Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu150mign
 :

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OPilM SS. PATRliM, DQCTORH SCRIPTORIKP ECOLESIASTICORU,

SIVE LATINORUM, 91VE GR.GCORUM,

QUl AB JEVO APOSTOLICO AD TEMPORA WNOCENTU III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1*39) PRO GRMCIS FLORUERUNT :

tECUSIO CIIRONOLOGICA
OMNIUM QUiE EXSTITRi' INTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
HCCLESLE S.ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISS NTER S2 CUMQUE NONNULLI3 CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGKN-
TER CASTIGATA- DISSERTAll US, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATAJ OMNIBU3
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS BDITIONES QU^ TRIBUS NOVISSIMIS S^CULIS
DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTAJ
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-
BUS DONATA CAPITULIS INTRA 1PSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULI9 SINGULARUM PAGINA-
J

RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFlCANTIBUS, ADORNA-

TA J
OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINK
AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA )

ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI-

UUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM,
STICIS SYNTIIETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
fHCUM CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PR.ESERTIM ;

DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMIS30,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR J
ALTERO SCRIPTUFL/E
SACR/E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRE3 ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR^ VERSUS, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT
EDITIO ACCURATISSIMA, C.ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITA5,
CIIART^. QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA»,
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIvG DECUR9U CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR^5SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTF.NUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES
^TATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORRS SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINjE
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
AGGURANTE,J.-P. MIGNE,
Bibliolhec^e Oeri unfversee,

6IVE CURSUIM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICE RAMOS EDITORB.

. na

PATROLOGI/E TOMUS CL.

B. LANFRANCUS CANTUAR., RAYNALDUS REM. ARCHIEPISCOPI. DEUSDEDIT S. R. E. CARD., GERARDUS IICAMERAC,
,

HERIMANNUS MET. BONIZO PLACENT., DURANDUS CLAROMONT., BERNARDUS LUTEV., RADBODUS II TORNAC. ET
NOVIOM., AGANO AUGUSTODUN., RUFINUS INCERT/E SEDIS, EPISCOPI, GUILLELMUS AT!B. S. ARNULFl MET.,
S. WILHELMUS ABB. HIRSAUG., GUIDO ABB. FAHF., ROPEUTUS DE TUMBAI.ENA ABB. S. VIGORIS, FULCO ABR.

CORBEI., ROGERIUSMONAC. BF.GC, GILLEBERTUS MONAC ELNON WILLELMUS CLUS, MONAC, HEMMINGUS PRESB.
,

WIGORN., ODALRICUS PR/EPOSITUS REM., FUl COIUS MELD. SUBDIAC, CONSTANTINUS AFBICANUS CASIN. MON.,
HENRICUS CLERIC POMPOS., THEODORICUS S. AUDOENI MON., WILLELMUS PICTAV., JOAINNES DE GARLANDIA,
ARIBO MUSIC, J. COTTO MUSIC

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES
IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
:

1880
CLICHT. — BX TTPI6 PAULI DUPONT, VIA DICTA BAC-d'aSNIEBES. 1335.12.79

STUOitS
TKE INSTITUTE OF
•
10
TORQNTO G, CANAOA,

DEC -5 1

«2 /50
 SjECULUM XI

B. LANFRANCI
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

OPERA OMNIA
POST DOMNI LUC^E DACHERY CURAS
GILES, EXACTA,
AD EDITIONEM QUAM OXONII NOVISSIME DEDIT D
r
J.-A.
EMENDATA ET AUCTA

ACCEDUNT

RAYNALDI REMENSIS ARCHIEPISCOPI, DEUSDEDIT S. R. E. CARDINALIS, GERARDI II

CAMERAGENSIS, HERIMANNI METENSIS, RONIZONIS PLACENTINI, DURANDl CLA-
ROMONTANL RERNARDI LUTEVENSIS, RADBODI II TORNACENSIS ET NOVIO-
MENSIS, AGANONIS AUGUSTODUNENSIS, RUFINI INGERT^ SEDIS, EPISGOPORUM,
GUILLELMI ARRATIS S. ARNULFI METENSIS, S. WILHELMI ARRATIS HIRSAU-
GIEN^IS GUIDONIS ARBATIS FARFENSIS, RORERTI DE TUMBALENA ABBATL>
S VIGORIS, FULCONIS ARRATIS CORREIENSIS, ROGERH MONAGHI
REGGENSIS,
GILLERERTI MONACHI ELNONENSIS, WILLELMI CLUSIENSIS MONACHI, HEMMINGl
PRESRYTERI WIGORNIENSIS, ODALHICI PR JIPOSITI REMENSIS, FULCOII MELDENSIS
SURDIACONI, CONSTANTINI AFRICANI CASINENSIS MONACHI, YVILLELMl PICTA-
VIENSIS, JOANNIS DE GARLANDIA, ARIBONIS MUSICI, J. COTTONIS MUSICI

SCRIPTA VEL SCRIPTORCJI FRAGIIENTA OJJ;E EXSTANT

ACCURANTE J.-P. MIGNE

BIBLIOTHECffi CLERI UNIVERS5!
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE

TOMUS UNICUS

'p ar i;s 1 1 s
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DIGTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
:

1880
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CL CONTINENTUR

B. LANFRANCtiS GANTUAlUENStS ARCHIEPISCOPUS. - Commentaria in Epistolas S Pauli

col. 101. - De corpore ei
407. sangume Domini, col.
AdnotatiunculaB in nonnullas Joannis Cas- -
sidiii Collationes Patrom, col. 443. -
Decreta pro ordine S. Renedicti, col. 443 - Fpistolae col
515
- OratH) babita m concilio anni 107-2, col. 023. Libellus de celanda confessione, col' 625- -
Sermo siw sententiae, col. 637. Appenmx. —
col.
P
r
HZ0—
8o/.
P
,V
U:
T
T IN US EPISCOPUS.
BistonaB pontinciae fragmenta, col. 865.
~ Liberad amici.m,
— Decretale
col.
col
803.
869
- Libellus de sacramentis

GUILL LMUS ABBAS S AR ULPHI METENSIS. - Epistote, col. 875. - Oratio in commenio-
ralione S. Augii-tini. cnl. 888.
S. WILHi L.MUS ABRAS HIRSAUGIENSIS. - Constitutiooes Hirsaugienses. col. 923 - Praefalio
m Astronomica, col. 1637. — De musica, col. 1147.
HERlMAiNNUS ME IENSIS EPISCOPUS. - De translatione S. Clementis, col. 1181. - Epistola
^
ad Walonem, coL 1183.
THEi iDERICUS S. AUDOEM MONACHUS. - Fragmertta Vitaa metrica? S.
\udoeni col 1189
GU !!0 ABBAS FARFENSIS. — Disciplina Farfensis et monasterii S Pauli Roime col 1191 —
Api-em.im ad Gudonem. - Gregorii monachi Farfensis prgfctiones ad Chartarium
ABIBO SCHoLASTICUS. Musica, col. 1307. — Farfense col i<>99

HENH CLS CLERI :US POMPOSlANUS. - pisiola ad Stepbannm col 4341 i

ROB..RTUSDETUMBALLNA, ABBASS. V4G BiS. - Commeniaria m Cantiea,

Epistola ad monaelios S
col 4364 -
Mii-haelis de Monte,1309
col.
GrJVARDUS il CAMI RACE\SIS tPISGOPUS. Chana, - col. 4381.
RAYNALDUS R MENSIS aRUHEPISCoPUS. - Epistote,
1
col. 1385.
J. GOTTo MUSICUS. — Musica, col. 4394.
FULCO ABBAS CORBEIENSIS. — Epistola ad Alexaridrum II papam col. 4434
ROGERIUS MO.NACHUS BECCENSIS. — Carmen de contemptu mundi, col. 4431
GILLEBERTUS MOMACHUS LNONENSIS. - Historia miraculorum S. Amandi
I
col. 4435
WILLELMUS CLUSiENSlS MONACHUS. - Hisloria Clusiensis monasterii, col. 4449. — Vita S
Benedicti, col. 4459.
DUBANDUS CLAR MONTANUS EPISCOPUS. - Epistola ad Anselmum, col. 4489
HEMMINGUS PRESBYTER WIGORNILNSIS. - Vita S. Wulstani, 4489. - col. De Ecclesia
Wigorniensi, col. 4494.
RADBODUS II — Vita Medardi,
TOBNACENSIS ET NOVIOMENSIS EPISCOPUS. 4499. S.
— Vita — Sermo de Annuniintione B. Mariae,
S. Godebertae, col. 1547. 4527. — Epistola ad col.
col.

Lambertum Alrebatensem, 4533. — Chartae, 4533. col. col.

AGANO AUGUSTODUNENSIS EPISCOPUS. — Judicium Aganonis adversus Raginardum, 4544. col.
— Charta, col 4544. — Epistola, 4543. col.
ODALBK L'S PRyEPOSlTUS BEME\SIS. — Testamentum, 4545. col.
BERNARDUSLUTEVENSISEPISCOPUS. — Donatio pro ec.lesia S. Gregorii Ruthenensi, col.
4549.
FULCOIUS MELDENSIS SUBDIACONUS. — Epistola ad Hugonem, col. 4555. - Fragmenla, col.
4555. — Epitaphium Otgeri et Benedicti, col. 4557.
CONSTANTINUS AFRICANUS, CASINENSIS MONACHUS. - Prologi& ad libros de medicina, col.
4563.
DEUSDEDIT S. R. E. CARDINALIS. — Praefalio in suam canonum Collectionem, col. 4565. —
Fragmenla de privilegiis Ecclesise Romanie, col. 4569.
libri
WILLELMUS PICTAVIENSIS. Gesta Willelmi Conquestoris, — col. 4573. — Carmina adversus
Guibertum antipapam, col. 4573.
JOANNES DE GARLANDIA. Synonymorum, 4575. — Iraeimentum ex libro I)e sequivocis,
— Opus
col. 4589. — Ex hbro de mysteriis Ecclesiae, col. 4591. — Lx libro De orthographia, col. 4594.
RUFINUS INCERT^ SEDIS EPIStOPUS. - De bono pacis, col. 4594.

»q a a«
 ANNO DOMINl MLXXXIX

B. LANFRANCUS
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS ET ANGLI^E PRIMAS

PROLEGOMEINA.
SERENISSIMO PRINCIPI DE GONTY, ARMANDO BORBONIO.
Acerbissimus animum dolor lancinabat, serenis- A ribus expressas et in omnem posteritatem transfu-
sime princeps, cum viderem magnum Lanfrancum, sas, cum singulari admiratione memoria sfeculorum
splendidissimum mundi oculum, situ et squalore intuebitur.
obsitum sordere, densissimis obductum tenebris Beatus Lanfrancus, ingeniorum phoenix suseque
perpetuum pati deliquium ;
qui cum eruditionis, miraculum, ad id doctrinae et eruditionis venit
aetatis
tum sanctitatis facibus, sic inter aeteva. orbis lu- quod superiora ssecula vix in alio viderunt, poste-
rnina quondam emicuit. riora admirari magis quam imitari potuerunt. Ad
Qualis discutiens fugientia Lucifer asTra, eum, velut ad alterum Salomonem, non modo ab
Oum roseo clarum provehit orc diem (1). ultimis Gallia? finibus, sed remotissimis etiam Eu-
Nunc autem, divino afflante numine, querelis ropse provinciis frequentissimo concursu celeberrimi
meis modus imponitur, dum, eliminata nocte tene quique convolabant, ut amplissimum illud divinae
brarumque expulsa caligine, clarissimum in Occi- sapientiae theatrum suspicerent (2). Athenasin Bec-
dente nostro sidus oritur, Galliamque postliminio cense coenobium transtulit, Romanee decus eloquen-
invisit, ut errorum nebulas sapientiae suae luce
ti» in Galliam evocavit; ejus ludus, toti Europae
discutiat. Et sane Ecclesias suas supremus ille Mo- officina sapientiae, vel equus Trojanus, ex quo cla-
derator opportune consuluit, cum hac tempestate Brissimi doctrinae
duces in Christianae reipublicae
Lanfrancum quasi ex oblivionis tumulo redivivum commodum et ornamentum
prodierunt. Eo fulmi-
excitavit, ut hoc saeculo redivivam haereseos hy-
nante Graecia exhorruit, Italia ingemuit, Gallia
dram, non ex Lernaeo sed ex Lemano lacu emer- triumphavit. Sic
te tua, serenissime prlnceps, cru-
sam, eodcm quo perfidum olim Berengarium suse ditio singularis toti orbi
spectaculum exhibuit, atque
doctnnae telo confodiat. Pugnaturus itaquecum in- omnium animos oculosque convertit. Quis
in te
fensissnnis fidei hostibus iterum in
arenam descen- enim ad stuporem usque non est demiratus mentem
dit, eumque pnncipem ad perfugium quaerit, in cu- tuam quodam igne volucrem, quam nulla difficultas
jussinuettutelafortiterdimicare, vincere gloriose, remoretur sagacitatem animi, cui
; nihil imper-
quiescere cum fiducia possit. Commode igitur sese vium objicitur; ingenii, torrentis instar exundantis
ad te recipit, in quo uno omnia quae ad securita-
fecunditatem? Ingenuarum artium succo a teneris
tem certaminis, spera victoriae, celebritatem trium-
feliciter enutritus,
splendidissimum Minervaj sacra-
phi desiderare posset, abunde reperturus est. Dabit
rium exstitisti et dum, Ccesare major, frater tuus,
;

ipsiregn genens splendor ornamentum, pietas per- princeps invictissimus, armorum fulmen, GermaniaJ
fugium, humamtas favorem, eruditio prsesidium,
et Belgii terror, Galliae columen, Marlis castra se-
«quitas suftragiura, virtus nrmamentum.
Nec vero quemquam movere poterit quod te di-
C ctatuS) imo Mars alter) bdlicas SUQ enge dg _
metit, tu, mitiora secutus Minervae castra, in umbra-
^^
vini hujus opens
assertorem elegerim, si modo tiUs vitse studiis artiutn laureas palmasque coUegisti
intelhgat me
Lanfranci nostri virtutes, in te velut Et primae quidera illrc visae sunt surgentis tanquam
m mtidissimo spcculo relucentes, observasse, adeo ingenii faces, quibus ad majora praeludens eluxisti
ut dolere desienm Galliam Lanfranco orbari, ubi Volitavit ingenii vigore inclyta per
antiquorura
totum m te superesse adverterem,
easque dotes, encyclopaediam adolesccntia, et supremum brevi
quas in eo umversus quondam orbis obstupuit et
scientiarum attigisti apicem, coelestisque ingenii
coliut, in te pan honore venerandas
agnoscerem. pennis subnixus in secretiora theologiae mysteria
Quasquidem non meis lineamentis, sed tuis colo- penetrasti. Quamvis autem nobilissimis artibus et
Guillelmus Malmes. lib. in De
(I)
gest. Reg. Milo Crispin. In Vita B. Lanfranci
(2) Malmes-
;

Anglorum, agens de Lanfranco.

bur., lib. i Pontif. Anglorum. Chronic. Beccense.
Patrol CL.
1
 11 i;. LANFRANl US CANTUARIE iRCHIEPISCOI I 12

Bcientiis animum tuum pluriraum exornaris, minusAtaris, animi modestia retinoret. Eae sunt quae spi-
esttamenquodtibicontuleruntquamquodateorna- rantera in te Lanfrancum oculis nostris exhibent,

mentum acceperunl ; eas siquidem regii tui san- et ut eura tibi uni sisterem a exegerunt, insi-
guinis communione quadam regias fecisti. et ad gnissimum puta theologum, theologorum bujus
tantse dignitatis evexisti fastigium, ut sicut omni aetatis corypheo, ordinis restitutorem studiosissimo
honore et dignitate major es, sic nec ipsis honoris ejusdem propagatori, principem regiae stirpis prin-
aliquid aut excellentiae possit accedere. Singularis cipi. Hsud equideni ternere Lanfrancum principcm

eruditioB. Lanfranci nihil de ejus virtuteet pietate nuncupavi, a qui absente rege princeps erat, et

dctraxit, sed mutuo aniicitiaj fcedere, et communis custos Angliae, subjectis sibi omnibus principibus,

societatis coramercio doctrinae pietatem conjunxit. et juvantibus in iis quae ad defensionem et dispo-

Ejus vita clarissimarum virtutum imago exstitit, sitionem vel pacera regni pertinebant secnndum
norma morum, vitiorum censura. Edomandis erro- leges patriae(3'. »

rum monstris, proterendis haereseon portentis, lllustrisBimum ergo principem (ut spero) ea qua
exterminandis vitiis jugiter insudavit. Primaevum infimos etiam soles humanitate apud te adraittes,

Benedictinoe observantiae vigorem in ordine restau- cujuseruditioneraadeoveneratusestAlexanderpapa,

ravit, et, ut ejus scriptor vitae loquitur (Milo Cri-]jut eura in singularis benevolentiae
argumentum du-
« coenobialem ordinera qui prolapsus ad plici pallio insigniret, et ab ejus tenerrimo vix
spinus),
laicalem dissolutionem fuerat, ad probatissimam divelli pateretur amplexu ('i). Tuo illum fevore di-

monasteriorum disciplinam reformavit ». Labentem gnaberis, quem principes magnifice excepcrunt, re-

itaque ordinem fulcivit, torpentem excitavit, rena- ges in deliciis habuerunt, praesules summa obser-

scentem adultum roboravit. In qua re, sere-

fovit, vantia coluerunt, quem anxiis votis Anglia, imo
totus orbis expetiit. En scilicet ea malus situ prae-
nissime princeps, non absimilera navasti operam.
Neque opus est ca pluribus comprobare, quae solem celsa, specie eximia, fructuum ubertate luxurians,

ipsum testera habuerunt. Ipsi, ipsi sumus tibi ma- B. Herluino ccelitus demonstrata (5), quam ex opirao
monumentum, nostroque Galliae nostrae solo evulsam, nimium gloriae nostrae
nifestissimum tuse virtutis
commodo quo animi studio Benedictino
experti invidens Guillelmus rex in Anglici regni horto con-

ordini instaurando incumberes, qua benevolentia sevit ; sed hodie primigenio solo restituta, pristinam

congregationem nostram complectereris, qua rau- per te fecunditatem recuperat, et in gentis npstrae
qua cura propagaveris. Quod
nificentia ornaveris,
decus et eraoluraentum reviviscens, suis racliusfixa
radicibus, felicius pubescit, adolescit generosius,
triummonasteriorumaccessionenonitapridemaucta
tuum Quod incon- G funditur uberius. Quamobrem quoties Lanfrancum
sit, a te habet Quod floreat. est.
nominabit posteritas, tuae gratke meminerit. Nos
cussa perraaneat, tibi debet. Tanti beneficii gratiam
tibiacceptara referri si non agnoscimus, ckci si non ;
interim immortale hoc gratiaedonumaniinis nostris
alte inscribemus, quo immortalis vigeat apud nos
profitemur, siraul ingrati.Minime verohis angustio-
latius sese dif- tuorum beneficiorum raemoria.Ego vero totius con-
ribus cancellis tua pietas clauditur ;

coramune totius Ecclesise bonum gregationis S. Mauri noraine illud polliceor profi-
fundit, atque in
teorque.
exuberat, quae in te praesidium repertura est eo
Serenissima; tuse celsitudini deditissimus devotis-
potentius quo te regii sanguinis splendor sublimius
simusque orator.
evexit.
Caeteras dotes quibus B. Lanfrancum refers enu- F. Lucas Dacherius.
merarem, nisi me illa, qua Lanfrancum quoque irai- Ejusdem congregationis ascetaBenedictinus.

(6) Idem Milo et Malmesburg. ubi supra. (5) Gilbertus Crispin in Vita beati Herluini.
(4) Iidera auctores locis citatis.

AD LECTOREM.
Ita est, Lector, magni D opera publici juris facere protelaverira, et cur votis
nequaquam mens fuisset

Lanfranci evulgationem aggredi, nedum adnotationi- nonnullorum ocius ac felicius forsan non responde-
bus illustrare,nijussissent animumque addidissent, rim. Ut ut sit tandem, quod bono animo contuli,

e quorum nutu pendeo totus, superiores, necnon et aequibonique consulas velim.

plures viri docti, cum verbis, tum litteris irapensius In hac porro editione quid praestiterimus paucis
adhortasscnt. Et vero suae inscitiae non nescius, non abs re erit aperire. Vitam B. Lanfranci, publi-
ccenobiticis exercitamentis necessario interpellatus, cam a nobis in lucem emissam, ipsius operibus
ac proinde interruptis studiis duntaxat incumbere prsefiximus ;
multatamen notatu dignissima, et va-

valens, tam nobile opus digne, et pro rerum gravi- rietate jucunda, quaequeviri scientiara, doctrinam,

tate, in lucem prodere, notis et observationibus pietatem, sapientiam spectabiliorem reddunt, au-
adornare quis potest? En causa, ut scias, benigne ctor praetermisisse videtur, nos pro singulari in
lector, cur tandiu beatissimi illius archiepiscopi sanctissimum doctorem devotione, ex diversis prae-
13 PROLEGOMENA.
cipue cocetaneis vel supparibus scriptoribus ea col-Aginuke onerabantur. Obliqua multa et transversa
ligere, notisque ct observationibus inserere sumus inerant, ita quod ordo textus Epistolarum minime
majorem in modum delectati. Adjecimus his funda- servarotur, verum quse ex uno auctore pi ofereban-
tiones ctprivilegia monasteriorum Sancti Stephani, tur in qualibet pagina, v. g , S. Augustini continuo
necnon Sanctissimee Trinitatis Cadomensium eo- ;
scripturse ordine inverso, expendebantur. Verum-
rum enim auctor fuit ac veluti fundator B. Lanfran- tamen cum nullum aliud exemplar (licet diversis

cus in summo versabantur discrimine (quemad-

;
diversarum regionum viris doctis, et antiquariis,

modum suis locis indicavimus) atque hsec ipsa exo- Anglis prsesertim, Nortmannis, et Bclgis scripsis-
ptabant docti viri permulti. Ilhe tandem adnotatio- sem, ob idqucplurimas Parisiis Bibliothecas lustras-
nes non spernendis monumentis, in pulvere et situ sem) suppeditari potuisset, omnem curam, omnem
luctantibus, fuere a nobis decoratae. laborem, omne studium, omnem denique industriam
Elucubrationes in Epistolas B. Pauli, propter ope- adhibui ut quam castigatissime Commentarius iste,

ris dignitatem, primum obtinent locum ; SS. Am- ad limam saapius et incudem revocatis sententiis,
brosium Augustinum continuo ferme, bisautter
et ederetur impedire nihilominus id operse nequivit
;

solummodo SS.HieronymumetGregorium Magnum quin errata irrepserint, sicut etin appendice, quod
in mediumprofert, prsefertque suae sententise auctor B minus studiose diligenterque chalcographi sese ha-
noster.Locacitavimus B. Augustini, prseter paucis- buerint.
sima; sancti vero Ambrosiinullatenus, quippeinter Glossula quideminterlinearis in autographo exsta-
ejus opera ne verbum quidom citatorum a B. bat, sed cum obscuritatem ingerere videretur (litte-

Lanfranco, etsi diutius multumque in illis adinve- ram enim grammatice explanat subinde^ interje-
niendis desudaverimus, licuit invenire sed maxime ; ctam, nimirum explicatius verba enodantem pla-
ab Epistola ad Romanos ad Epislolam ad Galatas cuitevulgare ab auctoris tamen et mente, etsensu
;

usque ;
siquidem in Epistolas ad Romanos et ad verborum, non transversum, ut aiunt, unguemdis-
Corinthios verba sub nomine D. Ambrosii produ- cessi. At quantum fas fuit, potuique divinare, ger-

cta, in Commentario ipsi perperam ascripto occur- mana Lanfranci verba descripsi,et ubi litteras sen-
rere nonnulla haud equidem consequenter, sed una
;
sumve explicare non valerem, puncta interjeci loco
aut altera linea intra paginse dimidium identidem verborum vel sane si quando obscuriora attexue-
;

desumpta videtur, nonnunquam duo aut triaverba. rim, in margine conjecturas adjeci.
Unde magna mihi suspicio est B. Lanfranci revo Loca divinse Scripturse cum vulgatis Bibliis, et
Commentaria sancti Ambrosii exstitisse, quse ad sententias B.Augustini cum editione Antuerpiensi,
nostra tempora haudquaquam pervenerunt, vel la-Comnium castigatissima, contulimus Quantum ad :

tere alicubi. Ab hac conjectura minime abhorret S. Ambrosium, conferre licuit nihil, propter ratio-

Antonius Possevinus in Apparatu sacro de hisce nes superius allatas.

Commentariis agens « Jam vero, inquit,Commen-
: Et quia B.Lanfrancusglossula sua continuo prope
tarios in Epistolas Pauli non esse Ambrosii, hoscc textum emendat, nos ea de re glossulam, ubi sim-
qui dati sunt prelo, sed interiisse persuasum est plex fuit correctio, subticuimus, et Vulgatam hanc
fere doctoribus. » ipsamsumus in nostra editione secuti, paucis saltem
Agnoveris etiam in hoc eodem Lanfranci Com- exceptis quse inconsulto irrepsere, exempli gratia,
mentario quasdam sententias,qusc Ambrosii nomen hotocaustomata pro holocautomata, quamvis idem
prse se ferunt, revera esse Augustini, videlicet, pag. sonent.
128, in Epist ad Galatas, ad hsec verba capitis 3 : lllo in Commentario duas potissimum ob causas

Mediator auiem, etc, si Filius Dei naturali, etc. (mea sententia) brevitati studuit auctor; altera est
Item ibidem, pag.129: Sed condusit Conclusio, etc. quoniam id tunc temporis, ac multo prius, divina-
Et ad caput4 ejusdemEpistolso pag. 131 : Elementa rum rerum commentatores sacram Scripturam
id est, temporibus servitutis, etc. Exstant haee apud Xaxcov.y.fo; interpretabantur ; altera vero, quiastudii
D
Augustinum, lib. Expositionis Epistolse ad Galatas, parum, meditationis quamplurimum divinis in Scri-
ante medium. Et hsec objicienda putavi.quatenussi pturis intelligendis, usu probc vir ille divinse theo-

qua id genus offendcris, lector, colligas ea promi- rise scientissimus noverat insumendum.
scue et oscitanter a librario fuisse B. Ambrosio as- Loca e Petri Lombardi lucubrationibus in Pau-
signata. Omnia autem percurrere,atqueadamussim lum descripta ac initio Commentariorum a nobis
revocare, et locos cx utroque doctore ab eodem attexta, aliud opus in Epistolas Apostoli edidisse
Lanfranco mutuatos conferre, ingentis esset (ne Lanfrancum indigitare videntur, utpote quaa^praeter
dicam humanas propemodum vires excedentis) et duo posteriora, minime prostant in his Gominenta-
laboris forsitan vacui. riis.Forte aliud sepultum hactenus pulvere, blattis
Caducse adeo erant littersc ac minutissimse (cose- tineisque deprsedantibus exesum. Cum mto ullus
tanea tamen et non ineleganti manu exaratse), uti nusquam occurrat, quod
dubitationis mese assertor
visum fugerent aliquando ; lituris insuper Commen- publicamus Commentarium nobis interim fuerit
tarius plerisque in locis contaminabatur, mendis solatio.
non carebat, asteriscis et obelis subobscuris mar- Tractatum De eucharistise sacramento irepetifa

.M35
 13 B. LANF11ANCU8 CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPl S. II.

oditione multoties evulgatum) priinus eruil Francis-Avirum sanctura suramae abstinentise addictura, ac
ous Carreus seu Quadratus, Beccensis ccenobita, monachos, sanctse regulae observatores, qui in
quod ipseraet in sua, quam tractatui prsefiximus, resarcienda disciplina monastica omnem operam
nuncupatoria epistola commonstrat. §ed vero cum navarcnt, dedecerot. (Jseterura instaiiiationem vitae

iu illa Carrei editione Berengarii professionero pon- solitariae, quae asservatur in collegio Benedictino
tifice Gregorio VII factam,et quaedara prsecedentia Cantabrigiae, aliam minime esse a Decretis, sive, ut

ct subsequentia verba animadvertissem, ab his vocant, Caeremoniis, iidem facit Scldenus ad Ead-

videlicet, Ad hsc Gregorii septimi, etc, ad illa : mcri Historiam prsefatione.

Cum (uilcin sub Nicolao, ctc. adjccla fuisse abevul- Ad epistolas quod attinet, adhibuimus ipsissimum
gatore hacce conjectura movebar : haud enira me exemplum cujus meminit cardinalis Iiaronius An-
latebat B. Lanfrancum epistola 3 ad Alexandrurn nal. ecclesiasticorum tomo 11, ad annum 1070

papam tractatura suum De corpore et sanguine (illorum etenim nonnullas ad sacram Historiam
Domini contra Berengarium, Cadomi abbatis fun- spectantes, eisdem Annalibus intexuit), qui postea-

gentem officio, emcubrasseprofessura constabatque ; quam Lanfranci epistolam Alexandro 11 inscriptam

Gregorium non cadem tempestate, verum plus tri- retulit, ista profert « Ilucusque epistola ad Ale- :

bus post annis fuisse creatum (cum jam in Cantua-Bxandrum pontificem, quam accepi una cum aliis
riensi cathedra sederet Lanfrancus) ac proinde di- ab amico conjunctissimo mihi clnistiana charitate
ctam professionemsuo libello inserere haud potuisse Nicolao Fabro Parisiensi. » etc. Fabrurn ex celebri
videbatur. bibliotheca Cottoniana in Anglia accepisse testis

Deinde collato Tractatu ad tria ms. bibliotheca- mihi est idem qui supraSeldenus loco citato. Atque

rum Regiae, Bcccensis et Petavianae, necnon.ad illud quidem apographum liberalissime communi-
omnes quae occurrcrunt editiones cum ejuscemodi cavit doctissimus Sirmondus; quo potissimum in

professionis ne vel minima syllaba legeretur,magis nostra hac usi sumus editione Suppetias quoque
augebatur suspicio. Nihilo tamen secius addita- attulit exemplum earumdem litterarum (e monaste-

menta esse quae protulimus non estcur affirmemus, rio, ni fallor, Sancti Stephani Cadomensis)ab eru-

quahdoquidem adjecisse ea B. Lanfrancum, elabo- ditissimo Joanne le Prevot Rothomagensi canonico

rasseque ut amplior atque emendatior foret libel- transmissum. Unam aut alteram ex Vita B. Lan-

lus, vero simillima est ratio quod etsolentplerique

;
Eadmeri Historia excerpsi trigesimam
franci et ;

auctores, saepiuscule opera a se edita sub incudem septimam (cujus initium duntaxat utrumque apo-

revocare. Non hic immoror in commendando prae- graphum continebat) integrammisit idem le Prevot,
coniis isto opere aureo satis enim supcrquc
; de C quemadmodum suo loco adnotavimus. Porro com-
eodem supra numerum tradidere scriptores. et nos plures alias scripsisse litteras nemo qui non videat;
pariter in observationibus ex iisdem adnotavimus quippe cujus doctrina, virtus, prudentia, sanctitas
plura.Mendis.quibusscatebat, expurgavimus, distri- per universam pene Europam insonuerat quique ;

buimusque in capita libellum, et citationibus (di- cum a summis pontificibus, tum ab episcopis, tum
scussis prius cum ms. vel editis codicibus) margi- etiam a principibus, et aliis cujuslibet conditionis

nes adornavimus. hominibus consulebatur; at ne saltem unam ab eo

Proxime sequuntur decreta pro ordine sancti Be- exaratam, priusquam infulas deferret, fas fuit

nedicti (De annotatiunculis ad Cassianum dictum reperire : obvolutse fuerunt haud dubie sub ruinis,
cst in observationibus ad Vitam pag. 41 et 252) dum circiteran. 1624, ditissima illa atque omni ve-

semel duntaxat typis ab erudito aeque ac pio Bene- neratione digna ruit Beccensis Bibliotheca (proh

dictino congregationis Anglicanae Clemente Reynero dolor ! quanta pernicies viris litteratis) ubi scilicet

mandata, sed enim characteribus obliteratis men- codices mss. cura et studio tam B. Lanfranci quam
disque libraria oscitantia passim referta; quae, S. Anselmi elucubrati et castigati, studiose asser-

prout facultas suppetiit (nullus enim Codex ms. ^ vabantur.

correximus colis, caesis et punctis pluri- el observationes adjunximus, et, quantum
Notas
occurrit), ;

ma cx parte distinximus, nonnullaque capita (sua nobis integrum fuitresque postulavere,vetusta mo-

prolixitate importuniora) in sectiones varias divisi- numcnta hactenus carie et squalore foedata, susque-
mus. Enimvero, ut dicam quod sentio, gravitatem deque habita interseruimus; quae spero antiquarum
stylique majestatem B. archiepiscopi non referunt rerum non injucunda:
curiosis exploratoribus fore

ubique hoc scribendi genere concinna ver-

(scio in tametsi quaedam benigna manu expungi ab eis per-

ba non esse quaerenda); ea propter suspicor multa opto, maxime quae, pag. 338, ex pervetustis mem-
mihi decreta a consarcinatore congesta fuisse, et re- branis formulam denuntiandae mortis defuncti mo-
vera id demonstrarc videntur quae, capitis 2 se- nachi produxisse me affirmavi ;
siquidem hanc
ipsam jampridem prelo suppositam, et Marbodi
ctione 2. pag. 257, D. habentur, ubi ille ipse cita-

tur Lanfrancus : « Cantent matutinas (Decretas episcopi Redonensis operibus praefixam fuisse intel-

Lanfranci) laudes. » Et, cap. 8, sect.i, praescribitur lexi.

ut cellcrarius, quo dic computuum rationem reddet, Neque mihi succenseas oro, quod saepiuscule for-

festivum prandium fratribus exhibeat quod plane ;

san res monasticas qualibet data occasione videar
 PROLEGOMENA. 18
17

congessisse ;
duae prasertim causa. sunt qu;e me ad A pta percurrentem qui non perspiciat arbitror nemi-

hoc impulerunt. Altera id rei exegit (per se patet) nem.

altera, quia Necmirum, opinor, apud te fuerit, lector, magnum
ut plerumque easdem pertractarem ;

coram et scriptis identidem me convenerint viri Lanfrancum,adeo multiplicislitteratur.esumm-cque

non mediocriter eruditi, nonnihil, quae ad ordinis doctrinEelocupletem ab universis propemodumscri-

Benedictini antiquitatem ac splendorem spectant in ptoribus celebratum, paucissima sui ingenii ac pc-
ritiec postcris consignasse monumenta,
quippe qui
dubium revocantes,varias disputationes instituerunt,
tempus, operam et studium in erudienda juventute,
puta de antiqua et universali regula. in Galliis obser-
vatione, de insignibus sanctitate etscientia viris qui in diversis auctoribus praelegendis, et theologia edo-

inter sodales ejusdem ordinis solent recenseri qui- ;

cenda, confutandaque coram et scriptis Berenga-

bus ut facerem satis, cum locupletissima seges ex- gariana hseresi, antequam archiepiscopatus munere
surgeret, longius sermonem porrigendum putavi. donaretur : post vero, in subeundo primatus onere
ponderoso totum seipsum tradidit atque in diri-
Certe quidem priusquam hoc opus notis et observa-
:

tionibus concinnare aggrederer, mc procul dubio mendis Ecclesiae controversiis et pace promovenda,
criticislectorumu nguibus v.v lituris va
et ii.iA.-u .» i.i corrigendis
in et ad unguem
u elimandis tum libris
nonnullorum lillllUOlCl-lulullluiigui.yuu
nOIIIlUUUrUMI -

Patrum scriptis, qua:

pulaturum identidem mente revolvi Etenim satisB saC ris, tum etiam sanctorum
ecclesiasticorum etlibrariorum inscitia
mihi compertum semper fuit prima. in dicendo ce- ignorantiora
adultaverunt, immensos labores et sudores exant-
lebritatis viros, et scientia prsestantissimos,deletiles
censorum spongias diu pertulisse. Ecquid mirum lavit. De his fuse in ejusVita et epistolis atque ob-

ergo, si mihi laboris primitias eventilanti hoceve- servationibus ad utrumque. Haud dissimili ratione

niat? Et sane cum Christus ipse id haudquaquam complures e Benedictina familia spectat_e doctrinee
prastiterit ut omnium votis responderet. viri,diversis Ecclesias muniis implicati, multa utique
scripta elucubrare nequiverunt. Nse tu, candide
Multum deliro, si cuiquc placere requiro. lector, conatibus nostris fave, votis obsequere ;
et
Omnia qui potuit uac sine dote fuit. Commentarium in
sicubi magni illius archiepiscopi

quid animadversione dignum psalmos, et Historiam ecclesiasticam, seu, ut aliis

Verum enim vero si
placet, Vitam Guillelmi Conquestoris, delitescere
prudens et erudituslector adverterit,verbislitterisve
cognoveris, mihi litteris significes rogo obtestorque.
certiorem reddat impense rogo cujus monitis
me ;

Appendicem subjecimus ad ornanda potissimum

submisso lubentique animo acquiescam, atque in
vitam acaent
si vitara
editione repetita (si et ouum
dcderit ei otium fecerit
icceru —
^«" Lanfranci opera, in qua
beati >
prima
*
fronte Chro-
mtegntatem
r— .

Deus) quidquid corrigendum notaverit, emendare G nicon Beccense offendes, quod ad

scio namque oneris ideo conferre putavi, quia beatus iste archi-
et calculum reducere non gravabor ;

Qui odit corrcptionem, odit sapientiam. episcopus una cum B. Herluino ejusdem ccenobii
scriptum :

exstructor fuit in eoque optima disciplinae mona-

De hoc genere esse nolim hominum qui, quidquid
;

stic-e fundamenta jecit. Primus inibi scholas ape-

in buccam venerit, vel aliquod opus compcgerint,
ruit, discipulos singulari scientia et doctrina
eate-
magis,quam fabrefecerint,statimextollunl etdignum
nus imbuit, quo ad supremas Ecclesiae dignitates
existimant a nemine reprehendi; quin etiam, ut
evecti universum orbem ecclesiasticum suo splen-
approbcnt omnes et lecturiant, seipsos ostentant.
Subsequitur epistolas pericope orationis a beato dore illustrarent. Et id quidem pluribus post sceculis
perseveravit. Testes sunt qui in Beccensi academia
Lanfranco in Londoniensi concilio dicta.. Hanc, opi-
pietati ac litteris operam dedere, Alexandcr II papa;
nor, Malmesburiensis ex illius Historia ecclesiasti-
De archiepiscopi Anselmuset Theobaldus Cantuaricn-
ca mutuavit. Posteriorem locum obtinet libellus
ses, Guimundus Aversanus et Guillelmus Rotho-
cclanda confessione, quem verumiliustrissimi nostri
archiepiscopi fetum, ubi in manus primum deve magensis episcopi, Ivo Carnotensis; Hernostus et
;

nisset, mihi non probatum fatear oportet ;

quippe Gundulphus Roffenses; Fulco Belvacensis Richar :

dus et Gaufridus Ebroicenses ; et Turoldus Bajo-

verborum sensus subobscurus, implicata, sententiao,
censis abbates ex quamplunbus, Gilbertus Cn-
opiniones nostro sevo non vulgares apparebant ;
;

unde abhorrebat animus inter tanti viri opera id spinus Westmonastcriensis; Paulus S. Albam, Lan-
fVancus nepos S. Vandregesih Michael et Vincen-
genus opusculi adnumerare.qui tam laute,eleganter
:

fecriptis cloquitur. Verum tius Pratellenses Rogerius et

et dilucide suis in aliis
propius verba cum dispexissem,sensum observassem censes Joannes de Bouleia et Joannes Ribaldus
;

expendissemque sequa lance sententias, non has sin- Cerasienses Bernardus et Robertus, cognomento
;

de Monte, S Michaelis. in periculo maris, sive de

gulares aut aliena.. a cseterorum theologorum, imo
Tumba Robertus le Tdicr S. Ebrulfi, alias Uticen-
vero in easdem cum suppares,tum medios quotquot ;

Unde quidquid in illis virtutis,quidquid glcriae,

rcvolvi auctores pcdibus ire animadverti, quemad- sis.

quidquid laude digni cst atque utilitatis, quidquid

modum suo loco assertuin est. Haud inficior tamen
quibusdam in tocis scnsum abstrusum, ncquc facili ex iisdcm Ecclesice eathoUcae accessent, Lanfranco
negotio posse explicari. Quod au.anuensium vitio velut patri et magistro referendum asscrunt scn-
Lanfranci scri- ptores univcrsi quod ct satis nmtnt B. Herluinus.
atque inscitia. vertendum, csetera 1!. :
 :

L9 15. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP 20

dum precibus et lacrymis beatum illum ABecceusium abbatum quatuor priorum Vitae (con-
sic elliisis

virum a Deo impetravxt,etsuo monastcrioacquisivit, sulto B. Ansehni Vitam, utpotemultoties excusam,

quatenus ccenobitoe institutis monasticis instrui pos- praetcrmisimus ) perinde atque

Chronici illius

sent ab eo iisquc perpetuo adbserescerent; produnt Commentarius ;

malui namqueintegrasedere,quam
iil etiam utriusque Vita et Chronicon Beccense, varia fragmenta observationibus nostris insuere ;

necnon doctorem Lanfrancum in hoc mo-

et scbolis sicuti jampiidem in suis ad epistolas B. Anselmi
nasterio pneiiiisse, atque ad ipsum non secus ac adnotationibus praestitit .Toannes Picardus S. Quin-
litterarum instauratorem ex universa propcmodum tini Belvacensis canonicus regularis, de viris litte-

Gallia, Anglia, Itali;i et Germania alumnos conflu- ratis, dum viveret, et post funera, optime me-
xisse. Ex iis, quam feliciter societati religiosae, quao ritus.

pietatem aeque ac scientiarn excolit, e.t acri studio Vitam S. Augustini Anglorum apostoli, primi
ad eas adipiscendas animuin appellit, res succedere Cantuariensis archiepiscopi et totius Britanniae pri-

soleant, colligere est ; inhabitat enim tum sapien- matis, ex ruinis pra>dict;c bibliotbecae et pulvere

tia quacum veniunt pariter omnia bona. ereptam, publicamus, quandoquidem ca, ad pro-
Ex Codice papyraceo Chronicum istud cxcerptum bandum Cantuariensis Ecclesiae primatum in Ebo-
est: adeoscilicetcontaminate exaratum,ut,nisi([uan-B racensem, saepissime foret producenda scriptam ;

to [vix, E.P.] dicit potest labore ac taedio legi descri- autem ab amanuensi B. Lanfranco compare indi-
bique potuerit. Mendis scatebat; dictionum contra- cant characteres.
ctiones pererebra et obscurae, atque inversa vcrba Novissime appendici non indignos luce, neque
inerant plura; quo factum est utinobis passim fue- cxtra rein duos De eucharistiae sacra-
tractatus
rit conjecturis utendum. Certuin et sui similem scri- mcnto contra Bercngarium, duximus apponendos;
bendi modum auctor non habet, sed stylum mutat horum auctores sunt Hugo Lingonensis cpiscopus,
subinde, praesertim ad sua usque tempora : (velut et Durandus Abbas Troarnensis, ambo beati Lan-
inspicienti constabit) multa enim ex BB. Herluini franci synchroni ;
qui fortissimi Ecclesiae catholicac
et Lanfranci atque abbatum Beccensium gestis ad rnilites sub eodem labaro dimicarunt, idem iniere
verbum emcndicata, paucis aliquando recisis addi- certamen, eumdem hostcm aggressi sunt et vice-
tisve, expilavit. Consilium erat id Chronici pingui runt. De Hugone et Durando testimonia in fronte

Minerva, ut aiunt, consarcinatum, et sui saeculi cujusque operts praefiximus, vide si lubet. Fuerit
barbarie inquinatum elegantiori stvlo concinnare operae pretium tantummodo scire locum, qui, pag.
verum ab hoc proposito amici, viri Unus panis, unum corpus, etc,
doctissimi, et 10?., D. sic incipit:
antiquitatis amatores removerunt, quod historica C exstare apud sanctum Bedam in 1 Corinth. x, mi-
veritas et res ignotae non ornamenta, non lenocinia nime vero apud D. Augustinum tametsi quae se- ;

verborum in hisce monumentis desiderarent. Prae- quuntur verba proxime post eumdem, locum, nitni-
terea cum auctor ille maxima parte ex chartophy- rutn ab iis Siquis manducaverit ex hoc pane, etc, :

lacio Beccensi recenseat, causa est cur nihil pror- tractatu 26 ejusdcm Augustini in Joannem, legere
sus immutaverimus. Brevem Chronico appendicem est. Hoc nostro qualicunque labore fruere, Chris-

subjecimus, quo tota ccenobii Beccensis abbatum tiane lector, et vale in Domino, cui soli honor et
series lectori exhiberetur. gloria inaeternum. Ainen.
Additae sunt, eorumdem amicorum adhortatione,

VITA BEATI LANFRANCI

AUCHIEPISCOPI CANTUAHIENSIS

Auctore Milone-Crispino, monacho et cantore Beccensi, subpari.

(Mabill., Acta SS. Ord. S. D., ssac. VI, pars n.)

OBSERVATIONES PR^EVLE.
1 . Milo monachus et cantor Beccensismonasterii, D rente, cum pluribus aliis audivi. » Porro. etsi ipsum

ex nobiliCrispinorum familiaortus,dequainobserva- ante Lanfranci obitum non dubitc-

in vivis fuisse

tionibus ad beati Herluini Vitam egimus, beati Lan- mus, verisimile tamen estab eo Lanfrancum nun-
franci Vitam litteris mandavit. Ejus aetatem ex hac quam visum fuisse, quod ex ejus prologo patet, ubi
ipsa Vitacolligimus, ubi capitc t4,loquens de bcati ait se ea qua) narraturus est ex Herluini Vita ex-
Lanfranci diacono, qui a daemohe arreptus luerat, ccrpsisse, aut ccrte ex iis quae « a venerabilibus
sic habet :« IIoc, beato Anselmo archipraesule refe- ac veracibus viris audierat ; » et paulo jnferius
 99
VJTA .
_ OBSERV. PR.EVLE.
sapientia*
-w omnia quae
auidem non orai
/TH
quiaem
dt di-Alans cura, cum maximam auctoritatem
« Et de his
tus i
.
i*
subjungit :
MTlA+ ;w; r!fi roeativa cornparavit, se-
praerogativa
Haud dubium quin, si pariter ac sanctitatis
fi .,

cencla forent audirc potui. » promit-

audire aut vi- curitatem non parvam optimae sollicitudini
aliquando illi ipsummet Lanfrancum monasterii Cado-
suse narra- tero. Ipsum pia quadam violentia
derefuissetdatum, id ad comparandam reluctantem
mensis abbatem statuit, non minus
tioni auctoritatem non
reticuisset.
gradus timore.
plurimum subjectionis amore quam
altioris
2.Multa sunt quic Lanfranci merita argento, auro,
tum in Multis deinde possessionibus, itern
oommcndant, tum in rein monasticam,
diversisque ornamentis monasterium idem
locuple-
tum etiam in Ecclesiam universalem.
litterariam,
tavit, etc.
Utarebusmonasticissumamus exordium, Beccense
»

ad Cantuariensem archiepisco
•

institutionem, sal- 3. Lanfrancus,

insigne monasterium, si nonei
patum promotus, majora rem monasticam
dedit in
et stabilitatem debet.Alium hu-
tem incrementum argumenta. Tunc quippe mona-
non est praeter iler- propensionis suae
jus rei testem adbibere necesse ecclesias cathedra-
chis, prascipuas Anglicani regni
luinum ipsum, qui asserebat se a Deo
multis lacry-
omit-
occupantibus, invidebant clerici, nihilque
mis postulasse et impetrasse
nasterium suum, aa
nastenum
parem sesc censebat vu sanctus, ejus
™™—£
Lanfrancum, ut mo-
quod recte instituendum im-
ad o,
cons U
.

«B
les

tebant, quacunque data occasione, ut eos ab ns

lcsiis exturbarent, immemores
krtMtmm
mam Anglicanae
hanc fuisse pri
disciolinam ab ipso san-
Ecclesia, disciplinam
Ecclesi* san
opera confirmaretur. Multoties, inquiebat itle,
cum sociis suis ordinis nostri
gemitus ctoAugustino, qui
Lanfrancum ipsum aUoquens, per magnos adduxerat,
supplicavi monachis Anglicanam gentem ad fidem
Deum rogavi, uberrimis lacrymis divinae clericis occasio in
praestaret, cujus institutam. Opportuna visa fuit
misericordise ut talem mihi virum novo regi ut
emendarem, et quso tanta rerum mutatione persuadendi
consilio et auxilio locum istum
instaura- clericos monachis in ecclesiis cathedralibus substi-
Deo essent placita monachorum usibus opinio, nisi
Lanfrance, huc te Deus tueret. Et quidem sua eos non fefellisset
rem Et quando, frater
restitis-
Lanfrancus eorum conatibus totis viribus
.

adduxit, preces humilitatis meae

exauditas credidi. »
quos in Anglia
non fefellit even- set. Guillelmus quipperexepiscopos,
Et re quidem vera Herluini spem clericali ordine
de novo constituerat, omnes pene ex
tus namipsiusLanfrancioperaBecci monasterium
;

elegerat, qui proinde clericorum

conatibus favebant,
ex tenuissimo celeherrimum
numero monachorum,
aut sane non multum adversabantur,
unde res ipsis
pietate et doctrina illustrium, atque
etiam tempo-
adeo indubitata videbatur, « ut Valchelinus episco-
ex subse-
ralium bonorum affluentia evasit quod

^ jam
;

pus Wintoniensis, » lib. « inquit Eadmerus, i,

meuus
Vitae contextu melius
quentis Vitse pau^.
patebit.
r : dnulatos
Ca
Quid de «- „
quadraginta clericos, canonicorum
ne quad
peene
os p
domensiutroquemonastenoproferamus? quorum C adnuta
,

quos
monachis, more tonsura ac veste redimitos haheret,
alterum in honorem sancti Stephani pro cui pra^side-
sancti- ejectis monachis Wentanae ecclesise
alterum in honorem sanctae Trinitatis pro Solus supererat consensus
bat mox intromitteret. »
monialibus, a Guillelmo duce construi et dotari se
hujus Lanfranci obtinendus, quem absque negotio
procuravit Lanfrancus. Cum enim illegitimas eve-
obtinuit ut irnpetraturum autumabat. At res longe aliter
principis nuptias approbare renuisset,
prosequitur Eadmerus
ut « nara uhi quod ;
nit,
res ad Romanuin pontificem deferretur, dispensa-
ejus, illico
agente Lan- episcopus moliretur insonuit auribus
tioms obtinendse gratia, quam ille,
facinus exhorruit, nec se, dum viveret,
ut effectum
conces-
franco Villelmi ipsius legato, ea conditione
quomodo talis voluntatis obtineret consensurum
sit,
expiationem con-
ut duo monasteria in piaculi
ordine asseruit. Multo gravior fuitin monachos procella,
»
derentur. Perstat etiamnunc utrumque sub
noster in cum de primatiali Cantuariae Ecclesia actum fuit,
nostro, de quibus fuse agunt Acherius
proindeque majori ad earn sedandam constantia
notisadLanfranci Vitam, et Arturus Monsterius in
opus habuit Lanfrancus; sed eum nec
regisauctori-
Neustria })ia ex his monasterium Sancti Stephani
consensus unquam
;

smmi j»"«
Sancti Mauri
congregationi oancu jam tas,
"»°j ncc aliorum principum
»"- r
oo ^
'
nostrse congregatiom
virorum nostrae .

potuerunt ut monachorum ex e Eecle-

annis adjunctum fuit. De cujus monaste-D adducere
" aliquot
1 J
•_. „ imn inmnt Eadmerus,
:)d llierUS.
quem ei Guillelmus siaexpulsioniconsentiret; « imo, inquit
,. ... . ,..,«t ..a+
, • i • 1<

rii conditioneet de Lanfranco,

ne post obiturn suum fieret, quod
praefecit, sic loqui-
se superstite
loci fundator primum abbatein

tur Petrus Pictaviensis, auctor aequalis,

in ipsius sciebatperauxuium Dei nequaquam perficiendum,
Guillelmi Gestis Lanfrancum,inquit, quemdam,
: « nesciens mortis siue diem vel horam,
egit sagaci-
reveren- auctoritate Ro-
de quovenit in litera, plusne sit meritus tatc et industria qua pollebat, ut
tiam atque gloriam saecularium ac divinarum litte- manae et apostolicae sedis, monachorum habitatio
rarum singulari peritia,an ordinis monachici singu- eadem ecclesia confirmaretur, e.t inconvulsa,
in
lari observantia, intima familiaritate
Guillelmus
saaculum duraret, in perpetuum stabiliretur.
»
dum
colebat, utpatrem venerans, verens ut praecepto-
Exstat ea de re Alexandri II papae decretum inter
rem, diligens ut germanum autprolem. llli consul-
hujus pontificis epistolas, quod Eadmerus
ta animae suae, illi speculam quamdam, unde
ordi- alias
inseruerunt
aliique auctores integrum suis scriptis
nibus ecclesiasticis per omnem Normanniam pro-
Exinde Benedictinus ordo in Cantuariensi aliisque
spiceretur, commisit. Potuit namque viri talis vigi-
 :

23 13. LANFRANCI CANTUAH. ARCHIEP. 24

quamplurimis Angliae regni ecclesiis cathedralibus A ret. Viginti quinque maneria » ex iis enumerant
perseveravil usque ad ejuratam tempore Henrici Rodulfus de Diceto, et Matthseus Parisius ad an-
VIII catholicam fidem. Quid preeterea monachis num 1039. Quanta vero animi constantia Odoni
praestiterit Lanfrancus, ex eodem Eadmero aliis- Bajocensi episcopo, uterino ejusdem regis fratri
que auctoribus repetendum est; pauca ex multis Ecclesiae Cantuariensis jura violanti restiterit nar-
hic delibare sufftciat. Monarhorum ecclesiae sancti rant Eadraerus, Novorum, et Vitse auctor
lib. i

Salvatoris dorao veteri destructa, <- alias decore cap.9.Hsecveroomniaeitantamauctoritatemetiam

ac magnitudine multum praestantes Bedificavit, » apud regem ipsam conciliarant, ut, cum Willel-
inquit Eadmerus; abbatiam Sancti Allani, « quam mus inNormannia versaretur, Lanfrancus « prin-
intus et extra ad nihilum fere devolutam, ipse ut ceps et custos Angliae esset, subjectis sibi principi-
suam, instituto ei bonae memorise Paulo abbate, a bus, » teste Vitae auctore, cap Eadmerus aliis
15.
fundamentis reaedificavit, etintus magna religione, verbis idem omnino astruit, ad nutum
asserendo •<

multarum rerum donatione auxit, honestavit,

foris Lanfranci totius regni intuitum spectasse. » Quod
ditavit. » Per Gundulfum monachum, quemepisco- mortem potissimum
post pjus cnituit. Nam Guillel-
pum Roffensem instituit, « vetustam ecclesiam epi-
quijam patrisuo successerat, « confes-
raus Rufus,
scopatuscum fabrica adjacente subvertit, et nova H tim o inquit Eadmerus «foras expressit, quod illo, »
quaeque extruxit sedem episcopalem raona- Lanfranco, « confotum habuit. Fecit ergo EcClesiam
chici ordinis cultu instituit, ac delegatis terris, et Christi venalem, » etc. Unde merito de Lanfranco
aliis quae sustentationi illic servientium Deo com- paucis verbis cum eodem Eadmero dici potest
petebant, divitem de paupere, sublimem de bumili, « magnum ct insupera-
Breviterdico ipsum revera
sicut in praesenti habetur, effecit. Eadmerus » Haec bilem Ecclesiae Cbristi defensorem, et pium totius
et Willelraus Malmesburiensis. Nec minus eum de Angliae principem, ac, in quantum sibi licuit, ho-
accurata regularis disciplinae observatione sollici- nura pastorem cunctis in ea consistentibus, dum vi-
tum fuisse,quara desplendoreaut amplitudine aedi- xit, fuissc. » Noverat id Alexander II summuspon-
ficiorum probant praeclara illa statuta, queo pro mo- tifex, qui apud euradem auctorem, Lanfrancum vo-
nachis edidit, a nostro Acherio edita. Denique sin- cat » Patrem patriae Anglicanae; * eteirevera pasto-
cerum ejus in nionasticam vitam amorem testatur rales virgas, prout ipsi videretur, dispensandas con-
illa epistola quam ad Alexandrum papam scripsit, tmdiderat. Chronographus noster Saxonicus, Nor -

ut ab ecclesiaeCantuariensis regimine absolveretur. mannis licet infestus, Lanfrancum laudat « in Ec-

« Rogo, inquit, quatenus propter Deum et animam clesia doctorem, cujus studio et prius in Gallia, et
vestram, ut sicut vestra, cui contradici fas non ^ postraodum in Anglia, multi ad divinum animati
fuit, me auctoritatealligastis, sicquoquealligatum, sunt obsequium. »
abrupto per eamdem auctoritatem hujus necessita- 5 Non factis solum scd etiam suis scriptis
tis vinculo, absolvatis, vitamque ccenobialem, quam Lanfrancus Ecclesiam catholicam illustravit, quae
prae omnibus diligo, repetendi licentiara conce- ei inter ecclesiasticos auctores
locum meruerunt.
datis, » quae omnia probant titulum « Patris mo- Ejus opera omnia, quae inveniri potuerant, primo
nachorum » jure raerito Lanfranco concessuin in unum collecta edidit noster Lucas Acherius,
fiusse. quorum hic est catalogus : » Commentarius in
Mutatis in Anglia rebus, opus crat viro qui
4. Epistolas beati Pauli. Libellus de corpore et san-
Ecclesiae negotia ita moderaretur ut nec ecclesia- guine Domini contra Berengarium Annotatiunculae
stica disciplina his tumultibus jacturam aliquam in nonnullas Joannis Cassiani collationes Patrum.
sustineret, nec Ecclesiarum jura violarentur a Decreta pro ordine sancti Benedicti. Liber episto-
victoribus. Utrique egregie providit Lanfrancus, ea larum. Pericope orationis quam habuit in concilio
in re auctoritate qua pollebat in regem prudenter Anglicano ; et libellus De coufessione celanda. » Ex
utens, cujus a consiliis erat.Etenim, utnotatAdam his commentarius in Pauli epistolas ab Acherio
Bremensis, lib. iv, Ilistoriac ecclesiasticee, cap. xiv : D vulgatus,non est sincerus Lanfranci fetus illura ;

« Willelmus Bastardus ablatis scandalis eum posue- autem ipsum, qui ab eo scriptus est, habemus prae
rat Ecclesiae doctorem, cujus studio multi ad divi- manibus, quem, si aliquando opportuna fuerit
num animati sunt obsequium. » Hinc cum pius occasio, in lucera proferemus. Verura preeter heec
antistes conciliorura usum in Anglia a multis retro opera dicitur etiam edidisse Coramentarium in psal-
annis obsolevisse animadvertisset, curavit ut dein- mos Davidicos, et historiam ecclesiasticam; sed
ceps frequenter haberentur quod et factura est, et
;
neutrum hactenus reperire licuit. Certe quod
multa in iis ad disciplinam recte servandam statuta Lanfrancus historiam sui temporis scripserit,
sunt. Bona vero temporalia, quae ecclcsiae suee bel- extra dubiura videtur esse ; cujus rei testis est
lorum tempore rapta fuerant, restitui procuravit, Eadmerus libro i Novorum, ubi de Lanfranco sic
ad id Guillelmum regem prudentia sua « perducens, loquitur : « Ipsemet de rebus ecclesiasticis qnaa
inqmt Eadmerus, ut quamplures terras ecclesiae suo tempore gesta sunt, veracissimo compen- et
Cantuariensis, diversis causis ac violentiis homi- diosissirno calamo scripsic. » Hoc opus, ut raihi
num ablatas. pro redemptione animae suae restitue- videtur, laudat Willelmus Malmesburiensis libro i,
 - 26
25 VITA. OBSERV. PRJEVIM.
De gestis pon
Anelorum, ubi de controversia inter A Willelraus Malmesburiensis, libro
i
De Dontificibus
._i_: j„ i n «f™nnn sic
,-r.
Anglorum, ubi de Lanfranco cif loquitur
a , .r.rimtl_r
. i :

ipsum Lanfrancum etThomain Eboracensem archi- tificum

perinsignis liberales artes, quae jam-
episcopum exorta agens, rem esse ex Lanfranci scri- « Litteratura
ptis repetendam his verbis raonet « Ipse melius dudum sorduerant, e Latio inGalliasvocans acumi-
:

scripto suo insinuabit quod de ordinatione sua, et ne suo expolivit ... Exivit fama ejus remotissnnas
fa-
controversia inter se et Eboracensem Thomaracom- Latinitatisplagas, eratque Beecum raagnura et
» Inter celebriores
mota et sedata, ita scripsit Anno Dominicae Incar- mosum litteraturae gymnasium.
:

Lanfranci discipulos recensentur Alexander II,

nationis 1070 intravit, » etc. Porro inter caetera
ejus opera principem locum facileobtinet liber quem, summus pontifex, Guilmundus Aversanus postea
Rothomagensis, Her-
cum adhuc prior esset Becci, « De corpore et san- archiepiscopus, Guillelmus
episcopi Roffenses, Fulco Bel-
guine Domini » edidit adversus Berengarium haere- nostus et Gundulfus
de
siarcham. Hunc quidemjam semel et iterum verbis vacensis, Ivo Carnotensis, ut testis est Robertus
Monte, aliique quam plurimi, qui ad infulas varia-
conlutaverat, primum scilicet in Romana synodo
rum Ecclesiarurn rapti sunt. Sanctus vero Ansel-
praesente summo pontifice Leone, et iterum in al-
Lanfranci eruduionem suspiciebat, ut ad
tera cxm
synodo oxin
synouo um,
episcoporum,
upihcupui coram
i_u.am ii«/™v
Nicolao II,
"] mus
-__.-« ita
-*.. __,_....-- _
_

ubi Berenearius, abjurata lueresi, catholicae fidei Beum « Monologium » a se edilum transmisent ejus
i„_ „ „. T nn.ranfiim nrftMlllS
subjiciendum, imo et Lantrancum precatus
-._!__•: :

formulam palam legerat, et ei sese sincero animo, censurae

adhibito etiam jurejurando, adhaerere professus fue- est, utquemcunquetitulum melioremjudicaret, huic
libro imponeret. « inquit Anselmus, lib. i,
Hoc, »
rat, libris suis inignem projectis coram universa
cum importunitate avestra auctoritate
synodo paulo post tamen ad vomitum suum rever- epist. 63, «
;

non desinam exigere, quatenus de eodem opuscu-

sus, « pravitatem suam, » inquit Lanfrancus,» clan-
auctoritas.
destinis disputationibus apud imperitos tueri » co- lo... quid fieri debeat vestra decernat

nabatur. Sed id impune non tulit nam Lanfrancus, ;

Titulum autem nullum illi praeposui, quippe quod
ut testatur Baronius, ad annura 1059, libro adver- nequaquara tanti existimavi ut illud suo nomine
dignarer. Si igitur vestro sederit arbitrio ut
quod
sus eum ac ejus errores edito, « arrogantis haere-
ab eo
siarchae retudit audaciam, refellit errores, dissolvit scripsi scripserim, a quo habebit firmitatem,
habeat etnomen. » Eum vero quem vivum tanti fe-
fallacias, blasphemias redarguit, convertens eas in

caput ipsius, » etc. Hunc librum Joannes Bromto- cerat, post mortem adversus ha^reticum calumnia-
nus abbasJornalensisinChronico appellat « Tonan torem egregie propugnavit. Nam Roscelinus, qui
Trinitatis tres res esse eo
tem librum, quem ab ipso Lanfranco «
>.
Scintilla- G tres personas sanctissima.
modo quod tres angeli tres res sunt asserebat, ita
rum » fuisse « intitulatum » scribit

6. Tantae doctrinae fama per totam Europam per- tamen ut una esset in his tribus personis voluntas

agrans plurimos discipulos Lanfranco acquisivit, aut potestas, eo irapudentiae devenerat ut Lanfran-
hincque Beccense ccenobium, quod exiguum antea cum et Anselmum sui dogmatis fautores esse men-
At ha.retici calumnias fortiter refutavit An-
erat et vix notum, brevi amplis possessionibus et tiretur.

Imo Norman- selmus, ut patet ex ejus epistola ad Fulconem Bel-

monachorum numero celebre evasit.
nia, quae huc usque litterarum expers habebatur, vacensem episcopum scripta, quae est libri secundi
xli, ubi eum monet ut Lanfranci ac sui
defensio-
Lanfranco raagistro ita profecit ut postea viris eru-
Ea de nem suscipiat in concilio quod ea de re a Rainaldo
ditione et doctrina eximiis abundaverit. re
audiendus Ordericus Vitalis, libro iv Historiae eccle- Remorum archiepiscopo proxime congregandum
erat. Ita vero de Lanfranci doctrina loquitur « Ar-
siasticae, ubi de Lanfranco haec habet « Ccenobio-
:
:

lum Beccense in Normannia loci situ et paupertate chiepiscopum quidera Lanfrancum vita ejus multis
elegit,quod prudentia ipsius vigilantissimaque cura religiosis et sapientibus viris nota, quia de eo nun-
quam aliquid tale sonuit, ab hoc crimine satis ex-
locupletavit, et in statum pulcherrimi ordinis pro-
obedientiae uu pro
r]uii_(.u pru-
uuiusu.au quiete
de claustrali cusat, » cn,.
tusai, Nec mirum
etc. nci. est .u
.-_*_.«_ v-.-.. id Lanfranco defuncto
vexit
vexit....Coactu ooeuieuuaj
uoactu __>_.-.

D impactum fuisse quod ipsi adhuc in vivis agenti fa

tractus inagister processit, quo docente philosophi-
... ... ....... ... . . i. . XT ll_ : :.. rt.ir.
quo An
(...ir-i.n
spiritu du-
fuerat. Nonnulli enim, nescio
.

carum ac divinarum litteiarum bibliotheca effulsit ctum

In utraquenodos quat-stionumsolvere potentissimus cti, eum apud Romanum pontificem accusaverant,

erat. Hoc magistro primitus Normanni litterato- quasi Berengarii erroribus faveret.Quam calumniam
riam artem perscrutati sunt, et de schola Beccensi brevi non solum scriptis, sed etiam verbis coram
eloquentes in divinis et saecularibus sophistae pro- duobus pontilicibus et universis synodis, ut jam di-
cesserunt. Nam antea sub tempore sex ducum Neu- ximus, penitus a se removit : sicque « pravi rumo-

striae, vix ullus Normannorum libcralibus studiis ris, » ut ipsemet loquitur in libello contraBerenga-

adha_sit, nec doctor inveniebatur, donec provisor rium supra laudato, « a se maculam » abstersit,

omnium Deus NormannicisorisLanfrancum appulit. « fidemsuam atque quod dixit « omni-

» exposuit ;

Fama peritiae illiusintota ubertim innotuit Europa, bus placuit, nulli displicuit. » Magnum denique ar-
undc ad raagisterium ejus multi convenerunt de gumentum est Lanfranci doctrime, quod post ejus
Francia, de Wasconia, de Britannia, necnon Flan- mortem episcopi Anglicani, siinul in unum in synodo
dria.» Paucioribus verbishaec eademomniaexposuit adunati, eum « Magistrum » suum nuncupaverint.
 :

27 B LANFRANCl CANTUAll. ARCHIEP. 28

Superestutinquiramusquoanno, quove mensoAresdata opera Vitain sancti Lanfranci scripserint,

7.

ii qua tandem die Lanfrancus e vivis excesserit; cseteris eade re e.\ occasione solummodo loquenti-

bec oniin oninia in controversiam vertuntur. Verum bus.

si antiquorura scriptorum testimonio stare volueri- s. 1'orro etsi nulla veneratione publica colatur
nins.milhi eril de annodifficultas; illienim constanter mcmoria beati Lanfranci, ejus tamen nomen cum
aHirinaiit l.auliaiicum annol08 Je (
vivis excessisse « sancti » tituio in vulgatis Martyrologiis insertura
sichabent SymeonDunelraensis, Joannes Bromton est, ut in Martyrologio Benedictino Arnoldi Wionis,
in Chronico, Ordericus Vitalis, lib. vin Historhe, et in Catalogo generali sanctorum Philippi Kcrrarii.
Clironicon Beccense ab Acherio oditum, item Chro- Hugo Menardus, Kduardus Maihevv et alii passim
nicon Mailrosense, et alii passim auctores Ilistoria? « beatum » appellant i sumraee sanctitatis et do-

Anglicanae, quibus prseivitlngulfus, Lanfranco, dura ctrinae. » Iisdem titulis antea donatus fuerat a Tri-
viveret, amicitia conjunctus, ut ipsemet in nova themio, Lelando, Capgravio, quod jamdudum ve-
ejus Historise integrae editioneattestatur, Majorest tustiores scriptores fecerant. Sic quippe de eoloqui-
circa mensem difficultas. Nam omnes ferme recen- tur Guillelmus Pictaviensis in libro L)e gestis Guil-
tiores historicieainroa se invicom dissentiunt.Mat- lelmi ducis : « Illi consulta animae suae, » Guillcl-

thseus Westmonasteriensis eum die 9 Kal April.Tgmus dux, « illi speculam quamdam, unde ordini-
obiisse memorat; Mattha?us Parkerus die 4 Junii, bus ecclesiasticis per oranem Nonnanniara consule-
Petrus Kquilinus 5 Non. Julii, Balaeus 5 Kal. Julii, ret, coramisit ;
potuit nempe viri talis vigilans cura,
Arnoldus Wion, Hugo Menardusaliiquerecentiores cum maximam auctoritatem sapientiae pariter ae
plerique tertiadie Julii. Histamen omnibus praeferi- sanctitatis praerogativa comparavit, sccuritatem non
mus antiquiorum Anglne scriptorum auctoritatem, parvam sollicitudini promittere. » Kt Osbernus mo-
qui Lanfrancum mense Maio obiisse una voce affir- nachus in epistola ad sanctum Anselmum « Recu- :

mant. At quo hujus mensis die id contigerit, hic peremus in te quod in mortuo sanctissiino Patre
totus cst difficultatis nodus quem, ut verum fatea-
;
Lanfrancoperdidimus.» Kxstatintcrepistolas sancti
mur, nemo facile solvet ob nimiam opinionum di- Anselmi librom, num.o, edita. Asserit Willelmus
screpantiam. Sic quippe ea de re Symeon Dunel- Malmesburiensis lib. l Dc pontificibus Anglorum,
mensis : « Anno 1089 feria v, ix Kal. Junii obiit sanctum Dunstanum Lanfrancosemperaffuissc,quo-
Lanfrancus. Idem ipsissimis verbis asserunt Ro-
» de tuendis Kcclesiae suae juribus ageretur, quod
ties

gerius Hovedenus in parte priori Annalium, Klo- etiam refert Osbernus in Vita sancti Dunstani, su-
rentius Wigorniensis in Chronico. Etquidem notre periori saeeulo cdita. « Quin etiam » Lanfrancus, ut
ista? optime inter secohaerent; iiamC i(lem Willelmus observat, « quemdam aegrura et
chronologica:
anno I089dies Dominica erat dies20Mai, cxistcnte cunctantis vitae pertaesum, in visione qua videretur
littera Dominicali G, acproinde feria v, sequens in cura eo luctam inivissc, eripuit discrimini, restituit
diem 24 hujus mensis incidebat, quam isti auctores bonae valctudini, » quod occasionem praebere potuit
assignant. Verum Gervasius Dorobernensis in actis nonnullis, maxime Wioni, Lanfrancum miraculis
pontificumCantuaricnsiumaliadieLanfranciobitum clarissimum praedicarc. Denique in variis auctori-
assignat his verbis : « Obiit anno patriarchatus sui bus, « bonae » aut « pitc memoriae vir » passim ap-
xix, v Kal. Junii, feria n post octavas Pentecostes, pellatur. Quse sanc omnia probant quod Willelmus
hora diei prima. » Consentiunt Milo Vitse sequcntis libro inDe gestis Regum Anglorum in nostri Lan-
auctor, Joannes Bromtonus in Chronico, et Tabula* franci honorem protulit, eum quippe esse « virum

ecclesiae Cantuariensis. Conveniuntitem huiccalculo antiquis scientia et religione comparandum, dequo

aliac notsa Chronologicso, cum eoanno dies Paschatis seriodicipotest : Trrtiusecotlo cecidit Cato(b*), adeo

inciderit in diem primam Aprilis, ac ideo fcstum ccelestis palatum infecerat. »

sapor pectus ejus et
Pentecostes die 20 Maii, cclebratus fuerit, ejus oc- PJurade ejus laudibus habentur in librodierum obi-
tava die 27ejusdem mensis,et proinde sequcns feria tualiumecclesi<c Cantuariensis, ubi praescribiturqua
ii quse a Gervasio assignatur/dies eratMaii28. Hanc solemnitateejusanniversariumdebeatcelebrari.Adi,
sententiam amplexus est Joannes Capgravius qui si vis, Angliffi sacrae tom. I, ubi habetur pag. V>.

sanctorum Anglia? Vitas conscripsit, ac post eum Denique nullus ferme historiarum scriptor Lanfran-
Kduardus Maihew in Trophaeis Anglo-Bcncdictinis. cum multis laudibusnon exornavit. Sed jam profe-
Cui calculo nos quoque adhaorebimus, donec certiora renda est ejus Vita, quam ab Acherio nostro ex co-

pro priori affcranturargumcnta. Ad id nos potissi- dice Beccensi, multis passim praetermissis, editam,

mum movetquodhujusposterioris sententiae aucto- integritati suae restituimus.

(5*) Juven. Sa'. 2, 40.

 ;

VITA. 30
29

i INGIPIT PROLOGUS
1N VITAM MAGNI ET GLORIOSl LANFRANCl
CANTUARIENSIUM ARCHIEPISCOPI.

legentium atque ut no-

Quoniam a pluribus quseritur Vita venerabilis A honorem Dei et utilitatem ;

verint, qui scire volunt, quis vel unde fuerit, quam

Lanfranci Dorobernensis archipraesulis, nec inve-
vivendi institutionem habuerit, quomodo ad reli-
nitur, volui de e.o aliquid scribere pro tenuitate
ingenii mei, ne omnino tanti viri memoria silentio gionem, ac deinde ad abbatiam, et postea ad arcln-
deleatur. Opus siquidem, ut mihi videtur, hactenus
episcopatum venerit, seu qualiter dehaclucemigra-
verit. Et de quidem non omnia quse dicenda
his
intermissum rarus quippe de eo aliquid scripsisse
;

forent audire potui. Nec quisquam mihi

succensere
reperitur. Propter quod in Vita beati Patris nostri
debet quod imperitus sermone et scientia aggredi
Herluini i
1
) venerabilis Westmonasterii abbas Gisle-
bertus, quasi ex occasione inseruit quantum ad materiam tam dignam ausus fuerim, quia potius
historiam pertinerevisumfuit; quse exindemutuans, duxi quoquomodo dicerem quamnullus.Quod si cui
et
rusticitas styli et incultus sermo displicuerit,
etin hanc narrationem transferens, adjeci quselibet
invenirepotui, sive qusea venerabilibus ac veracibus ornatius cadem dicere voluerit, precorne, mutando

virisaudivi. Hoc autem ideo facere studui, ut (quan- verba,tollatrei gestae sententiam, nisi forte aliquid

tum in me fuit) non lateret qui aliis proponendus inesse repererit falsitatis.

ad imitandum foret, sed notus omnibus fieret ad

INGIPIT VITA. B. LAFRANGI.

B Normanniam pervenit, et in Abrincatensi {A vran-

CAPUT PRIMUM. in

quidam vir magnus, Italia ortus ^),quem ches) civitatedemoratus, per aliquod tempus docuit.
1. Fuit
Latinitas in antiquum scientise statum ab eo resti-
Considerans vero scientissimus vir quod captare

tuta tota, supremum debito cum amore et honore

mortalium auram vanitas est, et quia ad non esse
tendunt omnia, preeter eum qui fecit universa qui
agnoscit magistrum, nomine Lanfrancus. Ipsa quo-
semper est, et qui ei intendunt, adobtinendum ejus
quc in liberabilibusstudiis magistra gentium Grsecia,
amorem animum convertit etstudium. Quodigitur
discipulos illius libenter audiebat et admirabatur.
3 in litteris perfectius invenit salutis consiliura, et
Hic Papia civitate oriundus fuit ). Parentes illius, \

ejusdem urbis cives, ^g magni et honorabiles habe- placendi Deo, arripere statuit, ut relictis omnibus,

bantur inter suos concives. Nam, ut fertur, pater abdicato etiara sui ipsius jure, illum sequeretur qui

ejus de ordine illorum qui jura et leges civitatis dixit Siquis vult post mevenirc. abnerjet semctipsum,
:

ettollat crucem suam, et sequatur me (Matth.x\i,2i).

asservabant fuit (6). Lanfrancus, in primaeva aatate
patre orbatus, cum ei in honorem et dignitatem Et quia quanto magnus fuerat, tanto optabat fieri
succedere deberet, relicta civitate, amore discendi humilior, locum adirenolebat ubi litterati Iversaren-
ubi plurimo tempore tur.ED.P.vr.],quieumhonoriacreverentisehaberent.
ad studia litterarum perrexit ;

demoratus, omni scientia sseculari perfecte imbutus, G 2. cum ire velletRothomagum, iter agebat
Interea

rediit. Deinde patriaegressus, etAlpestransgressus, inclinata jam die per silvam ultra iluvium Rislam(T)
4
in latrones qui, cuncta quse habebat
in Gallias venit tempore Henrici regis Francorum, incidit ( ) (8),

An- tollentes, ligatis a tergo manibus, et caputio cappce

et gloriosi ducis Normannorum Guillelmi, qui
gliam armissubegit. Et pertransiensFranciam,
sibi ante oculos admoto, abduxerunt illum de via, et
quamplures magni nominisscholares secum habens, inter condensa saltus fruteta dimiserunt. Talibus

Robertus de Monte in Chronico ms. hsechabet omnia prseter vetercm chlamydem abstulisse. Ac
(6)
ad annum1042 Lanfrancus de senatorum Papix
:
ipse volens eis et chlamydem dimittere, exemplo
nobili qenere natus, in septem liberalibusdisciplinis Libertini de quo Gregonus Magnus lib. i Dialog.,
mirabiliter cruditus. c. 2, ut sibi, sicut Libertino contigerat, omnia nii-

qui prope S. Ebrulfi raculo restituerentur, cum recta' non esset ejus in-
(7) Risla Normanniae fluvius,
monasterium ortumhabct. Unde conjicereest Lan- tentio, contrarium evenit; latrones quippe ipsum
francum a latronibus spoliatum fuisse in Silva Uti- nudum arbori uni alligarunt, et scholarem suum
censi, vulgo la forct d'Ouche, quae prsedicto mo- alteri. Sic relictus Deo promisitse oinnia mundana

nasterio Utici nomen dedit, qua transeundum est dimissurum, si liber evaderet, statiraque vinculis
eundo Abrincis Rothomagum. ejus divinitussolutis, sodalera suum solvit, et votum
(8) Paulo aliter rem narrat chronographus Bec-
suum apud Beccum explevit.
censis ad annum lOil, ubi refert latrones Lanfranco
 31 H. L.WTKANCI CANTUAR. ARCHIEP.
32
angustiis coraprehensus, nesciusquid ageret, suuin AQuando attendo laicu.n istum, nescio quid dicarn
rafortuniumlamentabatur Tandemnocturnosilentid
in se reversus, voluit Domino laudes
nisiquiaSpiritusubi vultspirat (Joan. 8) Abbas m
debitaa per- illum debita vcneratione,
n'ei i
ille erga eum omni-
solverc, et non potuit, quia ad lioc antea non vaca- modacontendebatsubmissione, forraagregi uterque
verat. Et conversus ad Dominum « Domine Deus,:
vivendi facti, unus activac, alter contemplativai.
ait, tantum tempus in discendo expendi, et eorpus Abbas humilis, pationtiae 6ummaj, in cura corporis
et animum in studiis littcrarum attrivi; et adhuc continentissimus, nullam saecularis pompao curam
quomodo te debeam orare, atque laudis officia tibi
gerens, legum patriaescientissimus, praesidium erat
persolvere non didici. Libera me de hac tribula-
suiscontra iniquos exactores,ad tractanda causarum
tione et ego, te auxiliante, sic vitam meam
;
corri- saecularium negotia et disponenda exteriora peri-
gere, et instituere curabo, ut tibi servire valeam
et tissimus in exstruendis vel procurandis necessa-
;

sciam. » Surgente aurora, in ipso crepusculo

audivit riisnec prudentior nec efficacior, salva religione,
viatores iter carpentcs, et coepit vociferando
ab eis esse poterat. $g At doctor ille maximus in claustro
auxilium petere. audientes primo expavere; Illi
J-l,- _
* • .
' omnem operam
« r ~. «... impendebat
i.. Tl,uui,uui quieti
ijuioi.1 ci
et aiieilllU,
silentio, COl-
cor-
dehinc vocem hominis advertentes, ad sonum vocis
, ,

dis sui novaliaverbi sacri excolens assidua lectione,

perrexere. et quis
perrexere, ouis esset.nnirl
esset,quid liMlinrot i.irii^o.if t
babcretindicavit. Tunc
fi
• • , ,

irrigans ea dulci, quam saepo obtinebat, Iacrymarum

......
eum solventes reduxerunt ad viam. Rogavit sane ut
compunctione.
vilius etpauperiusccenobium quod in regionenossent
CAPUT II.
sibi demonstra.vnt. Responderunt Vilius et ab- :
i.Nec oblitus quod Deo in nocturna captione pro-
jectius monasterium nullum scimus quam istud
miserat, postquam factus est raonachus, in discen-
quod in proximo aedificat quidam homo Dei, et osten-
dis officiis diurnis et nocturnis curara maximam
dentes viam discesserunt At ille gressum
illuc ver- impendere voluit, ut sciret Deo laudis sacrificium
tens, Beccum adiit, quo nullum usquam tunc persolvere, sicut noverat. Sic per tres annos vixit
pauper.us aestimabatur vel abjectius ccenobium.
gaudens quod nesciebatur.praeter paucos
solitarius,
Forte tunc abbas exstruendfe fornaci occupatus,
quibus aliquando loquebatur, omnibus ignotus. Ru-
lpsemet operabatur manibus suis et accedens ad ;
mor, ut hoc factum prodidit, longe lateque protulit,
eum dixit Deus te salvum faciat. Et abbas Deus
:
:
et fama viri praeclarissima Beccum, et abbatem Her-
te benedicat, inquit. Es Lombardus?
at ille Sum. :
luinum brevi perorbem terrarum extulit ( 8 ). Clerici
Et abbas Quid vis ? Monachus, ait, fieri
:
volo. Tunc accurrunt, ducuin
mn,, uui-uiu nominatissimi
uuiuiiiaLissiini scuuiarum
. .
• «.-v.._i . iiiu,
filii, scholarum
abbas praec.pit cu.dam monacho, no.nine
Rogerio, C raagistri Latinitatis, laici potentes,
et nobiles viri
qui in parte opus suum faciebat 5 ut
( ), illi ostenderet multi,pro ipsius amore multa eirlem ecclesiae contu-
librum regula3(9). Qua perlecta, respondit
orania lerunt. Hic ergo Lanfrancus, qui pro Deo se abdica-
Deo se juvante libenter servaturum.
Heec audiens verat sibi, omni
extremitate contenlus,
vilitate et
abbas, et sciens quis esset et unde,
concessit ei oinni obedientia se submittere curabat majori. De-
quod petebat. At ille per os furni procidens
in nique, ut fertur, lectionem non volebat legere in
faciem, osculatus est pedes ejus.Lanfrancus
humi- ecclesia nisi prius eam cantor audisset.Quadain die
htatem animi sermonisque gravitatera in abbate durnad mensam legeret,dixit quiddain inter legen-
plurimum veneratus et a"raans, 6
monachus
( ) ibi dum sicut dicere debuit, quod non placuit prassi-
efficitur.
denti, et aliter dicere jussit ; velut si ille dixisset,
3. Quo facto (
7
venerabilis Pater Herluinus gau- doccrc, raedia producta,ut est; et iste
)
eadem media
dio repletus est non modico, quia credebat a Deo correpta eincndasset docere, quod non est. Non
preces suas esse exauditas. Nam quia sumptuum enim prior ille litteratus erat. At vir sapiens sciens
procurandorum necessitas illum extra claustrum
raagis obedientiam Christo deberi quara Donato, di-
demorari cogebat, nec erat qui praesideret introrsus,
misit quod bene pronuntiaverat, et dixit quod non
et religionera asservaret; multoties Deu.n cum ex-Drecte dicere iubebatur. Nam producere brevem, vel
nraccnl
orasset, ,l,,i,..
divina «,;„
raiseratio sibi
t!_ ,.:u- .

accommodavit auxi- longam corripere syllabam, non capitale noverat

..... •
.

lium, sufficiens ad omnia quae agenda forent

suffra- crimen; verura jubenti ex parte Dei non parere,cul-
gmm.Videres ergo inter eos pium certamen. Abbas para non levem
esse sciebat.
ex grandaevo laico nuper in clerum
promotus, vere- 5. Quidam saecularis dedit Beccensi ecclesiaa ter-
batur sibi subditara tanti doctoris celsitudinem; ille ram ilO), ad quam missus est Lanfrancus, ut eam
nullam pro eminenti scientia gerens insolentiara,
servaret et instauraret. Una dierum dum de raona-
humillime ad omnia parebat, attendebat, admira-
sterio ad locura illuin regrederetur,detulitcatum in
batur et praedicabat quam ipsi in intelligendis panno involutum, post se ad sellam ligatum. Dum
Scripturis gratiam Deus concesserat, et dicebat : quidam adjunxit se illi cumque simul
iter faceret, ;

(9) Juxta regula. S. P. Benedicti praascriptum in

olim istum monasterium, quod omnino dirutum
capite 58 de disciplina suscipiendorum fratruin.
erat, utcunque restauravit. Postea data Beccensibus
(1U) Haecterra, ut puto, estmonasterium S.Ebrul-
villa Russerie a B. Theoderico, ut in ejus Vita dixi-
fi, quod Willelmus Geroii raonasterio Beccensi, ubi mus, monasteriura S. Ebrulfi pristinum splendo-
monachum induit, tradidit. Ibi Lanfrancus ali- rem recepit.
quandiu deget cum aliquot monachis, ac celebre
33 VITA. 3i

pergerent, socius viator audivit vocem cati, et cce-A prorumpit Heu mihi cui tale damnum minatur
: <t

pit mirari et circumspicere ubi esset catus cujus Deus? V&emihi qui meuin consilium pcrdidi,meum
audiebat vocem tandem advertit magistrum Lan-
;
adjutorium amisi Multoties per magnos gemitus
!

francum illum post se ligatum ferre, etait illi Do- : Deuin rogavi, uberrirnis lacrymis divinse supplicavi
mine, quid portas? Respondit Mures et rati valde : zg misericordiae, ut talem mihi virum prsestaret,
nobis sunt infcsti, et idcirco nunc affero catum ad cujus consilio et auxilio locuin istum emendarem,
comprimcndum furoreni illorum. Ecce ad quantam et quae Deo essent placita monachorum usibus in-
humilitatem tantus vir pro Deo sese submittere cu- staurarem. Et quando, frater Lanfrance, huc te

ravit;et quia multum se hurniliavit, Deus illum Deus adduxit, preces humilitatis meae exauditas
exaltare in praesenti non distulit. credidi. Ego in teonus meum transferre cogitabam;

6. Verum fratres qui jam adunati erant in ipso ego te totius oneris mei sarcinam supportare spera-
loco, non multum litterati nec admodum religione bam. Nunc autem nescio qua de causa hinc disce-
instructi habebantur. Cernens Lanfrancus fratrum dere, me relicto, satagis, et ad deserta
pergere
inertiam, morum pravitatem, ordinis transgressio- cupis. Lanfrancus intelligens voluntatem suam
»

nem, contuens aliquos etiam sibi invidere, qui sibi detectam, et propositum cordis sui, quod occultum
metuebant eum praeficiendum forc, ignorabat quid putabat, evidenter propalatum, abbatis pedibus
ageret, quo se transferret Tredebat eum conversa- illico advolvitur, et qualiter sibi innotuissent talia,
tionis inhonestae, inhiabat ardenterad solitariae dul- humiliter sciscitatur. Tunc ei abbas blanda voce
cedinem vitae. Simulata igiturstomachi infirmitate, visionem aperuit, et quid sibi divinitus per puerum
Fulcrannumhortulanum rogavit ut ei quotidie affer- revelatum sit, sicut superius reteximus, per ordi-
ret radices quorumdam carduorum, quas sibi asse- nem cxplicavit. Lanfrancus mirabilius dictu obstu-
rebat alferre solutionis remedium. Hoc autem fa- pefactus, et Dei gratiam in abbate vehementer ad-
ciebat ut corpus suum assuefaceret tali edulio, miratus, humi prostratus, per confessionem Patri
quali vivere disponebatin eremo (
9
). Cum ergo jam protinus quidquid in voluntate habuerat, corde
animum et corpus pramararet ad fugam nocturnae compunctus exposuit, pcenitentiaque accepta et ab-
elapsionis, domno Herluino abbati nihil de hac re solutione impetrata, spopondit se nunquam ab ipso
suspicanti, dum in lecto quiesceret, egregise indolis discessurum, ejusque praeceptis per omnia obtempe-
Hugo puer, qui nuperrime obierat, in veste candida raturum. Abbas ingentes omnipotenti Deo gratias
apparuit (filius Haldrici de Sauvarvilia, nepos ejus- referens, quam citius potuit, i.anfrancum priorem
demabbatis).Cujus aspectu in nullo turbatus, ama- constituit, et quidquid ditioni monasterii subjace-
eum abbas affatur a Quid est, fili?
biliter sic : Quo- bat, interius et exteriusipsius curae commisit. Quos
modo te habes ? » Et puer alacriter « Ego me, : ait, ita unanimes tribuit esse divina protectio, ut nulla
bone Pater, bene habeo, quia per Dei misericor- unquam inter eos orta fuerit dissensionis occasio.
diam, et tuam intercessionem, liberatus sum ab Hanc visionem Lanfrancusnec volens propalare,nec
omnitormento. Sed Deus misitme ad te, ut dicam omnino occultare u indicavit illam cuidam mo-
( )

tibi quia, si tibi non prospexeris. magistrum Lan- nacho, nomine Willelmo, quem ipseapuero nutrie-
francum ad proximum non habebis. » Abbas admira- rat et docuerat, plurimumque amabat, praecipiens
tus « Quomodo, inquit, fili? » Puer ad haec :« Quia
: ne cui diccret, quandiu ipse in corpore viveret.Quod
solitariam vitam desiderat, et de monasterio egredi ille servavit usque ad ultimam senectutem. Post
delibenu, quoniam mores fratrum et vita sibi non mortem vero Lanfranci, cum jam nulla prohibitione
placent Vide ergo quid facias, quia tibi non expedit rem sicut audierat,
urgeretur, scripsit et abbati ac
ut te deserat. o His dictis puer disparuit. Abbas monachis Becci scriptam (12), prout supra digessi-
attonitus in his quee audicrat, reliquum noctis in mus, direxit. Fuit idem VVillelmus abbas Corme-
orationibus insomne peregit. Summo au-
vigiliis et liensis ccenobii.
tem mane, 10 ) mox (i 1) ut hora loquendi se dedit, D
( CAPUT III.
Lanfrancum adscivit, secum singulariter sedere 7. Ad administranda quoque totius patriae nego-
fecit ; cor abbatis intimo dolore concutitur, vox tia (
l2
)summus ab ipso Nortmannorum duce Wil-
intra fauces premitur, lacrymae erumpentes dolo- lelmo consiliarius assumitur. Cujus gratiae nimiam
rem cordis aperiunt. Lanfrancus hoc videns in ter- perturbatiunem, quae repente irruit, insperato Deus
ram prosternitur cur abbas sic plorat aperiri
; sibi sereno lastificavit. Quorumdam enim accusationi-
suppliciter precatur. Tandem abbas in hiec verba bus delatorum dux in eum vehementer amaricatus,
(il) Post primam scilicet et preces in capitulo Orderico Vitali, lib n, qui eum inter viros sancti-
recitatas, ante enim istud tempus silentium, quod tate et doctrina praecipuos recenset, sic enim loqui-
in regulae cap. 42 strictius praescribitur, solvere tur In illo tempore migravcrunt pfurcs sanctitatc et
:

absque gravi necessitate non licet. sapienlia prxcipui doctorcs Ecclcsiarum, Anselmus
(12) lianc epistolam ex ms Beccensi vulgarunt scilicet archiepiscopus Cantuariorum. Guillelmus
Johannes ^icardus, et noster Gabriel Gerberonus in archiepiscopus Rolhoniagcnsium, vcncrabilcsque cw-
notis ad epistolam 41 lib. n beati Anselmi. Ad nobiorum rcctorcs, Hugo abbas Cluniacensis, Gerva-
Willelmum scripsit Lanfrancus epistolam, quae est sius Rhedotiensis ct Guillelmus Cormelie7isis.
48 editionis Acherianse. Obiit circa annumli09ex
 H. LANFRANCJ CANTUAR. ARCHIEP. 36

inandat ut monasterio exturbetur, patria discedatAmam petierac (

14
causa cujusdam
nomine
) clerici,
Lanfrancus. Nec motus animi sui bac indicta sedare Berengarii, qui de sacramento altaris aliter
dogma-
valens, mandavit juris monasterii villam, qute Par- tizabatquam Ecclesia tenet. 5 ( 15 Dicebat enim )

cusdicitur, Qammis excidi. Paretur tam efferaejus- panem et vinum postconsecrationem, sacramentum
sioni. Eo discedente, qui oinne gaudium fratribus tantum, non autem esse verum Cbristi corpus et
eratet consolatio, doloraltus remanet. Quia melior sanguinem. Iste clericus Lanfranco quasi farailiari
non habebatur, tripes equus quarto pede inutili, illi 1G
suo ( )
litteras (14) miserat errore ipso respersas;
tribuitur, et unus famulus lnstant itaque fratres eas qui legerunt Lanfrancum talia sentire opinati
orationi, juxta illud Jeremia3 : Praestolantes cum sunt, et socium crrorisdiffamaverunt. At tum forte
silentio salutare Domini [Thren. m, 26). Protinus Lanfrancus ad Urbem profectus erat, pontificante
(pia ille discedebat duei obvius venienti appropin- tuncscdem beati Petri Leone (15) octavo( 17 ).Amici,
quans, equo per singulos passus caput ad terram qui infamiam sibi conflatam audierunt, litterasipsas
submittente, dominum salutat ; innocentiae quidem posteum miserunt Romatn: ibique suspicionem de
conscius, si locus dicendi daretur, non diftidebat Lanfranco quibusdam pepererunt. Papa Berenga-
causaj.Dux primo vultum avertit, sed divinaagente rium ad diem vocavit. Verutn ille timens venire,
clementia.mox miserandorespexit, et nutu benevo-B distulit : sed responsales pro se duos clericos misit,
lentke aditum loquendi concedit. Tunc Lanfrancus qui ante papam venientes. et in causam deficientes,
decenti joco ait : Tuo jussu provincia tua discedo reprobati et capti sunt. Lanfrancus jussus surrexit,
pedes, hoc inutili occupatus quadrupede vel ut ; pravi rumoris a se niaculam abstersit, fidem suam
jussioni tuae parere queam,damihi equum meliorem. exposuit, expositam plus sacris auctoritatibus quam
Cui dux subridendo : Quis,inquit, ab offenso judice, argumentis probavit. Quod dixit et probavit omni-
infecto illati criminis negotio, munera exposcit ? bus placuit, nulli displicuit. 18 Haee eadem in sv- (
,

Tandem disertissimus orator petiit audientiam, et nodo Vercellensi retracta sunt, et sententia Beren-
Deo sibi opem subministrante causam exorsus,bre- garii audita et reprobata; fides vero Ecclesiae,quam
vi ad optatum finem peroravit. In amplissimamgra- Lanfrancus tenebat et astruebat, exposita, et con-
tiam illico receptus, accipit promissum quod nulla cordiomnium assensuconfirmata est.Quae sententia
deinceps accusationesubiret purgandi praejudicium. noneffugithujusLeonispapaesuccessoremVictorem.
Gratissimi mox suceedunt amplexus et oscula.Multo (
,0
) Denique in concilio Turonensi (1 6), cui ipsius
etiam cum augmento restituendapromittuntur quae Victoris interfuere atque praefuere legati, data est
dux nuperrime devastari jusserat. Alacerrime qui- ipsiBerengariooptiodefendendipartem suam:quam
dam praecurrens nuntiat fratribus illum redire. C cum defendendam suscipere non auderet, confessus
Commutantur lacrvmae, personatnon semel, sedper est corarn omnibus communem Ecclesice fidem et ;

totum diem ubique corde et ore a cunctis pium Te juravit ab illa hora se ita crediturum, sicut Ecclesia
Deitm laudamus. Abbas inopinatae rei fidein adhi- Quod juramentum transgressus, nihilominus
tenet.
bere non poteratpropter feritatem quam in domino primum dogma in populo spargere non omisit. 20 ) (

sciebat,donec desideratus advenit. Accumulatur Quodcum audisset Nicolaus secundus,vocavit eum:

gaudium, quia incensorum fit integra restitutio ;
quiRomam veniens,etcausae suaediffidens, etpatro-
terrarum quoque eidem ecclesiae concessarum ab cinioeorum quos sibi impensis beneficiis concilia-
eodem domino obtinetur confirmatio. verat, parum confidens, cum non auderet suam de-
8. 13 Hujus tam iinprovid&e jussionis causam
( l
(13) fensare sententiam, postulavit Nicolaum secundum
aiunt, quod idem Lanfrancus contradicebat nuptiis ejusque concilium, quateuus fidem, quam illum te-
filiae comitis Flandriae, quam ipse sibi dux copula- nere volebat, verbis sibi exponeret, scripto firmaret.
verat in matrimonio, quia proxima carnis consan- Itaque jubente papa, fidesverbis exposita,etscripta,
guinitatejungebatur.Unde auctoritate Romanipapae etomnium assensu confirmata, tradita est Berenga-
tota Neustria fuerat ab officio Christianitatis sus- D rio adlegendum. Accepit, legit, (
01
) et eam se tenere
pensa et interdicta. Quapropter Lanfrancus ite- juravit, manuque propria sabscripsit. Quo facto ga-
rum Romanum papara adiit ;
jam enim antea Ro- visus est papa, et multi alii, de ejus reversione et

(13) Aliam causam hujus rei narrat Willelmus refert noster Acherius in suis notis. Haec ipsa est
Malmesburiensis, quamejus verbis exponere juvat : quae a clerico quodam Remensi perlata Romam
Lanfranco apucl Beccum monachato, cum ubique Lanfrancum dc Berengariana haeresi suspectum
scholares inflalis buccis dialcclicam ruclarent, Her- sutnmo pontifici Leoni reddiderat, quam suspicio-
fastus jam Willelmi comitis, postea regis, capella- nem penitus in synodo Romana a se amovit. Haec
nus, ad famosum gymnasnim, magna sociorum et refert Lanfrancus ipse in libro adversus Berenga-
equorum pompa pervcnit. Tunc Lanfrancus ex pri- rium, ubi et eadem quae hic de synodo Vercellensi
ma collocutione intelligcns quam prope nihil sciret, dicuntur, fusius exponit.
abeccdarium ipsi expedicndum apposuit, ferociam (15) Is est S. Leo IX, a Milone dictus VIII, quod
hominis italica facetia illudens. Quo is iratus co- nonnulli Leonem, qui ab Ottone imperatore contra
mitem pereffecit [i. e. per comitem effecit Ed. Patr.] Joannem XII creatus fuit, censuerint e pontificum
ut Lanfrancus Becco omnique Normannia summo- Catalogo expungendum.
veretur. Sed, etc. (16^ Ruic Turonensi concilio adfuisse Lanfrancum
(14) Epistolam hanc Berengarii ad Lanfrancum testis est Ordericus Vitalis, lib iv Historiao.
 YITA. 38
.w

conversionc, qui antea dolebant de ejus aversione. Aoperam suatn expendere desistat. »Nee multo post
presbyterii pars dextera corruit, in qua oratoriuni
Hujus sacramenti sacrilegus transgressor, contra
veritatem erat, et altare saucti Benedicti. Anxiato super hoc
praofatam synodum, contra catliolicam
doctorum fidem 22 et multum conturbato abbati suus in omni sua
omniumque ecclesiasticorum ( )

desolatione consolator accessit, obsecrans ut, vel

scriptum postea condidit. Cui Lanfrancus respon-
dens, sub nominc epistolae, (
23
) libelhnn elegantem nunc acquiescens, majora inchoaret aedificia. Tan-

composuit, catholica veritate subnixum, et sancto- dem victus, spem in Deo certissimam gerens, et
rum Patrum undique auctoritatibus corroboratum,in plurimum in consiliarii sui ope confidens, cujus
quo inveniuntur ista quae diximus. Hifi eniiu gestis opera bona omnia proveniebant, in salubriori
sibi

Lanfrancus interfuit, qui causa hujus litis Romam multum nova inchoavit, mo-
et convenientiori loco

venerat, et ut agcret pro duce Normanorum et uxo- nasterium et officinas, opus pergrande, quod non
re ejus apud apostolieum, pro qua re, sicutdiximus, res propriae, quae adhuc erant permodicae, sed fides

illuc perrexerat. Igitur locutus cum papa Nicolao, in Deum firma, et spes certa, universa conferendo

ostcndit quia ejus sententia illos tantum gravabat, accumulavit. Lanfrancus quoque licentia abbatis
27 iterum scholam tenuit, et ea quae a scho-
qui eos nec conjunxerant, nec separare poterant; sui ( )

nam dux puellam quam aeceperat nullo pacto di- B lasticis accipiebat abbati conferebat, abbas opera-

mittere vellet. Hoc audiens et verum esse advertens riis dabat.

summus conjugium
pontifex, dispensatione habita, 10. Post triennii completionem, sola necdum
concessit, eotamen modo quatenus dux et uxor ejus completa basilica, venerabilis Lanfrancus ccepti

duo monasteria construerent, in quibus singulas operis institutor, tam ducis Normanniaa quam pri-

congregationcs virorum ac mulierum coadunarent, matum supplicatione coenobio Cadomensi, quod dux
qui ibi sub norma sanctse religionis die noctuque hortatu papae Nicolai aedificaverat, abbas praeficitur.
Deo deservirent, et pro salute eorum supplicarent. Qui de monasterio Becci ad hoc opus exiens, unum
(17)Paruit dux apostolicte dispensationi. etaedifica- duxit secum, qui nuper habitum susceperat, sed
verunt duo monasteria in praedio 2i ) quod antiqui- (
professionem nondum fccerat, noinine Radulfum,
tasCadomum nuncupabat. 2s )Dux unum monacho-
(
qui postea in eo loco fecit professionem ; et proce-

rum in nomine sancti Stephani protomartyris et ; dente tempore, ejusdem eccles*ia? Cadomensis prior
uxor ejus 2s alteruin sanctimonialium in nomine et
( )
exstitit, ad ultimum abbas de Bello (18) obiit. In
honore sanctse Trinitatis quibus tantum de rebus
;
adventu Lanfranci mox ad ipsum locum venire ad
et reditibus suis contulerunt, quantum sufficeret conversionem cceperunt nobiles viri, et optimi cle-

ibidem habitantibus et ad victum et vestitum. Q rici, inter quos fuit egregius et venerabilis Willel-
CAPUT IV. mus (l9)Rabodi filius, qui post Lanfrancum Cado-
9. Peridem tempus crescenteBeccensi congrega- mensi Rothomagensis
Ecclesiae praefuit, et postea

tione, in eo loco contigit illuddictum a Domino per archiepiscopus cum habitum

exstitit. Iste Willelmus
Isaiam propnetam Angastus mih/i est locus fac
:
;
religionis Cadomi suscepisset, missus est Beccum,
spatium ut inhabilcm {Isai xux, "20'. Spatiositas
. ut ordinem ibi addisceret, quia novella plantatio
enim domorum parva multitudinem adunatam fra- ipsius loci nondum potorat alios perfecte instruere.
trumjam capere non valebat; sed situs loci incolu- lste vir generosis natalibus ortus, simplex, bonis
mitati degentium contrarius existebat. Itaque vene- moribus ornatus, religiosus : cum aliquantum tem-
rabilis Lanfrancus sanctum Patrem Herluinum de poris ibi prius [/"., prior] claustralis, post abbas
28
majoris monasterii sedificatione compellare ccepit. transegisset ; inde assumptus f ), consecratus est
Tanti operis commotionem ille
solam extimuit, archiepiscopus Rothomagensis quo loco per-
; in
aetatis jam deficientis viribus plurimum longum tempus vixit,diffidens. et in bona senectute diem
Confortari, adhortari, ultimum clausit. In illo
ac seepe id ipsum ingerere, Cadomensi coenobio tempore
qui cceperat non omittebat, dicens locum aquosum
n Lanfranci, et eorum qui, saeeulum relinquentes
non esse aptum habitationi monachorum. Abbate monasticam vitam sub eo arripuerunt, coepit reli-
nullatenus acquiescente, fertur dixisse Lanfrancus gio magna, quae perdurat usque hodie. Interea dux
quibusdam nobilibus viris, cum quibus loquebatur Normannorum Willelmus hereditarium sibi regnum
:

« Domnus abbas consumit tcmpus et laborem suum Angliae pervadens, ad quae voluit jura disposuit ;

in hoc aquoso loco,nec vult mihi credere, utdcsinat deinde ad meliorandum Ecclesiae statum, animum
ab isto opere, et incipiat aliud opus in saniori loco. intendit. Igitur Alexandri uuiversalis Ecclesiae
Deus omnipotens^» det taleimpedimentum qua-
illi summi pontificis, viri vita et scientia excellentissimi,
tenus me audiat atque in tam incompetenti loco consulto et rogatu, omnium quoque Anglici et Nort-

(17) De duobus istis monasteriis Cadomi excitatis in tomo I Monastici Anglicani. pag. 310
egimus praeviis observationibus. Willelmus successit anno 1079, Joanni archi-
(19;
(18) Coenobium de Bello, vulgo Bataille, in agro episcopo Rothomagensi, quam sedem ad annum
Sussexiensi in Anglia construxit Guillelmus conquae- 1 110 tenuit. Ejus laudes prosequitur Ordericu» Vi-
stor anno I0G7 in eo ipso loco ubi, proelio contra talis lib. v, ad annum 1079; cui alii auctores con-
Heraldum regni invasorem commisso, ipsum vice- sentiunt. Ratbodus ejus pater fuit episcopus Sa-
rat, quod ideo Bellum vocavit. Ejus historia habetur
 39 B. LANFRAM'1 CANTUAK. ARCHIKU. 40
mannirtimperiimagnatumUbentissimoaesensu, rex.A mensi illam praefecit invitum. Ea tempestate civitas
Wilielmus, guod potissimum Bolumque acceptabat Rothomaga viduata est sancto ac venerabili archi-
consilium, doctorem Bupra memoratum, Lanfrancum praesule Maurilio |22) tunc clerus omnis et popu- :

scilicet, ad hoc elegit negotium suscipiendum. lus congrogati volebant substituendum eligere Lan-
CAPUT V. francum (23) verum toto conamine ille tale onus ;

11. Libet nunc quasi ab alio exordio sericm devitabat subire, humiliter magis cupiens subesse
nostrae narrationis dirigere, etquacdam omissa inse- quam prseesse. Nam abbatiam Cadomensem, quam
rere (20), et sic cuncta de eodem Lanfranco, prout invitus susceperat, libenter dimisisset, si cxtra ani-
poterimus, prosequi. Hic igitur hoino religione, mae Isesioncm gravem ieoere valuisset. Quod rex
sapientia omni aevo memorabilis, nobili ortus paren- advertens, ( 31 providit subrogare Joannem (24),
j

tela, ab annis puerilibus eruditusestin scholis libe- quem Abricatensium constituerat pontificem sed ut ;

ralium artium et legum saecularium ad suae morem hoc canonice fieret, licentiam petendi gratia Ro-
patriae. Adolescens orator veteranos adversantes in rnam direxit eumdem abbatem Cadomensem Lan-
actionibus causarum frequenter revicit, torrente francum qui onushujusce legationis alacriter per-
;

facundiae accurate dicendo. 29

t.
) In ipsa aetate sen- ferens, sicut Ecclesiis cupiebat esse consultum a
tentias depromere sapuit, quas gratanter jurisperiti B papa Alexandro impetravit; sacrum quoque pallium,
aut judices vel praetores civitatis acceptabant. Me- cum licentia hujus promotionis, deportavit unde ;

minit liorum Papia. At cum in exsilio philosophare- et ipsi toti Neustriae gaudium fuit.
tur, accendit animum ejus divinus ignis, et illuxit CAPUT VI.
cordi amor verae sapientiae. Animadvertebat
ejus 12.Post haecvenerunt adregemin Angliam tres le-
enimquod mundi hujusprosperitas etgloria vanitas gatisimul, Erminfredus Sedunorumepiscopusetduo
est. Repentino itaque animi motu se abnegans, ad pctitionem ipsius a papa
clerici cardinales, missi
mundoque renuntians, sumpsit Becci habitum reli- Alexamlro, qui eum, in Pascha coronam regni ca-
gionis, et regulariter vivere ccepit. Studiosus fuit piti ejus imponentes, in regem Anglicum confirma-
idem ccenobita, verbi gladio perimere sectas, si quas verunt. 32
( )
"
Congregata est ergo synodus magna
advertisset catholicam laedere fidern. Idem quoque Windresoris[aL,Windreford];(25)inqua,prEesidente
optimus plenitudine charitatis, resuscitare satage- rege, ab ipsis legatis dejecti sunt quidam episcopi
bat, per fidei rectitudinem, in haeresi mortuos. Sa- indigni episcopatu, propter vitam criminosam et
pientes et religiosi pontifices metropolitani, necnon inscitiam curae pastoralis. Inter quos (
33
) deposue-
et abbates, tremuerunt sapientiam Lanfranci, atque runt Stigandum cum anathemate reprobatum, mul-
religiositatem et auctoritatem, ejus et correctioni C tis criminibus coinquinatum; qui cum duobus epi-
se subdi gavisi sunt. Ipsum quoque Ecclesiae plures scopiis infanda an.bitione Cantuariensern archiepi-
pontificem vel abbatem sibi incredibili desiderio scopatum invaserat. Substitutisitaque inlocum dcje-
30
petierunt. ( ) Roma, caput orbis, sollicitavit (21) ctorum idoneis rectoribi.s, remansit vacua Dorober-
eum epistolis, precatu conata eum retinere et vi. nensis cathedra, in qua pretiosus Christi confessor
Quippe cognoverant eum peritissimumhonestaquae- Augustinus omnibus praefuit Britannioe episcopis.
libet, et eorum contraria secernere; diligentissimura Cogitanti vero regi de hac re et proceres regni con-
cuique sua retribuere perpendiculo rationabilitatis; sulenti, convenientissimo fine,in
Lanfranco quievit,
proraptissimum ardua duraque suscipere ac perpeti quatenus uberrimum luminare in hac arce elatum
causa veri boni. Cognoverant etiam hanc ejus vitam, nebulas undique pravitatum et caligines dilueret,
quae merito dicatur quaedam >J directissima atque saluberrimo fulgore cuncta honestans. Quapropter
tutissima ad perennis vitae portum via. Ille vero misit praedictos legatos in Normanniam ad hoc opus
nimis altum sibi duxitaliis praeesse, infimam extre- perficiendum. Cum igitur Sedunensis episcopus in-
mitatem corde et affectu non deserens. Gloriosus vitaret eum ad regimen pontificale, denuntians in
dux Normannorura Willelmus, hunc praecordiali D concilio episcoporumet abbatumNormanniaepetitio-
colebat familiaritate quapropter ccenobio Cado- nem regis, simulque voluntatem suam, et reliquo-
;

(20) Huc usque fere totum ex Vita beati Herluini (25) Synodus in qua deposito Stigando Cantua-
desumptum est. riensi substitutus est Lanfrancus, Winloniae habita
(21)Vide ea de re epistolam Lanfranci ad Alexan- est, anno 1070, in octavis Paschae, ac paulo post,
drum pontificem, num. 14, infra, et ipsius Alexandri feria scilicet secunda post Pentecosten, apud Win-
epistolam ad Guillelmum conquaestorem Angliae dleshorum Guillelmus Eboracensem archiepiscopa-
;

regem, quae est hujus pontificis deciraa apud Lab- tum Thomae contulit quae omnia, quasi in synodo
;

beura, tom. IX Conciliorum, col. 1 123. Windleshorensi simul contigissent, enarrat auctor
(22) Maurilii Elogium dedimus ad annum 1067. noster ; sed Rogerius Hovedenus in parte priori
(23) Idem refert Ordericus Vitalis, lib. iv Historiae Annalium, duas has synodos distinguit. Caeterum
ecclesiasticae. quaravis Anglicani auctores Stigandum non omnino
(24) Is Joannes est auctor
libelli de divinis offi- excusent, eum tamen et alios episcopos et abbates
ciis, quem tumepiscopus Abrincatensis Maurilio ob id potissimura a Guillelmo rege exturbatos fuisse
Rothomagensi nuncupavit. Quatuor ad ipsum epi- scribunt, ut Normanni, quibus ille magis fidebat,
stolas scripsit Lanfrancus, quae ab Acherio editae eorum sedibus potirentur.Quodscriptores Norman-
sunt. De eodem agit Ordericus lib. v. Historiae ad nici a Guillelmo recta intentione factum fuisse con-
annum 1079, quo obiit. Vide ibi ejus epitaphium. tendunt.
 VITA. 42

rum sedis apostolica> legatorum, et quasi praecepto-A dos quaestionum in utraque solvere potentissimo.
rum supcrhacpnclationc. saneta ira, sanctatristitia Fidem scriptis merear nullam, nisi quee scribo Eu-
sicperturbatum fuisse compererunt ut omnino con- ropae latitudo asserat. Neque sileri puto de eisdem
tradicturum putarent inducias ad deliberandumpe- in Africa vel Asia. Ipse vero Lanfrancus idcirco
tentem.Perspectum namque vel indubitatumtenebat pontificale onus subterfugere gestiebat quia sapien-
simulire non posse negotium archiprtesulis etotium tiaplenuspnevidebatquod otium monachilis ordinis
monachi. Ad hocsui provectum solito despiciebatat- inter occupationum episcopalium frequentissimos
queextimebatonerosissimum gubernaculum Preca- tumultus nequaquam ex integro haberi potest( 3i ).
turreginacum filio, jabet abbasHerluinus,licetinvi- Terreat exemplum istud damnatos cum Simone
tus, cui tanquam Cliristo obedire solitus erat; hor- Mago zelo principis apostolorum ; hinc intelligant
tantur etiam studiose ad hoc collecti majores,nam perditissimi amentiam suam muneribus einunt :

hancurgentemundiqueviolentiamdictaveratmanda- ineptissimi quod secundum Deum oblatum tremit

tuni regis, scientis obstinationem dilectissimi sibi talis, pecunias offerunt, rnajores promittunt, nunc

Patris, cum ad altiora invitaretur. Non abnuit ille per se, nunc per amicos, quibus dignitatumculmina,
prsecipiti sententia, ut omne factum ac dictumejus si ad hujusmodihonorem pervenirepotuerint, repro-

discretionis norma dirigebat. Obedientiam offendere o mittunt.

cavet, simul et tantos quirogant, favent, hortantur. 14. Victus igitur Lanfrancus Cadomensis abbas
Mcestus ergo trans mare excusatum se vadit, spc- tam Dei voluntate quamcirca se intelligebat, quam
rans jucunditatem in reversione. Non enim aasti- etiain apostolica domni Herluini
auctoritate , et

inare potuit vir singularis, forrna perfectaa humili- praeceptione, et optimatum Normanniae assensu,ita
tatis, invitum se ad archiepiscopatum trahi. Cajte- multiplici ratione in Angliam traducitur. et quaa
rumclivin» dispositioni quo consilio resisti poterit? insularum transmarinarum primatum obtinetCan-
Rex cum gaudio atque cum digna reverentia recepit tuariensis Ecclesiae suscepit prasulatum. Qui tanto
Christianse religionis adjutorem, devicit reluctan- honore sublimatus, multarum amplitudine terrarum
tem, excusationem pulchre pugnans humilitate et ditatus, auro argentoque locupletatus, non imme-
majestatc. Advocantur hilari festivoque jussu Can- mor divini illius mandati Honora patrem et ma-
:

tuariensis Ecclesise primores, et multa dignitas trein {Exod. xx, 12), omnimodis benignus et libe-
regni ecclcsiastica et saecularis. ralis exstitit circa patrem suum spiritualem Herlui-
13.Hunc igitur rex intima semper coluit fami- num abbatem, et matrem Ecclesiam Beccensem ;

liaritate, tum pro eminenti saecularium ac divina- cujus ad eas partes transmigratio, paucos ante dies
rum litterarum peritia, tum pro monachici ordinis quam inde allegatio veniret, venerabili Herluino
singulari observantia, impendens ei reverentiam et abbati per visum ostensa est hoc modo. Videbat quod
gloriam ;
vcncrans ut patrem, verens ut pnecepto- in virgulto suo arborem malum habebat, cujus ra-
rem, diligens ut filium vel fratrem. Illi consulta morum spatiositasmulta erat et magna fructuum
animae suas, illi speculam quamdam, unde ordinibus ubertas ;
pomorum quoque species delectabilis et
ecclcsiasticis regula vivendi per omnem Norman- sapor optimus. Hanc rex praedictus ab abbate pos-
niam Angliam prospiceretur, commisit. Si quis
et cebat, volens eam ad quoddam suum virgultum
vero admirans quaerit our tantus vir tantopere vo- transferre, reluctante abbate et quod ea sola susten-
luit declinare officiurn episcopale, vel quare abbas taretur opponente ;
quia dominus erat, evicit, et
invitus hocei prrccipiebat, primum deabbatenoveiit arborem asportavit. Verum radices penitus avelli
cpiod nequaquam invidendo ejus promotioni hoc fa- non potuerunt ex quibus pullulantes virgulae con-
;

ciebat, quippe cum ejus ethonorem et exaltationem festim in arbores magnas excreverunt. Post par-
pra ceeteris affcciarct. Prsecipiebat ergo illi quia vo- vum denique sub eo visu intervallum, memoratus
luntati & Dei et sanctae Ecclesia; electioni eum vocanti rex de arboris ipsius nimia fructificatione coram
contraeiicercnonaudebat.Invitusautemjubebat quo-^. illogaudebat; et ille se ex ea Uetissimas habere
niam segerrime ferebattanti ac tam dulcissimi amici propagines adgaudendo rcspondebat. Invitabatur a
carere consortio, qui coenobium Becci nupcrrime in- rcge ut ipsum translatae arboris incrementum iret
cceptum situ et paupertate horrendum elegit, quod videre: sed nescio quas causa impediebatne iret. Hajc
prudentiailliusvigilantissimaquecuralocupletavitet omnia, sicut visio digessit, rerum eventus expli-
in statum provexitpulcherrimi ordinis, dum regeret cuit, praeter quam quod vere ivit et quod audierat
collegium fraternum [al., fratrum] severa ac niiti Virgultum abbatis erat Beccensis Ecclesia,
vidit.

disciplina, sanctum etiam abbatem humili et utili cujus arbor maxima,ille doctor, non solum eam,

consilio. Elenim cum ingloriam propriae tantum verum alias omnes per patriam suo exemplo et
mortificationisoperamidemLanfrancusdesideraret, doctrina sustentabat Ecclesias. Qui, ob religionie
cum adhuc Becci essct, deprehendit eum atque pu- sacrre institutionem Eradendam Anglis. a praedicto
blicavit cogitationum inspector Deus, ut lucerna rege per abbatem suum, cui soli tanquam Deo pa-
scse colligens in vallem diffundcretur per excelsa. rebat, ad transmarina migrare postulatus, multum
Effulsit eo magistro, obedientiae coactu, philoso- invitus, salva obedientia atquc ab invito abbate
phicarum ac divinarum litterarum bibliotheca, no- jussus,paruit. Unde scribenspapce Alexandro, post
Patrol. CL>
 44
13 B. LANFRANCl CANTUAltlENSIS ARCHIEPISCOPI.
ait Cum dc Beccensi congrega-A 17. De radicibus illius magn» arboris, quaa in
salutationem «

tione... » Caetera continet epistola 2 B. Lanfranci.

horto suo remanscrant, ut per somnium suum vide-
quam invitus pasto- rat, vidit postea praedicandus vir lleiluinus pullu-
15. His verbis adverti potest
quam libenter eam lanteB quasdara virgulas in arborcs magnas excre-
ralem curam susccpcrat, et
Namtimebat \issc, multos vidclicct ad magna bonorum operum
dimisisset, siconcedere papavoluisset.
defectum, nec adhuc ad votum cernebat in incrementaperillius institutionem acccssisse. Arbor
suum
sibi commissis profectum. (
35
) Yerum ejus inibi fructibus opima fuit venerabilis Ansclmus,Ecclesiae
Augustensis clcricus, cjui l.anfrancum ad monacha-
quantus postcaexstiteritfructus, latissime attestatur
tum subsecutus, post eum prior, post abbatcm Her-
innovatus usquequaque institutionis ccclesiasticae
status.
36 Coenobialis ordo, qui omnino ad laicalem luinum abbas Becoi.deinarchiepiscopusCantuarien-
( )

sis post eumdem Lanfrancum fuit de quo cuncta

prolapsus fuerat dissolutionem, ad probatissimorum ;

reformatur disciplinam monasteriorum. Clerici sub

majorafuerunt quam nostra orat.onerefern queant.

canonicali coercentur regula. Populus, rituum bar-

Arbores fructuum bonorum jucunditate delectabiles

barorum interdicta vanitate, ad rectam credendi fuerunt 38 ) abbas Westmonasteriensis Gdbertus

(

Crispinus (26), (», abbas Cormeliensis Willelmus,

atque vivendi formam eruditur. 41
B («j Henricus Ecclesiae Cantuariensis decanus
CAPUT VII. ( )

Hernostus Roflensis Ecclesise episcopus, et qui ei ad

16 Hanc fructuum Deo suavissimorum fragran- 42 vir morum san-
cujus ex odore domus Dei per orbem impleta
idem officium successit ibidem, ) l

tiam, 43
admodum reverendus Gundulfus. Hi, ju-
et ipse abbas absens jucundissime sense-
ctitate ( )

est, quam
vante Dei gratia, in Beccensi ecclesia a magistro
rat, postea praesens quanto vicinius tanto jucundius
Angliam. Cumque ad
ad eum in Lanfranco edocti, etasancto Patre Herluinoin sancta
sensit, profectus
religione instructi, in Ecclesiis aliis postea honora-
archiepiscopum pervenisset, *) quse tunc inter eos
submittendi sese ad invicem pia contentio ? Summus
biles Patres sunt instituti.

vices apostoli- CAPUT VIII.

antistes, et in Ecclesiis transmarinis
quondam abbati, ut 18.Nova necdum sacrata erat ecclesia Becci,
cas gerens, submittebat se suo
monachus; secundus ubique ab eo, ubi quamabipso cujus eam consilio inchoavitetauxilio
alius quivis
residendo, et manum illius, consummavit exspectabat consecrari, instanter hoc
admissarum solemnia
aliquid ab eo accipiebat, nisi raptim ille re- a Deo exposcens cujus petitioni, qui ad caeterasibi
cum ;

ac impe- benignusexstiteratDeus,optatumconcessiteffectum,
traxisset, osculando. Illi sedes eminentior,
randi jus omne
tribuebatur; donabat famulorum
tur; uonaoat ramuioruiii adimplens pei
auiiiipieiis> per uuuuaou^. u -v .w~~
omnia super hac re illius desiderium.
_. —
G Interea paratis omnibus quae necessaria erant usi-
delinquentium reatus, ac csetera in domo pro velle
auctoritatem bus habitantium, post refectionem, vigilia Omnium
faciebat. Domini nomen alius, ille
Quanto curia sua frequentior quanto Sanctorum, fratres relinquentes veterem habita-
gerebat. ,

tionem,ordinata processione.canentes responsorium

utriusque ordinispersonarum totiusregni excellen-
majori beata Trinitas, venerunt in novam ecclesiam ; in-
tium conventus fiebat numerosior, tanto
trantesnovasaedesdeinceps habitaturi, ibique festi-
coram omnibus illum archiepiscopus praeferebat
maxime Omnium Sanctorum cum gaudio et alacritate
vitatem
obsequio. Multum mirabantur universi,
Angli, archiepiscopum Cantuariensem sic
submitti omnium celebraverunt. In crastinum dum missa
cantaretur, sanctus Pater collectam multitudinem
ulli mortalium. Abbas vero quam debebatdignitati
sed nul- pauperum in novas officinas jussit induci, et abun-
tantse submissionem conabatur exsolvere,
servien- dantissime cibo et potu refici.Quarto deinde anno
latenus permittebatur. Ecce quid inhac vita
manus retribuit. Qui, dedicata est ecclesia cum magna gloria, e a quo
tibus sibi opulentissima Dei
assumens, ^) olim contemptui Pater desiderabat. Nam proquibusdam negotnstam
pauperiem Christi
quam ecclesiasticis gentium transma-
ab universis et derisui habebatur ; habet nunc qui saacularibus

gerat primatem totius regni Angliee, rinarum s»pe memoratus.pontifex summus Lanfran-
moremsibi B v D
:*~ ^^^^^^.McoH^nr^mpminentssmireeisAnelorumWillel
ad curiam eminentissimi regis Anglorum Willel
cum omnibus sibi commissis pontificem. Eamdem cus
.. .. .

veniens,primo
benignitatisDei vicem et ille acceperat,
quiabnegans mi, in Normannia tunc commorantis,
accessit ad ipsum monasterium et qua non
potuit
sui
semetipsum sibi, qui olim pro Deo libertatem
;

majori decentia a fratribus est susceptus ipse qua

vestigia sua advolvi, ut
;

tradiderat, videt nunc ad

maximum non potuit majori humilitate, cum eis se habuit,
non dicam consulares multos, imo et
juxta quod scriptum est Quanto magnus es, humilia
:

totum sibi accline regnum.

epist. 46 scripsit. Ordinatus est autem
anno 1077,
in observationibus
(26) Alios Lanfranci discipulos destructaqueRoffensi,vetustatepenecollapsa,eccle-
pr&eviis indicavimus. De Gisleberto
multa diximus
sia, novam aedincavit, in qua
sexaginta monaclios
lllelmo
ad Yitam B. Herluini, quam ille scnpsit; de V\
adunavit. Hsec et alia Gundulfi praeclare gesta
refert
innotisadcap. 2hujusVitaj. Henricus Cantuanen- scriptor quem Acherius m
fuit adquem b. anonymus ipsius Vitae ;

sis Ecclesia; decanus is, ut videtur, edidit post

una est t lib. liv, notis ad cap. 13 hujus Vitrc Lanfranci
Anselmus scripsit duas epistolas, notis ad Eadmerum, qui quidem Ead-
altera21ibrixL.ubi ejusdem Cantuariensis Ecclesiae Sedlcnum m
merus eadem narrat. Vita integra Gundulfi edita est
priorvocatur. De Ernosto agitLanfrancus epist. 48,
tomo II Angliae sacrse.
editionisAcherianae, Gundulfi sanctitatem praadicant
auctores coaevi, videtur is esse ad quem
Lanfrancus
 ; !

VITA. 46
te omnibus (Eccli. m, "20). (Est autem Beccense Aet Deo miserante ad diem plenissime convaluit.
in
Fi-
monasterium inter duos montes situm, super rivum nitur majori quam ccepta fuerat jucunditate
solem-
qui Beccus dicitur, a quo et nomen accepit.) Cum nitas. Tertio die saeculis memorandus jam saepe fa-
ergo venisset ad descensum montis,quiipsi coenobio tus Cantuariorum archiepiscopus ab
universis fra-
eminet, ferturannulum de digito extraxisse; nec
(**) tribus eundi missionem poposcit.
Quis tantum tan-
posteaquandiu Becci moratus est, nisiad missarum tae inter eos benignitatis virum
recedentem siccis
solemnia, resumpsisse. Ad
jam senio incur- abbatis oculis aspicere potuit? Omnes erupcrein lacrymas;
vati osculum accedens tam magnus antistes, ad parvuli non valebant consolari. Consultomaturavit
pedes ejus advolvi conatus est verum illo econ- : discessum, quatenus a fletu se continerent, velpost
tra id ipsum conante, longo utrique [al., utique] ejus discessum. Venerabilis Herluinus eum
supra
luctamine, dum alter alterum sustentat, neuter ex- omnes mortales amans, et ab eo amatus, per duo
plevit quod satagebat. Post multos diuque optatos milliaria discedentem prosecutus est amicum, ad
amplexus, (
45
) cum fratribus in claustro sedit ar- suos visus nunquam in hac vita ulterius rediturum.
cbiepiscopus, utquivis alius ipsorum, juvenes, senes, Nam ante diei ipsius dedicationis annuam revolu-
atque infantes, unumquemque singillatim compel- tionem diem clausit extremum. Quae cordis amari-
lans, et juxtauniuscujusque qualitatem debita gO
Btudo quis flefus in ipso ultimo vale et ultimo ab
!

confortatione adbortans. Quis enarrare sufficienter invicem discessu

queat quantam humilitatem et benignitatem om- CAPUT IX.
nibus condescendendo exhibebat? Ad mensam dex- 20. Hispraeoccupando ita praemissis, ad ordinem
trorsum et sinistrorsum fratres cum archiepiscopo nunc revertamur. Post translationem in Angliam
sedere ac communi calice, scutella una, cum eo Lanfrancus, nonoblitus propter quod venerat,
totam
coguntursumere cibum. Nec sola aedificatione sola- intentionem suam ad mores hominum
corrigendos
tiafratribus impendit, sed tanto hospite digna hospi- et componendum Ecclesiae statum
convertit. Et prius
tium locavit munificentia
ut ex reliquiis festive ipsam regni matrem ecclesiam Dorobernensem
re-
geminari potuerint octavae. In ecclesia cathedram novare studuit. Et quia ante aliquot
annos igne
episcopalem sibi praeparari noluit, secl in sedem combusta fuerat, a fundamentis illam reaadificare
prioris intravit, dicens se adhuc priorem esse, et studuit, grande opus etspatiosum.
Officinas quoque
nondum dimisisse prioratum. Compellatus ab uni- usibus monachorum necessarias aedificavit. Et quod
versis de consecratione ejusdem ecclesiae, paratus mirum admodum sit, de Cadomo ubi abbas exstitit,
eorum morem gerere voluntati, ad curiam profectu-
navibus per mare transvehi faciebat qua-
velivolis
rus inducias donec inde
voluntatem ^dros lapides ad aedificandum. Domos quoque
petiit, sciret
ad
regis. Dein fratrum votis commendatus, ad regem habitandum sibi construxit prope ccclesiam.
Qua?
pervenit, locutus cum
unde [«/., inde] rogatus
eo, omnia aedificia muro magno et alto cinxit. Dispositis
diem dedicationis accepit, et confestim
discesserat, sufficienter quae ad regularem victum et vestitum
remisitnon solum qui diceret, verum et unde fie- sunt necessaria, ecclesiam ipsam pretiosis
atque
ret. multis ditavit ornamentis. Dignifates vero
Cantua-
decimo Kalendas Novembris, anno ab
19. Igitur riensis ecclesiae, quse vetustate vcl
negligentia deci-
incamatione Domini 1077, sanctae omni Ecclesiae derant, sive imminutae fuerant, renovando
reforma-
venerandus, gentium transmarinarum primas et vit.Terras multas quas ablatae fuerant, in
jus eccle-
pontifex summus (-.7) Lanfrancus advenit, conse- siae revocavit, et viginti quinque maneria ecclesiae
crando consummaturus ecclesiam quam inspirante restituit. (*«) Xenodochia (28) vel
ptochotrophia duo
Deo inchoavit, et in cujus fundamentis exstruendis extra civitatem aedificavit; unum ad
aquilonem,
lapidemsecundum ipsemanusua imposuit. Conve- alterum ad occasum, cum omnibus
necessariis
nerunt universi Normanniae episcopi, abbates, et quibus desuo annuos redditus, quantum satis
visum
aliiquiquereligiosiviri: adfuerunt etproceresregni. ^est, delegavit.In
maneriis suis instituit prabendas
Rex et regina aliis intenti non adfuerunt, sed largi- dandas pauperibus per
annum. Inpluribus ipsorum
tatis suae beneficia miserunt. Agitur dedicatio
lsetis- maneriis construxit lapideas domos sibi ad
habitan-
sima solemnitate et solemni omnium alacritate dum.
hominum aer ipse purissimus diesque luci-
alacritati
21. Odo(20) Bajoccnsis episcopus,
frater Willelmi
dissimus arridebat.Languor, qui per octo ante dies
comes Cantiaeeotempore quo Lanfrancus
regis, erat
Patrem ipsum monasterii tenuerat, tunc eum dimisit, ad archiepiscopatum venit. Hic multis
gravaminibus
(27)Sicpraecipuarum sedium archiepiscopipassim ricnsium, et in libro De ejusdem ecclesiye
hocaevonuneupabantur. Ita Wido Remorum archi- confla"ra-
°
tione et reparatione.
pnesul in Historia inventionis S. Bertini summus De
(20) ejus administratione plura scripsit
pontifex, nVnxssummus prxsul dicitur. Orderi-
cus hbris iii, iv et vn Historiae su;e.
('28) Egregiam horum xenodocbiorum
Quod vero ad
descriptio- hanc disceptationein cum Lanfranco attinet
nem habet Eadmerus libro
i Historiae Novorum,
legen-
si- gendusestEadmerus qui eam libro i Hist. Novorum
cut et donorum, quaeidem Lanfrancus ecclesiajsuce tuse exponit, sicut et sequentem cum
contulit. Yide etiam eade re fusius disserentem episcopo Ci-
Ger- cestrensi. Ibidem notat Eadmerdus
vasium Dorobernensemin Actis ponlificum Cantua- Lanfranco
ad-
Uusse Ounstanum, ut ecclesiiv suae jura
tueretur
 LANFRANCI CANTUAKIKNSIS A.RCHIEPISC0P1. 48
47 B.

attcrebat liominos illius proviflde,etsknulbomine8 Aexpoaceret.responditThomafl

nunquamse idfactu
Dorobernensis Ecclesia? cui Lanfraacus iu feciem
;
rum, nisi prius scriptas de bac re auctoritate lege-
coram omnibus
restilit, et testimonio antiquorum reti niai testes lmjus antiquitatis asaertores cerner

ret; postremo, nisi congruas super hac re rationes

Anglorum, qui periti erantlegum patri»,(^)> der*-
suee, et liberavit audiret, quibus i«l justc ct rationabilitcr sine suae
tiocinatus est libertatem terrae

hominessuosa malis consuetudinibus, 1 1 quasOdo ecclesise praejudicio facere deberet. IIoc autem igno-

imponere. Adbuc plures supersunt, f*

8 rantia magis quam spiritus elati pcrtinacia agebat.
volebat illis )

nomen loci norunt, (*•) Novusenimhomo et Anglicae consuetudinis penitus

qui etlocum placiti (30) et

et modum finemquc litis quo contentio terminata expers verbis adulatorum plus anquo et bono fidem
exbibebat. Lanfrancustamen in praesentiapaucorum
est referunt. Quid de clericis villarum suarum Ci-
dignum episcoporum, qui ad eum pro bac consecratione
cestrensi episcopo scripsit, subter annecti
venerant, quod postulavit ostendit. At ille, asper-
duximus.
40 Lan- natus omnia, non sacratus abscessit. Quod rex
Lanfrancus (31) gratia Dci {Est epist.
audiens gravitcr accepit, existimans Lanfrancum
franci.)
CAPUT X. ginjusta petere et scientia litterarum magis quam
multi se- ratione et veritate confidere, quamvis nec ipsi Tho-
22. Euntem illum ad archiepiscopatum
cuti sunt, e quibus plures retinuit quos
honoribus mrcdeesset Scripturarum peritia, multo ingenio,
;

et terris ditavit, sicut posteri eorum testantur

ma- multo studio comparata. Paucorum dierum spatio
evoluto, Lanfrancus ad curiam venit, a regeaudien-
nentes usque ad prasens. Sed ut retro redeam,pri-
tiam postulavit, redditis rationibus ejus animum
moadventu ejus in An^liam,auctoritate summi pon-
Willelmi, convo- mitigavit, transmarinis qui aderant suae partijusti-
tificis Alexandri. et gloriosi regis
et popu- tiain adesse suasit et persuasit. Angli enim qui
cavit episcopos et principes terrae, clerum
rem noverant assertionibus ejus per omnia constan-
lum, ad renovanda decreta et instituta sanctorum
tissime testimonium perbibebant.Itaqueregio edicto
Patrum de synodis celebrandis, de consuetudinibus
est contra communique omnium decreto statutum est ad pree-
ecclesiasticis. In hoc conventu ostensum
debere Thomam ad matrem totius regni Eccle-
Thomam (32) electum, quihoc contradicebat, quod sens
siam redire, professionem scribere, scriptam lege-
Eboracensis archiepiscopus debet esse Cantuanensi
plenius re lectam inter examinandum in preesentia episco-
subditus antistiti quod quomodo actum sit
:

ex his subjecta sunt

qure o^j^.-.v
---O i^ucc » nosse porum more ecclesiastico Lanfranco porrigere in ;

qui YOlUeiU SCIIU,

CIUl voluerit scire, L-.Y _
_ j /-,, •

Domini 1070 C qua praecepbs quidem ejus in ommbus.quae ad

Chn . , . .

noterit 50 ) Anno (33) ab incarnatione

(

intravit Anglicam terram Lanfi ancus

Cadomensis stianae religionis cultum pertinent, se obtemperatu-
coenobii abbas, moventibus atque
prsecipientibus rum absolute, nulla interposita conditione, promit-
teret, successoribus vero ejus non ita, nisi prius vel
Willelmo glorioso Anglorum rege, et felicis raemo-
Ecclesiae summo ponti- coram vel in episcopali concilio competens ei ratio
riee Alexandro totius sanctaa
introitus dies Dorobernen- redderetur, qua antecessores suos Dorobernensis
fice. Is post paucos sui
Ecclesiae prnnatibus id fecisse et facere
debuisse
sem Ecclesiam regendam suscepit consecratus est ;

evidentissime ostenderetur.Igitur rediit, quao jussa

autem iv Kalendas Septembris, in sede metropolia
sunt implevit, sacratus abscessit. Non post mul-
suffraganeis ipsius sedis, Willelmo Londoniensi
epi-
Anglici
tos dies Lanfrancus ab universis regni
scoporWalchelino Wentano, Remigio Dorcensi sive
qui diversis temporibus, diversis in
Lincoliensi, Siwardo Roffensi, Herfasto
Helmea- episcopis,

Selengensi [a!.. locis, ab aliis archiepiscopis, vel a papa, tempore

nensi sive Thesfordensi, Stigando
Schire- Stigandi, sacrati sunt, professionem petiit et acce-
Selesiensi], Hermanno Siraburnensi \al.,

humensi],Gisone Yellensi. Cajteri qui absentes fue- pit.

1
CAPUT XI.
runt causas suee absentiae tam legatis quamlitteris,
24. Sequenti anno cumpraefato archiepiscopoRo-
ostenderunt. D
mam ivit, et honorifice a sede apostolica susceptus
Ipsoanno Thomas Eboracensis Ecclesiee ele-
23.
est, siquidem venienti papa
assurrexisse dicitur,
consuetudine
ctus antistes Cantuarberiam ex prisca
a quo cum Lanfrancus tum pro sua magna religione et eminenti scientia,
ab eo sacrandus advenit ;

tum quia, dum esset in Normannia, venientesRo-

scriptam de obedientia sua cum adjectione juris-
manee Ecclesiae ministros honorifice suscipiebat, et
jurandi professionem custodito antecessorum more

re disceptatum fuisse testis est rirct.

(30) Bis ea de
(31) Vi. epist. 40Lanfranci.
idem Eadmerus : primo Pinnidone, ubi Goffridus m archiepi-
Thomas e canonico Bajocensi
Constantiensis episcopus. vicc rcgis Lanfranco justi- (32)
scopatum Eboracensem a Guillelmo rege promo-
tiam de suis querelis strcnuissime faccrc jussus, fccit.
Altera autem vice qui Ecclesitejura tuebantur
victi
sequcnti (33) Heec ipsismet verbis
habes apud Willelmum
fuerant, sed absente Lanfranco unde :

placitum venit, Malmesburiensem lib. i De gestis pontificum Anglo-

die, ipse beati Dunstani monitu ad
causamrepetens,(/Ude pridie dicta fuerant inania rum. Tractatus prolixusde controversia mter sedes
et
prxsenti super- CantuariensemetEboracensemde primatu habetur
cssesic monstravit, ut donec xitx
indc contra eum os ape- tomo i Anghae sacree, pag. 653.
fuit, nullus exsurgcrct qui
 VITA. 50
49
^ P-itiscognitisque rationibus, absolutam tibi, Lan
quosdam papas consanguineos studiose docuerat.
france, Dorobernensis archiepiscope, tuisque suc-
Fertur etiam papa dixisse :(34)«Non ideo assurrexi
cessoribus, de canonica obedientia professionem
ei quia archiepiscopus Cantuaria. est, sed quia Becci
et quidquid a tc vel ab eis juste et canonice
ad scholam ejus fui, et ad pedes ejus cum aliis au-
facio ;

unum irrjunctummihifuerit, servaturum me esse promit-

ditor consedi.»Itaque duo pallia illi dedit :

to. De hac autem antea cum a te ordinandus essem

quod de altari, Romano more, accepit alterum ;

cum quo dubius ideoque tibi.quidem sine conditione,

fuit,
(35) vero in indicium videlicet sui amoris,
successoribus vero tuis conditionaliter obtempera-
missam celebrare solebat, Alexander ei papa sua
praesentia Thomas turum esse promisi. »
manu porrexit ; in cujus l«g
calumniam movitde primatu Dorobernensis Eccle- DECRETUM CONCILII (37).

episcoporum, Dor- 26. incarnatione Domini nostri Jesu

« Anno ab
sue, et de subjectione trium
Wigornensis, Licifel- Christi 1072, pontificatus autem domini Alexandri
cestrensis sive l.incolniensis,
regis
densis, qure nunc est Gestrensis, dicens Cantuarien- papae undecimo regni vero Willelmi gloriosi
Anglorum et ducis Normannorum sexto. Exprsece-
sem Ecclesiam atque Eboracensem parem ad se
pto ejusdem Alexandri papa., annuente eodem rege,
invicem honorem
HIVICCIII iiuiiuiciii habere, m-<_ <ui-imu
iiai-i_i c, nec alteram iuk,H|0.-uii
alteri,secun ~j
t _ _

episcoporum atque abbaturn,

dumbeati Gregoriiconst.tutionem,debereu_latenusBm P ra.sentia ipsius et
subjacere, excepto quod alterutrius archiepiscopum ventilata est causa de primatu, quem Lanfrancus
archiepiscopus super Eboracensem
priorem et digniorem oporteat esse eo quem cons- Dorobernensis
titerit fuisse posterius ordinatum pra.dictos vero;
Ecclesiam jure sua. Ecclesia. proclamabat, et de
tres episcopos sua_ sedi suisque antecessoribus ab ordinationibus quorumdam episcoporum, de quibus
antiquistemporibusexstitissesubjectos.Lanfrancus ad quem specialiter pertinerent certum minime
aliquando diversis diversarum
hoc audiens, etsi moleste tulit, modesta tamen di- constabat. Ettandem
scripturarum auctoritatibus probatum atque osten-
scretione verba illius veritate penitus carere res-
pondit, asseverans Gregorianam illam constitutio- sum est quod Eboracensis Ecclesia Cantuanensi
archiepiscopi ut pnmat.s
nem (36) non de Cantuariensi et Eboracensi esse debeat subjacere, ejusque
dispositionibus, in his qua. ad
promulgatam. De qua re et de tribus episcopis mul- totius Britannia.
tis hinc inde verbis prolatis decrevit Alexander pa-
Christianam religionem pertinent, ommbus obe- m
dire. Subjectionem vero Dunelmensis, hoc est Lin-
pa oportere hanc causam in Anglica terra audiri,
disfeldensis episcopiatqueommum regionum, a ter-
et illic totius regni episcoporum et abbatum testi-
Humbra. magm fluvn
n.inis Licifeldensis episcopii et
monio et judicio definiri.
extremos Scotia. fmes, et qmdquid ex hac
25. Lanfrancus, quamvis alligatum illum suoGusquead
tempore facta ab eo professione teneret, maluit ta- parte preedicti fluminis ad parochiam Eboracensis
quam Cantuanensis metropol.ta-
Ecclesia. jure competit,
men pro successoribus suis laborare eis in
TM- nincnim cn^PD<.c/.ri_.
nus Eboracensi
_-._-.--K
archiepiscopo ejusque successori-
-_ -_,-._-_.,_ __-_*-.__-_-»_-_*-_.-_

posterum indiscussam hanc tantam calumniam dis

cutiendam reservare. Uterque igitur in Paschali bus, in perpetuum obtinere concessit, ita ut si

solemnitate ad regem venit, ibique prolatis in me- Cantuariensis archiepiscopus concilium cogere vo-

dium partium rationibus, sententiam de negotio re- luerit, ubicunque visum fuerit, Eboracensis archi-

galis curia dedit. Jussum tunc est fieri scriptum episcopus sui prsesentiam, cum omnibus sibi subje-

Lanfrancus Alexan- ctis episcopis,ad nutum ejus exhibeat et ejus cano-

totius causa. continens finem.
nicis dispositionibus obediens existat Quod autem
dro papae epistolam direxit, in qua ei totius negotii

gestionem breviter et veraciter cnarravit. Utraque Eboracensis archiepiscopus professionem facere de-
scripta subter annexa sunt, praunissa professione, beat Cantuariensi archiepiscopo, etiam cum sacra-
quam Thomas Lanfranco coram rege et ejus curia mento, Lanfrancus Dorobernensis archiepiscopus
manu in manum porrexit :
ex antiqua antecessorum consuetudine ostendit.
Christianum quemque unristiams
« Decet Ulinstianum
«Decet Christianis legn.us
legibus amorem regis, Thoma,
Sed ob umui.m»gio,
ceuuu Eboracensi archiepi-
_.__,._---- ^^^..^...^- 1

subjacere, nec his qusea sanctis Patribus salubriter

D scopo sacramentum relaxavit, scriptamque tantum

instituta suntquibuslibet rationibus contraire; hinc professionem recepit, non prcejudicans successori-
namque irae, dissensiones, invidia., contentioncs, bus suis, qui sacramei.tum cum professione a suc-
cjcteraque procedunt, qua. amatores suos in poenas cessoribus Thoma. exigere voluerunt. Si archiepi-
seternas demergunt. Et quanto quisque altioris est scopus Cantuariensis vitam finierit, Eboracensis ar-

ordinis, tanto impensiusdivinis debet obtemperare chiepiscopus Doroberniam vcniet, et eum qui ele-

prceceptis. Proptcrea ego Thomas, ordinatus jam ctus fucrit, cum ca>toris pr.efatne Ecclesia. episcopis,

Eboracensis Ecclesia. metropolitanus antistes, au- ut primatem proprium jure consecrabit. Quod si

l3i) i Novorum.
Hrcc habet Eadmeruslib. glorum, qucm legesis.
Hincmaro Rcmensi so_culo ix, ct Biunoni
(3o) Id (37) llludconcilium Windlesbora. habitum fuisse
Coloniensi, sseculo x conccssum jam fucrat. Ncc refert Spelmannus, tom. II Conciliorum Anglia..
ejus rei alia occurrunt cxempla. Attamcn Willelmus Malmcsburicnsis, ex quo ha?c
(36) Id de Cantuariciisi archicpiscopo cum Lon- omnia desumpta sunt, nullum locum exprimit unde ;

doniensi statuerat B. Gregorius. Dehis fusc Willel- Labbcus in editione Conciliorum maluit ipsum sim-
mus Malmesburiensis lib. i Historirc pontificum An- pliciter Anglicanum appellare.
 & l
B. LANFRANCl CANTUARIENSls ARCHIEPISCOPl 52
archiepiscopus Eboracensifl obierit, is gui ei suc-A vel a majoribus atquc antiquioribus
veracitcr atque
ccssurus eligitur, accepto a rege archiepiflcopatufl probabiliteraccepiesent. Super quo responso petitae
dono, Cantuariam, vel ubi Cantuariensi visum fuer sunt induciae, ac concessaa usque in crastinum.
rit, accedet; et ab ipso ordinationem canonico Crastina autem die concorditer perhibuere quod
more suscipiet. b Huic constitutioni consenserunt Eboracensis archiepiscopus ad dexteram Dorober-
prsefatus rex et archiepiscopi, Lanfrancus Cantua- nensis sedere debeat, Londoniensis ad sinistram,
riensis 13, et Thomas Eboracensis, et Hubertus Wentanus juxta Eboracensem sivero Eboracensis ;

sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconus et praefeti desit, Londoniensis ad dexterain, Wentanus ad si-
Alexandri papse legatus, et caeteri qui interfuerunt nistram.
episcopi et abbates. ..
Ex regula bcati Benedictij cx Dial Q Qt
27. Haec ut gesta sunt Lanfrancus Alexandro no-
antiqua regularium locorum consuetudine, ut mo-
.ncav,t per subscnptam ep.stolam :
nachi ordinem debitum te infantcs
Domino summo spe-
totius Christianae religionis
et juvenes, in omnibus
locis, deputatis sibi magi-
culatori Ali-xandro papae.LAiwRANCus...(Fjd!e epist.
stris,custodiam habeant. Nocte luminaria ferant,
4 Lanfranci,)
generaliter omnes nisi a praelatis concessa proprie
Dc eadem re scnpsit Hildebrando RoraanarB tete careant {reg cap 63> %% 33) Si quis vcro
Ecclesiae archidiacono, ita.
aliquidproprii sine prsefata licentia habere in morte
Calumnia quam Eboracensis Ecclesite antistes
fuerit deprehensus, nec ante mortem id reddiderit,
adversum me movit... [Exslat inter epistolas, uti
cum pcenitentia et dolorc peccatum suum confes-
ct scquens, sunlque 6 ct 7.)
sus ;
necsigna pulsentur pro eo, nec salutaris pro
29. Ad Hildebrandus respondit Lanfranco.
ha?c
ejus absolutione hostia immoletur. ncc in ccemete-
« Verba legatorum vestrorum, » etc.
rio sepeliatur (GregoE. Dial. lib. iv, cap. 55).
CAPUT XII.
Ex decretis summorum pontificum, Damasi vide-
30. \
51
) Anno ab
incarnatione Domini 1075, re-
licet, et Lconis, nec non ex conciliis Sardicensi (can.
gnante glorioso rege AVillelmo Anglorum, anno
6) atque Laodicensi [can. 57), in quibus prohibetur
regni ejus nono, Londoniae in congregatum est
episcopales sedes in villis existere, concessum est
ecclesia beati Pauli apostoli concilium totius An-
regia munificentia et synodi auctoritate prarfatis
gliae regionis episcoporum, abbatum, nec non et
tribus episcopis de villis ad civitates transire Iler-
multarum personarum, jubente
religiosi ordinis
;

manno de Siraburna ad Selesberiam, Stigando de

atque eidem conciJio praesidente Lanfranco sancta:
Selengeo ad Cicestrum, Petro de Licifelde ad Ces-
Dorobernensis Ecclesiie archipraesule totiusque Bri- q
trum. De quibusdam, qui in villis scu vicis adhuc
tanniae primate, consedentibus secum viris vene-
degebant, dilatuin est usque ad regis audientiam,
rabilibus, 52
( ) Thoma Eboraccnsi archiepiscopo,
53
qui in transmarinis terris tunc temporis bellum ge-
( ) Willelmo Londinensi episcopo, (
54
) Goisfrido
rebat.
Constantiensi [qui (38) cum transmarinus esset
episcopus, in Anglia multas possessiones habens, Ex multis Romanorum prsesulum decretis diver-
cum rcsidebat 55 sisque sacrorum canonum auctoritatibus Ne quis :
ceeteris in concilio ], ( ) WaJche-
lino Vintoniensi, 56
) Hermano Siraburnensi [al.,
alienum clericum, vel monachum (
65
) sine cornmen-
(

Schireburnensi), (
57
) Wilfstano Virecestrensi, 58
datitiis litteris retineat vel ordinet. Ad compri-
( )

Walterio Ilerefordensi, 50
Gisone Vellcnsi, id cst
mendam quorumdam indiscretorum insolentiam,
( )

Batensi, 60
Remigio Dorchacensi sive Lincoliensi,
j
ex communi decreto sanciuuni est ne quis in conci-
(

61 lio loquatur prseter licentiam a metropolitano sum-

) Herfasto Helmeanensi seu Norwincensi
G2
( Sti- ; j

gando Sclengensi, fi3 )Osberno Exoniensi, ( 6 Petro '';

ptam exceptis episcopis et abbatibus.
(

Ex decretis 66
Liciferdensi. Roffensis Ecclesia per id tempus pas | )
Gregorii Majoris (3'j), nec non et
67
tore carebat. Lindisfarnensis, qui et Dulmensis [Du- Minoris, ( j
ut nullus de propria cognatione, vel
nelmensis] episcopus. canonicam habens excusatio- uxoris defuncta; seu quam cognatus
habuit, uxorcm
nem concilio interesse non poterat. Et quia multis accipiat, quoad usque parentela ex alterutra parte
retro annis in Anglico regno usus conciliorum ob- ad septimum gradum perveniat.
68
soleverat, renovata sunt nonnulla, qu.-e antiquis ( ) Ut nullus sacros ordines seu officium eccle-

etiam noscuntur canonibus definita. siaslicum, quod ad curam animarum pertineat,

Ex concilio igitur Toletano quarto, Millevitanoat- emat vel vcndat. Hoc enim scelus a Petro apostolo
que Bracharensi statutum est ut singuli secundum in Simone Mago priraitus damnatum est, postea a

ordinationissuaetemporasedeant,praetereos quian- sanctis Patribus 14 vetitum et excommunicatum.

tiquaconsuetudinesive Ecclesiarum suaruin privile- Ne ossa mortuorum animalium, quasi pro vitanda
giis digniores sedes habent. De qua re interrogati animalium peste, alicubi suspendantur.
sunt senes et a:tate provecti quid vel ipsi vidissent, .Ne sortes, vel aruspicia, seu divinationes, vel

(38| Solus hic cum Odone Bajocensi ex Norman- (39) Id est Gregorius Magnus seu primus, et
niae episcopis, cura Guillelmo conquaestore in An- Gregorius secundus, ut jam alias observatum est.
gliam transiit.
 . .

VITA. 54
53
A Noverat vir prudentissimus quod tertius Herodes
aliqua hujusmodi opera diabolica ab aliquo exer-
ideo ab angelo percussus interiit quia adulatorum
ceantur.
Haec enim omnia sacri canones prohibuerunt,
69 verba, quae quasi Deo sibi acclamabant, non respuit,
)
(

excommu- sed suscepit(ylc«. n, 22, 23).

et eos qui talia exercent, data sententia
34. (
73
)
Ecclesiam Roffensem ipse instauravit,
nicaverunt.
conciliis Eliberitano, et Toletano undecimo. episcopum ordinavit 7i ) Beccensem mona-
et in ea
Ex (

Ut nullus episcopus vel abbas, seu quilibet de clero, chum, nomine Hernostum. In hujus consecratione
inventus est Evangelii versus Cito proferte stolam
hominem occidendum vel membris truncandum ju-
:

primam {Luc. xv, 22), etc. Quod cum

audisset Lan-
dicet; vel judicantibus suae auctoritatis favorem
accommodet. francus, preedixit eum moriturum, et sic conti-
cito

Dorobernensis archiepiscopus git. Namque ei in episcopatu nondum anno com-

Ego Lanfrancus
pleto, (
75
) decedenti successit Gundulfus, et ipse
subscripsi.
monachus Beccensis, vir Deo amabilis et religiosus,
Ego Thomas Eboracensis archiepiscopus sub-
qui perseveravit usque ad tempora sancti Anselmi
scripsi
cpiscopi et abbates qui et regis Henrici. Abbatiam quoque sancti Albani
Subscripserunt et alii
B restituit in pristinum statum ; (
76
) in qua posuit
intorfuerunt (40).
CAPUT XIII. abbatem (44) Paulum Cadomensem monachum,
70 qui ibi ordinem et ecclesiastici officii usum insti-
31 Post haec Thomas Eboracensis humiliter ( )

tuit, sicut cernere est usque hodie.

rogavitper epistolam (41) Lanfrancum, ut mitteret
sibiduos episcopos, Dorchacestrensem et Wigor-
CAPUT XIV.
nensem, ( 71 ) ad sacrandum quemdam clericum, 35. Quadam die dum missam celebraret, et ven-

quem 72 ) Paulus comes Orcadum (42) insularum

I
tum esset ad horam qua corpus Domini manibus
miserat, ad ordinandum illis partibus episco- accepit, diaconus, qui ad missam sibi ministrabat,
illi

pum, affirmans nullum imposterum, se horum epi- pervasus a daemone arripuit archiepiscopum mani-
bus per scapulas venerabilis antistes in nullo tur-
scoporum hac de causa, quaesiturum subjectionem. ;

batus, reflexa manu dextera per capillos eum te-

Cujus petitioni Lanfrancus annuens scripsit episco-
nuit, et ante pedes suos adduxit. Percelebrata
pis Wistano Wigornensi, et Petro Cestrensi, ut
Thomae, sicut petebat, occurrerent, ad prsedicti missa, in domum infirmorum jussit illum perduci,

consecrationem, ad diem quem ipse nomi- ubi per aliquot dies in eadem insania permansit.
clerici

naret.
Non autem multum illum vexabat possessum, nisi
^ quia in amentia tenebat ridebat vero prsesentes
In suburbio civitatis Cantuariae, est quae-
;

32.
dam ecclesia Sancti Martini, in qua, ut fortur, cum cachinno, respondens ad ea quae dicebantur.
priscis temporibus fuit sedes (43) episcopalis ;
et, Videbant autem quemdam tumorem per membra
ut aiunt, episcopum habuit, antequam ad illas par- dissilientem ; et si quis voluisset manum superim-

tes transiret Lanfrancus. Sed quia auctoritate ca- ponere, statim in alium locum exhibebat. Contigit

nonum constat praeceptum, ne in una civitate duo autem venerabilem praedictum Gundulfum prsesulem
pontifices simul habeantur, statuit Lanfrancus, ne Roffensium adesse, qui cum voluisset manum super
ulterius ipsi loco ordinaretur episcopus. tumorem illum imponere, desiliit aliorsum, et ait
33. In quadam
de tribus magnis, qui-
festivitate, episcopus Revera salit sicut catus. Respondit dae-
:

mon Non ut catus, sed ut catulus Dicebat autem

bus rex coronatus solebat tenere curiam, die festi- : .

de quibusdam ejusdem loci fratribus quaedam ne-

vitatis cum rex diademate et indumentis regalibus

ornatus sederet ad mensam, et Lanfrancus juxta fanda. Tunc nominaverunt quemdam, dicentes :

eum, quidam scurra videns regem auro et gemmis Quoniam de illo non haberet quid diceret. At ille
radiantem, exclamavit in aula, magna adulationis coepit affirmare quia nunquam ille quem dixerant

voce, et dixit : Ecce Deum video, ecce Deum video. ^auderit in praesentiam 15 suam venire. Quod cum
Lanfrancus conversus ad regem, ait Nolite talia :
timuit ne forte aliquid sibi perpe-
frater audisset,

pati imponi vobis; non sunt h«c hominis, sed Dei; ram gestum improperaret. Tunc sapientes fratres
jubete illum acriter verberari, ne audeat unquam ta- dederunt consilium, ut, cum archiepiscopo loquens,
lia iterare. Quod rex juxtaverbum illiusfieri jussit. puram confessionem faceret, revelans illi totam

(40) Eorum nomina recensentur in editione Lab- habet Ilabcbat quondam Cantuariensis arcliicpisco-
:

beana ubi tria hujus concilii exemplaria, sicut et pus corcpiscopum quemdam, qui in ecclcsia Sancti
apud Spelmannum, habentur. Martini cxtra Cantuariam mancbat; qui advenientc
(41) Est inter Lanfranci epistolas editionis Ache- Lanfranco dcletus est, sicut ubique krrarum factum
rii 11; ea autem quam Lanfrancus ad eosdem epi- csse uudivimus. Quo ex loco videntur chorepiscopi
scopos scripsit est 12. usque ad undecimum sieculum pcrseverasse.
(42) Orcadum insulaa sunt numero circiter 30 (44) Eadmerus lib. i Historiae Novorum fusius
prope Scotiam, quarum praecipua est Pomonia, in refert monasterii S. Albani restaurationem, quam
qua sedes estharum regionum episcop'. Lanfrancus, constituto ibi Paulo abbate, consum-
(13) Ibi corepiscopum tantummodo sedisse af- mavit. Cceteruin ad hunc Paulum scripsit S. An-
firmat Gervasius Dorobernensis in Actis pontifi- selmus, ut ipsi de ejus electione gratularetur, qute
cum Cantuariensium, cap. de S. Elfego, ubi haac epistola est in nova editione 78, lib. i.
 :•:. AD YITAM B. LAXFRANCI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI. 5G
\iiaiu siiani et sic liducialiter cum absolutione, et
;
A merito, nam in consecratione ejus repertum est
benedictione ejus, iret ad dtemoniacum. Nec niora, s3
) super caput ejus evangclicum (Uctum Dalc
( :

fecit quod sibi consulebatur, et mox ingressus mosynam, ct ecce amnia munda suni; vobis
Btetit ante cum. Tunc qui aderant dicebant dtemo- {Liic. xi, 41), quod ipse tota devotione facere stu-
niaco : Ecce adest cui niinitabaris, dic si quid de duit. 84
) Consanguineis monachorum suorum indi-
(

eo nosti. At ille in eum torvo respectans oculo, ait gentibus, quam benigne, quam sufficienter beneficia
cacliinnans Pro malo homine, quomodo es nunc
: impendebat. Vere poterat dicere : Ab adolcsccnlia
rebullitus ct candidatu.s.' Quis te sic rebullivit et crevil inccum miscralio {Job. xxxi, 18).
dealbavit 1 Et cum ab aliis urgeretur, ut diceret 37. Interea contigit sanctum abbatem Becci An-
quod antea se dicturum minitabatur, nibil plus selmum, qui beato Herluino successcrat, transiro in
dixit. Unde datur intelligi quia virtus confessionis Angliam, tum pro utilitatibus Ecclesite sute, tum ut
et absolutionis aufert diabolo autmeinoriam pec- cum archiepiscopo loqueretur, 85
cujus alloquium
( )

cati,de quo pura confessio facta fuerit, aut certe et consilium rnultum amabat. Et perveniens acl
potestatem hominem accusandi. Unde beatus Au- illum, cum magno amoreet debito honore susceptus
gustinus : Si, inquit, fueris tui ipsius accusator, et est. (
88
) Cumque simul loquerentur, et ad invicem
Dominus liberator, quid erit ille, nisi calumniator? H de diversis plura conferrent, intimavit abbati an-
Post aliquot dies, Deo miscrante, et magno prasule tistes Cantuariensis quasi conquerendo, quod ho-
Lanfranco cum fratrum sanctte sedis orationibus mines illius patriae colerent quosdam sanctos, quos
adjuvante, liberatus est ab illa pcste, et pristinte illenon affectaret, et maxime, ait, ( 87 quemdam ;

restitutus est sanitati. IIoc, beato Anselmo archi- Elfegum (40) hujus sedis archipraesulem, quem non
praesule referente, cum aliis pluribus audivi. solum inter sanctos, sed et inter martyres nume-
CAPUT XV. rare contendunt, cum constet illum non pro fide
77
36.
( )
Quando
gloriosus rex Vuillelraus mora- Christi, sed quia ab inimicis, a quibus captus tene-
batur in Normannia, Lanfrancus erat princeps et batur, se redimere noluerit, interemptum fuisse.
custos Angliae, subjectis sibi omnibus principibus, Ad haec Ansehnus hujus reddit rationem. Certum
et juvantibus in his qute ad defensionem, et dispo- cst, inquit, quia is qui, ne leviter peccando Deum
sitionem, vel pacem pertinebant regni, secundum offendat, mori non dubitat, multo magis mori non
leges 78
patriae. ( ) Lectioni erat assiduus et ante dubitaret priusquam aliquo gravi peccato Deum
episcopatum, et in episcopatu, quantum potcrat. exacerbaret. Et revera gravius est Christum negare
Et quia Scripturse scriptorum vitio erant nimium quam aliquein pro sua redemptione, homines suos
corruptae, omnes tam Veteris quam Novi Testa- C ablatione ipsorum pecunite ad modicum gravare
;

menti libros, nec non etiam scripta sanctorum Pa- sed quod minus est Elfegus facere noluit. Multo
trum, 79 ) secundum orthodoxam fidem studuit cor- igitur minus Cbristum negaret, si vesana plebs eum
(

rigere (15). Et etiam multa de his quibus utimur ad hoc mortem intentando constringeret. Unde
nocte et die in servitio Ecclesiae ad unguem emen- datur intelliyi quanta vis justitiae pectus ejus pos-
davit, et hoc non tantum per se, sed etiam per sederit, quando vitam f suam maluit dare quam, ©
discipulos suos fecit. Qua de causa, ut in principio spreta charitate, proximos suos scandalizare. Nec
jam dictum est, ( 80 merito illum Latinitas cum ho- immerito, ut reor, inter martyres computatur, qui
)

nore et amore veneratur magistrum. Hujus com- pro justitia mortem sponte suscepisse praedicatur.
mendationis claritate omnis occidui orbis Ecclesia Xam et beatus Joannes Baptista, quem tota Dei
tam Gallicana quam Anglicagaudet se illuminatam. Ecclesia praecipuum martyrem credit et veneratur,
Ita fuit libcralis ut diceretur ^'jnullumtam largum non quia Christum negare, sed quia pro defensione
de Italia Longobardum egrcssum fuisse. Erat ea legis divime veritatem noluit tacere, ad votum sal-
tempestate transmarina regio plena et abundans tatricis capite plexus est. Et quid distat pro justitia
omnibus bonis quae Deus ad utilitatem hominum mori, vel mori pro veritate ? Constat, testante sacro
creavit; quoque archiepiscopus ditatus multis
ipse D eloquio, quia veritas et justitia Christus est. Ipse
possessionibus locuples erat. Verum quanti pende enim dieit : Ecjo sum veriias [Joan. xiv, 6). Et Apo-
ret ista, in hoc apparebat quod, quantum poterat, stolus : Christus faclus
est nobis a Deo sapientia et
paupertatem retinebat in vilitate habitus, parcimo- juslitia (IQui ergo pro veritate et justi-
Cor. i, 30).
niam tenens inter multimodas delicias.Multaquoque tia moritur, pro Christo moritur qui autem pro ;

et rnagna olferebantur sibi dona, quae ille hilaritei Christo moritur, Ecclesia teste, martyr habetur.
rogantibus se, vel indigentibus tribuebat. s2
Pau- ). Beatus vcro Elfegus, teque pro justitia, ut sanctus
(

pcribus quoque erat ita dapsilis, ut quingentas li- Joannes pro veritate, passus est. Cur ergo plus de
bras quotannisin eleemosynam erogasse dicatur et unius quam de alterius vero sanctoque martyrio
145) Exstat in bibliotheca monasterii nostri ad an. 1089, ubi htec habet. Eodem anno obiit Lan- :

S.Martini Sagiensis, codexms.collationum Cassiani francus qui leclioni assiduc vacavii, libros
. . .

a beato Lanfraneo emendatus, quod patet ex notula Velerisac Novi Testamenti seriptorum vitib corruptos
marginali ipsius manu scripta Huc usqueego Lan- corrigere studuit, eujus emendationis luce, lam An-
francis correxi. De eadem re praeclarura exstat glorum Ecclesia quam Gallorum se gaudet illustrari.
Matthaei Paris, testimonium in Historia Anglorum (46) De eo egimus acl annum 1012.
57 DOM. LUCM DACHERIl NOT/E ET OBSERVATIONES. 58

Quisque ambigat, cum par causa in mortis per-Amale mpri qui bene vixerit. Nec putanda est mala
pessione utrumque detineat ? Audiens hoc Lanfran mors, teste beato Augustino, quam bona vita praa-

cus, gratanter rationem approbans accepit, collau- cesserit. Nam anpropinquante termino vitte suae,

dans viri sapientiam et perspicacem ingenii subtili- (

88
) decidit in oegritudinem (47), qua in dies ingra-
80 Kalendas
tatem firma veritate subnixam. Etdeinceps sanctum vescente, anno archiepiscopatus xix, v ( )

Elfegum, ut vere mnguum et martyrem gloriosum, Junii, diem clausit extremum, regnante "Willelmo
devotc veneratus est filio Willelmi regis. Dolor omnibus incomparabiiis
38. Interea rclatum est ipsi Lanfranco quod pra> et luctus inconsolabilis suis. Sepultus est in ecclesia

memoratus abbas Anselmus, una nocte post matu Christi (48), quam ipse sedificavit. Et quia ipsa
tinas veniens ad locturn suurn, invenit in eo annu- Ecclesia parvum caput (vulgo la Chevat) habere vi-

lum aureum prius cruce Christi signans, ne forte

;
debatur, beatus Anselmus successor ejus, ante de-
illusio daemonum esset, accepitillum vere annulum, cessum suum augmentare studuit ecclesiae ejusdem
et ostendit omnibus per quorum rnanus res mona- caput. Quod ab co inchoatum, et post rnortem ejus

sterii transibant ; et nullus fassus est se illum per- per plures annos aedificatum, tandem perfectum,
didisse. Deinde venditus est annulus, et in usum magnum opus et pulchrum, a Willehno, qui post
fratrum oxpensus. Quod cum audisset archiepisco- Rodulfum Anselmi successorem, archiepiscopus
B omnium rerum abun-
pus, referenti sibi respondit : Ccrtissime scias illurn exstitit, cum magna gloria, ct

post rhc futurum archiepiscopum. Sicutprsedixit ita dantia dedicatum est, sicut clerus et populus regni
evenisse scimus. testantur, qui adfuerunt. Itaque cum immineretdies
39 Hrcc de tanto viro perpauca inculto serrnone ipsius dedicationis, sicut mos est, otnnia corpora
dicta sint. Verum et ea qua; diximus de illo, vera de ecclesia elata fuerunt Tunc quidam frater, sive
crcdimus ; ct plura his pcr gratiam Dei illum cgisse curiositate, seu, quod magis credibile est, pro reli-

non dubitamus. Nam a tempore sme conversionis quiis habendam de casulagloriosi Lanfranci abscidit

toto animo operam dedit religioni et semper ad particulam ; de qua niiri odoris suavitas efflagrabat.

meliora tendens, de virtute in virtutern proficere Ostendit aliis, qui etipsi senserunt odoris fragran-
studuit. Quis dignc potest enarrarc ejus sapientias tiam.Qua de re intelligi datur quod anima illius in
claritatem,ingenii subtilitatem,cordis benignitatem, magna suavitate requiescit, cujus corporis indu-
industriae probitatem, animi puritatem ? Fuit enim menta tanto odore redolent. Qure nimirum gratia
alacritatejucundus, humilitate submissus ;
in elee- illis maxime conceditur, qui, dum viverent in cor-

mosynis
*1_ \_F KJ | fide catholicus,
largus,___________
_. _,____.
_ * -J
Christianao reli
—._»—, ~
-J
*__-^ pore, munditiam cordis et carnis incorruptionem
- - -
j _^ ^ _,

gionis reparator, pauperum sustentator, pupillorum G usque ad finein vitse servare studuerunt. iEternse
protector, viduarum consolator. His, aliis, aliisque beatitudinis quietem animse illius pius Christus Do-

virtutibus ornatus, fidem recte vivendo servavit, minus noster donare dignetur, qui est benedictus

cursumbene moriendo terminavit. Non enim potest in seternum. Amen.

(47) Audita hac Lanfranci segritudine Anselmus notis ad Epist. 41, libri n S. Anselmi . Lanfrancus
sui et totius conventus Beccensis nomine, ad ipsum Cantuariensis metropolis archiepiscopus defunctus,
epistolam scripsit, quae est, in nova editione, ulti- in basilica sanctai Trinitatis,quamipsemirifico opc-
ma libri n. re construxerat, sepultus est.
(48) Sic de eo tabulao mss. apud Gerberonem in

DOD-IH-I __UC-_- DACHERII

MONACIII BENEDICTINI CONGREG. S. MAURI

AD VITAM B. LANFRANCI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

NQTiE ET OBSERVATIONES.
Auctorcm VitreB. Lanfranci Milonem Crispinum Dverba « Vitam S. Herluini edidit Gilbertus, Cri- :

fuisse clenchus initio codicisms. (unde Vitam illam spinus, monachus Beccensis et abbas Westmonaste-
desumpsi) pi"e(ixus me docuit. Milonem vero S. rii. Vitam S. Anselmi edidit Edmerus monachus
Ansehni synchronum se esse haud obscure prodit Cantuariensis. Vitam aliorum scilicet Lanfranci,
in calce ejusdem Vihe ubi postcaquam enarravit Willelmi, Bosonis, Teobaldi, Letardi, conscripsit
;

diaconum meritis B. Lanfranci a dsemonum servi- Milo Crispinus cantor Becci. » Hinc patet ad decre-
tute exemptum, lucc subdit « lioc B. Ahselmo pitam senectutemvitam protraxisse Milonem quip-
:
:

archiprnesule refcrente, cum aliis audivi. » Illum iji- pe qui compar B. Anselmo, gvsta descripsit Letardi
sum auctorem Vitas quoque abbafum Bcccensiuin abbatis, quein e vivis an. 114'.) cxcessisse tradit
proxime S. Anselmum subsequentium descripsisse, chronicon Beccense pag. 7.

compei tum est ex codem indiculo cujus hiec sunt ; (') VemrabiUs )Ycsl»wna$tcrii abbas Gilbciius.
 :

59 AD VITAM B. LANFRANCI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI. 60

CognomentoCrispinus.Cri.spinorumnobiIemgenea-Avhlelicet. Id observari praecipit S. Herluinusabbas,
logiam habes conteztam ex clironico ms. Beccensi, ut pote a sancta regula prascriptum, cap. 58. « De
post Vitas abbatum ejusdem ccenobii. (Atque bicc disciplina suscipiendorum fratrum. »Atque morem
quidem, videlicet Chronicon et Vitas, nunc primum illum religiose conservatum ad nostra usque tem-
evulgamus,) ubi de Gilberto abbate fuse agitur; ad- pora, ex diversis id genus antiquis monumentis ma-
dajn Bolummodo quae de ejusdem singulari doctrina nifeste demonstratur. Unum inter quamplurima,
memoriae mandavit Joan. Pitseus,vir egregie doctus, antiqua manu, Hincmari nimirum Remensis archi-
lib.De illustribus Angliae scriptoribus :« Vir ingenio episcopi et abbatis S. Remigii tcmpestate, exara-
(ait ille), pietate, doctrina cum prascipuis quibusque tum, ipsoque praesente emissum, fidem faciet.
sui temporis doctoribus mcrito comparandus. Nam
in monasterio suo (verius in Beccensi) litteras bu FORMA PETITIONIS,
maniores, imo omnes artes liberales ut philosophi- Qua novitius postulat ut sibi liceat professionem
cas scientias accurate didicit Deinde in studiis emiltere.
theologicis magistrum et doctorem habuit S.Ansel- « Ego Rotfridus initium conversionis mese dili-
mum archiepiscopum Cantuariensem, cujus ductu genter attendens considero quod petitionibus meis
intimos sacrarum Scripturarum penetravit reces- primum non facilis concessus est introitus, sed diu
sus. Postea Gallicanas invisit academias, et Italia pulsanti mihi vix hospitii locus est niisericorditer
demum peragrata, Romam venit atque inde per attributus. In quo per paucos dies commoratus,
Germaniam rediit in patriam. Avidum hominis ad novitiorum sum domum ingressus, in qua dura et
doctrinam ingenium quidquid erat ubivis gentium aspera mihi primum a seniore sunt praedicata, et
scientiae sitiebat ardenter, imo imbibebat diligen- B stabilitatis meae promissio expcdita, et ter in anno
ter. »Deinde ejusdem operum subnectit catalogum, lecta atque tradita est regula cum admonitione di-
in hunc modum : centis » Ecce lex sub qua militare \is si potes
:
;

De fide Ecclesia; contra Judaeos. lib. i. observare, ingredere si vero non potes, liber
;

Homiliae super Cantica. lib. i. discede. « Hoc ergo videns ordinatissimum mihi
Super Isaiam prophctam ad B. Anselmum. lib. i. atque morosum spatium attributum, dubitationis
Super Jeremiam prophetam. lib. i. aditum praetermitto, et ut me jam vestro corpori
In prologos S. Hieronymi super Biblia. sociare dignemini humiliter deposco. Ego tamen
De casu diaboli. lib. i. hujus regulae instituta Domino juvante servare pro-
De anima, lib. i, homiliae. mitto, et propter vitae aeternae praemium coram Deo
De statu Ecclesias epistolae ad Anselmum. et angelis ejus me humiliter militaturum subjicio.
Contrapeccatacogitationis,locutionisetoperis.lib. i. Ita ut ab hac die non mihi liceat collum de sub jugo
Exstant et alia ipsiusmetGilberti opuscula,videlicet excutere regulae, quia sub annali optione aut excu-
Commentarius in Threnos, in monasterio S. Al- sare licuit aut suscipere.Etut haec professionis meae
bini Andegavensis. petitio a vobis firmiter teneatur, ad nomen sancti
In Epistolas D. Pauli, in monasterio S. Remigii Remigii, vel quorum hic reliquiae continentur, ac
Remensis. prasentis abbatis domini, videlicet Hincmari archi-
Altercatio contra Judaeos (eadem ac superior de episcopi conscriptam trado. » Hactenus scriptum
fidei prostat divcrsis in Bibliothecis ascripta sub- n seu professionis monasticae petitio, ex celebri Bene-
;

inde D. Anselmo, sed perperam, nam auctor dicat dictinorum monasterio S. Remigii Remensis.
illam eidem Anselmo. 6
( ) Manachus ibi efficitur. Hoc est (mea senten-
Ad Gilbertum abbatem scribit D. Anselm. lib II, tia) ad tyrocinium admittitur siquidem olim ty- :

epist. 16. rones toto probationis anno saecularibus fuisse ve-

Gilbertum mire laudat Guillelmus Calculus,cogno- stibus indutos compertum est, tum ex regulae Bene-
mento Gemeticensis lib. vn hist. cap. 22. Obiisse dictinae, cap. supra citato, tum ex conciliis, atque
autem an. 1117 testis est Florent. Wigorniens. in diversis Patrum statutis ac sanctorum gestis, velut
Chronico, ad hunc an. Porro Westmonasterium luculenter et docte probat Menardus noster in cap.
celeberrimum est coenobium, regum Anglorum se- 6 Concordantia. regularum, ad ha_c verba « Mox :

pultura illustre, in suburbio Londini situm quod a ergo in oratorio exuatur rebus propriis. » Atque
mille prope annis S. Augustinus Angliae apostolus id etiam aperte docet formula antiqua induendi
(uti inejus patet Vita Appendicis pag. 67. c.) con- monachi, seu (quod idern est) recipiendi ad profes-
strui curavit. sionem; quam mihi venerabiles canonici regulares
2
( Quem Latinitas, in antiquum scicntix statum, S Victoris Parisiensis libenter commodavere. Et
)

etc. ItaGuillelm. Pictavensis De Gest. Guillelmi du- hanc quidem ipsam (quia vix ac nevix quidem licet
cis inter Historiae Nortman. scriptores ab Andraea reperire) publici juris feci. Licet forsitan iis tem-
Duchesnio editos, fol. 194 Guillelmus Malmesbu-
; poribus quibus monachum professus est D. Lan-
riensis, lib. in De gest. Anglor., fol. 61, n. 2, e.dit. francus, mos ille fuerit abrogatus, quod ipsemet
London et De gest. pontificuni fol. 116 Guillel. r-posthac cap. 18 decretorum suorum statuisse vide-
,
;

Gemet., lib. citato,cap. 2l>; Orderic Vitalis, lib. iv tur.

hist., fol. 519 Robert. de Monte in Chronico ms
;

ad an. 1042; Guitmundum archiepiscopum Aversa- INCIPIT BENEDICTIO MONACHORUM.

num, duntaxat, utpote Lanfranci discipulum, libet Duclo in ccclesiam converso dicatur ab omtiibus,
proferre « Cum per ipsum (infit) D. Lanfrancum,
:
« Miserere mei, Deus. » Quo dicto, faciat professio-
virum aeque doctissimum, liberales artes Deus rcca- nem diu desideratam :

lescere atque optime reviviscere fecisset, » etc. Haec « Ego frater N. presbyter, vel diaconus,etc.,pro-
ex lib. De corpore et sang. Christi, contra Berenga- mitto stabilitatem meam, et conversionem morum
rium sub initium. mcorum, [f. etc.Jad obedientiamsecundumregulam
(')Parentes illius magni ct honorabiles habeban- S. Benedicti, coram Deo, et sanctis ejus, in hoc mo-
tur. Qualis fuerit in eis dignitas, clarius explicat nastcrio, quod cojistruclum esi in honorem sancti N.
Robertus, ubi supra Lanfrancus de senatorum
: .
in prxsentia domni N. abbatis. »
Papiae nobili genere natus, in septem liberalibus Postea dicat tcrtio : Suscipe me, Domine,etc. Quod
disciplinis mirabiliter eruditus, • etc. repctatur tcrtio ab omnibus, adjuncto « Gloria Pa-
{*) Incidit in latrones. Fusius historiara istam tri, » ctc, « Kyrie, eleison, Pater noster, » ctc.,« De
narrat Chronicon Beccense, an. lOil; videsis in profundis, » etc. « Salvum fac servum tuum. Mitte
appendice ad Opera B. Lanfranci, pag. 2, ante ci, Domine, auxilium de sancto. Nihil proficiat ini-
med. micus in co. Esto ei, Domine, turris fortitudinis.
5
( ) Ut ostenderet illi librum regulx. Benedictinte Domine, exaudi orationem meam, » etc. « Dominus
 »

61 DOM. LUCiE DAGHERII NOTM ET OBSERVATIONES. 62

vobiscum. » Oratio. « £ew.v, indulgentix, » efc. 4to. Atudinis locum repetiit vir Dei. Quod et
iteruni egit,
coxternum, etc Domine Jcsu Florentii pessimi prcsbyteri vexatione diu ubi pertu-
« Deus, qui per «

Christe, » etc. lisset, tum demum locum cedit, et tugarn arripuit.

llic dicatur hymnus « Veni, Creator. » etc. Gregor. Mag., lib. u, Dialog. cap. 3 et 8.

« Sancte Spiritus quite Deum, » etc.

("') Mox ut hora loquendi se dedit. Expleta sci-
Ad habitum benedicendum aDomine Jesu Christe, licet diurnarum precum hora prima. Praoceptum
:

qui regimen, » elc. etenim regulae est D. Benedicti cap. 42. « Ut post
Ad exuendumhabitum sxcularem. « Exual te Do- completorium nemo loquatur » hoc est corapleta ;

minus veterem hominem, t> ctc. ultiina synaxi serotino tempore.usque adprsefatam
Ad induendum habitum monachicum « Tnduat te : horam, fas non est monacho Benedictino verbum
Dominus novum hominem, » ctc. Sequalur hascora- proferre. Id vero quomodo intelligatur, docet Pau-
tio ; sicque dato pacis osculo omnibus, permaneat lus Oiaconus commentario, ms. inregulam D.Bene-
cum summo silentio usque in cliem tertium. dicti in cap. citat « Notandum est, inquit, quod
:

« —
Deus misericors, Deus clemens, Deus
Oratio. si nocturno tempore daranum viderit quis tale,
aut
cuiomnia bona placent, sine quo nihil sanctnn in- necessitas fuerit, quam non poterit exspectare, ut
choatur, nihilque bonum
perftcitur ; adsint nostris congruotemporeloquatur,hocnoninterdicitregula.
humiUimisprecibus tux pietatisaures,et huncfamu- Tria enim inspicienda sunttemporenocturno,id est
lum tuum N. cui in luo sancto nomine sacrx reti- damnum, necessitas, tarn spiritualis quam corpo-
gionis habitum, amundi impedimento, sxculari ralis, atque interrogatio prioris. » Haec Diaconu?
vel
desidcrio defende, et concedeei ut in hoc sancto pro- g Hac lege multis malis (Menardum audis | n ca P- *&» .

posito devotus persisterc, et, remissione peccatorum Concord. regul.) « quae tenebrarum subsidio perpe-
percepta, ad electorum tuorum pervenire valeat trantur, occurrit S. Benedictus. »
consorlium. Per. » Quas non exscripsimus ora- (") Indicavit illam cuidam monacho nomine Wil-
tiones, in forma induendi novitii, atque emittendse lelmo. De quo infra ad epist. 49.
12 Summusab ipso Nortmannorum Willelmo con-
professionis, nec non et in Pontificali Romano, ( )

editae reperiuntur. Et hanc quidem formam antiqui- siliarius assumitur. Ita testis oculatus Guillelmus
tus solemnem fuisse non ita obscure conjici potest Pictaviens.De gest. Guillel. Ducis, cui et ille a sacris
ex celeberrimo conventu, an. Christi 817, et impe- fuit, pag. 198. « Lanfrancum queradam, de quo
rii Ludovici Pii iv, cap. 34, De novitio fratre, etc. venit in litem, plusnesit meritus reverentiam atque
« Res vero quas habet parentibus suis commendet, gloriam ssecularium, ac divinarum litterarum sin-
expleto autern probationis anno secundum quod re- gulari peritia, an ordinis monasticis singulari
gula (nempe Benedictina) praecipit inde faciet. Ipse observantia; intima familiaiitate colebat (Guillel.
vero nec tondeatur, nec vestimenta pristina immu- conquestor) ut patrera venerans, verens ut prae-
tet, priusquam obedientiam promittat. ceptorem, diligens ut germanura aut prolem. Illi
>>

Aliumsed breviorem libet hic ritum inserere mo- consulta animas suae, illi speculam quamdam, unde
nachandi, hoc est ad habitum seu ad professionem ordinibus ecclesiasticis per omnem Nortmanniam
admittendi ex vetusta canonum collectione, in Hi- prospiceretur, commisit. Potuit neinpe viri talis
bernia circa an 800, manu exarata cura nemo ; vigilans cura, cum maximam auctoritatem sapientiae
hactenus (quod sciamj ejusmodi ritus prodiderit in q pariter ac sanctitatis praerogativa comparavit, secu-
lucem. Sic igitur se habet « In monachorum ordi
: ritatem non parvam optimaesollicitudini promittere.
nationis abbas debet missam agere et tres ora- ; Hsec Pictaviensis. Matthaeus Paris in Vitis abbatum
tiones complere super caput ejus, et quatuor dies S. Albani Vitam describens Fretherici XIII abbat.
velat caputsuum cuculla sua; et septimo die abbas post medium interserit isthsec « Vocavit rex Lan-
:

tollat velamen, vel de capite Sicut in baptismo francum (virum litteratissimum, et in agendis tam
presbyter septimo die velamen infantiura abstollit, singularibus, quara ecclesiasticis negotiis arduis
ita et abbas debet raonacho, cui secundum bapti- strenuissimura) ut ipsum in archipraesulatum subli-
smum est juxta judicium Patrum, et omniapeccata maret. Ipsius namque consilio rex ipse ante con-
dimittuntur sicut in baptismo. » Sed vero, ne cui questum, et postea, omnia sua tractabat negotia.
scrupulus suboriatur quotl monasticaprofessio aequi- lpsum in omnibus habuit rex prsecipuum consiliarium
paretur baptismo, illamque ipsam secundum ba- et spiritualern confessorem. » Bibliothecarius Mal-
ptismavocitet canonillud Hebernicum, consulendus mesbur. De pontif. Anglor., fol. 121, 2, n. 10.
doctissimus Haeftenus, Disquisitionum monastica- « Porro Guillelmus rex in omnibus ei (Lanfranco)
rum. lib. iv, Disquisit. 2 et 3 Unam aut alterara assurgebat, adgaudebatque et ei et aliis quos in
duntaxat producam sententiain, e\ D. Hicronymo r
bono favore audisset. » Et De gest. Anglor., lib. m,
epist. 25, qua Paulam de obitu Blaesillae liliae conso fol. 62 « Ejus consilio rex pronum se fecerat, ut
latur « Nunc vero cum propitio Christo, ante qua-
: nihilnegandum duceret quodisfaciendum diceret, »
tuor fere menses, secundo quodammodo se propositi etc.
baptisino laverit, et ita deinceps vixerit ut calcato^ (
13
Hujus tam improvidx jussionis causam aiunt,
)

mundo semper monasterium cogitaverit, non vereris etc. Aliam insuner addit causara idem Malmesbur.
ne tibi Salvator dicat Irasceris, Paula, quia filia
: De gest. pontif. in episc. oriental. Anglor., fol. 136,
tua facta est filia mea? etc. » Ex Petro Damiani loquens de Herfasto episcopo Helmanensi, his verbis :
opusc. 16, cap. 8, « In dictis Patrum invenitur mo « Sed eo (Lanfranco apud Beccum monachato, cum )

nasticai vita; propositum secundum essebaptisma. » ubique scholares inflatis buccis dialecticara ructa-
Legendi quoque D. Bernardus, lib. De praecepto, et rent, Herfastus jam YVillelmi comitis postea regis
dispens. toto, cap. 23 et Goffrid. Vindocinens.,
; capellanus, ad famosura gymnasium magna socio-
lib. iv, epist. 12, etserm. de S. Benedicto, initio. rum et equorum pompa pervenit. Tum Lanfrancus
7
(
Vencrabilis Paler Herluinus. GujusVitam cer-
| ex prima collocutione intelligens quain prope nihil
nere est postB. Lanfranci opera, appendicis pag.32. sciret, abecedarium ipsi expediendum apposuit,
(
8
Clerici accurrunt. Ad epistolam i, de hac re
) ferociam hominis Italica facetia illudens. Quo is
plura. iratus comitem perefTecit, ut Lanfrancus Becco
(°) Cuui ergo jam animum, ct corpus prxpararct Xortmanniaque omni submoveretur. Sed, interce-
ad fugam. S. Benedicti legislatoris exemplo id in dente Dei gratia, aniinus Willelmi pacatus est,
animum induxisse videtur dum monachi illi, qui alterque retentus satagente maxime Willelmo filio
: :

abbatis onus suscipere eum coegerant, strictam ejus Osbemi, » ctc.

et religiosam disciplinam impatientissimc ferentes,
(
1 ')
Causa cujusdam clerici nominc Berengarii. Be-
veneno infectum potum, quo sanctissiraum Patrem rengarius iste princeps et antesignanus Sacramen-
exstinguerent, bibendum obtulissent, dilectum soli- tariorum, Turonis natus, archidiaconus exstitit An-
63 AD VITAM B. LANFRANCI CANTUARTENSIS ARCHIEPISCOPI. 64

degavensis Ecclesioe. Vir scientia quidem ampullata Aemerserit. quandoquidem exsularat probitas, pes-
praeditus, sed doctriaa virulentus, perversus, hae- suinierant boni mores, et pecudum more cceno vo-
reticu8 cujus laudes uihilominus et animi dotes
: luptatum pene omnes, ecclesiastici potissimum viri,
prosecutus Hildebectus Cenomanensis, nondum cpi- convolutabantur atque ideo oportet hxrcses esse, in- ;

BCOpus, metas transiliit verae laudis, quod ejus quon- quit Apostolus, ul qui probali sunt, manifesli fiant;
dain fuerit, ut reor, discipulus ac sectator. Ilajre- pcenam etenim peccati hasresim unanimiconsensione
seos hujusce Berengaiii historia vivis depingitur asserunt sancti Patres. Tautis malis ut occurreret
coloribus a B. Lanfranco in libello De corpore et summus Ecclesiae pastor Nicolaus, concilium, vices
Sang. Christi, et epist. 50. Lege, si placet, adnota- illius gerente in Galliis Stephano cardinali, voluit
tiones ad eamdem nec non et a recentioribus per-
; celebrari. Cujus antigraphum in folio membranaceo,
multis, a Ciesare Baronio potissimum t. II Annal. a codice quodam avulso, et cum blatis et tineis
ecclesiast. Quare supersedendum ea iterum descri- rixante, manu coaeva cxaratum, ne penitusintereat,
bere putavi, actum agere ne videar. Caeterum illius his adnotationibus (etsi forsitan ad rem haud ita
haeresiarchae qui scire voluerit educationem, haeresis faciat) insuere non morabimur.
primordia, propagationem, condemnationem plu- CONCILIUM ANDEGAVENSE.
ribus in conciliis, pnecipuos ejusdem expugnatores,
quid de illo S Fulbertus ejus praeceptor senserit
Ab incarnatione Domini nostriJesu Christi anno
1060, indictione xm, Kal. Martii, Luna xm [/". x],
moribundus, ac tandem exitum, adeat Guillel.
iv feria, praesidente Stephano catholicae urbisRomai
Maimesburiensem lib. iii De
Anglorum, fol. gest.
63, 04 Guitmundum archiepiscopum Aversanum cardinali presbytero, et apostolicae sedis vicario, in
;
RBasilica Sancti Mauricii, sociorumque ejus, sancta
lib. De sacramentocorporisetsang. Domini Duran- ;

dum abbatem de eadem re in Appendice, ad Opera B. synodus, quae ex praecepto domini nostri beatissimi
suinmi pontificis et universalis papae Nicolai, Turo-
Lanfranci sub finem Adelmannum episcopum Bri-
;

nis, quae est metropolis Galliae, convenit, propositis

xiens., epistola ad Berengarium, cap. Ego Beren-
sacrosanctis evangeliis et praemissis ad Deum in-
garius, De consec. distinc. 2 Ordericum Vitalem ;
tentissime precibus, diligenti consideratione re-
Historiae lib. iv, ad an. 1065, pag 519 Innocentium ;
tractatisiis, in quibus Ecclesiarum status in toto
papam III, cap. 10, De sacro altaris mysterio Ni-
pene orbe, etmaxime in Galliis, vacillare etpessum-
;

colaum Harpsfeld. Historiae Anglo saeculo II.

15 dari videbatur, quae breviter infra placuit adnecti
I) Dicebat cnim panem et vinum, etc. Elegan-
condigna sollicitudine definivit.
tissimum et lectu dignissimum antiquitatis monu-
menturn De veritate corporis et sanguinis Christi CAPUT I.

Domini, in venerab. Eucharistiae sacramento, epi- Sancti Spiritus auctoritate, ut credimus, in Chal-
stolam dico Anastasii cujusdain monachi (si conje- cedonensisynodo sententia°de Simoniacis prolatasic
cturae liceat indulgere) coenobii SS. Sergii et Bacchi ab omnibus observetur quatenus quicunque dein-
Andegavensis, qua fidem suam profitetur, juverit ceps pecunia, aut aliqua inconveniente conventione
evulgare. saeculari, aut quolibet modo contra canonicam censu-
« Domino Geraldo, » etc. (Patrol. CXLIX, col. ram, episcopatum, aut abbatiani, aut archidiacona-
433-436), usque ad in ccelo. Vale. tum, seu archipresbyteratum, aut aliquam dignita-
16
( )
Litteras miserat. etc. En Berengarii eaedem fj tem ecclesiasticam, sive aliquem gradum, velmini-
litterse, ut quidem sentio, ad B. Lanfrancum tum sterium, velbeneficium, quod nonnisi clericis habere
Beechi Priorem transmissae e codice manu exarato sanctorum Patrum sancivit auctoritas, dare vel ac-
bibliothecee regiae depromptae. cipere quolibet modo canonibus contrario tentave-
« Fratri L\nfranco Berengarius. rit, et dans a proprio decidat gradu et dignitate, et
«Pervenit ad me, frater Lanfrance, quiddam accipiens ministerium, seu beneficium male usurpa-
auditum ablngelranno Carnotensi, in quo dissimu- tum, nunquam recuperaturus, amittat.
lare non debui admonere dilectionem tuam Id autem .
CAPUT II.
est, displicere tibi, imo haereticas habuisse senten-
Si quis aut episcopus, aut praelatus quislibet,
tias Joannis Scotti de sacramento altaris, in quibus
contra praefixam regulamaliquot ecclesiasticum mi-
dissentit a suscepto tuo Paschasio. Hac ergo in re si
nisterium, vei etiam ipsam praebendam, quae cano-
ita est, frater, indignum fecisti ingenio, quod tibi
nica dicitur, ordinare aut dare voluerit, libereliceat
Deus non aspernaiulecontulit, praeproperam ferendo
clericis contradicere, et vicinorum episcoporum ju-
sententiam. Nondumenim adeosategistiin Scriptura
dicium, vel, si necesse fuerit, ipsam quoque sedem
divina cum tuis diligentioribus. Et nunc ergo, fra-
apostolicam appellare.
ter, quamtumlibet rudis in illa Scriptura vellem
tantum audire de eo si opportunum mihi fieret, CAPUT III.
adhibitis quibus velles, vel judicibus congruis vel Item ut nullus episcoporum, vel praelatorum ali-
auditoribus. Quod quandiu non fit, non aspernanter quod novum beneficium de rebus ad jus ecclesiae
aspicias quod dico. Si haereticum habes Joannem, D pertinentibus ulterius praesumat contra canones
cujus sententias de Eucharistia probamus, habendus alicui vendere aut dare. Quicunque vero aliquid ad
tibi est haereticus Ambrosius, Hieronymus, Augu- jus ecclesiae pertinens, sub nomine beneficii, sive
stinus, ut de caeteris taceam. » quolibet modo, ab ecclesia alienare hactenus prae-
17 sumpsit, si adhuc superest, aut restituat ecclesiae
( ) Leone octavo. Verius nono.
iH
( ) llxc eadem in synodo Vereelknni, etc. Ver- quocl male subtraxit, aut canonica multetur sen-
cellensi de quo videB. Lanfranci libellum De Eu- tentia.
:

charistix sacramento, infra positum. Nec non et CAPUT IV.

ejusdem argumenti tractatum Guitmundi Aversani Nullus ecclesiam magnam, vel parvam deinceps
libro iii. sine consensu episcopi in cujus parochia est, a laicis
(
19
| Denique in concilio Turonensi, etc. Quemad- praesumat accipere quolibet modo sed neque a ;

modumproximecitatitestanturauctores.Cuiquidem clerico, vel monacho, seu laico, sub pretii alicujus

concilio interfuisse B. Lanfrancum. Orderic. Vital. venalitate. Quod si fecerit, et vendens et emens ea
inter caeteros fidem facit, Lib. iv llistor., fol. 510. careat.
(
20
)
Quod eum audisset Nicolaus 11, etc. Et haec CAPUT V.
quidem a B. Lanfranco, quod superius ostensum est, Confirmamus etiam ut nonnisi in unius civitatis
in libel. De Eucharistiae sacramento describuntur, ecclesiis, quisquamamodo aliquodclericale officium
referturque Berengarii confessio cap. 1 Nec mirum accipiat. Quod qui praevaricatus fuerit, canonica
.

sane, si hac ipsa tempestate, adeo iatale monstrum ultione feriatur.

65 DOM. LUC/E DACHERIl NOT^ ET OBSERVATIONES. 66

CAPUT VI. A branis abbatite Casalis Benedicti nostrao congrega-

Practerea, quis episcoporum, presbyterorum,
si tionis excerptae docent quas, ne pereant
epistolae ;

diaconorum, aut subdiaconorum post cognitum in-

.
hisce adnolationibus duxiinus intexendas.
terdictum domini nostri papae Nicolai, mulieris cu- Berengarn ad Ascetinum.
Epistola
juslibct carnali detentus copula, a ministerio et be-
« Fratri Asgklino Berengarius.
neficioaltarisnoncessavit, sive deinceps cognoscens
prselibatum apostolicse sedis interdictum, aut mu- « Longe aliter vobis scribendura fuerat, si mihi
lierem, aut ministerium ecclesiae cum beneficio non id liberum \is divina fecisset quod quia non sit,
;

statim deseruerit, nullanr restitutionis in pristino scribendum vobis utcunque putavi. Per vos igitur
gradu veniam sibi reservasse cognoscat. transiensdisposueram omnino nihil agerecumqui-
CAPUT VII. buscunque de Eucharistia, piiusquam satisfacerem
in eo episcopis ad quos contendebara, secundum
Quicunque autem clericorum deinceps in armis evangelicam et apostolicam Scripturarn. Inde fa-
militavcrint, et beneficium et consortium clericorum ctum estut nihil pene vobis opposuerim, nihilque
amittant. consenserim in colloquio illo, ad quod quam indi-
CAPUT VIII.
gne tunc conveneras, ut omittam caeteros, si rem
Quicunque laicorum aliquid de iis quae ad obla- consideres, non latebit Inde factum est ut etiam
:

tionem, vel eleemosynam ecclesiae pertinent, sive tacuerim ad damnabilem et sacrilegam illara Wil
sepulturam, sive saltem tertiam decimarum partemg e i m i se ntentiam, quam pronuntiavit, oranem ho-
i

possidere, vendere, aut sub nomine beneficii, aiicui minem ad mensam Dominicam debere in Pascha
dare, ulterius praesumpserit, anathematisgladio fe- accedere. Ut ergo ad rem veniam, audivi nuncja-
riatur. ctitare Willelmum quod negare nequiverim haere-
CAPUT IX. ticum esse Joannem Scotum. Quod falsum esse
Quicunque consanguineam suam, aut quamcon- testis raihi es, si satismeministi verborum raeorum,
sanguineus suus prius cognoverat, aut cujus san- quamvis haereticum habeas tu quoque Joannem
guineam carnaliter in conjugium accepit, vel dein- Scotum, quam inconsiderate, quam impie, quam
ceps acceperit, vel postquam cognovit, non statim indigne sacerdotio tuo non diutius te nescire per-
dimisit, aut cognoscens non dimiserit aut qui uxo-
; mittat, ille de quo Apostolus hdelibus promittit :

rem alterius rapuit, seurapuerit, vel qui suam uxo- « Sed et si quid aliter sapitis, et hoc vobis Deus re-
rem, sine judicio episcopali dimittens, aliam duxit velabit. » Sapis enim contra omnis naturae rationes,
vel duxerit, donec se fructuosae tradat poenitentiae, contra evangelicam et apostolicara sententiam, si
a corporeetsanguine Domini nostri Jesu Christi, et cum Paschasio sapis, in eo quod solus sibi confm-
a liminibus ecclesiae se exclusum, et alienatum, et git sacramento Dominici corporis decedere panis
omniraodis sicut putridum membrum a sano corpo- omnino substantiam. Verba autem mea de Joanne
re praecisum giadio Spiritus, quod est verbum Dei, haec fuerunt, non pervidisse omnia illius, sicut
agnoscat. etiam nunc verum est. Quae autem vidissem ad eam
CAPUTX. rein pertinentia, recitare me posse ex scriptis illo-
Quieunque monasticoe religionis desertor inven rum quos praefixeram, habendos esse haereticos in
tus fuerit, a regno Dei et a consortio Christiano-C epistoia ad Lanfrancum, si Joamie_s ille haereticus
rum, sicut apostata, excludatur, et alienus existat, haberetur. Cteterum si quid in illo viderem non sa-
donec resipiscens dignepceniteat.Sirailiter qui ejus- tis deliraatum, facile me improbaturum esse haec;

modi digne poenitentes recipere noluerit, tertio ad- et vere dicebam et in nullam excussionem extrans-
monitus, si non acquieverit, a communione fratrum itu venire contendebam propter causam superius
suspendatur, sive sit abbas, sive abbatissa, donec dictam duo tantum protuiit ille, sicut nosti, vir
;

acquiescat. optimus, quse a me audita ad eum pervenerant.

Ego Stephanus sanctoe Romanae Ecclesise cardina- Convincere ipsa verba in consecrationem panis in-
lis sacerdos vocatus, vice domini mei papae Nicolai stitutam, non decedere sacramento panis materiam,
praesidr ns synodo, his constitutionibus a nobis ca- et non esse virgam episcopalem anitnarum curam.
nonice promulgatis, parvitatis meae assensum prae- Horum prius ego sicut meminisse potest, confirmavi,
bens subscripsi. Deinde subscripserunt decem tam et ita planum est ut sufficiat hoc sentire et convin-
archiepiscopi quam episcopi. cere etiam puerulus in schola constitutus, qui vim
Hactenus concilium ex bibliotheca SS. Sergii et juncturaa verborum non instrenuecallet; desecundo,
Bacchi Andegavensis monasterii. imo duxi et confirmavi et confirmo virgam illara
(
21
) Et cam sc tenere juravit. Berengarii publica esse animarum curam, ut facile adverterc posset,
confessio seu jusjurandum exstat, cap. Ego Beren- qui vellet, quid sentirem et nunc quod apud epi-
;

garius. Deconsec. dist.2, atque in fine concilii Ro- scopos agere suseeperam, vellem si mihi tutum fie-
mani sub Nicolao PP. II, anno 1059, tum in causa ret, saltem apud vos agere in audientia quorumcun-
Berenparii, tum maxime contra Simoniacos cele-Dque, sed quandiu non possura, obsecro per noraen
brati. Alteram confessionem coram summo ponti- Domini ne falsum testem te facias quod Joannem
fice Gregorio VII, seu potius, mea sententia, partes illum ego damnaverim, moneoque ut caveas, et ab
legati in Galliaagente, Alexandrijussu, prcesidente- evangelico ilio vae ut qui tenetis clavem scientiae
:

que concilio Turonensi, emisit Berengarius. Utram- ipsi non introitis, etintroeuntes introire non sinitis.
que eidem objicit B. Lanfrancus in lib. de Eucha- Memineris etiam iilius propheticae ad populum de-
rist. sacramento, post initium. testationis, ubi ait Populus cnim ad iracundiam
:

22
( )
Scriptum postca condidit. Sed tandem divina provocans est, ct filii mcndaces quidicunt videntibus :
favente cleraentia ad bonam frugem rediisse com- Nolitc vidcre ; ct aspicicntibus Nolite aspiccrc no~
:

monstrabimus ad epist. 51. bis ea qux rccta sunl; sicut acl me dixit in audien-
23
( )
LibeUum clegantem composuit. Id produnt tia tua Arnulfus vester, ut perraitterein vos, sicut
scriptores omnes, quotquot de B. Lanfranco scri- instituti essetis, sentire quanquam totus in eo
;

psere. De hocce libello ad epist 4. Porro non modo sim,nequis transgrediatur terminos Patrum evan-
concilia illa generalia, veiut supra ostensum est, gelistae apostoli, Ambrosii, Augustini, Hieronymi.
verum etiam ccetus doctissimorum virorum priva- Quod ita se habere, si mihi fiat copia tecum agere,
tim fuisse convocatos, quo Berengarii haeresis re- quantumde tuavigilantia certissimus praesumo luce
felleretur adducereturque ille ipse ad catholicam clarius pervidebis. Scripsi tibi haec utcunque, inte-
veritatem ejusdem Berengarii ad Ascelinum, atque rim opportunitatem a Domino colloquendi tibi ex-
;

Ascelini ad Berengarium binae ex antiquis mem- spectans. Vale. >

 07 AJ) VITAM B. LANFRANCl CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOP] 68
Epistola Ascelini ad Berengarium. Ahoccorpus, adjecit claritudinem, etait quodpro
vobis tradetur. Similiter et de calice, qui pro vobis
« Domino Bebi noario frater Ascelinus.
effundi tur.
Litteras tuas nuper laetus suscepi, sperans le- « quomodo nos instruit Redemptor noster,
Ecce
stinum nobistuae correctionis significari gaudium : orivquomodo apent ct exprimit (piod corpus, quem
quibus perlectis laetitia mea versa est in moerorem, sanguinem nobis comraendet. I'ancm et vinum di-
cum pnstinum adhuc affirmare non destiteris erro- scipuli carnalibus intuebanturoculis, et audiebanta
rcm. o Deus! ubi est illa vivacitas, illa subtilitas, Veritate :Hocest corpusmeum quodprovobis tra-
illaprudentia, quibus affatim pollere solebas, cum detur; et : llic sanguis meus quipro multis effunde-
etiam illa quae in colloquio nostro dicta sunt, ut tur. Quid apertius ? quid clarius?quid dulcius?
majora taceam, si non dissiraulas, oblitus sis illam ; quamsanumastruere, quampericulosumnitirefelle-
sententiam Willolmi dico quam pronuntias dixisse re,quod Veritas asseverat! Uoc Evangelistae testan-
omnem hominem in Pascha debere ad mensam J)i>- tur, apostoli concionantur, sancti doctorcs tractant,
minicam accedere quam si sic prorerret, sacrilega
; si rccto intellectu percipiantur. Quisquisautem illo-
utique judicari deberet sed lianc aliter fuisse
; rum bene dicta prave interpretatus fuerit, quid de
prolatam testes sunt qui interfuerunt.Tuncenim di- eis mereatur ipse viderit. Neque vero mirari, vcl
ctum fuit, quod et nunc testificamur, omnem Cbri- diffidere debemus Deum facere possc ut hoc quod in
stianum debere in Pascha de mensaDominicacom- altari consecratur virtute Spiritus sancti et mini-
municare, nisi pro aliquo crimine a se perpetrato sterio sacerdotis uniatur corpori illi quod cx Maria
a tamsalubri sequestretur convivio lioc autem
R
°
; virginc Redemptornoster assumpsit; quippe utrum-
nullo modo fiat, nisi solo prsecepto confessoris sui ; que substantia corporea, utrumque visibile, si re-
alioquin claves Ecclesise annullantur. Sed ut ad rae mimscimur, nosipsos ex corporea ct incorporea, ex
redeam, omni re considerata, non indigne me ad mortali et immortali substantia esse compactos, si
praedictum colloquium convenisse credo . attuli denique lirmiter credimus divinam humanamque
enim mecum, quod, quandiu vixcro, adjuvantc divi- naturam convcnisse personam. Edisserat mihi cinis
na virtute, certum, indubitabile nullisque euntibus et pulvis secundi vel tertii rationem, ct tunc se
violabile in sacrario cordis retinebo, panem scilicet sufiicere credat ad primi expeditionem Quis enim :

et vinum in altari Spiritus sancti virtute per cognovit sensum Domini, aut quis consiliarvus cjus
sacerdotis ministerium, verum corpus verumque fuit? Haec tibi brcvitcr responderim, ostendens me
sanguinemChristi eflici. Quod Scriptura attestante cum Paschasio ncque contra naturae rationes,neque
satis evidenter probatur, si non sinistra interpreta- contra evangelicam et apostolicam sapere sentcn-
tionetemeretur. Joannem vero Scotum, nec incon- tiam. Denique per nomen Domini me obsecras, ne
siderate, nec impic, nec indigne sacerdotio meo faciam me falsum testem quod Joannem nobiscum
habeo, quem toto nisu totaque intentione ad hoc danmavcris. Quod libcnter observabo verum de :

solum tendere video,ut mihi persuadcat hoc, videlicet hoc testis sum verus quod supradictam illius expo-
quod in altari consecratur neque vere corpus neque sitionem in oratione Gregoriana ipsa veritate con-
vere Christi sanguinem esse hoc autem astruere
; strictus nobiscum improbasti. Ad ultimum, timeo
nititur ex sanctorum Patrum opusculis quse prave ne illud vse evangelicum unde me cavere mones, in
exponit. Quorum illam sancti Gregorii orationem caputtuum, quodabsit retorqueatur clavem enim
!
;

hic adnotari sufficiat « Perficiant in nobis tua, q

: scientisevolvens,ipse nonintroire videris, quoniam
Dominc, qutcsumus, sacramenta quod continent, ut universali Ecclesiaa dissentis, ct quibus persuades
qusenunc speciegerimus,rerum veritate capiamus. quod sentis nimirum introeundiaditum claudis.Quod
Quam exponendo prscdictus Joannes inter csetera vero domnus Arnulfus cantor subjecit, videlicet ut
nostrsefideicontraria,« specie, inquit, geruntur ista, permitteres nos, sicut instituti essemus,sentire,bene
non veritate. » Quod non catholice dicturn, si benc ct sapienter protulit, tuaeque saluti, si velles, com-
tuam \igilantiam novi,non ignoras; praesertim cum pendiose consuluit deteruisset enim te, si posset, ;

id in saepe dicto colloquio non negaveris, quando ne perte solum, vel, si qui sunt, per tuos socios
eamdem orationem cum expositione sua ex Joan- viam mutarc nitereris, quam doctores nostri tam
nis libro recitavi, verum tunc quod et nunc obje- sancti, tam sapientes, tam catliolici adeo rectam,
cisti nobis te libellum illius nondum ad finem usque adco delimatam, adeo protritam nobis ostenderunt,
perlegisse. Unde satis mirari nequimus te, tantaa utnullus qui eam tenuerit exorbitet, nullus qui non
scilicet prudentiae virum, tantopere laudare quod tcnueritnon exorbitare nequeat. Sed haoc hactenus
ignoras neque enim, si noveris, te laudavisse cre-
; nunc te familiariter exoratum velim, utab bac per-
diderim. Novit namque piudcntia tua sic cavcnda versaintentione desistas,ncvc nobis inauditas vanas-
esse verba hsereticorum, ceu pocula veneficorum, que crudclitates ingeras, neve tibi tam libere com-
quaspriusdulciter mulcent, ut postmodum letbaliter mittas, evangelicae illius gallinje alis nutriendum te
necent. Caeterum cum Paschasio aliisque Catholicis humiliter submittere non detrectes, ne prceclarum
non solum sapio, sed ctiam veneror, et amplector illud ingenium quod tibi Deus concessit infatuctur,
erum corpus verumque sanguinem Cliristi a fideli-j-, et ideo foras ejiciatur, et ab omnibus conculcetur
bus in altari sumi sub specie panis et vini sed ne- Pudeat te patrocinari librum quem Vercellis in ple-
;

que hoc, ut dicis, contra naturoj rationes ago, neque naria synodo damnatum, te quoque propter eum
enim aliud naturam dixerimquam Dei voluntatem. haaresis macula notatum audivimus.Rcdi ergo.pre-
Quisenimsanesapienscausam rerum naturamvocet, cor, ad catholicam et apostolicam traditionem, ut
aut non potius omnium naturarum, et ex natura sui et in te compleatur illud apostolicum quod mihi
generis nascentium voluntatem Dei esse fateatur. direxisti sed et si quid aliler sapitis, et lioc vobis
:

Porro voluntas Dei tam efficax cst et omnipotens ut beus revelabit. »

ejus velle solum fieri sit. Ac per hoc voluisse illum Ascelinum Uticensem seu monasterii S. Ebrulfi
aliquid fecisse Omnia enim quascunque voluit Do- in Nortmanniamonachum senioris nepotern,Beren-
:

minus fecit voluit autem panem et vinum quod in gario coaetaneum, innuere videtur noster Orderic.
;

altare sancti Spiritus consecratione per rninistcrium Vitalis, lib. vi Hist.pag. 623, descripta illius cccno-
sacerdotis conficitur vcre suam carnem et sangui- bii devastatione, haccsubdit: « Ascelinus vero senex
nem potentialiter creari, creandovcro quotidie rny- Uticcnsem eremum cum paucis pauperibus incolis
stice immolari. Quod et ipse patenter insinuat in incoluit, etAscelinumnepotemsuum,atque Guitber-
hujus sacramenti exordio discipulis suis, dicens: Ac- tum de Gaceio, et Haimonem de Telleia, aliosque
cipite et comeclite. hoc est corpus meum; ac nc levi- pueros enutrivit; etcommunes litteras, ut in illo Jo-
ter acciperent, vcl qualecunque corpus putarent, co quotidianum Deo servitium exsolverent, docuit. »
membra enimChristi dicunturquippe fideles,acper Sed vero Berengarii epistola ad Richardum quemdam
b9 DOM. LUC/E DACHERIl NOT/E ET OBSERVATIONES. 7U

monachum memoratur, ubi inter alia sic de Ascelino Auxoris, iiliorum, ac parentum meorum disposui
effatur « Propter Ascelinum dico, qui B Augustini
:
construendum. Cui loco, ne divin&e Religionis cul-
verba ad pravitatem sui erroris detorquere non tura aliquando propter inopiam desit, hoc modo
ipsi inposterum mea sollicitudo prospixit. Trado
timuit, sicut quidam compatriota illius, qui apud
Pictavuminterdiscutientes B. Augustinisententiam, igitur praefato coenobio villas juris mei censum,
etc. »Haec ex ms. Bibliothecae Regise. Quibus verbis Roz, Alomanniam, Pontem-Div&e, Cathburgum cum
non obscure Ascelinum, opinor, Pictaviensem
ita
colonis et conditionariis, seu liberis hominibus,
notat. De Guillelmo autem nihil est quod ausim cum molendinis, aquis, pratis, pascuis, silvis, seu
asserere verum, si conjici liceat, dicam illum
;
omnibus redditibus, et consuetudinibus ad eas per-
ipsum Guillelmum esse, qui et abbas Cormeliensis tinentibus, sicut in meo dominio hactenus habui, et
postea fuit, cujus B. Lanfrancus meminit supra et antecessores mei et homines quidem duarum prae-
;

ad quem scribit epistolam 57. missarum villarum, videlicet censu, et Roz, qui
C ) Quod antiquitas Cadomum nuncupabat. Cado-
24 Francam terram non tenent, ad servitium ecclesia?,
mum, gallice Caen, urbs est ampla atque litterarum et monachorum ita liberos, et omnino quietos con-
academia celebris, in Nortmannia inferiori sita. cedo, ut nunquam pro aliqua submonitione expedi-
Emendatius expressiusque dici Campidomum Cena- tionis vel alterius cujuslibet rei ipsum servitium in-

lislib. II, De re Gallica, perioche 4 demonstrat.

termittant, nisi ego ipse, per me, vel per brevem
Scriptorum tamen auctoritas necnon vulgi usus in- meum, abbatem submoneam quatenus eos nomi-
valuit ut concisius Cadomum
dicatur. natim mihi mittat et hoc intra fines Nortmanniae
;

Porro hujusce urbis nobilissimae elegantiam ex tantum, etnominatum tantummodo pro necessitate
doctissimo Papirio Massone in fluminum Gallise B belli ab extranea gente imminentis. Partem quoque
descriptionesubjiciemus. « Argentamurbem, inquit, burgi trado. in qua preefatum monasterium constru-
quinque leucis remotam petens, quse in edito ctum est, a muro indirectum occidentem versus,
quidem loco sita, declivis tamen est qua parte in sicut via protenditur, qua a veteri beati Slephani
Olenam descenditur, qui continuato cursu Cadomum monasterio, ad urbem Bajocensem itur et ea quo-
,

praeclaram urbem Bajocassinae diceceseos interluit, que via qua itur ad Brithu villam sancti Michaelis,
ponteque jungitur e tribus fornicibus composito. De cum terris et omnibus consuetudinibus de eodem
qua Armoricus, Philippidos libro octavo :
burgo ad me pertinentibus, excepto quod extranei
mercatores de omnibus quse secunda feria ibi ement,
Villa potens, opulenta, situ spatiosa, decora et venundabunt, tandiu quandiu telonearius ad sta-
Fluminibus, pratis et agrorum fertilitate, tionem suam sedebit, et mercatores in communi
Merciferusque rates portu capiente marino, mercato erunt, teloneum rainistris, quiMajori burgo
Seque tot ecclesiis, domibus et civibus ornans
Ut se Parisio vix annuat esse minorem. praeerunt, apportabunt de singulis plaustris, et asi-
nis, quo [/"., quae] venalia ligna ferent, lignum unum,
« Qui vero situm Cadomi bene excusserit, illam villarium cum omni territorio suo, et de eodem
judicabit et pulchram et amcenam ob Olenam flumen, hominum servitia, ut servientes mei, qui ibi ma-
qui bis quolibet die ob fluxum et refluxum Oceani nent, mihi servient[/. serviunt], etpropter servitium
inflatur. ln quam urbem fluvius quoque alius no- meum non remaneat. In magno quoque burgo do-
mine Udo fluit, atque in Olenam labitur. » Lege si q mum Turstini Legrini et domum molendini de
;

placet notas ad epistolam 2, Chronic. Beccense, Darnesteil cum ipso molendino, et molendinum quod
ante annum 1063, pag. 3. fuit Ramardi.
25
( | Dux unum monaclwrum. Celebris mona-
Haec omnia quieta ab omni consuetudine, de pra-
illius
sterii S.Stephani nihil plane superest antiquitatis. tis juris mei tria jugera ad ulmum pratum Brendac,
Heu!furorpetulantissimorum,sceleratissimorumque praeter ea quae ad supradictas villas pertinebat [/".,
Calvinistarum omnia plane aedificia susquedeque pertinebant] alveum Veteris Uldun, a villa Venin-
evertit, et chartas peneuniversas dilaceravit, igneve tro usque in Olnam fluvium, cum tribus molendi-
consumpsit. Verurn religiosissimi ac non mediocriter nis in eodem factis. Terram Willelmi Pavolh,
eruditi \iri D. de Renchi cellerarii ejusdem coenobii, quara de me tenet Cadoni et Ciuillae. In territo-
ac S. T. doctoris studio atque industria tandem rio Brithwillae allodium, quem Rogerius calvus ibi
reperta sunt tabula fundationis, privilegia summo- tenet. In territorio Bracii terram Willelmi De-
rum pontificum Alexandri II, Honorii III et Cle- slanda Allodium quoque quod Lupus tenet in Be-
;

mentis III, necnon et Rotradi archiepiscopi Rotho- neto et Walmereto, cum parte ecclesias ad eum per-
magensis, et Henrici Bajocensis episcopi; quseinte- tinente. In territorio Curlei terrara Willelmi came-
gra, ne disperdantur, describemus. Haec vero sunt rarii. In territorio Balduenti vineam, cum domo
apographa. vinitoris, quam Hubertus Dapifer de me habuit. In
Barbefloth duas raensuras terrae. In territorio de
CHARTA FUNDATIONIS ABBATLE SANCTI STEPHANI Boseval allodium Rodulphi fili Anseredi in villeriis ;

CADOMENSIS, et in mara terram quam ibi tenet WillelmusCrassus.

a Guillelmo Conquestore factse. rjTerram quoque quam habuit Hugo de Rozel. In

Graymulla silvam de Malo Pertuoso, et de Torta-
Quisquis Deo, seu pro Deo, aliquid prasstat, valle, et de Folonia, et de Caisneto cura aquis et
non ipsum a se alienat, sed potius in futurum cum terris, seu oranibus ad eas pertinentibus, hac con-
spe vitae eeternae multiplicandum conservat hoc ditione servata ut monachi ipsius coenobii ipsas sil-
;

agit pia Creatoris largitas, et larga ejus circa crea- vas nullo tempore destruant, vel destrui jubeant,
ta pietas. Qui cum bonorum nostrorum non egeat, propter ipsam terram colendam, sive inhabitandam,
suus est enim orbis terrae et plenitudo ejus, hono- retentis in raeo dominio cervis, capreolis et apris
rari tamen de nostra substantia, immolarique sibi silvestribus. Decimam de Fredetnaco. Servitium de
sacrificium laudis pro nostra salute desiderat. Hor- terra, quam Boselinus de Diva tenet in villeriis, et
tatur nos ut ei serviamus, tribuit quod pro collatis Guarinuilla. Concedo quoque fieri ad opus praefati
beneficiis suis ei retribuamus quod tamen naiseri- monasterii mercatum in villa, cui Balte nomen est.
;

cors Pater quasi alienum suscipit, quasi nostrum In territorio Cadomi feriam trium dierum, ita ut
rependit, in hocsaaculo peccataremittens, in futuro quoties quilibet horum trium dierum in secunda feria
centuplum accepturis, seipsum, et regnum cceleste emerit
[f., venerit], totum mercatum magni burgi
promittens. Qua spe ductus ego Willelmus An- sit Sancti Stephani. In civitate Rothomagi concedo
glorum rex, Nortmannorum etCenomannorum prin- fieri cellarium unum super Sequanam quietum ab
ceps, ccenobium in honorem Dei, ac beatissimi pro- omni consuetudine, et habitantes in eo quietos tam
tomartyris Stephani intra burgum, quem vulgari, in terra quam in aqua, per totam terram meam.
nomine vocant Cadomum, pro salute aninice mese, Concedo quoque domum, cum viridario, quam dedit
 ;i Al) VITAM B. LANFRANCl CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPl.
eidem ccenobio, ia eadera civitate Bernaldus lilins A canonice possidet, aut in futurum concessione pon-
11'
r\ : Tr^i : . .. 1:1
• i> ... .1 .:.: , :.: • •

jugera prati, quae idem dedil ad Bat

: i 1

tincum, largitione regum, vel principum, oblatione

. . 1 1

1 Nspaci. Et sei
palmas, et domum quam dedit Willelmus canonicus Qdelium, seu aliis justis niodis, praestante Domiao,
tilius Suevi. In territorio Lireti hospitera unum cum poterit adipisci, Qrma vobis, vestrisque successori-
terrasua, at quatuor arpentos et dunidium de vinea bus illibata permaneant. Ad baec praedicti antee.es-
ct unara acram terrae intra idem territoriura. ln Au- soris nostri vestigiis inhaerentes statuimus nullum
dura fluvio concedo fieri molendina duo, ita ut tan- ecclesiastica seu saeculari praedictum dignitate in
tum spatium de aqua remanoat liberum, quatenus. rebus, vel dispensatione monasteiii praelibati, ali-
quoquomoilo aqua se habeat, convenienter possint quam habere, praeter Romanum pontuicem, potesta-
per dlud spatium ascendere, et descendere tam na- tem ; sed omne jus ipsius monasterii ad sollicitudi-
ves quam pisces. Concedo etiam totum allodium, nis uoatrae successorumque nostrorum decernimus
quod tenent Osmundus Aculeus Bicardas et Roge- studium pertinere. Si autem alicujus episcopi mo-
rius. In territorio Calvimontis cuper Divam. et etiam lestia praegravati fueritis, sanctamque apostolicam
lotum illud quod tenent quicunque allodiarii infra sedem appellaveritis, donec causa vestra ad Roma-
leugam pontis Divas. In terra Auglorum in comitatu num deferatur pontincem, et ab eo, vel de mandato
de Devenesira manerium, quod vocatur Xortham.In ipsius terminetur, nulli ulterius episcoporum liceat
comitatu de Dorseta duo maneria, unuin quod voca- contra vos litem movere. Prohibemus etiam ne Ba-
tur Francona, et aliud quod vocatur Biencona. In jocensis episcopus pro qualibet abbatis, vel mona-
comitatu de Sommerseta, in territorioCruerse.decem chorum culpa, eos praesumat excommunicare, vel
hiddas terrae et ecclesiam cum omni decima ejus in monasterio divinum oflicium prohibere. Obeunte
dem territorii.In comitatu de Vultesira ecclesiain de J vero te nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quo-
Cosham cum omni terra, et decima ad eam perti ibet successorum, nullus ibi astutia qualibet sub-
nente. Concedo quoque tn comitatu de Xortllot ma- rcptionis scu malitia praeponatur, nisi quem fratros
nerium, quod voeatur Vuelles, quod dedit pnedicto communi assensu, vel fratrum pars sanioris consilii
ccenobio Willelmus de Scociis, cum ecclesia de secundum Dei timorem et beati Benedicti regulam
Morthona et terra cum decima eidem ecclesiae per- providerint eligendum. Praeterea liberas et absolutas
tinente in Essessa. Item concedo in comitatu de Es- personas e saeculo fugientes liceat vobis ad conver-
sessa manerioluin, quod vocatur Panfella, et Illun- sionem vestram suscipere, et eas absqueullius con-
doma [/., in Lundonia] quamdam terram, quse fuit tradictione in vestro collegio retinere. Chrisma vero,
leureth, sitam prope ecclesiam SanctiPetri quietam oleum sanctum, dedicationes ecclesiarum, consc-
de Gclth, et Descot. et de omni alia consuetudine, crationes altarium, ordinationes monachorum et
quae [/'., quam] dodit Wallerannus filius Ranmulfi, clericorum vestrorum, qui ad sacros ordines fue-
cum decima totius terrae suse, quam habet in An- rint promovendi, Laicorum ctiam qui criminalia pec-
glia, tam pro anima sua quana jiro mea. cata incurrerint, consilia, et poenitentiarum injun-
Signum f Willelini regis Signum f Malthidis re- ctiones a Bajocensi suscipietis episcopo, siquidem
gime. S. Joannis f archiepiscopi. S. Roberti f co- catholicus fuerit, et gratiam atque communionem
mitis filii regis. S. Willemi f comitis filii regis. apostolicae sedis habuerit, et ea gratis, et absque ulla
Signum Lanfranci f archiepiscopi S. Odonis f Ba- pravitate vobis voluerit exhibere alioquin liceat

CS
;

joccnsis episcopi. S Hugonis -J- Lexoviensis epi- vobis,quem

J
malusritis catholicum adire antistitem, 1

qui nostra fultus auctoritate quod postulatur indul-

Roberti j Sagiensis episcopi. S. Michaelis -f- Abrin- geat; et maximc si ordinationes monachorum, et
censisepiscopi.S. Gaufhidi-j-Constantiensisepiscopi. clericorum vestrorum ultra unius mensis spatium,
S. Roberti j comitis de Moretomo. S. Rogeri f secundum quod ab eodem antecessore nostro sta-
comitis de Montc Gomerico. S. Rogeri j de Bello- tutum est, episcopus Bajocensis distulerit. Decerni-
monte. S. Roberti 7 comitis de Mellent. S. Henrici mus ergo ut nulli omnino hominum liceat prafatum
-j-de Bellonte. S. Hugonis f de Gorniacor S. Walteri monasterium temere perturbare, aut ejus posses-
f Gifardi. S. Ricardi f Abrincensis vice comitis. S. siones auferre, vel abbatias [/"., abbatiam] retinere,
Hugonis f comitis. S. Willelmi f comitis Ebroicen- minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
sis. S. Willelmi f de Bretolio. S. Roberti f Ancen- iliibata omnia, ct integra conserventur eorum, pro
sis comitis. S. Roberti f de Bellesme. S. Hugonis f quorum gubernatione, ac sustentatione concessa
de Montefortim. S. Hugonis f de Grentemesnil. S. sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apo-
Xigelli f de Constantino. S Willelmi f Dunelensis stolicse auctoritate. Si qua igitur in futurum eccle-
episcopi. S. Ricardi f de Corceio. S. Willelmi f siastica, seecularisve persona, hanc nostrae consti-
Crispini. S. Ingilranni f filii Huberti. S. Vilani f tutionis paginam sciens contra cam temere venire
comitis. S. Willelmi f de Warenna S. Henrici de tentaverit secundo tertiove commonita nisi praj-
Ferrarii [f. Ferrarius]. sumptionem suam digna satisfactione correxerit,
potestatis, Iionorisquesuidignitate careat, reamque
Privilegium Honorii III, sive Alexandri II. etc.
rjse divino judicio existat de perpetrata iniquitate
(Vid. Patrol. tom. CXLVI, in Honorio III.) cognoscat; et a sacratissimo corpore ac sanguine
Dei ctDomini Redemptoris nostri Jesu Christialiena
Ejusdem Ilonorii litterx, quibus immumtates confir-
fiat, atquc in extremo examine districte subjaceat
mat ccenobii S Stephani Cadomensis.
.

ultioni. Cunctis autem eidem loco sua jura servanti-

Honorius episcopus servus servorum Dei. bus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatcnus et
» Religiosam vitam cligentibus apostolicum con- hic fructum bonse actionis pereipiant, et apud di-
venit adcsse prEesidium, ne forte cujuslibet temerita- strictum Judicem pnemia aaternaD pacis inveniant.
tis incursus, aut eos aproposito revocet, aut robur, Amen.
quod absit sacrac Religionis infringat ea propter,
! « Ego Honorius catholicaa episcopus.
;

dilectissimi in Domino iilii, vestris justis postulatio- V Ego Guido Praenestin. episcopus.
nibus clementer annuimus et monasterium Sancti V Ego Octavianus Sanctorum Sergii et Bacchi
Stephani Cadomensis, in quo divino mancipati estis diaconus cardinalis.
obsequio, ad exemplar felicis memoriae Alexandri V Ego Stephanus basilicae Duodecim apostolorum
papae tertii prsedeeessoris nostri, cujus privilegii presbyter.
tenorem in ejus perspeximus contineri regesto, in f Ego Gregorius presbyter.
jus et tutelam beati Petri et nostram suscipimus, « Datum Latcrani per manum Willelmi sancta?
et praesentis scripti privilegio communivimus, sta- Romanai Ecclesiai vicecancellarii m
Idus Junii, in-
tuentes ut quascunque possessiones, quaecunque dictione ix, Incarnationis Dom., an. 1221, pon-
bona ldem monasteriurn impreesentiarum juste ac tificatus vero domini Honorii papse in anno quinto.»
 ;

73 DOM. LUCM DACHERII NOT/E ET OBSERVATIONES. 74

PRIVILEGIUM CLEMENTIS VAPM VI. A existeret, ad omnes praccdentes clausulas refera-
»
tur, nobis idcm abbas hurniliter supplicavit ut du-
Quo S. Stephani Cadomcnsis abbatibus insiynia pon- bium hujusmodi declarare, ac etiamsi, et in quantum
tificalia pcrmiUit. opus fuerit, quoad alba pontificalia per Robertum
abbatem, et successores suos pradictos in eisdem
« Clcmens, servus servorum Dei, ad perpetuam conciliis, et synodis deferenda, concessionem hujus-
rei memoriam, Sanctae Romanae Ecclesiao matris Ec- modi ampliare, providere de benignitate apostolica
clesiarum omnium et magistrse, licet immeriti, re- dignaremur. Nos itaque ad omhem dubietatis scru-
gimini praesidentes, earum statum libenter lionoris pulum auferendum, tenore praesentium declaramus
impendiis promovemus, et quae dubietatis anfractu nostne intentionis fuisse et esse ut abbas et succes-
materiamlitigiorum eispro tempore possentinferre, sores ipsius prsedicti, mitris aureis sive deauratis
declarando, quantum nobis possibile redditur, sub- lammas et gemmas habentibus, ac aurifrisiatis et
movemus. Dudumsiquidem dilcctorum filiorum Ro- planis, annulisque et sandaliis, ac aliis pontificalibus
berti abbatis et conventus monasterii Sancti Stc- insigniis, horis ad hajc aptis, ubicunque, etiam in
pbanide Cadomo ordinis sancti Benedicti Bajocensis praesentia dicecesani, vel cujuslibet alterius antisti-
dicecesis insinuationc percepto quod praefatum mo- tis, praeterquam in provincialibus conciliis et syno-
nasterium inter alia partium illarum monasteria dis episcopalibus ct in eisdem conciliis et synodis,
;

crat nobile et insigne, et in eo magna pars capitis planis mitris uti possint, et quod dicta clausula'
gloriosissimi protomartyris prafati sancti Stepbani, « dummodo aliquis antistites, vel legatus sedis
apo-
stolicte pnesens non existeret, » ad immediate

„„„„„„ ^.„«^„.„^ .^.^.«.^va. ui iiimiuimuua tasueill

.

saepius undique cum "magna devotione confluebat Roberto abbati, et successoribus suis praedictis
multitudo fidelium copiosa eratque etiam in dicto
; quod in eisdem provincialibus conciliis et synodis
monasterio corpus recolendae memoriae Guillelmi etiam bujusmodi albis pontificalibus perpetuo uti
regis Angliae principalis ejusdem monasterii funda- possint,quacunque constitutione contraria non ob-
toris venerabiliter tumulatum, qui dudum existens stante concedimus tenore praesentium auctoritate
dux Nortmannise cepit regnum Angliaa vi armorum, apostolica de gratia ampliori. Nulli ergo omnino
dictiquoque abbas et conventus in eodern mona- hominum liceat hanc paginam nostrae declarationis
sterio, actredecim parochialibus ecclesiis et locis et concessionis infringere,
earum, ac
o #
vel — «—
— - ei ausu
w^ temerario
n/iiiui ai ly
1

capellis eis adjacentibus legitime habe- contraire. Si quis autem hoc attentare prasumpse-
rent et possiderent, ac habuissent et possedissent rit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum
hactenus, tam ipsi quam eorum
pracdecessores con- Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursu-
tinuo, libcre, pacifice et quiete, et a tanto tempore rum.
cujus initii memoria non exstabat, jurisdictionem « Datum apud Villam Novam Avenionensem,
die
spiritualem et ecclesiasticam, ac correctionem in decimo Kalendas Julii, pontificatus nostri anno
clericos et personas ecclesiasticas delinquentes ibi quinto.
dem a qua quidem .urisdictione et eorum officiali, n n *
non ad episcopalem, sed Rothomagensem eorum u
;
* •

bonfirmatio immumtatum monastcrii S. Stephani

metropolitam, seu ad apostolicam sedem eonsue- Cadomensis, ab archiepiscopo Bothomagensi con-
tum erat et fuerat regulariter adicto tempore hac- cessa an. 1170.
tenus appellari, necnon dictarum ecclesiarum « Rotrodus Dei gratia Rothomagensis archiepi-
collatio, earumque curae commissio, visitatio, et scopus, praasentibus et futuris, salutem.
procuratio ad abbatem et conventum pertinebant « Plurimum confertecclesiiset monasteriis,perso-
eosdem nos volentes tam personam Roberti abbatis, nis quoque tam ecclesiasticis quam secularibus ea
(ipsiusmultiplicium virtutum meritisetsincerae dile- quae a catholicis viris conferuntur ad memoriaj
illis
ctionis, quam ad nos et Romanam gercbat prout conscrvationem litteris adnotari, ne delente ea quaj
gerit Ecclesiam, aflectu ferventi exigentibus) quam facta sunt oblivione, quod stabile fuit et ratum
in
monasterium praedictos, consideratione praemisso-
:
quaestionem revocetur. Inde siquidem est quod piis
rum, specialibus privilegiis et honoris impendis petitionibus filiorum nostrorum Guillelmi abbatis et
decorare, eorumdcm Roberti abbatis et conventus conventus Sancti Stephani de Cadomo, benignum
in hac parte supplicationibus inclinati, eidem Ro~ prsebentes assensum in scriptum redigimus, et mu-
berto abbati ct successoribus suis abbatibus ejus- nimine sigilli nostri corroboramus ea quie novimus
dem monasterii, qui essent pro tempore, ut idem in episcopatu Bajocensi pertinerc ad possessionem,
Robertus et illi mitris aurcis sive deauratis, lam- et jus, et eleemosynam Beati Stephani de Cadomo,
mas et gemmas habentibus, etaurificiatis, et planis, tam quam
annuloque
gnns m
. . — aliis" j-v.i
»~ et sandaiiis, et '
—
U ..„umuo ..loi-
pontificalibus insi- oxivi^,
in ecclesiis
pascuis, iiiun..iiuinih,
silvis, jjaoi.uio, molendinis, uoiinuus,
missarum et horarum aliarum solcmniis, D rum habitatoribus. Quae etiam ab
domibus, icitis,
in
tcrris, et ea-
decimis, pratis, aquis,

illustrissimo Guil-
temponbus congruis ubicumque, prajterquam in lelmo rege Anglorum, principe
Nortmannorum et
conciins provinciahbus et synodis episcopalibus; - Cenomanorum, eidem
coenobio confirmata sunt et
et svnodis hujusmodi
; ab aliis nobilibus viris, et prsecipue a venerabilibus
plauis mitris uti perpctuo necnon in monasterio,
; Odone, et Henrico episcopis Bajocensibus. Haec igi-
ecclesiis, ac locisecclesiarum pradictis in missa, tur sunt qure a praefato coenobio possessa cognosci-
vesperis, et matutinis, et mensa benedictionem so- mus et in perpetuum possidenda libere, et quietc et
lemncm facere et impendere etiam perpetuo libere absolute a synodico debito, et circata, cteterisque
valerent, dummodo aliquis antistes, vel legatussedis
consuetudinibus ad jus episcopale pertinentibus,
apostolicae praesens non existeret, quacunque con- eidem ccrnobio concedimus et confirmamus, vide-
stitutione in contrarium edita non obstante, aucto- licet ecclesia Sancti Nicolai in burgo ccenobii, et
ritate apostolica de speciali gratia duximus indul-
ecclesia Villarii, et duae partes omnium decimarum
gendum. Etad indicium hujusmodi a sede praedicta quac sunt de feodo ejusdem coenobii, per totum ter-
obtenti privilegii, volumus quod dicti abbas et ritorium Cadomi et Villarii, et ecclesia
de Brete-
conventus nobis, nostrisquc successoribus, singuhs villa Orgoillosa, cum capellade Putot,
decimis cum
bienmis persolverent unam unciam auri. et omnibus pertinentibus suis,et ecclesia de Alneto
« Cum autem, sicut ejusdem Roberti abbatis nobis et tota decima parocbiae, cum pertinentibus suis, et
exhibita petitio continebat, ab aliquibus rcvocetur duce ecclesiae de Alemannia, et earumdem paro-
m dubiuman hujusmodiclausula,
„
°
„„,•,„ vtir ,legatus
anu&tes,
..
~
.
.,» ——
« dummodoaliquis
U u.i.,i. UU uau 4 iuo
scdis apostohcaj prcescns non
chiarum uuuiw
^ncv.uiii omnes ul-ujuku cum pcrtmeiuns
decimaa cuiii pertinentiis suis, et
ccclesia cle Icio, cuni capella de Bracio et tota do«
Patrol. CLf
3
 .

7o AD VITAM r.. I.ANMIAXn ( ANTI MMFASIS Al!Cl!IKI'ISC< H'l 70

citir.i riuu pertinentiis suis: ecclesia eliani

Tiarorhi:i' Anmi eriniinalibus, sive de ;»!i<|uibus forislacturis
,l,. r.tinirj et ahtiqua capella (Je Bjifgo l)i\;e, et
,,. convicti vel confessi fuerint, si pecunia inde exi-
i»6clesia Saiut.c Mai'uc de Biiissbn jdxtri Mativm genda fuerit, abbati vel nJbfldchls praeidifcti coenobii
Villain. 1'iatcic ictiam eidem ccehobio eonfifrriarhus persolvatur. De non criminalibus vero poenitentiam
acpiscopalia in cccicsia de Ccnsio, sciticet syho- injungere, in arbitrio monachorum eonsistat. Cum
et circatain, c&terascjue corisuetudihes, quas aiiteiii ipiispiain dc ciiniinali aliquo ctilpabilis repu-
dum,
iri pnufatis ecblesiis iderh coirlobiuhi habet. » tabitur, non ipse ah afcbidiacono Bajdcensi iri pla-
cituin trahclui' vcl citahitur, scd ipsc archidiaeoiius
Confinnal tiajopensis dpiscopris priviivtjiti, pdssesstih ahhati vcl pfiofi cjnsdein ceenobii denuntiabit, et
nrs. ctc. ccvnobii S. Stcphani Cddorhensii. Jlle cui ita ciiiniMi imponetUr, ex parte abbatis ad-
monitus, ad dierri eonvenientei' statutum coram ab-
Hr.Mticrs, Dei gratia Bajocensis episeopus, om-
«
hatc, vel aliqiia e\ pacte ahhatis, et corani archidia-
nibiis Christidhse rcligionis cultoriljus ad quos prac- cono apparehit iu ipsa parocbia in qua nianebit, et
sciiseharta pcrvencril, perpetuam in Doniino salu- ipsis prsBseritibus vcritas rei disquiratur; et si indc

tem judiciuiu portaridum prodierit;, vel cognitio peccati

1
Ne in oblivionern veniant quae ger/iintuf, usus patucrit. Bajocehsis Kcelesia, ut decet, requiratur,
habet et communis consideratio utilitatis exposcij vel causa cxaininatioiiis, \cl gratia consequendic
Easdeinefiamlibertates de jureepi-
ut scriptiirac serie debeant adnotnri. Inde siquiderri recoriciliatiphis.

est quod in serijplum duximtis fedigerida rriunimirie

scopali eonfirinaiiius pnedieto ciciiobio in universis
si^ilti nostricorroboranda ca qiue novimus
in dice- g hominibus deRos, etiri universis hominibus dc Cen-
possessionem, et jus ct sio et in universis hotmnibiis de Alcmannia ej in
cesi riostra pertincre ad posscssioncin,
Stephani de Cadomo,
canobii Beati Stopluuii
nosynairi cunobii
.leemosvnam Cadorr mernbris ejusdem, scilicet Stavellis, similiter et in
tam
itiu in ecclosiis quam in dccimis, pratis, aquis, sil-
su- universis hoininibns de lcio, etde Bracio, etde Ful-
vis pascuis, molendinis, domihus, tenis, ct earum berfolia, de Burgesbu, etdeHogo, etdetoto Caburgo,
qucc etiam ab illustrissimo Willelmo
habitatoribus quse et de burgo Divre, usque ad pontellum qui dividit
;

re^e An"iorum, piincipe Nortmannorum et Ceno- Bajocensein episcopatum a Luxoviensi,ctinomnibus

illis qui sunt de parochia de Tortavalle, et dc Folo-
manoruih, corifirmata sunt, ct ab aliis nohilibus
nia, et in illis quos habet pnedictum camobium in
viris, ct prtccipuc a venerahili Odone prajdecessore
nostro Bajocensi antistitc. Hoec igitur sunt qu;e a Hovetot, et in ornnibus habitantibusin silvis mona-
pnefato ccenobio possessa cognoscimus, et in per- chorum, sive in pertincntiis earum, et in tota te-
pctuum p^ossidenda concedimus ct confiiniamus, neura de Tortavalle, et etiam in hominibus quos ha-
videlicet ccclesia S Nicolai in burgo ca-nobii, et bet ideni ccenobium in Ruscavilla, et in Curleio, ct
ecclesia Villarii, et duae partes omniurn decimarum in Siccavilla, et in Granvilla, et in Bavento, ct in
tota tcrra Rogerii Calvi de Brctevilla super Leisam,
qurc sunt de feodo ejusdem canobii per totuni terri-
et in tota terra Louet de Billeio, ct in Vatimereto
torium Cadomi et Villarii, et ecclesia de Tortu-
valle, et tota decima parochiie, curn pertinentiis suis,
parte ecclesire qme ad ipsum pertinebat, ct iri
cum
ctecclesiade Folonia, et tota decima parochide cum de Buisson. Easdem etiarn libcrtates dc jure
villa
pontificali coenobio praefato confirmamus in uni-
pertinentiis suis, et ecclesia de Alneto et tota decima
tcrra quam tenuerunt Ra-
parochisecum pertinentiis suis, et ecclesia de Bre- versis hominibus de tota
tevilla Or"-oiUosa cum capella de Putot cum decimisC nulfus vicecomes et Robertus Bertrannus m
Bre-
Orgolliosa cuin pertinentiis suis. Praedictas
etomnibus pertinentiis suis et dute ccclesitc de Alle- tevilla
etiam libcrtates de jure pontificali prwdicto canobio
rnania, ct earumdem parochiarum omnes decinuc
suis,et ecclesia de Icio cum capella confirmarnus in subscriptis possessionibUs, villis,
cum pertincntiis
sihis, pascuis, tcrris, et
deBrachio, et tota decirna parochiaj curn pertinen- pfatis, aquis, molcndinis,
Cadburgo, antiqua quibUslibet hominibus, si forisfactura contigerit
tiis suis, ecclesia etiam de
et
ecclesia Sanctte Mariie du videlicct iri tota terra quam Milo dedit filiffi suae
cariella de bufgo Dhaj, et
juxta Matrem Yillam Has cquidem ecclc- Beatrici in conjugium in Venuntio, ct in duodecim
Buissori
con- jugeiibus teffae quam cmit abbas Lanfrancus, in
sias a synodico debito et circata, ca.'tcrisque
suetndiiiibiis ad jus cpiscopale pertinentibus liberas eodem A'enuntio, et in pratis quse vcndidit Willel-
etabsolutas in perpetuum permanere canobio pra> mus de Corcella praifato abbati, dc feodo nostro, et
etiam in terra de toto Bos prootcr ecclcsiam, et in terra
fato coriccdirnus ct confirmamus. Prseterea
eidcrii ccenobio confirinamus jura episcopalia in de toto Ccnsio cum ccclcsia, ctin terra quam tenuit
Censio, scilicet svnodum et circatam Grirnaldus in Allemaliia, etiri membris ejiis, scilicet
ecclesia d'e
Stavcllis, Icio, Fulberfoha, Burgcsbu, et in doriiq
cacterasquc consuetudines, quas in prafatis ecclesiis
idem ccenobiUm habet.Hanc etiani dignitatemcum Rogerii, ct in dimidia acra tcrraj dc Ilogo, et m
inaxlictiscamobiumprajfatummobisconfirmantibus, terra qtiam tenuit Willchnus de Landa iri Bracio,
'.btinet utchrisma sahctum et olcum quod a ndbis et in terra de toto Caburgo, etde burgoDivae usquc

acceperit prccdictarurn Ecclcsiarum presbyteris in R

ad pontellum suprascriptum, et in silvis de Malo
distribuat. Clerici autem D Pertuso. Tortavalle, Folonia, Caineto cutri terns et
saricto Sabbato Paschai
pVaoscriptarurn Ecclesiarum sic libere et quiete ve- aquis quae eisdem silvis pertinet, et in duobus mo
lendinis in majori burgo Cadomi, et in vinea cum
niant ad synodum, ric sub aliqua occasionc ab eis
ccenobio conlir- domo vinitoris in Bavento et in tota terra quam
pccunia requiratur. Item proadicto
mamusprocessiones in sancta Pentecoste deCensio, dedit prcedicto canobio Filincs Herfredi inBaverito,
processiones dc Allemania, et processiones de et in terra uniuscarucre, quam vendidit Rodolphus
et
Icio, earufndeiri villarmn membris etadjacen-
cum filiusConstantini in eoderri, et in viginti jugcribus
tiis. Confirmamus etiam pi-edicto camobio duas terraequaedcdit Ascelinesde Abovunilla, et in quin-
jiartes decimarum feodii sui in Ruscavilla, et in Cur- quc jugeribus terrae, quam dedit Serlo Mariscallus
leio, et Amblia, et in Petrapbnte, et in Bavento, in
in eodem, in tcrra quam tcnuit Richardus Goiz
Billeio, in Vaumereto. in Geanvilla et in tota terra in Ruscavilla. et in terra quam tenuit Willelmus Ca-
Rogerii Calvi, et Bretevilla supcr Leisam. Xihilomi- merarius in Curleio, etm duodecim jugeribusternc,
iiiisetiarircamobio pncfato concedimus etconfiiTna- quam Serlo monachis vendidit in eodem Curleiq et
mus has libertates de pontificali jure juxta statuta in tota terra quam tenuerunt Ranulfus viceconies
prfedecesSOTufn nostrorum, in universis hommibus ct Robertus Bcrtramus in BretevillaOrgoillosa cum
comobii. in burgo monachorum, sive in Villario vel pertinentiis suis, et iu domo et in terra Anschitili
alibi in territorio Cadomi, et in Venuntio, et in Waragnonis in Honetot, et in molendino uno super
Francavilla habitantihus, videlicet cum alicui prai- Leisam, cum dimidia acra tcrrcc, ct insula modica
dictorum hominum dc pcccatis criminalibus, et \ d quie eidcm molendino proxima est, ct ih tota terra
 77 DOM. LIKLE DACHERII NOTM ET OBSERVATIONES.
78
Rogerii Calvi dc Bretevilla super Leisam, et in di-A 11. Robertus. Obiit 1196 De
eo Gnil Neubri"-.
midiaacra quam dedit Rogerius filius Bersad, et in De reb. Angl. lib. v,
cap V\
terra Louet, quam venclidit Lanfranco in Bileto, et 12. Sampson. Obiit i 1214, vn
Idus Martii.
Vaumercto, et in terra Hugonis, quae est unius car- U. Odo praefmt annis 24 Obiit 1238, iii Kal
rucae in Matrevilla, et in duodechnju^eribus terno, Aprrl. '

quam donavit uxor Roberti Balistarii in Siccavilla, 1US PrafuU annis 16 allls Alanus
et in terra quam tenuit Hugo de Rosello in Gran- Obift 124?" " '
-

villa, etin Groceio. Praeterea ctiam praedicto coeno-

15 Nicolaus prx-fuit ann. 5. Obiit
bio confirmamus consuetudinem plaustrorum, quae Junu.
1265, Idus
auut5 '
m
de Bisacia ad Cadomum venalia ligna ferunt, post- 16. Guillelmus III, li88.
quam intra leugam praedicti burgiintraverint cen- 17. Gaufridus Obiit 1294.
;

sum etiam etomnem consuetudinem omnium domo- 18. Ricardus Obiitl305.

rurn ad Bajocensis ecclcsiae jus pertinentium quaein 19. Simon de Trevieres
burgo monastcrii sunt. Quicunque etiam de majori Obiit 13i4
20. Thomas. Obiit 1345.
burgo,cujussepulturaadjus episcopi Sanctte Mariae 21 Guillelmus IV. Obiit 1367 vel
liajocensis pertinet, in ccemeterio practeriti cajnobii 1368
ertUS IH
sepeliri petierit, liberrimam ex praedecessorum no-
jus^mihi
Charabl T-Obiitl393.0btinuit ^
strorum concessione, et nostra, absque omni con- 23. Joannes Senescalli. Obiit
tradictione potestatem habeat 1401.
si autem aliquem
;
24. Nicolaus Millon electus
mortuum quis illuc transferre voluerit, qui vivens 14(M
V CaVe ° b,it '«M^restcon-
non hoc concedimus fieri cum licentia IJ
requisierit,
ministri nostri. Curn supra dictis etiam confirma-
cilio IWMol ' '

26. Hugo de Juvigny, 1439.

mus saepe dicto ccenobio decem sexta bladi qua- :
27. Guillelmus VI. Toustain.
tuor frumenti, et tria hordei, ct tria avence, quoa Obiit 1454
28 Petrus de Vierville, filius
habet idem ccenobium in decima Sancti Wandre- Philippi baronis de
1 ' Car0l
gisilii apud Cenet annuatim, ex donatione Odelinae
! TS, v^gr ° de Mart WetobStl C?
nobilis matronae et famulatricis Willelmi regis An-

Obi^^ ^^.^^
1
e P isC0
glorum.Confirmamusetiam eidem coenobio decimam P- Castrensis.
de feodo Rogerii Calvi in Bretevilla super Leisam,
30. Petrus de Martigny ejus
cum parte ecclesiae ad ipsum pertinente. Ut autem nepos, monachuset
eprscopus Bajocensis. Obiit
1531, 13 Septemb
praedictae libertates ct consuetudines ecclesiis, m 31. Franciscus cardinalis
de Turnono, 153<>
'

et in hominibus caeterisque omnibus

prsedictis illi- 32. Jiihanus cardinalis de
batae et inconcussae et indiminutao omnino in perpe- Medicis, 1533 '

66. Alexander cardinalis Farnesius

tuum a praedecessoribus nostris, nobisque et no- Tusrnl™ ^;
strissuccessoribusservarentur,WillelmusAnglorum
scopus, floret 1569.
Possessionem adierat 1543
^itU^eS^G^
rex, et princeps Normannorum et Cenomannorum
34. Georgius Pericard, Filius
dedit ecclesiae Sanctae Mariao Bajocensis, in dedica- Joannisprocurato-
ris generahs ,n parlamento
tione ipsius, ct episcopo Odoni et successoribus ejus XortmanniaJ pe res°-
gnationem decessoris. Resignavit
silvam, quam Elam vocant, perpetuo jure possiden-
quentis e adent.TS',
P
in g^tiam se-
episcopatum Abrincensem, S^i*! &&&%.
dam.Nos itaque omnia supra scripta prajicto cce-G $83
nobio in hac chartae nostrae confirmatione commu-
nimus, ct auctoritate sigilli nostri eadem corrobo-
°" n
35.
'-
Carolus "~ dominus
d'0, -
:

—
de la Feriere abhas ci
Juhanr Turonensis, filius Joannis
rantes confirmamus,pra2decessores nostros videlicet baronfs' d O mft
possessronem 1583. Obiit Parisiis
bonaa memoriae Odonem, caaterosque in hoc imitan- 1627
1118 dC B ° Urb0n
tes, qui simili prarogativa praedictum P raesse ^pit 1624.
iS"
ccenobium
munierunt. Hasc autem facta sunt anno ab Incar-
natione Domini millesimo centesimo septuagesimo
secundo, Willehno abbate memorandovirohonestae
Obht

arcInep^ugS
dU

« Praaterea utomnibus numeris,qua3

^^ ^^ ™^
vitae, et consummati testimonii ccenobio ad res huins
Beati Ste- ce monasterii spectant,
phani de Cadomo prsesidente, his testibus. Thoma absolvam (in quantum sup-
pet, facultas, sinitque
archidiacono Bajocensi, etGaltero archidiacono Ba- institutum noSrum)TuSrtt
haud dub.e quid ascetao Cadomenses.
jocensi, Stephano archidiacono Bajocensi, crur s o' se
magistro
Hunfrido Bone, magistro Rannulfo, magistro°Acio, •epertoGu,llelmiconquestor,s,praestiterint,referre
Ilh nimirum ut gratos in
HenncodeSar canonicis,Richardo archidiacono Ca- mum suum pium ac , obilisst
fundatorem proderent ses?,
domi, Joannepresbytero.Roberto sacrista Cadomi.
monumentum ex atro marmore, summis
no^n e rui
« Elenchum porro abbatum celeberrimae impens s
S. Ste-
phani Cadomensis a doctissimo Joanne le Prciosl
curarunt. Cujus latere uno antiquam de m
conque-
storen mam,ascnptoribus

S
ffi
coramunicatum, si exhibuero, improbabit, ut reor multoties repetitam
nemo. m^s,cinci,nt:,QuirexitrigidosNortmanio
DMscreest. In altero autem quod
sequitur recens
Scrics Abbalum S. Stcphani Cadomcnsis, ep,taph,um, cujus auctor e ccx-nobitis
ejusdem mo!
nasteru exstitit nonnullus.
1.Lanfrancus, Italus, ex Beccensi monacho, po-
stea archiepiscopus Cantuariensis. « Hoc scpulcrum invictissimi juxta et clementis-
2. Guillelmus I Bona anima, Rutbodi episcopi ^co^uaBstonsGnUtelpildWviVe^AnSSum
Sagiensis hhus, ex canonico Rothomagensi
regis, Nortmannorum Cenomanorumque prfncip
archi- s
hujus ins,gn,s abbatiao piissmii
diacono monachusBeccensis, postea fundatoris, cum
archiepiscopus
* anno 15„2, vesano haereticOrum furore
Kothomagcnsis. direptum
luisset p,o tandem ejusdem
3. Gislebertus, in exsequiis Guillelmi reois , abbati* religiosorum
1087 gratitudmis sensu in tam benefioum
ciijus meminit S. Anselmus, lib. u epist. 44 iarMtorem in
stauratum fuit, anno Domini 1642,
-i.Robertus. Obiit Falosiic A C. M07,in
conven-
domno Joanne
de Bailhache Ascetern protopriore. »
™ procerum, Henrico I regc pnesente.
5. * Tustinus. P. D. ,1 DD. »
6. Eudo Obiit 1140.
7. Adamusl, vel Alanus. Obiit A. C. 1151.
gj^nmnc/^ito»,^ nominc ct honorc
S. TnnUatis.) S,c tabula fundationis
Petrus I. Obiit 1156.
8. ;
quam his ad-
0. Guillelmus II. Obiit Junxiss ll sui forsan
orit tfftfeaas,
1179 veint^fn^^i -
,
-

10. Petrus II. Obiit 1103. Pnvilegia S. Stephani superius

posita
 80
70 AD VITAM I'.. LANFHANCI CANTUARIENSIS ARCMEPISCOPI.
Trinitalis Cado- AEt intra burgum Cadomi, umus molendim mei
Tabula fundationis abbatix SS.
mensis. decimam, et decimam furnorum ad me pertinen-
tium decimam quoque de Diva de piscibus et
:

nostri Jesu Cbristi di- denariis similiter decimam de Divula, ct de Bat-

« Divina gratia ac Domini
;

ego YVillelmus, Anglorum rex, vent de sale et denariis. Eodem modo decimam
sponente clementia,
Cenomanensium princeps,sed et de Walchei, et de Scocei de denariis, piscibus et
Nortmannorum et
Itein in insula de Gerzoi unum
gloriosi Flan- molendinis.
Mathildis regina uxor mea Balduim
molendinum, et terram duorum Francorum homi-
driensium ducis filia, ad gloriam beatitudinis, ad
num, atque medietatem decimae de quinque paro-
praemium beatae retributionis pio sapientique desi-
chiis et sextam garbam de una parochia et
dirni-
derio anhelantes, in territorio quod ab
antiquis ;

decimas quas Rainoldus cap-

ecclesiam in lionorem sanctae dia. Sed et terram et
Cadomum appellatur,
salutc animarum nostrarum cocedifi- pellanus noster in eadem insula de me tenebat, lp-
Trininitatispro
sius Rainoldi precatu, postquam monachus
effectus
cavimus,ibique sanctas acreligiosas feminas secun- concessimus. In villa quac
est, Ecclesiae pracdictae
dum institutionem sancti Benedicti, sub abbatissa dicitur Maintrud sexaginta accros terrae. Et villa m
Domino servituras, iri perpetuum constituimus.Qui-
terram quam Hernostus clericus ibidem te-
bus ut in posterum usus necessariarum rcrum usque-
Belli
nuit, tcrramque Radulfi Billei, pro qua
receptafuit
quaque sufficiat, regia muniiicentia, opportuna ecclesia Radulfi camerarn, et Wil-
sanctac filia Willelmi in
provisione prospeximus. Tradidimus itaque
praenominatae villam quae vocatur Caluz lelmi lilii Theodorici ejusque uxoris concessu, de
Dei ecclesiae
quorum hacreditate erat.
cum omnibus pertinentibus sibi, excepta decirna D « Ad haecaddidimus praetitulatae ecclesiac viginti
_ , ,

qme est ecclesiaeSanctae Mariae Bajocensis. Dedimus

hoc accripcnnos vineae, de quibus tres sunt apud Liria-
etiam Oistrehan cum cunctis appenditns suis,
excepto quod Robertus ibidem tenet de comite cum cum sex acris terra. Apud Albam viam septem
quos ego regina emi a Willelmo de Aillio concessu
Ri-
Moritonensi Willelmo qui dicitur Charitas, et Richardi, comitis Ebroiccnsis,
Gilleberto Crispmo Rogerii ejus,
filii et
chardo nepote ejus, sed in
et Anschitilii de Altuillio concessu de
quorum
annuentibus, pro pecunia quam nos eis dedimus.
haereditate erat; apud Argentias septem, apud
Praeterea villam quae dicitur Calfur cum suis
appen-
regina Vernum tres: de istis tribus agnpenms Godelet
diciis quam regis concessu ego Mathildis
Ranulfi, annuente Aitordo de dedit duos et dimidium, cum una domo, pro eo
emi a Richardo filio

de cujus feodo erat. Praobuimus etiam as- quod monacha facta est in ecclesia praelibata, et
Nonant,
donationi qua Radulfus Taxo Villambargae soror ejus alterum dimidium. Donavimus etiam
sensum
Cumque centum medietatem villae quae nominatur Carpikech, quam
donavit cunctis appendiciis suis.
acris terrae in villa Amblida et uno mo- ego regina domini mei regis concessu comparavi
et decem
monacha ab Eudone filio Thurstini Haldup, et a Ragnulfo
lendino in eadem Amblida pro sorore sua
EgoK.Mathildis regina vicecomite. Adelaidis K. autem filia Thurstmi Hal-
facta in Ecclesiasupradicta.
Villambargcc de calumnia a filia Conanni,et dup ad eamdem Sanctae Trinitatis ecclesiam, in
redemi
qua monachafactaestnostroconcessu, et Ragnul-
terram etmolendinuminAmblida redemi de calum-
pho vicecomite, et Eudone ejusdem Adelaidis fratre
nia a Waleranno filio Ragnulfi, de quorum
haeredi-
ni.ui_._._-__i villae Carpikech
alteram medietatem
"21^3:
?X »i
Ab
tate fuerat.Ab
tatefuerat eodemetiam
eodem etiam Walleranno
ego MalhildU regina ^inquagnta
cros terrae in territorio Cadomi, et
exconcessu

hoc ad ecclesiam supradictam, Radulfo camerano

--C
annuenuous, a_.e_-.m
annuentibus,
cum ™ed..a«e ece es^ e
appositum est donavit. Sed et duas partes
cupatur. Et inter
e
villae
Filcherolas,
quae
et
e.u.dem
Puteus nun-
Herstervillam
= ^
de cujus feodo erat. Super haec donavi- novies viginti accros terrae, necnon et illam terram
concedente
quam quam Oismelinus Theodorici filius, et Herbertus
mus et Eschonel villam praedictae ecclesiam
concessu emi a filns Folenfant tenebant de ea in Goisbertivilla et in
eo-o reo-ina Mathildis regis
Willelmo Roberto a quo eodem Dumoldivilla, et in Culvertivilla. In Coisnerns
Wimundi Cufel et ;

dimidiummolendinum, et terram unius carrucaein

Roberto ego regina emi terram illam quam habebat
concessu appo- eodem loco. In Ruscavilla terram unius carrucae.
in Hetrufivilla, et Domini mei regis
Item annuente domino meo rege In Ingulfivilla, terram illam quam de ipsa tenuit
sita estecclesiae.
Herlewini illas terras quas Anschitillus. In Calvavilla terram unius carrucae.
emi a Richardo filio

tenebat et Taxilli, etinmonteBoani, eotenore

quod Dedit etiam haec eadem Adelaidis Fraxinivillam,
ct Maisnillem Urcelli, quas ego Mathildis
regina
vita sua,
ipse Ricardus, de ecclesia eas teneret in Sanctae Mariae Bajocensi, per
excambivi ecclesiae
etpost obitum ejus in sua possessione propria pos- ejusdem antistitem, concessu
sideret ecclesia. Item terramquam tenuit
Radulfus Odonem Ecclesiae
ab eodemRadulfo. domini mei regis, pro ecclesiis cum decimis Sancti
filius Alaniin Willon comparavi
Stephani, et Sancti Martini Cadomi, sicut Anschi-
Et a Ricardo filio Rainfrandi rusticum unum
in
filius Urf eas tenuerat, ct pro ecclesia
Sancti
villa quae dicitur Charon, et duas garbas
miam
quam habebat in eadem villa.Simihter et aRagnulfo
habebatineademvilia.&imimere.aivagiiunu
.__1__-_J ^,— —
decimae tillus
Georgii
vj_ui S de
~.i_ u
.....^v. Cadomi.
_ castro
^--.
v_.
•
—
Stigandus
-_-_. ~-o~-
•_*_ -_l
decimis e
i
tec
— quoque
desiamW
-.1«.^."
'•
w.'wihrooi
AA."-,
_-_
dedit
ibieei i-_ »»_-»_-__
* <•

SrSrberiis
••
_.ciiuciiio uduas garbas decima, quam
1 1mm»~
habebat inDecclesias Falesiaecum
Vi_-_V__-_I-vO_' 1V_
.. . _r* «_-_

uc
Charon, et haec ex concessu regis
_.___ apposita
ecclesiae
..;*_
cum
iyi rio.
decima,mQ et
^,, -, mo endinum in eodem
nniim molendinum
r>t unum m ex>dem loco
supranominatae ecclesiae, pro filia sua, ibidem mo-
sunt. Praeter haec a Milone Mariscalco et Alethse-
lina ejus uxore, emi ego Mathildis regina terram
nacha facta, Willelmo de Brajosa, de cujus jure
ut concederet, ego Mathildis
quam habebant in Valcellis, et quod in ecclesia, et erat, annuente cuiregis dedi de pecunia mea. Sed ;

regina ex concessu
in molendino uno ejusdem villae habebant, excepto
Moion concessit eidern ecclesiae ter-
quod Beatrici filiae suae ad conjugium suumlargiti et Alveredus de m
conju-
sunt, quod domino meo rege conccdente ecclesiae
ram illam quam soror ejus Ala habuerat
apud Ranvillampro filia sua, quae monacha fa-
superscriptum est. Super ea quae dicta sunt, ego gio excepto quod lbidem
Wilelmus rex et uxor mea Mathildis regina ecclesiae cta fuerat in eadem ecclesia,

praenominatae donavimus Burgum de Hulmo cum sanctus Leodegarius de Pratellis tenet, cujus tcrne
reditibus suis, Adelisa amita mea benigniter an-
servitium ego regina ad opus ecclesiae redemi de
nuente, cujus haereditas erat sed et comitissa A.
;
Huberto de Ria, cujus feodum erat. Fredegendis
de Albamarla concedente, eo videlicet pacto ut
autem Ragnulfi vicecomitis amita dedit eidem ec-
clesiae Osbernivillam, annuente eodem
Ranulfo, de
ipsa teneret in vita sua, post obitum vero suurn ad pro concessu suo,
cujus feodo erat; cui Ragnulfo
victum sanctimonialium sancta possideret ecclesia. pecunia mea.
dedi ego regina Malhildis de
In territorio autem Cadomi dedimus terras illas
«DeditidemRagnulfus ecclesiae supradictae molen-
quas de me rege Willelmo tenebant Godefridus m
Juvenis,Rogerius conestabulus,Willelmus Patrich. dinum unum intra burgum Cadomi situm ; et,
81 DOM. LIKLE DACHERII NOT^ ET OBSERVATIONES. $2

Goisbertivilla, terram duorum Francorum hominum, A deret ecclesia, Radulfo de Thodenio

annuente, de
pro filia sua facta monacha in ecclesia. Balduinus honore cujus erat cui ego Mathildis regina pro
;

filius comitis Gislerberti et uxor ejus Emina dede- conccssu illo dedi de pecunia mea. Gumnor Willelmi
runt eidem ecclesiac, pro salute animarum suarum, de Brajosa mater, sanctce Trinitatis monacha, dedit
ecclesias de /a Foret cum decimis, et ducentos eidem ccenobio terram quam habebat in Batvent,
accros terree in eodem loco, quibus pro concessione annuentibus Hugone pincerna, et Rogerio de Cuilli,
ipsorum ego regina Mathildis dedi de censu meo. de quorum honore erat, cui Rogerio ego regina
Murier de Guitot, pro salute animee suce, dedit pne- Mathildis pecuniam dedi pro assensu suo. Dortavit
dictce ecclesiae Osbernivillam supra mare sitam, ita etiam eadem Gumnor terras quas habebat in Roures.
tamen ut in vita sua eam teneret, et post mortem et in Cirreni, et in Graiscentevilla, et in villa quce
suam mater ecclesia in sua proprietate possiderct, dicitur Quatuor Putei, Mauricio et Alberada uxore
Willelmo de Brethoil concedente cui e£0 regina
;
ejus concessum prcebentibus, de quorum hecreditate
Mathildis dedi de pecunia mea pro concessione fuerat. Rodbertus filius Ansfridi dapiferi terram
ipsius, quia de ejus feodo erat. Alberada soror quam habebat in Condet, et dimidia prata quae ha-
Fulconis eidem ecclesiee tribuit terram quam pater bebat in Wiholmi, dedit pro Avicia uxore sua in
suus dederat ei in villa queo dicitur Guillon, annuente eadem ccclesia monacha facta, filiis suis conceden-
eodem Fulgone, quce cum esset illius loci soror tibus.Radulfus de Aneriis triginta sex accros terrae
sepulta ibidem jacet in atrio. Billetheldis iilia quam tenebat in eadem villa Aneriis, dedit eidem
Rogerii, quod pater suus donaverat ei in Vernum ecclesice, pro anima sua, quos a Willelmo de Simillei
pro conjugio, et ipsa dcdit preedictee ecclesiac, nepote & emerat, annuente huic dbnationi Willelmo de Co-
ejus annuente Willelmo de cujus honore erat, cui lombariis, de cujus feodo erat. Ursellus dedit pro
pro concessu suo ego regina Mathildis dedi de anima sua terram quam habebat in villa Sancti
censu meo. Rogerius de Molbray dedit prcedictce Aniani. Rodbertus Camerarius dedit terram quam
ecclesiee terram quam ipse habebat in Granivilla Hadebrandus tenebat in Lovenio pro anima sua,
pro filia sua ibidem monacha facta. Rogerius quo- et pro amore sororis suce, quce erat monacha in
que, de monasteriis pro matre sua ibidem Domino ecclesia. Willelmus Camerarius dedit unum molendi-
sacrata, dedit Salam cum cunctis appenditiis suis, num juxta Chetaoil, et terram quam ibidem de re-
et dimidiam silvam de Monte Alboldi, atque mona- gina Mathildc tenebat.
sterium de Vals cum decima, et terram unius car- « Adhcec episcopus Bajocensis Odo, interveniente

rucae in eadem villa, et uno molendino, hoc quod gratia et dilectione nostra, prcedictam Sanctae Tri-
habeat in proprio dominio, et terram quam Ricar- nitatis ecclesiam cum atrio, abbatissam, cum sancti-
dus tenet in villa quee dicitur Lu. Fulcho autem de monialibus, omnem clerum in eodem loco servien-
Alno dedit eidem ecclesice villam Fulebech, cum tem, universam familiam ejusdem ecclesiae cibo
molendinis cunctisque appenditiis, tam in planis sustentatam,ab omni exactione pecuniae episcopalium
quam in silvis, pro uxore sua Haduissa in eodem redituum, liberam esse concedit. Sed et ecclesiam
ccenobio monacha facta annuente filio eorum
,
Beati iEgidii, cum atrio ipsius, quomodo supra-
Fulcholino. Athselinoc filio Aluredi Gigantis, dedit dictam liberam et quietam, et clericos ibidem ser-
ecclesise preedictae, terram quam habebat in Gran-p vientes, eo modo quo supra, liberos esse permittit.
dicampo, et in Goi, concessu Willelmi filii Aluredi, Prceterea in ea parte burgi (extra murum yidelicet
propter quem concessum neptis sua filia Willelmi C;idomi siti versus ecclesiam Sanctae Trinitatis,
de Millei ibidem facta est monacha. Willelmus quam ego Willelmus rex praedictce ecclesiae dedi)
Bacco duas partes decimae cle Bleer, et unum rusti- illius partis burgi parrochiam ad ecclesiam Sancti
cum in eadem villa dedit pro sorore sua in eodem Jigidii venire, oblationem, decimam de pecoribus,
loco monacha facta. Goisfridus Lnnez duas partes cum sepultura, clericos ibi servientes quiete per-
decimac de decem et octo villanis, et sex accros mittit habere. Sed et gablum et consuetudinem
teme, in Colevilla dedit pro filia sua in ecclesia culcitrarum, quod in eadem parte burgi habebat,
facta monacha. ecclesice Sanctce Trinitatis ascribit. Super ea qui-
« Bremarus quadraginta accros terrae in Anglica- cunque in his duabus ecclesiis et in atriis earum
villa, et viginti in Charon, de dimidia decima de
et forisfacturam fecerit, emendationem pecuniae, quae
Charon duas garbas, et in Willon decimam quam ab episcopali consuetudine pro forisfactura exigi
emit ipse a Murier sorore Richardi principis, dedit solet, ejusdem loci abbatissae episcopo eodem an-
pro filia sua in eodem ccenobio monacha facta. nuente donabit. Quicunque autem hominum Cado-
Petrus quod habebat in monasteriis dedit pro filia mensium in vita sua sepulturam sibi in atrio Sanctae
sua, quce ibi facta est monacha. Odo clericus qua- Trinitatis elegerit, licenter habere sine requisitione
draginta accros terrse in Cambis dedit pro anima idem episcopus a suo sacerdote concedit.
sepulturac
sua, Willelmi Osberni filii concessu, de cujus feodo Et quia Bajocensis episcopus quietem libertatis,
erat, ecclesiam Burnolfivillae cum decima, excepto ~ quce dicta est, prcedictis concessit ecclesiis, dignae
quod Rogerius filius Hunfredi ibidem tenet, dede- recompensationis donum praebuimus antistiti eidem
runt homines de eadem villa pro salute animarum et ecclesice Bajocensi. Si quis vero horum omnium
suarum, episcopo Bajocensi Odone prcebente con- quce prcedictae Sanctae Trinitatis ecclesiae data
sensum. Alberada uxor Radulfi Taxonis concessit ostensa sunt, temeraria prcesumptione aliquando
servitium de terra quam Fulcherius Malaherba de (
quod absit ! violator effectus in sua impudenti
)

ipsa tenebat in Bleduilla. Gisla filia Thurstini terram obstinatione perstiterit, noverit ille se anathema
quam habebat in Gray et in Dumvilla, dedit eidem factum a Domino, sancta ac beata fidelium omnium
ecclesire pro anima sua, concessu Thurstini nepotis communione privatum, divino judicio perpetualiter
sui, cujus feodum erat. Ego autem Willelmus rex esse plectendum. Ut igitur universa hcec secundum
concessi servitium illud quod Goisfredus filius quod a nobis instituta esse noscuntur, inconcussa
Salomonis et Heltho dapifer rcddebant mihi de Gray in perpetuum firmitate perdurent, adversum Dei
supradictce ecclesice. Radulphus iilius [«/., pro Ecclesice inimicos ego Willelmus rex privilegium
salute animcc succ] dedit terram quam habebat in regice majestatis opponens, episcoporum ac magna-
Adevilla. Alberada Hugonis et Rogerii mater, dedit, tum meorum, quorum nominasubscripta habentur,
annuentibus ipsis, hoc quod habebat in ecclesia, irrefragabili attestatione probavi, meaeque imaginis
et in decima de Hainolvilla, et unum accrum terrce munimento praesenti legitima sanctione firmavi,
in eadem villa pro anima sua. Hugo pincerna su- anno ab Incarnatione Domini millesimo octogesimo
pradictee ecclesice dedit terram de Fago, ita ut ipse secundo, indictione quinta, apostolicse sedis cathe-
teneret in vita sua, et post obitum ejus dicta possi- dram possidente papa Gregorio septimo, regni mei
 83 AD YITAM B. IANFRANC1 CANTUARIENSIS ARCfflEPISCOPI.
sexdedmo anno, in Francia regnante ilippoM 31
PhiiioDO ;
Ludovica do Mailly. Primum ahbatissa Lylien-
HoilKUIIs in partibus irripenall jure domiriante sis prope Mrlc.liiiiuni delttde otiant nujus
Heinrico ;

coenobii prffitectbfara uossit priori |?er dfs- :

Signum f Willelrai Anglorum regk. Signumf pensatioriera reterita. obiit 1554; humflitate
llaibildffiReginae/Sigriumfijanfranciarchiepiscbpi: et olisorvantia insiunis.
num f Wiilelmi Rothomagensis archiepiscopi. 32. Anna de Alnnfmnronov. Obiit 158.8.
Signura ;• Odonis Bajocensis episcopi. Signum -'-
33. MagdalenS de Montinorenry. Obiit 1598.
Michaelis Abricensis episcopi. Signuni '• Gisleberti 34. Laurentia (\>~ Budos. »
Luxovifensis episcopi. Sigrium -;' Gisleberti Efcroi- 27
( ) Ilcnnn SChbKtS lcnvil. Et quidcm morem
cernis episcopi- Si-nnin -; cbmitis Eldthberti regis
istum in ordine Uenedictino usitatissimum fnisso,
filii. Sigrium fcomitis Guillelmi lilii
regis. Signum ' SChblas niiniiiim instituere, pueros cum pietate
Henrid regitl Willelmi filii. Signum
f coinitis Ro-
berti f Mdritonensis. Signum + Balduini filii oomitis
tum litteris imbuere^ hehiinem arbitror nogaturum
qui vel per lnenses aliquot historjas revolvorit.
Gileberti. Signiira Alani comltis. Signum cemitfe
-;•

f Quid voro curae puerisfuerir adhiberidiim in mona-

Rogerij de Monte Goriidrico.Signum WiHelmi de •;•
steriis docet regula S. Beriedidti, cap. 30, 37, 45,
Warenna. Signum Gisleberii Crispmi. Signum
•;•
l>7 ot 70. Etenira probe iritelligebat vir ille sanctis-
f
Rotberti Bertranni Signum
'i Bertranni.
f Heinrid de Feriresi simus « omnium justorum (ut verbis utar Gregorii
Signum ;• Rogerii de Betiorhonte*. Signum Bugonis Magni) spiritu plenus, » quantum utilitatis et com-
f
«umms
oomitis ue
(1 uesira. wgnum
deCestra. Signum f Ricanli
Kicardi I.ln
lilii jlerluim.
Heriuini:
f modi feipublica Christiarfe; obveriiret ex puerorum
bignum v Rogeni pmeernae de Ibriaco. Signum f Bin cumebiis retfgiosa institutione. Cujus disciplmse
comit.s Rotberti de Bellomonte Signumf Wilielmi
. erudiendi tradktsunt ex ribbili senatorum prosupia
comrtis bbroicensis. Signum
f Hugonis pmcernae! cemplures, quos mter primas tenent SS. Manrus ot
Signum f Fulgonis de Alnou. Signum
f Rannulli, Placidus, auctore D Gfegof. Dialog. lib. n, cap. 3.
virooomitis. Slgnum Willelmi qui dicitur Cha-
f Unde ot Carolus Mag. imporator in univer.sis im-
ritas. Srgnum de Gorriaib. Signum f Radulfi de
-;-
perii sui coenobiis scbolas instaurare, et monachos
Todenio. Signum f Willelmi de Rretoil. Signum -'-
magisterio furigi jubet. ItaConciliorum Gai. tom. II,
Girardi de Gornaio. Signum
f Willelmi Camorarii', fol. 121 praecipit id etiam Capitular. Aquisgran.
:

iilii Radulfi. Signum f Eudonis vicecomitis. Si- cap. 72 ibidem fol. \hi. Qua de re Tritbemius Iiir-
;

gnum f Eudonis \icecomitis. Signum f Ricardi saugiensi Chronic. in 4, abbate ejusdem monasterii
de Herardo: o Eratautem his tempoiibus (anno890) in
Fundationi abbatias Sanctoe Trinitatis Cado-
«
monasteriis nostri ordinis consuetudo celeberrima,
mensis catalogum abbatissarum (dum tota ejusdem ut schobe monachorum in singulis pene ccenobiis,
monasterii, nec non et abbatissarum paraturHisto- quibusnon saeculares homines, sed monachimoribus
ria) addere visum est; quo spem nostram interim
6t oruditione pr;ofioiebantur nominatissimi, qui non
in illo sustentemus.
solum in divinis Scripturis docti essent,verumetiam
hnJiculus abbatissarum SS. Trinitatis Cadomensis. in mathematica, astronomia, arithmetica, geome-
tria, musica, rhetorica, poesi, et in caeteris omni\
1. Mathildis I. Obiit an U13. bus scecularibus litteraturne scientiis eruditissimi.
Z. Cajcilra, Guillelrai I Anglorum regis et Norfc-Q©i his multi non solum in Romana lingua, docti
mannorum ducis filia. Obiit 1127. erant, sed etiam in Hebraica, Graeca, et Arabica
3. Izabeth, seu Izabella I de Blois. vix unicum an- peritissimi, quod ex eorum opusculis
•
facile digno-
num in pralatura egit. Obiit an. 1 128, cir- 1

scitur. At ne gratis hasc. asserere videatur abbas

»
citer. ille Trithemius, ludum videlicet litterarum in ran-
A. Beatrix I de Huqucville. Obiit circa an. 1141. nasteriis solemnem exstitisse, testimonia ex anti-
r». Dionysiad'Eschauffou. Obiit circa an. 1160. quis. et mediis scriptoribus libet producere. Ex
6. Joanna de Coulonces. Obiit an. 1 l8i. Vita S. Agili prirai abbatis Resbacensis « Puef :

7. Mathildis II d'Evreux. Obiit circa an. 1198. Agilusconiraittitur Eustasio.probat.e religionis viro,
8. Izabolla II dlvetot Obiit ciroa an. 1202. cum
'

sacris litteris erudiendus, aliis nobilium viro-

9. Adela 1 de Thibouville. Obiit circa an 121"). rum filiis, qui postea Ecclesiarum praesules exstite-
10. Juliana de S. Celerin. Obiit an. t25b\ runt, Agnoaldo scilicet, et Walberto Hagnarici [al.,
U. Beatrix II de Cambernon. Obiit 1289. Agnerici] patrui ejus lAgili) filiis, qui monasterio,
12. Amicia de Gournav. Obiit I203. quod soror eorum Eara in paterno solo inter AI-
13. Mathildis III d'Angleterre. Obiit circa an. 1298,
bain et Mucram (fluvios) in loco qui Eboracus di-
loco epitaphii superlapidem sepulcralem haec citur, tedificavit; construendi et docendi regulares
verba leguntur Mathildis lilia regis, cogno-
:
magistri claruerunt quorurn alter Lauduno Cla- :

mento Eortis. vato, alter vero Meldensis est episcopus ordinatus

H. Adela II d'Angleterre. Obiit circa an. 1305. Achario qui Viromandorum et Noviomensis ac No- '
;

15. Nicolaa I de Goullevaz. Obiit 1336. macensis antistes fuit Ragnachario qui Augusto- :

16. Mathildis IV de Querville. Obiit circa an. 1340. O dunensis Ecclesiae pontifex egregius emicuit Au- :

17. Georgia du Molley. Obiit 1376. demaro, qui Bononiae et Haranoensis oppidi pastor
18. Maria I de TOrme. Obiit 1401; laudabilis effloruit. Denique sicut pra^raemoratum
19. Maria II de Waiiniores. Obiit li07. Agilum charius his omnibus commendatum susce-
20. Margarita de Warinieres. Obiit 1417. perat, ita in eo praa cunctis doctrinas ac religionis
21. Agnes de Thieville. Obiit 1422. acumen resplenduit nam liberalibus disciplinis ;

22. Nicolaa II de Rupallev. Obiit 1420. enucleatius imbutus multos facundia sua erudivit
23. Maria III de Suryie Obiit an- 1434. plurimos eatholica" fidei puritate illustravit non- :

24. Margarita II de Thieville. Obiit 1441. nullos otiam luculentissimis documentis post posita
25. B'ancha d'AuberviHe. Obiit 1470. altitudinis pompa sub jirofessione sacra» religionis
26. Catharina I le Vicontc. Obiit I4!I2. idoneos reddidit. i Ita ms. codex Beccensis cceno-
27. Renata de Bourbon. Obiit 1534. bii. Florebat S. Agilus circaan. Domini 660. Theo-
28. Isabella de Bourbon, creatur abbatissa an.1505, dorus Campidonensis de S. Magno, cap. 11. apud
per translationem sororis suaj Renatse ad Canisii Antiq. Lectiones, tom. IV « Construxerunt :

abbatiam B. Mariae Sanctonensis. Obiit 1531. (S. Gallus et Magnoaldus) monasteria mirie magni-
29. Catharina II de Navarre. Obiit 1532. tudinis. et fratres inibi coadunatos doctrina et
30. Margarita III le Vallois, haec anno 1539 ad ab- exomplo ad ajterme vitae desideria concitaverunt,
batiam Almenescensem se recepit, ibique Othmarum puerum curiose nutrientes, atque doctri-
abiit e vivis an. 1543. aut circiter. nam grammaticae artis seu divinorum librorum eum
 §5 DOM- UJCM DACHERII NQTM ET 0BSERVATIONES. 8G

erudientes, magistrum scholae constituebant. » In Atoris imbuendus, »etc. Notat in idem caput Joannes
Yita S. Leufredi abbatis, qui scholam monasterii a Bosco plus quinque millibus recenseri, et quem-
S. Taurini Ebroicensis in suburbio adhuc puer libet scholasticorum didascalo suo binos codices
frequenter adiit « Ut autem magistrum reperit, »
: ms. quolibet anno offerre solere verum isthaec ;

verba sunt codicis ms.Beccens. « qui sibi operam in unde sumpserit cum minime producat, fides sit
litterarum cruditione impenderet, cum documento pmes auctorem.Et, cap. 2, « S. Abbo imbuendis
linguae, morumque probitate coepit illos (sodales) pneficitur scholasticis » cap. 5, in Angliam missus
anteire, » ete. in Ramescnsi ccenobio docet. De academia Floria-
S. Venerabilis Beda monasterium Virense S. Pe- censi memorant etiam veteres ejusdem ccenobii
tri in Anglia celeberrimum effecit litterarum gym- consuetudincs, fol. 404 Bibliotheae prsefatae, his
nasium, de quo pluribus scriptores hist. Anglic, po- verbis « Conventus autemlavatum manus vadit, et
:

tissimum Malmesbur, pontif. Anglo., lib. m, fol. post in chorum, donec schola veniat, considebit. »
154, 2, n. 30 : « Apud Wiremutb, inquit, monaste- Et infra ubi de processionibus « Istos (diaconum :

rium Bedae, et multorum litterarum virorum nobile et subdiaconum) subsequatur schola cum magi-
gymnasium. » Et lib. i De gest. reg. Angl.,fol. II. stris, » etc.
Sed et de Bedae praeceptore, S. Benedicto Biscopo Non mei ut longius de hac re protra-
est instituti
doctrina conspicuo, legenda ejus Vita ab ipsomet V. ham sermonem omitto frequentatas olim acade-
;

Beda conscripta Malmesbur. lococitato. Congrega- mias, in Gallia Sandionysianam, Corbeiensem, Clu-
tionis Anglica. Trophceorum tom. I pag. 640 et seq niacensem, Sangermanam Antissiodori in Germa- ;

Verum multo ante Bedae tempora litterarum ludi B nia. Fuldensem, Salizburgensem, Sangallensem, et
vulgares exstiterant in Anglia. quemadmodum in aliasquamplurimas; in Anglia Oxoniensem, Ebora-
Bibliotheca Floriacens., fol. 431, Vitae S. Gildae, censem in Italia Cassinensem, Vivariensem in Bel-
;
;

cap. 3, cernere est. Et quia de Anglia sese ingerit gio Uuacensem et Gerardimontensem Caeterum plu- .

sermo, insignem locum appendicis ad lngulphum ra qui de gymnasiis monasteriorum legere voluerit
praetereundum non esse existimo ubi quatuor mo-
; (libuit enim duntaxat nonnihil ex mss. et quae haud
nachi Gilbertus, Odo, Terricus et Guillelmus ad lo- quaquam suntad manum excerpere) adeat Antiqui-
cum Cotenbain vocitatum prope Cantabrigiam per- tates Fuldenses, cap. 9 et seq, Chronic. ord. S. Be-
;

rexerunt « Unde diversis in locis, inquit auctor, a

: nedicti, tom. II, ad an. 661 et 662 et tom. III ad ;

se divisi, et formam Aureliensis studii secuti, suinmo an 791 fuse ; Trophseorum congrcgat. Anglicanae
mane frater Odogrammaticus et satyricus illo tem- tabulam i, p. 519, 550, et praefationem ad tab. in,
pore singularis, pueris et junioribus Jegebat gram- pag.oet seq.; Claudium Espencaeum digres. lib. ni,
maticam, ju.xta prisciani doctrinam, et Remigii in cap. \2. pag. 344, Jacob. Midendorp. academiarum
eumdem. Ad horam vero primam frater Terricus lib ethist. monast. cap. 6; AlemannicasAntiquitat.
acutissimus sophista logicain Aristotelis, juxta Por- Goldasti tom. I, cap. i Ekkardi De casibus mona-
;

phyrii et Averrois isagogas et commenta adolescen- sterii S. Galli, et cap. 7 Vitse B. Notkeri eodem au-
tioribus tradebat. Ad horam vero m, frater Willel- ctore; exstat etiam hsec ipsa vita, Canisii Antiq.
mus rhetoricam Tullii Quintilianique flores pero- lect. tom. VI.
rabat. Magister veroGisIebertus,omnibusDominicis In collatione abbatum Aquis sub Ludovico Pio
diebus et sanctorum festis, in diversis ecclesiis Q habita, cap. 45, vetitum observabit forsan non
Verbum Dei ad populum pmedicans rudisin Angli nemo « Ut schola in monasterio non habeatur, nisi
:

canalingua.sed expeditus inLatina et(iallicanasua, eorum qui oblati sunt » hoc est Dei servitio man-
;

contra Judaicum errorern maxime disputabat fe- : cipati. Verum huicincommodo facili negotio occur-
rialibus autem diebus, litteratis et sacerdotibus ad rebant monachi, siquidem intra monasterii ambi-
ejus auditorium specialius confluentibus, ante scx- tum scholam instituebant duplicem pro conditione
tam lioram textuin saerae pagiiue exponebat, » etc. etvarietate auditorum. Alterain claustralem, in qua
Porro Aureliense sive Aurelianense studium supra pueri asceticfe vitao dicati exercebantur ; alteram
appejlabat (ni fallor) insignem illam Floriacensis cce- canonicam sive clericalem.in qua pueri saeculares :
nobii scholam, quod nimirum id coenobium situmsit illa in remotiore monasterii parte haec extra mo-
:

in territorio Aurelianensi. nastcrium in adjacenti aedifieib, cui tamen et ipsi

Ex Vita S. Frodoberti abbatis Clodoveo II, Fran- pneerantccenobitae. Ethaecsane scholaruni partitio
corum regi cosetanei « Erat eo tempore praenomi- solemnis erat in Floriencensi co?nobio(uti supra vi-
:

natum Luxoviense camobiuin in Gallicis regionibus dimus, ubi sermo fuit de S. Abbone inibi scholae
penesingu|are, tam religionis apice quam etiam in clericorum a parentibus traditoi in Cluniacensi
perfectione doctrinse. Qua ex causa plurimi, quibus (quod et se vidisse in antiquis ejusdem monasterii
in utramvis partem proficiendi fc.rvor inerat ad eum- sehedis, mihi testatus est quidam ex nostris vir do-
dem locum certantibus studiis undique confluebant.» ctus) maxime vero in Fuldensi, teste Ekkehardo
Dasc in promptuario Antiquit. Tricassi. doctissimi locis citatis « Tradant, inquit, post breve tempus
:

Camuzatii. Iterum ibidem, Historire S. Bercbarii Marcello scholae claustri cum B. Xothkero Balbuno,
abbaf., lib. n, fol. 94, de illo ipso Luxoviensi litte- D et caeteris monachici habitus pueris exteriores ;

rarumgymnasio legere est. Itemque notis ad histor. vero, id est canonicae, Isoni cum' Salomone, et ejus
inventionis corjioris S. Maune, fol. 56, profert idem
,
comparibus. »
Camuzat. antiquum fragmentum de vcnerabili Ade- (
28
>Gonsecratus est archiepiscopus Rothoma-
ralc(o Trecensi episcopo « Quipuerulus(Aderaldus)
: gcnsis.De Guillelmi electione ita ms. Codex mona-
bonae indolis, cunarura exemptus latibulis, littera- sterii S. Audoeni Rothomagens., de Joanne agens
rum instruendus traditur studiis nec ssecularibus archiepiscopo « Recessit hinc, imo processit nam
: : ;

denique commendatur scholasticis, sed Deo devote duobus ante obitum ejus annis inthronizatus est
servientibus monachis, » ctc. (non aliis haud dubie domiius Guillelmus coenobii Cadomensis abbas,cum
quam Benedictinis, solis nimirum tunc temporis apostolica auctoritate, tum rcgio munere, tum de-
ccenobiticam vitam agentibus). nique communi electione. Vir sane et generis no-
Minime est sane quod sileam de antiquis illis Flo- bilitatc elucens, niorum prrerogativa praepollens. »
riaeensjs vulgo S. Benedicti monasterii supra Lige- Guillelmum laude proscquitur Orderic. Yital. lib. v,
rim ccleberrimis scholis. Aymoinus, cap. i Vit;e S. Hist. ad an 1i>79. « Hic bonus et jucundus ac man-
Abbonis abbatis et mart., Bibliotbcc. Floriac. pag. suetus exstitit, gregemquesibi divinitus commissuin
30(, sic cffatur « TaUbus ergo Abbo ortus parenti-
:
32 annis custodivit. Matriccm basilicam omnimodis
bus in Floriacensi monasterio, schobe clericorum ornatibus cultui divino necessariis locupletavit ;

(hoc est exteriori seu canonicae, ut infra observabi- claustrum cpiscopii domosque convenientes a funda-
nius) Ecclesiai S, Petri obsequentium, traditur lit- mentis elesranter renovavit. » Et infra « Monachis :
 »

$7 AD VTTAM B. I.ANFRANCI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI. 88

onico
pofitus,
sfivnsi
ratum
icrus,
claraidoneaque focutiohe vigebat. Patientiael beni- etiam
sive Edinerus, lib. i, Histor. Novorum agit
gnitate cunctos secum coessentes mulcebat, ma- deStigando :Guillel. Pictavons.de Guilleimo primo
imque partem oneris sui decanis et presbyteris pag. -^05. 206 ot 208. Orderic. Vital. ubi supra.
sine Lnvidia distribuebat, bonosque nihilominus
ad Malmesbur. De gest. reg. Anglo., lib. ir.
participationem bonorisavideasciscebat,y>etc.Plura ( Terreat exemplum istud, ctc. Temperare mihi
::i
)

vidc apud eumdem Orderic, loco citato,

et fol. 568, equidem non possum quin duo quae aliquando legi
ad. an. -lOSO; Guillelm. (icmct. Ilist. lib. vn, cap. notalu dignissiraa exempla, eorum qui saccrdotium
j
28, et lib. vm, cap. :;. siveepiscopatum strenue refugerunt, in mediumbic
29
fl

( In ipsa setate sententias promere sapuit, quas proferam

)
unura apud D. llieronymum tom. II,
;

gratantcr jurisperiti, ctc. Imo B. Lanfrancum illo epist. 60, Kpipbanii Salaminae Cypri episcopi ad
revolegcs Romanas reperisse testis est Robertus de
Joannem episc. Jerosolymitanum, dc quodam mo-
Monte in suo Cbronico nondum edito « Lanfrancus :
nacbo sacerdotium modis omnibus declinante sed ;
PapieUsis, inquit, et Gamerius sodus ejus repertis tandem per vim est adductus ad episcopum et sa-
apud Bononiam legibus Romanis. quas Justinianus cerdos etfectus. « Cuin igitur (loquitur Epipbanius)
lmperator Komanurum ab Incarnatione Dommi
50 B eelebraretur collecta in ecclesia vilhe quae est juxta
aooreviatas emendaverat. His,inquain, repertis ope- monasterium nostrum,ignorantem,nullam etpenitus
idederunt eas legere, et abis exponere. Sed babentem suspicionem, per multos diaconos appre-
Garnerius in boc perseveravit, Lanfrancus vero hendi jussimus, et teneri os ejus, ne forte liberari
disciplmas libcrales et litteras divinas in (ialliis se cupiens, adjuraret nos pcr nomen Christi et ;
multos edocens, tandcm Beecara venit, et ibi mo- primum diaconum ordinavimusproponentes eitimo-
nachus efiectusest. » Hucusquc Robert. ad an. 1032. rem Doinini, et compellcntes ut ministraret valde
(
:iu
Roma caput orbis sollicitavit cum cpistolis.
)
quippe obnitebatur, indignum sc esse contestans.Et
;

Leo IX videlicet, et Gregorius VII maxime, qucmad- cum ministraret in sanctis sacrificiis, ingenti diffi-
modum inter ecrumdem epistolas cernere est. cultate, tento ore cjus, ordinavimus presbyterum,
31
( )
Providit subrogare Joannem. Cui plures desti- etc. Alterum refert Palladius Vita xn Lausiaeae.
navit epistolas B. Lanfranc. Cantuariorurn antistcs Adduci jusserat Timotbeus episcopus Ammonium
lactus.De Joanne multis infra ad epistolas 14 ct 15. magni Pambo discipulum, religione et doctrinainsi-
Caeterum de cjusmodi subrogatione paulo amplius gnem, ut episcopus consecraretur; sed constanter
Orderic. Yital. lib. iv bist. pag. 500, bis verbis renuitille,etdum cogeretur,arreptoforficesinistram
:

« Vir Deo devotus (Lanfrancus) et humilitati studens aurem amputavit quod episcopoubi denuntiatum
sibi :

tanti primatus sarcinam refutavit et sibi ad hunc csset

.
« Mibi, infit, si vel truncatum naribus ad-
:

apicem toto conatu Joannem Abrincatensium prasu- duxeritis, qui sit bonis moribus, ego eum ordinabo.
lem pncferre sategit. Porro ut canonice fieret ista Euntes ergo, eum rursus rogabant cum ipse non ;

conjugatioRomam adiit,praedictas ordinationislicen-Q pareret, aggressi eum vel vi adduccre. I~s autem eis
tiam ab Alexandro papa impetravit. » Alexandri juravit dicens Si me coegeritis, etia
etiam linguam
:

epistolam (qua Lanfranci petitioni annuit),

--it), Joanni meam exscindam eo itaque taque post hoec
ha : dimisso,
Abnncensium episcopo missam, inveterum scripto recesserunt. » Infinita propemodum ejuscemodi
rum testimoniis pra?fixis libro De officiis ecclesiasti- exempla passim repcrire est apud auctores. Sic
cis, ejusdem episcopi, reperies. Habetur iisdem D. Ambrosium, D. Augustinum, sic Paulinum, sic
ferme temporibus in Chronico ms. ccenobii Divio- Anselmum per viminflammatse plebis legibus presby-
nensis, haud dissimilefactum Alinardi ejusdem loci teros sive episcopos factos. O si sic homines quasre-
abbatis: « Diligebatur a Roberto et Henrico regibus rentur, talesque eligcrentur in clerum, qui vocati
(Cbronicon audis) sed et Conradus imperator et
; potius quam gradum lucri aut honoris gratia am-
ejus filius HenrieusCoesar,nimio illumvenerabantur biontes accederent, praeclare utique cum Christiana
affectu. Itaque Lugdunenscm catbcdrain tunc va- republica ageretur !

cantem eiobtulitHenricusimperator;sed Halinardus :

C' ') Vcrum inibi quantus postca exstilerit fru-
humiliter respuens, Odalricum clericum Lingonen- ctus, etc. De his luculenter compar B. Lanfranco
sem suasit expctendum quem ipse pater ad scdem Edinerus lib. i. hist., fol, 7 « Magno semper operam
; :

usque dcduxit. » Sed vcro e vivis sublato Odalrico, dabat, etregem Deo devotum eflicere, etreligionem
« imperatorem rogant (infit idem Cbronicon) ut det morum bonorum in cunctis ordinibus homirium per
Halinardum cui non acquievit (Halinardus) doncc totum regnurn renovare. Nec privatus est desiderio
;

papa Joanncs praecepit. In honore vitam duxit an- suo multum enim illius instantia atque doctrina
:

gclicam, » etc. rjper totam terram illam religio aucta est. » Non abs
3S
( ) Congref/ata cst err/o Srjyiodus. Hanc synodum re ergo haec de illo praefert Ordericus "Vital. Hist.,
ponunt ad an. 1070, Florent. Vigorniensis ad id lib. iv, pag. "0. « Annodominicac Incarnationis 1070.
;

anni, Orderic. "Vital loco citato, fol. 516. De illa Lanfrancus Cadomensium primus abbas divinitus
ipsa synodo Malmesburiensis bibliotbecarius De Anjjfis institutor datus est. »
Pontif. Anglo., lib. x, Roger. Hoveden, fol. 259, 2, ('amobialis ordo qui omnino acl laicalcm pro-
1

n. 30, edit. Londin. lapsus fucral dissolulioncm, etc. Non tantum inAn-
8
P ) Deposuerunt Sligandum, cum analhemate glicis, disciplinam monasticam instauravit Magnus
re/)ro6flto/i.Itaautorescitati,quiStigandum multis Lanfrancus, sed etiam in Nortmannicis monasteriis,
criminibus obnoxium dcpingentes, rationes afferunt cum adhuc Becci prioris fungcretur officio, maxime
lllius exauctorationis atque intcr alios Florent.
; in Uticcnsi seu S. Ebrulfi coenobio teste Orderico ;

\i^orn. coaetancus, ubi supra « In concilio, ait,

: Vitali ejusdcm loci ccenobita, lib. m. Hist.,fol. 461.
Migandus Dorobernia; archiepiscopus degradatur « Herluimusabbas, inquit, Lanfrancum monachum,
tribus de causis, scilicet quia episcopatum \\into- cum tribus monachis Uticum direxit ct per eos ;

niensem cum archiepiscopatu injuste possidebat, ct servitium Dei, quod deciderat, inibi restaurari
quia vivcnte archiepiscopo Roberto, non solum ar- fecit. » Hrec circa an. Domini 1050. Verum quia
chiepiscopatum sumpsit,sed etiam ejus pallio, dum de Anglia sermo est, nonnihil ex teste oculato Ead-
vi ab Anglia injuste pulsus est, in missarum
cele- mero ubi supra, excerpamus. « Qua prudentia, ait
brationealiquandiu usus est etposteaa Benedicto,
: ille, et quo paternitas officio monachos in eadem
quem sancta Romana Ecclesia excommunicavit, Ecclesia (Cantuariensi) consistentes a saeculari vita
 .

89 DOM. LVCJE DACHERII NOTyE ET OBSERVATIONES. 90

in qua illos invenit plus aequo versari, erexerit, A porro seipsum B. Lanfranci discipulum, lib. n De
omnique sanctoe conversationis tramite imbuerit, sacramento altaris, ante medium, his verbis « Satis :

ac, multiplicato eorum numero, qua eos dum vixit tamen rnihi placeret ut, quando aliqua ncgligentia
benignitate confoverit, cui unquam ad plenum de- vel certe miraculum novum de tantis mysteriis
clarare possibile erit? » Mathaeus Westmonast. accidit, id inde iieret quod mihi magister meus, vir
Flor., ad an. 1077. Ubi de Paulo abbateS. Albani : eximius sine dubitatione credendus D. Lanfrancus,
« Per ipsum, totus ordo monasticus in Anglia re- se puero in Italia factum esse narravit, » etc. Inter
floruit,coadjuvanteLanfranco.»Guillelm.Malmesb. r inferiores discipulos minime est annumerandus
lib. De gest. Pontif., fol. 122,
i n. 3, hisastipulatur, magnus Ivo Carnotensis episcopus At ne aliquibus :

et tandem concludit bis verbis : « Sunt hodie (sci- dubitationis nonnihil suboriatur, ipsissima Roberti
licetCantuarienses monachi) ampliori quam uspiam de Monte verbajam primumevulgaredelectat:«Mor-
Angliae, ut decet, numero, religone Cluniacensibus tuus est hoc anno, inquit, vir religiosus et magnse
non impares. « Plura in hunc modum vide apud litteraturse.IvoCarnotensis episcopus. Hicdumesset
Mathaei Paridis Hist. ultimse edit. Londoniens. et juvenis, audivit magistrum Lanfrancum priorem
Paris. in Vitis abbatum S. Albani, in Vita Pauli xiv Becci, de saeculai ibus et divinis litteris tractantem
abbatis. Jure merito sane totis viribus ad stabi- in illa famosa schola quam Becci tenuit ; in qua
liendum disciplina; monasticae vigorem incubuit multi et nobilitate sseculari, et honestate morum
sanctus Lanfrancus divino Spirituductus siquidem ;
convenerunt viri prsediti, et qui postea ad summum
simul atqueerecto tramite deviavere monachi, igno apicem ecclesiasticae dignitatis et religionis attige-
rantia, vitiaomnigena,haeresis scaturire coeperunt, R runt. Postea vero idem Ivo praefuit, et profuit con
et econtra, dum monaohis cordi fuit status religiosus; ventui canonicorum regularium S. Quintini Belva-
uti quam optime et luculenter probat cardinalis censis. Ad ultimum episcopus factus rexitEcclesiam
Baronius ad an. 703 de sanctissimo abbate Benedicto Carnotcnsem viriliter et religiose, fere per annos
agens, cui cognomen Biscopus erat « Porro ejus- : 23, » etc. Huc usquc Robertus in Chronico ms. ad
modi fundatore (eflatur ille) propagatus est in Anglia an. 1517.
mirificemonachismus,ut plane insulailla, ita divini (
44
) Fertur annulum de digilo cxtraxisse.
Hac
Spiritus imbribus irrigata, Dei esset paradisus annulidepositione,nonita obscuresignificare voluit,
effecta apud quam dum monastica viguit integra,
; ut opinor, quanti monachos Beccenses haberet, et
in nulla lsesa disciplina, nulla ad eam hseresis ac- nihil sapientise suse illis occultandum, imo tanquam
cessum habere potuit illa vero laxata atque soluta,
; fdiis idoneis doctrinae suse monita, sacramentaque
redacta est terra fructifera in salsuginem a malitia subministranda, et id quidem ex consequentibus
habitantium in ea (Psal. cvi). » Ita Baronius utique verbis indicare videtur. Enimvero inter csetera quae
non monachus. Perpendant hacc status monastici dcnotat mysteria annulus episcopalis, signumesse
osores illi et semper calumnise virus evomentes in
; pontificalis honoris, et signaculum secretorium,
eos qui et vita et moribus Deo placere cum studeant, docet Isidorus, cap. i8, in Exodum « Unde qusedam :

in disciplina regulari resarcienda omnem navant minusintelligentibus occultantes (aitipse) quasi sub
operam, atque ad Christi Domini imitationem et signaculoreconduntdoctorcs, ne indignis quibusque
amorem, sseculo addictos pellicere contendunt verbo Dei sacramenta credantur. » Rabanus Maurus,
etexemplo. Audiant illi vel concilium Lateranense Q lib. i De instit. cleric, cap. A. « Datur et annulus
sub Alcxand. III, part. xm, cap. 3 « Religionem si : propter signum pontificalis honoris, vel signum se-
forte non habemus in nobis, in aliis diligere et cretorum, » etc.
fovere tenemur. »
(
45
) Cum fratribus in claustro sedit archiepiscopus.
37
( ) Olim contemptui ab univcrsis,
derisui habe- ct Receptissimafuitistaconsuetudoapudveterescceno-
batur. Ita in ejus Vita post, initium, appendicis, bitas ut litterarum studio et rebus ecclesiasticis
pag. 33. operam navarent in claustro. Et id moris quidem
38
I
Abbas Westmonastcricnsis Gilbertus Crispinus.
) plus octo sseculis perseverasse constans est scripto-
Quem nonnulli obsingularem ac multiplicem scien- rum sententia; quod et pervetusta prsedicant asce-
tiarum notitiam, nuncupant Universalem. Gilber- teria. Ab ingressu claustri saeculares olim arceri
tum laudavimus initio, pag. 1. probat Menardus noster in Concordiam regularum,
30
( ) Abbas Cormeliensis Willelmus. Tertius fuit cap. 55, fol. 808. « Et ne fratres, inquit, intertur-
ejusdem coenobii archimandrita, De illo agit Milo barentur, non dabatur copia extraneis ingredi
supra et nos perpauca attexemus ad epist. 57.
; claustrum, nisi certis de causis, ut videre est sta-
40
(
Hcnricus Ecelcsix Cantuariensis decanus.
)
tuto 23. Petri venerab. stat.utum est ut in claustrum,
Hunc ipsum illius Ecclesise priorem invenio apud vel in rcliquas regulares domos nullus clericorum
D.Anselmum, lib. i, epist. 54, cui hsec inscribitur aut laicorum ingrediatur, nisi aut causa operis ali-
epistola veluti et lib. n, epistola 44. Vir fuit omni-
; cujus, aut videndi domos,ut honesti hospites facere
bus ecclesiasticis disciplinis instructus. solent. » De claustro, atque illius antiquitate plu-
41
( )
Hernostus Roffcnsis Ecclcsix cpiscopus. Dequo ribus eodcm loco Menardus.
40
in epist. 57 l)
(
Xcnodochia vctptochotrophia.Et quia haec, velut
)
42
admodum rcvcrcndus Gundulfus.
( ) Vir sanctitatc obitcr recenset Milo, ornatus aliquidet lucis afferre
Legendse adnotationes ad cpist. 47 Vitae magni Lanfranci arbitror, si verba Eadmeri
3
C' )
Hi juvanle Dci gratia in Bcccensi Ecclesia a Hist, lib. i, fol. 9 hic attexero « Hoc palatium
:

magisiro Lanfranco cdoc.li. Nonsolum quos hiccom- in duo divisit, viros videlicet variis infirmitatum
memorat Milo Crispinus, vcrum et permultos alios qualitatibus pressos uni parti vero altcri feminas
;

haud vulgaris doctrinae pietatisque viros, auditores se male habcntes instituens. Ordinavit etiam- cis de
magni Lanfranci testantur scriptores non pauci. suo vestitum, et victum quotidianum ministros ;

Insigniorcs autem illius discipuli fuere Alexander II quoque atque custodes.qui modis omnibus observa-
papa, atqueejus nepotes, uti adnotabimusin episto- rent ne aliquid eis decsset; neque viris ad feminas,
lam 2. Guillelmus II abbas Cadomensis, dcin archie- vel feminis ad viros accedendi facultas ulla adesset.
piscopus Rothoinagcnsis, dequopluribus jam sumus Ex altera vcro parte viae ecclesiani in honorcm B.
praefati. Guilmundus monachus, postea archiepisco- Gregorii papae composuit, in qua canonicos posuit
pus Aversanus, (ac ut placet Orderico nostro, Hist. qui regulariter viverent, et praefatis infirmis qua;
lib. pag. 524) cardinalis, scientia littcrarum
iv. saluti animarumsuarum congruerent cum sepultura
eruditissimus (quod manifestum sit libris contra ministrarent. Quibus etiam in terris, in decimis, et
Berengarium editis) et ecclesiastica> libertatis acer- in aliis reditibus tanta largitus est, ut ad susten-
rimus propugnator, cujus gesta multa cum laude tationem eorum sufficientia esse viderentur. Remo-
est prosecutus idem Orderic. loco citato. Fatctur tius vero quam a boreali. ab occidentali parte
 "

0, AD VITAM g. LANrPANfT f ANTUAPTFNSTS ARfllTFPISCOPI. 2

?
uvitatis, gneas domos
in devexp montis latereA
mLi r,4
Goisfrido Constanliensi Ins pice. sr l >

toDffams, ad opAis loprosorum delegavit, vTrts adftotaflonem in epistolam 33.

iii lstts. quemadmndiim
inaliis. a feminarum soeie- ('•"')
Walcherio Wihtokiensi Cujus gesta summa-
WtB sejuiietis. Ilis nihilominii< l»ro qualitato sui tim ad ejiist. 5 et
16 porstringomus.
morhi onmia quffius egefenl dg SUM ministrari 60
Ilernianno Sinihurirnsi. Multaad epist. 3 de ( J
unstituit, eonstitutis ad hoc peragendum talibus
•
Ibrmanno.
\iris. dte auoniffl solortia, benignitatc 5 T
afc |i:ilicnti;i. Wflfstano Wirecestrensi. Insigni sanctitate, ac |

ut sihi quidem vidcbatur, nemini foret ambi»-en-

singnlar ari doctrina prneditns fuit ebiscopus ipsc, ad
dum,
.

» ete.
quemopist.13 legendaad eamdcm adnbtatio5
(«) Dffratiocihqttts est.Varns modis vorbum istud M Waltrro II, rrforrinui. Huio jam soni, .

apud vcteres exaratum ( )

obsce-
occurrit. scilicet dirotro- nis wilmitatibus irretito, muliercula, oui viin infcrro
nare, disrationare,dcsrnlionare, ct disraliocinarr
; tontaverat. foreipibus, quasteno.bat, iiiuiiiiui siiflb-
significat alias rem probare alias, causani
agerfe' dissoroconsot Malinosbur.; loci eitati lib. iv.
;

alias, assertionem contrariam rcfellere

alias, oxa- (••/ tmoril Vrllmsi.Gha Florentio Vigorniensi ad
;

men litis subirc; alias, lite potiri et rem litigatam an. 10!JO « Vellensis episeopus Dudocus obiit, :

evinceve sea recuperare, ita frequentius et ultima

cui suecessit Gisa rogis capollanus
:
atnbo de Lo- ;
aeceptionehieusurpatur. Vide plura apud Henricum tharingia oriundi. » Hic est llle qui B. Lanfrancum
Spelman ih Arelnr-ologo et Glossarium in calCe utta cum Valtero
:
Herefordensi archiepiscbpum
Historia? Mattli. Paris.
/<S8
consocravit; oodcm teste Florentio ad au.' 1070.
(''«) Qui ct /nann plariti.
Quid placitum de.notetfj« IndustriaGisonis (ait Harpsfeld SecWo II, cap!
dicemus ad opist. 40.
20) auctus est canonicorum numerus quibus'et ;
El nioflinn firtemguelUis,quo contentio termi-
('''•>)

claustrum, et locum ubi simul cubarcnt, ot alium

nata est, Ctc. Videsis Eadmerum, lib. i. Hist. No-
ubi cibum caperent construxit et post viginti p'c% ;

vorum pag. Guillelm. Malmesb. De gest. pontif.

;
deinde annos obiit, » etc.
lib. i, pag. 12-2, de prrodicta lite agens,
arduis in (
fi0
Remigio Dofchaccmi. Agemus de hocpnesule )
rebus S. Dunstanum praesto semper adfuisse B.
infra ad epistolas 4 et 12:
Lanfranco, ipsumque solatum indicat his verbis 6
( V Nerfaslo Ilrlmancnsi. Inscribuntur ipsimet
:

« Prfovalebat in eo (Lanfranco)animfe vivacitas, sed

epistola? 20, 22, 23. De illo strictim ad epist. 20.
et beatissimi Dunstani faVor effusus. Nam 62
quotics- Sliejando Sclcngensi.Dccpiocyist. 28, ad quem ( )
cunque in talibus cunctabundus ne male vergerot ha5c,
uti ct 20.
suspensam differret sententiam, aderatille soporato C3
Osberno Exonirnsi In epist. 19, nonnihil de J .

dotegens adversariorum argutias, et evadendi de- t

hoc praesule attexemus.

monstrans semitas. Quinetiam quondam ce^rum, et 64
( ) Pelro Luriferdensi. Sive Cestrensi, quemad-
cunctantis vitre pertrcsum in visiono, qua viderotur
modum patebit infra in -vita. Illius adnotatione ad
cum eo luctam inivisse, eripuit discrimini, restituit epist. 30 meminerimus.
bome valetudini. »
•

B0
gj ne commendatitiis
(65j epistolis. De ejusmodi
( ) Anno ab incarnatipne Domini,
Ipsissima etc. litteris ad epist. '25.
verba a B. Lanfranco memoriie corisignata.Malmos- 60
Grerjorii Majoris, nec non Minoris. Gregorii ( )

bur. loco citato, tol. 11?, attestatur, ubi primi scilicet, vulgo magni nuncupati; et Gregorii
deilliusC
disserit m
archiepiscopatum assumptione « Quod hoc nomine seoundi, qui ut a prirrio'seu Ma^im sJe-
:

ipse melius, inquit, scripto suo insinuabit,

quod do cernatur, Minor est vocitatus.
ordinatione sua, et de controversia inter se (° 7 VI nnllus de propria consanguinitatc etc.
et )
,

Eboracensem Thomam commota et sedata, itascri- Responsis ad qusest. G, Augustini Angldrum apos-
psit :'Anno Dominio& incarnationis, »etc.
Atque toli et lib. xn, epist. 32 Polici episcopo Mcssan.-e ;

haechaud dubie ex illa quam scripsit Historia Ec- id prescribitGregOTius Magutts et Milibr in concif. ;

clesiastica,' sttnt excerpta. Scripsasse auterii

ojus- Rornano I, cap 4 et seq.
modi Historiam, testis mihi est amanuensis B. 68
VI nullus sacros ordincs, etc. Ita concil. I
)

Ansoliiii Eadmerus, ubi supra, pag. 7, Lanfrancum Chalcedonense, can. 2: ot Nicfenum'2, act. 8, can.
oximiis laudibus ornans Verurn dc his, niquit,
: \l 19, quest. 3, cap. 2 si quis dator, et seq.
ac innumoris aliis bonis, quibus in sudando 69
il;ec omnia sacri canonek, etc. Videlicet canon
vitam ( j

suam cousumiUavit, ticet mihi quidem scribere opus 12 concil. Romani i sub Cregorio II'; concil. Lao-
non sit, propter quod et opera ejus- ita parent, ut dicense, can. 36 CarthaginensC i, can. 89; Chalce- ;

lpsa evidentius scripto demonstrent, et ipsomet donense, can. 2.

de
rebus Occlesiasticis quse suo tCrnpore gesta sunt 7
") Rogavit per cpislolam Lanfrancum. Exstat I

ver^acissimo 'et compendioso calaiho scripserit » inter epistolas B. Lanfranci, estque'12.

!
etc. P^jAdsacranduni qUcmddm clericum Rodulphum .

51
(
)
Anno ah Incarnalione Uomini 1075. Exstat scilicet, ut adnotatione ad epistolam 12 comriion-
ldconcilium apud Malmesbur., loco srepius prolato strabimus.
T» 72
C / Paulus comes Orcadum. Qualis fuerit comes
Y
'

pag-. 122. '

52 ille, indicabimus illustrando epistolam proximecita-

( ) Tlwma Ebroaccnsi archicpiscopo. De quo fuse
tam.
notis ad epist. 10. :

73
53 () Ecclesiam Rofenscm ipse instauravit. Testan-
Willrlmo Londinensi episcopo. Hujus memi-
( ) turha^c auctores quamplurimi, quos inter Eadrrie-
nere Maimesbur., lil>. n De pontif. Anglo NiColaus : rus Hist. Novorum pag. 8 Malmesbiir. De pohtil'. ;

Harpsfeld., Sieculo II, flap.i l<b* Godwinus De pro-

Anglo., lib. i, fol. 122 et 132 Robert. de Moriteiii ;
sulibus Anghao.in Episoopis Lond. ad an. 1050.
A ChroUico ms. adan. 1089.
quo epitaphium hoc habe quod Cx antiquis monu- 74
C ) DeccenscmniondcliUm nomine Ilernostum. De
rnentis descripsisse se asserit « Guillelmo, viro :
quo Obiter ad epi^tolarfl 49.
sapienti, et vitaisanctitate claro ;qui pvimum 7r>
divo ( Jjrcrdrnli snecessit Guiululphus. Quis et quan-
)

Eduardo regi et confessori familiaris, nuperin epi- tus exstitentGundulphus eptscopus exprimit auct.or
scopum Londinensem erectus, nec multo post, apud ]iiiscus Vitae ms. cjusdem in hiinc moduin. « Lari-
invictissirnum principem GUillelmum Angliee roirem
frtthco, inquit, Ecclesise dignitatis summum aplcerii
ejus nominis primum ob prudentiam •fldemquu
in Anglia tenente e't s'apienter administrante, Rou-
smgularem in consilium adhibitus, amplissima huic cestrensis Ecclcsia suoest pastbicdcstituta, defuri-
urbi celeberrima privilegia impetravit. S;
P. Q. cto Eniosto episcopo, qui monachus Seuvardo ot
Londinensis bene merentf posuit. Sedit episroptts ipsi mottacho, in episcopatttin quidem sriecesserat,
annos20, decessitunno a' Christo nato 1070. »' " sed in eo, anrid tanturn "dimidio vixerat. Volens
'

! ' II II I Ki i
'

11:1 i
C
 93 DOM. UJCJE DACHERII NOTyE ET OBSERVATIONES. 9j
autem pontifex ut ex more antiquorum monachusA Iste hanc ecclesiam cneteraque aedificia, prreter pis-
succederet monacho, cogitare ca-pit quam potissi- torium et pinsinochium (pistrinum), resedificavilf ex
mum monachorum eligere posset, quihoc onus silti lapidibus et tegulis veteris civitatis Verdlamii, et
injuncium portare valeret. Cogitanti tamen, Gun- materie lignea quam invenit apraedecessoribus suis*
dulfi citms occurrit sanctitas, quae jam certis expe- coliectam et reservatam Ditaverat enim ipsum ar-
.

rimentis satis ei fuerat approbata. Hunc igitur, chiepiscopus Lanfrancus, et ipsum electum thesau-
habito cum sapientibus consilio, ad pontificatum ro multiplici reddiderat abundantem. Iste quoque
elegit et ut ejus electioni rex assensum prajbcret,
;
Paulus abbas, vir religiosus et eleganter litteratus,
ipsum t^ransmarinas ad partes ad regem direxit. et in observantia ordinis rcgularis, rigidus et pru-
Gaudio autem rex repletus non modico, quia occa- dens totius monasticae religionis normam (quam
;

sionem Dei hominem exaltandi invenerat, de cujus jam olim tam prrelatorum quam subditorurn remis-
sanctitate jam ad eum satis clara fama pcrvenerat, sioris vitse illeeebrosa voluptas eliminaverat) caute
pontiiicis petitionibus justis libens assensum prao- et paulatim, ne repentina mutatio tumultum gene-
buit, et honore pontificali virum Dei dignissimum raret, reformavit. Etfacta est ecclesia sancti Albani
indicavit. Accepta igitur Lanfrancus auctoritate re- quasi schola religionis et disciplinaris observantiae
gia, prujsules convocat, primores Rostensium man- per totum regnum Angliac. Attulerat namque se-
dat, regis et suam voluntatem omnibuspandit, om- cum consuetudines Lanfranci, et statuta monastica
nibus assensum pnebentibus et gaudentibus, fide- (a domino papamerito approbatalconscripta unde :

lem domus Dei dispensatorem constituit. Non fuit odor bonae famae hujus Ecclesiae Romanam curiam
obnitcndi potestas, cum eum urgeret regis magniB et remota regna illustrando pervolavit, et multo-
et praesulis tanti auctoritas. Vox se indignum cla- P rum tam praelatorum quam magnatunl corda felici
mantis opprimitur,cum quo se clamat indigniorem, ter ei inclinavit. » Ita Matthaeus in Vita Pauli abba-
eo dignior acclamatur. Ordinatur itaque vir vere tis, ad calcem historiao, editionis ultimae Londo-
dignissimus episcopatu Gundulfus, in Ecclesia Do- niensis et Parisiensis an. 1644, inter Vitas viginti
robernensi xn Kal. Aprilis anno ab Incarnatione trium abbatum S. Albani, Vita 14.
Domini 1077, undecimo vero adventus Nortmanno- I
77
Quando fjlor/osus, etc. Lanfrancus erat prin-
)

rum in Angliam, sub comite Guiilelmo, rege post- ceps. Unde et Eadmerus. lib. i Hist pag. 12, refe-
,

niodum Angliae nobilissimo. Consecratus autein ex rens qua ratione et quibus mediis in regnum, de-
more propriam tendit invisere sedem, tripudianti- functo patre, evectus fuerit Guillelmus Rufus, sic
bus turbis Roffensem ingreditur urbem, pontificali effatur: « Sine cujus (Lanfranci) assensu in regnum
sedi intronizatus inducitur. Prasul omni venera- ascisci nullatenus poterat. » Et post pauca « Ccepit :

tione ex eo habetur. Redduntur et ei denique pos- tam per se quam per omnes quos poterat, fide sa-
sessiones quaedam Roffensis Ecclesiae, quas pnesu- cramentoque Lanfranco promitterejustitiam, aequi-
lanfibus antecessoribus suis Lanfrancus i n sua te- tatem, et misericordiam se per totum regnum, si
nuenit ditione. Ea vero conditione redduntur, ut rex foret, in omni negotioservaturum, » etc. Etin-
in Ecclesia Roffensi sicut jam praesul uterque deli- fra, pag. 14. « Erat Lanfrancus virdivinae simul et
beraverat, monachi ponantur. Andierant enim ibi humana; leg^is peritissimus atque ad nutum illius,
;

quondam monachos fuisso, unde, ad antiqua studia totius regm spectabat intuitus. » Ea de re Guillel-
:

redeuntes, monachorum inibi ordinem statuere

c mus Conquestor morti proximus, confecto testa
sanxerunt. Tempore vero brevi elapso, ecclesia no- mento, « metuens (narrat fragmentum S. Stephani
va, veteri destructa, incipitur, officinarum ambitus Cadomensis) ne in regno tam diffuso, repentina
convenienter disponitur, opus omne intra paucos oriretur turbatio, epistolam de constituendo rege
dies, Lanfranco pecunias subministrante multas, fecit Lanfranco archiepiscopo, suoque sigillo signa-
periicitur. Igitur, perfectis omnibus, quidam ex tam tradidit Guillelmo Rufo lilio suo, » etc
quinque tantum ciericis, qui ibi inventi sunt ad re- 78 Ler.tioni erat assiduus. Perpauca
) 8. Lanfran-
(
ligionis habitum confluentes, associatis multis aliis, cus reliquit sui ingenii monumenta. Apud auctores
ad sexagenarium et amplius numerum in brevi sub duntaxat quivimus invenire.
isthaec
doctrina Patris Gundulfi succrevere monachi. His Commentariuin in Psalmos, hactenus tenebris
Gundulfus vivendi speculum, his totius religionis obvolutum.
factus est documentum. » Hactenusauctorilleano- Commentarium inEpistolas quemnunc
D. Pauli,
nymus. Haec prolixius idco descripsimus, quod se- primum evulgamus.
mel tan^um in notis ad Eadmei i Historiam novorum Libellum <\e sacramento corporis et sanguinis
edidit Seldenus. Deinde cum ipsamet Historia iis-
Christi contra Berengarium, multoties jampridem
dem notis adornata vix occurfat. faciantque praa- prelo suppositum.
texta non parum ad Magni Lanfranci vitae illustra- Statuta, sive decreta pro ordine S. Benedicti, se-
tionem, haud lectorem pigere, si huic loco illa inse- mel tantummodo typis mandata.
ruero, ju^icavi.
76
Pauculas incollationesaliquotCassiani notas ; et
l,n qua posuit aJ^batem Paulum. Non est cur
rjillas edimus in lucem.
I
)

ex diversis scriptoribus qualis in vita fuerit Paulus Epistolas decretales, quarum publicijurisfacimus
morer inquirere, quandoquidem gesta ipsius late complures.
depinxit JVIatthaeus Paris., S. Albani monachus : Historiam ecclesiasticam,adhuc cum tineis uspiam
« Rex Willelmus, inquit de morte abbatis Fre-
ipse, rixantem.
therici certificatus cawiobium Sancti Albani vacans,
Vitam Guillelmi Conquestoris, testibus Sixto Se-
in manu sua tenuit et exstirpatis silvis, et depau-
;
nensi et Gesnero, quae illa utique a mujtis deside-
peratis liominibus, o[ipressit. Et nisi correptionibus
ratur.
Lanfranci refrenaj'etur, irrestaurabiliter totum cce- Quod ad scripta Magni Lanfranci spectat, inspi-
nobium d,estruxisset. Efficaciter igitur procuravit ciendi Sixtus Senensisin Bibliotheca Gesnerus in
:

ipse Lanfiancus ut Paulus ejus consanguineus, epitome Bibliothecae; Balan centur. 13, script. 12,
quem secuin in Angliam (luxerat, in abbatem praa- apud Seldenum notis ad Eadmeri Historiain Ed- :

ficeretur.Abbas iste natione Neuster, consanguini- vardum Mattlueum, Trophaeoruin tabula3. ad ann.
tate archiepiscopo Lanfrancopropinquus, monachus
1090, p. 209.
fuit Cac|omensis Ecclesiae.llic ecclesiam Beati
Albani Stcundum orthodoxam fidcmstuduit corrigcrc.
("^l
suscepit regendam; proci^rante dicto episcopo Lan-
H$ec ad verbumRobertus de Monte refert in Uhro-
franco, qui eumdem Paulum filiali dilexit amore : nico ms
ann. 1089. Et Florilegus ad id anni « Libros:'

promotusin abbatcm, anno gratitc 1077, iv Kalend. quos rudis simplicitas Anglicana corruperat, ab
Ju l»i Hic priinus abbas hujus ecclesiae fuit. post- antiquo sane diligenter correxit (Lanfrancus quo- 1
:

quam Anglia a Nortmannis fuit penitus subjugata. rum corroboratione se gaudet Ecclesia communiri.»
% DE B. LANFRANCI SANCTITATE. 96

Unicnm, quod apud S. Martini Sagiensis e nostra A supra, cujus verba paulo licet prolixiora quod eluci-
congregatione monasterium diligenter asservatur, dationiVitse S.viriaddant multum, hoc loco produ-
hujusceassertionissuperest argumentum nimirum ; cere delcctat « Quidam
: ipsius ccenobii (Cantua-
decem (in editis septemdecimj priores Cassiani riensis) frater singulis annis triginta solidos dena-
collationes propria manu magni illius pontificis ad riorum ad opus matris suee ab ipso Patre solcbat
unguem.emendatse; cum hac notula marginali in accipere. Huic quadam vice solidi quinque de illis,
fine decimae collationis: Bucusque ego Lanfrancus ex prascepto ejus dati sunt; quos ipse, in panno
currexi. ligatos, matri loquens, in manum, sicut putabat,
80
( )
Mcrito illum Latinitas cum honore cl amore clanculo dedit At ipsa alias mcnte intenta, quid
:

veneratur magistrum. Malmesbur. lib. ni regum filius facerct non advertit et ita numinisdecidenti-
;

Anglorum in Guillelmo I, ibl. 62. « In Cantia Lan- bus, divisi mater et filius, » etft.
ab invicem sunt
francus (de quo supra dixii qui talis Angliae domo Deinde subdit « Inter haec, pius Pater, pro more,
:

emicuit :
claustrum introicns sedit, ac fratrem a materno
Qualis discutiens fugientia lueifer astra, colloquio redeuntem,mcestum intuens, remotisaliis
Gum rosco clarum provcnit ore diem. »
causam racestitise ejus secrete perquirit, audit, et
benignissimo vultu, sicut jugiter erat circa afflictos,
Item lib. x pontif. Angl., fol. 122: « Vir (Lanfran- ita respondit Etunde, fili mi charissime,contrista-
:

cus)cujus industriam praedicabit Cantia, cujus do- ris?Denariosillos Deus alii praedestinavit et contu-
ctrina in discipulis ejus stupebit Latinitas,
quantum lit, qui eis plus matre tua fortassis indiguit. Ac ne
omnes anni durabunt. » Malmesburiensi inferiores B quod actum est animum tuum vel ad modicum gra-
permultos auctores amando, ut pote idem resonan- vet, solidos septem pro illis quinque ad utilitatem
tes. matris tuae tibi hodie dari praecipiam. »
81
( ) Nullum tam largum de Italia Longobardum. (
85
)
Cujus colloquium ct consilium multum ama~
« Avaritiam farniliare Longobardis vitium ex sua bat. Quanti penderet magistrum suumLanfrancum
persona propulsans (Lanfrancus) et decutiens, » ait D. Anselmus, epistolis illi inscriptis demonstrat
idem Malmesburiensis posteriori loco citato. i, epist. 63. Necnon et A'itae suae
satis, praecipue lib
(*-} Pauperibus qitoque ita crat dapsitis, etc. San- lib. i,non semel, post initium maxime, ubi inter
ctissimipraesuliseleemosynas longe multis encomiis alia tradit haec Edinerus « Tanta vis devotionis
:

Anselmus lib. i, epist. 12,

attollunt scriptores, D. pectus Anselmi tunc possidebat, tantumque veri
potissimum 13. Consulit Gerardo cuidam debitis consilii Lanfranco inesse credebat ut, cumRothoma-
onerato utin Angliam ad optimum Lanfrancum (quo gum petentes, per magnam quae super Beccum est,
rniseram suam sublevet) sese transferat « Quia, : silvam pergerent, si Lanfrancus ei diceret In hac :

inquit, misericordissimus est idem reverendissimus silva mane, et ne, dum vixeris, hinc exeas cave,
archiepiscopus, etpraecipueerga salutem animarum; procul dubio, ut fatebatur, imperata servaret. »
et est valde deditus eleemosynis, » etc. Anselmi 86 Cumquc simul loqucrcntur. Colloquium hoc
( )
vero amanuensis, lib. i Hist., p.8: «Qjaisunquam Eadmerus, lib. i Vitae B. Anselmi, sub finem verbo-
pauper clamavit ad eum, et despectus est ? Quis sius inseruit.
peregrinorum de quoque ordine hominum petiit 87
( )
(Juemdam Elfcgum hujus sedis archipriesu-
opem ejus, et eam assecutusnonest? Quse congre-C lcm, etc. Cujus Vitam Osbertus sive Osbernus S.
gatio monachorum, seu clericorum ad ipsum ali- Lanfranci jussu memoriae commendavit (prostat
quando misit, subsidium petens, et copiam largita- apud Surium, to. II, die 19 Aprilis), ut auctor est
tis ejus ultra quam sperabatur expe.ria nonest? idemEdinerusloco citato : « Historiam vitee, inquit,
Testis horum quse diciums Italia, Gallia, Britannia ac passionis ejus (B. Elfegi) studio fieri
diligenti
est, quffi usque hodie mortem Lanfranci miserando preecepit. Quamquidem historiam, non solum plano
suspirio plangit. » Quem in erogandis eleemosynis dictamine adlegendum, verum etiam musico modu-
observaverit modum, graphice depingit more suo, lamine ad canendum a jucundae memoriae Osberno
ubi supra Guillelmus Malmesbur. hoc modo « Erat Cantuariensis Ecclesiae monacho, ad praeceptum
:

non inconsideratus dator, nec deperibat ejuslibera- illius nobiliter editam, ipse sua prudentia, pro
litas, quam discretio et animi condiebat alacritas amore illius martyris, celsius insignivit, insignitam
;

luxque vultus ejus non cadebat in terram, sed erat auctorizavit, auctorizatam in Ecclesia Dei legi, can-
accipientigratissima, sicutsol mane novo exoriens, tarique. instituit. » Agunt de S. Elfego Malmesbu-
qui discussis nubilis tranquillat ventos et serenat riensis de gest. pontif. Anglo., lib. n, fol. 139, et
aera. Expcndebanturergo pauperibuspanes, calcei, lib. ii De regibus Angl cap. 1 Baronius in An- , 1 ;

et prorsus quae ad victum pertinent et vestitum, nal., to. II. ad ann. 1066 et seq.
denarii non dabantur, maturiori tractatu, consilio 88
Decidit in wgritudinem. Cujus generis morbo
I )

profundiori, quod hujustemporis vulgussuffarcinato fueritafflictatuspriusquam efflaretanimam, expres-

etiara marsupio, sicco concoquat ore famem. Cle- sius significat saepe fatus Guillelmus Malmesbur.
ricis egentibus et monasteriis immensum quantumrj lib. i,Depontif. Angliae., fol. 1?2, loquens de cala-
nummorum cumulat, plerumque verecundiores ad mitatibus et vexationibus, quibus, regnum obtinente
rogandum invitans. Nec pudebat archiepiscopura Guillelmo secundo, populus opprimebatur His : «.

alte succinctum pauperibus cibos apponere, et te- pertaesus (Lanfrancus) non moras longas in luce
nuiores fortunaescholares ad disputationumpugnam traxit sed post annosl9episcopatus febrim nactus,
:

committere post verba utrique abibant dum et cum medici consulti necessariam potionem respon-
;

victor scientiae prsemium, et victus acciperet vere- dissent, prius se. confessione et viatico munivit.
cundiae solatium. » Hincpoculo sumpto,sedincontrarium versoefflavit,
(
83
) Super caput ejus Erangclicum dictum, etc. Id qualem semper optaverat exitum sortitus. Hoc enim
prognosticon percurrens monachus Malmesbur. loco domesticis confitebatur, se Dominum deprecari ut
superius passim repetito, scribit ita « Quo ille ac-
: vel dysenteria vel febri urgente moreretur quod ;

cepto (prognostico) ab acclamantibus, hilari vultu hse valetudines nec memcriam turbent,necloquelam
ad Dominum direxit Certemus ergo mutua vicis- implicent. » Et vero lethali morbo laboranti beato
:

situdine, tu dando, ego dispertiendo. Respondit illi viro scribit sui et conventus Beccensis nomine

coelestis pietas prsedicabilis viri voto afiluebantque

;
S. Anselmus in hunc modam lib. n, epist. 53 « De :

sibi tanta quoe quantumlibet ambitum possent ex- regritudine paternae vestrae sanctitatis graviter do-
plere et vincere. » lentes, pro salute vestra Deum orare non cessamus
(
M ) Consanguineis monachorum indigcntibus, etc. quoniam aegritudinem vestram, tribulationem no-
Haud vulgareB. Lanfranci erga suos Cantuarienses stram, et salutem vestram, incolumitatem nostram
monachos amoris specimen refert Eadmerus, ubi esse putamus nec solum nobis, sed et matri Eccle- :
 ;

97 QUURUMDAM AUCTORUM TESTIMOXIA. 98

siae, quantum nomen vestrumextendi postest,vitam Aipsum ad summam senectutem pervenisse mihi fa
vestram necessariam esse intelligimus, etc. cile suadeam, iis potissimum rationibus inductus,
89
(
Kalendas Junii. Vel Nono Kalendas ejusdem nimirum cum Recci monachum induisset, provecta
)
:

mensis, ut est auctor Florentius Vigorn. scriptor erat aetate, hoc est quadraginta quinqueplus minus
coaevus ad an. 1089. x Dorobernensis archiepiscopus annorum, quemadmodum ipse liquido innuere vide-
Lanfrancus Nono Kal. Junii, feria quinta obiit eo- tur precibus illis quasnocte (a latronibusarbori ejus
dem anno et tertio IdusAugusti, Sabbato circum manibus alligatis) ad Deum effudit in hsec verba
: :

horam diei tertiam, tcrruo motus permaximus exsti- « Doinine Deus,tantum tempus in discendoexpendi,
tit per Angliam. » Et de terruc motu quidem Floren- et corpus et animam in studiis litterarum attrivi, »
tio astipulatur Henricus Huntindonensis Histor.lib. etc. Eteniin Papiae jampridem, ante(|uam pera-
vn « Lanfrancus archiepiscopus, ait, doctor lucu- grasset ex parte Galliam, velut scientiis omnibus,
:

lentus clericorum, et pater dulcissimus monacho- legum prcesertim peritia, polleret, a doctissimis un-
rum,a rebus transitoriisanno sequente (1089)trans- decunque viris consulebatur (quod superius fuit
iit quo in anno terrae motus fuit terribilis. » Ho- ostensum). Deinde pluribus annis Abrincae in Xort-
:

vedenus ab his haud dissentit part. priore Annal. mannia docuisse vero simile est. Denique id gravita-
in Willelmo Juniore penes quem eadem verba pro
: tis atque aetatis fuisse, quod virum dccet, quem a

suo more (quod semel jam adnotavimus) atquc in consiliiselegerat Guillelmus tum Nortmanniac dux,
Florentio legere est. Robertus de Monteterrsemotus par est credere. Addas ergo 45 annis 47, qui ab
causarn ostendit in Chronico ms. ad id anni « Hoc anno 1042 quo religionis collobium assumpsit ad
:

anno terrae motus factus terribilis, protendens malajjobitus annum 1089 effluxere, reperies haud dubie
forsitan quae propter hominum iniquorum peccata 92.Verum de his plus satis.Epitaphium magni Lan-
jam nostris temporibus vidimus impleta. » Sed franci a Philippo Ronae Spei abbate (ut colophonem
maxime e vivis sublato R. Lanfranco, ubi habenas hisce annotationibus addam) haud quaquam extra
omnigenis sceleribus laxasset GuilLelmus Rufus rex, rem subnectendum puto.
tum quidquid ncquissimum est, per Angliam univer- Epilaphium magistri Lanfranci.
sam grassari coepit. De his inferius ad epistolam 2,
lit. p. Vixisti, venerande Pater, sapienter et aeque :

Liquet S. Lanfrancum tum ex praefatis, tum etiam Vixisti vivens, mors quoquc vita tibi.
ex gestis ipsius, atque aliis sciiptoribus, infulas Inter divitias pauper, Lanfrance, fuisti
Cantuarienses annis 19 detulisse; anno ab Incarna- Divitiis manans, pauperum amator eras
tioneDomini 1089, regni vero Guillelmi II Ruii se- Per te ilorentes artes valuere Latinse ;

cundo extremum clausisse diem hinc fit ut illum ; Gratia de vobis ecce triumphat ovans.

DE BEATI LANFRANCI SANCTITATE QUORUMDAM AUCTORUM TESTIMONIA.

Quanquam in Vita R.Lanfranci,etnotisadillarn, C religione ac sapientia vere nobilem videre, alloqui

ejus sanctitas satis superque innotuerit, quo tamen et cohabitare volens. Excellentissima quidem fama
nonnullis forte dubitaturis scrupulos omnes matu- illiuscircumquaque percrebuerat, et nobilissimos
rius expedirem, mihi visum est non ab re futurum, quosque clericorum ad eum de cunctis mundi par-
si, quae a cooctaneis, supparibus, recentioribusve tibus agebat, etc.
scriptoribus, ncc non et Martyrologiis auctoritates Osbernus Bcccensis monachus, scribcns B. Ansclmo
suppeditarentur, hic per modum sigilliapponerem. ut suam inaugurationcm accclerct, lib.iu, cpist.5,
ejusdem Ansclmi.
Alexander r.\PA II, in privilegio abbatise S.Stepliani
Recuperemus in te, quod in mortuo sanctissimo
Cadomcnsis concesso supra col. 11.
Patre Lanfranco nos cum toto mundo perdidimus ;

quem mortuum semper dolebimus, quoadusque

Unde quia, charissime fili Lanfrance abbas, in illum in te viderimus.
tantam te excrevisse religionem cognoscimus, ut
Guillelmus Malmcsburiensis, lib.ut, Degest. rcgum
non solum de propria salutc studiosus existeres,
Anglo. in Guillelmo primo, sub medium.
verumetiam communem vitam eligentibus monas-
Monasteria,unumin Anglia,alteruminNortmannia
terium construeres, ac formam religionis provide-
construxit.Primum Cadomi, ubi et Lanfrancum ab-
res, etc. rj
batem, post etiam Cantuariae archiepiscopum insti-
Guillelmus Tictavensis, De gcstis Guillelmi ducis
tuit, virum antiquis scientia, etreligionecomparan-
pag. 198.
dum, de quo serio dici potest : Tertius e cwlo ccci-
Illi (Lanfranco) consulta animfo suae, illi specu-
dit Cato : adeo coelestis sapor pcctus ejus, et pala-
lam quamdam, unde ordinibus ecclesiasticis per
omnem Nortmanniam consuleret, commisit (Guil-'
tum infecerat, etc.

lelmus). Potuit nempe viri talis vigilans cura, cum Urdericus Vitalis, Historix ecclesiasticx, lib . iv.

maximam auctoritatem sapientiai pariter ac sancti- Anno Dominica; Incarnationis 1070, Lanfrancus
tatis praerogativa comparavit, securitatem non par- Cadomensium primus abbas divinitus Anglis insti-
vam sollicitudini pronifttere. tutor datus est, et honestissima electione, ac fide-
Edinerus, libro i Vitx S. Anselmi, post initium. lissima consecratione Cantuariensis Ecclesiae archi-
Nortmanniam adit (Anselmus),ibi quemdam Lan- praesul iv Kal. Septcmbris inthronizatus est, etc.

francum virum videlicet valde bonum, praestanti Pncscntes et absentes totius Albionis incolae tri-
 99 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 100
pudiarent, atquc multum lajti Dco gratias agereitt; AculiinEcclcsiacatholica luminis supra tantum can
lii.iiitinn boni co-litus sibi tunc impartirctur, dclabnim erecti, ut qui scientia cgregic poller.t, ct
ei

•sccrent. sanctitate vitae.

PbTRUS Dl.natai.iihs, i/t calalogosa/iclnruuijib. vi, ArnoldusWion, Ligni viix lib.ui in Marltjrologio.
' '/'• 47 -
Quinto Nonas Julii, Cantuariae in Anglia; sancti
Lanfrancus, ielicto sieculo et srccularibus studiis, Lanlranei arcliiepiscopi, summic doctrinae et mira-
in procdictd monasterio liabitum monaehalein as- culorum gloria clarissimi.
sumpsit, ct Qumilem ac desjpectaru vitain ducere Ai>pk.ndix ad Martyrologium Romanum, sive cala-
ctcpit : ct cum esset omnium doctor, sapicntiam lofjus gcneralis sa/iclorum, Urbano VHl dicalus,
suam humilitcr occultabat, etc, Quievit iii Christo auctore Pltilippo Ferrario.
quinto Nonas Julii. Qiiinto Nonas Julii, Cahtuariae in Anglia, sancti
- -

JoAN.NEPTHiTHEMiusa^i»«.v,^t' viris illuslribusordinis Lanfranci episcopi. Et infra in nolis Ex Martyrolo-

S. Benedicii, lib. m, cap. 325. gio monast. Maurol. et Felic. Is cx abbate Cado-
Lanfrancus, cx abbatc Cadomensis monasterii lncnsi in Normandia ob yitae sanctitatcm, ct doctri-
archiepiscopus Caivtuariensis, vir doctissimus ct nam factus cst cpiscppus x.vxin Cantuaricnsis. Mi-
valdc rcligiosus ;
noh sine magnic sanctitatis opi- gravit c vita an. I08'J.
nione habitus est, sicut in ejus gestis scriptis
inve-BMARTYROLOGiUM sanctorum ord. d. BlneDicti, ab
nitur. Claruit anho Domini 1060. Jlugone Menardo cligcstum.
C^sar Baronius cardinaiis,An?ial.ccclcsiast. (Juinto Nonas Julii, Cantuariic in Anglia, bcati
lom. II, ad an. 1070. Lanfranci cpiscopi, summac doctrina^ ct sanctitatis
lltec de ordinatione Lanfranci celcbris hujus sa> viri.

DIES OBITUALIS LANjjRANCI.

(Anglia sacra, pars i, pag. 55.)

V.KaL Junii obiit fclicis mcmoriac Lanfrancus ar- piscopum quoque Eboracenscm caoterosque hujus
chiepiscopus, catholicae fidci iidelissimus observator regni episcopos a subjectione hujus Ecclcsiaj resi-
et firmissimus roborator. Qui, cooperantcgratiaDei, q lientesad veram etdebitam subjectioncm revocavit.
istam ccclesiam a fundamentis fundavit ct consum- Per hoc [/. hunc.] etiam et ipso facientc pmnes illas
mavit, et multis*ac honestis ornamcntis, aliis ex terras, quaj in anniversaria dic regis Willclmi corn-

auro mundissimo factis, allis auro gemmisque para- memorantur, longo tcmpore amissas Ecclesia ista
tis, aliis ctsi sine auro ac gcmmis, magnifice tamen recuperavit. Extra civitatem larga habitacula feeit,

laudandis, ornavit multis acreligiosismonachorum

; quaa pauperibus et infirmis replcvit; quibus depro-
personis ditavit, multa multumcpuc revcrcnda rcli- priis rebus victum et vestitum largiri pracepit. Si-
gione decoravit. Hic etiam claustra, cellaria, rcfcc- militer foris civitatcm ecclesiam B.Gregorii com-
toria, dormitoria caoterasque omnes officinas neces- posuit, in qua clericos posuit, a quibus morientes et
sarias, et omnia aedificia infra ambitum curioc con- unde sepulturam sibi possent pra?parare non haben-
sistentia cum
ambitu mirabiiiter mirahda a^di-
ipso tes, absque pretio suscipcrcntur, susccpti illuc
et

licavit. Pretioso insupcr ornamento librorum istam differentur, delati honestc sepelirentur. In maneriis
Ecclesiam apprime honcstavit [cx] quibus ('i9) ad archiepiscopum pertimentibus multas et honcstas
quamplurimos per scmetipsum cmendavit. Arcliic- ecclesias ajdificavit; multas ethonestissimas domos

(49) Gravc crimcn Lanfranco nuper intentavit vir die omnibus lcgendum prostat. Sic cuim Matthaous
doctus Edwardus Brown in nraefatione sua ad nupe- DPatcrfad annum 1089, Hist., p, 15) Lanfrancus :

ram Fascicuti Rcrtim Expetcnd. cditioncm, p. 33, iectioni assiduc vacao/t. Libros Veteris ac Novi tesla-
quasi vero S. Scriptura) et SS. Patrum scripta ab menii scriptorum vitio corruptos corrigere studuit ;

illo vitiata fucrint argumcntocriminis dcsumpto a cujus emendationis luca tam A nglorum Ecclesia quarrj,
;

notabreviRR. Matthaoi Parkeri ad margincrn tcxtus Gallorum se gaudct illustrari. Hls adde qua: liabent
Rollensis. Lanfrancus... quia scripturx scriplorum MatthaeusWestmonasteriensis etoptimse notao Chro-
vitio eiant nimium corruptx. omnes tam V.qtiam N. niconms.in Bibliotheca Lambethana (ad an. 1089)
Tcstarnenti tibros,ncc non ctiam scripla SS.Palrum Lanfi ancus archiepiscopus libros^quos rutlis simpiici- •

sccundum orthodoxam fideni studuil corrigere. Hinc las Anglicana corrupcrat ab ahliqud, diligcntcr sane
a Lanfranco vitiata, aduitcrala, abrasa, priscoriim correxil quorum corroboratione, (correctiohe legit ;

scriptorum rnonumenta prafator susiiicatur, et in codex ms. Florilegi) sc gaudet Ecclcsia communiri.
illum gravissimam censuram strinxit, ea RR. Par- Laudabile sane studium, et si quis ciecam Latinae
kerurn exprobo aliquoet autltcnlicoteslimonioprocul linginc in clero Angiicano ante Nortrnannico igno-
dubio hausisse contestatus Id quidem libentcr con- rantiam pcispcxcrit, cum primis neccssarium.Quod
ccdcrcm ncquc cnim cruditissiinus iste Prirnas ali- tamcn libros solummodo ecclcsiasticos, sc. Missa-
:

quid uiiquam tcmcrc vcl otiosc adnotavit; ncc ta- lia, Lectionarja et ejusmodialia spectasse arbitror.
men ejUsmodi crimenLanfranco impingere inanimo Atquehis dictis viro amico et erudito minime detra-
habuit.Non aliud ille adnotavit quam quod in vulga- ctum velim, cui ob nraeclaram opcris utihssimi edi-
tissimis historicorum nostrsc gentis monumehtis iio- tib'neni respubliCa iltterata multum deb"et.
 lni IN D. PAULI EPIST. COMMENTARII. — IN OMXES EPIST. D. PAULI PR/EFATIO. 102
prteparavit ;
quod et archiepiscopis essent delecta- A siam canentes yerba mea, interim sonantibus om-
tioni et honori, etpauperibus hominibus,qui archie- nibus signis. Post coenam pulsato signo ad vigilias,
piscopis dorrios saepissime praparabant, essent [inj omnes solito more conveniant; ipsasvigilias festive
tanti laboris sublevationem. Ecclesiam etiam Rof- peragant; duotertium, tressextura, quatuomonum
fensem a fundamentis inccepit, incoeptam honeste responsorium canant. In crastino quisque sacerdos
perfecit,quam multis et honestis decoravit orna- missam unam pro eo celebrare debet et qui missam ;

rnentis.Insuper et reverenclam inibi monachorum non cantant quinquaginta psalmos cantet [{. can-
religionem instituit. Terras de Ecclesia longo tem- Missainconventu inalbisfestivecelebretur;ad
tent.]
pore ablatas acquisivit; quasmonachisad victum et quam cum eo duo alii fratres sint, cappis
cantor et
vestitum habere permisit. Nec non ecclesiam S. Al- induti tres ad responsorium, quatuorad tractum,
:

bani fundavit et fere consummavit ;

quarn etiam Ad pauperes pascendos ipso die
similiter in cappis.
multis et pretiosis ornamentis ampliavit. thesaurarii debent darc quadraginta solidos. Servi-
Semper legatur obitus Lanfranci in ordine suo, tium refectorii festivefieri debet, sicutin festivitate
licet in hebdomada Pentecostes contigerit. Pronun- unius apostoli Ecclesia parata permaneat, sicut in
.

tiato Anniversario domini Lanfranci archiepiscopi festivitate S. Augustini, donec peragatur servitium.
in capitulo, omnes simulfratres procedant in eccle-

SBATI LA3IFEAM€1
PRIORIS BECCENSIS, DEIN PRIMI ABBATIS S. STEPHANI CADOMENSIS,
AG TANDEM

ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS

IN OINES PATJLI EPISTOLAS COIIEITAWI

CUM GLOSSULA INTERJECTA.
Prodeunt nunc primum in lucem ex coclicc manu antiqua exarato monasterii
Sancti Melanii
Redonensis congregatiohTs Sancti Mauri.

g
INCIPIT (50)
PRiEFATIO
IN OMNES EPISTOLAS SANCTI PAULl.

Pnmum <quamtur quare post Evangelia, quae B stamento, et se coritra legem hori
facere Moysi ad
supplcmentum legis sunt, et in quibus nobis exem- numerum primorum
Decalogi mandatorum suas
pla et pracepta vivcndi plehissime digesta sunt,
Epistolas destinavit [ordinavit], et qubt ille pii
voluent Apestolus has Epistolas ad singulas Eccle- ceptis a Pharaone instituit liberatos totidem lhc
sms destinare? Hac autem causa factum videtur, ut Epistolis a diaboli et idblolatriao scrvitute
cdocet
scihcet mitia nascentis Ecclesiae novis causis exi- acquisitos. Narn et duas tabulas lapideas
duorum
stentibus praeveniret, ct ut praosehtia atque orientia
Testamcntorura figuram habuissc viri eruditissimi
resecaretvitia et post futuras excluderct quiestio-
:
tradiderunt. Epistolam sane qufc ad Hebraoos
scn
nes.cxemploprophetarura, qui, post editam legem bitur, quidara Pauli non esse cohtendunt co quod
Moysi, in qua omnia Dei ibandata legebantur, ni- nonsit cjusriomine titulata,et propter
sermonisstv-
hilominus tamen doctrina sua rediviva semper po- liijue disfahtiam, sed aut Barnabce
juxta Tertullia-
puli compresscre peccata, et proptcr exemplum vi- num, aut Lucce juxta quosdam, vcl certe Clemen-
vendi libros ad nostram etiam memoriam transmi- tis discipuli apostolorum ct episcopi Romaiue Ec-
serunt. Deindc quccritur cur non amplius quam cleshe post apostolos ordinati (Ti:ktul. lib. Dc pu-
decem Epistolas ad Ecclesias scripserit decem sunt
*
: - clicilia,
«".v,, cap.
v,m,j,. 20. Euseb. lib.
^u. .ulocu. iiu. iv nisi.
iv Hist. C.
c. 0, Epistola
8, JCilJlStOla
emm cumea quao chcitur ad Ilebneos nara reliqua- C ad Hcbneos quin Pauli sit).
;
Quibus respondendum
quatuor ad disc.pulos speciahter sunt porrecta:. Ut cst
Si propterea Pauli non erit quia ejus
ostenderet^Novum non discrepare a Veteri Te-
:
non
habet noraen, orgo nec alicujus erit, quia
nullius
(50) Ilax ct sequens Prjetatio m
codice ms. adscribuntur D. Hieronymo.
 :

103 U. LANFRANCl CANTUAR. ARCIIIEP. 10't

Domine titulatur. Quod si inconveniens absurdum- Xcum mco spiritu Iradcrc hujusmodi Satanx(ibidem).
•

quc est, ipsius niagis cssc crcdcnda est, quac tanto In socunda vero laudantur, ct ut magis acmagis
doctrineebus fulget eloquio. Sed quoniam apud proficiant commonentur. Galataj vero jam nullius
llcbnoorum Ecclesias quasi dcstructor logis ialsa criniinis arguuntur, nisi hujus tantum quod calli-
suspicione habcbatur, voluit tacito nominc de figu- dissimis pseudoapostolis crediderunt. Ephesii sanc
ris lcgis ct voritate Christi reddere rationem, ne nulla reprchonsione, sed multa laude sunt digni,
odium nominis in frontc pnetitulati utilitatem cx- quia fidem apostolicam servavcrunt. Philippenses
cluderct loctionis. Non est sane mirum si eloquen- etiam multo magis collaudantur, qui ncc audire
tior vidcatur in proprio, id est, Hebraeo, quam in quidcm falsos apostolos voluerunt.Thessalonicenses
peregrino, id cst, in Gneco, quo caiterus Epistolae nihilominus in duabus epistolis omni laude prose-
sunt scriptae, sermone. Movetetiam quosdam, quare quitur, eo quod non solum fidem inconcussam ser-
Romanorum Epistola in primo sit posita, cum eam vavcrint veritatis, sed etiam in persecutione civium
non primo scriptam ratio manifestet. Nain hanc se fucrint constantes inventi (// Thcs. n, c). Colossen-
proficiscentem Hierosolymam scripsisse testatur, ses autem tales crant, ut cum ab Apostolo visi cor-
cum Corinthios ct alios jam ante, ut ministcrium poraliter non fuissent, hac laude digni haberentur
quod secum portaturus erat, colligcrcnt, litteris BElsi corporc, inquit, absens sum, sed spiritu vobis-
adhortatus sit. Undeet intelligi quidam volunt ita cum sum, gaudcns et videns ordinem vcstrum
omnes epistolas ordinatas, ut prima poneretur, (Col. n, a.). De Hebraeis vero quid dicendum est ?
quamvis posterior fuerit destinata, ut per singulas quorum Thessalonicenses qui plurimum laudati
epistolas gradibus ad perfectiora veniretur. Roma- sunt, imitatores facti esse dicuntur. Sicut ipse ait :

norum namque plerique tam rudes erant,ut4l uon El vos fratrcs imilatores facti estis Ecclesiarum Dci
intclligerent Dei se gratia et non suis meritis esse qux sunt in Judxa. Eadem enim passi estis et vos
salvatos, et ob hoc duo inter se populi conflictarent. a contribulibus vestris, qux ct illi a Judxis (I Thes.
Idcirco illos indigere asserit corrigi, vitia gentilita- ii, c). Apud ipsos quoque Hebraeos eadem comme-
tisprioracommemorans. Corinthiis autem jam di- morat dicens : Nam et vinctis compassi estis, et ra-
gratiam esse concessam, et non tam
cit scientiae pinam bonorum vestrorum cum gaudio susccpistis,
omues increpat, quam cur peccantes non increpa- cognoscentes vos habere meliorem ct manentcm sub-
verint reprehendit, sicut ait : Auditur intervosfor- stantiam (Heb. x, 34).
nicatio(I Cor. v, 2). Et iterum : Congregatis vobis

INGIPIT PROLOGUS SPEGIALIS IN EPISTOLAM AD ROMANOS.

Romani sunt qui ex Judseis et Gentibus credide- C deputemini ? Et hoc ipsum non merebamini : nisi
runt. Hi superba contentionevolebant sealterutrum quia larga semper Dei clementia voluit vos ad nos-
superponere. Nam Nos sumus po-
Judaei dicebant : tram imitationem admittere.
pulus Dei, quos ab initio dilexit et fovit. Nos cir- Gentes etiam e contrario respondebant Quanto :

cumcisi ex genere Abraham, sancta descendimus majora erga vos Dei beneficia narraveritis, tanto
ex stirpe, et notus retro apud JudaeamtantumDeus majoris voscriminis reosesse monstrabitis. Semper
(Psal. lxxv, 2). Nos de JEgypto signis Dei et viriuti- enim omnibus extitistis ingrati. Nam ipsis pe-
his
bus liberati, mare sicco pertransivimus pede, cum dibus, quibus aridum mare transistis, ludebatisante
inimicos nostros gravissimi flucfus involverent idola quae fecistis et in ipso ore quo paulo ante ob
:

(Exod. xiv, 22). Nobispluitmanna Dominus in de- necem adversariorum Domino cantaveratis,simula-
serto, et quasi filiis suis cceleste pabulum ministra- cravobis fieri poposcitis : illis oculis, quibus vene-
vit. Nos die noctuque in columna nubis ignisque rando Deum in nube vel igne conspicere solebatis
praecessit, ut nobis in invio iter ostenderet (Exod. (Exod. xxxn), simulacra intuebamini. Manna
xm). Atque ut caetera ejus circa nos immensabene- quoque vobis fastidio fuit (Ibid.), et semper
ficia taceamus, nos soli digni fuimus Dei legem ac- in deserto contra Dominum murmurastis, ad
cipere, vocem Dei loquentis audire (Rom. iii), ejus-jyEgyptum, unde vos manu valida ejecerat, redire
que cognoscere voluntatem. In qualege nobis pro- cupientes. Quid plura ? Ita patres vestri crebra
missus est Christus, ad quos etiam ipse se venisse provocatione Dominum omnes in irritaverunt, ut
testatus est, dicens : Non veni nisi ad ovcs qux pe- eremo morerentur, nec plus ex senioribus eorum
rierunt domus Jsrael (Matlh. xv) ; cum vos canes quam duo homines terram repromissionis intrarent
potius quam homines appellaverit. ^Equumne ergo (Num. xiv). Sed quid antiqua replicamus, cum
estut, idola hodie deserentes,quibus ab initio de- etiam si illa minime fecissetis. de hoc solo nemo vos
servistis, nobis comparemini : et non potius pro- dignos venia judicaret, quod Dominum Christum,
selytorum locumexlegis auctoritateetconsuetudine prophetarum semper vobis vocibus repromissum,
 :

105 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD ROM. 106

non solum suscipere noluistis, sed etiam morte pes- Aterponcns, ita partium dirimit quaestiones, ut neu-
sima peremistis ? Quem nos ut cognovimus, statim trum eorum sua justitia salutem meruisse confirmet,
credidimus, cum nobis de eo antea non fuerit prae- ambos vero populos et scienter et graviter deliquis-
dicatum. Unde probatur quod [sij idolis servivimus se. Judseos quidem, quod per praevaricationem Ie-

nonobstinationimentis,sedignorantiaedeputandum. gis Deum inhonoraverint Gentes vero, quod cum :

Qui enim cognitum illico sequimur, olim utique se- cognitum de creatura creatorem ut Deum debue-
queremur, si antea cognovissemus. Sic autem vos rant venerari, gloriam ejus in manufacta mutave-
de generis nobilitate jactatis, quasi non morum rint simulacra. Utrosque etiam similiter veniam

imitatio magis quam carnalis nativitas filios vos consecutos, aequales esse verissima ratione demon-
faciat esse sanctorum. Denique Esau et Ismael cum strat, et praesertim cum in eadem lege praedictum
de stirpe sint Abrahse, minime tamen in filiis repu- sit et Judacos et gentes ad Christi fidem vocandos
tantur. esse ostendat. Quamobrem vicissim eos humilians,
Histaliter altercantibus, Apostolus scmedium in- nd pacem et concordiam cohortatur.

G B. LANFRANCI in Epistolas D. Pauli Commen- B cundum ordinem Melchisedech nec necesse foret. ;

tariorum meminit S. Anselmus lib I, epist. 57 Cum esset, etc. Sed Christus est Sacerdos in seter-
in fine, scribens eidem Lanfranco.
num, non Aaron : Aaron enim, quia mortuus est,
Epistolas B. Pauli vestro mandato libenter pa- non est sacerdos Christus vero, qui vivit, sempi- :

rentes vobis mittimus sed quoniam quod in eo-

ternus est sacerdos, non talis quales sunt umbra-
:

dem codice de vestro opere est, alibi non habemus, tile sacerdotium gerentes. Vel ita Si ergo, etc. :

satis scire potestis quid vos aliquando factum ire

Ratio hic ostenditur cur Christus se obtulerit :

desideremus. Quasi dicat : Necesse est Christum aliquid offerre;

Petrus Lombardus in epistolam ad Hebrxos, cap. ergo seipsum, et vere necesse est ut offerat : quia
vin, citat B. Lanfrancum.
etsi esset super terram, quod pro peccato totius
Ad haec verba (si ergo esset superterram, nec csset
mundi digne posset offerri, non esset tamen sacer-
sacerdos, etc). Quasi dicat : Et quia omnis sacer-
dos offerre dignus.
dos offert ; ergo si esset aliquis super terram, id est
si mundare
essetaliquisterrenus sacerdos,quiposset
Item eodem capite paulo post

genus humanum ,nec esset aliquis sacerdos secundum Ad haec, cum essent qui offerrent munera secun-
ordinem Melchisedech;cumsatisessentquiofferrent ^ dum legem. Restat ergo ut ipse se offerat, et sic in-
munus secundumlegem, id est, qui offerrentlegalia. ^ troeat in interiora cceli. Qui, etc, essent qui offer-
Sed quia illi mortales erant, et peccatores, et ideo rent munera, dico, quid tales deserviunt, id est,
mundare humanum genus non valentes, venit chri- plene serviunt, exemplari id est figurae. Et, pro id
stus qui sufficeret.Velita; Siergo, etc.Quasidicat Et est, umbrae ccelestium mysteriorum. Ccelestia dicit
:

quia Christus constituitur adofferendum ergo vel est : Ecclesiam, cujus pars in ccelis regnans, pars secu-
terrenus, velccelestissacerdos;sedterrenusnon, quia tura peregrinatur in terris. Exemplar autem, et
siessetsuperterram,idest: siterrenusessetpontifex, umbras exemplar sunt,
dicit figuras, quae et exem-
ut Aaron, nec esset utique sacerdos in aeternum se- plumrespectu diversarum rerum.

* EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD ROMANOS,

GLOSSULA INTERJECTA B. LANFRANCI EXPLANATA.

CAPUT PRIMUM.
1 Paulus servus Jesu Christi. 2. vocatus apostolus. 3. segregatusin Evangelium Dei (eommendat Evan-
COMMENTARIUS.
Lanfrancus. Epistolahaec poniturprima,propter TJ humilitatis nomen Paulus postquam adductus
est.
honorem civitatis, in qua primatum totius Ecclesiae est ad Magistrum, qui Disciie a me,quiamitis
ait :

voluit esse Deus. sum et humilis corde. Cum Paulus proconsul per
CAP.I.— 1. Augustinus (ex sermone Deconversionc ejus militiam debellata superbia, subleni jugoChri-
S.Pauli, cap. 4, tom. X). Paulus servus Christi sti missus esset, regis magni provincialis effectus

Jesu. Erat Saul rex pessimus, persecutor sancti ipse quoque ex priore Saulo Paulus vocari amavit
servi Dei David, et ipse, si meministis, de tribu ob tam magnum insigne victoriae.
Benjamin. Inde iste Saulus ducto secum tramite Lanfrancus. Vocatus. Vel ab hominibus, vel
2.

non permansurus. Postea si

saeviendi,sedinsaevitia a Deo.
Saulus a Saule, Paulus unde ? Saulus a rege saevo. 3. Segrcgatus. A caeteris apostolis, sicut in Actis
Cum superbus, cum saeviens, cum caedes anhelans. apostolorum dicit Spiritus sanctus : Segregate mihi
Paulus autem unde ? Paulus, quia modicus, Paulus Paulum ct Barnabam in opus ad quod assivnpsi
Patrol. CL. 4
 . :

107 B: LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 108

gelium quasi repentinum) quod promiserat per prophetas suos, in Scripturis sanctis prolatis de Filio ruo,
qui factus ei ad honorcm suum ex gemine David in eo quod secundum carnem, 4, 5. qui pracdestinatus
est Filius Dei in virtute, 6. secundum Spiritum sanctificationis sanclificantem, probatus, 7. ex resur-
rectionc mortuorum morientium Jesu Christi Domini nostri, (commendalo datore officii, commcndat offi-

eium) per quem accepimus gratiam rcmissionc peccatorum, ct apostolatum ad obediendum ut obediatur
fidei, in omnibus gentibus ex omni nenere gentium pro nomine ejus, non merito, vel ad laudem nominis
ejus, in quibus estis et vos vocati, ut omnibus qui sunt Romae, dilectis Dei, 8. vocatis
sitis Jesu Christi ;

sanctis 9. Gratia rcmissiopcccatorum vobis, paxa Deo, reconciliatio apud Deum, Patrenostro,
et, 10, 11.

et Domino Jesu Christo. Primum quidem gratias ago Deo meo 12. per Jesum Christurn pro omnibus vobis
quia fidcs vestra annuntiatur in universo mundo. Testis enim mihi est Deus, cui servio in spiritu meo,
non tantum ore, in Evangelio FHii ejus, quod sine intermissione memoriam vestri facio semper in oratio-
nibus meis, obsecrans si quomodo tandem aliquando (ad effcctum) prosperum iter habeam in voluntate
Dei veniendi ad vos. Causa veniendi. Desidero enim videre vos, (remotio suspicionis lucri) ut aliquid 13.
impertiar vobis gratiae spirituaMs,prwdicationis vel miraculorum 14, ad confirmandos vos. Jam enim cre-
diderant, id est, desidero simulconsolariinvobis peream quaeinvicem est, 15. fidem vestram atque meam,
per doctrinam fidei, quam communem habemus. Nolo autem vos ignorare, fratres, quia sacpe proposui
venire ad vos (et 16. prohibitus sum a Satana, vel insidialoribus usque adhuc) ut aliquem fructum habeam
et in vobis, sicutetin caeteris gentibus. Graecis, ac Barbaris, sapientibus ct insipientibus debitor sum
prxdicationis, ita (quod in me) promptum estet in vobis, (scilicet debitor sum) qui Romae estis evangelizare.
Non enim erubesco Evangelium Oausa cur non erubescat ipsum Evangelium. 17. Virtus enim Dei est
in salutera orani credenti, 18. Judaeo primum, &, ©
quia primum credidit, et Graeco, 19, 20. Justitia
Evangelium enim Dei in eo credente revelatur revetans exfide mMem,in^alutemut vivat, sicut scriptum est

COMMENTARIUS.

tos. Et prophetaJeremiasdicit Ecce dies veniunl,A.: '2. Per Jesum Christum. Per ipsum enim sunt
dicit Dominus, et consummabo super domum lsrael, gratae Deo oblationes operum nostrorum.
et super domum Juda novum testamentum. 3 oelquo- 13. Imper tiar gratiz. Haec est gratia spiritalis

que Exsullate, filix Sion, et Ixtamini in

: Domino quam cupiebat ille impertire, uteamdem fidem,
Deovestro, quia dedit vobis doctorem justitix quam Apostolus habebat in Christo, et ipsi haberent
4. Prxdestinatus. homines praedestinati
Caeteri quam nondum perfecte crediderant.
sunt utfilii Dei essentper gratiam. Hic autem Chri- 14. Ad confirmandos. Jam enim ab aliis apostolis

stus ut Filius Dei esset, in virtute divinitatis Dei doctrinam Evangelii ex parte audierant.
qua assumptus est : quae virtus Filius Dei est, id 15. Fidem vestram atque meam, id est per doctri-
estVerbum Patris. nam fidei quam communiter habemus.
5. Augustinds [De prxd. sanctorum, c. 15, t. 16. Lanfrancus. Et prohibitus sum. Quasi ali-
VII). Quiprsbdestinatus est. Prsedestinatus est Chri- quis diceret : Si Deum rogas ut venias ; si incessan-

stus, ut qui futurus erat secundum carnem Filius ter venire desideras, cur non venis ? Prohibitus
David, esset tunc (aZ.,tamen.)Filius Dei invirtute, sum, inquit, usque adhuc.

seeundum Spiritum sanctificationis, quia natus est 17. Virtus enim. Causa cur non erubescit Evan-
deSpiritu sancto et virgine Maria. JBgelium, videlicet, quia virtus Dei est omnicredenti
6. La.nfra.ncus. Secundum spiritum sanctificatio- Evangelio per quam et peccata remittuntur, et ;

nis, secundura quod placuit Spiritui omnia sanctifi- cum res exigit, miracula fiunt.
canti. 18. Judxo. Per Judaeum et Graecum omnes gen-
7.Ex resurrectione. Per hoc evidentissime pro- tes intelligere, a parte totum voluit.

batum est, Christum Jesum verum Deum, et vere 19. Augustinus (Quxst. evang. lib. n, qusest. 39.)

Dei Filium esse, quia multa corpora surrexerunt in Justitia Dei revelatur in eo ex fide in fidem, ex fide
enim verus Deusesset, tara
ejus resurrectione. Nisi verborum in fidem rerum, ex lide in qua ministra-
magnum et inauditum miraculum facere non posset. tur Deo in illam ubi fruaturDeo, (lib. de spirit. et

8. Vocatis. Id est, ad hoc vocati, ut sitis sancti. lit., cap. 11, tom. III), ex fide administrantium
Et sic in caeteris hujusmodi accipiendura est. [al., annuntiantium] in fidem obedientium.
9. Gratia, remiasio peccatorum. 20. Lanfr. Justitia. Alia causa cur non erubescat,
40. Et pax, qua reconciliamur Creatori, vel ob- quia in eo revelatur qualiter Deus justos faciat cre-
gcrvantia bonorum operum, per quam pax est in- dentes ex fide Veteris Testamenti, qua unus Deus
ter Deum et hominem. p credebatur, proficiente in fidem Novi TestameBti,
11. Atjgustinus (lib. i Retract., c. 24). Gratia qua Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, unus et
vobis et pax. Gratia Dei est, qua nobis donantur trinus Deus creditur, ut ex fide annuntiantis profi-
peccata, ut reconciliemur Deo pax autem Dei est,
;
ciente in fidem credentis, vel ex fide verborum in
qua reconciliamur Deo. Tamen sciamus utramque fidem rerum.
ad generalem Dei gratiam pertinere.
 :

109 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD ROM. 110

21. Justus autem ex fide vivit. 22. Revelatur enira ira Dei de coelo, (justitia revelalur in
credente ;

nam ira in non crcdenlc) super omnem impietatem et injustitiam hominum (emphasis)
eorum, qui
veritatem Dei, quod vere dicitur dc l)eo, in injustitia detinent altribuentes idolis, quia quod
23. notum, scibilc, est Dei, rnanifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit. 24. Invisibilia
enim ipsius, invisibilitas ipsius, a creatura mundi, solem, lnnam et alia. Per ea qua? facta sunt
intellecta, in intelleclu, conspiciuntur. 25. Sempiterna quoque, sciiicet, ejus virtus et divinitas conspi-
citur : ita ut sint inexcusabiles. Quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, se illi
subjiciendo, aut gratias egerunt, 26. sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratura est
insipiens
cor eorum, 27. dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt. Et
mutaverunt gloriam Dei mltum ad
idola transtulerunt incorruptibilis Dei, in similitudinem imaginis
28. corruptibilis hominis, et volucrum,
etquadrupedum etserpentium. Propter quod tradidit permisit illos Deus in desideria
cordis eorum, in im-
munditiam Ut contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis. 29. Qui commutaverunt
30. veritatem Dei
in mendacium, et coluerunt et servierunt creaturae potius quam Creatori,
qui est, qui non est idolum,
Amen. Propterea tradidit illos Deus in passiones ignomini*. Nam feminaj eorum
benedictus in ssecula.
immutaverunt naturalem usum in eum qui est contra naturam. Similiter autem et masculi,
relicto natu-
raliU3U feminae, exarserunt in desiderijs suis in invicem, masculj in masculos turpitudinem
operantes, et
mercedem quara oportuit erroris sui, in semetipsis, ut illud pcccatum (pwnam peccati,
recipientes. 1©.
Et sicut non probaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in reprobum
sensum, ut faciant ea
qu;e non conveniunt, repletos omni iniquitate, malitia, rapina, fornicatione, avaritia, nequitia,
plenos
invidia, homicidio, contentione, dolo, malignitate, clam susurrones, palam detractores, Deo odibiles, com
tumeliosos, superbos, elatos, inventores malorum, parentibus non obedientes,
insipientes, incompositos,
sme affectione, absque fcedere, sine misericordia.Qui, cum justitiam Dei prius
cognovissent, 31. non postea
intellexerunt quoniam qui talia agunt digni sunt animx morte, et
32. non solum qui ea faciunt, sed etiam
qui consentiunt facientibus.

CAPUT II.

1, 2. Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis, qui judicas et facis. In quo crimine enim (consequens
de genere, de potestatibus enim judiciariis agitur,) judicas alterum, teipsum faciendo
condemnas ; eadem

COMMENTARIUS.
autcm. Hoc in Habacuc, cap. n, repe-
21. Justus
A Rorauli, Jovis et aliorum fere innumerabiliuui et
ntur :autem in fide sua vivit. Hoc testimo- maxime ab adventu
Jiistus
JEness in Italiam volucrum
mum et aha plunraa, quae in contextu Epistolarum autem et serpentium et
quadrupedum ex auo
suarum Apostolus ponit, a translatione veritatis Alexandria
ah Augusto victa Rom* est subiu-
liebraicae qua nunc utimur ideo discordare
videntur, gata. =
quia aliquando auctoritates sunt a translatione sep-
29. Qui commutaverunt, id est, prius
de Deo sen
tuaginta Interpretum. Aliquando non curans verba, serunt, falsa ex eo postea credere cceperunt

^ZL^^^^?
nam
22.
ira in
Ileveiatur. Justitia revelatur
non credente. Et est alia causa pradi-
,n credente ;
3 °- Veritatem Dd id est
bant, falso imputantes idolis quod
de Deo
'

vere solius est

' ^™ habe-

; Dei.
catores enim Evangelii revelant iram Dei venturam 31. Non intellexerunt, id est, non solum de Deo
super oranes xrapras, ld est infideles et
super in- falsa senserunt, sed etiara cognitionera
justos, !d est, credentes et non facientes
;
bonarum ac
qu* cre- raalarum rerura amiserunt.
«q' 32- Ambros Non solum qui faciunt
n ^ ^ .
-
ca, sed aui
M.Juod notum cst Dei, xd est de Deo nosci consentiunt facientibus. Sunt quidara qui
se reos non
P° ? Bputant, sinonoperanturqiuemalasunt,
9 ',„..,.,. . ._, assentiunt
U, Inmsibilia.cmm, Expomt modum quo mani- autem facientibus. Assentire autem est
testavent e IS , vdehcet dans eis acutissimum
si cura
inge- possit reprehendere, taceat, aut h<ee
audiens adu-
mura *
lctur.
qUe HIC *"* CAP
hiha' ostZf^
Q
Z '

qU0<1Ue fl^
C ° mpletlva
inViSi
"
con " «>°to*Mi
1L -* LANFR
Judicas.
- »*"
« l(0d ^usabHis
<Z'« Invectio in rectores. Dicit
vinctio
"Jl
enira Cum omne s facientes et consentientes sunt
Zb."c
.,
,,
Scd ,
evanucrunt, m
est cogitaverunt se cogita-
.

perituri, etiam et hi qui alios judicant,

pi eodem
tranem veram a se habere unde factum ; est ut peccato tenentur impliciti.
COgitaUonem Dei perderent.
27. Diccntes cmm. Ostendit quomodo superi.us qui
2 AmbjU)S
.

facit,
.

et
Proptcr qmd inecccusahn
qui consentit facientibus
^ ^ f

mtellexent cvanucrunt in cogiiationibus excusare

suis. se posse putaret, docet hujusmodi mexcusabilera
28. Corruphbilis. Mons fuit Romanorum ab anti- fore.
quis temporibus, adorare
simulacra hominum, ut
111 B. LANFRAKCI CANTUAR. ARCHIEP. 112

onim agi.s quffl Scimus enim quoniam judicium Dei est4. Secundum veritatem in eos qui talia
judicas. 3.
agunt. 5. Existimas autem hoc, o homo, qui judicas eos qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies judi-
cium Dei?(). An divitias bonitatis ejus,patientue et longanimitatis contemnis, nolcndo respicerc ?
ct

ignoras quoniam benignitas Dei ad patientiam te adducit ? Secundum autem duritiam tuam et impcenitens
cor, thesaurizas auges tibi iram, in die irae 7. et revelationis justi judicii Dei,qui reddet unicuique secundum
opera ejus,8. quidem qui secundum patientiam boni operis, quipatientcr bonum opuspcrficiunt.S. gloriam,
iis

carnis commutationem et honorem, quia filii Dci vocabuntur 10. et incorruptionem quaerunt,vitam aeternam,
non laudem tcmporalem I 1 11 Iis autem qui sunt vivunt 12. cx contentione, et qui non acquiescunt
:

veritati, 13. credunt autcm iniquitati, 14. ira et indignatio. Tribulatio et angustia reddetur in omnem

animam hominis operantis malum, 15, 16. Judaei primum maximc et Graci 17. gloria autem et honor ;

et pax a concupiscentiis omni operanti bonum reddetur, 18. Judaeo primum et Graeco. 19. Non enim est
acceptio personarum apud Deum. 20.Quicunque enim sine lege peccaverunt, sine lege crimine prxvaricatx
legis peribunt ; et quicunque in lege peccaverunt, 21. per legem per prxvaricationem danuiabuntur,
judicabuntur. Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, 22. sed factorcs legis sive in legc, sive

sine lege justificabuntur. Itesponsio. 23. Cum enim gentes, quae legem non habent, naturaliter ea quae legis
sunt faciunt, ejusmodi legem scriptam non habentes, ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum

COMMENTARIUS.

3. Lanfr. Scimus autem quoniam judicium ^diffidens pejus tractandus est, quia Patribus [a/.,

Dei est. Auctoritate sua confirmat peccatores donum] promissum refutavit.

supradictorum scelerum generaliter esse dam- Lanfr. Judxi. Per Judaeos, infideles intelligit,
16.

nandos. qui maxime punientur si praecepta Dei non obser-

Secundumveritatem ,id est, secundum justitiam
4. vant ;
per Graecos gentes, id est infideles : a partc
sine acceptione personarum. totum.
b.Existimas autem hoc, o homo omnis quijudicas. 17. Ambros. Gloria autem, et honor et pax, ut
Putare posset aliquis imperitus quod tanto liberius honorem geminum habeant, quasi Filii Dei. Gloria
peccare liceret, quanto diligentius alios a peccato autem fit pro immutatione pax vero, eo quod bene
;

compesceret. viventes quieti erunt in futuro, nulla perturbatione

6. Ambros. -l/i divitias bonitatis ejus et patientix commoti.

cl longanimitatis ? Hsec dicit ut non jam se putet 10. Lanfr. Judxo. Judtei primum operati sunt
evasisse, si patitur illum diu peccantem. bonum, postea Graci.
Et revclationis justi judicii Dci. Revelabitur
7. 19. Non enim est personarum, etc. Hoc ad supe-
quod modo futurum negatur. Cum enim ostendit riora respicit, ubi ait : Ira, etc. Et in omnem animam
quod non esse creditur, revelatur. His enim osten- B operantis malum. Et paulo post : Gloria, etc, omni
ditur, quia [al., qui] negant quia credentibus mani- operanti bonum.
festum est. 20. Ambros. Quicunque enim sine lege peccavc-

8 quidem secundum patientiam boni operis.

Iis runt, sine lege pcribunt, id est, sine judicio. Qui
Quibus dedit Deus fiduciam fidei, ne diu hic positi enim non credit, jam judicatus est ; nec ante tri-

damnum incurrant promissae vitae. bunal Christi stabit, sed resurgens ducetur ad ge-
9. Gloriam et honorem. In praesenti enim vita, hennam.
gloria vel honor frequenter amittitur, quia corru- 21 . Pcr legem judicabuntur. Peccatis eorum adde-
ptibilis est. tur peccatura praevaricationis.
10. Lanfr. Et incorruptionem quxrunt, id est, 22. Ambros. Sed factores legis justificabuntur.

si in intentione quaerunt vitam aeternam. Multi Credere in Christum quem lex promisit, hoc est,

enim bona operantur propter favorera hominum. facere legem et opus legis scriptum in cordibus
11. Ambros. Iis autem qui ex contentione, id est, vestris, fides est.

qui Dei contemnunt patientiam, contendunt eva- 23. August. De spir. et lit., cap. 26, tora. III.)
(lib.

cuare judicium Dei. Cum enim gentes qux legem non habent. Gentes qu33
12. Lanfr. Ex contentione. Ex ccetu conten- C naturaliter quae legis sunt faciunt, profecto ad
tioso, qui christianam religionem esse inutilem con- Evangelium pertinent, quibus lex in cordibus scripta
tendunt. est. Nec moveat quod naturaliter eos dixit quae

13. Amdros. Crcdunt autem iniquitati. Iniquitas legis sunt facere, non Spiritu Dei, non gratia hoc ;

est negare quod Deus futurum esse promisit [al., enim agit Spiritus gratiae ut imaginem Dei, in qua
praedixit]. naturahter facti sumus, instauret in nobis. Vitium
14. Ira et indignatio, ut spiritualem, non corpo- quippe contra naturam est, quod utique sanat gra-
ralem poenara intelligas. tia, proinde homines naturaliter quae legis sunt,
15. Judxi primum et Grsci. Judaeura seraper an. faciunt.
teponit, ut aut coronetur primus aut damnetur, quia
I13 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. 144

incordibus suis, 24. testimoniutn reddente illis conscientia ipsorum, et 25. inter se26. invicem
cogita-

tionibus accusantibus aut etiam defendentibus in die, cum judicabit Deus occulta
;
hominura, secundum

Evangelium meum, per Jesum Christum. 1«

Si autem 27, 28. tu Judaeus cognominaris, et requiescis

le^e, et gloriaris in Deo, et nosti voluntatem ejus, et probas utiliora, instructus 29.
per
delectaris in
legem, confidis te ipsum esseducem caecorum, lumen eorum qui in tenebris sunt, 30.,
eruditorera legis
veritatis in lege. 32. Qui
insipientium, magistrum infantiura, habentem 31. formam exemplar scientiae et
t

33. qui praedicas non furandum, furaris qui dicis non mojchan-
ergo alium doces, teipsum non doces ; ;

divino cultui
dum, mcecharis qui abominaris idola 34., sacrilegium facis, teipsum, qui sacer esse debueras,
;

subtrahendo quiin lege gloriaris, per praevaricationem legis Deum inhonoras. 35. Nomen enim Dei per
;
Ezech. lvi). Responsio. Circumcisio qui-
vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est (in Isaia
lii ;

Non
dem prodest, si legem observes si autem praevaricatorlegissis,circumcisio tua praeputium facta est.
;

justitias legis custodiat, nonne praeputium illius 36.

pluris est prxputio gentilium. Si igitur praeputium
in circumcisionem reputabitur, illius collatione damnaberis, et judicabit id quod ex natura est naturali-
praeputium, legem consummans, perficiens te, qui per litteram et circumcisionem
non
ter intelligitur
Non enim qui in manifesto, Judaeus -est; neque quae in
observatam praevaricator legis es ? Responsio.
laudandus est : et, sed qui habet
manifesto, in carne, est circumcisio sed qui in abscondito, Judaeus est
;

hanc circumcisionem, circumcisio cordis, amputatio vitiorum in spiritu, non littera ;

cujus laus non ex

hominibus sed ex Deo est, quia etiam homines nonnunquam vituperant.

13 CAPUTIII.
1. Objectio. 1. Quidergo amplius Judaeoest? aut quae utilitas circumcisionis ? Responsio. Multum per
omnemmodum. 2. Primum quidem, quia creditasunt illis eloquia Dei. Responsio. Quid enim, si quidam
COMMENTARIUS.
24. Ambbos. Testimonium reddente. In die judi- A hoc est, tu qui gentiles arguis quod sinelegeetDeo
cii, soia hominis conscientia sufficiet sibi ad
testi- sint,;teipsum nonarguis, diffldens de Christo in lege

monium, quia nemo tunc judicabit nisi quod verura promisso.

erat. 33. Qui prxdicas non furandum, furaris. Facis

25. Ambbos. Inter se cogitationibus accusantibus. quod praedicas fieri non debere, dum fidem Christi
Gentilis conscientia accusabitur, quia non sibi sua- a lege per malara interpretationem subripis et le- ;

s"it verum esse quod et virtutum

testimoniis viderat gem adulteras, cura, ablata veritate, raendacium 5

confirmari, et multos sequi. Eumdem excusabit, ponis; et sacrilegus es, dum Christum, quem pro-

quia debere credere non putavit, neque tamen sine pheticus sermo significat, negas.
poena erit. Vel haereticum bona cogitatio, quando 34. Lanfb. Sacrilegium. Sacrilegiura enim est
veram esse et catholicam intellexit. Mala autem ac- culturam Dei auferre, et daemonibus dare.
cusabit, quia, ne emendatus videretur, superbiendo Nomen enim Dei per vos blasphematur.
35. Cre-
dendum est aliquos ex Judaeis Christianos esse
contradixit veritati.
26. Invicem. quod eaedem cogitationes
Non dicit tales ; non tamen omnes, ne sit contrarius sibi ipsi

accusent et defendant, sed vicissim queedam accu- in superioribus, ubi ait : Fides vestra annuntiatur

sent, quasdam defendant contra malignorura spiri- B in universo mundo. Non enira fides sine operibHS

tuum accusationem. Et attende ablativos pro geni- laudanda Et in subsequentibus, eos cum caete-
est.

tivis more Graecorum, qui ablativis carent. Potest ris plenos dilectione esse. Est autem scriptum in

hoc modo audiri et conscientia cogitationum.

:
Ezechiele Et ingressi sunt ad gentes, ad quas in-
:

27. Tu autem Judxus cognominaris. Non valde troierunt, et polluerunt nomen sanctum jrceum,quod
magnum videri vult si Judaeus credat, quippe cum polluistis in gentibus.
In circumcisionem, id est, tantum prodest
sit instructus per legera. Periculosum autem
valde 36.
sibi qui gentilis est, quantum si Judaeus esset. Et
si non credat; ducem enim habetlegem.

28. Lanfb. Tu autem Judxus cognominaris. Ju- judicabit, id est comparationem sui judicabilem fa-
daeos humiliare conatur ;
qui ex accepta lege super- ciet et damnabilem.
biebant, et gentes quasi peccatrices despiciebant. CAP. III. —
1. Ambbos. Quid ergo amplius est ?

29. Ambbos. Per legcm confidis te ducem cxco- Quoniam Judaeis incredulis nihil proficere testimo-
rum. Legis documentum est, erudire imperitos, et nium generis ostendit, ne credentes male tractasse
Deo subjlcere profanos, et ab idololatria ad fidem videretur, docet multum utile esse credentibus, quia

revocare. filii Abrahae sunt, Nam eis sunt credita eloquia

30. Occultahominum. Occulta judicabuntur. Pu-cDei.

2. Lanfr. Primum quidem, id est, quidam Judaeo-
blica per humilera confessionem non judicabuntur.
rum crediderunt Evangelium mstructi a Christi,
31.Lanfb. Formam scientias. Si quis velit scien-
praedicatoribus Novi Testamenti, verbum legis
et
tiam et veritatem habere, in te possit formam et
exemplar aspicere. prophetarum, quod facilius factum est in illis quam
32. Ambbos. Qui alium doces, te ipsum non doces, ineis qui Veteris Testamenti penitus expertes erant.
 !

115

illorum non credidcrunt

B. LANFRANCt CANfUAR. ARCHIEP.
Nunquid incredulitas illorum 4. (idem Dei qui cx Judtis
? 3.
m
quosdam prxdixit .

crcdUuros evacuabit? Absit Est autem Deus vcrax omnis autem!

liomo mendax, sicutscrlptum ;
est 5 6
Ut iusUficcns vcraxappareas in sermonibus tuis 7. et vincas cum judicaris. Objeclio cx persona male in-
/r//,vrn</ f nn;w«^n ?W r5^m.8.SiauteminiquitasnostrajUStitiamDeicommendat,quiddicemus?Nunquid
iniquus cst Deus, qui infert iram ?(secundumhominem dico humanilus inlclligentcm) Absit' 9 alioquin
quomodojud.cab.tDeushuncmundum? 10. Si enim veritas Dei in meo mendacio
abundabit ifi ^loriam
ipsius, quid adhuc et ego tanquam peccator
judicor? 1 1 et non (sicut blasphemamur,
aiuntquidaiu .
et siciit
nosdicere) 12. fac.amus mala, ut veniant bona, qilorum
dahinatlo justa est. Quid ergo ? 13. praecellimus
eos ? Nequaquam 1 4 \ 5. Causati enim sumus
1 4 . Judaeos et Gnecos omnes sub peccato esse, sicut
,
scriptum
est Quianon est justus
quisquam, non est intelligens, non est requirensDeum.
:
Omnes declinaverunt
•simul inutiles facti
sunt non est qui faciat bonum, non est usquc ad unum.
;
Sepulcrum patens est -uttur
eorum, hnguis su.s dolose agebant.Venenumaspidura sub labiis
eorura. Quorum osmaledictionc etama-
ntudine plenum est.Veloces pedes eorum ad efTundendum
sanguinem. Contritio et infelicitas in viis eorum
et viam pacis non cognoverunt. Non est timor Dei ante
oculos eorum. 16. Scimus autem quoniam 17 qu*-
cunque lex loqu.tur, iis qui in lege sunt loquitur 18., ut omne os obstruatur,
et subditus fiat omnis mundus
Deo, quia ex openbus legis non justificabitur omnis caro coram
illo. 19. Per legem enim cognitiopeccati
Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata est, testificata a
lege et pronhetis. Justitia autem Dei per
fidem Jesu Christi in omnes et super omnes qui credunt in eum
non enim est distinctio. Omnes enim ;

peccaverunt, et egentgloria Dei. Justificati gratis per gratiam ipsras,

per redemptionera quse est in Christo
Jesu,20. quem proposuitDeuspropitiationem,perfidem in
sanguine ipsius, 21, 22. ad ostensionem justi-
COMMENTARIUS.
3. Ambros. Nunquid incredulitas illorum, etc. Avenirent bona, id est, ut Deus remittendo, bonus
Nunquid perfidia eorum negabit reliquis credenti- videretur
bus vitam aeternam, quam promisit Deus futuram 13. Lanfr. Prxcellimus eos, id est, an nos Judaji
per fidem Christi ? excellentiores et digniores sumus quam gentiles ?
4.Lanfr. Fidem Dei evacuabit ? id est, efficit ut li. Causali enim. Quasi diceret : Qui pares, prse-
Deo non debeat credi, qui pradiximus Judaaosesse cellentiores e.sse non possumus. Nechoc superius in
credituros, (totum pro parte ponens). Jeremias pro- hac Epistola dixit; sed credendum est in sermone
pheta dicit : In diebus salvabitur Juda. Et alias : quem ad populum habebat eum dixisse.
Ego ero vobis in Deum; et ipsi erunt mihi in popu- 15. Ambros. Causati enim sumus, id est, ostendi-
lum. Et alia plurima. mus, redditis causis superius, Judaaos et Gra^cos
5. Ut justificcris, David peccavit iu causa Uriae, esse reos.
sciens quia promissio peccatoribus non prodest. 16. Scimus autem. Hoc dicitur, quia Judaeis con-
Oratut Deus judicium, quo judicatur peccatoribus strictis omnis mundus subditus sit Deo. Nulli enirh
nihil dare, vincat et se pcenitentem sanctificet, ut
;
dubium est paganos impietatibus obrutos.
dans quod justis daturum se promisit, justifi-
sibi M. Lanfr. Quxcunque lex loquitur. Legem hic
cetur in sermonibus suis vocat Foauuus siuul
"»"'"' psalmos, sicut iii
in iLvangeuo Nonne in leg
Evangelio ivunne tege i :

6 Lanfr. btjustificcris. Probatio quod Deus ve- B veslra sc hplum cst Ego dixi Dii estis. Et est sen : :

rax est; justitia enim sermonum, est veritas sus superiores psalmi versus ad vos :
pertihent
7. Ex abundantia hoc
Etvincas. infertur nihil ad etiam, o Judaei
superius argumentum pertinens. Vicit Christus omne
18. Ut os obstruatur. Hoc conjungituf su-
homo Deus, cum judicatus est, quia propter ipsam periori sententiee, qua ait : Causati enim sumus 6m-
humilitatera, dedit ei Deus nomen quod est super nes sub peccato.
omne nomen, utin nomine Jesuomne genu flectatur, 19. Ambros. Per legem enim. Videmus veteres non
etc. ignorasse peccatum, cum pincerna et pistor Pharao-
8. Si autem iniquitas. Hoc ideo subinfert, quia nis causa peccati in carcerem missi sunt. Sed lex
dicens Ut justificeris in sermonibus tuis, visus est
:
ostendit apud Deum imputari peccatum et futurum
causara reddidisse cur omnis horao esset mendax. judicium, quod prius ignorabatur.
Et vocat iniquitatem mendacium, 20. Quemproposuit Deus, id est, ih CHristo dispo-
9. Ambros. Alioquin quomudo judicabit.Qma, non suisse propitium futurum humano gefiefi, si credat
erat justum ut judicaret mundum, si peccata illius et hoc in sanguine ipsius, quia mdfte illius liberati
ipsi proficerent.
Q sumus.
i0. Lanfranc.S? enimveritas. Iterum hoc subin- 21. Ad ostensionem, hoc est ut promissuhi palam
fert ex persona male intelligentium. faceret quo nos a peccatis liberaret, sicut ahte pru-
11. Et nonsicut. Ordo et sicut blasphemamur,
:
raiserat, qui diutissime sustent^vit,
iii hostro tem-
et sicut aiunt quidam nos dicere quid nos faciamus :
pore ostenderet quod olim decreverat; et Sit justus,
mala, ut veniant bona,sicut, etc. dans quod pfomisit juStificare se credentes in
12 Ambrosius. Faciamus mala. A perversis di- Christo.
cebatufnoc apostolos dicefe peccahdum
:
esse xxt 2'2. Lanfh. Ad ostensionem. Ad hofi t)Mi flHtim
 .

IN D. PAULI EPIST. COMMENT, *• EPIST. AD ROM. 118

117

tiaesu». 23. Propter remissionem praecedentium delictorum, in sustentatione Dei, ad

ostensionem justitia

ejus in hoc tempore, ut sit ipse justus, 24, et justificans eum qui est ex fide Jesu Christi. Ubi est ergo gh>
riatio Per quam legera?25. factorum? Non, sed 26. per legem fidei. 27. Arbitramur enim
tua? Exclusa est.

justificari hominem per fldem sine operibus legis. An Judaeorum Deus tantum ? Nonne et gentium?
15
Imo et gentium, quoniam quidem unus est Deus, 28. qui justificat 29. circumcisionem ex fide, 30. et
praputium per fldem. 31, 32. Legem ergo destruimus per fldem? Absit! sed legem statuimus.

CAPUT IV.

1 Quid ergo dicemus invenisse Abraham patrem nostrum secundum carnem ? 2. Si enim Abraham ex
.

operibus justificatus est, 3. habet gloriam, sed non apud Deum. 4. Quid enim dicit Scriptura ? 5. Credidit
Abraham Deo; et reputatum est illi ad justitiam. 6, 7. Ei autem qui operatur, merces non imputatur se-
cundum gratiam, sed secundum debitum. 8. Ei vero qui non operatur, credenti autem in eum, qui justi-
iicat impium, reputatur fides ejus ad justitiam secundum propositum
gratiae Dei. Sicut et David dicit beati-

tudinem hominis, cui Deus accepto fert justitiam sine operibus Beati quorum remissaj sunt iniquitates, :

et quorum tecta sunt peccata; Beatus vir, cui non imputavit Dominus peccatum.
Beatitudo ergohcec in cir-

cumcisionetantummanet, |©anetiaminpra2putio?DicimusenimquiareputataestAbrahaifidesadjustitiam.
Quomodo ergoreputata est? In circumcisione an in praeputio ? Non in circumcisione, sed in prseputio. %
COMMENTARIUS.
suum mundo prsedicari fecit, ut ostenderet quod A daeorum Deus gentium. Ipse enim gentes justi-
sit

per fidem ejus justiflcantur peccatores. ficat. Dei autem solius est justificare.

23.Propler remissionemprsecedentium delictorum. 31. Legem destruimus. Quia carnales observationes

Ordo, prsecedentium delictorum in sustentatione legis destruimus, an putandum est nos, praedicato-

Dei. Patienter enim Deus sustinuit praecedentia res Evangelii, etiam moralia preecepta destruere?
delicta mundi,ut ostenderet qui vera justificatio est Quid ergo ? ordo : quid secundum carnem, id
est,

in hoc tempore, id est, in fide Jesu Christi. Si enim quid carnalium observationum? Probat quod sine
omnes peccatores puniisset, non esset qui in hoc earnali observatione legis justificari potest homo
tempore justificari posset. per fidem . Abraham enim sine carnalibus obser-
24. Justusetjustifieans, id est, verax,complens ea vationibus justificatus est, Seriptura testante I Gre-
qua? promisit. didit Abraham Deo, etc.
25. Factorum, id est, an alia lex prolata est, 32. Ambkos. Legem vero. Non utique lex inanitur
habens alias observationes, per quas observationes per fidem, sed adimpletur, quando quod futurum
tuae annihilentur. dixit fides, istud advenisse testatur.
B —
26. Per legem fidci. Legem fidei vocat legem CAP. IV. 1. Ambros. Quid ergo dicemus inve-
Christi, in quo asseritur salvari hominem persolam nisse ? Carnem dicit circumcisionem, qua Abraham

fidem dum dicitur Qui credide rit., et baptizatus

: non invenit justitiam, nec quaesivit.

fueritf salvus erit. 2. Lanfr. Si enim. Si, inquit, Abraham sine fide
37. August. (De fide et operib., cap. 14, tom. IV), ex sola carnali observatione justificatus creditur,
Arbitramur enim. Cura ergo dicit Apostolusarbitrari opinione hominum esi, noa
justificatio illa in sola

se hominem justificari per fidem sine operibus apud Deum.

legis, non hoc ait ut, praecepta ac professa fide, 3. Habei gloriam, quia qui fecerit legem vivet in
opera justitiae contemnantur; sed ut sciat se quis- ea, id est non morietur ut reus. Nec tame» apud
que per fidem posse justificari, etiamsi legis opera Deura ex hoc habet meritum.
non praecesserint. 4. Quidenim Scriptura. Quasi dioeret : audianms
28. Qui justificat circumcisionem (lib. De spirit- et quid super hoc Scriptura testetur.
lit., c. 29, tom. III). Non ad aliquam differentiam 5. Ambbos. Credidit Abraham D-eo. Credidit se
dictum est, tanquara aliud sit ex fide, aliud per fi- habiturum semen, in quo benedicerentur gentes.
dem : sed ad varietatem locutionis. Alio quippe loco, 6. Ei auiem qui operatur. Ei qui operatur opera

cura de gentibus diceret, hoc est de praeputio : Prx- legis, meritum non imputatur ad niereedera. Nam
omnes ^ debitor est facere legem.
videns, inqnit, Scriptura quia exfidejustificat
gentes Deus. Itemque cum de circumcisione loque- 7. August. Ei qui operaiur, idest qui de operibus

retur (unde erat) Nos inquit, natura Judzei, et nori

:
t
praesumit, et merito dicit sibi datam gratiam fid«i<
ex gentibus peccatores, scient&s quia non juslifica- His non imputat mercedem secundum gratiam, sed
bitur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu secundum debitum.
Christi ; et nos in Christo Jesu credimus. Ecce et 8. LanfR. Ei vero qui non operatur. De eo iutelli-
praeputium dixit justificari ex fide, et circumci- gendum est hoc qui post aceeptam fidem statim
sionem per fidem. moritur
29. Lanfr. Circumcisionem ex fide, id est ex fide, 9. Et signum accepit. Quasi diceret : euvergo, si

et per fidem. justificatus erat, circumcisionem aocepit? Circum-

30. Et pmpvitium, Hinc probatur quod Deus Ju- cisionem, inquit, accepit, uou quia fierei, sed qHM
 419 B LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 120
Et signuin accepit circunuaaonis, signaculum justitiae fidei, qute est
in praeputio, 10. ut sit pater
omnium credentium per praputium, ut reputctur et illis ad justitiam et sit pater circumcisionis,
non ;

ns tantum qui sunt ex circumcisione, sed et iis qui sectantur

vestigia II. fidei, quaj est in praeputio
patris nostri Abrahae. 12. Non enim per legem 13. promissio Abrahs aut semini ejus ut haeres esset
mundi ;
sed per justitiam fidei. Si enim qui ex lege, hajredes sunt, exinanita est fides, abolita est pro-
missio. 14. Lex enim iram operatur. 15. Ubi enim non
nec praevaricatio. Ideo ex fide, ut secun-
est lex,
dum gratiam firma sit promissio 16. omni semini, non
ei qui ex lege est solum, sed et ei qui ex fide est
Abrahae, qui pater est omnium nostrum (sicut scriptum est
Quia Patrem multarum gentium posui te)
:

ante Deum, cui credidit, qui vivificat mortuos, et vocat

ea qiue non sunt tanquam ea quae sunt qui :

contra spem in spem credidit ut fieret pater multarum

gentiurn, secundum quod dicturn est ei Sic erit :

semen tuum; et non infirmatus est fide, nec consideravit corpus suum emortuum, cum jam fere centum
esset annorum, et emortuam vulvam Sarae. In
repromissione etiam Dei non haesitavit diffidentia, sed
confortatus est fide, dans gloriam Deo, plenissime sciens quia quaecunque promisit,
potens est et facere.
Ideo et reputatum est illi ad justitiam. Non est autem scriptum tantum propter ipsum, quia reputatum
est illi ad justitiam, sed et propter nos, quibus reputabitur
credentibus in eum qui suscitavit Jesum
Chnstum Dominum nostrum a mortuis, qui traditus est propter delicta nostra, 17. et resurrexit 18.
propter justificationem nostram.

CAPUT V.
17 1- Justificati ergo ex iide, pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Jesum Christum, per
quem et habemus accessum per fidem 2. gratiam istam, in qua stamus et gloriamur in spe gloriae
in
fihorum Dei. Non solum autem,sed et gloriamur in tribulationibus, scientes quod tribulatio patientiam
operatur, patientia autem probationera, probatiovero spem, 3. spes autem non confundit, quia charitas
Dei dilTusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis. Ut quid enim Christus, cum
adhuc infirmi essemus, secundum tempus pro impiis mortuus est? Vix enim pro justo quis moritur nam ;

pro bono forsitan quis audeat mori. Commendat autem charitatem suam Deus in nobis, quoniam cum
adhuc peccatores essemus, 4. secundum tempus Christus pro nobis 5. mortuus est; multo igitur magis
nunc justificati in sanguine ipsius, salvi erimus ab ira per ipsum. Si enim cum inimici essemus, recon-
ciliati sumus Deo per mortem Filii ejus multo magis, reconciliati, salvi erimus in vita ipsius. Non solum
;

autem, 6. sed etgloriamur in Deo per Dominum nostrum Jesum Christum, per quem nunc reconciliationem
accepimus. 7. Propterea sicut per unum hominem peecatum in hunc mundum intravit, et per peccatum

COMMENTARIUS.
ostenderetureajustitiaquamsolafidescontuleratilli. Adere; non autem omneslegem implere.
10. Amrros. Ut sit pater circumcisionis. Hoc dicit 17. Ambros. Et resurrexit propter. Post resurre-
ut sit pater circumcisionis cordis, non tantum eo- ctionem enim acceptus Spiritus, ad cumulum nobis
rum qui sunt ex ejus origine, sed et eorum qui si- justificationis provenit.
militer credunt ex gentibus. 18.Lanfr. Propter justificationem, id est, ut cre-
11. Lanfr. Vestigia fidei. Ordo : vestigia fidei pa- dentes eum resurrexisse justificarentur. Et a parte
tris nostri Abrahae, quae est in praeputio, id est, tota fides designatur.
quamhabuit in praeputio. CAP. V. — 1. Ambros. Justificati igilur. Pacem
12 Non enim per legem. Quasi aliquis diceret : habere cum Deo, fides facit, non lex. Haec enim
cur dixisti vestigia fidei, et non dixisti vestigia le- nos Deo reconciliavit.
gis ? Si enim ad inconveniens ducit adversam par- 2. Ingratiam istam. Prius enim jacuimus cre-
;

tem, non autera simul esse, solam legis obser- dentes autem erecti sumus.
vantiam haereditatis esse causam et fidem, aut solos 3. Spes autem non confund.it. Spes non confundit,
Judseos esse haeredes et gentes. dum stultiethebetes a perfidisjudicantur, credentes
13. Ambros. PromissioAbrahx. Christus qui haeres quae mundana carent ratione. Pignus enim charitatis
est gentium, ut David canit Et dabo tibi gentes hx- B habemus in nobis per Spiritum sanctum nobis.
:

reditatemtuam; et possessionem tuam terminos terrx. 4. Secundum tempus. Ad tempus enim mortuus
Ipsi enim morimur et vivimus cum eo, Ideo ex fide. est, quia tertia die resurrexit. Vel huic tempori
Sub lege promissio dari non potest, aut ex fide, qua mortuus est, ubi sol oritur et occidit. Excessit enim
omnes purificati, fiunt digni dici filii. e corpore ad inferos (ubi tempus non est, vel aetas)
14.Lanfr. Lex enim iram operatur. Causa cur per pro salute animarum.
legem non sit promissio haereditatis. Iram enim Dei 5. Lanfr. Mortuus est. Cum adhuc teraporalia
expraevaricationenonimplentiumpotiusoperatur. diligeremus,nisi nobis spem bonam daret, quae nos
15. Ubi enim non est lex. Et hoc, inquit, videri confunderet
potest quia lex irara operatur, quod ubi lex non est, 6. Sed et gloriamur, id est, sperantes nos habi-
nec pnevaricatio, quae est causa irae. turos gloriam, quam habent filii Dei.
16. Omni omni imitatori fidei,
semini, id est, sive 7. Propterea sicut. Pendet sententia usque
Judaeo, sivegentili. Omnes enim possunt facile cre- legitur : sicut per unius delictum, etc.
 8

121 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. ~ EPIST. AD ROM. m

enun
mors, omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peecaverunt. 8. Usque ad legem
et ita in
regnavit mors ab
peccatum eratin mundo. 9. Peccatumautemnonimputabatur, cum lex non esset. Sed
Adse,
Adam usque ad Moysen etiam 10. in eosqui non peccaveruntll. insimilitudinempraevaricationis
;

delictum, ita et donum; sienimuniusdelictomulti

11, 12, 13. qui est forma futuri. 14. Sed 15. nonsicut
in plures
mortui sunt, 16. multo magis gratia Dei et donum 17. in gratia unius hominis. Jesu ChristilS.
abundavit. 19. Etnon20. sicutper unum peccatum, ita et donum nam judicium quidem ex uno ;
m
mors
condemnationem 21. gratia autem ex multis delictis in justificationem. Si enim unius delicto
;

vita
regnavit perunum, multo magis 22. abundantiam gratiaj et donationis et justitite accipientes, 23. in
condemna-
regnabunt per unum JesumChristum igitur sicut per unius delictum, in omnes homines
;
in
Dei per
tionem, sicet24. per unius justitiam in omnes hominesin justificationem vitce. Ita misericordia
peccatores
uniusjustitiam in omnes homines processit. 25. Sicut enim per inobedientiam unius hominis

CAPUT VI.

Vsque ad legem enim. Peccatum quidem inhis

8. A 18. In plures. Plures dicit, non ad numerum
etiam qui legem acceperant, fuit, sed non tantum, sed quia in vitiis plures. Adam enim per originale

quaktum prius per legales enim observantias mul- dedit mortem, Christus vero de aciualibus et ori-
;

ti salvabantur. ginalibus liberavit.

Peccatum enim. Aliter hic peccatum intelligit
9. 19. August. non sicutper
{ibid., cap. 15.) Et
quam superius. Peccatum enim hoc in loco signifi- unum. Ab Adam, in quo omnes peccavimus, non
cat praevaricationem legis, quae non imputabatur omnia nostra peccata, sed tantum originale tra-
cum non esset.
lex duximus. A Christo vero,inquoomnesjustificamur,
August. (De peccatorum meritis etremis., de-
10. non illius tantum originalis, sed etiam cseterorum
que Bap.parv. lib. i, cap. xi, tom. VII.) In eos non quaeipsiaddidimusremissionem consequimur. Ideo
peccaverunt, id est, qui nondum sua et propria vo- non sicut per unum peccantem, ita et donum. Nam
luntate, sicutille, peccaverunt, sed ab illo origine judiciumquod [al., quidem] ex uno non
delicto (si

peccatum traxerunt. remittatur)id est originali, in condemnationemjam

11. Lanfr. In simililudinem, id est, qui praeva- potestducere. Gratia veroexmultis delictis remis-
ricati sunt praecepta Dei, sicut Adam. sis, hoc est, non solum originali, verum etiam
om-
11. Quiest forma futuri. Adam forma Christi }} n ^ us c£e teris, ad justificationemperducit.
fuit. Quia sicut ille pater omnium secundum car-
20.Lanfr. Et non sicut. Aliter : etsi sicut pecca-
nem, sic Christus pater fidelium secundum fidem. donum, id est, utraque paria non sunt.
tum, ita et
Et sicut ex latere Adae, formata est Eva, sic ex late-
21. Gratia autem ex multis. Ordo est : Gratia
re Christi profluxerunt sacramenta, per quae salva-
autem in justificationem ex multis delictis.
tur Ecclesia.
22. August. (ibid.) Abandantiam gratise. Quidest
12. August. (Ibid.) Qui est forma. Quia in 1
autem abundantiam gratiae et justificationis et ju-
illo constructa est forma condemnationis futuris
stitiae accipiunt, nisi tantum peccatum
quod non eis
posteris qui ejus progenie crearentur.
Ambbos. Qui est forma futuri. Decrevit enim
13. in quo omnes peccaverunt, sed etiam quod addide-
Deusper unum (Christum) emendare quodperunum runt, gratia remissionis datur ?

(Adam) peccatum est, sicut in Apocalypsi Joannes 23. ln vita regnabunt. Et quid multo magis
est,

inquit : Agnus quioccisus cst a constitutione mundi. in vita regnabunt ; cum mortis regnum multo plures
14. Sednonsicutdelictum. Hocdixit, quiaformam in aeternam poanam trahat? Nisi intelligamus eos
unius Christi dixit unum Adam. Cinipsis [al., eos ipsos] in utroque dici, qui trans-
15. Lanfr. Sed non sicut delictum. Ordo : Quasi eunt ab Adam ad Christum, id est a morte ad vi-
diceret : quamvis Adam forma fuit Christi, majo- tam, quia in vita aeterna sine fine regnabunt, ma-
rem tamen vim habet donum Christi. Plus enim est gis quam in eis mors temporaliteret cum finereg-
vivificare quam occidere. nabit [al., regnavitj.
16. August. (ibid.) Multo magis gratia. Non ma- Lanfr. Per unius justitiam. Per justitiam et
24.
gis multos, et multo plures homines. Neque enim obedientiam Christi, vita omnium credentium justi-
plures justificantur quam condemnantur. Adam ficata est. Quia inde factus est hostia acceptabilis
quippe ex suo delicto reos genuit. Christus autem Deo pro peccatis omnium, quia justus et immacu-
etiam quae homines delicta propriae voluntatis ad latus sine peccato, et obediens fuit usque ad mor-
originale in quo peccaverunt [al., nati sunt], addi- tem.
derunt; gratiasua solvit atque donavit. 25. Sicut enim. Comprobatio et expositio supe-
17. Lanfr. In gratia unius hominis. Ingratia, id rioiis versus omnis enim inobedientia,
:
si tantum
est, propter gratiam. Gratiam autem hic vocat mala est, delictum et omnis obedientia,
: si tantum
perfectionem virtutum quam homo ille, a Verbo bona est, justitia.
Patris assumptus, per gratiam Dei habuit.
 123 R. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 124
cunstituti sunt multi, ita et 20. per unius obeditionem justi constituenturmulti.27, Lexautem subin-
28,
travit, ut abundaret
delictum. Ubi autein abundavit delictum, 29. superabundavit gratia, 30. ut sicut
rrgnavit peccatum in mortein, ita31, 32. ct gratia regnet 33. per justitiam invitam
aeternam, perJesum
Christum Dominum nostrum.
CAPUT VI.
Quid ergo dieetnus? Permanebimus in peccato, utgratia abundet? Absit Qui 1.
enim mortui suraus !

pmaibi quomodo adhuc viveinus in illo An ignoratis quia quicunque baptr/ati sumus in Christo Jesu,
.'

2". 3. in morteipsius baptizati sumus?4. Consepulti enim sumus cumillo

perbaptismum inmortem, ut
.jiiomodo Christus surrexita mortuis per gJoriam Patris,ita
et nos 5, in novitato vitaeambulemus. 6, 7. Si
emm cornplantati facti snmus 8. similitudini mortisejus, 9. simul et resurrectionis erirnus.
Hoc scientes
10. quia vetus homo noster simul crucifixus est, 1 1 ut destruatur
12. corpus peccati,
. et ultra non servia-
mus peccato. 13. Qui enim mortuus est, justificatus est a peccato. 14. Si autem mortui sumus cum Chri-
sto, credimus quia simul etiam vivemus cum Christo, scientes quod Christus resurgens ex mortuisjam
non montur, mors illi ultra nondominabitur. 15. Quod J«MJ©enim mortuusest, peccato, mortuus estse-
mel, qUodautemvivit,vivitUeo. 10. Itaetvos existimate vos mortuos
quidem esse peccato, viventes autem
Deo, in Christo Jesu Domino nostro. 17, 18. Non ergoregnet
peceatum in vestro mortaJi eorpore, utobe-
diatis coneupiseentiis ejus. Sed 19». neque exbibeatis membra
vestra 20. arma iniquitatis peccato sed |

exhibete vos Deo tanquam ex mortuis viventes, et membra vestra arma justitiae Deo. Peocatum enim
COMMENTARIUS.
2fi. Per unius obedientiam. Per obedientiamA 6. Ambros. Si enim complantati. Tunc nos feli-
Chnsti, justi sunt multi vel quia obedientia ho-
; citer dicit posse resurgere, si similitudini mortis
stiam comrnendavit. Vel quia obedientia ad mortem ejus fuerimus complantati, id est, si ixx baptismo
Christum perduxit. Fides autem mortis ejus, justi- omnia vitia deponentes, in novam vitam translati,
ficavit.
de caetero non peccemus.
27. Lexautem subintmviL Moris est divinarum 7 Lanfr. Si enim complantati. Alia ratio cur in
.

litterarum, ubi plures causae sunt, unam tantum morte ipsius baptizemur, complantati, id est, affixi,
saepe enumerare, sicut in hoc Ioco data est enim : vel adhaerentes.
lex, ut praedestinati ad vitam per legales observan- semel peccato morimur,
8. Similitudini, id est, si
tias salvarentur ;
autem ad mortem,
praedestinati siinilem resurrectionern habituri sumus.
per legis praevaricationem magis punirentur. Sed
9. Simul et resurrection w,subaudis; similitudini
illius causae hic tantum mentionem facit, per quam
ejus.
Judaeos ex accepta lege superbientes humiliare 10. Quia vetus homo, id est, nos in eo quod more
possit.
veteris hominis peccamus.
28. Ambros. Lex autem subintrdvit. Apostolus 11. Ut destruatur corpus peceati, id est, corpus
ostendit quid provenerit data lege, non quid lex ^ nostium in eo quod peccat.
fecerit. B 12. Corpus peccati. Omnia peccata simul appellat,
29. Lanfr. Superabundabit gratia . Quasidiceret: corpus peccati.
e Judsei vos putatis quod Christus gentibus plus Qui enim mortuus Ratio cur non ser-
!
13. est.
dimiserit, sed quibusdam vestrum plus dimisit, enim
viendum sit peccato. Peccato justificatio pe-
quos praevaricatores legis invenit. rit.
30. Ut sicut regnavit, id est, praevaluit. autem mortui sumus, id est, si revera
14. Si
31. Ita et gratia regnet, id est, praevaleat. Christus secundum carnem mortuus est nos pec- :

32.Ambros. Gratiu regnet. Regnat gratia per ju- catis omnibus mortui sumus, credimus, etc.
stitiam, si accepta remissione, justitiam sequa- 15. Lanfr. Quod enim mortuus est peccato, subau-
mur. dis humani generis delendo.
:

33. Per justitiam, scilicet Christi. 16. Ita et vos, pro itaque.
CAP. VI. — 1. Lanfr. Qui enim mortui sumus 17. Non ergo regnet peccatum t id est, concu-
peccato, seilicet, in baptismo in Christo Jcsu, id
;
piscentia peccati.
est, in fide Christi Jesu. 18.Ambros. Nonergoregnet. Mortale corpus di-
2. In morte ipsius, id est, sicut ille mortuus est cens, totum hominem signat, quia qui obediunt
semel, et semper vivit, ita et nos semel peccato peccato ruortales dicuntur. Anima enim quae pec-
moriamur, et in bene factis semper vivamus. cat, ipsa morietur, id est totus homo.
3. AmbROS. In morte ipsius. Cum baptizamur, 19. Neque exhibeatis. Non dicit corpora, sed
commorimur Christo; hoc est in morte ejus bapti- membra. Memhris enim ministratur, non toto
zari. Illie enim peccata moriuntur. corpore.
4. Lanfr. Consepulti enim. Designatio, quando et 20. Lanfr. Arma iniquitatu, id est, concugi-
cur in morte Christi baptizemur. scentiae.
5. In novitate, id est, a vitiis resurgamus.
 125 IN D. PAULI EPlST. COMiftfNT. - EPIST. AD ROM. 126

vobis non dominabitur non enirrt sub lege estis, sed sub gratia. Quid efgo? Peccabimus, quoniafh
; 2l, 22.
non sumus sub
sub lege, sed
gratia? Absit Nescitis quoniam cui exhibetis vos servos ad obediendum,
!

servi estis ejus, cui obeditis, sive peccati ad rnortem, sive obeditionis ad justitiam ? Gratias autem Deo
quod fuistis scrvi peccati obedistis autem ex cofde in eam formam doctrihaj, 23. in quam tfaditi estis.
;

Liberati autem a peccato, servi facti e\stis justitiae. 24, 25. Humanum dico, propter infirmitatem carnis
vestrae 26. sicut enim exhibuistis membra vestra servire immunditiae et iniquitati ad iniquitatem, scili-
;

cet implendam, ita nunc exhibetemembra vestra servire justitiae in sahctificationem, ia est,ut sancti'ficali

sitis. Cum 27. enim servi essetis peccati, liberi, id est, expertes fuistis justitiae. Quem ergo fructurti ha-
buistis tunc in nunc erubescitis? Nam finis illorum mors est. Nunc vero liberati a peccato,
illis in quibUs
servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, id est, fructus vestri operis est sancti-
ficatio, finem vero vitam aeternam. 28. Stipendia enim peccati, rnors. 29, 30. Gratia autem Dei, vita aeterna
in Christo Jesu Domino nostro.
CAPUT VII.

1. An ignoratis, fratres, (scientibus enim legem loquor)quia lex in homine dominatur, quanto tempore
vivit? Nam quae sub viro est mulier, vivente viro, alligata est legi :si autem mortuus fuerit vir ejus,

soluta est a lege viri. Igitur, vivente viro, vocabitur adultera si fuerit cum alio viro si autem mortuus
;

fuerit vir ejus, liberata est a lege viri ut non sit adultera si fuerit cum alio viro. Itaque, fratres mei, et
vos 2. mortificati 3. estis legi per corpus Christi, ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit, ut fructifi-

cemus Deo 4. Cum enim essemus in carne, passiones peccatorum, quae per legem erant, operabantur in
membris nostris,ut fructificarent morti. Nunc autem soluti sumus 5. alege mortis, in qua detinebamur,
COMMENTARIUS.
21. Non enim sub lege estis. Evidenter ostendit A aeternam dat.
quod concupiscentise peccatorum majorem vim ha- 30. Ambros. Gratia autem Dei. Hoc rationibus
bebant in Judaeis quam irt Christianis. his Apostolus demonstrare videtur. Aut est in
22. Auqust. (lib. De grat. et lib. arbit., cap. 12, Christo, aut in loge. Mortificata est enim lex per
tom. VII.) Non enim sub lege eslis. Non quia lex corpus Christi, ut illius sitis, qui a mortuis resur-
mala, sed quia sub illa sUnt, quos reos facit jubendo, rexit . Nam in aliis legibus idem videtur. Moritur enirn
non adjuvando. fg I homo alicui legi, ut jam alii vivat. Nam quan-

23. Lanfr. In quam traditi estis, id est, in qua diu vivit priori, alii vivere non potest. Prior enim

tradidistis vos Deo in die conversationis vestrae. adhuc dominatur. Mulier enim, vivens maritali lege
24. Humanum dico, id est, vile quiddam vo- viri sui, non potest vivere legi alterius viri.Alligata

bis praecipio, quod vim humanitatis nostrae non est enim viro suo. Nam si moriatur legi prioris
excedit. viri, alterius potest vivere legi. Igitur vivens mari-

25. Ambros. Humanum dico. Dum infirmitatem tali legi (scilicet vivente viro) non potest [/"., vivere]
carnis memorat, minus se significat exigere ab alterius legi viri. Si enim tunc fuerit cum alio viro;

homine quam dignum est circa Dei culturam. vocabitur adultera.

25. August. (ex epist. ad Anast. 144, tom. II). B CAP. VII. — 1. Lanfr. An ignoratis, fratres.
/lumanum dico^ quia plus dicendum aliquid fuit, Probare videtur quod lex Judaeorum fidelibus non
si jam illi facere [al. }
ferre] potuissent. Plus quippe est observanda. Non est enim data nisi ad adventum
servitutis debetur justitiae quam peccato. Nam pcenae Christi. Et est responsio. Quasi aliquis diceret :

corporis revocant ab opere peccati. Justitia vero sic cur dixisti in Christo Jesu, et non in observantia
amanda est ut ab ejus operibus etiam pcenae corpo- legis ?

ris nos cohibere non debeant. 2. Mortificati estis legi. Quasi diceret : nihil
26. (Ibid). Sicut enim exhibuistis. Quid est sicut debetis legi. Lex enim data est usque ad adventum
illud, ita et hoc ? nisi : qUemadmodum ad peccandum Christi.
nullus cogebat timor, sed ipsius libido voluptasque 3.Ambros. Mortificati cstis legi. Quoniam Sal-
peccati sic ad juste vivendum non vos supplicii
; vator corpus suum diabolo crucifigere permisit.
metus urgeat, sed delectatio justitiae urgeat. Idcirco per corpus Christi, salvos nos dicit fa-
27. Lanfr. Gum cnim servi. Ratio cur servire ctos.
justitiae eos oporteat. Aut enim justitiae, aut peccato 4. Lanfr. Cum enim essemus in came. Quasi ali-

servire necesse est. Sed cum servitur peccato, abest quis diceret : cur dixisti, ut fructificemus Deo,
justitia. Acquiritur fructus unde erubescitur quod ; fj
quasi non fructificaremus, cum legem carnaliter
est inconveniens. Justitiae igitur serviendum est. observaremus ? Ita, inquit, cum essemus in carne,
28. Stipeiidid. Causa cur liberati sint a peccato, id est, in carnali observantia, etc.
et cur servi facti Deo. Et est sensus peccatum : 5. A lege mortis, id est, quae sine ulla misera-
hoc stipendium, id est, hanc retributionem dat, mor- tione, peccantes interfici jubebat. Vel, quae passio-
tem scilicet. nes peccatorum, quaa mors animas sunt, [per Eu.
29. Gratia autem Dei, id estj virtus quae per P.] prohibitionem augebat.
gratiam Dei datur, vita aeterna est, id est, vitam
127 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 128
ita ut serviamus in novitate spiritus, id est, innovando spiritum fide et operibus boius, et non in vetustate
litterae, id cst, carnali observationc. Quid ergo dicemus? lex peccatum est? scilicet quia superius dixit a
legc mortis, vcl passioncs peccatorum, qux per lcgcm crant. Absit ! Sed 6. peccatum non cognovi, nisi per
legcm ; nam concupiscentiam, scilicet esse peccatum, nesciebam, vet non eram expertus nisi lex diceret :

Non concupisces. Occasione, id est, opportunitatc, autem accepta, peccatum, id est, fomes peccati, per
mandatum 7. operatum est in me omnem concupiseentiam. 8. Sine lege enim peccatum mortuum erat. 9.
Ego autem vivebam sine lege aliquando. 10. Sed cum venisset mandatum, peccatum revixit. 11 Ego
autem mortuus sum, et inventum est mihi £«J mandatum, id est, cognitio mandati, quod erat ad vitam,
scilicet scrvati, hoc esse ad mortem, scilicet non servati. 12. Nam peccatum, id est, fomes peccati, vel
diabolus 13. occasione accepta per mandatum, seduxit me, et per
quidem sancta, illud occidit. Itaque lex
et mandatum sanctum, et justum et bonum. Quod ergo bonum ? Absit Sed est, mihi factum est mors !

peccatum, ut appareat, scilicet in opere, vcl quia diabolus est, peccatum, per bonum operatum est mihi mor-
tem utfiat 14. 15. supra modum peccans peccatum, id est, per prxvaricationcm peccati, per mandatum.16.
:

Scimus enim quia lex spiritualis est, id est, spiritum nutriens; ego (causa cur peccatum operalum sit in eo
mortem) autera carnalis sum, 17. venundatus sub peccato. 18. Quod enira operor, 19. non intelligo 20 ;

non enim, expositio superioris versus, quod volo bonum, hoc ago sed quod odi malum, illud facio. Si :

autem 21. quod nolo illud facio, consentio legi, quoniam bona est .Nunc autem jam non ego operor illud,
sed quod habitat, inseparabiliter inhxret, in me peccatura, id cst, concupiscentia peccati. 22. Scio enim
quia non habitat in me, hoc est, in carne mea, bonum. 23. Nara velle adjacet mihi perficere autem ;

COMMENTARIUS.

6. Pcccatum non cognovi, id est, tantam vimA 15. Lanfr. Supra modum, id est, valde. Ordo :

concupiscentise antea non eram expertus, quantam ut peccatum, scilicet, auctum per peccatum, fiat
postea ;
quod cognovi esse prohibitura. "Vel, ne- supra modum. Peccans, id est, peccans ei, locutio-
sciebam concupiscentiam esse peccatum. nis modo quo qualitas vocatur quale, eo quod faciat

7. Ambros. Operatum est in me quae et quale.

legem transcendit. 16. Scimus enim. Probatio quod lex bonum est.

8. August. (Contra duas epist. Pelag. ad Bonifac. Omne enim spirituale, id est, spiritum nutriens,
lib. i, cap. 9, tom. VII.) Sine lege enim. Peccatum bonum est.
mortuum est,non intelligamus nisi tanquam non 17. AuguSt. (lib. LXXXIII Quxst., qusest. 66,
sit ; latet, non apparet penitus ignoratur, tan-
;
tom. IV.) Vcnundatus, id est, peccans pretio tem-
quam innescio quibus ignorantias tenebris sepul- poralium voluptatum.
tum. 18. Lanfr. Quod enim operor. Probatio quod ve-
9. Ambros. Ego autem vivcbam, sine timore, secu- nundatus est sub peccato. In tantum enim pecca-
rus quod non esset Deus judicaturus. tum dominatur, ut operetur quod non vult.
August. (De Verb. Apost. serm. 5, cap. vn,
10. 19. Non intelligo. Acceptum non habeo, sicut in
tora. X.) Sed cum venisset. Quid est, revixit pecca-Bpsalmo InteUige clamorem meum. :

tum? apparere ccepit, rebellare adversus me coe- 20. August. (tib. Serm. de temp., serm.45, cap. 6)
pit. Non enim quod volo, id est, nolo concupiscere, et
11. (ibid). Ego autem mortuus, id est, praevarica- concupisco.
tor factus sum. 21. Lanfr. Quod nolo. De concupiscentia hoc
12. (Quxst. 83 lib., quaest. 66, tom. IV.) Nampec- intelligendum est. Quasi diceret : vellem cavere
catum. Quod autem ait : Fefellit me peccatum, concupiscentiam, et non possum.
occasione accepta per mandatum ; sive quia suasio Per ablationem unius contrarii
22. Scio enim.
delectationis ad peccatum vehementior est, cum more suo probat alterum. Quia in religione chri-
adest prohibitio, sive quia etiam si quid homo fece- stiana, immediata sunt bonum et malum. Omnis
rit secundum jussa legis, si adhuc non sit fides, enira horao,secundum religionem christianam, aut
quae integra est, vult sibi retribuere, non Deo, et bonus, aut malus est.
superbiendo plus peccat. 23. Nam velle adjacet. Probatio quod bonum
13. Ambros. Occasione accepta. Peccatum dicit non habitet in carne sua. Omne enira bonum quod
diabolum, qui invidens homini, quem habebat C in homine est, aut bona voluntas, aut bona opera-
provisum per legem exarsit, ut illi legem inverte- tio. Sed velle, inquit, bonum non est in carne mea.

ret, qui ante legem quasi mortuus erat, quia ab Ex vicinitate enim animae adjacet, id est vitium
illusione cessabat. sibi est. Perficere autem bonum, id est operatio-

August. (Beda. in cap. 8, ad Rom.) Supra

14. nem bonam non invenio in ea habitare. Non igitur
modum peccans. Quiaetiam et praevaricatio.Quando bonum mihi, id est carni meae non enim quod ;

enim delinquebat sine mandato, minus erat. volo Quasi diceret bonum non invenio habi-
: :

Quando deliquit per mandatum, excedit modum. tare, sed malum quod ago.
 ; .

129 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD ROM. 430

bonum, noninvenio. Non enim quod volo bonum, hoc facio; sed quod nolo malum, hoc ago. 24. Si au-
tcm quod nolo, illud facio; jam non ego operor illud, 25. sed quod habitat in me, peccatum. 26. Inve-
nio igitur27. legem, «83 28. volenti mihi facere bonum, (causa cur dixerit volenti,) quoniam mihi ma-
lum adjacet 29. condelector enim legi Dei secundum interiorem hominem
:
video autem 30. aliam :

legem in membris meis, repugnantem 31. legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati,
quje est in membris meis. 32. Infelix ego homo ! quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei

per Jesum Christum Dominum nostrum. Igitur ego ipse mente servio legi Dei ; carne autem, legi peccati.

CAPUT VIII.

Nihil ergo nunc, id est, in hoc lempore gratix, damnationis est iis qui sunt in Christo Jesu, id est, in

fidc et memoria non secundum carnem ambulant 1,2. Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu,
ejus, qui
id est, in gratia Christi Jesu, et memoria ejus, liberavit a lege, id cst sutisione, peccati et mortis.
3. Nam quod impossibile erat legi, in quo infirmabatur per carncm, Deus
Filium suum mittens in
similitudinem carnis peccati, 4. 5. et de peccato damnavit peccatum, id est, vim concupiscentix, in carne,
scilicet fidclium, ut justificatio legis impleretur in nobis, id est, quia lex promittebat, qui non secundum

carnera id est, carnales observantias, vel desideria carnis, ambulamus, sed secundum spiritum, id est, spi-
ritualem intelligentiam, vel opera spiritus. 6. Qui enim secundum carnem sunt, quae carnis sunt sapiuntJ
qui vero 7. secundum spiritum sunt, quae sunt spiritus sentiunt. {Ratio cur non ambulent secundum car-
nem, sed secundum spiritum). Nam prudentia carnis, mors est; prudentia autem«$4spiritus, vita et pax.
Quoniam sapientia carnis inimica est Deo 8. Legi enim Dei non est subjecta, necenim potest. Qui autem
:

in carne sunt, Deo placere non possunt. Vos autem in carne non estis, sed in spiritu si tamen Spiritus :

Dei habitat in vobis. Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus. Si autem Christus, id
cst amor Christi, in vobis est, 9. corpus, id est concupiscentia corporis, scilicetvestrum, quidem mortuum

est propterpeccatum, in se deletum, spiritus vero vivit propter justificationem,zd est, propter opera justU
tix qux exercet. Quod si spiritus ejus, qui suscitavit Jesum a mortuis, habitat in vobis; qui suscitavit

COMMENTARIUS.
24. August. (lib contra duas epist. Pelag. adAquse est spiritus vitae, per gratiam Jesu Christi et
Bonif., q. I, c. 10, tom. VII) Si autem quod nolo. per memoriam ejus liberabit eos a lege peccati et

Ideo consentio legi quod non vult. mortis, id est, ne secundum carnem ambulent.
25. Ambros. Sed quod inhabitat. Ipsa enim pec- 3. Nam quod impossibile. Ratio cur dixerit in
cati corruptio, per conditionem offensionis ma- Christo Jesu. Quasi diceret : impossibile erat legi
net in corpore. per carnales observationes liberare a suasione pec-
26. Lanfr. Invenio ergo. Concludit quod supe- cati et mortis; sed misit Deus Filium suum in simi-

rius quserebatur et probatum est, legem esse bo- litudinem humanae carnis, quee peccati concupiscen-
num, tamen bonum velit.
si tiis saepe vexatur, ut memoria incarnationis ejus,
Legem Ordo
27. invenio legem bonum, mihi
: suasiones peccati a fidelium carne repelleret.
volenti facere bonum. Quasi diceret si bona ago, : 4. De peccato damnavit. Peccatum hicvocat cor-
lex mihi bona est si vero mala, lex mihi mors est.
; pus Christi, quod fuit hostia pro peccato, sicut alias
28. Volenti mihi. Voluntas animse est, quae in eum qui non noverat peccatum, peccatum pro nobis
Deo bonum vult facere, ut malum expellat, quod fecit.
5 AmbROs De P eccato Christus cura a P eccato
sibi adjacet ex vicinitate carnis. - - - '

quod peccavitm carne Sal-

est Satanas.crucifigitur,
29. Condelector. Hic aperte exponit qu* superius B vatons q- uo P eccato damnatus est, amisso domimo
multis modis obscure dixit, et maxirae superiorem '

„fllwl1w . retentarum animarum.

versum. ^.
6 AuGUST (De verb AP osL serm 7 c 9 Q ui
Aliam legem. Aliam legem hic vocat, horta-
30. - - - - ' - )

enim ^cundum carnem. Secundura carnera ambu-

menta concupiscenti» qu* quasi imperat homini
;

l are es * carnalibus concupiscentiis consentire.

»

mex. Mens jubet a malis discedere

31. Legi tnentis 7. (ibid.) Secundum spiritum. Secundum spiritum
ctbona facere, et h&c est lex ejus. ambulare, est adjuvari in mente spiritu, et concu-

32. Auoustinus. (De verb. apost. serm. 6, c. 12, piscentiis carnis non obedire.
tom. X.) Infelix ego homolSic, sic liberaberis a cor- 8 (ibid., cap. 10) Legi enim Dei. Hoc non potest,
pore mortis hujus, ut mortale hoc induat immor- sed prudentia carnis non potest vitium non potest, ;

talitatem,etcorruptibile hoc induat incorruptionera. non natura. Quomodo si diceres claudicatio rectae :

CAP. —
1. Ambros. Lcx enim spiritus.
VIII. ambulationi non est subjecta. Nequc enim potest,
Quia prior lex ab errore malo imbuit. Hrec autera pes potest [sed], claudicatio non potest.
cura nec in corde peccare dicit debere, lex spiritus 9. (August. ex Tract.inpsal. 85, sub. med., tora.

vocetur, ut totum faciat hominera spiritualem. Q VIII) Corpus quidcm. Corpus nostrum cemparatum
2. Lanfr. Lex enim spiritus. Causa cur non se- quod futurum est,
illi invenitur mortuum, quaravis
cundum car nem ambulant. Memoria enim legis Dei adhuc habens animam
 181

Jesum Christura
B. LANFRANCI CANTUAR. AROHIEP.
a mortuis, vivificabit et raortalia corpora vestra, propter
m
inhabitantem spiritura ejusin
vobis. Ergo. frutres, s pi nhn debitoressumus
non carni, ut secundumcarnem vivamus Si enim secundum
carnem v.xer.t.s, monemini si autem spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis. 10.
:
Quicunque enim
Spint.i Dei aguntur, iisunt iilii Dei. < Non enim accepistis, sirut Judwi in monlc Sma.spiritura servitu-
I .

t.siterum m timoro.sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, 12, 13. in

quo clamamus Abba (Pater) :

Ipse emraspmtus testimonium reddit spiritui nostro quod suraus filii Dei Si
autem filii, et hreredes 14 .

ha-redes quidem Dei, cohaeredes autem Christi si tamen compatimur, id csl, adversa in Chlyfo ;

susttncamus, sicut ipse pro nobis, ut et conglorificemur. Existimo enim quod non sunt condi-n*
passiones hujus tempons ad futuram gloriam, scilice.t oblincndam, qu* revelabitur in nobis 15
Nam exspectatio creatura revelationem filiorum Dei exspectat, 10, 17. Vanitati enira creatura
«5-subjecta est, non volens, 18. sed propter eu.n qui subjecit cam in spe, quia et ipsa creatura libera
bitur a servitute corruptionis in libertatem
gloriaj filiorum Dci. Scimus enim quod 19. omnis creatura
ingemiscit, saliccl pro vanitatc quam patitur, id cst,
cum magno conatu opcratur td boni auod operatur, et
partunt usque adhuc Non solura autem illa, sed et nos ipsi
. primitias spiritus habentes, id cst, qui primi
bpintumsanctum accepimus et ipsi intra nos gemimus, adoptionem filiorum
;
Dei exspectantes, 20 rederap-
tionem corpons nostri 21 Spe enim salvi facti sumus Spes
. . autem qu* videtur, non est spes nam quod .
;

COMMENTARIUS.
10. L.V.NFR. Quicunque enim. Probatio quia factaA 17. August. (lib. LXXXUI quxsl. qua*t 67)
canus raortmcantes ivant. Filii enim Dei sunt,
VanitatienimMomo quippe sponte peccavit, sednon
quos vivere haud dubiura est sponte damnatus est. Peccatura itaque spontaneurn
11. Xon cnim acccpistis. Probat eos qui spiiitu
fuit contra, praeceptum facere, veritatis. Peccati ;

Dei aguntur esse filios. A\on enim, inquit, spiritus, autem

pcena, subjicit fallaciae. Non enim [al., ergo]
quem accepistis, servos vos fegit. Oranes namque sponte vanitati
creatura subjecta est.
cultores Dei, in quocunque tempore, aut servi fue-
18. (Jbid.) Sed propter eum. Propter eum qui
runt, ut Judgci, aut filii, ut Christiani. Unde in subjecit eam in spe, id est, propter ejus justitiam
Evangelio Dominus dicit Jam non dicam vos servos,
:
atque clementiam, qui nec impunitum peccatum
sed amicos, etc.
relinquit [al., rcliquit], neque insanabilem voluit
12.August. (Deverb. apost., serm. 13, cap. 14.) esse peccantem.
Jn quo clamamus : Abba, (Pater). Ipse huic voci ct
19. August. (Contra
Priscill. et Origen., ad con-
animo, quo clamamus Abba, Pater, spiritus Dei
:
sult. Oro.
tom. VI.) Omnis creatura. In uno-
c. 8,
testimonium dat, dum manet in nobis hsrens.
quoque homine omnis creatura intelligi potest,quia
13. August. In quo clamamus Abba Pater. Ut :
rationalis in illo est, quam angeli habere creduntur
rumque volu.t Apostolus dicere, quia videbat lapi- B sensualis, cum
bestiis ; vitalis privata sensu, cu.n
dem angularem, quem, reprobaverunt, qui recipit arboribus. Nara in nobis sine sensu nostro fiunt cor-
utrumque parietem etiam de diverso venientium poris incrementa.
[al., venientem]. Hinc circumcisio, hinc pra?putium
20. Lanfr. Redemptionem corporis. Vere exspecta-
inde Abba, inde Pater. mus redemptionem corporis, quia speramus quod
14. (lib. LXXXIII quxst., q.75,tom. IV.) Hxredes est. Ubidicitper patientiam exspectamus,speramus,
quidem Dei. Si quasratur quomodo simus haeredes quia spe salvi facti sumus, et hoc probat, quia quod
Dei, cum haereditas morte decessorisfirma teneatur, non videmus, speramus, scilicet a Deo promissum;
respondetur : Cum venerit guod pcrfcctum est, aufe- sed redemptio corporis est promissa. Probat, quod
retur quod ex parte est. Ita nobis quodammodo non videmus speramus, quia quod videmus non
moritur Pater in asnigmate, et idem ipse fit hasredi- speramus. Et hoc probat, quia visio nostra non est
tas, cumfacie ad faciem possidetur [al., videtur.].
spes. Et hoc probat, quia spes quse videtur non est
15. Lanfr. Nam exspectatio. Probat gloriam fi-
spes, quia nulla visio, spes est. Et hoc probat, quia
liorum revelandam ab auctoritate totius Ecclesia?, quod videt quis, quid sperat? Quia nullus videns
quam creaturam hic vocat, sicut alias Si qua nova sperat. Vel ita
, _
:
* 1 :utrum vaoj;
--—-—»•«.__ ,v, U,iiiuo ICIIUIIIUUUIICIII
exspectemus redemptionem? 1 1

creatura in Chnsto. Et Jacob : Ut simus initium ali-

C Respondetur, vere, quia speramus quod spe salvi
quod creaturz cjus. Quasi diceret Ecclesia Christi facti sumus. Ita explicat
:
: si speramus, exspectaraus
exspectat revelan sibi gloriam filiorum Dei, id est,
quod est Si autem quod non videraus speraraus,
:

Bocietatem habere cum angelis Dei. per patientiam exspectamus (assumptio) sed spera-
16. Vamtati enim. Quasi quis diceret Ecclesia : mus quod non videmus. Et hoc probat quia quod
quae tantam exspectat.onera habet, cur vana cogi- videtur, non speratur quod est; spes autera qua. vi-
tat? Cur vana nonnunquara desidcrat? Ad hoc re- detur,nonestspes. Ethocprobat; namnullus videns
spondet non volens hoc patitur. Sed ita placuit
:
sperat quod est; nam quod videt quis quid sperat?
Deo, qu.a vanitat. eam subjecit, dans eis spem quia 21 Spe enim. Quasi aliquis diceret nonne qui
.
:

quandoque hberabitur a servitute vanitatis et cor- Deo serviynt, etiam in hac vjta a vanitate et cor-
ruphon.s^cumdatasibifueritlibertasgloriajquam ruptione liberantur? Huic objectioni respondet
filu Dei habent.
Apostolus, dicens :
Spem habemus ut in ajterua vita
 133 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD ROM. 134

videt quis, quidsperat? Si autera quod non videraus, speramus, per patientjara exspectaraus. 22. Simi-
liter autem et Spiritus adjuvat infirmitatem nostram nam quid oremus sicut oportet, nescimus 23. ; :

Sed ipse Spiritus postulat, id est, postularc nos facit, pro nobjs geinitibus inenarrabilibus. Qui autem
scrutatur corda, id est Deits, scit quid desideret, id est desiderare faciat, Spiritus, quia secundum Deum
postulat pro sanctis, id est, postulare facit sanctos. Scirnus autem quoniam diligentibus Deum 24. omnia
cooperaotur in bonum, scilicct spiritus, iis, qui secundum propositum, idest prsedestinationcm Dei, vocati
sunt sancti. 25. Nam quos prsescivit, sciticct fieri imaginisDeus Pater, et praedestinavit 26. conformes
SO filii primogenitus in multis fratribus. Quos autem 27, 28. prgjdestinavit, hos et voca-
sui, ut sit ipse

vit et quos vocavit, hos et justificavit

; quos autem justificavit, illos 29. et glorificavit. 30. Quid ergo
;

dicemus ad haec ? Si Deus pro nobis, quiscontra nos? 31. Qui etiam proprio Filio suo non pepercit, sed
pro nobis omnibus tradidit illum, quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit ? Quis accusabit
adversus electos Dei? Deus qui justificat, quis est qui condemnet? Christus Jesus, qui mortuus est, imo
qui et resurrexit, quiest ad dexteram Dei, qui etiam interpellatpro nobis. Quis ergo nos separabit a cha-
ritate Christi ? Tribulatio ? An angustia ? An fames ? An nuditas ? An periculum ? An pcrsecutio ? An
gladius ? 32. (Sieut Quia propter te mortificamur tota die, aestimati sumus sicut oves
scriptum est ; 33.
occisionis.) Sed in his omnibus superamus, propter eum 34. qui dilexit nos. Certus sum enim quia
neque 35. mors, neque 30. vita, neque angeli 37. neque principatus, scilicet malus, neque virtutes,
sciticet malse, ncque instantia, scilicet bona, vcl mala, neque futura, id cst bona, vel mala, neque

fortitudo, idestvis, neque altitudo, id est promissio altitudinis, neque profundum id est comminatio ;

humiiiationis neque 38. creatura, bona, vel mala, alia poterit nos separare a charitate Dei, quae est,
scilicct qaam habemus per Christum, in Christo Jesu Domino nostro.

CAPUT IX.

1.Veritatem dico (ne quis diceret deprimerc se legem,quia inimicaret Judseis. In Ohristo, non mentior,
testimonium mihi perhibente conscientiamea2. inSpiritu sancto,quoniam tristitia mihiraagnaest, etcon-
tinuus tfitfdolor cordi meo. 3. Optabam enim ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis, qui

COMMENTARIUS.
liberemur, sed nondum in hac vita libernti sumus. A 28. August. (De verb. aposl., serm. 16, cap. i,
22. Simititer. Quasi diceret : sicut spes roborat 10). Prsedestimvit. Praedestinavit nos Deus, ante-
pusillanimitatem nostram, ita et spiritus adjuvat quam essemus ; vocavit autem, cum aversi esse-
infirmitatemnostram, insinuans nobis quid facere mus; justiflcavit, cum peccatores essemus ;
glori-
debeamus. ficavit, cum mortales essemus.
23. August. (Lib. i contra Maxim., fere initio, 29. Lanfr. Gloriftcavit. Hoc nondum factura est,
tom. VI.) Sed ipse spiritus postutat. Sic dictum est ged fiet in futuravita.
gcmitibus interpellat, ut intelligeremus, gemitibus 30. Q u id crgo dicemus, id est, quas dignas gratias
interpellare nos facit. Adest enim nobis [at., vo- referemus Deo pro his tantis bonis ?
bis], et infundendo charitatem in nobis, facit inter- 3
Quid Hiam
, Quagi dicat non golum dat pm .

pellare nos gemitibus. nobis Deus non timere adversarios, 6ed etiam dat
24. Lanf. Omnia cooperantur. Quasi diceret :

nobis omnia? sicut iUum dedit nobis

non solum orationis cooperator est Spiritus sanctus 3, An g[adius ? SubaudiS) nihil hf)rum
in his qui dihgunt Deum, sed etiam bonorum qute „„ „. . . . . _..
_ , . • 33. Sicut scriptum -st. Ethoc probat.
*
fiunt ab eis. .

oc j- R 34.Propter
^ eum, ld est propter eius amorem.
Nam
•

25. H7 t>
quos. Responsio curdixentpropositum.*»
-4. -t v jf*° Si
Et est ordo : nam quos preescivit conformes fieri
35 - Mmid
est comminatio mortis.

imaginis filii sui, id est futuros imitatores vestigio- ^ 0, I^°i 1( * es ^ promissio vita;.

rum Jesu Christi, et prsedestinavit ; ita ut ipse pri- 37. Angeli, scdicet, mali.
mogenitus sit in multis fratribus, id est, principa- 38. Ambiios. Ncquc crcatura. Nec si artcetsubli-
tum habens in collegio sanctorum. mitate astutice suae, aliam fingat creaturam ad ho-
26. August. (Lib. Dc dono persev.. cap. 14.) ram, sicut finxerunt Jamnes et Mambres coram
Prxdeslinavit. H<ec est praedestinatio sanctorum, Pharaone.
praesentia [al., prsescientia] scilicet, et praeparatio CAP. IX. — - 1. Lanfr. Ycritatem.Qiia.si quis di-
beneficiorum Dei. ceret : qui quondam Ecclesiam Dei persequebaris,
27. Augost. (Lib. xii De civit. Dei, cap. \b).Con- quomodo nunc ita loquens ? Incessanter inquit,
formes fteri. secundum hominera interiorem
Potest doleo quod fecerim.
intelligi. Unde nobis alio loco dicit Reformamini : 2. In Spiritu sanclo, id est, per Spiritum san-
in novitate mentis vestrse. Potest et sic accipi ut ctum, quem inse habet, aquosibi veritas inspiratur.
nos illi efficiamur immortalitate conforraes. Quod 3. Optabam cnim. Exponit cur doleat, videlicet
ad ipsam resurrectionem pertinet, secundum quod G quo tempore persequebaturEcclesiam Christi, opta-
primogenitus utique a mortuis est. bat esse alienus a Christo et hoc bono zelo fecisse :
 .

13j b. lanfranci cantuar. archiep. m

sunt cognati mei secundum carncm, quisuntlsraelitae, quorum adoptio estfiliorum, idest qui cstadoptali
sunl in filios,et\. gloria, et testamentum,etlcgislatio,et obsoquiumetpromissa: quorumpatres,etexqui-
bus ost Clnistus sccundum carnem, qui est super omnia Dcus bencdictus in saecula. Amen. Non 5, 6.
autom quod cxciderit vcrbum Dei. Non cnim omnes qui oxlsrael sunt, scilicet sccundum carncm, ii sunt
7. Israelitse, neque qui scmen suntAbrahae, 8. omnos filii, sciliccl secundum carnem ; 9. sedinlsaacvoca-
bitur tibi scmen, scilicct hxrcditatis, id est, non qui filii carnis, hi filii Dei sed qui ; filii sunt promissio-
nis, acstimantur inscmine, scilicet spiriluali, id cst, cjualcs promisisli, sunt justi videlicel. Promissionis
enim verbum hoc est secundum hoc tc.mpus futuri anni, hac dic veniam, et erit Sarae filius. 10. Nonso-
;

lum autcm illa, II. 12. sed et(/ioc probal quia non omncs filii carnis,fiiii sunt Dei) Rebecca ex uno con-
cubitu habens, Isaac patris nostri. Cum enim nondum nati fuissent, aut aliquid boni egissent autroali,
(ut secundum electioncm, id cst gratiam propositum *m Dei maneret, j)ropositum Dcifuit Jacob prxfcrre
,

Esau fratri suo.) non ex operibus, sed ex vocante, id est ex gratia vocantis, dictum est ei Quia major :

serviet minori, sicut scriptum est Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Hoc testimonium esl in Malachia
:

propheta, cap. i. Quid ergo dicemus ? 13, 14.Nunquidiniquitasapud Deum? Absit!15. Moysi enim dicit :

16. Miserebor, cujus misereor; et misericordiam praestabo, cujus miserebor. Igitur non volentis, neque

COMMENTARIUS.
indicat pro fratribus suis, quorum legem in praedi-Asunt electi, alii reprobi ; nam neque ex operibus
catione Evangelii destruere videbatur. patris, aut matris, quia ex uno concubitu sunt ; et

4. Augupt. (ex lib. xn cont. faus. Manichcum suis non, quia nondum aliquid fecerant, quia nati

cap. 3, in med.) Et gloria. Et quaegloriaeorum, nisi non erant.

praecipue illa quia credita sunt illis eloquia Dei. 11. August. (epist. 105 ad Sixtum jwesbyt., sub
Jam vero testamenta cur dixit ad Israelitas [al., finem, tom. II) Sed et Rebecca.Qao pertinet [al., per-
praecipue pertinere], nisi quia et Vetus Testamen- tinuit] ut abderet ex uno concubitu, nisi ut non so-
tum illis est datum, et Novum in Vetere figura- lum de suis, neque de parentura meritis, sed nec de
tum ? ipsius, id est, unius patris mutata forte in melius
5. Lanfr. Nonauicm quod exciderit. Superius di- voluntate gloriatur [al., gloriaretur] Jacob dicens

xit quia promissa aeternae haereditatis facta sunt Ju- ideo a creatore se dilectum, quiapater ejus quando
daeis. Sed quia Jud;ei magna ex parte Christo non cum seminavit melioribuslaudabilior moribusfuit?
crediderunt, videbatur verbum Dei non esse comple- Ex uno,inquit,concubitu
fuit unumtuncadeossemi-

tum. Ad hoc respondet Non autem excidit : nandosmeritumpatris,unum adconcupiscendos [al.

ver-

bum Dei. Verbum Dei excidere, vel excedere est, concipiendos] matris meritum et cum eodem [al., ;

non implere promissa. Bexeodemjpatre, eademmatre, uno concubitu ante-

6. August. Nunquid cxdderit vcrbum Dei. Quo- quam aliquid egissent boni aut mali, alterum Deus
niam dixerat dolorem habere se cordis continuum, elegit, alterum odit. Intelligat Jacob ex illa massa

causa incredulitatis eorum ; nunc consolabatur iniquitatis originalis, ubi fratrem, cum quo habuit
se, enim lege invenit, quia non omnes qui ex omnem causam, videt per justitiam meruisse dam-
Israel vel Abraham sunt credituri. Minuit ergo do- nari, non nisi per gratiam se potuisse discerni.

lorem inveniens hoc olim praedictum. Quorum ado- 12. Lanfr. Sed et Rebccca. Ordo Rebeccahabens :

ptio ad Galatas dicitur Cum venit plenitudo :tempo- filios, ex uno concubitu Isaac.
ris misit Dcus Filium suum ut adoptioncm filio- 13. Nunquidiniquitas. Iniquitatis videbatur esse

rum rcciperemus. Esau non peccantemreprobasse. Neque tamen hanc

7. Lanfr. Israelitx. Non omnes fuerunt Israelitae magnam et arduam quaestionem solvit.

qui fuerunt sub cultura Dei et observantia legis. 14. August. (ibid. paulo ante) Nunquid iniquitas.
Quidam enim transierunt in ritus gentilium et cul- Cum enim dixisset, absit utsit iniquitasapudDeum!
turam idolorum sicut tempore Jeroboam maxiina Itaque [tanquam] ei
;
dicemus Unde hoc ostendis,
:

pars eorum, hoc significante Deo, quod in adventuCcum asseras Non ex operibus, sed ex vocante di-

Christi quidam essent credituri, et maxima pars ctum est Major serviet minori ? Moyses enira, ; in-

eorum in infidelitate reraansuri. quit, dicit.

8. Omnes filii. Filios vocat liberos ex legali con- 15. Lanfr. Moysienim. Nonrespondetquaestioni;
jugio procreatos, sicut ad Hebraeos : Ergo adulte- sed superiori sententiae, qua dictum est Jacob di-
rini nonet filii cstis. Ii soli Patris haeredes sunt. lexi, etc

9. August. (lib. xvi De civ. Dei, cap. 32). (Sed 16. Miserentis. In Jacob, inquit, potest videri,

in Isaac) Exponens Apostolus quid sit in Isaac vo- quia neque voluntas, neque vita salvat hominem ;

cabitur semen, inquit Nonfilhsuntcarnis, hi sunt

: sed misericordia Dei, qua bona voluntas et bona
filii Dci. Sed filii
promissionis deputantur in scmine. opera inspirantur.
Ac per hoc filii promissionis, ut sint semen Abrahae 16. Miserebor, etc. Probat quia dilexit Jacob,

in Isaac, in Christum vocante gratia congregan- quia omnes dihgit secundum propositum, id est,

tur. gratiam ; nam dicit : Miserebor, etc.

10. Lanfr. Non solum autem. Vel non solum illi

137 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. 133
currentis scilicel ut salvetur, sed miserentis est Dei. Dicit enim 17. Scriptura Pharaoni : Quia in hoc
ipsum excitavi te, ut ostendam in te virtutem mcam : et utannuntietur nomen meum inuniversa terra.
Gonciusio utriusquc quicstionis . Ergo cujusvult miseretur,ct quemvult indurat.Dicis itaque mihi 18,19. :

Quid adhuc quaeritur? voluntati ejus quis resistit? 20. homo, tu qui es, qui respondeasDeo? Nunquid
dicit figmentum ei qui se finxit : Quid mefecisti sic ? An non habet potestatem figulus luti ex cadem massa
facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contuincliam? 21. Quod si Deus volens ostendere
[scilicet infuturo sxculo) iram, et notam facere potentiam suam, sustinuit in niulta patientia vasa iraj

apta in interitum, ut ostendcret divitiasgloriicsupein vasa misericordia quae praparavit ingloriam.Quos 1

et vocavitnos non solum ex Judaeis, sed etiatnex gentibus Probat quia vocavitex rjentibus, sicutinOseedi-
citur, c. i., Sicut in Osee dicit 22. Vocabo non plebem meam, plebem mcam et non dilectam, dilectam;
: ;

et non misericordiam 5§«$ consccutam,misericordiam consecutam. 23. Et erit,in loco,ubi dictum esteis :

Non plebs meavos, ibi vocabuntur fdii Dei vivi. Probat quodex Judxis vocavit, quia testatur Isaias, c. i.
Isaias autem clamatpro Israel, pro convcrsionelsrael 24. Si fuerit numerus filiorum Israeltanquam arc-
:

na maris, 25, 26. reliquia? salvso fient. 28.Verbum (vel verbum Chrislum brevialum, sicut illud ; M i-
'27,

nuisti eumpaulo minus ab anrjelis) enim consummans, et abbrevians, id est prxcepla legis, in sequitate
quia verbum breviatum faciet, scilicet jubebit ofoermr;',Dominussuperterram,etsicutpraedixit Isaias: 29.
Nisi Dominus sabaoth reliquisset 30. nobis semen, sicut Sodoma facti essemus, id est penituspericlitati
et sicut Gomorrha similes fuissemus. Quid ergo dicemus ? Conclusio quod dicit Ex gcntibus vocavit, quod :

gentes, quce non sectabantur justitiam, apprehenderunt justitiam; justitiam autem, quse ex fide est.
Israel vero sectando legem justitiae, id cst carnales observationes, qusc pcr ftdem justificantur, in le°-em
justitiae non pervenit. Quare ? Quia non ex fide, scilicet putabant hominem justificari, sed quasi ex
operi-
bus 31, offenderunt enim in lapidem offensionis, 32. sicut scriptum est Ecce pono in Sion lapidem
: :

offensionis, et petram scandali, et omnis qui credit in eum, non confundetur.

COMMENTARIUS.
17. Scriptura. Quamdam tantum utilitatem ex^ 23. Et crit in loco. Judaei per multas nationes
induratione infidelium provemre ostendit ; neque etiam ante adventum Christi spnrsi erant; a qui-
probat tamen quod iniquitas non fuerit Esau re- bus dicebatur saepe gentibus quia plebs Dei non
probasse. essent.
18. August. (ibid.) Quid adhuc queritur? Hoc est 24. Si fueril. Probatio quia vasa misericordiaa ex
enim dicere : Quid de nobis fit querela quod Deum Judseis a Deo vocata sunt, fuerit; inusitata trans-
offendimus male vivendo ; cum illius voluntati ne- latione ita reperiatur populus tuus Israel
: Si fuerit
rco possit resistere, quinosobduravit misericordiam quasi arena
maris, reliquae convertentur ex eo:
non proestando? consummatio abbreviata mandavit justitiam; con-
19. Lanfr. Quidadhucqucritut ? Audito hoc ver- summationem enim et abbreviationem Dominus
bo, quem vult indurat, interrogare poterat carnalis Deus exercituum faciet in medio omnis teme.
homo,etvoluntatibusvivens,adversusDeummurmu- 25. Reliquix, id est, viles pauci, qui denumero
rans, et divinae voluntati non vitio suo deputans infidelium impiorum regnabunt.
quodtalissit: Quid adhucdisputatur? Intelligoquod 26. Ambros. Reliquix saliw ficnt. Recedentibus
sequitur. Nihil valet contra vitia labor meus, inu- Judaeis a merito et promissione patrum.hi reliquia?
tilis est industriamea. Talis cro qualem me DeusBsunt, qui in fide persistunt.
volucrit esse. Voluntati enim ejus quis resistct? 27. Verbum cnim. Quoniam.sublatis omnibuscar-
20. August. (ibid.) homo, tu quis es. Satis sit nalibus legis observantiis, sola fides est
posita ad
interim ex Christiana iide [at., Christiano ex fide], salutem.
adhuc viventi, et nondum cernenti quod perfectum 28. Lanfr. Yerbum cnim. Verbum consummans
cst, sed ex parte scienti nosse vel credere quod vocat dilectionem Dei, et proximi, per quam salvati
;

nemincm Deus liberet nisi gratuita misericordia sunt plures sine legalibus observationibus.
per Dominum nostrum Jesum Christum ;
et nemi- 29. Ambros. Xisi Dominus sabaoth. Salvatorem
nem damnet nisi sequissima veritate per eumdem relictum nobis dicit ad suffragium vifee, quem ab
Dominumnostrum Jesum Christum Cur autem po- initio Dominus nasci decrevit; quem idcirco semen
tius illum quam illum liberet, scrutetur qui potest dicit, quia per ipsum reparatum est genus huma-
judiciorum ejus tam magnum profundum; verum- num.
tamen caveat prscipitium. 30. Lanfr. Nobis semcn. Semen vocat apostolos
21. Lanfr. Quod si Dcus volcns. Causam reddit et primitivam Ecclesiam.
cur infideles obdurentur, vedelicet ut, per patien- 31. Offcndcrunt. Causa cur non pervenerunt in
tiam tribulationis ab illis illatae, fideles coronentur, G legem cur non credant
justitirc, et hominem justiii-
retribuente Deo in futuro. cari ex fide.
22. Vocabo non plcbcm. Probatio quod vasa mi- 32. Sicut scriptum cst, subaudis, in quofidaa?mu-
sericordiae ex gentibus vocaverit Deus. Gentcs enim latio. Zelo bono nos temulantur, si nesciuntquid
non plebs Dei ante fidem erant. faciunt, justitiam Dci qua: per fidem Christi est.
Patrol. CL; sj
 ; .

139 B. LANFRAXCI CANTUAR. ARCHIEP. 140

CAPUT X.

non dico pro odio Jud.rorum, quia pro eis oro Deum quidem cordis
Fratres, voluntas quasi quod dico,
mei, et obsecratio ad Deum
in salutem. Testimonium enim perhibeo illis, quod aemulationem
fit pro illis

Dei habent. idco obsecratio, quia xmulationem Deihabcnl sed non secundum scientiam. Ignorantes enim ;

justitiam Dei. qux est per fidcm Jesu Christi, 1. et suam JfcO quserentes statuere, justitiae Dei non sunt
subjecti probat quia Chrislo non sunt subjccti. Quare non legi? quia Christus ad implcmentum legis
;

est. 2, 3. Finis enim legis, Christus, ad justitiam omni credenti. 4. Moyses enim scripsit quoniam justi-

tiam, quee ex lege est, qui fecerit homo, vivet in ea 5. Quu) autem ex fide est justitia, sic dicit 6. Ne :

dixerisin corde tuo Quis ascendet in ccelum? id est

: Christum deducere 7. autquis descendet inabys- ;

sum hoc est Christum a mortuis revocare. Sed quid dicit Scriptura, scilicet Moyses? prope est, id est
?

prope essc dcbct, dicit Moyses : verbum in ore tuo, et in corde. tuo, hoc est verbum fidei quod praedicamus.
Ratio cur in ore, non in corde debeat esse verbum Dei. Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in
corde tuo credideris quod Deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris, quia omnis crcdens, confitcns.
Corde enim creditur ad justitiam, scilicet servandam ore autem confessio fit ad salutem scilicet conse- ;

quendam. Dicit enim Scriptura Omnis qui credit in illum, non confundetur. Non enim est distinctio
:

Judaei et Greeci nam idem Dominus omnium, 8. dives in omnes 9. qui invocant illum. Omnis enim,
;

quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit. Quoraodo ergo invocabunt in quem noncrediderunt?
Aut quomodo credent ei, 10. quem non audierunt ? Quomodo autem audient sine praedicante? 11, 12.
Quomodo vero praedicabunt, nisi mittantur ? 13. Sicut scriptum est 14 Quam speciosi pedes evangeli- :

zantium pacem, evangelizantium bona Sed non omnes obediunt Evangelio.Isaias enim dicit Domine,
! :

quis credidit auditui nostro ? Ergo fides ex auditu, 15: auditus autem per verbum Christi. Sed dico,
Nunquid non audierunt ? conclusio superiorum versuum ubi dicit: quomodocredentei,quem non audierunt,
et quomodo audient sine prxdicante ? Et quidem in omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis
terrae verba eorum. Sed dico 31 16. nunquid Israel non cognovit? cognovit,quia Moyses et Isaias dixe
:

runt. Primus Moyses dicit 17, 18. Ego ad aemulationem vos adducam in non gentem, in gentem insi
:

COMMENTARIUS.
CAP. X. — 1. Etsuam quxrentes. Quam putant^ 10. Quem non audierunt. Et fidei adhibendus
esse per carnales observationes. est auditus et auditui praedicatio, et praedicationi

2. Finis enim legis. Exponit quae sit justitia Dei, missio.

videlicet credere in Christum ; in quem credere 1 1 Ambros. Quomodo vero prxdicabunl. Nisi enim
etiam legales observationes spiritualiter intellectae a Christo mittantur, nulla his signa virtutum per-
suadebant. Et est sensus Intentio legis, ut justi- : hibent testimoniura.
tiam habeat homo, est id est fides Christi. ; 12. Lanfr. Quomodo vero prxdicabuni. Hic aucto-
3. Ambros. Finis legis. Quoniam perfectionem ritatem suam et aliorum Evangelium praedicantium
legishabet qui credit in Christo. commendat, ex eo quod sicut de Christo, ita et de
Lanfr. Moyses enim. Exponit legis justitiam,
4. his a prophetis praedictum erat.

per quam Judaei sine fide Christi justos se esse pu- 13. Sicul scriptum est. Hoc totum commendatio
tabant. Evangelii est, ut ei credatur.
5. Qux autem ex fide est Ordo : sic dixit Moyses 14. Ambros. Quam speciosi pedes. Pedes vocando,
justitiam, quae justitia est ex fide. adventum designat apostolorum circumeuntium
6. Ne dixeris. Cum audieris, inquit, praedicari mundum.
Christum post resurrectionem suam ascendisse in 15. Lanfr. Auditus autem. Quasi diceret : non ex
coelum, noli dicere in corde tuo : Mendacium est omni auditu fit salubris fides ; sed ex eo tantum id
quis enim ascendit in ccelum ? Haec enim tua infide- quo auditur Aerbum Christi.
litas, quantum in te est, Christum de ccelo ad ter- 16. Ambros. Nunquid Israel non cognovit ? Hoc

ram deducit. est, cognovit me ? Quia arguerat eos incredulitatis,

Aut quis descendit. Similiter cum audieris

7. de omnibus videretur queri. Non negat Israel asse-
praedicari descendisse eum in infernum, ne dicas in cutum esse quod illi promissura fuerat in lege, sed
corde tuo Mendacium est quis enim descendit in
: ;
eum qui spiritu Israel est.
abyssum ? Haec enim infidelitas tua, quantum inte 17. Ego ad xrnulationcm. yEmulatio illis dataest
est, Christura ex mortuis revocat. invidentiae; dum vident gentem, quae prius sine
8. Ambros. Dives in omnes. Non dixit credenti- Deo fuit, Deum suura appellare qui fuerat Judaeo-
bus, sed invocantibus fide enim sola datur remis-
; rum.
sio, precibus datur quod promisit Deus toto corde 18. Lanfr. Ego ad xmulationcm. Ad aemulatio-
vigilantibus. nem dicuntur Judaei, videntes gloriam et exaltatio-
9. Lanfr. Qui invocant eum. Huic invocationi nem sanctae Ecclesiae ;
quae ante fidem non gens Dei
adhibenda est fides, quia si non creditur, non in- erat.

vocabitur.
 :

141 IN D. PAULl EPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. 142

pientem ;
in iram vos mittam.
19. Isaias autem audet, et dicit Inventus sum a non quserentibus me :

palam apparui iis qui me non interrogabant. Ad Israel autem dicit Tota die 20. expendi manus meas :

ad populum non credentem, et contradicentem.

CAPUT XI.
Nunquid Deus repulit, scilicet ex toto, populum suum ? Absit Nam et ego Israelita sum, ex
Dico ergo :
!

semine Abraham, de tribu Benjamin, et non repulit plebem suam non repulit Deus plebem suam, scilicet :

creaturam, quam praescivit. An nescitis in Elia quid dicit Scriptura, id est ubi loquitur clc Elia, quemad-
modum interpellat Deum adversum Israel? Domine, prophetas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt, et
ego relictus sum solus, et quserunt animam meam Est scriplum in tertio lib. JfeguM. Sed quid dicit illi
divinum responsum? Reliqui mihi septem millia virorum, qui non curvaveruntgenua ante Baal. Sic ergo,
et in hoc tempore, reliquiae secundum electionem gratise salvte factae sunt. Si autem gratia, jam non ex
operibus alioquin gratia jam non est gratia. Quid ergo ? Quod quaerebat Israel, hoc non est consecutus
; :

1. autem consecuta est; caeteri vero excaecati sunt, sicut scriptum est Deditillis Deus2. spiritum
electio :

compunctionis, oculos ut non videant, et aures ut non audiant, usque in hodiernum diem. Et David dicit
Fiat mensa eorum in laqueum, et in captionem, et in scandalum et in retributionem illis. Obscurentur
oculi eorum ne videant, et dorsum eorum semper incurva. Dico ergo 3. Nunquid sic offenderunt, utca- :

derent? Absit Sed illorum delicto salus est gentibus, 4. ut *&% illos asmulentur, 5. Quod si delictum illorum
!

divitiae sunt mundi, et 6, 7. diminutio eorum divitiae gentium, 8. quanto magis plenitudo eorum? "Vobis

enim dico gentibus Quandiu quidem ego sum gentium Apostolus, 9. ministerium meum honorificabo,
:

10. si quo modo ad aemulandum provocem carnem meam, H. et salvos faciam aliquos ex illis. 12Si
enim amissio eorum, rcconciliatio est mundi; 13. quse assumptio, nisi vita ex mortuis? Quod si 14. deli-
batio sancta est, et massa ; et si radix sancta, et rami. Quod si aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem cum
COMMENTARIUS.
19. Isaias audet. Isaias, inquit, pro Judaeis non A 8. Quanto magis plenitudo. Plenitudo Judaeorum
dimisit quid bonum gentibus, quod futurum erat, et qui in fine mundi credituri maxime ditavit
sunt,
malum quod Judaais futurum erat, praediceret. gentes, quiaexemplo eorum provocatae convertentur
20. Expandi manus meas. Vel manus in cruce ad Christum.
extensas dicit, vel potius opera quae inter Judaeos 9. AMBR0S.il/mwienwmmewm.Ministeriumsuum,
Dominus operatus est. quo Apostolus gentium est, honorificat si ; et illos
CAP. XI. —
1. Lanfr. Electio autem. Non secun- ad quos non est missus, lucretur ad vitam.
dum merita. 10. Lanfr. Si quomodo ad xmulandum. Quasi
2. Malam compunctio-
Spiritum compunctionis . diceret Judaeos quos preedicando ad Christum con-
:

nem qua saepe fit ut etiam bonum

hic significat, verterenon possum honore saltem quo vos honoro,
homini sit molestum. ad credendum Christo invitare conabor.
2. Fial mensa eorum in laqueum. In laqueum et 11. Salvos faciam aliquos. Quid ad te de Judaeis,
in caetera quae sequuntur facta est Judaeis Scriptura cum Apostolus gentium sis Volo honorare ministe- !

ipsorum, quam male intellexerunt. Scriptura au- rium meum; quod quidem honoraretur, si Judaei
tem mensam vocat, quia intelligentibus panis est crederent qui in lege sapientes erant. Gentes au-
;

animae. Btem quasi stulti reputabantur et mobiles, quia tam

Nunquid sic offenderunt ? An, inquit, pecca-
3. cito credebant ;
quod illis non exprobraretur, si
tumeorum,tantummodo operatum est casum animae Judaei crederent qui stabiles et sapientes esse puta-
eorum ? bantur.
4. Ut illos xmulentur. Hoc saepe factum est, et 12. Si enim amissio. Repetitio superioris senten-
plenius fiet in fine saaculi quando Judaei Christianos tiae. Quod enim superius vocavit diminutionem, hic
persequentur in fide Christi. Potest etiam intelligi vocat amissionem.
utgentes Judaeos aemulentur, idestut credant, sicut 13 Quse assumptio. Assumptio JudaDorum, cum
et ipsi credebant. Vel ut Dei aemulatione circa opera ad fidem Christi fine mundi assumpti
iri fuerint,
corum mala moveantur. vita erit ex mortuis. Vel quia multos mortuos pec-
5. Quod si delictum illorum. Delictum Judaeorum catis, exemplo illorum provocatos, invenit in fide
ditavit mundum, quia nisi ipsi Dominum crucifixis- Christi, quia paulo post certe erit resurrectio mor-
sent, crux Christi, et resurrectio, et ascensio ejus tuorum, id est finis mundi.
praedicata et credita in mundo non esset. -14. Delibatio sancta. Admonet gentes ne super-
6. Ambros. Diminutio eorum. Dhmnutio vel arais- biant, et ne Judasos despectui habeant, dicens :

sio eorum est, damnum promissionis, per quod ^Quia si apostoli sancti sunt, certum est etiam quod
gentes lucratae sunt vitam aeternam. in ipso populo multi sancti sunt; et si nondum re,
7. Lanfr. Diminutio eorum. Diminutionem Ju- spe tamen et praesentia divina. Est autem delibatio
daeorum vocat apostolos, quia illis discedentibusab prava ex aliqua re assumptio, ut ex pomis, vel ex
infidelitate eorum populus ille in sua infidelitate
; cibo, vel ex potu.
persistens, ex quadam parte mansit diminutus.
 143 15- LAXFRAXCI CAXTUAR. ARCHIEP. I
'•
f

factus os noli gloriari adversus

oleastor esscs, insertus es in illis, ct socius radicis et pinguedinis 1 5. olivas ;

radix te. Dices ergo fracti sunt rami, ut ego

ramos 16 Quod si gloriaris non tu radicem portas, sed :
;

noli altum sapere, sed time. Si

inserar Bene propter incredulitatem fracti sunt. Tu
:
autem fide stas :

nec tibi parcat. Yidc ergo bonitatem et seventatem

enim Deus naturalibus ramis non pepercit ne forte :

te autem bonitatem Dei, si permanseris in bomtate,

Dei- in eos quidem qui ccciderunt, severitatem; in
incredulitate, inserentur potens est emm Deus
alioquin ct tu excideris. Sed et illi, si non permanserint in
:

es oleastro, et contra naturam insertus es 17. in

iterurn insercre illos. Xam si tu ex naturali excisus
Xolo enim SJB vos ignorare
bonam olivam, quanto magis ii qui secundum naturam inserentur suae olivae?
sapieiites) sibi sapientes essent, si Judxis non am-
IVatres 18. mysterium hoc. 19. lut non sitis vobis ipsis
puiarrnt; quia cascitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo
gentium intraret, et sic
pliuiposse
omnis Israel salvus iieret, sicut scriptum est : 20. Veniet ex Sion, 21. qui eripiat, ct avertat impietatera

a Jacob. Et hoc a me, scilicet eomplebitur,

illis testamentam, cum abstulero peccata eorum, 22, 23. 24, 25.
secundum electionem autem, cbarissimi, propter
secundum Evangelium quidem, inimici propter vos ;

patres, 26, 27. sine pconitentia enim suntdona et

vocatio Dei. 28. Sicut eriim aliquando et vos non crodi-
illorum, ita et isti nunc non
distis Deo,'nunc autem misericordiam consecuti estis propter incredulitatom
consequantur. 20. Condusit enim Deus
crediderunt in vestram misericordiam, ut et ipsi roisericordiam
altitudo divitiarum sapientiae et scientiaj Dei Quam
omnia in incredulitatc, ut omniummisereatur. 30. !

Quis enim cognovit sensum Domini? Aut

incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles vhc ejus!
illi, et rctribuetur ei? 31. Quoniam ex ipso, et per
ipsum,
quis consiliarius ejus fuit? Aut quis prior dedit
et in ipso sunt omnia : ipsi gloria in saecula. Amen.
34 CAPUT XII.

Obsecro itaque vos, fratres, per misericordiam Dei, 2. ut exbibeatis corpora vcstra hostiam viventem,
1 .

COMMEXTARIUS.
populum Judaiorum ra- Adispositione venisse, quam \al„ qui] uti bene novit
13 Olivz. Olivam vocat ;

etiam rnalis non ut eis [«/., ei] prosint vasa irse,

dicem fidem pinguedincm, bona opera.
;
;

tibi dicam Xon sed ut ipso Ulis bene utente, prosint vasis misen-
16. Quod si gloriaris. Audiquid
:

radicem portas, sed radix te, id est, populus cordiaj.

tu
ab eo. 25. Ambros. Secundum Evangelium. Causa mcre-
Judasorum a te fidem non accepit, sed tu
Olivam fidem per dulitatis inimici sunt Evangelii, ut error et delictum
17 Ambros. In bonam olivam.
uuani Abraham justificatus est, accipiamus. Olea- eorum gentibus apcriret viam intrandi ad fidem.
natura, 26. Sine pcenitentia. Gratia in baptismate non
strumvero quia agrestis est, et infructuosa
quaerit gemitum aut planctum.
perfidiam significat.
Judaoi ex- 27. Lanfr. Sine pccnitentw. Ratio cur dixent se-
18 Lanfr. Myslerium hoc, id est, quo
caecati sunt ex parte.
cundum electionem. Quibus enim Deus fidem suam
ut non videa- inspirat; sine praecedente pcenitentia eorum inspi-
Ut non sitis vobis ipsi, id est,
19
rat seu quos ad vitam aaternam elegit, sine muta-
mini vobismetipsis sapientes.
;

pro- tione sui consilu elegit.

20 Veniet ex Sion. Posteriorem sententiam
sic omnis Israel 28. Sicut enim aliquando. Sic iterum cxponit rny-
bat ex auctoritate prophetica, et
, . r eret B sterium cur Judiei ex parte csecati sunt.
non sccundum 29. Ambros. Conclusit enim Deus. Hoc est omnia
2*1
Qui cripial. Et haac ereptio
quod te- conclusisse in incredulitate, ut tunc decretum do-
corpus erit sed hoc testamentum, id est,
stoi erpiendos illos, erit auferendo
peccata eorum. num a Deo veniret quando omnes diffidentia labo-
;

rarent, ut gratia muneris esset gratissima.

Vel quia dixerat ne quis putaret hoc ab
alio fiori,

dicit Quod testor a me factum erit. 30. Larfr. O altitudo. Xe qu.s profundiora m
superioribus quereretur, occumt, dicens O alti-
Secundum Evangclium Propter Evangelium,
:

22.
inquit quod prtedico propter vos
salvandos, inimici iv.do ! etc.

Amdros. Quoniam ex ipso. Quia omnium crea-

sunt Juda?i Electi tamen eorum charissimi
31.
rnihi
id est patriarchas et prophe- tor Deus est. Ex ipso sunt omnia (Patre) et quia
roihi proptcr patres ;

ipse operatur per Filium, per ipsum sunt omma; et

tas quorum fidem imitantur.
93 Secundum Emngelium quidam inimici, etc. quoniam quse ex Deo, per Deum sunt, post renata
in Spiritu sancto sunt, in ipso sunt omnia, quia
Nequis diceret Judseos in corde odio habuisse,
foris
Spiritus sanctus de Deo est Patre.
autem verbis eis placere, et ita adulari, dicit Se- :

cundum Evangehum, quod est contrarium.

CAP. XII. 1. Ambros. Obsccro ilaque vos Post -
16 tom. VII). C tractatum legis et fidei, Juda^cum
populum et Gen-
24 AtJST (De przd sancli lib. i, cap.
tiles ad bonam vitam agendam hortatur.
Secundum Evangclium. Quid est secundum Evange-
2. corpora vestra. Corpora emm
Ut exhibcatis
Uumquideminimiciproptervos^nisiquodinimicitia
subjecta peccatis, non v,va habentur, sed mortua.
qua occiderunt Christum, Evangelio, sicut videmus,
ostendit ex Dei
sine dubitatione profecit? Et hoc
 2 " t

IX D. PAULl EPIST. COMMENT. - EPIST. AD ROM. 1*«

|45
vestrum. Et nolite conformari, *m Hes fieri £*»*&"£"
sanctam, Deo placentem, rationabUe obsequium volun ta De,^bona
sensus vestri, ut probet.s 3. qmesjt
»

nuic saculo, sed reformamini iu novitate

es auxsUon^ *£*o M
r
.juasdam in solu
dicit hoc, auia superius dixcrat
e bene pLens et perfecta. Idea
qui sunt inter vos Non plu. sapere
o P rt^t apere ^am
nim pe" gratiam qua data est mihi, omnibus
:

et unicuique, sicut Deus dmsrf

mcnsuram fidei. 7 &cut «™
5. sed sapere ad sobrietatem, 6.

eorpore muita membra habemus omnia autem membra

"^Z^^n^Z .

«J^

prophetiam secuudum 10. ratiouem fidei, sive ministenum m min.s rand o e

foTnmodo 9. sive

Odientes (scilicet sitis) malutn, ***"•«

dLc qui n i"^ur m hUarLte. Dilectio sine simulatioue.

. . , 10 c rt m/»;t.i<i;np •»"^. non di >ti,

( 14. spintu tenenteb, uommo s,™

«"*» w,
,.t

b„
nnlite maledieere
i u n nv e^
«audere,
sentientes,
sriifcel

M
«,';«"».,
„. .**..
M e.«

non a.ta sapientes s„P e« "J*-**? ~

enm gaudent.bus nere cun. llen

vince in bono, ni esi virtule, malum.

COMMENTARIUS.

3. Lam. 0»
ciens bonos, et benefacientes et
« «M.JM ^,
perfectos.
id est, fo-Atr^ndam «jQde
U. £>«t exhoruum
adju^
.
b a
^^ ^
^^
•

bonum. Simihter qiu snnpherier^lar^tur

t
qua me Deus q
4. Ifeo «nlm. Per gratiam, inquit,
M^f^
Apostolum vestrum
plus investigare opera Dei
fecit,

quam
omuibus pnecipio non
oportet. qni tetus misencordiam )^^ZZ
l

facit, secundum ndem

id est intelligere, debetis roboratur.

Sed sapere. Sapere,
5.
Dei, quia omne do- 13. SollMne non p*n. Hoc estquqdd^
secundum differentias donorum
habcntcs Jeremias Maledictus qur facit opera Domtm negl
num Spiritus sancti difterens est : quod est, :

genterldeo subjecit :

donationes, etc, infra. exercitio

^^
14. Spirilu ferventes. Hoc est,
» «nfCm g««. Ordo Deus divisit unicuique
6.

mensuram donorum suorum qu*

: sic

;
fides credentium operis «UjN.^ jFjj^
tantum exce-
prudentiam vestram apud vosmetipsos
TSltm. Exponit quahter dona Dei divisa
officia di- dere, sed magis apud proximos
sunt fidehbus, videlicet sicut diversa
46. Nulli malum. Malum vitium, videUcet ut
versis unius corporis partibus sunt distributa,
ut

humilitas in omnibus conservetur.

B dicet se.
Ambkos. Provulcntes oona Pio »d«e
p„nvirlpre bona
differentes, vel nos 17.
8. Diffcrentes. Vel donationes
,
'
'}
est futura ante oculos habere,
ut ea geiantm quae
e

naei
fide
T L^.
aatui.
Sine prophctiam. Prophetia pro modo
uuubiter ad obsequium
datur Minis i
fratemitatis
laudis sive apud Deum sint sive
18. Si flcri potest.
apud homine»
Quod non fuent amatoi pa-
si

pacificus, quantum ad te
cis, tu tainen veiib f 1
prajbendum, in quantum credit, firmatur.
P
,. , •

10. Lai^
Rationcm fidei.
et c^tera qua, sequuntur facit habere credentes.
Fides, et prophetiam pertiuet.
sit,
Si autem irreverens
pacem cum illo habere non possia, nqn
et
et
^™™Zi uti

que tibi ascnbendum erit.

Nisi enim crederent, non haberent. Et in cseteris qm
19. L A . F «. Date locum uv,
Dat locum xne,
secundum rationem iidei subintelligi debet. Et est
adversarium permittit facere quod vult.
sensus prophetiam habentes debemus esse singuli
:

Caroones ianis, id est, fervorem cha

i ati,
20.
n embra! sive habentes mysterium, debemus mini-
c.tera eo- vel Spiritus sancti, ut tuo
exemplo provocatus, et
"rando ^sse alter alterius membra, et

dem modo. iP se bonum faciat

11 . Amrros. Qui docet. Ad disciplinam coelestem

 147 B. LAXFRAXCI CAXTUAR. ARCHIEP. 14 g

( APUTXIII.
Omnis anima potestatibus sublimioribus \ subdita sit (hocdixit nc subircnt, quia diierat
;
filios Deilibcros
esse) non enim potestas nisiaDeo. Quae autem sunt, a Deo ordinatae sunt 2. Itaque
est
qui resistit potestati
Dei ordinationi resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi
damnatioaem acquirunt nam principes non sunt ;

timon boni operis, sed mali. Vis autem non timere potestatem ?
Bonuio fac et 3 habebis laudem ex illa
Dei enim mimster est tibi in bonum. Si autem malum
portat. o, 6. Dei enim mmister est, 7 vindex in
feceris, 4. time non enim sine causa -ladium ;
»6
iram ei qui malum agit. Ideoque necessitate subditi estote
8. nonsolumproptenram, vitandam, sed etiam propter conscientiatti, scilicet vcstram in
scilicci
bono ser-
vandam, vel a malo libcrandam. Ideo enim et tributa
praxtatis ministri enim Dei sunt, 9. in hoc ipsum :

servientes. Reddite ergo omnibus debita; cui

tributum. (tributum vocabant, quia subditi domi solvcbant
quxipsi subdtti ad domos seniorum vchebant, tributum
cui vectigal. vectigal cui timorem, timorem :
;
•

cui honorem, honorem. 10. Nemini quidquam

debeatis, nisi ut invicem diligatis qucmcunquc dilimlis
;
mteltgtte vosplus dcbcre diligere. Qui enim diligit
proximum, legem implevit. Xam Xon adulterabis Xon :
•

occides Xon furaberis Non falsum testimonium dices

: :
Xon concupisces et si quod est aliud mandatum, :
:

in hoc verbo mstauratur Diliges proximum : tuum sicut teipsum. Diiectio proxi- proximi, idest, quidiligit
mum, malum non operatur. Plenitudo ergo legis est dilectio. Et hoc
scientes tempus Quia hora est :

jam nos de sommo surge.e. Xunc enim propior est nostra salus, (ct
quanto quisqucpropioresl morti tanto
propwr salutf) quam cum credidimus. 11. Xox praecessit, dies autem
appropinquavit. 12. Abjiciamus er-o
operatenebrarura, 13. et induamur arma lucis. Sicut in die,
honeste ambulemus, non in comessationibus
et ebrietahbus, non in cubilibus et impudicitiis,
non in contentione et amiulatione sed induimini Domi- :

num Jesum Chnstum, et carnis curam ne feceritis in desideriis.

CAPUT XI Y.
1, 2. Infirmum {quia erant quidam suilla carne viventcs, quidam non,
modificat eos Apostolus, infir-
mum vocat, qui debere cura [f„ carnem} cdere non credebat) autem in fide assumite, non in 3*
disceptatiombus cogitationum. Alius enim, id est iste perfectam
fidem habet, credit se manducare om-
ma; qui autem infirmus, scilicet in hac fide, est, olus manducet, id est permittatur
abstinere. Is qui
manducat, scilicet omnes cibos, non manducantem non spernat 3. et qui non manducat, id est

COMMEXTARIUS.
CAP. XIII. - 1. Lanfr. Subdita sit. Subdi debet,
A "10. August. (epist. madSeverum abbat. tora. II)
quia non debet resistere. Xam si resistat, Dei ordi-
AWn>^uam.Charitatemtantomagisdebemus'
natiom resistit; potestas enim Dei ordinatio est, quanto apprehenderimus [al., quanto amplius im-
quia omne quod a Deo est, Dei ordinatio est, penderimus], cujus nos perpetuos debitores ostendit
potestas autem a Deo est non est enim potestas Apostolus dicens
;
: Xemini quidquam debeatis nisi
msi a Deo.
ut invicem diligatis.
2. Itaque qui resistit potestati. In his scilicet
Ambros. .Xox przcessit. Xoctera veterem ho-
[[.
quae ad potestatem pertinent, id est, tributis. vecti-
minem significat hunc prateriisse dicit
;
diem :

gahbus, et hujusmodi.
caateri
autera ap p r0 p inquasse id e st Christum, cujus lu-
,

6. Habebis laudem. Laus habetur ex potestate,

mine veritas nobis apparuit.
quahscunque sit. Aut enim bona est, et bonum 12. Abjiciamus ergo. Id est vitia carnis, quaa
laudat; aut mala, et bonum persequitur ; et sic per occulta sunt, et digna sunt tenebris.
patientiam illata^ tribulationis, servus Dei laudatur. 13. Jnduamur. Boni actus, arma lucis sunt, im-
4. Ttme; nam non srne causa gladium portat. Et pugnantes opera tenebrarum.
hoc probat, quia cum causa : et hoc probat, Dei CAP. XIV. - 1. Ambros. lnfirmum autem. Ex
en m lm,Ster GSt
B Judaeis erant 9 ui Romanos ad fldem assumpserant.
= ,?
o. Dei emm. Causa cur timeri oporteat. His videbatur carnera prohibitara edere non debere;
6. Dei emm mxmsler Alia causa cur qui resistunt, quos ideo infirmos vocat. Aliis contra videbatur
damnationem s,bi acquirunt.
;

quos hic disputantes apostolus, concordiae consulens

>. \index in iram. Subaudis in eum qui male :
revocat.
agit.Ideo enim a Deo ordinati sunt, vel propter iram
2. La.nfr. Infirmum autem. Perfect* fidei Chri-
et conscientiam. * n ..».
stianorum est, nullum cibum lmmundura putare,
Q Ambros.
8. Aon solum
propter iram. Id est, pro- quia omnia munda mundis. Quidam tamen in hac
pter prasentem ultionem, sed propter futurum
judi- a quibusdam cibis censebant abstinen-
fide infirmi,
cium ubi, accusante conscientia, punientur.
dum. Cujusraodi hominera prscipit Apostolus non
J.Lanfr. In hoc ipsum. Ut boni laudentur, raali
spernendura, sed cu.n charitate assumendum ita ut
pumantur. Potest et per parentes intelligi ministri
nec in cogitationibus judicaretur reus.
emmDei sunt, utsit continuztio sensus przstatis, in 3. Algust. (De Agone Christiano, c. 27, t III)
hoc tpsum servientes, scilicet Deo placentes.
Qui non manducat. Dicitur judicium pro damna-
149 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD ROM. 450

abstinens, manducantem non male existimet Deus enim illum assumpsit, id est, et man-
judicet, id est ;

suo stat, aut cadit stabit

ducantem et abstinentem. Tu quis es, qui judicas alienum servum ? 4. Domino :

diem ahus autem ju-

autem potens est enim Deus statuere illum. Nam alius 5. judicat diem inter :

6. Unusquisque in suo sensu abundet. 7. Qui sapit

diem, Domino sapit, id est, ad
dicat omnem diem :

Domini, manducat
honorem Domini, et qui manducaMd est, omnes cibos, Domino, id est, ad honorem
:

etiam sibimoritur) gratias enim agit

{Domino manducat quia non sibi, neque enim vinum sibi bibit; neque
manducat, et gratias agit Deo. Nemo
Deo, pro collata abstinentia. Et qui non manducat, Domino non
sivemorimur.Domino
enim nostrum sibi vivit,et nemosibi moritur.8. Siveenimvivimus,Dominovivimus;
morimur,siveergovivimus,sivemorimur,Dominisumus.InhocenimChristusmortuusestetresurrexit,utet
mandu-
mortuorumet vivorum dominetur.Tuautemsc/ttcef abstinens quid judicas fratremtuum ? scilicet
aute tribunal Christi. Scriptum
cantem. Aut tu quare spernis fratrem tuum? 9. Omnes enim stabimus
est enim:
vivoego,dicitDominus,quoniammihiflecteturomnegenuetomnislinguaconfitebiturDeo.Itaque
sedhocjudicate
unusquisque nostrum pro se rationem reddetDeo. Nonergo amplius invicem judicemus;
et confido inDomino Jesu quia nihil
magis, 10. ne ponatis offendiculum fratri, vel scandalum 11, 12. Scio
per ipsum. 13. nisi ei qui existimat quid commune esse 14. illi commune est, 15. Si enim
commune 3$
propter cibum, scilicet quem sumis, vel a quo abstines, frater tuus contristatur jam
non secundum chari- :

tatem ambulas. Noli cibo tuo illum perdere, pro quo Christus mortuus est. Non ergo blasphemetur bonum
nostrum. Non estenimlG. regnum Dei, esca et potus ;
sed justitia, pax, et gaudium in Spiritu sancto ;
qui

enim in hoc servitChristo.placetDeo, et probatus est hominibus. Itaque quae pacis sunt,sectemur; etquae
asdificationis sunt, in invicem custodiamus. 17. Nolipropter escam destruere opus
Dei.idest,charitatem.

18. Omnia quidem sunt munda ; sed malum esthomini,qui 19. peroffendiculummanducat. Bonumest20.
non raanducarecarnem,etnonbiberevinum,neque in quo frater tuus offenditur,autscandalizatur,autin-

COMMENTARIUS.
tione. Dicit Apostolus Qui nonmanducai,mandu- A ter duos superiores dicens Nullam creaturam per
:
:

cantem non judicet, id est, non de illo male exi- Christum factam esse communem, id est, immun-
stimet, et Dominus dicit: Nolitc judicare, ne judi- dam. Commune enim immundum vocabant Judaei.
cetur devobis. 43. Ambros. Nisiei qui existimat, id est, illi im-

4.Lanfr. Domino suo stat, id est, ad laudem sui mundum est, qui putat non edendum. Et quia non
Domini, et perfectam fidem habeat, et in fide in- hoc superstitione facit, sed timore suo, iudicio re-
firmatur bona enim intentione hoc agit.
;
servandum.
5. Judicat diem, hoc est, quidam certisdiebus ;
14. LanfR. commune. Quasi
tlli diceret revera
quidam omni die putant abstinendum. nihil est imraundum, sed qui putat aliquid esseim-

6. Unusquisque. Quasi diceret qui putat omni- : mundum, in sola ejus opinione est immundum.
bus utendum, cum gratiarum actione utatur. Et 15. Si enirn propter cibum. Noncontristes; sienim

qui putat abstinendum, propter Deum abstineat. contristas propter cibum, perdis cibo tuo illum ;

7. Qui sapil, id est, intelligit in abstinentia ob- sed perdere non debes, nam Christus pro eo mor-
servandura diem. tuus est. Ergo non contristes quod est non ergo
;

8. August. (Deexpos. inps. cxliv). Sive enim vivi- g blasphemetur bonum nostrum. Et ponit quod est
mas. Sicut magnitudinis Domini non est finis, sic consequens contristare, quia ex contristare conse-
tuse laudis non erit finis Non enim cum mortuus quitur quod blasphematur Christianitas.
fueris in hac carne, desines laudare Deum. Unde 16. Regnum Deiesca Esca, vel potussivesumptus
factum est ut ejus mortuus ? quia pretio sui
sis et non facit hominem habereregnum Dei, sed justitia,
sanguinis te rederait et mortuus quomodo perdit ;
et caetera.
servum mortuum, cujus mors est pretium tuum ? 17. Ambros. Noli propter escam. Homo opus Dei
Ideo cum dixisset, sive vivimus, sive morimur Do- ; est ; et iterum opus Dei est, dum reformatur per
mini sumus, ut ostenderet ipsum pretium. Ad hoc regenerationem.
enim, inquit, Christusmortuus est. 9. Lanfr. [Omnes 18. Omnia quidem. Cum per naturam aniraalia
enim stabimus) Ne spernas, sed de te sis sollkitus; munda sint, dubitantibus tamen fiunt immunda, et

unusquisque enim pro se rationem reddet, quia erit illi offendiculum, qui cum dubitat, comedit ta-

omnes stabimus ante tribunal Christi. men.

10- {Ne ponalis offendicuium) Ne ponas offendi- 19. Lanfr. Per offendiculum, hoc est, qui suaco-
culura fratri, id est, ne contristes : nara si contri- mestione non manducantem scandalizat.
stas, non ambulas secundum charitatem. ( 1 10. Non manducare. Hoc est quod dicit, si im-
11. Amcros. Scio et confido. Manifestum estSalva- pracsentiarum sit ille qui abstinet, et ita infirmus
toris beneficio omnia munda esse qui de sub jugo
;
sit ut patienter non possit cernere utentera crea-
legis eruens homines, reddidit statura pristinum li- turis Dei, eum qui fidem habet omnibusutendi, me-
bertatis. fidem habenti ab eis abstinere quam absti-
lius est
12. Lanfr. Scio et confido. Sententiam fert in- nendi molestiam sua perceptione ingerere.
 131 B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. v
I.
.

firmatur. Tu fidem habes ? irfffi* omnibus utendi, penes teraetipsum habe coram Doo.
21 Beatus 22
qu. nonjudjcat semetipsum, id culpabilcm facit in eo quod probat. 23. Qui
est,
autem discernit, 24. si
manducavent, damnatus est, ouianon ex fide. 25. omne autem, quodnonest ex
fide, peccatum est.
<««
CAPUT XV.
Debemus autem,
nonfirmiores.imhecillitates infirmorum sustinereetnonnobisplaccre.
1. Unusquisque
vestrum prox.mo suo placcat in bonum, ad
a.dificationem. Etenim Christus non sibi placuit, sed,
sicut scri-
ptumest mpropena improperantium tibi ceciderunt
: super me. 2. Quaecunque enim scripta sunt, ad no-
strara doctnnam scnpte sunt, ut per
patientiam et consolationem Scripturarum, spem
habeamus. Deus
^tempatientiaj etsolaU.detvobi S
idipsumsapereinalterutrum,secundumJeaum(^ristum,utunanimes
uno orehononficetisDeumetPatremDominino.stri Jesu
Christi.Propter quod suscipite invicem 3 sicut
et Chnstus suscepit vos in honorem Dei.
4. Dico enim Christum Jesum ministrum
fuisse circumcisionis
propter ventatom Dei, ad confirmandas promissiones
Patrum. 5, 6, 7. Gentes {probat quia suscepit gen-
tes, vel honorare Deum
ab iuctoHtate prophetarum) super misericordia,
gentes,
sdlicet dico debere, hono-
rareDeum s.cut scriptum est 8. Propterea confitebortibi in
gentibus, Domine, et nomini tuocantabo.
:

fct iterum dicit ... Laetamini, gentes,

:
cum plebe ejus. Et iterum Laudate omnes gentes Dominum, et :

magn.ficateeum,omnespopuli.Etrursus Isaias ait: lO.Eritradix Jesse, et qui

exsurget regere "entes in
eum gentes sperabunt. Deus autem spci repleatvos omni gaudio et
pace in credendo, ut abundetis in
spe et virtute Spintus sancti. 1 1 Certus autcm sum, fratresmei,
pleni estis dilect.one, 12. repleti
et ego ipse de vobis, quoniam
.
etipsi
omni scientia, itaut possitis alterutrum monere. 1 3. Audacius autem scripsi
40
COMMENTARIUS.
24.AMBHOS. Beatusqui nonjudicat. Hunc bea- A stum ministrari
fecisse sibi circumcisionem, prontei
tum dicit qui non aliud facit quam sibi utile pro- veritatem Dei
complendam, et promissiones ad pa-
bat.
tres factas. Promissum enim fucratquod ex Juda_o-
22. Lanfr. Qui
manducat. Non manduces
7ion rum semine orturus esset : in quo benedicerentur
coram fratribus, quia si non manducas, beatus es. omnes. Aliter. Ministerium circumcisionis, id est,
Et hoc probat nam omnis est beatus, qui non ju-
;
ad populum Juda_orum, ut veritas Dei etpromissio-
dicat se, id est, culpabilem facit.
quod est dum non nes ejusadpatres factas complerentur.Qualessunt:
manducat neoffendat. Dabo vobis gcrmen (vel decorem) justilix, et : Pro-
23. Qui autem discernit. Qui autem discernit ci- phelam vobis suscitabit Deus, etc.
bos id est, qui putat alios mundos, et alios esse
; 5. Gentes autem. Probat quia suscepitgentcs, vel
immundos, damnatus est quia non ex fide. Fides honorare Deum gentes,
,
ab auctoritate Juda.0-
enim nostra vult ut homo id agat quod intelligit rum.
bene esse agendum. 6.Ambros. Gentes autem. Quia enim hispromis-
24. Si manducavcrit, etc. Probat quod qui non sio nulla erat, quasi indigni,
per solam misericor-
judicat se, id est non manducat, beatus est, nam diam Dei, ad salutem assumpti sunt.
omnis manducans damnatus quod ita dicit qui ; : B 7. Lanfr. Gentes aulcm. Laus gentium. Dicit
autem discernit si manducavcrit, etc. Et sunt multa enim tanta. curte fuisse Deo, ut ad salvandas eas
contraria, non judicat, et manducans probat et di- prophetas suos praediceret. His laudibus aaquales
scernit, id est, non probat comedendum beatus, et eos inter se esse ostendit, ut alter praferre se alteri
damnatus. non praesumat.
25. Omne autem quod non est ex fide. Damnatus. 8. Propterea confitebor. Vox Christi qui in genti-
quia peccatura est quod hoc probat ita facit, et bus confitetur Patri
:
quia per ejus conversionem
Omne quod non est ex fide peccatum est; Sed hoc (vel prajdicationem) conversa_suntadculturamunius
non ex fide sed haec assumptio praemissa est, ubi
; Dei.
dicit quia 7ion ex fide. 9. Lxtamini gentes. In Isaia sic scriptura est
—
:

CAP. XV. i. Ambros. Unusquisquc vestrum. Lxtamini cum Jerusalcm; et cxsultatein ea omnes
Commonet ut charitatistudentes,proximisplaceant qui ditigitiseam.
adid quod utile est. Haec enim aedificatio. 10. Erit radixJcsse. Ordo : Jesse erit radix, etc.
2. Lanfr. Quxcunque scripta sunt. Quasi diceret Subaudis cx Iiac radice erit qui exsurget regere gen-
aliquis quid vita Christi ministrari fecisse sibi cir- p tes
:

cumcisionem, propterveritatem? quid prophetiade 41. Ccrtus sumautem, etc. Benevolos illos reddit.
Deo ? quid ad institutionem raorum nostrorura ? Ad quasi ego corripui vos, quin
sciam vos invicem
hoc respondet Quxcunque scripta sunl, etc.
:
diligere; necideo admonui quin sciam vos sapientes
3. Sicut et Christus, etc. Suscepit vos, et Judaos esse, sed officium meum est monere vos.
et gentes probando ; sed raonstrat quomodo Chri- 12. Rcplctiomniscientia. Humilitas Apostoli. Di-
stus condescenderit nobis, quia circuracisus fuit, et enim
cit scripsisse eis, non quod ipsi indigerent.
noscondescendaraus infirmis. Repleti enim, ut ipse fatetur, omni scientia sed ;

4. Dico enim. Laus Judaeorum. Dicit enim Chri-

officii sui necessitate coactum quod Apostolus gen-
;
 ;

153 IN D. PAULI LPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. lJ't

vobis, fratres, ex parte, vos rcducens, propter gratiam, qu;c data esl mihi a Deo,
tanquam in memoriam
ut sim minister Christi Jesu in gentibus, sanctificans Evangelium Dei, ut fiat oblatio gentium accepta et
sanctificata in Spiritu sancto. 14, 15. llabeo igitur gloriam in Christo Jesu ad Deum. 16. Non enim audeo
aliquid loqui eorum Christus in obedientiam gcntium, verbo et factis, in virtute
quae per me non efficit

signorum et prodigiorum, in virtute Spiritus sancti, ita ut ab Hierusalem per circuitum usque ad Illyri-
cum repleverim, id cst, plenc prxdicaverim Evangelium Christi. Sic autem praedicavi Evangeliumhoc, non
ubi nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum redificarem ;
sed sicut scriptum est in Isaia,
cap. 52 : Quibus non est annuntiatum de eo, videbunt ;
non audieruntde eo, intelligent. Propter
et qui

quod et impediebar plurimum venire ad vos, et prohibitus sum usque adhuc. Nunc vero ulterius locum
non habens in his regionibus, cupiditatem autein habens veniendi ad vos ex multis jam prflecedentibus
annis, cum in Hispaniam proficisci eoepero, spero quod praeteriens videam vos, et a vobis deducar illuc,
sivobis primum exparte fruitus fuero. Nuncigitur proficiscar in Hierusalem ministrare, id esl, neccssaria
corporis ajferre sanctis. Probaverunt enim Macedonia et Achaia collationem aliquam facere in pauperes
sanctorum, qui sunt in Jerusalem. Placuitenimeis, et debitores aunteoramj Dcbitores sunt incarnalibus,
et hoc probat a majori, quia ab cis spirituatia acccperunt, quod est majus.) Nam si spiritualium eorum par-

ticipes facti sunt gentiles, id est, ab Hierusalem doctrina bcnevivendi, per apostolos lata est ad
fiiei, ct

gentes ; debent et in carnalibus ministrare illis. Hocigitur cum consummavero, et assignavero eis fructutn
hunc ;
per vos proftciscar in flispaniam. Scio autem quoniam veniens ad vos, in abundantia benedictionis
Evangelii Christi veniam. Obsccro ergo vos, fratres, per Dominum nostrum Jesum Christum et percha-
ritatem sancti Spiritus ut adjuvetis me in orationibus vestris pro me ad Deum, ut liberer ab infidelibus

qui sunt in Judaea, et obsequii mei oblatioaccepta fiat in Hierusalem sanctis, ut veniam ad vos in gau-
dio, per voluntatem Dei, etrefrigerer vobiscum. Deus autem pacis sit cum omnibus vobis. Arnen.

£g CAPUT XVI.

1. Commendo autem vobis Phcebcn sororem nostram, quae est in ministerio Ecclesiae, quae est in Cen-
cliris, ut eam suscipiatis in Domino digne sanctis, et assistatis ei in quocunque negotio vestri indiguerit
etenim ipsa quoque astitit multis, et mihi ipsi. Salutate Priscam et Aquilam, adjutores meos in Christo

Jesu, (qui pro anima rnea suas non solus ego gratias ago, sed et cunctse
cervices supposuerunt; quibus
Ecclesiae gentium) et domesticatn Ecclesiam eorum. Salutate Epoenetum dilectum mihi, qui et primitivus
Asiae in Christo. Salutate Mariam,quae multutn laboravit in vobis.Salutate Andronicuro et Juniam, cognatos
et concaptivos meos : qui sunt nobiles in apostolis, qui etante me fueruntinChristo. Salutate Ampliatutn
dilectissimum mihi in Domino.Salutate Urbanum, adjutorem nostrum in Christo Jesu, et Stachyn dilectum
meum.SalutateAppellenprobuminChristo. Salutate eosquisuntexAristobulidomo. SalutateHerodionem
cognatum meum. Salutate eos qui sunt ex Narcissi domo qui sunt in Domino. Salutate Tryphaenam et ;

Tryphosam, quae laborant inDomino. Salutate Persidem charissimam, quae multum laboravit in Domino.
Salutate Rufum electum in Domino,2. et matrem ejus, et meam Salutate Assyncntum,Phlegontem,Her-
mam,Patrobam, Hermen, etquicumeis sunt, Fratres. SalutatePhilologum et Juliam,Nereutn etsororem
ejus, et Olympiadem, et omnesquicum eis sunt sanctos. Salutate invicem in osculo sancto. Salutant vos
omnes Eeclesise Christi.Rogo autemvos, fratres, ut observetis eos qui dissensiones et offendicula, praeter
doctrinam quam vos didicistis, faciunt, et declinate ab illis. Hujuscemodi enim Christo Domino nostro
non serviunt, sed suo ventri : etper dulces sermones, et benedictiones, seducunt corda innocentium.

COMMENTARIUS.
tium a Deo constitutus erat. ^operatur Christus in eo, et per eum loquitur et

13. Audacius autem. Audaciae videbatur esse re- operatur, ut Evangelio obediant.
pletis omni scientia scribere. CAP. XVI. —
Lanfr. Commendo autcm vobis
1.

14. Ambros. llabeo igitur gloriam. Gloriam dicit Pha>bcn. Ditissima et nobilissima mulier fuit, quae
se habere apud Deum per Christum. Credentes(a/., Ecclesiam Dei, quseapud locum qui Cenchris dicitur,
credens) enim in Christum, meritum sibi fecit apud erat, sua substantia sustentabat. Ea tunc temporis
populum, in tantum ut de se esse nihil dicat quod pro quodam negotio Romam profecta est. Per hanc
non operatus sit Christus per illum, ut exhortatio- fortasse, istatn misit epistolam.
nem ejus virtus commendaret. 2. Et matrcm cjus ct mcam. Vel matrem suam
Lanfr. tlabco igitur gloriam.Quu\quk\,inqu\t,
15. cum matre illius praecipit salutandam. Vel unam
putent me hominem [/., homines] csse, ego tamen eamdem feminam matrem illius dicit, et suam il-
scio me haberegloriatu apudDeumin praedicatione liussecundum carnem, suam beneficio.
Jesu Christi ;
quia propter honorem Dei et salutem Ycstra enim obedientia. Causa cur roget eos
3. :

gentium ago quod ago. obedientes enim rogandi sunt. inobedientes incre-
16. Non enim audco. Alia causa cur habeat glo- pandi.
riam apudDeum quidquidenim loquitur, quidquid
;
 «JJ B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 156
3. Vestra enim obedientia in omnem locum
divulgata est. Gaudeo igitur in vobis.Sed volo vos sapientes
esse in bono, et siraplicos in raalo.Deus autera paiis l.conterat Satanam sub pedibus vestris velociter.
Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Salutat vos Timotheus adjutor meus, et Lucius, et Jason et
Sosipater, cognati mei. 5. Saluto vos ego Tertius, qui scripsi Epistolam, in Domino. Salutat vos Caius
hospes meus, et universa Ecclesia. Salutat vos Erastus Arcarius civitatis, et Quartus frater 4«© Gratia
Domini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis, Amen. 6, 7. Ei autem qui potens est vos confirmare juxta
Evangclium meum, et praedicationem Jesu Christi, 8. secunduin revelationem 9. mysterii temporibus
aeternis taciti, (qnod nunc patefactum est 10. per Scripturas prophetarum, secundum praeceptum aeterni
Dei, ad obeditionem fidei) in cunctis gentibus cogniti, soli sapienti Deo 11. Per Jesum Christum, 12.
cui honor et gloria in saecula saeculorum. Ainen.

COMMENTARIUS.
4.Gon t erat Satanam. Satanam sub pedibus Ec-Atacita. Quamvis enim ex quadam parte antiquis
clesiae Dominus contrivit, quiamembra ejus, quibus Patribus essent cognita, plene tamen a nullo fue-
Ecclesiam persequebatur, ad fidem conversa, ipsi runt scita, quoad usque suo tempore per Jesum
:
Ecc.les ae subjugavit. Christum fuerunt revelata.
5. Saluto vos. Ordo : saluto vos in Domino. Ter- 10. Per Scripluras prophetarum. Scripturas pro-
tius iste notarius fuit Apostoli, qui hanc scripsit phetarum revelavit Christus apostolis suis, sicut in
Epistolarn. Evangelio legitur : Tunc aperuit illis sensum, ut in-
6. Ambros. Ei autem. Ei qui potens est vos con- telligcrent Scripturas, etc.
firmare soli sapienti Deogloriainsaeculasaeculorum. 1 1. Ambros. Per Jesum, id est, per Jesum Chri-
7. Lanfr. Ei autem, id est, qui potest vosad tan- stum ;
quia, ut alia taceam, ipse praecepit gentes
tam perfer.tionem ducere, quantam praedico, et baptizari in nomine Patris, et Filii, et Spiritus
quantam Christus praedicavit, et praedicandam in- sancti, ubi praecipue commendata est hujus indivi-
stituit. duae gloriaTrinitatis.
8. Secundum revelationem, id est, ut ita credatis, 12. Cui honor. Quod vero additum cui, ut diceret
sicut mysterium Dei revelatum est, et ponit singu- rui, cum sufficeret si dictum esset, ei autem gloria,
lare pro plurali. B inusitatam nostrae linguae indicat locutionem non
9. Mysterii. Mysterium vocat incarnationem Jesu sensum quem requiramus vel de quo ambigamus
Christi, et caetera quae aeternis temporibus erant insinuat.

EPISTOLA B. PAULl APOSTOLI AD COBHTHIOS PRIMA

CUM GLOSSULA INTERJECTA B. LANFRANCI.

Argumentum. — Corinthii sunt Achaici, et hi si-Cdaicae inducti sunt. Hos revocat Apostolus ad veram
militer ab Apostolo audierunt^erbum veritatis ; et fidem et evangelicam sapientiam, scribens eis ab
subversi sunt multifarie a falsis apostolis, quidam a Epheso per Thimotheum discipulum suura.
philosophiae verbosa eloquentia, alii secta legis Ju-

CAPUT PRIMUM.
Paulus vocatus apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, et Sosthenes frater, Ecclesiae Dei, quae est
Corinthi, I. sanctificatis, habitatis, in 43 Christo Jesu, vocatis sanctis, ut sancti sint. 2. cura omnibus
qui invocant nomen Domini omni loco ipsorum, et nostro, id est in Ecclesia, in
nostri Jesu Christi, 3. in
qua sunt omnia communia. Gratia, remissio peccalorum, vel observantia bonorum operum, vobis, et pax,
id est, reconciliatio apud Deum a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. 4. Gratias ago Deo meo

COMMENTARIUS.
CAP. I. — 1. Ambros. Sanctificatis. Ideo, qui re- Dcarnationis ejus et passionis et caeterorum confir-
generati in Christo, sanctificati sunt. matum est, et a vobis inter vos diversis Veteris
% August. dnExpos. psal. li, tom. VIII). Omni- Testamenti auctoritatibus.
Bus qui invocant. Isti qui propter saecularia com- 4. Ambros. Gratias ago meo Deo. Quanquam
moda, qui propter terrena bona. qui propter vitam omnibus in Ecclesia scribat, ita significat, cum ali-
praesentem et terrenam felicitatem invocant Domi- quando corripit, aliquando laudat, ut unusquisque
num [al„ Deumj, non invocant Deum. cum legit, intelligat quid pro se, quid adversum se
3. Lanfr. In omni loco. Verba, inquit, et scien- dicatur.
iam tenetis, sicut testimonium Christi, id est in-
157 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. 158

semper pro vobis in, pro gratia Dei, quae data est vobis in Christo Jesu, in ftdeChristi; 5. quodin omni-
bus divites facti estis inillo, in oinni verbo, ui possilis prsedware, et in ornni scientia; et sciatis quid sit

prsedicandum : sicut testimonium Christi confirmatum est in vobis : quse vobis de Christo testati sumus
ita ut nihil vobis desit (diviles facti estis) in ulla gratia, in aliquo spirilus sancti dono, exspectantibus 6.
revelationem, id est, visionem qux fit post mortem vd , in die judicii Domini nostri Jesu Christi, qui et con-
firmabit vos usque in finem vcstrum vcl sxculi, sine crimine, in die adventus (scilicet vel, in obitu cujus-
que,velinjudiciidie)Domimnoatvi Jesu Christi. FidelisDeus, confirmabit, nam depromissis non est dubi-
tandum,veY <\\iem,per cujus gratiam, vocati estis in societatem, ut sitis cohxredes Christi, filii ejus Jesu
Christi Domini nostri. Obsecro autem vos, fratres, per nomen Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum di-
catis omnes, et non sint in vobis scbismata sitis autein perfecti in eodemsensu. eadem voluntale, et in
;

eadem sententia (rogo ne sint in vobis schismata). Signiiicatum est enim mihi de vobis, fratres mei, ab
iis qui sunt Chloes, quia contentiones sunt inter vos. Hoc autem dico, quod 7. unusquisque vestrum

(aliushoc, aliusillud) dicit, quidem sum disciputus Pauli ego autem Apollo; ego
Ego (ecce contentiones) ;

vero 8. Cephae Petri (cephas, caput; unde acephali, id est, sine capite,) ego autem Christi. 9. Divisus est
: :

a servis suis Christus ? Nunquid Paulus crucilixus est pro vobis ? aut in nomine Pauli baptizati estis ?
Gratias ago Deo, quod neminem vestrum baptizavi, nisi Crispum et Caium, nequis dicatquodin nomine
meo baptizati estis. Baptizavi autem (quasi remediatus) et Stephanae domum. Caeterum, nescio si quem
alium baptizaverim. Non enim misit me Christus baptizare, sed evangelizare 10,11 non 12. in sapientia :

verbi, 13. ut non evacuetur crux Christi. 14. Verbum, id estprxdicatio, enim crucis,pereuntibusquidem
stultitia est; iis autem qui salvi fiunt, id est, nobis, 15. Dei virtus est, id est dans viriutem credenti, per

quam, cum res cxigit, miracula ftunt Scriptum est enim, (non in sapientia verbi, quia Deus reprobat sa-
pientiam verbi mundi, et hoc probat, quia scriptum esl) 16. Perdam sapientiam sapientium, (causacur :

insapientia verbi non prsedicaverii) et prudentiam prudentium reprobabo. Ubi sapiens ? perditus est. Ubi
scriba ? 17. Ubi conquisitor, disputator mundanx sapientix hujus saeculi ? Noluit Deus per sapientes mundi

COMMENTARIUS.
5. Lanfu. Quod in omnibus diviles. Totum proAconvicti non prodesset eis.
et crederent,
parte ponit. Non enim omnes in omnibus virtuti- 13. August. De nat. et grat. contra Pel.
(ex lib.

bus divites erant. Quosdar» enim in posterioribus cap. 7, tom. VII). Ut non evacuetur. Evacuatur au-
redarguit. tem si quo modo praeter illius sacramentum, ad ju-
6. Hevetationem, id est visionem quae fit post stitiam, vitamque aeternam perveniri posse dica-
mortem, vel in die judicii. tur.
7. Unusquisquevestrum. Nonunusquisque dicebat 14. Lanfr. Verbum cnim. Ratio cur non praedieet
haec quatuor; subaudiendum est Alius dicit
sed : : in sapien'ia verbi. Studiosietenim ipsius artis, qui
Egoquidemsum Pauli alius autem Ego Apollo,etc.
; : tamen Christianae religionis expertes sunt, quod pe-
Sic enim ipsemet in sequentibus exposuit dicens : reuntes vocat, velquiadoctrinaeorum in quibusdam
Cum enim quis dicit, ego quidem sum Pauli: alius perit, vel quia in aeternum perituri sunt ; stulti-
autem, ego Apollo, etc. tiam deputant mortem Christi.
8. August. Ego Cephx. Hi dividunt sibi Eccle- 45. Virtus Dei est, id est, dans virtutem Dei
siam ; et partes facere de unitate conantur. credenti, per quam miracula, cum res exigit,
9.Ambhos. Divisus est Christus. Divisum dicit fiunt.
Christum quia gloriam ejus hominibus partiti
;
B 16. Perdam sapientiam. Alia ratio cur non prae-
sunt. dicet in sapicntia verbi : prophetia enim auctoritate
10. Non in sapientia. Imperiti electi sunt, ut do- reprobata est. Potest etiam responsio esse, quasi
ctiinae veritas se commendaret, teste virtute ne ;
aliquis diceret : cur dicispereuntibus ? In Abdia hoc
calliditate humanae sapientiae, acceptabilis videre- legitur : Nunquid non in die ila, dicit Uomiims,
tur, non veritate. perdam sapientes de Idumsea, et prudentiamdemonte
11. Lanfr. Non in sapienlia. Sapientiam, ubi Esau?
dialecticam dicit, per quam crux, 445 id est, mors 17. llbi scriba. Verba Apostoli sunt. Scribae sunt
Christi eam simpliciter intelligentibus evacuari vi- moralium et naturalium librorum auctores, et
detur, quia Deus immortalis, Christus autem Deus; actuum saicularium scriptores, id est de ipsis arti-
Christus igitur immortalis. Si autem immortalis bus praecepta dantes. Conquisitores sunt argumen-
;

mori non potuit. Sic de partu Virginis, et quibus- tatores ex praeceptis ipsarum artium aliquid appro-
dam aliis sacramentis, perspicaciter tamen intuen- bantes. Sapiensgenerale utriusque vocobulum est.
tibus, dialectica sacramenta Dei non impugnat ;
Hos adnihilatos esse perhibet, non quia doctrinas
sed cum res exigit, si rectissime teneatur, astruit eorum omnifariam improbet, in multis enim sacris
et confirmat. q Htteris concordant, sed quaedam senserunt el scri-
12. ln sapienlia vcrbi. Non syllogistice probando, pserunt contraria Christiante religioni, maxime de
quia sic potius posset improbari. Vel si syllogistice cultura unius Dei.
 159 B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. \ 60
salvarc credentes ; nam per stultos prxdicatores, ssculariumlitterarum imperilos. 18. Nonne stultam fecit
Deus sapientiam bujus mundi? Namquia inDei sapientia, divino consilio,noncoga.o\it,nonestplacitum
ut cognosceret mundus per sapientiam mundanam Deum 1!). placuit Deo per stultitiam praedicationis,
:

stultos prwdicatores, id est,per imperitos sacularium litterarum prxdicatores salvosfacere credentes. Quo-
niam et 20, 21. Judaei signa petunt, ut przdicatores miracula faciant -21. etGraeci, prmdicatores ut dicant
sapientiam syllogisticas probationes, quaerunl , nos autera praedicamus Christum crucifixum, 23. Judaeis
quidem4Rscaudalum,gumre^em suum crucifixisse dicuntur, 2-i.gcntibus autem stultitiam ipgisautem ;

voca.tis,prsdestinatisadvitam3u.dmB atqaeGradcis, Christura Dei 23, 26. virtutem, et Dei sapientiam, 27,
28.Quia29.quodstultum (incarnatio, passio) infidelibus cst Dai ex Deo sapientius est hominibus et 30, :

31.quodinfirmura cst Dei, (perfidem enim eorum peccataremittuntur, et dxmones expelluntur, quod lw-
mines nequeunt) fortius esthominibus.Videteenim vocationemvestram, idest, per quosvocati sitis,fr&tve&,
quia non multi sapientes secundum carnem ,przdicaveruntvobis regnum Dei, 3'2. non multi potentcs, sci-
licet prmdicamerunt verbum Dei, non multi nobiles sed quae stulta sunt mundi elegit, probut quia stultos
:

etinfirmos elegit Deus,ut confundat, erubescere faciat, sapientes et infirma mundi elegit Deus, ut confundat;

fortia et ignobilia mundi, ct 33. contemptibilia elegit Deus, et

;
ea qusc non sunt, non csse videbanlur, ut

COMMENTARIUS.
18. August. (ex
lib. De past., cap, 12, tom. IX.) A 28. Lanfk. Quod stultum est. Incarnatioet passio
Nonneslullam. Dicitur aliquando in Scripturis sa- Dei et hoininis Jesu Christi, quaehujusraodi sapien-
pientia pro astutia, abusione verbi, non proprie- tibus stultitia videbantur, majorem sapientiam con-
tatc. majorem
tinent quamhomines possint inquirere, et
19. Lanfr. Placuit Deo pcr stulliliam, etc. Non in fortitudinem habent quara homines possent habere.
sapientia verbi praedico, quod probat, quiaperstul- Perfidem enim eorum et peccata remittuntur et
titiam placuit Deo salvos facere credentes, et hoc daomones expelluntur, cum resurgit, mira-
et alia,
probat, quia sapientia mundi non placuit, quod est culafiunt.
in.Dei sapientia, non cognovit mundus per sapien- '-9. Quod stultumest. ProbatChristumsapientiam
tiam Deum. esse, quia etiam in hoc sapientia est, quod videtur
20. Juda-i. Judaei scandalizabantur quia regem stultum de eo, et tanta sapientia, quod nequcat
suum crucifixisse dicebantur. comprchendi ab omnibus quod est sapientius homi-
21. Ambros. Judxi signa petunt. Unde dicunt : nibus. Post vero probat Christum virtutem esse,
Nos scimus quia Moysi locutus est Deus, cum majus quia in hoc quod infirmum videturde eo, in hoc vir-
sit Lazarum demonumento vivum exiisse.
tus est, et tanta virtus quod fortius est hominibus,
o->>.
Et Grxci sapientiam. Quia noluntaudire pra>f$id est, nequcat ab illis comprehendi hocstultumct ;

terquam quae mundi ratibnc possibjlia sunt. infirmum, ineainatio et passio Christi, quibustanta
23. Judmsquidem scandalum. Scandalum cst Ju- sapientia et virtus est, ut evincatur. diabolus et re-
dacis dum audiunt Christum Uilium Dei se profi- dimatur humanum genus.
tentem, et Sabbatum evacuantem.
30. Ambros. Quod infirmum eslDei. Quia infirmi-
2i. Gcntibus aulem stullitiam. Qui ca audiunt magna victoria vicit, cum victus vide-
tas Christi, ;

pra?dicare, quajdum rationi humanae non congruunt, retur.

insensata videntur, ut partus Virginis, et resurrc- 31. August. (ex Tract. 15 inJoann., tom. IX).
ctio mortuorum. Et quod infirmum est. Quid igitur facta est mulier in
25. Virtutem et Dei sapienliam. Virtus Dei est costa, tanquam fortis factus est Adam in carne
:

quia per ipsumomnia fecit Deus Pater; sapientia, tanquam infirmus? Christus est et Ecclesia ;
illius
quia per ipsum cognitus est Deus. infirmitas, nostra est fortitudo.
26. Auqust. (ex lib. l Quxst . cvatig., qusest. li, 32. Lanfr. Nonmulti sapien tes. Fortasse propter
tom. IV). Virtuicm Dei ct sapientiam.BeBomino no- se dicit hoc, quia solus inter alios apostolos, schola-
stro dixerunt gudaoi Unde sapientiu hwc, et virtu-
:
rium litterarum peritus, terrenarum opum dives,
tes ?Sapientia in his quae loquebatur. Virtutes in his
q Romanae dignitatis parentela conspicuus fuit, sicut
quec opcrabatur. Ideo Apostolus dicit Christum Dei Eyo quidem
testatur ipse in Actibus apostolorum :

virtutem et Dei sapientiam. Virtutem retulit ad si- homosum Juclxus, a Tharso Cicilix non ignotx ci-
gna propter Judaeos. Sapientiam autern, aut doctri- municeps. Etalibiinterroganti tribuno utrum
vitatis
nam ad Graecos, id est, gentes [al. sapientiam au- Roraanusesset, respondit Etiarn. Et tribunus Ego
: :

tem ad doctrinam propter Gnccos]. multamsummam a civitate hac consecutus sum. Et

27. August. (Enar. in psal. lxviii, concion l,tom. Paulus ait : Ego aatem ct natus sum. Et alias eo
VIII;. Quia quod stuitum est. Quidenim tara simile rationem reddente, exclamavit Festus Insanis :

imprudentiae quam, cum haberet in potestate una Paule ; multx littcrx te ad insaniam converlunt.
voce suos persecutores prostcrnere.patcretur se te. 33.AUGUST. (Serm. 9 Detribus virgis, inter fra-
neri, flagellari,conspui,colaphizari, spiniscoronari, gment., tom. X). Contemptibilia. Quae non compu-
lignoaffigi ? Imprudentiae simileest, et stultum vi- tantur.
detur.
 . ;

161 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. 162

eaqua; sunt, csse videntur, destrucrct, ut non glorietur, omnis caro in conspectu ejus. Ex ipso autern, cx
ipsius r/ratia vos estis in Christo Jesu, in fide Christi Jesu, 3i. qui factus, incarnatus, 4© est nobis sa-
pientia, dans sapientiam, a Deo. 35. et justitia. justitiam, et sanetificatio, sanctificationem et redemptio,
redcmptionem, ut, quemadmodum scriptum est 36, 37. Qui gloriatur, in Domino glorietur. :

CAPUT II .

Etego, cum venissem ad vos, fratres, veni non 1. in sublimitate sermonis, cum syllogisiicis probationi-

bus, aut sapientiae, annuntians vobis testimonium Christi. 2. Non enim probat cjuia stultos elegit; nam
sc : rjitod est (el ego cum venissem, etc.) judicavi mc scire aliquid inter vos nisi Jesum Christum, et hunc
crucifixum. Etcgo (item probat quia infirmiores elegit, quia se, quodest el ago in mfirmitate, etc.) in infir-
mitate et timore aniinx, et tremore corporis multo fui apud vos mea, non ; et sermo meus, et praedicatio

fuit in 3. pcrsuasibitibus humamc sapientiae verbis, didlecticis probationibus, sed in ostensione spiritus, (non
dixi, nisi quod spiriius ostendebat mihi) et virtutis, miraculum, utfides vestra non sit in sapientia hoini-
num, sed in virtute Dei. (Et ne tliccrent eum nescirc, subdit) Sapicntiam autem loquimur inter perfectos
sapientiam vero non hujus sa?culi, 4, neque principum, vel dxmonum hujus saeculi, qui destruuntur ; 5, 6.
scd loquimur cxponendo Dei sapientiam 7. in mystcrio qme abscondita est, quam praedestinavit Deus ante
axcula futura ingloriainnostram, id cst,per cam zf *% glorificemur ;S.quam9. nemoprincipum hujussaeculi
cognovit. Si enim cognovissent, 10. nunquam Dominum gloriaj crucifixissent, crucifigi insligasscnt. Sed
sicut scriptum est : hoc scilicel qaia, 11. Quod oculus carnis non vidit, nec auris carnalis audivit, nec in
COMMENTARIUS.
34. Qui factus est nobis. Elegit Deus quoe non A viderunt, Sapientes illi magni, arguti disputatores
sunt, id est quoe non computantur. omnino ignoraverunt ; hocest mysterium quod abs-
35. August. (epist. 221 ad Consen. tom. II). Fa- conditum fuit a saeculis in Deo.
ctus cst nobis justilia a Deo. Sicut autem cum sitin 6. AMBROs.iSed loquimur Dei sapientiam. Abscon-
se ipso vita, etiam fitnobis vita, cum ejus efficimur dita est ergo sapientia Dei, dum non in vcrbis, sed
participes ; ita cum in se ipso sit justitia, etiam no- in virtute est, non humana ratione possibilis, sed
bis fit justitia, cum ei cohaerendo bene vivimus. spiritus efficacia credibilis.
36. Auoust. (ex Qenes. ad lit., lib. xr, cap. 8, 7.Lanfr. ln mysterio. Exponendo mysteria Vete-
tom. III). Qui gloriatur. Sic qui gloriatur, nonnisi ris Tcstamenti, in quibus Cbristum figuratum fuisse
in Domino glorietur: cum cognoscit non suum,sed asserimus.
illius esse non solum ut sit, verum ctiam ut non 8. Ambros. Quam nemo principum. Principes
nisi ab illo bene sibi sit, a quo habet ut sit. hujus saeculi, non solum homines accipiendi sunt,
37. Lanfr. Qui gloriatur, in Domino glorietur sed et ii adversus quos nobis colluctatio est qui
Hoc testimonium in Jeremia ita legitur : In hoc sciebant esse Christum in lege promissum ; myste-
glorictur, qui gloriatur, scire et nossc me, quia cgo rium tamen ejus, quo Eilius Dei est, nesciebant.
sum Dominus. B 9. Lanfr. Nemo principum, ctc. Probat quia
CAP. II. — l Lanfr. Non in sublimitalc. Subli- nemo principum, quia scriptum est. Item, quia non
mitatem sermonis vocat logicam, quia ipsa tota de cognoverunt, quia hi qui diligunt cum tantum.Xam
artificiosa orationc est. Sapientiam vocat quadru- nos, .quod cst nobis autcm revclavit. Probat quia
vium [quadrivium], et maxime libros Platonicos, revelavit, nam per Spiritum, ctc. Et hoc probat,
speciem, nomine generis designans. quia nos accepimus Spiritum, etc. quod cst, sed
2. August. (De Trinit., lib. 1, cap. 12, tom. III). Spiritum qui ex Deo est. etc. Et probat quia Spiri-
Non enim judicavi me scire. Eis loquebatui qui ca- tum Dei acceperit : quia non accepimus spiritum
pere altiora de Ciristi deitate non poterant. Et hoc hujus mundi.
solum se scire dicebat quod eos per illum scire opor- 10. August. (cxlib. 1 De Trin., c. 13). Nunquam

tebat. Hocinter illos nesciebat quodperillum scire Dominum glorix. Ex forma servi crucifixus est,
non poterant. C talis enim erat illa susccptio quse Deuro hominem
3. Lanfr. Persuasibilibus. Rhetoricam tangit, in faceret, et hominem Deum. Quid tamen, propter
qua dantur pracepta appositc loqui ad persuasio- quid, et [quid] secundum quid dicatur adjuvantc
nem. Domino, prudens et diligens et pius lector intel-
4. Netjue principum. Principes hic vocat egregios ligct.
philosophos, a quibus et per quos philosophia in- 1 Lanfr Quod oculus non vidit. Probat quod 1 .

venta est. Quo nomine in ssecularibus etiam litteris superius dixit Nemo principum hujus sxculi cog- :

censentur, ut Cicero in topicis. Utriusquc, inquit, novit. Sapientiam enim Dei, id est, Dominum Chri-
prihceps, ut mihi videtur } Aristotelcs fuil. stum, quae diligentibus eum in prsemium praeparafa
5. August. (ex serm. dc lcct. in Ev. Joan. apud est, nec oculus vidit, etc. Habet autem scriptum in
liedam) Sed loquimur. Gratia ista Christiana (quia Isaia sic : Oculos 110:1 vidit, Dcus, absque te. qux
omnia Christo tradita sunt a Patre) omnes latuit p r.rpa ras li dijigcntihus te.

sapientes hujus mundi. HancMoysesvidit,prophetae

 *t»3 D. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 464
cor eomaJt liominis aseendit, qinc pra>paravit Deus iis qui diligunt illum nobis autem revelavit Deus ;

per Spiritum suom. 12. Spiritus sniiu [potest hoc Spiritus Deif Respendet), omnia sciutatur.
id est, seit,
et scirc facit, ctiam profunda Dei. Quis enim [asimili.
Quiaspiritushominisscitqum homin is sunt) homi-
num quae Bunt homjnia, quia nulhtsalius, nisi spiritus hominis qui tn
scit
ipso est? ita (a simili iliatio) et
qu;e Dci sunt nemo cognovit, nisi Spiritus Dei. 13, 14 Nos autcm non spiritum
hujus mundi accepimus,
sed Spiritum qui cx Deo est, ut sciamus {conclusioprincipalis.Ergo nobisrevelavit) quas a Deo donata sunt
nobis; quse ct loquimur 15, non in doctis humanae sapientiae verbis, sed in doctrina Spiritus, quam Spiri-
tus administrat, 1G. spiritualibus, prout possuni capere, spritualia pro mensura comparantes. 17, 18,
19. Animalis autcm homo 4*t non percipit ea quae sunt Spiritus Dei
[causa] stultitia enim estilli, et ergo, ;

non potest intelligere, quia spiritualiter,

secundum interiorem hominem, examinatur, id est, damnatur.
20, 21. Spiritualis autem judicat intelligit, ct reprehendit orania, 22. et ipse a nemine judicatur, repre-
hcnditur. 23. Quis cnim [spiritualis, inquii, homoanemine reprehendilur, quia anemine instruilur]cogno\it
sensum, Spiritum, Domini, 21. qui instruat eum ? Xos autem sensura, Spiritum, Christi habemus.
CAPUT III.
Et ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus (ratio cur non locutus sit
»is spiritualia.)Tanquara parvulis in Christo, lac, minora praicepta, vobis potum dedi, non escam non :

altiora nondum enim poteratis, sed nec nunc quidem potestis adhuc enim carnales estis. Cum enim
:
;

sit inter vos zelus et contentio; nonne carnales estis, et secundum hominem, non secundum Spiritum Dei,

ambulatis ? humanitus pivitis. Exponit quomodo secundum hominem ambulent. 1. Cum enim quis dicat
Ego quidem sum Dicipulis Pauli; alius autem 2. Ego Apollo, nonne homines estis ? humanitus agitis?
:

3. Quid igitur est Apollo? Quid vero Paulus Ministri ejus cui credidistis, et unicuique nostrum sicutDomi-
!

COMMEXTARIUS.
12. Augdst. (ex tract. in psal. lii, tom. VIII). A suaeanirnse, quam non regit spiritus, neque colueret
Spiritus enimomniascrutatur. DeSpirituDeidictam intra metas naturalis ordinis. Qui autem spiritu
est quod omnia scrutetur, etiam altitudinem Dei, animam regit, vocatur spiritualis.
non quia ille scrutatur, qui novit omnia ; sed quia 19. Lanfr. Animalis homo. Quia animalis est,
tibi donatus est Spiritus, te scrutari fecit ; et quod quia ipsa spiritualia improbat, et ideo laborare non
dono illiusfacis, ille facere dicitur. potest ut intelligat.
13. August.
Tract.de nat. Mart. Massylita;
[ex 20. Atjgost. (ea? lib.Devera relig., cap. 3I.tom.II).
serm. 42 De divers cap. 3, tom. X). Nos autem non
. Spiritualis autem. Omnia ergo judicat, quia super
spiritum. Spiritus hujus mundi, spiritus est ela- omnia est, quando cum Dco est. Cum illo autem
tionis; quem qui habent, superbi sunt et ingrati est, quando purissime intelligit, et tota charitate
Deo. quod intelligit diligit.
14. Ambros. Nos autcrn non spirilum. Spiritus 21. Lanfr. Spiritualis autem. Spiritualis, inquit,
mundi est, per quem arripiuntur fanatici, qui sine intelligit et reprehendit omnia quae intelligenda et
Deo sunt quem Pythonem appellant. Hic est qui
; reprehendenda sunt ; et ipse a nullo carnalium vel
per Sybillam locutus est. B reprehenditur vel intelligitur. In utraque significa-
15. Lanfb. Non in doclis. In doctis humanse tione hoc verbum reperitur.
scientiae verbis se loqui abnegat. Et tainen in 22. Et ipse a nemine. A nemine spiritalis homo
Scripturis ejus tanta locorum disputationum subti- nemo intelligit; non enim cognovit
intelligitur, quia
litas, tanta et tam subtilis benevolentiae captatio, quis sensum Domini. A causa probat iterum a ;

cum res exigit, invenitur, ut tanta vel ea major in nemine reprehenditur, quia nemo reprehendit et ;

nullo scripturarum genere reperiatur. Unde procul hocprobat, quia non instruit.
dubio credendum est non eum regulas artium sae- 23. Quis enim cognovit. Hocreferturadsuperiorem
cularium in scribendo vel loquendo cogitasse. Sed verbi significationem.
per doctrinam sancti Spiritus, a quo et per quem 24. Qui instruat eum. Hoc ad posteriorem. Qui
est omnis utilis peritia, talia et taliter dixisse, quae enim reprehendit, scientiam instruendi habere
per singula exponerem, nisi imperitorum talium debet.
doctrinarum murmur timeretur. CAP. III. — 1. Lanfr. Cum enim quis dicat.
16. Spirilualia comparantes, id est compensantes Expositio zeli et contentionis.
spiritualem doctrinam, secundum quod capax est 2 Ambros. Ego plantavi. Plantare est evangeli-
spiritualis auditor; quse spiritualiter auditis, spiri- zare et ad fidem trahere. Rigare vero baptizare
1
tualibus probatur. ^ solemnibus verbis.
\~ . Ambros. Animalis homo. Pecoribus enim si- 3. Quid igitur est Apollo ? XT on debetis dicere :

milis, in terram sensum deprimit Ego sum Pauli vel Apollo, sed Dei ;
quia Apollo et
18. August. (exlib. LXXXIII, Qusest., q. 67, t. IV) Paulus nihil sunt Deo comparati sunt enim mi-
:

Animalis homo. Qui vivit ex corpore, carnalis homo nistri ejus, sicut unicuique Dominus dedit enume- ;

vel animalis vocatur. Carnalis, quia carnalia secta- rat autem partes ministerii, prsedicandi scilicet et
tur ; ariimalis autem, quia fertur dissoluta lascivia baptizandi.
165 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD ROM. 166

nus (aliiplus minus) dedit. Ego prxdicando in fidc plantavi, Apollo rigavit baptizando,sed DeusfPaulus,
alii

inquit,et Apollo nihit sunt,quia Dcus tantum qui dat incrementum} incvementum dedit. Itaque, quia Deus
tantum, neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat sed, qui inerementumdat Deus. Qui autem plan- :

tat et qui rigat, unum sunt in fide. Unusquisqueautem propriam mercedem accipiet, divcrsam tamen ha-
bebunt merccdem secundum suum \ahorem,pro meritorum suorum qualilatcA. Dei^flifc enimsumus adjuto-
res, prxdicatores ; Dei agricultura vos estis, Dei aedificatio estis, eie//o.Secundum gratiam apostolatus Dei,
quae data est mihi, ut sapiens architectus fundamentum, fidem
Christi, posui; alius autem superaedifi-
cat. Unusquisque autem videat quomodo superaedificet, opera faciat. 5, 6. Fundamentumenim aliud ne-
mo potest ponere praeterid quod a mc positum est, quod est Christus Jesus, Chrisli fidcs. 7. Si quis au-
tem supersodificat super fidei fundamentum hoc pcr h.vc tria bona opcra aurum, argentum, lapides pre-
tiosos, per ista minora peccala ligna, fenum, stipulam uniuscujusque opus manifestum erit dies enirn :
;

Domini, judicii, declarabit, quia in igne, perignem, revelabitur et uniuscujusque opus quale sit, ignis /.wr-
gatorius probabit hoc modo si cujusopus manserit, quod fidem superaedificavit mercedem accipiet si
: ;

cujus opus arserit, detrimentum patietur, ipse autemsalvus erit, sic tamen 8. quasi perignem. 9, 10. Ne-
scitis (nesintin nobis schismata) quia H.templum Dei estis, et quia Spiritus Dei habitat in vobis ?Si quis
autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos.
12. Nemo (putans hoc Dcum negligere, vel non acquiescere verbis) se seducat. Si quis videtur inter vos

hoc saeculo in astutia hujus sxcuti stultus (lat, stultum se esse intelligat, ut sit sapiens.
13. sapiens esse in
Sapientia enim hujusmundi, stultitia est apud Deum, id est, sapienliam suam deponat ; debet autem depo-
nere ; omne &0
^nim stultum deponcndum. Scriptum est enim in Job cap. v 14. Comprehendam sapien- :

tes in astutla eorum. Et iterum : Dominus novit 15. cogitationes sapientium, quoniam vanae sunt. Nemo
itaqueglorietur (quia Paulus ct Apotlo nihil) in hominibus,prxdicatoribus,velbaptizatoribus 16.17. Omnia
COMMENTARIUS.
4. Lanfr. Dei enim sumus. Ratio cur dixerit Asecundum spem [al., speciem]. Quandiu sunt tem-

mercedem Operarii enim, quos adjutores

: hic vo- plum secundum fidem? Quandiu in ipsis Christus
cat, mercedem solent accipere. per fidem habitat.
5. August. (exlib. Defide et opcr., c. 16, tom. IV). 10. Amdros. Nescitis quia templum Dei. Haec id-
Fundamentum. Fides gratiae Christianee, id est, ea circo praemisit ut illos compungat, quia turpiter vi-
quaeperdilectionem operatur,posita in fundamento, vendo, corpora sua violando corruperunt.
neminem perire permittit. Super hoc fundamentum Lanfr. Templum Dei estis. Ergo ne perdatis
11.
alius aedihcat aurum, argentum. lapides pretiosos, templum Dei peccando, violare non debstis; si
is videlicet qui cogitatquBe Dei sunt, quomodo pla- enim hoc facitis, disperdet vos Dominus :om-Nam
ceat Deo. Alius aedificat super idem fundamentum nem templum Dei,
qui violat disperdet Dominus;
ligna,fenum, stipulam, is videlicet qui cogitat quaa vos autem peccando violatis; quod sic probat. Vos
sunt mundi, quomodo placeat uxori. [ibid., ex Ench. estis templum Dei, quia Spiritus Dei habitat in
ad Laurent.,c. 68, tom.III.)IHius opusnonexuritur, vobis ; hoc est dicere, vos estis habitaculum Dei.
qui non ea dilexit quorum amissione crucietur. Item omne sanctum est templum Dei. sed vos estis
Exuritur autem hujus, quoniam sine dolore non pe- sanctum, ergo Dei templum vos autem ipsos.dum :

reunt quse cum amore possessa sunt. Sed quoniam peccatis, violatis ergo templum Dei
g , violatis.
alterutrum [al., alterutra] conditione proposita, eis 1*2. Nemo se scducat, id est, nemo proprio vel hu-
potius malletcarere quam Christo, nectimore amit- mano consilio putet se sibi prodesse. Ad superiora
tendi talia, deserit Christum. quamvis doleat cum redit.
amittit, salvus quidem est ; sic tamen quasi per 13. Lanfr. Sapiens esse in hocsxculo, id est, in
ignem. (ibid.paulo ante) Est ignis iste tentatio tri- astutia hujussaeculi iiat, id est, stultura se intelli-
bulationis, dequo scriptum est Vas figuli probat : git, et sapicntiam suam stultitiam deputat.
fornax, et homines justos tenlatio tribulationis. ii.Comprehendamsapientes InJobscriptumestita:
0. Lanfr. Fundamentum enim. Quasi aliquis di- Qui comprehendit sapientes in astutia eorum. Omne
ceret : cur dixisti Tantum
superaadificet. et non
: quodillaqueatdeponendum ;astutiaautem illaqueat
dixisti F^undamentum enim ponat? Absit inquit,
: ! (scriptum est enim coraprehendam, etc.) ergo, etc.
fundamentum enim aliud, etc. 15. Cogitationes sapientium. Inusitata transla-
7. Ambros. Si quis autem superxdificet, etc. Tri- tione legitur, cogitaliones hominum.
bus prioribus, bona; tribus sequentibus vana doc- 16. Ambros. Omnia cnim vestra siait. Vita pra-
trina signatur sens nobis concessa est, ut ad Dei gloriam eam
8. Quasi per ignem. Ignis extremi judicii tandiu transigamus ; mors, ut pro Christo mori velimus
durabit, quousque purgati sint qui salvandi erunt C spe futurae promissionis. Praesentia, ut sic praesen-
9. August. (ex tract. in psal. cxxn). Nescitis quia tibusutaraur ne offendamus futura, ut, ea creden-
templum Dei Omnes adhuc infirmi et secundum fi-
. tes, ipsis nos commendemus.
dem ambulantes, secundum fidem templum sunt 17. Laisfr. Omnia enim. Quasi diceret : de se,
Dei et templum Dei eriraus aliquando, et jam
; raajoribus, et excellentioribus rebus cuique glorian-
 .

167 13. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 108

enim curnon debeant gloriari in doctoribus, scilicetquia sunt minislri) vestra sunt, eive Paulus,
[ratio
sivc Cephas, 18. sive hic mundus, 19. sive vita, doclorum, quae ad sediflcationem subditis esse debct, sive
mors, sive praesentia, sive futura omnia enim vestra sunt: vos autom Christi
; 20. Christus autem.se- :

cundum hominem Dei.

CAPUT IV.

1. Sic nosapostoZosexistimet (non ut aliquid)

homo, ut ministros Christi, non ut dominos et2. dispcnsa-
tores mysteriorum Dei, pradicalionis, vel sacerdotii, et aliorum sacrorum ordinum. 3. Hicjam quseritur
(twrum verborum occasionearguendos) inter nos dispensatores 4. ut fidelis quis inveniatur. 5. Mihiautem
pro minimoestutavohis judicer,/» ministeriis dispensandis reprehendar,6. autabhumano He,inteUectu;
sed neque meipsum judico, in hisquxad officium pertinent, reprehendo quod facerem, si faciendumesset.
Nihil enimmihi in mysteriis dispensandis consciussuni,7. sed non in !^g hoc justificatus sum; 8 qui autem
judicat me (vos,inquit,non debitis mejudicare,quia Dominus solus) Dorainusest.Itaque nolite ante tempus
judicare (<juta Dominiestjudicare) quoadusque veniatDominus,9. qui etilluminabitabsconditatenebrarum,
occulta crimina iniquorumtenebrosorum,et manifestabit consiliacordium,et tunclauserit unicuiqueaDeo.
lO.Haec autem, fratres.transfiguravi in me etApollo,proptervos,/iu?nt/tandos : ut, videlicet, in nobis discatis
ne 11. supra quam scriptum
superius de nobis, unusadversus alterum infietur pro alio. 12, 13.Quis
est,

enim te discernit [dicitin doctoribus non esse gloriandum,quia ipsi nos a peccatis non discernunt; Deus enim
tanlum) a peccatis separat, nisi Deus? Quid autcm habes. quamgrat iam habes, quod, quam nonaccepisti? Si

COMMENTARIUS.
dum est non de his quac sua sunt.
;
A mortalium ; tunc autem illuminabit Dominus abs-
18. Sive mundus. Mundus enim propter utilita- condita tenebrarum, ct manifestabit cogitationes
tem hominum factus est. cordis ; et tunc laus
erit unicuique aDeo, quia id
19. Sivc vita. Vita et mors doctorum ad tedificatio- laudabitur et diligetur a proximoinproximo, quod,
nem subditis essedebent. rossumusetiam pervitam ne lateat, ab ipso illuminabitur Deo.
homines sanctos et angelos intelligere. Per mortem 10. L.ynfr Hsec autcm fratres, id est, superiora
diabolum et membra ejus ;
qui, dum consulunt vel humilitatis verba, quibus me plantasse, Apollo ri-
pcrsequuntur, utilitati servorum Dei inserviunt. gassc. Sed nec plantantem nec rigantem aliquid
20. August. (cx lib. LXXXUI, Quxst. quaest. 57, esse dixi. ldeo, pnetermissiscaateris, in meetApollo
t. IV). Christus autcm JJei. Non tanquam dissimilis transtuli, uthumilitatem in nobis discatis habere.
aut alterius naturse sed tanquam Patris Filius.
; 11. Supra quam. Supra scriptum est nullo modo
CAP -
IV. —
Ambros. Sic nos existimet humo-
I. pro doctoribus esse superbiendum, quia ipsi docto-
Hic significat quia minus benc sentiebant de illo tantum sunt; ncc aliquid esse existi-
res, ministri
aliqui Corinthiorum. mantur, ad comparationem ejus aquo et per quem
2. Lanfr. Dispensatores. Apostoli dispensabantBincrementum datur.
mysteria Dei alios episcopos, alios presbyteros,
; 12. Quis cnim te discernit? Quasi diceret si a :

alios in hunc modum ordinantes. massa perditorum te doctor tuus discerneret, tole-
3. Hic jam quxritur, id est, occasione horum rabile torsitan esset, si pro eo superbires. Nunc
meorum verborum, quibus apostolos dixi debere vero minime sed per eum discernit te Deus.
;

existimari ut dispensatores, quaerit aliquis quis inter 13. August. [epist. 46, ad Valcnt., t. \\).Quis cnim
nos dispensatorrevera fidclis inveniatur, volens or- tc disccrnit ? Quod ideo dicit, quia de massa illius

dinationes nostrasjudicaresecundummeritanostra. perditionis quaa facta est ex Adam, non discernit

4. Ut fidelis. Ut, pro rcvera. Sicut illud : Et habitu hominem, ut euin faciat vas in honorem, non in
inventus ut homo. contumeliam, nisi Deus. Sedquoniam homo carna-
5. Mihi autem. Quasi diceret : quid alii dispen- lis et inaniter inflatus, cum audisset Quis cnim te :

satores super hoc sentiant nescio. Sed egovitupera- discernit? posset respondere vel voce vel cogita-
tiones vestras nihili pendo, sciens per nos, seu di- tione ct dicere : Discernit me fides mea, discernit
gnos seu indignos, opus suum Deum operari. me oratio mea, discernit me justitiamea, mox
6. Amrkos. Aut abhumano dic. Humanum diem Apostolus occurrit cogitationibus ejus, et dixit : .

dum dicit, significat divinum, in quo judicaturus Quid enim hahes quod non accepisti?
est Christus 14. Lanfr. Quid autcm habcs ? Aliud genus arro-
(

7. Sed non in hoc justipcatus sum. Nunc humiliat gantiaj amovere conatur, videlicet ne homo super-
se, et loquitur ut homo, qui possit culpam mcurrere biat propter aliquam gratiam sibi collatam, putans
nescius. eam se habere a se, ideo dicit Quid autem habes, :

8. Qui autem judicat mc. Recte Domino Christo etc. ? ac si dicat : si autem sis separatus a pecca-
plurimum dedit ;
quia potest quod hominem latet, tis, ideo non debes gloriari; in nullo enim quod
dum occulta judicat, manifestare. aliunde acceperis, debes gloriari. Separari a pec-
9. August. (Enchir. ad Laur., cap. 120, t. III). catis aliunde accepisti ; nam quid habesquod non ab
Qui et illuminabit. Non enim scimus mortaIes,corda alio accepisti ? nihil utique. Ergo, etc.
 :

109 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. I AD COR. 170

autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? 15. Jam saturati estis, terrenis,jam divites facti estis;
sine nobis vegnat\s,terwmam pot&nti&m habetis, et 16. utinam regnetis rerjnaretis,scilicet ccelesti regno, ut !

et nos vobiscum regnemus. Puto enim (demonstratio qualiter sine apostolis regnent) quod Deus nos apos-
tolos 17. novissimos, vilissimos apud mentes inftdetium, ostendit, 18. tanquam morti destinatos 19. quia :

(effectus) spectaculum facti sumus/it/fc5^ mundo et angelis malignis et hominibus. Increpatio cumiro-
nia. 20 nos stulti videmur huic mundo propter Christum, 21. vos autem prudentes sxculo in Christo ;

sub fide Christi; nos infirmi, vos autem fortes vos nobiles, nos autem ignobiles. Usque emmin hanc ho-
:

ram, et (effectus) esurimus et sitimus, et nudi sumus,et colaphis caedimur, etinstabiles sumus, mutantes
diversa loca propter nimiam persecutionem, et laboramus, non quxrentes a vobis stipe ndium, overantes ma-
nibus nostris. Maledicimur, et benedicimus; persecutionem patimur, et sustinemus ; blasphemamur, et
22. obsecramus obsecramus, vel ne blasphement, vel Deum ut ignoscat; tanquam purgamenta hujus mundi
:

facti sumus omnium peripsema abjectio usque adhuc. 23. Non utconfundam vos, verecundiam vobis infe-
ram, haec supra dicta scribo ;
sed. ut filios meos charissimos moneo. (Cur filios vocavil.) Nam si decem
milia pEedagogorum, monitorum, habeatisin Christo, in doctrina Christi, sed non multos Patres, sedme
solum. Namin ChristoJesu per Evangelium ogo vos genui, sum pater vester in fide Christi. Rogo ergo
vos, quia patcr sum, imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Ideo, ut me imitemini, misi ad vos Ti-
motheum, qui est filius meus charissimus, et fidelis in Domino ;
qui vos commonefaciet vias meas, doc-
trinam meam, quse sunt in Christo Jesu, in fide Christi, sicut ubique in omni Ecclesia doceo. Tanquam
non venturussim ad vos, (ostendit eos csse commonendos, quia inflati sunt)s\c inflatisuntquidam. Veniam
autem ad vos cito, si Dominus voluerit, et cognoscam non sermonem eorumqui inflati sunt sed virtutem.
24. Non cnim in sermone est regnum Dei, verbis solis non acquiritur regnum Dei, sed in virtute. Quid
vultis? In virga, correctione, vemam ad vos; an in charitate et spiritu mansuetudinis ?

CAPUT V.
Omnino auditur inter vos fornicatio (ratio cur in virga dixerit) et talis fornicatio, qualis nec inter
:

gentes, ita ut uxorem patris sui aliquis habeat. Et vos inflati estis, et non magis luctum habuistis, ut
tollatur de medio vestrum, communi conversatione qui hoc nefarium opus fecit. Egoquidem absens cor-
pore, (debuisselis cum excommunicasse, quia ego absens , B ,J jam judicavi cum csse excommunicandum)
praesens autem spiritu, jamjudicavi ut praesens, eum, qui
sic operatus est, in nomine, ad laudem, Do-
mini nostri Jesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu, congregato vobiscum, cum virtute Domini
nostri Jesu, I, 2. tradere excommunicare scilicet judicavi, hujusmodi, itlum, Satanse, maligno spiritui
COMMENTARIUS.
\5.Jam iaturatiesiis. Beqmbnsdam Corinthiorum A 22. Lanfr. Et obsecramus, vel eos, ne blasphe-
intelligendum est qui, post discessum Apostoli.co?- ment, vel Deum, ut ignoscat eis.
perunt deliciis affluere, et terrenarumopum divites 23. August. (ex tract. in Psal.Lxxn). Non ut con-
esse, sancti quoque Spiritus dona in terrenum lu- fundam non utconfundam vos hsec scribo,
vos. Dicit,
crum convertere, de quibus dicit : Jam saturati,etc. sed ut charissimos moneo cum sciret utique a Do- ;

16. Utinam regnetis ! scilicet, ccelesti regno, vel mino dictum Ne vobis dicatis palrem in terra ,
:

ut vos ipsosbeneregatis. unus est enim pater vester Deus. Quodideo [al., non]
17. Novissimos. Apostolos suos novissimos, id est dictum est ut hoc vocabulum honoris humani, de
>

vilissimos, apud mentes hominum infidelium esse lo q uem)i consuetudinetolleretur, sed negratia Dei,
voluit Christus, ut majori in coelesti gloria praemio
coronentur.
^m
potestati
ffiternam vitam regeneramur, naturae, vel
vel etiam sanctitati cujusquam hominis
18. Tanquam morli. Victorum tunc temporis tribueretur Ideo curn diceret Ego genui vos, post
mo- - :

ris erat quosdam in expeditione captos dixit al "> P r£edixit]

et per Evangelium, *» Christo,
morti des- [

Ad quod spectaculum conveniebat hominum

tinare. ne Dsius P utaretur e ssequod Dei est.
'

maxima multitudo 24, Lanfr Non enim in sermone, id est, verbis

B
^™ ^' ^ ^
-

aCqUiritUr
19. August. (ex Tract. in PsaL xxxvin, t. VIII).
Vi '' tUte
^
b enefec°^
Quia spectacutum facti sumus, angelis laudantibus, n, n ,! . , « „
~ ^?^
hominibus vituperantibus, imo
bus et vituperantibus.
et angelis laudanti-
°t llb
W0?l/C '
n "
r
''
° ap 20 tom
- ' -
fe
1V >"
TT' >»<J™
f™™
Traderc n odi.
*"

Et si nolunt hic mortem intelligere, fortasse enim

20. Lanfh. Nosstulti. Increpatio, vel ironia; non ince rtum est quamlibet vindictam per Satanam
eaim Apostoh stulti, et ipsi prudentes sed potius
;
factam ab A postolo fateantur. Quod non eam odio
stult.,etapostol.prudentes.
sed amore fecisse manifestat illud adjectum ut :

1\Ambhqs. Vos aulem prudentcs. Qui prudens

.
anima salva sit.
n Christo judicatur a perfidis, non recte asserit 2. Lanfr. Hujusmodi Satanm Hanc potestatem
jhristum. Marcion enim, qui negat Dominum in- hahuit, ut quotiescunque homini accepta stultitia
carnatum,prudensestmundo,idestfortisetnobilis. amovere non posset, diabolo eum ad vexandum
Patrol. CL. 6
 171 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 17:2

vcxandum. in interitum carnis, carnalis voluptatis, ut spiritus salvus sit, si forte cum movcat ipsarepulsa
ab Ecclcsia ; ad panitenliam rcducatur in die judicii Domini nostri Jesu Christi. Cumtalcm. vobiscum
ct

retincatit, non cst bona gloriatio vestra, a simili. Nescitis, dicit cum cssc repellendum,quia siremaneret
intcr alios, ipse corrumpcret inlactos, quia raoclicum fermentuin totam massam corrumpit ? Nevos intactos
corrumpat, expurgate igitur votus krmentum,vetcris hominis peccatum, ut bene vivende nova 5 con- sitis

spersio, pasta, sicut estis azymi, in baptismo mundali a peccatis. (Cur azgmosdixcril) etenim i, 5. Pascha
nostrum immolatus est Christus, quem edere debcmus. Itaque cum epulemur non in fermento veteri, in
peccatis vctcris homims, neque in fermento malitiae et nequitiae, 6, 7. sed inazymis 8. sincoritatis, et veri-

tatis. 9. Scripsi vobis in epistola/yua»! cis ante istam miscrat, ne commisceamini fornicariis ; non utique
fornicariis ; hujusmodi, gentilibus idola colcnlibus, aut avaris, aut rapacibus, aut idolis servientibus ; 10,
11 .alioquin si enimZ»&hxc scripsissem, debueratis paroites prxcepto meo de hocmundo, communi convcr-
satio7ie,exisse,quia ubique sunl talcs fornicarii. Nunc autein sci ip si vobis, ergo quia non illud, patct vobis
me. scripsisse ita ut sequitur) 12. non commisceri, si is qui frater nominatur inlcr vos est fornicator, aut
avarus, aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax ; cum ejusmodi nec cibuiu sumere.
Quid enim mihi de fornicariis mundi nihil dixi de iis, qui foris, cxtra ecclcsiam sunt, judicare? Nonne
de iis, qui intus sunt initio scripsi de his qui intus sunt vos judicatis? a minori. Nam eos, qui torissunt,
Deus in Ecclesia judicabit, non cgo. Igilur ne vos corrumpat, auferte 13. malum fratrcm ex vobis ipsis.

CAPUT VI.

Audet aliquis vestrum habens negotium, causam, adversus alterum. judicari apud iniquos, infidcles, et
non apud tanctos?/Ide/es? 1. An nescitis quoniam sancti de hoc mundo judicabunt? Et si in vobis, vestri
exemplo, judicabitur mundus, indigni estis qui de minimis judicetis ? non utique .. Nescitis quoniam
angelos, dsemones, judicabimus? Quanto magis saecularia ? (ironia.) Saecularia igitur judiciasi habueritis :

COMMENTARIUS
tandiu traderet, quoadusque,pcenitentiam profitens, A sinceritatem et veritatem habemus.
a proposito malo desisteret. 9 Scripsi vobis. Epistolam quamdam, quse modo
3. Conspersio. Conspersio est farina et aqua, non habetur, misit qua illis ; in praecepit ne partici-
commista simul sine fermento, similiter et azyma. pationem haberent cum fornicariis et caeteris de
Monet igitur ut sint vivendo mundia peccatis, sicut quibus dicit. Sed quia non distinxit de quibus for-
inundati in baptismo. nicariis dixerit, Christianis, an gentibus, putatum
4'. Etenim Pascha nostrum. Ratio cur nos mun- est a Corinthiis, de fornicariis gentibus eum dixis-
dos a peccato vivere oporteat, videlicet quia Christus se. Quam eorum perversam intelligentiam corrigit
immolatus est, quem epulari debemus. Et estordo : hic Apostolus.
etenim Christus, qui est Pascha nostrum, est im- 10. Alioquin, id est, si praecepissem vobis gen-
molatus. tium participationem fugere, debueratis de munda-
5.August. (Expos. in Evang. Joan. tract. 55, na conversatione, in locum desertum exire omnes ;

tom. IX). Etenim Pascha Jiostrum. Cujus sanguine enim fornicarii, avari, etc.
illitis postibus nostris, id est, cujus signo crucis 11 Ambros. Alioquin, id est, si commisceamini,
signatis frontibus nostris, a perditione hujus saeculi melius erat vos mori.
tanquam a captivitate, vel interemptione ^EgyptiaB 12. Lanfr. Non commisceri, Ordo : non commi-
liberamur etagimus saluberrimum transitum ; cum sceri cum ejusmodi, nec cibum sumere ; Si is qui
a diabolo transimus ad Christum et ab isto insta- ; fratcr, ete.
bili sseculo ad ejus fundatissimum regnum Ideo 13. August. (ex lib. K Relract., c. 17, tom. VII).
quippe ad Deum permanentem transimus, ne cum Auferte malum. Quod ait Apostolus : Auferte ma-
mundo transeunte transeamus. lum ex vobis ipsis ut ex seipso quisque auferat
;

6. (Ibid., ex lib. xxxn contra Faustum, cap. II, malum, non sic esse intelligendum est sed potius ;

tom. VI.) Sed in azymis. Azyma vero qui rectac fidei ut homo malus auferatur ex hominibus bonis, quod
Christiani sunt, non in fermento veteri [ad., vitae], fit per ecclesiasticamdisciplinam.satisGraeca lingua
hoc est malitiae, sed in ipsius fidei veritate et sin- indicat ; ubi sine ambiguitate scriptumest ut intel-
centate custodiunt. Non septem diebus, sed omni ligaturhunc malum, non hocmalum.
die, quod significatum est numero dierurn septe- VI. — 1. Ambros. An nescitis quoniam. Ju-
CAP.
nario. dicabunt sancti hunc roundum quia exemplo fidei ;

7. Ambros. Sed in azymis. Sinceritas mundam eorum perfidia rnundi damnabitur.

vitara faciat; veritas autem omnem fraudem ex-Q 2. August. (in psal. lxxxvi, tom. IX). Nescitis
cludat. quoniam angelos. Quos angelos, nisi apostatas an-
8. Lankr. Sinceritatis, id est, in illam vicem, gelos ?

qua Judaei azymos panes manducare solebant ; nos

 : t :

173 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD COR. 174

3. 4. Contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos constituite ad judicandum. 5. Ad, id est, propter verecun-
diam vestrara, non ex sententia, sed stomachando in vus dico Sic non est inter vos sapiens quisquam, qui
possit judicare inter fratrem suum ? Sed frater cum fratre judicio contendit, et hoc apud infideles ? scilicct
agilur. 6. Jam quidem omnino delictum
est in vobis, quod judicia habetisSS inter vos. Quare non magis,
quamjudicio contendatis, injuriara accipitis? Quare non magis fraudem
patimini ? 7. Sed vos injuriam
facitis, et fraudatis. fraudem infertis; et hoc fratribus,
facilis. Nolite fraudem facere, quia sifacitis, iniqui
estis; sed regnum Dei non possidebunt; quod probat aperte. An nescitis quia iniqui regnum Dei non
iniqui
possidebunt? Nolite errare non credentes quod dico neque fornicarii, neque idolis servientes, neque
: :

adulteri, neque molles, in seipsis, neque masculorum concubitores, neque fures, neque
avari, neque
ebriosi, neque maledici, neque rapaces, regnum Dei possidebunt. Et haec olim quidam
fuistis. nec ideo dico
ut nunc tates sitis sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed justificati estis, 8. in
;
nomine Domini nostri
Jesu Christi, in baptismo, et in spiritu Dei nostri. Omnia, non lcgali
doctrina, sed libera potestate mihi
licent, sed non omnia expediunt 9. Omnia mihi lieent,
sed ego sub nullius vitii redigar potestate quasi
;

dicerc-nonin parandis csciset saluraniis ventribus superfluum

studiumhaberedebetis,quia utique transitoria
sunl. Esca ventri, scilicet paratur, et venter sustentatur escis
10. Deus autem et hunc, et has destruet :

corpus autem non debetur fornicationi, sed subdi debet Domino,

et Dominus, sciticet dabit xternitatem
corpon. Deus vero (vel ressuscitabit ipsum potuit enim
ressuscitare Christum) et Dominum suscitavit
et nos suscitabit per virtutem suam. Nescitis
quoniam corpora vestra membra suntChristi? Tollens ergo
membra Chnsti, faciam membra meretricis ? xd est, ergo corpora nostra
non dabuntur fornicationi, cum
sint membra. Christi. Absit 11. An nescitis quoniam
qui 12, 13. adh»retmeretrici,unum corpusefficitur?
!

Eruntemm, mquit, duo m

carne una. A simili. Qui autem adhaeret Domino.
unus spiritus est. Ergo ne
sihsunum cum meretrice. Fugitefornicationem. Omnepeccatum,
quodcunque fecerit homo, extracorpus
est,id est, solam animam commaculat. 4, 13. qui autem fornicatur,
1
in corpus suum, contra^honorem sui

COMMENTARIUS.
3. Ambros. Contcmptibiles. Tamen intractabiles, A fecit et de illo qui incestum amiserat [f, commise-
et inconsideratos esse significavit, ut imperitos
forte rat]. Denique statim ad superiorem sensum, re bre-
ex fratnbus judices eligerent. v it er interim commendata, redit.
Lanpr. Contemptibiles. Non imperando, sed
4.
10. Lanfr. Deus aulem et hunc. Quasi •
diceret
exprobrando suppomt causam cur fideles propter non in parandis escis et scrutandis ventribus stu-
discussionem causarum suarum ad infideles ire dere debetis, quia utraque transitoria sunt
cogantur, videlicet quia personas terrenarum legum
Ambhos. Et Dominus corpori. Subauditur. immor-
lgnaras, ad audiendas fidelium causas, constitue- talitatem ressuscitato praastabit.
bant. Et ita dictum est similiter in Evangelio
(Matth. 11. Lanfr. An
nescitis quia, etc Non debetis for-
xxv fte potius ad vendentes,
9) : et in Virgilio (Egl. nicari cum meretricibus, quia essetis unum corpus
'
J \ \
!nSe ' C nt
!
m '
etC cum raeret "ce. Qui adha?ret meretrici, unum
cor-
5. Ad
verecundiam vestram Quasi diceret Non : pus cum ea efficitur. Nam qui adharet le^itiraa
impero, sed comraeraoro, ut verecundiam habeatis, uxori, fit unum, dicit enim Genesis : Erunt, scili-
quia facitis

6. August. [Enchirid. ad Laur

cet vir et UXQr duQ {n came
^ ^^
,
c. 18, tom. III). 12. Ambros. Qui adhwret. Hoc dicit •
qui conta-
Jam quidem delictum est Si quis volucrit tunicam minationi admiscetur, unum
cum fit eo qui se admi-
^f^f^iciotecum contendere r dimitteilh*^t. Fornicatio enim ambos unum facit, ut quo-
et palhum(Matth.v,iO).Etakoloco:Et quiabstule- modo in natura, sic et in raacula,
: iinum sint
nt, inquit, tua, noli repetere(Luc. vr, 30). Prohibuit Augdst. (lib. xiv De Trinit., c 14 tom' IID
13.
itaque suos de saaculanbus rebus cum aliis habere Quiadhxret. Accedente quidem isto ad participa-
judicium. Ex qua doctrina, Apostolus dicit esse tionem natura; veritatis et beatitudinis illius
dehctum, tamen cum sinit finiri in Ecclesia
•
non
talia tamen crescente illo in natura, veritate et beatitu-
judicia inter fratres, fratnbus judicantibus,
extra dine sua
Ecclesiam
quid secundum
vero terribiliter vetat, manifestum
vemam
est
concedatur infirmis.
U. Qui autcm fornicatur. Quia nusquam sic totus
homo corporis ipsius voluptati addic "
L
e neiTx
7. Lanpr. Sed vos v^urim facitis Quasi diceret biliter, vel inevitabi.iter affie^tur
ut in c "„ pa™ iot
o non est.stales.ut illatam injuriam vehtis ferre,
hujus tanti mali, c*tera peccata extra corpu!
'

sed potius vultis inferre. ^ipub esse

e e
r,\A anl „*. „.• •

Mdeantur; .
etiamsi per corpus exerceantur.
8 ,n mnomtne n
. . .

Domtni. TIn bapt.smo

. .

8.
dicit ubi di- 15. Ambros. Qui aulem fornicatur.
stmch, commemoratur, et subintelligitur in
;
Totum corpus
nomine virest et mulier, quia portio viri nralier
P er id q 110 '! in portionem suam delinquit,
Z ^Z
r

n " _
Ambro Omma mite licent. Omnia sibi licere
. ., . C incorDiis
9 suum peecat. Vel quia fornicari corporal "
e ic um
d lc ,t. ea schcetqu* coapostolis ejus
licuerunt. Hoc est ; non enim (it sine desiderio oa nis
enira prHemisit postea hanc causara acturus, sicut ibi habet motum proprium.
 m B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 176

corporis, peccat. Alia ratio cur fugienda sit fomicatio, scilicet quia templum sunt Spiritus sancti. An
nescitis quoniam membra vestra, templum sunt Spiritus sancti, qui in vobisest; quem habetis a Deo, et
non estis vestri? quia serviChrisli cstis vel cmptitii. 16. Empti enim estis pretio magno, sanguine Christi.

Eryo, 17. Glorificate, 18. et portate Deum, Dominica pr&cepta, in corpore vestro.

CAPUTVII.
De quibus autem scripsistis mihi de habendis uxoribus, vel non habcndis, sic respomleo : Bonum est

homini mulierem non tangere propter fornicationem autem unusquisrjue suam 1. uxorem habeat, et
;

unaquaeque 2. suum virum habeat. Uxori vir debitum rcddat; similiter autem et uxor viro dehiluru
rcddat. Et decel, nam mulier sui corporis, suisexus laxandi, vel continendi, potestatem non habet, sed vir.
Similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier. Nolite fraudare invicem debitum
non reddere, ex consensu ad ternpus, ut vacetis orationi et iterum revertimini in idipsum, ne
nisi forte ,

^entet vos Satanas ducere in pcjora propter incontinentiam vestram, si contincre non potueritis. Hoc au-
tem dicosecundum indulgentiam, nonsecundum imperium Volo enim omnes vos esse, qnantum in me
est, meipsum; sed unusquisque proprium donum habet ex Deo, alius quidem sic, alius vero sic.
sicut
Dico autem non nuptis et viduis Bonum est illis si sic pcrmaneant, sicut et ego. Quod si non se con-
:

tinent, nubant. 3. Melius est enim nubere quam uri, invitum continere;uri cst, opusluxurix immoderate
inmente concupiscere ct exinde in carne ardere. lis autem qui matrimonio juncti sunt, praecipio, non
ego, sed Dominus, uxorem a viro non discederc quod si discesserit, scilicet interveniente lcgilima
; 'l

causa; non enim aliter licct, manere innuptam, aut viro suo reconciliari. Et vir uxorem non dimittat.
Nam caeteris ego dico, non Dominus. Si quis frater uxoren habet infidelem, et haec consentit habitare
cum illo, non dimittat illam. Et si qua mulier fidelis habet virum infidelem, et hic o^ consentit
habitare cum illa, non dimittat virum; 5,6, 7. Sanctifieatus est onim vir infi.Ielis per mulierem
fidelem; vel contigit aliquando sanctificatum fuisse virum infidcicm per mulicrem fidclem, et e convcrso ;

et sanctificata est mulier infidelis, et nullam in ejus conjunctione immunditiam paiitur mulier per virum, :

fidelem, idest, in viro fideli 8. alioquin, si non esset legale matrimonium, filii vestri immundi, id est
;

degeneres, non legitimi essent, 9. nunc autem sancti, non degeneres, id est, legitimi sunt. lO.Quod 11. si

COMMENTARIUS.
•16. Lanpr. Empti enim estis. Probatio quod non A lib. De peccatorum mcrilis, et remis. 3, ad Marcel.,
sint sui. Nulli enim empti sunt sui hi autem empti : c. 12, tom. VII.) Illud tamen sine dubitatione te-

sunt ; ergo, etc. nendum est, qusecunque illa sanctificatio sit, non
17. Glorificate et portate. Ulatio, quasi diceret : valere adChristianos faciendos atque ad dimittenda
Quia empti estis, glorificate Deum in cordibus ve- peccata ;
nisi Christiana vel ecclesiastica institu-

stris ; cujus servi facti estis. tione, et sacramentis efficiantur fideles. Nam nec
18. Ambros. Portate Deum in corpore vtstro. Por- conjuges infideles, quamlibet sanctis et justis con-
tare Deum est, in rebus bene gestis, imaginein Dei jugibus hsereant, ab iniquitate mundantur, quse a
ostendere. regno Dei separatos in damnationem venire com-
CAP. VII. — 1. Lanfrancus. Uxorem habeat. pcllit.

Uxorem, non dicit concubinam, ut ab hacsententia 7. Ambros. Sanciificatus est vir. Habere infideles

excludantur qui divinis auctoritatibus uxores ha- beneficium bon&e voluntatis ostendit ; quia honorem
bere non possunt. nominis Christi non horrent. Signum sanctse cru-
2. Suum virum. Virum hic intelligit legalem ma- cis ad tuitionem et sanctificationem hospitii per-
ritum. Sicut in Evangelio : Et hic quem habes, non tinet.

est tuus vir. g 8. Alioquin filii veslri. Immundi essent filii eo-

3. Ambros. Melius est nubere. Uri est desideriis rum, si dimitterent volentes habitare secum etaliis
agi et vinci, cum enim voluntas calori carnis con- se copularent; essent enim adulteri, et filii eorum
sentit, uritur ; nam desideria pati, et non vinci spurii.
illustris viri est. 9 Lanfr. Nunc autem sancti sunt, id est mundi.
4. Lanfr. Quod si discesserit. Discedere non po- In causam redit [/"., causam reddit] cur vir fidelis
test, excepta causa fornicationis, non [f., nisij mulieris infidelis, aut mulier fidelis viri infidelis

utique continenter ex consensu vivant. divortium quaerere non debeat.

5. Sanclificatus estvir, id est rnundus, etnullam 10. Algu.sT. (epist. 89 Hilario, ad quxst.i, tom.
ex ejus conjunctione mulier immunditiam patitur. II.)Quodsi infidelis, id est, si infidelis voluerit esse
6. August. (ex Serm. Dornini in montc, 1. i, c. 1G, cum conjuge fideli Hic agnoscat fidelis suam liber-
tom. \Y.)Sanctificatusest vir. Sanctificatus estenim, tatem, ne ita subjectam putet servituti, ut ipsam
inquit, vir infidelis in uxore fideli, et sanctificata dimittat fidem, necconjugem infidelem.
est mulier infidelis in fratre fideli. Credo, jarn pro- 1 1 . Si infilelis disccdit, discedat. Non licet aliam
venerat ut nonnullae feminae per viros fideles, etQducere, dimissa etiam inlideli : sed utrum aliud
viri per uxores fideles in fidem venirent. (Ibid. Ex dimissa, aliud discedente.
177 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. I AD COR. 178

est frater,aut sororinhujusmodi,

mulier, discedif, discedat; non enim servituti subjectus
infidelis, virvei
pace autem vocavit nos Deus. Quasipacis autem debitores
sumus, et
id est non cogitur sequi infidelcm in ;

scis muher,
ralio cur non sit quxrendum divortium, Unde enim
idco non debemus causa esse discordix. Alia
undo scis, vir, si rnulierem salvam facies ? Nisi unicuiquesicut divisit Domi-
si virum salvum facies? Aut
et sicut in omnibus Ecclesiis doceo, a simili.
nus unumquemquesicutvocavitDeus, ita ambulet. 12.
esseprzputiatus. In praeputio ahqurs vocatus
Circumcisus aliquis vocatus est? Non adducatpneputium,;ioW
nihil est, et praeputiu.n nihil est, sed
observatio tantum mandatorura
est ? Non circumcidatur. Circumcisio
et nm, in qua vocatione vocatus est ea permaneat, m
Dei 13 14 Unusquisque ergo quia circumcisus,
sit tibi curae, sed et si potes fuga,
vcl aliter inhoneste fien
debet mrmanere Servus 15. vocatus es? Non
Christi, vocatus ejt seryus,
17. Qui enim in Domino, ad fidcm
5*
hber magis utere ipsa servitute.
6
est, servus est Christi. 19. Pretio empti estis nohte,
18 libertus esi Dominx; sirailiter qui liber vocatus
scUicct ut postponatis serviiium Dei
Unusquisque ergo qmaservi, ct liben, in
fieri 20 servi hominum, ita
debet permanere, apud Deum. De conjugatis,
inquit prxcepi,
quo vocatus est, fratres, in hoc permaneat,
praeceptu.n Domini non habeo, consilium autcra do, miseri-
De virginibus autem, sive viris, sive feminis,
/^cconsecutusaDomino, ut sim fidehs, ut credamtneum
corditer consulo.%\. tanquam misericordiam
esse, 22. propter instantem necessitatem
quoniam est
Existimo ergo, autem, hoc, virginitatem, bonum
,

es ab
virginem, esse. 23. Alligatus es uxori ? 24. Noli quaerere solut.onem. Solutus
bonum homini, sic,
uxorem, non peccasti. Et si nupsent virgo, non peccavit :

uxore Noh quaerere uxorem. Si autem acceperis

f

25. tribulationem tamen temporalem carnis

habebunt hi qui sunt hujusmodi. 26. Ego autem vobis parco
dico, fratres 27. TempuS
dispono. Hoc itaque [suasio ad virginitatem) :

id cst, vitam vestram miscricorditer

COMMENTARIUS.

Ambros. Et sicut in omnibus Ecclesiis. HocA'

19 21.Lanfr. Tanquam misericordiam. Misericordi-
asse- ter, inquit, consulo,quia hanc misencordiam a Deo
dicitut dum caateros hoc doceri audiunt,
sequantur]. consecutus sum, videlicet ut ineum credam
quantur [at.. id
22. PropterinstantemnecessUatem. Instantem ne-
13 Aiigust. Un exposit. ad Galat., tom. IV.)
cessitatem vocat penuriam hujus saecuh quam fre-
Unusquisque in qua. Hoc enim ad eas consuetudi-
qu* ni-
vit* retulit], quenter patiuntur conjugati pro filus et fihabus nu-
nes, vel conditiones tuht \al ,

Non emm si triendis, pro se invicem sustentandis, propter quam

hil obsuntfidei, bonisque moribus.
vitandam, bonum esse dicit homini, sine conjugio
etiam latro erat, quisque cum vocatus est, debetin
esse. Est quidem castitas servanda propter vitam
latrocinio permanere.
Unusqmsque in qua, etc. Unusquis- aeternam; sed infirmis doctonbus infirmam ratio-
14.,Lanfr.
que, inquit, qua vocatione vocatus est ad fidem, nem praetendit.

debet ambulare; nam cir.cumcisus, in circumci- 23. Migatus es uxori? Ne laudata castitate, uxo-
nolle circumci- rem aliquis vellet dimittere, hoc subjungit.
sione ad fidem vocatus, non debet
uxorem. Qui non habet uxorem,
quia circumcisio vel 21. Noli quxrere
sus fuisse ; sic et praeputiatus,

praeputium nihil valet ad beatitudinem promeren- non debet quaerere ut habeat. Nam qui habent tan-
esse debent. (A simih) Qm flent
dam. Yalet enim solum observantia mandatorumB quam nonhabentes
rjgj tanquam non flentes esse debent. Sic de reliquis
id cst, per aliaspartes ser-
Servus vocatuses? posset concludere Ergo quia halens debet esse, :
15.
liber est enim quasinon habens qui non habet quaerere non de-
vus vocatus ad fidem, nolit ficri ; ;

ad fidem, nolit fieri bet. Hoc est dicere aoquipollenter ergo volo vos
liber Et Dei liber vocatus
:
:

servus ; cst enim servus, quia Christi, nam ejus est essesine uxore ;
nam volo vos esse sine sollicitudine

ssculi. Quod probat, si quis sine uxore est (causa)

emptitius.
Magis utere. Servitute utendum irhpcrat, quia
16. sine sollicitudine est, tunc cum velim vos essesine

quanto quis propter Deum despectior est in hoc sae- uxore, volo vos esse sine sollicitudine saeculi sed ;

culo, tanto magis exaltabitur in futuro. qui est sinc uxore, est sine sollicitudine tantum ;

17. Qui enim in Domino vocatus. Ratio cur non enim est sollicitus quae Domini sunt nam ;
est solh-

debeat esse curae, si servus vocatus est. citus quomodo placeat Deo.
18. Libertus est Domini, id est, libertus Domini et 25. Amqros. Tribulationem caniis. Tribulationes

servus Christi ; sed honestius vocabulum servo tri- sunt gemitus vcntris, nutrimenta filiorum et simi-

buit, quiaservi vocabulum est inhonestius. lia.

19. Ambkos. Pretio empti estis. Servi hothinumC 2G. Ego autcm vobis parco. Parcit, quoniam ad
sunt, qui humanis se subjiciunt superstitibnibus. hsec provocat quae tribulauoncs carnis et sollicitu-

Hocdicit, quia in capite EpistoUe rcprajhendit, quocl dines mcmoratas excludunt. Potest et sic videri par-
dicerent : Ego sum Pauli, ctc. cere, cum permittit, et non contradicit volentibus
20. Servi hominum. Ita scflicet ut postponatis quod onerosum ostendit.

servrtium Dei. 27. Tcmpus brcvc est. Quia finis in proxirao est.
 179 B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP.
180
enim breve est 28. reliquum est, consequitur, ut et qui habent
; uxores, tanquam non habentes sinf
qui flent. tanquam non flentes et qui gaudent, 29 et
tanquam non gaudentes et qui emunt, tenquam
;

sidentes; et qm utuntur hoc mundo, tanquam non non po ;

utantur 30, 31. pneterit enim (ratioZ

S ****»»*> ,°«™ non sint vstimanda
eaZIsl :

suntj figura hujus mundi. Volo autem

f"
sscuh esse. Qui smeuxore est.sollicitus est qua. Domini sunt,
t
vos sine soUicUudme
quomodo placeat Deo. Qui autem enZ
cum uxoreest solhcitus est quae sunt mundi, quomodo
placeat uxori, et divisus est.
srne vu-o csse dcbcant Et mulier innupta, et virgo, cogitatqu*
Ratiocur muuZl
nUP 8
Domini sunt,ut
COgHat qU SUnt mUndi qU ° m0d0 Placeat viro
sit sancta corporTe 72
;,, m di,o l^ ''
V " Po ' - -° hoc ad utihtatem ves-

nZrm£
suadco, sed ITf
33. li ad id, quod Tr honestum
injidam n ° n Ul inpej° ra V0S labi
'

est, moneo vos, et quod facultatem

dis-
prasbeat sine impedimento Do-
faciam dum matrimonium
<

mmum obsecrandi, ui cst, serviendi. 34. Si quis 35. autem turpem,

infamem^ videri existimat super
virgine, fiha sua, quod
sit superadulta, et ita oportet fieri, quia
virgo castitatem eervare non vult quod
vult faciat, 3b. crgo vel pater, vel ipsa filia non ;

peccat, si nubat. Sic dc isto, nam de alio

statuit in corde suo hrmus, non habens necessitatem
aliter. qui Nam
hancut
nubal, qui contincrenolueril potestatem filia
autem habens su* voluntatis, ut virgo nubat, vcl non, et hoc
judicavit in corde suo, scilicet servare vir-
ginem suam, bene facit. Igitur et qui matrimonio jungit virginem
suam, bene facit, et qui non iumnt
bcne; nam melius facit. Dissuasio a matrimonio. Mulier
alligata est legi, scilicel marilali,
quanto tem'
pore vir ejus vivit quod si dormierit morle vir ejus, liberaia
est cui vult nubat, tantum in
;
Domino leoali- ;

ter. Beatior autem ent si sic, sine viro,

permanserit secundum meum consilium 37.
puto autem lutac :

quwscatur consilio illius) quod et ego Spiritum Dei habeam.

COMMENTARIUS.

dicit non debere adgenerandum sollicitos esse etA ctd id quod honestum
est. Cum ait Sedad id "auod :
:

nni flent,
qui ton/ninm «»«
flanf tanquam
non n a .____-____ __ .
flentes sint, scientes mox
• > .

honestumest. Non matrimoniumturpeesse ostendit;

consolationem eorum futuram et qui in pnesenti sed quod erat honesto
;
[«.., honestum] honestius,
gaudent, sciant mox luctum futurum. generalis honesti nomine commendavit.
28. Lanfr. Reliquum est. Quia, inquit, tempus 34. Lanfr. Si quis autem, etc. Quia superius ad
breve consequitur ut quidquid in hoc saculo
est,
virginitatem suaserat, ne quis putaret
peccatum
sive prosperum, sive adversum videtur
esse, pro forte [f., fore], si filiam continere nolentem viro
parvitate temporis potius videatur non esse. traderet, dicit si ipsa continere nolit, non peccat,
29. August. (inexpos.Psal.cxh\u, tom. VIII). Et nubat. Habens autem filiam
si quam continere veht,
qui flent. Quisquis autem sive manducat, sive bibit, cum ipsehabeatpotestatem quod ea nubat, vol non,
sive aiiud aliquid agit, omnia in gloriam Dei facit. si pater voluerit, si filiam virginem servet, bene-
59 Et aiiqua tristitia est de rebus saecularibus,
si
facit.
sic fleat ut intus spe gaudeat. Et si aliqua
ltetitia 35. Lanfr. Turpem se videri existimat, id est,
si
est in rebus saecularibus, sic gaudeat ut intus spi- quis virginem habet adultam,quaecastitatem servare
ritualiter timeat nec donet se corrumpendum fe-
; nolit, et curator ejus putat quod infamiam
turpi-
licitati, nectradatadversitatifrangendum,hoc enim fitudinis incursurus sit si castitatem servare
coe^e
__C_t fl__iv___ .,.,,,
est flere tanquam .
non flere.,__-_.
.........
.^ J (1 •, _i.. _
et gaudere tanquam non
. .

; nt; non peccat vel ipse, vel virgo,si nubat virgo.

gaudere. 36. August. (Lib.Debonoviduit., c. 9. tom. IV.)
30. August. (lib. xx De civ. Dei, c. 14). Prseterit Nonpeccat si nubat. Quae se non continet, nubat
enim figura. Figuraprseterit, non natura {ibid., cap. quse nonccepit, deliberet
quodaggressaest, perse- ;

46). Judicatis quippe his qui scriptinon sunt in li- veret. Nulla adversario detur occasio nullaChristo ;

bro vitae, et in seternum ignem missis, tunc figura subtrahaturoblivio.

hujus mundi, mundanorum ignium conflagratione August. {Expos. 37. in Evang. Joan.) Putoau-
37.
praeteribit. Sic factum est mundanarum aquarum tem quod ego. Homines de his rebus, quas certas
inundatione diluvium. Illa. ut dixi, conflagratione, habent aliquando increpative dubitant, id est, ver-
mundanae [al., mundana] elementorum corruptibi- bum dubitationis ponit [al., ponunt], cum [adde,
lium qualitates, quae corporibus nostris corruptibili- in] corde non dubitent. Velut si indigneris servo
bus congruebant, ardendo penitus inte.ribunt. tuo et dicas : Contemnis me? Considera forsitan
31. Lanfr. Przteril enim figura. Ratio cur ea quae Dominus tuus sum. Hinc
et Apostolus ad quosdam
supenus dicta sunt, quasi non sint, existimanda^ contemnentes suos loquens, ait Puto
autem quod :

sunt. Omneenim quod praeterit, cujuscunqueproli- ct

sunt.Omneenimquodpra_terit.cuiuscunai.enrr.lu et ego
p.nn Spiritum /w habco
£*»>._«.«. Dei hnh™ Qui
r.... Air.it ....... ....k.. _..-,,
dicit puto, dubitare
xitatis sit, aeternitati comparatum, nihil est. videtur. Sed ille increpabat, non dubitabat. Et ipse
32. Non ut laqueum, id est, non ad hoc moneo Dominus noster alio loco increpans infidelitatem
castitatem diligere, ut hac occasione velim vos, futuramgeneris humani : Cum venerit, inquit, filius
propterincontinentiam inluxuriae laqueum incidere. hominis, putas inveniet fidem in terra ?

e 33. Auqust. {lib.Dc bono viduit., cap. 5.) [Sed

181 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD COR. 182

CAPUT VIII.

©©1.2. De iis autem quse idolis sacrificantur, scimus quodfleri debeat, quiaomnes scientiam habemus.
3. Scientia sine charitate inflat, charitas vero, namcum charitate sedificat. 4.
Si quis autemse existimat

ecire a se aliquid, id est sciens sine clmritate, nondum cognovit quemadmodum oporteat eura scire-
5.

Si quis autem diligit Deum, hic cognitus est ab eo, habct scientiam cum charitate, xdificando alios. De
escis autem (quod dimiserat repetil) quee idolis immolantur, sic respondeo, scimus quia nihil est
idolum in
mundo, in mundi creatione, et quod nullus est Deus nisi unus (non est Deus, quia tantum est unus

Deus.) 6. Nam etsi sunt, qui dicantur dii, sive in ccelo, sive in terra (sola anthypophora infidelibus)

quidem sunt dii multi, ut et domini multi, nobis tamen unus Deus Pater, 7. ex quo omnia, et nos in

illum, et unus Dominus Jesus Christus, quem omnia, et nos per ipsum. 9. Sed non in omnibus
8. per
est scientia, fidelibus. 10, II. Quidarn autem cum conscientia usque nunc idoli, putantes idolum esse
aliquid, quasi idolothytum manducant, et conscientia ipsorum, cum sit iniirma, quia concupiscentix cibi
non potest resistere, polluitur. Non dcbemus 4»B edere idolothyta. Esca autem nos non commendat Deo,
imo abominabilcs facit. 12, 13. Neque enim (probat quod offendieulum faciet) si manducaverimus, 14.
abundabimus, proficuum habebimus, neque, si non manducaverimus, deficiemus. 15. Videte autem,
licet, inquit, comedere, sed videte, ne forte haac licentia vestra 16. offendiculum
fiat inflrmis. Si enim quis

viderit eum qui habet scientiam, in idolio recumbentem, nonne conscientia ejus, cum sit infirma,

jedificabiturad manduc.andum idolothyta? Et peribit infirmus in tua scientia, frater, quia te,qui sciens es,
videt hoc facere, sed non debet perire per te, propter quem GhristuS mortuus est ? Sic autem peccantes in
fratres, comedendo idolothytum, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christura peccatis. 17.

COMMENTARIUS.
CAP. VIII. I.Ambros Dehis autem Nuncscien-Acxxm veneratione adhuc simulacri, manducabant de
-

tiam locuturus, quee sit scientia non statim dicit sacrificiis, quasi aliqua illic esset divinitas
;

sed in subjectis ostendit dicens Quia nihil est "•

12. August. (libr. x Conf., cap. 31, tom. I)

idolum, Nequeenim si nonmanducaverimus Hoc est dicere, .

2. Lanfr- De his autcm, id est, omnes sciraus nec illa res me copiosum faciet, nec illa aerum-
quiddebeat fieride immolatitiis idolorum; sed sola nosum.
scientia non sufficit ad observandum quod rectum 13. Lanfr. Nec enim, etc. Quasi diceret aliquis :

est sed potius inflat, si desit charitas, quse

;
fames me talem cibum comedere compellit. Absit !

sedificat. tam parva enim particula singulis distribuitur, ut

3. August. (Exposit. in Evang. Joan., tract. 27.) nec illata satiet, nec ablata esurire compellat Po-
Scientia inflat. Et quide.m inflat sola sine charitate, test subaudire ;
deficiemus a bonis operibus, vel

ideo adjunxit :
abundabimus in bonis operibus.
Charitas xdificat. Adde ergo scientiee
charitatem, et utilis erit scientia, non 14. Abundabimus, etc. Non debetis comedere
per se, sed

per charitatem. idolothyta nam neque per hoc acquiretis commo- ;

4. Lanfr. Siquis aulcm. Ostendit quid sit scien- dum, quod est neque si manducaverimus, abunda-
tia sine charitate, videlicet quam homo putat seBbimus, neque majusevadetis damnum. Quod probat
habere a se. in libro a contrario, ita: Nam si non manducaveri-

5, Qucmadmodum oporteat. Oportet scire homi- mus, periculum non habebimus; quod aequipollenter
nein quidquidbonum habet a Deo se habere. dicit, deficiemus.
G. August. (m Psul. xciv, tom. Mll.) Nam ct si 15. Aaibros. Vidfte autem, hoc est : Ne, quia
sunt quidicantur Si ergo non nobis; quibus ? Audi licere vobis edere carnem de sacrificio dicitis, per
cx alio psalmo ;
Quoniam omnes dii gentium dae- id quod nihil idolum esse scitis, offensionem gene-
monia. retis -fratribus qui nesciunt adhuc quia nihil est
7. Amrros Ex quo omnia. Discrevit nos aceeteris, idolum.
qui ex illo sunt non tamenin illo sunt, dum adhuc
;
16. Offendiculum fiat infirmis. Probat quod offen-

non credunt. diculum faciet, quia aedificavit ad manducandura ;

8. Per qucm omnia Omniaex Patre quidem, sed peribit autcm frater, quod non debetis facere, scili-

perFilium creatasunt; sed cumdicit, elnos peripsum cet eurn peiire ; nam si facietis, in fratres peccatis.

reformatos nos per ipsum, pcrquem creati fucramus, Item et percutientes estis conscientiam, quod non
signiiicat in Dei cognitione. q debetis ; nam ita in Christum peccatis. Ergo non
9. Lanfu. Sed non inumnibus. Non omnes, inquit, debetis comedere. Quod est, quapropter si esca scan-
habent scientiam hujus Dei ; ideo putant idolis gu- dalizat, etc. Ponit se pro illis,dicens : Non mandu-
bernari. cabo, quia eum, ut Aposlolum suum, debeant irni-

Quidam autem. Quidam, inquit, et sciunt

10. tari.

quodidolum nihil cst, et tamen scienter manducant 17. Qua\ roptcr si esca scandalizat. Licet, inquit,
idolo immolatum. comedercidolothytum ; non tamen debetis quia of-

11. Ambros. Quidam autem.X)e plebe enim aliqui fendiculum infirmis fratribus pararetis, ad illud
 183 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. [ 8 /,
Qaapropter csca scandalizat 17. fratrem
,i
meum, non manducabo 18. carnem in Bternum, ne fratrem
meum scandalizem.

CAPUT IX.

t. Non sum Iiber? 2. Non sura Apostolus? Nonne Christum Jesum Dominura nostrum vidi? Nonne 3
opus meum vos estis m Domino Etsi aliis non sum Apcstolus, sed tamen vobissum nam signaculum
?
;
««
vols^tT
u> scdtce, quibusprzdtcavi h*c est.T V
°: "^ " D ° min0 '*»**»*> ** ~ V* -ne interrogant, anApctolus SJ
5.Nunquid(« simili)non habemus potostatem manducandi
et bibendi?
Nunquid 6 non habemus potestatem mulierem,
sororem Christianam, circumducendi, sicut et ca^teri
apostoh, rdcUJudaset Jacobus Priscam,
et fratres Domini, et Cephas? Aut ego
solus et Barnabas non
habemus potestatem 7. hoc operandi?(« similibus
ostendit, quia stipendia sumpsisse sibi licuerit)
mihtat suis stipendns unquam? nutlus utique. Quis
Quis plantat vineam, et de fructu ejus non edit? nuttus
Quis
pascitgregem, et de lacte greg.snon manducat?
Nemo, Nunquid, secundum hominem, humanamcomuetu-

coZ
:

Z m ^
6t leX h * C n ° n didt ? ScriptUm est
comedat detnturatuns suis, tnturanti, przdicatori.
enim in ie S e °y« N ahigabis bo vi. q ui M :
™ -
Nunquid de bobus, in hoc przcepto, cura est Deo ?
8 An propter nos utique hoc dicit? Nam propter nos scripta sunt.
Quoniam d,bet in spe, cum spe terreni
stpendu, qui arat, arare et qui triturat, in
; spe fructus percipiendi. Si nos, id est, a minori, vobis
spiri-
tuaka przdicando semmavimus, magnum est
(ironia) si nos carnalia vestra. stipendia,
raetamus? Non
uttque. (a snmUj
Si aln potestatis ve S tvx,pseudoapostoti,
participes sunt, si atii acceperunt avobis secundum

rtf,S « 1-
qUare
10. ne quod offendiculum
^
" P
°
T
tiUS n0S?9 '
Sed n ° n Usi Sumus hac
demus Evangelio Christi. Fortassis enim Evangelium
dirent, si ab eis aliquid acciperet. Nescitis
P° testate se '< om sustinemus,
Christi min ,s iibenter au-
' ™
(idem a simili) quoniam qui in sacrario templi
rantur, quae
Judzorum ope-
de sacrano sunt, de sacrificio scilicet, edunt, et qui altari deserviunt 11. cum altari
participant? Ita, ergo similiter, et
Dominus ordinavit iis qui Evangelium annuntiant de Evangelio
vivere
Ego autem nuho horum usus sum. Non autem scripsi
Inec ut, ut quid a vobis accipere velim, ita fiant
in

COMMENTARIUS,

enim comedendum eos aedificaretis, et ita perirent,

.
A bant de terrena substantia sua, ut nullius indi-
eis
cum idolum aliquid esse putarent. gerent horum qUffi ad necessarium hujus vito ,.
1». Lanfr. Carnem
in seternum. Id est, non solum tinent
ab propter vitandum fratris scandalum
aliis cibis,
6. (ibid., c. B). Non habemus potestatem. In Evan-
abstinerem, sed et carnem, qu* suavissimus inter
gelio enim scriptum est : Et factum est deinceps, et
omnes cibus est m «ternum dimitterem.
CAP. IX.-l Lxw.Non sum liber? El si, inquit,
ipseUer faciebal per civitatem
erangenzans rerjnum Dei, duodecim cum illo, et
ct
msMla% ^f^ et

hceat vobis idolothyta edere, non tamen debetis,

mulieres quzerantcuralzaspiritibus malignis etin-
sicut ego, etsi hceret non tamen a vobis, cum
; /irmitatibus, Maria, qux vocatur Magdatene, de qua
praedicarem, st.pendia accepi. Hoc Apostolum velle dzmonia septem ejecerat Dominus Jesus Christus,
sequentia declarant
Joanna UXQr Chusx procuratoris Herodis et Sman _
2. Non sum Apostolus ? Commendat auctoritatem na, etaliz multx quz ministrabant ei de
facultati-
suam, quia a se supenus argumentum sumpsit.
bus suis.
3. Opus meum. Per hoc, inquit, probatur
quia 7. Ambros Hoc operandi. Pro accipiendi, ope-
Apostolus et magister vester sum, quia vos disci-
randi, ait, ut honestius loqueretur
puli raei estis in fide Christi B 8. Lanfr. An propter nos, etc. Ostendit hoc di-
4. Mea defensio. Qu.dam dicebant eum non esse ctum esse de pnndicatoribus. aut enim de illie aut
Apostolura, eo quod Dominum non vidisset, et nul- de bobus, sed de bobus non non enim est cura Deo
;

lara gentem ad Dominura convertisset. Adversus de his; ergo dictum est de pradicatoribus.
calummam eorum hanc defensionem opponebat, di- 9. August. Sed non usi sumus. Qua potestate di-
cens se et Dominura vidisse et Corinthios conver-
cit non usum, nisi quam habebat in eos a Domino
se
tisso
. ' acceplam, ut eorum carnalia meteret, ad victum
5. AuGUST. De opere mon.,
(lib. tom. hujus vit*,
c. 4, III). qu* in carne agitur.
Nunqmd non habemus. Ostendit quod
sibi licere 10. Lahfr. Ne quod offendimlum, id est, impe-
cfetens apostohs, id est, ut non operetur manibus dimentum. Fortasse enim Evangelium Christi mi-
suis; sed ex Evangelio vivat, sicut Dominus eis nus libenter audirent, si ab eis aliquid acciperet
constituit. Quod in consequentibus apertissime de- ll. Cum altari participanlur. Pars enim super
monstravit. Ad hoc enim fideles mulieres, habentes altare comburebatur, et pars ministris altaris in ci-
terrenam substantiam, ibant cum eis et ministra- bos servabatur.
185 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. 1 AD COR. 186

me; GJ? 12, 13, bonum mihi magismori 14. quamut gloriam meam quisevacuet.Namsievange-
est enitn

lizavero, proptcr sumptum, 15. nonest mihi gloria necessitasenim famis mihi incumbit: 16, 17. vaeenim
;

mihi est si non evangelizavero Si enim volens sine sumptu,

!
id est, gratis hoc ago, mercedem habeo glo- :

ria est raihi. Si autem invitus. idest, pro stipendio, dispensatio rr.ihi credita est. Quam si invitus facero,
viderit ipse quid de me agal. Quae est ergo merces mea? In quo ergo merces constituta est. fn hoc scilicet,
utEvangelium pradicans, sine surnptu, ab auditoribus accepto, ponam Evangelium, utnon abutarpotes-
tatemea in Evangelio. Nam 18. cum liberessem ex omnibus, omnium meservum feci, moribus omnium
concordans, ut plures lucrifacerem. 19. 20. Et factus sum Judaeis tamquam Jadaeus, ut Judaeos lucrarer,
21, 22. iis qui sub lege sunt, Samaritanos dicit, qui legi Moysi, mn prophctis obaudiunt, quasi sub lege

essem fcumipsenonessemsublege Judaica) uteos qui sub lege erant lucrifacerem iis qui sinelege©4 :

erant, gentibus, tanquam sine lege essem (cum sine lege Dei non essem, sed in lege essem Christi) ut
lucrifacerem eos qui sine lege erant 23, 24. Factus sum infirmisinfirmus, condescendendo illis, ut infir-
mos lucrifacerem. Omnibus omniafactus sum, ut omnesfacerem salvos. Omnia autem,nvyo,faciopropter

COMMENTARIUS.

12. August. [lib. ii De serm. Domini, in monle. A id est, famis periculum vitandum. Probat vero in
cap. 16) fionum est cnim mihi. Hoc dixit, quia jam libr o quia, si praedicet, famis periculum vitabit ;
vae

statuerat, propter quosdam occasionem quacrentes, enim, id est, famis periculum incurret, si non evan-
manibus suis victum transigere. Si cnim evangeliza- gelizaverit.
vero, inquit, non est mihi gloria, id est, si evange- 18 Cum
liber essem. Quasi diceret Qui majus :

lizavero ita ut \al., ut ista] fiant in me, id est, si quod minusest, negligere non debeo. Majus
feci, id

propterea evangelizavero, ut ad illam [al., illa] per- enirn servum se omnibus facere quam sumptum ab
veniam, et finem Evangelii in cibo, et potu et ves- auditoribus non accipere. Liberum autem se fuisse
titu collocavero. Sed quare non est ei gloria ? Ne- dicit ex omnibus,quia, sub nullius jugo, nulli quid-
cessitas enim incumbit,id est, ut ideo evangelizem, quam debebat.
quia unde vivam non habeo ; aut ut acquiram tem- 19. August. (lib. Dc opere mon., cap. \i).Et factus
poralem fructum, de praedicatione aeternorum. Si sum Judxus, id est, ut eo modo subveniret, etcar-
enim jam necessitaserit in Evangelio, non voluntas. nali Judaeo, vel pagano, quomodo sibi ipsi, si hoc
Vx enim, inquit, mihi, si non cvangelizavcro. Sed esset, subveniri voluisset. Portans utique eorum
quomodo evangelizare debet? Scilicet ut in ipso infirmitatem in compassionis similitudine, non fal-

Evangelio, in regno Dei ponat mercedem Ita enim B lens in mendacii fictione.
potest. non coactus evangelizare,sed volens. Stemm 20. Ambros. Et factus sum Judxus. Quia propter
volens, inquit, hoc facio,mvrcedem habeo. Si autem scandalum illorum circumciditTimotheum, et puri-
invitus,dispensatio mihi crcdita cst. id est, si coactus ficatus ascendittemplum, et consentit legem et pro-
inopia earum rerum quae temporali vitae sunt neces- phetasesse a Deo, etdeillis ostendit Christum hunc
sariae praedico Evangelium, me habebunt
alii per esse qui promissus est, ut assensus ejus haberet ef-
mercedem Evangelii. qui Evangelium, me praedi- fectum.
cante, diligent. 21. lis qui sub lege. Hi Samaritani noscuntur.
13. Lanfr. Bonum cst enim »u'/i?.Ratio cur nolit Legem enim solam accipiunt, id est, libros Moysi,
stipendia dari sibi.Periret enim gratia sua, quae ex et sunt ex sanguine Persarum, quos rex Assyrio-
gratuitapraedicationeprocedit; quae cumremunerata rum, sublatis filiis Israel, in captivitatem posuit, ad
convenire non posset. incolenda loca Samariae.
14. Quam ut gloriam meam, etc. Non ideo, inquit, 22. fisqui sine lcge Asseritenim illis, idest, gen-
evangelizavi ut quid a vobis accipere velim. Nam tibus, juxta physicam rationem, mundum factum a
si propter hoc evangelizavero, non mihi gloria, id Deo ; et ab ipso nos originem habere. Ita enim ait
est, moriar aeternaliter. Nam malum est mori tein-C in Actibus apostolorum : Sic quidem ex vobis dixe-
poraliter, sed minusmalum quam eeternaliter mori; runt : genus sumus.
Ipsius et
et hocestquoddicitaequipollenter: Bonum est enim 23. Faclussum infirmus, id est, factus sum infir-
mihi magis mori. mus propter infirmos, dum propter fratres a licitis
15. Non est mihi gloria. Gloria haec a voluntate abstinet, ne illis scandalum generet.
procedit, longe igitur a necessitate. 24. AuGtsT. Factus sum infirmus. Et ipso factus
46. Vx enim mihiesl! Exponit de qua necessitatc infirmus quo potestate sua uti voluit, tam miseri-
dicat. Est enim alia necessitas, quae in rerum immu- cordi scilicet affectu inductus ut cogitaret quemad-
tabilitate consistit. modum secum agi vellet, si et ipse ita infirmaretur
17. Vm cnim mihi est, si ! etc. Non est, inquit, mihi ut posset de illis per quos sibi Evangelium praedica-
gloria, si propter sumptum
priedicem, quia propter retur, si eos videret, sumptus accipere, quasi merci-
necessitatem vitandam hoc facio, nam propter vee, moniorum nundinas suspicari.
 187 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP.
lgg
Evangelium, ut particeps ejus, id est,evangclic,xrecompcnsati .,is, efficiar. 25. Nescitis quod ii 26 qui in
stad.o currunt, omnes quidem currunt.sed unus accipit bravium Sic currite ut comprehendatis (bravium
!

pradtcahonis). Ommsautem(a simili) quiinagpnecontenditswod ut

comprehendatis, debelis abstinereab
ommbusanoavis se abstinet a minori; et qmdem abstinentut corn.ptibilem coronam accipiant nosau-
illi
;
tem incorruptam. Ego igitur sic curro, ut incorruptamcoronam accipiam, non quasi in incertum sic pu-
gno,nonquasiaeremverberans,id est in vacuum, 27. sedcastigocorpusmeumetin servitutem redigo,
ne
torte, cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar.

CAPUT X.
1. Nolo enim vos ignorare quoniam patres nostri 3. omnes sub nube fuerunt,
fratres, 2.
et omncs
mare transierunt,et omnes in Moyse,G5 in ducalu Moysi
baptizati sunt in nube et in mari, \. et omnes
eamdem. 5. escam, idemillorum cibus, qui
noster,nunspecie,sedsignificatione manna,spmta\em,aliq'uid
stgmficantcm, manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem
biberunt; 6. (bibebantautera, deaqua
qux profluensdepetra consequebatur eos, de spiritali, 7.
consequente, comitante, eos petra petra autem ;
erat Chrzstus, significans Christum) 8. Sed
non in pluribus eorum beneplacitum est Deo nam prostrati ;

sunt in deserto Haec autem in figura facta

sunt nostri, ut non simus concupiscentes malorum, sicut
et ilh concupierunt. Sicut cnim ilti
pcrircmus. Neque idololatree efficiamini, sicut quidam ex ipsis,
quemadmodum scriptum est inExodo, xxxn Sedit populus manducare et bibere.et :
surrexerunt ludere,
coram idolo scilicet. Neque fornicemur, discedcndo a cutlu
divino, sicut quidam ex ipsis fornicati sunt'
cum fitiabus Moabitarum, et ceciderunt una die viginti tria millia,
ct nos similiter. Neque tentemus
Chnstum [etenim periremus ut illi) sicut quidam eorum
;
tentaverunt, dicentes Nunquid et panem :

poterit darc aut purarc mensam populo suo

? et a serpentibus perierunt. Neque murmuraveritis,
sicut
quidam eorum, proptcr aquam, murmuraverunt. et perierunt ab a/i^/o
exterminatore. Haac autem omnia
ideo dtxi quia in figura contingebant illis
scripta sunt autem, ergo, ad correptionem nostram, in quos
;

fines saeculorum (ultima xtas, vel Christus)

devenerunt. Itaque qui se existimat stare, (quiaillipeccantes
cemdcrunt, et nos Licet baptizati) videat ne cadat.
9, 10. Tentatio vos non apprehendat, ne,ut illi, pareatis,
msihumana, de cibo,polu, cxlerisque talibus. 11. Fidelis autem Deus
est, qui non patietur vos tentari

COMMENTARIUS.
25. Lanfr. Nescitis quod hi. Monet eos non itaA 4 Lanfr. Omnes eamdem escam, id est, qualem
curreredebere, sicut qui in stadio currunt. Omnes rectores, talem et qui regebantur, videlicetmanna.
emm currunt, sed unus accipit bravium.Fideles au- 5. Escam spiritalcm, id est, spiritualem intelli-
tera, bene cucurrerint, omnes coronabuntur.
si
gentiam habentem, scilicet corporis Christi.
26. Qui in stadio currunt. Ergo, inquit, factus 6. August. Quxst. super Vetus Test., super Num.,
omniaomnibus,siccurropradicando,utcomprehen- lib. iv, quaest. 35, tora. IV. Bibcbant autem. Signifi-
dam bravium Evangelii, et vos sic currite ut com- cata est ergode Christo profluens gratia spiritualis,
prehendatis, scitis enim quia omnes qui ita currunt quia interior sitis irrigaretur. Sed quod virga \adde.
accipiunt petra j percutitur, crux Christi figuratur. Ligno enim
27. Sed castigo corpus meum. Exemplum ponit, accedente ad petram, gratia ista manavit. Et quod
ne Chnstiani, propter solara fidem, nisi bene ope- bis percutitur, evidentius significat crucem. Duo
rentur et a peccatis abstineant, salvos se fore con- quippe ligna suntcrux.
7. Lanfr. Conscquente Non
*
eos. revera petra se-
CAP. X. — 1 Lanfr. Nolo enim vos, etc. Objectio : quebatur exercitum sed aqua fluens de petra. Spi-
;

«'Nullus baptizatus reprobabitur quod probat per ritualem autera eamvocat quia spiritualem intelli-
;

patres in mari Rubro baptizatosconfirraatione,qui, Bgentiam in se

continebat Christum.
quia bene non operati sunt, in deserto perierunt. 8. Sednon in pluribus. Quasi diceret : sacramenta
* t.Quoniam patrcs, etc. Exemplum hoc ponit, ne erant eadem, sed vita diversa; atque ideo aliipla-
ChristianiproptersoIarafidem,baptismum,etcaetera cuere, et alii non.
sacramenta, nisi bene operentur, etsi a peccatis 9 August. ilib. n. De baptismo parvul. contra
abstineant, salvos se esse confidant. Donat., cap. 5, tom.VII). Tentatio vos. Homines
3. August. (lib. xii contra Faustum, cap. 29). enim suraus. Unde aliud sapere quam se res habet,
Omncs sub nube. Columna, quia rectus et firmus, et huraana tentatio est. Nimis autem amando senten-
fulciens infirmitatem nostram, per noctem lucens tiam suam, vel invidendo melioribus, usque ad praa-
;

perdiemnon lucens, ut qui non vident, videant, et cipiendaa [al., praecidendae] communionis, vel con-
qui vident, caeci fiant.Rubet et mare Rubrum; ba- dendi schisraatis vel haeresis sacrilegium pervenire,
ptismus utique sanguine Christi consecratus, hostes diabolica praesumptio est.
a tergo sequentes, moriuntur peccata prseterita 10. Lanfr. Tentatio vos. Humana tentatio est de
;

ducitur populus per desertum. Baptizati nondura cibo, de potu, de somno et caateris quibus humana
omnes perfruentes patria promissa, sed
quod non infirmitas carere non potest
videntsperando,etperpatientiamexspectando tan-G 11. Fidelis autem, id est, laciet quod promisit.
qsam in deserto sint.
 189 IN D. PAULl EPIST. GOMMENT. - EPIST. I AD COR. 190

supra id quod potestis sustinerc ; sed faciet etiam cum tentatione 12. proventum, subsidium, ut possitis
sustinere. 13. Propter quod, cjui ceciderunt ex ipsis 93.millia, charissimi mihi, fugite ab idolorum cul-
tura, ut prudentibus loquor sequentia, vos ipsi judicate quod dico. 1 'i. Calix benedictionis, cui nos sacer-
dotes benedicimus, nonne communicatio Sanguinis Christi est, facit nos communicantcs sanguini Chri-
sti? Et panis, quem frangimus, nonne participatio corporis Domini est? 15. Quoniam ut unus pa- OO
nis, est ex mullis, unum corpus multi sumus, ornnes qui de uno pane participamus. 16. Videte Israel
secundum carnem, (alia similiti dinc probat comedenles idoloth.ytum fieri participesdxmoniorumVNonnz
qui edunt hostias, 1 7. participes sunlaltaris? Quid ergo?
pcrhocquod dico tales fieri participes diemoniorwn.
Dico quod idolis immolatum sit aliquid? aut quod idolum sitaliquid? non Sedd/coquseimmolantgentes,
daemoniis immolant, et non Deo. Nolo autem vossocios, comedendo idololhyta, fieri daemoniorum.fCausa
cur idolothyta comedere non debeant). Non
Domini bibere, et calicem paemoniorum. Non
potestis calicem
potestis mensaj Domini participes An semulamur Dominum ? Nunquid
esse, et mensae dsemoniorum. 18.
fortiores illo sumus ? Omnia mihi licent, potcstale liberi arbitrii, sed non omnia expediunt, prosunt. Om-
nia mihi licent, sed non omnia aediGcant, prosunt aliis. Nemo quod suum estquaerat sed quod alterius.
Debemus aiitem qu&rere non solum nostra, sed etiam fralrum commoda. Omne, (quia superius dixcrat
licere idolothytum comedere nunc vero probavil non clebere. Determinat quid comedi debeat, quid non)
;

quod in macello veenit, manducatc, li). nihil interrogantes propter conscientiam, (an sit idololhytum an
non: ut qui postea viderint vos comedentcs, illud vos prosancto habere nonsestiment) Domini,inquit, omnc
qicod in maccllo vienit, tcrra enim ct omnis plenitudo ejus, sua est, ut ait Vsalmista 20. Domini est terra, :

et plenitudo ejus. Si quis adcwnam vocat vos infidelium, non credentium, et vultisire; omne quod vobis
apponitur manducate, nihil interrogantes (si enim interrogares, ctpostea scicns comederes, blasphemiam
aspicientium incurreres) propter conscientiam, pr xbentis ccenam . Si quis autem dixerit : Hocimmolatum
est idolis ; nolite manducare, propter illum qui indicavit, et propter conscientiam ; conscientiam autem
dico,non tuam, sed alterius, hxcaspicientis. 21, 22. Ut quid enim [licet,inquit, tuselibertati idolothytum
comedere; non tamen pati alios tcpropler hoc arguere) 4» * libertas mea judicatur ab aliena conscientia ?
Si ego 23, 24, cum gratia participo, quid blasphemorproeoquodgratias ago? Sive ergo manducatis(<7U*'a

COMMENTARIUS.
Promissitenimin multis Scripturarum suarumlocis A quia ipse nos puniret. Est enim nobis fortior et ;

sefideles suos non deserturum. nos non sumus fortiores, nec aequales.
12. Provcntum, id est, cum tentatio venerit, fa- 19 Nihil intcrrogantes. Quasi aliquis diceret si :

ciet etiam provenire. interrogaveritis, et vobis responsum fuerit, quod

13. Propter quod charissimi, id est, quia sola sa- idolis sitimmolatum, conscientia auditoris robora-
cramenta illos salvare non poterant. Et qui stat, vi- bitur ad credendum quod aliquid sit idolum.
dere debetne cadat. 20. Domini est tcrra. Causam reddit cur dixerit
14. Calix benedictionis. Summa totius sententiae superius, omnequod in maccllumvxnit manduca.
haec est : quia corpus Domini comedens, et sangui- 21. Ambuos. Ut quid enim libertas ? Hoc dicit,
nem ejus bibens, idolis itnmolata contingere et co- quia cum ab idoli devotione conscientia sit libera,

medere non debet; nam idolorum particeps fieret ;

quid opus est ut putetur quia venerationis causa
quod probat Qui enim bibitcalicem Domini, etco-
: edat idolis immolata.
medit panem , id est corpus ejus, particeps est Lanfrancus. Ut quid enim tibertas. Libertas
22.
ipsius. Christianorum est omnibus cibis cum gratiarum
15. Quoniamunus panis. Exponit modum et cau- actione posse uti. Sed hsec libertas ab aliena con-
sam, quo et qua calix benedictionis et panis qui g scientia judicatura, reprehensibilis et damnanda
frangitur fiant accipienti caro et sanguis Cbristi. ostenditur, quando occasione ipsius libertatis, ali-
Per unitatem enim panis et unitatemcorporis,cha- quid facimus, unde, videntes nos, aliquid impium
ritatem oportet intelligi ,
quaj si desit, judicium sibi et sacrilegum de nobis suspicari coguntur.
sumunt qui sumunt. Typice, dum unus panis, et 23. Si ego cum gratia. Quasi diceret : Et si liber-
unum corpus, Ecclesia dicitur Christi, pro tc vidc- tate Christianae religionis, cum gratiarum actione
licet, quia sicut unus panis ex multis granis, et participare possum etiam idolis immolata, sciens
unum corpus membris componitur; sic Ecclesia idoluin nihil esse et bonis creaturis Dei nihil mali
Christi ex multis fidelibus, charitate connectente. ex illa immolatione accedere, et illis tantum esse
16. secundum carncm. Similitudo
Videte Israel peccatum, qui pro reverentia ipsius idoli comedunt
est, ad intelligendum quod superius dictum est, car- idolo immolatum. Stultumenim estpro ipsa gratia-
ncm, id est, carnalis legis prsecepta servantem. rum actione cadere in blasphemiam, et vituperatio-
17. Participes suntaltaris. Sicquiedunt carnem nem imperitorum hominum putantium me idolum
Christi, et sanguinem ejus bibunt, participes ejus aliquid magnum existimare,quoniam me videntim-
sunt. molatium cum gratiarum actione comedere.
18. An semulamur Dominum ? Ad iracundiam pro- 24. Ambros. Si ego cum gratia. Si ego gratiae Dei
vocamus, idolothyta comedentes ;
quod non decet, communico, quia in ipsius nomine edo, quid opus
 M B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 192
<wm blasphvmia comedere non debelis), sive bibitis, sive aliud quid facitis, 25. omnia in gloriam, ad lau-
dern Dei facite, facere debctis, 26. sine offensione, id est placentcs,
estote debetis esse Judxis, 27. et genti-
bus 28. et Ecclesiis Dei, sicut et ego per omnia omnibus placeo, non quaerens quod mihi tantum utile
est, sed quod est utile multis, ut salvi fiant.

CAPUT XI.

Ergo quia quodvobis multis utile

est quiero, imitatoresmei estote,sicut et egoChristi. I.Laudoautem
et
vos, f ratres (ironia velserioex parte).
quod peromnia mei memores estis, et sicut tradidi vobis, praucepta
meatenetis. Volo autem vosscirequodomnis viri2. caput Christusest; caput autemmulieris, vir caput ;

vero Christi, Deus3, 4. Omnis vir orans aut futura prophetans velato capite,
5. deturpat caput suum
Omnis autem mulier orans aut prophetans non velato capite, deturpat [capnt] suum unum enim est, ;

OM orare non velatocapite, ac sidecalvetur \ab anteriori parte capillos ab invicem separat, cum caput non
velatum habet). Nam si non velatur mulier, tondeatur, aut, inquit, velari debet aut tonderi non autemhoo ;

illud igilur. Si vero turpe est mulieri tonderi aut decal vari, velet caput. Vir
quidem non debet velare caput
suum, quoniam6, 7. imago et gloria Dei est,mulier autcm gloria viri est. Rcmovet. Non enim vir, id est
Adam, ex muliere, id est, Eva est, sed mulier ex viro (a toto), aliaratio quomodo mulier gloria est viri.
Etenim non est creatus vir propter mulierem {removct), sed8. mulierpropter virum. IdeodebetO. mulier
potestatem habere supra caput suum. 10. Propter angelos, prsedicatores, vel angelorum prsesentiam. 11.
Verumtamen neque vir sine muliere, neque mulier sine viro, in Domino, id est, in Domini operatione.
Nam sicut mulier de viro, ita et/iod;'evirpermulierem ; 12. omniaautem,e<ivr, etmulier ex Deo. Vosipsi
judicate ;
decet mulierem non velatam capite orare Deum ? Nec ipsa natura, naturalis ratio, docet vos

COMMENTARIUS.
est haec arbitrari aliquem quia ego idolo devotusA gloria est Dei. Credo illud esse in natura humanse
sim, dum non horreo quae oblata sunt idolo? mentis mulierem cum viro suo, iraaginera Dei
25. Omnia in gloria Dei. In gloria Dei aliquid esse, [ad., ut una]imago sittotaillasubstantia.Cum
fit, cum in actibuset conversatione Christiani Deus autemadadjutoriumdistribuitur,quodadeam solam
laudatur. attinet, non est imago Dei. Quod autem ad virum
26. Sine offensione. Offensio Judaeis fit, cumido- solura attinet, imago Dei est, tam plena atque inte-
la, quae illi aborainantur, Christianos, qui legem et gra ut[aL, quam] in unum conjuncta muliere.
prophetas accipiunt, vident non horrere. Imago Dei, etc: Vir principaliter ad
7. L>.>fr.

27. Et gentibus. Grsecis vero, id est gentilibus, imaginem Dei creatus est. Mulier e costa viri po-
haec est offensio, si in eo in quo sunt, non solum stea formata est ; atque vir discoopertum caput de-
non arguantur, sed et promptiores fiant, dum non bet habere.
vitant vota idolorum. 8. Mulier. Est et mulier gloria Dei, a quo et ad
28. Ecclesiis Dei. Ecclesiae Dei fit offendiculum, quem glorifioandum creata est, sed et secundo lo-
quando quosdam ex numero suo videt his quae ini- co principaliter enim vir. ;

mica sunt Deo adhaerere. B 9. Ambros. Mulicr potestatem haberc. etc. Mulier
CAP. XI. — 1. Ambros. Laudo vos. Nonhoccon- in ccclesia, propter reverentiam episcopalera, non
firraat, sed succenset eis; quia cum esset Aposto- habeat caput liberum, sed velamine tectum nec ;

lus eorum, immemoreserant traditionum ejus. habeat potestatem loquendi, quia episcopus perso-
2. Caputvero Christi. Aliter caput viri Christus nam Christi habet. Quasi ergo ante judicem, sic
est; etaliter vir mulieris ; et aliter Deus Christi. ergo ante episcopum, qui est vicarius Dei, propter
Deus Christi, quia ab ipsogenitusest. Mulieris vir, reatus onginem subjecta debet videri.
quia ex ejus costa, Dei virtute formata est. Chri- 10. L.vnfr. Propter angelos. Angelos vocat prae-
stus viri, quia per ipsum creatus est. dicatores,qui inaltiorilococonsistebant, curapraedi-
3. Omnis vir orans. Orare dicit deprecari, pro- carent, propter hos dicit mulieres velare caput
phetare, adventum Domini fore, voce symboli post suum ;
quia sparsis crinibus facilius aspicientes ad
orationem effari. luxuriam irritarent.
•i. Lakfr. Omnis vir oraiis, etc. Transit ad hoc 11. Verumtamen. Quamvis primus homo non sit

removendum quod apud Corinthios viri velato, et ex muliere, sed mulier ex ipso : in subsequenti ta-
mulieres orabant in ecclesia capite non velato, tan- men procreatione, non est hoc. Oranis enim vir po-
quam mulieres viris non debeant subdi. Quia illae stea procreatus est ex muliere, et mulier ex viro.
subdi debent, et viri non velato, et mulieres debent^ In Domino autem procreati, id est in creatione Do-
orare velato capite. mini in qua alter sine altero non creatur.
5. Deturpat caput suum. Mulierinquit, debetora- 12. Ambros. Omnia autem ex Deo. Ut neque mu-
re velato capite; aliter enim deturpat [caput]suum, lier subjectionis suae causa contristatur, neque vir
par enim facit ac si decalvetur. exaltatus superbiret.
6. August. (lib. xii De Trin., cap. 7) Imago et
193 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD COR. 194

eam orare non vetata,quod vir quidem sicomam nutriat, ignominia est illi mulier vero si comam nutriat ;

gloria estilli (causa) quoniam capilli pro velamine ei dati sunt? si quis autem videturcontentiosus esse
;
:

(contra hxc, vel aiia meadicta dic<:mus, scilicetnos nonhabomus consuetum mulieres non velare caput) nos
talem consuetudinem non habemus, neque EcclesiaDei.l3.Hocautem prsecipio (ut nemo sit contentiosus,
non laudansquod non in melius, id est, bonum, sed in deterius, id cst, malum
vet ut nulli velent capita);

convenitis, ad commemora ionem Dominicx cwnx. Primum enim dico quia quidem convenientibus vobis in
Ecclesiam, audio scissuras inter \os(Pauli enim per se, Petriper se discipulicwnabant dedignanles alteru-
trum) esse et ex parte credo esse scissuras. Nam Scriptura dicit : Oportet et haeresesesse, ut et qui probati

sunt, manifesti fiant in vobis. |»«j> 14, 15. Convenientibus ergo vobis in unum,jam non est 16. Dominicam
coenam manducare, non vst fuit.Yl. Unusquisque enim suam coenam
enim communis,ut Dominicn cwna
prsesumit, anticipat, non cxspectans alios, ad manducandum. Et alius quidein pauper esurit, alius autem
dives ebrius est. Nunquiddomos non habetis ad manducandum et bibendum ? aut ecclesiam Dei contemni-
tis [satius enim esset horum cwnx] et confunditis eos, verecundiam
domi comedere quam in ccclesia ante

facilis eis Laudo vos? In hocnon \a,\xdo,quia nonobscrvatis ea qux

qui non habent? Quid dicam vobis? 18.
accepi a Domino de commendatione cwnx. Egoenim accepia Domino quod et tradidi vobis, scilicet ut cwna
xquatiter distribueturinter vo.s,quoniam Dominus Jesus in qua nocte tradebatur, accepit panem, et gra-
tias agens fregit, et dixit Accipite et manducate hoc est corpus meum,quod pro vobis tradetur hoc fa-
: , ;

cite, id esl, hoc corpus consecratione fucite in meam commemorationem. Similiter et calicem, postquam

ccenavit, dicens 19. Hic calix novum testamentum est in meosanguine hoc facite,quotiescunque bibe-
: ;

tis, in meam commemorationem. Exponit in quam Christi commemorationcm. 20. Quotiescunque enim

manducabitis panem hunc, et calicem bibetis 21. mortem Domini jam factam annuntiabitis, 22. donec
veniat Dominus ad judicium. 23. Itaque quicunque manducaverit panem $0 hunc, vel biberit calicem
Dorniniindigne, 24. reuserit corporisetsanguinis Domini. Probet autem, probum faciat seipsumhomo, et
sic probatus de pane illo edat et de calice bibat. Qui enim manducat etbibit indigne, judicium damnatio-

COMMENTARIUS.

13. Auoust. De opere mon., c. 31, tom. III)Anati fratres ad illud sacramentum accipiendumcon-
(lib.

Hoc auU in prxcipio. Hoc autem praoipio, ut scili- venire debent; aut sicut faciebant quos Apostolus
cet non disserentis solcrtia requiratur, sed perci- arguit, et commendat \al., emendat] mensis suis
pientis auctoritas attendatur, ista miscere.
14. Ambros: Convenientibus vobis. Hos notat, qui 18. Lanfr. Laudo vos. Non laudo vos in hocquod

sic in ecclesiam conveuiebant, ut, munera sua offe- non communiter sumitis. Nam rei estis corporis et
rentes, advenientibus presbyteris, totum sibi, qui sanguinis Domini; ea enim indigne sumitis. Si ipse
obtulerat, vindicaret. Dissentioncs enim inter eos panis, et calix quem sumitis, est sanguis et corpus
pseudoapostoli seminaverant.ita ut oblationes suas Christi, tunc indigne sumitis corpus et sanguinem
zelarent;;;', cum una eademque prece oinniumobla- Christi; atqui illud est. Nam
Dominus dixit quando
tiones benedicerentur, ut qui, ut assolet non fieri, tradebatur : Ego enim accepi a Domino, et acce-
obtulerant, autunde ofterrentnon habebant, pudore ptum tradidi vobis.
correcti contunderentur, non sumentes partem. 19. Hic calix novum, etc. Ordo. Hic calix novo
15.Lanfk. Convenientibus. Consuetudinem antea sanguine est novum testamentum,idest, permeum
habebant certis temporibus ad ecclesiam convenire, sanguinem confirmatur novum testamentum. quia
et, prout cuiquefacultas erat, cibum et potum illuc B testamentum in mortuis confirmatur. Vel per hunc
deferre, et simul omnes et pauperes et divites par- habetis novam promissionem, id est, plenam remis-
ticipare: et hoc vocabant Dominicam ccenam, quia sioncm peccatorum.
in memoriam Dominicse coenaa, hoc fiebat. Verum 20.Quotiescunque. Exponit, inquam, Dominicom-
hsec consuetudo depravataerat; divites enira suas memorationem, mortis videlicet.
ccenas anticipantes, comedebant. Pauperes vero 21. Mortem Dominiannuntiabitis. In Sacramento
parum habentes conspcctu eorum comedere eru-
in corporisChristi, mors ejus annuntiatur, quia in me-
bescebant. Hoo. redarguit Apostolus, et dicit melius moriam mortis ejus quotidie a fidelibus celebratur.
esse illis, si apud domos suas manducent et bibant, 22. Donec veniat. Ad judicium veniat ; ideo dicit
quam in contemptumecclesiae, et confusionem pau- quia sacrificium hoc non mutabitur usque in finem
perum c nveniant. saeculi, sicut sacramenta Judaeorum mutatasunt.
16. August. ad Januar., c 5, tom. II)
(epist. 1 18 23. Itaque quicunque. Hoc ex superius dictisRe-
Dominicam cwnam. Ipsam acceptionem eucharistise demptoris verbis colligitur : Hoc esl corpus meum.
Dominicam ccenam vocat Et : Jn meo sanguine.
17. (ibid., c. 6.) Unusquisque. Neque enim quia 24. AmbRos. Reus erit corporis. Quid est reosesse,
post cibos Dominus dedit, propterea pransi autcce- G nisi pcenas mortis dare Domini ?
 . ;

195 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 1%

nm nbi manducat et bibit, 25.non dijudicans
corptts Domini, non disternen, corpus Domini
a cBteris
cxbxs venerattom singuian. Ideo,
quia indignesumitur, intervos multi infirmi, ,t
imbecilles sunt etdor-
miunt mor.un.ur mul*. 26 Quodsi uosmet.psos
dijudicaremus, intelligeremus et pceniteremus
non uti-
quedyudicaremur, rfamnnmnur. Dum judicamur
autem, a Domino corripimur, punimur in hoc sxculo
utnon cum hoc mundo damnemur. [taque, fratres
tnei, quoniam malum est, unumquemque
camamcum convenitisad manducandum, invicem exspectate. prxsumere
27. Si quis esuiit, domi manduce
«anducet, ut »o„
m juchcmm co„ve»iatis. Caetera autem, cum venero, disponam »o»

CAPUT XJI.

I De spiritualibus mtem, quxsuperius d,,i

.
. vel potius quz in seqwntidicam,no\o vos ignorare fratres
Scrtis quomam, cum gentes essetis, gentiliter oiventes essetis,
ad simulacra muta prout ducebammi,«W
t uit tacerdohbus,eunt*s, eratis, vel
ibatis. <2 Ideo quia gentilitati obedistis, notum vobis facio.(ou ,i diceret
^•n^fttofe rtam arf motem obedientes fuistis, credo quod in fideChristi ad bona magis obedientes

rr.tr W^1
DommusV'
«' e ™<fer*)/n"
^ ** ^' M"^ ™" "" **».l*to«. 3,4. Etnemopotestdicere

ULT^ SUnt jdem aUtGm

T
ritai '** w
Monsl, attn paribus, quomam divcrsaquidem ¥
^uidem sunt Spiritus sanctidona.sed spiritus idem
'
~
* | sunt charismata, Spiritusidem.Etbdmsionesdiversa
jT»»a,mimstrationum sunt, idem autem Domimis. Et
divisiones operationum sunt, idem vero Deus Pa-
ter qui opera ur omma i„ omnibus.
U„icuique autem datur, et lamen unicuique datur,
manifestatio,
mamfesta ornfco spiritus, ad utilitatem Suarh vel
proximorum. Alii quidem per <.__.„./„„ Spiritum datur
b sermo sapientiaB de divinn; alii
autem sermo scientiee, de humililat, Christi secundum
ntum; alten fides, u| «.» Ajwflotton. eonybtet eumdem Spi-
fieri quod precatur, i» eodem Spiritu alii gratia sanita-
tum curatw,nArmorumi„u„oSpiritu; ;

operatio virtutum, ressuscitatio mortuorum

alii
; alii prophe-
,

aln discretio spintuum, «.

tia, 7.
«U discernere qu* cocjilationes a Deo, quz mittantur
a diabolo alii
genera Imguarum, 8. aln mterpretatio sermonum. 9. Ifec autem om»ia operatur uuus atque idem

COMMENTARIUS.
/ "*~ ,u C0, "^'? Domini id cst Ahocargui se minime paterentur, sicut
FR *
^n f " corpus Domiui i„ damnationem
nnf mtelligentes
no„ i
'
in simulacris;
' >

ostendit nullum benefirium esse humanum in eo

sumi ab mdignis.
cuin dlcl tur n
„,..„. j- • .

oft a /( , .
Dominus Jesus, sed magis donum Dei, . ,

*. Ambros. Quod si nosmetipsos. Hoc dicit, quia qui dignatus

est mysterium suum hominibus decla-
si nosmetipsi errores nostros
corrigeremus, non a rare.
Domino judicaremur et, quia, corripimur, tamen ;
b.Divisiones ministrationum. Non est divisa gratia
pro nobis est, ut timore ipso emendemur.
per personas Patris, et Filii, et Spiritus sancti, sed
27. Lanfr. Si quis esurit. Si quis, inquit,
statu- indiscreta unitatis natura, et trium unum opus in-
tum, cogente fame, comedendi terminum,
nonpo- telligitur.
test exspectare domi sua>,potius manducet ;per ho-
6. August. (lib. xii de Trin., cap. 14. tom. III).
ram (5l) ccenandi anticipet.
Sermo sapientix. Invenio scriptumessein libro Job,
CAP. XII. — I.L.vnfr. De spiritualibus autem. eodem sancto loquente Ecce pietas est sapientia
:

Carnalia, inquit, vobis innotui, id est, idolothyta

est. In hac differen- abstinere aulem a malis scientia
noncomedere, mulieres intectis capitibus nonorare
intelligendum est ad contemplationem sapien- tia

r»
U ° qU e
moTn Chnstiani
modo ? f ! •

facti obedietis Yf
inti liare qUibUS V0S Uam ad actbnera scie " tiam Pertinere. Pietatem
qui cum gentiliter B quippe hoc loco,
;
'

'

posuit cultum Dei qu. Gnece dici

;
<

viveretis, ad sacerdotum nutus simulacris ;

obedien- tur theosebia (0Eo<_i6eia) Nam hoc verbum habet .

ter serviebatis quod scitis. ;

ista sententia in codicibus Graecis.
2. Idco notum vobis. Quasi
diceret Quia in gen- 7. August. (lib. xii De Genesi ad liter., cap.
:

tilitate etiam ad rnalum audientes 13,

fuistis, credo tom. III, Alii discrclio. Discretio sane difficillima,
quod in fide Christi ad bona magis audientes
sitis. cum malignus spiritus, quasi tranquillus agit; ac
3. August. (expos. in Evang. Joan.
tract. 74 tom. sine vexatione aliqua corporis, assumpto humano
IX) Nemo potest dicere. Apostolica vox
est. Nemo, spiritu dicit quod potest.Quando etiam vera dicit,et
dicit DominusJesus. nisi in Spiritu Et quis
Dommum
T- .
T
Jesum,
...
„is, qui diligit \adde,
sancto. * utilia
........ prjedicat,
|.iu.ui_tn, transfigurans
_i c_I__M_" ui ans S_
angelum sicut
se in
I
;

eum], dicit ? scriptum angelum lucis

est, velut
81 eo modo dict quo intelligi Apostolus voluit.
S.LANFR^.Mmterpretette^rmonum.Sermonesvo-
Multi enim voce d.cunt, corde autem et factis ne- pat,al_egor_cas proktiones, seu in dictionibus,seuin
"

oratioaibus, qu_e in prophetis etEvangeliis ubi fere

4. Ambros. Nemo potest dicere. xNe hominum favo- reperi„„tur,quasqui interpretari sciunt per -ratiam
rer» existimarent in regula Christiana,
et propter sanctiSpiritus,illamscientiamhabent.Possumusper
(51) Deesse videtur, tempus.
 497 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD COR. 198
spiritus, dividens singulis prout vult, hoc huic, illud
illi, alii ptus, alii minus. 10. Sicut enim corpus

unum est, et omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum tamen
rnembra habet multa; 11.
corpus sunt, ita et Christus, id est, caput, ct corpus, qux est Ecclesia. Nos, inquit, membra Ecclesix unum
sumus. Etenim in uno Spiritu omnes nos ut simus in unum corpus baptizati sumus sive Judasi sive
gentiles, sive servi, sive liberi; et omnes in uno Spiritu potati sumus. Nam et corpus non est unum
menibrum, sed multa. Licet, inquit, simus unum corpus, non tamen omncs unum membrum; sicut etin
corpore. 42. Si dixerit pes flf^ quoniam non sum manus, non sum de corpore
:
num ideo non est de :

corpore? Etsi quidam in Ecclesia non sint prxdicatores, non ideo nonsunt de Ecclesia ; sicut pev, licet non
sit manus, non ideo non est de corpore? Et si dixerit auris quoniam non sum oculus,non sum
de corpore
:
:

num ideo non est de corpore? Si 13, 14. totum corpus oculus ubiauditus? Si totum auditus ubi odo- ;
,

ratus? asimili. Nunc autem posuitDeus membra, unumquodque eorum incorpore, sicut voluit. 15.
Quod
si essent omnia unum membrum, ubi corpus ? Ergo non sunt omnia corporis unum
membrum, sedmulla
ut suumsistat corpus;sin essent omnia unum membrum, non subsisteret corpus. Nunc autem
multa quidem
membra, unum autem corpus, humanum corpus dicit,quod nequitesse,nisi multis membris constet. Non
potest autem (persimile ostendil Ecclesix membrainvicem esse necessaria,[f. licetsintlui non
sintdifferen-
h'a)16.oculus dicere manui operatua non indigeo,autiterumcaputpedibus nonestismihi necessarii.Sed
: :

multo magisquae videntur membracorporis infrrmiora, tn/iora esse, necessariora sunt 17. etquaeputamus :

ignobiliora membra esse corporis, (pudendas partes corporis dicit) his honorem abundantiorem, honore
W5<M/m,circumdamus 48. etquaeinhonestasuntnostraabundantiorem honestatem vestimentorum habent.
49. Honesta autem nostra, utoculi,nares, aures,nulli\jLshonoris vestimentorum egent sed Deus tempe- :

ravit corpus, ei,cuideerat abundantiorem tribuendo vestimentorum honorem, ut non

sit schisma in cor-
pore, sed idipsum pro invicem sollicita sint membra. Et si quid patitur unum membrum,
cornpetiuntur
omnia membra sive gloriatur unum membrum, congaudent ornnia membra. 20. Vos autem
:
estis corpus
COMMENTARIUS.
sermones, mysticasetiam visiones intelligere,quales Anon decet totum corpus esse oculus si enim hoc ;

apparuere Pharaoni et Nabuchodonosor. Unde et esset jam non esset ipsum corpus, quia non esset
Joseph dicit Eo quod ftat sermo Dei. Et in Daniele
: auditus et caeteree partes corporis.
legitur Dic somnium,ct interpretationem ejus indi-
: 45. Ambros. Quod si essent omnia unum. Manife-
cabimus. Et rexait Sermo recessit a me. Quas in-
: stum est quia, si omnes unius fuissent dignitatis.
terpretari utrique divino munere collatum est. Ait non dicerentur membra, neque corpus ideo quia' :

enim Joseph Absque me Deus respondebit prospera

: [al.,ideoque] variis membrorum oflrciis corpus gu-
Pharaoni. Et Daniel Ostendisti mihi qux rogavi- : bernatur.
mus le; quia sermonem regis aperuisti nobis. 16. Oculus dicere manui, hoc est, non potest po-
9. Ambros. llxc auiem omnia. Quod superius tior dicere inferiori Non mihi opus
:
es.
trium personarum dicit, nunc per unum Spiritum 47. Et quseputamus. Despectis vel humilibus ex-
sanctum dirigi [at., agi] profitetur. Ut, quia unius hortatio necessaria est, per quam addatur illis ho-
naturse sunt, et quod unus operutur, operentur nor, ut frant utiles.
tres Et qux inhonesta sunt.
-
18. Nam solent succincti
10. Lanfr. Sicut enimcorpus uhum est. A simili vesticula tetrica, pede
nudo incedere. Cum ergo vi-
ostendit quidem unum esse spiritum, et ejus donagdeantur contemptibiles,
magis honori sunt; quia
esse multiplicia, sicut unum est corpus, membra solent vitam habere mundiorem.
habens multa. Ponitautem Christum, id est, caput, 49. Honesta autcm nostra. Fratribus, in
quibus
et non corpus quee est Ecclesia, pro spiritu quo illa studium peritise et conversationis viget, et honesta-
sibi sunt cohaerentia. est quod a nobis addatur.
tis nihil

4 AuGust. (Enarr. in psal. xxx) Omnia autem

I .
20 Lanfr. Vos autem estis. Coaptat similitudines,
membra. Loquens de membris Christi, hoc est fide- quas superius dicit de corpore, ad hoc quod dixit •

libus, non ait Sic et mernbra Christi. Sed hoc to-

: Corpus unum est, et membra multa. Convenit hoc
tumquoddixit,Christumappollavit.Membramulta, quod dicit : Vos autem estis corpus Christi, et
unum corpus Christus ;
ergo simul omnes nos, cum membra demembro.M hoc quod dixit: Nunc autem
capite nostro, Christus. posuit Deus membra, unumquodque, sicut volui».
12. Ambros. Si dixerit non posse pes. Hoc est Convenit quod dixit Et quosdam quidem posuit in
:

eum qui infrrmus videtur inter fratres, negare \al., Ecclesia : primum apostolos. secundo prophetas,sicut
nepnri] esse de corpore, quia non sum potens. Agabum, et duas ftlias Philippi, tertio doctores, ete.
43. Si totum corpusoculus, id est, si omnes essent Ad hoc quod dixit Si totum corpus
:
esset oculus,
unius operis, quomodo impleretur reliqua ncessi-^ubi auditus? Convenit hoc quod dixit Nunquid :

tas corporis, cum constet multis offrciis opus esse omnes apostoli ? Nunquid omnes prophetx? Quod
ad gubernacula corporis. sectari debet charitate, uti in frne Epistolee si lin-
14. Lanfr. Si totum corpus oculus. Nec debent, guis,etc. concordet sic, sectamini igitur charitatem.
mquit, omnes in Ecclesia esse praedicatores, quia Omne quod melius est et excellentius aliis sectari
 .

199 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 200

Christi. et21« m«mbra <le merabro. Et quosdam quidem posuit Deus in Ecclesia : primura apostolos,
22. sacundo prophetae, 23. tertio doctores, episcopos, deinde virtutes, eos qui miracu'a fadunt, exinde
gratias curationum, eos qui infirmos curant, opitulationes, quse in diversis artibus, offlciis, industriis
considcraniur, 2\ minorum personarum prxlationes, genera linguarum, variis linguis
gubernationes,
loguentes, interpretationes serraonum. Nunquid oranes apostoli? quosdam, iiujuit, posuit apostplos, nam
cum aliquos, non omnes posuit apostolos, sic de reliquis Nmi<|uid omnesprophetie?Nunquid omnes doc-
tores? Nunquid qmnes virtutcs? Nunquid omnos gratiam habenl curationum ? Nuiujuid oinnes linguis
loquuntur? Nunquid omnes interpretantur ? 23 .Einulainini autem charismata meliora. Etadhuc excel-
lentiorem [tjux superius dixerim) viam ad beatitudinem vobis demonstrabo.

CAPUT XIII.

Si linguis hominum loquar,ctr//am angelorum (exaggeratio,) charitatera autem non habeam,factus sum
velutaes sonans, non cymbalum
tinniens.Et si habuero prophetiam, etnoverim mysteria
proficiens ?m'///,aut
omnia,etomnemscientiam;etsi habueroomnera fidem itautmbntestransferara,^ locoad /ocwhi, r.haritatem
autemnon habuero,nihil sum.Etsi distribuero incibospauperumomnes facultates meas.et si tradiderocor-
pus meura ita ut ardeam, charitatem autem non habuero, niliil niihi prodest. Charitas patiens est, benigna
est;(&arjtasnonsemulatur,noneam/e/ic/fasai?'ena cohtristat, non agit perperara, i. non iriflatur, quia non
eam extollit sua felicitas, rion est ambitiosa, honoris, vel alienorum, non quaerit etiam quae sua sunt, non
irritatur,non cogitat malum,non gaudet super iniquitate; congaudet autem veritati, xquitali ; omniasuf-
i
te rt,sufferenda,1. omnia "SfSg-^4 cre&it, credenda, 3 oraniasperat,speranda,oninia susiinet, sustinenda.i,

5. nunquam excidit, id est, cadit, quia ih hoc sxculo csl.et in fuluro erii fides, spes, etc. in hoc
Charitas :

Sceculotantum, sive 6. prophetiee evacuabuntur, sive linguoe cessabunt, sive scientia destruetur. 7. Ex
parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus. 8. Cum autem venerit quod perfectum est, evacuabi-

COMMENTARIUS.
debemus. Charitas autem excellentior est aliis Acredit, sed Deo, quia non dictum est omnibus cre- ;

donis Spiritus sancti. quod est excellentiorem dit.

viam, ctc. Ergo. etc. Deinde ea sola sufficit ad 3. Omnia sperat. Nam ideo tolerat oraniain prae-

beatitudinem, alia non sine llla. Quia neque loqui senti vita, quia credit omnia de futura vita. Et suf-

linguis, neque prophetia, neque scientia, neque fert omnia quae hicimmittuntur, quia sperat omnia

fides, neque eleemosyna, neque martyrium sufii- quae ibi proraittuntur Merito ergo nunquam cadit.
ciunt ad beatitudinera, sine charitate charitas au- 4. Adoust (In Joan. iv, c. 16; cxpos. in 1 Ep.
;

tem sola sufficit, et hoc est quod dicit Charilas Joan. tract 9, t IX. Charilas nunquam. Deus di-
:

patiens cst, etc. usque ad, nunquam excidit. Nam et lcclio est; ct qui manet, inquit, in dilcclione, in Deo
scientia et prophetia evacuabuntur : orane enim manct, cl Deus in illo manet. Si tibi doraus Dei,
imperfectum perfecto superveniente, evacuatur : esto domus Dei. Mane in Deo, et maneat in te

atqui prophetia et scientia sunt impertecta ; ergo Deus. Manet in te Deus, ut te contineat; manes in
evacuabuntur. Quod autem dicit cum essem par- : Deo, ne cadas. Quia sic de ipsa charitate Apostolus
vulus, probat omne imperfectum perfecto superve- dicit : Gharitas nunquam cadit. Quomodo cadit
niente evacuari. quem continet Deus?
21. Membra de membro. Se vocat raembrum aB 5. Lani/r. Charilas nunquwm txcidit, id est, ca-

quo, id est, a cujus pradicatione Corinthii, qui dit,quia et inhocsseculo est, et in futuio. Erit fides
erant niembra Christi, processerunt, vel Christum, et spes in hoc seeculo tantum.
qui Ecclesise caput est. 6. Prophetix evacuabuntur. In diejudicii et pro-
22. Ambros. Secundo prophctas. Prophetas intelli- phetia evacuabitur, et varietas linguarum cessabit,
gimus lutura dicentes, et Scripturas revelantes. et scientia sive mundanarum rerum, sive ad quam
23. Terlio doctores. Doctores dicit, qui litteris et dispositionem pervenitur, destruetur.
lectionibus pueros imbuebant. 7. Ex partc cnim. Quasi diceret : Idoo prophetia
24. Sunt et gubernatores, qui
Gubernationes . evacuabitur et scientia destruetur, quia ex parte
spiritualibus gubernaculis documento sunt. sunt ;omne autem quod ex parte est, imperfectum
25. Lanfr. JEmulamini charismata. Corinthii est ; omne autem quod imperfectum est, evacua-
summopere desiderabant gratiara linguarum ;
sed bitur.

hortatur eos Apostolus ut meliora charismata de- S.Akgvst. (Deperfcc.justiti;e,c.St.VU)Cumvejierit

siderent, etmaxime gratiam prophetandi. quod perfectum. Cum venerit quod perfectum est
CAP. XIII.— 1. Algust. (DcGenes. ad lit., 1. xi, quod ex parte est destruetur,id est,nonjam ex parte,
cap. 5, sub med.) Non inflalur, id est, non privataC sed ex toto erit, quiafidei et spei, jara resipsa, non
excellentia laetatur raerito ergo non inflatur
; quee credatur et speretur,sed qu& videatur teneatur-

2. AUGUfeT. (Dc spiht. ct lit., cap. 32, t. III.) que succedet. Gharitas autem quaj his [al. in hisj
Omnia credit. Ipsa charitas, quae omnia credit, non tribusmajor est, non auferatur, sed augeatur, et
omni spiritui credit. Ac per hoc, omnia quidem irapleatur [al., augebitur, et implebitur] contem-
?W IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. I AD COR. 202
turquod ex parte est (Transsumptio ad minus, quz tamen pro simili
sumit) Cum essem parvulus loque- .

bar utparvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus.

Quando autem factus sum vir evacuavi
abjeci a me, quae erant parvuli. Videmus nunc (adid
quoddixit, ex parte prophetamus) per speculum in
amrgmate 9. tunc autem facie, revera, ad faciem. Nunc (ad id quod
:
dixit, ex parte cognoscimus) cogno-
sco ex parte tunc autem cognoscam, sicut et cogmtus sum, tunc
; perfectc cognoscam Deum, sicut coani-
tus sumaDeo. Nuncautem, inhac vita tantum manent fides, spes, charitas, tria haec. 10 Maior autem
horum, dtuturnior, nam et in futuro, est charitas.

CAPUT XIV.

Ergo sectamini, sludete ut habeatis charitatem, smulamini

W r i tu [™ncti,m a gi S aute m ,quamutlinguK
spiritalia : desiderate spirituales gratias

d^ttW^U.Spintuautem^^
ficationem(^p^6 ^;»)etexhortationemetconsolationem.Quiloquiturlingua.a^m
axhficat tamen intetligat
? 7asemetipsum ^^ (

si autem prophetat, Ecclesiam Dei sedificat. Volo autem

qui
: :
omnes vos loqui lin
guis(non dico,inquit,quia nolim ut tinguis loquamini,sedquia malo
utprophetetis,quod dupliciter prodest) 3
magisautemprophetare.Nammajorest,;»ajom (
/^nzto<^,quiprophetat,quamquiloquiturlinguisnisifo'rte
interpretetur, quiddixcritexponit, ut Ecclesia cedificationern accipiat.
Nunc autem, fratres si venero ad
vos linguis vobis incognitis loquens. quid vobis prodero, nisi vobis
loquar, interpretetur, aut 4 in revela
tione, aut5. m
scientia, aut6. in prophetia, autin doctrina?
tamen (expletivum, vel sciticetsimilitudinem
proferam) quaasme animasunt vocem sonum dantia,sive tMa
(transsumptio ad simile), sive cithara nisi
distinctionem sonituum dederint (non prosunt) quomodo scietur
id quod canitur aut quod ,
cytharizatur ?
nullatenus (a simih.) Etenim si incertam vocem det tuba,
quis parabit se ad bellum ? non
prodest ncmn
enim ad bellum per eam prxparatur. Ita (a simiti) et vos per linguam,
nisi interpretando manifestum
ser
monem dedentis quomodo scietur id quod dicitur ? Eritis enim in aera,
;
in vanum, loquentes 7 Tam
multa ut puta gerrera linguarum suntin hoc mundo, et nihil,
nullum genus lmguz, s iney>oce,'vocispro-
pnetale, est. Si ergo (a simili) nesciero virtutem,
intelligentiam vocis, ero ei, cui loquor,
barbarus non
proderoeicui toquor et qui loquitur, mihi barbarus. Sic et
vos, quoniam,
quandoquidem, eemulalores
estrsspintuum spintuaUum donorum, ad aedificationem Ecclesiaa
quaarite ut donis spintualibus
abundetis. Etideo, quia quzrenda sunt dona qux prosunt,
adeJs
qui loquitur lingua, 8. oret ut interpretetur
Namsiorem, locjuar, lingua, spiritus meus, vox mea, orat, idest, ego nulli prosum, mens autem mea

COMMENTARIUS.
plata quod credebat, et quod sperabat, indepta.
A autem duplex bonum est ; loqui vero lin^ua inco-
9-Lanfk. luncautem cognoscam. Tunc cognos- nita sibi et aliis, simplex;
6 ^" ^ 1 '
8 1 C ° gnitUS
*****'* 9*» *** *ti£ bo„L
quod
e^q" t
est ouienimln
rp^cte
perrecte.
.,t,
quitur] Deo tan nQn non horainibus .

Ojlajorautem horum est charitas. Item osten- enim intelligitu, Qui vero prophetat, duplex bo-
drt melrorenr esse chantatem omnibus aliis donis num facit ; Deo enim loquitur et hominibus
rram meiror est
;
Et rl
fide, spe et cteris, est eninr diu- alia specie, quae est,qui loqu ur H "ua sib f an
turnror unde et a praacedentibus principalem con- tum
; cognita, eadem sunt anmmenta
cludrt quaastionem dicens Ergo, quia melior est
:
4. In rcvelationc.
Revelatio est, qua er »purtum
ommbus, sectamim charitalcm. P
",
Spiritum
&anctum, rn „„„,„„„,:
sanctum in quocunque +tempore, alrquid subito in- ,

OAF. XIV. — l.Spintus

PAP Yiv c > .,
•
. ,
autemi
loquitur, id est, dicatur
intelligit, sicut in Evangelio Qui habet aures au-:
5. In scientia.
Scientia est cognitio studio et in
diendi audiat, rd est, intelligat. Et in Apocalypsi
Qui habet aurem audiat
: dustria comparata.
6> Jn ^
—
l. Loquilur. In rpsa mcognita lingua, '
Spiritus ctrina genus omnium
sanctus, loquebatur urysteria,id est, allegorica
ver- B 7. Tam multa, ut puta. Quasi '

diceret •
Norr est

&£ szr elhsebat qui gratiam '

- ite-
r ^^SSlndum si linguam dL 2*
3. Magis autem propMare
tere prophetare,
gua rncognita
quam
sibi et aliis
loqurlinguis
et loqui
Magis debetrs a PP e-
; nam loqui lin-
&
a caateris vocem
st
ffi I£L£
di.t.nctam

lingua cognita 8. Oret ut intcrprctetur, id est, intelli^t

sibitantum, tert.am specrem, loqur linguis ut alios ipsam
lin guam, et sicexponat. P erunrque
docerent, non appetebant ipsi primo er m Sphitu
unam speciem Ioquebatur per os hominis extrX
loqur hngua rncogrrrta sibi et aliis. Duplex bonum
i "ua /
rnen homo non intelligebat ipsan hnl ^'au
magrsestappetendumquam simplex rn
; prophetare ipsa lingua mysteriaprolata. ° '

Patrol. CL.
 203 15. LANFRANCl CANTUAR. ARCHJFI' 204

sine fructu cst, id cst, sine compunctione, quia non intelligo quz lingu loquor. 9. Quid ergo est? (Juando- i

quidcm non prnsum ioquens lingua, noninterprclans, esse debet quod $&
sequitur scilicet, orabo spiritu,
idest, voce, orabo et mente ut interpretari sciam, psallam spiritu, id est, voce, psallam et mente, ut in-
:

terpreter. Caeterum si benedixeris, bcncdictionem feceris, spiritu, idcst,solavoce,non intetlectu qui, quibus,
supplet locum idiotae dicendo amen in fine orationis ? nemo. Quomodo dicot, amen, super, per, tuam bene-
dictionem? Quoniam, cum, quid dicas, nescit; nam tuquidem bene lingua incocjnita gratias agis, agendo,
sed alter non aedificatur, alteri non prodes. Gratias ago Deo meo quod omnium vestrum lingua loquor,
necideo,inquit, dicout vobis invideam, nam Deo gratias omnium linguis loquor. Sed tamen, in Ecclesia
volo, malo, quinque verba sensu meo loqui, ut inlclligam, interpretari valcam ut et alios instruam, quam
decem miliaverborum in lingua incognita. Fratres, 10. nolite, pueri, effici sensibus, magis appetcndo lin-
guis, quod parum prodest, quam prophetare, quod multum, sed malitia parvuli estote sensibus autem ;

perfecti estote, non desiderantes genera linguarum. 1 1 .In Lege scriptum est 12. Quoniam inaliis linguis, :

et labiis aliis loquar populo huic, et nec sic exaudient me, dicit Dominus. 13. Itaque linguaein signumsunt
non fidelibus, sed infidelibus; prophetiae autem non infidelibus, sed fidelibus, confcrlprophetare, et loqui

linguis ; et ex collatione utriusque prsefert propheliam linguis. Si ergo, autem, conveniat universa Ecclesia
in unum, et omnes linguis incognitis loquantur, intrent autem idiotae aut infideles 14. nonne dicent :

quod vos linguis incognitis loquentes insanitis ? Et dicent utique. Si autem omnes prophetent, intret au-
tem quis infidelis vel idiota, si negare vuit quoddicitur ab eis, convincitur ab omnibus, dijudicatur, id
esl,cognoscitur vita cjus per prophetiam ab omnibus occulta enim cordis ejus per prophetiam mani-
;

festa fiunt, et ita cadens, se humilians, in faciem adorabit Deum, pronuntians quod vere Deus in vobis
sit. Quid ergo est, fratres ? ergo, fratres, cum tanlae utilitatis sit prophetia, desideranda est. Monet eos

ad fraternam xdificationem. Cum in ecclesia convenitis, si 15. unusquisque vestrum (alius hoc,

alius illud) psalmum omnia illi da-

hic habet, ille doctrinam habet, {per gratiam Spiritus sancti, hsec
bantur,) apocalypsin, revelationem, habet, linguam habet interpretationem habet omnia ad aedifica-
; ;

tionem ijfjf proximorum fiant. 16, 17. Sive lingua incognita quis loquitur, secundum duos, aut ut mul-
tum tres, cum duobus loquatur,aut tribus, nonomnibus, et per partes semoti, et unus quod alter lingua
loquitur incognita, interpretetur. 18. Si autem non fuerit interpres, taceat in ecclesia, coram aliis.
19. Sibi autem loquatur, et Deo. Prophetae autem duo aut tres dicant (plebs dividebatur, et uni

COMMENTARIUS.

9. Quid ergo. Esse debet, si bene. Si vox loquens A Vade. et dic populo huic : Aure audietis, et non in-

incognita lingua benedicat Deum, vel cibum, vel telligetis.

aliquid hujusmodi auditor idiota, id est, audiens

;
14. Nonne dicent quod. Manifestum est, omnes
si

et non intelligens, nescit quando debeat responde- diversis linguis loquantur, tumultus fit quidam in
re amen; aut Deo gratias; nec est qui suppleat lo- ccetu [al., inconditus] populi, quasi phrenesin pa-
cum responsionis ejus, id est, qui vice illius respon- tientibus [al., patientis].

deat, cum omnes ignorent verba loquentis. 15. Lanfr. Unusquisque vestrum. Sic legendum,
10. Noiite, pueri, id est, nolite puerilia desideria et subaudiendum est. Unusquisque vestrum, alius
habere ; non considerantes quid utilitatis habeant psalmum habet, alius doctrinam et sic caetera ha-
;

ea quse desideratis. bet; per gratiam sancti Spiritushaecomniaillis da-

11. In Legehegis nomine, prophetiam designat. bantur.
Est autem hoc testimonium in Isaia, his verbis : ^6. Ambros. Sive lingua, hoc est duo veltres non
In loquela enim labii, et lingua altera loquitur ad plus linguis loquantur,sed singuli, non simul omnes,

populum. Cui dixit hoc : ne insanire videantur. Ideo autem ut multum tres,
Requiescere facite lassum
al. Cui dixit :
ne occuparent diem linguis loquentes interpretes
Hsec est requies mea, reficite lassum :

et hoc est meum refrigerium et noluerunt audire. B eorum, non haberent prophetse tempus disserendi.
:

12. Quoniam inaliis. Item probat prophetiam ma- 17. Lanfr. Sive lingua. Si lingua incognita ali-

gis esse appetendam quam loqui linguis. Prophetia quis loquitur vestrum, non loquatur in audientiam
loqui vero lingua, simplex. omnium, sed apud duos vel tres loquatur, et per
enim bonum est duplex ;

Istud namque tantum signum credendi infideli-

est partes, id est, intercise, ut facilius possit intelligi,

bus, sed et fidelibus signum est ut bene operentur ;

cum exponitur.

et hoc praemissa legis auctoritate confirmat. Si autem non fueris interpres. Hic aperte
18.

Ambros. Itaque lingux, hoc est,

13. in velamine ostendit quia saepe loquebatur aliquis incognita lin-

linguae incognitae, obscurati sunt sermones Dei, ne gua, quam, vel in qua, prolata mysteria, nec ipse
videantur a perfidis. Cum autem audiantur inco- intelligebat.

signum sit quia propter perfidiam 19. Sibi autem loquatur, id est, in corde suo lo-
gnitee linguae,
factum estne audientes intelligant. Unde in Isaia : quatur, Deum laudansvel deprecans.
205 IN D. PAULI EPIST. COMMENT, — EPIST. I AD COR. 20
parti unus propheta, et alius alii loquebatur), et caeteri dijudicent, audiantur.
20.Quod sialii revelatum
fuerit sedenti, prior taceat. Potestis
enim hoc moclo omnes per singulos prophetare, ut omnes prophetare
discant, et omnes exhortentur, admoneantur, et 21. spiritus prophetarum prophetis
subjecti sunt vel
subjectus est. 22. Non enim est dissensionis Deus, sed pacis, sicut et in omnibus
ecclesiis sanctorum
doceo. Viri quidem prophelent, ut dictum. Mulieres autem in ecclesiis taceant; non
enim permittitur eis
loqui, sed subditas esse, viris,
quod non esset, si prsedicarent, sicut et 23. lex dixit Si quid autem volunt :

discere,domi non in ecclesia viros suos interrogent. Turpe est enim mulieri loqui in ecclesia. 24.
An a
vobis verbum Dei processit? ut propter hoc nova ineatis? Aut in vos solos pervenit?
Si quis videturpro-
pheta esse, 25, [aut spiritualis, cognoscat quae scribo vobis {hic evidenter ostendit,
difficitia esse verba
suarum Epistolarum, ad quas exponendas prophetas, et sdpientes invitat), quia Domini sunt mandata. 26.
Si quis autem hxc et alia Dci mandata ignorat, vel negligit, i>7. ignorabitur. ?$ Itaque, fratres, aemula-
mini prophetare : quia duplex bonum est : et loqui linguis nolite prohibere. Omnia autem honeste, ut
viri loquantur, mulieres taceant, et secundum ordinem, alter prius, alter posterius, non omnes simul lo-
quanlur, fiant in vobis, vel a vobis.

CAPUT XV.
1. Notum autem vobis facio, fratres, Evangelium, quod praedicavi vobis, quod et (effectus) accepistis, in
quo et statis, per quod et salvamini, qua ratione praedicaverim vobis, si tenetis, nisi frustra credidistis,
nisi ad mortem prxdesiinati estis. Tradidi cnim vobis iu primis, Evangelium quod notum feci, quod
et
accepi, quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris non suis secundum Scripturas, et quia sepul-
tus est, et quia resurrexit tertia die. secundum Scripturas, et quia visus est Cephse, et post
hoc disci-
putis, undecim deinde visus est plusquam quingentis fratribus simul (de hac
;
apparitione, et subsequenti
nihit ab evangelistis dicitur), ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt 2. deinde ;

visus est Jacobo, deinde apostolis omnibus, novissime autem omnium 3. tanquam abortivo, visus est et

COMMENTARIUS.
20. Quod si alii. Si dum duo
prophetae vel tres A istapcena ille plectendus sit, qui non valet intelli-
loquuntur, alicui eorum qui seden<, et auscultant, gentia sic discernere ineffabilem Trinitatis
unita-
aliquid revelatum fuerit; prior propheta qui loque- tem, sicut discernitur in animo nostro
memoria
batur, taceat, et permittatur huic loqui. intellectus, voluntas. Aliunde dicebat hoc Aposto-
1\.Spiritusprophetarum. Pluraliter dicitSpiritus, lus : Lege, et videbis ea qua; loquebatur [al quod
propter multitudinem prophetarum, cum sit unus ea loquebatur], quae fldem vel mores
multorum aedi-
Spiritus qui replet eos, qui subjectus prophetis ficarent, non quae vix ad paucorum,
eamque exi-
dicitur, quia eos extra voluntatem eorum, nec lo- guam, quantulacunque in hac vita, de re tanta
qui, nec tacere compellit. Et est responsio quasi esse potest, intelligentiam pervenirent,
id est ut
aliquis diceret : An prior propheta potest facere, linguis prophetia proponeretur.
cum vult, id est, an singuli possint prophetare, cum 27. (Ibid.) Ignorabitur. Multi in Christi cruce
eis ahquid revelatur. gloriantes, et ab eadem via non recedentes, etiam
22. Non enim dissensionis. Dissensionis spiritus qui ista quse subtilissime
disseruntur, ignorant
essent, si omnes quos repleret, loqui simul com- quia non perit unus de pusillis [al., ex
fflisl pro
P elleret -
quibus mortuus est, ad eamdem perveniunt
aeterni-
23. Lex dicit. InGenesi dicit Deus ad mulierem : gtatem, veritatem, charitatem, id est, ad stabilem
Sub viri potestate cris, ct ipse dominabitur tibi. certam, plenamque felicitatem. Ubi manentibus
vi-
24. A n a vobis verbum. Hic datur intelligi quaedam dentibus, amantibus, sunt cuncta perpetua
quae superius redarguit Corinthios fecisse, atque CAP. XV. - 1. L.vrsFR. Notum autem vobis. etc
ldeo reprehendit eos dicens non debere cos aliquid Dubitantibus Corinthiis de resurrectione mortuo-
noviter inire, sed potius exemplis aliarum Ecclesia- rum, probat Apostolus multis argumentis
eam re-
rum vivere, quia verbum Dei ab illis non processit, vera esse futuram, recolens quod Illis
pnedicaverat
quod si processisset, tolerabile esset si aliquid no- quibus evidenter apparet de resurrectione
dubitan-
vum fecissent. dum non esse.
25.Ambros. Spiritualiscognoscat. Hictangit apo- 2. Aogust. (lib. cont. Fausi
). Novissime autem
stolos falsos, qui non divina, sed terrena doce- Sed hic jam de ccelo, post non parvura
tempus
" an t- ascensionis suae.
26. Si quis ignorat, ignorabitur. Recte, quia qui 3. Ambros. Tanquam aborlivo. Apparuit illi pri-
nesc.t Dei esse quae loquitur Apostolus, a Domino mum de ccelo, post oranti in templo. Abortivum
lgnorabUur. se vocat, quia extra tempus natus in Christo, apo-
»6. August. (epist. 102 ad Evodium, tom. II). Si stolatum accepit ; in cceio Domino recepto in [al "'
quisautem «^noraLNequaquam, utscribis, qui igno- cum] carne.
rat, ignorabitur. De hac re dicit Apostolus, tanquam
 - ;

20/ B. LANFRAXCl CANTUAR. ARCHIEP. 208

mihi (quasi abortivum sc vocal, quia coactus csl ad Deum convcrii, sicut abortivuscogitur nasci) 4. Ego enim
Bum minimus apostolorum, quia non sum dignus vocari apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam
Dei. Gratia autem Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit, ut non fruciificarem,
sed abundantius (a re probat) illis omnibus laboravi non ego autem, sed gratia Dei mecum sive ; ;

enim, autem, ego, sive mortuum resurrexisse, et sic credidistis. Si

illi, sic praedicavimus, Christum

autem Christus vere prsedicatur quod resurrexit a mortuis, quomodo quidam dicunt in vobis, quoniam
resurrectio (a'genere) mortuorum non est? Si autem resurrectio mortuorum non est, neque %9 Chri-
stus resurrexerit. Si autem Christus non resurrexerit, 5. inanis est ergo praedicatio nostra, inanis est
et fides vestra. Invenimur autem et falsi testes Dei, quoniam
testimonium diximus adversus Deum, quod
suscitaverit Christum, quem non suscitavit, si mortui non resurgunt. Responsio. Nam 6. si mortui non

resurgunt neque Christus resurrexit. Quod si Christus non resurrexit, 7. vana est fides vestra, adhuc
enim Ergo [a simili] etqui dormierunt in Christo, perierunt. Si in hac vita tan-
estis in peccatis vestris.

tum in Christo sperantes sumus, 8. miserabiliores sumus omnibus hommihus. (assumptio). Nunc autem 9.
Christus resurrexit a mortuis primitiae dormientium, nam primus
resurrexit, quoniam quidem per ho-
mortuorum. Et sicut (exponit) in Adam omnes moriuntur, ita et
minem mors, et per hominem resurrectio
10. in Christo omnes vivificabuntur. 11. Unusquisque
autem in suo ordine, primitiae Christus, deinde ii qui
sunt Christi (rcsurrecturi sunt et alii, sed horum tantum mentionem facit propter Christianam dignitatem
12. qui in adventu, facto, vel faciendo, ejus
crediderunt. »©13. Deinde finis erit, 14, 15,16, cum tradiderit
COMMENTARIUS.

4. Ego enim. Humiliat se, et tempore causam in A Contenderet quis : Non est, inquit, resurrectio
Si non est resurrectio
'
.. mortuorum. Et Apostolus :

5 t
Ad detrimentum eorum profi- mortuorum, id est, si nullus mortuorum (a tofo)
5. Inanis est ergo.
surrexit, neque Christus, quem surrexisse credi-
cere asserit, crediderint quod futurum non est,
si
hoc credidisse distis. Et ex eodem sequitur vanam esse Apostoli
et pudoris est ut aliquis profiteatur
verecundiam illis incutit, et la- praedicationem, vanam esse eorum fidem. Et (si
quod falsum est, et
Christus non resurrexit falsi testes Dei sumus quod
bores illorum dicit infructuosos quod nemo
utique ;
;

a Scriptura sic probat Quoniam, inquit, falsum

de se patitur audire, utvidentes hoc esse contra
se, :

testimonium diximus adversum Deum nam istud,

reveitantur ad fidem pristinam. ;

t. III). quod suscitaverit Christum, quem non suscitavit, si

6 August. (lib. a De doct. Chr. cap. 34,
ratiocinationis, mortui non resurgunt. Quare hoc dicis? Nam ita,
Si morlui. Sunt verae connexiones
consequuntur erro- inquit, in re est, quod si mortui non resurgunt, ne-
falsas habentes sententias, quae
quae tamen ad hoc infe- que Christus vana est fides nostra, id est non sunt
rem illius cum quo agitur ;
;

— erubescens
- in his vobis remissa peccata adhuc enim estis in peccatis
uv.....-, ut
docto homine,
;

runtur a bono
ruuiur et uu».w
uunu ci, _ _

" OUHO.
vestris. Et si
O. vos in ^#uw»„u,
^.,_^ —«
'^"J estis peccatis, et qui ante
-. ^v. _--._ vos
.__
cuius errorem consequitur [al, consequuntur],
—11/
ille
eodem ma " fnerunt, in peccatis mortui sunt et si in peccatis
**
__ AaaviiiviI i-t
• — + VY"U-\»»+l
• • 0---1 + £.+ Cl
1 »o -r\f\ -(-» »_> . . • -1*1 -".__/-/--.-+

eumdem relinquat errorem ;

quia si in ;

nere voluerit, necesse etiam ut illa quae

damnat mortui sunt,utique perierunt.Principalis assumptio.
Nunc autem Christus resurrexit, ergo non est vana
tenere cogatur.
dicit qua crede- praedicatio nostra, nec fides vestra. Et sic de omni-
7. Lanfr. Vana est fides. Fidem
sibi esse dimissa, per fidem resurrectio- bus concludendum.
bant peccata
Christus non resurrexit. 10. August. (expos. in Evang. Joan. Tract, 3, t.
nis Christi. Quod non est, si
In Christo omnes. Omnes qui renati sunt per
A_bros. Miserabiliores sumus. Increduli enim
IX).
8.
Christum.
vel hac vita fruuntur.
Lanfr. Unusquisque in suo ordine. In suo or-
Lanfr. Christus resurrexit. Probat Apostolus
11.
9.
Christus dine vel quia Christus primus resurrexit
dicit,
mortuos esse resurrecturos. Si, inquit,
Sed Christus resur- deinde resurrecturi sunt caeteri. Vel quia martyr,
resurrexit, et mortui resurgent.
__-_—-— Item quia resurrexit, utmartyr;pastores, utpastores, etcaeteriinhuncmo»
rexit, nam
rexa, ^mx.-»-. dicunt.
iiam Scripturae _- - - -- ,

resurrexit, Cephae let aliis. dum. Et sicintelhgitur, insuoordine, et in sua digni

nam visus est, postquam
vos eum resurrexisse tate. Deinde hi resurrecturi, et alii, sed horum tan-
Itera iterum/resurrexit quia
Credidimus, sed non te tum mentionem facit, propter Christianam digni-
credidistis. Quasi dicerent :

inquit, sive ego, sive illiCtatem.

praedicante. Qua^ cura,
eum resurrexisse. Et Qui in adventu. Qui credunt eum advemsse
12.
prsedicassent, vos credidistis
propter redimendos peccatores, et adventurum pro-
hoc est quod 'dicit Sive enim : ego, sive illi sic prae.
pter infideles judicandos et fideles remunerandos.
dicamus et sic credidistis. Item ipsum
Si Christus :

13. Auqust. (lib. LXXXIII. Quxst. qu. 69, t. IV.)

revera praedicatur quia resurrexit, tunc vere surre
simili), resurrectio mortuorum Deinde finis. Ipse scilicet finis est, ut sit ipse Deus
xit; et si resurrexit (a
omnia in oranibus.Aliter enim diciturfinis, qui perti-
est : quod si est, quomodo quidam dicunt, etc, et sic
net ad consummationem, ad con- aliter qui pertinet
non debetis dicere resurrectionem mortuorum non
sumptionem. Et aliter enim tunica finiturtexendo, et
ore.
 ;

209 IN D. 1'AULI EPIST. COMMENT. - EPIST. I AD GOR. 210

id est,in quibus regnavit, Deo, et Patri, 17,

IS.cumevacuaverit omnem pnncipatum dxmonum.
regnum,
potestatem et virtutem. Oportet autem illum regnare
19.donecponatomnes inimicos subpedibusejus,
et
(ostendit Christum habere potentiam mortis
20 Novissima autem inimica destruetur a Christo mors
pedibus ejus. Cum autem dicat
destruendx,dicensomnia esse sub ejus potentia); omnia enim subjecit sub
Patrem, quisubjecit ei omma. Cum
psalmus oclavus : Omnia subjectasunt ei, sine dubio, prater eum,
erit ei, Patri secundum humanitatem,
autem subiecta fuerint illi omnia, 21 .tunc et ipse Filius subjectus
vel Christo, qui subjecit sibi omnia. 22. ut sit Deus omniain
omnibus, ut sit Deus plenitudo omnisgaudn in
singulis. 23 Alioquin(si mortui non resurgunt) quid facient
quiderit his,qm baptizantur 24.25.81 P™
pro illis Ipeccatis scihcet. Ut quid
mortuis, si omnino mortui non resurgunt ? 26,27. Ut quid etbaptizantur
etnospericlitamur omni hora? exponit quomodo periclitetur
Quotidiemoriorper vestram gloriam, fratres,
.

COMMENTARIUS.
et ipsi erunt mihi plebs,
alitercibuscomedendo. Deus autem omnia in om-Adixit Ero illorumDeus; :

satientur? Ego ero quaecunque

nibus dicitur, ut nemo eorum qui ei cohaerent amet nisi ego ero unde
sa-
adversus eum suam propriam voluntatem, manifes ab hominibus honeste desiderantur, et vita, et
gloria, et honor, et pax,
tumque sit omnibus quod idem Apostolus alio loco lus, et victus, et copia, et
dicit Quid autem habes quod non accepisti?
: et omnia bona.
23. Ambbos. Alioquin quid faciunt.
Exemplo hoc,
14. Lanfr. (lib. i DeTrin., cap.9 et 10 tom. III).
fidem in re-
Cum tradiderit. Ita dictum est, cum tradiderit reg- non factum illorum probat, sed fixam
num Deo et Patri, ac si diceretur Tradet regnum surrectione ostendit.
:

Patri Dominus Jesus Christus, non se inde sepa

,
24.Lanfr. Pro mortuis.Pro mortuis dicit peccatis
rato, nec Patre, nec Spiritu sancto, quoniam perdu- mortuos agentibus, sicut ad Hebraeos, fundamentum
pcenitentife ab operibus mortuis.Dicit ergo Si
non
cere credentes ad contemplationem Dei, qui digni :

habebuntur, perduci ad fidem, ad spem, id est, ad est mortuorum, quid facient qui per
resurrectio
ipsam visionem quia perducens ductus est, regnum remissionem peccatorum suorum baptizantur m
tradere Deo et Patri. memoriam mortis et resurrectionis Chnsti, putantes
quia et ipsi resurrecturi sint ? Abnegaturi
enim
15. Ambros. Cumtradiderit. Nemo dubitet filium
sunt baptismum, et mutaturi fidem, quod sacnle-
regnaturum semper cum Patre, hoc est enim reg-B
num tradere Deo et Patri, ostendere ipsum esse ex gum quibusdam dicitur, et scnptum repen-
est. A
tur fuisse quosdam imperitos, qui
baptizarentur
quo omnis paternitas in ccelo et in terra nomina-
pro his qui de hac vita sine baptismo commigra-
tur.
16. Lanfr. Cum tradiderit. Tradet Christus re- bant : putantes quia talis eorum baptismus pro-
gnum, id est, in quos ipseregnavit, Deo in fine sse- desse posset his qui sine baptismo moriebantur, et
culi cum ostenderit Ecclesiam, sua et servorum ob hoc esse dictum Quid facient qui baptizantur
:

suorum prsedicatione ad Deum conversam. pro mortuis? Sed non est credendum ab auctoritate
17. Auoust. (ibid., c. 8j. Cumevacuaverit, id est, stultorum voluisse Apostolum probare, quod tanto-
ut \al., non] sit non necessaria dispensatio simili- pere apud plurimos habebatur incertum.
tudinum per angelicos principatus. 25 Pro mortuis. Pro mortuis, id est, quasi mor-
18. Lanfr- Cum evacuaverit. Vel evacuabit Chri- tuus. Baptismus enimfigura est mortis. Nihilvalet
et resurrectionis, nisi
stus in fine sseculi omnem dscmonum principatum in baptismo figura mortis
et potestatem, quiaultra non habebunt potestatem futura esset post mortem vera corporum resur-
constitutio
tentandi, et in tentationem inducendi servos Dei. rectio. Sed non est inanis in Ecclesia

Donec ponat omnes. Ponet Christus omnes ^

19. talis.
Item,probat idem.Si,
26. Ut quid et baptizantur.
inimicos suos, ante diemjudicii sub pedibus suis,
qui
quia alios ad fidem convertet, aliosinferni claustris inquit, mortui non resurgunt, quid facient
baptizantur pro mortuis? id est, nihil prodest bap-
tradet, non ultra sibi, vel servis contradicturos.
idem quod dicitur postea, si omnino
Regnabit autem et postea, sed de hoc tempore am- tizari, ut sit

biguum esse poterat. mortui non resurgunt,ut quid baptizantur,pro illis.

si nulli mortui resurgunt, nec
baptizati
20. Novissime autem. In novissimo die destruetur vel ita :

mors, quia nec homines ultra peccabunt, nec ulla mortui; et si baptizati mortui non resurgunt, ut
corpora ultra morientur. quid baptizantur? Item, si mortui non resurgunt,
21. August. (lib LXXXIII. Quxst. quaest. 69). Tunc ut quid et nos periclitamur omni hora? ld est, fru-
ipse /Wus.Manifestum est ergo hoc secundum susce- stra patimur quotidie pericula in spe resurrectionis.
prodest
ptionem hominis dictum (*&., paulo infra). Cum au- Item, si mortui non resurgunt quid mihi
tem ei omnia subjecta fuerint, tunc et ipse Filius quod pugnavi contra bestias Ephesi quantum homo
subjectus erit ei, qui sibi subjecit omnia, non quasi potest? nihil.
27. Ambros. Et quid et nos. Dicendo et nos, dis-
modo non ita sit, sed manifestum erit.
esse qui
22. Auoust. xxn De civit. Dci, c. 30, t. V.)
(lib. crevit personas, ostendens non cathohcos

ut sit Deus omnia. Qui enim aliud per prophetam pro mortuis baptiz&bantur.
 211 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 212
quam habeo in Christo Jesu Domino nostro. 28, 29. Si (secundum
hominem) ad bestias pugnavi Ephesi
quid mihi prodest,mortuinon resurgunt? (ironia) Manducemus, etbibamus (si mortui non
si
resurgunt),
cras enim moriemur. 30. Nolite seduci, corrumpunt mores bonos colloquia
mala. Evigilate justi, et nolite
peccarc 31 ignorantiam enim Dei quiclamhabent,32.ad reverentiam,
; . ad verccundiam, vobis loquor. Sed
dicet ahquis Quomodo resurgunt mortui? Qualive corpore venient? (asimili ostcndit corpora
:
Iwminum
immorlalia resurrectura, et incorruptibilia, cum sepeliantur corruptibilia. )incipiens, tu quod seminas non
vivificatur, nisi prius moriatur. Et quod seminas, non corpus quod futurumest,seminas, sed nudumgra-
num, ut puta tritici,aut alicujus raeterorura. Deusautem datilli corpus, sicut vult, 33. et
unicuiquesemi-
numproprium corpus. (Inductio) 34, 35. Non omnis caro (ostrnditdignitalcscorporumresurgentium
diver-
sas fore, pro
meritorum scilicet diversa qualitate) eademcaro; sed aliaquidem hominum
(areprobat),ali&
vero pecorum, alia volucrum, alia autem piscium. Et corpora coelestia, sol,
luna, et corpora terrestria,
scilicetsunt; sed alia quidem coelestium gloria, alia autem terrestrium. Alia claritas solis, alia claritas
lume, et alia claritas stellarum. Stella enim a stella differt in claritate differens,
inquit, claritas stellarum ;

quia peream diffcrt stellaa stella. H*l Ab effectu ; sicetresurrectiomortuorum,

sciliceldiffertnonsolumin
claritate meritorum, sed etiam corporum. 36. Seminatur in
corruptione, idest, moritur et sepelitur cor-
ruptibile, surget in incorruptione, incorruplibile. Seminatur in
ignobilitate, ignobile ;suvget in gloria, glo-
riosum. Seminatur in muvmitate, infirmum; surget in virtute, forte,
37, 38. Seminatur corpus animale,
surget corpus spiritale. 39, 40. Si est corpus animale, est et spiritale, 41. sicut scriptum est 42. :

Factus est primus homo Adam in animam viventem, vitalem, 44. novissimus Adam in spiritum vivifi-
cantem.44. Sed non prius quod spiritale est, sed quod animale deinde quod spiritale. Primus homo
;

COMMENTARIUS.
28. Si secundum hominem, id est, secundum hu- ADei incorruptela. Ergo
isti non possidebunt
manumsensum,quiutcarojam resoluta reformetur illud.
ad vitam minime credit. 37. Ambros Seminalur corpus animale. Ani-
29. Lanfb. Sisecundum hominem, id est, secun- male corpus est, dum cibis sustentatur, ut vivat;
dum quod homo ferre potest. Ad bestias, id est, spirituale, cum nihil horum indiget conversum
in
contra bestiales homines, Ephesi haec vitam.
disputationum et verborum intelligendaest. 38. Lanfr. Seminatur corpus animale. Essentia
30. Nolite seduci. Nolite acquiescere malis collo- qua humanum
illa corpus vivificatur, ex qua sui
quiis persuadentium vobis resurrectionem non esse parte vivificat et terrena appetit, anima dicitur. Ex
futuram ipsa enim mala colloquia mores bonos qua autem
;
sui parte, ratione utitur et Deum diligit,
corrumpent, quod ibidem agenere probatur. rationalis appellatur. Hinc dicitur
Seminatur in :

31. Ignorantiam enim. Quasi diceret Moneovos : terra corpus animale, id est corruptibile quod ter-
vigilare et non peccare, ne imitemini eos qui igno- rena appetebat, surgetcorpus spirituale, id est,vo-
rant Deum. luntatem spiritus per omnia faciens, neque spiritui
32.Adreverentiam. Ad hoc, inquit, loquor vobis resistens.
ut verecundiam habeatis, et vitam vestram in me-B 39. August. (i bid.) .Si est corpus. InteWigituv ergo
lius corrigatis. corpus animale dici simile caeteris
animalibus, pro-
33. Ambros. Et unicuique seminum. Exemplum pter mortis dissolutionem et corruptionem, quee
melioratae resurrectionis, non amissac substantiee. quotidie cibo reficitur, et postea separata, animantis
34. Non omnis caro. Quemadmodum ex una compago [al., compage] dissolvitur.
impensa diversa animantium caro est, ita unius 40. Lanfr. Si est corpus animale. Cum dicitur
carnis homines diversi erunt dignitate in resurrec- corpus, frustra adderetur animale, nisi esset aliud
tione.
corpus spiritale, ad cujus discrepantiam vocaretur
35. AuGusT.fepist. 146 adConsen.j.Nonomniscaro. animale.
In his omnibus iste sensus est Si genera carnis, 41. Sicut scriptum.
:
Deest assumptio, si est corpus
cum sint cuncta mortalia, differunt tamen inter se, animale, et hanc probat.
pro diversitatibus animantium et si corpora cum ;
42 Factus primus homo. Habuit primus homo
sint cuncta omnia visiljilia, differunt tamen,pro di-
anirnam vitalem et spiritualem, id est, rationalem,
versitatibuslocorum.Unde alia estcoelestium gloria, secundum quam Adam et qui ex eo orti sunt victuri
alia terrestrium; et si in locissublimibus,cum sint erant.
contra ccelestia, differunt etiam ipsae claritates [al., G 43. Novissimus Adam. Habuit novissimus Adam,
ipsa claritatibus] luminum non mirum est quod ; id est, Christus, animam vitalemetspiritualem, sed
in resurrectione mortuorum distabit gloria m >ri- illius tantum partis mentionem facit, secundum
torum. quam ipse Christus et imitatores ejus magis victuri
36. Lanfr. Seminatur, etc. Nullum corruptibile erant. Nec hoc in Genesiscriptum reperitur, sed ab
incorruptelam possidebit; sed caro et sanguis, id Apostolo superiori sententiae additur.
est, carnaliter viventes sunt corruptibiles, et regnum
44. Sed non prius quod, id est; prius terrena
213 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD COR. 214

de terra, terrenus secundus ;

homo de coelo, ccelestis. 45.Qualis terrenus, tales et terreni. Adz imitatores

coelestis, tales et ccelestes, Christi imitatores. 46. Igitur, sicut

portaviraus imaginem
peccando; et qualis
dico, fratres, quia 47, 48.
terreni, portemus et imaginem ccelestis. Hoc autem, ut Christum imilemur,
caro et sanguis, sui corporis appetitui viventes, regnum Dei possidere non possunt
neque corruptio, ,

Ornnes
88 incorruptelam possidebit. Ecce mysterium,?'d est, secretum, quod ante nesciebamus, vobis dico.
quidem resurgemus, 4!). sed non omnes in metius immutabimur. Quomodo ? In momento, in ictu oculi, 50.

in novissima tuba resurgemus canet enim tuba 51. etmortui resurgent incorrupti,
;
cum integrilate mem-
brorum et nos justi in melius immutabimur (a parte. Oportet
;
enim corruptibile hoc meum corpus induere
)

incorruptionem, etraortale hoc induere immortalitatem.Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem,

tunc fiet, Absorpta est mors, concupiscentia peccati

adimplebitur, sermo, qui scriptus est, in Osee XIII : 52.
tibi obedierunt. Ubi est,
in, cum, victoria. 53. Ubi est, mors, victoria tua ? quam solebas habere in his qui

mors, stimulus tuus ? destructum estM, 55. Stimulus autem mortis peccatum est 56. virtus vero peccati ;

(augmentum peccati, quia augetur peccatum per prxvaricaiionem legis), lex. Deo autem gratias, qui dedit
nobis victoriam per Dominum nostrura Jesum Christum. Itaque, fratres mei dilecti, quia incorruptibiles
resurgemus, stabiles in pZde estote etimmobiles,abundantesin opere Domini semper, scientesquod labor
vester non est inanis in Domino ; in fide Domini, vel in przdestinatione Domini.

£4 CAPUT XVI.
1. De collectis autem quae fiunt in sanctos, sicut ordinavi Ecclesiis Galatiae,itaet vos facite, Per unam 2,

COMMENTARIUS.
appetentium,posteafuitcorpusspiritaliter viventium A autem hoc testimonium in usitata translatione Osee
45. Auqust. (epist. 146 ad Consen.). Qualis ter- sic scriptum : Ero mors tua, o mors ! quod idem
renus. Quid est, qualis terrenus, tales terreni, nisi significat ; ipse enim vincit, qui fidelibus suis vin-

mortales ex mortali ? Et quit! est qualis coelestis, cendi tribuit facultatem.

tales ccelestes, nisi immortales per immortalitatem? Ambros. Ubi est, mors, victoria tua ? Insultan-
53.
[al., immortalem.] tis etenim verba sunt.

46.Lanfr. Igitur sicut porlavimus, id est, sicut 54. August. (lib. m

De pec. merii. et remiss.,
exeraplo Adse, terrena dileximus, ita exemplo Chri- cap. 11, tom. VII.) Stimulus mortis. Quo mors facta
sti, coelestia diligamus. est, non quem mors fecit. Peccato enim morimur,

47. Caro etsanguis. Caro et sanguis est humanum non morte peccamus. Sic itaque dictura est Acu- :

et corruptibile corpus. Et est sensus, qui secundum leus mortis quomodo lignum vitae ? Non quod homi-
appetitum sui corporis vixerit, regnum Dei possi- nis vitam [al., vita] faceret, sed quo vita hominis
dere non poterit. fieret. Et quomodo lignum scientise,per quod scien-

48. August. (ibid.). Caro et sanguis. Et ne quis- tia fieret hominis, non quod per suam scientiam

piam putaret secundum substantiam carnis hoc fecerit homo.

Apostolum diffinisse, aperuit quid diceret subjun-T> 55. Lanfr. Stimulus mortis. Probat mortis stimu-

gendo, neque corruptio incorruptelam [al., incorru- lum esse destructum. Stimulus, inquit, mortis pec-

ptionem.] possidebit. catum est, hoc autem destructum est. Probat, nam
49. (ibid) Sed non omnes immutabimur. Hanc per victoriam est destructum, quam deditnobis Deus
iramutationem utrum an in deterius
in raelius perDominumnostrumJesum Christum(priusa pari,

intelligi voluerit, inferiora demonstrant. posterius a parte), nonne per legem destructum est
50. Ambros. In tiovissima luba. Quia non semel peccatum? non [f.\ nam] lex fuit augmentum pec-
cum illo pugnatum est, quia in Antichristo victus cati, non destructio.

est ; et hoc loco novissiiue adversus illum pugnabi- 56. August. (iib.De perfeci. justi hominis, c. 6,

tur, ut jam mittatur in gehennam. t. VII.). Virtus vero peccati lex. Quoniam lex prohi-

5I.August. (ibid.). Et morluiresurgent. Quidsibi bendo auget peccaticupiditatem, nisi dilfundat Spi-

vult ergo distinctio : Et mortui resurgent incorrupti, ritus charitatem.

et nos immutabimur, nisi quia oranes incorrupti CAP. XVI. — 1. August. (lib. n De scrmone Do-
resurgent? Sed ex his etiara justi immutabuntur in mimin monte, cap. 17,tom. IV .).De collectis autem.
illam incoiruptelara ; cui omnino nulla nocere pos- \postolus Paulus potest videri de crastino cogitare,
sit corruptio ; ac per hoc, qui in eam [al., ea] non^ cum dicit : De collectis autem in sanctos, sicut ordi-

commutabuntur incorrupti quidem resurgent inte-

;
navi Ecclesiis secundum
Galatix, ila el vos facite,

gritate membrorum, sed tamen corrumpendi do- unam Sabbali. Unusquisque vestrum apud sc ponat,
lore pcenarum. tlicsaurizatis quod ei placuerit, ut non, cum venero,

52. Lankr. Absorpta cst mors. In fine sasculi tunc collectx fiant. His et hujusmodi Scripturarum
absorpta erit mors et animai ct corporis in victoria, locis satis apparet Dominura nostrum non hoc im-

quia victis in carne servorum Dci concupiscentiis probare, si quis hutnano more ista procuret, sed si
omnibus, nec ipsi, nec aliquid ultra morietur. Est quis proptcr ista Deo militet.
 21

"
;>
B LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP.
-

216
Sabbati ila scilicet unusquisquc vestrum apud se reponat,

2,
i i" ;:
r;2r;-r''
n
'

gnUm r
7;
venero tunc ' r,ant •*?*
rccondens quod

}
'
***
mitt;,m perferre
^^ atiam
** cum
«*«*• ***
Si ^
ei

«
bene auantum

« SS^
P
«
sibi ri.
p
P ;:
'

? T T' Q NriManfc, S'

*U ooUectio, ut ct cgo eam, mecum ibunt Veniant -mtem

^^ ^^
^ n^^Tir^Tr r Maccdoniam pcrtransibo Apud vos autem -

*2H25
L ** Nol ° enim V ° S modo in transitu

«^ W25S
11
dcre spe o cn ,; V
ahquantulum
l
««weun^ '
temporis manere apud vos, si Dominus
,

II * p >
p t
permiserit Permanebo
; ;j; ;;;;
^ XTsTolT
zri r rm *
ten 3 0stium enim m,hi
gnUm Ct GVidenS; et adversarii rauIti
-

mio wre
-

***

zr iZt^r
m t?
autcm illum
t
r c
n
mpedtre. S. autem venent> Tm.otheus,
ut etego Ncquis G
pace, ut vemat ad me expecto enim
notum fac.o quomam multum rogavi eum ut
nunc ven.ret; vemet autem cum ei vacuum
-

r'f
V« nol
videte ut sine timore a falsis fratribus
s ^edere conantur

sit apud vos

illum cum fratribus. De Apollo autem

veniret ad vos cum fratribus, et
opus enim

;
fratre vobis
-
^ mm ^ &rJ™i&sz
Xe^t^SX
•

fuerit. Vigilatc, state in f.de, viriliter

m agite, et conf LtTni
e 1 Li3 1
fiant
'-
4
-
° bSCCr0 aUtGm V ° S fratreS 5
'
<
'
"° stis d0 '— 2U£ 2 Fo Zatl
upsos, ut et vos subditi Slfis ejusmodi, et omni cooperauti ct laboranti.
Gaudeo autem in praosentia
rd si oma vobncum sunt, Stepharue, et Fortunati et Achaici,
plcverun refecerunt emm et meum spiritum
quoniam id quod vobis dee^p sut
; et vestrum, niihi ministrando prius, et nunc Vos eziorando-
CQgj.osc.te, tinUarmt, ergo gui ejusmodi
multum, Aqu.lIz, vir, et Priscilla, mor, cum
sunt. Salutant vos Ecclesi* A
domestica sua Ecclesia, id
L Salutant vo in 2mi no
h p.tor. Salutant vos omnes fratres.
est, fami^a : al quoTet
Salutatc inviccm in *5 osculo sanc o Selutatio meaTanu
n0na m D ° minUm n ° StrUm JeSUm ChriStUm
toadX
Domrm
xn adventut «
8. Maranatha. Gratia Domini nostri Jesu Christi
'
6
'
7 -
Sit ***** atiene h rTbEc7Z
vobiscum. C mea idestut
.aritas
ego vos, rta vos rnvrcem diliaatis, cum omnibus vobis in Christo Jesu, non szculi charitatelln.
COMMENTARIUS.
2. Lanfr. Per unam Sabbati, id est, per unam A datur

tl^ZZJtT
sanct
C0Higi ea
^" Jer ° SOl ^ ara 7Au6usT (Epist. 178 ad Pasc.
- - t. II).
>
Sit ana-
m.ttebantu.
S dstium emmnnhu Ratio cur tantopcre Ephesi
mmd> maranatha Simul Gr Q , ^
verbo. Si auis, inquit, non amat Dominum, sit ana-
sit permansurus. D.c.t en.m ostium magnum esse thema, maranatha. Anathema Gneco sermone dixit
apertum praed.cat.oms sua^, per quod possit pra di-
condemnatus. Maranatha def.nivit, donec veniat Do-
cando ad corda audientium mtrare et fidem Chri-
minus, vel redeat
stianam persuadcre.;
8 HlER0N Maranatha. Magis Syrum est,
. .
quam
SeCr ° aUtCm Ut
«es tT -f
J: subrt.ti sitis
6t V° S fra " Hebraeum tam «W ex confmio utrarumque lingua-
rum
'

aliquo et Hebraeum sonet, et interpretatur,

5. Nostls Stephan* domum. Hi cum Apostolo Dominus noster venit. Ut sit sensus Si quis non :

fuerant et quibusdam Corinthiis qui cum Apostolo amat Dominum Jesum, anathema, et illo completo
erant, et ipsi Apostolo necessaria saepe
ministrave- deinceps inferatur Dominus nostervenit. Quodsu-
:

_' perflue sit adversum eum odiis pertinacibus con-

0.Ambros. Sit anathema. Quod interpretatur. Si tendere
velle quem jam vcnisse constat
quis Dom.num Jesum Christum non amat, absci-
B

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD CORINTHIOS SECUNDA.

CUM INTERJECTIS B. LANFRANC/ GLOSSULIS.
Argumentum. —
Post actam a Corinthiis pamitentiam, consolatoriam
scribit eis Epistolam Apostolus
a froade, per Titum. Et collaudans eos, hortatur
ad meliora, contristatos quidem eos, sed emendatos
ostendens.

CAPUT PRIMUM.
Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, non
hominis, vel non meritis, et Timotheus frater
Ecclesiae Dei, quae est Corintlii, cum omnibus
sanctis qui sunt in universa Achaia, Gralia vobis et
pax a
Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. Benedictus Deus et Pater Domini nostri
Jesu Christi, pater
m.ser.cord.arum, non unius tantum, sedplurium secundum
participantes, et 1. Deus totius consolationis
COMMENTARIUS.
CAP. I. — 1. Ambros. Deus totius consolationis. consolatione incoepit, unde refrigerium dat eis,
 :

217 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. II AD COR. 218

2. qui consolatur nos in omni tribulatione nostra, ut possiraus et ipsi consolari verbis vel exemplo eos qui
in omni pressura sunt, per exhortationem (ipse exhortatur nos *«S et per nos alios) qua exhortamur et
ipsi a Deo, intus per spiritum. Responsio. Quoniam sicut abundant {consolatur tunc vos in omni tributatione)

passiones Christi in nobis, quas pro Christo patimur, ita et per Christum abundatconsolatio nostra (exhor-
tatio). Sive autem tribulamur pro vestra exhortatione, excmplo nostri, vel verbo facta, et salute
xterna
tribulamur : sive consolamur pro vestra consolatione, sive exhortamur nos intus a Spiritu sancto, 3. pro
vestra exhortatione, ut vos exhortemur, et salute, vestra, i. quse, scilicet salus, vel consolatio, velexhorta-
tio, operaturtolerantiam in vobis earumdem passionum quas et nos patimur, 5. ut i ta, vel unde, veladhoc
spes nostra, quod speramus vos salvandos, firma sit pro vobis, scientes quod sicut socii passionum estis, sic

eritis et consolationis xternx, vel prsemii seterni. 6, 7. Non enim volumus ignorarevos, fratres, detribu-
latione nostra (Responsio. Passi enim sumus vehementem passionem et hoc nolumus : vos ignorare), 8. quae

facta est in Asia,quoniam supra modum gravati sumus (exprimi l)tsideret

supra virtutem, humanam, ita ut
nos etiam vivere, non speraremus vivere, sed rnori. Sed ipsi in nobismetipsis reponsum mortis (conscientia
nostra nobis tantum mortem respondebat), habuimus, plagas mortis spcrabam non evadere, ut non simus
fidentes in nobis, sed in Deo (ita fidus eram de morte ut quia non mortuus sum, non debeam amplius
fidereinme, sed in Deo, qui me jam mortuumtripuit, quod ideo permisit Deus supra virtutem tribulari,
et suo auxilio voluit juvari, ut non simus confidentes in nobis), qui suscitat mortuos (emphasis, id est

exaggeratio), qui de tantis periculis nos eripuit et eruit in quem speramus, quoniam et adhuc eripiet, ;

adjuvantibus et vobis (captio benevolentix, et sui huyniliatio) in oratione facta pro nobis, ut scilicet ex 9.
multorum (idem quod per multos) personis masculini sexus, et femini, ejus, quae in nobis est, professio-
nisvel liberationis mew, donationis, id est, Christianitatis, per multos gratiae agantur pro nobis Deo. 10,
lf. Vos pr-o nobis orare dcbctis ; nam gloria nostraheec est, £ij testimoniura conscientiae nostrae, quod
(ideo dignum est pro me gratias agi, nam in simplicitate et sinceritate conservatus sum apud vos) in sim-
plicitate non duplicis cordis, et sinceritate Dei, a Ueohabita, et non 12. in sapientia carnali, ut pseudo
13. Sed in gratia Dei, conversati sumus in hoc mundo, 14. abundantius autem ad, apud, vos. 15. Non
enim alia scribimus vobis, quam quae legistis, et cognovistis, in me fuisse.

COMMENTARIUS.

qui correptioniscausafuerantcontristati,etPatremAhic, quae est totius mundi tertia pars ; sed de qua-
misericordiarum ait, propter diversa peccata, etut dam provincia, quae ipsius majoris Asiae pars est;
cognosceretur per misericordiam reformare poeni- ejus tamen nomine nuncupatur.
tentes. 9. Multarum personis. Causa cur adhuc eripiet,
2. Lanfr. Qui cojxsolatur nos. Per hocjam osten- ut videlicet, ex multarura facierura personis, ad
dit consolatoriam esse Epistolam vult enim omnibus ; Deum propter eorum praedicationera con versis, gra-
consolari, et illis contristatis, et illi abjecto qui tiaeagantur Deoper eorum praedicationem, per mul-
uxorem patri abstulerat ; et propter hoc dixit : Pater tos habentes eam donationem fidei quae in ipsis est.
misericordiarum et Deus tolius, etc. Personas autera raultarum facierum vocat, infantes,
3. Pro vestra exhortatione. Quamdain causam tri- pueros, et caeteras aetates hominum utriusque sexus.
bulationis suae supponit, ut videlicet Corinthii 10. Narn gloria nostra. Ratiocureos &tf adjuva-
exemplo ejus provocati exhortentur ad ferendum # re debeant. in orationibus videlicet, quia conscien-
tribulationes, et sic salutem sempiternam conse- tiaeorum testis sitquod sincere conversati sintinter
quantur. eos.
4. Quse operantur tolerantiam. Spes salutis aeter- II. Ambros. Nam gloria. Ratio quamobrera de
nae operaturtolerantiam, id est, patientiam in servis Deo non diffidebat, quia in simplicitate conversa-
Dei, quia propter ipsam adversa tolerantur. batur. Et haec est gloria conscientiae, simplicitas et
5. Ut spes nostra. Cum principaliscausatolerantiae sinceritas.
illorum dicta sit salus aeterna, aliam causam sup- 12. Lanfr- In sapientia. Sapientia carnalis est vo-
ponit, ut videlicet spes sua, quam pro his habebat, luptates diligere, labores vitare.
firma appareat. Sed in gratia, id est, observantia bonorum
[3.
Ambros. Non enim volumus. Ideo passiones
6. operum, quae per gratiam Dei datur.
pressurarum indicat, ut ostendat quae mala causa ; 14. Ambros. Abundantius autem. Quia cum ab aliis
salutis eorum partiebatur; ut non gravius ferrent, si acceperit, ab his noluit, ne arguendi eos auctorita-
ab illo corriperentur, qui tam aspera pro illis tole- tem amitteret.
rabat. 15 . Lanfr. Non enim alias scribimus.Yel dicitur
Lanfr. Non enim volumus. Exponit quod su-
7. In simplicitate dicis : Tu in alia Epistola promisisti
perius dixit: Sive autem tribulamur. Et quod poste- te venturum ad nos, et non venisti. Non sum, in-
rius : Sicut socii passionum, etc. quit, levis, quia quaa scripsi, et legistis in Epistolis
8. Qux facta est in Asia. Nonde ea Asia loquitur meis, vos ita esse cognoscitis.
 .

219 B- LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP.

220
16 Spero autcm quod usque in finem vita mex cognoscetis, sicut et
cognovistis nos nonplene (homo enim
videt mfaae; Deus autem in corde), scd
ex parte, vel vilx mcx, vel non omnes.Ideo-cognoscetis. 17. Quia
gloria vestra su.nus, sicut et vos nostra,
18. in die Domini nostri Jesu Chri.sti. 19. Et hac confidentia,
qumvos gloria nostra, nos t>^/7z,voluiprius,
nuper, venire ad vos, ut secundum gratiam haberetis et per :

vos transire m
Macedoniam,etiterum a Macedonia venire ad vos, et a vobis deduci in Judaeam. Objectio,
qutavotutstt, nec venisti, ergo levitate usus
es etquod non venisti, secundum carnem, id cst,pro lucro all
:

quo fcasti. Hoc removet. Rcsponsio.

Cum ergo hoc voluissem, et non venisscm, nunquid levitate usus sum?
M. Aut quae cogito, 21 secundum carnem cogito, . more carnaliter viventium, qui pro terreno commodo pro-
mitlunt vel negant, ut sit apud me
est, et non ? Fidelis autem Deus, scilicet scit, quia sermo noster, qui
tuit apud vos, non est22. in
illo est, etnon mutabilitas, mendacium, sedcst inillo est. Deienim Filius
:

Jesus Chnstus qui in vobis per : nos praedicatus est, per me, et Sylvanum, et Timotheum, 23. non fuit
est, et non, sed est in illo,
idest, vcritas, fuit *«* 24, 25. Quotquot enim promissionesDei
sunt, in illo est»
verc completxsunt 26. ideo et 27. per ipsum, dicimus.
; Amen Deo, 28. ad gloriam nostram. 29. Qui autem
connrmatnos (quodsermonosternonest.est, et non; non cx nobis hoc, sed ex Deo, qui confirmat nos vo-
biscum in Chnsto, 30. et qui unxit nos,
spiritali unctionc, est Deus, qui et signavit nos, ne violemur ab
hoste, et M deditpignus spiritus
. in cordibus nostris (id est, arrhamsui,vel xternxhxreditatis); ego autem
(ad hocquod superius dixit volui venire
ad vos) testem Deum invoco in, contra, animam meam, si mentior,
quod (confirmat non pro levitate, vel cupiditate
non venisse, sed quia quosdam eorum nolucrit punire) parcens
vobis, nevosaspere corrigerem,
et contristarem, non veni ultra, rtermn, Corinthum 32. non quia 33. do- :

minaraur fidei vestrae, non ideo dico parcens,

ut quasi Domini cogamusvosad fidem, qux per dilectionem
operatur in nobis, sed 34 adjutores
sumus gaudii vestri, id est, correptionis vestrx, qua gaudeatis titx
xternx nam fide statis.
:

COMMENTARIUS.
16. Spero autem. Quasi diceret In bono cogno- A salute nostra prophetatum est.
:

vistis nos,m principio; et in bono cognoscetisusque 26. Ambros. Ideo et per ipsum. Manifestum quia
'
in Deo veritas est, hocestAmen, manifestata per
17. Ambros. Quia gloria vestra. Proficereillis
[a/., Christum.
lllos] sperat, quia gloriabantur
in eo, velutin patre 27. Lanfr. Pcr ipsum amen Deo. Per Christum
chanssimo; unde et gloriam suam videri
testatur in amen dicitur, quia Deus Pater, quidquid de eo pro-
hhos obaudientes et tunc videri, quando prodest,
; misit, in eo complevit.
ld est, in die judicii.
28. Ad gloriam nostram. Gloria apostolorum fuit
18. Lanfr. In die Domini, etc. Sancti enim in veracem prsedicare Magistrum, et in quo promis-
praesenti de sua bona conscientia gloriantur, ut in siones Dei complet* sunt.
psalmo Omnis gloria ejus regisab intus.
:
filise 29. Qui autem confirmat. Quasi diceret Quod in :

19. Et hac confideniia, id est, propter hanc con- Christum creditis, non nostra? praedicationi impu-
fidentiam, qua speramus per alterutrum
glorificari. tare debetis, quia Deus est, cujus gratia in fide
20. Ambros. Aut qux cogito. Qui
secundum car- confirmamur, et ad serviendum sibi mente delecta-
nem cogitat, tunc implet [a/.,nonimplet]
quod dis- mur, quia etiam nos signo baptismatis abinfideli-
pomt, quando aut personis amplioribus defert, aut B bus separavit; et Spiritum sanctum, seternae hsere-
certe htteris [al lucis], aut apparatibus vincitur.
, ditatis pignus, in cordibus nostris dedit.
Spiritualisautemtuncdispositumnonimplet,quando w 30. Ambros. Qui unxit nos, id est, qui dedit re-
ahquid providentius pro salute anima? meditatur. giam
honorificentiam, ut dicit Petrus, quiasumus,
21. Lanfr. Secundum carncm, more carna-
id est, inquit, genus regale per unctionem spiritalem.
hter viventiura qui pro terreno commodo, facile
; 31 . Dedit pignus. Si enim adhuc mortalibus Spi-
voluutatem suam mutant. ritum suum dedit, dubiura non est quin jam im-
22. In illo est, et non, id est, praedicatio nostra, mortalibus gloriara addat.
non docuit vos mentiri,et leviter mutaresententiara. 32. Non quia dominamur fidei vestrx. Fides non
23. Non non. Quasi diceret Prasdi-
fuit, est, et : necessitatis, sed voluntatis res est. Ideo dicit, non
catio nostra non docuit homines mentiri, quia Ma- quia domineraur fidei vestra?. Dominatus enim ne-
gister noster, quem praedicamus vobis, non cessitatem habet.
docuit
nos de eadem re dicere, est, et non id est, pro- 33. Lanfr. Dominamur,
;
etc. Diceret quis : Par-
ferre mendacium. Sed tantum de re quae
esl, est ; et cens tunc vis nos cogere ad fidem Non est, inquit,
non est, similiter de re quae non est. q ita, non domina^nur fidei vestrx, non cogimus vos
24. Quotquot enim, id
merito Christus veri- est, ad fidem. Vel parcensdixit de quibusdam, qui fide
tatem docuit, quia Deus Pater promissiones suas non stabant; et ne stantes fide putarent hoc dictura
in illo etiam, id est, vere, complevit. de se, dicit, non dominamur fidei vestrx, id est, no-
25. August (expos. psal. lxxi, torn \l\l.)Quotquot lumus exercere dominium in illos qui stant in fide,
enim. Omnes promissiones Deiillo etiam id est, in sed adjuvare vos in emendatione corrigendorum
illofirmatae ,quia in illo impletumest quidquid pro 34. Ambros. Adjutores gaudii vestri. Sic in malo
221 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. II. AD COR. 222

CAPUT II.

Statui autem hoc ipsum apud me non venire, ne iterum in tristitia venirem ad vos, 1 . Si enim ego
contristo vos, et quis.est qui me laetificet? &© nisi qui contristatur ex me suam per correptionem laslificet?

2, 3. Et hoc ipsum, quod ne vos contristarem non veni, scripsi vobis, ideo ut non cum venero, tristitiam
impcenitudinis vestrx super tristitiam pcccati habeam, de quibus, id est, de vobis, oportuerat me gaudere;
iamen confidens in omnibus vobis, quia meum gaudium, omnium vestrum est, quia de vestra emendatione
gaudebo. Nam ex multa tribulatione, iristitia, et angustia cordis scripsi vobis per multas lacrymas, non
ideo dicoper multas ut contristemini, sed ut sciatis quam charitatem habeam abundantius in vobis. 4. Si
quisautem ut adulter contristavit, nonme prorsus, vei tantum contristavit, sed ex parte, idest, aliquantum,
vel vos, ut (ideo dico, si quis vel exparte, dico me contristatum, ne vos contristemini) non peccato onerem
omnes vos, vel ita, non ex loto me contristavit, sed ex parte, ut non onerem, id est, ne vos gravarem contri-
statione tanta. Sufficit illi (tamenjam eum debetis recipere, qui uxorem patris duxit) qui ejusmodi est, qui
me, et vos contristavit, objurgatio haec, quae fit a pluribus, a me, et a vobis, sufftcit. Ita ut e contrario 5.
magis donetis, peccatum donare debeatis, et consolemini, consolari magis quam contristari. 6. Ne forte
abundantiori tristitia absorbeatur, sciticet si abjeceritis, ne cadat in desperalionem, qui ejusmodi est.

Propter quod, ne absorbeatur, obsecro vos ut recipiendo eum confirmetis in illum charitatem. Suscipientes
conftrmate charitatem vestram. Ideo enim et scripsi, ut cognoscam experimentum vestrum quod est, ut
experiar vos,vel studium vestrum, an in omnibus ut in expellendo prius ita in reo rccipiendo nunc obe-
7. ,

dientes mihi sitis. ldeo obedirc debelis. Cui autem, enim, aliquid donastis, condonaslis et ego condonavi:
sic etvosmihi faciatis ; nam quod donavi, si quid donavi, propter vos, debetis hoc propter
et ego (repetitio)

me, quia ego propter vos feci similiter, agens hoc non pro me, sed in persona Christi, 8, 9. ut non circum-
veniamur a Satana, quia si donatis, et ego, non erit discordia inler vos non enim ignoramus cogitationes ;

ejus. Satanx. 10. Cum venissem autem Troadem propter Evangelium Christi, et ostium mihi apertum
esset in Domino, iniroiius ftdei, ut me in illos, id est, in corum corda, vel illos in me prsedicando intromit-
terem, non habui requiem spiritui meo, quod non invenerim 11. Titum *50 fratrem meum, quimejuvaret
interpretando quod prxdicarem, sed 12. valefaciens eis, profectus sum in Macedoniam. Deo autem gratias
(ilerum commendat se ut verbum suum recipiatur) qui semper triumphat nos in Christo Jesu, et 13. odo-rem,
prxdicationem, notitiae suae manifestat per nos in omni loco, non solum Troadx, sed in omni loco, Mace-

COMMENTARIUS.

operetristitia est, ita in emendatione gaudium; hu- A dum, quasi locum apud Deum jam non haberet.

jus autem gaudii adjutor erat, dum volentibus 7. An in omnibus. Quantum datur intelligi, obe-

emendare admonitiones offerebat. dientes hos factos in caeteris probat.

CAP. II. — 1. Lanfr. Si enim ego contristo. Si 8. Ut non circumveniamur Dicit quia consolatio .

doctor corripiendo contristat discipulum, lastitia debetsubsequi, ue diabolus suggerat ei, ut vel prae-
illiusest, si discipulus ad poenitontiam contristatur. sentibus fruatur, qui de spe futuri praemii dejectus
2. Et hoc ipsum. Quod est contristans vos, non est.
laetificet, nisi vos ipsi ad poenitentiam contriste- 9. Lanfr. Ul non circumveniamur, id est, ut non
mini. sit inter vos discordia
3. Ambros. Et hoc ipsum. Idcirco se dicit scri- 10. Cum venissem autem, etc. Excusato se quod
psisse, ut postea veniens non esset, unde contrista- non venerit, narrat quod fecit, commendans se in
retur, sublatis vitiis. eodem non veni, Cum
opere, ne vos contristarem
4. Lanfr. Si quisautem. Si quis, inquit, praedicans autem venissem Troadem, etc.
contristavit me, non me tantummodo contristavit, 11. Titum fratrem. Titus iste interpres Apostoli
sed vos ex parte, id est, quosdam ex vobis, ut non erat, et horum lingua expressius loquebatur quam
onerem vos omnes, et ideo dico vos ex parte contri- Apostolus.
statos, ut onus tristitiae non imponam omnibus, 12. Vale faciens Ad hoc quod dixit par-
eis, etc.

non enim omnes, justitiam sincere diligitis. Potest cens vobis non veni Corinthum, sed veni Troadem,
et ita intelligi, non me contristavit ex toto, sed ex ubi me libenter audiebant, hoc est ostium mihi
parte. apertum est ; et sic hortatur ut et isti libenter acci-
5. Magis donetis, etc. Satis comprobatur aposto- piant, postquam hoc de illis audierunt.
lum non contristari pro fornicatore, qui patris 13. Ambros. Odorem notitix. Praedicationem
uxorem duxerat, ex hoc quod modo subjungit, ut Christi, ideo dicit odorem, quia sicut res quaedam,
recipiatur et consoletur. cum non videantur, per odorem cognoscuntur, ita
6. Ambros. Ne forie abundantiore, id est, ne invisibilis Deus per praedicationem Christi se voluit
desperans de se, daret animum ad mundum fruen- intelligi.
 223 B. LANFRANCI CANTUAR- ARCHIEP. 224
donix: {Raptmrio) qu ia Christi 14,
15, 16. bonus, suavis, odor suraus Deo, in nobis est odor Christi,
id
est przd,catw in ns qui salvi
fiunt, et in iis qui pereunt: 17. aliis quidem
odor mortis in mortem, non
ut odor idest, prxdicaUo sil ex
morte, sed illos qui non credunt morti deliberat [f. adjudicat]
aliis autem ,
;
odor vite, justttis, in vitam xternam.
Et ad hasc prxdicanda quis tam idoneus, sicut nos apostoli? nullus.
ison emm suraus, sicut plurirai, pseudo,
18, 19. adulterantes verbum Dei, legilimum sensum auferentes,
eta(tu!t r
^
^n ponentes, vel pro lucro terreno prxdicantes. Sed
ex sinceritatc, sed sicut, scilicet acccpimus
AJ. ex Deo l\. corara Deo m Christo quod placet Deo vel sacramcntum est, loquiraur.
CAPUT III.
Incipimus iterum nosraetipsos commendare? Aut
1.
nunquid egemus (sicut quidam) commendatitiis
Lpistohs missis ab aliis ad vos,
91
aut ex vobis ad alios missis? 2. Epistola nostra vos, fides vestra, estis,
6. scnpta m
cordibus nostris, memoriam vestri habens, quae scitur
et legitur ab omnibus hominibus [Re- :

spojisio] mamfestati vos quod

epistola estis Christi. id est quorum fide et vita glorificatur Chrisius, mini-
strata a nobis, sicut nostra, et scripta
non atramento, sed Spiritu Dei vivi, illinita, id est, confirmata, non in
tabulis lapideis, 4 sed in tabuIis[mmen^u.
s ]cordiscarnalibus, sensibilibus,
intelligibilibus. Fiduciamautem
talem haberausper Christum ad Deura quod
ministramus vel quod vos estis epistola nostra, et Christi. Non
quod sufficientes simus cogitare
utper nos fidem verbis instruere possimus) a nobis, per nos,
aliquid, {non
quasi pnncipaliter ex nobis, sed sufficientia
nostra, quod possumus, ex Deo est, qui et idoneos nos fecit
mmistros Novi Testamenti non littera, sed spiritu, non
carnalitcr intellecli, sed spiritualiter. 5, 6. Littera
enim occidit, 7. Spiritus autem vivificat, glorificat. 8. Quod si ministratio mortis, Vetus Testamentum mor-

COMMENTARIUS.
Bonus odor. In lege, qui hostias bono voto ANam
14.
nec per epistolam ad vos ab aliis missam. Per
offerebat, bonus odor Deo erat et
acceptabilis, ita et epistolam nolumus commendari, quia vos estis
pradicatioms piae vir [al., virtus], doctrinae
odorem epistola nostra, quse nos commendat, id est, fides
praestat fragrantemDeo.
vestra.
15. August. (lib. sent. Prosp., c. 35, tom. III). 2. Epistola nostra. Epistola, inquit, nostra vos
Lhristi bonus odor.
Bonus Christi odor est, praedica- estis, id est, fides nostra per eam laudatur, eo quod
JO ventatis quern odorem in
; vitam capit qui Evan- praedicatione nostra vos ad fidem convertimus.
gelio bonis moribus servit et
congruit. Mortem in 3. In cordibus nostris. Vos et fidem vestram obh-
cumt, cujus ab his quae bene loquitur, vita dissen- vioni non tradidimus, sed in memoria nostrasemper
tit,quae conditio etiam auditores obstringit
cum estis.
recta praedicatio ab aliis per
incredulitatem audi- 4. August. (lib. Despiritu et lit., c. 17. tom. III).
tur in mortem, ab aliis per fidem suscipitur in In tabutis cordis. Carnales autem tabulas cordis
salutem
dixit, non carnalis prudentiae sed tanquam viven- ;

Lanfr. Bonus odor. Praedicatio quidem bona

lb.
tis, sensumque habentis, in comparatione lapidis,
est m
utnsque, sed qui inobedientes sunt, illis sit
sine sensu est.
praedicatio odor mortis, id est, peccati,
B qui
in mortem 5. (ibid., cap. 14). Littera enimoccidit. Attendeet
_
m *
vide ut cum quidquam propter circumcisionem, vel
ii.Ambros. Aliis odor mortis. Incredulis praedica- Sabbatura, vel quid aliud umbratilis sacramenti, ac
tio Chnsti odor mortis est. Audientes enim verbum
non totum propter hoc dicat ;
quod littera prohi-
Dei, sie accipmnt quasi pestem, ex qua oritur bens,peccatumnonvivificat[a/..justificatlhominem,
raors *
sed potius occidit, augendo concupiscentiam, et ini-
18. Adulterantes, id est, pseudoapostolos tangit, quitatem praevaricatione cumulando, nisi liberet
qui verba Dei per malara interpretationem
adulte- gratia per legem fidei, quae est in Christo Jesu.
rabant. Nam tollentes divinum sensum,
huraanura 6. Lanfr. Littera occidit. Dupliciter potest hoc
ponebant
intelligi, vel quia sine misericordia peccantes occidi
19. Lanfr. Adulterantes. Adulter non qusrit pro- jubet, dicens : Si quis hoc vel illud fecerit, morte
lem, sed voluntatem corporis explere. Tales
sunt moriatur. Vel carnaliter observata, animam obser-
qui pro terreno commodo verbum Dei
praedicant, vantis occidunt.
non quaerentes filios spirituales generare. 7. Spiritus autem vivificat, id est, spiritualiter
20. Ex Ex Deo, inquit, loquimur, quia ex C
Deo. intellecta observantis animam vivificat.
Deo accipimus, quod praedicamus. Quod si ministratio. Commendatio
8. et laus Novi
Ambros. Ex Deo, id est, quomodo Deus dedit. Testamenti; dicitque, si ministratio veteris legis
21. Lanfr. Coram Deo. Quia illi placere conten- formata litteris, in tabulis lapideis, fuit Moysi in
dimus. tantam gloriam ut filii Israel faciem ejus videre non
CAP. III. — 1. Lanfr. Incipimus iterum, etc. possent, propter claritatem vultus ejus, quae tamen
Non nos, inquit, commendamus, nulla enim com- transitoria fuit quomodo non magis ministratio
;

mendatione indigemus, quia nec iUa quaa fit vobis, novae legis erit apostolis in gloriam sempiternam.
nec quae fit litteris, quia per epistolam (a pari). Vetus autem lex ministratio mortis dicitur ; vel
 C

225 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. II AD COR. 226

tificans, litteris deforrnata, scripta, in lapidibus, tabulis, fuit in gloria, Moysi, 9. ita ut (exponit modum
glorix Moysi), non possent intenclerefilii Israel in faciera Moysis, propter gloriam, prx nimia claritate,
vultus ejus, quae gloria evacuatur, transit, quomodo non magis ministratiospiritus, spiritualis testamenti,
erit in gloria? nobis apostolis. (Responsio, vel probat a pari.) Nam si ministratio damnationis, damnantis
legis mgloria est Moysi, multo magisabundat ministerium justitiae in gloria apostolis. 10. Namnec glorifica-
tum estquod 0!8 claruit in hacparte, id est, in Moyse nullius glorise est, quantum ad excellentem gloriam,
quse est in apostolorum prxdicatione, propter excellentem gloriam apostolorum. Si enim (repetitio vel pro-
batio a pari)\\ .quod evacuatur (ad /toc ; non si ministratiodamnalionis,etc.)f>er g\oriamest,mu\toma&is
quod raanet, in gloria est, cum habeamus spem glorise, cum fiducia
crgo habebimus gloriam (a minori) et

prsedicamus, et Habentes igitur talemspera glorise ex Evangelio habendse, multafiducia utimur,m

hoc est.

Evangelio ; et non sicut Moyses ponebat velamen super faciem suam, non ponimus vetamen super faciem
nostram, idest, nonhabemus veiata verba, sicut Moyses ; qued siynificabatur in velamine, ut non intende-
rentfiliilsraelinfaciera,i>e/amen ejus quod evacuatur, aufertur in Christianis. Sed tamen adhuc obtusi
sunt sensuseorum.zdes/, Judseorum, quiadhuc non possunt inleUigere. Usque in hodiernum enim diem
idipsum velamen in lectione VeterisTestamentimanet apud Judseos nonrevelatum incredulis, quia credulis
tantum revelatur (quoniam in Christo, Christi fide credentibus, evacuatur), sed usqueinhodiernumdiem,
cum legitur Moyses, velainen positum est super cor eorum, Judseorum. Cum autem conversus fuerit ad
Dominum,de cordibus eorumaufereturm<e///aentovelamen.l2.Dominus autem Spiritus est,13.ubiautem
Spiritus Doraini, 14. ibi libertas, id est, Nos vero omnes, (Moyses velatus nonpo-
libera intelligentiaAb, 16.
terat intelligi ; (commendat se) revelata facie, planisverbis, interioris hominis oculo, 17.gloriam
sednos :

Domini, seternam beatitudinem in Novo Testamento promissam, speculantes, non temporalia in\pseudojudz
y

COMMENTARIUS.
quia sine misericordia peccatores puniebat,velquiaAibi qui earadabit; et hoc probat Spiritus est
erit, :

postadventum Christi, ad litteram observata, animae Dominus sed ubicunqueest Dominus, ibi libertas
;

mortem ministrat. Novura vero Testamentura mi- ergo ubicunque est Spiritus, ibi libertas(a genere,
nistratio spiritus dicitur, velquia per ipsum Spiritus assumptio etconclusio) ; sed in Israeleoonverso erit
sanctus observanti datur, vel quia in eo vetus lex ergo in eo erit libertas.
spiritualiter intelligitur et servatur. 15. Nos vero omnes revelata. Nos, inquit, omnes
9. August.( lib. ncontra advers. legiset prophet., apostoli revelata facie non cooperta, sicut Moyses,
c. 1,tom. VI). Ita ut non possent filii Israel. Quod coelestem gloriam speculantes ad ipsam enim est
non poterant filii Israel intendere in faciem ejus, intentio nostra quia nunc per speculum et Eeni°-ma
propter gloriam vultus ejus, signum erat quia in videmus ineamdem gloriam, quae adhuc, non qualis
lege Christum intellecturi non erant ; et ideo vela- est, apparet; sed quasi quaadam imago videtur fide
men inter faciem Moysis et illos positum erat, ut etbonis operibus transformamur. In hocenim con-
non intenderent, sicut scriptum est : Filii Israel tendimus ut conformes ejus fieri possimus a claritate
usque in finem, etc. fideiperventura in claritatem spei.
10. Lanfr. Nam necglorificatum est. Ordo : quod 16. Ambros. Nos vero omnes revelata. Perfidem
claruit,nec glorificatum est in hac parte, propter B speculantes, ad eamdem imaginem transformari
excellentem gloriara. Exponit gloriam prsedicatorum speramus, id est, ut similes inveniamur, transacta
NoviTestamenti.DicitenimquodfaciesMoysis, quae hac imaginis glorias Christi. Unde Joannes :
vita,
in legis veteris latione claruit, nonpotestdiciglori- Scimus, inquit, quia, cum apparuerit, similes ei
ficata, inconsideratione istius partis, id est, si ad erimus.
apostolorum gloriam referatur, propter excellentem 17.August. (lib. xv De Trin., cap. 8, tom. III.)
gloriara quam habent et habituri sunt. Gloriam Domini speculantes. Hoc speculum si quee-
11. Quod evacuatur. Velaraen veteris legisaufer- ramus, profecto illud occurrit, quod in speculo nisi
tur nuuc, quiamodo exponitur quidquid legales ob- imago [ad., non] 93
cernitur. Hoc ergo facere co-
servationes significaverunt. nati sumus, ut per hanc imagiaem, quod nos sumus
12. Dominus autem spiritus est. Ordo : Spiritus videremus utcunque, a quo facti sumus, tanquam
sanctus est Dominus, et potest operari quod vult; per speculum. Speculantes ergo dixit per speculum
ac perhoc quod quos vult illuminat, quos vult in videntes,nondespeculo[a^.,specula] prospicientes.
tenebris et ignorantiae deserit. Quod vero ait in eamdem imagineratransformamur,
autem Spiritus Domini. Exponit causam
13. Ubi utique imaginem Dei vult eamdem dicens
intelligi,
cur non possunt intelligere Vetus Tes-
Judffii libere istamipsara scilicet, id est, quam speculamur, quia
tamenlum, et cur praedicatores Novi Testamenti eademimago Deiest,etgloriaDei, sicuti alibi dicit:
ipsum libereintelligant: videlicet quiailli Spiritum Vir quidem non suum, cum sit
debet velare caput
Dei non habent, hi autem habent. imago et gloria Dci. Transformamur ergo dixit, de
14. Ibi libertas? Ab Israele converso auferetur forma in formam rautamur atque transimus.
velamen ;
libertas enim Dei erit in eo, quia Spiritus
 - !27 LANFRANCl CANTUAR. ARCHIRP.
B-
228
in eamdem gloriaiUius [quajusti sumus) imaginem,^ erit ibi,
transformamnr, non fuscatiintus 18
aclaritate fidei, vel creationis, in claritatem, w/ devirtute in virtutem, 19. tanquam a Domini Spiritu '
veredocti,vel transformali pcr Spiritum sanctum.

CAPUT IV.

Ideo (quiaper spem transformamur, vel quia revelata facie

speculamur qloriam nobis promissam) ha-
bentes hanc adm.mstrationem prsdicationis, juxta quod misericordiam
consecuti sumus, non permerita
nostra, prvdtcando, non deficimus,sed abdicamus occulta
dedecoris, occultapcccata qux dedecorant
non
ambulantes ul pseudo, in astutia, neque adulterantes verbum Dei,
legitimun sensum adimentes vel pro
terreno lucro prwdicantes sed in manifestatione veritatis
; commendantes nosmetipsos ad omnem con-
scientiam hommuin, ipsa manifestatio veritatis commendat nos ipsis
hominibus, coram Deo ?ion solum
hominibus, sed etiam Deo. Responsio adhocquod dixit : rcvelata
facie. Quod si etiam opertum est non
solum vetus tex, Evangehum nostrum, in iis qui pereunt, est opertum
sed etiam
;1. in quibus Deushu
jus saecuh, auctor omnium, vel diabolus princeps hujus s.vculi, excsecavit mentes
infidehum ut non ful
geatilhs illuminatio Evangelii gloriae Christi, perquod ghrificatur
Christus, qui est imago Dei consi
milu Patn. Responsio. 2. Non enim nosmetipsos praedicamus, sed Jesum
Christum Dominum nostrum
nosautem, non solum ejus, sed etiam servos vestros per Jesum,
salicet esse,
quoniam Deus 3 qui dixit
de tenebns lucem, quoniam dixit Fial lux; vel qui de ccelo facit
cwlum splendescere
:
4 i pse 5 illuxit •

in 94 cordibus nostris qux obscura

qui nobis innotuit ad hocuterant, id est,
illuminatam sdentiam
clantatis Dei (ut Ghristi notitiam homines haberent) prasdicando
daremus, 6. ad, da,ido illuminationem
scient.a3 clantatis Dei (ut sciatur quanta sit clarilas Patris per
cognilionem Filii, quem przdicamus auia
notitiaPatns fit cognitione Filii) in facie, in cognitione, Christi Jesu.
Quamvis tribulemur 7 Habemus
autem thesaurum istum, id cst, hanc claritatem, in vasis fictilibus, ut
sublimitas sit virtutis Dei (si da
rcturhic thcsaurus angelis, dignitatem eorum suppctiisse diceretur
; nunc vero sublimitas Dei tantum
ccnsideratur), si quid boni facimus, Deo ascribatur, et non gloriemur
ex nobis. 8 In omnibus iqitur tri
bulationem patimur, sed non animo angustiamur aporiamur, inopiam
patimur, vel opprimimur (poros;

Gr*ce,divesLatine;aporos,idest,pa.uper- inde aporiamur) sed a

proposito non destituimur- fame
t ;

persecutionem patimur, sed non a Deo derelinquimur dejicimur

corpore, sed non perimus animo ;
sem-
per mortmcationemp-o Jesu in corpore nostro circumferentes,
et in vita zterna Jesu manifestetur
in
corponbus nostns, in fuiuro in carne nostra mortali facta immortali.
Semper enim nos qui vivimus in
mortem tradimur propter Jesum, utet vita Jesu manifestetur in carne
nostra mortali, undique tribulaiione
compressi, paratt ad mortem sumus pro nomine Christi, ul cum
eo vivere possimus; et hoc
est; semper

COMMENTARIUS-
18. (ibid.)A claritate in clariiatem. Natura inAlantesinastutia,neque
adulterantes verbum Dei et
rebus creatis excellentissima, cum a suo Creatore cur dixerit Glorix Christi, :
etnon dixerit Evange-
justificatur ab impietate, a deformi forma transfor- lii gloria; nostrse.
matur in formosam formam ;
quippe et in ipsa
est 3. Quidixit de tenebris. Ratio cur pradicaret ^i-
lmpietate, quanto mag1S damnabile vitium, tanto delicet scientiam pradicando deditillis Deus
certms natura laudabilis, et ob hoc addidit, de glo- August. Ipse illuxit. Ut nos illuminaret' et sic
4.
nainglonam, de glona creationis in gloriam justi- haberemus scientiam claritatis ejus per Filium qui
ficationi S Quamvis possit hoc et aliis modis intel-
.
est splendor Patris quo illuminamur
ligi quod dictum est, de gloria in gloriam de glo- 5. Ambros. Illuxit in cordibus
;
.llluminantur enim
na fidei in glonam spei de gloria qua sumus filii ut cognitionem habeant gloriae Dei
;
per Christum'
Dei, in gloriam qua similes ei erimus, quia videbi- August. (Apud Bedam inidem caput). Ad illu-
6.
mus eum sicuti est. minationem. Hajcest scientia Dei, quia scimusillum
19. (ibid.) Tanquam a DominiSpiritu.Quod vero
esse lumen quo tenebrse nostra^ illuminantur,
et
addidit :
tanquam a Domini Spiritu ostendit gra-
ipsum attende, quemadmodum inculcet.
;

tiam [al., gratia] nobisconferri,tanquam [al,tam} 7. Lamfr. Habemus thesaurum.

fi Thesaurum cla-
optabih S confirmationi S [al., transformationi S ] bo- ritatis scientiae Dei dicit apostolos habereinterrenis
nU ™' corporibus, ut quando aliquid subtihter agunt, vir-
,r -
CAP. TIV. — 1. Lanfr. In iis quibus Dcus hujus tuti Dei imputent, non sibi.
szculi. Qua S Qui non S olum invisibiles
i diceret : 8.Ambros. In omnibustribulationem. Nunc osten-
creaturas, sed etiam hoc invisibile saeculum regit, ditquia idonei erantprsedicatores qui passitribu- :

potest et ita construit, in quibus Deus excaecavit lationem non angustiabantur, id est, non tantum
mentes infidehum hujus saeculi quia si de diabolo ; opprimebantur, ut cederent. Aporiabantur, id est,
dictum est, Deus hujus sajculi, sic intelligitur in inopiam patiebantur, et aderat pa S tor Deus. Deji-
Evangeho Princeps mundi hujus. ciebantur, id
:
est, veteribus prosternebantur, nec
2. Mn
enim nos. Ostendit quod non sint ambu- mortificabantur.
229 IN D. PAULl EPIST. COMMENT. - EPIST. II AD COR. 230

enim, etc. ab auctoritale, vela contrario. Ergo 9. mors in nobis operatur, 10. vita autem {qux
itlatio

est causa vitx nostrx, vel ironia) in vobis

operatur. 1 1. Habentes autem {Responsio. Licet mors in nobis

operetur, non tacebimus, sed habentes eumdem spiritum fidei, de Deo loquimur, 12. eumdem spiritum
fidei, sicut Credidi propter quod locutus sum ; et nos credimus propter quod et de Deo loqui-
scriptum est :

mur (et addidit aliam causam), scientes quoniam qui

suscitavit Jesum, et nos cum Jesu suscitabit, et in
;

cceZis constituetvobiscum [benevolentiw causaadditvobiscum), 13, 14, 15. Omnia enim®5 propter vos, ut

gratia abundans in per multos credentes in gratiarum actione, abundet in gloriam Dei, non ad con-
fide,

tumeliam promerendam. Propter quod {quiasuscitabit, constituit nos vivos; vel quia spiritum fidei habemus)
non deficimus; sed licet is qui fortis est, noster homo corrumpatur, affligatur, tamen is qui intus est
renovatur de dieindiem, et subdit cur nondeficit, id enim, quod in praesenti est momentaneum {singula
singulis ; inprsesenti ad sublimitatem ; momentaneum, ad xiernum ; levis tribulatio, adpondus gloriae), et

leve tribulationis nostree, transitoria et levis tributatio nostra, supra modum, supra humanam sestima-
tionem, in sublimitate eeternum gloriae pondus, quod erit in fuluro, operatur in nobis, non contemplan-
tibus,non curantibus, nobis quae videntur, sed quse non videntur. Reddit causam. Quae enim videntur
temporalia sunt quse autem non videntur seterna sunt.
;

CAPUT V .

Expositio superiorisversus,vel probalio hoc modo. Scimus enim, nam ingemiscimus, quoniam si terrestri s
domus nostra hujus habitationis, id est corpus in quo habitamus, dissolvatur, quod 1, 2. aedificationem,
immortale corpus, ex Deo habemus, domum non carnali manu factam, non temporalem, sed eeternam in
ccelis. Nametin hoc ingemiscimus {idest,nullam domum
suspirantes,ut ibi essemus, ingemiscimus eo quod

nolumus exspoliari spiritualibus dcmis),habitationem nostram, quae de coelo est, superinduicupientes,eam-

dem enimcarnem,quxnuncest,in resurrectione habituri sumus; sed super eamimmortatitate,incorruptione
vestiemur. 3 . Sitamen vestiti, quod non nudi bonis operibusm\eniamur.4.Repetit,velpro-
superinduemur, et

batio a pari. Nam et qui sumus in hoc tabernaculo, corpore, ingemiscimus gravati «M» eo quod nolu- :

COMMENTARIUS.
9. Mors in nobis operatur. Dubium non est quia A multos, abundet ingloriam Dei.Quasi diceret Ad :

in martyribus Christus occiditur. Unde vita qua re- hoc patimur ut exemplum patientiae a nobis disca-
surrexit a mortuis Christus, mortali carni eorum tis, Deo
et gratias referatis, et multi alii vobiscum.
preebLabitur. CAP. V. — I. August. (expos. psal. lxviii, in
10. Vita autem. Hoc dicit, quiapro salute eorum enar., i part. tom. VIII.) JEdificationem ex Deo, id

morti subjiciebatur, habens eumdem spiritum, id est,immortalitatempraeparatamnobis, quainduendi

est, communem cum illis, per quem fides firmatur, sumus in fine, cum resurrexerimus a mortuis. Et
secundum quod scriptum est : Credidi, et quia cre- ait In quo nolumus exspoliari, sedsupervestiri, ut
:

didit, audet pnedicare hoc. absorbeatur mortale a vita, si fieri potest sic velle- ;

11. August. {contra duas epist. Pel., c. 21, tom. mus fieri immortales ut jam veniret ipsa immorta-
VII.) Habentes eumdem spiritum. Quid est, eumdem litas, et modo
sumus invitaret [al., mutaret]
sicut

spiritum, nisi quem justi quoque habuerunt, qui nos ut mortale hoc nostrum absorberetur, non per
ista dixerunt ? mortem corpus puniretur, ut in fine iterum recipe-
13. Lanfr. Eumdem spiritum fidei. Quasi quis retur. Quamvis ergo a malis ad bona transeamus,
dicat Cur patimini ? Quia, inquit, de Deq loqui-
: tamen ipse transitus aliquantum amarus est.
mur. Cur ergo loquimini? Quia credimus in eum ;B 2. Ambros. jEdificationem. Corpus immortale si-
omnes enim fideliter in eum credentes, loquuntur gnificat, cujus forma jam in ccelis est, in Domini
de eo scriptum enim de David, quia propter hoc corpore declarata.
;

locutus est, quia credidit. Quid inde? Nos, inquit, 3. Si tamen vestiti, id est. si exeuntes de corpore

habiinus spiritum fidei, quem habuit David. Christumindutifuerimus. InChristoenimbaptizati,

13. Omnia propter vos. Exponit quomodo consti- Christum induimus, sive Spiritu sancto erimus di-
tuentur in ccelis, omniaenimpropter vos, ut vestro gni super promissa coelesti gratia [al., quem cum
exemplo gratia, id est, fides vestra abundet cum induti, sive Spiritu sancto dato nobis videbimus,
gratiarum actione, et sic constituamini in coelis. erimus digni superindui promissa ccelesti gloria.]
14. Ambros. Umnia enim propter vos. Apostolus 4. Namquisumus in tabemaculo. Dicit nos gra-
persecutiones et pericula pati non timuit, ut plures vatos passionibus corporis, postulationes ad Deum
crederent, et abundans Dei donum, non per pauco- dirigere, ne simus nudi Spiritu sancto. Tunc enim
rum gratiarum actionem minueretur ad contume- superindui gloria poterimus, si exuti corpore, non
liam Dei; sed multis proficiens afflueret per multo- despoliati a Spiritu sancto fuerimus ; ac sic absor-
rum gratiarum actionem, ad gloriam Dei. bebitur mortale a vita, ne ultra possit mori, aut
15. Lanfr. Omnia enimpropter. Omnia enim pro-Q passionibus implicari non enim dicendum est ab-
;

pter vos instruendos patimur, utgratia, id est gra- sorberi a vita, quiaadhoc surgit ut poenis arguatur
tiarum actio, abundans actione gratiarum factaper [al., agatur].
 231 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCIIIEP. 232
mus exspolian, sed supervestiri, simulcum Adam ;ut absorbeatur, id est fiat immortale, quod mortale est
a vita. Diceret : Quis hoc poterit darc? Rcspondet : Qui antem efficit nos in lioc ipsum, ut immortalitate
superinduamur, in przsenti sperando,Veus est, qui dedit nobis pignus spiritus, idestarrham, quiaefficiet.
Audentes igitur sumus, semper et scientes semper quoniam dum sumus in corpore, 5. peregrinamur a Do-
mino enim ambulamus, etnon per speciem,
(per fidem cst, non per apertam visioncm) audemus autem
?'rf

mori, et bonam voluntatem (et ne objiciatur hocaudere,et hoc velle,quia non potest non esse ;removet per
hoc quod dicit, bonam voluntalem), habemus magis 6. peregrinari a corpore,et praesentes essead Dominum.
7.Et ideo, ut simus pra-sentes, contendimus, sive absentes, a conspectu hominum,vel a Deo quantum in hoc
mundo sive praesentes conspectui hominum, vel ante Deum, placere illi. Responsio. Omnes enim nos ma-
nifestari oportet ante tribunalChristi, 8, ut referat,
rationem reddat, vel primum suscipiat, unusquisque
propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum. Scientes ergo, scilicet hoc, timorem Domini ho-
minibus suademus Deo autem, qttia terreno lucro non fecimus, manifestisumus.Spero autem et in con-
;

quia pro lcrreno lucro non przdicamus, manifestosnon esse. (Excusatio.) Non iterum ut
scientiis vestris,

commendamus nos vobis,sed occasionern

possitis contra pseudoapostolos gloriari super magisterio noslro,ideo
damus vobis gloriandi pro nobis,ut habeatisad eos, quod cis respondeatis, qui in faciegloriantur,(/«or»m.
gaudium est prxsentia tantum hominum,vel quorum gloria est in tantum exlra, et non in cordebene agere.
9, 10. mente excedimus (idest,aDeihonoreprocedimus; vel arcanadivinitatis prxdicando)Leo;
Sive enim
ad laudem sumus, vobis,
Dei. 11. Sive 12. sobrii 9?
contemperantcs condescendimus vobis mores vestros
instruendo. Charitas enim Christi urget nos, 13. aestimantes hoc,quoniam si unus pro omnibus mortuus est,
ergo omnes mortui sunt consequitur quod omnes debent mori pro illo; 14. et pro omnibus mortuus est Chri-
stus, ut, et (o simili) qui vivunt, jam non sibi vivant,pro eo moriantur, sed ei, ad honorem ejus, qui pro
ipsis mortuus est et resurrexit. 15. Itaque, ergo quia surrexit, nos 16. ex hoc neminem, non novimus

COMMENTARIUS.

Peregrinamur a Deo. Deus ubique est, sed quia

5. A ab illa altitudine ccelestis contemplationis discede-
sedes Dei in coelis est, et illic semper videtur, ideo bant ad ordinandam vitam subjectorum. Et hoc di-
hic positi, ubi non videtur, peregrinari ab eo dici- cit se propter utilitatem subiectorum facere, non

mur. propter humanam gloriam.

Lanfr. Peregrinari a corpore. Quia, inquit,
6. 12. Sobrii sumus. Pro vobis, inquit, facimus,quia
non potest fieri ut ad Deum eamus corpore, eligi- de vobis quasi commendando nos, loquimur. Omnia
mus magis separari a corpore, et praesentes esse ad enim propter vos facimus, quia sive mente excedi-
Deum. mus, id est, profunda divinitatis prsedicamus, et
7. Ambros. Et ideo contendimus, id est, sivein hac hoc ad laudem Dei sive sobrii sumus, id est, sub-
;

vita positi, sive ante tribunal Christi praesentes pla- ditorum vitam, intermissa contemplatione divina,
ceamus ei. humana, contemperantes ordinamus.
August. (epist. 107. Vitali Cart. de orando pro
8. 13. Mstimantes hoc. Existimamus, inquit, quiasi
incredulis, tom. II.) Ut referat unusquisque. Omnes Christus pro omnibus mortuus est, et oranes homi-
astabimus ante tribunal Christi ut referat unus-
;
nes mori debent pro honore illius.
quisque secundum ea quae per corpus gessit, non 14. Et pro omnibus mortuus est Christus. Ergo
secundum eaquae, si diutius viveret, gesturus foret, g quia Christus mortuus est pro omnibus, neminem
sive bonum, sive malum. Scimus etiam parvulos, approbamus secundum carnem viventem. Et si co-
secundum ea quae per corpus gesserunt, recepturos gnovit priusquam in Christum crederet Apostolus,
vel bonum vel malum. Gesserunt autem non per secundura carnem novit eum, quia hominem tan-
seipsos, sed per eos qui pro illis respondentibus, et tum aestimabat.
renuntiare diabolo dicuntur, et credere in Deum :
15. Itaquevos, id est, quia Christus pro omnibus
Unde numero fidelium computantur, pertinen-
et in mortuus est, ut omnes pro honore illius moriantur.
tes ad sententiam Domini dicentis Qui crediderit :
Ex hac consideratione neminem novimus, id est,
et baptizatus fuerit, salvus erit (Marc. xvi). approbamus secundum carnem viventem, et sua
9. Auoust. (tract. 7 in Evang. Joan., tom. IX). quaerentem, et non quae Jesu Christi.
Siveenim mente excedimus. Quid est mente excessi- 16. August. (lib. ii contra Faust., c. 7. tom. VI.)
mus? Ut illa videamus quae non licet homini loqui. Ex hoc neminem. Itaque nos amodo neminem no-
Quid est temperantes sumus vobis ? Non, inquit, ;'«- vimus secundum carnem. Sed quia illorum secum
dicavi me scire aliquid inter vos, nisi Christum Je- vitam futuram, tanquam praesentem meditabitur
sum, et hunc crucifixum. [al., meditabatur] ,qui resurgentes commutabuntur.

10. Lanfr. Mente excedimus. Mente excedere est Amodo, neminem secundum carnem novi-
inquit,
in divina contemplatione esse, et hoc dicic se pro- mus, tam certam spem tenemus futurse nos-
id est,
pter Deum, non propter laudem hominum facere. trae incorporationis et immortalitatis, ut amodo
11. Sivesobrii sumus. Sobrii erant apostoli, cum jam in ipsa notitia gaudeamus.
 :

233 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. II AD COR. 234

secundum carnem Christum mortalem,vel quia surrexit. 17. Et si cognovimus (Respon. jam non novimus
tantum hominem ; etsi cognovimus opinionc) 48. secundumcarnemChristum, mortalem primo ; sed nunc
jam non novimus mortalem, sed immortalem. 19. Si qua ergo in Christo nova creatura, vetera, id est vitia,
si Christus novus est immorlalis, ergo vetera transierunt in nobis
transierunt, (Surrexit, ergo non dtbemus :

viveresecundum carnem ; ergo vetera transierunt ; a pari, secundum carnem,et veterasuntparia) :ecce facta
sunt omnia nova, id est, quia facti sumus novi. 20. Omnia autem ex Deo, qui nos reconciliavit sibi per
Christum; et dedit, postea commendavitnobismimstevmmre,conci\iationis,przdicationein adalios,poterat
tunc reconciliare mundumper Christum. 2I.Quoniam quidem Deus erat in Christo, mundum reconci-
lians sibi, non reputans illis delicta ipsorum, non eis repensans secundum merita, et posuit in nobisver-
bum reconciliationis, prmdicationem Evangelii. Pro Christo ergo, vice Christi, legatione funginour, quia
dedit nobis prxdicare tanquam, id est vere, Deo exhortante per nos. 22, 23. Obsecramus, quia legati
Christi sumus, per Christo, vice Christi, reconciliamini Deo. 24. Eum qui non noverat peccatum,25.pro
nobis 26. peccatum fecit, vel hostiam pro peccato, ut nos efficeremur justitia Dei in ipso.

CAPUT VI.

Adjuvantes autem (scilicet vos, vel Deum, ut inprima Epistola c. iii : Dei enim adjutores sumus,) exhor-
tamur, ne in vacuum gratiam Dei l. recipiatis, Christum passum, el salvare paratum,vel remissionem pecca-
torum, quam in vacuum recipit, qui non exercet. 2. Ait enim 3. Tempore accepto
se postea in bonis operibus :

exaudivi etin die salutis adjuvi te.Ecce nunc tempus acceptabile ecce nunc dies salutis. 4. Nemin[
te, ;

dantes ullam offensionem, id est, cxemplum pravitatis, quod videntes offendere possit, ut non vituperetur
ministerium nostrum, Christiana religio, doctrina apostolorum sed in omnibus exhibeamus nosmetipsos ;

sicutDeiministros (vel hortamur vos neminidantesullam offensionemvelprxdicando, vel male vivendo), in

mwltanatientia (habita scilicet in his quse sequuntur), in tribulationibus, in necessitatibus, penuria, in an-

COMMENTARIUS.
17. Lanfr. Etsinovimus. Priusquam in Christum A adest tempus, quo morbis mortalibus medicinapos-
crederet Apostolus, secundum carnem cognoverat sit infundi.
eum, qui tantummodo hominem aestimabat. 24. August. (lib. i Contra advers. Legis et Proph.
18. August. (Ibid., ante). Secundum carncm. Car- c. 14, tom. VI). Eum qui non noverat. Noverat enini
nem namque boc loco, non ipsam corporis nostri per sapientiam, non noverat per experientiara.
substantiam quam Dominus post resurrectionem 25.AuGuST.(lib. Ench. adLaurent., cap. 14 t.III.
suam, carnem appellat, dicens : Palpate ct videte, Pro nobis peccatum fecit. Hoc est, sacrificium pro
quiaspiritus carnem etossa nonhabet, sicut mc vi- peccatis, per quod reconciliari valeremus. Ipse est
detis habere; sed corruptionem mortalitatemque ergo peccatum, utnosjustitia, nec nostra, sed Dei
carnis vult intelligi, quae tunc non erit in nobis, si- nec in nobis, sed in Deo, sicut ipse fuit peccatum
cutjam in Christo non est. non suum, sed nostrum, nec in se, sed in nobis
19. (Ibid ,
c. 8). Si qua crgo. Omnis ergo nova constitutum. Similitudinem carnis peccati, in qua
creatura, id est, populus innovatur per fidem, ut crucifixus est, demonstravit. Ha>c est illa justitia
habeat interim in spe, quod in re postea perficiatur. Dei, nonqua
qua nos ab eo facti. ipsejustus est, sed
InChristohabetetiam[a/., jam] quod in se sperat. Peccatum fecit. Ordo 26. Lanfr.
Deus Pater :

Itaque vetera transierunt secundum spem, quiaB Christum peccatum, idest, hostiam propeccato,
ut
modojam non tempusVeterisTestamenti,quo tern- nos efficeremur justificatiin ipso, idest, in fideJesu
porale et carnaleregnum exspectetur aDeo etfacta : Christi.
sunt omnia nova secundum eamdem spem, ut re- CAP. VI. — I.Lanfr. GratiamDci. Gratiam Dei
gnum coelorum, ubi nulla erit mors atque corru- vocat remissionem peccatorum ; quam in vacuum
ptio, promissum teneamus. recipit, quisque se in bonis operibus postea non
20. Ambros. Omnia autem ex Deo. Quamvis nos exercet.
Christus redemerit, omnia tamen ex Deo. 2. Ait enim. In Isaia sic loquitur : In tempore
21.August. (Enarr.inpsal. lxviii, concio 1, tom. placito exaudivi te; in diesalutis auxiliatus
et
sum
VIII). Quoniam quidcm Deus, Deus, inquit, erat in tui.

Christomundumreconcilianssibi, quia Verbum caro 3. Tcmpore accepto, etc.

Diceret quis Est tunc :

factum est, et habitavit in nobis ut non solum Deus aliquid gratia Dei? Est, quia exaudire Domini
:
tem-
in illo esset, sed etiam ipse Deus esset. pore accepto, et adjuvare est. Et hoc probat ab ef-
22. August. (Tract. kl in Joann. ,ante med.,tom. fectu, quia exaudit et adjuvat. Item hoc ab aucto-
IX). Obsecramus pro Christo. Obsecramus, 3g,in- ritate ipse enim dixit. Tempore accepto, etc. :

quit, pro Christo, id est, tanquam vos Christus ob- C 4. Ambros. Nemini dantes. Vigilantia sua omnera
secret. Quid ? reconciliamini Deo. amputat offensionem, ne ministerium ejus vituperc-
23.Ambros Obsccramus. Ideo obsecrat, ne aliqua tur; vituperaretur enirn, si quaj doceret, opcribus
negligentia medicinajgratiaeffectu careat,quoniam noncompleret.
Patrol. CL. 8
 235 B. LAXFltAM'1 CANTUAR. AIUIIIKK m
gustiis, cotnpedibus, vel aiiisvinculis,in plagis, in carceribus, 5. inseditionibus, (i. inlaboribus, wluntariis
vcl coactis, in\i^iV\is, simi li ter vel rohintar iis,rcl coact is.in i^iuniisiexltibcamus n<KS,intpuiui,^9Dei)ninistros
incastitate, inscientia, legis etEvangelii, 7.inlonganimitate, in cxspcctationc promissorum Dei, cum atacri-
tate mentis, in sua\itate(suavis erat,quia sicut argucbat, itaet blandiebatur), in Spiritu sancto, in chari-
tate non ficta, inverboveritatis (verbum veritatis in ejus doctrina, quianon aliud Iradebat, quam a Deo
acceperat),%. in virtute Dei, 9, 10, 11. per armajustitiae 12. a dextrisetasinisitris, inprosperis el in adversis,
per gloriam [exponita dextris et a sinistris)et 13. ignobilitatem; per infamiam etbonam famam, 14, ut
seductores et veraces, sicut qui ignoti putamur non nosci a Deo, etcogniti Deo, quasi morientes, etecce
vivimus, id est, libertati, utcastigati,a Deo, vel abhominibus, et non mortificati, quasi tristes, semper au-
tem gaudentes, sicut egentes.multos autem locupletantes, tanquam nihil habentes, et omnia ideo possi-
dentes.15, 16. Os nostrum patetad vos,?d est, multa loquimur vobis, o Corinthii, cor nostrum dilatatum
est,velinprxdicando,vel indando. 17. 48.Non angustiaminiin nobis; excmplo nostrinoneslis avari ; angus-
tiaminiauteminvisceribus :eamdem autem, scilicet quametnos
vestris, id est,avobis accepistis illud vititon

homines, habentes (diasirtica locu tione) remunerationem putarent ironice dixisse addit)
19. tanquam
(iie

filiis dico, dilatamini et vos, estote benigniores Nolite jugum avaril ixducere cum infidelibus, id est, nolite

similes esse infidelibus. Quae enim participatiojustitiae (qualitates pro qualibus) cum lOO iniquitate? Aut
quae societas lucis ad tenebras? Quae autem conventio Christi ad Belial? Aut quae pars fidcli cum infideli?
Qui autem consensus templo Dei cum idolis? 20. Vos enim estis templum Dei vivi, sicut dicit Deus 21. :

Quoniam inhabitabo in illis,et inambulabo inter eos,et ero illorum Deus,et ipsi erunt mihi populus.22.
Propter quod, quia templum Dei estis, exite mcnte de medio eorum, et separamini, dicit Dominus nolite :

COMMENTARIUS.
5. Jn seditionibus. In tantum Deo devotus erat,ut A tatem, id est vilitatem, si viles habiti simus, ne
nec seditio fiduciam, quam in Deo habebat, minue- frangamur.
ret. 14. Ut seductores. Quasi diceret : Non estmiran-
6. In laboribus. Manibus enim laborabat, ne cui dum si vituperamur et laudamur, quia alii putant
gravis esset. nos seductores, alii veraces, et alii cognoscunt, et
7. Ambros. In longanimitate. Grandisanimi erat alii nesciunt, et caetera quae sequuntur.
in bajulandis infirmitatibus fratrum. 15. Os nostrum patet ad vos. Redarguit avaritiam
8. In virtute Dei Virtus in eo
. erat, quse persigna eorum, et dicit eos a se non accepisse tenacitatis
et prodigia idoneum se ministrum probabat. exemplum, quia cor suumindando amplum etdila-
9. Per armajustitix. Liberum se fuisse significat tatum est.
fidelibus etincredulis, dumhis qui Evangelium glo- 16. Ambros. Os nostrumpatet advos. Hocliberta-
riam,et eis qui ignobilitatem putabant, et his qui tis causa loquitur, etpurae conscientiae. Male \al,,
fidei bonam famam, et qui malam faciebant, inte- mali] enimsibiconsciamens loqui trepidat, sensum
grum et constantem se praebuit perdit, in verbis errat.
40. August. (Enar. inpsal. xcm, tom. VIII). PerB 17. Non
angustiamini. Hoc, dicit, non erat magi-
anna.Malitiaeniminiquorumsinistra sunt armaju- ascribendum,sidiscipulimale uterentur, quia
stris
storum,sicutidem dicit Per arma justitix dextera
: quod pertineret ad magistros non tacuerit.
et sinistra, idest, pergloriam et ignobilitalem; at- 48. Lanfr. Nonangustiamini.ld est, in nobis non
que ita deinceps cuncta exsequitur. Dextera arma videtis angustiae et tenacitatis exemplum, sed hujus
demonstrans gloriam, bonam famam, veritatem, vitii fomes est in viseeribus vestris.
quod [ai.,qua]cognoscebantur, quod videbant, quod 19. Tanquam Ordo Tanquam filiis
filiis dico. :

non mortificabantur, quod gaudebant, quod multos dico habentes eamdem remunerationem scilicet,
ditabant, quod omnia possidebant. Sinistra vero, quam nos habemus.
quod ignobiles et malae famae habebantur, quod se- 20. Vos enim estis templum. Probat quia jugum
ductores putabantur, quod ignorabantur, occide- ducere cum infidelibus,aequipollenter. Nullum tem-
bantur, coercebantur, contristabantur, egere ac ni- plum Dei debet habere consensum cum idolis vos ;

hil habere videbantur. autem estis templum, quia ipse habitat in vobis.
41. Lanfr. Perarma. Perarma justitiae si muniti Ipse enim dixit:Inhabitabo invobis. Propter quod
in prosperis et adversis, et sive gloriosi sive viles, exitedemedio eorum, idest, ergonolite jugum du-
seu, infames sive bonae famae habeamur. *-> cere cum infidelibus. Utitur autem verbis prophetae
12. A dextris et asinistris. Exhibeamus nos, sci- pro suis.
licetDei ministros habendosjustitiam,quasilibram, 21. Quoniam inhabitabo. Et Joel sic dicit : Po-
ut non pendeamus in hancpartem, vel in hanc, id nam tabernaculum meum in eis, et ego eroeis Deus,
est, non frangamur adversis, nec elevemur prospe- et ipsierunt mihi populus (Joel u, 27).
ris. 22 Propter quod exite. In Isaia sic legitur : Recc-
^3. Ignobilitatcm. Per gloriam exhibeamus nos dite, recedite, exite inde; polluium nolite tangere
sicut Dei ministros, ne extollamur; et per ignobili- (Isa. lii, 11).
237 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. II AD COR. 238
jugum ducere cuminfideli :23. et immundum ne tetigeritis, idest, ne commisceamini malis ; ecce fructus,
et ego recipiam vos, et ero vobis in patrem, et vos eritis mihi in filios et filias, dicit Dominus omnipotens.

CAPUT VII.

Hasergo habentes promissiones (scilicel recipiet nos siimmundum non tangamus)charissimi, mundemus
nos ab omni inquinamentocarnis etspiritus, idest, camatis vitii et spiritualis nequitix perficientes san- ,
,

ctificationem nostri in timore Dei, id cst, perficientes ea, quibus sancti efficiamur. Capite
nos in exemplum
per nostram admonitionem. 1 .Neminem laesimus sicut pseudoapostoli subditorum bona devorando, neminem
pravo nostri exemplo corrupimus,neminem adulando circum\enimus. 2. Non ad condemnationem vestram
dico, non ideo dico ut aliquibus horum Ixsissetis, unde vos condemnem. 3. Praediximus enim quod 4. in
cordibus nostris estis ad commoriendum, et ad convivendum, quia diligo vosin tanturn, ut vivere, et mori
velim vobiscum, sifieriposset. 5. Multamihi fiducia est, apud vos, multa mihi gloriatio apudaliospro vobis,
repletus sum pro vobis consolatione, superabundo gaudio propter vos in omni tribulatione nostra. Nam
(ostendit se tribulationem habuisse, nam in Macedonia, et Asia) et cum venissemus in Macedoniam, nullam
requiem habuit caro nostra, sed omnem tribulationem ]JOB passi sumus,6.foris pugnee abinfidelibus
meo corporc, 7. intus timores Sed qui consolatur humiles, consolatus estnos Deus inadventuTiti.
vel in
Non solum autem in adventu ejus, sed etiam in consolatione, qua consolatus est in vobis, 8. referens nobis
vestrum desiderium, videndi me, vestrum fletum, pcenitendo, vestram 9. aemulationem pro me, addiscentes
charitatem,vel imitationemmei, ita ut ex missioncEpistoix,vel exsupra d«c{/s,magisgauderem.Quoniamet
si contristavi vos in 10. Epistola priore, non rae modo poenitet etsi prius poeniteret, videns quod Epistola
;

ill-dprior(etsi ad horam) vos contristavit, nunc gaudeo, non, sed nonpropter hoc, quia contristati estis, sed
quiacontristatiestisad pcenitentiam. I l.Contristati enim estis secundum Deum, ut innullo, quodnrsece-
pimus 12, 13. detrimentum (quin exsecuti estis)])&ti&mini,scilicet detrimentum animx in futuro,ex nobis,
id ex nostris prxceptis non adimpletis. 14. Quae enim (responsio) secundum Deum
est, tristitia est, poeniten-
tiamin salutem st&hi\em, xternam, operatur; 15s3eculi autem (a contrario) tristitia mortem operatur. 16.
Ecce enim (alia probatio per partes salulis) hoc ipsum, secundum Deum contristari vos, 17. quantam
maximam in vobis operatur sollicitudinem beneoperandi,hoc est, salutem namoperatur sollicitudinem^ ;
qux causa est salutis; nec tantum hoc, sed defensionem, contra Dcum nec tantum hoc, sed indignationem,
:

COMMENTARIUS.
23. August. (serm. 18 De verb. Domini, cap. 20). Arium habere illos emendandi se, flere, quia pecca-
fmmundum ne tetigeritis. Quid est tangere immun- verunt, aemulationem habere pro Apostolo,quoniam
dum, nisi consentire peccatis ? Quid est autem exire addiscentes charitatem ejus erga se, cceperuntillum
inde, nisi facere quod pertinet ad correptionem defendere contra adversarios.
malorum? 9. Lanfr. JEmulationem, id est, qualiter alter
CAP. VII.— Ambros. Neminemlxsimus.Pseudo
1. aemulatur desiderium alterius, ut me videatis.
enim apostoli nocebant illis, corrumpentes sensus 10. Epistola illa. Ordo : Illa vos contristavit, etsi
illorum circumventione astuta. ad horam.
2. Lanfr. Non ad condemnationem, id est, non 11. Contristati enim. Demonstratiode qua p
propterea commemoro, ut callide dicam vos fecisse, tentia dicat enim et mala pcenitentia.
; est
quod me fecisse nego. 12. Detrimentum. Detrimentum auditor ex prae-
3. Prxdiximus cnim. Superius dixit : Epistola dicatione doctoris patitur, quando praceptis ejus
nostra vos estis, scripta in cordibus vestris. inobediens existit, et priori peccato peccatum in-
Amdros. In cordibus nostris, id est, participes
4. obedientiae addit.
vult eos habere, et ad praesentes passiones proChri- 13. Ambros. Detrimentum, id est, ut omnia nostra
sto et ad futuram vitam. „ effectum habeant in vobis, etiam quod contristavi-
5. Multa mihifiducia. Fiducia haec de primae Epi- mus vos.
stolse corrcptione est, quam quia non aspere susce- 14. Lanfr. Qux enim secundum. Alia ratio quod
perunt, fiduciam dederunt admonendi se. secundum Deum contristati sunt.
6. Forispugnx. Pugnae enim erant corpori, dum 15. Swculi autem tristitia. Saaculi autem tristitia
csedebantur; animo timores lllic enim timor, ubi est dolere, quod sua tribuat, aliena non rapiat, et
intellectus est. Sed hic timor propter credentes, ne caeterain hunc modum.
passione ejus scandalizarentur. 16. Ecce enim Alia ratio ejusdem rei.
.

7. Lanfr. Jntus timores. A falsis fratribus; vel, 17.Ambros. Quaniam in to&w.Solliciti enimsunt,
ne passio mea perterreret fratres, id est, metuens ne denuo peccent, et defendunt se ab infestatione
ne conversi noviter, videntes afflictionem nostram daemonum indignantur in se, vel inaliospeccantes
;

ad suum, id est, qui fuit Judaeus, ad Judaismum, timent, quia peccaverunt, desiderant se reformare,
gentilis ad gentilitatem conveiterent. et incipiunt pati zelum bonorum operum perficien-
8. Amcros. Referens nobis. NuntiavitTitus dcside- dorum ;
et quod deliquerunt, vindicant in seipsos.
 23y B. LANKU.Wii CANTUAR. ARCHIRP. 2^
de pcccatis; nec tanlum hoc, sed timorem Dci nschoc tantum,sed.etiam d$sideriura, rcfarmationis ; nec
;

hoc lantum, sed etiam aemulationem boni, nec huc lantum, sed ctiam vindictam, afflictipnem peccalorum _

Ergo quia hoc et hoc fecistis, in oranibus aliis bonis cxhibuistis vos, 18. incontaiuinatos esse negotio,
qui fornicatorem exclusistis. 19. Igitur I 0*£ et si scripsi vobis, non tantum propter eum.qui fecit in-
juriam, id est, qui uxorempatris accepit, nec propter eum,qui passus est, id est, patrem, cujus uxor ablata
est; sed, scilicet scripsi, ad manifestandam sollicitudincm nostram, quara habemus pro vobis de corru-

ptione vestra coram Deo, ut placeal Deo 20. ideo, quia incontaminati fuistis, consolati sumus. In conso-
:

latione autem nostra, abundantius magis gavisi sumus super gaudioTiti, quia super vestra spirituali bo-
na conversione refectus est spiritus ejus ab omnibus vobis; et si quid 21. apud illura de vobis gioriatus
sum, gloriando de vobis locutus sum, cum ipseviderit, non sura confusus, id est, mentitus; sed sicut22.
omnia vobis in veritate locuti suraus, ita et gloriatio nostra, quae fuit ad Titum, veritas facta est, et vis-
cera ejus abundantius in vobis sunt, reminiscentis omnium vestrum obedientiam, scilicet quomodo cum
timore animi et treraore corporis excepistis illum. Gaudeo quod in omnibus confido in vobis.

CAPUT VIII.

Hortatur ad beneficentiam per exemplaMacedonum. Notam autem facimus vobis, fratres, gratiam
eos
dederant), quod
Dei, qme est in Ecclesiis Macedoniae {collationem dicit,quam Macedones sanctis Jerusalem
in multo experimento, usu, tribulationis abundantia gaudii ipsorum fait,id est, dum maximepro
Christo

tribularentur,in hoc ipsum g audebant ; eti.aitissima, maxima, vel exaltans eos,2.paupertaseorumabun-

davit in divitias simplicitatis eorum, id est, largitatis, seu abundavit in divitem simplicitatem :
hoc est,tam

libenler dabat pauper ac si dives esset, quia, idest, testor iltis, secundum viriutera eorum, id est, reiveri-
tatem, 3. testimonium illis reddo, et supra virtutem, possesuum, voluntarii fuerunt,cum raulta exhorta-
tione4.obsecrantes nos gratiara [scilicct quam. daret sanctis qui sunt Hierusalem), et communicationem
ministerii, administrationis, quod fit in sanctos. Etnon tantum dederunt sicut speravimus.sed
semetipsos

per fidem dederunt, primum Domino, deinde nobis,«d faciendum quidquidvetlemus, per voluntatemDei;

ita5.ut hortarentur nos adhoc,ut rogaremus Titum utl 031 Ooquemadmodum ccepit,itaetp\z;dica^one
gratiamistam dand*. Sed sicut in omnibus,
perficiat in vobis, vos, quales suntMacedones, etiam,sicut alias,
necillumtantumrogavi, sed et vos rogo, ut in hac gratia abundetis sicut in omnibus abundatis fide, et
sermone et scientia Evangelii, et omni sollicitudine, insuper et charitate vestra in nos, ut et in hac gratia
abundetis. Non quasi imperans dico, 6. sed, scilicet dico, per aliorum, id est, Macedonum, vel aliorum
sanctorum sollicitudinem, etiam vestra charitatisingenium, siudium, bonum comprobans, probum faciens,
et hoc debetis facere, et reddit causam. 7. Scitis enim gratiam
Domini nostri Jesu Christi,quoniampropter
vos egenus factus est, cum esset dives, ut illius inopia vos divites essetis. Et consilium in hoc
do, ut

hoc enimvobis utileest, qui non solum facere, quod boni potestis, sed et velle, &;uod boni nonpo-
faciatis,
teslis facere, ccepistisab anno priore; nunc vero et facto illud velle perficite, utquemadmodumpromptus

COMMENTARIUS.

18. Lanfr. Incontaminatos esse in negotio. In quo Abatur : quia plus erat, quam poterat eorum sub-
vindicandum praecepit in eum qui uxorem patris stantia.

accepit. 2.Lanfr. Paupertas eorum. Pauperes erant rerum

i9.Ai>,iBKOS.Igitur etsiscripsi vobis.Ostenditmagis terrenarum, seddivites simplicitatis et benignitatis.
quia in uno male 3. Testimonium. Ordo Testimoniura aliis reddo,
scripsisse propter Ecclesiara :
:

ao-ente, multi confunduntur ; et in uno contumeliam quia secundum virtutem.

Emendando orgo in- 4. Obsecrantes nos. Id est, me, ut
precati sunt
patiente, multi indignantur.
justos, et pollutos sanctificando, et Ecclesias recon- permitterem eos gratiam et communicationem fa-
ciliando, totius populi sollicjtudinem in se habere cere de substantia sua, in hanc eleemosynarn quae

demonstrat. fit in sanctos qui sunt Hierosolymis.

20. Lanfr. Idco consolati. Et propter adventum 5.rogaremus Titum. In tantum, inquit, largi-
iJt

Titi, et bonum studium vestrum.

propter tate eorum provocati sumus, ut rogaremus Titum,

21. Apud itlum de vobis. Apud Titum gloriatus ut sicut ccepit prsedicatione et admonitione sua,
est Apostolus de Corinthiis, dicens eos benignos perficiat in vobis gratiam, id est, largitatem istam.

esse# 6- Ambros. Sed per aliorum. Exhortatur ut penu-

mittant sumptus, et per eorum
22. Omniade vobis, idest, sicut veralocutisumusg r i am patientibus
vobis de aliis, ita vera locuti sumus Tito de vobis. sollicitudinem,quam revelent, bonum animum suum
CAP VIII. — Amrros. Altissima paupertas.
1. ostendant.
7. Lanfr. Scitis enim gratiam. Quasi diceret
Cura tenues essent facultatum substantia, animus
:

divesinventusest,itautetcumlacrymisofferrent,et Propter amorem Christi libenter debetis largiri,

quia ipse dives propter vos pauper factus est.

sic cogerent accipi a se, quod accipiendum non
vide-
241 IN D. PAULI EPIST. COMMENT, - EPIST. II AD COR. 242

cur
est animus voluntatis, promptus animus et perficiendi ex eo, secundum id, quod habetis. Ecce
ita sit
secundum id quod habet,
acceplum est Deo, si sit voluntarie. 8. Si enim voluntas prompta
est facere,

quod non habet Non enim, sciUcet impero, ut alns sit remis-
accepta est Deo, non tantum 9. secundum id

sio
vobisautem tribulatio, 10. sed dico ut ex a>quahtate. In pnesenti
refectio ex nostris, ut vos deficiatis,
l.vestra abundantia illorum inopiam suppleat, utetillorum
meritorum abundantiavestraeinopne
tempore, 1
et ipsis, sicut scnptum
sit, infuturo, supplementum, 12. ut nunc
et tuncMt squalitas, sufficientia vobis

collegit de manna, nonplus habuit; et qu 1

est, inExodo xvi 13, 14. Qui multum, non abundavit, scilicet
:

modicum, non minoravit, scilicet collegit, non minus habuit. Ita qui
multum pecunix collegit in przsenti ut
Corinthii, non solus M.106 imo aliis impertial. hoc quod dixit rogavimus Titum. Gratiam autem
Ad
ago Deo, qui dedit eamdem quam habeo sollicitudinem pro vobis in corde Titi, quoniam meam exhorta-
suscepit, et non tantum audivit, sed cum solhcitior esset,
sua volun-
tionem quidemprttw audiens libenter
tate profectus est ad vos. Misimus etiamcum illo fratrem
nostrum, Barnabam, cujus laus est in Evangeho
id est, non solum electus in przdicatione,
per omnes Ecclesias non solum autem, laus est in Evangetio,
:

id est, apostolis, comes peregrinationis nostne, ut

sed et ordinatus est ab Ecclesiis, a fidelibus Ecclesiz,
ad Domini gloriam, gratiam <hco.
mecum ferat, in hanc gratiam collectionis,^ ministratur 15. a nobis
hac plemtudine,
et destinatam ad voluntatemnostram, 16, 17. devitantes hoc, ne quis nos vituperet in
qua3 ministratur, porlatur sanctis, a nobis, ut vacent Deo, in
Domini gloriam. Ideo mittimusitlos. 18. 19-
pecuniam feret, non his forsitan
Providemus enim bona non solum coram Deo, quod est si solus Apostolus
sed etiam coram hominibus. Misimus autem cum ilhs et fratrem
crederetur, cum ipse nihil fraudaret,
nunc autem multo solhcitiorem,
nostrum Timotheum, quem probavimus in multis saepe sollicitum esse,
meus, et in vos adjutor, sive fratres
confidentia multa habita in vos, sive 20. pro Tito, qui est socius

COMMENTARIUS.

Ambros. Si enim votuntas. Quoniam Corinthii Avidentur pauperes.

8.
14. Lanfr. Qui multum. Qui multum ssepe colle-
ad hoc opus provocantur, hoc eis indicitur, ut non
plus tribuant quam possunt, ne plus forte offerentes gerat, id est, amplius quam gomorum non abunda-
vit, id est, non plus habuit quam gomorum, et qm
coacti, non voluntarii, viderentur sine mercede
futuri : quiaqui coactus aliquid facit, mercedem non modicum scilicet collegerat, id est, minus haburt
habet _
quam gomorum. In Exodo autem ita habetur Nec :

9. Lanfr. Secundum icl quod, etc. Vel. ille dat qui plus collegerat, habuit amplius nec qui minus ;

secundum quod non habet, qui de quinque solidis, paraverat, reperit minus.
dat quatuor quod faciendum est illi, qui habet 15. A Domini gloriam. Ordo A nobis
nobis ad :
;

decem hujusmodi. Diceret aliquis Non

libras, vel : destinatam, adDomini gloriam, et ad voluntatem.
valet si darent secundum quod habeant; illi enim 16. Devitantes hoc. Quasi diceret Ideo misimus :

Macedones, plusquam posset eorum pati facultas, fratrem boni testimonii cum Tito, ne quis vituperet

dederunt. Ad hoc respondet Si enim, etc. Quod : nos in hac Epistola (52), eleemosyna, dicens nos ex
est : Qui vult dare secundum id quod habet, acceptus ea aliquid ad nostrum opus retinere.
est Deo, non tantum ille qui vult facere ultra quam 17. Ambros. Devitantes hoc. Ideo hoc subjecit, ne

habet.Velita: Voluntas prompta facere ultra quam g negligens circa curam sanctorum judicaretur, si
possit, secundum id quod vult, est accepta, non segnius hoc ageret.
secundum quod potest. 18. Providemus enim bona. Providet bona coram

10. Ambros. Sed ex xqualitate. Non enim plus Deo, dum quod jubet Deus circa ministeria sancto-
exigitur, quam sibi debent retinere, quia ditiges, rum, fieri docet coram hominibus, quia tales mittit
inquit, proximum tuum sicut tcipsum. ad hoc opus exhortandum, qui probitate sua non
11. Vestra abundantia. Id est, hi qui facultates faciant eis scandalum.
habent, ministrent sanctorum inopiis, ut iterum 19.Lanfr. Providemus enim. Ideo, inquit, misi-
illic sancti ubi sunt divites, et isti inopes, com- museos,neministerium nostrumvituperetur,existi-
municent his, quasi vicem rependentes ministerio manda nos esse fures, postquam viderint tot bonos
illorum. quibus accommodatur, vel propter hoc mittimus
12. Ut fiat xquatitas. Hax est ajqualitas, ut, quia tot, ne dicamur negligere illud mittendo unum, et
isti in hoc tempore ministrant sanctis, reddant [al., existimari esse fur, vel negligere illud ;
bonum est

reddanturj illis vices infuturo. nos evitare, ne simus causa malse existimationis
Quimutlumnon.Pius habent sancti in spe fu- Q
13. eorum et hoc est quod dicit Providemus enim
;
:

turi saeculi quam hi qui hoc tempore videntur divites, bona, etc.
et tamen sequabuntur illic utrique, ut sicut beneficio 20. Pro Tito. Dicit fratrem, quem mittebat, mul-
horum, sanctorum inopia sustentatur, ita beneficio tam fiduciam habere in eis, quia Titum et alios
sanctorum divites fiant hi in futuro saeculo, in quo apostolos bene tractaverunt.

(52) Epistola redundat, vel sane inter parenthesin.

 243 D. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 244
nostri, apostoli Ecdesiarum (forte quidam apostoli bona illorum referendo commendabant illlos), gloria
Christi, quibus Ecclesiis glorijica.ur Christus. Quia tales sunt. M. Ostensionem ergo. qua> est charitatr 5

vestrae, et nostra^ gloriae pro vobis, quia charitas corurn gloria est Apostoli, in illos, quos mittimus, osten-
dite, charitative recipite illos, in faciem Ecclesiarum, ut sitis exemplar.

lOt CAPUT IX.

Responsio. De receptiona illorum scripsi vobis, et non de collatione : nam de ministerio, quod
fit in
sanctos, ex abundanti, superfluum, est mihi scribere vobis. Ecce cur. Scio enim
promptum animum ve-
strum, pro quode vobis glorior apud Macedones {dicens ApostolusMacedones, Achaiam paratam dicit ut inde
Corinthii paratiinveniantur). 1. Quoniam et Achaiaparata est ab anno praeterito, et sic vestra remulatio
provocavit plurimos. Misi autem praifatos fratres, ut ne quod gloriamur de vobis, id est, gloriati sumus de
vobis apud vos, e\ acvtetur (quod
non parassent illud) in hac parte, in refercnda communione, ut
esset, si
(quemadmodum cum ad vos venerint Macedones mecum, et invenerint vos imparatos,
dixi) parati sitis, ne
2. erubescamus nos de hoc quod gloriati sumus de vobis, ut non dicamus vos in hac substantia, collalione
(quodesset, si non parassent illud).Et ne erubescamus vobiscum, necessarium ergo existimavi rogare fratres,
ut praeveniant ad vos, 3. et praeparent, parari faciant a vobis, repromissain benedictionem hanc (dona
pccunix) paratam essse sic (datam voluntaric) quasi benedictionem, non tanquam avaritiam, non invite
datam. Hoc autem dico, quia avare non debetis dare, ideo quia Qui parce seminat, avare dat, parce, :

rci7u7,etmetet; et 4. qui seminat, hilariter dat, in benedictionibus, largitate, de benedictionibus et metet.

Et propter hoc, Unusquisque prout destinavit, sive multum, sive parum, in corde suo, det non ex tristitia,
aut ex necessitate, id est, coactione, sed hilaritalc; hilarem enim datorem diligit Deus. Et ne timeatis
deficere. Potens est autem, enim, Deus omnem gratiam, spirituakm curporalem, abundare facere in vobis,
(ne quis diceret : Si darem qux omnem gratiam abundare
habeo, postea egerem, subjunxit. Potens est Deus
copiam rerum tribuere), ut in omnibus semper omnem sufficientiam corporis,
faccre, id cst, justificationem,et
ct animx, habentes, abundetis in omne opus bonum, sicut scriptum est inpsatmo ni Dispersit, dedit pau- :

peribus 5. justitia ejus manet in saeculum saeculi. Descriptopro descriptio. 6. Qui autem administrat semen
;

quod det seminanti, danti ; et panem, copiam rerum, ad manducandum, dato illo, vobis praestabit, 7. et>
utaliis \^^subministrarepossitis,m\x\t\iA\cah\tsemeia. vestrum,et augebit(repe^'h'oUncrementafrugum
justitiae vestrae;bona opera quibus justificemini, ut in omnibus (repetitio) locupletati abundetis in omnem
simplicitatem, quae operatur per nos gratiarum actionem Deo, id est, ministerium noslrum, operante
simplicitate vestra, operatur gratiarum aciionem Deo. Quoniam (grutiarum actionem exponit) ministeriuni,
id est, administratio dationis, hujus officii, simplicitatis vestrx, 8. non solum supplet ea quee desunt sanctis,
est supplementum inopise sanctorum, sed etiam abundat per multas gratiarum actiones in Domino, id est,

propter hoc quod inopiam sanctorum suppletis, gralias agunt Deo multi, per probationem, propter lauda-
tionem, ministerii hujus, id est, nostrse operationis, et vestrse largitatis (glorificantes) per rnultos dico
Deum 9. in obedientia, propter obedientiam quam habetis in Evangelio per prxdicationem nostram, confes-

COMMENTARIUS.
21 Ostensionem. In illis, inquit, quos vobis mit- Adetinet quod sit omnibus datum.
timus, ostendite quam
charitatem habeatis, et quae 6. Lanfr. Qui autem administrat. Id est, qui dat
bona sit gloriatio vestrapro nobis. vobis unde eleemosynam faciatis, dabit unde post
CAP. IX. — 1. Ambros. Quomam Achaia parata. datam eleemosynam vos sustentare possitis. Nec
Post Macedonas. Achaiam dicit paratam Deinde ut . propter hoc tamen remanebit, quando quidem semen
Corinthii fiant parati. multiplicet et fruges crescere faciat.
2. Lanfr. Ervbescamus vos. Si imparati, inquit, 7.Ambros. Et multiplicabit. Danti addit, ut eo
fueritis, nos verecundiam habebimus in hac sub- amplius habeatunde largiri.
stantia, id est, eleemosyna, vos forsitan non habe- 8. Lanfr. Non solum supplet ea. Quatuor dicit
m *ils -
fieri per administrationem hujus officii, id est, bene-
3. Et prxparent\ Ordo
Ut praeparent benedictio-
: ficii. Sanctis enim qui sunt Hierosolymis necessaria
nem hanc repromissam paratam esse, sic quasi exinde ministrantur, et per multos alios, probantes
benedictionem, non quasi avaritiam. Promiserant hoc ministerium, gratice Deo referantur et multi, ;

enim Apostolo quod ita praepararent eleemosynam, exemplo Corinthiorum provocati, et illis sanctis qui
benedictio non avaritia [forte benedictione non ava- suntHierosolymis et multis aliis plurima largiuntur,
ntia]. ut et ipsos Corinthios videant, propter eminentem
Ambros. Qui scminat in bencdictionibus. Hic
4. gratiam, quam habent, sedulo eos deprecantur.
in benedictionibus seminat, qui bona voluntate spe 9. In obeclientiam, id est, quia dum Evangelium
futurae retributionis hoc agit. Christi vobis praedicaret, statim obedientes fuistis
5. Justitia ejus manet. Justus est qui sibi soli non ad confitendum Christum.
 245 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. II AD COR. 246

sionis vestrae, ad Dei laudem, vel ad confitenda peccata vestra, in Evangeliura Chri-
ad confiiendum , vel

sti, scilicet abundat, et simplicitate, largilate, communicationis vestrae in illos, et in omnes abundat, et

in ipsorum obsecratione facta pro vobis, ipsorum dico, desiderantium, diligentium, vospropter eminen-
tem gratiam Dei in vobis. Unde gratias ago, referimus, Deo super inenarrabili, id est, quod debet enar-
rari, vel enarrabili dono ejus.

CAPUT X.

Ipse autem ego Paulus obsecro vos per mansuetudinem et modestiam Christi (contra eos agit, qui dice-
bant eumprsesentem humititer loqui; absentem vero minari : obsecrando per eam virtutem, qux inter eos
habere desiderat), qui in facie quidem, in prxsentia vestra, humilis sum (ironia) inter vos ; absens autem
confido in vobis, confidenter criminor. Rogo autem vos, scilicet ut ita vivatis, neprsesens 1. audeam 2. per
eamconfidentiam, idest, fiduciam, scilicet veritatis, qua quosdam; qui
a vobis existimor absens audere in
arbitrantur nos tanquam secundum carnem ambulemus, id est, carnalia nos diligamus. In carne enim
ambulantes sumus, id est, in carne existimus (non est hoc in malam partem) non secundum carnem mili-
tamus, id est, carnalia nondiligimus. 3,4. Nam arma (armaideodicit, quia repugnat vitiis) 1 ©Omilitiae
nostrae non carnalia sunt, sed potentia Deo, per Deum (metaphorice loquitur) contra munitiones, id est, sen-
tentias philosophorum iniquorum. 5. Ad destructionem munitionum (aerearum potestatum, militamus),
6. consilia contra Deum destruentes, et omnemaltitudinem, superbiam, extollentem se adversus scientiam

Dei, et 7. in captivitatem redigentes, id est, subtrahimus diabolo omnem prxdestinatorum intellectum,

intelligentem, 8. inobsequium Christi, ad obsequiumChristi redigentes, et in promptu,
habentes, statim,
id est, parati sumus, ulcisci, punire, oinnem inobedientiam, inobedientem, cum impleta fuerit vestra
obedientia, id est, cum pars nostri obediens fueril, vel perlata cotlatione vestra ad sanctos Hierusalem.
Obedientia vestra, id est, milii magis quam pseudo debetis obedire, etab aliis cavere. 9. Quae secundum
faciem sunt, videte, eosqui infacie gloriantur, idest, pseudo, vitate. Si quis pseudo confidit sibi Christi
Apostolum, se esse, (contra eos, qui se Apostolo prxferebant, quia Christi se csse dicebant. Et Apostolus :

Non ideo, inquit, sunt majores, quia ego sum Christi), hoc cogitet iterum apud se quia sicut ipse Christi :

est, ita etnos, et nonideomajores. 10. Nam et si amplius quam Christi me esse aliquid gloriatus fuero,
scilicct, de potestate nostra, (dc apostolatu nostro) quam dedit nobis Dominus in aedificationero, et non in
destructionem vestram, 11, non (effeclus pro causa) erubescam, id verum dicam. Ut autem 12, 13
est,

non existimer tanquam terrere vos per Epistolas, non existimer ego a vobis, quod velim tantum terrere
vos, comminando vos per Epistolas; (per parenthesimusque, hoccogitet) quoniam quidem Epistolae noslrx,
inquiunt, graves sunt, ad intclligendum,etfortes,ad exsequendum, praesentia autem corporis mei infirma,
et sermo meus contemptibilis ; hoc cogitet, qui ejusmodi est, qui hoc dicit, quia quales sumus verbo per

COMMENTARIUS.
CAP. X. —
1. Lanfr. Audeam. Ordo AudeamA 8. Lanfrangus. In obsequium. In pro contra in"
:

in quosdam id est, aliquid molestiae inferam qui- telligi potest, ut sit sensus Captivantem intelle-
; :

busdam vestrum. ctum ad obsequium Christi vel intellectum, qui est

2. Ambros. Pcr cam confidentiam. Confidentia contra obsequium Christi id est, diligenter consi- ;

itaque fiduciam severitatis significavit, quam in derate opera eorum qui in conspectuvestro tantum
Epistola tantum habcre putabatur et ideo com- bona agunt, ne forte vos seducant.
;

monet ne eadem severitate pnesens utatur, sicut 9. Ambros. Quse secundum faciem. Nunc vult eos
non sperabant. quaepalam suntconsiderare, idest, eaquae dicturus
3. Nam arma militix. Armaideo dicit quia repu- est, quia aperta sunt, dijudicare.
gnant vitiis. 10. Lanfr. Nametsi amplius. Quasidiceret : Pos-
4. Lanfr. Arma militix. Arma militiae Christia- sem dicere : Apostoli sumus, et plus nobis obedire
nae sunt virtutes, quae potentes sunt auxilio Dei, ut debetis.
destruant munita diversis calliditatibus consilia ad- 11. Non crubescam. Merito erubesceret, si se
versariorum, sive hominum, seu daemonum. Apostolum diceret, et non esset.
5. Amdros. Ad dcstructionem. Arma spiritualia 12. Ambros. Non existimer. Ipse potest videri ter-
iides est incorrupta? praedicationis, per quara vincitBrere per Epistolam, quia [al., qui| neque auctori-

munitiones,idest, principes et potestates nequitiae, tatis alicujus est, neque praesens fiduciara habeat
quae se extollunt et armant in fidelium animos ad arguendi.
contradicendum Christo. 13. Lanfr. Noncxisiimer. Hoc dicit occasione il-
6. Lanfr. Consilia deslruenks. Supcriori scnten- lius sententiae, quam superius dixit, parati ulcisci
tiae conjungitur, non secundum carnem militamus. omnem inobedientiam, ut, inquit, non existimer a
7. Amdros. In captivitakm. Captivat intellectum, vobis tanquam terrere quod minor implere, sciatis
dum contradicentem rationem vincit, et ad fidem quod minor dictis implebo factis.
Christi humilemet mansuetum inducit.
 247 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. M*
Epistolas absentes, comminantes, tales erimus et praesentes
in facto, id est, sicut in Epistolis nos facturos
comminamur, s, 1 1<> vcnicntcs ad vos nisi correpli, actu ipso exsequemur.
14- Non enira audemus (re-
motto) inserere, aut comparare nos quibusdam, pseudo,
qui seipsos commendant, non metientes se, sed
ultra quam sint jactantes ; 15. sed ipsi in nobis nosmetipsos
metientes sumus, et comparantes nosmeti-
psos nobis. 16. Nos autem nonin immensum, id est, non
ultra vires, gloriabiraur, id est, indc tantum
glonamur, quod przdicatione nostra vos ronvertimus, sed 17.
secundum (vro auctoritate posuit) mensu-
ram reguke {rcgimvm) qua raensus est nobis Deus, scilicet gloriamur,
secundum mensuram dico 18
pertingendi prvdicando usque ad vos. Non enim 19. quasi
non pertingentes ad vos, ullra ws,superexten-
dimus nos usque ad vos eram pervenimus in Evangelio,
:
prxdicationc, Christi. Non inimraensura glo-
nantes (dxcendo nos prwdicasse, quibusnon prxdicavimus) in
alienis laboribus, inaliorum prxdicatione
spem autem habentes, habemus crescentis fidei vestra ut crescat
fides vestra, 20. in vobis ma<raificari id
est, quodin vobis rragnificabor, 21. secundum
regulam nostram22. in abundantiam, in spelabens abun-
dantiam; idest, spem habemus, quia etiam aliis prxter vos przdicabimus, 23. etiam in illa loca, qus ultra
vos sunt, evangehzare, 24, 25. non (remotio) in aliena regula,
in aHorum prxdicalione, in iis qus prae-
parata sunt, przdicataab aliis, gloriari, et hoc ideo, quia gloriatur,
etc. velet ita gloriari, ut qui gloria'
Qui autem gloriatur, in Domino glorietur, non in se, vel in alio.
tur. etc.
26. Non enim qui seipsum
comniendat, 27. ille probatus est sed quem Deus commendat, illos
;
gloriantes.

CAPUT XI.
* 2. Utinam sustineretis modicura quidinsipientiae, jactantiz, raea? sed et supportate me,
.
dixi uiinam !
!

optative, sed nunc prxcipiens dico supportate, quod debetis facere : 3, 4. aemulor enim vos Dei
:
amula-
COMMENTARIUS.
14. Non enim audemus. Inserit et comparem se A 24. Non in aliena regula. Non, inquit, spem ha-
facit aliquibus, qui opera eorum imitantur.
Non, beraus gloriari in aliena regula, in his videlicet lo-
inquit, volumus imitari eos, qui seipsos comraen- cis quae praeparata, id est, evangelizata ab
ipsis
dantes adulantur vobis sed bona vestralaudamus
;
apostolis.
;

mala punimus. Quales verbo, tales et facto. 25. Ambros. Non in aliena regula. Nonaudet in
15. Sedipsi in nobis. Metientes sumus nosmeti- hos qui aliis praedicantibus crediderunt, nec in alie-
psos, id est, conscientiis nostris comparantes nos- nis labonbus videtur gloriari sed per hoc nititur
;

metipsos nobis, id est, nostris operibus, viribus, ne ut eis praedicaret quibus non erat [sup. annuntia-
plus, vel aliud dicamus, vel conemur quae facere tum Evangel.],utgloriam suo labore acquirat; glo-
possimus, vel debeamus. riam autem Domino dandam significat dicens Qui :

16. Nos autem non in immensum. In tantum, in- gloriatur in Domino glorietur.
quit, gloriabimur, ut vestros esse apostolos nos di- 26. Non enim qui seipsumcommendat. Verum est
camus ; haec est enim mensura gloriae nostree quam quia illum Dominus comraendat et ille probatus
;

raensus est nobis Deus. est, quem dignura habet ac mittit ut pradicet do-
\1. Secundum mensuram regulx. Exponit quo-B mum ejus. Quem autem non mittit, non illum cora
modo
odo intelligendum sit quod superius dixit in mendat. Ipse autem se commenrtat
Iose autera coramendat, m,i a r«;
:
quia [al., „.,.
qui]
immensura gloriabimur. non missus praedicat.
18. Periingendi usque ad vos. Mensura nostrae 111 27. Lanfr. llle probatus est. Non in alie-
praedicationis pertingit usque ad vos, id est> per nis sed in Domino volumus
gloriari, quia omnis qui
mensurara praedicamus, quia invasionem non faci- gloriaturin Domino, debet gloriari; quia non in se
mus. Et hoc est quod dicit non enim, etc. :
nec in alio in se vel alio non, quia qui
:
sic agit
19. Quasi nonpertingentes.Si alii antehunc Apo- non probatur a Deo.
stolum in praedicatione CorinthiOrum laborassent, CAP. XI. — 1. Lanfr. Utinam sustineretis ! Uti-
et iste se eorum Apostolum vocasset iramensum, nam, inquit, sustinere velletis, id est, audire quo-
id est, ultra modum gloriari videtur. modo me commendo, quod videtur insipientia Etsi !

20. Ambros. In vobis magnificari. Magnificari se ego refero vos debetis audire ; et subditur : Mmu-
credit apud Deum.si augeantur in fide auditores illius. lor enira vos, etc.
Lanfr. Secundum regulam. Regulam hic vo-
21.
2. Ambros. Utinam sustineretis ! Incipiens selau-
cat regimen, secundum hoc, inquit,
i quod—
-^™ vos > —
.w^ .v,
regi-
5i —
umc
dare iuoipiciiuenj&e
insipientem se uicn,
,

mus, avobis, id est, per vos a Deo magnificamur. C aenlle labia

dicit, qiuascnpium Non lau-
quiascriptum est i\o :

tua, sedproximi tui (Prov. xxvn)

22. In abundantiam. In abundantia autem dicit, 3. JEmulor enim vos. Quae locutus est, amore
eo-
vel quia haec pradicatio super praedicationem apo-
rum se dicturura ostendit, ut non magis ad laudem
stolorum abundavit, vel quia in ea erat abundantia ejus proficiat
sed ad horum profectum, ut discant ;

donorum Dei. quemadraodum parenti suo in Evangelio faveant.

Etiam in illa quse ultra. Spem hanc, inquit,
23.
Lanfr. £mulor enim vos yEmulatio est motus
4.
habemus evangelizandi fidem Christi in illa loca mentis propter alienum statum.Tlogat ergoutpa-
quae ultra nos sunt. tienter ferant reprehensionem suam, quia ipse circa
 .

249 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. II. AD COR. 250

tione, quia diligo vos, vel si conturbo vos, bono animo facio, ut vos exhibeatis castos, id est, incorruptos
Christo, cui vos despondi. 5, 6. Desponditenira vos uni viro virginem (virgines vult eos esse in fide) castara,
non colentem idola, exhibere Christo.Sed tamen 7. Timeo autem ne, sicut serpens Evam seduxit astutia
sua, ita corrumpanturjMewdosensusvestriet excidant asimplicitate, betiignitate, quae est inChristo, velin
iis qux sunt Christi.Quodpali non debetis. 8, 9. Nam si is qui venit,alium majorem
Christum praedicat quem
nonpraedicavimus,aut alium majorem Spiritum accipitis quem non accepistis aut aliud dignius Evangclium
quod non recepistis, recte pateremini. Existimo enim nihil me minus fecisse 10 a magnisapostolis, Petro,
| 1^8 Barnaba, eicxteris; 11. nam etsiimperitussermone, sed nonscientia./desJ, scientcr egiA2. In omni-
busautem manifestatisumus vobis. Aut 13. nunquidpeccatumfeci, meipsum humilians, ut vos in ftde exal-
temini ? Quoniam gratis Evangelium Dei evangelizavi vobis ? Alias Ecclesias exspoliavi accipiens stipendium

ad ministerium \estrum, id est prsedicationemvestram. Et cumessem apud vos et egerem,nulli, aliquid ro-
gando, onerosus fui; 14. nam quod mihi deerat, suppleverunt fratres, qui venerunt aMacedonia; et in
omnibussine onere me vobis amodo aliquid vellet sumere.Jusjurandum
servavi,et servabo ne putarent quod
Est veritas Christiin me,quoniam haec non accipiendi 15. gloriatio non infringetur in regionibus Achaise.
Dicebatur enim timore non valendi convertere, non dilectione abstinere. Quare non infringetur ? Quia non di-
ligo vos? Deus scit quia vos diligo. Quod autem facio, id est, non accipio, et faciam, scilicet
ideo facio,
utamputem occasionem gloriandi eorum, pseudo, qui volunt occasionem (gloriandi in eo, quod nihil
przdicando accipiunt), ut 16, 17. in quo gloriantur, inveniantur sicut et nos. Responsio, 18. Nam ejus-
modi pseudoapostoli sunt operarii subdoli, transfigurantes se in apostolos Christi. Et non mirum, si mi-
nistri hoc faciunt ; ipse enim Satanas transfigurat se in angelum lucis. Non estergo
(conclusio a simili)
magnum, si ministri ejus transfigurentur, velut ministri justitiae, quorum finis erit secundum opera

COMMENTARIUS.

opera eorum movetur eo motu qui secundum Deum A causa hoc dicit, vel ut quidam dicant, impeditee
est. Est enim in aliis motus, qui invidia dicitur. fuerit linguae ; scientiam enim causam fuisse dicit
5. August.
(lib. 83 Qusest., quaest., 59, tom. IV). quod tanta operatus sit.
Despondi enim vos. Nunc desponsata Ecclesia est, et 11. Anbros. Nam et si imperitus. Hoc non ad apo-
virgo est,ad nuptias perducenda, id est, cum se stolos pertinet, sed hos tangit quos praeferebant Co-
contineta corruptione saeculari. Illo autem tempore rinthii. causa accurati sermonis, cum in religione
nubet, quo universa mortalitate praetereunte|>£.,in vis sermonis necessaria sit, non sonus dulcis.
eo pereunte], immortali conjunctione fruetur. 12. Lanfr. In omnibus, etc. Omnibus vobis mani-
6.Lanfr. Despondi enim vos. Causacur eosaemu- festussumquodin omnibus,licetimperitussermone,
letur, quia videlicet annulo fidei desponsavit eos
scienterme habui,quia nonpeccavi in hoc quodme
um viro, scilicet, Christo, ut exhibeant seipsos cas- humiliavi, vel quod gratis praedicavi, id est, non
tam virginem sibi. capiens a vobis sumptus, dum praedicarem. Et hoc
7.Ambros. Timeo autem. Ostendit qua causa co- probat nam abaliis,inquit,Ecclesiis tantum ; capie-
gitur vera de se prostestari, nonut selaudet, sedut bam stipendium, dum vobis prEedicarem.
eosdeformet, qui sub nomine Christi contra Chri- B 13. Ambros. Nunquid peccatum. Seipsum humi-
stum praadicant. Hoc enim agit, ne audiantur se- liat, cum id quod sibi debebatur non exegit.
ductores, quos diabolo comparat propter astutiam. 14. Lanfr. Nam quod mihi deerat. Quasi aliquis
8 Nam si is qui venit. Loquitur hocloco de veris diceret Unde ergo vivebas ? :

pradicatoribus, quia plebs Corinthiorum variis erro- [b.AMBB.os.H$cglorificatio non infringetur. Gloria
nbus fluctuabat. Nam alii pseudoapostolis, alii apo- est a licitis abstinere, maxime ad aliorum salutem.
stolis favebant qui cum Domino fuerant, de quibus \6.Inquo gloriantur. Gloria pseudoapostolorum
Apostolus ait : Si potior Christus ab his vobis prae- in pecuniis erat accipiendis. Ideo Apostolus hoc re-
dicatus fuisset, aut potior Spiritus datus, recte no- futavit, ne illis similis videretur, quia nisi hoc ab
bis eos praponeretis. Apostolo fuisset vitatum, major occasio illis fuisset
9. Lanfr. Namsi is qui vcnil.Si is, inquit, prse- data accipiendi.
dicator qui venit et aDeo non mittitur, aliam fidem 17. Lanfr. In quo gloriantur. Ideo, inquit, non
praedicaret nobis, et per eam fidem alium Spiritum accipio, ut in quo gloriantur, id est. in accipiendo,
utcunque tolerabile esset, si ejus dam-
acciperetis, inveniantur nobis similes cum nos quoque nihil
nationem pateremini possetis enim dicere Prae-
; : capiamus. Vel ideo non accipio, quia quidam prae-
dicatio ejus melior est quam Pauli. Nunc vero, cum G dicatorum sine stipendio pradicabant mendacium,
eamdem fidom praedicant, et ex sua parte plura re- ut religiosi viderentur,et se nobis praeferre possint.
spuenda addant, pati nondebetis et hicincipitexpo-
; 18. Nam ejusmodi pseudoapostoli. Reddit causam,
nercillud: Modicuminsipientiie,dequo superiusdixit. cur quidam illorum sine stipendiis prsedicarent. Per
10. A magnis apostolis. A magnis, quanto magis hoc, inquit, transfigurant se in apostolos lucis, seu
ab his qui nihil sunt ? Imperitus, vel humilitatis Christi.
 251 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 252
ipsorora, idest, malus. 19, 20, 21. Iterum dico, (nequis me putet
insipientera esse 22. alioquin, si glo- ;

rier, velut insipientem accipite me, (ac si dicat si

: vultis, mc insipientcm putate, cc,o tamenglo- II»
riabor) 23. ut et ego modicum quirl glorier) (modicum
hoc dicit, quod in verbis nonsensu est) 24. quod :

loquor, megloriando, non loquor secundum Deum, sed quasi 2:>.

in insipientia 26 in hac substantia
glonre. Causa cur glorietur. Quoniam multi pseudo gloriantur
secundum carnem, et ego non secundum
carnem gloriabor, quod ferre dcbetis. 27. Libenter enim suffertis insipientes, cum
sapientes. Vel sitis ipsi
vere, vel ironice. Sustinetis enim (quia hunc et Itunc sustinetis) si quis vos in servitutem redigit docens
vos judaizare, vel supponens vos suo servitio, 28. si quis devorat, vestra accipit, 29, 30. si quis accipit,
decipit adulando (accipere est dolo capere), si
quis extollitur, jactando, 31, 32, 33. si quis in faciera vos
c<edit (in faciem cxditur in cujus os injuria irrogatur)
velcorporalitcr. 34. Secundum ignobilitatem dico,
(5i quis extollitur, etc.)quasi noninfirmi,n(m
habcntes quibusgloriemur,fuerimus(cumpotentiores simusea
facere qux
faciunt) in hac parte gloriandi. Ostendit se habere quibus glorietur. ln eo quo quis pseudo
audet
gloriari (in insipientia dico) audeoetego; Hebraei sunt, et ego
Israelitae sunt, et ego semen Abrahae ; ;

sunt, et ego ministri Christi sunt (ut minus sapiens

; dico) (in hoc quod plus dico, minus sapiens fio) plus
ego ;
plusetiamego minister Christi ; et hoc probat, quia in hoc, ct in hoc) in laboribus plurimis,in car-
[et

ceribus abundantius, in plagis supra modum, inmortibus frequenter.

A Judseis 35. quinquies, quadrage-
nas percussiones una minus, accepi. Ter virgis caesus sum, semel lapidatus sum,
insecutus lapidibus, ter
naufragium (volentibasJudxisdemergeix) feci, pertuli, 36. nocte et die (dum duceretnr Romam) in profundo
maris fui,appellato Cxsare, | | 41 in itineribus s^pe^multaperluli^ericuYis fluminum subjacui,
periculis la-
tronum. periculis exgenere, Judxis, periculis exgentibus, paganis, periculis subjacui incivitate,
periculis
in solitudine, periculis in mari, periculis in falsis fratribus, me prodere volentibus ; in labore, corporis fui,
etaerumna famis, in vigiliis multis, infame et siti, in jejuniis multis,in frigoreet nuditate, praeter illa, quaa
extrinsecus sunt, prxter cxtera qux passus sum in carne, instantia mea (studium,vel incursus mentis) quo-
•

COMMENTARIUS.

19. Ambros. Iterum dico. Semper proponit quod A 29 Lanfr. 5* quis vos in servitutem, id est, carna-
postea multis prosequatur. les observantias legis, quae servili timore impleri
20. Lanfr. Iterum dico. Superius dixit : Utinam faciebat dicens : Si quis hoc,vel illud fecerit, morte
modicum quid
sustineretis insipientix mex! scilicet moriatur.
commendationem sui quae indiscrete facta insipien- 30. Ambros. Si quis vos in servitutem. Redigeban-
tia dicitur. Iterum
ne quis putet eum insipien-
dicit, tur in servitutem per stultitiam, ut famularentur
tem, cum hoc non pro se, sed ad illorum aedifica- pseudoapostolis.
tionem faciat alioquin si volunt, putent, dum ipse
; 31 . Si quis in facicm. In faciem caeditur in cujus
glorietur, tamen ad aedificationem. os injuria irrogatur. Nunc hos significat qui, eo
21. Iterum dico. Item,inquit, et saepe narro vitia quod essent ex genere Abrahae, obtrectabant eis
illorum, ne quis audiens rae redarguere illos, putet quod essent incircumcisi. Unde sequitur Secundum :

insipientem. ignobilitatem dico.

22. Alioquin velut. Concessio adversae partis, 32. August. (lib. De sermone Domini in monte,
i

quae tunc competenter fit, quando concedenti non c. 19, tom. IV). Si quis in faciem. Quid sit in fa-
est nocitura. ciem caedi? hoc est contcmni et despici. Quod qui-
23. Ambbos. Utego modicum. Modicum dicit,quia dem non ideo dicit Apostolus ut illos non sustine-
rn verbis non in sensu est. rent, sed ut se magis qui eos sic diligeret ut seip-
24. Quod loquor. Secundum Deum non loquitur, sum pro eis vellet impendi.
quia ad carnis tumorem haec pertinent nec de in- ; 33. Lanfr. Si quis in faciem. In faciem csedere
flatione apud Deum surgit gloria, quia apud Deum est praeterita mala ad memoriam revocare.
humilitas gloriosa est. 34. Secundum ignobilitatem. Viriliter, inquit,
25. Lanfb. In insipientia. Insipientia esset, si dico quasi impotentes ^vel intentiores) fuerimus, id
sponte gloriaretur ; sed quia coactus, quasi in insi- est,facere; magnificentiusenim possem dicere: quasi
pientia dicit. nos potentiores non fuerimus quae faciunt facere.
26. Inhac substantia, id est, in hoc genere glo- 35. A Judxis quinquies. Quinquies verberatus
riae quae fit secundum insipientiam. fuit, et inunaquaque percussione corrigia nodata
27. Libenter enim. Causa cur contra fallacium quadraginta percussiones sustinuit, unaminus,qua-
praedicatorum gloriam velit gloriari, quia videlicet que vice. Vel quadragena vocatur ipsum flagellum
Corinthii libenter ferebant insipientiam illorum, quadraginta corrigiis confectum, cumquo quinquies
cum quidam ipsorum in verbo Dei sapientes es- se dicit percussum, corrigia omni vice retenta, sic
sent. L en i m j ex misericorditer fieri praecipiebat.
28. Ambros. Si quis devorat. Contenti erant de- 36. Ambros. Noctc et die. Hoc factum est, cura
vorari res suas a falsis doctoribus. raissus esset Romam, quia appellasset Caesarem, sic
 ; ;.

263 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. II AD COR. 254

tidiana fuit, sollicitudo oraniura Ecclesiarura. Per parenthesim. 37. Quis infirmatur, et ego noninfirmor?
condolendo. Quis scandalizatur, et ego, non uror ? Si gloriari oportet Si cogas me gloriari amplius, quae :

veradicam, quss infirmilas

infirmitatis mese sunt mea passa est, Jusjurandum
nihil conpZngens, gloriabor.
per parenthesim. Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui est benedictus in ssecula, scit quod non
mentior, in his qux sequuntur. Daraasci praepositus gentis Aretae regis, custodiebat civitatem Damasceno-
rum, ut me comprehenderet ; et per fenestram in sporta dimissus sum per raurum, et sic elfugi manus
ejus.

CAPUT XII.
Si amplius gloriari oportet coactione vestra (non expedit quidem, scilicet gloriari) : veniam auteml. ad
visiones, et revelationes Domini. De se quidem agit coactione. Scio hominem in Christo, Christianum, ante
annos quatuordecim, jamprxteritos, (sive in, cum, corpore, sive extracorpus, in exstasi, nescio, serfDeus
raptum hujusmodi Ch ristianum usque ad tertium coelum. Etscio (bis semotum dicit) hujusmodi,
scit) 2.

fidelem hominem, (sive in corpore, sive extra corpus nescio, sed Deus scit) quoniam raptus est in para-
disum, etaudivit arcana verba, quae non licet homini, vel sibi, vel visionibus, vel alicui auditori, loqui.
3. Pro hujusmodi gloriabor; pro me autem, id est, pro mea virtute, quse nihil est, nihill
1»> gloriabori,
4. nisi in infirmitatibus meis. Potes tu gloriari in inftrmitalibus ? Responsio. 5. Nam, et si voluero gloriari,
non ero prorsus insipiens; ecce cur veritatem enim dicam, possem quidem gloriari secundum visiones, sed
:

parco autem, 6. ne quis me existimet dicere supra id quod videt in me, id est, tam vilem personam, vel
tam incomposite loquentem, in calum nunquam esse raptam, aut aliquid audit ex me. Hasc mihi a Domino
collata sunt. 7. Et ne magnitudo revelationum, magnx revelationes, extollat, extollant, me,superbire fa-
ciant, datus est mihi aDomino stimulus carnis meae, vel infirmitas capitis, vel stimulus ve?itris,vel tribula-
tiones, 8. angelus Satanae, qui me colaphizet. Propter quod (colaphizare) terDominum rog&vi,ut stimulus
illc discederet a me; et dixit mihi Dominus : 9. Sufficit tibi gratia mea 10. nam virtus in infirmitate
:

perficitur. Libenter igitur, ut virtus perficiatur gloriaborin infirmitatibus meis, utinhabitetin

,
me virtus
Christi. Propter quod, ut perficiatur virtus, vel habitet, placeo mihi in infirmitatibus meis, id est, placent
mihi hx infirmitates, in contumeliis, in necessitatibus reifamiliaris, in persecutionibus, in angustiis carce-
rum, pro Christo illatis mihi : 1 1 cum enim infirraor, tunc potens surn, infirmitas est mihi potentia, et per-
.

COMMENTARIUS.
scriptum est in alio loco : Ita ut desperaremus (al., A 6. Ambros. Ne quis me existimet. Ne quis meexi-
taederet] nos etiam vivere (//. Cor. t). stimet, inquit, ultra gloriam meam tendere quam
37. Lanfr. Quis infirmatur. Hoc et alterumquod limes meritorum admittit.
sequitur, interea computanda sunt, quia [/"., quse] 7. Et ne magnitudo. Hoc remedium datum est
extrinsecus ponuntur. Apostolo, ut injuriis pressus animo non posset
CAP. XII. — 1. Lanfr. Ad visioneset revelationes extolli magnitudine revelationum, ne otiosum
Si haacnon sufficiunt ad gloriationem majora sub- pectus rei esse haberet in his quae viderat, ex-
jungam, quod non est, id est, quod stultum est tolli.
ideoque tacet sui nomen, dicitque simpliciter se 8. August. (Expos. psal. cxxx). Angelus Satanz.
scire hominem cui haec facta sunt, et sic removet Ne extolleretur tanquam juvenis, colaphizatur tan-
sponte gloriari ;
et si gloriatur pro hujusmodi, id quam puer; et a quo ? Ab angelo Satanse. Quid est
est,secundum quod homo ipse habet has visiones a hoc? Dolore quodam corporis trahitur, exagitatur
Deo, et non a se, pro se autem licet glorietur, se- vehementer. Dolores autem corporum plerumque
cundum ea quse patitur, gloriatur. immittuntur ab angelis Satanae sed hoc non pos- ;

Ambros. Raptum hujusmodi. Significat supra

2. sunt nisi permissi. Nam et sanctus Job sic proba-
firmamentum, in tertium numero ccelum de spiri- tus est.
tualibus ccelis raptum seraetipsum. B 9. Ambros. Sufficit tibi. Responsum sibi dicit ut
3. Pro hujusmodi. Pro hujusmodi homine, id est, sufficeret sibi gratia Dei, quia vires tolerandi adde-
tam dignus est Deo ut hoc experiretur, gloriari se bantur. Unde gloriandum subjungit, quando injuriis
dicit, et non vult aperte dicere quia de se loquitur, humiliatur, a Christo autem virtus tolerandi adhibe-
ne laudare se videatur. tur.
4 Ambros. Nisiininfirmitatibus. Ininfirmitatibus, 9. Lanfr. Sufficit tibi gratia mea.id est, sufficere
inquit, gloriabor. Exponere enim pressuras passio- debet gratia mea, id
tibi est, hasc infirmitas quas
num et infirmitates angustiarum, non videtur glo- ideo tibi do ut virtus tua probetur, et ita coro-
riosum, sed flebile. ldcirco se in his gloriari dicit. neris ; omnis enim virtus per infirmitatem pro-
5. Lanfr. Nam si volucro gloriari. Non gloriabor batur.
nisipro his quaeDeus concessit posse, et nisi factis 10. Nam virtus in infirmitate. Perfectam vir-
et hoc est quod dicit Nam et si voluero gloriari, tutem
:
dicit esse, qurc habet infirmitatem contra-
non ero?>m>?'eni.Insipiensaliquisdesuisgloriatui, riam, cum qua legitime certet, ut postea coro-
alius de fictis. Sed de fictis non gloriabor,
veritatem netur.
enimdicam. H. Ambros. Ct/w enim infirmor.yemm dicit,
 .

255 15. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 256

Factus sum insipiens gloriando,(iterum rcmovet, quod non sponte glorialur, cumideo se stultum, el
fBCtio.
coaclum scdicit), vos commcndarc mc coegistis. Ego enim avobis debuicommendari; I2.nihil enim (reddit
causam) minus ab
iis [a bonis apostolis qui pretiosissimi vindicabanlur, et multum esse supra eum), qui
fui

suntsupramodumapostoh\(guan<umadoptmonem quorumdam; VS.tamctsimhWsum, illiquidemmultum,

e go nilnl, ut
quibusdam vidctur. Signa tamen apostolatusmei, indicia qux.ad apostolum jwrtinent, factasunt
super vos, quibus debueram commendari, inomni patiehtia, insignis, in prxsenti,et prodigiis, in futuro, et
virtutibus, 1 16, miraculis. 14, 15. Quid estenim quod minus habuistis prae csetcris Ecclesiis, nisi quod
ego ipse nongravavi xos, vestra accipiendo ? 16. Donate (ironice) mihi hanc injuriam, quiavestra non accepi.
ii. Ecce, tertio hoc paratus sum venire ad vos, et 18. non ero gravis vobis, vestra accipicndo. Non enim
(causa) qurero quae vestra sunt, sed vos tantum. 19. Nec enim debent filii parentibus thesaurizare, quia
pater vcstersum ; patresautem bona filiurum quxrere non dcbent, nisi ut eos wdificmt, sed parentes filiis. 20-
Ego autem non quxram vestra, scd libentissime impendam mcavobis, et superimpendar ego ipse pro anima-
bus vestris satvandis, licet plus vos diligens, rninus diligar, quanto magis vos diligo, lanto minus a vobis
quam ab aliis Ecclcsiis. Responsio. Sed esto, ego vos non gravavi, scilicet per me; sed cum essem astutus,
dolo vos ccepi, per meos. 21. Nunquid per aliquem eorum, 22. quos misi ad vos, circumveni vos? non, et
hoc apartibus. Rogavi Titum, et misi cum illo fratrem Barnabam. NunquidTitus voscircumvenit? Non.
Nonneeodemspiritu, eadem voluntate, quod non faciunt deceptores, ambulavimus?nonneiisdem vestigiis?
operibus. Olim putatis quod excusemus nos apud vos? de hoc quod jam deceperimus vos, capicndo vestra,
vcl de aliquo criminc Coram, teste Deo, in Cbristo, id est, in veritate, loquimur omnia autem, charissimi,
. ;

qu3B facimus, id est, quod vestra non acccpimus et alia, propter sedificationem vestram. 23 Timeo enim ne .

iorte, cum venero, non quales, correptos, volo, inveniam vos; et ego inveniar
a vobis, qualem non vultis,
asperum, non parcentem ; timeo ne forte contentiones, Bemulationes, animositates, dissensiones, detractio-
nes, palam, susurrationes, clam, inflationes, seditiones, sint inter vos
;1 ltf 24. ne iterumcum venero,ui
prius audito crimine eorum, humiliet, contristel me Deus, apud vos (humiliaretur Apostolus, sicum veniret,
;

COMMENTARIUS.
quia tunc vincit Christianus, cum perdere puta-A 17. Lanfr. Ecce tertio paratus sum. Semel vene-
tur, et tunc perdit perfidia, cum se vicisse gratu- rat ad eos, et alia non venit,
vice paratus fuit, sed
latur. et hoc est tertio, quod ad eos paratum se dicit
12. Nihil enim minus. Supra modum dicit, sicut venire.
quibusdam videbatur. Nam et hoc erant, quod et 18. Non ero gravis vobis. Ne diceretur ideo nunc
apostolus Paulus. venire, ut quidquid olim eis pepercerat modo subri-
13. Lanfr. Tametsi nihil
sum. Quamvis secundum peret, dicit : Non ero gravis vobis, quia non quajro
quorumdam stultorum opinionem, nihil sum, ea vestra, et hoc est, non gravabo vos.
tamen feci super vos quse solent apostolum desi- 19. Ambros. Nec enim debent filii. Patrem se
gnare. Omnem patientiam inter vos habui, signa et eorum significat. Carnaies tamen patres sunt qui
prodigia et caeteras virtutes, cum opus fuit, feci. fdiis thesaurizant. Nam spirituales dignum est ut a
Distat autem inter signum, et prodigium et virtu- filiis accipiant sumptus. Hic autem in tantum se
tem. Signum genus est prodigii. Virtus genus est probat nolle accipere uttransferat causam carnalis
utriusque. Virtus potest vocari omne miraculum patris ad spiritualem.
;

signum illud tantum quod

quocunque temporein 20. Ego autem libenlisstme. Dicit non solum sua
aliquid significat prodigiura quod in futuro B pro salute eorum impendere, sed se etiam mori
;

tantum. paratum
14. Quidest enim Superiorem sententiam probat.
. 21. Lanfr. Nunquid per aliquem Ne quis dicat :

Nihil minus feci, etc. Quasi dicere Per Tu quidem per te non gravasti nos, sed callide per
[f. diceret] :

hoc liquet me nihil minus fecisse aliis apostolis, tuos, hoc removet.
quia vos nihil minus habetis quam aliae Ecclesiae 22. Quos misi ad vos. Per nullum, inquit, quos ad
quae instructae sunt ab illis quales enim sint ma- vos miserim decepi vos quia neque per Titum,
; ;

gistri, probant discipuli, sicut omnia quae sine se neque per Barnabam, neque per quemlibet alium
esse non possunt. decepi vos, nam semper idem fui, et hoc est quod
15. Ambros. Quid est enim. Ostendit non minus dicit, Nonne eodem spiritu? etc.
illos, sed amplius, quod gratis illis Evangelium 23. Timeo enim ne forte. Facilius enim ad
praedicaverit quod nonnullis Ecclesiis concessum fidem veniebant, quod ab eis nihil accipiebat, et
est, dicente Domino Dignus cst operarius merccde si acciperet tutius peccarent, et ideo dlcit Timeo
: :

sua. enim, etc.

16. Donate mihihanc. Omnis stultus boni estQ 24. Ambros.A^ itcrumcum venero. Illis peccan-
accusator. Ut hos ergo imperitos ostendat, veniam tibus se humiliari dicit, quia ut pius pater eorum
ab eis postulat ejus facti de quo laude dignus est. peccato deflet.
 . .

237 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. II AD COR. 258

eos incorreptos invcnirct) 2,'i, et lugoam multos ex iis, qui ante peccaverunt, 7.6, et non egerunt pceni-
tentiam super immunditia, et fornicatione, et impudicitia quain gesserunt.

CAPUT XIII.

1. Ecce tertio apparatu hocvenio ad vos In ore duorum veltrium testium stabit omne verbum, inquo
:

non credam cuique excusanli, nisi duobus, veltribustestibus excusetur. Prsedixi, et praedico, 2. ut prsesens
vobis, et nunc absens iis, qui ante peccaverunt, et cseteris omnibus, quoniam si veneroiterum.
nonpar-
cam, si sitis incorrepti. Scitis hoc quia vobis nonparcam. 3, 4. An experimentum quaeritis ejus qui in
me loquitur Christus, (exaggeratio) qui in vobis non infirmatur, 5, sed potens est vindicare, vel miracula
facere in vobis ? 6. Nam etsi crucifixus est ex infirmitate carnis; 7. sed vivit ex virtute Dei, ex verbo
Pairis, ex quo assumplus est. Nam (probat a simili, vel a minori) et nos 8. infirmi sumus in illo prxdi-
cando, id est, ea parte, qua ipse ; sed vivemus cum eo ex virtute Dei in vobis, quia nos cfficaces sumus in
miraculis faciendis,vel puniendis vobis, sicut ille. In vobis, id est,in conscientiis vestris. Vosmetipsos ten-
tate, alter alterum, vel quisque seipsum, si estis in fide ipsi vos probate, ad hoc scilicet Christus habitat
;

in vobis. An non
cognoscitis vosmetipsos, in hoc, quia Christus Jesus in vobisest? nisi forte reprobi estis.
Similiter ne diceretur ab illis reprobus, 1 1£
dicit. Spero autem quod cognoscetis, quia nos non sumus
reprobi. Nolumus vos esse reprobos, sed Oramus autem Deum
faciatis, non ideo ut nos ut nihil mali
probati appareamus, id habeamus quid in vobis corrigamus, sed ut 9. vos quod bonum est faciatis,
est,

quidin vobis corrigamusnon habentes, lO.nos autem utreprobi simus quasi viles, magisterium amittentes.
11, 12. Nonenimpossumusaliquidl3. adversus veritatem edoccndam, sed proveritate. 14, l5.Gaudemus,
enim,quoniamnos infirmisumus non rcperientes quid in vobis puniamus; vos autem potentes estis, bene

COMMENTARIUS.
25. Et lugeam multos. Cum dicit ut lugeam mul- Ain illa re in qua ipse infirmus sit, id est, in carne ;

tos, eis probat quosdam ex his egisse pcenitentiam, potest intelligi in illo, id est, in prsedicatione.
quosdam non egisse. Quod Novatiano adversum est, 9. Ambros. Vos quod bonum est.Orai ut his bene
qui dicit fornicatores non posse peragere pceniten- agentibus, dum non auderent corripere, ut humi-
tiam -
liati, vel reprobi appareant probati autem a Deo
;

Lanfr. Et non egerunt pcenitentiam. Hinc

26. videntur, dum
judicant peccatores auctoritate con-
comprohiturfalsura essequod perverseintelligentes cessa. Si ergo quos judicent non sint, cessante in
inconsiderate attestantur Apostolum in Epistola sua his auctoritate, quasi reprobi videntur.
ad Hebreeos scripsisse lapsos renovari ad pceniten- 10.Lanfr. Nosautemut reprobi. Quasi diceret :

tiam non posse. Nos patienter portamus, si in conscientiis vestris

CAP. XIII. — 1. Lanfr. Ecce tcrtio hoc. Non di- reprobi sumus tantum, ut vos id quod bonum est
citquod bis venerit, et tertia vice venturus sit, sed faciatis.
quod bis se preeparavit, et venire non potuit, sed 11. Ambros. Non enim possumus. Hoc dicit, quia
hoc tertio apparatu venturus sit. potestas non est data contra veritatem, ut arguant
2. Ut pr.vsens vobis. Inprimo adventu suo in prse- bene viventes sed pro veritate, ut vindicen* in
;

sentia omnium quod subsequitur.

bis praedixit geum, qui inimicus est legis.
3. Ambros. A n experimentum? Probationem quse- 12 Lanfr. Non enim possumus aliquid. Reprobi
runt Christi loquentis in Apostolo, dum praeceptis volumus esse vobis benefacientibus non enim vo- ;

non obediunt, volentes probare si audet vindicare. lumus esse probi, potentes adversus veritatem, id
4. Lanfr. An experimentum quseritis, id est, est, contra benefacientes Vel ita Non enim pos- . :

vultis experiri ssevitiam meam vindicando in vos? sumus aliquid adversusveritatem, id est, nonrepre-
Christus loquitur, dicit ad exaggerationem hendimus, nec damnamus in his qui veri sunt, id
5. AMr.nos. Scd potens est. Potens est in his est, qui bene faciunt, et reprehensibiles sunt.
Christus, quia viderunt in nomine ejus mortuos 13. Adversus veritatem. Contra justitiam, id est,
suscitatos, dsemones fugatos; hsec omnia virtutis veritatem, mando [f, quando] posset si illis bona
sunt, non inflrmitatis. facientibus, orationibus proficeret, ut in conscien-
G. Lanfr. Nam ctsi crucifixus est. Quasi aliquis tiis eorum probus appareret. Non justum est, nec
diceret Quomodo eum non
: infirmari dicitis, sed placet Deo, ut homo sanctus apparere quaerat, nisi
potentem esse, quem constat esse crucifixum ? propter id tantum, ut videntes bonum exemplum
7. Sedvivit exvirtute Dei. Vivit, id est, vigore et accipiant.
fortitudino plenus est. Sicutad Hebrseos : Vivens est C 14. Gaudemus enim. Alia ratio cur nolit apparere
enim sermo Dei ct effcax ex virtutc Dci, ex verbo Pa- probatus.
tris, ex quo assumptus cst. 15. Ambros. Gaudemus cnim. Hoc est infirmari,
8. Infirmi sumus. Nonest, inquit, mirum si Chri- non exercere potestatem. Hos autem optat fortes
stus ex virtute divinitatis potens est cum nos in- ; esse, ut bene viventes, vitia vincant et prohibeant ;

firmi ex eadem virtute fortes simus. In illo, id est, a se vindictam aut correptionem.
 J59 B - LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 260

agendo. Hoc etetiam oramus, vestram consummationem, perfectionem. Jdeo haec absens scribo, ut non
pr;esensduriusagam,secundum potestatem apostolatus. quam Uominus dedit mihi in aedificationem, et non
in destructionem. De caetero, fratres, gaudete, perfecti estote, exhortamini, idem sapite, pacem habete,
etUeus pacis et dilectioniserit vobiscum. Salutate mvicem in osculosancto. Salutant vosomnessancti.16.
Gratia, redemptio, Uomininostri Jesu Christi, et charitasUei, dilectio Dei Patris, quimisit nobis Salvato-
rcm, et communicatio sancti Spiritus sit cum omnibus vobis.

COMMENTARIUS.

16. GratiaDomininostri. UilectioUei misitnobis A Spiritus. Haec [al., Hic] enim dilectos a Ueo, etsal-

Salvatorem Jesum, cujus gratia salvati sumus, et ut vatos a gratia Christi tuctur, ut trium perfectio,

possideamus hanc gratiam facit communicatio S. consummatio sit hominis in salutem.

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD fiALATAS

CUM INTERJECTIS B. LANFRANCI GLOSSULIS.

119 argumentum. Galatae, sunt Graeci. Hi ver- ut in Legem et circumcisionem verterentur. Hos
bum veritatis primum ab Apostolo acceperunt, sed Apostolus revocat ad fidem veritatis, scribens eis
post discessum ejus, tentati sunt a falsis apostolis ab Epheso

CAPUT PRIMUM.
1.Paulus Apostolus 2, 3,4. non ab hominibus, ab aliisapostolis electus, neque per hominem, per hos mis.
sus vel Ananiam, vet Christum hominem tantum, sed per Jesum Christum, et UeumPatrem, qui suscita-
vit eum a mortuis et qui mecum sunt omnes fratres, EcclesiisGalatiae. 5. Gratia vobis et pax a Ueo Patre,
;

etUomino nostro Jesu Christo,qui dedit semetipsum [commendat Christum) pro peccatis nostris, 6, ut
eriperet nos 7. de prasenti saeculo nequam, sxculi nequitia, secundum voluntatem Uei, et Patris nostri,
cui est gloria in saecula saeculorum, Amen. 8. Miror IfJO quod sic tam cito 9, 10. transferimini 11 ab .

COMMENTARIUS.

CAP. I. — J . Lanfr. Paulus non ab hominibus, B Ueo. Pax autem qua reconciliamur Ueo.
etc. In aliis Epistolis data salute, statim incipit a C>. Ambros. Ut eriperet. Liberavit nos Christus a

gratiarum actione hic autem non, neque enim tales

;
praesentis saeculi vita, in qua multa de illis quae non
erant, unde redderet. conveniebant, fiebant. Constituitque in spe futurae

2. August. (Exposit. capitis primi in Epist. ad vitae, quod nullo modo praestarc nobis lex valuit.

Galat., tom Vf).Non ab hominibus. Qui ab homini- 7. August. (ibid.). Ue prxsenti sseculo Saeculum
bus mittitur, mendax est ;
qui per hominem [add. praesens malignum propter malignos homines, qui
mittitur] verax esse potest : quia Ueus verax potest in eo sunt, vocat. Sicut malignam domum propter
per hominem mittere. Priores ergo apostoli a Ueo malignos inhabitantes dicimus.
per hominem missi sunt, per Jesum scilicet adhuc 8. Ambros. Miror quod sic. Conveniens princi-

mortalem. Novissimus Apostolusper Christum, jam pium novitati factorum. Sic enim posuit, miror,

totum Ueum,id est, omni ex parte immortalem. Sit quasi quia et res accedit, quse nunquam fieri crede-

ergo ejus aequalis auctoritas in cujushonorem implet batur.

clarificatio Uoraini; si quid habeat ordo temporis, 9. Lanfr- Transferimini Galatae isti,pars ex Ju-
minus ideo, cum dixisset et Deum, addidit qui : daeis, pars ex gentibus ad fidem Christi ab Apostolo

suscitavitillum. G fuerant conversi; sed post discessum ejus venerunt

3. Ambbos. Non ab hominibus. Idipsum dicens pseudopraedicatores, qui eos qui ex Judaeis conversi
dividit, ut ostendat ipsa multitudine narrationis, fuerant, cogebant judaizare: eos vero qui ex genti-
nullo modo illos verum dicere. bus ad fidem venerant, eleraenta mundi adorare,
4. Lanfr. Non ab hominibus. Quidam putabant dies et annos observare.

illum non esse Apostolum missum a Christo, sed ab 10-Ambros. Transferimini. Non dicit, transduci-
aliis apostolis, aut ab Anania; hoc abnegat, ut ma- mini, sed transferimini, quasi exanimes aliquos, et
joris auctoritatis sit apud eos, quibus verbum Dei qui anirai motum non habeant.
praedicabat. H- Ab eo qui vos. Ut non viderentur a Christo
5. August. (ibid.). Gratia vobis elpax. GratiaUei tantum discedere, adjecit a Ueo.

est, qua nobis donantur peccata, ut reconciliemur

 :;

261 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. EPIST AD GALAT. 262

eo, quivos vocavit
gratiam Christi, in 12, 13, 14. aliud Evangelium quod non est aliud,
in
; nisi sunt
aliqui, dicentes aliud esse Evangelium, 15. qui vos conturbant, vel de carnalibus observantiis quse nonsunt
,
aliud spiritualiter intellectse, et volunt convertere Evangelium Christi,
16. Sed licet nos, 17. aut angelus
(si eos dixissettantum, invidix causa dicerelur dixisse) de coelo evangefizet vobis
praeterquam quod evan-
gelizavimus vobis, anathema sit. Sicut praediximus, et nunc iterum dico
Si quis vobis evangelizaverit :

praeter id quod accepistis, anathema

Prsemittitanathematizationem,ut facilius credatur. 18, 19, 20.
sit.

Modoenim 21. hominibus suadeo, anDeo? An quaero hominibus placere? ut pseudo, aut
persequens, ut
prius ; sed non, ct subdit cur. Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non
essem. 22. Notum enim [ad
hoc quod dixit, non ab hominibus] vobis facio, fratres, Evangelium,
quod evangelizatum esta me, quia non
est secundum hominem, humanam doctrinam ; 23. neque enimegoabhomine0_.a.viscn)..ima(xepiillud,
neque sed per revelationem Jesu Christi. 21, 25. Audistis enim
didici,
conversationem jlfSE meam
aliquando in judaismo, quoniam supra modum persequebar Ecclesiam
Dei.etexpugnabamillam, et pro-
ficiebaminjudaismo26,supra multos coaetaneos meos, eadem Mate, ingenere meo,
Judworum, abundan-
tius, 27. aeinulator existens paternarum mearum traditionum.28,
29. Cum autem placuit ei qui me se-
gregavit ex utero matris meae, ab infidelitate, synagogse, vel carnali
parentela, et vocavit per gratiam
suam, ut revelaret Filium suum in me, ut evangelizarem illum in gentibus, continuo
30. non acquievi
carni et sanguini, vel parentibus meis, neque veni Hierosolymam ad
antecessores meos apostolos, sedabii
in Arabiam, et iterum reversussum Damascum. Deinde post annos tres veni
Hierosolymam videre Pe-

COMMENTARIUS.
Lanfr, Inaliud Evangelium. Evangelium'est esse
12.
A participem, velpersuasoremcircumcisionis
ut
bonaannunfaatmjpraedicatioergoillorumnonerat pseudoapostoli. Vel ideo
anathematizo, quia non
__yangelium, quia bonaannuntiatio nonerat.Potest
suadeo, ut hominibus velim placere
etiam intAllim'
fitiflm olinrl V., n „ ™„i
intelligi aliud Evangelium, observatio judai ." : ,. __._,
mterrogatione lta An qusero hominibus placere?
..
et hoc snh
,

:
:

ca_ legis, quae ab Evangelio

Christi non discordat, 22. Notum enim vobis. Ad hoc respondet,
si spiritualiter intelligatur
quod
hoc est enim quod ait:
;
superius dixit Non ab hominibus, neque per ho- :

Non sint atiqui, id est, non desunt illi qui carnali- minem.
ter et perverse eam intelligunt. 23. Neque enim ego. Quasi diceret- Homo me
13. Aliud Evangelium. Evangelium nonestdiver- non docuit, quia ego non didici ab homine.
sum nisi his qui spiritualiter intelligere
nolunt.Vel 24. Audistis enim. Exponit qualiter
Evangelium
illud nonestEvangelium, nisi illisqui vos decipiunt, acceperit per revelationem Jesu Christi.
et illi tales anathematizarentur. Et hoc non dicit, 25. Ambros. Audislis enim. Dicendo delege
sed ut exaggeret, appouit. qua-
liter desudaverat, ostendit quoniam legem non spre-
August. (ibid.). ln aliud Evangelium. Evan-
14.
vit, sed quod melius est cognovit et elegit.
gelium si est aliud prseter id quod sive per
se, sive 26. Supra multos. Bene coaetaneos. Hoc enim
perahos Dom.nus dedit, jam necrecte EvangeliumBmajus si juvenibus vehementior videbatur
27 Awvst. (ibid.). JEmulator existens, id est,
'.Tinnn^
lo AUGUsi n /*•_»» .

Qmvosconlurbant. Cum di-

(ibid.).
imitatortraditionum, qu* erantcontrariseEcclesiae
xisset conturbant vos non dixit
et convertunt : Lex enim spiritualis est ; multa autern tradiderani
sed volunt convertere Evangelium
? sed manet fi - dissolventes mandata Dei propter
t traditiones suas
missimum, et non _«»nvergutn.
conversnin oc t
,, . " ' 28. Lanfr..
Cum
.-- ,
autemplacuit. Probat quia non
16. Ambros. Sedhcetnos. Ostendit quod non se accepit Evangelium ab homine nam neque post ;
ill s praeponat sed ut veritatem vindicat.
; conversionem, nec ante conversionen, Ante
conver-
U.Aut angelus. Hoc adjecit, quod neque loci sionem non accepi ab homine, quia
digmtas neque personae veritati exaequaretur.
impugnabam
illud quod audistis. Post conversionem
non accepi,
.8. Modo enim. Hoc dicit, ut ostenderet se,
qui quia neque statim, quod est; non acquievi
pro ventate hujusmodi verba deprompsit, necport
nullius tres annos, nec o S t\uatuordecim
momenti eos qu_ P posfal ud ; tem
sibi derogaverant existimans. pus constat. Removet
19. Auqust. (tb l d.).Modoenimhominibus.Sensvis
illas partes de quibus
q susl
P
cabatur
iste est Hominibus suadeo, non Deo. Deo enim
et 29. August. (ibid.). Cum autem
:
placuit Segrca-
man festatx sumus, et quia hominibus suadeo,qua.ro C tus de ut ero matris
quodannnodo quisquisl - ct
homimbus placere? hommibus placerem,

"

TlZlTd
Lan ^nQuasi
Modo emm homrrubus.
FR
si

ChV[St
;
^ 118 6SSe,n
id est,
-

diceret
nalium parentum consuetudine cieca
ACqUieSdt aUtem ™™
et sanguinr u
q
s

squ~:
paratur

• .
libus propinquis carnaliter suadentibus
Non adulando loquor, ut placeam vobis, sed assentkur
incre- 30. Ambros. Non acquicvi. Non dicit Apostolus
pando levitatem vestram, ut placeam Deo. :

sed neque hominibus, sed carni et

21. Jlominibus suadeo
:
sanguini ; et
an Deo? — Diceret
v quis
-
Cur
\^^i . *. |- ... ,
:
uiAl
dixit statim non exposui
: ; exposuit enim postea
ita anathematizas ? Ideo, inquit, ut suadeam me non
illis
 263 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCIIIEP. 264
trum, non causa discendi, sed tantum videmli, et mansi apud eum diebus quindecim tantum, quibus non
vidcor posse didicisse alium autem apostolorum vidi tunc neminem, nisi Jacobum fratrem Domini. Qu<e
;

autem scribo vobis, 31. ecce coram Deo, testc Dco, quia non mentior. Deinde veni in partes Syriaj et Ci-
licice. 32. Eram autem
ignotus facie Ecclesiis Judaeae, quae erant in Christo tantum autem auditum ha- ;

bebant, quoniam (cgo Paulus) qui perscquebatur nos aliquando, nunc evangelizat fidem Christi, quam
aliquando expugnabat ; et in me clarificabant Deum.
CAPUT II.

Deinde post annos quatuordecim iterum 1. ascendiHierosolymamcum Barnaba, (sed neque tunc accepi)
assumpto et Tito. Ascendi 1 •&*£ autem secundum revelationem, etut scirem, siab eisin Evangelio discre.
parcm, contuli cum illis Evangelium, quod praedico in gentibus, 2. seorsum 'autem contuli Evangelium
cum iis, qui 3. videbantur aliquid esse : 4, 5. ne forte in vacuum currerem, aut cucurrissem, quod
essct, si aliud quam illi pnedicassem. 6. Sed neque 7. Titus, qui mecum erat, cum esset gentilis ab
apostolis, compulsus est circumcidi, non hoc ex arrogantia, sed propter subintroductos falsos fratres
qui subintroierunt explorarc libertatem nostram, libcram prsedicationem nostram, quam habemus in
Christo Jesu, 8. ut nos in servitutem redigerent. Quibus neque ad horam cessimus subjectione, non
arroganter, scdut 9, 10. veritas Evangelii permaneat apud vos. 11, 12. Ab, vel de, iis autem, 13. qui

COMMENTARIUS.
31- Aogust. (ibid.), Ecce coram Dco. Jurat ita- Aclam conversabantur inter fideles, ut explorarent
que. Juratio quae a malo est, non jurantis sed in- libertatem eorum, qua circumcisionem et alias car-
credulitatis ejus quae jurare cogit. Nam ita intelli- nales observantias non curabant. Ad hoo explora-
gitur Dominum prohibuissse a jurando,ut, quantum bant, ut eam libertatem cum aliqua calliditate de-
in ipso est, quisque Quod faciunt multi
non juret. struerent et legales observantias persuaderent.
habentes in ore jurationem tanquam magnum aut 7. Titus qui mecum erat. Sed neque tunc accepit,
suave aliquid. Et hoc est quod dicit : Non fui subditus illis, quia
32. L.unfr. Eram "autem ignotus. Ab eis non ac- nec etiam Titus. (a minori) Sed tamen non fuithoc
cepi, quia cum constet me jam praedicasse, eram ex arrogantia, sed propter falsos fratres. Liberta-
illis ignotus facie, quia eram tantum notus auditu. tem vero dicit, quia libere praedicabat, negligens
CAP. II. —
Lanfr. Asccndi Hicrosolymam.
1. carnales observantias. Quidam autem falsi vene-
Asccnditquidem,nonutdisceret;imo quiaputabatur runt, ut viderent an ipse Hierosolymis consentiret
Evangelium suum ab apostolis divisum,propter hoc legis observantiis.
quia non fuit cum caeteris electus, nec audierat a 8. August. (ibid.).Ut nos in servituiem, id est, ut
Christo. Ideo dicit se divina revelatione venisse, ut jam circumcisionem ipsius,etiam Pauli attestatione,
conferret cum eis Evangelium suum, nec amplius B tanquam saluti necessariam praedicarent.
juste posset reprobari. 9. Ambros. Veritas Evangelii, id est, utsit evidens
2. August. (Expos. ad Galat., cap. 1).Seorsumau- probatio Evangelium nostrum praedicatum esse,cum
tem. Hoc non ideo factum est quod aliqua falsa di- adversarios [neque quando apud illos eramus] non
xerit, ut seorsim paucioribus vera diceret ; sed ali- pertimuimus.
qua tacuerat, quae parvuli portare non poterant. -10. Lanfr. Veritas Evangelii, Veritas Evangelii
Perfectionera ergo illius opus erat ut scirent caeteri est, sine circumcisione et aliis legalibus observan-
apostoli. tiis, moralia Dei praecepta cum fide observare.
3. (Ibid.). Videbantur. Carnalibus hominibus vi- *ll. Ab his autem. Hoc ne vane videatur dicit,
dentur esse aliquid; nam non sunt ipsi aliquid : contra majores se extollere, et est interjacens, ab
etsi enim boni ministri Dei. Christus in illis est eo loco ubi dicitur: Sedneque Titus, usque ad lo-
aliquid. cum : Mihi autem videbantur csse aliquid.
4. (Ibid.). Ne fortein wcuum.Ne forte invacuum 12. Ab his autem. Ordo Qui autem videbantur ab
:

curro, aut cucurri t Quasi per interrogationem di- his esse aliquid, Petrum et Joannem et Jacobum
ctum intelligendum, ut ex eo appareret non eum significat, quia majoris inter caeteros apostolos di-
m vacuum currere, aut cucurrisse, quia jam, atte- q gnitatis erant, quos paulo postcolumnasvocat. Di-
statione caeterorum , nihil ab Evangelii veritate dis- cit ergo nihil ad se pertinere, ostendere quales et
sentire approbatur. loco et scientia ante vocationem fuerint. Non aliis
5. Ambros. Ne vacuum, id est, nequando
forle in apostolis derogat, sed quia Galatae alios apostolos
existimarer proprium, quod iter exsequi, et caeteris ultra modum magnificabant huic eos praeferentes,
apostolis inconveniens. atque ideo auctoritatera hujus viliorera habentes,
6. Lanfr. Sed neque Titus. Voluerunt alii apo- ostendit se aequalem esse eis, et doctrinam Evange-
stoli ut Titus circumcideretur propter vitandum lii ab eis non accepisse.
scandalum quorumdam fidelium qui ex circumci- 13. Qui vidcbantur esse aliquid. Ne quis diceret
sione crediderant sed non permisit Apostolus eum
; eum debere eis consentire, quia meliores eo fue-
circumcidipropter quosdam falsos Christianos qui runt, quia non persecuti sunt Ecclesiam, sicut ille.
 .

265 IN D. PAULI EPIST. GOMMENT. — EPIST. AD GALAT. 266

videbantur esse aliquid, (quales pmperes, peccatores] aliquando fuerint, nihil diceremea interest
[servi,

I«J? 14. Deus enim personam hominis nonaccipit sed ex omnibus accipit credentes)
rnihi enim, 15 qui
;

videbanturessealiquid, nihil contulerunt, profuerunt. 16 Sed econtra cum

vidissent quod creditum est
mihi Evangelium praeputii, gentium, sicutPetro circumcisionis, (qui enim
operatus estPetro in apostola-
tumcircumcisionis,ywrfaor?nrt,operatusestetmihiintergentes) et cum cognovissent
gratiam, qua- data
est mihi,Jacobus, etCephas, etJoannes, qui videbantur columnae esse
17. dextras dederunt mihi, et Bar-
nabae 18. societatis, signum societatis, vel concordix evangelicx : ut nos in
gentes iremus, ipsi autcmin
circumcisionem, Judxam; tantum hoc addiderunt ut pauperem euntium Hierusalem
memores essemus,
quod etiam sollicitus fui, cum prius fuissem sollicitus, hoc ipsum facere.Alia
commendatio. 19, 20. Cum
autem venisset Cephas Antiochiam, 2 in faciem, palam, ei restiti, quia reprehensibilis
1 .
erat. Ostendit non
esse sibi magistrum, cum restitit. Prius enim (exponit undereprehensibilis,
quia cogebat gentes judaizare,
ineo quod magis inhxrebai Judasis) quam venirent quidam ex Judseis conversis
a Jacobo, cum gentibus
conversis edebatPetrus. Cum autem conversi
a jacobo venisscnt Antiochiam, subtrahebat,
et segregabat se
Petrus a gcniibus, timens eos. qui excircumcisione erant (Non enim ila credebat
facicndum, id est, circum-
cidi, scd ne fierct in Ecclesia discordia.) Et simulationiejus [simtilabat
enim Petrus non esse comcdcndum
cum gcntibus) consenserunt caeteri Judaei, ita ut et Barnabas ducerctur, consentiret, ab
eis in illamsimu-
lationem, ut nolient communicarc cum genlibus. Sed cum vidissem quodnon
recte ambularent ad verita-
tem Evangelii, dixi Cephae | «4
coram omnibus. 22. Si tu, cum Judseus sis, gentiliter vivis, et non
Judaice, quomodo gentes 23. cogis judaizare ? assumptio Nos natura Judaei, tu, et ego, 24. et nonexgen-
tibus (sciticet sumus, et gentiliter vivimus quod est, ct nos in Christo credimus) 25. peccatores
; qui pec-
'
'
COVIMENTARIUS.
Adhocrespondet, non ex invidia, sed ut se com- A gebantur, arguebat.Nonobaliudnisi quiaillaomnia
mendet, id est, suam praedicationem, dicitque : ab sicsimulatoria gerebantur, tanquam verum esset
his autem qui videbantur esse atiquid, id est, hi qui quod dicebant illi qui sine circumcisione praaputii,
videbantur esse aliquid, licet possem dicere quales, atque aliis observationibus umbrae futurorum,puta-
scilicet viles, et, ut ego, peccatores essent, nihil ta- bant credentes salvos esse non posse.
men mihi contulerunt. 20. Lanfr. Oum autem venisset, etc.
Item probat
14. Deus persunam hominis non accipit. Hoc ideo quia necAntiochiaeaPetroEvangelium
accepit,quia
dicit, quia reprehendebatur quod quid persecutus restititei; eratenim reprehensibilis.
fuerat Ecclcsiarn, quasi hi qui modosunt justi, et 2 In faciem ei restiti. Utile non esset quod
1
palam
sancti et magni apud omnes,non fuerint, sicutego, nocebat corrigi in occulto praesumendum
; namque
peccatores Et hoc inde,quia Deus non est acceptor erat de charitatis infirmitate [f., firmitate] tanti
personarum. Similiter ego, quamvis persecutor fue- apostoli. Vel ideoquod quidam subinducti insidia-
rim, non debeo a vobis vilipendi. bantur. qui referrent Paulum non esse
ausum ar-
15. August. (Expos. ad Gal.) Qui videbantur . Pe- guere Pe.trum et circumciderentur.
;

trus et Jacobus etJoannes honoratiores

" caeteriserant,
»""•"«» ~- Si "* cum
tu f»»«
Judxus. uenunter
juuctus. Gentiliter vivebat quia "'
quia P sisse
] m
monte Dominus extendit. in signifi-C indiscretecum omnibusedebat,
et neminem immun-
;

catione regni sui cum ante sex dies dixisset Sunt dum putabat. Probat autem quia cum sit Judaaus,
:

quidam de his stantibus qui non gustabunt mortem et tamen gentiliter vivat,
non debet gentes ad ju-
donec videant Fiiium hominis in regno Patris sui daismum cogere. Est
autem in libro totus syllogis-
(Malth. xvi). mus praeter conclusionem.
16. (ibid.) Sed econtra cum vidissent, id est, econ- 23. Cugis judaizare. Exemplo suo
gentesjudaizare
trario proreprehensoribus approbatores perfectionis cogebat Petrus, ct ritum Judaeorum
sequi, quando
fuerunt. Potest et sic esse ordo, sed econtra ut nos ipse in prasentiam eorum qui ex Judaeis credide-
quidem in gentes iremus, quae sunt contrariee cir- rant, a consortiogentiliummore Judaico se subtra-
cumcisioni. hebat.
17. (apud Bed.) Dexlras dederunt mihi. Dicit ve- August. (Exposil. in Epist. ad Galat.,
24.
c. n.)
nisse se Hierosolymam, et Evangelium cum aposto- Et non c.r gcntibus. Peccatorum
nomen gentibus
lis contulisse, dextras sibi datas fuisse, id est, con- imposucrant Judtei, jam vetusta quadam
superbia,
cordise signum consonantiae, quod ab eis quse sibi tanquamipsijusti essent, videntesstipulamin
oculo
didicerant, in nihilo discrepabat. alieno, et non trabem in suo; sicut interest inter
18. Lknfr. Barnab/e socirtalis. Per hoc ostendit se irridentes et irrisores, inter murmurantes, etmur-
discipulorum Christi non fuisse discipulum ; a!io- muratores, inter scribentes et scriptores.
et caatera
quin non se socium vocaret. similia; ita Scrij)tura peccatores
appellare con-
19. August. (epist. \0 ad Hicron , tom. II). Cum suevit valde iniquos, et peccatorum sarcinis
onera-
venissel Ocphas. Nequeenim negamus inhac senten- tos.
jam Petrum, in qua et Paulus fuit; non
tiafuisse
25. Lanfr Peccatores, Generali vocabulo pecca-
itaquetunceum quidin ea re verum esset, docebat, tores vocat idololatras.
sed ejus dissimulationem, qua gentes judaizare co-

PATROL. CL.
 267 B. LANfrRANCl CANTUAR. AROMKI'. 268

cntores tw«//«/i/ur.Scientesautemquod non justificatur homo26. ex operibus legis,nisi per fidem tanlum
JcsuChristi; et nos inChristo Jesu credimus, ut justificemur cx fide Christi, et non ex operibus legis ;

propterquod(giim ex tantum) ex operibus

fide Christi legis non justificabitur omnis caro. tluc usqae in-
terpositio, et verba Apostoli ad Petrum. 27, 28. Quod si quaerentes justiGcari in Christo tantum, inventi
sumusetipsi peccatores,29, nunquid Christuspeccatiminister est? Est ulique, si sit itlud. Absit ut Chri-
stus minisler silpeccati! 30, 31. Si enim quae destruxi, in lege essejustificationem, iterum haec reaedifico;
prajvaricatorem me constituo, non credens quod dico, id est, per legem. justificare. Undchoc? Rcspondet :

cur ! quia qux destruxi, constituo. 32, 33, 34. Ego enimper legem spiritualem legi mortuus sum, ut Deo ,

vivam; 35. Christo, sequendo ejus vestigia, confixussum cruci. 36. Vivo autem, jam non ego ul prius, vel
qui fui 37, 38.vivitvero in me Christus, quoniam vitam illius immortalem sperat. £x;jo/»7.Quodautem
:

nunc vivo in carne, in fidevivo Filii Dei, qui dilexit me,(commcndati et tradidit semetipsum pro me.Ideo
39, 40. Non abjicio gratiam Dei. 41, 42. Si enim per legem justitia, nonper mortem Clirisli, ergo 43.gra-
tis Christus mortuus est.

COMMENTARIUS.
26. Ex legis. Exoperibus legis, non
operibus nam A 'ege praedicatum inveni Christum, cui credens, mor-
;

si hoc nonin Christo tantum esset justificatio, tuus sum legi.

esset,
sed in Christo tantum est. Siin Christo tantum non 33. August. (ibid.) Ego enimperlegem. Quia fiZi
est justificatio, peccamus qui, deserentes legem, Judaeus fuerat,ettanquam paedagogum legem accepe-
quaerimus tantuminChristo justificari; sed hocnon rat. Hoc autem agitur per psedagogum, ut nonsit
est nam si hoc esset, quod peccaremus qusercntes
; opus paedagogo sicut per ubera nutritur infans, ut :

tantum justificari per Christum, Christus minister jam uberibus non indigeat.
esset peccati ; sed hoc absit ut Christus sit minister 34. Lanfr. Ego enim per legeir Ad superiora .

peccati ! ergo non peccamus quaerentes in Christo probanda superiusquod ex operibusnon

redit. Dixit
tantum justificari. Quod si verum est, ergo ex ope- justificaturomnis caro et hoc probatdicens se mor-
;

ribus legis non justificabitur omnis caro; namsihoc tuum legi suae per legem Christi, utDeovivat;
dixero, praevaricatorem meconstituo, quilegem de- frustra enim moreretur legi suae ut Deo viveret, si
seruerim, quam justificantem concedo. per eam justifieari posset, cum nihil sit aliud Deo
27. Ambros. Quod si quxrentes. Est obscuritate vivere quam in conspectu Dei justum esse.
involutus intellectus. Vult autem dicere, quod se- 35. Chrislo confixus, id est, cum Christo crucifi-
cundum legem non justificemur accessimus ad R xus sum s cut l ^ e carne, ita ego vitiis et concupi-
: i

Christum quasi per eum justificandi. Si autem hac scentiis.

spe in eum credentes invenimur peccatores, quia 36. Ambros. Vivo autem, quiain baptismate mor-
legem non custodimus, videtur adventu suo peccati tis et resurrectionis forma impletur. Ea quae ipsa
exstitisse provisor, re futura sunt, facta jam dicit, quia eorum habet
28. August. (Expos. in Epist. ad Gal. c. n.) Quod spem.
si quxrentes. Anforte quiain Christo volueruntjus- 37. Vivit vero in me Christus, quoniam illius vi-

tificari, peccaverunt ? Quia si justi erant, utique tam mortalem spe vivit.

aliud quaerendo peccaverunt. Sed si ita est, ergo 38. Augcst. (ibid.) Vivit vero in me Christus. Vi-

Christus ministerest peccati. vit vero in me Christus, quid ergo? Nega te, noli

29. Lanfr. Nunquid Christus. Ex persona infir- tu ipse vivere in te. Quid est noli tu vivere in te,

morum hoc sibi dicit. Dixit Judaeos superius non nisi facere voluntatem tuam, sed illius qui habitat
esse peccatores ;
quod etiam
et postea subintulit in te?

ipsi justificantur ex fide Jesu Christi;sed omnis qui 39. (ibid.) Non abjicio. Si ergo me Christus dile-

justificatur, in peccato fuit. Videbatur ergo male semetipsum pro me, non irritam fa-
xit, et tradidit

intelligenti [/"., intelligi], ut Christus peccata priusCcio gratiam Dei, ut dicam per legemesse justitiam.
ministraret, ut per fidem et gratiam suam postea 40. Lanfr. Non abjicio. Quamvis, inquit, Judaeus
vivificaret. sim, et observantia legis videar esse justus, non ta-
30. Si enim qux destruxi. Quasi diceret : Hanc men abjicio gratiam Dei, id est,remissionem pecca-
quaestionem saepe mihi oppositam destruxi ;
quam si torum per fidem Christi.
iterum aedifico, mendacem et praevaricatorem me 41 Si enim per legem. Ad superiora item proban-
.

constituo. da redit, quia ex operibus legis non justificatur omnis

31.AuGCST.(i6id.) Si enim quse destruxi. Destruxit caro, etc. Contrariampartemad inconveniens ducit.
autem superbiam gloriantem de operibus legis quae 42. Si enim per legem justilia. etc. Adhucprobat
destrui et deberet et posset, ne gratia fidei videre- per legem non esse justitiam : nam si hoc esset,

turnon necessaria; etideo praevaricator est, si rur- non esset per Christum ; etsi non esset per Chri-
sus illa aedificat, dicens quod opera etiam legis sine stum, mors Christi gratis fuit, id est, cassa, cum
gratia justificant, utChristus peccati minister inve- nullum fructum attulerit. Inter diffinitionem et dif-

niatur. finitum.
32. Ambros. Ego enim per legem. In ipsa enim 43. Christus gratis mortuus est. Ad hoc Christus
 m IN D. PAULI EPIST. OOMMENT. — EPIST. AD GALAT. 270

CAPUT III.

1 .
insensati Galatao, quis vos fascinavit (tenerse res
et imbecilles dicuntur fascinari) non
obedire veritati
2, 3, 4, ante quorum oculos
Jesus Christus prascriptus est, damnatus est, durn
5.
vos fuereditas sua sub-
trahimim sibi, m
vobis crucifixus? et ipse exhxredilatur crucifixus pro
vobis, vel habentes in memoria
ipsum esse passum pro vobis. 6. Hocsolum a vobis volo discere. 7. Ex
operibus 8. legis spiritom acceni-
stis, an ex auditn fldei? Ex hoc utique.Sic stuki
estis 9. ut cum spiritu coeperitis, nun°c carne
consumme-
mim ? Spirituaiitcr vivere incapistis,
ad carnales observantias redeatis. Ergo quia
fidem non habctis
Tantapassi estis 10. sine causa? si tamen sine causa (repetil quz dixit,
ex operibus legis spiritumnon ha-
bere, sed ex fide, quia Abraham, etc.) Qui ergo tribuit
vobis spiritum, et operatur virtutes in vobis
exope-
nbus, propter opera, legis, an ex auditu, propter auditum, fidei tribuit
hoc ? Sicut scriptum est (probat si
Abraham per fulem) Abraham credidit Deo, id
fidem habuit, et ex ea justitiam, et reputatum est illi ad
est,
justitiam 11. Cognosciteergo quia qui exfldesunt, ii sunt fllii
Abraha. Providens autem Scriptura ex fide
justi sunt, nam Scriptura dicit ; Geneseos xn, quia ex flde
justificat gentes Deus, pramuntiavit
Abrahee
quia 12, benedicentur in te, in tux fidei imitatione; vcl in eo,
:
qui nascelur ex le, id est, Christo, omnes
gentes. \g\tuv,quia Scriptura testatur, qui ex fide sunt beredicentar,
idest,justificabuntur, cum fidelisic-
ut Abraham. 13 Quicunque enim evoperibus legis sunt, sub maledicto sunt.
ficlelis
Scriptum est enim in
Dcuteronomio xxvn (hujus propositionis pr&nissa est ab auctoritate)
: 14. Maledictus omnis qui non
per-
mansentin omnibus (assumplio. et conclusio) qate scripta sunt in libro
Ergo (et rcpetit locum a contrario.) Quoniam autem in Iege nemo
Legis, ut faciat ea 1 1 ** %G
justificatur apud Deum, manifestum
est, quia justus 15. ex fide vint.Diceret aliquis Lex est ficles, et sic
: justitiaex lege. 16.Lex autem non est

COMMENTARIUS.
mortuus est ut credentes in se justos faceret. Gra- A et ideo dicit Ergo virtutes habetis ex
:
fide qu* sunt
tis ergo mortuus est, si legalis observantia justos causa justitia.id est,ipsam justitiam
habetisexfide-
facere posset. sed hoc est, ergo illud. Illis sunt virtutes
ex fide,'
CAP. III. - 1. Ambros msensak Galatce l In- quia justitia fuitAbraheeex fide nam
scriptumest :

terjectum ab eo loco, usque ad hunc, solum a

est, etc Habet autem pro paribus virtutes
et iustitiam'
vobts volo, etc Poterat enim dicere Hoc solum volo :
quorum alterum alterius causa est.
avobis discere. 8 Spiritum accepistis. Spirhuales
.
gratias acce-
2. A nte quorum oculos. Prascnptus est et in vobis perunt credentes, non opera le-is facientes
crucifixus quidem dicere quod, cum multo
:
vult 9. Utcum
spirilu cccperitis. Cum spiritu
cceperi
affectu verba cruds audist.s, ita ut ante oculos no- tisvelut [f, vivere]. spiritualiter vel
legem spiri
stros depmgeretis ipsam crucem,paulo minus et illa tualiter intelligere nunc carne, id est
carnali vita
quae eo tempore facta sunt. Qua ei-go fascinatione vel lege carr.aliter intellecta.
Consumamini con'
tautum abjecistis affectum, quem erga Chnstum jm^cthum a consumor. consumeris,id est pereatis
habere v.debamini ?
Consummamini indicativumac n,umm 0? consum- ',

3. AugusT. (In exposit. in Episi. adGalal., cap.m, nxaris id est, vitam

:
finitis ; utraque enim in hoc
tom. IV.) Antequorum, hoc est, quibus videntibus „ loco Scriptura reperitur
Christus Jesus haereditatem suam possessionemque \ 0. Sine causa. Sine causa,
id est, inutiliter pati-
amisit : his utique auferentibus eam, Dominumque tur qui fidem Christinon habet.
inde expellcntibus, ad legis opera eos qui credide- Cognoscite ergo. Quia
| 1 .
Abraham ex fide justus-
rant revocando, et auferendo illi possessione.n et omnes ex lide tantum justi, quod est aequipollens
suam, id est.eos in quibusgratia tidesqueinhabitat. hi sunt filii Abrahaj.
4. Lanfr. Ante quorum oculos. Ante oculos men- VI. Ambros. Bencdicentur in te. IIoc est tecum et
tiseorum Jesus Christus proscriptus est, id est, communicabunt tibi benedictionem.
damnatus et crucifixus erat, id est, contemptui ha- 13 Laxfr. Quicunque enim Quasi diceret
aut ex
bitus,putantibus eis per fidem ipsius non justificari fide est benedictio,aut ex operibus sed ex operibus ;

hominem, sed per observantiam legis. non est (ex illa enim benedictio) ex fide
i<^itur
5. August. (ibid.) Jesus Christus prsescriptus. 14. Amrros. Maledictus omnis.
Lex onmem qui
Alitei Jesus Christus praescriptus est crucifixus ;
super lignum pendet,existimat maledictum;eoquod
addidit maxime moneret hujusmodi pcena illis statuta qui multis
crucifixus, ut hinc eos
rei inve-
L
al moveret], cum considerarent quo pretio eme-p niuntur.
,

rit possessionem, quam in eis annttebat. 15 Lkwr.Ex fide vivit. Si justitia non
est ex le-
6. (ibid.) Hoc solum a vobis. Hinc incipit demon- ge, est ex sola fide.
3traregratiam,quemadmodumgratia fidei sufficiat 16. Lcx autem non
cst, id est, fides Christi
non
id justificandum sine opcribus legis. permittit legem Judajorum servari, vel lex
et fides
7. Lanfr. Ex operibus lcgis spiritum acccpistis. non concordant Sed lex dicit: Qui fecerit •

non di-
3i spiritum habetis ex fide, quod jam probaverat, cit : Qui crediderit.
27 B. LANFRANCl OANTUAR. ARCHIER 272

o\ fide, id est, lex non pr&cipit credere,sed fa sd (ea re)qui feceritea, giw s?m/ i'/i te^c*, vivetinillis.

17 Christus nos redemit de malcdicto legis, 18. tactus pro nobis maledictum, id est, maledictusa Jud&

vel faclus mortalis ei ponit causam proeffeclu, (quia scripfcum est:probgl Ghri tum fuisse malcdict
:

nam omnis qui pendet in ligno, hoc non scriptum esi Majedictus omnis, qui pendet in ligno.) ad liuc fuil
Christus maledictum ut in Uentibus 19. benedictio,,/.usti, cat iO,Abrahse per fidem fieret in ChristoJeau, ut
20. pollicitationem Spiritus, id est, justi/icationem a Spiritu promissam, accipiamue per fidem. Fratres
secundum hominem dico) tamen (a simili) hominis "21 .confirmatum prius testamentum aerao spernit, de-
slruit, aut superordinat aliud. Est tune aliquodtestamentumalicuiaDeo confirmatum fest, inquit, Abrahx,
et semini ejus. Abrahae dictae sunt promissiones,et semini ejus. 22. Non dicit et seminibus quasi in mul- :

tis, quod dicit semini et non seminibus, notat unitatemEccleste,

cuipromissio facla est ; et hoc dicil propter

eos qui schismata faciebant, sed quasi in uno, 23, 24 Et, scilicet,
semini tuo, qui est Christus, 25. Hoc au-
.

tem, fidem, vel ipsam promissionem, fl <ZH dico,testamentum confirmatum a Deo, ipsa Det immutabilita-
triginta annos
te;post factam a Deo promissionem,quam dicil prius testamentum; quae post quadringentos et
facta est lex, ad evacuandampiomissionem, ut evacuelur fidei testamentum,quod esset, si
non irritum facit

hzredilasglorianonessetin charilate 26.Nam (probat) si ex lege haereditas. 27. jara non ex promissione
[wsttrojpWo)Abraliajautemperrepromissionera,per/Mm

COMMENTARIUS.
A certius? Quid apertius?
17. Christus nos redemit de malcdicto. Dicis quia
omnis qui non permanserit in his quae sunt scripta 24 Algust. (Ex Tractat. Evang. secundum Joan.

in libro Legis, est maledictus ;

ita et tu qui manes. 39.) In semine luo. Et quia et nos aJ id pertinemus,
Ghri&tus nos redemit, etc quod est Christus nobis simul incorporatis et illi
Ad hoc respondet :

18. August. [Expos. in Epist. ad Gal. c. m.) capiti cohrerentibus, unus est Christus, et quia et

Faclus pro nobis. Ea parte mortali pependit in nobis dicit : Ergo Abrahx semen estis, secundum
autem unde sit notum est creden- promissionem hxredes Si enim unum est semen
ligno. Mortalitas
tibus. Ex pcena quippe est, et maledictione peccati Abrahae, et illud unum semen Abrahae, non intelli-

gitur nisi Christus hoc semen Abrahae sumus nos;

primi hominis, quam Dominus suscepit, et peccata ;

nostra pertulit in corpore suo super lignum. hoc ergo totum, id est, caput et corpus, unum est

Lanfr. Benedictio Abrahx Probat quia Christus.

19 fieret.

dat justitiam. Nam lex justitiam 25. Lanfr. Hocautem dico. Ordo dico autem ex
fides, non lex, si :

testamentum fidei Abrahae ad nos factum quae post quadringentos et triginta annos facta esl,
daret, ea
non nullum non facit irritum hoctestamentum. Si enim soli ob-
destrueret. Sedlex illud destruere valet;
primum sed ~~~ servantes Judaeorum legem
o in semine Abrahse bene-
posterius testamentum
enim pUSlBHUa
eulID lesirtiucnium uvouuii,
destruit JI.1U.U.U, ;

testamentum fidei est prius, lex posterius. Haec as- Rdicerentur, ex quadam parte irritum factum esset

Hoc autem dico testamen- testamentum Dei, et evacuata promissio ejus, qua
sumptio est in libro ita :

tum confirmatum a Deo,etc. Probat a simili in libro omnes gentes in seniine Abrahae benedicendas esse
quianullumposteriustestamentumdestruitprirnum promisit.

quia in humanaconsuetudine ita est quodposterius 26. Nam si ex lege lnsredixas. Benedictio vel hae-
testamentum non primum, mortuo eo qui
destruit tantum accipitur; non enim per
reditas per fidera

fecerit; et hoc est, secundum hominem dico. Quod legem, quia lex testamentum fidei a Deo ad Abra-
autem interponit, ibrahx dictse suntpromissiones, ham prius confirmatum non destruit. Ergo si lex
ad hoc respondet quod quaereret, si quod testamen- non destruittestamentum fidei, non dat benedictio-
tum a Deo confirmatum, dicens hoc Abra-
sit alicui nera vel baereditatein. Sed non destruit hominis
hae factum esse et semini ejus, qui est Christus. testamentum confirmatum, aliud te^tamentum po-
20. Potlicitationem Spiritus, id est, promissionem sterius factum, asimili, hoc simile praemittitur pro-
Spiritus, quem se daturum proraisit credentibus ; positioni probandae, quod lex non destruit testamen-
vel justificationem, quara Spiritus sanctus creden- tum, quod ita est in libro : Uoc autem dico testa-
tibus pollicitus est, dicens In semine tuo, etc. :
C mentum confirmatum a Deo, etc.

21. Confirmatum testamentum. Testamentum.in- est, si hi soli qui

27. Jam non ex promissionc, id
quit, hominis de rebus suisnemo spernit, multoigi-
legem Judaeorum observant, heeredes sunt, jam non
tur minus testaraentura Dei, per quod omnes gentes
datur hfereditas secundum promissionem Dei, quae
in semine Abrahae benedicendas esse testatus est,
de omnibus dicit.
spernendurn est.
In promittendo non 28. August. (ex serm. 13 cle verb. Apost cap. 4,
22. Non dicit et seminibus.
,

tom. X) Quid igitur lex Quid igitur lex Quasi,

In serainibus tuis benediccntur omncs ? ?
dicit Deus :

gentes, sed in semine tuo. quae utilitas legis? praevaricationis gratiaposita est;

August.£< semini tuo. De populo Israel nata

23. hoc est quod alibi dicitur lex enim subintravit, ut
:

est Virgo, et peperit Christum Et ecce in Chnsto :

abundaret delictum, praevaricationis gratia posita
omnes gentes. Quid verius ? Quid est. Unde hurniliaretur cervix superborum multum
benedicuntur
 273 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD GALAT. 274

ad quid, igitur lex est posita? Responsio 29. Propter transgressionem (ne quis faceret ultra quod facierr

dum esset) posita est, scilicet ler, 30 donec veniret 31 seraen, cui promiserat. Deas justitiam, vel bene-

dictionem, ordinata lex per angelos in manu polestate. Mediatoris, Christi, 32. Mediator autem, ne duo
intelligerentur, subdit, unius non est; 33. Deus autem unus est. 34, 35. ! ex ergo adversus promissa Dei?

Absit ! enim data esset lex, quae posset viviiicare, f%& vere. ex lege esset justitia. 37, 38. Sed
36. Si
Objectio :
conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus.
alicui ergo data est lex? Prius autem quam veniret fides, ante Christi natalem, sub lege custodiebamur 39.

conciusi, (ne ullra quam decei faceremus) nos ituri in eam fidem quae revelanda erat. Itaque lex, paedago-

gus noster (quia in ipsa custodiebamur, quod est officium pxdagogi) fuitin Christo, utex fide justificemur.
Atubi, nato Christo, venit fides, jam non sumus constricti sub psedagogo, ut servi. 40, 41. Omnes enim
filii Dei estis per fulem, qua> est in Christo .lesu. Ostendit cur fideles filii
Dei sint. Quicunque enim in Chri-
Christum induistis.42. Non estJudaeus, neque Graecus (nonest differentia geniis) non
sto baptizati estis, :

est servus, neque liber (vel conditionis) non est masculus, neque femina. [vel sexus\ 43. Omnes enim
;
;

vos unum estis in Christo Jesu 44. Si autem vosChristi si in Christum, inquit, credatis, spirituale semen
;

Abrahx estis, imitando eum, {apari) 45, 46. ergo semen Abrahae estis, credendo sicut ipse (a pari) ergo
secundum promissionem haeredes,

COMMENTARIUS.
sibi tribuentium, ut liberum arbitrium sibi putarent A 37. Ambros. Sed conclusit. Conclusio eorum erat,
posse sufficere ad justitiam. timor unius Dei.
Ambros. Proptcr transgressiones. Superbienti
29. 38. Lanfr. Sed conclusit Scriptura. Conclusit lex
populo lex posita est, ut quoniam gratiam charitatis omnia sub peccato, vel quia perfecte nullum malum
nisi humiliatus accipere non posset, transgressione liberavit a peccato, vel quia tamen difficilis dataest,

humiliaretur, ut quaereret gratiam. ut cum impleri non posset, praevaricatores omnes

30. Lanfh. Donec veniret scmen cui. Deus Pater constitueret.
haereditatem totius mundi promiserat Christo, sicut 39. Conctusi in eam fidem. Conclusi, id est, con-
in psalmo Postula a me, et dabo tibi gentcs, etc.
:
stricti timore velut servi eramus, in expectatione
31. August. (Expos. Epist. ad. Galat., cap. iii, ejus fidei, quae revelanda erat in adventu Christi.
tom. IV.) Semcn cui promisit. Semen cui promissum 40. Omnes enim fitii Dei. Probat quia non sumus
est populum significat credentium. servi sub paedagogo lege; nam liberi, id est, filii

32.Ambros. Mediator aulem . Si FiliusDei naturali estis, quia Christum induistis, id est ejus opera fa-
aequalitate manere vellet. ne se exinaniret formam citis. Omnes enim baptizati Christum induunt ; sed
serviaccipiens,non essecMediator Dei et hominum; vos estis baptizati. Ergo Christum induistis. Item,
quia ipsa Trinitas unus est Deus. Sic itaque unicusB quod omnes baptizati Christuminduunt; nullusenim
Filius Dei Mediator Dei et hominuiu factus est, cum non Judwus, scilicet exceptus,
excipitur, et hoc est,
Verbum Dei Deus apud Deum et majestatem suam neque Grzcus, etc. Ergo qui baptizati estis, Chris-
usque ad humanam deposuit, et humilitatem huma- tuminduistis, hocest, omnes enimvosunum estis.
nain usque ad divinam subvexit ut Mcdiator inter i Augdst. (ibid.) Omnes enim fitii. Quod autem
l .

Deum homo.
et hoinines dicit Dei filios esse per fidem, quia induerunt Chri-
33. Lanfr. Deus auiem unus est. Quia Christum stum quicunque in Christo baptizati sunt, ad hoc
dixit [sup., Mediatorem] Dei videlicet et hominum, valet ne gentes de se desperarent, qui non custodie-
et Christus est, videbantur esse duoclii, sed absit! bantur sub paedagogo.
Unus enim Deus, Pater, et Filius, et Spiritussanctus. 42. Ambros. Non cst Judseus. Differentia ista vel

Lex ergo adversus promissa Dei. ltem, probat

34. gentium, vel conditionis, vel sexus, jam quidem ab-

quod lex non dat haereditatcm, vel promissionem, lata est ab unitate fidei, sed manet in conversatione

vel benedictionem ; nam si lex daret, promissio, id morali.

est fides, non daret ; sed promissio tantum dedit 43. August. (ibid.) Omnes enim vos. In quantum
Abraliae haereditatem. Ergo lex non dat haeredita- enin lideles sunt omnes, unum sunt in Christo Jesu.
tem, quod est, lex ergo adversus promissa Dei ?
C Etsi hoc fides facit, per quam in liac vita juste am-
35. August. Lex ergo adversus. Replicat ipsain bulatur, quanto perfectius atque cumulatius id spes
quaestionem. ipsa factura est, cum videbimus facie ad faciem.
Lanfr. Si enim daia esset lex. Ltem probat.
36. 44. (ibid.) Si autem vos Christi. Si autem ut hic
Lex non dat haereditatem, quia non dat vitam, quia subdistinguatur, et subaudiatur : Vos unum estis

si lex daret vitam, daret et justitiam (a pari), sed in Ghriito Jesu; ac deinde inferatur : Ergo Abrahx
non dat justitiara, quia omnia sunt sub peccato semcn eslis.

apud JucUeos, quia Scriptura dicit Ergo lex non : 43. (ibid.) Ergo Abrahse semen. Hic ostendit unum
dat justitiam [a relationej.Ergd necvitam (a pari). semen Christum, non tantum ipsum Modiatorem in-

Ergo nec hajreditatem dat lex. Ergo per fidem tan- telligendum esse, ^ed etiam Fcclesiam, cujus ille

tum datur haereditas, vel promissio, vel benedictio, corj.oris caput est.
vel vita; omnibus his etenim utitur ut paribus. 46. Ambro?. Ergo semen. Si ununi est semen
 275 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 276
1«0 CAPUT VIII.
1. Dico autem 2,3. Quanto tempore baares parvulus est, nihil differt a servo,
.

cum sit Uominus om-

nium 4. secl sub tutonbus et actoribus est plaeUando usque
:
ad pnefinitum tempus ita et nos a patre 5
Unhrpemt totum prc ,artc) cum essemus pa.u.l, senau, ante
se,
fidem, sub elementis mundi, siout illesub
tutonbus eramus servientes. At ubi ve.ut pienitudo
temporis, m.sit Ueus F,liu,n suum 0. factum ex mu-
here, 7. iactum sub lege, {singula sinyuUs
r, tpondenlj ut eos, qui 8, sub lege erant,
redimeret 'J ut ad-
optmnem lihorum recipere.nus, ut esscmus adoplivi /Uii. Quoniam
autem estis filii, misit Deus' Spiritum
Fita su. in corda vestra, 10 clamantem, cltmare
i rm fucientem, Abba, Pater. Id diat Syriace, et Latine
11. Itaque, quia fUius, jam non est servus quis vcstrum, sed
filius Quod si hlius (a pari) et haeres per :

Deura, per graUam Dci. Sed tunc quidem ignorantes

I 3
1 Deum, oum scrviebatis dcmcnUs, minus culpa-
biles, ns, qui natura non sunt dii, sed votuntatc
hominum, serviebatis. Nunc autem curn cognoveritis Deum
1-.imo cognitisitisaDeo, 13. quomodo 14. convertimini iterura
15. ad inflrma et 16. egena,non
habentia
undc vivant, 17 elementa colcnda, quibus denuo servire vultis
? 18. Dies Sabbatorum observatis
et menses
neomemas, et tempora annorum, et annos, Jubilzum,et qui nihil
operatur. Et quia vultis itcrum Judaizare,
COMMENTARIUS.
Abrah*, non intelligitur nisi in
et illud Christo. Asub lege non erant; sed de his poterat esse dubita-
HocautemsemenAbrahffinossumus; hocesttotum, tio, sine causa non deserui (/., deseri]
id est, caput et corpus, unus est Christus. 9. Amdros.
(5 {) Ut adoptionem. Adoptionem pro-
CAP. IV —
1. Lanfr. Uico aulem. Diceret quis : ptereadicit, ut distincteintelligamus
unicumFiliura
Servi fuimus, ut dicis, et modo dicis : Hteredes eri- Dei. Vos enirn beneficio et dignatione
raisericordiae
mus, non potest esse. Quod probat per similitudi- ejus Dei sumus.
filii Non dixit, accipiamus, ut si-
nem praemissam de his qui sub custodia sunt. gnificaret hoc nos amisisse in Adam, ex quo mor-
2. August. {Expos. Epist. ad Galat., c. iv). Quanto tales sumus.
temporc, Cum superius legem paedagogum fecerit, August. (in Epist. adGal.) Clamantem, Abba.
10.
sub quo erat populus Judaeorum nunc procuratores ; Patcr. Eleganter intelligitur non frustra duarum
dicit elementa, sub quibus serviebant gentes, ut po- linguarum verba posuisse idera significantia,
pro-
pulus fidelis partim sub lege ptedagogo, partim sub pter universum populum qui, de Judseis
et gentibus,
eleraentustempore suae pueritiaa fuerit.Ad hocquod in unitatera fidei vocatus est.
ut Hebrteum verbum
dixerat in adventum fidei tanquam sub psedagogo ad Hebraeos [al Judaoos], Graecum ad Graecos [at.,
custodiripopulum usque ad aetatis opportunitatem, gentes]. Utriusque tamen verbi eadem
significatio ad
quain libertatem vocandi erant, adjunxit Dicoau- B ejusdem fidei spiritusque
:
unitatem peitineat.
tem: Quanto tcmpore hxres parvulus est. 11. (ibid.) Itaquejam non cst.
Propter hoc quod
3. Laisfr. Quanio tempore. Comparationem hanc dixerat Nihil differt a servo. :

tantum ad eos qui ex gentibus crediderunt. Hzeres, 12. Ambros. Imo cogniti. Non
enim scientibus
parvulus, et servus, ita intelliguntur sicut multi- vobis, aut videntibus, divina vobis quodammodo
tudo hominum, quorura alii credituri sunt, alii non. illuxit scientia.
4. Sub tidoribus, id est, sunt tutores et auctores 13. August. Quomodo eonvcrlimini itcrum, etc.
[vcl actores]; sed pro diversitate causarum diversa Ipsa tamen nolebant redire adgentilitatem, sed ad
nomina sortiuntur. Tutores dicuntur, quia perso- circumcisionem. Sed pro eodera deputat ideo
dicit; ;

nam pupilli, et res ejus contra calumnias tuentur lterum et denuo, quia idem est in
genere, in ser-
Auctores qui injuriis pupillo vel rebus ejus illatisQ vitio
agunt.
15. Amuros. Convertimini iterum.
Quid prodest
Totum pro parte ponit, sicut saepe
5. Ita et nos.
vos evasisse servitutem, qua
tenebamini, cura ser-
partem pro toto. Non enim unquam sub diis gen- viretis elementis mundi, quando
rursus alia [f. ad
tium, quos hic elementa vocat, solera enim, lunam, illa vel ad alia] reditis.
aerem, aquas adorabant. Quidam intelligunt ele-
15 August. \ibid.) Ad in/irma. Quia infirma et
menta, carnales observantias sed sequens sententia ;
instabili specie variantur.
non vult Sed tunc quidem, etc.
:
16. (ibid.) Egena, quia stabili specie creaturse
6. August. (ibid.) Factum ex mulierc. Factum egent.
propter susceptionein creaturce.
17.Ambros. Elementa, id est. temporibus servi-
7. (ibid ) Factum sub lege. Factum autem sub lege tutis Manifestum est enim volumina
temporum per
dixit,quia et circumcisus est, et hostia legitimapro
elementa mundi, hoc est coelum et terram, et motus
eo oblata est. Nec mirura
si legis opera sustinuit, ex atque ordinem siderum administrari.
quibus liberaret. qui eis serviliter tenebantur
qui : 18. Laxfr. Dies observatis. Dies, suasio
etiam mortera sustinuit, ut ex illa liberaret
quaedam
eos qui est non enim dies observabant,
; nisigratiasagentes,
raortalitate tenebantur.
ut nos.
8. La.nfr. Sub lege erant. Redemit etiara eos, qui

(53) Est Aug. in cap. m ad Gal., tom. IV.

 ; .

277 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD GALAT. 278

Timeo vos. ne forte sine causa, inutUiter, laboraverira in vobis ? quod ne fiat. 19. 20. Estote conversi sicut
ego,modo conversus, 21. quia et ego sicut vos fuiolim, fratres, ne judaizetis, obsecro vos. 22. Nihil me
laesistis, imo profuistis,sicutangel,um.Deisuscipientes. Scitis autem quia 23.per infirmitatemcarnis afftictus,

vel infirmus, evangelizavi vobis jam centationem vestram, pro vobis factam, in carne
pridera ; et 24, 25.
mea 26. non sprevistis,neque respuistis,sedsicutangelum Dei excepistis me,sicut (exaggeratio) Christura
Jesum, tunc beati vos. Ubi est 27. ergo, nunc autem. ubi beatitudo vestra. pristina ? non me Ixsistis :
et ita

vel bonum mihi /ccutf.v.Testimonium enim perhibeo vobis quia,si fieri \>o$set,(benevolentia, ut sibi obedianli)
1 05R28. verum dicens vobis? llli
oculos vestroseruissetis,et dedissetis mihi.Ego inimicus vobis factussum
qui persuadent me inimicum vobis esse, vcl vosjudaizare. 29 ^mulantur vos non bene sed excludere vos . :

volunt, a fide,vel a mea dilectione,\it\\\ossemu\em\n\,imitemini.Bonum autem mt7/os,aemulaminiin bono

semper, et non tantum cum praesens sum apud vos. 30. Filioli mei, quos iterum 31. parturio, cum Labore
revoco, 32. donec formeturChristus in vobis resipiscentibus. Vellem autem esseapud vos modo, quos voco
filios.vocarem pessimos, vel quos admoneo blandiendo, mutare vocem me&m,comminarem imperando,
et 33.
quoniam confundorin vobis. 3i.Dicite raihi, qui sub lege vultis esse, legera non legistis? Scriptum est
enim 35. Quoniam Abraham duos filios habuit unum Jsmacl de ancilla Agar, et unum Isaac de libera
: :

Sara. Sed qui de ancilla, 36. secundum carnem natus est; qui autem de libera natus est, per repromis-

COMMENTARIUS.
19. Ambkos. Estote sicut ego. Eram inquit, et egoA 29. (ibid.) JEmulantur, id est, invident vobis,
sub lege sed post elegi extra legem vivere,sicut et qui vos carnales de spiritualibus volunt facere ; hoc
vos per eam quae in Christo est fidem vivebatis. est aemulantur non bene.
Imitamini ergo et vos me cum llla quae in Christo 30. (ibid.) Filioli mei. Parturitionem hanc pro
est fide,a conversatione legitimavosmetipsosextra- curarum angoribus positam intelligamus.
neos facientes. 31. Lanfr. Parlurio. Nati et parti erant in fide
28. Lanfr. Estote sicut ego, id est, conformaraini Christi sed quia quidam illorum fidem dimiserant
;

meis raoribus, quia ego conformor vestris.Vel estote pariendi iterum ab Apostolo erant, quod usque for-
fideles, sicut ego sum, quia ego infidelis fui sicut et maretur Christus in eis.
vos ; ac per boc me imitamini, quia ego priorem 32. August. (ibid.) Donec formetur. Formatur
fidem non sine causa deserui. Christus in eo, cum formara Christi accipit.
21. Quia et ego sicut vos. Diceret quis Quomodo : 33. (ibid ) Mutarevocem. Quid aliud dicatur, nisi
possumus esse ut tu ? Respondet Potestis, quia : quia filios suos dixerat esse,parcens eis perlitteras,
sicutsumus idemin substantiali essentia, possumus ne, severiore objurgatione coramoti, facile in ejus
esse in accidentali, id est, in sanctitate. odium traducerentur. Vellem ergo, inquit, nunc ad-
22. Nihit me Apostolum B esse apud vos et mutare vocem meam, id est, nega-
lassistis. Ne quis diceret
ex invidia eos arguere, removet sic Non me laesis- re vos filios meos, quia confundor in vobis.
:

tis, quod debeam invidere vobis sed omnia bona 34. Lanfr. Dicite mihi, qui sub lege vultis esse.
;

mihi fecistis, quia amicus factus. Hoc loquor vobis, Non debetis velle sub legeesse,sedsub ecclesiastica
quia amicus sura vobis, et quia verum est. gratia lex enim servos generat, Ecclesia liberos. ;

23. Per infirmitatem, id est in infirmitate, sicut Quod Scripturae auctoritate sic probat, dicens ancil-
et per illud tempus, id est, in illo tempore. lam Agar Abrahae servum genuisse, Saram vero li-
24. Tentationem Tanta fuit infirmitas carnis in beram liberum filium edidisse.Et ne dicas quod Sara
Apostolo, ut auditores tentari possent, et putare et Agar ad legem et Ecclesiam [sup. pertinent], et
quod Apostolus Christi non esset, qui ita aegrotare quod earum filii, adutrumque populum.Et respon-
permitteret. det Apostolus quod dictum est de duabus matribus
25. Auqust. ad Gal.) Tentationem. Ten-
(in Epist. et earum filiis, per allegoriam, de lege etgratia de-
tati sunt, cum perseeutionem pateretur Apostolus
;
bere intelligi. Quod plenius invenies ibi : Sed qui
utrum timore desererent eum, an charitate amplec- de ancilla, etc.
terentur. 35. Quoniam Abraham. Ostendere vult honestius
26. Lanfr. Non sprevistis, etc. Potuissent C S ub gratia Novi Testamenti essequam sub lege Ju-
illi, vi-
dentes Apostolum affligi, spernere praedicationem daeorum. Abraham, Deus Pater intelligitur duo ;

ejus, sed non spreverunt, et putare Deum non cu- filii, plebs Judaeorum et populus gentium ; ancilla,
rare illum qui sic affligebatur. lexquae servos gignebat,timore cogenseos, dicens :

Ergo beatitudo vestra. Beatitudo illis erat

27. Si quis hoc vel illud fecerit,morte moriatur; libera,
Apostolum diligere, et praeceptis ejus in omnibus praedicatio Novi Testamenti, quae liberos generat,
obedire sed hanc beatitudinem quidam illorum paterna dilectione admonens eos dicens
, : Venite ad
perdiderant, qui ad culturam daemonum redire et mr, omnes qui laboratis, et onerati estis, et ego vos
eis servire volebant. requirscerc faciam ; jugum enim meum suave cst, et
28. August. (ibid. B.) Vcrum dicens. Sed qoid onus mcum levc cst (Matth. xi).
verutn praedicans, nisi ut non circumcideientur? 36. Srcundum carnem, idest. carnalem consuetu-
 279 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 280
sionem qa&prxdicto modo sunt per aliegoriam AvAA.Quidhscadlegem? Htcc enim suntduo
:
testamenta,
namaliuddicunt, etaliudsignant ; quiadicunt filios, etsignant duo testamenta. 37. Unum
quidem datum
inmonte Sina, in servitutem generans, 38 quaeest Agar, qusesignat Agar;
(parenthesis] J»S? 39. Sina
enim, {cxponit quidSina) mons estin Arabia. 40. qui conjunctus est ei quae nunc
est Hierusalem, et41,
servitcum filiis, incolis, suis. 42. Illa autera., quae Bursum est Hierusalem, 44. libera est, qua> estraater
nostra. 44. Scriptum estenim 45.Laetare, sterilis quae non paris
: !
; erumpeet clama,quae non parturis,
quia 46. multi filii desertae Ecclesix
ad tempus, dum fuit le.v magisquam ejus, Synagogx, 47. quee habet
virura./)tcerel quis: Quid adnosquxmododixisli? Nos autem, fratres, secundum Isaac
promissionis fllii
sumus. Ergo liberi. Diccrct quis : Nosdicis liberos, qui quotidie affligimur. Sed quomodo tunc is qui se-
cundum spiritum [Isaac), ita et nunc. Sed quid dicit Scriptura? Ejice ancillam, et filium ejus non enim ;

haeres erit filius ancillae cum iilio liberao. Itaque, fratres, non sumus ancillae filii, sed libera ; ipsi eji-
cienlur, nos autem hxrcditabimus,quia non sumus servi, sed liberi,48 qualibertate Christus nos liberavit.

134 CAPUT V.

Ergo quialibcri State, et l,2.nolite iterum jugo servitutis, circumcidendo

t)os,contineri, supradictis ter-
ruit, nuncperse dissuadet, ne circumcidantur. Eece ego Paulus, quifui circumcisus, dico vobis quoniam
si
circumcidamini, Christus mors Christi,xobis nil proderit,(j uinsitis servi. (alia dissuasio.) Testificor autem

COMMENTARIUS.
dinem, quia juvenis mulier ex sene homine solet Amater nostra secundum partem, id est, secundum
concipere. hanc preesentem Ecclesiara, quae generat nobis Dei
37.AuGCST.(ni Epist. ad Gal.) Unum quidem. Agar filios. Et prdbat quia libera est, nam laetatur; (effe-
populum Veteris Testamenti propter jugum dbser- tus) probat quia mater est, nam parit filios Scrip- :

vationum Isaac natusde liberaper repromissionem tum cst enini, etc.

populumNoviTestamentisignificat.Senectus autem 43. Libera cst. Libera est quia liberae filiae, id est,
parentum Isaac ad eamdem significationem valet, gratiae Novi Testamenti, el pradicationis Christi,
quoniam populus Novi Testamenti, quamvis sit no- quae est mater nostra, quia praedicatores ibi sunt,
tamen ejus apud Deum, et ipsa
vus, praedestinatio qui nos per Evangelium genuerunt.
Jerusalem ccelestis antiqua est. 44. Scriptum est enim. Hoc probat quia libera ;

38. Ambros. Qux est Agar. Agar ancilla, pariens liberorum enim est laetari, servorum vero timere.
secundum usum naturae, significat legem,quam te- 45. August (ibid Lxtarc, sterilis. Ccelestem Je-
)
nere habent qui in hac vita nascuntur secundum se- rusalem sterilem vocat Scriptura, quandiu filios in
quentiam naturae, qui etiam sublege versabantur in terra non genuit, quae deserta etiam dicta est, cce-
ordine servorum; Sara autem, quae per gratiam pe lestem justitiam deserentibus hominibus, terrena
perit, illos qui in Christo resurrexisse videntur per Bsectantibus.
gratiam, qui etiam praeter spem naturae secundam 46. Ajibros. Multi Hoc. de resurrectione di-
filii.
exspectant nativitatem, quibus jam circumcisio, et ctum est. Nosest enim qui resurrectionem assecuti,
oblatio sacrificiorum supervacua est. ex omni gente sumus. illi vero qui sub lege sunt,
39. Sina enim mons est. Arabia antiquis tempo- unagens est.
ribus, non illa quae nunc nominatur, sola erat sed ; 47. AuGust. (ibid.) Qux habet virum, id est, ter-
et solitudo et pars non modica iEgypti, ubi est rena Jerusalem quae legem acceperat et ideo coe- ;

mons Sina, in quo data est lex Unde et fuerat lestem Jerusalem Sara significat, qute diu deserta
Agar, quae significat VetusTestamentum, queegene- est a concubitu viri, propter cognitam sterilitatem.
rat mservilutem, quae etiam conjungitur per signi- Qua
48. Lanfr. liberlale Christus nos libcravit.
ficationem ei Jerusalem quae est in hoc saeculo, in Ne putaremusnos naturaliter liberos esse, determi-
quo testamenti legitima impletur. nat ipsam libertatem : qua libertate, etc.
40. La.nfr. Qui conjunctus est ci, id est, ex hono- CAP. V. — 1. Lanfr. Noliteilerum jugo scrvitulis
re ejus est. Vel quae Agar conjuncta est, id est, conlineri. Quia continebimini,si circumcidamini
Vetus Testamentum conjungitur Novo, et servit dictum est enim. Quia omnis qui sub lege est, ser-
^

quia hac praesenti vita servit Ecclesia.Vel servit,

in C vus; quiautem circumciduntur, sub lege sunt.
conjuncta ei quaj nunc est Jerusalem, id est, legis 2.Auuust [In cap xadGal.) Nolitc iterum. Quo-
earnalia tenens in Jerusalem. Vel modo est con- modo accepturi sumus quod dicit; ne iterum jugo
juncta Eeclesise, et prius serviitsub lege. servitutis attineamini, cum ad eos scribat qui Jud<ei
M.Servil cum fiHis. Servire dicit terrenam Jeru- nunquam fuerant? Quid aliud hoc loco dicat genti-
salem, vel sub carnali lege, quae timore mortis co- bus non inv«nio,nisi ut prosit illis. quod a servitute
gebat vel sub jugo Romani imperii. superstitionis suae, per fidem Christi liberati sunt,
42. Ilta autem qux sursum esl Jcrusalcm libera ne iterum servi esse velint sub observatione carna-
est, id est, Sarasignat Jerusalem ccelestem, quae est lium observationum.
 281 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD GALAT. 282

rursus omni hornini, 3. circumcidenti se, quoniam debitor est universae legis faciendae. Si debet circumcidi,

similiter estobnoxius universislegdlibus. Evacuati estis a Christo, sineGhristo esiis, qui in lege justifica-
mini, justificari creditis siautemsine Christo, a gratia excidistis. tper contrarium.) Nos enim tantum
;

spiritu, sumpto, ex fide, spem justitiae, vitam xternam, quam habentjusti, exspectamus (per conlrarium.)
4. Nam in Christo Jesu, neque circumcisioaliquid valet, nequepraeputium sed 5. fides, quse percharita- ;

tem. non inhypocrisi, operatur,Currebatis bene.Quis vosimpedivit veritati non obedire? Persuasiohaec vo-
bis facta non est ex eo, Dco, qui vocat vos, a causa et a simili. 6, 7. Modicum fermentum totam massam
corrumpit. Ego tamen confido (consolatur) in, de, vobis in Domino, quod nihil aliud, quam decet, sapie-
tis; qui autem suadcndn circumcisionem conturbat vos, portabit judicium, quicunque estille, sive potens

8. 9. Ego autem, fratres, si circumcisionem (quod dicebatur) adhuc praedico, quid adhuc persecutionem
patior? 10. Ergo, si circumcisionemprxdico,utdicitur, evacuatum est, esse debel, 11. seandalum crucis,
propler crucem 135 illatwn. 12. Utinam et a vestro consorlio 13. abscindantur qui a libertate in circxna-
cisionem vos conturbant ! 14. Vos enim [ostendit a quo velint eos conturbari~\ in libertatem vorati estis,

fratres, tantum (nisi putetis eam libertatem a lcge haberi) 14. nelibertatem in occasioncm detiscarnis, car-
naiis observanlix, sedl6.per charitatem spiritus servite invicem, quod decet. 17. Omnis enim lex in uno
charitatis sermone impletur, isto scilicet : Dilige.s proximum tuum sicutteipsum Quod . si invicem mordetis,
detrahendo, et comeditis, tiolitc mordere alterutrum, quia si hoc facitis, destruemini quod ne : fiat, videte
ne ab invicem consumamini, destruamini. Dico autem in Christo: 18.Spiritu ambulate,et desideria car-
nisnonperficietis.19. 20. Caro enimconcupiscit adversus spiritum spiritus autem adversus carnem.Haec ;

COMMENTARIUS.
3. (In cap. v ad Gal.) Circumcidenti se, etc. A ctionis, adjecit benedictionem. Non tantum,inquit,
Quod ideo dicit, ut vel terrore tam innumerabilium circumcidantur, sed abscindantur ;
sic enim fiunt
observationum abstinerent se ab his quibus eos ist 1
spadones propter regnum ccelorum, et carnalia se-
subjugare cupiebant. minare cessabunt.
4. Lanfr. Namin ChristoJesu neque circumcisio. 13. Lanfr. Abscindantur, id est, eunuchizentur a
Ex fide tantumjustificatur, quianon per aliud;nam malis moribus.neampliusgenerent in malum ; non
neque per circumcisionem, neque per praeputium. enim vocant vos ad id ad quod vocati estis, id est,

5. Fides qux per dilectionem. Et hic illud tetigit, ad libertatem, sed ad servitutem.
qui [at., quia] sub lege servitutis [al., servitus] per 14. Vos enim libertatcm, quia nec circumcisio,
timorem operatur. nec aliae legales observationes curantur.
6.Modicum fermcntum,etc. Nedicerent: Circum- 5. August. (ibid.) Ne libertatem, id est, ne audito
1

cidi tantum possumus nos. Vel quidam illorum vo- nomine libertatis vobis impune peccandum esse ar-
lebant circumcidi, id est, modicum. bitremini.
7. Auuust. (ibid.)Modicum fermentum. Eos autem 16. Lanfr. Per charitatem. Quasi diceret . sola
paucos, qui ad illos veniebant, et charitas potest nos salvare, spreta carnali observa-
isti [al., ut ista]
suaderent, quia cooperatione comparatione ° tione
[al., et reddit causam dicens
in quia omnis lex ; :

multitudinis] Galatarum credentium exigui [al., dilectione impletur; et hac occasione breviter expo-
exiguo] numerofermentum appellat.
erant, nit quae vitare et quae servare debeant Christiani
8. Ego autem. Intelligendum est fuisse
(ibid.) pro servanda charitate. Quibus expletis, ad supe-
quosdam qui dicerent etiam ipsum Paulum id sen- riorem circumcisionisredit tractatum.
tire. 17. August (ibid )
Omnis lex. Omnem legem nunc
9. Lanfr. Ego autem. Dicebatur Galatis a falsis dicit ex his operibus quae ad bonos mores pertinent.
praedicatoribus,quod Paulus etiam Apostolus cir- 18. Lanfr Spiritu ambulate. Et quia non sufficit
cumcisionem praedicaret, et hanc suspicionem a se abstinere a malo, nisi fiat bonum. sequitur spiritu
removet; ideo enim a Judaeis persecutionem susti- ambulatc, et habebitishocproficuum,quoddesideria
nebat, quiacircumcisionemimprobabat, etperfidem carnis non perficietis. Et subdit cur contraria non
crucis justificari hominem asserebat Unde et Judaei sunt, et ponit designationem in libro : hocenim sibi
adversus eum scandalizabantur ;
quod scandalum invicem : et probat, quia concupiscunt adversum
evacuatum esset, si circumcidi debere fideles prae- se, a specie
dicaret. 19. Auqust. (DcGenesiad litteram, cap. 12.) Caro
10. August. (ibid.) Ergo evacuatum esl, id est, G concupiscit. Carnem itaque concupiscentem adver-
sine causa Christum, cum ista contemneret, scan- sus spiritum dicit Apostolus ; carnalem procul du-
dalizati Judaei crucifixerunt si adhuc eis, pro qui- bio delectationem, quam de carne et cum carne spiri-
bus crucifixus est, talia suadentur. tus habetadversusdelectationem, quamsolushabet;
11. Lanfr. Scandalum crucis. Quod propter vos solus quippe habet, ni fallor, illud desiderium non
peitulit Christus, nihil prodest vobis, si circumcidi cum carnis voluptate, vel camalium rerum cupidi-
velitis. tate commistum quod desiderat anima, et deside-
;

12. August. (ibid.) utinam et abscindantur. Ele- rat in atria Domini.

gantissima ambiguitate, quasi sub specie maledi- 20. Lanfr. Caro concupiscit. Quasi diceret : Ideo
 283 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 284
enim sibi invicem adversantur 2 ut non quaecumque vultis,
1
. illa faciatis 22. Quod si spiritu ducimini,
(>tcm aluul pro/ictium, si spirilu ambulenl)
ergo, 23. non estis sub lege,
servi. 24. Manifesta sunt autem
open,desiderta,cvrrii${probat) quoo su.it, fornicatio contra naturam, immunditia, in consanguineos, im-
pudicitia, luxuna. inauibustibet, idolorum servitus,
veneficia, inimicitke, contentiones, 23. ajmulationes,
ire,nx«, ««d.ssentiones. in fide, secta?, 26. invidim, homicidia, ebrietates,
comessationes, et his si.
imha, qua3 pradioo vobis non esse facienda, sicut
prasdixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non
eonsequentur. 27. Fructus, opcra, autem spiritus est,
charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bo-
mtas, longan.m.tas. mansuetudo, fides, modestia,
continentia, cast.tas, lioc dcbelis facere, quia adversus
hujusmodinon est lex. (assumptio.) Qui autem sunt Christi, 28.
carnem suam vitiosam, et concupiscentem
crucmxerunt eum vitiis et concupiscentiis. Debcmus spirilu
ambulare, 29, 30. Si enim spiritu vivimus,
spintu sumpto in baptismo et ambulemus, ambularc
debcmus. Non efficiamur inanis gloriaa cupidi, invi-
cem provocantes, invicem invidentes.

CAPUT VI.

Fratres, et 1. si praeoccupatus fuerit homo (aliud prxceptum

morale) in aliquo delicto, vos qui spiri-
tuales estis, hujusmodi instruite inspiritu lenitatis, non
acriter, considerans, tuinstruens, teipsum, ne et
quandoque similiter tu tenteris. 2, 3. Alter alterius onera portate, et sic
adimplebitis 4. legem Christi.
Adhocquoddixit considerans te ipsum. Nainsi quis existimat se aliquid
esse, idcst,siquisextoUilse, cum
ipse mhil sit, 5, 6, ipse se seducit. 7. Opus autem suum
probet, probatum faciat, unusquisque, et sic,
nulli plus crcdens de se quam sibi, m semetipso
tantum gloriam habebit. et non in altero, in alterius falsa
laudc; opusprobet. Unusquisque enim
|3* onus, meritum,suumiportahit,quidquiddicatadulator 8. Com-
municet autem is qui catechizatur verbo, prwdicatione confirmatur,
ciprxdicatori, qui se catechizat, in

COMMENTARIUS.

utriusque desideria non potestis perficere quia con- A 30. August. Si spiritu vivimus, id est si Spiritu
traria inter se sunt. Et hoc apte repetit subsequens : sancto serviamus, spiritualiter serviamus.
hzc enim sibi inviccm adversantur, etc. CAP. VI. - I . Lanfr. Si prxoccupatus homo fuerit.
21. Auqust. (utsup adGalat.) Utnonquxcumque Ita instrue ne propter instructionem extollaris, et
vultis. De his dictum est qui gratiam fidei suscep- cadas in vitium. Vel, leniter instrue, quia tu fortasee
tam tenere nolunt. Volunt enim opera justitia? ope- cades in vitium.
rari, sed vincuntur concupiscentia carnis. 2.Alter alterius oneraportate. Si videris fratrem
22. Lanfr Quod si spiritu ducimini, id est, si in aliquo delicto, leniter corripe illum, vel ora pro
Spiritus sanctus moderatur vobis, legem carnaliter illo, et sic levabis onus ejus.
non observatis. Vel legem.... nisi plus facientes 3. August. (Tract. 3. inpsal.cxun.)Alteralterius.
quam lex jubeat. Qui portant invicem onera sua, nisi qui habent cha-
23- August. (ibid.)Nonestissublege. Intelligamus ritatem? Qui non habent charitatem graves sunt
eos esse sub lege quorum spiritus ita concupiscit sibi. Qui autem habent charitatem portant se.Lssit
adversus carnem ut non ea qu» volunt faciant. te aliquis, petit veniam si non dimittis, non portas
;

24. Lanfr. Manifesta aulem sunt opera carnis. onus

infirmum. Et tu
fratris tui. Si dimittis, portas
Probat quia non perficient opera carnis, quia ista, gsi forte in aliquam infirmitatem cecideris, quasi
et ista sunt opera carnis; sedhoc non perficient Et homo, oportet ut sic te portet ille, quemadmodum
hoc est quod dicit qui autem sunt Christi, etc.
: et tu.
25. Auglst. (ibid.) JEmutaliones . ^mulatio est 4. Lanfr. Legem Christi, id est dilectionem. Ipse
dolor animi cum alius pervenit ad rem quam duo enim dixit : Mandatum novum do vobis, ut diligatis
pluresve appetebant, et nisi ab unohaberi non po- invicem, sicut dilexi vos.
test 5- August. (Exposit. in Epist. ad Galat
-

) Ipse se
26. (ibid.) Invidix. Invidia est dolor animi cum scducit. Non enim eum seducunt laudatores ejus,
indignus aliquid videtur assequi, etiam quod tu non sed ipse potius, quia cum sibi sit ipse praesentior
appetebas. quam illi, mavult se in illis quaerere quam in seipso.
27. Lanfr. Fruclus autcmspiritus. Etsispirituam- 6. Lanfr. Ipse se seducit. Ratio cur opus probari
bulent, opera spiritus facient, quia charitatem, etc. oporteat.
28.Carnem suam crucifixeru n<. Illecrucifigitcar- 7. Opus autemsuum p-o&et.Pseudoapostoli lauda-
nem suam cum vitiis, qui immobilis et crucifixus G banteos, ideo dicit: Opus suum probet, ne quserat
nullis declinatur vitiis. gloriam in altero, id est, in alterius dicto, sed in se.
29. Ambros. Si spiritu vivimus. Convenit nos in 8 Communicet. Qui, inquit, verboDei instruitur,
illa vita, in qua per spiritum sumus regenerati, illa et qui se instruit communicet in omnibus bonis
qu» consentanea sunt illius vitse agere. suis. Arguit eos tenacitatis in prsedicatores suos.
 285 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD GALAT. 286

omnibus bonis. 9. Nolite errare dicentes, non habere quid eis communicetis 10. Deus non irridetur
: :
;

11. Communicct, inquit, qute enim seminaverit homo in hoc sxculo, haec etin futuro metet, 12. Quoniam
qui seminat 13. in carne sua, male operando, de carne ct metet corruptionem qui autem seminat in ;

spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. Bonum autem facientes, non deficiamus tempore enim suo, ;

opportuno, meteinus, non deficientes. Quia metemus indcficienter. Ergo, duni tempus habemus, operemur
bonum ad omnes, maxime autem 14. ad domesticos fidei Christianos Videte [ne cpistolam alcerius esse
putetis) qualibus litteris scripsi vobis mea manu 15. Quicunque enim volunt placere in carne, carnaliler
circumcisione hi cogunt vos circumcidi, tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur, tantum,
,

non ut ipsi legem custodiant. Nequeenim qui circumcidunturlegemcustodiunt, sed voluntvos circumcidi,
utin truncata carne vestra apud Judxos glorientur. 16. Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce, crucis
prxdicaiione, Domini nostri Jesu Christi, 17. per quem
me non teneant, mundus crucifixus, vilis
mihi, ut
factus est, et, [ut eum non tcneant), ego mundo In Christo enim Jesu, neque circumcisio aliquid valet
!

neque praeputium, 18 Sed nova creatura, innovatio mentis, et corporis. Et quicunque hanc regulam, non
circumcisionis, sed fidei, secutifuerint, pax super illos, et misericordia, 19. et super Israel Dei, non 1 HQ
carnaliter viventem.lO, 21. Decsetero nemo inobedicns, putans me non esseApostolum Christi, mihi moles-
tussit22. Ego enim23- stigmata Domini Jesu, notas passionum Christi, vel cicatrices vulnerum, vel virga-
rum, 24. incorporemeo porto. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro fratres. Amen.
COMMENTARIUS.
9. Nolite errare. Quasi diceret : Si dixeritis vosAIn cruce Christigloriabortantum, quiahoc tantum
non habere quod praadicatori tribuatis, hominem valet ad Christi salutem promerendam non enim ;

quidem potestis fallere,Deum autem,qui occultorum aliud, quia neque circumcisio, neque prgeputium.
cognitor est, non potestis irridere, idest, decipere. 17. Auuust. (Expos. ad Gal.). Per quem mihi
10. Deus non irridetur .Tunc quasi irrideretur, si mundus, id est, ut nonme teneat; et ego mundo, ut
illi qui non laborant in vinea denarium acciperent.
eum non teneam, id est, ut neque mihi mundus
11. Quse enim seminaverit homo. Debetis, inquit, nocere possit, neque ego de mundo aliquid cupiam.
praedicatoribus et proximis vestra communicare, 18. (Ibid.) Sed nova creatura. Novam creaturam
nam quod seminabitis metetis ;
omnis enim homo dicit vitam novam per fidem Jesu Christi.
hoc quod seminaverit metet, quia et illequiseminat ^9. (Ibid.) Super Israel, id est, qui vivere ad vi-
in carne carnaliter operando, et ille qui seminat in
sionem praeparantur non qui vocantur hoc nomine
;

spiritu, spiritualiter operando quidem vitam

;
iste et carnali ceecitate Deum videre nolunt.
aeternam, ille vero correptionem. nemo
20. Lanfr. Dc cxtero. De castero, inquit,
12. Quomam qui seminat. Omne quodseminatur, vestrum onerosus et inobediens mihi sit, putans me
aut m carne, aut in spiritu, haec autem omnia me- non esse Apostolum Christi.
tentur B
-
21. August. (ibid ). De cxtero. Non vult per tur-
13. In came, id est, qui facit ipsacarnalia opera, bulentas contentiones tsedium sibi fieri de re, quan-
habebit gehennam, quae est perpetua corruptio.
tum satis erat, exposita.
U.AuGUST.(m Epist.ad Galat.)Ad domesticos fidei. Ego enim stigmaia, id est habeo alios
22. (ibid.)
Quoseum,credendumest,nisiChristianossignificare? certamina cum carne mea, quae in per-
conflictus et
15. L.vnfr. Qiiicunquc cnim voluerit placerc, etc. secutionibusquas patior, mecum dimicant. Stigmata
Praceptum cum aliquis vultper-
est in rhetoricaut, Jesu dicuntur quaedam notse pcenarum servilium.
suadere ahquid, in principio et in fine mentionem
Propter culpam enim persecutionis, qua persecutus
faciat, quod facit Apostolus dicens
nolite facere :
est Ecclesiam Dei, haec sibi retribui cognoverat.
quod vobis pseudo suadent, id est, circumcidi, quia
23. Lanfr. Stigmata. Stigma proprie nota fugi-
propter hoc faciunt ut placeant Judteis in
carne tivo servo impressa quod Apostolusseportare
; dicit,
vestra truncata, et non patiantur ab eis persecu- eo quod prius Dominum fugerit.
tionem in praedicatione crucis. Et est convertenda L
24. Incorpore meo. In corpore suo portabat cica-
propositio ita Quicunque volunt vos circumcidi,
:
trices vulnerum et virgarum, in collo et manibus
ldeofaciunttantumutcrucisChristipersecutionem catenas qua? omnia signa erant se esse Domini
;

non patiantur; neque enim faciunt,utlcgem

custo- nostri Jesu Christi. Stigmata autem erant signa
P, Pter aHud
'° -
quffidam 1 U£e in raanibus militantium fiebant, per
1* ul
10. Milu autem absU gloriari, nisi in cruce,
'

etc. quaa cognoscebantur esse de militia imperatoris

287 B. LANFRANCl CANTlhul. ARCHIEP. 288

EPISTOLA B PAULI APOSTOLI AD EPHESIOS

CUM INTERJECTIS B, LA.NFRANCI GLOSSULIS.

Argumentcm. - Ephesii sunt Asiani. Hi, accepto Apostolus, scribcns eis a Roma, de carcere, per
verbo veritatis, perstiterunt in fide. Hos collaudat Tychicum diaconum.
CAPUT PRIMUM.
1. Paulus Apostolus JesuChristi, nonAnani.r, pervoluntatemDei, non meritissuis, velhominibus, omni-

bussanctis, baptizalis, qui suntEphesi, etfidelibus, catechumenis, in Christo Jesu,m flde. Gratia, remissio
pcccatorum, vobiset pax, qua reconciliamur Deo Patri,vel observantia bonorum operum, qux pax estinter
Dcum et homines, a Deo Patre nostroetDomino | JJ«* Jesu Christo. 2Benedictus, lauclctur, Deus etPater
Domininostri Jesu Christi, quibenedixit, au.vil,vct ditavit, nos in ornnibenedictione spirituali, non carnali,
sicut priorcm populum, scd spirituali, id est, caiesti, existente, 3, 4,5. in ccelestibus, idcst, quam in ccelo
participamus, in Christo, sicut elegit nos, ita bcnedixit, ut prxdestinavit. 6. in ipso. Christo, ante mundi
constitutionem, ad hoc elcgil, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus, non meritis nostris, sed
7. in charitate sua. Eccc quod dixit, elegit. 8. Qui pradestinavit nos in adoptionem fdiorum, ut essemus
sancti, per Jesum Christum 9. in ipsum : idcm quod in ipso, sciticet credituros, 10. secundum propositum
voluntatis suae, idem quod in charitate, in laudem glorke gratiae suae, ut laudetur gloriosa gratiasua, in qua
gratiflcavit nos sibiin dilectoFiliosuo, in fidc dilccti Filii sui. In quo, id est, per quem, habemus redem-
ptionem [hoceffectum postcrius per sanguinem (et prius) ejus [lucc csl causa prioris), remissionem pecca-
torum, secundum 11 divitiasgratiae ejus, quaesuperabundavit in nobis, 12. in omni sapientia, et pruden-

tia, ut notum faceretnobissacramentumvoluntatis suae, quodgenus humanum sa>vare voluit, secundum

beneplacitum ejus, yion mcritis humanis, 13. quod sacramentum proposuitineo, inFilio, 14. indispensa-
tione l.">. plenitudinis temporum, ecce quodproposuit, instaurare omniain Christo,quae in ccelis, imminutum
COMMENTARIUS.
CAP. I. — 1. Ambrosius. Docet illabona quaeArum adoptionem, ab eo quod dixerat sanctos et
Christus nobis suo adventu praestitit cum gratiarum immaculatos.
actione. Postea transit ad ethicam exhortationem, (
J. In ipsum. Quoniam dixit : praedestinavit in
sic inchoans : Obsecro vos, ego vinctus in Domino adoptionem filiorum, incertum erat cujus diceret
(infra. iv). fdios esse adoptivos, adjecit in ipsum, hoc est in
:

2. Benedictus Deus. Benedictio quae fit in Deo, sui ipsius, ut illius filii nuncupemur.
confessio sola est bonorumquae praestita suntabeo. 10. Secundum propositum. Volens ex omni parte
Benedictio quae fit a Deo, in nobis imuletur, dum ista extollere quod multa digna sint gratiarum
ejus beneficiis implemur. actione, frequenter dicit per ordinationem, et bo-
3. In ccelestibus. Hoc est quam in ccelo partici- num placitum, et voluntatem.
pabimus ; dicit enim resurrectionem quae per spiri- 11. Lanfr. Divilis gratix su.r. Per quam gra-
tum nobis aderit, et ne ipsa novitas mentem tur- tiam non solum remissioetredemptio,sedsapientia
baret ;
quoniam non ante tanta donasset, neque (qua dicitur, sapiturj et prudentia morum.
aperte dixisset ;
quae sint illae spirituales benedi- 12. Inomni sapientia, id est, dans nobis omnem
ctiones, utrique respondet dicens : Sic elegit nos sapientiam, in agnitione sui, et prudentiam morum
ex ipso ante mundi constitutionem esse sanctos B nostrorum.
coram eo. 13. Quod proposuit. Bonura placitum suum in

4. August. In calestibus. In ccelestibus, quasi de Christo Deus i'ater proposuit, id est, palam rnundo
Quia omne datum optimum,
coelestibus et omne ostendit, dicens : Uic cst Filius meus dileclus in
donum perfectum desursum est. quo mihi bene complacui.
LaNfr. In cceleslibus. Coelestia vocat virtutes,
5. 14. In dispensatione plenitudinis.Vel tunc cum
per quarum observantiam itur ad ccelum.inquibus disponebat omnia tempora vel in ipso milliario quo
dicit se habere omnem spiritualem copiam in fide natus est Christus, quod fuit plenitudinis, quia in
Christi. eo completa sunt promissa. Vel quia alia tempora
6. lnipso. In ipso, subaudiendum est permansu- vacuafuerunt a salute.
ros ; vel in ipso elegit, quia omnia in sauientia fecit, C 45. Plcnitudinis. In dispensatione, id est, in con-
guae est Christus. summatione. Exponit quid sitillud bonum placitum
7. Ambbos. Incharitate. Ex hoc magnitudo osten- Dei, videlicet impleto tempore ordinationis suae in-
ditur liberalitatis. staurare in fidem Christi qui in ccelis sunt, id est,

8- Qui prxdestinavil. \lajus est quod dicit filio- numerum angelorum qui diminutus erat, et quae
289 IN U. PAULl EPIST. (JOMMENT, EPIST. AD EPHES. 2yo

ordinem angelorum, et qu* in terra sunt, corruptum genus humanum, in ipso, in Christo. 16, 17. In quo
velqua, etiam et nos sorte, non mcrito, vocati sumus, praede.stinati secundurn propositum ejus qui
operatur omnia secundum consilium voluntatis suae,ut simus in laudem gloriae ejus, laudemus gloriam ejus
nos, qui ante speravimus in Ghristo in quo et vos, vocati eslis, ex quo, 18. cum audissetis verbum veri-
;

tatis, scilicet (Evangelium salutis vestrae in quo Christo, et credentes 19. signati estis 20. Spiritu promis-
sionis sancto, quiest 21. pignus perpeiuiB haereditatis nostne,22. in redemptionem acquisitionis, redempti
ut Deo acquiramini, in laudem gloriae ipsius. Propterea (quia credidistis, et signati, ct vocati estis) et ego
audiens fidem vestram, quae est in Domino Jesu, et dilectionem in omnes sanctos, non cesso gratias agens
pro vobis, mernoriam vestri faciens in orationibus meis, 23. ut Deus Domini nostri Jesu Christi Pater
gloriae, det vobis spiritum sapientiae et revelationis, in agnitione ejus, et det vobis illuminatos oculos cordis
vestri, ut sciatis quae sit spes vocationis ejus, qux ct quantum speretis vocati, et quae divitiae gloriae, glo-
supereminens magnitudo virtutis ejus in nos, quodaturus
rios;e haereditatis ejus in sanctis, et 2't. quae sit

est nobis incorruptionem, 25. quicredimus secunrlum operationem potentiae virtutis ejus, quam operatus
estin Christo, suscitans illum a mortuis, et 26. constituens ad dexteram suam in coelestibus 27. supra
omnem principatum, et potestatem, et virtutem, et dominationem, 28. et omne 141 nomen, 140
quod nominatur non solum in hoc saeculo, sed etiam in futuro. Et omnia subjecit sub pedibus ejus; et
ipsum dedit caput supra omnem Ecclesiam, 29. quae est corpus ipsius, et 30. plenitudo ejus, qui omnia 31.
in omnibus adimpletur.
CAPUT II.

Et vos cum essetis prius mortui delictis actualibus, et peccatis originalibus vestris, in quibus aliquando

COMMENTARIUS.
[/"., qui in terra] sunt, homines videlicet qui magna A magna erga nos qui in eum credimus ab eo efficien-
ex parte perierant. tur ;hoc explanat merroranda quae in Christo
et
!6.(August. Tract.psa.. xxx, concion. 2, tom. VIII). factasunt. Etconsidera quia non dicitgloriam hajre-
In quo et nos sorte. Sorte dixit gratiam, qua salvi neque virtutem
ditatisabsolutae,seddivitias gloriae ;

facti sumus. Quare sortis nomine appellat gra- ejus, sedneque magnitudinem virtutis ejus sed ;

tiam ? Quia in sorte non est electio, sed voluntas vehementius quae sit supereminens magnitudo vir-
:

Dei. Nam ubi dicitur : jste facit, iste non facit, tutis ejus.
merito considerantur, et ubi merita considerantur, 25. Lanfr. Qui credimus, etc, id est, qui credi-
electio nonest sors. Quando autem nulla meritano- mus omnia quae operatus est in Christo,possit operari
stra invei:M, sorte voluntatis suae nos salvos facit, in nobis, id est, resurrectionem.
quia voluit, non quia digni fuimus ; haec est sors. 29. Ambros. Constituens, hoc est participem illum
17. Lanfr. ln quo et nos. Immutatio casuum est, honoris accepit, de suscepto homine id dicens, pro-
quasi diceret : in quem, id est,in cujus fidem ; vel pter inhabitantem mecum [/"., secum] naturam verbi
in quo, id est, per quem. Dei.
18. Amisros. Gum audisselis, in ipso et vos verba 27. Lanfr. Supraomnemprincipatum, etc.,id est,
Evangelii audistis, et ad fidem accessistis, et spiri-B super angelorum et archangelorum nomina, quae
tus paticipatione confirmationem accepistis, hoc modo sciuntur, et super omnia quae ad praesens
enim dicit : Signati estis. ignorantur; vel super cceleste et terrestre nomen.
19. Lanfr. Signati estis. Ordo est : signati estis 28. Et omne nomcn. Hoc est sive aliquid secun-
in redemptionem acquisitionis ; spirilus enim cre- dum praesentem vitam nominatur, et cognoscitur
dentes signat, id est, ab hominibus discernit, aliis esse magnum quod
nos in futuro cognoscere poteri-
et separat; quia a peccatis eos purgat et spirituali- mus, quod nunc forsan nescimus, omnium illorum
bus gratiis ornat. superiorem fecit.
Ambros. Spiritum promissionis. Bene autem
20. 27. Qux est corpus ipsius. Corpus ejus sumus, si-
spiritum promissionis vocavit, quoniam bona quae militudinem naturae, et participem spiritus susci-
exspectant in futuro, sanctiSpiritusparticipationem pientes, et corpus unum erimus omnes, quia com-
exspectant. munem suscepimus resurrectionem in immortalita-
21. Pignus hxreditatis. Redemptionem illam, tem. In ordine vero caput nobis Christus erit ex ;

fruitionem, quae tunc erit, vocat, quod formae illius quo omnis causa secundae regenerationis in nos
dabitur. derivasse videtur.
q
22. In redemptionem. Redemptionem vocat im- 30. Lanfr. Ptenitudo ejits. Plenitudo Christi est
mortalitatem, quae erit per resurrectionem, acqui- Ecclesia, quia in ea et per eam adduntur membra
sitionem vero familiaritatem suam quae ad Deum Christo, id est, fideles.
erit. 31. Amrros. In omnibus adimpletur. Hoc est in
23. Ut Dcus Domini nostri. Dicens Christi susce- omnibus plenus est. Necessario autem adjecitomnia.
ptum indicat homincm ;
pater gloriae gloriosa est ostendens totum existere in omnibus, prout quis
enim divina natura. cogitare voluerit sive essentia. sive in operatione
24. Qux sit supereminens, id est, qualia, et quam sive in virtute.
 ;

19. B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 29-2

;imbulastis secundum swculum, sxcularcs, rnundi hujus, 2. secundum principem diabolum 3. potestatis
1.

aeris hujus, spiritus qui, ordo; quispiritut nunc operatur 4. in filios diffidentiae, depromissis diffidentes,
5. in quibus pcccatis et nos omnes aliquando conversati sumus in desideriiscarnis nostrse, ccce quomodo in
dcsidcriis, facientes voluntatem carnisetcogitationum, et erainus natura originali peccato filiiira;, sicutet
c&teri, interpositio 6. Deus autem, qui dives est in misericordia, propter nimiam charitatem suam, qua
dilexit nos, et cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo, (cujus gratia estis salvatii, et
conresuscitavit, 7. et consedere fecit in coelestibus in Christo Jesu, 8. ut ostonderet 9. in sajculis super-
venientibus, idcst hominibvs fuluris, ut idem sperenl dese, vel in xtcrno sxcuto, abundantesdivitias gratke

sust,quia%sg^salvavit nos,inbonitate,non meritisnostris, supernosin Christo Jesu, infideChristi. Ostcnsio

bonitatis. Gratia enim estis salvati per fidem,ethoc, salusnostra, nonex vobis,Dcicnimdonum est, nonex
operibus, ut ne quis inse{quod non decet) glorietur, quod faceret, cx operibus salvaretur. 10. Ipsius
si

enim sumusfactura. creati in Christo Jesu in operibusbonis ; in hocetiam quod bene operamur, facti su-
mus Deo, qua praeparavit Deus,;iec hoc a nobis,\xt in illis ambulemus. 1 Propter quod, quia salvati gratia, 1 .

memores estote quod aliquando vos gentesincarne, 12. qui dicimini prseputium ab ea quae dicitur circum-
cisio in carne, manu facta; ct memores estote quiaeratis illo in tempore sine Christo, alienati a conver-

satione Israel, Jud&orum, 13. et hospitestestamentorum,e„'/ran«"a lege, promissionis spemnon habentes,

ut Judxi, et sine Deo in hoc mundo. Nunc autem in Christo Jesu, in fide Christi, vos, qui aliquando
eratis longe a Deo per pcccata, facti estis prope in sanguine Christi. Ipse enim est pax nostra, qui fecit
utraque unum (angelicam, ct humanam creaturam, vel Judxos et genles) 14. et medium parietem (quasi for-

tem macerise solvens, inimicitias(eccepanWem)15. in carne sua, legem Judaicam, vel parietem, mandato-
rum decretis evangelicis evaeuans, ut duos populos condat cvacuata lege in semetipso in unum novum
hominem in se, vcl |f., ut\ sint unus novus homo, faciens pacem, (inculcatio superiorum) 16. et reconciliet
ambos ut sint in unocorpore,?'nse,Deo percrucem,interficiens inimicitiasinsemetipso. Etveniens evangeli-
pacem vobis, gentibus, qui longe fuistis et pacem iis qui prope quoniam per ipsum habemus acces-
zavit ;
;

sum ambo in uno Spiritu hoc operantc adPatrem. Ergo, quia destructa inimicitia, jam non estis hospi
tes et advense, sed estis cives sanctorum et domestici Dei (exponit quomodo sint cives) supersedificat
COMMENTARIUS.
CAP. II. —
1. Ambros. Secundum sxculum. Sae-A 10. fpsius enim sumus. Ratio curexoperibussui
culum non creaturam dicit, sed temporalem hujus nemini sit gloriandum. Quasi diceret ipse fecit et :

saeculi conversationem. creavit nos in fide Jesu Christi, et in operibus bo-

2. Lanfr. Secundum principem, id est, secundum nis quae per gratiam suam praeparavit nobis. Potest
quod persuadebat vos princeps qui in hoc aere po- et factura ablativus esse, ut sit sensus : operatio
testatem habet vel fideles tentandi, velipsum com- ipsius est,quodcreatisumusin fide Jesu Christi.etc.
movendi Proptcr quod memores. Quia, inquit, fidem,
-j[_

3. Ambros. Potestatis aeris. Diabolus mandatum etbona opera Deus dedit vobis, memores estote ver-
accepit ut principetur aeri et potestatem habeat borum Dei; malorum, in quibus fuistis, ut pro col-
commovere eum. latis beneficiismajorem Deogratiam rependatis.
4. Lanfr. In filios diffidentix. Filii diffidentise .n „ „ n, ,. , n j j- A
.
dicuntur, vel quia de promissiombus
; . . ., ^ . ,. m ,
.
12. Ambros. Qui dicebammi. Quod dicit
.
carne
-

m
•

Dei diffidunt,
adj^ci m; j^u^ qui dicimini
r •„;
r j;:„ n j- i • •

,
'
.
^ .
'
;
llh debet, non ln ulo dicto, quo
velquiadeconversioneeorumnullaspesestfidelibus. -.«-x^ i;^u
S1 ; ^ gentes dixit,
•*
utt sit sensus. .- j
carne praeputiatos de- m
•
.

o.Ambros. Inqutbuset nos. Quoniam dixerat vos, ^ j-

ne se subtrahere existimaretur ab illis qui necessa-p

_!__ „;j.i '3. Lanfr. Hospites testamcntorum. Hospites
riam videbantur u„u-„-
.*• j- -4.
l v
habere gratiam, adiecit, in quibus i

m
.

.
M _„ erant gentes eos qui testamenta habebant, vel
quia ad tem P us more hos P itum veniebant et rece-
6. Deus autcm qui dives est. Siccceperat. Et vos
debant vel quia S1 1 U1 eorum ad Judaicum '' itum
cum essetis mortui, catera interjecit, donec iterum
convertebantur advenaB et proselyti vocabantur.
illud resumpsit, ultra non dicens vos, sed nos.
7. Et consedere. Illis nos, ait communicasse qua^ ^- Ambros. Medium parietem. Inimicitiam etse-
de Christo dixit, per illam, qua? apud illum est, parationem quae ex circumcisione fiebat, cum omni
conjunctionem. ie g e fecit cessare. Nam post resurrectionem, im-
Benein sseculis supervenientibus
8. Ut ostenderet. mortalitatem nobis praestans destruxit haec. In im-
dixit, quando ipsarum rerum manifestam erga nos mortali etenim natura circumcisio nequaquam po-
ostendet Dei bonitatem, etgratiam illamquam per- tent celebrari.
ficere dignatus est per illa qua3 secundum Christum 45. Lanfr. In carne sua. In carne sua vel as-
sunt. sumpta, vel crucifixa, solvit Christus legales obser-
LaNFr. In secundis supervenientibus. In nobis,
9. vationes, quas parietem et inimicam [f., inimici-
inquit, qui tantam misericordiam a Deo consecuti tiam] vocat inter Judaeos et gentes; lex enim non
sumus, ostendit Deus quantam homines in futurisC eratdata, nisi usque ad adventum Christi.
temporibus sperare possint. 16. Heconcilict ambos, etc. Reprimit Judaeos, di-
 293 IX D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD EPHES. 294
17.super fundamentum, inlransilivc, vel fidern, apostolorum et prophetarum, 18. ipso summo angulari
lapide Christo Jesu, in quo omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino, in quo,
et vos coaedificamini in habitaculum, ut sitis habitaculum, Dei in Spiritu.

CAPUT III.

Hujusrei gratia, ut habitaculum Deisitis, ego Paulus vinctus Christi Jesu in carcere, pro vobis
gentibus
prxdicandis, 1. si tamen audistisdispensationem£iwi0eh7gratiaeDei,quaedataest mihi in
vobis.quoniam
secundum revelationem Dei non per hominem, notum mihi 2. factum est sacramentum, sicut 3. supra
scripsi in brevi, prout potestis legentes inteiligere prudentiam meam in mysterio Christi, quod aliis 4.
generationibus non est agnitum, sciticet, filiis hominum, nunc revelatum est sanctis apostolis ejus,
sicut
et prophetis Novi Testamenti, utArjabo, in spiritu. (Ecce mysterium Christi) gentes esse cohaeredes Judsis
vel angelis, et concorporales, et
comparticipes promissionis ejus in Christo Jesu per Evangelium,
fidem
cujus factus sum minister secundum donum gratiaeDei, quaedataest mihisecundum
operationem virtutis
ejus. Mihienmomniumsanctorumminimo, data est gratia hnec, scilicet, in gentibus
evangelizare investi-
gabiles divitiasChristi, et illuminare, docere, omnes, quae sit dispensatio sacramenti
absconditi a saeculis,
a constitutione mundi, vel a secularibus, in Deo, qui omniacreavit, 5. 6, 7. utinnotescat
principatibuset
potestatibus, in ccelestibus degentibus, per Ecclesiam 8. multiformis sapientia Dei,
secundum praafinitio-
nem saaculorum,quam fecitin Christo Jesu Domino nostro in quo habemus fiduciam et accessum ;
in confi-
dentia I.SHJ Propterquod, quia fiduciam habemus, 11. peto ne deficiatisa
per fidem ejus. 9. 10.
fide in tribulationibus meispro vobis, quae est gloriavestra. 12.Hujus rei gr&tvd(nedeficiatis, vel
repetit,qux
supradixit; quia multa interposuit) flecto genua mea adPatrem Domini nostri Jesu Christi, ex
quo omnis 13.pa-
COMMENTARIUS.
cens eos quoque reconciliatione, ut gentes, indi- A 7. Lanfr. Ul innotescat. In cognoscendam sapien-
guisse. tiam Dei ccelestes spiritus etiaiu profecerunt per
17. Super fundamentum. Fundamentum vocat Ecclesiam, quia, dum eam Christus seu per se, seu
fidem, eamdem, inquit, fidem quam habuerunt et per apostolos suos instrueret, plurima secreta didi-
prophetae. cerunt quae antea ignorabant.
18. Ipsosummo angulari. Ordo : summoangulari 8. Multiformis. Ordo sapientia Dei multiformis
:

lapide existente Christo Jesu. secundum sapientiam Dei, quaj in propria natura
CAP. III. —
Lanfr. Si tamen audislis. Inter-
l. simplex est, secundum ordinem szeculorum multi-
ruptio est sententiae usque ad aliam sententiam, formis dicitur, eo quod ipsa saecula in ipso Dei or-
quae sic incipit Hujus gratia fleclo, etc.
: dine multiformiter variantur.
• Factum est sacramentum. Sacramentum hoc de
2. 9. Propter quod pcto. Petit ne desperent de mi-
asqualitate gentium est, cum gente Judaeorum, de sericordia Dei circa seipsos, videntes eum tanta
quo supra breviter scripsit dicens Ipseestenim : pati.
pax nostra, qui fecit utraqueunum, etc, usque jam 10. Ambros. Propter quod peto. Onrnia interjecit
non estis hospites et advenx. ab eo, Paulus vinctus, usque ad hoc, propter quod
3 Svpra scripsi in brevi. Breviter. Scriptum est -Qpeto.
superius, ut notum sacramentum sux vo-
faceret Lanfr. Peto nedeficiatis. Utrumque noverat
11.
luntatis, instaurare omnia qux in ccelis, et qux in alterutro indigere, et gloriam libero arbitrio, ubi
terra -
rogat ne deficiant; et liberum arbitrium dono gra-
4. Generationibus. Revelatum quidem fuit pro- tiee, Deum rogat, ut det eis corroborationem.
ubi
phetis Veteris Testamenti per gratiam Dei gentes 12
August. (Serm. 7 De verb. Apost., tom. X.)
esse salvandas, sed quodadaequalitatem Judaeorum Hujus rei gratia. Cujus rei gratia, nisi quae supra
essent venturse ut cohaeredes et concorporales cum dixerat, peto, non iniirmari in tribulationibus meis
eis fierent, unam et aequalem cum eis haereditatem pro vobis, quce estgloria vestra. Quia ergo volunta-
habitura, spirituale corpus, id est, unam Ecclesiam tis habetis arbitrium, peto. Quia vero vobis volun-
oum gente Judaeorum facturse aequaliter promissio- tatis arbitrium non ad implendum quod pe-
sufficit
nisDei participes, nulli nisi in NovoTestamento re- to Hujus rei gratia flecto genua mea ad Patrem.
:

velatum fuit. 43. Lanfr. Palernitas in cwlis. Ccelos vocat spiri-

o.Utinnotescat. Absconditi ad hoc ut postea mul- tuales homines. Terram carnales Ad Patrem in-
tiformis sapientia (in hoc quod praemisit patriar- quit. flecto genua. Ex quo, id est, per quem nomini-
chas, prophetas et apostolos) notificaretur ccplesti-c
nantur ca3teri patres seu spirituales, seu carnales
bus pei- Ecclesiam, id est, per ea quaj geruntur in Qui enim fecit esse res quod sunt, ipse causa est ut
CC esla '
nominentur quod sunt. Aliter e.r quo. id est, cujus
:

Amuros. Ut innotescat. Sicut hoc erat occultum

b.
similitudine nominantur patres spirituales, vel car-
ut nec invisibiles virtutes potuissent hocscire.Nunc
nales. Quia enim omnipotens Deus pro eoPaterdi-
vero mamfestum est per ea quae erga Ecclesiamfa-
citur, vel quod Filium ex se generavit, vel ouod
creata proprio moderamine gubernat et regit. Ex ea
 .

29S B. LANFRANOI CANTUAR. ARCHIEP. 2%

ternitas iu coelis, et in terra nominalur, ut det vobis. secunclum divitias gloriae suae, virtute corroborari
per Spirituin ejus in interiorem hominem ct ( hristum habitare per fidem in cordibus vestris, in chari-
tnte 14. radicati, etfundati, 15. ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, 10. quae sit 17. latitudo,

vera charitas, etl8. Longitudo, exspectatio donorum Dei, et 19. sublimitas vcra, id cst, Deum vidcre et

20. profundum, cognitio secretorutn Dei; scire etiam supereminentem scientiae charitatem Christi, 21,
22 ut impleamini virtuiibus in omnem plenitudinem |4&Dci 23. Ei autem, qui potens estomnia fa-

cere superabundanter quam petimus, aut intelligimus, secundum virtutem, quae operatur in nobis, qvud

possumus scire ex hoc quod dat nobis virtutem miraculorum, ipsi gloria in Ecclesia, >'n corpore, et in
Christo Jesu et in capiie, in omnes generationes 2i. saeculi (hujusex multis szculis abinitio conslantibus
[f., constantis]) saeculorum. Amen.
CAPUT IV.

Obsecro itaque vos {ethica admonitio) 1. ego vinctus, incarceratus, in, pro, Domino, utdigne ambuletis
vocatione qua vocati estis, cum omni humilitate, diclis,et faciis, etmansuetudine, cum patientia, suppor-
tantes invicem in charitate, solliciti servare unitatem, concordiam, spiritus in vinculo pacis (asimili), 2,
3. Unum corpus, i. et unus spiritus sitis ; una spe vocationis vestrae. Sicut est vobis
sicut et vocati estis in

unus Dominus, una fides, unum baptisma, unuin spiritumhabcrc. UnusDeus, et Pateromnium
ita debetis

5. qui est super omnes, ut Dominus et per omnia, ut gubertians, et in omnibus nobis, ut inhabitans.

COMMENTARIUS.
similitudine propter eamdem causam patres dicun- Aalias dicitur : Supra modum in sublimitate xter-

tur, vel quia ex se ipsis filios generant; vel quia num glorix pondus .
subjectos pio studio gubernant et regunt. Si vero 20. Profundum. Profundum infernum vocat.Oiat
per ccelos angelos intelligi voluit, credendum est ergo Apostolus quatenus haec quatuor possint in-
minores angelos, patres nominare majores; quoquo telligere, et intellecta, tria appetere, unum vi-

tamen modo sententia intelligitur, bona paternitas tare.

intelligi debet neque enim ex Deo illa erat, do qua
; 21 August. (Epist. 112 ad Paulinam De videndo
in Evangelio dicit : Yos ex patre diabolo estis. Et Deo, cap. 23, tom. II.) Utimpleamini. Sic imple-
alibi : ab initio mcndax cst, et pater ejus patrem buntur in omnem plenitudinem Dei, non cum fue-

mendacii, diabolum dicens. rint et ipsi plenus Deus, sed cum fuerint perfecte

14 August. (Epist. 120 De gratia Novi Test., c. pleni Deo.

26, tom. II.) liadicalielfundati. Radicati propter 22. Ambros. Ut impleamini, id est, ut ipsum pro-
agriculturam ; fundati propter aadificationem ;
di- portione communis corporis videamini, in quo Deus
cit enim alio loco : Dei agricuttura, Dei xdificatio inhabitat.
estis. B 23. Ei autem qui potens. Post gratiae narrationem

15. Ambros. Ut possitis. Hoc est ut in fruitione orat pro illis, et sub spem [f., specie] gratiarum

quod ostendit dicendo cum sanctis,

vitae consistatis, actionis concludens dogmaticos sermones incipit

nam latitudinem, longitudinem, prolundum. Alti- ethicos

tudinem dicit grathe magnitudinem, ex his nomini- 24. Lanfr. Sxculi sxculorum. Saeculum saecu-
bus quae apud nos magna esse videntur, oro, inquit, lorum est aeternitas cujus partes sunt tempora et
cum sanctis illa tam magna donatione Dei quam omnia saecula. Potest etiarn intelligi saecula saeculo-
praestitit nobis charitas Christi. rum, hoc praesens saeculum ab initio mundi usque
16. AuglST. {Ibid.) Qux sit latitudo. Latitudo in ad fmem simul intellectum, quod in multa sa»cula
bonis operibus, quibus benevolentia porrigitur usque dividitur.

ad diligendos inimicos; et longitudo, ut longanimi- CAP.IV. — 1. Ambros. Egovinctus. Ad reveren-

ter pro hac latitudine molestiae tolerentur et lati- ; tiam mutat, quia adjecit Ego vinctus in Domino
: ;

tudo, ut pro his aeternum, quod in supernis est, si quidem ipsa vincula propter praedicationem ha-

pramium, non vanum aliquid temporale speretur ;

bere videtur.
et profundum,significatprofunditatem gratuitaegra 2. Unum corpus, hoc est, hanc unitatem illiba-

tias, in qua multorum ingenia conteruntur, investi-ctam custodite, per pacem et charitatem ;
et hoc

gare conantur, ut ad extremum eis dicatur : esse necessarium multis modis ostendere nititur per

homo, tu quis es, qui respondeas Deo ? ea quaesequuntur.

Lanfr. Unum corpus et unus spiritus. Unura
17. Lanfh. Latitudo. Latitudo Christianorura est 3.

cordis amplitudo, ad dandum et subveniendum pro liabetis spiritum, sicut estis unum corpus, ut non

Deo in quantum potest : unde alias dicitur : Dila- sitisschismatici.

4. Ambros. Et unus spiritus. Spiritus qui nos re-
tamini et vos.

Longitudo, qua; et alias longani- generavit corpus, inquit, per regenerationem con-
18. Longitudo. ;

mitas dicitur, id est, exspectatio promissionum Dei sistere videraini.

5. Quisuper omnes. Qui omnibus supereminet.
cum alacritate mentis.
19. Sublimitas. SubUmitas est vita ccelestis. Unde Hoc enim dicit super omnes, qui et per omnia
 . T "
W
_£=_r;7 ^
s
1N D. PAULI EPIST. COMMENT. _ EPIST. AI> EPHES 298

- /_. ,_,
ad
alios ve _ c,„„ Ltas, ,3, .,t:i
g
consummatmnem sanctorum (ab koc ipiritualia _„.,„>_,„_„„,
£? *£ ?^ "^^__:^ ,,.,., _ _„., f
?>•_«„,,

""''"'" sc "":"' «"-iiBcationem corpons,

£«_,_•, Christi xdificandi, 15. doncc occurramus ___. ,„
ag„i.io„isF,iiiI>ei,
^^«S^TffiS^tatSlS """^ "^ *
s ur
_»__„_. 17, 18. i„ mensuram „ta,is plenitudtasChriS ad /Z- , f '"""'"<> """""-orum
parvuli fluctuantes, ct '"' "' Jam "° n siinus
__u___._uro_m.en_ d__in_ ____,
tionem erroris,
14»
_ ,._**__, ,,„
veritatem, „,„„.„„,„, auten, facie tes
,-„ ,.,,,.„,„ W„1S
2_S__ 1Z_I__
^™"
1 T_T .f!" "**?—
„

..__..
_

*"'..
"" 1 ™"-
£. _ _T _.
.Ui est coput Christus, ,, e_ „e totnm corpus
q co^LT^^rrr.r^'"-
COMMENTARIUS.

q ua
tamen
m
Unicuique autem vestrum. Hoc vult
6.
vi S pe.o m nianece S
dicere
sariasitconco.d ia v deu ;
inesse in eis dtferentia o b gratiarum
varie-
^X s« ^^S
en
^"JSTSSS ^m
^ u" us a . 1^" ""^™ qUOd aCCepit
^
">
Si

etc.Quamvis unus sit spiritus, diversa sunt

ipsius.Ethocest q uoddicit:tofl^^fl WC
dwwt mensuram, id
un-
est, diversa. ; alii hoc,
Tna
alli illud
«
cent
n
i ^^T^v^T^ ^
^* ™ *** ? *' ** 1

t^™ «fTT™-
. .

alii plus,
minus. Quod prius ab auctoritate
alii
in unitatem
.° rd ° : donec nos ™**
fidei et agnitionem
posteaprobatapartibus. Filii Dei in hoc
Cul
° subsi stentes occurramusi nvirumperfectum,
8 August. (Enarr. in psal. lxvii, tom VIII. ^ J ud »c" «gmficat,
.
'

taptfwro <Jij_«. Utrum quia vicit

mortem L quomo d o [f., quo] omnes
captivos tenebat, in quibus
regnabat, an ipsos ho-
mines appellavit captivitatem, quia
captivi
P sub dia
Q
!.•?•
•
S1C
™ T Unam
**** V art[bus
etUnam a g uitionem
fidem
mundi occurremus
bolo tenebantur. B^vicem, ut unusquisque sit vir perfectus,
habens

TolTT^ **e stfquod dic,t in mensurara

Lanfr. Quod autem ascendit. Probat
9-
de Christo ° transiit et
ristus de hoc s * cul

™
superiorem versum esse dictum; ipse
dit in ccelum et de ccelo
enim ascen- li ^ •.
P emtudmis Chnsti, id est, in qua etate
a.tatis
_?. . .

descendii Christus
Ambros. Descendit. Inferiores partes
10. P dmem annorura et corP oris habuit. Potert
ipsam
terram nominat in comparatione cceli occursuros nos in virum perfectum,
Vult autem • ut om-
dicere, quoniam non ascendisset, primum "^ 'IT. ^™* *" perfectus ' id est un * Ecclesia,
illodivina exstitisset natura, cui
complacuit in
nisi in
il-
^ CUi * " ihiI sit P ° stea addeudu «i-
lum habitare, qui super terramerat. 16 Atjgust Ji b- xxn De civit. Dei., c.
.
- - (
.5. tom.
Qui descendil. Vult autem dicere
11.
quoniam
V>)
^ t * Wn Perfectum - Sic accipiamus dictum,ut
is in quem divina neC inf a ' n ° C ultra J uvenile 'n formam
descendit natura, super ccelos ' resurgant
eflectus est, et hoc inseruit C ° rp ° ra
raortuorum sed «n ejus a^tate et
volens ostendere quo- robore, .

lnodo Christus homo USqUG ad qUam Christum e rvenisse

aliis posset tribuere spiritua- P cognovimus.
les donationes; post recurrit ad suam 17, Vbid -i ailte -> In mcnsuram.
seutentiam. De mensura ata-
12. Lanfr. Impleret omnia,
idest, omnes gentes tis
P lenit " di nis Christi, aut propter illud inteliiga
cultura divina, vel omnia C raus
qu_> de eo praedicta dictu,n esse id es t, ut illi
capiti in populis i

er£ nt Chnstianis antecedente omnium

!
-
perfectione mem-
( Epist 59ad P<Mlin., qucest. 4, tom^
ST brorurn ffitatis e )'us mensura
*
' compleatur aut hoc
II.) a
;

Ahos pastores. Pastores et doctores, de resurrectione corporum dictum

quos ma- est.
*ime ut discerneremus voluisti,
eosdem puto esse, -«8. Lanfr. /_ mensuram ztatis plcnitudinis
n CSt Ut n ° U ali ° S paSt0res Christi > id est * tat * « ua Chn-tus
7
Tlt mtelhgamus
doctoies
'

;
sed ideo cum
'

pncdixisse
alios
annorum et corporis
'
in plenitudinem
habens in terra de hoc sceculo

^"^5-«
pastores, subjunxit ct Ul °
doctores.ut intelligant pasto- transiit. *°
res ad officium suum
pertinere doctrinam.
19 AlIBR0 ,
. Ex quo £x Christo
imt0nS Pr0Pterh ° C CaPit C ° PUlatUr C0, ' PUS
°
pTiwl CL '

10
209 B: LANFRANCI CANTUAR. ARCHIER 300

connexum per omnem juncturam 20. subministrationis, id est, accessionem subministrantium se Dco, 21.
secundum operationem iu niensuram uniuscujusque membri, id est secundum operatiqnem uniuscujusque
mcmbri, augmentum corpmis fticitiS, m sedificatibnem sui fpiitM 23. incharitate Christi non meritis.ttoc
igitur dico, et te.stificor in Domino, ut jam accepia doctrina non ambuletis sicut et gentes ambulant in
vanilate sensus sui, tenebris obscuratum habentes intellectum, alienati 24. a vita Dei, dterna, vel a rcsur-
rcctione illa qux fieri exspcctalur, per ignorantiam, quae est in illis, propter caacitatem cordis ipsorum
colcndo idula, qui desperantes, semetipsos Iradiderunt impudicitia?,in operationem immunditias omnis. in
avaritiam incxplebiliter . Vos autem non ita didicistis Christum velle vos facere, si tamen illum audistis,
et in ipso edoctiestis, sicut est veritas non hypocrisis in Jesu, deponere vos secundum pristinam conver-
sationem veterem hominem, massam vitiorum, imoita didicistis Chrisiumvelle ut deponatis, qui corrum-
pitur pcccando secundum desideria erroris. Et quia non sufficit depqnere a malo, subrfit 25. Renovamini :

autem spiritu mentis vestrse, etinduitenovum hominem, massamvirlutum,^. quisecundum Deum creatus
est in justitia etsanctitate veritatis. Propterquod, ut novum homineminduatis, deponentes mendacium, lo-
quimini veritatem unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem membra. Si vel de prxteriiis
irascimini, et nolite adactum duccre, vel deinceps peccare. 27. Sol, vel, Christus, 28. non occidat vobis supef
iracundiara vestram. Nolite locum dare diabolo (exponit quomodo) qui furabatur, jam non furetur, magls ;

auteralaboret,operando manibus suis quod bonum est,uthabeat undetribuat (nonunde mebriet) necessifa-
tem patienti.Omnis sermo malusexorevestro non procedat, nullus sermo malus procedat sed si quis sermo ,

sedificationem lidei, ille procedat, ita ut det gratiam, gratus audientibus,

bonus est, | |H vel sit, ad sil,

29. Et nolite, contristare 30. Spiritum sanctum Dei, vet illos qui kabent, in quo signati estis in 31. diem
redemptioi\is,baptismi in partcm Dei, id cst, discrcti ab infulclitate.Omms amaritudo,etira, et indignatio,

et clamor in Dcum, et blasphemia tollatur a vobis cum omni malitia. Estote autem invicembenigni, mise-

COMMENTARIUS.

aliter melius intelligi

in unoquoque nostrum, spiritualis efficitur opera-Aserat lux illa invisibilis. Sed
tur, quia noster sol justitiae et veritatis Christus est,
tj

20. Lanfr. Subministrationis. Subministratio ali- cujus veritate anima humana illustratur.

cujus peccatoris ad Deum conversio, qui ita Eccle- 28. August. (serm. dc psalmo xi intra fragmenta

siae copulatur ut membrum corpori. 24) Non occidat. Est ergo verum lumen justitia at-
Secundum operationem. Secundum
21. id quod que sapientia quod desinit mens videre, cumpertur-
operatur magnura [/"., unum] membrum, erit au- batione iracundia? fuerit tanquam nubilosuperata ;

gmentum corporis et tum quasi occidat sol [aL, et tunc occidit sol]

22. Ambuos. In xdi fxcationem sui. Quod dicit fsui) super iracundiam hominis.
ut dicat Quoniam Christus facit Akbkos. Ul det gratiam, id est, in quo laetari
de Christo dicit, :

proprii corporis sedificium, ob illam charitatem conveniat eos qui audiunt.

29. Auglst. dib. De Gcnes. ad lit., cap.
iv 9) No-
quam erga nos habere videtur.
Lanfh. In charitatc. Exponit modum hujus
23. lite contristare. Neque enim ipsa Spiritus sancti,

aedificationis quod non fit nisi sola charitate. Si qua quidquid ipseest,substantia contristari po-
est
;

operari renuit. membrum non est. test. cum habeat aeternam atque incommutabilem

24. Ambros. A vita Dei, id esta resurrectione illa Bbeatitudinem, magisque sitipsa ajternaetincommu-
tabilis beatitudo. Sed quia in sanctis[a/., ita| habi-
quai fieri exspectatur.
25. August. ilib- xiv De Trin. cap. 16, tom III.) tat, ut eosimpleat charitate, quia[a/., qua] necesse

Renovamini. Quod autem ait Spiritu mentis nos- : est ut homines ex tempore gaudeant profectu fide-

trm, npn ibi duas res intelligere voluit, quasi aliud Kum et bonis operibus, et ideo necesse est etiam

mens, aliud spjritus mentis. contristentur lapsibus vel peccatis eorum de quo-
sit

26. AuGUjst. (lib. ui De Genes- ad Ut. cap. 20, rum fide et pietate gaudebant.
tom.III.) Qui secundum Dpum. Sicut enim post la- 30. (Ilnd.) Spiritum sanclum^ Dei. Ipse spiritus

psum peccati, homo in agnitionem Dei renovatur dicitur constristari ab eis qui sic agunt ut eorum

secundum imaginem ejus qui creavit eum, ita in non ob aliud nisi quia
factis contristentur sancti,

ipsa agnitione creatus est antequam delicto vetera- Spiritum sanctum habent quo dono tam bom sunt
;

sceret ; unde rursus in eamdem agnitionem [at., ut eos mali molestificent [al mcestificent]. ,

in eadem cognitioiie] renovaretur. • 31. Lanfr. uicm redemptionis. Diem redempti.o-

27. August [Enarr. in psal. xxv, tom. VIII.) Sol nis diem vocat baptismatis, in quo Spiritus sanctus
nonoccidat. Intelligitur quid cst, etsecundum tem- fide et sacramentis, et gratiis spirituahbus signat

pus. Quasi ex ipsa conditione et infirmitate morta- G fideles, id estab infidelitate secernit.

litatis, quamportamus, subrepit ira Christiano non August. (ex Contra mend., c. 19, tom IV)
tib.

debet diu teneri et fieri pridiana ; ejice illam de Blasphemia. Blasphemia est per quam de ipso Deo
corde antequam occidat lux ista visibilis, ne te de- falsa dicuntur.
 ^ '

*M JN iJ - 1'AULI EPIST. COMMENT. - EpjST. AD EPHES. sng

ricordes eommu^cax^o roffq., donantes invicem, conrfona/irfo eommissq. 32. sicut
et Deus in Christo
m ficle donavit nobis. •

CAPUT Y.

Estote ergo, aulem, irnitatores Dei, sicut filii charissimi, et ambulate in dheetione,
sicut et Christus
d.lex.t nos, et trad.dit
semetipsum pro nobis oblationem, et hostiam Deo in odorem
suavitatis ut eum de~
Fornicatio autem et omnis immunditia, aut avaritia nec
lectetis.
nominetur in vobis, nedumperpelretur sicut
decetsanctos, aut turpitudo verborum, aut stultiloquium Deum, aut scurrilitas, joculaloria verba qu* m
ad rcm utUftatem, non pertinet, sed magis gratiarum actio,
sft in vobis. Reddit causam cur
non sint ler-
petranda. IIoc emm scitote intelligentes. quod omnis fornicator,
aut immundus, aut avarus, quod est ido- I

orarn servitus, non habet hrereditatem ,„ regno Christi, et

Dei 2 Nemo vos seducat persuadens vobis
pe r
lmc,re(,um De^namitti inanibus verbis propter h*c enim, nam vere propter supradicta,
;
venit ira
Dei ,„ fihos diffident,* diffldentes de Deo. Quia propter
hoc venit ira /Jei. Nohte ergo effici participes
Erat.s enim ahqmtndo tcneb ra ,nu„c autem
eorum
fi zfif» U x in Domino Ergo quia lux estis, ut l

filii lucisambulate^
eccequomodo debent ambularc, scilicet in omni bonitatc, id
est, vere. 3. Fructus enim,
autem lucis esi
m omm bomtate, et justitia, et veritate, probantes, experientes,
quid sit beneplacitum Deo et nolite
commumcare operibus infructuosis tenebrarum, tenebrosorum,
magis autem redarguite Ula opora Qu*
ennn m
occulto fiunt ab ipsis, turpe est et dicere.
Redaryuite, 4, ', Omnia autem, enim,
Pr^stmatorumad ntam, qu* arguuntur, a lumme, a sprrituali komine,
sciLet pLta
Onme enim quod mamfestatur,
manifestantur confesiZf
confessione, lume,. est, id ,st, lumen facit aui manifestat Probatab
auctontate; propter quod dicit 7, 8.Surge qui dormis in vitiis, et exurg, eonfitendo
mortuis, peccatis, et iliuminabit te
:

pecJaLaa
esns, quomodo caute ambuletis non quasi insipientes, sed
Christus. Eeee quod lumcn est, Videte itaque,

saphmtes 9. redimentes tempus, quo„iam

fratres, a^iZ^
dzes mah sunt, dus hujus sxculi, in auibm
matus s.mre permUtitur. Propterea nolite.
qlia maU \Z
imprudentes, sed mtelhgentes qu* sit voluntas
plermn, Spintu sancto. loquentes vobismetipsis
Dei. Et nolite inebriari vino, m
i„ psalmis, David, et hymnis.
quo est h xurfa im 1
ut Prudcntii, et' cant ct
spintualibus cHens orationibus, cantantes et
psalientes in cordibus vestris, nonore tenus
tanrlZo^
a '

TtVSr.
P1 '° ° m,libUS Vd Pr ° PrOSPer "> VGl adVer ">> in
Deo ett Patr,. Subjecti estote mvice.n, in tunore '
mi -stri Jesu Chr "i - - -"
Christi. Ecce quomodo subjici rogat.
10 Mulieres v r
su,s subdita^ s,nt, non in kypocrisi, sicut Domino, vel Deo. Ecce cur : M quoniam vir, capuf est muhe"
COMMENTARIUS.
32. Ambros. Sicut et Deus. Quoniam grave vide-Anis
enim super delictum suum si mamtestatui,
manifestatur pa-
batur ut quis remittat nocenri se, na
adjecit sicut et titur confusionem. :

Deus dedit in Ckristo vobis

CAP. V.
.

nh, pondus
tem
- U AMRRO s. Q uod
m simih mo„st,avit,
lam vocans, eo quod similiter a
-a n
est idolorum. Ava-
idolorum ser.itu-
r^ZT^^Z^
Zu" ^a
tenebrlm; hoc est, fo
7fr
Tmh 7
t.
,

Wr.
Deo averteret.
Nemo vos seducat. Seducebant quidam
sed taha agite qu*,
minime faciant
Luminis enim
si fuerint manifestat Uri

^ftt^lZ
Z2
auditores suos, persuadentes eis
quod, propter su- in manifesto fiunt; tenebrarum vero
periora peccata, non amitteret illa ope a suM
homo vitam ^ternam. quaa occultantur ?
3. Eructus enhnlucis. Iiluminati inquit,
hominis 7.5«r y ,^urf,r» /.v.TestimoniumhocnulIamhabet
(

rudamTn
[A" ,b
^ un3Clts Pecies, et justitiam;
peratenebrarum.Quidamautemdixeruntquodin illo

^oZZltZ~
,
lntdliSi VUk in COgi "
-^---•^^-'-^-iapsa.mosLendMa-
h 0~tZ
h mmum
qu^untur. Causam reddit cur
^entma^atnemrcdarguite.O^aenin* eccataB
pr.desti„atorum ad vitam ,ter„am, qu,
P
^^^^1^^^
Xa
e st obhvisci
fuerit
Deum suum qu.cun ue "Za
Ueum suum dormivit [al.. do r mh
gu ntur a lumine id est, a justo
spirituali homine, 9. An.v.x. (Serm 10 De Lers. inapcndtee
niessione mam estantur, onme autem quod
t '

c nessmne mamfestatur, lumen est, id

in XMiedimmtel tempus. Redimere t aZ hoc es
est, facit quando aliquis tibi infert litem peT
emn lumen qui manifestatur Et recte
m
ejus confessio
est s,cut
lumcn
quidem di-
emm patrati.o sce.eris tenebras, sic
facit.
Deo vaces. non litibus perde er-o
perdis, pretiu.m est temporis.
-in
a ,r ,• ^
;

.
;

° '
ox o uod ^
^l ouid u i

10 Ambko? Muliercs vins. Tres efTectus memo-

.

=i AMnnnc n ,
Cm qUX agUntH1 DlcfUm
- -

'- GSt ratU * Cst tote q-s duos naturales pneposuit

hoc'nb A * l
' et in
n UltegrC Nam
n It^ °
qU T SeqUebatur
silenti0 ^tdit,
-
C,ice ' 1S
W* ma " u ™ <V4<* » h inf-ioribus mchoavh
Quoniam
SS?Tj|
scihcet qupd possit ipsa manifestatio
tl id II. vir caput est . Illum ordinem Chri
adjuvare. Om- stus habet ad Ecclesiam, eo quod ex illo secunfe
 13. LANFRANCI CANTUAK. ARCHIEP. 304
303
vir quidem non salvavit mulierem, sed tamen Christus ipse
Salvator
sicut Christus caput est Ecclesia. ;

mulieres viris suis | 5<> in omnibus subji-

corporis ejus. Sed sicut Ecclesia subjecta est Christo, ita et
tradidit
ciantur. Viri, diligiteuxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam, (ex e/fcctu) et seipsum
mundans 13. lavacro aquae iu verbo vitte baptismo, id cst, nomine in
pro ea, ut illam sanctificaret, 12.
Spiritus sancti, ad hoc. 14. ut exhiberet ipsc sibi gloriosam
Ecclesiam, 13. non habentem
Patris,ct Filii, el
ut sancta ct imrnaculata, ul Chri-
maculam peccati, aut rugam hypocrisis, aut aliquid hujusmodi, sed sit

stus. Ita et viri debent diligere uxores suas et corpora

sua. 16. Qui suam uxorem diligit, seipsum, carnem

suam, diligit. 17. Nemo enim unquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus

EcclesianCl»- quia nos, id membra

est, Ecclesia, sumus corporis ejus, de carne ejus, et de ossibus ejus,
de infirmis,et firmis existentis, vel camdem carnem,eteadem ossa qux habuit Christus, habenlis.id. Propter
uxori suae, et erunt duo in carne una.
hoc 20. relinquet homo patrem et 21 matrem suam, et adhaerebit .

ego autem dico sacramentum illud in Christo et in Ecclesia. 23. Ve-

22. Sacramentum hoc magnum est, esse

quamvis allegoricc possit intelHgi de Chrislo,et vos singuli, unusquisque uxorem

suam
rumtamen, |5I
sicut seipsum diligat; uxor autem timeat virum
suum.
CAPUT VI.
Uomino hoc enim justum est (et hoc probat ab auctoritate). Honora
Filii, obedite parentibus vestris in ;

matrem tuam, quod est mandatum primum in promissione, in lege, qux promittit
patrem tuum et 1.

mellc fluentem. ut bene sit tibi, etsis longaevus super terram viventium-,
adimpicntibus illam terram iacte et

COMMENTARIUS.
causam habere videtur; hoc eniin in isto loco A litleram intelligi ut multi diligentes uxores patrem
vita.
_ — - 1 ! ..........
T7 4 ,
1 .-._ >4-
Verumtamen
_/_iii/.
_/_> *» _v_ __ nt
dicit [/'.
,

dicitur] ipse Salvator corporis

• i
hunc ordi-
_ __

et matrem relinquant. Et hoc est;

. \ ^ . _-. _-. . _ i
et

nem vir habet ad mulierem, eo quod, ut consistat, vos, etc.

virum accipit. August. (lib.xn Contra Faust Manich., c 9,

20.

August. (Tract. 15 in Evang. Joan., t. IX.)

12. t Relinquet homo. Quis enim non agnoscat
VI).

Mundans lavacro. Quid est baptismus ? Lavacrum Christum eo modo reliquisse Patrem qui cum in ;

aquae in verbo. Tolle aquam, non est baptismus. forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse sc
Tolle verbum, non est baptismus.
xqualem Deo, scd scmetipsum exinanivit formam
Lanfk. Lavacro acjux in verbo. Verbum vocat servi accipiens? Reliquisse etiam matrem Synago-
.3.
gam Judaeorum Veteri Testamento carnaliter inhse-
prolationem divinitatis, qua_ a baptizantibus super
rentem et adhaesisse uxori suae Ecclesiae [al .sanctae] ut
aquam profertur.
U.August. 14. (lib. Deperfcct.just., c. 15, t VII). pace Novi Testamenti essent duo in carne una, quia

Ut cxhiberet ipse sibi. Tunc utique quando gloriosa; cum sit Deus apud patrem, per quem facti sumus,
factus est particeps noster, ut illius capitis corpus
non enim modo in tantis malis, in tantis scandalis, in
tanta permistione hominum pessimorum, in tantis esse possemus
eam esseglorio-^ JoanAO,t.U..)Etmatrem
21.Id. (Exposit.inEvang
opprobriis impiorum dicendum est
sam. Quomodo reliquit matrem ? Relinquendo Synago-
15. August. (Serm. 2 in monte, cap. 22.) Xon ha- gam Judaeorum, de qua secundum carnem natus est
bentem maculam. Non habentem maculam neque Christus.

rugam, id est, mundam et simplicem. L^nfr. Sacramentum. Quod de viro et uxore

22.
dicit, et ad litteram intelligendum est secundum
16. Lanfr. Qui suam uxorem diligit. Debent uxo-
saeculi consuetudinem, et spiritualiter de Christo et
res diligere, quia seipsos a tanto, id est, carnem
(a contrario). Nemo Ecclesia. Patrem Christus relinquere visas est,
suam nam non debent habere
:

quando semetipsum exinanivit, et foimatn servi

enim, etc, agenere.
corpora accepit. Matrem Synagogam, ex qua natus est, re-
17. Nemo cnim unquam. Probat quod viri
liquit quando ipsa in sua infidelitate persistente,
sua diligant. ;

Quiamembra corporis cjus. Potcstlegi, corporis ad praedicandum gentibus apostolos misit, et ex

18.
eorum conversione, Ecclesia congregata, quasi
ejus constantis de carne et ossibus ejus, id est, de
sponsae sponsus adhaesit, cum qua unigenitus est in
infirmis et firmis, vel de carne et ossibus ejus sumus
quia carnem quam de virgine sumpsit,
membra, eamdem carnem, et eadem ossa habentia, C carne una ;

ipse habuit. ia missa et celebritatibus, quotidie Ecclesia su-

Proptcr hoc rclinquet homo- Quia, inquit, nos
.9.
mit.
Vcrumtamen. Quasi diceret
23. quamvis ergo
sumus de carne et de ossibus ejus, propter, hoc, sic-
:

ut scriptum est in Genesi Relinquel, Verbum Patris

:
hoc sacramentum in Christo et Ecclesia intelhgam
spiritualiter, verumtamen vos a morali intellectu
qui futurus est homo, Patrem, id est non eamdem
historite nolite recedere.
essentiam apparens, quia cum Patre permanet, et
rnatrem, id est, Synagogam. et adhxrebit uxori sux, CAP. VI. -
Lanfr. Quod 1. est mandatum pn-
sacramentum. mum. In prima quidem tabula tria fuere mandata
id est Ecclesite. Sic autem dicitur
dicitur, potest ad ad Deum pertinentia, id est Non adorabis deos
Sed tamen quamvis de Christo :
 .

305 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD EPHES. 306

Et, vos patres, nolite ad iracundiam provocare lilios vestros ; sed educate illosindisciplinaetcorreptione
Domini. Servi, obedite dominis carnalibus, tremore corporis, 2. in simplicitate
cum timore animi, et

cordis vestri, sicut Christo obediretis (ecce non ad oculum, palam tantutn,
cur in simplicitate dixerit ,

servientes, quasi hominibus placentes; sed ut servi Christi,facientesvoluntatem Dei ex animo, cum bona
voluntate servientes, sicut Domino, et non hominibus, scientes quoniam unusquisque, quodcunque fece-
rit bonum, hoc recipiet aDomino, sive servus, sive liber. 3. Et vos, domini, eadem, id est, ex simplici-

tate, ct bona voluntate, facite illis, 4. remittentes minas, scientes quia et illorum et vester Dominus est in

ccelis, et personarum acceptio non est apud eum, non est ei charior liber quam servus obediens De
illi.

caetero, fratres, confortamini in Domino, et in potentia virtutis ejus, non vestrx. Induite vos armaturam
Dei, ut possitis stare adversus insidias diaboli. Dei armaturam dico, quoniam 5. non est nobis colluctatio

adversus carnem et sanguinem tantum, sed adversus principes, et potestates, adversus mundi, hujus
sseculi, 6. rectorestenebrarum harum, scilicet, 7. contra spiritualia (intransitive dxmones dicil) nequitiae

8. in co?lestibus,m aere dcgentia, | &%velprovirtutibus,quas nobisdxmones auferre conantur. 9. Propterea

10. accipite armaturam Dei, virtutes, ut possitis resistere 11. in die malo, in prxsenti sxculo, ubi mala
fiunt, et in omnibus, vel prosperis, vel adversis perfecii stare. State ergo, non jaceatis in sordibus, suc-

cincti lumbos vestros camalis voluptatis) in veritate, et induti loricam justitiae in

(id est, stringite fluxa
opere, et 12. calceati. contra insidias diaboli munitos habcntes pedes, mentes, in prseparatione Evangelii,
ut prxparetis eos percipiendo Evangelio, pacis, pacificantis : In omnibus sumentes (intransitive) scutum
fidei, in quo possitis omnia tela, vilia, nequissimi, d/a&o/i' igneaexstinguere, et 13. galearn salutis, spem,
vel ipsam salutem xternam, assumite 14. et gladium spiritus (quod est verbum Dei) per omnem orationem,
;

et per crucem, vcl obsecrationem, orantes omni tempore in spiritu, et in ipso vigilantes in omni instantia,
nonremisse, ct obsecratione pro omnibus sanctis; et pro me, utdetur mihi sermo in apertione oris mei,
scilicet, cum fiducia, non cum timore, notum facere 15. mysterium Evangelii; pro quo legatione fungor in

catena, carcere, ita ut in ipso audeam, prout oportet me, loqui. Ut autem et vos sciatis qme circa me

COMMENTARIUS.

alienos. Nonassumes nomen Deituiinvanum. Sabba- A luram. Verumtamen, charissimi,armaistaneputetis

la custodies Et reliqua septem in secuncla ad pro- sic esse ut quasi quod scutum, semper scutum sit,

ximum pertinentia quorum fuit prius Honorapa- aut quod galea est, semper galea sit aut quse lo-
;
: ;

trem, ct matrem. Unde dicit quod est primum man- rica, semperlorica sit. In istis enimarmis corpora-
datum. libus ita est, quanquam et de ferro quae fiunt muta-
2. Ambros. lnsimplicitate. Modum quo illud dixe- ri possint, ut ex gladio securis tamen ipsum apo- ;

ratexpandit,subjungens : Nonad occulum scrvientes. stolum videmus dixisse quodam loco, loricam fidei,

3. Lanfr. Et vos Domini cadem, id est, similia in et alio dixisse,scutum fidei. Scutum ergo
quia est,

simplicitate cordis, et bona voluntate, ut servi tela inimicorum excipit et repellit. Lorica est, quia
Christi facientes voluntatem Dei erga illos. interiora tua transfigi non sinit.
4. Ambros. Rcmittentes. Non dixitauferentes, sed 11. Ambros. fn die malo. Diem malum praesen-
remittentes. Nonenim corrigere servos,sipertinaci- tem vitam dicit, eo quod in praesenti saeculo mala
terpeccant, prohibet. [/'., mali] agunt.
5. Non Abusus est indifferenter
est nobis. collu- 12. Lanfr. Calceati pedcs. Calceatos jubetpedes
otationis nomine, pro bello ponens nostros esse, quia cogitationes nostrae, per quas
6. August. (Enarr. in Psal. cxvir, tom VIIIj. Recto- B mens quodammodo deambulat, munitae debent esse
res. Rectores tenebrarum harum, id est, rectores ini- contra insidias malignorum spirituum, ut praepare-
quorum mundum istum diligentium. mus in nobis ea qu» jubet Evangelium pacis, id
7 .Contraspiritualia. Suntergospiritualianequitife est, Christi.
in ccelestibus nqn ubi sidera disposita fulgent, et 13. Galeam salulis. Salusaeterna debet esse nostra
sancti angeli commorantur, sed in hujus aeris infi- galea, quia in memoriarnentem nostram, quse capi-
mi caliginoso habitaculo, ubi etnebulaconglobatur. tis nomine designatur, saepe debet obvolvere.
Amdros. In co:lesUbus. Hoc est, pro coelestibus, 14. August. (ibid. in psal. Cxlix.) El gladium.
id est, pro regno ccolorum adversus illos est nobis Sermo ergo Dei gladius bis acutus ; unde bis acu-
certamen. tus dicit de temporalibus, dicit de aeternis. Gladius
8. Lanfr. Jn ccclestibus. Ccelestia vocat virtutes, enim quia de
bis acutus, de quo Apostolus dicit,
quae ad ccelestia, in quibus excrcendis spiritum ne- utroque testamento feriens hoc gladio mactabant ;

quam contradictionem patimur. de quibus dicebatur Petro Macta et manduca. :

9. Propterea accipite. Quasi diceret Quia contra 15. Lanfr.

: Mysterium Evangelii. Mysterium
spirituales hostes certatis, spiritualem armaturam
q Evangelii, id est, quod Evangelium praedicat, in-
sumere debetis. carnationem et passionem Christi et caetera sacra-
IO-August. (ibideminpsal.xxxw). Accipite arma- menta vult intelligere.
 $07 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHlEP. M
sunt, quid agani, omnia vobis nota faciet Tychicus, rharissimus frater, et fidelis minister in Domino,
qupm misi ad vos, in, propler, hoc ipsum, ut cognoscatis qiuc circa nos sunt, et nc de/lcialis pro me,
consoleturcorda vestra. Pax fratribus et charitas rUrti fide a Deo Patre, et Domino Jesu Christo. Gratia
</7, cum omnibus <|ui diligunt Dominum nostrum Jesum Christum in incorruptione, sTncere: A&eh.

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD PIIILlPPEiVSES,

CUM INTERJECTIS li. LANFRANCI GLOSSULIS.

1 R3 ARtiUMENTUM.Philippensessunt Macedones. receperunt falsos apostolos. Hos collaudat Apostolus

Uli, accepto verbo veritatis, perstiteruntinfide, nec scribens eis a Roma de carcere per Epaphroditum.

CAPUT PRIMUM.
1. Paulus et Timotheus, servi Jesu Christi, omnibussanctisinChristo Jesu, cohfirmatis (Ide Christi Jesu
qtil suftt Philippis, 2. cum episcopis, otdiaconibus Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino
Jesu Christo. Gratiasago Deoineoinomni memoria \estri,semper quotiescunque vestri recordor, scilicet ha-
bitn in cunctis orationibus meis factis pro omnibus vobis cum gaudio, vel habito de hoc qtiod Evangelio
conimunicatis, deprecationein faciens, super 3. communicatione vestra, ut eam Deus muHiplicct, inEvan-
geiioChristiperdurantem a primadiecoHi-ersjoni.v vestr'se usque nunc: \ confidenteshoc ipsum,quiaqui ccepit
in vobis Opus bonum,perficietusqueo indiemChristi Jesu : j\tdicii t vel obituscujusque :6. sicut est mihi jus
stum, quia beneagitis, hoc sentire pro omnibus vobis (reddit causam) eo quod habeam vos in corde, id
est, ditigo vos, et in vinculis meis, et in defensione, et confirmatione [miraculis) Evangelii, ila quidern ut
velim sociosgaudii mei, id regni calorum, omnes vosesse. g 541 Testis enim mihi est Deus, undemihi
est,

testis est Deus, quomodo 7. cupiam omnes vos in visceribus Jesu Christi idcst in charitate qux seeundum
Christum est esse Et hoc oro, ut charitas vestra magis ac magis abundet in scientia, et in omni sensu
agendo ;utprobetisactuipso potiova, ut sitis sinceri, et sine offensa in diem Chvisti, judicii,velobitus,ve-
pleti fructu justitiae, vita seterna, per Jesum Christum, in gloriain. et laudem Dei. Scire autem vos volo,
fratres, {ne ipsi debaccharentur propter captioncm Apostoli) quia quae circa me sunt, vincula mea scilicet,

magis ad profectum, quam ad detrimentum, venerunt Evangelii,8. ita venerunt ad profectumut vincula
raea manifesta fierent in Christo, quia per Christum vinctus cram, in omni praetorio, et in caeteris lu.cis

omnibus.etpluresefratribus in Domino, aposloli, confidentesvinculismeis proptervincula m«i, abundantius

solito aUderent 9. sine timore verbum Dei loqui. 10 Quidam quidem prxdicant, et 11. propter invidiam

COMMENTARIUS.
GAP.I.— 1 . AMflROSi^dP/u/ippen^-.Philippenses Aita velle. Exponit causam : Eo quod, inquit, ha-
viri elegantes erant, sed de primatu contentio erat beam vos in corde, sive vinctus, sive defendens, sive
inter quosdam illorum, et hoc inter illos qui virtu- confirmans Evangelium, ut omnes sitis socii gaudii
tibus drnati videbantur. Scribitur ergo his de cu- mei, id est, regni ccelestis.
stodia hurailitatiS; et ut non intenderentdictis illo- 7. Ambros. Cupiam vos. Quod dixit in visceribus

rum qui cUStodire eos legebi suadebant. Christi, dicere voluit in charitate illa quee secun-
2. Cum episcopis. Episcopos dixit, qui nunc pre- dum Christum est.

sbyteri dicuntur, nec enim hujus ordinis fas erat 8. lta ut vincula. Nam vinctus ad omnium noti-
multos esse in una civitate. tiam pervenit, et fideles cum fiducia docebant et
3. Lanfr. Communione vestra, id est, qua com- hisquajcirca illum factasunt, liduciam accipientes ;

munionera habetis in Evangelio Christi. vel ut rna- quidamprcpter invidiam Christum annuntiant; quse
jorem habeatis ad Utramque enini sententiam re-
: utraque latius significatadjiciendo Aliiex conim- :

fertur. tione, quidam quidem ex charitate.

4. Confidens hoc ipsurn. Hoc ideo adjecit, quia 9. Lanfr. Sine limore. Videntes alii Apostolum

incautum videbatur gaudere de his quorum exitus in vinculisnon timentem verbum Dei loqui abun-
.

erat incertus. B dantiorem audentiam sumebant sine timore loqui

5. In diem Christi. Diem Christi Jesu vocat vel verbum Dei, cum ipsi nonessent vincti.
uniuscujusque diem extremurn, quo decorpore exit, 10. August. (lib. Conlra mendacium ad Consent. t

et adjudiciUm Christiperducitur; vel finalemsa;culi c. 6,tom. IV) Quidamquidem. Fuerunt enim etiam
diem. quo ad judicandum venturus est Dominus. temporibusapostolorum qui veritatem non veritate,
6. Sicut et mihi justum est.Quasi diceret: Gratias id est, non veraci animo praedicarent. quos dicit
1

pro vobis ago, Deum oro. De vobis bene confido. Apostolus Christum annuntiasse non caste, sed per
sicut justum est rnihi de vobis hoc sentire, id est, invidiam et contentionem ac per hoc etiam tun ;
309 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD PHILIPP. 310

utin me persecutionem excitent, et contentionem, quidam autem et propter bonam vbluntatem Christum
prsedicant (repetit, quidam quidcm) quidam prxdicant excharitate, scientes videntes, quoniam in defen"
;

sionem Evangelii positus sum incarcere,(rcpelit,quidamquidem)Qmdama\jLtem 12. ex contentione Christum

annuntiant non sincere, 15. existimantes pressuram se suscitare vinculis rneis, sed hzc omnia mdgis ad
perfectum venerunt. Quid enim ? Scilicet rcfert. Dum omni moJo, sive per occasionem, id est, propter persc-
rutionem excitandam mihi, sive per veritatem, sancto desiderio. Christus annuntietur, et in hoc, quod
pressuram mihi cxcitanl, gaadeo nuncsed etgaudebo. Eccccur, 14. Scio enim quia hoc, itla pressura, mihi
proveniet ad salutem, per vestram orationem. 15. etsubministratioriemSpiritus Jesu Christi, (a contrario;
largam mcrcedem, quantam secundum exspectationem, et hoc exspecto, et spem
decel spiritum, tribuerc,

meam, et spcro, quia in nullo 16. confundar, £ 5«S sed in omnia fiducia, sicut semper, et nunc T eliam in
vinculis, magnificabiturChristus in corpore meo, sive per vitam, dando exemplum boni aliis, 17. sive per
mortem, 18. Mihi enim vivere, causa vitx mex, Christus est, et mori lucrum, quia tunc quiescam a la~
boribus. 19. Quod si etiam vivere in carne, hic mihi fructus operis est, sicut ct rnori, et 20. quid eligam
jgnoro, cum utrumque prosit, quid eligam ignoro, vivere an mori. Coarctor autem, enim, e duobus; (bis
desiderium habens dissolvia corpore. etesse cum Christo, (parenthesis) multo magis melius, sciiicet^
sciticet)

essecum Christo; permanereautemmeincarne, necessarium,wH/e, propter vos, uidem vobis exemplum.

est,

Et hoc (quod necessariurn estvobis) confidens, scio quia manebo, et permanebo omnibtis' vobis, apud vos,
ad profectum vestrum, et gaudium fidei, quod fides promeretur, vet exigit ; ut gratulatio vestra abundet
in Christo Jesu in, pcr, me scilicet, per meum adventum iterum ad vos. Tantum digne Evangelio Christi
conversamini, ita ut, sive cum venero et videro vos,sive absens, scilicet fuero, audiam de vobis quia statis
in uno spiritu unanimes, collaborantes fidei Evangelii, et, itaut, in nullo terreamini ab adversariis ;
quae
(quodipsi Vos terrent) illis est causa perditiottis, vobis autenl salutis, (cdusa ciir noh terredmini) et hbc,
quod ipsivos terrere volunt, a Deo,sciticet datumcst, quia vobis donatUnl est pro Chrlsto, hoft soiurh Ut
ineum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini, 21, 22. idem certameh habetites qdale et vidisiifi ih me,
et nunc audistis de me.
CAPUT II.

Si cjua ergo consolatio quam exspcctetis in Christo, si quod estmihi in vobis solatium charitatis, \. si qua
societas spiritus,2. siquavisceramiserationis, implete gaudium meum, scilicet ut idem eamdem
sapiatis,
charitatem habentes, unanimes.idipsum sentientes, nihil per contentionem |5©nequeperinanemghr
riartl fdcieilies ; sed hi humilltate superiores sibi invicem arbitrantes, non quaj sua sunt singuU conside-

COMMENTARIUS.
nonnulli tolerati suhtannuntiantbs non casto artimo A I^. Mini enim. Quoniam dixit quia magriificabi-
veritatem. Non tamen illi laudati sunt tartqurtm tur Christus per vitarh, nec hanc probationem ha-
annuntiantes castb aniiho falsitatem. Deinde de bebat, adjecit : Mihientm vivere Christus est; neque
illisdicit : Sive occasione, siveveritate, Christus an- enim, si vivam, inquam, alterius rei curam habeo.
nu7itieiur. 49. Lanfr. Quod si vivere in carne. Quandiu in
11. Lanfr. Proptrr invididm, vel ne Apostolus carne possum proficere aliquid, ignoro quid eligam
solus vlderetur praedicator, velcbtttendentes sepres- seii mort seu vivere; et si enirn in carne nihil
suram suscitare Apostolo. prodesse possem, haud dubium quin mortemelige-
12. Ex contehtione Chrislum annuntidnt. Neque rem.
homines reducebant ad membriam illud propter 20. August. (lib. ni Dc doci. Chr., c. 2, tom. III.)

quod Apbstolus, incarceratus erat, ttt ideo magis Et quideligam. Sicergo distinguendum est, et quid
punirentur. etigam ignoro. Compeiior autem ex duobus ;
quam
13. Existimdntes- Vituperabant Christum,tit tna- distinctionem sequitur concupiscentiam habensdis-
gill puniretur Apostolus, qui ligari se passus est soivi et esse cum Christo. Et tauquam quaereretur
propter talem Dominttm. quare hujus rei potius habeat concupiscentiam,
14. Scio enini. Vitupcrationem etianl adversario- -"multo enim magis optimum, inquit.
rum inChristumjrtculatamperveniresibi dicitin sa- 21.A.MBBOS. Idem ccrtamen. Exemplo sui magis
lutem, quia quomagispropter eum punittis est, eo eos adhortatur.
amplius coronatur. 2'i. LaNfr. Idcm ccrtamen habcntes- Quandotunc
15. Ambros. Et subministralionem. Largam mer- dixit Pythonissaj Philippis futura praedicare.
cedem quantam decet spiritum tribuere.
significat, CAP. II. — 1. August. (serrn. 11, Dcverb.Domini.
16. La.nfr. Innullo confiindar. Quod esset, siab c. 17, tom. X.) Si qua societas. Adipsum enim per-
inccepto destitissem, vel si quod spero non habiturus tinet societas qua efiicimur unum corpus unici Fi-
essem. lii Dei.
\~i. Ambros. Sive per mortem. Sperabat enim 2 Amdros. 5/ qua viscera, id est, si diiigentes
Christo concedente mortem suam non fieri abso- nos condoletis nobis talia patientibus.
lute aut vane.
 311 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 312
rantes, sed ea qua> aliorum. 3. Hoc enim sentite in vobis quod et in Christo Jesu. Qui cum in forma
Dei
esset, 4, 5. non rapinam, utprimus homo. arbitratua est esse sea;qualem Deo.
G, 7. sed semetipsum ex-
inanivit. humiliavit. 8. formam servi accipiens,in similitudinem
hominum, carnis peccatricis, factus, 9. et
habitu inventus ut homo, sitivit csurivii, etc.
Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem
turpissimam, mortem autem crucis. 10. Propter quod, quia hunuliavit
se,etDeus exaltavit illum, 11. et
donavit illi nomen, quod est super omne nomen.utinnomine Jesus
omne, ex omni genere genu flectatur,
vel vi, vel voluntate, 12. ccelestium, terrestrium, et
infernorum, et
omnis lingua confiteatur quia Do-
ita ut
minus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Itaque sicut Christus, qui in
omnibus se humiliavit, charis-
simi mei, [13. sicut semper obedistis] non ut in praesentia mei
tantum sed multomagis nunc in absentia
mea, 14, cum metu, et tremore vos ipsos humiliando, et qux aliorum
sunt quxrcndo, vestram salutem ope-
rammi. 15. Deus estenim, qui operatur in vobiset vetfe, et perfieere,
pro bona sua voluntate, non meri-
tisvestns. Omma autem facite sine murmurationibus,
non recalcitrantes, et lucsitationibus in ftde ut
sitis sine querela ut non possit de vohis conqueri,
et simplices, non lnjpocrisi
I5-J filii Dei, sine re-
prehensione in medio nationis pravae et perversae; inter quos lucetis
sicut luminaria in mundo' verbum
vite vos contmentes ad gloriam meam, unde (/loriabor, in die
Christi, {eccc cur) quia non in vacuum
cucurn, neque in vacuum laboravi. 16. Sed et si immolor ego ipse
pro vobis, supra sacrificium quod
feci Deo, de fide vestra, et obsequium fidci vestrae, 17
gaudeo, 18 et congratulor omnibus vobis, vel
qum tales eshs. Idipsum autem, id est, de hoc si immolor, et vos, vel ut
similiter immolemini, vel
qma excmplar, gaudete, et congratulamini mihi 1S. Spero autem, in Domino
Jesu, Timotheum me

COMMENTARIUS.
3. Lanfr. IIoc enim sentite, id est, humilitatem A lum, sedrem rjuamdam acquisitam ei, quia assum-
et charitatem (quae aliorum sunt quaerentes) habete ptus est a Verbo, ut illud et cognoscant, quoniam
in vobis quas in Christo fuisse,
et quod Christum nomen tibi Dominus.
quod est Hoc sentite in vobis, etc.
fecisse scitis, :
12. Galestium. Coelestium dicit invisibilium vir-
4. Non rapinam. Quisquis arbitraturseessequod
tutum terrestrium vero, vivorum hominum in-
; :

non est, quodammodo in ipsa sua opinione aliunde fernorum etiam, illorum qui mortui sunt, qui et
rapit sibi quod non est. ipsi per resurrectionem Deum confitebuntur sua?
5. Auoust. (lib. ii Cont. Maximin.,c. o,tom. VI.)
resurrectionis auctorem.
Non rapinam. Ergo intelligeApostolum ideodixisse
13. Sicut semper. Optime per memoriam prae-
non rapinam arbitratus esl esse se xqualem Deo, quia
teritorum, persuasit illis nihil de caetero indignum
non aliorum arbitratus estesse quod natus est sed ;
sapere.
tamen quamvis aequalitatem Dei nonfuerit arbitra-
14. August. (lib. De r/rat. et lib. arb., cap. 9,
tus alienam, sed suam, semetipsum exinanivit, non tom. VII.) Cum metu et tremore. Tanquam ergo in-
quserens quae sua sunt, sed quae nostra sunt.
terrogaretur Apostolus et diceretur ei : Quaredixisti
Greg. Semctipsum exinanivit. Semetipsumex-
6.
jj cum timore et tremore? horum verborum rationem
inanisse est, ab invisibilitatis suae magnitudine, vi-
reddidit dicens : Deus enim qui operatur in vobis.
sibilem se demonstrare, ut formam servi tegeret,
Si enim timetis et tremitis, non extollimini tan-
quod incircumscripte omnia ex divinitate penetra-
quam de vestris bonis operibus, quia Deus est qui
ret.
operaturin vobis.
7. Ambros. Sed semetipsum, hoc est dignitatem
15. Lanfr. Deus est enim. Ratio cur dixerit cum
suam abscondit, hoc solum enim audientibus esse
metu et tremore summa enim reverentia et men-
:

existimabatur quod et videri poterat.

tiset corporis faciendum est illud, cujus Deuscoo-
8. Formam servi. Quod dixit, Formam serviacci-
perator existit.
piens, exposuit addens, in similitudinem hominum ^6. Sed etsi immolor. Immolatus, id est, occisus
factus, factus posuit pro hahiians, insimilitudineui
hominum
est apostolus, quia hos et alios ad Deum convertit,
id est, in homine.
quorum fidem quasi sacrificium et obsequium Deo
August. (lib. lxxxiii, Quxst. q. 73, tom. IV.)
9.
obtulit. Et est sensus, quaravis sacrificium corporis
Habitu inventus, idest, habendo hominem, inventus
mei [sup., offeramj, addo sacrificium, et obsequium
ut homo est. C fidei vestrae, etc.
Ambros. Humiliavit semetipsum. Usque in hunc
17. Gaudeo, etc. Gaudeo, inquit, de obsequio fi-
locura illa qua? ad divinam naturam pertinent vi-

sus est dixisse. Jam vero ad

quod fidem vestram Deo
dei vestrae, id est, de hoc
illa transit quaj huma-
sacrificavi; et non dehoc tantum, sed etiamsicon-
na3 possunt aptari naturae.
tingat mihi pro vobis, id est, si immolor.
10. Propter quod. Illis sermonibus quierantdeita-
tis suadebat nobis humilitatem de illis vero qui
;
18. Et congratulor,\A est, gratiasago, quia obe-

secundum humanitatem facti sunt, ostendit ipsam dientia vestra hoc mihi contulit.

humilitatem lucrativam rem esse. 19. Spero autem, etc. Mittens Apostolus hanc
II Et donavit illi. Evidens estquod non vocabu Epistolam per Epaphroditum, promittit quod e-
 .

313 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD PHILIPP. 314

cito mittere ad vos, ut ego bonoanimo sim, cognitis quae circa vos sunt Neminem enim habeo tam
unanimem mihi, nonpro lucro terreno, pro vobis sollicitus sit. Omnes enim quos
qui sincera aflectione,
habeo, quae sua sunt commoda quaerunt, non quae sunt Jesu Christi. Experimentum, sludium, autem ejus,
Timolhei, cognoscite, quia scilicet sicutpatri filius, mccum servivit in Evangelio. Hunc igitur, quia talis
est, spero me mittere ad vos, mox ut videro quse circa me sunt. Confido autem in Domino, quoniam et
ipse veniam ad vos cito. Necessarium autem existimavi, Epaphroditum fratrem, ct cooperatoreni, et
commilitonem meum, vestrum autem apostolum, et ministrum necessitatis me;c, qui mihi necessaria mi-
nistrat, mittere ad vos, quoniam quidem omnes vos vidcrc desiderabat, et mcestus erat, propterea quod
audieratis illum infirmatum, et ila fuit. Nam et infirmatus est Epaphrodilus usquead mortem sed Deus ;

misertus est ejus, non solum autem ejus, verum etiam in salu'e cjus, et mei, ne mortis ejus tristitiam,
super tristitiam infirmitatis cjus, vel carceris mci haberem. Festinantius ergo, quia de co mazsti fueratis,
misi illum, ut viso eo, i'erum gaudeatis, sicut prius eo prxsente, et ego 20. sine tristitia sim. 21. Excipite
itaque illum cum omni gaudio in Domino, et ejusmodi hominem cum honore habetote quoniam propter :

opus Christi usque ad mortem accessit, tradens animam suam, (non dimisit pro inimicis, quin Apostolo
minislraret in carcere) ut impleret, id, quod ex vobis deerat erga meum obsequium, quod non poteratis
mihi administrare.
15SCAPUT III.

De gaudete in Domino. 1 Eadem qux jam prxsens dixi vobis me scribere, mihi
caetero, fratres mei, .

quidem non pigrum, vobis autem necessarium, utite cst. Ecce qux 2. 3, 4. Videte canes, ut caveatis, vi-
dete malos operarios, 5, 6. videte concisionem, quasi ad non circumcisos et separatos. 7.
8. Nos enim,
Christiam tantum, sumus drcumcisio, {qualitas pro quali) quispiritu,rc<m camalibus observantiis,
serVimus
Deo, et gloriamur in Christo Jesu, infidc Christi Jesu, et non in carne, carnali lege, fiduciam
habentes,
quanquam ego habeam, habere valeam, confidentiam et in carne. Si quis alius videturpo.?.?e confidere in
carne, egopossumgloriari magis, circumcisus octavo die, habens circumcisionem octavi
diei, non prosclij-
tus9. cxgenere Israel, oriundus detribu Benjamin, Hebraeus ex Hebrais, 10. secundum
legem (Pharis,ri
legemtantum, non prophetastenent) Pharisaeus, rcligiosior in legc, secundum «mulationem bonam
perse-
quens olim Ecclesiam Dei,secundum justitiam, quae inlege est, conversatus sine querela, non conquere?is
de austeritate legali. 11. Sed quae, lex, vel persecutio sttilta opinione mihi fuerant prius
lucra heec arbi- ,

COMMENTARIUS.
Timotheum non multo postad eos mittet; non enim Avero nunc Dco non placet, tantum concisio est.
simul utrumque mittit. Lanfr. Videte circumcisionem. Quidam enim
6.
20. Sine trislitia. Quam habeo pro eo quod con- cum non essent Judaei, circumcidebantur, et post
tristati estis, audita infirmitate illius. jactabant se esse exgenere Abrahaa.
2[.Excipite. In carcere erat Apostolus, ad ser- 7. Nosenim. Ratio cur illi sunt cavendi, et apo-
viendum ei accessit iste cum magno periculo. stoli audiendi, quia videlicet
illi carnalem, isti spi-
CAP. III. — 1. Ambros. Eadem vobis. Eadem ritualem circumcisionem pradicabant.
dicit, quia de his docuerat eos quando apud eos 8. August. (lib. Dcvcr. apost. serm. xv, c.1,tom.
fuerat ;
ethaec [f., hoc] ad ea quae sequuntur, refe- X.) Nos enim sumus. Sed nos sumus circumcisio :

rendum est. sic accipite hoc voluisse Apostolum dicere, sumus

2. Avgvst. {Epist. 120 ad Honor. cap. 16.) Videtc nosjustitia. Circumcisio enim justitia est. Magis
canes. Canes appellavit non ratione. sed consuetu. enim commendat quod dicit, dicendo nos esse jus-
dine contra insolitam veritatem latrantes haec titiam, quam dicendo nos
, esse justos : sic tamenut
enim natura est canum ut cum quibus habent
, cum justitiam dicit esso, justos intelligamus.
consuetudinem, sive illi boni sint,sive mali, nonad B 9. (Ibid., c. 3) Exgcnerc Israel, id est, non pro-
eoslatrent; insolitorum autem personis visisetiam selytus, non advena ad populum Dei. non major
innocentibus irritentur. circumcisus, sed a parentibus natus JudaDus, habeo
3. Lanfr. Videte canes. Canes et malos operarios circumcisionem octavi diei.
vocat cos qui carnalem circumcisionem praedica-
Secundum legem Pharisxorum. Prima-
10. (Ibid.)
bant, quos cavendos praecipit. Concisionem vocat quidam erant, et quasi ad nobilitatem Judaicam
rii
vel circumcisionem, id est, Judaeos, vel separatio- segregati, non contemptibili plebi commisti, qui di-
nem, id est,eos qui in aliam doctrinam a coetu fide- cebantur Pharisaei. Nam dicitur hoc verbum quasi
mm eos separabant. segregationem interpretari, quomodo in Latina lin-
4.Ambros. Videtc canes. Canes vocavit, quia vere- ^ua dicitur egregius quasi a grege separatus
cundiam non habent, sed frequenter reprehensi, in
U. Lanfr. Scd qu.v fuerunt. Carnales observa-
vana doctrina persistere videntur.
tiones, quae ante adventum Christi animarum fue-
5. Videte concisioncm. Bene concisionem dixit, runt lucra, servatae post adventum ejus, fuerunt
quia quandiu Deo placuit. circumcisio erat,
quia detriraenta fides enim Christi observari eas non
;
315 B. lantranci CANTUAR. AftCHltiP. 316

sum propierCnnsturo, /?Jr?» ufiristi, detrimenta. Verumtamen nunc quoque existimo orriniadetri-
ti-ntus

mcntum f 351 esse, 12. propter eminentem, bmhia superahlem, scienliam usscqtiendani Jesu Cliristi Do-
mini mei, propter quein (rcpctit, tel generattus dicit) omhia detrimeiiuin feci, et afbitrorut stercora,
qui obscrvata unintu pollta nt ,ui Christuin lucrifaciam, utet inveniar in illo, non habens meam justitiam,
qn;e cx lege est, sed illam qme ex fide esl Christi Jesu : quie ex Deo est justitia in iide Christi, 13. ad
cognoscendunl iilum, quod beneplucilitni Sil Deo, l<l, 15, 10. et virtutem resurrectiohis ejiis, qud homo in-
tcriur suscitalur, 17, 18. et societatem passionum illius, 19, 20. eonfiguratus morti ejus, si quo modo in
futnru oceUrram adresurrectionem, qua> estex mortuis, vel de peccalis. quod jarn acceperim, Non idco dico
rcsurrcclionetn carhis in cognitionc Chrisli aiit jain pefiectus sim incognitionc Christi 21 sequor autem, ; .

si quo modo compreliendam, extoloagnoscum Chrisiutn, 22, in quo (incognilione) et comprehensus suui

ex toto aChristo Jesu, fratres, ego me non arbitror comprehendisse ncilicet scicntium Chrisli ex loto. 23,
^4,23. Unurii auiera, seaKocuhuih drbilror, qua? quidem scilicel retro suiit carnales obscrvaliones oblivi-
scens, ad ea vero quae sunt priora, putiura extendens meipsum, ad destinatum persequor, scilfcel, ad
braviuin,p/vt'»!/»?//,supernae vocationis Dei, vocatiu esi in Christo |4c.O Jf«u. 26. Quicurique ergo
qu£
iquin •
eijo sumus, vel esse volumus, hoc seritiamus, nos nonclum
id scnlio voiens cssc perfcclus) perfecii
comprehendisse 27 et si quid aliter sapitis, quam sapiendum sit, et hoc vobis Deus revelabit, ild essc
:

scnticndum. 28. Verumtamen non comprchendimus ex iotb, ad quod 29. pervenimus, in quantum pro-

CO.MMENTARIUS:
jiermittit. Qbae eriim adventufn Christi tanthriimo-A m bac vita. Sic alibi : Tuhc coundscam, sicutet cn-
do significabant, si jam serventur. advenisse eum gnitussunt.
negant. 22. A.mbros. In qiio comprehensus. De Coeio illi

,
12.£»!mp>i('c)jhsru'/i '/rt'm.Scientia'ttiChristihabere apparuit Christus, et stlam gloriahl ostendit ; Hbfe

rton potestquisquis carnaliaprceceptalegisobservat, dixit : Orhnia facio ut illa assequar irt quibus Chri-
\el observanda putat. stufn esse perspexi, quando persequentem sua re-

13. Ad aghoscendum. Quasi diceret : Qui se in velatione in suarn cognitionem me convertit.

lege justificari pUtat, iion cognoscit Christum ;
sed 22. ArursT. (Ibid.) Unam autem, Hoc me non
ego spi-eta legali justitia,ihfide ejUs justiiicarivolo, arbitror apprehendisse.
ut aghoscat illum, id est [/., quod, aut quomodo]. 2-1. (Ibid.) Unum. Multa habeo; et urium noiiduni
incarnatus et mortuus sit. apprehendi. Unam petii a Domino, hanc requiram.
44. Ambros. Yirtutem resurrectionis. Resurrectio- QUid petisit? Ut habitem in domoDominiper ornnes
nis ejus virtus est, utomnes assequantur similern re- dies vitw mex.
surrectionem. 25. Lanfr. Unum autem. Unum, inquit, de me
IB.August. (Ibid., c. 10.) Virtutemresurrectionis. possum confidenter assei ere ;
ierrenas namquosub-
Et ubi nominavit virtutem resurrectionis Christi, B stantias, quas propter Deum reliqui,penitus obiivi-
agnosce ibi justificationem tuam.Ex illius enim re- scens, ad aeterna, quae temporaiibus potiora sunt,
surtectione justiiicamur. tota intentione me extendens, festino ad destinatum,
16. Lanfr. Virlulcm resurrectionis. Virtus resur- id est, ad idqudd me festinaturum mente proposui,
rectionis Christi est, justificare credentes ;
unde videlicet ad bravium, id esi, praemium supern3e vo-
alibi dicit : El resurrexit propter juslificationem no- cationis, id esi, viiae aeternae, ad quam vbcat nos
stram. Deus.
M. Et societatem. tile habet societatem passionis c. 15.) Quicunque crgo perfecti.
26. August. (Ibid.,
Jesu Christi. qui ita patitur in hoc saeculo, sicut Dixerat non sum perfectus, et dicit quotquotper-
:

iderh passus est, quse societas iunc bene cognosci- fecti hoc sapiamus ego me non arbitror apprehen-
;

tur, quando per eam perveniri ad gaudia ccelestia disse, non quia jam acceperim aut jam perfectus

creditur. sim, et dicit quotquot perfecti hoc sapiamus, per-

18. AuGust. (Ibid.,c. 12.) Et societatem passionis. fecti et non perfecti. Perfecti viatores nondumper-
Si enim in te fuerit charitas Dei, communicabis fecti possessores.

Christi passionibus, et verus eris martyr. In quo 27. Lanfr. Etsi quid, id est, si perfectara Christi
charitas coronatur, erit [adde, ipse] verus martyr. C cognitionem vps habereputatis,et hoc, id esi, male
19. (lbid.,c. \3.)Configuralusntorti.Consepulti vos sapere, vobis per misericordiam suam reveiabit

enim sumus, inquit, Christo per baptismum in mo7-- Deus.

tem,ut qucmadtnudumChristus resurrexit a rnortuis, Verumtamen. Sive quo per-
28. August. (Ibid.)
sicet nos innovitate vitx ambuiemus. venimus, in eo ambuiemus, sicut dicit Aposiolus,
20. Lanfr. Configurdtusmorti ejus. In baptismb, non solum quod nescimus et scire debemus, sed
ut enim tribusdiebus jacuit Christus in sepukro, etiam si quid aliter sapimus, id quoque nobis reve-
sic in baptismate trina sit immersio. labit.

21. Sequor. imitor, inquit, Christum bohis ope- 2'.!. L.vnfr. Pervenimus. Quasi diceret : quod de
ribus, conans si aliquo modo quandoque cajiiam Christo sapimus, firmiter teneamus, et opere com-
ilium perfecta intelligentia, in qua ipse ccepit me pieamus.
 .

317 IN D. PAULI EPIST. OOMMENf .

— EPISf. AD PHILIPP. M
vecti sumus, ut idem sapiamus ; et eadem permaneamus regula. 30 imitatores mei estote, fratres,
et observate imitemini, eos, qui ita, sicut nos, ambuiani, sicui habetis formam nostram, sicut esiis
baptizati, ilaambuiate. Multi enim ambulant, nonneomnes ila ambulunt ? quos s>x\ni dicebam vobis(nunc

autem et flens dicoj inimicos crucis Christi, quorum finis interitus, 31, quorum Deus venter est, et

gloria eorum temporatis in perpelua confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. Nostra autern conversatio
in coelis est, vet de cwlis est, quia in cwlis co7iv c rsamur. Unde etiam Salvatorem exspectamus Dominum
nostrum Jesum Christum. 32, 33. qui reformabit corpushumilitatis nostrae, humiie noslrum, configuratum
corpori claritatis suae, et hoc potest, secundum operationem virtutis, divinilatis sux, qua etiam possii
subjicere sibi omnia.
CAPUT IV.

Itaque, (quia Deus rcformabit nos, dando inimortatitatern) fratres mei charissimi et desideratissimi, gau-
dium meum, unde gaudebo, et corona mea, unde coronabor sic state, ut in Ecclesiis conversemini, inDo-
mino charissimi (dissentiebant) Evodiam (proprium riomen) rogo, et Syntychen (proprium nomen) deprecor,
ut idipsum sapere, sapiant, in Domino. Etiam rogo et te,Germane (proprium nomen) compar,adjuva illas
duas, quse mecum laboraverunt, necessaria ministrantes, in Evangelio cum Clemente et caeteris adjutoribus
meis, quorumnomina vitae. 1. Gaudete \determinat) in Domino semper, iterum dico Gaudete,
sunt inlibro :

"2. Modestia vestraomnibus hominibus, omnibus modesti sitis, 3. Dominusenim propeest. (Eccevobis-
sit

cum sum omnibus diebus usque ad consummalioncm sxculi )Nihil solliciti sitis, sed 4, in omni 5. oratione
et obsecratione, cum gratiarum actione. 6. petitiones vestraa innotescant esseapud Deum, non adjactan-

tiam hominum. Et pax Dei, quae exsuperat ornnem sensum, (qua Christus nos Palri pacificavit,vel
7, 8
intranstive, quod nuilus scnsus nisi Dei percipil custodiat corda vestra, et intelligentias vestras, inChristo
Jesu. De caetero, deinde, vel de aliis emcndandis,fratres, quaecunque sunt vera, quaecunque pudica, quae-
cunrjue justa, quajcunque sancta, qurecunque amabilia, 9. quaacunque bonas famaa, qua virtus, si qua si

laus disciplinaa, haec cogitate. Qua3 et didicistis, et accepistis, et audistis, et vidistis in me, haec agite: et
Deus pacis erit vobiscum. 1 0. Gavisus sum autem in Domino vehementer, quoniam tandem aliquando 1 1

COMMENTARIUS.
36. Ambros Imilatores, hoc est, nolite sub lege A post communionem. Hoc ponit pro omni oratione.
vivere, sicut nec ego vivo sub iege. 5. Oratione, id est, quoticscunque oratis, vel

31. Quorum Deus venter. Quasi Deo quidam gra^tias refertis, tunc petite si quid a Deo petere
ventri intendentes, pietatem esse existimant, vultis.
quod alia quidem offerre alia, alia minime stu- G. August. (epist. Ad prob.de orando Deo,
12\.
1

deantf/ ., alii quidem offerre alia, alii alia miniine cap. 9, tom. II.) Petitiones vestrx Noh sic accipien-
studeanij. dum esttanquam Deo innotescant, qui eas et ante-
32. Qui reformabil. Corpus qUod nunc humilia- quam essent noverat Sed nobis innotescant apud
tum est sub morte, ad immortalitatem transferet, Deum per tolerantiam, non apud homines per ja-
simile illud suo corpori faciens. ctantiam. Autforte etiam innotescant apud angelos,
33. Lanfr. Qui refonyiabit. Sic in die resurre- qui sunt apud Deum, ut quodammodo eas offerant
ctiohis" refornlabit Christus corpus nostrum, ut Deo, et de his cohsulant, et quod Deo jubente ihi-
eamdem claritatis figuram habeat quam habet et plendum esse cdgridveriht, hoc nobis vel evidenter,
suum. vel latenter repdrtent. Dixit eriim angelus : Cuih
CAP. IV. — 1. (Serm. 37 De verb. Dom., c. 5, t. r> oraretis, ego obtuli orationem vestram inconspectu
X.) Gaudete in Douiino. Gaudete m Domino non claritatis Dei.
in saeculo, id est, gaudete lOS in veritate, non in 7. August. (lib. xxii. lie civit. Dei, e. 29, torh.V.)
iniquitate. EtpaxDei. Pacem qua Deus ipse plticatus est,
2. August. (Epist. 159. in medio, tom. II) Modc- sicutDeus ndvit, ndn eam rios sic possumus nosse,
.vh*auci'/r«.Omniabona opera amantinlueeconstitui, nec ulli angeli; siiperatitaqueomnem intellectum.
non propter humanam gloriam, sed ut videant, ait S. La.nfk. Pax Dci, qua
id cst, in semetipso
Dominus, operavestra bona , el giorificent Palremve- pacatus est, vel qua hurrianum genus recdriciliavit
Stfurh qui in ccvlis cst. sibi.
3. {lbid.\ Dominus prope cst. Ille enim qui ascen- 9. Augist. |lib. De bono viduit, c. 22, tora. IV.)
•litin ca>lum, ut tolleretur ab oculis nostris, promi- Quxcunque bonx famx. Non neglexit ponere bome
sit nobis dicens : Ecce vobiscum sion omnibus diebus famaa duobusque cuncta conclusit, ubi ait Si qua
; :

usque ad consunnuationem sxcuii. Merito sic nos virtus, si qua taus. Advirtutem autem pertinent quce
Apostolus alloquebatur: Dominus in proximo, nihil antea memoravit. Bona fama vero ad laudem.
solliciti fucritis. Sedet supercoelosChristus, etionge \i\Amhros. Gavisus sum. In Domind dixit,utnon
sunt ca?li, et ipse qui ibi sedet, prope est. videretur ob pecuniam sibi directam laetari, sed
4. Lanfr. In omni oratione, etc. Oratioquae ante Cpropter proposrtum illorum qui miserunt.

Evangelium obsecratio, secreta gratiarum actio,

; M.Lanfr. Refioruistis, id est, pristinum iargi-
;
319 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 320
refloruistis pro me sentire ; sicut et sentiebatis : occupati autem eratis (Ne hocsibi objiceretur, removet. )Non
quasi propter penuriam dico ; ego enim didici, in quibus sum, in h is qux habeo. sufficiens esse. Scio et humi-
liari,scioetabundare ;«a&u;u&<,non<^oMor;$t^ 12.
ct satiari, et esurire, non fructus, et abundare, non clatus, et penuriam pati, et hoc non pcr me; sed §&'£
omnia possum me confortat. In omnibus sufficio. 13. Verumtamen benefecistis, communicantes
in eo qui
tribulationimeae, aliquid larqicntcs mihi tribulato ; ct diam prius drdistis. Scitisautem, et vosPhilippenses.
quod in principio Evangelii, quando profectus sum a Macedonia, nulla mihi Ecclesia communicavit 14.
in ratione dati et accepti, voluntarie dando terrestria pro ailcstibus, nisi vos soli, quia
etThessalonicam se-
inel et bis m usum mihi non quia quaero datum, sedrequirofructum abundantem in ratione
misistis ; 15.
vestra, idest,fructusjustitixvcstrx abundavit,cum rationrm Dro rcddidislis dc factis. Habeo autem omnia,
et abundo repletus sum, acceptis ab Epaphrodito quae misistis scilicet in odorem suavitatis hostiam
; ;

acceptam, placentem Deo. Deus autem meus implcatomne dcsiderium vestrum, secundum divitias suas,
in gloria in Christo Jesu. Deo autem et Patri nostro gloria in saecula saeculorum. Amen. Salutateomnem
sanctum in Christo Jesu. Salutant vos qui mecum sunt fratres. Salutant vos omnes sancti, maximeautem
qui de Caesaris domo sunt. Gratia Domini nostri Jesu Christi cura spiritu vestro. Amen.

COMMENTARIUS.
tatis florem resumpsistis,
ut aliqua mihi daretis,Acit, uttale habens institutum, non existimetur con-
'

sicut dare mihi solebatis. temnere illa quae ab illis missa sunt.
12. August. (lib. ii, Quxst.Eva nrj., quaest.,t. IV.) \\. Lanfr. In rationc dati. Nulla. inquit, mihi
Et satiari. Interest non quid vel quantum alimen- aliquid Ecclesia dedit, considerando quid daret, et
torum pro congruentia hominum atquc personae quid a me acciperet. Est enim ratio dati et accepti,
suae, et pro suae valetudinis necessitate quis capiat, quotiesperp<mdituiquod accipitur,et, secundum id,
sed quantafacilitate etserenitate animi careat,cum aliquid rependitur.
his vel oportet, vel etiamcarere necesse est, utillud 15. August. (lib. xiu Confes. c. 25, tom. I). .Xon
in animoChristiano [al., Christiani| impleatur quod quiaquxro. Datum, est resipsa quamdatqui imper-
Apostolus dicit Scio ct min us habcrc, scio etabun-
: titur haec necessaria, veluti est nurnmus, cibus,
dareinomnibus,ctin[a\.,inomnibus]imbutussum, potus, vestimentum, tectum, adjutorium. Fructus
et satiari, etesurire, abundare, penuriampati.
et et autem bona opera, etrecta voluntas datoris est.
13 Amdrop. Yerumtamen bene fecistis. Hoc adje-

EPISTOLA B. PAULI AP0ST0LI AD C0L0SSENSES

CUM INTERJECTIS B. LANEIIANCI GLOSSULIS.

ARGUMENTUM.Colossenses,et hi sicut Laodicenses, BArchippo, quiet ministerium in eos accepit. Ergo

sunt Asiani, et ipsi praeventi erant a pseudoapo- Apostolusjam ligatus, scribit eis ab Epheso per
stolis. Nec ad hos accessitipse Apostolus sed et hos Tychicum diaconum et Onesimum acolvtum.
;

perEpistolam corrigit. Audierant enim verbum ab

163 CAPUT PRIMUM.

Paulus apostolus Jesu Christi, non Ananix, per voluntatem Dei, non meritis, velhominis, etTimo-
1.

theus frater, eis qui sunt Colossis, sanctis, baptizatis, et fidelibus fratribus, catechumcnis in Christo Jesu,
in fi.de Christi. Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Gratias agimus Deo, et
Patri Domini nostri Jesu Christi, 2. semper pro vobis orantes, audientes fidem vestrarain Christo Jesu,et
dilectionem quam habetis in sanctosomnes,propter spem, quae reposita est vobis in coelis ;
quamaudistis
in verbo, prxdicationc veritatis Evangelii, quod pervenit ad vos. 3. sicut et in universo mundo est, et
fructificat et crescit, sicut in vobis, 4. ex ea diequa audistis et cognovistis gratiam Dei in veritate, rc-

COMMENTARIUS.
CAP. I. — I. Ambros. In hac Epistola ostenditC ut assequi possitis ccelestia bona.
eminentiameorum qui in Christosunt,ctsuperfluam 3. Lanfr. Sicut ct in universomundo. Ne sesolos
legis custodiam, et post haec ad exhortationem putent esse Christianos, et per hoc deceptos. Vel ne
egressus, super multis ac necessariis rebus, illis sibi arrogent, si soli credidissent.
loquitur. \. Ex ea die qua audistis. Multi audiunt, et non
2. Semper pro vobis. Ordo est: orantes pro vobis cognoscunt, id est approbant.
propter spem quse reposita est vobis inco^lis. idest
 .

321 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD COLOSS. 322

missionem peccatorum in fideChristi, sicut didicistis 5. ab Epaphra charissimo 6. conservo nostro//«'c eos
instruxerai) qui est fidelis pro vobis minister Christi Jesu, qui etiau manifestavit nobis dilectionem ve-
stram in spiritu. Ideo, guiafldem Christi,ct dileclionem liabetis,et nos ex qua die audivimus, hoc ad Epa-
phra, non cessamus pro vobis orantes, et postulantes ut impleamini agnitione voluntatis ejus, ut Dci vo-
luntatem agnoscatis et impleatis, inomni sapientia et intellectu spirituali,utambuletis digne Deo per om-
nia placcntes in omni opere bono fructificantes et cresccntes in scientia Dei, in omni virtute confortati
;

secundum potentiam claritatis ejus, id esl, secundum quod potentia claritatis ejus potest vos confortare in
omni patientia et longanimitate (eccc quod dixitinomni virtute) cum gaudio, gratias a"-entes DeoPatri
qui illumihando dignos nos fecit ut essemus 6. in partem, id est, parlicipatiohe, sortis sanctorum, hxrc-

lumine Christi existentes, 8. qui eripuit nos de potestate tenebrarum, dxmonum

ditatis gratis datx, 7. in

vel lenebrosorum, 9. et transtulit in regnumFilii dilectionis $aa&,dilecti sui; in quo, in cujus fide,hahemus
redemptionem per sanguinem ejus,remissionem peccatorum, 10. qui est imago (Filius commcndatur)Bei
invisibilis, secundum divinitatem wqualis IOJ Patri, 11, 12. primogenitus omnis creaturae ante sxcula
quoniam in ipso per ipsum condita sunt universa in ccelis, et in terra, visibilia, et invisibilia, (partes in
visibilium) sivethroni, sive dominationes, sive principatus,sive potestates ergoa />an',omniaperipsum, ;

facla, et in ipso creata, existentia, sunt,ergo a relatione,et ipse estante omnes, et omniainipsoconstant.
Et ipseest caput sui corporis, id est, Ecclesiae, quiest principium ejus Ecclesix, 13. primogenitus (secun-
dum humanitatcm commendat) ex mortuis, id est prior resurrexit. 14. Ut sit in omnibus ipseprimatum

tenens, sive secundum divinitatem, sive humanitatem : 15. quia (ecce cur) in ipso, Patri 16. complacuit,i'd
est, placitum habuit, omnem plenitudinem divinitatis,vel
membrorum massarn, inhabitare,teZ habere rea-
liter, etper eum, Christum, placuit Palri reconciliare omnia, in,pe»\ipsum, pacificans 17. per sanguinem
crucisejus,sivaequae in terris,sive quae in ccelis sunt Et vos reconciliavit cum essetis aliquando 18.
alienati a
JJeo,et inimici sensu, (exponit quomodo) in operibus malis; nunc autem reconciiiavit DeusPater
sibi in corpore
carnis e]Us,Fil,ii sui per mortem,exhibere ut exhibeamus, vel ul ipse exhiberet, vos sanctos
et immaculatos,
et irreprehensibiles coram ipso, non solum coram hominibus; quod erit, si tamen
permanetis in fide fun-
dati, et stabiles, et immobiles a speEvangelii, ab
quod promittit Evangelium, quod audistis, 19. quod
cc
pradicatum est in universa creatura,pr incipali,id est, hominibus,quaz sub ccelo est, [persuadct ut iibentcr
audiant) cujus (Evangelii) factus sum ego Paulus minister. 20 Qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis,
:

COMMENTARIUS.

5. Conservo noslro. Hunc commendat sciens quo-^ 15. Primogcnitusex mortuis, id est,
priinus resur-
niam utile est ut venerabilis sitdiscipulis magister. gens, quia ipsa resurrectio quaadam generatio
est,
6. In parte sortis sanctorum Sors dicitur acterna sicut in Evangelio In
. :
rcgencratione cum sedcril
hcereditas, quia sicut illud quod forte capitur, non etc.
meritis acquiritur ;
sic ea non meritis, sed Dei gra- 14. A.mbros. Ul sit in omnibus. Non causam dicit.
tia donatur. sed illud quod consequebatur.
7. Ambros. In lumine, id est, persuam cognitio- 15. Quia in ipso. PlenitudinemDei Ecclesiam vo-
nem -
cat ct dicit, quoniam placuit Deo
i
in Christo om-
8. August. (epist. 107 ud vitalem, tom. II.) Qui nem plenitudinem, utdicat omnem creaturam quac
eripuit nos. Potestas enim tenebrarum quid est, nisi ab eo repleta est, probavit illi conjungere, et hoc
potestas diaboli et angelorum ? qui cum fuissent an- latius consequitur
geli lucis, in veritate per liberum arbitrium non Lanfr.
l(j. Complacuit in ipso. Complacuit sibi
stantes, inde cadentes facti sunt tenebrae. Pater, ut in Christo habitaret omnis plenitudo tam
9. August. (lib. xv, Dc Trin., c. 19, tom III ) El divinitatis quam omnium virtutum.
transtulit. Quod autem dictum est, Filii charitutis Pcr sanguinem crucis. Qua hora sanguis re-
17.
sux, nihil aliud intelligatur quam Filii sui electi B demptionis de latere Domini in cruce pendentis exi-
[al., dilecti]. dimissum
vit, est peccatum Adtehumano generi,
et
10. Ambros. Qui cst imago. In homine Christo pacificata sunt coelestia et terrestria, quia tunc pa-
quasi in imagine invisibilem illam videmus natu- tuit hominibus introitus in regnum coelorum.
ram nam apparens in futuro imaginis nobis ordi-
; 18. Alicnaii, id est, habentes alienatum etinimi-
nem retinebit, quoniam in eo quasi in imagine cum consensum.
quamdam divinam continemusnaturam. Ambros. Quod prxdicatum. Grave admodum
19.
lt. Lanfr. Primogcnilus Per hoc probat quia erat ut discederent ab illa re quae in communi ab
genitus est a patre anteomnem creaturam. omnibus clamabatur.
12. Primogenitus creaturx. Prior, inquit, est om- 20. Lanfr. Qui nunc gaudco. Duplici causa com-
nibus; omniaenim eo suntposteriora; nam omnia mendat se, quia patitur, et gaudet in passionibus
ab eo sunt creata. pro eis in atls<
 :

323 g, UANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 324

et adimpleo 21. eaguffide^unt jiassionum Christi, in carno raea, pro corpore ejus, quod estEcclesia, cu-
\us Ecclesix factus sum egp minister secundum disju-nsationoin Evangelii Dei, ?io# homini \,<|u;e dataest
mibi in vos, ut iinjdeatn vcrbum Dei ((wc vcrbum) niysteriutn i?icarnalionis, quod absconditura fuit a
saeculis, et gonorationibus pr.rlcrilis, nuncautem in temporc ploiilndinis inanifestatum estsanctis S 2»o

ejus, quibus voluit Deus notas facere divitias gloria\ (iloriosns. vel gloriosi sacramenti hujus pr;cdicandi
in gentibus, quod est Christus, Cecce sacra>ncnlum) in vobis ijcii.I:Ihis spes gloriae, per quem spcratis nlo-

rificari, qucin nos annuntiamus, corrijiienfos primq omnein lioniinem, majte vircnlcm, ul rcsipiscat, et
post docentes fidcm Cliristi m omni sapientia, vcl dc divinis, vcl de humanis, ad hoc doccnles, 22. ut exhi-
boamus omnem hominem perfectum in Christo Jesu, in quo et laboro, certando nonvirilnis, idesl, mc-
riiis, scd secundum operationem eius, quam operatur in me, in virtute sua, non mea.

CAPUT II.

i. Volo enim vos sciroqualem sollicitudinembabeampro vobis, etproiisqui sunt Laodiciae, et quicun
que non viderunt faciem meam in carne, pr.rscntialiter ut consolentur ijisi corda ipsorum, instructi in
charitate,2. etin omnes divitias plenitudinis intellectus, in agnitionem mysterii Dei Patris,etChristi Jesu
in quosuntomnes thesauri sapienti;o de cfivims, et scientiaj de moribus, absconditi. Hocautemdico,?(7.<;/7>'.s'

instructi, et ut nemo vos decijiiat 3 in sublimitate, sermonum locjucns dialectice,vel rhetnrice in sublimi-

tate locorum et sijllof/ismorum. 4. Nam etsi corpore absens sum, sed spiritu vobiscum sum ;
gaudens.et
videns ordinem vestrum,et firmamentum ejus, quae in Christo est, fidei vestra.Sicutergo accepistisJesum
Christum Dominum nostrum, in ipso ambulatc, radicati et supera?dificati in ipso, ct confirmati fide,sicut
et didicistis, abundantes in illo in gratiarum actione.Videte ne quis vosdecipiat per philosophiam, d/aiV-
secundum traditionem hominum, ut Arisloteles, o.secundum ele-
cticam, et inanem f-allaciam, locjuens. 5.
menta I6G mundi,et non secundum Christum,7. quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis cor-
poraliter,mi///o non umbraiiler etestis in illo,pcr ?7/wm,repleti charismatibus,qm est caput, principium.
,

omnis principatus, et potestatis 8. in quo, in cujus fide, et circumcisi estis 9. circumcisione non manu-
;

COMMENTARIUS.
21. Ea qux desunt. PassionesChristifuerunt vin-A 6 Ambros. Secundum elcmenta, id est, secundum
cula, sputa, colaphi, verbera, ad extremum mors dierum et temporum observantiam. Elementa enim
ipsa quorum partem jam
passum, partem pas- se mundi dicit solem et lunam, ex quibus dierum et
;

surum se esse fatetur. Fortasse ea quae desunt vo- temporum cursus effici videtur.

cat mortis angustias, quas adhuc passus non erat.

7. August. (lib. xil, De Genes. ad litl., cap. 7,
Et est ordo adimplebo in carne mea
:
eas passiones. tom. )
Quia in ipso habitat. Quia inhabitat omnis
III

22. Ambros. Ut exhibeamus omnem. Perfectionem plenitudo divinitatis corporaliter neque enim divi-

statum futurum vocat cui boni nihil deesse vide- » nitas corpus est, sed quia sacramenta Veteris Tes-
jjitur.
tamenti appellat umbras futuri propter umbra- ;

CAP. II. 1. L.vnir. Volo enim vos scirc, etc. rum com.parationem corporaliter dixit habitare in

Ratio cur se laborare dixerit, videlicet ne diceretur Christo plenitudinem divinitatis, quod in illo im-
exjactantia dixisse labnro. pleantur omnia quaa [al , in] illis umbris figurata
!2. In omnes divitias plenitudinis intellectus. Ut su.n.t, ac si quodammodo umbrarum illarum ipse sit

habeantdivitem etplenumintellectum,cognoscentes corpus, hoc est figurarum illarum et significatio-

mysterium Dci Patris, quod est Christus Jesus. Qui num ipse sit veritas.

enim perfecte scit Christum, scit quid de Deo sen-B 8. Auolst. (lib. xvi, conlra Faust., cap. 29.

tiendum sit, etquomodo. et in quibus vivcndum sit. tom. VI) In quo circumcisi. Quid significat circum-

3 fn subtimitate. id est, inaltitudine verborum, cisio carnis, nisi exspoliationem mortalitatis, quam
et syllogismorum, et aliorum generum disputan- de carnali gcneratione portamus? haec est fides

tiura; non artem disputandi vituperat, sed

perver- nostra.

sum disputantium usum. 9. Circumcisione non manufacta. Resurrectio

4. Xam etsi corpore absens sum. A.c si quis dicat : Christi quse facta tertio quidem a die passionis, sed

Vult nos aliquis decipere ? ita ; sed vos, inquit, con- octavo in diebus hebdomadis, ipsa nos circumcidit.

tra illos firmati. estis in fide. Quod satis scio, quam- Au.di circumcisos vera petra, Apostolo admonente
vis absens. Si ergo resurrcxistis cum Christo, qu& sursum sunt
Sccundumtraditionem Tradiderunt philosophi
5.
sapitc, ubi Chrislus est in dextera Dei sedens qux ;

(quos homines vocatj Creatorem omnium non posse sursum sunt quxrite, non qu.v. super t< rram. Resur-
fieci creaturam; hominem
non potuisse nasci ex rexit Christus abstulit nobis desideria carnalia, abs-
abstulit superfluum
vireine Hominem mortuum revivere non potuisse, p tulit concupiscentias malas;
:

consideranteselementa mundi. has visibiles creatu- cum quo nati eratis, et multo pejus quod male vi-
vendo addideratis circumcisi per petram, quare
ras in quibus animalia quas nascuntur, ex utrius- ;

que sexus commistione generantur, et in quibus adhuc sapitis super terram?

quidquid moritur ultra vivere impossibile est
 .

325 1N D. PAUU EPIST. COMMENT. — EPJST. AD COLOSS. 3,26

factai (luec et circumcisio Christi, vitia mortificar e)in exspoliatione corporis carnis, sed in cjrcuracisione
Christ\,circumcisionc spiriluali, scilicet consepulti (cxponit quomodo) ei in baptismo.in quo et resurrexistis
a vitiis per fidem operationis Dei, quam operatus est in Chrislo (ecce operalio) qui suscitavit illuma rnor-
tuis.Et xos (determinat quomodo intetlexit in quo et resurrexistis) cum mortui essetis in delictis, 10 et prse-
putio carnis vestr$e, ei cum in gcnlilUalc cssriis, convivificavit curn illo, donans, condonans, vobis omnia
delicta 1 1. delens quodadversus nos, utiiitatcm nostram, erat chirographum i2. decreti.quod erat contra-
rium nobis, idem quod adversus nos ; vel. contrarium noslrx utilitali, et ipsum tulit (murus enimeratinter
nos Deum)de medio nostri, et Dei, af(igenx,al>otens, illud cruci, per cruccm,et 13. exspolians principatus
et

Judxorum, vet dxmonum, et potestates,traduxit confidenter, i. palam triumphans, vet vincens, vel refa- I

ciet}s, illos in semetipso, non in alio cxercitu fn quo Christo circumcisi

. estis, circumcisione non manu facia.
15,16, 16 % 17, 18. Nemo
ergo vos judicetin cibo, autin potu,autin parte diei festi, ut vos faciat par-
Hciparc fesiis Judxorum, aut, scilicel, neomeniae, novxlunx, 19,20- aut Sabbatorum, 21 quaesunt umbra
futurorum; corpus, veritas, autem Christi. 22.Nemo vos seducat, 23, 21. volens in humilitate, facta i.n
se, et religione angeiorum,vel impendenda angelis,dicensqnne non vidit et ambulans frustra inflatus sensu
carnis sux, si sperat salvari se carnali lege,et ex hocinfiatussil, etnon tenens, caput, id
Christum, ex est,
quo totum corpus, Ecplesia, per nexus fidelium et conjunetiones subministratum et constructum, crescit
in augmentum, ad honorcm, Dei. 25, 26. Si ergo mortui estis (ad hoc quod dixit conscpulti in baptismo)

COMMENTARIUS.
^O. August. (epist. 59, adPaul in quxst. 7 t. II.)Afestos, quae erant umbra" venturaj felieitatis : spiri-
Et prxputio camis. Praputium vocat, quod signifi- tualis [/'., spiritualiter] autem intellectus, veritas
catur prceputio hoc est delicta carnalia, quibus ex- et corpus
poliandi sumus. 19. August. (Or. advers. Judxos. c. 1, tom. VI.)
Ambros. Delens quod adversum nos. Chirogra-
14. Aut Sabbatorum. In illo requiem cum invenimus,
phum adversum nos legem vocat eo quod erat con- vere sabbatizamus, et novae lunae observatio, vitse
traria nobis hoc est non permittens assequi propter novae sanctificatio est,et Pascha nostrum immolatus
suam scrupulositatem. Hanc delevit resurrectione est Christus, et azymum nostrurn sinceritas verita-
e,t immortalitate. tis, fermentum veritatis \al ,non habens vetustatis];
12. Lanfr. Decreti, Decretum Dei fuit, dc ligno et si qua alia sunt, in quibus nunc immorari non
quod est in medio pqradisi, ne comedas. Hujus de opus est, quae illis veteribus adumbra.ta sunt signis,
chirographum (id est, memoria) delevit
creti viplati in isto habent finem, cujus regni non erit Jinis.
Deus, quando peccatum primi parentis humanoge- Lanfr. Aul Sabbatorum. Dies festi, inquit,
20..

per fidem sanguinis Christi dimisit et ipsius

neri, neomeniae et Sabbata significabant futura, et m
praevaricationis peceatum oUivioni tradidit. B ipsasignificatione erant corpus Christi, id est, signi
13. Exspolians. Spoliavit Christus infernales po- fjcabant corpus Christi, vel assumptum ex Virgine,
testates animabus quas habebant,, vel habiturae vel Ecclesiam, qualis nunc est, vel in alio saeculo
erant, in cruce pendens vel ad inferna descendens futura.
traduxit easdem pote.states, id est, ab Kcclesia sua 21. Ajijjros. Qux sunl umbra, id est, in compa-
exterminavit, sicut in Evangelio dixit : Nunc prin- ratione futucorum umbrae suntomnia ista, undead
ups hujus mundi ejicietur foras. Vel fideles suosde signiflcantiam umbrae, corpus adjecit, hoc dicens :

infernis secum duxit confidenter, velut homo Deus Quoniam Chrislus vcritas esl.
sine peccato. 21. Lanfr. Nemo vos seducat. Nemo, inquit, vos
11. Palam, id est, in cruce, vel cum angelicis le- decipiat, volens persuadere vobis ea quae nunquam
gionibus ad inferna descendens, triumphans illos. intellexit,ostendens vobis in semetipso hurailitatem
id est, vincens in semetipso, id est, in passione sui etreligionemangelorum, ut citius eis credatis An-
corporis, in praesentia suae majestatis. gejos autem vocat vel ccelestes spiritus, velsjnetos
• 15. A'e?no ergo. Quia ergo in Christo circumcisi praedicatores.
es.tis spii-ituali circumcisipne, n.em.o vos nil il deben- 23. H.nsRON. Volens in humililatc. Adorabant enjm
tes legi judicet, id est, damnabiles faciat, suadens ^ militiam, coeli. UndeAmos : Tradidit eos ut servircnl
cibo vel pptu abstinere, vel uti Judaeoj-um. mititix cwli.
16- Ambros. Nemo ergo vos, id est, nemo vos 24. Ajiunos. Volens in humilitate. Nolite, inquit,
decipiat, aut bravium vestruin tollat. intendere illis qui angelos dicunt indignari si lex
17. Hieuon. Nempvos judicct Nemp vos superet, non fuerit custodita, co quod per angelos lex data
nemo adversum vps bravium accipjat, sicut quis m esse dicatur et huinilitaiem quamdam simulantes,
certamine iniquitate agonistae, vel insidiis ipagiiitco- ostendere properant quasi qui legem contenjmere
rutn perditbravium- metuant.
18. Nemo vos judicet. Nemo vos judicct, et de 25. Si mortui Si
estis. si.c constituti estis quasi
hisqui magistros legis esse jactant, in cibo etpotu, qui jam commortui es.tis Christo, et consurrexistis.
quod alia munda sunt, alia immunda, aut in parte Hoc dici,t ab elementis n^uiidi h.ujus.
diei festi, ut alio§ dies festos putent esse, alios non 26. Hieron. Si mortui estis. Elemeijita mundi a
 ;

327 B. LANTRANCI CANTUAR. ARCIIIEP. 328

cum Christo27. ab elementis (pcr elcmenta, animalia, per animalia, carnes percarnes abstinentiamin- ;

teltigc) hujus mundi, a carnalibus obscrvantiis a creaturis obscrvandis, ut suillibus, et cxtcris, quid ad- ;

huc tunquam viventes in mundo, secundum mundum, idest, carnales, decernitis? dicentcs: ne tetigeri-
tis. qus in lege prohibentur, neque gustaveritis, neque contrectaveritis, quaj sunt oninia in interitum

anitnx ipso usu, ca dico dicla, secundum praecepta et doctrinas hominum quae sunt rationem quidem ;

1 ©S
habentia sapientite in superstitione, qux videnlur agi sccundum oorum sepcrstitioncmsapienter,
et humilitate ficla, 28. et non ad parcendum corpori, non in honorc aliquo ad saturitatem carnis.

CAPUT III.

1 . Igitur, (ad idquod dixit, iu quo ct rcsurrexistis) si consurrexistis cum Christo,quac sursum sunt quaj-
rite, ubi Christus est in dextera Dei sedens xqualis Palri : qua; sursum sunt
non quee super ter-
sapite,
ram. Singula singulis. 2. Mortui enim estis, et vita vestra est abscondita cum Christo absconso in Deo.
Cum autcm Christus apparuerit, vita vestra; (namChristo apparenle apparebit vita vestra) tunc et vos
apparebitis cum ipso nuncde moribus. Mortihcate ergo, ut cum Christo viva-
in gloria. Huc usque de fide,

tis, 3. membra vestra (cccc qux vicmbra) tbrnicationem, recedendo

[pravos actus) qua3 sunt superterram ;

a Deo, immunditiam inconsanguineos, libidinem contra /(a/u? am, concupiscentiam malam nonhabitorum, -

et avaritiam habitorum, quae est simulacrorum 4. servitus, propter quae supradicla venit ira Dei super
lilios [intransitive) incredulitatis in quibus vitiis et vos ambulastis aliquando, cum viveretis illis. Nunc
;

autem deponiteet vos omnia, scilicet,iram,\ndigna.lionem,m&litiam,rapinam, blasphemiam inDcum, tur-

pem sermonem,jocularia, de ore vestro.Nolitementiri invicem S.exspoliantes vos veterem hominemcum
actibus suis, massa vitiorum, 6. et induentes novum eum,7. qui renovatur 8. in agnitionem Deiad cogno-
scendum 1 0!) Deum, secundum imaginemejus (cecc ubi renovatur in anima, scilicet in capartc qux similis

est Crcatori) qui creavitillum.Ubi (in qua rcnovalione nullus excipitur, nec propter personam accipitur) non

est gentilis tantum, et Judaeus,circumcisio, etpraeputium. Barbarus, et Scytha, servus, et liber; sed omnia,
et in omnibus habitat GhristttS t recipit Christus exomnibus. lnduite vos ergo (pravos actus in vobis morti-

COMMENTARIUS.
quibus mortui sumus, lex Moysi intelligenda est, A 2. August (lib. De resurr. mort., inter frag. 31,
quibus quasi elementis, et religionis exordiis Do- tom. X ) Mortificale. Spiritalia nequitiae dicit mem-
mini discimus quomodo elementa appellantur litte- bra super terram. Nam sequitur, etexponit avari-

i-39, per quas, syllabas ac verba conjungimus, et ad tiam, immunditiam, etc, quae illic exsequitur. ex-
texendam orationem procedimus sic elementis Ye- : spoliantes, etc.

teris Testamenti ut ad Evangelicam plenitudinem 3. L.vnfr. Membra vestra, id est, partes veteris

veniat, sancti viri eruditur infantia. hominis, qui universitas peccati intelligitur, vel

27. Lam-r. Ab clcmentis. Elementa vocat has vi- membrorum nostrorum concupiscentias.

sibiles creaturas, qua} in tota universitate partes 4. Servitu^. H »cdicit propter imagines imperato-
mundi sunt Si, inquit, cum fidem Christi accepe- rum quae nummis reperiuntur insculptae unde qui ;

ritis, mortui, id est, separati estis ab abstinentia nummis inserviunt quasi idolis, ct simulacris ser-
crcaturarum mundi, Judaico ritu abstinebatis, quid vire videntur.

adhuc tanquam viventes in eadem creaturarum 5. August. (lib. xxiv contra Faust., tom. VI.)
mundi abstinentia Judaico ritu decernitis dicentes :
Exspoliantcs vetcrem. Veterem hominem nihil aliud
.\etctigcritis, neque guslaveritis, etc. Potest etiam Apostolus dicit, quam veterem vitaru, quae in pec-
intelligicum [f , de] Christo, quasi diceret : simor- B catoest, in quo secundum Adam vivetur.
tui estis sicut et Christus, id est, et Ecclesia
6 . Lanfr. /nrfucn^ norum, id est, induentes vos
<-' ,irist 1, '

novitatem, facite vos novum hominera.

ad non parcenclum corpori. Quaj, scilicet
28. Et ... . ...
TTr
.„ C , 7. |hb. xiv I)e Tnnit., c. lb, tom. III.)
Auoust.
carnes suillas non esse comedendas, constituta sunt n . . » , .• c
ad non parcendum
m
corpon, ut corpus atlligatur
. Qui
v renovalur. Ista renovatio, est reformatio mentis
.
r ., secundumDeum, vel secundum lmaginem Dei; sed
.
cn ,
-,r
.
, .

cibo enim substracto corpus affligitur. velnonsunt ...... „ ,. ,

. . , , ldeo dicitur secundum Deum, ne secundum ahara

constituta ad parcendum
r corpon, hoc est ad provi- .

..„ . .,. creaturam fien putetur. Ideo autem secundumima-

cmm
. .

dendum corpon nostro; cum a mortifens cibis „ / „. . . .

,
r
.

nostro providemus. Sed propter

. .j r, , mnem
to
Dei, ut
.

m ea .
a
re lntelltgatur fien haec reno-
abstmemus, corpon '
Dei, ld est, m mente. Non lta-
...
.
r . . . ,

A T
, ' . ,. .? . . , , imago
vatio, ubi est
°
hoc non abstinent Judaei ab hujusmodi carmbus;
j , i"
nec ldeo quod honestius possit saturan alus quam
** quesic
* .
.

,.
.

mtelhgamus secundum lmaginem ejus qui

„.

.......
.

° secundum quani
creavit eum; quasi alia est lmago
^
prohibitis carmbus.
1
.

„ in ,„ renovatur, non lpsa quae renovatur,

CAP. III.
... .„„ ,n —r ru ...
.
1. August. (Conl. baustum hb. xi,
, , r ^ '

cap. 7, sub finem.) Igitur si consurrexistis. Non C 8 . Lanfr. In agnitionem . In agnitione Dei reno-
utique resurreximus sicut Christus, sed taraen se- vatur horao adimaginem Dei : haec est enim imago
cundum spem quac in illo [a/.,nobis in illo] estjarn Dei, ad quam creavit hominera, ut videlicet ratio-

uo* cum illo resurrexisse testatus est. nalis es6et, etcoelestia semper diligeret.
329 1N D. PAULI EPIST. GOMMENT. - EPIST. AD COLOSS. 330
ficale ;
viscera autem misericordix induite) sicut electi Dei, sancti, et dilecti, viscera, partes, misericordiaj
(ecce) benignitatem, humilitatem, modestiam, patientiam ; supportantes vos invicem, et donantes vobis-
mctipsis, si quis adversus aliquem habetquerelam, sicut et Dominus donavit vobis, ita et vos. Superom-
nia autem haec, charitatem habete, sitis hubentes,0. quod, idrst charitas,est vinculum perfectionis,
massx
virtutum, pcrfcctorum, et pax Christi, qua reconcitiavit homines Deo,exsu\tet in cordibus
vet
\estris,exsul-
tare faciat corda vestra, in qua, per quam, et vocati estis, sitis, in uno corpore,
Ecclesia, et grati estote,
gratias Verbum, prxdicatio, Christi habitet in vobis abundanter, in omni sapientia, sitis,
arjitc.
docentes'
et commonentes vosmetipsos, (ecce in qua sapientiu) psalmis, hymnis, et canticis
spiritualibus' in gratia,'
gratiarum actionc, cantantes in cordibus vestris, non ore tantum, Deo, non hominibus. Ut
breviter vobis et
abundantius dicarn Omne quodcumque facitis in verbo aut in opere,omnia in nomine
:
Domini Jesu Christi
facite, gratias
agentes Deo, et Patri pcr ipsum, Jesum mediatarem. Mulieres, subditaj
estote viris, sicut
oportet in Domino. Viri, diligite uxores vestras, et noliteamari esse ad illas.Filii,
obedite parentibus per
omnia hoc enim placitum est in Domino.Patres, nolitead indignationem provocare
;
filios vestros,ut non
pusillo animo, in palicndo, aut furjiendo, fiant. Servi, obedite per omnia
dominis carna!ibus,non ad ocu-
lum hominibus placentes, sed in simplicitate cordis, timentes Deum Patrem.
scrvientes, quasi
Quodcun-
que ex animo operamini, sicut Domino, et non hominibus, non respicientes
facitis,
quid homines sunt,
scientes quod a Domino accipietis retributionem hsereditatis. 10. Domino
Christo servite. 11. Qui enim
injuriam facit, accipiet id quod inique gessit et non est personarum acceptio
;
apud Deum.
CAPUT IV.
Domini,quodjustumest et aequum servispra3state,scientes quod et vos Dominum habetis in ccelo.Ora-
tioni instate, vigilantes in ea in
gratiarum actione, orantessimul et pro nobis utDeusaperiatnobisostium
sermonis ad loquendum mysterium Christi.os ad prxdicandum, velos
f auditorum, idest,cor eorum, VO
(propter quod, quia rnanifesto, etiam vinctus sum), ita aperiat ostium, ut
manifestem illud, itautoportet
rneloqui.Insapientia ambulate ad eos(ne btasphement Chrislianitatem) qui foris
sunt,infideles,l,2. tempus
quia male vixistis, redimentes bene vivendo. 3. Sermo vester semper ingratiasale
sit conditus^nperato,
ut sciatis quomodo oporteat vos unicuique respondere. Quce circa
vobis nota faciet Tyl me sunt, omnia
chicus, charissimus frater, et fidelisminister et conservus in
Domino, quem misi ad vos ad hoc ipsum,ut
cognoscat qua; circa vos sunt et consoletur corda vestra,cum Onesimo charissimo,
et fideli fratre qui'ex
vobisest (Colossensis erat). Omnia, quse hic aguntur, nota facient vobis.Salutat
vos Aristarchus concap-
tivus meus, 4. et Marcus consobrinus Barnabaa, de quo accepistis mandata
a me ne eum reciperetis, s[
venerit Marcusna vos,nunc,excipiteillum; et Jesus(proprium nomen) qui dicitur justus,sa^ta* vos; qui,
supradicti, suntex circumcisione, hi soli sunt adjutores mei in regno Dei, qui mihi fuerunt solatio. Salutat
vos Epaphras, qui ex vobis est, servus Christi Jesu, semper sollicitus pro vobis in orationibus,5. ut stetis
perfecti et pleni in omni voluntate Dei. Testimonium enim Epaphrx, perhibeo, quod habet multum
illi,

laborem pro vobis, et pro iis qui sunt Laodiciaa, et qui Hierapoli. Salutat vos Lucas medicus charissimus,
et Demas. Salutate fratres qui sunt Laodiciae, et Nympham,
et quaa in domo ejus est Ecclesiam. Et cum
lecta fuerit apud vos Epistola haec, facite ut et in Laodicensium Ecclesia legatur 6, 7. et eam quaa Laodi-

COMMENTARIUS.
Aubros. Quocl est vinculum. In futuro, inquit,
9. A Et Marcus. Propter hunc
4. Marcum dissensio
saxulo ubi constiterimus, charitati colligati invicem fuit inter Paulum et Barnabam, sicut in Actibus
pcrmancbimus, nullam separationem ulterius sus- apostolorum legitur {Act. xv, 39). Quo audito, Co-
tinentes. lossenses ut auderent [f., non auderent] nec Mar-

^
10. LA.NFR.Z)owmo Christo. Quasi diceret : Quam- cum nec Barnabam recipere, nisi imperatum eis ab
vis jubeam quosdam ex vobis debere aliis subditos Apostolo fuisset ad utrumque enim referri potest,
;

esse,quosdam diligere, alios aliis obedire et csetera de quo...

quse sequuntur.in his tamen omnibus Domino Chri- August.
5. (lib. De corrept. ct grat., cap. 7,
sto servite.
t. VII). Ut stetis pcrfecti. Nec aliud oramus, ut qui
Qui enim injuriam. Ratio superioraprobans,
11. stat stet, nisi ut perseveret. Item Judas apostolus,
ab eo loco quo dicatur : Mutieres, etc. cum dicit Ei aulem qui potens est conservarc eos
:

CAP. IV, —1. Ambros. Tempus redimentes. Pras- [al., vos] sine offcnsione, et conslituere ante conspe-
sens tempus ad utilitatem nostram comparantes. ctum glorix sux immaculatos in Ixtitia.Nonne aper-
2. Greg Tcmpus redimentes. Temvus quidem re-
tissime ostendit Deidonum esse in bono perseve-
dimimus, quando anteactam vitam, quam lasci- rare usque in finem ?
viendo perdidimus, flendo reparamus. B 6. Lanfr. Et eam qux Laodicensium. De dubita-
3. Lanfr. Sermo vester in gratia. Hic
gratiam tionibus suis Laodicenses cpistolam ad Apostolum
vocat bonam observantiam, qute per gratiam
Dei scripserunt, quam Apostolus Colossis legi pra^cipit,
datur, sicut ad Ephesios Ut det
gratiam audicn-
: ut eorum Laodicensium nunc visa dubitatione'
tibus.
sciant quid respondeant, et cam quam eis scribi t
Patrol. CL.
[[
m B. LANKKAN< 1 CANTl AR. ARCIIIEP. 332

cen^ium 69t, vos hgHlW. K.t dicite Arollfppo Vide mim'eterhim, quod aooepisti in Domino, ut illud im-
:

pteas. Salotatio.mea manu Pauli. 8,9*

M«*wres esflote vraoalorummaoram, ©ratia 0ai vobiscum. Amon.
'
COMMENTAKIKS.
Laodicensibus legi faciaiil hasc \ reprehensione infere*antuf.
ftpistOlani (54) ipsi ;

diceret non Laodi- 8. Memores estote. Hocest, ad meam imitationem

sl esset Apostoliad Laodicenses,

censium. el pfusquam tredecim [/'., quatuordtecitn] pro veritate nolite pigere.

essent Epistoho Pauli.

9 Laxfr. Memores estote vinculorum meorum.
.

7. Amuros. Elcamtju.r Laodicensium. Apostolus Memores eos esse vinculorum suorum rogat, vel,
non ad Laodicensrs dicit, sed ex Laodicia, quam Ut pro eo vinculato orent vel ut necessaria submi-

illi scripserunt ad Apostolum, in qua afiqua digna nistrent.

(54» Negat Lanfrancus Epist. ad Laodicens. esse B.

Pauli.

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLl AD THESSALOMCEIYSES L

CUM IXTERJECTJS B. LASFRAXCI GLOSSULIS

ARGUMFAriM.-Thessalonicenses sunt Ma- falsis apostolis dicebantur Hos collaudatApostolus,

.

fl ?1
scnbens eis ab Athenis per Tychicum diaconum et
cedones, qui, accepto verbo veritatis, p rstiterunt
in fide etiam in persecutione crvium suorum. Pr«-
Onesimum acolythum.
terea nec receperunt falsos apostolos, nec ea quae a
CAPUT PPJMUM.
constituti, in Deo Patreet Domino
Paulus, et Sylvanus, etTimotheus. Ecclesice Tbessalonicensium
1, %
semper pro omnibus vobis, memoriam vestri fa-
Jesu Cbristo. Gratia vobis et pax. Gratias agimUs Deo
operis fidei vestrae cjuod exigit fides vcslra,vcl
cientes in orationibus nostris sine intermissione. memores
aliis, et sustinentee lolerantix, spei Do-
quod vos fidclcs facitis, et lah-ris, et charitatis, largiendo vestra
mini nostri Jesu Christi habiU 3. ante Deum et Patrem nostrum, non adoculum Iwminum, 4. scientes

electionem vestram, [ecce cur scihi eos a Dco csse elettos) quia Evange :

fratres dilecti a Deo. ,

sermone tantum. sed etinvirtute miraculorum, 5. et in Spiritu sancto

lium nostrum, non fuit ad vos in
et ita esse vos sdtis, quales raerimus in vobis
dato vobis, et in plenitudine multa, plene, 6. sicut scitis,
nostri facti estis, et Domini, excipientes verbum in tribu-
vcl in nobis proptervos 7. Et vos iinitatores
latione multa, quam paticbamini pro Christo, 8. cum
gaudio Spiritus sancli, quod dabat Spirilus stmctus,

ita ut facti sitis forma omnibus eredentibus 3

**g in Macedonia, et in Achaia. 9. A vobis emm diffama-
in Achaia, sed et in omm loco fides vestra, qu<c
est
tus est sermo Domini, non solutn in Macedonia et
vestra quidquam loqui. Ipsi enim de nobis, vel
ad Deum profecta est, itaut non sit nobis necesse de fide
vobis annuntiant, qualem introitum
habuerimus ad vos, id est quia nos, et prxdicalionem nostram liben-
servire, ad servicndum, Deo vivo et
ter audistis et quomodo conversi estis ad Deum a simulacris, 10.
11- quem suscitavit ex mortuis) Jesum,
qui
vero, et exspectare, ad exspectandum Filium ejus de
ccelis

eripuit nos ab ira ventura.

COMMENTARIUS.
CAP L— 1. Ambros. Apostolns scripsit ad Thes- R cos- ad reverentiam invitaret.
prmam Epistolam, laudans eos 7. Et vos imitatores. Domini commemorationem
salonicenses hanc
quod sustinuerint lideliter in adversis pro fide cer- faciens optime videtur exhortationem fecisse.

eos et de illis qu;e apud eos N. (um cjaudio. Neque enim aliter gauderent pro
tantes. lnstruit vero
inconvenienter geri cognoverat. iUis quas nondum videbantur.
Lakfr. A vobis enim diffamatus est. Diceret
2 Lasfr. Paulus. Non ponit nomen officii sui 9.

Apostolus sicut in aliis Epistolis, ostendens hos quis : Sciebant tunc Macedones etAchaici eos ver-

esse bonos et perfectos. bum Domini accepisse. Ad hoc respondet A vobis :

quoniam cnim diffamatus est, sermo habetur de vobis mter

l. Ambros. Ante Deum. Ut dicat : placi-

ta Deo ista facitis. eos de fide vestra.

4. Lanpr. Scientes, fratres dikcti. Gratias agi- Ambros. Servirc Deo vivo. Notandum est au-
10.

mus, vel quia scimus electionem, vel et vos, fratres, tom quod in simulacrorum abdicatione Deum et vi-
estis imitatores nostri.
vum et verum esse asscruit.

id cst, in ostensione sancti 11. Algust. (lib. xv De civit.Dei, c. 25, tom. V).
5. Et Spiritu sarclo,
Qw:m suscitavit. Ira Dei non perturbatio est, sed
Spiritus, per quera credentes spiritualia charismata
C judicium quo irrogatur pcena peccato.
accepistb.
6. AmbROS. Sicut scitis. Propter vos hoc dicit, ut
 333 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. I AD THESS. 334
CAPUT II.

1. Nam ipsi sdtis, fratres, introitum nostrum ad vos,

vacuus, vel levis fuit sed 2. quia non inanis, :

ante passi multa, et Conturbeliis affeCti (sicut scitis) in Philippis,

fiduciam habuimus in Deo nostro loqui
ad vos Evangcdium Dei in multa sollicitudine. Idco fiduciam habuimus. Exhortatio enim
nostra non fuit
de errore, ncque deimmunditia, ncquc in idolo sed sicut probati sumus a Deo, ut crederetur ;
nobis Evan-
gelium, ut probemur a Deo digni esse quod nobis suum creilat EvanqcUum, ita loquimur,
3. non quasi ho-
minibus placentes, sed Deo qui probat, laudal, corda nostra. Neque enim placentes
(probat) aliquando
fuimus in sermone adulationis, sicutscitis neque in occasione avaritiue, pro lucro prwdicantes.
;
Deustes
tis est; 4. nec fuimus quajrentes prsedicando ab hominibus gloriam, neque a
vobis, (a partibus) neque ab
aliis. Cum possemus vobis oneri esse, gloriando, vel vestra suscipiendo, ut aiii
Christi apostoli sed facti •

sumus parvuli, humiles et im,munes,m medio vestrum, 5. tanquam si nutrix, qus mater est, foveat filios
suos, non atienos. Ita desiderantes vos, cupide volebamus tradere vobis non solum Evan°-e)ium
Dei sed
etiam animas nostras ut pro vobis mereremur {cccecur) quoniam S $& charissimi nobislacti
estis 'quod
ita essescilis; vel non fuinms vobis oneri vestra capiendo.lj. Memores enim estis
fratres laboris nostri et
fatigationis (ecce labor), nocte, et die operantes, ne quem vestrum gravaremus, (ecce fatir/atio) praSdica-
vimus in vobis Evangelium Dei. Vos testes estis, et Deus, quam sancte, non adulando,
et juste, non
propter lucrum prxdicando, et sine querela, vobis, qui credidistis, fuimus, affuimus,
sicut scitis, quali-
ter unumquemque vestrum (sicut pater filios suos) deprecantes vos et consolantes, testificati
sumus ut
ambularetis digne Deo, qui vocavit vos in suum regnum et gloriam quia vocavit vos Deus
et vos tantum
desiderabamus. Ideo et nos gratias agirnus Deo sine intermissione, 7. quoniam, cum
accepissetis a nobis
verbum auditus Dei (per quod audilur Dcus, ui Qui vos audit, me audit) acccpistis illud, non
verbum
.-

ut
hominum, nonviliter, sed (sicut est vere) verbum
Dei, qui operatur in vobis (vel miracula,
vel quod cre-
ditis), qui credidistis. Alia ralio cur gratias agat, vel ostensio quod in eis
operetur. 8. Vos'enim imitato-
res facti estis, fratres, Ecclesiarum Dei, quse sunt in Judasa, in Christo Jesu, in
fidc Christi; in hoc imi-
tatores factiestis, quia eadem passi estis et vos a contribulibus vestris, gentibus,
sicut et ipsi a Judaais
qui et Dominum occiderunt Jesum (si w* verseculi sunl et vos perscquentur) et prophetas,
et nos
persecuti
sunt, et Deo non placent, et omnibus hommibus. utititati
adversantur, prohibentes omnium hominum,
nos prx invidia gentibus loqui, prxdicare, ut salvse fiant, utimpleant Judxi peccata sua
semper, ut, qui
in sordibus est, sordcscat adhuc ; pervenit enim ^quiajam prscjudicati sunt) ira Dei
super illos, in supe- '

riori eorum, vel desuper, 9. usque, duratura neque in finem sxculi nos autem
fratres, desolati^/m ab- :
,

sentes sumus a vobis ad tempus horae, verbis, et aspectu, non corde, abundantius
festinavimus faciem
vestram videre cum multo desiderio, quoniam voluimus venire ad vos, ego quidem
Paulus [ne vidcretur
dixisse dc atiis, non de
semel et iterum, bis, sed impedivit nos (quxdam tribulationes, vel
se), et
in meni-
brissuis,) Satanas. Ratio cur venire desideret. Quae est enim nostra spes, aut gaudium, aut
corona °Jo-
riao ? Nonne vos ante Dominum Jesum Christum spes riostra et
gaudium estis in adventu ejus? Ideo°vo
lumus(vel sola antipophora), vos enim estis gloria nostra et gaudium.

B «4 CAPUT III.

Propter quod, quia eslis spes nostra, non sustinentes amplius, placuit nobis, mihi soli, remanere Athe-
nis, solis, et misimus nuper \ . Timotheum fratrem nostrum et ministrum Dei in Evano-elio Christi
ad
COMMENTARIUS.
CAP. II. — l. Lanfr. Nam ipsi scitis. Ipsi an- A 5. August. (enar. in ps. xux, circa finem, tom.
nuntiant quod verum est; vos enim scitis qualem VIII). Tanquam si nutriuc. Non nutrix filios alienos
introitum. Vel alia ratio, cur ei non sit necesse lo- sed nutrix fovens filios suos.
qui. Vel, eripuit nos ab ira ventura, nam ipsi 6 . Laxfr. Mcmorcs enim. Ostendit quomodo ani-
scitis introitum nostrum, quanta in eo passi su- m:lm id est vitam suam eis tradidit
,
^

mus
Ambros. ^
-
7 A
o \ y -j- •, '• Quoniam cum ""«J™»^
acccm^seii^ Fornm
-C-orum
2. Ambros. r\
Quia non mams -l
fuit.
r,
Scitis, mquit, ,

quoniam non absolute neque fortuitu ad vos vem-

,
l
™ ™ C° mmem ° rat .

Ut ll,M um
«^eritatem susci-
mus, sed passi multa. "
^®™ f er se sunt
'

«'«'memorat.ut eos ad reve-

., t , r . ,
z .
t.,.
rentiam adducat.
3. Lanfr. fton quasi homimous placoites. Piacere
etinbono, malo invenitur, sed de quo pla-
et in
8> Vos cnnn ""'Mores. Bene autem eos est ad-
cendi rhihi hic locus sit, suhjian^t In sarmone :
llortatus '
commcmorans illos, ut et ipsi sustineant.
adulationis. Adulari enim in malo semper inveni- 9. Laxfr. Usque in fincm. Usque in finem qui-
tur. dam Judaei increduli erunt; tunc enim omnis Israel
4. Asihros. Nec quxrentes. Cautissime posuit,>*o» salvabitur.
quxrentes; hoc est non hoc auspicantes, nec hanc B CAP. III.- 1. Laxfr. Timotbeum.Kon in hacvice
habentes actus nostri intentionem. cum hac Epistola misit eum. sed priusquam hanc
 335 15. LANFRANCI CANTUAR. ABCHIEP. 336

confirmandos vos infide, etexhortandos inmoribus pro fide vestra, ut nemo moyeatur
in tribulationibus

istis, quas patimini', nec debetis moveri; 2. ipsi

enim scitis quod in hoc positi simus, ut patiamur. Nam
etcum apud vos essemus, praedicebamus vobis passuros nos tribuiationes, sicut et factum est, et scitis.
fidem vestram, ne
Propterea, quia tribulabamini, et ego amplius non sustinens, misi ad cognoscendam
forte tentaverit vos is qui tentat, diabolus, et inanis fiat labornoster. Nunc autem veniente Timotheoad
nos a vobis et annuntiante nobis fidem et charitatem vestram, et quia memoriam nostri habetis bonam
scmper, desiderantes nos videre, sicutet nos quoque vos, ideo consolati sumus,fratres, in vobis, licet si-
mus inomni neccssitatc ct tribulatione nostra, per fidem vestram, quoniam nunc vivimus, gaudemus, si
vos statis in Domino.Quam enim dignam gratiarum actionem |K>ssutnus Deo retribuere
provobisin omni
videamus
gaudio quo gaudemus propter vos antc Deum nostrum, nocte ac die abundantius orantes ut
faciem vestram et compleamus ea quae desunt fidei vestrae ? nullam utique. Ipse autem Deus et Pater

noster, ct Dominus Jesus Christus. dirigat viam nostram ad vos. Vos autcm
Doininus rnultiplicet ct abun-
in vohis, scilicet abundan-
dare faciat charitatem vestram in invicem et in omnes, quemadmodum et nos
ct in
tius charilate,ad confirmanda conla vcstra sine quercla, ne Deus queraiur de vobis, vl silis vel
sanctitate, ante Deum et Patrem nostrum, m
adventu, in die judicii. Domini nostri Jesu Christi, cum
omnibus sanctis ejus. Amen.

CAPUT IV.

1 . De csetero, de aliis prsceptis, ergo, fratres, rogamus vos, et obsecramus, in Doinino Jesu, ut queraad-

modum accepistis a nobis quomodo oporteat vos ambulare et placere Dco, sic ct ambuletis, ut abundetis

magis. Scitisenim qute, quam sancta.prsecepta dedernn vobis f 93

per Dominum Jesum. Ecce prxcepta.
ut sciat unusquisque
Hicc est enim voluntas Dei sanctificatio vestra, 2. ut abstineatis vos a fornicatione,
desiderii, quam desiderium
vestrum vas suum possidere in sanctificatione et honorc, 3 non in passione
supergrediatur ,adgravet in negotio,vel superbiendo
perficit,sicu.t et gentes,qua3 ignorantDeum et ne quis ;

suum.quoniam vindexest
neque circumveniat, promittendo nihil dando.in negotio, inaliqua re, fratrera
testificati sumus.4. Non
Dominus de his omnibus,sicutpraBdiximus vobis,(ne sitis fornicarii,vel sancti, et
Itaque, quia voluntas
enim vocavit nos Dcus in immunditiara, utsitis imjnun<ft,sedinsanctificationem.5.
spernit, sed Deum, qui non solum
Deiest, nolite spernere ; qui haec, mandata Dei, spernit, non hommem
superiora prxcipit, sed etiam 6. dedit Spiritumsuum sanctum innobis.
Dc charitate autem fraternitatis
invicem. 8. Etenim il-
non necesse habemus scribere vobis 7. ipsi enim vos a Deo didicistis ut diligatis
;

vos, fratres, ut abundetis magis, et

lud facitis inomnes fratres in universa Macedonia 9. Rogamus autem
operam detis ut quieti sitis, et ut vestrum negotium agatis, et operemini manibus
vestris, sicut prae-
12.
cepimus uthoneste ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid desidcretis. 10, 14,
vobis, et
contristemini, sicut et caeteri,
Nolumus autem vos ignorare, fratres, de dormientibus, defunctis, ut non
COMMENTARIUS.

cum eosalutasset A Dedit spirttum suum. Id est quia non solum

Epistolam mitteret. Alioquin non 6.

eos in prooemio. superiora praecepta praedicandi nobis invexit sed ut

majoris auctoritatis in praedicando esscmus Spiri-
'

2. Ipsi enim scilis. Causam submovit cur moveri

eos non oporteat, ipsamque auctoritatem {[., aucto- tum sanctum suum nobis dedit.

7. Ipsi vos didicistis, per inspirationem divmam,

ritate] eorum confirmat.
vel per evangelicum praeceptum, ubi a Chnsto de
3. Nam et cum apud vos. Eamdem caasam sua
auctoritate confirmat. dilectione praecipitur.

CAP. IV. -
Ambros. De cxtero, fratres- Post-
1. 8.Etenim facitis. Alia causa cur de chantate non
quam laudes consummavit, quas super fidci eorum habcat cis necesse scnbere.
hortatur ut de 9. Rogamus vos, etc. Contra eos qui
inquirebant
dixerat infirmitate [f.,
firmitate],
eorum diligentiam adhibeant. omnia otiosi, nihil laborantes.
ceetero vitae
Nolumus autem vos. Ad illos qui dolebantde
Lantr. Ut abstineatis vos, etc. Praecepi vobis
2. 10.

ut abstineatis a fornicatione, etc, usque ad hoc, ut

non resurrectuns
amicis, quasi

sitis sancti, quobZ vull Dominus et hoc est Hzc est : M.August. (serm. 31, Deverb.Apost. cap. 7, tom.
X). Notumus aulem Nam ideo et dormientes
cos
cnvn volunlas Dci.
inpassionc. Passio desiderii, quando pec-
B appellat. Scripturae veracissima consuetudo.ut cum
3. Non
catum desideratur, ct non perficitur. dormientcs audimus.. evigilaturos minime despere-
i.Nonenim Contrarium destruit, ut sta-
vocuvit. mus.
tuat alterum contrarium, id est, essemus mundi. 2.Ambros. Nolumus autem. Bene non tristitiam
5. Itaque qui hxc spernit. Hoc ex superiori sen- ademit.sed immcnsam eam perhibuit comparatione
tentia colligitur, qua dixit IIwc esl enim coluntas
: adversariorum, ad verecundiam cos devocans, et

jj c ( t
quod illi non habent spem.
337 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. I AD THESS, 338

qui spem enim credimus quod Jesus mortuus est et resurrexit, (resurgent,
resurrcctionis non liabet. Si

nam Chrislus resurrexit, quod credimusj (a simiii) ita et Deus eos qui dormierunt per Jesumadducct cum
eo (ab auctorilate sui, el Dei). 13. Hoc enim vobis dicimus in verbo Domini, quia nos, qui vivimus, qui
residui sumus in adventum Domini, non pravcniemus eos qui dormierunt, sed simul rapiemurAk. Quo-
niam ipso Dominus in jussu Patris, vel jubens ul Dcus, et in voce archangeli, et in tuba Dei descendet
deccclo, et mortui qui in Ghristo sunt, boni, resurgont primi. 15. Deinde nos, _ ^4» qui vivimus, qui re-
linquimur, simul rapiemur cum illis in nubibus ferentibus nos obviam Christo in aera, et sic sernper curn

Domino erimus. Itaque, quia sic futurum est, consolamini invicem iuverbis istis.

CAPUT V.

Diceret quis : Quando hoc erit? De tcmporibus autem, 2. et momentis, fratres, non indigetis ut scribamus
1.

vobis. 8. Ipsi cnirn diligenter scitis quia dies Domini, sicut fur in nocto, improviso, cum alii sunt in quiete,

ita veniet. 4. £». Cum

cnim sxculares dixerint Pax et securitas est, tunc repentinus eis superveniet inter- :

itus, sicut dolor in utero habcnti, et non effugient, omnes moricniur. Illis nescientibus supervcniet interitusi

quiasunt in tenebris. "Vos autem, fratres, non estis in tenebris peccatorum, ut vos dies illa, tanquam
fur improvisos, comprehcndat non cstis in tenebris, omnes enim vos filii lucis estis, [a pari) et filii diei ergo
;

(a contrario) non sumus noctis, neque tenebrarum. Igitur non dormiamus, sicut ct coeteri quia non su- ;

mus noctis, non quiescamus in peccatis, sed vigilemus in bonis, et sobrii simus, non ebrii. Qui enim dor-
miunt, G.nocte dormiunt, noctis sunt, et qui ebrii sunt, nocte ebrii sunt, noctis sunt. Nos autem qui diei
sumus, sobrii simus, (intransitive) induti foricam fidei et charitatis, et galeam spem salutis, et possimus
s perare
salutem quoniam non posuit nos Deus in iram, sed in acquisitionem salutis per Dominum tW
nostrum Jesum Christum qui mortuus est pro nobis, 7. ut sive vigilemus, sive dormiamus actu, vcl
moriamur, siinul cum illo vivamus. Pro^ter quod, quia vos dies, Deits non comprehendet improvisos,
consolamini invicem, et aedificate alterutrum, sicut et facitis. Rogamus autem vos, fratres, 8, ut nove-

ritis cos, benefaciatis prsedicatoribUs vestris, qui laborant inter vos, et praesunt vobis in Domino, et

monent vos, 9. ut habeatis illos abundantius in charitate propter opus bonum prxdicationis illorum, et

COMMENTARIUS.
13. Uoc vobis dicimus, hoc est, secundum reve-A tione; continuo subjunxit : Nam virtutes calorum
lationenr movcbuntur ; et tunc vidcbunt filium hominis venien-
14. Quoniam ipsc Dominus. Jussum vcl tubam tem cum poleslale magnaetmajestate. Videamus ita-
vocat vocem archangeli qui dicet Surgitc. : que, nc forte melius intelligatur, non ea modo im-
15. August. (lib. xx De civit. Dei, cap. 20, tom.V). pleri qua) pradicata sunt in illis verbis, sed tunc po-
Dcinde nos. Si ergo sanctos qui reperiuntur Chri- tius esse ventura, quando sic erit tribulatio universo
sto veniente viventes, eique in obviam rapientur, orbi ut ad Ecclesiam pertineat quae in universo
crediderimus in eodem raptu de mortalibus cor- orbe tribulabitur, non ad eos qui tribulant eam.
poribus exituros, et ad eadem mox immortalia re- Ipsi enim dicturi sunt : Pax et securitas, ut repen-
dituros, nullas in verbis Apostoli patientur [al., pa- tinus illis superveniat intentus, eteos adventus Do-
tiemur] angustias, sive ubi dicit : Tu quod seminas mini, sicut fur in nocte, comprehendat.
non vivificabitur, nisi moriatur. Sive ubi dicit :
AuGUST {cxpos psal CXXXI) tom V III). Nocte
6> . _ .

Omnes resurgemus, ut [al., aut] omnes dormie- dormiunt Noctem dicens iniquitatem, in qua illi
mus -
obdormierunt cupiendo ista terrena, et omnes ist?c
CAP. V.- t Lanfr. De iemporibus. De tempo- fe li c itates quae videntur saeculi, somnia sunt dor-
nbus, an sestate yel hieme, an die vel noctc, ven-
B mien ti um ; et quomodo qui videt thesauros in som-
turus ad judicium Christus.
sit
niigj dormiens dives est ? sed vigilabit et pauper
2. De momcntis, id est, qua hora diei vel no- erit
.
sic omnia vana ista hujus s;cculi) de quibus
gauclent in somno. Evigilabunt quando nolunt, si
3. Ipsi enim diligenter. Quasi dicat : Non indige- non modo evigi i ant quando uti e ^ e t
i inveniunt som-
tis, quia nihil aliud scriberem nisi quod vos scitis,
nia fuisse in a
diem Domini clam vcnturum, nec tcmpora
videlicet
r _ , „x . . ., .,
Ambros. Et
,.
nec momcnta ahquo scicnte.
•_...-
. ,

,
(.
',..,, secun-
sive vwilcmics, ld est, sive
.,
dum praasontem vitam madventu Domimhabcamus,
. ,

. „
um enim.durrint Pax. ^ n ...
4- ( Defuncto Antichnsto :

sive egressi
L
. „
tuenmus a vita
...
hac omnes vitam incor-
...
t>'
putabant stulti se amplius securos ; sed tunc cito
ru P tam acquiramus.
vcniet interitus, et tunc bene erit nobis qui evade-
mus, sicut mulier partum. 8. Lanfr. Ut noveritis cos. Gcnus locutionis, cum
3. Auovst. (epist 80, acl Ilesich., tom. II). Cumili- dicimus cui nihil dare volumus : N*on nosco te,

xcrint pax. Quid est quod ait Apostolus : Cum di- nescio te.
irrint pax el seruriias? Cum enim dixisset Evange- Ambros, Ul habralis illos, id est, plurimo ho-
0.
lium Arcscenlibus hominibus pr.r limorr
:
1 1 rxsprcla- C nore dignos existimate, non resultantes quando vos
339 B. LANFRANCI CANTUAR. AROHIEP. 340

pacem habete cum ois. 10. Rogamus aiitini vofl fratres, doetores, II. corripite inquietos, consolamim
pusiHanimes, /// //'/// vri in passione, suscipite inftrmos, patientes estote ad omnes. 12. Videte ne quis
malum pro mato alimi ivddat ; snl semper quod bonum est seotamini in invieem, etin omnes. 13. Sempe?
gaudete. 14. Sine intermissione orate. In omnibus, prosperis vei adversis, vcl dietis ct factis, 15. gratiai
ag'te, h;ec est enim voluntas Doi in Ghristo Jesu. in iis, qux sunt tn ftde Ghristi J&su, in omnibus vobis-
16, 17. Spiritum tiolite exstinguere. Prophetias aolite spernere. Omnia autem probate ;
quod bonurn est
tenete. Ab omni specie mala, quod malum mdebitur, abstinete vos. [pse autem Deus pacis sanctificet vos
per omnia [sic profnisit), 18. ut integer, immunis a malo, 19. spiritus vester, rationabiliias, et anima,
sensualitas, et corpus sine querela, in adventu Domini nostri Jesu Christi servetur. Quod faciet, quia
WH 20. Fidelis est qui vocavit vos, (|iii etiam faciet. Fratres, orate pro nobis. Salutate fratres omnes
in osculo sancto. Adjuro vos per Dominum ut legatur Epistola haec-omnibus sanctis fratribus. Gratia
Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Amen.

COMMENTARIUS.
Corrigere cupiunt, et borum contumaciam videturAin operationem spirituabmi profitebantur, quiacon-
significasse. fingebant, seductorum c;uis;i, studio cautelae, se
10. Rogamus vos. Ad doctores vertit sermonem : id declinare. Piebant autem ista ab indisciplinatis»
necessarium enim erat et hos exhortari, ut non eo quod a prophetis arguebantur. Ideo dixit : Nolite
discederent ab opere propter quorumdam contuma- spiritualem operationem prohibere, sed si, inquit,
ciam. seductores timetis, accipite illa quse dicuntur pro-
11-Augl'ST (lib.De corrcpt. et grat., cap l6,t.VII). bantes illa.

Corripite inquietos. Uhi intelligendumesttuncpotius 17. August. Spiritum nolilc exstinguere. Si quis
malum pro rnalo reddi, si corripiendus non corri- per Spiritum loquitur nolite impedire ; nolebant
pitur, sed prava dissimulatione negligitur. enim quosdam audire, quia Apostolus dixerat ne
12. Lanfr. Videte ne quis vialum. Malum pro reciperent pseudoapostolos. Vel scientiam per Spi-
jnalo reddit qui quem corrigere potest impunitum ritum eis collatam, vel Spiritum in aliis nolite ex-
dimittit. stinguere.
13. Ambros. Sempcr gaudete, id est, pro omnibus 18. Ambros. Integer spiritus. Orat ut tributa Spi-
tristitiis quse vobis accidunt. ritus gratia integra in illis custodiatur, nullam sus-
14. Auqust. [lib. De hxresib. ad Quodvultdeus, r. tinens minorationem.
hseres. 57, tom. VI.) Sine intermissionc. Dominus 19. August. (lib. iv. De anima et orig. cjus, ac
ait : Oportet scmper orare, et non deficcre. Et Apo- Vincent. Vict., cap. 2, tom. VII). Spiritus vestcr et
stolus : Sine inlcrmissione orate. Quod sanissime anima. Quamvis proprie dicatur spiritus, non uni-
accipitur sic ut nullo die intermittantur certa tem- versa aniina, sed aliquid ipsius ; sicut dicit Aposto-
pora orandi. lus : Et integer spiritus, ei anima, et corpus. Vel il-

15. August. (tib. Sent Prosp.. sent. 3, tom. III). lud multo expressius in libro Job: Absolvisli animam
Gratias agile.Yern fidelium humilitas est in nullo su- meam a sjpiritu meq. Tamen universa anima vocatur
murmurare, nec ingratuin esse, ne
perbire, in nullo hoc nomine. Cum enim constet aliquid esse in anima
querulum, sed inomnibus judiciis gratiasDeo agere. quod proprie spiritus nominetur, illud etiam ego
Dominumque laudare, cujus omnia opera aut justa dico proprie vocari spiritum quo ratiocinamur et
sunt, aut benigna. intelligimus, quando ita distincte ista dicuntur.
16. Amdros. Spiritum nolite. Apud Thessaloni- 20. Ambros. Fidelis est. Hoc adjecit ut de ora-
censes quidam erant qui UoQ suscipiebant ea quae tione dubii habeantur.

EPISTOLA PAULI APOSTOLI AD THESSALONIGENSES

B. II.

CUM 1NTERJECT1S B. LANFRANCI GLOSSULIS.

Argumentum. — Ad Thessalonicenses secundam Scribit hanc Epistolam ab Athenis per TUum diaco-
scribit Epistolam Apostolus, et notum facit eis de num et Onesimum acolythum.
temporibus novissimis et de adversarii dejectione.

CAPUT PRIMUM.
1, 2. Paulus, et Silvanus, et Timotheus, Ecclesi;e Thessalonicensiura, existenti in Deo Patre nostro et

COMMENTARIUS.
CAP. I. — 1. Ambros. Scribit hanc Epistolara C 2. Lanfr. Paulus, etc. In superiori Epistola dixit
primum collaudans eos deinde instruit eos ne exi- de die judicii Nos, qui rcsidui sumus, non prx-
; :

stiment incumbere sibi consummationem tempo- veniemus eos qui (formierunt. Modo autem, ne isti
rum; et de Antichristo. suo tempore existiment hoc futurum, determinat
 [

34 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. II AD THESS. 342

Domino Jesu Christo. Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. 3. Gratias agere
debemus semper Deo pro vobis, Iratres, itaut dignuni cst, quoniam supercrescit fides vostra, etabundat
oharitas uniuseujusque vestrum in invicern, ita ut et nos ipsi in vobis glorieinur in Ecclesiis Dei, pro pa-
tientia vestra et fide persevcrantc, et in omnibus persecutionibus vestris, et 5. tribulationibus, | 'i, %&
quas sustinctis C>. in cxemplum justi judicii Pei, pro quo et patimini si tamen justurn est apud Deurn re" ;

tribuere tribulationem iis qui vos tribulant, et vobis, qui tribula.nini, requiem nobiscutn in revelatione
Domini Jesu de coelo vcnturi cuin angelfe virtutis cjus, cum qmbus CWfUeMt viriutcm suam, in flamma
ignis dantis, Cltrisli <Meo, vei igfiis, vindictam iis qui non noverunt Ueum, et qui non obediunt Evange-
lio Domini nostri Jesu Christi dabunt in intcritu seternas a facie Domini, et a gloria
: qui pamas cx sc

virtutis cjus, cum venerit glorilicari in sanctis suis, dando iniiiiorltililalcm, 7. et admirabilisfieri in om-
nibus qui crediderunt, vobis dabit reqairm, 8. quia creditum esttestimonium nostrum super vos 9. indie
illo, in die, quo non tanlttm gratias af/imus, scd etiam oramus semper pro vobis ut dignetur, dignosfa- ;

cial, vos vocatione sua Dcus noster, (hac Venitc, bencdicti Putris mei)
: et impleat omnem voluntaterA
bonitatis, modo vel lunr ntm rrddet mcrccdcm plene, et opus fidei, quod fidcs Ghrisliana cxigit, in virtute
divinitatissuw, ut clarificetur [hic : Ut videntcs opcra bona glorificent, vcl in fuluro, ut : Qui h.abitant in
daiiio lita, Dominc, etc.) nomcn Domini nostri Jesu Christi in vobis, et vos in illo, gloriflcemini, (ut : Ful-
gebuntjusii,sicui sol,in rcgno Patris mei) secundum gratiam Dei nostri et Domini Jesu Christi, non meritis.
CAPUT II.

Rogamus autem vos, fratres, pei adventum Domini nostri Jesu Christi, 1 . etnostras congregationis (hic in
Ecclesia,vel fttlurx in cwlis) in ipsum, Ghristum, moveamini a vestro sensu,
vel. in uiuim . ut non cito

neque2. terreamini, nequeper spiritum, si quis dical sibitsse rcvclalttm pcr %&<& spiritum, neque per
sermonem, neque per Epistolain tanquam per nos, a nobis, missam,3 quasi instet diesDomini, judicii.
liogamus 4.nequis vosseducatullo modo, 5, 6. quoniain non crit dies Domini, nisi venerit discessio pri-
COMMENTAPJUS.
quando sit futurum, quod falsusADeus, oramus semper. Vel in quo, id est, pro quo
nisi fecisset, vel
esse crederetur, vel dies judicii a posterioribus vitando periculo, semper orandum est.
amplius non exspectaretur. CAP. 11.— 1. Ambros. El nostrw congregationis.
3.August.(7/6 Degrat.ct lib. arb..c. [8,tom.VII). Dicit enim Christi adventu congregationem tunc ad
Graiiasagcrc.Hoc dlxitneforte detanto bono, quod eum futuram.
ex Deo habebant, tanquam ex seipsis id habebant 2. Tcrrcamini,idest, sive quis spirituali in ope-
[al., Quod ergo super-
habentes], extollercntur. ratione id permittatse dicere, sive ex verbo et Epi-
crescit fldes vestra, inquit,c/ abundat charitas unius- stola nostra sit edoctus.
cujusquc vcslrum, gratias agere dcbcmtts Dco, non 3.August. (ep. Si)ad Uesic, tom. II). Quasi inflet.

ita vos laudare, tanquam hoc ex vobis habeatis. Vigilare debet Christianus ne imparatum eum in-
i. August. (lib. xxn Cont. Fausi., c. 20, ante fi- veniat Domini adventus. Imparatum autem illum
nem. Tribulationibus quas sustinclis. Hinc enini inveniet dies ille, quem imparatum inveniet suus
intelligitur quomodo non pareatur impiis, tanquam vitie hujus dies ultimus.
pracisis ad combustionem. quando justis non par- 4. August (lib. xxDccivit. Dci, cap. 19, tom. V).
citur propter perticiendam purgationem. Ne quis vos seducat. Ne quis vos seducatullo modo |

5. Lanfr. Tribul/ilionibits quas suslinctis. Tribu-B IJuoniam, nisi ccncritrcfuga primum,etc. Nulli du-
lalionesqiias sancti in hac vitatolerantin exemplum bium est eum de Antichristo ista dixisse, dieque
justi judicii Dei, quo judicabit reprobos in iine judicii hunc enim appellat diem Domini non esse
mundi; qui enim et tamenjuste,
sic horribiliter, venturum, nisi ille prior venerit, quem refugam vo-
judicat eos qui peccant, et prius peccata plangunt, cat, utique a Domino Deo.
quam justejudicabit eos qui nunquam plangunt, et :>. Qitoniam, nisi vcncrit. Impossibile estdisces-
tamen peccare non desinunt. sionem fieri ubi accessio prius facta non sit ; ne-
(i. cxcmplum jusli judicii
In Dci. Vel, opera ho- cesse est ergo, inquit, impleri acessionem, de qua
minum sunt exemplum, id est, ostensio, quod Deus dictum est : Inscmincluobcncdicrnlttromncsgentes;
justus sit, in dando bonisbona, malis mala. et: Vcnicnt omncs gcntcs ad eum. Quoimpleto inci-
7. Ambhos. Admirabilis. Ordo est admirabiiis . piet discessio, de qua dicitur Ex abundantia ini- :

fieri in die illo ;

vultdicere, admirabilis videbitur in quitaiis rcfr/gcscct haril<ts, quia discessione com-
<

die illo in his qui crediderunt, et quod nostram pleta, quasijam parato jumento, opportunum erit
doctrinam suscepisti [f., suscepistis].
adesse sessorem. id est, revelati filium perditionis.
B. Lanfr. Quia eredftum. Causam reddit cur re- Dicit autem, cum apud eos esset, hsao eadem illis
quiein tribuat illis, quia videlicettestimoniumquod
Q dixisse,eosque adverteredebere quod non sit reve-
de die judicii super eos protulit, velut de loco altiori landus Antichristus, nisi suo tempore, id est, oppor-
loquens, creditum sitabillis. tune. Quem enim locum inventurus erat tempore
9- Indieilloin qua. Ordo : in quo judicii die ut apostolorum, martyrum, confessorum, velnon refri-
dignetur (id est, dignos judicet) vocatione sua vos geratie charitatis/Quod autem in tautum quandoque
343 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 344

mum, apostasia Romani impcrii, vcl fidci, etrevelatus fuorit homopcccati, Antichrislus, filius perditionig,
su.r, el aliorum, quiadversatur,arfi>cj\saMH7\etextollitur, cxtolliiur, supraomne7. quod dicitur csse Deus»
aut quod coYdur a Christian is ,$ ita ut in temploDei,/7icr«.sa/c»!,rc/ £cc/cj?'a,sedcat,ostendenssetanquamsit
Deus. Hoc dixi vobis, et Non retinetis quod, cum adhuc cssem apud vos, haec supradicta dicebam vobis ? 9.
Et nunc quid detineat Antichristum, diem Domini, scitis, (cccc quod dctinct) ut reveletur in suo con-
vel
venicnti tempore. Ipsc revelabilur, 10, 11. Nam mysterium jam operatur iniquitatis, id cst, secrete opc-
ratur pcr membra, 12. tantum, hoc tantum restat, 43, \h. ut qui tenol, l s S nunc teneat, Iiomanum
itnperium, vel fidcm, vel ad nos nifiil, nisi tencre fidcm, donec de medio fiat, donec deslruatur Romanum
impcrium, vel Anticliristus nascalur ; vel, quitenet fidem, teneat donec moriatur. Ettunc revelabitur ille
iniquus, 15. quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui, virtute Spiritus sancti ab eo procedentis, et
destruet 16. illustratione, (id cst, claritate, qux eum, Atiti-
tanla eritut ea visa morialur) adventus sui
christum ; cujus est adventus secundum operationem Satanae, disposilam, vcl Satanas in cc operabitur ;

in omne virtute resurrectionis, et signis miraculorum et 17. prodigiis mendacibus ad salulcm, vcl quia
videbitur, nec revera operabitur, et in omni seductione iniquitatis iis qui pereunt, eo quod charitatem ve-
ritatis non receperunt, ut salvi fierent, eo quod prwdicabat pro charitatc, vcl redcmptionc. Ideo mittet

illis Deus operationem erroris, opcralorcm Antichrislum,\xt credantmendacio, ut judicentur, damnenlur,

omnes qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati, diabolo. Nos autern, sed vos crcdidistis
veritati, unde nos debemus gratiasagereDeo semper 18. pro vobis, fratres dilecti aDeo, quod elegeritvos
Dcus primitias,pn'?J??7?'ra?ii Ecctcsiam, in salutem ,datam vobis, in sanctificatione primum sanm Spiritus, et
in flde veritatis, Christi ; inqua et vocavit vos per Evangeliumnostrum. 19.inacquisitioncmgloriae. ut vos
acquiratis gloriam Dei, vel ut vos acquiramini a Deo gloria Domini nostri Jesu Christi. ltaque,oi«'a gloriam
acquiretis, fratres, state, et tenete Evangelii traditiones quas didicistis, sive persermonem»ic?;jra?sc?i/i's>
sive per, absentis, Epistolam nostram. Ipse autem Dominus noster Jesus Christus, etDeus etPatcrnoster,

COMMENTARIUS.
abundatura sit iniquitas, ex eo, inquit, colligipotest A quanta sit semetipsum exercebat
iniquitas quse per
quodin ipsisprincipiisaccessionisapparentqusedam [f, exercebit], ostendebat. Et est probatio quod
primitiae discessionis,utquidam se Christi discipulos revelandus sit.

simulent, neque de futuro debere, cum hoctantum 12 Ambros. Tantum ut qui tenet, hoc est, ubi
sufficiat, ut teneat quisquein religione quod tenet, diffinitio Dei, quse ejus prohibet adventum, cessabit,
in quo in eo permaneat, donec de medio fiat, id est, tunc ille apparebit.
deaperto innotescathomo ille, impleturus personam 13. Lanfr. Ut qui lenct. Romanum designat impe-
iniquitatis, qui tunc futuri sunt illi videant; mihi rium, quo destructo veniet Antichristus. Hoc est
autem in anima moritura, quo valet i'escire post enim quod dicit tantummodo hoc l^estat utRoma-
:

quotannosprius essefieri ascensionem, consequen- nusimperator,qui tenet huncmundum, teneatdonec

terdescessionem, etsicdemumadesse diemDomini. de medio fiat, id est, penitus auferatur ; de medio
Ambros. Nisi venerit. Discessionem vocat tem-
6. enim fieri,est de communihominumaspectu auferri.
pus illud, eo quod paulo minus omnes tunc disce- 14. August. [idid.). Ut qui tenet. Illud tamen
dent a pietate et peccati hominem dixit, eo quod
; quod Apostolusdicit, tantum quomodotenet, teneat
peccatum ministrabit; et filium perditionis, utpote donec de medio fiat, id est, de medio tollatur et ;

perditioni subdendum. B tunc revelabitur iniquus, per quem significari Anti-

7. Lanfr. Quod dicitur Deus, id est, super om. christum nullus ambigit.
r.essanctos, qui dicuntur dii, et supra Deum [f., Ambros. Qucm Dominus Jesus.Subito de ccelo
15.
eum], qui colitur Deus. apparens Christus, et solummodo clamans, cessare
8-August. (lib. xx De civit. Dei, cap 19). Ita ut faciet ab opere totum illum expendens hoc dicit :

in templo. Hoc loco intelligi Antichristum volunt, Spiritu oris.

rectiusque putant etiam Latine dici, sicut in Graeco 16. Lanfrancus. lllustralionc, id est, claritate,
est, non in templo Dei, sed in templum Dei sedeat, quae tanta erit ut visa ea moriatur.
tanquam ipse sit templum Dei, quod est Ecclesia, 17. Prodigiis mendacibus. Mendacia vocat, prodi-
sicut dicimus sedetinamicum, id est, velutamicus. gia Antichi'isti, vel quia non erit quod apparebit,
9. Ambros. Et nunc quid delineat, id est, Deus vel quia perituris mendacia suadebunt.
interim detinet eum. 18. Pro vobis fratrcs. Pro vobis, subaudis ins-
10- .(YajJi mysterium, hoc est, non aperte aposta- truendis, ut et vos pro collatis beneficiis, similiter
siam operatur, sed ministerio pcr suos a pietate gratias referatis ; vel quia et vos vocati estis, ut
tentat divellere. ^ paulo post dicitur.
11- Lanfr. ATam mysterium- Mysterium iniqui- 19. In acquisitionctn, id est, ut vos essetis ei ac-
Nerone, et caeteris membris suis Anti-
tatis suae in quisitio, in qua Dominus Jesus Christus glorifice-
christus tunc operatur, quia per unanimitatem et tur, ut et vos acquiratis gloriam quam Dominus Je-
magnitudinem iniquitatis, quae per eos exercebat, sus Christus habet.
 345 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD TIM. 346
qui dilexit nos ct dedit consolationem aeternam, mittendoChristum vel Spiritumsanctum, etspembonam
in gratia, non meritis,e\hortetur corda vestra, et confirmet in omni opere et sermone bono.
BS*CAPUT III.
De caetero, fratres, orate pro nobis ut
sermo Dei, quem prxdicamus currat, non rejicialur, et clarificetur»
,

apud vos,et orate ut liberemurab importunis et malishominibus. quinobisinsidian-

sicut et, scilicet alias,
turisola antipositio), non enim omnium est fides, 1,2. Fidelisautem Dominusest, qui confirmabit vos,et
custodiet a malo, diabolo .Conk&lmus autem de vobis inDomino quoniam qua? pracipimus
et facitis et fa-
tietis. 3. Dominus autem dirigat corda vestra in charitate Dei, ut Deum
diiigatis,et patientia Christi, et
pro eopatiamini. Denuntiamus autem vobis, fratres, in nomineDomini nostri Jesu Christi,
ut subtrahatis
vos ab omni fratre ambulante inordinate, extra viam rectx fidci, et non secundumtraditionem,
quam acce-
perunt a nobis. 4. Ipsi enim scitis quemadmodum oporteat imitari nos, quoniam non
inquietifuimus inter
yos, hacet iilac vagantcs, nequegratispanem manducavimus ab aliquo, sed in labore operis manuum, et
m fatigatione prxdicationis, nocte opcrundo manibus, etdiepr&dicando operantes fuimus,ne quem vestrum
gravaremus. Ne quis objiceretur : nonpoteras. Non quasi non habuerimus potestatem, sedut nosmetipsos
formam dnremus vobisadimitandum nos. 6. Nam et cum essemus apud vos, hoc denuntiabamus vobis :

quoniam si quis non vultoperari, necmanducet. Iiatio cur laboris sui mentioncm fecerii. Audivimus enim
inter vos quosdam ambulare inquiete, oiiosc. nihil operantcs, sed curiose agentes, rumorizantes.lisautem,
qui ejusmodi sunt, denuntiamus, etobsecramus in Domino Jesu Christo, ut cum silentio ne sint curiosi
ctom operantes.suum, non altcrius panem manducent. Vos autem fratres, nolite deiicere benefacientes,
qui benefacitis, noiile deficcre vel si nesciunt operari, sustinete cos. 6. Quod si quis non
; obeditverbono-
stro, quodper Epistolam ioquimur, per epistolam hunc notate, arguite separando a vobis ; et ne com-
misceamini cum illo, ut confundatur et nolite quasi inimicum existimare, sed corripite
;
utfratrem.Ipse
autem Deus pacis det vobispacem sempiternam in omni loco. Dominus sit cum omnibus vobis.
7. Salu-
tatio, mea manu Pauli scripta, quod est signum in omni Epistola
ita scribo. GratiaDomini nostri Jesu ;

Christi cum omnibus vobis. Amen.

COMMENTARIUS.
CAP. III.— 1. Lanfr. Fidelisaulem, id est, verax, quia vos eam scitis.
qui adfuturum se promisit fidelibus suis usque in 5. Nam cum
ct essemus. Alia ratio, cur in labore
iinem saecuh. et fatigatione incessanter apud eos operatus sit; sic
2. Ambros. Fidclis autem. Hoc ad verba orationis enim eis facere, dum apud eos esset, suaclebat.
quae fecerat reddidit. 6. Ajibros. Quod si quis, id est, per Epistolam
3.Dominus autem dirigat, id est, contingatvobis loquimur.
permanere in illa charitate, qua- est erga eum. to- 7. Salutatio mea. Hoc adjecit, quia qui consum-
lerantes etiamsi aliquid conveniat pro eo pati. Et mationem sseculi dicebant esse propinquam,suade-
quod dixit, Dei et Christi, in commune id positum bant hoc quasi ex Epistola Apostoli hoc autem ;

esse videtur. additur ut nihil contrarium recipkmt his quae hic

4. Lanfr. Ipsi enim
scilis. Quasi diceret Non est : scripta sunt.
opus ut exponam hanc traditionem, de qua loquor,

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD TIMOTHEUII I

CUM IJSTERJECTIS B. LANFRANC/ GLOSSULIS

1 Htl AnGUMENTUM.Timotheum instruit et docet sticce disciplinae, scribens ei a Laodicea per Tychi-
de ordinatione episcopatus, et diaconii, ac ecclesia- cum diaconum.
CAPUT PRIMUM.
PaulusApostolusJesuChristisecundum imperium Dei Salvatoris nostri, et Christi Jesu speinostne, qui
nostra, Timotheo dilecto filio in fide, quem in
est spes
ftde gniui. Gratia, misericordia lcausa intcr effecta
«mp «to)etpaxaDeoPatreetChri.stoJesuDominonostro. Sicut rogavi te ut remaneres
Ephesi, cum
irem in Macedomam, hoc rogavi, ut denuntiaresquibusdam
ne aliter docerent, quam nos, neque intende- 1 .

rent fabuhset2. genealogus interminatis, sine termino,

indefmitis, vel prohibitis a me,inquirerenlur;qnte

COMMENTARIUS.
CAP. I.-l AmbroS. Nequc inlenderent. Eo quod
. videHcet vixerit Mathusalem et c^teri. Yel genera-
Judau tunc multam sollicitudinem expendebant. ut
tionibus christi quomodo coneordent, vel discor-
ostenderent Chnstum non ex Abraham, sed ex Da-
dent; videtur enim discordare ibi Lucas a Mat-
vid descendisse. .,
thaso.
2. Lanfh. Genealogiis, Generationibus, quotannis
 ;

347 B: LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 348

quivstionos praestant magis [quasi ubi nullu m commodum, imo jrccommadtom') quasi Bediftcationera»ei,qTie
est in fide. 3, I,
">
Finis autera preecepti est 0. charitas, effice ne intendartl supradictis, sed tttlaritati, quta
finis,id est, completio legisesi charitas procedens de corde puro. etconscientia bona et fide non ficta. A
quibus, oenealogiis, vel conscientia et in ft&e, quidam aberrantes, ctmversi sutft in vaniloquium, volentes
esse tegis Hoctores,non InteHigentes quzsUonssde quibus agitur, neque (\ux\o(\uuntur, audori n iin Beri* i i

pturarum, neque ipsus quxstwnes dequibus E W-S afifirmant. Ne videretUr legem tncusare, hocdirit.l Sci- .

musautem quia bona estlex Judseorum, siquis ealegttimeutatur, spirituaUterintelligens 8. scienshoc :

(ne videretur eonversationm legis fterum intro lucere, hoe adfecitjqvAz 9 lex.,carnatis obseroantiajiistoTivA
esl posita, sed injustis coercendis, et non subdhns, impiis, Deum negantibus, et peccatoribus, confitentibus

Deum,etprecant(bus, sceleratisetcontarninatis, parricidiset matricldis,homicidis, forriicarfis, masculoniin

concubitoribus, I0.phigiariis,u<7 steffirm,mendacibus SJperjuris, etsiquid aiiud samedoctrinae adversatur,
qureestll.secundumEvangelium g\or\ic (/toriosttm, beati Dei, quodcreditumestmibi,wndc Gratias ago ei
qui ut auderem prmdicare rne eonfbrtavit, ( Ihristo Jesu Domino nostro, quia fidelem me existimavit, ponens
ini!iysterio^'(7!//vr///',qui prius blasphemus/7) Deum fui, et persecutor Ecclesix, etcontumeliosus ;
sed mi-
serieordiam Dei consecutussum, quiaignorans feci in incredulitate.Superabundavitautem gratia Domini
nostricumfidc condonans peccdta addidii ei fidem-, etdileCtionem) qvnRestiti Christo Jesu,
etdilectione(r////V/
quiut superabundaret gratid ad hocvenit,et hoc est qudd dicit, ftdelissermo, etc.Fidelis sermo, et omni acce-
ptionedignus: eceesermo rquodChristusJesusveniHn huncmundum peccatores salvos facere, 12. quorum
\>r\n\us, pcjor egosum.Sed ideo condonatis mihi peccatis per ftdem misericordiam consecutus sum, ut in me

primo, prjori, ostenderet Christus Jesns omnem patientiam quam liabet in peccatores, 13. ad informatio"
nem eorum [ne desperarent), qui credituri sunt illi invitam seternam.n/ habcant iUam.Unde, Regiautem
sfficulorum immortali, invisibili, soli Deo. honor et gloria in ssecula saeculorum. Amen. Hoc pracceptum
commendo tibi, lili Timothee, 14, 15. secundum praecedentes m,de, te prophetias (prophetante mihi 8pi"
ritu sancto, vel per prophetiam Spiritus sancti cleclus erat, ul fieret episcbpus et 1 £& doctor subditorum;

COMMENTARIUS.
2. Ambros. Finis aulcm pnecepti. Dividens illa Aa veteri homine non est mutatus : sua cnim vita vi-
quaa conveniebat prtecipere eis, et a quibus se co- vit, et ideo lex supra illum est; quia qui eam non
hibere debuerant, inquit : Finis pnccepti est clta- implet, infra illam est; nam justo lex posita non
ritas. est, id est, imposita, ut supra illum sit. In illa est

August. (serm. 39 De lempore, tom. X). Finis

4. enim potius quam sub illa, quia non sua vita vivit;

autem. Quid est autem praecepti finis, nisi pracepti cui cohaerendo lex imponitur ;
ut enim sic dicam,
adimpletio? Et quid est praccepti adimpletio, nisi ipsam quodammodo legem vivit, qui cum dilectio-

legis plenitudo? Quod ergoibidixit: Ptoiiludo legis ne justitia: juste vivit.

cltaritas, hoc etiatn hic dixit : Finis pnrcepti est Lanfr. Plagiariis Plagiarii sunt clam trans-
10.

charilas. ferentes homines de patria in patriam, et venden-

5. Lanfr. Finis autem prwccpti. Praecepti, id est, tes.

praaceptorum, quorum finis est charitas. id est, di- 41. Amdros. Secundnm Evangclium Quae ab illo
lectioDei et proximi Sicut in Evangelio : In his nobis tribuitur, et beatum dicit eo quod beatitudi-

duobus mandalis tota lex pendei el prophetm. nem in natura habeat immutabilitatem [/'.,in muta-
6. August. (lib. i Dctloct.Chr., cap. 40, tom. III). Bbilitate].
Charitas dc corde. Cum enim diceret charitas, ad- 12. Auuust. <serm. 9 De verb. Apost., cap. 6,
didit de corde puro, ut nihil aliud quatn id quod tom. X). Quorum primus. Apostolus novissimus,
diligendum est diligatur. Conscientiam verobonam peccator primus. Et hicquomodo primus peccator ?
subjungit propter spem. Ille enitn se ad id quod Quorum primus ego sum. Quia omnibus prior sum,
credit et diligit perventuruin esse desperat, cui ma- ergo pejotem voluit intelligi pritnum.
lae conscientite inest scrupulus. Tertio ct fide, in- 43- Lanfr. Ad informationem, id est, hi qui in

quit, non /icta ; si enim mendacio ca-

fides nostra Cbristum sunt magnis peccatis non
credituri, in
ruerit, tunc et non diligimus, quod diligendum non desperentdemisericoidia Dei, in eo videlicet exem-
est, et recte vivendo id speramus, ut uullo modo fi- plo informati.
dflf nostra fallatur. 14. Seeundum prxcedenies. Spiritus sanctus sem-
Amkros. Scimus aulem uuia bona. Ne videre-
7. por praedicebat Apostolo quidquid oportet eum in-

tur legem incusare, hoc dixit. jungere Timotheo. Et est sensus : Commoneo t«

8. Scicns hoc. Xe videatur conversaticnem legis secundum quod inspiratio sancti Spiritus suggerit
iterutn introducere. p mihi.
August. (ejpos. Ep. ad Galat., cap. n, torn.
9. 15. Ambros. Secundum prxcedcntes. Hoc secun-
IV) Lex non est posita. Deovivit, qui sub Deo est
. dum revelationem divinam, tui faciens electionem,
legi autem. qui sub lege est. Sub lege autem vivit, commisi doctrinae opus.
in quantum quisque peccator est, id est, in quantum
 i

349 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD TIM. 350

vel secundum quod propketal mihi Spiritus sanctus injungcndum), ut miluvs in illis bonam mili-
libi
tiam, habens fidem, nun dubitans de gratia, ei retributione per ftdem, etc. 16 bonam conscientiam,quam

quidam repellentes circa fidem naufragaverunt; ex quibus est HymenEeus et Alexander, (T.quos punien-
dos, vet excommunicalioni, tradidi Satanaa, ut discant non blasphemare.

CAPUT II.

Obsecro igitur (quia per prophetiam es electus) primuin omnium fieri l.obsecrationes, in secreta, oratio-
nes, ante secreta, postulationes,6w>i benedicit episcopus.
gratiarum actiones, sumpta communione sacramcnti
(totum missateof/icium tangit) pro omnibus hominibus: pro regibus, et omnibus,qui in sublimitate, inprin-
cipatu aliguo cunstituti sunt,2.ut quietam ettranquillam vitam agamus, in omni pietate
etcastitate.3.Hoc
enim bonum est et acceptumcoram Salvatore nostroDeo, qui omneshomines vult, vet exoperibus,$&\xos
fieri etad agnitionem veritatis venire.i. Unus enim Deus,unus et mediator Dei ethominum, homo Chri-
stus,Jesusquideditredemptionemsemetipsumproomnibus,5.testimoniumt( imporibussuis, *?#t'ce* incar-
nationis in quo positussum ego praedicator, g $*o et Apostolus (veritatem dico in prxdietis, non mentior)
eausacur venimdiceredebeat., doctovgenuuminMo et veritate. Volo ergo, vel pi\vcipiendo,vel quia doctor,
virosorare 6. in omni loco levantes, vei in cwlum,velper bona opera,puras manas, juste reprehendentes,
7.sineira, etdisceptatione, sive desperatiunc retributionis. Similiter etmulieres in \mh\tu ovnato
competenti
cum verecundia et sobrietate ornantes se, non in tortis crinibus, aut auro, aut margaritis, vel veste
pre-
tiosa; sed, quod decet rnulieres, promittentes pietatem, quam prunuserunt Chrisiiana religione tcnere,
per opera bona, S.Mulierin silentio discat, cum omni subjectione 9. Docere autem mulieri nonpermittoi
10. neque dominari in virum, sedessein silentio. Adam enimprimusformatusest,deindeEva; 11, 12,13.

COMMENTAKIUS.
16. Lanfr. Uonam conscientiam. Conscientiam A quod ipseChristus similiter omnibus appropinquare
vocatcogitationes.in quibus summopereobservanda videtur proprietate naturse; et omnibus praibuit
est humilitas, qua spreta, in magnos quidem deve- beneficium, pro omnibus passionem suscipiens.
nerunt errores, sicut in Epistola ad Romanos legi- 4. Lanfr. (mus enim Deus Ad hoc respondet quod
•
dixit singulariter: Salvatore nostro Deo,vult omnes
17. Ambros. Quos tradidit. Ecclesite alienationem sa ivos fieri, quia unus Deus omnium,
unus Me- et
Satanaa traditionem vocat, ostendens per hoc quan- diator est causa. Vel ab efiectu probat Vult omnes :

tum malum sit de Ecclesia excludi.

CAP. II. — 1. AuGUST.(epist. 59, ad Paulin. qu.
sa i vo , ^^ quia se psum dedit redemptionem pro
i

5, omnibus.
solut). Obsecrationes. Obsecrationes accipiamus di- Teslimonium. Testimonium vocat quae de
5.
ctas, quas facimus in celebratione sacramentorum, christo pradixerunt prophetee vel quod de seipso
antequam illud quod est in Domini mensa incipiat Christus protulit, videlicet quando passurus, resur-
benedici; orationes,cum benedicitur etsanctifieatur, rectU rus, etc.,congruis temporibus reipsa et eventu
et ad distribuendum comminuitur, quam totam be- confirniatum est
nedictionemfereomnisEcclesia Dominica oratione 6. Ambros. In omni loco. Ordo :in omni loco
concludit ;
interpellationes autem, sive, ut vestri extollentes sanctas manus, in quo orant
codices habent, postulationes fiunt,cump 01 »ulus be-
7, Sine / ra .Quod dixit, sine ira. hoc est neminem
nedicitur; quibus peractis et participato tanto sa- odientes. Quod dixit sine disceptatione id est, ut
cramento, gratiarum actio cuncta concludit, quam ndeIi inente non dubitent accipere quod postulant;
etiam in his verbis ultimam commendavit Aposto- et ex altero c h a ri t atem erga proximum, et ex altero
lus. Haec autem praecipua causa fuit ut, his brevi- ero a -

Deum commendat
ter praescriptis atque significatismon putaretur esse \ LanfR )i tl / er in silentio. MuWer in silentio
negligendum quod sequitur. discere u betur,quia, dum loquitur, magis
j ad luxu^
2. LANFa.f/i quietaui. In pace principum quies et riam irritat et iiritatur.
regimen servatur Ecclesiarum ;
nam in bellis et Ambros. Docere autcm. Necessaria erat illo
9.
discordiis eorum tranquillitas dissipatur, tepescit tempor e hiec preeeeptio, quando prophetissaj erant.
pietas, distinctiosolvitur, distinctione soluta morum [Q LwFR.Neque dominari in virum. Mulier non
castitas violatur.
cl ebet dominari, indigniorenim est homine ut Eva,
3. Ambros. iluc enim bunum esi Et hoc probat posteriuf enim quam Adam formata est, quia ille
adjiciens qui omnes homines vutl satvos fieri et ad
: ,
. nam seducta est, quee
prius ltem quia indignior est,
agnitionemveritatisvcnire. Quod ostendit clum ad- per pa tem damnata, per partem liberabitur. Dici-
c ,.

jecit.Unus est enim Deus, hoc est,quia omnium est tur Adam non esse principaliter seductus, sed
Dominus; sedetille Mediator, qui nos hominesni- amore mulieris, sicut Salomon et alii inulti
titur Deo copulare, unus est et bic hoino, et per
[1. Auqust. (lib. xiv Dr civit. Dei, cap. 11, t. V).
omma necessarium ostendit quod conveniatde om- Adam non est seductus. Sicut enim Aaron erranti
mbus sollicitudinem impendere, eo quod Deus cu-
ad idolumfabrificandumnonconseiititinductus, sed
ram omnibus adhibet, et omnium Dominus est, et eessit obstrictus nec Salomonem credibileest errore
351 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 352

ct Adam non ost seductus, mulier autem seducta in praevaricatione fuit 14, 15. Salvabitur autem per
filiorum generationem, si filios in fide nuirirrit religiose, vel per bona opera, si permanserit in Gde, ot
dilectione et sanctificatione cum sobrietate.

1£9 CAPUT III.

Fidelis, dtgnus fide, sormo : ecee,\. si quis 2. episcopatum desiderat, bonum opus dosidorat. Oportet
ergo, quod intentionem tanlum quserit, episcopum (per episcopum etpresbyter intelligitur, irreprenensi-
bilem esse, 3. unius uxoris \irum,(s7 non virg on tamen bigamum) 4. sobrium, prudentem, 5. orna-
tum, G. pudicum, liospitalom, doctorem. non vinolentum, non percussorem. sed modestum, non litigio-
sum, non cupidum, sed su;o douiui bene praepositum,filios babentem subditos cum omni castitate. 7. Si
quis autem domui suae bene praeesse nescit,quomodo EcclesiaeDeidiligentiamhabebit?Nonneopbytum.8.
ne in superbiam elatus, injudicium incidat diaboli, nejudicet se esse magnum^et sanctum,sicutdiabolus
judicavit se xqualem Deo. Oportet autom illum ot testiinonium habere bonum al> iis qui foris sunt, ut non
in opprobrium incidat, et9, 10. inlaqueum diaboli.Diaconos similiter pudicos oportet esse, non bilingues,
non multo vino deditos, non turpe lucrum scctantos, habentes mysterium fidei, quodjubet Christiana
1 1 .

fides, in conscientia pura. Et hi autem. diaconi et c.rteri probentur primum ot sic ministrent, nullum ;

crimen habcntos. Mulioros, sanctimoniales similiter pudicas, 12. non detrahentes, sobrias,-fideles inom*
nibus Diaconi sint unius uxoris viri, qui filiis suis bene prius praesint, ct suis domibus. Ratio cur tales
debeant cs<e. Qui enim bene rainistraverint, 13. gradum bonum, honorem, sibi acquirent, (?ionm prxsenti
sxculo dicit) et multam iiduciam habere possint in B&& fide, quno est in Cbristo Jesu. Haec tampauca
COMMENTARIUS.
putasse idolo esso serviendum, sed blanditiis femi- Aintendat, curam oorum scilicet gerens. Scopos
neis ad illa sacrilogiafuisse compulsum. ltucredcn- o^uippe intentio est; ergo EJitencojcsTv si velimus
dum est illum virum suae feminae uni, unum homi- Latine supe-itiiendcrc possumus dicere,ut intelligat
nem homini conjugem conjugi, ad legem Dei trans- non se esse episcopum qui praeesse dilexerit, non
grediendam nou tanquam verum loquenti crcdidisse prodesse curat.
seductum, sed sociali necessitudine paruisse. Lanfr. Episcopatum. Episcopatus est super
2.

12. Lanfr. Adam non

estscductus. Seductus in suam et aliorum vitam intentio,quod quidesidorat,
ea rein qua Eva noque enim vel Deum, vel Dei
; bonum opus desiderat.
similem pro pomi comestione futurum esse se cre- 3. Univs nxoris, id est, qui unam tantum uxorem
didit,certissimeque se noverat male facere, et men- habuerit, vel in laica persona, vel in gradibus li-

dacium esse quod suadebatur sibi a muliere sed ; citis.

utrumquepossefieri existimavit,etuxorisuae morem 4. Ambropius. Sobrium, ita ut cum sollicitudine

gerere, et peracti scelcris acta pcenitentia a Deo, prospiciat ea quae conveniunt.
posse veniam obtinere. Minus ergopeccavit quipce- Ornatum, conversatione, motu, specie. 5.
nitendi intentionem habuit quam ea quse noquede 6. Pudicum, eo quod in commune virorum et

po?nitentianeque de venia in praevaricationc aliquid B mulierum constituitur doctor.

cogitavit, sed Deum Deoque similem potius per in- 7. Lanfr. Si guis autem domni sux, etc. Talis

obedientiam se fore existimavit. debet eligi qui sciat domui suse praeesse; nescius
13. Ambros. Adam nonest seduclus, eo quod illius enim minoris, ignorat majora.
seductionis mulier causa videtur exstitisse. X. Ambbos. In superbiam clatus. Unde extollens

14. Salvabitur autem. Ostendit quod salute vide- se proptor magisterium, nihil differt a diabolo qui
tur digna esse progenies per eas mulieres quao ad minister Dei creatus est, adnisus est sibi nomen et

pictatem respiciunt. Nec de Eva hoc dixit, sed de honorem Dei.

genere loquitur. 9. ln laqueum diaboli. Alia causa, id est, ne in
\o. A.VGUST. (exjws. in psal.Lxxx\].Salvatur autem. antiqua praecipitet delicta eo quod nuper ab exte-
Salvabitur ergo mulier,qua3 in typo carnisaccipitur rioribus recessisse videtur.
per filiorum generationem, id est, si faciat bona 10. Lanfk. In laqueum diaboli. Solet evenire iis

opera (sed non ubicunque) in fide vera, in fide ca- qui ab aliis despciuntur. ut dcspicientes se et ipsi
tholica, in societate unius Ecclesiae pariat opera despiciant, et sic in iram et odium, et caeteros dia-
sua; propterea ct de illa cum quereretur Apostolus,
q boli laqueos incidant.
subjecit: Salvaautem eritper filiorum genei-ationem, 11. Ambbos. Ilabentes mysterium. Mysterium
si perma?iserit infidc, et dilcctione et sanctificatione. vocat illud dogma quod est de Christo.

CAP. III. — 1. Aucust. (lib. x De civit. Dei, 12. Non detrahentes. Eo quod necessarie fieri

cap.l9).S/ quis episcopatum. Ait Apostolus : Si quis soleat ut caeterae roulieres confidenter ea quae de-

episcopatum desiderat, bonum opus dcsiderat. Ex- sunt referant.

ponere voluit quid sit episcopatus,quia nomen est 13. Gradum bonum. Non in praesenti sceculo

nonhonoris. Graecum est enim atque inde

operis, dicit.

ductum vocabulum, quod ille qui praficitur, super-

 353 IX D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD TIM. 3.>i

tibi scribo, sperans me ad te venire cito. Si auiem tardavero, et propterea scribo, si lardavero, ut scia.s
quomodo oporteat tc in domo Dei convcrsari, quae est 14. Ecclesia 15. Dei vivi. 16. columna et firma-
mentum veritatis, qu.r tuetur, et ftrmat veritatem. 17. Et manifeste 18. magnum est pictatis sacramen-
tum quod manifestatum e.st in carne, 19. justificatum cst in spiritu, per spiritum in Jordane, vcl assu-
mendo carnem 20. apparuit angelis (Deusesse, velangelisbonis famulaniibus natus, vel in deserto malis)
praedicatum estgentibus, creditum est in mundo, assumptum est in gloria, in assumptione.

CAPUT IV.

1. Spiritus autem manifcste dicit (ejrponit contra quos Ecclcsia Vcritatem, scilicel contra luvreticos)
quia
innovissimis lemporibus discedcnt quidamafide,attendcntes spiritibus erroris, etdoctrinis daimoniorum
in hypocrisi loquentium mendacium, docent quod non faciunt, 2. et cauteriatarn, adustam, corruptam,
vcladurentem et ahos corrumpenUm, 3. habentium suam conscientiam, -i. prohibentium nubere [diver-
sarum hsereseon mentionem facit) abstinere," scUiceUprsecipientium,% cibis, (exponit quxmendacia loquan-
tun quosDeus creavitad percipiendum cum gratiarum actione fidclibus,et iis qui cognoverunt veritatem.
Quicibi rejiciendi non sunt, boni enim sunt. 5. Quia omnis ercaturaDei bonaest,nihilrejiciendum, quod
cum gratiarum actionc percipitur sanctilicatur cnim i ;
$®
per vcrbum Dei et orationem sacerdotis.
6. Haec proponens fratribus, bonus eris minister Christi Jesu, 7. enutritus verbis fidei et bonae
doctrinae, quam assecutus es. Incptas autcm et aniles fabulas devita ; 8 exerce autem teipsum
ad pictatem, pasce r/rci/cm commissum spirituali
tibi cibo et carnaii ut sis pius. Nam sine pietatc
9. corporalis e.xercitatio ad modicum, parum utilis est ;
autem ad omnia utilis est, 10, 11. pro-
pietas
rnissionem habens quie nunc
est, et futura. Fidelis
vitae, sermo, quem di.ci, et omni acceptione dionus.
In hoc emm,in promissione /7/rt,laboramusetmalediciraur,quiasperamus in Deura vivum, qui cst
Salvator

COMMENTARIUS.
14. Lanfr. Ecclesia Dci vivi, columna, etc. Ec-A 5. August. (exposit. in psal. cxliii, tom. VIII et
clesia, id cst, fideles sunt columna veritatis, id est, lib. vi Cont. Faust. c. Quia omnis crea-
7, initio).
ut ipsam veritatem, id est Christum, ne perversi lura. Animalia quaedam non natura sed signiilca-
subvertant, directe sustentant. tione immunda di.xissc; itaque \al ita quod*], verbi
,

15. Ambros. Dci vivi. Optime adjecit Dci vivi, ut gratia, si dc porco ct agno requiratur, utrumque
ostendat ex hoc Ecclesiae dignitatem. natura mundum est, quia omnis creatura Dei bona
16. Lanfr. CoLumna. Ecclesia Dei inmagnis viris est; quaedam vero significatione agnus mundus.por-
columna est, qui alios sustinent ; in eisdem etiam cus immundus.
firmamurcum veritatis firraamento,quia ipsi verbis 6. Lanpr. Hxc proponcns fratribus, Duplex com-
et miraculis veritateffl Evangelii confirmant. modum sibi promittit,scilicet quia bonus minister,
17. Amiiros. Manifcstc. Quia Ecclesiam colum- et doctrinam ipso usu assequitur.
nam veritatis dixit, ostendit ipsam veritatem, qute 7.Ambros. Enutrilus. Proficit, inquit, hoc et ti-
Slt bi; nam dum debita sollicitudine doces alios, assi-
;
18. Lanfr. Magnum est pictalis sacramcnlum. dua meditatione nutriris.
Vcritas et sacramcntura quod hic habetur, id est, 8. Excrcc autem tc. Exercitationem pietatis, dili-
Christus, qui est veritas ct sacramcntum, raanifcste B gentiara doctrinaj dixit.
magnus est. 9. Lanfr. Corporalis cxercitatio. Datur intelligi
19. Ambros. Justificalum. Humanaj natur.e hoc quia in vigiliis, jejuniis, labori manuura et coeteris
aptatur, quia spiritus habitationem in baptisraate corporalibus laboribus se exercebat operibus mise-
accepit. ricordiic nonadeo intentus.
20. Apparuit. Hoc est, perspicuus angelis factus 10 August. [exposit.
in psal. cxr.nr. tom. VIII).
cst- Promissioncm. Sinistra ejus sub capite rneo. Non
CAP.1V. — 1 Lahfr. Spirpus autem manifesie,
. mc dcserit etin temporalibus neccssariis, sed ta-
etc.Velcolumna Christi firmabit Ecclesiam contra men ipsa sinistra sub capite erit non capiti prapo-
impugnantcs a fide discedentes, et quod disccde- netur, scd critsub capitc.Et dcxtcra cjus amplecti-
rent spiritus manifeste dicit. tur rac, pollicens vitam aeternam. Ita cnira
sinistra
2. Etcaukrialam. Cauterium, ferrum quoaduritur sub capite, dextera super caput, impletur quod sic
re^facies. dictum cst, promissionem habcns p>\rsentis vitx, ct
o. Ambros. llabcniium suam. Qui eniin dc casti- futurx; quod in praesenti, sinistra subcapite; quod
tate se simulant disputare, omnem spurcitiam in se in futuro, dextcra cjus complcctetur rac
perpetrare inveniuntur. 41. LanfR. Promissionem habms vitm. Quia pcr
c
4. Lanfr.
Prohibcnlium nubcre, etc. Pnecipit ei opera melius habet homo et in hoc saeculo c-t in fu-
ut interdicat eis sperncre cibos, non nubere,et
pra- turo.
dicarc perspiritum, quia hoc prohibctureisa
pseu- 12. Per prophetiam. Prophetiam vocatinspiratio-
doapostolis. r
..;, .. B. LANFRAXGI CANTUAR. ARCHIEP. 3.%
oinnium liominum, maxime lidolium.Praecipe haec. pr.rdicta, et doce. Nerno adolesccntiam tuam contem-
nat, ita oive ut vita contemptibilem mtatem non faciat sed exemplum esto Qdelium, in verbo, id cst talis
.

a quo bouum sumatur exemplum, in conversatione, m charitate, in Qde, in castitate. Dum venio inlcrim
Qonsidera qualiter vivas, et qualiler doeeas, attende Lectioni, exhortationi, in moribu&i etdoctrinae, in Me.
Noli negligere episcopatus gratiam, quae in te est, quae data est tibi 12. per prophotiam, cuin impositionc
manuura 13. presbyterii, vel cum accepisii ipsum presbyterium. Haec meditare ;
in liis esto, ut profectus
tuus manifestus sit omnibus. Attende enimtibi, lu.r utilitati, et doctrinae propagandx ; insta in fllis. Hoc
enim faciens, et teipsuin salvum facies, et eos qui te audiunt.

CAPUT V.

1, i.Scniorem ne inerepaveris, sed obsecrautpatrem juvenes, ut fratres anus, ut inatres juvenculas

; ;
;

ut sorores in omni 3. castitate 13)4> 4. viduas honora, daits eis neceisaria de ecclesiaslicis, quae vere
:

vidues sunt, rcmolx ab omni cura sxculari. Si qua autem vidua filios,aut nepotes habet 5. discat,M est, ;

doccat, primum domum suam regere.et mutuam \icem palri et malri.sicul /11/ s/7>/,reddere6 parentibus ;

hoc enim acceptum est coram Deo. T.Quaeautem \e.rc\klu:\a nuuulo scparata est,etdesolata, nilril habens,
speret in Deum,etinstetobsecrationibus, etorationibusnocte e.t die. Itla tanlum spcrct in Dominb. Nam
qua3 in deliciis est,vivens ror/jorc, mortua est in aniina. Et hoc praecipe ut irreprehensibiles sint. 8, 9, 10.
Si quis autem suorum, et maxime domesticorum curam non habet,fidem negavit et est infideli deterior.
11. Vidua eUgatur ail minislcriuui Eccl six non minus sexaginta annorum.qutc fuerit unius viri uxor, in,
de, operibus bonis factis testimonium habens, scilicet, si fdios educavit, si bospitio pr?-egrinos recepit, si
sanctorum pcdes lavit, si si omne opus bonum subsecuta est.
tribulationem patientibus subministravit,
Adolescentiores autem viduas ad ministrrium Bcclesi.r devita 12, 13. Cum enim luxuriatae fuerint in
Christo, impinguaUc dc ecclcsiasticis, nubere, relicto castitatisvoto,\o\unt,habentes 14. damnationem,quia
primam fidem, votum, vclquam dc caslitate fecerunt promissioncm, irritain fecerunt. 15. Simul autem et
otiosae discunt circuire domos, non solum otiosae, sed et verbosae, et curiosae, loquentes quae non oportet.
16.Voloergo,ne iterum rcdcant ad s;rcutum juniores nubere, filics procreare, matresfamilias esse,17. nul-

COMMENTARIUS.

nem sancti Spiritus, per quam praesciebat quid deA 8. 5/ quis autcm suorum. Melius est veritatem
hoc et de caeteris esset acturus ignorare quam cognitam postponere ;
quod facit

13. Presbyteri. Presbyteri pro preshyterorum ; qui suos non curat.

pauciores eniin tribus esse non possunt, et vocat 9. August. (lib. xix De civit. Dei. cap. 14., tom.
presbyterum episcopum. V.) Ad eos quippe habet opportu-
Si quis autem.
14. Attende, id est considera qualiter \ivas. et niorem, facilioremque aditum consulendi, vel natu-
qualiter doceas. r ?e ordine, vel ipsius societatis humanae.
CAP. V. — 1. Ambros. Seniorem neincrcpavcris. 10. Ambros. Si quis autem. Hocadilludrefertur
Vult dicere : Nulli invehas te, neque sis acerbus Si qua vidua fllios ct ncpoles habet, discant.

aut amarus. H- Yidua cligatur. Redit aliud [f . ad illudj :

2.Lanfr. Seniorcm. Non tantum aetate quantum Yiduas honora.

moribus seniorem oportet liic intelligi de qua se- ; P"2. Cuin cnim luxuriata>, hoc, est.ubi fuerintinter
nectute Salomon dicit Cani sunt sensus Iiominis,
: duas recept;e,etecclesiasticum sumptum consecutae.
et mtas senectutis, vita immaculata. 13. Laxfr. Cum enim tuxuriatx. Ratio cur devi-

3. Castitate. In alloquio juvencularum, rectissime tandae sint, quia saepe contingit ut, relicto proposito
juvenisde omni castitate admonetur, ut nec saltem "castitatis, per multos amatores luxurientur, et post
minima titillatione moveatur. multam luxuriam in Christo nubere,id est copulare
4. Ambros. Yiduas honora, id est, ecclesiasticis [f., copulari] viris legitimis volunt.

bonis ale. 14. Auglst. Dc bonoviduit., cap. 9). Ilaben-

(lib.

5. Discat. De filiis ac nepotibus dixit, non de vi- tes damnationem. Ut voluntate [al., voluntatem],
duis. quae a proposito cedit [at., cecidit], appareat esse
6. Lanfr. Purentrbus. Parentes vocat, quos supe- damnatam, sive subsequantur nuptiae, sive desint.
rius filios et nepotes vocavit. Tota progenies paren- 15. Ambros. Simut autem. Quoniam nullam ha-
tela dicitur; unde et in mundana lege parenti et a bentes sollicitudinem temporaliurn, dumsecureas-
parente jam succedere jubentur.quibus rnutuam vi- sequuntur quae usui sunt necessaria, discunt et ipsa

cem reddere, et in servitutis [f, senectute, velser- largitate studere otiositati.

vitiis] eorum subsidia et adminicula rependere. 16. Volo crgo. Ut juventutis impetus erga pluri-
7. Qux vere vidua. Vere vidua est, quae et mori- mam soliicitudinem occupata? possint compescere.
bus ornata est, et neminem habet qui [/"., cui] di- 17. Ullam occasionem. Ulis qui nobis derogare
ligentiam adhibeat. Cproperant.
 ;

357 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. I AD TIM, 358

lam occasionem dare adversario, qvo possit eas sibi vindicare, maledicti gratia. Jarn enim quaedam
conversae sunt retro Satanam, scqventes ilivm. Si quisfidelis habet viduas, apud se congregatas, submini-
btret illis, idest, viderit undeillas reijat, uougravetur Eeelesria, __|»„ subministratione eorum, utiisqua*
vere viduae sunt sufficiat. Qui bene praesunt presbyteri, duplici hoirore digni habeantur, verbis, et rebus
honorentur ; vel majori quam tlii, maxime oui laborant in verbo, ad mores. etdoctrina, ad fulem. Dicit
enim Scriptura Non alligabis os bovi trituranti, et, dignus est operarius mercede sua. 18. Adversus
:

presbyterum accusationem cujvsvis noli recipere, nisi sub duobus, aut, 19.tribus testibus. 20. Peccantes
coram oinnibus argue, ut et caeteri timorem habeant. Testor coram Deo et Christo Jesu, adjuro, teste
Deo, et electis angelis, non reprobis, ut hrcc custodias sine praajudicio, dijitdicatione, id esl, discretione,
nihil faciens in alteram partem declinando, qux deciinanda sit. Manus citonemini ad gradus ecclcsiasticos
dandos irnposueris, neminem cito ordinaveris, neque 21. communicaveris peccatis alienis, 22. Teipsum
castum custodi. 23, 24. Noli adhuc aquam bibere, sed modico vino utere, propter stomachurn tuum, et
frequentes tuas iniinnitates (ad hoc quod dixit, sinc prxjudicio nihil faciens). 25, 26, 27. Quorumdam
hominum peccata manifesta sunt, anle discussionem, praecedentia ad judicium qui laterdcrpeccant, e.orum :

peccatain ipsius judicii discussione manifestantur ; quosdam, vel quurumdam autem e.t subsequuntur
quidamquidcm ante, _ © *$,quidam post disquisitionem sirniliter et facta bona manifesta sunt et quse _•
;

28. aliter se habent (idest, qux matasunt, vel bo)ia, qttx manifeski nonsvnl), abscondi non possunt.
CAPUT VI
Quicunque sunt subjugo hominis ftdclis servi Cltrisliani, dominos suos omnihonore dignos arbitrentur,
1. ne nomen Domini etdoctrinablasphemetur. Qui autemfldeleshabentdominos, noncontemnant, 2.quia

COMMENTARIUS.
Jdversus presbglcrum.ProspexitevpoApoato-Acx parte perspiciantur, nec ullam ex his nocuita-
18.

lusquam facile adversus presbyteros accusationes tem sustinebimus licetvideantur multi actusnostri ;

adnasci possunt, eoquod interdum increpant obno- a multis ignorari.

xiospro amissis deliciis.
2 6. n Ue scrm. Dom. in monte,
August. (lib.
I9.LAXFR. Tribus leslibus, id est, msi accusator cap 18) Quorumdam / (0 ,mm<„ M nanifesta ea dicit,
. .

habeat duos aut tres

ten
testes criminis quod con- de quibus clarum est quo anlmo fiant c pr£e _
.
^
cedunt ad judicium, id est, quia si fueritistasubse-
20. August. Dom. serm. 16, cap. 7).
(lib. l)e vcrb. cutum, judicium non est temerarium.Subsequuntur
Peccantes. Ergo ipsa corripienda sunt coram omni- autem illa qux occulta sunti q(Ke nec ipsa latebunt
bus, qu* peccantur coram omnibus ipsa corri- ; tempore suo. Sicet de bonisfactisintelligendum est,
pienda sunt secretius, qua_ secretius peccantur. nam ita subj ur)git Similiter et bona facta manifcsta .

21. Lanfr. Commiinicavcris. Cui indignum ordi- sunf ei (Jluccunque aHter se Mbent, abscondi non
.

nat, peccatis ordinati et ipse communicat. possunt. De manifestis ergo judicemus. De occultis
22. Teipsum castum. Quasi diceret: qui indignos vero ud i c ium Deo relinquamus,
.
quia et ipsa abs-
j
juberis repellere, teipsum debes in vitte munditia condi non possunt sive bona> s i ve mala, cum tem- ,

custodire. pus adven erit quo manifestentur.

23. Noliadhvcaqiiam. Quiacastitatemservandam _. n
,- .
T _, . ,

, . .
Lantr. (Juorumdam
2/. homtnvm. Causam sup-
ne unmoderatam abstmentiam
,

praecepit,
r vel ausere, • , ._ _ 5. . .

, , .. _ , ,. ._ *. , .• . - _ pomt cur manus nemmi citosuntimponendae. Judi-

hoc subiunsit. vel quia mfirmatus
vel tenere vellet,' • ...

?_, ... ,. ._ ,
cium autem vocatconcihum, synodum, seuahquem
iuerat,necdum adplenumconvaluerat. vehdeodicit, _*__.•_-•
,,
aulmc cum ravenis
. .

sis, donec maioris

... sis aetatis.
.
locum, m quo fit discussio personarum
,

, .. •
.

,_
_.
Quorvm-
* . ..
:

dam, mquit, hnminum pcccata tta mamfcsta svntut

,

a,. „„. arthvr

.

M. Ambuos. Aoh
„ _
ativam btberc. r,
, .,
Contem-
eorunfamavel
, . .,_.
notitia prius
. .

pervemat ad mdi-
....
__.. . . ,, , ., , .

platione continentiae adlrac aquam bibebat, et quia . .. r ,

cium, quamipsi mfamesqui veniantadordmandum.
_ ,. .;
irequenter ahorum causa, talia a*nmus, ne videa-
f. .

.-, ,
Quosdam auterapeccata suaad judiciumsubsequun- .-.•-.
,.
..„ .
niur lndilierentes esse erga
.
° eonversationem, bene
.

*,_••_• -.
tur; quia tunc priraum mamfestantur cum ordi- ,

„ ' nandi discutiuntur.

2o. Quorvmdam hominum. Vult dicere quiasicut
delinquentium hominun, non recte intuentium deli-
28 AUlcr se habcnL De ^ u[hus P eccatis llic "^
h S e » dum est lwn e » lin o'» 111 ^ »psa discussione
ctainanifestatasunt,quceillisinfuturosa3culopa>- ^

nas sunt provisura, licet faciant aliqua quee multos

P^duntur, plunma namque aliquando latent.

latere potuerunt : sic et de illis qui recte vivere Q CAP VI ^ La nfr Ne nomen Domini, etc.
- -
— - -

instituerunt, plurima quidem illorum mamfestata Blasphemaretur nomen Dei, et doctrina, si propter
sunt hominibus. Sunt etiam multa qu;e lateant q uod huiniliari deberent, superbirent, et dominos
multos : hoc enim significat dicens : ct qux aliterse contemnerent.
habent, et abscondi non possunt. Utere vero vino 2. Quia fratrcs sunt. Per hoc videbantur pares
pro ipsa infirmitate, sciens et illa quac homines esse servi et domini, quia Christiani utrique, ac
conjiciunt, etsi recte vivamus, bona esse, plurima per hoc servi contemnebant dominos.
359 15. LANFRANCI CANTUAR. ARCRTEP. 360

fratres sunt, sed magis serviant, quia iideles sunt, domini eorum, vel ipsi, et dilecti a Deo, quiabeneficii

participes sunt, Chrislian.v religionis, vel humaniores. Ihec docc, et exhortare.Si quis aliter docet (eum
devita), etnon acquiescit sanis sermonibus Doraini nostri Jesu Christi, anathema sit, et quaesecundum ei,

pietatem, religionem, est, doctrinae, superbus est, aihil sciens, 3. sed languens (quia nescit solvere qux
\onit) circa qu;estiones et pugnas verborum ;
ex quibus oriuntur invidiae, contentiones, blasphemia?,an
alter alleri maligne opponat, suspiciones malae, conflictationes hominum mente corruptorum, et qui ve-
ritate privati sunt.4. existimantium 5. quaestum temporalem esse p\etatem,rciigionem,jrrwdicationem.&.
Kst autem quaestus (xquivoce magnus, pietas cum suificientia, fides cuisufficit quud a Deo
qu&stum accipit)
(hilitr. Ratio cur sufficere debeat,quo imprsesentiarum est, Xihil enim intulimus in liunc mundum, haud

dubiumquia nec auferre quid possumus, necista suni nostra, non mim nobiscum deferemuS. Habentes
autem alimenta et quibus tegamur, hiscontenti sumus. Nec curemus ditari.Naai qui volunt divites fieri,
incidunt in tentationem et in laqueum diaboli, et desideria multa inutilia, et nociva, quae mergunt ho-
mines in interitum, et perditionem. 7. Radixenira oranium malorum est cupiditas quam 8. quidam ap- ;

petentes, erraverunt, H®?$ a firle, et inseruerunt se dolorihus multis. 9. Tu autem, o homo Dei, haec
fuge sectare vero justitiam, pietatera, iidem, charitatem, patientiam, mansuetudinem. Certa bonumcer-
;

lamen lidei, quod ]>ro fide Christiana certandum est *ic certando apprehende vitam aeternam, in qua, ad
:

quam habendam, vocatus es, et confessus bonam confessTonera, catholicam fidem, coram multis testibus,

pi baptismi die vel suscept$pne presbyterii. Praecipio tibi coram Dco, qui vivificat omnia, etChristoJesu,
qui testimonium reddidit 10. sub Pontio Pilato non crubescens bonam confessioncm, Patrem scilicet, ut
serves 1
1 , mandatum sine macula. (non erubescas coram regibus evangelicum prseceptum, de quo in psalmo:

iex Dumini immaculala) irreprehensibile, usque 12. in adventum Domini nostri Jesu Christi
quem suis, ;

congruis, temporibus 13- ostendet Deus beatus, et solus potens,

;
Rex regum, et Dominus dominantium
qui solus habet U, 15. immortalitatem, et lucem inhabitat inaccessibilem ;
quem nullus hominum pcr-
manens in hac corruptibilitate vidit, sednecl6. imperium sempiternum.
videre potest : cui honor, et

Amen. Divitibus hujus sseculi prcecipe, non sublime sapere, in divitiis gloriari, neque sperare in incerto
divitiarum, sed in Deo vivo (qui praestat nobis omnia abunde adfi-uendum non congregandum) ad hoc sci-
licet,velprwcipe bcneagere,divitesfieriinbonisoperibusfaciletribuere,communicar(Vwwi»«M?nd/(/c'7i«^u5-,
tbesaurizare sibi fundamehtum bonumin futurum, ut apprehendant veram vitam. Timothee, 17. depo-
situm, fidem, episcopatus gratiam, custodi, devitans profanas vocum novitates, deceptivas proposiliones,et

oppositiones falsi nominis scientiae, [artem sophisticam dicil) quam quidain 18. promittentes, profitentcs,
circa iidem exciderunt, in hxreses, Gratia tecum. Amen.

COMMENTARIUS.
3.Ambros. Sed languens. Languorem dicit cogi-A In adventum. Quem sciiicet adventum Domininostri
tatioaum corum, eo quod relinquentes pietatem ad Jesu Christi ostendet.
quaestiones evolvebantur. 13. Ambros- Ostendel beaius. Beatum vocavit ad

4.Lanfr. Existimantium ExistimabantChristum confirmationem invertibilitatis natur&e in nobis fu-

esse colendum tantummodo propter lucra hujus turae, quoeilliest in natura potentiao. Et regem ac
vit;c dominum, quia potens daemones subjugare,
est, et

5 Quxstum esse. Ab hoc se pios exhibent, ut ter- et mortem adimere- Et lucem habitat, quia corpora

rena assequantur, quibus sua non sufficiunt- sanctorum illustrabit.

6. Estautem quxstus. Quasi diceret: est quidem 14. August. (ibid.). lmmorlalitatem. Immortali-
religio Christiana qmestus, sed non qualemipsipu- tatem autem dicitur habere solus Deus. In omni
tant, sed magnus, id est aeternus. enim mutabili natura, nonnulla mors est ipsa mu-
7«Radix omnium malorum, etc Avaritia, id est, tatio quia facit aliquid in ea non esse quod erat.
;

cupiditas divitiarum infert haec mala nec mirum, ;

15. Lantr. Immortalilatem, id est immutabilita-

quia cupiditas omnium est radix malorum. tem ;

omnisenim creatura mutabilis.

8. Ambros. Quidam appetentes. Pro iliis quae sibi 46. Videre potest In hac vita intelligendum est,

acciderunt. non posse ab hominibus videri Deum. Nam de alia

"
eum seriptum est Vidcbimus cum sicuti cst.
9. homo Dei. Aperte visus cst
Tu autcm, o :

Dcpositum, id est, spiritualia charismata,

exhortasse, hominem Dei illum dicens. 17.

10. LanfR. Sub Pontio. Quando dixit, Omnis qui qusetibiDeus disposuit, id est commendavit.
ex veritate cst, audit mcam vocern, etc 18. Panilentes. Ordo. Scientiae [/"., scientiam]

1 1. Mandatum, id est, evangelicum prseceptum, falsi nominis autem sophisticam dicit, quac falso no-

de quo in psalmo : Lex Domini immaculata. mine scientia dicitur ; cum error ct fallacia rectius

\2. Auglst. (lib. iii contraMaxim- Arian-, c 12). diceretur.

 361 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. II AD TIM. 362

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLl AD TIMOTHEDJI II.

CUM INTERJECTIS li. LANFRANCI GLOSSULfS.

B^ARGUMENTUM.KemTimothnoscribitdcexhor- turum sit temporibus novissimis, et de sua pas

omni regula veritatis, et quid fu-
tatione raartyrii, et
sione scribens ei ab urbe Roma.

CAPUT PRIMUM.
Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, secundum 1.
promissionem vite, ( ipostolus przdi-
cans prormssimem vitm mternw, secundum quodpromisil Deus)
qujeest in Christo Jesu in /ide Christi
non
mentis,Timotheo charissimo filio, gratia, misericordia, (causa inter
effccla sua posita, id est gratiam el
pacem) pax a Deo Patre, cxquo geniius sum in Ecclesia,velin massa
sanctorum Patrum, ex quibus sum et
Chnsto JesuDomino nostro. 2. Gratias ago Deo,cui servio a progenitoribus
meisAnania, etaliis in con-
scientia pura,non in hypocrisi, quod sine interraissione (ccce umte gratias agil)
habeam tui memoriam in
oratiombus meis, nocte ac die desiderans te videre. memor lacrymarum
tuavm^desiderto mei e/fusarum
ut gaudio implear, recordationem accipiens ejus fidei, quae est
in te non
ficta, qu* et habitavit primum
(bonus a boms progenitus) inavia tua Loide,et matre tua Eunice,
(non facit mentionem patris quiin gcn
hli errore permansit) certus sum autem quod et intc habitet
fidcs. Propterquamcausam admoneo te (hic
mnuit eum pxgrum essein prxdicaiione) ut ressuscites (torpebat enim prie timore) 3, 4. gratiam Dei epi-
scopatus, quac est in te per impositionem manuum mearum. Non debemus timere, Non enim dedit
nobis
Deus spintum timoris, sed virtutis, et diiectionis, et sobrietatis. Noli
itaque erubescere, iimcrc testimo-
mum, prxdicationem, Dommi nostri, neque me
Evangeho secundum virtutem Dei, prout virius Dei opiiulabiiur
vinctum ejus, pro eo g ®S vinculalum. 5 Sed'collabora
tibi, qui nos liberavit, et 6 vocavit voca
tione sua sancta.non secundum opera nostra,sed
secundum propositum suum.et secundum gratiam
auie
data est nobis a Deo in Christo Jesu ante tempora
saeeularia, in prmdestinatione.
Manifestata est autem
nunc m tempore plenitudinis per illuminationem Salvatoris
nostri Jesu Cbristi, qui 7. destruxit
mortem illuminavit autern vitam, iltuminando dedit viiam, et ouidem
incorruptionem, hanc incorruptibilem per
fcvangeuum in quo prwdicando positus sum ego praedicator,
et Apostolus et magistergentium
;

causam etiam luec vincula patior sed 8. non confundor, Obquam

:
non erubesco. Scio enim cui credidi' pro auo
palwr, (a simih creditoris sumptum) et certus su.n,
quod non ero immunis. 9. quiapotens est
meum, quocl sibi deposui, id est, opus bonum, quod ego depositum
feci, servare et rcddere in illum

22
Mamtibir;
m
^^
habe sanorum verborum, coltabora Emngelio, vel esto

custodi per Spintum sanctum, per auxilium

mstodiat hoc, chcit ; 1
1 Scis hoc, quod aversi sunt
habens formam verborum, quzsananLW
in dilectian.,» Christo Jesu. Bonum
diem Formam

Spiritus sancti, qui habitat in nobis.

a me omnes qui in Asia sunt, ex
qu «a
depositum, doctrinam a me commen
Ut firmus
quibus est Pnigellus
^Hermogenes. De misencordiam Dominus Onesiphori ui
ame non discessii, [q nec erubuit) domuifquS
sape me refngeravit, msitando mc, et aliis modis, et 12. catenam meam non erubuit ; sed, cum Romam
COMMENTARIUS.
JT \
est
:
,~ '' AUGUST Promissionem
"
vit*> hoc Acens
Apostoluscreatus sum, ut prsedicem vitam per estis,
:

el
Venite ad mc. omncs qui
laboraiis
ego vos requiescere faciam
el onerati

Umstum promissam.

ff"^
ld 6St perSpicUe 0stendit ubi esset
2. Gratias ago. Gratias ago
Deo cui servio unde ;
/' '

im „:lta
iioc tflt,„ ,
se nabet
. ,

quomam sme mtermissione me-

:
. . .
' vita et corruptio.
Q Ambros
A A7 ,, ,
3o;i ™nfundor. Bene posuit non con-
moriam tui habeo inorationibus. Ordo est Gratias :
, % -

ago memor lacrymarum tuarum,

ut gaudio im- ' ^ qU a dixerat non erubescas
'
'

plear, ut non causam, sed quod

sequitur, significet,
9 '
Potens es depositum, id est, perfectam spiri-
}
3. Gratiam Dei. Divinam donationem tus S ratiam
qua spe ad prasens hanc spiritus
in
in ordina- >

tione concessam. gratiam, ut pignus vel arrham, assecuti

sumus.
4.Lanfr. Graliam Dei. Gratiam episcopatus ad- 10 Lanfr Qu & a >»f audisti, id est, cum
" -
insi-
monet eum ressuscitare, ut confidentius praodicet nuarem lldem et tlilectionem qute oportet
haberiin
verbum Dei, non timens terrenas potestates, fide Christi Jesu -

nec
erubescens se dicere discipulum crucilixi, H> Scis enim quod. Ad hoc ei istos commemorat,
et vincti ;

ahquantisper enim timidus et negligens erat. nt et ipse cautus sit, ne similiter sese avertat.

5. August. Sed collabora. Ut praedices virtutem B

12. Catenam meam. Conscquenter hoc
Uei. qui adjunxit
nos salvos fecit.
quia ad exhortationem ejus dixerat. nec erubescas
o. Lanfr. Vocavtt vocatione, id est, invitavit, tii- tcstimonium Domini.
Patrol. CL.
ig
 B. LANFR&NCI CANTUAIl. AROHIIP. 861
363 .

me qurcsivit et invenit Detilli Dbminus Pater invenire misericordiam a Domino apud

venisset sollicite
omnc jv.ilicimn dedil Valcr FtttO.iS. in illa die. Et quanla Kphesi ministravit mihi, tu
Christum, qUtil

meliusnosti, quamalii, tu enimintereras.

CAPUT II.

discesserunt, confortare in gratia. quae est in CbristoJesu, infide ChrisliJesu :

Tu ergo, fili mi, quia illi

testes, prsesentlbus multis testibus, hasc cdmmenda OdeUbus homini-

1 qureaudisti a mo 2. per multos
et
sicut bonus miles Christi Jesu, non impliciius sxcularibus.
bus, quiidonei erunt et alios docere. Labora
ei, Deo placeat, qui se probavit,
Nemo militans Deo implicat, debei implicare, se negotiis saecularibus, ut
nisi legitime certaverit. h, 5. Labo-
ptacilurum clcgit. 3. Nam et qui certat in agone, non coroliabitur,
Quasi metdphorice loquor, Intellige qtlae dico
rantem agricolam oportet primtrm de fructibus percipere.
:

enim tibi Dominus in omnibus IntellecUiffl. Memor esto

et faciet
Dominum Jesum Christum resur-
dabit
rexisse amortuis. natum ex semine David, secundum EvangeUum meum, in quolahoro prxdicandousque
ad vinwila,ouo usguewncter.quaBimaleoperane
Egoquidem ligor.sed verbum Dei b\ non est ailigatum.
:

propter electos salvandos t ut et ipsi salutem, remissionem

Ideo ut Evangelium przdicem, omnia sustineo
salutem,et gloriam futuram,Fidelis
pecca<orum,con6equantur,qu83ftst in Chrieto Jesu,cum gloria ccelesti,
consequantur ; quod cl facient nam si commortui sumus
sern.o quem dixi, ei dicturus sum, ui saluiem
;

sicrt iltc, et conregnabimua ei negaverimus, et ille ncgab.tnos;

Christo et convivemus. si sustinebimes,.
:

erubuerit me coram hominibus,et ego eumerubescam

sj non credimus, 7. ille fideUs,verfflffl»permanet,(4u«
potest. Haec eomraone, testiiicans coram Do.mno, teslem Deum
coram Palre me») negare se ipsum non
adhibens Noli contendere vcrbis ad nihil
enim utileest,nisiadsubvei-sionemaudientium,nm contendas
;

ut convertas nihU utile est. Sollicite

autem cura teipsum probabilem exhibere Deo, operarium inconfusi-
tractantem verbum veritatis. Profanaautenmrtfffl,etvariuoquia
bilem 7ion erubcscentempr.Tdicare, recte
[morbus) serpit; ex
devita'- enim proiiciunt ad impietatem et sermo corum ut 8- cancer
multum :

Hymcnajus, et Philetus, qui a veritate exciderunt, (vel quia nullius crcdideruni rcsur-
quibus est
rectionem nisi Christi, rel nisi morlalcm in baptismo) dicentes 9. resurrectionem esse jam B«GB9?
iidem. Sed (qui
factim Ghristo resurcjenle cv.m quibusdam, velin baplismo, et subverterunt quorumdam
firmum fundamentum Dei stat (eccecur firmum) habens signaculum hoc,munf
templum Dei sunt) 10, 11. t

hoc quod a Deo cognoscunlur secundum

pr*destinationem jcognovitDominusqui sunt ejus;e.:«/eo
mentum
discedat ab iniquitate omnis qui invocat nomen
Domini. 12. In magna autem domo, non solum
stat ; et,
COMMENTARIUS.
Quasi lUcerct de quo semper lo-A suos, magnam orbem terrarum futuram Ecele-
in
13 Inilla die. !

laudandus esset.
quor tecum. siara ' et P°P ulura grandem, in quo
ille tamen ve-
CAP. II. -
AMnROS. Qux audisti a mc. Qu;e
1. Si eJ-gO, inquit, nos non credimus ;

hoc dicit, rax est, seipsuffl, id est, verba sua a se prolata ne-
audisti a me, frequenter alios docere :

alios per quos et in qui-

per multos testes. g are non P otest i«venturus >

2. Lanfrancus. Per milltos tesics. Per multos, id bus laudetur.

mUltos. Ut Virgilius Via secta per am- 8. Cancer. Morbus ad simililudinem animalis,
est, inter :

bas, id est, inter ambas- Vtl ita quae audisti a me quia sieut undique hic habet pedes, ita hic undique
per multa testi- occupat.
suntprobata per multos testes, id
9- Besurrectioncm. Vel quo tcmpore Dominus re-
monia Scripturarum.
ceriat in agone. Certalegitime surrexit, et cum eo multa corpora mortuorum, vel
3. Lanfr. Namqui
aliter non coronaberis, in baptismo, in quo secundum quemdam modum
ut coroneris, a contrario :

homines moriuntur, et resurgunt.

a simili Nam qui certat inagone, etc.
:

est ut in 10. AmbROS. Firmum firmamenlum. Ista ad con-

4. Ambros. Laborantem. Quia hortatus
habeat necessitas solationem ejus videtur dixisse Apostolus, ne quando
illa sollicitudinem de ssecularibus :

flagitat humana de illis perquiri quse erga

escam etBdetillis Deus, id cst, ut veritatern prospicere pos-
sint -
indumenta sunt.
5. Laborantem. Timotheus exemplo Apostoli
iste 11 Lanfr. Firmum firmamcnlum. Quidquid gar-

riant hseretici, fundamentum Dei, id eat homo, in

laborc manuum suarum volebat vivere, etab audito-
pradicabat, nihil acci- quo iides Dei firmatur et fundata est,id non titubat,
ribus, quibus verbum Dei
pere,'unde penuriam multam patiebatur, quia in- non vacillat, habens hoc signaculum, id est, hanc
firmus erat, et labori manuum vacare non poterat.
mentisuaeimpressam memoriam^oirnovifXtomtmiJ,
etc. Per hoc enim et haereses et omnia saluti con-
Admonet ergo eum sub specie agricoke ut de agro
traria devitat quia scit debere discedere ab omni
quem colit fructum, unde sustentet se, non asper- ;

iniquitate omnis qui invocat nomen Domini.

netur percipere.
6. Non est ailigalum. Quasi diceret : me ligant, 12. In magna aulem. Ne forte miraretur quia a

sed verbum Dei ligare non possunt, quia ubique fide quidam discederent, similitudinem hanc facit.
prsedico.
Quidam stant, quidam excidunt, nec omnes unius
7. Ille fidelis. Prajdixit Dominus, per prophetas modi sunt, sicut in magna domo.
 :

3<i< ' 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. II AU TIM. 866

sunt vasa aurea et argentea; sed et lignea ct et qu-jcdam
quidem in honorem, qucedam autem in
fictilia ;

CMitumeliam, vitiosi, qui

mundentur, erunt vas.Si quis ergo emundaverit se 13. abistis
si
supradictr
ent vas in honorem sanctificatum, et utile Domino,ad omne opus bonum paratum.
Juveniliaautemdesi-
derxa fuge, profana, inaniloguia devita ; sectare vero justitiam, fidem, charitatem,
ei
et pacem cum iis
qui invocant Dominum
de corde puro. Stultasautem, et sine disoiplina queestiones
deviia; sciens quia ge-
neranthtes (eccecur.) Servum autemDomininonoportetlitigare
sed mansuetum esse ad omnes, docibi- ;

lem, pat.entem, cum modestia corripientem eos qui resistunt

veritati; I',. ne quando, ut nt corripien-
tem Deus det ilhs pcenitentiam, ad cognoscendam veritatem,
et resipiscant a diaboli laqueis, a quocap-
tivi tenentur ad ipsius voluntatem, Dei, vel diaboli,
complendam.
CAPUT III.

1. Hocautemscito.quodinnovissimisdiebusinstabunt tempora penculosa et erunt

homines seipsos :

amantes, cupidi, 2 elati, cxnon habitis, 3. superbi, ex his qum habsrc vidcntur,
4. blasphemi, parentibus non
obedientes,ingrati, scelesti, sine affectione.sine
paee,criminatores,incontinentes,immites,sinebenio-n itate
proditores,protervi,ie^ 5.tumidi,c*w',et voluptatumamatoresmagisquam
Dei:habentesspeciemquidem
pietatis,Christianx rrtig{on{s,virtutem,eha?itatem;mtem ejusabnegantes.
Ethosdevita; exhisenim,^ ta-
mus.mnt qui penetrant domos,/fcm,et captivasducunt,/orazm<ore.S ,mulicrculasonerataspeccatis,quEe du-
cuntur, id csl, seducunturwnis desideriis semper
discentes, illos dico, et nunquam ad scientiam
;
veri-
tatis Christi pervenientes. Quemadmodum autem
Jannes,et Mambres, incantatorcs Pharaonis, restiterunt
Moysi, ita et hi resistuntveritati, hominescorrupti mente, reprobi
circa fldem,« ftde. Sedultra nonprofi-
cient, diu non durabunt, deslrucl eos Dominus, ct sic ostcndet
eosstultosfuisse, sicut supradictos- insipientia
emmeorum (Domino hoc agente) mamfcst* erit omnibus, sicut et iMovum Mgijpliorum
incantatorum
tmt. Ilh nunquam ad scientiampervenient,Tu autem
assecutus es meam doctrinam in moribus
institutionem
m^,propositum,fidem,lohganimitatem, dilectioncm, patientiam, persecutiones,
passiones- qualia
milnfactasunt Antioehiae, Iconii, et Lystris quafes (suspehsive) persecutiones sustinui, et :
ev omnibus
enpuitmeDo.mous, nec solumego sustinui, sed et omnes qui yie,perfecte,
voluntvivere in Christo Josu 6
persecutionem patientur. Mali autem homines, et seductores proficient
in pejus, errantes, etin errorem
mittentes. Tuvevo quidquidillifaciant permaneiniisquae
didicisti et credita sunttibi, sciens
a quo (a mc
non a profano quolibet) didiceris, cl poteris faccre, quia ab
infantia sacras litteras nosti,
qu* te possunt
instruere ad salutem, per fidem, qui estin Christo Jesu.
Sdcrz litterx, qiias ded,cisti, possunt instruere
f/«mOmms7.8.Scnptura divinitus inspirata utilis est ad docendum virtutes,
ad arguendum vitia ad
compiendum,aderudienduminjustitia; juste ut perfectus sit homo Dei,ad omne opus bonuminstructus
CAPUTIV.
Testificor, adjuro coram Deo,
Jesu Christo, qui judicaturus est vivos et mortuos,
te, et
et per adven-
tum ipsius et regnum ejus Praxlicave.bum Dei, 1 insfa opportune,
:
importune;argue, obsecra, in-
.
199
COMMENTARIUS.
13 Ab a consortio istorum vasorum, A bent [fortc cogij, sive
istis,id est,
peccantes debeant amui sive
qua facta sunt in contumeliam. pcenitentibus debeat inferri aliqua cOrtfcptio!
sive
14. Ac quando dct. Ne, pro si, vel pro an quod erudire oporteat de his qu* possunt :
adducere ad
euam in hac sigmlicatione praspositum reperitUr. justitiam.
CAP. III.- [, Lanfi-, Hocautem scito, etc. Dum CAP. IV- 1. August. (in exposit.Epist adGalat
tempus cst jdoneum, et suscipiuntdoctrinam,corri- sub finem, t. IV). Insta opportune. Duplici
distin'
gantur non enim hoc semper facient. Et hoc est
; ctione legi potest. Insta opportune,
importune, ar-
quod dicit Hoc aulcm-scHo,
:
etc. guc ut opportunus sentiaris, cuminstas aedificando
,

l.^Ambros. Euut. Elati sunt qui jactant se habere cum destruis arguendo,
non cures siimportunusvi-
quod non habent.
dgaris duo quaosequuntur superioribus red-
.
etsic
3. Superbi Superbi sunt qui magna sapiunt pro duntur. Obsecra cum opportune instas
«dificandis
E" Y^" T
41. Wji.vMrmt.Blasphomi, detractores,
1
V
'

criminato-
InCrePa CUmini00, tunus in a '

dearis. Deinde duo quao sequuntur,

^ndo
destruenda Vfc
superioribus
referuatur conterso ordine. In omni
5 r^ZTn ^*** ™ * •

"
, •

*"* ^" ustinenda ^ ^«nationes eorum quos

patientia, ad

habcnt '
* arguis; etdo-
ctl ina ad in struenda eorum
'

? B studia, quos aedificas.

fi

d0 a
ao , v
vitus,
ti
^«^^^V^^oahq^
„

aliquando a demombus,
.

Alia distinctio: insta opportune: quod

si hoc modo
nonnunquam non proficis, insta opportune, id
est, et si importu-
ab hommibus, sajpe ab omnibus.
nus illis tamen, opportunum sciens quod
viueris, tu
I. bcrvptura divimtus. Ostendit quao Scripturae facis, curam sanitatis ejus animo teneas mansueto
arcem obtineantauctoritatis, videlicet quae per spi- Nullumenimmedicamentumsanat,quodnonoppor-
ntum ^ OUDor
prolata, sunt.
tune adhibeas
o. Ambros. Scriplura. Sive doceri conveniat de-
 308
3G7 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP.
interius habita, et doctrina. verborum, et operum. Et sic opor-
crepa in omn. patientia, exterius ostensa,
Erit enirn tempus cum, quando, sanam
doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desidena coacerva-
tebit
auditum avertcnt, ad fabulasautem con-
hunt sibimagistros, 2. prurientes auribus, ct a veritate quidem
vertentur. Quidquid illi, Tu vcro vigila, in
omnibus labora, B. opus fac evangelist*, ministenum tuum
et tempus resolutionis meae mstat.5. Bonum
certa-
imple Sobrius esto. 4. Ego enim jam delibor, im molor,
reUnquitur ? hoc scilicet)ve^osi^
mcn certavi, cursum consnmmavi, fidem servavi. 6. In reliquo {et quid
t

id est scrvata, est 7. mihi corona justitiae,

mereor justitiam, quam reddet mihi Dominus in illadie
qmm
8. iis qui diligant. 9. adventum ejus, boni
non mctucnles
iustus judex, non solum autem mihi, sed ct
enim me reliquit, diligens hoc s*culum,et
damnationcm in die judicii. Festina ad me vcnire cito. Dcmas
Galatiam, Titus in Dalmatiam Lucas cst mecum solus.
Marcum assu-
abiit Thessalonicam, Crescens in
;

autem misi Ephesura.Pamulam,quam

me et adduc tecum; est enim mihi utilis in ministerium.Tychicum
affer tecum, et libros, meos, raaxime autem
membranas. Alexander
relinui Troade apud Carpum, veniens
multa mala mihi ostendit reddct illi Dominus secundum
jErarius (narral ci quid sibi Rom.r contigerit)
:

valde enim restitit verbis nostris. In prima mea defens.onc,

opera eius quem et tu devita, nc alloquaris,
adfuit, sed omnes me dereliquerunt; non ilhs
imputetur.
aua meapud Neronem defendi, nemo mihi
per me pradicatio impleatur, ct audiant oranes gentes;
Dominus autem mihi astitit et confortavit mc; ut
leonis, Neronis. Liberavit meDominus ab omni
operemalo etsalvum faciet
et sic liberatus sum de ore
;

inre-numsuumccelestejcuigloriainssECulasaeculorum. Amen. Saluta Priscam et Aquilam, et Onesi-

phort domura. Erastus remansit Corinthi
Trophimum autem reliqui infirmum Milcti. Festina ante lne-
;

omncs. Dominus JesusChn-

mem venire. Salutantte Eubulus, et Pudens, etLinus, et Claudia et fratres
stus cum Spiritu tuo. Gratia vobiscura. Amen.

COMMENTARIUS.
9 vnpr PruricntcsM est, leves, instabiles.nova
LAKFn.l>rwienics,mL»i,
A partc, quee instat.
I. T ,

^ Ambros. Mihi corona. Bene justitia* coronara

seraperaudirevolentes
t bc VOC avit illam qu* conteraplatione [corapensationc ?
Upusevangensiajest, ul, _ i
3. Opus fac evangchstx.
et verbis subje- Ed. P.] laborum datur.

Ct
vivere et benedicere
ne Mvere, oeneuice ;
,
moribus
^ ^ ^. mgun^ Miracull
laboraverunt aut passi sunt, sed dixit
UIgnum qu od non
ideo tam studio- dixit, illis qui
°4
7aTeZ'i jam.Qu.si dicoret :

terapus
qui diligunt, quia certararaumetpassionura
quia in preesenti moriturus sum,
te
moneo

^r ^^
se te
.. non semper est.
p
Ta™;: s t
ad *h rtationem dixit Timothai.
: - ;*,„cn. N o„ „» i* ^ *.

gunt lH «* — *^
_». **-«,
<* b °» a *—* "' ™' m
reliqua *ternitati in die jodien damnan non metnaat.
6. Li.FR. ln rdiquo, id est, ia

EPISTOLA B. PATJLI APOSTOLI AD TITUM.

CUSriNTERJECTlS B. IANFRANCI GLOSSVUS.
in traditio-
eonversatione, et haretieis yitandis qui
«ftO __«». - Titnm eommonefaeit et

J££S5L presbvterii.et de spirituali nibus Jadaieis erednn», senbens . a

N.eopoh.

CAPUT PRIMUM.
fidem, vel non me-
nuntius, Jesu Christi 1 .prxdicando secundura
Paulus servus Dei, Apostolus autera, re^onem estn
3. secundum pietatera, Ckristianam
JtiSZZZ Dei eti agnitionem veritatis, qua,
terapora ssculana; raarafe stav t
proraisit, qui non raentitur, Deus, ante
p ra ^ternaB, quara vlam
aurraTeraporibus'suis, conyruil, 4. Verbura
«.flta
«* cst causaMus «*._ pra^caturad
COMMENTARIUS.
PAP I - 1 Ambros. Secundum fulem clcclorum.
Di^pL^eonstitntns.omntpermeeredant

^SSSLLm Christi, quando optime se

^^^1^^
tum, mortuum resurrexisse, nosse.

ta.ta objieiem, :
spes ahquando falht, adjun-
, ,_ •
*;_„,,;* git : non mentitur.
niti

"2 EZZSZZm*». V-«- seenndom 4. Veroam mm.

Vitatn teternam ,,. promissa
Verbnm De. ESo,um ,
pietaUm £ id
deVirgine na-
Christianam religionem, est Crea- et maaifestata est) dieit esse
inquit, n», * ver,ta> Hmla.
:

torem er.atnram faetum, hominem

 369 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD TIT. 370

qufe credita est rnihi secundum praoceptum Salvatoris nostri Dei ; Tito 5. dilecto filio secundum (deter-

viinal quomodo sit flliusj communem fidem, gratia et pax a Deo Patre et Christo Jesu Salvatore

nostro. Hujus rei gratia reliqui te Cretse, ut 6. ca quie desunt corrigas, supplcas, et constituas per
civitates presbyteros, episcopos, sicut et ego disposui tibi. Si quis 7. sine crimine cst, unius uxoris vir,
filios habens fideles, non non subditos. 8. Oportet enim episcopum, sine
in accusatione luxuriai, aut

*ii)i crimine esse, sicut Dei dispcnsatorem non superbum, 9.

non iracundum, non vinolentum, effectus
;

iracundise, non percussorem, non turpis lucri cupidum sed hospitalem, benignum, sobrium, justum, san-
;

ctum, continentem, amplectentem, adimplenlemopere,eum qui secundum doctrinam est.fidelem scrmonein,

doctrinam Christianam veracem, ut potens sit exhortari in doctrina sana, sanantc, et eos qui con-
scilicel

tradicunt, inobedicnlcs, argucre. Sunt enim multi etiam inobedientes, vaniloqui, et seductores, {pseudoet
incircumcisi quxsiioncs cleceptorie cxteris faciebani) maxime qui de circumcisione sunt; quos oportet redar-
gui; quiuniversas domos, familias, subvertunta fide, docentes quse non oportet, turpis lucri gratia.Dixit
quidam ex illis 10. proprius ipsorum propheta maUe bestise, ventres
: 11. Cretenses semper mendaces,

pigri. Testimonium hoc de Creiensibus verum est. Quam ob causam increpa illos dure, utsani sint in fide,

non intendentes Judaicisfabulis, et mandatis, traditionibus, hominum avertentium se a veritate, voten-

tium judaizare, a cibis abstinere, quod non decet, qitia 12, 13, 14. Omnia munda mundis 15. coinquinatis ;

autem et infidelibus nihil est mundum, sed inquinatae sunt eorum et mens et conscientia. Confitentur se
nosse Deum, factis autem negant, cum sint abominati, abjecti a Dco, et incredibiles. et ad omne opus bo-
num reprobi.
CAPUT II.

Tu autemloquere docentsanam doctrinam. Admonc Senes, ut sobrii sint, pudici, prudentes, sani
qufe
in fidc, in dilectione, in patientia; admone anus similiter ut sint in habitu sancto, non criminatrices, non
multo vino servientes, bene docentes, ut prudentiam doceant adolescentulas, ut viros suos ament, filios
suos diligant, se exhibcant prudentes, castas, sobrias, domus curam habentes, benignas, subditas viris
suis, ut non blasphemetur vcrbum Dei. Juvenes similiter hortare ut sobrii sint. In omnibus teipsum pnebe
cxemplum bonorum opcruni, in doctrina, in integritate vitx, in gravitate morum verbum sanum sit tuum
irreprehensibile %0*£ ut is qui ex adverso est, inftdelis vel diabolus, vereatur, nihil habens malum dicere

de nobis. Admonc. Servos dominis suis subditos esse, in omnibus placentes, non contradicentes, non
fraudantes. sed in omnibus fidem bonam ostendentes, 1 ut doctrinam Salvatoris nostri Dei 2. ornent, or-
.

nate habeant, in onmibus actis, ct clictis. Est ne aiiqua doctrina? est hxc qua dicit : 3. Apparuit enim gratia

COMMENTARIUS.
5. Dilecto filio. Qui cst filius meus, non secundum A Omnia munda mundis. Omniamunda mundis secun.
carnem, sed secundum catholicam fidem, quam ei dum naturam in qua creata sunt non tamen om- ;

insinuavi ; catholicum enim Grsece, commune vel nia secundum significationem munda primo populo :

universale dicitur Latine. Judaeorum nec nobis omnia vel propter salutem vel
;

6. Ambros. Ea qum dcsunt. Bene dixit quse de- propterconsuetudinemhumanaesocietatisaptasunt,

sunt nam pietatis ratio omnibus credita erat ab
;
sed cum sua cuique redduntur et naturalem ordinem
Apostolo. servant, omnia mundasunt mundis.
7. August. (cxpos. in Evang. Joan., Tract. 41, 44.La.nfr, Omnia munda. Datur intelligi quod,
tom. IX; Sinc criminc cst. Crimen autem est pec- ex mandatis ipsorum hominum, quidam cibi judi-

catum grave, accusatione et damnatione dignissi- carentur immundi.

mum -
15. August. (ibid.) Coinquinatis. Immundos dicit
8.Lanfr. Oportet episcopum. Hic aperte ostendit Apostolus quod carnaliter saperent ; et infideles
presbyterorum nomine episcopos superius designa- quod tempus grat^ a legis tempore non discerne-
tos fuisse. -
rent? q U ibus ideo dicit nihil mundum, quia et his
9. Amuros. Non iracundum. Hoc est reminiscen- B ^ ute respueoantur [«/., respuebant], et his quee su-
tem iram, et per longi temporis spatia tencntem. mebant non sancte, non juste utebantur.
10. Lanfr. Proprius eorum propheta. Attende non
solum Judaeos, sed et gentes habuisse prophetas.
CAp TT __ { ^^ m dodrimm
loc0j quo dicit
, Hoc ad omnia
.
senes ut
r riora refertur; ex e0
11. Cretenscs semper mcndaccs. Talcs esse eos , ..

r _. . ,.,. sobru suit.

connrmat auctor Epimenides, poeta gentihs. _ .

«9 ra „„
.
n i- n. a 2. Omcnt in omnibus. Ornamentum doctons est
1,£. Ambros. Omnia munda mundis. Quae ad escam
,

facta sunt, nihil in se immundum habent ; si tamen honesta vita «liscipulorum.

quiscum munda conscientia velit insumere. Si quis Apparuit cnim omnibus. Quasi diceret Doctn-
3. :

autem per suam incredulitatem habet conscientiam nam Christi ornare oportet omnis cui gratia Dei,
coinquinatam, nihil mundum poterit illi esse, qui id est remissio peccatorum, et vita aeterna in prom-
talis est. ptu est, omnibus ornantibus eam.
13. August. (lib. nva&mt. Faust.., c. 4, tom. VI)
371 R. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 372

Dei, et Salvatorisnostriomnibus horninibus, erudiens nos.nl abnegantes 1. Impietatem, et ssecularia de-

sideria, sobrie et juste, el pie viyamus in hoe sasculo, exspectantes beatam spem, et adventum 5. gloria
magni Dei et Salvatoris aostri Jesu Christi qui dedil semetipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni
;

iniquitate, et mundaret sibi populum acceptabilem, sectatorem bonorum oparum. Efec loqnere, et exlior-

tare, et argue cum omni imperio, ita te Itabr. it li. Nemo te contemnat.
CAPUT III.

Adraoneillosprineipibuset jiotestatibus subditos esse, dieto obedire, ad omneopus bonum paratos esse,
neminem blasjiheuiaro, non Iitigiosos esse, sed tnodestos omnem ostendenfces mam-uetudinem ad omnes
homines. 1, 2, Eramus eniw aliquando et nos insipientes, increduli, errante i, servientes desideriis, et vo-
luptatibus variis, in malitia, rapina, et invidia agentes, odibiles, odio digni, odiepte invicein.Cum autem
benignitas et liumanitas apparuit Salvatoris nostii Dei, non ex operibus justitiae, quae fecimus nos, sed
secundum suam misericordiain salvos nos fecit, 3. per lavacrura regenerationi.s, vel lavacri

et renovationis. renovatwnem, Sjiiiitus sancti, quem eSudit in nos abunde per Jesum Christum Salvatorern
nostrum, utjustificati gratia ipsiuw, h;eredes*£©{£ simus secundum spem vita? aetenue. Fidelis serrao
quem dixi, et 4. de his volo eonfirmare, ut curem, scilicet eos, qui credunt Deo, 6. bonis opcribus
te ,">.

praeesse qui credunt Deo. rlaec sunt bona, et utilia hominibus. Stuhas autem quasstiones, et 7. ge
nealogias, et 8. contentiones, et pugnas legis devita sunt enim inutiles et vanac. H<ereticura homi- ;

nem post unam et secundam correptionem devita, sciens quia subversus est qui ejusmodi c.-t, et de-
linquit, cum sit proprio 9. judicio condemnatus. Cum inisero ad te Artemam, aut Tychicum, festina
ad me venire Nicopolim ibi enim statui hiemare. Zfenam legisperitura, et Apollo sollicite praemitte,
;

Nicopolim ad ministerium illorum, ut nihil illis Artcman. et Tychioo de>it. Discant autem, Artnnan, el
Tychicus, et nostri bonis operibus praesse ad usus necessarios. impendenda aliis similib-r, ut non sint
infructuosi. Salutant te qui mecum sunt omnes Saluta eos qui nos amant in fide. Gratia Dei cum omnibus
.

vobis. Amen.
COMMENTARIUS.
4. Impictatcm, id est, idololatriam et culturamA 4. Ambros. Et de his volo. Necessarium utique
daemonum. ut ipse cum multa fiducia de his doceas, et consi-
5. Glorix. De hac gloria dicitur in Evangelio se- lium des illis qui crediderunt Deo, quatenus diligen-
cundum Matthaeum : Filius enim hominis venlurus tiam convenientium adhibeant. Et omnia ista ad
cst in gloria Patris sui, cum angclis suis. Et est or- illud reddidit quod superius dixerat cominune eos
do : gloriae Jesu Christi magni, etc. principatibus et potestatibus subditos esse.
6. Ambros. Nemo le. Contemnat te nemo, dicit. Si 5. L.vnfr. Gonfirmare. Ordo : confirmare, sed
valde sit aliquis ferox, arguas eum peccantem. [/"., scilice.t] eos qui credunt Deo, ut curent, efc.
CAP. III.— 1. Aubros. Eramns cnim.Qb}\c.\cbant 6. Operibus, id est, ut studeant majora operari,
vero ei quorumdam irnpietatem, ob quam muiti fi- sicut sunt in raajori loco constituti.
delium bonum existimabant, si adversushujusmodi 7. Genealogias. Genealogias Christi aliter compu-
litem exercerent. tabant quidam quam Evangelistse et apostoli, quos
2. Lanfr. Eramus enim. Quasi diceret : Nulli vitandos potius quam confutandos praecijiit.

spernendi,etiamsiinsipientes :;int et inereduli, quia 8. Gontentiones. Contentiones et pugnae legis

aliquando eis similes fuimus : sed per gratiam Dei erant inter Judieos et Christianos, illis ad litterani,

salvati fuimus. T,his ad spiritualem intelligentiam legem oportere

3. Per lavacrum. Per baptismum dicit, in quo intelligi contendentibus.
regeneratur et renovatur homo, adveniente in 9. Judicio. Proprio judicio se condemnat qui er-
eum Spiritu sancto, per quem fit remissio peccato- roiem landat, vituperat veritatera.

rum.

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD PHILEMONEM

CUM INTERJECTIS B. LANFRANCI GLOSSULIS.
Aroumentum. — Philemoni familiares litteras facit pro Onesimo servo ejus scribens ei ab urbe Roma
de carcere, per ipsum Onesimum.
CAPUT PRIMUM.
Paulus 1. vinctus Christi Jesu, et Timotheus frater, 1 Philemoni dilecto, «J4P4 et adjutori nostro, et

COMMEXTARIUS.
CAP. —
Ambros. Vinctus Jesu ChrisU. fn
I. 1. stolum se dixisse [/"., dixit], sicut erat cpnsuetudo
praesenti negotio neque servum Christi, neque Apo- scribendi ; nam de spirituaUbus negotiis scribebat,
 373 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. — EPIST. AD PHILEMONEM. 374

Appias uxori sorori charissimae, et Archippo filio efius commilitoni nostro, et Ecclesia?, quse in domo tua
est.Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro. et Domino Jesu Christo. Gratias ago Deo meo, semper memo-
riam tui faciens in orationibus meis, audiens eharitatem tuarn, et iidem, quam habee in Domino Je.su,
quam charitatemhabes et3. in omncs sanctos, 4. ut commuoicatio fidi-i tuaj evidens iiat, in agnitione omnis
operis boni patrati, quod est in vobis, vel noMs, 5. in Christo Jesu, ad Ghrisli honorem. Gaudium enim
(aliaratione reddit gratias) magnum habui, et consolationem in charitate, quiaviscera sanetorumrequie-
verunt per te, frater, dando de lw's Propter quod, id est, charitatem tuam, 6 multain
sancUn refecisti .

fiduciam habensin Christo Jesu imperandi tibi quod ad rem pertinet;proptercharitatem magis obsecro, 7.
cum sis 8. talis, ut eae Paulus senex, nunc autem et vinctus Jesu Chrisii obsecro te pro 9. meo filio, ;

quem genui, bapHzavi, in vincuiis, 10. Onesimo, qui tibi 1 1. aliquando inutilis (tcmperative) fuit, nunc
autem et mihi 12. et tibi utilis cril, quem remisi tibi. Tu autem illum ut mea viscera suscipe ;
quem ego
volueram mecum dctinere, ut prote mihi 13. ministraret 14. in vinculis Evangelii ; sine oonsilio autem
tuo nihil volui faeere uti ne velut, ut non,ex necessitate, exactorie. bonum tuum esset, sed voluntarium.
Forsitan enim ideo discessit ad horam a te, ut 15, 16. «ternum, hic, et in futurum fideliter illum reciperes;
jam non 17. ut servum, sed pro servo charissimum fratrem, maxime, valde, mihi, quanto autem magis
tibi, et 18. in carne servus, et in Domino? in (ide firrna. Si ergo (adjurative) habes me 19. socium, suscipe
illum sicutme; siautem aliquid, delrahendo res tuas, nocuittibi, aut debet hoc mihi imputa. Ego Pau- ;

lusscripsimeamanu;egoreddam, ut non dicam tibi,quod etteipsum mihidebes 20. ita, frater. Ego 21. ;

te fruar in Domino refice viscera mea, hunc, in Domino. Confidens in obedientia tua scripsi tibi, sciens
;

quoniam etsuperid quod dico,(i>e/ liberum, vetaliud bonum) facies. Simulautem et para mihi hospitium ;

COMMENTARIUS.
etnunc de his quse in potestate Philemonis erant. A zatus est ;
quem remittens, pro eo nunc rogat.
Et illud magis proponendum censuit quod valde 1 1. Amisros. Aliquando. Adjecto aliquando,alium
suadere poterat, quia pro aliorum salute habebatur esse hunc ostendit ab illo qui dudum.
in vinculis. 12. Et tibi. In primis dixit, tibi, ut non videatur
2. Pliilemoni. Marito junxit uxorem, deindefilium alienum servum subtrahere ab ejus domino. Quod
Philemonis et Appiae, nec eseteros, qui pertinebant dixit, tibi, contemplatio [/'., contemplatione] obse-
ad eos, fraudavit salutatione quii dixit; quod autem, mihi, secundum correptio-
3. In omnes sanctos. Ex hoc illud cognoscitur. nem ejus dixit.
Nuin erga sanctos charitas in operibus demonstra- 13. Ministraret. Vultdicere :etiamsihoc fecissem,
ta, aitectum, uuem erga Deum habes, comprobat. tuum luerum erai ut is mihi ministraret. Nam si
Unde et optime adjecit : Ut communicatio fidei tux servus tuus ministraret mihi, mercedem utique
perfecta fiat in agnitione omnis boni. tibi acquirebat. Nec dixit pro te, sed pro tuo com-
4. Lanfr. Ut communicatio, id est, communicans modo.
fidei nostrae iides tua. U. Lanfr. In vinculis Evangelii, id est, quse
5. In Ohristo. Qui me Apostolum fecit. ^ sustineo propter Evangeliurn, quod praedico.
Ambros. Fiduriam multam. Non dixit pote-
6. : 15. .£tera?<m,idesl,aeternaliter tecum ^©Sfutu-
statem habeo pnecipiendi, sed fiduciam. Non dixit rum, ut non dicam tibi. Astute rogat ut quod servus
propter apostolatum, sed propter charitatem quam ei debet, sibi dimittat. Quasi diceret : Possem dice-
erga omnes habebat. Qui enim erga omnes sanctos re quod non solum hoc, sed et teipsum debes mihi,
sic liberalis est, nunquam huncgratiam postulatam sed no!o.
dare pigebit. 1G. Amdros. Mternam. Evidens est quoniam in
7. Cum sis talis ut Paulus. Omne quod summum fugam versus est arbitrii per pravitatero. Ex his
bonurn intelligi poterat, hocerat in Paulo. Adjicren- vero quse facta fuerant occasione accepta,dixit eum
do seniorem et vinctum, ad reverentiam eum invi- reeessisse, ut melior fieret; pnebebat enim firmi-
* avi t-
tatem verborum ejus, exitus ipsius negotii. Unde
8. Lanfr. Talis. Senex erat iste sicut Apostolus, nec delinitive, sed dubitative dixit.
etideo non vult sibi imperare, sed obsecrare ipse
erum superrus dixit Scniorem ne increpaveris, sed
;
47 m servum _ H oc est, recrpias eum non solum
:
servUe bsequium persolventem.
obsecra ut patrem.
AO ,
a a„, /;• ^o- ' n carne. Statum hunc temporalem dixit, qui
9. Ammros. n H
r> • ,• •

Pro meo ilio. primum drxrt, pro-

Be,ne r .- » .
,. ... . , ,... t , r- '. . r in prtesentra habetur.
posrtrs ejus mutabrlrtatem proposrta ejus mu-
[/.,
tabilitate]; ac sic posuit nomen, eo quod sciret non
W- Socium. Si, inquit, existimas nobis omnia
bene habere derllo Philemone.n, propterpristinam ftsse cornmnni a, recipe hunc, eo quod eum recepi.
ejus mutabilitatem. 20. Ita, fratcr. Pro adjuratione posvtit.
10. Lanfr. Oncsimo. Onesimusisto servus Phile- ±\ . Hoc est sic videam te, in omnibus
Te fruar.
inouis erat, qui fugiens dominum suum, quaBdam illis secundum Deum sunt, profectum haben-
quse
furatus est; sed veniens Homam ab Apostolo bapti- tem spiritualem, quod meum ajstimo esse kfcmm.
 170 B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 370
11:1111 spero per orationes vestras donari me vobis. Veniamenim ad te. Salutatte Epaphras ccmcaptivus
nietis in Cliristo Jesu, Marcus, Aristarchus, Demas et Lucas, adjutores niei. Gratia Domini nostri Jesu
Christi cum spiritu vestro. Amen.

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD IIEBR/EOS

CUM INTERJECTJS li. LANFRANCl GLOSSULIS.
Abgumemtuu. — ln primis dicendum est cur Apo- Aferre. Xam siinili modo etiam et Joannes apostolus
stolus Paulus in hac Epistola scribenda non serva- proptor humilitatcm in Epistoia sua nomen suum
verit morem suum, ut vel vocabulum nominis sui, eadem ratione non pr;etulit. Hanc ergo Epistolam
vel ordinis describeret dignitatem. H;ec causa est fertur Apostolus ad Hebrseos conscriptam Hebraica
quod.adeos scribensqui ex circumcisione credide- lingua misisse. Cujus sensum et ordinem retinens
rant, quasi gentium Apostolus, et non Ilebneorum ;
Lucas evangelista, post excessum beati Pauli apo-
sciens quoque eorum superbiam, suamque humili- stoli, Graxo sermone composuit.
tatem demonstrans, meritum officii sui noluit ante-

*£0€5 CAPUT PRIMUM.

1. 2. 3. Multifariam, -i. multisque modis faclis olim Deus loqueni; patribus in prophetis, per pro-
phetas, novissime diebus istis 5. locutus est nobisG. in Filio, per Filium, ineo, quod homo, quein consti-
tuit 7.hoeredem universorum, (qux tunc pcr ipsum facta suntj per quem fecit et saecula, secundum quod
Dcus. 8. Qui cum sit splendor gloritc, (procedens a Paire, ut splcndor asole, non tamen diverius scd camdcm
habens substantiam) et 9. figura, veritas, substantirc ejus, portansque, rcgcns, omnia verbo virtutis sua?,
jussu potcnti, 10, purgationem peccatorum faciens, non iamen porians jieccata, sed dcjiciens, 12- sedet
11.

ad dexteram majestatis (cum dexieram nec sinistram Dcus habcal, xqualitatem cjus cl Filii, dcxtcrw sedem
appellamus) in excelsis ; tanto melior angelis effectus, quantodilferentius prse illis nomen h.-creditavit. Cui
enim dixit aliquando angelorum : Filiusmeus es tu; ego 13, li.hodie, in wternum, genui te ? ^O? Nulli
COMMENTARIUS.
CAP. I. — I. Lanfr. Muliifariam, etc. Conscius Adabo tibi gentes, etc.

indignationis et invidiae eorum auditonominePauli 8. Qui cum sit splendur. Ubique quidem religionis
apostoli, solita cessat salutatione, etsi ideo ejus nobis est opusintellectus,maxime autem ubi de Deo
Epistola denegatur, quia ejus nominenontitulatur; autloquimur autaudiinus.Oportet autem,ubisermo
nullius esse, simili ratione probatur. deficit vel cogitatio, glorificare nos Deum, quod

2. Multifariam. Ut de propheta cui pracepit talem Deum habemus quiet intellectum transcendit
uxorem accipere fornicariam [Ose. 1). Et de illo cui et cogitationis intuitum. Merito autem splendorem
praecepit ponere lumbare sub lapide, et post qua- eum dicit, qui est lux mundi, lumen de lumine, insi-
draginta dies visere, quod visens invenitquia com- nuans nobis Patrem. Per splendorem autem unita-
putruit (Jer. xm). Et de illo cui pracepit panem tem declaravit essentioe, et duas aperuit personas
suum tegere humano fimo sed quia non posset co- ;
in gloria et splendorc.
medi, post preecepit tegi bovino (Ezech. iv). 9. Figura substantix. Ha:cfigurascqualitatispra,'-
3. Multifariam, id est, aliquando prospera, ali- bct judicium, et figuram dicit quod alio loco for-
quando adversa prsdicens, aliquando prophetarum mam Qui cum in forma Dei esset. :

verbis, et aliquando eorum factis futura ostendens. 10. L.vnfk. Purgalionem. Aperte [f., aperit, vel
4. Ambros. Multisque modis. Totaintentio B. Apo-Bapud] Patrem exhibendo humanitatem, quam as-

stoli, in Epistola, Hebraos ad fidem Christi convo- sumpsit pro nobis.

care, eminentiamque gratiae, quse per Filium data 11. Ambros. Purgationem. Ad humilia incarnatio-

est, a legalibus discernere verbis. nis descendit, dicens Purgationem peccatorum fa- :

5. L.vnfr. Locutus est Com-

nobis in Filio, etc. ciens per passionem.
mendato Filio, commendat NovumTestamentum ab 12. Sedet. De resurrectione et ascensione ejus nos
ipso datum et humiliatis
; angelis, humiliatur per instruit. Per dexteram autem magnitudinem de-
illos Vetus datum. monstravit honoris.
6. Amrros. In Filio, quasi diceret : Per Filium, 13. Lanfr. Ego hodie, id est, in hac aeternitate,
sicut in multis locis Epistolarum invenitur prapo- nec melius potuit exprimi eeternitas quoo continua-
sitionibus indifferenter uti. verit.
Hxredcm, hoc est Dominum totius mundi, nec
7. 14. Ego hodiegenui te, etc. Probatur Filius esse ;

jam portioDominitantum Jacob, etsors ejuslsrael, nam ipse est Pater, quia ipse dicit, quod est Ero :

sed sicut in psalmo de eo legitur : Postulaa mc, ct illi in Patrem, et ipsc erit, etc.

^"«ilv
 .

377 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD IIEBR. 378

ilaque. Etrursum, cui Angelorum clixit, : Ego ero illi in Patrem, et ipse erit rnihi in Filium ? 15.
Et cum iterum Patcr 16, introducit, inlroducere disponit, id est, incamari,
Primogenitum in orbem
terrae, dicit 17, Et acbrent eum omnes angeli Dei. Et 18. ad angelos, cle ancjelis,
:
quidem dicit =

Qui facit angelos (dum sunt missi) suos, spiritus, et ministros suos, (dum assistant D<>o) flammam ignis. Ad
Filium autem, per prophetam, 19, 20 Thronus tuus Deus. Fili, in saeculum
steculi :
; virga aequitatis, 21.
virga regni tui. 22. Dilexisti justitiam, etodisti iniquitatem (itemdignior
est, quiamajori clono Spiritus
saneti unctus est, quam alii sancti ; nam Scriptura dicit) : 23. Proptereaunxitte, oDeus, Deus tuus, oleo
exsultationis, spirituali gratia, qum iMifkat, prae 24. participibus tuis, ptus aliis sanctis : Et, tu Fili 25 in
pnncipio (ncvilereturposlerior; vel tu Pater in Filio, qui
estprincipium) Domine, terram fundasti,' et
opera manuum tuarum, Filii, qui cst manus Patris, velad litteram, sunt coeli. 26. Ipsi peribunt,
mulabun-
tur, tuautem permanebis, et omnes ut vestimentum velerascent, et velut amictum
mutabiseJs, et muta-
buntur tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. (Jtem probat
;
quidignior est, ut mpra Ad quem )

autem angelorum dixit aliquando Sede a dextris meis, 27. quoadusque

ponam inimicos tuos scabellum
:

pedum tuorum ? 28. Nonne omnes sunt 29. administratorii spiritus, in

ministerium missi propter eos
fideles, qui haereditatem capiunt salutis?

«OS GAPUT II.

l.Propterea2. abundantius oportet observare nos ea quae
audivimus. Ercjo quia dignior ancjelis di-
cjnius est prxceptum, quam vetus datum pcr ancjelos,
et cjuia dignius est, oportet nos illud servarc neforte
3. pereffluamus, evanescamus opcre in flde. Si enim qui per angelos dictus est 4. 5. sermo, factus est fir-
mus, et omms praevaricatio, et inobedientia veteris legis accepit justam mercedis retributionem. quomodo
nullatenus, nos effugiemus, si tantam 6. neglexerimus salutem, Novi. Testamenli scilieet, non tantumser-
COMMENTARIUS.
15. Et cum iterum. Ordo : et cum introducit, etc. A Per pedes Domini stabilitas asterna significatur, ubi
Iterum dicit. tanquam vestigiis positus, oinnipotentiaa virtute
Ib. Introducit Primogenitum, etc.Item probatur consistit; his pedibus constat esse subdendos qui
qiua digmor est angeiis, nam adoratur ab eis et vitiis derelictis,
; ejus praedicationibus inclinantur!
omms qm adoratur dignior est adorante. Deinde Donec vero non hic finemtemporis, sed aeternitatem
etiam probatur lpsos esse indigniores, qui minis-
demonstrat.
trant ei, et hoc ab auctoritate, quod est Et ad an- : 28. Nonne omnes. Filius solus salvat ; isti saluti
gelos etc, et Qui facit angelos, etc.
: praedestinatorum deserviunt , nam angelum ad Ma-
17. Et aclorent.
Incarnatum Verbum adorare acl- riam legimus missum pastoribus etiam ;
et mulieri-
monendi erant angeh in ipsa divinitate admonitio- ; bus in resurrectione angeli apparuerunt
msnonindigebant. 29.Lanfr. Administ rawm^n^.ProbatoFiuum
18. Ad angelos. Ordo qui facit spiritus suos an- esse digniorem probat
:
quoque angelos esse indi-
gelos, et flammam ignis suos ministros. gniores ; SU nt enim ei et hominibus administrantes.
Thronus tuus Deus. Item probatur dignior
19.
; CAP. II. - 1.Lanfr. Propterea. Quiatantara cu-
nara thronus, id est, sedes ejus et sceptrum ejus ram habuit et habet Deus, ut et Filium suum pro
manet in aeternum quod non est angelorum. :
nobis fecerit iucarnari,etangelos suos in mimsteriura
20. Ambros. Thronus tuus. Thronus Dei ad judi-
B
nostrum quotidie invitet.
ciurn pertinetfuturum insaeculum saeculi ait, 4
quia o A „ „,„ ., TT
2. Ambros. Abundanhus. Hoc est
; , ,
„„ • • ,. ..
novissnnum Jjudicmm aeterna chscretione «"»«"•
. ,
'
amphus quam
4
m ... ... „
stabit.
. .
„
in
; ,_
ege
i
„, u
solebamus audire.
,• *
M.Virga regni. Haec virga fortitudo est invicta,
aequitas rectissima, inflexibilis disciplina
J LaNFR> Ae fortc P^ffl^mus. Ne pejus punia-
'

22. Diiexisti. Ipsa est virga recta,

mUr lde ° qU ° d co S noviraus notura postposuimus
amare aaquita- ' .

tem, odisse iniquitatem.

Vel - ^ ma J am ex P arte decid rau s, "e ex toto deci-
i

23. Proptcrea. Unctus Christus et regem signifi-

'
catet sacerdotem ; sed natura unctus dicitur,
illa
4 -
Sermo factus. Veteris Testamenti legem dicit,
qua natus et passus ;
quod dicit Deus, praeconium 1 uee P er angelos
data est Moysi. Non enimDeusper
magnae dilectionis ostendit. Oleum ro
P P riani subbtantiam loquebatur, sed angeli in per-
laetitiac est, pec-
cati maculam non habere unde conscientia exbi- sona ^ ei>
;

laratur, quando nulla asperitatis recordatione mor- 5. Sermo factusest firmus. Oportet nos servare
detui '- sermonem ejus ;
nam firmus est : firmus enim
2i. Parlicipibus. Filiis hominum dicit. q factus estsermo datus per angelos. Oportet nos
25. In principio,Domine. Post humanitatis ex- servare, et, si non servaverimus, puniemur;nam qui

cellentiam, iterum ad aeternitatein Fiiii se con- non servaverunt legem datam, per angelos puniti
vertit. fuerunt.
26. Ipsi peribunt. Pereunt ab eo quod sunt, dum 6. Amdros. Neglexerimus. Perhoc si«nificat
quia
immutantur in melius. non erat tanta salus in Veteri Testamento illa ;
27. Quoacl usque [al., donec]ponam inimicostuos. enim temporalis, haac perpetua.
37* B LANFRANC] OANTUAR. ARCHIEP 380

moiicin fl Qu« tatut <mn inilinin acoepiaael (lnimililali<<iraiia ihritinnohis. non nl in ipsoron/irmarrlitr,

enarrari per Dominuiio chrisiiiin ab eis, <i ii>sioiis. qui audierant, ln ros
dixerat enim non ui' |
:

cpnfirmata est, contestante Dao, icsiimonium ' orutn signis, et portentis, et variis virtutibua,
( >t Spiritus sancti s,<iriii;niiitm gratiarum distributionibus tfttfisia secundura suam voluntatAm. Non enim
8. angelis subjecit Deus '.>.
prbera terraa futurum.de quo loquimur. (Preootur guta dignior, <n<in Pater

si.hjrrit ciorhiinomnia, quia almista tlicit, quod Itsiatusast, eto

tcrr.r, iiii.n 10. Testatus est autem i |

iu quodam Loco q*is, veldt quo loquimur U quidam, dicens Quid <>si bomo, quod memor ea .

«>jus, uiii l.iilius horainis, quoniara naitaseum? afinuistieum paulo minus k' abangehe, gloria el
I
h.more
omnia constilutus est) superopera
coronasti eum, et conatituisti eum (o r

raanuum tiianmi. Omnia enim (omnia subjecit, nam nihii ili,nisit.}a

aubjecisti sub pcdibua ejua. [n eo
snhjrii ei. Probatur quod
contrario) quod pmnia ei subjecit, nihil dimiait ne» subjectura <t itaorbem
prmenti tpecutatione orania
*ZOit> dixit, futurum esl dequo loquimur. Nuncautem necdura videraus
passio-
suhjecta ei. 13, Kmu autem, qui modico quam angali minoratua est, videmus Jesum, propter
honore ooronatum. gratia Dei (d est, !;•« Ghristus, vel
nem 1 i, 15. raortis, gloria resurgenda et 16. ut

porgrali m, 17. pro oranibus gustaret raortera, proprie gustavil 18. Uecebatenimaum. Patrcm propter
quem omnia, pro cvjus laude el per quem orania facta, quimultos Blios in gloriara jj r prxdestination-.m

adduxerat,auctorem Ckristum aalutis eorum pev passi mem conaummare.Qui anim Ranctifioal Ohristus,et
u no sim«,noncon-
qui danctificaptur homiiw, 19, 20. «-\ onoPatre omnes. Propter quam causam, gu< aj
in medio Eccleaiaa
funditur, erubescit, 2l.fratree eos vocare,dicena s-Nuntiabo nomen tuum fratribuB raeis;

laudabo te. Et iterum projalur, quia ak *o pendat) 22 : Ego ero ftdena in eum. El iterum [quia ipse

pueri mei, quos dedit mibj Deus. 25,28.Quia

l
episcopus, rt sibisubditi pandenl ab itlo) : Ecoe ego,28, 2i. et

OOMMENTARIOS.
Lammi. Qum oum initium. Dieexat
;
s Quis A Okaria coronatns eat In resurreotione :
honore tn
7. <i«i :

npbis annuntiavit illam saiutem ? Respoodet: Qum confessione paternsa majestatis.

Lasm. Pro omnibvs gustarel mortem. [deo
cum m*'Wum, etc. 17.

8. Ingelit. eodem, volena pro

adhuo peraistit in gustavit, nara deoebat. Decebat Qeum, el potuil per

Ohriatum consummare, id est, salvare nos, quia

bare differeutius pra> angelis Ohristum habere no-
ciiiisiiis et noa abiilo sumus, quod, eat i Qutt entt»,
men<
'J. Orbem. Orbem terrsahjc intenigit universitatem etc.

oranis uv.in.i..' iii futuresfaoula; dequaterraaliaa 18. Decebat. Decebal enim, inquit, DeumPatrem
ut j»r mortera oonaummarel Ohristum auotorem
dicitur. Portio mea in terra vivenlium.
s|[utw humana. Cur autem deooerit, multia cauaia
10. Amiuu.s. i\u,ii ,s e#. Gur nomeu prophetaj
prietermissis, duas paulo post «li«'it l
:
t per mortem
non poMiii abacondeoUl affectu, sed
.'
1'm itimo u.ra :

destruoret aum qui h morlis prinoipium, id

osteudentis multam cos habere sdentiam Soriptu-
diabolum <t lihrrarri. «'tc
rarum. ''•'•''•
;

uno omnes, id e6t, ex unius Patris dispo-

11. Filius hominis. Visiiuvit cum Verbum caro 18. Bts

factum rsi. rt habitavil in nobis {Jocyn. [), Nam vi- lisition.' jtendent.
20. Amhkos. Bx uaa omntu. l aua enim esl Deua.
sit ; ..«> dicitur, quando medicus ad inffrmos ingre-
aliter, aliter nos «inasi
,1,,,,,. a quo omnia ;
sed ille ;
ilie,

Ab angelis. Bene autemdizil \pauto mxnusab

1-2. propriua FUiua ;
nos, adoptivi.

angelis, quia etsi coipus mortale assurapsit, tamen 2t. ffrot» i •><- I» >
v
" <i">" 1 dicil :
Non erubescit

fratre» vooare, ostendit non oaturaj esrse fraterni-

peccatam non babuit.
13. Unfr. Eum Ordo; eumautem .I«>siiin
aiitcm. tatem nostram, s,>d miaericord» ejus et humilitatia
.|iii rpodico quara angelis minoratus est propter pas- raultaa.

sionem mortis, ut gratia Dei pro omnibus gustarel 22. EgoDe susceplo homine hoc eel dietumi
ero.

mortetn, videmus gloria honore coronatura

el «>t ; 23 Et pueri m»t. Pueroa propter innocentiam no-

eet hyperbaton, i.l est, ordo oonfessus, qua Rgura minavit, de quibuaail Dominusin Evangeiio.SintM
frequeutiua utitur in Epistola hac. parvulos rcnirr adme (Mara. x).

Uwra. Pu«r». Pueroa vocat fideiea, siout ra

I \. \lm-tis. Quasi aliquis dicerel : An J>.m.s Pater 24.

morti tradidil Fiiium suum ! [ta, inquit : |?ui entm Evangeiio: Puari, nunquid ptUmentorium hahetis?
sanctificat, n qui, stc (Joan. uu.) El aUas: Nisi efficiaminisicul puertsti

Jfortw ff/orw, id eat, mortls ita susoeptBB, ut

li. (Luc svni.) Et Apostolus: Malitia parvuU estato

pro salute horainum gustarel mortem, hoo est cuiQ(/ Gor. xn

J5. QuiO cruo nnni
onmnunirarcritiU. etc. Quia
jUDgitur: I nratm llci i>r,>t»nnihi<s<,^tarct nu>,
l

alioquin niai gustaret pro omnium salute mortem, dederat Pater bominea HU futuroa hooori, et illij
cassa essel ,:, irrita. futuri s,.i, carne el sanguine compacti omnt, placutl

Ui. Amiiuos. /'/ tirat,a ihi. [psum gratiam no- Ohristo hamo fieri.

gustavit mortemj 26. bj«bros. Quia ergo puori. Ut haberet nn.le

niinat, qui pro omniutP salute
proprie gustavit, quia brevi teraporfl ia iUa imi. gustarel martem pro puerorum saiute.
 , ;

381 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD HEBR. 382

ergo pueri communicaveruntrarniet sanguini, id cst, snnl vcri homines, et ipse similiter participavit /ac-
tus homo cersus ei6dem,fi«rai ct snnguini, ut per rnortem destrueret eurn. qui habebat mortis irnperium,
id esi,diabolum, (cujus imperivm morlificaliaU 27. et liberaret eos qui 28. timore moriis per totanr vi-
iaur.i9. obnoxii erant /«//'/> serviiuti. 30. 31. Nu,quarn enim angelos, angelicam naiuram, apprehendit,
sed semen Abrahaj apprehendit, scd humanam naiuram- 32- Uflde (quia •;<„ n \ Abrah.v appreheadit ; vel
cuiaparticipavil carni ct sanguini) debuit per omnia fragililalum fratribus similari, 33. ut experlus in
se hominis miscriom misericors fieret, et fidelis pontifex ad Deum, 34. ut repropitiaret, condonaret,
de-
licta populi, guod potcsl ; ideo similari. In eo enim 35, a1. in quo iin came) passus est ipse. et tentatus,
potens est, modo accepla iiicorrupHbililale, et eis qui lentantur auxiliari.

CAPUT III.

I. Unde (quia polcns auxiiiari) 2.fratres sancti, vocafcioniscoelestisparticipes, 3. considerate,

cognoscite,
honorale, apostolum ctpontifh emconfessionis fidei nosfcrae J sum.i. quifidelisest
eiquifecit $lft-»3| fl
illura, sicut efc Moyses in omni domo ejus populo Judmrum. 5. Amplioris enim glorire iste pra> Moyse
dignus est habitus (exponil), 6. quanto ampliorem honorem habet domus, qui fabricavit illam, quam
serviensin ea. Omnis namquedomus febricaturab aliquo; qui autem omnia creavit.Deus est 7. EtMoyses
quidem fideliseratin tota domo ejus tanquam famulus,in testimoniumeorum dicemlo quae dicendaerant
Chnslus vero tanquam iilius in domo sua quae domus sumus nos,o. si j iiduciam,et gloriam speiusque
;
(

ad iinein,iirmam retineamus. iO.Quapropter sicut dicit Spiritus

sanetus Hodie si vocem ejus audieritrs, :

nolrteobdurare corda vestra, sicut in exaeerbatione obdurav;>runl patres,

secundum diem, in tempore,

COMMENTARIUS.
27. Lanfr. Et hberarc cos. Homines liberavit,A
36. Lanfr. In quo passus cst. In carnepassusest,
quod probat a contrario non enini angelos, nani si ; et tentatus est, et in carne tentatis auxiliari potest.
angelos liberaret, angelicam naturam assumeret, CAP. -
Lanfr. Unde fraires, etc. Supe-
III. [.
sed nusquam angelorum naturam apprehendit. rius monstravit
Christum digniorem angelis; nunc
ergo, etc.
monstrat digniorem et Moyse, ut Veteri Novum
28. Timorc moriis. Fideles dicit qui timore mor- prreferat Testamentum ?
tis, seu corporis, seu anima? per totam vitam ob- Ambros. Fraires sancti
2. . Animos eorum vult
servabant legem quos liberavit Christus seu ab erigere ad
;
excellentiam promissionum Dei, nomi-
mferno, seu ab importabili jugo legis. nans eos fratres charissimos ad ccelestia vocatos.
29. Ambros. Obnoxii eranl. Servi si quidem om-
3. Consideralc Apostolum, id est, cognoscite quis
nes fuerant mortis, quia mortem timebant. est Jesus sarerdos et aliquis [/'., fidelis], et non ha-
La«fr. Nusquam enim. Probat superiorem
30. bens opus alia consolatione.
causam, quia ideo homo 1'artus est Deus, ut mori 4. Quis fldelis. Asserit eum iidelem, id est, devo-
potursset, nisieni.n pro humana salute morr dispo-
tum, defendentem ea quae sunt ejus, non perrait-
neret, apparere volens hominibus, non hominem,
gtentem corrumpi.
sedangelum.inquo loqueretur. assumeret. Lanfr. Amplioris cnim
5. esl, etc. Dignior est,
31. Ambros. Nusquam enim angelos. Quia dixe-
nam amplioris gloriaa est, siquidem creator est, et
rat :Quoniam pueri communicaccruntcarni ct san-
Moyses creatura . omnis creator amplioris gloria»
cjuini, et ipse similiter participavit eisdem, ideo, in- est quam creatura; nam iabricans domum rnajoris
qurt, nusquam angelos appreiiail ii , scmen Abra-
sed honoris est quam doraus.
hse apprehendit. Quare dixit appivhendit ? Quia nos G. Quanto ampliorcm, etc. Probat quia debent
quasr recedentes ab eo, et longe fugientes insecu- considerare, id est, honorare Christum, quia am-
tos apprehendit ;
et in unam personam nostraj fra- plioris dignitatis est quain Moyses vt hoc a simili, :

gilitatis naturam sibi contemperavit. et a pari.

32. Onde dcbuit. Non itaque alia fuit causailli 7. Et Mogses quidem. Probat quia dignior est
per omniafratribusassimilari, nisi ut fidelis ponti-
Christus Moyse : Omnis enim filius dignior est in
fex in nobis, nostrisque propitiaret peccatis.
domo patris. et sua, quam fainulus.
33. Lanfr. Misericors. Revera non vocatur mise- 8. 5? fiduciam, id est, fidem et bonam operatio-
ncors rasr horao raisericors a rnisero corde dici-
;
nem, per quas spem habemus.
tur sic B Gregorius in Moralibus.
; . 9 S i fuluciam et gloriam. etc.Ergo ut ejus domus
34. Lt repropUiarcl. Probatquodpoiestcondonare L
simus, pdem liabere debemus igitur non debemus :

dehcta, rd est, auxiliari narn perdi vinitatem, et per

; esse increduli, quod est, videie fratres. potest enim
carnem? Per divmitatem, quia etiam per earnem. illuc usque pendere sententia.
Amrros. In eo in quo passus cst. Ineo, id cst
35.
10. Quapropter sicul Quasidicat Ergo, dicil, etc.
m homme. m quo passus est, potens est tentatos quia tantre dignitatis est lator Novi Testamenti,
:

Sdjuvare, ne vincantur, quia tentationes nostras,

non habeamus cor obduratum, sed illius pra;ceptis
srcut horao, m seipso per experiraentura cognovit. acquiescamus.
383 B. LANFRANOI CANTUAR. ARCHIEP. 38 i

tentationis in deserto, ubi tcntaverunt me patres vestri, probaverunt mc, et viderunt opera mea sicut Dei

quadraginta annis ;
propter quod, quia tentaverunt, infensus fui generationi huic, et dixit : Semper,nam
assiduc, errant corde. Ipsi autem non cognoverunt vias meas, pr.rcepta mea, sicut juravi in ira mea Si :

(aposiopssis) introibunt, non introibit quisquam,m requiem meam. Videte, fratres, nc sitis increduli, ne
forte sit in aliquo vestrum cor malum,incredulitatis,discedendi a Deo vivo sed adhortamini vosmetipsos ;

per singulos dies, donec hodie [in prssenti dum licet) cognominatur, ut non obduretur quis ex vobis 11.
faiiacia peccati [causa cur non debeamus obduraH). 12. Participesenim Christi, ut mcmbra capitis, effecti

sumus ; 13. si tarnen 14. initium substantia? ejus, jid:i quando substitimus, usque ad finem firmum
retineamus. Dum dicitur : Hodie, in prsesenti, si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vcstra,
quemadinodum obduraveruni patres vestriva illaexacerbatione. Responsio. Quidam enirn audientes, exa-

cerbaverunt, sed non universi qui Moysen. Quibus autem infcnsus est qua-
profecti sunt ab ^Egypto per
draginta annis ? Nonne illis qui peccaverunt, quorum cadavera prostrata sunt in deserto? Quibus autem
juravit non introire inrequiem ipsius, vcl terram promissionis, nisi illis qui increduli fuerunt ? Et vidc-
mus quia non potuerunt introire propter incredulitatem.

«*© CAPUTIV.
Timeamus ergo (a simiii) crgo nec nos inlrabimus cxistentcs increduli, crgo timeamus, ne forte relicta

pollicitatione /idci introeundi in requiem ejus, id est,wternamrequiem,ex\s\\mztur aliquis exvobisdeesse.

Cur iimcrcmus? illistantum nuniiatumest. Etenim etnobisnuntiatum etillis sednon est,quemadmodum ;

profuit illissermo auditus,non admistus,er£>rt?'hfs,fideiexiis quas audieruntlngrediemur enim [nuntiaium

est nobis,namingrediemur vel, sed nobis, qui credidimus,ingrediemur) in requiem cjus, qui credidirnus,
;

quemadmodum dixit probat quod non profuit,nam non intrabunt in requiem) Sicut juravi in ira mea
! : :

Si introibunt (aposiopesis) in requiem meam, terram promissionis, 1. et quidem operibus ab institutione

mundi perfectis.Dixitenim in quodam locodedie septima sic 2.Et requievit Deus dieseptima ab omnibus:

operibus suis. Et in isto rursum requiem meam. 3. Quoniam crgo superest introire
: Si introibunt in

quosdain in illam, etii, quibus prioribus annuntiatum est, non introierunt propterincredulitatem iterum ;

terminat diem 4 .quemdam, Hodie, in David dicendo, post tantum temporis, sicut supradictum est :

Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. 5. Namsieis Jesus 6. requiem praestitisset,
nunquam de alia loqueretur posthac die.7. Itaque relinquitur sabbatismus populoDei.Qui enim ingressus
estinrequiem ejus etiam 8. ipse requievit ab operibus suis, sicut a suis Deus. 9, 10. Festinemus ergo
:

COMMENTARIUS.
11. Peccatum vocat diabolum, A enim vocat[i«^., incredulosj,cum dicit Nolite ob-
FaJIacia pcccati. :

vel incredulitatem, quo vel qua fallantur infideles, durarc corda vestra.
ne credant quod credendum est. 4. Quemdam. Ordo quemdam [f., terminatdiem :

12. Amhros. Participes enim Chrisli, id est, unus quemdam] post tantum temporis hodie in David di-
sumus cum
effecti illo si quidem ipse caput est, et cendo, sicut supra dictum est Ilodie si, etc.

nos membra. 5- jYam si eis Jcsus. Non est iste Jesus Salvator

13. Si tamcn inilium. Quid est initium substan- mundi sed Jesus, qui etiam Josue nominatur, a
;

tiae? Fidem signifieat, per quam subsistimus, et quo populus Judaeorum ductus est in terram pro-
Deo natisumus in filios. missionis qui si veram requiem eis prsestitisset,
;

14. Lantr. Initium substanlix. Substantia vocat nunquam post illam hac die, id est hodie, hoc tem-
fidem, quia ipsa velut fundamentum bonis operibus pore David de alia loqueretur.
substat, id est jacet. 6. Requiem prsestitisset. Illi ingressi sunt, id est,
CAP. IV. —
Lanfr. El quidcm operibus. Pro-
1. illis non dedit requiem illam, nam si illis prsestitis-
bat duas esse requies, unamterrenam,quac promissa set, nunquam de alia locutus fuisset.Vel respondit ;

est Jud«is aliam ccelestem quse promittitur nobis.

;
non omnem requiem tribuit eis Jesus Nave (nun-
Et est responsio,quasialiquisdiceret Quaredixisti :B quam de alia) omnem requiem id est temporalem
:

ingredimur in requiem, cum in nullarn promissio- et ccelestem.

nis terram intrare nobis non tantopere utile sit ? 7. Haquc relinquitur. Concludit quod superius
Duae, inquit, requies sunt. probabatur. Quasi cHceret : ingredimur igitur in re-
2. Et requievit. Haec est requies quse promittitur quiem.
sanctis, videlicet ccelestis, ineffabilis Dei suavitas. 8. Ambros. Ipse requicvit. Requies Dei operum
3. Quoniam ergo superest. Quia quidam, inquit, perfectio intelligenda est; per illam vero requiem
intraturi sunt in requiem Dei ccelestem, et hi qui- qu32 ajterna nos ad ajternam provocat, quam
est

bus annuntiatum est in deserto non introierunt, sabbatismum nominavit, non requiem, qui Judaeis
quia verbum non crediderunt.Admonentur praesen- loquebatur; nec vult tale sabbatum in regno Dei,
tis temporis fideles, ne obdurent corda sua verbo ut iterum quis exinde revertatur adoperalaboriosa,
Dei, sicut obduraverunt superiores increduli, eos sicut in sabbato carnali fecerunt. Istud vero sabba.
 .

385 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. EPIST AD HEBR. 386

jngredi in illam requiem, ut ne 14. in idipsum quis incidat incredulitatis 12. exemplum. 13, 14. Vivus cst
enim sermo Dei, et efficax, et penetrabiiior omni gladio ancipiti ct pertingens usque addivisionem 15, ;

16. animse ac spiritus, 17, compagum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum
cordis. Et non estulla creatura invisibilis in conspectu ejus; omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus,
18. ad qucm nobis scrmo. Habentes ergo pontilicem magnum, qui penetravit ccelos, Jesum Filiurn Dei,
tencamus confcssionem. Non enim babemus pontificem qui non possit compati infirmitatibus nostris,
tentatum autem per omnia 19, 20. pro similitudine absque peccato. Adeamus ergo cum fiducia ad thro-
num gratiae, ut misericordiam consequamur, et gratiam inveniamus 21. in auxilio opportuno.
$fl£-SS4 CAPUT V.

1.2. Omnis namquc pontifex, ex hominibusassumptus, pro hominibus constituitur in iis qurc suntad
Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis qui condolere possit iis qui ignorant et errant, quoniam et
;

ipse circumdatus est infirmitate et propterea debet, quemadmodum pro populo, ita etiam et pro semetipso
;

offerre pro peccatis. Nec quisquam sumit sibi bonorem, scd qui vocatur aDeo tanquam Aaron. Sic et
Christus non semetipsum clarificavit ut pontifex fieret; sed qui locutus est ad eum Filius meus es tu, ego :

hodic genui te. Quemadmodum et in alio loco dicit 3. Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem 4.
:

Melcbiscdccb. Qui in diebus carnis suse preces, 5. supplicationesque ad cum qui possit G. illum salvum

COMMENTARIUS.
tum Dei quicunque intrat, requievit perpetuo ab Astris in die judicii.
operibus suis, sicut Deus a suis. 19. Ambros. Pro similitudinc. Similitudinemita-
9. Fesiinemus ingrcdi. Quoniam non sufficit fi- que peccati habuit, qutc tamen caro illius absque
des, sed debet addi fidei digna vita, si enim mc- omni pcccato fuit.
ruerunt terram, quimurmurati sunt, quomodo me- 20. LkXFR. Pro similitudine peccali. Pro similitu-
rebimur ccelum indifferenter viventes ut gentes ? dine, id est, secundum similitudinein, videlicet se-
10. Lanfr. Fesiincmus crcjo ingrcdi, id est, quia cundum carnem, quia in similitudine hominum
requies illa acterna est,ergo festinemus fide ingredi. factus est. Velpro similitudine,
id est, pro exemplo
Vel, ergo quia illi per incredulitatem non ingressi dando fidclibus, ut et ipsi absque consensu peccati
sunt, ergo nos perfidem ingrediemur in illam. tententur observantes ne inducantur in tentatio-
;

1Ambros. In ipsum incredulitatis, id est, ne in

1
nem. Vel ita, pro similitudine, id est, propter simi-
similia incidamus, ne eadem patiamur quae illi passi litudinem, propter carnem scilicet quam gerebat :

sunt. nisienim aliis hominibus similis esset, tentare eum

12. Lanfr. Exemplum. Exemplum incredulitatis diabolus non auderet. Ordo tentatum per omnia :

vocat vindictam Dei, quaj tanta illata est, ut exem- absque peccato.
plo aliis esse valeat, ne increduli esse prasumant. 21. In auxitio. Auxilium Dei semper
p> est oppor-
13. Amdros. Vivus est cnim. Ostendit hic nos tunum ;
quia in necessitatibus subvenit ; sicut in
cumdem habere judicem qui illos propter incredu- psalmo '.Adjutor in opporlunitalibus, in tribxdaiio-
litatem eorum damnavit. ne (Psai. ix).
14. Lanfr. Vivuscst cnim, id est, vivax, vivaciter CAP. V. — 1. Lanfr. Omnis namque pontifex.
ctcum vigore agens, quasi incredulis rcspondet. Quasi dicerct Non
: est diflidendum quin per hunc
An novit Deus si credo, vel non credo? Vivus est, pontificem misericordiam et gratiamconsequamur,
inquit, Dei sermo id cst, Verbum Patris homo quia etiam pontifices, qui puri homines sunt,
alii
Christus, etc.
ad haec impetranda hominibus constituti sunt.
15. Ambros. Animx ac spiritus. Anima vivimus,
2. Ambros. Omnis namquc pontifcx. Ponit hic
spiritu intelligimus ; et tam efficax est Dei judicium
Apostolusquajdam communiaChristo cum sacerdo-
ut discernat inter carnalia et spiritualia.
tibus quredam vero altiora Hoc commune est : :
16. Lanfr. AnimsB ac spiritus. Discernit Filius ;

pro omnibus constituitur, ut offcrat pro peccatis.

inter animam et spiritum, quia ipse novit quid homo
cogitet aut faciat 3. Tu es saccrdos. Sacerdos dicitur Christus, qui
proptcr terrena commoda, et
propter ccelestia. C semel se obtulit immolandum, sicut semel de Mel-

Compagum. Compages vocat conjunctiones

17. cbisedecb in sancta legitur Scriptura.

cogitationum, naedullas intentiones eorum,ctidem 4. Lanfr. Melchisedech. Melchisedech panem et

apcrtius repetit cogitationum ct intentionum. Et vinum sacrificarc Deo constituit quem ritum Do- ;

est ordo : discretor compagum, etc. Si enim cogi- minus Jesus Cbristus observavit, et in Ecclesia sua
tatio cogitationi conjungitur, ipse novit quaj sitse- observari pnecepit.
cundum Deum, vel secundum sajculum ipsequo- : 5. Ambros. Supplicationes. Dicit preces eum et
que qua vergat intentio cogitantis, sive bonum, sive supplicationes fundere non timore, sed nostrre
malum vidcatur esse quod agit. causa salutis. Inde et in alio loco dicit sanguinem
18. Ad quem nobis sermo. Ad Christum eritnobis Christi melius clamasse pro nobis quam sanguinem
scrmo, quia sibi reddemus rationem de actibusno- Abel : qui adaccusandum de terra fraternum scelus
 K. LANKRANCI CANTUAR. ARCIllKP. 388
:<S7

exauditus esl ))ro sua reverontia. 7. Et quidem,

facere ^ mOltf, CUffl clamore valido et larryniis offerens,
obedientiam, 9, 10 et, consummatus, ractus est om-
,'um essel Filius Dei,8. didlcit ex iie quaj pa
nibus obtemperantibtis causa salutis tetern», appellatusa Deo pontifex 11. juxta ordinem Melchise-
sibi
interpretabilia ad dicendum quoniamimbecilles 13.
«IRet
dech. 12. De quo nobia grandis sermo
I

estis ad audiendum. Etenim c«m deberetis

magistri eese propter tempus, rursum indigetis utvosdocea^
solido cibo.
sintelementa!4. «ordli sermonum Dei, el facti estis quibus I5.1acte opus sit,non
miiii qujfi
Perfectorura autera
Omhlsenimqui lactia est particep*s, expers est sermOnis justitite parvulus enim est. ;

Benetis ad discretionem boni ac malfc

estsolidus cibus, eorura qui pro consttetudine exeroitatos habent

CAPUT VI.

perfectionem referamur, non rur-

1 Ouapropter intermittontes inchoationis Christi sermonem, 2. ad
Bumjadentes ». fundamentOJn peenitenti« ab operibna mortuie, et fldei ad
Deum 4. baptismatum doctri-
na$, impositionis quoque manuum, ac
resurrectionis mortuorum, b. etfcgSp judicii ;eterni. Et hoc facie-

COMMENTARIUS.
camavit: Christi vero sanguis ad interpellandum A id est, probatione proppsitionis primae, vel a causa,

pro nobis de terra clamat ad Patrem. genere subjungit, ubi ait Parvulus enim est.
vel a :

G. Lanfr. II u n salvum facerei a morte. Non ut Quod vero dicit : Perfectorum enimestsoliduscibus
moreretur, sed ut resurgendus a morte non tene Probatioest quoniam non est opus illis solito cibo.

retur.
CAP. VI.— I.Ambros. QuapropU mittentes*

Quia exercitatos seflSUS in lege Domini oportet vos

7. Ei qttidem cum esset. Exponit ipsam reveren-
tiam. Magna enini religio fuit eum, qui acqualis eiat habere. intermittainus inchoationis Christi sermo-

Patri, duram in passione morte obedientiam [[.. nein. Sermo inehoationis Christi cst initium fidei.

mortem obedientia] experiri Sicut enim qui in doctrina litterarum adducitur,

Ambros. Didirii ix his. Obedientiam didicisse

8.
elementa oportet primum audire, sic Christianus
primum omnium de flde catholica eruuiri debet. Si
Filium Dei, hoc est voluntarie suscepisse.
9. El consummatus est, id est, perfectuset suffi- autem opus est de fide docere [/"., doceri], necdum
ciens ad salutem asternam onmium ciedentium. fUndamentum habet. Si enim opus est iterum au-
10. Lanfr. El consummatus est. Consummatus dire, quia credere cum oportet de resurrectione et

etsi aliis videtur seductor, illis tamen visus est con- futuro sieculo. necdum fundamentuin habet.
summatus, id est, perfeetue qui obtemperaverunt fi 2. Ad perfectiomm. Perfectuto illum vocamus,
n .......
qui cum fide vitam habet rectam. Si autem unum
. . .• • i • /!j_ ..:. i.„i,nt »..i««om Qi cintom nniim
sibi causa salutis aeternse. Potest et ita distinguiut
hoc modo etconsum- eorum deerit, perfectus non erit si ambo, merito ;
causa nominativus casus sit, :

ab hocsrjcrulo mortuus, parvulus [/"., perfectus] dicitur.

matus, id est, perfectus, vel,
Lanfr. Fundamentum Quicunque doctor infi-
factus est causa salutis seternee omnibus obtempe- 3.

rantibus sibi perfidein enim passionis et resurre- deles ad fidemcpnvertit, hic imprimis fundamentum
;

ctionis illius salvantur credentes.

mentibusjacit, dicens oportere eos peccatorum suo-
rumpcenitere, in Deum credere,inremissionem pec-
Juxta ordinem. Juxta ritum offerendi paneffl
11.
et vinum, quod Melchisedech primus fecisse legi- catorum baptizari, pro accipiendis saneti Spiritus
tur qute tamen in Christi carnem et sanguinem donisin impnsitione manuum episcopi consumman,
;

convertuntur. resurreetionis et judicii diem prcestolari.

inquit. vellemus vobis Amikios. Ikipii.vnalitui. Sicut una fides est, ita
12. De quu gfondis. Si, 'i.

exponere cur Christus secundum ordinem Melchise- unum baptisma sed pro varietate accipientium
;

dech factus est pontifex, grandis nobissermo esset, [baptismaj baptismatum dixit. Ne vero ullatenus
qui secundum sestimaret post peccatum fieri posse
necessariis [/'., necessariusj et interpretabilis, id

C baptisma, ad.jungit Impoisibile esteos qiti 81

est, habens multas expositiones mysteriorum et al- :

legoriarurn. lumindti per gratiam sawli Spiritns, gustaverunt

13. Facli cstis ad audiendum, id est, ad intelli- lotittm calcslc. ihoc est remissionem peccalo-

gendum, sicut ad Corinthios : Nemo audit. id est, rum) cl participes facti sunt Spi) itus sancti(in distri-

intelligit. butione donoruin)c< bonum Deiverbutn gustaverunt

14. Eaordii sermonum Dei. Exordium sermonum (h r;c cst doctrinaEvangelica) 6l virlutes vcnluri sm-

Dei vocat SynibolumChristiame fidei, quod non so- culi cognoverunt (id est, resurrecLionem et vrtam
beatam quEe sanctis promittitur), si in peccatis in-
luinnon intelligebant, sed nec ipsam litteraturam
virtus
qua prajfertur profertur] memoriter sciebant. cidanl, ilcrum rcnovari. Cujus baptismatis
[f.,
in cruce et sepultura Christi constat proinde sub-
15. Lacte opus sit. Lac estbrevis insinuatio et fa- ;

jungit Sicut enim sernel Christus mortuus est

cilis observatio morum. Solidus cibus est ratio ipsius :

fidei et pcrfecta institutio Viise. Probare intendit carne in cruce ; sic nos semel morimur in baptis-
quiaillisopusestlacte ; omnis enirn expers sermo- mate, non carne, scd peccato.
5. L.vnfr. Et judicii, quia quales de
judicio ex-
nis justitise particeps est lactis. liajc probatio in li-

sermonis, ibunt, tales sine fine manebunt.

bro conversa. Vos autem estis expertes
 389 1N D. PAULI EPIST. OOMMENT. — EPIST. AD HEBR. 390
mus, siquidem permiserit Deus. Impossibile est enim eos qui semel sunt illuminati, gustaverunt etiam
do-
num ccrdeste, etparticipes facti sunt Spiritus eancti, gustaveruntnihiiominusbonoRi, 6. Deiverbum virtu-
tesque sujculi venturi, «t proiapsi sunt, rursus renovari ad poBnitentiam, runsum 7 crucifigentea sibimet-
ijjsis Filium
ostentuihabentesSTerraenim, asepe venientem super se bibensimbrem, 9 eto-ene-
Dei et
.ans herbani opportunam iilis a quibus ooiitur, peeipit benedictionem a Deo 10.
proferens autend spinas ;

ac tribulos reproba est, et 11. maiedicto proxima

consummatio in combustionem. Gonfidimue
; 12. cujus
autem de vobis, dilectissimi, meliora e£ viciniora saluti; tametipsi ita loquimur.Nonenim injustusDeus
ut obliviscatur operis vestri, et dilectionis quam ostendistis in nomine ipsius, qui mihistrastis
.-;anctis,et
ministratis. Cupimus autem unumquemque vestrum eamdem ostentare sollicitudinem ad
exjjietionem.
spei usquein finem, ut non segnes efficiamini, verum imitatores eorum qui fide et
patientia ha?rcdita-
bunt promissiones. Abrahae namque promittens Deus quoniam neminem babuit per quem
juraret ma-
jorem, juravitper seraetipsum, dicens Nisi benedicens beriedicam te, et multiplicans
:
multiplicabo te;
EJ sicionganimiterferens, adeptus est repromissionera. Homines enim per majorem sui jurant;13. et
omnis controveraise eorum finis.ad eonfirmationem est juramentum.In quo abundantius volens Deus os-
tendere pollicitationis haeredibus immobiiitatem consiliisui, interposuit
jusjuranduto, 14. ut per duas
res immobiles, quibus impossibile est raentiri Deum, fortissimum
solatium habeamus, qui confugimus
adtenendam propositam spem ;
quam 15. sicat anchoram haberaus aniraae tutara ac firmam, et ince-
dentem 16. usque ad interiora velaminiu, 1J. ubi jtracursor pro nobis introivit Jesus, secundum ordi-
nem Melchisedech pontifex factus in aeternum.

CAPUT VII.
Hic enim Melchisedech.rex Salem,sacerdos Dei summi, qui obviavit Abraha?
1
. regresso a cicde regum,
etbenedixit ei; cui et decimas omnium divisit Abraham; primura quidem qui
ioterpretatur rex justitix;
deinde autem et rex Salem, quod est, rc.r paeis, 2. sine patre, sine raatre,
sine genealogia, neque ini-
tium dierum, neque finera vitse habens, assjmilatus autem Filio Dei, 3. raanet sacerdos in perpetuum
COMMENTARIUS.
Impossibile. Rationem reddit cur non expediatA nos in rerum speciem quomodofidc et spe
tenemus.
primum fidem relinquere et in peccata cadere non ideo addidit Jnccdcntcm
Usque ad inlcrrora vcla-
; :

enim reverteutes jam uitra baptizari possunt in re minis. Spes enim penetrat interiora velaminis,dum
missionem peccatorum, sieut jirius. ccelesda absque dubitationc -credit.
8. Dciverbum, id est, Patris, qui in perceptione
10. L.vnfr. Usque ad interiora. Spes nostra usque
corporis et sanguinis ejus gustatur.
ad praesentiam Dei incedit, quam signiticabant in-
7. Cruciflgentes. In semetipsis crucifigunt Filium
teriora veiaminis.
Dei,etostentui, id est contumelke habentqui, gra-
tiam ejus vilipendentes, 17. Ambros. Ubi prascursor pro nobis, Non *gj5 *%
in peccatis jacent.
dixit simpliciter introit, sed, ubi prtecursor pro no-
8. August. Terra cnim sapc. ilic declarat quod hi
bis introiit,oportet prosequi
praecursoremnostrum,
ad quos ejus sermo fuit, susceperunt etcombiberunt
verbum praecursorem siquidem et consecpuentem in eodem
ccelestis doctrina;.
9. El, gcncrans licrbam. esse convenit.
Nihil sic opportunum si-
cutfides in Filium Dei et vita optima. CAP. VII. — 1. Lanfh.
Uiccnim Melchisedcch.Ra-
10. Profcrcns aulcin. De his spinis Dominus dioit tio cur secundum ordinein Melchisedech pontifex
quia rsura hujus sajculi et deeeptio divitiarum pr;e- t»
factus sit Christus, et
non secundum ordinem Levi-
focant verbum, et infruetuosum efficitur. ticum, videlicet quia majoris dignitatis estMeichi-
1 1. Malediclio pro.vima. Quantam habet solatio-
seciech. Nam
reprobamur, maledicto proximi
(f)4) si

nem sermo maledictioni proxima, non maledi-

hic erimus probat a simili
; et nam si germinans tri- :

cta; qure enim ttecdunj in maicdictionem incidit, bulos proxima est maledkto, et hoc probat a con-
eed proximaestet longe (ieri potest. trario nam germinans herbam proxima et bene-
;

12.Cujus consummaiio in combustior.cm Hrcc .

dictioni.
eombustio non erit, nisi quis usque in flnem pcr- 2. Sine patrc. Non rcvera sinc patre et matre
maneat in peccatis. fuit; nec revera initio et fine dierum caruit; sed
13. Et omnis contivversiv. Sihominum juramento unde, et quando ortus sit, vel quo tcmpore obierit,
cpedendum est, quanto magis Dei qui nec falli nec Scriptura non commeinorat. lllum namque signiii-
mentiri potest? cabat, qui revera nec
patrem secundum humanita-
14. L.wfi». Utpef duas
rcs. Jusjurandum, et per tem, nec matrem, nec initium vel finem secundum
semetipsum, quibus immobile sitquod dicitur. divinitatem habiturus erat.
15. AmrroS. Sicul anclioram,
...v,»,,,™^,,^.^^,,,,.
Itabcmus. Sicut an 6
3. wanei
laanet sacerdos. Melchisedech
saceraos. uon mahsit
nOh mansit in
ih
ehora non perraittit navim circumferri, licet vfehti ^ perpetUura, sed sacerdotalis ejus constitutio manet
commoveant eam, sic spcs fide roborata introducit i n perpetuum.

(5i) Ileec non videntur cohaerere cum prcecedentibus.

 ;

391 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 392

Intuemini autcni quantus sit liic, cui et decimas dedit de pi-ecipuis Abrahampatriarcha.Etquidem*. de
liliis Levi sacerdotiumaccipientes, mandatura habens decimas sumorc a populo secundum legcm,id
cst a

fratribus suis, quanquam et ipsi exierint de lumbis Abrahae. Cujus autem gcneratio non annumeratur in

eis, deciroas sumpsit ab Abraham, ct huncqui habebat repromissiones benedixit. >. Sinc ulla autem con-
tradictione, quod rainus est a meliorc bcnedicitur. Et hic quidem, homines acci- (i. clccimas moricntcs
piunt ibi autcm oontestatur quia vivit. Et (ut ita dictum sit) per Abraham et Levi,qui decimas accipit,
;

decimatus cst adhuc cnim in lumbis patris erat, quando obviavit ci Mclchiscdech. 7, 8. Si ergoconsum-
;

matio persacerdotium Lcviticum crat (populus enim sub ipso legem accepit) quid adliuc necessarium
iuit secundum ordincm Melchiscdech alium surgere sacerdotem, et non sccundum ordinem Aaron dici ?

Translato enim sacerdotio, necesse est ut et lcgis translatio fiat. In quo cnim haec dicuntur, de alia tribu
est de quanullus altari praestofuit. Manifestum est enim quod ex Juda ortus sit Dominusnostcr; in qua
tribu nihil dc saeerdotibusMoyseslocutusest.Et amplius adhuc manifestum estsi secundumsimilitudincm
Melchiscdech exsurgat alius saeerdos,qui non 9. secundum legemmandati carnalis factus cst, sed 10. sc-
cundum virtutcm vitacinsolubilis. 11 Contestaturcnim Quoniam tu es sacerdos in aeternum. 12. sccun-
. :

dum ordinem Melchisedech.Rcprobatio quidem fitpraecedentis mandati, propter 13. infirmitatem ejus et
14. inutilitatem nihil cnim ad perfectura adduxit lex 15., introductio vero melioris spei, per quamproxi-
;

mamur ad Deum. Et quantum cst non sine jurejurando (alii quidcmsinc jurejurando saccrdotesfactisunt;
hic autem cum jurejurando. per eura qui dixit ad illum Juravit Dominus, et non pcenitebit eum Tu es
: :

COMMENTARIUS.

4. De frfiis Levi. De superiori sententia hoc obji-Afactus sacerdos secundum legem Judoeorum, qucc
citur. Quasi aliquis diceret Non potes probare carnales observationes praecipiebat, quia non est
:

Melchisedech per hoc superiorem Abrahao quia de tribu Levi. undesacerdoteseligi ipsa lex jubebat,
decimas ab co accepit, quia sacerdotes de tribu sed secundum quod placuit virtuti divinitatis suao,

Lcvi ab aliis tribubus secundum legem decimas in qua et ex qua est vita insolubilis, id est, reterna,

accipiunt. fratres scilicet a fratribus, et coacquales quac morte interveniente non solvitur. Alitcr. Non
a coaequalibus. est factus sacerdos ut in sacrificiis observaret vel

5. Sine ulla aulem. Responsio, novi ita csse. Sed obscrvari praeciperet carnalia praeccpta legis, sed

Melchisedech non tantummodo decimasaccepit, sed spiritualem intelligentiam, quae est virtus per quam
etiam Abraham benedixit, ac pcr hoc sine ulla datur vita insolnbilis : Liltrra enim occidit,spirilus

contradictione major eo est, quia minor a meliore autem vivificat.

semper benedicitur. Ambros. Secundum virtutem, id est, vitam in

10.

6. Dechnasmoricnt.es. Quasidiccret : Perhocnon semetipso habens insolubilem. Quamvis enim ad

possumus approbare Melchisedech fuisseimmorta- tempus mortuus est carne, tamen in aeternum divi-
lem, id est, significasse immortalem, quia decimas nitate vivit.

Abraham accepit; quia hic etiam,id est, in lese et 1 1. Lanfr. Contestatur. Probat auctoritate divina,
sacerdotio Leviticomorientcshomines decimasacci- quia secundum similitudinem Melchisedech, exsur-
piunt. Sed ibi, hoc est ubi sine patre et matre sine rexit alius sacerdos.

initio et fine dierum Scriptura eum coromemorat 12. Amhros. Secundum ordinem Melchiscdcch. Or-

aperte contestatur ipsa Scriptura quia vivit, id est, dinem autem ejus multis modis interpretatur quod
viventem et immortalem significat. solus et rex fuit et sacerdos, ante circumcisionem
7. Si crejo consummatio. Si inquit, lcx consum- functus saccrdotio, ut non gens ex Judaeis, sed Ju-

mata, id est, perfecta, non mutanda sed usque ad daei ex gcntibus sacerdotium accepcrunt.

finem saeculi permansura fS g H, erat data per illud 13. Lanfr. Jnfirmitatem. Vetus lcx infirma erat,
tempus quo constitutum cst sacerdotium Leviticum, quia cultoribus suis pcifectam justitiam dare non

cur aliud sacerdotium subrogat? Quia cnim simul, poterat. Si enim cultores ejus perfecte justi essent,

et ab eodem, et sub eadem sponsionc utraque data post mortemstatim requiemhabituri ccelum ascen-

sunt; quod de uno dicitur, de altero necesse est derent. Sed erat per ejus observantiam justificatio

intelligatur. Tota enim ratio sio procedit Si lex : nonnulla, peccatorum remissio aliqua, non tamen
eratpermansura,et sacerdotium, sed sacerdotium, plena.

transfertur, lex autem necesse est transferatur. C 14. Inutilem. Inutile fuit post adventum Christi

8. Ambros. Si crgo consummatio. Siconsummatio, observare eaquae ideo fiebant, ut ea quae nunc fiunt,

id est, perfectum sacerdotium Lcviticum fuit, quid pracdicerent esse futura.

necesse fuit alium surgerc sacerdotem? Si igitur 15. Amdros. Introductio . Habuit quippe cx spem,
sacerdotii translationem, neccsse est et legis esse sed nontalem: sperabant enim bene placentes, et
translationem ;
neque potest sacerdos sine testa- legem Dei custodicntes possidcre terram, nihil
mento esse. aerumnosum pati; evangelica autem praeceptacusto-
9. Lanfr. Secundum lcrjem, Christus non est dientes, non terram sperant possidere, sed ccelum.
 i

393 1N D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD HEBR. 39

«cerdos in Ecternum)16, 17.in tantum 18.n,elioris testamenti PJ.sponsor factus est Jesus.
Et alii quidem
plures iacti sunt sacerdotes, idcirco quod mortc
prohiberentur permanere? fiie autem eo quod
maneat in
aeternum, sempiternum habet sacerdotium. 20. Unde
et salvare in perpetuum potost accedentes
per 21
semetipsum ad Deum semper vivens ad interpellandum
pro nobis.Talis enimdecebat utnobis essetpon-
sanctus, mnocens, impollutus, segregatus a
feitex,
peccatoribus, et 22. excelsior ccelis factus; qui non
habet
necessitatemquoUdicquemadmodumsacerdotes^priusprosuis delictis hostias offerre
deinde pro nonuli-
hocenimfecit semel se ipsum offerendo.23. Lex enim
homines constituit sacerdotesinfirmitatemhaben'
tes; sermoejusjunsjurandi, quipostlegem est, Filium in «»ternum perfectum.

CAPUT VIII.
1.2.Capitulum autem super ea quae dicuntur Talem
habemus pontificem qui consedit in dextera :

magnitudmis in coehs sanctorum minister, et tabernaculi sedis

veri quod fixit Dominus, et< non

= 3 pon tl ex ad oAr endum munera et hostias constituitur unde necesse

quod offerat.
ff 4.S. ergo esset superterram, nec
homo Omn
est'et hunc SreahqSd ;

^—*
esset sacerdos; cum essent qui offerrent secundum l'em
ZZ2ZIZ7
consummarettabernaculum"tT
^^"^ ^ 6t CCEleStiUm
-
S1CUt 1
g ® «*« * Moysi.curn
,
: V.de, mquit, omnia facito secundum 6. exemplar quod tibi ostensum est in
monte.Nunc autem melius sortitus est ministerium,
in mehonbus repromissionibus sancitum est. Nam
quanto et 7. melioris testaLnti mediato" es t
prius culpa vacasset,non utiquesecundi'
si illud
^
locus
inquxreretur. 8 Vituperans enim eos dicit
: Ecce dies venient, dicit Dominus, et consummabo
mum super do-
Israe etsuper domum Juda, testamentum
J novum,non secundura testamentum quod feci patribus
eorum, in die qua apprehendi manum eorum ut educerem illos de terra ^gypti, quoniam ipsi non per-
COMMENTARIUS.
1
6. In tantum melioris. Secundum quod iuratum
A sententia, ab eo sic nominatum quod breviter capiai
es de eosempereum mansurum. totius rationis summam. Hoc autem capitulum in-
1/. Lanfr. In tantum. In quantum superius dixi cipit abeo quod sequitur Talem habcmus Et de :

quia vita aeterna promittitur, et non sine jureju- sinit ubi dicitur Non homo :

rando. -, ,, , »
o. Pontifex. Ad supenorem sententiam
,

18.
,
r ,.
18 Mctwns, .,
id
.

Novx Testamenti, per cujus est,

„ . redit •

Hoc enim fecit semcl offerendo. Quasi diceret

observantiam spem habemus eundi ad Deum. Ra- •

tionis fuit quod se obtulit, auia omnis

pontifexad
49. Spo/wor.Veteres sacerdotes promittebantcul-
offerenda, etc
tonbus legis copiam frugum, longaavam
vitam, vic- 4. Si ergo super terram essct. Ratio cur
Cbristus
onamnnm.corum.etc^erahissimiha.Jesusau- seipsum obtulerit, si, inquit, esset super
em spondct spem per quam proximamus adDeum, terram
quod pro peccatis
d e t, Vlta ternanMU qQa videbimus Deum ^.^
ad fociem. Vel sponsor est Novi
Testamenti secun-
^ egset sacerQos
bene obtulit mundo.
totius mundi digne posset
«
et ideo
offerri
n u us

tat0ni qUla 0mnia qUK Pat6r fadt et

5 GwleStiUm C(£lestia V0Cat P^sentem
rpTfacr '
' - - Christi
»„ 4l ,.
'
,
BEcclesiam, cujus pars est in coelis pars secutura
;
_20. Ambros. Unde et satvare. Quis est qui interpel-
adhuc peregrinatur in terris. Hanc iguraban
kt msi humanamatur* divinitati conjunctio, qual-
quam cunque in sacramentis Veteris TesJmenti fiebaTt
S a e) SeniPei
SalVandUm -
^ SkUt aUaS : H* C ° mnia '»*"* ^ntinrjebant m.
moneos.
idonTos^ °Ar- ;T
Ali pontifices, quia semper non crant, G. Exemplar. Exemplar vocatur, et illud quod fit
Eempernon interpellabant hic non solum
vtasalva P cr interpellationem
in hac
humanitatissuao,sed
; et illud ad cujus similitudinem aliqu d
species, imago; figura, simihtudo.
fit 1^
m m UUr
r p t °f
l0
f Cat
'
dUm tradet re §' nura

^^ Deo 7 - *•«**
Melioris testamentum vocat prace-

mafestetis '^ 08
**?"" Pta evan § eKca P*r quorum observantiampromitti-
'

ouL™ n,. >

ZI.Lanfr. Pcrsemctipsum. T
Ipse Salvatorin Evan-
turverajustitia et vita asterna, hoc est enim
quod
sequitur Quod in mclionbus etc

T
:

m>
^
UanZ 'vflv°
*^^^^^"^~*^
ad '
em PCr ^6 8 VitUpCVam mim
Pr0bat P ro P 1,etic » auctori-

^
' - -

QUia Sa3CUU l0CUS iral ui "tur Quanta

autem
"
V A tl 1 J ;
X) '
faClUS QUla ad01 ant GUm '
l0C0rU,U et d ^P«tationum subtilitate
A P° St0lus
h* epistote

om™ii Def -
PleniE SiUt
'
(Ucet ipSe iu -^enSo i^

STi: ir : „
CAP VTTT ia
P "° ^ 3 deHCtiS ^ ;
het
t0r P° te -;nvenire,umma
-Satli'dprius culpavacasset,s.Tculi hcus ?ion
^JLL^.
cedentis diL^i ^ Cap tulum ]
a «^-V™- ^»«^^up e m/We J etc.Priu S ergocuipanon
P
mm
reCap,tUlat10 adlem ^P-"
ZteSLST
^vn
2 Lanfr. n»
'
1
'
vacavit,,dest,hom nemacu.paperfectehberai
potuit, sicutecontra de Novo Testamento
enon
dicitur
1

-T -,
Lapaulum autem. Capitulum est brevis ,

Mandatum sinemacula; G t Lcx Domini immaculata :

"ATROL. CL. .„
10
 .

395 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 306

roanseruntin testamento mco, et ego neglexi eos, Dominus, quiahocest testamentum quod dispo-
dicit
corde eorum
nam domui lsrael post dics illos, dicit Pominus Dando leges meas inmentem eorum, et in
:

unusquisque proxi-
superscribam eas, ct OTQ eia in 1). '11111, ei ipsi erunt mibi in populum, et non docebit
et unusquisque iialiem suum, dicens Cognosce Dominum, quoniam omnes scient me a
mumsuuin, :

eorum jamnon
minore usquead majorem eorum, quia propitiusero ini(iuitatibuseorum, et peccatorum
senescit prope inter-
memorabor. 9- Dicendo autem novum, veteravit prius. Quod autem antiquatur et
itum est.
CAPUT IX.

Tabernaculum enim factumest

Habuitquidem et prius justificationes culturae, et sanctum I. saeculare.
dicitur Sancta. Post velamentum
primum, in quoerant candelabra, etmensa, et propositio panum, qufe
habens thuribulum, et arcam
autem secundum, tabemaculum, quod dicitur, Sancta sanctorum; aureum
babens manna, et virga Aaron, quae
testamenti circumtectam ex omni parte auro, iu qua urna aurea
•8«81fronduerat,ettabulte testamenti,superqueeam erantCherubim gloriic
obumbrantia propitiatonum ;

compositis, in priori quidem tabernaculo

de quibus non est modo dicendum per singula. Ilis vero
ita
secundo autem semei in anno so-
semper introibant sacerdotes, sacrificiorum officia consummantes ita ;

ctpopuli ignorantia, hoc signilicante Spintu sancto

lus pontifex,non sine sanguine, quem oflert pro sua
statum. Qua3 4.parabola
nondum propalatam esse2.sanctorum viam, adhuc 3.priore tabernaculo habente
hostiae olleruntur. quae non possunt juxta 5. conscientiam
est temporis instantis, juxta quam munera et
variis baptismatibus, et justitiis carms,
perfectum facere servientem solummodo in cibis,et in potibus, et
pontifex futurorum bonorum, per am-
usque ad tempus correctionis impositis. Christus autem assistens
plius et perfectius 6.tabernaculum non manufactum, id est, non hujus creationis, neque per sanguinem
introivit semel 7.in Sancta, aeterna redcmptione
nircorum aut vitulorum, sed per proprium sanguinem,
vitulac aspersus, inquinatos sanctificat ad emun-
inventa Si enim sanguis hircorum et taurorum, et cinis
semetipsumobtulitimmaculatum
dationemcarnis,quanto magis sanguis Christi.qui per Spiritum sanctum
ad serviendum Deo viventi? Et ideo novi
Deo emundabit conscientiam nostramS. ab operibus mortuis,
redemptionem earum praevaricationum quae erant
testamentiQ. mediatorest,utlO. morte intercedente
vocati sunt, aeternae haereditatis. 1 1. Ubi enim testa-
subpriori testamento repromissionem accipiant, qui
in mortuis confirmatum est
mentum est, morsnecesse est intercedat testatoris.Testamentum enim 12.
:

dedicatum est.
alioquinnondumvalet,dumvivitquitestatusest.Unde nec primum quidem sinesanguine
universo populo, accipiens sanguinem vitulorum et hircorum
Lectio enim omni mandato legis a Moyse
populum aspersit, d.cens Hic
cum aqua, et lana coccinea et hyssopo ipsum quoque librum et omnem
:

Etiam tabernaculum et «•£« omnia vasaministern san-

sauguis testamenti quod mandavit ad vos Deus.
guine similiter aspersit.Et omniapene in sanguine
secundum legem mundantur, et sine sanguin.s effu-
exemplaria quidem ccelestium his mundan, ipsa autem
ccelestia
sione non fitremissio. Necesse estergo
COMMENTARIUS.
In Sancta. Exponit quod superius vocaverit
ta-
9 Diccndo autcm novum. Ita sunt inter se
Novum A 7.

parvum. Quotiescunque bernaculum non manufactum, videhcet sanctasan-

etYetus, sicutmagnum et
ctorum ccelestia.
enim dua3 res inter se conferuntur, si una vocatur
8. Ambros. Ao opcrious. Si quis tangebat corpus
nova altera vetus et econtra.
;

-
1 L.nfr. Szcularc. Sacrificium
Ju- mortuum, polluebatur; et h 1C Sl quis tet.gent opus
CAP IX
sic- mortuum, contaminatur per conscientiam.
da^orum vocat s=eculare, vel quia transitorium,
9. Lanfk. Mcdiator «t. In eo quod
homo est, nov!
utomnia quk hujus sa^culi sunt, vel quiainmodum
Testamenti metotor fuit; qu.a legem Dei homini-
tempons singulisUnis eadem repetebantur.
est vel ipse bus attuht.
9 Vanctorum viam. Sanctorum via
10. Mortcinterccdcntc. Christus mortuus est, non
Christu vel spiritualis intelligentia legis
solum ut gentes, sed et Jud*os, tam vwos quam
TpriorcpZs tabernaculum est carnalis intelli-
pneva-
observantia legis; secundum, spiritualis. mortuos, ad vitam «ternam praedestmatos a
gentia et
ricationibus quas ipsi sub veten lege commiseiant,
i.Parabola Allegoria Veteris Testamenti; hoc
cst.

Ecclesia Christi fundaturet redimeret.

lemiius, 1in quo
nrs?sens temnus,
prsesens 1
B
D 11
11. [hienim
Lbi enim testamemum.*
tcstamentum. Expomt causam cur
giatiaNoviTestamentipraedicatur, sigmficat. 1

Christus mortuus sit, videhcet quia testamentum

5 Conscientiam. Juxta conscientiam dicit, vel m*
conditurus erat. Testamentum autem msi a
quialegaleshosti^ peccata cogitationum non pur-
perpetrati riente non conditur.
gabant, vel quia ab anima conscientiam
12. In mortuis. Secundum legales «ecuh loquitur,
Lleri perfecte abstergere non poterant.
in quibus praBcipitur vivente testatore
testamentum
6 tX
naculum. Tabernaculum quod Christus
et perfe- non esse ratum. Estautem testamentum, a quo
ad
introivit vocat ccelum, quod peramplius
ordmauo
ZTe^ZZ, JudLumtabernaculumquod divina testamenta similitudine ducitur,

vocabant Sanctasanctorum.
 ;:

397 IN D. PAULI EPIST. COMMENT. - EPIST. AD HEBR. 398

melioribus hostiis quam Non enim
manufactasancta Jesus introivit, exemplaria verorum,sed
istis. 13. in
in ipsum ccelum, ut appareat nunc vultui Dei pronobis; neque ut ssepe offeratsemetip.sum,
quemadmodum
pontifex intrat in Sancta per singulos annos in sanguine alieno, alioquin
oportebat eum frequenter pati
ab origine mundi. Nunc autem semel in consummatione sajculorum, ad destitutionem
14. peccati, per
hostiam suam apparuit. Et quemadmodum statutum est hominibus semel mori,
post hoc autem, judi-
cium; sic et Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata;
15.secundo 16. sine peccato
apparebit exspectantibusse, in safutem.

CAPUT X.
1. Umbram enim habens lex futurorum bonorum,
2. non ipsam imaginem rerum, per singulos
^ annos
eisdem quas offerunt indesinenter, nunquam potest accedentes perfectos facere;
3. ipsis hostiis,
alioquin
cessassent offerri, ideo quod nullam haberent ultra conscientiam peccati,
cultores semel mundati, sed in
ipsis commemoratio peccatorum per singulos annos fit.
Impossibile enim est sanguine taurorum et
hircorum auferri peccata. Ideo ingrediens mundum dicit: Hostiam et
oblationem noluisti corpus au- ;

tem aptasti mihi. Holocaustomata pro peccato non tibi placuerunt.

Tunc dixi Ecce venio 4. in ca- : ;

pite libri scriptum est de me Ut faciam, Deus, voluntatem tuam Superius dicens quia
:

et oblationes, ef holocaustomata pro peccato noluisti,

hostias, :
«Ws
nec placita sunt tibi quaj secundum legem
offeruntur, tunc dixi Ecce venio, ut faciam, Deus, voluntatem tuam aufert primum, ut sequens
:

sta- ;

tuat. In qua voluntate sanctificati sumus, per oblationem

corporis Jesu Christi semel. 5. Et omnis qui-
dem sacerdos praesto est quotidie
ministrans, et easdem sspe ofierens hostias, quaj nunquam
possunt
auferre peccata hic autem unam pro peccatis offerens hostiam, in sempiternum
; sedet in dextera Dei.de
cffitero exspectans 6. donec ponantur inimici ejus 7. scabellum pedum ejus. Una
enim oblatione, consum-
mavitinsempiternum sanctificatos. 8. Contestatur autem nos et Spiritus
sanctus.Postquam enim dixit
Hoc autem testamentum, quod testabor ad illos post dies illos, dicit
Dominus, 9. Dando leges meas in
cordibus eorum, et in mentibus eorum superscribam eas, et
peccatorum et iniquitatum eorum jam non
recordabor amplius. Ubi autem horum remissio, jam non est
oblatio pro peccato. Habentes itaque,
fratres, fiduciam 10. in introitu Sanctorum in
sanguine Christi, ll.quam initiavit nobis viamnovam et
viventem per velamen id est carnem suam, et sacerdotem
magnum super domum Dei, accedamus cum
COMMENTARIUS.
hominis pracipientis quid post mortem ejus de re- Atae;
hocautemexemplarestilliusquod nos facimus
bus ipsius sitagendum. in commemorationem fitejus quod factum est Hoc :

13. Non enrm. Exponit ipsas meliores hostias,qua>

facite, inqnit, in meam commemoralionem{Luc xxn)
estuna, id est corpus Christi
4. Jn capite librL Utique pastelii> ubi didtur .

Visus [/•., usus] autem loquendi sicvellet in ma-

Dealus vir; qui psalmus capitulum totius libri dici-
:

nufactis sanctis exemplaribus verorum, vel in ma-

tur a quibusdam.
nufacta sancta exemplaria verorum.
5. Et omnis quidem Ministrare famulorum
.
est
14. Peccati. Peccati dicit pro peccatorum. Omnia sedere vero dominorum.
enim peccata destruxit in his qui credituri erant.
6. Donec ponantur. Non solurn inimici qui infide-
15. Ambros. Secundo apparebit. Non enim tunc
les sunt, sed etiam quiimmunde vivunt.Prudentia
erathostia pro peccato.
enim carnis inimica est Deo
16 Lanfr. Sine peccato. Sine peccato dicit, sine 7.Lanfr. Scabcllum. Sub pedibus Christi erunt
simihtudme carnis peccati. In primo enira adventu
omnes qui sunt modo inimici ejus in die judicii,
suo Dominus talem carnem gestavit
qualem et cae- quia ad imperium ejus, aut conversi ibunt in vitam
terihommesquipeccatoreserant; in secundo vero, jeternam, aut pertinaces perpetuam patientur ge-
in tanta glona caro ejus
apparebit quanta nec exco-g hennam.
gitarinec explicari ab aliquo raortaliura potest. Po- 8. Contestatur, id est, confirmat verba nostra,
est etiam intelligi, sine
peccato, sine hostia pro quibus asserimus una oblatione corporis Christi
peccato non enim tunc apparebit,
; ut peccata pur- peccata penitus esse dimissa.
amnet 9 AMBR0S Dando Uges Ista lex est ch a"tas, ut
^CA? v —
^AF. X.
.'

1. Lanfr. Vmbram enim. Redit ad

' - -

quod nobis nolumus fieri.alteri non faciamus; et si-

supenorem rationem, ubi dixit, legales hostias non cut in Evangelio dicitur: Quwcunque vultis ut faciam
e iacere servientem perfectum juxta
conscien- vobis homines, cadem ct vos facite eis{Matth. vn 12).
tjara Et est responsio, quasi diceret
.
: cur dixisti 10- Lanfr. In introitu. Introitum vocat cce'lum,
peccata exhaunenda per Christum, et non per le- quo sanctiintraturi sunt redempti sanguine Christi.
n . : 11. Quam initiavit. Ordo Quam viam novam
:

i. AMnRos. Non ipsam imaginem. Hoc est enim quia nullus hominum ante illura coelum ascendit,et
en a era
c.
"
viventem, id non dcficicntem, permanentem,
est,
.Jpsis hosliis. Quid ergo nos ? Nonnc per singu- quia usque ad finem saeculi ascensura sunt merabra
os dies offenmus? Offerimus, sed ad reconcilia-
ejus : initiavit nobis Christus id est incepit vel de-
tionem mortis ejus,etuna C dicavit.
est hcechostia, non mul-
 i0 °
39«j B. LANFKANCI CANTUAR. ARClllEP.
aqua munda.teneamus
plenitudine lidei, aspersi corda a conscientia mala, etabluti co.pus
vero corde in
indeclinabilem (fidelis enim est qui repromisit),ctconsideremus,l2. invicem m
snei nostne confessionem
dcscrentes collcctioncm nostram, sicut consuetudm.s
,
ovocationem charitatis ct bonorum pperum, non
,

tanto magis L.3,quanto videritis

appropmquantemd.em. 14. Voluntar.e
est ,uibusda,n,sed consolantcs, ct
(
hostia tembj,
notitiam vcritatis, jam non rclmquitur pro peccatis
enin peccantibus nobis, post aCceptam
ignis .cmulatio, qq. consumptura est
adversanos. Irntara quie
Us autem quaadam exspectatio judicii, et
duobus vel tribustcstibus moritu.V1 uanto magisputat*
dete-
ciens legem Moysi, sine ulla miseratione
pollutum duxerit in quo
rio a mereri supplic a, qui 15.
Filium Dei conculcavcrit, etsanguinem testament,
nctmc tu
^eJo
«*M
et Spiritui grati* contumeUam

r^Lam £
Tterum quiajuqicabit Dominus populum
:
fecerit 1 16. Scimus enim qui dixit
suum.llorrendumest
Mihi
incidere
vindicta,
m manus
:

pristinos dics, in quibus illuminati magnum

certamen sustmuistis 17.
Dei viventis. Rememoramini autem
et tribulationibus spectaculum facti
altero autem, socn m
pa ssionum, ct in altero quidcm, opprobriis
;

bonorum vestrorum cumgaud.o

vinctis compassi estis, et rapinam
aU er con ersantium effecti. Nam ct I8.ami tere confi-
meliorem et manentem substantiam. Nohte itaque
u senis is, cognoscentes vos habere ut volun-
renumerationem.iy. Patientia enim vobis necessana est,
dent am v stram,qua3 magnam habet qui vcn urus est, ve-
modicum aUquantulum
lem De flcicntel repo, tetis promissionem. Adhuc enim
tardabit. Justus autem meus ex fide
vivit quod si suhtraxerit se, non placebit ammemee.
ntt non et
;

in perditipnem, sed fidei in

acquisitionem amm*.
Nos'autem non sumus substractionis filii

CAPUT XI.
rerum, argumentum non apparentium In hac
enim testi-
Est autemfides sperandarum substantia
1
s^ecula verbo Dei, ut ex 2. mvisibihbus visi-
monium consecuti sunt senes. Fide intelligimus aptata esse consecutus es
bilia fierent. Fide plurimam hostiam
Abel quam Cain obtulit Deo per quam testnnonium ;

adhuc loqu.tur.Fide Henoch

ejus Deo et per illam defunctus
esse iustus testimonium perhibente muncribus
translationem
inveniebatur, quia transtuUt illum Deus ante
3atus est ne videret mortem, et non
;

autem impossibile est placere Deo. Credere emm

nim testimonium habuit placuisse Deo. Sine fide accept
inquirentibus se remunerator sit. F.deNoe, responso
oportet accedentem ad Deum quia est, et
aptavit arcam in salutem domus suob,
per quam 3. damnavi
de iis qua^ adhuc non vidcbantur, metuens Abraham obed
h.res est institutus. Fide qui vocatur
mundum et justiti., qu. ««5
P er fidem est,
quo iret. Fide demoratns est m
in hsereditatem, et exiit, nesciens
in locum ex re, quem accepturus erat
in casulishabitando cum Isaac et
Jacoh coberedibus repromis-
erra repromisiionis, tanquam in alieno,
;

habentemcivitatem.cujus art.fex et conditor Deus Fide et

enim fundamenta
sionis eiusdem. Exspectabat
seminis accepit, etiam pra^ter tempus aetatis quon.am
fide em
ipsa Sara sterilisvirtutemin conceptionem
quod et 4. ab uno orti sunt (et hoc emortuo) tanquam
sidera
credidit esse eum qui repromiserat. Propter
sunt omnes
cceU in multitudinem, et sicut arena quaa est
ad oram maris innumerabilis. Juxta fidem defuncti
salutantes, et confitent.es qu.a peregnm
isti non acceptis repromissionibus,
sed a longe eas aspicientes et
patriam inquirere. Et s. quidem ipsius
ethospitessuntsuperterram.Qui enim heec dicunt, significant se
revertendi nunc autem meliorem appetunt, id est,
meminissent de qua exierunt, hahebant utique tempus
;

COMMENTARIUS.
qui bonum deserit et malum facit.
12 Invicem. Alter consideret quid bonialter fa- Aamittit,
19. Palicntia. Ostendit quomodo non
amittitur
ciat, non ut invideat, sed ut exemplum bonum inde
. confidentia In patieniia enim, mquit, possidebilis
:

sumut.
animas vestras. 1
13. Ouanlo videritis. Diem dicit vel extremum
.... ,•
, «r +•„„:<,
udicii, vel temporahs affhctioms.
CAP XI — w«w.
uai.ai, Est autcm /.
La.nfr. .^ 1
i. fides. Tahs debet

14 Voluntarie. Causam reddit cur charitas sit esse fides utsperandas res m
corde credentis faciat
subsistere, etsi alius dubitetquod sme
argumento
tenenda, et a malis sit cessandum; dum enim vo-
eloqun tractato-
possint esse quod plerique divmi
luntas peccandi est in nobis, nihil prodest hostia
:

res fecerunt, probantes resurrectionem corporum

immolafa pro peccatis nostris.
vitam aBternam, multaque alia esse velfuisse ex
Filium Dei. Gratiam Filii Dei in semetipso
15.
et
marty-
oonculcat, et sanguinem redemptionis pollutum, id
eo quod patriarchas, prophetas, apostolos,

peccata purgare non valentem putat et Spiri- :

res constat ea credidisse.
est,
2. InwnbW. Invisibilia erant elementa ante
tui sancto, per quem confitenti peccata remittun-
tur, contumeliam lacit, qui voluntarie in
peccatis mundi constitutionem.
Damnavit mundum.Ver arcam Noe damnavit
3£l
.

^t 3.

mundum quia tanto raajus peccatura hahuerunt

lVScimus cnim. Superiorem sententiam probat : ;

» horaines, quanto raajorem ejus in

fabncanda arca
Terribilis autem quxdam. etc.
instantiam videbant, et non credebant.
17 Passionum. Passiones certaverunt contra eos,
4. Ab uno orti. Ordo Ab uno et hoc emortuo orti
ut patientiam ipsi araitterent et fidera negarent.
:

Confidentiam divinae retributionis sunt tanquam, etc.

\%. Amittere.
 401 IN D. PAULT EPIST. COMMEXT. - EPIST. AD HEBR. 402.

ccelestem. Ideo non confunditur Deus vocari eorum paravit enim

;
illis civitatem. Fide obtulit Abraham
Isaac, cum tentaretur, et unigenitum offerebat qui susceperat repromissiones ; ad quem dictum est Quia :

in Isaac vocabitur tibi semen 5. arbitrans quia ct a mortuis suscitare potens est Deus unde eum et
;

6. in parabolam Fide et de futuris benedixit Isaac, JacobetEsau. Fide.Tacob, moriens, singulos

accipit.

filiorumJosepbbenedixit, etadoravit7. fastigium virgae ejus. Fide Joseph, moriens, deperfectionefdiorum

Israel raemoratus est,etde ossibussuis mandavit.Fide Moyses natus,occultatus est mensibus tribus a paren
tibus suis,eo quodvidissentelegantem infantem et non timueruntregis edictum.FideMoyses grandis factus
negavit se esse fdium filiac Pharaonis. magis eligens affligi cum populo Dei quam temporalis peccati habere
jucunditatem,majores divitias acstimans, thesauro^Egyptiorum, improperium Christi aspiciebat enim in ;

remunerationem.Fide reliquit yEgyptum, non veritus animositatem regis invisibilem enimtanquamvi- ;

dens sustinuit.Fide celebravit Pasclia et sanguinis effusionem,nequivastabatprimitivatangeret eos. Fide

transierunt mare Rubrum, tanquam peraridam terram; quod experti ^Egyptii devorati sunt. Fide muri
Jericho corrueruntcircuitu dierum septem. Fide Rahab meretrix non pcriit cum incredulis, excipiens cx-
ploratores cum pace.Et quid adhuc dicam ? Ueficiet enim me tempus enarrantem de Gedeon,Barac,Samson,
^J^gpS. Jephte, David, Samuel,et prophetis; qui per fidem vicerunt regna, opcrati sunt justitiam, adepti
sunt repromissiones. obturaverunt ora leonum, exstinxeruntimpetum ignis,effugeruntaciemgladii, conva-
luerunt de infirmitate, fortes facti sunt in bello, castra verterunt exterorum ; 9. acceperunt mulieres de
resurrectione mortuossuos. Alii autem distenti sunt, nonsuscipientredemptionem, 10. ut meliorem inve-
nircnt resurrectionem. Alii veroludibria et verbera experti, insuperet vincula et carceres ;
lapidati sunt,
sccti sunt, tentati sunt, in occisione gladii mortui sunt, circuierunt 11. in melotis, in pellibus caprinis,

egentes, augustiati, afflicti ;

quibus dignus non erat mundus, in solitudinibus errantes, in montibus, et
teme.Ethi omnes testimonio fidei probati. non acceperunt
speluncis, et in cavernis 12. repromissionem,
Dco pro nobis melius aliquid providente, utnon sine nobis consummarentur.

CAPUT XII.

Ideoque et nos tantam habentes 1. impositam nubem testium, deponentes 2. omne pondus et circum-
stans nos peccatum,pcrpatientiamcurramusad propositum nobis certamen,aspicientes in auctorem fidei
et 3. consummatorem Jesum, qui proposito sibi 4. gaudiosustinuitcrucem,confusione contempta, atque
in dextera sedis Dei sedet. Recogitate enim eum qui talem sustinuit a peccatoribus adversum semet-

•psum contradictionem, ut ne fatigemini, animis vestris deficientes. Nondum enim usque ad san-

COMMENTARIUS.
5. Arbitrans quia. Utrumque credidit Abraham, ^ filium vidua Sareptana, etab Eliseo Sunamitis.
et quia in Isaac semen habiturus esse, et placere lO.J/e/?o/'c»im?;e/iz'reni.Melioremresurrectionem
Deo si ei ipsum Isaac immolaret credidit enim ; vocat excellentiorem gloriam in resurrectione,
quoniam mortuum Deus resuscitaret. quanto enim magis quis patitur, tanto magis coro-
6. In parabolam. Aries qui inter vepres hserens nabitur.
cornibus repertus est, et Isaac unum Christum ho- 11. In melotis, in pellibus. "Vestimentum est ex
minem et Deum significant. Per hoc igitur quod pilis, ut aiunt, camelorum factum, quo vel caprinis

ariesquidemestimmolatusjsaacveromortesubtrac- pellibus quis in veteri populo Judasorum usus sit,

tus,significatum est Christum secundum carnem pas- aperte Scriptura non dicit : Joannes autem Baptista
surum,secundum vero divinitatem, mortis discrimen usus est.
non essesensurum. Et hoc quod ait in parabolam, : 12. Repromissioncm. Beatitudine animarura re-
id est allegoriam eum accepit. Ipsum enim prius ad cepta, resurrectio corporum, quam sanctis suispro-
moriendum dedit, sed post experimentum fidei re-» misit Deus, ideo adhuc differtur, ut simul omnes
perto ariete ad videndum recepit. Hoc sibi propter resurgamus,quatenus,in communi gaudio omniura,
lidem et obedientiam honore collato, ut per filii vi- majus fiat singulorum.
tam, divinitatis significaretur a morte subtractio.B CAP. XII. —
Lanfr. Impositam nubem. Mul-
\.

7. Fastigium rirgx. Vel sceptrum ferebat Joseph titudinemsanctorurnvocatnubem,quiaverbispluunt

more secundi a rege. Vel fastigium virgaj dicit alti- et miraculis coruscant.
tudinem regiminis ejus, quam altitudinem Jacob 2. Omnc pondus. Pondus vocat peccatum, sicut
adoravit, id est in summa veneratione habuit. Et in psalmo : Quoniam iniquitatcs mex supergressx
hoc fide, quia a Deo factum esse credidit. sunt caput meum ; sicut onus gravc gravatx sunt
8. Jephte, David. Non ex eo ducitur Jephte in te- super me (Psal. xxxvn).
stimonium quod filiam occiderit, sed quod per fi- 6. Consummatorcm, idest, qui nos consuramabit,
dem, adjuvante eum Deo, hostes superaverit. id est, aninme et corporis perfectam beatitudinem
9. Acceperunt mulieres. Ordo : Mulieres accepe- dabit.
runt, scilicet a sanctis Dei mortuos suos de resur- 4. Gaudio. Vel regni ccelestis, vel regni terreni,
rectione, id est, resurgentes, ut ab Elia unicum quod sibi oblatum est.
403 D. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 404

guinem ivstitistis, ndversus pcn atiini ivpu^nantcs, ej obliti ostis consolationis, quae vobis tanquam filiis
diccns.
lo(|iiitiir, Fili ini, noli negiigere di.sciplinani Doinini, ncipic fatygeris dum ab eo argueris.
;").

•£^$% Quem cnim iiligit Doininus Baatigat, fjflgellat autem onniein lilium quem recipit. In disciplina
perscverate. Tanquam filiis vobis ollcrt se Deus; (luisenim liliusquein noncorripit pater? Quod si extra
disciplinam estis cujus partii ipcs factl sunt omnes, ergo udulteri, et non filii estis. Deinde patres qui-
dem carnis nostrao, cruditorcs habuimus, et reverebamur eos. Num multo magis obtemperabimus Patri
spirituum et vivemus? Et illi quidem in tompnrc paucorum dierum, secundum voluntatern suam erudie-
bant nos ; liic autem ad id quod utile est in recipicndo sanctilieationem ejus. Omnisautem disciplina in
prsesenti quidem videtur non essegaudii. sed mceroris ;
postea autem 6. fructum pacatissimum exercita-
tis por eam reddet justitire. Propter quod, remissas manus e.t soluta genua erigite, et gressus rectos
facite 7. pedibus vestris, ut non claudicans quis crret, magis autein sanetur. Pacem sequimini cum om-
nibus, et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum ; contemplantes ne quis desit gratiae Dei, ne qua
radix amaritudinis sursum gorminans impediat, et per illam inquinentur multi. Ne quis fornicator, aut
profanus ut Esau, qui propter unam escam vendidit primitiva sua. 8. Scitoteenim quoniam et postea
cupiens lncreditarebenedictionem, reprobatus cst;non enim invenit pcenitentiae locum, quanquam cum
lacrymis inquisisset eam. 9. Non onim accessistis ad tractabilem montom et accensibilem ignem, etlur-
binem, et caliginem, et procellam, ettubae sonum, et vocem verborum, quam qui audierunt excusaverunt
se ne eis fieret verbum. Non enim portabant quod dicebatur : et si bestia tetigerit montem, lapidabitur,
Etita terribile erat quod videbatur. Moyses dixit : Exterritus sum et tremebundus. 10. Sed accessistisad
Sion montem et civitatem Dei viventis, Jerusalem ccelestem, et multorum millium angelorum frequen-
tiam, et Ecclesiam primitivoruni qui conscripti sunt inccelis et judicem omnium Deum et spiritus justo-
rum perfectorum et testamenti novi mediatorem Jesum, etsanguinis aspersionem 11. melius loquentem
quam Abel. Videte ne recusetis loquentem. Si enim illi non efiugerunt. recusantes eum qui superterram
loquebatur, multo magis nos, qui de ccelis loquentem nobisavertimus. cujus voxmovitterramtunc, nunc

autem repromittit, dicens 12. Adhuc semel, et ego movebo non solum terram, sed et ccelum. Quod au-
:

tem adhuc semel dicjt, 13. declarat mobilium translationem *&%% tanquam factorum, ut maneant ea
quee sunt immobilia. Itaque regnum immobile suscipicntes, habemus gratiam, per quam serviamus pla-
centes Deo, cum metu et reverentia. Etenim Deus noster ignis consumens est.

CAPUT XIII.

Charitas fraternitatis maneatin vobis. Ethospitalitatem nolite oblivisci ;

per hanc enim latuerunt qui-
dam,angelishospitioreceptis.Mementotevinctorum,tanquam simul vincti,etlaborantium,tanquam etipsj
in corpore morantes. Honorabile connubium in omnibus, et thorus immaculatus. Fornicatores enim, et
adulteros judicabit Deus.Sintmores sine avaritia, contenti prassentibus ipseenim dixit: Nontedeseram, ;

neque derelinquam, ita ut confidenter dicamus Dominus mihi adjutor est; non timebo quid taciat milii
:

homo.Mementote praepositorum vestrorum, qui vobislocuti sunt verbum Dei; quorum intuentes exitum
conversationis, imitamini fidem. 1 . Jesus Christus heri, et hodie ; ipse et in saecula. Doctrinis variis, et pe-

COMMENTARIUS.
5. Fili mi, noli, In Proverbiis ita habetur : Dis- A terpretatur.
ciplinam Domini, fili mi, ne abjicias, neque dcfi- 1 1 . Melius loquenlem. Aspersio sanguinis Abel
cias cum ab eo corriperis ;
quem enim diligit Domi- clamat vindictam ; aspersio sanguinis Christi mise-
nus corripit, et t
t
uasi Paler in filio complacctsibi. ricordiam.
6. Fruclum pacatissimum. Ordo : Fructum paca- # 12. Adhuc ego semel. In Aggeo propheta sic :

tissimum justitiac,id est, quem justitia promeretur. Adhuc unum modicum est, et ego commovebo cwlum
7. Pedibus vestris. Pedes vocat cogitationes, quae et terram {Agge. 11.)

tune recte gradiuntur, cum bene credunt ; tunc 13. Declarat. Per hoc quod dicit : Movebo, decla-
claudicant, cum errant. ratur cceli etterraetranslatio, id est,inalium statuia
8. Scitote. Ostensio quam fuerit Esau profanus, transmutatio. Probat hoc vero, quod semel osten-
id est a conventufidelium alienus. ditur, quod postea futura sunt immohilia. Quod
9. Non enim accessistis. Quando lex data est Ju- vero dicitur Ea quse sunt, sic intelligendum est
:

daiis, apparuit ignis tractabilis, id est, palpabilis, et quasi diceretur Id quod sunt. Quidquid enim erit :

quo loquebatur Deus, et caetera ter- sive in principalibus essentiis, sive extrinsecus
accessibilis, in
ribilia quaesequuntur.Non ita, inquit, in novao legis sumptis, secundum id immobile erit.
latjone factumest, omnia enim suaviter ef dulciterg CAP. XIII. 1. Jesus Christus heri et hodk. —
indicanturvobis. Quasi diceret : Jcsus Christus qui cum illis fuit, vo-

10. Sed ad altitudinem, in qua

accessistis, id est, biscum est, et erit cum Ecclesia sua usquead con-
vel de qua videtur Deus. Sion enim speculatio \n- summationem ;iceculi.
 405 IN D. PAULT EPIST. COMMENT. — EPIST. AD HEBR. 406

regrinis nolite abduci. Optimum est enim gratia stabilire cor, 2. non cscis quae non profuerunt ambulan-
tibus in eis. 3. Habemus altare,de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo deserviunt. 4 Quo-
rum enim animalium infertur sanguis pro peccato in sancta per pontificem, horurn corpora cremantur
extra castra. Propter quod suum sanguinem populum, extra portam passus
et Jesus, ut sanctificaret per
est. Exeamus igitur ad eum extra castra,improperium ejus portantes. Non enim habemus hic rnanentem ci-
vitatem, sed futuram inquirimus.Peripsumergo offeramus hostiam laudis semper Deo, id est fructum la-
biorum confitentiumnominiejus.Beneficentiai autem, et communionis noliteoblivisci talibus enimhostiis ;

promeretur Deus. Obedite prsepositis vestris, et subjacete eis. Ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro
animabus vestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant, et non gementes hoc enim non expedit vobis. ;

Orate pro nobis ; 5. confidimus %%Q enim quiabonam conscientiam

in omnibusbenevolentes habemus
conversari.Ampliusautem deprecor vos hocfacere, quocelerius restituarvobis.Deus autempacis,qui edu-
xit de mortuis Pastorem magnum ovium, 6. in sanguine testamenti 7. aeterni, Dominum nostrumJesum

Christum, aptet vos in omni bono, ut faciatis ejus voluntatem, faciens in vobis quod placeat coram se,
per Jesum Christum, cui est gloria in saecula saeculorum. Amen. Rogo autem vos, fratres, ut sufferatis
verbum solatii. Etenim perpaucis scripsi vobis. Cognoscite fratrem nostrum Timotheum dimissum, cum
quo (si celerius venerit) videbo vos. Salutate omnes prsepositos vestros, et omnes sanctos. Salutant vo 5*

de Italia fratres. Gratia cum omnibus vobis. Amen.

COMMENTARIUS.
2. Non
Datur intelligi quosdam
escis. fuisse qui A passus est, ut nos qui corpore et sanguine ejus a
dogmatizarent peccatum non esse escis et volupta- peccatis mundari volumus, improperiaet angustias
tibus affluere. passuri, tabernaculi delicias deseramus.
3. Habemus altare. Causacur non sit immo-
escis 5. Confidimus enim. Causa cur orent pro eo, vi-
derate affluendum. Cum sobrietate enim edendum delicet quod bonam conscientiam et ad eos et ad
est corpus Christi quod et in aliis divinarum locis
; omnes \sup., habeant].
Scripturarum altare vocatur, pro eo videlicet quod 6. In sanguine. Sanguinem more suo vocatmor-
in ipso, id est, in fide ipsius, quasi in quodam altari tem, per quam Christus de mortuis resurrexit. Nisi
oblatse preces et operationes nostrae acceptabiles enim moreretur, nec ad inferos descenderet, nec
fiuntDeo. ah inferis ascenderet.
4 ,
Quorum cnim animalium. Per duplicem alle- Mcrni. TEternum duobus dicitur modis, et
7.
goriam, unam Veteris, et alteram Novi Testamenti quod initio et fine caret et quod tantum usque ad
probat corpus Christi non esse edendum ab his finem sseculi permanet, secundum quam significa-
qui tabernaculo deserviunt. Ad hoc enim corpora tionemaeternum hicponitur, etperMoysen dicitur :

animalium horum extra castra cremabantur et ; Dominus regnabit imeternum, etulira (Exod. xv).
propterea Christus extra portam civitatis Jerusalem B

Explicit Commentarius B. Lanfranci in EpistolasD. Pauli.

CLABISSIMUM VIKUM G. EATUM

SACRiE THEOLOGLE PROFESSOREM,

A vicibus et poenitentiis reverendissimi in Christo Patris ac domini D. Georgii A.mba-

siani, arcbipraesulis Rothomagensis,

FRANCISCUS QUADRATUS, BECCENSIS CCENOBITA, SALUTAT.

*<5*uO Fere fit ut, cumaut arduatentamus,aut ingenii nostri viresnon probamus,eos summonobis studio
conciliemus quos rei nostrse usui futuros arbitramur. Ad te igitur theologorum oculatissime, liberius nostra
progreditur epistola, ut quod nostro jure non possumus tuo munere consequamur. Ut autem ad nostri
institutiscopum pervenias,paucis abso]vam.Cum,hiscediebus, animi colligendicausabibliothecam nostram
revolvens, aliquid de Virginis assumptae laudibus quaererem, ecce in manus nostras vetus
quidamcodex
mcidit,I)ecorpore et sanguine Christi,in Berengarium quemdam haereticum Lanfranco auctore conscriptus,
Tum mihi pcrsuadebam dignum quid accidisse, setatique nostrae maxime necessarium,in qua et dispersi
gregis Dominici fides enervatur et per pseudoapostolos ea est etiam apud domesticos controversia
: ut vix
ulluin eivitatis alius desideratae, id est, Christianaj pacis vestigium,
aut simulacrum aliquod appareat.Ne
lgitursalutis frumentumafideli populomaledictusabsconderem,apudmetacitus cogitabamcuinam
strenuo
Chnstiame expertum Christi militem hactenus neglectum, longoque carcere, nec non incuria
militise duci,
fere victum mitterem. Mihi itaque,tantum scelus non ferenti, venit in mentem tui nominis, qui rudioribus
tirunculis evangelici lactispabulum uberrimum indefessus porrigis.ut nimiam adulterantisaridiqueseeculi
 .

407 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCIIIEP. /,(J8

sterilitatom.soaturiontis inde saori liquoris humoro. ad fructum Deo dignum proferendum,renoves.qnique,

superbia stultorura dograataad angularera illura lapidem diligenti exaraine confutans,elimina6.Qui«l, uum
haec cogito? Xiun felix, o Rothomagensium civitas, quae tantum cum archiepiscopo rectorcm meruisti ?
Gruvat animum cordis excessus? Acccdc cum fiducia, et dulce pharmacon, ut ratus,ita prudcnsmedicus
offeret.Ea est enim apudte, autnusquam, recuperandae salutis ratio, si mcntem simplicem attuleris.
Felix rursummihi appellanda es, quse, bujus viri dignis ornatisquedeclamationibus erudita,plane.Christia-
nam veramquc innocentia' puritatem retines. Illa eniin (si qua fuit in to vis orandi concionandiquctacultas,
nisi ad eas exercitationes non tacp regio favore quam suis id postulantibus meritis delegatus fuisset, salvo
cujusquejure lofpiar. pene exaruisset. Quod si enim retines corporo, diffusa per orbcm Ecclesia sentit
prsesenteni ahscntis discipuli fidem. doctrinam miratur, gaudet se fortissimumineo propugnaculum re-
porisse. Hedc, ut ad te, vir ornatissime, revertar, mecura revolvens, ardeo cupiditate incredibili, nequc
arbitror roprohcndenda, ut liocqualociinque opus suscipias nam ipsissimum te judicavi forecujussalubri
;

consilio, gravi auctoritate, adducti caeteri sacrae theologiae professores mea> exspectationi facorentsatis, ct
idem opusculumtypis commcndatum iri. vel libenter admitterent. Eritreveranon alicnum a tuadignitate,
quod ipsis etiam rogibus ost honestissimum, si hoc ipsnm contra domesticos Christianac veritatis hostes
defensare studueris, mihi quoque (citra fastum dixerim) gloriosum si meis inoptiis motus, ad multorum
utilitatem divulgandam susceperis.Verum me, audax egregiumque facinus aggredientem (ut qui te Chri-
stianee puritatis, ac totius litteraturse unicum specimen, eisdem ineptiisconabarallicere)pudor quidam sub-
rusticus hactenus deterruit. Sed gaudeoplane id fortunam attulisse quod novum hunc temporeque na-
tum Christianae veritatis defonsorem, novus salutator, apud tantum virum (vel hac praefatiuncula) com-
mendarcm. Novum dixi, propter eos qui vel Desiderii Erasmi, vel nescio cujus opera hoc jam editum
esse mentiuntur, certe non exstat. Sed ne multisnauseam provocem, auctoris vitam sciens praetereo,rem
et Deo et hominibus gratissimam facturus si tua auctoritate, opera, consilio, ctiam gratia, libellum ob
Christianae veritatis defensionem, semel in lucem emiserim. Eoque flagrantius urget hujus rei deside-
rium quo et vim patientibus contra haereseos inveteratae falsadogmata,fidera faciat tostisBarbatus, et ad
eorum qui hactenus pugnarunt, subsidium inconcussus miles, hostium tela in suos auctores rejiciat. Et
quamvis hoc ipsum zelo iidoi motus prosequar, non tamen is sum qui nesciam quosdam fore qui memet
temerarium clamitabunt quod, rudis bonarumque artium oxpers, hoc opusculum, apud tantum virum,
commendandum susceperim, eujus etiam ipsa litterarum elementa mihi adoranda sint. "Verum falsone
ari merito id fiet, tuum orit judicium. Ego vero cuncta laatus susquedeque feram, si laborem probave-
ris. Sin indignus te videbitur, ab optimo certe ac deditissimo tibi animo et sincereet jucunde susceptum
putes. Vale.
Ex a)dibus nostris Beccensibus, anno D. 1540, pridie Kalend Febr. .

BEATI LANFRANGI
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI.

DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI

ADVERSUS BERENGARIUM TURONENSEM

LIBER.
%SI CAPUT PRIMUM. Aredirent Sed quia elegisti pravitatem, quam semel
Lanfhancus, misericordia Dei catholicus, Beren- imbibisti,clandostinis disputationibus apud imperi-
gabio catholicas Ecclesiae adversario tos tueri, palam autem, atque in audientia sancti
Si divina pietas cordi tuo inspirare dignaretur concilii orthodoxam fidem non amore veritatis, sed
quatenus respectu ejus atque animae tuae mecum timore mortis confiteri, propterea refugis me,'refu-
loqui velles, locumque op[)ortunum in quo id com- gis religiosas personas, qu?e de verbis tuis ac meis
petenter posset fieri salubri deliberatione eligeres, possint ferre sententiam. In quarum praesentia de
multum fortasse tibi,proculdubioautem iis consule- nulla re te audire tecumque conferre libentius vel-
res quos decipis, deceptos vero ac morte praeventos lem quam quod sententias tuis sententiis commodas
in pcenas aeternas transmittis. Etenim cooperante plectenda temeritate confingis, easque seu studio
Spiritu, qui ubivult spirat, evenire e duobus alter- nocendi, seu ignorantia veri, sacris doctoribus at-
utrum videlicet ut aut tu ipse, deposito superbiae tribuis dicens : Hoc vel hoc in illo, seu illo opere
fastu quo plenus contra orbem terrarum sentire testatur Augustinus, Gregorius, Hieronymus, vel
quilibet eorum quos in arce auctoritatis positos
coepisti, auctoritati totius sanctae Ecclcsia? rectisque

sanctarum Scripturarum expositionibus acquiesce- Ecclesia Christi insigniter veneratur. Ibi enim con-
res, et sic te ac sequaces tuos de tenebris erroris ^ quiesceret omnis versuta tergiversatio, cum sacri
ac profundo iniquitatis erueres, aut, te in tua perti- codices te audiente legerentur, vel tibi ad legendum
nacia persistente, ipsi auditis rationibus miserante in manus traderentur, ccelestique lampade splendi-
Deo resipiscerent, et ad veram fidem, quam sancta dius eniteret quaedam, quae de Scripturis sanctis te
Ecclesia pra?dicare non cessat, consilio meliore sumere nonnunquam dicis ; aut penitus esse falsa,
 409 LTBER DE G0RP0RE ET SANGUINE DOMINI. 410

autaliqua ex parte, prout ratio tui negotiipostulat, Actus Leo Romam traduxit, ad praedicandum Siculis
depravata. Per quam diabolicam fallaciam ignaras verbum Dei archiepiscopum ordinavit, postea vero
divini mysterii mentes tibiquc credulas invadis, sancta Romana Ecclcsia prfesulem sibi cardinalem
decipis, subruis, tanto iniquior quanto inmalopro- constituit. Quo in loco positus taliter vixit, taliter
posito ad eorum qui tibi in Cbristo fratres sunt docuitut de fide vel doctrina ipsius nec saltem sini-
subversionem et scandalum pertinacior, parvipon- strae suspicionis fama aliquando exorta sit. Hujus
derans verba Domini comminantis ei qui de pusillis rei testis est tota fereLatinitas.quse pro excellentia
suis aliquem scandalizat (Matlh. xvm, 6), nec satis apostolicae sedis, cujus conciliis et consiliis semper
tremens increpationem Apostoli, ad superbam Co- aderat ac praeerat, eum ignorare non potuit. Qui si
rinthiorum gentem scribentis et dicentis Sic autem
: etiam Burgundus esset, insipienter tamen arrogan-
peccantes in fratres, et percutientes conscieniiam tia nomen suae gentis pro infamia sibi ascribe-
tua
eorum infirmam, in Christum peccatis (7 Cor. vm, ret, cum Spiritus Domini ubi vult spiret (Joan. ni,
12). Quo peccato plurimum dotineris, subvertens 8),et quem vult aspiret, etDomini sit terra, etuni-
eosqui, nescientes contemplantur ea versi qui habitant in ea (Psal. xxm, 1), et princeps
tibi resistere,
quae videntur,non ea quae nonvidentur. Sed firmum apostolorum dicat: In veritate comperi quoniam non
fundamentum Dei stat immobilc, habens signacu- " est personarum accepior Deus, sed in omni gente,
lum, quo discedit ab iniquitate,quia invocat nomen qui timei eum et operatur justitiam acceptus est illi
Domini, nequaquam sine gravi scandalo ferens (Act. x, Item doctor gentium ad Galatas
34, 35). :

quod non es contentus «83«g ut perversusperversa Dcus personam non hominis accipit (Gal. n,6). Quem
dicas, nisi etiam prava scriptaper pravos discipu- dum contra catholicam veritatem scripsisse asseris,
los tuos in diversas
regiones transmittas. Et caetera non ipsum solum, sed et Romanos pontifices, Ro-
quidem a beatae memoriae Nicolao, totius Christiani manam Ecclesiam multosque sanctos Patres redar-
nominis summopontifice, et a centum tredecim guis, incurrisque in illud quod beati doctores, si
episcopis Romaa audita, cxaminata atque damnata non eisdem verbis, eisdem tamen sententiis multis
sunt. Tu quoque inclinato corpore, sed non in locis concorditer astruxerunt, hsereticum esse
humi-
liato corde, ignem accendisti, librosque omnem hominem qui a Romana et universali Eccle-
perversi
dogmatis in medio sancti concilii in eum conjecisti sia, in fidei doctrina, discordat. Evenitquetibijusto
jurans, per id quod rebus omnibus incomparabiliter Deijudicio utqui alios esse haereticos astruere co-
majus est, fidem, a Patribus qui praesentes
erant naris, tu ipse in haeresim devolutus, esse haereti-
traditam, inviolabiliter te servaturum,
veteremque cus convincaris
doctrinam tuam de corpore et sanguine Domini,
ab
^ Beremg :« Anathernatizo ornnemheeresim, praeci-
illa die,aliis non praedicaturum. Hujus propositi
pue eam quae astruere conatur panem et vinum,
sacrilegus violatorcontra praefatam synodum,contra
quae in altari ponuntur, post consecrationem so-
catholicam veritatem, contra omnium Ecclesiarum lummodo sacramenta esse, et non verum corpus
opinionem scriptum postea condidisti, cui in hoc Ghristi et sanguinem. »
opusculo, confisus de Christi misericordia, respon- Lanfr. Principium hujus tui jurisjurandum pro-
deredisposui. Etut evidentius appareat quid tu non inseruisti, ut lectores tui
pterea, ut opinor, hic
di-
cas, quid ego respondeam, alterutras
sententias vi- putarent hajc verba non esse 'tua, sed venerabilis
caria nostrorum nominum positione distinguam. Humberti episcopi. Nec id injuria. Nam quia haare-
Nec ad omnia responsurus sum, quia spinis rosas tiea esse pertinaciter probare contendis, simanifeste
interseris, etalbis
atque nigris coloribus phantasma tua diceres, manifeste te ipsum haereticum compro-
tuum depingis, quaadam etiam dicisquaa nihil perti- bares. Sed ne quis nescius Romani concilii indis-
nent ad propositum quaestionis. Gompendio
autem cretam de negotio ferat sententiam, principium
in quantum operam dabo. In talibus enim ejus medium atque finem simul hic apponam.
potero,
nasniis nollem vitam deterere, si populum
Dei anti- « Ego Berengarius, indignus diaconus Ecclesiae
quam permitteres pacem habere. D« Sancti Mauricii Andegavensis, cognoscens veram
CAPUT II. « catholicam et apostolicam fidem, anathematizo
Berengarius Scriptum Humberti Burgundi
: « « omnem haeresim, praecipue eam de qua hactenus
« quemfecerantRomae*episcopum cardinalem,quod « infamatus sum, quae astruere conatur panem et
v scripsit contra catholicam veritatem quod infe- a vinum qua3 in altari ponuntur, post consecratio-
rius patebit, ut cogeretur illud Berengarius, et
«
« nem solummodo sacramentum, et non verum
« quasi profiteri errorem ineptissimi Burgundi. » « corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi
Lanfr. Humbertum virum fuisse religiosum, fide
« esse, nec posse sensualiter in solo sacramento
Christiana et sanctissimis operibus perseverantissi-
« manibus sacerdotum tractari, velfrangi,aut fide-
me decoratum, scientia divinarum ac saecularium « lium dentibus atteri. Consentio autem sanctae
litterarum apprime eruditum testantur omnes
qui « Romanae et apostolicae sedi, et ore et corde pro-
vel propria experientiaeum noverunt, vel ab aliis « fiteor de sacramentis Dominica-. mensae eam fidem
quiipsumexpertisunt, ejus cognitionem acceperunt. quam dominus
« tenere et venerabilis papa Nico-
Hunc, non de Burgundia, sed de Lotharim
« laus, et haec sancta synodus auctoritate 933
411 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 412

« evungelira ei apostoliea tenendam tradidit, milii- A Galliae, Gcrmanine, et ad qmecunque loca fama tuae
« (juc firraavitj safiioet paucm et vipuai qme in pravUafcis antea potuit pervenire Ut sicut Ecclesiae
t altari pouuntur, post consecrationem non solum scandalizatm prius dolebantde te a veritate averso,
« sacramentum, sed etiam verum corpus et sangui- atquc ita postea gauderent gratiasque Deo ageient
t nem Domini nostri Jesu Christi esse, et sensua- de reverso atque converso. Cur ergo scriptum hoc
« literiioh solum sacramento, sed in veritate ma- magis ascribitur Humberto episcopo quam tibi,
« nibussacerdotum tractari,frangi et fidelium den- quam Nicolao pontifici, quam ejus concilio, quam
« tibus atteri, jurans per sanctam et liomousion denique omnibus Ecclesiis quae id cum debitareve-
« Trinitatem, et per htec sacrosanctaClnisti Kvan- rentia susceperunt, etpro conversionetua Deogra-
« Eos vero qui contra hanc fidem venerint,
gelia. tias retulerunt? Cur inquam, nisi quia facilius

« cum dogmatibus et sectatoribus suisajterno ana- persuades imperitis potuisseunum hominem errare
« Quod si ego ipse
tliemate (iignos esse pronuntio. quam tot personas, tot Ecclesias ? Tibi vero si
« aliquando aliquid contra haec sentire aut praedi- ascripsisses, cum ipsum destruere moliaris, perju-
« care praesumpsero.subjaceam canonum severitati. rum te esse astruere videris. Sed jam qualiter re-
« Lecto et perlecto sponte subscripsi. » B darguis videamus.
Ad haec Gregorii septimi tempore cum in templo
CAPUT III.
Salvatoris de his sermo haberetur, quorumdam tui
Bereng. Apparet quia lux in tenebris
v lucet, et
similium stipatus agmine, errorismagisterperseve-
« tenebrae eam non comprehenderunt. »
rabas. Tum coelestis Patris Spiritu in animum in-
Lanfr. Hoc rectissime in te retorqueri potest.
stillante reversus, speratam veniam apostolica mi-
seratione consecutus es, jurans et ea quse sequun-
Lucet namque lux fidei in tenebris hujus mundi,

tur.
quantum per speculum et aenigma, revelante Deo,
possumus contueri ; verum hanc lucem tenebrosa
« Ego Berengarius corde credo et ore confiteor
mens tua nequit comprehendere, despectis caeteris,
a panem et vinum, quae ponuntur in altari, per
mysterium putans se solam sapientem esse, evanescens in co-
<i sacra? orationis et verba nostri Re-
gitationibus suis, stulta facta apud Deum.
« demptoris substantialiter converti in veram, et
Bereng. « Quia veritatis inimicus, velit nolit,
« propriam, vivificatricem carnem et sanguinem
« veritatem asserat. »
« Jesu Christi Domini nostri, et post consecratio-
nem verum corpus Lanfr. Parum videris attendere quid dicas, tan-
« esse Christi, quod natum est
contemptum
« ae virgine, et quod pro salute mundi oblatura m^ tum ut servum Dei illatis opprobriis in

« cruce pependit, et quodsedet ad dextram Patris; '

Assertorem Veritas,tam volentem quam nolentem,

« et verum sanguinem Christi, qui de latere ejus
effusus est, non tantum per signum
inimicum pariter constituis veritatis. Quisquis au-
« et virtutem
tem veritatem asserit, aut volens, aut nolens id
• sacramenti, sed in proprietate naturae et veritate
agit. Nihil enim mediipoteritreperiri.Omnisigitur
« substantias, sicut in hoc brevi continetur, et ego
assertor veritatis, te auctore, inimicus est veritatis.
« etvos intellexistis.Sic credo.neccontrahanc
legi,

« fidem ulterius docebo sic me Deus adjuvet, et Sed absit. Ipsa namque Veritas assertores suos plu-
:

rimum distanti nomine in Evangelio vocat dicens :

« haec sacra Evangelia. »

Jam non dicam vos servos, secl amicos meos (Joan.
Postea praecipit idem pontifex tibi Berengario,
xv, 15); Et alibi : Vos amici mei eritis (Ibid., 14).
ex auctoritate Dei et sanctorum apostolorum Petri
Falsum est ergo assertorem tam volen- veritatis,
et Pauli,ut de corpore et sanguineDomini ulterius
cum tem quam nolentem, inimicum constituere veritatis.
aliquo disputare non praesumeres, excepta
Bereng. « Quia, sicut Goliath, proprio Burgun-
causa reducendi ad hanc fidem eos qui per tuam
« dus ense depereat. w
doctrinam ab ea recesserant.
Lanfr. Tui moris est alios deprimere, te efferre,
Cum autem sub Nicolao venisses Romam, fretus
ns qui plus unpensis a te beneficns quam ratione a D
u te iactare, de te magna sentire.
J '
° „ ,. ,,
Te quidem
„. ., ,
934
David, Humbertum vero Gohathappellas. Et quidem
te audita opem tibi promiserant, non ausus defen-
rectius te nominasses Goliath, quia homo arrogan-
sare quod antea senseras, postulasti Nicolaum
tissimus es, et ea sentis, scribis et loqueris quibus
pontificemejusque concilium, quatenus fidem quam
tu ipse velut ense proprio juguleris illum vero ,
teneri oporteret verbis tibi traderet, scriptura fir-
David, qui humiliter vixit, humiliter docuit, mera-
maret. Injuncta est hujus rei cura Humberto epi-
brum Ecclesiae, pugnans pro Ecclesia, assumens
scopo.
scutum fidei et gladiura spiritus, quod est verbum
Itaque verba superiuscomprehensa scripsit,
fidei
Dei {Eplies. vi, 17).
assensu omnium ad legendum et confitendum tibi
tradidit. Tu vero acquiescens accepisti, legisti, con- CAPUT IV.
fessus te ita credere jurejurando confirmasti, tan- Bereng. « Erat autem Burgundus in sententia,
dem manu propria subscripsisti. « irao vecordia vulgi, Paschasii atque Lanfranci,
Nicolaus papa, gaudens de conversione tua, jus- « minime superesse in altari post consecrationem
jurandum tuum scriptura misit per urbes Italiae, « substantiam panis atque vini. »
 413 LIBER DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI. 414
Lanfb. Tempore sancti Leonis papse, delata cst A reseravi. Digrediendo haec ideo dixi, quia dixisti
^viaAin .......11.
haercsis tua ad apostolicam
( i . — _-__-!
s_dem. Quicum synodo
. _,.» __ /"_ _ * _ n . . _-_ . _ _

Erat autcm Uurgundus in sententia vulgi, Paschasii,

pra^sideret, ac resideret
secum non parva multi- atque Lanfranci. Nam cum catholica Ecclesia divi-
tudo episcoporum, abbatum, diversique ordinis a datur in clericalem ordinem atque laicalem, cleri-
diversis regionibus religiosarum
personarum, jus- calis vero ordo consistat in episcopis ac reliquis
sum est in omnium audientia recitari quas mihide Christi sacerdotibus, aliisque diversarum dignitatum
corpore et sanguine Domini litteras transmisisti. ecclesiasticis personis, hos autem omnes, practer
Portitor quippe earum legatus tuus, me ih Nortman- paucissimos schismaticos, hanc fidemtenere mani-
nia non reperto, tradidit eas quibusdam clericis festissimum
; sit, rectius dixisses Erat autem Bur- :

quas cum legissent, et contra usitatissimam Eccle- gundus rn sententia catholicae Ecclesiae, sed non
lidem animadvertissent, zelo Dei accensi qui-
site in mea, meorumque sequacium, qui maluimus nos
busdam ad legendum eas porrexerunt, plurimis ab ea superbe separare, et contra ad nostram per-
earum sententias verbis exposuerunt.ltaque factum niciem schisma facere quam humiliter membra
est ut nondeteriorde te quam de me fuerit orta ejus esse, et communem cum ea fidem salubnter
suspicio, ad quem videlicet tales litteras destina- retinere. Hoc revera dixisses, si amator veritatis
veris, putantibus multis me fovereac favere quae agservator et justitiee exstitisses, si, abjecto inanis
te dicerentur, vel gratia qua te diligerem, vel fide gloriae appetitu, peccata tua confiteri quam tueri
qua revera non dubitanter tenerem. Igitur
ita esse maluisses.
cum a quodam Remensi clerico Romam perlatas Quod vero sententiam qua panem in veram Chri-
recitator legeret, intellecto quod Joannem Scotum sticarnem, et vinum in verura Christi sanguinera
extolleres, Paschasium damnares, communis de converti crediraus, vecordiam nominas de hac re
;

eucharistia fidei adversa sentires, promulgata est opportunius tibi respondebo, cum fidem hanc, au-
in te damnationis sententia, privans tecommunione ctore Deo, divinis auctoribus et manifestis ratio-
sanctae Ecclesiae, quam tu privare sancta ejus com- nibus veram esse monstravero. Porro autem quod
munione satagebas. Post ha?c praecepit papa ut ego dicis, Erat autem Burgundus in sententia vulgi,
surgerem, pravi rumoris a me maculam absterge- Paschasii, atque Lanfranci, me etiam cum vulgo
rem, fidem meam exponerem, expositam plus deputas, certissimum «Sg&habetotu, indubitanter
sacris auctoritatibus quam argumentis probarem. credant amici mei, atque Ecclesia Christi, quasi
Itaque surrexi, quod sensi dixi, quod dixi pro etiam deessetraihi auctoritas, atque ratio, quibus
—
bavi, quod probavi
.-,*! jt-w^c.,. omnibus placuit,
uuimuu. j-iut-uu, nuiu
nulli ais-
dis fidem meam tueripossera;
iraem tueripossem; raallem tamencumvulgi
tamencumvulgo
phcuit. Dehinc declarata est synodus Vercellensis, b esse rusticus et idiota catholicus quam tecum exi
niifiri t.>iavi U~_: <•_-» -.
quce proximo C! •_»-.*
i-v^
Septembri _-_ _-..---_
eodem praesidente pontifice i i . .

stere curialis atque facetus haereticus. Sed si Domi-

est celebrata Vercellis. Ad quam vocatus non ve- nus Deus atque rae in audientia sancti concilii
te
nisti ;
ego vero praecepto ac precibus pra?fati pon- dignaretur conjungere, de pietate ejus confido quia
tificis usque ad ipsam synodum secum remansi. mutares verba, mutares sententiam.
In qua, in audientia omnium qui de diversis hujus Bereng. « Quam sententiam superioribus suis
mundi partibus illuc convenerant, Joannis Scoti « verbis ille ipse dejecit, necattendit. »
hber De eucharistia lectus ac damnatus, sen-
est, Lanfr. Dum insatiabili odio illum insequeris, et
tentia tua exposita ac daranata, fides sancta. Eccle-
ipsum turpiter infamare minimeerubescis. Quisquis
sia.,quam ego teneo et tenendam astruo, audita et enim contraria jurat, necesse est in alterutro per-
concordi omnium assensu confirmata. Duo clerici
jurii crimen incurrat. Ergo, cum verba ad jurandum
qui legatos tuos se esse dixerunt, volentes te de- tibi tradita inter se contraria esse astruas, mani-
fendere, in primo statira aditu defecerunt et capti
festa voce perjurum impudenter proclamas.
te esse
sunt. Ab hac sententia nunquam discessit sanctus
infelix homo ! o miserrima anima cur te credere !

Leo in omnibus conciliis suis, seu quibus ipse suam jurabas, quae tantopere inter se dissidere intellige-
praesentiam exhibuit, seu quae per legatos suos in D bas ? nonne praastabat, si veram fidem te habere
v_«rt,- _« «::^.
__iif__vid._- • _•. _-v _
diversis provinciis congregari
• .

Quce
_

instituit. sen putabas, vitam honesta morte finire quam perjurium

tentia nonsuccessorem quoque suum felicis
effugit
facere, perfidiam jurare, fidem abjurare ?Sed absit,
memoriae papam Victorem. Sed quidquid de hac re ut scriptura sancti concilii aliqua inter se contra-
seu caeteris ipsestatuit, statuive prascepit, hoc etiam
rietatis oppositione dissideat, si. remoto calum-
istesua atque omniura conciliorum suorum aucto-
niandi studio, diligens lector ad intelligendum cu-
ritate firmavit. Denique in concilio Turonensi, cui ram impendat ! Et hoc posterius patebit.
ipsius interfuere ac praefuere legati, data est tibi CAPUT V.
optio defendendi
partem tuam. Quam cum defen- Berenu.
Qui enim dicit Panis et vinum altaris
« :

dendam suscipere non auderes, confessus coram « soluinmodo sacramenta sunt vel panis et vinum ;

omnibus communem Ecclesia. fidem jurasti, ab illa

« altaris solummodo sunt verum Christi corpus et
hora te ita crediturum'sicut in Romano cbncilio te « sanguis,modis omnibus panem et vinum superesse
jurasse est superius comprehensum. Porro quid de « constituit. »
hac re tcmpore Nicolai gestum sit, breviter supra Lanfr. Nihil horum Romanasynodus credendum
 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 410
esse decrevit, necHumbertus episcopus ad confi- A « altaris solummodo est sacramentum vol Panis :

tendum vel jurandum horum til)i aliquid tradidit. « altarissolummodo est verum corpus Christi, panem
Prior quidem sententin, per quam dicitur Panis et : « in altari esse non nogat, panem et vinum esse
vinum altaris soluinniodo sncramcnta sunt, tua est, « confirmat in mensa Dominica. »
tuorumquesequacium. Posteriorvero quse enuntiat: *£S£4! Lanpr. Verum ailnecteres, si ignarus veri-
Panis et vinum altaris solummodo suntvcrumCliri- tatis priorem propositionis partem quisquam sta-
sti corpus et sanguis, nullius hominum est. Nam et tueret, nisi forte figurato locutionis modo verbum
tu vcritatem carnis ac sanguinis nogns, et Ecclesia Solemus cnim nliquas res illarum
illud proferret.

Christi, sic panem in carnem, vinum crcditconverti rerum, ex quibus efficiuntur, nominibus appellare,
in sanguinem, uttamen salubritercredat etveraci- quamvis, in aliam naturam translatae, jamnon pos-
ter recognoscat sacramentum esse Donrinicae pas- sint esse illudquod sunt res illae ex quibus proban-
sionis, divinae propitiationis, concordne et unitatis, tur effectae.Sicutbeatus Augustinus Cm psal. cxi.vii)
postremo assumptse de Virginc carnis ac sanguinis in extremo psalmorum explanationis operc, « cris-
singula suis distinctisque modis, de quibus suo loco tallum » vocat « nivem multorum annorumduratam
ac tempore evidentius disseretur. In praesentia tan- tempore, et serie sacculorum, » cum nix sit liquida
tum suscepi ostendere verba Romani concilii, quae-"et humida,cristalli vero naturaexistatdura etsicca.
te servaturum jurejurando firmasti, nulla a se invi- Ac per hoc cum tam diversae naturae sint in utrisque
cem contrarietate diiferre. Arguentibus enim te non recte quis cristallum nivem vocaverit, nisi eo
amicis ac necessariis tuis quod aut non servanda locutionis modo quo res effecta materiali solet
jurare non dcbueris, aut jurata servare, infamare nomine appellari. Et Creator ex terra creato primo
soles Nicolaum pontificem reliquosque Patres Ro- homini in Genesi dicit : Tcrra es, et in terram ibis
mani concilii, videlicet'quod, docentes ac scientes (Gen. m, 19). Quasi diceret : Quia factus es ex
contraria, tui fuerunt causa perjurii. Id quoque in terra, quandoque fies terra, et reverteris in ter-
hoc Opusculo, quod destruendum suscepi, ubique ram.
fere laboras efficere ;proptereaconferenda suntver- Verumtamen, ut dixi, has sententias nemo catho-
ba tua verbis eorum. licus recipit, Christiana cas religio non admittit.
Nicolaus papa, comperiens te docere panem Nam priorem tuam esse tantum, tuaeque sectae,
vinumque altaris, post consecrationem, sine mate- nemo qui ambigat. Posteriorem vero neque tu reci-
riali mutatione in pristinis essentiis remanere,con- pis, qui carnis ac sanguinis negator existis, neque
cessa tibi, sicut superius dictum est, respondendip nos, qui sic utrumque fatemur uttamen multarum

licentia, cum non auderespro tuae partis defensione et excelsarum rerum figuram ac sacramentum esse
aliquid respondere, pietate motus ad preces tuas minime abnegemus. Porro similitudo, quam de Do-
praecepit tradi scripturam tibi quamsuperius posui. mino Jesu Christo et lapide angulari posuisti, te
Ejus principium hoc erat: impedit, nosexpedit. Sicut enim qui dicit « Chri- :

«Ego Berengarius anathematizo eam haeresim, stus est lapis angularis, » nonreveraChristum lapi-
« de qua hactenus infamatus sum, quae astruere dem esse constituit, sed propter aliquam similitu-
« conatur panem et vinum,quae in altari ponuntur, dinem, quam ad se invicem gerunt, ei nomen im-
« post consecrationem, solummodo sacramentum, ponunt; eodem modo cum divina pagina corpus
« et non verum corpus et sanguinem Domini nostri Domini panem vocat, sacrata ac mystica locutione
« Jesu Christi esse. » id agit, seu, quoniam ex pane conficitur ejusque
Rectissime id quidem, et ipse praecepit, et syno- nonnullas retinet qualitates ; seu, quia animam
dus assensit, ettu exsecutus es, si labium dolosum incomprehensibiliter pascendo satiat eique aeternae
in corde et corde locutus non fuisses, si ad pristi- vitae substantiam subministrat quod corpus
; vel,
num vomitum et ad volutabrum luti infeliciter per- estFilii Dei, qui est panis angelorum, et in quem,
jurus postea non redisses. Sacrorum namque cano- sicut ait princeps apostolorum. desideraitt anaeli
num auctoritate instruimur, ut nemo, ab haeresi prospicerc (1 Pet. i, 2); seu, aliquo alio modo
revertens, ecclesiasticae communionis partic.eps esse qui a doctioribus comprehendi potest, a nobis non
permittatur, quoadusque perversum dogma vinculo potest.
anathematis damnare compellatur. Verum in his CAPUT VII.
verbis, nec verba tua superius posita, nec eorum Bereng. « Non enim constare poterit affirmatio
sententias quisquam poterit invenire. Unde apparet « omnis, parte subruta ; et hoc, sicut dicit beatus
perversorem ac subversorem te esse divinarum « Augustinus in libro De^doctrina Christiana « In :

litterarum, et ex depravatis fictisque sententiis er- « ipsa aeternitatis veritate, quaeDeus est, indissolu-
rorisnebulas spargere imperitis, falsurnque esse « biliter constat. »

quod ex talso principio constiterit emanare. Lanfr. Relictis sacris auctoritatibus, ad dialecti-
CAPUT VI. cam confugium facis. Et quidem de mysterio fidei
Bereng. « Sicutenim qui dicit: Christus estsum- auditurus ac responsurus qute ad rem debeant per-
« mus angularis lapis, Christum non aufert, Chri- tinere, mallem audire ac respondere sacras auctori-
« stum esse omnino constituit ; ita qui dicit : Panis tates quam dialecticas rationes. Verum contra haec
 4.7 LIBER DE CORPORE ET SANGUINE DOWNI. 418
quoquc nostn erit studii respondere.ne ipsius artisAmentum, vel panis etvinumaltaris solummodosunt
innnin
inopia m
met\ nnf ao in hac
putes i i-_ li_-. _-> *Il.:
tibi
x~ J . _*______
parte deesse; fortasse
_-«•'«
verurn Christi corpus etsanguis, utrumque affirma-
. . _-_-.

jactantia quibusdam videbitur, et ostentationi ma- tio est. His duabus particularibus praecedentibus,
gis quarn necessitati
deputabitur. Sed testis mihi poterisne regulariter concludere, parte subruta, ea
Deus est, et conscientia mea, quia in tractatu divi- non posse constare? Absit ! Innulla quippe syllogi-
narum litterarum, nec proponere, necad propositas smorum figura,praecedentibusduabus particularibus
respondere cuperem dialecticas qua_stiones vel ea- consequenterinfertur conclusio ulla.Male igituream
rum solutiones.Etsi quando materia disputandi talis collocasti.lllud vero perfunctorie non est praetereun-
est ut [/.,per]
J hujus artis regulas
~0 valeat enucleatius dum
v,v.._- quod
"- «
-• *r-_.«_w-w-.™-__«- V^«W«. prsefatae
£,* ^_,J.l*l IA_, propositionis
|JIUJ/U.JIUUIUO tuee
IUOO veritatem
* _1 ll<.lllJJ.Ii in
11

explicari, in quantum possum, per a.quipo.lentias ipsaa_ternitatis veritate, qua> Deus est, indissolubi
i.rnnnt.i.!Ar.m..
propositionum + _*_-._-__-._..,_.,.,-
tego J
artem, ne videar
___ • __ _ i.-j •• ... ._
_ .. , . .

magis arte
.

liter constare perhibuisti, idque beati Augustini,

quam veritate sanctorumque Patrum auctoritate De doctrina Christiana, auctoritate firmasti. Et
confidere, quamvis beatusAugustinus,inquibusdam quidem propositio ipsa veraest, vera_quepropositio-
suis scriptis, et maxime in libro De doctrina Chri- nis vim suo loco posita obtineret; sed tu male et in-
stiana, hanc disciplinam amplissime laudet, et ad _--—_ eam posuisti.
[...._...... ANec ejus
JL
?
efficaciter
.
-Jll'. magisquam
- _ M om-
_.-.__..
\Jlll - V. i_/ J I 1 I 1 '
| I
I I 1 I

omnia quae in sacris litteris vestigantur plurimum g nium tam rerum quam aliarum propositionumveri
valere confirmet. a p UCj veritatem omniascientis ac praescientis Dei
t aS)
Denique contra Felicianum ha_reticum Arianum aeternaliter constat, qui et resipsas inprincipalibus
contendens (cap. 4), itahac arte eum conclusit, ut ac secundis essentiiscondidit, easque
tam verarum
ipse haereticus, non valens ferre locorum ac syllo- quamfalsarum propositionum o.ausas essedisposuit.
gismorum implicitas atque implicantes connexiones Yerumtamen, in opere De doctrina Christiana, nec
publica voceexclamaret dicens Aristotelica me-
: « hujuspropositionis, nec alicujus ejus similis beatus
cum subtilitate contendis,et omnia quae amedicun- Augustinus aliquo in loco mentionem fecit quod ;

tur, torrentis more, prsecipitas. _ Igitur superius facile quivis scire poterit, si curet ipsum librum le-
volens astruere panem vinumque altaris inter sa- gere, si nunquam legit; vel relegere, si fortassejam
crandum essentialiter non mutari,duo quaedam pro legit. In qua re vehementer miror sive errorem,
argumentorum locis assumpsisti, quorum unum sive stultitiam tuam. Errorem quidem, si prolata
tantummodo esse tuum, alteruin nullius hominum testimonia in sacris codicibus aut aliter esse,
aut
manifestis rationibus approbavi. In qua re magno penitusnon esse ignoras; stultitiam vero, si ita c_e-
vitio rem prsedictam effecisti. Nam quod tuum erat,(_teros
vecordes existimasut dictis tuis contra anti-
nr.c +
_*__
qusestio i XT
erat. Exeo n —
/-__-_v>-_-f
quippe -? -"J
_-__-_ _-, .-i»
„^.«,. ,_ ...-_,_-..-..-. ' T-i •

quam Ecclesia. fidem protinus credant, eaque velut

_

quaerimus id opprimere
_ _

atque evertere omnium argumentorum mole, atque sacrosancta indiscussa pra_tcreant.

impulsu satagimus. Porro nulla qiisestio locus esse
poterit argumenti. Argumenti quippelocumnccesse
CAPUT VIII.

est,autper se esse certum, aut certis rationibus Berexg. « Est autem affirmatio ; notissimis par-
approbatum.Quod ergo tantummodo tuum erat, ad « tibus suis constans, prsedicato et subjecto, qure

probandam rcm dubiam assumi minimeoportebat. « ita enuntiat Panis etvinum,qua_ in altari ponun-
:

Reliquumvero quodnulliushominum esse consistit, « tur, sunt solummodo sacramenta ; nihilominus

ne idquidem dubiae rei fidem facere aliqua ralione « qua_ ita enuntiat : Panis et vinum, qure ponuntur
oportuit. Quis enim certum esse aut certum fieri « in altari, post consecrationem solummodo sunt
posse arbitretur quod omnes negant, nullus confite- « verum Christi corpus et sanguis. »

tur?Igiturneidquidem ad argumentum sui ratio- LANFR.Eadem terepetereminimepudet ;

propter-
nis fuit. Male ergo utruinque posuisti. His duobus ea quae paulo ante posui me etiam replicare opor-
vitiosissimisprincipiis totam argumentationem tet. Priorem sententiam lantummodo esse tuam,
tuam identidem repetendo ad finem «SJJtf usque posterioremveronulliushominumsuperiusessedixi,
contexis. Ac propterea necesse est vitiosum, nec et ita esse documentis clarioribus approbavi. Nam et
concedendum esse quidquid ex vitiosis, nec conces- tu carnem ac sanguinem negas, in solo sacramento
sis principiis constiterit emanare. rem totam constituens; et nos sacramentum fatemur,
Adhuc alio argumento probare contendis panem ettamen utriusque veritatem fideliterac veraciter
vinumque post consecrationem in principalibus confitemur. Quod verodialectica verba, affirmatio-
permanere essentiis, dicens « Non enim constare : nem, praedicatum, subjectum.caeteraquein huncmo-
«poteritaffirmatioomnis, partesubruta.» Adcujus dum tractatui tantae rei laboras inserere, propter ni-
rei probationem non oportuit inferri particularem hil aliud videris id facerenisi ut hac occasione peri-
negationem,qua de prsesenti qusestione nihilcolligi- tum te disputandiimperitis valeas suadere.Nam et
tur, sed universalem potius, per quam enuntiatur, tu,sinehisnominibus, quod moliris non impariter
nullaai.irmatioconstarepoteritparte subruta. Age, posses asserere et nos quae a te dicerentur sacris
;

enim particularis sitnegatio tua, non omnis affirma- solummodo possemus testimoniis abolere.
tio constare poteritpartesubruta' rursus
assumptio Bi.rf.nc_. « Susceperat autem Burgundus negare
tua: Paniset vinum altaris solummodo sunt sacra- « panem et vinum in mensa Dominica superess».
419 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 420
« Hocminimenegat, imo omnino panem vinumAerat, boc vero luxetveritas illud e ccelo, hoc cor-
et ;

« esse confirmat. » pus Domini ccolorum, ne tantam elementorum in

Lahpr. .Membrum Eecleshr- ab Eceleaiadlscrepare tantarum rerum conversionem mens crcdere refu-
nondebuit.Confitetur enim Ecclesia, toto terrarum geret, subjunxit, dicens [eap. 9i : « Quantis igitur
orbe diiTusa.panemet vinum ad sacrandum proponi utimur exemplis, probemus hoc non esse quod na-
inaltare, sed,intersacrandum. iiicomprehensibilrter tura formavit, sed quod benedictio consecravit,ma-
et ineffabiliter in substantiam carnis et sanguinis joremquevim esse benedictionis quam naturae.quia
commutari. Quod, suo loco opitulante eo de cujus benedictioneetiam natura ipsa mutatur. » Panem
sacratissimo corpore loquimur, diversis diversorum vinumque a natura formari nullus qui ambigat,
Patrum testimoniis ita esse nec aliter posse esse nemo qui nesciat. De quorum vera in verum corpus
monstrabitur. Non tamen panem negat, imo con- Domini conversione non oportere dubitari manifes-
firmat. Sed panem qui de ccelo descendit etdat vi- tis ostendit exemplis congruis per similia asserit
tam mundo,panem quem Ambrosius et Augustinus argumentis, narrans imprimis
Moysi virgam in
eisdem verbis vocat e piousjo n, id est siipersubslan- scrpentem versam, deinde serpentem in virgam,
tialem, qu a caro Christi
;
omnibus creatis substan- postea aquas insanguinem mutatas, dehinc sangui-
tiis major omnes creaturas exccllentissimag nem remeasse in aquas.Pluraque in hunc modum.
existit,

dignitate praecellit. "Vinum quoquc non qualecun- Ad ultimum pracmisso illo magno ac singulari mi-
que, sed quod hominum, non quidemomnium,sed raculo de partu Virginis, inquit: « Ethoc quodcon-
servorum Dei corda laetificat,quod animasinebriat, ficimus corpus ex Virgine est. » Etne naturam po-
et a peccatis purgat. tentiae divinae praeponeres, quasi non posuit Deus
Bereng. «Durn itaenuntiat : Panis et vinum quae cujuslibet rei mutarenaturam,occurrit dicens:«Quid
« ponuntur in altari, post consecrationem •&£& ordinem in Christi corpore, cum
hic quaeris naturae
« solummodo sunt verum Christi corpus et san- praeter naturam sit ipse Dominus Jesus partus ex
« guis. » Yirgine ? » Sextum quoque De sacramentis Iibrum,
Lanfr. Dixit quidam Spiritu Dei plenus Os qitod : in quo opere praefatum mendacium eum dixisse men-
mentitur occidil animam tSap. i, 2). Hanc timidam dacitor affirmasti,sic incipit : « Sicut verus est Dei
sententiam si calumniam Filius Dominus noster Jesus Christus, non pergra-
timeres, falsam servo Dei
non imponeres. Caitera namque dixit, adverbium tiam quemadmodum caeteri homines, scdpernatu-
sohtmmodo nequaquam posuit. Quidquid igitur ex ram, ita vera caro ejus est, quam accipimus, etve-
mendacio te mendaciter astruente colligitur, quid- rus ejus sanguis est quem potamus. » Paucissima
quid infertur,necessario totum dispargitur,infirma- ^ de multis me dixisse sufficiat ut Iectores tuarum
tur, cassatur.De quo quia in anterioribus satis egi, atque mearum sententiarum perspicaciter agno-
plura hic dicere transiturus ad alia supersedi. scant qua fraude fingis non inventa qua astutia
;

CAP. IX. depravas inventa qua pervicacia in aliud detor-

Bereng. « Per consecrationem altaris fiunt panis quere conaris quaecunque relinquis illaasa. Cui ne-
« et vinum sacramentum re!igionis,non ut desinant quitiae nulla fere haereticorum pravitas a tempore
« esse quae erant, sed ut sint quae erant, et in aliud Luciani et Isichii similis exstitit, quorum uterque
« commutentur quod dicit beatus Ambrosius in li- propheticas, ct evangelicas atque apostolicas Scri-
« broDe sacramentis. » pturas ad suae causae commodum depravavit. Quae-
Lanfr. mentem amentem o hominem impuden-
! que haaresis sacras quidem litteras male intellexit,
termcntientem opuniendam temeritatem Ambro-
! ! sed tamen sine ulla eversione suo cas statu manere
siumtestem accire praesumis.quod paniset vinum al- permisit. In quarto vero de sacramentis sermone
taris per consecrationem non desinunt esse quod cum praefatus doctor satageret approbare non esse
erant, sed commutantur in aliud quod non erant. mirandum. si ea quae sunt divina potentia in aliud
Et quidem side sacramentis seu caeteris de quibus transeant, proptereaquod ipsa quoque jubente om-
Ambrosius scripsit omnes revolvas libros quos Ec- D nia ex nihilo facta subsistant subjunxit
« Si igituP :

clesia inusu nunc habet, tale aliquid ab Ambrosio tanta vis est In sermone Domini Jesu ut inciperent
dictum, taliterque expositum nusquam reperire va- esse quae non erant, quanto magis operatorius est
lebit.Quod si dixisset, praeclarissimaefamaesuae pluri- ut sint quae erant et in aliudcommutentur ? » Esse
mum detraxisset, sibi ipsi contrarius exstitisset,rem quidem secundum visibilem speciem testatur quae
incredibilem crcdendam esse constituisset. Quis erant, commutari verosecunduminteriorem essen-
enim compos sui credat rera aliquam converti in tiam in naturam illarum rerum quae antea non
aliam, nec tamen in ea parte desinere esse quod ^erant. Hoc modo ante et post ipseraet exponit, di-7*
erat?Sed veritas ipsa,quae Deus est, procul seraper versis quidem verbis, sed non diversis sententiis.
avertat ut testis veritatis contra veritatem testis Atque hinc arbitror te assumpsisse quod superius
existat Accipe potius quid in libro
. De mystc-riis sive intulisti, quodque tolerabiliter dictum, intolera-
enim discrepantiam osten-
initiandis dicat. Volens biliter exposuisti. In quibusdam tamen codi-
dereintermanna Judaeorum et sacrificium Christia- cibus praefata sententia verbis aliis invenitur hoc
norum, perhoc videlicet quia illudumbra et figura modo : t Si igitur tanta vis est in sermone Do-
 424 LIBER DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI. 422
mini Jesu ut inciperent esse quae non erant,quanto A storialiterexponendo Evangelium Domini secundum
magis operatorius est, ut quae erant in aliudcom Joannem. In quo opere praafata sententia reperitur,
mutentur? Qua) litteratura pluriraum concordat quam nos devote suscipimus, et debita reverentia
%8«frin sententia cum ea quae in libro (cap. 9)ab honoramus, quia pro nobis facit, et veritati conso-
eodem de mysteriis sive initiandis edito, in haec nat, ubi ait : Qui manducat meam carnem, et bibiP
« verba reperitur « Sermo ergo Christi. qui po-
: mcum sanrjuinem, in me manet, et ego in eo (Joan.
« tuit ex nihilo facere quod non erat non potest vi, 55).« Nec quando manducamus, partes de illo

« ea quae sunt in id mutare quod non erant. » facimus. »Absit enim ut sic intelligamus manducari
CAPUT X. Christum quemadmodum intellexerunt illiqui,cum
Bereng. « Sacrificiumque Ecclesiae duobus con- audirent dicentem Dominum Nisi manducaveritis :

« stat, duobus eonficitur, visibili et invisibili, sacra- carncm filii hominis cl bibevitis cjus sanguinem,non
» mento et re sacramenti ;
quae tamen res, id est habebilis vilam in vobis (Ibid. 54), continuo respon-
« Christi corpus, si esset prae oculis, visibilis esset; derunt : burvs est hic scrmo, et quis potest eumau-
« sed, elevata in ccelum sedensque addexteram Pa- dire ? (ibid., 61 ) Putaverunt namque, sicut praefatus
« tris usque
X
in tempora
±
restitutionis omnium,quod„
y -j
auctormultis
- — in locis dicit,quod
7 ^»
VU in
...» terris degentem
l,VlliOU«.g^llltUl
« scribit apostolus Petrus, coelo devocari non pote-BDominum in frusta essent conscissuri,et sic carnes
« rit, sicut Christipersona Deoconstat ethomine. » ejus, aut elixas in lebetibus, aut assas in verubus,
Lanfr. Caiphas, cum esset pontifex anni illius, essent comesuri, aut, si hoc nollent, non possent
verum de Salvatore nesciens prophetavit, dicens ex- esse ejus discipuli.Propterea elegerunt abire et jam
pedire magis pro mundo mori unum hominem quarn amplius cum eo non ire- Procul avertat Deus ab
totius mundi perire omnem hominem Uoan. xi, Ecclesia sua talem sententiam ! Sic nempe in terris
49-51). Verum quidem dixit, verumtamen quo ejus immolatum Christummanducamus et bibimus,ut in
verbum vergeret ignoravit. Sic et tu, volens loqui ccelestibus ad dexteram Patris integer semper exi-
contra causam nostram,manifeste quam defenden- stat et vivus. -J

idam suscepimus asserit partem nostram. Hoc est CAPUT XII.

namque quod dicimus, hoc modis omnibus contra te Bereng. Unde beatus Augustinus, in libro De
«
ac sequacestuosapprobare contendimus,sacrificium « civitateDei:« Sacramentum est sacrum signum.»

scilicet Ecclesiae duobus confici, duobus constare, « Signum definit in libro De doctrina Christiana :

visibili elementorum specie, et invisibih Domini « Signum est res,praeter speciem quam ingerit sen-
Jesu Christi carne et sanguine, sacramento et re « sibus,aliud aliquid ex se faciens in cogitationem
sacramenti quae res (ut verbis tuis utar) est cor-
; « venire. »
pus Christi, sicut Christi persona, te quoque
-
au Lanfr. Et nos sacramentum, de quo
^ agimus,
~ „„
sa- , — ,

ctore, constat etconficitur Deo et homine, cum ipse crum esse signum credimus, et credendum suade-
Christus verus Deus, et verus homo, quia om-
sit mus. Quo signo, prteter speciem quae se oculis in-
nis res illarum rerum naturam et veritatem in se tuentium ingerit, longe aliud valdeque diversum in
continet ex quibus conficitur. Conficitur autem, te cogitationem salubriter intelligentium venit. Quid
etiam teste, sacrificium Ecclesiae sacramento et re autera illud sit seu potius quae illa sint brevitersu-
sacramenti, id est corpore Christi- Est igitur sa- perius coramemoravi, latius paulopostexplicaturus.
cramentum et res sacramenti,id est, corpus Chri- Verumtamenbeatus Augustinus inlibro De civitate
sti. Christus tamen resurgens ex mortuis jam non Dei (lib. x, c 5, tora. V) non ita abrupte, ut tu
di-
moritur; mors illi ultra nondominabitur (Rom.\i, cis, sacramentum sacrum esse signum definivit.
9). Sed, sicut dicit Andreas apostolus,cum verein Nihil vero eoin loco de corpore etsanguineDomini
terris carnes ejus sint comestae etvere sanguis ejus loquebatur, sed tractans de ritu Judaicorum "34IO
sit bibitus, ipse tamen usque intempora restitutio- sacrificiorum, quod, per sacrificia quae viderentur,
nis omnium in ccelestibus ad dexteram Patris inte res invisibiles, per quas humanae societati ad dili-
ger perseverat et vivus. Si quaeris modum quo idDgendtim Deum proximumque consulitur, significa-
fieri possit, breviter ad praesensrespondeo : Myste- rentur, paucis approbatam sententiam conclusit,
rium fidei credi salubriter potest, vestigari utiliter dicens : « Sacrificium ergo visibile invisibilis sacrifi-
u non potest.
'

cii sacramentum, id est, sacrum signum est. »Quid

CAPUT XI. vero visibile, quid invisibile sacrificium vocaverit,
Beueng.« Unde beatus Augustinus in Evangelio: post aliqua his verbis exponit.u Nonvult ergoDeus
« Quando Christus manducatur, vita manducatur. sacrificium trucidati pecoris, sed vult sacrificium
« Nec quando manducamus,partes de illo facimus.» contriti cordis. » Et paulo post : « Porro autem mi-
Lanfr. Beatus Augustinus in Evangelio nihil di- sericordia verum sacrilicium est. »
xit, quia aliquid in Evangelio dixisse aliquem
hus- CAPUT XIII.
quam legitur praeter Dominum, et evangelistas eas- Bereng. « Augustinus in epistola ad Bonifacium
que personas pro qualitate rerum et eventu
quae, « episcopum « Si sacramenta rerum, quarum sa- •
:

temporum, loqui in Evangelio a scriptoribus Evan- « cramenta sunt, similitudinem non haberent, om-
gelii perhibentur. Scripsit vero prolixtini opus, hi- « nino sacramenta non essent. » Idem de catechizan-
 423 B. LANFRANCI GANTUAR. ARCllIEP. 424

« disrudibu6:« Signacuia quidem rerum divinarum A delicet carnis, et sanguis sacramentum est sangui-

sed res invisibiles in eis bonoran nis. Carne et sanguine, utroque invisibili, inteiligi-
« sunt visibilia,

« tur; nec sic babenda cst species benedictione bili, spirituali, significatur Redemptoris corpus vi-

« sanctilicata, quemadmodum babetur in usu quo- sibile, palpabile, manifeste plenum gratia omnium
libet. »
virtutum et divina majestate.Quorumalterum qui-
i

LanFR. Hoc ignorare quisquis nequit, quicunque dem dum frangitur, etin populi salutem dividitur;
vel tenuem sacris litteris operam impendit. Sacra- aUerum vero elfusum de calice ab ore fidelium su-
mentaenim illarum rerum quarum sacramenta sunt mitur, mors ejus in cruce, et sanguinis ejus de la-

sempersimilitudinem gerunt, sicut in sacramento, tcre emanatio (iguratur. UtrumquebcatusGregorius

r de quo bsec quaestio ventilatur,dum frangiturhostia, et solerter attendit, et enucleate in quarto Dialogi»

sanguis de calice in ora fidelium funditur.quid libro exponit dicens (lib. iv, cap. 58):« Ejusquippe
dum
aliud quam Dominici corporis in cruce
immolatio caro ibi sumitur, ejus sanguis non jam in manus
cjusque sanguinis de latere eflusio designatur ?
Alio- infidelium,sed in ora lidelium funditur. Pcnsandum
ergo est quale boc sacrificium quod pro absolu-
quin sacramentum non esset, si tamen sacramenti
sit

nomen
nomeii eo intelligatur modo
eu _11u-.115.11.u1 'i«« nunc
""'<« quo intelligimus
o
aestiraamus.
— g
tione
--- nostra " mortem
unigeniti Filii semper
»
imita-
tur. »« Imitatur »dixit, non operatur,quia resurgcns
et intelli"i a lectoribus seuauditoribus
jusjurandum, cx morluis, jam non moritur, mors illi ultra iton
Dicitur namque sacramentum etiam
cujuspiam similitudinem habeat, sed dominabitur (Rom. vi, 9).Caro ergo et sanguis,qui-
non quod rei
,.-. oiinnine roi —
^nnfivmntin. vel
quia supra res sacras alicujus rei confirmatio,
._ • <- bns ad impetrandam
bus imDetrandani pro neccatis nostris Dei rnise-
Dro peccatis rnise-

ricordiam quotidie alimur, Christi corpus ac san-

negatio fiat. Unde beatus Gregorius (epist. 23) in
epistola ad Justinum: « Ad beati, inquit, Petri, sa- guis vocantur, non solurn quia esscntialiter idem
plurirnum discrcpantes, vcrum
cratissimum corpus districta eum ex abundanti fe- sunt, qualitatibus

cimus sacramenta praebere. » Dicitur quoque sacra- etiam eo locutionis modo quo res significans signi-
rei sacratio, sicut argumentum ficata. rei solet vocabulo nuncupari. Nec juste quis-
mentum alicujus
dubiae rei approbatio, fulcimentum casurae
rei sus- quam rnovebitur, idemque
^§41 si eadem caro,

tentatio. lllud vero quod ex libro De catechizandis sanguis sui ipsorum sacramenta existant secundum

rudibus assumpsisti, asserens in rebus visibilibus aliud atque aliud accepta,cum ipse Dominus Jesus,

res invisibiles honorandas, nec sic habendam

spe- post resurrectionem suam, sui ipsius diversa tem-

ciem benedictione sanctificatam, quemadmodum porum ratione typum gesserit et figuram.Apparens

non sanctificatam, quid tua. parti prosit, planenon enim duobus discipulis, locutusque eis, quantum
video
»l_iv.v — — videturtuam oppugnare
imo magis
»..-« i _ _.
,
senten- ^ satis essejudicavit, dum (Luc.
finxit se longius ire (Li
„
;
,
»T *.*___ * • 1 * _.__.____» I O O * A *« X
^ A rt __ f _-_--« *~l m y-»1 *
xxiv, 13-28), sicut beatus Augustinus dicit, signifi-
I __________ _T\ . _._ 1-. ,-..-» _ »1 .-. -» ,-. i- . fc-_ * -m r* _~m 1 I

rtiam,nostrac ferre subsidium. Nos etenim in specie

panis et vini, quam videmus, res invisibiles, id est cavit se postpaucos diesin ccelum ascensurum esse.

Ghristi carnem et sanguinem, honoramus. Nec si- Quoditer longe remotum est acommuni hominum
militer pendimus has duas species, ex quibus
con- vita, quae ipsis et duobus discipulis evidentissime

sccratur Dominicum corpus, quemadmodum

ante figurata. Cbristus ergo Christi est sacramentum.

consecrationem pendebainus, cum fideliter fatea- Longius videlicet ire se fingens longius suo tem- ;

mur, ante consecrationem, esse panem vinumque, pore ascendentis in cadum. Idem ejusdem, nec ta-
•
id est, eas res quas natura formavit.
Inter sacran- men usquequaque ejusdem. Verus namque Deus, et
dum vero converti in Ghristi carnem acsanguinem, verus homo, et fingens, et ascendens.Verumtamen

utrasque res benedictio consecravit, quamvis aliud est figmentum terreni itineris, aliud in ccelum
Lquas
Augustinus,ineolibro,nonmagisloquebatur
oeaius Auguouuuo,
beatus iu i/u uui >/|i.v.. D x
veritas ascendentis. Nec aliquis ita
j.
desipuerit
.
ut

de hoc sacramento quam de cseteris qu-e Christiana propterea abnegare praesumat fingentem se longius

consuetudine exerceri jubentur et solemniter exer- ire esse Christum verum, quia ipso figmento lon-

ccntur, instruens diaconum quemdam Carthagi-pgioris itineris

significavit verum Christum ascensu-
nensis Ecclesiae qualiter ipsum quoque rudes de
his rU in ccelum. m
et de caeteris oporteret instruere. Porro sacramentum fidei in ipsa ad Bonifacium
GAPUT
XIV. epistola beatusAugustinus baptismum vocat.Verus

Bereng. « Unde beatus Augustinus in epistolaad autem baptismus constat non tam ablutione corpo-
Sicut, inquit, sacramentum cor- ris quam fide cordis,quemadmodum apostolica
do-
« Bonifacium : «

« Fide mundans corda eorum

« poris Christi secundum quemdam modum corpus ctrina tradit dicens :

sacramentum 0uu5u1.ii- ._.__. ...v- —

sanguinis Christisecun- ^i-i,. xv,
(Act. et alibi
_v..«. « Sic et — vos salvos facitba-
« est, biiuauiciiiuiii
LUUISU CSl,
Christi v;,
-vy, 9); » v.v :
. ..

« dum quemdam modum sanguis Christi est : ita ptisma, non carnisdepositiosordium, sed conscien-

< sacramentum fidei, fides est. tiae bonae interrogatio in Deum (7 Pel. ni, 21).» Al-

L/.NFR. Sacramentum corporis Cbristi, quantum terum tamen significatur per alterum. Nam per
ad id spectat quod in cruce immolatus
estipse Do- ablutionem qusecorpori extrinsecusadhibetur, pur-
minus Christus, caro ejus est, quam forma panis gatio animae exprimitur, quam fides intcrior ope-

opertam, insacramento accipimus, et sanguis ejus, ratur. Vocaturque baptismus fides, secundum eam
quem sub vini specie ac sapore potamus. Caro, vi- locutionis formam qua mysterium ejus rei, cujus
 \

425

mystcrium est ccnseri

LIBER DE CORPORE ET SANGUINE DOMINi;
nomine consuevit, Hujus A abstineant.
m
Frustra ergo infers et dicis
reicausa similitudo est quam in sacramento, et in . « Si semel
passus est Christus in semetipso,
re sacramenti reperiri semper necesse est, semel etiam in
sicut in corpore suo, eo quod corpus suum
baptismo etfide. Utrumque enim iavat, purgat, pu- nullo modo se-
parari potest a seipso. Quod non
rificat illud carnem, hoc mentem.
;
Multa quippe sunt in rebus, quae
»
procedit. 949
Sicut ergo ccelcstis panis, quac vera Christi caro rerum partibus
convemre non possunt. Narn cum ipse
est, suo modo vocatur corpus Christi, illius videli-
Dominus Je-
sus verus Deus sit, ct verus homo,
cetquod visibile, palpabile, mortale, in cruce est omnisque homo
constet anima rationali et corpore, non tamen
suspensum vocaturque ipsa carnis ipsius immo-
;
amma ipsa, aut ipsumcorpus recte vocabitur homo
latio, qua3 sacerdotis mahibus fit Christi passio, vel Deus.
mors, crucifixio, non rei veritate, sed significante
mysterio, sic sacramentum
CAPUT XVI.
fidei, quod baptisma Bereng. « Consentio, inquit Burgundus,
Cintelligit, fides est. sanctae
« Romana^ Ecclesiae. Revera non
sanctam Eccle-
CAPUT XV. siam experta est veritas ipsa, sed
«
Bereng. « Beatus Augustinus in epistola ad Bo- Ecclesiam ma-
.„ . -r ~" »
« hgnantium,
iiyiiamium, concilium
concmui vanitatis, nec
« mfacium : « Semel immolatus est Christus in se-B apostolicam,
« sed sedem Satan*.
« mctipso. » Et tamen in sacramento non solum per
Lanfr. Non deberes dicere « Consentio, inquit
« omnes Paschoc solemnitates, sed et omni die po-
:

« Burgundus, » scd consentio ego Berengarius tua •

^ pulis immolatur. »
emm haec verba fuerunt, hajc te
credere sanctum

^
Lanfr. In seipso semel immolatus est Christus,
concihum fefellisti, haec te servaturum jurejurando
quiain manifestatione sui corporis, in
distinctione
Humbertu8
membrorum omnium ^rT^T™^ 1 uem V**
^^^Z^' ^ "^
ex-
semel tantum in cruce
Patri hostiam vivam, passibilem, mortalem,
verus Deus~'e7v~eru7
IrlT^Z
homo '

*"* *""
"^ 1
vivo- fedt nS auod.t nf
^ZTm^ TF**
•

rum ac mortuorum redemptionis efficacem, 'eorum

nZn
**

£T * ^™^
,

Z 0erum
POrrexit
videhcet quos divini concilii altitudo
judicavit, praescivit, pr.destinavit,
redimendos fe ix17 Tnimo J* -

**» *»**,
> ° 1*
vocavi nTod nunc
**"""*
L atque temporibus quibusid fieri congruebaW
cramento tamen quod in hujus rei memoriam
In s - JelTJLZT.rl ^™ ^™
Tr
'

quentat Ecclesia, caro Domini quotidie

fre-
immohtur
Roman am Ecd
iZ
siU
Lccles.am J
vocas T\
Ecclesiam malignan-
dividitur, comeditur, et
dehum ore potatu, Utraque vera, Vaque de
sanguil "- d ^^cft^^T^ *»*
3i%"2 XtZTZTl l^V "?
Vir-
°
n0n falsus
*"*** Et ll0c

gme sumpta. Sumitur quidcm caro per se, ct san- nu^^L °

J.
Chnstianus. Quotquotenim a primordio
i
tlCUfe
'
ah(l uis
guis per se non sine certi mysterii ratione. Christianse
Quam- Ecclesiac Christiani nominis
dignitate gloriati sunt
vis alio locutionis modo totus Christus manducari etsi ahqui, relicto veritatis tramite,
dicatur et credatur, scilicet per devia erro-
cum vita asterna, quaj ns incedere maluerunt, sedem
ipse est, spirituali tamen beati Petr

^S
desiderio appetitur, cum recor- apostoli magnifice honoraverunt,
nullamque adver-

gnum hoc sacramentum

gS^MlS ™ ***«?» *** "*
^
ddigitur, cum dulciter atque
reconditur quod pro

* affectus,
cea vulneratus. Utraque
salubriter in
salute hominum contumcliis
cruce suspensus, clavis affixus, lan-
comestio necessirii
memoria

„tra
^^lE^^^
ZrTi s d

rifice
/J
a
caLill

° qUltU1
ui tu eam
dU^no Tr

m Z T ^^ ^'
Ev angeho dicens
* em P 0ribus

: Tu
'
ac

es

«olum peccata non purgat, sed

etiam auget, ct ligaveris super ^*^ terraZ Zu
pnesumptorea judicat. Qui enim manducai
indigne, judicium
et bibit
^
auodmnaueZlvZsmZL^nTf T
Z
iZTurr,
"*"• Et
* *"

^^^^^Z? ^^
1'
sibi manducai et bibit (I Cor. „ ZisiZh xv s n Q

SJ^bTT" namque
aut non debet. Ilinc
sine priore csse lLpotest
panis quotidianus a busdam
JT7T !™' ?

^^tZ^Z^ ^ "* —-
catholicis expoinntur P
Dommo dicitur, sicut
a beato Ambrosio (Sacram
nr, P de

±
'
Romana EcclesH inT.n
c et sancto Cypriano exponitur,
et in Evangelm
,

^
b&tou:Ni*i manducaveritis camem Filii
hominis, et
biberitis ejus sanguinem, CAPUT XVII.
non habebibis vitam in vo- Bereng.
bis {Joan. vi, Quis enim aut ratione concipiat
«
54). Et sacri canones jubcnt non aut
ha- « per miraculum fieri posse concedat,
bendos inter catholicos
qui sacramento corporis
panem fran-i
« 111Christi corpore, quod post
Cnnsti non communicant, resurrectionem tota
nisi forte pcenitentium
« viget incorruptibilitate, et
»Ore, et episcopaU judicio, usque in tempora re-
pro capitalibus peccatis stitutwms
« onmium cadomanetindevocabile.»
Patrol. cl;
14
 LANVRANCI CANTUAR- ARCHIEP. 428
,.,
7
B.

nanis effiqatur caro vinum- A \ erbia ortic sunt dusc

h*reses antiquis temporibus.
I anfr Quonammodo
essen- Et in hoc quidem consenserunt omnes, quod pams
oue convertatur in sanguinem, utriusque
qui ex fide viyit, et vinum in veram FiUi hominis carnem verumque
tialiter mutato natura, iustus,
ejus sanguinem convertcrentur. Sed qms
esset ^ste
ratione non q.ue-
scrutari argumentis e* concipere
hominis, non omnes eamdem scntentiam te-
rit MavuitenimcoBlestibus mysteriis fidem adhi- Filius
nuerunt. Quidam arbitrati sunt hunc oporterc m-
bere ut ad fidei praemia valeat quandoque
perye-
tclligi quemlibet hominem, sivcjustum,
sive pecca-
niic^uamfideomissaincomprchendcndisiis.qmc
torem in cujus carncm ac sanguinem converi
comprehendi non possunt, supervacue laborare,
Altiora tc nc quxsieris, et tenena substantia sumeretur in remissionem pecca-
sciens scriptum esse :

nc scrutatus fucris ; scdqu.v prxccpit tibi torum. Alii arbitrati sunt non hunc esse de turba
fortiora tc
opcribuscjus quemlibet hominem, sed \irum justum, sanctifica-
Deus, illacogitasempcr,cl in pluribvs
enim tibi tum, a communi hominum vita pcr suse vitaj celsi-
_ne fueris curiosus {Eccli. ni, 22). Non est

necossanuin
neccssarium u^ ^uawnu...-
ea iqmc
ua abscondita ».sunt vidcre oculis — — tudinem segregatum,
«. w qui templum
- -
Dei esset, qui
venssime
-
-j„„„ +
possideret.
. .

divinam in sc habitationcm
tuis Divinatamenpotentiamirabiliteroperantefieri
dubitanti- In hujus camem ac sangumem commutan posse
Posse concedit. Nec defuere quibusdara eh-
altaris, tueretica pertmacia
rerum atque
B panem vinumque
<
visibilium
bus digna miracula, quibus
revera est, rabant. Factum hoc paucis anms
est post obitura
COrruptibilium ablatis tegumentis,sicuti
ct san- beati Augustini, tcmpore Ccclestim papa et CynlU
apnareret corporalibus oculis caro Christi
sanante in- Alexandrini episcopi, quibus prascipientibus atque
c/uis omnipotente Deo misericorditer
et terribiliter damnante adnitentibus indicta ac celebrata est synodus Ephe-
firmorum imbecillitatcm,
sina, una de quatuor quas beatus
Gregorius (lib. i,
atque evertente omnium haereticorum detestabilem
epistola ad patriarchas fatetur se ita
pravitatem. Quorum officii interest simpUcem in- ep. 34) in
complecti et venerari quemadmodum
fantium atque lactentium, exquibus laudem
perfe- suscipere,
fidem im- sancta quatuor Evangelia Domini nostri Jesu Christi.
citChristus(Psa/.vm,3 Matth. xxi, 16), ;

superius com-
ttcre, raiiomuub
dcre, rationibus uuiiiid comprehendere, cum
»on» ^^.y.-~
omnia velle . —i
In qua synodo damnataesunt utrceque
^
„„„
- «.}«„

rationis expertes, facti, propter

arrogan- prehens* lethales pestes, roborata est fides qua
ipsi sint
mulus, in qui- credimus panem converti eam carnem qu^e m m
tiam et sterilitatcm, sicut cquus et
bus non est intellectus [Psal. xx X1 9). Quod
corruptionem Dominici corporis, et quod
queindiemjudiciidevocarinonpossit-.fldeinostnc
qua
vero in-
ccelo us-

ipsum vere a fidclibus suis manducari credi-Cinter

mus, quasi causam impossibiUtatis oppoms,
profe-
cruce pependit, vinumque in eum
,

de pendentis in cruce latere emanavit (,o).

ducenti qui eidem concuio mterfuere
Demque

catera de hoc sacramento sic scnpserunt,

ct

Nestorio cpiscopo quasi ha.rcticoruui capiti

trans-
"|W^W
W
mysticas
1 fidcm nostram aut non intelUgis, aut intelle-

pcrniciem de-
miserunt. cc Ad benedictiones, inquiunt,
accedimus et sanctificamur participes sancti
cor-
ctam male exponendo ad tuam ipsius
poris et pretiosi sanguims Christi, omnium
salu-
nostrum
prTare contendis. Sic enim credimus vcre
non ut communem carnem

S
briterquemanducariinterrisad lg nepercipientibus Rcdemptoris eifecti,

percipientes, quod absit ncc ut viri sanc i fi ati

D mnumJesumChnstum^tcertissnneteneamus secuudum dignitatis umtatem,
et verbo conjuncti
illum in ccclcstibus incontammatum,
in-

autsicut divmam possidentis habitationem,

sed vere
dicas
um iilasum. Ineptus sis si propterea
corru,
Z^I.no/potu^ledereoleurn vivilicatncem et «p
Verbi propnam factam

lecythus sLs, quia sacra testante Yitaenim naturaliter ut Deusex.sten^quiaproprue

enrerlt
^oSS
quo

SclZaf^ tm,
ole non
et
est imminutus, cum eadem
,ccU ju,ta \rkm Wf. -
carni unitus cst, vivincatncem
est. Et ideo, quamvis cUcat ad nos :Arnen, amcn,
aMo
eam esse professus

carnc^Frluhonun^et tf
domus cjus (III Reg. xvii, 15).. V obis,ni Sl manducavent»
comcmipsc et ilta, c

4^Nnd iliigravarisveco^
acPut hominis unius exnob^existimaredebemus.CQuo-
SSSSS
moliaris a tru

Christus
c non posse

rcsurgens cx mortuis jam non moritur

ali

qma Apostolus oUcit

Ecclesiam carne
modo emm juxta naturam suam viv.ficatnx
caro hominis potcrit?) Sed ut
cum factam, qui proptemosfilius homiuis,
:

vere propriam ejus

;

et factus est,
«

U mors iiii ultra non doininabitur (Rom. vi, 9) ;

et vocatus. » Et circa iinem conciiii (cap. seu ana-

ipse Dominus loquens cUscipulissuis testetur,dicens:
thematismo non confitetur carnem
Si quis
corpus pieum quod 11) : cc

Accipite, ct manducate; hoc cst

Verbi
Marc. xiv, 22); Dominivivificatricemesse, et propriam ipsius
provobis tradelur (Matlh. xxvi, 26; ipsum con-
nyzi: mysterium fidci, Dei Patris, sed velut alterius prseter
ct tiic est calix sanguinis
:

juncti eidem per digoitatem, aut

quasi divinam
(Luc. xxn, 10).
qui pro vobis etpro mu}tiseffundetur
mca, est pro mundi habcntishabitationem, ac non potius vivificatricem
Et panis qucm ego dedcro car.o
valen-
carmm esse, quia factaest propria Verbi vivificare
vita (Joan. vi, o2), et : Nisi manducaverUis
Quid manifestius audire desidc-
sanguincm, nqn habc- tis, anathema sit. »
Eitii hominis,ctbtbcritis ejus
studiosum nova3 conteutionis animum studio
bitis vitam in vobis [ibid,., 54). E* qurbus Domiui ras, si

Cyrilliet synodi aciNestorium part. 1

(55) In Symb., circamed., vel in Ep.
 m LIBEH BE CORPORE ET SANGUINE DOMINI.
430
au Uqua, pacis om, ta_ Non
sancta svnodus A corde, non qui pren.it dentc.
.<
cst, tf
, Qu;e autem sit hu-
defhnt .h^caroal.cujusdevulgohoniinis.nonjusti
jus sacramenti virtus paulo post exponit
dicens •

e sanctihcai, onnnis sed potius cui ipse unitus, « Nolunt fideles corpus
Chri-ti, si eorpus Christi
jd es nicarnatus est Dei et hominis. Quod vero
,
ait esse non negligant. Fiant corpus Christi,
si volunt
benedictiones mys ,cas, s.c dictum accipe,
quasi vivere de Spiritu Christi. » J_t post ahcua
. Inde :

.hcere secretas. Mvstenum namque, sicut

heatus est quod cxponensnobisapostolus
Paulus hunc pa-
Augustmus t„ hbro Do cateelnzandis rudibus dicit, nen,
asecreto nomen accepit. Quid enim secretius
Unus panis, inquit, corpus Lum ZlH 2Zs
quam (ICor.x, 17). sacramentum pietatis, o signum
panisvinique speciem conspicere, saporern gustare,
unitatis, o vinculum charitatis ! »
tactum sentire, et tamen mirabiliter operante Deo
CAPUT XVIII.
veram carnem verumque sanguinem credere, co-
_- lupuisiuis, quan.um
Propulsatis, quantum satis visum est, calumniis
•>
mederc b_bere?o tt , ' . calumniis,
^ZS
,

£
ddlusas,
tentmne
Has, et hujusmodi scripturas per
iere
^7™
amoto inanis jactantue appetitu, pro in-
si

*ternee humihter legeres, si inter le-

v.tao
httC1 '™ cor P- *"** *•«•
quas in contumeliam Humberti episcop
Ecclesi* temere protulisti,
disti, reliquum est ut iidem
sanct* Ecclesiao ataue
opinionem tua. sectaa compendiose
scri^T
gendumefusus ad Dorninum precibus impetrata exponamus ex
positas paucis auctoritatibus
dmna gratia intelngeres.
B brevibu que Tationi-
S1 ea qua, ad littera'm ac- bus, unam probemus, alteram
cipi, et
insprobemu PIu ma
ea qua, spiritualiter oportet intelligi, Chns
enim ac prolixa vel testimonia Scripturarum,
tiana cautela distingueres, procul dubio vel
credeivs iirmamentadisputationum epistolaris brevitas
quod universalis Ecclesia credit, prfcdicares inseri
quod non permittit, nec ratio aut necessitas ulla
apostolica doctrina in tota exposcit.
mundi latitudine pi _edi- Nam qui fidelessunt, seu sedj depravati, pra-
[al.,
candum instituit, carnem ac sanguinem
scilicet Do
-,-._.-_. ___ viuiu suiu
vitati su;e ueienuenr a_ pertinaciter
defendendae pertmaciter
mini nostn
j. t
Jesu
.,,.

Chr st et
<5_..i „»_.. J
ore coipons,
* „cornoris ct
et oie
.
•
F "«*"«» non msistunt.
insistnnt
insistunt.
Sed potius intellectis
, _,___
auctor tatibus, -.-uiusque
...... i;.
eordis,
cordis, hoc est* ,_. auditisoue la-
ra-
estcorporahter
i
corporaliter acsuritiin]ifP,.n
ac spiritualiter mandu-
nr,j,,_ .:--.,. -___._- 1
-,
tionibus, ad viam veritatis humiliter
cari et bibi. Corporali siquidem reverti concu-
ore corporalltcH piscunt pauca eis,
et apaucis sufiicere possunt.
manducamus et bibimus, quoties de altari Domi- Qui
vero contentionibus deservire, atque
nico ipsum Dominicum corpus per in sua infldeli-
manum sacer- tate persistere decreverunt ne
dotis accipimus
[al, nec) si plura
spirituali veyo ore cordis spiri-
;
apponerentur, possunt pluribus esse
tualiter comeditur et hauritur, contenti.
quando suaviter et Credimus igitur terrenas substantias. qua.
utiliter, sicut hcatus Augustinus dicit, in memoria
rec„,,d, tu ,, q „„ <1 uuigeuitus Dei
nH, U u,« raem U c ee p, t in c rU ce
Fi H USI) ,.„ sa ^ c „;:~;^ u
-rxi
mensa Dominica, per sacerdotale mysterium,
in
divi-

, , W^t,
, pepcndit, resurre _
„_c.„d,t, .e„t_ rus 1U die j„_ icii digU
liter

verti
, mirubiliter
i„ _«„«__
, £SZ2Z£ttT£
B^ coZTZeZZ
lnutentur, parati semper
rnori pro Christo, morti ccelestibusad dexteram Patris,
H':nitesjugitermembrasua quae sunt super terram immortali, inviolato,
integro, incontaminato, illaeso
$obu. ut vere dici possit,'
:
iii, 5), et cruciflgentcs carnem suam cum etipsum corpus quod de Virgine sumptum
vitiisetconcupiscentiis(Ga/. v , 24), sicut scriptum sumere,et tamen non ipsum. Ipsum
ost t Ad mensam magnani quidem. quan
: sedisti, scito quoniam tum ad essentiam veraque natur*
taha te oportet pneparare
\Eccli. xxxi, 12).
proprietatem
» Decor- atque virtutem non ipsum autem, si species panis
porah comestiouediscipulis a Domino ;

***** traaclur (Mah , o

dicitur Acci-
manducate, et bibite, hoc esi corpus mcum
,

quod
,
:

//^D Z^? ?»» ^

vmique speciem, cajteraque superius
hanc (idem tenuit 8
a
comprehensa:
priscis temporibus,
temporibus. et nun
nunc

Sarsass ssats : £S^asss s

s=-_ssrt__n_sx s_r_tK_?^—
:-;-,= =-=
K_TS__Sri__. i;:'~:
S-_SS__I_^S5_^SSS
 , ,

AllClllEP. 432
B. LANKRANCI CANTUAlt.
431
gustaverit, A corpus Christi ante consecrationcm, sed postcpn
corruptionc. Quod quicunquc rcligioso
secrationem dico tib, qma jam es corpus Chnsl
co Uoncm scntirc non rpoterit. Illis aqua dc pctra
conupiiuiK. i„„„ n;-;i «t fnr-tnm ost.
cst, inse etcreatum
mandartl. et
mandavit, crcatun
etfactum ipse
fluxit, tibi sanguis
c Christo, illos ad horam satiavit Ipse dixit,

aeternum. Judeus bibit ut cst. Et post aliqua (cap. 5) « Antequam consc-

» :

aqua,'te sanguis diluitin accesse-

non poteris. Et illud sitiie cratur, panis est. Ubi autein verba Christi
sititjtu, cumbiberis, diccntem
runt, corpus est Christi. Denique audi :

illud quod miraris

inumbra, hoc in veritate. Sed cnim corpus
h Accipite, cditecx eo omncs : lloc cst
umbra est. quantumistudcujusetumbrammiraris
ei

pncstantiora. Potior mcum. Etante verba Christi, calix est vini ct aquae
Cognovisti
Et paulo post : «

figura, corpus plenus ubi verba Christi operata fuerint, ibi san-
quam umbra, veritas quam
:

est lux
efficitur, qui plebem rcdcmit. Ergo
videte
ccelo.Forte dicas:« Ahud guis
Auctoris quam manna de sermoChnsfumve sa
mihi asscris quod Christi corpus quant.s generibus potens est
ridec Quomodo tu
com ertere Dcinde ipse Dommus Jesus test.ficatur
iZlZZ Et hoc nobis adhuc supercst ut probe-
cxcmplis ut probemur
.

nobis quod corpus suum accipiamus et sangumem.

1 nf Ouantis igitur utimur
ejus fide et test.ficatmne dubi-
formavit, sed quod benc- Nunquid dcbemus de
i ne csse auod natura
nonhoccssequodnam
iteminsextoDcsacramcntis(cap.l): « Quod
1
^

f° Turm ^u^
d dictum est. Sicut verus cst Dei Filius
qu a bledictionc etiam na-B et su^erius
Moyses, proje- Domlus noster Jesus Christus, non
quemadmodum
J ri sl n™ r V^gam tenebat
prehendit cau- homines per gratiam, sed quas, Fihus ex substant.a
11 etfeeta estserpens. Rursus
t
revertitur. Vides Patris, itavera ejus caro cst, sicut ipse dmt quam
nt m naturam
trf
^n
'CI
li
eWntis
s^n

aturametserpcn et virga,
.
e irga,
bis mutatam esse
Currebant ^gypti
*4S accipimus,et verus cjussanguisest, quem potamus.
Scd forte dicas quod dixerunt tunc tempons etiam
dicentem Nisi quis
de fontium discipuli Christi, audicntes :

ilunBnapuioaquaruni n sanguinem
raand ucaverit carnem meam, et biberit

r iS

Tu" P^Te-
propne oces cruor cessavit mcum, non manebit in
^^ me, nec habebit vitam

tTS^i Rursus ad
a] S
fluvus. .
Quomodo
^™**™ ra?Quisimihtudinem video non vidco sanguinis
d,n tibi de sermone
post aliqua vcritatem. Primo ommum
l^itTloSone
mitat fiunt enarratis,
d,

JU " S
is
oP^Xus igitur majoris essc gratiam Christi, qui operatur ut possit mutare, et convertere
'
etadhuc lamen prophetic» bene- genera instituta natura, Deinde ubi non tulerunt
uram et^dhuc
quamnatuiam ta P P
audientes quod
nem Christi discipuli cjus ,

dictioms numers
l* th
««jSJJ"l^rte^quidCcarnemsuam manducandam daret sanguincm
recedebant. Solus autem Pe-
et

dicimus dc ™7*l™t^oTZZ sacramentum suum bibendum

nS eC ubi verba psa daret ,

^ ^u Nam Verba .tern* ifrus dixit : « vifce habes, et ego a te

53J2 o ?
r
Quod quo recedam? sermoneconficitur. («WI..69,, . Neigitur plureshoc dice-
istud quod a ccipis,
Chris i

idam esset horror cruons> sed maneret

'

^J^Xi^^n
S1

T Z '
muldi
species
operi bus legis quia
mult gratia rcdcmptionis, ideo in similitudine
cipis sacramentum, sed vers naturao
quidem ac-
gratiam virtu-
e ,m De to us
mm inqmt, pam, „»J
?^TfLar^e JUe<crlas«nl TO Jfgmque consequeris. Ego
>,' de ccelo descendi (ibid., 44).
,

Sed caro non dc-

!T fT™ uT Scrm ergo Christi qui potuit ex
scenditeccelo, hocest. carnem in terns assumpsit
ex
(
t nuod n r non
i"
'

e rat potes eaquao sunt

^
f
e cado, et
Yirgine. Quomodo crgo descendit panis
11 °
cnim minus
ouodInon erant? Non
non erant est
m id t,rc quo
nmtare
? QmaidemDominus noster Jesus C hn-
novas rebus
^^.'^'SSi., stus consors est divinitatis et
corporis. Et tu qm J
argument.s
tionisquc astruamu
mystern^ve ^"VS^, Lnquid
incania-

1
na- cipis carnem, divinae ejus
substantice in ilio part.ci-

a,i me nto. , Item m epistola ad Hircneum (hb

ta. usus pr, ce «t Je^D cm
oimnem
ordinem
^i,

quceinnu
qucerimus
D ^ ^ ^.m me Dom f ,
nasceretur?? Si
bi
nusDeusmannaplueritpopulopatrum,et nunc non mi nnatrum.et nor
,
nasceretur „i llov ;+

mina generare consuevit.

pluat. Sicognoscis, pluit, et quotidie pluit de ccelo
ordinem Virgo
Liquetigiturquod praater naturae sibi. Et corporeum quidem illud
Vu-gine mannaservientibus
generavit.ethocquodconficimus corpusex nunc
naturaj ordinem in Christi
manna hodie plerisque in locis invenitur, sed
est Quid hic quseris venit quod perfe-
naturam sit ipse Dominus Je- non est tanti res miraculi, quia
corpore, cum praster
Perfectum autem, panis de ccelo, corpus
sus partus ex Virgine?
» Item, m quarto De sacra- ctum est.
evangelium te docet^
Meus panis est ex Virgine, est de quo satis
mentis(ca P 4)t « Tu forte
dices :

Quanto preestantiora hajc superioribus

. »
!

panis est ante verba sacra-

usitatus. Scd panis iste, secunda psalmi tricesnni
consecrat.o, de pane fit Augustinus inhomilia
mentorum. Ubi accesserit « Accesserunt Juda^i
ad Christum ut cruci-
posf. « Ccelumnon erat, tertii:

corpus Christi. v Et paulo ct san-

^•S^t«H^X~^ S^'--^-— —.«-«

nos ad eum accedamus ut corpus
figerent,
mare non non erat, sed audi dicentcm
erat, terra crucifixo tenebraU
manclav guinem ejus accipiamus. Illi de
Ipse dixit, et facla sunt, ipse
David •
 :

//33 LIBER DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI. 434

naiaur. » Et post aliqua:« Vere magnus Dominus, Ade firmamento veritatis, de quo Ccelestinus papa in
et magna misericordia ejus, vere qui nobis dedit decretis suis asserit (epist. 1 Adepisc.GalL, cap. 20)
manducare corpus suum, in quo tanta perpessus est, quod nec saltem sinistrae suspicionis rumor, dum
Let sanguinem bibere. » Item, in homilia psalmi viveret, eum asperserit. Imo revera id dixit quod
quadragesimi quinti, ad Judasos loquens « In illius : catholica Ecclesia in omnibus membris suis fideliter
nomine quem occidistis baptizamini, et dimittuntur fatetur et credit, quod ego quoque in professione
vobis peccata vestra. Medicum vel postea cognovi- fidei breviter posui, breviter comprehendi, videlicet^

stis; jam securi bibite sanguinem quem fudistis. » ipsum esse corpus, et non ipsum. Neque enim eo
Mtem, inhomilia psalmi sexagesimi quinti : « Modo quo ipsi putabant modo credimus quod visibile
homicidis °£4G donatus est, et fusus sanguis inno- Christi corpus comedamus, aut sanguinem quem j
centis, et ipsum sanguinem, quem per insaniam fusuri et oculis suis conspecturi erant persequentes
Lfuderunt, per gratiam biberunt. » Itern, in homilia bibamus. Sed potius idcredimusquod non videmus,
psalmi nonagesimi octavi : « Quacro quid sit sca- , ut valeat esse fides, quse non potest esse, si res quse
bellum pedum ejus, et dicit mihi Scriptura (lsai. creduntur corporalibus sensibus constiterit subja-
lxyi, 1) : Terra scabellum pedum meorum. Fluctuans cere. Unde exponens quod obscure posuit : « Et si '

converto me ad Christum, quia ipsum quasro hic etgnecesse est, » inquit, « illud visibiliter celebrari,

invenio quomodo sine impietate adoretur terra, sine oportet tamen invisibiliter intelligi. » Existimabantj
impietate adoretur scabellum pedum ejus. Susccpit 1
namque quod Dominus, aut bestiali
prseciperet eis
enim de terra terram, quia caro de terra est, etde more, aut humano, corpuscomedere quod videbant,
carne Mariae carnem accepit, et quia in ipsa carne aut bibere sanguinem quem persequentes fusuri erant
hic ambulavit, et ipsam carnem nobis ad mandu- hoc est aut crudum, aut aqua coctum,aut subtractis
candum ad salutem dedit. Nemo autem illam car- carbonibus in verubus assum.Ilanc carnalem eorum
L.nem manducat, nisi prius adoraverit. Inventum est intelligentiam redarguens Dominus, in Evangelio
quemadmodum secundum Joannem,dixit Spiritus estqui vivificat;
adoretur tale scabellum pedurn Do- :

mini, et non solum non peccemus adorando, sed caro autcm non prodest quidquam (Joan. vi, 6ij.
peccemus non adorando. » Et paulo post « Tunc Quod exponens beatus Augustinus in vicesima sep-
:

autem quando hoc Dominus commendavit, decarne tima ejusdem Evangelii homilia, ait « Quid est :

sua locutus erat, etdixerat :«Nisi quismanducave- ergo, non prodest quidquam caro? Non prodest
rit carnem meam, non habebit in se vitam seternam quidquam sed quomodo illi intellexerunt ? Carnem
(Joan.M, 54). » Scandalizati sunt discipuli ejus qui- quippe sic intellexerunt quomodo incadavere dila- :

dam septuaginta ferme, et dixerunt :« Durus esthicC niatur, aut in macello venditur, non quomodo spi-
sermo,^uis potest eumintel!igere?i)Etrecesseruntab ritu vegetatur. De hishactenus: ad propositum
eo, et amplius cum eo non ambulaverunt (ibid. revertamur.
iai,G7). Durum illis visum est quod ait :«Nisiquis CAPUT XIX.
manducaverit carnem meam, non habebit vitam Augustinus in homilia undecimasuper Joannem :

teternam. » Acceperunt illud stulte.Carnaliter illud « In populo enim Judaeorum figuratus est populus
cogitaverunt, et putaverunt quod prtecisurus esset Christianorum. Ibi figura, hic veritas umbra, ; ibi

Dominus particulas quasdam de corpore suo, et da- lhc corpus. » Item in homilia tricesima prima :« At
turus illis, et dixerunt «Durus est hic sermo. »Ipsi
: illi viderunt Christum suo scelere morientem, et
erant duri, non sermo. » Et paucis intermissis, credideruntinChristumsuissceleribusignoscentem.
« Spiritualiter, » inquit, « intelligite quod locutus Quousque biberent sanguinem quem fuderant, de
sum. Nonhoccorpus quod videtis manducaturi estisl sua salute desperaverant. »Item, in quadragesima
et bibituri illum sanguinem quem fusuri sunt qui « Qui ssevientes occiderunt, imitati crediderunt; et

mecrucifigent. » J quem sanguinem saeviendo fuderunt, credendo bibe-__

In his postremis beati Augustini verbis exsultas. runt. » Item,in sermonead Neophytos « Hoc acci-
l
:

hicDpite in panequodpepcndit incruce. Et hoc accipite

In his vicisse te, et superiorem esse gloriaris,
firmamentum tuaedefensionisteinvenissegratularis. in calice quod effusum est de Christi latere. Erit
Quomodo, inquis, persuadere contendis quod verain enim illi mors, non vita, quimendacem putaverit
carnem verumque sanguincm in hoc sacramento vitam. » Item, in libro quarto De Trinitate (cap.13): J
suinamus, cum manifeste audias quod corpus quod « Apud eum paucissimi remanserunt, agnoscen-
videbant non essent discipuli comesturi, neque bibi- tibus gentibus, et pia humilitate bibentibus pre-
turi sanguinem quem crucifigentes erant effusuri ? tium suum, cjusque fiducia deserentibus hostem
Calumniosa quidem ista objectio est. Qui enim su- suum. » Et in subsequenti capitulo (cap. 14)
perius testatus est quod carnem, quam de matre •549' post aliqua « Quid tam mundum pro mun-
:

Virgine sumpsit, et in qua in terris ambulavit, ad dandis vitiis mortahum, quam sine ulla contagione
manducandumnobissalubritertribuit,quomodohuic carnalis concupiscentiae caro nata in utero, et ex
tam praselarae sententiac aliqua eontraria sententia utero virginali \ Et quid tam grate offerri et suscipi

potuit obviare ? Absit a sobrio lectore ct catholico posset quain caro sacrificii nostri corpus effectum
sacerdotis nostri ? »Leo papa in sermone de jejunio
\
''Npositore tamperverscsentiredeEcclesirccolumna,
 A :

185 R. LANFRANCI OANTCAR. ARCHIEP. 436-

septimi mcnsis (serm. 6). « Hanc confessionem, di- CAPUT XX.

lectissimi, toto cordc promentes, impia lucrcticorum Advcrsus tantam divinarum auctoritatum lucemJ
commenta respuite, ut jejunia vestra et eleenwsy- <|ii;«stionis caligincmopponere non desistis diccns :

nse nullius erroris contagio polluantur. Tunc enim Qood tu vcruin (.bristi corpus esse asseris, in sa-
et sacrilicii munda cst oblatio, et misericordiae cris litteris appellatur species, similitudo, fi^ura,
sancta largitio, quando lii qui ista depi ndunt, (|Uod signuin. nivsUuium, sacramentum. Haec autem vo-
operantur intclligunt. Xam dicente Domino : Nisi cabula ad aliquid sunt. Nulla vero, quae ad aliquid
manducaveritis carnetn Filii hominis, ei biberitis referuntur, poesun. esse id quod sunt ea ad quae
sanguinem ejus, non habebitisvitam in vobis [Joan. referuntur. Non estigitur corpus CliristtjHoc _____
vi. 54), sic sacrae mensao communieare debetis ut in quodam scripto tuo divcrsis ac prolixiorilius
_____ prorsus de veritate oorporis Cbristi et sangui- verfois, sed non tnutata sententia reperi; boc gar-
nis ambigatis. Hoc enim ore sumitur, quod fide riunt discipuli atque sequaces tui, subversorcs
creditur, ct frustra ab illis amen respondetur, a qui- • quidem aliorum et ipsi auro et argento caiteraque
bus contra quod accipitur, disputatur. »Item,
id in pecunia tua a tc subversi, errantes, et alios in er-
epistola Anatbolio episcopo missa « Aliter enim : in rorem mittentes, non intelligentes, sicut dicit Apoi
Ecclesia Dei, qu;e corpus est Cbristi, nec rata suntB stolus, nequequs loquuntur, neque dc qwbusafftr
sacerdotia, nec vera sacrificia, nisi in nostrae pro- manl {I Tim. i, 7). Ycrum his vocabulis in nullo

prietate naturae verusnos pontifex reconciliet, verus pnescribitur fidei qua credimus, et veritati quam
immaculati Agni sanguis emundet. Qui licet in Pa- defendimus. Specics namque, et similitudo illarum

tris sit dextcra constitutus, in eadem tamen carne, rerum vocabula sunt, quae ante fuerunt, et ex qui-
quam sumpsit ex Virgine sacramentum propitiatio- bus corpus Christi sanguisque conficitur. Panem
nis exsequitur. •> Item in sermone de passione Do- dico, ac vinum, unde incujusdam missae ora-
fine

inini (serm. 1 1) : « Fefellit ergo illum malignitas tur, et dicitur « Perficiant in nobis, Domine, quae-
:

quod cunctis (iliis

sua, intulit supplicium Filio Dei, sumus, tua sacramenta, quod continent, ut quae
bominum in remedium verteretur. Fudit sanguinem nunc specie gerimus, rerum veritate capiamus. »
justum, qui reconciliandomundo et praemium esset Postulat quippe sacerdos ut corpus Cbristi quodsub
et poculum. » S- Gregorius in homilia pascbali specie panis vinique geritur, manifesta visione,

(homil. 22 in Evang.) « Quid namque sit sanguis

: sicuti revera est, quandoque capiatur. Veritasenim
Agni, non jam audiendo, sed bibendo didicistis.Qui pro manifestatione in sacris ssepe litteris reperitur.

sanguis _____ utrumque

_,_._ super _. !-- postem
r ponitur, quando
r i i
De qua
i
manifesta visione Dominus in Evangelio se-
p Qui aulem diligQ
. . .

non solum ore corporis, sed etiam ore cordis hau- cundum Joannem discipulis dicit :

ritur. » me, diligetur a Paire meo. Et ego diligamvum; et

His divinorum eloquiorum testimoniis, quae ex manifestabo eimeipsum (Joan. xiv, 2l)/Et David in
multis, compendii causa, pauca excerpsi, clare, ut persona DeiPatris Longitudinedierum rcpleboeunu
:

arbitror, innotescit quod vera Christicaro, verusque et ostendam illisalutare mcum [Psal. xc, 16). Quarn-^

ejus sanguis in mensa Dominica immoletur, come- vis non improbabiliter quidam exponant hoc in loco

datur, bibatur, corporaliter, spiritualiter, incom- esse carnis ac sanguinis veritatem, ipsam eorum-
prehensibiliter. Et ne quis perversus atque perver- dem efficientiam, id est, peccatorum remissionem.
sor aliter ea intelligeret vel exponeret quam uni- •g_gS Illis namque omnibus modis vera Christi caro
versalis Ecclesise spirituales filii intelligunt et expo- ac sanguis existit qui digne percipiunt, qui perci-
nunt, facta sunt, tam antiquis quam modernis tem- piendo dilectorumindulgentiam consequuntur.Unde
poribus, in diversis Ecclesiis huic fidei congrua mi- in canone missa. sacerdos dicit : « Ut nobis corpus,
racula, quando, et ubi, et quibus tantum secretum et sanguis fiat dilectissimi Filii tui Domini nostri

demonstrare voluit seterna sapientia, cui nulla sunt Jesu Christi, » nobis, inquam, id est credentibus,
non possibilia, attingens a fine usque ad finem, et^et misericordia tua digne sumentibus. Qui enim
fortiter atque suaviter disponens omnia (Sap. vin, manducut et bibit indigne, judicium sibi mandvt
1). Quaa miracula facta esse ignorat nullus quisquis cat ct bibit (I Cor. xi, 29).
in ecclesiasticis historiis, seu sanctorum Patrum Hinc et sanctus Gregorius in quarto Dialogi libro
gestis est aliquantulum studiosus. Quae scriptura. (cap. 59) : « Tunc vera pro nobis Deo hostia erit,

tametsi illam excelsissimam auctoritatis arcem non cum nosmetipsos hostiam fecerimus. » Est quidem
obtinent qua donatae sunt quas propbeticas seu etiam peccatoribus, et indigne sumentibus vera
apostolicasnuncupamus, hoc tamen probare suffi- Christi caro, verusque sanguis, sed essentia, nori

ciunt quod hanc fidcm, quam nunc habemus, om- salubri efficientia. Hujus rei testis est beatus Augu-
nes fideles, qui nos prsecesserunt apriscis tempori- stinus in quinto libro De baptismo dicens (cap.8)
bus habuerunt. Alioquin, cum in decretis Romano- Sicutenim Judas, cui bucellam tradidit Dominus,
rum pontificum sacrisque canonibus apocryphae non malum accipiendo, sed rnale accipiendo locurr

scripturae nominatim damnatae sunt, haec quoque in se diabolo praebuit, sic indigne quisque sumens
specialiter dainnarentur, nec in Ecclesia catholica a Dominicum sacramentum, non efficit ut quia ipst

catholicis solemniter legerentur. malus est, malum sit, aut quia non ad salutem ac
437 LIBER DE CORPORE ET SANGUfNE DOMINI. /,38

Corpus enim Domini et san-Atum Patris per sacramentum assumpti hominis.

cipit, nihil acceperit.

guis Domini nihilominus erat etiam illis quibus di- Quod tantumdem significat, quantum si diceret ap-
cebat ApostolUs: Qui manducat etbibit indigne,ju- paruisse eum per hominem, quem assumpsit, et
dicium sibi mdnducat et bibit. Ambrosiusin sexto DeJ quem divinitati suae digttiim habitaculum consecra-
sacramentis (cap. 1) : « Quomodo vera? Qui simili- vit. Habetautem et alias significationes, de quibus
tudinem video, non video sanguinis veritatem. » Et satis superius dictum est.
paulo post: «Ideo in similitudine quidem accipis Quod vero panis dicitur, consueto sacrorum co-
sacramentum, sed verac naturae gratiam virtutem- dicum more id fit, qui res quaslibet ssepe vocant
que Consequeris. Similitudinem hoc in loco nullo
» nominibus illarum rerum, ex quibus fiunt, seu quse
dubitante panis vinique speciem intelligit, sub qua esse putantur, et non sunt, sive quibus aliquo modo
corporis Christi natura contegitur, et sine cruoris similes cxistunt. Unde bcatus Hieronymus in se-
horrore a digne sumentibus in salutem accipitur. cundo Explanationum libro in Osee (itt fineprooemii)
Invenitur etiam species, similitudo, figura pro ve"^l « Postquam autem reversa fuerit terra in terram
ritatej Unde Dominus in Evangelio secundum Joan- suam,' et tam nos qui scribimus quarn eos qui de
neitt; Neque vocem ejus unquam audistis, neque nobis judicant pallida mors subtraxefit. » Et
,

speciem ejus vidistis (Joan. v, 37). Apostolus acTP superbo homini a viro sapiente dicitur Quid super- :

Corinthios Per pZdem enim ambulamus, et non per

:
bis, ierra, etcinis? [Eccle. x, 10.) Et Abraham tres
speciem (II Cor. v, 7). Ambrosius in libro De my- viros vidisse legitur (Gen. xvin, 2), cum essent an-
steriis (cap. 4 in fine): « Speciem autem et pro gvli./De qua re beatus Augustinus in secundo libro
veritate accipiendam legimus et de Christo : Et DeTrinitate dicit (cap. 10, sub finem) « Sub ilice
:

specie inventiis ut homo (Philin. n, 7), et de autem Mambrae tres viros vidit Abraham, quibus
Patre Deo : Neqile specirm cjus vidistis. »j Item, in et invitatis hospitioque susceptis, et epulantibus
quarto De fide ad Gratianum (cap. 5) : « Caro enim ministravit. » Et in libris Judicum, mulier sterilis
mea vere est esca, et sanguis meus vere est potus ad virum suum de angelo dicit : Vir Dci venit ad
(Joan. vi, 56).Carrtem audis, sanguinem audis, me (Jud. xiu, 6). Et paulo post : Ecce apparuit mihi
mortis Dominicae sacramenta cognoscis. » Et paulo vir, quem ante videram (ibid., 10). Et post aliqua:
post: «Nos autem quotiescunque sacramenta sumi- Et nesciebat Manue quod angelus Dei esset (ibid., 16).
mus, quse per sacrse orationis mysterium in carnem Et beatus Hieronymus in eodem Explanationum
transiigurantur et sanguinem, mortem annuntia- *!?491ibrosuperOseeprophetadeDeodicit: «Quasi
mus. » Augustinus in libro De catechizandis rudi- non quod Deus tinea sit
tinea efficitur et putredo,
btis: «Efficiemur enim, sicut ab itlo speramus et vel quod sustinentibus pcenas hasc
putredo, sed
exspeffcamus, aequales angelis Dei et cum eis pariter universa videantur. » Et in Evangelio secundunT
illa Trinitate perfruemur jam per speciem, in qua Joannem : Maledixerunt ei, et dixcrunt: Tu discipu-
nunc per fidem ambulamus. » Apostolus ad Philip"^ lus illius sis (Joan. ix, 28), cum non maledictio,
penses: In simiiitudinem hominum factus, et habitu sed benedictio sit esse discipulum Christi. Unde bea-
inventus ut homo (Philip. n, 7|. Item, ad Hebraios: tus Augustinus in expositione ejusdem Evangelii
Qui cilm sit splendor glorise, ct figura substantix ejus dicit (Tract. 44): « Tale maledictum super nos, et
(Hebr. l, 3). Porro signum, mysterium, sacramen- super filios nostros. Maledictum est enim si cor discu-
tum, et si quid hujusmodi est, Dominica^ passionis tias, non si verba perpendas. » Et in Evangelio se-
designativa nomina sunt, tamen sacramentum ea
cundum Matthseum, et similiter secundum Lucam
si

sighificatione accipiatur.v qua sacrum esse signum

Si ergo vos cum siiis mali nostis bona data dare filiis
/

in libro De civitate Dei a beato Augustino defini- vestris. (Matth.vu, 11 Liic.ii, 13). De qua sententia ;

tur. TJnde beatus Gregorius in quarto Dialogi

libro beatus Augustinus in secundo libro De sermone Do-
(fcap. 58): « Htec namque singularis victima ab mini sic disputat (cap. 21) « Quomodo raaii dant :

aeterno interitu animam salvat, qiue illam nobis pbona? Sed malos
appellavit dilectores saeculi hujus,
mortem Unigeniti per mysterium reparat. » Et et peccatores. Bona vero quae dant, secundum eorum
paulo post « Hinc ergo pensemus quale pro nobis
: sensum, bona dicenda sunt, quia hsec pro bonis
sithoc sacrificium, quod pro absolutione nostra habcnt » Et Dominus Jesus Chnstus propter quas-j
passionem unigeniti Filii semper imitatur.» Et posfi dam similitudines in eisdem litteris vocatur leo,
aliqua(cap. 59): « Quia passionis Dominicse myste- agnus, vermis, lignum, petra, lapis angularis, mul-
ria cfelebramus, debemus imitari quod colimus. »i taque in hunc modum. Sicetcorpus Christi vocatur
Item in homilia Paschali (hom. '22 in Evang.): «In
pane conficitur, seu quia contuen-
panis, vel quia ex
utroque etenim poste Agni sanguis positus est, tium oculis cum caro sit, panis videtur, sive quod
quando sacramentum passionis eju*cum ore ad corporali et visibili pani similitudine quadam con-
icdeinptionem suinitur, ad imitationem quoque in- jungitur . Nam sicut quia iste materialis panis discrete
tenta mente cogitatur. » Sacramentum sane in di-
suinptus humanam carnem nutrit et sustentat, sic
vinis codicibusnon unatantum signiiicatione posi- spirituale et invisibile corpus Christi animam digne
tum reperitur. Denique sanctus Ambrosius, in libro smucntis Adhuc objicis et auctori-^
alit et vegetat.
ad Gratianum, apparuissc dicit hominibus Unigeni- tate Ambrosii ipsum Ambrosium infirmare moliris
439 «. LANFRANCI CANTUAR. ARCIIIEr'. 440

dicens: Ambrosius in libro Dc sacramentis witA.(P>'ov. xn, 28). Et beatus Augustinus inprimo libro
(lib. iv, c. 4): Sicut enim mortis similitudincm sum- De sermone Domini in monte « Quod vcro, inquit, :

psisti, itactiamsimilitudinempretiosi sanguinis bi- aut obscurum aut absurdum illi sonat, non inde
bis. Haec verba exponens, quid comparatius, inquis, concitet contradictionum certamina, sed oret ut
quid similius? Negari non potest beatum Ambro- intelligat. Et inlibrotertio DeTrinitate (cap. 10):
»

sium sacramento baptismi sacramenta comparavisse « Milii autem, ait, utile cst, ut meminerim virium
altaris. Non est autem vera Christi mors in baptismo. mearum, fratrcsque meos admoneamutmemincrint
Igitur nec verus ejus sanguis in hoc sacrainento. suarum, ne ultra quam tutum cst humana progre-
Pace tua dictum sit, multum falleris in liac verbo- diatur infirmitas. » Et in libro Contra Felicianum
rum intelligentia, neque enim similitudinis adverbia haoreticum (cap. 2) : « Scripturarum auctoritate
identitatem, seu aequalitatem ubique posita signi- contentus, simplicitati obedire potius studeo quam
ficant. In Evangelio namque Salvator dicit : Estotc tumori. j Et paulo post (ibid.) « Quam rationem :

miscricordcs, sicut ct Patcr vestcr misericors est affcrrc potessipartum prscdicas Yirginis; siredditos
(Luc. vi, 36). Non tamen eadem, seu aequalis mise- oculos non negas csecis, si sepultos ostendas fg£SO
ricordia Deo et hominibus. Et in R
potest incsse redisse a mortuis ? Si ergo horum et incomprehen-
Evangelio secundum Joannem: Et cgo, inquit, cla sibilis est ratio, et vcritas prompta est, facilius in
ritatem quam dedisti mihi dedi cis, ut sint unum negotiis fidei testimoniis creditur quam ratio vesti-
sicut et nos unum sumus (Joan. xvn, 22). Et alibi: gatur [al., investigatur] . »

Dilexisti eos, sicut et mc dilcxisti (ibid., 23). Unde CAPUT XXII.

et beatus Augustinus in Expositione ejusdem Evan- Probatis quae probari oportebat, et exclusis qiuc
gelii ait (Tract. 10): Neque enim semper xqualila- excludi ratio suadebat, jam tandem quid tu credas,
tem significat qui dicil, sicut illud, ita ei illud: sed et credulitatem fltam Tu
quid sequatur, videamus.
aliquando tantum, quia est illud, cst ctillud, autquia credis panem vinumque Dominicoe mensae, inter
csi illud ut sit et illud. consecrandum, quantum ad substantiam, immobilia
CAPUT XXI. permanere, hoc est panem et vinum exstitisse ante
Est aliud quod objicitis, quod concessa loquendi consecrationem, et panem vinumque existere post
facultate multis in locis clamatis, et dicitis : « Si panis consecrationem , Christi carnem ac sanguinem
in veram Christi carnem convertitur ; aut panis proptcrea vocari quod, in memoriam crucifixte
sustollitur in ccelum, ut illic in Christi carnem carnis et de latere effusi sanguinis, in Ecclesia cele-
transferatur, aut caro Christi ad terram defertur, brentur, ut Dominicam passionem perhoc admoniti
ut istic in cam panis commutetur. Atqui nec panis C semper recolamus, et recolentes, carnem nostram
sustollitur, nec caro defertur. Non est igitur vera cum vitiis et concupiscentiis incessanter crucifiga-
caro in quam Hoc vos colligitis
panis convertitur. » mus (Gal. v, 24). Quae si vera sunt preestantiora et
secundum humanam sapientiam, non secundum diviniorafueruntsacramenta Judaeorum sacramentis
divinam. Humana autem sapientia perquiri divina Christianorum. Quis enim nesciat manna quod de
opera prohibet Apostolus ad Romanos dicens Non : coelo pluebat Dominus, seu animatas et sensibiles
plus sapere quam oportet sapcre, sed sapere ad sobric- creaturas quas populus ille sacrificare consueverat,
tatem (Rom. xn, 3); et ad Corinthios: Sermo meus, parva buccella panis, modicoque vini proestantiores
et prxdicatio mca non inpersuasibiiibus humanx sa- exstitisse? Rursus quisnon intelligat divinius fuisse
pientise verbis, sed in ostensionespiritusct virlulis, ut praenuntiare futura quam narrare praeterita, cum
fides vestra non sit in sapieniia hominum, scd in vir- illud non hoc
possit facere nisi Spiritu Dei plenus,
tute Dei (I Cor. n, 4) ; et ad Colossenses : Videte ne autem stepe faciat idiota etiam vel quilibet impe-
inanem fallaciam
quis vos decipiatperphilosophiam et ritus ? Sed absit hoc a fidehum corde et Christiana
secundum tradilionem hominum, secundum elemcnta intelligentia! Christi namque miles Ambrosius illa
mundi (Col. n, 8). Et beatus Gregorius, in homilia inferiora, hsec potiora et digniora esse in libro De
Paschali (26 in Evang.) : « Sciendum, inquit, nobis^mysteriis coniirmat dicens(cap.8): «Summostudio
est quod divina operatio, si ratione comprehenditur, volumus comprobare quia et antiquiora sunt sacra-
non est admirabilis. Nec fides habet meritum, cui menta Ecclesise quam Synagogae, et preestantiora
humana ratio praebet experimentum. »' Propterca in quam manna est. » Et paulo post (cap. 9) « Proba- :

tanta rerum profunditate magis oportuit tc orare tum est antiquiora esse Ecclesiae sacramenta, nunc
Deum, utautintelligeres quae pro humana capacitate cognosce potiora. » Et post aliqua, cognovisti pra-
intclligi possunt, aut patienter, et humiliter ferres, stantiora « Potior
: est lux quam umbra, veritas
et tamen crederes quse in tanto arcano humani in- quam figura.» Item,inquartoDesacramentis(cap.3):
genii vires excedunt, et in hac vita inteliigi minime « Accipe quae d^), diviniora esse sacramenta Chri-
possunt, quam litem movcre, ab universali Eeclesia stianorum quam^Juda^orum. » Ergo falsa sunt quao
dissentire, novum schisma verbis et scriptis contra proponis.
sanctorum Patrum praecepta inferre. Profecto hoc Amplius. Si verum est quod de corpore Christi tu
modo ageres quod agi oportere praecipit Legis- quod ab Ecclesia ubique
credis et astruis, falsum est
lator dicens Nc transgrediaris tcrminos patrum
: eentium de eadem re crcditur et astruitur. Omnes
 441 LIBER DE CORPORE ET SANGUINE DOMIXI. 442
enim qui Christianos sc et esse et dici lsetantur, A pere moliuntur. Itaque dicitis « Pra_dicatum est :

veram Christi carnem verumque ejus sanguinem, Evangelium in omnibus gentibus, credidit mundus,
utraque sumpta de Virgine, in hoc sacramento se facta est Ecclesia, crevit, fructificavit, sed imperitia
percipere gloriantur. Interroga universos qui Latinse male intelligentium*85 fi posteaerravit, et periit ; in
hnguae nostrarumve litterarum notitiam percepe- nobissolisetinhis mainossequuntur sancta in terris
runt. Interroga Grtecos, Armenos, seu cujuslibet Ecclesia remansit/tlancsacrilegam vanitatem evertit
natioms quoscunque Christianos homines; uno ore evangeliea veritas, etprophetarumatque sanctorum
hanc fidera se testantur habere. Porro si universalis Patrum non violanda auctoritas.lUnde Ecclesitc
autnunquam fuit catho-
Ecclesiae fides falsa existit, su« sanctse in Evangelio suo Donlinus^ pollicetur
lica Ecclesia, autperiit. namque efficacius ad
Nihil dicens : sum omnihus dicbus
Ecce ego vobiscum
interitum animarum quam perniciosus error. Sed usque ad consummalionem sxculi (Matth. xxvm,
non fuisse, aut periisse Ecclesiam, catholicus nemo 20). » Quod minime diceret, si Ecclesiam suam
consenserit. Alioquin non est verum quod Abrahse ante consummationem saoculi perituram esse prae-
Veritas +promisit dicens In semi?ie- tuo benedicentur nosceret. ^u. Et miui
alibi Tunc
:
j._.\,-»^^_ ___n,± wibv si yuio
01 quis vobis dixerit
VUU1.1 UtUityl
:
.
ti •

omnes gentes (Gen. xxii, 18). Item in Psalmo Po-B Ecce hic Christus, aut ccce iiiic, :
nolite credere
stulaameet dabotibigenteshxrcdiialem tuametpos- (Matth. xxiv, 23). Augustinus, in
secunda psaP""
sessionem tuam terminos terrx (Psal. n, 8). Item : morum expositionis partc {enarr. in psal. lvi) :

Reminisccntur, etconvertenturadDominumuniversi Corpus autem

« est Ecclesia, non ista, aut illa, sed
fines terrx (Psal. xxi, 28). Et alibi Quos redemit
: toto orbe diffusa. • Item in eademjm psal. lxiv) :

de manu inimici, de regionibus congrcgavit cos, a « Spes omnium filiorum terra. (Non spes unius
solis ortu et occasu, ab aquilone et mari (Psal. cvi, anguli, non spes unms Judete, non spes solius
2, 3). Item beatus Augustinus in p/ima expositionis Africae, non spes Pannoniae, non spes Orientis aut
psalmorum parte (in psal. xxi, TraCt. 2) Ecclesia
: « Occidentis, sed spes omnium iinium terrse, et in
magna quid est, fratres ? Nunquid exigua pars orbis mari longe. In eadem (inpsal. lxxi)
» « Ila.c pro- :

terrarum Ecclesia magna est ? Ecclesia magna totus phetia propter eos pnemissa est, qui putant reli-
orbis est. » Item in eadem (Enar. psal. xxxix) : gionem nominis Christiani usque ad certumtempus
«Annuntiavijustitiam tuam in Ecclesia magna.Quam in hoc sseculo victuram, et postea non futuram.
magna? Toto orbe terrarum. Quam magna ? in om- Permanebit autem cum sole, quandiusol oritur, et
nibus gentibus. Quare in omnibus gentibus? Quia occidit.Hoc est, quandiu tempora ista volvuntur,
in omnem terram exivit sonus corum.» Item, in tertia non deeritEcdesia, id est Christi corpus in terris.
ejusdem operis parte « Corpus Christi constat exC Item in eadem iin Psal. xcn)
:
« : Domum tuam decet
multis credentibus in toto orbe terrarum. »
Itemin sanctitudo, Domine (Psal. xcn, 5) domum tuam,
;

eadem « Tabernaculum Domini domum

totam
:
est ista sancta tuam. Non hic, aut hic, aut ibi ; sed
Ecclesia in toto orbe terrarum diffusa. » domum tuam
Et alibi : totam per totum orbem terrarum.
« Chorus Christi jam totus mundus est. Chorus Quare per totum orbem terrarum ? Quia correxit
Christi ab oriente in occidentem consonat.
» Item, orbem ierrx qui non comuiovcbitur (Psal. xcv, 10).
in libro De agone
Christiano (cap. 29, tom. III) : Domus Domini fortis erit, per totum orbem terra-
« Neceosaudiamus qui sanctam Ecclesiam, qusauna rum erit. » Item in extremaejusdera operis parte (in
catholica est, negant per orbem essediffusam. » Et psal. ci) « Quid estquod dicis, hferetice, jamperisse
:

quibusdamintermissis (ibid) : «Populusautem ipsius, Ecclesiam deomnibusgentibus, quando adhucpraedi-

mquit, quando non audit prophetas, et
Evangeiium, catur Evangelium ut possit esse in omnibus gentibus.
,

mquibusapertissimescriptumestEcclesiamChristi Ergo usque in iinem sreculi Ecclesia in omnibus

per omnes gentes esse diffusam, et
audit schisma- gentibus. »In eadem
Ubi suntqui dicuntperissede
:«
-icos, non Dei gloriam
qujerentes, sed suam, satis mundo Ecclesiam, quando nec inclinari potest ? »
sigmhcat se servura esse, non liberum. »
Et Domi-I)Item in eadem (in psal, cv) « Quisnuis putavcrit :

nus in Evangelio Ager est liic mundus (Matth

:
Ecclesiam in una parte esse, et non eam cognove-
xm, 38). Et paulo post Simile est
rcgnum ccelorum rit diffusam toto orbe terrarum, et crediderit eis
:

mgenx missx in mare, et cxomni genere

piscium con- qui dicunt: Eccehic cst Christus,et ecce U(ic{MatUi.
ireganliUbid., 47). Et ad discipulos
Ite in orbem xxiv, 23), sicut modo audistis cum Evangelium
:

terrarum, prxdicate Evangclium

omni crcaturx legeretur, cum ille totum orbem emerit quia tantum
\Marc. xvi, 15).
pretium dedit, ille tanquam in proximo scandaliza-
CAPUT XXIII. tur, a iuna uritur. »
Adversus tam clara ipsius Domini et
sancti Spi Falsum est igitur quod de corpore Christi a te
cjusdeEccles^aetdestatuEcclesiaBtestimonia, creditur et astruitur. Ergo veraestejus caro, quam
^pcis tu, et objicumt qui, a te decepti,
alios deci- accipimus, et verus est ejus sanguis quem potamus.

Explicit liber beati Lanfranci Cantuariiensis archiepiscopi Dc corpore

et sanguinc Domini contra lleren-
garium.
 .

4'(3 n. LANFRANCI CANTtTAR. ARCHIEP. 441

BEATI LAMFRABJCI
CAXTCAltlKXSlS AKCHIEPISCOPI

ADXOTATIUNCULiE IN NONNULLAS JOANNIS CASSIANI COLLATIONES PATRUM.

£&•£ Ex vetusto monaslerii S. Martini Sagiensis codice ms.

AD COLLATIONIS VII CAP. XIII. A^Grcece, Latine homo interpretatur, ignorantes vo-

Licet enim pronuntiemus nonnullas esse spiri- cem Domini, qui ait : Spiritus est Deus (Joan. iv,

tuales naturas, ut sunt angeli, archangeli, etc, 24). Incorporeus est enim, nec membris distingui-

tamen incorporeae nullatenus existimanda sunt. 1

tur, nec corporis mole censetur.
llabent enim secundum se corpus quo subsistunt, AD COLLATlONIS Xllt CAP. XIV.
licet multo tenuius quam nostra sunt corpora, se- Non invetii tantam fidem in Jsrael [Matth. vni,
si id in
cundum Apostoli sententiam ita dicentis : Et cor- 10). Nullius enim laudis esset ac meriti,

pora cuiestia, ct corpora tcrreslria {1 Cor. xv, 40). eo Christus quod ipse donaverat pertulisset. Alio-
ADNOTATIO I. quin dixisset Amen dico vobis Non dedi tantam
: :

Angeli caeterique spiritus, sicut beatus Augusti- tidem in Israel, etc

nus dicit, ad comparationem illius purissimae in- ADNOTATIO III.
corporalitatis quac Deus est, corporei sunt ;
iidem In hoc tractatu De fide hominis cohtrarius est

tamen comparati corporibus, quae nos surnus, quae- iste auctor caeteri* sacrae Scripturce doctoribiis, qui
que videmus, incorporei sunt. evangelicis et apostolicis auctoritatibus asserunt

AD COLLATIOMS X CAP. II. fidem, sicutopera, gratia Dei hominibus dari.

Post dies admodum paucos quam, etc, Theo- B AD COLLATIONEM XVIII, POST CAP. XVI.
phili praedictse urbis episcopi solemnes epistolae Nos hcec de incautas defmitionis (56-57) immuta-
commearunt, quibus cum denuntiatione Paschali tione praediximus, etc
contra ineptam quoque anthropomorphitarum haere- ADNOTATIO IV.
Ab hoc loco ad finern usque istius collationis,
sim longa disputatione disseruit.
ADNOTATIO II. in quibusdam codicibus plures hsereticorum sen-
Anthropomorphitae dicti pro eo quod,simplicitate tentiae (58)reperiuntur inserta3,docentes mendacium
rustica, Deum habere humana membra quse in di- aliquando non esse peccatum.
vinis libris scripta sunt arbitrantur; avOpw-o; enim

(56-57» Nos lnec dc incautse definitionis, etc Non datione videtur beatus archiepiscopus, quippe quae
exstant hajc verba tum in codicibus ms. biblio- forsan magis noxiae lectoribus forent quam pro-
thecae Corbeiensis beato Lanfranco antiquioribus, futuraa. Consule doctissimi Gazaei nostri in easdem
tum etiam in editis, praeterquam in translatione sententias commentarium, hoc estincap. 1B et 17
seu paraphrasi Dionysii Carthusiani quem sane ;
collationis 17 Toannis Cassiani. Porro S. Lanfranci
vel exemplarf simili huic correcto ab eodem Lan codex decemduntaxatcollationes habet, queishulla
franco usum fuisse,vel inentem ejus in sua transla- estcapitum distributio (velut etDionysianae transla-
tione assecutum, par est conjicere. tioni). In vulgatis vero, ac m
pervetustis mss.
eaedem in sexdecim, atque in capita dispertiuntur
(:>8) Plurcs h;rrcticorumscnlentia>< etc Quas com-

posito praetermisisse in decem collationum emen- collationes.

BEATI LANFRANCSI
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

DECKETA PRO ORDINE S. BENEDICTI

IIOC EST

ORDINATIONES QUAS MONACHI TUM IN MOxNASTERIIS, TUM ETIAM IN ECCLESIIS

CATHEDRALIBUS OBSERVARE DEBEANT.
^5S Ex antiquo ms. Ecclesise Cantuariensis, quod habetur in palatio Dunelmensi Londini.

PR^EFATIO C Mittimus vobis nostri ordinis cousuetudines scri-

Lanfrancus indignus sauctae Dorobernensis Ec- ptas, quas excerpsimus ex consuetudinibus eorum

clesite antistes, dilectissimis fratribus suis, Henrico ccenobiorum quae nostro tempore majoris auctorita-
priori et cteteris. salutem et benedictionem. tis sunt in ordine monachorum. Addidimus quoque
 445 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDIGTI. gg$
perpauca, et mutaviraus nonnulla, etmaximeincele-
A CAPUT PRIMUM
brandis quibusdam festis, excellentius in nostra
Ec- ordinarium TOtnJ* anni.
clesia oportereea agi censentes, propter prirnatern Sectio I. -
Ab Octobri ad Advcntum Domini.
sodein.In quibus nec nob.s qui pnesentes sumus,nee
Kalendis Octobris remaneat meridiana quam fa-
ns qui post nos ventur. sunt, in aliquo pnejudica-
cere solent monachi in awtate a Dominica prima ;

mus, ut non vel eis addere, vel ab eis tollere, vcl in hujus mensis cantetur, et legatur de libris Macha-
m permutare aliqua valeamus, si aliter ea com.no- bajorum usque ad festivitatem omnium Sanctorum.
d.us posse fien, velmagistra ratione, vel doctio- Canantur hymni Dominicis diebus usque ad Adven-
rum auctontate intelhgamus. Quantumlibet enim tum Domini; ad noeturna Primo dierum omnium •

qmsquam proficiat, maximus ei defectus est existi- ad laudes Mcrnw rcrum Conditor. Privatis diebus'
mare se ultra non posse proficere ;
nam numerus post matutina usque ad festivitatem omnium San-
fratrum auctus, vel diminutus, facultates locorum,
ctorum, revertantur ad lectos suos ; illucescente au-
vanetas rerum, quae ssepe eveniunt, diversitates
temdie,pulseturacustodeFxclesireparvulumsio-num
sensuum, quod aln quidem sic, et alii sicintelligunt, modice. Surgentes fratres in nocturnalibus sttis et
pleraque d.u plerumque aliter ordinari infantes, et juvenes cum luminaribus
servata,
suis, veniant
compelluntjhincestquodnullafereEcclesiaimitariBin ecclesiam, et facta oratione
cantent primam et
aham per omma potest. Illud tamen cautissimeat- psalmos familiares cum suis collectis, et septem
tendendum est ut ea sine quibus animasalvan non psalmosetiitaniam. Inde exeuntes sedeant in clau-
potest ommbus modis inviolata serventur : fidem stro.Pueri vero primitus alte legant, et postea, si
dico contemptum mundi, charitatem, castitatem, opus fuerit,cantent.Omnitempore, antequam legant
humi htatein, patientiam, obedientiam. de perpetra-
infantes, nulius in claustro legat aut cantet, nisi in
t,sculpis pcemtudinem, earumque humilem
confes- necad confessionem pergat. Antequam so-
silentio,
sionem, frequentes orationes, competens
silentium net signum ad apparatum tertire nullus calceet se
multaque m l.unc modum.Haac ubi servantur, rectis-
diurnalibus suis, exceptis iis quibus extra claustrum
s.mepotestdie. regulam beati Benedicti, et mona-
cura obedientife injuncta est, et hi priusquam
chorum ibiordmem custodiri, quoque modo varien- exeant aliquantulum in claustro
sedere debent et
tur cajtera, q U£e pro arbitrio diversorum
in diversis exspectare ut prius infantes in stolis suis legant.
sunt ccenobns instituta cujusmodi sunt Cum
; quod in appropinquaverittempus horretertia3,pulsetur
prsecipuis solemnitatibus alibi in tunicis tantum, a secretario modice signum minimum, quam skil-
quos frocos vocant, et alibi in albis et cappis
can-,, lam (59)vocant, etstatim pergant in dormitorium,
tores ad vesperas responsorium canunt * et calceent se diumalibus, et cultellos accipiant
;
quod in
eisdem festivitatibus, in deinde ad 'avatorium vadant, et prius lavent se, et
aliis locis in albis solum-
modo, Stea P ectinent dehi " ca d ecclesiam veniant,aquam
et in aliis, cappis
^™ ^*"
=
etiam induti procedunt F°
quod in quibusdam ccenobiis viceni, vel triceni
^fTZ ^TT ** 1
* ^™'
aul
^f^^^^-
'

Plus, aut minus simul in alveis, et Cum vero infantes

quibusd.m
ii. quiDusaaui
*, e,, in
. . lotifuerint,etsepectinareincceperint,pulseturma-
smgu in singulis catinis pedes in claustro ante
h jussig num ad horam. Accedentes et ipsi ad aquam
mandatumabluuntjquodpleraquemonasteriamense bencdictam in chorum veniant, et, dimisso si-no
rcbruano, transacta beate Mariee festivitate, offi- omnes simul tres orationes faciant. Quibus fectis
cmm mortuorum post «54 vesperas dicere inci- pulsetur minus signum, et canatur tertia. Inchoato
plunt, etpleraque
usque ad Septuagesimam prsesto- psalmo Miserere mei, Dcus, surgentes missam ma-
«ntur Hujus genens plurima alia existunt quse
pro tutinalem celehrent, ante et retro faciant, et se in-
,,ollxltate b, ' evitei>
enumerari non possunt. fhec
;'" l
duere pergant. Celebrata missa sedeant omnes in
»men ipsa, postquam servanda subjectis a pastori- choro, prseter aliquos conversos, qui sacerdotem et
ous ord.nantur, ab ns, quorum
tota vita in obe- eos quiad missam servieruntadjuvaredebent Quod
a.entia s.ta est, s.nc culpa minime violantur. lndepcumexpleveri.it, redeant et ipsi
in chorum Tunc
veronemoturbetur, quod in tractatu earum con- jubente abbate, prior sonet signum minimum De-
suetud.num nomen abbatis tantu.n, non episcopi,
inde eant omnes in capitulum duo et duo. sicut
vei arch.ep.scop,, pon.tur
ordo quippe monacho- sunt priores, majores primo, postea infantes Per-
rum descnb.tur, quorum per abbates
frequentius acto capitulo, pulsata tabula, dicto ab abbate vel
quam pcr antlstltes vita disponitui quamvis
* P
8U1S impondant,
nam CUr m ViCG Chl isti Sl,bjectis
,
'
f
\ ! no.i absurbe
l

abbatcs, id estPatres,
,
'
etipsi BmdWte, loqucntur in claustro. Infantes
priore
*#*** suum teneant, et postea in refectorium
pergant. Post sextam nullus in claustro loquatur,
oongruo su.s act.bus vocabulo appellari
queant. donec infantes de monasterio exeant, et minimus
-us pac.s et
d.lectionis vobiscum maneat, et ipse
'

eorum alta voce llencdicite dicnt, facto intorvallo

aceet d.lectione sua vos repleat, et
ab omnibus pulsata ad apparatum missao skilla, pulsato ad mis-
peccat.s clementer absolvat.
Amen. Amen sam signo btatkme facta dicatur ab infante litania,

(59) Aliis scilla, seusquilla, id est

campanula.
 1 1 B. LAXFRANCI CAXTUAR. ARCIIIEP. m
induantur qui celebraturi sunt missam,et servituri A videre qualiter se habeant magistri et infan1.es, et
sunt ail missam. Quarta etscxta feria Bipost scxtam per loca alia ubi necessarium esse perspexerit. Cum
et ante missam perclaustrum processun sunt, non tempus fuerit, pulsato signo, venientibus pueris,
pulseturskillaad apparatum missse, sed cumtempus facta oratione, canantur matutinae laudes, comme-
processionis secretarius instare prospexerit, sonct moratio Sanctorum . Prima cum psalmis familiari-
unum de mediocribussignis; quo audito,statim silen- bus, et precibus, et collectis suis cum scptern psal-
tium fiat in claustro. Disealceent sc, manus abluant, mis, et litania. Post haec ita omnia agenda sunt, ut
in ecclesiam vadant, factaque oratione, et ])iilsatis supradictum est inmense Octobri. Sccrctarioautem
duobus signis, dictis quae dici solent, processioncm sollicite providcndum est, ut tali hora inatutinas
faciant sicut in eisdem dicbus in Quadragesima, et laudes faciat incipere, quatenus omnia luco clares-
in acstate,de qua posterius dicendum est;postmis- cente finiantur. Si autem dubietatc aliqua deludi-
sam pulsato signo agatur oratio ;
post orationem tur, et aliquid noctis post litaniam fuerit, sicut su-
vadantiu refectorium accipere mistum hebdomadarii pra in primo intervallo ita se habeantfratres, vide-
coquinae, et mensae lector. Si vcro alii sint qui pro licet ut practcr sanguine minutos nullus revertat ad
utilitateecclesiaemajoriinissaenonpossintinteresse, stratum. Clarescente vero die, cxeant in claustrum
in potestate abbatis vel prioris *£55 sit utrum etB S edcre. Ad completorium hymnus Chrisle qui lux
ipsimistum accipere, et statutamhebdomadariisde- cs, et dics.

beantquantitatem panis, et potus haberc. Alii vero Sectio II. —

Ab Adventuad Septuagesimam.
fratres interim in choro sedeant, et qui voluerint, Dominica anteAdventumDomini canatur historia
legant. Servitoribusinchorum redeuntfbus, pulsetur de sancta Trinitate, hymnus Primo dierum, psalmi,
.signum, cantetur nona. Cantata nona exeant, prior Domine, in virlute, et reliqui. In tertio nocturno
ad percutiendum cymbalum, hebdomadariicoquinae, pronuntietur Evangelium : Cum sublevasse.l, et
et caeteri qui servituri sunt ad injuncta sibi officia. idem legatur a sacerdote revestito cum collccta
Kalendae Xovembris, si die Dominica evenerint, Excila, Domine. Ad laudes psalmi Dominus regnavit.
festivitas omnium Sanctorum solemniter agatur ;
Antiphonse de Trinitate, et similiter super horas
sequentibus vero privatis diebus responsoria dican- usque ad Vesperas, cum capitulis, et versibus, et
tur Vidi Dominum, et lectiones longse ex prophetis. collectis, ad Benedictus antiphona, et collecta de
Si vero dies Kalendarum
feria secunda, aut tertia, Trinitate. Post collectam dicatur antiphona ex Evan-
aut quarta evenerit, praecedente Dominica inchoetur gelio Cum sublevasset, cum GloriaPatri, versus l)o-

historia Vidi Dominum, sed tamen intervalla non minus regnavit, collecta Excita, Domine, sermo in
nisi post Kalendas incipiant. Si vero quinta, vel ^ capitulo, et matutinalis missa deBominica, majorde
sexta feria, vel Sabbato Kalendae exstiterint, se- sancta Trinitate. Si festivitas duodecim lectionum
quente Dominica inchoetur historia,et lectiones ex evenerit, non mutetur ipsa duodecimlectionumfes-
prophetis ; lectiones vero grandes, et intervalla mox tivitas.
postfestivitatem inchoentur.Abhac festivitate usque Sabbato praecedente Dominicam de Adventu Do-
ad quintam feriam ante Pascha, nisi ubi duodecim mini, dimittatur ad vesperas oratio de cruce, usque
lectiones, aut octava fuerint, canantur, privatis ad octavas Epiphaniae. Si festivitas sancti Andreee
diebus, post orationes ante officia nocturna, tri- in hac die agantur pleniter vesperae de
evenerit,
gintapsalmi abAd Dominum cum tribularer, usque apostolo. Finitis vespcris incipiatur antiphona Ecce
Omnis spiritus laudet Dominum. Primi decem pro nomen Domini cum Gloria Patri. Dicta antiphona
dcfunctissine Gloria ; sequentes decem pro congrc- sequatur versus et collecta de adventu Domini. In
gatione bini cum una Gloria, extremi decemprofa- crastino ad invitatoriuin, duo fratres in albis, in
miliaribus et bencfactoribus ; et hi bini cum una sede episcopali in cappis. Et ubicunque ordo mona-
Gloria, singuli cum precibus, et collectis suis. Et chorum qui hic dpscribitur, ad invitatorium, et ad
post nocturna et familiares psalmos, Officium mor-^Benedictus, et ad Magnificat praecipitur esse in al-
tuorum, et matutinae laudes de omnibus Sanctis et D bis. In sede episcopali institutum est esse in cappis.
Verbamea, si tricenarium habent. Posthtecdescen- Lectiones de Isaia propheta usque ad nativitatem
dentes e dormitorio sedeant in choro ; infantes cum Domini. Inmatutinis laudibus psalmi Miserere mei,
luminaribus in capitulo diligenter a magistris custo- Deus, et reliqui. Ad Benedictus sacerdos inalba in-
diantur, canentes quod necessarium erit, aut si ni- censet altaria. Ad «£5© Primam capitulum, Do-
mis profunda nocte surrexerint, pausent jacentes mine, miserere nostri, omnibus Dominicis et festis
ad sedilia sua. Isto intervallo debet prior cum abs- diebus ad Xativitatem Domini. Gloria in excelsis Deo
consa accensa (caeca laterna) per chorum ire ac vi- minime dicatur, ad rnajorem missam diaconus et
dcre quam rcgulariter sedeant deinde per altaria, ; subdiaconus casulis sint induti. Dominicis et aliis
et membra monasterii, ne torte aliquis ibi dormiat. festis, quibus duodecim lectiones faciunt, adipem
Si vero aliquem orantem invenerit, silenter per- comedant.Sifestivitas sancti Andreaeinhacdie eve-
transeat. Quod
si aliquem dormientem repererit, nerit, pnecedenteSabbatosicutin Vigiliajejunetur,
chorum, signo facto, reverti praecipiat.
evigilato in et missa de Vigilia dicatur commemoratio ad ve-
:

speras, et in crastino ad matutinas laudes, et

missa
Deinde debet per claustrum et in capitulum ire, ac
 m DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 450
matutinalis de apostolo agatur. Festivitas vero in Aunum signum, factaque oratione supra formas
pul
crastinum differatur. Ad vesperas ipsius diei cnjii sentur omnia signa quibus cessantibus incipiant
;

tulum, et caetera quae sequuntur de apostolo dican- matutinas laudes. Psalmi Dominus regnavit
et reli-
tur; dehinc commemoratio dc Adventu privatis qui. Primam antiphonam hebdomadarius
;
incipiat.
diebus preces Oremus pro omni gradu Ecclesix. Fe- Capitulum, Paulus servus Christi Jesu. Sacerdos
in-
ria quarta, sexta, ct Sabbato Quatuor Temporum dutus alba incenset altaria. Preces
Ego dixi, Do-
pronuntientur Evangelia ipsorum dierum. Vjgilia mine. Psalmum unum Miscrere rnei, Deus.
Comme-
Thomae apostoli, si dies Dominicus non fuerit, ra- moratio sanctorum, prima, psalmi, litania
; dicta
dantur fratres, et sic balneentur qui volunt bal- tertia et missa matutinali, signum
capituli diutius
neari, ut duobus diebus ante Dominicam Nativitatis solito cst pulsandum, ut cunctis occupationibus
sint omnes balncati. Si necesse sit, ipso apostolicae pratermissis ad initium capituli omnes
conveniant,
fcstivitatis die balneari possunt. Ipsa autem balnea ut cum Christi Domini nostri Nativitas
pronuntiatur
hoc ordine disponantur : prsecedente die debet prostemant se cuncti in terram, lector etiam
ante
abbas, aut qui ordinem tenet, providere unum se- analogium, pariter orantes, usque dum
quiordinem
niorem religiosum atque prudentem, cui praecipiat tenet, oratione facta,
erigat se. Pronuntietur Evan-
curam habere de ipsis, q U1 commoneat fratres quaBgelium, et ex co sermo
agatur. Post sextam facto
hora ire debeant, et videre quam ordinate ibi se intervallo, pulsetur
signum, conveniant fratres in
contineant. Qui senior illuc pergens videat qualiter ecclesiam, orationem communiter faciant,
litania
sint praeparata et quales famuli ibi sint deputati, minime dicatur, induantur missam celebraturi,
scilicet non infantes, nec juvenes, sed aetate pro- sacerdos honoriiice, levita dalmatica, duo
subdia-
vectiores. Quod si aliquid incongruum viderit in- coni tunicis, unus ad prophetiam, et
alter ad Epi-
dicetcamerario, et
semor in claustrum
ille statim emendet. Reversusque
commoneat
- stolam, duo albis ad •»« —
responsorium,
1.wiuviiuiii, i_.cint.u_
cantor neiJUO-
hebdo-
fratres quod opus madarius cappa ad chorum, tres conversi
unus ad
esse cognoverit. Sed hoc caveat ne adolescentes et thuribulum, duo ad candelabra, pulsetur
classicum
novitii simul eant, sed cum senioribus. Illi vero fra- ad canonem supra formas, prosternantur
tubuke
tres quos commonuerit, postquam rasi fuerint refectorii coopertae.
accipientes vestimenta, quae mutare debent, pergant In nocte Dominicae Nativitatis omnia
signa pri-
ad locum in quo balnea praoparantur, ibique exucn- mum pulsentur, ad invitatorium quatuor fratres in
tes vestimenta sua sic ordinate, (ut in dormitorio
unoquoque nocturno ad tertiamlectionem
cappis. ln
facere consueverunt,j intrent unusquisque ubi ei
-

ftiit demonstratum, et, deposito velo quod ante eos C

duo sacerdotes
______ cappis
j. umuu duo
-«-pj.io induti
"
uuo thuribula
ferant «65^, primo duobus altaribu
tnun — circum
s, majori et
pendet, sedeat cum silentio. Si quid vero ei neces- matutinali, dehinc fratribus in choro
sedentibus. In
sarium modeste signo aliquo petat, famulus
fuerit, tertio nocturno pronuntientur haec Evangelia
Liber :
velo elevato deferat illi celeriter quod petit, et sta-
generationis, Exiit edictum, Pastorcs,
In principio.
tim revertatur. Postquam satis ablutus fuerit, non Quibus expletis cum responsoriis suis
incipiat do-
delectetur ibi diutius demorari. Surgens vero cal- minus abbas Te Dcum laudamus. Quo dicto,
legat
ceatus atque vestitus, sicut in dormitorio consuevit, Evangelium Liber gcnerationis- Dicta oratione,
inci-
ablutis manibus revertatur in claustrum. Adoles- piat cantor antiphonam
centes qui sunt
bcata infantia. Quam ca-
in custodia, cum custodibus suis nentes eant ad altare Sancta. Mariao, et
ibi dictis
eant, et revertantur. A prima usque ad completo-
matutinis de omnibus Sanctis, vadant in
rium omnibus horis possint ire fratres ad balnea, dormito-
rium. Deinde pulsetur unum de majoribus
sed nullus praesumat ire absque; licentia fratris signis,
cui sicutpulsari solet skilla in duodecim
hoc commissum est. lectionibus
post capitulum,
ante matutinalem missam. Tunc
Si vigilia Dominicae Nativitatis in
Dominica dic fratres qui ad missam inducndi
sunt vadant ad lo-
evenerit. duo fratres invitatorium de Dominica
in cum constitutum, ubi sit optimus ignis a famulis
,

Albis dicant, pnmum et secundum nocturnum

deDcamerarii prceparatus baccilia
(6Q) J ,

ipsa Domimca flant, tertium et matutinae Jaudes de

nutergia, et aqua calida ad abluendas
vigilia. Post primam collectam
manus Hac
commemoratio de sola vicc, antequam lavent, pectunt
capita sua ; alio
Dominica missa matutinalis de Dominica, major
;
enim tempore prius lavant, postea pectinant.
de vigilia. Alia vero die, sicut privatis Post
diebus, signa ha-c pcrgant in ecclesiam, et facta
oratione induant
pulsentur et triginta psalmi dicantur. Invitatorium
se ad cclebrandam missam. Sacerdos
duo canant, scd non in albis. Evangelium honorifice,
pronun- levita dalmatica, duo subdiaconi
tunicis, unus ad
tietur. Capitulum ad nocturnum,
et oratio et versus prophetiam, et alter ad Epistolam, ad
-e vigilia. Caetera sicut retroactis responsorium,
diebus, scilicet et alleluia, quot cantor pneceperit,
et hi in cappis,
officium mortuorum, matutinae
de omnibus sanctis, tres conversi, tres cantores in choro,
mlantcs in dormitorium vadant, et in ante quos
capitulum duo candelabra cum ccreis accensis, infantes
i-cvertantur. Ad laudes sicut om-
aliis diebus, pulsetur nes. Pulsctur classicum (61), et post
inchoetur
(60) Baccilium forte pelvis, vernaculc
bassin vel (61) Classicum hic sumitur
)aquet. vel pro ultimo signo
vcl pr majori campana, in turri
ecclcsice posita.
431 t$. LANFRANCI CANTUAK. ARCHIKI'. 'lWl

inissa. Gloria in acclsis Dco, et sequentia canan-Auna antiphona, Slcila isla. In crastino ad invitato-
tUl'. Colebiata lniss;i.. c\c:inl s;ioordos p.t (|lli ad non agatur ipsa die,
riuin trcs in cappis. 1'rocessio
iiu<-aiii senioriiiit et qni iu clioro albis. vol enppis nisi dies Dominica sit. Tunc enim fit in albi.s ante

iiuluti fuerunt. Quibus deve.stitis, et pulsatis oinni- lertinm perclaiistrum, saecrdote eunteper officinas,
bus signis, oantent matutinas (62) (derretas Kan- sicnt uios est Dominicis diebus. Ad vosperas dican-
tranei) laudes. llis ita expletis, factaipic coniino- tur aiitiphoiuc, et psalmi asquead capitulum, sicut
moratione ile sancta Anastasia. et dictis familiari- iu ilic Nativitatis. Ultima octavarum die agatur
bus psalniis, revertantur ad strata. Apparenlc air totuni servitiuin noctis de ipsis oclavis, commemo-
tem luce pulsetur, ut supra, uinmi dc majnribus ratio tantum de sancto Hilario, ot rnissa matutinalis
signis. Quo audito, expedite surgentes oinncs, et vesperae usque ad capitulum, sicut die Epiphanie.
abluti inaiuis et iacies, qui ad nrissain induendi sunt Post octavam diem Epiphanhe, inchoentur re-
"veniant in oratoriuiu, factaque oratione induantur, sponsoria do psalmis. Psalmodia vero, et cajtera
sicut ad priorem missaui. Ad quani missam, antc- omnia agantur nocte ac die, «85^ sicut ante Nati-

quarn incipiatur, pulsetur classicuin. Expleta autem vitatem

missa, vadant in dorniitoriuin oalceare se ;
postea ViffiMa Purilicationis sancta^ Maruc dicantur ad
solito more loti, et pexi, faciant in oratorio ora-B vesperas antiphonae artmirabilc, ot roliquie psal- ;

tiones tres solitas ; dicta tertia, omnes induti cappis mi de ipsa feria, capitulum Eccc ego millo angclum.
faciant processionem. Ad quain tertiam dicatur In crastino, cantica PoputttS qtct ambulabat. Ad ter-

untiphona Uo&ie inlacla virgo. Cum autem venitur tiam sint omnino albis induti dicta tertia ponatur
;

ad locuin ubi dicitur ijjsnm artorcnuis, ab omnibus ante altare tapetum, ubi supra ponantur candehc,
ilexis ad terram genibus supplicetur, et hoc serve- quas benedicat sacerdos, aqua benedicta aspergat,
tur quotiescunque pnedicta antiphona in monaste- et incenset, alba et stola indutus. Postea custos di-
rio. cantatur. vidat eas, singulis singulas tribuens. Cum autem
Tres sequentes festivitates, id est beati Stephani, cceperint accendi, cantor incipiat antiphonam Lu-
Joannis apostoli, sanctorum Innoccntium, uno eo- men ad rcvelationem ! Qua dicta ct cum versibus
clcm modo celebrentur. Ecclesia his tribus diebus, cantici Nunc dimitis, quantum cantor satis esse
sicut in die Dorninicaj Nativitatis, ornata perma- perspexerit, repetita, exeant ad processionem, can-
neat Pulsentur signa, accendantur luminaria, agan- tore incipiente antiphonam. Ave, gratia, et alias, si
tur cietera omnia, sicut in aliis duplicibus et secun- necesse fuerit, per majores monasterii portas in-
de quibus posterius di-Q troeant, ante Cruciiixum stationem faciant finito
dse dignitatis festivitatibus, ;

cendum est. Ad vesperas super psalmos imponant cantu quem incceperant. cantore statim incipiente
antiphonas de ipsis festivitatibus, quibus et quas antiphonam Cum inducerent, canentes chorum in-
cantor praxeperit. Transactis primis diebus, de trent, pulsentur signa, et missam celebrent. Post
ipsis festivitatibus nulla commemoratio fiat, nisi in refectionem in claustro sedeant, donec servitores de
extremis ipsaruin festivitatum diebus ;
tunc tantum refectorio exeant. Qui cum exierint, et monaste-
tres lectiones iiant. Per totam hebdomadam missa rium ingressi fuerint, pulsentur duo majora signa
matutinalis, Puer natus ; major, in quinta die, Do- et canatur nona. Qua cantata exeat prior, et sonct
oninus dixil ; in crastino, introitus Puc.r natus, et cymbalum, et postea vadant in refectorium. Hanc
quod sequitur de Lu.r [ulgcbil. II duo i dies agantur, consuetudinem habeant usque ad Dominicam Psal-
sicut in privatis duodecim lectionibus, nisi quod tres marum, exceptis jejuniorum diebus. Hoc die incho-
lectionos (iant. Pronuntientur vicissirn in eis Kvan- andus est psalmus Ad Dominuni, cum Iribularcr, qui
gelia Dominicaa Nativitatis. Festivita.s sancti Syl- pro Vigilia Mortuorum dicendus est usque ad Ka-
vestri agatur sicut privata festivitas duodecim lectio- loudas Novembris. Ad vesperas antiphonam Tecum
num. Tertium nocturnum, et laudes de Dominica
principium, psalmum Dixit Dominus, antiphonam
Nativitate ofiicium
; Dum mcdium s ilenlium, ante
liedcmplioncm, psalmum Confitebor, antiphonara
D
Epiphaniam, dicatur. Circumcisio Domini celebre- Exorlum csl, psalmum Bcatus vir, antiphonam Dc
tur, sicut una de tribus superioribus festivitatibus, fructu, psalmum Memento Privatis diebus postvc- .

excepto quod aula monasterii non ornatur, qua? speras agant Vigiliam Mortuorum, nisi in crastino
quinta Dominica? Nativitatis die disparari debet. sit festivitas duodecim lectionum. Post nocturna
In crastino post circumcisionem Domini, incir usque ad quintam feriam ante Pascha, privatis die-
piant legere Epistolas S. Pauli. Post nocturna iigant bus, dicant solitos duos psalmos, cum precibus et
ofiicia Mortuoruin, postea pulsetur signum, cautont collecta postea Exsultabunt Domino. Dehinc matu-
;

matutinas laudes, et matutinas de omnibus Sanctis. tinas deomnibus Sanctis, reliqua omnia sicut ante

Postea revertantur ad lectos Hoc modo agatur usque Nativitatem Domini

ad octavas Epiphanire, nisi fuerit festivitas duodecim —A
Sectio III. Scpluagcsima ad Dominicani
lcctionum.
Passionis.
non jejunetur; offlcium ad
In vigilia Epiphanioe
ad vesperas super psalmos, Dominica prima Septuagesimse alleluia ex toto
missam Lux fulgcbit ;

(G2) F., adjecta videntur h»3C duo verba. dimittatur; loco allcluiajter singulas horas laus tibi,
 453 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 454
^ mme,rCT^rn^giar^,usqueadpaschalis V igi-AFacto igitur e.v eo sermone, pnedictus Hbrorum
li r_r* fli/mtiiy ITii.4A»im 1 v, *•.*** ™ aVm.'. /\_ *JX n....
\mc?ir\f\v>t~te?
vesperas dicatur. tv
li.c Historia /^ principio fecit Deus _. _ _ i i

custos legat Breve, qualiter praterita

anno fratres
canatur quinque libri Moysis, et Jfosue, et Judi- habuerunt
;
libros. Cum
vero audierit unusquisque
cum, et Ruth, ad logendum ponantur Dominicis nomen suurn pronuntiari, reddat librum qui ad
diebus et caeteris duodecim lectionibus usque ad lcgendum sibi alio anno fuerat
commendatus. Et
Pascha. Capitulum ad primam Dominc, miserere qui cognoverit se non perlegisse librum
quem rece-
noslri; dicatur Gloria in excelsis Dco, et Ite missa pit, prostratus culpam dicat,
etindulgentiam petat.
estusque ad paschale Sabbatum minime dicatur ;
Iteium pnedictus librorum custos unicuique
fratri
dalmatica, et tunica ad missam usque ad coenatu alium librum tribuat ad legendum distributis
per ;

Domini minimc induantur loco earum casulis mi- ;

oruraem libris, praefatus librorum custos in
eodern
nistri vestiantur. Ipso die adipem comedant dein- capitulo
;
imbreviet nomina librorum, et eos reci-
ceps usque ad Pascha abstineant. pientium. Si bac die festivitas duodecimlectionum
Feria quarta in Capite jejunii, capitula Converte- evenerit, legantur duae lectiones in
capitulo, una de
mini ad me, et caetera qua; sequuntur. Post sextam Evangelio,
T! e- ~» altera
et «"«^«. u_
de observantia
< v.uj.ia quauragesimae:
quadragesimse: ™_«
revertantur
, ,

m
. ,
,
claustrum locutun, cum ternpus
.

altera legatur statim post alteram lecta

posteriore ;

tucnt
fucrit pulsetur unum de mediocribus si_n.is. ouo
signis, quo Ipptinnp tunc
lectione t,,,.^ primum
,„..w.,.,v. j:„„* iL,
dicat
'
«_. .

Tu aulem, Do- lector,

pulsato statim sile ntium fiat in claustro. Discalceent mine. Ipsa die incipiant preces Oremus pro
omni
se, et perga,nt abluere manus, et sic vadant in ec- gradu Eccle.nw, psalmos prostratos, id est, septem
clesiam sine ulla mora, faciantque orationem unam pceniteiitiales, et septem primos graduum, binos
communitcr; qua facta pulsentur duo signa, incho- quidem, unum hinc, et alterum inde per singulas
ante infante Exsurgc, Domine psalmus Deus, auri- ; horas usque ad vesperas ; ad vesperas vero quatuor
bus nostris. His cxpletis, dicat sacerdos Ostende cum capitulis, et collectis pro peccatis,
adjungentes
nobis,Domine. Sequatur Kyrie, cleison.Paier noster, ra fine,t_ ad bencficia recoienda, quibusnos
instau-
etne nos ; psalmus Deus miscreatur nostri; capitu- rare dignatus, tribue venire gaudenks. Hac
die inci-
lum Et veniant super nos, collecta pro peccatis piant portare absconsara ad secundam
tantura lectio-
Exaudi, qusesumus, Domine, supplicumpreces. Post
nem. Tribus diebus, id est, secunda feria,
quarta,
h-cc, benedicat sacerdos r.ineres, stolam tantum et sexta usque ad Pascha nec pulsetur
tabula post
habens, et sparsa desuper aqua benedicta mittat
capitulum, nec loquantur in claustro. Quarta et
cineres super capita fratrum dicendo
quia cinis
;
tetur
es, ct in cinerem

antiphona fmmutemus
'
mcmenlo
'- rcverteris. Interim can-
»» -»'-
mm
——
versibus psalmiC post nonam sedeailt
:

d
sexta feria post sextam antequara de choro
uicamveus,
dicant Deus, auribus nostris. In his duabus
exeant
feriis
^
Beus
Ueus nxisereatur nnxtoi nnn
m.isercaiur nostri, uno aut
n,,t pluribus,
™l„...K,._.
si opus
„ _•___ ,, ..; . .

intervallo, pulset secretarius unum de

mediocribus
fuerit. Hoc facto exeant ad processionem, cantantes
signis tunc discalceent se omnes et lavent
has antiphonas Exaudi nos, Domine ;Juxta vestibu-
manus, ;

veniantque in chorum, et facta oratione inchoet

hwi. Quce duac antiphon.e, id est, Exaudi nos et
infans antiphonam Exsurgc, Domine, adjuva
nos.
Juxtavestibulum, ad omnesprocessionesQuadrage-
Pulsentur duo signa, dicat sacerdos Ostende nobis,
siiu;.-, qu_e quarta et sexta feria
fiunt, eodem or- Dom.inc, subsequantur Kgric ctcison, Patcr
noster.
dine cantentur. Percantatis antiphonis, incipiant
Psalmus, quarta feria, Deus miscrcatur noslri
duo infantes litaniara. Hoc ordine agatur processio
sextaferia, Deus, in adjulorium meum. Itein
sacer-
sextaferia, qua. sequitur Caput jejunii, et quarta,
dos. Et veniatsuper nos oratiopro peccatis.
et sexta feria per totam Quadragesimam,
Postea ;

usque ad mclioet cantorantiphonam,et eantad

processionem.
quartam feriam ante paschalem festivitatem, msi
Litania ut supra. Ad hanc processiouem nullus va-
ie.stivitas duodecira lectionum in
ipsis feriis evene- dat calceatus, nisi sacerdos et levita. Si quis
nt. Notandum quia, si in capite jejunii
pro
festivitas aliqua infirmitate nudis pedibus ire nequiverit,
duodecim lectionura eveuerit, non celebratur ipsa de
processione rcmaneat. Redeuntes de processione
die, sed differtur in crastinum. g
nullus pnesumat se calceare sine licentia. Expleta
Domiuica prima Quadragesima., invitatorium,
missa, et facta oratione ad vesperas lavent
duo malbis post completorium suspendatur pedes
;
cortina et mauus, et dicant vesperas.
intcr chorum et altare.Feriasecunda
ante tertiara, Si festivitatem celebrari in
quadragcsima contigerit,
debent esse coopertoe crux, coron.e,
capsee, textus prtecedentidiedumcanitur^;u/s Dei, ad majorem
qui imagines deforis habeut.
Priusquam %%,& fra- missam colhgaturcortina et auferantur dechoro for-
tresintrent capitulura, custos librorum
debet habere ma?,qua3 auferrisolent in duodecim lectionibus._\Iissa
cougregatos libros in capitulosupertapetum
exten- linitaagatur oratio vespertina sicut Sabbato. Post
sura, prater G0S qui
prseterito anno ad legendum collectam de festivitate dicatur autiphona de fcria,
dati sunt ihos enim intrautes
; capitulum ferre de- cum Gloria Patri; |.salmi prostrati
bent, quisque suum in manu
minime dicantur.
sua. De qua re prae- Postvesperas de oranibus Sanctis cauantur vespera;
moniti esse debent a pradicto
librorum custode in Mortuocumjvigiliamortuorum minirae agatur;indie
capitulo prajcedeutisdiei
legatur senteutia regulsc;
festivitatis post matutinade omnibus Sajictis dican-
sancti Benedicti de
observantia Quadragesirme. tur matutina mortuorum. Postea revertantur ad
i.V> B. LAXFRAXCI CANTUAR. ARCHIEP. 456

lectos. Post primam, dictis consuctis psalmis fami-Aduas cruces itcm duo ;
cum duobus candelabris ac-

liaribus, cum capitulis, ct collectis suis, dicantui ccnsis desupcr cereis, alii duo ferentes duo thuri-
septem psalmi cum litania. Per singulas horas usque bula igne et thure rcfcrta. Quod thus in thuribulo

ad vesperas, a prima incipientes, dicant psalmum dchct ponere, vcl abbas si in choro est, conversis

Tnclina I)o>>t ine, pro his quos prostrati dictnri orant. thuribulis, et arculam (63) cum thure deferentibus;
Post capitulum sedeant in claustro cum silentio, vcl ipse cantor, si abbas deest. Ipse enim distribuit

usquc dum pulsetur signum ad tertium infantes ;

quie portanda sunt, et processionem ordinat, Hos

quoque post capitulum suum, descendcntes dc dor- sequantur duo subdiaconi portantcs duos textus
mitorio, hoc intervallo in schola sua sedcant et Evangcliorum. Post quos laici monachi, deinde in-
le"-ant. Totam diem solemniter agant, utraeque fantes cum magistris. Post quos caeteri fratres prse-

miss.c ad majus altare celebrentur. Ad missam jc- cedcntes abbatem quiultimus procedit, duo et duo,

juniineclitania praemittatur, nec adcanonem supra sicut sunt priores.

formascurventur. Ad vesperas, nisi in crastino sit hanc processionem cantanda

Haec sunt quae ad

festivitas duodecim lcctionum, inter signa dicant sunt, vel omnia, vel quantum permiserit spatium

Deus tuill nw« "i f>""

auribus
UtSUS Ulll noslns, post w«w»»u.
collectam «v»^..~.™
festivitatis col- — — quo
Ioci .j^- ituri sunt Antc_ sex dies Cum _j.j-.-j
appropin-
: ;
,

Lectamde feria, cum Gloria Pairi ; postvesperas deB quaret, Prima autem azymorum, Dominus Jesus,

omnibus Sanctis, vesperas pro defunctis. Vigilia Coi/itavcrunt, Cum audisset populus, omnes collau-
mortuorum ipsa dieminime agatur.Post completo- dant. Cum autem perventum fueritad ipsum locum,
rium cortina extendatur, et formae in chorum refe- fiat statio a toto conventu. Cantore
autcm incipiente
rantur.
antiphonam Occurrunt turbx, exeantduo sacerdotes
Sectio IV. —
Tempore Passionis Dominicr. albis induti, qui portent feretrum, quod parum
sacerdotibus illuc debet esse
Sabbato ad vesperas ante Passionem Domini di- ante diem ab eisdem
nec delatum, in quo et corpus Christi esse debet
mittatur cratio de cruce, nec ad responsoria,

adin\itatoria,nec ad missas dicatur Gloria, usque ad

reconditum. Ad quod feretrum praecedant statim
in conventu, vel qui vexilla portant et cruces et caetera quae superius
Pascha, nisi missa familiaris sit

sancti dicta sunt. Et stantibus iis qui feretrum portant,

extra conventum, et nisi festivitatem alicujus
contingat. Quae si evenerit, et stabunt et ipsi a dextera et a sinistra ipsius feretri,
hoctempore celebrari
dicatur Gloria Patri, ordinate sicut venerunt. Pueri vero accedentes
ad responsoria, et ad missam
stabunt, versis ad ipsos reliquos, cum
vultibus
sicutalio »26© tempore. Hoc tempore legatur Je-
remias usque ad Pascha.
r magistris suis et quibusdam cantoribus qui auxi-
lio eis esse possunt. Majores vero versi erunt
Dominica in Palmis ad invitatorium,duoin albis.

Evangelium pronuntietur Cum ; de

appropinquasset ad invicem, eo modo quo in choro stare solent. Sic
autem ordineturhaecstatio,utmodicumintervallum
quo et lectio, et sermo in capitulo. In quo capitulo
prior, processionem et quid sit inter pueros et majorem conventum. Finita an-
ordinet abbas, vel
tiphona occurrunl turbx, incipiant pueri et qui cum
quisque portare debeat, et qualiter ordinate eant ac
sunt antiphonam Hosanna David flectentes
redeant fratres. Sacerdotes ad privatas missas unam
eis filio

genua etin principio, et in fine antiphonce, quia in

tantum collectam dicant, Evangelium Cum appru
pinquasset, Passionem nullus legat, nisi fratres qui
utroque Hosanna dicitur. Quam antiphonam chorus
missa matutinalis cum una col- repetat, et similiter genua flectat. Deinde a pueris
in formis cantant ;

---_-_>_A»_»--" missam benedicatur aqua,

cantetur antiphona cum angelis, in fine tantum an-
lecta.
1__._. -..- matutinalem
Post
J. » - •«.«_ - _
tiphonae genua fleetentibus. Quae antiphona a con-
ad quam sint omnes albis induti. Fiat processio per
ventu repetatur et similiter venia accipiatur.
claustrum, ut mos est, omnibus Dominicis diebus
Taliter his peractis.abbate vel cantore incipientc
Intrantibu's ecclesiam pulsentur signa, et finito
antiphonam Ave, rex nosier, transeant portitores
rcsponserio, et dictis qua. dici solent Dominicis
feretri per medium stationis, praecedentibus his qui
dicbus cantaturtertia.Cantata tertia legatur Evan- D
vexilla portant, et caeteris superius dictis portito-
gelium Turba multa Postea accedens abbas, aut
ribus, servato ab omnibus ordine in redeundo qucm
sacerdos benedicat palmas, et flores et frondes ante
habuerunt in eundo. Quibus transeuntibus flectent
majus altare supra tapetum posita, aqua benedicta
genua, non simul omnes, sed singuli hinc et inde,
aspergat, ct incenset. Accedentes secretarii distri-
prioribus, et personis
palmas abbati, et sicut feretrum transibit ante eos. Percantata hac
buant ea,
flores et frondes caeteris. Interim antiphona, cantent et alia, si spatium loci plura
honestioribus,
poposcerit. Cum venerint ad portas civitatis sta-
cantore incipiente, cantatur antiphona Pueri He-
tionem separatis ad invicem, prout locus
faciant,
brxorum, et alia, Pucri Ilcbrxorum. His ita expletis
patietur, utrisque lateribus, feretrum vero ante in-
proficiscatur processio, cantore incipiente quae ad
troitum portarum sic ponatnr super mensam pallio
hanc processionem cantari oportet. Qua de choro
coopertam ut praedicti portitores, ex utroque latere
exeunte, pulsentur omnia signa. Pracedant
famuli
conversus novitius], fe- stantes, habeant ad feretrum in medio eorum po-
cum vexillis, sequatur [j.

cum aqua benedicta, alii duo portantes situm versas facies suas. Locus vero super intro-
rens situlam
Arculam; nunc naviculam appellant.
(63)
 457 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTl. 458
iturn portarum honeste debet esse paratus et cor- A Defunctis officiumMortuorum, quod post mensam
;

tinis [aula.is _.?. tapetibus] et dorsalibus. non dicatur hymnus ad completorium

dici solet ;

Taliter ordinata statione, canant pueri de loco Te, lucisanle terminum, qui similiter dicendus
est
apto,et qui pracepto cantoris cum eis erunt, Gloria omnibus diebus usque ad Kalendas Novembris.Post
laus, et similiter chorus respondeat. Pueri, hrael completorium cortina deponatur.
es tu Rex, etchorus, Cui puerile decus; itcm pueri, Feria quinta tot candelse accenrlanturante
Lxtare,
Plebs Hcbnca tibi, et chorus, Cui puerile ; item quot antiphonas et quot responsoria cantari
opor-
pueri, CaHus in excelsis, et chorus, Gloria laus. His tet. Finitistribus orationibus sedentes
psallant sin-
dictisinchoet cantor rcsponsorium Tngrediente Do- guli silenter quindecim psalmos, absque Gloria Pa-
rnino; et ingrediente civitatcm processione, duo tri, cum capitulis
et collectis consuetis. Ad Pater
majora signa %&$ pu!sentur,donec castera signa, noster prosternant se super formas, et
abbate si-
processione intrante in chorum, pulsentur ad mis- gnum faciente surgant. Inter psallendum et ante
sam. Sic ordinata processio, veniens usque ante nocturnam pulsentur signa sicut in duodecim lectio-
portas monasterii, faciat stationem, servantibus nibus. Pulsatis omnibus signis inchoet
hebdomada-
pueris ordinem suum inter utrumque chorum. De- antiphonam
- rius -—x- _.— domus ._.__.
Zelus» »«„.«_ tux. Cum
.uui incipiunt
in_ipiun_
ponatur iterum feretrum super mensam pallio coo- psalmum, petant veniam
vom
nprfnin P(iT.fc»r vero _v__^ m ^ +.,_-_-_ 1~~
__•_/» nv.fnn
B super formas, et ad matu-
pertam.Cantor incceptum
sic anteahabeatx res 1 _.* _

tinas laudes similiter.

_ . -_.. ^.
Per singulas antiphonas et
ponsorium£o.7e#.r.m.po>..//.mut tuncpropecanta- singula responsoria exstinguantur singula. candehe
;
tumsit;quocantatotres aut quatuor fratres, induti lectiones sine Jube, domnc, vel ... autem
legantur.
cappis quas secretarius ibi paratas habeat, canant
Primae tres de lamentationibus Jeremiaa sine cantu
versum Unusautemcxipsis, stantes interchorum et et alphabetis praesoriptis in secundo nocturno, de ;

reliquias.Quo finito, cum regressu intrentecclesiam, expositione psalmi Exaudi, Deus, orationem
meam,
cantore inchoante antiphonam Principes, et aliam cum deprccor; in tertio de Epistola Pauli Convenien-
Appropinquabal. Et ingressi Ecclesiam fociant sta- iibusvobis; antiphona. omnes et versiculi absque
tionem per omnia similcm ante Crucifixum prius finis melodia. In matutinis laudibus, cum incipiunt
detectum. Atque ibi a tribus vel quatuor fratribus psalmum Laudate Dominum dc ccelis, vadant ma-
cantetur in cappis rcsponsorium Circumdederunt. gistri inter infantes, qui et versi sint ad priores, si-
Quo cantatoincipiat abbasresponsorium Synagog;e, cut et ipsi infantes
juvenes vero, qui in custodia :

et intrent chorum sonantibus ad missam

_ ,
missam celebrcnt, ,,
sunt,' mistim sint signis,
in ordine
«.___«___ .-uun,
«-"

palmas et frondes in mambus stinguantur in toto monasterio,

seniorum.
.-c___u- uin. ^.mueia.
Candela. ex-
ex-
praeter unam qua_
habeant, easque post oblationem panis et vini,
in-^in choro ardeat qua. et ipsa, cantore incipiente ;

apiente diacono cuncti per ordinem offerant.

antiphonam Traditor autem, exstinguatur. Finita
Tabute refectorn cooperta. smt. Post mensam
antiphona curventur super formas sub silentio di-
mendiana hora m lectis suis quiescant. Appropin-
centes Kyrie eleison, Pater noster, preces
Eoo dixi
quantehoranona, pulset secretariussignum minus
Domine, psalmum Miserere mei, Dcus solum sine
modice; tunc surgant omnes, et lavent manus et
Gloria Patri, collectam Respice, quxsumus,
facies, et pectant se, et pergant in ecclesiam
Domine;
se- signoque facto ab abbate vel priore surgentes
incli-
deantque in choro. Cum infantes loti fuerint et ad
nent, sicut solent, ante etretro,et stet
tersoria ire cceperint,pulsante
unusquisque
majus signum secre- in loco suo usquequo magister infantum laternas
tario, surgant omnes de sedilibus suis, et, ingressis accensas in chorum deferat, et ipsis infantibus tri-
chorum infantibus, faciant prius orationem, postea
buat ; secretarius quoque accendat lumen ante
cantent nonam .Qua cantata pulsato cymbalo al-
a prio- tare, unde juvenes laternas suas accendant. His
re pergant omnes in refectorium. ita
Talis ordo de peractis, revertantur omnes ad lectos suos.

^^
meridianaservetur tota a_state, exceptis jejuniorum
Lucescente die, ita ut pueri et juvenes sine la-
chebus, usque ad Kalendas Octobris.
Fer la tertia radendl sunt fratres in claustro
^ ternis possint exire>
^
«^^"1^
mul psadie etmcrast.no debent essetbalnea prae-
;
,
modice
nocturnalibus suis, et
surgentes n , tres X^t o
veniant in chorum cu sic

^
-
parata. Qu * quo ordine fiant, et quomodo illuc vantes se super formas in ordine suo q"
at,e S re et ^sque"
hter lbl se habere debeaQt) gupe . .

infentes ven ant vener nt p Aaa

nu dictum est cum sermo esset de balneis ante oratione, factoque signo ab abbato. sur^e
^ tes stTt m
f!: ::? non agatur
Fena quarta
pr
r randis
processio
-

;
c*tera agan-
indpiont
Patri
^™» *» ** •* ^-,
gloria. Et inchoata antiphona, dicantur
sit
tt
tur more solito usque ad vesperas. Ante vesperas re
gulares psalmi, et Quicunquc vult sine
non dicantur psalmi Dcus,auribus nostris, Gloria Pa-
pulsentur tri. Finita antiphona. curvati
signa sicut in festis diebus, superformas, dicat
responsorium Circinn- unusquisque apud se in silentio Kyric cleison,Patcr
dederunt me. Hebdomadarius
canatpreces Egodixi, nosler, Credo in Dcum, preces usque ad
Dominc, psalmus ad preces confessio-
solummodo Miserere nem, factoque signo ab abbate, dicatur confessio.
mei, Deus, psalmi prostrati
non dicantur. Post ve- Deinde silenter qu» sequuntur dicant Convcrte
speras de omnibus Sanctis, nos, :

dicantur vespene pro etcsctera Miscrcre mti, Deus, sine G/onc.,collectam

;

Patrol. CL.
lo
«« U. J.AM UAXCI CAXTUAK. AUCUIEP. ^
se subtrahat, nisi subtrahcndi
DomincDeus quiadprincipium.l\^tW,vc<\ujntm-khi**commumon<i
absque Gloria, cum solita rationabilis causa existat (65) Celebrata fcre missa
in alto sc.ptcm psalmi
deinde sedeant in claustro usquc tertiam. reportentur in cborum fornue pulsetur tabula ad ;

litama ;

sonet secretarius mini- vesperas. Kxpleta missa fiat oratio vespertina supra
Cum tempus tertitc fuerit,
Tunc pergant formas. sacerdos pra3ccdcnte proccssione
Interca
mum signum, sicut aliis dicbus. fra-
dicbus fi.-t cuin ad altare venit, vadat ad locum constitutum
trcs sc calccare, et caetcra, sicut aliis
i

factistribus oratio- decentissime praeparatum, ibique reponat corpus

solet, pulsato ad tcrtiam signo,
infans sta- Domini, incensato ipso loco, ct ante repositionem,
nibus solitis.Pulsato alio signo incboet
ct post repositionem. Ante quem locum
lumen con-
tim bymnum Dci jide qua vicimus; sed non
dicatur
pronuntiata tinuc ardeat. Quo completo, vadant in refectorium
ultimiis versus Gloria tibi, Trinilas. Et
accipere mistum. Ingressi autem refectoriumfaciant
antiphona dicantur psalmi regularcs a bcato Bcne-
percan- ante, et retro ante sedilia sua, et considentes su-
dictoinstitutisine Gloria dictis psalmis, et
;

dicant in si- nnmt mistum de panetantumet potu, quem super

tata antipbona, curvati supra formas
sequuntur. Col- justitias suas a rcfectorariis in scyphis
positum in-
lentio Kyric cleison,et caetera quae
quzsumus, Domine. Post haec pulsc- vencrint.
lecta Respicc,
lectio sinc Jubc, Dum haec aguntur, celleranuset eleemosynai ius,
tur solitum signum ad capitulum, B
et ctcteri quibus injunctum fuerit, mtroducant pau-
domnc versus in silentio dicatur, lcgatur scntentia
peres in claustrum, et faciant eos ordinate sedere,
reoula Benedicti sinc Tu autcm, factoque
dc
ui,ic b Mitt sancti :„„+„ oH -„ m
Dni nnnnflrps. nriusfiuam
alterum juxta alterum. Qui pauperes, priusquam
_ _

corrigi oportet, di-

ex ea sermone, correctis qua?
sunt ab ipso claustrum introeant, pedes suos abluere debent
cantur consuetudines quoe agendee
dehinc aqua calida, a camcrariis ministrata. Omnia vero in
capitulo usque ad crastinum capitulum :

ordinanda convenientibus debent esse pncparata, qua: ad

locis
ordinentur quae ad servitium totius diei
surgant canentes alte Verba mandatum opussuntnecessaria,scilicet aqua calida
sunt Quibus ordinatis alia quoque
pro defuncto habeant. a camerariis, in vasis idoneis parata ;

mca si defunctum, aut Breve

vasa, ac tersoria ad pedes, manutergia
ad manus,
noster, A porla infe-
In silentio autem dicant Pater quoe sunt hujus-
a cellerario scyphi ct potus, et si
ri, Absolve, Domine.
Pulsata tabula loquantur in
camerarii.
modi. Prsesto sint ad serviendum famuli

/SX^S
claustro.

ans
Cum

hymnum
dlnc puisaio
detnnc nuhato si
tempus

et
fuerit pulsetur

nu loquantur
signo 4
Ltera,
itcrum in claustro.
signum ad sextam

sicut fccerunt
-choetm:
ad tertiam ;

C
ct aliorum ministrorum qui ad hoc sunt idonei,
Qui pri us, per eos quibus jussum fuerit, bene
bent esse instructi quahter eos servn-e
ita ordmatis, cum v.sum fuentabbati,
•
„««
„„«„,,« fratres
fra t.rp.s surgentcs
snrireiites
de
oporteat Is
surgat Reh-
ante et retro in-
ii)
minimum, qui quoque
Tunc secretarius pulset parum signum
«g<8!3
clincnt. Egressi refectorium infantes
divertant cum
ante matutmalem
sicut in duodecim lectionibus stent misti
hebdomadario minoris magistris suis in scolam suam, ibique
missam. Celebretur tunc ab reliqui quoque
interesse de- magistris suis aute pauperes suos,
missaemissa pauperibus qui mandato pauperes suos,et stent
cooperan- fratres surgentes veniant ante
bent, ducente eos fratre eleemosynano, singuli ante
injunctum fuerit. Ex- ordinate ante eos, sicut sunt priores,
tibus cseteris fratribus quibus
singulos abbas vero duos habeat. Tunc
prior jussu
pleta missa, communicet
sacerdos ipsos pauperes ;

tribus ictibus, et inclinan-

tantum sanctae abbatis percutiat tabulam
de oblatis non consecratis, signo Christum in
facto dehinc ad terram genibus adorent
tes se flexis
crucis, in nomine Domini super eos ;
antiphonam
pauperibus. Abbas vel cantor incipiat
ducantur ad reficiendum.
signo ad nonam,facta oratione
Dominus Jesus, etalias qua3 conveniunt. Singuli sin-
His actis, pulsato
abluant pedes, tergant et osculentur ore
et
et gulis
pulsatoque alio signo, canatur nona, ut tertia
infantes et qui imssam cunctorum pedibus pauperum, duo
oculis. Ablutis
sexta.Qua cantata, induantur ministrent abbati,

T
nonnce, d n ^s^c*^
sunt celebraturi, sacerdos
^°
^XlloZvsi ^
duo ad responsonum, t es
videlicet, vel

conveis (54) ad cande-

abbas ho ex fratribus quibus jussum fuerit
tunica,Dunus aquam,' et alter manutergium,
famuli autem

rehquis fratribus. Postea accipiens abbas

LLLLnn
et manutergium a
baccilia

auiei servierunt,reliqui
fratribus quiei
afratribus
labra, et thuribulum.
Interim auferantur fqrma?
fratres a famulis, serviant et ipsi
pauperibus a ;

pulsentur signa sicut

de choro qiuc aulcrri solent ;
ministrent
quibus subsequentes fratres accipientes
Cantor hebdomadarius chorum
te-
in festisdicbus. potu. Tutn
celebretur, Gtorm m abbati, et reliqui fratribus scyphos cum
neat in cappa, missa festive ictibus, et dicatur ab
prior percutiat tabulam tribus
nisi episcopus nnssam
rxcclsis Dco minimc dicatur,
ctiam in finc mis- omnibus moderata voce Benedicite, et data benedic-
celebret et chrisma faciat; nunc osculantes eorura
Tot hosticC ponantur ad tione tribuant potum pauperibus
SJE Ite missa cst dicitur.
singulis pau-
ipso die et in cra- manus, et receptis scyphis dent singuli
sacrandum quot sufficere possint
Quatuor his diebus nul- peribus duos denarios,aut quotabbaspraceperit.ite-
stino ad communicaudum.

No.a ouod fer. tv, v, «, e. Sabbato Eueba-

,64) Id est, mH, seu tirones ntonachi, oui ex (65,

ut patet inlia c. 20.

nstiam peraptebant.
laico ordLine convertuntur,
 .

461 DECRKTA PRO ORDIXE S. BEXEDICTI. 462

rum osculantes eorurn manus. Jpsos denarjps dare Ajnonasterio, guod ante collationem in refectoriuin
L?„~i„^l — li. .......... . ._.
debef fratribus cellerarius autcamerarius,secundura
_ : l . _i
dcportetur. Postquam fratres a mensa surrexerint,
_. _ _-. . , .-

quodabbali visum fuerit. Fratres qui eoanno defuncti et de monasterio ac dormitorio solito
rnore redie-
sunt, suospauperesadhocmandaturn habere d.ebent; rint, lavent sibi pedes, ut Sabbato fieri
solet pne- ;

sirniliteretfamiliaresilli. proquibusunusinhocman- parentur cuncta guae ad mandatum sunt necessaria.

dato pauperes debere poni abbas decreverit Quibus Relectis servitoribus et pedibus ablutis, pulsetur
ta-
pauperibus supradicto modo serviant fratres quibus bula, et ad bibendum in refectorium vadant.
nulluspnesumat.Quandiu ad
irijunctum fuerit, alter Post ha_c egressis fratribus de refectorio, prior
hocmandatumcantant,idest,duinpauperuinpedesac claustri.jubehte abbate, percutiat tabulam ad man-
manus lavantur, sederc possunt qui volunt, eo ta- daturn. Introgressis in capitulum fratribus,
priore
men modo quo sedetur in choro,
j -, uno scilicet se- - claustri sedente ijn loco abbatis, praecingant
..„-._, |.iu,^ se lin-
1 ng<llll, 3C 1111-
dente interduos stantes. Dum autem propinatur po- teis SgfJ-g abbas et prior,
et inchoante priore clau-
tus, sedere possunt omnes quicunque yolunt, alter "«itriautiphonaui DuminusJcsus, veniantincapitulum
juxta alterum, non observato illo standi vel sedendi abbas ad dexteram et prior ad sfnistram, sequenti-
ordine. Inter Iipcc secretarius observare clebet con- ,JUS eos fratribus qui ad servitium eorum
ipsa die
grua intervalla quibus tahulam ad vesperas pulsare B in capitulo fuerintordinati, etutrique flexis
o-enibus
debcat. Semel videlicet lotis pedibus, et semel lotis lavent pedes fratrum, ettergant et osculentur.
Ca-
manibus, propinato omnibus potu, reversis singulis merarii praesto esse debent, qui madefactis
tersoriis
in loca sua, prior ter percutiat tabulam. Tunc ab- alia ministrent, quoties opus fuerit; lotis omnium
bas vel sacerdos mediocri voce dicat capitulum qui in capitulo suut pedibus, sedeant forls
ante ca-
Ostcnde nubis, Duminc, inisericurdiam tiiam. Fvntves pitulum prior et pradicti servitores cum
eo. Quo-
onmes flex.is ad terram genibusrespondeant 2?/ _•_]„- rura pedes praecinctus tersorio abbas
flexis genibus
tare tuum da nobis, dehinc inclinati super genua abluat, et tergat et osculetur,
servientibus sibi fra-
tantum dicant Kgric eleison, Patcr noster; abbas tribus ad hocobsequium deputatis.
Post ha_c redeat
vcl sacerdos dicetmediocri voce Et ne nus. Susce- abbas in sedem suam ; ad quem prior, pracinctus
pimus, Deus, misericordiam tuam. In medio iempli tersorio, veniens cum fratribus sibi deputatis,
hii. Tu mandasti mandala tua custodiri nimis. Do- lavet pedes ejus, et tergat et osculetur, et ablutis
mine, cxaudi orationcm meam. Etclamor mcus ad te manibussuis statim deferat sibi aquam ad
abluendas
venial. Dominiis vobiscum. Oremus. Adcsto, Domine manus, uno eorum qui
>i"- sibi servierunt
"' ^--i >ici uiil tenentemanu-
„ »
,
Luiieniemairu-
-^ 1

Jesu Christe, ufficiu nostrx servitutis,ct, quia tupcdcs tcrgium. Deinde redeunte priore
claustri in locum
lucaredignatus es tuis discipulis, ne dcspicias opera^ abbatis, exeat abbas, et accipientes ipse
et nrior
muum tuarum,qu%nobis rctincndamandasli scd ;
baccilia cum aqua, et manutergia, duo
fratres qui
siriithiscxtcrioraabluuntarinquinamoila corpurum de coquina ipsa septimana
serviunt, qui inter ccete-
sic a te omnia nostra intcriura Javcntur pcccata Qund ros adjutores ad hujus mandati
obsequium ordinari
e pnrslarc digner, j, qui cum. etc. Ad cujus finem debent, serviant omnibus ad
abluendas manus sicut
omnes respondentes Amen,et inclinantes se ante et servrerunt ad abluendos pecles.
His expletis exeat
vadant ad ecclesiam mediocri voce canentes
retro, abbas, e t pnor et servitores
eorum, et ante capitu-
psalmum Miserere mci, Dcus. Interim secretarius et lum pnebeateis abbas aquam ad" abluendas manus
aliqui secum percutiant taWas gradati.n,
fratres tenente manutergium uno eorum
fratru.n qui ad
eoque modo atque ordine quo signa pulsari sulent hoc obseijuium ei deputati sunt
in festivis diebus. Quo peracto, pracedens abhaset
ca_teri, sequentes
Dicto psalmo, etfratribus in ordine suo in choro eum, introeant capitulum, et faciant
ante et retro
stantibus, statimpuer incipiat antipbonam Calicem sicut solet fieri die Sabbati ab
salutaris. Ad cujus inchoationem petitur venia ab
eis qui mandatum
fecerunt. Postea pergat abbas
ad sedem suam sur
omnibus supra formas, dicto psalmo Magnificat, et gente conventu donec sedeal, ivliqui
similiter ad
repetita antiphona sine finis melodia curvati supraDloca sua
; Cessante autem cantu, et
formns dicant
formas, rlinont in ;inr,*; n r, ,,.,„ .,/.,,•
In tsilentio ;>„< ......
Kyrieclcison, Paternoster, „.'.'i:___- ___:_. t___
cutiente tabulam ad collationem, qui
secretario pei-
....
j.etita licentia
preces Ego dixi, Domine, psalmum Miscrcrc mci, ad eam percutiendam perrexit, hora
congrua in-re'-
Qeus, eollechi Respice, qiuvsumus. Si aliquis, de fo- diatur diaconus capitulum, qui
post manuum sua-
ris veniens, benedictionem
petierit, omnibus horis rum ablutronem ad se p.wparandum
ivit, alba et
accipiat ipso die quo venerit. Ilis tribus diebus ta- stola etdalmatica indutus, textum Evangelriportans
buh_ refectorii coopertcc sint. Ad cvmlialum et pra^cedentibus tribus conversis
super
portantibus cande-
tabulam abbatis ponantur tabuhe cum malleolis. labra, et thuribulum igne et thure refertum
Versus et benedictiones in refectorio, et Misercrc fase
emm du.conus antequamexeatde
monasterio ponere
»i(i, Deus, postmensamhumili
voce dicantur: lector debet thus in ipso thuribulo. Quibus
sine petita benedictione Iegat, et sine ingredientibus
Tu autcm, Do- capitulum, totus conventus assurget
"'i»i
stans donec
'.terminet.Interimdumfratresinrefectoriosunt, unus versus de Evangelio perlectus est.
secretarii discooperiant omnia altaria, etparent duo Cum autem esse tempus
perspexerit, innuat
analogia, unuin quod in capitulo cst, et alterum in
ab
baspriori ut vadat percutere tabulam.
Et cum au-
463 15. LANFRANCJ CANTUAK. ARCHIEP. Ib4

dierit prior a diacono Surgite, eamus hinc, percutiat Aferant. Post haec abbas surgat, et huraili vocc dicat.
tabulam, sicut solet pcrcuti cymbalum. Quod dum Adjutorium nostrum in nomine Domini, ct eadem
fit surgantomne*,ac,pracedentediaconocumtextu voce conventus respondeat, Qui fecit calum et ter-

etconversis cum candelabris et thuribulo, sequatur ram deinde praBcedente diacono cum conversis
:

refectorium, sicut fit in Sabbato ad candelabra et tliurihulum portantibus, sequatur

conventus in
charitatem. Ibi secrctarius habeat analogium de conventus ad monasterium, secretario percutiente
ecclesiaparatum, impositoque desupertextu, iterum tabulam ad completorium, ct, facta confessione,
dicant completorium, bini autterni sub silentio.Post
mittat diaconus thus in thuribulura, et in^enset
completorium tres orationes solito more faciant.
analogium et textum. Et sedente majore priore in
nutum incipiat diaconus lectio- prior tabulam percutiattribus ictibus post orationes
loco abbatis, ad ejus
ab co loco ubi dimiserat. Et percutiente reie- infantum, sicut skillam pulsare solct. Notandum est
nem
ctorario tabulam uno ictu, abbas, et fratres qui ad
autem,in hujus diei obsequio, quia siabbassufficere
pedes lavandosipsius adjutores cxstiterant, vadant ad valet.omnium fratrum pedes solus in liac die lavarc
debct, testante onim bcato Benedicto, vices Christi
locum ubi potus charitatis paratus cst. ferentes vi-
agit in monasterio, ct maxime in hoc mini-
treas phialas, aut scyphos fratrum in manibus suis.
B sterio.
Et accepto vino in praedictis vasis, tacente lectore,
Feria sexta ante nocturna pulsetur tabula in
praecedant ad gradum, sicut mos est. Refectorarius
paulatim, claustro, et ante cellarium, etante domum infirmo-
vero, ex quo accepto potu incipiunt ire
percutiat tabulam suam quousque ad gradum
per- rum, ad excitandos dormientes. Post orationes so-
aut quater fe- litas, sicut m quinta feria, quindecim psalmi dican-
veniant quo cum :
pervenerint, ter
omnibus humili tur, candete exstinguantur, Iectiones in primo
stinantius percutiat et ccsset.Tunc
nocturno et secundo legantur, unde lectie sunt in
voce dicentibus Ucncdicite, sacerdosbebdomadarius
Bene- quinta feria. In tertio nocturno de Epistola ad He-
surgat, et eadem vocc benedictionem faciat.
potum et rcli- braos Fratres, festinemus ingredi, et ca^tera omnia
dictione facta, porrigat abbas priori
eorum manus, usque ad primam sicut in quinta feria. Ad primain
quis, sicut sunt priorcs, osculans
fratribus qui cum ipso potum ad pulsata tabula surgentes nudis pedibus vadant ad
ministrantibus ei

rainistrato potu majoribus, et monastcrium, et sic maneant omnes, donec implea-

-radum detulerunt ;

diaconum, tur diei officium, nisi jussu abbatis calceentur pro

mfantibus, post majoresaccedat abbas ad
ver- nimia asperitate frigoris. Quod si evenerit, officio
qui collationcm legit, et exspectato fine inccepti
qui de tantum intererunt nudis pedibus.
suspraebeat ei potum, dehinc tribus illis
U
candelabrisetthuribuloserviunt,scrvitoribusabba- Primam et omnes horas diei, praeter vesperas,

interim tenentibus. usque ad vesperas Sabbati dicant sicut in quinta

tis candelabra et thuribulum
et ab eis recipientes, por- feria, excepto quod in quinta feria in alto cantantur
Qui et scyphos a diacono
et super eam ponant. His hymni, intonantur psalmi, cantantur antiphonae;
tent ad tabulam abbatis,
qui cum eo potum in his vero diebus duobus haec omnia in silentio et
actis praedicti servitores abbatis,
ipsum gradum simul in directum dicuntur; dicta prima, septem psalmos
ad Jradum detulerunt, ante
sessum et litaniam in alto dicant. Postea sedeant omnes in
veniant et ante et retro faciant, et postca
•'
potuin ferat osculans claustro, et inchoante abbate, dicant psalterium ex
vadant quibus abbas similiter
integro quo completo vadant ad confessionem qui
eorum maniis, ministrantibus illi fratribus illis qui
:

ipsorum servitorum voluerint, usque ad horam officii.

ei ad lavandos pedes prioris et
Appropinquante hora tertia, pulsata tabula, sicut
ministraverunt.
solent, pergant in dormitorium. Dehinc abluti et
Hoc abbas ad sedem suam vadat, et ante
facto,
pectinati, pulsata tabula vadant ad monasterium,
cam ante et retro faciat, assurgente sibi conventu
porrigatillipotum etfactis solitis orationibus dicanttertiam. Post ter-
donec sedeat; priorvero surgens
sermone quantum ab- tiarn pulsata tabula pergant in capitulum in quo
USUUliUIO manum
ejus mcwi^."
osculans CJUO ; lecto
D ..... ;
,

visum fuerit, innuente eo diaconus lectioneni

j.
II
versus in sdentio
»•
dicatur, et sententia,
J."
•

sicut m
bati
libro, ante quinta de regula legatur. Post sermonem nar-
fcria,
absute Tu autem, Domine, finiat, et clauso
etretrofaciat,etposteadalmaticametstolametma- rentur et ordinentur qua2 agenda sunt usque ad
ninulumMSsupraanalogiumponat.Conversivero crastinum capitulum. Exeuntesde capitulo, sedeant
non loquentes, sed cantantes ant le-
candelabra et thuribulum super mensam abbatis
in claustro
gentes.
ferant, et ante ipsam mensam ante et
retro faciant.
mensam Dicta nona, induantur sacerdos et levita, et reli-
Post hcec et diaconus et conversi, ad ipsam
juxta abbatem, conversi qui qui ad officium sunt servituri. Procedant ad
sedentes, bibant, diaconus
altare sacerdos et levita soli, sacerdos in casula,
juxta diaconum,sicut sunt priores. Abbas
vcro lecto
diaconus in stola nullaque praemissa supphcatione
sermone statim percutiat uno ictu tabulam, et postea ;

percuti consuetudo dicat sacerdos Oremus, diaconus Flectamus genua,

tot vicibus quot vicibus skillam
et ad alteram collectam similiter. Altare sit cooper-
est Sabbato ad charitatem post mandatum. Interim
tum desuper uno tantum linteamine. Singulos
duosecretariisurgant,etanatogiumetdalmaticam
tractus duo in albis canant. Passio absque Domuius
cum textu, et stola, et manipulo, ad monasterium
 4G5 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. i66
wbiscum legatur; ad quamnec eandelabrum, necAm tentationem, et chorvisivspondeat, Sedliberanos
thuribulum, et, cum perventum fueritad locum ubi a malo. Dehinc sacerdos in silentio Libera nos,
dicitur Partiti sunt vestimenta mea sibi, sint duo de quxsumus, Domine, et caetera usque In unitale
indutis juxta altare, hincet inde trahentes ad se Spiritus sancti, Dcus.Et post moderata voce Per
duos pannos qui ante officium super altare missi omnia sxcula saeSulorum. Et respondente choro
fuerant, linteo tamen remanonte subfus missale A men, nihil amplius dicat; missaque in calicem,
;

lecta passione dicantur orationes solcnines, sicut in sicut solet.particuIaDominici corporis, communicet
missali continentur. Pro cunctis ordinibus flectan- se et fratres omnes, sine osculo pacis. Cominunica-
turgenua, nisi pro Judseis. tis onmibus pulsetur tabula et fiatoratio vespertina.
His expletis dcposita casula et stolis, revertantur Quacompleta, exeant in claustrum, et lavent pedes
sacordos etlevitain chorum in albis. Tuneduosa- de aqua calida et calceent se diurnalibussuis. Po-
cerdotescmibus cantor jusserit, induti albis, acce- stea pulsatis tabulisredeuntesinchorum dicant vc-
dant ad crueem, quee debet esse prseparata et coo- speras in silentio, eisdem sicut in quinta feria psal-
perta ad altare matutinale. quamaccipientesferunt mis, antiphonis, precibus, collectis nisi quod ;

eam paulatim progredientes, et cantantes versus pro psalmo Voce mea, qui dictus est quinta feria,
Popule meus, duo Levitae, in albis stantes antegra-Bhac die dicitur psalmus
Denedictus Dominus Deus
dus, ante altare majus respondeant Agios o Theos mcus. ;

chorus autem dicat Sanclus Deus, sacerdote» Quia Dictis vesperis et pulsata tabula, eantin refecto-
eduxi vos, Levitoe Agios chorus Sanctus, sacerdotes rium, ubi reficiantur pane tantum et aqua, et her-
Quid ultra, Levitae Agios, chorus Sanctus. Tunc sa- bis crudis. Cibi fratrum coquanturin coquina, sicut
cerdotes, crucemferentes,veniantantealtare, etcum caeteris diebus, et inde portentur ad eleemosynam.
finierint Sanctus, statim discooperientes eam inci- Solitus quoque potus detur pauperibus. Reficiente
piant ambo antiphonam Ecce lignum ; et tunc de- conventu, secretarii adjunctis sibi sacerdotibus,
mum omncs flectant genua. Repetatur antiphona quot necessarii fuerint et quibus jussum fuerit, re-
cum veisibus psalmi Beati immaculati, quantum maneant in ecclesia, ad abluenda altaria omnia,
cantorivisum fucrit. Dehinc canantur alia ad hoc qure prius lavanda sunt aqua, deinde vino. Refectis
servitium pertinentia, quantum opus fuerit. Tapetia servitoribus, postquam de monasterio et dormitorio
sint extensa *$G4» ante altare, super qute proster- in claustrum redicrint, pulsata tabula, fratres eant
nantur primum domus abbas, et induti interim in refectorium propter servandum ordinem, quasi
;

in locum eorum qui tenent crucem succedentibus

ad bibendum, et bibant aquamqui voluerint, alium
alus, deinde caeten, s.cut est ordo eorum. Et non
^potura minime. Illis exeuntibus de refectorio et in
prolixe adorantes taceant, sed breviter et pure claustro residentibus, facto congruo intervallo, pul-
orantes postea unusquisque osculeturpedes cruci-
:
omnes ad collationem. A
setur tabula, et vadant
fixi, et post revertatur in chorum. Quod si conve-
quajubenteabbate, percussa a priore tabula, sur-
nerint aliqui vel clerici vel laici volentes adorare gentes pergant in refectoriumad charitatem biben-
crucem, portetur cis crux
alium locum, ubi
in dam.
aptius adorent eam. Qu&e si per chorum transierit, Sabbato sancto percutiatur tabula ante nocturna,
flexis ad terram genibus adoretur a fratribus,
non sicut in sextaferia,etca3terasimiliterfiantusque ad
simul omnibus, sed sicutportabitur coram eis. Ado- primam. In tertio nocturno legatur de Epistola
rata ab omnibus cruce, portitores ejus elevantes Pauli apostoli Christus assistcns pontifcxfulurorum.
eam mcipumt antiphonam Super omnia ligna cc~ Ad priraam surgant in nocturnalibus suis ; primam,
drorum, et sic vadant ad locum ubi eam collocare et septem psalmos, litaniara
et et cseteras horas
debent. Tunc omnes petant veniam ilexisadterram
usque ad vesperas dicant, sicut in sexta feria. In
8 en »bus. capitulo legatur sententia de regula sancti Benedi-
His ita gestis sacerdos resumpta casula
cum sto-Dcti, et disponantur quae agenda sunt usque ad pa-
la, diaconus stola, praecedentibus conversis cum
et schale capitulum. Ante capitulum, et post capitu-
candelabris etthuribulo, vadant ad Locumubiquinta lura debent secretarii monasterium et omnia alta-
feria corpus Domini fuit repositum et posito in- ; ria ornare, cereos ubicunque esse debent collocare,
censo in thuribulo incenset illud, et sic tradat dia- cereum ad benedicendura in loco suo stabilire. In
cono ad reportandum. In eundo et redeundo con- quo a cantore scribi debet quotus annus ille sit ab
versos sequatur diaconus, sacerdos extremus
ve- Incarnatione Domini, et crux designari infixus in
niat. Cum appropinquant altari, adorent omnes quinque quinque granis incensi.
locis
fratres corpusDomini flexis genibus collocatosuper; nonam induantur qui officium sunt celebra-
Post
altare Christi corpore, facta in calice vini et
aquce turi, et ad officium specialiter servituri, et infantes
commistione, dicta a sacerdote cura diacono con- omnes, sacerdos alba et stola, cseteris albis induti,
lessione, facta suppliciter a sacerdote adaltare
ora- in chorura redeant dehinc procedant ad sacran-
;

tione, incenset sacerdos corpus Christi et calicera

;
dum ignem, canentes psalmum quinquagesimum,
deinde dicat mediocri voce Oremus ; Prxceptis Primus omnium secretarius qui hastam portat, in
M»fafan&t«niom7i,etcajterausque Et nenos inducas qua sacratum ignem reportet dehincportitoraquco ;
 ;

AG' t B. LANFRANCI CANITAi;. aMiEP.

benediche; post hos, qui portant crucem et thuri- A diaconus, ires conversi, et induat se sacerdos ca-
bulum ; deinde sacerdos (jui igriem sacraturus est sula, levita dalmatica, subdiaconus tunica.

post quem infantes, dehinc reliqui induti postquos Finita litania, pronuntientcantores tribus vicibus
;

-
1 1 1 i fratres, sicut procedunt Dominicis dlebus. Sa- altavoce Acccndite, et tunc primum accendantur
crato igne, projiciat sacerdos aquam beuedictam candelabru ct ctctera luminaria quoe ante altare et
circa altare sunt, et cantores incipiant festivuni
super eum. et postea ex carboriibus ipsius ignisim-
pleatur thunbulum, quo impleto, imponat sacerdos Kyrie eleisoh; etsacerdos, cum processione solita,
thus, et inccnset ignem. Tunc accendatur %€»9 ad altare procedat, et signa tunc pulsari incipiant,
cereus, quem portare in hasta debet secretarius. necdesinaut, usquead linem Kyrie cleison. Et tunc
Accendatur et candela in laterna, ut si forte in primum det cantor cappas his qui Altrfuia et tia-

eundo exstinguatur cereus, exeaacceridatur hanc ;

ctum cantaturi sunt. Finito Kyric eleison, incipiaf
sacerdos Gluria in exbetsis Deo. Quaiido legctur
laternam portare debet unus de magistris puero-
rum. Evangelium, non teneantur candelabra, sed solum
Ad hanc proccssionem candelabranonportantur; thuribulum In hac consuetudine concordant omries
fere principales monachorum Ecclcsiac qute nostro
eumdem ordinem servent iri redeundo quem ha-
temporeinajoris auctoritatis sunt, sicutetineo quod
bueruntin cundo. Revertentes dicanthos psalmos: B
Deus, in nomine tuo Miserere mci, Deus, miserere ofTerenda, et Aghus Dei, et. Commumo adhancinis-
;

sam non ducantur, licet caetera festive dicantur. In

mei, Deus misereaiur nosiri Deus, in adjulorium. ;

Iri sede episcopali canatur a duobus pueris hymnus quibusdam quoquc non improbanda? auctontatis
Inventor rutili. Ignis sanctificatus, qui in claustro coenobiis, nec ante sacerdotem ad altare proceden-
remansit, a famulis celleiarii colligafur, et ex hoc tem hac die candelabra portantur.
Celebrata fere missa, sacerdote incipiente Per
igne omnes foci in omnibus officinis prius exstincti
iferum accendantur. Plurima monachorum ccenobia Dominum nostrum, incipiant pulsari du« skillse ad

faciunt haric ad sanctificandum igrieni processio- vesperas. ut mos est iri maximis festivitatibus. fle-

nem, in quinta etiam et sexta feria, secretario prte- sponso Dco gralias ad Ite missa est, fiat oratio ye-
ferente cereum in hasta vel virga lri quinta fenaj spertina; qua iacta vadant infantes in refectorium,
si aliqui adeo parvi sunt ut usque
post vesperas
priore in sexta, abbate in Sabbato
exspectare non possint. Interim pulsentur majora
Processiorie iri chorum reversa sine candelabriset
thuribulo, sacerdos ihdutus casula procedat ad alta- signa duo et. duo ;
ad extremum, pulsatis omnibus
canantur vesperae, ut decet, solemniter. fteb-
re: diaconus vero siola et dalmatica indutus veniat signis,
G domadarius cantor incipiat AUeluia ex aliqua anti-
ante abbatem, et petat ab eobenedictionem dehinc ;

phona ex qua cantor Psalmi Confitcun-

praeceperit.
vadat ad cereum et benedicat eum, nec ante bene-
capitulum Si consurrexistis, responsorium
ciictionem, nec post benedictionem ante et retro tur,

faciens, unus autem ex conversis, cum tempus fue- Angelus Domini locutus est, hymnus ad pmnam agni

rit, indicante cantore, deferat abbati ignitis carbo- providi, versus Rcsurrexit Dominus. AdMagnifical,

nibus plenum thuribulum quo thure injecto ac- ; in Vespere autem Sabbati. Collecta, Deus qui hanr sa-
cratissimam noctem. Post vesperas, procedant ad
cedat addiaconum, et juxta eum sit, ut, cum tem-
pus fuerit, accipiat diaconus ab eo thuribulum, et crucifixum.

incensetcereum. Secretarius vero sit paratus, ut SectioV. -

De tempore sancto Paschatis.

cum dictum fuerit Rulilans ignis accendit, statim Die sancto paschae ante vigiliasmatutinaspulsen-
accendat cereum. tur omniasigna dehinc duo et duo, sicut mos est.
;

Benedictione peracta, diaconus, deposita dalma- Ad invitatorium quatuor in cappis, psalmi a beato
tica et stola,ad suum locum in chorum revertatur. Benedictoinstituti, id est, Domine in virtute *&&&
tua, et cgeteri. Ad lectiones circumferantur thuri-
Cereus vero non exstinguatur usque in crastinum
post yesperas, lectiones statini inchoentur. Sacer- bula, sicut in Die Dominica? Nativitatis institutum
pffipium more monachorum aga
dos absque cantu dicat orationes ad altare. sicut D est. Tptum deriique
crucifixum post matutinas laudes
sunt per ordinem ultima oratione dicta cantor, et tur. Processio ad
:

et post vesperas, per totam se.ptimanam

vadat
alter frater quem voiuerit, induti cappis incipiant
in choro litaniam ternam, hoc modo cantores Ky Missa matutinaiis hac diecum una collecta, proces-
:

id est
sio in cappis. Ad vesperas psalmi regulares,
rie eleison, dexter chorus similiter respondeat Ky-
Dixit Dominus, et reliqui qui diebus Dominicis dici
rie eleison, deinde sinister, etcsetera eodem modo,
antiphonae quae ad matutinas
usque ad finem litaniae ternos sanctos de unoqud- solent. Super psalmos,
:

que ordine dicant. Ad singula sanctorum nomina laudes dictaa sunt.

uterquechorusinclinet, cantores ad nullum. Inccc- Tribus sequentibus diebusante vigilias pulsentur
signa, duo et duo ad invitatorium tres in cappis
pta litania fratres accedant ad fornias, sicut in duo-
;
;

decim lectionibus, ad tertiam sacerdos revertatur psalmi feriales dicantur, sex sub una antiphona, et
sex sub alia duo et duo prirnum, et secundum re-
in secretariam, et deposita casula et stola redeat in ;

sponsoriorum tertium tres, laudes sub una anti-

chorum. Cum dixerint cantores Omncs sandi, oralc ;

sacerdos, levita, sub- phona. Ad thuribula duo sacerdotes cappis mduti

pro nobis, exeant de choro
469 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 470

ad laucles et ad vesperas. Missa matutirialis cumAvadant in dormitorium, sicut aiio tempore, quando
ima collecta, ad majorefu omnes sint cappis induti. meridianis horis in lectis quiescere sofent, et faeto
Ad vesperas per totarri hebdomadam sub una an- parvissimo intervallo pulsetur skilla, dehinc nudis
fiplioria dicantur psalmi qui in die Paschao ad ve- pedibus de dormitorio descendant, mariUs abtuant,
speras dicti sunt. ad ecclesiam' vadant, orationem faciant. Qua facta
Tribus sequentibus diebus, ad invitatorium duo incipiat infans antiphonam, Exsurge, Domine. Inte-
in froccis, ad nocturna psalmi feriales, tres lectio- rirn pulsentur duo signa. Cantata arttiphona dicat
ncs de prohuntiato Evangelio, major missa et cae- sacerdos Ostende nubis, Domine, misericordiam
tera omnia, sicut in duodecim lectionibus. ln hac tuam. Sequatur Kyric eleison, Pater noster, Psalrmis
hebdomada non loquantur in claustro. Missa matu- Dcus misercatur nostri. In crastino Deus in adjuto-
tinalis Rcsurrcxi ; omnes horae cum antiphonis ca- rium meum. Dehinc sacerdos Et veniat super nos,
nantur. Sabbato tantum ad vesperas psalmi cum collectam pro peccafis. Postea sonantibus signis
Allctuia dicantur. exearit processuri canerites, incipienfe camtore, quae
Octava die ad invitatorium tres iri cappis. Ad le- ad processionem pertinenf, praecedant fathuli cum
ctiones le°antur Paschales sermones ; in tertio vexillis, sequetur conversus cum aqua, post querri
noctumo pronuntietur Evangelium Cum esset sero, B" alius cum cruce.Dehinc sUbdiacoUUs, feferis textufn,
missa matutinalis Quasi modo geniti. Processio in post quem fratres laiei, dehinc infantes cum rnagi-
albis Major missa Resurrexi, ad quam sint omnes stfis, post quos cantores, extremis prioribus,et prae-

cappis induti. cedentibus junioribus, sicut est ofdo eorum. In e-

Fefia secunda ponatur ad legendum liber Actuum gressu monasterii sint famuli camerafii, habehtes
apostolorum usque ad sequentem Dominicam ; ad ibi baculos prasparatos quos tribuahtfratribus ad se
utrumque nocturnum, et ad omnes horals Allcluia sustentandos.
dicatur usque ad Ascensionem Domini. Post capi- Cum perveherint ad ecclesiam ad quam itufi

tulum pulsata tabula, loquantur in claustro. Post sunt, incipiat cantor antiphonam, vel resportsofium
nonaln, cum exiefint de refectorio, pergant in ca- de sancto in cujus honorem ^GiJ* fundata esf ipsa
pitulum, et supplicerit ante, et retro, pulsetque ecclesia Intrantes fratres reddant bacUlos pfsedictis
prior tabularh tribus ictibus, dicatque ter Deus, in famulis,abeisdem iterum recepturi exeuntes.Fihito
adjutorium meumintende, Doniine, ad adjuvandum incoepto cantu, dicat statim sacerdos capitulum de
me festina ; et conventus ideiri tef fespondeat ad- sancto illo, et collectam cum Dominus vobiscum altd,

jungentes Gloria Patri, Kyrie eleison, Ghriste clei- voce et solemniter, infans Renedicamus Dornino,
son, Kyrie clcison, Paler noster; et prior Et ne nos,
1

quo dicto, inclinantes se faciant orationem. A qua

AdjUtorium nostrum in no)nine Domini, conventus facto sigrio surgentes inclinerit ante et retro. Dum
Qui fecit cmlum et lcrram, et a priore dicto Rcne- haac fiuntsacerdos, et Ievita et caeteri qui cifca altare
dicilc, post loquantur in claustro Hic loqUendi ordo servituri sunt, praapai^aresedebentad celebrandam
teneatur usque ad Idus Septembns pfivatis diebus, missam, secretarius quoque pallio et honestis pan-
nisi jejunium fuerit. rtis altare decenter parare; omnia enim quse ad hoc

Dominica prima post octavas Paschae legatur Apo- servitium sunt necessaria instantia secretarii illuc
calypsis, et canatur historia Dignus cs, Domine, prius debent esse delata. Paratis omnibus, celebre-
duabus septiriianis. A Dominica tertia usqUe ad tur itefum missa de jejunio. Post primam oratio-
Ascensionem Domihi legantur septem canonicaa nem dicatur oratio de sancto illo cujus est ecciesia,
Epistoke, et cahatur historia 5/ oblitus. nullaque amplius.
Diebus Rogationumdictismatutinis pro defurictis, Celebrata fere missa, duo fratres qui cappis in-
fratresad lectos redeant, et qui volUnt plus solito duti debent dicere Agnus Dei, ad portas monasterii
dormiant. His enim diebits meridianis horis hon inclinantes se ante et retro, egrediantur, sumentes
dormiunt nec alinuo sonitu, ut aliis diebus mos^secum aliquos ex famulis, quibus jussum fuerit, et
est, mane excitantur, sed cum tempus visum fuerit dicentes inter se litaniam quam conventus in reditu
congruum, cxcitafe deberttinfantesmagistri eorum cantaturus est.
quaiu quietius possUnt quibus in claUstro legenti-
:
Expleta missa accedant statim fratres, quibus
bus, surgdntsine mora qui in lectisadhUc quiescunt. jussum medio pronuntient li-
fuerit, et stantes in
Post priinam et familiares psalmos primac,et septem taniam. Interim sacerdos, et qui ad missam ser-
psalmos, ct litaniam, dicatur missa de jejunio ad vierunt, expediant se, et sic reveftantur inchorum.
lmtjus altare,post cUjus priinam orationem dicantur Post Sanctum Joannem et Omnis clwi^us propheta-
alioo, ad majorerh inissam quotidianis diebus
qua? rum, pronuntient illum sanctum duabus vicibus in
dici solent, addita in fme alia, id est, Sanclorum cujus nomen est ecclesia dedicata. Postea inclinan-
hiorum inlcrrcs.sinnibus. Omnes offerant ad pacem, tes se onmes ante et retro, regrediantur eo oruine
solus prior, aut qui in loco prioris est vadat. Sen- quo venerUnt. Cantores litaniae producant aut bre-
tentia de regula legatur in capitulo, et ordinetur vient ipsam litaniam secundum quantitatem itine-
l»ron>ssio. Post teftiam sumant mistuin pueri, et ris, qui in redeundo pergere debent post infantes,
infirmi qui Jejunard nort possUht. Cantata sexta ante reliquum conventum cantorum.
 ;
; .

'.71 B. LANFRANCl CANTUAR. A.RGHIEP 472

Cum nulem processio rediens ante monasterii in- A ante altare.Cum incoeperint Kyric cleison, pulsentur
troitum venerit, statione facta litaniam liiiiant ;
omniasigna.Sequatur %?0
Gloria in excelsis Deo.
qua Qnita cantores ejus in ordinem suum redeant, Ad Evangelium teneantur candelabra et thuribu-
et praedicti duo cantorcs qui praecesserant, cappis lum. Post missam pulsatis duobus majoribus si-
induti nudis pedibus ante portas monasterii stantes gnis, faciant orationem. Nonae etiam duo cantores
dicant Agnus Dci, qui tollis peccata mundi, misercre in cappis. In crastino et totis octavis agatur sicut
nobis ; chorus similiter respondeat.Cantores Suscipe in paschali solemnitate et octavis paschalis solem-
dcprecalioncm nostram, qui sedeswl dcxlcram Patris nitatis, nisi quod octava hujus festivitatis dic, utra-
Chorus Agnus Dei, sieutsupia. Cantores Gloria Pu- que missa est Spiritus Domini.
tri, etFilio, et Spiritui sanclo,sicul erat inprincipio, Feria secunda,si nulla festivitas sit,dicatur missa
et nuncet semper, et in sxcula sxculorum. Amen. Domine, in lua misericordia. Hac hebdomada in-
Interim praecedentibus qui vexillum portant et cae- choanda sunt jejunia quae regula praecipit, quarta,
tera quae superius dicta sunt, sequantur cantores et sexta feria, usque ad Idus Septembris,nisi ratio-
et reliquus conventus. Dicto Gloria respondeat con- nabilis causa existat cur abbas vel prior bis refi-
ventus Agnus Dei, ut supra. Conventu intrante mc- ciendilicentiamtribuat.Postcapitulumipsis jejunio-
nasterium pulsentur signa. Cantores Exaudi, Deus ;
B rura diebus sedeant in claustro loquentes. Secreta-
conventus Orationem populi tui. Cunctis fratribus rius vero non pulsabit miniinum signurn, sicut con-
chorum ingressis, collocata cruce et reliquis quac suetudo est, post capitulum, ad apparatum missee.
portata sunt in locis suis, prsedicti duo cantores in Post tertiam pergant infantes, et minuti sanguine,
medio chori stantes pronuntient litaniam Sancte et infirmi quibus licentia data est accipere mistum.
sanctorum Deus, miserere nobis, priores a parte al- Post sextam agatur meridiana ; a qua surgentes,
taris sint, reliqui post eos, sicut cst ordo eorum. nudis pedibus in claustruin veniant, afferentes sua
Expleta litaniapulsetur signum ad nonam, factaque calceamenta. Post hsec abluti et pectinati veniant in
orationc nonee, vadant in claustrum lavare pedes ecclesiam, et facta oratione, pulsatisque duobus si-
quibus lotis, revertentes in chorum, pulsato alio gnis, inchoet infans Exsurge,Dominc, et caetera, si-
signo, canent nonam. cut longe superius dictum est. Hic ordo servandus
Ad vesperas, secunda et tertia feria pulsentur si- est feria quarta et sexta, usque ad festivitatem
gna, sicut privatis diebus ; inter signa dicantur Omnium Sanctorum, nisi sit vigilia, cujus missa
psalmi Deus, auribus nostris; post vesperas de solemniter celebretur ; tunc enim processio ex toto
Omnibus Sanctis, dicantur vesperae Mortuorum q ;
dimittitur.
Vigilia Mortuorum his diebus non agatur, si pro- Dominica prima post octavas Pentecostes canan-
cessio extra claustrum perrexerit, alioquin agatur tur hymni ad nocturna, et ad matutinas laudes
sicut solet. Nocte surgentes. Ecce jam noctis, qui canendi sunt
His tribus diebus ad nocturna, capitula et coi- Dominicis diebus, usque ad Dominicam primam
lectae de resurrectione, et ad vcsperas secundae et mensis Octobris ponantur ad legendum libri Re-
;

Ad matutinas vero laudes, et ad

tertiae feriae. ter- gum et Paralipomenon usque ad Dominicam pri-
tiam, etad sextam, et ad nonam capitulum et col- mam mensis Augusti Historia Deus omnium.
;

lectae de jejuniis. Si in his tribus diebus festivitas Dominica prima mensis Augusti ponant Salomo-
duodecim lectionum evenerit, totum servitium no- nem, usque ad Dominicam primam mensis Septem-
ctis et diei de ipsa festivitate agatur. Dicta tertia et bris. Responsoria In principio.
pulsatis omnibus signis, missa ipsius festivitatis, Dominica prima mensis Septembris ponant Job,
sicut alio tempore, solemniter celebretur. Proces- Tobi, Judith, Hester, Esdram, usque ad Domini-
sio vadat, sicut aliis diebus, excepto quod calceati cam primam mensis Octobris.
et sine baculis ibunt. Missa jejunii ad monasterium Ab Idibus Septembris, privatis diebus agantur
quo processerint celebretur. Si autem festivitas D continue jejunia quae regula prtecipit, atque ipsa
trium lectionum evenerit, commemoratio ipsius die Iduum incipiant jejunare, sicut beatus Benedi-
tantummodo fiat ad vesperas, et ad matutinas lau- ctus instituit,una tantum vice loquantur in claustro
des et ad priorem missam de jejunio. usque ad Kalendas Octobris, id est post capitulum
SectioVI. — Tempus Pentccosles. usque ad tertiam. Post sextam in dormitorium va-
Sabbato in vigilia Pentecostes surgentes a me- dant, et post parvissimum intervallum, pulsato
ridiana, abluti et pectinati, ad ecclesiam veniant,et minimo monasterium
signo, descendant, lavent, ad
oratione facta, induantur officium celebraturi, et pergant, factaque oratione dictaque litania, missam
ad officium servituri. Agatur officium festive sicut celebrent. Celebrata fere missa pulsetur signum ad
in Sabbato sancto; cantor, et alius frater quem nonam. Post missam, facta oratione, pergant servi-
voluerit, induti cappis pronuntient litaniam ter- tores accipere mistum.Quibus revertentibus pulsato
nam, sicut in vigilia Paschae. Cum pronuntia- alio signo canatur nona.
tum fuerit Accendite, accendatur cereus bene- Sectio VII. - Quinquc festivitates prxcipux
dictus, et reliquia luminaria, unus enim cereus so- Quinque sunt praecipuae festivitates, id est Natale
lummodo ante illam horam debet csse accensus, Domini, Resurrectio ejus, Pentecostes, Assumptio
 473 DECKETA PRO OUDIXE S. BENEDICTI. 574

sanctceDeigenitricisMarice, festivitas
loci. ServatisAin albis. Si abbas Evangelium legerit, post Evange-
omnibus quse de Sabbato sancto dicta sunt, in ha- lium indutuscappa inchorurn revertatur.Antiphona
rum festivitatum vigiliis ornetur totum monaste- ad Bencdictus ter dicatur.
rium, et omnia altaria, secundum facultatem loci, Ad primam, duo majorasigna pulsentur. Tres ce-
sicut honestius fieri potest. rei ante altare accendantur, similiter ad tertiam et
Mundentur officinte, et claustrum.Sedilia refecto- sextam, etnonam ; capitulum breviter peragatur.
rii, capituli, claustri tegantur, bancalibus sternatur Mi.ssa matutinalis cum una collecta et prsefatione
juncus. dicatur.Dum sacerdos in canone est, remanentibus
Ad missam induantur honeste qui eam
jejunii infantibus cum magistris suis in clioro, qui ante
suntcelebraturi, sacerdos honorifice: diaconus dal- missam debent esse induti, caeteri pergant induere
matica, subdiaconus tunica tres conversi, cantor
;
se qui, accipientes a secretario vestimenta, extra
;

hebdomadarius cappa duo fratres ad responsoria.

; secretarium se induant. Si vero parvus locus est,
Antemissam pulsentur signa,sicut in festis diebus, exeant aliqui inclaustrum vel capitulum, et ibi in-
litania minime dicatur Kyrie clcison festivum cana-
; duant se. Meliores vero albse tribuantur prioribus
tur, una tantum collecta dicatur. Si festivitas in
et honestioribus personis; unusquisque mox, ut in-
hac die evenerit, missa matutinalis de ea cantetur. B dutus fuerit, revertatur in chorum missa peracta, ;

Ad nonam duo majora signa pulsentur. Ad vesperas sidies Dominicus non fuerit,cessante majore signo,
duo minima, dehinc gradatim duo et duo, ad ex- quod inccepta ultima collecta missse pulsari ccepit,
tremum omnia. Inter signa, luminaria monasterii fiat oratio tertise. Post orationem, pulsato alio signo,
omniaaccendantur. Ante singula altaria quae extra cantetur tertia.
presbyterium sunt, singula luminaria ardeant. An- Si vero Dominicus fuerit, expletamatutinali missa,
tiphonas super psalmos, quibus cantor prseceperit,
non pulsato adhuc tertiaa signo, fiat aqua benedicta,
Responsorium quatuor in cappis canant.
incipiant.
sicut aliis Dominicis diebus fieri solet ; dum cantat
Antiphona ad Magnificat ter dicatur abbas et ;
Asperges mepulsetur majus signum ad tertiam. As-
prior cappis induti incensent utraque presbyterii persa aqua benedicta, vadat sacerdos per officinas,
altaria,ante et desuper utrique simul, singuli sin- cum portitoribus aquaeet crucis. Cessante signo fiat
gula latera. Parati sint duo alii sacerdotes hebdo-
oratio tertiee. Quaexpleta, pulsato alio signo, cana-
madarii, scilicet majoris missc-e, et minoris, qui thu- tur tertia. Sacerdos interim, qui per officinas ivit,
ribula de eorum manibus accipiant, ethinc, et inde revertens ante introitum monasterii, dicat oratio-
per altaria quae extra sunt circumferant qui re
nem solitarn dehinc intrans ante unum de altari-
; ;

vertentes in chorum abbati prius, priori postea

fe-fj bus, Yia sanctorum.
rant, post, eis qui responsorium cantaverunt,
non Dicta tertia, distributis cappis,dispositis inchoro
ambo simul, sed unus hinc, et alter inde dehinc a cantore, qui
ea quae portanda sunt portare debent
;

duo conversi in albis, caeteris fratribus. Abbati

de [/"., debet], exeant omnes hoc ordine processuri.
libro serviat qui thuribulum de ejus
manu acce- Primum conversus ferens situlam cum aqua bene-
pit.
dicta dehinc duo portantes duas cruces post quos
:
;

% "9 1 In iis vigiliis tabulae refectorii debent esse duo cum duobus candelabris, accensis desuper ee-
coopertee.
reis alii duo ferentes duo thuribula igne etthure
;

In crastino ante nocturnas vigilias ad excitandos

plena hos sequantur duo subdiaconi tunicis induti,
;

fratrespulsentur omnia signa dehinc gradatim duo ; portantes duosEvangeliorum textus post quos, in- ;
et duo, ad extremum omnia. Ad invitatorium qua- fantes cum magistris suis extremiabbas et priores, ;

tuorincappis. Terna responsoria in tribus noctur-

praacedentibusaliisbinisetbinis,sicutestordoeorum.
nis,duoetduo; quartum, quatuor; octavum, quin-
Cum processio de choro incipit exire, pulsentur
que duodecimum, sex canant. In tribus nocturnis
;
duo majora signa, non cessatura usque dum pro-
dum legitur tertia lectio duo sacerdotes, cappis in- Dcessio in chorum sit reversa, cessentque alia signa
duti, incensent altaria, majus et rninus dehinc fe- Procedentes per majores januas monasterium ir»-
;

rant abbati, et priori, et caeteris

fratribus per ordi- troeant, et ante crucifixum stationem faciant. Qua
nem octavum, et duodccimum responsorium
;
post facta, expleto cantu quem incceperant, incipiat ab-
Gloria a capite repetantur; pronuntiato Evangelio bas vel cantorquod ad ipsum idem pertineat, et sic
altare discooperiatur, etomnia luminaria accendan- sonantibus omnibus signis cliorum introeant, eis-
tur. Ad Tc Deum laudamus duo majora signa pul- que cessantibus missam incipiant.
sentur lecto Evangelio, collecta
; dicta, pulsatis Ante missao introitum sternatur unum aut duo
omnibus signis, inchoet sacerdos matutinas
laudes. tapetia per transversum chori, ubi stare debeat
Dehinc in vestiarium rursus casulam et
stolam de- cantor et caeteri quos ad se vocavorit ad cliorum
ponat, et sic in alba
cum manipulo in chorum re- regendum. Omnes cerei, qui in coronis sunt, et
deatjmccepto hymno exeat, manipulum deponat,
castera luminaria qua? in choro et presbyterio et
cappam induat, et cum alio fratre similiter cappa antecrucifixum sunt, accendantur. Cantorprovideaf
mduto, sicut adhesternas vesperas, cum thuribulis
quot et qui, qu« singulariter, cantanda sunt, can-
per altaria vadat, duobus conversis cum eis
indutis tent. Ad sequentiain duo majora signa pulsentur.
475 I', h.Wl H.WCT CANTUAR AUCHIEP. 476

Cfrthmiiriid, si 6ptts fuerit. repetatur curn versu, et A octavum quatuor, duodecimum quinque, quod post

Cloria Patri. Expleta missa pulscntur omnia signa ;

Gloria a capite repetatur. Pronuntiato Evangelio
unusquisque vestimenlum suum et cappam, utra- altare discooperiatur, luminaria, sicut ad vespera
que behe plicata, defcrat secretario ad arcam. prcecedentis diei, accendantur. Antiphona ad Ikne-
Festiva* mappa; super tabulas refectorii sint er*- dictus bis dicatur, et thuribula similiter circumfe-
pendeant. Sint et qiioti(li;>ii;e, lo-
tensae, ita ut ante rantur. Ad primam duo signa pulsentur, fres cerei
tietamen, super quas manducent fratres. Manuter- accendantur , similiter ad tertiam, et sextarh et no-

gia etiam candida et nonesta super tersoria quoti- nain. Ornentur sedilia, extendantur mappae, et ter-
diana sint extensa ;
quao manutergia postcapitulum soria, sicut supra dicturn est. Missa matutinalis de
a camerariissunt extendenda. Nullus tamenfratrurn ipsa solemnitate cum una collecta, nisisit festivitas

debet ibi manus tergere, nisi solummodo ad refectio- alicujus sancti, undecommemoratio; quod sievene-
nem primam, et sero ad ccenam. rit, matutinalis missa erit de sancto, et collectapri-
Ad nonamduo majorasignapulsentur. Ad vcspe- ma, secunda de ipsa solemnitate, et hoh amplius.
ras agatur d(* signis et cereis, sicut %^% autem Sacerdotes ad missas privatas similiter collectam
actum est ad vesperas praecedentis diei. Post ccenam unam.Dicta matutinali missa, canatur tertia, cele-

retectis servitoribus colligant refectorarii mappas bretur missa in cappis, exceptaPurificationesanctae

festivas, et bene plicatas reddant cellerario conser- ° Mariae, in qua ad missam sint omnes albis iriduti

vandas camerarius vero honestioratersoriaacciprat

;
propter cereos, praeter cantorem, et eos qui circa
et custodiat. eum sunt, quos cappis etiam indutos esse oportet.

Sjectio YIIL— Festivilates prxcipuw sccundx classis. Excipiuntur quoque beati Gregorii et Dominicae
Sunt alia* festivitates, quae magnifrce celebrantur, Annuntiationis festivitates, quandointra quadrage-
quamvis non aequaliter superioribus sunt autem ;
simamcelebfantur. In his enirn similitersintomnes
hfe : Epiphania, Purificatio sanctae Mariae, festivitas albis induti, praeter supradictos, eteos, qui respon-

sancti Gregorii, Annuntiatio Christi, octava dies sorium ottractum cantant. Hi namque praecipiente
paschalis solemnitatis, festivitas sancti Alfegi mar- cantore, accedentes ad cantandum cappas inchoro
tyris, Ascensio Christi, Festivitas sancti Augustini induant^et cum peicantaverint venientes in vestia-
Angloruin archiepiscopi, octava Pentecostes dies, rium eas ibi deponant. Cantor quotetquos voluerit
Nativitas S. Joannis Baptistae, Passio apostolorum ad se vocet. Numerus cantantium responsorium, et
PetrietPauli,Translatiosancti Benedicti, Nativitas Alleluia, et caetera quae cantanda sunt in arbrtrio

sancta- Maria^, festivitas sanctr Michaelis, festivitas cantoris sit. Celebrata missa pulsentur omnia. Si

Omnium Sanctorum, festivitas sancti Andreae, De-G aliqua harum festivitatum Dominica die evenerit,
dicatio Ecclesiee. dicta matutinali missa, fiat aqua benedicta, et pro-

Harum omnium festivitatum praecedentibus die- cessio per claustruin, sicut solet Dominicis diebus,

bus ornentur allaria, presbyterium, chorus, mem- omnes tamensint albis induti. Ad nonam pulsentur

bra monasterii, ex utraque oarte chori, pulsentur signa duo, et agantur vesperEe, sicut praecedenti
Festivitatem beati Gregorii irrter superiores
signa sicut in praecipuis festivitatibus, accendantur die.

dua? partes cereorum coronae presbyterii et ornnia ideo computamus, quia nostrae, id est Anglorum
Iuminaria qu;e circa majus altare sunt, et cereus gentis apostolus est.
ante crucifixum. Antiphonae, si propriae habentur, SiDominicae Annuntiationisfestivitasaliqua qua-
quibus cantor prfficeperit, super psalmosimponant: dragesirrue Dorhinicaevenerit.in crastinum dilfera-
tur alioquin servitium Dominieae diei restaurari
sinautem, cum una antiphona de ipsa festivitate ;

canantur responsorium duo in cappis antiphona

; ;
non posset. Yesperae usque ad capitulum de Domi
ad Maijnificat bis dicatur duo sacerdotes, capprs
;
nica agantur, capitulum de festivitate dicatur. Post

induti, ad thuribula, sicut superius de praecipuis primam collectamcommemoratioDominicaedieifiat

festivitatibus dictum est. D Si Sabbato evenerit, totum diei servitium de ipsa
MlsSae viyiliarum Ascensionis Christi. Joannis solemhitate agatilr. Post primam vespertinam col-
Baptistae, apostolorum PetrietPauli, Oninium San- lectam, collecta de Dominica dicatur, excepto Sab-
ctorum festive celebrentur.Si quaelibet harum vigi- bato ante palmas, in quo si haec festivitas evenerit,
liarum,vel in aliqua, quse festive celebratur, Domi- de ipsa festivitate agatur servitium, usque ad capi-
nica die evenerit, totum servitium noctis, et mlssa tulum %%&
vespertinum. Ipsa die duo fratres in
matutinalis de Dominica agatur ;
major veromissa, froccis respbnsorium cantent, unus sacerdos cappa

cum Alkluia post responsorium de vigilia dicatur, indutus altaria incenset. Post primara collectam
commemoratio festivitatis fiat. Si vero tertia feria
excepta Dominicae Nativitatis vigilia, in qua si ita
evenerit in tertio nocturno de ipsa vigiliacantatur, post palmas evenerit,festivitas quidem, sicutdicturn
et legitur. In crastino ante nocturnas vigilias pul- est,celebretur, sed fratres in crastino radantur, et

sentursigna bina,et bina, dehinc simiil omnia. Ad tunc post capitulum, et post sextam in claustro lo-
quantur Qui autem (66) ipso die balheentur. Si vero
invitatorium tres in cappis. tria responsoria in tri-

quinta feria, vel sexta, vel sabbato ante Paschfi

bus nocturnis duo, et duo cantant, quartum tres,
(136) Yidetur deesse vox indigcnt, aUtalia siuiilis.
 477 PECBETA PRO OBDINE S. BENEDICTI. 478
vel in paschali solemnitate, vel tribus sequentibus Anumerus sacerdotum tantus est.Dicfa tertia, agatur
evenerit, in quintamferiam post paschalem solem- processio festiva in albis, aut circa monasterium,
nitatem dmeratur. Festivitas ista tunc ita solemni- si locus aptus est, aut per claustrum, praecedentibus
ter agatur sicut paschalis solemnitas, excepto quod qute festivam processionem pracedere solent, et
pro skilla ante nocturnas vigilias ad excitandos fra- ingrediatur monasterium per majores januas, fiat-
tres classicum non pulsetur nec processio fiat. An- que statio ante crucifixum. Psalmi ad vesperas,qui
tiphonae et responsoria, quae in hac festivitate ni in festivitate virginum dici solent. Ilcec festivitas
quadragesima canerentur, in hoc quoque tempore, octavas habet.
cum adjunctis Alleluiis canantur, versiculi quoque SeCtio IX. —
Festicitates tertix classis.
omnes cum finali Atlcluia dicantur. Invitatorium, Sunt alise tertise dignitatis festivitates, quao non
secundum melodiam
Alleluia, allcluia invitatorii, tantopere celebrantur. Haec autem sunt : festivitates
Ave Maria, cantica de Adventu Domini. sancfi Vincentii. Conversio sancti Pauli. Philippi et
Die Ascensionis Christi fiat processio in aibis, Jacobi. Inventio sanctae crucis ; Jacobi apostoli,
vel extra claustrum circa monasterii curiam, prse- sancti Petri in Kalendis Augusti ; Laurentii mar-
cedentibus vexillis-et reliquiis, cum reliquis quae ad ^ tyris Octava dies Assumptionis sanctse Mariee
;
;

festivam processionem pracedere solent, vel per Bartholomsei apostoIi,Augustinidoctoris; DecoIIatio

claustrum sine vexillis ; ex quo incipit processio Joannis Baptistse. Exaltatio sanctse crucis ; Mathsei
exire, pulsentur duo signa, sicut superius dictum est apostoli, Simonis et Judae, beati Martini, Thomae
in die Nativitatis sanetae Marise. Ad vesperas psalmi apostoli ; et si quae aiiae festivitates ita celebrari
Dixit Dominus, Ldatus sum, in liis, Nisi Dominus, instituantur.
Memento Domine cum antiphona De fructu ventris Pridie ante has festivitates parentur duo presby-
iui. Qui psalmus cum hac antiphona quartus dici- tcrii altaria, presbyterium, et chorus Ad nonam
tur in omnibus festivitatibus sanctse Marise. et ad vesperas pulsentur signa sicut privatis duode-
In festivitate sancti Michaelis psalmi ad vesperas cim lectionibus, nisi quod majora signa pulsari de-
Dixit Dominus, Confitebor, Beatus vir, ahud Confi- bent. Tria candelabra ante altare, et csetera Iumi-
tebor cum antiphona In conspeclu Angelorum. naria quae circa sunt accendantur ; Vesperae cum
Vigilia Omnium Sanctorum ad vesperas psalmi una antiphona de ipsa festivitate canantur, nisi pra-
cum aritiphonis de ipsis psalmis qui quoticiie ad cedat festivitas "51 $.4 de qua dicantur. Vesperae
eorum memoriam solent dici; preces, Post partum usque ad capitulum ;
responsorium si propria histo-
virgo, et caetera. Cum dictum fuerit Adducentur .
ria est, duo fratres canant in froccis suis ; si non est
regi virgines post cam, adjungatur Pro fralribus ^ propria historia, sicut in festivifatibus- quorumdam
nostrisabsentibus; Miite eis, Dominc ; Domine, cxaudi apostolorum, autsi jam cantata est, quemadmodum
orationem ; Domine, Dominus virtutum Dominus octava die Assumptionis sanctse Marise, duo pueri
;

vopisciim. Post collectam commemoratio solum- canant breve responsorium. Sacerdos indutus cappa
modo de sancta cruce. In crastino ad laudes similiter incenset altaria, conversus sit in alba. In crastino
preces Post partum birgo, ad vesperas psalmi, et ad invitatorium duo in cappis. Tria responsoria in
super psalmos antiphonse, sicut praacedenti die. tribus nocturnis singuli singula ;
quartum respoh-
Dictis vesperis pulsentur omnia signa, et pro- sorium duo, octavum tres, duodecimum quatuor,
ductius solito canantur vesperae pro Defunctis, nisi quod pOst Gloria repetatur. Pronuntiato Evangelio,
in cfastino sit dies Dominicus, vel quselibet festi- discooperiatur altare, et accendantur luminaria,
vitas duodecim lectionum. Collecta una Fideiium sicut pridie ad vesperas. Ad Te Dcum laudamus duo
Deus. Sequente autem noctead Vigiliam mortuorum mediocria signa pulsentur. Post lectum Evangelium
pulsentur similiter omnia signa. lpsa die sacerdotes sacerdos in chorum redeat in alba. Ad laudes duo
omnes celebrent missas pro omnibus fidelibus de- pueri breve responsorium, sive sit propria historia,
functis Quiyero sacerdotes non sunt, injungantur D sive non. Et ad vesperas similiter. Ad primam pul-
eis in capitulo psalmi pro missis. Agatur missa ma- setur unum de majoribus signis; accendantur duo
tutinalis festive, pulsentur omnia signa, cappa sit cerei ante altaria, et per omnes horas usque ad
m choro levita et subdiaconus casulis induantur
;
;
vesperas Ad missam in choro omnes sint in albis
duo infantes responsorium in albis, duo majores secum erunt, qui etiam
preeter cantorem, et eos qui
fratres tractum similiter in albis, tres conversi ad cappis induti chorum regere debent. Ad nonam
tburibuium et candelabra septem diebus plena
: pulsetUr signum sicutad primam. Antiphonas siiper
officia, usque ad tringinta dies Voce mea, et verba psalmos ad vesperas imponant juvenes quibus can-
mea. tor praecepit Castera agantur sicut ad vesperas
In festivitate Ecciesiae dedicationis cerei accensi praecedentis diei. Ad priores vesperas Inventionis
ad priores vesperas per omnia altaria, quae ipsa die sanctaa crucis hymhus Vc.ritla regis. In crastino in-
sacrata fuerunt, non exstinguantur usque in cra- vitatorium, et duo nocturna de martyribus.Tertium
stinum post completorium. Cantica Lclare Jcrusa- de sancta cruce, cantica Dominc, audivi, quod divi-
lem ; Urbs fortitudinis;
Xon vocabcris ultra. Ipsa datur in tres Glorias Prima Gloria est ante versum
:

die celebretur missa per itnumquodque altare, si Pro inii/uitate : secunda ante versum Egrcssus es.
 g .

479 B. EAXFRANCl CANTUAR, ARCIIIKI' 'iSO

Ilymnus ad laudes Lustris sc.r. Missa matutinalis deA quente diacono, et posito missali supcr altare faciat
martyribus, majorde sancta cruce, psalmi ad vespe- •{ "55 orationein suppliciter inclmatus diaconus ;

ras Di.rit Dominus, Confdebor, Beatus vir, Laudate quoque retro post eum similiter faciat; factaque
pueri, hymnus Vexilla regis. orationc signet se sacerdos, et osculetur textum
In Exaltatione sanctae crucis siinile servitium est Evangelii, quem subdiaconus super altare positum
servitio Inventionis ojusdem, nisi quod in hac snncta habere debet; diaconus quoque similiter signansse
crux adoratur, in illa minine. In hac itaque solem- faciat ante et rctro, et veniens ad sinistram sacer-
nitate, dicta Tertia, sternatur preslryteriuin tape- dotis osculetur cornu altaris; dehinc faciant simul
tibus, usque ad majus altare quo facto exeant de ;
confessionein. Qua facta, imposito a sacerdote thurc
parte matutinalis altaris duo fratres in albis, quibus in thuribulo, tribaat diaconus sacerdoti thuribulum ;

cantor prneceperit, portantes crucem coopertam, sacerdos incenset altare ante et desuper, reddatque
donec veniant super gradum qui ante altare est diacono : diaconus incenset utraque altaris latera,
propior ip.si altari ; tunc a portantibus discooperta et altare matutinale, et sic reddat converso, qui,
cruce, et ab eisdem incoepta Antiphona Ecce lignum deferens in chorum, oflerat primum cantori, et

crucis, omnes flectant genua, ac deinde super ta- ipsis qui cum eo sunt; dehinc in dextro choro omni-
petia prostrati toto corpore adorent eain, et oscu- bus per ordinem, et sic in sinistro, deinde infirmis,
lentur pedcs crucifixi, sicut sunt priores. Cantata qui extra chorum sunt. Duo vcro conversi qui
antiphona supradicta, incipiat cantor antiphonam tcnent candelabra ante altare, non dimittant ea
Crucem tuam adoramus, quam repetant per singu- usquequo ine.hoetur Kyrie cleison ;
quo inchoato,
los versus psalmi Dcus misereatur nostri. Dein.de alia depositis candelahris revertantur in chorum
quse conveniunt, si opus fuerit. Adorata cruce, Ad Evangelium duin canitur offerenda, vel versus
praedieti duo fratres qui eam tenent incipiant simul offerendse, conversus afferat thuribulum cum acerra
alta voce antiphonam Super omnia ; et flectentibus cantori quicunque ille sit qui chorum tenet, si festi-

omnibus genua, fixaque cruce in loco suo, pulsatis \itas sit duodeciin lectionum, vel festivi dies sint

signis celebretur missa. Ad nominc

introitum In trium lectionum intra octavas superius descriptas.
Domini omncgenu fleclatur; Evangclium Nuncjudi- Cantor vero cum viderit tempus esse, ponat in-
cium est mundi- censuin in thuribulo, et mittat diacono ad altare, et
Sectio X. — Quinque Dominicx principales. diaconus tribuat sacerdoti, nisi abbas vel episcopus
Quinque dies Dorninici sunt, qui communia qute- in choro sit, vel missam celehret; quod si evenerit,

dam inter se habent separata a caeteris diebus ad ipsum deferatur thuribulum cum acerra ad in-
Dominicis Dominica videlicet prima de Adventu
:
troitum et ante Evangelium,a diacono et converso,
Domini, Dominica prima septuogesimuo, Dominica post offerendam, a cantore et converso.
prima quadragesimoe, Dominica in medio quadra- Circa finem missaecum perventum fuerit ad prioris
gesimac, Dominica in Palmis. In his duo invitato- collectae Per Dominum nostrum, deponant duo con-
rium canant in albis ; sacerdos lecto Evangelio versi candclabra ante altare, et sic cum eo qui thu-
exutus in vestiario casula et stola, revertatur in ribulum tenet revertantur in vcstiarium. Expleta
chorum in albis, cum manipulo, exiturus inccepto missa sequatur sacerdos praccedentem diaconum
hymno, et inccepta antiphona ad Bcnedictus sirniliter ferentem missale.
in alba intraturus, et incensum per altaria portatu- Si festivitas trium lectionurn eveniat in aliqua die

rus, chorus ab hesterna die debet esse paratus, et Dominica, vel in alia festivitate alicujus sancti, qucc

per chorum juncus sparsus. Ad utrasque vesperas propriam historiam habeat, vel, si propriam histo-
et ad laudes duo fratres in froccis responsorium riam non habet, in albis tamen vel in cappis fit,

canant. Tabuhe refectorii sint coopert;e, honesta festivitate trium lectionum so-
commemoratio de
manutergia sint extensa super tersoria, sicut in lummodo fiat ad priores vesperas et ad matutinas
omnibus festivitatibus in quibus invitatorium in~ laudes, et missa matutinalis de ea canatur. Si vero
cappis canitur. Quse extendantur et colligantur, historia jam alia die Dominica cantata est, aut illa
sicut superius dictum est. alia festivitas duodecim lectionum historiam pro-
Sectio XI. — Festivilates duodecim lectionum. priam non habet, nec in albis nec in cappis fit,
In omnibus duodecim lectionum,
festivitatibus antiphona de festivitate de qua tres lectiones fie-
qusecunque omnibus diebus qui infra
sint, et in rent, ad cantica pronuntietur, et deinceps totum
octavas sunt, in quibus in claustro non loquuntur servitium usque ad finem ultimse collectse de ea
monachi, quamvis ipsi diestrium lectionum sint, et agatur. Post Benedicamus Domino fiat commemo-
in omnibus vigiliis, in quibus missoe pulsatis omni- ratio festivitatis de qua octo lectiones fuerint; om-

hus signis fcstive aguntur, et in omnibus Sabbatis nes quoque horse de illa dicantur, sermo in capitulo,
jejuniorum Quatuor Temporum,cum cantorinchoa- et major missa ; matutinalis vero unde laudes fue-

verit Gloria Patri ad officium, sacerdos ingrediatur runt.

ad altarc ferens missale manibus suis, praecedenti- Si festivitas alicujus sancti, de qua duodecim
bus tribus conversis curn candelabris et thuribulo, lectiones fiunt, eveniat in die Dominica de qua
iam cantatasit. aut subsequente die Dorni-
subdiacono post eos cum textu, subdiaconum se- historia
 181 DEGRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 182
nica cantari possit, totum servitium noctis, ct diei A sona; finito quod cantatur, surgat, et si episcopus
desancto agatur niissa tantura matutinalis de Do-
; est qui suscipitur, post datam benedictionemoscu-
minica dicatur tertiurn enim nocturnum de Doini-
; letur omncs fratres per ordinem. Fratres vero, quia
nica die nunquam erit, nisi praecedentia duo deea induti sunt, non flectant genua ante eum, sicut so-
fiant. lent facere cum osculantur episcopura vel abbatem,
In omnibusDominicisdiebus, et in primadic Do- vel principcm terrae, sed humiliter inclinantes se
minicae Nativitatis ad majorem missam tantura, et procedant ad osculum ejus.
iu dieDominicae Circumcisionis, etEpiphania, et in Si spiritualis persona fuerit et abbas expedire
prima die paschalis soleranitatis, etin die Ascensio- indicaverit, devestitis fratribus, et iu capitulo,
nis, et in prima die Pentecostes, et in festivitate
sicut solent, considentibus, ducatur illuc pnedicta
Omnium Sanctorum, ct in Dedicatione ecclesiae, et persona, et, petita benedictione, legatur ante eam
in omnibus festivitatibus beatae Mariae, et in die lectio divina ;
qua ftnita cum Tu autem, Dominc,
passionis apostolorum Petri et Pauli, et in ctcteris
sermonem si voluerit de ea faciat.
aliorum apostolorum, dicatur ad ma-
festivitatibus Si abbas fuerit qui suscipitur, ante introitum ca-
jorem missam Credo in unum Deum. Nam ad ma- pituli egredientes fratres
osculetur. Si vero capitu-
tutinalcm missam in conventu nunquam dicitur. Blum non intraverit, servata competenti hora in
Sectio XII. —
Kxceptio personz principalis. claustro osculctur eos.
Quoties disponitur ut aliqua persona cum festiva CAPUT II.
processione suscipiatur, tangatur ter breviter unum Dc abbalc.
de majoribussignis, ut hoc signo conveniantomnes Abbas cum eligitur, omnes fratres, vel major ct
fratres in ecclesiam ad induendum se. Et cum omnes mclior pars, in ejus electionem consentire debent.
cappis induti fuerint, si tanta capparum copia est, Electus autem si extramonasterium consecratur,cum
autcasulis, et dalmaticis, si cappae desint, ct pueri redierit curafestivaprocessione suscipiatur.Ipsevero
tunicis, exspectent sedontes in choro, donec proce- in utraque statione prostratus jaceat. Finito cantu
dant. Secretarius interim extendat unum tapetera, secundae stationis, episcopus, si adest, vel Iegatus
etdesuper pallium antemajus altare super priorera ejus in loco et statione abbatis eum statuat. Quo
gradum, etsimiliterfaciatantecruxifixum in medio statuto, episcopus abest, incipiat prior Te
si Deum
Ecclesiee; his peractis cuin
indicatum fuerit jam laudamus, quod dum cantant, accedant omnes fra-
propeadcssepersonam,pulsenturduo majora signa. tres, sicut sunt priores, ad osculum ejus, bis
fle-
Tunc aliqui de majoribus
___ accipiant aquam "">'- ctentes
r. -'r'"" bene ---««..__ genua, semel anre
.g_,i_„, orairci ante u__iuu[ij,
osculum, ei scmel J)OS
et seiliei post
dictam, et caetera qu;e ad festivam processionem ^osculum. Ex illa die
inomnilocosingulari reveren
portari solcnt hos praecedentes sequantur abbas, et
; tia honorandus cst.
caeteri, ut sunt priores. Pueri cum magistris suis In primo capitulo ubi sederit, omnes qui intra
extremi veniant, et in ordine suo stent inter choros monasterium obedientias habent, et res monasterii
duos, cum facta fuerit statio ad susceptionem per- servant, suarum obedientiarum claves ante pedes
sorae. Quae cum
suscipitur «^©deteiabhas asper- ejus ponant. Ipse vcro recommcndet
eis ipsas obe
sonum cum aqua in manum, si episcopus fuerit, dientias, si non
ordinandas esse decreverit.
aliter
aham personam aspergat ipse, dehinc porrigaturei Inclinari debet a toto conventu cum post incceptam
incensum, similiter ab abbate, textus a priore dum antiphonam inclinat, cum
;
in tabula in capitulo no-
haec fiunt, pulsentur omnia signa. Cantor minatur,
vero inci- si ibi praesens est, cum in psalmd, vel in
piat cantum qui conveniat personae, dehinc rever- alio aliquo fallitur in choro, pro
quo veniampetat.
tatur processio, pueri cum magistris suis primi in- Eunte co ad legendum redeunte a legendo,vel
grediantur ecclesiam. hos sequanturreliqui sicutin assurgatei totus conventus. Transeunte eoperclau-
statione fucrunt cxtremus veniat abbas cum susce-
:
strum vel per quemcunque locum, assurgant ei
pta persona, praecedentibus eos supradictis portito- omnes ante quos transit, quoadusque pertranseat.
1

Tj
Cmn capitulum introierit, fratribus jam in eo con-
Ingressi monasterium faciant stationem ante cru- sidcntibus, de omnibus gradibus omnes descendant
Cifixum. Pueri vero similiter stcnt inter utrosque
donec idem consideat. Ubicunque sit, ibi debet esse
choros. Prsedicti portitores puulatim progrediantur
ordo et disciplina ;
quapropter in quocunque loco
per medium eorum. et stcnt ante crucifixum versis fuerit, sive in claustro, sive extra claustrura, cum
vultibus ad eum. Interim oret suscepta persona; reprehendit aliquera fratrem inordinate agentern,
fimto cantu, surgcnteeaab oratione, incipiat cantor sive loquentem, mox ille coram eo humiliter veniam
antiphonam,velresponsoriumdesanctoincujusho- petat, sicut in capitulo, et tandiu stet ante iUum
norem fundata estecclesia.Tunc praecedantpraedicti donec illum jubeat sedere. Et si viderit illum irasci,
portitores, deposituri in locis suis ca qu;e
portant tam diu satisfaciat ante ipsum veniam petendo,quo-
statim cumad altare venerint. Sequantur infantes, usque illum reddat placatum. Abbas tamen provi-
post hosreliqui, eo ordine quo superius dictuin
est. dere debet ne hoc faciat coram scecularibus homi-
Ingressi chorum stent a parte altaris ex
utraque nibus.
parte sicut sUnt priores. Oret itcrum
suscepta per- Ubicumque sederit, nullusjuxta cumsedere praj-
483 B. IANFEANCI CANTUAR. AUClIlEf\ 181

suniat, nisi ipse jusserit: jussus vero sedere, ad gc- Aquic extra claustrum sunt, si abbas dcest, juxta ip-

nua ejus se flectat et osquletur, et sic humilit sius arbitrium disponuntur. Si abbas longius a 1110-

juxta eumsecfeat. Quicunque ei in manura aliquid nastciio fuerit, ipsedeponere potesteos quos injtel-

dederit, veldemanu ejus aliquid acccperjit, oscule- lexerit non juxta proficuum ficclesiae res sibi coin-

tur manura ipsius intraturo in refectorium duo missiis tractare. Quoties res expostulat, tenet aut
;

fratres serviani ei de aqua el manutergio. Quandiu teneri iubet capitulum de pmnibus servientibus qui

in choro fuerit, nullus infajitibus, nisi eo jubente, intra officinas monasterii conveisantur, ct secun-
audeat discipjyiara inferre. diiin merita dejihquentium, eo jubente, vindictic
Quandiu donnierit in lecto suo mane, nullus so- inlciuntur. Intrante eo capitulura, omnes ei assur-

nitum audeat facere. Magister tamen infantum, si gant, stantcs in suppedaneis donec considcat. Quod
tardaverit, et prior claustn in loco superiori
vidcrittransirehoram^^ "Jf quasonitusapriore fieri si

solet, surgat, et quam quietius possit infantes exci- prius sederit, intrare non debet.Si causafuerit quae

tet, virgatantummodo tangens pannos quibus coo- differri hon possit, aut non debeat, ingresso eo,

perti sunt.Quofacto, exeuntesde dormitorio lavent prior claustri ex altera ejus parte, prior omnibus
scho- seileat. Transeunte eo per claustrum vel pcr cho-
se et pectant, et factis solitis orationibus, iu
lam suam redeant et cum silentio sedeant, donec u rum, non assurgetur ei ; volente eo sedereinclaustro

abbas de lecto surgat. ubi alii fratres sedent, assurgunt ci tantum juxta
Cum alicubi cxtra inoiiastenuin moram faciens, quos sedcre vult; ubicunque extra claustruinfratres
mandat conventui salutes seu orationes, omnes qui sedentes invenerit, assurgunt ei omnes. Priorclau-
usque ad suppeda- stri, quocunque major prior eat, si iieri possit in
in capitulo sunt inclinent. flexis
neum scabellum genibus. Eodem moilo fit pro papae claustro, vel circa claustrum, debet sempercsse et

vel regis salutatione; pro aliarum vcro personarum ordinem claustri omni sollicitudineservare.
salutationibus humiliter inclinetur tantum.Cum au- Cum abbas et major prior absunt, si contingat
tcmalicui fratri mandat bujusmodi aliquid, ubicun- quemlibet fratrum ex infirmitate laborare, potest
que dicatur ei ipsasalutatio, continuo humiliter in- ea praecipere in domum infirmorum ire, et si tanta
ad terram genibus.
clinet flexis icgritudo est, carnem comedere/ Ad ipsum maxime

Quicunque frater ad eum extra claustrum vene- pertinet inllrmos fratres visitare, et quid agant et

rit, primum dicat Ikncdicile, deinde indicet propter quid velint cognoscere, et in omnibus, quse vcl cor-
quam causam venerit. Nec sedere coram eo, nec poribus,vel anirnabus eorum necessaria sunt, con-
ecedere ab eo audeatsine ejus licentia ; accepta ab^ sulere. Absente majore priore capitulum servien-
eo recedendi licentia, primura dicat Benedicite, tium debet tenere, et secundum culpas, vindictas
deinde recedat. Omnis totius monasterii ordinatio inferre, sed non est sui juris quemlibet addere vel

ex ejus arbitrio pendeat. Si quid novum,necessitate auferre.

cogente, vel ratione suadente, eo absente, in mo- Sui quoque officii est omnidiepostcompletoriuni,

nasterio, ordinatum fuerit. cum redieritindiceturei, suscepta, dante hebdomadario sacerdote fratribus,
et postea iiat sicut ipse prseceperit. Si de monaste- aqua benedicta, remanere, donec omnes pertrans-
eant, in aliquo congruo loco. unde bene possit ob-
rio exierit, ct vel una nocte extra moratus fuerit,

mox ut redierit, cuicunque fratri abstinentia in ca- servare qui sint qui non reverenter incedunt, et qur
pitulo injuncta fucrit, absolutus erit in exitu Ecclesiae. ut mos est, non velant caputiis

de hac vita decesserit, de proximo invitan-

Cum capitasua, ct multa hujusmodi; egresso toto con-
dus est abbas vel episcopus ad sepeliendum eum. ventu, accepta absconsa, si nox est, vadit per cry-
Prreter omnia qme aliis defunciis fratribus fieri so- ptain et caetera membra monasterii ubi suspicio

lent, addantur ei biec : circumdentur ei sacerdota- potest esse, per claustrum, capitulum, cseterasque
lia indumenta, ct virga pastoralis ponatur in ejus ofiicinas subtiliter observando, ne aliquis frater, qui

dextro brachio ;
non dcbeat, ibi remanserit. His lta expletis vadit in
Vcrba mca, per unius anni circulum
pro eo dicatur, et justitia ejus per totum ipsum an-D domum %<%<& infirmorum, eodem modo
considera-

num ad mensam abbatis quotidie cum tribus pul- turus utrum omnes in lectis suis jam collocati sint,
regulari-
mentis dandapauperibusponatur Omni anno anni- ethabeant se silenter, et omnibus modis
ter, sicut mos cst. Revertens quoque in dormito-
versarius dies mortis ejus festivc celebretur.
CAPUT III. riuin hocidem consideret.
I)c priore. In hieme autem ad intervallum quod iit inter
Servata abbati in omnibus reyerentia, prior, qui nocturnas et matutinas laudes, si major prior ab-
nominatur, honorabilior est est, eamdem circam iacit quam
majorem priorcm
et preepositus in regula
reliquis ministris domus Dei. Ipse solus caeterorum debcre facere superius dictum cst, cum in tractatu
ministrorum priraum *ux paitis locum habet in mensis. Novembris de hoc intervallo sermo fuisset.
choro, in capitulo, in refectorio. Ipsi soli servit Eacit et aliam circam, cum, tardantibus vespens,
servitores nocte in refectorio ccenant, e.t fratres qui
sacerdos de thuribulo post abbatein, ad vesperas et
ad matutinas laudes, quotiescunque ad easdem ho- majori ccente interfuerunt, accensis luminaribus in
ras circumferturthuribulum per chorum. Ea quoque capitulo eos exspectant; cireumit enim tunc supe-
 485 DEGRETA PRO ORDINE g. BENEDICTL 486
rius dicta loca, observans ne aliqui qui cum caeteris A Haec sunt horae, quibus ex consuetudine circumire
in capitulo sedere debeant, otiosis verbis, aut alicui debent, quamvis et aliis horis, si abbas, vel prior
vanitatiintendant. Quodcum accidit, si tanta noctis itaoporterejudicaverit.Completistribusorationiljus,
obscuritasest,accendantur lurninariain monasterio, quas conventus ante psajmos, quos ante no-
facit
claustro, dormitorio, ut cxeuntes ab utraque ccena cturna dicere solet, tunc cnim, accensa candela
in
videant quo procedant. absconsa, unus eorum in dormitorio debet circura-
Servitores vero surgentes a ccena, ante capitu- ire lectosomniurn, et omnia sedilia in necessariis
lum, tunc ad monasterium vadant. Et dum trans- sollicite considerans, nefortealiquisfrater dormiens
eunt ante capitulum, incurvati eant quoadusque ibi remanserit debinc revertatur in monasterium
;

pertranseant. Ante introitum tamen capituli se eri- etcircumeat omnia altaria in crvptis, et qute
ex
gant, etsolito more ad orientem versi bumiliter in- utraque parte chori subtus sunt; ctetcraque mona-
clincnt. Fratres quoque qui in capitulo sedent, sur- sterii loca,ubi suspicio poterit esse diligenter ob-
gentes a sedibus suis, illis transeuntibus bumiliter servans, ne aliquis frateribi dormiat, vel
jaceat, vel
sc inclinare debent.
inordinate sedeat. Sanguine vero minuti, et
aegrj et
Quaecunque major prior dum in monasterio est debiles ne clamentur in capitulo, ea hora inve- si
concedere potest vel prohibere, ulcsci culpas velg niantur,
sedendo quidem, non jacendo quiescere
indulgere, hasc auooue
lnduleere. haac quoque nrinr
prior f.lanstri nVwonto «r,
claustri absente eo fe»_
fa n.,.f.„.„ „ •
'
, •
Cslteros verocumdormientesinvenit, non eos quo-
cere potest, exceptis majoribus causis, quas vel cunque modo tangat, sed modeste, atque ordinate
ipsius majoris prioris yel abJbatis judicio reservare sonitum tantummodo quo excitentur, faciat.
debet ;
ubicunque vel in refectorio, vel in capitulo, Circa medietatem secundi nocturni, et
sive in claustro, sive extraclaustrum,assurgidebere %*S® in
laudibus paululum ante Laialalc Dominum
de calis,
majori priori superius
dictum est absente ipso ;
accensa candela in absconsa, circuineat
praedicta
majore priore, huic similiter assurgi debet. monasteriiloca, observansomnia
qucesuperiusdicta
CAPUT IV. sunt. In dieautem circumeat post offerendam
mino-
J)e circuinitoribus. ris et majoris missae, et post
ccenara, cum bis fra-
Circumitores monasterii, quos alio nomine Circas tres reliciunt, et postprandium, cum semel.Vadant
vocant, juxta sancti Benedicti {regulx cap.
48) praa- in fine vigilia? Defunctorum. Surgant etiamsamede
ceptum certis horis circumire debent monasterii of- prandio aut ccena, non omnes quidem, sed
aliqui,
ficinas, observantes incurias et negligentias fratrum cumsuspicantur se inventuros aliquid negligentife,
et statuti ordinis praevaricationes.
T
. - c- -.;

el.gantur de totius monastern mehoribus et

lsti
G hoc
-- vero non longe —
a refectorio
o- " '^'->-i.w. t u naL,

rit, statim possint occurrere cum

fiat, ut, si opus iue-
ui, hi fue-
aliis ad versum
prudentionbus, qui nec malitiose pro privato odio
qui finito prandio vel ccena dicitur isti attonte
;
et
unquam clamorem de quolibet faciant nec pro reverenter audiendi sunt incapitulo Auditiseis
;

privata nmicitm
nrivntn amicitia iwrflimmtioi. n i:»„ ,_
aui
l
negligentias aliquorum .taceant.
± . .

sponte venias petunt, istorum est primos

clamores
Numerus eorura sit secundum facultatem loci et faeere.
necessitatem rei;
in
hi religiose et crdinate, maxime CAPUT V.
circumeundo, debent incedere et exemplum reli- De caniorc.
gionis videntibus ostendere. Dum circumeuntmulli Cantor, quandiu abbas in monasterio
estconven-
signum faciant, nulli quaacunque occasione loquan- tum sequens, non scribatur in tabula ad
lectionem,
tur, studiose tantum negligentias et offcnsiones in- vel ad resppnsorium, ut videlicet
si forte abbati
spiciant, et tacite praetereuntes, de eispostea in ca- commodum non fuerit legere autcantire.
ipsi sine
pitulo clamores faciant mora pro eo inveniatur paratus.
Cum vero abbas
Oum autem extra claustrum
inveniunt aliquos fra- extra monasterium vel intra monasterium
tres loquentes, simul assurgant eis
conven
ipsi loquentes, turn sequi non potest, in locum ipsius
'scribatui
dicatqueeisunuseorum, si ita ost, quia per licen- cantor in tabula ad
responso- lectionem et ad
tiam loquuntur. Circumitores vero, nec verboDrium.
lbi

nec signo ei respondeant, sed modeste

pertranseun Quicunque lecturus aut cantaturus cst
aliquid in
tes, intenta aure subaudiant,
neipsaverbasintinu- monasterio, si necesse habet, ab eo
priusquaminci-
tilia, quse non oporteat dici. Cum autem cum piat debet auscultare.
fa-
mulo, seu cum alio quolibet Iaico inveniunt
ali- Ipsiuscst omni hora sollicite providere
quem fratrem loqucntem, non estmos utipsefrater ne eve-
niat negligentia in quocunque
assurgat cuilibet eorum aut dicat eis
obsequio quod iit in
quidquam. monasterio.
Nunquain, cum circumeunt. debent simul ire,
sed Si quis obliviosus non
unus hac, et alter illac, secundum quod incojperit, cum incipere
injunctam debet responsorium. aut antiphonam,
curam inter se diviserint, et abbas, vel autaliudhu-
prior eis or- jusmodi, sive in eodem jam benc inccepto,
dinavent. Officinas monasterii aliquo
nunquam pro hac modo deviaverit, ipse debet esse provisus atque
cura ingrediantur, sed per pa-
ostiaeorum prospiciant, ratus,utsine mora quod incipiendum erat
si forte aliqui incipiat.
fratres per curiam vadant vagantes,
vcl eum gui fallendo deviaverat in viam reducat •
aut stent, vel sedeant fabulantes.
ad ipsius arbitrium cantus incipitur, elevatur,
181 B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 4f

nisi ipse prius A tia_ sit ut eorum custodia ei commendari debea

remittitur. Nulli Licet cantumlevare, T\nm
/-« a TTT
ipsius esl omnesfratresin tabulaadomnia CAPUT VI.
incipiat ;

non considerato conversionis or- De secretario seu sacrista.

officia adnotare,
quod ei Ad omnia ornamen
secretarii officium pertinet
dine, autvoluntateeorum, sed secundum
in hoc monasterii, et omnia instrumcnta, et supellectUe
visuiii fuerit, honestatem aut aedificationem
qua_ ad ipsum monastcrium pertincat custodir
vigilanter consideranti.
in cappis, secretarius lioias proaedere [/"., provrjflere, vel pravidere],
In festivitatibus quse fiunt
cappis duodecim lectionibus ])ronuntiato Evangelio in tc
debet eligere quod opus fuerit de raelioribus
tio nocturno, et in festivis octavis, altare discoop
earura quic ipso diehabentur in choro, et ante
ini-

textum tunc in vestiarium portare, quem

missa. ponere cas supra dextrain fqrmam
cho- rire, s
tium
eas fratribus illis quos cerdos ferat, curn in cappa per singulos dies pr
ri. Cantor vero distribuat
cappa- cesserit ad altarc, sacerdoti ab altari ad analogiu
securn in choro habere voluerit ipsa enim ;

corum est ad regendum chorura reverso absconsam cum -candela ministrare, finit
rum distributio
de que collecta eamdem absconsam recipere, et post
advocatio, nullusque corum ante finem missae
choro
oro rlebct sme cjus
recedere sine
debet receoere ejus uucuua.
licentia —
textum rponcrc
- - super
r- altare. —
ordinisf vel aetatis sit, t> ip S ius est signa pulsare, vel qualiter pulsent
Cantor vero, cujuscunque _* _ *__*_*._.-»
_ ..

esse in choro. Quotiescunque

_ S~\ , ___. ^. »-_ __ -_ 1 -
aliis
— _ . «...
. . 1
indicarc, de nulla
. . . ... _ 1 . .

horasonanda a quovis
_ \ 1 L . . 1 . _-__.._ .-..-. -.-_ rt ^rt /-!_-_ _-\ _-» i

licc
i , . ,

in mediocorum debct
de sola prima et collationc, exc
tcxtus aut thuribulum affcrtur cis, utrumque
prius tiam petit, nisi

cantori oifcratur, nisi aliquis episcopus,

vcl abbas, pto dc tertia et vesperis, cum loquentibus fratrib
qui tenet ordinem ibi sit abbas in claustro sedet. Candelas per officinas d
seu major prior, vel i!lc

inter Cantor in dextro choro semper sit,

eos.
secundum quod opus fuerit, et abbas
tribuit, y

incipit, sivc Kyrie Dc sepulturis, tam monacliort

prior pra_ceperit.
et duin tenet chorura quidquid
cleison, sive aliud hujusmodi, dexter chorus prius quam laicorum, curam gerit, ut videlicet fiant,
suscipiat quod ab co inccegtum fuerit, et
sequatur ubi fiant.
Sui officii cst calices bis in hcbdomada, aut,
ipsum.
choro sunt, inclinati quidem can- opus fuerit, s_epius lavare, corporalia quoque ar
Omncs qui in
interpo- Pascha sempcr et quotics reliquis anni partibus
tent Sanctus, sanetus, sanctus, nisi versus
<

Deus sabaoth, et ca> pcdit,'utrumqnc, si diaconus aut presbyter sit

nantur erecti vero Dominus
;
;

tera. Cantor et ilii qui cum eo sunt totum

erecti ca vero non sit, priori vel abbati indicare, et ipsi

cumsacerdos dicit 6r j- c licenlia alicui, qui hujus ordinis sit, hanc cun
nant. Ad collectas oinnes, et
totum Patcr »os!er inclinentur, scd cominendare lavandis corporalibus quanta pos
fralres, et ad
;
te

Patcr noslcr, rcsponso Scb libcra diligentia adhibeatur vasa a_nea, ad nullos al
ad fincm ipsius ;

non usus destinata, ad hoc opus habeantur aqua

nos a malo, erigantur, quod aliis licet. ; q

Eodem modo fit, cum m lavantur, sicutet calicum, in sacrarium

fcstis in albis solus vel projiciati

cum aliis chorum tene_, quod non licct ci qui in lotis, dum siccantur, ne aliqme sordes adh_ere.

Dominicis et hujusmodi festis hcbdomadarius can- omnibus modis provideatur,

Cura faciendi hostias supereumest ;
quaeutmi
tor cxstitit.
omnibus pracipuis solemnitatibus, cum eve- dissime et honestissime fiant, summopere stud<
In
Dorninicis dicbus, scribatur in tabula ad debet. In primis, si fieri potest, frumentum ci
niunt in
ct cum eo duo quos ipse voluerit. magno studio granatim eligatur, electuin in sacci
officium missa-,
Dethuribulopost offerendam ei deferendo, supcrius mundo, dc bono panno facto et ad hoc opus t:
et

turn ponatur, et a famulo boni studii ad molen

dictum est.

Cum fit opus manuum, ipsius est aut legere aut num deferatur. Quo delato famulus aliud frumc
tum ipso molendino moli prius faciat, ut ilh
magistro infantum ostcndere quo in loco infans de- in

beatlectionem incipere. D unde hostia. fieri debent, sine aliqua sorde m

In Dominicis diebus et hujusmodi festis, incccpta postea valeat. Reportata farina secretarius vas
locum quo farina buletari debet, in circuitu corti
offerenda accedat qui chorum tenet ad cantorem,
signum incipiendi versus offerenda, paret ; ipsemet vero, indutus alba et velato ar
faciatque illi

Ad ipsum enim pertinet tunc incipere eos etiam, si ctu capite, hoc opus agat.
Ea autem die qua hostia. fieri debent,secretari
succentor chorum teneat. Cantorviso signoinclinet
et fratres qui eum juvare debcnt, antequam in
hebdornadarius cantor similiter ipsi. In ccepto
ei, et
manus et facies lavent, albis induantur,
unoquoque vcrsu, cantor ante et retro faciat, et piant.

infantes inclinent. pita amictibus velent, praeter eum qui ferra ten
omnes
Ipsius est notificare abbati omnes cantus quos rus et inde serviturus est. Horum unus super tal

ipsc cantat vcl Cura Brevium, qui foras

incipit. lam mundissimam ipsam farinam aqua consperg
rnitti solent pro defunctis fratribus, etcuranume- et manibus fortiter compingat et maceret; frat
qui ferra, in quibus coquuntur, tenet, manus c
randi tricenaria et septenaria, ad eum pertinet de ;

rotkecis habeat involutas. Interim dum ipsee 1

universis monasterii libris curam gerat, et eos in

ejus studii, «8*§© et scien- stia_ fiuntet coquuntur, dicant iidem fratres psaln
custodia sua habeat, si
 m DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 490
familiares horarum et horas canonicas, vel de Avidelicet honestum et festivum servitium ipsa
die
psalterio ex ordine quod tantumdem valeat, si ita possit facere fratribus et refectorio
; tabulse tamen
potius voluerint Siientiumloquendiomninoteneant. refectorii non sint coopertae. Lecta vero incapitulo,
Ille tamen qui ferra tenet, si necesse sit, breviter et exposita prsedicta sententia, cum dictum fuerit
quod vult indicare potestfamulo qui focum facit et a priore Loquamur de ordine nostro » statim
: <«

ligna portat quae debent esse valde sicca et ante prostratus in loco ubi mos est, dicat
;
& Istam :

multos dies de industria praeparata. obedientiam, quae mihi injuncta est, mea culpa,
Ejus sollicitudinis est ampullas vinarias et aqua- negligenter, et tepide, et multo aliter quam oportet
rias bis in hebdomada, id est, quarta feria et Sabbato tracto, et in ea in multis offendo Dominum, et
no-
lavare, omni die vinum et aquam ad missas cele- stros seniores, mea culpa; et requiro inde absolu-
brandas portare, offerentibus ad utramque missam tionem vestram et seniorum. » Quo dicto absolvat
hostias ministrare, candelas ad lectiones et in eum, qui capitulum tenet de his offensis, quas ibi
rnatutinis Iaudibus,ad primam collectam accendere. enumeraverit et de omnibus reliquis, quae in eo
;

Quae matutinoa laudes, si ultra modum et indecenter sunt.Ad cujus absolutionis finem responso ab omni-
tardaverint,secretarius, cui hujus rei cura tunc bus cum omni
" '-«v.vuvmoaiauu,
devotionis affectu, ut
ui ujub
rnos esi, Amen,
est, Amcn,
commissa ent, ante gradum satisfactionum proster- B vadat ad pedem ejus,
et deinde jubeatur ire sessum.
natur, quousque ipsa collecta usque ad Benedicamus Finito capitulo, et dicto Verba mea, si ipsa die
Domino finiatur quo incoepto nulla exspectata dici debet, in eodem
;
capitulo dicant fratres pro eo
licentia recedat, et ante et retro non faciat. Hoc quinquagesimumpsalmum^quocompletocumG/oWa
modo satisfaciat, quocunque die hujusmodi negli- P,a.tri, et Pater nosler, dicat hebdomadarius, Et ne
gentia eveniat et inde postea in capitulo aliam nos inducas,
;
Salvum fac servum tuum, Dominus vo-
veniam non petat. biscum, Omnipotens sempitemeDeus, miserere
famulo
Etquia hujus ministerii, etin his quaescripta sunt, tuo, et reliqua.
et in multis aliis quae scripta
non sunt, multiplex et Quod si suscepto Brevi pro defuncto, ipsa die
valcle implicitacuranon uni tantum, sed multis
est, canentes Verba mea, in monasterium ituri sunt,
commendariatqueintereosdivididebet; unuseorum priusquam eant, praedictum psalmum cum capitulis
sitmagister aliorum, ad cujus dispositionem cteteri et collecta dicant. Si autem praedictam
sententiam
agant, majoribus causis servatis arbitrio abbatis vel contigerit tali die legi, qua non possit refectio ho-
prioris.
norabiliter fieri, sicut est in vigiliis
Quatuor Tem-
%&1 CAPUT VII, porum hujusmodi diebus, petat cellerarius a
et
De camerario. • priore et capitulo licentiam quo differre
possit refe-
Camerarii est procurare omnia vestimenta, et ctionem in aliam diem, qua honestius et
plenius
calceamenta. et lectos et stramenta lectorum, quae fieri valeat.
fratribus sunt necessaria et juxta regularn habere
Sectio II. — De hospitum curam habente.
concessa ; rasoria quoque et forfices, tersoria ad Frater qui ad suscipiendos hospites
deputatus
radendum, tersoria in claustro pendentia, tersoria, est, in ipsa hospitum domo haec
prceparata habere
et manutergia mandati, et omnia vasa ejus
vitreas ; debet lectos, sedilia, mensas, manutergia,
:
mappas,
dormitorii facit et reficit, cum opus est, dat ferra scyphos,scutelIas,coclearia, baccilia, et si quse sunt
quibus ferrantur equi abbatis et prioris, et omnium hujusmodi ligna quoque panem, vero et
;
potum
;
hospitum, quibus ferra dari abbas vel prior praace-
et caetera cibaria, acl opus hospitum per famulos
perit, fratribus quoquo in iter profecturis cappas, sibi deputatos, in cellario recipit.
fasciolas, calcaria. Semel in anno renovari facit Quicunqueabbati, velpriori, seualicui declaustro
fenum in omnibus lectis fratrum et tunc etiam loqui vult, legationem suam huic
debet injungere.
mundari dormitorium. Ipse vero, nihil inde alicui aliquo modo indicans,'
CAPUT VIII. ^ad abbatem, piiorem voluntatem hospitis per-
vel
Sectio I. — De ccllerario. ferat, et postea quod ipse decreverit fiat. Si autem
Ad cellerariiministerium pertinet omnia quaa in fratri, qui in claustro est, loquendi cum hospite,
pane et potu, et diversis ciborum generibus fratri- yel propinquo extraneo concessa licentia fuerit'
vei
bus sunt necessaria, secundum facultatem loci pro- istius est ipsum fratrem de claustro
ad hospitem
curare, omnia vasa cellarii et coquinae, et scyphos, ducere. Quod si abbati vel priori non
ct justas,
placuerit ut
et caetera vasa refectorii, et omnem simul loquantur, nec verbum, nec signum,
horum trium necessariam supellectilem ministrare. nec ali-
quem nutum ipsi fratri faciat quo aliquid inde per-
Pater totius congregationis debet esse, de sanis et cipere quolibet modo valeat.
mcxime infirmis fratribus sollicitudinem habere, Ipsius est prae omnibus sollicite
praeter consilium abbatis
observare de
vel prioris de majoribus fratribus qui in obedientiis sunt,
causis nihil facere.
cum ad monaste-
rium redeunt, utrum famulos idoneos et
cellarn re-
Rogandus cst ab eo cantor, ut ante aliquot dies gularem habeant, etquomodose incuriacontineant
praemoneat eum et praenuntiet ei diem quo sen- ut si extra ordinem aliquid fecerint,
tentia sua de regula legenda est £££clamorem
in capitulo, ut inde super eos in capitulo faciat.
Patrol. CL.
16
 B. LANFRANC1 CANTUAR. AROHIEP. m
191
11 .

refectorio velle A qu* nunt ante nocturna, circumeat cum abs

«
bi «tranei derici se dixerint in
oxtianei ucao
&|O^I.IHCluo,.v,. - — ,1.1
nibus,
....,...,
lectos infirmorum nmiiiimi. observans solli-
i,„.,,~. inlirmnriim omnium, solli-
ipsorum abbati vel consa
comedere,istiusest voluntatein surgere, in lecto reman-
cite ae aliquis, qui valeret
priori indicare quod si abbas vel prior petitiom
et clamare in
serit Ipsius est prsecipue manifestare,
;

in refector.o se
eoru.n annuerit, iste eos quomodo domo
et ita mstructos, capitulo negligen'ias omnium in praodicta
instruat,
habere debeant bene cominorantium.
locutorium adducat, ibique
pulsato jam cymbalo, in perceperit infirmum jam esse prope finem
abbas deest, mambus eorum
Cum
abbas, vel prior, si est prsecipere famulis suis ut calefa-
pnedictus frater eos ad suum, suum
aouam tribuat, et postea
autem prandm ciantaquam ad lavandum ipsum. Cura de feretro
mensam abbatis ducat. Completo
custodiendo ct administrando, cum opus
fuerit,
atflueexeunteconventuderefefctono,pr«fetuseorum sicut et cura
cun. o super eum est et super famulos suos,
post abbatem vel priorem solus
ductor
oon .c de administranda tabula, quam ex
more prior semel
eis processionem,
remaneat, et sequatur cum percutit, completa ablutione ipsius defuncti de-
postea ducat eo ext.a
;

deostio refectorii exeat deportato, locum

i" monasterium
;
et in
irauc <-i
functo fratre uiuu"»*- -~r-
mediocri voce psallendo
cum exs Mserere iuncio
ctustrun.
-«--- „,.,„j«^; • Cann
feno vpl
vel iiinp.o renovari
junco
in quo iacuit mundari
_>. :i.
et
TOiej.
et,

IpL
Deus.
l ~ n est
etcatera
etcsetera qu*
quae sequuntur.
oc4«-
extraneum monachum, qut
«^ AMn/>l»ll Ml
__.
. .n,
ignarus loci B faciat
.•
^
a,
._ai. )J
sollicitudinem
-V~ ..--.;.-,>. or. nmtionem
ad orationem Abbas
Abl vel prior omnibus modis
in monasterium
.

sit per claustrum hocministerium necessa-

defunctis per manum
lUms gerat ne aliquid, quod ad
Breves pro
ducere. defern rium est, in illa domo unquam
deficiat.
dari, vel in capitulum
fnagistro infantum CAPUT X.
pertinet saeculares
hommes, qui
debent. Ad eum De negligentia circa corpus Domini.
m
suscepturi sunt adducer.
oci Lem fratrum
Cum de corpore vel sanguine Domini tanta
negli-
volentibus videre ofncmas,
cipitulum. Ipsius est ut oadat «*3
deorsum,
ut conventus gentia alio casu accidit
pfa f tcinas
ostendere, observato plene percipi non possit
nec aliquem ocreatum, sive in alium locum ubi
non sedeat, aliquid ve-
unc in claustro et utrum ad terram inde
aliquem qm nudis pedi. quo ceciderit
velcalcariahabentem, nec possit, indicetur res abbati
calceatus in claustrum nerit quam citius fieri
solis femoralibus fratnbus
bus sit, vel vel priori qui adjunctis sibi aliquibus
introducat. Suum pneterea
e tt ;

qualibet causa ubi hoc contigerit. Et si

P ro propere veniat ad locum
qui de sa.cuIo veniunt, «
capitulum ad-
fuerit super la-
novitios,
facere.
petitionem tacere. .« =—&
ceciderit vel
corpus ceciut..-- sanguis efrusus
ducere et docere
.« nriorem
eos priorem
' _ . _ -...4. . . —
i:~_--.m <_n. mnttam. aut ta-
autterram, aut lignum, aut mattam,
Sectio III. —
Dcdeemosynario.
Dc eleemosynario. r pidem.
C aiiquid bujusmodi, pulvis ferne colliga-
Eleemosynanus
Kleemos. naiiua
est perquirat, aut
. auT
aut
<-".

per
pei
p
?-*r
veraces
e
se.
—• «
et
opportununl
pp
fideles hommee
sibi petem,
V
aui -u-qu.u.
aut
tur pars illa lapidisg
....,,-.> _--

radatur, pars ligni, ^^

ligm> mattae, ta-
est hujusmodi, abscindatur
^.
et
,

^^
perquiri facxat ubx .egn et petis, aut si quid aliud
sollicitudine
um multa projiciatur.
jaceant qui -_-- non
habeant unde se sustmere in sacrarium deprehendi
uiie» javv....
deMles um
ubi ceciderit
Quod i»»u>w» —i
ceciuen- manifeste
locus
q uo( j si
gi
j ,-,.-.-...-.. r.«pirli^se constitent
constiterit,
ValGant -
valeant. , _
tamen deorsum cecidisse
nequiverit, et
Si autem ipsemet
ad ,

s^um habe^et et pn
Pj^^^
aA nerouirendum et visitandum
priusquam co e-
in iiocu
locum,) in
ui-o *-~
et circa -•- — quem maxime
-i
cecidisse

perrexit, duos famulos

q
muUeres ri
f colligatur, radatur,f
crediderint, similiter
abscinda
abscinda- ^ . ,
.

ST domum 7- ouam
faciat. Ingressus
iturus
domum
est,
tur et in sacrarium
recondatur hi vero quorura ;

a" IZe in ea sunt, exire evenerit, in proximo capitulo humi-

rnelm negligentia hoc
a^grum, et offerat e quod nudi,
b lande consoletur culpam suam dicant, judicium susc.p.ant
esse nece 5 sarmm. Quod s liter
ju-
pcenitentia, vel de jejumo,
et sibi intelligit vel
habet

^^~^
et iniungatur eis
requirit, et ipsum perqmrat s. aliquo aliquid hujusmodi. uuibus
IZr ahud vel psalrnis, vel

r—
m°odo habere potue.it.
bus muheres
troeat, sed, per
^-
,gra3 vei
In eas autem domos in
debiies jacent
vel debiles
cmc
j. r„ „--,!_ suis
unum defamuhs nnnri
quod hab
haoei
-

. e
qm-
nu^amin
nunquam

pn*
D
diciis,
iudicio ad loca sua
de ju
J

quitunc p^s
reversis, omnes sacerdotcs
* ^. r>A judiciasusc

offerantTunc iUequi ^
,
./-..«-.1-» «nsr.i- . i

potest et eis necessarium est transm

agat, abbati d
ttat
JT*^"^ tem tant um quos voluerit de

Lnen quam aliquid de suprad^ct^s ^^^/judicia retineat, et ca.teris ire

priori Licet,
eleemosynam monastern
et

CA
eorum ispositionem
secundum
e,s dispenset.
^^J^,
s^ V^ ^.^ P
capitulo omnes simul pro-
n monastei;io , , nc ,
.

^ cum exeunt de capitulo. Quo.

, :
eos psallere,
pientes eo
De infmnano. p
- capitulis et collecta.
^^
Frater

*
, cui cura

^^—^
etLhrmlsfratribusserviredepu^c^^um
^™ ^^;^^1
domus infirmorum commissa est sequatur Pa e n

UZl
;

Mf, Domine,
^ liqum
P
^
Dominu:
preces nostr*

^^
habeat Oremus ;
aIal
cultas talis s;t, ut quod inh.m.s P i;c P pcccatis.ut quos conscientu
cun ntcntium tibiparce
opportuno tempore paran
rium est
fercula apponenda
infirmis rpse
PJ-^-J»
«dmm^et^ ™»™^„^ nd l lg cntiatu,mi^^^^^
m Deu s cui proprium
:
est mt
 W
493 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI.
494
super corporale velsuperaliquem hone-Avel eaput abluat, vel
Si vero
ungues incidat, nec extra
stum pannura sangtiis ceciderit, certumque fuerit claustrum sine licentia
ire prsesumat Finitis psal-
quo ceciderit. pars illa panni in aliquo calice ablua- mis dicat abbas, vel prior Benedicite,
et responso
tur, et primaablutio a fratribus absumatur, reliquae Dominus, postea loquantur. Tunc lesciva in clau-
duie in sacrariura projiciantur. In primo autem strum deferatur, et qui vult caput lavet quisque
capitulo dicta culpa, hi soli tantum, quorum ne- sibi, nullus prseter magistros infantum qui
alii,
p ,r
gligentia hoc evenit, supradictara disciplinam susti- vulis pueris, qui id non possunt,
capita lavare de-
neant ;
fratres vero omnes septem psalmos cum ca- bent.
pitulis, et collecta, sicut superius dictum est, in Frater dum raditur, si signum ad horam sonue
monasteno dicant. Si ipsa die Brevis pro defuncto rit, induat cucullam super froccum et
per°-at in
in capitulo lectus fuerit, prius canant Verba mea chorum tamen omnino barbam rasara aut om
si
pergentes m eeclesiam ;
postea septem psalraos sic- nino adhuc intactara habet, alioquin
extra chorum
ut superius
1
dictum est.
.... . , ,
mnneit ipso
mantat In^.lio
clie n ,,n se
quo „,i
,« radunt
* ± \fratres
mappaj in
bi vero aho ahquo modode hoc sacramento levior refectorio mutandae sunt. Aliis diebus
quando fra
neghgentia evenerit, ex judicio abbatis vel prioris tres in claustro loquuntur, qui necesse habet
ton
lemon v.nd.cta frater, cujus culpa hoc contigerit, B deri potest inclaustro, sed per licentiam abbatis sive
puniatur. prioris.
CAPUT XI. CAPUT XII.
Derasurafratrum. De sanguinis minutione.
Qua die radendi sunt fratres citius solito pulsc-
Licentia minuendi sanguinem omni
tempore
tur signum ad primam, vel ad tertiam, si ipsa ter- statim post capitulum petenda est,
et cellerario in
t.a ante capitulum dici debet. In capitulo non diu dicanda hora minuendi est in hieme
post evanee
;

sedeant, sed necessariis rebus explicitis surgentes lium majoris miss*; in aestate, post'
nonam ante
pulsata tabula, dictoque Denedicile exeant in claus- vesperas in Quadragesima post vesperas
trum. Infantes ipsa die capitulum non teneant, sed
;
Cum ii
qui m.nuendi sunt calceati nocturnalibus
suis ad
statim post ahos exeant, et in scholam suam per- Iocum qui huic operi deputatus est
venerint versi
gant res.dent.bus cunctis, et ad radendum paratis ad orientem ante et retro inclinent
deinde 'priore
incipiat abbas, aut prior quinque psalmos, id
est eorum incipiente versum Deus, inadjutoriummeum
Verba mea pro defunct.s. Sacerdos hebdomadarius intende, ter dicant, et cxtera, sicut in
aastate post
sedens d.cat collectas alter quoque hebdomada- nonarn
; in capitulo, quando fratres loquuntur
in
nus juxta sedeat, et cum eo psalmos teneat C c austro
eum ;
i . S i unus tantum fuerit solus hoc
faciat
post quinque psalmos dicant omnes canonicas ho- Postea exuant froccos,
et parent se ad minuendum'
ras, in quarum fine usque ad vesperas
non dicat Silentium ibi omnino teneant, nisi
necessitas lo'
sacerdos Dominus vobiscum nec Benedicamus Do- qui cogat qu* differri aut non
;
possit aut non de"
minc, sed post Per omnia sxcula sxculorum,sta.iim
beat. Quod si evenerit, breviter, et
modeste et hu
racipiat Adjutorium meum; post vesperas vero
dicto millima voce id flat
i Domino, psallantur vespers
mortuo- Chorum non cogantur intrare usque in
rum, dehinc completorium ut canonici; postea crastinum
fa post orationem primae, vel tertiae,
quo tempore ante
miliares psalmi horarura. capitulura tertia dicitur: si plus indigent, petita
Nullus in cuculla radatur, sed prius cuculla exu-
hcentia diutius extra chorum remaneant.
tus, et frocco indutus, cuculla
plicata et juxta se Crastina die nocturnales suos
calceent, duobus
posita radatur. II le qui radit frocco exutus sit. diebus mistum accipiant; cum ad
ipsum mistum
Juvenes qm sunt n, custodia custodes suos ra- ventum fuerit, si tempus sit quo fratres
dant semel re-
et custodes, ipsos juvenes.Quod custos ne-
.
si ficiunt, simul omnes dicant versum, etante
u.ver.t aut nescierit radere, roget aliquem raatu-
mistum
et post raistum, cum psalmo Miserrmel Del et
nun fratrem, ut eura radat ipse taraen custodiens
D
: reliquis eo modo quo" dicitur a conventu,' cu.n b
P um jux aeumsedeat. Juvenes quoque, sive nu-
ref.ciuntomnesfratres.Benedictioaprioresacerdote
"t., s.vedesaeculo venientes, utrique tamen extra detur, lectio ab uno aliquo memoriter
hujusmod! custodiam existentes non rec te ur '
prasumant ut in refectorio totura fiat
alteraiterum radant, sed seniores ab ilhs et
illi a In crastino minutionis clamatus
e o rb us radantur aliquis minuto
Magistri pueros radant et ipsi rum surgat, et ad petendam veniam
habent
"^' " *"** hUJUSm0di "»»"* **
dlcere debet
^ «*™
^
***" **«*>
e^offera
nota Z
aU
prfoi
h;„™ i- tempore,
Hiemah i
quando pueri, et sanguine mi-
nuu at u mhnn.postcap.tu.um
ccto.an. prnn. se radant,
accipiunt mistura,
ei pracipere ut stando loquatur,
^ fr ater ille

t ra
vena brachii minutus si t si cu Ipa lev
L indu
l de
minutus sit

W et orinr

ptiSra": r parata
piun nnstum omnia /
feCt ° rii aCiant
et post psaln.os,

mveniant.
'.
Ut **"" — tam tur ei s. autem talis merit q.J

ratur
;

-^» **« -n debeat

sine corno ? H
Z^tZZt^
Quandiu psalrai dicuntur nemo
tondeatur, *84 Hic sunt tempora quibus fratres minu.
non de-
 .

4%
B. LANFUANCl CAXTUAH. AltCHlKP

bcnt, nm ****** cog.

nec
.

sit ei tunum statim.

op])ortunuin statlI11
. pcr totam
vel etiam per ,

lectionum sit, exceptis S&bbWie (Juadra

duodccim mona-
i, 1S ;un dicin exirc, ad quotnunque horas in
Domini, si crastma
gcsimss usque ad Passionem stciiofueritaccipiatbcnedictioncsvcniondi,ex('undi
lectionum sit, in qua naisaa in
die festivitas trium eum ipsa nocte
vcro niinime; nisi forte contigerit
cappis celebretur, sicut sunt tres dies pofet Pascha,
monastcrio remanerc, tunc enim in crastino,
si
quatuordecim dies ante in
et tres post Pentecosten,
jejunia exire voluerit, suscipiat eam.
Pascha, ipsa die vel in crastino canonica
vel ad completorium nunquam
si debet
non possint festivitas Ommum
Ad vesperas,
sint, quee violari ;

sacerdotes pro daribenedictio exeundi; frater.acceptabenedictione,

Sanctorum, quia in crastino omnes claustro exeat signum regularis
psalmos pro si priusquam de
Defunctismissas celebrare, et reliqui
hora sonuerit, cuin caeteris in chorum pergat, et
missis ordinatos dicere debent. viam suam vadat si autem extra
dicta hora, in ;

CAPUT XIII. curia. egres-

claustrum fuerit, et priusquam portam
De hebdomadario missx majoris signum pulsatum fue-
hebdomadario ali- sus sit, ad regularem horam
Cum sacerdoti majoris missa, et regularem horam extra
ipsa die mis- rit, ad ecclesiam redeat
quiddormienti evenerit, propter quod
sam celebrarenon ^Deat, i
Fasciolatus, aut cinctus, sive cum cappa,
car nun-
quidquam facere de suo officio, nisi
non dimittat quam in ilaustrum introeat. Fratresinviamdirecti,
missam, benedictionem in refectorio, et comple-
et
completorium fra- cum horam regularem dicunt aut orationemfaciunt,
torium,quia aqua benedicta post cum Gloria Patri
aut Deus in adjutorium meum,
pertinet qui complctonum
tres aspergeread ipsum dies talis est, sicut in monasterio,
genua
dicunt, si
celebravit.
ante et retro nusquam faciant,nec cum
dixit et missam
flectant, sed
Quod duodecim lectiones fuerint, dimittat
si nisi sint in ecclesia, diebus
falluntur, veniam petant,
quoque laudes, si ad
etiam vesperas, matutinas quibus super forrnas orant
dicturi aliquam horam,
debeat sacerdos. Finita autem
pnn-
ipsas revestiri
si equitant de equis
descendant, et inchoata hora,
cipali oratione,
sacerdos revestitus, qui pro eo
cum chirothecas, et a capi-
ac venia petita, a manibus
choro, sacerdos hebdoma-
facit officium, exierit de sic ascensis equis horara
tibus capitia auferant, et
chori sit,nullo exspectato
darius in quacunque parte
finiant.
qua> sequuntur.
signo compleat reliqua omnia psallendum necessitas loquenai Quod si inter
Cum autem hebdomadarius revest.tus cantat
ipse iterum a capite horam
princr-
princi- eveniat,' iinita locutione,
completa
complcta AAmUnM 011+ _~>ii_y_
ho P itio canitur) aut C um
laudes, et
vesperas, aut uiatutinas
tnatutinas
^^
:_.:_- , . i

tunc um C ncipiant du
chorum ut exuatur
pali oratione egreditur

*"*^-"^^£E
eocommemoratumem Sanctorum. *8o « uac0 "\ SST simodiam, quam in nocte eis dicera
equitantes per viam dicant,
pleta, hebdomadarius reversus
qua. sequuntur.
m chorum compleat ^™^
commodum non
quara
est,

^J dicere solent ad cornplen

-

scurrili-
dum ordinem ad vitandam curiositatem,
,

CAPUTXIV.
otiositatem, antequam dormitum
vadant,
t ^ em
De itinerantibus

Frater, in aliquod iter

non reversurus, accipiat
fratnbus
profecturus et
bened.ctmnem
crast.no
exeundi si
a .1..,— *-_s_v_ nn/>im-.lt
die revertatur, non acc.p.at
-
»
;
^^
comme torium dicant. Quo dicto si grandis,
VlUUl UVAJi v^~~
v.t
versu,quambrevius
,
qua
neC( ssitas loquendi eve „iat,dicto
,

fieri possit loquantur. Et

si ante

vero contigerit ut altera rnatutiuas hoc accidat, completorium

iterum d 1C ant,
si autem profecturus
benedictionem revertendi ;

postea silentiu.u teneant.

Ubicunque monachut
et
sperat se in crastino
rediturum, non accip.at bene- ardeat.
tota nocte ante eum lumen
evenerit ut ultra biduum
sit,

^!^^ ^X^^ ^-
dictionem eundi. Quod si hunc morem coeno
viam
^ ^. ^.^
directis
benedictionem acu- acci- De monachis in
moretur, reversus revertendi _ _ ..,,1 V__iv___

- ro
.
... 1

g
i_* 1Ue
dictione, ultra biduum moratus fuerit, n ipso
die majorem auctoritatem habent. Beatus
dictus moram dierum non
ta

determinat.sed
n Bene
tamen
absolut r "=
,

aliquem locum extra

monastenum per omne
redierit in
quo
fecent, in cra- imperat ut de itinere reversusmonachus
perrexent, et unius noctis moram accipiat.
ac- canonicas horas benedictionem
stino reversus omnes revertendi benedictiones CAPUT XV.
jacuit m mo-
cipiat, quia ex quo primum abiit non De silentio regulari.
sine benedict.one exeat,
sperans
nasterio Si vero completorium, i
hora, praeter
Cum regularis
rediturum, et ita eveniat, atque ipsa loquatur mtr
se in crastino
una nocte monasterio canitur, nullus fratrum
die qua rediit extra monasterium, ubi nec infra totam cunan
reversus ipsa officinas totius monasterii,
moretur, in aliquem locum pergat, infirmorum, prater illos qu(
accipiat. Hoc nec etiam in domo
die omnes revertendi benedictiones tanta infirmitas angustiat ut eos
interim silentiu
continuis noct.bus extra
propterea fit, quia duabus vero dum canitu
benedictionem tenere non sinat. Completorium
monasteriuinfuit.ln exeundo nullam licentiam de completor
moraturum existimet. hcet priori et eis qui per
ultrabiduum se rebus loqui.
aocipiat,nisi
utram- remanent, de utilibus et necessariis
foris veniens accipiat
Si frater quilibet de
497 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 498

Similiter dum regularem horam fratres in eccle- A unum eum custodiendum secure
de senioribus, cui
sia dicunt, nullus comedat in refectorio, excepto possit committere, quieumad horasducere, etpost
solo co npletorio ; tunc enim licet eis qui, aliquauti- horas ad locum suum debeat eum reducere. Qui
litate impediti. ante illam horam se expedire non senior post capitulum secreto ab abbate inquirat
possunt, et fratribus qui deforis veniunt comedere quo ordine frater ille vivet, et quid aut qua hora
££4» in refectorio. Qui si ante collationem inci- comedere debeat, loquatur ei frater ille, etalii qui-
pientes comedere circa finem completorii ccenam bus abbas praeceperit, caeterorum autem memo illi
suam commode explere non valent, hcet eis amen- societur, neque colloquatur.
sa surgere, et in momisterium ad benedictionem Cum pulsatur signum ad horara, custode suo
ire, et postea in refectorium ad complendam cce- ducente, cooperto capite, ante ostium monasterii
nam redire. veniat et, si conventus adhuc monasterium nonin-
CAPUT XVI. travit, quousque totus introet ibi prostratus jaceat;
De culpis et satisfactionibus. si vero jam intravit, stet ibi, et inclinet, et genua
Ad levisculpaesatisfactionem adjudicatus frater a flectat, sicut fratres qui in choro sunt, dum canta-
communi mensa separatur, usurus cibo et potu qui- tur hora, si aliqui fratres juxta se transierint, hu-
bus alii fratres, nisi ei nominatim fuerit interdi- B militer inclinet eis. Transeunte tunc abbate pro-
ctum, refecturus hora nona, si fratres sexta, velad stratus veniam petat, si frater ille juxta se eum
vesperam, si fratres hora nona. transirecognoverit. Finitishoris regularibus,exeun-
In monasterio et in capitulo, in loco ubi solet es- tium ab ecclesia pedibus, cooperto capite, proster-
se, sitaut ultimus omnium, aut inter utrumque, natur quousque omnes pertranseant. Egredientes
secundum quod culpa fuerit et abbas praeceperit. vero dicant ei sub silentio Misereatur tibi Deus.
In ecclesia missam non celebret, epistolam vel Egressis omnibus operto capite, custode suo eura
lectionem, evangeliumnon legat, responsorium non praecedente, ad locum unde venit revertatur.
canat, antiphonam super psalmosnonimponat, nec In capitulum, statutis ab abbate diebus, praedicto
aliquid hujusmodi, nisi cum caeteris agat, ad can- custode eum ducente, veniat, et corporale judicium
delabrura, vel ad thuribulum non se revestiat, ad humiliter et patienter sustineat, de cibo et potu
offerendam vel ad pacem non accedat. competens ei misericordia impendatur, ne forte ni-
Circa finem regulariter instituti operis Dei, tam miis immoderata tristitia ab-
angustiis oppressus
in nocte quam in die, cum incipiunt Kyrie eleison sorbeatur, hoc modo tractetur quoadusque humili-
prosternat se ante gradum ubi benedictiones acci- tate et patientia et emendationis promissione ad-
piuntur, ibique tandiu prostratus jaceat, usquequo^ junctisfratrumprecibusmisericordiamconsequatur
dicatur. Qui tecum vivit ;
si festivitas duodecira Qua vero die, precantibus fratribus, decreverit
lectionum eveniat, tandiu ab hac satisfactione quie- abbas misericordiam ei impendere, eo modo quo
scatquousque privati dies redeant; dum fratres in superius dictum est in capitulum veniat, prostratus
comedunt, ipse sit in ecclesia.
refectorio culpara suara fateatur, et emendationem promittat,
Cumabbatiplacueritabhac satisfactione eum ab- et misericordiara quaerat; jussus surgere frequenter
solvere, si in monasterio fuerit in conventu, mittat se prosternat, et eadem verba, et similia dicat,
ad illum cum prostratus fuerit, unum de prioribus, cessaturus cum abbas dixerit ei : Sufficiat. Postea
qui circa eum sunt, qui ex parte ipsius signum jubeatur exuere et corporalis disciplinae ftS? judi-
prostrato faciat, ut surgat, qui statim surgens hu- cium sustinere. Quo facto, dicat ei abbas ; Motus
militer inolinet abbati, et ad locum suum vadat. fratrum nostrorum precibus, et patientia et humi-
Porro si abbas in capitulo sederit, rogantibus fra litate vestra et promissione eraendationis vestrae,
tribus, dicat ei : Indulta sit vobis haec levis culpse hanc misericordiam vobis impendo, ut dehinc cum
satisfactio, vel aliquidhujusmodi, et ille fratcr sta- fratribus sitis in refectorio, in loco, quem vobis
tim surgat, et ad pedes abbatis vadat, et postea in
n designabimus, comedatis, disciplinam corporalem
locum suum revertatur. pro hacculpa ulterius non suscipiatis, de caeterisad
Si abbas in itinere fuerit, licet priori, vel ei qui comprobandum adhuc humilitatem et patientiam
ordinem tenct, absente priore, hoc totum facere. vestram, ita vos habete, sicut frater qui in levis cul-
Si frater aliquis (quod Deus avertat !) culpam pae pcenitentia esse jubetur, excepto quod inccepto
gravem comraiserit, et ipsa culpa raanifestata se- Kyric tlcison, ad gradum vos non prosternetis, sed
creto emendari competenter nequiverit, in capitulo expleta regulari hora, in loco in quo stabitis, sicut
ante abbatem in conventu fratrum examinetur, et beatus Benedictus praecipit, flexis ad terram genibus
cotnmuni judicio frater ille corporalem disciplinam sicut qui in psalmo fallitur, humiliter satisfacietis.
acriter patiatur. et in gravis culpajsatisfactione esse Hoc audito frater ille ad pedes abbatis vadat, et
jubeatur. Qui accepta disciplina vestitus atque cin- rediens in locum, in quo stabat, tres genuum
ctus, cultellum suuin ibi deponat caput suum capu- flexiones, ante scilicet et ad dexteram et ad
tio cooperiat, et cumsummo silentio adlocumhuic sinistraiu cum omni devotione faciat, gratias
negotio ordinatum pergat, praecedente fratrc illo, referens fratribus quia pro se rogaverint, et
qui clavem ipsius loci servat : tunc abbas provideat bumiliter supplicans quatenus adhuc rogare di-
 ;:

499 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 500

gnentur. Postca designet abbas ei locum ubi dcbetAipsa satisfactione habeat se, sicut superius dictum
Bessum vadat.
esse, et eo prsecipiente est, curn de gravi culpa agerctur.
quidem culpa ad abbatem proprie pertinet
Haec 6i abjectis monachi vestimentis in saoculari habi-
corrigenda; qui tamen si desit a patria, necadpree- tu ad monasterium reflit,servatiscircaeumca?.teris,
sens, utveniat exsprctatur, a priore corrigi potest qu;e superiusdicta sunt, saeculari veste in qua re-
totius congregationis assensu. versus est circumcinctus, sicut supra de staminia di-
Si frater peccans peccatum suum defendere po- ctum est, et non portanscucullam, capituluin ingre-
tius quam cognoscerc et cmendare voluerit, procla- diatur, et post srisceptam disciplinam, cucullaaca-
matus etiam abbati vel priori contumaeiterrespon- merario ante ipsum posita, abeo suscipiatur, etibi
dere prajsumpserit, adtnonitus quoque ut re^ipiscat statim induatur.
in sua pertinacia permanere decreverit, bunctalem CAPUT XVI I.

surgentes fratros quot et quibus jussum fuerit vio- De novitiis susoifiendis.

lenter arripiant, et in carcerem bujusmodiarrogan- Veniens aliquis ad conversionem de s;eculo, in

tibus deputatum trahant, vel ferant, ibiquedepositus primis, sicut alii hospites, suscipiatur in hospitio
tandiu servata discretione affligatur, quousquesu- cujus voluntate%&&cognita,frater,quicelke hospi-
perbiam deponat, culpam cognoscat, humiliter R tum procuratorest, abbati, velabsente abbate, ei qui
emendationem promittat. Quod si inspirantc Deo ordinem tenet rem nuntiet. Loquaturcumeo abbas,
evenerit, resprius in capitulo ostendatur, dehinc a vel prior, vel aliquis spiritualis frater cuiinjunctum
fratre, cui hujusmodi curainjunrta sit, in capitulum fuerit. Quod si desiderium petentis ex Deo esse co-
deducatur, introcat autein vel nudus, sicut fugi- gnoverit, ostendatur res fratribus in capitulo, quo-
tivus monachus, vel indutus, prout res poposcerit, rum audito consilio, sisuscipiendumeum esseabbas
considerata qualitate et quantitate vel praecedcntis decreverit, statuta die, ducente eum praedicto ho-
culpae vel subscquentis arrogantiae ;
postea tracte- spitum susceptore, et doctus ab eodemqualiter pe-
tur sicut superius dictum est, hoc est, vel graviter, titionem facere debeat, in capitulum veniat in loco,
si gravi ; vel leviter, si levi culpac fuerit deputa- ubi prosterni solet, se prostcrnat, interrogatus quid
tus. dicat, quam humiliter poterit, in his, vel in simili-

Quod si spiritu diabolico plenus superbire magis bus verbis petitionem suam faciat : « Dei misericor-
quam promittere emendationem elegerit, adhibean- diam, et vestram societatem, et fraternitatem hujus
tur eidetotoconventu orationum sufiragia. Si vero loci requiro in hoc monasterio monachus fieri, et ;

abbas nec sic suam industriam praevalere con Deo servire desidero. » Respondetei abbas, vel qui
spexerit, prudenter tractet cum consilio omniumWoco abbatisordini praest « Societatem, et consor :

fratrum utrum expediat eum vel diutius detineri, tium electorum suorum concedat vobis omnipotens
vel de monasterio expelli. Deus ;
» et responso a toto conventu, « Amen, »

Fugitivus de monasterio monachus, si reversum jussus surgere surgat, pronuntientur ei dura et as-

ad monasteriumsuscipiendum eum esse abbasjudi- pera, quae in hoc ordine perferunt qui pieet regula-
caverit, hoc modo suscipiatur. In hospitali domo riter vivere volunt. ltem duriora et asperiora, quae,
aliquantis diebus primuin maneat, ad claustrum, si indisciplinate se habeat, sibi poterunt evenire.
vel ad officinas claustri, vel ad monasterium, nisi Quibus auditis, adhucin propositosuo perstiterit,
si

jussus nullalenus accedat. ut interim pcenitudinis et duriora et asperiora se paratum perferre promi-
suae, et humilitatis, et patientiae aliquod documen- serit, respondeatur ei ab eo qui capitulum tenet
tum ostendat, nullus frater secum conversetur, « Dominus Jesus Christus sicperflciatin vobisquod
nullus ei in aliquo consortio, vel colloquio conjun- pro ejusamore promittitis ut ejus gratiam et vitam
gatur, nisi ei ab abbate^vel a priore, vel ab eo qui aeternam habere possitis. » Et respondentibus om-
servat ordinem jubeatur. nibus, « Amen, » subjungat «Et nosproejusamore
:

Eavero die qua in capitulum intraturus est, in hoc tenoreconcedimus vobis, quod tam humiliter,
!)
locutoriovestimentissuisseexuat, staminia, si hdbi- et tam constanter requiritis. » Hoc audito novitius
tumnonreliquit, circumpositocingulo secircumcin- vadat, et humiliter osculetur pedes ipsius. Tunc
gat.sinistro brachio cucullam plicatam, et in dextera ipso praecipiente ducat eum magister novitiorum in

manu virgas sumat,et sic nudis pedibus, et nudo de- ecclesiam, ibique coram quolibet altari extra cho-
supercorporeducenteeumfratrecui injunctum fuerit rum sedens praestoletur, donec capitulum finia-

in capitulum veniat. Quo ingressus, in loco ubi pro- tur.

sternisolet statira se prosternat, interrogatus more Quo finito, ducat eum praedictus magister suus in
solito culpam dicat ; dehinc sedens corporalem di- cellam camerarii, vel in aliam domum, ubi id quod
sciplinam ad imperium abbatis suscipiat. Qua sus- agendum est, opportunius fieri possit, benedicta
cepta, cuculla tantuin ibi induta, sicut venit, sed sibi prius corona, si laicus sit, cum antiphonis, et
non ferens virgas, in locutorium redeat, ibi se cal- psalmis, et collectis, ad hoc officium ordinatis, vel
ceet et regulariter induat, et in capitulum redicns, in ccclesia ante introitum miss;e ad gradum ubi be-
tandiu se prosternat, donec ab abbate dicatur ei : nedictiones fratres accipiunt, vel in capella infirrno-
Sufficiat. Injungatur ei satisfaetiogravis culp;e,et in rum, aut in capella abbatis, secundum quod ips 1
 »

501 DECRETA PRO ORDJNE S. BENEDICTI. 50i

abbati placuerit. Ductus itaque novitiussive laicus, Asinistram, gratias referens fratribus pro misericor-
praedietum locum tondeatur, et ra-
sive clericus, in dia eorumprecibussibi impensa. Postea prsecipiente
datur more monachorum; dehinc vestibus s^ccula- abbate cum magistro suo exeat, finitoque capitulo,
ribus exuatur et rebus monasterii regularibus, prae- si scribendi scientiam habet professionem suam
ter cucullam, capitio assuto tunicaj induatur. Dum scribat, aut si nescit scribere alium roget, qui pro se
aguntur a fratribus quibus injunctum fuerit,
hsec scribat; ipsetamen in fineipsiusprofessionissignum
septem poenitentiales psalmi in directum dicantur. crucis faciat, deinde ablato a tunica caputio usque
Sic paratus ducatur in conventum fratrum ; incho- ad horam benedictionis suae, extrachorum maneat.
ro, si clericus est, ultimus sit in ordine clerico- Cantor vero procurare sibi debet membranam et
rum; si laicus, laicorum, et ad processionem, simi- incaustum, et scriptorem, si nescit scribere; hora
liter in capitulo, et refectorio, sicut est ordo con- benedicendi in arbitrio abbatis est, videlicetaut ante
versionis ejus. introitum missae, si missam non celebrat, aut post
In cella novitiorum dormiat, aut in dormitorio, si evangelium, sive missam celebret, sive non. Ipse ta-
coenobiumhujusmodicellam nonhabet. In conventu men in consecratione monachi, si ei commodum est,
nonlegat, solus non cantet, ad missam non oflerat, missamcelebrare debet, sicut canonespraacipiunt.
pacem non sumat, in claustro separatim sedeatcum B Lecto igitur evangelio, intrante chorum novitio,
magistro suo inloco novitiis deputato, nullus ei lo- prsccedente eum magistro suo, incipiente dextero
quaturaut signum faciatabsque magistrisuilicentia; choro, dicat conventus psalmum Misereremei,Deus.
magister talis sitquiexemplo vituoet verbodoctrinse Novitius ante altare veniens super gradum se pro-
possiteumde anima suamonere etordinem docere. sternat, dictoque psalmosurgens professionemsuam
Loquentibus in claustro fratribus, si quis ainore legat, et super altare ponat. Quod si ignarus littera-
Dei et zelo justitiae ad eum venire, cumque vel ar- rum est, magister suus debet eam pro eo legere, et
guere vel monere voluerit, licet ut veniat, et, ac- ipse novitius superaltare ponere. Quo facto, flexis
cepta a magistro licentia, quoddicere volueritdicat; coram altari genibus, veniam petat, etposteaad lo-
facto autem clamore, statim surgens coram magi- cum ubi se prostravit rediens versum Suscipe me,
stro suo, sicut fratres in capitulo, veniam petat non Domine, ter dicat, ibiqueinter dicendum ter genua
sessurus, donec, emendatione promissa, iclem ma- flectat ; quem versum ter repetens conventus,adjun-
gister praecipiat. Et de levibus quidem culpis hoc gat ad ultimum Gloria Patri, Kyrie eleison,Chrisie
modo agatur pro majoribus autem culpis, aut in
; eleison,Kyrieeleison,Pater noster. Conventu incipien-
capitulo, pro quantitate culpae corripiatur aut, si ibi te, Gloria Patri, novitius inclinatus pervolvat se in
cella novitiorum est, in ea quemadmodum in capi-^ circuitum, et statim prosternat se. Abbas, dicto Et
tulo increpetur et verberetur ; de capitulo, facto ne nosinducas in tentationem, etresponso Sedlibera
sermone, quotidie exeat, et interim in monasterio nos a malo, incipiat psalmumZ^e profundis quo fi-
;

maneat, nisi pro majori culpa, ut dictum est, casti- nito a conventu, cum Gtoria Palri,ad]imgat Salvum
gandus remaneat ; de his culpis, quas in saeculo fac servum tuum, Mitle ei, Domine, auxilium desan-
gessit, et quaeinhoc ordine sibi evenerunt, vel eve- cto, Nihil proficiat inimicus in Domine, co, Esto ei,
niunt, frequentes confessiones faciat abbati, priori, turrisfortit idinis, Dominc, exaudi orationem meam,
spiritualibus fratribus quibus heec cura injuncta est. Domi nus vobiscum;demdeco\\ectamDeus indulgentix
Transactid plerisque diebus, si vita ejus fratri- Pater ; item aliam Deus qui per coxternum ; item
bus, et fratrum conversatio sibi placuerit, monen- aliam Dominc Jesu Christe, quiesvia. Dictis histri-
dus est a magistro suo quatenus roget priorem et bus collectis singuliscum integro Per Dominum no-
aliquos majores fratres, utetipsi pro eo intercedant strum,'mtip\at abbas hymnum Veni Creator Spiritus.
apud abbatem pro benedictione tribuenda, et pro- Quo a conventu devote et solemniter decantato, di-
fessione suscipienda. Quod si eum benedicere ab- cat coliectam Sancte Spiritus qui te Deum ac Domi-
batinon placueiit, statutadie in c;tpitulo finito ser- J)num. Qua dicta, surgat novitius, et spargat super
mone, in loco ubi soletse prosternat,prostratusque eum abbas aquam benedictam eoque stante bene- ;

pro impetranda benedictione petitionem faciat. dicatur cuculla, et aspergatur aqua benedicta; qua
Jusso eo siugere, narrentur ei rerum duraetgra- benedictaaccedat novitius ad abbatem et flexis ge-
via qme in nostro ordine a sanctis Patribus sunt nibus, stet anteeum,quem tunica exuens abbas di-
instituta.Qui si hax oinnia ct adhuc giaviora, si cat « Exuat te Dominus vetercm hominem cum acti-
:

necesse fuerit, humiliter et patienter se ferre

para- bus suis. Et induens eum cuculla subjungat: « In-
tum esse responderit, interroget abbas considentes duat te Dominus novum hominem, qui secundum
tratres
quid inde sentiant, et utrum preciuus ejus Deum creatus est in justitia, et sanctitate veritatis.»
annuendum esseconcedant Quibusrespondentibusse Ad utrumque respondeantaudientes fratres, Amen. o

£M&Hbenter concedere, adjungat: Etnosconcedi- Subsequatur super eum ffexis genibus inclinatum
musin nomineDomini. Quo dicto vadat ad pedes ab- Oratio Deus miscricors, Deus clemcns. Qua dicta,
ejusqui ordiniprceest, siabbas deest, dehinc
>atis,vel
osculetur eum abbas, inducns caput ejus caputio ;
reversus in locum, in quo stabat,
flexis ad terram dehinc ducatur per chorum ad osculandum omnes
gembus, humiliter inclinet ante et ad dextram et ad fratres, ultimus collocetur.
503 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. r,(V.

Tribus diebus communionem corporis et sangui- Adinom tcnentis, petita benedictione, lectis et pro

nis Christi accipiat. Tertia die ad pacem misscc nuntiatis qiue legi et considerari consuetudo est,

auferat ei caputium de capite abbas, vel cui abbae facto sermone, dicto « Loquamur de ordine nostro,»
brseceperit, si rpae id iliciendi opportunitatem non si clamatur aliquis qui commune cum uno, aut plu-

babet. Ante hanc horam, e.\ quo benediotus est, ribus nomen habrat nisi claiiians ita discernat et de-

suinmum silentium teneat ; de capitulo, facto ser- terminetut nulla dnbitalio possit esse, omnes qui

mone, excat, ad processionem non vadat, cuculla ejusdetf) norainis sunt, cujus est ille <jui clamatur,

indutus cucullato capite dormiat. In priiuo autcm statim debent surgere, etad venias humiliterseprav
cajiitulo, quo ei licet loqui, debet magistcr ejus de sentare, donec clamator determinate eligat de quo
eo memoriam habere coram abbate, dicens : « Do- dicat; ipsa autem determinatio ab ordinibus, vel of-

mine, si placeret vobis praecipere, posset iste frater ficiis, sipossit lieri, debet esse hoc modo : Domnus
ab hac die in antea legere et cantare inconventu, si- Eduardus presbyter, diaconus, subdiaconus, secre-
cut alii fratres : >; respondente abbate : « Faciat tarius, magisterinfantium, vel juvenum, vel aliquid

cum Dei benedictione, » inclinet ipse novitius ad hujusmodi, non archidiaconus, non Londoniensis,
abbatem quo sedet
de loco in tj non aliquid cognotninatum de sa;culo
Ex illa die cujuscunque ordinis sit habeat licen- Clamator, ei superquem clamatorem [/., clamo-
tiam exsequendi omnia qure sui ordinis sunt, nisi remjfacit, in ipsocapitulo judicium non faciat In-

sit sacerdos, ipsi enim infra primum conversionis terrogatus rnore solito, qui prosternitur, ad omnes

suso annum missam celebrare non licet, nisi in sae- venias •<
Mea culpa exceptocumsocietatem
dicat, »

culo probatus castitatis fuerit, et abbas pro hac re postulat, aut obedientise absolutionem, autcumali-

specialem ei licentiam dederit. quis fraterminimam petit,pro suo propinquo.noviter

OfTcrendus puer, factasibi priuscorona, manibus et postquam ad ordinem venit defuncto,patrescilicet

portans hostiam, etcalicem cum vino, sicutmo.s est, matre, fratre, sorore. vel cumunus, aut plures pro
post evangelium saccrdoti qui missam celebiat a eo qui in gravis culpa? satisfactione positus est, mi«
parentibus offeratur. Qua oblationea sacerdotesus- sericordiam petunt, vel cum aliquisfrater in longum
cepta, involvant prsedicti parentes manus pucri in iter profecturus est, aut cum aliquid magnum et ar»
palla, qua altare coopertum est, et cujus pars ante- duum, et suis viribus imparfratri injungitur; inhis

rius pendet, et tunc suscipiat eum abbas. Quo fa- et in hujusinodi, hoc modo respondetur : « Dei mi-

parentes coram Deo et sanctis ejus sta- sericordiam, et vestram requiro; et obsecro, » et
cto, praefati

tim promittant quod per se, aut a se suppositam pro quapetitur, postulat.
csetera, sicut ratio rei,
G Suscepturus judicium, aut solagrossiori virga su
personam susceptum ordinem puer nunquam relin-
quat, neque se ei aliquid scienter daturos, unde perstamineum verberetur, et prostratus jaceat, aut
hanc promis- pluribusgracilioribus virgis,etnudussedeat, utrum-
puer, *S£)0 quod absit ! perirepossit ;

sionem prius scriptam coram testibus vc-rbis ibi que ad arbitrium ejus qui prseest ordini.considera-
prius edicant, et postea super altare ponant. ta qualitate et quantitate culpsc, dum corporalis di-

His expletis,benedicat abbas cucullam, et exuens sciplina infertur, fratres omnes inclinato capite de-

puerum cajipa, vel pellibus, vel aliqua hujusmodi bent esse, et pio et fraterno affectu compassionem
chlamyde, dicat : « ExuatteDominusveterem homi- super eum habere. lnterim in capitulo nemo debet
nera, » ut supra, et induens eum cuculla, subjun- loqui, nemo ad illum aspicere excej)tis gravibus per-

gat : « Induat te Dominus novum hominem, » et sonis, quibus licet pro eo intercederc. Clamatus,

ceetera. Dehincducaturad radendumetvestiendum, super eum a quo clamatus est. in ipso capitulo cla-
sicut nostri ordinis consuetudo est. Cum vero adul- morem facere non licet, disciplinam corporalem in-
ferat. quicunqueille sit cui ab abbate vel jn-iore in-
ta aetate facturus professionem fuerit, fiant ei ca;

tera, quae superius debere fieri converso jam dixi jungitur, hoc observato,neinfantibus veljuvenibus,
iterarinonDaut novitiis id facereinjungatur; nemo ibi cumuno
mus; hoc enim, quod raodo factum est,
aut pluribus secreto loquatur quidquid quis loqui-
oportet. ;

tur a rectore ordinis, et a toto conventu audiatur.

CAPUT XVIII.
Sermo tantum sit de utilibus, et de iis quse ad or-
De capitulo regulari. dinem pertinent, loquente uno taceant alii; verba

Omni die minimi signi,ad designandum capitulum, loquentis nemo interrumpat praeter eum qui rector

incipiente sono, fratres omnes qui sedent in choro estordinis, cui licet loquenti praeeipere ut sileat, si

statim surgere, et versi ad orientem interim debcnt forteeisermoillesuperfluus,etinutilis videatur.Rec-

stare ; quoque, qui alicubi in monasterio

fratres tore ordinisincipienteloqui, etiamsi aiiquis loqueba-

sunt, chorum intrare Xullus eorum librum teneat, tur,taceat, et ab omnibus silentium summum fiat.

nullus in Ubro aliquid legat, aut incipiat; nullus in

CAPUT XIX.
claustro pro qualibetoccasionetunc sedeat praedi- ;
Si quis frater altiori gradu donetur.

cti signi cessante sonitu, prsecedentem priorem se- Si placetabbati aliquem fratrem pro suis meritis

|uant«r alii, sicut estordo conversionis eorum. honorare,et considerata personae ejus honestate, in
Considentibus fratribus in capitulo, ad nutum or- superiori loco statuere, audito, frater ille, ab abbatc
 ; :

505 DECRETA PRO ORDINE S BENEDICTI. 506

sedente in capitulo, Ite superius sederejuxta illum A CAPUT XXI.
fratrem statirn surgens ad pedes abbatis vadat, et
;
De disciplina puerorum.
postea ad locum ubi praecipitur sessum pergat, et Tali hora prior mane ad excitandos fratres sonitum
ex illadie «5«|| in monasterio, et processione et debet facere, ut pueri factis solitis orationibus, in
refectorio ipsum locum habeat; Iaicum conversum claustro valeant legere.Qui cum legere inchoant alte,
beatus Benedictus non prsecipit taliter promoveri. quandiu legunt separati ab invicem ita sedeant ut
Si tamen abbati promovere cum placuerit, locum,
alter alterum nec manibus nec vestibus contingere
quem in capitulo suscipit, in refectorio
etiam tene- possit. Infans infanti non signo minuere, non verbo
monaslerio vero, et processione, super eos
bit, in
aliquid dicere,nisi vidente atque audiente magistro
conversos esse jubebitur, quibus frater ille, juxta praesumat, non de loco in quo sedet sine praecepto
quem locum habet. prior esse dignoscitur. vel licentia surgat.
Evenire potestcum hujusmodi promotio ordina- Quocunque pergunt infantes unus magister inter
turut absentes sint aliqui fratres honesti et bonis duos infantes sit. Transeuntes ante fratres inclinent
actionibus praediti quibus prior sit fraterille, juxta
;
fratribus, et fratres eis sedentes tantum ; duobus
quem promotus sederejubetur et ideo doterminate una Iaternasufficiat; si
;
tresfuerint, tertius alteram
oportet ei in capitulo dici utrum super ipsos etiam B
port et; si plures fuerint, hocordine disponantur in :

absentes, cum redierint, esse debeat. Ingrediens nullius manum aliquid dent ; de nullius manu ali-
fratercapitulum loijue.ntibus aliis Benedicite dicat.
quid accipiant nisi abbatis, priorismajoris, magistri
Egrediens vero si est reversurus nec ante et retro
eorum, et hoc non ubique.sed in congruis locis, ubi
faciat, nec Denedicite dicat; si non est reversurus, aliter esse non possit, aut non debeat ; cantor quo-
utrumqne agat.
que, cum in scholis eorum est, potestlibrum in quo
CAPUT XX. cantari aut legi debet, dare eis, et accipere ab eis.
De confralernitate. Ad altare serviunt, dant etiam
si ibi et accipiunt,
Monachus petiturus concedi sibi societatem et sicut ordines eorum exposcunt. In capitulo suova-
beneficium monasterii, introductus in capitulum, pulent, sicut majores in majori capitulo.
Benedicite dicat deinde prostratus ad gradum ubi
;
Confessuri ad abbatem, vel ad priorem vadant,
consuetudo est, interrogatus quid dicat, humili et vel ad eos quos specialiter in capitulo designaverit
devoto corde in his verbis respondeat Peto per
: a abbas, dum
confitetur unus, sedeat alter in suppe-
misericordiam Dei et vestram, et omniurn istorum
daneo, magistro eorum extra capitulum sedente in
seniorum societatem et beneficium hujus monaste-
proximo.
rii quo dicto, respondeat abbas « Omnipotens^
: t :
Si post versum, qui ante cibum dicitur, ingre-
Dominus concedat vobis quod quaeritis et ipse prae-
diuntur refectorium, vel post Gloriam, primi psalmi
stet vobis consortium electorum suorum. » Postea ad horas intrant chorum, ipsi quidem ad loca sua
jussus surgere accedat ad abbatem, et ab eo
per vadant, solito more inclinent; magisterveroeorum
hbrum regulae sumat monasterii societatem. Qua
ad loca quae tardantibus instituta sunt eat.
sumpta. acceptoque ab eo osculo inclinet se ad
pe- *ZWl Puero, qui ante mensam abbatis servit,
des abbatis, deinde osculetur omnes
fratres in cir- abstinentia cibi vel potus sine ej us praecepto mini-
cuitu. Quo facto revertaturad locum ubi seprostra- me injungatur. Quod si praecipiente eo injungitur,
vit,ibique tresgenuum flexiones solito more faciat.
aut ei indulgeatur, aut interim a mensaabbatisre-
Fratres vero inclinent ei.dehinc praecipiente
abbate moveatur, in choro praesente abbate, nisi praecepto
sessum vadat, designato ei prius loco, ubi sedere ejus, nullus eos percutiat, nullus exuere faciat.
debeat.
Absente eo, cantor de iis quae sui officii sunt eos
Porro si abbas fuerit, ingrediente eo in capitu- castiget. Prior vero de caeteris in quibus se leviter
lum, totus conventus ei assurgat, et tandiu stet habent. Ubicunque sint praeter personas superius
quousquehumo prostratus, sicut superius, petitio-
designatas, nullus eis signum faciat, nullus arri
nem faciat, et erectus cum monachis suis societa^
deat.
tem suscipiat, eaque suscepta juxta abbatem consi. In scholam eorum nullus ingrediatur, nullus cum
deat monachi vero, ejus societate suscepta, reversi
;
eis alicubi loquatur, nisi sibi ab abbate vel priore
ad locum, ubi se prostraverunt, tres genuum fle- ingrediendi vel loquendi licentia concedatur.
xiones, sicutsuperius dictum
est, faciant.Egredien- Meridianis horis in lectis suis nunquam Iegant,
tes tratres de capitulo osculentur abbas et monachi
nihil aliud ibi agant, sedcooperti tantumquiescant
ejus.
unus, supor alios magistros, sit magister eorum
major congregatio fuerit, ab osculo
Si
cessari maturus etdiscretus, qui, auditis clamoribus,culpas
potest, quodin multis jam
ccenobiis fieri consuovit delinquentium moderata discretione sciatvelpunire
si saecularis persona fuerit ante abbatem, vel juxta vel indulgere. Collocatis in lectis suis assistant
abbatem
ma-
si honorabilis persona sit. sedeat postea
;
; gistri, dum sint cooperti, in nocte cum accensis
ostonsa ejus petitionefratribus.pertextum
Evange- candelis.
lii societatem
suscipiat; dehinc ad osculandum
fra- Juvenes, tam nutriti quam de sseculo Yenientes
tres, si mulier non sit, in circuitu pergat. qui magistris custodiendi eommendantnr,in moltis.
 ;

507 B. LANFRANCI CANTUAR, ARCHIEP. 508

sicut infantes de quibus superius dictum est, custo- A infirmorum ; in qua domo serviatur ei secundum
diantur. Remoti, ut supra, a se invicem sedeant loci possibilitatern, tam de communibuscibis quara
extra locum custodiae suae sine custode nusquam de esu carnis, ut nulliusrei.si fieri possit. indigen-
procedant ; duo, et duo laternas ferant ; abbati, vel tiam patiatur. Ex quo carnem comedere incipiet,
priori et nulli alii, nisi specialiter designatum sit, quocunque perget caput opertus capitio, et baculo

confessiones suas faciant. Meridianis horis in lectis se sustentans incedere debet.

suis non debent legere, non scribere, non quidpiam Qua vero die sanitate recepta ad conventum red-
operis facere, sed cooperti tantum quiescere, lectos ire voluerit, si carnem cornederit, prius rasus, ad

suos ante vel inter lectos magistrorum habere. Si horam, quae ante capitulum canitur, cliorum intro-
necesse habent surgere, prius magistros excitent, et eat, et si post ipsam horam in conventu missadici-

postea accensa laterna, si nox est, ad necessitates tur, ad ipsam nonoflerat. Ingressuscapitulum,cum

suasexplendas, cum magistris ambulent. indictum fuerit de ordine loqui, primus %9:t sur-
Praeter abbatem, priorem magistrosque eorum, gat, et in loco, ubi consuetudo est, prostratus ve-

nulli liberum sit in loco custodiae eorum deputato niam petat. Interrogatus et respondens, ut fieri so-

sedere, nec verbo nec signo aliquid eis innotescere, let, jussus surgere haec vel similia verba dicat :«Do-

nisiaccepta licentia ab abbate, vel priore; quae li-B mine.infirmitate mea gravatus in domo infirmorum
centia cum conceditur, magister sedere debet inter diu fui; in cibo, et potu, et aliis multis offendi, et

juvenem et eum qui juveni loquitur. Juvenis cum contra ordinem nostrum feci, et inde peto absolu-
juvene non loquatur, nisi audiente et intelligente tionem vestram.» Hoc dicto absolvat eum abbasdi-
magistro quid utrinque dicatur. Magistri inter eos cens « Omnipotens Dominus absolvat vos ab his
:

sedeant, vel ante illos, sic ut eos, cum volunt, con- etab omnibus aliis vestris delictis. » Conventu res-

spicere valeant. pondente, « Amen, » offerat se frater illead pedem

Cum dormitum vadunt, tandiu stent ante ipsos abbatis postea rcversus ad locum ubi se prostravit
;

magistri, usque dum ipsijuvenes in lectis jaceant gratias referens abbati, et toti conventui, quia mi-
coopeiti Sinox est cum candelis accensis assistant. nistratasuntei,quae infirmitati suae fueruntnecessa-
In monasterio, capitulo, refectorio, processione mi- ria, tres genuflexiones solito more faciat. Ipsa die,

sti sint senioribus, non observato, si necesse sit, or- et deinceps, quantum opus fuerit, jubeaturmistum
dine conversionis eorum. Si ad mensam legunt,vel accipere.

de coquina serviunt, surgentibus a carnem non comedit, in dispositione ab-

mensa fratribus Si vero

cum eis ad monasterium vadant, et dicto, Et ne nos batis sit qua hora in conventum petita licentia red-

cum custodibus ad refectorium revertantur duo C ire, et quomodo se de caetero habere debeat.
;

simul, aut plures, si fieri possit, de conventu rema- CAPUT XXIII.

neant. Quod si paucitas majorum, et pluralitas ju- De xgrotantibus morti proximis.
venum aliter agendum coegerit, sufficientes eis cus- Si infirmusmagis ad mortem quam ad salutem
todes deputentur tenderevideatur,etsepetatinungi,frater qui domui
Porro, si custodia illa juvenum, quae in nonnullis infirmorum praeest rem fratribusin capitulonarret;
ccenobiis tenetur, magisplacet, ut videlicet in diver- tunc jubente abbate, vel qui loco abbatis in capitulo
sis ac separatis ab invicem locis per claustrum se- sedet, exeant sacerdos hebdomadarius, secretarius,

deant, singuli singulos, aut plures, si tanta copia quatuor conversi, etparentquae ad hujusmodi nego-
est, custodes habeant ; singuli singulas laternas in tium parari oportet.
nocte ferant. Custos juvenem non relinquat, nisi Quibusparatis, expletisquequae in capituloagior-
commendatum alicui fratii, in quo, etde quo bene do requirit, exeuntes de monasterio transeant ante
confidat.Omnisdeniquc custodia ei adhibeaturquae capitulum, hoc ordine procedentes primusexcon- :

superius descripta est. versis unus cum situlaaquaa benedictae, dehinc alius

CAPUT XXII. cum cruce, post hos duo cum candelabris, extremi
De miscricordia concessa debilibus.
D secretarius cum oleo, et sacerdos alba indutus, et

Frater aliqua sui corporis incommoditate deten- stola, cummanipulo portanslibrum.

tus, si conventum sequi non potest, humiliter prius Ististranseuntibussurgensconventus,percussaque

in capitulo petita venia, jussus surgere stans fatea- tabula, si diestalis est, egrediens de capitulo junga-

tur eis, et psallentes septem psalmosadaegrum ve-

tur se non posse conventui interesse propter infir-
niant et ordinate circumstent, sicut locus, in quo
mitatem suam. Cui respondet abbas, vel qui loco ;

OmnipotensDominuscon- jacet, fieri permittit. Primum spargatur aqua bene-

abbatis ordini praesidet:«
cedat vobis utilem sanitatem, sicut vobis expedire dicta, dehinc finitis psalmis sequatur.flyne eleison,
secundum et capitula, etcollectae quae ordinatae sunt usquead
cognoscit. Amodo tractate vos, infirmita-

tem vestram, et remanete de conventu, sicut vobis confessionem facta confessione absolvatur ab om-
;

melius visum fuerit. » nibus, et ipse absolvat omnes. Dehinc osculetur ab

rema- omnibus. lnterim dicantur aliae collectae usque ad
Si aegritudo adeo invaluerit ut in conventu
hujus- unctionem facta unctione, lavet sacerdos manus,
nere non possit, praecipiat abbas fratri, cui ;

modi cura imposita e6t, ut ducat aegrum in cellam et projiciatur aqua in ignem, vel in sacrarium de-
 509 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 510
feratur. Quo facto dictis collectis qu* sequuntur,
lapPPriAc v^nr,,,^ J „„4.;K,,,. J
A *grum currant, et meliocri voce canentes Gredo in
vadat
VS.CIRT sacerdos, praecedentibus 1
duobus conversis unum Lleum, ad eum veniant fratres vero qui re- :

cum candelabris vadat (67) ettertius ad thuribulum manserunt, expleto quod cceperant, eodem modo
deferendum. Quibus revertentibus flexis genibus
currentes, et canentes ad morientem properent,
adorent omnes corpus Domini quod a sacerdote ubicunque vero alias, vel quocunque alio negotio
affertur. Quo allato, abluto priusore
ejus, commu- oceupatos praedictus sonus, invenerit, sine aliqua
nicetur infirmus,nisi forte ipsa die communicatussit.
excusatione vel mora similiter currentes, et Credo
Si fratres ipsa die post capitulum
psallentes in unum Deum canentes, ad aegrum veniant. Quo
Verba mea, in monasterium ituri sunt,
„!,_„_ „„„i j. ,
expletis
*
ho.opsalmjs^d.ctaquecollecta^paratisantemajus
in
,,
— '
pervenientes,
r et Credo in unum
^vyjiwv ' uiiuiii, Deum m
uvum cuiijmuiiiier
communiter
explentes, canant septem psalmos pcenitentiales
altare quae supra d.cta sunt, exeant,
et sequantur sine Gloria Patri. Quibus expletis subjungat
sacer-
qU S
^ tUm eSt QU ° d Gtiam
riUS d ° S Capitulum Pare Domi
finiti^Zh
fn K
s quibuslibet ? !'

hons a pnmausquead completo-

| J
*> ™> Varce falulo tuo
quem redimere dignatus espretioso sanguine tuo ; ne

* u"p " "^f "^ ^ . *

ZL^TfT rr0 " eC h ° ra ipSa
***> a sacerdote dica- aUfrnum «*»»****
-
^
S1 qUa
Per sin S ulas vice tUr
toto conventu repetatur, et
f°eKP ' '

anP ° teSt diSp0natBdei,lde Sequatur Iitania

tet ',
ftbbas, vel pnor sicut mehus poss.t, quia
necessitas
'
*»* q»a™ P^trahi
vel breviari oportet, secundum quod fratris
'

exitus
lege non tenetur. His expletis
revertatur conven visus fuerit admonere si autem, ut aliquando fit, ;
tus in claustrum.Sed infantes minime
ingrediantur litania expleta nondum migraverit,
ad tenendum suum capitulum. Ab hac conventus disce-
die nisi me- dat, aliquibus fratribus, quibus jussum fuerit,
ibi
lioretur infirmus carnem non comedat.
remanentibus, qui psalterium ex ordine psallere
Quotidie istud pro eo servitium impendatur
ad incipiant. Cum autem venerit bora, ut iterum vo-
:

missam matutinalem collecta, Omnipotens

sempi- cari debeant. supradicto modo vocontur
et veniant.
terne Deus, salus zterna credeniium,
cum casteris Egressa jam decorpore anima,tribusvicibus,cum
duabus aliquando si dies vacuus fuerit
:
ipsa matu- parvis intervallis, pulsentur signa, cantor incipiat
tinalis missa pro eo canatur
ad majorem missam ;
responsorium Subvenite, sancti Dei. Quo cum versu
post Sanctus psalmus primus Domine,
ne infurore etregressu expleto, subj ungat sacerdos Proficiscere,
tuo ab unoquoque sub silentio
dicatur Kyrie elei- anima Christiana. Quo dicto incipiant commenda-
:

son, Pater noster, Salvum

fac servum tuum, Mitte

r^^^ r™ «*» ™
tionem animae dictaque prima collecta Tibi, Do- ;

ei, Domine, auxilium dc

sancto, Omnipotens •"«_'•*
temo /)„„ <nU 7 /
sempi-
T
mine, commenaamus,
commendamus, sacerdote et conventu prose-

ii:^: :?::::::
agatur quousque ad
,

sanitatem redire videatur.

c
his de quorum ordine
*»-
fuit, id est
*<"» *
sacerdos a sacer-
Porro si ad sanitatem minime redire
mortique dotibus, diaconus a diaconis, et sic in reliquis
or-
potiusappropinquare dignoscitur.exquo certa in
eo dinibus, conversus a conversis infans tamen
mortis signa apparere incceperint, sine non ;

duobus fra- ab infantibus, sed a conversis.

tribus esse non debet, qui diebus et
~, quan-
noctibus,'^ Hi
X±L i«ifouu»4ui«»nre
vero sunt qui lavare non debent
aeoent corpus de-
j; M ;„i_ii„„, , de-

Domini et Evangelia, et cum intellectu privatus qui circa altare serviunt, et vasa sacrata contre-
fuerit,quandiu supervixerit, psalterium ex ordine
ctant. Hebdomadarii coquinae,cellerarii,refectorarii:
decantare non cessent Et sic ordinetur
ut, disce- dum lavatur curpus, camerarius praesto esse debet,
dentibus duobus. succedant duo alii
horas vero ;
habens vestimenta idonea, et fila, et acus ad con-
regulares ibi dicant aegro autem in
agonia posito,
;
suendum, et caetera quae sui officii sunt et suo ope-
et jamjam si ita visum fuerit morituro, famulus,qui
ri necessaria. Inter lavandum circumcinctus sit
ad hoc deputatus est, cilicium
.,, ,
expandat,j et supra
1"" i.
— staminea,
oiaiunicd, qua indutus
UUit JIKJ antea erat, circa pudendas

— ~—
Hlud ad mensuram long.tudinis
et latitudinis, quam sui corporis partes.

fac.T ^Ztelf^ rT™ 7"** ^

^'^ L ° tUS autem Vestiatur stamin <* *". vel noviter

^=^:z^z^;zz
ret,quia horaexitumejusconventuidebeat indicare.
lota
in
'

modum
etcucuiia et '

caputii de staminea factum

ducatur caputium cuculhe, et
ejus

; huic super-

Cumque eum jam in exeundo viderit laborare, cum filo in tribus locis
adneetatur. Calceetur caligis supradicto
gestans manu tabulam ad ostium panno fac-
claustri currat, tis, usque ad genua attingentibus, et nocturnalibus.
ictuque creberrimo acriteream
ibi percutiat,quous-
Manus cuculla sint coopertae. Cuculla hinc et
que m conventu auditum esse inde
cognoscat. Quo per- consuatur, et circa
cepto sonitu si ad majorem, crura similiter; nocturnales,

~
vel minorem missam, alter alteri fdo connectantur, taliter paratum cor-
remanentlbus
choro nflntihn
'
in P« feretro imponatur et pallio cooperiatur.

*£L ;1
quious ,
z^xs
jussum fiient,
1
s et aliquibu
;
rehqui omnes ad
Qu ° expiet °' - pietis
cceperant, percutiat prior tabulam uno
ictu.
^ *» in

Quo
(67) Deest, ad ecclesiam pro venerabili
sacramento, vel quid simile.
 LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 512
M1 B.

dicant Pater noster. Sacerdos AEa autem hora, postea omnes calceent se, et.lavent,
audito inclinflti fratres

circacorpus aquam l.enedictam spergat,etincenset et pectinent, solitasque orationes faciant, quas ordo

porta inferi, postea col- illiustemporis poscit. Sedentes psallant nisi ad Ma-
Dehinc dicat Et ne nos, .4

lectam.Hisitagestispulsentursigna, cantorincipiat qnijicat, et ad lienedictus ; tunc enim stare debent

rcsponsorium Subvenite,sancti /Ve/.Etpraecedentibns AdPaternoster, et ad collectas quas sacerdos dicit

inclinati sint super genua sua. Si ante nocturnas
his qui situlam cum aqua, crucem, candelabra,
vigilias frater obierit, tanta jam noctis parte trans-
thuril)ulum portant, sequentibus infantibus, et reli-
acta ut duas v gilias facere commodum non sit, lo-
;

quo conventu, extremis eis qui corpus lavarunt, et

portant. veniant in ecclesiam ;
positoque corpore cato in ecclesia corpore, fratres omnes vigijantes et
psallentes ibi remaneant infantes cum magistris
cessent signa, figatur crux
;

in loco, ubi poni solet,

ad caput ejus. ponantur duo candelabra, unum ad suis dormitum in dormitorium redeant.
Quandiu corpus super terram est, nullus in clau-
caput, et alterum ad pedes, cum cereis desuper
stro loquatur. Tabula tamen, si dies talissit, in ca-
accensis, qui continue ibi ardeant usquequo ad
pitulo pulsetur, etlienedicit dicatur, sicut aliis die-
sepulturam deferatur. Finito cantu inclinati dicant
capitulum sepeliri de-
Pater nosier;
raier noster; sacerdos
saceraos ct w
nos,
Et ne nun, A
/i ;m
porta
i« </i/w.,
inferi, bus
~ — ;
,
— tamen
si ipsa
r
die post
. • -

B bet, priusquam sepeliatur null. l.ceat extra claus

collectam sicut superius dictum est. His peractis, si

trum monasterii exire, nisi tam prope sit locus ut

sonitus de refectorio fratres
tabulae adduxerat,
ablutis manibus ad refectorium revertantur, perfi- ad sepeliendum fratrem possit redire.
ciantque quod imperfectum remansei at, remanenti-
Omnes qui possunt ipso die pro eo missam cele-

brent. Missa matutinalis pro eo festive agatur,

bus corpore aliquibus tratribus, quot, et quibus
cum
etiamsi dies praecipuae festivitatis sit. Ad quam
injunctum fuerit, qui psalmos ibi interim canant,
debet, missam quoties diaconus incensat altare, ad
cor-
nunquam enim sine psalmodia corpus esse
excepto quando in choro aliquid communis officii pus quoque incensandum cum thuribulo debet ac-
celebratur. cedere.

Conventus in die circa corpus semper debet esse, Facto in capitulo sermone absolvateum abbas,vel
quiordinipraeest. Deinde praecipiat pro eo celebrari
nisi quando canunt horas vel missas, vel processio-
videlicet
con- triginta diebus tringinta missas, singulis
nem circa claustrum vel extra claustrum, si ita
diebus singulas missas, praeter eas quae in conventu
tingat, faciunt, vel in capitulo sunt, aut in refecto-
tunc celebrand<e sunt, ita ut nullus praetereat dies quo
rio. aut in dormitorio meridianis horis, et

tantum deputentur ibi remaneant,

fratres qui luiremaneani,
aliqui tratres m» M pro
missa p™ ™ non celebretur,
eo .—. ~ nisi ,
Parasceve sit,aut
G Sabbatum sanotum et qui inchoat non ipsa die qua
psalterium ex ordine *f»6, psallant, commendatio- ;

sepelietur, sed in crastimo inchoare debet. Celebra-

nem animae agant, vesperas. vigilias, cum laudibus,
tis quisque sibi injunctis missis
ipso die id in capi-
Verba mea, et haee eadem frequenter.
primam tulo dicat, quatenus alii, qui subsequi debeat, ibi-
Nocte vero post completorium, incipiens
dem abbas vel prior idem injungat. Ipso die infantes
vigiliam dexter chorus faciat, secundam sinister,
persolventes utrique supradicta obsequia. prout
suum capitulum non teneant,
quantitas noctium fieri hoc observato
permiserit, Quacunque hora, per totam diem, post sonitum
deputen- quem priorad excitandos fratres mane faceresolet,
diligenter ne utrique priores inuna vigilia
frater moriatur, sepultura ejus usque
post crasti-
tur.Circa finem primae vigiliae exeat prior ferensab-
sconsam.etvadatin dormitorium, excitetque fratres num capitulum differatur. nisi rationabilis causa
existat qus vel post majorem missam, vel post no-
quifiecundam vigiliam facturi sunt. Post matutinas
nam sepeliri eum suadeat, et maxime si ante horam
laudes, dictisin choro quaedici ordo deposcit, quid-
cum magistris ca- quae vel aestate, vel hieme ante capitulum dicitur,
quid superest noctis infantes
mori eum contingat. Quod cum accidit praeter ser-
nendo expendant, intersint quoque infirmi illi qui
facul- vitium quod pro mortuo fratre facere solent fra-
in domo infirmorum assidue conversantur et D
tres, integrum psalterium, cum
integra mortuorum
tatem hoc faciendi habere videntur. Caetcri vero injungen-
mane psalmodia, pro eo singulis est Iratribus
fratres in lectis suis quiescant usquequo facto
surgentes, calceati, loti, et pexi tactisque orationi- dum.
subsequente
ad corpus. Quibus aggre- Si ante nocturnas vigilias moritur,
bus aggregentur et ipsi inter
Si
pec- similiter die post capitulum sepeliatur.
gatis pergant infantes se calceare, lavare, et
sonitum de
post accedant ipsas vigilias,velpostea ante praedictum
tere, solitasque orationes facere et ;

tradi eum
dies talis sit ut post matutinas hoc saeculo migret, post majorem missam
et ipsi, et hocfit. si
sepultur* oportet. Si festivitas
duodecim lectio-
laudes ad lectos redire fratribus licitum sit. In
num, aut trium, in qua in claustro minime
loquan-
hieme vero, quando intervalla fiunt, si post litaniam
capitulum celebre-
fra- tur fratres, ipsa die fuerit, post
aliquid superest noctis, licet praedictis reliquis more,sicut su-
diem quiescere; vesti- tur pro eo missa matutinalis festivo
tribus in lectis suis usquead
perius dictum est.
ti tamen et calceati quiescant.
pergant ad
cum ma- Dehinc dicta tertia,missaque majore,
Infantes. sicut superius dictum est,
sepeliendum fratrem. Ad quem accedentes sive de
gistris etinfirmissuam circa corpus agantvigiliam.
 518 DECRETA PRO ORDINE S. BENEDICTI. 514
capitulo, sive de choro exeant, canendo Verba mea Adicta, et imposito tliure
tribuat thuribulum uni eo
rtrJ />/mniifi ,.__,....._
ad corpus veniant. T_~A __._•_
_-_._.! .__._ __•__!_1 J. •• ... • . .
Interim pulsetur tribus vicibus rumqui albis induti illuc tlescenderant, et incense-
unum de majoribus signis, ut si qui forte absunt ad tur sepulcrum. Dehinc dicta collecta
Obsecramus
hunc sonum sine mora conveniant. misericordiam tua?n, duo ex fratribns qui foris sunt
Secretarius abbati, et priori, et sacerdoti qui pallium desuper e xtendant, alii duo, corpus de
obsequium facturus est, cereos distribuat, cande- feretro accipientes, tribuant qui
illis in tumulum
las reliquis fratribus, magister infantibus. Sacerdos descenderant. Illi diligenter illud in sepulcro com-
indutus sit alba, cum stola et manipulo, et in albis ponant, et absolutionem scriptara et a fratribus
duo fratres ex iis qui antea laverant mortuum. leetam super pectus ejus ponant et operiant,
et
Albae vero sint ad hujusmodi negotium specialiter statim exeuntes, et ad monasterium revertentes
deputatae. exuti albis, et induti vestibus suis, ad conventum
*29<» H qui portant situlam cum aqua benedi- redeanl. Corpore in sepultura posito, protinus
ex-
cta, crucem,
candelabra, thuribulum, stent hinc stinguantur candeke et cessent signa.
et inde, ad caput defuncti, reliquus conventus Expletis reliquis, sicut in codice in quo hoc offi-
ad dexteram, et ad sinistram, sicut est ordo eo-
_,_ cium
_,.__.__ ordinatum
________.„«___ concjjciiiui,
est reperitur, revertantur
,
i-vertantur canen
canen-
um. Sacerdos adveniens prius aspergat corpus B tes septem psalmos pcenitentiales.
Sacerdos pra.ce
aqua benedicta, dehinc accedens ad caput defuncti, densinfantes, cum ad monasterium venerit, divertat
stetita ut praedictos portitores ad dexteram suam et in vestiarium, et, deposita alba et manipulo, atque
sinistram habeat. Accedant duo cantores, et stantes indutus vestibus suis, revertatur in chorum, et
inter altare quod ibi situm est, et corpus, dicant, prostratus cum caeteris prostratis, quod reliquum
Kyrie eleison, Christe e.leison, Kyrie eleison , con- est de psalmis dicat. Quibus dictis subjungant Re-
ventu duo priora repetente, et ultimum Kyric eleison quiem seternam dona Domine, Pater noster, Et
eis,
cum eis dicente. Postea sacerdos, humiliter incli- ne nos, A porta inferi, Dominus vobiscum, collecta
natisomnibus, dicat collectam Oremus, Non intres Satisfaciat tibi, Domine Deus noster post h_ec
; re-
in judicium. Qua dicta, praedictis cantoribus inci- vertantur in claustrum, et dicto ab infante Benedi-
pientibus, canatur responsorium cum versu Qui cite, loquantur in claustro, si dies talis et
hora sit.
lazarum. Quod dum canitur, incenset sacerdos Septem plena officia pro eo in conventu agant
altare, quod ibi est, etcorpus. Hoc agatur secundo triginta diebus Verba mea, et ad omnes horas Voce
et tertio, excepto quod aliae collectae et alia respon- mea, pro eo dicant. Singulariter unusquisque quan-
soria dici debent, sicut in libris, ubi actio hujus tum abbas praecepit pro anima ejus faciat; triginta
officii est ordinata, continetur. Cquoque diebus, aut pluribus, si abbas ordinaverit,
Finitis versibus tertii quod cantor
responsorii, panem unum cum potu et regularibus cibus elee-
preecepit, repetatur a capite responsorium quo mosynarius
: accipiat.
percantato roget sacerdos pro eo orari, ita dicendo : CAPUT XXIV.
Pater noster. Et ne nos, Non intres, A porta inferi, De morientibus extra monasterium.
Dominus vobiscum,Oremus. Inclina, Domine, aurem, Si frater extra monasterium de hac vita mio-ra-
et reliqua. verit,nec fratres secum fuerint qui eum abluant
His ita peractis,
cantore incipiente antiphonam caeteraque quae superius dicta sunt circa eum
adira-
In paradisum, exeant canentes psalmum In exitu pleant, deportatus ad monasterium in feretro, quod
Praecedant praedicti portitores aquae, crucis,
Israel. sibi praemitti debet, cum pallio per portas curiae
candelabrorum, et thuribuli. Sequantur sacerdos, ingrediatur, et cooperante fratre, cui infirmorum,
etcantor cujus officii specialiter interest omni cura commissa
sol- est, in domo infirmorum deponatur
licitudine providere, ne in hoc obsequio aliqua quo deposito famulus, ut solet, ad ostium claustri
possit negligentia evenire. Post hos procedant in- veniat, tabulam percutiat, conventus adveniat,
fantes cum magistris suis, dehinc reliqui fratres, fiantque caetera, ac si de hac vitV mlgrTssetTn
extremis prioribus, praecedentibus junioribus, sicut eadem infirmorum cella, excepto quod non dicitur
estordo corum conversionis. Post omnes veniant Proficiscere, anima Christiana.
qui corpus portant, hi vero sint, commode Porro
si fieri si fratres secum fuerint, unus aut plures,
possit, qui laverant illud, adjuvantibus eos, opus factaque sunt ea qu_e in
fuent, aliis fratribus, quibus abbas aut prior
si tali negotio £9? fieri
prae- oportet, procedat ei conventusobviam per majores
cepit. Cura exire incipiunt, pulsentur signa
usque- portas monasterii, psallendo hos psalmos Miserere
quo corpus collocatum sit in sepultura. mei, Deus, secundum, Deus in nomine tuo, Miserere
Cutn vero ad sepulturam pervenerint stent ordi- mei,Deus,Misererc mei,AdDominum cumt-ibulaver,
nate hinc et inde, sicut in choro stare solent. Sa- et qui sequuntur donec ad corpus perveniant. At
cerdos stet inter duos choros, non longe a sepultura; ubi pervenerint faciant stationem versi ad alter-
ad dexteram ejus et ad sinistram, qui portant utrum sacerdos, alba indutus et stola, accedat et
;

aquam crucem, et caetera de quibus superius

et
aspergat corpus aqua benedicta, et incenset, deinde
dictum est; dicta collecta Pi% recordationis
affectu, moneat ut orent pro eo, dicendo Pater noster, El ne
accedat sacerdos, et aspergat sepulcrum aqua bene- nos, Non intres in judicium, Requiem wlernam, A
 ; .

515 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 516

Dominus vobiscum, Oremus. collecta Asurgcntes et Vcrba mea canentes sonantibus signis
porta inferi.
aliam Sns chorum veniant. expletisque incoeptis psalmis
Suscipe, Domine, animam ssrvi tui ;
in

Dominc, scrrum tuum. Inde revertantur can- cum cohecta, vesperas Mortuorum, et officium cum
cipc,

tore ineipiente responsorium Subvcnitc.

Dum in- novem lectionibus et laudibus dicant, accensis ante
de- duobus Inminaribus missa matutinalis pro
trant in ecclesiam pulsentur omnia signa, et altare ;

quo caeteri fratres deponi solent, eo festive dicatur, nisi dies Dominicus aut magna
ponatur in loco in
domo infir- solemnitas sit. Quod si evenerit, in alium diem dif-
et agantur caetera quac agerentur, si in

morum mortuus et xle illa domo illuc deportatus feratur. Post haec in primo capitulo absolvatur.
Continuatio triginta missarum, si in eo loco, ubi
fuisset.
mortuus non pro eo injungatur, fiantque
Quacunque hora, ex quo infantes mane incipiunt est, fit,

caetera, quse pro fratre congregationis in congrega-

legere usquead collationem, de monachp congrega-
sepeliendo tione defuncto fieri solent.
tionis alibi defuncto atque sepulto, vel
Pro ccllcrario.
certus nuntius, aut brevis ad monasterium venerit
aut in refectorio, Pater noster, Et ne nos, Salvum fac servum tuum,
si fratres non sunt in capitulo,
Mitte Domine, auxilium de sancto, Dominus vo-
autin dormitorio meridianishoris, autsi in monaste-
ei,

biscum. Oremus. Omnipolens sempiterne Deus,mi-

15
rio, vel extra monasterium non intersint alicui

irnperfectum relinqui serere famulo tuo N., ct dirige eum secundum tuam
obsequio, quod deseri, et
clementiam in viam sdlutis xtcrnse, ut le donante
commodumnonsit, statim prior tabulam percutiat,
perficiat Per Do-
fratris obitum tibi placita cupiat, et tota virtute .

et residentibus in capitulo fratribus.

Eamus, et faciamusei quod minum nostrum Jesum Christum.
nuntiet, et subjungat : «

justum est, et nostri ordinis consuetudo habet, » et

Finis statutorum D. Lanfranci.

BEATI LANFRAIVCI
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

EPISTOLAMIM LIBEB
EPISTOLA PRIMA. C ventu tractata et conclusa fuerit, perscnplceque
«»S-«9» sibi juxta itlarn concordice mittens
exempium
AD ALEXANDRUM II PONTIFlCEM ROMANUM. petit u' privUegium upostoltcum indulgeat; com-
Orat ut onus episcopale, quod ipsius
muxime im- memorutis deinponiificis erga se benefi. iis,suam
perio coaciussusccperut, ab humerissuis
eximi ud lierengarium epistolum mittit quam expe-
jubeat ; excusatqu* se quod Romum prcefixo
tierat.
tempore non vemrit.
pastori Alexandro Domino totius Christianae religionis summo spe-
Summo sanctse Ecclesiae
Do-
antistes, canonicam culatori Alexandro papse, Lanfhancus sanctae
papae, Lanfrancus indignus cum omni
robernensis Eccles'ue antistes, debitam
obedientiam.
meas explicem servitute obedientiam.
Nescio cui aptius calamitates

quam tibi, Jam dcdimus ad calcem

Pater, etc. epi- Meminisse debet humiliter excellens excellenter-
Vide ubi supra.
stolarum Alexandri II, Patrologix t. CXL
etc.
VI .
que humilis beatitudo vestra,
«OO EPISTOLA II. 30%-303 EPISTOLA IV.
AD EUMDEM.
ALEXANDRI II PAP2E AD LANFRANCUM.
De Hermano episcopo, quod senili (Slate prolixa-
aue aniritudine confedus impar jam oneri vi- Prcedecessorum suorum decreta confirmat, ut mo-
qui episcopatu se-Q licsat con-
dcatur et de Lichfeldrmi nachis ecclcsius cathedrules obttnere
abdicavit, an ejus conseoationem permitlere
tra eos qui Cantuance atiisque
loas monachos
debeut, qui illiu» loco est subrogatus. exturbare clericosque inducere conabuntur.
rectori Alexan-
Universaa Christi Ecclesiae summo Alexander episcopus, servus servorum Dei,
re-
Lanfrancus,
DRO,indignus Anglorum archiepiscopus verendissimo fratri in Christo Lanfranco venerabili
bonum bono principio. et apotolicam
finem inferre Cantuariorum archiepiscopo, salutem
Reliquahabes
Necessitate urgente exspectare,etc. benedictionem
Alexandro II, ubi supra. partibus
in
Accepimus a quibusdam venientibus de
301 EPISTOLAIIL Alexandri II,
vestris, etc. Vide inter epistolas
AD EUMDEM.
Patrologiz t. CXLVI.
Cantuariensem con-
Eboracensis Ecclesio? adversus
quo pacto trt Wentano eon-
troversiam promit,
 Vl7
EPISTOL/E.
:g«4 EPISTOLA V. Ascjatis, atque animae ejus, seeundum quod visum
LANFRANCI AD HILDKBHANDUM, ROMANjE ECCLESLE "" k: " fi '™ :i
vobis fuerit, consulatis.
ARCHIDIACO.NUM.
EPISTOLA X.
De sua in illu>n benevol"nlia prcefatus docet Ebo-
THOM2E AD EUMDEM.
racen.sem controversiam fuisse compositam,mis-
Deiis quiuocores formcut.oms
samqueudsedemaposlolicam rei gestce relutio- cuusa relinquere et
alias sibiconj-mgrre volunt
nem, quod ab ipso leg< cupiut. quid senVendum, et
de eo qui eam, qux uxor
puiatur, desponsasse
^onsasse
Domino sanctae Romanae Ecclesiae archidiacono se abnegat, quid agendum.
Hildebrando, .Lanfrancus suus, sanctis principiis Dilectissimo fratri et amico
Eboracensis Ecclesia.
sanctum conjungere finem. arch l episcopoTHOMiE fraterLANFR
A NCU.s,perpetuam
I

Explicare litteris mens mea non potest quanta salutem cum orationibus.
dilectione vestra. sinceritati connectitur,
ad calcem epistolarum Grcgorii
etc. Vide 306 lilos quidem qui corporaliter tantum
et
VII, Palroloqix tom propter terrena lucra se amant,
intervalla locorum
GXLVIII. quo prohxiora sunt eo a
mutuo amore impensius
EPISTOLAVI. separant eos vero quos sincera
;
Christiana. reli-
HILDEBRANDI AD LANFRANCUM. gionis charitas jungit, corporalis
seu
"^** absentia,'
ldeo paltium, quod ejus lcgati
pctebant, miss um B V^bei
nm_Y_lik/_± ___
localis
1_* 1' •

intercapedo minime disiunoit' <_*_.

_ .

non fume, quod ab.entibus mitti non deamus ergo fraterno invicem amn,, nTfi
soleat.
Pron.de meessarium esse ut Romam proficere
P r0
vmiat. invicem orare ! xhoZT '

Lanfranco, venerabili Gantuariorum

archiepisco- pu^are oua e^u n m 1"^^
3 "1 de " ^™ ^ ^

Jerba legatorum
epistolas S. Gregorii VII, ubi supra.
vestrorum,

EPISTOLA VII.
e, Exstat inter ^Z^^t^^.
nicationisrelinquere.aliasque sibi
conjungere volunt
(hocenimvestraprudentiaamerequisivig.Dominus
VILLELMI CONQUESTOIUS «AD GREGORIUM Jesus Chnstus
PAPAM. quid sentiendum sit in
Admonitus rex a legalo de Evangelio
fidclitate facienda ponti- secundum Marcum apertissime
de pecunia Romam mittenda : de
fici, et dicit Quicunque :

pecuma dimiscrit uxorcmsuam, ct

annuit ; de fidelitate, quia inusitatum, aliam duxerit,adulterium
recusavit. com ™tMsupeream:etsiuxordimiseritvirumsuum,
Excellentissimo sanctae EcclesiaepastoriGREGORio,
glorinsus gratia Dei
et ahum duxerit, mwchatur (Marc.
Anglorum rex, et dux Nort- x, 11 12) Item
mannorum Willelmus, salutem cum seeundumLucam Omnisquidimittit
amicitia. uxoremsuam
:

ducit altcram,
Hubertus legatus tuus, etc. Exstat ad calcem C el mmchatur
(Luc. xvi, 18) Sunt
etoam de hac re plurimae
epistolarum Gregorii. sanctorum Patrum aucto-
ntates, sed ubi sol lucet,
305 EPISTOLA VIII.
lumen proferri
candelam ad proferendum
LANFRANCI AD GREGORIUM minime oportet. In his verbis
VII. mimcis
Do-
luce clarius liquet,
Purgat quod objectum fuerat a quia, vivente viro
ponlifice, minus seab vel
eo, cthcclesiam Romanam
uxore extraneam copulam qua_rere
post acleptum episcopa- nulli eorum
tum dikgx,quam Iicet. Eum vero
solebat; amorem contra qui mulierem, qua_
pontificis uxor putatur,
renvmorem ait erga se videri. Se regi, desponsasseseabnegat, aut evidentibus
quodper testimoniis
lcgatum suggesserat, suasisse, sed
non pcrsuasisse seu quibushbet claris
indiciis mentiri
Reverendo eancte universalis Ecclesiae eum osten-
summo ««e, aut ,,
1 PraS6ntiarUm
praasentiarur
<i uoad ^«eres
Pastor, Gregorio, peccator et indignus
antUtes H?'^ l
clarescat,
causam ejus omittite
' melius
Lanfrancus, servitium cum debita
subjectione. EPISTOLA XI
Iatteras excellenti* vestr*
etc. Vide ubi supra. ™oum archiepiscopi eboracensis ad
H-FlbiOLAIX. LANFRANCUM
» T„OM_M E BO__C__ S _M __Ce,_P IS COP„M.
Deprrnitente triplicis homicidii reo,
tonisejus episcopi litleris.
et commoni-
_
'XlSLr^S^^-
jus in illosse vindiiaturum.
Lanfrancus indignus antistes, dilectissimo Ebo- Piissimo et sanctissimo
racens, archiepiscopo Cantuariorum archiepi-
Thom^e, salutem cum oratio-
nibus.
scopo, totius
quoque Britannie summo
pastori
Robertus Sagiensis episcopus
Lanfranco, Thomas fidelis
P 4um-
suus, et nisi
hunc pcenitentem ptuosum sanctitati su* videatur,
adme m,s,t, et mandavit quod iste Eboracensis, Ec-
miserrimus tres clesne
hommes montem Sancti Michaelis archiepiscopus, cceli portas Petri
adeuntes tertio _
jure [al
Pentecostes die invaserit, et jusfs et injustis juste
v.ce], "'

interfecerit.Cui ex aperire et claudere.

more Ecce (Pater sanctissime)
pcemtentia injuncta filius tuus ad te
commonitorias litterassibi tra- clamat
sed mag s filia,
didit, ,
Eboracensis videlicet Ecclesia
(llnm
d»am
ut
a't
ei
s, quis e])iscopus pietate
...>ll„_
vellet
quantun, vellet, ip si
_.._
impendere,
.

potestatem
motus miserico,
haberet rJinnnom
!„n'„ nA ^^
eam, cui d.spositione
P ° S,t,0ne divina
Z f ^«^^phpodal^
»-w_.-_*
prcesides, Ecclesiam,
Ecclesiam
ad

test lS eum ad vos

ignosceret Ilujus
mitto, quatenus hoc
.
Jf^ utTl^Z ™ '™™" te deliciarum reparetu^
um
verum e S se
eSS xnooU
inop n
suarum
ia S se deserentium; imo
Jonge, et inter
51 y H. LANFKANCl CANTUAR. ARCHIEi'. ^
, Kl , );lI ,s nat.onespositarumvinu,,. l^»**** m „ .o^M^mol^ncn.Eri.COPUM
quem i.isit
Siquidem venit ad nos clencue quidam,
Orchadum Ex J^.^
occaeione lilterarum
J/Wt!rartt ^ ^. n0 ,1M
ejus dc nonnullis ritibus
~ . - Kftnt-ic ausiUat.is
Paulus comes cum litteris sigillatis de
(\o. Orcbadum . _j ,1 ..;.„.. ..„,,„«„ „„„/„
dedicationem ccctesiarum
ad -.,,
et subdiu-
disserit,
partibus, signiiicans in eis episcopatum
BUffl terrae conorum or^inulwueni spectat tibus.
antecessorum Domino merito sanctitatis insigniter offerendo
eidem clerico se concessisse at ille ;

suorum ordine custodito postulat a nol.is eplscopum Joanni Northmannorum archiepiscopo.LANFRANcts

se consecrari cui quod juste petft, injuste dene-
:
indignus vocari episcopus, bene coeptis mebora con-
gare non possumus. nectere.
Precatur [al., precamur] ergo, ut nobis duos epi- Gratias ago colendae benignitati vestrae, quia non
scopos dirigat paternitas vestra, quorum fulti ora- solum praesens praesentem me indeiicienti amore
tionibus et auxilio, tantae rei sa<;ramentum com- (propter Deum) dilexistis, verum etiam absens pro
pleamus canonice. Illa autem procul arceatur su- absente paternam vos curam gerere salubri admo-
spicio, quam nuperrime nobis noster
frater et coe- nitione evidenter ostendistis. Absit autein a me,
piscopus subintulit Remigius, me scilicet longeque a sensibus meis hunc errorem avertat di-
inposte-
qusesiturum]
\ai., quaesiiuiuiuj
rum questurum [al., .uiwlmuv.—,
Dorcacestrensis clomentia, ut
vina ciemenuu, molestura »»>
uu ihuicsiuiu mihi sit,
-^i -*si quis
«i— - •res- —
causa subjectio-B pectu samt i s mca., vitae eeternae contemplatione, de
vel Vingorniensis episcopi hac de
de acti-
nem.Dico enim coram Deo me nunquam hoc factu- an i ma me a sollicitudinem gerat,si ea, quae
placet igitur sanctitati vestrae, ut juxta pe- bus me i s s ibi displicent, pietate motus indicare non
rum. S.

titionem nostram vestram] nobis facere di-

[al., differat, si aliter me corrigere nonpotest verbisquo-

gnemini, locum Eboracura, tempus quinto

Nonas que litteris increpare ab-
bj U rgare praesentem, aut

Martias nobis immutabiliter constituimus. et

vobis sentem nonnegligat, sed amicuspotius a me justus
spiritualibus existimabiturquiinmisericordiacorripitmeetincre-
significamus. Ergo vivas, et valeas, et
increraentis usquequaque proficias. pat; hostis autem peccator.qui oleo pravae adulationis

EPISTOLA XII. caput aut impinguat.autimpinguarelaborat.

meum
LANFRANCI AD VULFAMJM YVlGORNlENSEM ET Quidquid vero sanctitas vestra de stola scripsit,
PETRCM CESTKENSEM EPISCOPOS. multum mihi placuit, nec unquam displicuit sed ;

Utadsacrandum Orchndum cpiscopumEboracum quod subjunxit, quia ad dedicandam ecclesiam epi-

adThomum urchiepiscopum proficiscantur, at- scopus processurus sacris vestibus, ex
institutione
ejus titlerus mittit quibus fi-
queut securisint, episcopalis ordinis debeat esse indutus, atque in
dem fucit, nullumiUi vel succcssoribus ipso-
'
m
expositione ipsarura sacrarum vestium casulam po-
r^um Ecclesias jus ucqwrendum. Q
L nunquam
suit, valde stupui, qu.a tale ahqmd rae
Lxnfrancus Dei gratia sanctae Dorobernensis
fratribus vidisse, meminisse non potui diversos eram diver-
;

Ecclesia archiepiscopus, venerabilibus

Wllfstano] Wigorniensi et Petro sarum provinciarum praesules ecclesias dedicare
Vulfano [al.,
eis facta sunt,
ssepe conspexi, omnibusque, quae ab
Cestrensi episcopis, salutem.
quantam potui curam adhibui,qui etsi innonnullis
30? Insinuavit nobis venerabilis frater noster
egerint, omnestamencappisinduti
usque
de dissimilia
Thoraas Eboracensis archiepiscopus advenisse casula
queradam clericum, quem ad celebrationem missae debita servitia sine
Orchadura insulis ad se
expleverunt denique sanctus Leo Romanae sedis
et insinuante ;

in episcopatu ipsius terrae,praecipiente

Paulo comite, testatur esse electum. Et quia,
ex summus antistes Romericensem, me prasente,
missara
insularum ecclesiam dedicavit, cunctaque, quae ante
antiquo raore, sui juris est praefatarum consummavit.
fieri ordo depoposcerat, sine
casula
sibi de
praesules consecrare, petiit a me ut mittam
dandis ordinibus soli subdiacono
Porro quod in
nostrissuffraganeisduos,qui tantae rei sacramentum
dari manipulura perhibuistis, ubi hoc acceperitis,
cum eo valeant celebrare. Rogantes itaque praecipi- enim
rogomevestris litterisinstruatis; a quibusdam
mus, preecipientes rogamus, quatenus omni excusa-
mu».- --
utrumid fieri sacris auctoritatibus
submota, illuc eatis, et ex nosiropr^w
tione subraota, nostro praecepto id fieriaudio,sed
,<
pi pr nllP autu
*„_._
est, in tante rei raysterio
D praecipiatur, raeramisse ncn valeo. Plenque :

secundura 4
&euuuuuiii quod
u justura
j
^mmnnp ornamentum ora-
esse commune
;„„i„„, nccu
mant manipulum
ora
compleatis. Non enim decet ut qui sacrandus
in
cxnobiis
nium, sicut et albam et amictum; nam et in
hanc terram venit, et cum omni humilitate sacrari
albis induuntur, et
se postulat. inopia adjutorum a tanto
regno non monachorurn etiam laici cum
institutionesolentferremanipulum;
Terminum hujus consecrationis antiqua Patrum
sacratus abscedat.
in nostris episcopalis ordinis codicibus, quos ex
lator vobis praesentium indicabit. Et ne forte
solli-
regionibus multos habemus, et de ordi-
vel successores diversis
citi sitis, putantes quod vel
ipse,
inter caetera sic scriptum habe-
nando subdiacono,
ejus hac occasione super Ecclesias vestras jus
prae-
tur « Postea vero accipiat
ab archidiacono urceo-
arripere, litteras.quas
lationis quandoque conentur
:

qui-
sollicitu- lum cum aquamanili, ac manutergium. » In
ipse mihi transmisit, fraternitati vestrae, cum
busdam sic :« cum aquamanile » In aliis ita :•
dinem de futuro gerens, curavi transmittere, <ruas
liquido patet, est
archivis Ecclesia- aquaemanili. » Urceolus quid sit
et has, quas vobis transmitto, in
enira vas superius, unde lavandis manibus aqua
rum vestrarum ob memoriam futurorum servatum aquaemanile, Itahci
infunditur. Aquamanile, sive
iri praecipio.
 ;

)21

unam partem dicunt, vocaturque lingna eorum vas

EPISTOL.E. m
A est vobis, quia filii vestri erant, si filii esse vellent •

infr>l'ills
inferius, in nnnrl
in rrnnilmo infusa
quod manibus ;,-,P..,.„ i.i.l-^
aqua delabitur quantum vero ad vos, gaudendum potius et exsul-
Quod si fortasse sic <£4$& cUstinguendum putatis, tandum,exspectantibusvobis beatitudinern apostolis
urccolum cum aqua, et postea raanile, ac raanuter- repromissam, quia vos oderunt. et exprobraverunt,
gium, quatenus manile esse manipulum intelligatis. et ejecerunt tanquam malum propter Filium homi-
Cur inter urceolum acmanutergium ponaturmani- quem
nis, vos amatis et honoratis, et ad cujus
pulus, etcur csetera ornamenta ab episcopis dantur, amorein et honorern illos trahere volebatis.
dari ab archidiacono manipulus jubeatur, in qua Litteras domino vestro [al . nostro] regi trans-
scriptura sive saeculari sivedivina sic vocatum
ma- mittere dispono, quales opertet et quales debeo ;et
nipulum reperitis [al., reperieritis],
posco sanctam credo. miserante Deo, quia sicut tempora ejus
paternitatem vestram ut indicare mihi obscurata sunt immanitate tantae nequitiaj,
competenti sic eni-
diligentia studeatis.
tescent competentisseveritate vindictEe.Omninotens
In Gartbaginiensi consilio quarto
omnebujus rei Dominus vitam vestram custodiat, et contra omnes
ambiguum excluditur,ubisic legitur « Subdiaconus : amiulos dextera sua protegente defendat, diligende
cum ordinatur, quia manus impositionem non acci- Pater et omni laude colende.
pit, patenam de manu episcopi accipiat vacuam etB EPISTOLA XV.
calicem vacuum ;
de manu vero archidiaconi acci-
piat urceolum cum aqua, et aquamanile ac manu- EUMDEM. A.B

tergium. » Item Isodorus in epistola de Laudat cjus in acrcpia injuria palicnliam. Deauc-
sacris ordi- toribus facinoris rogatum a sc regem pcr
nibus litte-
: « Adsubdiaconura,inquit, pertinetcalicemet ras, ut ulciscatur. Sibi quoquc probari
qux ilic da
patenam ad altare Christi deferre, et levitis visionc cujusdam monachi,ct deattcro a
trade- communi
re, eisque ministrare urceolum quoque, et aqua- sepuliura prohibiio mandarat.
;

manile ac manutergium tenere episcopo, Zelo Dei et amore justitiaj prascellenti

presbyte- ; sanctae
ris etlevitisprolavandisantealtare manibusaquam Rotboraagensis Eeclesiae archiepiscopo Joanm,
Lan-
praebere. » Omnipotens Dominus vitam fiuncus indignus antistes. servitium et orationes.
vestramin-
tus exteriusque tucatur ; augeatque SS^fP QuandoRobertumBeccensisEecleske
in vobis, au- [al.,
ctamque conservet dilectioncm qua me ccenobii] monachum cumlitterisad vos transmisi,ad-
quondam
diligere solebatis,quatenus de me, huc nullas paternitatis vestrae epistolas suscepi
quantum ad vos
hoc quod pertinet [«/., quidem pertinet], postabscessum ejus capellanus Ilugonis unara detu-
qua: cre-
denda sunt credatis, proculque ab auribus it
;
alteram vero laicus quidam, qui, interrogatus
vestris
hnguas detrahentium pastorali semper
auctoritate G
a me 1uis esset > servientera reginaj se esse respon-
repellatis. dit. Utrarumque sententia una
fuit; in utrisque
EPISTOLA XIV. enucleate ostenditis officium vestri ordinis,videlicet
contra ajmulos patientiain, et innocentiara vestrara
AD JOANNEM ROTHOMAGEXSEM
ARCHIEPISCOPUM. [contra] perditissim8c[rt/.,perditissima3que] congre-
Jiulignc a suis habitum quibusdam consolatur, dc gationis horribilem puniendamque temeritatem
; et
vuidicla suggcrcns quales
capcssere debeat, sibi inutroque laudandus,
cur,v futurum ut ad rcgcm in utroque benedictus Deus:
hac de re det litteras
quales dcbet. quia et vos ejus gratia fecistis quod respectu epis-
copalis dignitatis facere debuistis et illi econtra,
Domino sanctae Rothomagensis ;

Ecclesisa archi- justo ipsius judicio traditi in reprobura

e pi scopo Joan.m, frater Lanfrancus sensura,
indignus antis- hoc fecerunt quod nec quolibet impulsu,
tcs, fidele servitium cum vel quali-
orationibus.
bet injuriaprovocati facere debuerant, certissimum
Visis litteris vestris, quibus
temerariam super- pravitatis suoa his qui eos non noverant
barnque temeritatera miserrimorum praebentes
hominum ad- indicium, quoluceclarius omnibus innotescat
versus Dominu.n et pontificale fastigium qua-
pnesump- les in conspectu Dei eos esse ab omni
tam sigraficasse studuistis, et dolui populo existi-
sicutdolere de
bui, ettamenin in<n ,1.1. T r»
mari
1" 8 " oporteat.
°P orte:lt De
Uti hac
"ac re litterasdomino
htterasdomino nostroregi
-

Uolui, quia id
evenit celsitudini vestrse,
quod a ris, prout possum, rogo et moneo,
temponbus paganorum nulli quas jampridem
legitur evenisse epis-
transmisissem, sed legatum reperire non potui;
coporum gavisus vero sum et
; quia spurcissima vita homo episcopi Walcheliui, qui alias vobis detulit,
eorum,quaemultas regiones fetore
suse infamue jam ut eas exspectaret impetrare non potui.
aspersit, occasione
publicata est, cognitumque evi-
denter quales coram
DeRoberto, et ejus somniatore [a!., sommatore],
Deo sint, qui, abjecto divino
humanoque timore, tantura
et monacho a communi sepultura
prohibito, quid-
nefas in conspectu quid mandastis laudo, et quidquid de his
hommura raoliti sunt. Et nunc sanctitas vestra
rebus
sentitis, ego quoque in omnibus et
omnem rancoremde corde abjiciat, nec plus cequo
peromniavo-
bisc:jin sentio. Non est enim credendum visionera
etbono pro hac re doleat
omnem intentionem qua-
;
illam esse a Deo,qmeraonaehosprohibeta
hterhLccncquitiaad honorcm inonaste-
Dei sancto,que Eccle- rio, cuiadserviendum Deo
si« se devoverunt, et in quo
pumatur intendat.
de obedientia et conversione morum
Et quidem, quantum suorura
ad ilios spectat, dolendura et stabilitate sua professionera fecerunt, cura
Patrol. GL.
17
 C
524
B. LANFRAXCI CANTUAR. ARCHTEP.

Pn**,
42). r.t
UiM
Dominusde nialis
4 *bW* WW. .xxv.Aliunavul^avit.hUonH^cnlium^uividitetintor-
pastoribus Loquens, aon fuit, qualiter gestum sit,
vobis veraciter enarra-

Fugite eos, recedite de Locis quibus praesunt,

bifc.
ait :

EPISTOLA XVII.
s,-l Sitjicr cathedram Moyti sederunt Scriba
qua autem faciuni no- AD joanni:m aOTHOMAGENSEM \iti:iin:risi:oiTM.
Pharis.ri, qus diouni facite,
% Et beatus BenegUctus Falsum esse ostendii quod ejus facta carpere diceba-
liir facere(Matth. x.xm, 3).
tur : Robertum autem Pultrellum, qui
sine ipsius
instruc.
in Regula monacborum (cup. i Regulx,
Ucentia discesserat, ideoasecum honore s\

60) : a Prseceptis, inquit. abbatis, iu omnibiis obe- ptum quia oommmdatitias ejus litieras attui

dire, etianisi ipse, quod absit !

aliter agat. » Dr fdc ab archidiaconis petenda quid rcspundeat
ri de suo cum rege colloquio.
De monacbo fulgure Lnterfecto vir sapiens aper-
Venerabili sanctae Rotbomagensis Ecclesiae ar-
tissima sentt-ntia oinncin ambiguitatis
noduiu sol-
cbiepiscopo Joanni, indignus antistes Lanfrancus,
vit, dicens Justus quacunque morte preoccupfitus
:

rcfrujcrin cril (Sop. iv, i). sci vitium cum orationibus.

fucrit, anima cjus ui
Litteris quas omnibus Christianae legis
amatori-
Denique Ecclesia Christi alios com- mortuos a suae
nisi w»
eos tantum
««i-uu. bus- amanda paternitas vestra transmisit.quo tem- —
munionis consortio non repwuh
repellit, ut»i
imhi
i

quibus viventibus canonica ccnsura

communicare B pore porrecte sunt,eongruumdareresponsura
invencrunt; ncc,
non Ucuit, nam et impeditumme
contempsit. Omnipotens Dominus vitam vestram
utilis est, inter caetera ad posset eatempestate nuntius inveniri qui
si Liceret,
custodiat, quia multum
differre ultra
ferret. Nunc mihi data opportunitate,
confutandas garrulorum ineptias.
non debco.
EPISTOLA XVI. quod ego
Rctulistis vobis a multis fuisse relatum
AD JOANNEM ARCHIEPISCOPl-M NORTBMANNORUM.
quaedam vestra facta carpo, et maxirne quod insti-
Excusat diuturnum suum silentium, optatque ut clericorura
inviulabilis sii concordia. tuta sanctorum Patrum de servanda
miitua intcr ipsos et
male vos intellexisse redarguo, adjuncto
Domino merito sanctitatis vestrae insigniter ho- castitate
quod ecclesiasticae dispiplinae moderamina non bene
norando, Northmannorum arcbiepiscopo Joanni,
beatitudo ves-
servitium ajternamque vos tenere affirmo. Meminisse debet
frater Lanfrancus, fidele
litteris non saepeal-
tra, praeseates verbis, absentes
salutem cum orationibus.
invidia
terutruin monuisse esse multos detestabili
Quod paternitatem vestram, quam, teste Deo, dissidere,qua-
pienos.qui semper velintnos invicem
multo amore diligo,multa veneratione suscipio, lon- libcrius
gatemporisintercapedinelitterisvisitaresupersedi; tenus hac occasione suas nequitias veleant
exerccre quorum officii refertnova semper.etinau-
rogo,multumque rogo ne sinistraa me id factum esse
:

fingere, leviter,- et injuriose [al., incuriose]

existimeris fuisse
neque cai3li.i^...:>
lnternretemim, iiequu i«"-->~ dita
- o---> - -
intentione interpretemini,
mtentione
prolata deterius exponere, bene et consu d
[a/.,radicem] cujuslibetranco-C ,

causam aut indicem

quantum ipsis est, in contranam partem con-
ris vel odii. Hoc potius hacin
parte conjicite, quod in
vertere. Ego tamen, teste conscient.a, nulhus eo
Tal. quid] rei veritas habet, quod [al ,
quid] expe- —
•
o *
...
sum nec aliquid de laudabili vita
rientia vestra,multis referentibus, quibus
miseraMr rum conscius ;

vestra vel dixisse vel dicendi asscnsum

praebuisse
lis vita3 meae status motus est
eognoscere valet tot ;

enim tantisque hujus mundi impedimentis, nescio me memini, quod in praesentia vestra, si res ita ex-
securitate
posceret, non posset cum pacis vestra
quo occulto Deijudicio,incessantersubjaceo,totani- Patrum ex-
proferri; imo vestro venerabiUumque
mi rancores, tam ex propriis quam cx alienis nego- Anglieam
ex emplo provocatus, per totam terram
tiis sine intermissione sustineo, tot calamitates
ordinis
con- pastorali auctoritatc prohibui ne eujuslibet
consideratione praesentium venturas in futuro
scribendi facultas de- quisquam canonicus uxorem accipiat.nec... antea, si
jicio, ut perraro dictandi seu
carere
perfe- presbyter, aut diaconus est, nisi praebenda
tur aut, si quando datur, vel desunt qui
;

cas.velit, habere ulterius hceat.

rant, vel^ersonaj tam idone* non sunt ut per
.... __x-_ . . -
De
rif Robcrto, quem Pultrellum vocastis, quemque
Rnbortn. nuemPultre
litteras mitti injuriam putem.
perhibuistis,cer-
sine vestra licentia mare transisse
Ego tamenet eaquse vobis accidunt, cum promis-
sigillo, quod
ea tisslme id sciatis, quia litteras vestro
sione scrvitii et auxilii mei, scire desidero, et
rnilii bene notum est, signatas
detulit inquibus. si
peto ;

quae mihi eveniunt cognoscia vobis buiniliter ;

verae fuerunt, summopere me rogastis

quatenus eum
et boc oro ut concors charitas charaque
concordia,
cum honore susciperem, apud abbatem Balduinum,
quujinter nos hactenus mansit,omnibusdiebus vitae
sui corpons
in quantuin possum, pro infirmitate
nostra; inviolata permaneat nec eam quaelibet
de- ;

modo aut infirmare aut adjuvarem de meis etiam rebus, sicut mihi eppor-
trahentium lingua quolibet ;

non tunum esset, opem impenderern. Qme omnia exse-

propulsare praevaleat Quod aliter ratum esse

poterit, nisi amatores discordiae aut vestris

cxbor- cutussum: nam pro amore vestro honeste eum
suscepi,tribus geptimanis mecum habui.abbati Bal-
ad araorem concordia? convertantur, aut
tationibus Re-
siia stultitia a nostris collo- duiuo precibus et promissionibus commendavi.
persistcntes in ;£g*> officiosa chari-
vertenti unde redire posset denarios
quiis penitUS uiv.eantur.
Utteras por-
tate impendi, et niiror valde, si falsas
L>e juvcne cujus evcntuiu usque ad aures vestras
 ; .

525
EPISTOLzE. 526
rexit,quonam modo tanti viri sigiljum ad, persua-A EPISTOLAXX.
dendarn falsitatem suam habere pptuerit. OREGORII VII PAP.E A U LANFRANCUM.
De ab archidiaconis petita et data interro-
fide UtA rgastum epwcapum cmnprimat,wBalduimabbqi}
gantibus episcopis Bajocensi et mqleslus sit, regemque ore{ ne illi facid), quod si
Constantiensi, ;

hoc tantum respondi, menec legissetalealiquid contempnerit, ad sedem apostolicam cum abbaleve-
nec niat ad contentiones dirimendas.
vidisse vos tamen prudentem virum esse, et
,
stve- Gregorius episcopus, servus servorum Dei,
nue scire quidagatis, quid omittatis, Lan-
quidagendum, FRANcoCantuariorum archiepiscopo salutem etapo-
quid omittendum censeatis.
stolicam benedictionem.
Denegotiis vestris cum domino nostro rege, prout
Non minima admiratione dignum ducimus, etc.
decuit et oportuit, noviter sum locutus et puto, per
;
Exslat inler epistolas Gregorii,
misericordiam Dei, quia mordentibus vitam Patrologix tom
ve- CILV/II.
stram aures excellentiae sua> non cst uitra
facile
Omnipotens Dominus vitam vestram
prsebiturus. SS« EPISTOLA XXI.
LANFRANCI AD HERFASTUM COEPISCOPCM.
ad honorem sanctae Ecclesias suaa incontaminatam
Quopacto erga cum gcrere se debeat quem,
custodiat. nullis
adliuc orduubus initiatum, et uxoratum
addiaco-
EPISTOLA XVIII.
B
natum ipsc promovcrat.
Lanfrancus, gratia Dei, non suis meritis archi
AD osbernum' antistitem.
episcopus, confratri et coepiscopo
Herfasto, salu-
Quod Balduinum abbatem secum detineat, quomi- tem.
nus Richardi placito adesse queat;
excusari Ciericus iste noviter ad
proinde illum, et causam di/ferri rogal. me venit, causam suaj
infelicitatis mihidixit, dictam testimonio vestrarum
Lanfrancus indignus antistes, Osberno digno an-
litterarum veram esse asseruit, testatus
salutem cum orationibus.
tistiti, estse inor-
dinate ordinatum videhcet cum nullius esset ordi-
33 BAd Frachenara villam nostram, qute cceno-
nis, a fraternitate vestra factum
;

bio sancti Emundi proxima est, veni, in esse diaconum: in-

qua, rege terrogatus a me si uxorem haberet, uxorem se
piwcipiente, et corporis mei infirmitate urgente, habere, nec eam se velle dimittere respondit.
Pro-
aliquam accipere medicinam disposui. Pro qua re
pterea tali pacto consulendum ei divina fultus au-
abbatem Balduinum detineo, cui rex curandee hujus
ctoritate decerno Diaconatum ei auferte,
aegritudinis curam suo ore injunxit, qui contra
:
ad csete-
Ri- ros minores
ordines congruis eum temporibus
chardum ad hunc conventumdequibusdam querelis pro-

"^
movete. Diaconatus vero ordinemnunquamrecipiat.
placitum accepit ;sed, abbate apudvos et apudeum
de hoc itinere excusato, causam ipsamdilatamesseC
canonica attest atione
f
promittat. Si
<"*** ^**"**
vero ccelibem
^"
WBO et volo, quoadusquein
rogo auoadusanain unum r«i .ii«*.™L
ntmm [a/.,alio tempore vitam egerit,
et acturum se omni tempore
in unum] conveniamus, etpari respon-
studiopariteripsum dere voluerit, non quidem eum ad
negotium sine aliquo partium favore defmiamus. ordinem diaco-
natus iterum ordinabitis, sed ipsum
Ommpotens Dominus vos benedicat, et in omnibus officium per-
textum sancti Evangelii vel in synodo
vestris negotiis promptus auxiliator vel in mul-
assistat.
torum clericorum conventu reddetis.
EPISTOLA XIX. EPISTOLA XXII.
ad herfastum coepiscopum.
AD EU.MDEM.
Ut clericos Balduini abbatis De pamitentia clerici qui sacerdotis
ab excommunicatione
absolvai, quoad ipse utraque parte
ordincm inordi-
audita titem nate assumpserat.
dinmat.
Dilectissimo fratri et coepiscopo
Lanfrancus archiepiscopus, confratri Herfasto, Lan-
et coepi- francus indignus antistes, salutem
scopo Herfasto, salutem. et amicitiam
cum orationibus.
Meminisse debet charitas vestra quia dum
rex, De clerico quem ad nos misistis, sanctarum
abbatis
aboatis Balduini, quae inter
mter voset
vos et ipsum
nsiim abbatem 3 hkt™
u m „„„ „„.-,
uea
dum
fi,,
decernimus ..
:
Poenitentiam prolixi temporis,
:
'

versabatur, sopita remaneret, quoadusque ipsemet consideratis ejus viribus, pro arbitrio
ipsam causam audiret, vel vestro ei in-
ame, si temporis oppor- jungite sacerdotii ordinem, quod inordinate
tuuitas sic
;
as-
suggereret, audiri pra3c peret. Sed quia
;

sumpsit, ei auferte, a aeteris ordinibus

priusquam cessare ju-
id ficret, mare transivit, volo et rogo bete quia in sacris canonibus scriptum est
quatcnus pncdictos clericos, quos a vobis
;
Qui :

excom- aliena inradit, non exibil impunitus

municatos didici, absolvatis, et quietos ab
: Et Leo papa
omni in- ad Martianum « Propria perdit, qui indebita
vectione atque
;
con-
exactione ad pnesens dimittatis cupiscit. » Sylverius ad Virgilium praevaricatorem:
post paucosetenim dies ad partea vestras venturi
« Sic enim decet fidera sanctoruraPatrura
sumus, etutriusque partisassertiones inEeele-
diligenticura sia servari catliolica
utque quod habuitamittat qui
aidiemus et tam prolixe querimoniae, in
quantum improbabili temeritate quod non accepit assum-
salva fidelitate regis
fieri poterit, finem legitiraum pserit. » Quod si infra ptenitentiae tempus, carnis
imponemus.
munditiam digne servaverit. cceteraruuique bona-
 * -

R. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP.

^
sollicitus observator exstitent,
m.se-
... scriptis quam in aliis orthodoxorum Patrum authen-
memorue
rum actionum
lUIH -»v---«~
ticis libris: qux sistudiosiuslegeres,lecta
non est numerus, contra tuam Ma-
rantc Dco, cujus misericordia. commondares, nihil inconveniens
ei p.icstare valeb.t, quod dixisse d.cens, non
experientia vestra ind-tlgentiam trcm Ecclesiam sentires ;

ut sicut beatus Gregorius

ct praifetus Leo de- m salubri invectione re-
dixisses, imo dictum ab
aliis
pcemtentia cjus quisquam putavent hcc
cretissuis concorditer dicunt,
si
.Hvhcnderes. Ncc sobrius
etiam fructuosa. aliquid temere praesumere,
fueritdigna, sit esse in aliena parochia
EPISTOLA XXIII. totam hanc, quam vo-
cum per misericordiam Dei
AD HEBBBERTUM BPISCOPUM. cant Britannicam insulam,
unam unius nostrae Ec-
desislat et quia ipsius
Ut Berardum clcricum rixare ;

clesisc constet esse

parochiarn.
U™as sprevcrat, sacros canoncs legat .«•£•*" monachum, cujus vita multis rcpre-
debeotw hf- Hermanum
discal mx rcverentia melropoldams a consort.o tuo
ut a suo consorUopcm- hensionibus obnoxia perhihetur,
frenVdtnique monachum volo emm ut in
tu;eque domus penitus
remove ;
tus eliminet.
non suis men- monasterioregularitcr vivat, aut, sihocre-
Lanfr.ncus, divina misericordia, regulari
Here-
tisDorobernensis Ecclesiae archiepiscopus, nuit, de regno Anglorum absccdat.
sapere et sobne intelli-
EPISTOLA XXIV.
beRto episcopo, humiliter
rp
B ANTISTITEM.
gere AD MAURITIUM LONDONIENSEM
clericus et famulus,
Berardus abbatis Balduini quo prcsbyterii gra-
tibi detulit Quas, Electo episcopo diem designat
nostrasdenegotio suo litteras dumeicollaturuscst, simulque ad ejus mterro-
est, procacitenmsist.; de homine apud captores mortuo,
ut ipse postea mihi testatus aata respondet,
indigna de rne, multis de clerico qui in cjus episco-
3 3 satis vilia multumque dc colloquio regis, et
H
audientibus, protulisti pro;
me de eadem re mhil
;
patum sine servalis veneral.
archiepiscopus,
plurimis contestationibus
affirmasti. LaxfraNcus divina misericordia
te facturum antistiti
Verum- Ecelesiae electo
tempore atque loco sermoent. dilecto fratri Londoniensis
De his alio
ne in his rebus Mauritio, salutem.
tamen ad pra,sens praocipio tibi meam sicut tuamdesi-
appetas, nisi id ab ante- In primis gratiasago quod
sancti Eadmundi aliquid
certis documentis derare salutem te asseris,
quodque profectum vi-
cessoribustuis appetitum fuisse
quietum et incon- vendi honeste, per meam
qualemcunque doctrinam
ostendas, preefatum Berardum dilectione non
quoadusqueres in nostram audien- habiturum te esse conf.dis; heec ex
cussum dimittas, Ad interrogatatua, brev.a
canomca auctori- modica procedere solent.
tiam veniat, finemque congruum
definitione recipiat. responsa mitto. De homine quem captum et apud
tate nostrique judicii
fuisse 1...»^
mortuum iuissc inventum ,-..
scripsisti,
r- abso-
~j
ut majora taceam, ludisque C aptores
captores ,

Pnstnositis
Postpositis
siularTu qutus
sKCUlaribu., quio
aleis,
per totam diem vacare
y
diceris,
B - marioriim pon
C lute
„.,,
ad pr:ese ns respondere non possum
nr^cedentes mortis ejus
m quoad
d.hgent.u
eius causas diligentius
Romanorum non- usque pra_cedentes
divmas litteras lege, decretisque Deo, quid agi oporteat,
praecipue studium im- audiam, et sic, miserante
tificum, sacrisque canonibus Interim injunge eis
nescis, perlectis ilhs canonica auctoritate definiam,
pende ;'ibi quippe invenies quod dum conveniamus, et
ecclesiasticam disciphnam aliquam pcenitentiam, usque
frivolum dices, unde facere debeat decer-
decretis (Bo.nifac. papa, alterno colloquio quid postea
effu-ere te conf.dis. In
episl illj sic legitur « Metropolitani sui,
:
una- namus. m
mhil adhuclocu-
quaque provincia, in omnibus rcbus
ordinatioaem De terris tuis domino meo regi
concilio (pnmo, tus fui, quia de meis
etiam rebus, qualem volui,
semper exspectet. » In Nicamo habui. Gofridus cle-
quae geruntur per loquendi opportunitatem non
cap 4): « Firmitas omnium
tnbuatur ricus qui apostasiae calumniam habet, de
episco-
unamquamque provinciam metropolitano recedat] : aut forma
(primo, cap. 4): « Per patu tuo non recedat [al., tuo
episcopo. » In Antiocheno canones ju-
convemtnosse tas litteras ex parte sui episcopi, sicut
unamquamque provinciam episcopis sicut fraternitati tua
metropolitanum episcopum totius
provincias solhci- bent ostendat. Cicestrum,
v_....-_, etibi Sabbato
ante Lxtare ilietu
tnHinemeerere propterquodad metropohm omnes insmu<-vi,
tudinem gerere propterquoaaamei.opumu-i....-o
• insinuavi.venies, ..

u^uT^o^^dUr sancto, presbytern ,

;

concurrant cooperante Spiritu

UIIU14U- ^u.. "~o
habere D50 em , ,

.___
unde placuit eum
. •_--.--._,
honore pracellere- Et in To-
nrcpppllprp.. »
» lo m
.

dumrecipies.
« Sic enim justum est ut inae »14 EPISTOLA XXV.
letanis conciliis :

unde conse- AD WALCHERUM COEPISCOPUM.

unusquisque sumat regulas disciplinae,
omnia, Danoscerl
crationishonoremaccepit; ut, juxta majorum
de-
Pulsis Dritonnibus tranquillaesse
castrumque suw
sacerdotalis mater est adventare; proinde utvigilet,
creta, sedes qua2 unicuique mumcndum curet.
magistra rationis. » Et Iwminibus et armis
dignitatis, sit ecclesiasticae venc
decretorum v.olator Lanfrancus peccator et indignus antistes,
paulo post « Quisquis horum
:
coepiscopo Walchero, salutem.
rabili fratri et
exstiterit,sex mensibus
communione privatus, apud
metropolitanum sub pcenitentia. censura
corngendus.
Sunt alia
»

plurima de excellentia
primatum atque archiepiscoporum, tam
permaneat

et potestate
in prafatts
Lcetatus sum in his quae
pacem
Uil__Ul vos
r
procul a
,•

J ^
[al, relatiombus] ternti
^ dicta sunt mihi a vobi

»_-_»-— litteris habere

»<-_ vestris

e se multis multorum
didicimus, qua
rationibi
 ;

529 EPISTOL.fi. 530

expulsis Britonibus et sedatis omnibus bellis, inAaccepta sine dilatione reddi jubeatis, et ministris
tnnta tranquillitate vivimus ut, postquam rex mare vestris ne ulterius icl prsesumant, servandae chari-
transiit, tranquiliius nos^vixisse nequaquam memi- tatis studio perhibeatis.

nerimus. Nos vero presbyteris nostris qui extra Cantiarn

Res domini nostri regis in summa prosperitate constituti, omnino pracipimusJJBSSnead vestram,
esse, et cum ad praesens ad vos [al., nos] transire vel alicujus episcopi synodum arnplius eant, nec
certissime sciatis. Dani, ut, rex vobis mandavit, vobis, nec aliquibus ministris vestris pro qualibet
rcvera veniunt ; castrum itaque vestrum horninibus, culpa respondeant. Nos enim, cum ad villas vestras
et armis, et alimentis vigilanti cura muniri facite. [ah, nostras] veniemus [al., venerimus], quales ipsi
Omnipotens autem Dominus ab omni malo vos de- vcl in moribus vel in sui ordinis scientia sint pasto-

fendat. rali auctoritate vestigare debemus.

EPISTOLA XXVI. Chrisma tantum [al., tamen] a vobis accipiant, et
AD EUMDEM. ea quae antiquitus instituta sunt in chrismatis ac-
Excusat quod monitorium non miserit, respondetque ceptione persolvant. Sicut namque ea quse anti-
de presbytero qui in claustro monachorum sine quitus usque ad nostra tempora antecessores nostri
benedictione nutritus fuerit, ad sxculum redi re cupimus illibata ser-
non posse
R habuerunt, solerli vigilantia
vare,ita aliis debita aliqua, quod absit usurpatione
!

Lanfrancus indignus antistes, venerabili Dunel-

nolumus denegare.
mensi episcopo Walchero, salutem.
EPISTOLA XXVIIL
Et longe ab urbe positum et multis hujus saeculi
negotiis involutum me vestrae litterae invenerunt AD EUMDEM.
ob quam causam petitionibus vestris ex omni parte Ut mulierem, cujus causa a Lanfranco audiri papa
jusserat, cum viro suo quietam manerc sinat, do-
elfectum praebere non jlicuit, nec, si licuisset, com-
nec una convcniant causamquc definiant.
monitorium, quod in festivitate sancti Martini ha-
La.nfra.ncus gratia Dei archiepiscopus, dilectis-
bere voluistis, fieri potuisset ; septima enim post
simo fratri Stigando, salutem.
praedicti sancti solemnitatem die, vester ad me nun-
Misit mihi litteras papa, in quibus praecepit ut
tius venit.
causam istius mulieris, quam adversus eam habetis,
Porro de illo presbytero, de quo mandastis quia
diligenter audiam, et interim quietam et absolutam
in claustro monachorum sine benedictione nutritus
esse praecipiam propterea mando vobis ut, pace
fuit, aliquid me mandasse recordari non pos-
vobis
;

vestra, cum viro suo rnaneat, quoadusque in unum

sum ; canones tamen decretaque sanctorum Pa-
C conveniamus ; et ipsam causam cum consilio cpisco-
trum eos qui vestem religionis aliquot diebus in
porum inter nos conferamus, et adjuvante divina
conspectu hominum deferunt, ad sajculum quocun-
gratia salubri fine definiamus.
que modo postea redire non sinunt. Qui si vobis
obtemperare voluerit
EPISTOLA XXIX.
[/'., noluerit], evangelica au-
ctontate utimini, quae ait : « Compelle intrare (Luc. AD ROBERTUM CISTRENSEM EPISCOPUM.
xiv, 23). » Suo regisque nomine prsecipit ut caznobio Conven-
treiensi violenter ablata sine mora restituat ; sin-
EPISTOLA XXVII.
gutatim commemorans quam indignis modis eos
AD STIGANDUM CISTRENSEM EPISCOPUM. afftixeril.
Ut clericisvillarum Ecclesise Cantuariensis quse in Lanfrancus gratia Dei archiepiscopus, RoberTo
ipsius sunt dicecesi, exactas per cjus archidiaconos
Cistrensi episcopo, salutem.
pecunias restitui jubeat. Nec ad episcopi ullius
synodum deinceps veniant, nec respondeant, aut Litteras ante paucos dies tibi transmisi, et eas vix
quidquam persolvant prxter id quod institutum susceptas legere despexisti, et cum magna indigna-
est pro chrismate.
tione, sicut mihi dictum est, super quoddam sedile
Lanfrancus Dei gratia archiepiscopus, dilectis eas projecisti nunc alias mitto, mandans et praeci- ;

siaio fratri Stigando Cistrensi episcopo, salutem.

jjpiens, ex parte regis et nostra, quatenus ab omni
Clerici villarum nostrarum qui in vestra dicecesi
gravamine quod ccenobio Conventreio inferre di-
existunt, questi nobis sunt quod vestri archidiaconi ceris omnino te subtrahas, quidquid de ipso coe-
repertis occasionibus pecunias ab eis exquirunt, et nobio vel terris ipsius ccenobii violenter abstulisti
a quibusdam jam acceperunt. Meminisse debet fra- sine mora restituas clamorem enim feceruntad me
;

ternitas vestra quia contra morem antecessorum tam abbas quam monachi ejus, quod dormitorium
nostrorum atque vestrorum vobis concessimus eorum per vim introisti, arcas eorum fregisti, et
eisque imperavimus quatenus ad vestras synodos equos et omnes proprietates quas habebant rapuisti.
irent, et ea quic ad Christianoe religionis notitiam
Insuper domos eorum destruxisti, et materias earum
prodesse possunt, sine interpellatione vel discus- ad tuas villas asportari prsecepisti. Jn ipso quoque
sione aliquaa vobis audirent. Si quae in ipsis culpaa ccenobio cum familia tua consumens bona monacho-
invenirentur, suspensa interim vindicta, ad nostrum rum, octo dierum moram fecisti. Haec nep tui offi-
examen servarentur, et nobis vel in miserendo vel cii nec turc potestatis esse cognoscas, imo magis
in ulciscendo, sicut semper consuetudo fuit, ob- oporteret te animabus eorum pastorali discretione
noxii tenerentur. Mandamus itaque (vobis) ut male consulere, bonorumque morum sanctarumque ac-
531 B. LANFRANOl CANTUAR. ARCIIIEr. 532

tionum verbis at operibus salutaria exempla \>rx- Arespondeo : Sahctimgnialejs quae de servahdaregala
profei sionem fecerunt, vel quae, quamvis adhuc pro-
bere.
EPISTOLA XXX. fessse iniii sint. ad altare tamen oblatae fucrunt, se-
cundum mores ct vitas earum ad servandam regu-
AD MANASSEM REMENSEM ABCEIEPISCOPUH.
Jiemcnsem arehiepiscopum sutnmi ponliftcv jussu lam moneahtur, increpentur, coostringantur. Qu;e
monct ut latori litterarum res injtute sibi apud vcro nec professae nec oblatce sunt, ad pcaesens
Rosnacuni ablatas restituendas curet. dimittantur sic, donec voluntates earum de servando
Domino in columnis Ecclesiae plurimum bono- ordine subtilius exquirajptur. Quae vero non amore
rando Remensi archiepiscopo Manassi, peccatoi el religionis, scd timore Francigenarum, sicutvos di-
indignus antistes Lanfrancus, saiutem, servitium citis, ad rnonasterium confugerunt ; sic hoc firmo
cum orationibus. meliorum sanctiraomalium testimonio probare pos-
Lator harum litterarum, regius ac noster homo, sunt, Libera eis recedendi concedatur potestas. Et
magnamrerura suarqm&ilJapudRosnacura seats-
boc est cousilium regis, et nostruin. Omnipotens
seritinjuriam pertulisse; etpro eareauribussummi Deus vitani vestram in bencplacito suo conservet.
pontificis laerymabilem querirooniam ihtulisse. EPISTOLA XXXIII.
Suminus vero pontifex raptores suos [al., ipsos],
AD DOMNALDUM UlBEItNI^ EPISCOPUM.
nisi omnia sua ei redderent, terribiliter cxcommu-
nicavit, et vobis, ut ei de raptoribus ipsis justitiam Infanlibiis ante usum rationis eucharisiix pcrcep-

sedis apostolic» liiteras destinavit. Et tionem docei haudquaquam ad salutem esse neces-
faceretis,
snriam quxstiones vero sxcularium litterarum,
quamvis excellentia vestra in talibus monitore non ;

ut episcbpo ihdignas sbtvere detrectat.

egeat, rogo tamen multumque rogo ut ei benignitas
Lanfrancus indignus sanctun CantuariensisEccie-
vestra ita subveniat quatenus res suas, quae ei in-
siaeantistes, venerando Hiberniae episcopo Domnaldo
juste ablatae sunt, sine diminutione acquirat.
et iis qui sibi litteras transmiserunt, salutem et be-
EPISTOLA XXXI.
nedictionem.
AD MAURITIUM EPISCOPUM.
In itinere pcsiti, et a civitate in qua nobis sedes
Ut Dertingam eat, litemque inter abbatissam et prio-
episcopalis est longe sepositi JJ| "J cramus, quando
rem componat.
litteras vestras nuntio vestro deferente suscepimus.
Lanfrancus arcbiepiscopus dilecto amico suo
Mauritio episcopo salutem.
Quem cum rogassemus ut saltem paucis diebus

quoque rogamus nobiscum maneret, quatenus perquisitis libris con-

Sicut in aliis litteris, in his et
gruuin pro captu nostro ad consultavestra respon-
monemus, et pastorali auctoritate praecipimus qua-p,
sum vobis referret, petitioni nostrae effectum nega-
tenus, si vobis opportunum est, Bertingen eatis, et
vit, et se diutius non posse morari multisassertioni-
auditis utrinque querelis abbatissam esse abbatis-
busallegavit.Itaque dulcissimam nobis fraternitatem
sam, et priorem esse priorem jubeatis; utraque in
vestram paterna charitate monemus ne indignum
suo ordine sit, sicut oportet, et, sicut beati Bene-
vobis sit quod de tanta re tam breviter responde-
dicti Regula (capitis 7, grad. 2, 3; et cap. 63) jubet,
tamen ea mus.
major praccipiat, minor obediat. Si prse-
Revera, et procul pulsa omni ambiguitate, sciatis
ceperit quae congruis rationibus conveniant, et qui-
neque transmarinas Ecclesias , neque nos Anglos
bus sacra auctoritates minime contradicant, ufcrae-
hanc de infantibus tenere sententiam quamputatis.
que quae Dei sunt et quae saeculi sunt, servata suo-
Credimus enim generaliter omnes omnibus aetatibus
rum ordinum dignitate, communi consilio agant.
plurimum expedire tam viventes quam morientes
Sanctimoniales et clerici, et laici, tam intus quam
Douhnici corporis et sanguinis pcrceptione sese
extra, eis serviant et obediant.
munire. Nec tamen. si, priusquam corpus Christi et
Quaecunque illarum hanc constitutionem nostram
sanguinem sumant, contingit baptizatos statim de
prajtergressa fuerit, vestra adnitente instantia cor-
hoc sa^culo ire, ullatenus credimus eos, quod Deus
ripiatur, et, ne concaptam praesumptionem adim
,
pleat, competenti
.. ... ,,
seventate compellatur. Quod si D
. r, .
l
avertat ! propter
l
hoc m aeternum penre ; alioqum
. . . , ., .,

veritas non esset verax, quae dicit : Qui crediuenl

discordia in tantum partes armaverit ut earum
ct baplizatus fuerit, salrus erit {Marc. xvi, 16}. Et
sententia in unam concordiam convenire non possit,
per prophetam E/fundam supcr vos aquam mun-
:

res nobis innotescat, ut cujus culpa fuerit regulari

dam, et mundubimini ab omnibus iniquitatibus
districtioni subjaceat.
vcstris (Ezech. xxxvi, 27)*; Quod de baptismo csse
EPISTOLA XXXII.
dictum omnes hujus sententise expositores con-
AD GOISFHIDUM EPISCOPUM. El
corditer asseverant. Et Petrus apostolus : vos
De sanctimoniatibus professis vet ad altare oblatis,
nec pro/cssx vel oblaix, aut qux non nunc similis formx salvos facit bapiisma (l Pctr.
el de iis qux
amore reliyionis ad monastcrium confugeruht. m, 21). Et Paulus apostolus : Quotquot in Chrisfo
Lanfrancus archiepiscopus, venerabili episcopo baptizati estis, Christum induistis (Galat. m, 27); »

Coisfbido, salutem et servitium. Christum est cnim induere, habitatorem Deum per

De sanctimonialibus, de quibus dulcissima mihi remissionem peccatorumin se habere.

paternitas vestra ad me litteras misit, hoc vobis Nam sententia illa quam Dominus in Evangelio
 533 EPISTOL^E. 534

dicit : Nisi manducaveritis carnemFilii hominis,etA.mus Lanfrancus, fidele servitiurn et fideles ora-
bibcritis ejus sanguinem, non habebitis vitam in tiones.

vobis (Joan. \i, 54), quantum ad comestionem Libenter vos videremus sicut angeluin Dei, sed
oris non potest generaliter dicta esse de omnibus. hoc tempore nolumus Jgfi $ vosmare transire,quia
Pleriquc etenim sanctorum martyrum ante bapti- magnum nobis dedecus faceretis si pro talibus
smum quoque diversis excruciati poenis de corpore perjuris etlatronibus vincendis ad nos veniretis.
migraverunt eos tamen in numero martyrum com-
; Rodulphus comes, imo Rodulphus traditor. et totus
putat, et salvos credit Ecclesia per illud testimo- exercitus ejus in fugam versi fuerunt: et nostri
nium Domini, quo dicitur Qui meconfessus fuerit : cum infinita multitudine Francigenarum et Anglo-
doram hominibus, confltebor et ego eum coram rum eos insequuntur ; et ante paucos dies, sicut
Patre meo qui esl in ccelo (Mattk. x, 32). Infan- mihi mandaverunt principes nostri, aut ipsi perjuri

tem quoque non baptizatum, si morte imminente de terra vestra per mare fugient, aut eos vivos vel
urgeatur, a fideli laico, si presbyter desit, baptizari mortuos habebunt. Caetera per hunc monachum
posse canones prsecipiunt ; nec eum tamen,si statim vobis mando, cui bene credere potestis, quia fideli-
moriatur, a consortio fidelium sejungunt. Necesse tatem mihi fecit. Omnipotens Dominus vos bene-
est ergo praedictam Domini sententiam sic intelligi, g dicat.

quatenus fidelis quisque divini mysterii per intelli- EPISTOLA XXXV.

gentiam capax, carnem Christi et sanguinem non AD EUMDEM.
solum ore corporis, sed etiam amore et suavitate
Castrum Norvicense pulsis Dritonibus receptum, to-
cordis comedat et bibat, vidclicet amando et in tiquc Anglia' redditum quietem gratulatur.
conscientia pura dulce habendo quod pro salute Gloriosissimo domino suo Angloruii regi Wil-
nostra Christus carnem assumpsit, pependit, resur- lelmo, fidelis suus LANFiiANCus,fidele servitium cum
rexit, ascendit ; et imitando vestigia ejus, et com- orationibus.
municando passionibus ipsius, inquantum humana Gloria in excelsis Deo, cujus misericordia re-
infirmitas patitur, et divina ei gratia largire digna-
gnum vestrum purgatum est spurcitia Britonum,
tur hoc est enim vere et salubriter carnem Christi
:
castrum Norwich redditum est, et Britones, qui in
comedere et sanguinem ejus bibere. eo erant et terras in Anglica terra habebant, con-
Quam sententiam in libro De doctrina Christiana cessa eis vita cum membris juraverunt quod intra
beatus Augustinus exponens sic a't (lib. m, c. 10) :
quadraginta dies de regno vestro exirent, et am-
« Facinus vel fligitium jubere videtur figura vero
:
plius sine vestra licentia in illud non introirent.
est praicipiens passioni Dominicae communicandum Qui vero Ro dulpho traditori, et sociis ejus sine
Q
esse, et suaviter atque utiliter in memoria recon terra pro solidis servierunt,ad hoc facier.dum unius
dendum quod pro nobis caro ejus vulnerata et cru- mensis spatium rrultis precibus impetraverunt.
cifixa sit. n Figuram vocat figuratam locutionem.
In ipso castro remanserunt episcopus Gaufridus,
neque enim negat veritatem carnis et sanguinis Willelmus de Varenna, Robertus Malet, et trecenti
Christi (quod
plerisque schismaticis visum est, et loricati cum eis ballistariis, et artificibus machina-
adhuc non cessat videri). Et Dominusin Evangelio :
rum multis. Omnis strepitus bellorum, miserante
Qui manducat carnem meam et bibit sanguinem Deo, in Anglica terra quievit. Omnipotens Domi-
meum,in me manet,et ego in co(Joan. 57). Quod dus vos benedicat.
exponens beatus Augustinus ait (In Evang. Joan.
EPISTOLA XXXVI.
tract. 26) : « Hoc est namque carnem Christiet san-
CLERI ET POPULI F.CCLESI.E DUBLIENSIS AD
guinem salubriter comedere et bibere, in Christo
LANFRANCUM.
manere et Christum in se manentem habere nam :
Patricium presbyterum qucm elegerunt, Dublinensi
,
et Judas, qui Dominum tradidit cum caeteris apo- Ecclesix ordinari petunt cpiscopum.
stohs ore acccpit sed quia corde non comedit,
;
Venerando sanctae Cantuariensis Ecclesiaj metro-
judicium sibi aeternae damnationis accepit. »
j, politano Lanfbanco, clerus et populus Ecclesiae
Quaestiones saecularium litterarum nobis solven-
Dublinensis, debitam subjectionem.
dasmisistis; sed episcopale propositum nondecet
Vestrae paternitati est cognitum quod Ecclesia
operam dare hujusmodi studiis.Olim quidem juve-
Dublinensis, quae Hiberniac insulae metropolis est,
nilem aetatem in his detrivimus, sed
accedentes ad suo sit viduata pastore acdestitutarectore.Propter-
pastoralem curam, abrenuntiandum eis decrevi-
ea elegimus presbyterum,nomine Patricium, nobis
mus.
suffieientissime cognitum, natnlibus et moribus
EPISTOLA XXXIV. nobilem, apostolica et ecclesiastica disciplina imbu-
tum, fide' catholicum, in
Scripturarum sensibus,
AD WILLELMUM AlNGLORUM REGKM.
cautum, dogmatibus ecclesiasticis exercitatum
in
;
fagi dissuadet ne mare transeat. quem nobisquantocius petimus ordinari episcopum,
Radulphum comi-
temcum exercitu suo in fugam vcrsum, cl regis
quatenus auctore Deo, regulariter nobis pneesse
htes eos inscqui nuntiat.
valeat et prodesse, et nos sub ejus regimine salubri-
g .Domino suo, Anglorum regi, Willelmo, fidelis ter militarepossimus : quiaintegritaspraesidcntium,
 ;

535 B. LANFRANCI OANTUAR. ARCHIEP. 53(5

Dorainns contra
bsIus est subditorum ; otincolumitas obe-Astare diu permUeritis. Omnipotens
Bbi est
inimicosmentis etcorporis, et balteo [rtL, brachioj
dientise, ibi sana est forma doctrinae.
virtutis su;e exccllentiam vestram dcfendat, et,
post
EPISTOLA XXXVll.
longam bujus soeculi vitam, ad eam quae finem non
LANFHANCI AI) GOTHMCUM D1BRRN.-& REGKM.
babet feliciter vos perducat.
Patriciumase consecrotum episcopum significat, rc-
gemgue hortatur ut qtta nefarie circa matrimo- EPISTOLA XXXVIII.
nium fieri dicuntur corrigat, Patririi consiliis
libenler utalur. AD TEnni-LYACUM HIBERNEE REGEM.
Lantrancus non suis meritis, sed gratia Dei ar-
Regem laudal ex iis quz a Patricia cognoverat, mo-
chiepiscopus, glorioso Hiberniae regi Gotiirico salu- nelque ut, ad pravas quasdam consuctudincs ex-
tem cum orationibus. stirpandas episcoporum aliorumque conventum
,

nostrum /icri jubral, rl ipse intcrsit.

Yenerabilem fratrem ac coepiscopum
Patricium, quem, cbarissime fili, excellentia vestra LaNFRAncus, peccator et indignus sanctac Doro-
ad nos consecrandum transmisit, boneste suscepi- berncnsis Ecclesiie archiepiscopus, magnificolliber-
regi Terdelvaco, benedictionem cum servitio
mus, SBS dcbitis officiis secundum canonicam niffl

lnstitutionem, scilicet Spirilus gratia cooperante, ct orationibus.

propriam sedem, cumB Nullam Deus majorem terris misericordiam im-

sacravimus sacratum ad
testimonio litterarum nostrarum, more antecesso pendit, quamcum pacisacjustitiaeamatoresadani-
marum seu corporum gubernacula proveiiit, et
rum nostrorum remisimus.
maxime cum bonis rcgibus regna hujus mundi re-
Qui quamvis de gloria vestra multa nobis bona
multisque laudibus digna retulit, non abs re tamen genda committit. Hincnamque pax oritur, discordia
credimus esse si praedicanda vestra studia nostra sopitur, et, ut breviter cuncta complectar,Cbristianse

adhortatione pulsamus sicut enins ignis flantc vento

;
religionisobservantia stabilitur. Quod populo Hi-
berniaj divinitus tunc collatum fuisse prudens in-
clarius lucet et major efficitur, sic vera virtus veris
prrcconiis pulchrius enitescit et in melius augmen- spector intelligit, quando omnipotens Deus excellen-
vestrac jus regiae potestatis super illara terram
tatur. Rogamus igitur, sicut rogari oporto.t pretio- tise

sum sanctse Romanfe Ecclesiae filium,quatenus fidem concessit; tot enim tantaque bona de magnitudinis
vcstrae erga bonos pia humilitate, contra pravos
rectam, ab ipso Deo, et apostolis ejus sanctis atque
districta severitate, circa omne humanum genus
orthodoxis Patribus traditam, cum omni mentis
sinceritate inviolatam teneatis; fidei congruaopera, discretissima aequitate, frater et coepiscopus noster

in quantum vires suppetunt, exhibeatis; superbis Patricius narravit, ut, quamvis vos nunquam vide-
rimus, tanquam visos tamen vos diligamus, et tan-
J
austeram, humilibus placabilem vestram celsitudi-
nem ostendatis. quam visis ac bene cognitis vobis salubriter consu-
cupiamus.
lere et sincerissime servire
In regno vestro perhibentur homines seu de pro-
Verum inter multaquae placent,relata nobis sunt
pria,seu de mortuarum uxorum parentela conjuges
quccdam quao displicent, videlicet quod, in regno
ducere, alii legilime sibi copulatas pro arbitrio et
voluntate relinquere, nonnulli suas aliis dare et vestro, quisque pro arbitrio suo legitime sibi copu-

aliorum infanda commutatione recipere. Haec, et si latam uxorem, nulla canonica causa interveniente,
quaa sunt alia crimina, propter Deum et animam relinquit, et aliam tiuamlibet seu sibi vel relictae

vestram in terra potestatis vestrae corrigi jubetc, uxorlconsanguinitatepropinquam, sive quam alius

talesque vos cum divino adjutorio vestris subditis simili improbitate deseruit, maritali seu fornicaria

exhibete, ut et amatores.boni bona ampliusdiligant, lege, punienda sibi temeritate conjungit; quod epi-

et appetitores mali pravas actiones ncquaquam scopi ab uno episcopo consecrantur SJ*80 quod
;

hoc enim facientes, et diutius in villis vel civitatibus plures ordinantur quod in-
exercere praisumant ;
;

terra regna-" fantes baptismo sine chrismate consccrato bapti-

cum rerum temporalium felicitate ir.

bitis, et post terrenum regnum sine fine regnaturi zantur : quod sacri ordines per pecuniam ab episco-
--•—.- 1_:*:_
D
ad ccelestia regna migrabitis pis dantur
Plura et prolixius vobis scripsissem, sed habetis Htec omnia, etsi qua sunt similia contra evange-
vobiscum praedictum antistitem vestrum monasticis licam et apostoli cam auctoritatem contra sanctor u m
,

institutionibus a pueritia enutritum, scientia divi- canonum prohibitionem, conlra omnium orthodoxo-
rum Patrum qui nos praecesserunt fieri institutio-
narum litterarum strenuissime eruditum, bonorum
nem, nullus, qui sacras litteras vel mediocriter
operum ornamentis. in quantum cognosci a nobis
ignorat.Quae quanto in conspectu Dei sancto-
potuit, decentissime adornatum, quem de anima legit,

rumque ejus amplius sunt horrenda,tanto studiosius

vestra saepius vobis loquentem si intentiocorde au-
prohi-
dieritis; audientes, ut patri spiritnali in his quae vestris sunt sine aliqua dilatione jussionibus
benda, et, nisi prohibita corrigantur, districtissima
ad Deum pertinent obedieritis ;
obedientes, ea quae
terroris vestri severitate punienda; nullum enim
vobis ab eo prolata fuerint, in arca pectoris vestri
reposueritis: speramus, per misericordiam Dei,quia Deo vel majus vel gratius munus offerre potestis,

quam divina et humana debitis legibus guber-

neque vos perniciose errabitis. neque subditos vobis si

inprivatarum [al., pravarum] actionum pertinacia nare studeatis.

 ! .

537 EPISTOL/E. 538

Memorcs igitur divini judicii, quo de commisso Afilio et amico Rogerio comiti, salutem et benedic-
vobisregno rationem reddituri estis Deo, episcopos tionem.
et religiosos quosque viros in unum convenire jubete, Auditis de te quse audire nollem, doleo quantum
sacro eorum conventui prajsentiam vestram cum dicere non possum. Neque enim deceret ut filius
vestris optimatibus exhibete, has pravas consuetu- Willelmi comitis, cujus prudentia et bonitas, et erga
dines, omnesque legibus impro-
alias quae a sacris Dominum suum et omnes amicos suos fidelitas
bantur,aregno vestro exterminare studete, quatenus multis terris innotuit, infidelis diceretur, et dc per-
Rex regum et Dominus dominantium, cum viderit jurio \vl fraude aliquam infamiam pateretur : imo
regiam majestatcm vestram praeceptis suis in omni- S^B conveniret potius ut fdius tanti viri imitator
bus esse subjectam, servis quoque ac fidelibus suis patris existeret, etomnis bonitatis et fidelitatis aliis
pro [al., prae] timore et amore ejus mansuetamini- exemplurn praeberet. Propterea rogo te, dulcissime
micis divinoe religionis divino zelo infesfam ; ipse fili et charissime amice, quatenus propter Deum et

quoque vos vestrosque fides clamantes ad se propi- honorem tuum. si culpam de tali re habes, resipi-
tiatus exaudiat, hostes conterat pacemque vobis in scas; si vero non habes, manifestissimis documen-
hoc saeculo stabilem, et in futuro vitani aeternam tis te non habere ostendas. Quidquid vero sit, rogo
concedat.
B ut ad me venias, sccurus procul dubio quod neque in
EPISTOLA XXXIX. eundo, neque in redeundo, per nos, vel regios homi-
AD ROGERIUM COMITEM. nes impedimentialiquidpatieris. OmnipotensDomi-

Castrorum custodiam rcgis nomine commendat, pa-

nus te benedicat.

trisque ei exemplum proponit, qui fidetiterscrvie- EPISTOLA XLI.

rat ; et de vicecomitum placitis a rege, quoad re-
deat, inhibitis. AD EUMDEM.
Lanfrancus grctia Dei archiepiscopus,dilectissimo Ab cxcommunicatione, qua illum obstrinxerat , solvi
filio et amico Rogerio comiti salutem et benedic- non posse nisi regis miscricordiam imploret, ad
quam imvetrandam sitam itti operam spondet.
tionem.
LANFRANCusDeigratiaarchiepiscopus, dilectissimo
Dominus noster Anglorum rex salutat vos et nos
quondam filio et amico, Rogerio comiti, bene intel-
omnes,sicutfidelessuosin quibus magnam fiduciam
ligere et salubrem de anima sua curam habere.
habet, et mandat ut, quantum possumus, curam
Doleo prote, quantum dici non potest. quia, teste
habeamus de castellis suis, ne, quod Deus avertat
Dco, te amabam ;
et te amare et tibi servire toto
inimicis suis tradantur. Propterea rogo vos, sicut
corde desiderabam; sed quia, instinctu daemonis et
rogare debeo filium charissimum, quem, teste Deo,
,„
q consilio pravorum hominum, ca molitus es quae te
totocordediligoetservire desidero, etcujus patrem
moliri minime oportuerat,necessitate coactus,men-
sicut animam meam dilexi,quatenus de hac re et de
tem mutavi, non in odium tantum
et dilectionem
omni domini nostri regis talem curam ge-
fidelitate
quantum ad rancorem mentis et justam
[a/., in]
ratis, ut a Deo, et ab co et omnibus bonis homini-
severitatem converti. Legatis tamen et litteris se-
bus laudem habeatis.
mel et iterum te invitavi ut ad me venires, et consi-
Inmemoria vestra semper tenete qualiterglorio-
sus pater vester vixit, et quam fideliter Dominosuo
lium animae tua3 a me sicut a patre spirituali et
amico sincero acciperes, atque a stulto proposito
servivit,et cum quanta strenuitate multa acquisivit,
quod conceperas, consilio meliore desisteres; tuve-
et acquisita magno honore retinuit.
ro id facere recusasti
Item mandavit rex ne sui vicecomites aliqua pla-
Canonica igitur auctoritate te et omnes adjutores
cita in vestris terris teneant, quoadusque ipse mare tuos maledixi et excommunicavi.atque a liminibus
transeat, et inter vos et ipsos vicecomites per se-
sanctae Ecclesiae et consortio fidelium separavi, et
metipsum causas vestras audiat.
per totam Anglicam terrarn hoc idem pastoraliauc-
Libentervellem vobiscum loqui; de qua re, sivo
toritate fieri imperavi. Ab hoc vinculo anathematis
bis voluntas est, mandate mihi ad quem locum
rv u 1 vere
m
M«im,K convenire,
possnnus ^a
nv a ,,;™ et de rebus
\ i- j .
D absol te non possum ,
nisi m lsencordram domi-
vestns ac domini • • • ...
ni mei regis requiras, sibique et alns, quorum res
nostn regis colloquium habere. Ego vero paratus
injuste praedatus es, justitiam facias.
sum vobis venire obviam quocunque praeceperitis.
Mandasti quod adhuc venire velles hoc ego li-
Rogo ut harum litterarum portitori nomine Berin- ;

bentissime vellem, nisi regalem iram prohacreme

gerio justitiam faciatis de illis hominibus super
incursurum metuerem, sed legato et litteris pceni-
quos clamorem facit pro equo suo quem furto sibi
tudinem tuam, et humilitatem, et preces ei inti-
nblatum dicit. Omnipotens Dominus vos benedicat,
mabo, et te, salva ejus fidelitate, prout melius po-
et vitam vestram in omni bonitate disponat.
tero, adjuvabo. Interim rogo et moneo ut quiescas,
EPISTOLA XL. nec aliquid coneris facere unde majorem ejus iram
AD EUMDEM. incurras.
Ut aperjurio et fraude abslincat,patrisque erga re-
gem et alios fidelitatem imitctur.
LANFRAXcusDeigratiaarchiepiscopus,dilectissimo
 540
r.39 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP.
A laniatur, multis diversisque tarnis tftillationious in-
EPISTOLA XLlI.
tus exteriusque craciatur, oportet valde ut vestri
AD Al.HATKM B
eum colloquii participem saepissime faciatis,omned
Roi/at ut sua causa litlerarum tatori veniam
indulgeat que quorum doctrina saldbris esso potest ei, collo-
qui cum eo, quoties expcdit, jubeatis.
Lanfranci:s divina dignatione, non suis raeritis
cum orationi- Discedenti ipsi a me, rogartdo praecepi et praci-
archiepiscopus, abbati B... salutem
piendo rogavi ne hOc anno aliquam vel in refectorio,
bus.
vel in capitulo,aut in motlasterio
leetionemlegeret
llarum litterarum portitor iram vestram se dicit
quoadusquc psalmOrum scientiam suique ordinis
incurrisse, et propterea patriam, in qua natus
et

conversatus erat, parentesque etamicos reliquisse.

usum aliquem haberet hanc voluntatera meam:

Etquiaputaritquod prome multum facere debeatis, aino despexit, et ut legeret, suarum precum ni-
raietatea vobis extorsit pro qua re amarissimas
nostrisapud paternitatem vestram se petiit litteris ;

litteras transmittere m i disposui; sed visis aliislit-

adjuvnri. Mota igitur nostris precibus vestra ei be-
1 > i

teris vestris conceptum adversus temeritatem men-

uignitas indulgeat, quatenus ipse amicum nostrura
tis rancorem omisi.
pro commissi sui venia se petiisse cognoscat.
EPISTOLA XLIV.
EPISTOLAXLIII. 15
ANSELMI FRATRIS AD LANFRANCUM.
AD ANSELMUM PATREM. Proximis Lanfranci lilteris rcspondet ac Mauri-
Fratris sui filium Itberius ab eis susceptum fuisie tium vicissim capitis xgritudine laborantem com-
Ixtalur, ei gratias agit,simul iAsinuans quid erga viendat.
illum obscrrari cupiat. Domino reverondo patri.vcre diligendo et dilecto,

Domino, amico Anselmo, Lamran-

patri, fratri, catholicie matri amplectendo archiepiscopo, Lan-

gus peccator, perpetuam a Deosalutem. franco, frater Anselmus suus quod dignius potest,
Quid mihi expediat, beatitudo vestra optiine no- totus suus.

vit; in Anglorum enim terram

veniens,siveRomam Quoties vobis est gratum aliquid mihi esse gratum
gratius
proficiscens, omnia sanctitati vestrse reseravi quaj utique mihi et hoc est gratum, et illud fit
ketos
reseranda esse tunc temporis pro necessi- mearum quod prius eratgratum. Significastis vos inter
taceam, dilectissimum
de
tate judicavi. Sic ergo orate, sic ab araicis acfami- esse, quia ego, ut aliis

liaribus «gfg vestris oiatum iri deposcite, quate-

Sf
nostrum,nepotem vestrum, valde gaudenssuscepi.
Tanto igitur et hac vestra ketitia sum laetificatus,
et
nus omnipotens Deus aut ad meliorem tructum me
gaudiuin,quodhabuerain de prsedicto charonostro,
perducat, aut de ergastulo hujus carnis animarn
vigeat, augendo est renovatum,
meaminsuisanctinominisconfessioneeducat; tot
C q U amvis semper
quanto id quod non verecundor fateri (me
scilicet
enim tantisoue tribulationibus terra ista, in qua
magna parte illum sic suscipiendo intendisse) ad
sumus, quotidie quatitur, tot adulteriis aliisque ex

spurcitiis inquinatur, ut nullus fere hominum ordo votum pcrvenisse cognovi de meo mentis,domino,
vel proficiendi in fratre, sollicitudine filio quem pro
Mauritio,
sit qui velamnae sua: consulat, fide
vobis sepaiatis ab a qiio plus amabatur quamab
Deum salutarem doctrinam saltem audire concupi- illo
.• „i !.„+
amabat ^.i.r.vn
quarn olinm
alium • vn«
vos insi
lpsi
scat. alio, et
.

quem plus ;

dominum Robertum transmi- judicate, quo illi debeatis. Quamlihet namque

vile
Litteras, quas per
lsctior regi cum quanto autem sit quod sic amat, et a quo sic
amatur, nimirum
sisti, ketussuscepi, :

hoc illi debetis quod non minus amet, eta quo non
gaudio adhuc eas relegendo recolo, et recolendo re-
minus ametur. Quoniam igitur et ego novi justitiaj
lego, litteris explicare non possum, pro eo videli-
vestrajrectitudinem, etvos nostis mutuam nostram
cet quod, sicut ineis seriptum est, dulcissimum mi-
quem sicut animam meam di- dilectionem, omni ejus supersedemus commenda-
hi fratris mihi filium,
pietatem,
ligo, cum ingenti la?titia suscepistis, quod majorem tione. De segritudine capitis ejus vestram
quantum apudvospossum, rogo prsecipue quatenus,
erga vos amoris mei fiduciam ex hac occasionecon
£Dternfe salutis retr.butionem vobis
cenistis, etpnecipue, ac super omnia. quod onus D proptcr Deumet
ex instantibus a dilecto araico nostro domino Alberto
prioratus. quod importabile antea videbatur,
ejus adventu levigatum vobis perhibuistis. De quo medico, quantum potest, perquiratur et curetur.
brevem veracemquc sententiam vobisdico si inter : S^SSg EPISTOLA XLV.
paganos etiatn ipse viveret, plus ca_teris paganis ego AD GONDULFUM.
prodesset eis Fratris sui fllium, ut ab eo instruatur,
prxcipue
ipsos[/".,ipsum] diligerem. <>t [/"., ei]

siquidin hoc sieculo possiderem. Quibus de rebus commendat, crucemque nvittit cum reliquns.
Dilectissimo suo Gondulfo dilectissimus suus
quantas possum Deo et domino abbati vobisque om-
nibus gratias refero, quia quales voluero [«/., volo], Lanfrancl-s, dilectionis cceptse felicem perseveran-

tales vos erga me et omnes qui diliguntur a me tiam.

edocen-
semper esse compcrio. Fratres, quos, charissime frater, litteris

Sed quia accedensad servitutem Domini, et ma- dos,bonisque moribus instruendos tibi pracipue
transmisi, honeste et secundum voluntatem
meam
xime id aetatishomo, multisvariisque tentationibus
tractari quorumdam relatione cognovi; pro qua re
per tentatorum spirituum suggestiones intrinsecus
 541 epistol^e 542
gratias benignitati tuae refcro, et ut coeptis insistas,
A vatim condonat quod ca non obscrvarit qux injun
sitamen admonitione intliges, admonere te cupio. xerat-
Charissimum mihi fratris mei filium, fratrem vide- Dilectissimis fratribus Lanfranco et Guidont,
licet tuum, charitati tuae commendo, rogans, Frater Lanfrancus, perpetuam a
sicut Domino benedi-
me jucundissimum filium fratrem-
rogari oportet a ctionem.
que meum, quatenus cum magna jucunditate nnimi Quia divinitus, ut credo, vos dilexistis in saaculo,
tuieum ad vitamlaudabilem pro viribus
diligas, et r °g° ut rogetis Deum
quatenus, ipso cooperante,
tuis informare non desinas.Fratrem tuum prdpterea vos diligatis in eo quod assumpsistis sancto proposi
dixi illum, quem [al., quoniam] revera sibi osse to.AIter alteri sit in tribulatione solatium ; alter ab
volo multumque rogo nam et revera vencrabilis
, sumat sanctaj conversationis exemplum
alterius vita
mater tua, sicut mihi relatum cst, filium suum Humilitatem omnibus ostendite, linguas vestrasab
eumdem vocare dignatur,cumilIadeexcellentissimo omni derogatione salubri [al., fraterna] censura
genere, iste humili loco sit natus, procul dubio compescite; si quis cujuslibet fratris vitam Theodino
rcceptura ab eo mercedem suam qui dixit : Qui se dente rodere, si correctus a vobis emenriare ne-

humiliat, exaltabitur [Luc. xiv, 11). Crucem cum glexerit, a vestro colloquio arceatur. Quidquid alii
reliquiis, fraternitatis tuae oculis dum missam B dc vobis dicant laudantes fortasse et magnificantos,
celebras conspiciendam, tibi transmitto ;
quam q uod parentes, possessiones, carnalia oblectamenta
perpetuae amicitise monumentum inter te et ipsum P ro Deo contempsistis, vos semper introrsus ad
esse desidero conscientias vestras redite, peccatores vos semper
Magno gaudiome replesti, quia promissionemin esse cognoscite, et peccatis vestris continuis ora-
pueritia factam, in juventute adhuc per divinam tionibus Deum
propitium foredeposcite.
misericordiam te servare scripsisti
;
quam si ad Adversum charissime nepos, magnum mentis
te,
finem illaesam perduxeris, terribilem aliis judicem rancorem concepi, quia videlicet transgressus es
procul dubio cum magna securitate videbis. Omni- praeceptum quod de hoc ordine primum tibi injunxi
;

potens Deus cordi tuo per sancti Spiritus sed intervenientevenerandoPatre dominoAnselmo,
sui
inspirationem inserere dignetur, quatenus inomni Deo obedire desidero, sincero tihi corde
cui sicut
aetate tua sic me diligas, sicut in pueritia illam noxam indulgeo, et moneo ne tale aliquid
et
adolescentia tua quondam diligere me solebas. Et amplius quia quo impensius amicum diligo,
facias,
ipse te benedicat, atque ab omnibus peccatis pro- eo amplius majorem contra eum iram pro parva
pitiatus absolvat. etiam culpa concipio. Omnipotens Dominus sua vos
EPISTOLA XLVI. gratia protegat, atque ab omnibus peccatis clemen-
AD EUMDEM. ter absolvat.
Mgrotantcm consotatur, cl pharmacum mitlit quo EPISTOLA XLVIII.
utatur. AD WILLELMUM PATREM.
Dilectissimo fratri Gondulfo, frater Lanfrancds,
Ut Emostum priorem dcsignet; quod si quid obstat,
benedictionem a Deo, et perpetuam salutem. alia consilia suggeritqux scqui liccat.
Lectis littcris fraternitatis tua3, multa te Dilectissimo Patri Wili.elmo, Lanfrancus quon-
cognovi
segritudine laborare, pro qua re hortor ne dam dulcissimus, et utinam nunc saltem dulcis
doleas, !

imo gaudeas, tuoque Creatori, qui de quidquid in hoc sasculo et in futuro honestius et
te curam
habet, indefessasgraUas referas.sciens melius.
scriptum es-
se Libenter gloriabor in infirmitatibus
:
meis {II Cor. In litteris quas nuper transmisistis, hoc praecipue
Xil, 15). Et aliud Flagellat Domiiuis omncm inter caetera posuistis et rogastis, ut,
:
ftUurh moto eo qui
quem recipit (Hebr. xn, 6). Non enim nunc de
te in hoc prfesidet, substituendo ecclesiaa vestrae
saeculo tantis flagellis attereret, nisi
post hoc s;ecu- priore vobis consulerem,consultaque sub celeritate
lum sine flagello te esse disponeret. Tu ergo
me- scriberem quam rem fratribus qui mecum sunt ;

mento tui, memorare novissima tua, et D

confitere ostendi, mihique consulere volenti quatenus ipsi
peccata tua hoc enim faciens, aut corporalem
;
quoque consulerent obnixe rogavi. Communis om-
salutem a Deo consequeris, aut mortem aliis me- nium sentontia fuit ut, si aliquo secundum Deum
tuendam metu exspectabis quse videlicet erit
sine modo
; efficere valeatis, summum ecclesiae vestrse
fmis tibi malorum, principium vero bonorum. priorem domnum Ernostum constituatis ;
quod si
Mitto tibi diaprasium magnum, quod
ad hanc ipse renuerit, aut fortasse dominus abbas huic rei
infirmitatem valde utile esse medici
perhibent, de consensum praoberenoluerit, ordinate quem eoncors
quo in modum sylvestris nucis tertia
aecipies.
•' semper t,,
^.,-^w diec —— fratrum electio ordinandum
>-^^uv/ ui
........... uimiiiuuiu ueui
decreverit.
e\ui il. Ol
Si vero
veio
Omnipotens Dominus custos tui semper vobis hoc consilium displicuerit, capite illud quod
existat.
existat, ninnp nh
atque ab r>mv>;K„c. ^,.
omnibus peccatis
+: u_:j.s^i._
propitiatus ab
.
sanum
_...,.,. \
^
sapienti displicere non poterit, videlicet ut
solvat.
agatis quod ex ore domni abbatis Herluini domnique
EPISTOLA XLVII. Anselmi agendum esse cognoveritis. Nam ego, ut
AD LANFRANCUM et guidonem fratrks. peccatorhomo.divini consilii ignarus existo. etipsi
3^4 Nepoti, ejusque olim amico, nunc
fratri in utrique. ut credimus. Spiritu Dei pleni sunt, et
monasteno, salutaria dat monita. Et
nepoti pri- secum habent, qui in hujus mundi negotiis apud
 : ;

54
543 B. LANFRANCl CANTUAR. ARCHIEP. 'i

Deum adjuvare eos valent. Divina majestas, vene- A imponit, multos orthodoxos principes, qui magnis

mde Pater jocundeque trater, te benedicat, ab eum laudibus extulerunt, ejusdem erroris macula
involvit. Gelasius papa in decretis suis (dist. 15,
omnibue pcccatis prorsus absolvat.
EPISTOLA XLIX. can. 13) omnes libros ejus inter catholicas scriptu-

AD ADELELINUM ABBATEM. ras enumerat. Ejus auctoritas in sacris canonibus

Intercedit promonachis qui de. monasteriorccesserant decentissime memoratur, reoipitur et laudatur.

ct, agnitaculpa, redire cupiebant. Sanctus Augustinus in libro De Trinitate (lib. vi,
LanfRancus archicpiscopus, dilectissimo filio ct cap. II), excellenti cum laude extollit, et
quacdam
amico Adrlelino [/'., Adelelmo] abbati salutcm et ab eo de Patre, et Filio, et Spiritu sancto obscure
benedictionem. dicta enucleatiusexponit.BcatusHieronymusquan-
Fratres venerunt accusantes se, et
isti ad me tis eum omnesque libros ejus in quibusdam scriptis
dicentes in vos graviter pcccasse, et sua culpa de suis pr-econiis effert, epistolari brevitate compre-

monasterio recessisse; egovero stultitiam eorum eis hendi non potest : vocans cum Romanorum lucife-

audientibus multum adauxi, et satis duris, 395 rum,Ecclesiarumlucernam,lapidem pretiosum, ad

atque
-ll'jMI . II I I , .
w~ prout
v».-- eos,
amarissimis verbis I
| 1 I
decuit,
— -
i i i i w <_.__
j ,
incre quem -_*__V«
UUtl" **•*-*• vixascendunt,pulchro
mortalia «•— — 71
sermone au-
pavi. Postea interrogati a me si de caetero vellent B reoque universa loquentem. Ca_teri sacne religionis
*_ A « cnnt flK
quod doctores, quicunquo de eo aliquid locuti sunt, ab
11-, V_/\/* r_n/\r_ _-_!_. _i__.l ti _-_/»_•_
«
emendare, responderunt se velle, et de hoc _l _-.* _-v _ _ _ _, _-l _-.«. I

egissent pluriraum se dolere; et precati sunt me horura sententia in hac parte minime dissense-
quatenus pro eis apud vos intercederem, etmeaeos runt
intercessione monasterio, unde exierunt, reconci- * Tutiusigitur est lectori in difficillimis sanctorum
liarem. Patrum sententiis, quas ingenii sui imbecillitas
Quapropter fraternitatem vestram precor, si raeis capere non potest, interrogato quod nescit, dicere
apud eam precibus locus existit, ut pro amore Dei se ne scire, quam pertinaci arrogantia, et
arroganti

et nostro, quidquid in vos et contra ordinem sine sua et aliorum pernicie, fidei
deli pertinacia, non
querunt, sincero corde remittatis ; et in suis eos contraria definire : praesertim si talis persona sit,

quibus ante culpam erant, suscipiatis, et

locis in quae vel scientia litterarum, vel probitate morum,
paternum eis affectum, ut Deus vobis misericors vel potius utraque parte auctoritatis pondus pra_ se
sit, de reliquo ostendatis. gerere videatur.
EPISTOLA L. Verba praefati doctoris, quae praefatus inversor in
AD REGINALDUM, SENTUNUM, ET HENRICUM ejus calumniam conatur invertere, hfcc in vestris
Sanctum Hilarium adversus Dercngarii calummas ^ litterisrepeii (De Trinit., lib. x, ante medmm) :

defendit, ejusque verba, qu.r in jprawm_W£ .DeiFiliushominemverumsecundumsimilitudinem

sum trahcbal, orthodoxe dicla el interpretanda non deficiens a se Deo, sumpsit
nostri hominis
:

docet.
in quo [«.., in quem] quamvis aut ictus incideret,
Lanfrancus antistes, dilectissimis fratribus Re-
aut vultus [al., vulnus] discinderet [al., descende-
ginaldo Pictavorum urbisabbati, et Sentuno [al.,
ret], afferrent quidem haec impetum passionis, non
Sewino] monacho, et Henrico canonico, salutem.
tamcndolorempassionisinferrent, uttelum aliquod
Lectis litteris a vestra mihi per hunc hominem
fraternitate transmissis voluntatem vestram intel-
aut aquara perforans, aut ignem compungens, aut
aera vulnerans. » Et paulo post « Virtus corporis
lexi, si facultas detur, ad me veniendi. Id commode :

sine sensupcen-e vim pcenae in sedesaevientisexce-

fieri posse non arbitror ; nam et iter prolixum est
pit. » Haec sinepraejudicio melioris
expositionis, con-
pericula multa, terra, marique ego tot tantis- ; et

que hujus mundi negotiis obvolutus sum, ut talibus sona, ut putamus, sanctis Patribus astipulatione,

studiis dare mihi operam hac tempestate non liceat.

exponuntur a nobis. Dominus Jesus Christus m
sic

Si divina potestas expeditum me esse quandoque

eadem persona verus homo et verus Deus, secun-
voluerit et doceri pariter et docere promptus sem- dum humanitatem quidem esunvit, sitivit, tat.gatus
D est, flevit appropinquante hora mortis, pavere et
per mihi animus erit. :

(Berengarium dico), taedere ccepit unde et orav.t dicens :

Porro quod schisraaticus ille :

Si fieri potest. transeat a mc calix iste (Matth. xxvi,

sicut vestra epistola testata est, constanter asserit
Plagas virgarum, vulnerumque discissiones, ut
quia beatus Hilarius vestrae urbis vestraeque gentis 39).
doluit; caeterasque
quondam episcopus in tractatu Fidei perversa sen- homo siinilis nobis, sensit, et

humanae naturae assumendo hominem,

infirmitates
serit : De divina Trinitate improbabiles
et in libro
divinitatem
sententiasde Domino JesuChristo protulit [al., pro- praeter peccatum, assumpsit.Secundum
vero, qua Patri etSpiritui sancto per
omnia aequalis
tulerit]; mirari non debet beatitudo vestra si is,

est,nihil horum sustinuit cum apud omnes fideles

qui de ipso capite tam multa et tam nefanda cre-
:

haec semper sit fueritque sententia, et

sacra pagina
dere et docere verissimis relationibus infamatur
et
de ipsius capitis merabro tara perniciosa diceretra- hujusmodi documentis pene sit ubique referta ;

judicio permit- tamen propter unitatem personae, in quam confi-

ditur, in reprobum sensum divino
saepe quae
tatur. ciendam Deus et homo convenerant,
solius Dei
Revera quisquis Hilario alicujus haereseos notam hominis sunt, et qucedam etiam quae
 .

545 EPISTOL.lv 546

sunt, dicitur .habere homo, ut illud Apostoli SiA Causam Godvini,et Lifgin_e adulterae suaa optime
:

cmm cognovissent. MM .«>^..

/>nril) MrtMAln'..!^!.* 71 _!_.•_.
nunquam Dominumgtorix
•

cruci
» .

novi et revera Londoniae coram me eam vesti^ari

;

flmssent (I Cor. n, 8). Non enim revera, quantum praecipi auditaque utriusque partis assertione, in ;

ad ipsum spectat,Dominus gloriae est crucifixus, si, adulteros sententiam diximus, et juste eos esse ex-
propter assumptum hominem, quod hominis fuit communicatos communi consensu decrevimus.Pro-
diciturpertulisse Deus. Et ipse Dominus in Evan- pterea nihil aliud restat, nisi quod fraternitas tua
gelio : Nemo ascendit in ccelum, nisi qui descendit adulteram de ccemeterio ejici quousque
praecipiat;
de cojlo, Filius hominis, qui cst in calo (Luc. vel corruptor ejus, vel aliquis pro ea,
iii, quod justum
13).Etrursus id quod Dei erat, homini est assigna- est, episcopo faciat. Libcnterfaceremquod tibi pla-
tum ;
neque enim homo in terra degens, in ccelo cere posse intelligerem, et multum doleo quod de
tunc esse poterat sed quia Unigenitus Patris ita praesenti negotio voluntatem
;
tuam implere non va-
in mundum venit ut tamen a paterno sinu nun- leo.
quam discederet, quod solus divinitatis erat, lo- EPISTOLA LII.
quens in terra, assumpto homini propter unitatem AD ABBATEM G
personae tribuebat.
Hoc locutionis modo superiusdictumestquia ho-g
S®9 Orricium commendat,'qui apud illum regis
mandato detinebatur
mini assumpto a
passioms inferrent,
Filio Dei ictus et vulnera impetum

non tamen dolorem passionis

Lanfraxcus indi antist ^^ a ,

afferrent.
tur, ut si
Et hoc suppositis similitudinibus declara-
telum aquam perforet, et caetera qu_e se-
quuntur, ac si diceret Homo assumptus impetum :
G

quod praesentes
salutem et
Gratias quantas possum
Sfaedictio„
^^ ^^ ^
et absentes nobis et de nobis bona
dicitis,meliora optatis, utrumque verbis et htteris
passionis et vim doloris sensit, Deus assumens non
confirmatis. Et revera sciatis me earademcirca vos
sensit :
ct hoc paulo post declarat dicens : « Virtus voluntatem habere, et vobis et vestris sinceram di-
corporis, » id est, divinitas assumens ipsum corpus lectionem in omnibus et per omnia exhibere.
« sine sensu pcenae, » quantum ad ipsam pertinet,
Quod de domino Orricio [Orricius] mandastis,
« vim pcenae in se, >. id est, in carne assumpta « de-
gratanter accipio, sed contrapraeceptum regis nihil
saevientis excepit. » Quod si virtus corporis, magis rogare ct jubere praesumo; sed rogo multumque
nil
robur ipsius corporis, hoc in loco intelligenda est, rogo quatenus propter Deum et propter amorem
eadem sententia in caeteris manet, ut sit sensus
,,. , . .
meum, c.
"«""') et 4uid jp_ u.yiiub
quia ipse est, eum diligatis,
dignus ebi, auicatis. ho-
no-
Virtuscorpomsinesensup^insedesavientb tractetis. paternum ei a ffectum, sicutC
excepit;
tcepit ; » quantum ad assumptam U neste
c
humanitatcm. dentia
assuraijtam humanitatem. _....,... _.__ ..,.• •_
prU
. . .
'
vestra judicaverit, impendatis pro justitia
Et hoc locutionis genere revera et salva Christiana. ;

namquepcrsecutionempatitur, et, cum supernavc-

religionis fide dici potest quia Christus, sive corpus
luntas fuerit, in gaudium sibi et laetitiam converte-
Christi, sivecaro Christi in cruce patiebatur et non tur : misertus est tamen ei Dominus, quod inter
patiebatur, dolebat et non dolebat, moriebatur et
vos eura voluit esse ;
et putantes nocere, sicut Do-
non moriebatur. Et in hunc modum multa, nume-
mino placuit, plurimum profuere.
roque carentia. Alioquin si prafatus doctor contra
usifatissimam Ecclesiae fidem, contra evangelicam EPISTOLALIII.
auctoritatem, contra omnium sanctorum Patrum AD TURSTINUM ABBATEM.
delinitionem, carnem Ghristi insensibilem etdoloris Solatur amicum, suadetque ut regem perseet
per
amieos fleclcre studeat, nec tristelur si spreverit.
expertam intelligi voluisset, assumptam a Filio Dei
hominem similem nobis hominem in praefata sen- Lanfrancus indignus antistes, abbati Turstino,
tentia minime retulisset. Quae enim simiiitudo sen- salutem.
sibili et insensibili? dolenti et doloris experti? Re- Consilium meum tibi breviter intimandum ro-
tulit autem, non igitur gasti, et egoillud tibi paucis
intimare curavi. Roga
intelligi voluit-
Obsecro, vigilate omnibus modis, quia schismati-D Deum ut meminerit tui et misereatur tibi et hoc ;

"i/"i
ci et fautores corum circa vos etinter
•1-"* + *-.-"__'*-!-_--
instanter, tam
- nnu l_v
per te quam per amicos tuos; nos vero
-"• »-_-. •

vos sunt; op
ponite eis scutum timorisDomini,impetentes eosja- hoc agimus in quantum possumus. Domino nostro
culis divinorum eloquiorum; adminiculamini nobis regi offer rectitudinem peraraicosetfideles
internun-
memores nostri in orationibus vestris. Omnipotens tios.Sispreverit,nolimultumindeesse tristis neque
Dominusdet vobis bene agere, et feliciter quo ten-
sollicitus. Visitabit enim Deus plebem suam, cum
ditis pervenire. Amen. expedire decreverit. Misericordia tecum sit.

EPISTOLA LL EPISTOLA LIV.

AD ABBATEM T AD DILECTUM ET FlDEI.EM G....
Ut cxcoinmunicatam adulteram de cameterio ejici In comitatibus commissis nullum sibi csse do-
ipsi
prxcipiat, quousquc cpiscopo satisfiat.$ iiiinium, sed ad victum monachorum
terras cc-
Lanfrancus archiepiscopus, dilectissimo amico ciesix sux omnes pertinere.
suoabbati 7 [/- 'orte Turstino ad quem cpist. 53] Lanfrancus indignus antistes, dilecto et fideli
salutem. amico suo G.... salutem et benedictionera.
 LANFRANCI CANTUAR. ARCHlfiP. 518
M7 B.

Gratias ago heuignaisollicitudini tuv, et sollicitv A

EPISTOLA LVII.

henignitati tuas, quae ainicitiam a primordio raufoiaa

au o abbatem.
iitionisiiiihi|iiiiiiiisisli: r«'i|isa,( iuii opportunitus Arquil quod iiionucliosun vagandi l/rriiliani con
Bemper demoostrare studuisti, nunc et serit, redirea se compulsum cujn honore utrecipiat
se inge6sit,
imn monet, atqueilli, tunquam fiiio, paternam cliari-
precor multumque precor, quamvis tantopere
lairiu impendat.
precibus ujidigeas, qju,atenufi de preasenti negotio
Lanfrancus archiepiscopus abbati, salu-
tantum rebus \estris valeis, quantutn valere fuerit
tenv.
tibi desupra* data facultas.
Fratreaa Gregorium monachum tuum volentem
Scjas aiitem in illis couiitatibus, quorum exqui-
maiv tiansiiv probibuimus et ad monasterium
;

rendorum cuia tibi coinniissa est, nie nibil in do- ct pra>cipiendo compuli-
sunni redire praecipimus,
mino habere, sed omncs in illis partibus veetrae Bfc- quod vagandi extra
mus. Tu nonbene egisti, ipsi
clesiae terras ad vitam monacborum per omnia peiv
patriam licentiam concessisti.th hocsatis evidenter
tinere. Frater ve^ter, quj has tibi litteras portat,
apparet qualis pastor existas, et qua sollicitudine
multa laudainla de te niihi retulit, quorum plura-
gubernare commissas tibi animas scias.
litas et epistolaris brevitas ea nunc enunierari non
sinit. Sed omnipotens Deus cujus .neino.iain
subterfugit, sicut novit. multipliciter tibi rependat,
nilnl
B
Mandamus
^
de caetero sicut
igituret prajcipimus, et praacipiendo
us cura
filio
honore eum
tuo paternam ei
recipias,
charitatem
et

et ab omni opere malo prius [/"., pius] auxiliator,

impendas. Credinius enim per misericordiam Dei,
te incessanter defendat.
si sollicitus tui ordinis esse volueris,quod consilium
EPISTOLA LV. spiritualibus quain in
et auxilium tam in causis
AD ABBATKM. R per eum habere valebis. Laetificavit
ssecularibus
De monacho pro quo rogaral ut in monastcrium re- me multum, quod timorem Dei te habere, etbonum
riprretur, rem integram nunc ei permjtiit, pro-
hominem esse perhibuit, sed tamen pro simplicitate
baturus quod dccreverit.
tua negligentem esse nostri ordinis negare non po-
Lanfrancus archiepiscopus, ahbati R .... salu-
tuit.
tem.
EPISTOLA LVIII.
Quod fratrem de quo mihi scripsit fraternitas tua
AD REMIGIUM DILECTUM.
in monasterium reci[iiendum,cum meis litteris tibi
direxi, 8SB& teste conscientia mea, divino id zelo
Multos de ipso apiai regem male ioqui, quibus rex
fidrm nqn adhibcat. E.vpcdirc ut ad se veniat,ut
et amore nostri ordinis feci, neque enim gratia vi-
cx ejus ore plura audiai.
tandi scandali aliquid volo vel rogare vel praecipe- C L anfrangus Dei gratia archiepiscopus, dilecto
re,quod aliquo rnodo in majus vel deterius scan amico Re.migio. salutem.
fratri et
dalum valeat pervenire. Loquere igitur cum Cum te multa perversa dicant, et per-
multi de
episcopo, si forte adest, et cum domno Godefrido pauci sint qui verbis detrahentium ingenita libera-
priore ejus; et quidquid super hoc negotio inter tamen domi-
litate [al., libertate] contradicant.scias
vos consulueritis, et consultum opere complendum
num nostrum regem nullius detrahentis contra te
decreveritis, in omnibus et per omnia mibi quoque verba recipere, sed potius contra omnes maledicos
placere noveritis. Neque enim superbiam nutrire regali te auctoritate defendere. ltaquo expedittibi,
volo, quam procul ab omni genere hominum et si prope es et licitum habes, quatenus ad me venias,
prsecipue a nostro ordine rernotam esse desi-
et ea quse pro sui prolixitate breviter scribi non pos-
dero. sunt, ore ad os audias.
EPISTOLA LVI. 8%9 EPISTOLA LIX.
AD WILLELMUM ABBATEM. AD UUG....
llt Rainaldo monacho monaslerium pe-
Glocestrense
Gregorium papam ab eo vilvpcrari, et Clementetn
ibiqiirSrrlone abbale per anni uniussiialium
terc, laudibus rjfcrri non probat. Etsi imperatori cre-
convcrsari liccal. D dat facti sui causas non dcfuisse, dissuadet ne in
LANFRANCusarchiepiscopus charissimo amico suo Angliam vcniat sine regis licentia.
abbati Willelmo, salutem. Lanfuancls, Hug [forte, Hugoni.]
Rogo te, quantum rogare possum et debeo, qua- Litteras tuas, quas mihi per portitorem mearum
tenus huic fratri Rainaldo concedas licentiam con- misisti, suscepi etlegi, et displicuerunt mihi quae-

versandi apud Glocestram cum abbate Serlone per dam qufe in eis Non probo quod papam
inveni.

spatium unius anni; expedit eniin animai suaj ut Gregorium quod

vituperas, Hildebrandum eum
hoc fiat. Hujus namque indicium hinc permaxirne vocas, quod legatos ejus spinosulos nominas, quod
capio, quod regularem locum jietit, quamvis et mo- Clementem tot et tantis pra:coniis tam propere [/'.,
nasterio tuo, in quo nutritus est, in nullodetrahat. praepostere] exaltas. Scriptum est enim non esse
Sed cur hoc facerc velit, rationabilem causamenar- laudandum in vita sua hominem (Eccli. xi, 30), nec
rat. Itcrum rogo ne moleste feras quod ad me ve- detrahendum proximo su: (Jac. iv, 11). Adhuc
nit, quod mc amicum tuum pro necessitate sua ex- incognitum est humano generi quales nunc sint, et
petiit. quales futuri sint in conspectu Dei. Credo tamen
 549 EPISTOL.E. 550
quod imperator sine magna ratione tantum rem non A recessurum juras.sem, viderem autem quod ibi ani
est aggressus patrare, nec sine magno auxilio Dei mam meam salvare non possem, exirem; nec per-
tantam potuit victoriana consurumare. jurii crimen incurrerem. Qui enim Deo propter
Non laudo ut in Anglicam terram venias, nisi a Deum alligatur, non solvitur ab ipso, nisi contra
regeAnglorum Hcentiam veniendi prius accipias. ipsuin solvatur. Porro ab ipso contia ipsummimine
Nondutn enim insula nostra priorem refutavit, nec solvitur, qui propter amorem ejus, et ut sibi bene
utrum liuic obedire debeat sententiam promulgavit. complaccat, a filiis discordiae, superbiae, diffidentiae,
Auditis utrinque causis, si ita contigerit, perspica- et ut aptius [al., apertiusj dicarn a filiis diaboli
cius quid fieri oporteat provideri, valebit. migratad filios pacis, humilitatis, spei, imo ad filios
EPISTOLA LX. Dei.Qui enim sic transit, nonne plane fugit a sede
AD RODULPIIUM ABBATEM. diaboli ad sedem Dei ? Quis enim judicet illura a Deo
Posse monachum qui in uno monasterio stabilita- darnnandum, qui ut ad patrem, ut ad dominum et
tem promiseril, juslis tle cauds in uliud Iransmi- arnicum. fugit ad ipsum ? Propterea qui sic transit,
grare
non ab Ecclesia
iiun a.Kj ad jj.lliu3Iciiii
j^c,m.ojii ciu Ecclesiam transit non euiin
uclllbJi; iioii eniin ;

Wrancus
r
Cantuarice arcbiepiscopus, Eodulfo plures sunt Ecclesi*, sed una est toto orbe diffusa
abbati salutem, .

um n
.

Deo ,•
ubique
-, , . ~ . ...,
et « servitur, et urn Regr mihlatur. »
Indicatum mihi
de tuo monasterio recedereB
est
Postremo B Benedictus (Regul., cap. 61), sub
:
.
me-
v.s; de promissa stabilitate sollicitus es, timens ne
dium), qui stabilitatem pra^cipit firmare.monacbum
unde Deum placare studes [al., debesl, inde offen- ab aHo monasterio ad aliud monusterium venien .
das De quo rationem talem ostendo,
dendo me.psum in exemplum sic do. Lan-
et in
Si ego
osten- tem jubet sugdpi
i itatem firmet5 suaderi [ibidem)m
.
etj si bonaj ^ fueri ut ^^
francus manu propria me de aliquo monasterio non
Finis epistolarum beali Lanfranci.

Epistolas sequentes edulit D J.-A. Gilles, Opp. B. Lanfranci ; Oxon. 1844, tom.
EPISTOLA LXI. valde in officiis suis necessarii erant ecclesije no-
AD MARGARETAM REGINAM SCOTORUM. strce. tamen voluntas vestra, quia in omnibus
Fiat
Lanfrancus, indignus sanctac Cantuariensis Ec- et per omnia desideramus obedire vobis. Omnipo-
clesise antistes, gloriosae Scotorum reginse Marga- tens Deus vos benedicat, et ab omnibus peccatis
ret/E salutem et benedictionem. clementer absolvat.
Explicare non potest epistolaris brevitas quanta
LXII.
cor meum lsetitia perfudisti perfectis litteris
tuis
Q
quas mihi, Deo amabilis regina, misisti. quanta AD AKCUIDIACONOS BAJOCENSES.
jucundi tate verba profluunt, quae divino spiritu
Lanfrancus, indignus antistes, sanct* Bajocensis
msprrata procedunt Credo emm non a te sed pro
!
Ecclesi* archidiaconis salutem.
e
L cnh
ta
T-l.
^^
^
^T" d ' SC1 P UhS SU1S ai
R6Vera P er ° S tuum

"
DiHdte "
^
l"dicavit mihi litteris suis Constantiensis episco-
( Uemdam Presbyterum vil.ae sure, in parochia
^e if ^
l
oui n ' !
^^
^ DC haC
,
COrdG VeStPa Site manibus suis homfcidium,
ChnT
^*
-
'
v v '

E ^TT ^r
'
Sti, Pe CUm ™'' itu ™"
Pro" nita ? n ^'enderit et patrem
se

c T '

CXtl '
'
"
aneUm Vilem
Fegl " 0biliter

^ 0bi -
SUUI °- Addidit

-
l™que conrilimn meum super hac

I
bm £',,?
pec catis mvolutum, !T m patrem
'

eligis,
'

teque
vos velle habere,
si vel nunquam, vel post quan-

tum temporis missam homicid* liceat celebrare.

SpintUaUter habendam Dreraris Non
I u
•
1 "
quod putas, sed sim quia putas. Ne decepta
- Periculose, fratres mei, a rae de hac re vobis re-
spondetur cum reus reique vita a rae penitus igno-
:

m Ut ,,n dignUS Patei ° rare reLUr Quam Si aUt

DeuT
eum et 7l"T°
exaudirr pro \ n
Orationum et benefacto- re latione cognitam tenerem,
te.
raulto
'
- P r °P ria -P^entia, aut veraciura
tutius fraterni-
n°S COrnmune commercium -Parval>tativestr de ffi tanta re respondere valerera. Vos
.uLmV". ,
'
lU
BT ^
maJ ° ra ^ 6 reC °P tUrUm
.

i8*tur, quorum offlcii id interest, vitara ejus per-

^ ^^
,°
n do UC S,m Pater tUUS Ct tU
Z u esto M
flia ,1 T
h glonoso vzro tuo et tibi cha-
Mitto
'
C1Ui ite;

si i
' Videlicet
uimiliter p(Pniteat)
1U0m0d0
si doleat
Vixerit -

, S1
^omJo vivat,

1 U,n ,:m,n G ° ldewiuUm

d
ecundum n t" In
pet.tronera tuara ahos quoque duos
;
'

T fra-
'
-eastitatem ad
esse promittat .
finenr
Hffic
vitre

et hujusn.odi
srue servaturum se
aha pcerat,ntis
U SOmt, Cl Ct VeStl '° 101
'

° ^
1 ind Cia:S iineoessedeprellenderitis.pei-LtapaMn:
'

2te
Porte^ so.u
.o us rpse per se ?
explere non posset, et tcntiu licentiara celeb.andi raissara dare ei potestis
iUe r0g
° qUatenUS qU °d PI '° De ° 6t ^oquin-periculosum vobis et rlli perniciosura erit,
Z au abus vestns
r
coeprsfs instanter et efhca- si po llutis manibus corpus Ohristi et
sanguinem
uestudoaUs, et, si possetrs aut velletrs sanctificare pnesurapserit. Omnipotens Deus vos
P mpler 1UUlt
° deSideri ° benedicat de P astm e ^ estl '° desideratam vobis
'
'; et
en u
eilcmus .? rfratres nostros
hos ' -'

ad nos redire, quia

'

lcetitiam tribuat.
551
DOMNL LUCiB DACHEKIL. ^
LXllI. ~
Ain elecmosynam,
-*- cum omnibus ad eamdem eccle-

siam pertinentibus, sive m tarr» sive m decarma

CHARTA caivuixh,i 3 de
chahta canon.c.s l gravi.nna CONCESSA.
Lanfrancus, Dei gratia Cantuanensis archiepi-
scopus, Waltero
.

arch.d.acono, totique capitulo de

.
.

Hi

de Ponte episcopc
Quibusiibet bcneficus

^ ^^ ^^ ^
: Testibus

_
^ ^^
Rogeno

donia, clericis; Ricardo de Gravenel,

Hugone pas-
^SSCT* Omniun, Sanctorum pnesentis chart* pagina confir-
de Gravcne sonere, Joanne converso.
nwmus ccclesiam
Sutbwerca,
canonicis regularibus Sanctie Mariie de

DOMNI LUCiE DAGHEMI

MONACIII BENEDICTINI

L\ ELISTOLAS B. LAIvFKA\Cl NOTiE ET OBSLKVAilONkS

in Normannia situm a fluviolo

B. Lanfrancum epistoias scripsisseB cum monasterium
SSSO-SSi interfluente nomen accipit GiLbertus Crispinus in :
etrecentiorum,sen-
constans cst omnium,et veterum ejusdem ccenobii, et
tentia. Ex antiquioribus instar
omnium erit GuilleL- Vita B. Herluini fundatoris
Pa-
monacbus, qui in gestis ponti- Chronicon Beccense pag. 1 « At \ crius, inquit .

mus Malmesburiensis fluminum GallisR in

Lon- pirius Masson, in descriptione
f,cumAnglorumlib.l,fol.1-2l/2n. 10, editionis
Beccus dicitur veterura
surnmo pontifici Ligeri, agens de Elaveri,
doniensis, de epistola 2, Alexandro
seu Danorum lingua aquao cursus in
Gallorum
inscripta sic loquitur: «
Sermonis hujuscemodi ve-
alium fluvium intrans » quippehoc in loco fluvioli
initio papatus Angliam dire-
:

ritati assensit epistola Fun-

duo exstant, quorum alter influit in alterum.
Lanfranci reperitur. » Itern
cta, quae inter epistolas liaec cst
dationis autem celebris hujusce monasterii
iol. Vi% 2, n. 30 : « Ipse Lanfrancus pauca ingenn
decretales epistolas, et brevis forma.
sui monimenta reliquit,
Cliristiana. religionis culto-
Qui de epistobs i Notum sit onmibus
proecipuam contra Berengarium.
i>

Ansgoti,
neoterici, indicatum est ribus, quod ego abbas Herluinus filius
praifati arcliipraesulis agunt Odonc et
astantibus et laudantibus iratribus meis
annotationibus ad Vitam, pag. 41,
lit. e.
et
Rogerio, jubente Gilleberto comite, et Albcrto,
AD EPISTOLAM I. et Roberto
Alexandrum Ranulpho consentiente, Roberto comite,
Alexandro papx. Sanctum pontificem c tertiam par-
Guillelmus Pictaviensis in archiepiscopo, donavi Sanctae Maria.
hoc nomine secundum, pertinet ad
tem de Burnevilla, et hoc
terrae quod
regis Anglorum, inter
gestis Guillelmi ducis, et
eam, et Tavileio, et de Surceio, et hoc quod
perti-
Historiaj Northmannorum
ab Andrea
scriptores et hoc quod
summe extollit in hunc net ad eas, et terram de Sarnaio,
Duchesnio editos, pag. 197,
pertinet ad eam, quae Ansgotus patcr meus
in vita
Luciensis, cum alt.orem gra-
modum « Is prssul
:
sualiabuit:dotemquoquematrismeac,jubentepatre
violento plunmorum
dum nullatenus appeteret, ex integro mihi datam, coram testibus
Fulberto
praecellebat meo
consensu, quorum apud Romanos lunc
assentiente, in eo loca- sacerdote, Yitale, Rainaldo, et aliis multis. .
auctoritas, ingenti concilio
orbis terne caput exi- Quidquid ad res Beccensis monasterii spectat,
tus primatu, quo praasulum B. Lan-
Allectionem hanc sanctitate docebit Chronicon in appendice operibus
steret atque magister. quasdam
post ad ortum francisubjectum, solummodo immunitates
memorat atque doctrina. Per eadem Guillelmo, atque
Neque cursus lumtern a Rothomagensibus archiepiscop.
solis et occasum effulgebat.
tertio indultas
natura, quam per veritatis ille
Hugone, necnon eta Ccelesiino papa
sol immutabilius
quodquod ubiquaque per et confirmatas adjicere visum est.
directum tendcbat vita :

" parochte
potuit, iniquum corrigens,
nulh conce- •$•£»8 Charta exemptionis monasterii et
mundum archiepiscopo liothomagensi D. An-
Beccensis ab
dens. » „ .
• ._ , , .
selmo concessx.
Cui pndem dederat
De Beccensi congregatione. est, et eorum
annis monasticam vi- Virorum prudentium consuetudo
nomen, atque in ea pluribus sanctae Ecclesiae aliquid ra-
operam impenderat (ut M,- maxime qui de statu
tam duxerat. « omnem ignorantiam vel obli-
verbis utar) quieti, et silentio tionabiliter disponunt, ne per
lonis ejus biographi in-
verbi sacri excolcns assidua e-
vionem a propria flrmitate aliquando decidat,
cordis sui novalia Sed episcopalis cura
scriptionis auctoritate firmare.
dulci, quam sa^pe obtmebat
la-
ctione, irrigans ea monaste
officium est diligenter procurare quatenus
Beccus, porro, seu Bec-
crymarum compunctione. _
 553 IN EPIST. •"
B. " *"« NOT;£
LANFRANCI ^^i^ -^
riaservorum Dei in pace, et quiete firmata
perma- A lloc w™
idem nrivileaium *uh r
neant; ne divinis officii, mancipat*
mentes^aliqua
occasione a suo proposito impediantur.
F-~£#3fe^
^mel^annomUlesimoemtest^oZ
s ccess re
Hac igitur f ?
ratjonis aestimatione ego quoque
gratia Rothomagensium archiepiscopus
Willelmus Dei C T
Pn
*
T "** jeSl n ° Vr%
l
con fl r ™aiur.
ab ALexandro
°f'T P*P« ° tertio.
dare decrevi, tempore videlicet
WiUelmi
Roberti
litterisman-

Anglorum, quod Beccensi Ecdesiao

regis
comitis filii
j£ r ^T epiSC ° PUS
'

'
^
S6rvus servorum

* ^^ BeCCensis
di-

et domno Anselmo abbati, ob reverentiam

fon aS
monasteni salutem ^fi^T° .
<
e * apostolicam
'

benedictionem.
ejusdem .

locietfratrum religiosissimam vitam, sed qUa ruradam «"erarum bonaa

ri^uT^° memo-
salutem animae me», antecessorumque
et propter
^ 1
J
ndam Rothoma g e nsisarchiepi S copi
necnon et successorum, concedo ut
meorum "h" lnn ,^
°,
Ult
'
etc Vide in Alexandro
"
Illinter Pa-
Ecclesia insa' , ,

ejusque ip sius loci parochia,

cum
rochianis suis, perpetuo sit libera
ab omni episcopali
residenXa^ ***E£^*^
r^
^lestini papw
edenda
tertii
privilegium.
'

epiSC ° pUS
exactione, praater ea quao ab
episcopali officio ad- l^fST '
Servus servorum Dei,
di-
mimstrari non possunt
ricos ordinare, Ecclesias
reconciliare,
:

pcenitentiam
ut est monacbos vel cle-
B
Ifl
L,'
\ T 6t apostohcam benedictionem.
hatl et convent »i Beccensi

publicamdare,ethujusmodipcenitentesreconciliare- ECCl6Sia etC ' Vide in **-

rJZrrT
^r
'
aut illa, pcenitentiam occultam,
qu* sine consilio
episcop, dan non potest, determinare,
* alnm f ,
° alamitaLum causa «*», Refert sancti
chrisma t r
quoque, et oleum tribuere ut bl0graphuSqueraadmodum iHetotoanimo,
in brevi cuncta com-
;
7i :

plectar, monasterii et abbatis, 3tqUe industria

prout decet, omnem
pastoralemcuram gerere sine acceptione
TuTmaxima,^™*"*
quatenus episcopale onus
***'
q«anta
pecuni* humeris
Si autem in eadem parochia SU1Snnnirae ™P°neretur, ita ut
talis causa orta fuerit' frustra hortarentur
qu* ferri judicio finienda P pnraores Normannias
i

tunc ex placito ab-

sit, ' efflagitarent, rogaret
bat,s, aut apud
matrem Ecclesiam causa finiatur JUSS S$et ' B Herluinu s
(a cujus nutu pen-
!XT' t °f
tUS, rex lm P e ™sset,
'

ijudiciumqueportabitur; aut archiepiscopus

7
T^ ^™^ M
prascepisset summus
ferrum , .

judiciiadlocumillumperministrossuosdestinab"
jud.ciumque ibi coram archiepiscopi
ministris
por
£2T '' qUam arduum calamitosumque >
Ver° ubi eorum

T? W™?**
T\ ^^
tabitur.Quodsipecuniaexierit/ubicunquejudicfum fuisset
expertus Alexandrum , "
portatur, abbatis erit. In Ut a ° h ° C mUnere
autem parocmT

™ eximatu
caateris

quaaadeamdemabbatiampertinent.etsuntdenostraC^TlTflT^Af
m er S
"* inSpeCt ° r et studiosu *
tatlS MaS,st7» c
S
'

^tTY^ ^
duscesi, hoc solum Bened.
ei concessimus, ut manu pastos
- discipulus quam
«uos laicos quietos habeat, ""* "•«*
terram, vel domos
fflos
nullo modo
tantummodo qui
possident. Si
autem T\ f ™ ^ susce P erat
^gere animas (ut
' quara dh~

de his omnibus,
ahqu,s contra Christianitatem
quos liberos esse concessimus,
egerit, et abbas ad
s
InZ '7
rv e 2 7^'T '
"*' 2 RegUte > et rauItorum
** " qUia arS est artium re "

^T^!*^
'

hoc corngendum tardus

exstiterit, archiepiscopus ^*»***'***** 1
eum ut corrigat monebit U N ° Verat
quia tanto g™vius est
quod si abbas postea cor-
ngere noluerit, archiepiscopus
:
T£' ^\ Sacerdotura verha sunt Gelasii papaa
Jgitur qua3 concessimus, abbas
emendabit. Pro his Z
"1?"^
A
(

AugUstura (l uanto e ti a
I
™
tabebit ut, si ab
talem honorem
We servitium ecclesiaa nostraa metropolitan* et
archiepiscopo invitatus fuerit
ex-
et
£.7T'
iTZT' '
^ 1 ""
"
qUla SeipSUm intirae
pro ipsis re-
reddituH SUnt examme
n °verat.
)

legitimam excusationem
non habuerit ad festum TT " QU e P isco P atum desiderat,

^ ^'* *-
''
'
bonum
edicationis eJU sdem ecclesi»
c hiepiscopi
veniat, sumptus ^ aTdo "an^ "
" '
} ' ° pUS deside:
habiturus, ut archiepiscopo missam cele-
T ChZ^Zl?'. ldcirC ° appetit infit

LS '
T"^ '

^T
,
brante chorum teneat; autsi archiepiscopus
aUqua
D Cap - "° n rinei a
P P tus aut
causa missam celebrare
noluerit, aut non potue!"
«1«. abbas missam festivam
pro eo celebret.
SnS^
l„f
'

50
CUPa re§ iminis et charita "
b ° nUm qui
"

^
Hac S pnus ? '
PP e deside '" a t
tttan ex consulto clericorum lrre P'' ehe nsibilis.
nostrorum fecimus ZT' « Hoc est (ait

^ ^
u ,

^t vero abbas
ex consulto monachorum
suoZ,
ra ^7^" t^ ^ "** 01Mi Virtute
luerelas quasdam et calumnia
<™>tC* Se ^™ L re P
e

,oncess,t
pm at,s Ecclesiis faciebat, clamavit
ut omnes episcopales
eat arclnepiscopus,
et in illis ecclesiis,
-por, s Beccensis Ecclesia
b,t extra
qtnetas

quas tunc
i„ dimcesi noLa posS
con-uetudine ha- ^u
^
1Um
ss

T^i?T?T
JX^^TT^
,
f
°
e °i
^

i
'
f
.
mra qui

' °e
aliis

,US haCtenUS
P^ e st,
intUeiltes illuminan -

"*"* °
veluti stellam

'

Uiilelraus
Beccensem parochiam, et g S
'
quod P roc ea tus ex concu- ''

insnper in hin fl „

£r
Nrtura
ibUS
erat.
^" deiUCepS ln dicecesi
«2T a - lZLZZ*T ^f
oe,tus P a te>
imam
Conquestor
Angha, comparaverit
. vero armis, quia
dUXit iD UX ° rera
r °-
resnun,
dC G0St Re
Guillel. Malmesbur
mZ
Patrol. CL. - All ° 10 in Guillelmo
-
I et ahi -
passim
18
 :.i.

.... >
DOMIXl
" I
IV.K DACHERH. ....

A ricorum raeretrice. oraehtur, luxuriosa convivia

Gatomensi pnrtssm camobio, etc. Usu siqui-
'
_ ... praeparehtur, caneset aves, ac talia ludicra compa-
_..- .., f.ili:i lnilwfii f.ninnii-
„_-,_.. -j ..,,,_•

dem didicerat magnum Lanfrancum sapientia bu-

scientiarum facul- rentur? Hoc milites clamant, plebs submurmurat,
blimem, vite queeque splendore,
peritia illustrem quem mimi cantant, et saltant, et vos negligitis, vos par-
tate, et rerum saxularium ;

administranda BUm- citis, vos dissimulatis ? Ubi gladius Levi et zelus

idcirco ad totius patria. negotia
Simeonis? tandem rcdcant illi, et
Ad cor
consiliarium assumpserat Normannorum dux
» etc.
mum n de Vita contempla-
Etsaneaddi- S. Prosperum auscultent lib.
Guillelmus, auctore Milone Crispino.
Paulini,
tiva obiter gesta sanctorum episcoporum
gnitates ecclesiasticas, nisi religione,pietate,scientia,
et Hilarii Arelat. describentem « Tales ac tanti
prudentia viros insignes, et dux Normannorum,
:
et
viri. qui volentes esse Cbristi discipuli
ro.nuntiave-
asseritarchi-
Anglorum rex nequaquam evehebat, ut
runt omnibus quse babcbant, non ut posscssores,
diaconusLexoviorumGuillel.Pictavens.,p. 195 et20S.
Can- sed ut procuratores, facultates Ecclesise possidebant.
Agens de electione Lanfranci in archiepiscopum
Et idcirco scientes nihil aliud esse res Ecclesiae, nisi
tuariensem : « In sede metropolitana (Cantuaricnsi)
vota fidelium, prctia peccatorum, et patrimonia
meditabatur \Guillelmus) sanctum vita, fama cha-
pauperum, non usus ut eas vindicarunt in suos
qui suffra-
rum, eloquentia divini verbi potentem,
proprias, sed ut commendatas pauperibus divise-
"aneire°plcopiscongruam formam pmbere, et ovili B
Dominicopra_essesriret,cunctisqueprodessecuperet runt. De his plus satis.
»

Rex Ahglorum factus. Victo nimirum caesoque

studio vigilanti. Idem
deordinationibusEcclesiarum
Matthseus Paris. ad an. Christi Heraldo, universa sibi subjugata insula, rex cst ab
praacogitabat, » etc.

10G7.Porrocausaexstruendi illius ccenobii S.Stepha-

omnibus proclamatus, ac tandem consecratus ab
cap. 3, p. 5; Guillel- archiepiscopo Eboracensi Aldredo, quia Simoniace
ni alferturingestis B.Lanfranci
Angelorum, p. 6162, n.
tum Stigandus, cujus id muneris erat, sedem Can-
musMalmesb. 1. ni, Gest.
Guillelmus tuariensem occupabat, illiqueab Alexandri pap. II,
10 Orderic.Vital., lib. ni Hist. pag. 459;
corona est imposita. lta Guillelm. Pictavens.
;

Northmannorum lib. vii, cap. 21 legatis

Gemeticensis, Hist.
£35 pag. 196 monachus Malmesb., de Gest. Angl.
26; solum hoc loco Guillel. Pictavens.
;

et Roger.
arri- pag. 56 et 57 Henric Huntindo, ad an. 1066
; ;

testem oculatum in Gest. Guillel. pag. 211,

modo speeie- Hoveden., part. priore in Guillel. seniore Gemeti- ;

det proferre « Cadomensi basilicae

:

vn Hist., c. 3 4 et seq. Orderic. Vit.

Ste- censis lib. :

que admirabilis suis impendiis ad titulum S.

tum lib. III, pag. 492 Quam ob causam, et quo jure
phani protomartyris a fundamento exstructae,
Anglia? regnum sibi comparare aggressus fuerit,

ZZ 5E Z^ZZZZ^^C
diversa donaria advexit materia artificioque
SlSSHIIcl, quce au oct-u
pretio-

r
patWaacto.es pnsdicti „,axi m e vero , .
«*
n, lf, n TTl HlStOHi
nhbas. in Historia
ov „ o^pnsis abbas,
neus auctor Hugo Flaviniacensis .

valeant. Singula descriptionibus aut

nominibus de-
« Anno, inquit, 1065, Eduardus rex An-
qua mente sua ms.
signare spatiosum foret, » etc. Et infra,
:

verbis
glorumobiit;qui,quiasinefiliisfuit,consanguineum
ostendit his
id impleverit dux Guillelmus,
:

inique largiuntur, suum Villelmum Normannorum comitem post s<

« Potentes quidem nonnulli sanctis

suam in regem instituit. Sed Heroldus contra sacramentum
plerumque in iisdem donationibus laudem anno
quod Villelmo fecerat, regnum invasit Ipso
mundo, delicta sua coram Deo adaugentes spoliant :

commisso praalio xi
Animadver- Villelmus rex mare transiit, et
ecclesias, et rapinis ipsis alias ditant. » Na-
prselati, abbates com- ld. Octobris ruit Heroldus, et Villelmus, die
tant haec nonnulli principes,
pietate talis Domini, apud Londoniam in regem elevatus et
mendatarii imo et concionatores, qui, divina Robertus
novas religiosarum coronatus est. » Alias superaddidit causas
afflati, hominibus ut appareant,
eleemo- monachus deMonte, in Chronico ms. an. Ch. 1063,
a.dium structuras aggrediuntur, erogant
divinis laudibus Quia Alvredum cognatum suum (Guillelmi ducis
lo «
synas, interim vero, diei noctisque dehonestaverunt et
et monasteria videlicet) Godvinus et filii sui
posthabitis, collabentes ecclesias
peremerunt;2°quiaRobertumepiscopum,etOdonem
.--_—-
fcjuorum nerpingues
(quorum quotannis percipiunt)
perpingues redditus quoianms ijei-ipium.; f^- - •

omnesFrancos, Godvinaaetflto,
SedD consanguineum, et
ETet Lquata misere derelinquunt.
solo du,_4ucucv
diruta et soio _ _,_„., „u \ nn v,* exsulaverant,
arte sua ab Anglia
Certe quidem
etc.Certe
«-«nlnvfirant. » etc.
patrimonio
heu multo iis pejores perditissimi
!
illi
aut industrige, sed
Victoriam non Guillelmi viribus
rum Christi decoctores, qui omnia prandiorum Eadmerus, Histor.
absorbent, soli Deo ascribendam pra?dicat
gurgitibus absumunt, obliguriunt, ludis
novorum lib. i, pag. 5, edit. Lond. 1623.
olim
libantque Veneri.Merito ejusmodi insectabatur Armen-
Hermenfredus Sedunensis cpiscopus. Sive
piissimus Anglorum rex Edgarus elegantissima
illa
Alexandri papae 11
synodi circa an. fredus, diversis est legationibus
oratione quam habuit ad Patres

—
Florentius Vigorniensi*
iu.uie««, patrimonia re-
Sic, sic, inquiebat, F'™"" " jussu egregie
°
functus.

~ —i
Christi 970
Chnsti y.U « &ic,
« :
:
•>
.".
,
, __, infv> •
f ontino-it
Lontin it namqut
namq
pauperum,,v(imo quod magis est) coaevus scnptor ad an. 1062 «

n -? y w
.

zum eleemosyna
gum, ei-emu^i.c. v .

legatos apostolica. sedis eju.

^Z^^Z^TSX^
hocfiscus regius distractis redditibus
multis, de-
mfl ;„ n t eo temnore. ut et

Sedunensem episcopum,
_i-
et ahum
. _*
qui a D. pap
reg^
Alexandro pro responsis -le.asticis a^
tmu" a hoc ecclesiis Christi agros, et posses-
AnglorumEduardummissiregiopraaceptoWigornic
Zl regalis munificentia detulit, ut deliciis cle-
 . ^
r
j. >7
IN EPIST. B. LANFRANCI N017E
per totam fere Quadragesimam
de^ebat » oic Rn A «ik».Ti. j •

? erus Hoveden, ad an. Ch. 1070 «

^'"gcnci cuiuurum -

Praedictus regulam lud.f.cabant. Optimates

:

Sedunensis episcopus synodum tenuit, gul* et veneri

in qua An- dedit., ecclesiam more
gelricus non canonice degradabatur,» solito non adibant,
etc His asti- sed in
cub,culo et inter uxorios
pulatur Orderic. lib. rv, pag. 516. amplexus matutinorum
Porro « Sedunum solemma
et missarum a festinante
(cujus meminit Jul. Ca?sar, presbytero auri-
cap. 1,) praecipuum oppidum
de Bell. Gal. lib
bus tantura libabant. Vulgus m
in medio positum
Sedunorum est,in quo prada erat
episcopum constituunt, qui regioni potentioribus, ut vel eorum
ut princeps et exhaustis
substantns, vel etiam corporibus
ecclesiasticuspraesul SS«
imperat, liberis tamen,
clistractis, acervos
in longinqua
non servis; nihil enim publice agit thesaurorum congererent Illud
absque omnium erat a
civium consensu. » Haec Henricus
caputCaesaris.EtRaymund.Marlian.inDesc
veterum Gallias locorum
popuh, Helvetiis et pro parte
Glarenus in idem

Sedusii vel SeTuni :

luy
?
,<
natura
ex se gravidas,
B ld **'
abhorrens,
ubi
pi '° StlbuIum aut ad
Z
quod multi ancillas suas
lubidini ^cissent,
satisfecissent, aut ad

» ete Sed tamen archiepiscopus

obsequium
£?**?*
7
™ T ' ^rnum
Celt^u Lter "

^^^ue
e, antu"
?**
vcl saltem eis sunt
finitirai, ipsosque
R ehTl
° bsCuritate
o"^ caligbe,
»T
fluvius irrigat. Civitas est "*" °* U °
1 TT ™
^^
episcopal s. Ta 7erteZ*l !2 Universu 1
Latine nomen retinens. , At vero
mis hisce verbis hallucinatur,
nara
Lrlianu
n S' llCanUm regnUm i

TarenlTaar
00^ no
1T
« ™nti« vitio-
^
f '

chiepiscopatus
ZT T! ^ qWm pr*
qu*
^^
est, ° mnibus dili
et Monasterium dicitur Nnn 9°>
vulgo Moustier, cui subest ma* numLa ^ncura
Sedunensis epTscopatus'
Sedunura GaJlica sive Sabaudica
leLZZ ™onas tl ca, quam
et adeo religiose
cupatur.
limma
°
Ua bWn
S ion nun
nUn " 1 v
nl«™nt, tot.que sese
lu
devoverunt primores
co-
Ecclesiaa

Eboracensem
pag.
facto.
Vita B. Lanfranci cap miic Bernardus,
mus, Bni. n ,^,l„. _i
et alii
....
pene innumeri.
' " ll& ei
" 111 Malmesbur de Pontif. Hinc Chrv-
^r.fi. : Anglo! -
sostomus, homil. 70 i„ cap.
lib. 1. Legatio„e fungitur
idem Ilubertu.. xxn Matth. j , Non
Gregorii ccelo diverticula
pap. vii „omi„e i„ Britannia minori, monachorum minora aestimanda
libr v sunt angeh nempe, imo vero ipse
• 22 ejusdem Gregorii. Missus etiam ;
quoque angelo-
Sl r l'^!!^.f^
est ad D
Guill. Angliae
SS7S^ 7™°-
7° nUme ,n U S
~r^tc.
prohibentem;
pontifex per
regem, episcopos ne
quem admonendum
Hubertum.
vu, ep. lib.
R raampe
voluit
. l su „„
era vero
ent C
s !
sun
oorl
^ !X7
o
,

7"^^ '^
P °P
^
Antiochenum
l
di vertuntur.fetc.
:

° C ° Venientlbus iu
Monachi

pontificiacquievisse epistol.25 e u
Lm 11^^ il
™
um 2 Ihttet
qui1
ltatem
„"'
ne 1 ue sinentes
^ trahentes tra -
1
destinata fidem facit.
».... .

Episcopi,abbates, etc. De hocce

..

conventu, consule
resDicumfp* eo
respicientes, ^ ^^„* x._
'

contuentes i„ tenebris — •
fieri
. ,
naufragia
.
ad se
6"»'»" i,n

^™
non permit1
tentes versari. »
^prajdictam Vitam loco citato
pag. 12.
Ul taceam multa.
Ex apostolicz sedis auctoritate. Ita forsitan quae
profert Milo
UtiVefert Eadme- Cnspmus m
Vita cap. 11, pag n
rus Lanfranco aqualis, Histor.
novorum libr r xandrum, v ld elicet S. J^° .
jp^Zl
Lanfranci, scholas
Pftg.

trancus
6 « In hujus (Guillelmi) regni
:
anno 5, Lan- adhuc teueret, auditorem
Becc t ra
Cadomensis coenobii abbas, vir
exstiti.se. Posteaqnam
strenuus et
padiyims atque humanis rebus
PradUus, Angham ex praecepto
excellenti scientia
emmLaniranco papara
Romao degent, enarravit,
assurrexisse honoris
tanti honoris
\ Z
rafio„em
Domini papao Ale- dfert h.« verbis
-- — wiBiiu, BL pa
: « Tum pro sua raagna relig
01 e
empore archiepiscopatum
1
etemment. sc.entia, tum quia
Cantuariensem le cum
^"'" wu,u esset In inZ-
^ '""
Iu.n suscepit. » " U1
re°-en- mann,a Vemen
v. *es Ecclesia^
:

D '
ministros suscipiebat
tantu,ngue sancl* Ecclesi,
casum. Sic „i,„i rum t^ur^T T™
^* S mGOS C » studi «^ docuerat!

-
ahis constans atque
qu» in
infractus, premebatur
Deum et Ecclesiam pe^rpetraban ur^t"
Zl ITS ™* Non
118
^' ^^
' ideu ass «'^xi
Becci ad schoIa
ei,

-
e^u '^"T
H^
P5 ejus i„
Plane esset quod ejus
dolorem alleva
Deum zelum temperare posset
T i'ih

Ad
Se
lib
1^°
^ ^ d - T ? "^loc
r 7* l
^^ aWs
m
aUditor cousedi »
Eadmerum,
-

Hist.

^T ^^
,
nefanda crimina queis
iemporibus Anglfgen.,
erant obvo uti"ilts m lt'v ' *" Pater La^ncus,
P ° ntifici Alexaud -
ait

"*
exprimit S. BedJcontinua CUl R ° manara P*
^ ^^^
"'- n, ca
P 12:
Verurataraeu, inquit,
.
KtS '
', -^ " Scientibus «»**«-
p- et religionis

' ™
«nis. Clerici
studia eetate proc edente
non paucis ante
adventura
litteratura
.
obsoh! e

tu.ultu.
CZ n. nomm ^T'-
GSt; aC deinde
CUm '
Ut ° ressu u
Subdens '
'

houo - ». Nuit,
P«Pa ad se intra„ti
%«*. dulciter hortatu
exl.ibui
^araentorura verba balbutieban
t
" ^t" ZoT ""7 arClUOpiSC ° 1Wtui tU0
'
- d ^em ma-
^^c.terisqu.grammaticamnossr^S
i i uw <*u ic peninet ob reverentiam
 ;

DOMNl LUCifc DACHERII.

[>59
Bedae Continuator, libr. m, cap. 29;
Ordenc.
«• «h
par est. II-oc Eadmerus
Jfcecbadmei
•
a
is, cui AVen. «
.
B. Petri te exsequi motu (alaim _
6g3 Ejusmodi calami-
Vital.,Ub. viii, pag. 682 et 683
refragantur GuUlelm. Malmesbur. de Gesl
haud e vivis sublato 13. Lanfianco
Anglor. lib iu,pag.
66,n.20Thomas Valsingham, tatibus consulerejam ab Anglia
ct alii.
perperam conatus I). Anselmus sponte
Ypodig. Neust., an. 1070, auctore Roberto
etc. Sapien- discessit, nequitiaetemporis cedens,
Ad vos veniremvobiscum inpalatio, Montensi, in Chronico ras. ann. 1098: « Anselmus
Lanfrancum volupe
tissimum juxta ac doctissimura Anglia, quia nihU
et vero archiepiscopus recessit ab
et pnnsules, et abbates,
omnes auscultabantur, recti rexpravus [Guilklvius) in regno suo fieri
per-
ssculi, cum verbis, tumlitte-
principes,et potentcs etc. Chronicon Beccense, ad calcera
mittebat, »
ris illum ad sese,
quo ejus consuetudine nullo non
operum S. Lanfranci, an. 1098.
conabantur. Id ab ejus
tempore uterentur, atticere A.D EPISTOLAM II.
supra cap. 5, pag. 6, et
bio-rapho Milone asseritur Hermannus siquidem. Vintoniensis episcopus, e
7: imo Alexandcr ipse praefata dilu-
et
cap 6 pag Flandria oriundus, regi Eduardo
sanctissimo a sa-
cidat mirura in modum epistola sua ad GuiUelraum autem in locum Brithuoldi. Et
cris fuit suffectus
admonito,nt Christianae :

Conquestorem eo namque

^^^^o tandem animi cupiditate raotus ab

Eduardo petiit ut
;

impendat, Ecclesias
omnem operara
ccenobium sibi ad constituendara sedem
pietatis
r
officUs
nietatis officiis
• __

earuraque personas defendatjsi

rioruin archiepisc. effatur
J» u,,,itn^ua-BMeldunense
debeu
, r.P_ntnn-
o Cantu
:
.

.
,.•

Ad
_..
desperaret,
lnec igitur perfi
abdl .
de8peraret) abdi-
concederet, sed
^
cum
.

q consequi
id
sese mancipavit.
incrementa percipienda, cato episcopatu, monasticae vita.
cienda,et aUarum virtutum priore, ad an. Ch. 1055.
Rogerus, Annal. parte
fratrisnostriLanfranci Cantuariensis archiepiscopi Malbesb., de
Harpsfeld. saculo xi, et Guillelm,
vestram hortamur ac-
monitis et consUUs, gloriam episcop. Schireburnensibus, ita
membrum, et unum Gest. pontif. lib. i

quiccere quem charissimum Hermannum o Xecdum plane initiatus ex-

assi- depingit :

Ecclesiae filiis lateri nostro

ex primis Romanee quo pudore confusus Angliara indigna-
dolemus sed ex fruetu pulsus est,
due non adjuncturo esse admo-
:

tribuit, consolatio- bundus reUquit. Xec multo post a_gritudine

quem Ecclesi* in regno vestro nente simul, et quodquod ssecularia
parum prospe-
nem eius absentiee suraimus
»
iratus mundo rcnuntiavit, mona-
.

raverunt, fortuna.
mortem vero ejus nec pacem, nec aliquid bo- ut fere in
Post Sed, fit
mortuo Gmllelmo chus apud S. Bertinum factus.
num Pradicit vir sanctus quae taUbus, repentino illo impetu
religionis frigescente,
Rufo ejus fllio pullulare
Conquestore, et regnante meditabatur. Afflaverat
et grassar, per in dies in Angliam reditum
ccepere mala, citius dixerim

-^SlrSr S: „«
episcopum
iterura
Xorthmanmara .stha_c secundus rumor aures ejus Ahvoldum
universara atque
„ g „am ___-_ _. Jam Godwinu, ,0«
;

klgUam C t
mui^ ^,""
aphicemoresuoB.,1,0 l,eca,.usMalme ^,» vo-
grapince , discesserar; iiliusque ejus vo-
timebat, discesserat;
vehementer tteM*-t.
. Hoc anctove
{Guillelmo sceundo) sacr, Eccle-
git aliis accesserat. Acce-
vaenuro locati luntati regis, et in hoc et in
honores mortuis pastqribus
:

siarum pitergo HerraannusSchireburnensera

episco- «S^
auditanamquemorte cujuslibet episcopi velabbatis, regedan-
patumintegrum cum tribus pagisEduardo
adraittebatur, qui orama
confestim clericus regis datoris annos transcendens ad
te, vivacitateque sui
omnesque in posteruro
inventa scripto exciperet. GuiUelmitempora duravit,subquotribunal
ad suura
Interea qua.r_baturquis
redditus fisco regio inferret. Salesberiam, » etc. Ha_ret
transtulit Schireburnia
substitueretur, non pro mo-
idoneusloco defuncti aniraus, et ubi pedem figere
debeara ignoro.
expcrimento. Dabaturque profecto
rumsed pro numraorum Lanfrancone testi oculato, quid Hermannum intus
honor, ut ita dicara, nudus,
magno tamen
tandem (quemadraodum illa ex epistola comper-
videbantur. quod tem- et in cute
emptus. Haec eo indigniora tum habetur, optime noverat, fidem
praestabimus,
episcopi vel abbatis, om-
pore patris post decessum

™ nonnullis scriptc-
an vero Malraesburiensi, aliisque
custodiebantur, subst.tuendo
nes redditus integre aures Hermanni gesta ex vulgi
quorum
. II....
. ..

LritolaudabUes. Xullus dives

nisi causidicus, nullus
nullus clericus
g.u »
pastoriresignandi^eligebanturquepersonaerehgioms
pastoriresignandi,eligebanturquepersonBie.
nisi iiniiimn arius.
:..-_. „lci
x-

presbyter n.si
,1
^^D^^™ ribus, ad ,
"
leetorem esto judiciura. Sed
pervenerant? Penes
dicara quod
vero (ut dicam
episcopum qua. re-
sentio sinistro animo praefatum
utar) firraarius. Cujuscun-
/utverbo parura Latino non est revera cur aliquis sen-
lata sunt actitasse,
que conditionis
homunculus, cujuscunque c.ira.n.s ccenob.tica- vitse amore, et
tentiam asserat. An non
appeUasset, aud.ebatur
reus statiraut delucroregis rerum saeculariumfastidio secedere
potuit Herman-
faucibus resolvebatur laqueus,
si
ab ipsis latronis nus? Forsan pauperie oppressus et eleemosyna-
et
promisisset.Tunc fluxus cnmum, decet! atque
regale commodum rum erogandarum animo luti preesulem
acu-
tunc usus calceorura cura vivendi formam perduce-
tunc luxus vestiura, ut clericos ad canonicam
corporis certare cu.n episcopatus transm,-
natis aculeisinventus,mollitie ret in abbatiamMeldunensem
et passira leg.mus
«rrationem est meditatus Xonne
et latere
frangere, gestu soluto
feminis, gressum
nudoincedereadolescentiumspecimenerat.Enenes, apud aucto.es, iraousu saepe venit, plurimosscientia
percelebres, censorum spongias el
inviii manebant, expugna-
fuerant et sanctitate viros
emolliti, quod nati « duro
prodigi su», etc. . Hactenus
caluraniasdiupertuUsse?Et sane Hermannus
tores aliena, pudicitia., loquar B. Lanfr.) atque ju-
cap. 1 virili robore {utverbis
Gest. Anglor. libr. iv,
de
;
atque
Malraesburg scientia litterarum divinarum
,

pag. 77 venta viguit,

lib. i. pag. 14. et lib. ,v. ;

Eadraerus,Hist.
 561 1N EPIST. B. LANFRANCl NOT.E. 502
raundanaruin pneditus, ad pastorale officium satis A fideliter prudenterquegubernans, superborum colla
utilis persona exstitit. » At egoin unam eamdemque justitise censura perdomuit; arguendo, obsecrando,
sententiam omnes pene scriptoresantiquiores et re- increpando,dissidiapacificavit,tandemqueconfectus
cum videam, nolim usquequaque
centiores adduci senio, plenus dierum, in sancta confessione, ut prae-
illius episcopi causam suscipere, atque omni culpa missumest, in Dominorequievit. Ingressurusitaque
vindicare. Verumeniravero, si auctorum opiniones viam universee carnis, mortemque vicinam preesen-
cum beati Lanfranci sententia conciliare velimus, tiens,onere pontificali deposito, sanctissimi Bene-
asserere necesso est Hermannum bis asceticam vi- dictihabitum,humilitatemquesuscepit; monachum-
tam appetivisse ;
et hoc liquido constare videtur ex que professus beato Aibino se tradidit ac sic ex- ;

ipsiusmet S. archiepiscopi verbis Monachicam : « oneratuspauperemChristum pauper et ipse secutus

vitampetiit, nunc iterum hoc idem facere omnibus est. Ante quidem ut Martha sollicitus erat, et occu-
morfis petit » Primum quidem rfum in ccenobio S. patuserga Jg3» pluriraa, nunc vero velut altera
Bertini apud S. Audomarum monachile collobiura Mariaunumessenecessariumrecognoscens,optimam
a Malmesburiensi relatum est supral assumpsit.
(ut
partem elegit, quae non auferetur ab eo. Commen-
Postmodum ubi in Angliam ex Bertiniano monaste- damus etiam orationibus vestris, » etc.
rio optimis documentis, pietate, virtutibus instru- B Vcnerandse memorix Leonis. Noni scilicet, viri
ctus remeasset, et egregie multos per annos episco- plane fide meritisque insignis, qui cum angelicara
patum administrasset; tandem aegritudine senioque vitamduceret,consortioange]orum subinde dignatus
confectus, vitae solitariaj dulcedine(quam pridem de- est. Leo ostiens., lib. n, cap. 82, Chronici Cassinen-
,
libaverat) illectus, et morti jam proximus, ad tutam nensis. Berengarii haeresim
duobus in conciliis Ver-
regularis vitaj stationem appellere peroptat quo
, Turonensi damnavit
cellensi et ita Guitmundus ;

securus e cella (D Bernardi sunt verba) ad ccelum Leoni compar lib. de Corpore et Sang. Christi.
i

quiret evolare. Non spernendum habes illis ferme Leonis sumraam animi domissionem enarrat Ottho
temporibus exemplum Marbodi episcopi Redonen- Frisingensis, Chronic. libr. vi. cap 33 : « Hic ex
sis,qui, deposito episcopatus onere, sese in monas-
I
nobili Francorum prosapia oriundus, auctoritate
terium S. Albini Anrfegavensis recepit, atque inibi regalis excellentiae arf sedem B. Petri destinatus
|

induto monastico habitu sancto fine mortem oppe- fuerat. Cumque assumpta purpura pontificali Gallias
tut
;
quod disces ex antiqua
membranis scripta in iter ageret, contigit eum Cluniacum venire, ubi forte
,
formula denuntiandi mortem defuncti monachi cae- tunc Hildebrandus prioratus, ut dicitur, obedien-
teris ejusdem societatis monasteriis, ex eodem
S. tiam arfministrabat : is Leonemadiens semulatione
Albini coenobio mutuata.
:

q Dei plenus, constanter eum de inccepto arguit, illi-

Uinversis unius sacrosanctae ecclesiae filiishumilis citum esse inquiens per manum laicam summum
congregatio beati Albini Andegavorum episcopi, ple- pontificem ad gubernationem totius Ecclesiaeviolen-
nam dc hoste victoriam, et rfe victoria coronam. ter introire. Verum si suis se credere vellet consi-
;Apostolica nos informat auctoritas ut pro invicem utrumque
liis, quod majestas imperialis in ipso
et
orantes.alter alterius onera portemus,et sicadimple- non exacerbetur, quodque libertas Ecclesiae in ele-
j

'
bimus legem Christi. Legem igitur Christi nos servi ctione canonica renovetur, se pollicetur effecturum,
ChristipiasolIiciturfineadimpleresatagentes,rfenun- inclinans se admonitum ejus, purpuram deponit,
tiamus vobis obitum rfomni Marborfi venerabilisepi-
peregrinique habitum assumens, ducens secum Hil-
scopi, semper cum laude memoranrfi, lingua facun- debrandum, iter carpit. Igitur ad urbem usqueve-
di, religione praecipui, raorum honestate pneclari, niens, consilio Hildebrandi a clero et populo Bru-
litterarum eruditione doctissimi, cujus sermo sale no in summum pontificem eligitur, sicque utcum-
semperconditus erat, et ex ore illius omni rfulcior que Romana Ecclesia ad faciendam electionem in-
melle fluebat oratio. Et quamvis eorfem tempore, formatur. » S. Leonis gesta conscripsit Wibertus
jkariis studnstotaGallia resonaret ipsc taraen ora- auctor coaetaneus, quse et evulgavit doctus Sirmon-
j-orum rex Gallicanfe arcem eloquentia; specialiter dus.
)btinebat.TertiosiquidemIdusSeptembrisinfirmatus Litisfeldensis verocpiscopus, sive Licefeldensis in
j^jrne, sed spiritu fortior,
cxcedens a sKculo,vivens in Anglia. Petrus vocabaturantistesille, si conjecturis
Unsto, sua nos viduavit preesentia, et amoris sui indulgendum. Siquidem a Lichfeldio sedem, re-
aculo vulneratos
intolcrabili dolore confecit. Qui gnante Guillelmo primo,Cestriamreraovit. Vel sane
longa liberalium sturfiorum longe lateque ver-
»ost
rfixerit quis rfecessorem illius, cui litteras hasce in-
fianUum exercitia, quibus in Andegavensi civitate
scribit magnus Lanfrancus, Leovinumfore. At vero
ui iamosusac nominatissimus exstitit magister ef- rfe utroque, ac rfe nefando, quod hic memorat cri-
cacissime claruit electus a reverendissimo papa
; mine B. archiepiscopus, summum est apud histori-
•bano in Turonensi concilio,
sanctaesedisEcclesico cos silentium. Petriautem successorera Robertum
edonensis, annuente Domino,
pontifex ordinatus sugillant pene omnes, affirmantque illum ipsum
.
Quam ipse dignitatem, imo onus, accinctus avaritiae vitio infectum, ecclesiarum
j
dilapidasse
adi Spiritus sancti, licet inter hai'b:iros et
natu- facultates, rerfditus exhausisse. Verum chronologia
i quadam armatos feritate, per annos viginti octo cum repugnet, rationi minimc nec tempori consen-
»63 DOMNI LUC^E DACHERII. 564
taneum videoB. Lanfranco mentem esse ad Rober-Aerat vir pietato, ac sapientiapollens, eos multarum
tum scribere Lichefeldensis siquidem episcopus rerum scientia fultos, novo rcgi in novis regni di-
:

exstitit nuspiam Robcrtus, scd Cestrensis, seu po- spositionibus pernecessarios, multis praestare, ora-
tius Conventrensis, quia sedem, defuncto Petro, e toria facultatc ostendit. Quibus auditis, Pontifex
Cestria in Conventriam transportavit. Liquido con- summus conversus ad eum : Tu videris, inquit, Pa-
stat praeterea consecratum an. 1088, ct summum ter es patriae illius, ac per hoc industiia tua consi-
pontificemAlexandrum abhumanisereptum an- Ch. deret quid expediat. Virgao pastorales quas reddi-
1072, seu, ut aliis placet, 1073. Ergodc Petro,autde derunt, ecce hic sunt ; accipe illas et dispensaprout
Leovino illa in Epistola loquitur S. Lanfrancus. Por- utilius Christianitati regionis illius agnosccre pote-
ro praedictum cpiscopatum triasortiri nominacom- ris. At ille susceptis eis in praesentia papae revestivit
pertum habetur ex dictis, 1<> Lictifeldensis seu Lici- praefatos viros, quemque sua. » Eadmero accedunt
feldensis, 2° Cestrensis, postremo Conventrensis. Malbesbur. lib. i, de Pontif., fol. 121 ; Harpsfeld
In locum ejus non prwsumpsi. Non audet in Lichfel- stcculo xi, pag. 271. Decretum exstat Alexandri II
densem episcopum (etsiMetropolitanus) sententiam papac, ut clectus filius presbyteri, modo virtutibus
proferre, neque alium in ejus locum sufficere, etcon- polleat, minime respuatur.
secrare;nam metropolitani, et comprovinciales, B Eboracum porro sive Eburacum civitatem (vulgo
primatesque possunt quidem cpiscoporum in jus per York graphice designat Camdenus in sua Britanniae
accusationes depositionesque vocatorum causas au- descriptione, verbo Drigantes « urbs est totius An- :

dire, discutere, eventilare ; sed definire, atque ulti- gliae secunda, ait ille hujus regionis (Eboracensis,
mo determinare judicio, sine praevia summi pon- vulgo Yorkeshire) pulcherrima, universae Septen-
tificis auctoritate, nequeunt ullo modo : quod Julii ornamento est singu-
trionali parti, et praesidio, et
papae epistola ad Orientales episc. confirmatur : lari. Amcena, ampla, munita, aedificiis tam privatis
« Sicut B. Petrus apostolus primus fuit omnium quam publicis exsculta, opibus civibusque referta,
Apostolorum, ita et haec Ecclesiasuo nomine conse- et archiepiscopali sede prajclara, » etc. Malmesbur.
crata, Domino instituente prima et caput sit caete- in praefatione ad lib. iii de Pontif. B. Alcuinus apud
rarum, et ad eam quasi ad matrem atque apicem eumdem Malbesbur. eodem loco in archiepiscopis
omnes majores Ecclesiae causae et judicia episcopo- Eboracens. post med. de insigni illa bibliotheca
rum recurrant, et juxta ejus senfentiam terminum Eboracensi Carolum Magnum alloquens : « Date
sumant, » etc. Eleutherius papa, epist. ad Galliae mibi, inquit, exquisitiores eruditionis scholasticae
provincias, cap. 3, c. Quamvis 2, q. 6 « Quamvis : libellos, quales in patria habui, per bonam et devo-

liceat apud comprovinciales et metropolitanos, et " tissimam magistri mei Egberti archiepiscopi indu-
primates, episcoporum ventilare accnsationes, et striam et si placet excellentiae vestrae, remittam
:

criminationes, non tamen licet definire sine hujus aliquos ex puerisvestris, qui excipiant inde quaeque
sanctae sedis auctoritate, sicut ab apostolis eorum- necessaria, et revehant in Franciam flores Britan-

que successoribus multorum consensu episcoporum niae. »

jam definitum nec in eorum ecclesiis alii aut ordi-

; Caeterum metropolim Eboracensem Ecclesiam
nentur antequam hic juste eorum terminentur ne- constituit B. Gregor. apud Venerab. Bedamlib. I,
gotia. » Id non latebat D. Cyprianum, qui passim cap. 29, ita B. Augustino Anglorum apostolo scri-
in epistolis totius orbis summum hierarcham de re- bens « Et quia nova Anglorum Ecclesia ad omni-
:

bus suis consulit ; maxime vero lib. m, epist 13, potentis Dei gratiam, eodemDomino largiente, ette

quse est 67. Inspice, si placet. laborante, perducta usum tibi

est, in ea ad sola
AD EPISTOLAM III. missarum solemnia agenda concedimus : ita ut per

In prxsentia celsitudinis vestrse, etc. Quae obiter singula loca duodecira episcopos ordines qui tuae

hocloco attingit archipraesul, affatim suppeditat subjaceant ditioni.»Et paulo infra : « ad Eburacurr.
monachusCantuariensis, Historiae novorum lib. l : verocivitatem te volumus episcopum mittere, quem
D eadem
« Calumniatus est (accusavit Lanfrancus) coram ipse judicaveris ordinare, ita duntaxat ut si

pap. Thomam cum Remigio, quod neuter illorum civitas cumfinitiraislocis verbum Dei recepeiit, ipse

jure fuerit promotus ad pontificatum. Primus ea quoque duodecim episcopos ordinet, et metropoli-
scilicet re, quod sacri canones filios presbyterorum tani honore perfruatur quem tamen tuae fraterni-
;

quos religionisordononornat, a sacrorum ordinum tatis volumus dispositioni subjacere, » etc Lege

promotione removeant, sequens y e r o pro eo 340 eumdera Bedam lib. n, cap. 17, et Vitam S- Augu-
quod facta conventione illum a Guillelmo post rege stini, post Vitas abbatum Beccensium, pag. 62.

facto emerit, officio videlicet quo ei in excidium Primatum niterer oblinere. In medium hic disci-
Angliae properanti multifaiia contentione ac niulti- dium inter Thomam Eboracensem etCantuariensem
plicibus impensis deservierat. Ad hsec illi nullam, archiepiscopum Lanfrancum proferre operae esse
qua excusari possent, probabilem causam habentes non putavi,quippetot et diversi de eodem scripsere
redditis baculis et annulis, cum curapontificali, ad auctores,tam vetusti quam recentes, ut in immensum
petendam misericordiara conversi sunt. Quorum ferme exsurgeret materies; et obtrudere toties jam
precibus sese Lanfrancus medium injiciens, sicut repetita, viderer potius eruditi lectoris stomachum
 •

565 IN EPIST. B. LANFRANOI NOT.E. 566

ad nauseam provocare, quani ad legcndum animum A tioniseorum superadjicere curavi, » etc. Deinde
/iirnpriflrorft
everberare. T»-» A7»± <_ *-_»»_-_»_•» w.
Vita proxime ..'.*.*.. .-__-.— J _.__. J — l.*'*j_ -1
-,.... .!___ it 1 /»
In _-_

citata pag. eadem de

_-..-. __.

operum subjicit elenchum. Hisplura referunt illius

_ • _ »

primatu Cantuariensis Ecclesiae in Eboracensem, et historiae Continuator lib. i, cap. 5, 6, 7; Malmesb.,

Gesta beati Lanfranci cap. 10 et 11, pag. i, legere I lib. i, cap. 3, fuse. Sed vero eadem plane referunt et
est. Memincre et ejusdem controversiae Guillel. Malmesburiensis et Continuator ille, seu verius
Malmesburiensis libr. nr, de Gest. Ang., fol. 65, ipsissima exstant verba in utroque : ut conjectari
amplissime vero libr. i. Depontif., fol. 118etseq. ; liceat unum
ab altero mutuatum fuisse quod eloqui-
Ordeiic. Vital. Hist. lib. m, pag. 5i8, ad ann. 1075 tur. Antequam excederet e vita quid gesserit doctor
Harpsfeld. seeculo xi ; Caesar Baronius, Annal. t. II. ille sanctissimus, descripsit ex ejus discipulis non-
A. Ch. 1071 et 1072, et alii complures. Nos quoque
Surium tom. III, die 10 Mai refert nullus apud :

infra paucis admodum ex S. Beda, ne lectoris ani-

autem die Ascensionis Dominicae cilicio subjecto de-
mum prorsusjejunum relinquamus. cumbentem, illibato sensu et hilari vultu hanc ora-
Convenlus Anglicx terrx. De hoc conventu in Vita tionem seu antiphonam proferentem, rex gloriz,
divi Lanfranci cap. 11, pag. 12. Domine virtutum, etc, atque illa peracta efflasse
Apud Wentanam civitatem. Camdeno, ubi supra animam. De S.~ Beda Martyrologium Romanum
~» v .--v»__ iv die
L J O ^*v. _.t__

verbo Belgae Venta Iktgarum dicitur, vulgo Vint-^ll Maii

:
Baronius in notis ad id diei, et Annal. ;

chester, urbs regia et amoenissima, episcopali sede tom. ad ann. 731 Arnoldus Wion Ligni Vitae lib.
; ,

insignitur. Plura vide ibidem; necnon etMalmesb. m, die 27 Maii, et Atque omnium lib. v, cap. 111.
lib. ii De pontif., in episcopis Vintoniensibus. amplissime Eduardus Malheus, Trophaeorum tabula
Ecclesiastica gentis Anglorum historia. Quae habe- 1 Cur vero potius Venerabilis vocitetur Beda, quam
.

tur (ut notum est) tom. III, operum S. Bedae Vene- sanctus, rationes interserit ultimo loco citato Ar-
rabilis ubi libro i, a cap. 23 ad finem, ac libris
;
noldus Wion, quarum haec praecipua « Viventem :

sequent. passim de Dorobernensis sive Cantuariensis enim, inquit, aliternuncupare, quanquam sanctitate
metropolitanae sedis primatu, D. Augustino primo non erat. » At ego fut dicam quod sen-
clareret, fas
ejusdem civitatis archiepiscopo a B. Gregorio con- tio)eonomine has ob causas insignitum puto, prima
cesso, et ab inferioribus Ecclesiae Romanas ponti- quod antiquitus, Bedae aevo maxime, solemne fuerit
ficibus confirmato, disseritur : quorum privilegia presbyteros venerabiles vocitare ; altera, viri eximia
seu litteras bullatas (ut vocant) sive etiam decretales sanctitas, pietas singularis, cum pari doctrinae,
ab ipsismet pontificibus in gratiam Cantuariensis scientiarumque peritia, id effecerit ut illius homilife
primatus promulgatas ad sua usque tempora, scri- publice in Ecclesiis, eo in vivis existente legerentur
ptis ad verbum consignavit scepe fatus Malmesbur. unde et venerabilis nomen est adeptus verum hu
r
G ;

t\ a
de Gest. A « rr\ M-_ r. t IaJ 1
libr. m, cap. ultimo
I__lC"f _-_»» _ T-»
_
Anglor. 1 »» -.,_-_-.
et lib. i De
- _l _

jusmodi titulo ornatum nusquam apud coretaneos

;
1 * _ * i 1 .

pontific. scriptores repetitur, uti Baronius Annal. eccles. ubi

341 Anglorum doctor Beda. Praenqmine Venera- supra accurate pertractat.
bilis, vir equidem admirandae sanctitatis,
reguta Augustini primi Dorobernensis cpiscopi. « De san-
Bencdictinae religiosissimus observator, atque eru- cto Augustino (quod observat doctissimus Hugo Me-
ditorum omnium sui sseculi facile princeps fuit : nardus) Anglorum apostolo non hic praetermitten-
verum quid de seipso (in calce nimirum Historia3 dum censui insignem locum Aimoyni Floriacensis,
ecclesiasticae gentisAnglorum) ad posteros trans- in Vita S. Abbonis cap. 4, quo praedicatores in An-
misit, audire non pige.it « Beda Dei famulus et gliam a
:
Gregorio missos addictos regulae S. Bene-
S.
presbyter monasterii beatorum apostolorum Petri
dictitestatur.Eademquippenatio(deAnglisloquens)
et Pauli. quod est ad Virimudam et Ingiruura ad amorem Patris nostri Benedicti memorati loci
qui :

natus in territorio ejusdem monasterii,

cum essem duabus ex causis maxime aecessit. Una quidem.
annorum septem, cura propinquorum datus sum quia S. papa Gregorius missis ad eam converten-
educandus Reverendo abbati Benedicto (cognomento dam fidei Christi pradicatoribus
ejusdem dilecti do-
Biscopo) ac deinde Ccolfrido, cunctumque ex eo D mini Benedicti
regulam observandam specialius in-
tempus vita. ejusdem monasterii habitatione per- culcavit. » Ita Menardus
notis ad Martyrologium
agens, omnem meditandis Scri|>turis operam dedi, Benedictinum ad vn Kalend. Junias Verum enim-
atque inter observantiam disciplinae regularis, et vcro propius latiusque rem haud minimi momenti
quotidianam cantandi in Ecclesia curam semper aut non abs re erit inspicere,
discutere ac dubitationis
discere, aut docere, aut scribere dulce habui.
Nono tenebras pro viribus a meutibus excutere nonnullo-
decimo autem meae anno diaconatum, tricesimo
vitae rum scd quia nimium sibi in propria causa arro-
:

gradum presbyteratus, utrumque per ministerium gare quisque judicatur, auctorem Anglum producere
Reverendissimi Joaunis, jubente Ceolfrido abbato, (puta cujus nihil interest) aptum congruumque
suscepi. Ex quo tempore accepti ijresbyteratus us- existimavi, Seldenum intelligo, qui in notis ad
quead annum ajtatis meae quinquagesimum nonum, Eadmeri historiam probat feliciter satis (si quid
haec Scripturam sanctam meae meorumque neces-
judico) illum ipsum Augustinum cxtra dubium ta-
sitati, ex opusculis venerabilium Patrum breviter ad- Tniliae benedictina, dedisse nomen. Et primo quidem
notare, sive etiam ad formam sensus, et interpreta- ex Guillelmo Malmesbur. in ms. codice de Antiqui-
 :

567 DOMNl LUCjE DACHERII. 568

tatibus Ecclesiae Glastoniensis : « Hinc (inquit Guil- A monachi, monaGhorum gregem sibi associent, et
lel.) post adventum Augustini in diversis locis or- eorum vitam sanctitatum moribus exornent. Quaj
dinantur sedes episcopales, construuntur monasteria nostra decreta, si quis successorum vestrorum, sive
secundum B. Patris Benedicti regulam Deo militan- regum, sive episcoporum, clericorum,sive laicorum
tia, ita ut postea in gente Anglorum nulli reperiantur irrita facere tentaverit,
a principe apostolorum
monachi, quin fuerint B.Benedicti Regulam professi. Petro et a cunctis successoribus suis anathematis
Inde his temporibus in monasterio Glastonicnsi cce- vocabulo [vinculo] subjacoat, quoad usque, quod
pit primo eadem regula exerccri, quod prius fuerat temerario ausu peregit, Domino placita satisfactio-
more coenobiorum ^Egypti. » « Qua de re consule, si ne pceniteat, et hujus inquietudinis veram emenda-
placet, Ilenricum Vendenzypium in part. iii de Mona- tionem faciat. » k Aut igitur prima, cujus auctor
stico ordine S. Gregorii cap. 5, atque fusius dispu- Augustinus, institutione sodalitium hujus ccenobii
tat ille in ejusdem libri part. n, cap. 4, de Augustini erat Equitianum, aut Benedictinum. Neque enim
nostri familia, quam haud aliam fuisse praeter eam, dubitatur a Baronio quin et Augustinus et Gregorius
in qua sacratus erat S. Gregorius, est, puto, apud Equitiani essent, si non Benedictini.Si primo Equi-
omnes in confesso etiam ipse Gregorius satis testa- tianum fuisset, necessutu plane erat ut novatio ejus-
:

turlib. vii, epist. 34«© 114,adSyagriumepiscopum B mo di postmodum accederet, quse in Benedictinum

Augustodunensem.ubiAugustinum quondam mona- transmutaret.Atnon modo nihil ejusmodi reperitur,
sterii mei prapositum vocat. At Equitianam, non sed in ipsis etiam incunabulis a jam dicto Bonifacio
Benedictinam Gregorii familiam fuisse vult Baronius, sancitur; ut monachi (sic ante legitur) qui ibi erant
atque is, ni fallor, hoc primus voluit, et receptis- ab Augustino instituti, monachorum sibi gregem
simae vetustatis sententiae demum refragari ausus associarent, et eorum vitam sanctitatum moribus
est, ductus nimirum conjecturis nec sane contem- exornarent et ne quis omnino sancito illi adversa-
;

nendis, nec magni sane ponderis. Videbis Annal. retur; gravissima cautum est interniinatione ac si :

tom. VIII, sub anno 1096, et quae in eura scripsit jussisset omnes ejusdem familiae, ejusdem sodalitii,
Vandenzypius locis jam dictis. Fateor apud veteres quo primum fuerant instituti, et nomen, et mores
rerum nostrarum consarcinatores minime disertis, perpetuo ibi servare. Neque sane nisi mere lictis
si bene memini, verbis alicubi doceri Augustinum habenda sit iides, aut novationis hujusmodi, aut
ex sodalitio fuisse Benedictino, sed praecise mona- nominis, aut normae transmutationis vestigium ali-

chum duntaxat vocari ssepius. Et Augustinum, et quod exstat. Qua de re diligenter etiam consului
alios plures cum eo monachos legimus apud Bedam, ,
tabulas jam dicti ccenobii, ubi quam plurima eaque
quera plerique sequuntur. In veritatem Chronico '
vetustissima pontificum instrumenta, quibus muni-
Saxonico ms. sub anno 1096 » « Hoc anno Grego-
: tum est, comperio hujusmodi vero transmutatio-
;

rius papa in Britanniam misit Augustinum mona- nis neque volam comperio, neque vestigium Et .

chum, cum quamplurimis monachis, qui Anglicanae videsis Ordericum Vitalem , Histor. ecclesiat.
genti verbum Dei praedicarent. » « Neque aliter, ad lib. iv, pag. 516 et 5t7. At vero si primis in
hanc rem mentionem ejusdem fieri apud veteres initiisBenedictinum esset ccenobium illud, eadem
reperio. Sed interim to monachus, nullius familiao ipsa argumentandi ratio, qua in conjecturis suis
nota adjecta, de iis qui apud majores nostros eo de Gregorio usus est Baronius, Augustinum Bene-
nomine memorantur, dictum semper. nisi memoria dictinae familiae fuisse dcinonstraret. Neque enim
me fallat, Benedictinum interpretatur, uti apud dubitat ipse quin ejusmodi fuerit antistes, qua-
Graecos fere Basilianum. Accedit etiam coenobii S. les ipsi sodales ab antistite adsciti. Sed porro vide-
Salvatoris Cantuariae incolas Benedictinae familiae rint hic quorum interest. » Hactenus Seldeni obser-
etiam ab ipsis incunabulis semper apud nos esse vationes, quas huc ex integro ipraeter rationes su-
habitos ; saltem nihil occurrere in vetustis quee huic perius allatas) transferre libuit, quod vix ac ne vix
testimonio esse possuntmonimentisquod alius cujus- D quidem occurrant.
piam familiae nomen unquam aut induisse eos, aut At ego duos antiquiores inter alios testes adhi-
exuisse, aut suadet, aut omnino innuit. Et apprimc buero, quo D. Augustinus apertissime Benedictinus
huc facit illud Bonifacii pontificis Romani in litte- demonstrctur. Primus aderit Anglus S. Adhelmus
ad Ethelbertum
ris suis » « Fili gloriose, inquit,
: (a Ven. Beda commendatus his Anglor. lib v, cap.
quod ab apostolica sede per coepiscopum nostrum 19) apud Aymoinum Floriacensem serm. de S. Be-
Mellitum postulastis. libenti animo concedimus, id nedicto, post med.
est ut vestra benignitas in monasterio in Dorober-
Temporibus faustus Benedictus claruit iisdem.
nensi civitate constituto, quod Sanctus doctor vestcr
Qucm Deus Ausonix clcmens indulscrat auctor.
Augustinus beatae memoriae Gregorii discipulus,
sancti Salvatoris nomini consecravit, cui ad prae- Deinde post alia subdit

sens praeesse dignoscitur dilectissimus frater noster Primo qui slaluit Jiostrx certamina vitx,
Laurentius, licenter per omnia monachorum regu- Qualitcr optatam lencant canobia normam,
lariter viventium habitationem statuat, apostoliea Quoque modo proptcr dircclo tramite sanctus,
auctoritate decernentes, ut ipsi vestri praedicatores Ad superum ascendens coslorum culmina cuitor.
 " :

569
IN EPIST. B. LANFRANCI NOT_£. 570
343 Hujus alumnorum numero glomerantur
A pag. 62. Ubi magni Gregorii epirtol. ad S. Augusti-
num Cantuaria. archiepisc. rccensetur « Tua fra-
Quos gremio fecunda Britunnia
cjerit in
:

cives. ^Pnlfrt^.
ternitas 4 f\ /**-»_<-__•__
f\ ! i
(inquitD. non solum episcopos
Gregorius)
A quo jam nobh baptism i g> atia fluxit,
quos ordinaverit. neque eos tantummodo qui per
Atque magistrorum veneranda
caterva cucurrit. Eburacae episcopum fuerint ordinati, sed etiam
Sanctum Aclhelmum illustrat secundus Joannos omnes
Britanniae sacerdotes habeat Deo, Domino
uiconus, Jtalia oriundus, Vitam
describens magni nostroJesu Christo auctore, subjectos. Quatenusex

1« lui;:^ stir^
/^ ^n, :z _rac morxbus exsequentes ad-^
di ao
r m perdpiant ° mcmm

— «— ^ ^^
'
l quod ex suum flde cum
ipsius

^Ti^bse"m
ffi,T^V
e
discinnlis
r fam in
viv

ono
„ n)o ,

^ ?' u-
ton
*" ^
:"^
^^
dubium fuerit
V° 1
qua
™%™
in civitate vel
»
coelestia,

ecclesia
* » «*»
c

sedem
<0*em^ "• A .m- eamdem,
monastiim sub
"^ ^™* CAnselmum
f Beltf ^^^«caplBs. ^™ ' P^P^ alterius orbisnomineomabatolim
S^S."^it^t? ^ Cantuariensem archiepiscopum Ur-

S^mZS^t?^ 7
XuZolZZT/TTr°
rit
IP
Ftem ° bie '
5
'
'^ banUS Pap
mS "
' H
in decla '-tione contra
'
Ut aUCt ° r est Gervasius Dorobernensi
Robertum abbatem S.
ipsemet n f n
*ii_ _»".
colligendum
°,,
H
Hirt
videtur
1
^T] Anglorum, necessario
'
*"* *"* ******
vitate
' AnSehnUS
!
ino*
uit in Cantuariensi ci-
consecratus, ab Urbano papa pallium susce-
' '

discipulis B. Augustini
(vita pit, et tantam ejus gratiam habuit ut eum alterius
functi ann. 604, Bed. ubi
sup., lib. n, cap. 3) com-
parem exstitisse Biscopum
orbis papam vocaret. » Haec Seldenus in notis ad

—«
; atque adeo regulam Eadmeri Hist., pag. 205, n 30. Ipsissima Urbani
eamdem professum Bedam ac ipse
Benedictus et verba Vitse S. Anselmi,
Benedictum eamdem quam lib. n, inseruit Edinerus :

monachi, sanctus
" ,tUSViae
-vide-- ;
Quasi
ua «^™parem,inquit,velutaUeriusorbisapo-
«^
« comparem, inquit, velut alterius orbis apo-

^Lt^\Z ^^T^ *~
licet Augustin cx^tern Crnlipnni _-_* + „._, -,,.* _•_

<*+
>-_ _-. _ . .

AngiiamVr te^Xs

^^:"z:^ ^^ f™ T *» *~ o ns
,
Anti« uis
Voca!kltlir
poribus ab ipsius
Doroberniam
ut nonnullis placet
est,
Bel
Alcuinum mon
T %
'Z, v™' ™ ^* ^D™™!* ,c
sanc
h^
i f P Camdenusin descriptioneBritanni^verbo^^
' sive Cantuariam,

TT ^^^ D»™^n «*»

'
St° U, e divis
ubi vitammol^n elZer^ (<

S^^wT^' ^f^'
=
*«

^™™*
'

scribentem (Cantii Scilicet Urbem ra "

9 au epist )

inquit, observationem ' fecit ' fluvium

auam statnenft
ctissimi Patres "

diSen^
CdicZ m
^™ 'f ^? T rapiduni Britannis denotat Ptol °'™
m
"
° P'° Durover-

HT ^
f»
Ceolfridus, et Dorobernilsaxonibus,
lnfra -* Re - Cantwarabyr,g,,d est urbs populi
gula S. Benedicti in conven.,
ponotur lingt nZ slt
f
?"

'r
n
^™ ^' "S
1 "" 8 ^
Cantii.nobis Can-
Urbs P ervct -
cujus inrtitutioiem
tai, „t qu^d
todiaturavobis.
voTtis an teTt
unluiCf
re ^
to^SKSS^ *
^
nvTlSf "
"T" ^^
^ ^
'^ '^ t& Roraano
'
^e
s^culo procul dubio illustris. , Ita
" *"
""
"*» CMUm-Hata*
^ P °" " eC
lo-

^
Quid, oro v ° ' tif
,

™
)
P3rVa
hShTo-ZT^T qU33
Nihil plane

Cterum fuis
: ac proinde
e Z^uTg^^^T "^ '

344 ^ 6
et
P ositione quippe
muroram ^ et
tei soli

^—
T" T ^'
rf'
famih, monachum
MattheuauLJiS™^
prXtJ^Td^ST "
1
'

Sedes archieP^Pihabetur
' *' Et PaUl ° P ° St «
Ibi
citatis,

„
^^f^f
^noldus \,on te^TL.gno DAnghs pnmas, U1S
-
et patriarcha, etc.
5 qui est totius
vihol

^J^^K^T
,

h c ! nhi ,)

VeStr ° rUm
Latera,;:;
fert : -
vestnm
amorequem incommuniP t
•

proinde S 7 Mati"
^^
^
juxta

"m 1 ""'
P R a Sm, cujus

nT
"
memm^mus De ejusmodi decretis
sup
B ° da IodS citatis necnon et
8

dS£
^"—
r >

Benedicto, et in
•arem gerimus
et^
XT
'^SZ^ S ' ngU "
^ 6881111
'
'" " 51

"
Ub * De geSt Pontif
1

^ ui
*" i,ifc « ta a SUmmis Pontificibus Cantua-
''-
" -
'

^«^^^SSSKSr
01(11 n
ordin. S_ I.A«nJl-l_ _1 "
S. Benedicti _.__..
» etc

ad ahn. 576, cap. 2 et seq.

Vi
Sed fi

-*

Bonifacii.* Hic est Bonifacius

,
describ, : quem adi, si

tam sancti Augustini quartus Romte urbis

offendes post Beccensium ab-
batum ex pepveturto ep.scopus, » aitS. Beda, lib. n ffist. Anglo.,
et optim» cap.4.
nota^ ms. ejusdem Ihnorii. Hoc nomineprimi ;de
monastern. quo Beda ibidem,
cap. 17 etl8.
\ Juper Eboracensem Ecclesiarn tolamque insulam.
Uto supra laudatus Vitalini. Exstant ejus epistohe et decreta inter
Vener. Beda docet lib. i Hist
gent concilia generalia.
Anglorum, cap. 19 : Vita beati Augustini
Sergii. Primi videlicet.
 57?
571 DOMNI LUCiE n\CHERII.
abbas Troarnensis,Gui-
Grcgoriu Quarti (nisi memoria me fallat) subquo ArusCluniacensis, Durandus
bertusdc Nogento, PetrusVenerabilis, etc,
quorum
habitum concilium Londoniae A. C. 833.
rugitu perterritis, imo et prostratis
cum ipso capite
Leonis. Leonem paucis laude suinus prosecutiad-
Sacramentario-
notatione ad epistolam 3. lit. b. sectariis, sopita demuin est haeresis
et Cal-
In ca combustionc atquc abolitione. Quam vidit rum ad tempora usquenefandorum Lutheri
omnium magnus Lanfrancus velut
conflagrationem memoriae prodiditEadmerusmona- vini, sed optimc
vi ita confutavit
chus Cantuariensis, lib. i Ilist. pag. 9. Ostenditque coryphaeus argumentorum suorum
etconvicit tantum haeresiarcham, ut
non modo pa-
(|iiantum in illa cum Thoma Eboracensi conserta-
et scripta igni tra-
tione, curee, laboris et olei insumpserit magnusLan- linodiam illum cantare, verum
dere coegerit, atquc adeogloriosi
palmam deporta-
francus : « Qui eo quidem magis, inquit ille, in istis
verit triumphi. Ita Lanfranci
biographus pag. 4, 5,
laboravit quod ipsius Ecclesiae privilegia in ea con-
et libel. ejusdem Lanfranci
cap. 1. Nec non et Ro-
flagratione quae eamdem ecclesiam tertio ante sui
bert. Chronicoms. ad an. 1031. Cujus
Montensis in
introitus anno consumpsit, pene omnia perierant. »
a Undecontra
locus insignis maxime notandus
est :

Epistolam illam, etc.Exstatapud Bedarnubisupra,

eum »— Berengario
(de loquensl multum a multis et
no.
lib. i, cap.29. r>. uieyunuo
Postquam B.
cap. ^y. rosiquaui u.^u^u^n^
Gregorius D. Augustino - -
v.^^m^nmnnc
sic loquitur Post obitum vero tuum ita episcopis
: «
Witmundus monachus de cruce S Leufredi contra
eum de corpore et sanguine Christi elegantem
edidit
quos ordinaverit (episcopus Eboracensis scilicet) £4&primum
librum.Lanfrancus etiam Papiensis
praesit,ut Londoniensis episcopi nullomodo ditioni
Cantua-
subjaceat. Sit vero inter Londoniae et Eburacae civi-
monachus Beccensis, deinde archiepiscopus
omnibusluculentiuset mirabiliuslibrumsu-
riensis,
tatis episcopos honoris ita distinctio ut ipse prior
eum composuit in quo singulis d-
habeaturquiprius fueritordinatus. » Futile profecto per hac re contra ;

laudabiliter res-
lius qusestionibus et oppositionibus
et ad rem minime, ex hocloci sumebatargumentum Scripturarum
pondit,maledicta abeo et intellecta,
Eboracensis, quemadmodum meridiana luce clarius
convincens.
testimoniis divinarum improbando
»
ostendit eloquentissimus Lanfrancus ;
cujus oratio-
AD EPISTOLAM IV.
nem eruditissimam (seu verius fragmentum) medio
Accepimus a quibusdam. Historiam hujus
epistolte
in concilio pronuntiatam descripsit Malbesb. lib. i
fuse, et luculenter describit.
Eadmerus Histor.lib.i,
De pontif.,fol. 121, n. 20.
pag.10. Quam (etsi prolixior forsan videatur) refe-
Quwdam scriptura. Scripturam hic professionem
Alexandri
intelligi conjicio, quam Thomas B. Lanfranco « Co rendam existimo quia et ad elucidandam ;

C Lanfrancus
epistolam, et quid praestiterit hacin re B.
ram rege, et ejus curia manu in manum poiie.xu,»
norrexit • r .. . T7 j movll o r,ni ex .
qui ftX
loquar loco pro exhibeatur. « Omnes circiter, aitEadmerus,
ut cum Malmesbur. bibliothecario
clericali
Willelmum in Anglia
ordine per regem
ximeadducto. Exstat illa in Vita cap. II, pag. 12. qui in nonnulhs
constituti pontificeserant, monachos
Atque apud eumdem bibliothecarium, sic incipit :
agebant.inde
episcopatibus Angliae ab antiquo vitam
« Decet Christianum quemque, » etc. Constans fuit in hoc sibi
eliminare moliti sunt; et regem ipsum
ista consuetudo tam Scotis quam Hibernis, et Anglis quo tamen se effectu
consentaneum eflecerunt ; in
episcopis,archiepiscopoCantuariensi velut totius Bri- episcopus
formulascom- potituros certiexstiterant,ut Walchelinus
tanniffiprimati obedientiam praestare ;
canonicorum
clericos,
mem- adunatos pene quadraginta
plures (quibus professio nomen est) ex antiquis
haberet, quos,
more, tonsura ac veste redimitos
branis exhibet Jacobus Usserius suis in veteres epi-
ejectismonacbis,WentanJEEcclesi8B,cuipraesidebat,
stolas Hibernicasadnotationibus. Ex hisipsisunam
moxintromitteret.Solamorahaecperagendi.nondum
solummodo (quod ad nostrum faciat institutum)hoc licentia fuit.
requisita ab archiepiscopo Lanfranco,
loco apponemus,Donati scilicetDublinensis episcopi. menti
Ut autem eam dicto citius impetraret, nulla
Ego Donatus Dublinensis Ecclesix antistes, quse in ejusdubitatio inerat, sed aliter ac sibi
mens sua
Hibernia sita cst, canomcam
Hibemia tibi pro-
obcdientiam tiot
canonicam obcdicntiam "i
«rnvenit «am
spoponderat exitus rei piovenit. Nam uoi
ubi quod
mitto et successoribus tuis, o Lanfrance, sancte D
.....
-,
Dorobcrnensis Ecclesisc archiepiscope
. i:
episcopus moliretur
a..« anrihns ejus,
insonuit auribus
:v,t,rti-.mf PUIS. 11UC0
illico

dum viveret ut effectum

facinus exhorruit, nec se
A. C. 1085, factam ejusmodi professionem atte- consensurum
quoquo modo talis voluntatis obtineret
statur idem Usserius.
voto, simih
quam Berengario, etc. Inter epistolas asservit))Etpaulo post « Namque pari :

Epislolam
haud quaquam adnumeravimus, quippe omnes pro- cognomine,uno consensu,concordi animo,pontificcs,
ccepe-
quosreligionisordononsibi astrinxerat, eniti
pemodum scriptores eidem titulum fecerunt « Li- :

Cantuariensi mo-
bellusDe corpore et sanguine Christi, sive,Liber de runt quatenus saltem de primatu
hocfacto facillime
Eucharistiaesacramen«ocontraBerengarium.»Porro nachos eradicarent,intendentes se
illis etenim potionbus
alios aliunde exclusuros. De
adversum sycophantam Berengarium illustres viri
sicut eisvidebatur.rationibus ad id agendumfulcie-
tum pietate, tum doctrina singulari instructi, tan- primatissedis.quae
bantur, partim ob sublimitatem
quam catuli leonisillius de tribu Juda, ex asceterio- per suas
dispositioniet correctioni Ecclesiarum
rum Benedictinorum antris prodiere permulti sci- ;

invigilare habet,
Guilmundus Aversanus archiepiscopus, Alge- personas quaque per Angliam
licet
 573
IN EPIST. B. LANFRANCI NOT/E. 574
partira ob alias multiplices causas quarum
exse-Aatque suis notis in Eadmeri Historia, pag. 155
cutio, juxta
CUtlO, UlXta quod cihi ™,nfi
niirv sibi n ™l,n„*
confingebant, .,.„• : ..
raagis clerico-
....
intexuit.
i o 1

rum quam monachorum officium spectat. Deduc-

%£$!> Gui nefurio operi. Notent haec interim illi
tus est in
sententiam istam rex et alii principes qui tot clamores et strepitus edunt in monachos
et
regni, Lanfranco, ut sui raoris erat,
totis viribus toties obtrudunt, quae a Vintoniensibus
clericis ob-
qbnitente, ct omnium raolimini ac invidiae viriliter
tendebantur. (Vide superius producta ex Eadmero)
resistente. Ne taraen post obitum suum fieretquod et nefario huic operi molitionis (ut
se superstite sciebat per
loquar cum Ale-
auxUium Dei nequaquam xandro) animum appellentes, velim sibi ob oculos
perficiendum, nesciens mortis suae diem
vel horam ponant praeclaros monachos, qui cum sanctis mori-
egit sagacitate, et industria
qua pollebat, ut aucto- bus, tum verbis et scriptis Christianarn
ntate Romanae et apostolicae sedis catholi-
monachorum camque fidem multis in locis inseruerunt,
habrtatro instau-
in eadem Ecclesia confirmaretur et in- rarunt, propagarunt, Cassiodorum illustrarunt,
convulsa dum
saeculum duraret inperpetuum stabi-
dico,Gregorium Majorem apostolos, Augustinura
hretur. Quodprivilegio tali ;

summusapostolicae sedis Cantuariensem Angliae, Bonifacium Moguntinum

antistes Alexander ita
Deinde subiirit ii„„ n j
scripto
_
•
,
suo ."roboravit.
"*'" »
\«Germaniae,
"»^. cenearctum
e Benedictum Poloniae,
1'olomae, Gerardum Hun-
Malmesburiens. De pontif. lib. i, fol. 122. Rabanum Maurum, Strabum Fuldensem, Petrum
Et clericos inibi constituere.
Ab Ecclesia Vinto- Damiani, Rupertum, Lanfrancum, Anselmum, Ber-
mensi clericos jamdudum eximius coenobiorum in- nardum atque innumeros alios quade re Arnoldus
staurator et aedificator Edgarus ;

rex (saeculo prior Wionusin LignoVitaelib. n etv. Cajterumnon modo

Alexandro) eliminaverat. Qua
vero ad id ratione episcopales Ecclesias monachi administrabant,
impulsus fuerit, in sed
concilio A. C 966 celebrato et eisdem ex prisca consuetudine praesidebant
edisserit his verbis : « Timens igitur ne aaternam antistites quamplurimi in Anglra monasticam vitam
incurreremmiseriam, si adepta potestate non face- professi quin etiam si quis forsan, annuente rege,
rem quocl ipse qui operatur ;

omnia quae in ccelo et e clericali

m ordine vel ex laicis ad episcopalem
terra suis exemplis justus
examinator innotuit dignitatem assumeretur, necessario priusquam
vitrosorum cuneos canonicorum con-
e diversis nostri secraretur, monachi tonsuram, et habitum,
regrmrms coenobiis Christi vicarius necnon
eliminavi. Quod et normae benedictinae professionem
emittere coge-
nullrs mrhi mtercessionibus prodesse
poterant sed batur. Quod produnt inter alios
potrus, ut beatus ait Malmesbur. De
Gregorius, justi vindictam
pontif. lib. i, in Cantuariensibus archiepiscopis
provocarent, qui variis vitiorum agens
naevis contaminati de Odone episcopo Vintoniensi, post
nori agentes quae
Deusjubendo volebat, omnia quae Cantuariensi
archiepiscopo electo « Dle qui nonduin amisisset
nolebat rebelies faciebant, :

avidus inquisitor adver-

monachum, constantius reniti, ne morem majorum
tens gratos Domino
monachorum cuneos, qui pro ambitione sua turbare videretur, nullum
nobis incunctanter incederent, enim ad id
nostri juris monaste- tempus nisi monachili schemate indutum
rrrs devotus hilariter archiepi-
collocavi. Et quia praescierat
,,
scopum fuisse. Et post alia. « Itaque transito
,,
forsan optrmus ille rex
per clericos aliquando a marr apud Fioriacum monachilia accepit,
praefata Ecclesra monachos etc. Et ,,

exturbandos, anathema- Nicolas Harpsfeld. saeculo n.TJbi electionem

trbus rllos, qui simile quid S. Viri
molirentur, percellit hoc
serraone
Edmundi in episcopum Dunelmensera describit
« Si autem qualibet occasione, :
:

mst.gante, contigerit, ut fastu

diabolo « Cum itaque nullum satisfactioni ullilocum
videret,
superbientes arro- in nronasticum
gantrae, dejecti canonici primum ordinem cooptatus est lid
monachorum gregem, quem enim omnibus aCutberti tempore Dunelmi episcopis
ego venerans cum pastore
in Dei constitui posscs-
solemne erat) accersitque Egelricum
wone, dejrcere insidiando
voluerint, agatur de
monachum e

^^
eis et coenobio ^urgensr, qur
Uurgensi, qui praceptis
praeceptis eum,
eura, et regulis

^\>> «• ^
deomnibusquiquolibetmunerpr^r
-Penderint\
impendennt,
tibus, et
quod
u r
actum estde angelis superbien-
a
dc protoplasto diaboli
monasticis legibus subjectos (uti
et ipsos episcopos
abbates) egregium
fraude seducto ut habes monumentum in illis
institutionibus mona-
paradrsrvidelicetlimitibussublimibusregnicoeloru.n
chorum (intemotas Seldeni ad historiam
sed.hbus ejecti cum hisquidomini Eadmeri)
famulatum asper- Saxonice et Latine, ab Edgaro rege
nantes contempserunt, prolatas circa
barathri incendiis detrusi
A. C. 900, sub
medium « Episcoporum quoque
jugi cruc.entur miseria, :

etc. Et infra gratias

,,

coelestesiis impertitur
abbatum, ubicunque in sede episcopali
electio, uti
qui beneficiis monachos affe-
cennt: « Quicunque, ait,
monachiregulares conversantur,si, Dominilargiente
nronachos bonis quibuslibet gratia, tanti profectus inibi
locupletans ditare voluerit, monachus reperiri po-
Creator cunctitenens
clementer eos eorumque
tuerit. Eodem modo agatur, nec alio quolibet modo
progeniem totius ubertate dum ejusdem
prosperrtatis, hic et in
sunt conversationis, a quoquam prae-
futuro saeculo, ditando locu-
sumatur, » etc. Deinde post pauca. « Qui
Pletet, » etc. Haec
ex ms. codice ejus jussu littc.is ordinatus
videlicet episcopus in omnibus eurndem morem
""«"^"«P^opusinomnibuseumdemmoremreffu-
aureis nulcliPrrim,, o.o
^pulcherrimc +
exaratis j _T •:; „
- regu-
deprorapsit Seldenus, lareracura monachissuis,quemabbastenetregularis,
 ;

575 DOMNI LUCjE DACHERU. 576

diligenti cura, et magnopere exccllenti, sine inter-Aomnibus ecclesiasticae institutionis officiis, xv Kal.
missione cuatodiat. Nec episcopatus occasione, Junii, pnedictos fratres sub districti judicii intermi-
regulae praecepta timidus (forte tumidusjvel oblivio-
natione, et sanctae obedientiae praccepto constrinxit
sus temere intermittat, sed quantum exceilat et corrigenda deprehendissent, nulla-
ut si qua in se
opere. »
tenus tacere praesumerent. Quibus collaudantibus.
Al) BPISTOLAM V. et vitaj conversationem, et disciplinam doctrinae
liomanw Ecclesia archidiacono Hildebrando. Qui sanct?e, morumque institutionem et secundum scien-
et Gregorius VII postea dictus, dequo ad epistolam 3 tiam sancti fervorem compulit eos apostolica
zeli
lit. b, Otto Frisingensis. Nunc vero ipsum
pleno ore auctoritate singillatim sibi dexteram dare, promit-
laudantem coaetaneum scriptorem et oculatum tentes quod haereticum illum invasorem sanctae
Hugonem Flaviniacensem in Chronico nondum edito et apostolicse Ecclesiic nunquam reciperent, nisi
sub annum 1078 placeat audire u Natus est igitur
canonice resipiscens puram confessionem car-
:
forte
in urbe Roma parentibus civibus Romanis, et, nudatusomni ecclesiastici
quod dinalibusepiscopis offeret
maximum est, religiosis, ascribendus civis curiae ordinis dignitate, contestans, et affirmans omnes
ccelestis, et ab ineunte aetate ecclesiasticis manci-p simul in perpetuum condemnandos,quicunque com-
patus officiis, pueritiamsuam non sine certis, quae municarepraesumpsissentHenricoarchipyrataeusur-
eum illustrem futurum jam tunc esse signarent, patoriimperii;nisidepcsitadignitateregnisecundum
documentis. Religiosis personis comitatus, excoluit praeceptum eorum. et reliquorum religiosorum in
adolescentiam, assumpto sanctitatis proposito inter Theutonico regno commorantium, condignam pceni-
mundi contemptoivs, non sine magnis perfectionis tentiam ageret. Deinde confirmavit vicem suam
indiciis; perdomuit juventutem nihilominus militiae potestatemque ligandi, et solvendi omnibus vicariis
Christianae dedicatam, sicut aetate, ita sanadoctrina, suis, sicutipse per orbem constituerat, ut quos ipse
et firmamento veritatis roboratam, sub praeclaris ligaverat, ipsi post condignam satisfactionem ab-
totius Christiani nominis tutoribus, et praasulibus solverent, sed apostolicae fidei normam, non sicut
publicis sanctae Ecciesiae mancipavit utilitatibus. Hic quidam seipsos fallentes, errantes, et alios in erro-
ob singularem excellentis ingenii preerogativam a rem trahentes, confingunt ;
quos omnes excommu-
Nicolao papa in archidiaconatum matris Ecclesiae nicatos indiscrete absolveret, ac si posset vivificaret
provectus, strenua et laudabili hujus officii admi- eos qui non vivunt. Deinde quod vanitas ipsa per
nistratione, in totius orbis notitiam et religiosorum multaregnadissiparetur.divinainspirationecognovit
dilectionem brevi devenit. Decedente
papa vero et praedixit Demum absolvit omnes qui in fide ista.
Alexandro, adsummumChristiani regiminisculmen qu&> per illum innotuit, usque ad fidem persevera-
accitus,etelectus,divinitate in electi sui exaltatione verint, ab omnibus peccatis suis, et sic spiritum
communem servorum suorum devotionem incitante creatori tradens, anno ab Incarnatione Domini 1085
ad perferendum quod abhorrebat jugum quodque : obiit martyr et confessor. » Hactenus Hugo Flavi-
semper quidem animi, aliquando autem corporis niacensis, qui res Gregorii VII accurate acuberrime
fuga declinaverat, mansuetum animal Domino suo persecutus est. Et historia ms. Guillelm. Nangiaco
cervicem subdidit. Consecratus igitur in justitia et ascripta, ad idanni 1085. « Hildebrannus papa, qui
sanctitate, miro modo, assiduis votis. pro se et ct Gregorius VII. apud Salernum exsulans mortuus
grege sibi commisso excubans, urgente pastoralis est, et post mortem multis miraculis claruit.
officii necessitate distorta perversorum corda ad AD BPISTOLAM VI.

349 rectitudinislineam summa vi corrigere nitens, Absentf personse veslrx privilegio. Per privilegium
veritatem Dei absque personae acceptione omnibus hoclocopalliurn proculdubiodenotat Hildebrandus.
patefecit. nactus omnium bonorum dilectionem, ob Et quia absenti archiepiscopo nullatenus mitti sole-
zeliDeifervorem,et justitiffiexsecutionem. Sed quia ret, vetarentque id sacri canones, et pontificum
nulla est societas lucis ad tenebras, perditorum ho--r» Romanorum decreta, iter Lanfranco Romam ne-
minum odium, et detractionem, imo persecutionem, cessarium affirmat Quomodo autem pallium e ma-
acerrimam incurrit, regiam tamen viam, quam nibus Alexandri papae susceperit B. Lanfrancus,
declarat ejusdem Vita cap. L4, pag, 1. Hac in
semel intraverat, inconcussus, immotus, per arma ipsa 1

justitiae, a dextris et a sinistris, fortiter incessit. Vita, cap. 5, pag. 7, constat nihilominus Joanni

Ac primo quidem apostolica auctoritate et veridicis Rothomagensi archiepiscopo pallium absenti con-
cessisse Alexandrum papara, et ipsummet
sanctorum Patrum animatus sententiis, ad elimi- Lanfran-

nandam Simoniacam haeresim.et praecipiendam cle- cum, qui ejus rei gratia Romam sese contulerat,

ricorum castitatem, pro commissi sibi officii debito illud attulisse.

vehementer exarsit. Atque ad an 1085, pergens AD EPISTOLAM VII.
auctor gesta S. Gregorii describere, felicem ipsius Fidelitatem facere nolui. Miror ego regem Guillel-
obitum recenset in hunc modum : Sciens ergo, in mum summo Ecclesiae pastori obedientiam seu fide-
quit, imminere diem vocationis suae, longe ante litatem(alioquinsedisApostolicaeobservantissimum)
convocatis cardinalibus, episcopis, et caeteris con- denegare, qui et ultro tributura, sive denanuin
lpse
captivis, diem obitus sui praedixit ; consummatisque S. Petri (quod vocant) persolvere non dubitet
 _

577 IX EPIST. B. LANFRANCI NOTiE

siquidem nihil aliud intellexere, puto, prisci
regesAyel metus lWwrniM
per illum
lllum dcnarium
denarium annuatim persolvendum, quam
tributarium, vel feudatarium iibera atque
Christiana
aufm ilT^lf
nter csteros »!
eximus, vel
^ST™^ «***««
illius dignitatis

maxime
i

specialius semper di-

., .

tua culpa nobis negavit,

voluntate S. Petro ejusque successoribus » etc
regnum istnsec igitur crimina sibi
imposita diluere B Lan-
consecrare; ex uno sequitur alterum, nempe ex trancus, atque perperamdese queri pontificem
tributo persoluto, subsequi fidelitatem necesse est. os-
tendere conatur.Quid renuat
Huic veritati suffragatur Polidorus Virgil., Guillelmusrex.suaad
lib. iv Oregonum papam epistola manifestat.
Hist. Angi., pag.
89.Verumpropiusremintueamur, Cur tandem
ita compellat Lanfrancum
et ex fontibus nonnihil hauriamus. Lex Canuti regis
Romam proficisci, men-
tem suam aperit
^^
^^
his verbis: « Quatenus nos his et
Anglorum Nummum Rom* *
sic habet : c<
debitum aliis negotiis , Z,ZZ ,»
' "
T "*
ad festum S. Petri reddito, qui tum non solvent, EcdedJ3^^^"*"*»* J
*' UtiHtas
episcopodenariumil.um,aliosquepra3tereaterdenos
numerato, ac regi eo nomine
ducenos dato, 34£
SnT^S*^ '
4 *o
tPM 0UM
T '

et viginti solidos. » S.
Eduardusexnlimtiii* 1po«, m v,
IX -

.
o ra n is
r habuerit M^r^rjr ^
^:zzz^mZ r * omas can °-
cumte
dabit Cenarinm
in domo
^Jl^oZT^ ^L^Zl^^ ^™
sua, d e suo pi-oprio, Amjlorum leie R De Dontif i„ r !•
Malmesbu »™«s, Hb.
'
maream, vero denarius debet snbmo.eri i„
iste
ZT ^"'^
so emuitate
S
apostolorum Petri et Pauli, e.eolligi ad
festiv,tateraqna! dicituradVincula,.etc
'"'^ *
,ue i„
2ui nihil ve
b
„ g
t
n.a a^„
ve"
„'
„
2«'
t'
""
Isuccenser,
de-
Aaglornm regnumejnsmodi censun,
Non solum
solvere. ve m
beat
c^ZZl^ZJ
nisi ,„,„,, ,

"^^ ^™ in

gnorum orbis Christiani regum, summorumque fatJS functi

tatis flinptirn-vv-,.'r. m :_ •_.
naBniam scripsisse attestatur
prmcipum, mos fuit. Dithmar., 1. vi, Baronius ad
Ordericus
nist. hbr. viii quam
et refert ipse ad
an. 1059, 1062, 1076, 1081. verbum Tho^
mam samtati redditum meritis beati
Gum opporlunum fuerit transmittetur. Avaritiae Cuthberti Ro-
gerus Hoveden. commemorat
^ZT^""""" * ""*»"
r 1 /\ w* „ K „
rvr.[,n! ad an.
vitio passim j
ab anctoribus nota ur Gn lelm _ 1
' ""' 1083,
'° 83 in Wil-
Wil "
x

ZZ^"
'
fe ,,o
car P itnr,„e ,„„d i„ aggregandis
c„„„s animum plus aequo
sibi „o„ debi
£ is tp co„Md,t ipsemet Willelmus
c0| e ,.
«*

^ ^.
canonicos ab ea-
applicuerit sed nmnL
«4«JL»2 .Si^C ™™^ *
..„
B. Lanfranei "^™**"
se recepi.; quod , ad , -,
infl ^.
tZZtZT**"* ,.. .
epis n_ c
demus.
AD EPISTOLAM Sagiensium P««sule defuncto,
VIII. Rot ...
Robertus ,
Huberti ,
de Ria filius successit,
Gregorio. Alias Hildebrando qui tere
; cujus res gestas duodecim annis
obiter perstrinximus, pra_latui praefuit et ipse circa
ep. 5, lit. a.
;
Dei

^ ^ ™^
cultumfervens Religiosos multum
Paterna me dulcedine reprehendere studuistis
dilexit. > pa( ,& 7
Binis respondet epistolis
ad sese a Grego o d e X Interfuit concilio
ZlZ Rothomagensi a Joannearduepil
Joanne arliepil

^='^^:1 ?£ n imv „ r 1
SCODO rnn-rormrn

^£=^aL!-- - «• -• -•
\ ...

comprobatione
-uperbe aut negligenter
;
quod hucusque,
nostra abuten^patienl
sicu^ ^TZ BjtZt """^ST^ l0qUitUr h,C haud dubi
" l0CUS TUmba voci
Th''/
^t«r ab in-
colit u f
^^
iSSS S^ ^^*^«^l»^ f
distulisti, cum nec 8 hujUSCe ra o«asterii)
etiam canonicam excusationem 1 l

,
"
qui
pratenderis, , etc. Hac vero
illum
ct.one defecisse D d
dUCento rum cublto ^'«
Porrigitur. Oceano
conqueritur « Quod ex
Ilo tem " ;
nnHi
pcre,
gum
, inquit, « q U0 sacerdotale
cervici nostraa, licet
indigni,
"
di u sul"
suscepimu TZ
nrlet T '^
,0CUS
'r
,

gUStU n &dmirabiIis
AbHnCatensi nrb « -« distans
'
™**
ad nosnon re n iU b s "occ
^
pr ° S P ectans Abrincatensem
minus de dilectione tua

bus
Wfc
summus
^ c «
multum
sperare P o

pastor ille epistola priori

archiepiscopum Lanfrancum
curavit fraternita

am
ubi sunra
^, SJ^ ^ S
TTnrZ
Iis
^ ^
tua
n Us ^et

o^
ou" 2

'
1

P
eb ^~
fUndat0rem Vero S
'
f
II
'»4»j ?ranc
11
"' *
^c" "*"
nionarchiam tenen-
-AubertumAbrincensemexsti-
b
pa-

in Chronico ann.
709.
***£

^ ^™ ^ ^
(quod rem sior ac
segnior in libertate
ecclesias ica de ende, da
promovenda gesserit sese)
e ^T'^ dm li
P "° SUSqUe deq- Ue habito et
6 C,ericos ' Veru '«
^ta
Sat
Tf^ f**** ^
objurgat crimf '

natur « Nisi apostolica

:

U^wfSrtTS "ZZ
'^ntes,
Ve- Ct ^* ct

^
epistola^,
nec non et amoris toti in vitiis immersi viderentur,
pignus antiquum
hucusque detinuisset,
T V"? ^™' "^™ homines ^ererentur
profecto nos ho
^JamdudumconstitisselyeU aaventumtuum JZ££Z tSLL *"
Benedictinos monachos suffecit "T" ;
iisdem
quod
^^
late descri-
Ri
.\,'. DO.MXl LUC7E DACHEUN. m
bit Robertua de Monte in Historia ms. ejusdem ATrado etium donatione pcrpetua quamdam villam
lnonasi.Tii, e qua, dum evulgaverit quidam ex sitara in pago Bajocasino, nomine Versum, cum

nostris, nec non ex chartulario, in antecessum de- omni terra, quas ad eam pertinet, culta et inculta,

soribere non gravabimur chartam Eticbardi II ducis cum ecclesiis, cf molendinis omnibus (>t silvulis,

Northmannoniin.quffi instar est alterius fundationis. medietateimiue vilhe Mondrevilla\ quae buic adjacet

Proxime et subsequetur celebris illius monasterii fcerrae. Confirmo insuper donationem matris meae
catalogus abbatum. de Britavilla, quam de suo dotalitio, loco superius

Churtu Rich irdi sccundi Northmannovum comitis, dicto obtulit, pro patris nostri suaquesalute, ac mea,
inqua donutiontsa Patre suo Richardo ubbatice meorumque fratrum. Villulas quoque quas avus
S.Michaelisfuctasconfirmut.Ulijirivelegiuejus- raeus Willelinus, in pago Abrincatino, Sancto Mi-

dem monusteriividere est. chaeli tradidit, sed Rohertus comes postea vi abs-

In nomine sanctce et individucp, Trinitulis, Pa- tulit, reddo, quac his vocitantur notionibus Maldrei,

tris, ct Filii, et Spiritus sancti. Amcn. Carcei, Marrinei, Curei, Forges, Solinei, Dumma-
« Antecessorum nostrorum institutionibus sanci-
nei, Macei, Scallei, Peleton, dimidium Gomerei,
tum decretutnque est quatenus, si quissuarum iacul- Verguncei, Mannei, Sancti Joannis iterum villam

tatumquiddam sanctorum alicui, vitae supernae

loco g prope littus maris sitam, cum ecclesia, et vineis,

accensus amore, perenniter possidendum tradere et molendino, et pratis, et villam in valle castelli

voluerit solemnc exinde idonearum personarum Moretoin, quac dicitur Maisnilranger do ; telonium-
pluribusastipulationibusfulcitum,utidinconvulsum que totius abbatiae, et de mercatoribus venientibus

permaneat, testamentum faciat. Referentibus enim etpertranseuntibus. MonasteriumetiamSancti Petri

quamplurimis sanctae Ecclesiaj Dei doctoribus, divi- apostolorum principis, situm in latere montis ipsius,
num essereceptum didici,ut illic nostri recondantur tribuo, ea lege ut abbas, vel monachi ibidem pro
furum formido, omnisque
thesauri, ubi omnis aberit mea, meorumque filiorum salute clericos constituant
quoddam peccatorum
tinearum demolitio, esseque quos voluerint si quem autem ex illis sordide, aut
;

purgatorium eleemosynam et quod Deus in lar- ;

negligenter res sanctae Dei Ecclesiae tractare perspe-

giendo munificos exposcit, qui se praeparat munift- xerint, potestatem habebunt divinum officium ei in-

centissimum. Detur igitur Deo non nostrum, sed terdicendi, et nisi correxerit, eo «ISO deposito,

suum. Quid enim aliud nos habere putainus, quam alium in locum subrogandi.Omnes ad postre-
illius

hoc quodab eoaccepimus? tribuatur frigidce aquac mum consuetudines ipsius villae, tam ad me quam
calix, ut aeterna recipiatur merces. Tanti valere ad Abricatensem episcopum pertinentes. sicut san-
audivimus reo-num Dei quantum habemus. Suffecit
^ ctae memorise patcr meus Richardus Romani papae
viduao quadrans profuit et Zachaeo bonorum dimi-
;
constituit, perpetualiter possidendas tribuo, ea ra-

dii distributio. Quae denique ad id quod finitur, ad tione ut in omni successura generatione abbas, vel

quod non finitur comparatio? Scilicet pro terrenis monachi ipsius montis, omnes leges, onmesque fo-

ccelestia, pro perituris mereri perpetua. risfacturas, clericorum ac laicorum, virorum ac

« Iis et aliis divinae auctoritatis incitatus horta- mulierum ejusdem burgi, absque calumnia cujus-
mentis, ego Richardus, gratia Dei dux, et princeps quam nostrorum successorum, seu praedictae sedis
Northmannorum, poenas inferni cupiens effugere, episcoporum possideant, et quaeque corrigenda fue-
et paradisi gaudia desiderans habere post mortem, rint, corrigant; qui si in aliquo rectitudinis tramite,

loco Sancti archangeli Michaelis sito in monte, qui quod quidem absit, deviaverint, curamve animarum
dicitur Tumba, fratribusque ibidem Deo monastice incolarum loco neglexerint, jara dictae sedis episco-

famulantibus, trado abbatiam sancti Paterni, sitam pus, sive Deum timentes vicini, in notitiam deferre
in pago Constantiensi, cum terris cultis et incultis, curent principis, qui illis temporibus Northmanno-
cum ecclesiis et molendinis, cum pratis, et silvis, rum dux fuerit, ad quem deinceps pertineat corri-
ab oriente via publica tendente Constantias, a se-Dgere ea consilio Rothomagonsis archiepiscopi, cae-
ptentrionerivulo nomine Venleio, a meridie fluviolo terorumque optimatum provinciae. Porrodeordina-
nomine Tarn, ab occasu mare Oceano, cum insula tione abbatum vel monachorum, sive clericorum
quaa dicitur Calsoio. Do etiara villam quae dicitur loci, hoc decernimus, ut juxta quod a supradicto
Chanteleu, cum ecclesia et molendino, cum silvis meo genitore sancitum est, generali assensu Ro-
et omnibus appenditiis; terram quoque Grombaldi, mani concilii, monachi saepe fati monasterii ordi-
quae sita est in Briquevilla, etin Flamemvilla, et in nando sibi eligant, ut sibi placuerit a quolibet epi-
Lengrona, et medietatem Erengervilla terram ; scopo suae vicinitatis, aut in illius sede, aut in suo
etiam Durandi, quae est intra terminos vilke, quae monasterio ordinari faciant. Haec autem omnia
nuncupatur Verlei et terram Petri monachi, quae
: praenotata Deo, sanctoque archangelo Michaeli, in
est in Batula Gerfoy. Columbam iterum sitam in ejus praedicti montis monasterioplacuittradere, pro
eodem supra nominato pago, cum ecclesia et molen- meae redemptione animao, pro mei quoque patris,

dino, et cumsilvis, terram etiam Bernardi Patrisdo- vel matris, et uxoris, filiorumque meorum Richardi
mini Hildeberdi abbatis, quae est in territorio villae et aliorum salute ;
quorum voluntate consensuque
quae nominatur Rotoloi, cum molendino etpratis. id ago sub testimonio Christi, totiusque Ecclesiae,
 581 IN EPIST. B. LANFRANCI NOTVE
eo tenore, ea lege, Utabsque calumniatione omniurn A Richardus de Mere in locum Rogerii
12.
succedentium, sive parentum, auorumcunoue
narentum. seu quorumcunque cit.ur
citur 23, m,*-,
l->31
1 , ^:.-.
rnortem oppetiit
1
— .....
an 1131.
II suffi

aliorum praefatus locus, et habitantes in eo habeat, 13. Bcrnardus ex monacho

Beccensi ann. 1131
teneat, possideat. Quod si aliquis diabolicae pravita- migrat e vita an. 1149; Chronic.
Beccense ad. an
tis telo jaculatus qualicunque modo his calumnia- 1149.
tionis vim inferre prsesumpserit, ipse, consentiens- 14. Gofriduslan. 1149; obiit an. 1150.
que sibi totius execrationis, atque maledictionis 15. Robertus de Thorigny,
vulgo Robertus de
cum Juda traditore, et Dathan et Abiron perenni- Monte nuncupatus. Prius monachus
ac Prior Bec-
bus perenniter irretiatur vinculis. Ut autem hujus censis monasterii, cujus
Chronicon ad annum 1154
donationis auctoritas verius credatur, acdiligentius Robertum de Tougeyo appellat.Inde
per omnia servetur, firmiusque
communimo-
futuris teneatur nachorum S Michaelis assensu in
abbatem assumi.
temporibus, manu propria subterfirmare curavi, fi- tur an 1154. In omni genere
doctrinarum praastan-
deliumque nomina meorum, quorum consensu id tissimus fuit.
egi, subscribi imperavi. Centum quadraginta volumina
edidisse, atque
Signum Richardi secundi comitis filii magniRi-
«
° turns
u '"° au
sub
j.
chard! qui et TT
, „. n" " ruinis et lmpiuvio
'uuiis impluvio computruisse rpfprt
Vetus dicitur; signum Richardi filii B Historia S.
.
, , refert
Michaelis calamo exarata A.A
eius;sumum Roberti filii ejus
ejusjsignum eius. ai_.,_. -„.
jussu Alexandripapaelllinterest
(
(.. 1,69;
1 fiQ

concilio Turonensi'
*™
« Ego Maugisius, sanctae Abrincatensis Ecclesiaa
Orator, ut Godefridum Britannia-
episcopus, ducem publico
hancdonationischartulam manu propria cum apparatu exciperet, legatur. Stephanus
voluntarie confirmo. Redo-
nensis episcopus circa A. C,
1176 Roberti laudes
« Robertus archiepiscopus Rothomagensis Hugo versibus est prosecutus.
;
Exstant etiamnum ejus
episcopus Bajocensis Robertus episcopus Constan-
;
Chromcon seuAppendix ad Sigibertum
;-aliud item
tiensis Hugo episcopus Ebroicensis Herbertus
;
; Chromcon nondum editum, nec non
et Historia
episcopusLexoviensis; Nielius vicecomes; Tursten Montis S VJichaelis, ac in Epistolas
B. Pauli com-
vicecomes Aluerel vicecomes Walterius viceco-
; ;
mentarius; obiit an. ^ 186.
mes; Richardus vicecomes Guimundus vicecomes; ;
16. Martinus I, an.1187; vita functus an.
Hubertus; Osbemus frater comitissae H91
Humfredus ; \1. Jordanus, an. ^91; mortem
frater ejus oppetiit. an*
;
Bocelinus ; Nortmannus Silver ; Ber-
nardus filius ejus; Osbernus filius
Arsast; Ranul- 18. Rodulphus deslles, ann. 1212;
phus frater ejus; Hugo clericus, • et multi alii. obiit!2lS
19. Thomas des Chambres, an. 4218;
Sed vero eisdem immunitatibus derogat in excessit e
non- vita an. 1225.
nullis pactio Abrincensem episcopum
inter et abba- '20. Renatus de Villedieu, an. 1225
tem, ac monachos Montis Sancti Michaelis ann. ; moritur an.
1236, facta.
21. Richardus deTustin, an 1236 a sumrao pon-
Catalogus abbulum S. Michaelis de monte
Tumba. tifice insignia pontificalia ohtinet;
1. Maynardus I, expulsis mortem oppe-
canonicis a Richardo I tiitan. 1264.
duce Northmannorum praeficitur ann.
966; rexit 22. Nicolaus Alexandre, an
monasterium 25 obiit 991.
1264 ; animam exha-
;
lavit 1271.
2. Maynardus II, ann. 991 moritur 1009.
;
23. Nicolaus II cognomento Famigot, an 117
3. Hildebertus I, an. 1009 migrat e vita an
; obiitan. 1279
1017.
24. Joannes le Fae an. 1279: vitam
4. Hildeberdus ann. 1017;
eeit.
B an
II, mortem obiit an. 1298.
1023.
25. Guillelmus du Chateau, an. 1299 moritur an.:
5. Almodus, an. 1023 abbatiam abdicavit an.
;
I«j1
1032
6.
D '26. Joannes de la
Porte, hoc nomine II an. 131 1.
Theodoricus Almodo suffectus esteodemanno,
Hoc anno praasidiarii milites regis auctoritate
montur an. 1033. in
monte S. Michaelis collocati sunt quorum
admini- ;
Suppo an. 1033 cui in praelatura 15
7.
strator exstitit Joannes abbas, qui
anni tri- ;
e vita discessit
buuntur; sed duce Northmannorum
cogente reliquit an. 1334.
abbatiam ann. 1048.
27. Nicolaus le Vitrier III an. 1334; obiit
1362.
8. Rodulphus deBeaumont Supponisuccessitan. 28 Gofridus de Servon II, an. 1363; vitafunctus
10l8; vitafunctusan. an. 13-6.
1058.
9. Ranulphus, postquam duobus annis 29. Petrus Regius (le Roi) ex abbate S. Taurini
sedes va-
casset, electus estan. 1060; obiit 1084. Ebroicensis fit abbas S. Michaelis ann. !3S6,vir non
10. Rogerus
I, eodem anno. In
minore morum probitate quam doctrina praaditus.
Angliam relegatus,
ibidem moritur an. 1112. Publice sacros canones Parisiis est interpretatus.
Prafectus ejusdera monasterii litteras postliminio
»51 H.Rogerus II.Rogero I adhuc vitam agen-
ad pristinum splendorem revocavit, effecitque ut
te, eh gl tur an 1106, e
monasterio ejicitur an. 1 123. inibi celeberrimum foret scientiarum omnium gym-
 IJOMIM 1.1'C/E DA< HKKll 584
-,s.l

nasiura.Postquaradiversis est legationibus functus, kquem non quomodo potestdiligere? Quod at

videt,

revolvens B.Augustinus, lib. vin De Trinit.,

ino Caroli VI regis Francorura in Aragonia,
tente
cap. x, sic eloquitur :« Manifestura est quod justitise
Hongria et Anglia, Pisas proflcisci|ur, qua in urbe,
atque vehe- perfectionera in fratris dilectione posuerit (S. Joan-
vel, ut aliis placet, Constantiee,facunda

ita cardinaliura sibi conciliavit ani- ae Nnm in (iuo scandalura non est, utique per-
menti oratione
voluntates ut
mos ac vuium.ii.>--'
nios
u^. v- ——
communi consensione Otho- fectus est.Ettamen diiectionemDei videturtacuisse,
quod nonfaceret, nisiquiainipsafraternadilectione
em (Martinum 111, vulgo V, postea vocatum)sum-
m^tjontificemomnfisproclaraarent.Posthacdum vult intelligi Deum. »
_

4410. Plurimz SS. Patrumauctoritatis. Passim in de-

rediret Bologniae Tusca^ obiit an.
-0 Robertus Jolivet II, an. -1410; e vita migrat cretorum libro, atque in concilii.s, potissimum can.
.... 4S Apostolorum concil. Arelat. I, sub Silvestro i,
;

cardinalis tituli cap. 10; et Forojul. sub. Adriano i.cap. 10; Inno-
"a.1 GuiUelmus d'Estoutevillc II,
14»; sumraa contulit beneficia centii 1 epist 3. ad Exup cap. 6. Qua de re legen-
c; ncti Martini an 1

exstant dus D Augustinus, cap. 7. De bono conjugah, hb.

nonasterio JSdificia raira structurae (qu*
n De adulterinis conjugns, cap. 4 et 5.
hodieaue)eksedificasseferunt.LegatUB a laterefuit.
per-B ad epistolam xi
Le in electione rectons academia Parisiensis
Vita Parisus rcme.Hacinepistolaanimadvei
ordinasse.
aguntur aiunt ipsummet
tere est quantum Thomas a pristino statu deflexerit,
fungituran. 1430
148*2 montur an. 1499. dum adeo mordicus ac praefracte obedientiam nega-
32. Andreas Laure, an. ;

vcrat archiepiscopo Cantuariensi Lanfranco (ut ex

53.GuillelmusdeLaropsin,an.l499;obiitan.4540.
mortem oppetnt dictis superius compertum habetur;, at nunc ultro
an. 1510;
34. Guerinus Laure,
ei sesc submittit, illumque rogat enixc ut duos
an. 1513.
an, 1513; obnt e vita episcopos, more solito (episcopi consecrandi gratia)
35. Joannes de Lamps II,
transmittat. De hac et subsequenti epistola Vita B.
an 1523.
episcopus Lexovien- Lanfranci. capit 13, p. -14.
36 Joannes le Veneur III,

I commendatarius. Abbatia Paulus comes. Orcadum.« Qui quamvis Noricorum

sis etE. R. cardinalis.
<f>39. rcgi haereditario jure subjectus, ita regis (Henrici
est. Moritur an.
quoque Beccensi potitus
prirni)amicitiassuspiciebat, et crebra ei munuscula
Deinceps abbates commendatarii.
missitaret, » etc. Guillelm. Malmesbur lib. v in
cardinalis, an. 1539; de
37. Jacobus d'Anebaut ad an.
et Florent. Vigorn.
vita decessit J55:>.
q Henrico primo, fol, 91 ;

Rouxprotonotarius apostolicus, 1066.

38. Franciscus le
1570. De Orcadum partibus. Orcadum Insularum gra-
ann. '55S animarn egit
phica legitur descriptio apud Guill. Camdenum in
;

39. Arturus de Cosse

episcopus Constantiensis,
Insulis Britannicis « Objacet Cath regioni Scotiaj,
:

an. ',570; obiitan. 1582.

cardinalis an. 588 quam ob promontorium Cathenesse nunc appelli-
40. Franciscus de Joyeuse
1
;

tant, » etc. Et paulo post : « Ex his (insulis) Pomo-

diem extremum clausit an. 4615.
ann. 1615; nia episcopali cathedracelebris, primaria est. »etc.
4' Henricus de Lorraine de Guise,
Eid-emclericoconcessisseA Rodulphonempe»,(ver^
et post annos 1G abbatia- cessit Hlustrissimi, »5« in notis ab lib.
auspiciis, anno Iti22, monachi
ba sunt Seldeni de hac epistola l,

illius abbatrs sub

ccenobium intro- Historia? novorum Eadmeri),« cujusnomenquod jam
congregationis S. Mauri. in hoc
in dictis htteris minime occurrit, ediscimus ex
ducti monasticam resarciunt disciplinam.
Thoma Stubueo, veteri archieprscoporum Eboracerr-
JacobusdeSouvre, an. 1643; de ordine Be-
42.'

JS^Z^^^^^''^'^ ^ »™*™1 1 scriptore nondum edito. »

m Eccle-
Duos episcopos tirigat.U raons contmuo
mtatrriilmraunitatura acerrimus propugnator. consecran,
praraositas sia episcopum a trrbus saltem eprscoprs
Ethan abbatum seriem chartasque ConciLNicamum ca 4 :« Episcopum
excerpsitunusVrseveravrt. P .

ext te "us S.Mrchaelisraonumentis

me transraisit. convenit maxrme ab omnrbus qur sunt m prov nc a
e sodal ous meis, atque ad
« epistolam,
x. opiscopis ordinari Sr autenr hoc difficile fuerit, aut
.

hominum evidenter propter instantem necessitatem, aut propter iti-

Ouatenus in conspectu Dei et

neris longitudinem tribus tamen ommmodis in

anvareat Ideo h<cc profert propter litigiosam illam ;

idipsum convenientibus, et abscntibus parr modo

Ecclesiaa in Eboracensera
de primatu Cantuariensis
dequasuperiusdictum decernentibus et per scripta consentientibus, tunc
auaestionem toties agitatam;
Optima sane hoc loco (etsi compendio al- ordinatio celebretur. » Consule Vlenardumm obser-
est saroe
docuraenta S. Lanfrancus etenim vat ad librura Sacraraentorum D.Greg papae.
lata) suppeditat
;

Remigius. Linconiensis eprscopus ad epist.

iv
nroximum si in Deo minime diligamus.Deum haud-
Romam eum una cum Thoma Eboracensr petrrsse
auaquam amare convincimur Si quis dixerit (in- :

cap. iv) quoniam vidimus. . IUe primis annrs egregra apud Dorkece-
nurt apostolus Joannes Epist. II, novrs-
stram meditatus, et aliqua facere rngressus,
ditiaoDeum,etfratremsuum oderit ,mendax esl; qui
sime curamomnera et sedemtranstuhtad Lindocol-
videt,Deum,
mirn non diligit fratrem suum, quem
 * ~«
585 IN EPIST. B. LANFRANCI NOT/E.
586
mam(Lincon,am)c,v,tatem. Et infra. Quod eoAnica

^^ m
• .
Stephani Cadomensis \
S.
C iOM «
jucundius erat, qu.a ipse pro exiguitate corporis '
Joannes turn Abrincensis p».«™ i l
,,'
pene portentum hominis videbatur, luctabatur ex- P P
De cZ"X"
JSXLSZ 5T" .W
offirii,
eminere animus, eratque gratior exi-
cellere et foris
notisoue
guo veniens e corpore virtus (Viro. ^nezd. v, 344) PrGv6t
RothlasenT sSriS! •
'

Quem i d eo natura compegisse videtur, ut scireJr

beat.ssimum .ngemurn m
m.sernmo corpore habi-
tho^r^tl^r^f^' ::? ;

tasse posse. » Hactenus Malmesbur. lib. iv De pon-

eamdem,
notis ad
Stetm
Casulamposuit. Casula eoloci pro
pag. lit. d,

tif. in episc. Lincoln.; Henric. iluntindon. veste sacrasu-

sub finem mitap. Alcuinus lib. De divinis
lib. vii officiis Amalarius
Historiae. ;

ub.H, cap. 19; Rabanus, libr.

iDe
353 AD EPISTOLAM XII. ricorum, cap. 21.
institutione cle-
Wlslano Vigorniensi. Quam insigni sanctimonia Cappis induti. De capparum
eluxerit S. Ulstanus perhibent sive pluvialium ec-
Rogerus Hoveden. in clesiast.co usu, Isidor. lib.
Guillelmo seniore ad an. 1070 et 1703; xv Originum, cap.
Guillel. 12;
Helgaudus ,n Vita Roberti regis
Malmesbur. De gest. Anglorum lib. m, et lib. iv
" •" — de «ipeiia.
llu capella. rorro
Porro iritus capparum
Francorum, agens
n ,.„ •

m ^' *
. . '

De pontif. inepiscopis V.gorn. uberius. Sed B deferendarum in

prao de dirtione errlosiir,
.*teris
cum B.
F,ore„ti us V*on,ie„ s is (diu mmiUa^r
Ulstano in eodem monasterio conversatus)
Z2ZZ£~£££
Uo , tn
'
.

Roman3> „,,-, etc Cu-»« s «V»* memiafaiM

ad an. 1062. Pauca interim ex ipso hec habe •
ad ZTZ7 v X "
'

Electo Aldredo ad archicpiscopatum

iT^^T^Z *T """? """"^

^^
«
EcclesiaB,
Eboracen
unanimis consensus tam
is

S,2 Romaricensis

^
fit
rleri quam to- ^
^bija synodo), cum
tius plebis (Vigorniensis) in ejus
M Gallias primo sui pon-
Il.o vero obUatissime
(Ulstani) e ?ectfane
LuU" ^Z^B^^fT
acclamante,
libentius decollationi
succumbere
etcum sacramento affirmante

velle,
quam tam
tandem a
alts ordinationi
viro Dei Vu.so incluso
se multo RoZi^nZwrrtT
^
ricul moT
^1
^"

^ ^ ^^
TT
CU s h
^ fd"'
i!™
'
p
1049
""
'

»
correptus, divino etiam oraculo
territus, consentire
aimoniahum 7 ** """^*
m1 ™^.et^>
cum maximo dolore cordis compulsus consh-ux
eonst ,
locus estappellatus
est , etc
Ro
T vernacule, vocabulo corrupto
Eximium vero
siam a S. Osualdo exaedificatam
Ulstani effatum, ubi v ter m ccll
dete^Tsu^i p c ^M^TT^ T^ ^ -
conspiceret, lacrymas tenere

deberet, respondit
nequivit
miharibus modeste redargutus qu^od

-miseri sanctorum opera destruimus, ut

: « Ego^longeUer iSfgo q
nobis
ma.j
*
unde a fa
uder
S
G
S t^^ ^
T
8
T
'
Zemb
a f,
*

Manipu {um essc commune ormmlum

T'
Romanco
Hfl8 °
et ejus
Menardus <" °bser!
^nedictinum ad diem
comobio,

^V,
laudem comparemus non noverat .
illa felicium viro-
;

rum aetas pompaticas ades construere et Rabano communisestca3teris ordinibus

sed sub qua- manipu-
lus, velut am.ctus et alba, siquidem
hcunquetecto ipsos Deoimmolare, pro mappula
subjectosque ad quee sinistro aptatur brachio,
exemplum attrahere nos econtra ad humorese naribus
nitimur ut, ani-
;
atque ocuhsdefluentes extergendos,
rnarum negl.gentes curam, accipitur. Map-
accumulemus lapides » pula.n, phanon seu mantile dicunt
Itaillein Malmesburiensi illi auctores
ubisupra. Quod ponde- pnmushb. De divinis officiis, alter vero
rent, precor, qui nimia
prurigine (utita dicam) De institut'
occu- cler.corum lib. i, cap. 18. De
pantur vetera abolendi
monumenta. manipulo seu map-
pulo preedictus Menardus Concordiam regularuni
AD EPISTOLAM XIII.
exphcans, pag. 894; Gavantus in
JwnniNorlhmannorumarchiepiscopo. Nortliman- rubricas missalis
part. ii. tit. 1.

^anni, epiLp,' Eo JZo

«ur epist. 31. Soribons
Domnaldo
I mZZ %££STZ P'
^»"*-m Ut " em0 ™achorum
«• »«*
totins Tlil,„r„^

:;r::
po,it

r
„, Haemix ^^:^:z: t^zrr^
i ,

u ",tur '
nisi fuc,it
-*-—
R»bcrt. do Mont e i„ moSco ms m 67
^

r S ?""' ^' ^T"""' Perd ° Cte c "'" es »"*

„

^
'
„74
Sed maxime 0,-deric Pat,10 " "'™

^ ™P™
si ooi
Z'
«*«-^™ T^ Me„a,-
'
Yital. t ibiv „ ,
i" Sacrament D G
£s£r—
—
J riiwK
^~: rr^: ST„ —
-
sede -

; rrmef b
s r::
o Ro,i
;°-
f "'-
^ De -^ ™° i,is
-
.

at etc -
cu.„de1 ^^;;;:rD,7 ;i
:
P °«'s
S '
1
^C °"-''
'"'°"
'

re," e ''<"' /"'"

'

«*»•»•»«<« MM^ ..

PATBOL CL ' "' ' ete. Hic

19
 ;

587
DOMNI LUCjE DACHERH 588

s..l.*iii-A sui gaudH pneripi dolentes, pontHicali tamen aucto

innueiwi.letur quodJounni intor missanim
... kicno ......K^- litui ci'ilnnf
.t.IiiiiI, fi»st.ivis
l.-stivis sc ornatibus
sn ornalibus exuunt.
exuunt, satis
sati
Au.lo.Mii a.ri.lit,ut 62 verbifi hisc-
, • i-.i .... .... ritali
bia iu rrrl.'sia S.
l',nliiissiu,,r congn- cuin tumultu ecclesia .'-irdiuntur. lluc quidain,
insequentis epistola conjicio
qui- pais illu alii alio succcdunt, invicein et ad suos
ualionts; quo.l a.inotabiuius ilud.au. Atque
i.l

co;ctan.'usauctor. respontili.ann Ro- supra suo pudore maerentes, conqueruntur. Cum

4em spr.iatini
subito quidam, iii.iiDiis impatiens, dubium quidem
thomagensium persequeus, expressit, cujus verija
fueritaudue. an ex ipsis vel eoruin fainulis, plus furoris, minus
tametsi Longius excurrunt non abs re
consilii animo colligeiis, turrim properat, majus
Sic igiturhabent
signum llmc foras ocior advoiat
Ik tumvltuin A.Audoenifestodieetabbatuiyperar- acclesiae pulsat.

chiepiscopum, tempvre Guillelmi

Norihmannoruw archiepiscopum
ftPft elebam ad majorem
hieniseor)um sancti Audoeni glebam
ih/cis
et
ecclesiam asportare vcllc proclamat. Prosiliunt om-
Causa fuitquia insolitum, ut loco npbilissimo, gladium, hi bipcnnem, divcrsi
nes e domibus, alii
archiprassulis hujus
ab omni re seu consuetudino manibus occurrerat, arripiunt,
memoriale, quod primum in
urbis,privilegio Caroli Magni libcro sit Quidam
ipsorum ecclesiam cum furore irrumpunt. curiosi-
quo se pnebent nec in magnis exccssibus monastcrii conscendunt. Archicpis-
tate acti celata
aliquod justitue deben.Uausa crat quia
justitise debcri.Causa
Anglorum rex
«"£»«£
Guillelmus,
glo,
» «
osu
'
'

circum circa furentiu u se turmis appeti ox-

Northmannorum comes et 13
pavcscens, plus tamen desuper imm inentes me-
imininontes
morabatur.Aderant
Cenomanis cum cxpeditione sua fugam arri-
istius tuens, ab altari ad valvas monasterii
proceres iste Joannes sedis
ei inter reliquos
puit. Vix elapsus infra ambitum earum, ipsis prius
ingenii, et non
archiepiscopus, ut vir excellentis
clausis, se recepit: undiquo circum se sedilia et for-
consilii. Nicolaus quoque
reverendus ab-
mediocris
celeberrima to- mas aggregarifecit.Nonnullitamen S5>5partisip-
bas supradicti ccenobii. lmminebat
diesna- sius arreptis candelabris, eereis et perticis, in mo-
tisquc votis excipienda sanctissimi
Audoeni
archiepiscopus ipsa die nachos efferati, sedab eis non segniter excepti Pu-
talitia, et quia moris est ut
det dicere quam fcedo exemplo res eo die debuit
inibi missarum solemnia celebret, non pro ulla
sed quasi dcterminari. Consistit satis ipso die meritum san-
quidem vel ipsius jentaculi vicissitudine, ssevientium manus
cti omnibus adfuisso, qur hinc
inrecompensationem consecrationis suae, quamnon cum suis eo exi-
memorata, licet compriraendo, hinc archiepiscopo
nisiinprajfata ecclesia, cujus scdes
mendo periculo, tantum nefas non parvo cunctis
petita, redibat concite,
accipere, missione a rege
occupatiora rema- miraculo potuit avortere. Nam tanta subito nubis
abbate pramominato interim ad spatium sanctuarii quo loculi sanctorum
dres veneranda, cierrci
clerici caligo u "i'""
uauB'"id
v,«v,+
nente. a n.iiH
Qurd nhira?
Quid plura adest dies
plura? aa< . ,

Ccontincbantur obtinuit, ut nx vel oculorum acie

,
.

majorisecclesiaosohtoeoconvenrunt^etquiapr»
congruit miraculum. Quia
corripi potuerit. Rci con<rruit
mandaverat, solemne
misso nuntio venturum se
enim sacrse Scripturae diversis in locis nunc delin-
missarum interim Post aliquandiu vero e
differtur.
subtraheretur. quentium caecitas, nunc Domini protectio figuratur,
communi consilio, nequidtantse diei nernpe
morositate, tanta jure hoc in ipsa nube praetendebatur. Hinc
dum veniat, initiatur. Tanta vero
insensibiliter furentium nubilum, velut fumus
as-
non mirum totis animrs
id factum est devotione, ut turbabat Hinc ma-
liBtitiam turban-
cendens, divinaa gratise serenum
hostem goneris humani ad hanc reatu ipsorum ad feriendum provoca-
maximo sibi lucro credidit acce-
num Domini
dam exarsisse, qui
tam sanctus Audoenus meritis suis protegendo con-
dere sic illud veneno sua? nequitiaj tempus inficere Tan-
Finito itaque tinebat. Dicto nihil subrepit quod refragetur.
quod interim sibi dolebat deperire. tum ratio ipsa a toto pendens suffragatur. Ipsi sane
exacto Gloria in ex-
eleison cum duobus rhythmis sit altissirnus redditor, aostimareli-
cujus patientia
ab abbate Ricardo Sa-
celsis Deo, quod incceptum sua pertinacia continens, a consi-
cum lau- cuisset, ni, sc in
giensi chorusccleberrimefueratexsecutus rationis animum revocasset. Sed animo-
derationc
dibus suis id vero totum
expendebatur in prscsto-
;

sitatis ejus animositas non destitit eo usque quosc

archipraesulis. Ecce accurrit, ut
turbo tem-
latione D
" invehens in se, irruit in se.
omnem confundens lllius gratiami cereunui
cclebrita-
pestatis
Igitur vicecomes civitatis archiepiscopum
sic crr-
Hic namque totammentis indignationem animo inconsulto
conventura ut agnovit, veritus ne quid
tis.
fuerat exspecta-
concipiens quod non usque quaque arguere-
cunctis maledrxit, adversus ipsura ageretur, et ipse post ne
tus, torvis oculis ore furibundo regis bannum omni-
excommunicavit ex tur, militarem raanum cogit,
oonvereuBqueadipsos monacbos
bus pratendit, suppetias accurrit. Jam nil
reluctan-
auctontate Dei ct sua, otficium praesens interdicens eximit.
altari eyeilens divini offi-
tem, imo penitus diffidentem, periculo
cessare fecit. Abbatem ab ehgunt, per quos
adcomplendumoffi- Fratres in crastinum de suis
cium ministerii prohibuit. Ipse innotesceret, etre-
ut a loco intercepto abbati suo quod factum fuerat
cium se praeparat clericis suis
;
adiret. Sed archicpi-
gem super hoc suggesturus
peragerent imperat.
tcopi nuntius prajcesserat, invidiam
mo- omnem m
censuimus, quod dum
Nihil hic reticendum fore reditum est.
nachos retorserat. Sic infecto negotio
alteri parti favendo
dissimulamus, alteri totum de- quorumdam
Rex, licet post ipsius archiepiscopi et
ro-ando imputare videamur. Verum
falsi astipula-
instinctu, animo iu monachos raotus.
sibi tanti auUcorum
tionenon indiget. Fratres, etsi decorem
 589 IN EPIST. B. LANFRANCI NOTJE,
590
remtamen ex aequo pensans, hinc
immoderatamAnedumreligiosis.nefasesttuendorum o~<*

iratoet reluctanti animo abnueret

episcopo Abrincacensi loci recondl
xit,

tendens,
pudorem vero suum,
dissimulavit.
Ioci,quo S etfactionisauctore S
in
Quatuor
utur^
ktionem
S
^TnlZ
rex Michaeli
Sun
12
•,!,

v
1 l !
'Tm
A
i* f' ^^
,

T
TZ Z^f
Dei
P°* "IPcere qui
*** antonomasiam "inistri Christi et

8lossaB
iv, l hoc
'
e P lsco

,?
>

Lanfranci)
<f

f?
^.
successores
~
;

«^SS^ H * ^"T
-
audierattotidemalio !
rum ccenohiorum abbatibus
s„„ ,

8
*?"* ^' ^
achiepiscopo satisfaceret, et illi
cnn
sua i„ OM „* „„^
luerent ....
quod minus
m
in peregrinatione
mationc
consulti peccassent. Non
.
0„
Quanquam supenus "' ^ J
dixerira monachos S.
Audoeni
exprobavevunt, ejeccrunt.

tangerehacm epistolaB. Lanfrancum,

multo post tamen, et rationis nihilominus
consideratione et pe- presbyteri qui Joannem
titu abbatis ipsorum flexus, archiepiscopum lapidibus
in prasentiam sui eos
appetiere possunt intelligi quod prodit Ordencus
revocavut, et Ecclesiae reconciiiatos ;
reddidit. In his
« Multum contra impudicos
^^
:

pre-

~ an '
sibi archiepiscopus, quasi sub ecclesiastico (J °
vigore, auLT^
bu dum nes) a
'
in s >'" odo 7
in causis hujus ecclesi*
postquam
satisfecit,
ei

rem
insolenterarroffaverit Imn
gemino fr.tvTlZZTe^Z
fratrum
in consilium ponit, concilium
eorumdem
exsilio
cogit,
! °f \
fugiensque?S*S«!
de
,'

ecclesia,
^™ P~ufugit,
Deus
concubinas

venerunl gentes' in
eis sub

hxredilalem luam [Psal. lxxviii, I),

quod abbatiam suam irato et tumultuante fortiter clama-
animo vit. »
mtrasset, quod turbae causa et
materia exstitjsset,
quod loci reconciliationem sibi AD EPISTOLAM XV.
I

denegasset, judicio Perditissimx congreyationis.Congregationem

pnmatum suorum trecentas libras exegit. hoc
Delicti loco monachos sancti
satis hac vindicta exsolvisset, Audoeni innui videtur UOS •

si intime facti pceni- q

laxatamonastica disciplina, dissolutioris
tuisset, Dominique patientiam non negligendam vite turn
exstitisse argumento est
putasset. Sed animi rancorem, subsecuta ccenobii refor
nec tamen primum matio sub Helgoto Cadomi
adversus S. Audoeni coenobitas priore, Nicolai succes-
acceperat, et hoc sore quod memoriae
modo potuit potius exaggerari prodidit Robertus de ;

quam leniri. Trium m Uhronico ms. Monte

-— ^„
annorum spatium
WU1U CVU
evolutum
iuium erat, et semper repul-
post appendicem ad Sigibertum
r repul mom
abbates recensens monasterii

Zn7^:Z:T
nU S6Cmn debat C ° n - CtUS)
°
T° ' ^~nI2
pnedicti Hic (Hel- . ;

Mbus fructum non attulit annis' Cum E£ "^Tsl^nZ Tt ***"**»" ^ *

poTt f
P ° Slt ° SUCCeSsit Valchel "

«
pons, redeunte eadem festivitate, paucisante men- musTw-

T* 7e ZZu^ T^ " ^^
i i '

H.uspBralyripercnlBns.sedabl^ini^^^ datUS CUJ US bona

fc™ **" ' °P era
kpirans ad solemnitatem ve^
Eir ".^ *^ ^^ " r
q
celeb ™' e nonpotuit.Vasleberto 6
-T»
Wopo e n^ ^, mo ^chos
Et P™°
vices suas commisit.
Z 7 exosus fuerat sed

kte,
rum specie praecentoris
Ipse in medio canto
stetit. Tand
imo consultu omnium
pulsatus JLopatii
Zegt au to ^
Z\^?„^.^ * ^. ^ L
ties,
'

7
honoransut dominos. Unum
1
nmbraticu - ih ud odium
dili
s ffi pe

ut
;

deplo-

cedit etad quamdam sui est permaximum

patrimonii
i^Uiberh die, secedit
villam, sancti m quo peccavit quod ad
trecentas libratas terras
ubi et aliquantisper super-
;

vixit. Duodecnno vero sui praosulatus

S aUferenS '^ 8 SUCCessorum « si bus im-
anno, viam plicuit 1
' ^
In omnibus obedire etiamsi
ipse, quodabsitt

1»» ecclesia turaulatus

M "°«<"'"ce m cujat A PI ,o ,te Imnc locu.e B. Luufanci aliter
est diseipulus
Haeteuusaueuymus ille exchronolooiu
TZ T ""

^ ' ih '" efist 3 J

'
aJ Bccceuses
m , ahba -

^'
I
:

« a Audoeu, Et ta. ecud.tiou ::: ue" aTpilt 6

*
' V. Joanms le Prev&t oMeTvoCtl'
01untat P ( ,£ c'«to r:':""";"'',
vestro obediatis, facta et
indicio et heneflrin OT ^- * .
i
;

„. .

Chi-omco S. Stephani
j
—
r ww.^m ui-winmii leperies
Cadom. ad calcem script pwli/>n>-i+ ^. :i
trad.cunt,qu.bus r-v . .

Deus et suae gubernationis

_

rthraan ad a "num 1073. s^btra-

t£ 7™ ^°
«to, etFlonlego ad hunc annum.
-

C.eterum,
MatliL
etsi
hit auxihum. et eos in proprii
erroris pnecipitan
^nncs ( ahoquin religione permittit consiiium; ubi vero
praeJatus cum venera-
et scientia clarus) in-
«TOtte et tione.tanqua.n C'hrist„s, suscipitur
parum prudenter, quin et jra ka tota domus ,

succensus,
Wm re sese gesserit, viris
Cl.nsti reyturconsiho, et
protegitur et sustentatur
tamen Christianis auxdio, » etc.
 , , .

592
DOMNI LUC-E DACHERII
591
fjuvit muiiiu. wo -.-< w»» abbaUs
Querimoniadechricis lialduini. Ne jura
EPI8TOLAM XVIII.
A »-»-..
n ...li a cn*vi»nic
.

Ai) . .. .

piivilcgiaquc ccenobio S.
!_!_ C3 T? ,1 »—
Edmundi summis pon-
.. tii- ii<

(^rnw digno antistiti. Obserni

nomen asmbere
tificibus concessa ulterius infringat
Hcrfastus, prae-
non
opiscopo Exoniensemque ipsum affirmare Ule etenim,
illi
cipit hac in epistola B. Lanfrancus.
exepistola.contextu,ub,
dubitamus; quippe id tu,n segre ferens cjusmodi
immunitatcs, qualibet data
regni summn, rege ab-
una cum B. Lanfranco (cui occasione usurpare tentabat sed ventum ponderare
negoUum :

scntc,dcmandata erat) ad decernendum nam Balduinus sese eidem strenue op-

tum ex iis Obserno
quao de haetM^ videbatur ;

metropoli-
admittitur, ponebat, illiusque conatus haud impigre
n Depont.f., haud dub
e statu
mesburiensis, lib. vn papa,
Obsernus tanus Lanfrancus,quin ctiam et Gregorius
« Successit Leofrico, inquit ille, epistola se-
potcst :
illidebant,utpatet ex ejusdem Gregorii
natione Northmannus, fra-
rc K is Willelmi tcmporc, quenti.
comitis, in Anglia sub
tcr Willelmi prsecellentis AD EPISTOLAM XXI.
domestice conversatus
Eduardo rcge liberaliter et
;

nullius csset ordinis. Receptissima

fuit ista
regiam Vicmo attingeret
Cum
quippe qui cognationem
giadu,
«IZlill
CccnobioS.
qU amplurimi.
> etc.

^^^^^l «J-
Edmundi.

n De
...

n cap.
,
.

et lib.
_»
IHius
Illius
i
-«jnara
memmere
_..-„ T__. rrnct
«ngr»
.

sorjptores
AllpiO..

pontif in episcopis
17, in fine. qui
vTmandamus,ut
vare
= =^^™-
consuetudo in Ecclesia, ut nullus nisi a
majores evehatur ordines. Caius papa

mandamus,ut ad ordines
cendant in Ecclesia qui
minimis ad
Felici epi-
iii .j ..„,. ,.*._..,.,.._'-_ unliiv; pt nmilihllS SCr-
scopo :« uiuu nu= ^"™ 1""-'"
ordincs ecclesiasticos sic as-
ordinari merentur, id
as.

est,

OrientaL; Harpsfeld., saeculo quis episcopus esse meretur, sit

primum ostia-
privilegio dissent in si
de ccenobii Sancti Edmundi rius, deinde lcctor, postea exorcista, inde
sacretur
rcxEdgarii pater cceno-
hunc modum :«Edmundus acolythus, vero subdiaconus, deinde diaco-
demum
tributiset omni episcopo-
bium a publicis omnibus nus, et postea presbyter,et
exindc, si meretur,epi-
rum j urisdictionelibcrat.»Etpostaha:«Solebant scopus ordinetur. »

antiquitus regesdiadema
suum eo mittcre, postea-
Diaconatum ei auferte. Quantum ad
exercitium
quemagnopretioredimere. »
Ita passim loquuntur
videlicet, non quoad statum.
Quia appnme med
-
Abbatem Balduinum dettneo. Patres in Decretis distinct. 50 Accedens ad Gor- :

In Angliam jussu sanc

ti
cinam artcm callebat iste. Difficultatis hunc no-
SancU gonum, et glossa in idem cap.
Eduardi rcgistransfretavit, ut Leftanum distinct. 25,
dum docte solvit Estius in 4 Sentent..
curios.tate motus,
Edmundi archimandritam, qui § 6. Et dehis
qui praetermissis inferioribus ad su-
attrcctare praesump-
cjusdem corpus
sanctum i.ju»u,
ubi sancium r distinct. o~ «»«-
52 « Solli
ZT ... ,
retorti sun
me
, ,", «« We provehuntur, uwuuiii..
periores ordines provenuniur,
:
.

ambarum manuum digiti S itirctorUsun

,

si S set,ambarummanuumdi
sisset,
arUs jme^
^«~ studuit utrum portator
tionis tuao
Ulicunu""
ista- —
^ m&ramm
CILUUO dilec i

naiauiiiuni ^iv.j- monachum

Balduinum S. Dionysii - eju
-
diaconat us et presbyteratus off.cium
officium
»-..

cum ,* m rum Htterarumdiaconatus

dirigendum curavit. Qui
idoneussit peragere, necne; cum
cinee) peritum id praepostero
promove-
teris probe, in
digitorum curatione nihil postposito, neghgentia
scien- cursu, subdiaconatus ordine
homo sed causam morbi a
mirari ccepit cognoscatur ascendisse.Unde
potius quam superbia
;
ret,
remansit, amorem martyns tuacmandamus ut ab omm
tibus edoctus, in loco non consulendo charitati
amplexus.Leftano nontam succes-
totis pnecordiis
annuen- officio saccrdotali
eum prohibeas, donec proximo
abbas, illo amittcnte [/., ministe-
sit quam acccssit
per eum liber-
OuatuorTemporum jejunio subdiaconatus
volente. Sub eo et deinceps ad majora
te, Eo. P.], regc rium sibi rite imponas, sic ct
nulh
Alexandro papa data ut concedas. » Quid porro poens
tas monasterii ab officia eum redire
inaliquo, archiepiscopi
episcopo locusille subdatur prolapsis in carnis vitium
imponatur, docent intei
legitimis spec tn u- 35«
tantummodo nutum in
alios canon. apostol.
25 « Si quis episcopus,
pre-
:

Malmesburiensis, loco proxime

citato
rus » lta diaconus,postdiaconiigradumacceptuit
ad Baldumum, sbyter, aut
Florcnt. Vigorn. A. C. 1097. Est aut mcechatus, deponatur, et,
at
fuerit fornicatus,
4.
sancti Anselmi lib. n, epist.
piujv--— inter laicos agat pcenitentiam.
ecclesia projectus,
D ecciebiti „, ,-u „• ,

AD EPISTOLAM XIX. _ „ T „-;« onismnn

Januario Calantano, hb. H
episcopo Calantano.
• _ II

Hunc primum Becci mona- D Gregorius

Ilerfasto episcopo.
asserens, turpi- epist % •
«
ordinen
Qui post acceptum sacrum
chum, atque inibi litteras didicisse carnis fuerit sacro ordine it
lapsus in peccatum
Godwinus. lib. De prcesuhbus An- ministerium ulterius non acce
ter allucinatur careat ut ad altaris
omnes, et per-
Namque et id silent scriptores .

16 « Si quis amodo episcc

gli*. dat » Distinct. 50, c.
:

clarius Chromcum
Beccense,
h!bet luce meridiana feminam accepent ve
pus presbyter, vel diaconus
Vita, ante ipsummet
ar-
proprio gradu decidat, usqu
nec non et B. Lanfranci

chiepiscopum scaolas aperuisse, ve

doW«- acceptam retinuerit,
dum ad satisfactionem veniat.
»
Herfastus, qui concilio
London <e,
minem. Illeest
Vel in synodo. Non modoob crimen.verum etiai

nihil fecsse videre tur

Z « Et ne
1075, interfuit
:
media in synodo, atque hac n
iniuste depositos,
GuiUelmi Malmesb., lib. n De pontit.), episcopos presbyteros, diacono^
(verba sunt tione restituendos
studiosissi-
famse in futurum pr*scribitconciliumToletan. ivsu
ut sunt Northmanni et subdiaconos,
Halmaham transluht ad The- 28 « Episcopus,presbyter,diaconi
mi episcopatum de Honorio i, cap. :

homo, et non-
,

(ut aiunt) mentis a gradu suo injuste dejectus

i

tfordum. Parcao aut subdiaconus, si

eruditus. »
nulla ex parte litteris
 593 IN EPIST. B. LANFRANCI NOT^E. 594
secunda synodo innocens reperitur, non potestesseA Indecretis tegitur. Dccreta intelligit, ut res do-
quod fuerat, nisi gradus amissos recipiat coram cet. tum summorum pontificum epistolas decreta-
altario, de manu episcopi orarium, annulum et les, tum etiam synodica conciliorum decreta quaj ;

baculum. Si presbyter, orarium et planetam si Corpus canonum continet, cujus meminit Nicolaus
;

diaconus orarium et albam ; si subdiaconus pate- I, dist. 19: Si Romanorum.

nam et calicem. » Notandum vero est posterioribus In aliis orthodoxorum Patrum autkenticis libris.
saeculis,atque etiamnum, solum papam restituere Inter alios Hincmarus Remensisarchiepiscopus plu-
depositos 2, quaest., 6, Ideo et glossa super cap. ribus de primatum atque archiepiscoporum juredi-
episc. II, quaest. 3. sputat opusculo 44, ad episcopos de jure metropo-
AD EPISTOLAM XXIII. litanorum, pag. 719 tom. II.
Hereberto Episcopo. Hujus Here- epistolas titulo AI) EPISTOLAM XXIV.
berti nomen indidimus, quantoquidem et tempus Mauritio salutcm. A. C. circiter 1089, regnante
etresipsaeconcordant. Ea tempestate vitam egisse Guillelmo Rufo, electus est Mauritius Londoniae
HercbertumepiscopumNorvicensem, nec non etS. episc. « Hugoni successit Mauritius (inquit Malme-
Edmundi ccenobii (quod ad dicecesim Norvicensem sbur. lib. n De pontif.), regis cancellarius, quamvis
pertinet) jura sive privilegia infringere voluisse, rji" quibusdamprosperEefamaa, pradicabilisefficaciaa,
notum35£estexEadmeri Hist. lib. ni. Hereber- magnanimitatis certe ipsius est indicium basilica
tum autem, voluptatibus nimium indulgentem ac B. Pauli quam inchoavit Londonise ; tanta est de-
Simoniacae haeresis labe aspersum, sed juventutis coris magnificentia ut merito inter praeclara nume
calore tepefacto ademendatiorem vitam traductum retur aedificia.
Considebat in concilio in ecclesia
»
asserit Guillel. Malmesbur., De pontif. lib. n,
in S. PetrijuxtaLondoniam ann. 1102, praesidente B.
episcopisorientalium Anglorum. Luctuosaplane res Anselmo. Edmerus, Hist. novorum 1. m, pag. 67.
estantistitesintuerinonnullos, qui, animaa ac dice- Aut formatas litteras. Id genus litterarum formu-
ceseos cura praetermissa, ad abrogandas monaste- lam habes postconcil. Chalcedonense i, nec non in
riorum libertates, a sanctis Ecclcsiae praesulibus appendice ad tom. II Conciliorum Galliae permultas
piactjustade causa concessas, animum appellant, opera Jacobi Sirmondi primum evulgatas. Canoni-
totamque mdustriam et oleum impendant, verius ca2, ecclesiasticae, commendatitiaj, commendatoriao,
dicam, deperdant, uti Herebertusille, etRichardus et dimissoriaa appellantur. Et vero antiquitus for-
Dunelmensis episcopus, cujus miserandum exitum matis
litteris ad unitatem Ecclesite servandam uti
cernere estapud Matth. Paridem, Histor., pag. 215, solebant antistites, sicut auctor est
Optatus Milevi-
num. 1, et 229, num. 1, ultimae editionis. C tanus contra Parm., lib. n, de Romams disserens
Divinas lilteras lege, ctc. Vestigiis sanctorum
pontificibus his verbis « Cum quo (Siricio) nobis :

Patrum firmiter religiosequeinhaerens B. archiepi- totus orbis

commercio formatarum, in una commu-
scopus Herebertum admonet, concil. Tolet.
m, cap. nionissocietateconcordat, » etc. D. Augustin, Eleu-
24 « Ignorantia, mater cunctorum crrorum, maxi-
:
sio disputationem quam cum Fortunio habuerat re-
me in sacerdotibus
Dei vitanda est, qui docendi of- ferens, epist. 163, post initium, sic loquitur:
«Qua-
ncium in populis suscepcrunt. Et
» post pauca :
rebam utrum epistolas communicatorias, quas for-
Sciant igitur sacerdotes Scripturas
j

« sacras, et ca- matas dicimus, posset quo vellem dare, et affirma-

nones meditentur, ut omne opus eorum in praedi- bam quod manifestum erat omnibus, » etc.
;cationedivinaetdoctrinaconsistat, atque aodi/icent Sicut canones jubent. Canon. apostolorum 32:
tam fidei
cunctos scientia quam operum disciplina. Mr]8<(va twv ?s'vov ImoxoW, f] ispeaiuxipoiv, fj otaxoW
biqmdem pastor (ut aiebat Antiochus,
S. homil. avsu auaxaTtxcov KpoaU^xi , xat Smyspopiwav 8s
iHl)totusmensetoculusessedebet, utneunaqui- auruiv, avaxptvsaOwaav. xal eI piv cSoiv xrjpuxss z%i
dem sibi credita pecudum ridicula fiat,
et indigna Euoe6e/a5 , *poooE-/E'oOwoav. os
z\
pj ye , xi *pd< 7 ps^a ;
qUae rec ia tuf a Domino,
'
'P » etc. Vide Hormisda^ auTot; ^^op^oavcss, st S xotvcovt'av outoo S ptr, *po-
lepist. 4,cap. 1, ad episc. Hispan.
Turonense con- D oo^oOe. -oXXa T ap xara ouvapna^v tfvstau, id est,
:

|oil. iii, c.4; Nicenae synod. n, c. 2 S. Gregor. « Nullus peregrinorum cpiscoporum vel presbyte-
;

io. vn, epist. 110. Solus Salvianus

Massiliens. pre rorum,veldiaconorum sine commendatitiis recipia-
sbyter producatur, episcopos sic
alloquens, libr. n tur : et eas dum secum ferunt ipsi diligenter exa-
W Eccles. cathol. post med.
Quidquid de aliis minentur, et quidem
: si fuerint praacones pietatis,
mmbus dictum est, magis absque dubio ad
eos recipiantur ;
sin minus, illis ad victum necessaria
>ertinet qui exemplo omnibus
esse debent, et quos cum pncbueritis, ulterius ipsos in consortium ne
jitique tanto antestare caeteris oportet
devotione rccipiatis; multa enim per subreptionem iiunt. »
:iuanto antestant omnibus dignitate. Nihil enim est Synodus Chalcedon., can. 13, idem prscipit. Et
urpius quam excellentem esse quemlibet culmine,
ijt despicabilem vilitate. Quid est enim
synod. vi in Trullo, can. 17 : »5» 'Op^ojxev wors
aliud prin- prjSsva xwv ajravTtov xXrjptxuiv, xav sv oicu8tJ-ots Tuy/a-
ipatus sine meritorum sublimitate, nisi honoris ti-
j
vrj paOpoj, aostav s/stv, sxto; ttjc tou otxstou s7:taxo-
(Ulus sine homine? Aut quid estdignitasin indigno, jiou syypatpou a-oXuTtxf^ , sv STSpa xaTaTaTTsaOat
usi ornamentum jq luto ? » etc. 'ExxXrjata- S7;sl 6 jjtrj touto -apa^uXaTTo'psvoc. xaOat-
595 DOMNI LUC.E DACHERI1 596

prfobti) 81 7.-j-.'',:. «': <> rtoepoiXrfYw? tahdv repod8e54(xev6s. A fowiwiom'tor»'ttm. Alias commonitbrite litternc; qtuV

c Statuimds utnullusomhino clericusin quocunque buslegati quid agere deberent persingula commo-
sHgradu, potestatem habeal sine proprii episcopi nebantur, Commonitorium misit ad Faustum magi-
scripta dihiissoria in aliebse Ecclesiae oataloguni strum (legationie officio Constantinopoli fiingenteni)
referri ;
quod si quis hoc non servaverit, deponatur Gelasius papa, epist. 4, eum instruens quid daret
et ipse qui eum prteter rationem suscepit, » etc. responsi objectis adversaribrum.
Vide Tbeodorum lialsamon. in earumdem synodo- Dr tllo presb .<. <
t c . Perspicuum fit ex regulae
rum canones. Benedictinae cap. 60, solitos fuisse presbyteros, dia-
('irrstriaii. In quam e Selengeio seu Silesio sedem conos et quosvis clericos, ubi arctiorem perfectio-
transtulit Stigandus annuente (!uillelmoI,et aucto- uis aul pcenitentiae vitam optarent, ultro collum

ritate concilii Londoniae an. 107"), ut est in Vita li. suavi obedientise jugo saepe saepius in monasteriis

Lanfr. cap. 12, pag. 13. subjicere (quod etiarhnura observatur). Hinc can.
AD EPISTOLAM XXV. 49 concilii Tolet. : « Clericis, qui monachorumpro-
Cocpiscopo Walcherio. Dunelmensi episcopo, cu- positum appetunt,quiamelioremvitamsequicupiunt
jus et res gestas et necem acerbissimam multis liberos ab episcopo in mohasterio largiri oportet

sunt prosecuti compares Valcbero scriptores Flo- B ingressus. » Idem in concil. Augustano A. C. 952,
:

rentiusVigorn.ad an. 1080; et Guillelmus Malmes can. 7, statuitur. Unde et factum est ut nonnullis

bur., libr. Iil De pontif., a quo haec desumpsi «Su- saeculi amatoribus clericis sub gravissimis poenis
:

perpositus est, » inquit « adhuc viventi [Egelrico) prohibitum fuerit ne habitus monachales (quosideo
Valkerus, qui esset dux pariter provinciae et epi- amiciebant.uti facilius auram captarent popularem)
scopus, fraenaretque rebellionem gentis gladio, et extra monasterium gestarent. Constat id ex capi-
reformaret mores eloquio. Qui dum id exsequere- tulari Aquisgran. Caroli Magn., cap. 77 : « Utillicle-

tur sedulo. indigne peremptus occasionern dedit rici (jui se fingunt habituvel nomine monachosesse
regi ut provinciaailliusreliquias, quae aliquantulum et non sunt, omnimodis videntur esse corrigendi,
respirarant, funditus exterminaret. » Valcherum ut vel monachi sint, vel canonici. » Concil. Aqui-

inter missarum solemnia occisum asseverat, eum- sgran. anno imperii Ludovici Pii tertio, cap. 125 :

que aequiparat B. papae Stephano Robert. de Monte « Reprehensibilem et ecclesiasticacmendationcdig-

in Chronico ms. A. C 1085. Ei successit Guillel- num apud plerosque canonicos inolevisse usuin, eo
mus ex abbate S. Karilefi, qui quod contra morem ecclesiasticum cucullas, quibua
monachos posuit in

Dunelmo solis monachis utendum est, induant; cum utique

Ut rex nohis mandavil. Eo quod videlicetS. Lan- ^illorum hubitum penitus usurpare non debeant, a
francus ita universum orbem Anglicanum per regis quo proposito quodammodo distant, » etc.
absentiam regebat, administrabat, moderabatur, ut Qui vestem religionis aliquot diebus, etc. !g<ftO
in illo solo totius insuke, quin etiam et Scotiae et Nititur id decreti in concilii Tolet. iv, c. 48 : « Mo-
Hiberniaasumma esse videretur, quemadmodum in nachum aut paterna devotio, aut propria professio

ejus actistradit Milo Crispinus. pag. 15, eap. 15 ;

facit; quidquid horum fuerit, alligatum tenebit. »

Robert. de Monte, ubi supra ann. 1089. Neque hoc Ita quoque concil. Triburiense, cap. 0. Sed ad pro-
sanctitati illius adversatur: etenimcuijam anima- positum idem concil. Toletanum, c. 55 : « Quicun-
rum regimen est, haud rationi ac pietati dissonum que ex ssecularibus accipientes poenitentiam toton-
fuerit eumdem et corporum facultatumque tempo- derunt se, et rursus praevaricantes, laici effecti sunt

ralium sibi subditorum curam suscipere, illosipsos comprehensi ab episcopo suo ad pcenitentiam, ex
tutari, efficereque eis ne quid adversi eveniat, veluti qua recesserunt. revocentur. » Et post pauca «Non :

viros complurcs sanctitate percelebres egisse nar- aliter hi, qui detonsi a parentibus fuerint, aut

rant Historiae. Unicus aderit testis sanctissimus An- sponte sua. amissis parentibus, seipsos religioni

selmus, lib. m Qui Waltero cardinali etDdevoverunt, et postea babitum saecularem sumpse*
epist. 35.
Angliae legato scribens, cum eo non posse colloqui runt, et iidem a sacerdote comprehensi ad religio-
asserit, nisi haud procul a Cantuaria « Quoniam nem, acta prius poenitentia, revocentur, » etc. Vi-
:

inquit, quotidie exspectamus ut hostes de ultra desis concil. Tolet. vi. cap 1, sub medium concil. ;

mare in Angliam perillos portus qui Cantuarberiae Barcinocense, ann. 599 c. 4; et Burchard. lib. vni, :

vicini sunt irruant. Propter quod dominus meusrex cap. 34. Verum priscus ille usus posterioribus s;e-

ore suo mihi pracepit etmandavit per litteras pro- culis obsovelit (rnaxime obligatio paternae oblatio-

plio sigillo signatas. ut Cantuarberiam custodiam, nis) exoppositis conciliorum decretis. Qua de re

et semper paratus sim ut quacunque hora nuntium perdocte ample, dilucide, Antonius Yepes. tom. II
eorum audiero, undicunque convocarijubeamequi- Ghron. ord. S. Bened. ad an. G78 Hugo Menard. ;

tes et pedites, qui accurrentes violentiae hostium in cap. 66 Concordantite regularum Benedict. ;

obsistant, » etc. Haestenus lib. iv, tract. 1, disquisit. 5.

AD EPISTOLAM XXVI. AD EPI8TOLAM xxvii.

Dunelmensi episcopo Walckerio. De quo priori Hujus epistohe meminit EadmerusHistoriae Novo-
epistola. rum lib. i : « Quam vero secura libertate, inquit, et
 597 IN EPIST. B. LANPRANCI NOTiE. 598
libcra securitate quceque ad jura Ecclesia.
Cantua- A per se clauscrit, minor clavis aperirc non valebit
riensis pertinontia potiri, saepe fatus
PaterLanfran et quod aperuerit, claudere non val.Lit. Misimus
cdB intendent, et ex iis qua. designavimus, et ex
ergo quemdam pra.dicti monasterii fratrem pr_esen-
epistola quam ecce subscribemus, cuivis scire
volenti tium laborem, qui plenius et specialius ea qua: li-
patere satis erit, » etc. berari et defendi apostolica auctoritate convenit,
Sticjando Ciecstrensi. « Stigandus non ille (ait
nominatim determinet ; et instrumenta confirmare
Malmesburicnsis, lib. n De pontif. in calce) qui [/., confirmata.] libertatis nobis reportet.
postea fuit episcopus Vintoniensis, et arcliicpisco- Hactenus Ivonis epistola e scriniis B. Maria. de
pus Cantuariensis. Hic Stigandus a Willelmo rege Ebronio, dicecesis Cenomanensis, nostra congre^a-
ibi factus episcopus, mutavit sedem in Cicestram tionis monasterii.
dioecesis sdse civitatem prope mare, ubi antiquitus Quieantiquitus, etc.QUam viriliter «$«$ g sane at-
et S. Petri monasterium et congregatio sanctimo- que ad horam a B. Lanfranco Ecclesia. Cantuariensi
nialium fuerat, » etc. De Stigando ad epistolam consultum est! quippe cujus possessiones ab omni-
25, d. bus (praesertim optimatibus) distrahebantur ante
Quid agere, quid cavere debeant, ejus in Angliam adventum,et libertates seu immu-
Archidiaconi .

docet Hincmarus, tom. I. pag. 738, in

capitulis ar-B
mtates m multisretro annis susque deque habe- &
chidiaconibus presbyt. datis bantur; pro quibus inquirendis atque ad usum re-
maxime, cap. 5, ne ;

pecunias a presbyteris exigant interdicit. Et Ivo

vocandis, immensos labores et sudores exantlasse
Carnotensis episcopus utmonachos S. Petri ejusdem memoriae consignavit Eadmerus, loco citato, pag.
9,
ab archidiaconorum vexatione vindicaret,
civitatis ubi Odonem regis fratrem, episcopum Bajocensem,
illorum et quieti in posterum consuleret, et Cantiae comitem, ad disceptandas Cantuariensis
Paschali
Ecclesia» causas coram regni primoribus, jussu re-
papee dat litteras in hunc modum :

gis, provocarat magnus Lanfrancus « Tandem vali- :

Paschali summo pontifici Ivo humilis Ecclesia. da ratione subnixus, ex communi omnium astipula-
Carnotensis minister, cum debita obedientia
quid- tioneet judicio, ibi cuncta recuperavit quse ostensa
quid in terrenis et ccelestibus desiderare
etsperare sunt antiquitus ad juraEcclesiae Christi Cantuarien-
potest mens humana.
sis pertinuisse, tam in terris, quam in diversis con-
Cum auctoritate apostolica moniti et muniti, pa- suetudinibus, « etc. Ad privilegia Cantuariensis Ec-
ci ecclesiastica. et quieti monastica. operam
dare clesiae quod attinet, solebat archiepiscopus,quacun-
debemus, iii quibus ad hocimplendum nisibus,nos que in dioecesi villaj illius et ecclesia. existerent,
iris non sutlicimus, apostolicam sedem
COPinini- nt
COgimur, ut nnm
eam sentiamus
-.....+;.-,.,,,,-.

buimus imperantem, quatenus excellenthe

„j:
adjuvantem, quam ha-
.. .....
consulere C episcopaliajuratanquamin propria
interquam plurimosauctoresdocet S.Anselmus lib.
exercere •
velut

aposto- iu, epist. 19 « Semper archiepiscopus

:
Cantuariaa
non incongrue dicamus « Da quod jubes, et
licae
:
hanc habuit potestatem et consuetudinem, ut intra
jube quod vis. » Quod ideo celsitudini vestra.
pra-- cujuscunque episcopi dicecesim haberet EcclesiaCan-
libavimus, quia volumus notum esse sollicitudini tuaria. villam aut ecclesiam, quse ejusdemarchiepi-
vestra. insuburbio Carnotensi situm esse monaste- scopi proprii juris essent,quidquid de eadem villa vel
rium in honore B. Petri, ab antecessoribus
rneis ecclesia f....M-i.« uu
~*" pertineret ad c^-iocu|Jcllc
episcopale UlllclUIii.
officium. Adhuc
iiUIlUC
un< atum, et de bonis
Carnotensis ecclesia., prout vivunt innumerabiles homines qui viderunt ante-
IilClltna ferre nn.nU
facultas ft>.'.>__ potuit, ^,w,„i:«i •_
ampliatum, in
>•
quo aliquando cessorem meum, venerabilismemoria. Lanfrancum
religioviguit,aliquandotepuit, cum, sicut mos est, dedicare ecclesias villarum suarum intra diceceses
deflciente integritate praelatorum,
subsequi non aliorum episcoporum,ipsis scientibus sine calumnia.
potuit sanitas subditorum. Sed quia, Deo praeve- Quod etiam S. Dunstanus, » etc.
mente, et nonnullo studio nostro cooperante, in
preedicto
AD EPISTOLAM XXVIII.
monasterio religionis vigor reiloruit, ne-
cessariam monasteriis quietem vellemus D Stigando. De quo dictum est proxima epistola.
eidem mo-
nSflterio providere et ab angariis etgravaminibus, AD EPISTOLAM XXIX.
;

qua; sua quserentes archidiaconi

ibi facere moliun- Robcrtn Cestrensi. Hujus epistolee titulo nomen
tu^ penitus liberare quod etiam quidam anteces-
; restituendum duxi, siquidem litteram P. pra.fixam,
sores nostri se fecisse
putaverunt,
sed libertas illa librarii inscitia scriptam facile apud omnes scripto-
mtegras vires non habuit, quia apostolica
auctori- resdeprehendi qui de hic exaratis aB. Lanfranco,
;
tate munita non Postulat itaque praidicti mo-
fuit.
ne verbulum quidem ascnbunt Petro (quem indi-
aasterii tota congregatid ut,
per mediationis nostrae care videtur P.) sed Roberto illius successori, quod
|nediocritatem,idem monasterium cum suis
appen- a nobis declarabitur infra « Illa autem Cestrensis
:

liciissub tutelam sancta. Romanse

Ecclesite susci- civitas, (ait Malmesbur. lib. iv, De pontif.) Cestra
>iatur; et libertas, quam
prsedecessores nostrimo- legionum dicitur, quod ibi emeriti legionum rese-
lasteno et possessionibus
monasterii concesse- dere, » etc.
unt, salvo jure Carnotensis episcopi,
apostolica Cirnobio Ctmventrcio. Seu Conventreiae; cujusori-
•uictoritateroboretur. Quod enim principalis clavis ginem explicat idem auctor eodem loco « Erat :
m DOMXI LUCyE DACHKUIl noo

in diocccsi Cestrensi Conventrehe ccenobium, a ma-Afuere Hilduinus deRameru,GuillelmuscomesSues-

gnificentissiiDO cotnite Leofrico et uxore Godiva sionensis, qui genuit Rcnaldum, et Joannem,etMa-
cpnstructum, tanto auri et argehti spectaculo ut nassem qui fuit episcopus Suessionensis, » etc. Ob
angusti viderentur ipsi parietes Ecclesiarum tbesau- pravos mores verbis vehementioribus increpatum (a
rorum reeeptaculis, miraculo porro visentiuin ocu- S. Brunone Carthusianorum institutore maxime,
lis. » cui et ansam pnebuere, ut mundo extremum vale
Arcas eurum fregisti, etc. Dilapidasse facultates diceret) suspensum actandem depositum Manassem
coenobii Conventreiaj Uobertum sugillat, ubi supra non semel dicit Hugo Flaviniaccnsis, testis locuples
Malmesburiensis : « Ex una trabe, inquit, quin- in Historiams. « Accusatus ait ille, in eodem con-
gentas marcas argenti corrasit qua* scrinia susten- cilio (Lugdunensi) Rcmensis Ecclesia2 invasor Si-
tabant. Plures ibi moratus annos, nibil probitatis nioniacus Manasses a clericis Remensibus, et su-
exbibuit loco * adeo sacras opes dilapidans pecula- spensus ab officio ;
qui advocatus ad concilium, ut
tus crimen incurrit, repetundarum reus futurus se purgaret, non venit. Qui, cum canonicisRemen-
episcopus, si esset accusator paratus. Monacbos mi- sis Ecclesiaj accusatoribus suis, a concilio redeunti-

serabili stipe cibans nec regularis ordinis amorem bus, plurimas parasset insidias, demum domos eo-
curavit accendere, necnisi ad popularem litteratu- B rum fregit, proobendas eorum vendidit, et bona eo-
ram passus est aspirare, ne reguhe rigor, et scien- rum diripuit. Indecum a Roma litteras accepisset,

tiae vigor redderet elatos contra se, » etc. et ut in concilio cum sex se purgaret episcopis,Ro-
Cum famUia consumens bona monachorum.
tua mam ivit. Et post multa, de concilio congregato,
»

Quamobrem concilium Herdensepontifice Joannel, cui praesidebat Hugo Diensis episcopus, loquens,
a. c. 224 : « Ea quae in jure monasterii de faculta- ait «Synodalijudicio est depositus (Manasses) quia
:

tibus ofl'eruntur,in nullodioecesana lege ab episcopis se purgare noluit ; turn quia audientiam Eduensis,
contingantur. » Concil. Herudfordense, cui praesi- Pictavensis, et ipsius Lugdunensis subterfugit. »
debat Theodorus Cantuariensis, Hist., cap. 5, prae- Regius ac nosler homo, etc. B. Anselmus tum ab-
cipitcap. 3 :« Utquaaque monasteria Dei consecrata bas Beccensis, lib. i, epist. 46, furtum istud aperit
nulli episcoporum liceat ea in aliquo inquietare mo- (ni fallor) his verbis : « Tam crudelis tamque effre-

nachos, nec quidquam de eorum rebus violenter ab- nata malitiosorum hominum in Francia debaccha-
strahere. » S. Beda, libr. iv, Hist., cap. 5:a Discant tur saevitas, ut nec me, necaliquem tnonachum,aut
ergo vel hoc illius episcopi exemplo qui in mona- quempiam equitem audeam tanto committere peri-
chorum privilegia oblatrant, ludificantque hac in culo. Re enim vera dominus Rodulfus cum te redu-
re Patrum sententias, num immerito summi Ponti- cto rediret, in archiepiscopatu Reinensi cum famu-
fices identidem eximant monasteria ; enimvero pri- lis, equis ablatis omnibus, captus est, quanquam se
vilegia (Gallicanos episcopos olim alloquebatur Ni- sub archiepiscopi Remensis tuitione ire clamaret.
colaus I, epist. 32 ad episcopos Synodi Sylvanect. Qui aliquandiu detenti, vix tandemuno equoreten-
sub finem) sedis apo.stolicos termina sunt, (ut ita to, relaxati snnt. »

dicamus) totius Ecclesi^e eatholicse : privilegia, in- Rosnacum Ronnay pagus (ut
. opinor) d uo milliaria
quam, hujus Ecclesiaa munimina sunt circa omnes distans a Remis.
impetus pravitatum.» Et Petrus Blesensis de privi- AD EPISTOLAM XXXI.
legiis edisserens monachorum,ep.G8:« Sciinus equi- Maurilio episcopo. De quodictum est ad epistolam
dem quod ob quietem monasteriorum, et episcopo- 25, quse eidem inscribitur.
rum tyrannidem, has exemptiones plerumque Ro- AD EPISTOLAM XXXII.

mani pontifices indulserunt. » Nec quidem praater- Goisfredo, siveGoffrido Constantiae in Northman-
eundus est locus insignis ex concilio Tolet. iv,c.51, niaepiscopo. Adfuit inter caeteros Angliae prsesules
quia epistolam hanctotam illustrare videtur.«Nun- concilio Londoniaj, A. C. 1075. Milo in Vita B. Lan-
tiatum est praesenti concilio quod monachi episco- D franci, cap. 12, pag. 13 ;
Goffridum sic commendat
pali imperio servili operi mancipentur, et jura mo- Ordericus noster, lib. iv Hist. pag. 523: « Gaufredus
nasteriorum, contra instituta canonum, illicita praa- Constantiensis episcopus de nobiliNorthmannorum
sumptione usurpantur, ita utpene ex ccenobiopos- progenie ortus, qui certamini Senlacio fautor acer
sessio fiat, autem illustris portio Christi ad ignomi- et consolator interfuit, et aliis conflictibus, » etc.

niam servitutemque deveniat. Quapropter |5€9*-8 Item, lib. m, pag. 403 : « Eodem tempore North-
monemus eos qui Ecclesiis pnesunt, ut ultra talia mannia prseclare vigebat sapientibus ecclesiarum
non praesumant, » etc. praelatis et optimatibus ; nam sacer Maurilius ex
AD EPISTOLAM XXX. monacho metropolitanus praesidebat cathedra? Ro-
Remensiarchiepiscopo Manassi.Hocnomine primo; thomagensi, etc. Goisfridus Constantiensi, » etc.Et
quemobiter sic perstringit Albericus Cistertiensis in tandein, lib. iv, pag. 514.
Chroniconondum edito, ad ann. 1070: « Manasses Quamvisadhucprofessienonsint. Priscus mos fuit
episcopusRemensis, et sedet annos 16 filius fuit
fit ;
religiose observatus, ut vir nimirum aut femina,
Manassis CalvaAsina dictus exBeatricede Roceio. cujuscunque status vel conditionisexisterent, simul

De qua ann. 1031, fratres hujus Manassis patris ac vestem monachalem induissent, seu pro altari
 601 1N EPIST. B. LANFRANCI NOTjE. 602
stati fuissent summo universorum Domino, nulla- Ahanc chartam fieri et firmari rogavit. Sign. Becto-
tenus in posterum fas esset jugum excutere, velut nis, » etc.
conciliorum auctoritate ad epist. 26, d, observatum Item alia forma nomine patris et matris.
est ;
nam
quidquid inibi de viris profertur, plane Dum legaliter sancitum, etc. « Idcirco ego Leudo
de feminis debet intelligi. Patet id ex concil. To- hunc filium meum, nomineConimbertum, etc. Sig-
let. vi, cap. 6
Quisquis virorum vel mulierum
«
num
:
Leudonis, etc. sig. Rothildis matris; ejus
habitum semel induerit spontanee religiosum aut signu.n item Leudonis, » etc.
;

si vir deditus ecclesiee choro, vel femina

fuerit, ac Oblationis puerorum forma
multo posterior, illis
fuit delegata
puellarum monasterio; in utroque tempore videlicet Philippi primi regis
Francorum,
sexu praevaricator ad propositum invitus reverti co- iisdem pene verbis expressa, ex monasterio Belli-
gatur, utvirdetondeatur, etpuella monasterio rein-
loci.
tegretur, etc. Ita
» cap. 4 concilii Barcinonensis, Dum legaliter sancitum, etc. « Idcirco, ego N. efc
summo pontifico Gregorio Magno concilium Aure-
; uxor mea N. hunc filium nostrum, una cura consi-
lianense v, c. 19. parentum suorum nostrum N. cum oblatione,
lio

Altaretamen oblata- fuerunt. De ejusmodi obla- etc. Siojnum N. N. Actum regnante Philippo
rege
tione dictum est ad epist. 26, d, et ad hanc b.
For-fl Francoru m. »
mulas oblationis si hoc loco intexuero, lectorem, Et illae omnes formulaa ex praescripto fiebant re-
spero, non pigebit facit enim ad antiquas gulae Benedictinae, cap. 58 et 59.
;
res mo-
nasticas elucidandas non parum sic ergo se ha- ;
Ad servandam
regulam. Ita olim concilia et Patres
bent ex vetustissimis membranis monasterii per antonomasiam, ubi de regula sancti Benedicti
nostri
S. Remigii Remensis. facerent verba, eam « regulam, sanctam regulam,
363 Anno Incarnationis Domini 86S vin Kalend. Ordinem sanctum, » insignire solebant. Concil.
Maii, feria vii. Suessionense ann. 744, cap. 3, tomo I Conciliorum
« Dum legaliter sancitum antiquitus teneatur et
Galliac prescribit « ut ordo monachorum vel ancil-
cautum cum oblationibus Domino parentes suos larum Deisecundum regulam sanctam stabilis per-
tradere filios in templo Domini feliciter maneat. Conc. in palatio Vernensi, ann. 755, c.
»
servituros, 5,
procul dubio hocdenostris a ut monasteria tam virorurn quam
filiis faciendum salubri- puellarum se-
ter praebetur exemplum. yEquum etenim iudico cundum ordinem regulariter vivant. » Et infra :

Creatori nostro de vobis

[/".. nobis] reddere fructum.
« Si abbas ejusmodi decreto contradicat, vocetur
Idcircoego Hildegrimus hunc nepotem meum, ad concilium, et huicsufficiatur qui secundum
no-C ordi-
mme Rifuinum, cum oblatione in manu atque peti- nemsanctam regat. » Sed ne dubium alicujusmen-
tione, altaris palla tem pulset, num in illis decretis subintelligaturre-
manu mea involuta, ad nomen
sancti Remigii, vel gula Benedictina, proferendum est cap. tl concil.
ad sanctorum quorum etiam hic
reliquiae continentur, et abbati prasenti trado co- Mogunt, sub Leone papa tertio « Ac deindede- :

ram testibus
permansurum, ita ut ab hac die non crevimus,sicutsanctareguladicit, ut monasterium,
hceat collum de sub jugo regulae excutere, sed
illi
uhi per decanos ordinetur, quia praapo-
fieri possit,

magis ejusdem regulae fideliter agnoscat sitisaepein elationemincidunt, » etc. Sumptum

instituta est
servare, et Domino hoc decretum ex regulae sancti Benedicti, cap.
gratanti animo militare. Et ut 65,
haec mea traditio inconvulsa cujus ecce verba « Stepius quidem contingit ut,
permaneat, promitto :

jurejurando coram Deoet angelis ejus per ordinationem propositi, scandala gravia in
nunquam per mo-
me, nunquam per suspectam
personam, nec quoli-
nasteriis oriantur, dum sint aliqui spiritu superbhe
bet modo per rerum elati, » etc. Et paulo post
mearum facultates, aliquando « Si fieri potest, per de-
:

egrediendi de canos ordinetur, ut antea disposuimus, omnis

monasterio occasionem tribuam ; et uti-
mea traditio firma et inviolata permaneat,
ut haec litas monasterii, » etc.

manu mea propria subterfirmavi. j- Hildegrimi, Quia vero in regulae Benedictinae sermonem
qui D inci-
tianc chartulam fieri et
dimus, audivimusque paucis abhinc annis subdubi-
firmari rogavit.
f Bovonis tatum fuisse a viroalioquin doctissimo, utrum olim
fratris ejus.
f Walberti. »
universaliter per Galliam (anle tempora potissimum
Alia forma solius patris nomine facta.
Ludovici Pii) regula sanctiBenedicti servaretur
inno Incarnalionis Dominicx ; cui
880, xv Kalend. Octob.,
feria i.
sane possem 364 faceresatis unica hac interroga-
tione Caroli Magni,imperatoris ad episcopos
^
Dum legalitcr sancilum, etc. ut supra. « Idcirco,
Gallhe,
capitulari interrogationum cap. 12, tomo
£go Achadeus II Conci-
comes hunc filium meum, nomine liorum Galliae : « De conversatione monachorum,
idduinum, cum oblatione, etc, Rofrido
praposito inquit,etutrum aliqui monachi essepossent prseter
sjusdem in vice abbatis praesenti trado
loci
coram eos qui regulam sancti Benedicti observant.
estibus supradicti loci Inqui-
monachis Teutboldo presby- rendum etiam si in Gallia monachi fuissent, prius-
ero,Hardrado presbytero, Guntario et
Bernario quam traditio regulae sancti Benedicti in has
Iiacombus Stephano et paro-
Sigloardo subdiaconibus, »
;
chias pervenisset.
tc,
Et ibidera in brevi capitul.
»
ut supra. « Signum Achadei comitis, qui cap. 12. « Qua regula monachi vixissent in Gallia,
 DOMNI LUC7E DACHERII 604
003

priusquam regula sancti Benodicti in oa tradita A oporis haberet, qusn vita, autcujus rcligionis
csset.

fuisset, .u.n legamus sanctum Martinum e« mona- Cui ille dulcissimo alloqaio refipbndil tfcral. ...ona-
chum fuisso et suh se monachos habuisso qui multo stlco ordine vitam dfcgerej et monacliis pnsl&fotm;
_,••.•_ _T» _-__ _4 n . »AiviilAP_-rii_
beatissimi Benedicti instituta servari, regularem
_./___.. _,___._.- : 4.-4.. ______

ante sanctum Benedietum fuit- » Eequid, &mabb,

liis vorbis exprossius? Nonne imperator ille (inulta rjus vitam in omnibus observari, nisi quod propter

eruditione praxlitus) docet solam Benodiotinain !um aflguetiam loci non eam plenissime custodire cum
exstare regulam, atque in oam sentontiam Ire Uni- suis valeret, nec so haheiv ubi exercitium operis
versos? illa scilicot tempcstate solos Boncdictinos iioretsecundum regulam jam supradicti Benedicti
ascoticam vitam agere, oum ot qua.rat utrum ali- Patris, » otc. Habentur ot ipsissima verba apud

qui monachi esse possent praetef cos qui regulam Andivam du Cbosne, tomo primo Histor. Franc.
sancti Benedicti observaut, ot ullorum monachorum script., pag. 54:i, C, ex fragmento Vit;e sancti

Martinianorum duobus Juniani. In testamento Leodebodi abbatis sancti

haud meminerit, nisi sa_cu-

lis divo l.enedicto antiquiorum. Aniani Aurelianonsis, seutabulis fundationis mona-

Verum, utnihil intactum remaneat, et habemus sterii Floriacensis, ab ipsomet abbate conditoe, anno

impositam nubom testiun. [llchr xn, l)(si Apostnii .

DominiCse lncarnationis 623, ha.c de Benedictina
monachi
verba[iceatusuri,arc)quibusevidentissimeapparoatBrcgula perhibentur In quo (monasteno) :

Benedicti et domni Co-

regulam hanc per universam Galliam fuisse a mona- juxta regulam sanctissimi
chis susceptam tribusferme saeculis ante Ludovicum lumbani consistere debeant,singulariter defacultate
Pium (de sancto Mauro, qui primus illam advexit, proprietatis meoe Christo pra.su le conferre delibero,

quam de eo dici etc. iis ex verbis in coenobio Sancti Anianieamdem

ex industria, quippe qui sit notior
regulam ante illa receptam perspi-
tempora fuisse
multa debeant, silebo) ;
libetaltius rcpetere ac pro-
cere est. Nec ullus exinde negotium, sibi facessat
trahere sermonern, ideoque fontes ipsos adire.

Cohcilium Turonense, ann. Chr. 813 celebratum, quod hic mentio fiat regula. sancti Columbani ;

25:«Monasteriamonachorum,inquibusregula illanj siquidem nonnullis in Gallue monastenis

cap.
beati flenedicti Patris conservabatur, sed nunc forte 3ISS una cum Benedictina colebant ccenob.ta. ea
qualicunque negligentia subrepente remissius ac tempestate, quod inter.ahos prodvt Ordcnc. Vital.
Histor., libr. vm, sub finem s.qmdem regula seu
dissolutiuscustoditur, vel certe penitus oblita negli- ; ,

gitur, bonum videtur ut ad pristinum statum rever-

verius reguhc, cum trifar.am repenatur, ndnl ahua
esse videtur quam constitutiones, sive, ut vocant,
tatur, * etc. Explicatione ista non indigent, verba
declarationcs in regulam sancti Benedicti; binae
namque: Olim rogula sancti Benedicti conserva-
«

batur, i et, 5 ad pristinum statum revertatur,

C ,,
etiam paraenetica preecepta tantummodo submim-
nihil aliud denotant quam, multo ante tempora
strant aliavero infligenda. pcena. modum procu lpas
;

quibus illud docretum sancitum est, rcgulec Bene- gravitatespecialius quam

D. Benedictus.praescnbit,

usum exercitiumque exstitisse apud mona- quemadmodum ex veterepradatione ms. adColum-

dictina.
chos.EtillaipsaconfirmatconciliumCabillonenseii, bani regulam docet Stengehus in i

pagina 128. Atque idquidem obscurum hasce re-

ab episcopis provincia; Lugdunensis ann. imperii
mona-
De abbatibus gulas inspicienti haudquaquam mea sententia,
Caroli Magni \iu, cap. 22 : > et

pauca scribimus, quia peno omnia patebit, His finitimum est illud Vita. sancti Mom-
chis idcirco hic
monastcria regularia in his regionibus constituta. moli primi Floriacensis ccenobii abbatis, ac disci-
secundumregulamsancf.Benedictiseviverefaten- puli beati Leobodi, ex veteri codice raonasterii
Sancta. Crucis Burdigal. • Normam regulans vita.
tur Inquiratur ergo diligenterubi secundum ipsum
concupivit (Mommolus) contemplationi divinae cu-
ordinem vivitur, et ubi ab ipso ordine digressum
est ut juxta ejusdem beati viri institutionemvivere piens adhaerere, religionem eximu Patris Benedict.
Regi intimo corde servire
certent, Nec morari debent qucmpiam illa quaesivit, soli omnium
,> etc.
Leobodo Chnsto meru.t
verba,«peneomniamonasteriaregularia, , quippe desiderans, sub Patre
u famulari. » Judicael Britanniae rex, factus postmo-
prater monachorum coenobia, erant et mansiones
clericorum canonice, hoc est sub regula viventium
dum monachus, in monasterio a se condito Sancti
Joannis deGaelo,nuncSancti Menevenni,vulgo Saint
(inde canonicus) qua_ monasteria quoque appella-
Meen,fundatio__e ms. profert ha.c verba « Honoret
bantur; potissimum vero ubi Codegrandus Moten-
:

gloria Deo omnipotenti, et famulo ejus Benedicto

sis episcopus canonicorum regulam edidit (quam
rnonachorum parenti, in tcrris jam defuncto sed in
ms. asservant eruditissimi viri Jacobus Sirmondus,
ccelis perenniterviventi. » Deinde post alia « Hos !

et Joannes le Prevot) quanquam et cxstet alia re-

autem redditus in perpetuum donamus huic monas-
gula seu forma institutionis canonicorum tom. II
terio Sancti Joannisde Gaelo.pro alendis viginti
octo
Concil. Gall., pag.320.
monachis Deo servientibus sub regula S. Benodi-
Atque ad propositum ut redeam, en argumenta
cti, » etc. Haec autem circa annum 030 acta
constare
illis longevetustiora : ex antiquissima Yita ms. beati
videtur. Praeceptum Clotarii III regis defundatione
Juniani abbatis, Clotario primo roge Francorum,
anno circiter, 6_ « Post multam collocutionem
:
monasteni Corbeiensis tom. I Concil. Gallias, pag.
500, sub initium « Igitur dum nos, et prsecelsa
gloriosissimusrexinterrogaviteum (Junianum) quid
:
 605 IN EPIST, B. LANFRANCI NOT^. 606
genitrixnostradomnaBaldechildisroo-inn
rium in honore sanctorum Petri et
Pauli
rum, sancti Stephani protomartyris,
super fluvium
pZ !SS^ m nr,»c*» Aa
dppatold-
°^
sortita
CUm U
nomen quod;
™ ^^?
duplex tamen
hodieque iden- ei pari ratione
*%
Somnam, tid(3moccurritinterIegendum,;|f5©videlicetreguIa
in loco qui dicitur Corbeia,
ubi praest Clunianensis, regula Cistertiensis, regula Ccelesti-
venerabihs vir Theofridus abba pro
ieterni Numinis norum, Camaldulensium,
mtuitu aedificari praecepimus, ut monachi Ordo etiam Clunia-
etc.
sub sancta cetisis, Cistertiensis,
regula (Benedictina nimirum, ut Beccensis, Ccelestinorum, Sil-
supra probatum vestrinorum,
estj ]bidem debeant conversari.
etc, quainvis regulam profiteantur
» Et iri pttvilegid
a nullam,pr;eterBenedictinam,constitutionibustarnen
Bertefrido Ambianensi episcopo
eidem mohasterid institutionibusque diversis, quibus ab
concesso, ubi supra post medium aliis ejusdem
« Ut quieti sub :
reguke cultoribus secernuntur,
regula sancta ipsi monachi viverc adornatam. Huic
debeant ad itisiirti veiitatl suffragatur
monasterium deservientes. » At vero privilegium seu confirmatio
objicis Infra :
fundationis monialium B. Marise Suessionensis
oernere sunt ista. « lllud etiam addi a
placuit : ut ipsi Drausio illius civitatis episcopo, regni Clotarii III
monachi sub regula sancti Benedicti,

m^
vel Columba- anno ubi in fine ha3c leguntur
',,
ni, conversari, et vivere « Ut infra :
mo-

—
debeant. » Quid tum ? His na.sterium virgines
S et CaSte

IT^ ^™ ^**» *
videlicet ex verbis indigitat g castte debeant
" Domino mili-"
mili
BertfefrifthT* PS ,
^'
sancti Benedicti a snn cti
disjuhctiveh^Z
disjunctivc hic loquatur. Itane
tW semper disjunctiva
vero?
est, et
Co lun
J^^^SL^
Num
l !

non aliquando pro

,

particula
co-
^
postquam
'

qUl C0 " St
in ipso
monasterio introierint Domino
militare, foras de ipso monasterio
^
dictorum Deum
Bened.cti, ut,

pulativa, seu majori explicatione exire Iicentiam

usurpatur ? Rem non habeant; et ad modum Luxoviensis
probemus exemplis Terent. monasterii,
:
Eunuch. 2, 3 23 quod
Maxime me
B. Columbanus regulam nempe supra-
tenuit.
« tibi amicum facit vel virtus vel do- dictam, ad profectum
ctrina. » Cicer. I)e claris orat. 131. animarum earum studeant in
« Multorum vel omnibus custodire.
honon vel periculo servire
» Notos hic velim, lector, a ad
» ln utroque vel pro et
sunu norunt grammatici. Sed
modum Luxoviensis monasterii, » quibus
profecto
ad rem : S. Bencdi- verbis docet illud privilegiurn
ctus in prologo Regulae adhortaturque ut
: « Succinctis ergo fide vel regrilas S. Benedicti prsecepta
observantia bonorum actuum lumbis ad modum Luxovien-
nostris, »'etc sis monasterii, hoc est,
Quao sic elucidat doctissimus prout inibi observatur, una
Petrus BoeriusSancti cum statutis a B. Columbano digestis,
Amani abbas, post episcopus, in
studeant ad-
commentario ms miplere. Proferamus tandem,
m Regulam sancti Benedicti « Expone hoc :
quasi robur et firma-
w pro mentum eorum quae de regula Benedictina /
etqma « bom actus desunt fidei, non et
habes meri- G Columbaniana iri
tum, teste Jacobo, fides sine medium produximus, e tabula
operibus mortua est » fundationis coenobii Solemniacensis
Idem m cap. 46 ojusdem (cujus condito-
regulas, explicans ha3c
verba
rem S. Eligium episcopum Noviodunensem
«
Ante abbatem vel congregationem,
: asserit
expone ha3c tabula) qua? in rem nostram
wl pro et, quia lales proditiones faciunt nonnulla,
consueverunt
m capitulo, » etc. Et Hugo Menardus in illa (ieri Benedictinis omni veneratione exosculanda. lis
verba etcnim praedicatur et ipse Eligius
cap. 3 Concordiae
regularum « Sub regula vel Benedictinse fa-
:
mlliae alumnus (quod favente
abbate pag. 102. Haac conjunctim Christo, dum Vitas
sumenda sunt sanctorum nostri ordinis evulgabimus, luce
ifa ut particula vel ponatur clarius
pro copulativa. Sic sumus
etiam loquitur S. Eulogius ostensuri), B. quoque Columbanus, et ejus
libr. n Memorialis san-
monasterii Luxoviensis ccenobitie. ffi hac
ctorum cap 4. Qui dudum sub ergo fun-
regula vel abbate se datione post initium ita abbatem et
dedrdermt. Et itapassim loquitUr monachos suos
S. Benedictus, et
alloquitur B. Eligius « Ea tamen conditione in-
auctores m
hac Concordia citati. Nec
ccenobit* terposita ut vos vel successores
:

regulaj, vel abbati vestri tramitem

seorsim, sed rcguUe et abbati
rehgionis sanctissimorum virorum
snnu) subjiciuntur. Luxoviensis mo-
» Ille ipse iterum, ad
capitis 40 De senibus
vel infmtib,,-
parUcu.a vel \ l
mqurt, particula
inqurt, 1 Z
w surhitur
titulum
h V-7
™" J.^
tltul °' n
D ,
, T consequamim, et
nasterii consequamini,
^rum Benedicti et
regulam beatissimorum
beatissimon
Columbani firmiter teneatis
copulative, non dis- Et multis interjectis
junct.ve, quia caput agit de utrisque. »
« Simili modo te, beatissime
Quorsum Pater Remacle abba, tuosque successores
autem in coenobiorum fundationibus gestisvesancto- vel sub-
jectos postulo, per individuse
rum regula SS. Benedicti et Trinitatis majesta-
Columbani passim tem obtestor, ut
observanda proponatur regulam supradictorum Patrum,
praocipiatu, que paucis harj
Jiabeto. kapropter
quam in srepe memorato monasterio Luxoviensi
utnusque fit mentio, quod (uti tenent, onmi cuslodia teneatis. » Evidentiora sunt
supmmemoravimus) quasdam legesatque
instituta ista quain ut tempus
considerat in
ex|ilicandis contera-
illis
B. Columbanus, quo
melius strictiusquc mus stet ergo ex prajdictis regulam sancti Bene-
leguke Benedictinaj :

inlnorerent ccenobitao. Praterea

aneo celebris Columbani
dictiregulam esse sancti Columbani, maxime vero
et discipulorum ejus do-
ctrina, pietas,
cum semper rcguLx\ non regularum meminerint
sanctitas Galliam universam
illus- auctores quod et infra patebit. Ad alia
traverat, ut regulam sancti Benedicti, nomine
;
nunc, seu
Co- potius eadem seinper probanda, procedamus.Auctor
lumbam, utpote illius observantissinri appellarent vitaj S. Tillonis discipuli B. Remacli abbatis So-
 -

607 DOMNl LUCi-E DACHERIl «08

lemniacensis, lirocinium persequens sanctissimi Aregum, Clodovei videlicet et Clotharii, simulque

.... .- ••. •_ _j •_.-._ /"il:i.i..-:~: 'Tl././.rl/.r.w.i i»i-ii>.li.n*i/..'iim mip. ni*it'.. tA«
Childerici et Theorlorici privilegiorum auctoritates
• ..*
illius viri
. .

: « Cum igitur, inquit, ad istud mona

sterium (Solemniacense) Tillo devenisset, ct ab docent, ex semetipsis sibi perennibus temporibus
abbate summa cum gratulatione susceptus fuisset, abbatem cligerent (monachi Fontinellenses) in quo
amoreinsignitus, ardentissimo ctiam justa. alligationis verbo prcescntes futuros-
tirocinio Christi
solum Jesum desiderans, sub SS. Patrum Colum- que qui ibidem militaturi erant constringit, ut,
bani et Benedicti regula inter fratres habitare sicuti sub ejus regimine, ita et deinceps et ipsi et

ccepit. » Sic ms. liber ejusdem monasterii- posteri eorum secundum regulam S. Bencdicti fide-
liter Christo deservirent, » etc. Exstant etiam
ms ha?c
Ex Desiderii Cadurcensis episcopi vita (flo-

rebat circa Nullum quidem eo tern-

annum 63 J). l
« inter concilia Gallicana, necnon et inter generalia
pore in urbe Cadurcae propositum monachi, nequc ultima. editionis ex TypographiaRegia. Refertur in

habitum religionis,aut regulae camobialis intraverat. Vita B. Aichadri apud Surium, die 15 Octobris,
Instituta Benedicti non longe distabant; Desiderii S. Philibertum Gemeticensis monasterii abbatem,
autem tempore haec secta (Benedicti) Cadurcam cum Ebroini persecutionem declinasset, confugisset-
intravit ; hujus sub die haec religio adolescere ccepit, que ad Ansoaldum Pictavensem episcopum, rogatum
nam et Moysiacense ccenobium hujus tempore a B a b eodem episcopo quatenus monasterii quod ipse
.... i „~a ......',....... ..iic^irvcv-.. oni ni.r.ui.
cui annuit
recens exstruxerat regimen susciperet
. •_ i . •

laudabilibus Ansberto et Leothadio completum

. .

;
viris
monasterium S. Philibertus ea lege si B. Aichadrus,
qui tunc
est, et in ipso oppido a sanctis viris
his diebus exorditum. Alia complura monasteria temporis monasterio Quintiacensi praeerat, ccenobio
ejus sub teinpore sata creverunt. » Ex Vita S. Agili Gemeticensi perfici non recusaret. « Quamobrem in
primi abbatisResbacensis monasterii(S. Columbano soinnis (ait Fulbertus Vitae aucton B. Aichadro ap-
a.qualis)antiquaatqueoptimamanuexarata: « Apud paruerunt;episcopusvirgampastoralem,beatusvero

Sfi Agnoaldus (PaterS. Agili) Columbanum aliquan- Philibertus regulam S. Benedicti porrigebat, ambo
tisper commemorari fecit in villa quie Honorifiacus quasi uno ore dicentes Surge, frater, et officium
:

dicitur,a quovoluit Agiluin jam septennembenedici; quod tibi a Deo imponitur obedienter suscipe. Ac-
cipe virgam, per quarn subditorum errata
corrigas
sed persuasit parentibus ut puerum Deo offerrent.
applicans sacris et ad rectum disciplina. reducas librum
etiam, uttu
Die ergo designata Pater Agili ;

primo qu_e in eo exarata sunt custodias, et in his

altaribus charam sobolem, obtulit in dicto monaste-
tibi subjectos informare ne desistas. »
Ex quibus
rio, largiens per titulum testamenti copiam fundi
Inde vero qura
iamina-. » lnae
et lamilia-. m.uu
est? illara
con.gere e-.-
quid colligere : anu^uun.»,..
antiquam illam -_-*«——
traditionis regulae
. et baculi
--- pasto-
_

videlicet formulam Deo olferendorum pro aris pue- G ralis inabbatis benedictione consuetudinem, quae
-A ^ „«,..:•_- + m.-v *_.C-f f \r\Aa T> n n f f
hactenus perseveravit, notare est (vide Pontificale
. -_-. * . . • i i *_ /-. r. f» i i i*",1 1

rorum petitam a regula sancti Benedicti, cap. 59,

Romanum in benedictione abbatis); Deinde hisce in
in quo haec habentur « Si quis forte de nobilibus :

offert filium suum Deo in monasterio, si ipse puer monasteriis, Quintiacensi nimirum, Hieriae insulae
minori aetate est, parentes ejus faciant petitionem condito ab Ansoaldo, et Gemeticensi sanctam regu-
lam vel ea tempestate viguisse. Canon Leo- 15 S.
quam supra diximus, et cum oblatione ipsam peti-
degarii Augustodunensis episcopi, A. C. 670, haud
tionem, et manum pueri involvant in palla altaris,
sic eum olferant. » Et infra « Si aliquid dare :
quaquain pnetereundus est silentio « De abbatibus :

voluerint (parentes) in eleemosynam monasterio vero vel monachis observare convenit ut, quidquid
pro mercede sua, faciant ex rebus quas dare canonicus ordo vel regula sancti Benedicti edocet,
Si enim
volunt, donationem, » etc. Vita sancti Rigomeri et implere et custodire in omnibus debeant.

abbatis, ex ms. Floriacensis ccenobii haec sup- omnia fuerint legitime apud abbates vel monasteria
peditat. Eudem lempore (Childeberti regis Fran- conservata, et numerus monaehorum,Deo propitio,

corum) « Sanctus Avitus et Sanctus Carilefus augebitur, et mundus omnis per eorum orationes
assiduas malis carebit contagiis. Canonicus ordo
34£9
^fc-^p 4 in
jii vastte solitudine binas
eremi ouiiiuuiiio
vaaLiu cicuii cellulas
__*____*»- ~ v _..~ sub — -
»

siquidem ea tempestate
sanctaregula(Benedictinavidelicet)mirificea3difi-Dhic refertur ad abbates,
caverunt Deo, Innocentis Cenoma-
fulti qui canonicis prceerant abbates etiam solebant
quoque S.
nicae urbis auxilio, » etc. Vita ms. sancti Ansberti vocitari ;
regula vero S. Benedicti ad monachos.

monachi Fontinellensis (nunc S. Vandregesili) mo- Huc accedit doctissimi Menardi ad praefationem in

nasterii,acpostmodumarchiepiscopiRothomagensis, Concordiam regularum sancti Benedicti Anianae

passim sonat utruinque, et Vandregesilum et Ans- abbatis, omnibus abbatibus, et monachis destinatam

bertum institutum Benedictinum fuisse professos,ac observatio, ha_c verba illustrantis « Occurrit animo :

in asceterio D. Benedicti ea quae a tepidis,segnibusque monachis dici assolet.

proinde ccenobitas illo
Quid c-eter-e huic (Benedictinae) conferunt regula.?
normain coluisse vel iisdem temporibus (hoc est
Quid ad me quas non promisi pertinet legere, » etc.
Lotharii et Dagoberti Francorum regum) fateri
Cum his auctor oinnibus monachis Ecclesia. occi-
necessum est At biographiim audiamus « Factus
:
:
«

dentalis loquatur; quidamque tepidiores opponant

archiepiscopus S. Ansbertus, privilegii sui auctori-
se solam sancti Benedicti regulam vovisse,
alias,
tate edixit ut, per succedentia tempora, secundum
praecedentium quae in hoc opere continentur, ignorare planum est
S. Patris Benedicti regulam, et ut ;
 609
IN EPIST. B. LANFRANCI NOTVE.
m

c j oostnctam non osse Mathildem Honri»; „„•„•

Sed oper* pretium
.

P Aa "'
ne quid scrupuli pungat
est,

iterum,objectiuncu]amaudirenonnuIlorum reeulam
glorum reris uvorem "
neaua Q
1 u am «Ponte sua

^ZS^^ ""^
<l
fentZi, fn
B. Benedicti asserentium
solummodo e^ &t
universiminGalliaan 743 Ataue id nem,iL 9 I
^ JffiE consuluet episcoporum, qu.
eidem con-
"* *"
?i • ,

probare conantur ex illo svnod

tom. I, Concil. Gall. « Abb^es
receperunt regulam
:
Z
Lipt nensi can

*JS^JJ££. ^TT
"^
^'^ ^^
*
«*— *ve r e
7 :

"T ^
f

P ° &SemuS '. eo tamen

"
° Pini ° nem
Produc
Ver0 ma S uu ™
'

B. Ansel-
licet levi

cum °P«s non

5

probare
dam normam regularis vita, vprn^ Ouasi supersede-
' sit,

r^o ^«1
»
mus nost ™ argumentis firmiorem tenentes
verbum

J^^^T^"'* parcm
'.
. ex r*

ZL^^Z
«
conftaZ
semei depositam traditamvt
rum capere, resumere, recuperare, maglStr° "° Str ° Lan "
non si-nificet ?p t
franco simi i
°

Livius, hb, ix: Recipiant arma,

i .. ' ^ •*"** Ji/oauiCUUCIUO
q Ua, per pactio
.

generahs concihi taliter solvit ut

nem tradiderunt.
» Declarat ergo
synodus illa ab
eis pro castitate.
quam se tam

=
bates et monachos, qui Liplinas raanifestae rei
extensione amare testate
gulaj Benedictina. observationes
convenerant,
susque deque habi
re tuerant, debitara magis
reverentiam judicaret exhi-
bendam, quam ullam servandae ~™M ^^
^™ ™«™-
tas, (ejus sanctionibus

mmime
S&H episcopos,
ultro
pristinum velle rigorem revocare.
Alioqum
intenderet synodus, potiori
jure
primo leges ecclesiasticastum
etc.
ss^
tc
clericos
st EiT
ZTisiT"
nim
ttnrvi

///
* «... *

AD EPIST0LAM
1

™»-
religionis continen-

Vi0lenter

accepisse fateri oporteret, quod

nedum affirmare, absurdissimum
equ"
st
o" tar
Si Tu tem
e^ JT^ TT^ "^
? T7
^*™"* *

Vd Dubliuen
8 ™D ° fnaldo
-U
-

intelli-
**-

habetpraofatuscanon: « Et omnis eccl

dinis clerus, et presbyteri,
et diaco, i
Ja
un'
tici or
qu^
f
^SSdT
" ,C T
° ° ^™'
' "
tp ° te metro P olitanu u totius
^™^
Hibernic* in-

U
'

1 ^homagensi

"^»««««^ ™™ ***
clericis, suscipientes antiquorum ? P Northmannorum
PaJumcanone '

" ,

promiserunt se ecclesiastica jura m bu et doct

'
^"T™ *"* Cautua " 8

^' ^^ ^
^*
nis,

pra
ministerio recuperare.
retuhmus elucidat conhrmatque
, Tandem v ero o * u
1
.

^ f^f metropolitanum
lib » gent. An-
concHium '
vT '

itidem apud Liptinas, sed

priori anno hoc e 7^ r' f^
^ ^" 4 ' "' Porr0 antiuuu -
convocatum can. u.timo. c Ut
Dei monasteriales juxta
nobia vel xenodochia
sua
re-ulam
monachi et anil
B neLr
o" g^ „^1 ^
^
Z ^ ^T ^^ ^™
H
I
,
h

" !
T
^™^f^ °
StatUm deSCribit
° dtato l C
'
,ib - »'* ^ap. 4
in huu ^'"o-
. Ha-
:

sem Pe-' abba-

deant; et vitam propriam ^™ p, '° viucia ' et
degere ecundum toriS^'^?*"**
T ^
^™ ^^"^
cti

bum
Patris ordinationem
canone omnes dubitationis
tenetls,
receperunt ingesserit, prorsus
non negligant >,7ide h oc

expell i?Ne mpe

si qu \ r
subiLtH,
tC
"t C '"^™
r?'^
u
^™
^^^ 8
'
S°d
deb ^nt esse

exstitit
^
Co '

hicccenobitas olim
sodalitioBenedict.no nomen d 221 /"
?f'
^^^^.
d,sse suppcnit, cum
nedicti atque
tostituere
et eos ut
ejusdem Patris
non negligant adhortetur
juxta regulam
«rdJSZ
D Be
vitem
m
S
m,SS
-
^^^^^^V^V^ Vn'
^- S
'
!"
'° qUi
{e ' w
de communi
Ex conse-
corporia

«qmdem nonnihil negligere quis dicitur,

ceptum ahquod, cui antea
dum
obstringebatur aut
c ci

«^^^5?^ *""? f^'

" consuetudo Ecclesia eu- fuit in
pers P icuum vide-

mandatum sibi officium, votumve fmis "m *"*"-

nrlte
dl" H^'
,'

anum^T^B
™ est ex
4 parVulis ba tizatis
P conferre,
^ ?. P
'
mittit vel contemnit. Dionysio, cap. 7 De
-
ecclesiastica
Certo certius ergo ex
prffidictis omnibus infertur TlL7 «"^
^ ™* *» M" «HfirfX»»
1 8I T

antequam Ludovicus Pius

quamplurima monasteria
imperaret necenim tum
'^
Pn^'' 2"* " " VaT?a?£
P ° nbfe Uerum Consort
^ etc id est
^t sacrorum
,

^ ^
" :

monachs Bene tns P

n °rUra Uf' in
«dificata fuisse inficias
eo) regulam s ancti B 2? eis «iucetur,

^^
. etc. Ex
'
Sa- lib.
nedicti saltem in his episc pa Xs Anl" ens" T" tTkbapt
'" Hu «° ne Meu"*>
^ Sm ° Sabbati sancti ubi d (ab
Pictavensi,
1 *
??
'
Aurelianensi, cLurceLi Paris
' bapti- - «

" L^T To
Oenomanensi, Suessionensi,
Qui etiamuo ' °P«>WbenturlacLri
Ve »f '
(ill DOMNI LUC^E DACHERII 612

COrpqre sanguinc Christi confirmatur infans, ut Aghiriosus, scd famic deditus. Kiat liumilis Deo ser-
§1

ejus possit esse raembrum, gn,i prq eo passus eet, vientibps 5 durus sity resistantjbus, » ctc. Dcinde

ct ivsunvxil, » ctc.cx sauctiAuguslinicpistola 102 cou.iudit hoc modo « 1'ac.is autcm tantus auctor •

ad Vitalem Relagianum- Yi.lcSEtt*), si placet vdut ; fuerat, <|uo<l puella auro onustaregnuraAngliaeper-

ct prsedictum Mcnar.luni, notis a.l prooluctura lil». transire posset irapune. » Tam potenti atque adeo

Sacrament., pagin. 100. Infantibus rationis usus fortunato regi <|iii.l tuu.lcm, siinul ac e vita mi-
nonduin participihus dc necessitate salutis cuclia- gravit, eveperit, si<: exhibef Ordcric. Vital., lib. vii

ristke suniptionem haud cssc probat de Lanfrancus Ilist. : « pccc potciitissiiuus hcros, cui nuper plus-
hac in epistola. id etjara dcclaravit conciliuui Tri- quaui cciitum millia milituiu scrvicljant avidc, et
dent. sess. 21, c 4, >'t can. '/. Rationemque atfcrt qiicui miilho gcntes cum tremore mctuebant, nunc

his verbis ;
« Siquidein pcr baptismi lavacruin rege- a suis turpiter in doino non sua spoliutus cst, et a

ncrati,ct Christo incorporati, adcptam jam liliorum priina usquc ad terliam supranudain humum dere-

gratiam in illa a-tate amittcrc non possunt. Nequo lictus, » etc.Ceeterum ex adnotandis mfra patebit
idco damnanda est antiquitas, si eum morem in regem Guillelmum, cum ad ipsuin hanc et sequen-
quibusdam locis aliquandoservavit, » etc. Nonmodo tem epistolain scriberet B. Lanfrancus, degere in
in ipsa baptismi susccptione sacram eucharistiam B Northmannia.
sumebant infantes scd ct postca sacrificij rcliqui;is
;
Sind amjclum \)n. Alludit (ut reor) ad sapientem
(ut antiquitatis morc loquar) quarta ct. sexta feria Thecuam, Absalonis reditum a Davide expostulan-
innocentes (indicto eis jejunio) vino conspersas per- tem: Sicut cnim angelus Dei, sic cst ihmiinus mcus
cipicbant. Concil. Matisconcnse n, can. 6 ;
conc. rc.r, ut ncc bencdictione ncc malediclionc moveatur

Turon. m, can. 19 : Evagrius, Hist. Eccles. lib. iv, (II Rcy. xiv, Yl}; velad Esther, xv, 16. Vel sane

cap. 35. dixerim regem angelum nuncupasse, ut,sicut angeli

A fideli laico, si presbyter desit, haptizari, etc- est timorem expellere atque omnia prospera et sa-

Adeo perspicua est ista sententia cum ex multimo- luti profutura subministrare, ita regem competit
dis conciliorum decretis, tum ex diversis Patrum suhditorum animos sedare, procul raolestiam et
statutis (quod etpene quotidieusu venit), ut pro- hostes propulsare, nullisque parcentem laboribus,
batione minime indigeat; in confessoenim estapud pacem prac omnibus toto in regno promovere.
omnes, absente ecclcsiastico viro posse laicum, quin Itudulplms cmiics. De quo ad epistolam. 40, ad
et mulierem, urgente necessitate, aqua Christiana quem est eadem cum insequentibus 41 et 42.

infantulum
lgere lntantutum.
tingere „ AD EPISTOLAM XXXV.
?% b*.***?"*-» ****•

Ncc eum tamcn, etc, a ronsortio fidelium scjun- Episcopus Gqupr idtis. Constantiensis in North man-
guht. Propter rationes superius a concilio Tridenti nia cujus ad epist. 33 meminimus supra.
;

no allatas. Guitlehnus de Warenna. Comes Sureise sive Su-

Abrenuntiandum cis decrevimus, Hiatus adeo thregiaj in Anglia. Guillelinus Gemeticens., Hist.

enormis hac in epistola Occurrit, ut nihil praster lib. vn, cap. 2i, et lib. yilj, cap. 38 Fundator ex- ;

exordium, atqueunam alteramve calcis lineam ha- stitit monasterii S. Pancratii in Anglia, teste Orde-
beremus at benelicio Joannis
;
le Prevot, ecce inte- rico 390 Vitali, lib. vm Histor. ad ann. 1089.

gram (quam exscribendam ipsemet exlib. Epistola- Testamentum Guillelmi regis Anglorum ecclesiae

Usserio vulgatarum, et ad S. Pancratii donationem profert, in Bibliotheca

rum Ilibernicarum ab
me transmittendam curavit) damus in lucem. Cluniacensi, pag. 531.
Illam ipsam nihilominus numoris omnibus minime Robertus Malct. Clarissima apud Caletes fainilia
esse absolutam extremie lineac apographi a Jacobo Malctana ; unde et illud Gallicum proverbium:

Sirmondo mutuati scrupulum ingerunt. Illae ergo Lcs Malets et les Markaux
« Si pollutis manibus corpus Christi et Sunt les ]>lus noples.de Caux.
ita habent :

sanguinem sancuiicai
sanguincm procsumpserit.
c jjih:.->uuijjoc;i
sanctificare "'^' cognomina
Omnipotcns
Inter
n. uuiui[<u»,u» ..*, eorum qui
-i
cum Guillelmo Con- ^ —
Dominusvos bencdicat et de pastore vestro desi-U qu estore Angliam ingressi sunt, in fine Historia
deratam vobis laetitiam tribuat. » Quaequidem verba Northmanniae script. ab
Andrea du Chesne, Malet
in Usseriana editione non exstant. Unde haud ita rccensetur ante medium, nec non etin finecatalogi

alienum a vero fuerit assercre nequaquam hujus proxime sequentis, qui praenotatur. « Magnates su-
ad 37 epistolam Dubli- Robertus Malet surr. » In consequen-
perstites, etc.
epistolaj, sed responsionis
nensium, aut aliam id genus, fore conclusionem. tibus quoque duobus catalogis iterum Robertus
Malet reperitur; et apud Orderic. Vital., Hist.
ad epistolam xxxiv.
Ancjlorum recji Willelmo. Primo seu Conquestori, lib. ix, pag. 804 et 805.

cujus antitheses supplemento suoms.ad Sigibertum ad EPISTOLAM XXXVI.

intexuit Robert. de Monte ad ann. 1087: « Willel- Propterea elecjimus prcsbytcrum, etc. Antiqua con-

mus, inquit, omnibus Northmannise consulibusfor- suetudo fuit, in primaeva potissimum Ecclesia, cleri
et populi suffragiis episcopos creari. In Oriente,
tior fuit, omnibus Anglorum regibus potentior,om-
nibus prajdecessoribus suis laude dignior. Erat au- licet usus postea invaluerit ut in episcoporum ele-

tem sapiens, sed astutus; locuples, sed cupicbus ;

ctionibus populi suffragia minime exposcerentur,
 613 IN EPIST. B. LANFRANCI NOT^E.
614
011
Synodum nempe Nicamam,
post
«««^
scopos, nulla
episcopis cligi atque ordinari jubet.
can. 13, sacerdotum
quae, can. 3, epi- Aepist. 142
cleri plebisque facta Lntione, **

electiones turbis sive ponujis

Et Laodicena,
%££**
M
Lanfranci. id
Lanfranci,
et

^Z^ZX^^
J47

ritfi
vitii
**"
^
innatum
lib,- „,

O
£J!
--—

luisse commcmorant an-

m*v«_L__j- y_<4 l*
.

OlLJIlj L__.

tiquiores auctores. Giklas in

exddio BritannJa post
permitti vetat. In occidentalibus tamen Ecclesiis
jus init.um « Reges hab,t Britannia,
:
so.rj tyrannos. »
istud suffragii in renuntiandis episcopis populo
re- Lt post pauca. « Quam
plurimas conjugeshabcntes,
mansit, ac diu perseveravit, donec,pulsis Romanis,
sed scortantes et
adulterantes.»D.I.onifacius archie-
exorti reges sua interesse ducerent episcopos
eligi piscopus Moguntinus apud
nonnisi Malmesbur., lib. De
arbitratu et voluntate sua. Et hsec erudi- j
gest. Anglorum, ne/anda illa Ethelberto 8*fl An-
pUs, i„ pras f_tio„e od f „™„ las »„«,L ,Z Sia ,7 ^
^^^T""
„,„,„„«„- Hbido '"
,
„ 2'dit S ,V
-Jh-P-ta, „d „a,ce ra t„„,. „ C „„ci,i„ ram ,„, „, „ ovcl , us

A ° EPIST0LAM XXXVIII.
Nobis sufftcicnlissime comitum n;
ge„„ s m^un r„,.,„ ul „ J„c„ pro
etc
r„ cuT „
Plures id
'

J^tT^S^ T* ~* * 1

!^? !.!r bus uss

n.carum
s

sylloge, nota in epistolam B.

!
ri

Lanfranci
™. * ^»™ Hibe.
ad
re ,„, scd e„„c
bhniae regulum, et Terdelvacum
m si ,„:,
q
":,:;;„ JSskt
Terdelvacum, et ad hanc epistolam « summum Hibermaj
:
Gothricus regem egisse.
hicinquit, non aliusfuisse videtur
quam Godredus Oonlra sanctorum canonum
cognomento Grouan prohibitioncm, etc.
de quo in Chronico regum
;
Tntasres adeo non hic retexendas
Mannise ad an. 1066. Godredus judico. Quod ad
subjugavit sibi Du- conjugia adulterina, sat dictum
bhmam, et magnam partem de Laynostir. proxima epistola
' oita e rf,„ m „ il
T
P ut „ llll „ s ,„
,
Scotos
tn v m i s_ :7 ^ZZ m^tVSZS"f; Non ab uno
nnnrlnm
episcopo, sed a tribus
«_-l «««.i~______'i _ ' 1 -» ..
episcppum ordi-
..

JJTZ ' ' U"S

^" l' enJ ° s P" s hi

^~, w
in S „lac, ra„ , i
f"°P''° »«»""««<l«ica„„„e S ctPatno „ 1

* m ,, tc :, ¥ cr "
6 c :,„:eTaTto ;;„
2
rv
4 L gdu '-
';
T
l™
S
t
;
c,,™™
'• *"**»'• D„„li„e„ S is
a,„. „ f„ isse Pat
cleri et populi iit-Cias „.di„a.io„u,„
Tumn
££, t„Z
™ ^* LT" ol
n
"'
5
° "
ex eisdem, tum etiam ex his
ad Gothricum videtur
. lciura., ut ._..,__.._,<,!,_. tum
„_. constarc
, uul , concil .
De chrismatis unctione in baptismo
.
, r
Porro antecessorummore, conferendo fuse
obedientiae professionem Menardus noster tum ex Patrum
peracta ordinatione, edidit ad sententiis, tum
cam formulam. etiam ex diversis conciliorum
Patricii Dublinensis cpiscopi
canonibus, in lib
professio. Sacrament. D. Gregorii, pag. 108 et
seq.
« Quisquis aliis praosidet, si et ipse
aliissubiaceat, AD EPISTOLAM XXXIX.
dedignari non debet scd
potius obedientiam.quam
;
Uinjerio comili. Guillelmi
asubjectis suis desiderat comitis filii Osberni (si
habere, Deum

^^1^5^^
propter conjecturam interserere liceat)
studeat pnelatis sibi per omnia humiliter exhibere
filio. De quo Guil-
lel. Gemet. Hist. lib.
7 cap. 25 Guillel. Malmesb.
ProptereaegoPatriciusadregend^mD^linr.: ;

"^Zlo~ ^
omnlbr^K^ ^, «*
T^ ^ ^
foribus in Whlelmus. In,a ad ep ls -

Pl Pr ° W ^Pantur apud
«a^ WW^. ^ "^ Iluic s Inti Irbo
}

-
l , ,

"
P ; 1
"" ;
qU ° d qU£e dec eta
^f 6 "^ C^-^nbus
1 i
^ -Lt B.Lanf^CCr^p^
W ^f^
1
placuisse vMean-
efiist. I,

^ ^™
^17^ ^ ^
in appendice, his vcrbis
nitatem, etsi monitore
nos solhcitudine
^nem™To2@?£^
non Zeat impelle.l
« Tuam
"
P
'

^
'
f**'
"
!

^^*'
'
: C( Eadem

At "^
delentera c

**"
ffitas Neronis
™
•'
ct o-

l"- idi -

^™™ ^
usquequaque resecare vitia SeU renses c ™™ntus signif.cant.
stu lcat eriL 5, ,
J° Capitul.Carol
et pr. omnibus
nefas, qu d d
quod pleriqu, vide.icet
pro
S ot
uxo
s

non^P ^-^
??
"
S6U SyU ° di C;irisia

^^^
ca P- « ' ^piscopi
Ct
^- ~ Jh Bto miss -
T T
r- s

^nt-iodtoJirit^ZISS^?
s
ls rte in
^
&^
eoru,n comitatibus
b«econtendat, Adeo pestiS
>>

V*ui tempore B. AnsJT^Z^Z

etc.
S
aemonstiat Sl
ipsms
W '
T -;

f
Quintmum, post medium
°
neant
'
B

*
etC

"^
"
I,,idein

8 SUi
ia I*™****
L ° tharii a P ad 3.
pari

: • Per orane regnum

 ; L
; :

616
6i:
DOMNI LUC.K DACHEHII
et 42, in appendice et alii prope innumeri aucto-
nostrum cpiscopi, ci missi nostn, ct comites placita A ;

illa placita omnis homo, qui placitum rcs.

tcneant, et
cxceptionc, et excusationc Ilomam proficisccns. Anno videlicet reparatae sa-
custodire debet, sine
cap. 22 ut lutis 1071, (am pallii recipiendi gratia quam diri-
custodiat. s Jubet concil. Arelat. VI, »

neque in atriisbasilica- mendre litis se inter etThomam Eboraccnsem. Qua

placita publica et sjocularia.
rum,nequc in ipsis basilicis fiant. » Placitum ctiam de resuperius adepistol.4,a, etin VitaD.Lanfranci,
cap. 11, pagin. 11, 12. Quinto [/. Quinquies,
E. P.]
sumiturpro lite, unde verbum Gal. plaids et placi-

tare, id est, in judicio litigare, aut contendere

se- Romam S.Lanfrancus petiisse videtur 1 causa Be- : ,

Gallice rengarii 2, proptcr Guillelmi dueis matrimonium;

placita legum ct judiciorum agere,
:

cundum
3, ut concilio Romano
interesset 4, ut confirma- ;

plaider.
tionem Joannis Abrincensis in archicpiscopum Ro-
AD ErlSTOLAM XL.
thomagensem electum, obtineret; ultimo cum archi-
Willclmi comilis, cujus prudentia, etc. «Hiclegi- episcopo Eboracensi, quod proxime adnotabamus.
timus(ait Gemeticensis lib. vii, Hist. cap. 25) et Dulcissimum mihi fratris mci filium. De quo in-

liberalis vir Adelizaro Rogerii

'8 Toenitae filiam in con-
fra adepist. 47 et 49.
jogem habuit, ex qua duos filios, "Willelmum
etRo- ^''
Ledi oncm documenti deditex Regulae
legcrct, Id
duf> coenobiamona- „„ „_., A\ nam
gerium contumacem,procreavit; Benedictina- cap. 38 « Fratres non per ordinem
:

chorum S. Mariae cceli reginae condidit,

unum apud mos quidem
legant, sed qui a_dificent audientes.-Et
Liram, et alterum apud Cormelias. » Et post pauca observabatur, ut
iste ab antiquis monachis religiose
c Comitatum Herfordire cum magna parte regni,
asceticse vitaj tirones exercitarentor,
imbuerentur-
Mal-
sensu et viribus cbtinuit. » etc. Et Guillelm. que aliquanto tempore monasticis rebus
sed et ;

mesb. De gest. Angl., in Willelmo I, ante medium :

perdiscendis memoriterpsalmis, atque ecclesiasticis

« Willelmus filius Osberni
principis, optimis com- prodirent, addice-
ritibus, priusquam in publicum
Ejus
parandus, haud scio an etiam prseponendus. bantur; (uti etiamnum ipsemet Lanfrancus, in om-
animatus ad invaden-
consilio rex Willelmus primo fuisset versatus, ultro summa
nibus licet scientiis
dam Angliam,moxvirtute adjutus ad manu tenen- animi demissione, cum primum Beccense
ccenobium
mentis animositas, quam commen-
dam.Erat in eo
intrasset, egit.) Quod uberius probat Menardus in
liberalitas, etc.
dabat pene prodiga »
cap. G5 Concordice regularum,
pag. 936 et seq.
quid
I)e pcrjvrio vcl fraudc, etc. Per hrec verba
intendatpcrhiberevidetur Florentius AD EPISTOLAM XLVI.
B.Lanfrancus
Herefordesis coraesp Gondulpho. Cum sola httera G. huic epistolae
\Vorniensis ad. an. 1074 : «
„ ... , . ... __ : „-™;.;_
pagi comitis, «.__ _ r_~.>.i„i.,v,.iir.
Gondulphum bac nimirum
annnsiii. hac
apposui,
Rogerus, filius Guillelmi ejusdem praafixa esset,
i epist. 4,
Bastanglorum comiti Rodulpho (contra praeceptum conjectura ductus quod B. Anselmus,lib.
Lanfranco nepoti:
regis Guillelmil sororem suam
conjugem tradidit ad Gondulphum, salutem ascribat
plurima multitudine inquit, dominum Lanfrancum juvenem,
nuptiasquepermagnificascum « Saluta,
loco qui et reverendi, et Patris nostri
Lan-
optimatum in Grantebrigensi provincia, in nepotem domini,
conjurationem, franci archiepiscopi, » etc Et epist. 7 ad eumdcm
Ixninga dicitur,celebrantes,magnam
regem Guillelmum Revercndum et diligendum, dominum et Patrem
plurimis assentientibus, contra «
nepotem
nostrura archiepiscopum Lanfrancum,
et
Qui, mox ut potuit, Lanfrancum Poro-
ibi fecerunt.
B. Lanfranci
bernensem archiepiscopum adiit, po.nitentiamque ejusetc, saluta. » Ex his ergo, et

sponte, sacramento acce- necessarioaffirmandum videtur illam episto-

ab eo pro facto, licet non verbis,
in North ii.--..-. Gondulpho, cui cdocendus traditus
—
pit,
Plt,ejusque COIIMMU
eiUSqUe i_s_-i« Guillelmum
consilio regem _._...- lam
,ain inscribi r
profecto dicendum
manniadegentempetiit,eiquoremexordinegestam fuerat Lanfrancus nepos. Vel
etc. in locis habuisse nepotes
(Paulus
se dedit,
pandcns, iUius misericordia. ultro p i ures diversis
.»

S.Albani, ut supra osten-

Verbis hisce postremis liquido
constat regem Guil- en i m qu i et abbas exstitit
lelmumin Northmannia exstitisse, dum ad eumrj sum est erat neposillius) unumBeCci,alterum cum ,

venus,col-
litteras 35 et 36 daret B.
Lanfrancus. Gondulpho Cadomi mansisse. Autforsan
3«J9 Becci, et stu
lobium illum ipsum nepotem induisse
AD EPISTOLAM XLIII. vel postquam mo-
diis alibi operam navasse prius,
Anselmus prior, deinde
Anselmo. Hic est magnus nachusfuissetfactus. Et sane patere videtur fif
LanfranciCantuariensisarchie- et 36, ubi gratula-
abbas, acdemumB. D. Anselmi, lib. I, epist. 10, 24
admirandam Edme-
cujus vitam refert S.Lanfranco, quod Beccum
piscopi successor ;
tur,acceptumque
rus (quem ille charissimum, utpote amanuensem, potiusquamalionepotemadinduendummonachum,
habebat) conscripsit.
Quantos etiam labores et su- transmiserit. Verum in re dubia, et
haud magm
libertate, cum pietate, tum Gon-
dores pro ecclesiastica momenti, penes lectorem esto judicium. De
incomparabili ad mortem
doctrina et constantia dulpho ad Vitam supra, pag. 40.
fuse idem auctor, libro
exantlaverit virsanctissimus, AD EPISTOLAM XLVI.
Novorum prafixit. enarrat.De
cui titulum Historiam marrubio herba,
5 et 6 Diaprasium. Electuarium ex
Chronicon Beccense, pag. 2,
S Anselmo npa.iov phtisicis multum
III abbat. Bcccens. pag. 41 marrube vulgo, Graece ;

\'ita venerabil.Guillelmi
 617 IN EPIST. B. LANFRANCI NOT/E.
618

„,,„...,....„.,..,;.
':.!""•'
<
•<** V Cnspmus, in Vita pag. -10, D. ubi qmd
^ sibi accide-
-}«__. o,«i ai,uue- —
et Jacobus Dalochampius, Hist. •

plantarum tom. I, rat,cum fugam meditaretur, soli Guillelmo

V»«_ f _1>1_ %-w-i {*., _ • . . . . _

lib. viii, cap. 30, prolixe dc aperit

virtutibus et diversis Lanfrancus. Guillelmum vero in
marrubii speciebus. abbatem Corme-
hensem assumptum eadem Vita declarat,
AD EPISTOLAM XLVII. cap 2 '
pagina 4.
LanfrancoetGuidoni. Iste Guido sodalis erat
potis Lanfranci, qui
ne- Priorcm domnum Ernostum constituatis. Corme-
monachi tirocinium ambotum hensis monasterii, (mea quidem
Becci agebant. Et utrumque sic conjectura) quam-
commcndat S. An- vis forsan tunc temporis
selmus, libro Becci moraretur nam
i, epistol. 31, archiprsesuli ;
Lanfranco : apud monachos et
De dulcissimo etdilectissimo dilectoremeo.nepote canonicos, quibus prasertim
«
cordi erat disciplinae ecclesiastica.
vestro, cujus conversationis ac monastica.
vos scio prresentem ngor et observantia, in more positum
habere velle notitiam hoc vobis
mando, quod mea
fuit, dum
electionum jure potirentur,utindiscriminatim
testatur conscientia. Sic utique (nota

«^^£^",12?
cavet a quibus ca- loquor) ex diversis Ecclesiis et
vendum, ut nulli nostrum jure reprehensibilis vidca- monasteriis episco-
pos, abbates, et priores, viros
tur; sic studet humili l_r.+___ -.-.»1-.
inculpata.
_•] _,— J.1 __ 1
"+
vitss,
*
pro-
f~
sitomnibusamabilis. Sed est quiddam.quod
quam- Ernostum. quem Ecclesia. Roffensi pnefe-
Is est
visverecredam quia clementerei facitdivinaprovi-
cisse archiepiscopum Lanfrancum vidimus
dentia, non tamen in ejus
illud videre possum absque cha- Vita toties producta, cap.
7, pag. 9, et cap.
ritativa compassionis molestia dolore namque ca- 13,
;
pag. 15. Eademque repetit Robertus de
pitis S^Sg jam perplures menses Monte in
sic eum paterne chron. ms. an. 1089.
divina affligit castigatio, ut et aliquando
a conventu AD EPISTOLAM
communi ejus laeta dissocietur conversatio, XLIX.
et om- Et in suis eos locis, etc. Sumptum
nino a lectione aut aliqua studiosa id praacepti ex
meditatione ejus regulae S. Benedicti cap. 29.
prohibeatur intentio, » etc. Meminit Quod monachum ob
iterum ejusdem cnmen e monasterio egressum, si
Lanfranci, simul etGuidonis revertatur in no-
eodem lib.,
vissimum locum docet dejiciendum
epistol.63.
At lib. ii, epist. « Et sic, in- :
42, illum ipsum Lanfrancum (qui quit, in
ultimo gradu recipiatur, ut ex
clam etinconsultoB.abbate suoAnselmo,quin hoc ejushu-
"'"«ii)"'» etiam
i;u.nii iimwas
mihtas comnro
comprobetur. Ft ^nn
betnr n Et t._ ••
mutente, assensnm pr amnerat nt in abbaten, cap 44./</i
De iis qui "* ex-
,.

Sancti - c„mm„„ica„tnr
__T
Va„d reg e s.l. ass„meret„r,
Vandregcsili assumeretur) se.erissimo
severissime objorgat,
monetque ac praccipit quatenus electionem
objurgat,
de se
C
pia«„r
piatur in
i„ choro,
cboro. vel
Et tn„c —
»el ordine quo abbas

AD EPISTOLAM L.
—
,, .insserit *«, ^•ikiu.o i eui-
.

decreverit. »
.

dKT^*^^ .

factam abjiciat (legenda ibidem

epistola Gualtero Painaldo Pictavorum urbisabbati.
pnori sancti Vandregesili inscripta) Hoc est cceno-
Verum electus .
bii sancti
Cypriani ad muros urbis
tandem abbas Lanfrancus haud solidum Pictaviensis
annum Veteres membranae ejusdem
monasterii
abbatia potitus est « Rainal-
; nam. an. 1091, inquit breve dus ex monacho Casa. Dei, factus
:

Chronicon ms. est abbas Sancti

S. Vandregesili, « Lanfrancus abbas Cypriani quem Cluniacensesmonachi
Fontanellensis ccenobii obiit, cui succcssit ; sibi subjicere
Girardus cupientes, multifariam fatigarunt, sed eo
abbas 31. De Guidone autern viriliter
» loquituridem S.An- et sapienter resistente, non
selmus epistola prius citata :« pravaluerunt. Restitit
Dominum Guidonem, etiam tribus in conciliis favente sibi
quem magisterio puerorum addidimus, Amato leoato
sic suavis et Isamberto episcopo Pictaviensi,
commendat obedientia, et in strenuitate Majoris Mona-
humilitas, stern monachis, » etc. Quomodo
ut panter gloriari possimus, autem summis
et vos per quem, et pontificibus opem (potissimum Urbano II n sum-
nos qui eum talem habemus. . i
mam calamitatem redacto) praestiterit, habes ex
Thcodino dente Itain utroque
apographo et Ca- cpistola nondum (quod S<&m)~eto
domens!, et Jacobi Sirmondi n
D
libr. i epistol.
legitur; sed Horatius,
18, ad LoMum, referi de Theonhio'
bani ad Episcoposet praelatos
niae, etc.
l^ita^J^
Dilectissimus ac familiarisnoster
: «
ficto nomine a Theone poeta petulantissitna. male-
filius
Rainaldus monasterii Sancti Cypriani
dicentia. :
abbas, no-
biscum aliquandiu commoratus, et
oppressionem
qui quam S. R. Ecclesia patitur, ac consolationem
Dcnte Thconino cum circumroditur ; ccquid quam sperat in Christo diligenter
intuitus
Ad tc post paulo vcntura pcricula scntis ; per
? lpsum itaque charitatis vestra. sollicitudinem
AD EPISTOL.VM XLVIII. admo-
nemus, ut circa omnium vestrum
Wtllclmo. Hic primo Beccensis, matrem S R
opinor, post Cor- Ecclesiam debito vigore ferveat
mehensis abbatia. monachus,et prasentibus ejus'
abbas denique ejus- laboribus
dem loci fuit, uti
3?_f
succurrere, et quod aspirante
Deo
significare
videtur hoc titulo B. destinaverit, per fidelem ministrum
Lanfrancus latorura pra.-
Dilectissimo Patri Willelmo, quon-
: «
sentium dirigere non cunctetur, ita
aam dulcissimus, tamen ut quod
etc. Quia nimirum Becci pridem
»,
qmsque contulerit, ascripto sui nominis
simulvitam duxerant titulo no-
coenobiticam ; sed et spiri- stra. notitia. repraesentet. » Iterum
Urbanus Rai-
Patrol. CL.
20
 ,

DOMLM LUC# DACIIKRII. W>

ulu
tas, sicut sunt tres angcli, ita tamcn ut una sit
,, , r,. re ii«rionc tua otprudentia confidentes, A

Si £& Xntiam
Serio Lbat
muucI
injupgimus
sanrus
sicut de

u, iii„,.s..i> a.is
M
*
voluntas et P ot**ta §i au, Patrejn «t Spnton san-
ctum e.sse incarnat, et tres d*os vere dua possfc

quo« Deo prastan.* si usus admitteret. In qua senteutia assent vener*

nt Unulcs 1-aulus.
* bilis memori* archiepiscopum Lantrancum ftusse,
iVl admonebati ita to\uoque episcopis
sse, . etc. .»,„„,,„„ „,.„», prastantissim,
ZSS£:£S^ cathoUcis\eL vestr* fide-
Romana
et , S

magistri sui tu... suas ,„ Remensa tuendas ombo

KiKS ** «e
Kevotus ius.su s quatcnu* pauneru».

ntiasupplcrc non negligant.

inopiam
Ad
e
quod e*se-
m -.cipere rogat epiecopum Belvacense*,:
episcopum QUidem Unlrancura (subd t
Areh>
lUe) vita
^
ejus n.uh.s religiosis et sapin.t.hus vmsnota quia
* ,

raum filiura nostru.n .....*.. ab-

n cha s
dc co nunnua.n aliquid talc sonuit, ab hoccrunme
S^&ffwSte
batem babn b.
piessu
I
tui coraitera cssc consti-

u 110 strann» an- satis excusat, et abscntia et mors cjus omnem de

tunnus, ut matu.atius
accusationem rccusat. Dcmc autem,etc»
mf* ***£f^t££ 1E£3S* Caeterum B. Lanr,u,c, v,,ha Ula P lus satisRosccli-
num confuunt, audacia.n retundunt, diluunt calum-
ffilETSSK^K
^^^'^^ ^ ^^^ ^^Bniam muiu
Rainaldmn Ih
Earaid, araabo, ,s nisi Chnstum » eadem

lib. i, epist.
u
Anselmus nnsit opusculum
M.
c
cui

.
t ,
^^ hnmincmi verum
atquesolum ipsum humanam naturam assumpsisse
ct Dcum vcrum esse,

et
;•
h' rriW Xc q uam-
modum Guil. Malmesbur. vere divinitatcm, ac
omnia cssc
l>atri ct

anmalem, nuUatenus
SpintUi sancto per
tres deos d» pos-
K m
Ub. IU De «
gest.
s A^Mor.rBeJngariuspiane
An o «
se docct perspicue, juxta symbolum
,

D. Athanasio

~™T^5X^^
vis sententiam

J^^TSJKK
«**; Q 1, ,1 (< t»K
recorda tu quotmiseros quon-
-nens,
> Et ascriptun!
sancL .
, Qualis
Postremo ouonue
Pater, talis FUius, talteSpiritW

Patris ita in rnundum vcnit, ut tamcn a

paterd
illo eilato , Unigenitus

fS^SSSS^S^
itSttT^Wiri^iwV
^ jj
-cta sua^infc- sinu nuncraam discedcrct,

** s ^ unctam a«ts ^
haud obscure demon-
bUero nusquam l,osse

^
C era

alios,
io,,
uTsne«
panucnt^am, ut
«

7
Hodte

T adilonam;
spero, ad & lonam
nt timeo, ad pcenam.
ut
inq« °

>
chnstus proptcr
Z propter
1 i

C
esse d vl ,ne natura, ^tcrnam

J^
i
connc.xmncm nonue
mcntis nmps forct Ule ccnsendus, qui,
quod un-
separa tum affirmaret? Au-
loquentem in cap. 1 ad Romanos
;

PMW
memoria quam
eu,n
9mf^J^«^^
tjppm
"^J^SZd
*
»
orro ipsura
P
«^ a d hoc verbum /lwMMfl « Alia causa
cur non erubescat, quia in eo
revelatur qualiter
:

^%^^^^^^-^S
^^^^k^
ea s.quidem («p
J-tos faciat credentcs ex fide Veteris
Testamenti,
N^
doctons opera uaud quaquam
tem legUur apud eumdcm
^^^ WWP»
^^TdnTfflS
n
quaunus Dcus crcdchatur, proficentc infidem
^ estaaieutl> qua Pater et Filius,et Spiritus
unus ct trmus Dcus creditur ? . In cap.
ui
,

ad
sanctus
Galat,
epist. Ul, ad MarceUam
d-rt— « Tantum
^- Quia.inquit,

f*^™^^ «tom unus «<.

:

5eU5 «
sh{ec •

^^^J^W
fl
sms e ehcn-
ViU m, et temponbus Dei videUcet ct hora ,
,

a,renon Christus est, videbantur esse duo dii

scd
num et

^^ ^ ^
«p Wdustrw, et eloqucnt
pr.d
* c
^»^
, *m» g*Jr
«
e
.

euim Deus> Pater et pilius, et Spin-

D ,

Romanum uomen es
^ ^ ^ genug sparsim toto in
tione Ub. vuiCommcntai n tsara
^ y
Commcntario adEpistolas D. Pauli innumera
pene
eloqucnu.
legant Tulhum, QuuiUhanum,
et
etc «g£»££K
^
T^^X^ 1 loca. Detraxissc
^ onnullos
demum magni
paucis
P ipsemet innuere vide-
Lanfranci singulan

^^WrtJJj*^ n, in finc, ad h.c vcrba

13,
:

jomtnw AHM
^*^j£»J ^^ per smgula, inquit, e*

XSS^Slo, Qu* .

«to^O, etc. «
a cn rnne
mor- poncrem, nisi imperitorum hominum tahum doc-

Ulo n*ie»eoi, u h
.

trinarum murmur tuueretur. .

«W«^ZS
,al, «ra fuact»,
nomino Ro- Ntpu mim homo m terra dcgens, in mlo tunc

^ """ 1
"
r,lTV«ti
josset, pest, ^L
euc ec^cou^cios cum
i

alio,„i„ m oonfesso si, apud omues SS. Pa-

SBarger«l„e doctores, de ventale

5e „ atagtstroa

WW" ^SISSm^
VUOb * °,
A „„ 4innin t res atooe Ecclesije catliolicee
corpor.sCr.st, ,„ sacrameuto oisserentes,
superuaturali, ac diviuitus
id modo

f,eri posse, ,„emad,„o-

H.
Sat-^oZ'C; Z5tZ£ Z
-ahlt asserebat orecla-
,pse,„etLaufra„c„ 5 pro b at ,„ Dc eu-
et

iSmmu, 1„ ., ep,s, Jjgj-M* 44 ad *— ^TU^ „.

ss^s - - » * '--- r cm ^- Is est forsan cujus f "" mdu,c '

 o

621 IX Ep IST. B. LAMFRANCI NOTJS.

m
miserrime mortem oppotiit.
O^rZ^SZ ! n T*? ***"• ^^ qU ° ndam Ra '

^^
'

Sed quia de adultera -***««, non atten-

esse affirmare non audeo
rrihil occurri , GodvinuLTum d^ *.'
,
"^ d Ct
et ' am msam ora "™ode superbire
studuis-
.
set in Romana synodo
irrecuperabiliter depositus
AIJ EPISTOLAM LIII.
Abbati Turstano. Historia ms. •«96 et
anatbematizatus est ab apostolica
sede et
^
quce sub nomine ab episcopis totius Ecclesia.
Guillelmi de Narigiacio circumfertur nec hoc semel in una ;

: ,< In AngKa synodo, sed in omnibus synodis

Turstanus abbas Glastingeberi
foiirliceim.iiM _-_,_:i.
fandissimum egit
super altare poni
.

;
turpe scelus et°ne-
-.
tres namque
fecit, et occidi
decemoue
e.
C
T
"**"* SUntHic
T™! * P™
suis mon c

et o to
s
ptenmo Rom.e
l.irMlc.

/
_»-_ *•.-.*.-_.»„
nveteratus
quotquot jam se-
celebratao sunt.Hic igitur
J..___. _.
<
. P ei"
ita in per-
lta
eisdem irrecuperabiliter
^
jussit graviter vulnerari
curritab altari super gradus, et
; sanSor m
sicque
S L" 7 7 T^^^' ^^
Sedem Romani
P- ™nus
c„ I f
"
°,
bedientiam
P *'
anathe-
aream. „ Causam vero
De pontif Anglis Guillelm
odii n
a dibus
Zi
a ho m
" nhTe Z ,
*
T' ^T "* ^^"
*"**»> ^^ rUm »*««- o

145, loquens de Glastoniensi abbatia

ibMalmesb^
fof
«Turs
B^^™"»*»™
uJT_L f eum '
nullus
IpS °
consecrare vel
auo
anu :

donoregis Willelmi patris, ejus pneSUm Mutinensem P sit P rater

monasterii factus 5 ZfK '

abbas, terras et pecunias in

lectatorum / " *?*""** ^ ambo
l P ro Suis cri "
torum] suorum abusus consumpsit.
e a
A monacms
int
ZueZlTA^l ^^ ^7 ^™ comcomm «™ne et

T™ ^ ^
se
vere ordinem exigere, sed inter 0fficium et ™nionem
haoc eos in c tual ZZ T ? p '

bus miserabiliter tractare.

Hinc lite ve
animorum discordia, Post jurgia
o rum tamen eidem
t ^ sedl Pontilieem ordinare
8 6 VaCaret
>
nnImm
a™ ^ """
coactique a militibus
ventum
monachf in e"
Z^ lm «2
ad
^ 8 *»* *™*&™
possent ; hu-
solis cardinalibus,
altari

mil.tibus
miserias adplorabant suas.
duo ex iis ibidem caesi,
nerati, caeteri repulsi,
, etc. Florentius
S J
quatuodecim
w[Zi
nil
ad
2ST
^
fanJ
?? i
\
^^
^T' 'T
™ '
^*"* ^**"* * Sanctis
E Muntinensis et Ari-
testimonin ™ sanctissimi
A.C.1083; Henric. Huntindon., lib v H Lr " em
7^' "^
quam hab «erunt suo Ravennati
benedicti o"em, sed damnatio-
anno Guillelmi primi xv imponere

™ po-
'

tU6rUnt " eC iIlum in Romanum

ad epistolam i.v, : patriarcham, sed
er tnIUm h ^fesiarcham
^wrfG.oce..ra W Quamplenoore
.
laudat Malmes- r TJ promoverunt. Ca-
bur., ubi supra, lib. iv, in
«nfon.
autem _„*i.^_
cathedram
Wigorn. G o
pontif. t^ dhtrf "*
clmare,
7™ ^™**™*
° apUt Antichristo
statuam, quam Xabuchodonosor
in "
episcopalem Henricus VIII eli erexit
adorare, sicque se ipsius
nunatis monachis collocavit, haaresiarch» perniciosis-
ut auctor est Godwi-
simo anathemati innodare.
nus De praesulibus Anglia.,
pag. 590. Nam quicunque illi obe-
dient qui dixit Ponam
Cum abbate Serlone. Idem Malmesburiensis, sedem : meam ad aguilonem,
Ioco cterosnnHis Altissimo
citato describens (Isai. XlV) 14),
monasteria, initio Est ergo ,< certissime in
:
in aeternatn
ipsa cmtate Glocestriae S. Petri monasterium damnationem ibit cum
quod
ipso. Amen
ibi Aldredum
Ita httera^
Gebehardi ex Chronico ms.
archiepiscopum incepisse non Hu.onis
semel F avnnacensis, mihi a rever. °
dm. Paucos ibi, et non plus P. Jacobo Sirm
quam tres monachos libentissime concesso.
ondo
mvenit abbas Serlo, a rege
Willelmo seniore donum
exile

-ngrua
adeptus; sed quantum Dei
eonspirans industria,
explicet focundia?
gratia,
Iocum extulerit
Nota
illum
cum illius

ouis ^
rriZZlT
AD EPISTOLAJI LX.
Historiam describit hujus

^Z^^f^ «*« ^ ^^
epist ° lai Hu
epistola- Hu-o ^
g Flavi- Bh*
rehg.onis discretio, quam
est G.oces ren
infirmus possit suscipere,
TeTlZfr **™»i**™ par {
^ ™° X) CUm
^,;^! 1^°™ P a P» "i contra
vahduspossitcontemnere.Hocillissigniferin Guibertum,
» Serlo, ut Ne quid nimis. , ° TSTT^- ^™™ CICmentis tueretui ^am
ad epistolam lix. 1
Theodonco **"« episcopo,
**l
acerrimo Guiber-
'>

Quodpapam Gregorium mtuperas.

De S. Gregoria 21^77 "*mnaa**> ^nobium suum perSecutionem u t tandem, ' in

^^
su
'Inra cum
laude ad epistolas 3 et 6 *
de-
attexui sunra ,

ZZ Z
'

-hismatis porro, quodWc § Beni ^ ni Di - onc "sis

tangit S a s .
I" ' '
mona-
aeminereMarianusScotuscomtemporaneu "' ^ U0 COmitantio ^nonnuIIis monachi
uct^ S( quos
*r- m
Chronici ann. .081 Otto
Frinl n^f ^ StoSS*'^ * *"*- «^ ab
^ ^-
•
;

nromco, hb. vr, cap.

nnales sacri Cresaris
36, et lib. vn, cap. 4 f use
Baronii tom. I. Solummodo
•
^: "is
fuisset obvns ulnis ! !
exceptus, Rodulfi
iod
sodaliumque
en qu c bitis sd

vrta specimen exstaret

G beha ^li testis oculati
rr ? epistolam (nondum
virtutis, atque ad
chausmata provocaret annulanda,
majora
Tis, opmor, mandatam)
-copum, qua Guibertum
ad Hermannum Metensem
ant. p™ ™ "™f
mcnt
^
fii in D, vionensi
1U ionensi
ut stabilitatem
mon
monasterio, monentur^
-terio, monentur.
Yerum ^
-tnngit non indignam
luce arbitrati sumus
p
TJSSZ
sis professionem emiserant, illam
"
«petere putant
T^ *?* **" ^*«*
 s

624
n. LANPRANCl CANTUAR. ARCHIEP.
623

„0.1 licorc. .
•v v,
Qmesierat super hac re consUium O^kmn^^^
<\„ A BAran mortificationi carnis,
^^
a„i mabusoperamda,
animabusoperam
huinilitati,
da,
vilitati, o,t

quampluribus et castimoniae invigila, lucrandis

quitur Hugo) abbas Rodulphus a ;
doneris beatitudine aeternae
arcbiepiscopus tale ei ut cum his etcum aliis
Lanfrancus Cautuariorum « Anno ab incarnatione
jocunditatis.»Et post alia:
eu.n intaaec vor-
responsum reddiderat, scribens ad iv Nonas
Domini 1090 Theodericus Virdunensis
ba Deinde epistolam hanc 60 conscribit.
» tamen de in infirmitate
Maii dofunctus erat, qui
:

Rodulpho abbati. Cujus res gestas fuse lateque

communione Witberti,etdc cxpulsionc fratrum
poe-
Undo haec, ut vir tan
persequitur Hugo ubi supra. est, et a quodam
« Anno nitentiam egit, culpam professus
tusaliquousquein lucem prodeat, descripsi :

nominc, quonlnm »1*

canonico,
dimisit die sancti fratre Gerardo
Domini 1075, Griraoldus abbatiam Ecclesiae, tunc autem
ordinatio ojus die et archidiacono Virdunensis
Rodulphus successit
Sancti Vitoni, quem Rodulphus abbas
Nicolai ;
pia
1016 • Beat» memorne
monacho
sancti Urbani. » Etad ann. miserat, praccpto ejusdem
:

soUicitudine pro hoc illo

Pater Rodulphus tertius post
oum isanctum Ricar- eos qui ab ex-
et, utcredi- abbatis, qui potestatem absolvendi
dum) successor in regimine Ecclesias, communicatione redibant, ab apostolica sede obti-
possessor, nunc fehci
mus, haereditarise sanctitatis nuerat, absolutus est. Ex tunc
abbas Rodulphus
locum ipsuin
cxccssu, ubi locu.n regendum >u>^,
ipsum regei.au™ suscepit, ---
beatus ccea obium sibi commissum revo
>

B
™*£^
multa de oo rolatu d.gna.
et audiret a roforentibus
Viderctquoque unani.ncm erga cultum
meraorn. em o»tTscessum
atus es cum post
i

^™
*sc cjus
J
intrasscntin iUud
^ ^
ejus omnium dcvotionem,
amplexaba ur qmdem
et audiebat general.ter
quod videbat
ab omrnbus;
^/^
nem non
^^^
C
J
confusioniset pcssum _
confusa

ab incarnatione Domini 1092,

cum jara Ecclesiae
senserat itai orat.onum
faciles
pulcri locum, quia esset in ecclesia
et multoties perno- Virdunensis Richerus pradatus
proventus, creberrime orare, decani fanctus off.cio. »
quomodo R.card. Saneti Stephani Metensis,
ctare Deinde prolixius describit
» domnus Rodulphus
patefecent angclus, Tandera ad ann. 1009 « Obiit :

abbatis sanctitatem Rodulpho

v Kal. Aprilis. »
et verba hsec subdit
postrema « Tu itaque :
cujus Soli Dco honor ct gloria.
viam quara ccepisti ne de-
his de beato viro agnitis,

UAM 1N ™^ Ex
PEBICOPE OR-VIIONIS
n «n-a

Guillelmi Malmesbur.
rvTFRRATO HABUIT

lib. i De Gest. pontif.

B. LANFRANCUS, DE PRIMATU
EBORACENSEM.
Anglorum.

ab eo loco mutuentur vivendi

3*»Opinio est veritatis egena, qua nitcris ut di- C Anglorum Ecclesiae
rapuerunt credend.
disciplinam, a cujus fomite
catur soli Augustino
concessum habere subjectionem Cant.a manavit
eorum etiam
Britanniae, et
flammam. Quis enim nesciat quod a
omnium episcoporum Eboracum
Christi credulitas in
etin caeteras Anghae
qui essent ordinati
per episcopum Eboracensem
angustura id esset munus quod
Ecclcsitis *

Exile et oranino dicis potuisse beatum Gregoriura, si

Anglo, vir larg.retur Porro quod

familiari ab olim suo, novo Augustini conf.rraare d.cto
nuUus voluisset, successoribus
apostolicus;praesertim cum vivo August.no verura omn.no est, n
quos subjectos ha- quod concesserat Augustino,
Eboracensis pontifex ordinaret praejud.cium hoc
aliqu.s ub. exst.tent potest ambigi. Sed quod, quaeso,
berct Augustinus, sed nec causara proponani.
quidemPaulinusprimusejusdem Cantuariensi sedi affert? A simili
episcopus beatus : si
Dominus et Salvator noster Jesu*
non tempore Augustini, sed tcmpore Nam quando
urbis preesul, et supci
Christus dixit beato Petro Tu : cs Petrus,
pontifex, illuc d.re-
Justi qui quartus fuit Cantiae meam, ct tibi dabt
docebunt quod hanc petram xdificabo Ecclesiam
ctusest.Nescientem GestaAnglorum (Matth. xvi, 48), potu.sse
apostol.cae clavcs regni calorum
Hoc intelligentes sanctissimae sedis
dico
Angl.ae adiicere, si voluisset: Earadem potestatem successo
prsesules subjectionem
omnium episcoporura
tuis concedo verum dicti praetermissw nuu
pnvilegia
D ribus
;

successoribusAugustini coniirraarunt.sicut Ibisn

reverentiae imminuit successoribus Petri.
d.cunt, consti-
recitatatestantur.Gregorianam, ut Enimver
et hbertate his verbis obviam? Referesne adversa?
tutioneraverbis ornantes ampUssimis, inditurn u
sedis arbitri, ejus- omnium Christianorum conscientiis est
munifica prosequentes ejusdem successonbus eju
censent ut omnes nihilominus quam beato Petro,
dcm sententhe patroni, eequumque
 m LIB. DE CELANDA CONFESSIONE.
m
et minantibus attremant, et serenam dignitatem A manet, quid personaliter et nominatim exci-
nisi si
mdulgent.busgaudenter applaudant; estque tunc piatur. Quare sicut Christus dixit omnibus prasu-
dcmum omnium ecclesiasticarum rerum rata di- libus Romanis quod dixit beato Petro ita quod dixit
spensatio, successorum beati Petri fuerit com-
si
Gregorius, omnibussuccessoribus Augustinidixit in
probata judicio. Quid illud agit, nisi vis divinaj li- Augustino. Hinc conficitur ut, sicutCantia subjici-
berahtat.s per Dominum Jesum a beato Petro in vi-
tur Roma;, quod ex ea fidem accepit, ita Eboracum
carios ejus diffusa ? Ergo de similibus idem pronun- subjiciatur Cantiaj, quce eo praidicatores misit
tiabis judicium, si dialecticam nosti. Jam vero quod allegas voluisse Gregorium ut
Prsetereaquod valetintoto, valet in parte;quod Augustinus resideret Londonise, fluctuat plane Qui
valet in majon, valet in minori. Romana Ecclesia
enim firmari potest ut ipse, magistri sui voluntati
quasi totum est omnium, caetera Ecclesie quasi
resultans, in repulsam decretorumiret? Sed fam*
ejuspartes. Sicut emm quodam intuitu homo est tam multorum assensu firmataj derogare fidem refu-
genus mdivjduorum suorum, ettamen inunoquoque to. Esto enim,
ut alias migraret. quid ad me qui
individuo inesttot.us hominis tota proprietas ita
; Londinensis episcopus non sum ? Nihil enirn mea
quodam respectu sedes Romana est genus et totum interest, nisi quod usus antiquitatis non patitur, si
ommum Ecclesiarura, tamen
unaquaque Ec-Btu cum Londinensipontif.ee primatus honorem
et in
par-
Clesia tot.us Chr.st.ana3 fideitota regnat integritas.
tiaris? Ea de re si, lite sequestra, pace media
ne-
Ipsaest major omn.um Ecclesiarum et quod in ea gotium ventilari desideres, pro mei jurisoff.cio non
;

valet,debet etvalereinminonbus, ut potestasprimi deero recto judicio.

cujuscunque Eeclesiae principis in succedentes di-

BJBATI X.AE9FRAIVCI
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

DE CELANDA COJNFESSIONE
LIBELLUS
Ex duobus mss. codicibus Sancli Victoris Parisiensis, ct V.
C, Alexandri Petavii.

3*OARGUM E NTUM._Qua3ri videtur in hoc libello, cum propriussacerdospcenitentis confessionem pu-

bhcavent, cumam poenitens confiteri debeat. I. Probata Ecclesiaa virginitate et unitate, ostendit auctor
quantorum malorum causa extiterit sigilli confessionis -
infractor. II. In hoc casu, ubi nimirum pceni-
tenti sacerdotum inest penuria tanta
ut nullus queatprorsus reperiri, posse eum clericis,
quin etiam et
aics mundis, hoc est fidelibus conf.teri
non quod illa confessio (ut proferam hac in re theologorum
;
sen-
tentiam) gratiam ex opere operato conferat
(neque enim sacramentalis est)sed ex opere operantis nempe
ex contntione, et humilitate
quam testatam facit confitens in sui delicti revelatione, majorem utsibi ru-
borem adsciscat ;
unde quodammodo Deus suppleat sacerdotis
officium. - III. Ubi nec sacerdos, nec
clencus, nec la.cus invenitur non de salute desperandum, sed soli Deo confitendum ex diversis probat
ob. Patrum auctontatibus.

Rogatus super virginitate matris Eccleshe, quo- C

baptismi, Dominici corporisetsanguinis,peccatorum
modo virgo est, quaa non solum ex virginibus, sed confessionis divisa non est.etquia vere una vere est
mam ex conjugatis, ex corruptis, et incorruptis virgo.quiaomnis virgo,exeo quodvirgoest.induodi-
BUne constat, negare non debui charitati
dare de vidi non potest; etenim caro quaa virgo est,
perfecte
mguutate testimomum. Virgo enim cst, et
vere est virgo; beataergo [«/., vero] mater Ecclesia
una
nrgo nam, si intueamur in speculo
;
puritatis et ve- eademque in sacramentis, et fide, dum nihil corrup-
'itatis et vere virgo
imaginera habens [«/., hujus] tum in conscientia, sicut nec virgo Dei genitrix pa-
^mtatis quod est carne beata virgo Maria, ma- titur ut
; illa in corpore, ita ipsa quoque sensu vir-
e est Ecclesia
conscientia. Cujus rei in lineara ci- go, est. In hujus itaque virginitatis speculo ad in-
ius d.ngnuus, si quatuor
ecclesiastica sacramenta tuendam faciem veritatis in sacramentis confessio-
ittigenter inspicraus, fidem,
baptismum, Dominici nis nonnulli, et quod gravius
wpons est, qui imaginem
et sangu.n.s consecrationem, peccatorum videntur habere religionis, caligant quaa dili-en-
;

Fldeenimestmatei E ^^ia,quodest
-

^rT^r
ane beata Mana
q uia quod illa in Spiritu Sancto
tius

S »0
intueamur, et
sancta Ecclesia
omne quod unum non
ab oculo veritatis evanescat
es°t in

oncep.t, ista in Sp.ntu

sancto credit. Sacramentis Tria esse sacramenta («) confessionis Dominus
 :

027 B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 628

in Buaperaona deciaravit, figuram baptismi, unamAeffectu palam loquimur et testamur. Etia

tractari,

conseientiam de duobus, Deum et hominem in eo- Veteri Testamento bos cornupetarecludi praecipitur
dem judicio. In figura baptismi (*), is qui confitetur, [Exod. xxi, 29) si enim non reclusus in campo puhli-
;

abrenuntiat per poenitentiam, ct credit per lidem, cationis aliquem occiderit, id est, in suspicionem

sicut is qui baptizatur

3
abrenuntiat etcredit.Unde
| )
mortalis criminis adduxent, dominus cjus, is vide-
et Dominus idem testimonium accepit a Patre in licet cui per confessionem se credidit, quia non

transfiguratione, quod et in baptismo, et additum eum reclusit, aliquod videlicet in confessioncdictum

est : Ipsum audile (Mattli. xvn, 6). De co enim de peccatum, vel quemquam simpliciter a derogante

quo audierat Joannes : Hic cst qui baptizat (Joan. nominatum, incausam publicam quocunque modo
i, 33), audierunt discipuli : Ipsum audite, quia qui adducit, mortemori praecipitur- Revelatorenimcon-
baptizat in baptismate, ipse auditur in pcenitentiam fessionis, mortaliscriminis reus est fidem namque :

dante |
4
).Duue conscientioj in unain transeunt, con- mentitur, sacramenta confessionis non observat, in
fitentis scilicet in ejus cui conlitctur, et judicantis unitatem Patris et Filii peccat, in Spiritum san-
in ejusdem qui judicatur. Hanc unitatcm irapreca- ctum, qui est vera remissio, blasphemat, et cura
tur Filius Dei apud Patrem Ut et ipsi in nobis, Judtcis Domino dicit Nonne bene dicimus nos quia
:
:

inquiens, unum sint, sicut tu Pater in me, ct ego" Samaritanus estu; etdxmonium habes?(Joan.
viu,

in te (Joan. xvii, 21). Deus et homo in eodem judi- 48.) Fidem mcntitur, cum, quod fidei Christianitatis

cio conveniunt, quia qui se judicat, jam cum Deo ejus crcditum est non servat de qua beatus Augu- ;

facit (Aug. tract. 12, in Joan. sub finem). Unde et stinus in homilia 10 super epist. Joannis dicit

latro in cruce cum dixisset : Nos quidem digna fa- « Qui non credunt, id est, qui fidem non habent,
ctis recipimus (Luc. xxm, 41 quia cum Domino se ),
pejores sunt quam daemones, et tardiores. »

judicavit, cum Domino in paradiso est. Sacramenta confessionis violat, quia nec pceniten-

In his sacramentis qui quocunque modo de con- tem in confessione baptizatum credit ipsumquese- ;

fessis sibi aliquam suspicionem in publicum oriri cundumbaptismum, id est confessionem, quantum
in ipso est, destruit, nec unitatem conscientiae
cu-
scienter faciunt, vel confessos infamant, caligant;
convenisse vere-
ethiquiinconfessionem aliquam, vel consortem sui stodit, nec Deum in suis judiciis

criminis produnt, peccant ; et illi qui in confessio- tur. In unitatem Patris et Filii peccat, cum unita-

nem[/\ confessione ; vel sic : peccant, et illi in con- tem quac est inter Deum Patrem et Filium, in con-
fessionem, qui facta, etc.] facta aliorum perquirunt. fitente sibi repraesentatam, quacunque publicatione
dividit. Cum enim Filius ad Patrem dicat
Etipsi
Cumenj m confessio figuram baptismi teneat f)
:

scimus^uiainpeccatiabrenuntiatione, non alterius in nobis unum sint, sicut tu, Pater, in me, et ego

detractione baptizamur. In Judae etiam proditoris in te (Joan. xvn, 21) ;

aut Deum unum, aut se in il

Dominicensentur participio,quia,licetiscui detrahi- qui unus est, aut omnipotentem in ipso posse ope-
rari unitatem negat. Sed quia Deus unus est,
et
tur, ex eo quod peccavit, personam Domini non si-
gnificet,ex eo tamenquodtraditursignificare potest. membra Christi in unum conveniunt, profecto li-

Dominus namque, etsi non tamen tradi-

peccavit, quetquia, dum ab unitate Ecclesiae, quas est corpus
tus est, de quo Judas ait : Quemcunque osculalus Christi, per tanti violationem sacramenti se prees-

fuero, ipse est, tenete eum (Marc. xiv, 44) ; et is cui, cindit,non in Deo, nec ex Deo, nec cum Deo est. In

cum imagine [al., imaginem] familiaritatis, quasi Spiritum sanctum blasphemat, dumquod in fide et

osculum vel exhibet, vel exibuit, de crimine rogat advocatione ejus qui est remissio peccatorum, sibi
teneri in confessione (
6
). Et Apostolus Joannes :
creditum est revelat, ostendens quia apud eum nec
Omni qui facit peccatum, ex diabolo est natus, quia Spiritus sanctus est advocatus. Apud Salomonem
ab initio diabolus peccat (I Joan. ni, v. 8) ; hoc pec- quoque 3HB fraudulentus vocatur qui revelat ar-

catum Mviunuii^.t. ^iiui.^v^

•..ii.mii violationem u «.»g » MMU
intelligimus,
charitatis M». quia ab <j .,...,. «..,, cana, et fidelis qui
7 *
animi celat commissum (Prov.
j
> ^ t

initio diabolus peccat [al., perdidit]. Horrendum £> xi, 13). Etin Ecdesiastico Qui denudatarcanaamia :

cum qui per confessionem pu- perdit fidem Eccli. tvii, 17), ques est origo et fui
vero est valde, is,

ram de Spiritu sancto renasci debuerat, in alterius damentum omnium virtutum, incurritque despera-

detractione. per violationem charitatis de diabolo re- tionem, quae est blasphemia Spiritus, et ultimum
nascitur. Et Scriptura : Justus in principio sui ac- maximumque omnium criminum. Cum Judajis Do-
cusator est (Prov. xvm, 17) : sui, non alterius. £t mino dicit Nonnc bcne dioimus nos quia Samari-
:

item ConHtemini alterutrum peccata vestra (Jac. v, tanus es tu, el dsmoniumhabes? (Joan. vm, 48). Per

16) vestra, non aliena. deemonium peccatum potest intelligi, teste evange-
qui de Maria Magdalena septem daemonia
eje-
In quo revocemus ad memoriam quia Judas se lista,

et Dominus Samaritanus esse, et dsemo-

solum laqueo suspendit;derogansenimin confessione cta dicit ;

cuiderogatur, nec publica- nium habere dicitur, cum confessi culpa reducitur ;

solum sibi nocet, quiais,

quia qui Samaritanus est, id est custos per confes-
tur, necin quamcunquesuspicionemquocunque mo-
sionem, in eo quem custodit, damionium habere
do adduci salvis sacramentis potest contessionis.Un-
de,in sacriscanonibuset causis ecclesiasticis, dehis improperat per peccati communionem.
audivimus, et videmus in Si vero is qui confitetur in culpa perseverat, et
tantum quee in tractatu
 629 LIB. DE CELANDA CONFESSIONE. 630
etiam anathema est
minousouead
mino usque ad exitum IIf nm Mt nt
etftnm jJudam
is cui confessum est
'
cumDo-A/-
1 Kdluntur ^ortum
l , 4 , • „
ilhus, et umversd «UA qu* <M
patiatur nec etiam in i ;
;
sunt, polluta erunt septem diebus. Vas quod non
illos aliquando [aliquam omnino vel] per se vel
habuerit opercutum, nec ligaturam desuper, immun-
per aliquem vindictam exerceat, qui sibi
denuntiati dum Si quis in agro tctigeril cadaver occisi ho-
erit.
sunt in crimine, vel per confitentium malitiam
vel viinis,autper se mortui sive os illius,vel sepulcrum,
simplicitatem, ne sacramentaconfessionis
violentur.
immundus erit septem dicbus. Tollent de cineribus
Suntcnimquidam qui non arbitranturindulgentiam
combustionis atque peccati, et mittent aquas vivas
consequi, nisi sociorum suorum nomina detexerint. super eos in vas, in quibus
Sunt et alii qui studiosissime in
cum homo mundus tinxe^
confessione facta
rit hyssopum, aspergct ex eo omne lenlorium, et
perquirunt aliofUm quod vitiosissimum
nobis vide- cunctam supellectilem
tur esse, quia, ejus, et homines hujuscemodi
secundum papam Gregorium [inJob, contagionepollutos; alque hoc modomundus lustrabit
1- V, c. 3, vers. 40),magnum curiositatis est vitium.
Jam de his qui vel alios in confessione
immu?idu)ntcrtio,elscptimodie(Num.xix,c.H-{fyt
produnt, vel Longum est per singula allegoriarum mysteria cur-
quodconfessum est incausam publicam quocunque
rere.Sed diligenter intuendum quid est quod sine
modo adducunt, velaeonfitentibus crimina
sociorum determinatione cujusquam Ordirlis homo mundus
inquirunt, raro quidem, nec secundum rigorem B lustrare
Scripturarum, nec aures audire, quam
immundum
dicitur et quosdam sanctorum :

horribiles
sint horrescanl.
Patrum legimus qui 'animas rexerUnt, _et tamen
Tamen quantulumcunque dictum eorum ordines nescimus (l0 ).
est, videamus Quod si nemo cui confitearis invenitur, ne despe-
quibus tunc confitendum sit 7 ). Hi in pfimis
de (
res ("), quia in hoc Patrum conveniunt senten-
quibus diximus cavendi sunt 8 quoniam,
j, si B. Joan- (

nis Epistola
tise ut Domino confitearis. Unde B. Joannes
('"<*]
,
prima requiritur (dap. n, 2), in om-
nibus sacramentis moribus Anticbristi
Chrysostomus superL psalmum (homil. 2, ad hunc
sunt. Quibus
versum Et peccatum mcum contra me est semper,
:
pratermissis, in Veteri Testamento
sacerdotibus
ante medium) « Si confunderis alicui dicere quse
lepra ostenditur {Levil xm, :

49) levitai taberna- ;

[al., quia] peccasti, dic ea quotidie in
anima tua.
culum foederis comportant, erigunt, deponunt.
Ta- Non dico ut confitearis conservo tuo, ut tibi expro-
bernaculis populi a tabernaculo foederis
terminum bret, sed confitere Deo, qui ea curet. » Item idem
ponunt, ne indiscrete appropinquent
ad taberna-
culum, et moriantur(V«m. i,
superEpistolam ad Hebraaosfsupercap. 12hom. 31,
50,53).Tabernaculum post medium) « Non dico tibi ut te prodas in pu- :
fcederis corpus est Dei et hominurn
Mediatoris. a
quo leyitaepopuloterminum ponunt,dum q blicum, neque utte apud alios accuses; sed obedire
pro quibus
te volo Propbetaa dicenti » Revela Dominoviam tuam
peccatis amensa Domini abstinere debeat, docent.
De subdiaconibus dicitur Mundamini qui (Psal xxx vi, 5), Sfs» *S et tunc
spera mise- demum
fcrlisvasa :

ricordiam te posse consequi. Etin septem collationi-

Domini(hai. lii,11). Vasa corda significant unde ;

m bus ultimis Joannes Cassianus (collat. 20, cap. 8)

Evangelio : Prudentes vero acccperunt oleum in :

« Si verecundia retrahente revelare peccata tua

vasis suis cum lampadibus (Matth. xxv, 4). Subdia-
coni itaque vasa coram hominibus erubescis, illi, quem latere non
Domini lavant, cum conscientias
mundant possunt, confiteri eajugi supplicatione non desinas,
;
acolythi luminaria accendunt Ecclesia?.
qui et absqueullitis verecundiae publicatione curare,
Exorcistarum est officium ex obsessis
cdrporibus
et sineimproperio peccata donare consuevit Maxi-
diemonia effugare lectorum est verbum Dei re-
;

ferre ostiariorum est ecclesiam aperire. Quaj sl

mus sermone paschali dicit 13 ) « Invenio quod
in
(
:
;

omnia diligenter intuentur, ad hoc fiunt fetrus fleverit, non invenio quid dixerit lacrymas :

visibiliter,
ut ab his a quibus fiunt fiant per ejus lego, sntisfactionem non lego (08). » Et lingua
mundationem con-
scientiarum invisibiliter.
Spiritus sancti Leo « : Lacrymis lavatur delictum
Un.le B. Augustinus in
tractatu sexto Epistolce S. Joannis qU ° d V ° Ce pud ° r CSt conflteri Misericors etenim
Apostoli sle de
-

Baptismo « Aqua sacramenti D Dominus etabs q ueullaconfessi °nerespexitPetrum,

:
visibilis est aqua ;
et indulsit ei trinae negationis admissum. »
^iritus invisibilis; ista abluit corpus, et signilicat
quid fiat [al., quod sit] in aninui. » Visibilianamque
Scier/dum vero minoribus summopere est sacerdo-
sacrnmentaet operantur et significant[a^., signant] ;
tibus, et maxime prselatis. ne cUlpam dictam in
jnvisiljilia. In hoc cognoscimus
quia do occultis occulto sub nomine alterius culpae vindicfint in pu-
omtii ecclesiastico ordini confiteri
debcmus i
9
) ; de Unde in linea veritatis, sigillo videlicet evan-
blico.
apertis vero solis convenit sacerdotibus, pei' quos gelico, cum FiliusDeidixisset: Ut ipsiin nobis unum
,Ecclesia, qu;c publice novit, et solvit
et ligat.
sint, sicut tu Pater intne, et ego in te (Joan. xvn,21)
Bin nec in Ordinibus ecclesiasticis cui
conhtcaris non sine magno sacramento
mvenis, vir mUndus ubicunque slt, tacuit nomen Spiritus
requiratur, sicut sancti, cum Pater, sanctus et Filius, et SpiritUs
iii Vetefi Testamento prascipitur Ista lcr es< homt
nis
:

unum
sint.Unitas enim confitentis in tertiam adduci
qui moritur in tabcrnaeulo. Umnes
qui ingre personam uon debet, nec sub nomine alterius culpae
(68) lloc idem etiam S. Ambr. sunerLucam
^ucam, hb. x
tionePetri.
dicit
m fine commentarn ad c. 22 de nega-
 :

B. LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 032

6.31

infamari, sed sccrote Spiritu sanctoAtate praediti esse debemus. Unde aliquando horai
ista puritas
i*r
«ii.i
corripiamus,
••**
C .1 .-_ .-...

nes feprehenduntnos, quia, quasi

_ __ _ 1 . . . . 4- *-. , . i i - i i i . i . i _ -i i i i i i i l l l l I <_

coraraitti.
Omitto de his qua. confessa sunt, tantum loqui, aut putant nos scire quod nescimus, aut putant

cum Evangelium de his qua. videmus et patimur nos tacere quod scimus. Sed forte quod dicis [al.,
cum scis] et ego scio; sed non coram te corripio,
quia
dicat : Si peccaverit in te fratcr tuus, corripe
c.urare volo, non aceusare. Sunt homines adulteri
inier te et ipsum solum (Matth. xvni, 1S). De qua
sententia B. Augustinus sicin verhis cvangelii dicit indomibus suis, in secreto peccant aliquando nobis ;

(Serra. 16 de verb.Domini, c. 4, tom. x) : « Corripe produntur ab uxoribus suis, plerumque zelantibus,

fratremtuum interte et ipsum solum, intuens [al., aliquando maritorum salutem qua.rentibus. Nos non

intendens] correctioni, parcens pudori; forte enim prodimus palara, sed in secreto arguimus; ubi con-
pra. verecundia incipiet defenderc culpam suam,
vel tingitmalum, ibi malum moriatur. Non tamen vul-
correctionem nus illud negligimus, ante omnia ostendentes ho-
peccatum suum et qui vis facere ;

pejorem. mini in pecca/o constituto, sauciamque gerenti

tali
[«.., quem vis facere correctiorem], facis
conscientiam,illud vulnus esse mortiferum. » B. Ilie-
Corripe ergo inter te et ipsura solum. » Item idem
(ibid.) « Tu scis quia peccavit, quia enim secretum
:
ronymus sic super Matthaeum dicit (in cap. 18, in
cumBmedio, ad illa verha Si peccaverit in te, etc.)
fuit quando in te peccavit; secretum quaere,
:

« Corripiendus est frater seorsura, ne, si semel

corrigis peccavit nam si solus nosti quod pec-
quod :

pudorem ac verecundiam araiserit, permaneat in

cavit in te, et coram omnibus corrigere, non
eum vis
peccato.
es corrector, sed proditor. « Item idem
(bid.) : »

hominibus, quae pec- In his satis liquet quia si qua. videmus et pati-
f Ipsa corripienda sunt coram

coram hominibus
cantur coraiu uuuiiiuuua ^o<. -.^...^.....v.-. sunt
ipsa corripienda ;
,
_._. mur, —
— , salvo Dominico praecepto,
.
nonnisi inter nos
habere possu-
tem- et fralres nostros peccantes secretum
secretius, qu_e peccantur secretius distribuite :

pora, et concordat Scriptura. Sic agiraus [al., aga- mus. Si, corrigere voluerint, omnimodis confessa
detegimus, teste Spiritu sancto, Antichnsti et pro-
et sic agendum est, non solum quando
in nos
rnusl,
ditores habemur. De quibus Felix papa (Fel. 1,
peccatur, sed quando peccatur ab aliquo, lta ut ab
debcmus ep. in medio tora. i Conciliorum editionis regiae)
altero nesciatur. » (Ibid. 8.) « In secreto
1 ,

publice Proditorum nec vox, nec calumnia audiatur. »

corripere, in secreto arguere, ne, volentes
«

arguere,prodamus hominem. Nos volumuscorripere Quod vero quae confessa sunt sub nominealterius
culpae vindicari, vel secrete visa detegi non debeant,
et corrigere quid si inimicus queerit audire, et
;

Innocentius papa « Latentia peccata non

Novit enim nescio quem sic dicit :

corripere [quod puniat] ?

vindictam, prohationecessante, vmdictac
C habeant
et,
homicidara episcopus, et alius nemo illum novit.
corripere, at tu qua.ris inscribere ratio conquiescat. «Inhisommbus hquet quiaunura
E-o publice :

prorsus nec prodo, nec negligo. Corripio in secreto, cum Sponso suo mater est Ecclesia, et membra sua
ponoante oculos Dei judicium, terreo cruentam non divisioni, sed unitati pant insaeculasaeculorum.
conscientiam, persuadeo pcenitentiam. Hac chari- Amen.

DOMNI LUCJE DACHERII

BENEDICTINI CONGREGAT. S. MAURI

AD B. LANFRANCI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI LIBELLUM DE CELANDA

CONFESSIONE ANIMADVEUSIONES.

Is qui abrenuntiat.
3^3 sacramenta. Perspicuum est sa- D praparatio. Ideo subjungitur
(*) Tria esse
:

credit per fidem quippe qui

cramentum hoc loco (uti et superius) pro re sacra per poenitentiam, et ;

sua conlite-
usurpari, subUmi videlicet, arcana, et recondita; id initiabantur baptismo Joannis, peccata
abrenuntiabant, et in Christum crede-
Graci panjpiov appellant.Sicintelligendum est illud bantur, iisque
Sapientiae, n, 22 Ncscierunt sacramcnta Dei; Ephes.
:
bant venturum De consecr. dist. 4, c. 135 Durand^ . ;

\ Sent, dist. 3, q. 3 ; Soto in K

U 9, Ut notum faceret nobis sacramcntumvoluntatis de S. Portiano in
sus; et Collectae in solemnitate Transfigurationis Sent, dist. 2, art. 2.
bap--
3
Sicui qui baptizatur. Christi videlicet
Domini « Deus, qui fidei sacramenta in Unigeniti
: ( ) is

roborasti, tismo peccata condonante, gratiam et virtutes thco-

tui transfiguratione Patrum testimonio r

logicas conferente, ut, aqua Christiana tincti, Sa-

etc.
Ita coni-
ln figura baptismi, hoc. est, in Joannis bap- tanac mundo et pompis ejus abrenuntient.
(2)

tismate, quod umbra fuit et figura baptismi novae muniter theologi.

in baptismate, ipse auditur
legis illud enim pcenitentia. erat, et ad gratiam (•) Quia qui baptizat,
;
 ;

633 LIB. DE CELANDA CONFESS, - DACHERII NOTJE. 634

in pamitentiam dante. Christus Dominus hic innui- A usu. » Illa, ct qu* sequitur sententia, quadrupliciter
tur, siquidcm ipse, ut causaprincipalis, et baptizat potest intelligi.
Primo quidem occulta dicit Lanfran-
et absolvit a peccatis ministerio sacerdotis.
cus confitenda omni viro ecclesiastico, seu etiam
(
5
)
Cum cnim confcssio figuram baptismi teneat. laico ad hoc ut confitens instruatur quam
fideli,
Est namque velutisecundus baptismus, et « secunda gravia nimirum sint a se commissa peccata, quamam
post naufragium tabula, cum peccaveris,
erube- a divinorum arceantparticipationesacramentorurn,
scere,inquitB. Hieronymus, 1. v, incap. 16 Ezech. posthac quomodo sese a suis delictis temperare
et
sub. med. Quemadmodum enim in baptismo pecca- debent. Etex mente sanctorum Patrum. S. Be-
I * 1

tum originale et actuale abluitur, sic in pcenitentia)

nedictus regulae c. 7 de humilitate « Quintus
sacramento universa actualia peccata hu- :

solvuntur. militatis gradus

si omnes cogitationes malas est,
Verum poenitentia omnimodam baptismi haud qua-
cordi suo advenientes, vel mala a se
quam prae se fert figuram, ut probant S. Thomasin absconsecom-
missa, per humilem confessionem
abbati non cela-
4 sent., dist. 17, a. 3, ad2Dominic; Sotoin4dist.
vent suo. » Quae sane directionis gratia aperiri
vult
18, q. 4, art. 1. Et alii passim.
beatissimus Pater, nam in confessione sacramen-
6
(
De criminc rogat teneri in confessione. Id est
/ i
)
v
' tali
t,ul non
uun soiurn
solum occulta,
occuita, sed et anertn
aperta lwplnnrln
revelanda
teneri, scilicet pro impio haberi, ac in summum interrog. 229. Concord. regularum, cap.
vitae discrimen adduci. Non secus enim ac Judas 15 : « Con-
fessio peccatorum lianc habet rationem quam habet
osculi signo effecit ut in Christum
manus injice- vulnus aliquod corporis, vel passio quse medicinee
rent Judaei, atque adeo morti traderent
ita sacerdos :
demonstranda est. Sicut ergo non omnibus quis
pcenitenti quasi osculum exhibet, dum sinistra
vitia vel vulnera corporis sui
revelat, nec quibusli-
menteipsiin confessione paternum affectum,
bene- bet, sed his tantummodo
volentiam, seque singulari ejus salutis
qui summae peritice testi-
desiderio monium hahent, et curae et mcdelae disciplinam
flagrare,profitetur, utiab eodem ;
pcenitente majorem ita et confessio peccatorum
peccatorum notitiam possit fieri apud eos tantum-
elicere, et postmodum modo debet. qui curare haec
ea, quae aeterna oblivione praevalent et emen-
debuerant obvolvi, evulgat dare, etc. S. Isidor.,
in publicum, sicque illum ab aliis
c. 13 regulae : « Qui nocturna
intendit sceleris illusione polluitur, publicare hoc Patri
argui, opprobrio affici, ac tandem monasterii

^^
mortis dignus non moretur ;
culpaeque suae meritis tribuat, et oc-
judicari.

wiimwi^.
Videamus auibus tunc confitendum
i-
C'
-ii
,V,dendl, nql, nam
'
.

'
sit.

"""=.P°ta
Notes
r&
C
XZ
culte pcenitentiam

'
ca P - U
li •

<«situdine 8 se,„ P e,- neccsse est ut monactas Pa£i

7 OranVs
«
agat,
Umnes?JL
actus
» etc. S.

sive
Fructuosus, re-
occasionum ne-
™
L n°, "o 1

sioms sigillum, habeant potestatem abso

CSttutaVu"!
pcenitentibus
vendi, sed

magis contritis Deus misericordiam

"T 2T3E
mde
nniH qttpnrlnt

sed
c
sem " er
T*
compunctionecordisatquehumilitateverissimeab-
bati, praeposito, sive praelatis
r nf,; t ;f n „„;

"* cnm
, t
-

lacrymis at °- ne
.,,

impendat, atque interna subsidia, vires senioribus revelanda

et consilia, sunt, et
consolatione, oratione, castigatione sive
quibus in posterum ad meliorem frugem
redire va- etiam exercitatione idonei operis castiganda.
leant, ab ecclesiastico viro,
seu etiam a laico probo
» Ex
regula cujusdam cap. 7, in cap. 15 Concord.
subministrentur. regu-
&
8
larum « Abbas, vel praepositus, vel quilibet
:

Hi inprimis,de quibus diximus,cavendi

( )
se-
sunt.
-'—'»• niorum fratrum,
muiuni cm ab abbate comm
irairum, cui
Ouandonnirlpm ,-n „«„ *!. commissum
ssum fuerr
fuerit

££? B TanfLZT! ° m,,e 0rdi " eS

'"
COnfeSSi0 " eS reCil>iat **» m »J° ra ™> '-»»-a
r T ^*™™ '
1 Pn ° ,
'""" manifestet
del, hoc tt pece* s,',,!, * '
nisi *>« >»*° j«dici, qui

doctrinam mentem assequi auctoris,non ita

hgendum videtur obscure
consulereque ne ejusmodi tra-
;
superior mystica ordinum interpretatio,
diton, Dei Ecclesiam, quae ex Veteris
una est etcasta, divide- Testamenti allatis exemplis, demonstrat.
re atque infamare
conanti, conscientiam aperiat
2. Per occulta peccata venialia, per aperta,
qui consilium postulat hoc
ost aperte mala, lethalia possunt intelligi. Sic in-
(°)In hoc cognoscimus quia da occultis omni
eccle- terpretor S. Bedae locum, in
siastico ordini confileri debemus. Hoc c. 5 Epist B. Jacobi,
verbum dcbe- adhaecverba

^- ^ ^^11
musnoxv semper necessitatem aut Confiteminiallerutrum peccata vestra;
:

prasceptura
r "'& v~
in ffe- uu u
m dicit '
'
In hac autem sententia illa debet esse Hi

^t^s^z "srs *» 'iac

rit sn<I „;r ^
:
«
« di-
int scretio
:\ r s
^ualibus confiteamur, eorumque quotidiana cre-
1,

«
in agens do LnfesL e
Verbum debet ait ilh
fine
1 d n
?'
^7
'

''

d* mnS ° ratione sa,vari PoiTO «nwiori.

lepr* im-

v« t*4oriz£ t\:n« :^ nequent.oir:ir-

erat in r
1

r f
ar ium ' quaiiter et quant ° temi, ° ;e
sent, punf.care curemus. » Vener.
Bed* sententiie
?-
 :

LANFRANCI CANTUAR. ARCHIEP. 636

636 B.

calcnlam adjicit. Ra-Afulcienda corroborandaque auctoritatibus. Ltber De

Suppar B. Lanfranco auctor,
(nomine B. Augustini a plo-
dulphu. Ardons, concionc in litania mnjore post v,M-:i el lalsa doctrimi
risqtte citatus), c. 10, in appendicetom.
lVopcrum
initium « Cui ficri dcbct confessio.' Co_feSSit>
:

b;oc suppcditat Verecundia

criminalium dobot fieri saeerdoti, ct nominatim, qui cjusdcm Augustini,
« !

miIus liabcat pntestatem lig&rtdl ftttpJe solvendi, magna cst pmna ;

qui crubescit pio Christo dignus

SacefdotibtiS in iege
venia.>Htpostpauca:«Tantaitaquevisconfessio-
sic.ut ct lepffiB judicium solis esl

alterutri est ttt si dccst sacerdos, confitoatur

proximo.
erat commissum. Confessiovero venialium, nis

et cuilil)et, ctiam minori pOteSt fieri :

quoniam Sape cnim contingit <iuod pcenitens non potest
confitcri coram sacerdotc, qucm
dcsideranti nec
pfoptef venialia non separatur homo a Dco, nisi
confitcbitur
per incuriam sicut nec per scabiem, vel pef im-
:
locus nec tempus offert. Et si ille cui
petiginem, aliquis irt lege separabatur a castris. Fit potestatem solvcndi non habet, fit tamen dignus
confitetur
autem lwc confessio, non quod possita peecatisab- vcnia cx desiderio saeerdotis, qui socio

solvcrc, sed qttia prOptef propfiahl humiliatioiiein, turpitudincm eriminis. Mundati enim sunt leprosl,

et_
*_ peccatorum
"_-»_»_ a^vi _.__
i nostrorum
\._ __••_ _._««-.-
i ——
aceusationem,
i'
mundai
dum ircnt ostendere ora sacerdotibus, antequam
7 - _
ad
.

Unde patet Domi

mur a peccatis Unde et non dicimus: Ego dimitto eos pcrvenircnt (Luc. xvn, 14).
:

tibi prrrata tua; sed dicimus orando Misrrralur^ num a C or rcspiccre, dum ex necessitate jprohiben-
: ,l

tur ad sacerdotes accedere. •

Petrus Lombard.,
i<ii oinMpotens Dms, » etc. Huc ttsque Radulphtts,

qtti lmrtim in modum sententiam banc de occultis Sentent., distinct. 17. « Si defuerit sacef-
libr. iv.

dos, proximo vel socio est

facienda confessio. »
ct apertis delictis illustrat.
infra Quserendus est sacerdos sapiens et
Perilla verba, orculta,atapcrla, confessionem
3. Item, « :

discretus, qui cum potestate simul habeat judicium;

in gcnere ac in specie notari volunt nonnulli si- !

forte defuerit, confitcri dcbet socio. » Deinde

quidem cum in gencre dicimus Ego gravissimus : qui si
profert ista
niultis intcrjcctis, cx D. Chrysostomo
:

peccator in multis criminibus divinam bonitatem

Qui timet judicium Dei, peccatum non
erubescit
offendi cum recitamus ConfiteorDeo omnipotcnti,
:
«

confitcri. Perfectus timor solvit omncm pudorem

occultamus poccata, quandoquidem ea nomi-
;
etc. ,

confcssio peccati pudorem habet,etipsa erubescentia

natim lninime declaramus. Spcciatim autem cri-
peccata,
mina sua quis apcrire noscitur, dum v. g. fatetui estgravis pona. Ideoque jubemur confiteri
patiamurpropoena. «S.Thomas in
se in blaspbcmiam,
sc 111 iuum.uwuiivin, ^^.,
uuisuiitiuitiiu, fornicalionem, w
etc, toties in .
uterubescentiam
_- .

ad agens de contes-
4 sent., dist. 17, q. 3, art. 3,
i
cidisse. Et postcriori hoc modo peccata soli saccr-
sacerdotis, ait
doti, qui ligandi l.abcat potestatem et solvendi, sunt sione laicofacicnda, ubi deest copia

confitenda. Ita Alexander de Ales in 4. sent. q. 78. C « Quando necessitasimminet^debetfacerepceniten

„~:i:,.„+
et confiteri
.^j. A/intai'i of cnti nori
quod ex parte sua est, scilicet conteri
_.

art. 1.
perficere non
4. Rationem cur olim fueritusurecepta confessio cui potest, qui quamvis sacramentum
sacerdotis, abso-
coram laico. adferunt hanc theologi, quod ejusmodi possit ut faciat id quod ex parte

confessio adconfusionem et erubescentiam, quoc pars lutionem scilicet,tamen defcctumsacerdotissummus

laico ex
est « «5 satisfactionis, ordinetur; illi ctenim qUi Sacerdos supplet; nihilominus confessio
sacerdotis facta, sacramentalis est quo-
laico, scu non sacerdoti, et sibi aaquali aperiunt desiderio

scelera sua, id ex contritione agant necesse est, ac dammodo, quamvis non sit sacramentum perfectum,
quia deest quod est ex parte sacerdotis. » Et
proinde virtutc humilitatis supplere Deus vicem ei
est
sacerdotis, et gratiam (non sane sacramentalem, paulopost « Quamvis ille qui laico confessus
articulonecessitatis,consecutussitveniam aDeo,
cum sacramentalis minime fuerit confessioi imper- in
eo quod propositum cotifitendi,
secundum manda-
tiri eisdem praesumitur. Ita ergo II. Lanfrancus
nm
occulta solum omni viro ecclesiastico detegenda tum Dei, qiiod concepit, sicut potuit, implevit,
siquidem ex hujusmodipeccatorum prodi- tamen
constilit,
adhuc Ecclesia; reconclliatusest, ut ad sacra-
sacer-
Ecclcsiaj admitti debeat, nisi priUs a
tione generatur vcrecundia et siii ipsiliS abjectio ^ menta ;

» Rationem affert S
Bonaventura,
unde confitens divina misericordia atque integra dote absolvatur
fieri possit socio in 4 sent, dist. 17,
peccatorum venia fit dignus. De apertis vero, seu quare confessio
par. dub. 1 « Non fitsocio, ut suppleatufloctti
publicisnonita.Quienim sufTunditurhumiliaturque
:
lii,

sacerdotis, vel Ut confessio sacramentum ex hoc

homo. cum ea quac omnibus sunt nota et coram
probetuf, _t
universis peracta confitetur ?Nompe si hominem in habeatur, sed ut voluntas confitentis
est faciat, etc.
innotescat, ut totum quod in se
»
foro quis propter blaspbcmiam fuerit
occiderit,
Sent dist. 17,
morte damnatus, in domopropria publieum lUpanar Durandus deS. Porciano, in lib. iv. ,

Quando
l,ex opirtiohequorumdam hajchabet
:«
foveat, ctc. nihll cxinde sumet humilitatis aut vere- q. 1

deest sacerdotis Copia, et necessitas

imminet, debet
culidia.'. ubi ea socio revelaverit, neque confessionis
(scilicet conteri §t
facere pcenitens quod in se est
virtute delictorum indulgentiam merebitur
ullain ;

vel
cui potest, clerico non sacerdoti,
quippe deest, cui aperuit, peccatorum ligandorum
confitcri
Sed istud non videtur necessarium, qula
solvcndorumque potestas qtifie soli colnpetit sacer- laico).
sed confessio
Lanfranci cessante principali cessataccessorium ;

doti. Atque huec posterior sententiae B.

tbeologorum fit principaliter proptef
absolutionem ergosidesit ;

interpretatiomihi magisarridet: verum

 *:

637 SERMO SIVE SENTENTLE. 638

copiasacerdotisabsolventis,quisoluspotestinforoA^em. Hoc non obscure docet auctor de
loco
pomitentise absolvere, absolutus est poenitens ab confessione extrema necessitate facienda nrius
in
obhgatione confessionis. Propter hoc potest aliter fuisse locuturn; nec non et eadem prorsus
dici quod nunquam est necessarium
mente
confiteri non quaosequuntursanctorumPatrumauctoritatessubie-
sacerdoti;esttamenlicitum )S inatexsolahumi!itate cisse ; necessitatem vero intelligit eam dum pro-
ad habendum consdmm, vel ad verecundandum
prium,aIiumvesacerdotem,etquS suprareoelu
propter Deum, cum verecundia sit pars satisfactio- qu ibus tuto et absque publicationis imo
e scelenl
ms, dummodo confitens non se subjiciat non sacer- *ua deponat, nuspiam potest invenire

^o~TZ ^""f
Soto in 4 sent di t 18,
q #,
°'
a.
\ -,

!, sub medium,
US CtC D°m
r n
Quia in hoc Patrum eonveniunt sententi*.
Magister sententiarum ubisupra, etcardinalis

^
de hac re in ter aha ha.c profert Bel-
„ Erubescentia : larminus cap. 13 et 20, 1. De poenitentia has«e m
^^m"r r ehunt im raeritum '
et Patrura sententias de ; cois^: -i
potentabil o amico consihum accipere,et medelam

teZL ^
det Scoto, qui ejusmodi confessionem in V
Et,)aUl
° P
° St
^
detrimen- fessionis esse intelligendas,
um oresalut, affirmat . Moderatius tamen, in-^ :
rCSPOn "
h on
contendere videtur B
Wrancus; ubi videhcetsecure.cui possit ommil'
tantur. IIlos consule,
SentCntiaS dC revdati0
si lubet.
- SeU in^actione
Easdem nihilominus
I !

omtille, dicere possumusjam non essein

usu.neAere sua peccata, adest nemo velut iose
disert s :

''
0I art UitUr deSpCrCS qUla in h ° C Patrumconveniunt
Zrnelcm
ell
rao dl
dist i"
17 :T dub.
dub T^TSylvestrum'V
\, V 7; ;
'

r '

^ ^ ^^ ^^ ^
q. sententia,, ut Domino confitearis. >
ooniessor. i; Navarn man ran
Guiil. Estium
1, q.

in 4 sent ^17,7 t ,
»
">-1 r> si

'
/1.1
(
ir
7
^ ^™-
Lucam
3
' S '• sius, hb. x in cap. 96.Ha;c et quae sequitur
/l0| -, '

quosdam sanctorum Patrum legimus, ui

(•) Et
;

q S. Leonis sententia, duobus modis Bel

mmasrexerunt, ino
et tamen eorum ordines nescimus.
explicatur, loco citato,
QuodcornpertumhabetunnSS.Antonio,Hilarione,
c. M| sub fin n M Eodem
tempore nondum institutam f,i '
V
Pambo Macario Francisco de
quamplunnns; de quorum ordinibus ne verbum
Panla, atque aliis
sJJenZ^J^T^rjl^ZZ
Petri confessio non 1 gatur. De nde S Ambr^um
quKlemapudprobatosscnptoresoffenderis.Coram
Ihs modo, quo supra m priore
explicatione dictum
loqui de lacrymis,
J» conSnem^Quamdam
continent si/enim S Petru
;
Tm
c ciret ii t"

nOuotsinemo, cui confitearis, in.enitur,

SOLI
n^^Lto^^ZCT ^^
DEO HONOR ET GLORIA .

DE OPUSCULO SDBSEQUENTI MONITUM.

(flist. litt. de la France, VIII, 293.)

qui m leui estpas absolument necessaire pour le salut avant l'age de raison.

BEATI LANFRANCI
SERMO SIVE SENTENTIJE.
0C
tur per
U
honr' f ^T*
^T^f m
^^ **"**• "^
^ ««
'
QOn esse s es
" eqUe d ° iUo ull ° modo si » e U^tia exeant,
neque etiam tunc,nisi rationabilem causam habeant!
ordinFs cu t Ls HS
iuSuntur p!
jud.cabuntu, Pn.num .
T? suum
qU1
est,
SaiUUnt
ut claustrum
'
facile

te-
SeCUDdum est Ut sil011tilim
nec illud pro ulla omnino
' «** dist '^te teneant,
re. nisi rationabilis occa-
 LANFRANCI APPENDIX. 640
C39 AD OPERA B.

rumpant. TertiuraAjucunda fit laudatio,si quodorecanimus.operenon

sio etinevitabilis eveniat, facile
cst, ut nullam proprietatem habeant, nec etiam per impugnamus.Cum psalmumdicis, cujusverbaloque-
licentiam plus haberequara necessitas postulat, ex- ris agnosce, et in compunctione magis animi quam

omnibus in tremulae vocis dulcedine delectare lacrymas

petant. Quartum est, ut preelatis suis in
:

obediant, nisi forte (quod absit !) iis aliquid contra enim psallentis Deus magis quam garritum compro-
Non mens tua in variisperturbatiombus;
voluntatem Dei pnecipiant; tunc enim nullo modo bat. vacet

cis inhac re obediendum est quia, sicut beatus

;
quodsi pcctorituo insederint, dominabuntur tui, et

Gregorius ait, malum proptcr obedientiam nunquam deducent te ad delictum maximum.

Dixit...., verum Christi templum estanima cre-
fieri debet; bonum vero aliquandointermitti potest.
dentis. Etiam in minimis caute age non emni mi-
Quintum ut pro nulla causa, etiamsi ois justa
:

est,

videatur, murmurare vel detractionem facere au- nimura in vita homini negligere mimma. Otiosae

deant, ne omne bonum.si quodfacere videntur,per menti raaligni spiritus pravas cogitationes inserunt,
hanc nequitiam perdant. Sextum est, ut invicem ut si quiescat ab opere, non quiescat a malorum

secundum Deum se diligant, et omne bonuin quod opcrura delectatione. Omnia quae blandimento, quas
singuli sibi ab impendi desiderant, ipsi aliis
aliis occulta voluntate animum trahunt.rejice. Edecitra

hilariter et cum gaudio impendant. Septimum est,

« saturitatem.bibe citraebrietatem; nec prajsentibus
deliciis inhaerebis, nec aosentes desiderabis. Victua
ut constitutum servitium secundum morem Ecclesiae
tibi ex facili sit, nec ad voluptatera, scd
ad cibum
suse, si possint reddere, non negligant et in hoc ;

parvorcdime.quiahoctantum
agendo intenti et non vagi assistant ne vagando accede; desideriatua
;

curare debes ut desinant. Gravior appet.tus ex

indi-
oculos divinaa majestatis, 'ante cujus conspectum
videntur assistere, offendant. Octavum gnatione nimia nascitur, quem acceptae plerumque
est, ut puram
confessionem de omnibus peccatissuisfaciant quam : accendit injuriae dolor. Nulli est aliquatenus abigen-

tamen confessionem non passim omnibus prout cui dum unumquemque fidelium corpons et sanguims
libuerit, nisi tantummodo suis praelatis, vel quibus Dominici tunc esse participem, cum in baptismate
Regnura membrum efficitur corporis Chnsti, nec ahenanab
fidem praelati potestatem tribuunt, faciant.
panis calicisque consortio, et si, antequam
Dei et justitiam ejus quserere, cst cceiestis patriee illius

bona desiderare, et quibus justitice meritis ad hoc panem illum comedat calicemque bibat, de hoc
saeculo migraverit, in unitate corpons
Chnsti con-
perveniri debeat indesinenter inquirere. Docere et
ilhus participatione ac
non debemus, sicut caccos non stituto sacramenti quoque
conviciari ignorantes ;

beneficio non privatur, cum in se hoc quod Ulua

conviciamur, sed manu ducimus. Quanto graviori
significat, invenitur haberc.
tumultu cogitationum carnalium premimur, tanto sacramentum
orationi ardentius insistcre debemus. Deo nostroG

APPENDIX
AD 1LLUSTHANDA B. LANFRANCI OPERA

CHR0NIC0N BECCENSIS ABBATLE,

ejusdem ccenobii.
Ab ipsa fundatione ad an. 1467, ex veteri manuscripto codice

ejus proxi-
originem duxit pater ejus mater autem
1 Anno ab Incarnatione Domini 1031, Henricire- D
;

gis Francorum anno quarto, Roberto, filio secundi

mam ducum Flandrise consanguinitatem attigit.
Quem
Richardi, et fratre tertii Richardi habenas Nor-
Ansgotus ille, ista Uelloys nomen habebat.
Richardi Nor-
thmanniao gubernante, Ilerluinus venerandae sancti- GuiLbertus Brionensis comes, primi
thmannorumducisneposexfilio consule Godefiido,
tatis abbas Beccensis Ecclesise primus, inspirante
illum enutritum penes se inter omnes
curire suan
Domino nostro Jesu Christo omnium bonorum au-
qua satis polle- primateshabuitacceptissime. Habilis ille ad arina
ctore, postposita nobilitate terrena,
bat, abjecta saeculi pompa, qua ante non parura plurimum erat,nec minoreea animositategestabat.
Omnes omnium totius Northmanniae majorum
in
justa modum suum floruerat, fastuque terreno re-
omnisque rei mili-
adChristi electis illum habebant. In arniis
licto, hoc anno cingulo militisc deposito,
usu et cultu corporis sui attollebant. Domi et
contulit, et, ut soli taris
paupertatem tota devotione se
commilitonum suorum praestantissimuserat.
Deo liberius vacaret, sola Dei dilectione habitum militiae
domini siu
monachalem cum gaudio suscepit. Quibus de rebus, non solum singularem
Robertum,
obtinuerat favorem, verum et apud
A Danis, qui primi Northmanniam obtinucrunt,
 Z
6il

totiusNorthmanniccducem, etapud exterarum do- peritissimum,

CHRONICON BECCENSE.
m
A deinde Anselmum virura per omnia
mraos regionura pepererat sibi nomen plurimum
approbatum, pollentem moribus, consilio
etaccessum famiharem. affabilem
»"<"""sui,
„. ..
misprim.-rlpm ,.«=+,„«
miserrcoraem, castum, u-
sobnum, m omni
Hic
.
clericah
talrs et tantus vir cum pnediis et facultatibus officio mirabihter eruditum qui ambo Dei adra
ad statum monachorum venire desiderat. In fundo vante auxilio, archiepiscopi Cantuari»
;

'postea con"
P
juns sui qui Burnevilla dicitur,
haud procul a Brio- secrati sunt
nio volens ccenobium construere, ecclesiam aafidi-
Indeadeumdem locum Beccensem tot et tanti
cavitin honore sancte Mariae, ibique religionis lia- viri, tam clerici quam laici, ex nobili ^enere
bitum suscepit ab episcopo Lexoviensi.Herberto no- n"
confluxere,ut sancto Herluino abbati
satis decenter
mme, maxime sanctitatis viro, quadragesimo aetatis possetdici « Ab ubertate domus tuse
:
inebriasti fa
su* anno, devotequc portavit nec multo post ab eo- ciem teme,
; et a torrente sapientiae
eorum reolesti
dem p^sule sacerdos ordinatusest et abbas consti- orbemterrarum.»I„ter quos exstitit quidam
tutus, quia, propter
nobilis
paupertatem loci illius, quivis vir,nornine Willelmus.qui ibidem veniens
ahus regimen ipsum nolebat suscipere. ad mona
chatura, dedit eidem raonasterio Beceensi
pr.d um
Undescendumestquod m Galliis erat et qua> ubi quondam fuerat monasterium
Sancti Ebrulf
dam provrnciaohm vocata Neustria, post a North-B apud Uticum.ad quem locum habitandumet
mannrs, qur a Norst regione venerunt,cognominata procu
randumvenerabilisHerluinusmisit prsedictum Lan
Northmanma, m
quaest quidam locus qui dicitur francum, cura tribus monachis Beccensibu
Beccus etita vocitatus a nvulo ibi decurrente, Postea
adhuc hodiernrs temporibus decurrit juxta
qui
muros
idem Willelmus, et nepotes sui Robertus,
de Grentimenti, restauraverunt
et Z
pratr ubr construxrt
pnedictum monaf
Herluinus, qui erat de genere terium Sancti Ebrulfi, et dederunfectw
SS
Dan^rum.secundam

tk
'
ecelesiam, inde vocatam eecle- vi.Iam Russerie pro commutatione ptdfcti
SanctiEbralfia Pudnticum.QuiIocusBeccensisauan
Z
Trrbus de causrs tam parvo terapore dicitur cre- tum adhuc
vrsse non solura dxvitiis, sed etiam religione, intus
nostris teraporlbus chari atfs
resE
deat radicibus, expertis dlserendum
udro operrs Der, et fervore religionis foris studio
dt Ut nl
Audiens Lanfrancus famam regionisN
chantatis rn qua gratra Dei ab
;
m a niaa
-«
initio usquenunc quaa prius Neustria drcebatur, in
pl es virtutes sunt.fiute et ostensa,
qua d ucaSmS
nebat haareditario jure Will elmus
loc ccenob.um de
ille quTpostea
quo loquimur, in initio suao subjugavit sibi totam Angliam armis,
fundatioms ahquanto tempore in maxima sciens^c o
egestate relatu illic rnultum collapsura
e penurraexst,trt,utmonenseo S
stuoTum Utferatur*
probaret Dominus, Cbarbaricaagentis, et intell gens provZtis
etprobandormpleretur illud in eis viri sapientis raTnf
Omne quod appticitum tibi fuerit, fili, accipe, ct in
: spiratione inde se posse adipisei
ma^oriam"
etplurimum quoestum, venit illic curn paucis.
dolore sustine, et in humilitate tua Sed
patientiam habe, antequam pervenisset ad notitiam multorum,attraxit
quoniam inigneprobaturaurum etargcntum; homi-
illum ad sequiPauIum vocavit de
nes vero receplibitcs in carnino ccelo,hoc modo :
humiliationis {Eccl. Quadam die, dum iter ageret solus cum uno
li, Et ut ostenderetur quod illa fundatio non
4, 5).
scho-
lari, incidit in latrones, qui,
et auferentes ornnia
erat ex homine, sed ex
illo et de ipso de quo dicit
quai habebat, sinunt abire, tantum
ei relinquentes
Apostolus Fundamcntum aliudnemopotest
:
ponere, vetustam chlamidem, ceetera omnia secum
prmlcr illudquodpositum retinen-
est,quodesliesusChristus> Tunc
xu "^ ille
(in n „ JTT U v ., " , """*"
tes.
tv-°- recordatus est
11,c lecoruaius airus cumsdam
estalius cujusdam sanct
sancti
L rr
}
',
V"™^
Per regeS 6t
'
1 ?™
-
&<*, qui cum a Longobardia (ut „„,4 beaL Gre-
,"""'-
nmdatioageretur,sedperscipsum,etperhumilem
,

gonusXDialtn, ™„ 9 ,„„,„ !
lib

SS^iT^^ claZa
i
e. timentem ,erba S ua,.,ieut ipse per isaiamtesta-
Lalluml ,2 T"
«("Yr '
''
,nW " l,em ™"- T °"'' e "'tabeatisundeimcjumcutum^uaripos:
-

Nota ,uod BoJvUia crot proprium

b.redita-
T^^^^JtSTj^
^
.

g,um domm, Herluini, e, ibidcm pruuam

bu:mrs:;it
ecciesiam
ono,em sancte Ma ™' et ii,wera ,ia - Z
YuUurnum, ,ue,o uu.
™"° ™*°
„
•»- *-£
„ 1"
°^^p
t e

.
Vcrum q uia ^mpcstris e, i„a q u„s„s es, ,„cus, m „- TlSS^Z Sto.tTT'' ^ ,
^T
ojusdem matrisDomini Mariaa
monasterium, quod Sic, inquiens Lanfrancus, ego faciam, redibo,
Deus perfecit ad sui norninis offe-
gloriam, et multorum ram eis quae deseruerunt, et cum
honrmumsolatium etsalutem.Cui Deusad hoc fecero, red-
etconsihumadducit, juxta desiderium
Laun,„c„m„rum „Ubera,i bu s art ,„: u
i
auxilium
cordis
=- sui,

^ uZ£T2'^^
dent mihi omnia mea ; et cum fecisset, nihil
profuit, sed in pejusilliprovenit,
sibi
et, utipse solebat

0£0,
 644
643 \D OPERA B. LANFRANCl APPENDIX.
quia Libertinuspura mente, ut haberent et possi-Anomina pracellere, spreta pro Dei notnine patris et
deivut, eg© autera callidttate el dolo, ut redderenl matris multimoda htereditaie, cum aliquantis fami-
Cum enim obtulissel eis liariun cleriris, venit ad eum ;
in cujus scholis ali-
niilii, non ut haberent.
quandiu diligenter manens, et sibi et aliia muttum
ehlamidem eraara ei dimiserant, illi in iram versi

ca?sum diutius ad arborem nudum ligaverunt, et proficiens,tandem Lanfranei ineitamentoetMaurilii

scolarem ejus ad aham,non longe abeo, >'t sic dis- Rothoraagensta archiepiscopi consilio, divina pro-

cesserunt. Tunc videns sc omni humano auxilio de- vidente eleraentia,in Beeeensi ecclesia habitummo-

stitutum, coepit intra se revolvere et pertractare nachalem tota devotione hoc anno suscepit, anno
caduca sit hujus mundi gioria, et ictatis suse vieesimo septimo. Qui ad quanta sancti-
qiiiim fragilis et
lerram. vanitas. tatis et dignrtatis culmina postea pervenerit, in sub-
omne quodlaborant homines super
Naminter caetera
sequenti diligens lector inveniet.
Promisit Deo omnino rdicturum hujus mundi ca-

sub jugo quod est leve et dignitatisculmina.cum anno Domini millesimosexa-

ducos honores, et illius

suave illis qui eum diligunt, suppositurum ex toto, gesimo secundo Lanfrancus supradictus Ecclesiae
Becci prior. regimen accepisset sancti Stephani
Ca-
si eum eripere dignareturab hac captione. Statim
ut votum ex corde et ore Deo promisit, quasi uno domi, prcedictus Anselmus factus est prior Bcccen-
fuerat sine pradatione
momento soluta sunt omnia vincula, quibus ligatusgsis, qui trihus annis
_ „,..,, Ia/,i,^ nnncnnuic
Item cum loeus Becccnsis nrlhllp
, n
indigeret multis
adhuc innifftrf
erat et liber effectus, Dco gratias agens, ad suum
.

in recepta pauperie, inter alia lucerna

die
clericum accessit, et eum solvit, et votum apudBec- rebus,
in ecclesia (ut moris
cum perfecit. ac noctenon semper ardebat
cum hora nocturnalis synaxis
Anno Domini 1042, Lanfrancus, de senatorum est) pne inopia, sed
Papia; nobili genere natus, in septem liberalibus
appropinquasset, secretarius surgens de cubili, ibat
in pristinum, vel incoquinam, deferensinde
lumen:
artibus mirabiliter eruditus, Deo omniumbonorum
auctore disponente, apud Beccense ccenobium. ma- nocte subsequente die dedicationis, idest sexto Ka-

gnis tunc temporis facultatibus inornatum, secun- lendasMartii, cum bora matutinalis appropinquas-
Gothhertus, evigilans a
dum sancti Hcrluini ibidem abbatis desiderium.mo- set, secretarius, nomine
ecclesiam ita illuminatam ccele-
nachalem suscepit habitum qui quanto miraculo somno vidit totam
;

sti lumine ut potuisset acus reperiri

in pavimento.
illuc advenisset, quantum ibidem profuisset, et quo-
modo primus abbas Cadomi surgens pavefactus audivit quasdam voces in
exstitisset. et quam Qui
laudabiliter archiepiscopus Canluariensis diu vi- choro quasi psallentes sub silentio tunc pcdentium ;

guisset, in Vita ipsius inveniri potest perrexitad ostium chori, a parte altaris, et intro-
beatissimam et glono
AnnoDominilOol,Franci»cturbatur Ecclesia per f spexit in chorum, et vidit
rr
Berengarium Turonensem,
• „ „„; „ .™..„iw euchari-
qui asserebat „,„i„vi. el«imnm rnatrem Domini Mariam stantem in loco
sissimam matrem
t
loc

Herluini abbatis, et coram ea

stiam,quam sumimus in altari,non essereveracor- stationis venerabilis
Petrum et Paulum,
pus et sanguinemChristi.Unde contra eummultum astantes beatissimosapostolos
non agnoscebat vultu, de-
a multis et verbis et scrtptis disputatum est inter et tertium alium quem ;

quos domnus Wimundus, monachus de Cruce San- cantantes ei matutinas.

Cumque diu hasc aspexis-
set. cogitavit pergere ad ostium quod
erat ex alia
cti Leufredi, contra eum de corpore et sanguine

Christi elegantem edidit librum. parte chori, juxta locum stationis abbatis, etut me-
proprius valeret videre illas gloriosissimas
Lanfrancus etiam Papiensis, primum monachus lius et
personas, et audire quae illse dicebant et decanta-
Beccensis.deinde archiepiscopus Cantuariensis,om-
bant. Et cum hoc faceret suavitcr, et quasi peden-
nibus luculentius et mirahilius librum super hac re
composuit ; in quo singulis illius qiuestionibus et ex- tim, antequam pervenisset ad ostium, lux sub-
positionibus laudabiliter respondit, male dictaab eo stracta est, et voces subcinentium quieverunt sua- ;

vitas tamen miri odoristanta ibi aspersa est

utcum
et intellecta Scripturarum testimoniis divinarum
assurexissent ad vigilias, mirarentur, ad in-
improbando convincens
iprouanuo CU11V11H.C110. fratres
»»»..- »~ ~" *j

nutu et signis quidhocvellet

AnnoDomini 4053. Hunffredus de vitullis,paterD vicem se interrogantes?__._. !..-(., nn/IMAf 1.1*1110 1*0^1l!l«
•-. •
dictus secretarius recita-
_1

Rogerii de Bellomonte; et Albereda uxor ejus, duo esse. Qua. omnia praedicta

monasteria, unum virorum et alterum feminarum, vit, ut vidit.

in fundo Pratelli axlificarunt. Item iratus rex Guillelmus contra Lanfrancum,

AnnoDomini 10G0, sanctus Anselmus in Augusta eum alienavit a sua curia, cujus consiliarius exsti-
Flan-
nobilicivitate. qureconfinis BurgundiseJlestetLon- terat, quia contradicebat nuptias filiajcomitis
parentum prosapia
gobardise, oriundus, licet nobili dria., quam ipse sibi dux copulaverat matrimonio,
natus, disertorum studiismagistrorum in brevi Deo quia proximitate carnis et consanguinitatc junge-
tota
donante coaequatus, et pcrdivinam visionemadsedes bantur. Unde auctoritate Romani pontificis,
ecelicasdeniqueinspirituraptus. salutis sua. arcana Neustriasuppositaeratinterdicto quapropter Lan- ;

Romarn adiit, quamvis iturus esset occa-

verba confestim audivit, qua_ non multo post tem- firancus
sione cujusdam haeretici Berengarii, et tunc
prsesi-
pore complevit. Audiens igitur famam magistri
ut ageret pro duce
Lanfranci, jam monachi Beccensis, et scholas ibi- debat Leo octavus, et etiam
est
dem tenentis et regentis, omnium pene doctoruin Northmannorum et uxore ejus. Igitur locutus
 f ] r

645 CHRONICON BECCENSE.

646

irnsirrtrtr^;*:""
videhcet interdictum, eos tantum gravabat
;
qui ejusdem
1
:""»:-"
loci
gloriosus abbas, Lanfrancus,
1
^^'**^,™,
nec conjunxerat, nec eo separare ct Ansel-
poterat, nam mus vin magn* auctoritatis
dux puellam, quam acceperat, nullo pacto dimittere axhflcaverant.
Anno Domini millesirao
volebat. septuagesirao septimo,
decimo Kalendas Novembris
Hoc autem audiens et verum essc advertens sum- ecclesia Becci in ho-
norera aanctaa Marise matris Domini

l^ZcTT^ "** *
«aus pontifes, dispensatione habita conjugium dedicata est ab
con- archicp^opT Can^ariaT '

cessit, eo tamen modo quatenus

dux et uxor ejus pergraiulc iuse inchoav etnnt >T< T
duo monasteria construerent, in quibus
smgulas ^rimum ^dem
p„ su q Z ™ 1 "m nlT
congregabones virorum ac mulierum coadunarent,
V
q»* ibi suh norma sanct, rcligionis die noctuque
Deo deserv.rent, et pro salute eorum
et paruit dux apostolic*
supplicarent;
annis peractum e t Huic autl S
fuerunt cpisco^i Odo
viensis, Giibertns Ebroicens
is
b! "
Robe
^Z^™ v

u S
'
LexT
8'
dispensationi, et icdiflca-
verunt duo monasteria in pnedio quod
Erna.dus Cynomanens Za \ c 6 "'
antiquitus
Cadomum nuncupabatur. Dux unur* monachorum
sis]. De lj«a illiu TL et tu o m„ ItiT" 8U "
m honorem sancti Stephani, et uxor ejus
perfluum videtur nrolo ui ™ " '

alterum B narum riror Kun '

"m J?™'
"*'
1 2
,
ie
sanctimonialium in honorem sancta, Trmitatis,
post triennii completionem sola
et non sme raLna ti I-

necdum completa Nortmanni, Xngli*

basihca, Lanfrancus ccepti operis
ducs Northmanni* quam primatnni
canobio Cadomensi, quod dux hortatu
institutor, tam
supplicatione,
papae
prsparata
ter vix
[«/

sedi- Anno
^Sto
posset disserere'
seouenti id ^i m ;n Mi
SSr^T^
p

' ^
ZnlnY T'
] 60'

pTZti
^
^ 1 PaU ° P ° St
^ dlgnitatCS "^ abbaS PrimUS mHeS Christf
gloi-iosus, inter
' chTI
Anno Doraini millesimo sexagesimo tertio tem-
pore Herlnini prirai pastoris et
"3£ ^tr" ^
CZ^e^tumuT 1

fundatoris
Beccens,s, Willelmus potentissimus
dux Northman-
ccenobii pultusque est
m" e in ZET ^
m qm
postea Angliam acquisivit, coepit
sdificare
ipse Jificaverat
dium angelis
; o hlue
Cu ethn Domi,
e us dolor s

T\^'
'

;
eccles,am juxta Ermentrudis vil.am num
fuit

1
,

^'
-agum,Sequana inter utrumque fluente, super
terramet hsreditatem ipsius monasterii
prope Rotho-
d^J^J^^^^ ^/
refdavit, et an mas coTor 6

^wri^"S^I&™
Beccensis,C cognovit. De virtuiLs e 8 v *•
ui campis interChevillemm tta et mm h r°
et Ermentrudis villam, cefe
qua ambce paroclrae sunt de ?
patrimonio ejusdem dentcm lectorem ad Vitam
^onastern. Quae quidem ecc.esia vocata dTcriSm
'
eT .

fuit ecc.esia abundanter inveniet quoTru Jo^s '

Beate Manaa de Prato [al., de

Bononuntio], et ibi Nota quod venerabilis vi Herin
constituu fuerunt monachi de nns n,n '
nionasteno Bccci ad nutu et providentia De qui omni "
Dei servitium ibidem faciendum.
Bemde post annos ferme sexaginta duos
obu IIenncus nmusAng.orumrex,fihusp
P
(U35>
rantibus nnBnarat bnn, ,1 v
^ffiT
TO dicti supradicto loco qui nu, c di u
in s

^
n
P6_

lt ttT^oTon T ^
f C r
Z
ST
Wfllermi, videhcet anno millesi.no ,,
centesi.no t.ige- Herluini, q Uae prima f '
in 1 c S1 f
fUn "
suao qumto apud Sanctura Dionysium
m
Sto »! 2
«ilva Leo- data istL et ,

num For,t de Lions, ou de F^ge

(

iu,t corpus ejus

Rothomagum ct i„
delatum^
;
;

ecc.esia Bei.e eTc

brica exp eta. p r
TT"
n n nno ?
'

«ta

;
4
™,cuspra,dict„ s
0Ke t aptas ad datondum

a„„„ Domini
,
millesilno scl)tnasesimo

P n„ s ,„ 01 ,„c ,usU e c«„ s

l
iltad in

i
A„-

s ,„ci„de
™* Q„i Jam

cr„ciab„t„r. Cura
Q
v „,

;
0osclinus nomfat

tiLTj^rri:
Z2
^"«^
r
ll
,

^ «c
de ^ d cns
,
^.

S
*t* Cadoraeusis, eonstitute est a,-chiepi S
c„p„ s «"ZdfcC^
„!,,„„, id
'"'"^
'«.taancasis,

4_««
uM laudubUiter ct giuriS vLt
Piura „ra„i„„, b „„„r„ deccra et „ct„ m
S^jS^A^S^LT"
o,Z ^'
"
m "Sr.^
veaissct, sed ex Hta
imis.
sent; quia neque cibum, neque
Anno Domini millesimo septuagesimo potum, neque som-
tcrtio, in num percipere poterat, neque aliqua requies
'gilia festivitatis Omnium Sanctorum, monachi essct, uxor, et amici atque vicini
illi

Heccenses, exeuntes de ejus monnemnt

- P~a ct
prima
,„a gM
veteri ecclesia, so-
de,„ti„„is g„„ dio , ^^"^^-«^52
eum ut ad Sanctum Leobinum in Carnote pergeret,
 : ;

018
. ,. AD
j\u OPERA
\jrihi\t\. u. LANFRANCI
B. wiiii.vi— — APPENDIX.

arcbiepiscopus Cantuariensis decem et no-

non plus uno milliario, et timum
siam quaj erat in vicino,
posse recipere sani- vera annis.
testabaturhaberese fidem illic
Tempore S. Anselmi abbatis Becci tres matronae
matris Domini, in
tatem precibus beattc Mariae vide-
ipsa ecclesia, ct me- nobiles dederunt se in subjectionem Becci,
cujus honorem est consecrata Garnato, et Amfrida
ita fecit, et ut licet Basilia uxor Hugonis dc
ritisaliorum sanetorum et ut dixit ;

Guillelmi Crispi-
igitur ad sacram eccle- neptis ipsius Basiliae, et Eva uxor
credidit ita evenit. Veniens
ni. Quaj tres cum simul Becci viverent, quasi con-
siam prima Dominica Adventus, quae contingit trans-
ecclesiao dixcrunt sibi ut de hoc mundo una postaliam
Nonas Decembris, perstitit in porticu
tertio
die ccepit ali- irent, et tres Dominicas elegerunt, in quibus vitam
et sequenti, tertio vere
ipso die
autem ut quarto
actum est iinirent. Prima autem, scilicet Amfrida Basiliae ne-
quantulum quiescere ;
autem corpore et
ptis, qua> minor crat aetate, virgo
Nicolai. Eo die, aurora
dic evenerit festivitas beati venit ad ex-
Becci, nomine Deo sacrata, decidit in scgritudinem, et
jam illucescente, cum janitor ecclesias Qua se-
tremum Dominica, quarto Nonas Januarii.
Joannes, aperuisset januas,
divertit ad eum ubi jacebat,
qui
^^
reminiscens infirmi,
invenit eum vigi-

lantem,etante q uameumal.quidinterioga
mus eum prasveniens dixit se totum exstinctum
janitor interrogans quando et
set .inu,

quomodo?
et
pulta,
cu ,11
ccrpit

*
domina ejus quse
infirmari Basilia
inc ommoditate corporij

molestaretur, vclata est a Guillelmo

archiepiscopo, sicque defuncta est
q Rothomagensi
alia Dominica
;

sanum;
decimo septimo Calendas Februarii, et sepulta
est
habui, media
ille respondit. Tota ista nocte bene Eva, non diu
ut talem personam decebat. Tertia,
autem nocte obdormivi, et postmodum evigilans
nam aetate et jejuniis attenuata, coepit
et refrigeratum, et supervixit,
inveni me totum cxstinctum, mortem enim
meritis beatissimai repente viribus corporis destitui. Pcst
nunc Dei gratia bene mihi est,
omni continentiae se man-
ecclesia est conse- viri sui Guillelmi Crispini
Virginis, in cujus honore ista vitee in Dei servi-
cipavit, Beccique usque ad finem
crata. Actumhoc anno Incarnationis Dominicae
est
hsec ante plures annos sacrum ve-
millesimo centesimo unuccimo,
^u,..,.,
undecimo, mense Decembri, — perseveravit
tio r ;
, .
a pncdicto r,,;^™
Guillelmo Rnthnma-
Rothoma
Z
M est apud
r
Hebneos decimus, apud nos duode- lamen acceperat
gensi arclnepiscopo.
.

^ctoitaquepatreHeUuinoseptinroKaie^
~ •££'£££ Vta»"t £
-^/j» .T2&E sancU
Septembns, aano
monachatus ,ero quad

ZCs^kouin^i^i'
«*.
£"^£ .^ ,„ u* s

nerat.Se-
n

Cruciuxi, c,
^ in ecdesiam

ctera _,.. moricntibus Christianis

exhiberi persoluta sunt ei. Cumque conven-
.^ ^ ^ duci, ubique a

sancti Petri, quse solent

qucnti vero anno in festivitate manu signavit eos dicens
tus recederet, elevata
:

abbas in ecclesia
dicitur Cathedra, benedictus est
Deo vos commendo, filii diligebat enim tam
;
tenere
Gisloberto.
Becci, ab Ebroicensi episcopo domum reducta,
millesimo octogesimo secundo, nos quasi omnes peperisset. Deinde
Anno Domini
Becci, apud Conflanitum dum ad focum sederet, sequenti nocte transiit.Cum
translatio monachorum fratres ut psal-
ad exitum appropinquaret, aderant
veteri ecclesia, quae Capella
dici-
commorantium, a quos fuit
sanctae Ho- mis et orationibus ei subvenirent inter ;

tur, adnovam ecclesiam, cum corpore

eamrogavit
quidam frater, nomine Rodulphus, qui
comes super Isa-
norimc, cum Yvo de Bellomonte mortem apparens dice-
ut, si possibile esset, post
ei
ram, et Adelidis uxor ejus, volentes in ecclesia B.
quod invcnisset. At illa respondit, si Deus ei
Deo deservin, ret
Honorinaj de Confluentium amonachis Dominica,
pertinentia mona- concederet. Sicque defuncta est tertia
dederunt eam et omnia ad eam paucis interpositis
decimo Kalendas Februarii, et,
sterio Beccensi, sub libera potestate et ordinatione
v cdon
u,,;^ rinnntinni reveren-
reveren posiquam
diebus postquam ueiuntui
defuncta est,
c»,, apparuit
<•
dor-
fratri -«.
^ ^iu.» ......
coenobii. Hu donatiom P

^
r .-
ccenobn Huic t
abbatum praefati
ndus de u paro ^
™J*™^ Dm tc
y Jm cum vidisset> ait Quid est domina?
,

dus episcopus Pansiensts Godf

mos est boms bene Quomodo te habes ? ^
Respondit se sexaginta annos ^ ^
chia beneficio est, 5» ut semper et cum ille obstupuisset,
pcenitentiae accepisse ;

actis favere, cum canonicis ecclesiaj Sanctse Mariee

quaesivit causam. Et aitQuia parvos canes, et alia
:

Parisiensis, conscntit Ecclesiae sua3 reservans ut,

;

hujusmodi varia, quae homines pro nihilo ducunt,

quando aliqua ratione exigente pertotum
eptsco-
si sura ideo
amavi, et ultra modum in iis delectata ;

patum Parisiensem, aut in praedicto tantum

castro,
quod hae
celebrare talem poenitentiam accepi. Et sic vides
divinum officium episcopus Parisiensis saeculo migraverunt
ecclesia deser- tres dominse, tribus Dominicis
prohibuerit publice, monachi in dicta media nocte, dum
ab episcopo, vel ejus prima, in parte noctis; secunda,
vientes, post pcrceptam
cantarentur matutinae tertia, mane.dum
;
cantaretur
nuncio, jussionem, observabunt.
octoge- prima.
Anno Dominicse Incarnationis millesimo refert Historia de beato
Anselmo,
Lanfrancus, pnus Nota quod, ut
si.no nono, obiit, piae memoriae
 - 1
m CHRONICON BECCENSE.
per illum qui praesenscum
650
651

Attestor Deum me saepe illum

illo

^v^^
eratf69) ouisinit • a » nnn „ i •,. .

An-
mon.o aud,sse protestantem quod libentius
congregatmne monachorum, loco pueri inter
vellet in

pue-
Willermus,
rihil recti
„ regno suo H
f lius W l, er m Con T^
t fw A **" *
f
'

"S h *.
ros sub virga magistri pavere, quam
£52*
i

per pastora- vinciasintolera f, ter v x

lem curam tot, Bntannia, pnelatus, i„ a
conventu quam cessabant ^opereLT^
" lopere
mun ^T"'
populorum, cathedrae pont ficali prassidere
Sub,ato de hac vita venerabi/patre
ut diximus
doni»
S, ^
i nn
w !'
turnm
?
Lon-
^ *' ^ ^^^"^'
circa

WeStm0nster -

^
Lanfranco, rexAng,orum Willermus' ecci^
monasteriatotiusAngliaBgravinimiumoppressione
1

deditus
^
dlTt
£
IS^ ^V" " ^™™
IL^ZTZ^ tributis in '

afflixit(70); cujus oppressionis anno qual, id est popls Angl

millesimo nonagesimo tertio ab 6XC0nans
mini, Anselmus abbas Beccensis
gn*
Incarnatione Do-
Ecclesi*
sanctitatis etdoctrinaa, invitatus,
m
vir ma
d str" a
Jl obT —" "^ iZ *
Anno Domiric* Wnationis
millesimo
'

feria
centesi-

* Uinta in
-

interpellatione adjuratus, ab Hugone

«nte multisque aliis Ang,orum
Cestrensi c !
regni princi pi bus,
B
™J^t^^^J
coena

anno ^17^7^
*U*
^ u,t
D miri

mum Pa
aa donn ~

P m ° KaIendas Maii
c
qui eum ammarum suarum medicum fl
et advocatun
„2? WScrinsit 7.1 .
'
'

^
reverendus nonnulla me-
su* prece et pJT
elegerant, et insuper Ecclesis
,
° UaiSubtusadnec
pto, pro coalTw iam in
communi utilitate,
hu^ ^T' terecuravimus. Dum
gressus est.Yenientio^e^^Znt'
««
rex in 00 solio
ipse _:.::.
„i;„ exsiliit, .. .
et viro gaudens occurrit'
ctatus
ctat r s
tres
bertate arbttrii
>
mT
pnmum
tertium De casu diaboli;
" ^
Deveritate,
6
™
secundum De
SC ^ sit tra "
li-
Interea rex Willermus gravi languore corripitur, ; et quar-
tum quem 3 titulavit De grammatico,
etpene ad extrema perducitur. in quo disci-
Suadetur ei inter pu lo quem secum disputantem
aha a principibus, ut de matre totius introduxit, respon-
regni, Eccle- detet multas dialecticas
siavidelicet Cantuariensi, cogitet, quaostiones proponit et sol-
eteam a pristina vi Fecit quoque libellum

X^ quintum, quem Monolo-

:.
viduitate et calamitate per
relevet. Acquiescit
opus hoc dignissimum indicat.
institutionem pontificis
ille' consilio, et

Tunc ille contradi-

A^t™ ^appellavit,

Deus
t'^^~""*
* ^™
solus
secum loquitur
ScriptunB U d
enimineo

" !
et
^^ °* °
cens, et reluctans, et multis
modis omnibus obte- fides de Deo
S0 ,I "atfo
it
T^ .^
"""* qU Vera J
6t
'

°d
stans, capitur, et violenter in vicinam ecclesiam, tTem^^^T^T^
^ sic non ali "

^S
cum hymno et laudibus portatur magis quam duci^ G ° mp0SUit 6tiam ]i "
tur. Acta sunt ha^c anno r brum sextZ lic! uarvu]ura sed suavioris ac sub-
isto pridie Nonas Martii -
.
^onis
primaDominica quadragesinj
Anno
bns, debito
vero sequenti ,1094), pridie
cum honore ab omnibus
Nonas Decem-
episcopis An-
£T_?.
Z^TSST^ T^
librum F
e Onte

,
'
pondere magnum, quem

"'
Scn P sit
^ *"
et
^ ^6"
^eptimum

1ea^™*'
,

gli.Cantuari.consecratus
nam nominis Domini.
est, ad laudem^et glo- negotns
e o fCnd"!"
espondens, vel
t s t
*"* ""»
quas sua intererant pro-
ma " dans Fedt
In cujus consecratione
super
evangelica illa sententia
eum reperta est Vocavlnultos, et "
^ TrrT
St^ SEST^ ^ ^^ "*
'
et octavura De Incarnatione

^^
!
^™
:

««n miim Aora ««n* ^re

^ ^ *~.
P ° ntifici Urbauo
^tato, u( venirent 71
Zt d i-
«Miiam par« te ^n. o^ (L,, xxv Z u
c , ,

0uem
^ ""^ ^^-
16). appollavit D^
jusmeriti exstitit,
Vit a Spsuzs potest reperiri
Rexit autem sic sanctissimus
s.am Cantuariensem quindecim
in

rir Anselmus Ecd e-

annis feliciter; qui

Sum de o.TT
TZ^ZTo ^^f™'
ClvltZTTl ^
cl
^ **
T
10 "' leg6ntibus
fa ~
Uude!

monachus Becci claustralis exstiterat

quindecim prior post venerabilem
tribus annis,
Lanfrancum
ej^
etDctatnl
rep
n,
^ ,1 Lt SUPern ° rUm
Duodec, »" u s. qui est ultimus
tra-
*"»"
^ci-abbaspostsanctumllerluinum,^
^oenobn abbatemprimum. Cui successit in eadem sanc un f ,
conci K negantes Spiritnxn
MesiaBeccitertiusabbas vir magn, sancUt.t"
a u
° " ""^ 5
""^ materia

VeZ™™^^™^
ii de e^tfr
B
W et

tislam,
doctrin» Willermus, nobili
Northmannorum
P1 a originem trahens; in veteri castro
quod dicitur Monsfortis,
super
rut composu^
bus dictnm est
hunc
^ m0ri 6* 6t
Ji '

claris parentibus J„„„n • '• •. •

™ZZ?7? 7**™° dedmo

•xortus.
Paterejus Turstinus, mater veraAIbe
Leda tertio
fumht l
«»«- —
kebatur. R g erii de Bellomonte,
omrtis Mellenti, ex uxore
neptis
patris Roberti
qui anno se- ;
,
^Dolnf
...
T^mocentesimovigesimo
AlnoDominimill
.
"-"""u wye&iino quarto
ob»tp,8ememo„* dominus Willermus
.
^"

luent, benedictus est Rothomagi, in tertius abbas

die festivitatis Beccensis Ecclesi*, vir
r La "rentii, ab archiepiscopo religiosus et honesbe
vite
Willermo. decimo sexto Kalendas Maii,
sepultusque fuit in
£9) De Eadmero loquitur, qui hacrefert in
|
psius sancti, etin
Historia
Patrol. CL.
Novorum.
Vita (70; Guiilel. Malmesbur .;
rum; Harpsfeldius, ssculo ai.
Edmerus UUi ' ^
v *

21
 .

AI'IM.NDIX. 682
AD OPERA B. LANFRANCl
651

tumulam inAtuisuo et sup.rvenientibus, ut opus erat, affluen

venerabilis Heriuini,
capitulo, juxta
dextraparte.eteodem anno translati fuerunt mo-
_-*_•-'-*-»-.- 1 Ij<

Anno Doiniui millesimo centesimo trigesimo sex-

nachi Becci deCastello de Clara, apud Scotres, et
to, obiit memoriae dominus Boso. quartus ab-
piffi
Gisleberti.
hoc fecit Richardus filius
auctoritatis,
bas Beccensis monasterii, vir rnagna
Notaquod, tcmporc hujus Willermi, fuit ecclesiae pracipueque spi-
dc conscnsu orbi clarus, sapientia, prudentia,
Philiberti tale concessum privilegium.
capituli. Pri- ritu consilii pollens.
Joannis episcopi Lexoviensis et totius
Anno Domini millesimo centesimo trigesimo se-
mo fuit a praedictis episcopo et capitulo concessa Ecclesia., vir
cum ptimo, Theobaldus electus Beccensis
ecclesiapraedicta, perpetuo jure obtincnda, est abbas
cessaret a divino officio, inagnae bonitatis et scientiae, benedictus
tali libertate ut nunquam
ejusdem omniconventu animo libenti con-
Ecclesise,
pro forifacturacujuslibethominis (71).
Unde mona-
cedente, apud Rotliomagum a domino
Hugone ar-
qua Lexoviensem
chi inibi cohibentes in rebellione
vel hominibus suis in ea- cbiepiscopo Rothomagensi.
episcopum fuerint pro se
Albe-
Hoc anno in adventu Domini Abricus [ah,
dem parochia manentibus, vcl non interdicta
taverint, nec isti iidem homincs
tnverint
can-
monachorum, in m ra «-
ntu-j Ecclesiae
ricus] ™ Romana:
_.™_-~
• • -
legatus,
._
.
et episcopus Os-
_ Jl T
, .
J _..>_£_-. _--"_
.
rt4- _ V_l_

annuente rege Stephano et regina, Theobal-

cujuslibethominis, non pro dem,
officium, pro forifactura admodum vene-
ccemeterium violatum dus abbas Beccensis Eccleske, vir
sua; etsi eadem ecclesia, vel
randus, Cantuariensis Ecclesise archiepiscopus
effe-

fuerit, habebunt monachi

secum aquam benedictam post-
transactis duobus annis, et dimidio
ctus est,
se et per presbyte-
de Lexoviensi ecclesia, et per fuerat, consilioque ejus
quam abbas constitutus
ejusdem ecclesiae, reconciliabunt ipsam
eccle-
rum liecci sine abbatc, sub Richardo deBel-
requisitu, excepto fuit abbatia
siam, vel coemeterium, sine alio vel paulo ante,
enim duobus requiritur fou priore, a Nativitate Domini,
assultu, et homicidio. De iis archi-
usque ad Pentecosten, quousque praedictus
episcopus. Propterhanc autem reconciliationem,
de episcopus a Roma rediret.
ecclesia Lexoviensis non perdet forifacturas suas nono
manu pastu, id est servienti- Anno Domini millesimo centesimotrigesimo
violatoribus, excepto Beccensis, ab omni
electus et institutus est abbas
bus monachorum

._.__-, vei
ipsius ecclesia.,
aduitecio, «1
_._
aiiis
;

coemeterii
vel ccen,e.e
de
bant monachi, videlicet de furto,
r ii
*
iis

ad ep scopuu,
enim forifacturam habe-

...
: - vel de infractura
nam
P-
Oe
i! « «».
.ncnt.b Knc
. i
vel
.ncestu ve
de incestu
inco
,
«w»
aequaliter

ill
»
scientia.,dominus
u-H.-V.V^V-
oo l«t
-.
—""^^^ ^
congregatione, vir magnae sanctitatis et
Letardus de Beccensi burgo natus,
.- PP
__
eruditu8
m
^
,
p„u«_
verbis,
consilio, affabilis colloquio, moderatus
vero ecclesia
episcopus forifacturam habebit. Ipsa la.tusinterrenis, sem-
consuetudine episcopo discretus in disciplinis, tarde
Sancti Philiberti debet de bonos, corrigens
amphus per gaudens in aeternis, diligens
per annum duos solidos tantum, et nihil
malos. Qui pro qualitate temporis
gregem sibicom-
vel de circata. Presbyter autem ipsius
de synodo assidua
sicut et caeteri et si de
missum optime rexit, licet in suo tempore
ecclesia. ad synodum veniet, ;

emendabit ad tempestate patria turbaretur.

ordine suo forisfecerit, episcopo
:

vel deca- Anno Domini millesimo centesimo quadragesimo

monstrationem vero ante archidiaconum,
primo,incceptumest capitulum Becci, tam
consilio
num, libros vel vestimenta sua non deferet, neque anno se-
vel decanum dabit quam adjutorio Roberti de Novoburgo et ;

ad pascendum archidiaconum,
:

Ecclesiae
libertatis concessimus epis- quenti data est ecclesia de Bellomonte
et pro hac concessione
ejus, ut in obitu Beccensi. Et eodem anno translatum tuit corpus
copo, et omnibus successoribus
Neoti de veteri ecclesia in novam
ecclesiam.
sancti
ejus fieret tantum, sicut
pro uno monachorum, et

de canonicis ipsius
functi,
quum
cum
ecclesiae fiet servitium

****.
ejus obitus audietur. Et
onginale m cophmo,
invenies anti
» « ~™
n quo reponuntur D
uniusde- Nota quod

^hS*»
de Bellomonte,
ecclesia,

fuitdata a Rogerio comite deBellomonte,

etfundata

s°anc.ae et

^
et ducem
sicut prioratus

individua^ Trinitatis, et con

^ ^^
cartulario.
firmata per Henricum regem Anglorum
charta. ecclesia. prsedictae in et in confirmationem vocat
Wah-
et Veteri Northmannorum
successit primus Boso, in Novo
;

Huic Mellenti, et fundatorem ecclesia.

vir scientiae admira-
ramnum comitem
Testamento apprime eruditus, in testem ad advocatum Ecclesii
msu- Beati Nicasii,
incomparabilis tantam ei
bilis <? et doctrinse ;
aliis ecclesns
ut nullus, tam Becci. Et ut conformetur Ecclesia
per gratiam virtus divina contulerat aliquid in s
subjectis Ecclesise Becci, quae solent
tristis et egens consilio,
ad ipsum accederet quin redde-
ab ipso recederet. gnum subjectionis annuatim dicta. Ecclesiae
extemplo laetus, et consiliatus
voluit ut prior sanctae Trinitatis
de Bellomonte,
dilectus a Deo et hominibus, regi Anglorum re,
Hic, Ecclesia. Bec-
quiaveram rehgio- in'recognitionem subjectionis, reddat
Henrico multum erat familiaris,
consihum in- et ci ad minus unam unciam auri
nem, et admirandam sanctitatem quadragesimo
continua preme- Anno Domini miUesimo centesimo
comparabile reperiebat. Qui, licet monasterii Beccen-
sexto, incoeptum est capitulum
tamen ipse per Deum, imo (ut
retur aegritudine, Augusti, praesente
necessana conven- sis Ecclesiae, pridie Kalendas
credimus) Deuspro ipso, omnia
(71) Deest aliquid.
 r r ; .

653
CHRONICON BECCENSE. ,r,
o54
pi* memoruB domino Letardo ipsius loci
abbate. A
In hoc anno controversia quaj
quae erat inter mona-
chos Becci, et canonicos Exmefordienses
AnnoDominimillesimocentesimoquinquasesimo
nono. a„'-« Robertus
K*!™,.:» Augusti,
nono, Kalendis
pro Eccle- vicedominus totius
n.t.......
de
g f Simo
Novoburgo
V^
Northmannise, vir magnae pru-
sia de Bellomonte, Parisius in
praasentia domini dentiaeetbonitatis, multatus infirmitate,
papaj Eugenii, terminata est. Itaque factus est
dicti monachi monachus Beccensis Ecclesite, sua omnia
Becci remanserunt in praedicta ecclesia. propria,
qua3 magna erant, prius pauperibus largiter
Circa hoc opus evenit distri-
miraculum per merita huens. Obiit autem tertio
KalendasSeptembris,qui

quondam episcopus, et tunc monachus,

vexabatur
quadam infirmitate quse vulgariterrupturavocatur; EPITAPHIUM EJUSDEM.
a qua infirmitate mirabiliter per merita supra- Hespiciens augustum prxcisa rupe
sepulcrum
dictaj beatae virginis et
martyris Fidis sanatus fuit, B Hic jacet in tumulo Robertus de
Noviburg.
proutpatet plenius in libro passionis Qui mare, qui cwlum, qui totum
ejusdem vir conlinet aivum;
ginis.
Hunc faciat vere paradisi regna videre.
Anno Dominicae Incarnationis millesimo Amen.
cente- Anno Domini millesimo contesimo
simo quadragesimo nono, obiit sexagesimo
sanctfe recorda- pnmo, obiit venerabilis memorias dominus
tionis dominus Letardus, sextus abbas Theobal-
Beccensis dus, archiepiscopus Cantuariensis,
Ecclesiae. qui rexit abba-
tiam Becci duobus annis, et dimidio,
Huic sancto
viro successit dominus archiepiscopa-
Rogerius, tum autem viginti duobus annis, diebus totidem
hujus nomine primus, in utroque Testamento et
ap- tribus mensibus.
prime eruditus, nec non clcricali
ac scholari scien- Eodem anno intraverunt monachi Becci in
tia decenter ornatus, et ab omni
aaqualiter congre-
novum
opus ecclcsiae, in vigilia
gatione electus, in ipsis octavis, AssumptionisbeatsMari*
videlicet apostolo- praesente Rotrodo episcopo
rum Petri et Pauli. Qui benedictus Ebroicensi, qui postea
apud Sanctum fuit archiepiscopus Rothomagensis.
Vandregesillum, in die festivitatis
upos.o.i, a veneraoHi
episcopo. Extunc suDer
^l^^^ZcJZ,,^
wpwm
sancti Jacobi

ST SS2? "7?
c ;h, „„ •
Anno Domini millesimo centesimo

, • ,-
xnuuidb ^ecnet
""
sexagesimo
Cantuanensis Ecclesiaa
Fo poL s „o, z zz> ?ZttbSzrs z * nus
?
canceiiarius regis
*-".*«^
Sancti Michaelis, monachus Beccensis, qui multum
intus et foris
AnnoDominimillesimo centesimo sexagesi.no
idem monasterium emendavit. ter-
tio, Alexander papa tenuit concilium
Anno millesimo centesimo quinquagesimo in Turonica
secun- civitate, in quo Thomas
do, quidam monachus Beccensis, archiepiscopus sedit in
nomine Michael dextera parte, et Rogerius
factus est abbas Pratellis, in
[«/., Rotrodus] Ebroi-
festo sancti ThomaS censis in sinistra. In eodem
apostoh. Eodemanno Joannes Romanusqui a puero concilio rex Henricus
consuetudines, quas avitas appellabat,
fuerat monachus Sancti petiit confir-
Sabae, et postea abbas man a domino papa, sed non obtinuit.Thoma
archi-

t:; Se r s rrP "^ 6*" An,w ^ 1 " 1 raiuesimo -«— «»«—

«t sepultos est „p„d C!aru ra i n ceU „„, t c, ?,

'

T ''

T'
^™ *«* i Vi °°°W ™™ rege,

^z^&zzszg^ aSr~ r
us
r
biUssimieMatiidis '"--

w -ssrzKsrisr
M„q„e„„i u

W
*o mu ico»ve„t„R„l
'traliiiecce^siri^S"
, n 1 1\Z.t
S
i " balah ° mm

t"rteT,n '
t T"
™mm
f»'
Pn ° leClaU -
.
PCr P ° Stea Septembri medi"

p
iuti us

P»scha
visa est "*- **-
seqeens, ad se „cive„ 1 disoordantibi
im
,

"^ ' P«™tor A.emannta, cura d„ce Soxoni*

1

nepote ejus, nuntios ad regein Anglia;

£t
i
«"*> '"»»tota
et
^s
s „„ sui „ea

genero [f,
 656
AD OPERA B, LANPRANCl APPENDIX.
655 •,

m dederat dicto
^vnni-,. nuia
• duciAcummagno gaudio suscipitur ab ommbus, maxime
generum] ducis Saxoni», q
. .

BmmMtMh, om
i

clamanti bus omnibus :

"" BUam pacem

m
SSS M lum autem
SfS? «tf
^^^ ^^ ^ «I, 13). I
, <J
.«. t ^
oretque^ i :n fl
Francorum W(1( s(;oalll ad vldendum
.
,

ctm. d ictos n t. P
pro co esse paratun ftpud Suthowrd au
.
,

dicto ducc Rothc

'7f.7consuium
secutus esteum, et eis
co un
un suun ^^ ltmi
t. Vlt ,
dWt par* regis,
nuntios es r
exsequendo, sed quantocius
neperagraret regnum

"
T TZiSS^^tS^
sicqueadimpeiatorLmcoi.su
«>
55iZ reeidentiam faJrus mensem
- unicum
in Ecclesia Cantua-
resedisset,
tato. remisit et dedit do.mnus rex

leopardos. Nota etiam quod

:
p^dicto ,„c
de pa, tu fitai sui
^^ ^ ^^
d^Nat^ cxcommumcavit Nigellumde
^ ^ ^ ^
^BS—Ge_
duos

a^as
centesi.o sexages.mo
,s cu, su^ ^*^^^
£££«2
^

sexto Obiit Petrus

,

Rogerius monachus Bec ensu^

multis alus ctaarus, et in
D<
dicbus ejus
et r c
mu
.

^ ^^^. ^ ^edicti mortem ipsius in con-

^ mimcul
pogtea misgi sunt nuntii a rege
An-
:

insl

^ *^.
provenerunt Eoclesi* 6
sexa gesimo
centes uno .exages glorum ad
g
dominum papam,qui eum excusarent de

^^"^
Anno Domim

A-^*?-"^!^^^
sex to,
millesimo
Thomas archiepiscopus
u
innoce „tiam pratenderent. Nam
10 nJ rnul o post pramictus
archiepiscopus mul-

^
'

s
JcuhschLt/etsanctusThomasappellatus
Anglia, solemmter
avitas appellant in
^ ^^ m}Uesimo ceatesimo 5eptuagesimq
cavit>

quem
A

vocavit
iB A
Ethoc annoregina Ang h»
«enor peper t IUium
AHpT.opt>eneritfilium,
•

Joannem
«^ ^^
,

Joannes « eapou
octavo ide.n

'Xaico
j
pretiosus martyr canonizatus est.

(72, rej Anglim, A^arus dignatione

^ ^^^.
Papiensis, et

— Laurentii, et Theuines tituh

Willermus

episcopi Thomas sed mtecto ne ouo

archiepiscopo autem in
Francorum Ludovicus
quatuor annos.
Francia
;

providit

millesimo
ei

"° *™
in expensis per
an^

„fln; mrt
e
,

o
^JJ*£^
Ne^du^u
^^ ^^ ^
r,t,ir^. serie
^ qua?geruntur etU sus habet

debeant adnotari. Inde est

salutem regibus,
,

si quidem

^q^ ^^
\rrno Domini mquoU
Pratumobnt nob ss una
septimo, Rothomagi apud

=^
raa l e factores
Romanorum, fiha P
O domina Mathildis imperatnx -
Can .
^^^opum
^
sAnglorum,quond
; miHenr ciregHenr.c.
i 1 1

quart.,quarto Idusbeptem ^ ^
tuarie ^
occ.de.lt, occas.one
ratoris Romani viderunt ad iUud
Beccum ^laUom «,t *
cujus corpus apud
^s
SS timetis' Super quo tamen facto
bris
Marue gemtncis De m eadem
;
ec racin
ante altare beatae
clesia honorifice sepultum. W -^JjfT pnj^
P
pr8esent ia, de voluntate pro-
uod vMelicet nec pr.cepistis nec

^^^
matex
Andegavensis, etiam regma Angl^,
et
occideretur? et quando perv enit ad
vos,
^
cundi Henrici regis Anglorum.
sua manu smut A^ n.umdo
,
u.
doluistis; abinstantisiquidemPentecostefl
H«c nobU.ss.ma dom.na in v.ta ad

larga
et reliqms
,

et monasteriis.
H.
^^S^^.22 Xut
paupenbus
MWj»
Monasterium vero Beccense abun-
distnbuit, et maxnne c
dptensionera
fratrumTempliducenti rnihtes valeantad
Hierosolymitanaj terrae per spat.um
>
q
Nativitate
bu
danUonbenedicUoneinauro.argento^etbp.
pretiosis, ac mulUphci
ornatu ecclesi» quam rehqua D
Domini ™^STri q
triennium , C1 ucera .ceipietis
,

^
;

decoravit; et multis bumanis

jpr»ta per do-
Lnasteria,
ib.dem post trans.tum suum
c
™^°^ ^ ^^f^^,,^,, nisi Lma„seritis
a patresuo obtinuit ut BacceM ore»*i
cathollcum ejus
prourgenti
sepeliretur. _

^age^mo
nrrocimf1 SanesicontraSarracenosin Hispaniam
Anno Domini millesimo centesimo J^^J^
necess.tal fuer itis,quantum
temporisfuerU
nonobstante,Hem.cus,
primo,interdicto supradicto
an
p
tanturadera 8Up radictum ^
F^
x qU ue
AngIorum,Dom..ncapostoc^
<

nhusHenric i
vas Pentecostes
gem per manum
regi S
apud Lundon.am unctus est in
preedicti
re

Rogeni Eboracensis a - ^
«Pa
Uati()nes P^ etis, nec P er-
non irapedl
ecclesiagticis

?hiepLop,pr,senteHenricopa^
paucos dies Thomas
arcmepiscopus totnamMW
^ad^m Ecclesiam La ,,Romanumpoa-
{
.

^^ et malo ingenl0)

1172.
S.Thomaa, Baroh. Annal. ad an.
,72, Absolvitur Henricus a ncce
 657 CHRONICON BJECGENSE. 658
consequantur effectum. Sic tamen ut si vobis su-Avenerabilis et discretus vir dominus Rogerius,
specti fuerintaliqui, faciant seeuritatem quod iualum tunc prior claustralis Ecclesiee Beccensis.
vestrum vel regni vestri non qua-.rent, Consuetudi- Anno millesimo centesimo nonagesimo
Doraini
nes, qua) inductae sunt contra Ecclesias tempore quarto, obiit piae memoriae dominus Rogerius, se-
vestro, dimittetis; possessiones ecclesiae Cantua- cundus hujus nominis, nonus abbas Becci, qui
riensis, si quaj ablatse sunt, restituetis sicut habuit Ecclesiam Beccensem strenue rexit annis septem,
uno anno antequam archiepiscopus de Anglia egre- mensibus duobus, diebus quatuor, et sepultus est
deretur. Clericis praeterea et laicis utriusque sexus
in capitulo ejusdem loci, circa pedes sepultura do-
pacem vestram, et gratiam, et possessiones suas mini Herluini abbatis.
restituetis; quibus, occasione praedicti archiepiscopi,
Cui successit in regimine ejusdem ccenobii vene-
destituti fuerunt. Hoc autem auctoritate domini papse randae discretionis vir, dominus Walterius, praedicti
inremissionem peccatorum vestrorum injungimus, loci abbas decimus.
et praccipimus observare, bona fiJe, absque
fraude Anno Domini millesimo centesimo nonagesimo
etmalo mgenio. Juravithoc rex, juravit et de con- sexto, confirmatse sunt libertates sancti Nigasii de
suetudimbus dimittendis, et filius ejus, et jurave-
Mellento, a rege Francorum Philippo, anno regni
runt ambo, quod anobis et successoribus non
rece-Bsui decimoseptimo. Quoquidem anno translata sunt
derent, quandra eos Christianos reges et
catholicos corpora sanctorum Nigasii, Quirini, atque Bientias,
habueritis. »
et beati Gratiani martyris, in ecclesiam sancti
Anno Domini millesimo centesimo septuagesimo Nigasii de Mellento, octavo Kalendas Junii.
octavo, decimotertioKalendas Aprilis, Dominica qua Anno Domini millesimo centesimo nonagesimo
cantatur : La-lare, Jerusalem, dedicata est ecclesia septimo Walterius abbas Becci resignavit curam
Sanctae Mariae Becci praesentibus Henrico rege Beccensi monasterii. Cui successit in eadem abba-
Anglorum, et Henrico rege filio suo, et tia Hugo prior de Prato qui preefuit preedicto mo-
Rotrodo ;

Rothomagensi episcopo, gO et Henrico Briocensi, nasterio abbas undecimus, anno uno et dimidio, cum
Richardo Abrincensi, nec non Kgidio tribus mensibus, et tribus hebdomadis et migravit
Ebroicensi ;

episcopis. a saeculo apud Pratum, anno millesimo centesimo

Ad dedicationem vero altaris majoris, nonagesimo octavo, die decima sexta mensis Maii,hoc
obtulit
Henricus rex pater per capellum est decimo septimo Kalendas Junii sepultusque est
suuin redditum ;

annuum centum librarum ; hoc donum patris sui

in capitulo Becci juxta pedestumulidominiHerluini.

confirmavit Henricus rex junior, astans

Huic successit Willermus,secundus hujus nominis,
ibi perQ
ablationem annuli sui. Statutum abbas duodecimus Beccensis monasterii, ejusdem
est autem ab ar-
chiepiscopo, et caeteris episcopis qui
loci monachus.
eccJesiam
dedicaverunt, ac
etiam ab abbate Rogerio, ut Anno Domini millesimo centesimo nonagesimo
anniversarium ipsius dedicationis nunquam nono, Matthaeus comes Bellimontis supra Isaram,
infra
quadragesimam sed semper feria tertia post
fieret, et Alienoruxor ejus, fundaverunt ecclesiam Sanctas
octavas Paschae. Quidam archiepiscopus largitus est Mariae de Layo.
quadraginta dies indulgentiarum omnibus vere Atino Domini millesimo ducentesimo octavo,tertio
poe-
nitcntibus, et confessis, qui praedictam Nonas Julii, Willermus abbas Becci duodecimus
ecclesiam
visitaverint in anniversario ipsius
dedicationis,prout
perrexitapud Layum, rogatu Matthaei comitis de
plane patet in litteris dicti domini
archiepiscopi.
Bellomonte super Isaram, qui ibidem ecclesiam
Anno Domini millesimo centesimo septuagesimo construxerat : cum omni
ibique prsedictus abbas,
sanrtitate et reverentia spirituali, conventum in-
9Dno,obiitpiaememoriaedominusRogerius,septimus
abbas Becci, qui rexit stituit de monachis Becci, quos secum adduxerat,
eamdem abbatiam strenue et
religiose annis trieinta.
tam de congregatione Becci quam de Conflancio
mensibus tribus decem ;

diebus m D(lui dictus c °™s eodem anno decessit, et ibidem

eitin cap.tulo
n j
traditur sepulturas.
ecclesiae, circa pedes domini Herluini primi ejusdera
loci abbatis.
Anno Domini millesimo ducentesimo undecirao,
media nocte, Dominica, decirao quarto Kalendas Oc-
Huic venerabili viro successit in regimine
^ ejusdem tobris, obiit piae inemoriae Dominus Willerraus
ticclesiae venerabilis et admodum religiosus vir do-
duodecimus abbas Becci qui praefuit eidera cceno-
roinus Osbernus prior de Bellomonte Rogerii. ;

bio annis tredecim, mensibus duobus, et duabus

Anno Domini millesimo centesimo octogesimo
hebdomadis, una die excepta et sepultus est in ;
Jeptimo, obiit piae recordationis dominus Osbernus, capitulo, juxta tumulum primi Willermi ejusdem
)ctavus abbas Beccensis monasterii, vir summaa
loci abbatis tertii, in dextera parte domini Herluini
u luitue, rehgiosae et honesta. vito, qui rexit pradicti loci fandatoris, quorutn omnium animce
emmonasteriumanmsseptem.mensibus undecim requiescant in pace. Unde versus
~P m CapitUl °' Cl, Ca M '

Aiter Wilie ™™ J^ hic abb

:

™ *«*»«.
edestumuHH'
>edestamuh T
Herluim, ejusdem loci fundatoris. , *t

C ui abbatia dominus Richardus de

successit in
m regimine jpstu.- monasterii Sancto Leodegario, tunc infirmarius pradicti loci,
 ;

CM AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 660

omni congregatione scxto Kalendas AdominusHenrieus de Sancto Leodegario,prior

ejus-
qui fuit ab
dem vir vita vencrabilis, et progenie exortus;
Octobris electus, quarto Kalendas ejusdem mensis loci,

Philippo regi Franciaepraescntatus, et gratanter ab benedictusque est ab archiepiscopo Rothomagensi

co susceptus,et Kalendis supradicti mensis, die vide-

Theobaldo quinto Kalendas Augusii.
Iste Henricus in diebus suis, laudabiliter et reli-
licetsancti Remigii, ab archiepiscopo 1 1 Rothoma-
Rothomagensi benedictus. giose vivens, super alios, ut creditur, conventum
gensi, et in ecclesia
suum diligens, debonis, quie multi nobilium et igno-
Anno Domini millesimo duccntesimo decimo quar-
anno quarto postquam praedictus Richardus de bilium large et affiuentissime tempore suo ecclesiae
to,
Becci contulerant, pitancias ad necessitates eorum
sanctoLeodegariosuscepitabbatiamBecciregendam,
liberaliter constituit. Iste dormitorium novum fieri
idem Richardus renovare et reaedificare eccle-
ccepit
fecit, quia antea monachi Beccenses jacebant in
siam praedicti loci, quae tempore Walterii ejusdem
loci abbatis, pro magna parte corruerat. quodam veteri dormitorio, in tribus ordinibus
Igitur jactis in altum fundamentis, ipse manibus
lectorumconfuse. Ipse etiamaquaeductus ad cameras

suis primum lapidem, circumstante conventu suo,

necessitatum emundandas, tam pro infirmitorio
prima
jjiiumuiv
die lunae quadra quam pro conventu, manare fecit, ad maximam do-
super fundamentum
SUJJcl lUIIUiliiieniuui posuit,
[iujuii,, icwiau ^vi»^.. .v i i

gesimae procurante et coonerante Ingelramnomagi- B mus

emundationem, quia antea, ut dicitur, vix pos-
;
1.: _l„.,„i«« ««^«I-rtv. fntr\r-arr, rlm ttfiro
sent monachi in claustro propter fetorem diu stare.
. •

stro operis Beatae Mariae Rothomagensis, cujus con

silio se commisit ad illudopusinchoandum etprocu-
Anno Domini millesimo ducentesimo trigesimo
ecclesiaSanctiNeoti Lincolnien-
randum. Idem verolngelramnus viriliter agens. opus octavodedicatafuit
sis dioecesis in Anglia.
incceptum primo annocum magna virtute aedificavit,
Anno Domini millesimo ducentesimo quadragesi-
et frontem ecclesia?, et navem in longitudinem
auxit duabus amplissimis turribus mirifice ador-
; et
mo tertio, pridie Idus Aprilis, die Martis, interpri-
mam et tertiam, ante missam matutinalem, com-
navit peracto autem anno et semi, retraxit se
;

busta fuit ecclesia Prati, cum omnibus officinis,

aliquantulum, opus retardando,etnon, ut promise-
'

rat, perficiendo. Quo viso et comperto, abbas sa- excepto infirmitorio, ab igne de Ermentomvilla.

pienti usus consilio, jam uno anno et octo mensi- Anno Domini millesimo ducentesimo quadragesi-
mo septimo, obiit pise memoriae dominus Henricus
bus expletis, amoto Ingelramno foro sancto [cdit.
Nativitatis
opusad perficiendum ma- abbas Becci decimus quartus, in vigilia
G/ZZesfacto], tradiditillud
gistro Walterio de Mellento, qui tertio anno adduxit sancti Joannis Baptistae traditur sepulturae in ca- ;

praedictum opusm
exaltavit praedrctum
etexaltavit
et quod novum
opus in tantum, quou novuin pitulo ejusdem loci, circa pedes
piuuiu r ^^^^ —i -—.
domini Herluini,
L prsesentibus ad hoc prioribus omnibus ordims Bec-
opus aaquavit veteri, simul cum turribus et earum
ciboriis; coopertorium presbyterii etturrim Sancti censis, tam cismarinis quam transmarinis, qui ad

plumbo ex Super corpus

toto renovavit. hoc ibi convenerant, ut interessent capitulo gene-
Nicolai
ecclesiae novam tecturam posuit, tam super opus
ralieodem die celebrando. Qui praedicti priores,
antiquumquamnovum,ettegulaplumbeacooperuit. cum omni congregatione, in eodem capitulo, elege-
Apud Vernonem, thalamum (chambre) super runtunanimi consensudominumRobertum de Claro
cellarium et capellam Sancti Nicolai renovavit et Becco, tunc vineatorem Becci in Francia, virum

ampliavit,etalias domos, quae antea ibi nonfuerant, prudentem in spiritualibus et temporalibus circum-
spectum, in festivitate beatae Mariae Magdalenae,
afundamentisfundavit,etomnia tegula operire fecit,
et curiam muro lapideo circumcinxit. Apud Murelos
Quireceptus ab HugonedePise tuncdecano Rotho-
unamdomumpermaximamafundamentisaedificavit, magensi, et capitulo Rothomagensi, vacante tunc

et eam tegulacooperuit;in qua domo\duo pressoria

sede per mortem Odonisarchiepiscopi Rothomagen-
constituit; triavero alia pressoria quae domus Becci sis, quondam abbatis Sancti Dionysii,benedictusque
ab episcopo Ebroicensi, in dieNati-
habet circa Mellentum renovavit, et quae discooperta est Rothomagi
gloriosae Yirginis Mariae
erant, operire fecit sed et domos Becci, qua? suntDvitatis
;

insulaSancti Cosmae, renovavit, novam te- 1 «g Anno Domini millesimo ducentesimo quinqua-
in
cturamsuperponens ettegula cooperiens. Haec et alia gesimo, die Dominica ante festum sancti Michaelis,

opera valde necessaria fecit idem Richardus abbas apud Conflantium, translatum est corpus sanctae
infra tres annos, tam in Francia quam inNorthman-
Honorinae de veteri capsa in quadam alia capsa ar-

nia, sinc alicujus vel aliquorum auxilio. gentea, tempore Roberti abbatis Becci, et Willermi

Anno Dornini millesimo ducentesimo vigesimo, de Braetot prioris de Confluancio, prnesentibus Ro-
Nonis Julii, translatus estgloriosus martyrThomas thomagensi archiepiscopo, et episcopo Parisiensi
Cantuariensis quondam archiepiscopus, anno a pas- una cum dictis abbate Roberto, priore Willermo,
sione sua quinquagesimo. dc licentiadomini Innocentii papaequarti, tuncapud
Lugdunum existenti regnante Ludovico illustrissi-
Anno Domini millesimo ducentesimo vigesimo ;

tertio, dominus Richardus abbas Becci elec.tus est mo rege Francorum, tunc in terra Ierosolymitana
peregrinante, Blancha matre ejusdem Ludovici
in episcopum Ebroicensem, decimo sexto Kalendas
Augusti, sacratusqueest sextoKalendas Septembris ;
regnum Francorum strenue gubernante.
memoriae Anno Domini millesimo ducentesimo quinqua-
cui successit in abbatia Becci venerabilis
 ;

661 CIIRONICON BECCENSE. 662

gesimo sexto, praedictus Ludovicus, rex Franciae, A Huic venerabili viro ex communi assensu totius
fuitapud Beccum Hirluini, in die Annuntiationis ejusdem loci congregatione successit venerabilis
Dominicae; qua die comedit in refectorio, cum mi- Joannes, tunc prior Becci, benedictusque est Rotho-
litibus et baronibus suis, domino Odone Rigaud ar- magi, in die sancti Joannis evangelistae. Confirmato-
chiepiscopo Rothomagensi ad sinistram, et domino que et recepto, et non multo post, elegerunt in
Roberto abbate Becci addexteram suam,cuin multis priorem dictifratrum concordante consensu,
loci,
aliis praelatis sedentibus. Et exinde Pontem Audo- Joannem dePlesseispriorem dejGoldelina; sedmorte
mari pergens, libertates plurimas ecclesiae Becci praeventus, successit in prioratuWillermus deBour-
confirmavit. geanvilla prior de Prato.
Anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo Anno Domini millesimo ducontesimo sexagesimo
quarto, Idibus Maii, feria tertia ante Pentecosten, nono, tempore Joannis abbatis Becci decimi sexti
ecclesia Becci combusta fuit, cum omnibus officinis supradicti, translata est parochia sancti Nigasii de
et domibus, post completorium, ab igni villse, qui Mellento de monasterio monachorum in cai)ellam
inccepit in domo presbyterii, et miserabiliter con- Sancti Jacobi ejusdem parochiae, et facta est illa
sumpsit villam et ecclcsiain villae, et postea abba- capella parochialis et baptismalis ecclesia, interve-
tiam abbate Roberto tunc apud Lexovias ad capi-B n i cn t e assensu pontificis Carnotensis,
;
abbatis con
tulum abbatum generale cxistente. Eodem annonon ventus Beccensis, et prioris, et conventus
Sancti
multo post turris Beccensis lapidea, quae erat juxta Nigasii de Mellento supradicti, et
Ivonis Ecclesiae
cellarium, corruit, et dictum cellarium et partem rectoris ejusdem,contradicentibus,etresistentibus et
ecclesia3 conquassavit. proclamantibus parochianis, sed nonpraevalentibus.
Anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo Postquam preedictus Joannes abbas Becci strenue
quinto, obiit piee memoriae, et laudabilis vitse, glo- gubernavit eamdem abbatiam, ferme septem annis,
riosissimus Robertus abbas Becci decimus quintus, diem clausit extremum, in die sanctorum Nigasii,
in nocte sancti Clementis qui rexit abbatiam dicti sociorumque ejus, anno Domini millesimoducente-
;

Ioci, ante combustionem ejus, sexdecim annis, men- simo septuagesimo secundo,et sepultus est in capitu-
sibus novem, hebdomadis tribus, et tribus diebus, caput domini Herluini primi dicti
lo dicti loci, circa
post combustionem vero duobus annis et dimidio, loci fundatoris. Et eodem anno Ecclesia Becci con-
octoque diebus ;
qui in unum fiunt anni
collecti, juncta est fraternitati Ecclesiae Fiscanensi.
novemdecim, quatuor menses quatuor dies. Et
et Cui successit in abbatia eminentissimus
vir, Pe-
sepultus est in capitulo circa pedes domini Herluini trus de Caniba juxtaBeccum, tunc |5J prior de
in sinistra parte. ^ Evremodio benedictusque est ab Odone Rothoma-
;

EPITAPIUUM EJUSDEM. gensiarchiepiscopo.Cuiaccidit in primo anno regi-

Becci cosnobium, quindcnumplange Robertum minis ejus tale infortunium quod, praedicto anno in
Abbatem; cinxit tc muris, teque refccit crastinum Cinerum, decimo quinto Kalendas Martii,
Consumptum flammis, rebus ditavit et agris. qui est annus ab Incarnatione Domini millesimus
Nota quod, quandocombustafuit ecclesia Beccen- ducentesimus septuagesimustertius, turris maxima
sis, summi pontifices, maxime Urbanus et
Clemens, Becci corruit, et ecclesiam fere consumpsit et con-
precibusnostris inclinati, inresedificationem etrepa-
quassavit ; et plus ponderatum fuit damnum hujus
rationcmecclesiae nostrae, ignis conflagratione casu-
consumptionis quam damnum combustionis, quia to-
que miserabili sic consumptae, ordinaverunt utred- tum presbysterium in circuitu oportuit radicitus
ditus etproventus unius anni ecclesiarum et bene- evellere usque ad fundamenta. Qui praedictus abbas
ficiorum omnium, in quibus nos vel priores priora-
ccepit augmentare ecclesiam, et inccepit crucem ec-
tuum nostrorum jus patronatus habemus, existen- clesiae et chorum, etlocavit quatuor pillaria maxima
tium inFranciae et Angliae regnis, et usque ad de-
per quadrum in cruce Ecclesiae ad aliam turrim
cemannosvacarecontigerint:primoanno,postquamDsuperacdificandam. De qua ruina factum fuit
illud
vacare contigerint et vacaverint, in illis videlicet
proverbium Galliae, quod sequitui
dicecesibus, in quibus illo anno. dicecesams episco-
L'an de grace mil dcux ccns
pisredditusetproventushujusmodi,exconsuetudine Soixante et treize, virent gens
non debctur in illis autem in quibus illo anno,
:
La maistrc tour du Bec descendre,
qui deportationis [le dcport] vulgariter dicitur, Lendemain du jour de la cendre ;
debentur episcopis, hujusmodi deportationis anno
Entour primc, fut la ruinc :
immediate sequenti, possimus percipere in retedifi-
Uwuvrc dcssous n'cstoit pas fine :
cationem dicti monastcrii convertendos. Et
etiam Pour ce la tour se dcsccndit,
ordinaverunt quod in prioratibus ordinis
nostri, Toul lc chwurcassa, et fcndil
certum tributum acciperetur,
secundum compossi- De la nefune grandc parlic,
bihtatem beneficiorum et aliis cunctis fidelibus
;
Cassa la tour de 1'abbayc
pcenitentibus, qui erogaverint in
piam eleemosynam Mais Dieu mercy ce roy cheri,
de bonis eorum Domino
anni ducentum dies indul- Oncques hommctfy eust peri;
gentiarum contulit.
Cc ful en temps dc 1'abbc Picrrc.
663 AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 664

PourcP qiCen pierres ubonda, A elegerunt virum idoneum in temporalibus, et spiri-

Sous fermc picrrc la fonda. tualibus multum circumspectum omnique recom-
Eodem anno in capitulo gencrali praedictus abbas mendatione dignum, dominum Ymerium de Sancto
Petrus, ex consensu et voluntate totius capituli or- Ymerio, tunc priorem dicti loci. Qui dictus electus,
dinavit quod camerarius, qui officii vices gerit, fuitconfirmatus apud Pontisiam, Martis die, post
percipiet quolibet anno in Ascensione Domini per festum sancli Andreae apostoli, in prioratu nostro
manurn grenctarii. qui pro tempore fuerit, triginta Sancti Petri in dicta villa, a Willelmo Dei gratia
libras Turonenses, pro recompensatione cavarum archiepiscopo Rothomagensi, et die Mercurii pro-
maneriorum dicti grenetarii, quas dictus camera- xima apud Parisius ab illustrissimo rege Franciae
rius solebat percipere. Philippo receptus. Deinde Dominica sequenti, se-
Incceptum est hoc opus anno Domini millesimo cunda adventus, videlicet |4
septimo Idus Decem-
ducentesimo septuagesimo quinto, in quo primum bris,apud Fraxinos arcKepiscopi, ab eodem Wil-
lapidem posuit Petrus abbasBecci,secundum abbas lermo archiepiscopo Rothomagcnsi benedictus, et
Sanctae Catharinae prope Rothomagum, tertium in Rothomago die Lunae in ecclesia cathedrali fecit

Willelmus Almaricus de Mellento qui prior professionem consuetam, et die Mercurii subse-
prior, et
eodem anno decimo Kalendas Octobris obiit, et eiBquenti apud Beccum cum solemnitate receptus est.
succcssit Robertus de Leone prior de Scotris; in Nota juramentum quod fecit abbas Ymerius in
quo opere praedictus abbas quandiu vixit diligentis- receptione sua « Ego frater Ymerius permissione
:

sime intendit. divina abbas monasterii Beatee Mariae de Becco, de

Annomillesimoducentesimooctogesimosextoprae- bona, et antiqua et approbata consuetudine hujus
dictus abbas Petrus transfretavit in Angliam, de- monasterii, juro, per Deum et sanctos ejus, et per

functo Richardo de Flamvilla procuratore Olehon- hoc sacrosanctum Evangelium, quod ego tam per
niae, ibique constituit fratrem Robertum de Leone me quam per personas hujus monasterii idoneas
procuratorem pro eo. monasterium Beccense,etomnia ejus membra, cum
AnnoDominimillesimoducentesimoseptuagesimo omnibus pertinentiissuis, tam in spiritualibusquam
nono, dieLunae postfestum sancti JoannisBaptistae, temporalibus, ac omnium praedictorum jura. juris-

in Assisia Pontis-Audomari facta fuit discussio de dictiones, libertates, charta, privilegia, consuetudi-

emenda, [Gal., Amendc. Marculfus, Spelmann, in nes dictimonasterii antiquas et approbatasad hono-
Glossar. ],monetie Becci, de villa quam rex volebat le rem Dei et utilitatem dicti monasterii, bene et fide-
vare, nobis opponentibus per nostras chartas a rege C liter,de toto posse meo procurabo et servabo,custo-

An ghae concessas, ac a suis successoribus confir- diam et defendam. Sic me Dcus adjuvet. » Et for-

matas. Quibus inspectis et in parlamentis regis mam reccptionis invenies in chartulario in Fardello

lectis et indicatis, dicta emenda fuit nobis reddita, signato per y.

et coram baillivo multisque militibus, ibidem as- Eodem anno praedictus abbas Ymerius transfre-

sistentibus, declarata. tavit in Angliam pro negotiis et rebus Ecclesiae suae

Nota quod pro prsesentationibus beneficiorum, disponendis.

unde est quod priores non habent praesentare in Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo
beneficiissuis, causaest ut quotiescunquesuper jure primo, declarata fuit libertas prioris de Prato, in

patronatus contingit moveri quaestio, conclusum est pleno scacario Paschae (73), coram magistris ejusdem
ut talis quaestio ducatur sumptibus monasterii, et, scacarii, apud Rothomagum de quodam equo, qui
;

propter nimios sumptus et metum muscarum, vo- occideratquamdam mulieremin nundinisde Ermfcn-
luerint omnes priores monasterii quod praesentatio truilla, et adjudicatus fuit dictus equus priori de

spectaret ad abbatem, qui subiret onera litium Prato, per magistros in dicto scacario praesidentes,
emergentium circa jus patronatus, excepto tamen et super hoc confecta fuit littera bailliviae Rothoma-
priore de Cancico qui non comparuit. Dgensis.
Anno Dominicae Incarnationis millesimo ducen- Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo
tesimo octogesimo primo, die Dominica circa ve- secundo, decimo Kalendas Maii, abbas Ymenus dis-
speras, in die omnium fidelium defunctorum, obiit positis rebus suis in Anglia, ab ea recessit, et ad

venerabilis memoriae dominus Petrus de Caniba, partes Franciae transfretavit, reccptusque fuit apud
abbas Becci decimus septimus, oriundus prope Bec- Beccum ab omni conventu suo, cctavo Kalendas

cum ccenobiumque Beccense rexit strenuissime

;
ejusdem mensis.
novem annis, et sex diebus, Nonisque Novembris, Eodem anno quaestio facta est apud Beccum post

tantum incendium, et ruinam, ubi corpus piae me-

videlicet die Lunac, traditus fuit sepulturaj in capi-
lulo Becci circa pedes sepulturae domini Herluini moriac dominae Mathildis imperatricis jacebat, et

abbatis primi, praesentibus episcopo Abrincensi et inventum fuit ante sedem majoris altaris, interclu-
abbate Bernaii. Etpetitaetobtentalicentia eligcndi, sum in quodam corio bovino.

assignataque dieMcrcurii in crastino sancta; Catha- Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo
rinae virginis, voti fratres concordes et unanhnes quinto, in crastino Omnium Sanctorum, quatuor

(73) iErarium regium, vel tribunal fiscale.

 665 CHRONICON BECCENSE. 666
iorestarii, qui nemora domini Reginaldi de Trie Acima quinta mensis
Novembris, postquam dictus
militis custodiebant, fecerunt insultum terribilem Ymeriusstrenue et laudabiliter rexitpradictummo-
apud Layum, clericum dicti prioratus vulnerantes, nasterium ferme viginti tribus annis, diem
clausit
etduos monachos, videlicet Joannem de Leone su- extremum, cujus animac propitietur Deus,sepultus-
periorem, et fratrem Thomam de Tonilla,
nerantes ut dictus Joannes infra quinque dies,
sic vul- que est in capitulo, | s
juxta cuput Domini Her-
et luini primi pastoris ejusdem.
dictusThomas infra quindecim dies vitam finierint.
Anno Domini millesimo trecentesimo quarto, die
Et hoc anno obiit Robertus de Leone prior Becci,
Jovis post festum Luciae virginis, post transitum
etei successit frater Willelmusde sanctoEIodoaldo
praedicti Ymerii, praesidente in capitulo
Becci fratre
tunc prior Sancti Petri de Pontisara.
Guillermo de Sancto Paterno priore, praesente
toto
Eodem anno Ymerius abbas Becci in capitulo ge- conventuipsiusmonasterii,una cum prioribus prio-
nerali, quod celebratur in vigilia sancti Joannis Ba-
ratuum ab ipso dependentium ad hoc debite voca-
;
ptistae, de assensu totius congregationis
permisit tusvenerabilis et discretus virfrater Guilbertus de
monachis claustralibus habere cappas, quando
eis Sancto Stepbano, tunc grenetarius Ioci, fuit
electus
necesse erit e.xire foras pro aliquo negotio,
„, .,
quanecess.tate,
,. .;
* ° aut ali-
"" „ per
*"-"
'
viam
,,c "" ^uui|jiuiiiissi
compromissi in abbatem,
aooatem, etFatremins
etPatremipsius m
u=
deposu.tque sotulares corrigiis
ctos. Ordinavitque quod monachi
vin-B mona8terii postmodum confirmatus
Beccenses,quiper praadictum rnonasterium
.

et benedi Z-
sapienter et religioserexit
obedientiam mittuntur in aliquibus prioratibus
in per spatium viginti duorum annorum, et octomen-
Anglia, sive alibiadcommorandum, dum
ibipersex sium, vel eo circa. Hic consummavit novum
annos moram fecerint, et honeste ibi se opus
habuerint, ecclesiae tempore suo quod opus jam incceptura ;
ad claustrum Beccensis monasterii
revocarentur, fuerat tempore domini Petri de Caniba decimi
audita super hoc relatione et testimonio sep-
priorum timi abbatis praedecessoris sui; deditque
suorum, sub quibus moram fecerint. preedictus
Guilbertus conventui, pro salute-animae sua.,etpro
Etin eodem capitulo excommunicavit
omnes con- anniversario suo faciendo, quolibet
spiratores etcompilatoresmalorum
anno, viginti
i

etomnes inobe- libras Turonenses redditus,

adofficium pitanciarum
dientes, et qui imponunt sociis suis
falsa crimina, capiendum et percipiendum in et super praepositu-
et omnes qui procurant per
saeculares personas de ra Becci.
loco ad locum contra obedientiam
removeri et om- Obiit anno Domini millesimo trecentesimo vige-
;

nes qui procurant per saeculares

personas habere simo septimo in die sancti Bartholomaei apostoli,
prioratum, vel officium quodcunque
et qui procu-; nono KalendasSeptenibris,sepultusquefuitin nova
rant per se vel per alios, ut non
possint, aut non G capella Beatae
Mariae Virginis, retro chorum, ante
debeant a prioratu, vel officio removeri.
altare ejusdem Virginis Mariae.
Praedictus Ymerius, pra. caeteris
praadecessoribus VKRSUS SUPER SEPULTURAM EJUS.
suis, legitur capitulum
generale quolibet anno fre- vos qui transitis, memores mortis rogo sitis,
quentasse; et ibi multas constitutiones
salutares Quod sum, vos eritis ; pro me rogitare velitis.
instituisse et pracipue per suas litteras
;
patentes Huic venerabili viro successit in regimine ipsius
praecepisse et injunxisse prioribus
omnibusejusdem Ecclesiae circumspectus vir dominus
ordinisquodsingulis annis in vigilia sancti
Gaufridus, di-
Joannis ctus Fare[>Z., Fae],tunc prior de Prato, electusque
Baptistae, in capitulo generali
apud Beccum,trade- fuit per viam compromissi,
in die Sabbati, festo
rent in scriptis coram omnibusin dicto capitulo, sta- Decollationis sancti Joannis Baptista?, anno Domini
tum domus seu prioratus sui.
millesimo trecentesimo,vigesimoseptimo, et postea
Hic in tempore suo cum studio,
diligentia et sa- confirmatus, et benedictus abbas vigesimus
gacitate institit operi et qui ;
aedificationi fabricae nova. postquam ipsum monasterium laudabiliter strenue-
ecclesiae, quae post ruinam inccepta fuerat tempore que
4" c '^ii,
Petri ihhnHc ™ a 7
nS SU1 Gtl0Cavit P^i-
r roxit, per spatium ferme septem annorum, suis
perspauumiermeseptemannorum.suis
cognitis meritis, ad episcopatum Ebroicensem
ctum
<uim o D uf cuidam
'tum opus ,,r latomo magistro,r°
'.

Rnhprtn Hp
maeristro. Roberto de
D
u ^. „«.
ctus est, anno n_f_/l_
Dominicae f_
Incarnationis
ele-

Fonte nomine, ad construendum millesimo

praedictum opus trecentesimo, trigesimo quarto, nec propter ejus
usque ad tecturam, ut
patet per litteras ipsius la- dignitatem, habitum dimisit regularem Ecclesiae
tomi. Tcmpore etiam
suo viriliter tractavit negotia Beccensis; sed semper omni loco ususfuitvestimen-
i3ccles 18_, custodiendo, defendendo, et procurando tis albis, et maxime cuculla alba,
,iura, hbertates, immunitates, et
qua? specialis ha-
privilegia Ecclesiae bitus Ecclesiae existit. Hic temporibus
«eccensis, tam suisauxit et
in Francia quam
Northmannia, in ampliavit fabricam ecclesiae Ebroicensis, et praeri-
»m Anghae, qua m Walliae regnis.
Item ordinavit pue chorum, et intuentibus clarescit de tempore
luod succentor, qui multos
Ecclesiae labores die no-
quo de abbatia ad episcopatum Ebroicensem trans-
tuque portat, perciperet
quolibet anno super offi- latus est, factum est hoc
ium cantoris quinquaginta proverbium :

solidos Turonenses et
luod justitiarius solvat
; Prend la teste d'un maquercl,
quolibet
anno custodi char-
arum sexaginta solidos D'im chicn, d'uncongre, et d'uncarpel
;
Turonenses. De six vivres, et de quatre ytres,
Anno Domini millesimo
trecentesimo quarto, de- Si trouvcras sans autre-s tiltres,
 n

LANFBANCI APPENDIX. 668

667 AD OPERA B.

Asoris sui regentis Pariaus, et per buUam excipie-

Quand Gisufroy Pare u demUi
irabhr du Bec. ct Evreux prist. bantar studentes Parisius....
Lc premier jourd'Avi U, sans doute Et in anuo Domini miUesimo trecentesuno duo-
decimo, prsesidente in Ecclesia domino Clemente
M u gardel'hoslel,et Vordre toute.
quinto.mcre et libcraliter dedimus pro subventione
Nota quod (4334), tempore domini Guilleberti,
sedis apostoUcae, decem mille florenos tum etxam
summus pontifexClemens regnabat; fiUaUdevotione
pro negotiis nostris expediendis et msi fmsset pro-
moti, non inducti, sed mera libertate,prastextu ne-
;

curator, vel magister Joannes abbatxs,

dedissemus
gotii terrae sanctaa, et exaltationis fidei catholic*,
quindecim mille, ut patet in chartulano.
dedimus dicto summo pontifici quindecim millia
sexage-
fiorenorum parvorum de Florentia, pro dictis ne- Et anno Domini millesimo trecentesimo
ro
cessitatibus supportandis quorum decem millia simo nono voluit papa levare unam decimarr p ,
;

reparatione ecclesia, aut monas teru Montis Ca m

tradita sunt prffi quinque miUia, po-
manibus, alia
et co m
stea, utpatet in chartulario, perlitteram superhoc unde fuitpatemoster Benedictus abbas, -
,

sum fuit abbati Sancti Audoeni colhgere in provm

confecta.n, qu* duplex est in armario litterarum
cia Rothomagensi, super ecclesias aut
mona tem
electionum, et fuit decima generalis levata [vulgo,
unclcvcc]. in regno Francis per diceceses, et
pro^sancti Benedicti qui penunas ecclesxarum decara.
et decima nihilommus soluta est et solvnnus
illa decima ratione terrarum nostrarum
diffusarum vit :
:

pro parte et portione nostra quadragxntanovemflo-

perpraedictas dicoceses solvimus, absque bonis prio-
millia sexcies centum li- renos, ut patet xn fardello 1
ratuum nostrorum, tria
trprpntpsimoo
tredecim libras, duos solidos, sex denarios,ut Nota quod anno Domini millesimo trecentesin
bras ;

patet per litteras quittancia,

AnnoDomini millesimo trecentesimo trigesimo
septimo
rabUes
f*.^^^^^^ '^
Q"™;"?£
vm, magister Nicolan.de
SUvxmde Glos, dedit nob quasda
ordinatum, ut bulladomini ecclesi* Sancti
septimo fuit in capitulo
decretales, cum apparatu ordmano una cum quxnto
Benedictipap ffi superordinationescholariumobser-
decretalium, suo apparatu decre uxr cumap
cum
varetur, e slatutum est ut quilibet prior solveret
; i

paratu or inario et magxster Jo nne de

Boesse^
dictis scholaribus de quolibet franco redditus
prio-
rector ecclesi» Sancti Gregorn de Til xa qu * ju
ratus sui tres solidos, cum tribus denariis, persol-
ventute fuerat nutr.tus in domo nost a et benefi
veret integraliter in manu pitantiarii ; sic quod ma-
tus, dedit nobis omnes hbros suos, post mor em ha
gister in theologia legens, quadraginta francos, et
bituros et sx cont.gerxt eum infirmitate vel neces
ftudens in theotogia totidem, et doctor decretorum,
;

™
juracanonica legens, quinquaginta et scbolaris
studens jura. etbaccalaureusin eisdem, triginta sex
,
C sitate vendere exsecutores
vere ducentum libras et erat xpse doctor xn medx
;
t

^^ n
£^&
in farde.llo signato cina, et ejusdem eximius professor
libras, ut patet
P in chartulario
'
Anno Domini millesimo trecentesimo tngesimo
Joannis Bapti-
quinto, die Jovis, ante festum sancti
^Anno Domini millesimo trecentesimo decimo oc-
ste, die vigesima tertxa mensxs Junu, P~MP^
tavo, fuit a sede apostolica indultum PhiUppo rcgi

Francorum etNavame, certis decausis, in provin-

cia Rothomagensi levare decirnam et pro parte
et
neam resignationem Gaufrxdx
pnedictum epxscopatum
*^$
^™"*"^"*^ ^
^^^^^^V^^^
;

anne deSancto
summam mille pnesidente incapitulo-Beccifratre Jo
portione nostra fuimus taxati ad
sexcentum septuaginta librarum quas solvimus
apud Beccum, praosente rege, die decima quarta
;
^M
dinis, electus fuit frater Joannes de Giang

Augusti anni prLicti, ut pttet per quittanciam,

qu^estinchartularioinfardellode Et in anno
J^^^^V^^^^^X
Ecclesiam laudabihter regens, xnter caBterahon
dedxcare ecclesiam novam
trecentesimoquadragesimosexto (74) ; fuit collecta qu* ibi gessit, fecxt

D novo completam laudahxlxter, ut postea patobxt

regno Franci*, et levata per pnedictum Philip-
in
pumfqui duxit bellum contra regem Angli, pro
Anno Domini millesimo «™^°^^
P^^^f
—
;

simo, decimo quinto die Apnl.s, obnt

qua olvimus pro nobis etprioratibussummam cen-
Lviginti hbrarum.Etin anno mi.lesimo quadrin- dominus Gauffrxdus Fae, vxgesimus abbas
B^
ccle
postea episcopus Eb roxcensxs, non
genteslmo vigesimo quarto, fuit levata alia decima r
at us eti^ip
concessa domino regi, pro qua solvit prior de Bel-
lomonte pro portione sua, quinque centum francos.
siee Beccensis sed apud eam

pultus xn sxnxstra chorx parte, ut ^

ejus sepultura ^ xr

nifestat; cujus anxma in P a

anno millesimo quadringentesimo trigesimo "3Ymo
Et in

quinto, fuit abbas Thomas absolutus, 1 6 ob de- Anno Dornini millesimo

simo secundo, decimc qmnto die
e" S
*™^£*
ecen^
™ M
^age

Ltum decim, data, a domino Martino ^.

solutionis

^^™^™™^^
,

pont.f.a
du- bris.decimo septimo Kalendas Octobrxs,
nana quinto duci Behfordi», super fructibus in
ZXthmanni,
fuit, et levata
consistontxbus,
tempore domini
quia imposita
Roberti pradeces- divina clementia papao sexti anno
pr.mo, regnant

(74) Anni confuse notantur.

 669 CHRONICON BECCENSE. 670
Philippo Francorum rege, domino Joanne ejus filio A Eodem anno dominus Joannes de Ferariis miles
primogenito duce Northmannia., abbate Becci tunc dedit praedictis religiosis, ad officium pitanciarum,
vigesimo primo domino Joannede Grangiis,dedicata
certam partem decimae, quam habebat in parochia
fuit ecclesia
Becci a reverendo in Christo patre do- de Grandicampo, solutis decem libris redditus,quae
mino Joanne Abrincatensi episcopo in honorem
super hoc debentur priori de Malopassu.
sanctae Mariae virginis, et
omnium sanctorum. Con- Tempore anno millesimotrecen-
praedicti abbatis,
secrataautem fuerunt ab ipso episcopo abrinca-
tesimoquadragesimoquinto,dominaMariadeHispa-
tensi majus altare ad honorem
sancta. Mariae, et nia comitissa de Allenconio, de Stampis, deditpra.-
minus similiter, praesentibus in Christo Patribus
dictis religiosis quingentas libras Turonenses pro
aomims Lexoviensi, et Joanne Papiensi episcopis,
emendis quadraginta
3C venerabilibus
ac Dn*-;K„„ et
Vfinpra .iil.Hiic Patribus „j. ,1 :___. _i.i __-i
dominis i
abbatibus de
... ...
libris
... redditus, pradictis reli

Fiscano, de Sancto Audoeno, de Cadomo,

giosis claustralibusdistribuendis,permanum pitan-
de Sancto ciarii,ut quolibet die per dictos religiosos missa
Ebrulfo, de Gemeticis, de Sancto
"Vandresillo, de celebraretur in capella Beatae Mariae de novo fun-
Sancto Georgio, de Blanquervilla, de
Bernaio, de data; quae summa tradita fuit priori de Prato, ut
Cormelis, de Pratellis, de Grestano,
de Sancta Ca-
{h - „•
n ,.
tharmapropeRothomagum,
~" u.^wo icngiuoio
dictis
' religiosis ouiveiui,
solveret jji
praedictum
d_uu._un_ reuaitum
redditum in m
de Sancto Victore, deB quatU or terminis Sancti
Joannis Baptistae, Sancti
Oornevzlla acdeprioribusde Sancta
Barbara, Beata. Michaelis, Nativitatis Domini et Pascha. quolibet
Marue de Parco juxta Haricuriam, de ;

Friardello, et termino decem. Et his temponbus missa, qua_ quo-

nobihbus v,ns dormms Joanne Malet,
Roberto de tidiecelebraturprocongregatione,inhonorem beate
Novoburgo, Joanne
JNOVOOUrfi-O. .lnnnno rde P amm';« n
u Ferariis J- I7t j_ ..
G.... de Friardello,
>

Virginis de mane, ccepit habere initium ad quam ;

R..... de Tournebu militibus,
cum pluribus aliis mi- missam accenduntur quotidie viginti quatuor
cerei
litibus ac viris ecclesiasticis,
ac saecularibus, in die de quibus dominus abbas debet solvere quatuor, et
tali exultantibus. Et eadcm die consecratum fuit alii decem officiarii, quilibet duos; et ad populum,
altare in capella prioris, in
honorem sancti Bene- fratresque excitandos, pulsatur cum una de
dicti,
majori-
et in capella quae dicitur esse
sacrista., in bus campanis.
honorem sanctorum apostolorum Petri
et Pauli, Iis etiam temporibus coeperunt
altare fuit
oriri et emergere
consecratum ab episcopo Lexoviensi, et
bella et discordise inter reges Francorum, et Anglo-
eodem die,altare in capella qua. dicitur
de Ferariis, rum et Navarrae, propter coronam regni Francia.,
in honorem sancti Joannis Baptistae. Itemincapella
quam sibi vindicabat, et dicebat Eduardus rex An-
sequenti in honorem
"
sancti "™*
Mauri,
""' ct
et in
1J1 W, se "
capella bb F« giorum jure haereditario
n glorunl liaereditano
^" ^ sibi licere.
.. . ,
m
subceltr,nTT ""?
*"*?' ?°"
subcellerarii, et in capella qua.
dicitur esse
, .]M.., !_*__.___.*.«.»

came
1.00 Anno Domini millesi ™
trecentesimo quinquage
simo, die decima nona mensis Februarii, obiit felicis
raru, a domino Joanne Papiensi
episcopo, altarein memoriae dominus Joannes supradictus vigesimus
honorem sancti Stephani protomartyris.
Et die lu- primus, qui Ecclesiam religiose
nae sequente, consecrata fuerunt duo
rexit quindecim
altaria de re-
vestiario, unum
honorem sancti Nicolai, et Bran-
in
annis et octo mensibus, et sepultus est capella m
Beatae Mariae, retro chorum, juxta sepulturam domi-
dani,etaliudin honorem sancti Joannis
Evangelista., ni Gilberti abbatis decimi noni, ante altare
etsancti Aniani episcopi, Virginis
a praedicto Papiensi epi- Mariae.
scopo.Item altare beatae Mariae
Magdalenae, etbeata.
VERSUS.
Honorinaevirginis,incapellaqua.dicituresseeleemo-
Concilia nato Genitrix
hunc alma beato :
synarii, ab eodem Papiensi episcopo, ad
Deigloriam Ponatur cwlis hic qui fuit orbc fidelis.
et populiexsultationem.
In ipsa dedicatione condu-
Huic venerabili Patri successit in regimen Eccle-
cti fontis,qui dicitur
Angelus in claustro prope capi- siae Beccensis magnae scientiae vir
tulum, fluxisse frater Robertus
vinum per spatium trium dierum
de Rotis, alias Couroye, decretorum doctor, electus
fertur, ad omnium servientium sustentationem.
Dvia scrutinii, ut forma ejus electionis testatur, qui
1 5 Tempore hujus Joannis quidam honestus re- quidem pra_dictam Ecclesiam rexit undecim circiter
hgiosus vocatus Guillelmusde
Maria, alias Loeson, annis.
granatarius dicti monasterii, de
licentia pnedicti Anno Dominimillesimo trecentesimo quinquage-
Joanms, in capitulo generali
praesidentis, anno mil- simo sexto, tempore
lesimo trecentesimo praedicti Roberti, post bellum
quadragesimo, in vigilia sancti Pictavense, in quo rex
Joannis Baptistae totiusque Francorum Joannes captus
capituli assensu, dedit fuit ab Anglis, praedictis guerris
rehgiosis claustralibus inNorthmannia vi-
decem libras Turonenses gentibus et de die in diem pullulantibus,
redditus, de et super ac ipsis
officio granatarii dictiloci,ad
Anglis plurima loca, villas, castella,
lestum Assumptionis municipia ob-
beatae Maria_,per manum gra-
tinentibus, dominus Ludovicus de Haricuria, tunc

—
natarn, qui pro tempore
fuerit, percipiendas, ac per
capitaneuset rector generalisNorthmannia.
nomine
m listrib endas utadiaudem «— * «• ^a ***#*
CiX
eT;i::; a

dicaturetd^
r;tttt ;
ii!^
j
u^etdecanteturafratnbusxbxdemexistentibus.
'

ant phona qu
;
*
-^- Franciae, auctoritate regia pra_cepit quod
regis
ecciesia Becci qu
i'«o speciosa,
* de nov ° »*»».
'

eratconstructa,etnuper consummata
et dedicata (ut pnemittitur) fuefat,
*S*E
. demoliretu
 AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 672
671

usque ad fundamenta, et forlificaretur turribus, A nobilibus religiosis,quosvestivit, dotavit jdequibus

propter securitatem patri», et ne ab Anglis.seu aliis podtea lloruerunt, Qauffridus dictus Harenc abbas
hostibus, tunc in patria vigentibue.caperetur.Quare Geraeticensis(/um%ei), Vincentiusde Rothomago,
congruit consilio et auxilio baronum, militum, et dictus de Lieno, abbas Pratellensis (Prcau); Rober-

nobilium ac vicinorum eam fortificare, una cum tus de Rothomago, alias le Telier, abbas sancti

capitulo eidem consentiente. Et capellas oirca cho- Ebrufi (S. Evroult) : Joannes de Bouleya, abbas Ce-
rum, et alias aperturas, lapidibus obstruere, ipsam- rasiensis (Cerisy)

que ecclesiam et beuffredum,cum turribus ecclesiae, BPITAPHIUM EJUS.

capitulumque cingere propugnaculis, ac fossatis Uicjacet in tumba Ginatus \Gui llclmus]
[Benseque villa,
circumdare propter quod oportuit demoliri unam
;

partem dormitorii capitulo adjacentem,ettria latera Becci, qui decem bis, et rum septem, conslitit
[annis
claustri juxtaecelesiam, et etiamquamdam partem
cellarii, domos, et aulam quee vocatur Noviburgi, Abbas; quo plures vestiret, ocius hinc tres

juxta turres ecclesiae, in damnum maximum ejus- Fiunt abbates ; ac horum Parisiensis

dem ecclesias. Unus Gauffridus ; e cumJo. [Joannes]

g
Oportuit etiam religiosos dimittere dormitorium [de Hors Gcmeticcnsis
dormire quamdam partem ipsorum infra eccle- Esse sinit, tandem. Becci fit pastor ibidem,
et
siam super vestiarium autcm officiarios,
; caeteros Etectus bisjamfieri jubct, hancque figuram,

et seniores jacere in capellis chorum circumdanti- Guillehni zelo vicli, telo vocis ; anno
bus alia ecclesiae loca in ecclesia, propter bona
;
Bisscptingento (id est 1388) ; sed bis sex hinc
[removeto.
ecclesiae conservanda, fuerunt occupata. Sicque ni-
hil planuin, praeter chori ambitum, et viam circa, Lucc Maii bina, cui cwlos, Christe, propina.
propter processiones quia propter claustri demoli- AnnoDomini millesimo trecentesimo octogesimo
tionem non poterant fieri in claustro. Coacta est octavo, postobitum domini Guillermi abbatisvige-
ecclesia redditus et proventus ejus in stipendiis ar- simi tertii frater Gauffridus de Paris dictus Harenc,
matorum exponere, pro custodia et 1 H conserva- tunc temporis prior de Conflantio, vir acutissimi
tione dictae fortericiae. Ob eam causam oportuit in- ingenii.bacalaureusindecretis, electus fuit abomni
vadiare maneria, terras,decimas, ad praedictaonera congregatione in abbatem et pastorem ipsius mo-
supportanda,in maximum darnnum ecclesiae Et in nasterii : sed electio non estsortita suum effectum,

ecclesia missa quse nuper orumaia

Manae quae
Mariae 1'eatae
l<eataeordinata quoniam qumam
quomam quidam Estodus, nomine
h.o-uul.o, de ~-
..u...x--<. v.-. Estoutevilla, ,

prius monachus Fiscanensis, et tunc abbas mona-

fuerat cantariretro chorum, coactione urgente can-
_ . . .-. :_-_.. .-«.^/i!n "D-.wi.-ni
_.
Romani, et nm.
of om-
tabatur ad majus altare sterii Cerasii, auctoritate pontificis

Anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo nium praelatorum vi, et amicorum et parentum po-
primo, prima die mensis Septembris, praedictus tentia, obtinuit praedicti monasterii principatum.

Pater Robertus abbas Becci vigesimus secundus Iste primus fuit alienigena, qui Ecclesiae Beccensis
migravit a saeculo, rexitque praedictam ecclesiam obtinuit regimen, quidegremio ejusdem ecclcsiaea
ferme undecim annis, quinque mensibus et se-
et ;
tempore fundationis non existeret; duobus annis
octo mensibus rexit dictum monasterium.
Quod
pultus est in capella Beatae Mariae retro chorum, in et

sinistra parte, juxta sepulturam domini Guilberti nuper guerris cessantibus respiraverat, occasione-
abbatis non est tumba, neque epitaphium.
; et que praedictarum guerrarum,inmaxima necessitate
erat, ac in multis debitiserga multos obligatum,
Post ejus obitum anno millesimo trecentesimo
per domos,per maneria, molendina, cum
omnibus
sexagesimo primo, electus fuit ab omni congrega-
de offieinis, in maxima ruina, et
decadentia erat. Et
tione vir magnae religionis frater Guillelmus

Bensevilla, dictus Popeline,

Deusevii-,., U--.-U» i upciuic, in pastorem ipsius
... [juo.ui .... .^--,. — mo ejus
in ~j-.--
... —
adventu, ,
omnia et singula
- sunt deteriorata,
accumu.anc.is,
ejus cura erat super pecunns
nasterii ;
postrnodum
r
benedictus. Modestus, et mitis
_._
" quia
n :_..... n m-iiim tlipsnnra.rii. ponens
r.;u; officiumthesaurarii, oonens re-
fratribus erat ; et strenue et laudabiliter rexitipsum appropriavitquesibi
ceptorem saecularem, quodnunquam visum
est.
monasterium, septem annis; guerris vigen-
viginti
Expensae quotidianae inaestimabiles tam
pro suo
tibus.tam in Nortbmannia quam in Francia et Aqui-
suorurn,
tania, et licet praedictum monasterium esset in excessivo statu, tam occasione fratrum
alii ar-
maxima necessitate, sua benignitate et patientia, quorum aliqui erant pontifices, alii milites,
ecclesiac Bec
praedictum monasterium a multis adversis, damnis chidiaconi, existebant. Ipse expensis
impetravit fl
et periculis praeservavit. censis, singulari fulgens ambitione,
posset uti mi-
Anno millesimo trecentesimo octogesimo octavo, sede apostolica ut solum vita comite
pontificalibus. Vocatus
migravit a sa?culo et se- tra, et annulis, et insigniis
secunda die mensis Maii,
undeprius fuerat
pultus ante altare sanctorum Ni-
fuit in revestiario,
ad regimen Ecclesiae Fiscanensis,
copia
capitulum monachus, bona ecclesia Beccensis in tanta
colai et Catharinae, ubi tunc temporis
gra- tam in libris quam jocalibus, auro, argento secum
tenebatur, quia capitulum molendino, furno,
quod a fundatione non est memoria
eccle-
occupabatur. portavit,
nario, propter guerras
siam tantam ruinam fuisse passam.
Pr-edictus etiam Pater, temporibus suis,ecclesiam
 673

X-_t_^__5r lar-;:t ^*":^°

ipse Estoldus collegium Lexoviense Parisius juxta
Sanctam Genofevam, et distribuit Estoldus
libros et
CHRONICON BECCENSE.
A
Juln, arnpuititer peregrinationis
ciatus multis nobilibus viris
ultra mare, asso-
Franciae et Northman-
— «- «. ^-
674

cuncta qua3 ab ecclesia Becci abstulerat,

dicto colle- nia3, ad visitandamsanctam terram
gio de tanta offensa Dominus indulgeat Hierosolymita-
;
ei. nam et sanctum sepulcrum Domini, et alia
lO Post discessum vero ipsius Estoldi,
Gauffri- ca, nec nonad Sanctam
sancta lo-
dus Parisiensis, dictus de Harenc, qui Catharinam, in monte Sinai
violentia ab Revertendo cecidit in quamdam foveam,
amicis dicti Estoldi, papa consentiente, in qua fuit
fuerat remo- per tres dies quod non potuit
rursum est electus a tota congregatione
tus, inveniri. De qua pere-
in ab- gnnatione, dum per deserta reverteretur cum
batem et pastorem Ecclesia* Beccensis, suis
et die decima contingit iJlum infirmari, adeo ut
quarta mensis Martii, id est feria non poterat ince-
tertia ante Ramos dere nec pede, nec equo, et
Palmarum,anno Domini millesimo trecentesimo oportuit ut in lectica
no- magno labore deportaretur cum suis,
nagesimo receptus cum gaudio magno, qui sic vene-
cunctis cla- runt usque in Raliam apud
mantibus : Noel ! Noel!
quamdam civitatem
quae vocatur Padua, et ibidem
cum magno dolore
eiin.-i . » __ _J ._.___ -.1 _ _

ginta
nta cameras in antiquo ecimo quinto die
dormitorio, __
dormitorio. et ibi
itri fi_...
fecit ,„,n™
mensis „--„ ,,____
Julii, anno ? ......
Domini miliesimo trecentesimo
'

dormire religiosos, quiante

dormiebant super reve- nonagcsimo nono ct ibidem in
stianum, et vestivit eodem quadarn ;
ecclesia
annosexdecim monachos sepultus Et missi sunt quidam de fuit.
habitu rehgionis; et mundare religiosis
fecit omnes officinas Becci, qui ibidem sumptibus
et deponere lapides, et ea quibus ecclesia. fecerunt fieri
capella. obstrue- servitium et sepulturam in
bantur, et revitrare de novo, memoriam ejus.
et maxime capellam Nota privilegium concessum abbatibus
Beatae Maria., in cujus Becci, fa-
medio fuerat murus maximus vore Gauffridi Harenc, tunc
quem fecitdestrui; temporis abbatis.
et missa, qua. quotidie
de mane « Clemens episcopus, servus servorum
oicitur, dicebatur ante majus altare, Dei, dile-
reincoepit cele- ctis filiis Gauffhido abbati,
bran ,n dicta capella. Fecit et conventui monasterii
etiam mundare capitu- de Becco Helluini, ordinis sancti
ium, quod fuerat occupatum
furno,
quodam molendino
quodam granario ac ^^^TT et magensis
^™
^^ ^*
*
Benedicti, Rotho-
dicecesis,
* '
salutem et auostolica
apostolicam™ b.nedi-
benedi-
™
•
.

""** *
nendani siceram Et fedt

omniaau
dktum __ni
ctorium depingere e t r no
renovare
.»rrp
are et de
**J
'
.°'

d e ipso capitulo
tTZ
>
.1
.

t
,

T ^T^
speciali devotionis affectu
"

.
honestas ut tam vos. quos
prosequimur quam ino
sin < eritas
'
et

telpo^^
Reparavit etiam ecclesiam
"^ '
^™" S1<luidem cuidam Estold ° abbati dicti
naste. i, de coopertura

Pluebat. Omnia ma> edae roien

Tm 1d
q

t^r 12:
et nffi. i„_

n
n_ o
"
v .

l™'
"".
mVe
T*"^
?***' *
^
^™
V ° blS

^™
"* C ° nVentui Ut idem Esto1 -
SU1 abbates dicti
'

™™~
^^* ™^
in magna decadentir P ''° forent "*»• annul °'
" T"' '
et
ecclesiam acquitavk de n ultis det
tempore Estoldi praad ces
t TV* " "" ^"
° monasterio et
dlCt
lioe - po-ent uti, 'nec
P™ratibus eidem
decessorum suorum
ortli et
'
^*™ ***-
'

monaster10 snoJ ec t-, ac parochialibus

et aliis Ec-
.

Itein exoneravit
ecclesiam de centum *
ip8UB 6"1 et V ° S filios C0 "J«nctim ^*'
^d^t_m jqn a. q S^Z51^v^"
lih i , C n me
dlViSUm oertinentlb
. .
'

r T '''

f^
-uamvis ' -.
les, ahas Pon r 1, lleba
decimas et terras nostas
Iteni exornavit
ad vxtam !,._
de Caleto
*****

manerium terram et rp__if „

"" ^™™
s P eraru ' n
'
/'

benedictione hujusmodi, aliquis

'
"
et
^1
^ JUre n ° n SUbeSSent
P ° pulum
matutinorum solemnia (dummodo
' ^ ost
^edictio-
'

missaru n '
>
^
in
Quevilly, qua,
luxon L ^
invadiataerTnt

l^^TL^T"^^^^
ad vitam suam p
Zli .
^
antistes, vel sedis
aP ° St ° liC3e IegatUS praeSens non foret
elargiri posse

W™
'' )

bras, de mdulgendum. Nos igitur volent^s vos^

^uerat ex obitu eoi
um '
^" "^ 61,
^ t0lh ***** h °n°ris, vestris in hac
Itetn
ad tuitionern libertatis nostr . _, _•.
^^^ su ^ llcatl0nibu
« inclinati, ut tu fili abbas, et

^' ^' ^
**ium, fortiter abor„ f In^ ^^ SUCCeSS ° reS tui «jusdem
monasterii abbates, qui

XcTllZll^™ W
?"
ecusab^nt afferre ?" 130
" 10 et insi nns
^ >-
JU8m'T
Psius monasterh ,antequamexponerenteosadven-
lendum, ut moris
-!*_.._ -,
anteouam
, _pn_eia
est.
n ,
eos aa ven- T^ ° dl etiam
magensis, et in quarumlibet
'

personarum
^" Syn ° dis et locis
'

Pr^cia3 Rotho-
etiamd
Impetravit a Romano pon- pontihcah seu regali praefulgeat
»»ce quod tam ipse diguitate.prajsentia,
quam successores sui abbates dummodo in synodis, et locis
ecc, de caetero possent prsdictis archiepisco-
uti mitra et aliis insigniis
pus Rothomagensis pio tempore
'ontdicalibus perpetuis existens, vel dictse
temporibus. sedis legatus, aut nuntius,
Incepit clausuram
. .
murorum — ,~ turrium
et ~~* ..«._ circa wwuiu-
mo- non corpoj
iion
prsesens non fuerit, nec
corporalia, calices, et alia ornamenta
ad clivi-

«~XCI^_K_^
Don^toSSST^S? T
Et anno mmca, incarnationis millesimo tre-
f
aUm CUltUm U1 m °naSteri P1 101 atUS Ct eCeIesiis

^f^
no
,
" *° ^
'

"' Ct aliis ab eodein lnona

dependentibus, necessaria benedicere,
°
'
' '

'

^-
nec non
 LA.NFRANCI APPENDIX. 676
675
AD OPERA B.

yuv» * fortericia. per•pra-dictum Harenc inccepta., et

monasterii tonsuram conferreAoperi _v» *.%_» --_-_._-_. |
4 ji

Bt
6 monaclua dicti
Libere,etlicitepo88itis,felicisrecordatio
,:,,..„..
.
pra.dictum opus ad tantam perfectionem perduxit
^ u.i^n.^itis.felicisrecordatio- pru.dictum
clericalem,
pr_-decessorisnostri, quae ut aspicientibus castrum inexpugnabile judicaretur.
nis Alcxandri papaquarti,
constitutio- Temporeisto, regente Ecclesiamuniversalempapa
incipit Abbates, ct aliis quibuscunque
Alezandro, quidam cardinalis, Ludovicus de Flisco
:

editis, nequaquam
nibus apostolicis in contrarium
auctorita- vulgariter nuncupatus, tituli Sancti Adriani cardi-
obstantibusvobis, eteisdemsuccessoribus,
nalis, impetravit prioratus de Bellomonte et Sancti
gratia, tenore prassentium
te apostolica, de speciali
hanc, » etc. Ymerii et per episcopum Placentinum procuravit
indulgemus. Nulli ergo hominum liceat
;

archiepiscopi Ro- decerni dictos prioratus ad ipsum pertinere et spe-

Pro sede capienda in synodo conventi-
Becci et ctare, et mandavit singulis abbatibus et
thomagensis, fuit lis mota inter abbatem et fulminatis in processu,
bus, sub pcenis contentis
Gauffridi Harenc,
Gemeticensem. tempore istius
locum pertinere, aho con- ut permitterent dictum cardinalem, aut ejus procu-
qui dicebatsibi secundum
ratorem pro eo nancisci et adipisci possessionem
trarium asserente.
Harenc, presbyten
_

soliti prioratuum pradictorum in qua possessione prio-

;

Tempore istius Gauffridi

erant pro stipendiis suis

francos et juvenes non
"^^ *™^T
percipere annuatim decem
m
presbyten octo et d
l
nu -
<1iw\inmf
j

B
Gal. forteresse)
_ _________
.
.
ratus de Bellomonte, tunc erat frater Guillermus
.10 Fiscano
rte religiosus
_'1__UU- .~__ -- de Becco, et frater Richardus
* _. .^ ^,,.
dc Becco, et ab isto
de Malavilla professi de
7

po .
nobili Pa- ^
proptcr fortericiam (propugnaculum, fuit appellatio interposita et sortita
solum octofrancos, tre Guillermo
construendam, quod presbyteri Feodum de Feugueray acquisi-
perciperent, et duravit usque est suum effectum.
et iuvenes sex francos milite, pro summa duorum
vige- vit a domino Guillermo
ad tempora domini Willermi de Valle, abbatis
mille ducentis et quinquaginta libris Turonensibus.
simi septimi.
millesimo trecentesimo no- A domino Joanne de Boulaio milite aliud feodum
Postea, anno Domini
septima Julii, post ob- contiguum dictum de Boulay pro summa novem
nao-esimo nono, die decima
pra_dicti Gauffridi Harenc
centum librarum.
itum felicis recordationis
quinti, consensu totius con-
Nota quod muros fortericiae curavit fieri Gauffri-
abbatis Becci vigesimi
ad electionem de- dusHarenc, maxima. latitudinis, videlicet quindecim
ere^ationis et omnium priorum,
Spiritus, ommbus pedum, vel circa in basso, et in alto decem pedum,
bite°vocatorum, per viam sancti muri Avenio-
honestus vir Guillel- altitudinis majoris quam sint civitatis
concordantibus, religiosus et muros inchoavit quindecim
de Valle, tunc pnor nensis, et infra dictos
mus de Annullaribus, dictus ui^uo,. « -~~habuit a rege prse-
w Willelmus
Becci, divina dispensatione
Pion^tr ilis Becci
claustralis
fuit eiecius,
luit electus, tun» magnas.
turres
..
Iste
_: ..-_ f. .n..ic
A... turril
°/
ut dictum opus continuaret. Et fmt . ,

ea a reverendo in
reverenuo Christo Patrc domino Wil- Cceptum
ettoo
postea
„„„.;_;.-,.„-
archiepiscopo, i«
in m
majoris latitudinis quam sit aliqua
». ftr.« altitudinis et latitudmis
lermo de Vienne Rothomagensi et complevit in spatio quinque
turris in Marsilia
sancti Stephani, benedictus.Deinde
;

die Translationis hujusmodi

annorum, pro quolibet anno exponens, in
in die beati
Bartholomeei sequenti, apud Beccum
omnibus mitis et fortericia, quinque mille libras Turonenses.
pastorern
ovanter receptus in
:

Iste Guillermus acquisivit feodum de

Meslino Jo-
omnium morum probitate adornatus; qui
affabilis, quadringentesimo de-
strenue octodecim annis et celin, anno Domini millesimo
prsedictum monasterium quin-
cimo quinto, a domino Dobeaux, et solvit mille
quinque mensibus rexit et gubernavit.
de Fengerito, etfeodum gentas libras, ut patet per quittanciam.
Hic tempore suo feodum
Nota etiam quod suo tempore quidam, nomine
'
Martinum de Parco sitis,
de Bouleyo, apud Sanctum processum mo
Calvomonte Joan. de la Lande de Tillia, propter
acquisivit similiter totum feodum de
;

tum inter nos et eum, duodecim ho-

associavit sibi
Russenam
ex inte-ro,apud Pontem Antonii et apud ;

abbatiam et
et apud Servavillam mines, qui quotidie armati circuibant
feodum de Mellino Joscelinii, ut si invenire possent unum de
de Bosco apud Pome- prioratus nostros,
feodum Grandin, et feodum -,. servitorem, muti-
sive «81
x C i. s ._ _«...,_.._
C religiosum,
,„.j nm Hpnrici acquitavtt
Grongi. Item acqui.av.- nosuis sive
nostris &_v
riaux feodum
" Henrici de Gronsi.
__. aut occiderent.et mandaverunt pned.cto ab
"
quas domicella Joanna La-Dlarent,
.1-^ T_-_._v_i-.-_
i ' !.___.

-aginti ll-l-l_ redd^u

ibra reddrtus
V1"111L1 hbras »w
QUa mdam cedulam signatam eorum signis sigru
t' 1 J.

percipiebat annuatim super feodum nostrum bati per quamdam

beneste
quod eum occiderent, si eum exire contingeret
e
Itein acquisivit domum
;

de Muys apud Marbodium. Et de facto

si non exiret, totam domum
incenderent.
vico Sancti Jacobi, et
nostram Parisius, in magno euntes ad negotiasua mutilaverunt,
ecclesiam de centum hbris pluresreligiosos
amortisavit ct exoneravit unum occiderunt, et
carturieniebus Pansiensi- et apud Sanctum Philibertum
redditus, qui debebantur et alium mutilaverunt.Con-
mediante apponcta- ei pedemamputaverunt,
bus et collegio de Dormanno, maleficiis pra.dic.is, et etiam de
Item ducenta scuta victus de omnibus
mento inter nos et ipsos facto. quorum custodia ante
restituit qui Joannes accom- furto nemorum nostrorum,
auri Joanni de Vadis ;
fuit bannitus, ut patet
Harenc, et magistro erat sibi commissa, Parisius
modaverat pra_dicto Gauffrido chartulario.
quadringenta scuta aun qu^e per processum suum, qui est in
de Rhodes, spatium
militia-
Postquam autem fuit in Ecclesia per
accomodaverat praedicto Gauffrido Harenc,
ipse
de quinqueannorum,anno millesimo quadringentesimo
et multa h^red^tagia,
in peregrinatione sua, reddita Petro de
quarto, postquam obedientia fuit
potest apparere. Ipse etiam
_________
quibus per pacta
 677 CHRONICON BECCENSE. -
(j s
Luna dicto Benedicto, qu* sibi antea subtractaAad fluvium Risle, excepto monte Sancti Michaelis
fuerat, occasmne sclnsmafcs quod tunc erat in Et etiam obtinuit Cenomanorum eomitatum,
comitatum cum
Ecclesia, quzdam Ludovicus dictus de Chantemelle,
adjacenti regione
abbas de Troarno, procurabat apud pnefatum
pa- Et tempore omnes fere habitantes et com
illo
pam mstxtm m
pra3d.cto monasterio Beccensi, quia
morantes circa Beccum, tam nobil s
abbasBeccenszsnondummxseratadcuriam^ecva. ouTm ncoT
retraxerunt se cum bonis suis in forteTcia dt«
cantem solverat, occasionepnedictaesubstractionis:
monasterii intantimnntiHt^, !
°POrtuitd,ctam
i . • •

idcirco arripuit iter ad Massiliam, ubi

tunc tempo- fort c am LStfs et vSIlih,
v ctuahbus ex P^sis
ris pnedictus Benedictus degebat, qui,
eo viso et Z m,Zj n ? eccle-
>

Sr^dSS^ ^JT^
gravi ejus constantia considerat et e ectione
visitat, ipse eam conhrmavit, et licentia
a £
du
^l^JE*^^ ali
* UOrum

apostohca

.
accep a ad monasterium rediit

La qL al Bomi^el^quadringente-
simo qumto, regnanteCarolo rege Francorum,
1 VIgeSim qUart
;

i„ Brefectorio et fenum

^ "^
qTO

"^ dom T£*££

aulam dictam la

°-°n™^
Malmaison,

tacJwTSSS^ST
dentiT"" ° °'
dientia domino papae, per quam antea

dine juns electiones celebrabantur;

° be
erant benefi-
" tioneet,dol
incommoda pradictus reverendus CoK
et post obe- aegrotavit fere per quatuor menses. Qua infirmitate
dientiam redditam in manu papae, voluit
,
papa levare ingravescente, decessit
tertia die Januarii anni
vacantiam beneficiorum tam regularium
q uam sae-
.

praed.cti millesimi
quadringentesimi decimi septimi,
cularium, q u&e vacaverant ante
redditionem obe- sepultus in medio chori ante
dientiae. Quod non potuit obtinere, pedaneum, ubi solet
rege contradi- accipi benedictio. Cujus
cente.Etdeclaravit intentionem suam, et
anima requiescat i„ paC e
praedicare Nota quod ad fortericiam Becci
fecitin ecclesia nostrae faciendam ho-
,
Dominae Parisius; quodnon mines tenentes de ecclesia Becci,
potuit obtinere, rege contradicente. compulsi sunt ad
contnbuendum pro qualibetacra terrae, quam inde
Anno Dominimillesimo quadringentesimo
decimo tenebant, solvere dimidium
quinto, mense Augusti, in vigilia florenum auri. Et iterum
,
sancti Laurentii, concessum nobis est aduce Northmannia,
anno regiminis praedicti Guillermi ut levare
<
decimo sexto' possemus per modum subsidii, ab uno quoque

...
c« «iii xcuvaneu- ciam in rardello signato per.
Sfim
sem, in
in . i „„ m „„:
locum
rt
ui
.,:_:*._. . ,' .. et nota q uod ipse
q dicitur Agincort (Azincourt), tenebaturcameraeapostolicaein mille florenig
.nabuitpriehum cum exercitu Francorum annua-
in die tim, utpatet per quittancias,
sanctorum Crispini et Crispiniani. in arca quittanciarum.
In quo praslio
,fuit magna caedes EPITAPHIUM.
Francorum, et ibi corruerunt
tam duces quam comites et barones, Bicjacelexemplumbonitatis, regula
multi,
necnon
morum
Jmtitixtemplum, fidei vas, lux
et multi nobiles, et eorum
multi capti, et ducti in monachorum
Angham Gmllermus, frater quondam de Valle
vinculis mancipati fuerunt, vocatus,
et alii de
exeratu
Canobiique Pater Deccensis, origine
Francorum fugerunt. Postmodum natus
prsedi-D Ex Emullaribus, dioecesis Lexoviensis.
rex transfretavit in Angliam,
-tus
cum praeda ma- Abbasvigesimussextus; quem flebitis
uma accepta in praelio. cnsis
Funeris exhausit, vitatia filaque
Et tempore durante, rasit.
monasterium Beccense ma-
knam passum est ruinam, totaque Nam nixus Christo, mundo migravit ab isto,'
regio a Francis, Anno
|_ui insultum
milleno centum quater, addeque
faciebant contra regem Anglorum deno
Septem, tunc tema jamjam lucente
'Portmtque munitionem habere lucerna.
in fortericia ipsius
Vivat sanctorum consors super
ponastern expensis ecclesia., astra polorum.
propter cursiones et
nvasiones
Amen.
Anglorum, in damnum et destructionem
:?sms ecclesiae.
Anno Dominimillesimoquadringentesimo
decimo
septimo, supra memorato die Lunaa, ante sacros
Et anno Domini
I
millesimo quadringentesimode-
•mo sept.mo,prima die Cmeres, sexta die mensis Februarii,
mensis Augusti,pr_edictus post obitum
supradicti venerabilis Guillermi
;ienncus rex Anglorum vigesimi sexti ab-
iterum applicuit in Nor
batis,venerandae discretionis, ac eminentis
Manmam, apud
Us obtinuit
us
Tolcam (Touque) et in sex mensi
Ohriiiiiif f/^+„.« :_j» __•
totammimeno
inferiorem
.

Nc rthm
;

le mNorthmanniam,usque ZT
.
™ "* R ° bertUS de Becco,
vir dominus Robertus
scientia?
BeCC °' dictus Vailee,
VaI1 de-
<**- ^
cretorum doctoi eximius, de villaBecci
oriundus,
m AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 080

obedientiam ipsius regis, et nihilominussolvebantur

tunc prior de Prato juxta Rothomagum, incapitulo A 1 _ .~v Z -hmm m _v_ fr.i-t.iri/»io nvicf nnf hlliJ '

stipendia armigeris, in dictafortericia existentibus;

_~- • . __. ! _-K/__-.-_, i

Beccensi, fratrum unanimi assensu, perviamSpiri-

et ob hoc coacti fuimus vendere omnia blada quae
tus sancti,inabbatemetpastoremipsius monasterii
electus et postmodum mandato arcbiepiscopi erant in grangiis nostris, undequaque religiosis in
est ;

guerrarum discrimina, tanta tribulatione existentibus, maxime usque ad

est benedictus. Et propter
mensem Martii inde sequentis. Quo tempore du-
et occursiones et invasiones Anglorum,
quac sacpius
apud Bcccum, sed rante, praedictus rexHenricus obtinuit civitatem
fiebant ab ipsis, noluit venire
secessit in partibus Franciac apud Parisius, et apud Rothomagensem, Vernonein,Rippam Guidonis (flo-
Pontisaram et ibi mansit, usque dum sequenti
;
cheguion) Medontam (Manks), et omnem pagum Ca-

anno civitas Rothomagensis, cum patria adjacente, letensem.

reddita fuit praedicto regi Anglorum. Domini millesrmo quadringentesimo

Postea, anno
Et cum maneret, videlicet in octavis Paschae,
ibi decimo octavo, Dominica prima Septuagesimae,
aiuiu millesimo
anno quadringentesimo
iuiiiv-oini" v^<^-«v. _ ..._- decimo octavo, - , j,, i*_ _,_,_»,,_.._ Robertus
prajdictus _..„ abbas, qui , _.
nunquam _.
fecerat

frater praedicti ipsa Rothomagum, et,

Thomas dux Clarentiae [Clarcnce] fidelitatem de abbatia, venit
regi Hennco,
regis Anglorum, ac constabularius ejus, obtinuit BDominica, praesentavit se praedicto
___.»._ _•__.._
castrum Haricuriae, deinde cum exercitu suo
ZX
venit
J
ei supplicando ut parceret ei de
_ ....... ~nn _./-»-_ ii.m/1
mora sua veniendi
. _ . _l ' __. i

et obsedit fortericiam dicti loci, et ad suam obedientiam, et eam, si placeret, dignare-

apud Beccum,
eam diversis et frequentissimis assultibus, die no- tur recipere ;
quam dictus rex benigne suscepit.

cteque incessanter, per spatium fere unius mcnsis «£» Qua fidelitate facta, et temporahbus suae

expugnando, et in suo adventu, maxima pars villae, ecclesiae, impeditis propter absentiam, expeditis;
videlicet usque ad ecclesiam Sancti Andreac, com- venitBeccum in crastino sacrorum Cinerum, susce-
busta fuit ab eis qui infra erant fortericiam, in
ptus cum magno gaudio a suo conventu, et instala
magnum damnum ecclesiae et habitantium in ea;
tus in sedibus suis, ut moris est.
deficiente autem adjutorio illos qui erant in forte-
Et armigeri, qui tunc ibi erant in munitione
qui sperabant a rege Francorum sublevari,
recesserunt, et fuerunt loco eorum in munitione
ricia,

oportuit eam tradi in manus praedicti ducis Claren-

gentes ducis Clarentiae, in numero minori et minO'
tiae, et ei reddita fuit in vigilia
Ascensionisproxime
ribus expensis.
sequentis. Et cum intrasset, praedata et sublata
Qui praedictus abbas,jura et libertates suimona
fuerunt omnia bona, quae
ipsius
ipsras quam
ibi

fere omnia bona

aliorum, et lere
erant reposita,
-ona patriae
P
ibidem erant repos^ta. Populus .bnlem congregatus
l>
~~
drtn
—
tam
sterii, pro posse, secundum dispositionem
^
t enue re
"

J it dictum
temporis
-
monaste .
•

'P~™*
cha _
,.

riura, per spatium duodecim annorum fratres cha-

expulsus est, nec portare ei discedenti permitteba
ritative tractando
tur, praeter vilia vestimenta, quibus vestiti erant.
Ipse suo terapore acquisivit quoddam hospitium
Nota quod anno Domini millesimo quadringente-
in medio civitatis Rothomagensis situm,
vocatum
simo duodecimo, fuit levata decima in regno Fran-
YHotel des Fontaines, prope vicum Judaeorum,
cicc, auctoritate Romani pontificis, in
supportatio -

oneratum tamen de quadraginta libris redditus,

nem onerum quasi importabilium regis et regni et ;

donec possent reacquitari. Quod hospitium multum

fuitterminus limitatus ad recolligendam taxationem
profuit tempore guerrarum. Ipse tempore suo,
ob
decimae praedictae. Nihilominus rex Francise, suis
causam guerrarum in Nortmannia vigentium, et
familiaribus litteris mandavit abbati de Becco, ut
propter fortericiam multa passus est, totaque domus
de tribus centum libris ei incontinenti [sine mora] quadringen-
et maxime quia annoDomini millesimo
subveniret, quae summa fuit Parisius soluta per
tesimo vigesimo primo, die decima tertia mensis
dominum Gauffridum de Fiscano priore de Bello- a Francis,
Julii, ipsa fortericia fraude capta fuit
monte, et taxatio decimae, pro parte, et portione religiosisque
medio Molendinarii dicti loci, abbate
nostra, in diversis dicecesibus,ascenditad summam
mandatum, et
^ inscientibus, et omnes officinas totius domus obti-
trecentum librarum, ut patet per
nuerunt, praeter maximam turrim nostrae Dominae
quittanciam mandato annexam in chartulario. Post
in qua omnes Anglici se retraxerant in praesidium
paucos dies, postquam fuit spoliata ipsa fortericia,
emiserunt
apud Beccum, et ibi Et facto foramine in praedicta turri,
venit rex Henricus praedictus
notum facere Anglicis
de gente sua viginti homines armorum,
quosdam de suis, factum
constituit
ubiqu.
qui erant apud Bernaium, Haricuriam,
et
cum quadraginta sagittariis, expensis ecclesiae, qui
dispersi.
acceperunt omnes provisiones ipsius monasterii, in
Et intrantibus Francis, qua Anglici mi- illa die
granis, vino, sicera; de bobus, et de caeteris bonis,
est, cira
ibidem repositis, nihil relinquentes religiosis, nec serunt suos Anglis nuntiare, ut dictum
quc
familiaeeorum, unde pnssent sustentari, solum vi- vesperamin dicta turri per idem foramen,
ventes de moltis (mouture) molendinorum suorum, Anglici exierunt. fecerunt hincinderaagnamcteden
turri ex-
hominum, et fuerunt Anglici de praedicta
nihil percipientesde redditibussuis, quia ternporalia
furore commoti
monasterii erant arrestata perdictum regem, propter pulsi, et intraverunt ecclesiam sic
extractis gladiis, occiderunt duos monachos religio
absentiam ipsius abbatis, qui nondura venerat ad
 e ° ,

™«
68-1

«Ti i^~ 5?-

CHRONICON BECCENSE.
sissimos, et honpstns «imo __*..__ , ti82
polluendo
™ A - -*
~ ST^^^™^
*b n°c
Insuper spoliaverunt [l0t sam m dom ° P™ eum acquisita,anno
et omnes
dieti Anglici
monasterium nl 10 auadringe«tesimo
officinas, depradando qu idquTd nvenS T* trigeeimo,

E££S T" JM tanl™^^*

* t
potuerunt omnia ornlenta
;
ecS 1 Um Ut *"* d esi >
capsamubireconditum erat sacrosanc
um orpu ™"
^ pr0^T^
Dorn n 1 P
1 .sup C raita 1
-e,corporaliaetia,nspoliando e 1 *, O^TT"' * ^stra
denudandotumulum domin*
n „; ao+
aui ost ,.
m
• MathildisiLeratricis
-~"*"-»"«i»imperatncis
rv^rvri;^
,
„1 — •
"^.. ..
11
.

de Preti °'sis relin

P''
^eus. Amen.
EPlTAPHru.M
itietui"

quendo '

Et eorum malitia crescente Abbas vocabulo cui

vallis sicque Robertus.
ligaverunt et tenue-
runt dommum abbatem
Robertum tanquam priso-
*-*?. de to
f™Deo
Am^hante
™™m fuit doctor, via
morum
nanum enses super eum fratres concorcUtcr
Ulum
levantes,eteumdecollare Umunl, in eo ponentes
et occrdere volentes mentis asilum.
et eum sic vinctum, ;
una cum U
^f^natus,Beccostanshicinhumatus.
Anno mzlleno centum quatcr
atque trigeno
remanontibu., pri„ re c„ m °', " B *"" f"""' to
™«
_lio, qui er
h £ '
'»<»'«'>
»«..
„^£ £££*_£
t
dicti _,„__s.erii,
,p sis sic
iZ"! 7**'
'"'''"""' «""^
«* «*«" •'*»» :

ap„d Sanctum Philibertum,

,!"" """""'"'" *•*«.
tem, u Sque ad festum
nlii

0nmiam si^—
a, _d b" i„ 1„ p°
' ^,,"^- "^ ««eratis.imi
-<.*».
domini R

" -~ sa
'
viri .

pa»_~=s=S r™P
-ssent quovis modo
fortenoa.. Quod ita
culpabiles de traditione i,
probatum est anin ir.Jt
fc capti sunt et capite truncatr
qui omn.no exoccupaverunt

Hachos etomnesde
prXum
J. £2^ ^toS^^
ZfitS&T
* —^
abbat mi
-m
u ZieZvZj^^
T atdapud °magum Roth

"f™Vel
Vigentibus
in

P
"*"*
domo
«*«*. «*
nostra de

patri
d om !
-
1„

«oneau rta,Mam abbas

familia; et

^t^^
eorum
*™**" ™ confes- f ra bl ^ "f
''°' in f° rtericia
< et de

tanus,
-nses
ianctorum, Ecclesiam
illa

liberati
occupatione detenti, fere

ipsam, qure polluta

sunt, et se que'nti
pra.dictus quam
!ZZ
Lfo
per
23Z
u
a
!
" Bmh °-^k
R
RoThoma^
° thoma ensi

^
i„S
patria vigentibus
f
r !
9

" ^
SUperueg° tio faciebant

'
R °th
"° n ad

sic in
;
*«*«&,
et eo electo

et

2T ^ "^ *pericul
i
|conciUata fuit et eodem
ccct
6 10

t^l^V^^occ^gJ^^
venrn ecclesiam
Beccensem
;
die

cum gaudio
mnes monach

m gno
ic

bse!el? ^ ?
mTa^ZT
^
^™^^
1-tuisset
'

Rot ^^t
'•
°

depr
in

^
Et dedit "^f ^^
nachr erant
rex, attento

immunes a traditione Jitteras

quod tam abbas quam
Mo I t^ ^
ber
'
•'
6 co,nrao
prior sive c ^"cu
Potuisset ha-

p Zte S) sive
'
mu
J^
temporale detentum
undequaque possent
r^tnen^l^S£
reperiri : de quibus Ton 1
S

Sl^?"^^^^
n
^ ^ " '' 1" S ° luti ° nem ^emptioni s„"
«naxime in l^ USmcUrsibus ^tium
Irbris et ornamentis, proZTori 2 te bo^ fuit ecdesia cuncl

Et P o S t pr^ictom
^.^ ^^*-- ^ jJS^
™
~
ip S i„ s eccIesi , eccle ste
»«m, et ,p slus f0rtei ici8 " orat ""> de
'° ;"""!•
demoli t io„
.

em , pradictu - g" )

m
Uo SO o, situm
/ in
s a
Robertus rere litU1
m 'T oti "' iwd " ica,e a
-' .™<iic „
''
'

£££_£&? z "" s ' ra

'
™ «othon

i°zLr ; Pr0CU a ''

"i
e res raoni' stcrii
''
ras j "™»'
9» aWate m„7
imh". jo
°° , im r '"''
^"
i
iws °"' e ju,w -
' gi,,ta
000 a «4>>toi„„is
dicta d„.
'
-

'
T'»•««1
ue , (
P , '° re "
t " S "' '"" IJitus dicti ,1" « 1
t j
" «^ „t do ee „t

bct d M mon-terif, ene

' '
.
lit,
,a
" po
- - -*-:
,

Roti,oraa ra ui,,c, '" ra

" ,o
'
---e::;m:;i:;:o:i:;:,: : 1 l ;

h»™-, trib„ sq „e mensil)us

Pathol. CL.
. multisl ,.
l0l„
'
°.
^
^r?™! """" ,l,0,
«*»*»>.
"m ,ol "l^'rii
ecclesian,
su_.ptno.a_ valde
maWi^
2-2
__°
^
 : ;

664
, Al»
\ II OPERA
IUT. I. 1 M.
B. LANFRANCJ
i..»•> " APPENDIX.
|;s
et debiles erant, quod in nianu
ofncH
..„.,. i,„n,.tnr
indulge. e digni tui EtAadeo
Et A modici
oa
bitis oneratam, Dommus e. ,

batur
consulebatur
consu e tradi qua. om-
;quaeom-
.

Bpatiosex- domini Rothomagensis i ;

postquamrexit preedictum monasterium eccle-

uiapatientertoleravit, et cunctos visitantes
annorura et ampUus strenue et rehgiose se
decim ecclesis
siam,quam regebat, ad amorom suietsurc
;

spiritum Do-
habens adfratres suos et ad omnes,
anno Domim incitavit.
mino reddidit, quinta mensis Julii,
quadragesimo sexto, Cum autera electus fuit,ecclesiamBeccensemma-
miUesimo qua.iringentesi.no
per omnia intus
suum obitu.n deplorantibus, sepultusque
in gnis debitis invenit oneratam, et
cunctis
«dificiis ruinosis; quam ad
Guillelraum de Annularibus,
Dominum et exterius deturpatam
choro juxta
debitis nec repara-
cujus fueratcapcllanus. Hujus
anima requiescat in talem statum deducit quod nec
ecclesiam
tionibus quovis modo possit
notari...
pace. Araen.
Thomas fundi curavit duas carn- longum et latura, intus et exterius
Becci mirif.ce per
Nota quod iste
(quie navis dic.tur)
scilicet campanam, quse decoravit: pars enim ecclesia.
panas in ecclesia Becci, superius villi-
qua. pul- araneis
timbre, et campanam secundam, qua. tbveisterrisinferiuset
dicitur le
victrinis circa na-
satur in vesperis et matutinis.
Et deductis expensis pendebatur, lapideo pavimento et
Sancta. Apol-
pro se et servulo
suo,etmateria,solutisunt septem- vem necessariis decoravit. Capellara
et,
quittanciam.Nota^ lings> in qua tres iraagines, ordinavit, institurt,
franci'utpatet in chartulario per
quadringente- nihil vihus navi ecclesiae,
etiam'quodanno Domini millesimo ut cuncta complectar.
inst.tu.t,m
Saudrin pictor apud quando depingi fecit et cruces ecclesKB
simo tri«esimo tertio, Joannes
;

intus et fons,
do- signura dedicationis, per circuitum
Rothomagum commorans, recepit a suprad.cto
nonaginta torabara suam et sui pr<edecessoris inchoro
locavit,
mino Thoraa abbate Beccensi sumtnam iuxta pul-
obcausam matenarum, In choro dicta. ecclesiae quatuor pillaria,
sex librarum Turonensium, Ecclesiae, mu-
lapi- pitutn, imaginibus doctorum quatuor
sexdecim magnarum imaginura
P icturarum,et in mo-
nostrae ecclesiae Beccen- nivit, qua. ante vacua fuerant. Libriferum
dearura stantium in choro
in armana char- dum et formara aquila., in
medio chori, ad tenen-
sis, ut patet per ejus
quictantiam
choru.n instituit formamque
Moysi aeream,
tularii de litteris electionum.
dum ;

manu gerentis, ad Epistolam

EPITAPHIUM. praecepta legalia in
corpns virtute replctum; canendam ordinavit, Magnificumqueevangehstarum
Isle locus tenuit
sereumformamquatuorevangelistarumgercnsjuxta
Quem tellus genuit Becci Thomaque Friquesi
regula degit, altare ad Evangelia per
circulum anni cantanda, et
Vitx claustralis florens sub candelabra
colla subegit, eadem materia et a_rea, quatuor
Subtraxitquc malis, sed Christi c de
crimina texit. sumptuosissima.
Hic prior elcctus malorum
cxnobia rexit nudatam, et indi-
Abbas effectus digne Ecclesiam pluribus vestimentis
exstitit ipse, sumptuosis con-
Beccensisque Pater vicesimus gentem, multis honorabilibus et
occubuisse reliquiis, et max.rae
Octavum frater addas, post fortavit, et multis jocalibus,
quaterno, Blasii, quae antea
Anno mitleno, centeno, sicque ubi requiescit pars capitis sancti
Quinta Quintitis decies quarto
quoque sexto
in Anglia in prioratu
Conith detinebatur, medio et
ParcatilH Deus.Amm. monitu Patris nostri fuitapud Beccum
translata.et

scribi bene gesta Patris reposita.

Notaquod hic debent in sumptuosissimo reliquario
cce-
uostri doraini Joannis de Mota, abbatis hujus qua. infirmaria dicitur, ad
sed quia tempore suo non fui, Domum infnmorum,
nobii vigesimi noni ;
egentiumsolatium,a>di(icavit,
ideo scient.bus fratrum subsidium et
inveni,
nec quidquam scriptum nonsolummaterialiter, sed quod melius et
raajus
diraisi. ipse a summo pontifice lm-
est, spiritualiter, quia
.

«SDefuncto Uoramo joanneue

venerabili Patre Dornino Joannede «*, T,""''^ 1*1 — T _1C
fcSDefuncto in nnedicta domo decedente;
_ _1 _. , 1 .-, /i , . ' , \ »1

L o**iasdeRothoraago,decreto
quiobiitindo.no Becci, apud Rothomagum,
r eximiodoctore
^^-Ww^a^e
«22^121^^-2^^
p^
cont.netur. Et a vicariis in
continetur.
boll. ctari-
Christo Patris Domin.
pusque eius
UU.U[U. apud Beccum delatura,fratribus cunct.s
Cjucu^- Rothomagen-
sepultu- Guillermi DestouteviUa archiepiscopi
suum obitumlamentantibus,ibidemaccep.t et cardinalis tituli
Hostiensis, impetravit, ut
ram juxta praedecessorem suum fratrem Thomam sis
celebrantes, e<
omnes religiosi, in dicta inf.rmaria
de Becco.
cujuscumque missarum solemma au
status, devote
et Pater dominus
Cui successit venerabilis pastor non etfestu
tunc prior dientes.omnibus diebus Dorainicis,nec
Gauffridus de Hispania, alias Benedicti, injunctis pcen.tenti.
Dum ejus electio fuit solemnibus, triginta dies de
dePrato juxta Rothomagum. ut docet l.tterasu
fratribus ejus mer.ta relaxando, consequi mereantur,
canonice celebrata, cunctis etlitteram invenies in chartulano
sancti Spintus perho.-.confecta ;

considerantibus, in eu.n per viam Rothomagensmm. Ne;

eum in pastorem assu- in titulo archiepiscoporum
unanimiter consentiunt, et quod estin med.ochor.
anno raiUesi.no qua- est omittendum lampadium
munt Dominicae Incarnationis dedit dominus R.chardu
secundo Qui dura juxta candelabrum. quod
dringentesimo quinquagesi.no Bosco Rob.rti, dudum abbat.
Northraanma vigen- le Grand curatus de
esset°prior de Prato, guerris
in cuppan
obsequiosissimus et familiaris;
Prati servitor
tibus, multa passus est, et redditus ecclesia.
 t

(185
CHRONICON BECCENSE
magnificam argentem, et 686
deauratam conventui de a a
d "- de-Atam magnifice confirmatum, .

^ .H lu<UU iii, rediitad

reuut ad terram snnm
suam
Ipse veronon immemor
dicti quod sancta
et salu-
bns eslcogttatio pro dUce B »tanniae, cum
defuncUs exorare, utapeccaHs nostro ducc Northrnan
tolvanturUIMacch. xn,46), etquod maa nondum apud Rothomagum
aiim^deW
torum oratmmbus viventium,
ad pcenarum
tinemmigentobitumsuurninstituitcelebrarih
abbatia Sancta Catharin*
recepto qu f eum
in*. a p
relaxa-
m V '

quadragesima, die sancti

Benedicti abbatis e
e
«
Ueeatoto „obiU statu
rnret,
NorttaaLi t„„„v
vitio
ass,stentibusassignavitdecem mtserant co mmuni asse
„ sll om
8 es,super receptam
de Bensevilla,
libras Turonen-
distribuendas per
nem Monsuur, f,li„ m de
."g,-essus ej„ s tandiu
H
differebatur ioui ve b„,„
u
ha
a,icnri a , „S J«™^ °

sens fuent, ,n bu,t e„„, dicto

Jn fontibus et
conductibus eximie
ordmatmne prioris erit
d-s,
Carolo d„ee, et e„
etdecor„l um i„ e ad
° m
Roth„,„ag„
„„ e m
,„„•„""«
cum t
maxime ante cameram abbatis,
laboravit et
**» «. magna solemm, u '

a%n e;i nquo

^v,
in borto qni
ddtu
^uunuuum
conductum fbntium
«sce,,us,p ra!se „, i ) „
stluCi
u ^' ,ltlIS
llte
»™^»o
et maximo ;^
™
|
lontuim USie P ls
isco
cop,s, abbatibus
«-.qd
caveas.ciu,
,

nP ,Ka,„, i„...-. ...

contip-nnm
contigu m
feUUI11 i •>
, -

°
Hgneuserayapideun,
tnent, clarescit.
tuenti elareeeit.
.o-

eontbn,», tin '' m BC "«•" ^Z *'

unpoato,
f clis "°™>™, e.^a, uulo „
-.""""»"*
i„ ecelesia „o s tne ^ominae
Domina, R
Kotho-
, 10
m^o-pn^i«
magens s, \t .i
Tresscholaresadstudium Parisiense ^orthmanmam,

fi ^ d q
tneoiog,a,°at° '
S UraPdbUS
alus in d
magHiS
decretis studentibus,
gradibus facultatum copiosis
et eosin
'
«» sponsavit; et eam ut

gubernarejurejurandopromisit
Hoc facto,
cunctis videntibus
sponsus sponsam

duce Britannorum solo

de-
reg
g ^e et

sumptibus hono * in Northman-

tjnanu larga,
favore scholarium suorum,
doctonbus maxime
acultatum Parisiensium
distnbmt Quare dicti
bona eccle L
scholares, super omn s u
-tes,,ndicta universitate,

^
i

in maxima reco, men- «™ c ^n

datione habebantur. e„s„ m pral)ui ,, et .
suis armi rf ^

JZf" mmus ™™™

p„ t
r

a :rr;
"° * " ,!e

'.
<^
qui Ang, ° s « e
^^
do,„i„„ s car».

:~:
fect ct,„st,tu t

Ou,olus, ,„„ d llujus

p„ rtare

oceasio „ e
sul , er lorieaS|

™™ rns
"„
d as

i„, endebat

T
«
dragesim o „„„„, et

n"
re
nqu.t. scihcet L„dovi,.u,„
m
d7«™ ; ::
sciorc,,,' „ L"
rr
,
d
.,
qu.bus dictus
couira euu '

aicto dncnfn
«°™
-' ^1 u«tuiii
ql" SUCCeSSit duxCaroluspossessmnem ac ep !
'
j
" Coro "°'<" aliu«Caro
„m
«m dncen, 'a
: B
de Berry °
iat «birestituerentur.
,ui modicum concorde.
; Quod fuit regi valde o -
no
ada nUmD0U,i " ,, " ille8imum
''
aa d r,:
™:eZ:„ '
1

a Consi.Ierans dictus dux

quod potentiaa ejus,vide-

r Nor, „„ a „„L 1
r^b: er m™^:-; :-
iu '-t.egis, nonvaleret resistere,
discessit oleNo

^
i

.™ t,csta ,„e„t„ ^nma, et Britanniam ivit, suique

;;: :
1) „,,ss, w ,.
eiic ,i:-: pscopus et patriarcha
consul p h
d ns
,ri °
ic us aroius ^ «» p^. 1M
Bajocensis, episcopus Lexo!

^
cu, ,:
c,cu„, ci-
, :
(!ge fratre s„
ennquentes, dictum ducem,
f supposito et consilio
o».s ducibus
coniunetus ej ,lo
ecut, sunt, et multi
Uurgundia, B ri,„,„ nobiles
caS

—
c, iie
"„
NorthmannL
,C
-mansei.ntcunn.ege.etoinextotoperie^r
m1 ^^ " '"'""' Unna ' a
^ ,ta " te
« '*

'^^=^B°~^s-~
-^ —
' lit ista miserab, h
!
CatU "' N ° 111 "..."'."- ffuerraHnrant»
e uerraaura a
nte,dommusnoster
,,, * feCPrnnf oec„ pa „ etparPrMn
'"')

s=leru
HlSUltum
,

„t cum
„t
----- . _ ^
::,,::'", sua b
" ^-^i-iesia; univit pf nnci
- *.
Paucosdiest,.esfeodosnob,les.v,
dc l,cetn;dmnt
Calvomonte, de Feugueroto,
JodBuronn,.;
^oa burgund,
Postea rex consultus
a sapientibus reg
eorum
P rege dimicaverunt.
exercitu territi fugerunt

, su i pro
«^^^•-^^ et Boul te mandat
re ,

nne
»rth
i„ dr
',

T'
'
^catn, '
etandas
C0;,S
^ tamicitias
1 Ut frater
-t e? pr
SUUS
i ncip :s a^t7nir
Pa tlnll ttens S
^
Nota
°
SimG SeXageSim
uperhocconfecU S
quod amortisatio nilnl
— ut
etscriPtis.
-S «TaT
^^^^^«ndefueratlisetcontro-
^ mota
^terd,ctumregemetCarolumfratre m -;» —0
iaouias
aliud eat quam ter-
tnbutalem ,vdde,o i„
,n aula quae dicitur
Jmuilcm ^' ^
1

Misericorde fecit re-

nunquam venire in contrarium
Z2mZ ^ directoriu »< * ^iiiter m ,v,^
J»
*b tenere promissum.
" pei qiUT!
P nus era «t 'ermibus consumptae
r

DQdbus -ntentatis,
Prop terhuJu Sp romissumet
^t™^? ?^^
«xerunt ad viUam quae
dacitgr le Pont de
»-»-1

FArche
 688
M) OPERA B. l.ANFRANCl APPENDIX.
687
Ho-
,, ibidem tenuerunt
per multos dies ei rex, : m A virginum,
YU£1I1U1II, »_.«-.»<•_.«.— - virgini
videUcet o--
super altare dictas
Mariae Magdalenae,
"
pradictam Marsanta., Catharin»,
nonme. Margaritas,
norime, Catha
quia nolebant viUam
pro pterhoc motus, sedem capelhe devote erexit, et tabulam
depingi fecit, in
iu propria venit, et
suo mandato reddere, imagines sanctarum
qua, ad latera depicta. sunt
instituit, etdisposuerat
per assultum capere, msi
cum suis intravit Marthse et Agnetis.
intcrvenisset pactio pacto inito,
Scamnacircacapellam instituit, cum cophin.s
; ad
ot durante sede,
domos qua. erant circa castrum et omnia propriis
fecit funditus de-
reponenda ornamenta capelhe qua. ;

portam qua. duxit ad Locoveris, videlicet cahcem

refortian. denariis et sumptibus fecit fieri,
et fossata dicta. villae et argenteam,
Btrui
die sancti Cosma. deauratum, pacem valde devotam
Eodem anno sexagesimo sexto, corporalia, et generaliter
omnia qua. in capella vi-
et tur-
et Damiani, mane
adeo die stante nebuloso maximum eccle-
distantem a se tr.bus dentur, in honorem, et decorem
bido, quod vix quis potuisset parvas copinas argenteas, ad re-
Bourbonni per ca- sise, et etiam duas
intraverunt
pedibus conspicere, et vinum, cum missa debet
cele-
Rotbomagensem, capi- ponendam aquam
strum in dictam civitatem Etpostin anno millesimo quadringentesimo
unde fuit magnacom- brari.
taneo et civibus inscientibus depingi et in
;

sexagesimo octavo, tecit sumptuose

motio in populo. Sed tandem
stanuuin in
stantium iii civ,tate,
i,_. »..-.»-•.

et ibidem
—
rex P^atas
i
persona
medm
^ZbZ^^^^.
est, et
m
m eam
„„1,0
IIIUICIIJ
g^.
»n^»i>*'»
Anno Domini millcsimo quadringentesimo
q
sexa-

brevi tempore recuperavit, septimo, tempore currente,

quo Dominus
gesimo
et infortiari castrum
pra.-
dies
stetit per multos Britannia erat, ve-
;

ex parte Carolus frater regis Ludovici in

dictum, quodam muro in
grosso latere,
partescircumvicinas,
prope fontem castri. nerunt Britones Cadomi, etad
tendente versus villam, faciliorem aggressum habe-
fecit praadictus et ut in Northmannia
«SAnno sexagesimo septimo Caroli tuenda, et def-
quamdam crucem m- rent, pro querela sa.pedicti
dominus Gauffridus Benedicti fendenda, cum duce Alenconii
pactum imerunt, et
ex
magnificam in ecclesia Becci, deauratam, praedicto Carolo
stitui
munitam, et in qua re- composuerunt, ut Britonibus pro
lapidibus pretiosis undique querelantibus, villam, et castrum Alenconn redde-
Redemptons no-
ponuntur spins glorios* coron* quod ita factum est,veneruntet
tenueruntcum
ret ;

stri Jesu Christi. copia armigerorum suorum.

quoddam beufredium, maxima
Eteodem anno fecitincipere Rex autem Ludovicus hoc audiens
jussit in Nor-
temporibus fuit, quod fuit
in loco, in quo retroactis
consumptum, adeo quod per
neconsumptum,adeoquod
igne
ig P er ^™* opimonem
™™™I^
latio- thmanniaomnes nobiles cum liberis
sagittaris

^ZZ-aZl.lriers^ proclamari, ad resisten-

,..", o<.
[Vul-
r-o«i«tPI."
. . I.

-W"^--^^^ ue
istu di
go.
morum expertorum, oportmt Britonibus
.-»»» qui eundo, et redeundo
QUIU pid_ui<_-io .-
pullum,
gravata., et adeo lopulum vexaverunt, ut nullus nec
eo populum
das,quiagrossa.turresnim_um erant et famiha
nec aucam nec aliquid comestibile, pro se
,

gravabantur.
commotione campanarum viros ecclesiasticos si m-
augmentavit et sua, poluerunt reservare,
et devotione
lpse motuscharitate veniebanttaliabant(75), et si aliquem equitantem
crevit pitantiam
religiosorum, tam presbyterorum pejorem commutabant,
soh- invemssent, vel equum in
quam juvenum, termino Paschae, de vigmti
in Et dum ista nefandissima
m quo vel omnino detinebant.
juvenibus de quindecim Alenconii in Bntannia
dis presbyteris, et
;

subs.dmmre- agerentur. pra.dic.to duce

nihil percipiebant antea, in magnum consiliumhabitum est,ut uxor
ejusadregem
stante,
lisiosorum claustralium.
pergeret, ut ejus iram
moderaret ; quse postquam
convivebat in Eccles.a reve-
Et suis temporibus locuta est cum eo, suis precibus obtinuit
ut inter eos
vir homo pacis etd. ectio-
rendus et religiosissimus haberentur, quousque virum
suum ducem
Rothomago,ahas le Mome, trevia.
nis dominus Robertus de Alenconiivisitasset, et intentionem
ejussciret, quod
qui pr.us fuera
prior claustralis
nrior
prior
r _. j
ecclesia.
Confloentio, de Be
IdeConfluentio,
in Ecclesiis lde
losalto e
Bellosaltu,
Becci
et

;^-«w. 17f..lf".isp Hecci

,
;

™"
sic

J.
factum
1-111
J-
re
V-«
est.

-»v.~«— pendente
^ autem [-- in partibns
-
illis circnm-
fere qua-
ae i_,vvieiu<juiv-, ..-r-- _
quaqueducatum,erantliberi sagittam,
qui merit.ssimus et perdr- patriam, et maxime
per electionem vocatus, draginta mille dispersi, et adeo
iectus in offlcio ab
omnibus exstitit, et ad domum depraedaverunt quod
circa Senonensem dicecesim
;

supra por-
suam,qua_ domus prioris dicitur, sitam obdefectumvictualium compulsi sunt provmc.am
vinhter laboravit
tam qu» dicitur Roberti Bellot,
dimittere.
intus et exterius,
quantum decoravit (ut mtuent. domina Alenconn consideraret
..

et aliis mummentis
Et dum nobilis
picturis, cooperturis adregem Fran-
clarescit)
cum filio suo patria. destructionem,
ad cameram aptis. venerunt, et ei villam Alenconii redd.derunt,
qua. dic.tur capella cia^
Canellam in ecclesia sitam, Britonibus inde excedentibus, et Franc.s
foedere
sibi elegit, et pnon assi-
Beala. Maria. Magdalenae, semper in Br.tann.a
Eccles.a. notant pacis intrantibus,duceAlenconii
registra
onavit tamen antiqua Britones querelam
stante nec ob hoc cessarunt
;

priori assignatam.
;

LeUam Beati Benedicti fuisse portare sed longe post

oc-
Mogdalenae victrmis prtedicti domini Caroli ;

Quam capeUam Beata. Maria. cupaverunt villas in partibus inferioribus

Northman-
imagines sanctarum
sumptuosis clausit quinque ;

mettre ala taille.

(75) Taliare, vulgo ;
 689 CHRONICON BECCENSE. 690
niae, videlicet Cadomi, Bajocensis, Constan-A cultura feodi nostri de Feuguereio contiguo dictis
villas

tiensis, Abricatensis,
Francis circumquaque inter eonductibus fontium.
eos dispersis.maxime apud Sanctum Laudum( Saint Huic venerabili domino Gauffrido abbati succes-
L6), et abbatiam de Troardo (al., Troarne), usque sit dominus Joannes Boucart doctor, episcopus
ad annum millesimum sexagesimum octavum,quod Abricatensis, qui tunc temporis erat confessorLudo-
rex dictas partes conquestavit. vici regis Franciae, qui quidem episcopus fuit electus,
Et eodem anno millesimoquadringentesimo sexa- admonitione et pnecepto ejusdem
sive postulatus,
gesimo octavo, octava Augusti, nobilis domina do- pastorem etabbatem Becci. Ipse fecit con-
regis, in
mina Margareta regina Angliae, uxor regis Hen- summari et compleri beufredum fecit fieri campa-;

rici, qui tunc temporis ab Edoardo de la Marche

nam, quae dicitur horologium, et suspendi in loco
occupante regnum Anglise, carceribus detinebatur, in quo nunc stat, in cacumine ejusdem beufredi,
necnonfilia regis Siciliae. cum fdio suo Edoardo Idem episcopus habuit quemdam vocatum magi-
domino principe de Galles, venerunt«5& apud Bec- strum Joannem le Marchand,
vicarium ejus in dicta
cum,etibidemreceptisunteadem die vesperascente abbatia; qui quidem le Marchand erat decanus
jam die,cum tajdis et lumine immenso,et steterunt ecclesise Abricatensis, vir
magnse intelligentise et
per quinquedies m hac abbatia, cum honoremaxi-B sagacitatis,
qui habuit regimen et gubernaculum
mo, et gratiis hinc inde actis, perrexit ad Nostram totius Ecclesia Becci, sub ipso episcopo.
Dominam de Monteforti, deinde ad Herflotum, ut Ipse episcopus in fine se demisit de abbatia, et
ascenderent mare. reposuit in manu religiosorum. Videlicet se demisit
Eodem anno prior de Bellosaltu, videlicet dominus super religiosum virurn dominum Joannem de Aptot
Joannes de Cambrevier, qui tunc erat subprior et
[forte, Hautot.] alias Hauteu, qui pro tunc erat prior
cantor Becci, effecit ut scamna, et sedes sumptuosaa
claustralis Becci, seddemissio non sortita est suum
in refectorio, in honorem et maximum decorem effectum, quia idem episcopus obiit antequam ipsa
loci, fabricarenturcujus beneficii gratiam in ani-
;
demissio esset conflrmata a papa. Quare idem prior
mam remunerare dignetur Deus.
pecuniam suam, quam miserat
claustralis perdidit
AnnoDomini millesimo quadragentesimo sexage- Romam, adfaciendam confirmationem suam, et ad
simo octavo, decima sexta Octobris postquam infe-
; solvendam vacantem ;
quare facta fuit electio.
riorem Northmanniam regis subjugarunt imperio,
In qua electionefuitelectus dominus Robertus de
querelantes pro rege, Britonibus ad se roversis,
Rothomago, alias d'Evreux, prior de Bellomonte,
considerantibus tanti regis potestati non posse re-
G vir religiosus et honest» conversationis, qui suc-
sistere, praelatis patriae, nobilibusque,
totoque po- cessit in abbatia ipsi episcopo Abricatensi Ipse
puiatu super pnncipem, scilicet ducem Britanniae
electus, et benedictus abbas, fecit fieri novam por-
acclamantibus, patnajque vastationem, populi con-
tam in introitu abbatiae, quaj nunc est juxta portam
usionem.gentiumperditionem eidem demonstran- eleemosynariaa, cura muro lapideo versus dictam
P aCtUra ^ COnC ° rdiam t,actarunt interse ( ue ' i eleemosynariam Fecit operari laudabiliter, et ho-
.

relante s
„ ' neste supra antiquam portam ejusdera introitus,
Redeuntibus arraigeris, nobilibus sagittariis, qui cum gradibus ascendentibus ad caraeras, quas fecit
ibidem aderant pro rege pugnaturi, patriam
istam fieri supraeamdem antiquara portam, et fecit etiam
Northmanniae totam deprajdaverunt, et quidquid
operari in conductu rivuli aquae ante portam eccle-
ecclesiasticumpoteratinveniri, quasisuumproprium
siae, cum muro iapideo claudente ipsum conductura
reputabant; in domibus Deo dedicatis,
putaabba- acamera prioris usque ad granarium cumpluribus
;
tns, domibus sacerdotum,
ex omni parte conflue- aliis bencficiis, quae ipse fecit intra ecclesiam, et
bant, statum ecclesiasticum in personas diffamantes,
extra. Deinde ipse se demisit de dicta abbatia, super
populusque oranis Northmanniae tantum
avit „
ir.in».„„;f
o .• ..
supplicium
rr
usque ad medium Novembris anni praa-
r i
,v"u °u
venerabilem "™icugiusum uuiiinium
religiosum dominum uuiuerraum
Guillerraum ae
de
D Rothoraago, alias Guerin, retenta magna pensione,
licti
cura preosentatione beneficiorum. Sed facta ipsa
Eodem annomillesimo quadringentesimo
sexage- demissione, et confirmata a summo pontifice, ipse
nmo octavo, fecit praedictus dominus
Gaufridus dominus Robertus d'Evreux non diu duravit quare
foutam continuari et antiquae conjungi, ;

ad
scilicet ipse dominus Guillermus Guerin, qui antea
iefensionem itineris quo iturde Beccoad erat
Brioniam, prior de Sancto Philiberto, et capellanus dicti
lsque ad d'E-
gardinum Joannis Louvet, ut scilicet iter vreux, fuit omnino pacificus abbas ipsiusmonasterii
'egium ibidem constitueretur, qui
solebat esse in de Becco.
691 AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 692

ADDITIO ADCHKONICON BECCENSE,

H9 Ex Itistoria ejusdem abbutix, auctore Francisco Carreo Beccensi ccenobita.

Guillermus postoa abbatum successu trigesimus A nondum vigenariam, cum pacis legibus, posteriore

tertius, Rothomagi sacratus, apparatu solemniore thoro sibi tam seni copulat. Moxque vita functus,

insedem admittitur. In qua diviniE legis promptua- cum Anna connubii uxoris [/"., uxorc] prioris in Dio-

rium sedulus evolvens, inter caeteros velut sidus nysiana jacet, nullis ex se liberis maribus relictis.
clarissimura irradiat. Cujus sedis mense secundo [Tnde Francisco Valesio Angolismorum duci jus ob-
Joannes Aptotius prior claustralis, qui spe sedis tigitregium, qui Claudiae Ludoviei filiae priori nu-
adipiscendae iri templi decorem casulam, tunicam, pserat. Primus itaque hujus nominis regnat quin-
dalmaticam auro purissimo Rothomagi confecerat, quagesimus septimus; sub quo Garinea resignatione
moritur Hccci, in capitulo conditur. a Leone X oxpedita, Joannes Ribaldus trigesimus

Robertus vero qui Garino cesserat, peractis iu quartus, Lubens cathedram ascendit. Rothomagi a
sede septem annis, in bona senectute sub aerea Tussano archipraesule consecratus. Statirn Garinus,

tumba celebri funere in Beccensi choro quiesrit. vir optimus, morbo apopletico exstinctus, caligino-
Priscorum pietatisa2mulatorGuillelmus,majorisane sam Beccensibus eclipsim, annis longioribus feren-
faciem tabula aurata variis passi Christi hisloriis dam, relinquit cujus pios cineres in medio choro ;

divite, atque argenteam capsam, in qua sanctorum lugubri pompa collocant, pridie Nonas Aprilis Qua
plurium habentur reliquiae, decorat; columnas qua-Bjie anriua supplicatione revocatur ejus obitus me-
tiior angelicas, ad quatuor ejusdem arae angulos, moria. Sicque Ribaldo pastore speciosa templi porti-
mira admodum sculptura decoratas, sere Cyprio cus, quam vivens Garinus erigendam conduxerat, in-
conflatas, affigit. Auream ad hasc capsulam trium geniose perficitur. Verum moribus hicjunior quam
auri marcharum ponderis ingenioso artificio mira- utpnesensexpostularetnegotium.perAdrianumcar-
bilem sparsisgemmis famosam, qua in sanctasolera. dinalem Brysium Constantianum antistitem, nescio
nitatc sacrum domini nostri Jesu Christi corpus, quo jure, exturbatus, creata pensione, cathedram
cum immenso fidei liuctu circumfertur, templo cedit. Tamen, quantum conjectura licet augurari,
devotus offert. Sex pateras argenteas conventui et ut rumorapud nospercrebuisse potuit, archiprior
donat. Argcnteam quindccim marcharum lampadem Balleolus, vel quia hujus felicibus auspiciis invide-
subtili fabrorum opere superbam, in medio Virginis bat, vel quia eum monasterio perniciosum metuebat,
matris sacello ferrea catena suspensam donat. Varia litteris Franciscum regem monet. Nec diu pausat
aut erecta, aut reparata aedificia non est quodcom- res. Adrianus, apostolico munere a Francisco in

memorem, quam frequentius affixa ejusdem in- commendam adinissus, prseraissis Beccum satelliti-

signia passim Garinum vixisse testentur. Carolus bus. bonam fratrura partem in prioratus expellit

autem post Neapolitanam expeditionem infirmitate C (non enim deerant qui Ribaldi partes tutarentur)
subita nullo relicto libero Ambasiae moritur, Ludo- alios intus vinculis fatigans. Interea Rothomagum

vico duodecimoAurelio successore, ad Dionysianam natale solum repetens Ribaldus cum magna auri,
sepultus. Joannes postea Morcenchius Bccci archi- argenti, tapetum, vasorumque cajlatorum suppellec-
prioratum gerens, tibiali exsiccato vulnere, in capi- tile, noctu sublata (nec a vasibus quidem sacrfl

tulo conditur. Cui Jacobus Faber, prior S. Petri ad abstinens) discedit. Atque id saniore quidem con-
Pontisaram fratrum electione, assentiente Carino, silio factum, regium furorem ^i cum tali viro con-

tenderet sibi conflare veritus; se praeterea sciens

succedit, brevi quartana sublatus. In cujus locum
Petrus Baleolus constituitur. suis cum ccenobitis odiosum, ut pote qui moribus

Qua succedunt hyemes duaj rigore insolito

astate junior. tanti conflictus causam prajbuisset. Inde Val-
nivibusque horridiores. Ineunte postea veie,amnes limontis ccenobii in Caletano regimen adeptus lo-

in plana diffusi segetes, pecora domosque subinde cum ipsum Beccensibus spoliis, renovato aedificio,

suffocant ;
quam temporis injuriam subsequitur pe- reddit insifenem. Novum inibi arctumque 20 magis
stis inguinaria, agrum Beccensem (salvo Virginea vivendi rigorein introducere tentans, suis id ajgre
interventioneccenobio), miseredepopulans.Annosus ferentibus, in Rothomagensi parlamento frustra h-

interea Guillelmus incertam rerum sei iem provi- jj tigat

dens Joanni Ribaldo ex sorore nepoti, jus omne Adiianus vero post biennium Beccum deserens,
affixa claustro virginis Mariaj Christum
lactanlis
cedere tentat. Verum obstat Ludovicus, Joannem
imagine, Fiscani sedet. Succedit Becci Joannes Du-
Aurelium Tolosanum archipraesulem cidem Garino
succedere volens. Anna ad hsec defuncta, quam e nesius, Aureliensis cardinalis, cujus supra memi-

Britannico genere Ludovicus thoro priore duxerat nimus, vir mansuetus, ac suapte natura, in eccle-
uxorem, Mariara Henrici Anglorura regis liliam, siasticis gerendis dexterrimus, abbatum ordine tri-
 693 CHRONIGON BECCENSE. - 694 ADDITIO.
gesimussextus,templuraBeccenseornamentisdeco-Ahabet araictum. Tres monachi,
eo die cum laicis
rans. Anno cujus sexto divi patriarchae Benedicti
septern ab Hypponensi episcopo Becci tonsi
sunt
praescnptum mstitutum, sex cosevis junioribus co- Anno sequenti Henricus septimo Kalendas Au-
mitatus, ausp IC e Chnsto professussum. Quod mihi gusti Remis sacratur. Interea Galli*
cardinalibus
Christus virgmis matris prec.bus salutare vertat.
ad Paulum tertium Romam pergentibus,
Jacobus
Postdecimum quartum hujus purpurati abbatis
AnnibaldussubBeccensiumreparationum pr^textu
annum, a Clemente VII ad Nicenam conventionem sparso
callide regii consensus rumore,
vocatus, apud Italos grandi omnium luctu,
bonam Sil-
«etate vaa Beccensis Iquam vulgus
Parcum oicit) partem
adhuc florente, moritur, Joanne Venatore cardinali ad
librarum viginti quinque millia, publicis
exponit
presbytero, Lexoviorum antistite, trigesimo
septimo emptoribus, quasi vero annui ejusdem rationis
abbatesuccessore.
Hic multa rerum expenentia prudens,
Carolo
ventus uni non
hujusmodi lucusquadringentis quinoua-intaiueeri-
pro-
^^ ^.^ ^^ J^
pnmum octavo charus, Ludovico deinde successori bus lapideo muro cum
ipso cmnobio cinctus
conjunctiss.mus, postea Francisco principi primo
a Augusto sequente, vir celebris memoris Geonriu^
cons.lns et eleemosynis familiaris astat.
Ambasianus Rothomagensis antistes, in castro
Francisco
Vi-
quippeNorthmanniamvisitante,Beccumingreditur,BgnianoCaroloBorboniosuccessore,moriturRotho-
ubiJoannesVenatorregiaconventioneincathedram magi in aede
Virginea,xv„KalendasOctobris, divite
abbat.alemafratnbus mtroducitur. Ibique Geoigia- mausoleo conditus. Quod quidam cumilla
num excelsa
festum regio decore Franciscus celebrat.Unde
pyramide.quam vivens in mediotemplo construxit,
post hebdomadas quinque ad Vatevillam movens, inter mundi mirabilia facile numerares.
Alienorem conjugem Caroli V, Romanorum Kalendis
impe- yero ejusdem Octobris Henricus Rothomagi,
ratoris
sororem, Becci valetudinariam relinquit Se-
cum
tum sumptu, tum patriae leetitia excipi-
incredibili,
quente biennio die qua reliquiarum
. .
-.
Beccensium
ceiebns agitur memoria, noctejam profunda,
— —
tur,ubi quodammodoprodigacivium
> i """"^" i^i wui^auivium nueraiuas
liberalitas non
lam- suas facultates, sed egregia sui principis merita
padem Hlam qumdecim marcharum argenti specio- clementiamque metiri delectatur.Hujus memorabilis
sam.quamGarnnusferreacatenainsacelloVirginis sumptus ac hetitiaa non vulgaris, pulchre
matns suspenderat, ambasque lances ele-an
argenteas terque meminit quidam Ghappius superbas
cnoro pensiles, noctu fures audaci sacrilegio novem
deprae- et viginti tabulas recenti volumine
viva effi-ie reprae-
dantur. Quorum auctores Rothomagi rotaa suppli-

"
sentans.Idibus ad haec Januariis,noctem sub
cio d>gnam mercedem mediam
recipiunt. Dum Magdalena assistentibus choro fratribus ad nocturnas
Francisci vigilias
fiha, Jacobo
Scotorura regi connubio Cacceduntcum
tememotibuscrebrafulgura in*entk
Ther ° ennam C3StrUm id6m Vent0rUm flabra
inter au * » ec frequeTa
f2£;; -1
Franciscusarrmsrecip^statimquepaetis ad decen- gor, vel aurae, certissima discerni
"

nium cum Carolo Augusto induciis, per queat Erat ad

mediam inferioris templi pyramides ambas, co leos
a
"adut
Fland, ite GandaV ° S FranCiCam
™
'

° Pperie " S tUrdcU a bi columnis per angul se

Ub alr
'
' '

PerVenit M ° X FrandSCUS
mT
,
leVata laDideo tabulatu ad summum
mti
rro R
cTuusroBeccens.fluentiumtempestivacommoditate
'
-

N0rthmanmani repetenS f0ntlum in uotius di

'
'
'

™ q—
cuspidis, nutu
humani^ artibus perduc a qu*
hac eadem intemperie corruens, magnam
t m plt
alhcitur adeo ut ilhc ccenam moxsibi
parari jubeat, ruinam suo casu attu.it. Atque (ut fere sunt
.-egma Ahenore ,n sdecapitulari, e f r u
regione, ad Her- n, ludibria, quae periculo socium ad it
um sepulcrum epulante. Regiis interea florentibus
Haymoms Courserii Beccensis monachi, "qu Ann
JS££)
gestis, Joannes septuagenarms
in Marolea expedi- baldo, a conciliis, et vicibus sLeT-
Uonead Merlara
succe S
heb domadas
dlli
febre raoritur
ia Beccum delatug
;
Jacobi Annibaldi
ub
.
^ duo summaa turr
^P
n
s

J f
aderat
"
crepitacula maTora
a
l
S0
soTo 4.'
f
*
quotid.ams precibus ac vigiliis fre- pretiosam magnicomparatam, sacris
Quentatus, in Virgims matns *de D usibusdedi^
pausat. Cor ejus tam, veluti quadam Antiochi audacia
h ca plumbea m choro ad aram cum prob^
raajorem condi- privato
r. Corpus Lexovns
in *de apostolica incredibili
etiam patriaa contrahens dedecus
p^a
nare non erubesoit, modicunoue mde pu^tunr
sumptu, coep.scopis appositum,
quiescit.
Hujusbonas
sit iens ; pudore neglect.o, maximum tm s^bT tun

Beccensi coenobio
ecclesiastici muneris partes, cum
Annibaldusidem ClaudiiFranciaj
suis(quorum id gratia' fiebat) ra
notam contempsit, opus quidem aulico
ZtiaS
admiralis frater regio favore obtinet, monacho
dum Fran- dignus. Glaudiusposthaec Annibaldus
ciscus Henrici Francorum vir ex equestri
Deiphini primogenitus ordine clarissimus, ac Francite admiralis,
nascitur.Jacobus Annibaldus tria eccleoiastici Jacobi
mune- Beccensis commendatarii frater, cum
ns insignia ab episcopis Ilipponensi, apud Ferram
Aniano atque oppidum cum suis ageret, solaque sui
Castoriensi, fama ferocem
Romani pontificis permissu, Becci sus- Ruthi exercitum eluderet, acnori febre actus,
cipit. san-
ctis monitis unico filio relictis.
Quinto Nonas Maii sacerdos effectus,
decimo sexto Ka-
episcopus lendas Februarii, inter sacra constanter
consecratus.Atquea legatisPauli tertii moritur.
purpuratum A<1 Annabaldera sedem, quae
Appevilla dicebatur!
695 AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 696
ingentisumptu regio funere sepultus. Regem vero A foribustempli turrium alteram ingenti fragore ruen"
Beccensem novus aries novo pulsat ictu. Agrumque tem, bonam facit molis partem destruere cujus :

Planeseum (cujua feodi nobile caput cum ingenti antistitium gerebat preefatus Jacobus Annibaldus.
privilegiorum gloria supra Appevillam situm est) Idusvero sequentis Junii septimo, Jacobus cardi-
sex fere milUa a Becco distantem, marchio Annibal- nalis Annibaldus, aimo sessionis Beccensis decimo
dus Hwaldeus Jacobi Beccensis commendatarii ei quinto, Rotliomagi sub tecto Beccano moritur, in
Claudiofratre nepos, Jacoboquodam Perdrierio (cui Appevillea fratri Claudio adpositus.
rei tractandaecreditum fuerat negotium)in capitulo Gui succedit Ludovicus Lotharingus cardinalis
Beccensi rogante, postulat; oblata inpensum Guar- Guisianus (de quo paulo antea loquebamur) in re-
gueslala Aloconensi. Idque fortasse tentat speratius bus bellicis sub invictissimo sidere natus.
propter praesentem patruum favorem. vigetque di- Augusto postea mense dum in capitulo Beccensi
ligentius vicina commoditas ad rei familiaris con- archiepiscopi Rothomagensis visitandi partesageret
geriem. Tres interim ex nostris nominantur,qui so- D. Parrisius antistes,exiguo tunc monachorumnu-
lumtum rogatum tum oblatum diligenterexaminent, mero pro tempore consulens, de rigore claustrali
quorum relatu res ipsa tractanda sit. Exstruitur aliquidgratioselaxat,quojunioresad ipsalitterarum
interea apud Appevillam castri Annibaldei moles, g rudimentapromoverent commodius.Permittiturita-
dominiumque extendere illius planeseae
cujus fines que apertie libris in choro canere, quod ante magna
domus turriumque advectione marchionis spes ob- temporis jactura rnemoriter fiebat. Inter violentas
firmatur. Forsan vero fecissent satis Beccenses, si monast' riorum depraedationes, essetquod miserum
rerum aequalitas atque conditio postulasset, si jura Beccense loqueretui : unde exturbato venerandorum
clausulis pertinacissimis non obstitissent (causa 12, Patrum ccetu, dum per Northmanniam grassatur
qua3st.2, cap. 37, et 52 56). Infectis itaque nepotis admiralis Gallus, obmutescit divini cultus exerci-
rebus, patrui purpurati animus in tres delegatos tium, occisis inter immaturam fugam duobus mo-
monachos, dissimulato prudenter stomacho,fervet, nachis, Gabriele Botteo, et Jacobo Nocyo.
officiisque privatos, secundi prioris scilicet, canto- « Duo postremi abbates fuere GlaudiusLotharin-
risatque sacristae in exteras remotioresque cellas Grs eques Aumalius, qui violenta morte obiit S.
exturbat. Quorum ego ordine secundus abjectior, Dionysii.in Francia, die tertio Januarii, ann.1591 . »

sed talc nobis exsilium pro Ecclesia suave. Accidit « DominictjS de Viq archiepiscopus Aucensis. »

tum in majori Lexoviorum ecclesia amuarum in

3« PR.EFATIO AD VITAM SANCTI HERLUINI (76).

Consuetudo fuit apud veteres majorum suorum C Mementote prsepositorum vestrorum,qui vobis locuti
imagines erigere, etpraeclaraeorum facta memoriae sunt verbum Dei; quorum intuentes exitum conver-
scribendocommendare ad informationem postero- salionis ,imitamini fidcm[Hehr. xm,9,7).A.& hocenim
rum, ad exemplumscilicet virtutis et incitamentimi scribuntur vel leguntur strenui actus et mirae vir-
probitatis. Quod ob id utique actitare curabant ut tutes sanctorum, ut in his laudctur Deus, de cujus
qui aliam ignorabant vitam, hoc modo sibi et iis gratia sunt, et minores vestigia majorum quaesequi
quos scriberesuscipiebant,praesentem quam maxime debcant aspicientes, sine offensionc passibus boni
memoriam efficerent longam, laudemque, ut puta- operis currant viam salutis ad gloriam et ad bra-
bant, mererehtur perennem. Econtra ecclesiastici vium supernae vocationisDei. Hoc fecerunt antiqui,
scriptores, passiones et vitas sanetorum.qui planum hoc faciunt adhuc istius tempestatis. multi,nolentes
iter justiticc sequentibus laboribus suis relique- praeterire tacendos quos alicujus momenti fuisse
runt, et Deum in vita et in morte sua glorifica- putarunt. Inter quos Beccenses primos ipsius loci

verunt, eadem quidem via, sed non eadem intcn- structores, et erectores, quia Deo noti, et homini-
tione scribere studuerunt. Nam perinde succe- buschari fuerunt, utrebus ipsis claruit, mandando
dentibus decedcntium Patrura vitas, et mores inti- litteris, post se venturis eorum piam reliquerunt
mare voluerunt non ad captandum vulgi favorem, Dmemoriam, hoc est beati Patris Herluini, nobilis
:

sed ut agnoscentcs religiosas eorum conversatio- quoque Wilelmi, atque sapientissimi Bosonis ;

nes, ad gloriatn Dei laudibus attollerent, et sibi sancti vero Anselimi Vitam (qui secundus abbas ex-
exemplar propositum bene vivendi, actibus prose- stitit ipsius loci) quiclam Canturiensis edidit, qui
querentur, ut teternam promererentur remune- ei adhaesit, et usque ad mortem in archiepiscopatu

rationem. Undc quidam sapiens hortatur dicens deservivit, quo, Deo volente, translatus fuit
: et ;

Landemus viros religiosos et parentes nostros in ge- quidquid de eo videre vel audire potuit, scriptum
neratione sua [Eccli xr.iv. 1); atque Apostolus : reliquit.

(7G) Hujusce praofationis auctor (ut putoi Millo Crispinus.

 - ^ r "2
697 VITA S. HERLUINI ABBATIS BECCENSIS PRIMI. 698

VITA SAJNCTI HERLUINI

PRIMI PASTORIS ET FUNDATORIS BECCENSIS COENOBII.
Auctore Gilberto Crispino abbate Westmonasteriensi.

Quoniam in re militari qme quis raemoratu di- A animosus, quera scribendum

accepiraus, ubi com-
gna
'd scnpto
legit, scripto eduntur ad posteritatis Pvlinvfa.
nostpritnt.is exhorta- «—«», i.«v„:* :n:„ :_•._• .... ...
pertum habuit, iilico injuriarum oblitus, viginti se-
tionem laudibus attolluntur, prout ingenium
et
scri- cum delectos milites
assumens pergit ad diem cer-
ptoris et facundia praestat,
silentio supersederi non taminis, minime cum Domino, verum seorsum
debet, ad divina. virtutis gloriara
et magn» in Deum procul ab agmine illo etenim sute suorumque
fidei formam, quae sa- ;

in -----««
satellitio Christi
-.. ol x u
nostra
We»«,ra me-
mc lutis oDjectu
iuiis objectu lidei sponsionem asserebat, mor-
fidei siue,
suaa,
mnri* n ™,l aM •

ZensTc u ^ f ^ T 6rabiliS
mdam
HeHuinUS ^ periCUl ° a ^
etebat Uullius emolumenti ab illo '

™*
T
,

tituium vicem exquirens Dictum satis est

wZzzirziT^ mundum jucundissime
perscnbatur, quia
etad sibi,
wc
agnosci potest quis fuerit; non desertores
-
<
*
uuame
TLT:T: "^ r ^ ""^ qUaUa fPtate nltUS ° qU0S ^" ali0rUm
^ ici
- -etus loMt !i quS
patT tunc
m^Zfi nnTT "71 r htem
j
',
reCUSaflt1
'
et ^"
a ° r0gatiS '
in domiuo
iUdUCit h ° C
'-
um
^^™ nece ™ et patri* excidiura, cupiditas
10 ^-iuimur, nec tam militaris

T ^™ ^-
'

AD,nis au iZ
ri
° btentU mnd * causa fidei
° ib
^
•

^™' * nUere pater mUS DuX excelsi montis **" agmen cum de~
ejut orTIen
jusorigineraduxit; raater proxiraara dui? ducum Flan-
"

duceret, videt a tergo viginti armatos

ta eminus in
consanguinitatem

S^rSoJSfS; f manniffl
attigit. Ansgotus
iSk> ert Bri0 -
duC1S ne » os ex
^ ille, ista
S eo "
B plano subsequi, ac Ltill a.iquid v r n in
confesti <»
causara a
**
g™ sc ™t,
rlt
essent scitura ire. Accedunt,
approbant plurimum magnani-
Z p

Sio con u
m ter
£ -z
sime

J^^^O™.-»^ .
oranes
hab lis
is
e

™ri
Cn

h
hic ad
l f "H

r rr
arma plunmura
/T"
tes habuit

erat,
PeUeS S6
acceptis -
nec mi-
mitatem
riis tanti sibi servitii

accessum,
qu£e sua fuerunt. Bellum
'
aC duci renuntiant

cum ampliori
™* «*-.
"

gratia
\J i^Z
^miratus

reddens
^i
cZ
P ro inju-

orania

SSrriS »» orum fiund electisillumha- iucis sub exortu, nuntii prLicti provinci* ducis

—
.

e
S»™ °TT ^ 1 militaris USU '
et Roberti '^tuantevenientes,dirimunt
jusfidera-

T^Zm ZT ehmt Abinh ;

S
° nestis averte " ue s obtestati ut ab arrais disce
<l t," t ju-
"^
—
fadUnt diCiUm belU CUrI SU
^™'o2rtLtTstudmm, r* -
1
exSDecteut dennitio ^ * a-
mpendcbat domi orane ac militiae
'

com- que pars utraque, ac neutra superior altera discessit

"
ebu non rir
nTn solum ssmgularem
ri:utr domin, sui obtinue-
tis

T userat; quibusde
-
ab a
lignum illud ad
***»•
omne opus
**
bonum
-«^5S utile conserva-
.atfavorera,verumetapudRobertumtotiuspatriao
c bat. Nolebat summus Lifex vfolen a 3aris
8
f
p e p e iuat
; :r fnomen
b
sibi nrenirplunmum,
m
accessumque
dorainos regionum
fa-
aur* jam pius
fectationibus exhumectari.
mud dist ° rqueri
'
ssizss
& CaPtaU am n ° men ln S£e - Vlte llU J' USJ°-"dissimo statu annos ille jam ex-
rto l'JZ H
'

mtstn rm
pluriraa
a M. C /Tam '
t C
° ^ f° rtitudinem cesse ^ triginta septera,cum tandem divino meTu
^ °T Ct ln armiS C ° nfl - SUCCendi amore lneus iIlius c»pit et ab arao e
n

^n^r^Z
"sil e

T T ^ ^—
^
t '

and0
!
£r-r. »tus ,ui com.
" SenSimQUe CGre
extenonbus oculum cordis convertens ad
' ^
«odum subtraheno olb
'^
se ip-
lonoealiorsun
ei

n T '
G
° mV1S °' SUm; ibat ^™*™
ad ecclesiara, orabat devote

^^7ol^^J2Z
,

T
e ipse ac s * pe prorumpebat in laci mas
TZ "" ^ ludic

^™ ' - - °-i
* Z ^
'

am mlnUS
^ lacessitSs H nra ,
°
^- retinebatur
! J

^ uod ^ua Deo secum lu-

-*
fi oc

»«*
iu curia « uia
'

^s
contraxit,
vo^ ^
injurias e.T U
Tf ^
'
ef
homofericis' "im Z ni p tentl
a

n
110miniSqUe
"
«**
88 qU ° d Gt ° bti 1Uit ext01 ueus e *
!
^ '

^- Slbl 8 d ° min0 suo ra « lta

^

«upremi avidus u 0^« ducul servitii. Saape

SUb dlem PCrn0Ctabat ° ranS in
quus, ad
po^^oJSlStr^ S—
rope\.iem bl^
eCclesilS et
'
mane
-n
^e
P
facturum, et quando
t.n n mi IH ,
4
"^™^ f
S ° da ' eS
P arcimoniam «^rcere volebat,
-»pore bellum uri
ZC, ^, f° **" ^ ^ ^^*
adinveuiebat ""pedimentis absens. Sa,pe

^Z^^T^
(

«» posset sine
T^ 11 diem in ai>mis "> e «'tt,

Z ^iT^Z^ ZTT j^ "^ ^*' ^

"
'

-carapHusevitariSv"
mgMtate. guod mv dicabat aitercationem animi
qUOd
illius, quam adhuc
8 ^
se-
 : ;

699 AD OPERA B. LANFRAXGI \PPEND1X. 700

ria dissimulatione celabat. Angebatur mens, et inAduntur crimina quae humili, et sufficienti ratione

plura cogitationum deliberatione distrabebatur ; mi- cuncta purgando removebat, qui in eo judici re-
litise ac cueterae saecularis rei usuin relinquere sum- spondebat Spiritus Dci, tacitis unde judex potius
ma erat voti, Verum quo se conferret, quod vi- erat infestus, alia quuedam admissa intendebat,
vendi genus assumeret. ignorabat. Rarus in Nortnui- sciens iste quid lateret in fundo : « quae mea sunt,

nia tunc recti tramitis index, aut pervius erat, sa- inquit, hinc accepta universa distrahantur, dum
cerdotcs ac summi pontilices liberi conjugati, et pauperibus, qui vestram nullo crimine iratn me-
arma portantes, ut laici erant, veterum ritu Dano- ruerunt, sua restituantur. » Motus ad pietatem
rum universi, adhuc vivebaut, sed, sicut spiritus dominus, quem mundanse celsitudinis fastus pluri-
ubi vutt spirat (Joan. III, 8), ita quem aspirat un- mum obtinebat, adducto in partem viro perquisi-
ctio ejus omnibus (/ Joan. n, 27). Abre-
docvt cle vit animi tantam commutationem, et finem consilii

nuntiansergo militiae, vili tegumento indutus, barba Cui paucis ille verbis cum multis lacrymis respon-
et crine intonsus, inter aulicos ea quidem diu, dit :Saeculum amando, et tibi obsequendo, ni-
«.

qua diximus, intentione servivit exiturus ab JEgypto mium Deum, ac me ipsum hactenus neglexi quae :

verus ille Hebraeus, ea videlicet transiliens quae corporis erant cultui omnino intentus, nullam ani-
transeunt, ac omni conamine se extendens in ea^ma^ rnese eruditionem accepi ;
quapropter precor

quae externa existunt, ab eis qui remanebant mu- si quid unquam bene merui a te, liceat vitae quod
tuatum opus Dei asportare conabatur quid pre-
in superest in monasterio transigi. Salvo circa me
tiosum poterat, jarn domini sui laetus assidens ad amore tuo, et da mecum Deo quae habui. » Habitae

mensam, multimodas epulas, et comessantes,

inter diu deliberationi finis iste consedit ; corde in lacry-

pane asperiori vescebatur et aqua ridebatur ab ;

mis concitato sustinere nequit ille ulterius loquen-

universis, arnentiae quidquid agebat reputabatur ;

tem, abripit se in cameram. Pietas humana in eo
minis, promissis, injuriis, officiis dominus et uni- multa erat circa illurn militem suum, rnulta et illi
versi satellites nil poterant a proposito suo eum circa Dominum. Ac missionem requirere
vix ab eo

avertere conantes; mittebatur homo olim universis valebat, sed praevalebat fortis ut mors dilectio
acceptissimus ssepe numero ad curias, sedens asi- [Cant. viii, 6). Tandem gratissimo clienti expeti-

num, mceror ac risus diversis quo adveniebat, ser- tam tam sui quam suorum omnium fa-
concedit,

vitiorum quidem gratiositate, quia metuebat saeculo cultatem, quem eatenus ut bene obsequentem sibi
irretiri, nce equitare jam volebat asinando serviens amaverat, jam ccepit amare ut dominum, ac libens
domino, sine cujus permissu discedere nolebat obsequebatur illi plures dies, multo cum honore
remisit, di-
Et quia pro Deo abjectus esse nequaquam erubuit, C detentum apud se debita honorificentia
nec Deus illum erubescens, super terram quoque tioni illius, ac servitio tradens quidquid paterni

amplissimam illi restituit vicem. juris babebant fratres sui, qui eadem dignitate

Comes Gislebertus de cujusdam compatriotae sui geniti pares exstiterant sibi, quia dignior, et vera nobi-

damno agens, quod in illius vergebat perniciem, litategenerosiorgermanisefficiebatur, jure ab eisilli

ad principem Nothmaniae Robertum, cujus quid- subjici, nec indignum aut injuriosum &estimabatur.

quid super hoc agebatur intererat, praedicto viro Protinus in villa quae dicitur Burnevilla, exstruen-
hac de re imposuit allegationem at vir pacis ferre ;
dum servitio Dei opus arripuit non parvum, brevi
damnosa alicui rnachinamenta penitus recusavit. peractum ipse non soluin operi praesidebat, sed
;

Perstat dominus in sententia hortans etcomminans, opus ipsum efficiebat, terram fodiens, fossain ef-
ut homo sibi intimus verbum consilii sui ad domi- ferens, lapides, sabulum, calcemque humeris com-

num suum perferendo, referat. Agitur ut jam os- portans, ac ea in parietem ipsemet componens
tendat miles ad utrum libet positus, cui servire quibus alii horis haberant, ipse congerebat quae

superno, an terreno domino malit. Sed mox ut ad opus exigebantur, excludens otium ab omni parte
diei. Quanto vanitate tumida olim delicatior,
tanto
superni causa Domini exegit, illico iste funem,
quo sub terreni servitio doinini D vera humilitate nunc ad omnem laboris tolerantiam
retinebatur, ab-
rupit. Abdicata omnino legatione discedit a curia. propter Deum patientior. Cibum praeter quibus non
exquisitum, et
Quin tamen iret comes Gislebertus nullomodo dis- licet diebus, semel accipiebat, nec
credens post J$4 paucos dies curiam ivit, rescire parce satis, expleto cum die opere suo. Et quia in-
volens quid dux responderet; verum ut cognovit terdiu nequibat, ediscendo psalterio noctem penc
jucunditate
ad eum non fuisse perlatum, efferatus in illum cui totam impendebat. His exercitiis multa
imposuerat, mandat abduci quidquid habebant ille exercebatur novus tiro Christi.
et sui. Continuo abripiuntur omnia sua, nec curat ;
Prima litterarum elementa didicit, cum jam exi-

vastantur quoque pauperes sui, unde non parva sol- steret annorum prope quadraginta, et divina opi-

licitatur cura; pauperum ergo transmissus questu tulante gratia eo usque processit, ut etiam ipsis

et lacrymis, post parva dierum intervalla rediit ad appritne eruditis grammatica, in exponendisac in-
telligendis divinarum Scripturarum sententiis,
me-
dominum, nullamque sui curam gerens egitsuppli-
divinao
citer causam innoxiorum accersitur negotium to-
;
rito haberetur admirabilis; quod, ut solius
tius curiae, acerrime in causam deducitur. Inten- eratia efficientiae actum credatur. nocturnis tantum
 701

X™ l
in psalterio
u
™° operis
nunquam diurni
VITA

intermisit exsecutionem.
Non solum in cythara confiteri Domino,
decem chordarum
S.

o^z^r^.!^ A "*?- •?— ^-

(Psal.
HERLUINI ABBATIS BECCENSIS PRIMI.
1

verum
xxxu, 2) psal-
et
omne frustrabatur, hunc malis
suffodere molitur. Verumutin
legimus
1*.

Canticiscanticoruni
— 1
"
pravorum exemplis
702

ejUS

Uniuscujusque viriensis super femur suum

:

lere gestiebat, congrua temporum distributione

propter limores nocturnos (Cant. m,
nunc attentus bonte actioni, nunc 8), seu diurna
intentus lectioni oppugnatione seu noctumasubdole,rationis
atque orationi. alicujus
suggestione accedat, invenit eum excubantem
Nova rursus moliminacontra eum hostis in
antiquus propugnaculis, geritin manugladium,qui
quod summum in humana vita ille
invenit, universas
excogi- ho.stis compages ac medullas
taverat, monasterialis exsequitur, dignocens
videlicet ordinis fastigium, ac exterminans quajque ab illo
pene dissuasit his occasionibus. cogitationes atque
Ccenobium quod- intentiones suggeruntur ad excipiendos
dam adiit gratia inquirendi de
vita monachorum •
; ictos, lon-
ganimitatis, et patientia; forti clypeo
habita oratione, munitur posi-
accessit omni cum reverentia, tus infra divinaa custodise
;

multo cumtimore ad ostium claustri, velut murum ad omnia illius

ad os- molimina,avigi!is sui commonitione solIicitatur,qui
tium paradisi, desiderantissimus

dti.it 5
chonim h«ih;hi« „„;
'v T^ZLZ,
Z™^"
di
8
scire qui mona-

Tw
q™mC<Bnohl
«nnJt gravitate morum oranes
ordo exposcit,
turbatusest jam ac omnino
^

T b

haberi
•

* hs
'
""""nrmnauit.nequedormietquit
nondormitabit,nequedormietquicustoditIsrael(Psal.
cxx 4) Igitur non expl0, atls ad votum
'
-

castrorumDomini.reditfirmaturus
'

irus suum quod contra

spirituales incursus extruebat: avulsit
illico paternas
*- ^
incertus quod vivendi domos, unde servorum Dei habitaculaconstruxit.
genus approbaret. Ad h;ec qui
monasterii custos
erat, ut illum sic introrsus
Sacrata vero quam construxitecclesia abepiscopo
accedentem conspexit Lexovii,
furem suspicatus immisso, nomine Herbertocomam totundit.ac ssecu-
quanta vi potuit, collo larem habitum deponens ab eodem
illius pugno, per capillos pontifice sacree
foris usque ad ostium ex- habitum religionis accepit, miles Christi
trusit. At vir patientissimus per tot
pro illata sibi injuria
pericula fortis ante expertus
nullum monacho laicus verbum ; ejusdemordinis cum
impatientiae re- eo jugum subierunt duo sui.
spondit. Talibus quidem accedere Postmodum a prajfato
plurimum exti- prasulesacerdos consecratus.pluribus ducatui
muit, sed palmes propagatus illius
ab ea, qu» Vitis vera jam adscitis fratribus abbas praaficitur;
existit, nullo adversitatum tuto imi-
aestu arescere potest
tandus aliis pramonitur, qui per annos
alte radicatus in illius tres impro-
charitate qua» omnia suflert
perium vitae spiritualis patientissime tulit coram
(/ Cor. xin, 1).
s,*cuianous alienatus
saecularibus

ea;
Hoc de illo rpfp.^nc »jt *•
:,"
mims coenobium.
onis oIatiu
r, *„Dominico !
Z\t proximo natali
dere ^;
•

adiit majoris no-

- » iiud ° *»*** *« ^jl^
aiienatus spectaculis, quibus innutritus
quotidie aliosvidebatoblectari; rigorem
non relaxans inter affluentissimas
abstinenti*
dominorum men-
a
festiva processione cum
fratres in sas, omni denique abjectioni
die solemnitatis exissent, corpus suum subjiciens
vidit indecenti benevo- in curia. Quos ergo regendos acceperat arctissime,
lentia monachos passim arridere laicis, aggaudere vel more Patrum piorum
m parationbus ornamentis
ostendendo ea aliis. ad
[al., pnorum] regebat.
introitum Videres,peracto in ecclesia officio, abbatem
contentioso tumultu anticipare collo se-
aditum mentem, manu rastrum
Ad hac insistentem sibi sarculum gestantem.ad
vel
nimium fratrem quidam
monachus monachum pugno agriculturam praeire monachos omnes,
ruris operi
repercussum avertit, sub diei terminum insistere, sentibus
ac nnpulsum supinis dentibus et spinis alii
demisit ad solum agrum emundabant,
adnuc en.m, ut dictum est, alii fimum scapulis compor-
omnes omnium per tantes spargebant,hi sarriebant.
Northraaniam mores barbari erant. ferebant, nemo illi
Hac rerum in- panem assumebat in otio.ad horam agendi
'0 entia ne bonum damnaret officii in
incceptum, tantam ecclesia omnes ad unamquamque
actuum levitatem, tantam horam convenie-
improbitatem morum bant. Victus quotidianus panis
contuens in
suam corrigere nolebat,
illis ad quorum
Dei mlmus''effedt
3S „ rmam
,17 D ^™
vitam
^ ^ ^™" ^^™ ''
siligineus, et herbae
U ° n nisi lutulena fons ^
^^
-

niens labanti. Sequenti

nocte exploto mnt. ; r^™
"?*
prater du ° miI,iaria habebatar. Cce-
™ — P— -Ho,
ofi.c.o,
officio, diu ante

emans.t
luce.n aliis
lucera a, '
2tt Zoraturus
erais s ipse
benefici
seus, vel al.quid aliud edulium
et ca-

occultatus in quodara angulo oratorii •

undecunque habe-
oi batur. Exemplum magistri,
quidam monachus eo non et conatus. omnem
viso prope constitit
ad orandum qui murmurandi excludebat aditum. Abbas
!
nunc toto corpore prostratus,nunc prior ad
antum gen.bus flexis, ab opere discedebat ultimus,
opus,
cum lacrymis orans usque operator ipse
d mane clarum continuus. Simili se inibi propter
perstitit. Ejus igitur Deum servituti
exemplo om- nob.hs mater ejus addixit, et
nno redmtegratus est. concessis Deo prsediis
quae habebat.ancillae fungebatur
Referimus miracula, sed officio, servientium
eis, unde vulgus
ententiam, multun.
fert Deo pannos abluens, et quidquid
: pauciora, quanquam non de- injungebatur ex-
tren.i operis accuratissime
uerunt et ipsa. Quid agens.
enim gloriosius, quod victus
b eo ubique Ad opus servorumDei quadamdiecum
hostis. Deo vincente, succubuit? Robur annonam
0nstan torrerot, nescio quo casu domus undique succen^a
^illius,durishactenusadversitatumictibus
est.Cucumt quidam ejulando nuntians
abbati domo*
 . ;

703 AD OPERA B. LANFRA V CI APPENDIX. 704

Adium morte nominem exivit.Quod

subita praeventus
combustas, et matrem ejus inibi esse combustam ;

. » 1 1 Uama
*
hora niYM _-. J
Air»_- nillliirl n-\
agnovitanimam
_ «. -rtA fOr.tO YV\
illius raptam t 1 1 1 I 1 ('

at ille licet lacrymis suflusus ad Deum manus leva

____.

abbasipseeadem
_

vit : i Grati.is tibi, Deus, inquiens, quod in officio a da.monibus, audiens miserabili planctu ejulantem,

servientium tibi rnatrem meam ignis assumpsit. » et ita per longum temporis et loci intervallum ab-
duci, mittit sub acceleratione quid de illo ageretur in-
Fortis in amore Dei constantia quae tot diaboli arie-
non poterat malleos ac ignes quisitum iri; legatus illuc pervolans pulsatas foresir-
tibus impulsa labare !

inimicus suggerebat nesciens,quibus vir patiens mi- rumpit,irrumpensad cubile pervenit,incubili jamge-
nime fundebatur. sed purgatus ad coronam gloriu. lidum ac membris omnibusrigidum ad latusnesciae
formabatur. Nihiltamen mali in illa conflagratione uxorissuae invenit. Hujus miraculi unum e fratribus

praedicta domina passa fuit. testem habuit, qui cum eo eosdern ejulatus audivit.
Quadam die circa vespertinas horas cum foris ad
Dein post aliquantum temporis per visum divi-
nitus commonitusest,ut dimissa solitudine campes- opus resideret, vidit daemonem sub habitu clerici

quae competenti opportunitate ornnino carebat,

tri, prope looum transire, et eam dormitorii officinam
est, adire
eum ad locumsui jurismansionem transferret qui a in qua fratrem ad necessaria secessus ;

milliarium a i.<w»
iuih » suspicatus
revera -,~- clericum, et quod ad oratorium
mananu Beccus
niic mananti
rivo illic appellatur.ad iumirti
beccus appeiiaiuL.au r. * .

fecit a compluribus inclamari quaibat

castro quod vocatur Brionniuin valle. Est hic locusB ir e voluisset.
...
non esse viam oratorii nequaquam exaudientem
.. ..-...*.......». -./%..._.. ...-.rv. __tci nr\ an+f*rr\ . .

in ipsosaltu, Brionnensivalleima, montibus saltuo-

;

sis hinc inde occlusa,opportunitate humano

omni prosequitur missus qui revocaret, sed elapsi nulla

usui commodus propter densitatem, ac rivi recrea- prorsus vestigia invenit. Intellexit tandem inimici
multum erat accursus, trium eventum exspectavit. Nocte pro-
pra.stigiura, ac rei
tionem :feraruiu illuc

tantum molendinorum tresdomus illic erant, et so- xima quidam monachus, de monasterio fugiens,
vestigio
lum habitabile permodicum. Quid ergo faceret ? mo- per eadem loca egressus discessit, ut e
lendinorum inunopars sibi nulla, aliorum duorum subsecutus prodidit.Quod mane ille cum comperis-
set dixit, cui militabatet qui eum
abducere sategit
sua pars erat tertia, nec tamen soli liberum quan-
a vespertinis horis praestolabatur ibi immundus
tum opportuna domuum capacitas exigebat.Comes
imraundum, dominus satellitem per iramunda jure
Gilebertus nil usquam eo saltu pretiosius posside-
bat Quid plura? spe in Deo firmata,ccepit opcrari,ac abducturus. Variis ergo siraultatibus quae saepein-
oriebantur ccepit dolere multum et anxiari
Deus evidentissime cooperari, nam consortes, et trorsus
praesideret
contermini quas ibi habebant partes,seu venditione, ad ea enim componenda qui in claustro
uu. F luuu_ w«
rainime erat, &sumptuum congerendorum
6 » necessitas
---
gratuitadonatione,omnes sibi suas dedere, ac
seugratuitadonatione.omnessibi
seu
L illum extraimmorari compellebat: hac
de re raulto-
brevi sub ternpore silvam Brionnii,qua.circum.erat,
totani obtinuit ties Dorninum cum jara exorasset, divina sibi mise-
ratio accommodavit auxilium.sufficiens
ad universa
Consecrata, paucis exstructa annis, non parva ec-
clesia, columnis ex ligneis claustrum construxit, quae agenda forent suffragium.
Ortus Italia quidara vir erat, quem Latinitas
in
in quo ad morem patriae fratres jam nusquam pro-
gressuros considere instituit. Nocte vero subsecuta antiquum ab eo restituta scientiae statum tota su-
orationi eo intento in stratu suo, diabolus futuri il- premum, debito cum amore et honore, agnoscit ma-
licbonorumoperuin incrementi primordia cernens, gistrum, nomine Lanfrancus, etc. (77).

impatientissimetulit,tectum dormitorii multavicon- Abbas peritus erat in dirimendis causarum saecu-

ad exteriora
scendit. Unde quasi 3©conamine colligensse supra larium controversiis, prudens in iis quae
quae neces-
cooperturam, ac pertinent, in sedificando et procurando
novam novorum parietum insiliit

non Verum saria forent, nec prudentior neque efficacior salva

in unum ad terram universa dejecit. is

religione poterat esse praesentia corporalis foris

erat semen quod in petrosis ortum areat quia non ;

curas mundi cum residebat, animus ad sui

sed pingui
numoreiu, beu
naoei huinorera,
habet wua cA_
pmgui terra exceptum
C p.u.,. „..«..
attulit inte°r
~.

hoc fecerat D curara, et araorera Dei pnecipue

m
#

endebat, nullarn
,,

fructum in patientia; raane quia iniraicus

„»v.v. m /.nr.r>m owpns. soli
seecularis pompae curam gerens,
i._.: sn Deo in actibus
actiuu^ i m
indicavit fratribus, et dejectos eorura animosredin-
Humillimus, summee pa-
suis gratiflcari gestiebat.
tegrans, claustrum ex lapidibus rectificare ccepit
appetitu modesto
tientiae, in exsequendo carnis
usta. Vicinus degebat, nomine Radulfus,cognomine
rigore continentissimus, semper ad orationern pri-
Pincellus, homo sseculi plurimum addictus concu-
piscentiis, qui ab ipso abbate cum ssepe numero ad
mus exsurgebat,necdiurni laboris multadefatigatio
in lecto post alios retinebat
quo jure, qua
bene vivendum moneretur, spernabatur, ridebat ir- illum
;

tranquillitate subditos sibi regebat.

Legum patriae
ridendo cum ab armis defessus ac mundi volup-
contra iniquos
;

futurum respon-
monachum se scientissimus, praesidium suis erat
tate satiatus esset,
exactores, et quid inter eos controversiae nasce-
si
debat. Quadam ergo die Dominica pro quibusdam Un-
asquissimo confestim statu componebat.
altercationum controversiis, praedictum abbatem batur,
vespcrum nocte decunque, vel quibuscunque loquebatur sermo eju*
adiit, penes quem demoratus in ;

dignitatem inse maximam gerens obaudiebatur, at

jam ingruente more solito admonitus, rogatus, et
maximus in claustro omnem operam
irridens domum rediit, et circa ejusdem noctis me- do°ctor ille

(77) Reliqua exstant in Vita ejusdem.

 7or) VITA s. BERLUINl ABBATIS BECCENSIS PRIMI.
1{W)
hnpendebat quieti, et silentio cordis sui novalia
A verum intrantibus eis, vidit eumdern _J_
jam in navi
sacn excolens,
verbi sacri cxcolens, assidua lectione irriom.K ea
lfictioiiR irrigans Pn \«
loco M
_,„..«_._.+.
eminenti consedisse.
.: «_
Suspicatus igitur
. .

magni
dulci quam saepe obtinebat lacrymarum compun- alicujus meriti illum existere,qui
ctione. Sic per tres
pauper habebatse
annos vixit solitarius in fre- tam imperiose assidens prope circa illum attentius
quentia hominum, gaudens quod ibi nesciebatur manebat. Navis cum in altum mare evecta
praeter paucissimos quibus fuisset,
aliquando loquebatur,
...
ommbus innotus «
^ -4"^«-"', tcniiisum,
territi sunt nautae quibusdam
quiousdam monstris quep in salo
qua. «nl..
Rumor
ut hoc factum prodidit,et videbant. Hac tumultuatione prospectantTu
longe lateque
lateoue protulit,
nrotu ht. et fnm* viri
<.t. fama nm,i„,.;o„;
viri pra_clarissima, — :n
illegravi
_
quadam
• __ ,.
F °F^wnuous ams,
.

dignitatesubridens, metum eorum

a i

Beccum et abbatem Herluinum breviper orbem ter- reprehendebat. Tunc primo, ut aiebant,
rarum extulit. Accurrunt clerici, ducum filii visus ab
nomi- eis, exigentibus confestim nautis quis
natissimi, foret, quis
scholarum Latinitatis magistri, laici po- induxisset, vel quo pretio navem locaret eo aucto-
tentes alta nobilitate, viri multi pro ;

ipsius amore ritate multa se habente, et nil omnino respondente,

multas eidem ecclesiae terras contulere.Ditatur
illico jam diu eum viderat : «Ex quo litaniam
dixit frater qui
Beccensislocus ornamentis, possessionibus,
personis diximus, in portu nobiscum manet, et
nobilibus et honestis, interius religio utcredoplus
"•"-'S^a.queeruuiuo
atque eruditio
' eo navigium, quam ipse navi indiget.
» Cceoerunt
m
mnUfl
Uum accrescere extenus rerura
.

omnium neces- B erg0 mirari e t mirando illum oranes

Cceperunt
,
contueH vl
sanarumsubmin.trat.ocaep^tadplenumabundare; derat abbas quemdam cui valde conformis
adimpletur vxs.o qua. in eodem monasterio e at t
visa est qu.sivit nominatim an
paucos ante dies quam Illepaullm vultu
luepduiuiumvmtu is esset.
quain vir
v r ille tant.n« nH n«.;«_.
tantus ad ordinem m ..m-....
exhilarato, u ,
hoc solum respondit « Non sum.»
coenobialem venisset. Fons videbatur ortus Hoc :

in valie unum in tota ea navigatione protulit

verbum. Navi
monasterii cujus aqua ad montium cacumina
ex- prosperrimo cursuapud Doffrensemportumappulsa,
crescens, hinc inde effusa, per
campestrium diffun- per comitatus hominum qui in navibus
debatur amplitudinem. Abbasfons eratin erant multum
convalle, requisitus, comes
scilicet
ille nusquam reperiri, vel
navigii

h;,.„
hmc inde
;^-i
hurailitatis exortus, aqua. exundantes
i . __.
• ^ «--«««««» ^.
lat_ss_rae effiuentes monachi, qui ab
et
— qui eum exiisse
4 ui euui exnsse viuisset,
vidisset, potuit.Dein omnium
rerum
illo cum incolumitate quinto die ad arcnieparchiepLopum
1S copum
mcrementum acceperunt religionis divina_, videlicet
abbas pervenit
18 diSCip ' inam qUa mu,ti ab eodem ,oco
lon^LT
longe ,
lateque postea sunt mehorati
' Q™ tnnc inter eos submittendi sese ad
invicem
Hanc fructuum Deo suavissimorum flagrantiam,
transmarinis vices apostolicas gerenssubmittebat
pia contentio? summus antiste§ et j^^S
ujus ex odoredomus Dei per orbem impieta est, suo quondam se

quaet lpse abbas abs

abbati ut alius ^uivis mo
dissime senserat> C Pradict0 abbati rursug * e tc 22
poseap ra s e nsquantovicinius,tantojocundiussensit rerum successu
ad votum omnia cesserunt, mox ut reTire
profectus ad eum in Angliam. Quo in itinere d spo
eviden- suit nam die qua voluit circa sextam diei horam ;
tibus miraculorum signis multa
circa illum gratia venientibus quos ad mare archie isco us
divina innotuit; cum enim Boloniam P P pramise-
venisset,volens rat, ac renuntiantibus ventum
egredi ad portum qui plus sex leucis
omnino contrarium
ab urbe non esse, et P elagus infestum, assueta
in Deo ille confi-
distat, tentavit qui cum eoibat comitatus.Comitissa dentia discessit ad mare obluctantibus
quoque comitis EustachiiJI? conjux femina universis,
Deo et nocte jam ingruente quo,
multa P arte noctis
amabilis persuadere lurimum sategit
P ut in urbe exacta, P erveniens, ventum quem
remaneret, quoniam in ortu navis nulla volebat, et qui
P erat, et commodiorerat ad transferendum
ventus qui de transmarinis eos [/., transfretan-
referret jam dum]j hora
uuiu
......j _ ,- J"'" rP 1er ' 1 iiuid. eadem
f.uueiu pra_sto
P ra_sto habuit.
nabuit. Intenm
Interim enmnnm
somnum
^.dragmtafered.esnulm.omnmoexstiter.t; at capieus dum uaves ad mare im
"
P lul, pril
ldle.er. 1S s,ma.uDeospea.t:
na.es sme mora habituri: fratres qui
. Ibimus ad na.alia
domi remause-
lucis sub exortu navem in.re.sus
omnes sui confestim
tam i.se „ Z
2Z£7^J£m£Z
\l Z Ih, T \
^ ,en ' US C0 " ,er - sed sira P' ici ™™ti»ne scribentes relinouimus eam

ca au rora3 exortum puppes

g, eSSUS
'

"^ " 1
omnes
3liiS
^
jn fluctus re _
alk QU tam
* ks
ea
in arb0 -s ™g™
'

v r
.

J unu
"xcrevisse
3r q uasdam vir^u
rauls "i fcTt
multuo;-
Lon Vh T
C ° nVen,Unt intentis
'
abbas <™ ad raagnabonorum operura increrae" ta n r lius
on.cht.haud procul
, i
litaniara dicebat.
7ZZ
C^ZST^ ^^ Unde Stitit h0m
°/ raUd^
Repente institulione.n
existit ^qnid
accessisse
unquam bom "ucts Tn
; il sera nti
3iS
Ctoniamlr

tt
conslf
Mfin^
aietur, ut fimto htanus
!
T^
^ PaU1
qUl PrJESt0 "
postularetaliquid sibidari:
'r
Vld,t 6t

T
a
era
°
""
?

aniVeKia
^" qui
Ptt"
^"^io,
tima
Cl6riCUS
fuit

'
—vel ab eo

* Ui illum
bilis ^™«*" «SSZ
exstiterit.

d0Ct0
raonachorura subsecutus, ad prioratura quoque
- ra
Arbor fructibus op-
Ecc.esi, Lgus ensis

eju^
701 \h OPERA B LANFRANCl APPENDIX, 7<ts

dem ccenobii Beccensis post eum accessit; et de-Acircamonachossuosintentus, districta eos disci-

functo beats memorise supradicto Herluino abbati plina regebat, et affectuosissimo amore diligebat.Si
suecessit,acdemum post ipsum Lanfrancum, ar- quem inter fratres quem sui ordinis ac
segnem, si

chiepiscopus Cantuariensis exstitit, vir ingenio studii Litterarum negligentem, si quem in ecclesia

admirabiiis, facundia non impari, et, quod ad hu- somnolentum deprehendebat, hunc omnino invisum
manum spectat judicium, inorum omnium insignis. habebat: seinper, inquibat: « llomo litterarum, et
Quod de approbanda actuum ejus honestatedicimus mandatorum Dei nescius, quid praestat? » Quem
vicinitas universa testatur, longe lateque Northman- considerabat vigilantiorem, studiosiorem, ad virtu-
niauttestatur.etGalliaaniplissiineeontestatur.Arbor tum exercitia promptiorem; hujus non abbas, sed
servus exstabat plerosque plus ad studium incita-
fructuum jucunditate plurimum acceptabilis fuit ;

bat illius favorquem amor sedulus

scientise ipsius
Ecclesia. Cormeliensis abbas Willelmus, appiime
;

nutritus vel eruditus. Arbor alta atque fructuosa enim perquirebat quis omnium eorum qui erudie-
exstititHenricus Cantuariensis Ecclesiae decanus, bantur accuralioris ingenii esset, quis tenacioris

qui postmodum abbas fuit de Bello, vir ecclesiasti- memoriae existeret, quis vehementius instaret, cu-
cis omnibus disciplinis optiine
omnious uiscipinns Arbores
ui»uutiuo. ___u__lo
opuiue instructus. j"° ——
»»-—«- valeret
jus studio - denique
_ ex
--- omnibus quis
;
*
.
ad —
multum gravidae in
B singulas virtutes et amorem Dei plus intenderet,
bonorum operum fertilitate

domo Domini exstiterunt venerabihs Hernotus ,

nec minus quam in se amabat, et enutrire satagebat

Ecclesiae Roffensis episcopus, et qui ei ad idem

quiquid amandum videbat in singulis ! Litteratus

officium ibideni successit, vir morum sanctitate aliquis volens fieri monachus, quando ad illum ve-
admodum reverendus, Gondulphus episcopus. Hos niebat, qua exsultatione suscipiebatur, quae susce-
Ec- pto benignitas, et veneratio exhibebatur. Laicos
Ecclesiae sua. filios vidit grandaevus Pater aliis
clesiis patres constitutos. Hi sunt filii de quibus in qua instantia utad discendum psalmos intenderent,
agebat! Quibus modis. ut quod inchoaverant
psalmo (cxxvn, 3) dicitur Filii tui sicut novrll.r
:

oiivarum, qui ab inferioribus extenuati ad superiora amando tenerent, instabat! Omnibus omnia se con-
roborati, charitatis Dei adipe et pinguedine repleti, formans, omnes ut filios, et illi ut patrem eum
aliorumanimasverbisacbonisexemplisreficiendoro- amabant.
borant roborando sustentant.sustentando ad summa Nova, necdum sacrata erat ecclesia, quam ab
eam consilium inchoavit et auxilium
virtutum incrementa educunt.Multam quoque educa- ipso cujus

spe certissima posteritatis spirituali- [al., consilio et auxilio] consummavit, exspectabat

verat sobolem
ter in Domino,jam juvenes centum, nobilissimorum consecrari ; instanter hoc a Deo exposcens, cujus

etenim atque optimorum, tam clericorum quam petitioni quiad caetera sibi benignus exstiterat,

laicorum, ex multis partibus orbis illic adunatus optatum Deus concessit effectum adimplens per
omnia super hac re illius affectum multo enim
numerus, ad centenariam pertingebatsummam. Vi- :

quam prsesumere poterat, honorificentia

dit filios filiorum, ex sancto videlicet Cadomensi ampliori

coenobio fratres ad SH idem

opus assumptos, in consecrata est, et a quo exoptabat. Nam pro qui-

extremis nationibus multos gignere in Domino. busdam negotiistam saecularibusquamecclesiasticis

Corporeae eum vires jam deserebant, quas per tot saepe supra memoratus gentium transmarinarum
annos laboris vehementia, vigiliarum, et inediae apostolicusad curiam venit eminentissimi regis
continuatio plurimum attriverat, visus maxiine Anglorum Willelmi in sua terra Northmannorum
destituebatur ab horis vespertinis indige-
officio, et tunc commor.u.tis, etc.

batducamine. Quamobrem non in dormitorio cum Dies ergo a multis per multos annos multum
exoptatus longe lateque insinuatur, ex longinquis
fratribus, neque ad psallendum choro interesse jam
valebat, sed tamen ad nocturnale ofhcium primus
regionibusviriconsulares,ecclesiasticorumgraduum

surgebat, nec ulla diurni laboris defatigatio in lecto summaepersonae. hominum genus infiniturn adven-
pranuntiatur, libentissime accipitur; conge
illum postalios retinebat. Cibi ac potusparcimonia,
A_
D turum »____- m r\YY\
omnege-
n.
_ -__
quee in juventute, eadem servabatur in senectute,
l i
• A.
runturmaximi sumptus
J 1 l
ad suscipiendum
r-____/-_r_i
_,_ _ .t-. «-_*-_ __1_ _i"_ 11 CTS*

praeter quod ab omni fratrum conventu coactus, nus hominum. Ubi adimpletur, pluviam volunta-
exceptis legalium jejuniorum diebus, bis comedebat riam segregabit Deus hxreditati su;e(Psal. lxvii,10).
in die. Quod quidem ipsum non tam refocillandi Nihil ab aliquo exactum, nihil expetitum, se ipso

lassi corporis cura concesserat, quam ut escam su- sufficiens, quod cceperat, perfecit. Deus qui de ster-

mens eis sumentibus, quibus ad opus praesidebat core erigit, ac in sublimi pauperem ponere con-
insistere posset, operiusque ad vesperam, ac per- suevit (Psal. cxn, 7) solo suae manus gestamine,

saepe etiam usque noctem

in insistebat. Otium aut cujus in consummatione hujus oporis sui manus
voluptas nullum in eo sibi locum sortita est Non adeo larga exstitit, quod res suinptuosissime acta
universis ad votum et sufficientiam fuit, nec ullam
aetas eum annorum numerum jain excedens,de quo

dicitur in psalino et amplius eorum labor et dolor

:
in posterum contraxitindigentiam, adtantum solem-
nitatis tantae gauclium. Languor qui per octo ante
(Psal. lxxxix, 10). Non vehemens quamultumsaepe
in internis angebatur infirmitas, illum ab actionibus dies vehementissimus tenuerat mortis imminentis

necessariis retinebat. Paterno affectu omni modo metu ipsum monasterii patrem adesse minitabatur.
 ! ? £
7Q9 VITA s. HERLUINl ABBATIS BECCENSIS rruau.
"• '" PRIMI.
7Ifl
Porro ne quod mmroris nubilum diei illius
luce.o A accipiebant dicerent rnodum «««.i^
offenderet, Deo miserante, ad diem S °'

valuit.
plenissime con
con- lum ea die.
lumeadie, sed multis
„ ul „
per !
'

1
aliquot ante dies
'

1T "T*dum
openebantur, ita servitum est.
Igitur decimoKalendas Novembris, annoablncar- Venerabilis abbas
requirens a ministris, qui ibant
ac redibant, nec
nationeDominimillesimoseptuagesirnoseptimo,san- momento uno loco stare poterant,
omni Ecelesiie reverendus gentium transmari-
ctae quid agerent, di-
cerent, an sumptus adhuc deficerent,
narum summus pontifex Lanfrancus advenit, cum potius
con- abundareaudiebatab eis, quoties illa
secrando consummaturus ecclesiam die dixit Quid •

quam inspi- retribuam Domino pro omnibusquz

rante Deo inchoavit et in
retribuU mihi
; cujus exstruendis fun- (Psal. cxv, 12) : et dicendo ista solas
damentis lapidem secundum ipse retribuebat
manu sua impo- Dom.no lacrymas agentes gratias pro concessis
Convenerunt universi Northmanias episcopi,
suit. sibi
tot beneficus ac merito, qui a> exclusa
abbates, et
alii quique religiosi \iri; affuerunt
;
omni penu-
.
na, omni a Deo subministrata
proceres regni. Rex aliis detentus serviebantur suffi-
negotiis adesse cientia.
non potuit. Regina Mathildis libens
affuisset, nisi Tertio die, sscuiis
jam same memorandus
-6«» «^cuta ut-cupauomous
regiis detenta occupationibus fuisset
tuisset tamen r dictus
"""
affuit

J^^^'^^^
Cantuariorum
Cantuanorumarchiepiscopus,
;
; archieniscoons p,,
etc, .K . .

percondecentem beneficenti* su* largitionem. No-B tribus abuniversis fra-

*'
luit Rex supernus operi
grati* su* regem
eundi
inUreosbenign^ZlmT^T ^^ ^
num supremam manum
servans opens
imponere,
totum re-
consummati gaudium, quod infra
sibi
terre-
aspicere
parvuli
^O^Z^TZ
S, 7™'
non valebant conso^Tn
sexdecim annos pauperum expensis complevit
solis
recessum, quatenu a
^T^ Z' T
monasterium, cum omnibus officinis opus
et maximum. Affuerunt
pulcnrum
et regni
Franci* clarissimi
ejus dicessum Ibbas
irta.es amans et e ab
^Z^T™ fiet

^™P

^ "^ ^' a ^
° 8t

consules, et ex a.iis regni ejusdem primatibus com- duo milliaria pr^secuL est ami
'

f
™
Plures, clerici, monachi ex universis 08 V1SUS
provmciis, confluxit
adjacentibus nunquam in luTv 2u It r
"" usrld
'

n"
innumerum genus nom.num.
Agitur dedicatiohetissimasolemnitate,
ama itudo, fl t us TZ^n
1 ^™*™^ *
etsolemnis- ipso ultimo vale t uZo

S^T^ST^
—il^s^tz£ T ^Jf^FZ
^ultucircumeliumpopulorl^iuni:
£»i
**
turbatio obvenit. Peracta
processione, ^ontffi n^Luc )- Qu ° d
*****""
Ut Vlderetn a »tequam
~"
„ xszzzzsz ~:^x^^^
cibus intrare licet sine collisione mo-

££ ~
Trnmif
»*. a» ulsis
piestl ^ U8e volul nu "c servus tuus lsetus
a
',
ora -
men ilhesis, quantum ecclesire soatiosir^ n „f„' ( , '., .
'
'

""' """"^ ' S C "*"

astringere.
«mntTlT
DiLbuuntu. * '

J££«
c da
™ raaffl ^«-»coh
«cibu s , ipsum pr ,„ cipale
«m.nsit.Fit pertotam eccie si am
sacrandum
summa celeVita"
^7tu7u
Zti^l^^J^ ^^' n '"''f"
a

*°
i be re

etn, m bUstmere almn de

onena in- S er
igendacelebritutepia^uoidamcontentiositos p" '

vi e m etip Sum quisque ^;

s
:t - d„,-i, ,
u b oruraofflciodestitui
c-
? ntantiu
P t US ctt :tr;::t: ;
£££"" '^"
P
mult.tudine voeiferantimn.
dicebatur ne sc ,ente S [al.,
M ul jubi.an.es, q uid
ti
latiLT^ZZ tf enlM me
'

^
nesciebantl, »ut quibus
'
'"' amra »
quod oraveratl obthin» i»"m pre," me sub
concinerent,
monasterii personie,
mult,tud,ne,n
minime attendebant. Gravcs eiusdem
,„
pancm adccant,
p repter
solis lac rymis et
^ m
de-
l^
L„ll?
indicii»
^IS?'^
Z
Pn^ longmvus jam
,

decnbmt;
j
^'"^
'

S ens,t certis
^™to

votionc coi-dis solemnitatem

emlebin, P„! T.n 7bl ™^™* ^^ioni mortem. Q uod adesse

tamiisvoxtetiuJt/otuIlS^ToSu?; iuuotuit, mora ,u».

iL^^Z^^t !

"""^ pervasie ""8»''. e

"Wre qu am

^
teturDomino cu m
tenta uffectio '
f" P ammas
'

eu "'="'™m obsedit. Cibus

' id

mcntis Qnid o url? F„ M percipi

S ° m " US reCmit
quam ccepta fuerat ocn, ^Z T
--' '-^— "m-
ttat olemni as ab 0C " lis Te '' -
ia *°
^r:^*
usque ad profundam
1
1

noctem succedentibus fratrum

:^\Tbit„r
Adsunt filii vale farturi amantissimo
,u
ro g arit
raor,cntibuseshibe " tur

urnns qu i ad festum venerant, Patri eo

quantum refectorii pn.no orbandi. Lacrymis ac singultibus
tabul;» continere psalmos, et
valeuant, universis tam
notis ca^teras orationes interrumpentibus,
quaui ,gnotis, nec solum
in domibus circumpositis
tandem ventum
ad agendam confessionem.
verum in villis etiam Confiteri ccepit, verum
remotis qu* ad usus neces-
sanos pet.erunt,
;
remanentium pietate filiorum superatus,
sponsata Deo, regi Ecclesia li- et ipse in

^
'ens rmnistravit

:ni] P
sic nA «1
cin
affluentia nuptiali
:a
ad P ,acitum e. .

SSSS^ ^™! '^4^^

.
majoribus qui-
l
laciymas effusus dicere
ctatus in vocem absolvit
nihil potuit.
filios,
Vix tamen elu-
dansque benedictio-
 LANFRANCl APPENDIX. 712
7|1
\D OPERA B.

omnee commendavit, A usqueadvesperam, ac ssepe quasi aliunde reversus

afaeantes Lmmortali eoa Patri
uon poterat. ut pro se
plus dicebat abbati Rogerio qui prorimusastabat: «Quid
. e discedentes quia
tacrym*, orationesfle- faciunt domini nostri, cur morantur? quid esse pu-
orarent postulavit. Dolores,
tatis cur non accedunt? i Ille quanquara eum de
Lt auoniam vix ab eis psalmus continuari
vale-
quasi jam aliiscrederet loqui persoms, respondebat ac s. lo-
bnt quisque in alterum respiciebat,
dum
queretur de fratribus monasteni. . Quid, inquiens
,;,nerot fratrem Patre orbatum, erumpebat
in la-
jubetis? sunt in claustro, orant P ro vobis aderunt
c ymas Coram Ulo plangere nequaquam audebant,
mox ut voletis. . Tacebat, et parvum postmtervaUum
bona lffi talLdus non lacrymantes, sedlav
t«
q ui"spc

mas
omnes vide, e volebat si cujus in lacry-
concitatisingultum sentiebat,
:

confestim solita
eadem commotius iterabat. Laborabat ille addicere
quorum moram causabatur, et accessura preestola-
batur verum nihil ab eo plus audiebat Vespertina
^vitato o mpescebat. Profunda jam
noctis parte ;

illucescebat, cujus ad a fratribus peracta synaxi cura diei acdiurnioffici.

U m actaqua^ in Sabbatum
fine,vit,humana3 stadiura fehci cursu peregit^nocte
Tpe^m Zl ;
reverendissimusvir ejusdem Eccle-
jam proxima, quaa in Domimcum illucescebat Se-
Anselmusde proximo illius fine non tam
si* Drior
longiuscule ab ptimo Kalendas Septembris. Irruunt «niversi, nec
uspectustu n certus. collocavit se B jam solum monachi, verum ex farai lia servientes,
eo et ZZo nolens ut iUe agnosceret, quia mo-
et qui ex viilis confluxerant, fores et claustra
effrm-
se. Verum ut mox pri-
esto fe ebat aliquem circa m
signum, UUco excitavit gere conati, quos abbas Rogenus qui sancto viro
mum d inatutinas sonuit
ultima sagritudine obsequent.ssimus fuerat, pruden-
domnum abbatom Rogerumr qui secus caput ejus
ti confortatione adhortans
detinuit, donec corpus
acum"ebat,
* tait : E^itarepZcm, ut drcat nobis-
decentissime funeratum, solemm processione in ec-
ZnaL quomodo
S2S Plurimum miratus
'nas.

quianeccorameo venerat, necaliquis

etreTetpostaccubuerat. Summo vero mane
est ffle
clesiam estperlatum. In communi posito jam hcet
omnibus communem lamentan desolationem, qus
dici rogavit. Denique vivum semper assequebatur unere quoque il- m
Inesdtihoras coram se

Z Z nentem mortis horam sentiens, communi-

animam sibi commendari.
lum gloria comitatur ad persolvendum ultimum ob-
sequium fratri [f.,Patri] qui apud omnes raaxirai
fari se expo u avit, et
nullam in eucha- amoris atque revercnti* ob eximiam rehgionem
FestinatoTv"t abbas Rogerus, sed
Animoconvenerunt plunrai abbates,
libenti
S Tn "eni hostian, turbati sunt fratres universi,
ftrit.

^ "
multaame peraoi» venerabiles. Advemt et totum
2 rs stabat et salutare Dominici
corporis quod
Celebemme 01 18

Seac^ viventem miserationis di-

L
0fflCium
^;;
episcopus, honest* vitee, magneque htterarum
minnn ed efuit qu» circa

s^f^s^^^^*»»»»-
rlfqu fmisLm dam pro e celebrans sumendum
scienti *' vir venerandus Gisiebe
est in capitulo iUi monumentum bonorum
Actum
ac- r •

tuum, «ternum fihis monumentum, jure qu de

aluc in -nibus tenebat corpus Dominicum ;
.

ilhus
spiritualibus locutun studns conveniun ,

eus taueoblationis^qua.procommendandoillius
portionem pr.sentatur memoria, qui ex tyranno religiosus,
eriuobTaa Deo fuerat, pridictusabbas
ex multum seculan ommno superna ural.s loci
d-
suscepit et ei ad viaticum tulit.
Commenda-
unam undator abbas.
tuTx 1 diico fratres omnes accurrunt. Quo- liusatque ordinis primus exstitit
Maximo Patre amantissuno orbatorum
e

fihorura
um a ymationem nec tunc sustinere praavalens,
quo questus referre supersedeo, ne dolorem legenti in-
oe a C ta e^ more Christiano communicationc,
ut in claustrum re- feram, neu lectorem inferendo moveam in lacryraa-
va u t nutu verboque monuit, u-
tionen, decenti hononficent.a tumulato,
subvenientes quanto ad Illo
dean tonto instantius ei qui extra
sola exitus hora gissimis expensis recreantur pauperes,
exitum propinquare videbant. Jam A.ternam ammaa ilhus
armis vicinitatera confluxerunt.
expelbatur, ac precum et lacrymarum
praestet, si votis opus est, Deus, qui
communitur. Quoties camera^ qua decumbebat in D recreationem
regnat per omnia s.cula s.culorum.
ne jam rai- vivit et
ostTum aperiebatur, verens quisque
quod Amen.
grasse nuntiaretur, attonitus prosiliebat, et
diem sic
verebatur audire exspectabat. Transegit

Explicit Vita sancti Herluini primi abbatis ac fundatoris Beccensii canobis .

EPITAPHIDM.

Cum Phzbus novum sub virgine protulitortum,

Hac teoitur petra fundator primus et
abbas
Commigrando diem clausit, et hebdomadem.
HuL cJiobii, monachus ex laico.
Herluinus erat, si quis denomine quzrat,
Ter Lt undenos, ac tres, et quatuor annos cum sanctis det gutdqutd «• Deus esi,
obit. Cui
Grarnmata nesderat, postque peritus
aliud epitaphiom.
Quatuor undecies, transegil canobialis
Hunc spectans tumulum, Mulo cognosce sepultum,
Annos, rile suos dimidiando dies.
hoc estvasin quo reconditur corpus Domini.
(1%) Pixidem seu ciborium vocat eucharistiam,
 ' :

713
VITA VVILLELMI ABBATlS
BECCENSIS TERTIL
m
Cw ^r
Est via virtutis nosse

hic clenos
Quxfuerant secti sprevit
xv i
venissel ad annos
quis ipsefuit
A Non tam divitiis, quam
Quas puer haucl
fidei meritis.
didicit scripturas
amore Dei postea scivit,
Miaansergo vices cle Doclus ul indoctum vix
mundi milite, miles secjueretur eum.
*it ChrisU, subito Flenttbuskunc nobistulit
monachus ex laico. inclementta mortis,
JHncszbi morepatrum bextihs quina, bisque
socians coltegia diedecima.
fratrum,
Gwa(l ua dccuit,rrxitcos,atuil Jlerluine Pater, sic
ccetica scandis
ovanter.
Quas quantasque vides Crederc namque tms hoc
hic primus condidit licet ex meritis.
wdes

rm ,N v,tas b
=«km?^;
41 Quoties magnorum facta virorumlitteris
a s- B qmbus
r tTT
Un
existunt,
a Ur
'
?
mentes audientium ad bene
f rmantur, fideliumspes
Dd ,aUdem de
agendum in-
«*» *>no ci tertius,
loquimur, Willelmus
et, qui ei successit
coenobn, Boso, sapiens
reverendus abbas Bec-
in regimen ejusdem
vir et bonus; nam
erigitur, et iis° qu i n qui - de duobus
busdam nonnunquam pnmis qui istos in eodem loco
torpescere solet fervor divini pr*cesserunt, bea-
amon S; tissimo scilicet Herluino
reaccenditur, dum vident
alios fecissequod
primo Beccensis cceno-
ipsi
facere monentur. ta fundatore et pastore,
Quapropter nos cupientes et sanctissimo Anselmo
de
nostroofferre in tabernaculo
patrum nostrorum, qui
nos
Dei
in sa ta
oliquW d
J
™
vi I
ejusdem loci secundo
abbate, exstant apud
pmclara et magna veraci stylo
Uc duobus ergo praedictis,
digesta volumina.
nos

ucaverunt, pauca, Willelmo

p,out vidimus vel audivnnus videlicet et
cet
mculto sermone, ad Bosone ad honorem Dei
legentium, et utilitatem
notitiam posterorum
«nfe. curavimus. Fuerunt quod Dominus dederit
dicere volumus, quatenus
namque suo tempo
™gm
tumitem
nonnms, qui erant bene

**
T^' **""
t^m tem subditis monstrabant. *- ^^
religiosi,

Sunt autem de
^multis
novennt post nos venturi
quomodo
terminavennt.
qui, vel unde fuerint,
vixerint, seu qualiter praasentem
vitam

VITA VENERABILLS WILLELMI

^" BECCENSIS TEHTII ABBATIS

castro super Ri.Iar^

quod^dicTur
parentibus est exortus.
01

Tui^
s^rd I C «
m °' m
**-
!^
talemseexbibebat, ut jara tunc

^ °?f"
e s P ectabat
Q -" "» *****
informationem, quando
^™
quasi

^*
1

2
Pater ejus si
\nat
S ""^ ^ ^* ^™* **a
Albereda dicebatur,

huc jaceret injcunis,

Rogerii de B^omoTe
Roberticomitisexsororeneptis. Qu i
pU e du m ad
gravi moiesti Ctu
2
? ^
Tt ^™**'
^t u
t

"'
<

T-'
*"*

*n
^™
"** ""*
vit

I
^at
* n - * «^
suscipere

pene amisit. Tertia mater, Cumo ue ^tum

ad quamdam ecclesiam
pro filio lui,
Sancti Germ^ni fa
cu cun
eodem
2
^^ *

*"** ^ "" ^^
-°T T"
*

desiderans vocein
et vicesimum
D ™i»i
castro sitam, obtulit illum supe
aU e eiu dem 7 T, ?*,?" "" **-*" ^™ 1™ = 0mnib

^Wt T
ecclesiae
vovens Deo, et beaJsim*
Dei G J i ^.
Mariae sanctoque Germano,
quod si puer illam in-
commoditatem oculorum eorum
,

ilm Zl ^' '

W ^
et i
*"" ""
^'
a*
w « ua '" r
^" ie '"
EJJ* ef me

^^
auxilio evadere v H)
i
renuntians mnndo
traderet; simulque Deum
sanare nollet, in se, ide
^&^SS
illumDeiservitionutriretllitterisoueimhnrr

fZ 7^1
I

tl tf" ^ ^V"''"^ Ca3nabbate

t'

° ° abbatis
'
'

3 " 0115

1
^ 10

bi
Becci mona-

m ?
^ "^ ^ ^
S t,fn matr officio
em r 0n0Sefun S ebatui ^gressus
iHam converteret. Quid
plura ? ,, u ult ne n Z f
'-
monasterium inten-

X^
t
voto bon,
ejus sanctissim*
matrisgratia^XL^rt,
^SSJS^Tf"
tam US V SUara honeste cust °dire
1

^
'

sospitati
Genitricis, nec
knfessoris Germani, et infans
M ;
matrem
klto post exstinxit. Crevit
vero i fi
i

Ua^con
rn
non

puTr et cum 'd

Ux
et beatSi
e u
^^
iT oE TT* f^
Tc ^ ^
l
.'",""
^
!

tUS
"
'
De ° p,aCere cu P ie « su °mi-

pCt '
1

" Ul "
Dei S
St!
'
h
enui mihtis

T^ "^
^uam «tatein pervenisset t aditus hUJUS militiaD beato Anselmo
est ht 1 ' <*«<*
tudiis imbuendL
C.p^a^e ton^ ^1"«" ^ltl^r" " et
«nore Dei fervere, honestis conquereretur. Fama bonitatis ejus
intendere et ,b inl o' ,i
estis animum
circumquaque bonum Christi odorem de eo ferebat.
revocare
Jam mundi luxum spernebat ^'tur beato abbate Anselmo inAngliam translato,
iam s«rm ft« arclnepiscopo facto, cujus tastigmm
PATROL. GL. 4« v.rg*
23
 .

LANI KANCI APPENDLX. 716

710 AD UPERA 13.

arbtcum et fidele*^consihanum s.
Draed ictu 8 W.Helmus, antoa cum veneratus fuisset, A haberent, sed
vellent. Has litteras attuldqu.dam Beccensis na-
P oTteasu*ci ,ere moruit Namtempocc regisWillelmi
chus, noraine Girardus, qu> vemens Beccum ad
LwilielmlquiAnghamsubegit,Beccensisabba S
festivitatem Sanclse Marise in medio Augusti,
die
Anselmus Deo el.arus et ho.ninibus acceptus, quir
et festivitatis in capitulo salutes et verba Patris An-
busdam exigenti|>us rausis, et maxiine consilio
transtVo- selrai retulit et piaedictas litteras reddidit, quac
obedientia capituli sui, coactus in Angliara
Can- statira "... eodera capitulo lectajsunt :
audientcs lia-
tavit : nam quia defunctq venerabili LsjnfranQO
Anglia re- trestalem sui dimissionem, actam diilcis-
et tanti
tuaria sedes vacabat, diu gressum ab
appetere, simi 1'atris amissionem, qui eos velut nutrix iilios
presserat, nc videretur archiepiscopatum
adnisu conatus cst decli- suos gremio ddo tionisconiovebat, ultra quamdici
qucm oblatui.i toto incntis
nuilti laudabilein bonitatom ejus potcst contiirbati siiht; omnesquippeaririore a.nan-
nare, siquidnn
volebant, eu.n futiirura quo quasi orbabantur, magno cordis
tissiuii Patris,
cognoscentes, quia sic
Tamen, ut d.etum
archiepiseopura. dolore concussi, in lacrymas conversi sunt; frater
prajdicabant
precibus, mare transivit, et qui epistolam legebat, singultu vocem interrum-
est, victus amicorum
ipsum grk- pente, vix atiquid rticeie poterat. landem perlectae
cum ibi moram iaerret, contigit regem
liic rcx post mo.tem
Lanlranci B sunt li terW, simulque d.cla ct acta sunt al.a plura
viter inf.r...ari
sua per aliquot annos ad earndem reu. pertnvnt.a.
a.vl.icpiscopatun. in n.anu
attrivcrat. Cum Post hfec cclcbravcrunt decenter e festive taut.
retinu rat, et multis gravaminibus
olei solcmn.tatcm post m.ssa.u Baldncus prior
itaquepr.edicta^ritu.linclaborarct^tpcnejanHle
JU 1 °
' i. ...:..„:
cstab episcdpisetprinci-
. x„<.,„,..„,...,;+
totum vocavit /.rmiroritiim
conventum in m capitutum,
rnnitllliim. dixitque
dlXltuUC
vita dcspcraret admonitus ex parte
virum bonum Girardum adhuc habeie aliquid dicendu.n
pibus su.s,ut prosalutc sua aliqucm
Pdtris Anselmi, quod dcbebant audirc
Girardus,
quaTeret,et Cantuanensem ar, hicpiscopum consti-
- Abbatem, inqu.unt, jussus toqui, dixit littcas de electione abbatis se
tueret, respondit :« Quem
?
placuit regi, et mox habcre, baculuui pastoralem de Anglia rctu-
nam ct
BeceiAnselmum.»Quod verbum
lerat. sed prius vellet audire si omnes de
elect.one, eligendo
etprincipum
jubet illum accersiri. Ita regis sic litte-
abbate consiliis Anselmi acquiesoerent, et
clcri ac popul. acclamatione,
secundum Dei dispo-
sibi erat.»Non
licet n.ultum re- ras ostenderet, quia sic prasceptum
sitione.n pri.nas totius Britanniaj,
ita, iuquit prior, faciemus, sed
prius litteras au-
nitens ac reclaraans, eligitur.
Dicebat enim alterius
cura episcopi, sine diamus, et post coiisiiiun. capiemus quid agere,
regni se abbatem esse, sub
cu vel iiceuua,
oraeceuto ve.
us praecepto
cujus licentia. ..L-ii conventus sui con
seu w"'>"'""" —— vel respondere
i
debeamus. »Girardus non ita.i.jun-
.

curam C ctum sib. es.e d.cebat, et pr.or non ahter se tacLu

ce o.e noLpotcrat in aliena ipatriaaliorum
cessiouc,noiipu ratione. vel au
„,.....,.
parvi pendentes, rum, o.. .o,„,i..,t
_
asserebat. Tandem
T-.mr (in-niTiis ratione,
.mii Girardus t au-
suscipere sed hoc qui audiebant
:
protulit,
omiscrunt ctoritate capituli victus cessit, et litteras
nihilominus quod ccepcrant perlicerenon
pertuhsset atqueiratri qui alias litteras legeratnomine Mauricio
Quod cum iama trans mare volando
sunt ad lcgendu.n tradidit. Quarum sensus in hunc mo-
Beccumqueappulisset, conturbati et contristati
.bulatio inde orta dum se habebat (79) « Quoniam, inqu.t, Dei ini- :

Becccnses non modice, tantaque t.

nullus in camobio Becci sericordia, et rcverendi Willelmi Rothomagensis
ost inter eos, quantam
tota provinc.a, con- archiepiscopi licentia, atque Doinini Roberti North-
antea viderat. Commota est
aobates, et omncs mannoruui ducis assuisu tandemque vestra conces-
ventus iiecci patrem, episcopi et
sione, vestri cura liberatus sum, si Deus
gratiffin
et mediocres tcrric in
religiosi, simulque proceres,
donin.i nostri ducis Northmannoruin dederitvobis ut
commune doctorem pfascipiium, etsuu.mum
patro-
Anglia,prout possitis eligere de ecclesiavestra abbatem,et
meum
num se amittere lugcbant Pater ipse in nullum ad hoc opus
subducere a tanto consilium inde audire viiltis,
omnimodis
poterat, se conabatur
multi laborabant dict.s et magis idoneu.n puto quam dominum Willelniddl,
onere, Becceuses et alii
,Wnicl.
qu.pr.or u.tapudPexe.un..Tibiquo
Z* '.^n VaUl
non vo luerunt- qu.a, ut postea claruit,
uteu,nrevocarent,sed D
hoc secun-
i

per sanctam obed.ent.ain P r*cipio ut hoc onu

n n r
refugias, sed in spe aux.ln De. .llud susc.p.as. b
agebatur.Tandem Ansehnus
du n D disposiionen.
.

Baldnce s.m.l.ter pnec.p.o ut tuum othctu

Sevel 'ucturitato v^ctus, cess.t Dc. disposi- tibi,

non deseras, doncc loquar tecu.n „lunc Baldncu

iohi Becccnses adve.tentes se in vanun. laborare,
respond.t
nun- prior elect.onem se iibenter suscipere
concesserunt quod prius aUir.nabant se

£S nul
ouam

thmanorum
i

concessuros. Ita pfecftptd et iicent.a

cap.tul. concessioneconfirmata
W.llelmi

arclnc ,c„p!, Roberti quoque Nor-

ducis assensu, nec non et Beccens.s
est dla electio. Post
citeri s.n.il.ter consenserunt
^ota-^-tpnnd^mNarti^^^
n.andando
pra^beret.
^^^^^^^
;
s.cque conventus

*»Transierunt postea d.es multi etfl

illc

Baidr.co. l.onorab.l. viro, ipsa qu.dem electione tuncn.h.l plusactuin est Ble
haoc misit Ansel.nus pnor. Suflis-
.n qbibus illos cLus autcm sic se l.abebat quasi de ea nihil
siinulque convcntui Decci litteras,
nonain<
commendavit Deo. et ut sibi abbatem p.
oviderent sct. Mense Octobri advenit quidam abbas,
multun
quoniam iilum amoab abbatfem non Rogerius, Beccensis monachus,vir bonuset
submonuit,
(79; Prtstat lib. ni,
Epist. D. Ansel., epist. 8.
 ZT
717
VJTA WILLELMI ABBATIS
BECCENSIS TERTJI
rehgiosus, quera Anselmus /18
ut akl * iu
jusserat Beccura venire,
censes quantum posset, juvare
et in eU , en 2 m7e Z T^ ^
-^f^ "**""* °^ CUra «rati*
' "^ CUm "*' V<mit autera Bec "
t *
Bogenus, et pnor
Tu
Baldricus et „lii quid
•

^ a fe
n "^ ?*f C°"«>,etori die ante festivitatera
" ^
£^? ^TT^f W
cumeiscomitemNo,thmanno r um; *"! ^**" Dedicatiouisest decimo
Anselm, et e.ectionem
i
1 ; ^: '"^ et e0 a ™° Donnnica
capituli Becci die eve-"«•'
rogantes ut quod ab '
£ :

SU ''ffenS ad matut
,i, incceptum erat venit electus in cho-
conq,leret
;
qU*
elcctus sibi pnesentaretur
omnia du
^tei^fS T- f* *'

?***
^^'
'" l0C °jU * ta Sedem
n ° Cturnum et diu
totum
™
*&** ™
domum reversi, col.ectisin
qu,d cumprmcpe
jussi

egissent, qX
A
unun iVat ri

at
t "1

"
'
'

^lnT 2£
'

r
,

I
f
*' "'
^^ T ^^ C ° mp,evit Acta
-
decen
sunth^canno Dorai-
^elraus *£
mterrogantur singuli de
sentzrent, an
concederent;
electione prldic

a sen omnes Le
" h 1

T***
,,rimUU
\
^™
ut

^ abbas ' in «PtoUo, ab

&t CXtra ^enienter
illo

rao-
die

P« uerunt. Interira
«pectare jussus erat.
enZT S^S
electus extra con
Post ha3c vocatus v
^
T^
UsAnselui0
nTet in
8Mdentibu
<-^
^^
sib.dederatpastorem. successo et
" CUnctis talera

suo ordine sedit.

Tunc prior dixit eiu
uod 7 ^"
»
1 ad r .
*
benedlctioilem ee in sedera abbatis

eiutJf" ^T'*™
nlenBeccensisEcclesueilluraelioeren ralem P^vit.sed de PaSt °
^ " aCCelerandauulla - utvidebatur
«s officiura,
ex parte Dei et
ctorum
curam unimaruet

sanct* Mari*, atquel

non nec
Lm
cx
^ ,T
^f %?*' *" ^**
ra

^SiSnS
eo

(Um menSem nnise0Ueutis Ve

Ue ad Au-
--Anselraus
su
u
ci
^ est us °
curara

^^' "^
-

;
w
.
f;;l
Anselm, pnecepit.
At Ule, in terrara
5
" Wllle >-™
dmt : .

onramo absolutura
Precor, doraini, aut de
diraittite rae,
hoc q uo
aut Jul
8

ublt
u

H n
B
^f^"* 1

'
1 ^-piscopu.n
h ° C ipWUn Der litteras
de benedictione
P™ri Bal-

tamini,ait,nono us
P
T" ^™ ^
^pIerepossiradocete.vPrioradlrec
estlaborare ™
^^/othoraagum
**^£
^™ ^ s d
^11
U s im e
.

h""
' * C ° nVentUl n0tificavit

*
'

fratres
Augusto

Ct^T^Z
curara in noraine
Domini, et cura archiepiscopo
fceraentes eriraus.
S ^^ , Statim in ipsa d e abl as R
l"
0niS
bened ' Ctl0ne abbatls s - i
q«i aiera beni

mW ^ ^
nus, et prior, S 14 ln ''° xima
etquidam a.ii fratres cun li P festivitate S. Lau-

M-^dUdpr^a^ 7 RoTT T"

Jto electo suo, ad curiam prope^ru
^-^«-epe-t.Etquiapraed.JabbasRo.
** COnveutui
<V>* ab ar-

et cura

n^ore
d^^Zfl ET ^ ^f^
^^ ^™
raagno honore

^
suscipiens,
miseru »t ad WiUeiraura
Cor-

S ^™ "^"
antecessorura suorura.
Ader a n ° bllem et b at-
t tunc
prracipe R obe rtus comes " ^™' 1 ^"' Gt ipSUm monachu ^
Mellenti, et R ob
Anchat.m ^^" rt u
" us
f. U& Beccensem, ut veniret ad

^ S"? ^' ^ ^^
[a/ ., '
AnscllitilH] co benedictionera abbatis
W,I elrai electi Becci,
J ^ -
untgratulati.
berto A nchitil.i
qui de eJU s ^ o
Tunc comes Mel.enti
p Z epit
T
,2
R
^
2f°2
^
' ad
'

]
S LaUr

«^T^*™
6 infulatus
Becd
""^
esset vestibus sacris
"

'

'^
filio
ut novura electu m ^ indutus e
^onasteriura
ZZZZnJtu
-trissuisnequisipsiahhatiBct
conduceret,
n 7«, ^G T* *"* ut ad benedicendura
p,.sentar e t ur
QU ° d
- cfiie P-copus non
^ s
^aliquoraolestusessepr*suraerl
dS^ nM
v ,
2Zs- b9Md,
l V
^ t eUm nisi P^ssionera facerct sed

~
'
;
^t
comes M e ll en ti
fum
Rohertus ut rls
eraehantur, qui ete
d TnZ ll [T ^^
auTnt.f ^ T
e
V°
° Um ali
*° nullomod °
autis *°naehi S conci ^
^cturura. Tunc prior Becci
"
s pe

ad
dine qua^ usque ad
dbum raonachorum
,
iBud
pertinentibu
^p 8

ubt
d «bn" ^f tad »Northraanni«
archl °'' lsco us
P
Robertura,
^geret ab abbate
intiil
Becci
emerentur, P Ic8 wonera uam
T
,
etiam i„ antccessores ej us non
coquina B C m T" ;1C ° dUX miSit VVUlehuu .1 Jecerant.

^^
, n

^
| 1
f«»onnii A ,BrioniiJ u ^e Britolio.et W,llel
[ castri exigeba
Ur P, c ? ' '
mum
tcnpore dedit idera
u
'; "
comes MeUent
suara, ubicunque
TL Z o SU °' ""^"
**
et P raci Piens Wiiieln.o
CUm ErUulfo ^ei-
^ ^ i!
-nittere, ut oranes
B-ci, ad victura
veJ
suura era
Don^rac" e s T
mZTpeZllT^ ^T
m
P ° P ° Ut a ° batem Becci siue

*l
*° "^ ^ msi
archi-
-°-
d C011st
b e nedice,"
- et a"-
l.ue monachi essent, ad abbadbus
^e in claustro,
quorJn^^eSST ?7 ^"
foctuui esse antecessonbus
ejus.
sive extra claus
m f '
archi "'P isC0 us
P iratus est valde ^4 •

J^ « ?
rura „ gotns
«onasterii,
^ex.
q uiet£e forcnt
vel transitus,
ta pro amore Dei,
afa Q

seu alio
^
^J ^
'

!
D taraen perfecit quod inceptura

%*** *?
^*^"S*^
erat, et abbatera be^

^" ^^ ^ rillci P is

k^tr
Nobm
loc

sui.
Multa quoque alia
b ei t
et WUlebn i a b
"

&^ ;

t
'
•

'
1U U

"''""^
P abbas '

' ^
^
° Stfia

* ^^
»^«^
locutus est «ura archi-

Sratiam lllu '» P-esul

Sl^S^
contubt dura vixit,
cau a ejus em ?' b abbatera dnu-io-
•

&
Jtaque novus e , ec t U s
-' d *- -
aoeepto a
et a
to^to
WUlelra^r
«i
^' hlmiliariorem habei et '

-
13 ° ste
- die redi.t
 — ;

790

gc ,,,, ot in S cde m m «"r—^ SS15*»---»tt

VenitautemcumiBajoriquapotmthumihtate,nudis
fratribus magno
AD OPERA
— •
B. LAXFRAXCI APPENDIX.

cum
viaeiur ut
a virh.tur
f qm o^«
ul qui sua
studeatetipsepriorumsuorumjussaBervareQuando
autem ahquoreum proficisci
vult custodiri. a sequentibua
Qu "" d °
habcbat post orat.onem
-

pedibus, et susceptus est a

in eeclesia fectam, ad
sepulcrum B. PatrisHerhum
ecclesiam ductus. Tunc com-
honore et gaudio, ct in pergebat, et se illius oratiombus
jussum erat, eum m in capitulum
abbaa Cormeliensis, ut
sibi facxebat.
laufornus, oscu- mendabat; similiterque revertens
sedem etincipiens TeDeum Wihelmus quod noctium
inisit,
Narravit rnihi idom abbas
omnem conventum. Deo msponente
Ita et appre-
Latus est
una apparuit sanctus Pater Herluinus,
ei
suocessor factus est WUlelmus venerabms Anselmi, perofficinas monastern et
eum suscepit, he„dens eum deducebat
ccenobii post ct in ecrtesiam de
et regimen Beccensis circaparcum, ut sibi videbatur,
honore tenuit. Cujus
atque°pcr plures annos cum Burnevilla quam ipse sanctus
manu sua ndificavit,
ccenobium extenus mul- in claustrum
temporibus idem Beccense et sic rcdiit ad monasteriu.n.ctveniens
misencordia,
tis et pncdiis, et reditibus Dei
magnis nisi unum monachum
tantum, unde
largitione ampha- non rcne.it ibi
principum aliorumquefidelium crubuit sicquedispa-
et abbas Wiuelmusaliquantulum
nobilibus viris ac, sapienU-

I^^JT^? .£££-- - — — —»• ^ "^ "

interius rehgione,
.~" semper sanctus [f.,sanctum|
wu.v~.ij.,-
tum, iiitcnuo
luiu, ,
!•«„::- „ f
est ruit Intota
vnit hac visione bump^i
In tota liac
s. ornamentis
uo ue pretiosis, et ad.ficns
quoque ,1 A „.,~,-r> cnrl viilill 11 1
bu
hus,
_
q
„:„-,.-* ATnvsi ministro: habuit auoaiei" au U v,— . .

decoraiuiu. <^u' ^'"'""

?
t
dKoratum.QttienimJMMdaeratMoTs.m.mstro.
.

-
'
te„<lcbat nescitur,
pnetendebat
vlsiopra
ms
nesctur, msi
_ .

dixit Ouidvero hiec visio

Ouk, vero haec
ita ero tecum (Jos. i, 5), ipse ahquid in
Sicut fui cum Moysc, ouod Willelmus abbas dixit fortassis
ipse
ita cum successore
volebat emendan Qui-
ut cum praocessore Anselmo, monasterio esse quod Pater
fuit vxr in multis
WiUelmo perseveravit, per quem dam monachus, qui dicebatur Robertus,
petebat 1,

prospere agens. causa videndi archiepi-

.
centiam eundi in Angliam
Ecclesia Becci multi no-
et loquendi cum eo
ut
Erant tunc temporis in scopum sanctum Anselmum,
tam htterati quam ilhtterati,
Quod cum abbas
biles viri et religiosi, asserebat, dc salute anima sua».
ad serviendum Deo illuc capitulo coram om-
qui de diversis provinchs Wihelmus nollet concedere, in
tempore beah Patr.s
convcnerant; quorum aliqui a nibus rogavit eum,ut quod
petebat,sibi concederet
sancto Ansel-
Herluiniadhucdurabant, nonnullisub assensum probere vellet
abbas
ccepe- sed cum ncque sic
mundum relinquentes Deo militare conced.t.s
mo duce,
dixit frater « Si conceditis ibo,etsinon
WUlelmo renuntiantes sscu-
:

rant;multi sub eodem abbati non placuit;

tamenpostea
Lx ibo » Quodverbura
submittere gaudebant perrexit, mare transnt
1
iugo Christi colla
levi
lo
honorabUes dimissus voluntati suae
his postea vidimus
plures Ecclesiarum multo post obiit.Clencus
qmdam
anghamvenit,nec
honore nominandus Boso,
his fuit cura iv: !.„.,., cnlitni-inm vitaiu

&tm^m*^^*-^£ De , , ii
rectores. oranuaevub, ww,m. u . ,

a monachus
mouac us
qui tempore s>a»i." "no^.
eodem WiUelmo abbate, post
stepe dictum Bal-
SZrZ*
aoens, venit ad monasterium,
monasterio,.,,
susceptus
volens
vo,e„s

sub •
et quia erat bonae famaa, libenter
postipsum Wihelmum abbas fieri
dricum pnor factus, et congregatione re-
est. Qui cum per plures annos in
honestate vita ornatus. una dierum sedente
est co. titutus, sapientia et conversatus fuisset,
hgiose
WUlelmi tempore factus est mona- fratribus, vc.nt
Ejusdem quoque abbate WUlelmo in capitulo cum
indolis nobU.ter natus,
cnusquidam juvenis bome ante eum rogans ut liceretsibi reverti
ad sohtar.am
praeditus, nomine
Theobaldu,, undc
scientia htterarum operaretur manibus su.s,
Bo- vitam, quatenus ibi
ccenobio conversatus post conversionem fecerat, s.quidem,
qui rehgiose diu in viveret, sicut antc
abbas est subrogatus, ot.o vivcns
sonem prior, ec iho defuncto ut dicebat, timor ihum angebat quiain
archiepiscopatum Cantuana. haac aud.ens
raulto post in
non aleretur. Abbas
et
venit ad abbatem ahorum eleemosynis
subhmatus. Quidam
raonachus « Iste frater
montur.et an-
dixitcircumsedentibus s

susciperetur,
petens ut in raonasterium
Wihelmum
volens firmare stabilitatem
,)uod cum abbas primum
retinere nec oranino
suam in loco
facere distulisset, nec eum
vehet, cura jamiUum
refutare vellet
susciperecogitaret,viditinsommsqucn^
jara Ulura
eodom.

«
t.quus hostis, videns
illum de monasterio

caret
1
ihum raorti proximura, tent
abducere,ut possxt ahquodam-

nue illius impedimentumfacere.»Tunc

in pacc
cmia erat jamsenex et
acintentione
cum
.

utabh

debilis, nec poterat

conversusad
Qnimiim
:„4-^^,+;^na animum
. revo
rcVO-
.

fratribus reliquum vite

ampto
duceret,

fratr.bus adjungere beneficns nc

queradam insanum
debat quod
1
de quo Lorare, et ne paveret quod de
ille, fratrem ora-
iebat et certe defunctus alii multi similiter vivebant,
;

nderat. Nec multo fidehum, quia et

eU*
agitur,
D ut putamus, nunquam tionibus instaret et pro
his raaxirae quorum
et postea
Ule accepta licent.a
discess.t ;
Dominumrogarc ,fincm uv
p ost frater nec auditum mosynis sustcntaretur
nusquam est visus, et morti vxcmes
n tota provincia jam imminentem exspectaret
Prcedecessoribus suis beato
discesscrit. admomt.on. a bbaUs,
quorsum Upararet. Acquievit frater
et sancto Anselmo amorem et
molestia corporal cone
videhcet Herluino paucis diebus interpositis
abbas exh.bebat ct cum agen F
honorem maximum idem ptus, infra breve
terapus defunctus est,
collocutione loquebatur, cutn de monasterio volmss
de ilhs in com.nuni nitentiam quod recedere
statuta eorum ad agebat quod non
pe-
maona reverentia eos nonhnabat ;
fratribus gratias
memoriam ah.s rcducebat, et
ea ipse^studtose ser- et abbati et
uusissent illum abire
post Satanam qmeum W
pnecipieoat, qu ia videhcet
justum
vabat, et servari
 o

721 VITA WILLELMI ABBATIS BECCEXSIS TERTII.

722
plantare volebat Iste vir bonus, de quo
loquimur, A habebat enim hoc consuetudinis ut si quando lo-

monbus ornatus, magnorum virorum propinquus,

tegi et pnmonbus regm acceptus,
ita se modeste,
humihter et mansuete habebat ut aliquando
nesciens et peneidaota videretur quibusdam
iprop.us accederes et vnlut perscrutando
enu m de ebus
quasi
verum
ejus
dubiis mterrogare^ aliam pru-
;
maret, se illius orationibus commendaret. Erat eo
tempore circa Bcccum provincia turbata c.uorurn-
dam pr*sumptione, quf contra
reoellaverant et ad depnedandam
castella obtinebant; idoo rex contra eos
sape du
^
paLn
I,
*Z
dentiam, profundum consilium, etmaxime
bat exercitum ad reprimendum eorum hosl im- im
honesta- petum, etcontuendam patriam. Itaque post octavas
tis docurnentum invenires. Erat quoque Deo
de- Paschae vehit rex Beccum, et hospitatus est in
votus, majoribus domi-
submissus, subditis benignus, bus monasterii. Tunc adierunt regem Beecenses
mansuetus bonis, severus indisciplinatis, Tupra quidam monachi. rogantes utquemdam familiarem
mensuram suam nihil usurpabat,divinis rebusom-
sibi monachum faceret abbatem post eum qui mo-
nem reverentiam exigebat, Deum timebat,
pecca- riebatur quod cum audisset abbas Willelmus in-
;
tum, quasi mortale virus odio habens,
fugiebat. Si «.'«lAiuic^ui
terdixit ne sibi succederet
„„:,. i,„„,j;„ t succeuereiinregimen
in regimen Jicclesige
Ecclesia? becn
Becci
^^ ^BisQ-psihocmodo u
'

^:tZi;
ZZZZrZ "^ - * '
f
0SCereti
eSS
° SUUm fiat
qu*rebat°ur subrogari. Alius
d -italiquandoeidemabbatijocando: a Facite
m
^o^Z^Zv °;T
ventu s U1 td
C
Solllcltudme '»
-
XullUSabbas
gereret con-
-eabbatem,
serviam., Atille
et

:
ego vobis, dunAixeritis, optime
«Quia, inquit, hocdixisti nonpo-
1Un 1Ul ilH fami " ampHuS PSSe abbas hu s loci ' Verum audie^ns
i us al'. " :: n V tGriS
^ -

&JSc^;S21! f°
!
ttnectuipiloqumm ore proferret,scumhtatis
COniP °- SitUS rex q uoda °b-Willelmus,quemplurimumamabat.
moriebatur, venit visitare eum cum paucis, etante
omne genus abhorreret, immunditiam
mentis et lectum jacentis amici ad terram humiliter
corporis, ut virgo, ab utero matris sedit.
ignoraret, cibo Abbas interaliarogavit eum ut Ecclesise Becci di-
potuque temperatus, et honeste verecundus indole
gnum a^tate, vita, moribus, non senem, non juve-
religiosa decorus, bono ingenio sane intelligebat,
nem, quantocius provideret abbatem, quia in tali-

—
blando sermone placebat, doctrina et
liserat, constans erat in moribus,
verax
exemplo uti-
«lUMiuiuue,
in sermone
bus dilatio valde noceret.
u
Ad hasc rex
"»
:
' *
Quem,
« "* —
"'

n:r'3W
m „ (n „ . . ., .

C0mmi
7 M*. ** ">«-. ait ,uia sacri
r^o
mquit, ubetis?
Abbas respondens « Non T
est hoc
»

^L :

^ SSr "T T"" «Z

jaignoi, nnaiib nospitum
pupdlorum protector. Talia
'
'"
P
suscentor
Jns beT^Jo
vidn-irnm otfimno
" 0nlinet s *
6tiam
• »
r
int e„n CU n t ne qu

m
•
,

Fuit en.m studiosL-

J ' " totlUS reli = ionis custos "

:
uisum dirent,
cursum direvit h™*
bene monendo * T'
termmavit, sen- J mannm
^somortis articulo. Deinde
dexteram abbatis, admovit
rex, accipiens

sum, loquelam et visum usque ad oculis suis et

ultimam spiritus ori, et benigne osculatus
enhssionem Deus illi conservavit. est, sicque reposuit eam
sub coopertorio,dixitquecircumstantibusmonachis
H<ec de vitaillius breviter diximus; :
nunc qualiter « Orate pro illo, quia magnum
de saeculo transierit expediemus. damnum habetis in
Anno igitur vice morte ipsius. » Nocte vero insecuta, cum ilii qui

mormus est ^ubd a3gntudo, eum quiescere permitterent, et ccepit quasi dormi-
mnhtim crescens, per
pauiatim rJ^L annum
-

m m "illnm
mm F 4
taie a™„
et d dium tn™ , ,

afflivit .i.non * • • •
donecplene obdormiret
>
, .

m
.

mortem. Videntes

kh. tm
"
,r T ."""- ,a "" tus «*«™iUio™.
septempsalmos.cum lela-
„

^ ^^ ~zl
lit» ,.Mla,o eum, et futt ,b usque
, a,l tranritumDnh decantamium, paulo anie lueem uWmum emi-

. *: ::::: rs'7
e,i,l
r r ' ,i - sii spiritam
-

c tum laudavit, et ait

Ro e av,t M
Roo-,vit n» w
sane ^ Utinam anima rnea esset
ut pro se Dommum deprecarentur
•

; ubi anima ejus est!

:

, Yenerat Beccum mult.tudo

 : . :

7?3 AD OPERA B. LANFRANCI APPENDIX. 724

triginta annos et dimi-

raagna utriusque ordinis et generis hominum, tum A fuit monachus claustralis,
jH»opter Pegeftl qui ibi morabalur, tum quia de im-
dium focit in ahhatia, soptuagenarius migravit. an-
vicesimo quarto,
minonte Peccensis ahhntis morte audierant: e qui- no Domini millcsimo centcsimo
bus ahbates novem, monaclii pluiimi. rleriri et laici sexto decimo Kalendas Maii, bebdomada post octa-

intei 1'ueiunt. Venit et .loannes vas Paschtt, tcmporo festivo, paschali gaudio. In
multi cjus exsequiis
episco|ius Lexoviensis homo sapiens it umerabilis, quo paschah gaudio, quaesumus, Auctor omnium,
hostili ab impetu tuum defende famulum. Pa-
qui toturn funeris devote complevit oflicium, et ul-
timum Christiano rnore competenter ]>ei'solvit ob- scba nosti -11111, Domine Jesu Christc, converte luc-
sequium. Sed pauperum conlluxerat non mini-
et tum ejus in gaudium, ct in solemnitates prseclaias,
ina turba propter cleemosynam quam in exitu il- ut sit transitus de morte ad vitam, dc. labore ad re-

lius fieri sperabant; quce per biduum facta est, quiem, de calamitatead gloriam, de tenebris ad lu-
indenullus vacuus rediit. Sepultus est in capitulo ccm, ubi, Dominc, constituisti lucidissimas inansio-
nes, ubi requfescunt sanctorum animaj,
ubi spintus
juxta sanctum Patrem Herluinum fundatorem et
requie
primum abbatem ipsius loci, adde.xteram ejus, post famuli tui spiritibus beatis sociatus, aeterna
angelis deside-
quem secundus eidem ccenobio pracfuit, ut quem g fruiturus. facie ad faciein videat te
rabilem, fontem vitse indeficientem, cum
Patre et
multum in vita sua dilexerat, ei quoque in sepul-
tura jungeretur. quinque annorum erat
Yiginti gpiritu sancto una sine fine regnantem. Amen.
quando ingressus monasterium, quindecim annis
Beccensis ccenobii.
Explicit Vita venerabiHs Willelmi tertii abbatis

EPITAPHIUM.
Ecce sub hac tumba pulvis sunt membra scpulta :

Abbas WiUelmus prxclari germinis ortus,

Tempore primxvo fit religionis amator. Cui prxstet Dominus veniam, vitamquerogemus.
[Amen.
AZtatis quinis lustrisjam rite peractis,
mundum. ALTUD EPITAPHIUM.
Suspirando Deum ccepit contemnere
Terrea demisit, sed Christo tolus adhxsit. Dura nimisjam tolle libi tua jugtra, munde,
Ut nudum nudus Dominum f.amulus sequerctur, Heu mihi tam longa ma tenuere morat
Confestim Beccijuga sumpsit suavia Christi, Amodo jam non illa colam, patet exitus a te,
Quxper quindenos conslanter pertulit, annos. Et quam longinquo solvor ab exsilio
revocatme;
Anselmo post hxc Anglorum prxsule facto, Ad propriam redeo patriam,Dominus
curam fratrumque rcgendam,
recipit
Undeprius fucram, pr.rcipit ut redcam.
Jste loci
Novit cum lacrgmis iUum, quem
sxperogavi,
Quemgravitasmorum,velvita,decusqueparentumC
Ut veniapravum diluat omne
mcu,m
Fecerunt clarum prx multis, ac venerandum-
Mrumnasque meas tandem mis.rat,us amaras
Doctuserat, blandoque loquens sermone placebat,
De convalle ad alta poli.
soli tollat
Actibus et verbis subjectos erudiebat.
Hactenus h;ec, eo, staremeum non amplius
est hic:
A puero vitx fuerat sectator honestx.
Ossa rclinquo tibi, si placet, hxc
sepeli.
Cordis mundiciam servans carnisque perennem.
Beccum ter denos auxit, vexitqueper annos. AI.IUD EPITAPHIUM.
Blandus subjectis rector, durusque superbis.
Frumenti granum, remancs in cespite sanum,
Vir tantus meritis morum dilatus opimis ;
valuil nexus evadere mortis
Donecputruiril, crescere non poterit.
N-equaquam
Sic nisi nostra caro mortis tangatur
amaro,
Aprilis sexta dccima surgente dieta,
Percurens stadium non rccipit bravium.
Complevitoursum vitx prxsentis etactus.
ccelo, corpu que scpulcro :
Ergo scire datur quod non decet ut doleatur,
Commendans animam
quo judicet omnia Christus,D Si patriam quxrat, qui peregrinus erat.
Ex-^ctat tempus,

4
*VITA VENERABILIS BOSONIS,
Cognomento Sapientis

ABBATIS BECCENSiS QUARTI.

traditi, ut Deo in sancta Eccles.a omm vrta m

In diebus Willelmi regis, qui Anglosarmisperdo-
tempore deservirent quod et fecerunt. Nam
cu
in pago Rothomagensi, fundo monasterii
;
muit, Ue
duxissent,amore
sunt honestis genitoribus, Haimerico
orti
diu inter suos honestam viiam
Yillaris,
portum su
succensi. qu^si post marma pencula
videlicetetLezelina, tres viri, Gislebertus, Boso et ip
Beccum petierunt, et
pueritia imbuendi litteri. sunt sancto Anselmo abbate
Rainaldu., qui a
 : . - -

m - V]T A BOSONIS ABBATIS BECCENSIS

QUARTI. 726

* abbati desiderium

T *t^»W«Wfc
eHlZs OiiK^Tf
et ult.mus,
'
suum

G.slebertus schcet et Bamaldus,

;»
longo
pandentes, Deo annuente, Aaudions Anselmus

S qUiii,1IU
devotius-

RTUBM
mw
P,
'° Vin :ia '
generai*
' ri " ia
Urbanum papamconvocasse con-
apud Glafummontem in Arvernia
lpSen0D , ' ,tuiti - '-^p^dictum
Bosonem ad Jdem eohcilium ; cujus itineris longitu-
emporemsanctopropos.tohonorabditerperduran-
es,

icty-r
qmeveruntm pace Boso

-;
ad luc esset in sa^culan
.

tter
r
ve, o,

,,ene u
medju,

-
ructus
rboms moribus
frater,

'
cum
de
dine et labore mlirmatus est ni„
cil.unr
;c
^
rum
peinanet
in

** "** ***** * ^
Northmanhiam repedatve
is, ita ut

^S pb str n-

—
yrfa, ccep.if quam convaluit, Beccum remeavit, sicque Ahgliam

re-Tr ^ acu Tr rCl,gi0ni am nmn '

aP "
^^ " 11 V CU U Sanct
'
-
Anselmus, AngUa
—
*
nHc in " enii et qi,od

™
' puisus p,-i,num a ro - c wiiici, "° c ^pi- **
SbSLSiiSS"; '

"ubdrte. ntelhgebat lueulento sermone

U
u:csi1
^: a
Se Cn ° da, e neC ind
"
proferebat.

y* -<**-
.

'

'
]

'
J
SC
*****
scopum
m« ** ™«™ **.
PWttta» Burgundiae
fecerat, deinde a fratre ejus Heinrico,
qui
,h «i „«*£&
et Itali* conversaretur, Boso
exotdi O
exped.re.QuapropterBeccumvemt,
I
Anselmumadiit, Beccum reversus est
quem m tallbu e^erc^ujn, astus animi
dierat Cumque Anselmus, post secundum exsilium, An-
smqu usmovebatur, aperu.t,
et statim de omnibus B gliam
Mbi satrsfactum esse cognoyit. Admiratus
Boso ejus
Nprtaft debe „* in c u ,™
mum abbatem et conventum Becci, ut liceret sibi
^ w
sap.enfam. yitae conversationem atque morum
ins- Bosonem ducere secum, quia magis amaret cum illo
tilut.onem,
mutato non multo post hahitu, sub vivere in solitudine quam sine eo in raagnis. divitiis
eodem abbate Unleve Domini jugum tuHt, et Abhas
factus et
quia non poterant eontradicere
fratres,
monachus rel.gionem quam arripuerat tota
mente archiepiscopo. concesserunt. Hic est ille Boso
cum
d.hgebat^etmeaass^dueproliceresatagebat.VKlens quo disputans composuit lihrum qui dicitur CurDrus
abbasnovumm.htemChristireveraDeumquaMore, homo. Permansit itaque cum archiepiscopo usque
solUc.tum esse ad opus Dei, ad obedientiam
et ad ad finem yita ipsius ;
post transitum Anselmi Boso
aha qmbus nov.tms debet intentus esse,
hetabatur Be,cum rediit, et vivebat communiter cum fra-
corde instruebatqueeuminDomiuiserutio,jugiter
tribus. Diiigebat cunctos, et diligebatur a cun-
accendens ammum ejus ad vjrtutis amorem.
Ille, ctis.
doctrinam magistri capaci animo humiliter
accipiens Inter hsec. obeunte Baldrico priore jubente
Guil-
in arca cordis
servandam recondebat. quam congruo lelmq abbate
successit ei ip prioratum erat enim
empore postea suaviter eructaret. Mores et vit.eC ;

honorabilis vihe et mult* prudenti*,

humilitate
instuutmnemejussequens^adpietatemseexercebat;
jejunus, v.gdns.oratmnibusetaliisbonisoperibus
conspicuus, spiritu consilii providus 4» forti-
tudine firmus, consolabatur
omn.bus desolatos,
tentus erat m
lege Domm. studiose raedjtabatur, omnia m
quantum poterat unicuique sub-
iactus ;

etquod legebat sane mt- lligebat et convenienter veniebat, benignus erat in exhortando
exponebat solufonem libenteracipiebat.
mode- ,

Inter hu>c stus in corripiendo. pauperibus dapsilis. hospitibus

vtdensd.abolusBosonemmsanctoproposito.iuoti- aflabilis. fude firmus, spe in Deo certus, chari-
^emehorandodevntuteinvirtutempro.icere^per tate d.ffusus. Cum non habebat
quod tribueret
sp.rUumblasphen.uennmisiteitentat.onemgravis- egenti, monebat spem in Deum ponendam, assere-
tomam qu^e succedent^bus sibi variis cogitationum bat in proxi.no subventionem Dei adfore. nondum
tu ult.bus lt a eum vexabat ut
vix compos su ie finem mundi vemsse. Taha jocando dicebat, sed
ment s ex 1S teret. Trans.erunt hoc aliqui m dies, et corde Deum supplieiter rogabat ; qui persa^ illi
ntat.oseq.sasemperhebatgravaor.Turbatusergo secundum fide.n suam subvemebat. Sapientiam
e mente confusus ad.it Ansehnum, et qu.d
patere- consilium atque bonitatem aninn ejus, non solum

IT?hoc
lexit, / >
tantum
aUtem S U1CtUS CU
;
p,o a.rectu dixit
'
' n SingU|a
fratri ; «
i,ltel - SUhjCcti scd
DeusDtes, simujque
SfiW» P^inciP es episcopi et » hh *-
religiosi
multi compe-
*m
et sanmlares
consulat Moxque eum dimisit. Ipse vero sta-
tibi.
, rientes, quasi thesaurum pretiosum ac velut divi-
um ante quoddam altare prostratus cum
lacrymis num oraculum admirabantur. Tanta ei inerat Dei
^atmnem pro eo fudit ad Dominu.n illico tanta gratia et sic spiritus consUii in eo vigebat ut
;
ad' se
.

menus tranqudhtassecuta est ut, sicut

ipse postea venientibus causa consilii subtiliter et sufficienter
Hcebat. ultra quam credi potest, subito alteratus ad inquisita responderet.
?sset ab eo qui fuerat. Ita omnis illa tentatio peni- Per idem tempus mandavit rex Henricus Willel-
-u^evanuU quod nunquam ulterius in se talia sen- mo abbati ut priorem Becci' Bosonem daret comiti
Theobaldo nepoti suo, ad faciendum abbatem in
™ m «KW
Post h-Pr n • *
^^
S ZlT T
1

>o£ne t^l P -
S
t-°
?{?4n??IinU eid ^ tC,TilSUa q-l-trumamoVcancordisrancore,
luu
e A
^ P ° PUli elCC!i0ne SiVG ali '

N*i 4
ia0rUm
-

PV^St, ut perinde

^ ^
C S,S SCt C ° US " Cr;,tUS
1
B -° P**«i' de regione, incertu.n habenL. Au-
^* ^
'
a h d! n ,

tc m D
"'^" "
^T^ ^^ ^
"° C ^ntristatus est non mod.ce. nnsit-

S^2«^^
er
fi
n p
Vnselmoahquandmconnnoratusest.Eodemtempore
fR
V^ V qne ad
Ecclesu. et
regcni
sibi
^ndans
parceret,
et
atque a
mult^m ieprecansut
tali ju sione ani.
727 AD OPERA B. LANFRAXCI APPENDIX. "28

mum revocaret,prioromque sibi non tolleret. Jam Aorgavos video conventusafTectum. Nunquam.ait. —
enim abbas senio et inlirmitate confectus viribus hominem occidi. » Tunc compulsus estaperirequod
corporis dcstituebatur. Placatus rex deprecatione latebat : et accipien's archiepiscopum cum episcopo
dimisit priorem. Cumque abbas Willelmus longa seorsum, dixit papam sibi interdixisse ne unquam
eegritudine confectus. jam morti proximus videre- laicai personae hominium faceret, ot ideo istam obe-
uu\ duo Beccenses monachi accesserunt ad regem dicntiam non audebat suscipero, ne cogeretur, aut
Henricum, qui tunc Becci et circa Beccum propter probibitionis apostolica; transgressor existere, aut
incursiones quorumdam, qui contra eum rebellave- regem ofiendere. Archiepiscopus cum audisset, sa-
rant, moiuuatur, dicentes qtfia Boso si succederet pienter tulit. Lexoviensis vero episcopus gravitor
abbati Willelmo, sicut conventus quserebat, bomi- accepit, quod prior Becci dedignabatur facere quod
nium vel fidelitatis sacramentum more patriae nullo ipsi etomnesprselatiNorthmannine faciebantantiquo
modo sibi faceret ideoque alium quem nominabant, more patrise, Revorsus in capitulum archiepiscopus
;

laudabant, pro eo substituere deberet. Hocagebant cum episcopo dixit quamdam causam illum obten-
quia priorem nolebant habere abbatem. Vcrum cur dere propter quam, Deo juvante, non necesse esset
illi infensi erant, nescimus; quamquidem injuriam electionem hanc cassari. Posthaec plurcs de conven-
intulisse alicui eorum ignoramus. llis auditis, rex " tu Rothomagum perrexerunt ad regem. Qui domi
nimium efferatus est aniino, et tunc quidetn iram rcmanserant, Deum suppliciter rogabant, incujus
dissimulavit. Illi autem callide agentes, ignorante manu corda sunt regum, utregem inclinaretadbu-
conventu, contra regulam beati Benedicti (cap. 04, juselectionisassensum, sed nondum Deusfacere vo-
18 quaest. 2), sine eorum consensu, volebant super- luitquod poscebatur nam rex fratres qui ad eum
;

ponere magistrum, cum hoc esse constet contra

sibi venorantremisitvacuos,mandansutalium eligerent,
decreta patrum, quidixerunt ut nemoinvitus ordi- quia istum non haberent. Archiepiscopus vero Bec-
netur, sed conventus ecclesiae debet sibi secundum censes juvabat apud rogem, quantum poterat, lo-
timorem Dei pastorem eligere. Sed haec malignan- quens pro illis, et cum ipsis, et sine ipsis. Quadam
tium aliquantum conventum contur-
calliditas, licet die cum de hac re loqueroturcum rege dixitei rex :

baverit tamen quod moliebatur elficere non valuit. «Xecmihifaciet hominium,nec vobisprofessionem.»
Defuncto namque abbate Willelmo et decenter hu- Ad haec ille « Domine, ait, facite quod vestrum
:

mato, totus conventus elegit Bosonem, omnes epi- 4® est de hocquod ad me pertinet. bene inter nos
:

scopi et abbates, clerus et populus, vicini et remo- conveniet. » Tunc mandavit qusedam honorabilis
tiores, qui eum noverant, hanc electionem lauda persona conventui Becci ne ab incepto desisterent,
bant, cumque summo honoro dignum affirmabant. ^nondumsatisDeum rogaverant, adhucdivinas aures
Itaque conventus ut ois assentiretur, obnixe roga- precibus pulsarent. Quod consilium fratres gratan-

bat; ille suae infirmitatis multas opponebat causas, ter accipientes, instabant attentius jejuniis et ora-

illi in terram prostrati deprecabantur, ille toto cona- tionibus, Dominum Jesum, et ejus piam genitricem
mincreluctabaturnegando.Perlataestresadregem: Mariam suppliciter deprecantes, ut respicerent ec-

at ille, recordatus quodde hominio aduobusmona- clesiam suam, et perficerent quod inceptum erat.

chis audierat, sicut supraretulimus, erat enim inde Inter haec Willelmus, filius Ascelini, et Rodulfus

nimis iratus, noluit concedere. Interea Gauffridus eleemosynanus, duo Beccenses monachi, pro causa
Rothomagensis andnepiscopus, vir prudens, et ho- monasterii iter agentes, obviaverunt Henrico regi
norandus, et Joannes Lexoviensis episcopus, qui ad eadem via, qua pergebant venienti. Quos ut vidit,

curiam regis venerant, qui tunc obsidebat Brionii ad se vocavit, et benigne locutus est cum eis; jam
castrum, quod contra eum tenebant homines comi- enim divino respectu defervebat furor ille quem
tis Mellenti, venerunt Beccum, et locuti sunt cum conceperat causa negati sibia priore hominii.Cum-
fratribus deeligendo abbate. Tunc omnes, in terram que simul pergerent, et sermocinarentur ad invi-
prostrati, (namincapitulo sedebant,)rogabantprio-^. cem, inter loquendum dixcrunt regi quod haberent
rem assensum praeberet, aliquidsibidicere, si patienter audiret at illejubet
ut saepe dictae electioni et ;

archiepiscopum utillum praecipiendo cogeret.Archi- dicere fiducialiter quod vellent : tunc cceperunt de
episcopusadmirans fratrum unanimitatem.laudavit praedicta electione sermonem replicare, regem sup-

eorum religiosam voluntatem,eterga pnorem suum pliciter rogantes, ut eam suo assensu firmaret, et
pro electo suo fidelitatem facerent, si vellet,
tantum amorem deinde conversusadillum monuit,
;
ipsi

rogavit, ad postremum praecepit per obedientiamut adjungentes se ob hoc ad comitem Theobaldum ire

acquiesceret voluntati fratrutn. E contra ille assere- voluisse, ut per litteras suas illum rogaret. At ille

bat hoc se non posse facere propter magnam sui subridens : « Tn vanum, ait, laborassetis : » et cum
corporis debilitatem, et alia quaodam gravia, quasi sacramento dixit illis quia. si eorum electus prius

peccata, opponebat, quibus ad hoc indignum se esse mentionem non hominio, ipse nunquam
lecisset de

dicebat. Et archiepiscopus : « Estisne monacbus ? » inde locutus fuisset, sed modo deprecarentur Domi-
Respondit : Tunc archiepiscopus
« Vellem esse. >> : num ut sibietillis de hac re conveniens darotcon-
« Revera, inquit, occidissetis, non
si viginti homines silium. Regressi domum narraverunt qmecum rege

vos dimittercm, quando quidom tantum ac talem egerant, initoqueconsilioiterum perrexerunt ad re-
 t —
729 VIT A BOSONIS ABBATIS BECCENSIS
QUARTI. 730
gempluresdecon.mta.qao^cxsuscepithilari.er.Arecossittri^? Summi viri,
e beuter couccss,. ,uod pe.cbnut, pr.cep.tque
ut
turu ssculares "^
uuam
r„, ximi et remot orcs
religiosi, mu|ti ,.„„, ,
dduccrent pnorom D 0m ,„,c„ post Rogation»;
uam ad eum cousulcodum de rebu.s dubiis at •

taca„tcRogat,„„esag .ba„tur.Ou mq ucha=cnuntiata llo s n-

g„,„ r u m cogitatiouibus et inqnisition bus
1

ta re -

s^^i^srjs:££££ *£ ^v£Z.TrZ£Z£ f"

iaai ,,o

r
ns ' mono,,at ° crasiones ecandai ° ram
promptisshne parui.cn,

•— * £ „is, !„„

r^SSTSS;
nTrih
iitunuub rT ™
nomomagum, "— ™ deditoue
* Perrox
ei rev "<?nln vupKn
tompore
•
- ,u"

^ T^"
„..11 * 1 .,• . *
,ros P critas Vel adversitas > lla
«bbati» donum, dixitque ilU ut intutre ,°'-
v
Z
»
nem '
,i

cu^ C?° Sf"' "7" "' ""

8 ^ *^
servaret, et ipse pro i.lo extermra
^
1

irrum ere valebat eodem vultu,

factum est ut quem prius contrad x rat
mulB 1
t«mdiligeret,elmulL qua3 Pe teba
nunc
^T f ^™ |;
erSeVerab Alif ua » do cum
=

*»
^^ -^
*

siliis
bent er fccenl
plurimaque ecclesi* beneficL confe ret
s*pe acquiesceret. Rogavi sane m-o
ejus
P s
alue con "
,
^V—^'
?

%£££? ^"^
L fl nH t°n
patl dcbemus S1
648
nostra contemnuntur jussa?
dicebat :

«
S *P e

T^Vff* ^
duobus monarhU mmc „h *
nu sediZus n e il oh
WS In oranibus aD
tUm Valebat ut sive
-

^- «d quaa ammum applicaW, tan-

secundum Deum ** *ecundum
>

~;TeC r ^52^*32 ,f '

sensissent „ ; nnH
e a
-
<

r*VT
Z Idt ™.
- ^ebat e
ime
ullde ageretur '
vclocitc " ct sapi

^™ ^™ omniaet componebat. Commis-

,
regem tam libere' quod pcte at ^e
promiserat, honorabiiiter voluit
Slbl ^ebat ma^am, ne
hac read se pertinebat. Venit
ce
Li "itatem
d
T* ? "' T^^" " ^™*" ™* GJUS

^S^C»t
erg a •

«* castissima Sermo
I^tec^qu.i.nniiiieb.t-rt^^^J^
quando cantor incu" ™
^ ^T"?
T"* "^ * " ^ **' "'
°° iS Si

gressus chorum archiepiscopus

illum in sedem abbatis,
cun
in oct
W " P nt
'
^
T?T TT"? ^ ""^50"^ ^
•
1
n ° nnUn °- nam '

^ncationem magnam
J '

^i^ patris P laceb ^'

curam, pi* l »fi'
«tesjussusperrcxitadbenedictionem
ante missam locutu
se cogeret ad p ofess
c

o» e
1
"
1auL nuZ JT " ' Vrnmt
*
""*"
° """^ 8 Ct ^
Um exbJbebat Q u * de iHo dicim " s con-
affeC '

att -tantur,com rovinciales, et

'
P qui
vellet: quia

ait, bene ent.

ffZTZZT^
naste^generar^Aa TJa "lu^p^.
Cumque tem P us mis a adienise
,,

oblatusest ad benedicendum
^^ ^ °

^"^P-™.^-^«-*H
"s^
°

'
eUm n0VerUnt lo " ge DOsiti vera e - e eontestantur.

l°
In-

nbUStt ° r(1Ueba turutvixsesustineret. Aliquandoita

^
acernme e e iabatur quod, sicut videbatur,
pene
"^gt ^C'
astans sacris alta
^7
^ T^T
"^
«* ^
^™™'
t u, c -!.

"
SUpr3
*** ^^^^^ Clanm ° n -
eum
^^
1
rem, ^.' vis infir"
et ille
TSe
^ T ^
ad interrogata «spon n

^^ ^ ^
l f
donec ad illud ventum est ut SiC eUm debilitavit Ut in tota
diceret V
^l»^^Btr^^2' w
« o, t V l
ta
!
SUa n ° n Perfecte
P° stea —luerit, et, ut ma-
^t-nt.a probaretur et justus justior fieret.
e^ us
E«Ie:«Volo.,Tancc«^iSSSil
tibus clericis urgere
ilie

«
iterum dixit"
profiteor »
. Volo.
ukdk^?££ET^l
A ue
responderet dixit tert n
L f^ ^ ^ ^^
I T i

l
» P ermansaet
TP
f"^
CJeCitHtiS

DC °
^erat,sciebat quiai,tWu S mm/Srm^e
intuUt
""^ SGmper ^ tUS
ei Dominus At iIe
Sem "
-

'

cordevolo. .Tu.Loa^^n^allt^ CJM^ "

^tus,quiibiforteaderat:«NonaudSrSo^Dtr;
tZ
? ^ P°
n misera
"
US
^™*" " au § mentab ^r.
°™dam medicamento

Z^ ^^«T"»^^ ^ im
dicit? qmd amplius vultis?

—
, Sicque ch e,
benedixiteum.Alteradieab,,,srever,reX^
i
P
l
visum. Tandem paralysi dissolutus, lecto
convent.svero^sacrisvelubti^r
cessione, exivit
obviam venienti. At -
X- ™*rt0»tar per longum tempus ut nec de
lectulo
memb

3?Sl T\ T^
ill
militerprocessioni, nudispedibus
t ZL ^
Z
i

susceptusestcum magno 4udio aUtem l ° lecto et «««qM

^ ^^ "*« »*-*
^ dextra
tudo ipsiusEcclesi,.
K££^££E
S
^
icute.-it
?
S '^'^" "*
'

et tele -
" "^^^^noa^
V ° Cabat
constantissimequodfuerat.Super 6t Vere ita eiat na«
^T^TS? "oHr ;
^- '

nulium in eo locum
jucundus sermone, hilaris in vultu
in
modestus in habitu, parcus in
em
Sl
er,
"^" mo
^ " 0n
^ ^^ ^^
P ° t0rat ^P» C° r temen
018

victu

^^ nr,
^^
•

^ ^ «»^
,

actu,insusci iendis ^" ^' DeUm ^ '" '" 1 6 cuin

P spitL nt 1,1"^^
u
1 10

??"
'
,

obsequium Hberalis. Quis ''^ 10011" 11

mm nesoiatue adut,'t
et Deo sibi
*,
poscebat conservari, ne murmuraret
patl " Utla u a '

contra
 LANFRANCI APPENDIX. 732
731 AD OPERA B.

ila-oUa Dei. Qua.n patientiam ita us,,ue ad unon. ,\ omittebat quorninus ad capeUam manibus ducere
• i i. .,•,....,,,>> atumn insn dio. nua sequenti
tur admissam, etiam ipsa die qua
seouenti nocte
noct
po»seditut inter tantas ot ta.n ina^nas corpore;e in-
obiit. Jam destituobatur
corporis virihus, et vox
tirmitaiis angustias ot sollieitudinrs Ecclesiffl varias,
solito languidior erat ut vix
iiUolligerolur, et adhuc
qu;o ad lunn ctinsilii causa roferebantur, nuiiquam
perturbatus sit, setj incntc tran(|iiilla convenientcr integruui retinebat sensum. Rogatns a fratribus ut
cis rogaret, dixit se babere in
voluntate, si
respondebnt, ct s;.|)ienter oinnia disponebat. S.-epe pro
Deus concederet Inuninente jam noote perlatus
sibi.
cum a ministris Eeelosiam inopia gravari audiebat,
Deus, adjuva nos Ueus, consule noliis. estincoicniime.nfratiuin inlirmoruni habitationem,
dicebat : « ; »

non decsse ut inter illos morerejiur; quod iaetum sibi placuit.

Et revera auxiliuiu et consiliuin Dei sibi
cnim multa tempore Cnva mediai.i noclein, dum matutinafi cantarentur,
in multis probavit. Multi illius
can-
sonitu tubuhv. fratres acciti convenerunt,
ct,
ipsi loco contulerunt, e quibus [/'., quibus] pqrsaepe
litania. spiritum
revclata est penuria fratrum. In grossiori sinislri tantibus illis septem psalmos cum
vestihus, ut mos est,
pedis digito dolor surgens, per totum corpus dif- exhalavit. CorpUS ahlutum, et

fundebatur. et tam acerbo illum cruciatu vexabat convenienter indutum, in ecclesiam est delatum. et
tota die cumsequenti norte a fratrihus custodi-
Ul propc
ut pil.ipU animam
a.l.lliaill extorqueret.
CilUHJUCICL. De
UL. 1J.I.-XJ pedis
ipso 'i'
n »u
|» >»>» digito ibi
-

atque in crastinum in capitulo ad

kevam
vermes scatentes extraetr sunt. Sed non sic dolor B tu.n,
.... r>..i..-.r. u^inin; Knm hoiio.v
sancti Patris Herluini cum honore et
maeno frlio-
magno nlio- i..

quievit. Dicebatautem adse venientibus, et de ipsius

rum dolore humatum. Honnrandus Pratellensis
intirmitatisacerhitatecum eosermocinantibus ;« Ma-
ultimum sepulturea decenter im-
gna est quam patior segritudo, et ultra quam dici po- abbas Rirhardus
sancti Joannis
test molesta, et si Deus vellet.sat is rnihi esset.et vitain
plevit obsequium. Xativitas erat
obiit, et magnis gaudiis Uctandum
cum segritudine iinire gauderem sed non illi adhuc Baptistie die qua;

illius, in cujus
placet. Adbuc videt in me aliquid flagvllandum, et et exsultandum erat in solemnitate
multi gavisuri pracdicti sunt (Luc. I, 14),
flagelloemendandurn, fiatvoluntasejus. Orate, qua> exortu
ejus non po-
so, ut mihi conservet patientiam, ne quid contra
sed non dolere fratres de amissione
terant de quo irreparabile daminum
aoceperant.
dispositionem ejus cogitem, vel dicam. n Una die-
quod dixit propheta Dics fcsti
rum fraterquidam venit ad eum.ut videretquomodo Tunc impletum e.st :

nostri wi tcntur in [amentalioncm el luctum >Tob n,

Uli esset.Cui abbas : « In tanta, inquit, trihulatione
sic computantur Viginti trium
6). Ejus dies aetatis
:

sum, ut nullo modo quod patior enarrare ppssim. »

annorum erat quando factus est monachus, viginti
Et siluit parum, sicque. demum subintulit « Sed :

fuit sine pradatione, novem annis

prior,
in magna
anima mea inmagna - sex
»- anuis- r tranquillitate est
irai)quuui..Le;c^t.
gratia Dei
uei n;„„ fl L'iS
v.g.ntr duobus d.ebus Be ccens. m
.

Cumque
1
jam mortem inmunere
•'
cerneret. rogavrt C duodecnn annis et

se visitari a fratribus et debita morientibus circa

.....
•« . _iu. .*:.,„, ..,.*-;t 'nins rpoinnnis tempore
te.mDore
honoritice abbatiam rexit. Cuius regiminis
r

Adsunt fratres et absolutus atque multain gravem paupertatis inopiam Ecclesia Becci
se cmnpleri.
septuage.-imo pri.no a^tatis
sustinuit. Obiit autera
inunctusest, et caetera circa illum juxta Christianum
sute anno, octavo
anno Domini mil-
Kalendas Julii,
morem diligenter peracta sunt. Deinde rogavit fra- Hi tres fratres,
in aliquo lesimo centesimo trigesimo sexto.
tres ut pro se orarent, et dimitterent si
nativitatis m
Licet, aut, non memini me in de quibus pauca d-ximus, ordinera
eos offendisset : «
Nam Gjsle-
quemquam vestrum deliquisse, monaehus vester morte quoque nutu Dei servaverunt.
obiit; dominus
vester et abbas exstiti nulli unquam bertus qui rnajor fuit natu, prior
fui, prior ;
Rainal-
est
Cov. iv, 4), ahbas Boso, et ortu et obilu sccutus ;

injuriam feci, etut verhis Apostoli utar {I

dus extremum, et nascendi et moriendi ordinein
postquam ad hunc ordinem vvni, non sum milri
aaternaa heatitudinis, et
5 g tenuit. Quibus requiera
conscius me alicui fecisse quod non bene
exis-
vitam sinefine mansuram conferat benignus Salva-
timassem facere. » In tain gravi corporis affiictione
tor noster Dominus Jesus Christus, qui Deus cutp
fecit duos annos et dimidium. Missam quotidie au-
Spiritu santo vivit in auernum.
Amen.
raembrorum incommoditatem Patre et
diebat, nec propter
abbat