Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur159mign
 PATROLOGIiE CURSUS GOMPLETUS,
SEU BIBLIOTIIECA UNIVERSALIS, INTECRA, UNIFORMIS, COMWOnA, OECONOMICA,

mm SS. PATRUM, DOCTORDM SCRIPTORUMOUE ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINOBIM, SIVE GR^CORUM,
QUI AB y^VO APOSTOLICO AD ^TATEM INNOCENTIl III (ANN. 1216) PRO LATINIS,
ETAD CONCILII FLOBENTINI TEMPOBA {ANN. 1439) PRO GB^CIS FLOBUEBUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUJE EXSTITERE MONUMENTORUBi CATIIOLIC^E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESIJ: S.ECULA,
4UXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS GODICIBUS 1IANU3CRIPTIS C0LLATA3, PERQUAM DILIGEN-
TER CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA OMNIBUS
;
;

OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU-fi TRIDUS NOVISSIMIS S^CULIS DEBENTUR AB30LUTA9, DETECTIS
AUCTa; INDICIBUS OnDIN^HIlS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SlVli TOMOS, SIVE AUCTORES AHGU4U9
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, UONATA GAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM BITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS
;

SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUDJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFl-

CANTIBUS, ADORNATa; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VEHO AUCTOBITATE IN
ORDINE AD TRADITIONEM ECGLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTIS ET QUADRAGINTA INDIGIBUS SUB OMNI RESPEGTU SGILICET, ALPHABETICO, CHHONOLOGICO, ANALYTICO,
,

ANALOGICO, STATISTIGO, SYNTIIETICO, ETC, RES ET AUCTORES EXHIBENTIBUS, ITA UT NON SOLUll STU-
DIOSO , SED NEG0TI13 IMPLICATO, ET SI FORTE SINT PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES
,

SS. PATRES, LOCUPLETATa; SED PRyBSERTIM DUOBUS IMMENSI3 ET GENERALIBUS INDICIBUS ALTERO ,

SCILIGET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VEHUM ETIAM
UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIDET THEMA SCRIPSERIT, UNO
iNTUiTU gonspiciatur; altero SCRIPTUR/E SACR^ ex quo lectori com-
,

PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET 1N QUIBUS OPERUM 3U0RUM LOCIS SINGULOS
SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR-E VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD
NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT :

EDITIO ACCUKATI9SIMA, CiBTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUH CHARACTERUM NITIDITAS,

CHART.S QUALMAS, 1NTEGRITA3 TEXTUS, COHRECTIONIS PERFEGTIO, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA3 TUM
NUMERUS, KORMA VOLUMINUM PEllQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATBOLOGI^ DEGURSU GONSTANTEH
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR^SERTIMQUE ISTA COLLEGTIO UNA, METHODICA ET GHRONOLOGICA,
SEXGENTOnUM FRAGMENTOBUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, VEL ETIAM
INEDITOliUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OHNES
.«TATES, LOGOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBU3, COADUNATORUM,
ET EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNIGUM MIRABILITER EFFICIENTIUM.

SERIES LATINA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECGLESIiE LATIN.E
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
ACCURANTE
Blbliothecse Cleri iinlversee,
J.-P. MIGNE,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN STNGULOS SCIENT1.« E CC LE Sl A ST I C jE RAMOS EDITOitB.
PATROLOGIA, AD INSTAH IPSIUS ECCLESI^, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GRiGCO-LATINAM.
AMByE PARTES PENE JAM INTEGRE EXARATyE SUNT. L.\TINA, DUCENTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIBUS MOLE SUA
STANS, DECEM ET CENTUM SUPRA MILLE FRANGIS VENIT GR/ECA DUPLICl EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR
:

GR/ECUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI GOMPLECTITUR, NOVEMQUE ET CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA
SERIE GR^GA, NON EXCEDIT. POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET. IDEOQUE INTRA QUINQUE ET
QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR. SECUNDA SERIES GRyECO-LATlNA SEXAGINTA VOLUMINA PROBABILITER
NON SUPERABIT DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA TKIGINTA VOLUMINIBUS ABSOLVETUR. UNUMQUODQUE VOLUMEN
;

GR/ECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE LATINIJM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR UTROBIQUE VERO,
:

UT PRETII HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR, COLLEGTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GR.«GAM COM-
PARET NECESSE ERIT SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFIGULTATES VABIA PRETIA
;

yEQUABUNT, ATTAMEN, SI QUIS EMAT INTEGRE ET SEOHSIM GOLLECTIONEM GR/ECO-LATIN AM, VEL EAMDEM EX
GB.eCO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVE.M VEL PRO SEX FR.VNCIS SOLUM OBTINEBIT. IST.E CON-
DITIONES FUTURIS PATR0LOGI.E SERIEBUS APPLICANTUR, SI TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI NOBIS NON DEEST.

PATROLOGIAL LATINAL TOMUS CHX.

S. ANSELMUS CANTUARIENSIS. EADMERUS MONACHUS. GUNDULFUS ROFFENSIS EPISCOPDS.

PHILIPPUS FRANCORUM REX. S. HUGO CLUNIACENSIS. W.VLRAMUS NUMBURGENSIS.
GILBERTUS EPISCOPUS LUNICENSIS. GISLEBERTUS yVBBAS WESTMONASTERIENSIS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE, SUGGESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 208
4903
 AVIS IMPORTANT ^iS9
D'apr6s une des lois providcnliolles qiii regisseiit le monde, rarement les a^uvres au-dessus de Tordinaire se font
sans contradictions pius on moins fortcs et nombreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvaicnt gucre echapper a ce
cachet divin de leur ulilite. Tanlot on a iii(5 litir e.vislcncc ou leur iniportaucc tantot on a dit qu'ils etaieiit ferines
;

ou quils allaieiit r^trc. Cependant ils poursuiveiit lcur carriorc depuis H ans, et les productions qui en sortent
devienncnt de plus eii plus graves et soijjnees aiissi parait-il certain qiranu)ins d'evcnenients qu'aucuoe prudence
:

huniaine ne saurail prevoir ni rmpecher, ccs Ateliers ne se fcniioront que quaiid la liibliolht^que du Clergi' sera
terininee eii ses 2,000 volumes iii-^". Le passe parail un sur tjarant de Tavenir, pour ce qifil y a a esperer ou &
craiiidre. C.ependant, parmi les caloninies auxquelles ils se soiit trouves en butte, il cii esl deux qui ont cte coiiti-
nuelleiuenl repi-tees, parce mretant plus capitales, leur elTet entraiiiait plus de consequeuccs. l)c pctits et ignares
concurrenls se sont donc acliarnes, par leur corrcspondame ou lcurs voyatfcurs, a rcpeterpartout que nos EdilioDS
etaient nial corrigees el nial iiupriinces. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la pluparl, ne sout
que les chefsda'uvre du Catliolicisme reconniis pour tels dans toiis les teinps etdans tous les pays, il fallait bien
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle a de pliis s^ritii.v, la corrcction ct rimpression; en clTet, les chefs-d'oeuvre
meme n'auraient qirune demi-valeur, si le lexte en etait inexact oii illisible.
II est trfes vrai que, dans le principc, un succis inoui dans lcs fastes de la Typographie ayant force FEditeur de

recourir aux mecaniques, afin (lc marcherplus rapidenient etdedonner los ouvrages a luoiudre prix, quatre volumes
du double Cours d'Ecrituie sainte et de Thihdotjie furciil lires avec la corrcction insuflisaiitcdoiincedans lesimpri-
meries a presque tout ce qui s'edile; il est vrai aussi qu'iiii ceriain nombre d'autres volumos, appartonant a diverses
Publications, fiirent imprinies ou troj) uoir ou trop liianc. Mais, depuis ces teiiips eloigiies, les mecaniques ont
c6de le travail aux presses a bras,et l'impression (jui en sort, saus eire dii luxe, attendu qtie le luxe jurerait dans
des ouvrages dune telle nature, est parfailemenl convenable sous toiis les rapporls. Qiiant k la correction, il es»
defait quelle n'ajamais ete porlee si loiii dans aucune ediiion ancieuue ou contemporainc. Et comment eu serait-il
autrement, apres toutesles peines et touies les diipenses que nous siibissons pour airiver a purger iios epreuves de
toutes fautcs? Lhabitude, en typographie, m^me dans les meilieures inaisons, est de iie corriger que deux epreuve»
et d'en conferer une troisieme avec la seconde, sans avoir prepare en rien le manuscrit de rauteiir.
Dans les Ateliers Catholiques la diirereuceest presque incoiinnoiisurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous
le harnais et dont le coupda-il typographique esl sans pitic pour lcsfaules, on commence par preparer la copie d'un
bout a Tautre sans en cxccpter un seul mot. On lil cnsuite en premiere epreuve avec lacopie ainsi prepar6e. On lit
eo seconde de la meme maniere, mais en collationnant avec la premierc. On fait la nieme chose en tiorce, en colla-
tiopnant avec la seconde. On ngit de meme en quarle, eii collatioiinant avec la tierce. On renouvelle la m6me ope-
ration en quinte, en collationnant avoc la quarte. Ges collationnenients oiit pour but de voir si aucune des fautes
sigualees au bureau par WM. les corrccteurs, sur la marge des tipreuves, n'a echapp6 ii MM. les corrigeurs sur le
marbre et le m^tal. Apres ces cinq leclures cntieie» contr6lees Tune par rautro, eten dohors de la preparation
ci-dessus mentionnee, vieut une revision, et souvciit il en vient deuxou trois; puis l'oncliche. Le clichage oper6, par
consequent la purete du texte se trouvant immobilisee, on fait, avec la copie, une nouvelle lecturod'iin bout rie Te-
preuve a Tautre, on se livre a uue nouvelle revisiou, et lc tirage n'arrivj qirapres ces iiiiionibraliles precautions.
Aussi y at-il a Moutrouge des correctcurs dc loules les natioiis et en plu3 grand nombro quc dans vingt-cinq
imprimeries de Paris reunies! Aussiencore, lacorrection y coilte-t-ellc anlant que laconiposition, tandis qu'ailleurs
elle ne coiitc que lo dixieme! Aiissi enfin, bien que rasscrtioii nuissc paraitre lenieraire, rexactilude obtenue par
tant de frais el de soins, fait-ello que la plupart des Editious (lcs Ateliers Cutholiques laissent bien loiu derriere
clles celks meme dos celebres UiJiiedictins Mabillou et Montfauc.on et dcs cclobres Jesuites Petau et Sirmoud. Que
ron compare, en effet, n'importe quelles feuilles do leurs editions avec celles des n6tres qui leur correspondent, en
grec comme en latin, on se convaincra quc riuvraisemblable cst uuc realita.
P'aillenrs, ces savants eminents, plus preoccupes da scns des tcxtes que de la partio typographique ot n'etant
Eoint (;orre(;teurs de profession, li.^aient, non ce que porlaient les eprcuvcs, mais co qui devuit s'y trouver, leur
aute intelligoDce suppleant aux fautcs de reditioii. Dc plus Ifs B(;iiedictins, comme lesJesuitos, operaiont piesque
loujours sur des manuscrits, cause pcrpetuelle de la multiplicit^ des fautes, pendant que les Ateliers Catholiques,
dont le propre est surtout de ressusciter la Tradition, iroperenl le plus souveul quc sur les imprimes.
Le R. P. De Buch, Jesuite Bollandisto de Bruxclles, iious ecrivait, il y a quelque temps, iravoir pu trouTcr eu
dix-huit moisd'etude, une seule faute dans notrc Patroloqie latine. M. Deiizinger, professeur de Tlieologie a Tllni-
versit6 de Wurzbourg, et M. Reissinaiin, Vicaire General de la mfiine ville, nous mandaient, a la dato du 19juillol,
n'avoir pu 6galement surprendre une seule faule, soit daiis lo latiu soit dans le grec de notre double Patrologie.
Enfin, le savant P. Pitra, Benedictiu de Solesme, et M. Bonetty, dirccteur des Annalcs de philosophie chrt^lienne,
mis au d(jfi de nous convaincre d'une seule erreur typographiquc, ont o.le forc6s d'avouer quo nous n'avions pas Irop
presume de notre parfaite porrection. Dans le Clerge se Irouveut de bons latinisles et de bons hellenijtes, et, ce qui
est plus rare, des hommes tres positifs et tres pratiques, eli bien! nous lour promeltons une priino do 25 centimes
par chaque faute qu'ils deconvriront dans n'importe lequcl de nos volumes, surtout dans les grecs.
Malgrfe ce qui pr6ccde, rEditeur des Cours complets, senlant de plus eii plus rimportance el mSme la n6cessil6
d'une correction parfaitc pour qu'un ouvrage soit veritablemeiil utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, el
est r(ssolu de se livrer justiu'^ la fin k uiie operation longue, peiiible et couteuse, savoir, la revision enti6re ei
universelle de ses iniiombraDles clich6s. Ainsi chacun de ses volumes, au fur et &mesurequ'il les rcmetsous presse,
eit corrig6 mot pour mol d'un bout i raulre. Qiiarante houimcsy sont ou y seroiit occupes pciulaiit 10 ans, et une
somme qui ne saurait etre moindre d'uii demi million de francs est consacr6o i cot important contriile. Do cette
mani6re, les Publications desAteliers Calholiques, qui d6j^ se disliiiguaient entro toiiles par la supt>riorite de leur
corrcction, ii'auront de rivalcs, sous cc ranport, dans aiiciin temps ni dans aucun pays; car qiiel osl rcdileiir qui
pourrait at voudrait so livrer APKES COllP A des travaux si giganlesqiios et d uii prix si exorbiiant ? II faiit
certes 6tre bien p6uetr6 d'iino vocation diviue t. cet effct, pour ne reculor ni devant la peiiio ni dcvaiit la d6peuse,
surtout lorsque TEurope savanle proclame que jamais volumes n'oiit 6te 6dites avec tant (re.xaclitudo qiio ceux de
la Hit/lioth^que universelle du Cleriii'. Le present volumc csl du iiomlirc dti coux roviscs, ct tous coux i|ui le seronl
i ravenir porteront cctte note. Eii consetjucnce, poiir jugcr los prodiictioiis dcs Aleliers Culholiquis soiis le rapport
de la correctioii, il no fatidra prendre quc ceiix qiii portcront cn l6tc Tavis ici trac6. Noiis ue reconnaissoiis qiie
celtc 6dili(jn et celles ijiii siiivront sur iios plaiichos (le nuital aiiisi (:orrig6es. Oii croyait autrcfois (iiic la stcreotypie
immobilisait les faules, altendu qiriiii cliche dc metal n'cst poiiit 6Iastiqiio; pas du loiit, il iiitrodiiit la pcrfection,
car on a troiive le moyoii de lo corrigcr jusqu'/i extinction de fautcs. L llchreii a otc rcvu par M. Dracli, le Grcc
par des Crecs, lo Latiii etle Fraii(;ais par les premiors corrccleiirs do la capilalo en ces langues.
Nou» avoiis la consolation do poiivoir (inir cet avis par lcs renoxioiis suivanlcs Enlin, notro cxomple a liiii par
:

obranler los graiides puhliratioiis en Italic, en Alleinagnc, cii |{clj,'ii|tie cl ou Erance, nar lcs Citnons !)riTsdc Bome,
le Cerdil de Naples, U: Sainl Thomax dv.
Parnic, V Knciiclopi'die religieuse de Miinich. lc reriieil des dMaralwns de$
rilet de Bruxelles, lcs llollandisles, lc Suarez ct lo Spirili'ye dc 1'aris. Jusquici, on n'avail sii r6imprimor ijuo dcs
ouvrago» de courti; lialeino. Les in 4°, oii s'eiif,'loutissent lcs in-folio, faisaionl peur, el on n'osait y touclicr, par
crainte de se noyer daiis ce» abimes gans foiid ct sans rives; maisona lini parso risquer a nous imitor. Bicn pfus,
•oiis notreimptilsion, d'atitrcs Kditeurssc pre|iareiit au llullaire uiiivorsel, aiix l>t'eisions do toiitoslos Coiigr6galions,
* uno liiogruphie et /i iiiifl llistoire g^ncrale, elc. Mallioureiisciiicnt, la pliipart dos 6ditions dcja faites oii i|ui se e
fonl, sont sans aiitorito, parro qu'<llos Koiit saiis cxactitiide; la corrertioii sciiible on avoir6l6 failo par dos aveugles,
•oit (|iron n'eii ,-iil pas senti la gravitir, Koit qu"oii
ait rccule dovaiit les frais; niais paliouco! unc roprodiiclion
eorrocte iuri;ira bieiitdi, no fill-co (pr/i la luuiiere de» ecolcs qui se soiit faites el qui so fcroiil encoro.
 TRADITIO CATHOLICA.
SMCVim Xll ANNUS 1109.

S. ANSELMI
EX BECCENSI ABBATE CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI

OPERA OMNIA
NEC NON

EADMERI HIOMAGHI
HISTORIA NOVORIM ET ALIA OPUSCULA
LABORE AC STUDIO

D. GABRIELIS GERBERON
iWoiiaehi Coiigregatioufs !!!». iSlaiiri

AD MSS. FIDEM EXPURGATA ET AUCTA

EDITIO NOVA, OPUSGULIS RECENS EDITIS ILLUSTRATA

Accedunt auctores alii nonnulli quos Elenchus enumerat aversa pagina

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC;^ CLERI LI^IVERS^,
SIVE

CUKSUUM COMPLETOHUM I!N SIINGUI.OS SCIENT1.£ ECCLESIASTICiE HAMOS EDITORK.

>-«-•-»«

TOMUS SECUNDUS.
SB' 9 80 r^^^m-

VENEUNT 2 VOLUMINA 14 FRANCIS GALLICIS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUGGESSORES
IN VIA DIGTA : AVENUE DU MAINE, 208.

1903
 .

TRAD T I I CAT H L I CA
SAlCULVM XII, ANNUS 1109.

ELENCHUS
AUCTORUW ET OPERUNI QUI IN HOC TOMO CLIX CONTINENTUR

r\NTUARlENSlS ARCHIEPI- Gundulfi Epistola ad monaclios Beccenscs.

—
S ANSELMUS
SCOPUS. Exstat inter Epislolas Anselmi, hujiis volum.
col. 17.
OpERUM PARTIS TERTI* CONTINUiTIO. Ejusdem Epistola ad Ansclmum Lugduni degen-
tciii. —Epist. Anselm., col. 453.
Kpistolarum liber tertius, eas continens quas scri-

psit jam Cantuariensis archiepiscopus. PHILIPPUS I FR.VNCORUM REX

Spiria. 837
Epistola- ct diplomata.
271
Dia^'olus B. Maria* ctAnselmi de Passione Domini. Juramcntum quo Bertradam pellicem, jubentc
De mcnsuratione crncis. 289 839
301
Romano, si^ dimissurum pollicetur.
pontifice
Tractatus de conceptiooe B. Maria; Virginis. 843
319 Philippi regis Epitaphium triplex.
Sermo ejusdcin argumonti.
.32.3
Miraculum de conceptione B. Mari;r. HUGO ABB.\S CLUNIACENSIS.
S.
Passio SS. (iniiicri, 1" iugalis. Piala> et socionini. .323

Judicium de stabililate m-nachorum in locis in qui- VitaS.Hugonis auclore Hildeberto, Cenomanensi

bus sc slabilesesse promiscnint. 333 episcopo, ex Aprili Dollandiann, tnm. III. 844
Miraculnm S. Jacobi, a I). Anselmo editum, de S. Ilugonis Epislola- ot variorum ad ipsum. 927
milite quem H. apostolus a damionibus libera- Siatutura pro Alphonso rege Hispaniarum tan-
vit.
335 945
quam insigui bencfaclorc.
Miraculum grande S. Jacobi, ab Anselmo editum, Slatuta quibus Lamberlum abbatem S. Bertini ve-
deperegriuo qucm B. Jacobus ad vitam reduxit. 337 945
proprium Cluniaci monachum recipit.
luli
AlIENA VERIS AUCTORIBUS RESTITCTA. 341 947
Exhoitatio ad sanclimoniales Marciuiacensos.
Elucidarium sive Dialogus compleclens summam
— Commonilorium ad successorcs auos pro iisdem
totius Christiana' theologiip. iJsf Hnnorii Aii- 949
sanctimonialibus.
guslodiinensis. 951
Imprecatio B. Hugonis abbatis.
Disputatio Juda>i cum Christiano de lide catlio-
lica. —
Gisleberli ablnUis Westmonustericnsis. Quid B. llugo narravorit in capilulo vigilia Natalis
Aunulus, sive Dialogus Ghristiani et Juda-i. £,'«< — Domiiii. 953
Riiperti Tuitiensts. Donalioncs pi:c Gluniacensibusfactae sub regimine
955
S. Hiigonis.
EADMERUS CANTUAUIENSIS MO.NACHUS.
Prmfatio ad novam editionem Operum ICadnieri VALRAMUS EPISCOPUS NUMBURGENSIS.
3^;,
(Opp. S. Anselmiedit. Dened., lltl). Epistola ad I>andgavium Thuringia>, com rcfuta-
.345
Kadmeri VitaS. Ansclmi. tione quam >un nominc Landgravii edidit Ste-
Historianovorum, cum notis Henschenii, 8. J. 317 phanus Halverstadiensis. 985
Jofinnis Seldeni notcr.
523
Epistola ad Ecclesiam Barabergonsem. H. cum —
Eadmori de excrllentia Virginis Mari;n libor. suis proptcr Ecclcsia^ Numburgcnsis depra^da-
De quatuor virlutibus S. .Mariu; el ejus sublimi- tionem excommunicatum nuntiat. 991
.•^79
taie.
mi Epistola ad doinnam Gertrudem, de vita S. Leo-
Dc beatiludine cielestis patria'.
«)0.'i nardi confcssoris. 983
De S. Ansclmi similitudinibiis.
VitaS. Wilfridi, Kboracensis episcopi. 709 Kpistola ail S. Anselmura de varietate cwremo-

Vita S. Bregwini Canliiariensis. 7r>3 niarum in alt iiis sacrilicio.— Proemittitur libro
VitaS. Oswaldi archiepiscopi Eboracensis. 761 S. Anselmi de sacramentorum diversitate. Mde
Vita S. Dunstani Cantuarii-nsis. 735 tonieCLVIII.
Vita S. Odonis Cantiiarionsis. —Ex.itut suh Osber- LIMERICENSIS IN
(;iLBEKTUS EPISCOPIS
ni nomine l>atrologi(r toin. CA'.V.\7//, roi. i»31,
HIBERNIA.
in S. Odone.
Eadmori Epistola ad Clastonienscs. De corpore S. Epistola ad cpiscopo Hibernia' do iisu ecclesia-
995
Dimsiani qiiod Glastonienses so habcrc asscrc- stico.

bant. 799 I)e statu Ecclesia".

997
Kpistola ad mouachos Wigornienses, do clectionc Epislola ad S. Anstdmum. Est epist. 86 HbriuU.
cpiscopi. 807 Kpisl. S. Anselmi.
ad ICadmerum, in S. Andrem ca-
Siiotiii Epistola
GISLEBERTUS CRISPINUS ABBAS WESTMO-
theilram rlectum. Deprimatusedis ICIwracensis NASTKKIENSIS.
inScotia. 809
Disputatio Jitd:c.i ciim Chrisliano, cum epistoU
CUNDULrUS noM-ENSlS RPISCOPUS. iiuncupaloria ad S. Anselmum. lOO.S
1036
Mta Oundut/i aurlore monar.ho Roffensi eowtanco. 813 iNDir.ES.

Clichy - Ei typis PAUL DUPONT, 12, Tift dictii Bac iVAtnieres. - 93.n.l»0«.
 oPERiiM mm mmw mm mm
CONTINUATIO
EPISTOLAllLM
LIBER TERTIUS
EAS CONTINIENS QUAS SCRIPSIT CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS

EPISTOLA PRIMA. A clionem, et onus quod meae imbecillitati impone-

batur, de longeaudientesaccurreruot,el videntesme
ANSELMl AD MONACHOS BECCENSES.
aut animam aut sensum amissurum timuerunt; et
Se quantumvts reluctantem etectum esse Cantuarias
hoc limore aqua benedictame aspergenles, eam mihi
archiepiscopum. Cui electioni ut consentiant ipse
suadet. potandam porrexerunl. Forsilan mihi erubescendura

362 Suis dile.ctissimis et desideratissimis dom.

est, quia vulnera doloris sic animara meam
totam
iutentam in scissuram sui ab animabus vestris et
nis fralvibus et fiiiis, servis Dei Becci coinmanenli-
iii grave periculum suum superaverunt, et adiiuc sic
bus, fraier Anselmus, posl Denm corde suus iliorum :

snncti Spiritus semper regi consilio et consolatione

siiperani, ut gemilus profundos llucntibus lacrymis
gaudere. Sed certe non erubesco confiieri quia
ssepe tolerel.

communiter, velsin- limor Dei et charitas hominum, maxime vestra, sic

Quaecunque scripta vel dicla
guli de affcclu cordis vestris millitis dileclis?imo et
eam vulneraverunt, et vulnerant. Quae omnia lesti-
desideralissimo veslro et quae nec iingua poiesl monium perhibent conscientiae mea-, quu desiderio
exprimere, nec calamus, omiiia expresse et aperle quave procuratione exspectavi celsiludinem et onus
scripta sunt in corde meo. Insuper el multa alia ex arcliiepiscopatus, et quo gaudio suspicio. Quod si

affectu ct intelleclu meo, qufB ulinam similiter B ^'"'1"' '^^ "'"'^ ^'''«^i" i=uspicantur, quam mea de se
scripta et expressa essent in corde vestro. Ibi, scili- conscientia coram Deo judicet, consolatur me quia
cet, in intimij meis, ibi ea lego et relego, volvo et pro minimo mihi debet esse ut ab illis dijudicer, aut

revolvo saepe corain Deo. Quod quo affectu faciam, ab humano die. Et quia hanc vitam transiluri sumus
videt ipse inlus et foris ; testantur iacrymae meae, et per infamiam, et bonam faraam, ut seductores ' et

Yoces, el rugilus a {jeimtu cordis mei, quales, nun- veraces, sicnt qui ignoti, et cognoti, tantura con-
quara de me iilo dolore neraini exiisse ante diera scientia mea non me accusel ^ ante Deum. Iluic

illam, in qua sors illagravis archiepiscopatus *Can- autera de me electioni imo violenliae, hactenus quan-
tuariae visa est super nie cecidisse. Quas voces, ge- tum potui, servala veritate, reluctatus sura ; sedjam
milus ut pulo,non siraulaveruntconfeciionessed gla- velim, nolim, cogor fateri quia quotidie judicia Dei

dii doloris animam meam ' penetrantes* extorserunt, magis ac magis conatui meo resislunt, ut jam nullo
et adhuc exlorquent confixiones./Quod ignorarene- modo vidcam ine ea posse fugere, nec sine gravi
quiverunt illi qui ea die vultura raeura inspexerunt, raalo corporali et spirituali ex utraque parte, nec
quando me episcopi et abbates, ahique primates ad sinc ira Dei intentionem conceplam me posse, aut
ecclesiam Irahentes reclamantera et contradicentem ullum alium aliquatenus impedire. Unde jara non
rapuerunl, ita ut dubiura videri posset utrura sanura q tam hominura quara Dei, contra quem non est pru-
insani, aninsanum traherent sani /nisi quia illi ca- denlia aut forlitudo, viclus violentia, hoc solo intel-

nebant etegomagisraortuoquam Viventicoloresirai- hgo rae uti debere consilio, ut poslquam oravi

lis stupore et dolore pallebara Jel illi, qui postea ipsa quantum potui et conatus sum ut, si possibile esset,

die me inusitale lugentem, dolOre ralionem superan- calix iste transiret a rae, ne biberein illum, et ora-

te, cum intente mihi licuit cogitare et vestram dile- tionem meara videns repeUi conatumque frangi.jara

VARI^ LECTIONES.
^Collata, ut sequentes, cum ms. 1 txemplari Victorinis compacto in Codice Ef.iO. «Grayisarchiepisc.
ms. gravius Archiepisc. 'Animam raea ms. aniraara meain. *Penetrantes ms. penetranlis. "Et contradi-
cenlem ms. reclaraantera et contradicentem. ^Et seductores ms. ut seductores. 'Excuset ms. accuset,
Patrol GLIX 1
 ;

11 S. ANSELMI CANTUA.R. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLiE. 12

dicam DooVerumiamen non sicut egovolvo,sed sicut A aichiepiscopi Anselmo, suus quod semper erat, el
iu vis. Cum ciiim ex ulraque pai te Deuin limeam ;
seniper esse desiderat servus, et tilius, fra'.er Osbbr-
nec aliquid nisi Dcum, et liomioes propler Dcum, Ms ;
ita reclis coosiiiis agi, ut Dcum recla cousilia
utrinque •, diligam, nihil milii puto tulius io re tam danlem valeat promereri.
periculosa quam ut, mcum sensum el voluntalem post- Cum le, charissime domine, in omni veritalis co-
ponens, mescnsuiel volunlati Deipeniluscommittam. gnilione scientissimum esse sciam, mirum valde
Et quaravis in hac re niihi nimis sil grave dare quod in hac sola re sic omnimoda vericognoscendi
el vobis accipere ' consilium quodconlra meum"et scienlia aufugeril, ut quod Deo placitum sit in eo,
veslrum aftectum tamen quia ego et vos magis
sit, quod communis de te sanclaeecclcsiaesenlentia (ulit,
sumus Dei quam ego vester, aut vos mei sive enim : ignorare possis. Aut si animus tuus in hanc potissi-
vivimus sive morimur, Domini siimus{Rovi. xn, 8}, mum senlenliam vergit, ul quod generalis clectio,vel
non audeo in cau:-a Dci, ct in lanta necessilatemihi oinnium, vel certe quam multo ma.xime plurium,
commissis ad consulendum, quidciuid hommes sus- et eorum sapientissimorum, Deo placere clamat,
picenlur, meum coram Dco sublrahere cousilium. solus tu displicere contcndas, vercndum, pretiosissime

Consulo igiturdilcclissimis dilccloribusmcis ul nulla domine, ne prae omnibus hominibus meliorsanctior-

res faciat vos pertinaciler ordinalioni Dci obviare, que videri velle videaris, dum quod illi rectissime
g
guia quasipeccatum hariolandiest,nolleacquiescere inlelligunl, rcclius quasi a te inlellectum dtfenderc

{I [>cg. XV, to) et Durum nimis est, conlra Dei sti-

; : coneris.

mulum culcilrare {Act. ix, ij). Ad hoc enim res isla Ut enim in ofiFenso dulcissimo mihi amore tuo
indubilabiiiicr judicio Dei j)erducitur, utnecessesil loquar, aul cunclis, quod non credimus, meliorem
rae, si quid boni Dcus dignalur ^'
pcr me opcrari, te futeberis, quippe cui soli revelatum est quod
servire et prodesse vobis, et mullis aliis; aul om- universae Anf^lorum Ecclesiae fas non eral revelari
nino ncc mihi, ncc vobis, ncc aiiis ; non deficicnle ant facias necesse csl quod universalis Anglorura

voiunlalc, scd poleslate. Ecclesia " suadet, hoc est, ut ponlificalis infulae
Quodob veslram pertinaciam
si conligerit, facietis principalum inter beatos apostolos suscipere non
seneclulcm nieam in inconsolabili Irislilia dcduci cl renuas.

363 ddicere, proplcr magna ct raullimoJa niala Sed forle cxspeclas Deum niajoribus, quod cocpit,

quan indesequcnUir, el mihi el vobis jusle vidcbunlur indiciis probatuium : non ausira dicere, propterea
impulari, etiam ab iis qui modo ea non pra;vident. quod lc sapientissimum scio ; sed limeo ne talia

Si eniin scirclis ipsa sola dilulio quanla mala jiim qiiaerenli ex obliquo rcspondcatur : Non tentabis
fecil corporibus et aniuiabus, el quam exsccrabilis Domijium Deum tuum {Mutth. Quid nanique iVy 7).

ilia sil, et iili pariler pcr quos fil, raelioribus etpiu- insignius ad le eligcndum oslenderct Deus, quam,

dentioribus, ipsi quoque populo Anglia', pulo quia ut lu promovereris. regcm triumphis nobilem, seve-

el vos (si inhumani non caindcm dilalionem

c."-lis) rilate cimclis formidabilcm, Icclo decubuisse, ad
cxsecraremiiii ". Wiium forsilan vobis vidclur quod morlcm usque irgrolavisse ; tc autem proveclo, statim
dico ; el multi qui me intus non viilenl et piaccijiitcs eumdem rcsjiiravisse, couvaluisse, atque ex fcro el

sunt alienas conscienlias, quas ignoranl, judicarc ;

immani mitissimum pariter ac mansuetissimum
de me perversum aliquid judicabunt, quia sic vobis rcddilum fuisse? Quid, iiu|iiain, auteflcctum dulcius,
de liac rc loquor. Scd coram Dco loquor cui rcvclo autad innocenliam pracslantius, quam teanle lecliim
viam meam, el spcro in eo, ut ipse faciat {Psal. acgrolanlis violenler pcrlractum dcxtram aliorum ;

XXXVI, Ij) quia non n,e accusat coram eo conscienlia dcxlris impudcnter de sinu extraclam sinislram ",

roea quod me concupiscenlia terrcnarumdiviliarum, ne soiorcm jiivarel, iorliter relcnlam virgam, cantoris
aul c*lsiludinis, ad-haif* dicla Irahat. digilulis pcrliiiaoiler occlusis, pollici alque indici
Si quis deinceps alitcr de ine scnseril, pulo quia crudelilcr imjiaclam, post hacc toto corj^ore e lerra

adversus verilatem Dcus mihi testisadversus

eril, cl tc elcvalum, episcopalibus brachiis ad ecclesiam
jllum erit. Valcle; et Dominus, qui dirigit man- dcporlalum, ibique, adhuc te rcclamanle, ct impor-
suelos in judicio, el docct non rigidos ", sed mi- D tunis nimis obsistcnlp, Te Deum laudamus esseciin-
les, vias suas {Psal. xxiv, 9), dirigal scnsus ve- taliiin?

slros el volunlatcs in liujus negolii judicio. Quid, inquam, vel ad divinas laudes magniticcn-

KPISTOLA II.
lius, vel ad humana spcctucula gaudentius, (jiiam
quod in lua clcclioiic, cxdusis omnibus Iransactic
OSUEIIM Al) A.NSKI.Ml M.
tcmpcstaiis aflliclionibus, omnia ad proprii juris
Eiconsulil humilitcr subire onus Canluaricnsis
urchifpiscopi.. posscssioncm veluli jubilco tcrmino cucurrcrunl ",
Domino sanclissimo, charissimo eleclo Anglorum duin vincti ad cxpcditionem, carccrali ad lucem, ca-

VARLE LECTIONES.
•Ulrumquc ms. utrinqup. «Et acdpere ms. el vobis accipcre. "Circa mrum ms. contra nienm. "Digna-
"Kxcciamini 7ns. cxccraremim. "Hit;idas ms. rigidos. '•Univei.salis Kcdcsiii ms.
ir m.t. D.'us di;>nalur.
tur
universJilis Aiiglorum Ecdcsia. "Kxliadam, viigam ms. cxtraclam siiiiMram, ne sororcm juvurel, for- ;

lilcr retentam virgam. "Concurrcrunl nis. cucurrerunt.

;
 .

13 LIB, III, EPIST. II. 14

plivi ad liberlatem, oppressi dirissimis exacloruiD A ipsi flagiliosissimum corruptionis negolium melitali
furoribus redierint ad erectioiiem. sunt. Cumque ilia, non immemorquamfueritmagno
Omnia haec te luquunlur, libi famulantur, tuis me- acquisita, quam legibusconvincta", quam denique*'
ritis ascribunlur. Quodsi omneshaecdivinaeblanditiae muneribiis dolaia, reluctando succlamasset, illi,

ad consenliendum tenonexcitaverint, profeclo nove- abreptis ornamentorum suorum veslibus, nudam,

ris districta animadversione aequissimum judicem te- venalem etconfusione plenam eamdera reliqueruut,
cum acturum, talilerque indic extremi judicii " ad- Exclamat itaque mulliplex filiorum cnterva, quos in
versuin te proposilurum : homo meis uberibus lavacro secundae nativitatis ipsi mihi gcnuerat, et
nutrite, raeis virlutibus ditate, meis doctrinis iliu- intra greminm sanctge dilectionis tenerius nulrierat,
minale, meis honoribu.s sublimalc, quam tibi mole- malernse cupiens verecundiae mederi, ejusque nudi-
sliam ingessi, ul me prspceptorem fugeris, monitorera latem oppanso velamine lueri. Ecce qui matrem
conternp^eris, imponentis mei jugum ei'ecta cervice afflixerant, gravioribus in filios molestiis desaeviunt,

abjeceiis? Nonne satius erat nihil mihi de tuo con- dum hunc ab uberibus raptum miseranda caede
lulisse, quam quae raea fuere crudeliter abstuiisse ? discerpunt, illum ferrugiendo stridore premunt, aller
Annon conslabat per tuam negligenliam ablatum. cacca latibula inliabilat ; aliuslongaexsilia deplorat.
quod per tuam mihidiligenliam nonest allalum'?Cui' o Quodque ad scelus prscipiuni fuerat, dum se adul-
non cogilabas "' infinita hominura millia le occi- teri homines scelerata calliditate innocentes prodere
disse, dum paucorum volebas saluti consulerc? Ecce vellent, in tantum apud terrenas potestates odium
etenira sponsa mea, sancta Canluariensis Ecclesia, matrera cum prole adduxerunt, ut quicunque eos
apostoli mei Peiri benediclione a piincipio sanclifi- inlerficeret, obsequium se praestareDeoarbitraretur.
cata, piissimo piissimi Gregorii sludio nobiliter fun- Ultimum vero et quasi palmare lotius mali tlagitium

data, SS. Bonifacii, Honorati, Vitaliani, Agalho- exstitit, cujus radix si in lucem solis hujus perlata
nis ^', et caeterorum orthodoxorum Patrum singulari fuisset, non solum hanc exhorreret Christianus,
semper privilegio donata ; ad quam, salva Romanae verum eliam omnis exsecraretur paganus, Judaeus,
et apostolicae sedis aucloritate, omnium circa regio- atque haerelicus. Ego aulem ultra non ferens tantara
num Ecclesiae in suis oppressionibus confugere, sponsa? raeae ealamitalera ex tota " horainem pleni-
atqne ab ea tuendae " liberlatis praesidia expelere tudine tr, Anselme, elegi, atque ad zelandum pro
simul acsuscipere solebant ; ecce illa talis omnium 364 amicum sponsi exhibui.doctrinamcontuli,
"16
pcripsema effecta, omniumpertranscuntium pedibus virtulem largitus sum. Praemonslravi oraculis, com-
conculcala, non solum nulla perditae libertalis, probavi miraculis verum tu mihi praetulisti Nor-
;

jura " caeleris restiluere, sed nec sua multo tempore mannise comitera, Deo vermem, viventi mortalera,
valuit illibata custodire. Homines autem, quos eiad latiludini Angelorum anguslae solitudinis nidum.Ex-
custodiam castitalis deputavi, aquibusservandaeinte- cessit ne animo Petrum apostolum Anliochiae intro-
gritalis illiusfidem acccpi, nonmodo ipsi nihil defen- nisatum nec tamen ullorum singullibus,neRomanos
sionis adversus alios incajsti cupidos paravere, imo experiretur (1) furores, prsepedilum ? Cur te fugit

VARIJi: LECTIONES.
"Die ju licii ms. die extremi "Cogitabas >us. cogitabis. "5S. Bonif. Honor. Agathonis ms
judicii.
SS. Bonifacii, Honorarii, Agaihonis. "Tenendae /»5. tuendae. "Cura ws. jura. "Convincta
Vilaliani,
ms. conjuncta. "Quamque denique ms. quam denique. "Ex toto ms. cx tota.

JOANNIS PICARDI
Ecclesi(B S. Victoris Parisietisis Augustiniani canonici

NOT.E
(I) Romanos experiretur . D. Anselm. epist. 1, nusque apud Germanos (ut glorialur, hancque ob
inlra, aperte dicit D. Peirum
migrasse. Id Romam causam Germanis Iheologaslris a meconjunctus)pro
tamen adhuc nesciiur a nostris el Germai.is et An- Chrisli (sic Anlichristum specioso Christi menlitur
glis Gnoslicis. Dolendum profecto honiines, sibi nomine) professione.
Argo oculatiores, in haec caeciores talpa, nondum ^. Porro ipsissima sunt ejus verba, centuria prima
vidisse apud Iren. lib. viii, cap. 1 et 3. Terlull. lib. Script. Biitann. pag. 16, edit. Basil. 1557 Petrus :
<•

De bapt., De prasscription. ; Ignat. ad iMariam, Cas- cum ex Christi Domini jussu ac praeceplo circum-
siod., Euseb. Caesar. lib. ii, Hist, Eccles., RutTino cisionis apostohis fuerit, Gal. ii, aequum profecto
interirele, cap. 14, 15 et 2i5 Epiph. haeres. "H; ; non erat ut, relicto Judaeorum grege, 25 annis (ut
Ambros. lib, iii De Sac, cap. 1. Hieron. in Catal. ;
somniant papistae) apud gentes incircumcisasRomae
Optat. Milevit lib. n August. Dehieies. ad Quod-
; sedeiel, aut illis geiiiilium regum raore imperaret,
vulldeura haer. Cont. lit, Pelil. hb. u, cap. 51,
1, In Judaea eigo ac finitimis regonibus, Christi man-
et alios quamplures, quos lubens sileo, ne manife- dato obstriclus permansit, praedicans in maritimis
stiorfial eorum cae^iias. urbibus Evangelium regni Dei, quod et ipsa testan-
Quis igiturnon faciat risiim plusauam Democri- tur miiacula (juae per illum Deus operabatur. Nara
ticum de illa ridicula thesi agitHln a Germaiiis, Lyddae paraiyticum .Eneam sanitali reslituit Ta- ;

iisque Lulherams anno i.i'20, An Petrus Romce fne- bitham Joppca morluis excitavit, In Caesarea Cor-
rit f ulnolatura est in Schol. margin. ab abbatem nelium Centnrionem baptizavit, alque alia plura
Uilsperg. ubide Pelro. Et ejus i|iiidem positionis fecit. Q lae omnia declaranl illum nec sedisse. nec
negantera partem propuguat impud -nler et(de raore) mortem obiisse Romae, Unde Bapt, Mantuanus in ti
falso Joannes Baleus Anglus Sudolvogius, peregri- Fast. libro.

BQ
 :

i5 ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL^. i6

Pauli capul Milclinorun) alque Eplieciorum flelihus A plione rudcm, derelinquorc tenlaveril. Idem heatis-
irroratum ; nec lanien asulcando a>qnore,quod cum sinio conlossori Chrisii Dunslano •' idem apostolus
ad exteras iransmilterel nationos, prohibilum^Rogo, cum coaposlolisPaulo et Andraeasplendensapparuit,
hominum sapienlissime, si lahbus te senlenliis jiidex ciquc Iradensgladium verho Dei inscripiuni, futurum

impeteret, nonne, ralionum pondcre pressus,l'arre, illum, ut poslca evenit, ejusdom Ecclesiaeponlificem
jude.x, clamares
" ? Jamvero, si illam, cui tunoviler pra^figuravit. Quod si tanla Chrisii ct aposlolorum
atlilulatus es, Ecclesiam non tanli apud Doum dignatio super camdem Ecclcsiam ab inilio fuisse
merili essedixcris,grande ejus merilum hcet agno- perhibotur, niagno tibi providendum est opere, qui

scas ••. Laurentium namque archicpiscnpum multo sanclissiniam scientiam habes, ne hujus dignationis

verbere a novimus flagcllatum,

praefato aposlolo j>arlicipium refugias, cum neque sis privata gralia

proplerea quod.paganorum inetu conterrilus, fugam exhibilus, neque merrcnarius, neque Simonis disci-

inierit, et eamdem Ecclesiam adhuc in fidei perce- pulus, sed quem et divina vocavilelectio, et aposlo-

VARLE LECTIONES.
*'Paria, judex, reclamarps /ns. parce judex,clamares. Ignoscas ms. agnoscas. 'Confessori Dunstano
ms. Confossori Cluisli Duustano.
JOANNIS PICARDl NOT.E
Vibihus Assyriis Christi post funera, postquani B Multa mari et terris discrimina passus adurbem
In cn'lum reditus, bis septem dicitvr annos Homuhnm .mundi dominam rerumque polentem,
Impendisse. (jniin vexunsmala uunuua bello. Venit, ubi a'tcrni jareret primordia regni.
Mox mariaingressus, longuqueambageviarum Ilioronymi locus indicatus, el a me in'egre religio-
Circumlalus,iter verlit liitliynica vcrsus soque txscrijilus, ilcrum Iraducel Baloum ipsisetiam
Littora, Cappadoces, Galatos, Pontumque pera- Crelensibus mondaciorom. Hioronym. lib. iv Com-
\grans : meiit. ii) Mallh. ad capul xxiii, expiaiians evange-
Quotquot erant illis Jud(ea ab origine reqnis lislae veiba El ex illis occidetis, et crucifigetis et
:

hdocnil Ckristum, veteriqueretraxit ab usu. flagellabitis, sulijungit variaesse dona discipulorum

Hieronyuuis etiam al(iue Lyranus supcr illa Chrisli Clirisli.M Alios, inquit, prophelas, qui veniura prae-
'
verba Ecce egomitto ad vcs propltetas ac sapientcs, dicanl alios sapicntes, qui noverunt quon)odo
;

elc. asserunl Poiriim fuisso a Judiois Iliorosolymae

debeanl prolerre sermonom alios Scribas iu lege ;

crucdixum, quod elillis vorbis aplissimo rospondot. » doclissimos ex quibus lapidatiis

: est Slephanus,
quidom Baleus sed utrum sic se liabL-aol haoc, Paulus occisus, ciucifixus Petrus, fla^ellaii in Acli-
Sic :

vidoamus. lm|irimis EvangoUum, Potro crediium, bus aposiolorum discipuli, et perseculi eos sunl de
nou sic coiiclu.sit Chi islus inlra Ecclosi;w JudaK!» civilate in civitatom expollenles de Judaea ut i.d

parieles, ul ad genlilium auros non i)crvenoril genlium popuhim Iransmigrarent. » Sic Hieronym.
:

Imo Acl. X, per vas quadrangulum C(olilus allatum qui ne apicom quidcm de Peiro in Juilaea crucitixo
refortumque impuris auimanlibus, jussus esl Pelrus scri[)sit quin potius, si cjus verba ad ungucm ex-
;

etiam ipsis genlibus evangolizare. llinc postea llisG

illis ploremus, Petrum a Juda>a expulsum, sicque ad
audieutibus profossus esi Uourn non csse accepto- othnicos emigrasse habemus. Quod si quis Baloi
rcm personarum, sod cujuslibel genlis justiim ei nomiiie pcrlraclius iiificioiur, jure ctliciam et I).
placere :ul qui doininelur univei-sis. OuamobrLiTi Paulum ii) Juda^a peremplum fuisse inlerea recla- :

ail Lucas ibidem, cap. x, sub finem. Ohstupuerunt manlibus antiquissiinis probalisquc llistoriographis.
ex circumcisionefidcles, qui vencrant eum Petro Slepiianiim aulem saxorum grandine obrulum nar-
:

quia elin nationes gratiaSpiritus sauctieffuiaest. ral Act. apo^tol. lib. Verum nec mihi nec Balco,
Mantuanus voi'o, a Bdloo cilalus, uc vorbulum sod ipsiiuel llicroiiyn)0 (qui lilem videtur cxcitasse)
quidcm liabel de Polri morte anle papatu, tanlum judicium doforatur In Scriptoribus ecclesiaslicis :

« Simon Pelrus cl priiiceps apostoloium, post

abosi ut noget, iira-lorquam quod niillam urbium a ail :

<?e roceiisilarum in Pala'>tiiia reperia<, quod gra- e[)iscopalum Anliochensis Ecrlesia, el ii Claudii

vissimo csl argumonlo Polnim roliipiiss,; Jtida^ain, anno, ad cx[)ugiiandum Simonem .Magum Romani
ut incircumcisas diic;rot geulos, coiilra Uahi mon- pergit, ibi'|uc xxv annis calhi-dram sacordolalcm
leiii eljudicium. Nuin ul divino jussu aliqiiandiu teiiuit, usquo ad ullimum annum Noronis. Rursum
Judaeos, sic ei eodom poslea ethnicosdocuit. Quod ad Daiuasum pa|iain. Mihi caihodram Polri, ct
aulcm Maiiluaiius sensoril el scripsoril D. Polrum lidom aposlolico ore laudatam, ccnsui consulon-
Roma! nccalum luisse, liiiiiel ox lib. Ue agone i D. dnm. n El post pauca « Ciim successorcpiscaloris :

Dionysii Aroopagila>, quem muilo labore Romuin cl disci|)ulo crucis loquor. Ego nulliim primum nisi
venisso describens magislri sui I). Pauli viscudi Christum sequens, beatiludini tua», id esl calhcdra;
ergo, ail
D
Pelri, commiinione consocior super illam pctram
a?dificaiam licclcsiam scio. » InCommcnt.in Epist.
Sed fuit evrntu clausus laboriUe sinistro,
ail Galat. in illud ipsum rapul ex qiio Balous por-
ISam licuit paucis, lieu ! prticeptore, diehus
lioluam iii Jiiihoa mansioncm con.^^lituit, D. Pelro,
Et sancto sermnne frui, quia fala repente
oh^orvans D. llioronym. pleraque dcsiderari in
Di-mersere novi duo ma.tima lumina mundi,
histoiia Acluum apostolorum addit illud postre-
]idit ab excclso 1'elrum supremn trnlientem
{Heu facinnsvisu horrendum !) susiiirin ligno.
mum inquiens Drniqur primum episcopum Antio-
:

cheuiv Ecclesift' 1'i'lrum fuisse accepimtts,et Homam

RurNUsque in x Faslorum de eodem Dionysio sic
c.rinilc translalwn qund Iracas peuitus omisil. Ex-
;
canil.
podit mlii ox catalogo sni|)lor. Ecclosiat. tcstimo-
l'er frrtadevrnit llnwam post funera 1'etri, niiim haud aspornnmium, qiio Hioronym. aii Cle- :

Pnst oh'tum Pauli.qua tcmpestate tcnebat mens. c\c., (fuarfus post l'etrum l\om(r episcop.,
Navirulum l'etri Clemens liomanus, etc, clc. Lyranum, (piia oadein cum llioroiiymu ilicit,
Scd Baloum siiis coiiliciainu.s annis ; nam vi rastr- pncloroo, conleiiltis dotcxissc impudentcm Bulei
runi oilalo (viile honiiiiom ijiso mendaciomeudacio- muliliam.
rem) ait .Maiiliianus de Polro loquens :
 ,

n LIB. III, EPIST. V. 18

lica informavit institiiiio. PrEeterea, quamvis moni- A. EPISTOLA IV.

tore non egcas, pro affeclu lamen monere te auilebo, A.VSELMI AD MONACHOS BECCEXSES.
ut nihil inconsulle agas, nec alieno nrullum a nobis Ul ipii Anselmo el regi scribant se ultro consentire
consilio, sive id confccratione lua sit, sive in rebus electioni illius in archiepiscopum Cantuariensem,
Ecciesiae dandis aut mutandis, ideo quod novimus Doniinis, et fralribus, el filiis dilectissimis mona-
sanctissimnm praedecessorom tuum multa primo cliis B.-ccensibus, dilectissimus el abbas eorum, fra-
adventus sui lempore ordinasse, quae omni lem- ter Anselmus : conlinua Dei proteclione, et conso-
pore postmodura sibi dispiicuere. Sunt enim latione gaudere.
plures qui circa destructionem Ecclesiae semper Quod liumiliter per dominum Balduinum et dorai-
laboravorunt, qui nunc putant quam maxime se num Tcsonem petivistis, el si prjesens essem, svipplici
regnaturos, dicentes te cum Deo semper aclurum, devolione per vas petivissetis, paterno et pio atfectu
'*

res Ecclesiae non curaiurum, quasi res Ecclesiae onmibus petentibus, ul filiis dilectissimis, concedo
curare non cum Doo agere. Sed, Deo auxiliante,
sit quod ex me est, et oro Doum ut ipse misericorditer
cum te cognoverint, quemadmodum ego, puto illos concedal quod ex ipso est. Cum de sorte archiepi-
secus dicluros ac sensuros. Jam nunc repelo omni- scopalus, quae superme divina cecidit disposilione,
bus medullis quod piomisti salutando, orans Deum g loquor vobiscum, valde alienum et a me et a vobis
ita le reciis consiliis agi,ul Deum rocla consiUadan- videlur, si consideretur muluus noster affectus '',

lem valeas promereri, Domine sauclissime, sapien- me vobis inde consulere, et vos mecum consihura
lissime, et super omnes animo dulcissime. accipere. Si quis consideret quia plus Deo quam no-
bi.^^metipsis debemus, non ei mirum videbitur, si ego
EPISTOLA III in causa Dei comraissis mihi ad consulendum, quos
DuUo modoeisdem ipsi testibus, a recto volodeviare,
GOXDULFI EPISCOPl AD MONACHOS BECCENSES.
consulo contra meum '"
el illorum affectum, secun-
Vt ncn tristentur de erepto sibi abbate Anselmo. dum voluntatem Dei. Benefecistis, quia conccssionena
veslram mihi per domn. Tesonem mandastis, quan-
GoNDULFUS gralia Dei Rolfonsis episcopus, dominis
el amicis suis charissimis, servis Dei, Becci consi-
doquidem res nec pcr me vos mulari potest ; sed

slenlibus, salulem et fideles oraliones.

melius facietis si per epistolas unam regi, alteram

Charissimi, vestrae dileclioni cognitum est quantum mihi mandabitis quia quod Deus dignabilur de me
teniporis sit ex quo Angolica Ecclesia propiio est disponere, et idcin rex etomnes qui Domini sunl
Ecclesice nostrae ordinaverint secundum limorera
obarta et deslilula omni palerna
pa>tore, atque
desolata consolalione. Sed Deus ploratus orphano- Dei, et archiepiscopusnoslerreligiosa et ecclesiastica
q ratione jusserit, et mihi videbitur, humili devotione
ram, gemilus el susf)iria hactenuslongissima vidua-
rum, preces quoque fidelium suoium miseratus propter timorem Dei concedilis, et me Deo et Eccle-

exaudieus, tandem sua gratia eam consolando visitare sia) ejus comraittitis. IIoc retento, ul, in quantum
dignatus est. Ipsius namque inenarrabili potenlia possibile vobis erit, nostro semper fruamini, quam-
operanle, dedit Dominus nosler rex Anglorum con- diu vlvam, consilio. Hoc consulo, hoc horlor, quia
silio et rogalu principum suorum, cleri quoque et
sic oportct fieri, ut et vos plus volunlati Dei quara

populi petitione et eleclione, domino abbati Anselmo vostrae subditos esse ostendatis ; et regis gratiam, quae

Cantuariensis Ecclesisp gubernalionem. Quod quidem vobis necessaria est, sine omni proHcuo, imo cura

piissima Dci operalione et ordinatione factum esse damno maxirao non perdalis, et mentem meam mullis,

non dubium est. Qua propler humiliter mandamus, molestiis onustam, onu5liorem dissensione veslra

et vehementer precamur, ut fratres chaiissimos, non faciatis. Comitissae Lermendensi, quse ad vos

quatenus omnem trisliliam vel cordis indignationem venit ", ut audivi, larga et benigna voluntatehooo-

si qua est, deponentes, divinae volunlati, operationi, rifice omnibus modis, quibus potestis, secundum
et bonorum et virorum electioni nequaquam resistatis volunlatem ejus servite. Grandis enim vester honor
sed Deo gratias agentes, quod factum est, cum est, et raultum hoc nostrae profuturum est Ecclesiae,

gaudio et bona voluntate concedatis. Est etiam ^ sicut spero ;

illam ex nostra parte dulciter salutate"

aliud quod voslalerenon debet. Impediri quidem res \alete.

istaforla^sisad tempus potesl, omnino autem rema- 365 EPISTOL.^. V.

nere nullo modo potest. Verum enim dico vobis, OSBERXl AD ANSELMUM.
Dolilia el consilium hnjus rei multum processit, et Ut acceleret suam inaugurationem.
sine dubio usquead sedem apostolicam jara pervenit. Domino jam nunc,
sanctissirao, Palri dulcissimo,
Ulimini igitur sapienti consilio, et per charitalera quod non sine desperatione dico, Anglorum archi-
facite sine dilalione, quod quandoque facturi estis episcopo AxsELMO, servus et filius suus Osbernus :

sine dubitittione. Valele. salules luctu et lacrvmis plenas.

VARLE LECTIONES.
"Et pro affectu ms. et pio affectu. "Vester affectus ms. noster affectus. *»Circa meura ms. contra
meum. »^Ad nos venit 7?is. ad vos venit. "Salutate ms. salulate. Valete.
 ;

19 S. ANSELM[ CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS IM. — EPISOL.E, 20

Qiioii5qiie, dulcissime domine, desidcria nostra A bis expelebalur conce?sione ", omnes in unum
suspendis'? quousque aniinas nostras lollis?Si tu cs congrepali sumus, unusquisque noslrum de sua sen-
qui venturus es, veniendo ad no-, osiende ; nec veds tcntia ab eo (lui praesidebat nominalim est rcquisi-
diutiusbonum diflerre, quod ab aelerno consilio lus. Miilla hinc el diversa nobis sensa el dicla sunt,

profeclum humano generi Christus dignatus es im- quae moJo replicanda al exponenda vobis rainime •'

perliri. Alioquin,mi dulcissime, commovisti terram sunl : finem tanlum ipsius rei propler quam conve-
et tonturbasti eam ;])oUusque essctmorlis non dis- nimus, breviler vobis intimabimus. Pars quaidam
pendia susliuuisse, quam super tuo nomine ali^iuid noslrum, quamvis pro dulci et unico pietalis erga
unquam accepisse. Quid enim putas, qui Iuctus,qua3 vos afteclu valde dolens alque trislis, propler Dei
lacrymae adversum te hodic fundunlur •*, qua? ante tainen mctum, cujus id nutu atque consilio agi cre-
hoc tempus in conspeclu Dei profundebanlur ? Quae honorem et commodum Ecclesiae
ditur, libenler ad

major polest esse miseria, quam homines, quibus Dei, secundum quod vos eliam consulitis, quod de

quasi noxiis humoribus corpus Ecclesiae gravabatur, vobis pelilur concedil ; pars vero nosirum allera,
nuperrime vidisse exclusos ei nunc eosdcm non ; suo potius quam veslro utens alque fidens consilio
modo exclusos, verum eliam videre coipori Ecclesiae ardenliori ; atque, ulsibi vidcbilur, rectiori "^amoris

incorpoialos ? Pula, mi dulcissime omiiium, adver- g vestri zelo, minime id concedit, nec ad conceden-
sum te istas esse querelas. Hiccine cft ille, de quo dum ulli majorum se sive minorum persuasionibus
tantum gaudebamus, de quo tam magna audieba- aliquo modo acquiescit. Quae autem pars alteram,
mus? Ecce quomodo nos decepit, quomodn animas aut nuraero aut ratione praeponderet, domnus
noslras inleifecil. Expectaviir.us '* pacem, el non Laiifrancus, qui inlerfuit, et omnia hic apud "
est bonum tcmpus mcdelae,et ecce clamor. Hiccine
;
nos gesla sive dicla el vidit et audivit, plenissime

est ille, quem Osbernus hos iredecim annos ad po- per seipsum et suftlcicnter vobis dicet. Nos enim isla
pulum tanloperc laudavit, qucm in omni sermone succii ctc el celcriter multum dictamus, quia urget
magislrum ei sanciissimum el sapicniissimum prae- nos *" fcstinans lntor praesenlium, ut sic agamus.
dicavit ? Ecce quomodo fecil novissima noslra pejora Omnipotens Deus vitara vestram in beneplacito suo
prioribus. Credas, nunquam haec desinent dici, nisi recte disponal, el ad coramunem fidelium suorum
desieris elongari. Veni ergo, tantummodo invocelur utiiitalem et gaudium, diu eam in praesenli custo-
nomen tuum siiper nos, aufer opprobrium noslium; diat. Amen.
festinandum libi " est, princeps eslo nosler. Erit EPISTOLA VII ".
hoc Deo ad laudem, libi ad mercedem, nobis ad
ANSELMI AD MONACHOS BECCE.NSES.
vitam. Recuperemus in te quod in mortuo sanctis-
p
simo Patre Lanfranco nos cum lolo mundo perdidi- /Eqerrime fertse a Beccensihus esss distractum. nec
juxta quorumdam malevnlorum calumnias ficta
mus quem morluum semper dolebimus, quoad us-
:
militate recusasse archiepiscopatum.
que illum in te viderimus. Deus omnipotens, qui-
Suis dileclissimis domino priori Baldrico, et alis
cunque Anselmum ab inccpto praepedierii, analhema
servis Dei in Beccensi coenobio commanenlibus
in medio hominum sit. Credas me in maxima lacry-
servus et conservus eoi ura frater Anselmis divino
raarum alluvione ista scripsisse el usque ad mortem
scmper regi cousilio, el protcgi auxilio.
sollicitura de te esse. Mater et omnesfilii tesalutant.
Quumvis divina disposilio me a vobis corporaliter
EPISTOLA VI. non sine gravi pioque cordis raci dolore separet,
MONACHORUM BECCBNSIUM AD ANSELMUM. oro lamcn Deum, ul dileclio, qua ipso danle "
Beccenses Anselmum concedunt Ecclesice Cantua- anima mea vos in ulero suo complcclitur, indisso-
riensi. hibililcr pcr quam, Dco piopiliante,
pcrscverel :

Dulcissimo domino, et Pairi suo, diviiiilus sibi olirn semper vesler ero servus quia sempcr, quantuin ;

dato, abbati Anselmo, humiles Beccensis Ecclesiac Deus mihi dabil, ero vestiis ulililalibus " intcntus.
servi, et filii sui : conlinua Dei in omnibus viissuis Nam etsi taiila sit ipsa dileotio, ul sa'pc cum inlcnte

proti ciione dirigi semper et muniri. D cogito amicos veslros de tsm inseparata el conlra
Audita concessione domini nostri Northmanniae voluntalem nostrara scpaialione, statim suaquadam
principis, et archiepiscopi noslri Holhomagensis, lempcslate, velut mare venlis, intumescat et contur-
quam de vobis ad petitioncm regis Anglorum el bclur cor meum, el pluanl oculi m( i, dulcius lanicn

omniura fere ejusdem genlis principura fccerunl, ul miiii cst hoc ab ilU mc lolerarc, qiiain illam a me
ad culraen, scilicel, proraoveamini archicpisc('palus, separare. Novil enira Deus, ante cujus ron.«pectum
pro ea cliara qusc ad nosde vobis pcrtinebat, el a no- secundum conscienliam meam loquor, quia plus vos

VARIyE LECTIONES.
•'Fundimtur? Qurc raajor ms. fundunlur, qii.-r ante hoc tcmpus in conspcclu Dei pnrrundcbnntur ?
Qiia^ inajor. ««Expcclamus m«. cxpeclavimus. "Feslinaiiduni libi ms. Ycsiimciiiiim libi. ••Kx|.<cl»halur
COiifessionc wt. cxpolcbalur conccssiom». ''lixponcnda minimc ms. oxponciula vobis miiiinic "Rcctioris
mt. recliori. •'Mic apud ms. Iiic apud "rr^jcbat nosrn*. urgct nos. ^^Collata cum duobus E.remplaribus in
uno Codicems. Mct. Kf. iJO. *Mp.so daulc ms. 1 ipso donantc. "l'iospicicnlc... voluMtulibiis mj. pro-
pitiante. . . ulilitalibus.
 .

2i LIB. III, EPIST. VII. 22

dilexi Deo et vobis, et meipsura vobis, qiiam vos A obelienlia et cbaritale, qiias propter te, quantum
mihi sive preelaiioncm, aul dominationem, aut pos- dedisti, volo custodire, potius eligerem sub praelalo,
ses^ionem terrenam, quas habebam pro vobis. sicut monachus, servire et obedire, el ab illo con-
Quamobrem plus me gravat veslra Irislitia de qua- silium animae raeae et necessaria corporis mei acci-
licunque, si apud vos est, mei indigeotia, quam pere, quara aliis hominibus dominari aut praeesse,
me consoletur aliqua lcrrena celsiludo vel opuleutia. sive ad auimarum guberualionem, sive ad corpora-
Ecce nuncin hac ipsa loculione, qua vobis absens lem suslenlationem, aul terrenas divitias possidere.
loquor diclando, testes milii sunt iacrymae, quas Tu vides, el tu esto testis meus, quia, sicut mea
continere nequeunt oculi mei, et vim mihi facienlcs mihi conscientia dicit, nescio quomodo me sine
singullus gutluris mei inuudantes a gemitu cordis peccato possim evolvere ab hac me eligenlium in-
mei, obturantes et interrumpendo tardantes scriptori tentioQP ; et quia rimor tuus, et charilas, et obe-
verba oris mei. Quamvis sint quidnm, ut audio, qui dieutia. quas tibi et Ecclesiae luae debeo, me co-
aulem sint, Deus sit, qui aul fingunt malitia, aiit gunl, me ligant, ut non audeam religiosis precibus

su>picaotur errore, aut coguntur dicere indiscrclo eorum, et magno sicut mihi ostendunt, desiderio
dolore, quod magis trahar ad archiepiscopatum perlinucitcr conlradicere. Domine, si fallit me con-
vitiosa cupidate, quam cogar " religiosanecessilale. g scientia mea, ostende mihi meipsum et corrige me,

Quibus nescio quomodo possim persuadere quae sil et dirige in conspectu tuo viam meam{Psal. v, 9).
"
in hac re conscientia mea, si illis non satisfacit Et sive mihi placeat, ut quod inceptura est ab ho-
vila et 8 66conservatio niea. Sic enim vixi jam minibus de hac " mea electione fiat, sive potius ut
per triginta Ires annos in habilii monachico '\ nonfiat, Deduc me invia tua, etingrediarin veritate
^ribus scilicet sine pra;Ialione, quindecim iii prio- tua {Psal. Lxxxv, II). Domine, lu vides, sicut dixi,

ralu, lotidem in abbalia annis, ut omnes boni me conscientiam meam, tu eslo raihi testis ad eos qui
deligerunl qui me noverunt, non mca indnstria, sed aliler de me suscipianlur ; et ostende illiseam, ne
gratia Dei facienle, et magis illi qui me iuterius et laedant suas aut aliorum animas, male eam judican-
*''
familiarius noverunl;nec aliquis in me viderel tes. Eccc, dilectissimi fralies mci, audistis vere
aliquod opus, unde rae praelalione delectari cogno- conscieniiam meam de archiepiscopatus desiderio,
sceret. Quid ergo faciara ? Quomodo propulsabo sive contemptu. Si enim Deo sciensmentior, nescio
et exslinguam hanc falsam et odibilem suspicio- cui verum dicum. Si quis deinceps conlra hoc,
nem, ne animabus eorura noceal qui me propter quod de hac re sub testimonii Dei invocalione dixi,
Deum diligcbant, charitalem illis minuendo aut ;
me volueril aperte vcl callide male alicui " com-
eorun) quibus qualccunque consilium aut exemplura p mendarc, puto quia Deus erit mecum adversuseum.
parvilatis prodesse poterat, me pejorera quara sim el pro me rcspondtbit ei ;ego vero consolabor me
*'
illis persuadendo ; aut etiara horum et aliorum .sub teslimonio Dei. Cerlus autcm sum quia quid-
qui rae non noverunt et hoc audient, malum illis quid haec falsa suspicio alicui animae vel noccbit,
exemplum " proponendo ? Deus, tu qui omnia scis, pe^catum hoc super se suscipient, si plures .'^unt,

non rae justifico ser.undum cxamen dislricli judicii auctores ejus ; et sive unus sive plus sint, maxirae
lui, quia illc magnus Apostolus tuus, qui dicere po- super eimi erit qui maxirae auctor ejus est. Ad ea
tuil : A'i/u/ mifii conscius sum (/ Cor. iv,4), cum hoc vero quibus quidam vestrum putant me potuisse
dixissel, subdidit : Sed non in hoc jusfificalus sum, rationabiliter electioni praedictee resistere, breviter
qui autem judicat me Dominus cst. Et vir ille sim- respondeo. Quando coactus est ut
Dicunt enim :

plex et reclus, timeus Deum et recedens a malo, cui noster abbas fieret, tradidit se nobis in servum in
te ipso lesle, non erat similis in lerra, verebar
nomine Domini. Bene, quia hoc feci in nomine Do-
omnia opera mea (Job. ix, 28) sed secundum quod :
mini. Quid hic inlelligunt? An putant me jurasse
anima mea coraprehendit conscientiam suam, co- vobis servitutem per nomcn Domini? ulique non
ram te dico eam, ul omnes qui hanc meam episto- hoc feci. An quod Dominus dicit Siquid petieritis :

lam legent aut audienl, sub tuo testimonio sciant et in nomine meo {Joan. xvi, 23) sic intelligendum est.
credant eam. Tu, Domine, vides, el tu esto teslis ac si diceret : Si juraveril Patri, pelendoaliquid per
meus, quia nescio, sicut raea mihi conscientia dicil, nomen meum ; aut quando dicimus : Adjutorium
quid me rapiat " aul alliget ad conseiisum archi- nostrum in nomine Domini{Psal. cxxiii, 8),autquo-

episcopalus, ad quera subito raptus irahor, araor ties facimus aliquid, sive dicimus " in nomine Do-
ahcujus rei quara servus tuus contemptor muudi mini, toties juramus per uomen Domini ? Nequa-
debeat contemnere; et quia, si mihi licerel servata quam quomodo : autera illa intelligatur, nihil nunc

VARl^ LECTIONES.
_ "Quam cogor wj.?. quara cogar. **Nonms. non satisfacit. "Habitu monachi ms. habitu monachico
satisfecit
*"AIiqui in me* me videret..cognoscerei.*'Autaliorum mss. et aliorura.
viilerunt..cognoscereiil ms."!. aliquisin
"Iltuu exempiura mss. illis exemplum. "Qiiid me rapial mss. quod me rapiat. "Ab omnibus de hac
mss. ab hoimiibus de hac. ".We nolueru aperte vel callide male alicui etc. ms. 1 me voluerit aperle
vel cailide, male alicui et c. ms. 2 volueril, aperle vel callide, male me alicui etc. "Quoties aliquid
sive dicimus mss. quotiens fac^mus aliquid sive dicimus.
 ;

13 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III.— EPISTOL.E. 24

ad me ;
qiiod vero ego tnnc^dixi in nomine Do- A el quia nunquam aliam pra-lalionem haberem quam

mini, inlcllexi et intilligo, in Doniino, hoc est in Beccensem. Sed hoc secundum affeclum meae volun-
DfO. QuoD in Deo fiunl, secundum Deum, id esl, talis diccbam, el secundum hoc. quod in delensione

recte fiunt. Cum ergo Iradidi me vobis in servuiu el respoDsione mea, si ad aliam pise'aiioaem voca-
in nomine Domini, Iradidi me vobis in servum, rrr, confidebam. Sedquid si Deus ordinat ul eliam
quantum polui, socuudum Dcum. Judicale nunc, si aliisvivam et serviam? An debeo superbe resisterc?
hoc modo abnegavi ; aut si potui secundum Deum El ego el vos plus sumus Dei quam ego vosler, et
abnegare dispositionem Dei de me, cui vellem, nol- vos mei. Princeps apostolorum dixit Domino Kon :

lem, recte subjacebam aut obedientiam, cui me : lauabismiliipedesin oiternum (Joan. xiii, 8). Talis
penitus tradideram. Cum cnim professus sum mo- eral voUmLas ejus. Scd quid Dominus?.St 7?07i la-
nachum, abnegavi meipsum niihi, ul doinccps meus vern tibi peJes, non liabebis partemmecum [ibid.).
non essem, id est nou viverem secundum propriam Et Potrus quid ? Domine, non tanttim pedes, sed et
voluntatem, sed secundum obedientiam vera au- : manus et caput {ibid., 9). Tam^n non ideo illum Deus
tcm obedientia aut est Deo, aut Ecclesiae Dei, et damnavit, quia sententiam suam pro divina muta-
post Deum maxime praelalis. Hanc ergo non al)ju- vit, imo ad pedes ejus se humiliavit. Praesume-
ravi, nec abnegavi ; sed potius servavi, cum dixi, g bam " 367 de fortitudine et ingenio meo ad rae
In nomine Domini. Discite itaque quid vobis tunc dofendendnm ; sed forlior el ingeniosor me Deus
dodi. Hoc ulique, ul me vostro non possem sublra- fuit, el ideo praesumplio mea nihil fuit. Insipienter
here propria volunlale servitio;nec quoerere ul me loculiui) esse forsitan dicet aliquis, quasi me
subtraherer, nisi ea cogenle disposilione et obo- justificaudo et dignum archiepiscopatu probando ;

dienlia, quarum prius secundum Deum servuseram- sed falsi calumnialores mei me coegcrunt, ne vos
Quod aulem feci, si aliler fecissom quam dixi, certe aul aliiiuem alium vencnosugefalsitatis inficianl.Nec
vos monachi non esselis, si quod conlra Deum vo- nilor medignum archiepiscopatu probare, sf^ falsum
bis promisis.«em, exigereiis. Nunquam antequam crimen expurgare ". Sed de his, unde haclenus
concederetis ad archiepiscopatura promoveri,
m.e locutus .sum, nunc ista sufficiant. De consolatione
hanc meam vobis factam deditionem alicui exposui, vero vestra pauca subjicio. Precor itaque vos, fra-
sed objiciebam eam quasi firmissimura obstaculum, tres mei dileclissimi, ut non coutristeniini ultra
ne promoverer;donec intellexi me volentes pro- modum propter absentiam meam. Certe Iristitia
mo^ere in tanta sua? volunlatis persislere constan- vestra mea est Iristilia et consoUlio veslra mea
tia, ut et ad hoc " nihil obesse intclligerenl, el ab consolatio est. Non sit in homine spes vestra, sed
incepto se nullatenus '• , aul vellc, aut debere de- ^, in Deo;quia si quid vobis profui, non a mefuit, sed
quidam quia et vo-
sistere assererent. Dicunt etiam ab eo. Multi propter me, et fere omnes, Beccum
bis secundum Deum datus eram et quibus recle ; venisiis, sed nullus propter me monachus faclusest
praelatus eram, non rectc me posse auferri ab illis, nec propt^^r spem retributionis meac vos Deo vo-
uec me debere concedere ". Beatus Martinus " se- vistis;ab illo cui tolum dedislis quod habuistis, ab
cundum Deum abbas eral, et tamen monachis esl illo exspectale lotum quo indigctis. Jaclale cogita-
ablatus, et clericis, et monachis et laicis viris, el tum vestrum Domino, ct ipse vos enulriet. Coii-
in
mulieribus est praelalus. Petrus apostolus, puto verlile tolam curam ad illi serviendum et ipse ;

quia secundum Deum Antiochiae cathedram episco- suscipiet tolam curam vostram ad vos nulri»mdum.
palem lenebat;nec tamen dicit aliquis quia pecca- De me vos precor, ne rainus rae diligalis, si Deus
vit, cum deserondo eam, sludio majoris fructus dc me fiicit volunlalcm suam ct ne proplor hoc ;

Romam migravit. An ideo diccndum est (]uia non pordam, si aliquando voluit facere volunialom ve-
diligcbant piiores discipulos suos, aut quia po.-lea stram, quia non audeo, ntc dohco, nec possum
minus eos dilexerunt; aut quia Deus comtempsit et Doo resislero, noc adhucvideo quomodo me possim
dcseruil eos, quia isti eos corporaliler deseruerunl? Ecclesiae Angloruni subtiahere, nisi Deo resislendo.
uliquc non est dicendum, fratrcs. Non mo coniparo Appareat quia non nie vobissolummodo dilexislis,
magnitudini corum ; sod lamen non ideo sum dam- U sed el ct mihi. Orale pro me. ut quidquid fial
Deo,
nandus, si de me facit Dcus aliquid ad simililudi- de mc, bono fino per gratiam Dei consummetur.

nem eorum. Forsitan dicit aliquis Non es homo,

: Abbatem vcslrum ex hac hora nolilemc exspeclare;
cui tanla res convoniat ". Hoc ipsum de me corde sed dileclorom voslrum el soilicitum pro vobis,

et ore judico. Sod dicuut raiiii, qualiscunque sis, le qiiandiu vivam, Deo servanle voluntalom qiiam mihi
volumus, te non dimitlimus. Heminiscunlur quidam do voijis dedil, sritote. Nunquam lameu dimitlnm

qiiia dicere solebam quod nollem viverc uisi vobis, potC!>latera ligaiidi et solvendi, et vobis consulendi,

VARLi:; LECTIONES.

Inoeplo nullatenus
"Quod v«ro lunc mss. qund vcro cgo tunc "Ut olhacc/r. m?. 1 ul a 1 hnc ctc.
D.ams Mnrcus mj.«. boalns Mar-
ma. incepto se nullatonus. "Me concoderc mss. me deboro conce.lore.
linus. "Hcs convcnianl mts. res convcnial. "Praesumam mts. prresumcbam. Kxpnrgavi mss. expurgare.
25 LIB. III, EPIST. VIII. 26

qiiam habui iii vobis, qnancliii abbas, qiii post me A meis, qui me propter Deum sua gratia dilexerunt,
erit, et vos,qui sub ilio eritis, hoc niihi concedelis : episcopis ct abbalibus, de quibus nie magis gravat
fiendo et vix dico. Domino noslro Jesu Chrislo, et si de me aliquid suspicando " perversum, fallunlur.

piae genilrici ejus Mariae, et Bealo Petio, cui ipse Nolo enim dileclionem corum ullatenus perdero, sed
commendavit oves siias, et beato Benedicto (secun- semper, eos venerando et diligendo, illam mereri el
dum cujus regulam obedientiam professi " eslis) et cuslodire.
aliis sanctis Dei vos commendo, dilectissimi fratres EPFTOLA VIII «*.

mei, et eorum meritis et inlercessionibus ipse qui ANSELMI AD MONACHOS BECCENSES.

vos redemit sit vester " abbas, sil vester custos,
Ut Guillelmum qid apud Pe xeium prior fuitin ahba-
ipse faciat vos posl hanc vitam beate vivere in regno tem eligant; et ut hanc curam suscipiat ei proeci- ,

suo. Ibi sua pielate tribuat mihi vos videre, et vo- pit ; Baldrico autem ne prioratum dimiltat, ipse
biscum sine fine gaudere, qui est Deus benedictusin inkibet.

saecula. Amen. Mirantur mulli ex vobis, quos lam Dulcissimis et dilectissimis suis, domo priori

dulci el familiari dilectione amplectebar, ul unicui- Baldrico, et aliis monacliis Beccensibus, frater

qiie videri posset me nullum alium pariler dilexisse, Anselmus, qui haclenus eis sub abbalis noraine ser-
cur non illis singulis aliquam noslrae dilectionis p vivit ", a Deo sempcr cuslodiri et prolcgi.
commemorationem scribo. Sed sciant quia uon hoc Deo, de me quod vult, ut de creatura sua, velim,
mea, sed multitudo eorum. El forsitan
facil oblivio nolim, disponenle, et reverendo domino nostro
faciam, cum magis opportunum erit el si non om- ;
priiicipe Nortbmannorum Roberto concedente ; et

nibus, saltem aliquibus. Hoc tantum ad praesensillis archicpiscopo nostro Guiilelmo prfecipienle, et vo-
dico, ut reminiscanlur quia non ob aliud eos sic bis a Deo coaclis, faventibus, a vestra cura sum
dilexi, nisi ut ipsi Deum et animas suas diligerent. absoIutus,el majori involutus. Si Deus vobis dede-
Ipsi sunt mihi testes, hoc de illi semper et de om- ril eam graliam domini noslri principis, ut
prsedicli

nibus vobis desidero, hoc precor, hoc moneo, hoc de Ecclesia nostra vobis velit dare abbalem,et no-
consulo : hoc semper dilectionem
faciant, et sic ptrum inde dignetur audire consilium, illi et vobis
meam inviolabilem erga se servabunt. Abbatem dico quia (2) de nullo milii melius videlur quam de
vobis sustinere festinate, expedit enim vobis. Va- domno Guillelmo, qui prior fuil apud Pexeium. Et si
lete. Hanc epistolam nostram, quibuscunque pole- jussio gloriosi domini nostri principis in hoc fuerit,
stis, pro excusatione falsge de me suspicionis '* oslen- quod utinam ila fiat, ego quoque libi, frater Guil-
dile ; et maxime reverendis dominis et Palribus lelme, in nomine Domini per sanctam obedientiam

VARI^ LECTIONES
««Regulam professi ms. i Regiilam obedienliam professi. "Ipse qui vos redemit sanguine suo, eorum
meritis ei inlercessionibus sic vesler ms. et eonmi mcrilis e' inlercessionibu.-^, ipse qui vos redemit, sit
vester. "Faisae suspicionis mmss. lalsae de me suspicionis. 8!>Suspicaiidum mss. suspicando. '*Cum eis-
dem 7nss. co//a/a. "Hatenus sub Abbatis nomine serviuiU mss. hacteuus eis sub Abbatis nomine servivit.
JOANNIS PICARDI NOT.E
(2) De nullo mihi melius videtur quam de domino C illam converteret. Quid plura? Annuit pelitioni et
Guilleimo, elc. Hinc ceito cerlius est Anselmum volo bonap matris gratia Saivatoris nostri, pietasque
inlus et in cule hunc nosse Willelmum, cum spe- ejus sandissimae nec non et beatissimi
Geiiitricis,
ciale non lantum de eo in sui locum legendo dot confessoris Germani, et infans integrae reslitutus
consilium, sed et votum (acial; quie quidem cer- esl sospilati malrem vero inrtrmitas corripuii, nec
;

tissiino sunt argumento probilalis el sanclimoniae mulio post exslinxil. Crevit puer, et cum ad con-
Guillclmi. Agedum, videamus illum pusionem, sen- gruam pervenisset aetalem, tradilus est hllerarum
simque adoiesccnlem, videamus lironem. cum hic studiis imhuendus. Cicpit ilaque bonse indolis esse,
videamus fulurum noa dico veteranum miliiem sed ainore Dei feivere, cum honeslis incedere, ab inho-
ducem. Anonymus Becceus, in prologo Hislon» neslis animum revocare. Jara mundi luxura sper-
ejiisdera poliicelur se ejus successoiisque Vitam nebat, jam sermone, acius et habitu talem se exhi-
poslcris relicturum unde est quod cerlius ei cre-
: bebat ut jam tunc qnasi monaclms ab omnibus
damus narrationem hocverboium stamine onlienii. haberetur, qnanlum ad vitip morumque spectabat
Venerabilis Abbas Becci Guillelmus, nobili Norlh-
« informalionem. Si quando a cognatis el amicis ad
mannorum prosapia originem trahens, in veteri ca- scliolas aliquidpecuniae sibi milleretur, quasi rem
stro super Riillam, quod dicitur Monsforlis, claiis ma!am vitabat suscipere sicut condi.-cipuli ejus;

parenlibus est exorlus. Patcr ejus Turslinu^", maler soliti erant referre, ita avaritiam perhorrebal.
Albereta dicebalur, Rogerii de Bellomonte, Patris Cunique viccsimum qiiinlum ageret aetatis annum,
Robeni comilis ex sorore nepiis. Qiii puer dum desiderans vocem Domini implere dicentis Qui :

adhuc in cunis jaceret, gravi moleslia tactus pene D nonrenuntiatomnibusqu(vpossidet,nonpolestmeus

visum amisii. Territa mater pro filio lugens cucurrit esse discipulus : et siqidsvultposi me venire abne-
ad quamdam
ecclesiam S. Germani in oodem castro get semetipsum,et lollat crucem suam, et sequatur
silam, el obtulit illum super altare ejusdem eccle- me, renuntians mundo, Bocci factus est monachus
siae, vovens Deo, et bcatissimae Dei genilrici Marise, sub sanctissimo abbate Anselmo. Injjressus mona-
sancloque Germano, quod si puor illam incommo- sterium intenlissime religioni monasticae operam
dilatem oculorum, eorum anxilio evadoret, illum dabat leclioni et silentio assiduus vilam suara
:

serviiio Dei nutiirel, iilterisque imbuendum tra- honeste custodire admodum sludebat. Ila Deo pla-
derel simulque rogavit Deiim, ut si aliter pnerum cere cupiens, liominibus charus, in caslris Doiniui
sanare nollet, in se, id est in matrem infirmitatem Sabaoth, ejus signa sequens, per quindecim annos
27 S. ANSELMI CANTUAR. ARCIIIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL^. 28

prgpcipio, iil banc curam in spe auxilii Dei, liiam A luse dilcclionis in Deo. ul nec pulem me indigere
poslponens requiom, pro fralrum luorum uiililalc precibus, ut ipsa seinper in nobis, qtiandiu vivetis,
bumililer suscirias. Isias lilleras congruo tempore, vivat nec vos indigere, persuasionibus, quia, Deo
;

el domino no?lro, et congregalioni, et quibus opor- annuenle, quandiu vivam, in me non deticiel. De
tebil, volo praesentari. Tibi quoque, BaMrice prior, Ecclesia Becci (quia nihil " in hoc mundo purius
per sanclam obodientiam praecipio, ut quicunque dilexi, nec diligo), si vestra Sanclitassupplicationi-
sil abbas, prioratum non deseras, nisi ejus et meo bus indigeret, ulique cordc el lilleris, quia vei bis
consensu, dum vivo. Valete. praesens nequeo, qiianlum possem supplicarera,
EPISTOLA IX ". quatenus illi vestra consolalio, et vestrum consilium
ANSELMI AD ROGERLM ABBATEM. el auxilium non decsset, et ut filios ejus, velut
Commendatio Beccensium. primogeuitus et major frater eorum, palerna solli-
Domino Palri reverendo, abbali Rogkro, frater ciiuiline et malenia dulcedine foverelis. Sed quo-
Anselmis, in hac vita prospere vivereiii sanclilate, niam vestra prudentia, el veslrae charitalis siuce-
in futura feliciter in celernilale. ritas hoc vobis persuadere .sine mea exhorlalione
Sic nobis iiivicera conscii sumus ego et vos mu- sufficiunl, et ego propter cordis abundantiam om-

VARLE LECTIONES.
Cum duobus prcefatis mss. collata. "Quia nihil mss. qua nihii.

JOANNIS PICARDI NOT^.

strenui mililis ofticio functus, huic niilili.Te B. An- B vel vestilum pertinenles, ubicunque monachi es-
selmo duce miliihvit tam slrenue ut omnes eum senl, ad quorum usus emebantur, sive in clauslro.
diligerent, et nulhis de eo conquereretur, fama sive extra claustrum in negoliis monaslerii quietae
bonilalis ejus circumciuaque bonum Chrisli odorem forenl ab omni con^uetudine, quae lelonei vel irans-
de to ft-relial. Igiiur B. Anselmo in Angliam trans- ilus vel aliononiineniincupatnr. Hoc iecil pro amore
lalo. elarchiepiscopo fHCto, cujus fastigiiim virga; Dei Willelmi abbatis Becci cognati sui. Multa
et
praediclus Willeln)us antea cum veneralus tuissel, quoque alia bcneticia Beccensi cienobio contulil
postea suscipere mHruit. » Huc usque Chrouic. dum vixit, causa ejusdem abbalis. itaque novus
Beccense de Willelmi incunabulis, pueritia el mo- cleclus accepto a diice Roberto, ul diclum esl, ab-
nachismo inse(]iieulia eleniin, quoniam
; hinc in batiae dono, et a Wiilelmo Rolhomagensi archie-
qiiarlum Anselmi fuere traducta, elogium reliceo, piscopo animarum cura, cum gratia prmcipis rediit
interim mirabundus qui bio^raphus isle prspterierit a cuiia cum suis. Venit autem Reccum sero post
quod Willelmus fueritprior Brixiensis, ut Anselmus complelorium die ante feslivitalem Dedicationis :

peculiariter de.-ignavit. Sed ul conjugam disjuncla, quae fe-livas esl x Kalend. Novemb., et eo anno
landem universorum calculi in Willolmi eleclionem Dominica die evenit. Surgens ad maliilinas venit
conglobali sunl. Post hacc, ail Chronic. « Vocatus novus eleotus in chorum, et sielil in ! co ju.xla
venil, et in ordine suo sedii. Tuno prior dixit ei quod sedem abltalis.et tolum officium fesliviialis, noctur-
ad regimen Boccensis Ecclesiae illum eligeient ; cl num et diurnum decentcr ul abbas complcvit Acia
ut abbalis ofliciiim, curam animarum susciperet sunlhaecanno Doininicae Incarnationis 10'l3. In ipsa
ex parle Dei, et sanclifi Mariae, atque omnium san- (~; dio Willclmus electas, sedit primiim ut abbas in
ctoruai, nec non ex parle reverendissimi Pairis An- capituio, ab illo die disponcns omnia intus ei extra
selmi, praecepil. Al iile, interram prostraliis, pre- convenienier monasterii negoiia, gaudenlibus cun-
cor Domini, aut de hoc qiiod jubetis omniiio abso- clis quod lal» m Deus Anselmo successorem, el sibi
lutum (liiiiillile me, aut quomodo id adiniplere dcdeiat pastorem. Tamen
benediclionem nec
ante
possim, docete. Piior ad liacc, ul ilimitlamini, ait, in sedem abbatis intravil, nec virgam pastoralem
non esl opus laborare, seii suscipile hanc uram in ( porlavil. ."^cd el de benedictione accelebranda. nul-
nomine Domini, et nos vobis ex animo obedienles iam, ut vidobalur. curam habeal qn;e benediclio ;

crimus. Sialini ipsa die abbas Rogerius (a) el prior, dilaia esl nsque ad .Augustum mensum anni inse-
et quidam alii fialres cum eis assumpto eleclo suo quenlis. Verum Ansehnus non oblitus qnod inca;-
ad curiam propeiarunl, el Roberto iNorihmamio- peral, rogavil Willelmum Rolliomagenscm archie-
nim diici pi;i.'scniarunt. Quem alaontor, et ciim piscop. (le bentdiclione alibalis Becci, el hoc ipsum
magno honore suscijiiens, dedit ei abbatiam more per lilteras priori Biildrico, et cnnvenlui nolilica-
aniocossorum suornm. Aderanl enim principes,Inlrante Aiiguslo mense Baldrious prior, etalii
vil.
Roberlus comes .Mollonli, et Robertiis Anscliiliili qiiidam fratres oum eo perrexerunt Rolliomagum,
consobrini ejiisdtm Willeinii eieoii Bocoi, (pii de ouiii arcliicpiscopo looiiluri de benedictione abbalis.
ojiis promolione VHlde sunt gratulali. Tiinc oomes Qui diem benodiclionisconsliluit in proxima fosti-
Mtdlonti prffce|iit Roberlo li'io .Viischiiilli ut novurn vilalis sancli Laurentii. Reversus prior dixit con-
cleotiim Bocoi :id monaslerium coiidiicoiel, niandans vonliii (iu;o ab aiohiepiscopo aoceporat. Die feslivi-

j^ lalis sanoti I.aurenlii, cum

omriibus mini^lris suis ne (iiiis ipsi abbali vel liomi- archiepi.-cnpus ad allare
iiibiis ejus in aliipio mnlestiis esse pncsumcrol. " Uedit slai-el inrnlalus, alr|ue elooliis noooi esscl veslibiis
' '

tunc comes .Mcllenli Huberlo, ul res (pi;u ad viclum sacris iiidutus, et inslarel hora ut ad benedicndum
frnlru.n emebanlur, qiiicl;E cs^enl ab omni consue- praesentaretur, audivit a referenlibus quod archie-
tudinc qiiai usquo ad illud tompus du rebus ad
; piscopus non bencdicerel eiim, nisi profossioiicm
citiiimmonaolioriim pertinciilibus ubioumpie cmc- fncerot ; sed respoiulil se nullo modo faoturum.
ronliir,eliam iii ooqiiina B.oci a minisnis Biio- Tiinc jirior Becci Baldriciis cum ali|uanlis mona-
diim cas ri exigebanlur. Pioccude lcmpore dedit cliis porrexil ad oomilom Norihmaimia' iloborliim,
idcrn comes Mollonii pcr loiam lerram siiam, ubi-* iiilimans ci quod aroliie|)iscopus exigerol ab abbalo
rnnqiK! snnm eriil, boc oxi^jcro, \el dimiHore, ne Becoi profrssioiiem, quam jinlecessoros ejiis non
omniiio Dominicaeres monachorum Becci, ad viclum feccranl. Illico dux misit (Juillelmum de Brilolio, el

(«/ Is ex muDacho UccccnA, raclus fiioral abbaH cixnobii.

29 LIB. IIl, EPIST. X. 30

nino tacere non valeam, hanc brevera commonitio- A dilectio eorum t a quibus sine magna tristitia se-

nem sufTicere ex nostra parte existimo. Mementote parari non poleram, ut cum ordinalioni Dei resi-

Dominici verbi ad principem apostolorum, velut ad non auderem, et grave pondus, et

slere perlinaciter

fratrum suorum primogenitum Et iu aliquanio : scissuram animse raeae ab iliorum aniraabus quos
conversus, con/irma fratres tuos(Luc. xxu). Saiutate sicut me diiigebam, el quibus sohs viverc volebam,
dominos el fralres nostros filios vestros ; el eis pre- nimis horrerem quoniam in nculra parte
;
Deum ''*

cibus nostris et vestra commonitione persuadele, volebara offendere, omnino dubium mihi esset quid
quatenus 368 sic non deficiat, sicut non deticit ille magis deberem eligere, aut ad quid potius auxiUura
propter quem illam inceperant '". De conscientia amicorum expetere. In qua re hoc unura et lutissi-
mea ad archiepiscopatum incunclanter credile, et mum, ut mihi visum est, elegi consilium, ut, sicut
secure aliis asserile quia nuiia cupidilas (coram Deo scriplum est Jacta cogitatum tuum in Domino (Psal.
:

loquor) quae in corde servi Dei contemptoris mundi Lix, 23), omnino me comraitterem divinomoderami-

esse Don debeat, me trahat aut alliget, sed timor, et tamen ut facerera quidquid pos-
ni, et consilio. Ita

charitas, et obedienlia
"^
Dei el Ecclesiae ejus.Litle- sem sine peccato, ut quod volebant de me facere
ras istas, aut exemplum earum, Becci videri facite. qui me eligebant, non fieret, et nihil facerem quod
Vaiete. u sin-e peccato dimiltere possem, ut fieret. Quod quo

EPISTOLA X ". affectu, qua simphcitate facere volui, vel in quam

ANSELMI AD GISLEBERTUM EBORACENSEM EPISCOPl'M. partem cor meum magis pependit, coram Deo ipse
Se non honoris aut alicujus reiterrence cupiditate novit, ad cujus regulam intenfionem raeam in hac
suscepisse onus archiepiscopi. re promeo intelleclu et possibililate volui diligere.
Suo dilectissimo Palri, rcverendo domno Ebora- Veniam ad hoc quod mox non parum contristat, si
censi e|)iscopo Gisleberto, fraler Anselmus, quod verum est. Novit enim prudentia vestra, rai Pater
fidelis servuset filius. charissime, quoniam quanto sincerius aliquis diligit
In principio meae epistoiae apud reverendam mihi el a dilecto diligilur, lanto molestius illi est si di-

Paternitalem veslram me excusare desiderio, quia lectionis ejus dilenlio aliquo modo minuitur. Quod
quod tarde postquam sors gravis mihi
illi scribo, autem veslra Celsiludo parvitatem raeam dilexerit
archiepiscopatus super me cecidit, non hoc fecit sincere, dubilare non possum, quia hoc certissimis
negligentia vel oblivio, sed magna valde perturbati argumentis beneficiornm, qun^ raihi et Ecclesiae
cordis raei dubiiatio. Sic enira intra me luctabantur Beccensi, cui haclenus sub nomine abbatis praefui,
tiraor Dei et timor oneris, quod subire cogebar, et G in diclis et factis et in mulla benignilate et dulci

VARLE LECTIONES.
T^Quem inceperam 7nss. quem illam incepcrunt. TiTimor, aut charilas, aut obedientiaTns. 1 timoretcha-
ritaset obedientia. ''*Co//fK'a cum uno Exemplari ex pnedictis duobus in eodem Codice ms. ''Dilectio
earura ms. dileclio eorum. '*In menlis parle ms. in neulra parle.

JOANNIS PIC.4RDI NOT.E.

Guiilelmura filiura Ricardi dc Bardivilla cum Er- bonis raoribus ornatus, raagnorum virorum pro-
nulpho cancellario suo, mandans et praeci[)iens pinquus, regi et primoribus regni acceptus, ita se
Wiilelmo archiepiscopo ut abbatem Becci sine mora motlesle, humiiiter el mansuete liabebat ut ali-
benediceret, nihilque ab eo exigeiet, nisi quae con- quando nescius el pene idioia viderelurquibiisdam ;
slarel a Beccensibus abbalibus antecessoribus ejus verum, si propius accederes, et velut perscrutando
factura esso. Audiens hoc archiepiscopus iratus est ejus sensum de rebus dubiis interrogares, aitam
valde perfecit tamen quod incoeptum eral
; et ab- ;
prudenliam, profundum consilium, ct maximae ho-
batem benedixit sine professione, quia praeceptum Eral quoque Deo
nestalis documenliim invenires.
principis illura cogebal. Poslea abbas locutus est devolus, majoiibus submissus, subditis fienignus
cura archiepiscopo, alque in tanlam gratiara illura mansuelis bonus, servus indisciplinalis supra ;

pra-sul accepit ut nullum in Norlhmannia abbatem mensurara suam niliil usurpabat, divinis rebus
p^
chariorem vel familiariorem habcret. Postera die ^' omem reveranliam exhibeat, Deum timebat,
rediit ad monasterium archiepiscopus vero prae-
; peccatum quasi virus mortaleodio habens fugiebat.
cepit Guillelmo Cormeliensi abbati ut simul cum Si quis benedicfionem ab eo posceret, verbo magis
eo pergerel, el in sedem abbatis vice sui introdu- quam maiiu benedicebat, dicens non esse suum
ccret. V^enit aulem cum majori, qua potuif,humi- manu benedicere, sed episcoporum. Nullus abbas,
litate, nudis pedibus, et susceplus est a fralribus qui majorem solliciludiuem gereret conventus sui,
cum magno honore et gaudio in Ecclesiam ducius. lalem illnm fuisse scinnl qui ilh familiarius adhaesc-
Tunc abbas Cormeliensis, ut sibi jussum eral, eum runl. Quippe ila composilus homo ut nec turpilo-
in sedem misil, et incipiens Te Deum laudamus, qiiium ore proferret, scurrilitalis omne genus
osculalus est omnem conventum. »Huc usque Cod. aborreret, immundiliam mentis el corporis, ut
Beccens. de Guillelmi electione, quem, ut posteri virgo ab utero matris, ignoiaret, cibo potuque
norint, dignissimum Anselmi succcssorem, dignum- temperatus, honeste verecundus, indole reiigiosa
que patellam invenisse operculum citra pii lectoris, decorus, bono ingenio sane intplligebat, blando
ut spero, fasiidium. (Nam de probis habilus sermo sermone placebat, doclrina et exemplo utilis erat, »
etiam pullulantem suffocat nauseolam, tantum ab- etc. Prope mihi cecideral locus Gemmel. lib. vni
est, ul excitet.) Subpingam bi^eviora quaedam et suae hisioi-iae, cap. 6, ubi Guillplmiim noslrum agno-
crassior;< vjrtutum ejus lineamenla ex Becceos. minat Bellomonlanum ex genere materno, ut videre
eadem tabula : « Iste, inquit, vir bonus de quo lo- est inexordio hujus narralionis.
quimur, abbas scilicet Guillelmus magnae sapientiae,
Jf •*>
31 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — KPISTOL.E. 3«

pielate impen listis, probare possiim. Quod quoniam A muUo plura ct graviora nascilura, si diutius
nullis obsequiis aut beneficiis me prius metuisse dilVerrenlur, quse nunc non est opus dicere. loler
aut piostea retiibuisse considero, vaide me repre- quae mala erat deslruclio Beccensis " Ecclesiae,
hensibilem ego ipsc julicio, si palernnm veslram et ut inlelligobam, irreparabilis, sicut eral
sanclitalem fideliler non diligo. Quanlo eigo vos inevitabilis. Quam si vidcrem in lanla trislilia

diligosinccrius ; tanlo si vestra dileclio erga me deinceps viverem, ul nec mihi nec ulii essem. Scie-
aliqualenus obnubilatur milii est amarius. IIoc id- bam eliam ipiia proptcr conccssionem vel conlradi-
circo dico, reverende mi Paler "' el Domine, quo- clionom eorumdem fratrum noslrorum, nec majus
niam audivi qiiod palerna vestra Sanctiias suspice- nec minus quod inceplum erat fioret ; et idcirco
tur me a^iquateiius cupiililate archiepiscopalus ad , volebam ut illi sine culpa et sine omni occasione
qucm dolens, tristis et limens, mullis Jacrymis le- imminentis periculi essenl, quidquid fieret. Quod
slanlibus, Iralior iliaqueari, unde valde timeo men- voro significavi vohinlale quod fiebal, cui non
fieri,

tis veslrae benignitalem erga humilitatera meam, possem obsistere, non ita intellexi, quasi certus es-
quamvis necpiaquam hoc merear, decolorari. Deum sem quia Deo placcret, scd quia sive misericordia,
enim invoro te?tem, in cnjus conspeclu mcntiri non sive irala, volunlaie lamenDei (Cuiresisli nonpotest)
debeo, et quom mendacii tostem iiivocare ncfasesse d fi(!rel. Solemus enim dicere, eliam cum ccrli sumus

scio, quia, secundum quod meam coram illo com- quia iratus ahquid facit Deus. nullum posse volun-
prehfndo conscientiam, mallcm, si hoc scrvala tali ejui resislere. Deniquequidquidaliquis intelligat
charitale et obedientia quas Dco debeo, et Ecclesige in lilteris meis de archiopisropalu, ego sum
cerlus
Dei propter Deum possem monachica paupcrtale qtiia in simplicilate cordis mei, in quantum eam
serviendo et obcdiendo abbali regularitcr subosse, corara Deo servare polui, locutus sura. Precorigitur
quam uni, vel multis, vel onmibus hominibus domi- dilcctam mihi Paternilalem veslram, ul polius sen-
nando in terrena celsitudine el opulenlia lerrena- tiam in meo misoralionis
dolore et limore vestrae
rum rerum |)raees<e. Certe, mi rovercnde Paler, consolalionem, quam ad augmenlum moae Iristiliae

coram Deo similiier loquor, non menlem meam vcstram indignalionem. Quod''non solum a vestra
trahit aut alligat ad archiepiscopalum terrenae ali- pieiate, sed et ab omnibus'*, qui me propler Dcum
cujus rei, quam servus Dei conlemplor mundi con- haclcnus ililcxerunl,desiderio impetrare, ne aliquid
temnere debcat, cupi^Iilas, scd limoris Dei cogil, pravum •" dt; me injuste suspioanlos camdem dile-
quam adhuc non vidco quomodo rumpere possim clionem malint abjiceie quamservare. Sed quidquid
sine pecato, necessilas. Qnod aulem domino noslro iili faciani, oro Dcuin, el spero in Doo quia ego
comili Northmannonim Roherto, el Putri nostro ,
sompcr eosdiligam. Vestram autem rogo Paterni-
'

revercndo archiepiscopo Guillolmo, et fratribus '

talein, sicut de ejus consilio dileclionc, ut quoties
noslris Beccensibus mandavi, me nullo modo posse opus fucrit, apud alios fiducialiter me defondalis a
amplius sine peccato resistere, etquia volunlatiDei praediclae " cupiditatis suspicione. Ecclesiam Bec-
nullatenus possem obsislere, et idcirco consilio viro- consem, quam plu^^qunm vilam corporis mei diloxi,
rum spiritualiiim ct plus timenlium Doum quam el diligo et quam tri^lis trislem de moi amissione»
homines ageret idem archiepiscopus, ut mihi praeci- qiiantiim ad corporalcm praisentiam, non dubilo,
peret sirut monacho, qui non nisi per obedicntiam vcstrae pielalis consilio el auxilio, veluli animain
vivere vult ", (|uid mihi poliiis faciendum cssel et ; meam, com-
tolo cordis aftectii, laorymis lluentibus,
qund srripsi pr.Tdiclis fralribus rem ad hoc perduci mendo. Qualonus illam iion solum pcr vos, sed et
inevitabiliter, ut aut illis et aliis prodcssem, sior- por quoscunque potostis, illos ad ejusdem Ecclosiae
dinationi Dei acquiescerent ; aul nec illis, necaliis niiserationcm 3 69 piavostra miseratione" conver-
prodessem, sed in trislilia viverom deinccps, si per- londo, sustontelis. Omiiipolens Deus diu vestram Pa-
tinaciier agerent,et idcirco illis consului, siculmihi tcrnilatcm iu hac vita sub suae gratiae continua pio-
commissis ari consulcnduni, ul nihil nisi consiiio toctione custodiat, cl ad vitam aeternam perducat.
spiritualium de concessione mei, quae ab illis exige- Sigillum ha'C epislola non habet, quia al)bas non
batur, facerenl quidam non inlclligonles <piid nie
;
D cmm, ol archiopiscopus nondum sura, nec mc dele-
cogorel, |)utaverunl cum hroc logercni, mccupidilale ctat pingi qiiod non sum.
archicpiscopatus esse deviclum. Sed cerlo noniia
EPISTOLA XI ".
fuit, nec est : scd videbam ex ipsa sola dilalione,
de ANSELMI AD FUI.C0>KM KPISCOPUM UELVACBNSEU.
qiiia non delerminabalur rpiid fuliirum esset
mo, jam pr.Tsrnlia mulla et gravia iiiala corpo- Kjutdem est argnmenti acpnvcedens.
ribus fct animabus mullorum noccntia nasci, et Dulcis.simo ol dilcctissimo suo dilcclori, cpiscopo

V.MU.I- LKCTIONES.

pator mt. mi pater. "Vonirc

'•.Mihi
.Mihi vonirc vim
viilt ms.
m%. vivere vuii. nixecu.-Ms mx.
uisimoim Brccensis
vult. ''Dislinrtin deRlruotin Bec-
nn. ii.-:mi.hii.i i.ti.-

censis.
censii^ '"Consolnliniicin. Quod ms. ronsolalioiiom. (piam ad augmcntura me.T trislili» vcslram iudigna-
lionen. Quo 1. "Ad liom^mbus mx. ab OMiniliu--. "Parvum ins. pravum. "A pr.ediota ms. a piiedictae.
lione'
".Miseriilioiic ms. porsuHsiono.
P "CoUala cum dunhut prirfntis mss. in Codice Ef "20 et cnm ms. Bi/. l^
ejuidsm llihliolliecfr. YictoriniE. l.t Kdil, Gotk. et Col. 1573,
33 LIB. 111, EPIST. XI. 34
Belvacensi Fulconi, fraler Anselmus : aelerna Dei A bitanter didicit et credidit de ssecularis honoris am-
proteclione el consolatione gaudere. bilione conscientiam. Quam toto verius cognovi-
Scio, mi dulcis amice, qiiantiim dilectio \estra de stis, quanlo securius vos ettotam viiam vestram
illius (quem super omnes homines diligil ") inspe- sensui meo judicioque meo commisistis. Sed apud
rata corporali omissione conslritarelur, nisi se sa- eos me
excuso, quicunque hanc lecturi sunt epislo-
pienter divinae disposilionis consideralione consola- lam, ut sciant quid mihi ditat conscienlia raea co-
retur. Sicul enim in cordibus diligenlium esse invi- ram Deo; et aliis ignorantibus, cura opus erit,
cem " spes et opportunilas contVuendi se nulrit respondeant pro me, si non propter me, vel propter
quamdam delectabilem dulcedmem, ita ejusdem rei Deum. Multuin enim nocet infirmis in Ecclesia Dei
desperatio ingerit molestam amaritudinem. De qua opinio alicujus vitii, sive vera, sive falsa sit, de ali-
re vestra " Prudenlia meam potest cognoscere con- quo homine ; et maxime de eo qui sic est in Eccie-
scienliam. Sic enim cognosco vestrae dilectionis erga sia calholica constitulus, ut et verbo et exemplo
me sinceritatem, ut cerius sim vos non ignorare vitac aliis debeat el possit prodesse. Sciantergo om-
raeae dilectionis erga vos et erga illos '\ quibus nes, sicut mea conscientia mihi dicit coram Deo,
illam ostendebam, et maxime erga monachos Bec- quem invocare testera roendacii " nefas esse scio,
censes ", veritatem. Nam nuliussic cognoscit animi
Q quia non me ad archiepiscopatura
rapit aut alligat
veri conscientiam, sicut ille qui veram geiit amici- Anglorum cupiditas alicujus
rei, quara servus Dei
tiam. Considerale ergo quse possit essein cordemeo conlemplor mundi conlemnere debeat, sed timor
inlegralaetiiia,quem lolamicorura me desiderantium Dei me cogit pati, ut quannis dolens et timens ab
et a me desideratorum contrislat irreparabiliter Ecclesia Dei irahar "; " ser-
et quia si mihi liceret
perdita in hac vila prsesentia. Unusquisque eorum vala obedientia et charilato, quas Deo debeo el Ec-
de mei solius amissione corporali dolet, et anima clesiae ejus malri megepropler eum, potius et liben-

mea de omnibus, quia ab eorum praesentia invita tius eligerera sub abbate et sub reguiaiidisciplina in
tam iuopinate scinditur, dolel. Nam elsi majormul- monachica pauperpate et humihtate esse, et obedire,
tiludo similem exhibenlium dilectionera in Angha et servire, quam regnare
hoc mundo saeculariter,
in
roe videatur Iseliflcare, nulialenus tamen tam iongo aut dominari, aut archiepiscopalum sive episcopa-
tcmpore radicalam et nutritam jiriorem dilectionem lum possidere, vel abbatam, aul hominibus qnibus-
de corde meo valet eradicare. Vera enim charilas libet praeesse " ad animarum gubernalioiiem, sive
noD diligil minus priores amicos interius, eliamsi ad corporum sustenlationem, in magna lerrarum et
exterius pariier nequeat operari, cum ad piures ex- rerura lerrenarum possessione et opuientio. Quod
tenditur ; sicut nec a prioribus, si veri amici sunt, ego ipse non impulo mihi lantuin ad virlutem,
minus doq timet dihgi, cum a pluribus diligitur. £t ^ quantum ad hoc, quia talem me scio tara parum
quidem si qua mihi consolatio est multiludiais ami- ulilem, parum fortem, parum strenuum, parura
corum priesenlium ad angorem quem gero de prio- prudenlem, parum justura, ut potius mihi congruat
rum absentia, illud ulique etficere nequit, ut non et expediat eligere subosse quam aliis •»
praelato.
conlrisler de illorum qui quanto me magis diligunt, praeesse, quam praecipere, servire quara
obedire
tauto magis constritanlur de absentia dilecli et di- dominari, ministrare quam ministrari. Co^or haic
lecloris " sui tristilia. Delcctat me, cum '"
dulci de rae confiteri sed malo haec in simphcitate mea,
;

amico meo scribo de charitatis sinceritale, et de ut puto, sine onmi duplicitate de me dicere, quara
ejus elficacia diu Iractare ; sed quoniam epistolaris pati ut alii homines peocent in me, aul ut
malura
brevitas lioc non palilur, cum et aiiud velim dicere, exemplum sumaut per ignorantiam *' suam el erro-
necesse esl me jam roateriam mutare. Quidam, ul rcm suum de me. Qui mihi ha?c de me confitenti
audivi suspicaiilur me archiepiscopalus concupi- credit ", certus sit quia hoc credendo non fallitur,
sceniia, ad quem dolens ei tiraens trahor, deiineri. si raea me conscientia " coram Deo non faliit, etqui
Quod, sive suo errore, sive aliena persuasione fa- non credit, verura est " quia ipse falso el teraerarie
ciant, parcat illis Deus, qui videt quia falluntur et de me judicando se fallit. Omnipotens Dorainus fa-
peccant. Non me excuso apud vestram fraternita- D ciat vos in hac vita et in fulura indeficienti sua
tem mihi dilectissimam, quae ex quo me cognovil protectione et consolatione gaudere ^'"'.
Amen.
lamiliarissima et longa conversatione, raeam indu-

VARLE LECTIGNES.

»<Omnem diligit hominem mss. et Edit. omnes homines diligit. ««Seinvicem mss. Bd. 18 el Edit. sese
invicem. '^De qua vesira mss. et Edit. de qua re vestra. '"Et erga illos ms. Hd. 18 omit. "31onachos
Beccenses ms. Bd. 18 moi.achos hic exiilenles. "Dilccli et dilectoris mss. dilecti dilectoris. Deletlat
me cum ms. 1 delectat cum. 'iTeslem mendacii ms. 1 testera monachis. '*Traliat mss. et Edit. liahar
"Mihi licebit mss. el Eiit. mihi iicerct. «'Quibu.-libet praeesse ms. Bd. 18 quibusdam praeesse. "Ej-
pediat subesse mss. et Edit. expediat eligere subesse. "Ignorauliam, et ms. Bd. 18 ignoranliam suam et.
"Confiien credit mss. et Edit. confitenii credit. "Mea conscientia ms. Bd. 18 e/ Ed. mea rae conscienlia*.
"Verum est, et quia ms. Bd. 18 verura est quia. ^""Gaudere mt. Bd. 18 gaudere. Amen,
35 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLj:. 36

EPISTOLV XII "». A qiii invital laborantes el oneratos amore et curis

sacularibus, ut ad se veiiiant el requiescant. Hoc
ANSELMI AD GOFFniDLM EPISCOPLM PARISIENSEM.
consilium magis in monachico quam alio vitae pro-
Vt cauiorem Ecclesitr Purisiensis qui in monasterio posito impleri ^'*
sancti Patres intellexcrunt Bealus
saticti }lartinide Cam/iis liabituni nwnachi susce-
namque Gregorius in lib. xiv Registri "', scilis
pturusjned viab co fuerat abstractus. liberuni di-
viittcrc; nec religarct intnundoquiCliristum ele- quid mandet Desiderio episcopo de (luodam, qui di-
gerat. vina inspiratione compunctus graiiam monachicae
Doniino et Patri reverendo, episcopo Parisiensi conversaiionis "' appelieral, quomodo scilicet hor-
GoFFRiDo (3) "', frater Anselmls Dei disponentis tctur euindem episcopum ut propositum ejus nullo
omniadisposilione electusarchiepiscopiisCantuarige: modo impediiil ; sed magis eum, quantum valet,

prcesenlis vitae Deo placitam sanciilatem, et fulurae paslorali admonitione succendat, ne fervor conce-
aelernam feliciialem. ptus in eo tepescat, nec ullalenus debere eum qui
Quamvis diviiia disposilio valde longe a Reveren- monasterii portum peliit; ruisus ecclesiaslicarum
lia veslra nieam separet parvitatem, nuUa tamen curarum perlurbatiouibus implicari. In Toletano
longinquilas debel minuere meam, quam veslrea conciiio IV legislis clericosmoiiachorum propositum
mullis modis, meruit benignitas fidelilalem. Qua- r> appetentes, meliorem vilam sequi cupiunt.
quia
propier si quid de vestra Celsiludine audio, unde liberos esse debere ab episcopis ad monasteriorum

mihi congaudendum, semper volo congaudere

sit ; ingressas. Pauca dixi de mullis. Si ergo dicere con-

et si quid cognosco quod veslram dignilatem mulare tra Dominum, el contra tot sanctos Palres "' dicta
doccat "», familiari fiducia eam charilative et humi- Domini veraciter inlelligt ntes, cst peccatum, facere
"*
liler "* debeo commonere. Didici quod doniinus contra manibus, non dicam quomodo scio, sed

Walerannus charissimus amicus noster, canlor ec- quomodo vos scitis, quid est? Si qui '" separat
clesiae vestrae, Deo '" inspirante, habilum sanctae pretiosum a vili, id esl animam a saeculo, tanquam
conversalionis sludiose et intentissime petens in os Dei (sicut scriptum est) erit, ille cujus os et
''^
monasterium sarcli Martini de Campis "', eo gau- manus retrahunt animam adaerentem consilio
dio quo debuit ^"'^ sil susceplus ; el inde violentera Domini ad saeculum, quid erit ? Absit, mi Domine ;

vobis, et quemadmodum ^"'

non necesse fuerat, ab- nolil Deus ul super episcopum '" cadal quod Deus

straclui. De qua re, quainvis veslra prudenlia meo dicil Quinon colligitmecum, dispergit et Quinon
: ; :

consilio non egeat, cogunt lamen los

370 fidelitas est mecum, contra me est (Luc.xi, 23). Hoieendum
'"
et dileciio (quas vobis "" el illi debeo) menlem enim est eliam "' audilu, ut quos Christus elegil
meam, ut veslrae Reverentiae aliquid suggerat. Non de mundo, episcopus reli'get in mundo ut quos ;

loquor sapienlioii me quasi docendo, sed velut ea Chrislus trahil "* ad portu m
de procellis et tempe-
me scit "' breviter commemordndo. statibus mundi, hos episcopus retrahat a portu in
quae inelius
Wi Paler, si omnia "* facienda sunt cum consilio ; naufragio '*'
lurbines mundi ; et quos Christus abs-
cujus magis consiho, quam ejus qui admirabilis, condil "' in a mullitudine insidiantium lupo-
ovili

consiUarius Deus fortis, dicitur? Ipse quippeconsu- rum, hos episcopus rapial "' de ovili, et exponat
lit ad perfectionem nilenlibus ut omnia reiinquant, raultitudini luporum. Mi reverende Pater, ne sit

et se sequantur. Ipse omnia relinquentibus et se- moleslum Prudenliae vestrae, quia sic loquor. Non
quentibus "' se promitlit quia sedebunt cum illo in eiiim hoc dico, quia velim oslendere quod hujus-
judicio judicantes duodecim Iribus Israel. Ipse est modi silis, sed quia desiderout hujusmodinon sitis.

VARLE LECTIONES.
'"Cu»n tribus prarfatis Exemplaribus mss. collata; et cum Edit.Goth. et Col. 1.513. "'Joiffrido mss.
duo et Edit. Gosfndo ms. M. i8 tanlummodo sic notat G. ""Mulare deceat 7ns. Dd. 18 imitari debeat.
"'Charilative et humiliter ms. lid. iS charilati et in hoc iiumiiiter. "'tCcclesiae Deo mss. et Edit.
Ecclesiae veslrac, Deo. ""De Canipia mss. et Edit. de campis. "'Quo debent mss. et Edit quo debuil.
""A vobis quemadmodum ms. Dd. 18 et Edit. a vobis et qufmadmodum. ""Co;;uiit tamen ms. Bd. 18
cogillamen. ""Quas vobis ?rts. Bd. 18 quam vobis. "'Me scit ms. Bd. 18 me scilis. "'Putcr omnia ms.
bd. 18 Pater si omnia. "*Et sequentibus dec.H in 7ns. Bd. iS et in Edit. "Mmpleri dcest in ms. Bd 18.
"*Lib. 14 Regislri ms. Bd. 18 Lib. 9 Retiislri. "'Coiiversationis Edit. l'ic. conversionis. "'San-
ctos Palres, dicta ms. Bd. 18 sanctos. dicta. "'Quomodo, sed ms. Bd. 18 quoinodo scio, sed. "'Et qui
ms. si qui ms. Bd. 18 si ipiis enim. ""Retrahunl animam adh;rrentem post Deum ad ms. Bd. 18 rplrahunl
adhareiitem consilio Domini ad saeculum. "'Super Episcoj)um his. Bd. 18 super episcojios. "'Ilorreu-
dum csl etiam ms. Bd. 18 horrendum enim est etiam. "'Ul quod Chrislus eleyit mss. et Edit. ul quos
Christiis elegil. "*Kl quod Chrislus Iraliit >/(S. /?</. 18 ul quol Chrisliis Iraxil. '"Ketraliat a portu in iiau-
fraj;ijs »is. Bd. 18 retrahat in naufragos. Alia duo et Edit- nlralial a porlu in naufragosos. '"Ei quod Chi-
slus abscondit ms. 1 et EdH. Ut quod Chrislus abscondii. '"Rapiat ct ms. Bd. 18r/ Edit. rapiat de ovili, et
JOANNIS PICARDI NOT/E.
(:i) Goffrido. Alias Gaufredo, Gauf/rido, tarn va- D hppi iM-anc.orum rogis dnlo Aurclianis anno 1075.
riae suiil el disciepanles scriplorum, impressoriim- in (|Uo \ocaliir rogis canccllarius, cl Piiiisiorum
quo voluminum leciioiies. Paulus .iMnilius lib. iii, cpiscopus. Unde |ialiim esl iiluiii miillos annos Pa-
Annaliiim habel, (ii)lnlrcdus ipiem Euslachii romi- ; risicnscm Ecclesiam gubernasse. Si d haec imprac-
tis Bononiensis fratrem fuisse as-eruerat,et Fran- seiitiarum salis sint nam plina dicluri sumns in
;

Ciae rancellai luin, viriinKpK; non iiioda in rc sacra, Ilisloriu cpiscoporiim Parisicnsiuni.quam pra-mcdi-
BCil ei proliiiia i)ol('nii->.smium. Sane di! caiicellarii tainur. Det Deus liuic quoquc lincm.
digiiitaic est vctus tcslimoaium in diplomate Pbi-
 .

37 LIB. III, EPIST. XIV. 38

Consideret et retractet Prudentia vestra quod fecil A decipiat, ne tibi quoniara vi abstranens et nolens a
de pi ajdiclo suo canonico et si quid fecit quod mu-
;
sancio proposito, posse in clericatu licite el .sine

tandura inlelligat. non eam pudeat facere quodraa- cuipa, ut olim. perraanere persuadeat. Cerlus esto,

gis deceat. Non enim adeomirandum, sisubilo motu charissime, quia imllo modo hoc potest anima tua

de lam strenui cierici amissione aliquid non praeme- sine sui reprobaiione suscipere, ((uamvis hoc epi-
ditate fecistis sed hoc valde est iaudandum, si mu-
;
scopi .«ui aucloritale velit defendere. Chrislus enira

lalis quod mutandum intelligitis. Saiuto dominos ct dicit: Nemo mittens manum suam ad aralrum, et

a.Tiicos nostros canonicos vestros, quos etiamsi singu- retro respiciens aptus est regno ccelorum (Luc. ix,

los non cognovi, omnes tamen diligo, et omnibus sor- 6-2). Mens tua ab aratro Chiisti rotro respicit, si a
vire ^" voiui. Quos omnes vobiscuin supplex precor proposito, ad quod te vocavit Christus, et quod in-

(4) ut consecrationem meam, quae in Dominica(qua

cepisti, aliqua occasione tepescendo deficit. Sicut
canlaiur Populiis Sion) ordinata esl, Deo annuenle, enim episcopi servant sibi auctorilatem, quandiu
fieri, suis non meis merilis, sed sua
orationibus, coucordant Christo. cam adimunt, cum
ita ipsi sibi

charitale praeveniant. Omnipotens Dominus sic vos discordant a Ghristo. Omnis episcopus qui habet
usque in finem hujus vitae
**'
dirigat et custodial, vocera Christi, Christus est et oves iliura sequuntur.
ul posl hanc vitam aeternam bealitudinem vobis g quia sciuntvocem ejus. Lege in Evangelio post ha;c
retribuat. Sigillum hsec epistola non iiabet, quia et verba Alienum non sequuntur, sed fugiunt ab eo,
:

abbas jam non sum,et archiepiscopus nondum sum, quia non noverunt vocem alienorum [Joan. x, 5) "*.
nec rae deleotat pingi quod non sura. Si perseculio corporis fugienda est de civitate in
"°. civilatem, quanlo magis persecutio animae ? An non
EPISTOLAXIII
est animae fugienda persecutio, animam prohibere
ANSELMl AD WALERANNUM CANTOREM PARISIENSIS
KCCLESI.E. sequi Christi consilium? Amice charissime, si multa

Ut arreptum vitce monasticce propositum strenue non iegisses et ralionabilis ingenii non esses, mulla
persequatur. libi dicerem, ul quam bonum sil quod incepisti, et
Domino, amico charissimo Waleranno, olim
et quam raalum si ab incepto deficis, ostenderem.
cantori Parisiensis Ecclesiae, frater Anselmus archi- Breviter dico, nihil salubrius poluisti incipere, nihil
episcopus Cantuariae semper ad raeliora proficere,
: periculosius potes relinquere. Nihil igitur separet
et nunquara deficere. animam tuam a propos^ito monachico, quod incepisti.
Audivi, amice charissime, qui propositum san- Lege Toletanoquarto dc clericis petenti-
in concilio

clae conversalionis eligens monasterium sanctisiMar- bus vilam monachicam, et in libro xiv Regislri epi-

tini sub clarisssimo amico

ingressus fueras, et valde
meo dorano priore
•

de tanto bono amici mei

Ursone
n slolara ad Desideriuni
^ monacho Omnipotens
episcopura,
-' >

Dominusdirigat
—
r- de clerico faclo
et corrobo
—
laetatus sum. Sed postea didici quia Dominus nosler ret, et consoleiur cor tuum. Amen.
episcopus tuus te inde vi retraxerit, et trislis factus 371 EPISTOLA XIV "'.
sura. Et quoniam honestalem tuara, de cujus dile-
anselmi ad fudonem.
sum sine figmento
ctione certus dilexi et diligo, re-
Ut Ecclesice Beccensi prceficiatur domnus Guillel-
prehendit mea "' conscienlia, si te visitare meis mus jnm se respondisse signi/icat, et Ecclesiam
htteris et pro possibilitate mea in tanto periculo Beccensem ejus charitati commendat
tibi consulere charitative noa sludeo. Timeo enim Domino et amico charissimo Fudoni, frater An-
ne diaboU calliditas animam tuam dilectam mihi SELMUS : salutera et fideles orationes.

VARL^ LECTIONES.
^"Diligere et servire mss. omnibus servire ms. Bd. diligo etomnibus servire. "'Finem
et Edit. diliorere et
ms. Bd. et Edit. fin.-m hujus viiae. ""Collata cum duobus msa. Vict. in uno codice compactis. "'Repre-
vitse
hendil mea mss. rfprehendit me raea. "*i*osl haec verba alieuum non soquuntur, sed fugiunt ab eo, quia
:

non noverunt vocem alienorum. Si mss. post ha^c verba quem non sequunlur oves. Et, cujus vocem non
;

noveiunt. Si ^"Collata cum uno ex duohus prcefatis Exemplaribus in codicems. E/", 20 compactis.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
(4) Ul consecrationem meam, quce in Dominica, D Rogero Hovedeno, Tom. Walsinghamo, Matth.
qua cantantur Populus Sion, ordinata est, elc.Hsec Paris. Non
sunt igitur andiendi Mallh. Palmer. in
est Dominica secunda Adventus, quae, cura hoc anno addit. ad Chronicon Eusebii scribens, anno 1090 :
inciderit in 4 Decemb. sou prid. Non. Decemb., ut Anselmus Canluariensis episcopus bonitate vitae et
Anselmus designat epist. 15 sequenli, necessario ingenii acumine claret in Anglia. Nec Georgius
prima Dominica Advenlus celobrata est 27 Novemb. Lilius id tradens anno 1093; mulio minus Sigisber-
quo principio Adventus nulium habet allius, sicut lus aiens anno 1097 Lanfranco defuncto Anselmum
nec inferius iii Non. Decemb. Pridie ergo Nonas successisse in praesuialu Cantuariensi. Non sunt,
Decembris, AnselmusquisanctU!<dicitur,et mcrito, inquam, aurlicndi, ac irapi-imis Palmerius tantum ;

ex confinio Burgundias ortus Becci monachus et se- enim abest ut Anselmustum in Anglia clareret, cum
cundus abbas, postea Cantunrice archiepiscopus con- ne quidem degeret. Nam ex Liliisupputatione is est
secratus est a Wakelino Wintoniensi et Mauritio annus defuncti Lanfranci imo illa ultima ejusdem
;

Londoniensi episcnpis. ilis enim verbistabuiae Can- aegritudinc, Ansolmns erat Becci in Northmannia,
tuarienses ins. in Bibliolheca Sancti victoris Pari- ut liquet ex epist. o?. lib. ii ad eumdem leclo decum-
siensis recilant Anselmi inauguralionem, quae eodem bentem ex dysenleria. Sigiberti et Lilii, errorem
anno, videlicet 1093 facla est, quo electo, asserlo- prodidisse, vicisse est aliorum testimoniis, qui Ead-
ribus Eadmer. lib. ii Vitae ejusdem Malraesber., meruraAnselmi convictorem secuti sunt.
39 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPlSTOL.fi. 40

Diu est quoJ litleiis vestris de elingendo abbale A lestate, quandiu meo consilio agetis et vivetis. Si
in Becconsi Ecclesia respondi ; sed, sicut audio, autem ilhiJ spreverilis, in iilo proticuura non ha-
lalor mearuin littc-rarum in mari caplus, ad vos bebitis. Cum e.\ vestra parle aliqua raihi railtilur
Quod ilerum ""
venire prohibitus est. tarde sciens epistola, secrete et mihi soli legenda, non nirais

mando domino nostio comiti et vobis de ea re prx- sit gracilis scriptura. Postquam enim illud, quod de
dicla nostruna, secundum jussionem ejus, consilium. me inceptum esse raecum doletis, contigit, multae
l)e nullo trairum ejusdem Ecclesiaa volo aut consuio diurnae et nocturnae lacrymae visui meo nimis no-
tantum ul abbas fiat in illa, quantum de domno cuerunt. Non enim celsitudo aut opulentia archie-
^Vilclmo, qui prior fuit apud Pexeium, quamvis plu- piscopatus eas tantum valuerunt suaconsolatione "*
res "* alii sinl inter eos, Deigralia, hac praelalione reprimete, quantum timoret taediumejus eas potue-
non indigni. Vobis auteiiigratias ago, quamtas pos- runl sua perturbatione exprimere. Amici mei, com-
sura, ut verissimo amico, pro eleemosyna vestra, palimini mihi, quia ego compalior vobis. Orate pro
et quam habetis de Ecclesia Becci, quam
propria cura me, quia ego, si possum, oro pro vobis. Consecratio
vobis commeudosicuianimam meam qiiia pluseam mea ordinala est fieri prima die Dominica post festi-

diligo quam praesenlem viiam meam. Nuili enim vitatem sanctae Andreae, pridie videlicet Nonas De-
confidentius commendo rem tam charam cordi meo, g cembris. Praevenite eara veslris orationibus, et man-
quara vere dileclo dileclori meo. Precor,obsecro,ut date hcc monachis et sanctimonialibus per North-
non soUim per vos eam vestro consilio et auxilio manniam inclusis, etclaustralibus, et amicis nostris
"^ ad ejus miserationem et in Francia. Valete.
adjuvetis, sed et alios
sustenialionfcm et dileclionein, quanlum potestis, "•.
EPISTOLA XVI
convertendo, eam suslenlelis. Et si contigerit ut
ANSELMI AD MONACHOS BECCENSKS.
aliquaudo aliter aliquo modo sese habeat, quo Deus
avertat, quam oportet, confidenter eam, ul verus Ipsi abbali a Beccensibus in suum locum suhrogato
arguite, et donec coirigatur, gratulatur, prctcipiens ut monachis sit pater, et
amicus, coiripite et
ut monacki ipsi obediant ut filii.
charitativeinsislite. DilectioBem meam et fidelilatem,

quas erga vos liabui, ex quo vos cognovi, et quse Anselmus servus servorum Dei, vocalus archie-
tanto magis in corde meo creverunl, quanlo magis piscopus, dilectissimis in Chiisto filiis Willelmo,
veslram erga me dileclionem veriorem probavi, sci- abbaii el caeteris Beccensis Ecclesiae monachis, sa-
tote,Deo annuente, quandiu vivam, perseveraturas. kilem.
Omnipotens Dominus vos sub sua conlinua prote- Gloria in excelsis Deo, etinEcclesia Beccensi pax

ctione sic in hac vitacustodiat, ul ad vilam aetercam fratribus bonae voluntatis. Grates immensae clemen-
G Dci, qwae sicut vobis pastoralis solatio destituiis
perducat. Amen. tiae

'"• visitationis suae gratiam voluitirapertire, itaeamdem

EPISTOLA XV
longa rerum cxspectatione noluit protelare. Iterura
ANSELMI AD MO.NACHOS BECCF.NSES. ago grates clemintiae illius, qiiod iicet non omnino

De siiavissimis litleris Roberii Northmannorum sicul vellem,aIiquo tamenmodo araici mei desiderio
ducis ad se missis ; et quod ejus consecratio fu- dignata esl occurrerc, dum, me superstite, alium ia
tura essel pridie nonas Decembris. praofata Ecclesia abbalem, secundum juge deside-
Dileclissimis suis domno priori BALnRico, et rium meum, consliluerit. Sedcum illud indosinenter

aliis monachis Becci, fraler Anselmus : seraper ejus intbutionis speculatione desiderarem, ut et vo-
velle, et facere quae Deo placenl, ct quae sibi expe- bis ante morlem meam consultis, finem vitae cura
diunt '". gaudio exspcclarc, el ab omni mundanarum specie
Gratia Dei faciente, dominns noster princepsNorlh- rerum segregatus quii-lam inler vos vitam possem
mannorum misit mihi litleras plenas magna beni- ageie, noluit in hac parte superna Providenlia de-
gnilate et excusatione sui, si quid aut credidil aul siderium meumadimplere, sed admagnum, at valdc
dixitdc me aliterquam decuit.amore meo, el dolore pcrlimesco, anima3 mea? detrimenlum majoribus
de araissione mea, cogoiite, ab meam ad archiepi- quam ante rerum tumullibus voluit implicare. Pro-
Bcopatum elcctionera. In quibuslitleris de '" abbate inde quantum in uno, quod a Deo exaudilus sum,
vobis conslituenda petiil benigne meum consilium ;
gaudeo, tanlum in alio, quod exaudire me noluit,

quod non solum in hac re sed ct in aliis rcbus se doleo. Paternam lamen nunc, sicut semper, solli-

libenteraccepturum promisit. Consiliumaulem mouin citudinem pro vobis gercns. moneo vos sicut tilios

de iiac '" re illimandoet vobis remaiidoquod man- moos charissimos, ot sicul eos quos in visceribus

davi per domnura Girardura fratrem nostrum. Rex Chrisli lenerrimo semper afTectu dilexi>, et diligere

Ariglorum vobis mandat sahitom,el auxilium suum, volo, ul socundum B. Aposloli voceni idipsum invi-
el cuslodiara rerum vestrarum quae sunt ia sua \)0- ccm scntiatis, propositum aiiimi ad meliora quotulic

VARl.E LECTIONES.

pliires. "MCi itd nliosjnj. ct alios. ^'*Cum prifilicto E.rempJari ms. coUata.
'"Quatenus pliiresms. quamvis
'•'Qu.T cxpi-diunt ins. (jua: cxpcdiunt. '"Liileris et de ms. littoris dc '"Autem do hdc ms. autom
sibi
iiieum dc hac. '"Non ininus ms, non nimis. "'Copia ms, consolalione. ""6'uin eodem ms. collala.
41 LIB. III, EPIST. Xnil. iS
dirigalis ; et ei quem divina pielas vobis praeesse A las : Dci, et suam, quantum valet, si quid valet, be-
voUiit, lnimilem in omnibus obedienliam exhibealis, nediclionem.
memores iilius praecepti, quo nos idem Apostolus Legi in lilterais vestris dilcclissimura et dulcissi-
admonet, dicens: Obedite prff.posilis vestris et sub- mum afTeclum vestrum erga dileclum dilecterem
jicite vos "' eis (llebr. xm, 17). Tibi autem, charis- veslrum : quas sgepc lcgi et sappe inleriora ^" cordis

sime frater Willtdme, et omni sanclae religionis ob- mei, vestraedileclionis consideratione, pie coramo-
servantia animo meo probale, quem Dci gratia tam verunt, ot faciem meam lacrymis fluentibus ^" per-
sancto monachorum gregi rectorom post me tieri fuderunt. Ad quod cum unius veslrum sola sufficeret
constituit, hanc facio suggoslionem, ut ila de ani- dilectio, tanto plenius tamen et vehementius hoc
mabus fiatrum sub luo regimine consistentium sol- focerunt, quanto inveslris dictis similem animum
licitus exislas, quatenus callidi hoslis insidiac iiuila etaffeclum aliorum cogitabam, qui litteras non mi-
eis arte, prolegente Deo, nocere valeant sed solli- sorunt, Sic enim Dilectovestraconglutinataest
;
ani-
ciludinis tuae cuslodia vallata boni pasloris tulamina mse meoe, ut eam intenle cogitare nequeat sinequa-
sc invenisse gaudeant. Sicque te in omnibus quse dam magna sui vulneratione,
de dilectorum filiorum
agis, moderatum exhibere festines, ut neque justi- suorumviolenta ablationeetseparatione. Quodaulem
tiam gratia, neque graliam juslitia qualibet unquam B significalis "' vos mecum desiderare semper esse
privata subreptione excludat. Sed ila altoro semper certe et ego desidero. Sed quoniam aliter disponit
alterum conjungas, ut in utioque monaslerii ordo Deus quam desideremus, nec video opportunumesse
37 i inviolata reclitudine servari valeat. Nunquam animabus vestris, quas sicut meam, teste vestra
ab animo tuo cxcidat quod Dominus nogligenti pa •
conscientia, diligo, ut mecum possilis conversari :

stori per Salomonem dicit : Fili tni, si spoponderis precor, moneo, consulo, quatenus mecum supernam
pro amico luo, defixisti npud extraneum manum dispositionem patienter toleretis, et vesiram tristi-
tuam ;illaqueatusesvei-bisoristui,etcaptus propriis liam tolerando miligantcs, meam quoque
miligetis :

sermonibustuis{Prov. vi, 1). Plura me loquidelec- vestra namque tristitia mea est, et vestra con-
tarel, si aut epistolaris brevitas permilleret, aut lua polalio mea est. Quod non solutn vobis dico, fiiii
Sancliias melius quam ego dicore nesciret.
facere dulcissimi '", sed el omnibus qui eam'dem
Omneslamenvoshacpostrema supplicatione conve- molestinm vobiscum ferunt pio absentia
dilecloris
nio,ulexpertum semper dulcedinis vestrae amorem sui dileclissimi. Scio quia si speraretis vos adhui;
ijrga me lepescere non sinalis, quoniam ergo, elsi cor- in hac vita aliquanto tempore mecum conver-
poralipraesenlia vobiscumessenequeo, cordis tamen saluros, magnae consolationis vobis esset. Quanto
amore vobiscummanerenunquam desislo. Memores /-. ergo majorem consolationem habere debemus
eliam eslote qua ratione semper Ecclesiae Beccensi si in fulura vita nos in seternum simul victu-
amicosacquirereconsuevi, ethocexemploamicosvo- ros et congratulaturossporaraus ?
Consolamini icr[.
bis undecunque acquirere feslinate, hospitalitatis tur, filii mei, consolamini, et vos
subjicile voluntati
bonumseclando, benignilatem omnibus impendendo, Dei, qui melius scit quid vobis expediat nuam vos
et, ubifacullasoperisdefuerit, affabilissermonis gra- ipsi quatenus aliquid major vobis retribuat
;
Deus
tiamporrigendo.Necunquamsalis vos habere amicos pro hacpatienlia, quam vobis provenire
posset
ciedalis, sedsivedivitos, sive pauperes, omnes vobis mea praesentia. Certi estolo quia nulla
locorum di-
in amore fralernilatis conglutinate, quatenus hoc et slantia, nulla temporum diuturnitas
dulcodinem
ad vestrae Ecclesiae utilitatem proficere, et ad eorum amoris vestri, sicut spero in Deo a corde meonote
quos diligitis salutemvaleatportingere. De benedi- rit separare. Et qui meam in litteris suis
illis
se
ctionc tua, frater Willelme, comili, et archiepiscopo significaverunt velle absolutionem, et
illisqui auam-
mandavi alque ul omnia decen'.er fierent, rogavi. per litleras non petierunt, lam
vis eara
eam voliint
Litteris tuis, quas per domnum GisIebertum,etdom- mando meam coramDeoabsolutionem
etbenedictio-
nura Joffridura misisti, ideo non respondi, quia et Qem, oro ut Deus omnipolens illos
et
ab omnibus
istae litterae antea scriptae fuerunt, et portitor earum peccalis absolvat, et in vitam aeternara
benedical.
raultura festinavit. ^ Amen.
EPISTOLA XVIII "•.
EPISTOLA XVII "\
ANSELMl AD COMITISSAM IDAM.
ANSELMl AD MONACHOS BECCENSES.
Hortatur comitissam adsanctimonire
perseveran-
Horum Utteris respondens eos consolatur desua ab- tiam.
sentia ; eosque absolcit a peccatis, ut petierant. Anselmus, servus servorum Dei. vocatus archiepi-
Anselmus vocatus archiepiscopus, dulcissimis et scopis,roverondae etdiligendae vitse merito comitis-
dilectionis filiissuisjiivenibus el adolescentibus Bec- sae Id.e : sicin hac viia Deo servire, ut
in fuiura
censibus, qui ei suas "' in Angliam miserunl episto- mercatur cum Deoregnare.

VARIJE LECTIONIiS.

^"Subjicitevosw5. subjacete vos. J^Cum eodem ms.collata. ^'=Qui et suas m^. qui
.

intenora ms. legi saepe mlenora. "'Lacrymis meis tluentibus

ei suas "*r P.i
:
et ms. lacrvmis fluenfh,,^ , s" r
^
sli ms. significastis. '^'Fratres dulcissimi ms. filii dulcissimi. '''Cum "'^'gnibca-
eodem tns. collata

Patrol. CLIX.
 :

43 S. ANSELMI C.LNTUAR. ARCllIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLE. 44

Scio, et certus surti (domina mihi ia Deo charis- A ul pauci quibus vita lua debeal comparari ct
siiit :

sirna, soror dileclisciima, Hlia dulcissima)quiasancla cuni te in numero paucorumesse cognoveris, adhuc
tua dilectio, qua me semper incordetuo prsesenteni, lin)e ;
quiaadhuc debium eril si iiiler paucos electos
quasi I*alrem spirilualem, reverenler et deleclabi- fueris, donec le de illis paucis videas, de (juoram
liler am])iecleris, incessanter desiderat ea quae de eleclione nullamanel dubielas. Qui enim di.\il,;;rtMci

me et erga rae sunt cognoscere ; et ex mea parie suntelecti, non ulique dixit, quam pauci ut quan- :

aliquid audire aut legere '", qualenus niihi secun- tumcunque nobis videamur profecisse, semperjudi-
dum verse charitatis regulam congaudeal aut com- cemus non nondum nisi ad initium proficieiidi per-
patialur. Cui luai dilcctioni '" cor meum ulique venisse. llortor igituret consulo tiliae meBD, quaj se

simul respondet affectu. Quoniam ergo el per episto- meo commisit consilio, ut benc vivendi sludium,
lam congruum non esl '" narrare nunc qu;e de mo quodolim incopil, iiullatenuslanguescst ; sed, quasi

lacla sunl hoc anno, sive qualiter cor meum illa quotidie incijiiat, per singulos dies fcrvescat. Ouini-

suslincat : et domnus Raiiierius dilectus amicus potens Deus ab ouinibus peccalis te clenienter ab-
noster, clericus vesler muha per se vidit, et piura, solvat, et benedicat in ajternum ; et quantum niihi

me narrante, didicil ; illum precatus sum ut ea qute divina gratiaconeeJil, meam semper habeas abso-
de me interius el exterius cognovit, sicut quiad hoc g lutionem el benediclionem. Amcn.
ipsum se a veslra missum faletur, viia
reverentia 373 EPISTOLA XIX '*.

voce vivis vocibus notificet. Et quoniam jam olini ANSELMI AD \VLSTA.>U.M WIRGO.MfcNSEM EPISCOPUM.
certissime expertus sam, filia in Deo mihi dilectis- Petit consilium contra Londonienscm episcopum,
sima, monila inea cor luum deleclabiliter suscipcre, quiintra suam duecesim dedicare volejut eccle-
alque animam luam cura3 mea^ peuilus te coinmi- sias villarum arcliiepiscopi Canluariensis.

sisse meaiini, aliquid necesse csl, quod ad exhorla- Anselmus, servus servorum Chrisli, vocalus ar-

tionein luam pertineat, subjungere. Amica charis- chiepiscopus, dilecto et revcrendo episcopo Wigor-

sima in Deo. Dom'inusii'\c\i MuUi sunt uocati pauci

:
;
niensi '" Wlstano (o), sic in arrepto sanctitalis

veroetecli {Mattli. .\x, IG). Nunquamergo secura bis proposilo perseverare, ul raereatur in telerna beati-

te inter eleclos computari debere, donec ila vivas, tudine sine fine regnare.

VARLE LECTIONES.
"*Et eo-ere ms. aut legerc. "'Cui dileclioni ms. cui luai dilectioni "'Non esset ms. non est.

^''^Cutn priefato ms. collata. ""Corniensi ms. Wigorniensi.

JOANNIS PIC.VRDI NOT.E.

Vulslano. 'Son parum dis^enlance legilur id
("}) C li"" ^si^fi^of^il^ns ita infixisse ul nec a Lanfranco,
nom
iininis, aliquando Vulslanus, alias Wolstanus cl nec alio quocuntpie nisi solo Vulslano evelli posset?
Vlslanus sed creberrune yulslanus ul biceiinins.
;
Isla umiiia anti(iuilalis deliiiacognoscere s.ilus est
tabulis Wigornensiuiii episcoporum nosiuu biblio-
adolosceiitiilis. Etpostpauca. lectorem movens ait
•

M Nec antiquissimus istas palriie lua-hisiorias pror-

tlieCie,ita./l/i/jv(/u.s Vigornieniisepiscopuseccles'iam
sus rejicias, qijoniam in illis falsa miracula produn-
in civitat.Glavo- niaa fundamenlisconslruxit, et in
lur. "
hinorem apo^tolorum princi/As Ptlrt ted'ificavit, et
postearegislicencia.Vulslanum Vvjorniensemmona- hominem emunctoe naris et lyncei visus, qui
clium a sc orduiatum abbalun consliluit Ibidem probe noverit purjiurain juxla purpuram dijiidK^dre,
falsaque miracuia a veris secernere llliiiam elado-
lOiii sanclus Vulstatius /it episcopus ab Aldredo,
!

lesceiitulis, quoium saluli meluit, explanassetdis-

vrcedicto lunc Lboracensi arcloepiscopo, Stigando
Canluar'iensiinterdicto.llujus S. Vul.<itani gesta ha- crinien falsorum et gerinanorum miraculorum, ne

bentur. Cujus lestum eslxw Kalend. Febr.'['iiuUi\n pro sole ain|ileclerenlur nubem ! Quid enim velil,

ille. Pluraveio WidelmusMaliiieiber.

Iib.iv Degeslis prolileor me non
lenere, nisi jier falsa miracula,

Anglorum |ionlilicum, obilerqui' lib. iii in El)Oracen>i- significcl ca, qu;eaiite verbis ejusdemdescripsimiis;

bus Rogerus Honedeiius Annalium

ari;liie[)iscoi)is ;
ipsc
in ([uibiissi (iui<l|)iamfHlsitatis (lelitescat, soliis

priori parteadaiinum 1(;62singularia(iu,'e.iue commc-

dclcxil : Si enim
planc(|ue lioruni o()lin)us jiulex
moratttsalisprolixe et lOOiscnalus Riavoiiius Vi-
;
([uod (lici solel, YipaxXs^x /0^0; apponalur Scripiura
goriJiensis moiiachus conciunavii ep.loine gcsiorum saiicla (quain ilh cu;ieris<jue Calvinitanis aut Pro-

ejus, apud Surium tom. I, 1'olydor. Vergil. Ilisloc J) leslanlibus, non lamcn nobis sutficere cxploratum
Aii"lic. lib. vin, IX, X passim cl lionoiiliccsaiiciis- csl) niliil lainen fuci aiil mendacii arguetur. Nam,
siiiM anlislilis inemiiiit, nec non .\l;iltli;i!us l>iiris ut a sanclissiino Dunslaiio cxordiamur, ncminem
historiicmiijoris anno1'i8.S el 101)5, ubi prolixiorcm fugil, sicul ad (leci()ienilos primos parentcss^-rpentis

lcxuit narrationcm vilye el moriiin ejusih m. Tlioiii;is organo ct malilia usus est (liabolus. ila ad delinien-
Walsiri;^li.imus, elsi de eo narrarit paucula, dicilur (los (juoslibel. polissimumiiue viros sanciitatis et
lamen deliria el pnostigia in liistoiiis iclicpiisse, pudiciliio sludiosos assumere fallax midicns spe-
iion meo, sed .Mallhici Parkeri pseudoarchiepiscopi clrum. Jam vero si coiitrariorum coiilraria sunl
Cnntuuriensis, et Aiiglo-Calviniani judicio ; <|ui conscipu^iilia, ut suiil, (piis ibil iiilicias, ciim Abra-
Wal>iii^'hiuno ronjun;;il Matilucuin l'ari(lem in pr.i!- liam bonos angelos virileiii habcnlcs spcciein, «•xce-
lalione ad hisloiias Walsingliaini, .siiacura el opera [icril lios()ilio, laveril, allocutus sil (Gen. xviii) ;
Loiidi.i (^lUii^anno liiTi. l*-l nc ailvcrsario me ;iu- Lol quoiiiic iii hos()iliiiin siiiim com()iileril(G('H. \) ;
dacius imponcre quis cxisliinel, legal ipsissim;i (•jiis iuio Jacob silcum aiigclo luclaliis(^"("7J. xxxii), jdu-
ud hanc senlentiam. Quis liodie, impiil, putiil vcl
<> riniaipie alia sacris litteiis ni.in<laUi hoiiiincs cum
Dunslamim nrch:e|)iscopiim, diiibolumoperi iliiusin- boni-* angelis vinlem osh-nlanlibus specicm cg(!ranl,
.sidiiiiilciii iiii^" siispensum leiiulsse, vel Vulstaiium non poluisscD. Diiiislaiium coin()resso naso d<'iincre
Wforuienscm, juxla D. EduarJi sepulcrum, bacu- victum, vinctuiiKiuc diabolum, si Jacob datum sit
 ;

4c LIB. III, EPIST. XIX. 46

Sanclilas et sapieiilia veslra, quai in diuturna A i''3e vilkm aut Ecclesiam qua^ ejusdemarchiepiscopi
aetate per Dei gratiam in vobis multum creverunt, proprii juris essent quidquid de eadem villa vel
et certitudo dileclioiiis vestr», quam erga me inJu- ecclesia pertineret ad episcopaie officium, sive dedi-

bitanter cognovj, hortanlur mo ut in negoliis noslris catio, sive aliquid aliud. Adhuc vivunl innumerabi-
(cum res exigit) ad vestraereverentiferecurram con- les homines viderunt antecessorem meum,
(6) qui

silium. Quapropler de quadam caiumDia.quam qui- voncrabilis memoriae Lanfrancum archiepiscopum

dam coepiscopus noster.Londinensis scilicet, contra dedicare ecclesias villarum suarum intra dioeceses
antiquam consuetudinem quarn Ecclesia nostra iibe- aiiorum episcoporum, ipsis scientibus sinecalumnia.
re et quiete possedit ia priflerilis et antiquis tem- Quod etiam saoctus Dunslanus, et alii prsedecesso-
poribus usque ad prsesens tempus, ingerit, mihi, res mei fecisse probanlur, ipsis ecclesiis, quas dedi-

vestrum quaro consilium. Quippe, testante omni caverunt, adhuc slantibu?. Hanc dignitatem et po-
genere hominum qui sunt in Canluariensi dioecesi, lestalem tandiu inconcusse ab Ecclesia Cantuariensi
et in aliis episcopatibus, qui eamdera sunt circa possessam conatur hoc nostro tempore praedictus
dioecesim, semper archiepiscopus Cantuarite hanc espiscopus, suftYaganeus sciiicet, archiepiscopo et
habuit potestatem et consuetudinem, in intra cujus- primati suo, filius matri suse "' auferre, et anuihi-

cumque episcopi dioecesim habeiet EcclesiaCantua- lare. Quaniobrem in hac re veslrum peto consilium
YARLE LECTIOxNES.
""Matris suae ms. matri sua3.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
arctissime bonum angelum constringere. Ad Vulsla- B poderem reinduens sacerdotio ab Eduardo collata
num cujus [.roeclarum facinus, elsi meo nec
festino, poliretur. Eccc utriusque rei summarium judicet ;

praiconio nec pali'ocmm indigeal sallem illatam ; lcctor quid insit delirii. Liberet quidem manifestius
breviler relorquebo calumniam, a qua inferenda oslendere deliria illuis scriptoris sic delirantis, ut
non potui sacrilegam haerelico manum prohibere. cfflei a quffilibet praeclare gestala exislimet deliria ;
In hoc igitur divino cceleslique opere quid depre- verum minime licet. Nam extra cliorum sallaiidura
hendi aut delirii aul presligii, forsan quod marmor foret. Praelerquam quod idem illic plera |ue alia
fodem pene tempore et molle et durum fueril. At pnarret somnia (ut vocal) ad quae explicanda et
quis, nisi divinarum lillerarum expers, non videat piuribus paginis et vigiliis opus fuerit. Quoniam
esse sacris historiis simillimnm? Exodiix enumeran- autem Dunstani superius et hic incidit cum Vulslano
tur aliquot plagae, quibus ullionum Deus percussit mentio, visum est operae pretium, aut polius ne-
.figyptum ; iis tamen Gessen ^Egypli regio fuit im- cesse breviler haec discutere. Porrro cum .Vnselmus
munis. IV Reg. vi, idem ferrum eodem pene tempo- jam archiepiscopus factus scripscrit ad Vulstanum.
ris momenlo fuit grave ut caderet in fundum aquye; crassissimus error, qui in ejus Vitam Surii lom. I
ieve, ut enatans sursum ascenderet. Daniel in, insertam irrep-it, facile depreheudiiur, deprehen-
idem ignis, eodem tempore,Nabuchodonosoris lor-
et susque facilius polest emendari, sciiicet quod obierit
lores iucendit, et sanclos pueros in toriiacem con- aniio 1067 rcclaraaulibus Thoma Walsinghamo in
jectos levissiuie quidem altigit. imo veiut ros ma- Hypodigmale Neustriae, Matlh. Paris, Florentio,
tulinus leviter perfudit. Ejusdem maris aquam et Wigorniensis Chron. pag. 462 (qui antoa pag. 421
stabilem Chrislo, el Pelro inslabilem narrat .Matth. G amplius deo scribil) el Rogero Houedeno, nempe
xiv. Quid ergo his sanclae Scriiiluiae locis obslat, niorluum csse anno 109o. Quod cerle necessarium
marmor scpulcrale el molliliem simul et duritiem est, cum alibi ostenderimus Ansehnum sub finem
prsebuisse uiollitiem, cum liluus poniificius defixus anni 1093 consecralum fuisse archiepiscopum. Quo
esl, durilicm, cum aliqiiis praeler Vulslanum tenia- qiiidem argumento licel careremus, tamen alia ple-
vit revedere'? Has vero rerulaliunculas ut leclor fa- raque in Anglorum hisloria-; relata coarguerunt non
cdius accipial. brevi ulriusque causam dico Beatns : esse hunc defuncti Vulstaui annum. Et ex his qui-
Dun-tanus aliipiando quidpiam arlificiosi operis dem perspicuum est quando has ad Vulslanum lit-
cudens, vidit ex impievisio diabolluin puellari specie leras .Vnselmus dederit, nempe anno 1094, cum su-
qui et muliebri lisu et pro^^acibus verbis adorsuscst perius osienderimus Anselmiim unclum fuisse sub
virum Dei. Petulantior auiem sermo hostam indi- finem anui 1003, Vulstanum expirasse in iuilio
cavit. Quamobrem de repente ignilus forcipibus na- 1093.
sum crispanlem cachinnos tam fortiter coi'ripuit (6) Qui viderunt antecessorem meumvenerabilis
Dunstanus ut ejulatum doloris intlicti
horribilein memorice Lanfrancum. Anselmusquidem generalim
testem diabolus daret. At si Parkero videalur id dixit et asseruit, ex rumore populari, exercuisse
operis ridiculum propler novitatem, saltem persi- Lanlrancum in viliis Cantuariensis Ecclesiae, quid-
mile multa canitie venerandam quamdamconciUavit quid ad munia pontificia pertinct, Lanfrancus vero
reverentiam. Illud ipsum de Apelle fabro ferrario in epistola ad Stigandum Winloniae antistitem piulo
Nitriensisque eremi incola referunt Hislor. Lausiaca sub.ilius rem hanc disserere videtur, inqiiiens Cle- :

Palladii, cap. 60 Tripar. lib. vni.cap. I, el Sozom.

;
D rici villarum nostiarum, qui in veslra ditecesi exi-
lib. VI, cap. !28; D. V^ulstanus anuo 1078 adfuit slunt, qucsti sunt nobis qiio vestri archidiaconi re-
I

synodo Londini habiiae,in quaWillelmo rege agente, pertis occasionibus pecuiiias exquisierunt, et a
et Lanfranco jubente ob impcritiam (etsi aliier se- qiiibusdain jam acceperunt. Meminisse debet frater-
natus Bravonius, Malmesber, et iMatth. Paris nilas vestra iiuia coutra morcm anlecessorum no-
loquantur) coactus et insignia episcopalia deponere. strorum atqua vestrorum nobis concessimus, eisque
Et revera deposuit dicens Honore et onerc me in-
: imperavimus quatenus ad synodos vestras irent, et
dignumprotiteor ; verumaquo nccepi.eiiem reddo. ea, qii.f ad Chrisiianae religionis noliliam prodesse
Vix ea faius erat cum se vestimenia ponlificia exuit, possunt, sine interpellatione vel discus^ione aliqua a
et ad D. Eduardi monimentum prof^ctus, tam alle vobis audirent, si qiiae in ipsis culpae inv.^nireniur,
pediim in lapidem infixil, ut nullius vi potuerit ex- suspense interim vindicla ad noslram examen ser-
trahi nisi ejus qui fixisset. Hoc miraculo et rex et varenlnr, el nobis vel in miserando, vel in ulci-
Lanfrancus terrili jusserunt ut resumens lituum, et scenJo obnoxii tenerenlur. .Mandamiis itaque vobis
47 S. AN5KLMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 48

ct auxiliiim, quatenus ul fidolis filius, malri veslrae A convcnlu popuii auxilium postulare volunt ad eccle-
contra filium, non dicam infidelem, sed volentein suae conslruclionem, nullatenus prohibeanlur.
siflR

eam exhipredare, subvenialis, et si quid scitis quod Valete.

ad dofensiouem noslram valcal "', lilteris veslris EPISTOLA XXI '".

Dobis sudiose inlimetis. Valete. ANSEI.MI AD WlLLiaMUM ABBATEM ET AD MONACHOS

BECCI.
EPISTOLA XX "'.
Qui valeut, ex ore nuntiorum accipiendum esse.
ANSELMI AD OSBERNUM EXOMENSEM EPISCOPUM.
Dominis et fratribus charissimis, domno abbati
Vt Exonienses clerici non sint monacliis graves,
WiLLELMo, et servis Dei Becci commanentibns,
eosque sinat episcopus divina campauarum sono
distinguere. fratcr Ansjelmus, vocalus archiepiscopus, deduci in

Anselmus Dei dispositione vocalus archiepiscopus via Dci, el ingredi in veriiate ejus.

Cantuariensis, reverendo cpiscopo Exoniensi Osber- Scio, dilcclissimi mei, quia semper quae erga nie
sunt, dcsitleratis cognoscere nec puto esse in hac
no, salutem. ;

Episcopalem decet dignilatem quoscunque potest, vila, qui mihi fidclius compalianlur aul congau-

ad servilium Dei invilare, et volenles Deo servire. deanl. Scd quoniam per domiium Willelmum fra-
quibus valet, consulendo et adjuvando confortare. B trem nostrum, et per AnstVidum '" scrvientem no

llac igitur fiducia rcveicntiam vestram obsecro, ut slrum plenius poteslis discere quid miiu quam
sil,

monaclios de moaasterio, quod vulgo dicitur de Ba- pcr brevem epistolam, et pulo quia jam magn^ ex
tailla, in veslra civilatc moranUs, propterDcum, et f
arte audistis per domnum Farmimnuin, ct alios

propicr noslrum, si quid ad Iioc valere potest, amo- qui nup-^r a mc ad vos venerunt, cxislimo nonopus
esse in proesenti epislolam longius de hac re perdu-
rem paterna et cpiscopali piotale adjuvelis, et al)

omnibus adversariis, pro possibilitate vestra (sicut cere. L't autem pro me dilecto dileclore vestio, in

vos derel) defendalis, quatcnus si quid boni Dcus

majori quam unquam habui necessilate, ut puto,

per illos opeiari dignabilur, cum illis a Deo retribu- oretis, spero quia prccibus non indigeris. Ad quod
Audivi ecim quod quidam de cle- mihi sulficere videtur, ut scialis quia nimis indigeo.
tionem rccipialis.
fecerunt illis qusedam qujc fieri non Dulcissiraos filios, ante tempus ablactatos (meos
ricis veslris
Unde prccor ul pra^diclis monachicis cam adolesccntcs dico) qui propter «talis teneriludinem
oporluit.
jubealis fieri salisfactionem, ut deinceps jusle con- el naturalem nobililatem, scepe sui memoria affe-

queri non possinl de clcricoruni vestrorum iiidiscre-

ctuose movent cor meum, illos spccialiler monco,
Eosdem quoque clericos fraterna charitate et prccor, et obsecro nt in tola vila sua mei, et dile-
tionc.
C ciionis quau erga '" se in me experli sunt, memo-
palerna fiducia precando moneo, quatenus sic se

habeanl erga eosdem fratres ut ipsa charilatis exhi-

res, nulla unquam pcrversitate contrislent cor

bilione et benigna familiarilalc probent sibi placcre

mcum ; el sciant si sccundum desi-
pro cerlo quia,

profectum illorum et studium ad serviendiim Deo. derium meum, ct secundum admoniliones '" quas
Quod aulem prohibctis eos pulsare signasuasecun- a me pcrcepcruut, vixerinl, in qualibet Iribulatione

dum ordincm suum, nusqiiam reclc solct fieri, nisi mcllum consolabunlur animam meam ; cl si alilcr

in malrc
"' ecclesia civilalis dcscr- fecerint, nimis peccabunl, conlristando eam. Spcro
ubi monachi
viunl. Ubi enim canonici in majori ccclesia ad ser-
enim, adjuvanle Dco, quia non me lalebit vila eo-

viendum Deo sunt constiluti, unusquisqne ordo, ruin, quoniam scmper sollicilus cro inqureie con-
canonicorum scilicet et monachorum, secundum versalioncni illorum. Omnipolens Deus sic vos de-

opporlunitalcm servilii sibi injuncli tardant vel ducat ul ad conspectum gloriae suae perducat.

feslinant signa pnlsarc, absque omni recta prohibi- 374 EPISOLA XXII"'.
lione. Quapropler ralione ipsa commonili, eossigna ANSKLMI AD BONOSEM
sua secundum ordincm suum pulsare dcinccps pro- Kon essc pigritin' verlendum quod adipsum litteras
liibere ne velitis. lloc quoquc petunt ipsi fraties, cl non dederit.
cgo cum illis et pro illis, ut si quando in aliquo D Anselmus archiepiscopus vocatus, dilectissimo

VARI.E LECTIONES.

"'Ad noslram valcat nijf. ad dcfcnsioncm noslram \(i\c&\. ^'*Cum eodem m.^. ro//flfa. '"Monachi in
mai(Ti ms. Monnchi in malre. ^""Cum eodcm ms. collata. "'DoPimum Willelmum et per Anslridum
ins. Domniim Willclmum fialrcm noslinm pcr Ansfridoin. '"Ouem erga ms. qunm erga. '"Admo-
""6'«»» codcm ms collaln.
iiilioncin quas ms admoniliones quas.
.

JOANNIS PICARDI NOT.E.

in sui ordinis scienlia sint, pa-
moribus, vel
ut malc accepla sino dilatione reddi jubcatis, et mi- vel in
nislris vestris. nc ult(!rius praosumant, scrvaiid;e
i i
.sloraliaucloritatc vesligaie (lebciinis. Chrisma lan-
charilatis sliidio proliibealis. Nos vero presb\l(Mis luiii a vuhis acci|)ianl cl ea, qua; anliijuilus instiiuta

noslii». (|m exlra Caiiiiam constiliiti sunl, (Jiiiuino sunl. |)io chrisiiiaiis acccplionc pcrsolvant. Sicul
prajci|)iiimsueuJ vcslram vcl alii-.ujus epi-.copi syiio- HiinKpK; ea qiia' aiilli|uiliis usiuic ad iiosira tempora
dum auiplius cant, nec vobis. iiec ali(|uibus miiii- anlcce.ssorcs iiosln liabiicrunt, solerli vigilanlia cu-
slris vcstriu pro (|Udlibet culpa respoudcaiil. Nos |iimiis illibala servaie,ila alliis dcbita ((|uod absit I)

eniro cum ad viilas nostrus vcniumu8, qualcs ipsi uliqua usurpationc dcncgarc iiolumus. »
 49 LIB. III, EPIST. XXII. 50

fralri et filio Dosoni (7), Dei et siiam bcnediclionera. A el opporlunitatem mihi dare dignabilur, ut tuae di-

Mirari potesl homo forsilan, cujus conscienliam lectionis nihil liceat frui praesentia, scito quia, hoc
sic novi ut hominem supra me diligai, et
nullum ut fiat, curabo iibentissirae ; el si non semper. vel
qnem tanlum diligo, ul nesciam quem plus diligam, tantum quantum permiltetratio. Quidquid verotiat,
cur tanlo tempore absenseum dolentcm de mea ab- serva dikclionem meam, charissime, quia ego tuam
sentia, aliqua per liiteras visilalione non sum con- servare desidcro. Salula dulcissimum filiura meum
solatus. Sed cei'tus esto quia non negiigentia nec fratrem tuum ^" Rainaldum. Conforta quoscunque
obiivione lui factum esl. Sicut enim cerlus sura quia potes de fratribus tuis saepe, etraaxime adolescentes
tu semper velies esse mecum, ila ne dubites quia etnovilios. Onaoipotens Deus te semper ab omni
ego sempcr vellem essetecum.Si aulem Deuspacem malo cuslodiat.

VARLE LliCTIONES.
"' Filiura fratrem luura ms. filiura raeum fralrera tuum.
JOANNIS PICARDI NOT.E
Bosoni. De hoc Bosone dicam quse offendi,
(7) B Cumque abbasWiilol-
precalione, dimisit priorem.
licet brevius, ut fugiara pleraque a suo biograpiio mus longa ^griludine confactustam morti proxiraus
memorata nullius aut perexigui frnclus momenli.ut videretur, duo Beccenses monachi accesserunt ad
quae lcclori moleslas crearent moras. Sane quara regem Henricum, qui tunc Becci et circa Beccum
dignus sit Boso longiori iatiorique memoria, indicat propter incursiones quorumdam, qui conlraeum
mutuus, et plusquam phybdeus amor, quod Aiisel- rebollaverant, moiabatur, dicenles qu-a Boso, si
raus illum, et ille Ansclmum redamaret. Quod elsi succederet abbati Willelmo, (sicut convenlus quae-
ex ejus noii agnosceremus lilleris, saltem bonorifi- rebat) liorainium, vel tidelitaiis sacraraentura nullo
cum ejus ologiiim, quod exstat apud Gemmel. lib. modo sibi faccret, ideoque alium, quem nominabant
vm hisf. Dncum Norlhman. cap. '24, etiam caeco etlaudabant, pro eo substiluore deberet. Hoc age-
indicaret. Remigitursui biograplii ordiamur verbis : banl quia priorem nolobanl habere abbafem. Vorum.
In diebus Willelmi regis, qui Ani^los aimis peido- cur illi infensi erant, nescimus. His auditis rex ni-
muit, in pago Rothomagensi, f;indo, vulgo Monti- mium efieialus est animo, et tunc quidemiram dis-
viliers au pmjs de Cau.r, monaslerii villaris, I3oso simulavif. Illi aufem callide agentes, ignorantecon-
parenlibus Haimorico ct Lczelina genitus est, co- ventu contra regulam B. Benedicti sine eorum con-
rumque cura sit bonis artibus pietateque imbutus sensu volebant superponere sibi, cum hoc esse
ut in me<!iis iUictibus mundi nihil piorsus immun- constal contra decrefa Palrum, qni dixerunf, ut
dum conlraxerit, el ne conlraheret ad Bcccum scse ncmo invitus orditietur, sed conventus Ecclesiae
contnlit, mansilijue e\ poiissimum de rausa, quam dobet sibi spcundura timorcm Deipasloiem eligere.
cxponit Eadme us !ib I Vila U. Ansolmi, cap. ul- Q Sed liooc calliditas malignantium, licet aliquanlum
lim, quamque liic el iterum in Chronic. Becccnsi convenium conlurbaverit, lamen quod moliebalur
enodatam minime re| elomus prctereunlcs quoque; efficerenon valuit. Uefunctonamqueahbale Willelmo
el iilud quod de eo simul Anselmi ologia hinctrans- lotus conventus elegit Bosonem. Omnes episcopiet
fusum csl, prosecuMiri Chronic. Boccens. paralipo- abbates, clerus et populus, vicini el remotiores, qui
mena quse sic inciiiiunt » Inter hsec obeunte Bal-
: eum novcrant, luinc elocti-inem laudabant, eumque
drico priore, jubente Willolnio abbato successit ei suraraohonoie dignuni affirraabant. Itaque conven-
in prioratu. Erat eniin honorabilis viloe et raultae lus, ul eis assentiretur, obnixe rogabaf. Ille su«
pruilentife, hnmilitale conspicuus, spiritu consiiii infirrailatis multas opponebat causas. Illi in lerram
providus, fortitudine firmus, consolabalur desola- proslral) deprecabaiilur; ille toto conaraine negando
tos. omnibus omnia factus. In quanlum poteratuni- reluclabatur. Perlataet res ad regem, ut ille rocor-
cuique subveniebat, benignus orat in exhortando, datus quod de hominio a duobus monachis audierat,
modestus in corripiondo, pauperibusdapsilis, hospi- sicut supra retulimus orat enim indenimis iratus.
;

tibus affabilis, fido firmus, spe in Dco cerlus, clia- Inlerea Goulridus Rothomagensis archiepiscopus
ritale diflusus, cum non habcret quod tribueret, vir prudons et honorandus, et Joannes Lexoviensis
monebat spcm in Deo ponendam, asserobat in pro- episcopus, qui ad curiam regis vcnerant ; qui luiic
ximosubvenlionem Dci affore, nondum fineramundi obsidebat Biidoum caslrum, quod contra eura te-
venisse. Talia jocando dicebal, sed corde Deura nebant homiues comitis Mellenti, venerunt Beccum,
suppliciter rogabat, qui perssepe illi secundum fidem et locuti sunt cuin fratribus de eligendo abtialc.
suam subveniebat. Sapienliam, consilium, atquo p Tunc in ferram omnes prostrati (nam in capitulo
bonitalem animi ejusnon solum subjecti, sed etiam sedebanl) rogabant priorem, ut saepediclae elecfioni
principes terroe, episcopi ot abbates, simulqne reli- assensum priiBberel et archiepiscopnm nl illum prse-
giosi et saeculares, multi comperienles, quasi Ihe- cipiendo cogoret. Archiepiscopus adrairans fralrum
saurum pretiosnm, ac velut divinura oraculum unaniraifalem, laudavit eorum religiosara volunfa-
admiraliantur. Tanta ei ineral Dei gralia, et sicspi- lem, et ciga priorem suum tanlum amorom.Doinde
ritus consiiii in eo vigeb;it ut ad se venientibus conversus ad illum, raonuit, rogavit, ad posfremum
causa consilii subtiliter et sulficientcr ad inquisita praecepit per obedentiam ut acquiesceret voluntati
respondebat. Por idem tempus mandavil rex Hen- fratrura et contra ille asserebal hoc se non posse
;

ricus Willelmo abbati ut priorem Becci Bosonem faceie propter magnam corporis sui dobililatein. et
daret comiti Theobaldo nopoti suo ad faciendum alia quaedam gravia quasi poccataopponcbat,quibus
abbatem in terra sua. Quod ufrum amore an cordis ad hoc indignum so esse dicebat. Esne monachus ?
rancore sine agrorum immissione rex petierit, ut Rcspondit velle esse.Tunc archiepiscopus : Revera,
inde Boso pelleretur de regionc, incertum habemus. inquit,si viginli homines occidisses, non fe dimit-
Audiens hoc abbas, conlrisfatus esl non raodice, tcrom ; quandoquidem lantum ac talem erga fe vi-
misitqiie ad rcgom, mandansef irullum doprccans, deoaffeclum. Nunquam, ait, hominem occidi. Tunc
ut Ecclei-iio ct sibi parceret, atque a tali jussione compulsus est aperiro quod latebat, of accipiens
animum revocarot, prioremque sibi non tolleret. archiepiscopum cura episcopis seorsum,dixit papam
Jam enim abbas, scnio el infirmilate confectus, vi- sibi interdixisse ne unquam laicfe personae homi-
ribus corporis destituobalur. Pacatus rex hac de- uiura feccret el ideo istara obedienliara non aude-
;
 .

51 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 52

EPISTOLA XXIII. A illo commanentibus, fralerANSELMUS vocalusatchie-
ANSELMI AD nonULFlM ABBATEM ET EJLS MONACIIOS piscopus : ail allioia viiliituin, el monacliici propo-
Uouachus, qui ah episcoiio iuteriiicto ordinatus fuc- siti si;mpor proficfie, el nunquam deficere.
rat, iieri,eluo interdictn suhjicitur. Et (jnod is gui
muiieri nucrsivit hi rbus quibus virum suuni inter-
Do fralre i'lo quein dicilis esse ordinatum a quo-
ficeret, si illis inter/cctusest, nunquam debeator- dam episcopo, qui a nobis est interdiclus, hoc le-
dinari. si'ondeo, quia siordinalus e.=;t ab episcopodeWalis,
Doiniiiis et fralribus charissimij;, reverendo ah- qui vocalur llcrewardus, ncc illis ordinibus, quos
bati Sagiensi, Rodllfo (8), et aliis servis Dei, sub ab illo accepit, nostra conccssione aliquandoutolur,

JOANMS PICARDI NOTiE.

bat suscipere, ne cogeretur, aut prohibilionis apo- Moribus omatus pastor fuit hic tumulatus
stolicae transgressor exislere, aut regom often- Ingenlo clarus, sobrius atque pius.
dere. Archiepiscopu.^, cum audisset, sapionlcr liilil; Exstitii ct mitis, prudens, ad tristia fortis.
Lexoviensis vero episcopus graviter acrepit qtiia Sam, doncc vixlt, multa flagella tulit.
prior Becci dedigiiabalur facere quod ipsi el oiimes Consilio pollens, mullis fuit ipse lcvamen,
praelali Norlhmanniae faciehant antiquo morepatrife. Solamen miseris, siibsididiumque piis
Archiepi^copiis praeterea Boccensesjuvabat quanliim Abbashis senis iiiciiuartuapriefuit annis
polerat apu'l rrgem, lo(]iions cuin ipsiset proijisis, Ccenobii Becci forma decusque gregis.
el sine ipsis. Quadamdie ciimde hacre ioqucrelur
B Mutidi contemptor, vera: virtutis amator
cum rege, dixit ei rex Necmihi faciet hominium,
: Christo devotum prctbuil ohsequium
nec vobis proiessionem. Al vero paulo post milior Annos transierat Pater hic jam septuaqinta
factus rex duobus Bocconsibus forte occurrenlibus Cum mortem subiit, qui cinis hic mndo fit.
con>uluit ul generali quapiam obleslaliouc id nfgo- Dum sol octavum sub Cancrotendit ad ortuni
tii Doo commcndaronl. Nec Irustra, rex rlonim TristHus liuncnobis ultima sors rapuit
postea jussil priorem venire Rolhomagum, ubi eire- Ortus Haptista: colitur, dum deficitiste,
gimen solo verbo dedit ; rogavit praelerea pro duo- Doso (uit oictus : cui Deus esto vius .'

bus monachis quos electioiii ejus fuissc conlrarios

diximus, ne illis obesset, quod conlra eum sensis- Morluus auteni Boso roliquil su?e doclrinae haeredem
scnt. Non erat apud illum gravis labor indulgere de- cpistolam ad quompiam inedicum, de monachorum
linquenli. Archiepiscopus videns regem taui libere profossiono blalerantem, ul liqnel ex ipsius cpisio-
quod pciebatur fecisse, sicut promiserat, voluit ho- i.c lextu. quiim in ms. Boccensi reperlam, ne ab
norabiliter facere quod de hac re ail se portinebat. eilaci edorotiir lempore, huc Iranstuli his exordien-
Venitergo ad foslivilalem Pentecosles, et ad tcr- tcm vorbis, Bo^o, etc.
liam, quando cantor incoepil Veni, Creator Spiritus, [S) l^odul/o. Ridiilfum liabent universi codiccs
ingressus chorumarchiojiiscopus cum honore misit impressi, duieque nomendatura} archiepiscoporum
illum in sedem abbatis. Dcinde in octavis Ponloco- Canluariensiiim ms. in noslra bibliolheca, quoriim
stes jussus porrexit ad benedictioncm. Vorumtamen u:ia lladulfum connumerans. pr;cli-r nomoii h<ec ha-
anle missam locutus cum archiepisCDpi, rogavit iio G bol amplius. " AnnoDomimab Iiu^arnaiione 1089 Ko-
se cogcrel ad professioiiem qiiam nullo modo facere bertus piimus monaslerii Sagiensis abbas, vir bonus
Tellel, quia, si faceret, magnum scandalum inmona- et simplex, meiise januario iii lectum cecidit.etper-
slerio generaret. Ad ha;c archiepiscopus Sine.ait, : coplis Dominicis sacramenlis xiii Kalend. Fobr. de
bene eril. Cumquelompusmissa advenisset, oblaius Sicculo migravit. Ciii Radulfiis Soislredi dc Scuriis
esf ad benedicendum. Tunc
archiepiscopus slaus filius, ojuS'loin cicnobii monachus in rrgimino suc-
sacris altaribus, inlerrogabat juxta inorem, do-eum cessit. Ilic litleris adiuodum fuit imbulus, eloquens,
ncc ad illud veiitum est, ut dicerel Vis obodiens : el jucundus, idcoqiio amnbilis ouinibiis. In juvcn-
esse huic Ecclesia; ol milii, et successoribus meis ? tuio de illusiri fiimilia monachilem ad convorsalio-
At ille Volo. Tunccceporunt aliqui (K; circumstau-
: nom vonit, ot decem annis in monasterio per divor-
tibus clericis iirgere ut dicerel proliteor. At ille : soruin gradus oflicioriim liumililer minislravil. Un-
iterum dixil Volo. Alque cum iustarent, ut proti-
: deciino landomaiino abbatiie curam, jubanteet con-
teor respondorel, dixit teitio ; Volo et ex coido socranlc Girnrdo Siigieisi pr.TRsule suscepit, el sox
volo. Tunc Joannes saucl.cRomana; Ecclcsi.-c loga- (lociin iinnis inter .saivos bellorum turbinos stronue
tus, qui ibi furle aderiil, non auditis, inquil, quod roxil, Dei(]ue fretus auxilio pro lemporis opporlu-
dicit : Quid amplius vuliis '!Sicque arcliiepiscopus nilHieres ccclesice diligenter aiixit, ot diiiuiie Ro-
benedixit ciim. Altera dio abbas reversus est Boc- borti Bolesinensis saRvilia nimis imminonle in An-
cum. (^onventus vero.sacris veslibusinduliis ordiiiala gliam cnnfiij^il. 0""m rex Ilenricushonoriiiccsecum
tirocfssioiio exivitobviain venienti. At ille occuirit (leiiuuii, et
deliiiuit, unn
ei po>l Gnndiilfum pr.TSiilcm Rofensi cpi-
lumililer nudis licet infirmus, etsuscoptiis esi cum D s(-o|)io |)ia'fooil. Indi |H)sl ali piot annos piomolns,
gaudio. Tantiim Chronic. Beccense quajdam
•> alia venerabili Au.solmoarcliipi.Tsuli succes<il, el novom
Latiniosiori contexens oralione, iiiler qua; illud annis Dorohernia; melro[>oli pr.Tfuil. Ilic Radulfus
prajlerirc religio videbalur, nempo qiiod cnm aliipiis lom|)ore |)a|)a> Pnsohalis ad rogein in Neii lri;im ve-
niinliasset minimc ex[)loriqu.'e jussissot. respondel : iiil, el inde Romam, liool jnm luiiioro |)odum inlir-
Sftfpe mandata Deipraderimus, ct sustinct. qunnlo maroliir |)iolicisoi cnqiil. Audilis de occasu piip.c
magis nos pati ddbcmus,si nostra contemnnntur jus- riimoribiis. legalos Romam doslinavil. Ijiso vero
sa .^Tandem (losl diuturnos [leiliim, capiiis, visceriiin Kolhomagum rcmoavit el fcre tribiis annis inNorlh-
qucdolores.ci-cilalcm aiiqiiotaniiisicipianimiter tnle. iiiaiiiiia dcgiiit. Ibi (inondaiii dum moiarelur, in
ralam, acorbissimos momenlanijosipie criicialiis ex Inmsliiliono sanoli Boncdicti liiiila missii, dum cxiio-
paralyseos accessione, venil ad morlis limoii. ubi roliir voslimentis, ncula |)assioiie subilo [icrcussus
priimiinilus erclcsiaslicorum sacramonloriim robo; c, (ibmntiiil, ct posl aliqiiot dios loqui Cd-pil, scd non
fralribus nltornalim pn-nitontiiilos (onriiinonlibiis plcno. Diioiius aniiis juiralysi trgroiiivil, cl vehiculo
psalnios a illiim civiiiiloin, iii cujiis (ilatois, jirl.i
I ilrliitn<i\d sodcm
sii;iiii inlor S'ioriim miuiiis docu-
Tobiii; valiciniiim, .ilhdiiia riiniatiir (Tob. xiii, 22', bnil. Aiino ab Inciirnaiiono Domiiii 1l:l.'i, Itndulfiis
migravil dio fc^lo D. Joiinnis naptisl.T, anno Chrisii ar(liio|)iscojiiis, xiii KHlcnd Novemb., Cantunri.TC
ii.iO, .su.i;a'tiilisLxxi, legimiuis
xii cl XMidioriim. obiil.oui Gnillolmus ('nrhuloiisis canouic. rogiilar.
Cadaver aulcm in lavnm llerluini hiimaliim csl in [tosl nIi(|uot aniios succcssil. » IIiic usipieCod. Viclo-

arca capitulari, cum hoc impolitiari clogio : riani narraliuncula dc Radulfo, in qua unuin obser-
 53 LIB. Iir, EPIST. XXIV.

nec ab ullo episcopo reordinari debet. De altero A. brevifcr loquar, aiidistis, ut puto, qualiter fubilo
\ero fratie, qui herbas qupc^ivit mulieri, quibus raptus sim ad archiepiscopatum. Antequam praebe-
virnm suum quamvis prope voce habeaiis
interficeret, rem asscnsum, palam dixi me favere domino papae
dehacre in Norlhmaniiia sufficiens consilium, tamen Uibano, et Guibcrlo adversari : el fcci, ct dixi per
qnia a mc hoc petitis, nnstrum negare noii debro scx menses, quod polui sine peccato, ut dimillerer.
sensiinp. Si monachus noster esset, et vir ille cujus Tandem timore Dei, ob mulfas rationes, coactus
morli quacsivit herbas, ipis interfcctus esset. nun- subdidi me dolens prseccpto archiepiscopi mei, ct
quam ad diaconatum per me, vel ad sacerdolium electioni totius Angh'ge, et sacratus sum : forsitan
asccnderet. Jlulla dileclioni vestrae, si cordis affe- illic tropidavi timore, ubi non erat timor ; sed nesci-
clum sequerer, scribcrem. Sed quoniam (ut pulo) vi, Deus adhuc nescio. Paulo post rex noster
scit, et

illis loquor, qui ex conscientia sua meam cogno- iturus in Northmanniam, multa pecunia indiguit.
scunl, brevitcr dico (juoniam sicut propter Deuni Anlcqnam a mc quidquam peteret, consilio amico-
nos inviccm dileximus, ita desidero et oro Deum, rum promisi illi pecuniam non parvam novitDeus, :

et vos rogo ul in eadem dilectione propter Deum qua inteniione. Sprevit quasi modicam, ut pUis
perseveremus. Qualenus, sicut causa propter quam darem sed nolui. Gralia Deo, quae miserente sim-
;

charilas ipsa incffpla est, nunquam deficiet, ita cha- B phcilalem cordis mei hoc faclum est, ne, si nihil
ritas inviol;ila permaneal. De slafu vilse nostrae scio aut parum promisissem, justam videretur habere
quia desideratis ut amici cognoscerc. Nescio qnid causam irascendi aul si accepisset "', verteretur
;

in futuro Deus de me sit facturus sed adluic non ; mihi ingravamen, etin suspicionem nefandae emptio-
sensi, ex qno suscepi nomen archicpiscopi, undecor nis. Ex illa hora visus est quasrere occasiones ad-
meum audeal gralulari. Quapropter oro supplex et vcrsum me '". Loculus sum de paliio ; noUiit ut
obsecro, nt milii in necessitate mea orationibus iilud peterem quandiu ipse nulhmi reciperet apo-
vestris subvcniatis, donec, ad qui Deus me a vobis stolicum ; aut ut saltera hujus dilationis excusatio-
^"''
ct aliis amicis nostris qui in Northmannia sunf, non nem domino papse intimarem. Sustinui usque
sine gravi doiore adhuc perseveranle, separa\eril, nunc, consilio episcoporum, propler vitandam in-
cognoscatis. Omnipotens Dominus sua vos gralia el frHCluosam dissensionem, si forte Deus aliquidinte-
benedictione semptr laptiticet, el in animabus veslris rim operarctur, unde illi domini papae reccptio
virtuies mulliplicet. persiiaderetur. Pelivi ut conciiium convocaretur,
EPISTOLA XXIV "^ quod per multos annos in Anglia factum non fuerat,

ANSELMI AD HUGONEM LUGDUNEXSEM ARCHIEPISCOPUM. qualenus corrigerentur quoedam in codem regno.

Quid mullis adversis suis fncto ''"'^ ""Hatenus toleranda videbantur. Ipsum quoque
in. sit opus, consulit G
Lugdunrnscm primatein De schismntc intcr Vr monui ut quaedam, quce mihi aliter quam oporteret
bnnum, cui favebat. et Cuibcrtum. Promittit regi facere videbatur, corrigcet : ex his aperte iratus
multam pecuniam, quam Deo miserante non me amorem suum perdidisse manifestavit. Respondi
solvit : unde re.r irascitur.
me malle ut ipse mihi irasceretur, quamut Deusilli,
Doraino, amico charissimo, rcverendo Lugdu-
ct
et sic a praesentia ejus disccssi. Poslera dierediens
nensi archiepiscopo Hugoni, frater Anselmus, sive
ad eiim, dixi me libcnter facturum iilirectiludinem,
jubetile Deo, sivc permilfente, vocatus archiepisco-
si qua culpa in me adversus illum inveniretur,
pus Cantuariae : diu in hac vita lucere, ct semper
quam tamen ego nesciebam ; et rogavi ut amorera
in fulura gaudere.
suum mihi redderet. Rcspondil se nec rectitudinem
Si omnia facionda sunt cum consilio, illa maxime
facienda sunt cum dibgenti consilio, in quibus ni- tunc recepturum, nee amorem redditurum,nisi dice-

hil, nisi quod obedial volunlati Dci, quaereudiim rcni 37 5 cur illum mihi reddere deberet. Visus est
est. Precor igitur sanctitijfera vestram, ut "" pro- miiii velle pecuniam quam dare nolui, oe culpam,
pter Deum, ct propter chariiatem, quam scio in ilio quae non erat, viderer fateri ^''. Iralus intantum ut
erga rae, petat a Deo consilium quod mihi det. Ut dicerel quae non debuissel, et quasdam terras non

VARLE LECTIONES.
^^^Cum pnedicto ms collala. ''"Sanctilafem ut ms. sanctilatem vestram ut. "'Accepissem ms. ac-
cepisset. "'Occasionem contra me ?«s. occasiones adversum rae. ^'"'Suslinuit usque jms. sustinui usqne.
'"Videret fateri ms. viderer fiiteri.

JOANNIS PICARDI NOT.E.

vavi, quod lectorem moneam, scilicet de anno mor- D l>us a Rogerio Mongoraerio Roberti Belesinensis (cu-
tis pjiisdem, quem esse 112-2 dicunl una voce Mal- jus supra memoria facia est) patre, tempore Wil
raesb. Iloned. et .Matih. Piuis. lil librarii incuria lehui Nothi di;cis NorlhinanuiiE ; fid cujus exem-
.«uspicor esse additum terliiim. ut quemadmodum plura lis enim D Slephani nomine Cadomi exstruen-
legerat xiii Kalend. iia fesfiiians scripserit ann. duin curaverat coenobiuin) universi Nortiimanniae
l\i:i, ulfacilius et citius oblineret pailium. Est Ivon reguli sese composuerunt, et sancia quaedam iemu-
Carn. epist. 252 ad Pasclml. pap. Monaslerium latione plurimas excilnvcie Ecclesias, quas per-
yero Sagionse cui Radulfus prcefectus fuit, opinor stringit Gemmet. adhuc Sagiensis abbas. Eadmer.
illud csse, quod Gemmet, lib. vii, cap. 22, testatur qaoque raerainit lib. i Vitae Anselmi.
positura fuissc D. Martino in suburbanis Sagiensi-
55 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 56

parvas, quas arcliiepiscopus Lanfrancus lempore A EPISTOLA XXV "'.

patris ejus, cl lempore ipsius quiele usquo in diem ANSELMI AD BOSONEM .

sui obitus tenuit, militibus partimdaret, partim dare

Quod non scrihat frequcntius ob irum dissidium-
disponat, sub occasione cujusdam voluntariae justitioe, quc regium. Et de libro. Cur Deus horao, guem
secuDdura quam de terris eisdem me vuli placiiare : kadmcrus transcribebat.
cum ego dicam ^*
quia non me debet ad placilandum Quod pater lilio, frater fratri, dilectissimus dilc-
cogere de terris quas archiepiscopus antecessor clissimo, \. B. quod ille, illi.
meus tandiu quiele tcnuit; et ipse milii dedit, sicut Gratias ago, sicut ego libi, pro epistolari visilatione
ille tenuit. Haac autem est illa quam dixi voluntaria tua, pro consilio, proconsolalione, prodesiderio tuo.
Quoniam tcrras easdem, antequam Norlli-
juslilia. Et quoniam, quamvis super omnia mundana me de-
manni Angliam invaderent, milites Angli ab archi- sideres, pkis lamen pendet cor tuum ad consolalio-
episcopo Canluariac tenuisse dicuntur, et mortuisunt nem tribulalionis meae, quam novisii, quam ad sa-
sine haeredibus, vuU asserere se posse juste quos tielatem desiderii tui, quod majus inter ea qua3
vult eorura haeredes constiiuerc. Intendat igitur mundi sunt habes. Novit dulcedo dilectionis tuae
prudentia vestra et consideret quid ex proedict-s erga me dulcedinem dilectionis mcse ergi te, et no-
senliam, qualenus sententiam moara litteris veslris y yit affeclus mcus erga te affeclura luum erga me.
'^'
aut approbetis, aul ostensa ratione infirmelis ; et Aller alterius inlimu ex inlimis suis cognciscii, quia
me in eo quod magis tenendum esi, confirmetis. Wvc vera sincerilas veram sinceritaiem inteliigil, el ex-
enira est cogitatio mea : Rex mihi dedilarchiepisco- perimentum certum in neutro dubilationem oriri
^*
palum sicut eum archiepiscopus Lanfrancus perniillit. Vera ilaque et ex Deo noslra dilectio
*"'

usque in finem suae vifae lenuit ; el nunc aufert Ec- mutua habuil principium ct *n hoc non precor ut
;

clesise el mihi quod illa el idemarchiepiscopus quiete in quo haclenus perseveravit, perseveret.scd ia spe
tandiu tt-nuit, et ipse mihi dedit. Certus auteni sum Dei fiducialiter pronunlio quia perseverabit. Litleras
quia archiepiscopatus iste nulli dabilur posl me, non tibi saepe secui;dum desiderium meum et tuum
nisi quemadmodum ego illum in die obilus mei tc- mittere possum, quia etiamsi opporlunitatem habe-
nebo ; nec si alius rex, me vivente, venerit, conce- rem, scandalum tamen aliqua ocasione a rege, qui
del mihi nisi quod fenentem inveniet. Si ergo ila omnia quae a me sunt et quae me diligunl odit, et
tenuero archiepiscopatum imminutum usque ad obi- adversus Ecclesiam nostram aut adversus latorem,
tum meum, hoc modo perdet Ecclesia per me. Si quis si quo modo cognoscerelur, tinierem. Libium qucra
enim alius, ad quera Ecclesi* custodia non pertine- edidi, cujus tilulus Cur Deus horno, domnus
est :

ret, hanc faceret ei violentiam, aut factam patienter Eadmerus "', charissimus filius meus, et baculus
"
p,
suslinerel, palam esset quia in luturo iiihil dici pos- senectutis mea-, monachus Becci, cui tanlum debent
scl cur res Ecclesiae ad eam redire non deberent. amici mei quanlum me diiigunt, libenler Ecclesiae
Nunc autem cum et ipse rex advocatus ejus sit, et Beccensi, ut filius ejus, transcribit. Quoniam domno
ego cuslos, quid dicelur in futuro nisi quia rcx fecit, abbali Ecclesiae nostra; propter causam praedictam
el archiepiscopus sustinendo confirmavil, ratum scribere nolo, tihi commendo memoriam mei, ut in
esse debet. Melius igitur mihi est coram Deo, ut cordibus "" eorura, qoos sicut animam mcam dilexi,
possessionem terrarum Ecclesiae non sic leneam, et ipsis teslibus, el dum vivam, Deo dante, diligam,
officium episcopi, more apostolorum, pauper faciam frequens tua coinmonitio veterascere el cvanescere
in leslimonium iliat.T violentiae, quam ut illam im- eam non permitlat. Audivi quiadomnus Folcheradus,
rainulam tenendo, irrest^iurabilem faciara c-jus im- consobriuus noster, Si esl, precorvos
est vobiscum.
minutionem. Est et aliud quod similiter cogito. Si omnes pro mea. Nara ipse exsul
eo, sicuti pro carne
metropolilanus sacratus episcopusper totumprinrium est propter Dcum, et olim factus est monachus
unnum nec papam vivenlem, nec pallium re(|uiro, Becci. Saluta eum, ct esto illi pro me. Omnipotens
cum possum, juste '"' ab ipso honore rcinovenJus Deus aniinam etcorpustuum bcnedicat. Salulaquos
eum. Quod si hoc facere nequeo siue amissionear- scis et vis.
chiepiscopalus, melius mihi esl ut mihi violenter ^ EPISTOLA XX VT "K
auferatur, imo melius est ut ego aichiepiscopatum
AD WILLEI-MUM ABBATEM ET FRATRKS BECCBNSES.
rejiciara quam aposlolicum abnegem. Sic cogiio,
Ut pro co indesvicntcr orcnt et insancto proposito,

et sic facere volo, si mihi non scrihilis cur hoc

constautcr perscvercut, ma.vime vcro crtra claus-
facere non debeam. Omnipolcns, Dominus sic san- tra non vaijentur. Ut eleemoijsnam minni non
elilatem vestram in hac vita sua gralia custo- permiltat.
dial, ul et in futura aeternam felicitatem tribual. Suis (lileclissimisctdesidcratissimis domnoabbati
Amen. WiLLELMo, cl aliis servis Dei in Bcccensi cojnobio

VARLE LECTIONES.
"•Dehet placitandum m.<t. debet ad piacitandum. '"' Aut ostcnsa ms. aut approbetis aut oslensa."|Eum
Lanfrancus mt. CMm Archiepiscopus Lanfraiicus. '"'Kci|uiro iusle ms. roqniro,cum pnssum jusle. ^""Cum ;

eodem mt. collala. '"D.-o ijilcclio m*. Dco nMslra diioctio. ''"Dominus Knnerna »i5. Domnus Ermerus. '"Kt
baculus ms$. ct bajulus. "°Codicibus m$. cordibus. ^"Cum codcm ms. collata.
87 LIB III, EPIST. XXVIII. 58

commanenlibus, frater Anselmus, professione el A et faciat vos ab invicem videri in regno suo.

corde Beccensis, Dei dispositione vocalus arcliiepi- Amen.

scopus Dorobercensis, praesenlis vits continuam pro- EPISTOLA XXVII.
sperilatem, et futurae aeternam felicitatera. AD BALtlRlCUM PRIOREM.
Latidatob bonam famn>n et sei-ioprohibet nesubditi
.
Quoniam nec novum, nec inseparalum [/., inspe-
facla prxlatorum dijudicent.
ratum], ncc extraneum esl quod fraterna vestra
Anselmus vocatus archiepiscopus, dilectissimo fra-
charilas "' compassione succensa, suis oratio-
,
pia
nibus assidue mihiia assidiiis necessilatibus divinum
tri, domno priori Baldrico, salutem et benedictio-

implorat auxilium, nec ignoratis quia cor meum nem Dei, et suam, si quid valet.

non puto
Gratias ago Deo, a quo est omne bonum et dulcis-
vestra dilectio tolum implet et possidct,
simaj dileclioni vestrae pro omnibus bonis quae de
opus esse gratiarum actiones me vobis in epistola
ea mihi referuntur ab omnibus qui a vobis ad me
depingere, quas non ignoralis me semper in cordis
"' it veniunt. El quamvis vestra bona voluntas bonum-
scrinio servare. Ubi enim lanta cordis est
animarum unitas, plus ipste sibi invicem sunt nolae
que propositum jam longo usui probatum contirma-
tuniquc sit, ut froquenli non egeat monitione, dulce
conscientiae quam hngua aut stylus possit exprime-
re. Et ut in hoc, quod assidue facitis, persevereiis, B tameu mihi est ut vos rogem toto corde ut perse-
verctis in deo grata intcnlione, quatenus in tutura
majores preces non habeo, quam ut repetam quod
vita sfaudeatis de beala retributione. Et cum de
scitis, ut videiicet animam mcam, ubicunque corpus
omnibus vestris bonis sludiis et operibus gaudeara,
sit, vestram semper esse, et ad vos, quantum in ipsa

est, desiderarc, et absentia vestra tabescere nullatc-

in illo maxime cor meum cxsultat quod domno ab-
bati bcnigna obedicnlia concordalis, et laboriosura
nus dubitelis. Nisi enim ejus tristiliam divinae dis-
positionis consideratio temperaret, nullatenus im- ejus onas el onerosum laborem vestra consolatione
mensilatem ejus sine gravissima laesione toleraret. levigatis, neo pati poteslis ut ahquis ejus ordinatio-

Nihil igitur me modo magis dilectioni vestrae dele- nibus aul detrahal aut Certum enim esf,
resistat.

et experimento s*pe cognitum, quia monasterium

ctat scribere, quam 376 ut in sancto proposito, ad
quod convenislis, studeatis proficere, et ex nulla in quo subdili facta praMali dijudicant, benigna Dei
parte clam vel palam antiqui hostis insichas in vos disposilione non disponitur, sed per abrupia vitio-

permittatis irnimpere. Quod ut efticacius efticere

rum dissolvitur, et discordia scindeute dcstruitur.

A'alealis, invicem vos charitalive custoditc, monetc, Ubi vero praelati facla ct ordinaliones, velut a Deo
ab invicem velut magna beneficia
co.Tigite, et haec inspiralae, ab omnibus communiler suscipiuntur.

vobis impendi benigne sustinete. Pra^Iali subditos Q 'bi Deus inhabitat, et quasi propriam domum, cu-
studiososbenignitatesustineant, tepidos exhortatione jus tola cura super ipsum jaciatur, disponit et

acccndant sunt pervicaces, ordinat. Hoc ergo super omnia precor el moneo at
: si qiii disciplina coer-
servetis, et in hoc studio instanler perseveretis.
ceant. Subditi, praelatis non ficta obedienlia, et

maxime abbati, subjacete et vos non graves, scd Omnipotens Deus dirigat omnes actiones vestras,
;

frater charissime, et ad vitam perducat aeternam.

facilesad portandum exhibete; valde namque sub-
diti coram Deo peccant, si praeKitos non metuunt Amen.
EPISTOLA. XXVIIP '^
suis moribusgravare, qui eossolo Dei timore etfra-
terna charitate suscepere portare. Occasiones equi- AD ROBERTU.M FLA^DRI.E COMITEM.
tandi "' claustrales, nisi cogente obedientia, non Huriatur adjustiliam magis magisque sectandam.
solum non exquirant, sed nec occurrentcs suscipiant. Dileclissimo domino reverendo Flandriae principi
Qui enim clauslra monasterii libenter exeunt, non RoBERTO, Anselmus, scrrus servorvm Christi Jesu,
solum sibi, sed et aliis sus exemplo noxii sunt, vocatus archiepiscopus Cantuarise, fideles oralio-
quoniam aut murmurationis aul vagalionis illis au- nes.
ctores sunt. Nec domnus abbas ullatenushoc conce- Quoniam chara mihi est excellentiae vestrae beni-
dere debet, si rigorem ordinis vult servare. Hospites y. gnitas, quam mihi, quoties vobiscum loculus sum,
cum gaudio suscipientes, illis secundum facullalem dignali eslis oslendere, debeo vcl litteris aliquando
vestram cum omni hilaritate ministrate. Constilu- significare ejus memoriam apud me nunquam vete-
tionem nostram et vestram dc eleemosyna pauperum rascere, et me Deum oraro quatenus ipse vos sua
nullo modo minui permittatis, sed polius, si poteri- benignitate digneuir ab omni malo defendere. Et
lis inlelligere qualiler eam rationabililer augere quoniam mihi injunctum esl utinhujus vitae exsilio,
"^
possitis, augete. Omnipotens Deus voluutales quoE valeo. ad coelestem patriam non desinam ex-
el acliones vestras dirigat in beneplacito suo. horlari, hoc cerle servitium illis non debeo subtra-

VARIiE LEGTIONES.

"'Fraterna charitas ms. fraterna vestra charitas. "'Cordis esset ms. Cordis est et. "'Occasione
equifandi ms. occasiones equilandi. ^"Voluntatem et ms, voluntites et. ^*^Cum duobus pra;dictis Exem-
plaribus mss. in uno Codice Ef. 20 compactis collala-
59 S. ANSELMI CANTUAR. AUCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLi-. 60
hcre, qiiihns .scio me tliicclionis debito copiilari. A. in'er vos nasciinlur cl discordijr. Qua dore vcslram
Su^gerit igiliir vpslra» siiblimitali non ccripiciKlo, dilcctionem scire volo quia nunquam in nostra vo-
setl de bonisad meliora invilamlo, mea humilitaj;, ut lunlale f.iil nec, Deo proicgenle, erit, ul in Eccle-
assidue cogilcl illul quod sacra jubet auctoriias : sia milii ad rogcndum commissa lanta et lam
Dilifjile justilicim, qui jiidicutis terram {Sap. i, ). reprobanda inordinatio orialur, aul si aliquo casu
Quanto enim "' illorum qiiibus tcrra commissa est orilur, nutrialur aiit permiltatur. Pra^cipio igilur ut
ad rcgendum prrceminet potcntia, lanlo masfis, si a oinnes, sicut milii, nostia servala prfelalione, cl in
justilia devianl, non regunt, nec adjuvanl humanum petendis licentiis et in exsoquendis mandatis, el in
genus, sed periurbant el gravant sua violentia. Ta- jiidicandis negligenliis, domno priori, ct post illum
libus ulique "' tcrribilis illacomminatio intonditur .-
siibpriori subditi silis humili benignilale et benigna
Potentes potenter lormcntapaiientur ; etfortioribas mansuetudinc. Et quoniam prafala? murmurationis
fortiorinstat cruciatus {Sap. vi, 7, 9). Semperigitur causam et pondus super domnum Willelmum qui-
in aclibus suis servet jnslitiam vestra prudenlia, et dam maximc imponunt ; de ille nominalim dico
in offensionibus qucp sihi fiunl, inrlulcet eam sua quia niinqiiam volui, ncc volo, ul aliquo modo
misericordia. Nam ct hoc justitia impcrat, ut ciui priori inobedienter resistat ; nec de illo aliud staluo
sibi vull misercri, misericordiam aliis impendat. g quam quod, vobis audicntibus, in capitulo de illo

Breviler monui quod cor meum assidue desideral, prccatus sum, ct ronsului, tum propler memonam
scd omnipolcnlom Deum precor ut sic ipsc vobis domini ol Patris noslrisarchicpiscoj)i Lanfranci, tum
terrenum piincipalun gubcrnare tribual, qualenus propler infirmilatem ejus. Quod tamon non sinc
in futura vita rcgnum coelesle vobis rclribuaf. Sa- discrotionc et humili obedieiilia ficrt ullalenus con-
lulant vos, nl fidcles servi Dominum, fratres nostree codo. Pax Dci, qua' e.ruperat omnemsensum, custo-
Ecclesia?, pro quorum necessiialibus in Flandriam (liat cordavestra et inteUigentias vestras{Pliilip. iv,
latores pr.Tsenlium miltimus "' ;
qui mccum ve- 7). Amen.
stram pielalem tlagitanl ut sicut ipsi in liis qufe Deo EPISTOLA XXX.
in se placent, si qua sunt, vos fralres esse deside- AD .MATUILDAM ABBATISSAM ET MOM.\Ll!.S WINTO-
rant, sic vos hoc dignari, cum opus el opportunum NIENSES.
cril, in vestra luilione percipiant. Salulamus pariter
Obsecrat prcces suo inchoatas noniine pcrpetuari,cl
ego ct illi uxorem vestram, ut dominam cliaris-
monialcs pietati assidue vacare.
simam, quam sic adjulricem nostram vobi.«cum A.xsELMLS, vocatus archiepiscopus Canluariie.
esse, cum rcse.xiget, deposcimus, sicul cam vobisciim sororibus el filiabiis charissiniis, reverendae abba-
in dileclione et oralionibus complcctimur. Yalcle. ^ n^^.^ Wintoniensi Mathild.e, ct aiiis an.tiilis Dc
EPISTOLA XXIX "". sub illa commancnlibus, electo sponso Chrislo sem-
AD IIE>RICL.M PRIOBKM, A.NTOMLM SUBPRIOnEM, EK- per placere.
NILKUM, OSIiERNLM F.T ALIOS MONACHOS CA>TU\- Gralias ngo sanctilati veslra quia, sicut audio,

RIE.NSKS. pro me assidue orare iion cessat. El precor supplcx

Vt Cantuarienscs cfcnobita; sic obediant priori et ut (|uod charilalive iiicivpit, perseverauler faciat,
subpriori ac sibi. donec appareal quid divina di-posilio de me inten-

Ansklml.s, gralia Dei archiepiscopus, domiiiis ot dat, qiiatenus veslrisoraliouibus exoratus Deus mihi
filiis domno
suis charissimis, priori IIe.nrico, et sub in Iribulalionibus mes sit clemeutior, et vobis jtro

priori A>tomo. domno lilRM lfo, et domiio Osbf.rno, impensa charilale sit benignior. Practerea et oth-

ctaliis servis Dei in Clirisli Ecclesia "' commanon- cium a me injunctum exigit, el dilectio quam in

libus, sempcr deleclari in Domino, el cjus pcrpetua vobis erga me seniio, me invilal, et charilas qua vos
bcnedioiionc luori. diligo mihi pcrsiiadet, ut secundum vestrum slu-
Audio intor vos csse scandala et murmnralioncs, diuin ac proposilum mca exhorletur commonitio
quia quidam sunt intcr vos qui se domnopiiori siib- semi^er ad u-.cliora pioficerc, el niinquam ab his ad
jicere contemnunl, et ea quse licentia ejus facienda qua^ gratia Dei adjuvante, attingitis, negligenlia
..... ^
U ...-., j.i: i\ ..i: „<K :i„_
sunt, illo omnino nesciente
.

ct sine
.

ejus liccnlia vcslra

.

gravanto dcficcro. Quod I

utiquc cflricaciter

passirii faciiinl ; ol ciim ab eo, ve| ab ali |uo rcpre- iiiiplerc poleritis. si illud considcrantos quod scri-

heiiduulur 37 7'n capitulo, cjus se judicio rcgii- |)lum csl modica despicit, pauUilim dccidcl
: (^ni

lari humililatc siibdcre dcspiciuiit : el in-upcr lioc (Eccli- XIX, 1)(9). Kt: Quitimet Deum,mltUncgHgit

se lolum nostra auctoritatc fdccre affirmant. Unde (Ecclc. VII, 19). cliam minima ordinis vestri non
qiiasi diversa) sccta) et partium dissidcntium liles neglrxoritis. Tanto ciiim vigilautius a minimis ex-
VAHLE LIXTIONES.
'"Quaiito n-ilem mss. Q lanlo cnim. '"Jiiqne fralribus m.s-v. utiquc terribilis. '"Flandria-Ti '

pra.'s.-nti mitinuiis mss. Flmd-iam lalon-s pra'<ontiu:n miltimus. ^"'Cum uno e.v pra-fatis eremplaribus
ms. collata. '•'Iii lCcclosia nis. iii Chrisii Ecclosia.
JOANNIS IMCARDI NOT.E.
{9) Quimodicadrspicil.paulatimdecidit. EamiU'\u f l scxms. nostra, liabent .?/)rrH(7; sod cnm vox sit
sontoriiiam iisdom prorstis vcvhx^ Aiiselmi iiirnlcal synnnyma, rei non perveitil inlellocluni. Sigiiihcan-
cj'. 20hujuslibri. Pro vcrbf) //t'x/)/ci<, cxcusa Ritjlia lur ctenim od virlulis cyclop.odiam csse perpcressa-
61 LIB. III, EPIST. XXXI. 62

ccssibus debernus cavere, quanto eos frcquentius A aut lectione, aut oratione, aut psalmis, aut aliqua
cognoscimus se nobis ingerere, et quanto callidius ulili cogilatione sivc intenlione sit occupatum. Vos,
deceptor noster nuliam in eis esse culpam, aut con- domina abbatissa, prccor ut matrem, moneo ut
temnendam, si qua est, nititnr nobis persuadere. sororem, horlor ut amicam, praecipio ut filicC charis-
Quod non solum in exterioribusoperibus, sed etiam simae, quatenus R. (10) episcopo OsmunJo omni be-
in intimis cogitationibus debetis servare, nec mi- nignitate sanctam et Doo placitam obedicnliam,
nus Deo dispiicere indecentem cogitationem quam sicut decet, exhibeatis, et ojus dilectionem et fami-
hominibus rcprobandam acfionem debetis judicare. liarem amicitiam atquc consiliiim et auxilium in
Denique sicut sponsae carnalium vitiorum exle- corporalibus et in spirilualibus habere, et illi quod
riorem fa-ditatem exsecrantcs, per pulchritudinem ex vobis est exhibere in Christi chariiate studeatis.
carnis et vestium aptitudinem sludenl placere ; ita Omnipotens Deus, Sporisus vester, sit sempercustos
Fponsoe spiriluales Regis regum Filii Dei fa^dita- vester. Amen.
lem interiorem delestantes, per mentis pulchritu- KPISTOLA XXXI "'.

dinem et ornamenla virtutum ul iili placeant scni- AI) LA>KRIDUM ABBATEM CCHXOBII S. WLMARI.
per debent studeie. Pulchritudo corte mentis et Vt gregemnon dcserat ob varias moleslias.
nutrimenlum viriulum est, cordis munditia, cui Ansklmus, vocalus archiepiscopus, fratri charis-
B
visio Dei spiritualiter promitlitur ; ad quam mundi- simo. domno abbali ca^nobii Sancti ^VImari Lax-
tiam nullus nisi per magnam cordis custodiam per- FniDO, divino regi cousilio etadjuvari auxilio.
ducitur. Unde scriptum Omni cusiodia serva
est : De petilione vestra, qua mihi infatigabiliter insta-
cortuitm (Prov. Ad quam custodiam. post
iv, 23). tis quatenus ab cpisco[>o veslro consilio et precibus
gratiam Dei, quanlum ad humanum studium perti- meis lentem imjietrare vobis licentiam abbalinm, in

net, hoc est singulare et eflicacius consiiium, ut qua vos divina constiluil disposili..', deserimdi, sa.'pe

semper cor vesirum et ubique, quandiu vigilatis, multumque^" niccum cogitavi, el cum aliis in qui-
VARIiE LECTIONES.
^**Cum eodem ms. coUata. "'Ssepe multum ms. saepe multumque.
JOANlNIS PICARDI NOT^.
riam erralulorum fugam leviorumque praeceptorum G (10) Osmnndo episcopo. Sarisberiensi vel Salisbe-
diligentissimam observantiam, ul passim et crebro riensi.Anle hunc reliqui episcopi vocabaniur Schi
Anselm. commonel, cseierique Palres, nempe D. reburnienses a Schireburnia in Anglia Weslsaxo-
Chrysost. homil 27 in Mallh., ct is ad popuium An- nica, vico iguobili, et inamoeno. Uude mirum est
thioch. Hieron. ad Rusticiim mouaclium, el Eusla- tandiu illic episcopos sedi^se. Tandem lOTo, ^yno-
chiam de custodia virginilatis, Gregor. Nazianzen. dus auciore Lanfianco Londmi cst liabita, io qua,
orai. 1 in Julianum, D. E|ilirem. tom. II Iract. Do ut testantur acla ejusdein epistolis Lanfranci ad-
intemperantia ab his verbis ['a^illis, qui minimis: misia, et decrelis summorum pontificum, Damasi
levissimisque, eic, et Paraenesi tom. XXl.X. S. Ca?sa- videlicet et Leonis, nec nou ex conciiiis Sardi'',ensi
rius Arelat. sorm. 8. Rursusquenoster Aiiselm, apud alqiie Laodiceusi, in quibus proliibeiur cpiscopales
Eadmerum lib. i, similitudine sumpta ex vinsrio, sedes in villis exislere, concessum est regis muni-
cujus limae, quanlumvis tenues, si non obturenlur, ficontia, et synodali aucloritate pra,>fatis Iribus cpi-
conlestim aquain lolam emiltant, undepiscium con- pcopis de viliis transire ad civilaies Hermanno de ;

sequetur inteiiuis. Leonius canonicus nostcr poeta Syraburnia ad Serisberiam, etc. Vulgarisautem co-
non contemnendus, qui anle 400 annos parabat lie- dicum impressoruin etSche-
leclio hobet Sarisberiam
roicum carnem in univeria Biblin, sed mors prseve- rebui niam ; tabula) quoque Sarisbcriensium episco-
niens jamjam scribentis manum obstupefecit eicom- porum bibliolhcca Sancli Victoris Parisiensis.
in
pescuii. Quain ob causam reliquit tanlum librosduo- llermanus mox ut sedem invexit Sarisberiam,
igilur
decim linitos in historia Ruth. Is, inquam prpftcr inchoavil ecclesiam primariam, cujus opus mors
haec et alia poemata, illud reperi ad reni pia?sen- D piievenicns remorata cst. Osmundus aiitcm succos-
lem, cui litulo est Quodnon suntnegligenda venia-
: sor operi inchoato colophonem imposuit, ut nolavit
lia. Carmen sequitur hujus.nodi : Jlalmesberiensis lib. ii De gestis pontiticum Anglo-
rum. Cseterum juxta Sarisberiam positum estcoeno-
Qui bene cuncta fugis gravioriscrimina noxcc, bium Willoniense ad Wilen tlumen in vico non
Hoc agene culpa siib leviore cadas. exiguo, cui nomen Willuna, a quo et Wiltoniensis
Culpagravis, semper leviumconlcmplus habelur:
Pailhemo ulsedem, ita et iiomen traxit ; originem
Parvaquequce fuerant, crimina magnafacit.
vcroab Edgaro rege, qui illuc introduclis monialibus
Quid vitasse lulum juvat ut mrrgnris arena ^
,
Ronedictinis aulistilam praBposuit filiam suam, no-
Forte lutum fetet ; non minus illanecat.
mine Editham, anno 974, ul Lilio placet. Sero
Sic timidus frustra maris alta pericula fugit
quidem, sod non importune (virorum enim sancto-
Quem necatin tuto fluminis unda vado. nim quolibet tempore memoria solel esse oppor-
gressu foveas vilare patentes,
iVcc satis est
tuna) in mentem venit adnoiare qua' D. Anlonin.
Decipit incautos et via plana pedes. nempe
scriplis dedit iii jiart. histor. ii, cap. 12 ;

Ut bene, quce sese produnt incommoda, vites,

liunc Osmundum (quem Osimundum nuncupat) ob
Ulilium specie noxia multa latent.
sanclitatis famam, et mir<tculorum frequentiam in
Hactenus decastichon, quod antehac in vulgus non divos relatum fuisse a Calixlo 111 papa, anno i457,
exierat, ul ca^lera sui auctoris poemala, inler quao olTloiumque prsescriptum, in ejus memoriam fien-
vidi htlpras, unasad Adrianiim IV, allerasad Alexan- dum nomine unius confessoris episcopi. Qua; qui-
drum III, summos Eo quoqiie loci 5pe-
ponlitices. dem 0-mvindi apotheosis a Gtgorio IX fuerat tenia-
ctant Pliitiirchi <Juo uliima capilula eius tractatus, la. scd insurgentibus variis in Ecclesiam tcmpesta-
qtiam inscripsil : (^uomorfo videre qui possit an in tibusprorogala, donec sereniori die illucescentetam
virtute promoveat. sanclum inscriptionis opus fieri possel religiosus el
63 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS IIF. — EPISTOL.E. 64

buscon«iIiiim spiritiialc spcravi, sum loculus ; el A EPISTOLA XXXII "\

intellexi, quamvis prnptor compassionem qua tristi-
AD GKHVINLM A.MBIA.NENSEM EI>ISC0I>L'M.
\\x fralernilalis veslra" compalior vaKle vobis con- Non posse nwnachum in abbatem ordinari, quiclam
gau lorcm si Dei miseralione consilio el permissiono inscio jtrcelalo absccsserit.
archiepiscopi cl cpiscopi "* veslri, desiderium ve- Anselmus, vocaius archiepiscopus Canluariae, re-
slrum assequeremini ;
pcriculosum lamen mihi esse vcrendo episc0|i0 Ambianorum GERvi.\o,saIutem.
tam inusitaiem rom pctere
et consulere. Timco Fralerille Norlhmannus Ecclc&ioc nostrae profes-
cnim me non parura pcccare, si moa instantia locus sus quem abbalem eleclum esse milii mandaslis, et
vobis commissus omni rectore desliluitur alque el cujus ordinalioni me assensum prijebere suadelis me
rerum et morum et ordinis, majori, imo omuimoda et fiatribus Ecclesiae "' nostrae ignoranlibus Irans
vastalione dcstruilur. Si enim ad aliud ibi vestra mare abiil, ut nec ilerejus nec causam itinerisejus
non prodcssel praosenlia, nisi quia non ibi regnare agnosceremus. Quapropler nec vos, ut lilteris ve-
polesl nec libere exerceri sine aliqua reprchensifjne stris inlimatis, cum sine nostro asscnsu ordinare
malilia, ila nec malc ibi est, sicuti esset, si esset dcbelis, nec ego in hoc assen^^um praebeo, nec proe-
siuercctorc, aul in ordinis aut in rerum deslruc- bere deboo, in quantum intelligere quco. Si ipse
clione, non lamon possetis conqueri quasi ibi inuti-
p vencril ad me, et ad Ecclesiam suam, siculi mona-
liter vivcretis, ubi tanlum malum el corporale et clius qui laliler de Ecclcsia sua discessit, veuire
spirituale, nc locum praedictum destrueret, compri- debet, el postoa aliquis de eo raiti de praefata re
merelis. Quanto magis tunc se vestra consolari po- loculus fucril, respondebo indesecundura quod rc-
tcst prudentia, cum sint aliqui sub illa qui ejus con- spondere intelligam. Yalete.
silio ct gubernatione uli desidcrant, et voluntaria
EPISTOLA XXXIIl '''.

subjeclione illi obediunl. Esl et aliud unde in tribu-

AD RICAUDUM MONACHUM.
latione vestra debi-tis gaudere, quia non est dubium
vos illam bono zelo Dei habere, et timore Oei cujus Honachtimprofessum non tencri volo peregrina-
iionis a se facto in sasculo.
considerationc iliam fugere non audetis, suslinere.
ANSELMU.S, gratia Doi archiepiscopus, fralri et
Certe ubi tot rationos suntconsolalionis ct spiritual-
filio RicARDO munacho salutem, et beiiedictionem.
lis laeiitiae, non magnum pondus babere debet ama-
Audivi, Fralcr mi, quia aotcquam monachus
riludo trisliliee. Quippe non solum considorat Deus,
fieros, in acgriludine vovisli te iturum ad S. -Egi-
quautum sludiiim alicujus in aliis proficiat, sed
dium ; et ic'circo modo timidus el nimis sollicitus cs
eliam, aut forsilan magis, quanlum laborem in in-
de volo illo solvendo, ilaut quiescerc non possitcor
lenlione proficiendi, et dolorem quia non proficit
tuum, nisi ad S. .Egidium iveris. De qua renon
sccuridum intentionem, sustineat. Noslrum enim est ^
debes tantum crederc quantum abbati luo, cujus
tibi
laborare el seminare, Dei vero est incrementum et
consilio et ordinationi animam tuam commisisti, et
effeclum dare. Quodnoslrum est, quamvis eo adju-
aliis qui melius te sciunt quid magis placeat "' Deo
vante sit, nobis relribuil quod aulem suumest, sibi
;
el raagis prosit animae lua?. Quapropter consulo libi
attribuit. Quod si haecmens veslra non vult aut non
et praecipio ut, omnino dimittens itilenlionem prae-
valet suscipero, 378 "O" prohibeo, si per episco-
fali ilincris ct solliciludinem voti illius, in propo-
pum vestrum, el per cos ad quos res liaec pertinet,
silo quod assumpsisti quiolus climmobilis pcrmaneas,
Deo diponenle, ad dcsiderium vestrum ordinate
ct quiole "' ail hocquod proposuisli.idcstadobedien-
potcstis perlingere. Valcte.
tiamet panitentiam propeccaiisluis, et adalios bonos
niorcs studeas. Certus cniin esse dcbes quia cum

VARI/E LECTIONES.
"*Episcopi ms. Episcopi veslris. ^''Cum eodem ms. collata. ""Ecclosia' ms. Ecclesiae noslra\
^"Cum eodrm ms. collaln etcum Edit. Goth. et Col. loU. "'Quid placeal Edit. qui magis plaoeat.
"'Quiele Edil. in quiete.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
prudenlius. Antoninoeral in volis illic altexerc cpi- D Sabcll., Plal., Uoigomens.,Sclicdol., pultjl inlelligen-
loma mirabilium, sancii Osmundi procibiis el mcri- dos dosaiiclis Kdniundorogcaiil aicliiopiscopo.cum
lis gosloriim, scd absliiiiiil, ciim Uodii vilandi ergo, ille longc anlc, hic vcro ccolilum numero fiierit
tiiin rpiod lihellnm id argumoniiconlincnlcin jiisserit ascriplusanno 12ir>. tostihusWalsingh. inNeustria,
in Ei-cl(si;r'Saii.-^l)cricnsis labiiliirioscivari ; adquem cl .Mallli. Puris, nul \i\H. iit nolnl Molan. in nddit.
millil lictorcm ciipidum historirc occlo.-;iiislici«'. Usnard. pcnl. Non. Docomb llis plura rofortMalmesh.
Pneier Antonin. hujiisquoqiieapoihoosensmeminerc in opiscopis Surisbcrionsibus, micrnnKpie Polydor.
Polyd. VirKil. lib. \xiii hislor. Anglor. et anto illum, lib IX, pauca (luidom, seil oplima ol pr;ocIara. Mi-
MalUi. Palirer. Pisanus, Polrus u Nalalibus lib xil, grnvil landom ad supcrossanctissimusponlifcx anno
caj) i2, Sclicdcl. (> irtatc siii rcgislri, Chronic. Bcr- 109'l. cpi^^copaliis siii xxiv, Sarisberi.x* scpiillus
pom. lib. XV, siip()lcincnl. Clironic. Sabollic. lib. vi, (consonlioiilibns lionrico llunlidou, lib. vii,ct Malll).
Eadmcr. 10, Plalina iii Cnlixlo III. Sed in his qnin- Paiisio) prid.Non. Dcccmb. iil Haion. Posl Molaniim
qiio postcrinriliiis mire vitriata est orlo;,'iaphi3, ita advcriil. Qiiihus, liacccc oxcidoraut, collecla hic
iil pro 0'.muniJo, loKas nosiniundiim, Edimuiidum. rcposuimu.--.
Eadimundum, vcl Edmundum. .\rc cst quod quis
 ;
;

66 LIB. III, EPIST. XXXV. 66

teipsum Deo lolum vovisti cl reddidisli per mona- A suo, virililer scmper proficere, ut illi qui superio-
chicam professionem, solvisli omnia vola minora ris proposili sunt eos qui inferioris sunt superent
quarumlibet actionnra quae prius j.ine jurejurando et humililate "", in qua quantum '"'
homo magis pro-
*"'
fidei alligationc promisisli. Eslo ergo quielus el ficit, tanto magis subiimatur et aliis virlutibus
securus, et ego te ea aucloritate quam per gratiam excellit. Quapropter.fili chariss-ime, semper memor
Dei habeo super te, ab illo voto absolvo. Yale. esto cujus propositi gradum ascenderis, nec un-
quam tibi vitae tuse sanctitassufficiat, nisi
EPISTOLA XXXIV '". eas iilos*"*
qui inferiorum graduum sunt, transcenderis. Sicut
AD WILLELMUM MONACHUM CESTRENSEM.
enim illi qui ioferioris proposili sunt, laudabiliter
Pro/itetur se non tantum virtute quantum
esse ad virtutes superioris ascendunt, ita illi qui majora
cartninibus eum monachus depinxerat. sectari proposuerunt, viluperabiles sunt si ad sequa-
Anselmus gratia Dei archiepiscopus, fratri et filio litatem minora elegentium dsscendunt.
Quoniam
charissimo, monacho Cestrensi Willelmo, salu- ergo monachum te habilu protileris, hortor,
pre-
lem. cor, consulo ul semper in conspectu Dei intus
stu-
Quamvis me talem nesciam qualem me suis car- deas esse quod foris in conspectu hominum videris.
minibus tua pra?dicat benevolentia, non tamen in- jg
Non autem hic loquor quasi hoc
non facias sed ut
gralus esse debeo quoniam hoc facit dilectionis abun- semper ad meliora paterna cxhorlalione succensus
danlia. Saepe enim soltt dilector dilecti vitia aut non proficias. Vaie.

sentire, aut levia judicare ; bona vero, quae non sunt, 379 EPISTOLA XXXV '"^

epinari ; et quae sunt, exaggerare. Quod quando sola AD WALTERUM CARDLXALEM.

facil charilas nec error est suscipiendus propter
Secum illo de Ecclesice necessitatibus non
possc sine
affectura moiis, ncc amor contemnendus propler ejus assensu et aliorum episcoporum
consitio
culpam erroris. Sed sic debet amor nulriii ut error agere aut eis providere, eo muxime tempore quo
corrigalur, sic error debet expelli ut amor relinea- hostes in Angliam irruerent.
lur. Gratias tibi ago quia me talem diligis esse Domino et reverendo Romange Ecclesiae legato et
qualem me prsedicas : et horlor ne me talem opine- cardiuali Waltero, Axselmus, vocatus
episcopo
ris, sed potius ores ut lalem Deus faciat quadcra archiepiscopus Canluaria?, fideles oraiioues,
et fidele
esse me diligis el exislimas. Cum enim scriptum servilium.

sit : I^e laudes hcminem in viia sua (Eccli. xi, 30) Quod raandat mihi prudens vestra sollicitudo,
ut
et ahbi Orate pi-o invicem ut salvemini [Jac. v, 16) aliquo in loco '"^ conveniamus de causis ""
:
Eccle-
non debet homo hominem in hac vila magnoconalu siarum Dei fraterno ac charitalivo ad invicem
con-
laudare, sed magis ut laudabilis fiat pro affeclu siiio acluari et quae corrigenda sunt
corrccturi, utique
orare : laudera vcro Deo committere, cui proprium secundum intentionem vestram valde laudabiJe '"»

est merita judicare. Non dico bonorum virorum vir- est, et secundum quod expedit, valdi
utile esset, si
tules ad exemplum bcne vivendi aliis non esse raon- congruo tempore fieri posset. Sed vestra
prudenlia
strandas, sed eisdem ipsis non esse exaggerandas. non ignorat quia nos duo nihil efficeremus "",
nisi
Quoniam autem opus charitalis non debet esse sine rei suggestum esset, ut ejus assensu
et auxilio ad
retributione, pro carminibus prosam, pro laude affectura perducerelur '" quod disponeremus.
Est
redde exhortalionem. Cerle, filii mi, cum in me et aUud, quia ego a Cantuarberia elongari
nuljatenus
amas et laudas bona quae in me opinaris esse, ipso audeo, quouiara quotidie exspeciaraus ut
hostes et
tuoopcre testarisquia amabilisest et laudabifis om- ultra mare in Angliam per illos portus,
qui Can-
nis qui studet bonus esse. Cum ergo omnesvelimus tuarberiae vicini sunt, irruant. Propter quod domi-
non dico laudari, sed amabiles et laudabiles esse, nus meus rex ore suo mihi praecepit, antequam
ab
nihil tantum studere debemus quam ut boni in i'lo apndNolingeham discederera, et poslquamCan-
conspectu ejus qui non fallilur, judicemur esse. tuarberiara redii, mihi mandavit per litleras
proprio
Bonus autem quisque fidelis ab eo judicatur, qui in sigillo signalas, ut Cantuarberiam
cuslodiam et
suo ordine perfectionem atlingere conatur. Nam D semper paratus sim ut quacunque hora nuntiura
etsi omnes ad perfectionis sumraam pariter perve- eorura qui littora maris ob hoc ipsura custodiunl
nire non possumus, non tamen erimus extra nume- audiero, undique convocari jubeam equites et pe-
rura bonorum, sicut scriptum est :Imperfectum dites, qui accurentos violentiae hoslium obsistant.
meum viderunt oculi tui,et in libro tuo omnesscri- Et idcirco de Cantuaria exire non audeo nisi in
bentur {Psal. cxxxviii, 16), si ad eam perfectio- illam partem ex qua hoslium exspeclamus adven-
nem incessanterel fortiter conari velimus. Conentur tum. Precor igitur sanctitatis vestrae discretionem
igitur laici ia suo ordine, clerici in suo, raonachi in quatenus a^quo et pacatoanimo suscipiat basnostras

VARI^ LECTIONES.
•"lUegatione Edit. alligalione. '"^Cum eodem ms. collata. '"'Sunt huraililate Edit. Pic. sunt su-
perent liumilitate. "'In quautum ms. in qua quantum. '"'Ea illo ms ea illos. ^"''Cum eodem ms. collata.
*"Aliquo loco ms. aliquo in loco. "'De causa ms. de causis. "'Laudabile ms. valde iaudabile. *'''£fficieraus
ms. efficeremus. "'Et ejus... produceretur ms. ut ejus... perduceretur.
 1 ;

67 S. ANSELMI CANTUAR. AUCniEP. OPP. PARS III. — EPISTOLiE. 68

rationabiles, el qiu-e iutirniari nequeunl, quoniam A elongarc ab urbe in qua eram, nisi versus hostes
Scial pro cerlo veslra qui timebanlur, lunc monitus ut vobis occurreiem,
verae sunt,' excusaiioncs.
revereniia quia eumdem animnm (luem habeti<, ul qualeiius colloiiueremur de his qua? corrigenda sunt

conigenda sunt, habeo. Sed ex- in hoc regiio, rationabilem el susceplibilem reddidi
corriganlur qiine

redilum doraini mei regis, el episcoporum causam, quia propter praediclum periculum et prae-
spei-to
principum qui cum eo sunt, qualenus illi quae ceplum regis venire non poteram, el nihil efficere-
et

agenda sunt, opporlune el ralionabiliter suggeramus. mus nos duo, absente rege et aliis quorum assensu
Deo adjuvante, ojus assensu el auxilio efli- et consilio et operatione ad elVeclum duci posset
Et sic,

cacius expleamus (juod desideramus. Si

tamen vobis colloquiuin nostrum. Ego enim ipse video quae cor-

placel ut per dileclissimum frairem

noslrum reve- rigenda sunt, et habco voluntatem, quam nullus

rendum abbatcm H. "' mihi consilium vostrum homo mihi potest au{ierc,corrigendi, Deoadjuvante,

mandelis, de quibus nbus et quomodo cum rege per asseiisum el auxilium doniini mei regis et alio-

loqui debeam, hoc Sed et si rcgi

libenler suscipio. rum ad quos perlinet, cum locus et opportunilas
hujusmodi rebus per erit. Quod autem con((uerimini vos moratos esse,
monendo consulere aliquid de
eumdem abl)alem et revcrendum episcopum ^Vin- velut infrucluosam arborcm et peregrinum non ha-
toniie prudenliae vestrcC placuerit, laudo
et poslulo. g bentem adjutorium aut consiiium de aliis vos scitis
\&\e. de me autem ego scio quia non prohibui vos fru-
EPISTOLA XXXVI clificare, neque meum auxilium aut consilium vobis

pro ratione ct possibihtate meo denegavi tempore

AD EUMDEM.
frucliticandi. Quod vero quaerilis a me cur "' etqua
Calumnias impositas excultt, et se nec schismali fa- justilia episcopi alii me abnegantes, a me discesse-
vere, nec rebus Ecctesice iunc posse consulere
significat. runl, nec suntreversi dignam agenles poenitenliam,

hoc polius ab illis qutTrendum crat quam a me.

Domino et reverendo episcopo Albanensi el car-
'" divina dispositione Kgo enim nescio me fecissecur hoc facere deberent.
dinali Waltero, Canluariensis
Reversi lamen hactenus sunt, ut illam obedientiara
archiepiscopus Anselmus, oratiooum tidelitalera cura
quam Cantuariensi scdi promiserant, se mihi serva-
servilio.
sanctitate mihi direclis, si lice- luros faterenlur. Dicilis quosdam illorum vobis
Lilteris a veslra
brevilas paliatur, dixissse ideo non olTendisse "' in me quia permisi
ret, pienius quam epislolaris

respondereni. Pro temporis lamen opporlunitate ad

me a catholica Ecclesia tjTansferri ad S(;hismaticos,

quod ad me atti et ab iliis consecrari, si fieri, sicul additis, potesl

summam sensus illarum breviter,
nos loqui el a scliismalico rege invesliluram accepisse, et illi
nel, respondeo. Dicilis quia oportuerat q
hoc regno destrui tidclilalcni ct hominum fecisse, quos omnes scie-
simul de vinea Domini, (\ux in
sanctus bam esse schismaticos et divisos ab Ecclesia Cnristi,
lur, ne peniius confunderetur, quoadusque
Petrus aposlolus, per vicarium suum Urbanumsum- et a capile meo Urbano pontifice, quem ipsi, me
'" ponlificem eam. IIoc utique ego audienle, abncgant. Cerle niesciebam nec scio
mum visilarel

congruo tempore factum essel, id cos scbismalicos, aut sic divisos ab Ecclesia fuisse,
ipsc voluissem, si

prin- ut dicunl. Et si aliquis eorum qui hoc vobis dicunt

est quando dominus meus rex, et episcopi, et
aut propinqui me praescnle hoc dicerel, ostenderem rationabiiiter
cipes hujus regni vobis praesentes
vero licentiam accepistis a rege non ita esse. enim non abncgabant canonicura
Illi
erant. Post^juam
redeundi Romam, et rcx in expedilionem suamcum Romanum ponlitic(-'m, quicunque esset, nec Urba-
archiepiscopo Eboracensi et quibusdam aliis epi- num ncgabanl esse ponliticem seddubitabant pro- ;

vos ab et cgo ptor iliam qua; modo nala '" est dissensionem, et
scopis et principibus suis ivit, et illis,

nos *" in hac terra proptcr dubilalionem illum suscipere quasi certum
a vobis discessimus, veluli non
(lilTorebaiilncc ullum judicium eos '" ab Ecclesia
amplius inviccm visuii et postquam rex miiii prse-
;
;

scgregaverat, el omnino obcdienliam Ruman.T sedis

cepit ut illam partem n-gni sui in (jua niaxime irru-
tenere se fatebantur, ct sub professicne obedieniiae
ptioncm hoslium quotidie limemus, diligcnler c.u-
slodirem, et quolidie paralus essem hostibus resi-
^ Romani pontificis me consecraunt. Denique domi-

irruerenl, sicut in periculo vastandi vel nus papa scicbat me e.sse consecrarunl, cl a quibus,
slere si

perdendi tcrram ; cum nullo modo auderem me ct cui regi feceram quod feci. El tamcn (in palliura

VARLE LECTIONES.
N. vis. Abbalcm II. '"''Cum cjdem ms. collata. "'Cantuariensi
ms. Cantuariensis
"'AbbaK^m
non "«Quicrilis cur ms. quxTitis a
»"Summnm ms. summum Ponlificom. "\Non vos Edit. Pic nos.
ofiendisse ms. idco non olTendisse. '".Muiido nata ms. modo nata. "Indicium eos ms
m('; r.iir. '"Ideo vos
judicium
"
eos. ^„ ,

JOANMS PICARDI mJJE.

(1 1 l'allium (lundarchiej)tscopus Canfudritr solct cxcopit, nam Walcro Icgato id defcrente obvinm ivit

hnl>crr,miltipi'rvestramckarit(itein,i'[c.7nisit.\'n\\\\ ponlilicia indulus vcstimcntaol niidato pcde. Sacrum

ad se tiansmissi rursursmcminit insi'qii(;iitic|)istola, autcm insigne dc|)(isilum iii allarc siiscepit el liu-
UrJionoqnc gralias scribil co noniine, i|ui iil hono mcria com|)OSuii, sicquc diurna illa dccoratus stola
rificentissinic inisit (cral onim hiculo iiiclusum ar- rem sacram poregit Dominico de quarto Idns Jiinias
gcnlco) hic ABselmusdcvolissimc,juxlaaclaulissime anno 1095 (hunc eniin Floronlius Vigernicnsis, ct
69 LIB. III, EPIST. XXXVI. 70

quod archiepiscopus Canluariae solet habere, mihi A disse, quantum poluistis, et ea Occasione negoliura

per vestram charilatem, non ut scliismatico, sed ut propter quod venistis, impeditura usque nunc. Pro
accepto, non ut reprobans, sed ul approbans misit, bona quidem volunlate defensionis gratias ago, im-
et sic quoddeme factum erat confirmavit. Ipse hajus pedimenlum aulem hac occasione faolum vobis uli-
confirmalionis auctor, et dominus Guallerus 380 que '" nescio. Et si rei medulla diiigenler conside-
episcopus Albanensis et cardinaHs hscc eadem sciens, ratur sit-ut polest, et prudentia vestra me defendit
minisler ejus el exsecutor. Si vobis haec cahunnia quantum polest, cerlus sum quia conscientia vestra
allendenda videlur, cur eam anle pallii concessio- in hisquae su[)ra dicia sunt accusare me noa polest.
nem mihi lacuistis;si negligenda putatur, vos ju- Quod, sicut dicit, nec mecura nec cum ahis loqui
dicate quam diligenler sit a vobis inculcanda. Plura sicut voluit poluit vestra reverentia carens obedien-
possem adhucdicere ad infirmandum verbum ma- tiaRomanae Ecclesiae, scialipsa cur non poluit. Ego
litiae eorum quid hocquod dicitis vobis oblendunt ad aulem scio me diu et muUum dosiderasse et exspe-
excusandas excusalionesin peccatis,sed sapientiam classe vobiscum, aniequam possem et cum
loqui ;

vesiram scio non indigerc apertde rei mulliplici tandem polui, non tanlum potuisse quanlum voiui.
oslensione. Videat igilur prudens simplicilas et Rogaiis me ul fralres noslros Canluariensis Eccle-
simplex prudenlia vestra qualiter super haec quae g sisequiete ac pacifice possidere dimrailtam res suas.
dixi suscipere et exaggeraro debeat conficlas calum- Ad quod respondeo quia nullus raagis desiderat
nias, et cahimniosas confictiones adversum me ab quietera ac pacem illorum quam ego, nec raagis
illis qui fecerunt conlra me pio excusalione sua, ne sollicilus est pro utililale ejusdora Ecclesiae ; et id-
videamini velie infirmare "" quod aucloritale do- circo voluntas mea cst ul res ejus, Deo annuente,
mini papae et veslra exseculione non ignoraiiter est disponam ad utiiilatem praesentem et futuram, prout
confirmalum. Nempe non sic ;:ccepi (tesle Anghae melius sciam et potero. Vaieat beatitudo vestra,
regno) nomen domini Urbani papae in vanum, ut et dignelur Doum, ut rae et oinues actiones meas
hoc me ab ilio vel a fidelibus ejus meruisse cogno- dirioat orare
scam. Dicilis vos causara meam, lesle Deo, defon-

VARI-E LECTIONES.
""Confirmare ms. infirmare. '"Utique ms. ulique nescio.

JOANNIS PICAROI NOT.E.

Honedenus notarunl) et reliquos aslantes illud oscu- C dis virtutibus audilorum animos demulcens, in ira
latos fuisse proreverenlia sancli Pelri. Quem ritum, judicium sine ira lenens, in Iranquillitate severitatis
quia cognoscore operae prelium oxislimavi, lubuit juslae censuram non deserens. H;ec, frater charissi-
observare. Pallii autom archiepiscopalis formam, me, pallii dignilas ;quam si soliicite servaveris,
aiiaqu»^ scilu non radigna describit Onulrius in Ex- quod foris accepisso ostenderis, intus habebis. »
plicaiione vocum ecciesiaslicarum,el Joan. Duranlus Sic Pasciialis inepist, quam Fioriaconsis Bibliolheca
lib. u Do rililjus Ecclesije, cup. 9, num. 41, 42 ot exibet inti-gram ieclurienli. I*eculiaritor, quando-
caeteris. Qnii aiitom inyslorii contineat, Jarhmdus quidem ila lulit sermo, nolabimu>, i.,anfranco collata
Chrysopolitanus lib. v sui opcris (quod Candeiam fuisse duo pallia, ut i()Somet scribens Alcxander HI
nuncu[)avil) docet ex epistola Leonis papae in !ianc commemorat epist. .S. « Nunquam, inquit, res quae-
sententiam n Archiepiscopo pallii honor docernitur
: libel do arca pt-ctoris mei ejicere quavis occasione
ul puipureo crucis ejusdem vesliinenli signaculo a poteril inaiidilam ilUim humanitatem, quam niihi
tergo et poctoredepiclo domoiislrel populo signacu- extrenio hoiinnum, tantis indigno hono''ibus Roma!
lum redom|)lionis nostne, el pia cigilet raente de oxhibuislis, quodque duo p;iilia, unura de allari ex
passione Rodemploris dicens Mihi autem absit : more, et alterum quo sanclitas vestra missas cele-
gloriari, 7iisi in cruce Domini nostri Jesu Clvisti brare consueveiat, ad osteiidendam circa rae bene-
{Gal. VI, 14).') Leoni conjunxeral Amalarium. Ve- volenliam vestram milii impendislis. » Post Lan-
rum quia et hunc noster Hugo est imitatus lib. i De francum id prodiderunt Chron. Beccens. ins. in ejus
officiis ecclcsiasticis, cap. ultim., ubi vice auctarii gcslis, et Willelm. Malmesb. lib. ni De pontif.
inlerprelatur spinulas ejusdem pallii missi, praetor- £) Anglis. Caetero de honore,petitione et usu pallii tota
quam quod rursus de illo agat Iib u De sacramenlis, est cenlesiraa Gratiani dislinciio, ex cujus 1 can.
cap. l(j, parle quarla. Pasclialis socundus scribous cum pfaeci|)ialur motropolitanum fidem suam expo-
ad GuiJonem Viennae Gallijrum archiepiscopum sin- nere tribus a eonsecratione mensibns, et ab Ecclesia
gulare quodpiam mysteriura advertit a superioribus Romana pallium poslulare, merilo Roger. Honed.
incogitalum. « Paiio ad missarum tantummodo suspectus vidotur parum fideliter notaii anni, quo
solerania illis sollummodo diebus uli fraternitas lua Ansflmus pallium receperit. Cura enim lestimonio
meininoril, qui tuis praidecossoribusRomanae aucto- suo Anselmus fuerit sublectus et inaiiguralus ponti-
ritate Ecciesiae concessi sunt ;cujus te voiumus per fox anno IU93, miti profoclo non fit verisimile eura
omnia gremium conservare. Hujus enim indumeiiti juris ecclesiastici no;i inscitum recepisse pallium
honor humilitas alque juslilia esl. Tota ergo mente sesqui anno post consecrationem. Unde seipsum-
fraternilas tua se exhibi-e tVstinet in prosperis hu- quo iammodo damnans, dolensque quod per Angiici
milem, el in adversis (si quando adveniunl) invenia- regis malignam pervicatiam non darelur aut proro-
tur cum juslilia erecta, amica bonis, perversis con- ga'etur facullas eundi Romam, dicebat supra ad
traria, nullius unqnam faci.-m pro veritate loquente calcem episl. 24. Si Metropohtanus episcopus per
tremons, misericordiae operibus juxta virtulem sub- ioium priniumannum.nec piipamviueniemjiccpal-
stanli;c iusi.-ileii.s et lameii supi-a virlulem insistere liuni requiro.juste ab ipso hnno, e removendassum.
cupioiis, infirmis coaipaliens, bene valontibus con- Qua d.j causa Matlhneus Paris exactius suppulavil
gaudens. de alionis gaudiii lanquara de propriis hanc receptionem anno 1094 in Historia majore.
exsultans, in corrigendis viliispiesaeviens, in fovea-
 .

71 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS 111. — EPlSTOL.t:. 7-2

EPISTOLA XXXVII A mili aliquid agere videbar, in sublimi positus prae-

grandi onere pressus nec mihi fruclum facio, nec
AD IBBAXIM PAPAM.
ulilis alicui cxislo. Oneri quidem succumbo, quia
Cut hacfenux papatn non adierit, quidqne facto sit
virium, virtulura, industriae, scienliae, tanto officio
opus ob eodem moneri supplicat compelenlium inopiam, filus quam credibile videa-
Reverendo ac revcrenter suscipiendo calholicae lur, patior. Curam importabilom cupio fugere, pon-

Ecclesia? sumino pontifici Urbano, Anselmls, non dus relinquere : Deum e contrario timeo offendcre.

suis merilis, sed nutu di\ino, Cantuaria; vocalus Timor Doi illud me suscipere compulit, timor idem
metropolitanus episcopus, debitam subjcctionem onus idem me relinere compellit. Si inter haec vo-
cum servitii devotione. lunlatem Dei agnoscerem, procul dubio voluntalem

Graliasagro sanctaj munificenliae quod di-

vestrac meam et actus meos pro possibililate ad iilam con-

gnos aposlolica; sedis legalos ad nos direxistis ;quod ferrem. Nunc quia volunlas Dei me latel, et quid

pallii beneficium, sola graiiae veslrae largitale, agam nescio, errabundus suspiro, et quem rei finem

mibi porrigi praRcepitis. Noslri quijjpo, fateor, imponere debeam ignoro. Postulo itaque sanclam
ordinis el officii intererat el praesentiam voslram clementiam et clcmentem sanctilalem vestram ut
ex more visitare, et eam ut lieri decet condigna g propler Deura, propler cam charitalem qua Eccle-

reverenlia honorare. Et id quidem ex quo gradum siam Dei conlenditis adjuvare, penuriam con silii

episcopalera suscepi summo desiderio facere concu- noslri vestrarum manu santlarum oralionum pasca-

pivi, tum quia ratio id fieri postulabat, tum quia tis, ne cogitalionem talium fiuclibus agitatus, aut

consilio et alloquio vestro frui desiJerabam. ul me omnio ruam, aut mihil apprehendam. Rogo etiam,
***
de rebus necessariis tam publicis quam privalis el submissis mentis gemilibus humibiter supplico
interroganlem vestra prudentia doccrot, et aucto- celsam elpiam paternilalom veslram, ul in naufragio

ritas roboraret. Quod me non cxegisse rogo ne posilus, si quando proceliis iriuentibus adjulorii
vostri indigens ad sinum malris Ecclesiae confugero,
aegre sancla eminenlia voslra nec mete negligcntiae
Rut arrogantiae ascribat. Testis enim mihi est con- propter eum qui sanguinem suum dedit pro nobis,

scienlia mea quia postquam in cacumine sanctae pium et promplum adjulorium et solamen invoniam
Ecclesiai sublimaios vos osse cognovi, gavisussum, jn vobis. Pro domino Belvancensi Fulconc supplex

et reverenter dilexi et diligo, et quotidiaiium pro- oro demenliam vestram, prout veslra judicabil pru-
optavi el oplo, et faclum au- dentia. In munusculo nostro magnitudo veslra,
veclum vestrum fieri

diens exsulto. Sed quia bellis undique qualimur, rego, non solam penset quanlitatem. sed et bonam
hostilos impetus indesinenler et insidias advorsan- qua
q missuin et voluntatem. Omnipolens Dous diu
palernilalem veslram in gratia sua pace
tium meluimus, domi[ius nosler rex extra regnum n obis el

rae procedere haclenus non permisit, nec adhuc

cuslodiat. Amen.
procederc possc allatenus assensit. Pra>terea si 381 EPISTOLA XXXVIII '".

nulla? aliae causJE concurrcrent quae me faciem ve-

AD LAMBERTIM ABBATEM.
stram hoc tempore quod valde molcslc fero, videre
prohibcrcnt, sufficit quod aetas, quod scgritudo, Vt profugum monachum recipiat pcnnitentem.

quod debilitas corporis mei impatientem me agunt Anselmls, Dei disposilione vocalus archijepisco-

et prolixi ilineris el immensic viarum

asperitalis. pus Cantuariae, domino Deo doliclo,
et fralri in

Sed inter haoc, quo labore, quaque anxielate gra- abbati Lamberto, miscricordiam impendcndo tem-

valus, iter arripere conarer, si omnipolens Deus poralem, misericordiam mereri sempilernam.
el inregno Anglorum bella sedaret, et in regnis Fraler iste coraedens de ligno scientise boni et

et regnorum provinciis, per quas ad vos est eun- mali experimcnto didicit qnanta sit dilVerentia inler

dum, illam pacem trihuerol, ut quemadmodum opor- deliciasparadisi clauslralis et exsilium vila? sa-cula-

teret el oxpodirct, iter ipsuin cxpicre liceiel. Sed ris. Poenilens igitur et dolons, sicul lacrymae te-
"' non potest, landiu inpossibililas stantur, confitetur se nimis peccasse, et proraittcns
quandiu id fieri

me relinot. Divina clemcntia juvanlc, ubicunque D se deinceps moros suos corrccturum, et secundum
fuero '", vobis obediiv ac serviro, ct colsiludinem veslram dispositioncm obcdionlor viclurum, orat,

vestram honorare paratas cro. Et qui;i, sicut de- quanlo afleclu polesl, ul inlra ovilo de quo sponlc
"' mca; qucrelas non misorabililcr atifugit, admillalur. Et quia supplica-
sidero, quolidianas miseriae
licel milii coronara posilo clTundere in coiispectu lionom suam pro magniludine rcatus sufficere non
vcslro, sanclas scrcnitalis vcslr.-p auros paucis que- pulat, noslris procihus suas apud vcslram clomen-

Blibus etscriptus inquiolarepracsurao. Sanclo Patcr, liam adjuvari i^recalur. Quaiuvis igilur ogo de ve-
dolco mc csse quod sura, doleo non essc quod
rae stra sanciitale mihil promeruerim. lamen quia invi-
fui. Doleo me e.«6e episcopum, quia peccaiis meis cem compati et pro invicem orare jubemur, prse-
faciciitibus, non ago episcopi oriicium. In ioco hu- sumo supplicarc qualenus ovi quam Ciirislus qUcC-

VARI.E LECTIONES.

***r.um codem mx. collala. "'Sed landiu i(I..quandiu ms. scd qMandiu id.. tandiu. '"Ruero ms. fucro
'"Miseriac mt. miscriii! meuj. ""Supplico mt. humililer supplico. "'Cum eodctn ms. collaia.
 73 LIB. III, EPIST. XL, 74
sitam et invenlam ia humeris suis ad ovile ^-* re- A EPISTOLA XL »*.
porlal, veslra paiernitas ostium ovilis contra me AD PASCHALE.M PAPAM.
[/". aad. non] claudal, ne Christus idem pcrditam Excusat se quod nondum per litteras euni saluta-
quaerendo, tt iuvenlani reportando, frustia labo- verlt, et, calamitatibus suis expositis, causas
reddit cur ex Angtia abierit, et ut ia Anqliam
rassevidealur ; ctipse apud amicos cl vicinos, quos
nonredeatnisi rehas omnihus Ecclesue resiitutis
ad congaudendum convocare debueral, non tara
supplexubtestatiir. Lugduni intcrim ab arcliie-
oveni quam seipsiim, et, quod valde altendenduin piscopo sustentari se decUirat.
cst, oncralum "', et a suo o^ili exclusum csse Domino et palri reverendo, Pasciiali summo
conqiieratur. Itaque misericordiani el judioium caa- poiililici, Anselmus, servus EccIesiDe Cantuariensis,
tale Domino, et sic ut misericordia superexaltot debitam ex corde subjectionem, ct oralioaum, si
judicium "". Vale. qiiid valent, devotionem.
EPISTOLA XXXIX '". Quod ad vestrara cclsitudinem lantuni moratus
sum nunlium mittore postquam de ccrla nolitia ve-
AD MONACIIOS BECCKXSES.
slrae subliir.ationis Deo '" gratias agentes, gavisi
Beccenses inordinu observantia stabiles collaudet.
Et ut prcelati facta non judicentj)r(E cceteris hor- suraus, haec fuit causa quia quidam nuniius regis
iatur. B Angioruni vcnit aJ veaorabilem archiepiscopum
Dominis et fralnbus charissimis in Beccensi Lugduuensem pro causa aostra, noa lamen affcrens
cocnobio commanenlibus, fraler Anseuius, volun- quod suscipiendum esset ; et audiens
respoosum
tale Beccensis monachus, necessitale vocatus Can- archiepiscopi reversus est ad regem, promilteas se
tuariensis archiepiscopus, prsesenlis vilae continuam ia proxioio Lugduoum redilurum "\ Huoc exspe-
sanctitalem ct futurte aiternam fehcitatem. ctavi utscirem quid vobis de rcgis voluotate noti-
Quamvis nostram raro epistolam vidoalis, scio ficarc possijm, sed ooa venit. Causam itaque no-
lamcn quia dilectionem vestram in intimis'** cordis stram breviter inlimo, quia quando Romae moratus
mei fervere non dubitalis. De qua dileclione tanto sum, eam domiao papBe Urbano, et multis, aliis,
esse ceriiores debelis, quanio eam de praeterito sicut scit, ut pulo, sanctilas vestra, saipe narravi.
C>gnoscilis, el hoc propler quod et ad quod vos di- Videbam in Anglia mulla mala, quorum ad me
lcxi, facere contenditis. Audio enim quia, gralia pertioebat correclio, quae uec corrigere, nec sine
Dei inspirante et coopctante, in studio bene vi- peccato meo tolerare poteram. Exigebat CDira a nie
vcndi fervetis, et in paupertatis pressura rigorem rex ut voluntalibus suis, quae contra legcm et
vestri ordinis inflexibiliter tenetis. Sic enim dccct volunlalom Doi erant, sub noraine reclitudiuis as-
servosDei, ut quanto magiseos tribulationes prae- Q sonsum prtebcrem. Nara sine sua jussionc apostoli-
sentis vitae anguslant, tanlo ardontius ad quietem cum nolebat recipi, aut appellari in Anglia ; aec ut
aeternae vita^ tondant et se ad virlutum profcctura cpistolam ei miltercai, aut ab co missam recipe-
extendant. Sed cjuaravis sanclis moribus et religio- rem, vol decrelis ejus obedircm. Coacilium non
sis operibus studio sponlaneo insudetis, novitamen pormisit celebiari in regno suo ex quo rex factus
sinccrilatcm vestrae dileilionis, quia gralanter acci- jam pcr tredccim annos. Torras Ecclesiae homini-
piet si vos raonuoro ul in boc in quo eslis pcrseve- bus suis dabat in onmibus his et similibus si con-
;

relis. Quod ut etlicacius adimpifre valeatis, nc.esse silium polebam, omnos de regno eujus etiam suffra-
est ut sancla unanimitaie colligati, et corde ct ganei mci episopi ncgabant se consilium daturos,
voluntate praeialo vcntro obediatis ; facla et dicla nisi secundum voluntatem regis. Haecet multa alia,
ejus non dijudici lis, sed siue omni rotractalione, quae conira voluntatem et legem Dei sunt, videns,
quasi divinitus inspirata venerando mente benigna pelii Iicenliam ab eo sedem adeundi apostolicam.
Ubi enim subditi *" judices
servctis. prjelati fiunt, ut indo consilium de auima moa et dc ofncio mihi
aperte Dei ordinalioni, cnjus dispositione sibi prae- injunclo acciperem. Respondit rcx me in se pec-
latus est, detruhunt et conlradicunt ;
quibus Deus casse pro sola poslulalionc hujus licenliac, et pro-
et suai gubernationis subtrahit auxilium, et eos in posuit mihi ut aut de hac re, sicul de culpa,
^
proprii erroris praecipilari permittit consilium : ubi satisfaccrem, et securum il!um redderera ne ara-
vero prajlalus cum vcneratione, tanquam Christus plius pelereai haoc liceoliam, nec aliquando apo-
suscipitur, ibi lota domus Chiisti rcgitur consilio et stolicuni appellarem, autde terra ejus cilo exirem.
protcgilur et sustentatur auxilio. Quanto cnim sub- Elegi po'ius exire quam nefandae rei consenlire.
diti se vicario cjus subjiciuni secuiius, lanto ille Romam veni, ut scitis '", et domino papae rera
praelalo ct subditis cuncla procurat benignius. Om- lolara exposui. Rex, mox ut de Anglia exivi, taxato
nipotens Deus sua vos benedictione in aeternum simpliciter victu et veslitu monachorum nostrorura.
beatificet, fratres et amici charissimi. Amcn, totum archicpiscopalum invasit et m propnos usus

VARLE LECTI0NE3.
*"Ad oves ms. ad *^-Orbatum ms. oneratum.
ovile. '^"Supcrexaltet judicium ms. superexullet judicio
'"Cumeodem ms. "'In intirais ms. in intirais cordis mei.
collata. *"Euim praelati m.s. enim subditi
praelati. "'Ciru eoiem ms. collati. '"Vestra Deo ms. veslrce sabhmatiouis Deo. "^Reiilurura ms.
Lugdunuoi redilurum. "''Veni scilis ms. veni, utscitis. ;

Patrol. CLIX. 3
lO S. AXSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OIT. PARS III. - EPlSTOL.r.

rogatus a domino papa A quo, possel, iibenliiis eam

converlil. .Monilus cl 383 le siiscepi ;
tlo si fieri

susciperem quam de aho ahipio. Sed neccssilas

ul hoc conigeret, cnnlempsit, el adluic in hoc
lahs, quia inimici insurgcrc volebant conlra
perseverat. Jara est lerlius annus ex (pio sic de
fuil

mo populum quem habeo ad gubernandum et

Anglia exivi ; pauca quse mecum tuli, cl mulla quae
et ;

idco baronos mei, et idem pnpulus, nohicrunt am-

mulualus sum, quorumadhucsum dtbilor, cxpendi.
Sic plus debons quam liahens "% apud vonerahilem
plius cam piolelari : hac ilaque occasiono a luis

vicariis illam arcopi. Misissem quidem ad te a moo

ralrcm noslrum archiei>iscopum Lugdiincnsom de-
hcnigni- hUcre aiiquos per quos tibi etiam de moa peciinia
tenlus, ejus "' benigna largitale et hirga
"'^
dcslinassem, sed pio morle fralris mei circa
lale sustcntor. Non hoc dico quasi desidcrem
redire
siihlimiias regnum Anglia; ila lotus orbis concussus est, ut
in Angliam, sed limeo nc milii voslra
non nolilioo. Procor «ullatenus ad le saiubriter pervenire poluissent.
succenseat, si-ei nostrum csse
quanlo possum afleclu, ut uuUo Laudo ergo mando ne per Norlhmanniam venias,
el
igilur et obsecro,
redire jubealis, nisi ila ut scd per Guitsand, ct ego Doveram obviam h»beho
modo nie in Angliam
decrela apostolica vo- tihi baroncs meos, pecuniam ad le recipiendum
et
legera et voluntalem Dei, et ;

hominis liceal mihi prseferre et nisi rex et invenies, Deo

unde bene persolvcre
juvante,
lunlati :

poleris quidquid mntuo accepisU. Festina igilur,

mihi lerras Ecclesitc reddiderit, et quidquid de g
quia sedem apostoli- Pater, venire, ne mater nostra Canluariensis Ec-
archicpiscopatu, propler hoc
accepit vel certe, quod pro horum clesia diu fluctuans et desolala, causa tui, am-
cam petii, ;

recompensatione EcclesiBe prosit. Ahler enim phus suslinoat animarum delriaienla. Teste Gi-
di"'na
me hominem Deo debere pra^ponere, et rardo episcopo, et Guiiielmo Wintoniensi electo
oslenderera
sedem aposlolicam volui episcopo, el Guillolmo de Warelimast, et comite
juslc spoliatum esse quia
*'" quod satis palel quam noxium Ilonrico, et Roberlo fiiio Haimonis, etHaimone dapi-
requirere.
postcris, et exsecrabilc. Quajiunt fero, et aiiis lam episcopis ([uam haronihus. Valde.
exemplum sit

quidam minus inoUigentes cur ego rcgom non EPISTOLA XLII.

excommunico sed sapienliores, et rectum haben-
; PASCII.VLIS PAP.E AD ANSELMUSI.
id faciam, quia non
tes consilium, consulunt ne Ut Ecclesice Cantuaricnsi reslifuths jain dct operam
perlinot ad me utrumque, ct quei-imoniam sciiicel
Anglicand' Ecclcsiic rcstnurationi : ct Anglorum
vindiclam lacere. Denique ab amicis noslris qui Hcgcm ciun jSorinania^ coinite conciliet.
et

sub eodem rege sunt, mandatum miiii est quia Paschalis episcopus, servus servorum Dei, reve-
roeaexcommunicalio, sihercl, ab illo conlcmncre- rendissimo fratri et cocpiscopo Anselmo, Canta-
'" et in derisum convcrlcretur. Ad ha?c omnia _ ricnsium archiepiscopo, salutem et aposlolicara
tur
"'^ con-
aucloritas vestrai prudentiai noslro non oget benedictionera.

silio. Oramus ut Deus omnipotens facial omnes Sicut injuriis luis ct exsilio compassi sumus, etc.
'" suam de infra, ad an. 1118.
aclus vestros sibi placere, et Ecclesiara ViJe in Paschnli II,

vestri regiminis prosperitalc diu gaudcre. Amen. EPISTOLA XLIII ''\

"'.
EPISTOLA XLI ANSELMl AD niRGUNDIUM ET RICIIEZAM UXOREM EJUS.
IIENRICI REGIS ANGLORIM AD ANSELMUM,
Crntulalurncpotcinsunm Dcoinscrvilutcin cssedi-
Excusat scinauguralum ah aliis cpiscoj.is obingru- caluin, ([uodtjuc Dcus juniorcscorum liberos ra-
cnlcshostes, utinAngliam citissime rcvertalur puerit,utjnin liberius ipsi Deo tota menteservirent.
supplicat.
rex Anglorum, piissimo A.xsELMUsarcliicpiscopus, dominoet amicocharis-
Hemucls, Dei gratia
CanUiaricnsi episcopo, simo Blrgu.xdio ot uxori cjus soroi i sune dilcctissima;
Palri 8uo spiriluali Axselmo,
cxhibitioncm. Ri(;iii:z.E, salulom et bonediclionem Dei.
salutera ct omnis amicilifc
Palcr charissirac, quod fraler meus rex Sciatis quia filius vestcr Anseimus, ciiarissimus
Scias,
Guillelmus morluus esl ; el ego, nulu Dci, a clcro ncpos noslcr, sanus et Irclus est mccum apud
quam\is invilus, Lii^dununi et ego, Dcigralia, prosperc rae haheo.
a populo Angha) clechis, et
;

et
proptor al)sonliam lui, rex jam consecralus rcquiro hoc vohis dico quia gaudere poteslis
I)o lilio voslro
p
le .sicul Palrcm, cum
omni popuio Anglia?, quale- 383 mullum, quod illum Deo oblulislis. Amat
libi anima- enim Deura, ct quod amare debet unde gralias
nus mihi filio luo et eidcm populo cujus
;

rum cura commissa cst, quam cilius polcris, vcnias agore debotis illis ct eos araaro qui eum in aniore
bonis moribus
ad consulondum. Meipsum quidcm a
totius regni Doi el sui ordiiiis ct in nulricrunt.
propter meritum quod
An"liai populum, luo corumque consilio qui tecum
Et certo credo (luia lioc

miiii consulere dehent, coramilto ; cl precor ne primogenilum veslrura Deo devola mentc dcdislis,

tibi disphccal quod rcgiam benediclionem absque noluit Deusperdcre ullum dc prole vcblra ;
necper-

VARI.E LECTIONES.
*" Dohihs quam habilis ms. dclxMis quam hahens. ""Lugduncn.-^em ejus ms. Lugduncnsom delenlus
ejus. '"Uoipiirerc. Quaimnt c/c. «t.s. rcquiroro. Quod solis patet quam noxium cxemplum sit postoris ot
"'(] mli.-muuretur hj3. conte:iiMerotiir et in derisum converleretur. "VVMliio-
i;x(!cral»ile. Qaiiininl t'/c.
ex
vcslra; prulcnliiP i>i?. aulhorilalis vcstrin pririotiiin'. '"iCcciosiam ms. Ecciosiam suam. *"C'mhi
ritas
•itas p
Qodcvx mt. colldlu. i'crmortciu ms. pro inoitc. *"6'Mm codcm mscollala.
 ;

LIB. III, EPIST. XLVn. 78

misit, cos quos gcnuislis usquc adillam sctalcm in A Cantiiariensium archicpiscopo, Bexedictus, in Do
qua peccalis cl maiiliai liujus mundi sordiciarentur, mino salutcm.
pervcnire, ut vilam aeternam perderenl, sed omnes Amor scribcre, et dolor cordis mei gemilum
eos bono finc do hac vila ad se transire fecit. In- charitali vestrx' compellit aperire. Et quia sapien-
supcr si sapienlcs eslis, ot sapienler consideralis, libus loquor, el qui dc parva materia norunl fer-
inlelligelis Dcum fecisse vobis magnam miscricor- cula conficere mulla, ideo breviter succincteque san-

diam de vobis ipsis, quoniam abslulit vobis occa- clitali vestrae dico quoniam Salanas videtur esse
sionem amandi lioc sscculum, et desiderandi ea quas solutus. Rex namque superbice prope est ; et, quod
transcunt, cum vobis abstulit lifcredes in hac vila, dici nefas est, sacerdotum ei prfeparatur excrcitus,

el fecit filios veslros suos lia^redcs et suos lilios in quia cervice elata militant qui prapositi sunt ul

aHerna vita. Nunc agite gralias Deo quia cxonerali pra'bcant exempla huniilitatis : sic ut Daniclis va-
eslis el expedili, ut libere tolo corde, lola in- licinium videatur esse completum. Ergo qui in

lenlione et lolis viribus curralis ad Deum, ct sol- Judaea est ad montes fugiat, ^i cjui in tecto est, non
liciti silis soiummodo de salule animarum vcstra- descev.dat tollere aliquid de domo Olattli. xxiv,

rum ; el ut illuc sponlanea voluulale pervenialis. 17), etc. Proinde vos, qui Domini passer
in tecto

quo Deus filios vestros qui morlui sunl, vobis no- g solilarius extilislis, et agrum Dei vomere linguaj

lentibus, misericordiler traxil, et quo islum quera virililer conscidislis, ad montes fugere nec oportet

Deo dedislis, Doo adjuvante, pcrveniuram exspecta- de plano aliquid tollere. Elsi Romae non est nunc
mus, ubi pariler pater ei maier, filii et filia) in Gregorius, est tamen Anglifc Augustinus et qui ;

conspectu Dei iu gloria seterna gaudeatis ; et unus- dedit ei signa et prodigia facere, dabit vobis pro

quisque lanlum de singul:s aliis quanlum de se Chrisli fide ad finem usque viriliter certare : Fidelis
*" et amicissimi, frater est enhn Deus, qui non patietur vos tentari supra id
f^Iorielur. Ergo, dileclissimi

charissiine ct soror charissima, piecor, obsecro, quod tcrre potestis (/ Cor. x, 13j. Bcnedictionera
moneo, consulo ne contemnalis misericordiamquam autem vesirara qua debui mente suscepi, bene sa-
Deus voliis non prtemeditanlibus fecit et ne per- ; pientem, bene redolentem. Deo autem gratias agi-
datis gloriam quam Deus vobis, si culpa vestra non mus, quia saporosa sunt et odorosa quae agilis, quac
fuerit, pra;paravit. Cognoscite, cogiioscite quia dicilis, De vita aulem vestra dicamus
qua* datis.

quod Deus vos ila omnibus filiis orbalos in hac pariter, dicamus omnes Gloria in excehis Deo,
:

vita soios fccit, non est ira Dei, sed gralia Dei, et in terra pax huminibus boncevoluntatis {Luc,u,

ut (jui jam soli rcmansistis, mhil habentes quod li). Rogo vos, orate pro me ut Simon me aliqua

omni impedimenlo ad illum curralis, parte corrampere nequeat, ct Deus ab hoc pelago
amelis, sine ^
et ei vos et veslra reddatis. Omnipotens Deus sic ad porlam salutis perducat.

vos suo amore aceendat ut omnem hujus vilai de-

EPISTOLA XLVII *".
lectationcm, faciat contemnere, et ad se totoaffectu AXSELMI AD PASCIIALEM PAPAM.
tendere et pervenire. Araen.
Auditis decretis Romani concilii., cui Anselmus
EPISTOLA XLIV. inlerfuerat, rex de illis summum pontificem,
PASCIIALIS PAP.E AD AXSELMUlf. requiril ; quid rutem papajadicaverit, sibiju i-
Ut constante se gerat in tuenda Ecclesice Angli- ficari Auselmus petit.
cance liherlate. Domino reverendo, et Patri diligendo Pa.schali
Pascualis episcopus, servus servorura Dei, ve- -", summo pontifici, Axselmus, servus Ecclesiae
nerabili fratri et coepiscopo ANSELMoCanluariorum, Canluariensis, debitam subjeclionem et oralionum
salutem et apostoficam benedictionera. assidniiatein.
Non ignoras divinte volunlatisconsilium, elc. Vide Poslquam revocalus ad cpiscopalum redii in
in Paschali H ad an. 1118. Angliam, oslendi decreta apostolica quse Ro-
in
EPISTOLA XLV. mano concilio prsescns audivi de qua re ; dominus
EJUSDEM AD EUMDEM. •pv meus rex vestram requisivit sanctitatem per legatum
Anselmo eiim de aliquol dubiis consulentirespondet. suum, et egoper epistolam meam vestrura inquisivi,
Pasciialis episcopus, servus servorura Dci, venc- secundum quod rem cognosceretis, consilium. Regi
rabili fratri et coepiscopo Anselmo, salutera el apo- per lilleras vestras respondistis, mihi vero minirae
stolicara benediclionem. sed quoniara responsum quod illi sufficeret ""
illi

Consulta illa qu?c pcr vcnerabiles nuntios tuos non dedistis, adhuc vestram pro eadem re adeunt
Baldemum ct Alexandrum, clc. Vide in Paschali II. quidam episcopi prcesentiam ; et ego nostros mitto
384 EPISTOLA XLV. legatos, responsi veslri mihi relaturos senlentiam,
BENEDICTI AD AXSELMUM. ne forte videar alicui nieo solo sensu vel propria
Consolatoria est et amicis condita affectibus. voluntate quidquara facere. Servala igitur apud
Domini et venerabili Palri Axselmo, gratia Dei me reverentia sedis apostolicae, precor ut de
VARlJi; LECTIONES
'*'Ego dileclissimi ms. erffo dileclissimi. "'^Cum eodem ms. coUata *"Domino ei Patri reverendo Pa-
schali ms- Domino reverendo 8t Patri diligendo Paschali. ""Veslras responsura quod illi sufficeret ms^
Yeslras respondistis, mihi vero minime sed quoniara illi responsum quod illi sufficeret.
;
 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 80

pelilione quam voliis pra.'dicti episcopi exponenl A charissimis monacliis in Ceslrensi cccnobio S. Wer-
385 quod melius et utilius sapienlia vestra burga> commanenlibus salutem et benedictionera Dei,
seeundum Deum judicaverii, disponalis ; ct quid- et suam.
quid illud fuerit, pcr legatos noslros me certum
Bcnedictus Deus in donis suis,
et sanclus in om-
faciatis. enim non
Sicut pertinet ad me absol-
nibus opeiibus suis, qui et vos '" facil et iiumero
vere quod ligatis, ila non est mcum ligare quod
crescere et augmento religionis proticere. Quamvis
absolvilis.
cnim de omnium scrvorum Dei profeclu gaudeam,
EPISTOLA XLVIII.
in vobis famen aliquid habeo specialc cur de vestro
ANSELMl AD EIMDEM. la^tari profcclu debeam, quoniam per me Deus con-
Covsilium in adversis tiua: jam per novcm annos gregalionis vestraeest dignatus inslituere principium,
passus est exspectat. Prccaturque ut pallium
abbatem, dominum sciiicet Ricardum, charissimum
elccto Eboraceusi episcopo conccdat.
summo pon- iilium nostrum. Gralias igilur ago Deo pro gralia
Domino et Palri reverendo Pasciiali,
tiQci, Anselmis, servus Ecclesiaj Cantuaricnsis, sua quam ostendil in vobis ; et oro ut, sicut cadem
gralia vos pra:;venire dignalus cst, ita indesinenter
debiiam subjectionem.
Quanto studio mens niea pro sua possibilitale subsequalur, quatenus nunquam vos de hoc ad quod
sedis apostolica) revcrentiam et obedienliam ample- B vos provexit, permiltat deticere,sed semper ad

ctatur, testautur mulla; el gravissima? tiibalatioues meliora donet profieere ; quod pro certo ipse fa-
cordis mei, soli Deo et mihi nota), quas ab inilio ciet, si non negligentes fuerilis bona ad qua» jam
episcopaius mei conlinue jam per novem annos, et pervenistis, servare.Cum enim Dei sit sua gratia
in exsilio el cpiscopalu passus sum, quia ejusdera semper nos praevenire '^\ noslrum est quod accipi-
scdis subjcctioni ct obedientije inscparabililer ad- mus, ejus auxilio studiose cuslodire. Nam quamvis
hsesi. A qua intcntione spero in Deo quia nihil est nec habere nec servare possimus aiiijuid, nisi pcr

quod ine possit relrahere. Quoniam de his quibus ilkim, pcrdere tamen et deficerc non est, nisi ex
excellenliam vestram requisivi per epislolam mis- nostra negligcntia, quoc sa?pissime incipit a minimis,

sam olim per Guillelmum, regis nostri legalum, in quibus nos callidus ho^lis solel decipere, cum
nullum susccpi responsum, itcrum ea iieccsse iia- nobis persuadct ea non magni pcndere. Inde namquc
beo ropelere. De hoc quod iuter regem ct me est sequitur illud damnum exsccrabile quod legitur, quia

suftlcere pulo sapienlioe vcstrae quod in aliis lilleris qui spernit modica, paulatim dccidet (Eccli. xix, 1).

quod per legatos noslros cognoscelis. De

sio^nitico et
Cerlissum namque est, quod in multis Ecclesiis

qua non esl humililalis mcie veslra; sapienliae

rc
experimento didicimus, quia in monasterio ubi
rainima dislricte cuslodiur.tur, ibi rigor ordinis
dare, sed ab ea exspectare censilium. Prccor aulem G
omnipolenlem Deum qualcnus ipse cor vestrum ad monachorum inviolabililer permanet ; ibi pax in-

laudem et gioriam nominis sui et ulililalem Eccle- ter fratres, el in capilulo proclamaliones con-

sn<£ dirigat, ut de vullu ejus judicium ve- quiescunl ; ubi vero minimi excessus ncgligunlur,
sia;

strum prodcat, et oculi ejus in omnibus aclibus ibi totus ordo paulalitii dissipatur et destruitur.

De archiepiscopo Ebora- Si ergo de virlute in virtulem cl de profcclu ad

vestris videant acquilalem.
censi electo, sicut per episcopos qui cum co sunt profectum vultis "' ascendere, semper timole in

potcrilis agnoscere, supjilex precor qualcnus paliio singulis minimis Deum olVendcre. Non debclis con-

propter quod veslram adil exccUentiam, nobis eum siderare quam parva quam
sil res contra prohibilio-

contirmatum et gratia vcslra honoratum remillalis. nem' fociiis, sed quantum malum sil inohedienlia-

Crcdo enim quod non esl in Anglia qui tanlum pos- quam pro parva re incnrrilis. So!a enim obcilienlia

ecclcsiasticis rebus prodcsse cl spero iii Deo, poluit liominem in paradiso rctinere, unde per in-
sil in ;

quia sicul a Deo accepil facullalcm, liubet eliam obodientiam cjectus csl; neque ad regnum cnploriim
Quicdam alia quae noslri lcgati vcstroo aliquis nisi per obcdicntiam perducitur '". Pensale
voluntal.^m.
paternitaii ex noslra jiarte suggerent, precor ut au- quia si homo pcr unam solam inobcdiciliam in

Oramus ^''"''''"i patimur in lioc mundo pro-

'n'-''''""! <P>;"n
dire alquc ad ca responderc dignemini. ut D
Dcus omnipolcns sanclilatem vestram diu nobis jcclus esl, quamlum dcbcamus eam horrere ctobe-
dientia' bono studerc. In obedicnlia lotus vigorbene
conscrvct.
EPISTOLA XLIX "'. vivendi construilur, in ejus negligenlia deslruiUir.

ANSELMI Al) MONACIIOS Cl^SmEXSES. Abbati ergo vcslro obedienliam non solum inopcrc,
sed eliam in voluntate omnia cxhibele '", et
per
Desuorum 7nonachorumpro/(ctu(jaudrl,cladaccu-
ralam etiam in minimis obscrvantiam liortatur, ad inviccm pacem cl concoidiam per mutuam dilo-
'"'
Anselmus archiepiscopus, fratribus el liliis suis clionem liabele ;
quam dilcctioncm sic nulrire et
VARI.E LECTIONES.
"'
Cnllata cum eodem ms. et cum Edit. Got. et Col. K>1;5.
**^ Qui suos 7ns. ct Edit. ipii vos. "'Scm-
per pra^vcniro ms. ct Edit. semper nos pra;venire. *"In virlutem vullis mx. et Edil. iii virtulem el dc pro
fcctu a-l prolVctiim vuliis. •"i'orduci;ur. Abbali, elc. ms. ct rdit. Pordiicilur. Pcnsale quia si lionio per
unam solain inobedienlirim in taiilam misciiam qiiam palimur in iioc muiido projectus est quanlum dc-
beaiiius oain liuriiiie, ol n|)cflicnli.x' boiin studere. In obcdiciiliii lolii'^ vigor boiK! vivomli cuiistniiiur, in
ejus ne-li^-eiilia de .iriiiliir. Abbiti, clc. ""Volunlulc cxibelo ms. cl Edit. voluulule pcr oinniaiu exhibere,
""(iuaiu sic ms. ct idit. quam dilcclioiiom sic.
81 LIB. III, EPIST. LI. 82

servare poteritis, si unusquisque non ut alius suann, A dicio ostenditur suJlinens esse suus, in monachico
sed ut ipse alterius voluntatem faciat, sluduerit. probatur noncsse suus. Xamquamvis rex autdives,
Oliositatem quoque sicut rem iuimicam animarum cum sponte vapulat, se pcccatorem huiniliter osten-
a vobis excludite, et unusquisque considcrelquia de dat, nuUa tamen alterius hommis jussiouc *" huic

singuiismomenlis vit* nostrae reddituri sumus Deo liumilitali sc patiens subdcret, sed jubenti omnibus
rationem. Cuicunque ergo Deus dat aliquam graliam viribus resisleret. Cum autem raonachus ex senlen-
ad quamlibet utililatem, ca utatur inqnantum ha- tia praelali in capilulo Immiliter n-igcllis se subjicit,

bueril opportunitatem. Qui enim non utitur poteslate tanto majoris meriti hunc esse verilas judicat,

benefaciendi quam habet, in die judicii quasi non quanto magis et verius se quara ille humihat. llle

habens judicabitur, et ab iI!o auferetur hoc ipsum namque se soli Dco humiliat propter pcccatorum
quod habere videtur, quia ot praemio quod mereri conscienliam, iste vero etiam homini, propler obc-
potuit carebit, et deinceps nullam alicujus boni dieatiam. Humilior aulem qui et Deo et homini pro-
opcris potestalem in pujnis habebit. Quasi aulem plcr Dcum se humilial, quam qui soli Dco et nou
ahi dabilur quod ab illo auferetur, quando ilh qni huraanfTi jussioni se humiliat. Ergo si qui se liumi-

bene operatur secundura quod "' accepil, praemium lia!, exallabilur ;

qui se magis humiliat, raagisexal-
augebilur, quia juxta iilum qui negligenlcr vixit, tabitur. Quod*'* autem dixi, cura monachus vapu-
g
ejus exemplo a bono opere non defecit. Gratias ago lat, hoc a sua voluntalcdiscordare, nonita inlelligas

vobis quia pro me oratis, et oro ut ab hac charitato qnasi nolit hoc obodienli vohjnlato patienter por-

non desislalis. tarc, sed ([uoniam ex naturali appetitu carnis dolo-

385 EPISTOLA L '". rem n.dlct tolerare. Quod si dicis : Non tam fagio
ANSELMl AD BERNARDUM MONACtlU.M. publicam vapulationem '" propler dolores quos et
Pluris esseunlcam vapulatiouem ex obeclientia, sccrclc senlio quam propler verecundiam, scito
quum innumeras ex prop-rio sensu. quia illc forlior ostqui hanc quoque sustinere gau-
Anselmus archiepiscopus, Bernardo, monacho det propter obedientiam. Certus ergo esto quia ma-
cueuobii S. AVerburgae, salulera et orationem. joris mcrili est una vapulatio monachi tolcrata per
Audivi a domino abbale tuo quod majoris meriti obedicntiam.quam innumerabiles acceptas per pro-
judicas cum monachus sc aut verberat, aut ab alio priam scntentiam. Sed cum talis est monachus ut
se verberari postulat, quam cum in capitulo ex prse- ct semper habeat cor paratum sine murmuratione
'"*.
cepto praelati, non ex sua volunlate vapuhit per obcdientiam vapuh.re, lunc sive secrete, sive
Quod non ita est sicut *" existimas. Ilhid cnim ju- publice vapulet, magni mcrili eum debemus judi-
diciura quod sponte sibi aliquis indicit, regale est ; care.
illud "* vero quod per obedientiara in capituio sus- G EPISTOLA LI ''\

tinct, monachicuni est. AUerura est ex

*" sua vo- ANSELMI AD STEPIIANUM ARCniDIACO.NUM,
lunlate, allerum ex obedientia,nec ex suavoluntate.
Ut abhiitissnm et sanctbnoniales Rumeseia super-
Illud quod regale dico saepe sibi reges et superbi slitioso hominis defuncti, quem pro sanclo habc-
divites tieri prsecipiunt, illud vero quod monachicum bant, cultu prohibeat.
dico, non praecipientes, sed obedientes suscipiunt. An.selmus archiepiscopus, Stepiiano archidia-
'""
Regale tanto levius esl '", quanto volimlati susti- cono salutem et benediclionem.
nenlis concordat. Monachicum autem tanto gravius .Mando vobis ut (12) eatis ad Rumesei, el dicalis,

quanto a voluulate patientis discordat. Inrcgaliju- et dicendo preecipiatis domnae abbatissai ^" et sau-

VARLE LECTIONES.
*"Secundiim quod ms. et Edit. secundum donum quod. -^^Cum eodem ms. collata. '^'Vapulat deest
In ms. *'''Quid non ita ? sicut ms. Quod non ita est sicut. '^-Regale. IUud ?ns. regale esl illud. '*\iIo- :

nachicura. Allerura ex ms. Monachicum est. Alterum est ex. '"Lenius est oi.s. levius est. '"Alterius
jussione ms. allerius hominis jussione. *"^Ergo qui se humiliat exallabitur. Oiiod ms. ergo si qui se
humiliat cxallabitur, qui se magis humiliat, magis cxallabitur. Quod. *"Appelalioiiem ms. vapulalionera.
"*Cum eodeni ms. coHata. ^"Diacono ms. Arciiidiacono. '""Dominse Abbatissae ms. Domnae abbalissae.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
(12) Eatis ad Rumcsei, et dicatis, cic. Haudlevi, D monaslcrii primarium cl praccipuum instilutorem.
fuil labori liiclocus fatcor. Nam cum interlegendos Maimcsber. tamen et Honed. Aniial. part. i, anno
script. .\ng!os occurrerel passim Rameseia,Raniesien- 971, fatenlur communibus ulriusquo ope et opibus
sisque, et in ca degenles monachi, slabam dabius, ccclesiam fuisse conditara. In Honcdeno aulera,
videns in hac episl. expressum nomen abbatissae. (|uem Aluvinum scriptactabuloe Lincolnienses voca-
Tabulte vero Lincolniensis occlesise ms. in noslra vere Elheluvium ; in Malmesb. £^d?/wi^mu,N appcPa-
bibliotheca injcclum excraere scrupulum in paucu- lur. Rumesei vcrodcquo .Anseimus hoc in loco, est
lis. Aluvinus consul ej tempore ubbatiam Reincscice partheno diucccseos Wintoniensis, cxcitatus ab
intrapaludes lixit. Quod autem ha: tribuanl funda- Eduard- rege, utHonedenus testatur hisce veibis
1 :

tionem Ramcsieusis cu^nobii Aluvino consuli ila vi- « Anno9G7 rex AnglorumpacificusEdgarusin mona-
deo accipiendum, quia ille plurimum operse cl opum s'erio Rumescic(//OK Ramcseic, utcorrupte impressi
suarum largilus sit ad id operis. Reliqui enim scri- libri habent) quod avus rcx Eduardus senior con-
ptorcs, ut iNlalmesber. lib. iv De Ponl. Angl.Honed. slruxerat, saiictimoniales coUocavit sanciamque :

el Polyd., el Lilius in Chron. adannum 971 prsedi- Mervinam super eas abbatissam consliluit. » Sial-
cant sanclum Oswaldum Eboraci antistilem, hujus mesb. etiam lib. ii de P rccensens coenobia Win-
. A .
83 S. ANSELMI CANTUAR. ARCIIIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLE. 84
climonialibus ex noslra parte, et ex parle cpiscopi A pos qui in tara exsecrabilis sceleris prolelalioDem
Wiiitoniensis, et vestra ''\ ut si nolunt nie prolii- consentire potuerunt. Quaproptcr decet nos, imo
bere illis (.liviuum oflicium facere, tunc ex tolo pro- necesse esl omnibus nobis qui in hoc consensi-
hibianl ul nuilus lionor, qui alicui sanclo exliiberi mus *", si tam indecenti improperio subjacere no-
debel exhibealur ab illis, aut permittant ab ahquo lumus, qualenus dies ejusdom causaj detiniendte
exhiberi niortuo illi qucm quidam *^*
volunt pro conslituolur celerius, in quo praesentiam nostram
sanctohaberi. Fiiiumautem ipsius mortui propellite et vcstram, aut si hoc esse nequit, aliquam raliona-
a villa, nec amplius converselur in illa. bilcm ex nostra et similiter ex vc^tra parle perso-
nani adesse cupimus. Quem diem in oclava die
EPISTOLA LII *'\
Nativitatis S. Dei genilricis5Iariaj, quamvis nobis
ANSELMI AD GEn.VRDU.M ARCUIEPISCOPUM EBORACEXSEM.
nimis longinqua propter praidictam causam sit, ta-
Docet inducias suo assensu fuisse dalas sacrilego qni
mon quia cognosco vos velle intcresse, ponimus.
mulierem velatam inuxorcmduxerat.
Quippenec episcopusadquem causa pertinet, vellet,
Anselmcs, gratia Dei archiepiscopus Canluariae,
si ego vellom ncc ego vellem, si ille velici hocdil-
;

Gerardo, archiepiscopo Eboraceu.si, saUucm.

forro diutius, si Deus nos ab omni impedirocnto de-
Notum facio, dilecte rai, reverentiae veslrre, quia
g fenderit. Nam lantum post colloquium noslrum.
induciu) de causa illius qui mulicrcm velulam in didicimus de rei vorilate, ut si acceloramus quod
conjugium sibi copularo prtiesumpsit, quas dtidit diOerre proposueramus^nulla notandum hoc *"*
sit in
cpiscopus Lundoniae vestra inslantia.me favente, in tali negolio levitate.
tanlam iufaniiam conversa) sunt mihi, et vobis el EPISTOLA LIII
'".

omnibus quorum consensu datLC suni, apud Lundo- IIILDI^BERTI CIi:-\OMANEXSI.S EriSCOPI AD ANSELMLM.
nienses ct apud oranes qui lioc audiunf, ut nuilius Gratespcrsolvitob tractatum De processione Spirilus
hoc *'*, nisi religioso carens pudore, si fugere valet, sancti contra Grcecos scriptum et ad semissum
Despenml etiara ullum bonum ali-
tolorare queat. Vonerabili Canluaria?archiepi^copo, gloria ct ho-
quandoproventurum Ecclesia? Doi por illos ejusco- nore dignissimo, Ansklmo,IIildebertcs (13), humi-
VARLE LECTIONES.
EpLscopi et vestra ws. Episcopi Wintoniensiset veslra. *'*Ouom quidem ms. quem qnidam. '"'Co/-
lata c%im eodcm ms. ^'^'ri nullus hocms. nuHius hoc
loc sed male. -''Consonserimus ms. consensimus. *"^\ul-
lus ho2 »is. nullanolandum hoc. ^"Collata cum eodem ms. ei cum mss. S. Audoeni Rotliomag.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
loniensis di(rcescos, ejus meminit ct Rumeseiam C ccs cxcusi aulera IHIdeherttis, sed et in ejusdom
;

vocat, discrepans ab Ilouedeno, quod Edgarura non Gostis (qii.T impolravi a V. prioroTutlero. couiobila
Eduardum conditorera asserat. Locorum igilur, S. Vinccnlii Ceuomanensis) ulramque vicissim re-
loraporum et fundatorura varielas aperle (lislinguiiiit pori. IL-cccine vcro Gesla, no diulius laloant poste-
hsec duo cccnobia, quib. littera u in a mutala, idom ros, addemus hic » Vonorabilis Ilildeborlus e.\ La-
:

prorsus est nomen. Ca^lerum homo illo, quorumdam verdinensi castro mediocribns, sed lamen honoslis
opinione sanctus, a cujus cullu et lionore Anselnuis orlus paronlibus a Domino llocio [alias BocUo] Ce-
praecipil Rumesienses virgines abstinere, esl Val- nomanonsi episoopo faclus magisler scliolarum,
deosus, Valllieofus, Valdefus seu Veldeofus, comos deinde archidiaconus, ot post docessum doraini
nobilissimus, quein GuillelmusNolhus oblevissiinam Ilooli in ejus loco est subslilutus. Ilic ilaquemoribus
conjuralionis suspicionom capilc daranavit. Inno- placidiis et modestus, primo initio sui cpiscopalus
centiam vero ojus mulia eaiiue pra-clara miiaoula sala,2ebat roslaurarc ea (pi.ne antecessorum suorum
signilicarunf, teslib. Malm. I. iv Do pont. Aiigl. cl nogligoulia V( (lo.slrucla vehimi^sa fuerant, infaliga-
I

\Valsing. Hypod. Nousf. adan.l(j7o. Rumesiensis

in bili sfudio. Conlinuo namque domum cai)iluli a fun-
igilur anlistita vel alicujus miraculi permola ni- damenlis undique vilreis illu-
c(ppit construere, ct
musculo, aiil iniqiia comitisnece, pubiicas fiindibat stravit, et fornicoo oporesuperfesforecuravit.Eodem
prcccs, volaipio mmciipalialur ci qiiom nondiim Kc,- namqiio lempore bollum gavissimum exortum est
clesia in divos relulissct. Quamobrem Ansolnnis inlor Ilonricum I Anglorum ivgom, et lleliam co-
merilo pnocipil eam cessare neque enim pulilici ; initom Conomauensem, oo quod ipse rex episcopa-
sanctoium iionorcspendenl ex forventiori cuju-lilicl i;)
tum calnmniabatur, idooque ordinalinni cpiscopi
zolo, scd aposfolicfc sedis ct Ecdesi.T catliolica! molicbalur ohsistcre. Cum antein audissel ordina-
judicio, licel in synodo Pondini, liabil.n an. IIO-J, liim osse, nianifostis bclioriini incursihus patofecit.
eam obrem id promiilgarit (;dictuin, (HioiLMalm. rolii- Giijus incopfis coinos llolias co^pit rosislere. Quo
li. I. Do ponl. Angl.inhancscnlenliam "Nciiuisle-
I : comi)orto, Fulco, comes Andcgavensis in civitalom
meraria novilale corporibiis raortiiorum aul fontib. advenil, et conscnsii civium in munilionibuscivi-
aul aliis rcbus (quin contigisso novinnis) sino opi- latis cusfodiam jiosuit, ibiijuo rolicfo lilio suoadalia
scojiali aiiclorifafc revcrcnliam fiancfifatisoxliihcat. » Iirojioravit Infcroa rcx Anglorum vidons civifafom
.

Quo inl>Tdiclo voliiil Ansclmus comjtoscoii' siibila- siii |)riiicij)is pra-sidio do.slifufain, luic accessit ad ;

neas (jua-dam j)lebecul.i>superslitiones, ox iininalu- Colonias acccdil ; consedit urbem exercitumagno,

riori jiietale gcnifas, non laudabilom ot anfiqnam j)ostoa cremavit Goloniam. Rox aiitcm, vidensseesso
Ecclesi.-r; Romana' consucfudincm in .niiotiicosiltiis illii.Mim, ciim cxercilu siin discossit. Gives aufoin,
8Cr»'.Tri solilam asjicrnar. ciiiii ad jnignam se j)r;o]iarass.'iil. comporla rcp^is
(l.i) llildrherlus. Robcrlns rienalis lib. i De re luga, ad urbein siinl revorsi. Quo aiidilo comeslle-
Gallictt, pcrioche Gildrberlus Guillelm.
6, scriliil ; lias, limens ne Pulco coines Andcgavensis jiroscri-
(jcmol. lib. VI Ilislor. diicum Norinnn., c-.p. 10, Iilioni cjus inlondorel, mandavil ad so opiscnpmn
Hchcrtu», alii lldeherdus (|iiain postrcmain, liujus-
; ilildobcrlum, el quosdam cx primoribus civilalis, ct
quo cpist.bcriplioocm promiscuc habcnlmss. conli- cum cis coppil cxcogitarc quibus modis civilalcm
8,- LIB. III, EPIST. LIII. 86

lis Cenomanorum sacerdos, salutem '" et oraliones A Unde dignum

peccatis. fuit ut advocalus veritatis

in Domino Jcsu Cliristo. exemplum proetenderct -'^religionis. Talis propterea

*" pastoralibus cxcubiis congruebat, cui nihii decs-
Et dies laelus et vultus solernnes cura tuo mihi
Traclatu pariter, sauctissime Pater *'', accesserunt. sot ad *" plenitudinem justilia;, nihil '*' ad intcgri-
Susccperam prius benedictionem tuam servus cgo, talcm doctrina^, Bcatum sane pectus, quod virtutura
servus tuus "", et C""it gratias Domino Deo, el libi conventus rcverendum "' sibi penelrale consecra-
'" dcvotus mcus. llumanum
alYectus-'*, affectus vit. Inde velut ex adilis divina prodeunt oracula,
quidem fuit subvenire proximo pcr compassionis nihilque aliud sacra labia ^" proiiienlur (|uam cffle-

ailectum '"; sed divinum, fidera defendere calholi- stis inlerpretcm voluntalis. Eorum mc ss-pius rccor-

cam per inhabilantem in te Spiritum sanclum. dantcm stupor opprimit ; et dum singula diligenler
**^
Utrumque aulem operalus est unus atque ***
idem intueor, omnia Spirilui fateor ascribcnda, ciim

Spiritus, volens libi 387 virtulum exuberare gra- Psalmista dicens : A Dumino factiim est istud, et est
tiam, quem suae processionis a Filio rcservabat de- mirabile in ociilis nostris (Psul. cxvii, 23). Vale,
fensorcm. Tn malevolam enim animam non poterat sanclissimc "" Paler, sciens *" quia desidcrio dcsi-

introire sapientia, nec liabitare in corpore subdilo dcrat anima mea te vidcre, non aegre latura venlos

VARI.E LECTIONES.
''Salutpm. ms. salutem, et oraliones in Domino Jesu Chrislo. ^'''Sanclissime Pater ms. S..'iiid. pariter.
'^''Ego sorvus tuus ms. scrvus ego scrvus tuus. '"Gralia Domiuo Deo, et libi ms. S. Aud. gralias Dco et
libi. ^'*Devotus : affcclus affecius ms. S. Aiid. devotus affectus mous. Edit. Pic.
ms. dovotus afl^eclus ;

devotus cltcctus est atfectus. "''Charitalis affoctnm ws. S. Aiid. et Edit. f/c. compassionis aireclum.
"'Unusille atque omittitur, ille in ms. S. Aud. '"Excmplum rolinquerat mss. exomplum prffitenderet.
'*'Talis cliam ins. S. And.. Talis propferea. '''^Nihil decbt ad ms. S. Aud. nihil deest ad. "Tienitudinem,
nihil mss. pleniludinem justitifc, nihil. "'Quod rcvereudus viilulum couvonlus roverendura m-is. quod
virtutum convenlus revcrendum. "^"Sacra labia ms. S. Aud. sacra verba. -"Opprimit ct mutalus noslri
temporis homincm talia posse, calamo scribtt; velocitcr scribontis orania fatoor ascribonda, cum ms. S.
And. et ms. Vict. in Marg. recentiori manu, opprimit ot dum singula ddigenter inlueor, omnia Spirilui
;

sancto (ateor ascribcnda, cum. '^'Vale, sanctissimc ms. S. Avd. et ms. Vict. in Marg. reccntiori mnnu :
vicera mihi, Pater sancte, ropendes, si tuarum me participem feceiis orationum. Vale. "'Sanctissime Pater,
sciens ms. S. Aud. omittit.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
regi traderent, ipsumque a vinculis libcrarent. Erat B gresso, univorsi quasi angelo Dei honorem exhibe-
enim ipse comes Ilelias in vinculisrogis Anglorum bunt.
timebat enim ne comes Fulco, regiis muncribus de- « Rogerius autem, dux Siciliae, audila fama el
ceptus, cum eo pacem faceret, et tradita civitate ipse scienlia pra-sulis, illum in maximo honore et reve-
perpeluco damnarelur. Episcopus anlem, ejus an- ronlia suscepil, et dedit ci idem Rogorius cenlum
guslias miseralus, cum eo de cjus libcrationes cst col - uiicias auri ad faciondura opus beali Juliani, ct ad
locuius. Ipse vero rex paulopostliberum et quietum victura canonicorum decem libras moneta) dcdit.
abire permisit. Rex aulem capta civilatc, el muni- Posloa vero idom episcopus ad Cenomaoicam rediit
tionibus impositis, iu Angliam transfrolavit. provinciam. Eodem lompore comes Holias liberalis
« Quidam autem ex clericis, invidenles promo- loclum in quo boati Juliani beata mcmbra requie-
tioni episcopi, et dolos in«idiantcs, accusaverunt scebant auro decoravit el argento.
eum apud rcgem Angliao, dicentes eum fuisse con- « Deinde anuo Domini 1120 ad dcdicalionem ec-

scium prodilionis, quando comes Helias occupavit clesiae accolorans, multa ibi necessaria ministrans, in
civitatom consentienlibus omnibus. Unde rex suspc- ociavo dio PasclK-o Ilildeberlus consocravil eam in
clum habens Hildebcrtum, inslantcr ab eo exigobat honore ct nomino sancfae et eloriosrc irginis Maria?, 'N

ut turres ecclesia^ dirui prKciperet (quihus dicebat et beatorum marlyrum Gorvasii ot Protasii, ac piis-
sibi damnum illalum fuisse) antcquam in Angliam simi Juliani. Postea vcro focit cx proprio suo duas
transfretarct. Et ul turres diruerct, obtulit ponlifici casas auro et argento pulchcrrime circumteclas, ia
maximum pondus auri et argenti ad ajdificationem quibus roliquias sanctorura Tutilii ct Victoris et
sepulcri beati. Juliani, ul dicebat. Quod ad ignomi- Q lunoceniii, et sancla3 Tcnestinaa et Oda?, et sancti
niam fieri videns episcopus, consilio acccpto ad Hilari presbyleri, solemnitcr consignavit.
suam revcrsus est Ecclesiam. Prinunn dotulit plane « Posl aliquanlura lcmporis Guilleberlus Turo-
duo cymbala prclio?a,et optimam cappamdo pallio, ncnsis archiopiscoinis moritur, et in scde et in loco
et duas polves argenteas, cum aliis multis ornamon- illius Ilildoberlus Ccnomanensis episcopus apicom
tis. Intcrea pracsul de praecopto rogis valde anxius, cst sorlilus, concedenteLudovico Grosso FraHCorum
de urbis incendio, dedomorum suarum destructione, rcgo. Anno Domini 11:29.
de civiura expulsione, de clericorum dispersione « Tandom voro xv Kalond. Januar., id est xviii
moestissimus, Dci omnipotentis clemcntiam jugilor Docemb., anno Domini 1136, in sonectule bona ob-
precabatur, ut ab Ecclesia et populo iram indigna- dormivit in Domino ct sepultus esl Turonis in
tionis dignaretur avcrlere iMiscrtus autom Dominus ecclcsia Sancli Mauritii ; rexitque Ecclosiam Turo-
aflliclionis illius, indignationom suam, ultra quam nonsem annis septem, et mensibussex, et Ecclesiam
sperari poterat, mitigavit, et facios inimicorum ejus Cenomanonsom annis xii, et fuit vita ejus quasi
confusione et ignominia replcvit, ut canticum eorum i.xxx anuorum. » Hucusque schedula mini Irans-
verterctur in luctura, et organum eorum in vocem missa.
flenlium. Nam dum quodam die in silvam rex ve- In (piam unum ctalterumob?crvare me compelllit
nandi gratia perrexissot, ab uno ex suis railitibus historicx' veritatis araor. Arnoldus ^Vion. lib. ii sui
(qui secum erant) sagilla porcussus interiit. Pacata Ligni vilpe, cap. 39, ox Clironic. Cluniaccnsi ms.
civitate et hostibus fugalis, Hildebortus Romam pro- rcfert cum luisse monachum Cluniacensem, cum
ficiscitur, quem Paschahs secundus papa recopit lamen brevi commcmor.ins Hil-
hsec narratiuncula
attentius. Deinde illi in Siciliam Apuliamque pro- deberli cunas, dicat illura egisse postca s»holarcham
87 S. ANSELMI CVNTUAR. AUCIIIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLE. 88

aut pelagiis, dummodo liccat consilium salutisacci- A landi,exspcclate eurn, quia non tardabit; ipso enim
*'*
pere abs te, qi'Od nusquam esse credo, nisi sit e.'.t adjulor in opportunitatibus, in tribulalione. Om-
apud le. nipolens Deus corda vcslra in servicio suo cor-
EPISTOLALIV. '". roborare dignatur et consolari. Oro vos, orate
AI> MOACnOS ALEANnNSEi». pro me.
llortatur monrichos ad contlnuam suce reguhv ob- EPISTOLV kV "^
scrvantiam. {Vide epist. ICO, infrci.) MATHILDIS REGI.VE ANGLORUM AD ANSELMUM.
AxsELMis, gratia Dei arcliiepiscopus Cantuariae, {7 modicc quotidianum rcla.vet jejunium.
**'
fratribus et tiliis cliarissimis, domo pviori, et Domino et Patri reverendo Ansei.mo *'', piimaj
aliis servis Dei iu monasterio Sancli Albani manen- sedis archiepiscopo, Iliberiiorum omniumque sep-
tibus, salutem et benodicliouera. tcntrionalum insularum quae Oicades dicanlur pri-
omne bonum, et vo-
Gralias ago Dco, a quo cst mali,MATiiiLDis,Dei gratia, Anglorum regina.liumil-
bis, qui donnm, quia de vobis audio
servalis ejus lima ejus aiiciiia, pra^jenlis vita? cursu felicitcr
omne bonum. Memorcs enim vos esse monstralis peracto, ad finem, qui Cbrislus cst, pcrvcniro.
quia oporlet vos per mullas tribulationes introire Quod quolidianum jejunium jam vertoritis in na-
in regnum Dci, et quia tentatio probat ct tentat ju- Q turam ut nulli "' fcredubium, ito necmilii est igno-
stum, si diligat Deum, cum niilla vos adversilas a lum. Quodque magis admiror, plnrium proborum
cuslodia vestri ordinis proliibere polesl.Sic enim frequenli relalione didici, ot post longa jfjunia noa
exspectare secure polestis prapmium de quo dicilur ""•
: natura postulanle, sed quolibcl e famulitio sua-
Beatus vir qui suffert tentationem, quoniam, cum denle, cibum sumere sclilum. Haec etiam vos tanla
vrobatus juerit, accifiet corcnain vita {Jac. i, 12). non i^nnro, ul magis Daluno, jus
fnigalilale siiinorc
Quanto ergo vos studiosius ad conservandum mo- proprinm dcmendo, vim focisseqnam legcmsolvisse
nacliicum ordinem insistere cognosco, tanto sccu- vidoamini. llnde cum mullis, lum mihi maxime
riu3 vos paterna monitione exliorlor qualcnus in metuendum est ne tanlo pairi, cujus sum beneficiis
bono proposito et in hoc ad quod vos Deusprovexit, obligata, lam forti humanae naturaj
Dci athlelfc et

perseveretis; et semper p.d meliora, in spc divini viclori, cujus indolicienli vigore pax regni sacerdo-
auxilii, proficere et tenlolis. Quod
nun^piam deficere tiique dignilas firmata est alque defensa, lam fideli
efficaciler potcritis clficere, minima veslri si nulla tamquc prudenti Dei dispensatori, cujus sum bene-
ordinis voluerilis contemnere, quoniam qui spernit diclione in b^gilimum matrimonium sacrala, cujus
modica, paulatim decidet {Eccli. xix, t).Deusvidet oidinulione in terreni regni dignilalem sublimala,
quid vobis expediat : si moram fecerit vos conso- cujus precibus in coelcsti gloria, Deo annuente, co-

VARI.E LRCTIONES.
*'*Consilium acciperc ms. Vict. consilium salulis accipore. ^^^CoUata cum eodem ms. "^Vnselmus
vocalus archiepiscopus Canluariensis IValribus ms. An.solmus gralia Dci archienjscopus, frnlribus. '^^'CHm
eodem ms. \ietorino colla t a. ^^H)onunQ et Pairi Rovoremio An-olmo »»s. Venorando Palri Anselmo.
**'Verteritis ut nuUi ms. vcrlilis in naturam, ul nulli. '"Tamulitie ms. c famulilio.

JOANNIS PICARDI NOT/E.

et archidiaconum, ot antc audivisse Berengariuni C sclieda maniiscripta Cavsaroduni Turonum annis vU
praeceptorum, Guillelm. ^lalmesbcrior.s. i-ajleriquc el mensibus G.
iiistorici, ad quam viUT Ilililoberli partem cjus mo- Priorem quidem cbronologia parlem infirmant
nachalus roduoi possil non vidco. e(ii.>:toIa Ilonniii jiapa* socundi (qui civatus fiiit anno
Pnoleroa raonachus (ut Jacobus de Graffis mona- 1l2i) ad lliidiborlum jam Turonensom arcliiepisco-
chus (^assin. nolat partc ii Dccisioniim aurear, piim, cl Hildibcrli rosponsum ad Ilonorium, quae
lib. iii, cap. 20) ncquil promoveri ad dignilales quidem roiiories cpi^l. ()7 et 6S Iliiileberli. Ex ad-
ICccIcsiarum, qufo i-inl «liversae |irofessif.nis el lia- vorso occurrit episloh 12 D. Rornardi, eum hor-
i

bitus. Ecclcsiani voro ('enomaiicn.^^em lum (noc non lanlis ad Innoconlii II ronunliali papsc anno 1130,
hodicqne; cloricos canoiiicos habui.sse liqiiet ox su- tulandas parlcs.
perioribus. Imo ab inilio clericos rcgularilcr cl Sitaudom dicamus Ilildoborliim pi\Tfiiissc Cono-
exemplo apostolorum in ea vixis.oe, palam cst ox manensi Ecclesia' annis vigiiili novom, fuil unoUis
cap. :t snncli Panaoii, Cenomanensis (luoqiic
Vilae sallom anno 1009, a qiio ad 1100 curavoril .Tdili-
episcojti fpiod cl Joaiiiies a Posco noiavil ihidom.
; cium capiiuhiro (ul legiinus in principin narralioni.s)
Eloclioncm aulcm Ilildebeiti ad Cenonianonsom anuoqno 112.1 Iranslaltis ad Tiiroiios, falo cessoral
cpisropalum cocidi.sse anno 1100 jiixta Cliionic. 1130, compiilandosqiie adililionis mcnsos anni inle-
(^luniaccnso, nox (jiiilliclmi Rufli Aiiglonim ref(issu- gri vico. (".ui alluhuoril lanlum ogissc Conomani
periiis momoiala [jatralaquo aiiiio 1100 (lcslibusSi- duos ol vi;;inli aiinos, cn;;ilur cum faccre ponliliccin
g.d.crto aliisque ad episl. 40 coram nolali.-) palani aiuio liro, ol archiopisi opum IliiH, ac pnsliemo
obsislil. Ifisi! qiioquc ocdcm lihro cap. 22 (^srilan- D dctiiiiclum 11;U), p'iii!o [losl Itinoconliiim II, olcclum
lissime dixil Ilildeheitum crcaliim fiiissc archiepi- aniio imo ad xiii Kalond. Mprtias.
pccpum Turonensom aiiiio 1100. Hi liiinc hipsiim Sod h.TC suppnlalio dissidorol a!i ohiln IFi!deberli
tribiias labcnli ly|iographo, Iribiio. Reiii solliiiliis morliii xviii Dccomb. pr.Tlorqiiam qiiod coaclinr
vidoaiiius. Si liodii maniiscripla habel lindolieiliiiii appiirel violoiilionpio iindo priorom Iiibontiiis am-
;

aniiO 1129 Tiiioncnsis an liiopisC(q>alus iiifiilam ploxor. Il;i c oxciississc el aLliioiasso oocgif aporln
gChlafisc ; Tabiilri' Ccnomancnses apiid Domorharom (emjinra rcpngnantia, quam vel ctcI advertisscnt in
ol Wion si^nanl sodissc (^enomnni aiinis xxix ot siipcrioribus.
89 LIB. III, EPIST. LVII. 90

ronanda, corpus tabescat ; feneslrae visiis, audiius A jejunium, dedicavit et esum, vadens ad convivium
cselerorumque scnsuuni obturenlur ; vox spirilua- nuptiarum, ubi in vinum aquam convertit ; ad Si-
lium aedificatrix raucescal; et quae canorum ac dulce monis epulas accedens, ubi a Maria septem daemo-
Dei verbum decoro, quielo remissoque sermone dis- nibus ejectis,spiritualibus eam ferculis primo pavit;
pensare consueveral, id lanto remissius in fulurum Zach.Tci prandium non recusans, quem de potestate
exsequalur, ut quosque aliquantisper a teiomotiores mililite saccularis retraclum, ad coelestem militiam
audienlia ipsius vocis privatos, fructu etiam vacuos vocavit. Audi, Paler, audi Paulum, Timolheura
derelinquat, nolite igitar, bone Pater et saucte, no- propter dolorem siomachi, vinum biberesuadentem,
lite tamintempestive corporis viribus '" incdia dcsli- dicentcmque : Jam noli aquam hibere, sed modico
tui, ne orator esse dei^isiatis. Quia, ut Tullius ait in vino uterc. Kcce Apostolus secundum discipulum a
lib. qucm De seneclute con?cripsit : Oratovh munus proposito dehortalur jejunio. Cui enim dicit : Jam
non ingejiii est solum, sed laterum eliam ct inrium. noliaquam bibere, aperle denuntiat eum niliil aliud
Quo perditum ire festinat tanta animi lui celebritas, quam aquam anle bihisse. Imitomini Gregorium,
tanta memoria praeleritorum fulurorumque provideu- lassitudinem defcctumque stomachi cibi potusque
tia, tol artes, tot scieniia?, tot inveuta, tanta rerum confortatione revelantem, doclrinae et proedicationi
humanarum nolitia, divinitalisque cum simplicitate g viriliter indeficienlerque insislentem. Facile igitur
prudontia. Considerate multiludiuem talenlorum quod ille fecit, ul perveniatis ad quem pervenit, hoc
quae vobis dives Dominus vcster dedit, quid commi- cst ad Jesum Christum fontcm viia?, niontemque
quid exigat. Deducile bonum in
serit, commune, cxcelsum, cum quo do perenni gloria jam olim ga-
quod deductum pulchrius elucescaf, atque cum mul- visus esf, gaudot gaudebitque in saecula sseculorum.
tiplici fonore roporletur ad Dominum. Ne fraudelis Valeal in Domino sanctitas vcsira, m.eque fidelem
vobis ipsis invicom ; sicut necessarius cst animae vestram fanmlam vos tolo cordis aiTectu diligentem
spirilualis polus et cibus, ita ct corporalis. Com- oralioiiibus adjuvare nolilo dosistere ; et epistolam

edendum igitur est vobis, et bibendum, quoniam non lictam, sed fideli churitato et firma vobis a me
grandis vobis, Dei nulu, h;ijus vitae restat via, missam suscipei"e, legore, audire atque exaudire
grandis messis scminanda, sarculauda ac metenda, dignemini.
EPISTOLA LVI "».
in horreo quoque Domiui, quo fur non appropiel,
collocanda ; videlis operarios in maxima messe pau- AXSELMI AD IDAM COMITISSAM.
cissimos. In multorum labores inlroisli, ut mullo- De filio a sc commonilo,et de proebenda Lamberti
rum lucra reportes. Momento vero vos vicem Joannis sui capellani.
apostoli et evangelistae cliari Domino tenere, quem Anselmus, servus Ecclesise Cantuariensis'", do-

Dominus ipse supervivere voluil, ut Virginis matris ^ minse, et matri, et filiae charissimae, reverendas
virgo dilectus curam gereret. Suscepistis gerendam comilissae Id.e, salulom, et benedit.iionem Dei, et
curam matris Ecciesia', de qua quotidie periclita- suam, quantum potest.

buntur, nisi magna cura succurratis, fratres Christi mea epistola sed quotidie
Cliarissima, vos salutat ;

et sorores, quos prelio proprii sanguinis

redemptos vos mea memoria, et spero in Deo quia
aspicit

ipse commendavit. Pascile, o Paster lanli Do-

libi nunquam illa de corde meo delehitur. Cum filio
mini, gregcm ejus, ne pastus inopsdefioiat in via. Sit vestro L.cutus sum, et precatus sum eum de vobis,
vobis in excmplo sacer sacerdos Ma; tinus, vir inefTci- sicut intellexi oportere ; et ipse milii respondit se
bilis, qui cum coelestem requiem 388 paratam sibi nihil libentius facere quam volunlalem vestram
praevideref, laborem tamcn pro populi necessitate implere. Dominus Lambortus capellanus vester, qui
se non recusarc diceb;il. Novi quidom vos mullorum moralur in Anglia pro vestro sorvilio, rogat, et

excmplis, multis Scriptutarum testimoniis ad joju- ego cum illo rogo, ne aliqua occasione, donec ad
nium invitari et confirmari ; assidua quippe lectio vos redeal, perdat aliquid de praebendae suae bene-
vobis frequeutor suggorit quahtcr post jejuninm, ficio. Precamur etiam ut hoc ipsum confralres
Eliam corvus, Eliseum vidua, Danielem angelus per ejus canonicos precando moneatis. Quos simul nos
Habacuc paverit : qualiler Jloyses lahulas, digito D ambo in hac schcdula salutamus; et ut pelitionem
Dei scriptas, jejunio accipere mcrucrit, fractas(iue vestram admittant, eliam atque eliam rogainus.
per idem rccuperaverit. Geniilium quoque vos Omnipotcns Deus vos ab omniadvcrsitate cuslodiat,
excmpla plurima ad parcimoniam invilant. Nemo ctdcsidorium vestrum sompor dirigal, accendat, et

esl cnim qui ignorat vos legisse Pytluigorae, Socratis, perficiat. Amen.
Antisthenis frugalitatom, caetcrorumque philoso- EPISTOLA LVII'".
phorum, quos enumerare longum esl,
ut ila nec ANSELMl AD MATHILDAM REGINAM ANC-LOKUM.
praesenti opusculo necossarium. Veniondum est ergo Ilabelgralias pro muneribus ctamica commonitione
ad novae Icgis gratiam. Christus Jesus, qui dedicavit MATiiiLD.E,gloriosae rogiuae Anglorum, revercnda)

VARLE LECTIONES.

'"'Corporalibus viribus ms. corporis \iribu«. '"CAim codcm. ms. collata. ""Anselmus archiepiscopus
Cantuarionsis ?ns. Anselmus servus Ecclesiae Cantuariensis. '"'Cum eodem ms. collala.
 .

01 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLE. 92

domina», fili.Tcharissima?. Anselmus arcliiepiscopus, A 389 EPISTOLA LVIIl"'.

deliituni honorem, servitium, orationes et benedi- ANSELMI AI) IDAM COMITISSAX.
clionera Dei, et suam, quantum polest. Gralias ngit pro libcralitnte suis lcnatis exhibila;
ct cjus limorem in rc salutis laudut, eumque a
magnas ago vestroe largitioni, seJ multo
Gratias
peccatis absolvit, injuncta pamitentia.
majoros, de qua munera procedunt, sanct;o diie-
AxsELMis, gratia Dei arcliiepiscopus, dominaj et
clioni (Uae eliam raitii pia sollicitudine inslat ut in
malri, ct filioe charissima;, Id.e comitissa?, salulom
aiimenlis sumendis corpori largius indulgeam, ne
ct bencdictionem Dei, et suam, si qiiid valel.
Aoxet viresad curam injuuclam mihi doficiant. Nam
Gratias ago celsitudini vcslrae pro benignitate et
quoniam audilis me pro jejunio totins diei, etiam-i
largitate quam legatis nostris nuper Koma rodeun-
quolidie fierel "*, famem non senlire, tinielis rauci-
tibus oxhibui^lis, sicut mihi et omiiibus nostris fa-
tatom el imbecillitatem milii corporis evenire. Sed
cere solelis. De hoc quodmilii perdomnum ""Joan-
utimam tantum milii sapientia et polestas (iu<e com-
nem mandaslis, nullara possura vestrara culpara in-
petit, suppetorent, quanlum vox el viresquas haboo ''"
telligero. Sed quoniam semper tulius est in hu-
ad opus niihi injunclum suflicerent. Licel sic possim
jusmodi magis timcre quam confidere, laudo tiino-
sine famis moleslia jejunaro, satis tamen passum,
rom voslrum, quia bcitus homo,qui scmperest pavi-
et volo cum quanlum expedit, corpus ali-
dobeo, H dus [Prov. xxvni, 14). Et bealus Job dixil : Verebar
mentis recroare. Momor csl benigna vestra dignatio
omnia verba mea {Job. ix, 28). Solo igilur hoc
in cpislola sua quod pi;r me sit veslra colsiludo in
amore, et mali quod contigil per malos homines
copjuyium logitimum desponsala, et ad regni subli-
dolore quem habuistis, crodo vos Doo, quanlum ad
mitalem, mo sacrante, coronala. Vorum cum dc mo,
vos pertinel, salisfecisse. Quoniam tamen scio quid
qui hujns rei ministerlantum fidelis, quanlum in me
desiderelis, oro Doiim ut vos ab hoc et ab omnibus
fuit, oxstitil, hoc lam beni^ne, lanta gralia recolilis,
pcccalis vestris absolvat, et ad gloria; suaj contcm-
satis sestimari polest quanlas Christo, qui hujus
plationcm perducal. Amen. Unum psalterium pro
doni auclor ct largilor esl, grates in menlc persol-
onmibus peccatis veslris dicite, secundum opporlu-
vitts. Quas si reclo, si beno, si officaciter ipso actu
nitatora veslrara.
vulti rcddero, considerate reginam illam, quam do
EPISTOLA LIK'"'.
mundo hoc sponsam sibi illi placuit eligore. ilaecest
ANSELMl AU CLEMENTIAM COMITiSSAM.
quara pulcliram, et amicam, et columbam suam
vocat in Scripturis,
Comitem laudat quod nullam daret investituram,
et de qua illi dicilar : Astilit
quod comitissce consilio et prudentiafactum cele-
regina ade.vtris luis (Psat. xliv, 10). Hacc est cui brnt. Kt ut eadem viro suo scmper ipsa consulat
de eodom Sponso suo Christo dicitur Audi, filia, Anselmus hortatur
:

p
etvide,et inclina nurem tuam, et obliviscere popti- AxsELMUs, quamvis indignus, dictus archiepisco-
lum tunm, ct domum patrii tui et concupiscet rcx
; pus Canluarijo"", domin-ce et filiio charissimae, Ci.E-
decorem tuum (Ibid., II). Quanto enim sa^cularium MENTi.E revorondoe comitiss;v, per diuturnam bujus
conversationis, el patris sui, bujusscilicet mwndi, ha- vitae prosperitatcm, aeternam futurae mereri felici-

bitationem contomnendoobliviscitur, lanto pnlchrior talem.

conspcclui Siionsi sui cl amabilior cognoscitur. Helatura niihi ostquosdam abbatos in Flandria sic
llanc quantumdilexeril ipsc probavit, cum se ipsum conslitutos ul comcs vii- vesler nullam eis manu sua
morti sponte tradore pro ejus amore oon dubitavil. darot investiluram. Quod sicut non sine ejus pru-
Hanc, inquam, considerale quomodo exsulet pere- denti clementia ita non esse aistirao"' faclum abs-
grinus, et quasi vnlua ad virum suum cnm veris que vestra clementi prudentia. Tanlo ergo do hoc
filiis gcmit ct suspirat, exspeclans doncc ille de re- vostro bono opero gaudoo, quanto vos ambos verius
gione longincjua ad (piam abiitaccipere sibi regnum, in Doo diligo. Cum enim ea quai religionis Christia-
vcniat, ct eam ad regnum suum transferondo, om- noe sunt, concordi volunlatc facitis, vcros vos esse
nibus (]ui eidem amicfl bona vcl mala feccrinl lilios Ecclosi;o sponsa> Doi el fidoles advocantos os-

prout quisi[ue gessil, rolribual. Qui banc honorant, tonditis. Non enim debenl prinoii^es sponsam Dei,
^^ ninlrom
cum illa honorabunlur ; (|ui hauc conculcaut, exlra suam, si Cliristiani sunl, ^pslimare sibi dalam
illain concuk-abuntur qui hanc cxallant, cuin an- "" in hwroditariam dominalioncra, sed a Deo sibi
;

gelis exallabunlur; (lui lianc dopiimunl, ciiin (l;emo- commondalam, ut ojus colKrredcs mercanlur essc
nibus dcprimenlnr. II;mc oxaltato, lionorate, diTon- ad revcrcntiam cl dofensionom. Rox onim erat, el

dite, ut cuin ilia ol in illa sponsa Doo placeatis, ct qiiid ad priiicipcs porlinoat intolligat, qui prin-
in luleina bealitudiuc cum illa rcgnando vivalis. cipes volcntes iiocrcdilatcin sancluarium Dei pos-
Amcn. Kiat. sidcro, sic malcdiccbal ; Deus mcm, pone illos nt

VARI.K LECTIONES.

""Eliam si liorol ms. etiam *"H]um codcm mi. collata. ""'Dominum N. ms. Dominum
si qiiolidie lierel.
Joliaiinem. '""ruliiis iii ms. Tuiiiih osl in. '"'Cum coilcm ms. collata. "".\nselmns vooalus archiepisoopus
CanluariflR ms. Ansolmus (|uamvis indignus archiepiscopus dictus Cantuaria'. "'Non a?stimo ms. non esse
a;blimo. ""Sibi darc ms. sibi dalain.
d3 LIB. III, EPIST. LXII. d4

rotam ; ei sicut stipulam ante faciem venti{Psal. Atmiioni et disposhiom vos commisistis. Utique in
Lxxxii, 14); et quce proximc sequuntur. Non hoc ipsi polius contra Deum quam contra vos vio-
haec loquitur David, sed Spirilus Dei Filii David, lenii fuerunt, et vos magis ad Deum clamastis ut

qui dixit : Coilum et terra transibunt, verba au- aspicerct et judicaret quod illi contra eum vobis in-

temmeanontransibuiit (Mattli. xxiv, 35). Ad vos justc fecerunt. Non miremini, ncque ultra modum
pertinet, reverenda domina et tilia charissima, ut turbelur cor vcstrum, si tribulalioncs in hac vita
haec etlnijusmodi viro veslro frequenter opporlunc, patimini, quia scriptum (ii\.: Oporictnos per mullas
"'
iniportune suggeralis ; ct ut non dominum, sed tribulaiiones introirein regnuniDei (Act. xiv, 21).
abvocatum non privignum, sed
; fiUiura se probet esse Et gaudere debemus cum Apostolo in tribulatione,

Ecclesiae, consulalis. Cerle sic erit potestas placens scievtes qiiod tribulatio paiientiam operaiur, pa-
Dco, omnesactus ejusdirigentur ab
et eo, el conli'a tienlia probalionem, probatio verospem, spcsautem
omnes ejus adversarios crit cum eo. Aloneleeum ut non confundit {l\om.\, 3). Et speraredcbilis in Deo,
nunquam adversetu legi Dei, quiaqui illi subditi sunt, quia fidehs est, nccpalielur lentari supra quam ferro

Scriplura, qua? uon mcnlilur, asseril illos indubi- polelis. Dei gralia, non palimini propter aliquod

tanter inimicosessc Dei. Ne credatcousilium conlra crimen, quanlum ad humanum pertinet judicium,

cox\si\i\imY)&\,({mii Dominus rcprobatconsiiiaprinci- B scd propter justitiam ;illi vero super vos se inge-
pum, consiliiim autemDominimanet in ceternum runl proptor suam concupiscenliam. Cum stabilis

(Psal, XXXII, 10) ; et, sapientia ujnssfeculi, stuliiiia pariler antc Iribuna Chrisli, ubi rccipiet unusquis-
est apud Deum {I Cor. iii, 19). Consilium aulem quc prout gessit incorpore, sive bonum, sive ma-
Doinini est sacra Scriptura, cl corum quibus dixit :
lum, liquet 390 fli'ia vobi;cum est in hac re justi-

Qui vos audit, me

audit [Luc. x, 16) etadChristia- ; lia, cura illis est malitia. Si Deus hsec discernil in

nam religionem instituta. Ha?c >it moneat, hgec con- actione, utique diccrnel et in retributione. Consulo
sulat, rogo, viro suo comitissa Clementia, ut c'' etiam vobis ut pater filiis, quatenus heec quse pati-
illum et illam adregnum ccelorum sublevet divina miniimputelis peccatis vestris secundum Dei judi-
clemeniia. Sic fiat. Amen. cium, ut unusquisque veslrum disculiat conscien-
EPISTOLA LX. tiam suam, et salisfaciat Deo per effectum poeni-
ANSELMI ADGERARDUMEBORACEXSEM ARCHIEPISCCPIM. enim Deus mnllitudi-
tenliaeet confessionem. Solel

Se non unde Anglioi episcopi

scripsisse litteras nem propterculpam paucorum tlagellare. Quapropler
ipsum criminabant^ir. unnsquisque quod communiter patimini sibi impu-
AxsELMUS, servus Ecclesiae Cantuariensis, Ge- let, et quantum in ipso est, clemenliam Dei per sa-
RAuDO reverendo archiepiscopo Eboracensi, salu- q tisfaclionem super se et super alios invocct. Deus
tem. cnmi dicit : Reverlimini ad nie, et ego revertar ad
Quamvis me talem nesciat mea conscienlia qua- vos (Malach. in, 7). Omnipotens Deus sua vos pro-
lera me pingit vestra prudentia, tamen non debco tcctiono et defensionc visitet, et clementi consola-
esse ingratus, quia bona quae me dicilis, quam erga tione laetificet. Amen.
me habetis, vobis persuadct bencvolentia. Quod me EPISTOLA LXII "\
hortatur vestra dilectio ne paliar nequc velim ve-
ANSELMI AD WILLELMUM ARCHIDIACONUM.
strara et sociorum veslrorum contumeliam, libentcr
accipio, nec senlio me aliquando cam aut quaesivisse De non evulgandis Aclis concilii Londinensis, nisi
aut voluissc. Nam litteras ilias, de quarura publica- prius et iierum episcopis illa communiearit.
Capitulorum interim sententiasaliquassuggerit.
tione hoc ffstimalis conligisse, nec ego transcri[)si,

nec transcribendas alicui ostendi, nccalijuis perme. Anselmus archiepiscopus, Willelmo archidia-

Denique cum vobiscum loquar, confido in Deo quia cono, dilecto suo, salutem et benediclionem.
omnino me in hac re inculpabilera cognoscelis. Sentenlias capitulorum concilii cxpositas nolo vo-

Vale. bis aut alicui ad prajsens mittere, quia, quando in

EPISTOLA LXI. ipso concilioexpositae sunt, non poluernnt ad ple-

D num et pcrfecte recitari, proplerea quia subilo sine
axselmiad MONVCIIOS s. eadmuxdi.
pra;moditatione ae compelonli ti'actalionc, sicut
Infractam monacliorum in adversis constantiam
pricJicai. oporluerat, sunt prolatse "^ Unde qfedam videntur
Anselmus, archiepiscopus Cantuaria), fratribus et addenda, et forsilan non
qujedain niutanda, quod
filiis charissimis monachis cocnobii Sancti Ead- nisi communi consensu coopiscoporum noslrorum
raundi, sa!utem,et in tribulatione niisericordise Dei volo facere. Volo orgo eas dictare, et prius eisdem
consolalionem. episcopis ostendere, cum primoconvencrirans,quam
Laudo vos et gaudeo quia nulla violenlia vobis per Ecclesias Angliae dictaltC et expositae mittantur.
violentiam ingerenlibus reslitistis, scd sohus Dei Noraina tamcn rerum do quibus ibi locuti sumus,

WARLE LEGTIONES.
•" Ul non solura Dominum scd ms. ct ut non Dominum sed. "' Religioncm. Haec ms. Rcligioncm insli-
tuta. Haec. ^^^Cum eodem ms. collata. '^^Prolata ms. prolatce.
95 S. ANSELMI C.VNTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 96
vobis miliimus, ul secaaLliini qxoi recordali pote- A sunt rauliandi pceaileatia. Quam etiam in vcslra
rilis, nos do i!lis decrovisso sciatis "", Dj illis qui discretioao secundum procJictas causas ponimus. De
ante excommunicatioacu vo! posl excom:nunicntio- his qnitoadori nolunt, diclum est ut ccclesiam non
nem, nescientes eam (actani SoJomico peccalo pec- ingreJerentur ; non taraen prfecoplum est uf, si in
caverunt, par et simdise it •" seatentia, si conri- greJerentur, cessaront sacerdotcs, sed tantum au-
tentes pcnitentiam pelierint. Qiam secunJum ilis- uunliarent illis q lia contra Douni et ad damnatio-
crelionem vestram dabitis, coasidorantes a-tatora, nem suam De calceamonlis laicorum
ingrediuntur.
peccatidiuturaitatem, et iitru 11 habeant uxores, an nihil dccrevimus, sed tantum clericorum. De archi-
non ; et sccnndum quoJ videutis eos px lilero, et diaconibus ct canonicis, qui uxores suas derelictas
deinceps integramcorroctionnem promiltere. Coasi- extra domos suas in maneriis suis ponunt, existimo
dcrandum etiam est (juia hicteius ila fuil piuljlicum inlerim, donec aliuJ slatualur, tolerandum, si cer-
hoc pe.^cilum, ut vix ali]ui3 pro eo erubasccret ; ct tam promissionem feccrinl se nullam convcrsatio-
ideomdti miguitulinem ejus noscientcs, in illud S3 nem cum illis habituros, nee sine legilimis lestibus
praecipitabant. Illi vero qui posl excommunicalionom locuturos (14). Do prcsbyteris qui timore non au-
cognitam se peccalo coataniiuaverunt, graviori denl fcminas suas rciinquere, quotl statulum cst iu

VARI.E LECTIONES.
'"Decrevissc faciatis ms. decrevisse scialis. "'Et simul erit ms. et similis erit.

JOANNIS PICARDI NOT.E.

(14) Depresbyteris qiiod slatutum est in concilio J3 cione careresolent. Qui secus facit, dignitate sua
servubitur. Coi cilium ad Londinuni habilum, proxi- vericlitabitur. Piioliusin Nomocanone, Burchard.
mequc mcnioralum intelligit, cui Anselmus pr?csi. Wormat. lib. u, cap. 109. Ivo Carnotens. ix part.,
dcr- confidenlibus Kboracensi archiepiscopo, caMe- cap 180. Jallaiid. Crysopol. sub lin. lib. vi sua? Can-
ris^ ;ue Anirliac pontiticibus nec non archiraandrilis del* Gralian. 2'1, Intcrdi.nt J\!inc saiictiouom relu-
;

mulla quidom slaluit pernuccssariu; hoc(|uecompr;- lere, cl (|uidom paulo articulalius (luani RulT. lib. i
mis " Ut pi'ef.hylcr quandieu illicitam convcrsatio-
: coulinual. Ilislor. Ecclcs. cap. (l.QuaproplerNicrBna
nem non sit legalis ; noc missamcelebret:
hcibuorit. synodo tam unanimilcr suscepta a primate toiius
nec, celebravfit, cjusniissaandiatur. Ul nnilusad
si Angliae, tiec non cpiscopis ct quinque regibus
subdiaconalum nut supra ordinclursineprofessioiino ibidem considcnlibus, quidqiiid Patres NicaMii san-
castilatis ul nullus oirhidiaconus, presbylcr. ilia-
: civerunt, Angli quo(|uo ponlitices comprobaiunt,
coi.us cauonicus uxorein ducat, aut duclain rclineal; simulijue dc':retuni iilud de cadibatu sacerdolum.
subdinconus veroquilibct qui canonicus non est, si Quod hinc amplius et sole nieridiano clarius emicat,
post professionnem caslitalis uxoremduxerit, eidem cuin excussis (iu<'D ad tldeni perlinorent, auctarii
regula conslrinjiatur » Ila;c in synodo Londinonsi, iiislar Nic3Piias sancliones uno ore laudaiint. Quse
(|uani diil iiileoral Wilieliii. JMiilnie^ber. lib. i De raiio (.'Isi adullam concilialio aucloiilatem ox com-
ponlif. Anglor. pag. 129, edit. Lonciin. 1596. IIcu-
, muni ulriusquc synodi ecclesiastiL-a? consensu, ila
ricus Hunlingdoiiieiisis archidiaconus eodem anno, ut acutissirna ingenia hobescanl ad acicm legum
iisdem lypisdatus fol. i\l, pag. 1, lib. vu snarum divino Spirilii su^gercnle promulgalarum, subji-
Ilislorianini, dt; hoc ccncilio ita scribil : Eodetn C ciain tamon (|uidqnid ad hanc rein ex historia An
anno ad fcstum snncti Micknelis tenuit .\nsetmus ar j^Iicanc dcprompluin venoril iu menlcin. Quodigiliir
ctiiepiscopus coitcilium apud Londoniam, in quo sacerdotalis cadibalus diulius in Auglia viguerit,
proliibuit uxores sacerdolibus Anglorum antca non poslh.-BC qunc supra memoravinius, fidem faciunt
prohibitas. In quibus verbis quis non videat lum Fulconis, Reniorum in Gallia Belgica archiepi-
supcrbain liominis tcmerilalem (qiii concluim in scopi, littera' missa^ad Alfredum Saxonum Occi-
Spiritusanclo lcgilime congregalum ausil reprehon- dcutalium regein in Anglia, quibus commendatur
dere imprudenliff r)b novam, siio ju(!icio,conslitulio- ob arcIiie|iiscopum integerriinum Ecclesia^ Cantua-
nem) cum in liislorico summam veri rerumqne riensi piaefeclum, peslilentissimainque licenliain
domeslirariim iiibcitiam seu oblivionom ? Adversus diuini vorbi gladio recisam, el ab elhnicoruni Da-
quem in primis agam una diinlaxal labella obsigna- noruni lurbido loiite liaustam, qna episcoporum el
la. Is cnim lib. IV suarum llislor. in princip. |)OSl preshylcroruin plcrique non lanlum penesse uxores
Redam, rccensel Acla concilii Ilatfeldiensis Thco- haborenl, verum eliam consanguineas ; pro scclo-
doio Cantiiariac aichicpiscnpo lifjbiti anno 680, in rum (jnoque ciimulo, virgines Deo sacras impie
qiio posl niulla ad oithodox;o lidei purilalcni con- ^iolannit, concnbinnmiiue supcrinduccront uxori,
liimaiidaiii liaclata, saiiola syiiodus suis lilleris qno niliil ad exiilendam decssel lil):dineni, si lamen
lianc addidit : Suscipimus sunctas, et univrrsalcs expleri queat. Qiiic omnia el diviiiis priTcc|)tis et
(juin<iue sijnndns hratorumet Dco acceptahilium l\i- ndigioiiis calholica; pnriiali advcrsari inagnitice
trum. idest ifui in^icrea cont/rcffali fucrunt cccx viii docchal Fulco, leslc Flodoardo c. 5 llistoriio ecile-
Atqni in hac syiiodonianircNte clcricis fiiil intenliclum D siaslicie Reinensis, ubi inlcrpresGallicuspro .Mfredo
uxoriliiis, Ciin. 3, (picm Gi lasiiis Cwiccniis, (-iosarcie seu .l"llVc(lo el Alvrcdo, vcrlil ,'l//'rn</(), cap. itein (>
l'aleslina'epi.-cojius,hisoiiiiiiiio vcrbishabel, llparl. ojusdciii llisloriiP pleno laudalur on; Peigmundiis
Acior., ojiisdcm concilii, cap. j2 : 'Xr.r^^o^vjas. Caiiliiariensis antistes proptcr sanclissimos conalus
X70d)ou r, iJ.f^<i)r, ctivoSo;, p.r, Itiimthi), TtfEafiuxipii), ex|iur;;Mndis luxnria', sliipri, inceslus cl fornica-
lionis ^onlihns. Porro Fiilcon 'm i-^llredo rcgi luisse
otKxdvco arfi' ^>ii); Toiv £v t(T) x)r|p'>> tivI l^tTvai cuv-
nntissimiim, sciel qui legcril Malmesburicns. cap. 4
eCTOtXTO/ tvitv, £1 a^, itpa ar,T£&0!, xat it^EAi^iV, xa\
lih. II Dc regibus An^^lurum. Conligil aulein liicc
Gti^v, x'i\ i ij.ij^t TtpoT^.ira otaTtt^pEUY' ''^Staav ut:o'}/i'o(v.
Anglicana' Kcclesia' reslauraiio annuin circilcr tSOO.
'() oi Tapi T«UTa TOtWV X v5uV£U<J£l Tt£f i Ty,v tauTOu ;l<;ilre'li rcgnanlis xviii, Peiginundi (qucin Pconi-
a;(av. liiiiic cniKiiicm sic l!alfor(nis vcrlil ; MiKjnasjf- CHfn vocal (i illicus inlerprcs) sedenlis 11. Quando-
iiiidus]>l< itissinti-vrtat episroiium,prr.sbijt('rum, dia- (|uidein clTreniilani lihidincm iiiAngliic re;;iiu n ICc-
conumatitullumclrricorumbahrresrrummulicrem clesiamque pridem untca irruiiisse iiolum, lcsla-
introiluclam, nisi fnrtr mulrrmvrlsororrm, vrl ami- lumquccstoxcpistoUiS. Ronifacii raartyris nrclii-
tavi, vcl drni(fuc cat sulas pcrsonus ifu^vomni suspi-
91 LiB. in, EPIST. LXIII. 98

concilio, servabitiir, qula quandiu eas aliqua occa- A EPISTOLA LXtll ''\

sione, lenebunl, nec missas cclebrabunt, nec lcgales AXSELMI AD BUnGC-NDIUM ET UXOREM EJUS
erunt, sed (anlum usque ad initium Quadragesimae, RICUEZAM.
si habuerinl qui pro illis caste in ecclesiis serviant, Ut futurce vitce sint memores, et ad illius amorem
beneficiis ecclesise non privabunlur. Illos aulem qui sesc invicem accendunt.
presbyteros propinquas suas dimiliere prohibent, AxsELMUS, servus Ecclesice Canluariensis, suis
sicul eos qui contra Deura et conlra Chrislianita- charissirais Burgundio, et uxoriejus Richez.e, salu-

tem agunt, arguite, et tolum peccalum fornicalionis tera, el bonedictionem Dei.

presbyterorum illis impulandum osleudite, et no- Qualiter me habeam nunlius vester melius poterit
stram et omnium "' coepiscoporum nostrorura ex- vobis verbis ostendere quam ego scribere. Nihil
communicationera illis promittite. autem tantum rae delectat mandarc vobis, quanlum
YARLE LECTIONES.
*"et nostram oranium ms. et nostram et omnium. "" Cum eodem ms. collata et cum Edit. Golh.et Col.
1573.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
episcopi Mogunlini, quaeexslatapud Malmesburiens, B Gaelenim quod ELheluvodus iu Winlonia, id S.Osu-
li6.I de regibus Anglor., foL 14, pag. 2. Rogerius valdusel Dunstanus praesliterunt in suis Ecclesiis.
Honedenus ad annum 975 vituperal Alferum, Aler- Ui uulem iterum raeus adversarius suo judicetur
ciorum principem, et aliquot Angliae magnates, qui ore, suisquc pareat armis, en quod de Etiieluvodo
clericorutn uxoratorum muneribus allecti expellc- scribit lib. V, fol. 204 « llic secundo episcopatus
;

bant probos monachos ex ecclesiis, quibus fueranl sui anno quosJam cauonicos ia veteri monaslerio
ejecli incOQtinentes clerici. Qiiorurn nobiliura fu- Vincestre dogontes, et ordinera suum pigre et ne-
renti avantise impietati virilitor rcslilerunt Etholu- gligenter observanles, cjecil, et monachos impo-
vinus, Onentaliura Aiiglorum dux hontslissimus suit. Hucusquo Huntingdoniensis, qui, etsi hujusmodi
1)

atque integerriraus, necnon ejus germanus Elfuoldus pigriliara et negligentiam enuclealius non declara-
Brilhnothusque comes. Idem Honedenus anno 957 rit, tamen ex supradictis patet. Ad annum mille-
in Eadgari seu Edgari regis laudcs breviter excur- siinum accedamus producet enim nobis Lanfran-
:

rens ail « De--truelas ecclosias renovavit el dita-

: cum uxoratorum r,lcrico;U!n hostem et inseclalo-
vil, abjeclis eliam coenobiis clericorum scholarium rom acerrinium. Is igilur epislol. 2, ad Alexan-
venenis, » elc. Quoenam vero h;KC siut venena, nisi drum papain, de Ceiirjusi episcopo, quem Lici-
II
stupri, adulterii et fornicationis, quae sensim ad feldensem nuncupal, in hunc modura scribit :

intima cordis serpunt, et animam, omni gratiae (I Licifeldensis vero episcopus, qui apud legalos
divina^ calore expulso, sulfocanf? Inguiphus in vrtstros de inconlinentia carnis (ciii uxor piiblice
Hist., fol. 502, pag. 2,eadem venena appellat « cle- habita, tiliique procreati lestitnonium perhibobant)
ricorum naenias. » Ipsemet Edgarus id protitetur et G aliisque criminibus accusatus, ad synodum tamen
asserit in diplomate suo, quod exstat apud Mal- eorum venire noluit. Unde et pi\edicti legati vestri
mcsb. ii,cap. 8, fol.32, inter csclcra ha>c com-
lib. eura excoinrauaicaverunt, regique subslituendi suc-
memorans « Idiotis clericis ejectis, nullis regularis
: cossorom. ut dicitur, concesserunl in Paschali so- ;

religiouis d:sciplin?e subjeclis, plurimis in locis lemnitate ad curiam venit, de iUaiis culpis causam
sanctioris seriei, sciUcet, raonachici habitus prtcfeci inire noluit, rogi in convcntu episcoporam atque
paslorcs.» Hsec in rem meam
regis regioque ore laicorura, episcopaiuna reJdidit; se amplius non
verba dignissiraa sunt el opera Atheluvodus seu habituruni, nec successori calumniam aut damnum
Elheluvodus illo rage sanclis&imo, episcopus quo- illaturum, jurejurando spontanea volunlate tirmavit.
que sanctissimus e sua Winloniensi Ecclesia ox- Dehinc ad monasterium, in quo ab infantia nutritus
pulit clericos mulierosos, teslibus Malraesb. supra, monachiis fuerat, repedavil. » Rursusqie i:i epi-
et Osberno Cantuariensi prgecantoi-e, cap. 39 Vitie stola ad Joannem Rolhoraagipontiticem, apud quera
saneti Dunstani apud Su'-. tora. III. Aliquot autora thoones quipiara et malevoii postuiaverant Lanfran-
horum clericorum expulsorum dum expostularent cum ceu Joauuis obtrectatoiera. Quod crimen et
cum rege de sua expulsione, rogatus fuit S. Dunsta- imposturam pro falso repudians Laufrancus ait :
nus ut itcrato parceret siluil iUe ad has preces,
; Retulistis vobis o raultis fui<se relalura quod e^o
i(

animo volutans quid ageret, positus inter incudem quBsdara facla vestra carpo, Et raaximc, quod insti-
et malleum, cum ecce crucitixi Cliristi imago clara tuta sanctoruin Patrum de sorvanda clericorum ca-
voce id prohibuit, dicens ; « Non fiet, non tiet » slitate inale vos inlellexisse redarguo. » Paucisque
;

quod lestanlur Osbenms loco praecitato. Vincent. J3 interposilis, subjungit dissolvcnscalumnise modum :

Belvac. hist, Sj^eculi lib. xv, cap. 80; D. Antonin., " Imo vestro alioruraque venerabiliura Patrum
part. II Hist., cap. 6, tit. 16, § 1 ; Petrus de Nata- exeraplo provocalus, per totara Anglicara terrara
libus, lib. viii Catalog. sanct. cap.40. Prailerqnam pastorali auctorilate prohibui, ne cujiislibot ordinis
,

quod id eliam advorsariis nostris Anglo-Calvinianis quisquam canonicus uxorem accipiat nec sortito :

(si Balaeum excucullatum cura sua Dorolhea, Poly- antea, si presbyter aul diaconus est (nisi praebenda
dorumquo Virgil, impuditiores hujus facti caluin- carere velii) habere ulterius liceat.» Ilaec Lanfranci
niatores demas) sic in confesso, ut longiori non verba et inslituta de clericali caelibatu ad unguem
egeat probalione. Post aliquanlura tcmporis expul- servando, videamus arclissimam ejusdem decreli
sorum clericoum fdii lilem sopilam exslinclamque custodiam in epislola ad Herfaslum Tetfordensem
redaccenderunt in conventu Talnensi seu Cainensi, episcopum his verbis Lanfrancus gratia Dei,
: *•

cui aderant rex Eduardus et totius Anglise opli- non suis meritis, coepiscopo Herfasto salutem.
mates. Quotquot aulem sancto Dunstano refragati Cloricus iste noviter ad, rae venit, causam suae in-
sunt, et lurpi clericorum pctitioiii annuerunt, e solio felicilalis mihi dixit dictara, testimonio vestrarum
;

fara graviter in terrara corrucrunt, et nonnulh ex- litterarum venim esse asseruit. Testatus est se inor-
spirarint, alii vix necis manus eftu-
prsesentissiraae dinate ordinatum; videlicet, cura nullius esset or-
gerint, auctoribus Osberno,
Vincent., Antonino, dinis, a fraternilate vostra factmn esse diaconura.
Honedeno ad annum 977, qui casum quidem ex- Inlcrrogatus a me si u.Korem haberet : uxorem se
primit non causam, tum quod nolissima esset, cum habere, nec eam se velle dirailtcre rospondit. Pro-
quod pomilia noQ ob id tantummodo haberentur, plerea tali paclo consulendum ei divina fuUus au-
 90 ANSELMI CANTUAR. ARCillEP. OPP. PARS III. — KPISTOL.E. 100

ul curam liaboalis ilo vobis. Exoneravit vos Deus, A quoe merila prtemisislis. Si plura bona quam mala,
abstulit vobis omnem occasionom amanJi iioc 6;e- 'auil ere pote^lis. fei plui'a mala quam bona,
cuium, eldeilit vobis omuera opportuDitalem amamli quod non puio, multum '' dobelis liraere, praDscr-
salulem veslram. Ponite quotidieanle oculos veslros tim cum multum necesse sit bomini volenti salvari
fmem veslrum, Cogilale iutcntissime cujus erunt ct haberc multo plura '" bona merila quam mula.
quid vobis prodorunl '* qutc post vos remaiiebunt. llccc cogitale, lisec inter vos dio ac nocte, in secrelo
Cogitate quo ibitis, quid vobiscum portabilis, quid ct in publico, tractale ; hacc sint colloquia vcstra
ibi quod '" praBmissum sit a vobis invenielis. Cerle invicem Domine mi, amica mea^ quid facimiis?
:

non portabilis vobiscum nec invenielis ibi aliud (juid tardamus? prope est uUimadies nostra. Quo-

quam merila vestra, sivo bona sive maia. Videto modo expedimus vitam iiostram quomodo satisfaci- .'

VAULE LECTIO.NES.
obis proderit ms. vobis. proderunt. '**Quis quod ibi Edit. quis ibi, quod. "'Potestis
'-'
Sims. et Edit.
poleslis quod non pulo. Si."*iJona quod non pulo, multum ms. et Edit. bona mullum.
;
"'Habere plura
ms. ct Edit. babere multo plura.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
ctorilatc ilocorno. Diaconalum ci auferto. Ad ca?te- B poperint, non pnrificontur, nisi prius sufTicientcm
ros minoros ordinos congruis oum leniporibus pro- pra-slilerintcaulionom archidiacono, vel ejus olli-
rooveto. Diaconatus vero ordinem nunquam recipiat, ciali de satisfaclione in proximo capitulo, post pu-
nisi casio vivat, nisi sc de roiiquo caslc victurum riticationcm carum facicnda. » Ilem k Sacerdotcs :

canonica alleslalioiie promillat. Si vero ctelibem in quoruni concubinco talium commo-

parochiis
vilam cgcrit. el acturum se omni lemporc spondere ranlur, si non hoc ostendorint archiiliacono vel
voluorit non quidem cum ad ordinom diaconatus
: ejus oHiciali, suspendanlur. Kt priusquam relaxen-
iterum ordinabitis ; sed ipsum officium per texlum tur, gravi poenitontij« subjaceanl. » Item « Quae :

sancli livangelii. vel in synode, vel in multorum convinci polerit, quod sacerdos eam carualiter co-
clericorum convenlu rcdilotis. » Ilactenus Lanfran- gnovorit, ])ubiicam agat piKiiilentiam, et solomnem:
cus, cujus lcslimoniis pianum fecimus oliam ante ac si de adullorio csscl convicla, tanquam pro du-
Londinensis synodi ranonom sacerdolibus fuisse plici adullcrio punialur; iioc tanti reatus impunitas
conjugiis inlerdiftum. Valeat ergo Hunlingdoniensis aliis transoal in materiam delinquondi. » Has in
insciiiaet cakminia quod onim oblondit iu defon-
;
clericos concubiniirios clericalosquo concubinas
sionfm suol" alicnpoque opinionis, scilicol, Ansel- (nam percussa! concubina^ repercntiuntur concu-
ct
miatium decrclum visum .•'uisse poriculo.^^issimum, bitores) animailvorsiones slatuit Stophanus de Lan-
ne dum mundilias vinbus majores appelorcnt, in geiuna, vir crudiLus et sancUe momoriae, piius
immundilias lionibiles ad Christiani nominis sum- Sancli Chrysogoni cardinalis, sodil annis xxi,
nium dodecus incidcrcnt id, inqnam, nc llocci
; diebus 23. ilic Iranslulit corpus B. Thoma:' in capsa
quidem facio. Si enim tonlilliim haberet roboris Q pretiosissima. Sic de arciiiepiscopo muliorarios
ratiuncula ba?c, eadem necessario cfliceretur, per- cloricos juste vindicante loquuntur tabulas mss.
peram fuisse a Deo votitum ^on occides, non : arcliiopiscop. Canluariensis in nostra bibliothoca.
mccchaberis, non fartum facies ; et quia in dies iManoal ergo ab omni aevo uxores usurariiis fuisse
fiunl ca'dos innumeraj, ea^quo iiidignissima) ot maxi- clericis Anglicis, ila ut quod contra rationem juris,
m.T, ilera adulteria, slupra. sacrilogia, incoslus, et addo ecclesiastici (nam Pauli jurisconsulli verba
alia horrcnda scclera qu.TC his omnibus sua prancel- lib. cLxxxiv indig. miiluor) fuil recoptum abaliquibus,

lunt impietale. Insumna, ul llieronyin. Ruslicum non sit produccndum ad consequentium. Postquam
monacliiimdocel JSoncstculpa Christianinominis,
: h.TC congessissem, occurrit lib. viii Histor. Britan-
sisimulator rcligionis in viliosit. Quinimoconfuxio nicfc Armoricff', cap. 10, idom locus de uxoribus
genlilium faddo, ol malorum ol b;oreliconim) rum priiuum ab Anselmo iulcrdictis sacerdotibus, quem
ea vident Ecclesiisdispiicercqufeomnibus bonisnon liistoriae condilor Borlrandus Argoniripus hausit cx

placenl. C-etoimm ul sciant posteri qnanla animo- Roborti Bccconsis monachi Clironologia. Ilunc au-
rum roii.sentieiitium nuiltitudino lcm relulil Argontr;vus poslquam memoravit Viclo-
rccepta fuorint
Londonionsis syi.odi riiim Rhcdouum antistilcm tiliam habuisse Domno-
statula, testatur Rogcrus Ho-
ned. Anselmuna Eboracensi arciiio|jiscopo et caHe- lam nomiue, el plusculis do ea scriptis, addit oh-
rorum cpiscoporum Anglicorum grege considenle servalum quod episcopi sacerdotosquo iion taniura
haic ronovasso, astanlc atquo audiente llonrico I Victorii, sed ct D. llieron. Augustiniquc sa>culo
roge, comilibus atquc! baronibus, ut vocal, una libcre possent impunequo esse marili, eo quod Ec-
mente et voce consonlionlibns, auno IIOS, oodom- T\ closiii catholica noiidiim vctiiissct vcluoril tamon ;

que saiculo rcpetita fucrunt in concilio Eboraci ob intinitas gravcsipic causas, ct id inlordicli po-
coacto anno llli.o, cujiis acla Ilonedenua eodem stremo in Angiicana fuisse receptum Ecclesia a D.
reluiil anno 12:5:). In altora synodo Lnndinensi id Ansclmo archiopiscopo. Quani vero absurdo vir
rursus fuisso jiroliibilum narral iMallh.iMis Paris in (Muditiis dixerit ]troducons tacite sui dicti lostos
llisloria m.-ijore, fol. 4:56 editionis Tigiiiin;o. Idom I). lli(Monym. ot Aiif^uslin. pr;oler concilii Nic.TMii
ad anniim iii") observal seviTissimam Sto[iliai)i dc decrotum suporius alogatum, palam e-t ox Bollar-
Langeliina Canluariensis archicpi.scopi p.iMiam in mini. Grcgorii, Valontini cl aliorum clericalis con-
conciibinas clcricoriim bis verbis decrelam » Con- tiniMilirp propiigiiiitoruM
: scriplis D. Ilioronym.,
cubina? siicerdolnin d clericorum, qui iiifia sacros Aiigiist. mons jiatot, et illiiis qiiidem cx sua confcs-

ordiiics constituti cl b(!iieficiali sunt, ccclesiastica sinne edila Paris. apiid Nivellium, liujiis voro ex
carcanl sepiiltura iiisi
; sane se correxcrinl, ct ojiisdiMn qiioqiie couIcsa. pag. 467, 4(18 et 4G1>,
(quia scriptumcsl irens, vivrns ipse, confttrbitur
: ] uhi ilicitiir a)'o^tolos c.x'libatiim dociiisse, ct anti-
tibi) iiicoliiincs, vc! lant.i ciirnm in exlrciins appa- ipios scrvasso. Proliloor igiliir (juondiim jiI(M'osquo
real pa^nilcnlia, pioplcr (luiim non immcrito dobct conjiigalos in opiscojiiim undos, s(mI jiosi unolionom

cum eis dispensari, n Itcm « Non rccii)ianlur a('

: nb iixorihus absiiiiuisse. Sic in (iallia noslra D.
osculiim pacis, nec panem bencdiclum pcrcipiant in Gcrmaniis Allissiodorensis inaugurftlus uxorcm
ecciesia, quandiu concubinarii eas dotinent iii do- mutavit in sororom, lcslo Conslanlio presbytero
mibua suis, vcl publice cxlra domos, » Item « Si contemporqnco lib.
:
VilaB cjusdcm, cap. 7. D, i
101 Lm. III, EPIST. LXV. 1021

miis Deopro peccatis nosiris > Prcepareinus nos qiia- A EPISTOLA LXV '".

sividcamus in proximo diem vocalionis nostrce : et ANSELMl AD HUMBERTUM COMITEM ET .MARCHTOXEM.

ilaaptemus, ut sccuri eainus ad judicium ; quia re- Gaudet de acceptisejus litteris, simulque heneficia
cepturi sumiis sine dubio, prout gcrimus in liac vita, ab illo in se collataperslringit. Etut Ecclesiam
tueattir, non vero illi dominctur, admonet.
sive bonum sive malum. Deus nos junxifin hac vita,
Suo reverendo, et charissimo Domino U.mb£rto
(aciamus ut nos simul jungat in ceternavita ; et vi-
"', comiti, etmarchioni, Axselmsjs servus Ecclesise
deamus ibi prolem nostram, quam sibi Deus jam
Canluariensis, tidele serviiiuincum oralionihus.
assumpsit. Hocc sunt vpstra studia, hfcc sollicitudo,
Lilteras a dignationc vestra mihi directas magno
liaec suspiria vestra. Quod mando vobis pcr nun-
gaudiosuscepi, quoniam honore, el amore, opu-
liuni istum, ne veniatis ad me, nisi a me mandati et
lentia bonge volunlatis plenas invoni. Quanlus enira
per '**
sigillum meum ; vobis dico, domine et fratcr

charissime Burgundi, suspicite bono animo, si me mihi cst honor, cum vcslra celsiludo,
cujus S3 ho-
mincs gaudcnt esse parenles mei, dignatur dicero
amatis. Omnipolcns Dcus rcgat corda vestra, et

dirig-at ad oaudia aiterna. Amen.

mc bibi consanguinitate '" copulari; quantus vero
amor inteliigifur, cum de tam longe mihi stadet

391 EPISTOLA LXIV". scribere se de bonis quae de me audit valde gratulari

B Quantum etiam voluntas ejus bona in his qu® Dei
I

HUGOMS LUGDUXENSIS ARCHIEPISCOPl AD AXSELMUM.

sunt coram Deo ferveat, aperte monslratur cum de
De incolumi suo reditu ex Hierosolymis. bonis quae sola fama de longinquo regno audit, ad
Desideratissimo Palri suo Anselmo, venerabili magnum gaudium et laetiliam excitatur. Utique licet
Cantuariensium archiepiscopo ; Hugo Lugduaensis ea quae de me vel de aclibus me bona referentur
Ecclesiae servus, salutem. debeant, quanlum in me est, nulla aut fere nulla
Sanclitali vestrse nolum esse volumus, meritis el judicari, vestra tamen benevolenlia "' non minori
intercessoribus vestris id obtinentibus, nos Hieroso- quam si vera essent apud juslum Judiccmgratia me-
lymis incolumes rediise. Quod vobis idcirco nolifi- retur rcrauncrari. Tanlam utique gratiam vestram
care dignum duximus, qiioniam id vobis non ingra- nescio meaiiquo servilio meruisse, nisi qnia, ut
'*'. vcrum. fatear, vestram prosperitatem "« vestrosque
tum fore credimus Audivimus autcm a rege Au-
glorura V03 niraium inquietari, et mulla contra Deum successus scio me semper, etiam antequam vos vi-
ejusque Ecclesiam ab eo inconsulte agi ; unde divi- dissem, non ticlo cordo dilexissc. .Memor enim me
nam nos oportet implorare clementiam ut inimicos naluraliter a progenitoribus, vobis, ut Domino, debi-
vestros, imo saDclre *" Dei Ecclesiae perturbatores torem esse, nunquam passussum cordi raco vestrura
convertat, et vestrse sanctse ohodienli?e subjicial. G araorem deesse. Nec sura obiitus quia cum Romara
Quod si, peccalis nostris exigentibus, id ad pra^sens tenderem, benigna vcstra largitas Lugduni prompta
ficri non poterit, ct, persecutione ingruente, vos ce- fuil me conducere atque uecossaria quailibet impen-

dere, aut eliam locum rautare, necesse fuerit, san- dore. Qui amor mullura crevit cognila per multos
ctilatera vestram submissis precibus exoramus ut ad veslra vita el probilate, quia ad servandam pacem
puerum vcstrum declinare non dedignemini, et ad ac jusliliam cum pielale utimini vestri principatus
doraum vestram, quaj vestra fuit, et qux rnodo polestate. Quem etiara valde raajorem habere me
vestra est, el de die ia diem semper melius veslra deinceps debere intelligo, qui hoc veslra raereri di-
erit. Quod non solum nos, sed et coramissa nobis giiatur erga me dileclio. Quamvis non egeat vestra
Ecclesia humiliter iraplorat, quse sanctissirais ora- bona iutenlio nostra admonitionc, ad me tamen
tionibus vestris nobiscum devotissime se commcn- perlinet ut epislola mea ad vos non sil sine aliqua
dat, et ad obsequiura vestrumpromptissima, faciera exhortatione. enim ignera vcnto atriiaium
Sicut
veslram videre desiderat. Prsesentium gorulum, EI- videmus exardescere, ita bona voluntas per exhor-
vredura nomine "°, vobis commendamus. Qui ab D tationem ad meliora se soletaccendere. Videtis, mi
Apulia usque Lugdunum '" nobiscum venieus, fide- charissime domine, qualiter mater nostra Ecclesia
liter nobis servivit. quam Deus pulchram, amicam
Dei, et dilectam spon-
VARLE LECTIONES.
'"Mandatis per per Edif. mandatum fuerit per. ^"Collata cum eodem ms. ""Fore
ms. mandatus
duximus ms. crodimus. '"Vestros sancts ms. vcslros irarao sanctae. ""HEeredum nomine ms. El-
lore
vredum noinineef recentiori caractere in codem ms. Lelvredum nomine. '"Usque ad Lugdunum ms. usque
Lugdunum. ^^'Ccllatta cum eodcm ms. '"Guiberto ms. Uniberto. "^Sibi et consanguinilale ms. sibi
consanguinitate. "^Beuevolentiam ms. beuovolentia. ""^Prosperitatera W5. vestram prosperitalera.

JOANNIS PICARDI NOT-E.

quoque Hilarius Pictavieiisis de quo : etsi Fortuna- gcssere aliquaodiu. Sed cum ad uxores rcdissent
tus noa prodideril, eximia tamen viri sanclitas, accerbam incestus scnserunt poenam. Ille enim se-
canonum ecclesiaslicorum lenax custodiae, et pra;- ptcra annis ergastulo inclusus pa?nituit, lesle Ilin-
clara ad filiam Abram de servanda virginitate epi- cmaro in Vita sancti Remigii, « Hic vero lacryrais
stola, locupletissime testantur. D. Genebaldu?, sceius expiavit. » auctore Gregor. Turoa lib. iHist. .

Lauduni Clavati primus pontifex, et Urbicius, ex Franc, cap. 44,

senalore Claromoalis Alveraiee episcopus, sic se
 103 S. ArsSELMI CANTLAR. ARCIIIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 104

sam suam vocaf, a malis principibus conculcalur ; A EPISrOLA LXVI"».

quomodo ab his quibus ul advocalis ad luilioncm a ANSKLMI AD BURGU.NDIU.M ET RICIIEZAM UXQRli.M
Deo commcndata est, ad corum aelernam damualio- EJIS.

nem tribulatur qua prapiumplione in proprios usus Hierosoli/mam prolectunim^quid sit (iclunis,mo}iet.
;

Ut (jeneralcm omnium ab infanlia pecr.atorum

ipsi usurpaverunt rcs ejus, qua crudeiilale in scr-
confessioneni pra^mittat : et ita res suas disponat
viiutem redigunt liberlatem ejus, qua impielate ut uxorem non sine anxilioet consilio relinquat.
contemnunl et dissipant logem cl religioncm ejus.
Anselmus gratia Dei achiepiscopus Cantuariuo,
Qui cum dedignantur (15) apostolici decretis (quae
fratri, et amico dilcclo, Bir(;l.\dio, ct uxori ejus,
ad robur Chrisl anc-e religionis facil) esse obedien-
souoii suae RiciiKZyE, salulem et bcncdiclioncm Doi,
tes, Petro utrique apostolo, cujus vice fungilur, imo
et suam, quamtumpotest.
Christo, qui Pelro conim(.ndavit suam Ecclesiam,
Miindaslis milii, domine ct amico charissirae
se probanl esse inobedicnies. Qufcrant igilur qui
Burguudi, vos velle ire Ilierosolymam pro scrvilio
vicarii Pelri, ct in eo Peiri ct Christi, decrcta Cbri-
Dei et salute anirase vestrae, hoc vos velle facere
et
stiana "' conlemnunt, ahas regni ca^lorum porlas.
concessione mea, et filii vestri, mei nepotis, An-
quia cerle pcr illas non introibunt (piorum claves
Omnes namque qui nolunt
Q selmi. Gaudco de veslra bona volunlale, et consulo ct
Pelrus aposlohis jiorlat.
precor, ut si haiic viam facialis nec vobiscura peccala
sjbjecli esselegiDei,absque dubiodoputanlur inimici
qua3 fecislis portetis, nec domi peccalum relinqua-
Dei. Ergo, mi domiue, ne pulelis EccKsiam quop in
tis ; et ut deinceps volunlalem bene vivendi, sicul ve-
veslro principatu est vobis csse dalam iu hoercdita-
rus Christianus vestri ordinis, habealis. Facite con-
riara dominaiionem, sed in hpereditariam reveren-
fessioucm omnium peccaloruin vestroruranominatira
tiam ct jn luiiionem. Eam ul matrem veslrara
ab infanlia vestra, quanlum recordaripoteslis. Vidote
amale ul sponsara et amicam Dei honorate. Qui
nc peccalura habealis super uxore vestra, cujus boni-
enim illam conculcant, extra iUam cum dtemonibus
qui illam glorificant, in illa et
talera 392 vos melius cognoscitis '" quam ego :

conculcabunlur et
non sine °" auxillo
;
sed ila remaneat, ut sil et con-
cum illa inl» r angelos glorificabunlur. Ileverendam
silio, quidquid Dcus de vobis faciat ; ncc expellalur
dominara meam, uxorem veslram, cum prole veslra a doino et honora vestro, conlra volunlatem suam
salulo, quibus vobiscura nostras Ejclesice ncslnc
quamdiu ipsa vivel, ul possil Deo servire pro salute
"' conceJo. Omnipotens
oraliones in vera charilate corporis et animre vestra', el pro anima sua et filio-

Deus sic vos in hac vita dirigat ct prolcgal, ut in rura vtslrorum. Disponite lotam rem veslram, sicut
faluro ad aelernjni bealiludiucm provehat. G faceretis si in prjEsenti vos moriturum el Deo reddi-
VARl.E LECTIONES.
"'Chrisli, Chrisliana ms. Clirisli decreta Christiana. "'lu charilale ms. in vera charitale. 'Collata cum
eodem ms. ""Cognoscctis ms. cognosc'tis. '"iNon sinc ms. nou sil sine.

JOANNIS PICARDI NOT.E.

{\^)Apostolici decretis. Id est hoc cnim papie, Clcmentcm VIII, apud cumilem Baron. in appendice
votabulo rcporio plerosque scri|ilurts nuncuparo ad lom. VI. In quibus cpistolis Ciemcns oclavus
piq)am Ronuiuum imo ct Nicohium II pajnm,
;
vocalur lcrlius decimus aposloloruin muntlanorum.
dist. 79, el can. Si quis, ubi lcpida
can. Apostol. Ob qucm locum vonil in mciilem loculionis majo-
paronomasia esse habendum aposloiiiMim
dicit noii ribiis noslris consuelro qua papam vcrnacule ai)0-

sed aposlaticum, qui apostolicara sedcm non con- slolum vocabaut. Quod animadvcrli primo in an-
scenderit uiianimi cardinalium clcricorumque suf- liqua pivcum capilularium apud nos Jieri solila-
fra"io. Ad (lucni iocum vidcnlur respexisse alibas riim tVrma liis omnino vcrbis et lilleris: Prinn por
Urispergensis ad anuum 1106, et nibliotherarius nostre scfjnore Lapotoire : por tote la cort de l]ome,
Malniesbur. lib. vi De repibus Anglor. ioquens de ctc. In codice Victor. ms. qui habet Vita sanclorum

Anselmo: Voce Deo dilectus irbanum apostolicum, patrio doscriplas serinone, in Vila sancti Sylvcslri,
nlterum apostalam (scilicct (iuiberlum antipapam) vne twnne fame pris apostoile. Rursus, in iesloCa-
pronunliaril. Ncc semel lanluin haculilur dicl;oi,c ;
llirdra' saiicli Pciri : Explicit la cliaiere seint Pere

nam lib. n, cap. 1 i. ila srribil: Snneisle I.eo {vide- /M/Ms/ri? cflmment fu Ein'.<ques dWntiochc et puis
licet l\) de quo cpilapltium loquilur, fucrat lioma'. y\postoles de liomc. llciinandus monaclius Fri^idi-
ila papam x apostrophe
aimtolicus, etc. Pra-cedeuli quoque lib., cap. :i, de moulis a|)pcllat sui
,

Lt.-one V scnlims; ct lib. i I)c g.-siis. ponlif. Angl., poematis De mnrlc, scripli ante 4(i0 annos, de Car-
in Vila Ansdmi creberrimc, et alibi passim. Hcn- donal ou dWposloile. Siceliam Villarduinus in Hist.
ricus llunlidon. lib iv eamdcm iisuriiat vocem, D el Chroii. Fiaiicia^ in III vol., Curolo VIII Franco
nnmcraiis Homanos rcgnanle
pnpas qui sedcrunl riim ri gi diciila. Iliiic Iraxcrunl origincm plciMque
\Vi slsaxouum « Apostolici aulcm, rege. aliro voces, ncmpc sedis,cathedra, Htler(e,decreta
Adclardo
iiiquit, cjus tempore fuiTuutSiTgius papa,
Joaniies,i apostolica, id est papalia, non nliam prcfeclo ob
cpist. ii hiijiis cniisain quam qiiod elsi onincs t^j^iscopi fiicrint
etc. No.-liT Auscliiius riirsus uliliir
libri. nec non 87 ct 02 infia. Tlicodm-us Sludila, succcssorcs aposloloriim, ut sciibil I). Hieronym.
scribcMs ad Pasclialem primum, ini|iiil. » Paschali ad ICvag. lom. II. aliamen in Romaiia Ecclesia
papn- Roma; in omnibiis suuima virliilo pr.Tdilo, sempcr aposlolicx calhcdra vigiiit principalus. D.
lumiiii inagiio. princijii saceidnlum primo, » domino Aiigiisl. cpisl. 1(i2, vel, ut placcl Rupprto Tiiitiensi.

noslro aposlolico piipa' i'ascliiili, clc, ajiuil Baron. lib. divin olfic, cap. 27, qiiod ca'lcroruni
I I)c

lora. IX. anno 817. Ilis accedunt epislola; (iabriclis

apostoiorura succ<>ssores, palriarchcc Pelri aulcra :

patriarcli.n Alcxaudrini, ct Joannis Conii cliorepi- succcssor pro rcvcrenlia principis apostolorumj

Bcopi Alcxandrini mista; uuuo Wio ud S. D. N, opostolicus nominalur.

lOo LIB. III, EPIST. LXIX. 106

lurum ralionem de tota vila ves'ra scirelis.Noslram A EPISTOLA LXVIII **>.

licentiam quseritis. Doi liccnliam, et consilium, et ANSELMI AD GUILLELMUM ARCHIEPISCOPUM ROTHOMA-

auxilium, el prolectionem, oro Deuna ut in omnibus GENSEM.
semper et ubique habcatis. Tibi dico, soror mea Vt revocet abbalem S.hdmundi ababbate S.Ebrulii;
charissima, converie tolam intentionem tuam et intrusum: et illi Ecclesiit res el homines, qui-
totam vitam tuam ad serviendum Deo ; el quod Deus bus injuste spoliata est, restituantur.

abslulit tibi omnem deleclationem hujus vitse, crede Domino el Patri reverendo, archiepiscopo Rolho-
quia ideo fccit ut in illo solo delecleris : illum ama, magensi, Guillelmo, Anselmus, servus Ecclesiae

illum desidera, illum cogita, illi servi omnibus lioris, Cantuariensis, fidele servitiura cum orationibus.

in omnibus locis, Oranipotens Deus vos semper am- Clamavimus, et iterum clamavimus, et adhuc
bos benedicat.
clamaraus ad Deum '", et ad vos, et ad totam Ec-
clesiara Northmanniae, maxime ad episcopos ab-
EPISTOLA LXVII •". et
bates, et omnes religiosas personas, de abbate
ANSELMI AD RICHERAM.
coeiiobii Sancti Ebrulfi, qui quemdam suum insi-
Quod nec Anglium tuta cnnscientia redire pos-
in
pientissimum juvenem, professione raonachum in
sit, nec in ea paci/ice vivere. Quodque filius
_ vi'a, ita, sicut jam vobis scripsimus, inordinale et
ejus, nepos suus, sacralus sit.
irreligiose in ecclesia Sancti "'Edmundi pro abbale
Anselmus, archiopiscopus Cantuariae, sorori suae ingessit. Videte ne nobis nocesse sit, ut familiaiiter
chaiissima^, Richer.e, salutem et Dei in omnibus reverendo meo Patri loquar, clamare ad Deum de
tribulationibus ejus consolationem. vobis, ad quem pertinet hoc corrigere, si contem-
"'
Scio, soror dilectissima, quia, excepto viro nitis. Dicit, ut mihi relatum esf, idera abbas illura
veslro, nou est homo in mundo cujus salutem et non esse suum monachum, sed de Sancto Severo.
prosperitatem tanlum nosse et audire desideretis, Sed secundum quod ipse in Anglia confessus est,
quantum meam, et filii vestri Anseimi qui mecum sicul ab audiente didici, professus est eccle.^^iae suae,
est ego enim sum unicus frater vester, et ille uni-
; ct ideo verum "' quod negat eum suum esse
non est
cus filius vester. De his quae erga nos .«^unt, legaii monachum. Denique ipse, quomodocunque sit de
nostri plenius vos docere poterunt viva voce qiiam professione, ipsc, inquam, Ecclesiam impedivit.
ego pcr lilteras. Sciatis lamen quia filius vesler, Ipsum cogite, quantum ad vos pertinet et quantura
nepos meuscharissimus, poslquam a vobis discessit, polcstis, ut eam expediat. Nimis chare vendidit
longam gravem aegriiudinem pas«us, tandem, Deo
el nobis lupulum suum, ecclesiam rebus suis, et ho-
miserante, integram sanitalem recepit. De me vero mines ecclesia sua, violentia, illis nolentibus sine
p
dico quia sanus corpore sum sed in magnis liibu- ; quorum consensu ficri non debuil, spoliavit, et talem
latioiiibus versatur cor meura. Ita ut nec Angliara monachum, qualem saepe vobis ostendi, in eaindem
audeam propter timorem Dei fujiere ; noc in ea ecclesiam immissit ; et adinjuriam Dei, etcontume-
possim in ulla pace, aut tranquillilate, aut quiete liam monachici ordinis, ibi dimisil. Ob.-ecro, facite
vivere. Quotidie ila est cor meum suspensum, velut ut reddat ecclesiae quos abstuJit, et recipiat quos in-
in proximosim exiturus sed quomodocunque sitde
; tulit. Valele.
me.do vobisgaudoo,quia iiuntii vesiri mihi rotulorunt EPISTOLA LXIX '".
veslrara salutora et prosperitalem. Quoniam autem ANSELMI AD PASCHALEM II PAPAM.
et prosperitas cl adversitas hujus vitee breves sunt Profestatur Gualnnem abbatem esse dignum
et transitorire, islas contemnamus, et aeiernam ad- episcopatu.
versilatem fugere, et perpetuam prosperiiatem me- Reverendo domino et Patri Paschali, summo
reri bene vivendo '" contendamus. Cum ergo, soror pontifici, Anselmus, servus Ecclesiae Cantuariensis,
charissima, in hac vita non habealis in quo cor debitam subjectionera, et fideles orationes.

vestrum possit delectari, converlite iliud totum ad Ecclesia Belvai-ensis "' vestro consilio directa,
Deum,ut in futura vita de illo possit Isetari. Vale el aucloritate roborata (16), dommura Gualoncm
Si vir vester redierit, et ad me venire voluerit D abbatera Ecclesiie Sancli Quintini elegit, ei electum
raando ut nullo modo veniat. desiderat sibi constitui episcopum. Est enino, in
VARI^ LECTIONES.
*^*Collata cum eodem ms. '"Exceplo vesiro ms. excepto viro vestro. '"Vere vive^do ms. bene vivendo.
'" Coliata cuia eode.m ms. '"Adhuc ad Deum ms. ndhiic clamamus ad Deum. '"Saneti N. ms.
Sancti
Edmundi. "'Non verum. ms. Non esl cum eodem
verum. '*'Collala tns. ""Beccensis ms. Belvacensis.
JOAMNIS PICARDI NOT-E
(16) Dominum Gualonem. Sic apud Ivonem Car- ptum est, Vualo, non Gualo aut Gallo ; adeo fuere
not., episl. 41, 2iO, 245; opist, tameii 49, 50, 69, inconstaiitos lihrarii in eodem nomine. De varietate
171, legiiur Galonem:ttl in epistoia Paschalis papae, lectorem monere placuii, ne inter legendum rerao-
missa Adamo, cocnobii Dmnysiani ad Liitetiam raretur aut in bivio reiinquerel. Sed horum nomi-
Paiisiorum praefeclo, quae exsiat in ras. Vicioriano. num posterius reor esse germanius, quia idiomati
Rursus ejusdem Ivonis epist. iiO et 193, scribitur Picardico viciniiis. Quod eniui Celtae Galli pronun-
Gallonem, sed "269. apud conlinuaiorem Aimoini, tiant per g Belgae aiqiie adeo Picardi per duplex w;.
lib. V, can. oO, ap. Andream, lib. ni Hisior. Frun- Bellovaci quoque eliamnum perdurat familia ejus-
corum, Eadmerura lib, ii Vitae nostri Anselmi, scri- dem nominis, les Vualons. Vuoloni autem Bellovacus
Patrol. GLIX. 4
107 S. ANSELMI CANTUAR. ARCBIEP. OPP. PARS III. — EPlSTOL.fi. 108

quanium humana polest judicare cognitia, sic aptus A quas nostis, tribulalionea quas passa est, miseri-

et ulilis ad hoc in omnibus quae in eiig^^ndo epi- cordia vesira subveniat, et quod bene incceptum
scopo consideranda sunt, ul melior et aptior in ea- est sine dilalione perticiat. Omnipolens Deus diu
dem Ectlesia inveniri nequeat. Sed quoniam desi- nobi> vesirjm palernilaiem ia prosperilale conser-
deranti nihil sulficil, donec quod desideral assequa- vel. Amen.
tur, non est contenla eadem Ecclosia suis pfccibus, EPISTOLA LXX "'.

sed et aliorum, quos suum desiderium apud veslram A.NSELMI AD ATIIELIZ ABB.MLSSAM WINTOMENSEM.
celsiludinem adiuvare posse exislimal, auxiliura Non esse tnstandum de Winto7iie7isi episcopo
studiose poslulal. Est enim experla in praeleritis profiter iuslitiam expulso.
temporibus et in simih n.gotio mullos esse qiiorum Anselmus archiepisco|ius malri reverendae, et
consueludo esi malum dicere bonum, et bonura filiaecliiirissinige Atiieliz"', abbatissae Winloniensi,
malum, et quaerere plus quae sua sunt quam quae saulem el benediciionein.
Jesu Christi et qui acuuut Iinguas suas sicut ser-
; Qualiter et cur domiuus WiJIelmus eleclus epi-
pentes quos limcl ne simulala columbina simpli-
: sco| us de AngUa exeat non esl opus hic scribere,
cilalesuo veneno bonum inceplum inlicere et an- quia per multos ahos lioc poleslis cognoscere.
uihilare 393 conlendant. Quamvis igitur longe
lon
g guanlo autem gaudio el cum quanla graliarum
nunc sira lam propler lamiliarem '" dile
ab illa, aclione, quia hunc honorem illi facit Deus, susci-
noti-
ctionem quara invicem habemus, et propter pere debetis, rcligio et prudenlia vestra intelliget,
liain, inslant mihi qualenus
quid de ejusdem viri si intenle consideralis (17). Major enim gloria et
sancliiati vesiroe fideliler siig-
lestimooio sentiam, laus est illi afiud Deum el bonos homincs quia spo-
geram : et quanlum in rae est, apud eam, ut (luod lialur et expellitur pro justilia, quain in omnibiis *'*

desiderant nulla occasione annihileiur, precibus, divitiis et omni mundana possessione ditaretur,
quibus possum, efficiam. De persona ilaque quam vio^ata juslitia. Gaudeanl igilur el exsulleiit amici
ehf^unt. secundum conscieoiiam meam loquor, quia ejus, quia nulla violenlia, uullo timore poluit su-
in praedicta Ecclesia ad
episcopaluin nec meliorem, perari, nec ulla cupidiiate a verilaie heparari. Haec

nec aequalera inveniri posse intelligo, nec

aliquid sit veslra de ejus expulsione consolatio, et ad hoc
de illo aut fama, aut experimenlo,
quod ejus ohslet Ui Deus illum corroboret el consoletur vestra quo-
eleclioni, ahquaudo sensi ; sed
multa qua3 ejus ele- tidiana sit oratio. Salulo el benedico filias vestras,

ctionem approbant, experimento et fama cognovi. et meas, quautum pos>um. Valete.

Quapropler licel de vestra auctoritate, quod ex vo- EPISTOLA LXXI '".

est, non dubilemus, tamen

quibus possamas monachis Cantuarieti-
bis q Q,.(iiQf.iiyiii(ggjiggui,j^ri,ance

roenle ad vestio^ia vestra prostrali precibus flagitare Anselmo rediitce, diploma.

sibus ab

prjesurairaus qualenus eidera Ecclesiae post multas, Ego A^selmus, sanclte Dorobernensis Ecclesiae
VARLE LECTIONES.
'"Familiaritatem ms. familiarem diler.lioncm. '"Collata cum eodem ms. '"Alheltz ms. Alheliz
•"Ouara si omnibus ms. quasi omnibus. ^''''Seu magis diploina Anselini coUatum cum eodem nis.

JOANMS PICARDI NOT.E.

ul)i cum puer operam dedisset Ivoni, ecclesiae Qumlinianae cujus coenobiarchiam gesserat,
palria fuit,
ecclesiae Quinlinianae praeposito,
canoiiicoriim in hanc seiitentiain.
lum
rc^nldiium niilihae eodem duce nomen dedit. Posl- Obiitsanct(jnrecordationisdominus Galo secundus
Vualone ahbas liujus Ecclesiic, postea Paiisiensis epi.siopus.
iDodum Ivo Carnolum ponlifex liictus esl
locura subrogalo. Murluo iJenique Fulcone (1) Major est iUi yloria, quia expeUitur pro ju-
iii ejus
ab oplimis clericis deleclus stilin. Ne hyec legeiis lecior non inlelligal, ei ne-
Belvacensi anlislile
nciiuiores vero, corrupli gligat, memiueril aniio 1103 magnum conflagrasso
fucral ad episcopatum :

perdilissinii, discordi.-fi nicendium inler Anselmum et llimricuin

rnui.enbus Steijhiini Garlandi, hoiiiinis
nihil ha- I)riiiiiiin, Aiigloruin regem. Hic enim pro hbilu vo-
refiauabaiitur eieciioni, qtiiin.|uam electo
quod objicerenl. Tiindom post lebal conferie el invesiire, ul illius lempoiis refri-
berenl advcrsa:ii
varias alieicaliones luler electum et improbos clc- cem voccibuluin, aiiuulo virgaque pasiorali, epis-
hiennio, perplurcs ob causus copos et abbales. Anselmus reluctabilur conslanter,
ricos hab.tiis inlegro
Parisiensibus propitio Deo sunius pronuiilians non lanUim regein posse donare quem-
nufR in cpiscopis
Fiilconi Parisiorum hiiiisIiIi sutleclus piamdigniliile eeclesiaslica, sed nequidem esseconse-
enarralun,
Cum aulein Pansiensem ageret episcopum, craudum luijusmodi, aul cum illo conver^andum.
C8t.
Paschalis litleras a mc nupperine
commeinoratas Sub hoc dissidium Heiincus dedil episcopaluin
dedit ad ahbalem Sancli
Dionysii iiis verbis Pa- : Winloniensem Wilielnio Uithiidio, multum dis^en-
episcopus, servus servorum Dci, venerabili lieiili sed el cleclores conviciis in-
relViigantiiiiie,
.schilis
fratri abbali <t monachis
Samti Dionysii .sidu- ccssenii. Uude obcdiro Deo qiiam hoinini
iiiiili-ns

bcuedictioiiein. El confra- Heiirico, taiitain ejiis sihi coiitraxil iram, ul facul-

lem et aposlolicam
Galonis Paii>iensis ej-iscopi relalione liilibus spoliulus uiJiversis, Anglia exient nec rc- ;
Iris noslri
comperimiis. etc. Vide in Paschali II, infui. dienl quod An.selmiis, qui zelo liberlalis ecde-
(luia nusqiiam
Piischalis, qiiae einissa con- siaslicu; i;{ii<'m uccenilertil, exslinxisset, ipso Hen-
Ha'C
ad Ginonis priediciitionem (acie- tico ptiniuin iii|iiiis iiijicienle.
tigit videre. el
hic ad lenda exislimnvi. Ohnt autem Gualo QiiaiiKdnein Wiiiioiiiensem anlislitem de p;istore
b»nl,
cxpiilso m(i'ieiilemsolaliir Aiiselnius, com moneiistiim
anno ccnti^^imo deciino ipiarlo su/ra niillesiiiuim,
VII Kalcnd, Marl. Huuc diem legi in iScciologio maxiiDciuclaudum cuin quis juslilia; nominc angitur.
 ;

109 LIB. III, EPIST. LXXIII. 110

archippi^copus, reildo monachis ejusdem Ecclesiae A «ITeclum sludiose iiilendas, nisi, quod absil ! huius-
medietatem allaris Chiisii, qnam in manu mea modi causa in i lis obsistat qu» hoc fieri omnino
habebam post morlem prajdecessoris mei Laufranci prohiboat. Praeierea audivi quia facis porlari cru-

archiepiscopi, qui eis aliam medietalem cognila ve- cem ante te in via. Qiiod si verura est, mando tibi

ritate (iMod ad illos perlineret, in viia sua reddi- ne ampUus hoc facias, qui non perlinet nisi ad
derat. Siraililer manerium quod Sislede vocalur archiepiscopum aRomano pontifice pallio confirma-

eisdem monachis reddo, quoniam ad res eorum tum ; neque decet te ut uUapraesumptione insolitae
pertinerc el pertinuisse scilur. Testes Willelmus rei te notabilem etreprehensibilem hominibusosten-
Ecclesiae Chrisli archidiaconns, Haimo vicecomes, das. Vale.
Haimo fihus '" VitaHs, Robertustilius Walsonis "',
«».
EPISTOLA LXXIII
Wimundus homo vicecomitis, KaJulfus nepos epi-
ANSEI.MI AD PASCHALEM PAPAM.
scopi Gundulti, el alii plures.
"'.
Obnixe deprecatur ut fiat certior derationeinvesti'
EPISTOLA LXXII turarum ecclesiasticarum.
ANSELMl AD SAMUELEM DUBLIN.E CI\ ITATIS EPISCOPUM.
Ipsum reprchendit quod res Eccleuce suce pro libito Domino et reverpndo PASCHALi,summo ponlifici,
det xtraneis, et monet ut cas
I restituat. Anselmus, servus Ecclesiae Cantuariensis, debitam
Ansehiiu-! archi^^piscopus Canluarisc, venerabili
B subjeclionem el fidele servilium.
frairi, (18) Samueh DubUnac civilalis episcopo, In primis qiiantas mea potest humilitas celsilu-
salutem. diiii veslrac giaiias agit, quia legatos noslros tam
Audivi quod libros, et vestimenla, et aha orna- benigne et himorifice susccpistis et tractasiis, ut in
menla Ecclesiae, quae dominus Lanfrancus archi- hoc me de pictale vestra ultra meritum posse con-
episcopus dedit avuiiculo tuo domino Donalo ejii- fidere cognoscam. Chartam quam mihi a vestra
scopo ad opus Eccleiiae cui lua fralernitas praesi- majestate allulerunt,ea qua debuireverenliasuscepi
del, tu, pro voluntate lua, exponis et ea extraneis sed rex Angliae neceam videre, neciiiam quam illi

das. Quod si verum est, miior cur ila facias, cum misislis, voluil mihi ostendere. Nam archiepiscopus
ipsa ornamenla non ei,sed Ecciesioe data sinl, sicut Eboracensis et alii duo episcopi '" cum quibus le-
fratres Cantuariensis Ecclesiae fihi alleslanlur : gali noslri vestrae se exhibuere praesenliae, redeunles
unde moneo, et monens rogo le, qualenus si ali- aliud viva voce retulerunt quam scriplura chartae
quid de praedictis rebus extra Ecclesiam datum est, mihi prsccipiebat. Asserunt enim publice in ea ve-
celeriter iliud restitui facias. Ilcm audivi quod mo- rilale quam servare debent episcopi, vos secrele
nachos qui in ipsa Ecclesia ad serviendum Deo verbis per eos mandasse regi quia si in aliis recte
congregaii "' erant expellas etdispergas. necredire G ageret, Ecclesiarum nec prohiberetis,
invesliluras
volentes ullatenus recipere velis. Quod si ita est, non nec excommunicalioiii subjicerelis si eas faceret,
te decet ;o(ficiisiquidem tuiscituressemagisdispersa sid hoc charlae noleba i'^ committere, ne forle alii
congregare, quam congregata dispergere. Qua- principes, qiiibus hoc ipsum iuterdiciiur, occasio-
propter mando tibi nt si aliqui abjeclisunt, et redire nemconquerendi inde possent accipere. Mihi quoque
volunt, seseque in Dei servilio sub obedientia custo- ex vestra parte in eadem episcopali veiilate dixerunt
dire, eos suscipias ; et saluti eorum per paternura ut illis de hac re crederem et eorum consilio me

VARLE LECTIONES.
"^Hanno filiusm.«. Haimo filius. '"Filius N. ms. Filius Walsonis. ^^" Cum eodem ms. collata.''^ Servien-
dum congregati ms. serviendum Deo congregati. ""Cum eodem ms. co//o/«. '"Et alii episcopi ms. etalii
duo episcopi.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
(\8) Samueli Dublince civitatis episcopo. Dublina, D lam 149. infra, ubi ostendimus Hiberniac et Scoliae
vel Dublinia (sic eiiim conslanler et passim lego episcopos ab archiepiscopo Eboracensi duobusque
apud Sylvestrum Giraldum iu Topogra|jhia Hiber- episcopis, quos debct Cantuariensis archiepiscopus
niae, ejusdemque expugnatione) vuigo Dyuclin in mittere, esse inaugurandos. Primo autcm Dubhnae
Annal. Rogeri Honcd. posteriori parte, est regni archiepiscopo fuit nomen Gregorii, ut speciatira
Ilibernici caput Giraldo HibcrniacExpugn. caput28. Giraldus observavit, subdens hanc honoris acces-
Hsec, ut ex Anselmi polissimum inscriptioiie liquet, sionem contigissc anno 1132, aut, si lubet, H51.
episcopatu^ lilulum susiinebat taniummodo, An- liium enim annum ponit Honeden. Annal. Et in
selino archiepiscopo ; qui, ut alias vir disciplinae horum quidem (qiii eodem floruere, sc licel 1130
Christianae consultissimus, unumi|uemque pro con- usque ad 1-iOO et supra) scriptorumque Anglorum
dilione salutabalhononfice, id minime praetermisis- fidcs, si quilpiam auctoritalis sibi compararit,
set. Unde castigandus venii Parkcrus in Aniiquit. ncscio ul fucril conciliandus D. Bernardus, qui etsi
Ecclesise Rrilaiinicae referens Ansc mu " inunxisse D. Malachiam appcllet modo cpisropnm 31o. 316,
hunc Samuelem in archiepisiiopum Dublinonsem, 317 epislol., iu ejus Vita iioininrt archiepiscopuni,
cum, testibiis Honedcno snpra, cl Girald. Silvest., et qiiidein fatn functum anno 1148,biennio scilicet
cap. 17 Topograp. Hiberni;e. Joannes, Papyrio, anie pallia in Hiberniam per aposioUcum legalum
alias Paparo vel Pajnrus, ab Eug-m. III iegatus in debiia ni iorsan dicas, qiiod
: B.ileum de Alalaciiia
Hiberiiiam, qualuor altidciil pal'ia, uniim Arama- loqiieiit'!)! scripsisse recolo, nempe quod obtinendi
chiaiiae, allerum Dubhnensi, lerliuin Cassilifnsi, pailii gralia Roinam accessisset. Verum penes au -
quartuni Connactiensi Ecclesiis. Posterior vero Gi- ctorem sua fides esto.
raldi arliculus videlur repugnare notis ad episto-
111 S. ANSELMI CANTUAR. ARCIHEP. OPP. PARS III. — EPISTOLj;. 112

commilterem. Ad quod si noUera acqiiiesccr«, -94 A EPISTOLA LXXV '".

rex etiam rae coi.tradicente ex vestra auctorilale ANSELMl AD CON.MUM AMICLM SUUM.
incunctanter, quod non prohibealis, secundum libi- Tves superbice modos explicat, et subdividit.

tum suum efficeret el si in hoc quod charta veslra

; Anselmus, servus Ecdesiac Canluariensis, dilecta
mihi jubebat, persislere vellem, me absque dubio amico suo, domino Co.nnio "*, saluiem.
de regno suo expelleret. Tdnderii cum nec lilloris Exigit charitas vestra ut de lril)us illis modis su-
vestrib vellera non credere.nec landem episco[ioium perbiae, de quibus vobis locutus sum, duos qui a

assertionera veslram prapferentium aucloritalem raemoria vobis exciderunt, per epislolam nostram
auderem contemnere. quoniam in utraque parte commemorem. Tres quidem iilosessedixi : unum
gladius mihi vibrabatur inobedientiae, eorumilem in apslimalione, i(I cst, quando aliquis altius existi-

episcoporum consilio inducias petii, donrc a ve^tra mal '" de se quam debeat contra quem diciiur ; :

excellentia hujus rei certitudinem acciperem, rae iS'o/i altumsapere, sed tirne{nom. xi, 20). Et qucm

taraen nullatenus asscnsura praebente ut aliquid negatinse luis-e, quidicil"' Domine,nonest exal- :

conlra decretum concilii Romani fial, sed tantum tatum cormeum {Psal. c\\\, i), et quae sequuniur.
toierante, nec aliqupra interim inobedienliae noia Alius e<t in volunlate, quanrto aliquis altius se vult

daranante, si fiat. Sic ilaque rex vestra, ul putal, g iractari aliquo raodo quamdtbeat contra quem di- ;

auctoritate episcopaius dal atque abbatias. .Mente cilur 396 Quomodo pntestis credere, qui gloriam
:

igilur ad vestra vestigia provolutus, quanto po^sura quffritiSiib invicem ?{Joun. v, 44.) Et Diem homi- :

afteclu, in raagna angusiia posilus obsecro ut apo- uis non desideravi, tu scis{Jer. xvii, 16). Aliuseslin
stolicara erga animam meam experiar in vobis esse opere conlra quem dicit Dominus Cum invitatus
;
:

pielalem, et ad hoc impelrandum toiius Romanae fueris ad nupiias, non discumbas in primo loco {Luc.
religionis supplex invoco charitatem. Non tinieo XIV, 8). Isle est quandohomo seipsuni Iractat altius
exsilium, non paupertatem, non lormonta, non quam debeat. Coutra singulos istos modos plura in-
mortem.quia ad liaec omnia Deo conforiante, pa- veniunlur dicta in sacra Scriptura, si inquirantur.
ratura est cor meura pro aposiolicsesedisobedientia Contra omnes dicitur Quise exaltat, humiliabitur
:

et matris meae Ecclesiae Christi libertate. Cerlitu- {ibid. 11). Et Superbis Deus resistit {Jac. iv,
:

dinem tandum quoero, ut sciam absque omni ainbi- 6). El multa alia. De his Iribus, quando singula
'"
gnitate quid aucloritate vestra tenere debeam. Au- quaeque sola est, illa levior qnae in solo opere esi

divi in Roraano concilio a venerabilis raemoriae quia non fii nisi per ignorantiam ; et tamen quia vi-

domino Urbano excomraunicari reges et omnos iai- tium est, conigendum est. De aliis duabus illa qute

cos, invesiituras et res Ecclesiarum daulBS, el ab p est in sola voluntate damnabilior est, quia scienter
illis accipientes, et qui propter hoc eoruin
homines peccat. III i vero quae est in a-stimatione, sola insa-
'". Aut ergo, nabilior est, quia non se ostondil et
fiunl, et eos qui accipienies consecranl jusla sibi vi-

si sanctiiali veslrae placet, hanc

excoramunicaiio- delur. Si ergo islae Iressuperbiae singulae conside-

nem, in Anglia absolvite, ut in ea possim manere reiitur, tres simplices possunt dici superbiae ; si

sine animai meae penculo, aut eam vos servare velle verobinac et bin-e iulelligantur, Ires duplices inve-
"'
quidquid raihi inde contingat, vestris lilteris signi- niuntur. Si vero tres simul conjungantur. crit

ficate aut si quiddiscretioni vestraeplacetexcipere,

;
una triplox ; et si erunt septem, tres !)implices, tres

eadera certitudine norainatim quid illud sitinlimate. duplicos, una triplex. Contra islas superbias sunt

De illis quoque qui in prajdictas inducias in- membra hurailitatis, id est, ut humililer quis sen-
veslituras prohibitas accipiunt et qui eos conse- liat de se, et quanlum ad tractatura et conversa-
crant, quid mihi faciendum sit veslra instrui jus- tionem aliorum, humilitcr velil de se, et ipse hu-
sionedcsidero. In his qnae per latores praesenliura mililer tractet se. Pro singulis modis superbiae di-

extra hanc charlbni patcrnilati veslrue suggero, ut citur homo superbus ; sed pro membris singulis

preces nosiras dignetur non spernore suppliciier humilitatis, vel pro duobus, nisi omnia membia si-
expostulo. mul sinl, non diiitur homo humilis sicutunomem- ;

EPISTOLA LXXIV. D bro languonte, dicitiir liomoa^ger ; sanus auti m non

PASCHALLS PAPiE An ANSELMUM. dicitur, nisi sanus omnibus membris. Haec breviier
Ad pra-ceaentem respon.no. comraemoravi charilati veslrae. Quai si prudenlia

pAScHALis episcopus, servus servorum Dei, An- vestra saepius rolractaverit, plonms ea intelliget

8ELM0 Cantuariensi, venerabili fratri et coepiscopo, quam hic dicta sunt. Valete ct orale pro me, ut

salutom ctapostoiicara benediclionom. sicut Dous dcditmihi superbiam el humililatem in-

Suavissimas dileciionis lu;c suscepiraas litleras, telligere, sic mihi det illam cavere, et islam ac-

elc. Yidein Paschali II, ad an. 1118. quirere. Salutale dominum et amicum nosti'um

VARI^ LECTiONKS.
•••Qui accipiunt con^^ecrnnt mx. qni accipientes consecranl. *'*Collata cunt eodem ms. el cum Edit.
"» vli.(n<^
Gnth el Cnl l.n.l •"Co^inio E<l-t 0\w <'x siiMial »is. /•/ K/i^. alKpns alliiis exislirnal.

•"Qui dixii mt. et Edit.(\m dicit. '"£»1 opcre ms.et Edit. est ia opero. '"Tres conjungautur ms. etEdil.
Ire.s simui conjunganlur.
113 LIB. III, EPIST. LXXVir. 114

reverendum episcopnm Atrcbatensem ex parte A desiderium meum de vobis ; audistis saepe quid tri-

noslra. bulationes meas consoletur in vobis. Si conia vestra

EPISTOLA LXXVI. soii Deo student vacare, si proposito quod fortiter

arripuistis, velut boni in Christi vinca operarii sli-e-

ANSELMl AD ERXULFUM PRIOREM ET MONACHOS
CANTUARIENSES. ni;e insudaiis ; si mundum vobis crucifixum et vos
mundce vita vestra testatur si non vobis, sed Deo,
Carnoti, ubiacomitissa et ab episcopo exceptus est,
;

scribit de itincris sui pr^speritate, et Cantua- id est non vcstrae, sed Dei voluntati vivitis ; si etiara

rienses ut religiosiinstituti sint tenaces, hortatur. in minimis Deum valde liraetis ; si dislrictionera
Anselmus, gratia Dei archiepiscopus Cantuarige, ordinis vestri amatis; quam qui odit, certissimo
dilectissimis filiis et fratribusdomno Ernulfo priori, signo se viliosum esse et dissolutionem diligere de-
et aiiis in Ecclesia Christi Cantuariee Deo servien- monslrat: si pacem inter vos et obedienliam do-
tibus, saUilem et benediclionem Dei, etsuam, quam- mino priori servalis, hoc est desiderium meura de
tum potest. vobis, haec consolatio et requies raea ia vobis ,• haec
Quahter me habeamet quid agfam dilectioni ve- cogitate. haec retractate et facite, si me laetificare,

strae significo. Gralia Dei, postquam itor nostrum imo si Deum vobis vullis placare ;h8BC vobisSpiritus
inccepi, vestri orationibus me prosequenlibus, ab g sanctus persuadeat, et pro his gloriae suae visionem
omni adversitate sum usque diem
in praesentera beatam exhibeat. Amen.
protectus. (19) Roraan lendens ea intentione qua •".
EPISTOLA LXXVII
de Anglia exivi, Carnotum usque perveni, ubi a co-
ANSELMI AD EOSDEM.
mitissa sorore noslri regis, elabepiscopo, et a mul-
lis aliiscum gaudio ei honore susceplus sum, sed Ejusdem argumenti cum prcecedente.
de itinere meo lali ttmpore incoepto valde mirati Anselmus archiepiscopus, dominis fratribus cha-
sunt. Dicebant enim propter nimietatcm caloris, et rissimis, domino priori Ernulfo, et aliis servis Dei
quia isto lempore nullus peregrinus vadit, me nec in Christi Ecclesia Cantuariae commanentibus, sa-
Romam perveuturum, nec amplius rediturum, quia lutem et benedictionera Dei, el suam, quantura
aut manus inimicorum Ecclesiie Dei non possum potest.

eftugere aut propier imbecillit:<tem corporis mei amicorum nostro-

Gralia Dei veslris et aliorum
tali lempore necesse esset me mortem incurrere. rum oralionibus favente, ex quo a conspectu vestro

Sic itaque vi consilii sui me ultra progredi ad prae- discessi, omnia erga me et socios prospere fuerunt

sens non permiserunt, sed ut opportunum tempus, usque in proesentem diem. Precor autera ut, sicut

et quando peregrini vadunt, pxspectarem, coege- de vobis confido, pro nobis orare non cessetis, qua-
runt. Sciens enim Scripturam divinam dicere
•'
tenus sic nos etaclus nostros divina clementia pro-
Omnia fac cum coHsilio , et post factum non pcenitebis tegat el disponat, ut de omnimoda prosperitate no-

{Eccli. XXXII, 24), timui nesilararalionabili etamico stra, nobis ad vos redeuntibus charitas vestra con-
consilio non acquiescerem, paenilentia sequeretur. gaudere valeat. Quantum quidem ad nos pertinet,

Hac quamvis praedicta comilissa me in

laiione, sicut dixi, omnia nobis prospere sunt ; sed si vos
terra sua retinere, et omnia necessaria Uhentissime in pace, et, sicut spero, in studio bene vivendi et

vellet impendere, reversus sura in Northmanniam, salvandi animas vestras vivitis, secundum deside-

et exspecto ut congruo tempore hoc quod incoepi, riurameum, tunc multa magis et verius augetur
si Deus annuerit, perficiam. Scitis, filii charissimi, gauJium meum. Precor ilaque quanto affectu pos-

VARI^ LECTONES.
•" Cum eodem nis. collaia.
JOANNIS PICARDI NOTiE.
(19) ea intentione. Quam quidem
Romnn tendens D simile in Angliam delatum fuisse subfinemejusdera
noverant,ad quo scribebat sed non oranes qui
; mensis imo, si Honedenum sequamur, vii Id.
:

hunclocum viderint, nisi renexo slamine inlerru- Septemb., Henrieus Anselmum invitavit in Angliara,
plum histori.E filum reicxamus. Anselmus igitur, (|uo meose aul die, mea non referi, cum inler omnes
accepta Paschalis epislola pcnullima, qua?impudens Anglos scriotores constet eo anno Novembri
regiorum legatoium detexil mendacium, constanlius raense Anselmum sacro junxisse counubio Henri-
defendit inve<tituiam ecclesiasticarum libertalem et cum regem et Malhildam, Macolini Scotorum regis
potestali-m. Rex autem regnique proceres, videntes filiam. Ast Eadmeru<;, peregrinantis Anselmi Acha-
Dei virum tam excelso firmoque animo, utnecblan- les individuus,litt. IlVilae ejus. el Walsinghamus
ditiis moUesceret aut mmis concuieretur, suaserunt in Hypodigmaie Neustriae observant has Henrici et
ut ipse Romam proficisceretur, coofidenlibus atque Anselmi inimicitias non nisi post dimidiarura et
etiam credenlibus tolam rem ejus opera felicissi- secundum ejusdem Anselmi reversi annum. nalas
mum sorlituram exilum. F^aiuit Anselmus commo- esse. Qiiod tempus deest in supputatione Parisii et
nitoribus, nihil non moliturus pacis ergo discessit- ;
Honedeni. Quamobrem certiorest, imo nulla verior
que Anglia V Kalend. Maias, anno llOi. ut scrihit chronographia Eadmeri, cui soli, qui Anselmum
Lilius in Chronico, cui libentius assenlior quara vidit, comiiaius est eunlem et redeuntem, ac per-
Malhaeo Parisio, Honedeno et Wigorniensi, id rc- mansit ad extremum usque T'tae spiritum, fidem
censenlibus anno 1103. Nara, ut alias diximus. promptiusaccoramodoquara alteri cuiiibet.

Anselmus Lugduno rcvocatus est in Angliam ab

Henrico I, anno 1100, Auguslo mense estque vero- ;
 ;

11! S. ANSEI.MI CANTUAR. ARCIIIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 116

sum, ul scmper ad nieliora sollirili silis proficere, A sunl ulililati, mea sunt, et meae subjacent polestati;
elnullatenus ab his ad quip vos Dei gralia provcxit, etsi ipsi indigercnt, qui;lquid haberem, eoruin de-
deticere. Ad invicem secundum Dcum diieclionis el bercm expcndere uccessitali. Quare cum omnis
concordiaj dulcedinciu strvalc, ordinis vcsti-i dislii- niundana advcrsitas pro suo modo et ratione lai gat
clioncni sinc siniulatione amale, corda vestra ad animum nicum, iila '" utique qua? illos coulrisiat,
socielatem angelorum '"", propler quam bcne vivi- profundius laedit cormeum ; et vos scilis quia lam
lis, sine inlermissione levale : in omni ditlicultaie ct iiiaudilaj insuetse rei assensum praebere non dcbeo
''"
adversitale temporali, si conligeril, ne boauin et quoniani uon dcbeo, non audeo, ut a monacliis"*
'"'
.studium vestrum aliquatenus perturbetur, con- absque prailato suo, pccunia exigatur : el ideo non
solationem Rei Ubicunque estis,
orando sperate. niihi nec alieni expedit ut haec consuetudo in Ecclc-
sive in conspectu hominum, sivetantum iu coiispe- siam Dei aliquo assensu inlroducatur.
ctuDei, a quo nunquam abestis, in oimiibus aLlio-
EPISTOLA LXXIX '".
nibus vestris, magnis vel parvis, etian» in cogitalio-

nibus cum Psalmisla animas vestras in manibus ANSELMI AD HENRICUM REGEM ANGLORUM.
veslris semper portale. Oniniputens Deus sic vos Hortatur regem ut ccelesti Regi obediat.
protegat in omuibus, et dirigal, ut ad ajlernam bea-
B domino reverendo, glorioso regi Anglo-
IIenrico,
titudinem per tem[)oralcni prosperitaicm perducal.
rum, Anselmus, archicpiscopus Gantuaria! fidelc
Amen. Nepotem meum Anselmum charitali vestrse,
scrviiium cum oralioiiibus.
sicut carncm meam, comnicndo, ulet discerevaleat
Gratias ago Deo, a quo est omne *'*
bonum, de
cl vitam suam cuslodiat. Domino Roberto, qui cii-
vcstra incolumitaie et liilarilatc, et quia vestros
stodildonium noslram praecipio ut totum vinum
successus ad niajora et mfliora '" cum vestra et
nostrum quod Caniuaria! dimisi, vos tribuat, el se-
veslrorum (iiKlium la-litia provehit. Giatias eliain
cundum voluntatera domini prioris in vestrum usum
ago vcstrffi celsiludini, quia ha?c mihi mandare
expendat.
digniia est, sicut fideli suo de quo contidit, quia ia
396 EPISTOLA LXXVIII '".
oninibus suis prosperiiaiibus congaudct, et illi cu-
ANSELMI AD GONDLLFCM ARCHIEPISCOPUM. jus disposilione fiunt, grHtias agit. Verum enim est
Regem non debere a monachis aut Ecclesia pecu- quia hic quolidie oral et desiderat meuin, ut Deus
niam exigere. vos etveslrasic regat et protegal in gloria lempo-
Anselmus archiepiscopus reverendoepiscopoGoN- ralis regni superAnglos, qualenus iu aelerna felici-
DULFO salutem. late regnare faciat intcr angelos. Hoc uliquo est, ad
Audivi quia dominus noster rex a priore e'
''"'
G quod maxime vobis servire cupio. Quupropler quia
monachis noslrae Ecclesiae petit pecuniam, quam ad me p(!rtinet, ad hoc enim positus sum, ut hdelis
ipsi non habenl nec habere possum, quoniam, sicu^ el e|)iscopiis consulo, precor, et sicut scii|itum est,
mihi mandatum est, crediloribus non modicam de- obsecro Ofiportune, imporlune, ut,sicut Deus voslram
bent pecuniam, et propler indigcntiam in his qine aiigct pro^peritatem et exaltat poleslatcm, ila vos
sibi '" necessaria sunt, magnam paliuntur '"'
an- super "* omnia ejus ametis in omnibus operibus
gu-tiam. Ad opus ctiam ecclesiae inca>plum, dimi- Vi;slris servare volunlatcm. Quod sic vos Dciis diu
dium quod constitueram habere nequeunt et si ha- ; in hac vila sccum in aeternilalc'";;auderel faciat.

berent, nec rcgcm decct ab illis aliquid '"" exigerc, Erga rac, Dei gralia, cuncla prospere sunl ; ct anle
qui nihil nccseipsos habent, sicut monachi, ncc ad Assumptionen sanctae Mariae de Bccco proficiscar,
illos pertinet aliquid dare vel accomodare quod ut, secuiidum quod Dcus aiinuel, proseiuar prupler

eorum non Unde vobis mando ct precor utrtgi

esl. quod de Aiiglia egressus sum. De noslris rebus,
prccando suadcalis quatenus omnia noi^tra in pace, quamvis hoc esse in veslra bona volunlale '", con-
donec rcdeam, quicla manere jubeat, sicut j)romi.>-il, tidam, rogo lamen uteas in quiele manere jubcatis,
quia si Dcus, secundum quod proposui, mihi pro- donec rcdeam.
spere redire concesserit, serviain ei sicut debco do- D
EPISTOLA LXXX,
raino et regi meo. Quod si feceril.gratiasagam Dco
se vero prices noslras non audierit, ali-
AN.-ULMI AD ERNULFUM ET MONACIIOS CANTUARIENSES.
et illi ; et

quid '" unde dolcam facerel voluerit, facict, sicut De clericis in monachos recipiendis.

dominus, quod illi placeliit '", sed non niilii vidcbi- Ansklmus arcliiepiscopus, domno priori Ernulfo
tur fucere quud debcbil "" Non eoim ego et mo- el uliis ri<itribiis Eccksia' Christi Canluaricnsis, sa-
'Jachi divisi suraus, sed omnia quae illoruin stabdita lutcm elbenedictionem Dei, elsuam, (piantumpolcst.
WIUM LECTIONES.
•"Anulorum ms. Angclorum. •''Advcrsitatc si »«s. advcrsilatc tdiipornli si. aliquatenus
•''Sluiliiim

ms. sludium vcslrum aliquatcnus '''Lum eodcm ms. collaln. "•Vcslir rcx iiotcr nx. '"Indi-
»«,";.

centiun) qun* sibi nis. indiguitiiim in his qua- sibi. ''''PnliuiiUir ms. juil nniur oigu^liiin. '"lli.s

aiiquid ui.f'. illos

illi perlincl alKimd. '"'Et aliud nis. vl aliquid. "»Quod pliicibit ms. (luud illi iilaiclnl. "Vyod
denbil ins. (jiKxl (lcbtbit. '"Animiiin illa ms. aiiiniinii nicnm illa. ""Monadiis »».?. a ,M(.inat liis. '"Cum
«P
coilem ms. collata. '"'A (|U() ufnnf »/.^. a ijuu csl oiiu e. "'.Mclior //i,?. mcliuia. '""Vos bciiipi';- ms. vos
auper. •".Elcinitatfm tns. a*teniitaie. '"Vcbtra voliintalc ms. vestrubona volunlalc
 ,

H1 LTB. III, EPIST. LXXXHI. lliS

Deliocunde mihi mandastis respondeo. Si qui A 397 EPISTOLA. LXXXII.

clerici, qui Ecclesiae et sibi utilesesse f)Ossunt, sead ARNULFUM ET MONACHOS CANTUARIENSES.
A>'?ELMI AD
ordinem suscipi petunt, et vos ila perpf^nditis esse,
Ut Canttiarienxes monachi non turbentur, sed quieti
laudo ul eos suscipiatis ; ncc in liac re volo dubitetis Deo serviant, quidquid rex egerit.
de volunlate mea, quia scitis milii displicere tales AxsELMUS archiepiscopus domiais et fratribus et
ad vos non ita venire sicul vellem. Yale. fihis charissimis, domno priod Ernulfo, et aliis
sub illo monachis Deo servientibus, salutem et
EPISTOLALXXXI'". benedictionem Dei, et suam, quantum potest.

De salute el prosperitate nostra, et ubi sim per

ANSELMI AD MATHILDEM BEGIXAM.
praesentem nuntium cognoscetis. Ad praesens autem
De suaincolumitate, et designato iempore itineris in Angliam redire nequeo, donec sciam quid rex
Romarii. quas milto per episcopum Ro-
rospondeat liileris ilii

fensem. Quid autem in iilis contineatur, postquara

Suae charissimae dominse Mathildi, reginae Anglo-
regi erutit ostensae, per eumdem episoopum cogno-
rum, Anselmus archiepiscopus, fidele servitium et
sreiis. OLiiJquid autem rex respondeat, vel quidquid
supernae gratise continuam protectionem.
B de me sit, raemenlole quia sive vivimus, sive mori-
Non igrjoro quod dignatioois vestrae benignilati mur, Domini sumus {Rom. xiv, 8). Sic igitur vivite,
placet nosse quid mihi sit ct quomodo me haboam. ut et illi vivatis, et cum moriemini, ad ilium trans-
Gaudens igitur et gratias agens de tam bona veslra eatis. Non vos perturbenl iribulationes hujus vitae,
volunlatenotifico vobisquoniam ex quo Anglia exivi, quia per multas tribulationes oportet nos intrare in
Dei misericordia me, el qusc "° ad me perlinent, in regnum Dei {Act. xiv, 21). Jaclate cogitatum vestrum
integra disposuit prosporitale. Usque nunc moratus in Domioo, et ipse vos enutriet, non dabil in aeter-

sum Bccci, opportunum tempus iter

exspectans num fluctuationemjuslis. Orate Deum.bene vivendo,
agendi . Assumplionem sancise
sed in proximo, ante non mentes vestras turbando, ut in sua sempfir vos
Marise, inde proficiscar, intenlione quod incoepi, consolatione faciat laetari. Pueros et adolescentes,
Deo annuenle, peragcndi. Didici nuper quia "^ Deo Ht tihos dulcissimoshortor et moneo, quantopossura
regni domini mei regis el veslri dignilalem placet affociu, ut monitionis el doctrinae qua eos de cordis
exallare, et ea qua? ad placitum ejus et vestrum ac et cogitalionum custodia solebam instruere, noa
fidelium vestrorum non erant, secundum vestram obliviscantur, sed consiiium nostrum saepe retra-
voluntalem ad honorem et uiililatem vestram repa- ctando, sicut eam studiose magnificare et commen-
rare : unde sicut fidelis, et sicut boia veslra in prae-
q dare illis solebam per gratiam Dei cuslodire nilan-
si-nti el in futura vit desiderans, gaudeo, et superno tur. Pax Dei,quaeexh,uperat omnem sensum, custo-
Regi a quo vobis haec proveniunt, ago gratias ul diat corda vestra et intelligentias vestras (Phitip.
debeo ; et ut semper boua quaj dedit inlemerata IV, 7). Gratias vobis ago pro charitaie quam impen-
cuslodiens, vos ad majora et meliora sub sua gralia disiis nepoli nostro, et iili praecipio ut vobiscum
provelial, oi"0 et desidero. Qnoniam igitur officii maneat, et doclrinis ac htteris sludeat, donec ego
mei est vos exliortari ad coelestis regni dosideriura, sibi mandem ut veniat.
horlor, precor, consulo, quanto affectu possum, ne EPISTOLA LXXXIIl »».

plus vos deleclet in terreni regni transitona gloria ANSELMI ad EUSTACHIUM.

quam ad ciElestis
exsultai-e regni felicitatem aeter- Is, uxnre ex ejus consensu reclusa, alteram sibi
nam anhelare. Quod ulique vi;raciter et efficaciter adjunxerai de quo peccato illum corripit.
;

facere poleritis. si ea quae ve-^trae potestali subdita Anselmus archiepiscopus*", servas Ecclesiae Can-
suni, plus DA consilium quam secundura
secundum tuariensis, Eustachio "* patri Gaufredi moaachi
consiluim hominum disposueritis. Sapientia enim Beccensis saluiem.
hujus mundi stultitia est apud Deum (1 Cor. iii, 19) Domnus Gaufridus, filius vester, sollicilus de sa-
ut ait vera Scriplura ; et : Sapientia carnis inimica lute animae vestrae, et timens damnationem vestram.
est Deo, quoniam legi Dei non est subjecta {Rom.ww, ^ rogat me ut in quanto periculo ma-
ostendam vobis
7). Haec consulite, haec secrele et publice iutimate neatis. Dicit enim quia uxori veslrae, malri ejus '",

domino nostro regi, et saepe repelite, et quantum licentiam ut saeculum relinquens sanctimoniaiis fie-
ad vos pertinel, studiose retractate. Transii enim, ret dedistis, et castitatem corporis veslri Deo vovi-
ut soletis dicere, gloria mundi. Et utinam Deus vos stis, sed postea aiiam muliercm accepislis, unde
ambos post iransiloriam gloriam transire faciat ad filium genuistis. Quod si ita est, scitotc absque ulla
seternam. Amea. dubitatione quia si in hoc peccato de hac vita exit

varij: lectiones.

***Cum eodem ms. collata. "•Misericordia quae ms. misericordia rae, et quae. '"Didiciqufa ms. didici
Duper quia. '"Cumeodem ms. collata. "'Anselmus vocalus archiepiscopus Ecdesiae ms. Anselmus
af.hiepiscopus servus Ecclesiae. "*Eustachio ms. Euslacliio. *'\\latris ejus ms. malri ejus.
119 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 120
"' perclila erit, nec ulla spes
anima veslra, omnino A vobis commissarum, indc vobis nuilum impendcre
ejus salulis, sive anle diemjudicii '", siveposl diem possum auxilium; sed quoniamhoc petitis *", quale
judicii erit. Videal igilur veslra pru>lenlia quam pos^^um maudo consilium. Teutate si per eos ad quos
gravc malum sil perdere viiam aplernam i-t societa- ppitinel, desideriuin vestrura, sicut vobis expedire
lem '" angdorum, lormemum setcrnum in
et pali viilolur, potestis otTi('ere ; et ^i nequitis, sororibus,
societate diabolorum. V^idele eliam quam poriculo- quie monibra ve^tra suiit, iliis scilicetin quibus ma-
quanla insipieniia '"
sura sil el iu taili re difttrre jorem prudentiara et ruligionis forvorom cognoscitis,
corrertionera, sine qua certam potostis exspeclare earum rorum in quibus vires vestrae deficiunt, prse-
perditionem. Quandiu enim in lioc poccHto maneatis, cipionilo, rogaiulo, oxhortandocuram injungite. Nam
*"'
ira Dei manet super vos ; et sicut peccaium quanto si eliam contingerel ut lales personas in qnibus
diutius manet, tanto magis crcscit, ita ira Dei in secundam desiderium veslrum possitis "' confidere,
dies magis super vos exardescit. Consulo igitur et non haberetis, qnod in Ecclesia vestra esse non
precor, sicut Christianus Clirislianum, el sicut ami- spero, vestra tamen reverontia, si illas eligeret quas
cus amicum, quatenus de tam gravi peccato et lam ad hoc meliores et aptiores cognosceret, excusabilis
raagno periculo exire non ditferatis, ne forte de hac apud Deiim, quoniam raelius nonposset, sicut credo,
vita ad mortem et torraentum aelornum Iranseat existeret.
B
anima vestra qua liora non putalis Consulo otiam EPISTOLA LXXXV *".

ut filii vestri domini Gaufridi de hac re accipiatis ANSELMl AD GONDILKUM EPISCOPUM ROFENSEM.
consilium, si unquam a Deo vultis habere salulis Eum de Canfuariensis Ecclesice negoliis sollicitum
auxilium. Nam elsi nonproniisislis caslitatera vcstri lauddt. Episcopum Ehoracensemnonvuttinaudi-
corporis quando uxori licentiam dedislis ut san- tum et absentem damnare.
climonialis fieret, nullo modo tamen sine eo peccato Anselmis archiopiscopus reverendo et diligendo
et periculo quod Kupra dixi, vioiare eamdem casti- episcopo Rofonsi Gondllfo, semper el omnibus in

tatera in vobis posselis quandiu uxor eadera vive- Doo placita vclle et operari.
ret "". Priroum gratias ago Deo quia, sicut mandastis,
EPISTOLA LXXXIV*". omnia nostra et vestra ubique prospere subsistunt;
ANSELMl AD MATHILDAM ABBATISSAM CADOMENSEM. 398 deinde vobis, cujus prudentia et cura regun-
Hcec se debiliorem persentiens consulit Anselmum tur.Dei gralia posiquam de Anglia exivi, omnia erga
an onus deponere debeat. liespondet ipse quodsx me et ea quse ad me pertinent ad votum meum dis-
consensu comilis et archirpiscopi Hothomctgensis
ac sanctimonialium laudabiliter possit ; sin
pnniintur, De debitis quae solvislis, si el debila de

autem,partiatur onera sua, et ea saptentioribus Romascot in his sunt. gaiidoO;et promissioncra

p
sororibuscommittat qua; explere ipsa nonsuf/icit. vestram de redditibiis nostris cum aclione gratiarum
Anselmls, servus Kcclesiae Cantuariensis, dominje exspecto. Bene fecistis, quia verba quae inter regem
eireverendaematri abbaiissaeCadomensi, MatiuldjE, et vos fuerunt de mo el ilinere mco, et de epislolis
semper divinae gratise regi consiiio. quas sibi cl milii a papa missas dixi, et ile legalis ad
Petit sanctitas vestra per domniim Robertum, fra- imporalorem mihi rnandastis. Sed scitote quia ego
trem Eusiachii, nostrum consilium de abbatia vestra, nec litteras, nec ullam logalionem ab apostolico
quam idcirco deserere, si vobis liceret ut alii com- habui, postquam a vobis discessi, nisi quod per
niendarelur, vellotis, quoniam eam propter infirmi- Tiboriura mihi mandavit verbis et lilteris (iO) ut
tatem et aetatis imbecillitatem, sicut oporlet, ref;ere cura de Romascot adjuvarem. De litleris autem
non valelis. Quod quia fieri non potest, nisi per papae ad regeui nihil scio, nisi quod vos mihi man-
comilem et archiepiscofium Rothomagensem, et daslis. Si autem alicubi mansurus sum et per logatum
episcopum vestrum, et consensum sanctimonialium moum sim facturus quod incoepi, nondum sum cer-
VARLE LECTONES.
'Anima, omnino ms. anima vestra, omiiino. 'Ante jiidicii ms. ante diera jndicii. 'Vi-
lam a-lernam elsalietatem ms. gloriam .xleinam et sociotalcm. '"Iu lali dillorre »i,<;. in tali ro difforre.
*"Uxor viveret ms. uxor eadem viven-t. ^"^Cum eodemms. collala. "'Quoniam poliiis m.s. iiuoniani hoc
peiitis. '"'Nain sic ms. nam si. "'Desidenum possitis ms. desidei iura veslrum po^sitis. *"Cum eodem
ms collata.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
(20) Ut cum
de Uomascot a^tjuvarem. Romascol, U vincula S. Petri, iia ul ullra alium diom non deti-
Romischeot (Gailice, /a /a/7/e de fome, Cujacio ad qnisquam dolinuorii, ad cnslodiam rogis
ncalur'. Si
C. Auditis, De pr«»script. lib. ii). Romscot vol Ro- clamor defeialur, quoniam denarius hic eicomosyna
mescot Anglica est diclio, ut apparot in logihus r"^is esl ;
jusliiia facial roddi ol forisfa- denarium,
(juillolmi Nolhi Angloiem ret^is apud Rogor. IIo- clionom i piscopi el quis pliires domos
ro^^is. El si

ncd. dfscnplis in Annal, posleriori parlp, pag.344. liabiioril, de illa iihi rosidons fuoiii, in foslo aposlo-
Quarum una hunc lilulum liabel etslatuliim. < Uc lorum Polri ot l*auli roddal. » Sic Giiillolnius dictus
denano S. Anglicc dicitur liamescot.
IVtri, qiii (.onquoslor imperavil roddeiidum Dro quod l)ei est,
Omiiis qui hahuerit xxx donarialas viv.t pociinia- in i|iiOili|iie a se impoiatiim riieral ad uniiiKMii sorva-
donio sua di! pioprio Anglorum legodabit dinariiim vii, losiihiis litlcris qiias ad Grogoiiiini VII trHii-mi-
S. Polri, ol lcge Danoruin diniiiliani niarcHm. Ille sil in hanc son'cnliain " lucelionlissiino :S. V.c-
vcro doiiariu.s dol»(;i siihiiioneri in
solomnitalo S. clo.siH' paslori (iro|{Oiio, gralia Doi .\ii;;lui um rox et
Pelri et Pauli ante festivilalem, quac dicitur, Ad dux Norlhmannia; Guillelmus, salutcm cum amicitia
<21 LIB. III, EPIST. LXXXV. 122

tus. De Gerardo archiepiscopo Eboracensi nondebeo A conlra advorsarios ejus sicut illi mandatum est, de-
in tali re aliqiiid absens dc absonle et inaudilo de- fendilis; el instantissime precor ut oinnia quae ad
finire, pra;seri.im cum ipse crimen illatum negel ; et illum manere omnino faciatis, et
pprlinent quieta
ideo non audeo dare consilium, ne con>iiium meum hoc ipsum Guillelmo de Metesianle ex mea el veslra
ab aliquo pro definitione accipiatur. Qiiapropter si parte prEBoipialis. Dico enim vobis quia malo in meis
vobis videtur, de hoc apud regem, omnino ex mea propriis quam in ejus rebus aliquam pati injuriam.
parlo, nisi ipse a vobis requisiverit, quod vobis Deo annuente, ante Assumptionom sanctte Marise de
mando, si melius non potoslis, respondete. De lite Becco proficisci voio, et in festivitate apud Carno-
qnse est inter nostro? et homines Roberti de iMonte- tum esse ; et deinde, sicut Deus disponel, vestris
foi ti. precor ut facialis per regem, ul aut pax integra, orationibus prosequentibus, iter noslruni peragere.
aut trevise *"*
inter eos, donec redeam, ponanlur. De Quod nonnulli ine reprehendunt de familiaritate
omnibus noslris rebus inlus et foris, curam, sicul quam liabeo ad illos quos rex non diligit, scilote

hactonus fecistis, habeatisclsicut scitis me in vobis honorem ejus aut unde juste
quia nihil facio contra
confidere, precor. De rebus ac familia Roberli nu- reprehendi debeam. Propler nxas qnae fiuiit de ec-
Iritii veslri, qui mecura est, gratias ago, quoniam ea clesia de Hergas, jubete Rodulfo *" prseposilo ut

VARL^ LECTIOiNES.
"•Aut tremae ms. aut treviae. '""'Rudolpho ms. Rodulpho.
JOANNIS PICARDI NOT-E.
Huberlus legatus Pater, ad me
tuus, religiose B Ramoscot igitur, seu Romscot, est annuum ve-
veniens ex tua parle ine adrrioiiuit qualentis tibi el quod reges Angiire pensilabant annuatimsum-
cligal
successoribiis fideiitatem facerom, et de pecunia mis ponlificibas Romanis eam^jue ob rem Angli ;

quam antecessores mei ad Roin. Eccles. millere vernacuie appellabaol Pitrepens vel Pitrepence,
solebant, melius cogilarem. Unuiii admisi, alterum quasi pLmsum seu denaiium F iri, ut episiol. 32
non admisi. Fidelitatem facere nolui, nec volo, quia lib. II, et 42 supra. Petri Blesensis 136, edit.
nec ego promisi, nec antecessores meos aiiiecesso- Parisieiis. 1515 (nam edii. Mogjnt. separavit ab
ribus tuis id fecisse comperio. Pecunia tribus ferme epistulis, separatamque inscripsit invectivam), et
annis, in Gdlliis me agenie. negligeiiter collecta cai.it. Auditis, Do Prescriplion. lib. ii, et capil. Ea
est. Nunc vero divina inisericordia me in regnum quce, De censibus lib. iii.
meum quod colieclum est per prsefatum
rever^^o, Et liunc denarium sliam cum Angliae
quidem
legatum millitur; et quod reli.iuum e.vt, per iegaios regnuin teneretur eptarchia, reges pependerunt Ac
Lanfranci archiepiscojii fidehs noslri, cum oppor- imprimis Inas, Occideiitalinm Anglorum rex, an-
tunum fuerii, traiisinilt<tur. Orale pro nobis, el pro num salutis circi er 740 .Eelvufus vel Aiulf (ut ;

stalu regni nostri, quia aiitecessores vestros di- scribilur lib. III Chronic. Etlioluverdi, c ip. 4 (iti-
leximus, et vos prie o nnibus sincore dilogere et dom Weslsaxonum seu Occidenlalium Anglofum
obedienl'^r audire desideramus. » Hucusq le Gtiil- anno 835, ut Asserus Syreburnensis (nunc Saresbe-
lelmi lillerse, quas mter Laofranci epistolas nactus riensem dicunl) episcoptis, in Historia Elfreili An-
sum. glosaxonum regis, trailidii liisce litieris « Romae
Sed Guilielmum scripsisse Grogorii litteris ad qtioquo omni anno magnam pro aniraa sua pecu-
parentem in quibus sic cum monnorat anno 1073 niam, id esl ccc mancussas poitare prsecopit ; quse
XI Nonas Aprilis, indiciione xii « Rt-bus vero S. : laliler ibi dividerenlur scilioel, c mancussas in
:

Petri, qtiae in Anglia coliigunlur, sic te ut tuis honorem sancii specialiter ad eniendum
Petri
invigilare admonemus, sic liberalitali tuse ut tuse oleum, quo imploantur omnia luminai'ia illius ec-
commiltimus, ut pium piopilium debilorem Pe-
et clesise in vespera Paschse et c mnncussas in hono- ;

triim reperias, el eum

ex debilo subvenire
libi rem sancti Patiii, eadom condilione ad parandum
admoneas, quem sibi mulla le tribuisse nonlatebit. » oleum in ecclesia Sancti Pauli apnsioli, ad im-
Huberli vero apostolici in Angliam legati ad col- plenda luininaria in vespera Paschae, et in galli
ligendum divi Petri vectigal, fit mentio epi>t. 32 cantu cquoque mancussas venerabili papse aposlo-
;

lib. II, et 42 lib. iii. Quod autem Guiiielmus lico. n Pene singuln Asseri veiba Floiontii Wigor-
Danoium loge pendi marcam dimiditatam jubet, nensisporscripsil t.hronic. pagina HOu Guillel. Mal-
videlur inielligendiim do regibus Danis, qui per mesberieiisis hb. ii De Rog. Anglis, cap. 2, rem
aliquol annos regni Anglici habenas tenuerunt. totam brevius et specialms absolvil Homam, in- :

Quorum unus. nemfie Kanuius piimus rex Dacife, quil, composito reqno ivit. ihiijue tributum, quod
Norvegiae et Anglise, reverlens Roma, quam petie- Anglia kodieque pensilat, sancto Petro obtulit co-
rat voti causa, anno 1030 littoras ad Anglos dedit, ram Leone pnpa quarto.
ptaecipiens universum ses alienum solvi ante redi- iMancussas autem nunc memoratas Rogerius Ho-
tum suum et inquit, denarios, qiios Boinnn ad
: nodenus appellant manculas ; et .MHlme^beriensis
sanctum Petrum debetis, sive ex urbibus. sive ex [)
proxime marcas. Al Guillelmus Lamberdus schnliis
villis. Has autem litleras anno 1032 scriplas esse ad veleros Saxonum leges asserit manculam etmar-
memorise dedil Ingulphus abbas Croilendensis iu cam eadem esse, nempenummam valenlem xxx de-
sua Hisloria, ubi inlegrum oarum apographum nariis. Sed de his nimis, cum Anglicanae historise
exscripsil religio-;ain quoque Kanuli peregrinatio- studiosis sint notiora quam luculentius explanarem.
nem denarravit nec non Malmesber, lib. ii De
; Nocos-ario tamoij xplanatius ha?c observavi propier
i

regibus Anglor., cap. 11; Honod. Annalium priori quosdam, m.e audionle referentes hanc denarii Ro-
parte, anno 1031 Polyd. lib. vii Angl. Hi-tor.
; ;
mani pensilationem ad Joannis vtilgariler a()pellati
Lilius in Chronic. Henric. Hiimid.
; vi liex : sine terra, rogis Angiise, lempora, (luanquam ulra-
vero Cunt. inquil, Romam splendide perrexit ; et que sil ex diamelro opposita hsec emm coacia. illa :

eleemosynam quce vocatur Romscot. qunm anteces- spnnlanea fuil,ut prolixe narralMallh. i'aris in Hist.
sores sui dederant Ecclesice Romance, perenniter niajore.
assignavit.
123 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS lll. — EPISTOLE. 124

eam tencat in manu mea donec redeam, el inlerim A lensi absoiutus fuerit. Considerot igitur prudentia
inveniat qni in ea serviat. Omnipotens Dominus voJtra quia non expedil nec decel vos abbates ut
vos ot vesira sub sua gralia custadiat, ct vos .sem- animam ojus (juisiiue s bi traliendo scindalis, sod in
per *"'
iu viam salulis dirigat. Amen *"*.
vobis esse matornam pieiatem, et plus vos diligere
EPISTOLA LXXXVI "°. animam proximi quam propriain volunlalem oslen-
ANSELMI AD IIENBICLM REGEM A>GL0ItlM. dalis. Illc cnim se magis ostendil csse matrem, qui
Gratiilatur regi de se sollicilo. dicot altori Habeto lu soius infantem vivum, nec
:

Suo charissimo domino Henrico, glorioso regi anibo eum occidamus, ut cum venerit verus Salo-
Anglorum, Anselmus, archiepiscopus Cantuariae, ti- mon, dicat : Date huic infantem viru7n, hoec est
dele servilium cum orationibus. mater ejus. ISam vera maler mavult filium suum
Gralias magiias ago celsitudini vcstrae pro amore in alieno sinu vivere, quam in suo mortuus fovere.
magno quom erga me vos babere ostendilis, et Notum autem sit sanctitali vestriB quia sicut co-
propria solliciludino qnam de me siciit, de tidoli gnoscere potiii, magis expedit proptor plures cau-
veslro liabetis, scilicet ne inilinere incoeplo propter sas cum Carnoli remanere quam ad vos remeare.
imbeci litaiom et infirmilatem corporis mei nimio Unde, si auderem, religioni veslrae con.^.ulendo sug-

laborisgiavaminedificiam.Sod jamusquein vallom Q gererom quatenus vos non falsara, sed verara raa-

Moriannaj *" progrossus eram, quando veslram su- trera esse probarelis. Valele,

scepi epislolam, unde timui ne domino papae displi- EPISTOLA LXXXVIH*".

ceret si, lanla parte itineris perfocla, remanerom,
ANSELMI AD IIENRICUM REGEM ANGLORUM.
el nullum mihi rosponsum per legatos facoret, nisi
Quvi r^sponderit pnpa ad consullum de sacerdo-
ad eum, sicut incoepi, ipse pervenirem *". Didici
tiorum coli'tione, quodque Ansehnus papcs sit
enim por lilleras, quas mihi per Tibenum misit, quia parilurus.
si possibile essel libenter mecum loquprelnr *".
Suo leverendo domino Hexrico regi Anglorum
Sperans itaque in Doo, secundum qnod in nie sen-
Anselmus Canluarieiisis arcbiepiscopus, fulele ser-
tiobam el deitinerejam peraclo experluseram, quia
viliuin cum oralionibus.
laborem ilineris possem subsistere quod quia me
;
Quamvis per Willelmum de Warelwast*" cogno-
non popse limobaiis, me remanere volebalis, existi-
scatis quid Romae fecerimus, tamen quod ad mc
mavi bonum esse per nieij)sum hoc pro quo Anglia
peiiinet, brevitor os'endam. Roinam veni, causam
exivi, sicul propo^ui, porticere, nisi forle aliquid
l)ro qua veneram domino papae exposui. Responilit
obviaverit cui rationabilitcr nequeam resistere. Om-
se nequHquam veile dissonlire a slaUitis anlecasso-
nipotens Deus sic vestrum regnum lerronum in

gaudio voslro diu rogat et corroborel supor Anglos,

G rum suorum, ct insuper praecepit mihi ul nnllam
399 b-'berem communionem ciim illis quide manu
ul posi *" lianc vitam vos regnare facial interange-
vesira '" iuvostiluras acceperunt Eccl. sianim, post
los. Amen.
hujus probibitionis tioliiiani, nisi poenitenliam age-
KPISTOLA LXXXVil "\
renl, et sine spe recupeiationis quod acceperanl
AN.SEL.MI AO GERONTONEM ABRATEM.
desorerent, neque cum episcopis qui tales conse-
Clerirus in duabus Kcrlcsiis ohslriclus sacrnmento crarunl, nisi ad apostolicae sedis judicium se prjt-
religiimis.inqua deheat manere? Erpedit prop- "".
seiilarent Iloruin oiniiiiim testis potesl esse
ier plures caiisas eum Carnoli remanere quam
adderonlonem remeare. preediclus Willelmus, si vult.Qui Willelmus, quando
A>SELMis, servus Ecclesiae Cantuariensis, reve- ab invicem discessimus, ex vesira parte commomo-
rendo abbali et amico suo Gerontom "' salutom. rans ainorom (t benignitatem quam sempererga me
Quidam mouachus, sicul ab illo didici, alligalus liaitiiislis, submovil mesicut arohiopiscopum vestrum
Ecclesia; veslra» per quamdam profossionom quani ut labm me f.icerem quatenus sicmirarem in An-
in babilu clericali vobis focit, et simililer monasle- gliani, ut sic esse possem vobiscum sicut fuit ante-

rio Sancli Petri, cpiod Carnoti siuim ost, ubi habilum cessor m^ us cuin patre vestro, et vos me eodom
^^ouorc el libenate tractarelis. qua pnter vester an-
moiiachi assumpsil per aliam professionem, dicil se D
nullalenus posse liiiberc soluiionom a vobis neque tecessorem m.um tractavit, In quibus verlis inlel-
ab abbale CHrnotensi. ut vel in Carnotensi mona- lexi quia nisi me ial.-m facerem, reditum m um in
sterio vel in voslro unimam suam salvot ;
qiiod fa- Anglianinon vel!etis,Doamore quidem et benignitale

cere nequil nisi aut a vobis aul ab abbaie Carno- gratias ago. (?1) l'l aulem ita siin vobiscum sicut
VAUI.K LEr,TIONi:S.
"•Vos nnnc ms. vos semper. ""Amen ms. omillit ""Cum eotlem ms. collata. *"Morian.T ms.
et .seniper
Mori8nna;.*"IiiC(rpi. pcrvenironi nis. inca-pi i|.so perveniiem.*".Mibi io.pioror ms. m cum ioqnereiur.
*'*
El
post mx. ul post. '"Cum codem ms. collata. *"Anso!mus arohiopiscopus Cant... Geronlino ms. Anselmus
soiviisEcolos,.T(;anluaiioi)sis...GoroiiiJini.*'V;o//«/f/ cumeod<m ms.rtcum Edmeri llistoria yooorum edita.
*" De Wareiimast ms. et Edm. de Warolwasl. *"Maiiu voslra Edm. muuu tua, ^"'Repriujeutareal Edm.
prxscDlarent,
JOANNIS PICAUDI NOT.E.
(21) llt aiitcm viihiscum sim sicut antccessor meus sarcrdolii. virg«, aut annuli ponlifinii data poteslas
luit rum patre vestro, facerenon imsum. Gngi lus a huoo piinoipo. sed ot homaguim (ul vul|?o io.iuar)
Joiol hisco \orbis (•xlricaiidis ncccssarius,Ciim oniin eiilom farUim, vcl (iiiodpiam ob.soquium cjiisdoin rei
sub fiuem iilius sa,xulia millesimi vocarelur Simouia, gralia, vidcbilur Lanfraucushac purus macula, imo
125 LIB. II, EPIST. LXXXIX. 126
antecessor meus fuit cum patre veslro, facore non A liocquod mens humana, quamvis **'
suo sensu in-
possum, qiiia nec vobis liomai^iumf.icere, nec acci- lentioiie boiia, desidenil. Sicul enim aurum in for-
pienlibus de manu vesfra investiluias Ecciesiarum nace probalur, iia mentes electorum suorum igne
propter pra?(lictam prohiliilionem me audiente faclam tribuldlionis examinat. Quod si vobis ejus paterna
audeo commutiicire. Unde precor ul mihi vestram, correctione aui prubalionc contigerit, nolite defi-
si piacet, mandetis voiunlatem ; ulrumsic, quemad- cere, sed ex ipsa Iribulalione, sicut filii, stndete
modumdixi, possim in pace veslra et ofricii moi proficere. Non est enim inusitatumservis Dei in hac
poteslate redire in Angliam. Paratus enim sum et percgrinalione adversitalibus multimodis conculi,
vobis et populo divina mihi dispositione commisso quoniam non sunt de hoc nuindo ; ct quanto magis
otricii mei servitium pro viribus el scientia mea, liic vexiiiitur, lanlo magis mundum cognoscunt, et

servala **'
regulari obedientia, fideliter exhibere. ad requiem transire desiderant de hoc mundo. Qua-
Quod si vobis *" non placuerit, puto quia si qnod propter moneo et precor vos ut filios charri-simos,
animarum delrimentum inde conligerit, mea qualenus, si res exegerit, quaiito attenlius vos ho-
culpa non crit. Omnipotens Deus sic regnet in slis hominuin a slalu rcligionis vesliee dissipare
corde vestro ul vos per omnia regnctis in gratia tentaveiit, lanto vos ad servitium Dei colligere
ejus. Amcn **'.
T» slriclus sludealis. Sic namque conlra hostem for-
EPISTOLALXXXIX*". tius pugiiabiti? et Dei auxilium cfticacius impetra-
ANSELMl AD rRATBES CANTLARIENSES. bilis. De his non est neccsse me vobis multum scri-

De suo reditu in Angliam a CanUiaricnsibus bere, quia Dei gratiavos *''haec scilis, etlestimonia
monachis peroptato. Scriplurarum vobis sunt praesentia : et domni
Anselmus, archiepiscopus Caiiluariae, domlnis^" prioris, si illi crcdere voUieritis, vobis consulere et
fratribus el tiiiis cliarissimis in Clirisli Ecdesia Can- vos conforlare poterit sapientia. Quod pelilis ut
tuariae coiiversantibus salulem et benedicliouem *" domno piiori commiltam tolam cuiam animarum
Dei, et suam, quantum potest. vestrarum, secrete etpuhlice, donec ego ad vos re-
De reditu noslro dulce di-siderium veslrum, quia deam, lioc utiquo feci el facio, sicut mihi ipsi, ut

de dulccdine dileclionis proccdit "'^, gralanier ac- quam Dous sibi dobil, et
ipse socunduin sapienliam
cipio, amo et approbo, etiamsi aliler Deus disponere secundum zelum domus Dei quem in corde gerit,
volueril quam sicut ego vobiscum desidero Saepe judicet el disponat, puiiial et parcal, qualenus
enim Deus servorum suorum vilam ordinal conlra animae in innocenlia nutriantur, et vila quantum
VARLE LECTIONES.
*"Servali ms. et Edm. servala. '"Vobis Edm. volis. 'Amen nis. et Edm. omilt. ^Cum
eodem ms. r.oHata. *"AnseImus vocatus archiepisLO|)US Cantuar Dominis ms. Ansolmus arcliippisco|ius
Dominis. ***Conversantibus et beuediciionetn ?h5. cotiversiuilibus salut^.m ei benediclionem. *"Dilectio-
nis vestrae procidii ms. dileclionis procedit. *^'i\Jons quauivis ms. nit.ns humana quamvis. "'Giaia et vos
ms Dei gratia et vos.
JOANNIS PICARDI NOTzE.
el ipse Guiilelmus Nolhus, hujus Henrici (ad quem C
ex quo in vulgus ederenfur necessario cognoscenda.
sunt pra^senies Aiiselmi liileiae) pio iocofum, persoitariim, el temporum ralione
genilor. Vidimus ;

enim apnd Baronium eum Alexandri papajlestimonio alia veroaulroiicenda proisiis, autnoti tam manifesla,
laudaium, ob exsiinctam a ^epesiomSimoiiiae.Mal- fienda. ul viderel Lanlranci prudenlia, cui fides erat
mesbeiiensis vero, si crediimiis aienli, lib, iii De diclorum papiirum.
rejj. Anjilts, Gregiiritim VII invt nlorem ruisse et Quainubrem, si quid prEestilit Lanfrancus, quod
primum fulminaiorem analhemaiis iii laicos inve- delrectol Anselmus, nomo lemerarie vilio dedtrit
slitores el invesiiios nihil in liis vei li.- ai.iiiiydverlo
; probissimo antistiti, cum dis'-ipiilus praccep cis ron
quod Lanfiancum altingai. Et quidem ejrs inangu- carpat, sed afTii-met se non audere quod prsecepiori
ratio pius regia iraporiuiiilaie et summi ponlificis liciiit (si ros exigeret aliquando) ob interdiclum Ur-
jussu perfecla fuil quam hujusmodi suspeclis favo- baiii 11 et Paschalis II se audiente p omulgatum.
ribus, ul ipsemet toslaiiis est lilteris ad eumilcm Ca'torum hic animo siiccedit, Malmesbei lensem sui
ponlificem datis relatisijue ad epislolam i3 lib. i. immemorem fuisse iibro iii Dereg. Anglis, ubi de
Praelerea, oodem Alexandro praecipiente Tliomam Gtogoiio VII papa sic scrilui Hic.quod alii inusi- :

Ehoraci arcliiepiscopuin el Rcmigtum Lincnlnifc taverant,])alamexlulit, excommunicanseleclos.qui

praesulem siiis iiidignossedibus (liic quod Guillelmo inveslituras de manu luici per annulum et baculutn
Nolho Aiigliam veni' nti tiilisset suppetias, episco- acciperent. Graviler, inquam, meiiioiia lapsus est
pium acquisierat, ille, quod prosbyleri fiiius essel) Malniesbila ila scribens » Cum Nicolaum I papam :

restituil. Verum quia auciore 31almesberieiisi lib. i duceniis ferme annis ante Gregoriumei Leonem l\\
De ponlificibus Anglis Papii poudus facli a se £) anlo Nicolaiim conslet idcm cavisse subanailiomaiis
: •

rejiciens, iuLanfrancuin considerationem Iransfudit, p(ena, qiiam legere est tomo II conciliorum, his
bone an secus fieret, redderet invesliUiras si vellet, verhis Ut per lairos nullo modo qnilibet clericus
:

si minus, faceret quod commodum sciret. Ita illi, de aut presbyter oblineal ecclesiam, nec gralis, nec
manu Lanfranci baculos ol annulos recipit-nles, lae- pretio. n 'Quiii et Alexander IIGregorii VII pr.Tde-
tum ad palriam cum eodem molili sunl redilum. cessor probavit, servandamque praecepii banc caete-
Nec miiion eum aiiiorisdiligenlia palpandiim curavil rasqiio Nicolai constilntiones, Elenim hanc Gralia-
Gregoiius Alexandri successor, mulla idius consilio nus retiilit Alexandri nomine cap. 6, quest. 7, can,
transigens, multa etiam domesticis suis ignoia, illius Per laicos. Ubiiiam vero loci haecslaiut.a renovarit,
conscienlife communici^ns." Quibus .Malmesberien- exprimit ipsemel, scribens in hiinc modum < .4le- :

sis verbis apparel, hos duos pontifieeshabiiisse Lan- xANnER episco|)us, servus seivorum Dei, omtiibus
francum in Anglia vice saccrrimi ejusdara adyli. episcopis calholicis, cuncloque clero et pojjulo,
127 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. - EPISTOLJ:. 128
possibileest, Deoadjuvanle, radicitus de domo Dei Asicmealia bona officiimei faciens a communione
extirpfnlur et exclodantur. Scio quia "" singuli malofiim absiineam. conqueretur rex cum omnibus
noslram desidcratis absolutioncm scd quoniam ej)i?copiset principibus suis, (i2)
;
quia cum illum
singulis hoc faciTe niibi iiunc possibile non esl, coronare nolo, aufero ei corona? suae honorem.qucra
omnibus vobis Dei et noslram, quanlum in nie est, primas regni
ei sui debetper consueludinem. Unde
opio, oro, mando, absolutionem et benedictiom m.
juslum illis videbilur, et opere complebunt, ut
di-
Disci[)linam ordinis vestri semper amate pacem :
gnilas Ecclesia; nostrae ad aliam Ecclesiam transfe-
inter vos et obedientiam ad priorem inviolabiliier ratur. Quod cum fiat, me vivente, in regno, neque
servate. Dominus sit semper vobiscum. Amen. per meaui [^er alium prohibere polero, contirmabi-
EPISTOLA XC «1. tur Ecclesiae nostrae intolerabilis
imminulio. Quod
ANSELMI AD ERNILFLM. aulem dicunt quod non opnrluerit eum pro uno
Ejusdem arguinenti. verbo fiigere, qui suum sanguinem pio ovibus suis
AxsELMLS archiepiscopus reverendo et charissimo et pro Ecclesia Dei debuerit effundere, dico quia

fratri, doinno priori Ernllfo, salutem et gratiam non est parvipendendiira ilhid verbum. in quo tam
Dei. gravia mala continentur qu« jam dixi "*, in quae
Quod vos et amici nostri doletis quia rediens B ^'"'^ periculo animse meae et sine detrimenlo Ec-
Roma m Angham non veni, hoc facit dilectio sed ;
clesiae me possum inge-
mihi commissae nullatenus
quod pasloralem curam sine ulla ratione relinquere rere. Denique non limeo sanguinis effusionem, aut
videor, non hoc aestiraant sapientes religiosi quibus quamlibet corporis mei destructionem aut rerum ,

rem oslendo, neque ego intelligo. Non enim ego ainissionem. Qu;e si personae mea> erenirent, liben-
eam, quantum in me est, relinquo, sed ibi ubi eam ter patercr propler verilatis asserlionem. At nihil
meexercere oporteret, conversari sicut vos, si dili- ho^-um super me cadet sed Ecclesiara noslram et;

genter intenditis, cognoscere potestis, nequeo. Au- honanes ad cam pei tinente.'^, si in Anglia *" cura
distis enim quibus ex prapceplo Apostoli conimuiii- rege coulendercm, gravis oppressio fi'ustra coiile-
care non possim sine auimte meae pericuio quorum ;
rei et, et mulliludo vexalorum ad culpam meam
communionem communicans, dum ipse eis
regi acriimnas suas, me exsecrando, converleret. Melius
communicat, vitare non valeo. Hic consideret ali- ilaque mihi videtur ul me absente quaMibet Irihu-
quis quid facere possim "% cnm veniam ad regem lalis, si vilnri neqiiit, in Anjrlia debaccchetur, quam
coronandum, el niissam celebrabo, et ips-i circa me per meam praeseatiam 400 el toleranliam quaelibet
erunl. Cerie illos cxpellere nequeo, cum iliis orare prava con-uetudo in fulurum confirmetur ; aut mul-
non audeo, regi subliahere soiitum officium non p lilndo hominum, me aspiciente, propter me tribu-
debeo, quoniam dominus papa et illi concedit, et lalionem se i^ati lamenlelur. Si objicitur qiiodmajus
mihi, ut faciam si praesens sum, praecipit. Si mihi est dHmnum animaruin quod continget "' proptor
dixit "• ut domi maneam, ad curiam non eam, et meam absenliain, quammalum tempoiale quod con-

VARI.E LECTIONES.
^" Sico qnia ms. .«icio quia. ^'^Cum eodem m.t. ccllata. "*i'ossum, cum, ms. possim, cum. "'Pra^cepit.
si mihi nrajcipil m.?. precijiit, si miliidixit. "*Q.iia |am dixi ms. quaejam dixi. '"la Angliam ms. in An-
glia. "'Quod cognoscitur ms. quod continget.
JOANMS PICARDINOT.E.
salutcm charissimam, benediclionem apostoli-
et anno 1104, et in Galliis supra tres raenses esse
cam. Vigilanlia regimii>is assiduam sol-
uiiiversalis commoratum, propler iiimios aeslus similisque cor-
licitudineni omiiibu-; debenles.quaj in Coiislantiniana pusculi imbecillitatcm, dederit in viam
ita ut se
synodo nuper celehrala co-am cenluin et amplius Nonas circiter Aiigiistas enim diem produnt; hiinc
episcopis, licet nobis imnn-rltis prae.senlibus, sunt epistohe 81 et x5. P'aeter(|Uttni, quod a vero abbor-
carionice inslilnla, vobis notilicare curavimus qnia ;
real.virum multo confeclum senio iisse et rediisse
ad saliitem noslram corum ex.^eiuloresvos oplamiis, lam brevi ut codoni reverterelur anno quo discessis-
el aposiolica auetnriiiite jubendo maiidamiis. Pnmo sei miximeqne hiberno temj.ore.
namque, inspeclore papa Leone et
I)eo, ut a bealo vero separ.ttiviniMn Aiiselini
regiique legati
Ilaiic
bea a; ,memorife Nicolao prius slatiHum est erga Uuillelmi Guarlenastii contijjisse haud procul a Lug-
Simoniacos niillam misericordiam in dignitale ser- duno, Eiidmerus, .Malmesberiensis, et alii sunl au-
vanda habendam esse deceruimiis. l"]l paulo post
>• clores. D versus igiuir Lngduniim Ansidmus rnultas
sancla .syiiodus lioc capile siib excoinmiinicalione j) insequenliumepislolanimscripsilad legem, p-jjinam,
statnit, dicens ^ Qiiicunipie sacerdos vel
: diaronus aiiiisiites, cieiiobiarchas et cueuobitas, aliique ad
vel subdiaconiis posl conslilulum bealae inemoriaj cum.
praedecessoris nOHtri, sanctissimi papae Leonis aiit {'li) Quia cum illum coronare nolo. Qiiosensuid
Nicol.ii de raslilale clerieonim conc.ubinam iluxeril, dicat Anselmiis, non vidoo. qiia aiile.piam Henricus
vel ductam non reiiquerll, ex parte omiii[poie lis cuin |)iimo re\ocasset in An;f|iain,jam iiisignia regis
Dei, et aucloriiate Hpo^iolorum Petri ct 1'aiili pr^ci- sump>er.il ipsoniet leste, opii. 41) siipra. IVaMerea
pimiis, et omniiiioilo iiilerdicimns ut missain non ut monstravimus ad epislol. 88. Ii.tc lillerKi fiiero
caiilol, ncqnc livan^cliimi, iieque Epislolam ad srripla- Lngdiini intri annum 110^); llenriciim aiitein
missam legat. » Ha'c carplim cx synodo Latera- ruisse in re<;ein An;,'li* uncluin anno IIUO, po-
ncnsi. slrid. Kalei.d. Angiisl uno IfSlanlur ore Hoiitidon. .

Porro has Anselmi litteras Lngduno fiiisse datas Iib. vii .Maimeshur. lib. v De reg. Angl,, l"lorent.
anno 1 lO.i inde ronslat quod obsei vavcrimusin cpist. Wigorn. in. Chronic, Iloned. in Annal. i part.,Ncu-
76 Anselmum Romam prolecturum excessisse Anglia brig. lib. i, cap. 3.
129 LIB III, EPIST. XCII. 130
tingeret permeara prsesentiam. et ideo istud propter A noslrae ""
sacramenlum, aut fidei alligalionem, aut
illud esset contemnendum, jam dixi quia, si super pactum aliquod quod contra ordinem sit, propler
rae venerit, inconcussam servarem patientiam. Ve- tenendam aliquam polestatem, quam dicimus obe-
rum quoniam non debemus facere mala ut veniant dienliam, considerale et in quanlum possibile est,
bona, non debeo attrahere super quoslibet *" inno- et in quantum scilis, avertile malitiam "^ Qaid-
centes quselibet mala ut animabus aiiorum eveniant quid tuturum sit, Dei tuitioni vos et omnes fratres
bona. Dixi ulique inpraeterilo anno, cum me mina- nostros cum omnibus quae ad Ecclesiam nostrara
rentnr expellere, quia nollem exire propler injun- perlinent commendo.
clam mihi curam et obedientiam ; sed et hoc dice- EPISTOLA XCI "*.

bam propter hoc minabanlur, ne pro solis

illos qui ANSELMI AD ANTONIUM SUBPRIOREM.
verbis illorum exirem, non propler aliquam utiliier Euni laudat et admonet.
remanendi fiduciam. Mox enim ut discordia et con- Anselmis archiepiscopus fralri elHIio charissimo
tenlio inter regem et me appareret, pariier et mala Amomo subpriori, salultm ei benedictionem.
corporalia ferverenl, et bona spirilualia penilus fri- Gaudeo ei gralias agoDco et vobis pro bonozelo
gereni.Quod imponitur mihi, quiaquasi astuieinfa- quem habetis, et quia ordinem veslrum libenter
maverim regem et regnum ejus, et episco|aim Lin- g ciistodilis, etut alii illum serveni:, strenue sludetis
colniensem, non pcr me manifeste, sed latenter per Precorauiem, sicut saepe precatus sum, ut in hoc
monachos noslros, certe falsum est, quia nullus bono roposito perseveretis, quia Deo gralum est,
I

homo me
ad hoc monitus est. Sed nec ipsi fratres
a ei ab eo pi aemium bonum reportabitis. Est quiddam

nostri Eadmerus (23) et *" Alexander, qui maxime unde olim quosdam audivi conqueri. Dicimt enim
de hoc accusantur, ita sicut de eis dlcitur, cogno- quia aliquando cum fil anle vos proclamatio de qui-
scunt esse ; et vos scitis quia delatores, parvismagna busdara negligenlis. quae sine mala intentione pos-
addentes, raendaces solent esse : denique antequam sunt intelligi, et s.olius levitatis culpae imputari *",
nos veniremus Romam, multa dicebantnr de Anglia dileclio vestra in pravam suspicionem in audientia
intra Romam et extra Romam. Inhis omnibusneque eas inteipretalur ; veluti sunt signa, aspeclus et
perme, neque per sapienliores me, meliori possura similin, in quibus nulla malitise cerlitudo deprehen-
uli quam dispositionem Dei exspectare et
consilio di potesl. Monco ergo vos ut dilectum dilectorera
rem ejus commiltere judicio. Hocautem scilote quia meum, et consulo, ut filio charissimo ne hoc fa-
volunlas mea est ut, adjuvante Deo, nuUius mortalis ciatis, nisi cum res ita aperta fuerit ut a malitia
homo fiam, nec per sacramenlum fidem alicui pro- excusari non possit. Nocet enim multum. Potestis
mitlam. Cons^ilium nostrum petilis quid agere de- enim culpam pro sola violalione oidinis acriter pu
bealis inler eos et cum eis quorum communionem mre, et omnem pravam suspicionera, quando pro-
mihi dominus i
apa interdixit. Quae res ita dubia bari nequit, averlere. Sic autem el vos diligent, et
est, ul minu-i diflicile sit non conimunicare eis qui- se sine verecundia corrigent. Vale.
bus rex commuuicat, praesertimcummihi soli Romce EPISTOLA XCII *".

a papa ista interdicla sit communio nec audeo ; prae- ANSEL.MI AD GONDILFUM.
cipere ut illis communicetis, quibus ego noncom- Grates persolvit episcopo de se bene merito.
muiiico ; sed si ita permanseritis sicul vos dimisi, Anselmus, Dei dispositione archiepiscopus, reve-
nequaquam vos reprehendo. Non enim poteslis a rendo et charissimo coepiscopo Gondulfo, salulem
loto regno discordaro, nec participes eslis eorura et quod melius sit et potest.
maliliae si quis a vobis petierit quod honeslalem et Gralias ago vobis pro bene faclismagnas.sedmul-
religionera vestram non "' deceat praemedilati
; to majores pro veslra bona voluntate, quae sempcr
estote ne aut minae, aut blanditiae, autaliqua astulia plus facere vult quara possit. Bonum desiderium
persuadeantvobis aliquidunde vos postea poenileat. vestrura de reditu noslro, el consiliura de vera di-
Consiiium el curani fratrum, quidquid contingat, leciione procedens amo et laudo sed de eff^eclu
"'
;

propler Deum et charilatem proximi nolite dese- ejusdem volunlalis cerlum quid promittere non
rei-e, nisi vos violenlia de Ecclesia expulerit. SiDaudeo;sed Dei ordinationi, cui subjacent omnia,
ingrueriut adversitates et iribulaiiones, lunc for- me et quaecunque de rae sunt, commendo. Ipsum
tiores eslote, et in tentatione fratribus vestris nolite ora, el omues araicos raeos rogo, ut orenl quatenus

deficere. SiquisexegerilabahquomonachoEcclesiae ipse me in beneplacito suo disponat, nec unquara

varij: lectiones.

"'Super rae quaslibet ms. super quoslibet. "•Dinerus m.s. Edmerus. '"Religiouera non ms. religio-
nem veslram non. *"Ecclesije veslrpo ms. Ecclesiae nostrffi. "'Avertere malitiam ms. avertite malinam
*^*Cum eodemms. collata. "'Culpae possunt iraputari m5. culpae imputari. *"Cum eodemms. collata. *"De
aflectu ms. de effectu.
JOANNIS PiCARDI NOTJE.
EtAlexanJer,quim.axime, elc.mcA\ex3inder
Ci^) Anselmum, Anselminoslri nepotem destinafit lib. i

(cujus eliam Willelmus Malmesber. in Canluariensi- ex Anselmi archiepiscopi dictis concinnalum. et 19

busarchieiiscopissubinde meminit, ubi maxime de capit. dislinclura, ex centur. lOcatalog. scnptorum
Anselmo scribig fuit Canluariensis monachus, et ad Bnianuiae.
 .

131 S. AXSELMI CANTUAR. ARCIIIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 132

voluntatem meam ambire de sua voluntate permit- A igilur, Paler, est, quod doctor ille gentium, vas
tal. Hnc auiem scilolc quia spero in Deo,el liaec esl eloclionis, cum lolus in legis cvacualione sudaret,

volutilas niea, ul numiuam pro redilu in Angliam nunijuid non in lemplo, ne scand<ilum esset his qui

aliquid contra hoiieslalem episcopalem scienler ex circuincisione crodidorant, ho^tias immolavit ?

faciam. .Malo autem hominibus non concordare, Nunquid, qui circumcisionem damnabat.Timolheum
quam, illis concordando, a Deo di^cordare. Con-i- ipso, ut oriinibus omnia fioret, non circumcidit "' ?
lium quod pelilis quid vobis faciendum sit, si donii- Quid ergofaciet misericordiae filius, discipulus ejus,

nus meus rox et ego noa concordamus, in lilleris qui ut servos redimerot, ipse in morlem se obtulit.

prioris breviter mandavi. Hoc tanlum ail pncsens Vides, ecct- virtes fratres luos, conservos tuos, po-
dico, nullae minae. nullae promissio, niilla asiulia a pulum Domini lui jam naufragia suslinenlem, jara

exlorquoat authomagium, aut labaiUom "° uliimis, nec .'uccurris, nec porrigis
religiono voslia ii>

jusjuraudum, aut fidei alligalioiiem. Si quid horum dcxleram. nec objeclas le discrimini. Nonneoptabat
aliquis exegerit, liaec si vestra res(ionsio : Chrisiia- Aposloius analiiema csse a Clirislo pro fralribus

71US SHin, monachus sum. episcopus sum ; et ideo suis ? Flocle ilaque, bone domine, pie Fater, seve-
omnihiis vulofulcm servare sccunJv.m (juod unicui- riiatom lianc ; el ferreum, pace lua dixerim, peclus

oue Quidquidaiiud vobisdicalur.hisverljisiioc

«/^'fteo. g cmolli ; voni et visita plobom tuam ; et intor eos,

addatis quitlquam, noc minuatis, quod ab hac sen- ancillam luam, tolis ad le visceribus anhelanlom.

teiitia discebat. Hoc ipsum 401 de me dico nec Inveni viair. qua noc tu paslor, qui praeccdis, offen-

super h;ec ali(|uid addere, vel de his miniiere, adjii- das, noc regirc majesiaiis jiira solvanlur. Quod si

vanle Doo, volo. Filios vestroset noslros, el liiias, ha-c simul coiisiare nou valoanl, venial sallem, ve-

sicut scilis, salulate, et ut nostri memores sini niat ad tiliam Paler, ad ancillam dominus, et doceat

orate eanKjuid agere debeat. lugrediatur ad eam ante-

EPISTOLA XCIH "".
quam ogrediatur de mundo. Si enim anlequara
MATHILDIS REGIN.E ANGLORLM AD ANSELMLM. moriar milii te non vidore contigeril, improbe lo-

Regio digna pectore et sanclis atfectibus plcna. quar, timoo ne mihi etiam iu illa terra viventiura

Domino vere summo et Palri Axselmo, Dei gratia ol kelanlium omnis exsuliandi praecidatur occasio.
Caiiluariensi archii-piscopo, MATniLois, rogina An- Tu siquidoni esgaudium meum, spes moa, refugium
glonim, liumilis ancilla ejus, summae devotionis et mouin. Anima moa sicui lerra sine aqua libi uude ;

servilulis obsoqnium. et expandi ad te manus meas, ul aridilatem ejus

domine sancte, Paler misericors,

Converte, exsuliationis oleo perfundas, ot dulcedinis ingenitae

rore riges *". Si aulem noc mei, noc pu-

plancium meum in gaudium mihi, et circumda me q te fl,'lus

laelilia. Ecce, domine, humilis ancilla tua misori- blica vota sollicitanl, postposita regia dignilate, re-

cordise tuae genibus devolula, suiiplices ad te manus lictis doponam fasces, diadema contem-
insiguibus,

consuotae postulal benignilalis affectum, nam, purpuram byssumque oalcabo, et vadam ad le

lendons,
Veni, domine, veni, et visita sorvam luam veni, mo-rore confocta. (24) Am|)lectar vesligia tua.pedes
inquam, Pater, et gemiius moos loni *", lacrymas exosculabor, nec amovebil me, si veniot Giezi, nisi

absterge, dolores mitiga, luclus lolle ; imido deside- cum disiderii mei summa complebilur. Pax Dei,
rium meum vota secunda. Ai, inquics, lege prohi- quae exsuperal omnem sensura, cuslodiat cor luura
beor, qiiarumdam necessilaium vinculis lentus
et et intolhgcntiam tuara, et faciat misericordiae visce-

seuiorum *" decrela transgredi nou procsumo. Quid ribus abundare.

VARI.E LECTIONES.

'^"Cum eodem ms.collata. "'Gerailus leni ms. geminismeos leni. "'Vinculis lenlus servorum ms. ncxihus
in ms. labantem in '"Rigeas ms.
lenlub seuiorum. '"Circuacidit 7ns. non circumcidit. ""Labentoin

JOANNIS PICARDl NOT.E.

AmpleclarvesiKjia tua,pcdcs e.rosculabor. D domina moa ? Certo si rox scirol i.^la, nunquara
(2i)
(ligiiaroliir ns liiiiui loprosorum podiim labo poiiiitiim,
Lectorom hic velim oraluin, no |Mitei isiiia-c osse
suis oscidari. lit illa siibridons, ait : l'e(les
verba el voces;quoJ eiiim regina illa modi-siissima Inbiis
Hogis nescil labiis rogis moritnri esso
pollicotiir Anselmo, oodom prorsus ;inno oi caloris, .Ttorni (piis
|ir.ororoii(los ? Ecce, ego idcirco le vocavi, fraler
ut croilibilo o>t, iir.x-slilil. Toslom h djoo Maltli;riim
I'aridoiii anno llOii maj(iris llistoriiu id roloront^Tn. charissimo, ul oxeinplo moo lalia discas oporari ;
An- fac, rogo, cpiod mi! facio inliioris. » liiicusipie
i Eodom, iiiquit, tomporo David Iralor i(;gin.i'
snrorom Mullh.oiis Paris, ciii noiiiuilla adjoci^somiis, si ve-
giorum Maihildis, vcnil in Angliam, ul

suain visitarol. Qiii cum norle niiudain in thHliiniiim nissot in mamis nnslras libor do
ojus Vita scriplus,
vocatus vonissot (lomiim, iiivouil ciijiis monlinnom facit Guillolmus Gommeliceiisis,
cjus ab ipsa
leiiiosis plonuin, ol rogina, in modio slans, dopnsilo lib VIII llisioi iii' (liiciim NoilliiiLPiiiorum. oap. 10.

p.illio, Imco soiitrisqiiu iniiiiibus pnjociiixil, et aipia Ms. \iclor. haliot S, iii liiiuc moiliim. « Qiaiitipan-
imposila, cir.pil lavare pcdes oor.im, el cxlornorc lcm sanciiliitis et scicntuc lam sieciiliris qiiuni
liiiloo, ol utii->'|ii'' iiMiiihiis coiislriclos dcvo-
('.(Opil spirilualis iitraipie re^;iiia, Margiirolii scilicol ot Ma-
Quid cbl quoJ agis, o Ihiidis lueriul, libor, qui.do Vita ipsarmn scriplua
lissime Obcuiari. Cui Iralor :
133 LIB. III, EPIST. XCVL 134

EPISTOLA XCIV. A et hocmihi promillilis, paratus sum redire ad vos

HENRIci REGIS ANGLORLM AD ANSELMUM in Angiiam, et servire Deo, et vobis, et omnibus
Dolet Anselmum sibi pertinnciter relucturi. Misisse mihi commissis, secundum officium mihi a Deo in-
se adapostolicumsignificat, et se interim con- junctum, ipso adjuvante. Siquidem cum nullo alio
sentire ut de beneficio Cantuariensis Ecclesice rege aut principe mortaii, volo tamlibenter esse aut
convenienter habeat.
ei servire. Si autem hoc nequa([uam suscipitis, vos
Henricus, rex Anglorum, Anselmo, Canluariensi facictis quod vobis placebit ego vero, Deo annuenle,
;

archiepiscopo, salutem Pl amiciliam. non abnegabo rcgem ejus. Et non audeo, quoniam
Mandasti mihi quod ad me venire non poleras, non debeo lacere vobisqiiia non solum 40 2 requi-
nec mecum esse, sicul Lanfrancus antecessor tuiis
ret Deus a vobis quod «lebet illi regia poieslas,
sed
cum palre meo multis annis fuit ; unde valde doleo quidquid pertinet ad primatis Anglise nunisterium.
quod facere non vis, quia si facere voluisses, libenter Quod onus nimis est "' vobisimporlaljile, nec vobis
te susciperem, et omnes illos lionores, el di^nitales, debet displicere quod dicam. Nullihomini magis ex-
el amicilias, quas pater mcus anlecessori tuo fecit,
pedit quam regi sc sub.lero iegi Dci, et nullusperi-
tibi fecissein. Dominus vero apostolicus mandavit cuiosius se sublralut
*''^
enim sacra
al*'ge ejus. Dicit
m.hi liileris suis preces et adnioniliones super qui-
g Scriptura, noo ego-.Potentes potenter tormenta pa-
busdaro rebus. Quapropter volo legalos meos Romam tientur; et jortioribus fortior instat crue.iatus (Sap.
baronum meorum domino
miitere, et corsilio Dei et VI, 7. 9) quod Ueus a vobis averlat In respoiiso ve-
; 1

papae inde rcspondcre, et Iioc requirere quod mihi quod mihi jam bis fecistis, nihil inlelligo nisi
stro
requirendum st. Et accepto responso a papa, man-
i
quamiiam, audeo dicere, quaj
si nec animae vestrBe
dabo tibi hoc quod mihi Deus aniuierit. Tnlerini au- nec Ecclesiae Dei expedit, dilalionem. Si ergo ad
tem consentiam quod tu de beneticio Cantuariensis hjEC respoudere vestrae voiuntalis cerlitudinem diu-
Kcciesiaj convenienter habeas quamvis hoc invitus; lius diftertis, ego, quia causa non esl mea, sed Dei
facio, quoniam nullum mortalem hominem m regno
mihi ab ipso coramendata, limeo diu difterre clamo-
meo libenlius niecum quam te habere voluissem,
rera ad Deum facere. Quapiopler precor, obsecro,
nisi in te remansisset, teste Reberio episcopo Liu- ne me cogalis dolentem el invitum clamare : Ex-
colnieQsi el ^Villeimo.
surqe, Deus, judica causam tuam (Psal. lxxiii, -22),

EPISTOLA XCV ''\ omnipotens Deus cito converlat cor ve.strum ai

ANSELMI AD HENRIGUU voluntatem suam, ut post *^6 hanc vitam introducat
Est ad prcecedentem rescriptum. vos in gloriam suam.

Henrico, Dei gratia regi Anglorum. et domino G EPISTOLA XCVI.

suo, AxsELMus, archiepiscopus Cantuariensis, fidele
MATHILDIS REGIN.E AXGLORUM AD AXSELMUM.
servilium et orationes.
Quamtum se Anselmi litterce exhilararint exponit.
la litteris vestrae celsitudinis quas nuper accepi
mandavit mihi vestra dignatio amicitiam, et quia Pie recolendo Patri, et digne reverendo
doraino
nullum mortalem hominem in regno veslro libentius suo, Anselmo
archiepiscopo, Mathildis, Dei gratia
habere quam me vellelis, si ego vellem ita vobiscum regina Anglornm rainima sanctitalis ejus ancilla,
esse sicul Lanfranrus archiepiscopus fuit cum palre perpetuain in Chrislo salutem.
veslro.De amiciiia et de bona voluntale gratias ago. Indesinenti vestrse bonitati, quae. raei non imme-
Ad hoc quod dicitis de patre vestro et archiepiscopo mor, *" litteris praasentaiis, absentis vestri prssen-
Lanfranco respondeo quia neque in baptismo neque tiam exhibere dignalaest, gratias innuraerasrefero.
in aliqua ordinatione mea promisi me servaturuin Tristiliae quippe nebulis quibus obvolvebar expulsis

legem vel consuetudinempatris vestri, aul Lanfran- "', verborum vestrorura rae rivulus, taraquam no-
ci archiepiscopi, sed legem Dei et omnium ordinum vae iucis radius, perlustravit. Chartulam quidem
quos suscepi. Quapropler si vultis me sic esse vo- a vobis missara loco Patris amplector, sinu loveo
biscum ut posim vivere secundura legem Dei et or- j^ cordi quoad possum, propius admoveo, verba de
dincm meum, et si me reveslitis secundum eamdem dulci bonitalis vestrae fonte manantia orc relego,
legem Dei de omnibusrebus quas de archiepiscopatu mente relraclo, corde recogito, recogitata in ipso
meo accepisiis, postquam a vobis discessi, quas "' cordis arcano repono. Ubi digne laudatis omnibus
si praesens essem non deberetis me nolente accipere, hoc solum miror quod de nepote vestro e,vcellenlia

VARLE LECTIONES.
*"Cuw eodem ms. collata. *"A vobis quas ms. a vobis discessi, quas. "*Minus est ms. nimis est
"'Sublrahei ms. subtrahit. **^Et post ms. ut post. *"Mei vero immeinor. ms. mei non iminemor
"'Expulsus ms. expulsis.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
est, pleno sermone describit. » Hic autem Gemme- met suo lantum scriptas nomine. Gemmeticensi cal-
ticensis locus ansam pra,'l)et monendi lecloiis de culiim adjicil WilU-imus Malmesberiensis, iib. i De
rerum divinaruui humanaruraque cognitione, qua geslis reg. Anglorura in hanc seuleaiiain : iilieris
excelluit Mathildis, quamque testantur salis haec et quoque lemineuin pectus exeicuil.
aliae ejusdem ad Aaseimum epislolae, ne quis existi-
135 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLiE. 136

veslrie discrolionii inseruil. Non eiiim mihi jiidico A iHo non avertalis, imo vero (25) apud Deum pro
quidfjuam facere aliler veslris, aliler meis, aliler ipso el me, el communi sobole, el legni noslri statu

scilicet meis quam meis ; veslri quippe geuerc sunl, pium vos intercessoreni "" exliibeatis. Valeat vestra

mei adoplione el dilectione ; vesira veio sciiplurae semper sanciilas.

spem EPISTOLA XCVII *".
consolalio palienliam milii corroboral, facit

et servat, quae relevat mecadentem, suslinel labeii- ANSIiLMI AD MATIIILDEM REGINAM.

tem, hvtitical dolenlem, mitigal irascentom pacat- Proxiinin rtspondet titteris.

que flenlem. Ea mihi namque frequeuler secreloque Dominae reveiendae filiae charissimae, Mathildi,
consulens spondel filise redilum Palris. ancili» do- giatia Dei regino' Anglorum, Anselmus, archiepis-

mini, ovi pastoris. Spondet autem itidem confiden- copus Caiiluarieiisis, fidele servitium, et orationes,

tia quam iii oralioiiibus bonorum liomuium liabeo, el benediclionem Dei, el suam, si quid valet.

el benevolenlia quam ex corde domini mei solerter Gratias ago immensa celsiludini veslrac, amando
invesligaus
*'*
perjiendo. Esl enim illierga vos ani- eam et orando pro ea, pro inimensitate sanclae di-

mus composilior quam plerique homines a-slimtnt, lectionis vesliae erga parvitalem meam, quam intel-

qui (/". add. Deo] aunuenle, el me qua potero suj;ge lexi in lilleris ve4ris. In quibus salis osteiidilis

renle, vobis fiet commodior alqueconcordior. Quod g quanlo me affectu diligalis, cum chartulam meara
vobis in de reddiiibus veslris fieri permil-
pi fesenli taliter, sicul scripsislis , suscipilis et Iraciatis :

lil idem el melius ampliusque in luiurum, cum ex ubi eliam adeo me ilignatio veslra sublimat, ul quod
re et lemporc po^tulaverilis, fieri permittel. Ubi natura mihi ntgat, gralia vestra Iribual, cum eos

quamvis aniplius quam aequum judicem [/. ad.decetj qui mei sunt genere, vestros esse adoplione et dile-

sibi teneai, oio lamen vesliae pictaiis allluentiam ut, ctioiie pronuniial. Quoii desideno reditus mei niti-

excluso amaiitudinis humaiiae rancorc, qui vobis mini cur domini mei regis eiga mitigare, facilis

inesse non assolet, dilect.onis vesira; dulcedinem ab quod vos decet *" el quod illi expedire intelligo. Si

VARLE LECTIONKS.
"Mnvesligavit ms. invesligans Statu vos intercessorem ms. statu pium vos intercessorem.
*" Cum eodem ms. colluta "*Taliter scripsistis ms. taliler, sicut scripsislis. *"Quod decel ms. quod
vos decet.
JOANNIS PICARDI NOT.^E.

(25) Apud Deum pro ipso, etme,clcommnni so- C mo, rrs in disceptalionem venit, nec, nisi legitiuiis
bole, etc. (>i)iiiiininis ilia s. boles fuil Maihihlis filia tesiibus ])rO(luctis qui eain jurarent sine professione
cogiiomiiiis iiujusMalhildisAngloium regina; suscep- causa piocerum velum gessisse, archiepiscopus ad-
ta%x legilinio ei pudico llniiici Itoio, non incesto duci poliiil ad coii.senliendum. » Sic ille qui ne
concubitu, ut Mattha^us Paris, l*olydoiu3, et Arnol- veibulum quidem hahel voU a Malhilde violati, sed
dus Vuion. lib. iv Ligin Vita\ cap'ite 19 eo>seculus ne prspsiili quidem, aiit exsecratae sobolis, imo
impiudeniis^iiue, a.-serunl ex incerto vulgarique ru- lcgilmium appelavit connubium, et pepli virginei
musculo ; nullum eniiii habent leslimonium ccrtiiis alupiandiu gesiaii causam reddens gravem noii fa-
quam verba Aiunl nonnulli, perhibenl eic, sicque
:
mam popularem. Florei.t. Wigoniiens., GuiUelmus
aiunl Malliildem inier nionachos Wiltonienses et
« Gemmelicens., Hemicus Iluntidoii., aequales Mal-
Rumesienses nutrilam, virginilate jam dfdicaia, mesbenensi ne de somnio qiiidem hujus labulae me-
coaciam el agnatoium precibu-, ei novi regis iin- minere, (lui alias de .Matliil.le breviier est pra?clare
portuno amore, nupsisse, tumque diii^piolcm d«vo- ioculi suiil. Ipsius quO(jiie .Matliildis testimonium,

visse, si quam edeiel accidisseque ex genitricis

;
ul suam persequalur injiiriam, pra?lerire religio

volo quod Willelmum tiliiim in Angliam transfre- mihi esl; polerit enim audiri non ut accusatrix, sed
iit lestis. Ait ergo epislol. fj.i^upra: « Cujus(nempe
taiitem mare ab^oibuerit, el simsln belloriim evcn-
luseripueriiil Angiia; regiium Malhiidi fi.iti' ab lliii- Anselmi) sum beiiediclione in legitimum nialrimn-
rico relicium. » J-Jgregia i»rofeclo di\inaliones, aut nium sacialit, cujtis precibus in Deo
caMesli jiloiia
poiiiis ingeiiia recn devia. Sed ad rem. Quis credat anniienle coronanda. " Nec iioriim veiboium imme-
1). Aiiselmum, virum MallhaM Paridis, Polydori et D mur Anselmus ad eamdem rescribens, inquil : « Me-
Vuionis jiidicio iiUegeriimum, lam nefaiidas conci- mor benigna veslra dignalio m epistola sua quod
esi

liasse nuptias-? Qiaie iiltis iie i»ili qiiiilem hac in re per me sit V( stra celsitudo in coiijugmm legilimuin
facio, lum «piod, ul diximus, cx plebeia faina, (qiiaj desponsata, cl ad regiii sublimitaleiii me sacrante
crebio mendax est) loquantiir, lum (piod iiic qnadia- coronata. Sic Anselmus cujus vcrbis si noa
><

gmios posl Aiiselmum, ille cenlum et viginti aiinos accredal quis, impudenliam ipsum illum jure voci-
taris.
llennco III r.ge scii(iserit. Pra-stal igiiur aiidire
scriptores rcrum geslarum synclnonos, el primo Sed nec in animum inducere possum virginem
Malmesburicnsem bibliolhecariiim ilalib. v Do regi- sanclissimam el singularis piidicitlic, si voto luisset
biis Anglorum loqiieiilem : < Nec midlt post siiaden- obslricla, (am conscnsuiam maliimonio.
nefaiido
libiisamicis, ac iiiaxime poiiliticibus, ut n^mota Jam vero qui credai eam male improculum soboli,
voluplale pelliciim legilimum am|)lect(!retiir comni- ctim Anselmi pieces hislittoris ellla^itent pro salute
ip-iiis ?
bium, die sancu .Mariiiii accepil MailiiM.ni liliain
Malcolini regis Scotoium, cujus aniori jampiidem Qiiod landem raris cl Polydorus opinanlur, ad
aniiniim iiii|Mil«Tal. par\ ipeiidens diilales divitias, rem siiam fac.ere Willelmi Matliildis tilii exilum in-
dumiiiodo diii «iipilis |)Oiiietur amphrMbiis. • I'U felicem, el Angliam Maihildi liiia' ereplam mhil
rursu.s pag. '.)>, lac 2
Ui i;^nol>ilfs niii)lias
el 'Xi : " moror, ciim ea, qiiiinis miixime inciimberenl, ever-
re^puerel (videlicel Mathildis) pliis(juam seiiiel a lerim, coiitenlus Malhildis iiiuocenlium in Irunsitu
palre oblaias, peplum sancUc prniessionis iiidex propugnasse.
geslavit. Quaiiioj.ter cura rcx susciperel cain ihaia-
137 LIB. III, EPIST. C. 138

enim erga me aliquam cordis amaritudinem habet, A est summa, videlicet, ulrum de castello quod de
ncscio me unquam hoe aliquo modo, quantum in me comite R(»berlo tonetis, possitis fratri ejus regi Ilen-
est, meruisse. Et si aliquando illi servivi, ipse sci(, rico contra eumdem comitcm deservire, propter
et puto quia non tradol oblivioni. Si ergo me aliqua- injustitias quas idem comes vobis facit, sicut man-
lenus odit sinc causa, expedit iili ut liunc a se ran- dastis. Quod nequaquam coram Deo et coram juslis

corem expeliat, ne peccet coram Deo. Promiltis hominibuslicitefieri posse inte]ligimus.Nam,etiamsi

mibi quod de rcddilibus nostris, de quibus aliquan- vos dehoc absolvit, quod illi debeatis per hominium,
tum milii permittit habcre, melius et amplius in aut per fidem *«» promissam, sive per aliquam cora-
futurum permittet ; unde benevolentite veslrse non munem convenlionem, non vos potuit absolvere de
debco esse ingratus, quia, quamtum in vobis est, bona hoc quod Deo proximo propter Deum debelisper
et

volunlate hoc facitis. Sed non deberet esse opus ut (Ihrislianam religioncm. Quapropter inlelligimus
ha!C mihi fieret promissio, qnia contra voluntatem quia non debetis prajfatum comitem de hoc quod de
meam nulla debet mihi de illis fieri prohibitio aut illo habetis exhajredare et haereditatem ejus inimico
diminulio. El qui illi consulit iit aliquid inde sibi suo tradere. In hoc quoque vos multum opertet in-
assumat, non leve peccatum, neque tale quod un- tendere qnod nondum vestra dilectio suscepit epi-
quam tolerari dcbeat, illi consulit. Qui enim cpisco- p scopi consocrationem,et si l)Oc faceretis quod a vobis
pum nuUo modo reconciliari
suis rcbus ita spoliat, rex exigit, nullus posset exstinguere exsecrabilem
Deo poterit, nisi illi integro omnia sua restituat. Et famam, quia hoc factum esset propter episcopatus,
scitole quia tantumdem est mihi de qualibct parva quem perdere timeretis, redemplionem. Quamobrem
parte quantum si de lolo spolialus fuero. Non enim quoniam providemus bona non tantum coram Deo,
hoc dico amore pecuni;e, sed amore Dci juslilia;. sed etiam coram hominibus, avertat Deus hoc a
Orat vestra benignitas ut dilectionom meam a rogc vobis, neque unquam permitial tam pravum exem-
non averlam, sed pro illo, ct pro vobis, et prole plum ulla opinione exire de vobis. Quod autera a rege
vcstro, et regna vestri stalu inlcrcedam. Quod uti- prtedictum castellum, sicut homo ejus eratis, acce-
que hactenus feci ; de futuro auteni, Dei me com- pistis, nuUo modo cognoscimus vos ad hoc astringi
milto dispositioni, apud quem filius non portat ini- ut eum eodem castello contra comitem uti perraitta-
quilatem patris,nccuxorviri. Et speroin Deo, quia tis, si ei hom.iniuin non nisi salvo ordine fecistis.
nullum cordis rancorcm liabco advcrsus aliquem Denique, sicut nuUus homo aliquid contra Daum
unde mecum non habeam Dcum. Omnipotcns Deus debel proinittere, ita promissum nullatenus debet

vos et prolem vestram semper in sua gratia cuslo- perficore, nec aliquis lioc recte potest exigere. Quoc-
diat. dam alia per istum nuntium viva vobis voce refe-
L- renda mandaraus. Salulat vos praedictus dominus
403 EPISTOLA XCVIIP«*.
et Pater nostcr, sicut amicus amicum. Vale.
AXSELMl AD GUILLEUIUM EPISCOPUM AVENTONIENSFM.
Quod non possit nocere adversario comiti ob inju- EPISTOLA XCIX.
rias ab eodcm illatas. MATHILDIS REGI.V.E ANGLORUM AD PASCHALEM II PAPAM.
AxsELMLS, archiepiscopus Gantuarise, Guillelmo Gratiasagilpro litteris hortatoriisadconjugem datis
dilecto dileclori suo, eiecto episcopo Wentonitc, Summo pontifici et universali papae Pasciiali,
salutem et boncdictionem Dei ^", et suam, quantum Mathildis, Dei gratia Anglorum regina, ita dignitatis

valet, atque divino seinper regi consilio et protegi apostolicaB jura dispensaretemporalitor, ut cum jus-
auxilio. titiae manipulis in perpetuae pacis gaudis aposlolico
Nuntius vester causam vestram, pro qua ad nos senatui mereatur ascribi perenniter.
missus est,revercndo domino et Patri nostro Hugoni Sanctitatis vestrae sublimitati, o vir aposlolice,
Lugdunensi archiepiscopo, et milii simul, sicut proe- ctc. Vide in PaschaU II, ad an. 1H8.
et ego eidem Palri noslro littoras '"-"'.
cepistis, retulit ;
404 EPISTOLA C
quas raihi misistis, ostendi. Ipso itaque jubente, ansi:lmi ad orduvinum.
pro illo et pro me in istis litteris respondco. Ulique Gratulatur monacho sua; famce sludioso, quidque
gaudemus agimus Deo pro veslra in veri-
et gratias D obtrectatoribus suis respondeat, suggerit.
tate constantia, et quia non quairitis consilium, nisi Anselmus, archiepiscopus Cantuariensis, fralri et

quod Deo placeat ^"^ el honeslatem veslrara et ordi- filio charissimo OftDuviNO, salutem, et benedictio-
nem, ad quem electi eslis, deceat. Rem totam, sicut ncra.
idem nuntius vobis narravit, quaulo diligentius po- Gralias ago dileclioni tuaj quia sollicitus es de
*"
tuimus, adhibitis aliis prudentibus et religiosis mea fama, et quajris quid respondeas falsis calum-
viris, pcrtractavimus, et consilium quod pelitis, Deum niatoribus raeis quaerentibus occasiones adversum
invocantes ut nos dirigeret, concordi sensu considera- me. Dicunt, ut scripsisti raihi, quia prohibeo regera
\imus. Cujus consilii, in quantum intelleximus, haec dare investituras ; et quod pejus est, perrailto ut

VARLE LECTIONES.
^^^Cum eodem ms. collata. ^"Guenloniae ms. Wenloniie. '"Ptacebit ms. placeat. *"ileligiosis ins»
rchgiosis viris. "^Uil fidera ms. aut pcr tidem. *^'-*"CMm eodem ms. collata.

Patuol. CLIX, §i
139 S. ANSELMI CAMLAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. - EPISTOL.E. UO
scilicet niali et perversi clerici invadant et vaslonl A tolamcongret^ationem.Sa^peenim hoc faciunt divina

ncc ascendo ex advciso. Dicimt quoque judicia ul ma{;ua multiludo perturbetur unius culpa.
ecclesias,
Unde nimis longum non esset, exempla plura pro-
quia ego do ecclesias laicis. Dic eisquia mcnliunlur,
si

forri possent. Fincm faciain hnjus nostra; allocuiio-

Non enim ego *•' prohiboo per me a rege dari in-
nis, quia ct plures ex vobis Scrlpturas iritcUigilis,
vestiluras ccclesiarum, scd quia audivi aposlolicum
excommunicare laicos danlosillas ct habotis dilectissimum fratrcm nostrum dominum
in magno concilio
inveslituras et accipientes, et qui accipienles sacra- prtorcm Ernnlfum *', qui hiEC et alia scit, et potest

bunt, nodo communicare excommunicalis nec fieri

dicere vobis. Omuipoteus Deus dignclur vos ab om-
iiibus malis emcndare, el faciat bouisomnibusabun-
excommunicalus. Clericos vc-ro noc volens, seJ dolens
daro, el post haiic vilam in suo regno exsullare. Sit
tolero ecclesias opprimere, et in lantum ex advorso
exsilio et rebus episco- super vos Dei bencdiciio, et tribuat vobis omnium
ascendo, ut pro hoc sim iu

Non enim quod objiciunt de cle- veslrorum peccalorum romissionem. Amen. Reditum
patus exspoliatus.
quibus ex adverso asccn- noslrum ad vos quando fulurus sil ad pnpscns
ricis fieret, si inveslilurfp,
ncscio, scd spc.o in Deo quia uon erit in vanura
do, non fierunt. Ecclesias vero non do laicis, cum
oratio vestra.
do eis raea mancria ad firmam ; scd comrrendo ut
eas custodiant, non ut clericum in eis ponant aut Q EPISTOLA CII *"'.

inferant, nisi per mc, aut archidiaconum noslrum, ANSELMI AD QUOSDAM MONACIIOS APOSTATA!?.
aut per priorem in manoriis Ecclesiye Dostrsc. Ne- Apostafas monachos in claustrum rcvcrsosmonet ut
quissiine itaciue improporant mihi, quia aliena non vcrecundiapaniitcntiam abjiciant.
curo, mea negligo, quoniam non hoc dicunt amore Anselmus archiopiscopus, fraliibus et filiischaris-
vcrilatis, sed obstruunl os meum loqucns pro veri- simis WiFRico. Pimlippo, Willelmo, salutem et be-
tate. Vale. nedicUonem Doi et suam.
EPISTOLACP'". Audivi qiua persuasione serpcntis antiqui, cujus

ANSELMl AD FRATRES CANTUARIENSES. astutia primos parontcs noslros de paradiso cjecit,

claustralem paradisum et rcligiosam conversationem,

Quo deheant e.ise atiimo Cantunrienses monachi in
calamitatibus quas se absentc tolernnt. quantum ad vos, dcseruistis, et valde dolui ; sed

Anselmus archiepiscopus, fralribns pI filiis charis- consolaUis sum ct Ipr-lificatus, quia non clausit Deus

simis in Christi Ecclesia Canluarirc Dco servionlibus, vobis ostium paiadisi, ne ullra in illud intrarotis,
salutcm et benedictioncm Dei, et suam, quantura scd potius vos raisericorditer coegit, ut ad requiem
potest relictam rcdirelis. Si autom pro hac misericordia

Scio desiderium vestrum, ct tribulalionem quam quam vobis invilis fecit, nongratias illi agitis, et
q
in prscscnti sustinetis, et quia majorom
in futuro lanlum coram omnibus ore, sed eliam corom Doo
*"'
limelis. De qua re nullum vobis melius polest dari corde correclionem promittitis, agam vobiscum

consilium quam ut penilus inlendalis in Dei servi- gralias Dco, et omnem rancorem quem de culpa

lium. Sive enim vos probct Deus por Iribulationem, vostra concei^i, cxpollam de corde mco. Monoo igilur
sivc cornpiat, sive exerccat, semper ad li.-ec
dobet vos, ut **"
iiiios meos, qualenus illam pravam ct
respondore veslra ad bene vivcndum instantia. Per diabolicam voluntatera quam habuistis, pocnitendo

hanc enim quam fortes sitis, et quam vore illum coram Deo decorde vestro penilus expollalis; neque
diligatis, monMratis per hanc illum
;
pacalis, por occasionc alicujus verecuudia^postquam vos Dcusad

hanc exercilari ad majora proficilis, ut alliora dona sc revocavil, mcnlom vostram indiscrete coufunda-

mcreamini sicut purgali. Cesscnt igitur in vobis tis : seil sperantes in hoc quia Deus pcrnilentcs be-

vaniloquia, ex.-,tirpelur omnis detraclio, sunbcctur nigne suspicil, in bona volunlateet amore vestri

murmuralin. cxstingnalur impaticniia. cvancscat ordinis cnim conligore ut, quo-

quioscatis. Solot

inulilium curiosilas, expcllatur oliosilas, annihilotur niam diabolus, Dco miscranlc et servum suum de-
musbilalio, evacuotur indignalio, et pro qualibet fcndenlo, non potest de co quod inccEpit perficcre,

offensione mentis quicscat commotio, eliminetur ne- ad aliam so convcrtat astuliam et quom, sicu ;

dojiccre noquit, dcjicial jicr immodcratiK

gligentia, exlcrminctur invidenlia. Exsccrabilc sil inciopil,

quidquid a veslris discordat, amabile sil quidquid verccundiae impationtiam. Coram Doo tanlum admi-
monachicis in^tilulionibus conconlal fcrveal obc- ; raniini quomodo hoc vcllc i»otuistis, ot crubcscile,

dionlia, ct oninium virtulum, qn:c

supradiclis ct cl roram hominibus cx bona conscientia couforta-
repugnant viliis, .sludium cl diligentia. Scrutc- mini, et conliditc. Por bonam convcrsationcm oslco-
aliis
suam secrclam et
diligcnler viiam dile omni-m pravam volunlalom alionum csse a
tur unus(piisqiic
pubiicam, ot si invcnit unde, feslinet ad condixnam vobis; ct sic facielis ut nulla mcmoria sit aliis de
hoc quod fccislis, ct nulla prava suspicio de vobis.
satisfaciioncm, nc forte pro ejus culpa llagollct Dcus

YAULE LECTIONES,

*".\on onlm quod cgo ms. non cnim ogo. '""Cum codcm vis. cullula.
"Domnum 1>nulphum ms. Domnum
'Doo corrcclionciu ms. Dco co.lc CuiTccUonom. *"li;ilur
*

Prioreui Eriiul|.hiim. '''Collatu ruin rolcm nis.

ul vis. igilur vos ul.
 ;

Ul L!B. III, EPIST. CV 142

Omnipotens Deus vos et a prfcterilisculpisabsolvat, A sapicntcr verilatcm vauilati praiponoiili, fo;liter

et in fuluro sine flne ab omni pcccato ciistocliat. gloriam transitoriam pro honcslatc contemnenti,
Ameu. virililer paiipertatom superanti, salule et gralia Dei

405 EPISTOLA CIII *". sempcr prolegi el'""' conforlari.

ANsKLMl AD WARNEnUM. Pelit dilectio luautaliquam tibi mandem consola-
[// snnctum propnsitiim non despicial qiiod timore tioncm quod e^o libenter facio,
: quemadmodum le
mortis incfrpit, srd sanclo amore in illoproficiat magi? decerecl*" libicoram Doo prodessc intclligo.
Cam curce ac C07isiliis Ernuliiid prioris connriittlt, Conscientia tua, virlus lua, pcrsevcrantia tua sil iti
consulitque ut legat suam ad Lanx,onem epistolam.
conspcctu Dei consolalio cordis lui, Foriiler egisti,
AxsKLMUsarchiepiscopusWAHNERdsalulcm etbc-
quando episco;)atum, in qucm non secundura Deuni
neiliciioncm Dei, et suani, cl hono incce[)lo opli-
invilus inlnisus es, pro veritate rcjecisli.Nonintca-
mam subsequi consummntionem. dat cor tuum ut hoc Deus tibi praomium virtulis
Benecliclus Deus in donis suis, ct fanctusin omni-
rctribual quod pro verilale contcmpsisli. Preliosior
bus opcribus suis, qui te, lili clmrisslme, inpcriculo
est vaide virlus quam servasli qu-im quod pro illa
morlis anima; et corporis sua gralia visitavit, et ad
respuisti. Valdo igitiir dccoloras pulcliritudincm
ulriusque
^
vilani misericordilcr rovocavit. Cogila et
n , „ ,,, •

coram Dco, si quod vde ct transilorium cst,

j i . . , •

considera quantum signum suk dilectmms Deus

,-, •
T. ..
tibi
" .
'"f^"i

in pra;mium ct consolalionem exspeclas ab eo. Non

focit, cum te non solum fugientcum, sed et coutem-
dico quod episcopatum haberenondcbeas, aut illum
nentem ae, et sibi ad mortem tuam adver.^antem,
non merueris, scd moneo ut in conscientia tua de
ad se redire el sibi velle servire [aterna cura
gratia in qua le Deus slare focif, gaudeas,et tribu-
coegit. Ne scstimes unquam qucd libiminus valeat
lationem et oonsolaticncm tuam solius Dei dispo.si-
quod incwpisli, ideo quia timorc morlis coacius, ct
tioni comiltas. Memenlo
quod Spiritus sanctus
non spontanea voluntate es atlraclus. Non cnim
dicit ExspectaDominum,virililerage,et confortC'
:

pensat Deus lanlum quo inilio vel qua occasiono

turcor lunm,elsustine Dominum {Psal. xxvi, 14).
liomo bonum inchoat, quanlum qua voluntale, qua
Cum sonlis necessilatcs et pauportatcs circa te fer-
devolione «'* gratiam Deiimpcnsamsibiservat. Nam
vere, tunc ccrtuscsto Deum gratiamsuam tibi multi-
Paulus apostolus coaclus conversus est ad fidom
pliciter augere. Ilanc desidero esse consolationem
Chrislianam sedquoniam toto cordcfidom scrvavit,
;
tuam, in hoc dosidcro ulconfirmesspem luam. Tunc
ct in eacursum consummavit, repositam sibi coro-
educetDominusquasilumenjustitiamtuam, ctjudi-
nam juslitia3 gaudendo in diclis suis nobisindicavil.
cium iuum, tanqunm weridicm (Psal. xxxvi, 6).
Ilabes tecum charissimum fralrcm mcum dominum
p Quia nescio quid Dous de me disposilurus sil, nihil ex
priorem Krnulfam prajseiitem, quia non niinusquam
mc inconsolationem audco promittere,sed volunla-
ego tibi et scienlia et voluntale potest coiisulore, ct
tcjn meam qiiam milii Deus dedil et tu meruisti, pos-
le mea auctorilate absolvcre. Deo et illi te com-
sum oslendcre. Corte si, Deodante, aliquandooppor-
mitto ; illi post Doum lu ipsc lc nostro consilio et
tunitatem habuero,el secundum corpus et sccundum
nostra jussione commitle. Gratia Dei littoratus cs ;
animam libi prodesse desidorio. Omnipotens Deus
scientiamquam Deus in amore saeculi te pcrmisit
continua suale protectione et consolatione gaudere
acquircre,ad morcm Dci, a quo *" habos si quid
faciat, frater mi charissime. Amen.
habcs, convcrle, ut pro gloria terrena, ad quam
per litteras tuas anhelabas, gloriam aMernam adipi-
EPISTOL.i CV.
scaris, quam aut conicmncbas, aut tcpide desidcra- AD GUILLELMUM WI.NTONIENSEM KPISCOPUM.
bas. Consuetudincs nostri ordinis quem es ingros- Ilortatureum utquaccrperal animi firmitate in eccle-
sus, quasi a Doo conslitutas studiose serva, quia siasticarum sanclionum observalione perseverct.
nulla inulilis ost, nulla supervacua. Consulo tibi ut Ansllmus archicpiscopus dilccto dilcctori suo
qufcras epislolam nuam cgo foci domino Lanzoni, GuiLLELMo. Winlonicnsi episcopo, salutem ct in
quando novilius erat (lib. i, ep. 29). Ibi enim inve- omnibus gratia Dei cuslodiri.
nies qualiter te in principio conversionis debeas ha- £) Quamvis per graliam Dei de veslraconfidam con-
bore, et tcnlalionibus novilium iinpugnantibus re- stantia, lamon quia indesincnter desidero ut nun-
spondere. Absolutionem ct rcmissionem omnium pcc- quam a rectitudinc tlectamini, sed scmper ad me-
catorum tuorum, quantum possum, oro ut Deus tibi liora proficiatis, cx abundantia cordis delectat me
tribuat el sic le in proposifo incwplo nutrial,utte
; dilcctionem vestram exhorlari. Omnes qui conlra
ad gloriara aelernam perducat. Amea. sinceritatem honeslatis et juslitia^ suggorunt, vene-
EPISTOLA CIV "*. nosi ser|ientes sunt, filii serpontis anliqui. Rogo igi-
ANSELMl AE RAVNALDUM. tur vos, ut dilectum amicum, et consulo, ut filio

Solatur pium vexatum, qui ep-scopatum in qucm charissirao, ut si quis hujusmodi vobis aliquid con-
invitusititivsus fuerat, pro veritaterejecit tra consilium Dei consulcre voluerit, nunquam tan-
ANSELMUS,archiepiscopus Caatuar.'se,RAVNALDo *", tum insibiiet auribus veslris promillendo, minando.
VARLE LECTIONES.
"'Co//a/rt cum *^Xun. dilcctione ms. qua devotione ^"Amorcm a quo ws. amorem Dv;! a
eodetn ms.
quo *^'Cum codem ms. collata. *^'Raynalrao Edit. Pic. Ueinaklo. '^'^Prolegi et ms. semper prolewi
et. **'Dicore ot mj. decereet.
143 s. ansl:lmi cantl"ar. arcjiiep. oi>i\ PAiis III. — e?istolj:. Ui
blandicndo, rojrando, ut mcnlom vcslnim invenenet A servalis in monte, ct obedientiam fralcrnfe charitalis
persuadendo. Vos scilis quia Dominus reprobal con- in opere ;
quam
solam contemplalioncm, alionim
si

siiia principum, consilium aulem Domini manol in conlcmnondo prcces et ulililulcm, velilis eligere.
jBlcrnum. Hoc ideo dico quia non dubilo anliquum Yale.
hoslem quem forliler in reclitudine pcrseverando EPISTOLA CVII.
confudislis, mullimodis astuliis inciuirerc quoiuodo ANSELMI AD MATIIILDEM REGIXAM AXGLORUM.
stalum et famam veslra; honestatis possit subvor-
Dc bcnevolo rcgince erga se animo.
lere, et laudem quam, Deo adjuvanle, adepti estis,
Domira; Deo dilectae MATniLni, regina)
cl tilia) in
in derisum, quod Deus averlal, convcrlere. isihil
Anglorum, Anselmis, archicpiscopus CanlHariae,
nominatim vobis undc cavealis, significo. quia n liil
salulom et bonediclionem Dei, ct suam, quanium
quod aliqualenus bonestatem decolorel, coram Deo
polest, cl fideles orationcs cum servitio.
parvipendendum exislimo. Omnipolens Deus sic
In lilteris suis celsiludo vestra tanlum ine Iselifi-
vilam vestram sempcr et ubiquo in omnibus prolc-
cavit quantum de se bonam spem dedit. Solet enim
g^at ct muniat, ut nullo modo aliquis lioslis vester
esse certa spes correciionis humilis susceptio corre-
de aliquo na;vo pulchritudinis voslrae ridoat. Amon.
clionis et monitionis. Gratiasijjiiur agfo Deo quidal
406 EPISTOLA CVl ''\ ^ bonam voluntatem vobis quam in responsione vestra

QllNTIM.
mihi signiticastis ; et gratias ago vobis quia eam
ANSELMI .\D GIXTERILM CA>ONICUM S.
dulci aftcclu servalis. Unde oro Deum ut quod ipse
Eum licet quiclisamatitissimum, tamcn, si clcc- vobis misericordiler inspirat, conservet el augeat,
ius est, debere fratribus per obedientiam servire
quatenus cum anima vestra dc corporc exicns ante
et abbatis onus subire.
conspectum ejus pra?scntabilur, felicitatis a:terna;
Anselmls scrvus Kcclesise Cantuariensis, dilecto praemium ab eo suscipiat. Si vestraprudentia egeret
fratri et amico *" Gunterio canonico Sancti Quin- doceri qualitor ul Deo placcrelis deberetis vivore,
lini, salulem et Doi semper regi consilio. studerem sccundumposscmeum hoc oslendere. Sed
Sicut audio, cum fratres veslri Bellovacenses ca- quoniam. Dei gralia, vos menlis intellectu intor bo-
nonici Ecclesiae Sancti Quinlini non tcmere, sed ob num et malum non ignoro discernere, hocrogo,hoc
multas rationcs dominum Odoncm "", qui modo procor, hoc moneo, ut hoc sit vestri cordis indefi-
vesler abbas dicitur, volunl ab hac proelalionc re- cieus propositum, quatonus in omnibus aclibus
movere, et vestram fraternilatem loco ojus substi- veslris, magnis et parvis, Iioc polius eligatis quod
tuere ; sed timent *" ne vestra religio propier amo- magis Deoplacereprobatis. Salis pio et dulci affeclu
rem quietis quam nunc habolis, non vclit inlenlioni q jn eisdem litteris significastis vos meum in Angliam
eorum facile conscntire. Quoniam crgo sciunt vos redilum desidcrare verum ncque video illum in
;

meam humilitatem diligcre, et sperant vos plusmco cujus potestate maxime est reditus mcus quantum
quam quoramdam consilio credere, rogant mequid ad hominem pcrtinet, in hoc voluntali Doi concor-
iude senliam vostrte charilali ostcndere. Utique, si darc, ncquc animse meae expedit ab ea discordare.
in corpore Clirisli invicem sumus aller allerius Et timoo ne tardo inlelligat se a rccla via doviassc,
membra, et maxime inuna religiosarum persona- consilium Doi spernendo, et consilia principum, quie
rum Ecclesia, qui non permillit nec vult ut alia Dominus reprobat, sequendo. Certustamen sum quia
mombra et lotum corpus se ulantur ut suo mcmbro, aliquando intclliget. Omnipotens Dcus vestram ex-
non video quomodo possil se probare membruin ccllenliam et meam parvilatem aliquando de mutua
illius corporis ; et si corpus illud est corpus Chrisli, visione sccundum suam volunlatem Igetificet, el in
quomodo se cstcndat esse membrum Chrisli. Est et vobis gratia) sua; dona mulli]>licet.
aliud, quia nemo, si rectc se tractat, sibi soli vull
EPISTOLA CVIII "'.
vivere ; sed sicul desiderat et crcdit, si monibrum
omnia commoda aliorum mcnii)rorum sua A>SELM1 AD FARMAN.NUM, ORDUVINUM ET DENJAMIV.
Dei est,
debet velle ul quid boiii Cur eis non possit conccdere ut ad ipsum veniant.
erunt in fuluravita ; ila si

Consulo igi-
D Singulis autcm corum difficultaiibus rcspondci.
ost in se, aliorum sit in praesenli vila.
pncor, fraler cl amice Anselmls archicpiscopus cliarissimis liliis Far-
lur, quarilum in nie est, el
si lola veslra congrcgalio, vel molior man.no, Orduvino et Uenjamin, salutem et bcnedic-
charishime, ut
lionom Dei, el suam.
pars, consilioreverondorum episcoporumlvonisCar-
notensis et Galonis Parisiensis *"*, (juia Patres vestri Scio, filii charissimi, quia dilcclionis abundanlia
fueiunletvos nulrivorunt, vos inslanlcr oltgerit ad facil vos (lesidcrarc mcam pr.TScnliam, ut et (luod

lioc quod supra dixi, ne omnino refugialis ne^iuc cordc gciilis, sicul tilii jialri, apcriatis, elconsilium

impersuasibilis cxistatis. Ulilius enim vobis csse singulis angustiis veslris accipiatis. Scd, quamvis
cxistimo, si (luielem contemplationis pcr amorcm bonum sit babcro bonum zelum ct laudabilem, ta-

VAULE LECTIONES.
*"Cum codem ms. collata. *"Amico G. ms. amico Guntcrio. ""Dominum 0. ms. dnminum Odancm.
*"Scd lomcii nis. .sed limoiit. "'Episcoporum Carnotcnsisel Parisienbis ms. iCjiiscop. Vvoiiis Cartononsis el
Ottlouis 1'aiibienbis. *"C'um codcmms. collala.
 ;

Uo Lin. III, EPI3T. CIX. U6

men si non est secundum scicntiam, non est Deo A impellit sine discrelione. Neque inlelligere ani-
acccptabile. Vultis habere a mc licenliam ut ad me mam luam in periculo esse perditionis si mecum
veniatis, sed pro certo verum est quia diriicilius, loqui non potes. Nam si essem ubi nullatenus acce-
imo impossibilius hoc est, quam vos"* cognoscatis; dere posscs in hoc mundo, aut in altera vita, noa

via nimis longa, gens exlranea, iler periculosum tamen de salute aniraa^ tuae tibi desperandum esset.
nionaclii de cadem lerra capiuntiir, male Iraclantur, Precor igitur et consulo, fili charissime, ut susti-
equi, et si quid habent, auleruntur. Pecunia magna neas sine scandalo aoimie tua; Dci disposilionem ; el

nccessaria, labor gravis, exordinationes multsp ;

uli- secundum quod vides eum nos et quai ad nos perti-
litas non adeo magna, ut menon judicenlreprc-
alii ncnt, ordinare, stude te ipsum, sicut discretus et
hensibilem, si ad Iiunc asscnsum exhibeo me facilem. qui spem habot in Dco, salvarc. De hoc quod tu,

Si mala qua; fiunt in Anglia cl in Ecclesia, quae vi- frater el filii Orduvine *", obtcndis mihi quia nou
detis et auditis, mihi vultis nolilicare, ?atis scio, redeo in Angliam, scilo quia non fugio mortem, non
nequco corrigere ; Deo dicite, et ut ipse corrigat abscisiones membrorum, non quailibet tormenta,
exspectando orate. Si consilium de animabus veslris scd peccatum ignominiam Ecclesiae Dei, et ma-
el

vullis qunerere, habetis vobiscum vcnerabileni fra- xime Canluariensis. Si enim ita rediero ut apertum
Irem el lilium nostrum dominum priorcm Ernullum, g non sit quia rex me spoliare, el res Ecclesite mihi
virum spiritualem, in quo cl bona voluntas, gratia commissas invadere, sicut fccit, non debuit, con-
Dei, abundat, et sapientia ;
qucm vobis pro me, lirmabo pravam, imo servilem ct pessimam consue-
quasi alterum me, dimisi. Ad illum quasi ad me re- tudincm mihi et posleris meis, meo exemplo, quod
*^^
currite, illi vekit mihi vos crodito ; iiium, sicut Dous avorlal a me. Nisi ergo peccalum suumcogno-
scsre, et Deo salisfacere de hoc quod in me pecca-
*'^
me, suscipiie. Iloc eiiam concedo de domino
episcopo Gondulfo, si quis volueril. Tibi dico, fili vit ot poccat, voluerit *" ; ut nec ipse, nec succes-
Farmanne, qui idoo pelis licentiam alibi conversan- sor ejus mihi aut successoribus mcis, meo exem-
di, quia in tot perturbalionibus animam tuam sal- plo, dicere possit se lioc facere per consuetudinem
vare nequis, ut dicis, non decet ut quandiu vosnon nullatenus inlelligo, neque aliquis rationabilis in-
possum regere nec colligere, incipiam vos disper- quomodo ei concordare, aut adeum
telloclus, rcdire
gere. Non ergo est consilium ul aut tu ho.' pelas, possim ad honorem Dei, et Ecclesi» nostra^, et sa-

aut ego faciam. Denique si uni aut duobusconcedo, luiem anima} mese. Si fil mihi quod fieri debet, fa-
aut exire de Ecclesia, nt alibi convorselur ; aut cinm quod dcbeo ad honoromDoi. Pax Domini quce
exire de regno, ut ad me veniat, tolsunl quit^imilem e.rsvnerat omncm soisam, custodiat cordavestra,
habenl causam, ut non sine magno scandalo, aut et inlellnjentias vcstras {Plulip. iv, 7).
sine magna dissolulione (iori possit. Ilaboat igitiu",
EflSTOLA CIX.
qui hoe vult, eam discrclionem «t patientiHm quam ANSELMl AD HKMIICUM REGEM AXGLOnUM.
habent alii, ut pariler in palientia vestra pnssi-
Corripit rcciem qtiod peeiimam inique exigeret a
dealis 407 animas veslras.Tibi qnoquefilii l!cnja-
presbyteris AnijlUe violaloribus concilii Londi-
me *" adjuras
min, qui sine terribiliter, ot obten- nensis ah Anselmo liahiti, cum hnncculyam vin-
dis perditionom anima) tua?, ostendo ul illi cujtis dicarc non pcrlineat nisi ad episcopos.

volo consulore, quia tam IIenrico, suo charissimo domino, gratia Dei regi
anima) debeo et indiscre-
tam rcm non debuisti facerc, nequc animae mese ct
Anglorum, Anselmus, archiepiscopus Cantuariae,
fidoles oralionos cum fideli servitio.
anima? tuae tam grave periculum opponere. Cum
Ad me audio quod facialis aliquid
perlinet, si
enim animam impeliis, qnantum in te est, in tan-
quod non
animae veslrae expediat, ut hoc vobis non
tum periculum, certus oslo quia non est hoc animaj
t.iccam, ne quod Deus avertat, Deus irascatur et
tuai salubre consilium. Quod petis nulla ratioae ficii
vobis, si facilis quod illi non placeat, et mihi pro
potest. Indiscreta et inordinala tcmcritale for^ilan tacilurnitate mea. Audio quod vestra excellentia vin-
fleri posset. Non enim est rationabilcsequi quocun- diclam exercet super presbjteros Angliae, et foris-

que nos impetus animi, cliam bona inlonliono, D factunim ("2G) exigit ab eis, quia non servaverunt

VARI.E LECTIONES.
*"Quam vos ms. hoc cst rniam vos. ^"Mihi crodite ms. niihi vos credite. ""Eliam do «?.«!. eliam concedode.
"Qui me vis. qui sic mo. '"i-nUor Ordune )iis. fralcr ct fili Orduine. '"i^eccavit, volueril ms. peccavit
et peccat, voluerit.

JO.VNXIS PICARDI NOT.E.

(27) Forisfacturam cxijit. Forisfiiclurfi,forisfac.- Sic rursus usurpatiir in logibas Willelmi Nothi, apud
iio et /orisfacluin vulgo syuonynia sunt.IIic autom Iloger. Honed., png. :U2, lac. 2: Quodsi, inquit, <>

lorisfactura significat multnm pcciiniariam a principe alilor focer.t, solvat saiisfacturam. Et pag. sc- •>

V'I judice doliiiipiinii imposilam, ,4/)u'/^/(; en puni- quenti «: Reddatur de robus hominis illius, qui
tion du forfait. Et sic quidam hic aocipi suadont Au- calumnialus est, quod dicilur scapus, et insuper
se!mi veiba ha'C « Dicoonim vobistpiod valdetimere
: regis torislactura. » Et folio 34o, pag. 2 : « Sacca
debelis quia |iecuniataii!eracccpla (ul taceam quan- es!, qnod si quis ibet nominatim aliquem de aliquo
lum nocoat nnima;) no:i la-ilum, cum oxpendotur, CalinHiialus lucril, el ille negavcrit, forisfaclura
ftdiuvabil lcrrsna negolia, quanliiin pcrlurbfthit* » probduoni^ vul na;,falio(»i* si cvcnGril, sua cril. '•
 .

147 S. ANSELMI CAMUAR. ARCIIlIir. OPP. PAR3 III. — EPISTOL.E. liS

praecoplum concilii qnoJ cgo cum vcstro favore A El comili de Mcllentoi qui Ecelesiw suuin favo
leiiiii apud Londoniam cum aliis episcopis el reli- rem promiserat, ecclesic^ introilum permittit.

giosis personis. Quod liaclenus inauditum et inusi-

talum est in Ecclcsia Dei do uUo roge ct do aliqno
Ansel-Mus archiepiscopus, fralribusclfiiiiseharis-
principo, Non onim pcrlinel sccundum lejzcm DA simis, «lomno priori Ermlfo, ct aliis sub illo Dw)
luijusniodi cuipam vindicare, nisi ad singulos epi-
{aiinilantihus iii Christi Ecclesia Cantuariae, salutcm
scopos per suas parochias ; aut si et ipsi episcopi in
el honedictionem Dei, et suam, quautum potsst.
hoc negligonles fucrinl, ad archicpijcopum et pri-
Quod tain diu disluli scrihere vobis, dc hoc quod
malem. Procor igilur vos, sicut chari«simum
convenit inlor rogcm et mo in vigilia festivitatis
dominum, cnjus animam diligo phisquam pra^scn-
Sancla' xMarifp Miigdaieiiac, non fuit negligentia, icd
tem vilam corporis moi, et consulo sicut vere fidehs
oppoilnnitatis, quara monslrare opus non est, ah-
eorpori et auim;in veslrae, ne vos, conlra ecclesia-
senlia "'". Scitole quia rex me rcvestivil de archi-
slicain consuetudinem, tnm grave peccatum commit-
episcopatu nostro, et promillit so roddiUirum quod
talis;ct si jam incopi^tis, ut omnino dosislatis.
de noslris reddilibus haclenus accipit. Quod ipse
Dico enim vobis quod valdo timerc debolis quia pe-
cum magna loetilia et hona voluntate se oslendit
cuiiia taliler accepla,
•^
uttaceam.
'
quanlumnocoat
^ .
ani- o
o f„ „^
lacore
.
;
'.'

ol
„
omnes „ •
„
qui cum _
„„ „.
eo ,
suit, ^„ „!„.„„„, ;.,
se clamant inuei„
.

mo, non lanlum cum eNpondotur adjuvahit terrena

papam
gaudere. Sperat enim rex inler dominura ot
negotia quantum postea porturbabit. Denique vos
se lantain concordiam ante dicm Nativitalis Domini
scilis quia me in Northmannia in pacem vestram
concor-
fuluram, ut ego ulrique po.-sim in Aiij;Iia
suscepistis, et dc archiopiscopalu nieo me rcsarci-
dare siue olfonsione. Qua de re ipse logatum suum
vislis et cura quia in vindicla talis offonsa^maxime
;
Romam mitlere disponit, ut ante nominatum termi-
perlinet ad archiepiscopatum, quoniam plus sum num rei cerlitudincm accipere possil. Sed quoniam
epi-ccpus pro spirituali cura quam pro terrena pos-
ros nondum est in ea pacis ct concordiae inler eos
sessione. Omnipotens Deus sic et in hoc et in aliis
cerliludino soiiilata, ul sinc dubielale. si modo in
actibus veslris dirigal cor vuslrum secundum volun-
Angliam intravero, confidam me in paee ibi rcman-
talem suam, ut post hanc vilani perducat vos ad
surum, elegi polius ad teinpus extra Angliam ma-
gioriani suam.
nere, donec legatus prorfatus redoat Roma (ita ut
EPISTOLA CX »»'.
inlcrim el res archicpiscopatus in niea sint pote-
ANSELMl AD EliMLiaM PRIOREM ET FRAXaES
stale, ethomines noslri sint in quiete), quam ad
CANTUARIEN^ES.
prajsens me in ambiguitalem '" ingerere, ne forte
Excusat se quod tardius eos certiores feceril de con
'^'^'"""^ ^liscoruiim imilacabilom noccsse sit me
^venluinierse7ire'g^^^^^^ C P'^'"

dearcUiepiscopalu, rehus Ecclcsue Canluuriensis de Anglia exire. Equidem exislimo hancinoi rodilus
omnibus restitulis. Sec tamen Ansclmus in An- dilalionem nullatenus nociluram ad perfcctam con-
yliam intrare vull doncc legatus recjis lUima
cordiam quam speramus fuluram. De presbyteris,
redierit. httcrim redditn usus potestate priuat
omni beneficio ecclesiastico omnes sacerdoles qui ol quibus rox pracipit ut et cccIeMas ol IVminas
feininas tenebant. habeant, sicut lompore palris sui ot LanfruDci

VARLE LEGTiONES.
""Cum eodem mt. collata. "'Negligenliac, sed opportunitatis quam monstras, opus— non est absentia
'""'
* Ad '-
nis. nogliginlia, sed opporlunitatis, quam inon.strarc opus non esl, abjCiitia ' '
ambiguilatcm
- nis.
- \n
ainbiguitaleni.
JOANNIS PICAUDI NOT.E.
El in titulo Dc iis (pn pncnn }.'er hrevr rcijis luihcnt, Joonnis Magdun(^nsis carmen, qnod vulgo f\omnn-
el proxime apposiio tiUilo « De islis ocio libiis icx
: tlanum de rosa dicilur, ol lioc vocaliulo ulitiir iiulu-
liabeat coiUum solidos, el ronsul coiiiilalus, (]iii cons pudicitiam ita supi^Iicanlem, ut, ini]uit, remc-
iLilium lja!)Ot donarium lorisfactur.T, (ininipiairinla dium piwalur, rt hrcvis provisio de iunumerahilihus
sulidus.n lu.'ruuii]uc tilulo/>t' Uttronibus pro lat roci- forii^laclis ijUir miki intiilil. neciium infc.rre ccssat
iiio iiilcr/cclis : Ab
vero die iu (jiiiiidi-cini dios
ijibO rj Eo quoijuc aco(!duut vcibum forisfacore, ot torisfa
roddat iulci rcclor cpiscopo trus fori~f;icluias. v lu (tiis ])iirtioii<iurii, ediicta ox veriiaciila noslra lingua
pamdcm acceplioiuiii vidoturquadraro locus cap. 18, for/aicl, /or/airc, for/aiclure, p^Tcalum, pcccare.
di.iliiicl. i, (^urstis Nnriliinannia' ins. in iiostra bi- Viilolur onim ab abvoibio foris dodiici, ila ulforis-
Idiolhcca sic A'l dvccm pcrlincnt omncs forisfac-
: faccre sit quasi c.rlra /accrc, qiiod poccatum liominos
ttirir ntohilen. Forisfaclurn' aulcni iiiiihilrs .wu/< loris vol extra jiis ot ay|iium laciat scu cjicial. Pos-
calallia, scu viohilia coruiii ipd \icr juilicium dain- fciiiu.s ol hiijiis coiiijiosiiiouem roforre ad voculain
nati sunt. Sic, Norllimaniii iii suo cursu. monosyllalioin for, qiue civbo .sigiiilical malo, et
1'ra'lerL'a aliquando iorislactiira usnriialur pro ipso fori.-ifacoro, nialc/accrc. llarum aulcm lilterarum et
Rcidere, u pucciilo aiit vi fncla .ilicri, iil tiliilo l)e
si iiiuIcUo peciiiiiiuia' ;ih lloiirico dicla" clcricis violr.lo-
tcuijiorihus cl ilichus ^acis dmnini n"(/iAoariiiiidoin ribiij. coiicilii Luudmciisis, moiniiiit Maliiicshu-
loj^iim NViilcliui l\cT cnnstrinyet malefaclorcin,
: rions, Anscluiu. l'orro ox Noriliiiiiimiia haiic ojii-
ii)

ul emendct, cui /orisfacturam fcril. slolain fui.sse dalnm aiino 1 lOTcolligitiircx rioremio
Ihidciii 1'liani ((iri^facluiii synoiiymiis posiliim osl Wi;;ornieiisi, «'l Mallli.TO Paridc. (|ui colloqiiiuin
jiixta po^lorius foiisfacliinr si^iiiiticaliim, liis vorbis : iii Caslio A(]uiIoiisi (iil Aiisclnius dosignat e|>islo-
.Si fiuig foris/actui- re(jii miscricordiani pro foris- iiim lli sc(pioiiti) habilum iiilorrcgoiii cl arcliicpi-

faclo poposceril. scopum, hoc ttnno rcccnicnl. Confcr. ejiislol. ill,

Joannos Oerson tracltttu conlra obdCcniMimum \li, 113.
m LIB. III. EPIST. CXII. 150

archiepiscopl habuerunt, et quia rex rae resarcivil A mendavit, et regno veslro, in pace vestra celerius

de loto archiepiscopatu, el quia terapore palris restituar, et raihi opportunilas utendi secundum pos-

cjus et ejusdem archicpiscopiin concilio prohibilum sibilitatem meam officio pro quo ibi positus sum,

est tam cxsccrabilc conjiigium, fiJuciaiiter ea, quam diutius non impedialur. Valde quoque mihi timcR-

ex archiepiscopatu habco, auctoritate praicipio non dum est nc Deo displiceat, el mc duminus papa
solura in archiepiscopalii, sed cliam per tolam jusle reprehendat, quia, postquam vos et ego simul

Angliam, ut omnes sacerdoles qui 408 feminas te- convenimus apud castrum quod vocatur Aquila, iti
nuerint, ecclesiis et orani ecclesiaslico bcncficio pri- tam longo tempore non illi misi legatum nostrum,
ventur, Doniinus papa nupor mandavit comili de per quem quid de tanta re inter nos factura et quid

Mellenlo saiutem et bencdictionem suam, hac videli- peragendum sit cognosceret, et ego ejus consilium
cet conditione si liberlati Ecclesise voluerit favere, et jussionem accipcrcm. Quapropter periculosum

cui hactenus visus est rcsislere. Sin autem ab est mihi diu exspectare vestrum lcgalum, quem
introitu ccclesise tantum illum arccbat, sicut fccerat ante proximam Nativilatem Domini, sicut in verbis

prius de illo et de aliis complicibus ejus consiiiariis vestris inleliexi, Roma scilicet redilurum speravi,
quarum exemplar misi vobis. Sed
rcgis, in litleris praeserlim cum, nescio quo consilio quave ratione.
quoniam idem comcs promisit mihi sc conaturum 3 nullum lermiuum raodo conslituatis. Quoniam igi-

ut rex papae praeceplis odcdiat, perraisi ci inlroitum lur plus debet mihi esse dc hoc quod ego Ecclesia;
quo delinebatur. De aliis vero nec ali-
ccclesia), a mihi commissse praisens esse nequeo, quara de ulla
quis nominatur in prajfatis liltcris, nec ego ullum terrena possessione, precor ut milii aliquem proxi-

cerle possum nominare; et omnes, sicut audio, ad mura terminum nominclis per litlcras vestras, quan-
concordiam inler popam et regcm nituntur. De his do possim legatum vestrum Romam iturum exspe-
qui invcstituras acccperunt, et do consecranlibus ctarc, quia cgo non audco differre, ut mullura

cos, nulla esl muiata sententia. Gratias agimusDeo dicam, ultra proximam Nalivitatem Domini, quia
quia vos, dominc prior, sicut raandastis, de aegritu- meum legalum miltam. Vale.
dine vestra convalescitis, oramus Deura ut vos et EPISTOLA CXII.
in integram sanilalem Omniputens Deus
rcsliluat.
A>SELMI AD GUNOULFUM EPISCOPUU, ERNULFCM
vos seraper sua gratia protegat, semper ad meliora
PRIOREM, ETC.
cresccre faciat, fratres et filii ciiarissimi.
»"'.
Confirmat anathema inpresbytcrosfeminas habcntcs
EPISTOLA CXI juste a suo arckidiacono pronuritiatum.
ANSELMI AD IIENRICLM REGEM AXGLOBUM.
,. ,. ., ...
. , . . AxsELMUS archiepiscopus, reverendo Gundulfo
f\on disphccre sibi lonqiorcm rcgii leqati moram n .
r^ .
•
^ • . 1 i-
n /•-.>„.„ ^.,1 '-' episcopo, et ERXULro priori, et archidiacono Cantua-
. ,1... '^i^i /
ultra datum tempus Romce factam, scd suam a_
grecje diuturtiiorem ab^entiam: maximc cum ricnsi Willelmo, et omnibus in sua parochia reli-
rex nullum prcestituat terminum. gioncm sui ordinis amore Dei servanlibus, salu-
Suo charissimo domino Henuico, glorioso regi tem.
Anglorum, Anselmus, archiepiscopus Cantuari?s, fi- Nuper relata esl mihiDco exsecrabilis et omnibus
dele servitium cum oraliouibus. Christianis odibilis superba quorumdam (qui se sa-
Quia vestra mognitudo me in suis lilleris tam cerdotes nominant) praesumptio. Scripsit naraquo
honorifice, tanto bonre voluntatis aflectu salulat, mihi archidiaconus noster Willelmus quia nonnnlli
gratias magnas ago, sicut debeo. Quod aulem tam presbyteri, qui sub ejus sunt custodia, iterura repe-
suppliciter me rogalis ut non mihi displiccat quod tentcs prohibitas feminas in immundiliam, a qua
legatus vester Romam mitlendus tantum morutur, salubri consilio et jussione abstracti fuerunt, se
ulique veslram precem, quanlum inmeest, contem- revolvcrunt. Quod cum idem archidiaconus vellet
nere non dcbeo, sed causa magis est Dei quam corrigere, omnino ejus monilionem el susceptibilem
mca undecorde fideli
; benignoanimo vobis dico
et jussionem nefanda superbia conterapseruut. Qui
quod faccre non debeo. Slihi quidcm aliquid displi- convocatis secura pluribus religiosis et obedientibus
cere "*, nisi cum propter Deuni displicet, non est D sacerdotibus, superbos et inobedientes gladio digna;
magnura; sed displicere Deo aliquid nullalenus est excommunicalionis percussit. Quam excomraunica-
contemnendum ulique non parum displicet Deo
: lionera bestiali insania cootemuentes, rainisteriura
episcopum spoliari rebus suis, quod jam Deo vobis sanctum poiluere, quantum in ipsis est, non formi-
inspiraute correxislis. Sed episcopura segregari a dant. Quapropter ego Anselmus, quamvis peccator.
suo cnicio, ct Ecclcsiam a suo episcopo sine causa arcbiepiscopus, ea auctoritate quam niihi dedit per
quam Dcus approbet, nimis grave judiciaf. Expedit archiepiscopalum Deus Paler, et Filius, et Spii-itus
itaque anima) veslrre qualenus salagatis "" ut ego, saactus, confirmo e-imdem excomraunicalionem,
qualiscunque "° sim episcopus Ecclesiac, quam quam fecitidera archidiaconus, usque ad satisfactio-
'"'
Dcus vcstrae regia; potestati custodiendam cora- nera ejus judico suscipiendam.

VARLE LECTIONES
•"Cum codem ms. coUata. ilicere ms.
"*Aliud displicere m.s. aliquid
aliqii displiccre. '"Satagitis mt, salagalis. "*Qua-
licunque ms, qualiscunque. '"Quod Deu-i ms. quara Deus,
 ; ;

i;ii S. ANSELMI CANTUAR. ARCIIIK 1». UIT. PARS. III — KPISTOL.E lo2

EPISTOLA CXIII •'•.

A patitur Ecclesia Ciirisli, quod idcm ipse passus est,
ANSELMI AD GlARNERllM. ct eamdem Ecclesiam passuram pracdixit: In miirido,
Eum laiiJat ob saiictum paterni reditus deslderium, inquicns, pressuramhabebitis ^yort«.xvi,33); quam
simuhjue monet esse orditiis observantissimum. conibrlat subjungens Sed confidiie, ego vici mtin-
:

A.NSELMis archiepiscopus, GLAR>ERio,fratrieltilio dum "° (Ibid.). Omnipotcns Deus sic vos faciat in
charissimo, salulem el bcnedictioncm Dci, cl liac vita regnarc super Anglos ut in futura rcgnelis
suam. inler angelos.
Pro dilectione quam in litteris luis erga me inlel- EPISTOLA CXV "^
lexi, el pro desidorio reditus mei gralias ago tibi,
ANSELMI AD G... ABBATEM.
sicut fratii el liiio dilocto. Reditum quidem, Doo
Electo in episcopum consulit ut servaia obedientia
annucnle, non ditlcram, quando ipso disponeiite animus ejus tantum onus fugiat. lis vero qui hunc
intelligam me illum posse ralionabililer facere. Tc elegerunt, consulit ut ipsum quia dignior esi,
aulem, et illum cujus animaccuram Dcus mihi com- cogant ad onus suscipiendum.
raendavil, studiose moneo, ut non sis negligens Domino ct Patri charissimo, revercndo abbati

ordinem quem accepisti "' disccre et custodirc, sed G. frater Anselmus, scmper qu;e Deo placila sunt
sis intenlus todo core ad ea qusc pertinentad per. vclle et facere.

fectionem monachi proficere. Verum enim est quia

B Dignalur vestra prudentia mea? parvitatis scire

si monachus novitius in suo proposito fuerit tepidus, consilium de re dc qua igilur; unde primo oro om-
autvi-x, aul nunquamin religione monachica erit fer- nipotentis Deibenignam clemenliam ut ipse lotam
vidus. Qualem igitur te desideras inveniri in diebus rom in bencplacilo suo disponat. Noslrum autem
obitus tui, talem le quotidie stude c.xhibcrc et semper ;
consilium, quod ulimam de vultu Dei prodeat, boc

quasi eras moriturus, hodie te prsepara ad redden- est quod melius possum intelligore. Illi quidem con-

dam rationem vilae tuae, et sic de virlute in virtutcm sulo ut,quantum polesf, servata tamcn obedientia et

proficies. Dominus te dirigat et custodiat. pia mansuetudino, animus cjus tantum onus fugiat.
Vobis aulem et aliis, ad quos hoc pertinct, consulo
409 EPISTOLA CXIV "^
quia non video de quo mclius possit esse, ut illum
ANSELMI AD IIENRICI .M REGEM ANGLORU.M.
rogando, proecipiendo cogatis, quatonus et ejus con-
Ad regem mittit Gislebertum Beccensem, cui tuto
scicntia securior sil in conspeclu Dei, cum non nisi
jjossit credere sibi renunlianda. Paschalem prO'
nuntiat canonice electum, et allerum essc sedis solo timorc Dei et obedienlia sancta se provcclum
apostolicce invasoretn. conspicief, et Deus quasi ex debilo ad bonum finera
IIe.nrux), cliarissimo domino "* suo, gratia Dci perducat quod proptorse sokim incaeptum intelligel
regi Anglorum, Anselmus, archicpiscopus Canturise, Q et vobis a *" supcrnorum Judice rotribuatur, quia
tidelo servitium cum oralionibus. pia sollicitudine Ecclesiam Dei pcr membra ejus su-
Prajcepit mihi celsitudo vestra in litteris suis stentarc satagilis. Vale.
quatenussibi aliquera de fimiliaribus nostris milte-
EPISTOLA CXVI "•.
rem, cui familiaritor credcre po.ssct ea quae mihi
ANSELMl AD ODONEM.
mandcre vellct. Mitto igilur fralrcm nomine Gisle-
Ipsum ad purioris vita^qcnus sectandum,jnm accen-
bertum, monachum Recccnsem, meum,
familiarcm
summagis accendit. Vota euudillomam vel ttiero-
cui gicut '" mihi credere potcslis quod mihi man- solymam complentur inprofessione monastica.
dare placuorit. Quia etiam notificabit vobis quomodo Domino et fralri in Christo dilecto, Odoni, fraler
(lominus Balduvinus "' ot Willolmus jain itcr Rom.-e Ansklmls salulem.
quando vestram suscepi epistolam
ingressi fucrant, Si vcslra diloclio, adhuc amore mundi grarata,
el quod audivimus de apostolico Paschali, et de illo spinosis solliciUulinibus divitiarum ejus laborarct,
qui scdem ejus per rapinam dicilur invasissc. IIoc oporlcrct ad mentem ei reducore verba Domini di-
lantum dico quia aposlolicus Paschalis secundum coniis : Venitead me, omnes qui luboratis et onerati
Deum ccclesiaslicc est eleclus, et per tolam Ecclc- eslis, el egdvos requiescere faciam. Quoniam vero jam
siam calholicam jam susceptus et confirmatus. Ille prospicicns quia mundus transibit el concupiscontia
vcro invasor, de quo fama est, nullam habet ele-
D ejus, jam non muiulum iioiiuc catiuujin mnndo
diligit

Clionom aut snscoi)lionein, nisi a liliis diaboli ini- sunt, sed qua? sursum sunl (]ua'rit, nou qua; supcr
micis Ecclesiie Dei. Quaproj)tcr cxspcclamusutsuper torram, nihil convcnioulius illi dicendum video
eum cadat, si nondum cecidil '", quod dixit Domi- (luam quod seriplum est Filii, nc dilfcrns convcrti
:

nus : Omnis plantatio, quam nun jilinitarit 1'atcr de dic in dicm ; ot Quodcunquc pot.cst facerc manus
:

meus c(i'lcstis,eradicabitur {)latlh. xv, 13). Noc mo- tua, instanlcroperarc. Ad (|uam rom IValornum \\o-
vcri debct aliquis Christianus, si pcrscculionem strum essc paralum obscquium, ccrluin sit vobis

VARI.E LECTIONES.
^**Cum eodcm ms. collala. ""Qu.c accopistis ms. ordiucm (|uoiti accopisli. ''^'Cum codcm ms. collala.
•"Domiiio l{('t{i vis. Uoiiiino suo, (ir.itia Doi Uo{;i. "Viui sic, ms. ciii sicut. '"Ualdcnimis ms. Halduviiius.
"* Non cccidil mx. nn:i.him cccidit. "'Viciimiiduni mt. vici muiidum. ''Xum codem ms, collata,
*"A VDbls ms, Vobii i\. ""CuiU codcmms, collaia..
lo3 LIB. III, EPIST. CXVII. lol

signum ha;c nostra brevis epislola. Qui voverunt se A lutimido cordis affcctu mando vobis ct precor re-

ituros Romam vel Ilicrusalem in sa;cuIo,si ad ordi- ligionem veslram ut ca hilari pictate et pia hilaritate
nem nostrum venerint, et devote et obcdienler se qua omnes Cliristiani debent occurrere et subvenire
"^
habuorint, omnia vota suse qucTccunriue voverant, de Judaismo ad Chrislianitcilcm fugieiiti, curam
comi levprunt. Quippe qui se iu parlem Dei per vota haheatis hujus Robcrli, ne ulla indigenlia vel occa
tradidcrant, postquam sc Deo tolos traJiderint, sionc, quam avertere possimus'", cogatur pcenilere,
tolum in parlem poslmodum non habent redigere ! qui propler Christum parentes suos et legem eorum
nisi qui qucd Deo obtulerunt, sibi vclint in pro- rcHquerit. Valde enim ignominiosum est Christianis,
prietalcm euhripere, et ita non solum indevoti, imo el maxime hoc neghgentia et
reiigiosis porsonis, ut

rei fiaul tam suae "' abrenuntiutionis, quam pro- durilia sua ficri patianturin praesonlia sua. Ordinale

tessionis, et suae ipsorum damnationis. ilaque vos, domne prior, de eleemosyna, non per
servienles (qui plus quaerunt qu?e sua sunl quam
EPISTOLA CXVII 5S0.
qiiiii Dei sunt),sed permonachum eleemosynarium ;
ANSELMI ADERXULFUM PniORKM ET WILLELMU-M ARCilt-
DIACO.NUM. et vos, dominc Willelme, ex his quae mihi ex archi-
diaconalu servarc debelis, quatonus ille cum fami-
Ut liobertum,relicto,Judaismo, amplectentem Chri-
sua nullam duram palialur imligenliam, sed
stianismum perbeniijne excipinnt et juvent. g liola

Anselmls archiepiscopus, domno priori Ernul- gaudeat sc de porfidialransiissc ad vcram fldem; et

Fo (27),et archid acono Willelmo, salutem el
'" probet cx ip?a nostra pielate quia fides nostra pro-
pinquior cst Dco quam Judaica. Malo enim, si ue
bcnediclionem Dei.
varij: lectiones.
'"'Cum eodem ms. collata. '"Et gratiam m.?. et bencdiclionem. 'Fu-
"^Tuam suf >n,«!. tam suae,
gienlis curam ms fugienti, curam. '"Avertere possumus m^. avcrlere possimus.
JOANXIS PICARDI NOT.E.
(27) Domino
priori Ernul/o, priori scilicet Eccle- gorn., Matih. Paris. in majore Histor., Rogerus
sia; Canlnariensis, posl Honricum Beccensem mona- Honod. in Aanal. Falo tandem cessit anno 1124, et
chum, ad quem siint epistol. 40, 54, 58, 6i, lib. i, quidem Roma> (si Bahcus frequonler £(^.6a>Xaiov lidem
nec non aliquot lib. n et iii. Eninlfus nutcm, licet meroatur), licet allegali scriplorcs Angli, Bala^oque
sic scribalur epislol. 80, 82. 90, lOi, 110 hujuslibri sonioros annis, ne verbulum quidem fecerint. Sed el
ct lih. u Dc geslis Anglorum poulil. auclore Guillel- tam varia vorsicolorque. ut ila dicam, de Arnullb
nio Malmesberiensi. Atlamcn in ms. labulis noslris, Bulaei apud historicos iiarralio toxla est, ut cunctis
Roger. Ilonod. Annal., Klorentii ^Vigorn. Ciironic, porlectis quid sis looturiis, nescias. Martinus Polon.
p Roman. loquilur de
et epistol. 31 Ivonis Carnolensis scribilur Arnulfus lib. IV De ponlif. in Paschali II

inhancsenleniiam: Arnulfus Beluacensis.monasterii quopiam liaircsiarcha Arnulpho logi in (sic enim

Suncli Sijmphoriani monachus, vir prudens et reli- uostroms.cumedit. Anluerp.lo741ogat.-lrHu//)/mwi)
giosus,simili decausa, rclicto monasterio (sic enitn sed nullius eum dignitatis aut cond.tiinis fecit. Sce-
illic legendum ost, non Cantuiiense, ut constal ex delius in regislro (^hronic. dicit euin ex abbate S.
Iocissuperioribus)»;o«as/criuwre^<7. D.aulemSym- Medardi Suessionensis creatum Lugdunensem archi-
phoriani monaslerium a Drogone 43, Bellovacorum cpiscopum. Supplom. Chronic. lib. xii, fuisse abba-
poulifice condilum fuit ad ausl^-um coUe, cx ad- m lem (sed anonymi apud eum camobii) posleaque
verso porla; urbana\ cui D. Joannis nomen est. Por- Lugdunensem aVchiepiscopum, canonicorum regula-
vo locus Ivonis patria quidem Bellovaci (sed agno- rium magnificum propagalorom, ot insignem yerbi
minati Carnolonsis ob ponliticatum a se Carnuti divini prajconem, adeo ut, cum Romoe gravis inse-
gestiim) el ArnuUi coa?tanei expungit qufedam in ctaretur clcricorum pelulanliam, ab iis fuerit per-
duobus scriploribus Anglis, et comprimis, Malme- emplus. Platina in Honorio II postrema haec cecinit,
sberiense bibliolhocario supradicontc Arnulfum prius al num is fuerit monachus, eremila vel presbyter,
egissemonachum in coenobio S. Luciani a Bellovaco non pronuntiat. Bala^um sola reddidit synonymia
passus circiter Iriginla dislanli contra seplenlrionem audacem et mandacom (quem ctenim vidimus impo-
in conspectu pi\Tlertluentis Tara^amnis. Sed id pcr- storem pro assignanda palria, fideliorem in ejus
faciie dabiUir bibliolhecario, iiui forle, cnm accepis- morte dicenda non habeiiimus), ne vero socurum et,
sot ArnuHiim prius oxslilis.<e monachum Bollovaci, spero, veracem stabilemque cum probalis scripto-
polius in Lucianico, utpoto longe anliquiori ot celo- ^ ut
ribus Anglis, testes deprohensi, oesluanles et de
briori quain Symphorianico suspicatus est, BaliEus verilatis gradu dejecli. Hoc unum prodet, nempo de
cenl. II, ut suam Angliam furlivis decoret ponriis, archiepiscopatu Lugdunensi trihuto a Jacobo Ber-
pra;cise negat oum fnisse Bollovacum, refraganlibus gon. et Scedolio quoniam iii diiabus nchiopiscopo-
Ivono el Guillelmo Mahuosbcriensi. Arnulii conlom- rum Lugdunonsium nomenclaturis apud Democharcm
poraneis, nec non .\nsoImo nostro sic tinionle episl. doscriplis, ne unum quidem de[)rolie;idos hujus
6.'j, lib.Saluta Dn. Arnulphum Belvacensem. Hic
I : nomims pontificcm; quod et Bala?us miiiime ambit.
igitiir prioratu scu dooanatu Cauluarionsi laulo ho- Soliim odium,et quidom plusquam Valinianiim, quo
norificequc adminislralo, emicuit dignus qui pra'ti- Romanam inseolabatur Ecclosiam, liocce auamenlo
ceretur cuiuobio S. Pelri Burgensis in Anglia, tau- ejus linxit peniiBm. .\t ne quis putet religionein in
domque post Gondulfi (do cujus pontificatu est scho- Arnulfo solam viguisse, sme doctrina^ habcbit hsec
lion nostriim ad epislol. lib. i)morlem, Rofensi Ec- monimenla. Nempe: Soluliones (|uaestioniim a Lam-
clesia^ ; ubi qnam elegantissime sit funclus partibus borto coeiiobiarcha Bertinimo pro[iosilarum vene-
egregii antistilis enarrat .Malmesborionsis in Rofcns. gremio
rabili ac in De corpore et san-
chari'atis.
episcopis, ubi sub finem compulans annos siii pon- guiue Domini lib. i : Faciem tuam non velabis. De
titicalus, ail Vixit in episcopatu dies aliquot super
: sex vorbis Doniini iltima Christi in cruce verba.
:

novcnnium ; deccssitque quatunret octoijinta annos De opcribus sex dicrum lib. ii Homelias el serme'*
nntus,tnuUaprobit(UixsUfv monumenta rcUnquevf. nes lih. i.
Maimesber) natipiilalur, r.onlinuator !'iorrni.i Wi'^
IM s. ansi:lmi cantuar. arciiiep OPP. PAR5 III. — EPISTOL.E. 156

ccssc csset, tolum in lioc expendi quidquid de archi- A EPISTOLA C.XIX 5'».

diaconalus rcudilibus me conlingit, et multo cliani MATHILDIS UEGI.Vt: ANGI.ORLM AD ANSELMUM.

inajora, quani ut isle qui ad nos quasi ad scrvos Qmnti faciat Ansclmi Htleras. Quodque Edulpho
Dei el vcros Chiislianos de manibus diaboli rugil, ablHiliam iUilmcshcria' (i!S) concesserit, salvis
niiscrc vival inlcr nos. Ilerum precor el obsccio ut omnibns nrcliicpiscopi juribus.
ostendatis in eos vos haberc Ciirislianam pielalcm Domiuo suo cl Patri revcrendo parilcr ct colendo
elChristianilalisamorcm,vaIde enim Iscdil cor meum Axselmo, Canluariensi archiopiscopo, Matiiildis
indigonlia illius, sive in vicUi, 410 sive in vesfitu, rogina, dc\ola sanctitalis ejus ancilla, cura Christo
Facile igilur ut cor mcuni ab hac hrsionc quioscat, suo salulom.
'''*
sj illani non amalis. Valcic. Quolios cpislolaribeneficio vestree mihi sanclitatis
municipium impertitis, toties innovatae lajliticc luce
EPISTOLA CXVIII '".
nehulosam aiiimfc mea; caliginem sorenatis. list
ANSELMI AD ALFEUL.M PRiOREM ET MONACIIOS SA.NCTI
etcnini vestri qua}dani et absentis qualiscuuque re-
EAnMLNDI.
visio, el charlulu: conlrectatus, et liltera; perju-
Invicium in aJversis nnimum laudat. FJ. ut priori B cunda sa^piusquc rccilata rclectio. Quid namquc
sun reccaia confitenntur, et omni custodia ser- ^.egiris, donnne, scriplis aut slvlo ornalius aut sonsu
tcnl cor suum, adhortalur.
roforlius ? Xon his dosunt Frontonica gravilas Cicc-
Axselmus archiopiscopus, dilcclis filiis cl fratribus ronis, Fabii, aui Quintiliani "' acumiiia, In his sano
domno Alfero priori, ct aliis scrvjs Dei in coonobio doclrina quidem rcdundat Pauli, diligentia Iliero-
S.vncli Eadmundi sub illo convorsantibus, sahitom nymi, clucubratio "s Gregorii, e.\planaiio Augustini,
et bencdiclionem Dei, et suam '" quanlum \alet. el quod his majus esl, hinc dulcor evangelici slillat

Graiias ago Deo ol vobis pro conslanlia et pniien- eloquii. Ilac igitur mihi gratia difiusa a labiis vestris
tia vcstra, quam hobetis in tribulalionibus '", lior- cor meum ct caro mea exsullaverunt in aflectum
lans et obsecrans ut filios charissimos, nc dcficiatis, vcstra; diloclionis, in effcctumque patcrnse vestrae
sod loncanimilor, ut coepislis, Doi consolalioncm monilionis. Froquenlissimo quippe recursu exhor-
exspeotetis. Nulla vos adversilas a scrvitio Dci re- talionis vestrie bcnign;ssima;que obsocrationis mc-
tardet, ab exsequenda volunlatcejus removeat.
niliil moria, cordis moi januamreverbcratobseculionisque
Memenlote quod omncs ((ui volunt pio vivere in obedentia; adjudicat °". Vestra; igilur sanctitalis
Cliiisto, nccesse est ul tribulationcs patiantur. n favore frcta domno iilduiro "' Winloniensi monaoho.
Quanto igilur magis tribulationos insurgunt, tanlo olimque sacrista% vobis, credo, noto, abbatiam Mal-
magis unusquisque veslrum se per sanctte convcr- me.^beria; in his qua^mei juris eranl commisi, vestrae
sationis opus cxerccat, et in sui ordinis custodia quidom donalioni ot disposilioni qua^cunque illius
arclius slringat. Qu.'c si feooritis, scialis qnod Dei sunt ex inlogro roscrvalis, ut scilicet tain virgae
consolationcm, prius forsilan quam putclis. obline- quam curae [lasloraiis commissio veslrae discretionis
bilis. Nullus vostrum amet aul velit cclare poccaia coiilradalur aibilrio. Ei aulcm vcsliic bona; volun-
sua, sed ea puro et simplici corde domno priori, aut latis gralinc, qua^ crga nie non lopcscil, dignum
cui ipsc concessoril, confitoalur, ct secundum jiidi- munds rccomiiensot niimon graliic ca'lestis. De
cium ejus emendot, el dc castcio nt scse ciislodiat oa^cro vostram Chrisliis dignilalem sulvilicel,(piique
modis omnibus cnitalur. Eos autoin ^' qui hoc vos in terra bcalificat, de vostro me rodiiu cito
modo el hac vohintalo sua poccala confcssi sunt livtificcl. Amcn.
vol ronfilc biinlur, qnanlum possum, ea anlorilale EPISTOLA CXX "'.

quam mihi Deus conccssil, vice bcati Pclri aposlo- A.NSELMI AD MATIIILDEM.
lorum princiiiis absolvo, et ut eis omnipotons "' V.dulphuni confirware in nhbatcm voluit, quia
ia

Deus indulgeat supplicitcr oro. Valote ct oralc pro sctjphum nd cum cum litteris per legntos misernt.
nie. Domina;, filite charissimap, glorios?e roginip, Ma-

VAHI.E LECTIONES.
"jllum non ms. illain non. '-'^Cum eodem ms. collala. "'Et s-iam. etc. ms. ot suam, quantum^viilef.
'"Tribuliilionibus vc.tiis horlans jhs. Inbulioiiibiis
;
horlans. '"li^io aiitcrn ws. Eos aulcni. ""iil nt
:

omni|iotoiis nis. o[ ul ois oiiiiiipoions. '""Cnm eolem ms. collata. ""ilicoionis Domoslhonisaul Quinliiliani.
vis. Cicoruiiis Faliii aiil Quiiililiaiii Hruiiiiiia. "'iiliibriiHo ms. oluonbralio. "'Oliodiciilia judical ms.
obcdioiiliio ndjudical. '"Domno Einulpho ms. Doinno Kduljilio. ''"'Cum codcm ms. cotlata.

JOANNl.S PICAIll;! NOT.K.

iii) AhhaHani }laUncslierirr, Lin^Mi.i WcstsaMniica hoiiiuis, a m\ C(i'ii(Miii noniiMC cognomiiialiis Ual-
dicilur Maihlulic.sbuich, \ulgo Mulines!>cria. vil incs'n-ricnxis,\)yo\i\-\v lauicn //oiHtTAc/, iioiiioinipeiisc
Malmesburia, Mia iii Wilonsi jiago, diu-cesi S.nc- (li)cliis (lili^oiisiiiio lii>loriciis qiiom noii somcl
;

Anglia
.<%bcrioiisi in |)rinio inchouta a Moidiii|ilio
;
)iroiiuxi, (piKpic obiil uiiuo 1|42. Porro ox quo
Scolo monaclio, S"(l aiiuo G.'i7 m«,\iiiie aucta dilaia- Calviniaiii Angli (hnierunl hoc monnslerium, suis-
«|iic u I.ciiliierio Wc^lsaxouum opiscoiio, Ajiilbcrti (iiie miiiislcilis Iriididcruiil. ut in eo juveiilulom
J'HrihieDsis unliatiiis iiopole. Scd miillo diliur fuit (leocront, iiullus illic poliiii liabilarc ; aul ei qui»,
viris vrudilis, intcr quo8 non lcnct poilrcmas Guil- vcl insanus, vcl impius tuvniiit«
137 LIB. III, EPIST. CXXiI. lo8

TiiiLDr, AxSKLMfs, archicpiscopus Cantuariae, fidele A Suslinuinus pacem, el ipsa longius recossil ;
qucc-

servitium cum orationibus. sivimus bona, el invaluit turbatio. Viso Sionlugenl.

Ncvcrit excellcnlia vestra, dilectissima domina quia eas conculcant incircumciii. Templum mcrrel,
quia de abbatia "' Malmesberiensi, et de fralre illo quia intra saneia sanctorum el ad ipsam aram irru-

de qao milii manJaslis, libjuter connrmarem voluu- perunt laici. Exsurge, ul olim senex ille Mathatias,
tatem vcstram, si possem. Vos enim, quantum ad habe in "' .*iliis tuis virlutem ; vide strcnuitaiem
vos speclat, beno secundum Deum Fecislis quod
et Jonatha?, prudcnliam Simonis. lli lecum pra^lia-
inde fecislis, sed fecit ipse in hoc quiddam vaMe buntar prailium Domini ; ct si anle nos apposilus
insipicnter quod facerc non debuil. Na;n per eosdcm fueris ad palres tuos, de m.anu tua suscipiemus
legalos qui milii lilteras vestras ct aliorum de sui hairedilaicm laboris tui. Sed jam non est tibi pigri-

negotio altulerunt, niisit mihi scyphum unum. Qucm tandum ; enim peregrinaris, et oves tua; sine
ut qui'I
quidcra scyphura nullatenus retinere volui, sed inde pastorc pereunt? Jam apud Deum nulla libi rema-
non viileo quomodo in hoc possit a culpa
dolui, quia net cxcusatio. Te cnim non solum subsequi, sed el
excusari. Omnipolens Deus dirigat omnes actus perire, si jusscris, parali sumus. Veni crgo ad nos,
vestros in beneplacilo suo, et defendat vos ab orani veni ciio, pol "' no-, aut ex nobis aliquos ad tc

malo. Amen. p» venire jube ; ne cum sejuncti a le sumns, in sini-

EPISTOLA CXXI "'. stram partcm inclinenl eorum consilia qui sua
te

GER.VnDl EDORACEXSIS ARCHIEPISCOPl, nOBF.RTI CES- quccrunt. Nos cnim jam in hac causa non qucc nos-
TnEXSlS, lir.REBEUTI NORWICEXSIS, nADlLFI cic^:s- Ira sunl, sed "" qua? Dci sunt, qua^rimus.
TRENSIS, SAMSOXIS, W:GOnNlE\SlS ET "WILLELMl
WI.NTONIE.NSIS ELECTI AD ANSELMUM. 411 EPISTOLA CXXII.
Anselmum in Angliam invilanl, poiliccntes opem ANSELMI AD EPISCOPOS SUOS.
suam .

Palri dileclissimoAnselmo, Canluariensi archi- De Ecclcsice Anglicanceetepis:oporum miseriadolet

livtaiurqiie de opc ab eisdem sibi promissa.
episcopo (20), GERAnous, Eboracensis archiepisco-
pus, et RoREnTLs Ceslrensis, el HEREnERTLs Norwi- Anselmus, archiepiscopus Cantuanensis, amicis
censis, el Radllkus Cicestrensis, et S.amson Wigor- suis et coepiscopis, quorum lilteras per lalorem
niensis, etWiLLELMusWinloniensis eloclus, salutem. pr.Tscnliura suscepit, saUiiem.

VARIE LECTIONES.
"°De Abbalia ms. quia dc Vbbatia. ^^'Cum eodem ms. collata. "'iiabe in ms. habos in. "-Ad nos, vcl
ms. ad nos, veni cito, vel. ""Noslra, sed ms. noslra sunt, sed.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
Ci^) GerardusEhoracensisarchiepis('opus,eic. \d G Ralulfus Ciceslrensis. Ila re«tiluimus ex mss.
Gerardum sunl epistola) 5i et 60, supra qui ex tabulis Cicestrensium pr;e?ulnm, imprcssis Eiorenlii
Herefordonsi episcopo post Thomam Bajoconsern Wigor. ca^terisque historiis Biilannia) excusis. Nam
archiepiscopii Eboraconsis infulas adeptu-i cst. exomplar harum epislolarurn calauo exaralum
Eboracum vero, Anglice /or/i, Gallice York, est logobat Robertus. forsan ex librarii incogilaniiaj alte-
urbs celeberrima, insulrc .Vnglicanpe ad aquilonom rius Roborli nomcn ruminantis.
inter Uscam el Folfam llumina, quae ipsam prcetor-
eabunlur civilalem, ac indo sinnd juncta Humbrum Samson Guigorniensis,non Sati.so, quemadmodum
iniluunt. Licet autem post annum salulis rcddilaj lamen schohon
Ifgilur Ivon. Carnot. epist. 16. Ciijiis
182 fiiorit sedcs arcliicpiscopalis, tamen a quil)u<dam monel in aiiis codicibus baberi Sanson, et nos ita
translala fiiit ad Ilangu.slaldum, ejusdom a'cliiepi- logimusex plurimis scrinloribas Angl.cl ms. labulis
.«copalus villam, ut sorii|julose observavil Malmes- Guigor. cpiscop. in liunc modiun Aimo 1006 San- :

beriensis in archiepiscopis Ebo;acensihns. son Bajoccnsis consccralus esi ab .{nsclmo archie-

floberto Ccstrensi fuit cognomenlo de Limmesia, piscop. in ccclesia S. Pauli Londonicnsis, xxvii
seditqne annos supra triginla, ut lcgi in Tabulis Kalend. Julii. llic fuit frnler Tliomce Eborac. qucm
mss. Ce.slrensinm cpiscoporum noslra? bibliolhec*. promovit Odo Bajocens. episc.
Hereberlus intcr Orientalium Anglorum cpiscopos
Guillehiii M'intonensis mcminit .\nselmus epist.
primus, diclus est Norwicensis a vico i\oru'ic, coin-
70, 95 ol 105. Has aulem Britanni aiuistites idcirco
leicio popnmiue
nieicio popnliiTue irequeniia celoberrimo, quo II
frequentia celoDcrrimo, Mc- ;..; ... , . u •
;^^ „.^^ •

htterasm.ilunt Anselmo, rpi.a, et si ab llenr.co rege

, , i

ebertus cathedrara transvexit. Priores enim ,„,i.

rebe p
'^^'".7'^'?0P"f'™^''^
!^"'^'^'-^'^ ^^'^ •'"'•''
sililcs Domuccn....s el llolmononses. tnndomqiio ex 'tf^nft f
Aq.ulonsi. ul apparet ex episl
ponvc^^.l^^ 110
duohus saconlotiis unum etrodum
«ohus saconloliis etfociuin est apud llolma- \^\
111. supra distulil tami^n reditum in Angliam, quia
chain villam ; ox qua Agolmarus, .seu Eihelmorus
nnlobalcum ponli!icd)us a rego invostiiis ve."sari.
Tliodfordam recessit, ut Helmanensium episcoporum
Eam ob rem deniio poslremoque Giiilloi.mus War-
labuhe mss. in noslra bibliolheca teslanlur, qiiod
levasl regis, elB-dduinus Ansolmi logoti Romain
tamen a Malmesber. lib. ii Do ponlif. Ang. vidco
tribui Ilerfasto, qui in iiosiro mss.
contcndoro undc tandem lilis diulissime conlcstat.T',
;
pra^-pouilnr
lamqiie inhpio, hoc rctulere judicium ab ore
Agelmaro. « Ilcrebcrlus denique, vir magnanimus
Pasch^lis, sciiicct eleclos pr;psu!es v.h Anselmo
ot admoduin lilleralu<;, pius monaclius ct prior
roccpliiros annuliim et virgam, ponliliciam, regi
Fiscanncnsis, deinde abbas Ramesicnsi.s, et ex abl)aie
veio faciuros fidelilaleur. Interea dmn Romain
Ramosi;e empto prscsulalu Tliodfordensis Ecclesiae
irelur, orebrae et Anglia querimoni;c et litleiae
f.iclus esl «^pis^opus pccnitens voro Romam pro-
;
perrcrebantur ul quam cilissime rediivt. Vidobanl
fectus est, indulpenlinque accepla revcrsus, scdom
enim universi cpiscopi omuia in pcjus ruere et retro
tranpporlavil ad Norwic, ibique monachorum con-
sublap?a rcferri, volebantque mederi, acd noa valc-
Sregalioncm condila ecclesia eancle instiluit. "
bant nisi -inseirao pricscnle.
ucusque dc Hcrcberlo nostcr ms, codcx.
 .

m S. A.NSELMI CANTUAR. AUCIIIEP. OIT. PARS III. — KPISTOL.E. 160

Conduleo et mente compalior tribulalionibus quas A solidalam in vcritate,vellem sententiara vcslram esse
vo? ct EcclesicE Angliae suslinetis ; sed ad piv-cscns praescntem, ubicunque traclalur de Ecclesioe Dei
secundum meam ct vestram volunlatem subvenire libertate et vera utililate/Tola difficultas causjE in-
nequoo, quia nondnm quid etquanlum possum sum ter rcgom et me jam in hoc maximo videlur consi-
certus, doncc per Ifpalos nostros, quos in proximo stcre, ([uia rex, quamvis de invesliluris ecclcsiarura
Romaredilurosexspecto, quidapud domiuum papam ai)osloIici5 dccretissovinci ut spero pcrmiilat, homi-
eftocerint, cognoscam. Bonum tamen elgralum milii nia lamen pra)latorum nondum vull '", ait, dimittere,^
quia taudem cognoscitis ad quid vos pcrduxit, ut Qua de re sua lcgatione scdem requirit apostolicam,
mitius dicam, vcstra palientia; ct quia promillitis quatenus in hoc sua) voluntatis im|)elretab ea licen-
mihi auxilium vestrumnon in moa.sed in Dei oausa, tiam. Quam si adeplus fuerit, dubito quid me facere
et invilalis me ne pijjriler venirem ad vos. Quam- oporteat, si aliquis religiosuseleclus homo regis pro
vis enim boe modo facerc non possim, quia rex non episcopatu vel abbatia fieri rcspuat. Durum enim
vult me esse iu Anglia adliuc, nisi discordcm a mihi videtur ut hoc illi pra:!cipiam per obedienliam;
jussione papa? el ejus concor.iern voluntali; et cgo et si non fecero, videbor irreligiosis hoc facere vo-
nondum certus sum quid possim, sicut dixi, tamen lentibus, laxare accedenti indigne ad dignilates au-
gaudeo }>ro vcstra bona et episcopaii voluntate el g daciam. Dc iilis quoque qui jain investituras prohi-
consfanlia quam promiltitis, el exhorlatione (luam bilus acccperuut, ot de his qui eos sacravorunf,
mihifacilis. Ut aulem aliquos cx vobis ad me ve- puto qiiia rcx poslulabil ul in lioc pcrmaneont quod
nire faciam, sicut poscitis, nc, dum scjuncli sumus illicite prajsumpserunt. Quapropter de liis, et de
ab invicem, pcrvcrtant consilium meum qui sua quibus per nostros legatos vestram requiro sapicn-
qua^runt ad praesensnon opinor oporlere. Spcro tiimi, ve^^tram mihi posco iusinuari sentonliam.
enim in Deo quia nullus cor meum a veritate, in Omnipolens Dous diu vestram sanclitalem cum omni
quantum cognosco, poterit avertcre et quia in ; prosperitale sorvot incolumom. Amen.
proximo Dcus mihi quid facore queam, ostendct, EPISTOLA CXXIV '".

et ego quiim citius potoro vobis noiifioabn. Quid IIUGONIS UUGDUNENSIS ARCIIIEPISCOPI AD ANSELMUM.
autem inlerim vobis facicndum sit, prudentia ve- Hespondct ad pra'.cedcntem.
slra salis intelligit ; sed tamen dico quia ego, in Optabili el tolis visceribus amabili Palri suo et
quantum sporando in Deo conscicntiam meam son- domino An.selmo, venerabili Anglorum episcopo,
tio,pro rcdimenda vila mea non prnebercm assen- IIuGO, Lugdunonsis Ecclosije servus, divina; prole-
sum, ncque ministrum aut oxsecutorem mali me clionis conlinuiun consolationem.
facerem quod audio novitcr super Ecclesias .\n- Meminil sanclilas vestra, reverende Pater, nos
:

p
giiae promulgari. Valele. scmper desiderasse, secundum Deum fiori pos-
et si

EPISTOLA CXXIII '", sel, commissam vobis Angiicje

vobis consuluisse ut
AD IIUGONEM ARGIIIEPISCOPU.M LUCnLNENSEM Ecclcsiie curam reciperelis, et lam gravis onoris
Iiogalfi.rmariseprudcutibusarchiepiscopirespo7isi!!. jugo, pro communi oommissi vobis grogis salute,

Suo domino et Patri IIugom, reverendo archi- obedienliaj collum subdere nou rocusarelis. Nunc

episcopo Lugdunensi, matri Ecclesia; sincere dili- igitur ex domini Balduviui '" rolalione compcrio
gendo, AN.SKI.MU.S, servus Eixlesia3 Cantuariensis, quod illiid propter quod assoquendum lantopere ha-

quod quod melius valel intelligerc.

altius et ctenus laborastis, et non solum ,vestra, 5od et vos

Quid fecerim postquam a paternilatis vestra; ama- ipsum exposuistis, per Dci gratiam jam tandom ex
bili pra^scntia discessi, quidve sit inlcr rcgcm An- magna parte asseculi estis. Ut ad illud quod roslat

glite ct me, non est opus longa epistoia; narrotione spcrandum animari possitis, consulondo precamur,
significare, quia latores pra-senlium '" plenius ot el proc.ando sanclitali vcslra) consuliinus ut aposlo-

melius j^ossunt viva voce referre. Quoniam autom lico pratcepto obedire non dissimuletis, ne sonten-
in omnibus aclionibus mcis vestro vellcm, si fieii tiara vcstram pluris faciondo qiiam apostolicam au-
posset, superomncs homines quos novi.uti consilio, „ clorilaloin, non solum sa'culo et rogno, verum eliain

maximo in hoc negolio pro quo eosdem legatos Ko- Ecoiosia! et saccrdotio resistere judicemini. Licel

mam mitlo, supplex ut ipsi inslruanlur et munian- cniiii iu AnghciB Ecclesia? agro aliud semon supra
tur vestra prudonlia rogo. Aadoo eliain rngare ut pelrani, aliud secus viam, aliud vero cadal inler

si sanctiliili vostiif; vidotur convenire, aliipiid do- spinas, sed et bona lorra invonilur in eo qua^ su-
mino papic suggeral, prout ipsi nogolio inloiliget scepto prnnlicatioiiis voslrio scniino fruclum airorot
exfi!(]iro.Scilis onim qiiia iibi rci alicujus disposiiio in piitiontia. Sed, mo misoruin ! (|iioniam ipso au-

do diversorum pendet consilio, sicul non omnos eum- clor el inconsor lio dosolalionis mojn, qui unicum
dem habenl .scnsum, ita non euiiidem i)rioI)ont as- solamon et gaudiiim moum, cl animiB mere post
sciisum. Quoniam cigo mcnlem vestram certus sum Deum vitam rcinovore coiiloudo a coiispoclu oculo-

VARI^- LECTIONES.

•*'C«m r.ndem ms. collala. '"Q^ia prajscntium m.<. quia Jatorca prnjscntium. '"Non vult mt, nondum
Vuli. '*'6'«m eodem m$. collata, '"Ualdivinl mt, Dulduvini.
ICI Lln. III, EI'1ST. CXXVI. 162

rum istomm, quos jam inaniler °" gestare vidcor, A aulem vivilis, si ordiaem el propositum veslrum di-

dum id quo gralius frui solebant, videlicct diil- ligenter cuslodilis ; diligcnter vero hoc facitis, si

cissinii Palris mei praesentiam, non solum eis vidcre minima non contcmnitis. Yeblrum enim propositura
*", scd eliam ulterius se visuros sp^rare non re- somper dcbct niti ad perfectum, et tolo corde hor-
linquitur. Sed absit ut pro temporali commodo meo rerc defectum. Scriptum Qui modica
est enim :

generali lot tantorumque ^" saluti invideam, imo despicit paulatim dccidet (Eccli. xix,1). Qui aulem
non qn?B mea sunt, scd quas Jcsu Chrisli quacram decidit, non proficit. Proinde "' si vultis proficere,
"'. Habe me igilur, beatissimc Pater, in sinu ct liorrelis deficero, nolile modica despicere : uti-
niemori<E quandoquidem mibi non concedilur
lua', que sicut verum est, qui modica despicit paulatim
"' verum est quia qui
inspicere vullum pr.-csentige luae. Optamus semper decidet, ita modica non de-
beue valerc, et salulis noslraj curam gerere. spicit,paulalim proficit. Noliteputare aliquod pecca-
tum csse jiarvum quamvis aliud alio sil raajus. Nihil
412 EPLSTOLA CXXV "'. ;

enim quod fit per inobcdienliam, qua? sola ejccit

ANSELMl AD ELLALUM ABBATISSAM. homincm de paradiso, parvum dici debet. Quod
Gratissimas hnbct antistce filiarumque preces. Et ut enim peccatum parvum erit, si testantc Veritate,
obedicnteset in minimis fideles siiit, adkortalur.
Ti qui irascitur fralri suo reus erit judicio, et qui dixe-
Anselmcs archiepiscopus, reverendye abbalissae, ril, raca, reus erit concilio ; et qui dixerit, fatue,
EuLALi.E et filiabus cjus, salutem. reus erit gehennae ignis. Rogo igitur, filite charis-
Gralias ago rehgiosfE dileclioni vestra) quia pro sinia?, ut niliil negligalis, sed opera vestra et corda
me oraslis quandiu extra Angliam fui in exsilio, de- vcstra sicut in "' conspectu Dei custodire seraper
siderantes reditum meum nunc autem
; desideran- studcatis. Paccm inter vos habete, quia in pace fa-
tius rogo ut oretis qualenus fructuosus sit redilus clus est locus Dei, et pax multa diligentibus legem
meus. Hoc volo ut sciatis, quia dilectio mea erga Dei, et non est illis scandalum "'. Corde et ore vo-
vos, ex quo vos cognovi el vivit, et pcrseverat, et bis beuedictioneni et absolulionem Dei oro ; et
quandiu vivam.Deo dante, perseverabit. Quapropter meara, si quid valet, quantum possum, do et raando.
ipsa eadem quamvis non egea-
dilectione manente, Valete.
tis, aliquid tamen vobis scribam unde me vos dili- EPISTOLA CXXVI "'.
gere et curam vestri habere cognoscatis. Vos, so- ANSELMI AD HeNRIL;U.M AXGLORUM REGEM.
rores dileclse, et filise mese, horlor et moneo quatc-
Quod translatio episcopi non debenl fieri sine con-
nus matri vestraj subjeclce et obedienles silis, non sensu arcliiepiscopi et episcoporum provincice,
tantum ad huraanum ocuUim, sed eliam ad oculum et cum magna consideratione et auctoritatc
Dei, cui nihil sst secrelum. Tunc autera est vera C aposlolica.

obedienlia, quando voluntas subjecti obedit volun- Suo charissimo domino Henrico, Dci gratia An-
tati prselati ut ubicunque sit subjectus, hoc velit glorum regi et duci Norlhmanorum, Anselmus ar-

quod inlelligit velle j>raelatum, quod non sit coiitra chiepiscopus, fidele servitium cum orationibus.
volunlatera Dei. Congregalio vestra tcmplum Dei Mandavit mihi dignatio veslra per eleclum epi-
debet esse ct templum Dei sanctum est. Si ergo
;
scopum ^Vintoniensem ut sibi scriberem utrum do-
sancte vivitis, ut spero, templum Dei estis. Sanclc minus (30j Hervaeus episcopus Bancorensis possit

VARLE LECTIONES.
'"Quns ms. quos jam inaniler. 547
luimanitcr ""Utiie ms. videre. "'Tantorum ms. tantorum-
quaeram ms. Christi, quiieram. ""Cam eodem ms. collata "'Decidit. Proinde
"'Chrisli sunt,
65«
ms. decidit, non proficit. Proinde. "'Dcficit ita ms. decidil: ita :Vestra in ms. Vestra sicut
in. °"Illi scandalum ms. illis scandalum. ^^""Cum eodem ms. collata.

JOANNIS PICARDI NOT-E.

(30) Heruceus. Polydoro iib. xi Ilistor. Angl. rege cum solo aequatum fuisset locus episcopatus
WenricMS.Sed .Malmesber., Honed., Malthseus Paris, ul noc esset in quo episcopus pedem figeret, peliit
niss. schedae episcoporum Helyensium ccrtiorem a rege sibi dari Lexoviensem ecclesiam; sic enim
faciunt fidem, quae eum Hervceum vocant. Primum D scribo, non Luxovienscm, ut epislol. 174, 178, 179,
fuil Bancoriensis anlistes, successor Davidis, illius 181, Ivon, Carnotens. Alioquin nihil videas discri-
scilicet egregii hyperaspistae HenriciQuinli impeni- minis intcr ecclesiam Lexoviensem pontiliciara
toris, ob iniquam probrosamque Pasclialis secundi Lugduncnsis secundae in Neuslria et Luxoviense
papa^ captivifatem. Erat autem Bancor (unde et ctKnobiiim, Columbano protocoenobiarcha illustie
Bancoriensis, Bangoriensis etBancorensis formantur) conditum in Burgundia, non in Germania, ut sensit
tempore Brilonis civilas, et Arluro rege sedes Roberlus Caenalis Abrincalnm episcopus, lib. ii De
ponlificia in Wallia, tcrtia parte insulae Britannicye re Gallica, periochenona. Burgundiam enim semper
ad umbilicum Galliic (qui quideni locus in Arnonia Gallici fuisse juris Guiliel. Paradius ostenditcap. 10
Venedolarum lorra), liaud procul a trajectu in Monam sui libri De antiquo slatu Burgundiae: « igilur Cum
insulam Britannico vocabulo fuilappollatus Banchor, ob causas ab Anselmo redditas enim lego (sic
nunc vero Bangora seu Bancora. Illic aulem testi- faclitatum ab Ivone Carnotensi
transferenao in
monio Bedae lib. ii Ilistor. eccles. Anglic, cap. '2, Gualone ab Ecclcsia Bellovnca, cui sacratus fuerat,
floruit cicnobium duorum millium monachorum, ad Parisiensem, epist. 169, juxta finem et 171),
qui eptarchia regebantur. Divus Bernardus in Vita Hervacus Lexoviensem nequiret obtinere sedem,
S. Malacliiae copiosorem fuisse gregem insinuat, Lincolniensisque dioecesis longius protenderetur,
addens ob majorum primorumqueincolarum sancti- ad minuendam episcopi curam et laborem, concilio
talem fuisse illic conditum oratorium ab eodem habito, novus episcopus positus est in Helvensi
Malachia, et iuhabitalura. Heurico autem prirao coenobio, anno Chrisli 1109, Anselrai posiremo
lf)3 S. ANSliLMl CWTUAR. ARCIIIEP. 0??. rAUS III. KPISTOLE. 1C4
coii&lilui opscopns iii D.-closia Luxoviensi "'. IIoc A Sdruli, inimwus Dci conslituitur {Jac. v, i). Noii
ulique facile ficri non inlelligo. Sicut cnim nullus araare ramiliarilalem s;ccularium, quia quanto ma-
opiscopus sacrari debot alicui Ecclesiae sine assensu gis illis eris piopria voluntatc famiiiaris.lonlo minus
ct cousilio archicpifcopi et aliorum cpiscoporum lo- cris Dio et familiarihus ojus angelis familiaris. Non
tius provinciio, ila qui sacratus est opiscojjus non sis sollicila nolificari in sanculo, quia ''"
tanlo magis
jiolosl con^tilui in alia provincia episcopus canonice cliccl tibi Deus : Nou novi lo. Soli Deo (Usidera p!a-
sine consilio ct assensu arcliicpiscopi et cpiscopo- cere : solam Deuin, ct qune "° lc ail hoc juvenl,
rum ojusdom provinciic ciiin auclorilate aposlolica, concuj^isce cognoscerc. Illi te quolidic commenda.
ncc sinc absolulione archiepiscopi et opi?coporum llli te, quantum in mo est, commendo. Ipse rogul et
p;ovinci?e in qua sacnlus est. Qurc absolulio fieri dirigal ct cuslodiat lc scmpcr. Amcn.
ncquit sino magna el communi consideralione et
413 EPISTOLA CXXVIII '".
consilio corum sine quihus consecrari, ul dixi, noa ANSELMl AD MATUILDAM REGIXAM ANGLORLMf.
poUiit; ct quamvis episcopatus cjus ila ^idcr.tur Dc hominc sibiiijnoto tcstimonium prrhiberc rccu-
deslruclus, ut in co manero no:ipossit. Omni[)Olons sat, licct a rrginarogalus.
Dcus dirigal vos in liac el in ahis actionibus vcs'ns, Dominae ot lilioe charissiniai MATUiLn.E, gralia Dei
Amon. Q gIoriosspregin;i! Anglorum, A.NSEi.Musarchiepiscopus
EP13T0LA CXXVIl"'. cum fidcli servilio, fideles oralioncs, et gralia Dei

A?iSELMI AD MABILIAM SANCTiMONIALF.U.

in liac vila el in futiira semper gauderc.
Lalor praiieulium delulit milii sii^illum vestrura
Vt Dco sacrata scacnlarium abstincal convcrsatione.
cum litteris ex vestra parle, qnce mihi signiticabaat
Ansllmi s archicpiscopus, fili;c sua) charissimre, vos velle ut ejus infamia mearum liltcrarum tesli-
sanclimoniali llAmLi.K, salulem et bcnediclioncm monio propelloretur, propler quamdam purgalionein
Dci, et suain. quam fecerat, et ut mea inlerccssione a domino
Diligo te, ct eo modo quo diligo animam meam, mco rege recuperarel quod cjus justilione pcrdiderai.
d;li"0 eliam tuam. Meam aulem diligo, ul iu huc vila Voluntalem quidcm vcslram nec dcbeo ncc volo
mcrealur frui Deo el in fulura vita iVuaiur; hoc conlomnere scd ceitus sum de bcnignitale celsitu-
;

amo, el desiderode te. Quapropter hortor el nioneo dinis veslrae, quia vos non vullis me aliler quidquam

le, .Vicut filiain charissimam, ut uon delecteris sjbcu- qugm oporlerel facere. Scit ulique prudcnlia veslra
luribus, quia ncino polest diligore siinul ot sa;- q^ia uon porlinct ad me leslimonium pcrhibere de
cularia cl Jtlcrna bona. Nolo le amare saecularium jiis qujc nec vidi nec audivi ; sed ad eos qui vido-
conversalioncm, sed clauslralcm. Nihil libi et liuic j.unl: nec meum esl pro eo cujus vilam et moros
mundo. Si vis csse monacha et sponsa Dei, dic cum C.
jgnopo, inlcrcedere, ut ea quce jussione rcgia per-
bealo Paulo apostolo Miki mumlus crucifixus cst,
: diJerat, recuperet. Precor itaquc ut benigntE colsi-

ci ego mwido {Gal. vi, 14);

rcpula onmia hujus \,uj,im vestra? non displiceat quia dubilo facero quod
niundi transiloria tanquam slercora, cum eodem inielligo ad me non perlinoro '". Omnipolens Deus
Aposlolo. Filia mea, in quo indiges visiiarc aliquos gua vos bencdiclione assidue proiogat el dirigal.
propinquos tuos? Cum ipsi nullo modo egcant con- Amen.
et auxilio luo, nec tu aliquod con.^^ilium aut EPISTOLA CXXIX.
silio

auxilium accipics ab illis ad proposilum et prcfes- ANSELMI AD IIKI.GOTLM AUBATICM S. ALDOENI.

sionem luain, quod non invenias in claustro Divi- Quopacto rcssibi iti Angliiim revcrso habcant cxpo-
sum esl j>roposilum vita? tua3 a conversatione illo- nit amico idscicudi cupidissi^no.

rum. Nec illi fient proptcr te monachi, noc tu red- Anselmis, scrvus Eccclesiae Cantuaricnsis, vere
ibis proptcr cos ad
sa-cularcm vilam. Quid ergo, di- dileclo dilectori suo, venerando abbati civnobii

lecta mea in Deo libi ot illis ; si nec la prodes illis Sancli Audocni, IIelgoto, quidquid melius aniico

ad vitam quam sequuntur, nec illi tibi ad hoc quod desiderari potest.

maximc dobos diligere? Si ip>i volunt te viderc aut Verus amicus scmpcr sollicitusest do vcro ainico,

cent aliquo modo consilio luo aut auxilio, veniant [) sicut de sc allcro, ut sciat <pia^ crga ilhim suiil,

adto rpii 1 illis licet vagari et d;scurrere per diversa, qualeniis aul congaudcat, aul compaliatur, sccun-

lu noli ire ad eo>,

quia libi non licet exire de clau- dum quod sunt. Et ciim nuUus amet dolorem, miro
nisi ea nccessitale quam Dous tamon modo si est uiule condolondum sit, magis
tcslctur. Noli,
8lro
filia mca noli amare sa:culum, quia amicus hujus tamen dcsidcrat lioc scire, ut condoleat, (puiin

VARLE LECTIONES.
"'Lcxovicnsi mx. Luxoviensi. '"'•'Collatn rum codcm ma. '"Diligcre ol ms. dlligerc silmul et. '"Noli-
ms. notilicari in sx'Culo, (luia.
""'
Ei quio ms. ca (pia;. '"^CoHala cuni codcm ms. °"Ad ine
ficari' qiiia
iicrliucrc ms. ad me non perlinerc.
JOANNIS PICAHDI NOT.E.

Hcnrici ro"is IX. l''st vcro Ilelvs Cundc cl Hclycnsi

gicnsis coinilatus, quem IIorv.TU^ imiMlravit ut sild

mounstorio nomf^n) insiila a'd uiislniin An-^li;!!. poslorisipic cssct abundc i|U0 vivcronl honeste [no
diguilatc.
dulcilms aquis ciicumfusa inlra limilcs Caiilubii- »
 .

165 LIB. [II, EPIST. CXXXII. m

jgnorare, ut nihil dolcat. Dcsideral dilecla etdulcis A. EPISTOLA CXXXI.
mihi vestra diloctio scire slatum moum, el quidquid PASCIIALIS 11 PAP.E AD GERARDUM EBORACE.NSnil EPI-
mihi sit, ut quemadinodum cor meum sese in mo SCOPUM.
haljet, ita et cor vestruni pro mc sesc habeat. Gra- Ut (idelUatem pro aniiquii consuetudine Anselmo
lia Dei disponcntc, et vestris et aliorum servorum faciat.
Dei amicorum nostrorum orationibus suffraganti- Paschalis episcopus, servus sorvorum Dei, vcne-
bus, in Angliam nuper reversus sum : cum magno rabili fralri Gerardo, Eboraccnsi cpiscopo, salutcm

gaudio et honorc, quanlum in hominibus fuit, su- et apostolicam benedictionem.

sceplus sum a majoribus et miiioribus, a proelatis Quanquam prave adversum nos, etc. Videin Pa-
et subdilis. Quod audistis quia dominus meus rex. scliali II, adav. 1118.
mihi commenfiavit regnum suum, ct omnia sua, ut 414 EPISTOLA CXXXII '".
volunlas mea in omiiihas qua) sua sunl, fierct, vc- AXSELMI AD ALEXAXDRUM SCOTORUM REGEM.
rum cst. lu quo benignilatem voluntatis sua) et
Gralulalur rcgi in patertium solinm evcclo.
magnam dileclioncm suam erga mc monstravit. Sed
ALEXANDRO.graliaDei Sootorum rogi, A.nselmus
quoniam scriptum est Omnia mihi licent, sed non
:

,.,,,„ .^ 11
omnia exuediunt (I Cor. vi, 12j et alibi
/1
Omnia ,
•

r.
servus Ecclesia) Canluariensis, salulem,
, j- .•
et "uciba
fideles
:
k r^ •

i-,- 4. j ,r 4nr
sednon om7iiaa;difLcant o,^ ^ ,
«''^l-ioncs, ct bencdictionem Dci, et suam. quantum
i, ^uauiuiii
mihi licent, (l Cor.x,2i}, ,

non puto csse mihi consilium ut aliquid magnum

Gralias agimus Deo "^ et gaudemus ego ct lola
adliuc pcr me tcntare incipiam, cum Dcus sua
sed
congregalio Ecclesioc Christi Cantuarionsis, quia
gratia regcm nobis cum ea boaa voluntale quam
Deus vos in regnum paternura hacrcditario jure po't
inlcUigo, reduxcrit, spero quia Dous sua gralia pcr
fratrcm vostnun sublimavit, et quia vos moribusdi-
illum in nobis operabitur mulla od honorem suum,
gnis regno decoravit. Pro fratre vestro, qui sauc'o
unde gaudeamus. Sccundum qiiod varietales hujus
vivendo meruil iit de hac vita bono fine misericor-
sa?culi permiltunt, omnia mihi etin corporeet inaliis
dia Dei transiret, .sicut pro dilecto dilectore noslro,
rebus, Deo danto, prospera sunt, prseler corporis
sccundum petitionem vestram, oramus et orabimus
imbecillitalem quam quotidie mihi crescere senlio.
utDeus aniuiffi illius glori(e succ cum electis suis
Omnes \\\pr benedictiones, quas mihi oratis in lil-
gaudium aeternum tribuat, et ajternam beatiludincm
teris vestris, vcnianl oliam supcr caput vestrum.
concedat. Scio quia celsitudo vestra meum amat et
Saluto fralres uoilros, dilcctissimos iilios vestros, et
d(;siderat consilium. In primis igilur oro
ut raemorcs mci sint, oro.
Deum ut
ipse vos sancti sui Spiritus gralia sic dirigat, et in
EPISTOLA CXXX »".
Q omnibus actibus veslris consilium altribuat, ut ad
regnum cacleste post hanc vilam vos perducal '".
ANSELMI AD P..., MOXACHUM S. MARTIXI SAGll.
Noslrum autem consiliuin esl ut timorem Dei et bo-
Monachi Ilierosolymam ire cogitantis desiderium nos ac religiosos mores, quos in adolcsccntia et ab
improbal, juxta apostolici sentcntiam, qiiam ab infantia ccnpistishabere "», ipso adjuvante, a quo
eo ipse audierat. accepistis, studeatis tcnere. Tunc enim bene reo-es
Anselmus, servus Ecclesia3 Cantuariensis, dilccto regnant cum secundum voluntatem Dei vivunt, et
fratri P., monacho canobii Sancti Martini Sagii, scrviunt et in timore et cum super seipsos rcrnant
;

salutem, et gratia Dei scmper dirigi et conso- nec sevitiis subjiciunt, sed illonim importunilatcm
lari constanti forlitudine superant. Non enim repuTnant
Audlo, amico '"
mi charissimc, quia desideras in rege virlutum constantia et forlitudo regia. Qui-
ira; Ilierosolymam. Unde iu priinis dico libi quia dam enim regcs, sicul David, et sancte vixerunt, ct
non est hoc desidcrium luum ex bona parte, nequc populum sibi commissum cum rigore juslilise etpie-
ad salutem animse tuse. Est enim contra professio- tatismansuetudine, secundum quod res exi"-it re-
nem luam, qua promisisli slabililatcm coram Deo xerunt. Sic vos exhibcleut mali vos timeant et boni
in monasterio, in quo habilum monachi accepisti ; vos diligant,
ct ut vila veslra semper Deo placcat
et est contra aposlolici obedienliara, qui praecepit
D semper mens vostra vindictam malorum et pra?raium
magna auctoritatc sua ne monachi hanc viam arri- bouorum post hanc vitara memoria retineat. Omni-
pere pracsumerenl, nisi aliqua persona religiosa, potens Deus vos et oranes actiones vestras nulli alii
quoe utilis cssct ad regcndam Ecclesiam Dei et do- quam sua3 pia) dispositioui coinmittat. De fratribus
ccndum populum, ct hoc non nisi consilio et obe- noslris quos Scoliam secundum volunlalem fra-
in
dientia praelali. Ego praisens adfui quando islam Iris veslri, qui de labore hujus vita?, sicut credimus
sententiam apostolicus promulgavit. Esl eliam con- ad requiem transivit, raisiraus, benignitalem ve-
tra obedientiara abbatis tui, cujus voluntas hoc odit slrara rogare necesse non pulaviraus, quia bonam
et exsecratur, sicut periculum animee tuse. volunlalcra vestram non ignoramus.

VARLE LECTIONES.
'" CoUala cum codcm ms. "* Audivi, araice ms. audio, araicc. ^^" Collaia cnm eodem ms.
Ago DeO '•''''

ms. agiinus Deo. "' Vitam perducat jns. vitam vos perducat. "" Coipisli habere
ms. caepislis ifabere»

i'
 ;

Hl S. ANSSiLMl OANTUAIl. AllCiill-P. OPP. PAIIS 111.— ElMSTOLl-. 1G8

EPISTOLA CXXXIII"'. A lium quod vol)is do intelligitc et tonctc. Nolito liti-

ANSKLMI AD ROBKim M ET SORORKS ET FII.I.VS SUAS. garo cum pervcrsis oogilationibus vel perversa vo-
Peiitatn miltit e.thortntionem, quce eas ad bene vi- lunlatc, sed cum vobis infestap sunt, aliqua ulili
veivtum acceiidat. l't lionam in omnibus volun- cogilaiione et voluulate mentcm vestram, donec
tatcm habcant : ut importunas cotjitalloncs et evanescant, forliter cccupate. Nunquam enim ex-
motus involunlarios contemnendo vincerc slu-
pollitur de corde cogitatio vel volunlas, nisi aliaco-
deant,ne iUis pcrlurbentur.
Ansi;lmu?, arcliiopiscopus, amico et filio cliaris- gitalione et alia voluntatc quaj illis non concordat.
Sic igitur vos habete ad inutiles cogilaliones cl vo-
simo RoBERTo, el sororibus et filiabus suis dileclis-
simis Seit, Kdit el IIvniT, Luveiiim '", Virgit,
lunlates, ut toto nisu iiilendendo ad ntiles, mens
veslra dedignotur eas saltem recordari vclaspicerc.
GoniT, salulem, el benocliclionom Doi et suam, si
quid valol. (lum autem vullis oraro, aut aliquam bonain medi-

Gaudeo elgralias ago Dco do sanclo proposilo et lationom intonderc si vobis lunc imporlunie sunt

sancta conversalione quam invicem habclis in dilc- cogitationes quas non debolis suscipere, nunquam
clione Doi et vit.-E sanclitalc, sicut didici pcr fra- projjler illarum imiiortunitalem bonum quod incoc-

trera el filium noslrum Guillolmum. Poscil veslra pistis, velitis dimillere, ne instigalor illarum diabo-
^"s gaudeal quia vos a bono inca^pto facit deficere
cliara mihi dileclio, filiae charissimse, ut aliquam vo- B
admonilionem quse vos doceat et accen- sed eo quem dixi modo illas conlemnendo superale.
bis scribam
dat ad bene vivendum quamvis vobiscum haboalis
;
Neque dolcalis, ne(jue coiilrislomini do illarum in-
festatione, quandiu illas, sicut dixi contemnendo,
dilectum filium noslrum Koborlum, cui Deus inspi-
curam socundum Deum habcat, et nullum eis assensum pruibelis, ne occasione tristilioe
ravil ut veslri
vos quotidie, qualiter vivere debealis, vorbo et itcrum rcdeant ad mcmoriam, suam importunita-el

cxemplo edoceat. Quoniam tamcn sancla} petilioni tom rcsuscilent. Hnnc enim mcns hominis habet
possum, fovore debeo, pauca vobis consuetudinem, ut hoc unde delectalur aul contri-
Yestra», si quid
vestro compotcntia desiderio scribere tenlabo. Filue statur, sa^pius ad memoriam redeat, quam hoc quod
negligondum sontit aut cogilat. Similiter sc debet
charissimae, omnis actio laudabilis, sive reprehon-
ex voluntate habel laudem vel reprehensio-
habere persona in sanclo proposito sludiosa, in quo-
sibilis,
libel motu indecento, in corporc, vel anima sicuti
nem. Ex volunlale namque esl radix et principium
est stimulus carnis, aut irtc, aul invidiae, aut inanis
actionum qua) sunt in noslra poloslate et si non ;

possumus quod volumus, judicatur tamen coram gloriai. Tunc enim facillime cxslinguuntur, cum et

propria volunlate. Nolile igilur illos velle sentire, aut do illis cogitare, aut aliquid
Deo unusquisque de
coasiderare tantum quid facitis, sed quid velilis; ^ illorum suasione facero dedignamur. Neque timotis
quod hujusmodi raotus vel cogitationes vobis ad
non tanlum qu« sunt opora vcstra quanlum qua) sit
peccalura iraputentur, si nullalenus voluiitas vestra
voluntas vestra. Omnis cnim actio qu?e fil reota, id
quac
'"'
non illis se associat, quoniam nihil damnationis est in
est justa voluntate, recta est ; et fil

recta voluntatc, non recla cst ;

justa volunlate di- his qui sunt iu Christo Jesii, qui non secundum car-
cilur homo juslus, ol injusta volunlate dieilur inju- nera arnbulabunt. Secundum 415 carnem enim
bene voluntalem vestram
vultis vivere, ambulare, esl carni voluntate concordare. Carnem
stus. Si orgo
indesinenter custodite
"* in magnis et in minimis. autem voeat Aposlolus omnem vitiosura motum in

anima, vel coiporo, cura dicit Caro concupifcit

In his quae polestati veslra; subjaccnt, et in his quaj
:

adversusspiritum, spiritus autem adversuscarncm.

non poleslis, ne aliquatenus a rocliludinc doclinet.
autem vullis cognoscere quaj veslra voluntas sit Facilo quidem hujusmoJi suggestior.es exstingui-
Si
recla, illa pro certo est recla qua) subjacet voluntali mus, si principium earum, secundum pra;dictum
magnum consilium, contcrimus diflicile vero, poslquam ca-
Dei. Cum ergo aliquid facere vol disponitis ;

vel cogitalis, ila dicile in cordihus veslris : Vult put earum iutra mentera admiltimus. Tibi, amice
et charissime Roberte, gralias, quantum possum,
Deus hoc vehm, an non? Si vobis respondet con- fili

scionlia vestra, Vere vult Ueus ut hoc velim, et

ago, jiro cura ct diloctiono quas erga easdem au-
placel illi talis voluntas '', lunc sive possitis sivc ^ cillas Doi, proplor Doum, habos ;
ct procor toloalVe

non possilis ipiod vultis, volunlatcm lamon amale ctum in hac sancla ctpia volunlate porseveres. Certus

Si autera conscientia vestra vobis testatur quod enim poles esse quia magna te pro hoc sancto .stu-

Deus uon vull vos illain habere voluntatem, lunc dio apud Deum rotributio exspeclal. Oir.nipolens

lolo conatu
"* avcrlite ab illa cor vostrum et si ;
Dous sil semper custos lotius vitac vcstr;e. Amen.
bcne illam a vobis vullis cx|»ellere, in quanlum po- AbbOlutionein et reinissioncm omnium peccalorum
cogilationem ot memoriam a corde ex- veslrorum Irihual vobis omnipolens el misericors
teslis, ejus

chidih!. Quoraodo autem pravam volunlatem aut

Dominus, el semper ad moliora cum humililale

cogilalionem a vobis excludalis, hoc parvum consi- facial vos proficere, ol nunquam deliccre. Amon'''.

VARI.E LECTIONES.
•" Collata cuni codcm tns. '''Lunerim m.^ Luverim. '"'
Rocla, ot quaM>}.?. rccla est, ol quo». ''Cus-
lodirc m.?. cuftlodite. "' Talivolunlas m,?. talis volunlas. "' lu loto nisu ms. ul tolo nisu. "' Amen...
Amen, m$. vmit^
169 LIB. III, EPIST. CXXXVin 170
EPISTOLA CXXXIV. A duxit, Caveat igitur vestraprudenliane cor vestrum
ANSELMl AD VALERANNUM. retro respiciat. Relro autem monachus respicit
Habetur supra parte i, Patrol. t. CLVIII, col. 541. cumea ssepe recolit quae deseruit. Quod cum ssepe
EPISTOLA CXXXV. facit, refrigescit in eo amor cselestis, et reviviscit
VALERANNI AD ANSELMUM, Col. 547. amor mundi, et fastidium taediumque propositi sui,

EPISTOLA CXXXVI. Sicut igilur corpus vestrum cor sit separatura a

ANSELMl AD VALERANNUM. mundana cogitatione, etsit semper occupatum ali-

Habetur eadem parte i, col. 551, qua ulili [ct spirituali meditalione. Spiritus san-
ctus semper faciat vos gaudere et gratias agere Deo
EPISTOLA CXXXVII ''«,
de bono inccepto. Araen,
ANSELMI AD TUROLDUM BECCENSEM MONACHUM.
Quod mundo vale dixerit, vehementer gaudet. EPISTOLA CXXXVIII "»,
Anselmus, servus Ecclesiae Cantuariensis, fralri ANSELMl AD BASILIAM,
et amico charissimo Turoldo "^ (31), Dei gratia
Mulieri huic piissimce epistolam scribit admodum
monacho Beccensi, salutem et boni propositi per- piam. Quod homo semper autinccelum ascendat,
serverantiam usque in finem. aut in infernum descendat. Et quodhocmaxime
B attendere debeat.
Benedictus Deus in donis suis et sanctus in ora-
nibus operibus suis, qui cor veslrum convertit a Anselmus archiepiscopus Basil.e amicae, filiae ia
vanitate ad veritatem. Vanitatem enim sequuntur Domino charissimse, salutem, et bonedictionem Dei
omnes qui altitudines et honores atque divilias ac suam, si quid valet.
hujus saeculi concupiscunt "*, quia nullalenus Didici per legatos vestros quia vehementer desi-
possunt satiare mentera, sicut prorailtunt ;sed quan- deratis lilteras nostras ; inquo recognosco vestrara
lo plus animam esurientem
abundant, tanto raagis bonam voluntatera et Christianam intentionera,
faciunt, nec ad ullum bonum finem perducunt. Nihil enim video cur
illas desideretis, nisi ex illis

Veritatem autem tenent, qui terrena et Iransiloria aliquod consiliura animae vestrae salubre inde acci-
toto corde contemnunt, et ad veram humilitatem piatis, Quaravis ergo tota sacra Scripturavos doceat
toto conatu ascendunt. Namque nequaquam viden- qualiter vivere debealis, si eam vobis exponi facitis,
tur spiritualibus oculis, qui se humiliant, descen- non tamen debeo esse avarus neque inexorabilis
dere ; sed ad montem altissimum, de quo ad regnura religiosae petitioni vestrae. Dicam igitur vobis, filia
coelorum ascenditur, conscendere. In viam paradisi charissiraa, aliquid quod si frequenter tota inten-
vos direxit divina clementia, imo in queradam pa tione mente pertractaveritis, raultum cor vestrum
radisum hujus vitae vos inlroduxit, cura vosin clau- ^ ad timorem Dei et ad amorem bene vivendi accen-
stralem conversationem monachici propositi intro- dere poleritis. Sempersit ante oculos menlis veslrse

VARLE LECTIONES.
"' Collata cum eodem tyis.
'" Amico Turoldo ms. amico charissimo Turoldo. "' Concupiscunt sicul
'"'
ms.
concupiscunt, quae nullatenus possunt satiare raentem, sicut. Collata cum eodem ms.

JOANNIS PICARDI NOT^.

(31) Turoldo. In Chronic. Beccensi habetur pro- qui haud mora cum fratribus advolavit. Conspicatus
lixamentiode eo. Quam idcirco sic perstringeraus, Turoldum morbo pene enectum, coelestis medici
ut nihil quod ad historiam spectet, excidat. Turol- manura implorat. Ipsequoqueaegrotus, animosanus,
dus igitur, Hogonis Eureraondensis germanus, vir plurimumque vividus, ad divae Fidis virginis opem
non postremae nobilitatis et poteoliae, cura ad celeriler confugit. Nec frusta, Ccepit enim melius-
Ecclesiae Bajocensisregiraen fuisset evectus, paulo cule esse et dormire. Inler somnum vero audivit
postdivino sicexarsit araore, ut universara saeculi vocem hiijuscemodi : « Surge sanus, et intellige
honeslatem pro stercore habuerit, et Becci mona- precibus beataa Fidis integrae te redditum sospitati
chum induerit. Nec sine raagna fruge. Nam eo et ad hoc ipsumindicabis abbali. Orabis
te accersito
;

tandem ascendit submissionnis, modcstiae, gravi- etiara ipsum quatenus fratrera Girardumcognomento
tatis, prudenliae observanliaeque monasticae, ut ad- Giffardum, Longevillam dirigat, qui salvatori tuo
mirationi foi'el ipsis optimalibus Beccensibus At vero, . gratias pro salute tibi concessa referat, ac candelas
ut magis raagisque splendesceret, visum est divinae super ecclesiae altare reverentissime offerat. » Ipsis-
sapientise eum diutiusexcoqucre in fornace doloris D siraa sunt Chronici Beccensis verba. Turoldus
(quem rupturam dicimus) sic eum excruciantis, ut somno excitus, pudentis admovet manum, depre-
nonparva intestinorum porlio in scrotum descen- hendit tactuveritatem coelestis admonitionis reslitu-
dens pene hominem exaniraaret, el denuo conscen- tionemque iam insperataj sanitatis. Unde ia
dens, quidquid cruciatus de descensu videbatur doxologias gratiasque supremo pharmacopseo nec
defuisse, fenorum fenoribus repeteret. Interea Dei non ejus ancillae sanctissimae Fidi habendas effun-
servus fortiter cum inlerno luctans hoste, seraper ditur. Abbas, hoc audiens, iocrcdibili exsultavit
cjus furorem celabat, sperans divino tandem repri- gaudio, Turolduraque una cum Giffardo Longevillam
mendum auxilio, sicque nemini (quod clara esse misit rcddendi voti ergo. Porro hanc ^sanctam
peroptabat) detegere cogeretur, et quidem virginei Fidem, cujus obsecralionibns convaluit Turoldus
pudorisstudio. Cessit lamen, cum semel intestina videtur esse illaipsa de qua Martvrolog. prid
Nou*
sic relaxata et. inflata sunt, ut de interiori eorum Octob.
regressu desperans, abbatemWillelraum accersierit,
Patrol, CLIX. 6
171 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS. HI. — EPISTOL^. 112

quia vita praesens linern liabet ; et nescit homo A vos malle inobedientiae culpam incurrere quam tam
quando ultima dies, ad quam indesinenter die ac onerosum opus et operosum onus suscipere, non
nocte propinquat, adveniat. Vita propsens via est. est meum consilium . Periculosior namque est ino-
Nam quandiu vivit homo, non facit nisi ire. Sem- bedentia quaui non soquilur pspnitentia, quam sit

per enim aut ascendit ia infernum aul desceudit. obedientia quse in spe misericordiaj Dei aggreditur
Cum facit aliquod unum passum
bonum opus, facit etiam ea qua? videnturimpossibilia. Virlus enim et
ascendendo cum vero ahquo modo peccat, facit
; raeritum obedentiae, cum sola impelht hominem in
unumpassum descendendo. Iste ascensus vel des- pericula, aut dcfendit hominem a peccalo, aut si

census tunc cognosciturab unaquaque animoquando forte poccat, valde venialc '" est si comitatur sem-
exit de corpore. Qui sollicito studet dura hic vivit per pccnitentia. Qui aulem vivit in inobedientia,

bonis moribus et bonis operibus ascendere, in coelo nullum bonum ejus facit siue macula.
collocabiturcumsanctis angehs; et qui malismoribus
EPILTOLA CXL.
descendit, in inferno sepelietur cum perditis angehs.
PASCHALIS PAP.E AD ANSELMUM.
Hoc utique nolandum est quia valde velocius et f acilius
Plurimum gaudet quod Henricus ecclesiasfici
descendilur quam ascenditur. Quaproplerinsingulis obsecundarit pneceptis. Anselmuin absolvit ab
vokmtatibus ct aclibussuisdebetChristianus etChri- B excomrnunicatione quani se incurrisse timebat
stiana diligenler considerare si ascendal, aut si propter investituras regis ; dat ei potestatem
quibus alios quiinvestiti a rege fuerintetipsum regem
descendat, et tolo corde ea in videt se
absolvendi, excepto Eliensiabbate.
ascendere amplectalur ; alque iila in quibus cog-
'"^
Paschahs episcopus, servus servorum Dei, ve-
noscit decensum fieri in infernum, fugiat et
nerabili fratri Anselmo, Cantuariensi arcliiepiscopo,
exsecretur. Monco ilaque et consulo vobis, in Deo
salutem elbenediclionem.
amicaet filia dilectissima'", ulin quantum, adjuvante
Qucd Anglici regis cor ad apostohcoe sedis obe-
Dco, poteslis, ab omni peccatomagno vel parvo vos
dientiam etc. Exstat iuRegisiro Pascltalis U^ infra,
retrahatis, et iu sanclisactibus vos exerceatis. Oro
ad an. 1118.
omnipotontem Dcum ut ipse vos somper et ubique
Amon.
EPISTOLA CXLI '".
protcgat, dirigat etcustodiat.
ANSELMIarnclfum ABBATEM troarnensem.
AI)
416 EPISTOLA CXXXIX '".
Ex morbo laboranti collaborat, ct pelitumde abji-
AD LAMBERTUM ABB.VTEM S. BERTIM. cienda prtepositura consilium prccbet, ut eam
Suadet oblatum regimen assumere. dimittatsi consenliant arcliiepiscopus etfratres,

Anselmls, servus Ecclesiae Canluariensi?, cha- Anselmus, servus Ecclesiae Canluariensis, di-
G lecto amico suoAunulfo, reverendo abbati Troar-
rissimo amico suo, reverendo abbati coenobii Sancli
cum ncnsi "', salulem et gratise Dei continuam prote-
Berlini, Lamberto, salulem, ot dilectionem
clionem et consolationem.
oratioaii)us.
Liltera» quas domno abbati Rodulfo'" misistis
Quia Ecclesia Remensis desidorat et pelit revc-
dc a^gritudine et de angusliis vestris, graviler cor
rentiam vestram tsicut"' scripsiti mihi) ad regimen
postulat voslra prudentia a nostrura charilativa compassione percusserunt ; in
arcliiepiscopatus,
quibus etiam consilium pelit sanctilas vestra a mea
mea parvilateconsiHum quid sibi faciendum sit in
parvitate de disposiiione Ecclesia; suae, quoniani
tam magna re, tam onerosa, tamquo periculosa.
Deum ut ipse nihil permillat de vobis propler nimietalem a?gritudinis desperat se ila, si-
In primis oro
quod illi placet clvobis expodit. Consilium cut hactenus fecit, et queraadmodum oportet, illara
lieri nisi

autera moum iS^jquod petilis, inquanlum inlelligerc posse 417 gubernare etdisponere. De aegritudine

hoc mihi videtur salubrius ut voluntas quidcm magnam debet colligero mens vestra consola-
possum,
quantum in vobis cst, nullum pnebeat °" tioucra, quia llagellat Deus omnem filium quem
voslra,
quod ad hoc
nihil dicatis, nihil lacialis
jYCJ/n/. Etexempla sanctorum virorura, qui raultas
assensum,
ad onus ad quod vocaminialiqua etgravissimas passi sunt aegritudines, sicut fuit
possit valere "', ut
Job, et sicut logilur de quodam sanclo viro (33)
occasionc pertrahamini. Nulla voscogat necessilas, J)
qui paralysi toto corporc dissolutus, a fralribus,
prieler solam et puram
obedonliam. Oboilientiam
a domno abbate Clu- quoniam ipsi illum tractare non poterant feminis
vero nullamsuspicialis, nisi
subdidislis. Quod autem dicilis iradilus cst, multum vos confortare debent. Nus-
niaceusi, cui vos
VARIJi LECTIONES.
""^iculio )»s hcri in.
'" Dulcissima ?».';. dilcclissima. "* Collatn cum eodem ms. "' Revcrontiam
valore ms.
c-.P.ii ni? reverentiam vestram sicul. '" Mullnm pra-beal ms. nullum ju\Tbcat. •»• Posset
"* Veniale ms. valdo venialo. '" Collata ctm eodem vis. "' Droarncnsi ms. Troarnensi.
possit valcrc.
^•Dommo Rodulpho ms. Domino abbati Rodulpiio.
JOANMS PICARDI NOL£.
non ex lumoro sed humililate potius, sicut pulas,
Consilium autem meum, clc Arnulfus Lcxo-
(34)
ad Danielem, prioroin S. barbarre, el timore desistis, pusillauimitalera hwc mihi sapil
viensis in <pislol.
(lutmadmodum ad prioratura non so luuuiiitas. Voni igitur, ([uoniam cum ipso onere
recte quod
ila vocalus non debeat recusare gratiatibi divina concrescet. » Sic ille.
debuil ingorere,
:

inquil, uon luinus ({(dictiim lumor inobc- {y.\\ Ktsicut legitur dc quodamsancto viro, elc.
(Juia,
<i

quam ^^jlus arabitionis importat. Quod si Is(vci allucinor) "fuit Paulus abbas crcmi Panephi-
dienliaj
173 LIB. III, EPIST. CXLIII. 174
quam enim legimus quod aegriludiues sanctorum A quatenus considerel si qua sunl in regnoyestrocor-
illis fuerunt ad detrimenlum, sed semper legimus rigenda, propter vitge seternaj praemium, et ut magis
eos ad meliora per tribulationes "" processisse. ac magis in vobis gratia Dei augeatur, sollicile,
Nam etsi bona opera aliquando impediantur in lan- Deo adjuvanle, sludealis emendare. Nihil
enim est
guoribus, gratia tamen Dei non minuitur sed auge- contemnendnra quod corrigi possit, quiaDeusexigit
tur, si bono voluntas in tribulalione non decrescit; ab omnibus non solum quod male agunt, sed etiam
nec exigit Deus a servis suis plus quam facere pos- quod non corrigunt mala quae corrigere possunt. Et
sint. De consilio vero quod pelitis de dispositione quanto potenliores sunt ut corrigant, tanto distri-
Ecclesiae vestrse, Deum oramus ut ipse vobis con- ctius exigit ab illis Deus,
ut secundum poteslatem
sulat ; et vos et Ecclesiam vestram cum filiis pro- misericorditer impensam bene velinl et faciant.
tegat atque regat. Quod tamen milii videtur, in Quod maxime videtur ad reges pertinere, quoniam
quanlumpossum intelligerc, tacerenon debeo. Curam ipsi cognoscuntur hiajorem potestatem, minus et cui
Ecclesiae quam per obedientiam et charitatem contradicitur, interhomines oblinere. Si autem noa
eorum ad quos boc pertinuit, sine propria voluntate omnia simul potestis, non debetis propter hoc quin a
suscepistis, sola vestra voluntate non debelis melioribus ad meliora studeatis proficere, quia bona
rejicere, sed obedientiam usque ad mortera servare.
g proposita et bonos conatus Deus solet benigne per-
Sed si assensu et consilio archiepiscopi, quia ficere et beata plenitudine retribuere. Auditur apud
episcopum non habetis, et fratrum, et eorum qui nos quia conjugia regno vestro sine omni ralione
in
rei cognoscunt necessitatem, talis electa fuerit dissolvuntur et commutantur, quia cognati sive sub
persona quse onus quod hactenus por-
vestrum, nomine conjugii, sive alio modo, palam sine repre-
tastis, digne possit suscipere, tunc utique hoc quod hensione contra canonicam prohibitionera commi-
per obedientiam suscepistis, licite, si ad salutem vos sceri non vereantur. Episcopi quoque, qui debent
redire desperatis, potestis dimiltere. Filios vestros esse forma et exemplum aliis canonicse religionis,
hortor et consulo quatenus quanto magis ipsi ad inordinate, sicut audivimus, aut a solis episcopis
praesens vestro nequeunt uti auxilio et consilio, aut in locis ubi ordinari non debent, consecrantur.
tanto magis sollicito ipsi sint ne religio, quae in Haec et alia quae magnitudinis vestrae prudentia iu
vestra sanitale in illisvigebat, deficiat ; sed invicera Hibernia corrigenda cognoverit, precor, obsecro et
se charitative hortantes, proposilum suuminviolabi- consulo, sicut ilii quem valde diligo, et cujus profe-
liter custodiant. clura per omnia desidero, qualenus consilio bono-
EPISTOLA CXLII '". rura virorura et sapientiura regni vestri corrigere
studeatis; et Deura oro, de regno terreno ad regnura
ANSELMl AD MURIARDACHUM REGEM HIBERM.E. p
coeleste transeatis. Araen.
Hunc regem deprcedicat ob pacatiregni feliciiatem.
Et eum admonet ut quas corrigenda sunt corri-
EPISTOLA CXLIII "'.

gat, maxime cognatorum

conjugia et irregula^ ANSELMl AD GISLEBERTUM LUMCENSEM EPISCOPUM.
rium episcoporum ordinationes. Gratiam habetprcesuli gaudenti quod suis auspiciis
res Ecclesice bene verteret.
MuRiARDACHO, glorio, gratia Dei, regi Hibernise,
Anselmus, servus Ecclesiae Canluariensis, salutem Anselmus, servus Ecclesiae Cantuariensis, Gisle-
cum orationibus, et Dei misericordia semper regi BERTO, Lunicensi "* episcopo, salutera.
et "* protegi. Gratias ago reverentiae vestras quia laetam "' se si-
Gratias ago Deo de bonis multis quaj de vestra gnificat inlitteris suis, quodDeus in Ecclesia sua ad
celsitudine audio. Inter quae est hoc quia gentem profectumreligionisperraedignatur aliquid operari.
regni vestri in tanta pace facitis vivere, ut omnes Quoniam autem olim nos apud Rolhomagum invicera
boni qui hoc audiunt, Deo gratias agant, et vitse ve- cognoviraus, dilectione sociati sumus, et nunc co-
strae diuturnitatem desiderent. Ubi enim pax est, gnosco vos ad episcopatus dignitatem gratia Deipro-
licet omnibus bonam voluntatem habentibus quod fecisse, confidenter audeo vos obsecrare, et secun-
optant sine perturbaliono malorura hominum efiice- dum quod intelligo opus esse, vobis consulere. Su-
re. Unde vestra celsitudo, per quamDeus istafacit, ^ bliraavit Deus in Hibernia vestram prudentiam ad
ab eo certissiraeraagnararetributionem debetexspe- tantam dignitatem, et posuit vos ut studeretis ad
ctare. Super hoc unique pacis fundamentum facile religionis vigorem et animarura utilitafem. Satagite
est aUa quae ecclesiastica religio exigit, aedificare. ergo sollicile, sicut scriptura est de eoqui"' prseest
Precor itaque bonae voluntatis vestrae constantiam in sollicitudine, in illa gente, quantura in vobis est,

VARI^ LECTIONES.
"°Pei tribulationem ms. per tribulationes. '" Collata cum eodem ms. '"Regi et ms seraper regi et.
"'Collaiacum eodem ms. "*Ludinensi ms. Lunnicensi. "'Laetari ms. laetam. "* Scriptura est, qui
ms. scriptura est de eo qui.
JOANNIS PICARDI NOT/E.
siae, tanta membrorum debilitate constrictus qua- Cassian., col. vii, cap, 26, ubi reperies oleum
driennium, ut eorum functione penitus careret, et a detluens ex unctissancti viri membris tam fuisse
viris curari nequiret eamque ob rem traditus
; salutare ut infirmis salutera restitueret.
sanctis virginibus, apud quas et defunctus est. Vide
175 S. ANSEl.MI CANTUAR. ARGHIEP. OPP. PARS III. - EPISTOL.E. 176

corrigere et exstirpare, et bonos morcs plantere A EPISTOLA CXLV«".

seminare. Ab hoc eliam, quanlum in vobis est, re- WALTERI AD ANSELMLM.
gem vestrura, et alios episcopos, et quoscunque po- Exultat de felici Anselmiin Angliam reditu, si-
testis, suaJendo, et gaudia quae parala sunl bonis, mulque ab eo quidpiam expetit pice consolationis.
ac mala qufe exspectanl malos,ostendendo attrahile, Domino desiderabih, et lotis viscerum raedullis
'" et de aliorum bonis operibus prse-
ut de veslris concijjieudo malri Ecclesiae calhohca) Anselmo, fra-
mium mireamini a Deo accipere. Grates refero pro-
ler Walterus, unus suorum cxtrema pars devoto-
munerc vestro quoc mihi benigne misistis. Orato
rum, desideralae pinguedinis, intimae suavitatis
pro me. haustum sufficientem.
"». nutat manus dum-
EPISTOLA CXLIV Ilau-et, hngua, sensus hoeret,

revolvit dulcidinem vestrae salutalionis, qua se ve-

AD MONACIIL.M AP0STAT.4M.
stra celsitudo ad tantillum homuncionem dignata est

Pmceptis, consUiis et minis errantes duas oves inchnaro. Ecce ad vocera vestrara confortala sunt
ad gregem revocat. ossa mea, exhiiarata praecordia mea, quia sane

Cantuarise, nunc cognovi me vestiam gloriam non inaniler

Anselmus, Dei gratia archiepiscopus
Adriano, qui fuil monachus Chrisli^Ecclesia) Can- B amasse, quando vos meam humilitatem non dedi -

tuariensis, et suadiente diabolo, rcliquit habitum gnali eslis recognovisse. El revera quanlo in me
et ^" nihil promplum, nihil robustuni considoro, lanlo crga
suum, sivult redire admonasterium suum ad
monachicum proposilum, salutem el veram dilec- meam imbociUitatem veslram diligenliam pUii isduco.
Omnipotenti itaque Deo laudis hostiam. raecum re-
tionem.
ferunt oirnes amici veslri, qui sa^culum nostrum
Fralrem et filinm non debeo nominare, donec
presenlijB vestrai luminedestitutum feliciore beati-
sciam le pamitentiam pcccali et erroris tui agere ;
redilu exhilaravit. Depulit enim,
418 ei hoc cognoscam pcr reversionem luam.
ludinis veslrae
quaiiter voluit, quidquid requiei placidae voluntalis
Quod si, Deo per graiiam '""^ suam inspirante, se-
vestra)obnitcbatur;unoquemomento, quod nobislon-
cundum desiderium meum videro, cerlns eslo quia
fraternam charilatem gissimumvidebalur, citissimum nobisoffectupleniore
in me palernam pielatem el

Deo annuente, invenios. Consuloigi- perfecil. Inlroilus onim vester paciticus faclus cst et
sine figmenlo,
consulendo precorut hominem, cujus animae nobis et vobis, quia dum protractae querelae terrainum
tur et
posuislis. Ecclesiiscanonicecollalis, vos quoque re-
salutem affeclu cordis desidero ; et praecipio ea au-
quie\'islis. Ilaque requiei vcstroe ct communi bono
ctoritale quae mihi a Deo et ab Ecclosia Dei iradita
Q congratulanlur omncs amici vestri, el vos, quia cor
est, super omnes viventcs professos obedienliam ci '

et adjuro per pore conjuncti non possunt,

' desideriorum gressibus in-
slabilitalem in praefalo monasterio ;

quam in visere non desistunl. De nostris polissimuraraonachis

eamdem prolessionem et stabilitatem, te
dico, quos vobismajoris dotefamiliaritalis, otsubven-
eodem loco servalurum coram Deopromisisti, etper
tioiie trausactanecessitatisprocliviusdevinxislis. Sed
utrumque advenlam Domini nostri Josu Christi,
primus sil tibi ad saiutem, et socundus quoniam mei causa coRpi, ad me mihi redeundum
sicut vis ut
ad damnationom, quatenus resipiscas,el est. Optatissimum mihi esset, si fieri posset, anle
non sit libi

redeas ad Ecclcsiam in qua monaciius fuisli quan-

finom meum vcslro conspeclu perfrui, el coram vo-
dc uH-is calamilatibus conqueri. Perlransiil enim
tum ad habitum, cl esse debos secundum verilalom bis

ad fiatros, qui te propter animae tua>, tcmpus meum, et nesciosi quera diuturnilate vitoe
et ad ine, et
collegerim fructum. Sed quoniam voluntati meae
salutem desideramus, si non vis in cxcommunica-
dobililas seiiilis obsislit, ecce ubi sum vobis
tioneelanatliemate mori. Nul!us enim homo in
liic

susjiirando, miserias ot languorcs animac quos con-

iiriosenti vila vivens potest te absolvcre ab his vin-
cxcommunicalioniset analhemalis, nisi quod traxi repra^sento, id potissimum, exorando ut, sicut
culis
vera dilectione precor et consulo, feceris. Ista meas omnibus omnia facti cstis, eo me modo roscrijilo

qua adhuc vena obcdien- mansuetudinis vcslra» informaro dignemini, quo

liltcras pracciino libi, si j^
ut oslondas, si oiiportunitalem iiabos, proesenlcm, si ila contigissct, consolaremini. Erit
tiae vivil in te,

Airardo, qui tccum ab Kcclesia Chrisli discessit ; et enim lioc magnum tutamenlum meoe nccossitalis et

quidquid libi scribo, illi siraili charitate et auctori- raoniraentum gratum vestra; suavilatis. Ad hoc sane
•""
mando. Quamvis non racrcamini adhuc ut meahocc tondil oratio, ut, quoniam vobis ex loto
late
juxta volura frui non possuin, sallem aliquam
i)ro vobis orem, lamon oro Doum
oranipolenlcm ut milii

vestri porliunculam concodalis, non qua pro

ipse vos convertat ad se, ot ad saluloin animarum
fruar

vcstrarura.ctlaetifK-elmede vcslro dcsidcraloredilu. vobis, sed cujus respeclu '" in voslra consolationo

^^jgn respirem . Non quia a^gritudiui meac sufTicienlia desinl

VARLt: LECTIONES.

"MCt de veslris m.'!. "il de vostris. ***Cum codem tns. coUala. "'.\foiiasterium «t ms. Monaslerium
suumel. ""'Dco gratiam ms. Deo per gratiara. ""Ut adliuc mj. adhuc ul. ""Collata cum eodem
ms. "'Re.speclui ms. rcpcctu.
177 LIB. III, EPIST. CXLVII. 178

alimcnla Scriplurarum, sed quia semper satius esl A majorem quseslum sestimare cum
plus gaudere, et
aegroto, quod desiderat tribuatur. Et sfppe ta-
si ei amamus, quam cum amamur. Atque raagis dolen-
ctus unius demulcet, cui multorum medicamina nou dum nobis est, el majus damnum credendum, cura
inhaerent. Omnipotens Deus raentem vestram et perdimus amorem quo amamus "', quam cum
^''*
linguam, parvulorum suorum consolationi diutius amitlimus illum a quo amamur ; amanti enim prae-
reservet , et placidae vestrae voluntali '" conatus roium debetur, non amalo. Deum, pro cujus amore
adversariorum potentise suae dextera substeruat '". me diligis, oro ut ipse te diligat, ipse te ad bene
Amen. vivendum, quod a me petis, instruat ; ipse te ab
EPiSTOLA CXLVI "". omnibus peccatis absolvat, et ipse te ad vitara aeler-

ANSELMI AD WALTERUM. nara perducat. Amen.

"".
Est 7-escripttim ad ante positas litteras. 419 EPISTOLA CXLVII

Anselmus archicpiscopus fratri et dilectori suo AnsELMI AD MURL^RDACHUM HIBBRM.E REGEM.

Waltero salutem et benediclionem Dei, et suam, Eliam atqus etiam rogat mederi, aut curare nie-
dendum pestilentibus sui regnimoribus. Ne am-
quantum valet. , plius viri uxores suas aliorum uxoribus commu-
Littcras religiosae dulcedinis Iu8e suscepi, velut tent, et episcopus non nisi in uno certo loco cons-
favum pinguem, et exundantcm, et stillanfcm dcnsas B tituatur, nec nisi a pluribus episcopis ordinetur.
et suaves guttas inexplicabilis erga me dilectionis. MuRiARDACHO, glorioso regi Hiberniae, Anselmus
In quibus sancto referta fervore anima tua diligenda archiepiscopus, servus Ecclesise Cantuariensis, fidele
el dilecta animae meae, tanto sc significat flagrare cum oralionibus obsequiura , et per regnum terre-
desiderio nostri colloquii; et quia hoc fieri posse num merori cffilesle.

desperat, saltem pcr litteras nostrae salutationis cl Quoniam multa de vestra excellenlia prsedicantur
aedificantis admonitionis ; ut anima mea miretur quse regiam decent dignitatera, valde gaudemus; et

unde tua erga me concepit tantum affectum amoris, Deo, a quo est orane bonura, devotas exinde gralias
nisi quia Spirilns ubi vult spirat, et vocem ejusau- agimus. Confidimus autem quia qui vobis contulit
dis ; einescis undc veniat autquo vadat {Joan. lu, 8). grotiam suam in faciendis bonis quae facitis "", con-
Quippe mea merila hoc impelrare apud homines ne- feret quoque affectum perficiendi ea quae super illa
qucuul, ut sic diligar ab homine; sed Spirilus san- quse facitis eura velle cognoscitis. Quapropter, glo-
ctus, per quem charitas in cordibus servorum Dei riose fili Deo charissimc, precor ut ea quee ia
et in

difFundilur, ipsc animam tuam tali ac tanlo fecunda- regno vestro secundum Christianam religionem
vit aftectu. Cujus vocem in littcris tuis audio, sed emendanda cognoveritis, omni instantia et sollicitu-
unde hoc inspiret nescio, quia cur hoc faciat in me Q dine emendetis. Ad hoc enim Deus in regali subli-
non invenio. Quem rogo ut nunquara a te vadat, sed mitate vos constituit ut virga sequitatis subditos
semper in te maneat, et totum spiritum tuum inde- populos gubernetis, et quidquid in eis justitiae adver-
sinenter araore Dei et proxirai fervere faciat. Gratias satur, eadem virga percutiatis et amovealis. Et qui-
ago Deo qui mihi ut ita a te diligar dedit, sed tibi dem quiddam dicitur fieri in ipso populo quem re-
multo raajus donum tribuit cum cor tuum sic amore gendnm suscepislis, quod magnopere corrigendura
proximi implevit. Valde namque est gratius Deo est, quia Chrisliange religioni omnimodis contrarium
diligere proximum quam diligi a proximo. Semper est. Dicitur enira quod viri ita libere et publice uxo-
ergo plus debemns studere amare quam amari et ; res suas uxoribus aliorum coramutant (34), sicut

VARLE LECTIONES.
Consolatione diutius ms. consolalioni diulius. "* Placidae voluntati ms. placidse vestrse volunlati
*"*

•" Subslernet. ms. subslernat. Amen. '" Collaia cum eodem ms. "' Perdimus quem amamus ms. per-
dimus amorem quo amamus. "' Cum eodem rns. collata. "" Quse fecistis ms. quae facitis.

JOANNIS PICARDI NOTiE.

quod viri ita liherc et puhlice uxores
(34^ Dicitur D sarculo correctionispenitus exstirpare non differas. "
asaliorumuxorihuscommutatit.Epis[.iAi,snpra,
suas Sic Gregorius ad Lanfrancum, qui monilis pontificis
idem praemonuerat, sed quia, ut liquet, neglcctum continuo morera gessit. Nam post Gregorianas litteras
fuerat, rursus inculcat. Sane ante Anselmum Grego- sequuntur proxime aliae ejusdem Lanfranci, ad Go-
rius papa VII aliquid simile audierat, unde Lanfran- thricum Hiberniae regem , ubi post captatam in
cum per Iitteras(quaram majorem partem retulimus limino benevolentiam, hsec insunt « Inregno vestro :

in epistol. 31, lib. u) monuit serpenti morbo occur- perhibentur homines, seu de propria, seu de mor-
rere his verbis « Tnam vero fraternitatem
: etsi , tuarum uxorum parentela conjuges ducere. Alii,
monitore non egeat, impellente tamen nos sollicitu- legitime sibi copulatas pro arbilrio et voluntate
dine admonemus, quatenus graviora usquequaque relinquere ; nonnuUi suas aliis dare, et aliorura in-
vitia resecare studeal, ct inter omnia, el prse omni- fanda commutatiooe recipere. Hsec, et si qua sunt
bus, nefas quod dc Scotis audiviraus, quod plerique alia crimina, propter Deum et animam vestram in
videlicet uxores non solum deserunt, sed etiam ven- terra potestatis vestrae corrigi jubere, talesque vos
dunt, modis omnibus prohibere contendat. Ad haec cum divino adjutorio vestris subditis exhibere, ut
enim apostolica te auctorilale fultum esse volumus, et amatores boni bona amplius diligant, et appeti-
ut non solum in Scotis, sed eliam in aliis (si quos in tores mali pravas actiones nequaquam exercere
Anglorum insula lales esse cognoveris) dura ani- praesumant. » Ita Lanfrancus comraonuerat regem.
madversionc punias, el radicem tanti mali prudenti Verum nescio an surda aure isthaec praeteriisset,
 .

179 ?:. ANSELm CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS TII. — EPISTOL.E. 180

quilibet equum equo, aut quamlibet aliam rem re A ut cum de terreno regno Iransierilis "* ad coeleste
alia ab illo commutat; aut pro lihilu el sine ratione rcgnum venialis. Amen. De fralre nostro Cornelio,
relinquunt. Qiiod quam malum sit, omnis qui Chri- quem sibi celsiludo vestra mitli rogavit, dico quia
stianam legem novil, inlclligit. Si igilur excellenlia itaoccupalus est circa servilium palris sui, ut nec
veslra divinarum Scripturarum sententias quse huic ab eo queat sine periculo vitac illius separari, nec
infami negotio obviant per se legere non valet, prop- eum, qui jam senio confectus est, secum ullatenus
cipite episcopis el religiosis cleriois qui in vcslro ducerc
regno sunt ul eas vobis edicant quatenus , eis EPISTOLA CXLVIII "'.
,

cognitis, quo studio vobis invigilandum sil, ut hoc ANSELMl AD ODONEM MONACHLM.
malum corrigatur, cognoscatis. Iteni dicitur episco- Ut non deserat tmtnus sibi C077imissum ob ingra-
pos in terravestra passim cligi, et sinc certo epi.«co- vescentem (ftatem.
patusloco conslilui, atque ab unoepiscopoepiscopum Anselmus arcliiepiscopus fratri charissimo Odoni,
sicut quemlibet presbytcrum ordinari. Quod niminmi monacho et cellerario "*, salutem, et benedictionem
sacris canonibus omnino contrarium est ; et eos Dci et suam.
qui taliter instiluli sunt aut ordinari, cum suis ordi- Dicilur quod quia sentis Eetate et segriludine finem
natoribus ab episcopatus ofticio deponi proecipiunt. g tuuni propinquarc, ideo vis obedientiam tuam, in
Episcopus namque, nisi cerlam parochiam et popu- qua hactenus Deo et conventui ecclesiae in qua
lum cui superintendat, habeat, constitui secundum vivis deservisti, deserere. Notum tamen volo esse
Deum non potest, quia nec in saecularibus nomcn vel dileclioni tu?e quia lioc consilium non est cx bona"'
ofiicium pasloris habere valcl, qui gregem quem parte. De maiis enini operibus debemus agerc po^ni-
pascat non liabet. Ilonor quoque episcopalis non tcnliam, et ea relinquere ante mortem, ne in iUis
parum vilescit, dum is ad poulificalum assumitur inveniat nos ultima dies. In bonis vero operibus dc-
qui ordinatus, quo divertat vel cui per episcopaie bemus perseverare usque in finem, ut in illis assu-
ministerium certo praesideat, nescit. 31inus quoquc matur anima nostra de Lac vila. De benefacientibus
quam a tribus episcopis ordinari non debet, cum namque perseveranter dictum esl Qui perseverave- :

propter multas alias et ralionabiles causas, quas epi- riiusque in finem, his ^^' salvus erit{Matth. x, 22),
stolaris brevitas non admiltit, tum ut fides, vita et non de illis qui ante finem a bono opere deficiunt.
soUicitudo ejus qui invigiiare debet, idoneis et lega- Expcdit igitur animae tuae, frater et fili charissime,
libus testibus comprobetur. Precor ilaque, hortor et ut in obedienlia quam secundum posse tuum et pla-
moneo qualenus excellenlia vestra operam det ut citum Dei, in quantum cognoscere possumus, et ad
ista in regno suo corrigantur, quatenusmerces, quam placilum ahbatis tui et fralrum luorum tenuisti, per-
a Deo pro aliis bonis expetilis *'\ pro istis vobis severes quandiu vita in te fucrit, et abbas tuus tibi

augeatur. Caelerum, si quid in vobis aut in his quos jusserit, bono et Iselo animo, sine omni rancore et

regeresuscepistis quod ullatenus volunlatiDei adver- murmuralione, ut eliam loquendo et disponendo ali-

sari queat, perpenderitis,sollicite emendare satagite, quid de eadem obedientia emittas spirilum. Sic enira

varij: lectiones.

•" Expeditis ms. expertitis. '" Transibitis ms. transierilis. '" Collata cum eodem ms. '" Cellario ms.
Cellerario. "' De bona ms. ex bona. '" Sic salvus ms. hic salvus.

JOANNIS PICARDI NOTiE.

aut mors irruens sancta ejus pracvenisset desidcria ;
Angl.,cap. 4 : Audivimusquod optimales pene omnis
saltem con^^lat ex aliis lilteris Lanfranci ad Ter- gentis Merciorum tuo excmplo legitimas dcserant
delvacum, Golhrici successorem, dalis, nihi fuisse uxores, et adulteras, et xauctimonialcs constu-
adliibitum remedii lam pestilenliaDmorbo, Subsloma- vrent, cle. Ouod aulem fuerit Scotis lufic libido quasi
ciiansenim,paulo anle medium scribil Inter multa : i' D hseredilariaargiiit D. Hieronym. lib. ii, adversus Jovi-
quae piacent, relata nobis sunl quaedam qaje dis- nianum Scotorum nalio uxorcs proprias non habct,
:

plicenl, scilicet quod in vestro regno quisque pro et quasi Platonis Politicam lcgerit, et Catonis scc-
arbitrio suo iegilime sibi copulalam uxorem nuila tetur exemplum, nulla apudeos conjux estpropria,
canonica causa intervenienle relinquil el aliaui , scd ut cuique lihilum fucrit, pecudum more Insci-
quamlibel, seusibi,vel relicla; uxori consanguinitale t'(«?//. Taceo piidciidarlpersimilia memoralis libidi-

propinquam , sive qiiam alius simili improbilate nibus, (piaeSylvestertJiralduscentum poslAnselmum

deseruit, maritali .seu fornicaria lege punienda nunis notavit do Iliberiil.=, dislincl. 3, Topograpliiiu
temeritale conjungit. » Haclenus LantVaMCu.s , (!X lliberiiiea! cap. 10. Quam vero altas liic. morbus
cujus pra-terilis adliorlarnenlis si [^ni-scntia lic^-at egisset radices, adeo ul n(>c liujus ejiislol.c medi::atis
An.selmi comprobare, ausim dicere non ex Scotorum evelli putucrit eonsiliis, palamlil cx coiicilioCasellis,
vcl liibernorum, sed Anglorum longe antca dcpra- archiepiscopali lliberni.o civilale, habilo anno 1171,
vatis moribiis natam hanc lellialem gangrenam pau- el ab Alexaiulro 111 probalo; in ciijus concilii ])la-
latim vires (ttaugmenlum sumpsisse. Nam (iildas in cilis id polissiiue jubelur, ulomncs lnici iiuiu.rorcs

Excidio Hrilaniiijfl siipra millc annos dixit lirgrs : habcrc vrlint cas sccuiidum jus ccrlcsiasticum ha-
habct tirilannia qimmplvrimas conjuges habenlcf., bcant. Iloger Ilouedenus retulil iii posler. parl»;
sed scortantcs. D. Bonifacius niartyr el archic|>isco- Annal. .Seilnec lioc decrelum (ul liipiet in signalo
pus legalus Germaniciis
, olijicit Etlicibaldo regi,
Sylvest. (liraldi tesliinoiiio) valuit exslirpare lain :

Aoglorura apud Willclni. Malmcsbur., lib. i, Dc rcg. piceum esl imjiiH; Veueris malum.
 181 LIB. III, EPIST. CL 182
eveniet tibi illa promissio quae perseverantibus usque A Canonica auctoritas praecipit ut Ecclesia episco-
in finem promittitur. Nec te lerreat quia propter palus ultra tres menses non raaneat sine pastore.
imbecillilatera corporis non vales modo *" ita efii- Quoniara autem regi placuit, consilio baronum suo-
caciter faeere et curaro quae facienda sunt in eadem rum, et nostra concessione, ut veslrapersona elige-
obedientia, sicul olim facicbas in sanitate et juvon- retur ad archiepiscopatum Eboracae non debet per
tate. Namque non cxigit Deusa te ullra posse tuum. vos terminus salubriter constitutus diutius differri.
Nec teperturbent quaelibet adversitates, undecunque Unde rairor quia post eleclionem
vestram non re-
veniaut, quibus te vult inimicus aniraae tuae vexare quisislis consecraremini
ut ad quod elecli estis.
el fatigare, ut ante finem deficias et praemium per- Mandoitaque vobis ut vui Idus Septemb. sitis apud
severantia? pcrdas. Hortor igitur el precor quatenus matrem nostram ecclesiam Cantuariensem, ad fa-
hoc in corde luo proponas et stabilias ut bonum opus, ciendum quod facere debetis, et ad suscipiendam
quod baclenus fideliter Deo adjuvente tenuisti, ne- consecrationem vestram. Quod si non feceritis, ad
quaquam, donec vivas, deseras, nisi hoc abbas tuus me pertinet ut ego curara habeam et faciara quae
et fratres tui non tua importunitate, sed sua spon- pertinent ad episcopale otficium in Eboracensi ar-
tanea voluntate tibi praecipiant. Et cerlus esto quia chiepiscopatu. Praeterea audivi quia vos, priusquam
quanto raajori ditricullate, cum propler imbecillila-
g consecremini, facere vultis, ut electus episcopus
tem tuara, tum propter quaslibet adversitales, obe- Sancli Andreae de Scotia apud Eboracum consecre-
dientiam tibi injunctam facies "% tanto majus prse- tur (35). Quod nec facere debetis, nec ego concedo,
mium Deo recipies. Oro Deum omnipolenlera
a sed omnino interdico ne fiat, aut de illo, aut de ali-
ut ipse eortuum dirigat, et quantum in me est, qua persona regimen animarum debet pro-
quse in
benedictionem et absolutionem Dei tibi mando, fra- vchi ab archiepiscopo Eboracensi, quia non pertinet
ter charissime. ad vos dare vel concedere alicui curara animarum,
420 EPISTOLA CXLIX. quam nondum accepistis. Vale.
ANSELMI AD THOMAM EBORACENSEM ARCHIEPISCOPUM.
EPISTOLA CL.
Ecclesia ultra tres menses sine pastore non debet
ANSELMl AD GOFFRIDUM.
esse, unde ipsiprcescribitut viu IdusSeptembrii
Cantuarice se sistat ab eo consecrandum, et ne Virum probum a vitce integritate laudat, et a quo
ipse electum episcopum S. Andrece de Scotia sibi caveat, monet, ma.vime ne aliorum facta
nondum consecratus consecrare prcesumat. discernens eos contemnat.
Anselmus, archiepiscopus Cantuariae, Thom.e Anselmus archiepiscopus Goffrido salutem et
elecio archiepiscopo Eboracensis Ecclesiac, salu- benedictionem Dei, et suam.
tem. G Juhel, nepos vester, mihi narravit vilara vestrara

VARLE LECTIONES.
'"Non modo ms. non vales modo. "'Facias ms. facies.
J0.4NNIS PICARDI NOT.E.
(35) Facere vultis, ul electus episeopus Sancti nuperrime nosler frater nobis et coepiscopis subin-
Andrecede Scotia apud Eboracum consecretur. Qao- tulit Reraigius, me imposterum quaesiturum
scilicet
niam ad Eboracensem archiepiscopum pcrfinebal Dorcacestrensis vel Wigorncnsis episcopi subjectio-
consecratio omnium episcoporura, praeficiendorura nem hac de causa. Dico enim coram Deo me nun-
Ecclesiis insularum Orcadura, id est Hiberni^e et Sco- quam hoc facturura. Si placet igitur sanctitati ves-
Thomas necdura acceplara ysipoxoviav alteri vo-
liae, trae, ut juxta petitionem nostram nobis facere
lebat conferre aut curare conferendara. Quod Ansel- dignemini, locum Eboracum tcmpus, v Non. Mar- ;

mus probibuit recte dicens non posse quem anima- tias nobis immutabihler constituimus , et vobis
rum curam demandare, quam non susceperit. Initian- significaraus.Ergo vivas et valeas, et spiritualibus
do autem episcopo nomini erat Turgodus, Ecclesiae incremenlis usquequaque proficias. » Hactenus Tho-
Dunelmensis prior. Caelerum, quod Scolorum et mas. Ex cujus verbis perspicuum est, quod altius
Hibernorum antistitum initialio sit pontificis Ebora- in Lanfrancum cristas olira erexerat earadera ob
censis et hujus (de quo fit sermo) fratruelis, ad causara quam hic Thomas suus fratruelis, tanto dc-
Lanfrancum. sed non Lanfranci ad ipsum quas ad ;
missius inclinasse ; adeo ut non nisi tacito Lanfran-
litterara subjicio, priores sic habent Piissimo, etc. : i. ci permissu, verealur se nuncupare archiepiscopum
Ecce, Paler sanclissime, filius tnus ad te clamat, Eboraci. Sed Lanfranci responsum conjungamus,
sed magis fiiha, Eboracensis videlicet Ecclesia, ad quo et id juris speclans ad Eboracensem cathe-
eam, cui divina di.-posilione prajsides ecclcsiam ;
dram gravius probat.
tanquam ad maternum recurrens sinum, pie postulat D « Lanfrancus, etc. Insinuavit vobis venerabilis
ut ex abundanlia maternarum deiiciarum reparelur frater noster Thomas Eboracensis archiepiscopus
inopia suanim se deserentium imo longe et inter ; advenisse de Orcadum insulis ad sequendum cle-
barbaras naliones positarura viriura. Siquidem ricum, quem in episcopatum ipsius lei-iae, praeci-
venit ad nos quidam clericus, quem raisit Paulus piente et insinuante Paulo comite, teslatur esse
comes cum lilteris sigillatis de Orcadum parlibus electum. Et quia ex antiquo more sui juris est
significans in eis episcopatum suae terra eidem cle- praefalarum insularum praesules consecrare, petiit
rico concessisje. At iile antecessorum suorum or- a me ut miltam sibi de nostris sufFraganeis duos
diue custodito, postulat a nobis consecrari episco- qui tantae rei sacramentum cum co valeant cele-
pum, quod juste petit, injusle denegare non
cui, brare. Rogantes itaque prsecipimus, et praecipientes
possumus. Precamur ergo ut nobis duos episcopos rogamus, qualecu^ omni excusatione submota illuc
dirigat palernitas vestra, quorum fulii orationibus eatis et ex nostro praecepto secum, quod justum esl,
el auxiho, tantae rei sacramentum canonice com- in tantae rei mysterio compleatis. Non enim decet
pleamus. Illa autem procul arceatur suspicio, quam ut qui sacrandus in hanc terram venit, et cura omni
183 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 184

ei rogavit me ex vestra parte ut vobis consulerem A tali. Inter sopculares homines est conteniiode pro-
qualiter vivere deberetis. Sed cum audissem vitam pria singulorum voUmtate, ut unusquisque '" dicat,
vestram, non polui cogilare quid vobis possem ad- non sicul vis, sed sicut cgo volo ; contentio vero
psalmis, in oralionibus, in abstinentiis, in *" monachorum esl Non secundum volunlatem
dere in :

afllictione corporis, ultra hoc quod vos per gratiam meam fiat, sed secundum tuam. Nec debet
Dei incoepistis et facilis. Hoc iiaque quod facilis, unusquisque exspectare ul cum facit allerius vo-
quandiu cum salule corporis vestri faccre poleslis, lunlatem, iile sibi simililer faciendo retribuat, sed

tonete. Si autem senserilis quod in a^griludinem vo- in hoc debet sludere ut quidquid alius faciat, ipse

bis vertalur, lunc consulo ul expedire cognoscelis, nunquam a bono proposito suo deficiat. Est el

vos temperetis. Melius est enim ut cum saiute cor- aliud quod valde pacem ct dilectionem inler fratres
poris la;to animo aliquid faciatis, quam per aegritu- conciliat : si nullus aliquando fratri suo aliquid

dinem ab his quae cum lietilia benefacilis, pro nihilo dicit de alio unde amicus ejus aliquo modo offenda-
ducatis, neque alios qui hoc non faciunt, ullo modo tur ; sed semper, si potest, frater de fratre loquatur
contemnalis, aut eos esse minorismerili apudDeura unde cor ejus ad dilectionem accendatur. Ilaec, fra-
quam vos e.xislimetis. Bonum eiiim cst exercilium tres et filii mei cliarissimi, servate. De ordine quo-

corporis, sed nmllo magis amat Deus cor plenum r, que vestro iia solliciti esse debetis, ut non in mo-
pietate, dilectione, el desiderio perve-
humilitate dico illuro alicubi, vel aliquando, in secreto, vel in

niendi ubi possil et delectetur ipsum Deum viderc. conspectu aliorum, violetis. Scriptum est enim :

Omnipolcns Deus vos deceat, et corroboret, el con- Qui modicadespicil,paiiIatim decidet{Eccli. xix, 1),

soletur. Absolulionera Dei el nostram, siquid valet, Si ergocoram Deo vultis proficere, nuraquam mini-
ab omnibus peccatis vestris vobis mitto. Rogo, ma mandala vehtis despicere. Sicut aulem qui mo-
orate pro me. dica despicit, paulatim dedicit, sic qui modica
non despicit, non dico paulalim,scd efficaciler pro-
EPISTOLA CLI '".
cum Propheta
ficit. Fratres, facite ut possitis dicere :

ANSELMl AD JOANNEM PRIOREM, ET CONGREGATIONEM

BATE.NSEM.
Anima mea in tnanibus meis semper(Psal. cxviu,
1 09). In omnibus enim operibus vestris debetis consi-
Eos Dei domum et templum futuros, si mutuam sit in manibus veslris semper
derare quasi anima
servent concordiam, et in minimis observantiam
;

teneant. quia quidquid unusquisque faciet, hoc aniraa ejus

recipiet. Omnipotens Deus vos ab omni malo custo-
AxsELMUs archiepiscopus Joanm, priori, et toti
diat, et absolutos ab oranibus peccatis in bonis ope-
congregationi Batensi servorura Dei, benedictionera
ribus vos perseverare faeiat. Amen. Precor ut orelis
Dei, et suam, si quid valet. G pro me.
Dominus Joannes, lator praesentium, petiit a me
ut fraternitati vestra^ aliquam monitionem scriberem 421 EPISTOLA CLII"'.

Possum qui- ANSELMl AD PASCHALEM U PAPAM.

quse esset signum paternae dilectionis.
dem brcviter comprehendere quaecunque vitanda Ut non mitiat pallium arcliiepiscopo Ebcracetisi
sunt, el quae appetenda dicendo : Declina a malo et
nondum nec Londoniensi episcopo,
consecrato,
qui illud nnnquam habuit, nc Ecclesin; Cantua-
facbonum (Psn/. xxxvi, 27); sedconvenientiusexis- riensis primatus asua diqnitate crcidat, quod
timoutdealiqnavirlutenominatimreligionemvestram patl neutiquaiu potest. Inquirit et utrum regi
admoneam. Hortor ergo pacem servare inter vos
ul Teutonicorum permittat dare invcstituras, sicut
toto corde studeatis, quia dicilur de Deo Factus :
rex Anglia; audierat,
estinpacelocus ejus (Psal. lxxv, 3). Itaergo domus Domino et Palri diligendo et reverendo Paschai.i,
et templum Dei vere erilis, si pacem inter vos con- summo pontifici, Anselmus, servus Ecclesiae Can-
stanter habueritis. Quamhoc modo assequi et ser- tuariensis '", debitam obedientiam cum fidelibus

yare poteritis, si unusquisque non inlendat ut alius orationibus.

faciat suam volimtalem, sed ipse semper, servala Quoniam fortitudo et directio Ecclesiarum Dei
reclitudine et voluntale Dei, allerius faveat volun- D maxime, post Deum pendet ex auctoritate paterni

WARIE LECTIONES.
'^'Cum codem ms. coUata. ""Voluntalc ut unusquisque ms, volunlate, unusquisque. "'Contentio volo
ms. contenlio vero. '"CoUata cum eodem ms. '"Anselmus Ecclcsiae Cantuar. ms. Anselmus servus
Ecclesiai Canluariensis.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
humilitate sacrari se postulat, inopia adjutorum a futuroriim. sorvatiim iri prnecipio. " Sic Lnnfrancns,
tanlo regno non sacratus ab^cedal. Terminum liujus qui el prolileliir al> Ehoracensi archipirrsule inun-
consecralionis lalor prsesentium vobis indicabit. El gendos esse episcopos Orcadum, ila lamon ut Can
ne forle soUicili silis, pulanles quod vel ipse vel luaricnsis primas ad eum niillat duo.> romi»rovin
successores ejus hac occasione super ccclesias vo- cialos episcopos, qui adsint ad inniigiiralionom
ei

Rtras jus praelationis quandoque fonentut arri|iere, sacram perngondam noqiio oh rem silii valoal ali-
:

lillcras quns ipse mihi Iransmisil, fialernilali (piid iii eos juris vindioaro. Uiido ol liie 1 homas
vestrae, .soliiciludinem de gerens, ciiravil
fuluro (ad qiiem Ansolmus) Ko<;lcsiae Scolica' designatum
transniillere. Oiias ot lias(qua» vohis Iransmitlo) ponlificem initiare non polcrat.
in archivis tccrcsiaruin vestrarum, ob moraoriam
 ; .

EPIST. CLIV. 186

185 LIB III,

tatis vestrae, quando ratio ad ejus libenter

exigit, A post Pentecosten,litteras per Bemardum servienlem
domini Pelri, camerarii vestri, quod rex Angliae
recurrimus auxilium et consiUum. Archiepiscopus
Eboracensis, Gerardus nomine, migravit de hac conqueritur quod sustinetis regem Teutonicum dare
vita, el Thomas nomine, loco ejus electus
alius, investituras Kcclesiarum sine excomraunicalione, et

est. Dequorumor estquia quaeritur ei pallium an- ideo minatur se sine dubio resumpturum suas inve-
stituras, quoniam ille suas tenet in pace. Videat
tequam sit consecratus et mihi faciat professionem
igitur prudentia vestra sine dilalione quid inde
secundum antiquam consueludinem antecessorum
agere debeatis, ne, bene sedificastis, irre-
quod tara
meornm et suorum. Haec est igitur summa precum
cuperabiliter destrualur. Rex enim noster diligenter
mearum in hac re, ut antequam consecretur, et
inquirit quid de illo rege faciatis. Oramus Deum ut
mihi debitam obedientiam, sicut dixi, profiteatur, et
nos laetificet de diuturna vestra prosperitale.
hoc factum esse lilleris nostris cognoscatis, a vestra
excellentia pallium non Quod non idcirco
suscipial. EPISTOLA CLHI «".

dico quod illi palliuminvideam, sedquoniam quidara PASCHALIS PAP.E AD ANSELMLM .

autumant, et etiam procurant, ut si hoc a vobis

Prcecedenti respondet se nullatenus dignitati ejus
concessum fuerit, confidant se professionem debitam Ecclesice derogaturum, nec usquam tolerasse a
mihi posse denegare. Si enim hoc contingat, scitote rege Teutonico dari investituras.
g
quia Ecclesia Anglise scinderetur; et secundum sen- Paschalis episcopus, servus servorura Dei, fratri
tentiam Domini, dicentis : Omneregnuminseipsum Anselmo, Canluariensi archiepiscopo, salutem et
divisum, desolobitur desolarelur,
, et rigor aposlolicce apostolicam benedictionem.
non parum debilitarelur. Ego quo-
disciplinae in ea
Litteras dileclionis tua3 recepimus, etc. Vide in
que nullatenus remanerem in Anglia. Non enim de- Paschali II ad an. 1118.
berera aut possem pati ut, me in ea vivente, prima-
tus Ecclesise nostrae destrueretur. Hoc ipsum et
EPISTOLA CLIV.
eodem aflfectu suggero reverentia; vestrse, quia de ANSELMl AD WILLELMUM ABBATEM BECCENSEM
Londoniensi episcopo pallium pelilur, quod nunquam Vota nuncupata ante monasticam professionem in
habuit, ut scilicet ad boc nullatenus assensum prae- prcelati manent dispositione.

beat. Quidamnamque concinnantsub hac specie boni, Anselmls Beccensis, modoministerEcclesiaeCan-

primatus Cantuari* dignitalem (quemadmodum non tuariensis, dileclo dilectori suo reverendo abbali

oportet) humiliare. Misi sanctitati vestrae hoc anno, WiLLELMO (36) Beccensi, salutera.
VARLE LECTIONES.
'**
Cum eodem ms. collata.
JOANNIS PICARDI NOT^.
(36) Peverendo ahbati Willelmo, elc. Ille ipse C mannia excilalos Henricus, Nothi filius ct rex,
Willelraus, Becci terlius archiraandrita, de cujus advolarat Anglia
ex isque paschalem circiler
;

electione scribitur epist. 8, supra, ad quera recen- solemnilalem venit Beccum, ubi Beccenses nonnulli
suimus ejusdem Willelmi natales, pueritiam et mo- ei supplicarunt ut in morituri locum suflficeretup
nachismum,et quideraex Beccensi ras.,quod eliam- quispiam Beccensis. Fd ut Willelmiauribus insonuil,
nuin suppediiabit in matcriam brcvis et aperlae cavit ne suara exorarct sedem. Henricus autem,
narrationis de ejus inlerilu, ut cujus sancta felicia- cognita Willelrai invaleludine, perhuraane invisit,
que primordia iliic exposuimus, hic feliciorem, etsi cumque alloquens hami residebat pro hominis ob-
Beccensibus lugubrem, dicamus ejusdem finem. servantia. Willelmus conlra, futuro sui coenobii
Anno vicesimo sui muneris, mense Seplembri, de- prospiciens statui, supplicavit Henrico ut mona-
cidit inaegrotationem, quae lente seniles artus con- chum medise setatis et integrioris vitfe prseponeret
sumens vitalem cjus mortem prorogavit ad inse- Becco.n Quem » inquit? Wiilelmus contra " Eccle- :

quenlis anni mensem Martium. Tum enira gravior siastica; sanctiones universis interdicunt prajpositis
solito et potentior eum lecto forlius quam Prome- electione successoris. » Dixerat haec, et dicenlis
theum Caucaso Ricardus abbas
alligavit. Inter haec dexteram ori oculisque rex admovit. Quamobrem
Pratellensis coenobii (quod Rogerius Bellomontanus fratres psalmos legere poenitentiales, sanctorumque
Hunfridi filius constituit in fundo suo, sic enim litaniam, inler quae animam exhalavit. Mox pro
scrupulose Guillelm. Gemmet. lib. vii, Histor. Du- more cadaver sacris indutum vestibus in basilicam
cum Norman., cap. 22, observavit) convisit Willel- delatum, corara raaxima collocatum est ara, quo et
raum, ac raox Beccenses fratres. Tunc vero et D raonachi et laici convicaneique lugubres facturi
obsecrationibus, et ecclesiastico chrismate roboratus preces ventilabant. Sed et rex, quem supremo hali-
est Willelmus. Boso autem, prior Beccensis (jam tantem viserat omni carantem fpirilu dignatus est
enim Baldricus, ad quem sunt epistol. 7et8,supra, suprema visitatione. Praeter illum, novem abbates,
e vivis excesserat), monuit Willelmum ut moribun- clericorura monachorumque turba innumera, et
dus filiis coelestem quamdam legaret benedictionem. inter hos praecipuus venit Joan. Lexoviensium pon-
Erecta igitur raanu illisbene precatusdixit : «Amate tifex, qui et suprema defuncto persolvit obsequia :

claustralem vitara, quia reparatio est ordinis nostri mendicorum quoquc nondefuit multitudo, in quorum
et non quaeratis habere obedientias in saeculo, gratiam defunctique opem biduo tam largae fue-
quoniam in eis raulti perdunt animas suas, et runt eleemosynae distributae, ut nullus inanisredierit.
quantocius abbatem eligite, quianon est bonum tale Interea Wilfelmi cadaver inhumatum in exedra
opus differre. » Haec fatus, obnixe rogavit eos suo capitulari, ad dexteram Hcrluini fundatoris. Willel-
nomine fundere vota. Erat enim pro more, ut si mus autem anno aelatis xxv, Becci monachura
querapiam virum nosset integerrimae vitae, commu- professus est, quindecim annis privalus ibidem vixit,
nionem precationum ejusdem cupidus ambiret. Sub triginta et diraidio praefuit, sicque lxx natus annos
haec propter repentinos tumultus aliquot in North-
 ;

187 S. AXSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 188

De volo monachi de quo nostrum viillis audire A scopi exantiqua anlecessorum consuetudine professi
consiliura, qiii anlequam ad noslrum ordincm veni sunt, profilearis. Quod si in liis qux coepisti magis
ret, vovil se nunquam amplius vinum bibiturum, pcrseveraro quam ob iisdosistere delcgeris,omnibus
hoc mihi videlur esse faciendum quod fit a majori- episcopis totius Britanniae "* sub perpetuo analhe-
bus nostri ordiuis, et raaxime apud Cluniacum.vidc- mate interdico ne tibi uilus eorum manus ad pro-
licet ut hujusmodi vota, quaj fiunl sine promissione niotioncm pontificatus imponat ; vel si ab exlernis
fldei et sacramenlo, in volo monachici ordiuis, in promotus fucris, ne pro episcopo vel in ahqua Chri-
quo homo quidquid ad se pertinet et seipsum totum stiana communione te suscipianl '". Tibi quoque,
Deo oftert, judicentur esse completa, et sit in dispo- Thoma, sub eodem anathemale ex parte Dei inter-
silione prgelati vcl ea servare rationabililer vel niu- dico ut nunquam benedictionemeijiscopalus Ebora-
tare. Vos aulcra huic monacho, de quo loquimur, censis suscipias, nisi prius professionem, quara
potestis, si placet,ad tempus concedere ut quod in- antecessores tui Thomas et Girardus Ecclesiae Can-
coepit faciat. Quodsi quando intellexeritis nonexpe- tuariensi fecerunt, facias. Si autera episcopatum
dire, praecipite ilH ut faciat fidenter quod faciunt Eboracensera ex toto dimiseris, concedo ut officio
communiter fralres. saccrdolali, quod jam suscepisti '", utaris.

EPISTOLA CLV '"-'.

B EPISTOLA CLVI '".
ANSELMI AD TIIOMAM ARCHIEPISCOPUM EBOBACENSEM. ANSELMl AD WILLELMUM ABBATEM ET GONGREGATIOXEM
Universis archiepiscopi muniis ititerdicit ante pro- BECCEXSEM.
missum sibi ftdelitatem pro more veteri. Se nikil haherc illis antiguius, eorumque oblitu-
Anselmus, servus Ecclesias Cantuariensis, Thom.e rum non esse, nisi cum desicrit esse.
archiepiscopo. Dominis et fratribus charissimis et desideratissi-
Thoma, in conspectu (37) omnipotenlis Doi,
Tibi, mis domno " abbati Willelmo, et sanclse congre-
cgo Anselmus archiepiscopus Canluariensis, tolius gationi Beccensi, sub illo Deo servienti, frater
422 Britanniae primas, loquor loquens ex parle Anselmus, diclus archiepiscopus, superna sempcr
ipsius Dei; sacerdotale ofTicium, quod meo jussu in gratia et benediclione ad bona semper dirigi, et a
paroecia '" mea per suflfragancuni meum suscepisti, malis defendi.
tibi inlerdico atque pra^cipio ne de tc aUqua cura Si cor meum dilectioni vestrsc dc vobis plene
paslorah ullo modo praesumas intromillere, donec a exponere volo, magna charta non sufficiet, et si
rebellione, quam contra Ecclesiam Cantuariensem breviter dicere propono, nequaquaraaffectum meum
incccpisti, discedas, et ei subjectionem quam ante- saliat. Sed in hac dubietate consolatur mc veslra

cessores tui, Thomas videlicet etGerardus archiepi- conscientia, qua mihi coascii estis quantum seniper

varij: lectones.
'*'-*
Collata cum eodetn m.<;. '". Paroecia W5. paroc/iirt. '" Brilanniae )ns. tolius Britanniae. "' Fueris,
ne pro episcopo iidem in aliqua Christiana communione lesuscipiant ms. fueris pro episcopo vol in aliqua
Christianacommunione te suscipiat. ^*" Incoepisti m5. suscepisti. "^ Cum eodem ms. coUala. '" Cha-
rissirais domino, etc. ms. charissimis et desideratissimis damno, etc.

JOANNIS PICARDI miE.

obiit anno 1124, Kalend. Maii, el hoc fuil donatus C mcmorato capiluh loco. Exisliraarim, nec (also.cum
epilaphio insiaurarelur (instauralionem cniin recentiorcm ipsa
Ahbas Villelmus prceclari generis ortus loci facies nova el quodammoJo puerilis tostatur)
Tempore primcevo ftt religionis amator, lum vel situ obducla seu rubigine, eamque ob rem
JEtatis quinis lustrisjam rite peractis, neglecla.
Suspiranilo Deum cwpit contemvere mundum, (37) Tibi, Thoma, in conspeclu, ete. IlancAnsel-
Terrea divisil, sed Christo totus adhwsit, raus scnpsit epistolam nuUo mon noto charilatis
Utnudum nudus Dominum famulus sequerelur. lapidc. Nam lostc BihUotliocario Malmesberionsi,

Confestim Becci,juga sumpsil suacia Christi, Tiiomas ab Ansclmo primo accitus, ut Cantuariam
Quce per quindenos constanter perlulit arinos venirct a sc inaugurandus, sibique pro raore obc-
Anselmo post Anglorum prasulc faelo, dicntiam firmaturus sacramonto, benignas egil gra-
Isle loci curam caipit /ratrumque regendam :
lias pro invilaUone, pctit(iue inducias ad tam cele-
Quem gravitas morum,vel vitadeciisque parcntum l)ris oporis apparatuin. Sccundo accilus, respondit
Fecerunt clarum. permullis ac venerandum. se ralionibus suorum clericorum adduci tandem ;

Doctus erat, blanaoque loquens sermone placcbat : per episcopos Londinensem Uofensemque convenlus
Actibus et verhis suhjecios crudiehat. apcrto se deuegavit venturum. Quamobrem qucm
priralis monitionibus pellicere nccpiiorat Ansolmus,
A puero vita: fuerat servator honesta;
Cordis munditiam servans carnisque perennem. poslrcmo publicavil quasi conlumaccm hoc pro-
Becrum ter denos auxit re.xitque per annos : grammate cxsocrando, quod cliam retulit Willolm.
Blandus subjectis rector, durusque superhit. r\ Malmesb. in Eboracens. archiepisc. Post iiaec dum
Vir lantus, meritis morum
ditatus opimis, Honrici suinnialucnqiio An";licorum consiliis Thomas
ticquaquam valuit nexus cvadcte mortis, commonotiir, Ansolinus doccssit, relincinens eum
Aprilis se.rla decima surgente diela sua benodiclione ((|uam sprevoral arroganlius, spre-
Complevit cursum viUr. prtfscnlis, et aclum,
tamquo serius doluit) privatum. Coaclus igitur tan-
Commendatii animam cftlo corpusi/uc scpulcro. dem episcopo Londinonsi Uichardo Bolmozio polli-
oitiis esl et iinclus. Post (luinquennium, vi Kalend.
Kxspectal tempus qun judicet omtiia Chrislus.
Ecce sub hac tumha pulvis sutit memhrnsepulta, Marl., (losiil esse in viviseo sploiididiiis, qiio vixoral
Cui prcettet Dominus veniatn vitamque rogemus. obscurins ob pudondaiii siire porvicaciae caliginem.
Cumonim decuhuisset lecto, consulli modici respon-
\<\ vcro cpilaphii Becocnsi ms. insertum non vidi in derunl lumquam convaliturum nisi feminei coilus
 :

189 LIB. III, EPIST. CLVII. 190

vos et quam veraciter dilcxerira, et quot et qiiantura A affectu diligara, et per eamdem dileclionera sollici-

devobis desideraverim, et aliquid, quandiu vobiscum tudinem de salule animse geram. Sed quoniam tuae

sum conversatus, studuerim el si

vos proficere : in nobis non evenit"" opportunitas coUoquendi, in-

non omnes hoc cxperimento, quia Deus numerura cumbit mihi neccssitas scribendi quem aniraum de
auxitposlquam avobis discessi, cognoscitis, ab illis te habeam et quid de te desiderem.
qui sciunt et experti sunt, discite. Hoc itaque nulla- Obsecro igitur te ut non contemnas dilectionem
tenus charitati veslrae sit dubium quia sicut dilexi qua te propter Deuraethonorera Deiet ad"^salutera
radiccm, sic et ramos, quanluracunque *" mullipli- tuam diligo, nequerejicias consilium meum. Si enim

centur, et omnesmatris meae, et primogenilos

filios mihi acquiescerc volueris, certa esto quia valde
°" in corde tibi in fine placebit, et erit super te gaudium ma-
et post rac gcnitos, velut fratres uterinos

meo araplector et amo. Omnes igitur precor et ob- gnum angclis Dei. Si vero nolueris, scito quia nirais
secro ut raei raemoria et dilectio in cordibus eorum tibi displicebit, et inexcnsabilis eris in districto

qui eam habuerunt non tepescat, et in mentibuseo- judicio Dei. Audivi, soror mea, quia diuportasli ha-

rum qui me non noverunl, accendaturet persevcret. biturasanct?e conversationis ;

quem quomodo reli-

Quamvis cnim corpore sira vobis absens, nidum queris, quidve passa sis, vel quid feceris, non lalet,

tamen meura, ecclesiam dico Becci, cum omnibus g sed multum apertura est.

puUis suis raecum porto semper in corde meo, el

Considera igitur jam nunc, charissima, quanlum
eam in orationibus, et in omni bono desiderio meo, distent viriles araplexus et carnalis delectatio ab
si quidhaec sunt, repraesento Deo. De me ergopre- amplexibus Christi, et a delectatione caslilalis et
cetur vos charitatis vestrge sinceritas, et inspiret
cordis munditia : amplexus quidem Christi dico non
superna pietas ut orationum vestrarum pro me non corporales, sed quales per amorem et desiderium
deficiat assiduitas. Quamvis animae veslra; flagrent ejus inter bonam conscienliam facit anima familiaris
bono desiderio, quia tamen benevolentes non fasti- ejus. Considera, inquara, quse sit ditferentia inter
diunt audire quod araant, precor, obsecro, moneo, has duas delectationes : non loquor nuncde legitimo
consulo, qualenus ad meliorasemper vos "' exten- conjugio. Considera, inquara, quanta sit inspirituali
dalis, et nunquam ab his ad quaeDeusvos provexit, delectalionemunditia, quanta sit in carnali immun-
deficiatis. Mutua dilectio secundum Deum in vobis quid carnalis mi-
ditia ;
quid spiritalis promiltat, et
semper ferveat, pax et concordia, servata veritate, netur; quanta sit in spirilali spes, et quam delecta-
in vestris menlibus assidue maneat humilis obe- ;
bilis exspeclalio Chrisli quanta etiara in hac vila
;

dienlia in oranibus aclibus veslris Deo placeat, stu-

^ securilas et consolatio, quantus sit in carnalis tiraor
diura religionis et excludendi a vobis vitiura exar- quanla etiam in praesenli vita est con-
judicii Dei,
descat. Haec invicem monete, hsec indesinenter fusio. Cogita quale sit Christum sponsum, cceleslis
tenete. Hoc oro, hoc opto, hoc desidero de vobis ;
rcgni dotem permittentera, conteranere ; et horai-
hoc ipse, a quo est omne bonura, cura sua plena et
nera raortalera, nonnisi corruptionera et conterapti-
perpetuabenedictione det vobis. A.men. bilia dantera et pollicentera, Filio Dci, Regiregum,
EPISTOLA CLVII "'. praeponere. Certe illeRex regumconcupivitspeciera
ANSELMI AD QUAMDAM DOMINAM. tuam, ut sponsaelegitimse.
Anselmus, Deiordinalione archiepiscopus Cantua- Qualiter autem ille, quera scis, carnis tuae pulchri-
riensis, ad quamdara dorainam "'', mundum, noa appetiverit, soror mea, quomodo dicam
ludinem ?
Christum contemnere, et Chrislum plus quam mun- fcmina nobilis, quoraodo dicara ? SponsaDei, virgo
dum diligere.
fueras elccta, et Deo habitu et conversatione assi-
Libentissime, si possera, tecum loquerer, soror gnata. Quid dicam modo te esse, filia mea ? Deus

vere mihi '" in Deo dilecta, quia charitas qua om- scit. Non ita loquor, ut gaudeam de confusione tua,
nem horainera volo salvura fieri et otticiura raihi sed ul gaudeat Deus et congaudeant "* angeli de
injunctum exigunt a me ut te fraterno*" et paterno D conversione et salubri poenitentia tua. Quid ergo

VARLE LECTIONES.
'"Quantumque ms. quantumcunque. '"Frater uterinus ms. fralres uterinos. '"Semper vos, et
tns. semper vos extendatis, et. ^'^CoUata cum Edit. Gothica et Coloniensi 1373. "''Edit. Exhortatio
ad virginem lapsam. '"Soror mihi Edit. Soror vere milii. "'Ut Fraterno Edit. Goth. ut te fraterno.
'"Nobis non evenit Edit. Goth. nobis evenit. '"Dei ad Edit. Goth. Dei, et ad. '"Ut gaudeant Edit. et
congaudeant.
JOANNIS PICARDI NOTJE.
opera. Quod responsura fetiduraque exsecraus phar- Imo virile laudandumque Thoraae responsum fas est
macura, congerauit hoc planctu Vce crgritudini cui : Verini aeque laborantis expriraere distichis quorura
competit taiismedicina; et sic virgo electus a Domino unum ad Petrum quemdam sic direxit :

(inquil Roger. Honeden. in AnnaUb.) vitam finivit Cur, Petre, virgineum hortaris me ponere florem ?

temporalem. Quamobrera jure de eo quod Angelus Non faciam ; vel si hoc certa paranda salus.
PolJtianus de Michaele Verino, cani potesl : Et rursus adpraeceptorem :

Sola Venus lento potuit succurrere morbo. Promittunt medici coitumihi, Paule salutem
Ac se pollueret, nialuit illemori. Non tanti vita;sit mihicerta salus.
191 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS. IJI. EPISTOL^. 192
dicam ? Si non dico, forsitan non animadvertis ; si A nunc usilaiam non legeris, et ab episcopoconsecrata
dico, forsitan irasceris. De clecla, et signata, ct non fueris. Certe, filia cbarissima, adhuc te exspe-
sponsa Doi, quid facla es ? Erubescat esse nobilitas ctat Dominus, creator et redomptor tuus rex ille :

tuaquod erubescis audire, et ego, propter nobilita- qui concupivit speciem luam, ut esset legitiraus
tem et dileclionem, erubesco dicere. Ecce, fiiia sponsus tuus, adhuc le exspectat et revocat, ut sis
chaiissima, si haec proponis in conspectu tuo, quan- legitima "" sponsa ejus, et si iion virgo, saltem
lus dolor debet esse«"incorde tuo de lanto et lam casta. Scimus enim plures sanclas mulieres, quae
gravicasu tiio Si enim vebementer dol^is, condo-
! post amissan virginitalem plus placuerunt Deo, et
lendo tibi valde gaudeo si vero non doles, non est
; magis illi familiares fuerunt per pa^nitentiam in ca-
UDdegaudeam,sed multomagis423 doleo. Nam si stilate, quam plures aliae, quaravis sanctje, in virgi-
doles, adliuc salulem tuam spero "* si ; autem nilate.
non doles, quid nisi damuationem tuam exspectare Redi ergo, raulier Christiana, redi ad cor tuum,
queo? et considera quem potius debeas diligere, cui potius
Impossibile namque estte ullo modoposse salvari, adhaerere, illi qui te ad tantara honestatem elegit,
nisi ad habilum et proposilum abjocUim "' redie- eligendo vocavit, vocando liabitu sponsaii sibi as-
ris.Quamvis enim ab episcopo sacrala non fueris, g siguavit, el adhuc, quamvis contcmptus el re-
nec coram ipso professionem legeris (38), hoc jeclus, exspectat el revocal ; an illi per quem, ut
solum tamen est manifesta, et qua; negari non po- initius dicam, in hoc in quo te vides dejeclam
tesl, professio, quia publice ct sccrele habitum de tanla celsitudine cecidisti ;
praesertim cum ipse
sancti propositi porlasli, per quod omnibus te vi- te jam, sicut puto, contoranat, aut sine dubio
denlibus Deodicatam te esse, non minus quampro- contenipturus et deserlurus sit. Et ulinam sic vos
fessionem legendo, aftirmasti. Nam antequam fieret invicem conlemnalis, Deus non contem-
ut vos
islanunc'*' usilata monachici propositi professio el nat ; sic vos invicem deseralis, ul vos Deus non
sacratio, multa millia utriusque sexus hominum solo dcscrat ; sic vos invicem rejiciatis, ut vos Deus
habitu se ipsius esse proposili protitenlia, celsitudi- a facie sua non projiciat,- sic ab invicem avertamini,
nem et coronam consecuta sunt. El qui tunc habi- ul ad Deum convertamini. Certe melius et valdebo-
tum sine ipsa professione et sacralione assumptum norabilius est et iili ct tibi ut ab illo sis contempta
rejiciebant, apostala» judicabantur. lnexcusai)ilis ergo quam retenla, quiaquandiu erisejus rctcnla,procul
es, si deseris sanctum proposilum quod diu habilu dubio, ut de illonunc taceam,tu erisDei contempta;
et conversatione professa es, quamvis professionem et si, contempta ab illo, propter Deura illura con-

VARLE LECTIONES.
"'Docct esse Edit. debet esse. "'Salulem spero Edit. Salutem tuam spero 'Objectum Edit.
abjeclum. "'^lste nunc Edit. ista nunc. '"Vl sit lcgitima Edit. ut sis legitima.
JOANNIS PICARDI NOT.E.
(38) Qiiamvis enimah episcopo sacratanonfueris, G Hinc est quod Lombardus examussim ejus expen-
neccoramipso pro/essiouem legeris. Id videlur An- dcns vcrba, infcrat « Non est igilur, inquit,
: prae-
selmus dixisse cxmcnle D. Lconis papDe,itacap. 13 termMtcndum quod Innoccnlins papa dc viduis et
epist. 90, ad Rusticum Narbonensem episcopum puollis docn'vit, quac Chrislo spiritualiter nubunt,
scribentis « Pucllrn, quse non coacta» parentum
: si postea publicc nupseriut, noneasadmiltcndasesse
imperio, sed spoulaneo judicio, virginitatis propo- ad i)amitcntiam, nisi hi quibus se junxerant de
situm atque habitum susccperuiit, si postea nuplias mundo rocosserint. Si enim de omnibus Iktc ralio
eligunl, prfevaricantur, etiamsi cousecratio non ac- cusloditu'-, ut qu.TCunque vivonleviro alterinupse-
cessil, cujus uli(iuo non fraudarentur niunerc, si in rit, adultera habeatur nec ei agendae pwnitenlia} :

proposito permancrent. » Ante Loonom idom appa- liccntia conccdilur nisi unus de illis fuerii defun-
ret sensisse Innocontium I, cujus in hanc re:n do- ctus, quanlomagis (le illa tonenda est, quae ante se
cretiim Gregor. Magmis papa protuiil in enistola ad immorlali Sponso conjunxeral, ct post liaec ad bu-
Bonifacium, relala ab Ivone Carnot. part. iii sunc manas, nuplias Irausmigravit ? " Haclenus Magi-
Pannonire, et Petro Loinbardo lib. iv Sonl.,disl. 38, sler.Cui lubens addidissem cannncm 11 Grangronsis
ad haec verba « ILec qu;e necdum sacro velamine
: conciliiab Ivonesuperius adducli, ni vidcrom hunc
teclfe, lamen in proposito virgiiiaii semper se simu- iu mulieresKuslacbianas esse promulgatum. ut illic
laverunt pcrmancre, licol velatie non fuerint, lamen (vclulcl in caelcris) docte animadvcrtit Joan. Quin-
si nupscrinl aliqiio tcmpore, his af^^onda picnilculia! tinus Ilodiius. Rectius adjiingcrentiir decrelum 27
esl, qiiia sponsio eanim tencbatur a Domino. Si concilii Chalcodoncnsis, q. Sifjua virgo ; et concilii
enim interhomines solcl bon.-n lidoi coiilraclus niilla D Klibortini canones 13, 14, concil. Tolel. iv, relati
ratione dissolvi, quanto miniis isla pollicitalio (luam ibidem a Graliano i, Devotnm peccantem ; cap. lOS,
Cum Dco pepigcrnnl, solvi sinc vindicla potcril » ".' lib. VI, Capitul. Caroli Mngni, ot cap. 2.")7, lib. vii,
Hcni 1 Si virginos nondiim velal.o talilor publica
: (inidom i)r;ecipilur ulrunKjuo, nempc virum
el in illo
p(rnilentiae piiniunliir, ct a C(T'tii lidelium us(|uo ad elfominam, scparalos porpctuo relcgari exsilio :
satisfactionem cxrluduntiir, » elc. Ubi Loinbardiis " In hoc auicm tandiusubmovcndosesso Chrisliano-

subjunpil « Kx liis apparet vir;;ines vcl viduas voto

: rum co'tu, doncc,
« in^iiiii Cliristianissimus impera-
conlincnliin nslriclas, sivc fuorint vclal;o, sivo non. tor, » porpctravcrinl, cmendcnt. Quod si
(piod illicilc
nulhilcmiH ad conjiigium sorliri posso. » H:iclciuis cnicndnrc ncglcxcrinl, a communionc vcl oinniiim
InnoceniiiH a qiiocum in virgiiics nondum volalas
; Clirislianorum convivio in pcrpoluo sc(|ucslrali
tam .severc sit animadvcrsum, juro li;i'C ad quam sint. «

scribit Anselmus, earadem crat luitra pn-nam.

193 LIB. III, EPIST. CUX. 194

tempseris, utique non conlempta, sed suscepta el A cor tuum et infundat in te amorem suum, filia cha-
dilecta Dei eris, velul ejus sanguine proprio re- rissima.
dempta.
EPISTOLA CLVIII.
Intende, filia cujus salutem desidero ; intende
DE NUPTMS CONSANGUINEORUM.
benignitatem ejus qui contemptus a contemnen-
to
Habetur parte i Operam, col. 557.
tem revocat, ut te in regalem suum thalamum non
terrenum, sed coelestem introducat. Intende ct con- EPISTOLA CLIX.
cute cor tuum, dole vehementer casum tuum. Re- ANSELMI AD WILLKLMUM ABBATEM,
jice et conculca saecularum habitum quem assum- De moto altari iterum consecrando.
psisti, et resume habitum sponsae Chrisli quem pro- Domino et amico charissimo, reverendo abbati
jecisti. NuUatenus enim te cognoscet Chrislus aut WiLLELMO, Anselmus, servusEcclcsiae Canluariensis,
suscipiet, nisi in illo habitu quo te sibi signavit et salutem.
quo te ejus sponsam esse publice et secrelo es te- Quando respondi (39) ad quod qusesivislis de al-
stata. In hoc habitu redi tu ad benignitatem ejus. tari el de ecclesia, ita erat cor meum quadam sol-
'*'
Ingeve te opportune in conspeclu ejus. Accusa Hcitudine gravatum ut non possem intendere iis

tu ipsa conscientiam tuam, lava lacrymis culpam g quae dicebam, et nuntius vester ita festinabat, ut in
tuam. Ora eum infatigabiliter, adhsere illiinsepara- aliud tempus hoc ditferre non possem. De quo qui-
biliter : misericors est, non te rejiciet sed potius ; dcm neque in decretis neque in canonibus memini me
gaudens dc reditu tuo, te benigne suscipiet. Si hoc aliquid legisse, sed a quodam episcopo audivi quod
feceris, gaudium erit de te in coelo etin terra, omni- in decrctis Eugenii papae legitur altare motum (40)
bus sanctis angelis et hominibus cognoscenlibus. Si iterum consecrandum. De his cum domino papa
yero hoc facere contempseris, omnes tibi adversi Urbano locutus sura, assistenlibus quibusdam epi-
erunt et ego et Ecclesia Dei faciemus quod de tali scopis. Sed papa dicebat mensamallaris motam (41)
re faciendura intelhgimus. Omnipotens Deus visitet nec reconciliandam, nec iterum consecrandam, nec

VARLE LECTIONES.
'"Benignilatem ejus. Accusa Edit. benignitalem ejus. Ingere te opportune in conspectu ejus. Accusa.

JOANNIS PICARDI NOTiE.

(39) Quando respondi, etc. Hinc maxime palam C chardinum exemplar quo usus est Ivo erat ipsum
est Anselmum id argumenli alias tractasse, et quidem idque amplissimum et locupletissimum dequo Joan-
fortassis paulo anle primum ex Anglia discessum nes Molinaeus Gandensis in dedicatoria epistola Ivo-
(nemque anno 1097, quod ahbi observavimus), ut niani Decreti, ubi leslatur quae exstant Burchardi
insequentia monstrant Anselmi verba dicentis, fuisse collectanea Coloniae excusa 1548 vix sextam arche-
lam adeo molesla gravatum soiliciludine, ut vix sibi typi altingere portionem, licet numero superetlibel-
attenderet, ac procul dubio propter varios angores ibrum erat, inquam, forte codex ille auctior, in
;

caususque non leves et publicos ab Eadmero pluribus quo Meldense concilium vice Higini papae citabatur,
enarratos Vitse ejusdem lib. ii, cap. 12, 14, 15, 19 ; vel Higini Edictum a partibus Meldensis synodi repe-
quibus quidem cum non liceret mederi, per conlu- tebatur. Caeterum per altare de quo Higinus supra,
macem Guillelmi Ruffi Anglorumregispervicaciam, intelligiturmajus allare principale, ut Anselmus ;
;

gravissime vexabatur Anselraus. Porro id rescripti lilulatorium ecclesiae, ut Joaunes Flaventinus ad

pro foribus epistolae appensi hactenus me fugit, quod diclum cap. Si motum, vocat ; eoque moto ecclesia
tamen Baleum vidisse liquet ex hoc titulo, ct ver- iterum consecranda est glossa ibidem, Anselmus
:

borum principio,de raotione altaris Quod de altari : in hac epist., Ivo epist. 35, qui ad quodlibet altare
datur occasio,e\.c. Sed hanc,quam commentaniur
et id exlendit.
epistolam, ofiendi interms. Ivon. Carnotens, episl. (41) Mensam altaris motam, nec reconciliandam,
Beccensis bibliothecae, adjunctam illi ipsi, in qua nec iterum consecrandam, nec in altare, etc. Contra
eamdem exponit materiam. Anselmus vero cum Alexand. III, lib. m
Decretal., lit. 40, cap. 1, : Si
dicat sc Urbano papa nonnuUisque ponliiidhus J) altai^e ^notum fuerit,autlapisillesolummodosuper-
audientibus cardinera hujus causae vertisse, claret positus, qui siqillum continet, confractus, aut etiam
se Willelmo responsasse in Angliam revectum, sci- diminutus, debet denuo consecrari. His astipulatur
licet sub finem anni 1100. Joan. Andr. glossa in hunc tituIum,Joan. de Turre-
(40) Indecretis Eugenii papoi legitur,altaremo- cremata, Archidiacon. in*cap. Si motum, De
et
tum, etc. Nomen papae subdiiitiura csse coarguunt consecr. Astessanus lib. vi succ Sum-
distinct. 1 ;

primo paucula quas de Eugenio I et II ad nos per- raae, tit. 29, et alii, constanter asserentes quod cum
venerunt, nihilad rem habenl altero quod Burchar-; superior altaris tabula, sive mensa in qua fit conse-
dus lib. u Decret., cap. H, Jarlandus Chrysopoli- cralio, mota fuerit, vel in sua forraa mutata aut ;

tanus lib. xii suae Candelae Ivo Carnot. ; part., m lapidum quispiam eara sustentanlium et contingen-
cap. 13, rursusque Pannoniae ii part. et Gratian. tium, illiusve iu quo reliquiae continentur, et con-
De consecrat., distinct. 1, cap. Si motum, Higino secratio est impressa, raotus fuerit, altare rursus
papae tribuant his omnino verbis Si motum fuerit : fore sacrandum. Bernard., Papiens. prcepositus, lib.
altare,denuo consecretur ecclesia,si parietes mu- III sui Breviarii paulo aliler clariusque Alexandri
tantur, et non altare, salibus tantum exorcizentur. placitum relulitsic Altare inquo tabula cui conse-
:

Atlamen Ivo, qui locis modo signatis ex Higini papae crationisbenedictiopontificaliministerioadhibetur,

sanctionibus hanc allegat sententiam epist. 32, pro- si mota fuerit, vel enormiter fracta, debet non
ducit ex concilio Meldensi, relato a Burchardo. Et immerito consecrari ; nec negamus quin oleum non
quidem canonem de quo impratsenliarura, antece- consecratum, consecrato possit oleo commisceri.
dunt duo placita syuodi Meldensi ; forsanque Bur-
195 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLiE. 196

amplius io altare reputandara . Alii vero dicebant A portabit. Fehcem rae, inquam, si meruissera vel
lantum reconciliandam, nuUam lamen auctoriialera praesens instrui, vel tanquam famiharis epistolam
ostendentcs. In hoc autem oranes concordant quod, suscipere destinalam. Hoc autem raihi locus invidet,

vioiato prim-.ipali, lota ecclesia cum allari ilerura nec aUter salutalionis indulsit obsequia nisi prius
consecranda est, nec ecclesia consecranda est sine orbis dimidium consultarera, oportet enira maris et
consecralione altaris, aut principalis, aut aiicujus aeris explorare cleraentiam '" si quem "* judicamus

alterius in eadem ecclesia. In his autem omnes con- in AngHa salutandum. Caelerum incoramoda sepa-
cordant cura quibus locutus sum, excepta altaris rationis charitatis copula supplentur, quae nerainera

mensa. Item si aliqua pars ecclesiae destructa refi- patitur esse vobis '" absentera, nerainem non fami-
citur, aut nova sit altari imraoto aqua tantum ab liarera. Ea nihil est diffusius ;
par enim latitudo est

episcopo benedicta aspergendara dicunt. Ratio au- et charitalis et mundi. Charitas amplectitur quid-
tem quam a rae quaesivistis, haec mihi videlursuper quid Oceanus. Charitas in sacrario dilectionis et

his Allare non

: fit propter ecclesiara, sed ecclesia amicum colhgit in Deura, et inimicum propter Deum.
propter altare ; ct ideo, violato principali allari Eadem diligere non desinit, cum dihgi desinatur '".
jara non videtur esse ecclesia quia non cst illud : Omnes habet praesentes, omnes affines quibus non ;

propter quod ecclesia construitur et consecralur. B potest obsequio, subvenit affectu. Absit igitur ut
Quapropter cura illud fit novum, rccte videtur cum publicum charilatis beneficium maris mihi fluctibus
eo consecrari per quod recipit ut sit ecclesia. De auferalur, cum scriptum sit : AqucB multce non po-
molo altari iterum consecrando haec quoque mihi tuerunt^^^ extinguere charitalem. Facileestenimut
ratio videtur : altare vicera fidei Christianae tenet diversi cullores lilloris charitas uniat, quae unara
ut, sicut non nisi in altari sacrificiura nostrura offe- rempubhcam terram fecit et coelum. Hujus itaque
rimus, itanon nisi recla fide sacrificia bonorura fiducia, injecta est mihi praesumptio inquirendi atque
operum offeramus, Deo placere volumus. Sicul
si et postulandi id quod impensum non minuet erogan-
igitur fides raola a suo fundamento, quod est Chri- tem. Si votorura summa quaeritur, sequens illam
stus, el a sua stabilitale, jam non estfides, itaaltare pagina deciarabit. Apulorum "' relationibus didici
inolum a suo fundamento jam noa est allare sive ; vos in concilio Barensi sermonera habuisse de Spi-
quod de eadem materia tolum, sive de aha fiat al- ritu sancto, quera calumniosa Gr^corum versutia a
tare novum et aliud quod fuerat, altare videtur ideo Filio rainirae procedere fabulatur. Quod igitur ad-
consecrandum. Propler hanc ralionem cavendura versus hanc illorura dementiam in praefato promul-
existirao ne allare gestatoriura consecrelur sine gasti "' Concilio, succincto tractatu deprecor adno-
fundamento, quod raalli custodiunt, et fere ubique p. lari, et quae "' ipsi Lalinorum Patrura testiraonia
custoditur, quamvis Northmannia, cura ibieram,
in non suscipiunt. Ilis aucloritalibus opus tlagitatum
non servaretis, sed nudi lapides nusquam atfixi con- munire non laedebit, quas Graeca calhdilas, et suas
secrarentur. Quod ego non damno, nec tamen facere fateatur et nostras. Magna quidem, beate Pater,

volo. Ex his qua^ dixi scquitur quia si tola ecclesia poslulo, sed quae pariter et suscipienti proficiant el

nova fiat, altari sine violatione nianente, quoniam danli. Nobilis enim possessio est scienliae, quae
sine consecratione altaris alicujus non
consecrari dislributa suscipit incremenlum ; et avarum dedi-
debet, aut altare ahquod renovandum, ut
est ibi gnata possessorem, nisi publicetur, elabitur. Con-
simul cum ecclesia consecretur, aut aqua ab epi- servel nobis Dominus sanclitatem vestram, et vi-
scopo ad hoc benedicta intus et exlerius simphciter deanl vos oculi mei antequam moriar.
aspergatur. Qua} facienda de his dixerim, ex ore et
EPISTOLA CLXI.
usu aliorum didici ; rationem vero eamdem alios

habere non nego, sed egoanullo accepi. Quapropter

BJUSDEM AD ANSRLMUM.
quod per me, vel per alios sentio, sanclilati vestroe Hildebkrtus episcopus Anselmo, Cantuariensi
postulatus simphciler insinuo, donec vobis certius archiepiscopo.
aut raehus patefiat. Valete. Et dies laetus el vultus soleranes cum tuo tractalu
D mihi pariter accesserunt. Susceperara prius benedi-
484 EPISTOLA CLX. ctionera tuara servus ego, servus tuus, el egi
"^
IULDHBERTI EP)SCOI'I CENOMANENSIS AD ANSELMUM. gratias Deo et tibi devotus alfeclus "" meus. Huma-
HiLDEBEuTus episcopus Anselmo, Cantuariensi nura quidem fuit subvenire proximo per compas-
archiepiscopo. sionis atfcctum, sed divinum fidem defenderecatho-
Familiare est sapienti tolerare nescientem, hinc licam per inhabitantem in te Spirilura sanctum :

"^"
esl quod inscicntiam nieam aperire non li- ulrumque autem operalus esl unus alque idem Spi-
"'
raeo "*, quia erat cum sapicnte colloquiura. Eam rilus, volens tibi virlutum cxuberare gratiam, quera
ni fallor, et scienlia vcstra erudict, et charitas sup- sua) processionis a Filio defensorem reservabat ; in

VARIiE LECTIONES.

*"al. .scicntiam. «"a/. timui. »"«/. Eum. "'al. domenliara. "'a/. sitiuidcm. "*a/. nobis. "*al. definilur.
*'*a/. potc.-uut. "'a/. Appulsorum. ""al. promulgastis. "'a/. quia. ""a/. egit. "'«/. elfectus.
 19" LIB. III, EPIST. CLXV.
198
malevolam enim mimam non poterat introire sa- A EPISTOLA CLXIII «*,
'pientia, nec habitare in corpore subdito peccatis
ANSELMI AD GELDUINUM ABBATEM AQUICINENSEM.
Unde dignum fuit ut advocatus veritatis exemplum
Anselmus, servus Ecclesiae Cantuariensis, Gel-
praetenderet religionis. Talis propterea pastoralibus
DuiNO, reverendo abbati Aquicinensis
excubiis congruebat, cui nihil deesset ad plenitu- ccenobii sa-
lutem,
dinera justitiae, nihil ad integritalem doclrinse. Bea-
tum sane pectus quod virtutum conventus reveren- Unde reverentia vestra me consuluit, paucis re-
spondebo, Quaeritis utrum vobis
dum sibi penetrale consecravit. Inde velut ex adytis liceat decimas ad
ecclesiam vestrara
divina prodeunt oracula, nihilque aliud sacra labia '" pertinentes de manu laicorum
eas tenentiura eraere. Licet utique vobis
profitentur quam cselestis interpretem voluntatis. secun-
Eorum me saepius recordantem stupor opprimit et dum concessionem apostoiici ab aliis '" redimere
;

quaecunque ecclesiastica episcopali donatione

dum singula diligenter intueor, omnia Spiritui sancto in jus
ecclesia) vestrae devenerunt. Nec quantum
confiteor ascribenda, cum Psalmista dicens A Do- :
in vobis
est concedere debetis ut aliquis laicus
mino factum est istud et est mirabile in oculis deciraas vel
ecclesias aut altaria in feudum de vobis teneat. De
nostris {Psal. cxvn, 23). Vicem raihi, Paler sancte,
hoc quod quaeritis '" utrum spernendum
rependes, si tuarum participem me feceris oralionum. t> an susci-
Vale.
piendum sit, si quivis '" hominum aliquid ecclesia-
sticum, vobis scientibus, sed neque verbo neque
EPISTOLA CLXII. munere rem ordienlibus, ad opus ecclesiae vestrse
redimere voluerit, mihi videtur quod per
EJUSDEM AD ANSELMUM. consiliura
et donationem episcopi licite hoc "«
suscipere pote-
stis. De depositis propter Siraoniacun criraen,
HiLDEBERTUs episcopus Anselmo , Cantuariensi 425
archiepiscopo.
unde me consuluislis
videtur mihi quod nullus
,

abbas sua auctoritate eos potest restituere,

Flabellum tibi misi, congruum scilicet propulsan- etiarasi
ad monachicura ordinem conversi fuerint, Quod
dis muscis instrumentum. Est etiam quod in munu-
autem quaeritis si quovis alio crimine praeter homi-
sculo iiostro te interpretari oporteat. Attende ergo
cidium clerici conversi a sacerdotio debent arceri,
quibus rauscis immolantes Domino sacerdotes gra- •

vius infestentur, quibus frequenter impedianlur sa-

facile nunc determinare quibus criminibus arceri
debeant nou praesurao, ne misericordia quae
lutaria altaris officia, Mille sunt occursantium phan- multis
rationibus in eadem culpa aliis impenditur,
tasmata cogitationum , mille diaboli suggestiones, aliis ne-

mille mortahum tentationes animorum, quae dum se

gatur, mea senlentia cui debeat impendi obstrui vi-
sacrificantium menlibus inopino "' ingerunl illapsu, C deatur, aut cui non debet irapendatur. Quod
certius
judicatur quando de nominato "' crimine
dum eas ad alia atque aUa cogitanda abstrahunt, publico
dum haereticam moliuntur velocculto de nota persona agitur. Porro quod
et
inducere pravitatem,
de ecclesiasticis rebus vobis responderi epistolari
quid aliud faciunt quam velut quaedam rauscae sa-
brevitate poscitis, nec tempus nee .opportunitatem
crificantes altaris ministros infestant et impediunt ?
Talium portenta rauscarum patriarcha noster Abra- habeo satisfaciendi vestrae petitioni, nec puto bre-
viter hoc posse fieri. Excomraunicatos non
ham propulsanda prsesignavit cura a sacrificiis aves consulo
ut raonachos faciatis, nisi praeraissa absolutione
abegerit incursantes ; scriptum est enim : Descende- sui
episcopi. Vale,
runt volucres super cadavera, etabigebat eas Abra-
ham. Dum igilur destinato libi flabello descendentes EPISTOLA CLXIV.
super sacrificia muscas abegeris , a sacrificantis
H(sc et sequentes epistolce habentur infra in
mente supervenientium incursus tentalionum, calho- Histo-
ria Novorum Eadmeri.
licae fidei ventilabro exturbari oportebit. Ita fiet ut
quod susceptum est ad usum, mysticum Reverendissimo.,. Anselmo archiepiscopo WoL-
tibi praebeat
inteiiectura. Et quoniara prsefatae volucres super sa STANus, Wigornensis episcopus, etc.
crificia tantam descendisse leguntur, non^^etiam^ Novit prudentia vestra, etc.
coeplum interrupisse officium sacerdotes Christi
,

tentationes quas perferunt ita docentur abigere, ut EPISTOLA CLXV.

a sacramentis altaris talis eos lapsus non cogat ab- Anselmo, Dei gralia Anglorura archiepiscopo,
stinere, Hic enira defectus infirmitas est quae virtu- clerus et populus oppidi Wataferdiae cura reoe
Mur-
tem perficiat, non quse virtulis opera in irritura de- CHETACHO, et episCOpO DOF.NALDO, etc.
ducat. Paler sancte, etc.

varij: lectiones.

al. verba. "' a/. inopinato. "* Exstat in ms. Bibliothecce Aquicinctinx, et in ms. Bibl. S. Martini
Tornacensis '" al. illis. '" a/. de hoc quoque quaeritis. *" al. quis. "* al. de-
"' a/. super hoc.
nuntialo
 .

199 S. ANSELMI CAxNTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. - EPISTOLiE. 200

EPISTOLA CLXVI. EPISTOLA CLXXVI.

Domino... Summo ponlitici Urbano fraler Ansbl- IIenricus rex, etc, Anselmo archiep., etc.

MDS, servus Ecclesiae Caniuariae, elc. In die sancli, etc.

Noviraus, Domine, etc. EPISTOLA CLXXVII. i

Suo charissimo domiuo Hk:<rico, etc, Ansel-
EPISTOLA CLXVII.
Mus, etc
Paschalis episcopus, servus servorum Dei, vene- Gratias ago, etc.
rabili frairi Anselmo, Canluar. arcliiep., elc.
EPISTOLA CLXXVni.
Advcrsus illam, etc.
Henricus rex Angl. Ansblmo archiep., elc.
EPISTOLA CLXVIII. De hoc quod, etc.
Paschalis episcopus, servus... Axselmo Cantua- EPISTOLA CLXXIX.
riensi, etc. Hbnricus rex Angl. Anselmo Cantuar., etc
Suavissimas dilectionis, etc. Paternitati et sanclitati vestrae, eic

EPISTOLA CLXIX. EPISTOLA CLXXX.

B Paschalis episcopus, servus, etc, fratri Anselmo
Paschalis episcopus, servus... Anselmo Canlua-
Canluar., etc
riensi, eic.
De presbylerorum, elc.
Fralernitati tuae, etc.
426 EPISTOLA CLXXXI.
EPISTOLA CLXX.
Paschali domino summo pontifici, Anselmus, elc.
Domino... Anselmo Cantuar... illius devotissimus
Non debeo, etc
famulus, etc. EPISTOLA CLXXXII.
Considerata, elc.
Domino Paschali summo pontifici, Anselmus, etc
EPISTOLA CLXXI. Quoniara robur, etc

Paschalis episcopus, servus , etc. Canluariensi EPISTOLA CLXXXIII.

archiep. Anselmo, etc. Anselmus archiep. Radulpho episcopo Dunelmensi
De illata tibi, elc. salutem.
Mandastis mihi, etc.
EPISTOLA CLXXII.
, , ., ,. EPISTOLA CLXXXIV.
Vir auidam non contemnendfe auctontatis sancto r.-, , . ,. • rj,

Anisfilmn
Anselmo hcec xr.ribit
hfpr. scribit : C DlleCtlSSimo... A^SELMO... arclliepiSCOpO, Th0M.\S.
Eboracse melropolis electus, etc.
Charissime Pater et Domine, etc.
Gratias ago vobis, etc.
EPISTOLA CLXXIII. epistola clxxxv.
Reverendissimo Anselmo Cant., etc Henricus IIenricus... rex... Ansklmo Cantuar., etc.

Dei gralia rex Anglorum, etc. Mando vobis ul, etc

Venerabilis Pater nou tibi, etc EPISTOLA CLXXXVI.
Anselmus arch... Thom.e, electo, etc.
EPISTOLA CLXXIV.
Mandastis mihi in, etc
Suo charissimo Doraino Henrico ,
glorioso regi
EPISTOLA CLXXXVII.
Anglorum, Anselmus, etc. Anselmus archiep... THOMiE eleclo, etc.
Quod vestra magnitudo, etc Mandavi vobis, ctc
EPISTOLA clxxv. EPISTOLA CLXXXVIII.
Roberto, co- TiioMAS electus, etc, Anselmo, clc
Anselmus, etc, domino et araico
Exstat duntaxat fragmentum hujus epistolir,
mili de Mellento, etc D
Vos scitis, etc quod incipit .-Causam qua differtur sacratio mea, etc

LIBER QUARTUS
EPISTOLAS CONTINENS QU.E HACTENUS SUNT INEDIT.E
{Ex ms. bibliothcca; Colloniance in Anglia.)

427 EPISTOLA PRIMA. Lanfrancus, pcrpetuam a Dco benodiclioncm.

Lanfranci ao lanfrancum kt c;uidonrm fratres. Quiadivinitus {{.c.Exslat iuterephtolasLanfranci
(juadragcsimascptima, Vatrologiit tom. CL, col. 541
Dilcctii>simisfratribusLANFRANcuetGuiDUNi,fraler
201 LIB. IV, EPIST. TII. S02
EPISTOLA II. A praesumpsit. Qualis autem anle episcopatum vclpost
ANSELMI AD PASCHALEM PAPAM. episcopatum in simonia et in aliis criminibus exsti-
Domino reverendo, el Patri diligendo, Paschali
terit, charlse praesentis lator inliraare polerit. Talis

summo ponlifici, Anselmls, servus Ecclesise Can- tamen pontifex, sicut ipse inordinate est, ubi non
tuariensis, debitara subjeclionem, et orationum fide- 428 debuit, consecratus, ita extra dicecesim suam
litatem. ecclesias et personas sua sacratione contaminare
Quoniam de sedis apostolicae auctoritate pendent non dubilavit. Hunc quando redii in Angliara, inveni

filiorum Ecclesiae direcliones el consilia, idcirco ad caplum a rege pro pecunia quara de rainisleriis suis,

vestrae palernitatis recurro prseceplum el consilium. velut publicanus, debeat male

retenta, ut plena

Cur autem tanlura disluli vestrae celsitudini aliquid curia.populo gaudente, velut de leone
testatur regis

scribere, postquam redii in Angliam, per latorem circumquaque vastante compresso. De quo, quando
praesentium, si placet, poleril agnoscere. Mortuo rege captus est, in audientia regiae curia) archiepiscopus

Guillelmo, cujus violenlia per trienniura exsulavi ab ejus quia postea defunctus est, confessus est se iilum

Anglia, cum magno desiderio sum a domino raeo non tenere pro fratre vel episcopo, et menliiura sibi
rege Henrico, el a principibus ejus et ab Ecclesia esse omnia quae consecrandus promiserat. Qui audiens

Anglorum revocalus, et cum niagno gaudio susce- B r6'^'l""i meum, auxilio meosibisubveniri ut episcopo

ptus. Qui postquam intellexerunt institulionem, quara postulavit. Misi itaque ad eum qualuor episcopos
audivi fieri in Roraano concilio a venerabilis me- cuin praesentiuni portitore, dicens quia, si vellet se

moriae praedecessore vestro papa Urbano, ne scilicet sic ad episcopalum accessisse oslendere ul tanquam
aliquis susciperet investiluram Ecclesiae de manu episcopus tractari deberel, facerem ut libertatem
laici, et ne episcopus vel abbas homo ejus fieret, sensi hoc faciendi haberel; timebara tamen, fateor, male-
et audivi quia nullo modo eara rex etprincipes ejus dictionibus populique lapidibus obrui, qui crudelila-

vellent suscipere. Qua dere mihi necessarium vestrae tera ejus cohibilara iu libertalom inducerem. Al epi-

celsitudinis consiliura exspecto. Quando Romae fui, scopi in boc, quia pereosquaesivi,eum sibi defecisse

ostendi praefalo doraino papae de legatione Romana retulerunt. Qui postea clam de captione fugit in

supcr regnum Angliae, quam ipsius regni homines Northmanniam, ac inimicis regis domini sui sociatus,

asseverant ab anliquis temporibus usque adnostrum dominum piralarum ,

quos
mari misit, sicut pro
in

lerapus Ecclesiam Cantuariensem tenuisse quam certo dicitur, se constituit. De hoc quoniam Ecclesia
,

sibi commissa, inter barbaros multis periculis

necessarie ita esse oporteat, nec aliter nisi conlra expo-
Romanae sila, diu pastore carere nequit, et de ecclesiis el
ulilitatera Ecclesiae et Angliae fieri possit.
personis quos consecravit consilii vestri jussionera
Rei aiitem hujus rationes praesenli nunlio ex qua- q
postulam.us. Mortuo archiepiscopo Eboracensi post-
dara parte ut vobis referat injunxiraus. Legationera
quara reversus sum, electus est ia ejus locum epi-
vero, quara usque ad nostrura tempus, secundura
praedictura tesliraonium , Ecclesia tenuerat, mihi scopus Refordensis, vir adraodum lilteratus, et ia
ecclesiasticis disciplinis eruditus.
domnus papa non abstulit. Audivi lamen quod, dum In hac electione

eram pro fidelilale sedis aposlolicae in exsilio, lega- nos episcopi clero et populo ejusdem Ecclesiae assen-
lionem ipsam archiepiscopo Viennensi vestra com- sura praebuimus. Quem valde desiderantem se vestro

mendavit auctoritas. Quod quanta difficullale, imo praesentare conspectui, ut pallii largilatione a vestra

impossibilitate plenum sit, intelligunt hi qui longum benignitate pro consuetudine honoraretur, rex pro

et periculosum intervallum maris et regnorum, quibusdam causis consilio principum suorum reti-
Francisb scilicel et Burgundiae , intor Angliam et nuil; atque ut illi pallium millatis, celsiludinera

Viennara noveruut, u scilicet archiepiscopus Vien- vestrara postulando impetrare desiderat. Cujus peti-

nensis Angliara, aut Angli Viennam pro suis causis tioni largitatem vestram favere, si preces nostras

frequentenl. Quapropter supplexoro, servus et filius placet adrciltere, suppliciler flagitamus.

palernitalis veslrae, ne meo tempore Ecclesia, quae

EPISTOLA ni.
mihi corapatiendo multa adversa pro fidelitate Ro- ^
man* ecclesiae in paupertale me exsulante sustinuit, ^ vlxstani episcopi wigorniensis ad anselmum
(42).

privelur ea dignitale quamante rae in antecessoribus Reverendissirao ac bealissimo vitae sanctitate, et

meis se possedisse a vestra sede pronuntiat. Quando summae sedis dignilate praelato, Anselmo archiepi-
de Angliaexivi,eratibiquidem professione sacerdos, scopo, VuLSTANUS scrvorum Dei minimus, Wigor-
non solum publicanus , sed etiam publicanorum niensis Ecclesiae episcopus merito indignus, orationis
princeps infamissimus, nomine Ranulphus, propler obsequia, fideliaque ex cliaritate servilia.
crudelitalemsiraileraflammae coraburenli, pronoraine De his, unde nobis dignitas vestia scribere et no-
Flambardus cujus flamma qualis sit, non in Anglia strae parvitalis est dignata consilium qugerere
;
quan-
solum, sed in exteris regnis longe laleque innotuit. tum recordari possumus, dicerenon omiitimus. Hanc
Huucrexnuper defunctus conlra volunlatemoranium denique unde consuluit causara ventilari nunquam
religiosorum.contraomnemjusliliamadepiscopatum audivimus, quia nullus ahquando exislit, qui
hanc
sine omni ejus correctioue sublimare rae exsulante Cantuariensi archiepiscopo potestatera adimere
vel-
notj:.
(4?) Respondel Anselmi epist., quae est 19 lib. iii.

Patrol. CLIX. .j
i03 S. ANSELMI CANTUAR. ARGHIEP. OPP. FARS. III. — EPISTOL^. 204

lel, el ne dcdicationem propriarum duntaxal eccle- A Anglorum, A>SELMUsarchiepiscopus, fideleservilium

siarum publice faceret, defenderet. Exstaul quippe et tideles oraliones.

et in noslra diivcesi altaria, et quaedam etiam ec- Precor vos, mi charissirae domine , ut dorainum
clesiae in iis scilicel villis ,
quas Stigandus vcsiraB et regem et tulorem Ecclesiaj Dei vobis commissae,
excellentia^ prgedecessor, liaud lamen jure ecclesia- ut audialis inteiite planctum istius monachi de Mi-
slicae haereditatis, sed ex dono possederal sjecularis celci, et secundum quod inteliigetis vos decere et

potestatis, nostris et antecessoris nostri lemporibus, Ecclesiae expedire, senliat regiam et paternam ve-
nobis inconsultis, nec antea nec postea quidquam stram subvenlionem el consolalionem. Ego vero,
inde calumnianlibus, ulpole hanc specialem pote- fidelissimus animse vestrse et corporis vestri, el vcri
statem ejusdem metropoHtani cpiscopi esse scien- honoris veslri, consulo vobis et obsecro ne, propo-
libus. Judicium lainen hinc agitatum, aut hoc ex ncndo Ecclesiis Dei personas quales uon debetis et

jure sibi vindicatum aliquando minime audivimus, aliler quam debetis, et consilio secundum quorum
sed quod in nostra dioccesi eum fecisse libere agno- consilium non debetis, altrahatis, quod absit! iram
vimus, in aUorum etiam facere posse credimus. Dei supcr vos. Certum enim est quia jam in aliquibus

Ecce, quantum inde reminisci aul scire poluimus, pravi et infidelcs, quanlum ad animara vestram.
prudentiae vestrae inlimavimus. Jam quid faciendum jd consiliarii, ahter quam oporleret vobis consulue-

sit, ipsa considerel. Valeat palernitas vestra, et oret runt. Omnipolens Deus sic vobis det regere quae

pro nobis. vobis commisit ut ipse vos regat et ab orani malo

EPISTOLA IV (43). tueatur.

ANSELMI AD PASCHALEM PAPAM. EPISTOLA VI.

Domino reverendo, et Palri dihgendo, Paschali ANSELMl AD PASCHALEM PAPAM.
summo pontifici, A.nselmus servus Ecclesiac Can- Domino reverendo, et Palri diligendo, Paschali
tuariensis, debitam subjectionem, et orationura assi-
summo pontifici, Anselmus servus Ecclesiae Cantua-
duitalem. riensis, debilam subjeclionem, et orationum assidui-
Postquam revocatus ad episcopatura redii in An- tatem.
gham, ostendi decrela apostolica quae in Romano Quanto studio mens mea sedis apostolicae reveren-
concilio pra)sens audivi, nc scilicet aliquis de raanu lium et obedicnliam pro sua possibilitate ample-
regis aut alicujus laici ecclesiarum investiluras ac- ctatur, teslantur muIliE ct gravissiinae tribulaliones
ciperel, ut per hoc ejus horao fieret, nec aliquis haec cordis mei soli Deo et mihi notae, quas ab initio epi-
transgredicnlein cousecrare praesumerel. Quod au- scopatus 429 "i^i per quatuor annos in Anglia, et
dientes rex et principes ejus, ipsi eliam episcopi et ^^^. bigHnium in exsiliopassus sum, quia cjusdem
alii minoris ordinis , lam graviler acccperuul ul scdis subjectionem abnegare nolui. A qua intentione
assererent se nullo modo buic rei assensum praebi- spero in nihil est quod me retrahere pos-
Deo quia
turos, et me de regno polius quam hoc servarcut sit. quanlam mihi possibile est, omnes
Quapropter in
expulsuros, et a Ilomana Ecclesia se disccssuros.
aclus meos ejusdcm auctorilalis dispositioni diri-
Uude, reverendc Pater, vcslrum pelii per epistolam gcndos et ubi opus est corrigendos volo committere.
nostram consilium , quam misi celsiludini vestra Qualiter ergo siin ad praesens in Anglia, breviler
per Guillelmum regis Icgatum. Scd quoniam re- scribo, quia laloribus praesentium plenius hoc viva
sponsi veslri litteras non accepi, adhuc pcr legalos Yoce significandum dimitlo, postquam revocatus a
noslros quos milto cum charissimis fralribus el co-
rcge Angliae qui nunc est, ad episcopatum redii,
episcopis nostris, qui pro eadem re veslram saucti- oftcndi decrela apostolica quae in Romano concilio
talem adeunt, jain pelitura ilerum supplex per char- praesens audivi, ne scilicet laicus investituras ec-
tam sublimitatis vestrae certum peto consilium. clesiarura daret, neque aliquis dc manu ejus acci-
Oramus Dominum nostrum Jesum Chrislum, ul vos
perct, aul pro hoc homo ejus fieret, nec aliquis ha?c
conservel ad laudem el gloriam nominis sui et utili-
praesumentem consecrarel; qui vero haec Iransgre-
tatem Ecclesiae sua;. deretur, excommunicationi sancti concilii subjace-
EPISTOLA V. D ret. Quod audicntes rcx et principes ejus, ipsi

ANSELMI AD IIEMUCUM nEGEM ANGLORUM. cliam cpiscopi, quanta mala hinc processura, quid

Glorioso domino suo IIemuco ,

gratia Dei, regi j)0lius se facturos quam haec decrela suscepluros

NOT;*:.
adhaesil). Sane si non perfunctorie et forto praccipiti
(43) Honc epislolam cl. V. Ilcnricus Warlhon in
Anglia; sacra' lonin ll,pag. 178, dedil ciim liac cpi- oculo (ierbcronii edilioncm perlustrasset, illam ipsam
epi.stolaiii (puim rcstitucre se arhilralus est puram
graplie EpistolaAnsehinviliatiunetlllioneOperum
:

Anselini l'Hrisiis nnno 1075 a Gahriele (icrbcrouio l>nlaiii, qualom ipse lyitis maiidavit, reperissot, a
adornala,ex codicems.vctuslo bibliothecw.Lambcr- Gciberoiuo edilam lib. iv, cpist. 4, jiag. 4-28. Igitur
Hanc iiiscriiilioncin ut legi, non diiasAnselmus ad Pasclialcm ojusdcm argumenli
tliana: restiluta.
potui non niiniri suinmam viri erudili oscilantiam scrijisil opislolas unanKpKO hb. iii exstat. nura. 47;
:

(naiii maiam fidem siispicari prohibct vel ipse libri ailoiaiii inter novas lib. iv, cpisl. 4, qiiam si legis-

obscure Wilolur Angliam sacram .scl Wliarlonus, procul dubio iiou rocudisset, mullo
sui tituliis ipio, iion
cxstilisse ad aniium us(<uc lliiO, lioc est quan(hu minus mala; lidei Gerbcrouium iiisimulassel. iMAa-
Romano jionlilici taiiquam ^cio ac lcgilirao cajiiti TENE.
 ;

205 LIB. IV, EPIST. IX. 206

acclameverunl, gravor dicere ; dicant legati praesen- A satione et benevolentia confido, quoniam religioso-

tes qui audierunt. Tamlem in me conversi uno sensu rum est ad religionem volentes proticere libenter,
pariter omnes affirmaverunt rae posse exstinguere cum opportunitas se exhibet, inslruere, precor ut ei,
omne nialum, quod ex liisdccrelisprocesserit ;asse- quantum vobis opportunum erit, concedatis, sicut

verant, si precibus episcoporum meas vellem asso- postulat, ia vestro conversatione remanere.

ciare, quatenus celsiludini vestrae placeret praedi-

ctam sententiam mitigare. Quod si facere recusa- EPISTOLA IX.
rem, onnie malum quod inde evenirel,
raihi impu- ANSELMl AD BALDUINUM REGEM HIERUSALEM.
tandum sine uUa mea excusatione judicarent. Ne
Balduino, gralia Dei, regi Hieioisalem, charissi-
igitur aliquid videar contemnere, aut meo solo
mo domino, Anselmcs, servus Ecclesise Cantuaricn-
sensu vel propria voluntate quidquam facere, noc
sis per regnum terrenum ad coeleste sublimari.
illos audeo non audire, nec de vestrae sanctitatis
Benedictus Deus in donis suis, et sanctus in ora-
disposilione aliquatenus volo exire. Servata igitur
nibus operibus suis {Psal. cxliv, 13), qui vos ad
apud rae revereutia et obedientia sedis aposlolicae,
regis dignitalem sua gratia in illa terra exaltavit ia
precor ut, quanlum dignitas veslra secundum Deum
qua ipse Dominus noster Jesus Christus pcr se"
permittit, 'petitioni praedictae, quam
^
ponent,
.'

juxla
.^
sapientiam
^
veslram,
.
vobis lesrali ex- -D
'

condescendalis
^ .
r -^ „* „ «-u .• •.".•" "
• • •
'^t^'
ipsura prnicipmra Christianitati semmans, Eccle-
siam suam, ut inde per totura orbem propagaretur,
•
i

el quid me jubeatis in liac re facere, quidquid fu-

novam plantavit, quam propter peccata hominum
turum sit, per legatos praesentes certura me facia-
judicio Dei ab iufidelibus diu ibidera opressam sua
tis. Oramus omnipotentem Dcum ut paternilatem
misericordia nostris teraporibus mirabiliter resu-
diu incolumen in integra prosperitate ad Ecclesiae
scilavit. Ego itaque, raeraor magnae dilectionis et
suse robur et consolationem conservet.
beneficiorum quae in patre et raalre vestra et filiis

EPISTOLA VII.
eorum erga me suam expertus, exprimere scribendo
nequeo quantura de gratia Dei quam in fratre
ANSELMI AD GUILLELMUM WINTONIiE ELKCTUM EPl-
SCOPUM. vestro et vobis, eligendo vos ad illam dignitatera
ostendit, gaudeo, et quanto affectu ut vos qui fratri
Anselmus archiepiscopus, dilecto dilectori suo
successistis, non tara vobis quara Deo regnare stu-
GuiLLELMO electo episcopo Wintoniae, salulem.
Mandate mihi si in proximis Quatuor temporibus deatis, desidero. mi charissime domine,
Unde,
eliamsi raea exhortatione non egeatis tamen ex cor-
venturi estis ad me pro sacerdolio, et si in sequenti
dis abundantia, ut fidelissiraus amicus precor vos,
die post acceptionem sacerdolii vultis cousecratio
ncm^piscopalem accipere. Oportet enira me hoc G moneo, obsecro, et Deum oro qualenus sub lege

tunc consecrationem Dei vivendo voluntatem vestram voluntati Dei per

praescire, quia si episcopi
veniam tunc Cantuariam, et invi- omnia subdatis. Tunc enim vere regnatis ad vc-
suscepturi estis
stram ulililalem, si regnatis secundum Dei volunta-
tabo episcopos qui mecura sint, ad tale opus, ut
decet, faciendum. Si autera sacerdotium tantum
tem. Ne putelis vobis, sicut multi mali reges faciunt,
EcclesiHm Dei quasi domino ad serviendum esse
praedicto terapore vultis accipere, non veniam tuix
datam, sed sicut advocalo et defensori esse coramen-
Cantuariam, quia ubicunque fuero illud facere po-
tero. Ubi autem tunc ero, prius charilali vestrae
dalam. Nihil magis diligit Deus in hoc mundoquam
libertalem Ecclesise suae. Qui ei volunt non tam pro-
notificabo.
desse quam
dominari, procul dubio Deo probantur
EPISTOLA VIII adversari. Liberam vult esse Deus sponsam suam,
ANSELMI AD JOANNEM PRIOREM. nou ancillam. Qui eam sicul filii matrem tractant et
Anselmus servus Ecclesiae Cantuariensis, amico honorant, vere se filios ejus et filios Dei esse pro-
suo JoANNi, priori canonicorura de monte S. Eligii, bant. Qui vero illi quasi subditae doroinantur, non
et congregationi sub illo Deo servienti, salu- filios, sed alienos se faciunt, el ideo juste ab ha?re-
tem. T-v dilate et dote illi promissa exhceredantur. Qualem
Clericus isle nalione Auglus, nomine Northmannus illam constituetis in regno vestro, in hac nova
de quadara ecclesia in qua noviter sunt congregati resuscitatione talera illam diu 430 suscipient et
clerici qui regulariter vestro raore vivere volunt, servabunt in futura generatione. Quod autem ego
venit ad vos desideraus vobiscum aliquanto terapo- vobis persuadere desidero, oro Deum omnipotentem
re, quanto vobis placuerit, conversari, quatenus ut ipse persuadeat et sic vos in via mandatorura
vestro ordine et vestris consuetudinibus iustrui suorum deducat, et ad gloriam regni cceiestis per-
possit in servitio Dei ad suam et aliorura ulilitatem. ducat. Amen. Remerium latorera praesentium, qui
Qui quoniara noster faraiiiaris est, ne aliquis suspi- se de vestra nutritura esse cognoscit, celsitudini
cetur eum alia causa peregrinari, rogat Jitterarura commendo. Et quia mecum diu conversatus
vestrae
nostrarura testiraonio notificari, et nostra notitia et de domo noslra, ubi se sua slrenuitate et bonis mo-
prece apud vos ad hoc quod desiderat adjuvari. ribus valde amabilem fecit, ad vos vadit precor, ;

Quamvis ergo de vestra religione nihil nisi sola ut Dominura dilectum, quatenus apud vos raelius
dilectione meniimus, lamen quia de vestra conver- illi sit, propter araorera nostrura. Valde.
207 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III EPISTOL^. 208

EPISTOLA X. A lionem proficere quatenus per voscor Domini nostri

A>'SELMI .40 ANHELITEM ABBATISSAM EJUSQVE S.ANCTl- regis avertal a consiUis principium quse reprobal, et
MOMALES. consilio suo quod in aeternum manet, adhaerere
Anselmus archiepiscopus, filiac charissimiB, dom- faciat. Consolalionem et exhorlalionera vestram
nae abbatissae Anueliti et sanclimonialibus, sub ea gralanler sicHt a domina et secundum Deum araica
Chrislo famulantibus, salutem et benediclionem. accipio, quia de Dei dileclioneillam procedere intel-

Si vos multum non amarem, multum vos increpa- ligo. Si quid placet vestrae dilcclioni mihi raandare,
rem, quia postquam vos ipsne ad me nuntium ve- latori proesenlium sicut raihi ipsi viva voce secure
slrum raisistis, el de illo mortuo quem quidam potestis intimare. Ouinipotens Dous oranes actus
volunt pro sanclo haberi quid vobis faciendum esset veslros dirigat, et vos ab omui malo custodiat.
noslrum consilium requisislis, in consilio nostro EPISTOLA XIII.
non sletistis, sed insuper pra^cepto nostro inobc- ANSELMI AD R0BERTL.M COMITEM FLA.NDRI.K.
dienles exslitilis. Quapropter mandans prsecipio Domino, et in Deo dilecto, Roberto coraili
vobis ul, si a divino officio suspendi non vultis, Flandria», A.nselmls, servus EcclesiacCanluatiensis
omnem amodo honorem cuivis sanclo debitum illi
fideles orationes cura servitio.
morluo auferatis, et ei nec oblationera faciatis,"nec g Audivi quia quosdam de vestris abbalibus con-
faclam ad opus vestrum susciiuatis. Fiiium autem cessislis regulari eleclione ordinari, ul investiturara
cjus qui ad turabara ipsius decumbit et ibi moratur demanu veslra non acciperent. Unde gralias ago
a villa depellile, ncc ei amplius aliquam inibi facul- Deo cujus gratia cor vestrum ad hoc quod sibi pla-
tatem manendi relinquite. Valete. i;et direxerit, et gaudeo pro vobis quia ecclesiaslicis

EPISTOLA XI. instituti."? ad Christianae religionis profectura vaien-

A.>"SELM1 AD HILDEBERTUM CE>'0.MA>ENSEM EPISCO- libus siiie contradictione favelis. Cura enim hoc
pum (44j. facitis, non homini, sed Deo obeditis, et vos verum
A.nselmus servus Ecclesiaj Cantuariensis, Hilde- et fidelcm filiura Ecciesiae Dei et verura Cliristianura

berto doniiuo, et reverendo coepiscopo Cenoma- ostenditis el vos esse de ovibus bealo Petro aposlolo

nensi, salulera lemporalem et aelernam. commendatis, cui Deus claves dedit regni coelorum

Litterae veslrae sanctilatis valde me vobis debito- monstratis.Certum quippe est quoniam qui non
rem reddunt, non quia me supra me exlollunt, obedil Romani pontiticis ordinationibus, quae fiunt

sed quoniam immensam dilectionis erga me sinoeri- propter religionis Chrislianae cuslodiam, inobediens

tatem ostendunt. Si enim propter Deum ul illi pla- est aposlolo Petro cujus vicarius est, nec esl de
ceamus inimicos, multo magis ne illi displiceamus q grege illo qui ei a Deo coraraissus est. Quferal igi

diligere debemus amicos. Quapropter si aut nuliam tur ilie alias regni coelorura porlas, quia per illas

aul minorem dileclionem vobis Iribuo, injustum in non intrabil quarum claves Petrus apostolus portat.

raea conscienlia me judico. Sicut igitur hanc volo Gaudens ilaque gratias ago vobis, et oro ut Deus

vilare injustiliam, sic vestram amplecti desidero exemplum aliis princi-

retribuat vobi.s, quia botium

amicitiara. Fateor cliam quia si mihi esset possibile pibus dalis, et omncs servos Dei hoc modo utorent

vos ad duplum quam me diligatis deberera ddigere, pro vobis invitatis et Deum ad amorem et auxilium

quia vos me quod probastis rau-

iirievenistis araore veslrum in vestris negotiis invocalis. Precor, obse-

nere. Nam, quoniam imraeritum dilexistis, non mi- cro, moneo, consulo, ul fidelius aniraae vestrae, mi
nus debeo rependere, et sicut dalis exemplum tan- domine, et ut in Deo vcre dilecte, ut nunquam aesli-

tumdem gralis debeo impendere. Quoniam, si signi- melis veslrae celsitudinis minui dignitatem, si sponsae

ficaslis vobis placere hoc quod de opuscuhs nostris Dei et raalris vestrae Ecciesiae amatis et defenditiB
vidislis, prffisuminus vobis mittcre quaedam, qu8e,ut libertatem ; nec puletis vos humiliari, si eam exal-

puto, nondum vidistis. tatis, nec credatis vos debilitari, si eam roboratis.
EPISTOLA XII. Videle, circumspicile, exempla sunt in promptu ;

ANBLLMl an MATniLDK.M REGINAM ANGLORUM. ronsidcrale principes qui illam impugnant el con-

charissimae Mathildi reginae

D culcant, ad quid proficiunt, ad quid deveniunt? Satis
Dominae et filiac

Anglorum, A.nselmus archiepiscopus Cantuariae, fi- patet, non egct diclu. (lcrle qui illam glorificanl,

deles orationcs, ct fidcle scrvilium, el bencdiclio- cun illa el in illa gloriticabuntur. Inter quos Deus
vos el conjugera vestrara el proleni vestramiapra;-
nem Dei el suara.
Grnlias ago Deo et celsiludini veslrac pro bona senti et ia futura vita annumeret. Amen.
voluntale, quam erga me habetis el crga Ecclcsiam 431 EIMSTOLAXIV.
Dci, el oro Deum omnipotenteni, ul in suadilectionc anselmi ad R()GI;RIM, robertum aliosquk abdatrs.
Ansei.mi s, gralia Dei, archiopiscopus Canluarien-
vestram augeal devolioncm, et sic vos in lioc faciat
pcrseverare ut acternam ab co recipialis retribulio- sis, RoGHRo abbati, el Robhrto lilio comitis Hugonis
Oro ctiam ul sic faciat vcslram bonam inten- et aliis monachis de monaslerio Sancli Ebrulfi.
ncMi.
NOT.E.

(44) Responsio est ad Epislolam 161 lib. in cl ad cpistolam 162.

809 LIB. IV. EPIST. XVn. 210

Nimis palam est, nec dissimulari ullalenus potest A vestro et aliorum episcoporum qui in concilio adfue-

quomodo ingressi estis coenobiura Sancti Edmundi, runt approbentur judicio.

et qua violentia exlorquere conamini electionem fra -
EPISTOLA XVI.
Iribus ejusdem Ecclesiae et assensum vestrae inor- ANSELMI AD EUMDEM.
dinatse voluntatis. Quod quam irreligiose, quam Anselmus, servus Ecclesiae Canluariensis, reve-
contra monacliicum propositura, et contra regulam rendo archiepiscopo Gerardo Eboracensi, salutem.
sancti Bencdicti, quam professi estis, ct contra sa-
Lajtor de vestro bono et religiose studio circa cle
cram Scripturam quae dicet Nemo sibi sumit lio~:
ricorura vestrorura integritatem. Ad ea vero de
norem, sed qui vocaiur a Deo {Hebr.v, 4), et contra quibus vestra prudentia nostrum petit consilium)
ipsura Deura facialis, videt ipse Deus qni disccrnit
respondeo quia de iis quae in concilio nostro et
inter pastorera et lupum rapacem. Et quidera domi-
coepiscoporura nostrorura communi consensu statuta
nura meura regem prohibere nequeo quin vos con- sunt, nihil relaxandum consulo. De iis aulpm de
stiluatsuper terrena, sed super animas propter quas quibus in eodem concilio non tractavimus, non enira
abbas etdicitur et constituitur, nerao potest quem- simul orania necessaria potuiraus, ut de ablatione
quam constituere, nisi quibus Deus dedit potestatem praebendarum ante idera conciliura venditarum, et
ligandi atquesolvendi. In raeo priraatu el archiepi- b de similibus,quoniara non solum ad mearaetvestrara
scopatu est illa Ecclesia, et proprie pertinenl ejus
personam, et ecclesias nostras pertinent, sed etiara
consecrationes ad archiepiscopura Cantuarise, qucm
ad multas ecclesias et personas, et iu iis multi dis-
me esse non ignoratis.Nihil igitur eorum quae adme sentiunl, conveniens mihi videtur ut in proxima
pertinent alicui vestrum unquara concessi aut con-
Nativitate Doraini nostro et coepiscoporura nostro-
cedo imo oro Deum et conabor, quantura adjuvante
;
rum communi consilio Deo dictante seulentiam cer-
Deo potero, ut Deus convertat cor domini mei regis tam staluamus.
adhoc quod DeoraagispIacet,et animae ejusexpedit; EPISTOLA XVII.
et faciet cum corrigere secunduravoluntatera suani, nUGOMS ABBATIS CLUXIACENSIS AD ANSELMUM.
si quid contra eam facit. Christiani estis sub Chri-
Dulcissirao ac venerabili, merito amando vene-
stiana lege, et sud monastica professione vos vivere
randoque Patri domino Anselmo, sanctae Cantua-
profileraini. Si contra hoc facilis, nec Christianos nec
riensis Ecclesiae summo pontifici, frater Hugo abbas
monachos vos esse aperte ipso opere fateraini. Cer-
Cluniacensis, cum suo pusillo grege, quod praepa
tissimura autera est quia si in hoc perseveratis, con-
ravit Deus diligenlibus se in veritate.
fra pra?dictara professionem facitis. Moneo igitur
Quoniara, vir sanctissime, difficile est optata nos
vos, ut Chnstianos monachos, quatenus vos plus
et
^j .^^.^^^
^ ^^^.^^. ^^^^^^,^^^ ^.^^ ^^^^^ ,t f,,q^g^,i
Deuslimere quam hominem oslendatis, et ab in-
collatione corda nostra delectari, bonum arbitra-
coepta perversitate constanter desistatis. Quod si
mur, si saltem litterali visitatione animos nostros
magis adversari Deo vultis quam horainibus, an-
pro tempore pascamus. Quis enira tara gloriosura
nuntio vobis quia Deus adversabitur animabus ve-
tamque spiritualem habens in Christo amicura, qua"
stris. Deus cui dicitur: Tibi dereliclus esl pauper ;

lem vos divina nobisconcessit gratia,nonomnimodis

orphanotu cris adjufor (Psal x,i4), ipse videat et
optct saluberrinia illius recordatione recreari et
intueatur, si quas tribulationes fratribus ejusdem
relevari sancta renuntiatione. Prius quidem quam
Ecclesiae deinceps feceritis.
faciera vestram videreraus, ille suavissiraus odor
EPISTOLA XV. bonae faraae, aures nostras reverberans, jam dulce-
ANSELMI AD GERARDUM EBORACENSEM ARCHIEPISCOPUM. dine sua nostrura interiorem hominera impinguabat.
Anselmus, Ecclesiae Cantuariensis servus, reve- At postquara vestrara hilarera praesentiara cernere
rendo archiepiscopo Gerardo Eboracensi, salutem. Deo volente raeruiraus, non est facile dictu qualiter

Sciat eharitas vestra quia litteras illas quas que- lotus vobis adh8esiraus,vestroque cordi quasi partem
ritur legi el Iranscribi, nec ego alicui ostendi, nec nostri univimus. Verum non haec nostra sunt, sed
dedi vcl misi, nec aliquis per me,nec scio quomodo j) illius qui spirat ubi vult {Joan. iii, 8). Ipsi gratias

factum sit quod aliquis eas ut transcriberentur ha- agimus, ipsum exoramus ut quos ita junxit in hac
buit; et cum hoc legi in litleris vestris factum esse, non permittat separari
vita, in coelesti gloria. Per-
raihi displicuit. Et quaravis vestra prudentia nihil pendimus satis vos multas et graves postquam a
suspicelurdemc quoddedeceat,meum tameuestconfi- nobis discessistis pertulisse anxietates. Et si volun-
teri et asserere,quia non arao contumeham vestram, tas esset summi dispositoris, scimus vos desidorasse

aut alicujus coepiscoporum meorum, nec quoquo multo magis cum Maria sedere ad pedes Domini
raodo res se habeal de litleris illis, mendacit vos {Luc. X, 39) ejusque vullum contempIari,quam labo-
arguendos existimo. Cum autera loquarvobis, cum rare ministrando cum Martha {ibid., 40). Verura-
si quld rescribo non sufficit, viva voce spero me tamen quia potestashominis non est in raanuipsius,
satisfacturum esse, quia nec ego in hac re culpabilis date raanum" voluntati illius, cui est cura de vobis,
sum, nec a legatis nostrisaliqua iramissa estfalsitas. quique luce clarius novit quid sit vobis salubrius.

Capitulaconciliisolumraodomitto, quia sententiarum In eo totam spem vestram reponite, ab ipso virtu-

eorum expositiones nuUi volo transcribere, donec tem et perseverantiam quaerite quantura fieri potest.
211 S. A.NSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 212

paticDs adomnia. Adsilvobis illc qiii nulli iiDquam A EPISTOLA XIX.

defuit in ipso spcranti. Sed cur nos impcriti aquam ANSELMI AD DrACUM S. JACOBI EPISCOPCM
in mare doferimus, dum sanclitatem vestram quasi DiAco revcrendo Sancti Jacobi episcopo Axselmus,
docere pnesuminuis? Non docemus, scd priTcor- servus Ecclcsiic Cantuariensis,graliae supernae auxi-
dialeni aniicum nostrum cousolari volumus; hoc lium ct consolationem.
tautum secure addentes, quia domus Cluniacensis Cum semper nos Christiani inviccm congaudere
ancilla vestra in vita et morte vestrae non decrit debcamus cl condolere, tunc utique maxime cum
servituti, Filium autem nostrum domnum Gofridum prosperitatcm et exallationem Chrislianitatis et
sacrislam adpartesiilas,sicutab ipso mcliusaudietis, adversitatem ad ojusdem humiliationcm cognoscimus
destinantes veslrae commendare pateniilali necesse pertincre; veslri itaque timoris atque doloris ei
non arbitrantur, quouiam cum 432 magnis saepius litleris vestris causam cognoscentes, unde timetis,
referre solet quantae charitalis consilium auxihum- indc timemus, et quod dolclis, pariter dolemus.
que ei in praeterilo anno conlulistis. Nec solum ipse, Quia milites nostros contra Sarrarenos ad vestrum
sed et omnes fralres noslri per vestram tran.seuntes auxilium commoneri desideralis, iibenter pro
pra?sentiam, plurimam vestrae sanctitatis priedicaut opportunitate nostra eos commonebimus, el ad sub-
charilalcm. Supcr quibus, quantas prcevalemus gra-
3 venlionem Cbristianorum commovebimus. Sed novc-
tias persolventes i)umiliter petimus ut pcr hunc ad rit sanctitas vestra quiaregnum Anglorum bellorum
nosremoantem vestrum esse,vestrumque velle.nobis contra se undiquc surgenlium nuntio fore quotidiano
insinuaredignemini, ut gaudcre possimus cum gau- commovetur, unde satis vereor nc conlingat nos
dente et cum dolente, quod omnipotens Deusavertat pro vobis minus prodosse, quia nobis hosles time-
a vobis, ut lilii condoieamus. Gralia Dei el pax mus obesse. Nam dum quisque cural tueri propria
vobiscum, pater gloriose. Memenlo nostri in sanctis minus potest curare communia. Conabimur tamen,
orationibus vestris. Deo annuentc, hoc officcre orationum devotionc,
EPISTOLA XVIII. quod non valomus mililum colleclione. Speramus
ANSELMl ADHUGONEM LUGDUNENSEM ARCHIEPLSCOPUm(45). aulem in riiiscricordia Doi quia non rolinqucl virgam
Domino reverendo, etPatri diligendo, Hugom ve-
peccatorum supcr sortem juslorum {Psal. cxxiv, 3),

nerabili primati Lugdunensi,ANSELMusscrvus Eccle- neque tradet bestiis animas confitentes sibi (Psal.

siae Cantuariensis, quod servus, quod filius, quod Lxxiii, 19). Omnipotens Dous adjutor in opportuni-

totus suus. talibus, in tribulationo (Psal. ix, 10), .subveniat vo-

Gaudendo graiias agimus Deo, et gratias agondo bis secundum necessitatem vestrae tribulationis-

gaudemus quia pietas divina vestrum desiderium ^"^®°

G
visitandi locum quo salus nostra procurala est,
in EPISTOLA XX.
adimplevit,etnos de reditu vestro et de salute vobis ANSELMI AD GUILLELMUM ROTIIOMAGENSEM
reslituta lajtificavit. Gratias quoque refero vestrae ARCHIEIMSCOPUM.
paternitati, non solum pro multimodis beneficiis Domino et Patri GuiLLELMO, reverendo archiopi-
milii impensis, verum ctiam pro indeficienti bona scopo Rothomagensi, Asselmus servus Ecclesiae
voluntate, qu.o me palerna sollicitudine el litteris Cantuariensis, salutein.
suis vi^itare et ad eadem beneficia repetenda,
opus si Clamo et ([ueror ad vos, et ad vos ot ad omncs
sil, non Quibus bonis quoniam nihil
cessat visitare. cpiscopos et abbates et totam Ecclesiam Norlhman-
ego cogitare queo quod possim recompensare,Deuni niae pro me et pro congregatione ecclesiae Sancli
omnii)Olcntem pro cujus amore lioc facitis, quanto Ednuindi quae est in Anglia, de abbate monasterii
atfectu possum oro, ul ipse vobis dignelur remunc- Sancli Ebrulfi quod est in Northmannia, et vostram
rare. Noslrum esse quale sit in Anglia, charitas petojuslitiam. Injuria, quam nobis nimis inordinate
vestra desidorabat per scriplum cognoscere, sod fccit in Anglia, i^raeter opinionem quam de illo ha-
legatus vesler pleniusvobis viva voce quam egoscri hobamus, haccest. Juvenem quemdam filiumcomitis
bendo polerit Ostendere. Hoc tantum dico quia, rv Ilugonis dc Cestro, nimis c;irontein prudcntia cl
quando spero mcas advorsitatcs milesrorc, tunc utilitale ot virlulibus ad ahbatis pertincniibus pcr-
magis scntio eas exardescorc. Tola enim me vis sonam, por potcstatom regiam ingcssil in ecclesiam
Angiiae, cum solus ibi sim, molitur subvcrtore, quia Sancli Edmundi cum armis, monachis, quantuni iii
mo ad obedientia sedis apostolio.T non viilet avcr- ipsis crat, rccusanlibus, et contradiccnlibiis, ot om-
tcro;ail quod ctiam ipsi opiscopi cum regc sir nino siiic noslra concossiono, ad (iiicni perlinont
aestuanl ul etiam consecraliones qu.-n nonnisi ad me omnes ejiisdcm ecclesiae consecrationes. Qui ibi ni-
pertinent, si sit qui velit acripcre, ipsi praesumcro lilur oxtorquere ab ipsis monachis obcdionliam ct
non metuant. Omnipotens Dominus veslram nohis ol(vlionem,ct iil aniinas siias coiiimoiidonl illi ciisto-
palernitatom in gralia sua diu ronscrvol incolumem. (liondas, (pii (piam non idoncus ad hoc sil, apcrlc
Amcn. cognoscitur, (piia ipsc nusquam sinc latorna cl cu.

nota:.
(iG) Esl rcspODHiu ad epibt. (i( lib. iii.
213 LIB 17, liTIST. XXIV. 2\l
stodia, atque antequam ad hocas?umerelur, sibiipsi A Eccleslae, quibus pro parte invebitur privignus, pro
credebatur. Precor igitur ut eumdem abbalem au pastore lupus, pro ductore caecus, pro doctore ne-
ctoritate vestra monachum suura revocare cogatis, scius, pro abbate fur et latro, quiaper noa inlrat
et ecclesiara quara inique opprimit, velut a lupo ostiura.Revocate monachos vestros, liberale nos ab
rapace ct oves dispergente liberetis, ne nos aliquid oppressioQibus eorum. Facite ut abbas monaslerii
super monachum vestrumnostraeauctoritatiscensum, S. Ebrulfi revocet monachos suos, quos contra le-
vestro cessante, facere cogamur. Valete. gera Dei et ordinem suum in ecclesiam prgedictam
EPISTOLA XXI. ingessit, et res ejusdera ecclesiae quas inde abstulit
ANSELMl AD ELFERUM ET ALIOS MONACHOS. sacrilegia rapina juste restituat. Valete et succur-
Anselmus archiepiscopus, fratribus et filiis cha- rite, precor, festinate.

Elfero, et aliis monachis ccenobii

rissirais, priori EPISTOLA XXIII.
Sancli Edmundi, salutem et benedictionem Dei. ANSELMI AD ROBERTUM, ERMLFU.M, RADULFUM, PHILIP-
Misereor et corapatior charitati vestrae in longa PL^M, BERNARDUM ET ALIOS.
et niraia tribulatione laboranli. Et tanto magis Anselmus Cantuariensis archiepiscopus, Roberto
affectuosius hoc facio, quanto vos non pro terrenae comiti. etfralri ejus Erxulfo coraiti, et Radulfo
rei cupiditate, sed pro justitia tribnlari considero. B de Mortuo Mari, et Philippo de brajosa, et Ber-
Justitia enim est, quia non contra ordinem vestrum, NARDO de Novo Mercato, ct aliis qui terras habent
non contra regulam S. Benedicti, non conlra aucto- in episcopatu degenlibus Vailfridi episcopi, amicis
rilatem aliorum sanctorum Patrum, nec siiie con- et filiis in Deo charissimis, salutemetbenedictionem
silio eorum a quibus reUgionis regimen et consilium Dei.
exspectare debelis, abbalem vultis accipere Qua- Qiiamvis vos ipsi solliciti esse debeatis de salute
propler si propler hoc perlurbaliones et moleslias vestra, ad me tamen pertinet ut vos ad hoc quod
patimini, vidcbit Deus qui omnia mala aut corrigit, vos decet coram Deo et animabus vestris expedit,
aut punit, et bona nutrit et conforlat, et dabit vobis excitera amica exhortatione, et invitem paterna ad-
consolationem suam congruo tempore qui adjutor monitione. Precor itaque vos ut amicos, et consu-
cst in opportunitatibus in tribulatione {Psal. ix, 10), lendo raoneo ul lilios dilectos, quatenusdilecto Wil-
si tamen flagella Patris sustinere hurailitervolueritis, frido episcopo de Sancto David, propter honorem
et iu ispe misericordiae ejusnondefeceritis. Ad illum veslrum et propter religionem Christianam, omnera
claraate non soluin orando, sed et vitam vestrara in reverentiam et obedientiam quae episcopo in suo
mandatis ejus et in ordinis vestri custodiatoto corde, episcopatu debetur cum amore exhibeatis, et quee-
loto conatu, in omni loco et in omni tempore ser- G cunque episcopali dispositione fieri debent, ejus
vando. Gravis est aliquandoet ingrata in tribulatione consilio faciatis. Sic enim vos ipsos anteDeuraexal-
patientibusverborum sine alio auxilio consolatio, tabitis, si vos religiosa humililate episcopo vestro,
sed non debet hoc esse servis Dei, qui spem certam sicut Deus ordinavit, subjeceritis. Et si in aliquo
habent in Deo, quia quanto major est tribulatio, tanto vestro consilio opus habuerit, promptos vos ut Chri-
major sequitur patientiae retributio. Omnipotens stianos bonos inveniat, quatenus Deus vobis in
Deus sua vos laetificet consolatione, et in prosperis omnibus necessitatibus vestris subvenicado retri-
el in adversis sua vossemper protegat benedictionc. buat. Hoc quoque raaxime raoneo et consulo, quia
vobis valde necessarium est, si Deum non vultis
433 EPISTOLA XXII.
offendere, ut si terras aut decimas, aut eccle5ias,aut
ANSELMl AD GUILLELMUM ROTHOMAGENSEM ARCHI-
aliquid quod ad ecclesiam ejus ecclesiastica rectilu-
EPISCOPUM.
dine pertinet, tenetis, ut reddere propter timorem
Domino reverendo Guillelmo, archiepi-
et Patri
Dei sludiose curetis. Nam certum est quoniam qui
scopo Rothomagensi, Anselmus, servus ecclesiae
Deum exhairedat, vel ccclesias ejus in hoc vita, si
Cantuariensis, cum assiduis orationibus fidele servi-
sine poenitentia et emendatione moritur, a regno
tium.
T^ Dei exhaeredatur in futura vita. Oranipotens Deus
Pro injuria et oppressionibus, pro gravaminibus,
sic vos det haec et alia bona in hoc saeculo operari,
pro destructione ecclesiae S. Edmundi clamavi ad
ut vos faciat de beata retributione in Heternura glo-
paternitatem vestrara, et nondum exaudistis clamo-
riari.
rem nostrum, conquestus sura, et nondum sensi
EPISTOLA XXIV.
compassionem vestram. Promisistis vos facturos
quod rogaveram de nionachis monasterii S. Ebrulfi ANSELMI AD ROBERTUM NORTHMANNI^ PRINCIPEM.
qui praedicatam ecclesiam gravant,spoliant, destruunt, Suo domino, et totius Northmanniae principi Ro-
sed nimis moratur eifectus proraissionis vestrae berto, Anselmus servus Ecclesiae Canluariensis,
adhuc clamo intimo doloris corde cogentepro me ad fidele servilium cum orationiDus.

cujus propriam curam pertinet illa ecclesia, et pro Qualiler doranus Guilielmus eleclus episcopus
fratribus qui in ea conversantur ;
propter Deura, si Vintoniensis dc Angliaexierit, non est opus sen-
zelum Dei habetis, si episcopalem pietatem habetis, bendo ostendere quoniam per ipsum et per alios qui
rogo, obsecro, ad vestigia vestra mente me pro- rem ipsam cognoscunt poteritis discere. Sed quo-
sterno, seccurrite, misereraini orphanis et viduae niara ad rae raaxime perlinet illi compaliendo, el
21^^ S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS HI. — EPISTOLE. 216
per me et pcr alios, quanlum possum, sicut debeo A nem ol remissionem, et orationum mearum, si
subvenire, pieoor relsiludinem veslram siquidapud quid valcnt, in vera charitate participalionem.
eam valeo quod deceat irrpelrare, quatenus in vobis
sicut homo vester et sicnt
EPISTOLA XXVII.
illi cognoscitis expedire,
auxilium et consiliunicum amorc inveniat. AXSEIMI AD MALCnUM WATERFOHOIENSEM EPISCOPUM.
Anselmus, archiepiscopus Cantuaria?, amico ct
EPISTOLA XXV. coepiscopo iM.\LCHo Walerfordiensi, salutem et bc-
ANSELMI AD GLILLELMUM R0TH0MAGE>'SEM ARCIII- nedictionom.
EPISCOPUM. Audivi quod domnusSamuel episcopus Dublinen-
Domino Guillklmo, revcrendo archiepi-
et Palri sismonachos ecclesiaeDublinse aut nulla aul parva
scopo Rothomagonsi, Anselmus servus Ecclesi.e occasione ejicit, nec pro ulla satisfaclione, vult re-
Cantuariensis, fideles orationes cum sorvitio. cipere, et ([uia conlra consuetudinem crucem facit
Cum semper gaudore
Deo gratiasagcre dcbea-
et geslari ante se in itiaere, et quia res ecclesiaj illius
mus, quotiesservos Dci gloriam mundi pio Christi ab archiepiscopo Lafranco dalas vehit proprias dis-
anioro contemnere vidomus, nec ulla violentia aut tribuit. De iisomnibus illi nostras mitto litteras, et
blandimentis a rectiludino posse separari, tunc uti- B populo ojusd.;m civitatis mando, ut praediclaruin re
que hoc maximcfacere debemus, cumin tiliis et fa- rum dislribulionem prohibeat. VA quoniam non in-
miliaribus nostris hoecognoscimus operari. Quanta venio pcr quem liltcras nostras illi aptius miltam,
autem virtule, quanta constanlia domnus Guillelmus precor fratcrnitatem veslram, quatenus eas illi per
filius vester, ol gialia veslra noster, quem canoui- prsesenliam vestram oxhibealis ;eum chai itative
et
cum docanum Ecclesiae vestrae electum canonice
et
viva voce ut monitioni noslrae quam illi scribimus
episcopum Wintoniensis Ecclesiae nobis charilalive assensum prsebeat rogando et consulondo raonealis.
concessislis, consecralionem ab iis a quibus eam Valete.
sicut otferebatur recipere non debeat respueril, et EPISTOLA XXVIII.
quomodo proplcr hoc rebus suis spoliatus et de An- ANSELMl AD GUILLELMUM ROTnO.MAGENSKM ARCHI-
glia expulsus sil, nullius scripto melius quam ejus EPISCOPUM.
viva voce, et eorum qui oum illo, quando haec facta Domino et Patri reverendo archiepiscopo Rotho-
sunl, adfuerunt, paternitas vestra cognoscere potc- magensi Guillelmo, .\>selmu3, servus EcclcsioD
rit. Quae res, quantum
in ipso est, tam fortiler facta Cantuariensis, quod patri tilius.

est,tamque patenli honestate se manifeslat ut nullius G Quamvis dominus Guido lator praesentium olim
relatione ad laudem ejus augeri valeat. Quapropter, nobis ut domino et patri familiari notitia, ut ait, ad-
quamvis nostra prece prudenlia veslra non egeat, haeserit, tamen quia novit quanta inter vos et me
tamen ex cordis abundantia obsecro ut eum beni- mulua sit dileclio, nostris lilleris vestrae commen-
gne sicut filium veslrum et meum pro justitia exsu- daii pelit sanclilati. Sciat igitur veslra palernitas
lanlem suscipiat, atque cum amore et honore ei au- quia cum noslra amicitia cl licentia redit de Anglia
yilium suum et consilium, ubi res exiget, exhibeat. in Northmanniam ad suam Eccicsiam. Quod precor
Aliis qiioque quod ab illo de hac re reverenlia ve- ut apud quoscunque opiis fucit vostra testetur au-
stra audiet, secure pro verilatc lestetur, et eo ad cloritas. Precor etiam ut ubi vestro consiiio et auii-
ejus amorem et bonorem sicut meruit exhortetur. lio egueril, secundum quod vestram decet reveren-
Valete. tiam, ad salulem animse suae promptum inveniat.
EPISTOLA XXVI. Valcle.
ANSBI.MI AD ROGERIUMSUUM AMICUM. EPISTOLA XXIX.
Anselmus, archiepiscopus, amico suo Roghrio, anselmi ad gondulfum episcopuu.
salutem et bencdictionem. Anselmus, archiepiscopus, reverendo episcopo
Vulgo solet dici quia amicus, velnt medicus, in p. Gondulfo, salutem.
necessilate probatur. IIoc ideo dici quia si vora fuit Noluin sil quod gratia Dei ve-
dilectioni vestrae

amicilia quam domno Guillelmo eleclo episcopo in stris suftVaganiibus oratioiiibus sanus sum et usque

prosperilate oslendisti?, nunc apparobil, et amor ad Carrotum Romam tendons sine })orlurbalione ivi.
eril constanlinr [a/., major erit el constanlior] in Qiio cum porvenissem, el a D. comilissa, ot episcopo
majori necessilato. Ad quod si preces noslrie otmo- lionorince susccptus fuissom, mirali sunl quod tali

nitio nostra bonje voluntati vpstrae possunt aliquid in tempore tampericulosum itcr peragendum arri-

addere, obsecro ut propter honosiatem vestram ci puissem. Allirmavorunl siquidem quod nec Romam
propter amorem vostrum in iis qua^ hartenus bone vidorc si cn'p'uin iler toncrem, n >c ultcrius, prae

ct fidoliter, illumadjuvandum fecistis non doficiatis, nimia loci infirmilate caloris anguslia rcdire vale-

8od quanto magis illum indigerecernitis, tanto sln- rom. Tnlo quocunquc ORSc lioc in tomporo me iler

dio«iiis streniiilatis veslrae auxilium illi exhibcalis. agore, ac si niihi lirentor morlom vollom asciscorc.

434 Qiiod si foooritis, «t mo amiciim veslrum ami- Coiisilin ilaqiio oormn ol oiiiniinn amicoriim
ciorcm vobisrcddolis, ct ainiciliam vostrani otniii- mooriim in lompiis congiuiim ilor ageiidum disliili,

bus voram essc nstendetis. Valote.Omnipolens Deiis ot in Nortlimannia oxspectalurus Beccum rodii. De-
IribuHl libi omniuin peccalornm luorum absolutio- bila igitur mea quae in Anglia deboo, precor et mul-
2i7 LIB. IV, EPIST. XXXII. 218

tum precor ut solvalis, et reliquum quod babere A fectu gaudeam, et tu de raea laetitia gaudeas. Vale.

polestisde meis reddilibus per Ansfredum praesen- Deo corpus et animam tuam commenda.
tem nuntium quara citius polestis mihi railtatis.
Solutionem Romescoti usque ad festura sancti Mi-
435 EPISTOLA XXXII.
chaelis differre poleslis. Eleemosyna vero ne aliquara
Go ANSELMI AD ERNULPHUM PEIOREM ET ALIOS ECCLESI.E
penuriam paliatur, prudentia veslra invigilet.
defrido de Mellinges dicile ut Guillelmo filiosuo det
CANTUARIENSIS.

XX solidos denariorum. Guillelmo filio Hionis xx

Ansblmus arcbiepiscopus, dominis fratribus et
marcasargenti, et Albrito II ad festivitatera S. Mi-
filiis suis charissimis, domno priori Ernllpho, et
cbaelis dabitis. Oratepro me ut Deus me et actus
Christi Ecclesia Cantuariensi Deo
aliis sub illo in
meos dirigat, et in beneplacito suoadsalutemmeam
servienlibus, divinae gratise et benedictionis consilio
et omnium mihi commissorum disponat. Salutate
semper regi et consolari.
filios et fratres nostros uostrae et veslrae congrega-
Priores litteras a vestra fraternitate directas laetus
tionis.
suscepi, quia peromnia vos vestra, Dei prolectione,
EPISTOLA XXX. in prosperitato manere perlitteras episcopi Roffensis

ANSELMI AD MATHILDEM REGINAM. B et per earum hUorem accepi. Quam Isetitiam etsi non
Reverendae domina; suae Mathildi gloriosse regi- raultum litterae sequentes conturbaverunt, aliquate-

nae, Anselmus archiepiscopus, tideles orationes cum nus tamen obnubilaverunl. De regis namque peti-
fideli ser\'ilio, et benedictionem Dei, et suam, quan- tione, quam mandastis, non parum miratus sum,

tum potest. sed quod nihil sine nostroconsilio, sicutvobis decel

Gratias ago magnas susceptae vestrae largitioni, facere, voluistis, et praecepti nostri memores fiiistis,

sed multo majores sanctae quam erga rae sum ex- gavisus sura. Potens est enim Deus regiam volunta-
pertus dilectioni. Quas quoniam corporis officione- tem ab omni indignatione, quam hac occasione ad-
queo peragere, cordis affectu cupioindesinenterper- versura nos nasci timetis, avertere, cura vos recte

solvere, siquidera quantumcunque sit Vestra corpo- et ordinate facere conspiciet, aut si hoc illi facere

ralis absentia ; removeri tamen nequit a mente mea non placuerit, et ahquid inde vobis contra volunta-
fidelis dilectionis vestrae prudeenlia. Quapropter de- tem vestram,quodaverlat Deus I Contigerit, certiesse

sideranler oro, et orando desidero ut Deus quod debetis quia melius est pati aliquid propter justiliam

ego per me non valeo, ipse vobis pro me retribuat, sub Dei consolatione quam aliquid facere inordinate
etquantum scit expedire, suam erga vo-; dileclio- in ejus offensione. De hoc igitur Dei dispositionem.
nemetvestram erga se perficiat. Quanto af^ectu p cui me et vos ot omnia noslra commendo, exspe-
possum et quantum de celsitudine veslra audio pra^-
"^
clabo, et per reverendum et
sicut consuluistis regi

sumere, precor, obsecro, supplicio,fiJeliterconsulo, amicum nostrum episcopura Roffensem ut totum

ut Ecclesiarum Angliae paci et quieti pietas vestra episcopatum nostrum m pace et quiete permanere
studeat, et maxime filiis earum imbecillioribus mi- permillat sicut raihi promisit, mandabo, Quod si

nusque potentibus, in tribulationibus suis et deso- Deus et votum meum et vestrum sua gralia dispo-
lationibus, quasi orphanis Christi subvenial, et ad suerii, Dei pietatem laudate, et si aliterevenerit,

similitudinera evangelicae gallinae illos sub alis doceat quidquid illud sit, per qualemcunque nuntiura, ubi-
protectionis suge consoletur et foveat.. Unctio sancti cunque sim, mandate. Contra haec et contra omuia

Spiritus vos in omnibus doceat, et quae sibi magis adversavos armis justitiae a dextris et a sinistnsar-

placent et vobis expediunt persuadeat, et post tem- mate, Deum timete, semper eum praesentem publice
porale regnum ad aelernum perducat. et secrete, et vos illi praesentes cogitate. Ordinem
vestrum emendando cogitaliones et actus vestros iu
EPISTOLA XXXI. omni innocentiacustodite et sic Deus vobis omnia
;

ANSELMI AD ANSELMUM NEPOTEM. cooperabitur in bonum (Rom. viii,28), et erit vobis-

Ansblmus, archiepiscopus, Anselmo, carnenepoti, cum sive in pace sive in tribulationibus, omnibus
dilection^ filio suo charissimo, salutem el benedi- D diebus vitae vestrae. De reditu meo in Angliamante-
ctionem Dei, et suam. quam quod incoepi perficiam dequo mihi mandaslis,
Quoniam omnes consangui-
singulariter te inter dominus noster rex nihil mihi mandavit, sed tantum
neos meosdiligo, ut proficias coram Deo et coram prosperitatem et hilaritatem suam, sicut fideli suo
omnibus desidero. Quapropter moneo te et praecipio et congaudenli, per litleras, intimavit. Omnipolens
tibi, sicul filio dilectissimo, quatenus ad hoc pro Deus et in prosperis et in adversis super vos et in
quo te in Anglia dimisi sollicite perficere studcas, vos suam efifundat benedictionem, et nunquarapatia-
et nullum tempus in otiositate transeas. In declina- lur a vobis suam deesse consolationem. Gralias ago
tione et virtute grammalicae cognoscenda maxime domno priori et omnibus vobis pro dileclione et
intende, in dictamine, et plus in prosa quamin ver- beneficiis quae nepoli meo propter amorem meum
sibus tu exerce. Super omnia mores et actus tuos impenditis. Quamvis enim hoc non dubitem,
coram hominibus, et cor tuum coram Deo custodi, ipse tamen suis litteris hoc raihi magno affeclu inti-

quatenus, cum Deo annuente te videro, de tuo pro- raavit.

819 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS. iri. — EPISTOL^. 220
EPISTOLA XXXIII. A exemplar litterarum quas regi raitlo vobis trans-
ANSELMI AD GONDILFUM ROFEXSEM EPISCOPUM. inittO.

A.NSELMUS arcliiopiscopus amico suo reverenilo, EPrSTOLA XXXV.

GoNDCLFO episcopo Rofonsi, salulem. ANSELMl AD EU.MDEM.
De salute el j)rosperitale noslra per lalores prap-
senlium cognoscere poteslis, propter quod exivi de
Anselmus archiepiscopus, reverendo episcopo

quanlum GoxDULFO, salutera.

Anglia, possum adjuvante Deo, per me
Lilteras domini noslri regis suscopi, in quibus,
ipsum, quia aliler non vidoo mo jtosse, conor por-
sicut scitis, promisil mibi quia post curiam miiii
ficere. Gralias ago vestrae bonre volunlati et
soliicitudini, quia mihi nuper
responderet. Mando ergo charilali veslroe ut ad eura
in necessitate suc-
ex noslra parte eatis, el dicatis ila Domine, ar-
Namdeccc.xxx marcis argenli quas luli de
currislis.
:

chiepiscopus Cantuariensis mandat vobis fidele ser-

Anglia, non habebam nisi xxiv, quando hoc quod
vitium sicul domino et regi suo, et mandavit mihi
nuper misislis, suscepi mullum namque plus me ;

ul reducerem vobis memoriam qualenus, sicut

necesse est expendere quam pulabam. De nostris
rebus quia non magis in me quam in vobis confido
raihi niandastis, respondealis. Quod si ipse responsum
«""'"""^""^"d^''^ bene
etvestraranovibonam voluntalem, ut eas, sicut B ^"ol"e'-it P^'-^igill"'» -^"U"',

oportet,
Si aulem per litteras suas noluerit respondere, vos
cuslodiatis et Iractelis, scio quia prece no-
stra non perlitteras veslras mihi mandale quidquid responde-
indigetis. Gratias itaque agens de iis quse
rit. Quod si adhuc in alium lerminum voluerit dif-
fecistis et facilis, rogo ut, sicut nuper mihi subve-
ferre responsum, accipiam dilalionem, et alium ler-
nislis, ita in futuriira, quara citius potestis, subve-
nialis, millendo si quid dc praetenlo anno de nostris
niinum respondendi ; si me inlerim saisilum, sicut
eram quando exivi de Anglia, permiserit, ut vos
reddilibushabetis, et quidquid de futuro, precando,
monendo,et necessitalem meara oslendendo,apraepo-
niihi de rebus nostris mitlere possitis, sicut mando
etmandabo. Si autom ine dissaiseril ut nostrae res
silis noslris coiligere poleslis. Do pauperibus quos
apud Cantuariam pascere debeo, rogo mullura ne
non sint in mea potestate, dicit<*. ei qula ergo nullas

ullara patianlur inopiam. Quod mihi mandastis de

indocias accipio, sed ita mehabebo sicut 436 epi-
scopus dissaisitus, sine judicio quo episcopus dissai-
lerra nostra de Rogingeslibenler accipio, nec aliam
siri debeat. Si verro el rcspondere volueril, ellamcn
quam me rogastis habere voluntatem, habeo. Audivi
quod Hugo filius Mabiiiae, terram quam sine ullado-
nie saisilum non dimiserit, responsum ne reticealis,
sed lamen hoc ipsum quoddixi quiamehabebo sicut
natione eum haclenus teuere permisi, vult vondere.
p,.rtk;Koi^;io^„« 1- r -j 1 ^ episcopusdissaisitus sine jiudicio, ne tacealis. Regi-
ne ipse^ aut. aliqnis
1'rohiDeteitaque „.. b
• •
I- '
alius aliquid de G nam, ut dominam et hliam chanssimam dulciter
terra nostra vendal, aul aliquo modo impedial, sed
salutate.
omnia sicut ea dimisi pernianeant, donec rcdeara.
Salutate filios noslros et filias, et ul orent pro me- EPISTOLA XXXVI.
oro. Radulfo filio Herengodi qui mecum fuit, date ANSELMI AD BALDUI.NUM REGEM HIEROSOLVMITANUM.
centura solidos.
Baldui>o, gratia Dei regi Jerosolymitano.domino
EPISTOLA XXXIV. charissimo, An.^^elmus, licel indignus, archiepi-
anselmi ad eumdem. scopus Cantuariensis, sic regnare super Jerusalem
Anselmus, archiepiscopus, reverendo episcopo terrenam in hac vita, ut rcgnet ia Jerusalem coelesii
Rofensi Gondulfo, salutcm. in futura vita.

Ubi et qualiler sim per prrfiscntium latorem au- QuamvisDei dono scienliam habeatis quoj vobis
dietis, cur aulem ad praesens in Angliam non re- ad bene vivendum, adjuvanto Deo, possit sufficere, ct

deara ex lillerisquas regimilto, cognoscerepoleritis. licel sciain in vobis bonainesse voluntateni, tamcn
Mando aulemvobisul cura fideliter ex nostra parte cogil me abundantia dilectionis quam erga vos ha-
saluletis, et sigillum nostrum, quod vobis nunlii beo, ut do tam longe aliquid scribam veslraecelsilu-
noslridant, quod ei millo, illi dctis, et, si illi pia- ][)
dini.Sicut enim ignis ardens venlo magisaccenditur.
cueril per litleras mihi responilere, illas mihi pcr- ilabona voluntas ainica inonitione, ul plus fervcal
praesentem legalura railtite. Qiiod sc noluerit, quid- excitalur. Scitis, mi charissime domine, quoniam

quid respondcril veslris lilleris milii inandalo. Si- civilatcm Jerusalom el ante adventum Domini et in

gillum autera nostrum non piius regi ostcndelis ipsos ejus adventu elogit Deus quasi propriam sibiel
quam Guillelmus de Warelwast veuiet in Angliam, faniiliarem de tolo miindo. K\ ipsa enim fuerunt
et eidem Guillelmo excmplum littcrarum quas regi priini rcf^es quos Dominus dilcxit ; et ipsa fuerunl
mitto, secrele oslendatis. Videte etiam ut nullus prophet.'c,in ipsa fuit propria doinus Dei, elsanctua-
praetor ipsum iiisi prior noster solus scial ipsas ria cjus ; ibi facta esl nostra redemptio ibi con-
lilleras, anlequam regi denlur. Poslipiam vero rex vcrsalus cst Rcx regiim ; indo per totum miin-
illas cognoveril, episcopis et aliis cas nolificalc, dum dilVusa humani generis. Considercl
est salus
re^inam ex nostra partn dulcissime salutalc (46), igitur vcstra celsiludo quam cminens gratia Dei sit,

NOTii:.
(46) V. Epiil. 83, lib. iii.
 LIB. IV, EPIST. XL. 222
221

ipiod vos in hac civitate regem esse voluerit ; et A bere, non habebatis, et ideo mitto eas vobis. Orani-
quanto studio se debeat subdere potens Deus sua vos seraper benedictione regat et
quanto affectu,
voluntatiDei el ejusservitio rex quem ille ibi consti- protegat.
EPISTOLA XXXVIII.
luit. Precor ergo, obsecro, moneo, ul Dominura, ut

personam et omnes PASCHALIS PAP.E II AD GERARDUM EBORACENSEM

dilectura, quatenus et vestrara ,
EPISCOPUM.
vobis subditos sic regere secundum legem et volun-
lalem Dei studeatis, ut lucidum exemplum omnibus Paschalis episcopus, servus servorum Dei, Ge-
regibus terrae in vita vestra praebeatis. Dominus RARDo Eboracensi episcopo.
noster Jesus Christus sic regnel in corde vestro el Sedis apostolicae benignitas etc. Vide in Pa-
in operibus vestris, ut vos cum rege David anleces- schali II ad an. 1H8.
sore vestro in coelo sine fine regnelis. Amen. Scitote
EPISTOLA XXXIX.
quia quolidie pro vobis oro, quamvis viles sint ora-
GIRARDI AD ANSELMUM.
liones meee.
Patri dilecto Anselmo filius Girardus, servilium
EPISTOLA XXXVII. obedientiam.
et
ANSELMI AD MATHILDEM COMITISSAM. Mentem veritatis amicam cavere oportet ne in
B
Anselmus, servus Ecclesiae Cantuariensis, dominae, eorura sententiam facile cedat quos ad mentiendum

et malri in Deo, comitissae Mathildi, praesentis vitse impellit vel odium, vel amor, vel quaedam vana et

continua et diuturna laetari prosperitate, et futurae iners in mentiendo voluntas. li sunt quorum segnities

perenni gaudere felicitate. cum ad nihil honestum exsurgat, invidiae ignem ia

Celsitudini vestrae gratias agere volo, sed condi- ipsis incendit adversus eos qui honeste vivunt. Scio

gnas merilis ejus scribere non valeo. Quippe quod quia ejusmodi homincs animi vestri dulcedinem

me Deus amaram milii facere nituntur. Accedit ad hoc quod

non semel tantum , sed pluribus vicibus
per vos liberavit de potestate inimicorum meorum noster labor ahquando pigrior fuit quam deceret in
causaDei el vestra. 437 Sed absit hoc a me, absil
exspeclantium ut in inanus illorum caderem, valde
raagnurabeneficiumcognosco. Sed cnm intueorquam hoc ab qua vobis adhaereo dilecfione, ut a modo
ea,

benigno, quam pio, quam materno affectu faclum verbi Dci quo laboratis usque ad exsiUum me ad-
in

sit,multo magis illudquam proferrepossim intelligo. jutorem non habeatis Si enim eam mihi dileclionis
!

Non enim obhvisci possura quam sollicita prece et suavitatem reddere noveritis, quam saepe in vobis

obsecratione mihi per fratrem et filium nostrum mullis et magnis rebus cxpertus sura, fidum me et

servum conservum atque in verbo ejus

Alexandrura mandastis ut nullo modo corpus meum et in Clirislo

ulli exponerem periculo, et quanto studio hominibus ^ collaborantem habebitis. Neghgentiorem tamen quara

vestris mandastis ut me non minori, imo si fieri pos- oportuerit in hac causa me fecerat, quod negligen-

set, majori cura quam vestram personam suscipe- liusquam decuisset vos in tribulatione mea mihi
rent, et non per breviorem, sed per tutiorem ^iara, compassum audivi. Amor tamen ille magnus quera
usque ad securitatem deducerent. Quod ilU quidem erga vos habeo ubique cum familiaribus meis et
,

vestris, et saepe in auditu regis et optimatum regni

fideliter effecerunt, secundum quod veslram volunta-
S2 oslendit. Quae sit erga rae vestra vohmtas, taci-
lem cognoverunt. Cordis quidem mei affectus ad
agendum gratias non deficit, sed os et slylus ad pro- tis itidera nominibus nostris mihi scribere non pi-

ferendum quod cor sentit, non sufficit. Quod ergo gritemini.

EPISTOLA XL.
ego non possum, Deum oro ut ipse vobis relribuat
animse de-
ANSELMI AD ERNULFUM PRIOREM.
et vos ab omnibus inimicis corporis et

fendens, ad bealam et aeternam securitalem perducat- Anselmus archiepiscopus domino priori Ernulfo
meo semper servo
Sancti desiderii vestri in corde salutem et benedictionem Dei.
memoriam, quo ad contemptum mundi cor veslrum Benefecistis quia in Utteris vestris quod senUe-
anhelat, sed illud sancta et necessaria ,
quam erga batis mihi scripsisUs. Nos quoque idipsum sentimus
matrem Ecclesiam habetis, pie dilectio retraclat. ^ et aperte vidcmus; desiderium noslrum et fratrum
In quo intelligitur reverentia vestra ex ulraque parte nostrorum ad praesens non video quomodo de me
Deo placere, el ideo debetis aequo animo cerlum Dei possit impleri. Litteras tamen nostras mitto rcgi,

consihum exspectando onus quod portatis in angaria quorum exemplar vobis mitto. Quod volo ut sit

cum bona spe patienter sustinere. Hoc tamen prae- occultum, donec cognoscatis quid rex mihi respon-
sumo consulere, ut si certum mortis periculum inte- deat, aul quaUter easdem Utteras recipiat. Postquam
rim, quod Deus avertat ! senseritis imminere, prius vero hoc cognoscetis, bonum existimo ut pubUce
vos Deo omnino reddatis, quam de hac vita exeatis, exemplar quod mitto ostendatur. De me et de causa
et ad hoc velum semper paratum secrete penes vos nostra nihil aUud nunc vobis possum raandare quod
habeatis.Quidquid dicam hoc oro, hoc desidero, ut nesciaUs. Ad fratres nostros estote vos epistola no-
Deus nulH vos nisi suaecommittatdisposiUoni et con- stra ad salutaudum, ad exhortandum, ad confortan-
silio.Mandavit mihi vestra celsiludo per praedictum dura, secundum prudenliam quara vobis Deus dedit,
filium nostrum Alexandrum, quia orationes, sive quibus, quantam possum a Deo impetraro, mando
raeditaUooes, quas ego dictavi, et putabam vos ha- benedictionem et absolutionera. Pro querela, quara
»23 S. ANSEF.MI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 224
mihi fralres scripserunt, de penuria quam patiunlur A justiliam Iraclclur, ne aut apurl regem, aut apud
pro ncgligcntia sicutaestimant domini Rogcri,scripsi alios se injuste tractari vos blaspheman(,lo conque-
illi et praecii)i ut omnia quaj ad illum pertinenl ratur, quatenus aut de hoc quod debet, vobis sicul
agat veslro consilio el veslra prudentia. Adolesccn- justum est satistaciat ; aut villam pro qua debiler
tiores et pueros precor ut singulos secrele el ex est, vobis reddal. De dorano Joseph, prapfalo epi-
nostra parle dulciter salutes, el ut nostrae mcmorcs scopo mando, ul opus
si esl, vos adjuvel, qualenus
sint monitionis, cordibus eorum sicut scitis, inli- eum do debilis quas lenet, secundura ve-
et terris
metis. Antequam Roman irem, postquam a vobis stram disposilionem Iractare possiti?, et hoc vestrae
discessi, dum adhuc Becci morarer, quaesivistis a me commilto ordinalioni. De pueris et juvenculis sus-
quid milii videretur, si quis clericus qui et littera- cipiendis, propter raultas rationabiles causas con-
tus et strenuus exislimarctur, ad ecclcsiam nostram siiio vestro Deo disponenle redeam, el
faveo, donec
ut monachus vellet venire. Ad quod lunc lit-
fieret, ha^c et alia communi agemus consilio. Hoc tamen
teris qu.-Bnescio si ad vos pervcnerunt, respondi quia volo et rogo, ut ubicunque sim , si aliqui hujus
si viderelis personam quam suscipiendam discrelio aetatis suscipiendi sunl, illi primum suscipianlur
vestra judicaret, mihi quoque ut reciperctur bonum quibus concessum est. De hoc autem unde qui-
esset et placeret. Privilegium quod dominus papa
B dam me et vos reprehondunt , de personis sciliccl
raihi dedit, vobis milto ad transcribendum , et Ecclesiae nostrae, vos scitis qua necessitate fit. Vix
diligenter custodiendum. Dixit mihi Everardus vos enim aliqui ad nos veniunt , nisi quos sponte
velle habere concilium quod Londoniae cele- accipimus.
bravimus. Quod ita milto vobis ut illud nec in
De laico quem suscepistis misericorditer, Deus
publicum offeralis, nec Iranscribi faciatis; donec disposuit, quia et vos charitatem illi et amicis ejus
ego et vos cura episcoporum consilio illud retracte-
exhibuislis, et ipse bono fine quievit, quem Deus
mus.
EPISTOLA XLI. absolvat ab omnibus peccatis suis. De clerico Belva-
censi quem Deus vobis clementer attravit, gaudeo,
ANSELMl AD BUMDEM.
et ul saepe colloquio veslro aedificotur de conteniptu
Anselmus archiepiscopus, reverendo priori domno gloriae mundi el de dubietalc humanae vitae, et de
Erxulfo, salutem et benedictionem Dei, et suam, si periculo animarum de hoc mundo transeuntium in
quid valet. amore saeculi, quamvis hoc vos facere putem, consulo.
Litteras vestrae reverendae dilectionis plenas pru- De clerico Londoniensi quem suscepistis, approbo
denli consilio et charitativa soUicitudine pro mea quod fecistis. De Roberlo ministro pauperum, quod
causa et sinccrae dilectionis affeclu el tribulationum ™'''' consuleretis facite. Si enim in sanilatc sua ve-
G
cor vestrum et Ecclesiam nostram premt^nlium coii nerit, crodo quia ad salutem animae sUcT in aliquo
questione suscepi. Cousilium quidem ex parle sequi sorvilio Ecclesiae ulilis erit, et si in morle, salvus
non polui, quia domnus Everardus non ila venit ad erit. De Robcrto de Leminges, haec est mea senten-
me, utinfesto sancli Michaelis opportune redire pos- tia : Si hoc tcmpore factus fuerit monachus, con-
set in Angliam. In aliis vero, Doo adjuvante, lontabo cedo uxori ejus, dum vivit, terras quis de me habet,
quod consulitis, si potero cfficere. Pro sollioiiudiue el si qiiis cas ab alio accoperit, non ab archiepiscopo
vero quam dixi et dileclione gralias ago Deo el vo- Canluariensi, vel me vel mihi canonice succedenle,
bis. De tribulalionibus autem non egetis noslra con- ciquam facere possum excommunicationi,et iracDei
solalione, nisi in his qua? noslro consilio aut ])olc- quam illi imprecari possum subjaceat. Quandocun-
slate i)Ossunlmiligari. Vos enim scitisquiaper multas que autcm ad convcrsionem veniai, vel sine con-
Iribulationes el per aquam et ignem Iransire nos versionc finem vilae faciat, quod dixi de lerris, ra-
oporlel ad refrigerium. Multa elalia sunl quae pru- tum permaneal. De fralribus qui inordinate de
dentiam vpstram non lalcnt ,
quae uos hortaulur iii monasterio oxiorunl, et ordinate Deo reducli sunt,
tribulalione gauderc. Quod Dco consoianle vos fa- per omnia quod focislis laudo et de iis qui reman- ;

cere et usque in finem facluros non dubito. De iis serunt, si in bona voluntale sunl , Doo gratias ago.
ad quae noslrum responsum pelilis, primum dico [) Illum vero qui lot modis incorrigibilis cognilus est,
quia placilum quod con^litucnuit arciiicj)iscopus sua noquilia Satanne Iraditum exisiimo, nec amplius
Eboraccnsis cl episcopns Loudonicn.sis, nec slatui 438 iu societale veslra suscipiendum piilo. De in-
nec fieri debet .sine archiepiscopo Canluariae. Nam famia qua siiper vos populus insipienler clainat,
elsi Ecclesia Canluariensis viventem episcopmn uon vostra sapicntia consolari vos debct. Non enim est
haberel, ex^[>ectari debercl. Si quifl aulom indc j^er blas|)homia, sed laus mnnastorii, quaudo aliquid inde
plarilum factiim est,slarc non debol, el ego irrilinn fugiunt ,
qiiia non melinrem vilam quaerunt, vonira
facio. De damno qiiod aul a iirrpposilis aut a celle- bonara convorsalionem quiP ab illis exigitur neqiia-
rario pa.s.si eslis, quia pr.elpriliim esl, consiiiiim ne- qiiam tolcrare qucunl. De palrc suo rogat me do-
scio, sed lamon si qiiid aliqua ratione reciiperare miniis Cnrnoliiis cui sicul scilis spcm suscipionti ego
polcslis, gaiuioo. In fuliirum voro consiliiim ve.slrum ol vos (ledimiis. Qui ul suscipialiir, si vol)is vidolur,
de socii» praopositonim approbo. Do Godefrido vobis boniim cxislimo, quia el de longe solo amore sanclae
consulo,el donmo episcopo Rofensimando nt ilapor convcrsationis vcnil, el jara ad senilem gravitalom
Zz5 IIB. IV, EPIST. XLIV. 22C
devenit. De presbyleris qui ad mulieres dimissas A qui rem diligenler considerant, intelligimus, non
redierunt, consilium quaesivit a R. P. nostro archi- mea culpa tandiu extenditur. Querilur pio affectu
episcopo Lugdunensi ;
qui nullalenus consulere vo- quod mea intemperies Iranquilli-
veslra excellenlia
luit ut ad Ecclesias amplius admitterentur, sed ut tatem animi domini mei regis et procerum ejus tur-
potius infantos a quibuslibet clericis vel laicis ba- baverit, et hoc desiderii veslri bonum incoeptum,
ptizarentur. Nec pro alia aliqua necessitale, quae in ne ad finem suum perduceretur impediverii; veram
absentia sacerdotum solet contingore, laudat reci- in litteris
nostris, in quibus illa intemperies esse

piendos esse. Verumtamen hoc quod dico et neces- dicitur, nihil indiscretum, nihil absurdum, quamvis
sitatem quam videtis, considerate, et quid mihi prae- hoc mihi regiis litteris objectum sit, esse cognosci-
admisso episcopi consiho, facite.
senli consuleretis, tur, si recto intelleclu et mente tranquilla quod ibi
Feslivitalum celebrationem de quibus mihi manda- dictum est, et prohibitio omnes quam audivi et
commilto dispositioni, et quid inde or-
stis, vestrae sciunt, inspicitur. Nihilenim adversus palrem regis
dinaverilis ego contirmo, et ralum sit. De oclavis et archiepiscopum. Lanfrancum, viros magnae et re-
quoque Nativitalis sanclae Dei genitricis Mariae, qua^ ligiosae famae, protuli cum me in baplismo
;
et in
plures de fratribus nostris rogant in Ecclesia nostra ordinationibus raeis legem et consuetudines illorum
fieri, quia in pluribus Ecclesiis fiunt, similiter quod g non promisisse demonstravi, et legem Dei me non
meliusvobis videlur, facite. Domno Roberto mona abnegaturum quod amenunc
esse, significavi. Nam
cho dilecto filio nostro qui res nostras solet custo- requiritur, idcirco quia fecerunt, ego
propterhoc
ilii

dire, dicite ex nostra parle, ut si polestalera habet, quod auribus meis Romae audivi, facere nequeo abs-
faciat Robertum clericum qui raecum est tenere que gravissima off"ensione. Quam si contemnerem,
domura suara quam habent Cantuariae, ita quielam, utique contra legem Dei facerem. Ut ergo ostende-
sicut eam tenuit Rogerus Puutel. Rogatis me ut in rem quam rationabiliter recusem facere hoc quod
tribulationibus veslris compatiar vobis et orem pro a me requiritur, secundum illorum consuetudinem,
Yobis, quod utique facio, et scio vos hoc ipsum fa- ostendi quomodo potius debitor sim apostolicam et
cere nobis. Oranipotens Deus suam seraper det vobis ecclesiasticam cunctis notam servare constitutionem,
cousolalionem. Responsum regis in die statulo non in qua lex Dei sine dubio intelligilur, cum ad Chri-
est episcopo datum, mandavi ei ut illud quatenus stianae religionis firmamentum promulgatur, quanto
poterit requirat, et illud per Vulgarum de Limmin- autem periculo contemnatur, supersedeo nunc di-
ges cura aliquo socio aut per duos alios pedites mihi cere; quia quotide Christiani qui habent aures
mitlat, quia hoc tam cito per domnura Everardum audiendi ex divinis dictis possunt cognoscere. Pra-
fieri nequit. vam autem illam interpretationem dictorum meo-
EPISTOLA XLII. I

^ rum, secundum quam absurde locutus esse dicor,

ANSELMl AD THEODORICUM. non regio sensui, nec vestro imputo. Rex enim
Anselmus, archiepiscopus, Theodorico filio cha- benigne sicut audivi primitus chartam nostram sus-
rissirao, salutera et benediclionera Dei. cepit, sed postea nescio qui raalevola et non sin-
Gratias habeo tibi pro visitatione litlerarura tua-
cera menle per pravara inlerpretationem illum
rum plena suavi dulcedine exundantis dileclionis; adversum me concitavit. Quis autem ille sit, ne-
quam ulique eliam te tacente in corde tuo semper scio sed quia Dorainum suum
; non dilligit, aut
aut
fervere non dubito. De dilectione vero mea erga te, diligere nescit, non dubito. Omnipotens Deus sic
quia tu eam nosti, multa loqui non egeo. In senten- vos et prolem vestram in hujus vitae foveat pro-
tia quarti capituli De conceptu virginali, poneintcgre speritate, ut ad futuram vos provehat felicitatem.
yerba Aposloli sicut hic reperies. Dicit enira idera Amen.
apostolus nihil damnationis esse iis qui sunt in Chri-
sto Jesu, qui non secundum carnera ambulabunt
439 EPISTOLA XLIV.
ANSELMI AD GONDULPHUM EPISCOPUM.
{Rom. VIII, 1). Vale, fili.
Anselmus archiepiscopus, antiquo et sempernovo
EPISTOLA XLIII.
et vero amico, et inDeo diIecto,reverendo episcopo,
ANSELMI AD MATHILDEM REGINAM ANGLORUM. GoNDULFO, salutem.
Mathildi, dominae reverendae, filiae charissimae, Quaravis vestra constantia in bonis quae incoepi-
reginae Anglorum, Anselmus archiepiscopus, salulem stis non egeat gratiarura actionibus, frequenter
et benedictionem Dei,et suam, si quid valet, servi- sustenlari tamen, ne alii aestiment me vestrara be-
tia, orationes in dilectione. nevolenliam vestram sollicitudinera, quas in raa-
et
Magniludinisveslrae magn»{ benevolenlise gratias gnis laboribus pro raeo coraraodo vos babere certum
agit cor raeum quod, quantura potest, fructificat, et est non considerare, debeo magnis pendere;
et sicut

quod non potest desiderare non cessat. Quod qui gratias ago reverentiae vestrae corde et ore et scri-
inspirat, ipse retribuat. Quippe quara piura, quara pto, in omnibus enim quae ad me et res nostras
dulcem affectum, Deo inspirante erga me geratis, in pertinent, intelligo vos prudenter et fortiter, quan-
amaritudine et tristitia et sollicitudine quas ex mea tum in vobis est, et sincera admodura dilectione
absentia contrahitis, apertissime, sicut scribitis, loqui, sicut oportet, et facere. Cerlus etiam sum
significatis. Quae mea absentia in quantura ego et illi quia, Deo adjuvante, quandiu vivetis, vestra bona
 227 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLiE. 228

voluntas erga me sicul ex quo incoepil, non defecil, A leris, laicos allari aslantes, eleemonsvTiam colligen-
ita non deticiet. Queritur charitas vestra quia, pro-
tes, sepulturas et quaedam alia ad jus sacerdotura
pler conlemptibilia verba unius clerici, nou redii pertinenlia audacter usurpanles; quae cum inquire-

in Angliam, sed non ila e^il. Legite lilteras quas alia ros, teste archidiacono nostro, deleriora, ul dicis,

vice domino priori Ernulfo de liac re misi, quas quam audivisses, invenisti. Clericos quoque Eccle-
pulabain vos vidisse. Ibi, ul pulo, legotis rationa- siai'um audivisti dicentes se ssepius privatim ct

biles causas quare nec debui, nec debeo, secuudum publice in synodo de illis injuriis ad me clamorem
quod res nunc est, redire in Angliam. Quas tamen nullum auxiUum accepisse. Unde dico tibi
fecisse,

causas nolite publicare. Responsum quod rex distulit quia haec nunquam, me jubente, aut volente, aut

mihi dare in festo sancti Michaelis, certus sum quia cousenticnte, facta sunt. Et si inde aliquando clamo-

dominus Everardus, vel aliquis nosier nuntius ea die rera audivi, quod nescio, nunquara sine correptione

non potest accipere, quia uon ita venit ad me ut ad quam credidi sufficcre, diraise. Deniqiie in Ecclesiis

illam diem possil accurrere. Si ergo vos ea dic idem noslris nuUatenus hoc tieri existimo ; in aliorum
responsum non accipitis, precor ut aliud quanto vero Ecclesiis si fuil aliquando, aut est, penitus
cilius et instanlius poteslis, requiratis, et ut regis ignoro, cl ([uantum de me pertinet, nec volui un-
litteris scriptum qualecunque sit, mihi mittatur, d quam nec volo. Quapropter raihi pro minirao est
etsi nuliura responsum dare, aut diutius dilferre ni ab illis dijudicer qui haec adinveniunt nullo araore

voluerit, hoc ipsum sine dilatione vestris litteris veritatis, sed instinctu malignitatis. Ad hoc autem
mandatc. Et quia hoc opporlune per dominum Eve- quod dicis te audisse quia nou magnopere curo ad
rardum lam cito nequit fieri, per Vulgarura servien- vos redire, respondeo, quia postquam de Anglia
lem nostrum de Limminges, cum aliquo socio, aut exivi, nunquam intellexi quomodo rationabiliter re-

aliquos alios pedites lioc facite; nequaquam enim dire possem. Et certe curam a Deo mihi injunctam
ullerius volo dare aut accipere inducias, quin con- contemnere, et dilectionis fratrum et filiorum mihi
silio Dei et Ecclesiae ejus, quod in tali re oportct commissorum obliviser nec volo nec debeo. Vale.

facere iucipiam. Confido enim in Deo cujus estcausa EPISTOLA XLVI.

de qua agitur, ad honorem ejus quandoque
quia
ANSELMI AD PASCHALEM PAPAM.
terrainabitur, nec Ecclesia ejus semper sicul nunc

Iribulabitur. Nescio qui raalevoli interpretati sunt Domino et Palri Pasciiali, summo ponlifice, An-
quas raisi regi, quasi SELMts, servus Ecclesiee Cantuariensis debitara sub-
ex malitia cordis sui lilteras
jectionem cum oraliouibus.
ego rae jactera seraper servasse lcgem Dei, et pa-
trcm ejus archiepiscopum Lanfraucum criminer
et
Memiuit, ut puto majeslas vestra qualiler eam
vixisse extra legera Dei. Sed cerle illi qui hoc di- ^ P^o dilecto fratre nostro Bituriensi archiepiscopo
sum precatus, et quam benigne respondit. Nunc
cura aut nimis pravum, aut nimis parvura habent
quoquc cum vobis sc prsesentat, eo quo possum af-
intelleclum. Quaedam enin fecerunt suo lerapore
feclu precari praesumo, ut pielatem apostolicam se
paler regis et archiepiscopus Lanfrancus viri magna3
invenire gaudeal. Postquam a vestra dicessis prae-
et religiosae farase, quaeego uequeo facere secundura
sine aniraae meae damna-
sentia Guillelmus lcgatus regis Angliae, qui me con-
Deum hoc tempore, neque
secutus cst, antcquam venirem Lugdunum, dixit
tione. Benefecistis, el gralum mihi est quia in ve-
milu ex parte ejus qualcnus laliter facerera ut pos-
stris litteris tolam rem aperle sicut acta erat signi-
qui mecum est, rem et familiam, sem esse in Anglia sicul fuit anteccssor meus Lan-
ficastis. Robertlii
francus cum palre ejus.Inquo iutellexi quia nolebat
non raihi sufficit saepe vobis coramendasse, sed ad-
reditum meum in Angliam, nisi ejus homo fierem
huc propter raagnitudiuem bonae voluntatis quam
ct jurarem ei fidelitatem, ct sacrarcm eos quibus
erga illum habeo, commendo, el precor ut illas in
Saluto vestros ipse daret investituras Ecclesiarum. Mandavi itaque
pace, quantum potestis, custodiatis.
nominalim dominum el
rogi quia haec faccrc non [)ossem, et ([uod vos mihi
et nostros filios, et filias,
praece[)istis ne communicarcm cum illis (jui ab eo
Ernulfum capcUanum veslrum. Omnipolens Dcus
j) invcstiluras accepcrant, sed si mihi iiceret, servato
vos semper et ubique custodiat. Amen.
ordine meoet veslra obedientia, in Anglia esse pa-
EPISTOLA. XLV.
ratus cssem Deo ct ilii ct popuio mihi commisso,
ANSELMI AD ADHUI.MM CilARlSSIMUM. sccundum mcum servire officium, rogaviqueut supor

Anselmcs archiepiscopus, fralri el filio charissimo hoc voluntatis suae rosponsum mihi roddorot quod ;

Adruino, salutem et benediclionem Dei. nondum fecit. Dc rcddilibus lamcn episcopatus no-
Dominus soUicitus sit lui quia soliicitus os dc stri post([uam 440 Guillolmus in Angliam rediit,

fama mea, unde libi gratias ago. Olim rospondi uihil haborc [)otui. Epistohis quas milii prooccpislis

tibi ad quosdam qui contra mc garriunt, <|uidam rogi ot roginaj ox voslra partc miltoro, quia Romae
qui malunl monliri de me mala dicendoquamvorum dictum ost Guillolmo easmoa dispositionc esse com-
dicerc, bona si qua sunt in mc dicendo. Sod adhuc [)osilas, ct quia idem Guiilolmus [)Osl iilas alias

potis charitativa sollicitudino, ut respondeara illis cdilas, ut audivi, a voslra sanctitalo .suscc[)it, per
([ui dicunt .^c frequcnter vidissc in ecciesiis ad cu- mc dirigi congruum non jcstimavi. Cortus cnim sum
ratn meara propric perlincntibus cxpulsis prcbby- quia si pcr rae dirigcreulur, omnino non vidcreulur,
i^29 LIB. IV, EPIST. LII. 230

aut contemptui et derisui haberentur, nam, ut au- ^ locutus sum, vestra prudentia non eget nostro con
me solum sibi esse adversarium. De
dio, rex dixit silio ; sed rei necessitas nostra et omnium pacem et
hisomnibus veslrae auctoritatis exspecto consiiium, utilitatem ejusdem Ecclesiae araantium, precem ac
paratus Deo dante pro verilate pati quod Christia- vestrum pielalein expostulat, quantum inlelligo,
num non dedeceat. Diu palernitatem vestram nobis qualenus quod a clericis in grave scandalum factura
Deus incolumem conservet. Amen. esse cognoscitur, apostolicae papientise discretione
ad pacem revocelur. Quara inlolerabile namque
EPISTOLA XLVII.
malum inde nisi correctura fuerit, eventurum sit,
ANSELMI AD EUMDEM.
ex his cognoscere poteritis. quae a latoribus prsesen-
Paschali Domino et Patri summo pontifici, cura
liura rem ipsam cognoscentibus audietis. Quod au-
amore revcrendo, et cum reverentia amando. An-
tcm eadem comitissa super principes Galliae vestros
SELMUs Ecclesiae Cantuariensis vocalus episcopus,
legatos honoret, sic notum esse vestrae sanclitati
debitam subjeclionem cum orationibus.
existimo, ut noslra intimatione non egeat. Quapro-
Quoniam causa inter regem Anglorum et me, pro
pler si humiliiatis raea) preces ad aures tantaa celsi-
qua vestram olim adii praesentiam, ex maxima parle
tudinis valent assurgere, rogo quantum possum ut
nota est veslrae celsiludini, et quse adhuc notificaoda
tam noxiae di&cordiae concordemfinem placeat vobis
sunt per fidelem servum vestrum charissimum fra- g sicut res exigit, vos decet,
et imponore. Pariter
trem nostrum Baldewinum iatorem prgesentiura pos-
enim vestrum esse cognoscitur et quae in Ecclesia
sunt inlimari, non est mihi necesse inscribenda illa
Dei utiliter statuunt confirmare, et quae pacem et
immorari. Eumdem aulem fratrem, rerum mearum
charilatem dissipant, quantura possibile est, emen-
consiHura et libertalis Ecclesiae Dei amalorem ad
dare. Omnipotens Deus paternitatem veslram diu
vestra vestigia tanquam moipsum millo et ei vicera
nobis incolumem in sua gratia conservet. Araen.
meam in audiendo et dicendo committo. Hoc tan-

tum scribo quia propler vestram et antecessorum EPISTOLA L.

vestrorura obedienliam et libertatem Ecclesiae quas PHILIPPUS REX FRANCORUM AD ANSELMUM.
abnegarc nolo, exsul sum abef iscopatu, atquerebus Philippus, Dei gpatia, Francorura rex, Anselmo,
omnibus spoliatus. In qua re nec nostra prcce nec Cantuariensium venerabili archiepiscopo, salutem.
cousilio vestraeget prudenlia. Omnipolens Deus diu Quoniam, pastor reverende, audivi vos injuste
vestram sanctilalum nobis in prosperitate conservet praegravari, latere nolo vos me vehementer contri-
incolumem. Amen. slari. Et si nostro quolibet auxilio vestra potuisset

EPISTOLA XLVIII. inhiberi oppressio, in hoc operara dare non differ-

ANSELMI AD JOANNEM TUSCULANENSEM ET JOANNEM Q remus. Cseterum quia in loco corporeae sanilati
CARDINALEM. contrario exsulalis, rogamus vos quatenus Galliam
Dorainis reverendis et amicis charissimis, Joanni noslram vestro adventu visitare dignemini, ibique
episcopo Tusculanensi, et Joanni cardinali, Ansel- aftectum menlis meae experiemini, et vestrae consu-
mus vocatus episcopus Cantuariensis, quod fidelis letis sauilati. Valete.
amicus amicis, in quibus confidit.
EPISTOLA LI.
Dominum Baldewinum fratrem et filium nostrura
LUDOVICUS REX FRANCORUM AD ANSELMUM.
charissimum, vere dilectorem vestrum mitto ad
regem Anselmo archiepiscopo Cantuariae venerabili, Lu-
vestigia domini papae, pro causa quae inter
libertatem Ec-
Dovicus Francorum rex designat salutera.
Anglorum et me, imo inter illum et
sum Vestrae, pater sanctissirae, compatior afflictioni,
clesise Dei pro qua exsul ab episcopatu et rebus
Precor igitur sanctitatera a qua si quo raodo per officium potuissetis exone-
ejus omnibus spoliatus.
omnibus apud dominura papam pro ea rari, ad reformandara pristinam tranquillitatem,
veslram ut ei
cura propensiore eniterer. Verumtaraeu pectori
causa, sicut amalores veritatis et praefala) liberlatis,
nostro dolor altius infigitur, quoniara sapientia quae
assistatis, et me ne unquam religionis ecclesiasticae
per „ in vobis esttam reraote a partibus nostris pere-
et apostolicae auctoritatis constantia aliquatenus
grinatur. Accedit et hoad cumulum vestrae exter-
rae aut propter me debilitetur, defendatis. Malo
enim raori, et quandiu vivam omni penuria in exsi- minationis quod loca aegritudini potius quam sanitati

gravari quam ut videam honestatem Ecclesiae facieutia ad inhabitandura praeelegistis, vitamque

lio
vestram raundo conservandum relinere parvi-
toti
Dei, causa mei aut meo exemplo, ullo raodo violari.

Valete.
penditis. Rogamus itaque vos ut ad partcs nostras

EPISTOLA XLIX. venire diguemini,et siinibi 441 vobis inhabitare

jucundura videbilur, mitius exsilium patieinini.
ANSELMl AD PASCHALEM PAPAM.
Valete.
Paschali summo pontitici, cura reverentia dih-
gendo, et cum dilectione reverendo, Anselmus ser-
EPISTOLA LII.

vus Ecclesiae Cantuariensis : cura debita subjectione ANSELMI AD NEPOTEM SUUM.

fideles orationes. Anselmus archiepiscopus, nepoti suo charissirao,

De ea quae inter Carnotensera Ecclesiara et comi- salutem et benedictionera.

tissara Carnotensera, unde vestrse celsitudini Romae Noa ego apud tecommendare dilectionem meara
i-M S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLJ:. 232

et curam pro te, quia ipsa nalura persuadet tibi A quam de regno terreno ad regnum coelesle provohi
pro me.Te hortor, le moneo, tibi praecipio ut bonis desidoro. Ciim audio aliquid de vobis quod Deo
raoribus et scientiae studeas, et ut ad meliora post non placet et vobis non expedil, si vos monere
graliam Dei, quanlum in te est profioias, et ibi ubi nogligo, nec Deum timeo, nec vos diligo sicut

es, donec Deo disponente aliter de te ordinem, debeo. Postquam cxivi de Anglia, didici quia Ec-
permaneas. Magistrum tuum domnum Gualterum, clesias quic in manu vestra sunt aliter tractatis

de quo domnum priorem in litteris quas illi mitlo quam illis expediat Quod dicere
et animae veslrae.
rogavi, et domnum Theodonira socium tuum ex nunc noio qualiter facitis, secundum quod mihi
nostra pirte benigne saluta. « Dominus custodiat relatum est, quia nulli melius quam vobis notum
te ab omni malo, custodial animam tuam Dominus est. Precor igitur ut dominam, consulo ul reginae,

{Psal. cxx, 1). •> Salutal te multum domnus Ead- moneo ut filiam, quod etiam olim feci, ut Ecclesiae

merus, qui vere ia quantum intelligo, sincero Dei quae sunt in vestra potestate vos cognoscant ut

amore diligit te. Vale. matrem, ul nutricem, ut benignam dominam et re-

EPISTOLA LIII. giriam. Et non solum de illishoc dico, sed de om-

ANSELMl AD G. CANGNICUM SANCTl QUINTINI. nibus Ecclesiis Angliae ad quas vestrum extendi
T^ 1 -^ r^„,.,^^;^,.^\.
Canluanensis
.;,..,-
duecto D
a potest
*^
auxihum. Qui enim
_ ^ dicit quia unusquisque
^
Anselmus servus EcclesiaB _
. , !
rocipiet prout gessit in corpore sive bonuin sive
fratri etamico G. canonico Sancti Quintini, salu-
raalum (II Cor. v, 10), nullam excipil personam.
tem, Dei semper regi consilio.
et
Iterum rogo et consulo el moneo, domina et fiUa
Siout audio, confralres vestri Belvacenses cano-
charissima, ut haec non negligenter mente perlra-
nici ecclesiae Sancli Quintini, non temere sed ob
ctetis, el si quid vobis conscientia vestra in his
raultas rationes, domnum 0. quimoda vester abbas
corrigendum testabitur, corrigere fostinetis, qua-
dicitur. volunl ab hac pr^elalione removere, et ve-
tenus de futuro Deum quantum vobis perejus gra-
stram fraternitatem loco ejus substiluere, sed ti-
tiam possibile est non offendalis, et de praeterilo
raent ne vestra religio propler araorera quielis
si cognoscitis vos deliquisse, placabilera eura vobis
quam nunc habetis, non veHt intentioni eorum
reddatis. Non enim ahcui sufficil pro certo a malo
facile consentire. Quoniam ergo sciunt vos huma-
desistere, nisi curet, si potest pro comraissis satis-
nitatem raeam diligere : et sperant vos plus raeo
facere. Omnipotens Deus sic vos semper dirigat, ut
quam quorumdam consilio credere, rogHut me quid
vobis vitara aeternam retribuat.
inde sentiam, vestrae charitati ostendere. Ulique si

in corpore Christi invicera sumus alter alterius EPISTOLA LV.

raaxime in una religiosarum perso- anselmi ad priorem et fratres ecclesije can-
raerabra, et q TUARLf:.
narum Ecclesia ;
quinon perraittat nec vult ut aUa
totum corpus se utantur ut suo membro, Anselmus archiepiscopus, domno priori, et fra-
membra et
tribus in Ecclesia Christi Cantuariae sub eo con-
non video quomodo possit se probare merabrura il-
lius corporis, et si corpus illud esl corpns Christi.
versanlibus, salutem, et benedictionem a Deo et

membrum Christi. Est peccatorum absolutionem.

Quomodo seostendat esse
et aliud, quia nerao, si recte se tractat, sibi soli Quaeril vestra fraternitas a me consihum de sua
sed sicul desiderat et eredit quia si tribulatione, et nominatim de pecuniae, quae a rege
vult vivere ;

omnia commoda aliorum mem- vobis fil, exactione. Vos scitis quomodo ipse me
membrum Dei est,
debet velle ut spoliavit rebus archiopiscopatus. NuUatenus igitur
brorum suacrunt in fulura vita, ila
praesenti vita. per rae ahquid habebit de tota pecunia tolius archi-
si quid boni est in se.aliorum sit in

quantum in rae est, et precor, episcopatus, nisi prius rae canonice reveslieril, el ea
Consulo igitur,

amice charissime, ut si lota vestra congre- qua; abstulil mihi reddiderit, neque vos sponte ilH
frater et
gstio velmelior pars, consiho revcrendorum epi- sine mea jussione pecuniam dare debetis. Si autem
Carnotensis Parisiensis qui Palres ipse aut timorc ne vobis pejus faciat, aul ulla ne-
scoporum et

vos nutrierunt, vos instanter ele- cessitale vos eam dare coegerit, pariter et de iis
veslri fuerunt et ^,

omnimo puae abslulit, el de iis quac auferct milii vel vobis,

gerilad hoc quod supra dixi, ne refugiatis

neque impersuabilcs cxislatis. Utilius enira vobis quia veslraraea sunt, ad Deum clamabo et judi-

quietem comtemphitionis per amo- ciumejus invocabo. Non vos nimis terreant noque
esse existimo si

scrvatis in mente, elobedicntiam fratcrnaecha-

pcrturbent praesentes tribuiationcs, quia fidelis Deus
rem
quam solam conteraplationem qui non patietur vos tentari supra quam fcrre po-
rilatis in opere si

aliorum contemnendo preces et utilitatem vehtis testatis (/ Cor. x, l!i). « Confortamini in Domino el
in potentia virtutis ejus {Ephes. vi, 10). » Finem
elieere. Valele.
EPISTOLA LIV. dabit Deus his malis, qui non derelinquit sperantcs
ANSKLMIAn MATIIILniiM REGINAM ANGLOnUM. in se. Dominus Baldewinus Roma rodiens hoc re-
MATiiiLni gloriosBC reginae Anglorum, A.nsklmus tulit a domino papa, (]uia in conciho quod in prO'
arrhiepiscopus Cantuariae, bcnediclionem Dei et xima Quadragosimacelcbraturus cst de nostro ne-
fidelcservilium cum orationibus. gotio faciet quod ad cjusdcm concilii accipiet con-

Breviter, sed ex corde loquar, sicul illi personae silio elboc ipsum regi mundavit. Precor vos ut
;
i33 LIB. IV, EPIST. LX. 834
facialis mihi scribi libnim Cur 442 Deus homo, et A nostros quos per me Deus vesfrae manclavit curse
de conceptu virginali, in uno volumine, quia volo sicut scitis oportere et ad me pertinere, pio et be-
eos mittere domino papae, et precor ut talis eos nigno affectu salutate, et secundum sapientiam a
scribat, qui aperte et distincte scribat. Valete. Kt Deo vobis datam consolamini et confortate. Et quia
quam citius opportune poteritis, haec facite, et mihi non ipsi sunt primi sen'i Dei,
soli nec ultimi nec
mittite. quos mundi tribulatio premit ut exemplo aliorum ;

EPISTOLA LVI. palientiam amplectantur frequenter intimate. Ado-

MATHILDIS MARCIS.E AD PASCHALEM 11 PAPAM. lescentibus et infantibus singidis, familiariter affe-
Sanctissimo el venerabili in Chrislo Patri ac ctum dilectionis meae, quam illis solebam ostendere,
domino Paschali, prima} sedis antislili, Mathildis et quam adliucservo, commendate ut memores ;

marcisa, Dei gratia, si lam debitum quam

quid est, sint monitionis mea^ obsecrando dulciter rao-ate.
fidelc totius subjeclionis obsequium. Latori pra^sentium, quia sgepe et mullum pro lega-
Inter alia ex quibus paternitatem vestram rogare Uonibus nostris laboravil, benefacietis si pauperi-

praesumimus, etc. Vide inter epistolas Paschalis II, tatem ejus aliquantulum saltem de veteribus vestibus
ad ann. 1118. miligaveritis, aut alio aliquo modo. Valete.
EPISTOLA LVII. B EPISTOLA LIX.
ANSELMI AD HAIMONEM VICECOMITEM. ANSELMI AD GUILLELMUM CALVELLUM.
Anselmus archiepiscopus, Haimom vicecomiti Anselmls archiepiscopus, Guillelmo Calvello,
amico suo salulem et benedictionem. salutem et benediclionem.
Olim mandavi vobis et precatus sum sicut ami- Adluic te saluto sicut amicum et filium, donec
cum fidelem meum et Ecclesiae nostra?, quatenus cognoscam an sit pura et sincera amicitia tua, an
mercatum quod de terra nostra mutavistis ita resti- non. Hactenus enim sic te habuisti erga Ecclesiam

lueretis sicut erat quando de Anglia exivi et telo- ;

nostram me, ul graliam Dei inde mereri vide-
et

neum quod accepistis in Fordwick de nostris rebus reris, et nostram amicitiam haberes.
Sed nunc
mihi redderetis, quia nusquam in tota Anglia rcs audio quia mercalum nostrum de terra nostra trans-
noslrse Dominicffi debent subjacere hujusmodi ex- tulisti, et mihi el Ecclesiae Christi matri
tuae abstu-
actionibus, et maxime inler propriam parochiam listi. Omnia ejusdem Ecclesias sunt et quae Eccle- ;

archiepiscopatus nostri : et adhuc sicut audio neu- siae sunt, mea sunt. iMoneo igitur te et precor sicut
trum fecistis. Insuper postquam res nostrse quietae amicus amicum, et sicut episcopus Christianum
dobuerunl esse usque ad reditum meum ex praecepto filiuni, qualonus restituas terra> nostrae mercatum
regis, homines vestri fregerunt domum nostram q suum, sicut orat quando de Anglia exivi, si non vis

in Sandwik, et pisces nostros violenler abstulerunt, iram Dei inrurrere et amicitiam meara,
;
et tolius
et in civitate Canluaria aliam domum noslram in Ecclesiae, quam hactenus liabuisti perdere ; et o-ra-
terra nostra fregerunt, et quod intus erat abstraxe- vissimae excommunicationi, cum his quoram hoc
runt. Rogo igitur vos, sicut amicum in quo debeo agis consilio et auxilio, subjacere. Vale. Et consulo
confidere, ut et nostra quae sicut dixi ablata sunt ut quod tibi amabilitor mondo, amicabiliter facias
mihi restituatis, et ne me facere clamorem ad el sine excommunicatione.
alium cogatis. Non solum enim mihi et Ecclesiae
443 EPISTOLA LX.
nostrae ex vestra parte injuriae non debent evenire, ANSELMI AD GUILLELMUM ARCHIDIACONUM.
sed etiam aliunde venientes sicut scitis, cum po- Anselmus archiepiscopus, Guillelmo archidiaco-
testis, dcbetis repellere. Valete.
no, salutem et benedictionem.
EPISTOLA LVIII. Bona quaj facitis amo et laudo ; si quid vero vos
ANSELMI AD ERNULFUM PRIOREM. agere audio quod vos non deceat, hoc vobis facere
Anselmus archiepiscopus Reverendo fratri, et non debeo. Puto quia meministis quam gravem et
supra dilectione amando, domno Ernulfo,
priori quam districtam causam olim inter me et vos con-
salutem et benedictionem Dei, el suam quantum j)
stituit familia.iilas el conversatio Petri et Salomo-
polesl. nis, quam vobiscum habuerunt, postquam milii et
non solum vestris, sed
Miseriis et fribulalionibus quantum in ipsis fuit, conati sunt
Ecclesia; noslrae,
el totius Angline, quas fama volante multis modis facere contumeliam et ignominiam, cui parem nun-
cognosco, meum est secundum praesenlem divinam quam ab homine ullo suslinuimus. Nunc utique au-
dispositionem solum compati, et solius Dei est subve- dio quia in domo vestra familiariter vobiscum con-
nire. De his quae erga me sunt, non aliud ad prae- versantur et vcstris bcnoficiis aluntur, qui veluti de
sens vobis possum scribere quam quod pcr Odonem efficacia suae voluntatis cxsultantes et oidom Eccle-
Londoniensem vobis mandavi, et quod latori praesen- siae insultanles, ejus aspeclibus se quolidie de domo
tium viva voce referendum dimisi. Malum quod vestra ingerunt ad commemorationem illalae injurije.
Guillelmus facit de Einesford, et certus sum quia si Quod quale et qualiter pensandum sit, prudentia
ipse non faceret, ab alio fieret, forsitan gravius. veslra non solum per se cognoscere, .sed eliam ex
Exemplaria epistolarum quas misi (de his qualuor supradicla causa, qua; inter me et vos fuit et
tnihi notitiam litteris fecislis) vobis mitto. Fratres adhuc scripta apud vos servatur, polest conjeclare.

Patrol. GLIX 8
^35 S. ANELMI CANTUAU. ARCHIEP. OPP. PARS IIl. — EPISTOLiE. 536

Ouid aulem iiule vobis facienduin sit, tidelein sa- A Waldiico cancellario el Roberto comite de Mellenlo,
pientiam vesliam conjulile. Valele el Eudoue dapifero apud Ponlefaclum.

EPISTOLA LXl. EFISTOLA LXV.

ANSELMI AD GERARDUM EUORACENSEM.
ANSELMI AD GUNDlLFt.M EPISCOPUM.
A.NSELMUS archiepiscopus, reverendo archiepisco-
A.NSELMUS archiepiscopus, vcro amico rcverendo
po Geraudo Eboracensi, salutcm.
episcopo GuNDULFO, salulcm. pro Iribulationibus quas passa
Charitali vostroe
De iis quse erga me sunl non aliud ad praesens
est, post(iuam de Anglia exivi, quamvis opere no-
possum scribere quam (juod per Odoucm Loudoniou- quoani ad praisens cxhibere tonsolalionem, mente
s?m reverentiae veslra mandavi, el ([uod latori pra-- lamcn debitam gero compassionem. Quod aulem et
sentiuni viva voce rofcrcndum intimavi. Audio
vcrbis per multos ot veslris littcris vostram volun-
quod Guillelmus filius RodulH exigit a priore domno
latom zolo Doi acccndi contra mala quio in Ecclesia
Ernulfo nummos, quos prosbylcri solonl daro oo
Dei forvenl et puUulanl, intelligo, sicut in adversitalo
tempore quo chrisma arciiiiuut, quia jam expensi
condoloo, ita in virtute congaudeo. Procor itaque cl
sunt in oj)us monasterii, ol eos i\m adlmc dandi
moneo ul bono proposito non dosit conslantia, neque
sunt, nisi cognovcrit me eos in hoc opus concedoro.
us(iuo ad lerfcctionom pcrtingcus perseverantia. Ad
Sciat igitur sanctitas vostra et de hoc dicite Guil- B
(piid enim sumus episcopi supcr Dei populum consti-
lelmo quia quamtum in me est, ol dc hos conccdo, cl
tuli, si quasi canes non valentcs latrare, permane-
possom conccdorem.
si i)lus Rolalum milii est quia
mus muli ? Sporo in Doo quia domiuus noster rox,
Guillelmus Galvellus morcatum de terra nostra, ubi sicut ipse inihi Doo inspiranle promitlit, ad omne
solet esse, translulit, et niihi et Ecclesiyo no^lr;o
bonum nobis bonus adjutor accedet neque si Deus ;

abstulil. Undc illum monui ut quod male egit sino

concordiam incoeptam inter illum ol me dignabitur
diUuione corrigat, por opislolam, quam potite ab eo
poifKcro, aliquatcnus a consilio noslro in iis qua^ ad
ul vobis ostendat. De qua re mando ut vicocomilom
nostrum Ordinom portinent, rccedel. Quaproplcr
ex nostra i^arte cum uxore sua tilia nostra saiutando
de nostro ncgotio impra^sentiarum nihil aliud fa-
conveniatis, atciuo, ne hanc nobis injuriam tiori,
ciam, donec apostolicam in proximo cognoscain
sicut in illo contidere dobcmus, pormittat, rogando
scntontiam. Valcto.
inonealis. Quamvis enim ad prsoscns violcnta mihi

Hat injustitia, non lamen judicio Dci moa, quam 444 EPISTOLA LXVI.
pcrit justitia. Monote quo- ANSELMI AD ER.NULFUM PRIOREM BT FILIOS BCCLESI.£
ipsc aliquando rcquirot
dc hac re misi Cal- CANTUARIENSIS.
que eum ut audiat Ultoras (puis
p Anselmus archiepiscopus, domino priori Ernulfo,
vello. Valete.
EPISTOLA LXII. et fratribus dilectissimis filiis Ecclcsite Christi Can-
luariensis, salutem ot bencdictiouem.
PASCHALIS PAP.E AD UOBERTUM COMITEM DE MEL-
Pro causa quae est inter dominum rogem et me,
LENTO.
jam ipse rox suos et ego meos legatos Romam misi-
Pasciiaus episcopus scrvus servorum Dei. dilccto mus. Mando ilaque vobis et prccor vos ut instanler
filio RoBEUTO, comiti dc Mellcnto, salutem et apo- Dcum orotis, (lualenus ipse talom concordiam inler
slolicam benedictionem. dominum papam et regem ponat, ut ego salva reve-
Nos to in famiUaritatem ascivimus, elc. Vlde in
renlia volunlalis ejus possim ulrique concordare. Si
Paschali U. vobiscum csl gaudeo, ot ul si multum desidero. Quam
EPISTOLA LXIII. citius igitur opportune potcstis, mando ut mihi esse
IIENRICI REGIS AXGLORUM AD ANSEI.MUM. vostrum quale sit litteris vestris insinuelis. Omni-

He.nricus, rex Anglorum, Anselmo, Cantuariensi potens Deus vos custodiat, et in sancto proposito
archiepiscopo el diloclissimo Patri, salutcm. porscverabile faciat, atque ab omnibus peccatis pro-
Notuni vobis facio me GuiUelmum de Warclwast pitiatus absolvat. Amon.
a feslivitate sanli Michaelis ad vos raisissc ; ct il- EPISTOLA lxmi.
lii.c Romam pro negolio noslro, quod orga Roma- D IIENRICI REGI ANGLORUM AD ANSELMUM.
nam sodcm ad invicom ego ct vos lociili snmus, Dei rex Anglorum, Anselmo
IIenkicus gralia
nisi procclla inaris ct a-stus ot oum
vcntus contiarius Canluaricnsi archicpiscopo, dilecto Patri suo, salu-
(icliiiuisscl. Tiste Waldrico canceUario apud Wice- tcin et diloclioncni.
combam. Plurium relalione didiciraus, et maxime per Ro-
EPISTOLA LXIV. bertum clericum cancellarii moi, rumorcs de apo-
AD EUMDEM. slolico, (luorum, si ila iTs habct ut famal vcnlilal,

dolco. Ll (luoiiiam proce.ssu dieruin oxburgit crobior,

Henricus, rex Anglorum, A.nselmo, arrhiepiscopo
limoo ne sil vorior. Dicuut eiiiin Romai, quod absit
CanluarienM, salutem et amicitiam.
1

Patri meo, ul Bal- duos esse apostolicos, cl ad invicem bellicosam se.

Maud ) voLis sicut ( hari.s.simo
intor sc oblincre. Unde luunniuc sancli-
dcvuino monacho pra-^ iiiias (lualcnus ip.s(> cum (iuil-
dilioncm to

lalcni (onsiilo ul inilii libiiiuc providcus, cui major

lelmo (1(! Warelw.!^! Hoinani iii nogoliuin eat,ul por
pars hujus adhu.'i"Clnegotii, quid ugendura sil de le-
uliunKiue liiiua dileclio cl pux iuler uos liat. Teslc
i3t LIB. IV, EPIST. LXXIir. ii8
galis nostris in liujus procella temporis. Quod si tibi A nos obedienter subjicere voluntati vestrae recusamus.
videatur ulile cos retinere usque iu tempus congruum, In quibus litteris illud quidem gralissimum accepi,
lunc retine Guillelmum, et mitte mihi citissime Bal- quod ibi certitudinem de mutua dilectione vestrae
devuinum de Tornaco, monachum tuum, per quem magnitudinis et meae parvitalis legi. Nam quamvis
tibi familiarius assignem de secretis nostris et per conscientia propria et experimento jam doctus hinc
eumdem mihi enuntia quid in hac re mihi lenendum non possum dubitare, dulcis tamen honor et hono-
sit el agcndum ; si vero tibi placel eos ire, et tuum rabihs dulcedo mihi est, cum lantus tanlillo hoc
sil consilium, eant, et si ipsi ierinl, mihi mitte citis- dignatur mandare.
sime unum de familiaribus tuis, per quem nostra EPISTOLA LXX.
consilia et negolia altcrius alteri ad invicem fami- ANSELMI AD THEODORICUM.
liariter assignemus. Teste Roberlo episcopo Lincol- Anselmus archiepiscopus, Theodorico tiiio charis-
niae, et Roberto comile de Mellento. simo, salutem benedictionem Dei.
el

EPISTOLA LXVIII. Dulcia sunt mihi verba epistolae tuse, quia dulcis
GIILLELMI AD ANSELMUM. est miiii affeclus dilectae miiii animae tuae, ad quod

Domino, et omnium amicomm suorum excellen- demonstrandum non opus est immorari, quia certus
tissimo Anselmo , unus ex servis suis, et utinam B ^um quod cor meum erga te novit conscientia tua.

rainimus servorum Dei, Guillelmus, optatae salutis Litteras quas quseris regis ad papam non tibi mitlo,
gaudium. quia non intelligo utile esse si ser\entur. quid Si
Non est nostrum de meritis sanctorum viroram aiiud juvante Deo scripsero, suo tempore monstrabi-
extollere, nec laudes eorum allerere, sed Deus qui tur. Quod autem in libris quos scripsisli, corrigis :

gloriatur in sanctis suis et cui omne cor palet, no- fac ut si qui ex illis transcripti sunt, in iUis quoque
vit quanta sit devotio humilitalis nostrae in Deum, corrigalur. Desideras tu praesentiam meam; ostendat
quantave animi afleclione diligo bonum vestrum. tibi Deus praesentiam suam, et interim habitet in te
Nec immerilo. Non est enim mihi incogniluni si per gratiam suam. Ameu.
quid foret in me vel minimum, quam nimio zelo am- EPISTOLA LXXI.
plecteremini bonum meum. Scd quoniam de merilo- ANSELMI AD GDNDULFUM EPISCOPtJM.
rum meorum qualilate diftido, immundi etenim ho- Anselmus archiepiscopus, reverendo episcopo
minis immunda est oralio, genibus ac pedibus ve- Gundulfo, salutem.
slris quasi advohitus, quam obnoxius possum vos Precatus sum domnum priorem, et arcliidiaconum
deprecor, si unquam de me gaudere volueritis, orate nostrum quanto affectu possum, ut hujus Roberti
attentius pro fratre meo Gaufrido. Scio enim per q curam habeant, ne ullam duram patiatur indigen-
Dei misericordiam ilkim adepturum remissionem tiam in viclu vel vestitu quo de perfidia ad verae
;

peccatorum quandoque, si ex toto pro eo ad Do- 44 5 fidei misericordiam et pietatem conversus est.
minum clamaveritis. Nec dico sine causa; sed
id Rogo ilaque ut htteras quas illis misi legatis, et si
interim sufticiat vobis quod praMiiissum est, donec illialiquando quod illis mando, facere neglexerint,
conveniamus in unum. Plura etenim de hoc et de quod non credo, vos ex nostris rebus, pia hilaritate
aliis quse vellem dicere vobis, supersedeo, quia huic quod illi deerit suppleatis.
omnia tempora sua habent ; sed quoniam videtis in EPISTOLA lxxii.
naufragio fratris me miserabiliter naufragantem, ANSELMI AD GUIDONEM.
orationum vestrarum tabula sustinete periclitanlem, Anselmus archiepiscopus, dilecto filio suo, Gui-
ut qui diu culpis nostris exigentibus naufragium DONi, salutem et benedictionem Dei.
sustinuimus, 'quandoque vestris precibus portum sa-
Audio quod in pace et tranquillitate conversaris
lutis ingredi tenere mereamur. in claustro et sollicitus es circa servitium Dei et
EPISTOLA lxix. salutem animae tuae, et inde gaudeo valde. Moneo
anselmi ad odonem episcopum. itaque te, charissime, licet opus non sit, quatenus

Reverendo domino dilectissimo, episcopo Odoni,

el
J)
mundum et ea quae mundi sunt ab animo tuo procul
frater Anselmus sic transire per bona temporalia,
,
abjicias, nec te ad araorem ejus ullatenus flectas.
ut habitet in acternis. Deum ama eique sollicite seni, quia per graliara
(47) Littcras quas paterna vestra celsitudo pro cjusnunquam tantam opportunitatem habuisti, sicut
suo fideli Osberno dcfuncto mihi et fratribus no- modo habes ei serviendi. Petis absolutionem raeam,
stris misit, humili obedientia, et obedienli humi- quam ego mitto tibi.
litate suscepimus. Nihil enim petitioni vestrae de- EPISTOLA LXXIII.
crevimus denegare ; sed in quibuscunque dilectis- ANSELMI AD PASCHALEM PAPAM.
simo domino et dilectissimo Patri obediendum cum
est, Domino el Palri reverentia diligendo, et cum
jussioni vestrae statuimus obtemperare. Cum enim dilectione reverendo , Paschali suramo pontifici,
vos hoc meruisse dilectiouis et beneficiorum prelio Amselmus servus Ecclesiae Cantuariensis, debitam
coguoscaraus, nimis nos argueudos ostendiraus, si subjeclionem, cum fideli seiTitio et orationibus.

NOt^.
(47) Hanc scripsit abbas.
 iiO S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEF. OPP. PARS III. — EPISTOL.E. 240

De causa iuler regcni Anglise et mc quid nu])cr A rarum vcstrarum dulcedine consolari et Isetificare
factum sit, breviter celsitudini vcstrae scribo, quia dignemini. Omnipotens et pius Dominus vos ubique
legalo ejus et noslro boc plenius exponcndum rc- conservct, et de redilu vestro nie ad praesens laetificet.

linquo. Postquam auctoritas vestra comili de Mcl- Amen.

leuto ct aliis impcdienlibus apud rcgem jussioncm EPISTOLA LXXV.
vestram, introitum Ecclesice proliibuit , apjtropin- IIKNRICI REGIS ANGLORVM AD ANSELMIM.
quavi Nortlunanniae, et factum est per comilissam IIenricus, Dci rex Anglorum, Anselmo
gratia,

Carnotcnscm sororem regis Hdelissimam tiliam Ec- Cantuariensi ardiiepiscopo , charissimo Patri suo,
clcMir Dei ct vcstris prcTceplis obedientcm, ut ad sahitem et amicitiam.
colioqucndum rcx ct ego cum quadam spe boni Sciat vestra benigna paternitas quia debeo et

eventus conveuiremus. Ubi me de arcliicpiscopatu, nimium intra me contristor prac dolore corporis
inide me spoliavcrat reveslivit. Et de liis in quibus vc.stri et intirmitate. Et scitote quia nisi vos ope-
dissentiebamus, scilicet de invcslituris Ecclcsianun riebar, jam fuissem in Northmannia. Gauderem
ct hominiis praelatorum, de quibus simul et similem enim si prius vos reperissem, quam a regione mea
in Romano concilio audivi proliibilionem, se apo- recessissen) nunc autem prccor vos, sicul patrem
;

stoHcam sedcm pcr lcgatum suum antc proximam g lilius, ut pauHsper plus iudulgeatis naturge corporeae
Nalivitatcm Domini jcqui&iturum constituil. Non vestra?, el ne ila aflligatis coipus veslrum. Volo au-
aulera iulellexi me debere aut legationem cjus pro- temet praecipio ut ubique pcr omnes possessiones

bibere, aut revestituram mcam respuerc. Quid vero mcas Northmannioe imperetis sicut pcr vestras Do-
ipse de proedictis rebus conccdat, vcl quid }iostulct, minicas, el gaudebit cor meuni si hoc ipsum fccc-
per eunulem legatum sanctilas vestra cognoscel. Et rit's. Nunc vcro opcri me in Northmannia Ego
quoniam totius causae finis de vestro pendct arbilrio, enini noviler transibo. Teste Walderico apud Win-
misi simul legatum nostruni, ut cognoscam quo- deles horas.
modo_ vobis el regi conveniat, et quid niihi ju.ssio EPISTOLA LXXVI.
veslra praecipiat. Comiti de Mellento per audorita- MATHlLniS REGI.N.E AD ANSELMUM.
tera charlae veslrae quam illi direxistis, in qua legi Domino suo, et Patri charissimo Anselmo archi-
quia si vobis obediret, gratiam vestram obtincrct, episcopo, Matiiildis Anglorum rcgina, salutis bona?
concessi introitum Eccle^ia^ quoniam ])roinisit se valeludinem.
conaturum ul rcx jussionibus veblris ad ubcrtatem Exsultatiouis opinala^ jucunditas veslrae mihi nu-
Ecclesiae obtenipcrel. De aliis autcm dc quibus au- pcr .spondcns sanctitatis adventum, quanto mihi
ctorilalem vestram per legatos rcquiro, ejus respon- I
gaudii solatiique plus collatura fuit, tanlo majus
sioncm, si i>hicet, per eosdem cftlagilo.Pro rcve- '
prappediculc valctudine, desolali maM"oris incom-
rcudo Patre meo archici)isco]io Rolhomagensi ad modum conlulil. Pra^cognitum igilur mihi vcslrae
vestra sui)j)lcx mcnte ine prosterno vestigia, qualc- paternilalis atfeclum miserabili lacrymatione exora-
nus secundum quod pcr ejus legatos cognoscctis, tum venio, ut si cura mci apud vos penitus non
supplicationcm cl liuniililatcm, Ecdcsiae sune ncces- eviluil, anxietatcm soUiciludiuis mcae de vcslra va-
sitatcm, apostolica; misericordiie ilii impcudatis be- letudine quolibol
intcrnuntio quaulocius securam
nignitatem. Omnipotens Deus in onuii prospciitatc rcddalis. Aul enim indilalc de veslra eadem quidem
vestrara diu Ecclesiae suae conscrvet incolumilatcm. . cl mea salute gaudebo aut, quod Dei avertal mi-
;

Amen. seralio ! communis casus allisionem indiftercnler

EPISTOLA LXXIV. subibo. Convalere vos facial piissima Dei omnipo-

MATIIILDIS ANGLORUM REGIN.E AD ANSELMCM. tentia. Amen.

Dilectissimo domino suo et Palri, Anselmo Can- 446 EPISTOLA LXXVII.

luariensi archiepiscoi)0 , Matiuldis Angloruin rc- iienrici regis anglorum ad anselmum.
giiia, salulcm continuam cum dilectione, et servi- Henricus rcx Anglorum, dilecto Patri suo An-
tiuin iidclc.
jy SKLMO Cantuarien.';! archiepiscopo, saluleni et (iiii
Non ignorct, charissimc Pater, vcstrae sanctitatis dilcctioncm.
consolatrix dileclio aniinam meam veslra tam longa, Noscat, revcrcnde Paler, discrelio sanctitalis ve-
tam tae(Iio.sa absciilia gravitcr fore turbatain. Vestri strae, quia fralcr mcus comes Robcrtus ad me venil
clciiim rcdilus oi^tati tcrminus, (|uanlo cclcrior et in Angliam ct rcccssil. Mc autem .scilole,
bcnigne
l)roi)in(iuior a piuribus mihi iiromitlilur, tanlo ma- in dic A.M-cnsiouis Domini, csse ad marc paralum
gis a me veslra frui oplantc praescntia et locutione tran.sire. Et cum transicro, per vos et consilium
dcsidcratur. Nullo ita(|ue, rcvcrcndissime domine, veslrum, ca qua? agenda crunl, again. Inlerim aulem
I)crrcclo gaiuho aiiinia mca laMilicabitur, nulla vcra si (luillclmus dc Warclvasl c.Tlcriiiuc lcgati noslri
dilcclione cxhilarabitur, (]uou.s(|ue vcstrain, (luam Roma rcdiciiut, in arbilrio volunlalis vcslra? sil,

tolismenlis meaj viribus dcsidero, pnescnliam rcvi- utrum ad mc Iranscanl in Angliam, antequara Irans-
dere gaudcntcr valeam. Vcslne siquidcm bcnigni- cam, im vobiscum remaueant, doiiec ipsi vobiscum
tatis nicllilhiam cxoro dulccdiuem , ul intcrim mc mccum loquantur. Tcste W. cancell. apud Nor-
bseulcm veslru; auKJuuilalc torrepliouis el lille- lham]itoucm.
 LIB. IV, EPIST. LXXXn. 242
241

EPISTOLA LXXVIII. A direximus ad terras illas filios noslros, vostros vero

ANSELMI AD ELFERIM PUIOREM ET MONACHOS servos et fideles araicos, pro monasterii nostri com-
S.EDMUNDI. muni negotio. Qiios vestraj sanclilati coramendantes
Anselmus archiepiscopus, dilectis filiis et fralri- volumus ut quod in rcgionibus illis acturi sunt,vestro
bus. Elfero priori, el aliisin coenobio Sancti Ed- exsequantur consilio, vestroque munianlur auxifie.
mundi Deo famulantibus, salutem et benedictionem De causa filii noslri domini Theardi, praecipue
Dei et suam. pelimus ut quia dominus papa de ministerio ejus
Quod hactenus me substraxi a coramunione do- omnem in vestro arbitrio posuit disposilionem,
mini Roberti, feci propter praeceplum et obedien- vosque ei dura adhuc esset in clericali babitu sic-

tiara doraini papae. Nunc autem jubenle eodem ut ad ipso didicimus, concessistis totius ministerii
domino papa, ea ratione qua ipse mihi praecedit» sui facullatem, nunc nobis cum Deo miseranle ad

eum in pacem et communionem suscepi, et vobis principalem reductus estis dignitatem, per litteras

mando atque praccipio ul ipsideinceps in omnibus scribere quidquid ei raandaturi sumus non dedigne-

obedientes silis, et ei confessionem ct alia quae raini. Gaudeat per longum sanclitas vestra memor

debent raonachi abbati, faciatis, nec ab eis desisla- nostri.

lis, nisi ego in futuro inde aliud praecipiam. Rego g EPISTOLA LXXXI.
autem vos, et, possum, hortor ct
modis quibus ANSELMI AD HUGONEM COMITEM.
moneo quatenus soUiciti sitis circa observanliam Anselmus archiepiscopus, domino et araico cha-
ordinis vestri, ut nihil de vobis audiatur nisi quod rissimo Hugoni comiti, Sislutem el benedictionem
decet audiri de bonis monachis ct veris servis Dei. Dei et suam.
Amen. Lator praesentium, monachus Cluniacensis, quas-
EPISTOLA LXXIX. rilur quod vos cepislis et in captione tenotis quem-

nUGOMS CLUMACENSIS ABBATIS AD ANSELMUM. dam monaciium Cluniacensem, et alium noviler

Reverendissimo Patri, et dulcissimo amico An- monachum faclum, atque defunctura, ad hominibus
SELMO Canluariensi archiepiscopo, suisque omnibus, veslris sublatum, et ubi eis placuit esse sepultum.

frater Hlgo peccator, Cluniacensis abbas, salutem Haec si ila se habenl, multum doleo inde propler
et sine fine gaudium. vos, quia valde aliler facta sunt quam vos deceat.
Quoniam noveramus quanla inter vos et dominum Unde mando, precor, et consulo vobis, sicut amico,
Hugonem Lugduneusem archiepiscopum, Deo vo- quatenusmonachum quem tenetis, reddere non
Icnte, exstiterat familiarilas, dignum duximas vobis moremini et quia eum cepistis, ofteratis vos ad
;

significare ejusdem obilum, nobis et omnibus bonis reclitudinera inde faciendam Honor enim vester
G habetis
viris gravem et irrecuperabililer dolcndum, quate- est ul hoc faciatis. Poslea vcro si aliquid

nus et per vos et per veslros, veram quam vivens super monachum islura, clamorera inde facile, et

exhibuit dilectionem, nunc ei defuncto repensare fiet vobis inde quod fieri juste debet. De mortuo
salagalis. Obiit enim in pace Nonis Oclobris apud quoque consulo ut sirailiter vos ad rectum offeratis,

Scusiam, dum iret ad aposlohcae vocationis conci- el sicubi justius esse debet. Familiariter autem dico
lium, sepullusque est ibidem satis honeste inabbatia vobis, sicut homini cujus honorem et utilitatem
Sancti Jusli. Vestram aulem reverentiam plenius mullum amo, quia si non feceritis quod dico, inde
noscere desideramus, vestraeque prosperitalis nun- blasphemabimini ; et ego eliara si uon fecero quod
tio abundanlius laelificari, cum sese tempus locus- ecclesiaslica disciplina praecipit inde fieri, a raultis

que opportunus extulerit. Christus Jesus, Pontifex biasphemabor. Salulo uxorera vestram filiam cba-
summus, in omnibus operetur vobiscum. rissimam raeam.

EPISTOLA LXXX. 447 epistola lxxxii.

HUGONIS AD EUMDEM. anselmi ad henricum regem anglorum.
Amantissimo atque glorioso Patri, domino An- Henrico gratia Dei glorioso regi Anglorum et
SELMO, venerabili Cantuariensium archiepiscopo, j^ duci Norlhmanoorum, Anselmus archiepiscopus, fi-
fraterHuGO peccator, Cluniacensis abbas, salutem dele servilium curafidelibus orationibus, et semper
mentis et corporis in Chrisfo, et sine fine gaudium. ad majora et meliora crescere, et nunquam de-
Postquara a nobis discessistis, vir Deo diiecte, crescere.
nequivimus percipere quid acciderit sanclitati ve- Gaudeo et gratias ago, quanto eftectu possum,
strae; hoc tamen de Dei misericordia speramus, Deo, a quo bona cuncta procedunt, pro vestra pro-
quia ubicunque vestra rehgio fuerit, divinum auxi- speritale et pro vestris succossibus. Gaudeo etiam
lium praesto habuerit. Quis enim unquam tan inhu- et gralias ago ex inlimo corde, quia, cum prospe-
manus fuerit, qui postquam expertus fuerit dulce- ritatc tcrrena, siccor vestrum sua gratia illurainal,

dinem vestri colloquii, vos nonrecipial et veneretur ut nihil in beneficiis ejus et profectu vestro, vobis
quasi augelum Dei ? Unde nos, licet satis indigni, aut liumanis viribus, sed tolum ejus miscricordiae
divinam imploramus clemenliara, ut qui vobis lan- imputelis, el quia pacem et libertatem Ecclesia.',

tam gratiam conlufit in terris, ipse vobis conccdere quanlum in vobis esl, promillilis, in quo multum
dignetur selernam gloriam in coelis. Et nunc, Pater, precor el consulo, sicut fidelis vester, ul perseve-
S43 S. ANSELMI aviVTUAR. ARCHIEP. OPP. PAUS III. — EPISTOL.E. 244

retis, quia in hoc eril robur sublimitalis

vestrae. Oro A. EPISTOLA LXXXVI.
autem ore et corde, quantum valet mens mea, et GISLEBERTI LUMCENSIS AD ANSELULM.
per me et per alios Deum omnipotonleni, quatenus A.NSELMo Dei gralia AnglorumarchipraesulijGiSLE-
in misericonlia gratiae suae quam vobis conpit im- liERTis Dei quoque misericordia Lunicensis episco-
pendere, indcsinLnter persistal, ut de terrona exal- pus, tidele servilium el orationes.
talione post hanc vilam, ad coelesie regnum et glo- Audiens, Pater, certaminis veslri laborem, et la-
riam aeternara vos perducat. Ainen. boris victoriam, subdilas esse videlicet indomitas
EPISTOLA LXXXIII. Northmannorum mentes regularibus sanctorura Pa-
PASCIIALIS II PAP.E AD A.NSELMl.M. trura decrelis, ut regulariter Hat abbalum ot prajsu-
Paschalis, servus servorum Dei, venerabili fralri lura electio et consecratio,iramensasdivinaecIemen-
Anselmo Canluariensi archiepiscopo, sahitem et tiiTe refero gratias, et quas possum Deo preces ef-
apostolicam bonediclionem. fundo, ut perseveranliam vobis et tanii laboris prai-
Omnipotenli Deogralias agimus quialuis plurimis • mium largiatur. Munusculum pauperlatis meae et
laboribus in AngHca Ecclesia fugatis tenebris anti- devolionis transmitto viginli quinque margaretulas
quum lumen refulsit. Vigilandum
tamen est ne in inter optimas et viliores, et rogo ne sitis immemor
Dominico agro super bonum semcn ininiicus ziza- mei in oralionibus vestris in quibus post divinara
p
niam projiciat, atque prava radi.x pravum virguhum largitatem conhdo. Araen.
producat. Audivimus denique quod quidam comes EPISTOLA LXXXVII.
Roberlus, qui ab Anghco rege in caplione tenetur» ANSELMl AD JOTSERANNUM ARCHIEPISCOPUM LUGDU-
sub prohibilione consanguinitatis uxorem duxerit, >E>SEM.
quam ejus propinqui pra^falo comiti remisenint. JoTSERA>">o domino, atque cum dilectione reve-
Unde mandamus dileclioni tuae, ut eumdem coniitem rendo, et cum reverentia diligendo archiepiscopo
convenias, el si hfec vera esse repereris, adhibilis Lugdunensi, A>selmus Ecclesiae Cantuariensis ser-
idoneis testibus ita sapienter disponas, ut utrique a vus, salulem ciim oralionibus et servitio.
peccatis liberati, libere Deo famulari valeant. Orct Quod vera charitas vestra congralulalur nobis,
pro nobis dileclio vestra. quia Deus qui non derelinquit sperantes in se, pro
EPISTOLA LXXXIV. diebus quibus non humiliavit sua non consolatione
AD HENUICI.M REGE.M ANGLORIM.
A>'SEI,MI laetificavil, graliasagimus , et quia vos congaudere
Henrico charissimo suo domino, Dei gralia rcgi sentimus, magis gaudemus. Quoniam aulem muliis
Anglorum, A.nselmis archiepiscopus,fidcleservitium et immensis tribulalionibus, ab iis aquibus auxilium
cum orationibus. et consolalionem in necessitatibus sperabatis vestra

Gratias ago Deo pro bona voluntate, quam vobis pulsatur reverentia, compatimur et condoIennis.Sed
dedil, et vobis qui eam sorvare sludetis. Quforit hoc consolatur nos quia confidimus in Dco quod
consiHura celsitudo vestra quid sibi facieniUun sit de nullo tluminum, nullo ventorum impulsu vestra
hoc quia pacta est tiham suam dare Guillehiio de concutietur conslanlia, et quia Deus qui « superbis
Vuarenne; cum ipse et tiha vestra ex una parle sinl resistil, humilibus aulem dat gratiam (/P^/<?r.v.5), »

cognati in quarta generatione, et cx altera in sexla. superbiam malignanlium frangel, ct auctoritatis

Scitote absipie dubio quia nullum pactum servari vestrae perdibus substernet. et cura virtus vcstia pro-

debet contra legem Christianitatis. llh autcm, si ita bata fueril, coronam vitae repromissam.
accipiet

propinqui sunt, nullo modo legitime copulari pos- Qualiler autem nostrum esse sil, ((uod vestra beni-
suiit, necpie sine damnalione animanim Miarum, gnitas nosse desiderat, melius per legatos veslros,

neque sine magno peccato eorum ijui lioc ut tiat quam per epistolam poteritis cognoscere.
procurabunt. Precor igitur et consulo vobis ex parte
448 EPISTOLA LXXXVIII.
Dci sicut charissimo domino, ut nullateims vos liuic
anselmi ad tiiomam bborace>sem aroiiiepiscopum.
peccato misceulis, iicque fiiiam veslram eidem Guil- Anselmus archicpistopus Cantuariensis, amico
lelmo legem cl voiunlatcm Dei liudalis.
contra suo TiioM.E electo archiepiscopo Eboracensi, salu-
Oranipolens Deus dirigat vos et orancs actus vestros t)
lem.
in beneplarito suo.
Mandastis mihi iii lilleris vestris quod termino a
KIMSTOLA LXXXV. mc vobis constitulo, Deo auxiliante, Cantuariae eri-
MLnminAciii iie(;is iiiher.m.k ad a.nselmum. tis si opportunc poleritis, su?ccpturus ot facturus
•Mi RiARDACiiLs rcx Jlihoriiia!, A>selmo Aiiglorum quod debebitis rogatis quoquc ut si id ellicere non
:

archipi-tesuli, salulem, et tidcle sorviliura. vclelif, concedercm (}uatonus in mihi decem diebus

Quam magiias vobisgrates, domiiio, referredebeo ante renunliarc possolis. Sed Guillolinus clericus
quia siciil mihi relatum est, mcmoriam nici pecca- nunlius voslcr procalus est mc ox vestra parte, qua-
toris in conlinuis vcslri.s peragis orationihus, sod ct tonus cgo ipsum lcrmiiium adveutus vesiii nli(|iian-
genero meo Erniilfo aiixilio cl iiitcrveiitioup, qiian- luliim oxtendcrom, ut ud nos oppnrluniiis posselis
tum fueral digniluli ve.slrae fus, succiirristi. Scias tu venire. Quod ol ego causa veslri amoris cl opportu-
quoquc me vobis iii iis qiiac mandaveris famulalii- nitalis libcnlor fncio. Nc ita^pie opus sil vos mihi
riim. Valc. (luidquain antc de vcslro advcnlu ronunliurc, sub-
245 LIB. IV, EPIST. XfJII. 246

moneo vos ut die Dominico, qui critquinto Kalend. A queo invenire verba quibus affeclum, quem servat
Oclob. Cantuarise sitis ad faciendum quod facere semper cor meum
coram Doo de vobis, possim ex-
debelis,etad suscipienclam consecralionem vestram. priraere, nisi per hoc illum melius exprimo,
forte
Prseterea quod dicitis in iitleris vestris, vos pecu- quia me faleor exprimere non posse. Quippe cum
niam quserere ut Romam miltalis pro pallio Eccle- mente peracto affectuosam dileclionom quam in vo-
siae vestree, non concedo. Et pulo quia id frustra bis proplerDeum erga me mullis modissumexper-
faceretis, quoniam nullus debet liabere pallium tus, nihil in me possum cogitare quod ad ejus retri-
antequam sit consecratus. Lilteras quas requiritisin bulionem, aut gratiarum actionem secundum vo-
testimonium personae etelectionis veslrse, cum mihi luntatem meam possit sufficere. Quoniam ergo me-
locutus fueritis, et ostenderitis cui eas dirigere de- lius nec scio nec valeo, ad Deum me converto, et
beo, libenter faciara pro vobis, sicut pro amico fa- oro ut ipse dilcciioni vestrae suam pro me dileclio-
cere debeo. nem quae superat omnia meriia hominum retribuat.
EPISTOLA LXXXIX. Hoc quolidie facio, lioc quandiu vivam Deoannuente
AMSELMI AD GUILLELMUM ROTHOMAGENSEM ARCIIIEPI- faccrc non desislam. Noslis desideriura meum de
SCOPUM. vobis, quod audiam antcquam moriar per
ulinara
Domino et Palri reverendo archiepiscopo' Rotlio- g.,.aliam Dei completum esse. Yerum dico vobis quia
magcnsi
^
Guillelmo, Anselmus, servus Ecclesige IfEtior exiret anima de corpore. Nostrum esse quod
Cantuaricnsis, salutem, et tideles oraliones cum scire desideratis, lator pracsentiura satis vobis pote-
servitio.
rit edicere. Spirilus sanctus sit scmpercustos el di-
Mandastis mihi in litteris veslris quia Guillelmus reclor cordis veslri et vitfe vestroe. Araen.
camerarius et uxor ejus dicunt me sibi dixisse quod
ipsi possent eleemosynis redimere peccalum suura, EPISTOLA XCII.

illud scilicet quia ipse Guillelmus in uxorem habet ANSELMl AD HACONEM COMITEM.

eam quae fuit cognati sui. Quod sciat sanctitas ve- Amselmls gratia Dei, arcliiepiscopus Cantuarien-

me nunquam quia sis, Haco.m coraiti Orcadeusium,saIulem el l)enedi-

stra eis dixisse, sed polius dico
ctionem Dei.
neuter illorum, si in hoc peccato morluus fuorit,

videbit gloriam Dei. Valete.

.Vudio quia propler indigcnliam doctorura, minus
quam expedit, populus qui sub vestra poteslate est,
EPISTOLA XC. cognoscat et rolat Christianam religionem. Sedgau-
ANSELMl AD ARCHIEPISCOPUM LINDONEXSEM. deo quia referente episcopo quem nnnc per gratiara
Anselmus archiepiscopus Canluariae, reverendo Dei habetis, didici quia prudenlia vestra libenter
Lundonis (m Z)rt«ia) Ecclesise archiepiscopo,at sero,
q verbura Dei, consilium quod pertinet
g^^.cipit et ad
salulem el veram amicitiam in Christo salutem. Hac igilur fiducia mitto strenuilali vestrae
Quod me rogastis de domno Alberico cardinali litteras nionitionis raeae, quatenus se studiose com-
Romanae Ecclesiae libenter feci, tum propler hono- miltat praedicalioni et doctrinae ejusdem episcopi ; et
rem Romanije Ecclesia?, tura propter vestrura, pro quantum in vobis est sludeatis utpopulus vester hoc
quo libenter facere volo, si quid quod placcatsancli- ipsum faciat. Nihil enim facere potestis unde magis
tati vestr* intellexoro. Gratias agimus Deo qui in
remissionem peccatorura, et vitae acterna:' gloriara
regno Danorum vestram religiosam prudentiam, et adipisci valeatis quam si populum vestrum ad cul-
prudentem religionera ad archiepiscopatum sublima- lum Christianae rcligionis monendo, ct quibuscun-
vit. Coufidimus cnim quia, gratia Dei cooperante,
que modis polestis vobis eum attrahitis. Quodeffica-
ea quae corrigencla sunt corrigetis, et quae aedifi-
citer, Deo dante, implere poterilis, si, quemadmodura
canda aedificabitis, et quae nutrienda nutrielis. Au- supra dixi vobis, vos devote et sancta humililate et
divimus namque a praefato cardinali mulla bona de
pura voluntate episcopo vestro subdilis. Si vos con-
vobis uude islam habemus fiduciam, et oramus ut
;
silio noslro et exhorlationi, Deo inspirante, acquie-
Deus, qui hoc incoepil in vobis, ad bonum effectum
sccre volueiitis, oro Deura omnipotentera ut ipsa
veslram scmper perducat voluntatem. Rogo sancti- lotum populum vestrum sua gralia dirigat et
r) vos et
tatem vestram quatenus regnum illud veslro sancto
protegat, et suara beaediclionem et absolutionem et
studio emundelis ab aposlalis, ul nullus alienigcna
orationes humilitatis meae ex corde vobis mando.
ibi recipiat aliquem ecclesiaslicum ordinem, quia Oninipoiens Deus sic vos faciat vivere in hoc steculo
illi qui abepiscopis sui repelluntur, illuc pergunt el
ut in fuluro jungaraini bealo angelorura consorlio.
exitiabiliter ad diversos ordines sacranlur. Valete, et
Amen.
orate pro me.
449 EPISTOLA xcni.
EFISTOLA XCI. HENRICI ANGLORUM REGIS AD ANSELMUM.
ANSELMl AD ADAM COMITISSAM. Kenrjcus, gratia Dei rex Anglorura, Anselmo
Dominse et matri in Deo charissimae Ad.e, vene- Cantuariensi archiepiscopo, charissimo Pdtri suo,
rabili comilissae, ANSELMus,servusEcclesiae Canlua- salulem et dilectionem.
riensis, quod raelius, quod dulcius, quod affecluo- Agnosce, Pater mi, quia ego graliaDei sanussum
sius potest, secundum Deum. et incolumis, et orania mea salubria incedunt ct
Cum vestrae volo scribere celsitudini, utique ne- prospere. Quod autem de le ac salute lua per Au-
 .

247 S. AKSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLj;. 248

fridum clericum luum et pcr alios accepi, nec non A rcm vestrum auxilium et fortitudinem lolo corde
de iis quap circa le geruntur felicitate salutis el supplico, ul dignitatcm Ecclesia^ Cantuaricnsis ab
prosperitalis agitari, scito me congralulari non antocessoribus vestris scrvatam, quam Deus tui-
niiniinum. Noc vero conscientiam benevolenliH^ tu?e tioni veslrse commisii, el cujus honor vester est,

lateal, quomodo conligeril nobis de coilo^juio noslro minorari non permitlatis. De me certe dico vobis quia
inler meet Lodovicum Franciseregem^scias ([uoniam potius paralus sum mori, ul ejus dignilas inlegra
ego cum pleraque copia militum raeorum, el ipse servelur, quam ut mea negligenlia aliqualcnus vio-
cum fortitudine, sua undique coilocta lenuimus letur. Omnipolens'Deus vos et veslra semper diri-

colioquium. Ego autem sludens rationi et loquilati gat et protegat. Amen.

cum moderata humililate, observata lamen rogia EPISTOLA XCV.
austeritale, tantum aoquo et juslo acquievi, donec ANSEL.MI AD PASCHALEM PAPAM.
ipse faslu praesumpluoso nimia ac superba niihi su- Paschali sunimo pontifici, cum dileclione reve-
pcrqusesivit. Et, ila disponenle Spiritus sancti gratia, rcnilo, el cum revcrenlia diligendo, .Vnselmus sor-
colloculionem moam finivi, ul comitibus mihi vus Ecclesia? Canluariensis, debitam subjcclionem
existentibus ratione el justitia recesserim. Ila cliam cum oralionum assiduitate.
ul ipsiquos ipse Lodovicus in convenlione noslra g Quamvis non ex meritis mcis, lamen quidam
mihi hostagios ex parte suaposuit, parti causcc meae quia videnl me in causis meis bcnignitatem veslram
asscntianl, et causam moam tueantur, et causam semper habere pra^senlem, piilant me apud celsi-
Lodovici infirroanl et reprobant. Propleroa scias ludinem vestram in iis quae illam decenl sicut fide-
quoniam negolium quod inler me et imperalorem lem servum aliquid posse. Quapropler aliorum
Romanorum tractabatur, gralia Dei ad honorem precibus coacius majestati veslrae supplicarc pra'-
Dci et nostrum, et sanctae Ecclesiae et Christiani sumo, ut latoris praesenlium causam audire digne-
populi ad finem perduximus. De cajtero, de iis qua* lur ; ct de ea quod sapientise suae placebit, pneci-
in Anglia sunl, et quaj ibi tractantur, volo ut vo- pere. Omnipotens Deus in diulurna iirosperilatc
luntati tuae pareanl et consilio tuo disponanlur. sanclitatcm ve.^^lram nobis conscrvct. .\men.
Quod eliam ego justiciariis noslris feci cognitum.
EPISTOLA XCVI.
Filium meum et filiam tibi commitlo, ul patorna
AMSELMI AD SAMSONEM WIGORNENSEM EPISCOPLM
dileclione eos foveas, amore et de iis filiaslino
Ansel-mus Samsom
archiepiscopus Canluariae,
curam agas. Tesle Ranulfo cancellario apud Ro-
episcopo Wigornensi, salutem
Ibomagum.
Vos scitis quid Ecclcsia Eboracensis debcal Ec-
EPISTOLA XCIV. quomodo illisubjectadebeat
Q clesiae Cantuaricnsi, el
a>selmi ad he>ricum regem anglorlm. esse. Poslquam ergo Thomas eleclus est archiepi-
Domino suo charissimo IIenrico, gratia Dei scopus Eboracensis, debuitniquirere consecralionem
giorioso regi Anglorum, Anselmls archiepiscopus suam, et profiteri obedienliam quam dobet archi-
Cantuariensis, fidele servilium cum oralionibus, et episcopus Ebonu .'carchiepiscopo et Ecclesiac Canlua-
bcnediclionem Dei el suam, quantum valel. riae. Contempsit facere quod facere debuit. Egotamen
Gratia.^ ago omnipolenli Deo ex inlimo cordis ex abundantia charilalis invitavi eum bis pcr cleri-
affeclu pro cunctis prosperilalibus el successibus cos iiostros, et lertio pcr duos cpiscopos, ut veniret
quos Deus por suam gratiam erga vos benigne ad malreni suam Cantuariensom Ecclesiam, et ad
dignalur operari, el oro eum ul semper celsiludi- me cui minisleriura ejus commissum esl, et facerel

nem veslram ad majora el meliora faciat proficore, et susciiieret quod deberet. Qui (luod debuit facere
el per continuam terreni rcgni prosperitalem i^ordu- nej^Iexit, et respondit se misisse nunlios suos Ro-
cal ad co'leslis regni felicitatem. Gralias ctiam mani, el Northmanniam
in qui cuni redirent, ;

aj^o dignalioni veslra?, quae raihi, sicut fideli el vere faceret quod consilio suorum acciperet. Quod ros-
dilectori suo, amicabililer quae circa se sunt, lilte- ponsum in hoc negotio intelligimus non esse sus-
ris suis significavit, et cor menni de l.Ttitia sua ccplibile. Mando crgo vobis sicut amico et jirofesso
et prosiicritato la-lificavil. Quod autem meae curai
D Ecclesia' nostra', ul coiilra haiic injuriam, qua' iion
alque dilectioni filium veslnim ct filiam tam dili- est tantum su]icr me, sed super omnes episcoi>os
gentcr commendalis, ct quod volunlafi mea; rcgnum el ecclesias archiepiscoiiatus et primatus nostri,
vostrum et ncgolia regni vostri commillilis, quani- super regnum ctiaiii An<;Iia', silis inihi in auxilium
vib in mc non sit sapienlia ad hoc sulliciens, tamen ad comprimcndaiii tani intoierabilcm piwsiimptio-
quia benevolcnliam vestram innnensam, cl gratiam neni. Ccrta utique sit vcstra reverentia quia nihil
crga ine intelligo, quanlum in me esl, gralanler (juod faccre possim, aiit apud Dcum aut apud
suscipio, el qua^ mihi commitlilis, Dei por (|iioin hoiiiincs (limillaiii, iit h;i'C ojiis inordinatti \n"v-

cuncta bcnc disponuntur, commendo (lisj)osilioni suiiiptio amiihiletur. iMeminissc (lohorol qiiia ordi-
el auxilio. De clecto Eboracensis Ecclcsia.' archi- ncs majorcs quos habel in archiepiscopalu meo, et

episcopo, (lucmadinodum se res habcl, pcr doni- saccrdotium mea jussione siisccpit, et nico favore
riuin naldciiviiiiiin lidclcm ol dilccldrcm ve.slruiii ejiis clcctio faita fiiil. Qnaproplor si roctc coiisidc-

subliiiiitali vcsln' viva vocc significo. Ad (|iiaiii rarel, non sc deberel lam inordinale contra me,
 .

249 LIB. IV, EPIST. CI. 250

imo super me erigere ; de hac re vestrum exigo A liuspossum intelligere quemaclmodum per ejus;

consilium. Et quoniam duos episcopos Rofensem et vivam vocem poteritis aperte cognoscere. Absolu-
Tedfordiensem consiiio aliorum episcoporum, ad tioncm nostram, quam per eumdem fratrem, sicut
quos pertinet haec injuria, mittam in proximo 450 ipse inihi retulit, a me pelitis, et corde, et ore, et
ad dominum nostrum regem, ex mea parte et eo- scriptura dileclioni veslrse mitto, et quotidie pro
nira, ejus postulare auxilium, ad faciendum quod vobis Omnipotens Deus sanctum desiderium
oro.
de hac rc canouice debeo et volo facere ; mandate vestrum niagis ac magis accendat, el ad beatum
eisdem episcopis, ut ex vestra parle sicut alio- effectum perducat. Amen.
rum episcoporum legationem suam exsequantur. Va-
EPISTOLA XCIX.
lete.
ANSELMl AD ROBERTUM COMITEM.
EPISTOLA XCVII.
Anselmus archiepiscopus Cantuariae, domino et
SAMSOMS WIGORI.MENSIS ECCLESI.f: SACERDOTIS AD amico suo charissimo Roberto comili de Mel-
.4NSELMLM.
lenlo, salutem et benedictionem Dei et suam, quan-
Domino suo et Patri charissimo Anselmo, vone-
tum potest.
rabili Cantuariensi archiepiscopo, Samson Wigor- me Thomam electum
De causa quae esl inter et
mensis Ecclesije sacerdos, salutcm, servilium,
el
q Eboracensem, mando vobis et precor, sicut verum
et orationes fideles.
amicum et filiura malris Ecclesise Cantuariensis, et
Mandastis mihi, dominc, el sicul professurn Ec. amanti
consulo, sicul fideli Christiano, et fideliter
clesiae vestrae et vestrum submonuislis, quatenus Angliae,
honorcin et dignitatera regis et totius regni
de negotio quod est inter vos et Tbomam Ebora- quatenus diligentissime ct studiosissime conside-
censis Ecclesiae clectum, in auxilio vobis et Ecclesiae
retis pondus tanti mali quod ipse Thomas facere
veslrae, scilicct Cantuariensi, existerem. Unde igno-
conatur, et oranibus viribus sicut injuriam et
precor excellentiam vestram, ne de me dubitelis
Angliae, matris
miniam, et regis et totius rcgni et
quod professionem, quam feci et adhuc facio, et
Cantuariae,
vestrae Ecclesiae, et archiepiscoporum
per omnia retincre volo, in aliquo vel propter
intcntionem cjus reprimatis. De me utique in spe
aliquem fraudarevelim. Exislimo enira quod nullum
auxilii Dei affirmo, quia nunquara pcr me erit, et
in causa vestra habebitis fideliorem, et pro posse
si scirem rae cras moriturum anlequam isla ejus
meo plus devotum adjulorem. De consilio autem
calumnia exstincta esset, ponerem super eum sen-
quod a me quaesistis, si scirem veraciter quid vobis
tenliam quanto graviorem rae posse intelligerem.
el nobis magis expediret, dicere non differrcm.
De hoc autem certa sit vestra dilectio quia nullus
Hoc lantum dico quia mihi videtur indignum essc
G hanc ejus praesumptionem ullo modo manu tenere
pro hac causa vos nimis irasci. Cum enira tol
sine ira Dei.
potest, sine suo magno peccato et
episcopos, tot abbates, lot optimates viros habemus
Spiritus sanctus dirigat cor vestrum in veritate.
testes, facile mihi videtur tam parvae vel nullius
Amcn.
auctoritatis clericos posse refulari. Illorum enim
EPISTOLA C.
est lalis quorum, mihi videtur, non
controversia,
est grave praesumptivam annihilare audaciam. De ANSELMI AD RODULFUM CICESTRENSEM EPISCOPUM.
ipso vero electo, ut credidi el credo, et sibi credi Anselmus, archiepiscopus Cantuariae. Rodulfo
oportet, veraciler aftirmo quia erga vos non habeat episcopo Cicestrensi, salutem.
animum nisi bonura, et in quantum vixeritis, vobis Audivi quod archidiaconus vester accepit homi-
per omnia devotissime subjectum.
et Ecclesiae vestrae nes meos quasi pro forisfactura fractae festivilatis,
Illud aulem placel mihi quia fecistis quod facere et de iis nec ante cos voluit di-
plegios accepit,

debuistis, ex bona voluntate suadcndo, et ex au- mittere quam plegios haberet quod nec sibi nec ;

cloritate debita praecipiendo, quia si in dilatione alicui personae licet super homines meos. Unde

consecrationis est peccalum, alterius quam vc- inando vobis ut idcm plegii vocentur quieti, et de
strum. archidiacono mihi justitiam facite, quia lalia prae-
EPISTOLA XCVIII. D sumpsil super homines meos. Quod autera mihi
ANSELMI AD ELIAM COMITEM. mandastis ut castigarem homines nostros, ne alii

Anselmus servus Ecclesiae Cantuariensis, domino accipiant raalum exemplum ab eis, grates refero, et

et amico, et in Deo dilcctissimo Eli.e comiti, salu- quod inde facere debuero. Deo annuente faciam.
tem, et gratia Dei semper dirigi el protegi. Valete.
Gaudeo el gratias ago Deo omnipotenti a quo est EPISTOLA CI.

omne bonura, qui cor vestrum bona voluntate et ANSELMI AD R. EPISCOPUM

sancla intentione ita impievit ut studiosissime quae- Anselmus, archiepiscopus Cantuariensis, dilccto

ratis consiiium, quia via et qua vila securius et cffi- amico suo reverendo episcopo R., salutem.
regnum coelorum ct ad
caciuspossitis pervenire ad Mando ct praecipio vobis pcr sanclam obedien-
beatum societatem angelorum. Quod quoniam a mc tiam quain Ecclcbiae Cantuariensi et mihi de-

quaerilis, maiido illud vobis per dilcctum fratrem betis, ut scilicet quod in subjectis litteris quas
Harduni amicum et familiarem yeslrum, sicul me- Thomge electo Ecclesiae Eboracensi destinari scri-
251 S. .VNSELMI CANTDAR. ARCiH lEP. OPP. PARS III. — EPISTOLj;. 2:>2

]ilum est, vos orga ipsiim Tliomam amodo tc- A EPISTOLA CIII.
neatis. A>SELMl AD LAKFRANCIM (49).
451 KPISTOLA CII. Ei opus suum, quod Monologium inscrihitur,
CUJISDAM AD ANSELMUM (48). corrigcndum vel approbandum mittit.
ANSEL.MO Caiiluaricnsis Ecclesise archiepiscopo, Revereudo et amando domino suo et Patri et
quidam Dominicae cruiis servus et minisler Pratcl- doctori, Cantuariae archiepiscopo Anglorum primati,
liiii coenobii, nirsu infatigabili stadium itnterna) matri Ecclesiiv catholica;, fidei utilitalis(iue merito
Iteregriiiationis tanquam militi summi Rogis feliciler nuiltum amplcclenilo Lanfra.nco, frator A.nselmus
consummare. Beccensis, vita peccalor, babitu monachus.
Quamvis, Pater venerandc et inler membra Chrisli Quoniam agcnda sunt omnia consiiio, sed non
tanquam amator et cultor veritatis plurinnim dili- onini consiIio,sicutsrriptumest :Omnia faccumcon-
gende, crebras simullales el imj)ugnationes homi- siho(Ecc/t. xxxn, 24) ; ot : Consiliarius [uuisitunus
num facinorosorum, iteni aculeos malignorum spi- de mille (Eccli. vi, 6) ; unum quem scitis, non de
rituuni intrinsecus plerumque|6ustineam, tamen onus millo, sed dc omnibus mortalibus elegi, quem prae
obedientiae quam impoiiis niihi levissiinuin et actu omnibus habcrom consultorem in dubiis, doctorom
quidem et sincera devotione qna le diligo prorsus g '"'gnoriintiis [rt/.,ignoralisJ, inexcossibus correclo-
aestimo. Quijqie niliil difficilere])eritur quod cuilibet rcm, in recte aclis ap])robatorcm. Quo quamvis
ignc amoris c.xgestuanti facilo non videatur. Iffitur secunduin volum uti nonpossim, decrevi lamen uli,
in libruni Geneseos jam cnucleatis a nio mysteriis, quantum possum. Quamvis enim valde mulli sint
quatuor qui rcstant tua jussiono aggrossurus et praetor prudontiam vcstrara, de quorum multura
dexlera Domini rnei Jesu Christi calamum meum proficore impcritus possim pcritia [ul. proesentiaj,
regenle cxiilanaturus, admodum luis orationibus in- ct quorum subjacere censurae me mea cogat imperi-
digco, ut hquiclauditetnemoapej-it, aperitetnemo tia, nuUum tamon corum novi, cujus me doclrinae
claudit{.\poc. iii, 7), mihi librum signatum aiiorial, judiciove lam coiilidcnter lamquc libcntcr, quara
quam boatus Augustinus jiixta litto-
cujus hisloriam veslro subjiciam ct qui mihi lam patcrno aftcctu se,
ram usque ad exitum primi parentis de paradiso si rcs indiget, exhibeat, aut, si ros exigit, congau-
mullifariam prosecutus est inlactam dimitto. Et doat. Quarc (luoniam quidquid dc patcrno vestro
enim arroganliae ma-
deiiutari posset intolcrabili, si mihi pcctorc impenditur, ol sapientia est exquisi-
num meam supcrponere prcPsumcrem ojusdem ma- tum, et aucloritate roboratum, el dilcctione con-
nui. At ubi ventum fucrit ad locum ubi senaria dilum, cum aliquid inde haurio, id me sua ct dulce-
_ —
dislributione forniiT visibilum rerum consumman dine delcctat,, ct securitatc
-. saliat. Sed quoniam
.,_„

tur, teiitabo, proul divina sapientia mihi adfuorit, haec ipsa scionti loquor, hisomissis, cur eorum
littoram hujus libri sGCundum Iriplicem inlellcctum meminerim cxpcdiam. Quidain fralres, servi vcstri,
aliquando traclare. Cseterum Dominus ino])iam meae el conservi mei me saepe mullumque rogantcs, tan-

scionli» novit, cum non ficto loquilur toslimonium dom cocgerunt ut acquicsccrcm illis quxnlam scri-

meae conscientiae vcl inlentionis, (juia nec pr;rsumo bere, sicut in eju^dom scripturae praefatiunciila con-
viribus meis, nec ad plausam mortalium, nec ad sideraro potoritis. De (juo opusculo hoc praeter spem
fructum Iransiloriae remuncrationis operam impon- \al. proul saepc] evenit, ut non solum illi, quibus
do, ad ex])lanandiim jiorplcxa mysteria Mosairac instantibus odilum esl, sod et plures alii illud velint
legis. In cujus siquidcm amabili contubernio etcon- noii solum legoro, scd ctiam transcribcrc. Dubilans
lubcrnali aniorc foiinc jam sunl Iransacli viginti oi igilur utrum illud voientibus denogare dcboain, aut
oclo anni, lotum me retrusi. In cujus nimirum man- concedcre, ne me aut invidum pulantes oderint, aul
datis prosequondis dum desudo, valde reqiiicsco. stullum agiiosccntes dcrideanl, ad singularcm mcum
(>uinquo ab illiiis amiilcxihus imi)ortunitalc ncgo- rccurro consiliarium ct scripturain ipsam cxamiiiaii-
tiorum nuindanorum ]ira'valciilo fioquenlcr avellor, dam vcslro mitto judicio, ut ejus auctoritate aut
Qon modicum laborcm incuiro. Ne hoc quidem mi- incpta a conspectu prohibcatur, aut correcta volen-
nim, quia a])ud illam panis vitae et intelleclus alquc D libus pranboalur.
jiotus inveniiinlur. Panis jier (jiiem amissro viros EPISTOLA CIV.
menlis imbeciliac iii vigiioreiii jiri^linum iv])araiilur. ANSEI.MI AD BEU.NAKm .M EJlSyUE MONACIIOS.
Potus, pcr qucm silis numdanarum conciiiiisccntia- A>sELMUS, Dei 'gralia aicliicpiscoinis, Domino
rum exstingiiiliir, ot postmodum .suavissimo fcrvoro priori Her>ardo, oI aliisfralribus in coenobio San-
ad rimanda illiiis sccrrta vehementor is (|iii indo cli .Mhani convcrsaiitibus, salutom ot bonodiclio-
polal accenditur. Jam demum gralia Dci pravodonle iiem.
ad verba libri vcniamus, ct virlutc obedienliiP sup- Fralres a ve.slra dilectiono ad me direcli relu-

pedianleipiid geranl myslcrii, prout Dominusnobis lorunl mihi qiiamdam diibitalionem inler vos orlam
dederil, diligcnlcr vcsligaro salagamus. esso ciim ali(|iia dissonlioue, iiide (|iiia in calholico-

(48)i''\ ms. monasterii de Pralellis. Esl Kicar- — (4'.») Kx ms. Valic. fol. 100, el ox ms. Sagiensis
(ii abbalis de Pralcllis suos in (ieiiesin Coinmonla- iiiona>lorii.
rios S. Aiisolino dicaDli>.
253 LIB. IV, EPIST. CVI. 254

rum Palrura scriplis aliquaiulo invenitis Deum et A nalurae. Hac igitur consideralione, qua una esl fides

hominem in Christo convcnirein unam substantiam, Graecorum el Latinorum, ahquando nominant perso-
aliquando duas substantias, divinam sciiicel cl hu- nam, quamvis hoc raro Lalini faciant. Quod autem
manam unam esse personam in Christo videlur ;
Graeci dicanl in Domino unam personam, tres sub-
enim repugnare quod et una subslantia sit humana stantias, testatur bealus Augustinus in hbro De
Trinilato. Hsec vobis, fratres, petentibus, secundura
et divina natura, siculi osse, una persona el duae

substanlige sinl in eadem persona, sed si bene in- quod inleliexi qufBStionera inter vos versari suffi-

telHgatur quomodo 452 dicanl unain esse sub- cientcr puto me respondisse, quamvis dici possint

stanliam plures naturas in Christo, aut plures sub- plura de Trinitate et pluralitate, quomodo Verbum
slantias unam personam, nihil ibi repugnans cogno- unum sit cum Palre et non unus, et cura homine

scetur esse. Dcum enim unum credimus et confilc- assumpto unus et non unum. Valete.
mur esse Patrem et Filium el Spirilum sanclum. EPISTOLA CV.
Cum ergo dicimus Deum, non nisi unum dicimus et ANSELMl AD ABBATISSAM F. EJUSQUE CONGhEGATIONEM.
inlelligimus. Cuni vero dicimus Patrera et Filium et Anselmus Dci dispositione vocatus archiepiscopus,

Spiritum sanctum, plures dicimus el credimus ; scd domin.Te et malri reverendae abbaliss;»; F. el sanctae

de Deo habemus aucloritalem, quia deberaus dicere p congregationi illi commissse in sanclitate seraper

Deum unura singulariter et non plures, quemadmo- proficere, el ad boaliludinem \al. semper] perlin-

dum scriptum est Audi, Israel, Dominus Deus tuus

:
gere.
Deus unus est {Deut. vi, 4). De illis vero tribus, Quarnvis veslrum sanctum studium mea raonitione
Patre scilicet, Filio et Spiritu sancto, noninvenimus non egeat, cogit metum \al. tamen] dilectio quam erga
in propheta, aut aposlolo, aut evangeUsta, ul uno vos habeo et officium nr.eum, ut vobis ad \al., aliquidj

noraine nominent eos pluraliter, quo significent exhortando scribam. Cousiderato incessanter, fiiise

illam plurahtatem quam in illis iiilelligimus; nus- et sorores meae dilcctissimae, quod in coelum propo-
quam enim dicunt Ires personas eos esse, aut ires suislis et jam incu^pistis ascendere, ut ibi regnelis,

substantias, aut tres omnipolentes, aut aUquid hu- et regnando gaudealis cum Doraino et amico veslro
jusraodi. Hac necessitate Patres cathohci quando Jesu Christo, qui ibi vos exspectat et exspectando
loquebantur de illis tribus, elegerunt orania quibus assidue invitat. Quippe quandiu homo vivil, aut
illos tres norainare possenl pluraliler. Gntci quidem ascendit in coilum bene vivendo, aut desceudit in
nomen substantise, Lalini vero nomen pcrsonae; sed inferuura raale vivendo. Si ergo ad iiiud proposuistis
ut omnino quod nos ibi inteliigimus per personam, et vuUis pertingere, nccesse est vos sanctis aclioni-
hoc ipsi et non aliud inlelligant pcr subslanliam. ^ bus \al. accusalionibus] iUuc quasi quibusdam pas-
_-_ l'r •_ TA __ ^—' r\i lin/-\nt.^rt rw* re r\ tiI nr^ mT/iC^ r^rt^ /*i\Y*^ItrY\
sibus proficere. Diligenter ergo vilai vestrae cursum
r** . - .lU...-. v..ma(>,..~.«ia
Sicul ergo nos dicimus in Deo unam substantiam
1 1 i_* I

esse tres personas, ita illi dicunl unam personam discntile, ut \aL omit.] non solum in operibus, sed
esse tres subslantias, nihil a nobis div^rse intelli- etiam in verbis, nec solum in his, sed et in omnibus
gentes aut credenles. Quoniam enim non habeanl cogitalionibus, ne forte cum in omnibus his semper
nomina quibus proprie illos tres signifioaronl ut dobealis sursum lendere \al. ascendere], aliud ibi

jam dixi, ut Grseci dicerent esse tres substanlias, inveniatur quod est magis descendere. Quod si bene
nos vero tres personas, dederunt in Deo duobus vultis custodire, expedit ut semper videre \al. omit.\
nominibus illam significationcm, quam in ilUs pUi- cogitetis \al. illud] quod verissime scriptum est Qui :

ribus intelligebant, nec suo nomine proferre pote- modica spernit paulatim decidit {Eccli.xix, 1), qui
rant. Sicut igitur nos dicimus quia alia est perso- paulatim decidil non proficit sod deficit, et qui deficit

na Patris, aUa FiUi, alia Spiritus sancti, et in co non ascendit,seddescendil. Hoc ergo curate solUcite,
quidem quod alius est Filius Dei a Patre, non est ul nihil lam parvum sit quod de ordine vestro ubi vos
aUus a Filio Virginis, sed itcm ipsc idem est, alia Deus posuilnegligere veiilis et sic sancUs passibus in
persona est a Palre, ct non alia a Filio Virginis, sed cceUim, quod utinam Deo adjuvante fial, ascendetis.
eadem persona : ita Graeci dicunt quia V^erbum, id Quod ut per me [al. oro ut pro me] orelis, et lanto
est FiUus Dei, alia subslanUa est a Patre, et non alia D altentius, quanlo scilis me de ddectione vestra con-
ab homine assumplo. Quaudo ergo invenimus in fidere, quoniarn nunquam cognovi me magis quara
calholicorum Patrum scriptis plures naluras esse, nunc oraliouibus indigei'e.
unara substantiam in Christo, et quando invenimus EPISTOLA CVI.
plures subslanUas csse, unam personam non eum- AD GISLEBERTUM.
scm sensum in noraine substantia} accipimus; sed De sacramento altaris {oO).
cum diciraus unam substantiara, id ipsum inteUigi- Domino G. [Gisleberto] abbati, olim charissimo
mus quod per nomen personae. Cum vero dicimus filio, nunc Deo propilio venerabiH Patri, frater A.
plures esse substanlias in eo, personam unam, hoc [Ansehnus (51)].
significdmus per nomen subslanliai quod por nomen De corpore et sanguine Domini jussisli, veneran-

(50) Exms. monasterii Chislemani. teur n'y est d^sign^ que par un A. Sur quoi,
(ol) Coltc Icttre n'apparliont point a S. Ansolmc. conjecturant Anselme, ila conjeclur6
qu'il si^nifiait
Ce qui a Irompe l'edileur, c'est que le nora de Tau- aussi que le G signihait Gilberl, corarae il Ta mar-
 ; :

255 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL.^ ine

de, elc. ExstatsubtionmieAnastasiieremitcerecusa A. panem super altare positum pcr illa solemnia verba
Patrologice tom. CXLIX, col. 433. jn corpus Chrisli mutari, nec remanere substanliam
453 EPISTOLA CVII. panis el vini, speciem tamen inteiligendum est re-

Sanctus Ausebnus, Cantunricnsis archiepiscopuit, raancre,formam scilicol, colorem el saporem se- :

De corpore et sanguine Domini (5-2). cundura speciera reraanentem quajdara ibi fiuni qnae
Nola quod lotahiimana nalurain anima elcorpore nuiloraodo secundum hoc quod est possunl fieri,sci-
erat corrupla, oportuit utDeus qui veniebat utrum- Hcel quod alleritur, quod uno loco concludilur, et a
que liberare, utrique unirelur ut anima bominis ; soricibus roditur ct in ventrera Irajicitur. Ideo au-
per animam Christi, et corpus per corpus Christi lem quod non est apparet, et quod est celatur, quia
competenter redimcretur. Ideo eliam in altari ad si quod est videretur, animus humanus abhorreret.
utrumque reprnpsentandum panem et vinum appo- Secundum vero speciera polesl accipi aequaliter a
nimus, ut per panem corpus faclum, et digne a no- fideli et ab infideli. Fideles tamen alio singulari
bis acceplum noslrum corpus corpori Chrisli in im- modo accipiunt, scilicet cum sint conformes Christo
mortalitate et in impassibihtate conformandum cre- per innocenliara, et pcr assuraptionera corporis et
damus quandoque, vinum in sanguinem
ct similiter sanguinis Deo conformes efficiuntur, et in praesenli
conversum et a nobis acceptum, animas nostras virlutes eorum augmenlantur, el liberum arbilrium
g
animae Clirisli credamus conformes fieri, et prsesenti conforlalur, et in fuluro, maxirae dum immortali-
quodammodo dum a peccalis, prout possumus, ab- tale ei impassibiiitafe, sicut et ipse, induentur. Ad
stinemus, et maxime in dissolutione animse el cor- quam conformitatera recipiendam acceplio Do- iila

poris cum in beatiludine, in qua ipsa Chrisli anima rainici corporis multoties celebralur. Quo raodo ac-
est, animae nostrae conslituentur. Et cum anima cipiendi infidele omnes oranino carent. Non lamen
Christi per aliquid corporeum repra^sentanda esset, negandum quod ipsi mali veram substantiam cor-
nihil invenlum est in omnibus corporalibus rebus poris quod quidam abhorrent
Christi accipiunt :

per quod vicinius repra^sentaretur quam per sangui- propler eorum immundiliam, el corporis Christi di-
nem qui sedes esl ani.na?. Non tamen intelhgendum gnitatem. Sed illa res lara digna esl per se ut nec
est quod in sanguinis acceptione solam animam non propler dignum locum dignior sit vel raundior, nec
etiara corpiis, vel in acceptione corporis sohim cor- ab immundo vase aliquid trahat iramundiliae, ut Au-
pus, non eliam animam suscipiamus, sed in acce- guslinus testatur in libro quarlo De baplismo, De
plione sanguinis tolum Christum Deum et iiominem, corpore Domini indigne sumplo, sicut Judas cui
et in acceplione corporis simihter tolum accipiamus. buccellam panis tradidit Dominus, non malura acci-
Et quamvis separalim corpus, separatim sanguinera piendo, scd rnale accipiendo, locum in se diabolo
non lamenbissedsemelCiiristura accipimusimmorla- ^ pranbuit ; sic indigne quisque sumens Dominicum
lem el impassibilem. Sed iste mos soparalim accipiendi sacramenlum, non efiicil ut quia ipse sumens nialus
inde in Ecclesia inolevit quod Christus in coniia cum est, malum sit sacramentura, aut quia non salutem
discipuhs separalim dedit, utp^ir hoc inlelligcrent se accipil, nihil accipiat. Corpus enim et sanguis Domini
anima; et corpori Christi debero conformari. Aiiua niliilominuseratinillis(iuibus dicebat Aposfolus: Qui
cum vino in sacramento idco apponitur, ut aqua manducat indigne, judicium sibi manducat et bibit
quae cura sanguine de latere Cliristi fluxit reprajsen- (/ Cor. xi,29).Non est quaercndum quid fiat de corpore
larctur, quai aqua signitical baplisraura in quo po- Deus enim conficit sicut scit, nec dubilare debet ali-

pulus per efTujioneni sanguinis iniiovatur. Quareau- quis quomodo panis in verum corpus Christi con-
tem corpus Cliristi cura sit inviolabile cl incorru- vertalur, ita ul panis subslanlia 454 "O" rema-
ptibile, qua ratione hoc esse polest ut dentibus atlc- neal, cnm multa alia non minus rairacula videamus
ratur et eliam a soricibus corrodalur. Sed secun- quia horainem substantialiter in lapidem, ut uxorem
dum diflinitiones sanctorum Palrura estinleliigendum Lot, vel etiara in parvo artificio hominis ienura in

que a la raarge, faisanl sans doute cntendre qu'il ce qui \Hc loute equivoque, Le saint y loucho trois
s'agil dc Gilberl Crispin, abbe de Weslrainsler, qui Y) 011qualre points qui concernenl rKucharislie. l)'a-
avait etc moine au Bec sous S. Anselmc. Seconde bord il y otablil la convenance qui se tiouve enlre
conjecture (|ui serait fort nalurello, si la prcmiere son inslilulion dans le pain et le vin, et lcs bcsoins
(^lait vraic. Mais rune rautre sonl fausses, et il
et do 1'hommo corrompn (laiis V&me ct dans le corps
faiit reiidre moine et er-
cetle letlre a S. Aiiastasc, do|)uis sa chute. Aprt"s (pioi il montre qiie rune el
mile, qui en esl le vc-ritable auleur. (Hist. litt. de la raut'e espece, priso s(}par(imeiit, conlient J(^sus-
France, t. IX, p. 43!).) Clirisl ontier, el rcnd raison do ce qu'on \u(^\c de
(52) Le titre quc porte cette leltre ferait juger ]'(!au avec le vin avnnt la cons(?cralion, et de ce
qu'elle nesl poiiil difi(''reiile der^cril Dncorpsetdu que los esiM^-cos subsislonl, quoiiiiie la substanco du
sanf/ du Scigncur, aininiuM' sous h" iiom do S. Aii- jiain et du vin soil ohan^^(^e au corps ol au sang de
spiiiie duiis divors maiiuscrils des bibliollK^-^pios j^siis-l^lirisl. Eiifin il co|)io iin passage choisi de
d'Aiigleterre, el que dom iMabilloii altosie avoir vii, sainl Aiiguslin pour prouver qiie los m(Vhaiits com-
mais pcu correct, dans colle des Cordeliers dc me les boiis re(;oiveiit le corps de J(isus-Chrisl, quoi-
Saiiito-Cioix a Floroiiro. ^'('Mlilour Ta liiro (i'iiii (pi'ils on tironl iin friiil hioii dilViMonl, ol (|iic les
nianiihont do rabbayo de Sainl-Homi do Itcims, mauvai.s prlMros consacronl comino les aiilres, parcc
duns leqnel elli porte le m(^ine litre, avoo le iioin qiie c'osl J(^sus-Ciirist (|ui ronsacrc lui-miMiie par
de S. Anselrae, (pialifi(5 archev<*que dc Canlorbori, leur ministere. {Hist. lilt. uhi supra.)
5851 LIB. IV, EPIST. CX. 258

vitrum, Iterum si homo suae raulalionis artiticio po- A slum pertineret. Nunc autera sicut ipse est qui ba-

test ila aliquid dissimulare, ut aliud videalur ab illo plizat, ita ipse est qui per Spirilum sanctum hunc
quod sit, multo magis Deus potest hoc eflicere, ut panera in suam carnera et vinum faciat Iransfundi in

cura corpus suum sit panis, videalur haec immolalio sanguinem.

corporis, ut Auguslinus lestalur, quolidie vertilur, EPISTOLA CVIII.

licet Christus semel passus sit, quia quotidie pecca- GlSLEBEHTl ABBATIS AD ANSELMIM.
mus, sine quibus peccalis mortaiis infirmitas vivere Reverendo Palri et domino Anselmo sanctae Can-
non potest ; et ideo quia quolidielabuntur, Christus tuariensis Ecclesiae archicpi.^^copo, servus et tiiius

quotidie mystice pro nobis immolalur. Inlra catho- suus, frater Gislebertls, West-Monasterii ccenobii
licam Ecclesiam in mysteiio corporis Christi nihil a curatoret servus, prosperam in hac vita diuturni-
malo minus accipitur, no3 a bono sacerdote majus, talera, et beatam in futura aeternitatera.

quia non in meritoconsecrantis, sed in verbo etlici- Paternitati tuae, elc. Esi loco Prologiad Gisleberti
tur Creatoris et in virtute Spiritus sancli ; si enira abbutis Westmonastenensis Dialogum contra Ju-
essel in merito sacerdolis, nequaquara ad Chri- dcKOs. — Videin Gisleberto, infra,ad an. 1117.

Sequentes epistolas liic revocamus ex appendicibus editionis ayini 1721.

EPISTOLA CIX. B Ulinara cognosceretis quanto gaudio cor meum

ANSELMl AD RICARDUM MONACHUM. ropleverit dilectus filius meus Willelmus, de veslra
Richardum Beccensem monachum hortatur ul in- (quam mihi retuht) invicera sancta dilectione, de
discretis corporis sui vexationibus obedientiam religiosa conversatione, de ccelesti proposito, et
anteponat. spiriluali inteutione. Quamvis enim multis curis et
Anselmus gralia Dei archiepiscopus, fralri et filio tribulationibus prementibus me senliam a spiritali
charissimo Ricardo monacho Beccensi, salutem et fervore tepere, taraen, magna cordi raeo generalur
benedictionera Dei. cum audio alios in amore Dei fervere. Et
laetitia,

Cum scias quia mullum non deberes

te diligo, quoniam ad officium mihi injunclura et curam per-
toties tibi datum consilium et praeceptum raeum linet coramissam, et vos (sicut sentio) desideralis,
conlemnere, el contemnendo me et abbatem cui te moneo, precor, quanlo affectu possum, ut in hoc
coramisi contrislare. Toties enim te monui, et con- quod non vos, sed Deus in vobis coeperit, perseve-
suiui et praecepi ul indiscretas abstinentias et vexa- rare, imo et perficere studealis. Quod uiique (Deo
liones corporis tui secundum ordinationera praefati adjuvante) poteritis efficere, si minima
quaeque
abbalis temperares, tolies promisisti quia in hac re nolueritis negligere. Qui enira in minirais servat
meae el iihus voluntali penitus obedires, ct adhuc diligentiam, non facile admiltitin majoribus negl
perlina<'itertua: propriae volunlati adhaeres. Timeo gentiam. Nec hostisnosler illis quos in sancto pro-
ne dum vis habere praemiura, seu polius famara aut posito esseconsiderat majorapeccala aperte osten-
inanem inlra cor luum gloriamabstinentis, incurras dit, sed in modicis (quasi quae conlemnenda suntj
potius poenam inobedientis. Certe sicut majorera latenter eos fallere contendit. Scit enim quia qid
coronam raeretursimplox obedienlia quam praeter modica despicit,paulatim decidit (EccH. xix, i).
communem usum escarum abslinentia, ita gravius Ergo, charissimi, si quaralibet parum a vestra bona
ille punilur a quo illa conteranitur quara a quo ista consuetudine aliquando vel semel seutitis declinare,
deseritur. Sine hujusmodi enira abstinentia potest gravem casura geraendo vos incurrisse judicate.
obedientia hominem salvare ; sine obedientia vero CoUoquia vcstra semper sint raunda, et de Deo.
talis abstinentia non valet nisi damnare. Acquiesce Exemplum vitae accipite ex angeUs de coelo, exce-
igitur, acquiesce, et totum te prselati tui disposi- ptis his quae fragihtas humanae naturae ad suara
tioni committe, si mihi vis obedire, si mihi vis exigit sustenlalionera. Ut vestra conversatio seraper
placere, si dilectionem meam erga le vis servare, in coelis sit (P/«Z. in, 20), angelicam in omnibus
situam erga me vis probare, si me deinceps non vis considerate et imitamini conversationem. Hffic con-
conlrislare, et abbatem sub quo es, et fratres inter teraplatio sit raagistra vestra; haec consideratio sit
quos vivis tua indiscrelione gravare. Nimis enim D ^egula veslra. Quae vitae angelicee concordant sec-
s
patet quia corpus tuum et natura lua nequit tole- taraini ;
quae ab illa discordant exsecraraini. AngeJos
rare quod indiscretio tua pra;sumit. Oranipotens vestros [sicutdixit Dominus lAngeli eorum semper
Dominus deducat le in via sua, et in veritale sua. vident faciem Patris mei{}latth.\sm, 10)J,semper
Araen. YObis praesentes, et actus et cogitatus vestros con-
EPISTOLA CX. siderantes, cogitate, et ita velut si eos visibiHler
ANSELMI AD ROBERTUM, SEYT, EDIT. inspiceretis, semper vivere curate
omnipotensDeus :

Hortatur adobservantiam inmiiiimis, etut angelos nunquara perraittat vos ab hoc ad quod pervenislis,
sibi semper astantes cogitent, eorumque conver- deticere, sed seraper faciat ad meliora proficere.
sationem imitentur.
Oro, orale pro me.
Anselmus archiepiscopus, Roberto, Seyt, Edit,
charissimis suis hliis, salutem et benedictionera
Dei, quantum potest.
 ;

i59 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOL^E 2C0

EPISTOLA CXI. A dienliam in omnibus aclibus praeferas, el ea quae

ANSELMI .\n IILCONEM. supra dixi memoria pcrpelua leneas, ct opere com-
mullum amuri au- plere enicaciter sludeas. OmnipoleDs Deus snaegra-
Hugonem monachum, a quo se
dierat, hortatur ut culpas suas nec celet, nec tiae benedictione le in omnibus semper dirigal, et
defendaty ut abbali suo patere semper
corsuum ab omni malo cuslodial. Amon.
ve'lit,etproprios sensus obedientiie posthabeat.
EPISTOLA
CXII.
A>SELMis archiepiscopus, fralri et tilio charis-
AXSELMI AD WlLLERilLM.
simo IUgom, salulom et benedictioncm.
WUlermum amiciim smim monet ut Deosilsemper
Domino abbalc reforente didici qiiod tantam prcrseiis , et sic servet suam dilectionem, ut
erga m*; habeas dilectionem ut cum prospera mea omni stiidio conetur cavere Dei oftensionem.
audis, valde gratuleris, et cum adversa cognoscis,
Anselmls archiepiscopus, dileclo fdio suo Wil-
raultum contristeris, et cor tuum commovealur LERMo, salutem benedictionera Dei et suam.
ct
adversus eos, a quibus contingere senlis aUquam Experlus sura te raagno et inlimo atTectu me
adversilatera raihi, ot quia pro rae orare pro possi- diligere, et ideo non possum tui diiectionis vicem
non Quoniara ergo tanta tui esl
biiilate tua desinis. non reddere. Diligis me ut Patrem in Deo, cui
erga me dilectio, si le non diligo, rae ipsum mj";»-
totum le sine simulatione commisisti, et ego le ui
stum judico. Et quia vera dileclio illura quem dili-
t>
«,:. —„.,:.: „
filium, qui sincora
j:i„„,:^„„ ,„ „..„„„»:
dileclione le susccpi. A
4 i^,„
Deo
git semper proficerodesiderat, idcirco te
hortor, cl
accepisti ut me diligcres, et ego a Deo habeo ut le

moneo ut tnens tua seraper ad raehora se extendere sic diligorem. Quoniara ergo ex Deo est mulua di-
studeal. Quod si qna^ris consihum quomodo hoc leclio nostra, non potcst dclcri, nec debet, nisi hoc
possis facere,monachicum propositum super orania faciat aliqua in Deum ofTensio. Sicut ergo meam vis
dilioe. Quod luncbene custodire poleris,
si nun-
servare diicctionem, ila omni studio conare cavere
defendere volue-
quam culpam luara aut celare aut q^; ollensionem. Diiige ut me diligas, scd plus di

ris sicut vulpcs foveas habenl

• ubi latenter calulos
ligo ut leipsura diligas. Diligc teipsum, el quantura
sicut volucres nidos habent
pariunt et nutriunt, et ad dilectionem.habeto meipsura. Esto memor monitio-
faciunt
patenles in quibus puUos fovcnt, ita diaboli nis mea; el ; semper eris diloctionis Dei el sub illa raoce
celantis, ct
foveas, et mulliphcant peccata in corde nequeosempertibicsseprKsens.Dous tc custodiat,qu'
a)diiicant aperte nidos, in quibus simiHler peccata
ubique pra)sens. Moneo te ut semper illi sis prasens.
aggregant in corde defendentis. Vide igitur si ron
EPISTOLA CXIII.
vFs essc fovea, aut nidus
ne unquam culpam
diaboli,
ANSELMI An IIERBERTLM TIIIOKORDENSEM EPISCOPUM.
tnnm ppIps aut defendas. Cor tuum semper pateat
iuamceies.duiuciLin.aa
r^
„ , m r .

Uerbertum episcopum Thtofordcnsem hoitatur u t

, > 14,
corpus
abbali tuo, et ubicunque sis, non solum
1
t^
presbijtevos concUioinobedientes, et qui femina S
in conspcrtu ejus hollent dimittere, a sacris prohiberet, etad eccle-
tuura, scd etiam cogitationes tuas
quod corara eo siastica munia alios seu clericos seu monachos
esse existima, el hoc faccl cogila
hoc feceris, ila illis substilueret.
facere el cogitarc non erubescas. Si
sicut fur Anselmls, servus Ecclesiae Cantuariensis, Her-
fugiel diabolus habitaculura pectoris
tui,

eum nec celare vuit ncc BERTo episcopo Thiofordensi, salulora.

vitat domum illius qui
domum namque ilhus furta sua fur De prosbyteris, de quibus quaeril veslra pruden-
dcfcndcre. In
consilium, respondeo quia nihil relaxandum esl
attrahit, aquo se abscondi aut defendi confidil. Si lia

lunc Spirilus de his quae conslituta sunt in conoilio. Quoniam ipsi

auleralioc quod dico in usu habuciis,
nec corri- autem iiialunt diinillero quidquid perlinel ad pie-
sanctus in le iiabitationem suam fariet,
sbyteri olficium quam feminas, si aliqui inveniunlur
piclur, nec expclietur a supervenienle iniquitatc,
se repellet inqui- casti, faciant pro iliis si autem nuUus aut paucis-
sed bonus usustuus per ilkrai a
;

tibi dclecta- sirai tales inveniuntur, jubete ul interira monachi

tatem. Qu!« res in tantam convertelur
unquam oxislimarc raissas dicanl populo ubi ipsi fucrint, et faciant
dulcius, nihil
tionera ut nihil
autora quod dioo inlelligere corpus Domini, quod pcr clericos portelur a^grotis,
nossis iucundius. IIoc
in quantum ipso opcrc cxperiri j)
Qui clerici vestra jussione vice versa accipiant con-
no n noleris nisi
,
. '
fessioncm, et faciant absolutioncm, et sepeiiant
volueris.
de adolcscentia corpoia mortuorum. Quai omnia ctiara monachis
Muita bona doranus abbas mihi
quod placcre non provcclioris actatis pra;ciperc potestis, donec ista
lua rclulit scd unum addidit
inihi
sonsus ehgit durilia prosbyterorura Dco visitante moUescat non
notuit iudicasenim mclius quod tuus ;

enim diu durabil, Deo propitiante, si in inca<pto

Iiuam quod obedientia exigit. Cum enim .scribendi

quid tibi vidctur perseveraverimus. De bapl.smo, vos scitis quia

babcas scicntiam, majus aliud
obodicnliam. Cerlus crgo csto, quicunciue baplizel, Ciinslus baplizal. Laicis om-
nuam scribcre pcr ex
quam deccm nii,us, majoribus et minor.bus, ex parle Dei et
uod molior cst una oratio obodicntis
f
parte omnium noslrum qu. hoc const.tu.mus m con-
milha oralionum conlemnenlis. Moneo
ilaque ut
ul obe- cilio rogando pnccipitc, ul si Chr.sl.anos se
filium rharissi.num el dilcclorem
racum, (.".3).

prmidente S. Ansclmo.
(53) nabilo Londonice un. 1102,
 LIB. IV, EPIST. CXVI. 262
26<

confilenlur, adjuvenl vos qualenus expellalis pre- A illi ita bene faciat ut ci se conjunxisse vobis non
displiceat. Yale.
sbyteros concilio inobedientes de Ecclesiis, et rebus
earum, et dignos pro illis conslilualis. Et si expulsi» EPISTOLA CXV.
conlra, illos qui Ecclesiis caste servire voluerint, ANSELMl AD WALTERUM CARDINALEM.
aut alia aliquo modo in aliquara su^erbiae temerila- Walterum cardinalem episcopum Albanensem,
lem proruperinl, omnes Chrisliani sint contra illos, apostolicum iii Anglia legatum rogat ut, ad siis-

et noii solum a societate sua, sed eliam a terris, tinendum onus sui archiepiscopatus, opem sibi

quas de illis habent, eos cum fcmiuissuis excludant, ac subsidium a pontifice Romano accersal.

donec resipiscant. Doraino et Romause Ecclesise legato cardinali

episcopo Waltero, Axselmls vocatus metropoli-
EPISTOLA CXIV.
tanus Cautuariae episcopus, fideliura oralionum
ANSELMI AD NEPOTEM.
cura servitio devolionem.
Ansehno nepoti suo commendat bonosmores, acdu-
Quoniam de vestrae sanctitatis charitate confido,
diositatem, et Lathue lingufe psrpetuum usum.
De sorore sua, ejus matre, nuntiat admissam precor ut domino nostro papae fidelitatera nostram
illam Marciniaci a monialibus, sed cum eam et dilectionem cum reverentia, quas illius celsitu-
reposceret, sibi negatam.
B dini in corde servo, sicut vobis ostendi, benigne
Anselmus archiepiscopus, dilecto nepoti suo Ax- moustretis et laborem mentis meae sub archiepi-
SELMo, salutem et benediclionem. scopatus onere, sicut vobis conquerendo confessus
SoUicitudinem et Irislitiam quam tu habes de lua sum, pia compassione intimelis. Qualenus paterna
matre, ego quoque tolero. Unde a domino abbate ejus pietas, filii et servi sui gemitibus compaliens,
Cluniacensi petii ut eam in monasterio anciliarum aliquando in conspectu Domini nostri Jesu Christi
Dei in Marcinneio susciperel; quod ipse libenler sua et beati Petri apostoli, memor mei esse dignetur,
gralia annuit propler noslrum amorem et ipsse ; et,si quando ad iiiam in anxielatibus raeis refugero,

ancillae Dei voluerunt. Litteris igilur et nunlio no- pielalis cjus viscera mihi non claudanlur. Munu-
stro petii ab abbate Cluniacensi et monachis ejus sculum nostrura pro illi missum
possibilitate nostra

ul sororem nostram ad hoc raihi concederent, rogo ut commendetur benignitate ut plus

sic vestra

quanlo humilius et sludiosius potui. Sed ipsi nulla- placeat vestra commendalione quam suaquantitale.
tenus assensum proebere voluerunt ; irao commoti Valeat sanctitas vestra, et omnipotens Deus mittat
sunt adversum me, et magnura sibi me fecisse de- vobis angelum suum bonum, qui comitetur vobis-
decus existiraaverunt. Ego autera nondura desistam cum, et bene disponat iler vestrura. Rogo vos.
conari, ut hoc aliqua ralione possim quod incffipi ^ orate pro me
peificcre. Quod si non potero, non debemus tamen EPISTOLA CXVI.
ego et tu frustra tristiliara inconsolabilera assu- anselmi ad donnaldlm, donatum et alios epi-
SCOPOS.
naere, sed Dei dispositioni nos et illam patienter
Episcopos Hibernice rogat utpro se multis cerumnis
commiltere. Spero enim in Deo quia non patielur
presso Deum interpellsnt, simul admonens ut
eam quibuslibet incommoditalibus ila lenlari, ut sui quisque officii partes impleant, ac si quid
non possit suslinere, sed per raultas tribulationes inter eos controversice ortum fuerit, rem illi
quas ab infantia passa est et (si Deus ita disposue- totam ad se deferant.
rit) usque in eam, et in-
finem patietur, deducet Anselmus Cantuariensis Ecclesiae metropolitanus
trare faciet in requiem suam. Ego vero, in quantum antistes, reverendis coepiscopis, Do>>'aldo, Donato,
potero, omnibus modis quandiu vivam illi subve- ac caeteris in Hiberniee insulaponlificali eminentibus
nire non cessabo. Quod autem pertinet ad te, dignitate a Deo Patre, et Jesu Christo, Filio ejus
mando, et praecipio tibi ut duliatenus sis otiosus, unico, salutem et perpetuae haereditalis benedictio-
sed in hoc propter quod in Anglia te reliqui in dies nera.
statuas proficere. Virlutera grammaticae slude co- Odorem religionis vestrae plurirais indiciis agno-
gnoscere ; dictare quolidie assuesce, maxirae in _. scens, calamilales quas patior decrevi potissimum
prosa ; et ne multum ames difficile diclare, sed vobis aperire, ut quanto vicinius assistitis Crea-
plane et ralionabiliter. Semper, nisi cum necessitas tori, tanlo familiarius angustias meas in ejus coo-
te cogit, Latine loquere. Super omnia bonis mori- speclu valealis indicare, et indicantes compassionis
bus et gravitati intende. Loquacitatem fuge ;
plus gemilibus ipsius raisericordiam mihi irapetrare. De-
enim proficit homo tacendo, et audiendo et quid funclo beatae raemoriae praedecessore meo Lanfranco
de aliorum diclis et vita possit proficere conside- archiepiscopo, cum in Norlhinannia Beccensis rao-
rando, quara scienliara suara verbositate, nulla naslerii abbas exstilissem (unde et praefalus anteces-
necessitate cogenle, ostendendo. Saluta magistrum sor meus ad regendam Ecclesiam, cui Deo auctore
tuum ex nostra parte amicabiliter ; cui (si Deus praesideo, ante me praecesserat), occulto Dei judicio
mihi opportunitatera dederil) et pro te et pro alliis pro utilitalibus ecclcsiaiticis in Angliam veni ; quo
fratribus quos docet, et pro suis raoribus bonis vere venienlem, tara rex quara poaliiex regnique opti-
desidero prodesse. Interira tamen posui super do- raates, ad cathedrara pontificalera non vocando, ut
miuum priorem et multura rogavi illum quatenus fieri assolet, imo violenter rapiendo pertrahunt,
263 S. ANSELMI. CAiNTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS III. — EPISTOLiE. 264

clero populo acclamantibus in idipsuni, ut ncc

et A quanivis exsul, vero el dilectoamico HfGOM archi.
unus cui displicorel quod gerebatur visus fueiit diacono, salutem et bencdictionem Dei, et suam,
inleresse. Denique cum adhuc
id nolle nec assentire si quid valet.

me acclamarem, quod de potestate Nor-

debere Fidelis Dei dileclio non dormit neque dormitat,
thmanni ducis, quod de subjectione Rotliomagensis neque ulla saeculi perturbalio aut uUus casus illam
episcopi. ipsis ignorantibus ereptus
essem, quorum fatigat, ot semper ejus quem diligil praesentiam de-
•ure elfugere enitebar, eorumdem
(prsefati videlicet sidcrat. Et quoniam de dilectione tua cerlus sum,
J
coactus
ducis et archiepiscopi) praeceplo onus meam
oflicii quod absens per praesenliam non possum,
et obcdions acccpi. Quo pacto in gradum pontifica- saltem pcr iiltcras quid niihi sit aiiquatenus signi-
assensi quia contraire non
lem sublimatus, idcirco tico. Dei giatia dispononte, ct orationibus servorum
potui. Proindc iofulatus sedule
quid Christo, quid Dci, qui in multis locis longe latcque sua gratia
ejus Ecclesise, pro loco, pro officio dcbcrcm cogitare propier Deum me diligunt, me prosequentibus, ex
pastorali regimine vitia resecare, prre- jg ,\nniia quomodo
coepi, et jj^q scit Deu.s, nec obliviscilur
sumplores coercere, qua^quc inordinata ad ordi-
et |^;_ oblivisocrisj, exivi, nullam sensi temporalis rei

nem debitum volui revocarc, Qua causa, quos adju- -^^ his quae nccessaria mihi fuerunt, indigentiam,
tores me oportuerat liabere in
causa Dei, lernbilitcr
^ ^ec ulhus raaU violentia [al. malevolentiaj tantum
offensos patior, et quoe pcr mc crescore dcbucrat, ,,-,ijjj „ocere potuit, quantum benevolcntia Dci me
mc prsesente dcpcrit causa Dci. Unde (revcrcndi juvarc voluit. Tantam enim gratiam sua pietatcmihi
gcmebunde vobis loquens fateor) invene- apud multos, quorum numcrum modo
ratres, Deus hirgitur
runl mc amarissimae tribuhaiones, dum ct quictcm
nescio, episcopus, abbates, principes et divitCs
me reminiscor perdidissc, ct infructuo- mari
fructuosam liujus saecuh, et minoris ordinis, a Barensi
sum periculum considero mc incurrissc. Ita etenim
usque ad mare Bonojense \al. Boniense], ut plus
qui nostrse se
peccalis meis faciontibus aclum esl ut timeam multos oflcndere me absentando quam eos
sponle resihant
sponle subdiderant dilioni, a nostra frequenlando. Inter quos venerabilis archiepiscopus
ditione, et qui illis amabilis cxstiteram, omnibus Lugdunensis gaudct ad praesens se suam mihi muni-
(vcnorandi fra-
ferme odiosus oxistam. Quapropter ticentiam copiose et honorifice cxliibere, et deside-
filii cliarilatis vcslrae)
obsecro vos in nomine mc semper sccum, quaudiu oxsul ero ab Eccle-
Ires, rat

ejus, qui suos inimicos

redcmil sanguine suo, orate gj^ nostra, manere. Quod nou tam Deus meis merilis
ut omnibus Deus nobis
pacem tnbual, minncos facit quam suae bonilatis abundantia. Quid aulem de
noslros in gratiam converlal, el secundum suam ^^^^ fuiurum sit, vcl quid facturus sim, nulla corli-

voluntatem nos vivere laciat. ludine libi possum scribere, sed divinae benignitatis
Praeterea, quanquam viventom, rcctcque
recle Ci
^^ committo penitus autem de me
dispositioni. Tibi
vc-
sapientem paslorali sollicitudino fratermtatcm j^^jjjjj ,^^giius ^d pra^sens possum consulerequam ubi
virihtcr, ac vi-
stram monore compcllor, quatcnus nunc es, ibi sludeas Deo serviro, donec Deus ahler
sevcrilate,
gilantius agat in doctrina Dei, canonica te cl vilam tuam vchl ordinarc sub gratia sua. Sa-

si (luidconlra ecclesiaslicam doctrinam in provinciis luta domnum Guillchnumarchidiacouum utdilectum

suis inventum fuerit,
compescens, et secundum vo- nostrum. Saluta dilectissimas tilias nostras abbatis-
luntatem Dei cunctadisponcns. Si quando vero seu sas cum suis ancillis conversantibus, de Sceplite-
in consccrationibus
cpiscoporum, seu in ecclesiasti- sberia, de Wintonia, et de Wintuna, quibus mando
ahis ra-
corum negotiorum causis, seu quibuslibet bencdictionem Dei et nostram, quanlum possum, et
roligionem pcrti-
tionibus aliquid quod ad sacram roga eas ut orent pro me. Hocunumscito quiaspero
quod per vos canonice
ncal inler vos ortum fuorit, in Deo, et haec mea \al. nostra] quia sicut
volunlas
charitatis oflicio id ad notitiam amorcm Dei, et lionorem ejus
nequeat difiiniri, proptcr limorem et
a nobis
nostram deferri commonemus, quatcnus et Ecclesioe ejus egressus sum de Anglia, ita nun-

potius consihum et sohitium accipialis

quam prae-
quam ingrediar in illam nisi proplcr et secundum
mandatorum Dei in judicium ejus indi- quanlum polero.
varicatores eanulem causam, in intelligcre
Itcrum, charissimi, rogamus vos, orate pro melius ex tua parte
catis. j) jj^j^ paupcri precor ut sit

nobis crigile nos de tribuiationibus nostris manu propter amorem noslrum, (luoniam per muita peri-
procibus puisantcs aures clc- multo labore portat nunlium noslrum. Valo.
vestrae orationis, piis cula ol

mentiffi Dei. Dominus qui jus.sit de tenehris lucem Saluto vos ego frater Eadnuu-us coexsuldomini et

(llCor. iv.C), mcntibus vcsiris in- Doo

splendescere Patris noslri arcliicpiscopi, graliasagcns el iili,

sapientiae suae, ut qufc jubct inlolli- sum Rogo

fundat lucom quiadignus iiabitu.s Imjusexsiliiconsortio.
galis, intelligentcs, opere
complcatis. cliam ut quos dominus arciiiepiscopus salulat cx
EPISTOLA CXYII (5i). sua partc, cx nostra parte salutetis.
ANSELMl AD IIU(;()NliM AnClllDlACOM M.
EPISTOLA CXVHI.
Sifjnificat quanlo cum honore et munificcntia ah
ANSELMI An LAMnKHTlM ATHr.llATHNSKM UPISCOPLM.
omnihut in exsilio suo susceptus fucrit.
Anselmus archiepiscopus Cantuarito amico suo
AjJSELMLS,gratia Dei archicpiscopus Cantuariensis,
,

(li4) Ex. ms. 404. Bibl. rcgia'.

2<;:j LIB. lY, EPIST. CXXII. 2C6

rcvereiulo e])iscopo Atiebalensi Lamberto ,

sa\a- \ lationes mlrolvein regnum Dei {Act. x\\,^\),cnm
tem. flagellainur, iiUer nos el Dcuni beati Job teneamus
Precor sanclitalem veslram quatenus ,
propler sentenliam, qui niiniis circumseptus doloribus dice-
domni papae amorem et nostrum, facialis conduci bat : Hiec mihi sit consolatio ut aftligens me dolo-
istum clericum ejus per episcopatum vestrum, quan- ribus non parcat {Job. vi, 10).

lum vobis placel. Valele. EPISTOLA CXXI.

EPISTOLA CXIX. A>"<5ELMI AD ADELIDEM.
ANSELMl AD EVMDLM. Venerabili doiniiiae regia nobilitate, sed nobilius
Venerabili Atrebatcnsi episcopo Lamberto et amico morura probitate pollenli Adelidi, fraler Anselmls,
dilcclissimo Anselmus, servus Ecclesiac Cantuarien- sic cura temporali nobilitate virtutum ornamentis
sis, salutem et tideles orationes. decoraris ut in aelerna felicitale merearis regi regum
Gralias ago reverendae dileclioui vestrse pro sol- copulari.
licitudine quam habet erga mc in eo quod tantopere De lloribus psalmorum quod dignala est jubere
nosse vult de nostra sanilate. Dico itaque vobis dilecta milii in Deo vestra sublimitas, nec citius
quia gralia Dci corjiore sanns sum, sed continua nec melius potuit exsequi tidelis vobis noslra bumi"
debilitale laboro. Quod me rogatis ut veslri memo- B litas. Tanto quippc obedienlia nostra impcrio vestro
riain habeam in oralionibus nostris ,
pro certo devolius successil, quanto ipsum imperium a saucla
sritolc quia, Hcet orationes mere viles sint, tamen devolione processit. Quam devotioncm opto et oro
bene valete, reverende mi Pator el domine, cum ut omnipolens Deus sic in nobis conservet et nutria'
omnibus vos in verilale diligeulibus, et orate pro mentem vestram
ut in lerris suo dulcissimo affectu,
nobis. el iu cuilis suo beato aspectu roficiat. Exiguum et

EPISTOLA CXX. vile munus quod vobis mittit nostra pauper panilas
anselmi ad her>jostum. rogo ne despiciat vestra dives nobilitas. Si enim
charissimo IIerxosto frater An- non esl auro gemmisque crustatum, est certe totum
Domino et fratri

selmus, salulem corporis, quanta expedial, et animiX',

charilaliva fidelitate factum et fideli charitate dona-
lum. Post llores psalmorum additae sunt orationes
quanla sufticial.

Infirmitatis tuae nimis ingravalam molestiam, mi seplem, quarum prima non lantum oralio quantum
dileete pariter et dilector, prius quorumdam narra- mcdilatio dicenda est, qua se peccatoris anima
breviler disculial, discutiendo despicial, despiciendo
lioiie, deinde littorarum tuarum lcclione cognovi.
humiliot, humiliando terrore ultirai judicii conculiat,
Qua de ro ut laceam quantam assumpserim in ani-

mam meam compassionera,lfistisestmihi conscientia G concussa in gemilus et lacrymas erumpat. In ora-

tolam Iransumerem in corpus tionibus vero sancli Slephani et sanctse Mariae

quia hbeuter ipsam
moum passionem. Sed cumcerlum sit qma flagellat
Magdalenoe ,
qua?dam sunt qusc si intimo corde

Deus omnem quem fiUutn recipit {Hebr. xii, G), miro dicantur, cum vacat, plus tendunt ad accendendum
quodam modo eadem me charilas, et quia flagellis
amorcm. In omnibus vero septem hortor vos ego
ad compassionera, quia ad hae- servus et amicus animae vestrae ut atlendcre digne-
attereris, impcllit et

reditatem erudiris, invilal ad congialulationom. Pen- mini, cliamsi vos id melius faciatis, qua humilitate
sandum enim nobis ost, charissime, quantam secum et quo aiTectu tiraoris et amoris ofterendum sil

feranl dolorcs illi consolalionem, qui dum exlerius

sacrificium oralionis. Valete, et nunc et in aeternum

nostra delicla purgant quibus externi crucialus

in Deo valete, et libcllum missum arrham nostrae
,

'ntendunlur, ad filioruin Dei nos transferunt sorlom,

fidelitalis secunduni Dcura et nostrarum orationum,

quibus superni regni gaudia promiltunlur, ut dum qualescunquo sint, habere. In fine epislolae profero

cxterior homo noster, quom quolidie necesse esl

quod per totam epistolam persuadere desidero.
corrumpi, tlagellorum pondore pressus gemendo Omne quod amilli necesse est, etiam cum habelis,
suspirat, inlerior homo noster, quem de die in diem sublimi inente contemnito : ad id solum quod aeter-

oportct renovari, peccatorura gravamine relevalus '^""^ ^^6^'« \^^\i&n potest ,

quandiu non habetis
j^
exsullando respiret. Quod nimirum tunc perveniet, humili mente contendite. Quod persuadere volo,

si interior homo iu oxterioris aftlictione, non per ut Spiritus sanctus persuadeat oro, in quo lertio :

impatientiara resultaverit, sed per gratiarum actio- Valete.

nera cacdentis manui consenserit. Cum cnim semper EPISTOLA CXXII.

placeainus omnipotenli Deo quoties ejus dispositio- anselmi ad lanfraxcum.
nibus in nullo dissonaraus, tum maxime placamus Domiiio et Palri, Catholicis reverenter amando et

misericordem Dominum , si vapulantes verberanti amanter roverendo archiepiscopo Lanfranco, frater

sponle consonaraus. Cum enim omnis ira nonnisi in Anselmus, suus quod suus.
adversanlem se exserat, si se reus ofienso per con- Quoniam tacendum aut breviter est
scienti aut

cordem de se senteutiara consociet, necesse esl ul dicendum, cum tacere noUm ne non loquar quod et
irascentis niotus deferveat, quoniam jam advcrsarium cui libenler loquor, breviicr qualiler noster animus
non invenit quem feriat. Quapropter, charissime in paternae veslrae subliraitatis fidelilate converselir

Q\xVsx^Q,x\\i\.\im %\\. <\\x[ii opQrtetnospermuUastribu- intimo. Sicut igitur quotidie desidero ut affectui

Patrol. CLIX, 9
JC7 S. ANSELMICANTUAR. ARCiiU-P. OIT. TAUS lll. - EFISTOL.E. 268

ila nulla A EPISTOLA CXXIV.

ainon5 veslri cordi inco sempcr augcalur,
abscnlia cHici>re valel, ul aliquo ANSliLMI AD C. KIUSCOPCM.
noslra ab inviccm
mandaslis, scd Douiiiio ct Palri reverendo episcopo G., frater
niodo minualur. Dc moralibus Job
domnus Ansklmus, qui dicilurabbas lcmporalem pro-
dounnis abbas Cadumcnsis Wdlelmus el
Becci,

scriplorcm, qui spcrilatcm ct a,ncruam felicilatcm.

HcrnosUis fidelos vcslri invcncrunl
babcns nostrum librum, vc;lrum, ul pulo, iu- Gralias agimus veslric sanclilati, qu;c nostras el
jani
Ambrosii el llierouyini fratrum nostrorum oralioncs posluiaudo saas nobis
coepit. Ul libros bcalorum

habeam, ad boc quod jussistis, laboravi ct laboro. esl dignata pcr dilcclum fratrem nostrum domnum
Scd eos noiulum habcre polui. Quam vero
cilius Riculfum concederc ct suod bencvolentiae auxiha,

potero, quod vos inde velle scio perticiam. Girardum ubicuncpie oppcrtunitas e.\liibebit, i)romitlcre. Ad
largilatcm quod quod digne recompensare possi-
(juanto niiuus
veslrum dc Fiandria pcr vcsliic piclatis
Dco de mundo noslra suggeslione redemplum, unde mus habemus, laulo magis quidquid possumus ad
non csscm, coufilcrer scrvum vobis veslrse celsiludinis servitium el opere et volunlale
mc, si vcslcr
empluni, dic a vobis constituta sciat sanctitas
vcslra impendcre debemus ct Dcum, proptcr qucm nobis
poluisse absohiUim a crc- promillilis, orare ut ipse vobis secundum suam
sinc gravi jacUna essc non
ditc.ribus suis. Venit lameu prima Dominica Qua- g copiosam largitatcm relribual quod nos propler
se magnifice miscricordiam noslrain parvUalem non valemus. De tilio vcstio
dragcsiuiaj, vestram in
pra^dicans, et qualitcr nosirfc non tam pclilioni fralrc nostro domno Ricoardo, quamvis houcslius
siguillcalioni iu ejus causa nobis essel el mallemus prius servirc (luam aliiiuid
quam lcvi voluutalis

dignaiio veslra favit et semper se velle favere inli- pclcre, vestrara tainen, (juia ila res exigit, rogamus
Qui dixit se velle el, quanlum aUinet ad hoc bcuignitalcm (luatcnus illi projtler nostrum amorcm
niavit.
reddere quod dcbet ut aUiiuid coucedalis si quid de sc aul de praebcnda sua pelieril
quod liabet possc, sic
quod secum offerret haberct scd pio quibusdam
, quod vestjam non cledcccat honeslatcm.

Jmpcdimenlis uon potuisse secundum condiclum ul KPISTOLA CXXV.

oportcrct.Rediit igitur, promiltens se in Pascha ANSELMI AD MAINEUIUM ABB.4TEM.
Beccum Deo annucnte veuturum ct mansurum, si Dilecto et Patri reverendo abbali Mainerio, frater
quomodo polerit. Si quid Anselmus, salulem.
non quomodo volel, vel sic
promissioncm vobis factam ad
igilur iieccavil quia Scilole quia quo iterum me vobis mandaveram
admi-
plcnum non est cxsecutus, quoniam nou id non ijjo ante octavas Epiphaniae Domini. Dcinde

maliliam vidclur, pcto securus, ut solco, dc nescio quando ibo aut si ibo. Interim si vobis placcret
sisse
veslra benipnilate, qualcnus lilio veslro
vice palris
q uldomnus Serlo ad uos, cum vobis opporlunum
liceat eum hoc rcalu absolvcrc cum
nobiscum iuci- esset, quantum jiiberctis moralurus vcnirct, mihi

vivere. In qua re hanc ccrtam praesumam

cou- quidem placeret, el puto quia illi non displiceret.
piet
cessiouem, si nullam legero pro^aibilionem. Precor sanctitalem vestram ut, si vobis molestum
non est, per vos nolum tiat dominis et amicis uoslris
EPISTOLA CXXIII
de Sagiensi monastcrio quod dc nostro maudo ili-
ANSELMI AD IIEXniCUM.
nere. Scio cnim eos sicut vos soUicite orare pro me
Domino et fralri IIbnu!co fratcr An.selmus sa-
,
et ejiisdem itiueris prosperilate. Nec poeniteat cha-
lutcm. rilalcm vcstram orasse pro ilincrc noslro, quia
Cum Romam lendcntcs prope nos, mi-
transislis
modo non eo. Potens csl enim Dcus servare mihi
nos, doncc
rantcs doluimus quia non potius per oratioues veslras io oiiporlunam diem. Valelc.
essc in cundo, sed
audivimus boc vobis proliibilum
redcundo. Exspectavimus igilur, dom- EPISTOLA CXXVI.
concessum in
tUlcclores vcstri ANSEI.MI AD IIENniCUM REGEM ANGLORUM.
nus abbas, et ego, et ahi fratres et
Suo charissimo domino IIenrico, gratia Dci, rcgi
advenlum vestrum, spc falsa gaudcntes, donec
didi-
despc- Anglorum Anselmus arcliicjiiscopus Cauluariic,
cimus vos in Anglicam tcrram pcrtrausisse,
,

uon fidclc servitium et tidelcs oraliones.

rationc vcra dolcntcs. Quod quauquam cgo sine
q
vestram Audivi quia vos Willclmum clectum episcopum
aliqua ralionabili causa faclum csse, si bene
qua, qucd Wcntouicnscm proccipilis cxire dc cpiscopatu ct de
dilcclioncm, non crcdam tanicn nc
novi ;

amoris erga mo- Auf^liii, quia uou susccpil consecrationcm quam illi
aljsil, vcl conlcmptu.=; vel modici
vcaros dc vol)is miincat su.-pi- voluil faccro archicpiscopus Eboraccnsis et alii epi-
naslerium el Iratres
responileam cur vcslra nos scopi. Undc precor et consuio, et sicut fidelis ar-
cio, maiidalc quid aliis
dileclio chicpiscnpus doiniuo cl rcgi suo, ne crcdatis consilio
in eundo et redcundo non visitatos pra>tcriit ;

npcrari quod vobi.s i:ou illorum qiii lioc vobis consulunl ,

quia meo scnsu
sicut euim desidero vos nihil
qucmquam dc vobis aliquid opi- non iiitclligo hoc csse ad veslrum houorem. Nam
cxpcdiat, ita nolo
Iniiotescal cliam amico salis csl notum quia ad me pcrlinel ejus consecratio,
nari uisi qiiod vos deceat.
ncc alius ciim dcbct faccrc nisi pcr mc (piod [^aralus
pro qua auimum vcstrum, el ;

ves'.ro si ipiid dc rc
littciis, vahlc .sollicilum sum, si nccessc iucril, ratioiiabililcr oslcudcro, sicul
aliorum verbis et a vcstris
lalis res oslendi debet. Qiiaproiitor si illum cxpellitis
agnovi eflecisUs, quatcnus
ut pareutcs inviseielis,
vel congaudcre. dc lcrra veslra ul mihi non liceal eamdera consc-
Bciam ulrum vobis debeam compali
2(i'J Llii. IV, EPIST. CXXIX. 270
crationem canonicc facere, videlur niihi quia dis- A scilis de^idcrium meum ia amore Dei omnes stu-
saisilis ine de oflicio meo sine judicio cur facerc dealis indesinenter fervere, cl vos quae subdilie estis
debealis. Precor ilaque ul illum in pace in episco- malri vcstrse, obedientiam, non ad oculum, sed
palu mancre permillatis, sallcm usque ad termiuum inlimo corde satagatis exhibere.
Scio quia adver-
noslri respeclus, ul inicriin mihi liccal illi factre siialcs et ex divcrsis partibus susti-
tribulationes
consecrationem quam deljco. netis, sed tunc magis ad ordmis el vitae veram cu-

EPISTOLA CXXVII (.oS). stodiam sludere debelis, quia plus bene vivendo

ANSELMI AD ATSERUM LUNDEiNSEM ARCHIEPISCOPUM. consolationem Dei impelratis quara si aliquatenus,

propter aliqua solum impedimenta, a vestri propositi
Anselmus archiepiscopus Cantuariae, revcrendo
fervore ccssalis. In quocunque secrelo sitis, certae
laudis Ecclesiee archiepisco Lundesi Atsero, sa-
eslote, nec ullalenus dubitetis quia unaquacque habet
Jutcin et veram amiciliem in Ciirislo.

Quod me domno Albrico cardinali

rogaslis de angclum suum, qui omnes cogitatus et actus ejus

Romanae Eccleside libenler feci, cum propfer hono- videl, et notat, et invicem ad Deum reporla. Jloueo
ilaque vos, charissim3e,utin occulto et in aperto
filiae
rem Romanee Ecclesiae, tum propter amorem vestrum,
quid quod placeat
unaquaequc sic motus cordis et corporis sui custodiat
pro quod libenter facere volo, si

sanctilati vestrae intellcxero. Gratias agimus Deo, B ac si angclum ipsuni cuslodem suis oculis corpora-
libus praesentem videat. Omnipolens Deus vos sua
qui in regno Danorum vestram religiosam [nl., reli-
bencdiclione prologat, cl ad couspcctum gloriae suae
giositatem] ad archiepiscopatum sublimavil. Confi-
pcrducat. Ameu.
dimus cnim quia, gratia Dei cooperante, ca quae
corrigcnda sunt corrigetis, et quse cediticanda aedi-
Dc rcdilu nostro scio quia vultis aliquid cogno-
ficabitis, et quse nulrienda nutrietis. Audivimus sccrc, scd nihil certum vobis ad
praesons possum
scribere. Orale ut faciam secundum beneplacilura
namque a praefato cardinali mulla bona de vobis.
Unde istam habemus tiduciam, et oramus ut Deus, volunlatera Dei.

qui hoc incoepitinvobis, ad bonum efifeclum vestram EPISTOLA CXXIX (37).

semper perducat voluntalem. Rogo sanctilatem ve- anselmi ad easdem.
stram qualcnus regnum iilud veslro sancto sludio Hortatureas adperfectionemet ne minima spernant'
emundelis ab apostatis, ut nullus ahcnigena ibi AxsELMus, Dei disposilione vocatus archiepiscopus,
recipiat aliqucm ecclesiaslicum ordinem, quia illi dominai et malri revcrcndge abbatissae Eulali.e, et
qui ab episcopis suis repelluntur, illud pergunt, et sanclBB cougregatieni illi commissae, in sanctitate
exsecrabililer ad diversos ordines sacrantur. Valete semper proticere el ad beatitudinem pertingere.
et orate pro mc. Quamvis veslrum sanctum sludium mea moni-
q
EPISTOLA CXXVIII (oG). lione non cgcat, cogit me tamen dilectio quam erga
anselmi AD EULALIAM EJUSQUE SANCTIJIOMALES. vos habeo, et officium meum, utvobis aliquid exhor-
tando scribam. Considerale incessanter, filiae et so-
Litteras quas ab eo desideraverat mitlens, hortalur
ut sinccram crga se dileclionem in amorc Dei et rorcs meae dilectissimse, quiain ccelum proposuistis
aliis piis operibus (ervendo demonstret. ascondore, ut ibi regnetis et regno gaudealis cum
Anselmus archiepiscopus, sororibus suisia Christo Doinino el amico vestro Jesu Christo, qui ibi vos
charissimis Domino abbalissae Eul\h.e et omnibus exspcctat et exspectando assidue invilal quippe
;

fihabus suis, salulem et bcnedictionem Dci et suam quandiu homo vivil, aut ascendit in coelum bene
quam valet. vivendo, aut desccndit in inferuum male vivendo.
Per quemdam servientem regis, qui mihi sigillum Si ergo ad hoc quod proposuistis vullis pertingere,
ejus dctulit, petiit dilectio veslra, sicut ipse dixit, necesse est vos sanclis actiouibus illuc quasi qui-
quod makii facere per lega-
noslris litteris salulari ; busdam passibus proficere. Diligeuter igitur vitae
tum raeum, quem sciebam me in proximo tunc mis- vestrae cursum disculile, non solum iu operibus,sed
surum in .\ngliam. Scio quia abundantia vestrae et et in verbis, non solum in his et in minimis cogila-
reiigiosae dileclionis hoc facit ut litteras nostras tioiiibus, ne forte cum in omnibus his semper de-
libenler videre velitis, ut cum nicam
D
praescntiam, beatis cursum teudere, aUquid ibi invenialur quod
quam religioso aftectu desideralis, socundum volun- magis sil descendere. Quod si bene vultis custodire,
tatem vestram habere non poleslis, sallem per cpi- cxpedit ut scmper illud cogitetis quod verissime
slolam meam aliquatenus illam vobis cxhibeatis, scriptum cst Qui modica spernit paulatim decidet
:

forsilan ut in me menioriam veslri, ne quaudo {Eccli. xix, 1). Qui enim paulatim decidit, uon pro-
obdormiat, exercerelis [a/., excitetis|. Denique sicut ficit, sed deficit et qui deficit, non ascendit, sed
;

scio quia bona volunlas el sincera dileclio in vobis descendit. Hoc ergo curate sollicile ut nihil tam
ergat me non frigescit, ita scilote quia erga vos in me parvum sit quod de ordine vestro ubi vos vivere
non tepescit. In hoc aulem maxime volo vos nostri possitis violetis, et sic sanctis passibus in coelum,
memores essc, et me, sicut facitis, diligerc, ut sicut quod utinam adjuvante Deo, fiat, ascendetis. Oro ut
(oii) Anno 1094. Ex veteri codice bibliotlicca; monaslcrii.
Colbertinae. (37) Ex ms. Pruliacensis raonaslerii ordiuis Ci-
^56} Ex ms. Turonensis Eccleoiae et Pruliacensis sterciensis,
 271 AD OPEaA S. ANSELMI API'ENDIX. 272

pro me orelis, el tanto allcnlius quanto scilis me A Tam male enim sum in archicpiscopalu, ut cerle, si
de dilectione vestra conlidere, iiuoniam nunquam sine culpa dicere possum, malim de liac vila exire
cognovi me magis qiiam nunc orationibus imiigere. quam sic vivere.

APPENDIX SPURIORUM
DIALOGUS

BK4T E MARl^ ET A.\SELMI DE PASS10\E DOMI\I

Sanctus Anselmus longo tempore cum jejuniis, B valuit decem usuales ". Judas vero ita avarus fuit

lacrymis et oralionibus gloriosam Virgincra cxora- quod, quando denarios vidit, Christum pro eis vcn-
vit ut ci rcvclarct qualitcr cjus filius passus cst. didil ^\ ct hcet Christus ei prjedixissct saepius, ta-

Tandem bcata Virgo ci apparuit ct dixil : Tanla ct mcn illc Judas pcr hoc nou fucrat emendatus i^.

talia passus esl dileclus filiusmeus, quod nullus sine A. Fuisli tunc cum filio tuo et discipulis ejus ? "
lacrymarum cftusione dicere potc^t *. Taincn, quia M. iSou sed scias quod quando " filius meus
;

glorificata sum, llcrc non possum : idco libi passio- cocnaverat, et pcdcs " discipulorum lavaveral, et

nem mei tilii pcr ordincm ^

cxplicabo. Bcatus ergo corpus suum et sanguincm discipulis dedcrat '', et

Anselmus qusesivit per singula et beata Maria ad duiciter praedieaverat, ac Judas pontirices adierat,

gingula rcsiiondit *. filius meus de monle Sion cum discipuiis suis per
porlam ad natatoriam *"
Siloc, ubi crat hortus, quem
CAPUT PRIMUM'.
introivit, ct, discipulis dormientibus, asccndit ad
De traditione Christi ac ejus oratione in horto. montis Oliveti pedem, quantum ad jactum lapidis a
A>SELMLS.Dicmihi, charissimadomina, (pialc fuit discipulis, et oravit sic Patrem : Exaudi " me, Do-
'nilium passionis filii tui ?
mine, quoniam benigna est miscricordia tua ; se-

MvRiA. QuanJo ^
filius mcus a coena facta cum cu7idum multiludinem miseralionum tuarum res-
discipulis suis '
surrexit, Judas Iscariolh sacerdo- piceinme. Ne avertus faciem tuam a puero tuo
" quoniam iribulor, velociter exaudi me. Intende
tum principes adiit, et filium raeum tradcns, pro
lii^iiuta denariis vendidil *. animce mece et litera eam, propter inimicos meos
'o'
A. Quales fucrunt illi dcnarii ? eripe me{Psal. lxvui, 17-19).
iM. ' Ismaclitici quibus eliam Joscpb " vendilus A. Quare oravit ?

fuil anle quatuor raiUia annorum, et haercditaria

" M. Propler tres rationcs. Prima, quia dciicale
successione fucrant devoluti >* ad illos Judaeos qui nulritus fuil, ulpote filius Virginis et de slirpe rogia
filium mcum craerunt, et unusquisque denarius natus, quia nobiles magis dolent, quando Iteduntur,

VARI.E LECTIONES.
^CoUatus est cum ms. Thuano 51!» ms. Planclus bcatac Maria ad Ansclmum dc passione Do-
mini. 'Beatus Anselmus episcopus longo lemiiorc jcjuniis, lacrymis et oralionibus gloriosam Virginera
exorabal, ut ei dilecli lilii sui passionem dignaictur perfoctins rcvoiare cui laiidem ajiparens boala Virgo ;

dicebal Taula el lalia passus est mcus lilius iira?diloclus quod nulius lideiis sine lacryaiarum oirusiono
:

polesl oxiiriniore, ms. Sanclus Ansolmus longo tcm]iore cuiu lacrymis, et oralionibus, el jcjuuiis rogavit
sanclam Mariain virj(inom, ut ei rcvclarcl qualiler ejus Filius ]iassusosl. Tandcm beala Viigo sibi a]i]taruit,
et dixit. Tanla cl talia passus esl dileclus lilius mcus qiiod nullus sinc lacrymarum clfusionc dicoro ]iolost.
•Tamoii ([uia glorilicala sum, ampliiis llere non jiossum, el ad ])rcoes tuas cl pro saliiln mullorum libi pas-
siouein mei Filii por ordincii) ms. Tamen qiiia giorilicala Mim, llcre non possum uioo Fili inci passioiicm :

por ordiiiera. <Ueala Virj;o ad singula res])ondebal ms. boala Maria ad Mugiila rcspondil. ''In ms. non
eslcnpitulorum distinctio, ncc sunt liluli. «Ansclmiis. Dic mihi, charissima Domina, (iiialo fuil initiiun
passionis Fiiii lui V Mar. Qiiando, elc, ms. Qiin-sivit ergo primo, et dixil Charissima Domiua, dic mihi :

qualilor passio Filii tui inohoala esl, Uosjioiidil .Maria. (luando, etc. 'Cum discipulis suis mis. or»//. suis
•Triidens... argcnleis ms. Iradiilii... dan;iriib. ".Maria llisinaelilici ms. Maiia ros))ondil Isir.aolilici. '°Et :

Joscph ms. cliam Jo>oi)h. "Multos aunos, cl haTCiiilaria ms. qualuor millia annorum, liffroditana. "Fue-
rant (lovolnli ms. fiicruul di^vnhili. "Fnusiiuisqiio douarius \alebal Iriginla usualcs ms. quilibct dcna-
rius valuil dccoiii usiialos. "Tam avariis... Iradidil }n$. ita avariis... vendidil. '"Tamcn ille Judas ]ier
hoc non luoral enioiidnlii>. ms, sod ilie jior lioc se non emoiidavonit. "Tiinc oum lilio liio, ct discipiilis
ms. lunc in consilio cum Disci]iiilis. "Scias (iiiando ms. scias quod quando. "El quando pcdes ms. cl
pedos. "Et corpus suum el sanguiuem suum discinulis dodcrat, ms. Corj)ns suum el sangiunem dederal
discijiulis. "Ad nalatoriiim ms. Ad natalorium. ''Oravit sic 1'alrem Exuudi ms. oruvil ad Patrcm di- :

Cem E.iinudi."A pucro luo nn. u me.

'
273 SPURIA. — DIALOG. DE PASSIONE DOMINI, 274

quam ignobiles " ; secunda, quia tanla angustia eum A M. Filius meus applicuit sibi servum, et curavit

invasit,quod guttas sanguineas sudavit de toto cor aurirulam oju^ {Ltic. xxii, ;jlj,et dixit Petro : Milte

pore, et quia Deus erat, idco omnia quae passurus gladiumin vagiuam. Omnisenimquiacceperitgla-
33

erat praescivit, videlioet conspuitionera *•'

biasphe- dium,gladio peribit. An pulas quia non possum ro-
mias, tlngellalioncm, crucifixionem, el hujusmodi. gare Patrem meumy et « exhibebit milii plusquam
Licet euim fur sciat quod mori debcat, tamen ncscit duodecim lcgiones angelorum? {Mattli. xxvi, o2,
quid mors sapiat, nisi ([uando fuiiis stringil (ollum ; 53.) Tunc omues disripuli, relicto eo, fugerunt.

sed filius meus, lanquam Deus et

oinnia praescivit A. Dic, pissima domiua ", fuisli nuuc cum il-
homo; terlia ", quia praescivit quod Judaei non de- lo " •?

berenl ci misercri x. El quando sic oravil Pater, : M. Non,

si possibile est^'' transeata mecalixiste,verumta-
, A. Quare, cum eum tantum diligeres" ?
men non mea voluntas, sed tua fiat {Matth. xxvi, M. Nox inslabat, et non expediebat ut juvenculge
39), angelus Domini ^'
apparuit ci confortans eum et ** tunc foris inveuirentur.
dicens " : Conslaos esto, Domiuc, modo genus hu- A. Ubi ergo, dulci.ssima, fuisti " '?

manum redemplurus es ". M. Fui in domo sororis meae, raatris Joannis

CAPUT II. B evangeiistee.

A. Quomodo crgo vel quis nuntiavil tibi quod
De Christi comprehensione.
actum fuil *^ '?

Posl hoc filius meus ad discipulos rediit, eostpie "

M . Audi nunc, Anselme, quod multum esl la-
dormientes invenit, quibuset dixitai : Non potuistis
currentes, et lacry-
mentabile. Venerunt discipuli
una horavigilare mecum? {Matth. xxvi, 10.) Etadjc-
inabiliter clamantes: charissima domina ", dile-
cil: Ecce ^^ appropinquat qui me tradet {Ibid.,
ctus tilius tuusDominus et magister noster *^ captus
46) ; el ecce Judas venit cum turba raagna, dixitque
ncsciraus quo ducatur jain ligatus, vel quid
est, et
Duo consimiles sunt, scihcet Jacobus et
"
Judaeis:
fiat ei "*, vel utrum sit occisus.
Jesus; unde do vobis signum Quemcunque oscula-
A. Flevisti lunc, domina ?
:

tus fuero, ipse est ; tenete eum {Matth. xxvi, 48). Et M. Licet scirem quod genus humauum esset rc-
cum Judas accederet cum turba, processil Jesus ad
dempturus"; tamen propler materuum aflectum,
eos, dicens : Quem quceritis ? Qui responderunt :

doloris gladius, de quo Simeon praedixerat {Luc ii,

Jesum Nazare7iuni. Quibus Jesus: Ego sum. Et cum 3.")), animam meam pertransivit
^^.

dixisset Ego sum, omnes cecideruut relrorsum.

:

Iterum dixitJesus: Si me quceritis,sinite hosabire.

CAPLT III.

Vi Scriplura impleretur " : Quia quos dedisii mihi, G DeChristi deductionead Annam,etPetrinegatione.
non perdidiexeis qucmquam{Joan.\\in, i-'J).TuQC Ansel.mus. Quo tunc fuit duclus filius tuus dile-

accedens Judas osculatus estcum '^, cui dixit Jesus : ctus ?

Juda, osculo Filium hominis tradis ? {Luc. xxii, 48.) Maria. De horto praediclo per"vallera Josaphat
At illi injeceruntmanus in Jesnm, ettenuerunteum per porlara Aureara, et ductus fuit in " palatium
{Matlh.\wi,oO). Tunc Pelrus" eduxit gladium et Scribarura, et pontificum et Pharisaeorum, juxta
percussit servum principis sacerdolum '" (pii voca- templum, in domuni Annac " ; et qua^sivit Annas de
batur Malchus " [Jcan. xviii, 10). doctrina ejus el discipulis. At ille respondit : Kgo
A. Contigit ibi aliquod miraculum ? palam locutus summundo ; ego semper docuiinsy-

VARLE LECTIONES.
"Dolent quam ignobiles ms. dolent, quando laeduotur, quam rustici. **Quia Deus fuit, et idco
omnia quae pali debuit, praescivit videlicet conspuitionem ms. Et quia: Deus erat, sciebat omnia
quae passurus erat. Praescivit vidclicet eon.si)ulationem. *'Hujusmodi. Tertia, etc. ms. hujusrnodi.
Licet enim fur sciat quod raori debeal, lamen nescit quid mors sapiat, nisi quando funis stringit
collum. Sed Filius meus omnia prescivit tanquara Deus el homo. Terlia, etc. *^Et misereri ms. sibi
niisereri. ''Quando sic oravit. Pater, si possibile esl nis. quando oravit Pater, si potes. **Angelus :

Domiui ms. omit. Domini. *'Eum, dicmis ms. eura, ct dicens. "Debes redimere ms. redempturus es.
" Quibus et dixit ms. quibus dixit. "Dicens etiam Ecce ms. et adjecit Ecce. "Turba Judeorum magna; : :

dixilque Judacis Duo itaque pares suiU, scilicel Jacobus et ms. turba magna et dixit Judaeis Duo sunt
: : :

consimiles, Jacobus videlictjt et. ''.^criplura iniplealur ms. Scriptura implerelur. '^Tunc Judas oscula-
balur eum ms. Tunc accedeus Judas osculatus est eum. ^^Tunc Petrus ms. Petrus vero. "Principis sa-
cerdotum ms. omit. sacerdolum. ''Malchus ms. Marchus. ''Gladium tuum in ms. gladium in. "Palrem,
meum, et ms. Patrcm, et. "Piissima Doiniua ms. dulcis Maria. '''Tunc cum illo ms. tunc ibi ? "M. '?

non. A. Quare, cum eum tanlum diligeres ms. luec. omitlil. "Ul mulierps ms. ut juveuculse. "Dulci9-
'?

sima fuisti tuuc'? ms. tunc dulcissima fuisti **Vel a quo nuuliatum libi fuit factum hujusmodi 1 ms. yel
'?

quis libi nunciavit quod faclum fuil "Nunc quod multum est ms. nunc, Anselme, quod nimis es. " Ve-
'?

nerunt discipuli currenles et lacrymabiliter clamanles charissima Domina ms. Venerunt apostatae, di- :

scipiili lacrymabiliter currentesad me el clamenles Bona nomiua. "Filius tuus magisler noster ms. Fi- ;

lius tuus, Dominus el magisler nosler. '"Ducalur, vel quid fial ei. ms. ducatur jam ligatus, et nescimus
quid factum sil ei, vel ulrum sit occisus. "Genus humanum redimerc dcberet ms. redemplurus esset hu-
nianum genus. ^'Gladius animam meam ijcrtransivit. ms. Ghulius de ipio Simeon pra}dixerat, auimam
meam transHxil. "Horto proedicto per ms. horlo per. ''Josaphat in civitatem, et ducebatur in ??is. Jo-
saphat, per portam Aurcam ductus iuit in. "Domum Annae ms. omil Annae.
:/o Al) OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 2*6

nagoga,el in templon ubiomnes Julkeiconveniunt A do te, nim iste princeps discipulorum le negaverit 1
" ; et in occuUo locutus $umQuid mc interro nihll. dulcis Jcsu '''
non tc negaho in .Tlcrnum. Egoau-
gas? interroga, eos qui nie audicrunt quid loculus tem stal)am"',plenado!orc, audiensomnes illusiones
sim eis ; ecce hi sciunt quid dixerim cis. Tunci^as- ct contun^elias, qiias filio moo dilcclo inferebant, et
fistens unus rninislrorum dedit ei alapnm incxperlie Petrum ncgantem ct omiiia qua? tola iiocte ibi tie-
crudclilatis, dicens " : Sic respondes ponli/ici ? Fi- bant. Et cum Pctrusterlio ncgassei, lilius meuseum
lius auteiii mous, ul Agnus mansuelus, rcspondit ei respexil, et eo qiiod eum ncgaverat, llevit amare ":
Simale locutus sum, testimonium pcrhihede malo; Egrcs?us foras invonil nos foris stantcs, cl tacta
si bene, cur me cxdis? {Joan. xviii, 20--23.) Timc doloie cordis intiinsecus dixi ad eum: Petre, Pelre,
velaverunl oculos ejus tanquara furis"; quodtamen ^S quid agitur cum Jcsu, vol ubi est Jesus"? Qui
nulli fit, nisi prius condemnctur. Et iiluserunt ei clamans et cjulans lacnmosa voce rcspondit: IIou,
tota nocte, spuentes in facicm cjus, cl perculicnlcs charissima domina "", absquc misericordia Iractalur,
eum, dixerunt ; Prophetixa nohis ; (]uis csl " qui te et cruciatur usque " ad niortem. El currens abscon-
percussit?{Matth. xxvi, 68.) Joannes vero existens dit se prae liinorein lapido, qui voratur Gallicantus,
intus, quia nolus *' Pe-
erat ponlifici, inlroduxil en non compaiuil doncc Josus morluus fuit in
trum. Quemvidens osliaria dixit : Tu es e.v discipu- y^ cruce.
lis hominisislius ? (Joan. wiii, 17.) Petrus veio tor A. Dic niilii, domina ' charissima, quid fccisli
negavit cum juramento quod nunquam eum vidis- cum hoc audires ?
set,neque novisset. Et stalim gallus cantavit. Kt y\. Gladius Simconis iiertransivii animam mcam.
conversus Jcsus respexit^^ Petrum, ct rccordatus CAPUT iV.
est Petrus verbi Domini (juod dixcrat ei Quia :
De Christi deductione ad Caipham.
priusquam " gallus cantety ter me negnbis. Et ANSEL.Mrs. Dicmihi quid faclimi " fuil post brcc?
egressus Petrus flevit amare. {Luc. xmi, Gi, C2.)
Maria. Mane faclo eduxcrunl eum de domo An-
A. Ubi fuisli, charissima doniiua, cura ha3c fie-
na', et duxeruni cum ad Gaiphara principcm sacer-
rent " "?

dotum ". Tunc primo postquam capliis fueral vidi

M. Statini cum discipuli milii dixissent quae fa( la
cum, et " accurrcns quasi lcoena raptis fetibusvide-
fuerant, omnia ossa moa contremucrunt, surgens- bam illam desideiabilem faciem spuMs Juda?orum
quc " cucurri cum Maria Magdalena juxla tcmiiluin,
maculatam, dicens lacrymando Heu : dilcclissime
!

audiensque lumullum in domo AniuY', volui inliarc,

quam '* " modo video, quae
fili, miscrabilcm ic
scd non sum permijsa *''.
Unde stabani foris plorans
tolics dulcissimo " tuo aspeclu gaudobam ? Ei vo-
et clamans : lumcn oculoruin
Ileu 1 dilcctc fiii ini,
Q lcns illum amplccli, noii fui perniissa aci edcrc, scd
meorum, quis dabit capiti meo aquam, ct oculis
Irusa a Judaeis huc etilluc,conlumclios-o sum amota,
meis fontem lacrymarum (Jer. ix, 1 ut plangam in- 1

ct populus undi(|ue concurrebal, sicul quando fures

perfeclionem filii " nici ? Maria voro Magdalcna cir-
et latrones condemnanlur.
cuibat undique, el inlros]iicicns per fonestras, qufe "
A. Uabuisli ali(pr m spcra quod liberari pos-
audiens negationem Potii, commota sunt omnia vis- set ?
*'
cera cjus pro dosolatione unici iilii mc, eo quod M. Etiam ; scicbam enim quod ** ingenio.-us fuit
princejJS discijiulorum cum ncgasset, ci dixit : ct facuiidus, ct sperabani quod se cxcusalurus esscf,
Jcsu bone '°, qualcm fincm sortius es, vcl quid fiei si ad judicium veniret. Tunc stelil quasi agnus

VARI.E LECTIONES.
"In temploms. cl in templo. "Jud^i convcniunl ??!.«. Jiahoi convcncrunt. 'Mntoiropas? Tunc ms. inlcrrofas?
Interroga eos qui mo audierunl, qnod loculus snm ois. Ecct hi .sciunl riuid dixorini cis. Tuiic. "Dal>at ci
alapani incxperlOD crudclilalis, dicens ?«.«. dodil alapaui Josu, dicciis. ^"Ligavcrunt oculos ei tan^piani furi :

ms. vclaverunl oculos cjus laiKiuam lalronis. '''Ei iicrculicntos oum dixerunl, Prophctiza nobis, qui os ms.
c{ illuserunt ei dicentes Pioplicliza, ipiis est. **Qui nolns ms. (piia notus. " El convcrsus Josus respcxe-
:

ril ms. et Filius mous respoxil. ^'Vorbi Domini (juid dixcral ei 0"'" 1'iiusquam ms. Verbi qiiod dixeral Filius :

meus Josus qiiod piiusipiain. "H^iini lircc licrciil ms. qiiando Iutc facla suiil. ".Milii dixisscnt, qi:;e
:

facla fucranl, omnia ossa inca conlroinucriiuf, «nrgcnsqnc ms. mihi ipiod lactuin Incrat iiunliavcrnnl, conlre-
muornnl oninia ossa mca. Surgens cncurri. '"Tumiillum, vohii iiilrarc, scd nou lui j/i.s. tuniulliiin iu doiuo j

Annse, volobani intrare, sed non .sum pcrmissa. *'Intorfeclum Filii ms. inlorfoclionem uiiici lilii. "Etj
audicns... romniola csl lotis visceribiis pro ms. qum audieus... cominola sunt omnia visccra ejus pro. ""Josul
boiie, ms. Josu diilcis. "Princiips disripiiloiiiiu le iio;,'averil. Josu ms. priiice| s oninium, ut dignosci-
liir, lo nogavil. Diilcis Jcsii. "•.Negabo in rclcrniim. E^o auloiu slabam ms. ncf^aho. Ego stabam. "Cumj
ergo Poirus ciim lcriio ncgassct, Filiiisquo mcus euin rcspoxissot, cl pioplcr qiiod cuiu iicgavcrat, j

llevissci amare ms. El cum Pclru-' lerlio nogassol, Filius mciis cum respcxit, el eo quod ucgavcral, aiiiare|
flevil. '"Cui cum dolorc dixi, Pclro ms. cl lacla dolorc cordis iiiirinsccus dixi ail oiim Pclro. "Josii ? qiiij
"'
ms. Josu, vel iibi csl Jcsiis?Qiii. "11011 ch iii>siiiia Doiiiina nis. Iicii Doiiiiiia bona. iractaliir el criiciaini
ms. cruci;iliir ol occiililiir iiMpie. "Dic Doinina mx. dic iiiilii Domina. '^•ihiid facliim ms. Dic milii (piid
factnm. '"i^rinciponi saccrdoliim ms. Ponliliccui. "Tiinc iiiiiio, pn.^lipiam capliis fueial, vidi eum, cl
»1«. Ibi ciim lunc vidi, poslqiiam caittis fuil, cl. "Dicpus lacrviuniido, licu diloclis-imc Fili ms. criiics di-
laniaus, cjiilans el plnrans, allaiji.c claiiiaiis, hcii (liilcis.siiiio. "Miscrabililcr to ms. misoinbilcm le.
•*Diilcis>imo 7M.V. niiiaiilis>imo. "Tiinc ali<|iiaiii txf. omit. lunc. "'Eliam sciebcm (niiii qiiod nis. Eliam, ;

cum dosidciio spcrabam ul iiialcr scicbam itaqiie quod. :

277 SPURIA. - DIALOG. DE PASSIONE DO.MINI. 278

mansuefissimus ". non aperuit os suum {\x\\,

et ; k omnisquiexveritateest,nuditvoccmmeam.Dixit el
etiam "ita araicabilis quod sperabam quod dobe Pilatus : Qitid cst veritas ? {Joan.xwn, 33-38.) Hanc
quaestionem non solvit Cliristus, quia si solvis-
rent ejus misereri. Et modico temporcdilapso, adeo ci

consputus fuit quod quasi leprosus apparcbat. In- sct, eum utique liberasset, et idco genus '' huma-
venerunt enim isti mulla falsate.slimoniacontracum, num rcdemplum non fuisset. TuncJudas videns quod
dicentes eum '^
esse legis destructorem, et populi damnatus esset, pcenitenliaductus^retulit triginta

subversorem ^".Ta.uAtmduo falsitestcs accesserunt, arge7iteos principibus sacerdotum et senioribuspopvL-

dicentes:Uic dixit Possum destruere templum Dei, li, dicem:Peccavi tradens sanguinem justum "*. At
'^ illi dixenmt: Quid adnos?tu videris. Et projectis
et post tridmun recvdificare illud{Matth. \x\\,(SO,
Caiphas dixit Dic nobis tu es Christus argenteis 171 templum,recessit ah e\s,et abiens laqueo
61). Et : si

{ibid. 63). Jesus respondit : Si dixero vobis, non se suspe7idit{}latth. xxvii, 3-5). Pilatus autem,con-

credetis mihi. Si autem interrogavero vos^non re- vocatis principibus sacerdotum, et magistralibus et

spondebitis, neque^^ dlmittet\s{Luc. xxn.67, G8). plebe, dixitad eos iNullam causam invenio mortis

Amen,dico vobis, amodovidebitis filiumhominis se- in homine isto '" ex his in quibus eumaccusatis^"*.

denfem a dextris virtutis Dei,et venienteminnubi {Luc. xxiii, 4, 14.) At ilh invalescebant, dicenies :

busccFAi.Tuncprincepssacerdotumsciditvestimenfa B Commovet populum ">'

per U7iiversamJudceam,inci

sua,etait^^: Quid adhuc desideramus testes? Audis- piens a GaliUva usquehuc {ibid., 5).

tis blasphemiam. Quid vobis videtur? Tunc omnes C.VPUT VI.

cUmabant : Rcus est tnortis (Matth. xxvi, 64-66). De abducti07ic ad llerodem, et reductione ad
Hac prolala senlentia, gladius Simeonis pcrtransivit Pilatum.
animam meam "• Tunc Pilatus audiens Galilceam, etquod Galiloeus
CAPUT V. esset, mWiieum ad Herodem,qui et lunc e7-af Hiero-
solymis "*. Herodes autem viso Jesu gavisus est
De Christi ad Pilatum deductione.
valde ; erat eni^n ex multo tempore cupiens videre
A.vsELMts. Quo tunc ductus fuif?
eum, eo quod audierat multa deeo, et quia sperabat
Maria. Ad judiccm Pilalum.
aliquod signum ab eo fieri. Interrogabat ergo Jesuin
A. Spcrasti ibi aliquid, domina charissima?
7nultis sermonibus {Luc xxiii, 6-9); videlicet, si esset
M. Multum speraveram, cuni lurbaconvenissetcui
iilepuer, quem'" paler suus volebat interficcre "',
saepe dulciter praedicaveral, et quorum infirmos sa-
et propter eum multos pueros nncaverat
"''.
Item :

navcrat, et eos in deserto paveral, quod eumdema-

*°'
Si cssot iile qui csecum illuminaverat, et qui
nibus Judseorum libcrare dcberent. Tunc unanimiter
Lazarum suscitaverat, et adolescentem filium viduac
clamabant coram Pilato Crucifige, crucifige eum Q
:

in porta civilatis Naim et multa alia miracula fe- ;

{Luc. xxiii, 21). Et imposut;runt ei quod^dixerat

cissel "' et rogaviteum ut aliquod signum faceret, ;
sc filium Dei esse {Matth. xsvii, 43), et quod pro-
promiltcns quod eum de manibus "° Judaeorum eri-
hibuisset tributa dari Caesari {Luc. xxiii 2). Tunc ,

peret. Jesus autem nihil ei respondit (i/>i(/., 9). Et

Pilatus quaesivit "de regno suo, dicens Tu es rex :

posuit Hcrodes coronam super caput ejus, promitlcns

Judceorum? Etrespoiidit Jesus:A temetipso hocdi-
quod si faceret ei signum, qnod ipsum regni sui
cis,an alii libi dixeruntde me? Respondit Pilatus :

participem faccret, et pariter cohffiredem"*. Ista

Nu7iquid ego Judmussum? Genstuaetpontifices tui
corona Romani coronantur imperatores Jesus "*.
t7-adiderunt " te milii, quid fecisti ? liespondit Je-
autcm non responditei.S/rtfirtn^ axitemprincipes sa~
sus : Regnuni meum non est de si ex
hoc mundo ;
»«

cerdotum et Scribce consta^iter accusantes eum

hoc tnundo esset regnum 7neum,mi7iistri7nci utique
{ibid., 10).
decertarentfUtnontradcrerJudans.DixififaquePi-
latus: Ergo rex es tu ? Respondit Jesus: Tudicis :
AxsELMLS. dulcissima, quid tunc sperabas?

Quia rex stim ego ; ego ad hoc natussu)n,et ad hoc Sciebam Herodera esse regera naturalis
Mari.4.
"' sperabam quod regi excellen-
veniin7nundumutfestimoniumperhibeai7iveritafi; D elcganliae, et ideo

VAULE LECTIONES.
*^ Mansuetissimus
ms. mansuelus. " Ilem, fuit eiiam ms'. om/7. Item. *' Enim multa falsa testimoniam
dicenles enm ms. isti muita faisa testimonia conlra eum, dicentes eum. ^"
Perversorem ms. subversorem.
" El post tridunm ms. el in triduo. '* Respondebilis, neque 7ns. rcspondcbitismihi, nec. " Seidit vesti-
mcnta sua, et ait /7is. scindens vc^limeata s'ia ait. " /Vnimam mcam. tns. animam et cor meum. '" Et ini-
posuit ei Inrba quod ms. Et imposucrunt ei quod. ^^
Qusesivit eum ws.o»ii/. eum. '"Pontifices tradide-
runl ms. Pontifices tui tradiderunt. "^Nunc anlem regnum meum non est de hoc mundo 7ns. hcec o/niltit.
" Et idco genus ms. et tunc gonns. """Tradcns sanguinem justnm ms. tradens juUum. "^ Causam mor-
tis in homine islo »is. causam in hoc homino. "- Eum arcusalis ms. eum accusant. "' Populum docens
per ms. omiltit docens. "* Audiens Gaiil.-Kinn et quod Galihfus csset, niisil Jesum ad Herodem, qui et
tunc erat Ilierosolymis. ms. audiens quod Galibfus esset, misit eum ad Herodem, qui et ipse Hierosolyrais
eral iilis d cb;H. "^ lllo pacr, q ic n ms. ille .lu ^n. '"' Volebal interficere ms. volcbat oecidere. ' Pue-
ros interfccerat ms. pucros necaveral. "'Qui cajcos ms. qui c.TCum. *°' Alia miracu'a fccisset ^'''elm.j.
alia. Et. "° Ut eum dc mann ms. quod eum do manibus. "^ Proniittcns quod si ei faceret signum, quod
ipsnm regni sui participem faccre', et pariler cohx'rcdcm ms. h'ec oiyiiltit. "* Ista coroiia Romani coro-
nantur Iinperalores, ms. hac corona omneslmperatores coronantar. "' Mar. Sciobam Herodem esse Regom
naturalis eleganlia) ? et ideo 7ns. Mar. Sperabam ul mater, Anselme sciebam enim Ilerodem esse regera :

elegantem ; et ideo.
 ; :

m AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 280

tissimo fiHo meo parcere debuisset. Sijrevil autem A prcestiti*. .Estimabam siquidem nudalo corpore for-
filium meum, et indutum veste alba remisit eum mosis mombrorum lineamentis victi parcerenl ; sed
Pilato. Et facti sunt amici Hcrodes et Filalus, nam heu 1 in niomenlo leniporis tolalis corporis ejns su-
^^*
antea inimicierant (Luc. xxui,ll,12). Sciens au- perticies ita sanguine perfusa est ac si purpura cir-
tem '" Pilatus quanta immanitale et crudelitate in cumilatus, et in sluporem ""ct derormitalem trans-
morte filii mei conspiravorint Jud.Ti, praemi.^il (pios- formalus, omnibusapparuit quasi lepra pereussus. JiU.

dam '", qui Josum ab llerode conducerent, ne liles vcvo plcctentes coronam de spinis imposuerunt
ipsum io via interficerenl. Uemisso ergo filio mco, capitiejui,etvestepurpureacircumdederunteum, ac
convocans Pilatus oranes Judscos, dixit "'' Obtulis- : venerunt ad eum, et dixerunl ^",A\e,rexJtid(eorum!
tismihi hunchominem quasi avertenlem populum ; etdabantcialapas(Jonn,\i\,i,^). Hanccoronam ha-
et ecce egocoram vobis interroqnns nullam causam bet rex Franciie. ILtc corona non '" fuit de spinis,
mortis in eoinvenio, ex his in quibus eum accusatis. sed de juncis marinis ;
qui habent acutiores aculeos
Sedneque llerodes"' nam remisi vos ad Ulum "'
; quam verae spinae. Hanc coronam igitur pleclentes
ecce nihildignum morte factum est ei. Emendatum capili pjus imprimebant ""/luod sanguisper ejus
ila

ergo illum dimit lam [ibid ,M-\()) At illi pelcbant Bar-

.
. faciem delluebat ct sicornatum "' eduxit cum Pi-
rabani,qui propter sedilionem et homicidium "" inis-
g laius foras, et dixit : Ecce rex vester. Illi autemcla-
sus erat in carcerem {ibid., 18,19). Pilalus secundo mabant, Tolle, tolle, crucifige eum {ibid., 14-l"i) I

dixit '" Quidenim malifecit : yuUam causn)n mor-

:
licsponditeis Pilatus : Accipitc eum vos,et crucifi-
tisinvenioin illo : corripiamergo eum, et dimittam. gitc.Responderunt: yoslegrmhabemus,etsecundum
At illi instabant vocibus magnis, ut crucifigcrctur, kanc legem debel mori; quia Filium Dei se fecit.
clama7ites:Ci'ucifige^",crucifige eum (ii)irf., 21-23). Dum crgo audisset Pilatus hos sermones, magis ti-
Sedentc ergo Pilnto pro tribunali.misitnd eum nxor 7nuit. Et ing7-essus proitorium dixit ad Jcsum :Unde
sua: Mhil libi et justo iUi. Maltn cnim in hac yiocte es tu? Jcsus autcm responsa-n non dedit ei"^. Dixit
passa sum per visutn propter illum{Matth. xxvn, ergo ei Pilatus "' Mihi non loqueris? Sescis quia
;

19). potestatemhabeocrucifigereie, et potestatem habeo

CAPUT YII. dimittere te? Respondit Jesus : yon haberes polesta-
De flagellatione et corona spinea,ac vociferationibus temarlvcrsummcullam,nisitibidntumessetdesuper-
Judoiorum. Proptcrca qui traiidit me tibi, majus peccatum hn-

Pilatus autem sperans crudelitati Judteorumsatis-

bel.Et\e.xinde qiicerebat^'*' Pilnlus dimittere eum ;

facere, apprehendit Jesum et fiagellavit slatua illi-

Judceinutem clamnbant dicentes : Si hunc dimittis,
noneris amicus Cw.saris {ibid., 6-12)"'. Videns nu-
gatum ila ut a '" planta peiis usque adverticemnon q tem Pilntus quod nihU proficeret,sedmagis tumultus
esset in eo sanitas {Isai. i, 6). Ha^c ^tatua ila spissa
"* tan- ficret,nccepta nqun, lavit manuscnram omnipopulo,
j fuitquod circa-.duas-spannas- manus manum
eldixit: Innocens ego sum asanguine justi liujus;
gcre non poluit. Unde accipiebant corrigias, et ma-
vos viderilis. Et respondens univcrsuspopulusdi.vit
ous cjus ligabant.
Sangui^cjus supcr nosctsuperfilios nostros{Matth.,
Anselmls. Sperasli ibi aliquid '", domina cha-
xxvii, 24-2:)). Instabant ergo magnis vocibus ut
rissima?
crucifigeretur.et invalescebant voces eorum. Et Pila-
Maria. Multum speraveram propter hanc causam,
quam tibi manifestabo ; delicala enim el "* natura- tusadjudicavit fieri petilioneseorum.Dimisitautem
lis ingenuitas, et formosa membrorum principalium illis cum, qui propter homicidium missus fueral in
compagcs mihi matri ejus solummodo nota speni carcercm, quem petebant {Lnc. x.xiii, 2;l-25).

VARLE LECTIOiNES.
Non cranl amici ad invicem, ms. orant inimici. '" Sciensaulem)»s. sciens igilur. "' Prirmisil quos-
"*
dammj. providit quosdam. '" (ionvocalis PiiatusonuiibusJud;cisdixii adoos ms. convocans Pilalus omues :

Judaeos, dixit. '"Sed neque Uerodos ms. lutc omitlit. '"iNaiii remi.si vosadillum. Ecce hjs. remisi advos
illum ctecce. :
'" i*ro|)lor liomicidiuiu »u. proplerseditionom el homicidium. '"'
l*ilaius dixil m.t. Piialus
t* dixit. '" Magnis ut crucifigoreliir, clamantes: Cruciligo ms. magnis : Crucilige. '" Sperans quo crudoH-
lali Judiforum saiisracoredcberet :iipprehonsiim Jesum lliigellari focit in slalua livalum ila quod a ms. spoians
Judioorum salisfaccro, appreliondil Josiim ol '*'
crudelilati llaf^ellavit in columna liy;itiim, ila a.
iil .Manus
inanum jni-.maniis magnum. '"Ibi aliipiid //(S.indeaiiquid -"•.M.Miiiliim sporavoram pro|iter hauccausam,
quamtibi manifeslabo. l)olicala enim cl»is. Mar. Eliam Ansolme, quasi iiialer. l*ro|)terea causani libi pandam.
Deiicala siquidcm et '" Et inembrorum priiici|)alium compagcs milii malii ejiis solummodo nuta spom
pr.Tslilit. .l^limabam sifpiidem nudalo corpore forinosis inembionim linoamenlis vicli parcercnt sod liou ;

in momonlo leniporis, tolaiis corporis ojiis siiporlicies ila saiij,niine siiporruiidcbaliir, ac si purpur;i circum-
daliis, cl in stuporom ms. El formosa meinbroruiii principalium com|)iigo iiido iiiilii solummodo oxmaloriia
familiarilale fiiil nola, el niilli alii expi;rla idooqiie oxisliiiiiibam qiiod niidalo corporc (leconlissimo moiii-
;

hrorum lineamonto vicli compalorciilur. Scd licii ila lolalis corporis ojus siiperlicies saiiguiiio perfusii cst,
8c si [iiirpiirn circuind;ilus iii stiipore n. '*'
Ac voniobaiil ad oiim ol dicobaiii ms. cl veu' runl ail eum, el
riixcrunl. '" Kriinciii'. ll;oc coroiia iion ms. fraiicorum (|ua' noii. "" Ciiiii lanooii perciilifnics capiti ojus
imprimorc conabanliir, ita ms. igiliir ploclenles capiti ojus imprimobant, ila. '" Sic criionlatiim ms. sic
onalum. "' Rcsfionsum non dedil ei ms. non rospondil ei. "'J)icitoi Pilalus ms. dixit ergo oi Piialus.
"* El cxindcffuaTcbat ms. elindc volcbat. '" Non cs amicus ms, non eris amicus.
 .

281 SPURIA. — DIALOG. DE PASSIONE DOMINI. 2S2

CAPUT VIII. A quhlfiet?(lbid., i8,i[).Ye\inclridiUgno,ho(!' est ia

De damnatione Christi, et crucis bajnlatione.

me, in arit/o, hocest in aliis sanctis meis, ryttic/ "*
Ad nimiam igilur plebis instanliani Pilalus hanc fiet? Ducebantur et atiiduonequamcum eo, ut cru-
mortis senlantiam protulit adversus liliura meum, cifigerentur tibid., 3-2j. Hocfecerunt ad m.ijorem"^
dicens Jesuni Naz-arennm abjudico
: vitce, et adju- coufusionera

dico morti ignominios(e "' crucis. CAPUT IX.

Anselmls. Quid fecisli, dulcissima, cum '" htec De Christi et matris hypapante.
audires ? Cum aulem educeretur tilius meus principalis,
Maru. Htec prolata sentenlia gladius Simeonis cum duobus sceleratis extra portam civitatls, cum
perlransivil cor meum el animam meam. ingenli pressura iiruenlis populi et insullanlis ^",

A. dulcis Maria ! quid factum '" fuit post volui eam seijui et videre, sed nou potui prte raaxi-
haec? ma multiludinepopuli, quae adopprobrium tilii mei
M. Susceperunt Jesum dilectum Hlium meum, et convcnerat. Sed taademcum Maria Mag^Ialena deli-

eduxerunt eum, ut scribit Joannes, et bajulans sibi beravi quod per viani adjaceniis p!ateaB circa quem-

crucemexivit in eum qui"^ dicitur Calvarice locus, dam fontem circuirenius, quatenus iili obviaremus.
ubieumcrucifierunt (Joan. xix,16-18). Crux vero "» B ^^ <^"™ venissemus juxta "' foiitem, ubvium ha-
adeo magna erat, quod habebal"^ quindecim pedes buimus meum filium deformatum, prossum onmi
iu longiludine. El adeo debilitatus erat tilius meus dolore ; qui benigne inclinabatse ad rae, ac si di-

pnKtcrila nocte et quod"' eam portare non

illa die, cercl ^", Grates tibi refero, electa malermea, pro
poterat. Unde et Lucas scribit Apprehenderunt
:
multiraodisbeneficiis mihiimpensis "°, et pro raulto
"'
Simonem fjuemdam Cyrenensem, etimposueruntilli labore quo in summa paupertate et abjectione
crucemportareposlJesum unicura "' tiiium meum enutrivisti templum corj oris raei, et nunc in de-
(Luc. xxiii, 20). Quod fecerunl non causa misera- struclione constitutum iiUer conlumelias et oppro-
lionis, sed quia prse debilitale id facere noa po- bria sequi noa dedignaris nec vereris ^'^*, quamvis
omnibus contemptui habeiimur "'.
terat >".

A. Sequebantur eura aliqui "% cum educe- CAPUT X.

retur ? De crucifixione, et crucis erectione.
M. Tola turba concurrebat, sicut quando fures At postquam venerunt ia locum Calvariae, ibi

ducuntur ad supplicium. Unde "* Lucas scribit : eum crucifixerunt, et latrones cura eo, unum a
Sequebatur atitemillum turba multa populi ;et mu- dexlris, et alium a sinistris (.Va?v. xv, 27).

lieres, quce "'plangebant et lamentabantur eum A>SEL.MUS. Quomodo fecerunt ei ?

q
{ibid. 27j. Sequebanlur etiam pueri projicientes Marl\. Audi, Anselme, quodmodo referam nimis
lulava elhpidasineum. Conversusautem filius meus esl lamentibile, et nullus evangelislarum scribit.

JesusadmuWevcs dixit ; FiWe Jerusalem, 7iolile flere Cum venissent ad locura Calvarise i^j^nominiosissi-
superme; sed super vos ipsas ^^' flete, etsuper filios mum, ubi canes et alia morticina "' projiciebanlur,
vestros, qui lutum el lapides milluut in me, nescientes nudaverunt Jcsura unicum fiiium meum totaliler

quid faciunt, quoniam ecce dies venicnt, in ^" quibus vestibus suis, et ego exanimis facta fui ; tameo
dicent : Beatce steriles et ventresqui non genuerunt, velamen capitis mei accipiens circumligavi lurabis
etubera qucenon lactaverunt. Tunc incipicnt dicere suis. Post hoc deposuerunl cracem super terram,
montibus : Cadite super nos ; et collibus ; Operite eleum desuper extenderunt, ct incutiebaut primo
nos. Quia si in viridi ligno, hoc est in pueritia, unum clavura adeo spissum quod tunc sanguis "'
hoc faciunt, in arido, hoc est ia senectute. noa potuil eraaoare ; ila vulaus clavo replebatur.

VARI.E LECTIOxNES.

"'Adaimiamautem plebis instantiam Pilatus hujus mortis senteatiam protulitad filium meura,diceas Jesum :

Nazarenum abjudico vitas etadjudicomorliigaominiosae ms.aduiraiam igilurplebis instantiain Pilalus pro-

lulit hancsentcntiam adversumfilium meum, dicens:Jesum Nazarenumadjudico morti iguominiosae. "^Dul-
cissima cum ms. dulcissiraa Domina Cum. "'Ans. Quid factum ms. Ans. duIcisMaria, quid factum. ^"la
:

cum locum qui ms. in locum qui. "°Cruxque ms. Crux vero. '"Quod babuerat ms. quod habcbat.
"'Prarterita nocte et illadie quod ms. lota noctc quod. i"i>ost unicum ms posl Jesum uoicura. "*Quod
compalerenlur ei ms. hcec omittit. "^Sequeljantur aliquoe mulieres ms. sequebantur cum aliqui. '*' Turba
conveaiebat. Unde ms. turba concurrebat, sicut quando fures ducuntur ad supplicium. Unde. "'El mulie-
rum quse ms. et mulieres quae. "'super vos ipsos ms. super vos ipsas. "'V^enient, in ms. veniunt, in.
^"Saoctis meis quid 7»x. sanctis quid. "'Ad sui raajorera ms. omit. si\\. "^lrruenlis popali et insultantis
ms. irruenles populi et insultante?. '"Una cum Maria Magdalena deliberabara quod pcr viam objacenlis
plateaj circa quemdara fontcm cucurrimus, qaatenus ilfiobviam veniremus Et cum vcairemus juxta ms. :

cum Maria Magdaleoa dcliberavi quod per viam adjaceutis platese circa quendam fontem circuiremas,
quatenus illi obviai-emus. Et cum vcnissemus juxla. ^^Mnclinans se ad me, dicebat, Ave Mater, ac si
diceretms. inclinabat ad me, ac si dicerel. "'Multimodibencficiis mihiirapensis etms. mull modis beoe-
.'•'e

ficiis, et. "'Pauperialis abjectiooe ms. paupertate et abjectione. "'' Sequi non dedignaris nec vereris ms.
sequi noa vereris. '"Contcmptui habeamur ms. contemplui simus. "'Morlicina projicieba:itur ms. morli-
cinia excoriabantur. *" Tunc pleoe saoguis ms. omittit, pleoe saoguis.
233 AD OPERAS S. ANSELMI APPENDIX. 28i
Acceperunt postea funes el traxerunt aliud >" A Dco, liberet eum nunc, se vuH ; dixH enim : Quia
brachium filii mei Jesu, elclavum secundum ei iri Filius Deisum {Mutth. xxvii, 39-43.)
cussenmt "'. Postea petles funibus traxerunt, et
clavum
CAPUT XII.
acutissimum incutiebant, et adeo tensus
fuit ut omnia "* ossa De Verbis Christi in cruce.
sua et nriembra apparerent,
ita iit implerolur illud "' Psalmi : Dinumerave- Ansei.mis. Quid ad hujusmodi insullus respondit
'""
runtomniaossa mea (Psal. xxi, 18). Et tunc im- filius tuus ?
pleta fuit prophelia ipsius David, id cst ipsius M.AR1A. Dilcctus meus oravit pro eis, dicens '''
:

Christi, dicentis in psalmo : Audi '" filia, et vide Pater.dimitteillis, quia nesciunt quid faciunt {Luc.
(Psal. xLiv, i \). Quasi diceret fiiius meus : Audi, xxiii, 3i). Eislabat populus exspeclans, et deride-

charissima mater mea, sonum malleorum, et vide bat eum. Timc matri potuit dicere : A uc/i "* lilia,

qualiler roanus meas et pedes meos confixerunt et et vide iPsal. xliv, II), audivoces blasphemanlium
;

nemo "' mihi compatitur, nisi tu sola matermea fihum tuum, et vidc dolorem meum. Scisenim quod
elecla. Audi filia, ct compalere mihi. H;cc "' audiens de Spirilu sancto conrcpisti me, quod virgo ge- et
videns, me, me ^'\
el gladius Simeonis cor meum et aniinam nuisli et qualiter Unde ex quo
aluisti
rneam transfixit. Posl lirec en-xerunt cum cum '" isli non creduut in mo, tu lamen crcde in mc, et
p
magno labore, et fuit adeo altesuspcnsiis quod ejus compatere '"*. Tunc iterumgladius Simeonisanimam
pedcs nu-^quam atlingere poleram. Et cum ereclus perlransivit. Audicns hoe latro, qui a sinistris pen-
fnisset. Innc propter poi.derositatom corporis oninia debat, insullat ei, dicens : Si tu es Christus, salva
vujnera'" jacerata sunt et apcrla, et tunc primo temetipsumet nos. Respondens autem alter, qui a
sanguis de maiiibus et pedibus copiosius emanavit. doxtris pendebal, increpans eum, dixit Ncque :
'"'

Ego aulem induta fui quadam voste, qua muhcres tu timcs Deum, qui in eadem damnutione es, et
regionis illius uti soiont, qua tegilur caput et totum quidem nos juste,quia digna /actis rccipimus hic ;

corpus, el esl quasilinteum ; el fuit isla vestis tola veronihil mali gessit.EtdicebatadJesum:Mcmento
respersa sanguine. mei, Domine.cum venerisinregnumiuum. El dixit
CAPUT XI. illiJesus. Amen,amen dico iibi,hodie mecum eris
De Chrisli in cruce opprobriis. in paradiso (Luc. xxiii, 39-i3).
A.NSELMis. Quid fartum csl post i:scc ? A. Quid focisli Innc, domina charissima ?
Maria. Postquam crucifixerunt ^xWnmmcwvu, di- M. Stabam juxta crucemlam plena mcerore, quod
viserunt sihiveslimenta s\ia, et niittcbant sortem consolalionem ferre non poteram, et mecum slabant
super vustem inconsntilem, et implcretur quod di- sorores meae, et Maria Magdalena. Et cum filius
clnm estper prophetam:Diviserunt sibivestimenta mcuii vidisaet me et Joannem discipulum suum
mea,et super vestem meam miserunt sortem.Et qurmdiligcbat dixit: Mulier,eccc filius tuus (Joan.
sedentes observnbant eum {Matth. xxvii, 35, 36). XIX, 25, 26). quam misorabilis licentia ! Deinde
Et scripsit Pilatussuper capul ejuslitteris Ilebraicis, dixit discipulo^'^ Ecee mater tuaiibid., 27). Erat
Gra^ois etLalinisyt'S!<f Na:,arenus rex Juda^orum. aulem qiiasi hora sexla, et faclae sunt tenebrse supcr
Tunc Juda-i rogabant Pilalum, ul non soribcret: /?ex univcrsam tcrram, usque ad horam nonani. El
Jud(eorum.Sedquiaditit: RexsumJuda^orum.Pila- clamavit Jesus vocc magna, dicens: Elr, Eli lamma
tus respondit :Quodscripsi,scripsi(Joan.\i\,i^-li). sabbacthani,hocest,Dcusmeus, Deus meus,ut quid
Prretereunfesautem blasphemabant eum,moventes dereliquisti me ? Quidam autcm direbant: Eliam
capita .stia, eidicentes: Vah .'quidestruis lemplum vocat iste. Sinc videamus si vcniat Elias libcrans
Dei, et post triduum
rea^dificas^" illud, salva temc- eum {Matlh. xwii, 4;j-49). Posteascic?isJcsus quia
tipsum ;siFilius Deies,descende nunc decruce. Si- omnia consummata essent"'' dixit :Sitio{Joan. , xix,
militer ct principes sacerdotum illudentes cumscri- 28|. Quid, Domino, sitis? Salulem poccatorum. tVrtf
bisetsenioribusdiccbant:Aliossalvosfccit;seipsum autcmvas positumacctoplcnum {ibid., i9),et cur-
non potest salvutn facere. Si rex Israel est, dcsccn rens unus, implens spongiam accto, ct circumpo-
dnl nunc de cruce, et credimus ei. Confidit in D ne7is hastaj "', dabat ei bihere (Marc. xv, 36), ut

VARJ^ LECTIONES.

'"Traxcranl aliud ms. omit. aliud. "iClavum sccundiim ei inousscrunl ms. similom cla\um in-
cusserunt. '"Pedes funibus Iraxcrunl, ct clavum aciilissiiiium inciiliobaut, ot adoo tcnsus fuit
quod omnia ms. podcs eliiiin Iraxcrunt, et clavos inoiiliolmiit ita ut oiiinia. '"Wpparobaiil ita iil
impleretur illud ms. apparerent. jiixta illud. '"'
1'roplietia ipsiiis David, id osl ipsius Clirisli, diccnlis iii

P.salmo Audi ms. Propliolia David Audi. '"Qiiia mmo ms. ot nemo. '".Viidi lilia el vido, compatere
: :

milii. ILxT ms. aurli lilia. ot oompaiero. Hjcc. '"Ciucom cuiii ms. cum ouiii. ""Corporis vuhiera »».v. cor-
oris oiiinia viilneia. '"Quid destruil... npdificat ms. ipii doslriiis .. re.rdilioas. '''"Respondot filiiis ms.
K ei)0ndit ''"Dilccliis mous oiavit [»ro eis, dicens »i.v. /u<v t»»)///<7.
lilius. '"'Dicero illiid P,-.alini .Viidi :

mi. dircre Audi. :''"Aluisti me ms. ahliiisli me. "^ Crcd.) in mc ct compal.-rc ms. crcdc (piia filius Doi
8um, lu taincn compalon». ""Rcspondens aiitom altcr, (pii;i a dextris pcndobat. increpans eum dixit ;

Nequc m*. respondebat aiilcin aliiis, ct dioobat inorcpans cuin Noipie. '"* Dicil discipiilom.^.dixitdiscipuio. :

•''Consummata csscnt ms. consuramasset. '" Ilastaem*. calamo.

 , ;

283 SPURIA. - DIALOG. DE PASSIONE DOMIM. 288

citius moreretur. Et cum guslabat, dixit "' : Con- A cum Ad Jesum nntem cum venisseni.etinveniS'
co.
"'
eumjammortuum,non/rcgeruntejuscrura,
summatum est {Joan. xix, 30). sent
CAPUT XIII. sed unus militum lancealatusejus aperuit,et conti-

De Christl morte, et eam consecutis mirabilibus. nuoexivit sanguinisetaqua{Joan.w^, 31-34). Cum-

El posl hoc (lixit : Pater, in manus tuas commendo que hoc viderem, quod talera crudehtatem in jam mor-
spiritum meum [Luc. xxiii, 46). \n hac con^monda- tuum exercercnt, et examinis facla fui "", et tunc
sanguinis^Vommendabat Chrislus vere implela est prophetia Simeonis, quac dicit Et :
tione cuni hoslia
Deo Patri malrcm dulcissimam, quae scrinium estet tuam ipsius, ele. Et tunc coepi clamare el ejulare

pnrissimum habitaculum sancti "^ Spiritus, una sed jain omnino lacrymae in me defecerunt ; lanlum
fleveram nocle praiterita et die illa et dicebam :
cum omnibus qui de Spiritu sancto victuri sunt ;

usque in tinem sfpculi. E/post"' iiacc inclinato ca- Eia, dulcissime fiii mi, ubi est nunc consolatio

velum quam semper in te habui?Qais mihi det ut ego

pite tradidit spiritum (Jortn. xix,30;.Tunc
iempli scissum est in duas partes a summo usque moriar pro te, fili ini Jesu? His, et aliis similibus,
deorsum, et terra mota est, ei petrcc scissce sunt, dulcissiini unici filii mei morlem deplanxi
et maxime i!la petra, in qua stetit crux, scissa fuit, CAPUT XV.
ilautmanus imponi possc[^^\ etmo7iume7ita aperta g De animcK Christi ad limbuni descensu.
sunt,etmulta corpora sanctorum, qui dormierant Tunc magnum gaudium fuit factum in limbo,
surrexerunt, ei exeuntes de monujnentis post resur- quando anima Christi in ipsum descendit, et patres
rectionem ejus venerunt in sanctam civilatem, ei inde liberavit, et limbum destruxit, et infernum
apparuerunt multis. Centurio autemet quicumeo obstruxit, ita quod nullus Christianus illuc venire
erant, cuslodientes Jesum, viso terrce motu et his poterit nisi proprio suo arbitrio, nec ahquis eorum,
qu(B fiebant, timuerunt valde {)latth. xxvii, 51-o4), qui intus sunt, ante diem judicii exire poteril. Tri-
ctipsecenturio,f/hri/icavit Deum,dicens: VereFilius bus autera vectibus infernum obstruxit. Et haec est
Dei erat istc "* {Luc. xxiii, 41). Ecce quomodo oiu- ratio, quia ante mortem suam nulli habere polue-
nia elenienta Chrislo compaliebantur ; soli aulem runt contrilionem, confessionem, vel satisfactio-
Judcei indurati fuerunt. £f omnes qui simul aderant nem '".
ad spectaeulum istud, videnles^^^ quie ficbant, pec- CAPUT XVI.
tora sua percutientes revertcbantur. Stabant autcni De corporis Christi deposilione de cruce, ac
omnes noli ejus a longe, et mulieres quce secutce sepultura.
sunt eum "* a Galilwa, hcec vidente {ibid. 48, 49j. Anselmus. Quid factum fuit posl haec?
CAPUT XIV. M.VRiA. PostiiKC rogavit Pilatum Joscph ab .4ri-

Luctus matris pro filii mortc. matha^a, ut tolleret corpus Jesu {Joan. xix, 38j,
Anselmls. Ciiarissima Domina, habuit adhuctinem dicens inter alia Domine, aisi corpus cito tradi-
:

dolors luu.;? deris, honesta mulier, mater ipsius juvenis, moiitur

Mari.\. Non, Anselme, quia nondum plene pro- prae dolore. Tunc Pilatus "* quaesivit si jarn mortuus
Simoneis implela eral, et '" txuvm ipsius '" de omnibus quae
phelia essct, et experlus a centurione
animam pertransibit gladius {Luc. ii, 313). Audi ergo ibi accideranl,jussit dari corpusJcsu (Marc. xv, 44,
quod super omnia est lamenlabile. Judip.i ergo {quo- 4o).Etvenit Joseph.etlulitcorpusJesu"*. Xota hoc,
niam parasceve erat)i-ogabantut non remanerent in Anselme, quod multura *" esl lamenlabile. Dum
cruce corpora sabbato. Erat cnim magnus dies ille Joseph corpus depouoret, ego slabara juxta crucem
sabbati, rogabant Pilatum ut frangercntur corum sursum respiciens. Exspectabam quando brachium
crura,ettollerentur. Yenerunt ergo'^^^ milites,ctpri- solveretur, ut tangerem et deoscularer, sicut et
"*
mi fregerunt crura, et alterius qui crucifixus erat feci ; el cum depositus esset de cruce, posuerunl

VARLE LECTIONES.
'' Et
cum guslasset, dixit ms. et cum accepisset acetum dixit. ""Cum hostia sanguinis ms. ha^e omit.,

'"Matrem dulcissimam qufe scrinium est et purissimimi liabitacnluin sanclims.dileclissimam matremsuam,

strenuum et serenissimum et purissimuin receptacuUim sancti. '''Et post ms. el post ha?c. "'Potuissent, et
ms. possei, et. "*Hic hoino juslus erat. ms. Fillus Dei erat iste. '"Istud ex eis, videutes ms. ejus videnles.
i8«erant euni ms. sunt eum. '"'Impleta fuit, scilicel et ms. impleta erat et. "'Vonerunt autem to$. venerunt ;

ergo. "' Viderent eum ms. invenissenl eum. ""Quasi examinis jam facta fui ms. examinis facla fui.
'"Vcciibus infernum obstruxil. Et hff<c esl ratio, quiaanle morlem suam nuUain habuerunt contritionem,
confessionem, vel satisfactioncin qu.ne nullus ante Passionem habere potuit, scilicet contrilionem, con-
:

fessionem, fatisfactionem. m.s. noclibus inferiium obstruxit quia nuUi ante passioiiem habere potuerunt :

scilicet conlritionem, confcssionem et salisfacticnem.

"* Honesla mulier mater ipsius juvenis moritur pra3
dolore. Pilatus, etc. m,?. pulchcrrimam Dominam perdemus matrom juvenis qui occisus est, quae tantum
dolorem ostendit, quod taiilnm ei compatimur, quanlum si omnium nostrum unicus esset. Tuno Pilatus,
elc. "•Exporlus a Cenlurione de ms. expedilus de. '"Et venil Josoph, el lulit corpus Josu ms. omittit.
"\)uod multum ms. ([uod nimis. ^Siabam sursum respiciens quando brachiuin dissolveretur, ul tange-
rem et deoscularer, sicut et feci et cum depositus es*et de Cruce, posuerunt ms. Ego stabam juxta
:

Crnccm sursum rcspiciens. Et cum deposilus esset de Cruce, posuerunt eum super terram. Expectabam
qiiando brachium solveretur, ut eum tangerem et oscularer eum, sicut et feci. Et cum deposilus esset
posuerunt euin.
 .

88-? AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 288

eum super Iprrain bciie ad Ires passusdelococrucis. A me Joaunes ad civilatem ducere vellel, et a se-
Et ego caput ejus in sinum meum recipiens amarissime pulcro amovere, lacrymans rogavi : Charissime
flere ccvpi, dicens : Heu I dulcissime filii, qualem Joannes '", non facias mihi hanc injuriam "'',
ut
consolalionem liabeo '" qiiae morluum filium co- me sopares '" a dulcissimo filio meo Jesu,quoniam
ram "' rae video. Tunc accurrens Joannes evanafe- hic o.xspoclabo donec '" moriar; et ilerum omnes
lisla cecidit super peclus Jesu, plorans el dicens : flovcrunl Joannes accipiens et
vero me landcm
Heu, heu, de isto peclore lieri polabam dulcia verba, quasi violentor doducens in "" civilatem introduxit.
hodie "• Irisiia el lamentabilia. Tunc Pelrus adve- Populus autem me videns indutam veslem aspersam
^*"
nit; el quod ipsum negaveral, amarissime tlere sanguinc, sicut anle Jesum steteram, et sanguis ejus
civpit ; tunc Maria Magdalena plus omnil)us llere super me slillaverat, unanimiter olamabant gemen-
Cirpit super Dominum suum, dicens : Quis milii tes : quanta injuria facta esl hodic in Ilierusalem
modo peccata dimillel? Quis me modo cxcusabit in islapulcherrima domina, et filio suo '", et com-
apud Simonem, et apud sororem meam ? Venit patiobantur mihi. Juda?i *" autem propter invidiam
etiam Jacobus, qui fraler filii mei appeilatus est "^ recluserunt Joseph vivum in muro, quia Christum se-
qui simillimus illi erat *", el cum mullis lacrymis pelivit ; uxnr aulem ejus locum filio ejus Josepho i)ost
hoc dicebal : Ileu I Doinine, etmagister "' diopr<'e- jj ostondit
**'.
Tandom post annos quadraginta veoo-
terila, haec facies amanlissima erat mihi simillima *"*, riinl Tilus et Ves])asiamus, Hierusalem destruentes "*,
Ileu modo apparet miiltum dissimilis *" Tuae ma-
! : el Joseph vivum in muro, invenerunt '". Et sicut
nus, et pedes lui clavis "^ sunt confixi corpus vero ; JudaM Chrisluni pro triginta donariis emorunl, ila

undique vuineratum apiiarel a planla pedis usque ad vondiderunt '^^

trigiiita Juda:os pro uno denario
verticem meum autem apparet ex toto ilkosum "".
; Heu sponsa mea dilecia cerue meas
Juravit quod nec "' cibum nec potum sumpturus Quas pro te suffero pcenas.
esset, quousque ad simililudinem sui conformarelur. Ferre non expavi
Tunc ""
ca,'lori discipuli accurrebant et iamenta- Quod agunt crux, lancea, clavi.
bantur super eum "" ; et filius *" meus ad consola- Fel ego degustavi.
lionem meam et discipulorum glorificalus fuit ibi Quia le vehementer amavi.
coram suis "'
ila quod nulla plaga aut hvor in
: Tu mihi reddo vicem,
corpore suo apparuit prajter quinqiie vulnoium ci- Tu (luoque lollo crucem.
catrices, quas reservalurus esl usqiie iu diem judi- Vide mo nudum,
cii, et adoo sanus apparuit "' in corpore ac si Verberibus laceraluni,
nunquam passus fuisset. De quo ego et discipuli ~ In medio latronum
immcnsam consolationem recopimus. Et cum eum (Iruci ignominiosa; clavis ferrois affixum,
sepehre vellent "', cum magno ma'rore corpus (or- Aceto in cruce potalum,
tissime tenui et sepeliri vix permisi, dicens : Cha- Post mortem lancea latus vulncratum.
rissime Joannes, relinque mihi mortuum tilium Ad hoc anima dixit Ecce vox sanguinis sponsi mei
:

meum, quem non potui habore vivum. Sed si ne- Jesu dilocti clamat ad me de cruce sponsa mea :

cesse est ut hoc facias, rogo te ul me cum i|)so se- unica, vide dolorom moum. Ad hoc sponsa Jesu, :

pelias. Joannes respondit : Scis, domina charissima, mi dilecte, factus es pro me opprobrium hominum,
quod aliter esse non j)otuit, el genus humanum sic qui est Dominus angolorum. Allcnde, o anima, iste

redimi debuil. Tandem invita permisi ut sepelire- est dileclus luus, cujiis pedes pallidos clavo perfos-
tur ;
et cum in sepulcrum positus fiiisset, ad eum sos, sungiiiiie perfi.sis inlueris. Vide noii sine amaro
intrare volui, et supersepulcrumme}irojeci, etadeo planctu cl lacrymis, non positum suaviter, sed dis-
miserabiliter egi quod '" omnes fleverunt. El cuin tentum crudcliter in liguo duro corpus Jesu dcli-

VAIU.E LECTIONES.
"' Consolalionem de te habeo ms. omil. de lo. ""Quem niinc morliiiim coram ms. qu.ne mortuum filium
coram. "'Dulcia hodio ms. dulcia vrrba, hodio. ""Et quod ip.sum m.K. ot qui ip.sum. "".Moi iiiqiollalur ms.
mei ajipolialiis est. ""Sibi orat ms. illi eral. '"Hou Doniino ms. liou Domine, ol magister. ""lioii, Domiiio,
talem graliain milii imligno |)r!e caUoris (oiilulisli qiiia (lulcissima facies tuaeratmihi simillima ms. hou Do-
mino ol Magisier, dio ])ra;lorita, luoc facios amanlissima milii eral consimillima. ""'liou iiiodo aiii)arol vullus
milii di.>siiiiilis. m.<<. modo aiiparel multum dissiiiiilis. '"Todos clavis ms. \n\\cs lui olavis. '"Vtiliieratum :

iiioum aiitem corjjus voro undifjiio ajijiarot ox tolo ilhfsum. »;.«. Vulneratuiu aiiparot a planta jiodis usijuo
ad verlicem meum autom ocontiario. ""Jiiravitque (jiiod nHnqiinm ms. juravit (piod nec. ""C;rteri
:

omnes ms. omitt. omnos. ""Lamonlantos su|'or cum ms. ot lamenlabanlur siiper eum. '" Tunc tilius ms.
et liliiis. '"C<.»ram nobis ms. roram suis. '"Sanus ajijiHruit ms. saiius el cliirus api^aniil. '"Sopelire
vellem ms. so|ielire vollcnl. "M^gi, qiind ms. incossi, nuod. ""I.iicrymans rogavi Charc J(.alinnos ms. :

ideo miserubililer clamnvi Johanncs rharissiinc. '".\Iilii iiijuriiim ms. milii lianc injiiriam. *".Mo sopa-
:

rarem ms. me sepiiros. '"Expoclare vcllom doncc ms. cxsjicclaho donec. "Tandom in ms. laudom mc
accijiiens et qiiasi violenlcr dediirons in. "V\. ista Doniina el lilio suo ms. isla ])ulchorrima Doniina ol l''ilio
ejus. '".Nobis. Jnilii-i ms. milii. Judau. '"Filio (^jiis Joscpho j^osl nslciidil ms. tiiiis Joscph osleiuht. "Miic-
ru^alem ilc^truenlcs ms. Iliorii>alom dcslruxonml '"De muro oxcliisciuiit ms. iu muro invcncriinl.
'"Vendidcrunt. E.rpticit Iticin editis : nt in ms. Thu. Iuir 7iulto iutcrjccto .yyatio sul>scf}uuntut '.'>\'.)

i
 p

^89 SPURIA. — LIB. DE MENSURATIONE CRUCIS. 290

calura. te, Jesu salus omnium ! admiranda el A manus ac membra tua in ejus ramis efifudisti flori-

amanda dignatio ! Jesu nii dilecle, et Deus ira- dum sanguiuera perradices lui corporis. Quidretri-
mcnsa; vermis contemptibilis propter rac
gloriosfe, buam Dornino pro omnibus quce retribuit mihi ?
fieri non despexisli speculura! claritas ange- ! Calicem salutaris accipiam, et nomem Domini in-

lorum! Ascendisti arborem crucis, ct extcndens vocaio (Psa/. cxv, 12, 13). Deo Gratias *".
VARLE LECTIONES.
*" Heu sponsa mea dilecta cerne meas
Quas pro te suffero poeuas.
Ferre non expavi
Quod agunt crux, lancea, clavi.
Fel ego dcgustavi,
Quia le veheraenter amavi.
Tu mihi redde viccm,
Tu quoque tolle Crucem.
Vides rae nudum,
Verberibus laceratum,
In medio lalronura,
Cruci ignominios,Tc clavis ferreis affixum,
Aceto in cruce potatuin,
Post raortem lancea latus vulneratum.

Ad hoc anima Ecce vox sanguinis sponsi mei Jesu dilecti clamat ad me de Crucc.
dixit : sponsa mea unica,
vide dolorem mcura. Ad boc sponsa, Jesu, mihi dilecte, factus es pro me opprobrium hominum. Qui est
Dominus angelorum, altende, o anima mea, iste cst diiectus tuus, cujus pedes pallidos, clavo perfossos,
sanguine pcrfusos intueris. Vide non sine araaro planctu et lacryrais, non positum suaviter, sed distenlum
crudeliler in ligno duro corpus Jesu dehcatum. le Jesu salus omniuni o adrairanda el amandadignalio !
!

Jesu, rai dilecle, et Deus immensje glorire. Vermis conlemplibilis proptcr rae ficri non despexisti. Ospe-
culum, clarilas angelorum Ascendisli arborem crucis, et cxtendens manus ac membra tua in ejus ramis
!

efludisli floridum sanguinem per radices lui corporis. Quid rctribuam Domino pro omnibus qua; retribuit
milii? Calicem salutaris accipiam, ct nomem Oomini invocabo {Psal. cxv, 12, 13). Deo gralias. Explicil
nari-atio Beatse Virginis Maria^ de Passione Doraini ad B. Anselnium.

DE MENSURATIONE CRUCIS
LIBER
In illud Cliristi : Si quis vult venire post me, abneget semctipsum, et tollal crucem suain
quotidie,et sequaiur mc {Lucx lx, -Td).

Quoniam jubente filio luo Christo : Perfecti estote, B CAPUT PRI.MUM.

sicut etPatervestercadestisperfectusest (Matth. v, E.rpendunlur prinm particulce, Si quis, ubi ile ra-
48) : Et aposlolo exhorlante ut ad perfectionem fe- dicibus et remediis pusillanimitatis.
raniur,omnibus niodis ad pcrfectionem vitse lendere Paucilalcm perfcclorum innuis, Domine, in eo
debcmus lendentes autem sineductore, errare pos-
; quod dicis : Si quis, quasi aliquis ex niullis vult
sumus oplime consulit nobis iu eo bonilas tua,
; post me venire. El quare hoc, Deus raeus, nisi ex
Deus meus, qui curadcra unicura tuura nobis in du- quodam lorpore et pusillanimilate nimia, co quod
ctorem Iraderc dignalus est, ut nobis faclis et verbis plerique auimum suum ad tendendum sursura co-
viam veritalis ostenderet ac doceret. Cui etcnira ut gere nolunl, perfectam viara attcntare non au-
et

eum confidenler sequeremur perfectionis testimo- dent. Nascitur autem pusillanimitas etiam nimio
niura pcrhibuisli, dicens : Hic est filius mcus dile- timore, maxime propter peccala praeterila, ct quod
ctus, in qxio mild bcne complacui, ipsum audite rainus propria respiciunt merila, propler uiililalem;
(iWa/i/i.xvii^.^i^.IpseigiturjUt faceret voluntatem tuam, (piod nirais timent impedimenta, et quod statim non
quoddam compendium viae perfectionisbrevibussub senliant se proficere, inter quotidianos lapsus, et
verbis, sed pluriraum ponderosis, uobis ostendit di- quod tuam ininus considerant bonitalera. Islu eliam
cons: Si quis vult venire post me, abneget semetip- s^rx^pe raultos repellunt ne audeant atlentare viam
sum,ettollat crucem suam,et sequalur me. In qui- perfectam, imo et ipsos incipientes saepes in lantuni
bus verbis ostendit paucitatera pcrfcctorum libertate dejiciunt ut procedere se posse desperent. Sed pri-
arbilrii eum sequi volentium ; ipse tamen no-
vult mura, timor propter peccata prseler-
scilicet uiraius

ster esse ductor, inilium viae perfeclionis, mediura ila non debet nos impedire, quia si bene eo ulimur
el fmis, et qua iQtentione sit ambulandum. Singula omnia computantur nobis in bonum praedicandi ni-
autem in suis locis patebunl. roiam bonitalera tuara, cogaoscendi to, atnue
2'.tl AD OPERA S. ANSEL.MI APPENDIX. 292

amandi el lauJanJi. Nolandum vero quodprincipa- A deputemu.> aliiiuam iioram diei adexaminandumnos
liler Iria damna sunl in peccatis, sciliccl quod iu qualitcr liabcamus nos in iutcrioribus et exteriori-

eis mcromur paMiam aelernam, demeri<mur seler- bus, el (|uidquid invenimus quod nobis si ulile ad
nam bealiludinom, lompus (quod pessimum osl) profectum, ad iioc tirmis.>ime laborare proponanuis,

sineamore el laude noslri Crealoris expendimus. et deloclus quoscunque rejicere sludeamus. Non
Prima duo pcrlinent ad homincm terlium vero ;
autem terreat nos si forte nonnunquam aliqua dio

ad tuum daranum perlinere videlur, Dcus mous. conlra proposilum faciamus, qua iion minus propo-

Cum ergo ex indebila el nimia misericordia tua jam nanius, quia longe faoilius redil ad lo, qui ex inlir-

morli nos deputatos revocare dignoris ad vilara niitate facil contra propositum quain qui statum

luam, tam fulelilcr at te deberemus converti ut sunni dissimulans se non proposuit emcndare ; irao

damna noslra dissimularcmus, et modis omnibus (piandoque major est oi jjcpna quam cu!pa, ct boni-

instare, ul laudem tuam, (juam nogleximus, sallem tas lua malis noslris novit bene uli, stepe faciens

in aliquo residuo noslri tem]>oris suppleromus. defectus nostros ad augmcntum humilitalis pro-

Quaulum esl, Domine, dissimulare limorem poenae desse, ut verum sit quod septies in die cadit justus,

propter amoreni tiium ? At cur ju-opler desiderium et forlior resurgit {Prov. xxiv, \Gj. Scplimo, pusil-

bcatiludinis noslra^ minueremus famam laudis lua\ Tj lanimos nos tuam non perpendiinus boni-
facit, ipiod

cum cam pali aetornaliter meruissemus, eliam pro- talem. Cum enim tibi orando loquimur, non debt;-

pter furorem tuum ? Primum quaeromus te laudaro, romus te cogilare (piasi durum ad exaudiendum,
qui es regnum Dei, ut dicis in Evangelio I\cg7iii>n : sed patrem bonignissimum, qui oliam antequam ora-

Dei intra vos est (Luc. xvii, 11) ; cl : lloc adjicic- nms scis ([uid sit neccsso nobis, et cx nalurali bo-

lur vobis ex superabundanli {Luc. xii, 31). Da no- nitalo tua in intinilum pronior es ad exaudiendum,

bis,Domino, cbarilalom non quaeronlcm quce sua quantum in te esl, quam nos avidi ad rogandum.

suut (/ Cor. xiii, .")), sed quae tua sunt, ut non cogal Da, dulcissime Doniine, ul non simus pusillaniines,

limor pauite tibi servire pro peccatis, vel amor no- scd magnamini in intirmilalibus noslris ; nos doji-

str?e beatiludinis pro mercedo, quia lcmpus et viros cerc coulondentibus mcdicinam tuarum graliarum
laudandum le, cujus bonilas
sufficiunt nobis ad ai^ponenios, non i»usillanimes, sed magnamini te se-
non
exsuporat omnem scusum cl sic pusillaniniitatom qui firmiler proponaraus, maxime si nou esl in no-
bis lanla forliludo quod i>ost te giganlem,(]ui exsul-
timor non inculiel iieccalorum. Torret cliam nos
tasti ad currendam viam. iPsal. xviii, 6), currere
quandoque noslrorum parvilas morilorum, ne ad
perfoclioncni vitte tendere audeamus, quia ad eam possumus boc lamen remedium habemus, quod
;

Sed Imicobjicitur quia post te clamare possumus Tralie nos postte lCant
I
romerendum non sufficiunt. q :

quia I, 3), el clamorem noslrum audial ol exaudiat auris

tu, Domine, jussisti nos emere, el adjunxisti
lua.
gratis emere dobeinus. Dixisti cnim Sitientes, ve- :

nite ad aquas {Imi. lv, I). Quid est, Domine, quo CAPUT II.

viuum fervoris iu laude tua et lac mundaj conscien- De libertate, et ejus illicibus ad perfcctionem ; c.r-
tiae absque ulla comraulationc debemus emere,
nisi posilio particidce viilt, in proposila Cliristi sen-
tentia.
quol libi sunicil, quanlumcunque parum sil, quod
babeinus tibi dare ; iino el hoc ii^sum quod damus Socundo iniuiis libortalem arbitriiseiiui volcnlium

luum est? Inducit eliam pubillanimitatem quod in- in via porfccliouis, cuni dicis : Si qui$ vult ; (juia hoo
dignos nos videmus, eo quod pclimus quod ulrique : rclin^iuis bominum volunlali ;sed nunquid polestali ?
vcrum est ;
quia si homo mille annis .serviivt Doo Non. Sod potcslatem libi, Domino, respivasli, ciim
etiam ferventissimo, non morerelur cx condigno di- omnis iiotostas a Deo .-^il {Rom. xiiij. Cur ergo cau-
niidiam dieni esse in regno ccidorum. Sed, Domino, sabilur homo contra te, si le sequi vult, et nou

Don debemus considerare tanlum noslram utilita- potest? Certe ideo quod nou te soquiiur, quia licet

lem, sed tuam laudom, cujus bouitas exsupcrat om- non i)Ossil per so, lamen per tc, (]iii non ideo resor-
nem inteilcclum. 1'usillanimcs eliam facil nos (]uia vasti tibi poteslalom nostri profectus, ut non possi-
impedimonla nostra videmus. Sed, Domino, si
D nuis, qui omnia opcra nostra oi^eraris, sod ut magis
niiiiia

audacler te seijui projionimus, pro certo habcrede- admiremur ot laudemus abyssum bonilalistuae, quod
bemus quod aufers quidi]uid nos retardal a laude cadom quir lii facis in nobis, grata tibi sinl el ao-
lua.Quidquid enim non aufers secundiim luam vo- CPpta, et uidicas ea digna meiredo, ita (piod otiam
luntatem, libcnter portare debcmus. Slullitia enim calicem aqun' frigidw nondimitiis absipie mercede
nostra ssepe pulat ea csse impedimenta quoe tua oc- {Mattli. X, M) ; el eo ipso nostram alicujus volunta-
culla sapientia ad noslrum ordinavil proloclum. tem, quam adeo liboram projiter lui simililudiiipm

Qiiinto, lerret quod noo slatim sontimus nos proti- fpcisli, ul cogi noii itossil. .Miillis eliam aliis modis
cero, sed Domine, sicpe dillers quod polilur, ut ad viam voritalis et porfeclionis iios allicero .sludui-

exciles inagis appctilum ; non dillers (juod nolis darc, sti. Uude lioc merebHinur, Domino, ul ad nos descen-
sed ut auclo desiderio abundanlius possis daro. deres, et huuianilalom nostram tam miiabiliter uni-

Sextum, quod rotraliil nos, euiiI quolidiani nostri res, ct in oa lam hiimililer rum homiiio coiivorsa-

(lelcclus, Sed couiiu hoc csl reiucdium, ul scmpcr reris, nisi <{uod iiob ud pcrloclioncm lui uinom sic
203 SPURIA. — LIB. DE MENSURATIONE CRUCtS. «94
provocare volebas, ut dum visibiliter Deum cogno- A ul reficiat ne Jeficianl. Tandem assumctad requiem
scimus, per liunc in
"""
'
" ''
invisibilium amorem rapiamur ubi tamen requiem non habebimns nocte ae die.
Quis ergo homo dignus eral ut Filius Dei morlera dicentes : Sanctus,sa7iclus, saijctus, Dominus Deus,
pro eo paleretur? Aul quis unquam meruit luo cor- Sabaoth{Isai. vi, 3). Ibi abslerges, Domine, omnem
pore et sanguine refici, nisi quod tu, Deus meus, in lacrymam ob orulis dilexlorum luoTum, guoniam non
lioc oslendisli aviditalcm amoris tui circa nos, ut erit ampUusmors ultra, tieque iuctus{Apoc. xxi,4).
saltera ex multiludine et magnitudine tam mirabi- elc. Se d, Domine, quomodo istud possit esse, non
lium bcneficiorum tuorum ad muluam dilecliononi bene potest comprehendere anima mea, quae aliquo
accenderes cor noslrum, ct in captivilatem amoris modo experta est quanla sit aftlicto noscere te el
lui redigeres '? Innumerabilia. nimis sunt beneficia non posse laudarete, cum elipsa afnictiouem generet
tua, Domine, quibus voluntatem noslram excitas, ul propter graliludinem, quod licet ei aftligi, pro eo quod
perfecle ct ardenler te sequi vefimus, maximeautem non potest laudare te, imo omnia qux unquam ad
qucE provocaret ; imo, si sic dicere licerel, cogeret laudem tuam cogitare, loqui, vel agere polest, af-
volunlatem nostram tuae consideratio bonilalis, ex fliclioncm ei generant, quia his indignam se pulat,
qua omnia bona creala procedunt. Quia autem pauca et quia tibi in nullo potcrit respondere. Si ergo
expertus est, etnondum exercilatus de te, quispirilus g anima inoarcerata, in umbris collocata, si iosatia-
es, spirilualiter cogilare volueril, sic meditari de le biliter aflligilur pro iaude lua, quomodo saliabitur,
polerit inchoare. Primo assumat io mentem suani cum in meiidie apparuerit ei bonitas tua, cum uti-
aliquam animam virtulibus perfeclam, et de illa ita que videat ad plenum eam non posse laudari. Si forte
specialitcr cogilet, quasi nulli corpori sit conjuncla. dicis mihi, Domine, quodhoc eritraaximum gaudium

Imaginetur autcm in iila omnem perfeclionem virlu- cjus, quod perfecle cognoscet bouilatem tuam. et il-

tum, qua; uuquam de aliqua anima polerit cogitari, lam tam immensam, quod eam non poterit aliqua
scilicet quani bona, quam
quam dulcis, quam patiens, creatura jdene laudare. Verum credo quod dc boni-
misericors, quam sapieas, quam charitativa, quam tatis tuse irameusitale gaudebit ; tamen adhuc poe-
fidelis, quam pia, quam jusla, quam vera, quamhu- eam perfecte non posse hiudare, nisi aliquo
nitet

milis, elc. Cuni aulem circa animam lalia cogiiave- modo vulnera ejus alligarenlur, et percussurae plagae
rit, cogitet quod haec anima est similis creatori in ejus sanarentur, quia tunc primura oleum addilura
virtulibus qui eam in simihludinem suam fecit, et esset camino. Unde si placel tibi, Domine, credo
postea Iransferat se ad Crealorem, ul omnia qua; quod eliam ponna et aftliclio laudis tuae, quam habet
in anirr.a profecta poterant inveniri, in Crealore in. hic anima, ibi satiabitur el alligabilur palo laudis.
finita cogilet et immcnsa, et ea ipsa naluram suam „ cum lu qui reples in bonis desiderium nostrum
esse, et sic quodam modo invisibilia Dei per ea quce {Psal. cii, o), tantum dederis
laudare quantura
te

facta sunf conspichil inlellecta [Rom.

, i, 20). Hic esl desideramus, imo longesupra desideralum. Sic enim
quidem iniiialis modus cogilandi de te, Domine, dixisti Quia i'os plorabilisel flebitis nunc, mundus
:

quem qui sollicite sequilur meditando le, inlrabit autem gaudcbit. Tristitia vestra vertetur in gaudium
fonlem vivum et dulcedinem tuae nalura?, quae quanto {Joan. XVI, 20). Sanata autem poeua, quarn hic
major esl omnibus beneficiis tuis, tanlo magis afti- habuil, el impletoquod hicdesideravit,aliam poenam
cit nostram voluntatem, ut sequamurardcuter Jesum pro majori laudalione ibi, sicut nechic, a se habere
filium luum ad laudem bouitatis luae nos informan- non potest. Tu eliam non dabis ei, qmomnia dispo-
tem. nis innumero, pondere, et mensura {Sap. xi, 21),
CAPUT III. quia tunc non erit tempus flendi, sed ridendi, cura
De sequentibiis particuUs, venire posl mc. apparuerit nobis tuus unicus Filius, si volumus post

Tertio enim se dedit noslrum ductorem ct instru- ipsura veuire.

cforem,cumsubdit: Venite post me.Qnainiumcnnqne CAPUT IV.

curraraus ferventer sequendo, nullus praecedit te, et Quod non simus nostri, sed Dei; ad iUud,
nullus vadit juxta te : Omnes nos oporlel ire post p. abneget semetipsum.
te, qu\a [u es primogenitus in multisfratribus [Rom. Quarlo ergo ostcndit nobis initium viae, qua de-
VIII, 29). Primo dicis, Domine, discipulis : Venile, bcmus posl Chrislum veuire, cum dkil :abneget se-
et videte{Joan. i, Yenitepostme,
39). Postea dicis, metipsum. Qui ergo in via perfectionis vull sequi
ul quod in te viderunt imitentur, Deinde dicis Ve- :
Chrislum Jesum, laboret primo ul abneget semet-
nite ad me, omnes gui laboratis et onerati estis,et cgo ipsum. Merito ergo debemus nos abnegare, cum
reficiam vos (Matth. xi,28),elc., uljugum tuum suave, nihil juris habeamus in nobis. Sunt autera seplem
et onus luum leue quod qui susceperint
{ibid., 30), causae, quarum quoelibet sufticeret horainera com-
hilariler possint portare ad gloriam Palris tui. Tan- pellere ut fateatur in se nihil
juris habere. Prima
dem dicis Yenite, benedicli Patris mei ; percipite
:
quia Domine, nos creasti sicutergo nihil in no-
tu, ;

regnum {Matth. xxv, 34). Sic, Domine, iste est fide- bis bonis csl, quod tu non creaveiis, ita dignum est
lissimus legatus tuus, qui prirao ponit se nobis in quod omnia bona nostra sint tua, quae nullo modo
exeraplum, cum dicit : Venite et videte; et postea licet auferri a te Sancto sanctorura, ne sacrilegium
invilat ad veniendum post se. Venientcs adse vocat, comnfiittamus. Cur ergo non abnegareraus nos, qui

1
m AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 20(1

nostri non sumus? Nam

quandocunquc aliquid a A quam te, lanliim do se rescrvet libi, quanto mclio-
nobis aliiiogamus; nec hoc abncgatum i>roptor le rom se pulat (luam tu. Propter hujusmodi causain
ronferimus, sed aliunde quantnmlibet etiam modico difis : Si giiis vult venire post me, abncgat semei-
temiioris spalio donamus, mox alienum invadimus. ipsum(Matlh. xvj, 24) ! imo, Doniine, jam cogor,
Secunda causa est, quia nos acterna; morti dedilos dicerc (salvo verbo tuo) quod nullus semclipsum va-

lua morto prctiosissima redemisti, juo omnibus Icat abnegarc. Qiiomodo enim se abnegabit, qui
morluus es, tit qui vivuvtjam sibi non vivavl,sedei nunquam aliquid juris in se luibuif? Sod, Domine,
qiiiproomnibus mortuus est {II Cor. v, 1">), ul dicil in lioc verbo oslendis maximam gralitudincm tuam,
Vas tuum eleclum. Ergo sicut omnes ct totos rede- ut hoc tanti seslimes ut quicunque in se sibi aliquid

misti, sic et omncs et toli lui sint. Qui vult ergo juris usurpaverat, ullerius se libi rapere non atten-
salvus esfe, restiluat tibi ilhim pretiosissimum san- tel. Da miiii, Domine, ut nic abncj^am, imo ut red-
guinem quem pro eo fudisli. Terlia, quia nos in- dain quod rapui violcnter. Debemus autemsccundum
graios on-nibus bonis tuis et aversos a te proptcr legem ablatum reddere in quadruplum (// Heg. xu,
percala a diabolo dofcndisli, postquam a te nostro C), ut non soluin nos, sed et nostra reddannis, sci-

Domino jcressimus turpitor ct iniquc, sub tua pro- licel naturalia, fortuila et gratuila. Naluralia sunt,

tectione csse merilo non debercnius. Sicque nos lio-

jj qufc communilcr nalura omnibus hominibus admi-
stis sine defcnsione captivos habens ad suam volun- nislrat quaedam in anima tantum, ut inlellcclus ol
;

tatem, debuissct in fcleriia suppliciadeincrsisso, nisi atTeclus qua^dam in corpore, medianle aninia, ut
;

tu ex saperabundanti bonitatc nos dcfendisses ab eo, quinque sensus interiorcs. Reddamus crgo intelle-

et ad pn^nitentiam reservassos, et propler hanc cau- cluin, sed suuin proprium relinquenlcs, qui nosmul-
sam proprie sumus lui sersi, quasi ab hoste servali. tuni a cognilione veriialis impendit. Quandiu enim
Simililcr tui sunt quicunquc ])er tuam giatiam la- homo sensu suo ita innititur ut ab co recedero no-
qu. os diaboli cvilavcrinl, et idco tibi nihil auferri luit, vix sensum
quanlumcunquc rationalem
allerius

d^bet ex eo quod vel te dante non cecidil, vclsice- apiirehendil. Faoienduni igitur est secundum Apo-

ciderat cst creclum. Quarta causa cst, quia cum stoium : Quiciuiqueintervos sapiens esse vult, stul-
setemam mortcm pcccalis noslris meruissoinus, tu tus,fiat, uts''picns sit{ICor. in, 18). Si enim huini-
nos reduxisti ad vitara, eain dimittendo. Cur ergo liter se slulluni rcputaret ad lcmpus, lunc vcram

tibi non vivemus nos penitus abncgando, a quo sapionliam a te, sive a luis apprehendere te posset,

habemus quodaeternaliler morlui non simus"? Quiuta quia ubi huiniiilas, ibi sapientia {Prov. xi, 2).

causa esl, quod eadcm bonitate qua nos creasli, Paulus eniiu creditur didicisse Evangeliuin in

etiam conservas, nc iu niliilum rcdigamur. Quomodo iilis tribus dicbus, cum caecus esset (Act. i\, 9}.

cnim aliquo subsistcre vuleamus, nisi tc conser- Reddamus ctiain atfeclum Deo, semperposlponcudo
vante? Si ergo lu es vita nostra, nulli alii vivere nostram voluntatem voluntali divinae, et maximc in

debemus, sicut nullo alio subsistere valemus. Sexta oratione nostra, quia in omni oratione nostiae uti-

causa est securilas qui enim se totum abnegal, ul

;
lilati suam dobemus proopouere voiunlatem, imo sua
Deum habeat, qui sibi periit ul tibi valeat, qui sibi voluntas, si oa recle uliinur, sempcr csl nostra uti-

nihil est ut tibi aliquid sil ; si nihil in se habel, litas. Sype aulem venit do proprio sensu quia non

nihil sui amiltere timet, sed sompcr securus e.-st te credinuis Doinini vohinlatein esse quidquid ciix-a

quod tuum ost cnnscrvare. Si minentur ei p(rnse nos coiilingil, ct ila abiilimur ca, minus grale susci-
infcrni, vel ignis purgalorius, parum tiinore corum piciido, sicul dicit .\uguslinus (I. x Con/ess. vi,2()) :

atricitur, quia canlabil vacuus coram lalrone vialor : u Oplimus ille tuus minisler ost qui non hoca lo au-

et se non timet perdore qui se abnegat. Si enim tii dire desiderat quod ipse voluorit, scd hoc vcllo quod
oiim, qui tuiis esl, ad pijoiias miltere velles, sompor a lo audiet. » Sed cum his duobus, scilicel inlolle-

lamen de te in bonitate senlirel, paralus sustiuere clu et alVcclu, cl quinque sonsus exteriorcs redda-
quod vollos, nec diccrct Curila facis? Cui praedicta
: nius, mortiticando cos ab oinnibus vanitatibus, et

jienlenlia non phicel at oi, Domino, seabnegare.ut

; ad luum obsequium converlendo, jain aliquanlulum
iiilelligal. Scpliiua vero causa doberel inaxiinc nos D haboiiius de ]iiinia parle quain nobiscum ai>nogare
urgere ; scilicetul libi vices reddercmus sive respon- dcbcmus, sciliccl de naluralibus bonis. Seciindapars
doreinus qiiia puer natus est nobis,etfiliusdatus est sunl fortuila, qu;o dicore possumus lomporalia, ot

nobis {Isai. ix, 6); qui das (piotidie te nobis in ci- aniicos. H;oc enim oinnia calcanda sunl, ne iinpe-
bum, ct landeiii dabis le nobis in jiixMiiium, et in diant tuiiiii amorom. " I\linus eiiim ainal te, qui le-

merccdcm magnam nimis. Domiiic, quid (lignuin cum aliiiuid ;imat, quod non ]iropter to amal, ut

poloiil essc taiilis biMicfii iis tuis '.'

Qiiid ad hoc di- dicit Aiigustimis. » N ;ilde dcliorol homo indignari,

gnum poterimiis dareV An oitorlct aliquid iiraBter id diiigore modica quem tant;o dignilalis fccisli, ul

nos penilusabn('garcellibidare,dulcissimo, Domine'? ci liccat to ainaio. Occullius aulom nocel nimius

Si unus homo csset laiili quanti oiniics crealurar^, ainor amicfiriun quam lcmporalium, (luia togit se

quas iinqiiam focisli, (piantiis essol, si daret sc lo- vciaiiiinc charihilis, ita qiiod soepe jiutcl homo cha-

bonitas rilaieni csse quod dileclio est carnalis, qtia; ita dul-
tuin libi, qui dodisli le totum nobis, cnjus

pulal lucliorcm cilcr ct suaviler mculera caplivam lenct, quod ne-

in iDfinilum prjcponderat ? qui sc
2 '.»7 SPURIA. — LIB. DE MEXSURATIONE CRUCIS. •208

sciat liomo quani duris vioculis fueril ligalas, nisi A oinneni cxceilis humilitatem, cui si velimus similari
poslquam fuerit absolulus. Sic lolum cor noslrum neressc babcmus humiliari. Item, quod adoo lam
luo {'.ebcnius amori, ut quidquid do co altcri damus, frigidi sunuis ut nec amore, noc laude, ncc in aliquo

tibi subtrahamus ? Nccessarium ergo est ut omuia, respondore lua; bonilali possumus. Itec el muha
qu?e fortuna nobis oftert diligenda, sivc rcs tempo- alia, quae magis communia sunt, ad humilitalem
rales, sive amicos^propter le abnegcm.us. Terlia pars i5obis suftlciunt, irao superbise nuUum locum relin-
rcstilutiouis sunt graliiita, scilicet virtutcs, quas in quunt. Valde autem nccessaria est nobis profundilas
fonlem suuni pcnitus rcfundore debomus, nihilex his humihtatis ad tuam sublimilatom, quia quanto quis
nobis ascribendo, sed tibi, aquo omue donum per- se roputat iudigniorem, tanto magis gratus esl bene-

fecium {Jac. i, 17), pro eisgrates refcrendo. Si om- ficiis; cl ipianlo gralior, lanto magis laudabilior ; et
nia, quae in his tribus; scilioet bonis nalurolibus qui maxime maximc te laudabit. Da
gralus esl, i»i-
foriuilis ct gratuilis, inveniunlur, abnegamus, i os lur nobis, Domine, veram humilitalem, id est ila

tibi quod fraudavimus in quadrupluni reslituinuis, cruciari, quod in hoc non possumus ad plcnum
vila

et hoc sit nobis initium vilsc perfcclse, sic nosnict- huniiliari, ut sic habeamuscrucis profundum. Subli-

ipsos penilus abnegarc. niilas ciiicis cst cruciari i)ro co quod te ad plonum
CAPUT y. g laudore non j.ossumus el amaro. Quod causa amoris
Excutiunhir verba illa, tollal crucem suam. lui habonuis, qua? lingua dicorcvcl quibusintcllcctus
Quinto consideralum est quale mcdium perfcolio- sullirial caperc, noscio. Si aliquid gralis ainare
nis sil nobis proposilum, ut ambulcm.us per ipsum, voiumus, ubi inelius (luam in te amcirem noslrura
sciliret ut cruceni nostram tollamus. Crux aulcm a locabimus Si pro muneribus, quanlo plura dabis ?
"?

cruciatu dicitur.Domine, si cruccm noslram tuum Scd quanlo plus promiltis, tanto magisgratis amari,
servitium dicerem, secundum opinionem eorum hoc incrcris. Si amare volumus cos qui nos amant,

intelligerem quinesciunt quoniamjugum tuum suave quanlo a^quius nos tc amabimus

cxspeciamus ? Et si

est, et onus luum leve {Matlh. xi, 30), ncc scntiunt etdosidcramus ut quis oxtorqueat a nobis amari,
(piam bonus et quam suavis tuus sil spiritus in nol)is. nonno tu cs Dcus meus, qui tam crobro pulsas ct
Dico autem cruccm essc cruciatum cordis, qucm d« mendicas ad ostium nostrum dicens : Prabe, fili

hoc habere dcbemus quod non sumus ita fideles et cor tuummihi{Prov. xxm, 2G),imo otsaepe ropulsus,
fervcntcs in omni servilio luo et laude lua ut dcbe- le iterum ingcris impudontcr. Si vcro aliquid volu-
rcmus. lUec crux habet longiludinem, hililudinem, mus diligore, quia bonum, cur non ])olius te
sublimitalcm, atque profundum. Dcbcmus ergo ha- immensum bonum, qui tolum nostrum tibi vindicas
bere crucialum, oo quod non lanlum humiliamur aficctum, ut bonitatem tuam amemus et laudemus?
ut deberemus, profundum crucis. Non
et hoc ost ^ Si vero aliquid d ignum judicamus amore nostro
lanlum amamus el laudamus, quantum bonilas lua quod tanta fcccrit pro nobis, cur non judicamus
exigit, ct hac est sublimitas. Non sumus tam fideles simililorde te, qui tot ct tanta fecisti pro nobis?
ut deberemus, ot hacc est laliludo. Quod non sempcr Sivoro consideramus passiones tuas, tu animara
continuamus, ncc laudeni tuam copioso exlollimus, tuam pro nobis dignalissime posuisti, ut totani
nec ab infidelilatc toto nisu desistimus et haec est ; animam noslram possidcres. Infinita sunl, Domine
longitudo. Ad profundura humilitalis cogit nosprimo quse nos lc amarc compcllunt, quia oninia quse
propria cognitio; satis enim est homini, ad humili- creasti, tuam pradicant bonilalcm, quam qui in
tatem, cognosccre scipsum, niaxime si recordamur omnibus non intclligunl, non libi, sed suce imputcnt
iniquitiitum nostrarum antiquarum, quia inique lu ca^citati. Scd quia « probatio dilecliouis, exhibitio

conspectu tuo cgimu?, Deus mcus, quia revera tara est operis (Grkgor.), » neccsse habet anima sic se
fidelis nobis es quod etiani in pcccatis nobis existen- conformare ad dileclionem tuam, ut sicut te habes
libus peccala dimillere, cl graliam luani tam abun- ad cam, sic somper sc ad te habore nilatur. Maxime
danter, sicul veriomus, largiri est paraius. Qunnlo aulom in islis. Primo, sicut lu amas scmpcr, ila et
majora quis de lc prajsumil, tanlo magis neccssc ipsa semper amct, et hoc oslondcre tibi nilalur, ut
est eum humiliari, quia tanlo nc([uius egit contra le D oinnom aireclum suum tuaj contemperet voluntali.
pcccando, quanto tu interim largiits ei benefaccrc Sunt autcra quatuor affcclioncs, ad quas alisc reduci
cogitabas. Undo Bcrnardus : « Quanlo beuignius de possunl, sciii',ct gaudium, dolor, spcs et tinior.
illo, lanlo indignius de me senlire cogor. » Ilora, Piimoe du.T sunl circa pra;scntia, vel prectorila, cl
defectus (juotidiani humiliant, eo quod ila instabiles alip dua) sunl cirra fulura. Sic igilur tibi coufir-
in laudc lua sumus, imo nunquam in codcm slalu mare noslras affcctiones debcmus, ut de omnibus
permanemus. Quanlo lu quolidie pronior cs ad quffi libi advcrsa sunt timeamus et dolcamus ct ;

ir.dulgenduni, lanto plus humiliat contra tuam qua) libi honcsta, dc his spcrcmus et gaudcamus
delintiuere bonitatem. Ilcm, pondus gratije humiliat omnes alias aifectiones de cordibus nostris effuo-an-
et deprimit, cura consideramus quod ca indigni tes. Quanla ulililas in hoc csset quod falsas et
sumus, qui magis in inferno esse morucramus. Item, inutiles affcctioncs vila: emus ? Utique si homo se
quod tu taclum humiliatus cs pro nobis, Domine vere socundura has quatuor affcctiones cxaminarof
Deus raeus. Item, quod in natura diviuilalis luoc quando aliquos molu.s seatiret, quomodo lu cum
Patrol. CLIX, 10
f.V.) AD OrtRA S. ANSKUll AI>ri:NDIX. 300

eripcrc!- ? Doiiiino, solus nobli. Si eniiii origincm A devole vol ad minusseriosc, ul cum beno viJcamus
nioluum noblroium diHycnlor adverlcronuis, sacpc quid pctoi;dum sil a lc, intcnlc de corde nostro
inveniremus esse vilii, tjuod putavimi'.s esse virtutis, pelamus, nou alieni?, sed propriis verbis cordis vel
el impedimur qno cr(.dimus iron.ovcri.
sscpe illo oris, quia ulrafiue «que inlelligis el auscullas.
Sorundo, sicul scmpcr liabcs nos prae cculis luis, Ilumililer, ut non de nostro morito, scd tantum i'e

ila eliam te scmi.er dobcna;s cogilarc ]irascntem. l;.a gralia confidamus. (^hiamvis cnirn poccata dimi-

IIoc cogil cmnibus cogitaliouiLus nostris,

r.os ;;b scris, ct fpiandoque aliquid libi servire concedas,

verbis, factis et moribus csse :^ub niodcraminc scniper tamen lalos nos rej ularc dcbeinus, qualcs
disciplinsc, quoniam non audcrct sponsa inboncsle nOi.ipsos peccando fecimus, qui nihil nisi malum
se babcrc sponso suo i>rapsenlo, inio in oninibus licr nos faccre possumus. Fidcliter, ut in oratione
intenderet sibi placerc, ctqnaerere ub co con^iliuni offoramus nos ad carentiam omnis gaudii et patien-

el ;mxilium, ut in omnibus sccundum suam possct tiam omnis pocnae quoe ad ulilitalem nostram ccdere
agore vo!unlalom. Cum aulem in oninibus libi pla- vaicat per tuum adjulorium, ut in cxaudilione desi-
ccre inUndimus, sfniicr sccuiam fonscionliam derii nostri aclio luam laudf m ;illoIat. Sod, Domiiio,
babcbimus, ctiamsi se aliquid minus ulile prscler le mcrcbor sic oflcrendo me libi, cum lamen, ut lotus

inlentioni noslrae ingcsserit incidontcr. Tcrtio, sifut g luus, ad hoc leneat, eliam si nunfiuam volueris me
sompcr ct conlinuc scrvis nobis, omnia opora nostra exaudirc. Pcrsevcranter, ut nunquam cessare prc-
operando vel suslineudo, nc osse dc^inMniU'--, volp(r ponaiuus a dosiderio omnium qiuo libi sunt lauda-
alios, vcl quocunque mcdo, ila nunquam parliculii bilia et honesta. Si qua vero in nobis vcl in noslris
diei bonae debet nos piBclerirc quin iii tuo servitio supervcncrit necessilas, quamvis pro hac sempcr
expendamus. Quarlo, sicut sonii cr luoiis nos, ct cum inlenlione non possunius orare, tamen aliquc-
cuslodis nos ab omnibus malis, sivepoi te, sivcper ties, cum onmi fidelitalc qua possunnis, jto ea ora-

tuop,ila diligenter debcmus nos abstrahere ab omni- bimus, et deinceps volunlati noslrum desiderium
bus quae nospossent iii tuo servitio inipedirc. Quinto, ccnmiittemus, semper primnm fidelitatem, et si nou
sicut largitas tua nunquain lassalur in d;iiido, ila in actn, lamon, in liabilu reliiiontos. Coiilidcnter,

nunquam dobeinus voluntarie deiicfre in orando. ut poslulcinus in tiiic nihii lucsilantos. Sunl aulem
Soxlo, sicul scmper es bcrignus in rclaxando, ila soptem causae qua; cogunt nos tuse coiitidere bonilati.

nunquam dcbcmus dofcctibus nostiis teireri (lum Prima, quia jusluni omne dosidorium tu das, et ad

slatim jsost culpam vtniam poetulomns. Quando qaid dares, nisi cliam vciles exaudire "? Secunda,
eniin cor liominis est diiloilum, et a lc fiuodani- quia non ad nostram utililatcm, sed ad luamgloriitm
modo alionum, inuUo cst pronius ad Ic.itatcs ct ad volumus exaudiri. Tertia, quia nntjora, qucC pro
quaercndas cxlcrius falsas consolationcs (puim ^ nobis fecisti, animant nos ut eliam de minoribus
fuerit dum apud te cssct. Unde non et dinorcnda conridamus. Omnia enim quco pctere possuiiuis tam
acfiuisilio voniae, ne diuturnior rcccssus dillicilio- minora sunt quam quod digiiaiiler pro nobis es

n m rcdditum opcrelur. Talilcr nos dobcmus ad le incarnatus ol pi;s.sus. Quarta, quia tam facilc est

halere, et scmpcr cruciari quod to lanlnii iion apud to in iiiaxiniis, quam in minimis exaudire.
amamus ul dcbt mi.s. Quoinodo aulom le laudaro Quiula, quia nos ad lioc provocat lua' consideralio

dobcamus, et dc quibus gralias agcre d beamus, cst bonilalis. Soxla, quia interccssorcm tc, Jesu Cliri-
in piincipio supia dicliim. I)a nobis, Doinine, tolo s!e, habomus, cl omncs i^anctos. Septima, quia
desidcrio ad amai.duin ct l;!ud;;ndum le as pirare, ot iiiliuitam ad nos liabes Lonilalcm. Si cnim modica
pro eo (piod digne noii possunnis, cruciari, et hoc diloclio quani ad lc habcmus ad hoo nos cogil, ut iii

nobis tollendac ciuris sit alliludo. Laliludo ai.tcm omnibus luae volunlali libcnler parcre velimus, cur
nucis el fidelilas sempcr spiritum cnuians ol idcm di^ in.Tsliniabili (iileclione tua non piwsume-
dilalans, ul omncm honiinem subjicial liise laudi ac lomus ? Alioquin fideliores vellemus apparere quam
serviluti. Ilac maxime facil liomincm in oralione lu, si lales nos tibi exhiborcmus, qualom lo nobis
communcm (Ogons ul quidquid sibi vcl aliquibus ccciiverso non crcdorcmus? Sic, Doniinc, orabiinus,
.vi.ocialitcr suis dosidcral (piia oos liimiilcs quo(!ain- D et pioiitor Iioc in oralionc conlidonliam habebi-
modo vidcl, niliil lamen hominum, scd totiim ad mus ; niliilominus tamcn cruciabimur, quod hoc
hiudem tuae dcsideret bor.ilat's Unde cuni fidclilas digne exsequendo oiiinem homincm ad luam lau-

maxime in oratione consislal, considcraudum est dein per cnccltim Iralicre non possnmus ct am-
qualitor dclical oraie (jui voluoril cxaudiri. Dobel plccti ; et luco spiriluaiis nostro! crucis csl lati-

ciiim orare sapicnler, ardcnlcr, humililcr, fidclilor, ludo.

perscvorantcr et conliil( nlor. Sapioiiler, iit orct CAPUT VI.

(piae luaR loudi sunl exiic(licntl;i ol pro.\iinnium
l)c perscvcrantUi in crucc nd illud, quotidie.
saluli. Si vcro in qti Juisdiim dubilamus ulriiin
I.oiigilo nulcm cruois Ituc loli viUc noslrae
pxpediaiil, sicut salus rorporis, cl similia (ituc
dobol coimuoii.surari, ul quaiiivis considoromus U^*

(luandoqiic noccic, quandoquc pr-odessc possunl, f um cs.>;c jucuiidum, ct te in domo Itia laudare, ct

pro his sempcr sub conditione tsl oraridum, sciliict iu abysso tnse dulcedinis absor-ber-i, lamen non Isc-

si libi sit placitum cl honcslum. Ardcnlcr, scilicel dcul nos portarc cruceiu luam, cruciuri scilicct ia
301 SPURIA. — DE COXCEP. B. MARLt:, 302
misera hac vita pro tuae laudis augmeiUo. Quid A tua laude quotidie deficieiido cadit, ita cmcera
magni Dominc, si tccuni sim in palria, ubi sum
est, quotidie loUere debemus, laudis tuae desiderium
securus ab omni malo et ubi haboam quidi)uid volo? resuraendo.
Da milii, Domine, ut nnnquara me pungendo sic CAPUT VII.

superent clavi timoris et miserise hujns vitae, ut ania Expensio postremorum verborum, el sequalur me.
veiim desceiidere vel saltem deponi de cruce quani Qua vero intentione in via isla sit ambulandum,
a te, Domine, lioc fuerit mandatum. Scd neque hoc innuis ullimo cum dicis, sequatur me. Quod tam de
desiderarem, ut ab hac cilo facias me deponi, sed gressu corporis quara de mentispossurausintelligere.
ut semper mallem propter te pendere crucequam
in Quia muiti non solura portautes crucem, sed et se
a miseriis his facias me in abscomhto sepehri. Tu suspendentes in cruce, te grcssu ccrporis sunt se-
enim, Domine, nec descendi.<ti de cruce, nec sic te cuti.Sequamur igilur te non tautum giessu bouorum
dcponi pelisli. Voknitas ergo semper atfligendi pro opcrum, sed et iutentione cordium, ut uon solum
augmeuto tuoe laudis, crucis erit longiludo. Si quis considcrcmus quibus operibus nos praecesseris, sed
crucem suam quotidie^ et
vult venire post mc, tollat qua inlentione feceris, et in hac le sequi studeamus.
sjquaturme[Luc. ix,23), et sic currat per medium invenin.us auleni quod in omnibus cogitalionibus,
viae perfectionis. Si nos tollamus, Domiue, lu ipse g veibiis et factis tuis priucipalilcr quaesieris gloriara
portabis. Finem aulem viam perfectionis, id est tui Patris. Tu ergo, Domine Jesu Cliriste, dirige
perseveranliam iu voiuntatc, sempcr pro te patiendi iutcntionem nostram, ut inomnibus gloriam ejus
innuis iu eo quod dicis quolidie. Si enim uno die, quan-amus et luam, nos abnegando, profundum,
prius quam lu jussoris, crucem deponcre volumus ;
subliuiilatcm, lalitudine.m el longiludinem crucis
eam quotidie non lollimus.Qui autem persevcraAcrit I)orlando, et in ca perseveraudo ad laudera et
usquequo eam deponas, hic in abundanli laude tua gloriam tuam, qui cum Palre et Spirilu sanclo
sepulcrura ingredilur paf^is aeiernse. Quamvis in hoc vivis ac regnas, Deus, per omnia saeculasaeculorum.
verbo intelligere possumus quod sicut cruciatus pro Ameu.

TRACTATUS
DE CONCEPTIONE B. MARLE VIRGLMS
Priucipium, quo salus munJi proccssit, inilii con- C bueudam, quid mci similibus sit certa maois ra-
siderare volenli occurrit hodierna solcmnilas, qus liouesequcndum. Et de simplicibus quidcm in ipsis
conceplioue bealae Matris Dci Maria^ multis iu locis verbis invenitur quod cura eis sil sermocinatio Dei.

festiva reddilur "*. Et quidem priscis teniporibus Illos vero quos multa scientia sine charitate perlu-
frequentiori usu celebrabalur "", ab eis pra3cipue stiat ferunt cadem scienlia iuflari polius quam veri
jn quibus humihor in Deum vi-
pura simplicilas et boiii inlegi-ilate solidari. Cuin ergo illos Dci serrao-
gebat devotio. At '" ubi ol major scienlia et praepc''- cinatio instruat, et istos sua scienlia quadam venlo-
Jeus examinatio rerum mcnles quorumdara imbuit silale dislondat, ciui apqiia dihcernere non verentur
et erexit, ean.dem "* solemuitalem, sprcta paupe- cui magis cedendiim, precor, edicas, collo-
parti sit

rum simplicitate, de medio sustulit et eara quasi ; qui videlicct Dei inhaerei.ti, an de siii cordis per-
ralione vacantem *" redogit in nihilum "'. Quo- spicacia ullra aequum lumenti.Kt lii (]uidem ut nulla
rum sententia eo maxime in robur excrevit quod ii, memoria dc conceplione Virginis Malris in Ecclesia
qui eam protulerunt, sseculari et ecclesiastica au- filii ejus fiat, non sibi ralionis "' videri aflirmanl,eo
clotilale divitiarumque abuudaulia prsecminobanl. quod ex *" nativitate illius qnte ubique feslive reco-
Sed cum ego et priscorum simplicitatem et modoi- lilur, concoplionis ojus exordium satis memorelur,
norum subiimitatem mecum revolvercm,
ingenii nec enira, aiunt, nala esset, si concepla non fuissel.
cecidit in nientcm quscdam divinae Scriptmae verba El cum in luccm ex malcrni utori secret.) prodivit,
in medio ponere et quid judicii de singulis gerant,
; clarum fuil quod in alvo parentis concepta '^'
in
pro meo seasu pia consideralione perpendere, qua- hamauam foiinam concrevit. Cura itaqiie corporis
tenus "' sua aucloritale prcbetur quid cui altri- ejus specificata composilio, el in hujus raundi lalitu-

VARLE LECTI0NE3.
**^Collritus est cum
mss. Cluniac ct Corh. —• ms. Cluniac.incipit -.Traciains B. Ansolmi Deconceptione
B. MiricB Virginis. "M/s. et Corb. et eiitio lliy quse de couceplione. .. locis recolilur. "».)/s. Corb. a qui-
busdain prieseulib.is lem;)0ribu5... celebratar. "M/s. Corb. Alque. "M/5. Corh. landein. "" Ms. Corb. ca-
renlem. *'M/s. Corb. vinculura. '" }ls. Corb. quaatum. "' j/s. Corb. non sine ratione. "^1/5. Corb. ia.
"'.Us. Corb. \a peccatis concepia.
 AD OPEUA S. ANSl-I.MI AlTE.NDlX. :?o4

dine"'exh;biliovencrolur, acunclis, siipervacueilla A qnam conceplio vcnicntis in carne Filii Dei? Con-
adliue infonuis nialeria rolerolur"', qufc iu nonnullis coptiu liamque incarnaiidi Filii Dci ab angelo, sicul

ssepe, priiisquam plcne in humanaiu edlgicm Irans- Evangclium referl*", coelilus pia^nuntiala ct huma-
cal, (loperil ol iidniliilaUir. Hac animi sui sagaci- nitus iultilocta est. Si ergo ahquid cxccllenluis ct
lale pLTruncli quoil anliquorum simphcitas ct pertVcta quod iiumaiuim intelleclum suiiervolot, concoptio-
indominanoslra'" coustiluerat charilas, lcsUim sci- ncm B. Maria) designassca-stimandum est, excollen-
hrct dc (onceplione ipsius sacratissima; dominre sua tior gloria et major dignilas in ojus quam in Cliristi

qua se pollere gloriabanlur auctoritalis ratione abo- Domini conceplion« divinilus enituisse *" verisimili

lcre non limuerunt. ralioiie vidotur. Non hoc dico, sod Filius Dei, can-
Visa ergo ratione summorum virorum in abolilio- dor lucio aclernce et ipse hix inacos;.ibilis, formam
ne festivitatis Malris Dei proficientium"*, vic'eamus servi accoplurus scmelipsum oxinanivit, suiimque
eliam chaiilalem simphcium dc tanli gauihi amis- adventuin ita humanis mcntibus contemperavil ut

siono gementium "'. Simpliccs sunt, ct profundis capi pos.^^ct et nam si in divinitatis
intolligi ; suas

rationibus pliilosophorum qua3 oxpeluut,

rc.^ponsa essentia veniens apparct, nemo capcret, nemo sus-
"' devola
rorlassi'? reddere nosciunt. Dicunt tamen tinerct.

in Domiui matrem charilatc fundari, non magni 15cata vero "" Maria Mater Dci futura, sicul ouni,
jg
pondoris '" sibi videri omne quod dignilali aut lio- ([ui supor omnia est incomprehensibilis, verum orat
nori ejus humana laude dcrorlur, si meritis ilUus et homiiicm inoffabili modo de sua subslanlia Virgo
iniignibus comparctur. paritura, ac per hoc in divinitalis illius "' uiiilatem
'"^"
Verunlamen dum ipsa insigniasua.ut dignumcst, traii.^iiiii-a, non absurde crcdi potcst primordia
devolione mundus ubiquc veneratur, quid si quod conccplionis ojus tanla dcitatissublimitateprjesigna-

suprcmam orii^inom illorum ** non pio oculo in- la, ul humanarum concoptio mcntium ca plcne pe-
luetur, nonnihil mirantur. iiotrare non valeret.
""'
Tanloium onim bonorum consummatio, quac per lloc ilaque pura simplicitas supplexque in

ipsam Domini Matrem toti crcalurae provenerunt, Doum cl in dileclissimam Malrem ejus puritas dile-
vidctur admonorc
**'
nicntom Immanam pietalis clionis .Tslimure de conceptionc illius Dei genitricis

affeclu cxordium suuni considcraro. lit ulique eam non veretur.

^*"
venturam, ac Dommi Matrem futuram tota Vetoris El idcirco ejusdem conceptionis dies festivis
'*'
Instrunicnti
'*'
sciies pandit. Scd utrum ila lau(hbus a cunclis fidclibus suojudicio merito ccle-

proxime nascilura quovis oraculo aul nngilo uun- brarctur "'. Dc ipsa quippo, mullis sfcculis ante or-

tiata sit, sirul Dominus '" Chrislus filius ejus, aut „ tum ejus "* vcl conceplum *°', Isaiam Spiritu sanclo
bealiis Joanncs praicursor et baplista ejusdem filii alllatum dixisseconstat : Egredielur virga de radice
ejus *", aul illi vel ille de quibus, ut penc omnibns de rndice ejus ascendet ; et requicscet
Jesse, et flos

li(pn,t, sacrae Ilistori.T plcnissimc narrant, in diviiia super rum Sjiirifui Domiui, Spiritus sapicntin' et in-
pagina non habelur, in canonica Scripturanonropc- icUeclus, spirilus consilii et forliludiuis, Spiritus

rilur. In quod quid dispensalori omnium rerum Spi- scionticvel pietatis, et replehit eum spiritus timoris

ritui sanclo placuorit, non salis digne me posse con- Domini*"^{lsai. H.cc itaque virga qua; talem
xi, 1-3).

siderare conlilcor, obs rc lamen elcontra ndcm csse cx se prolulit llorem, nullodissciiticnle, Virgo .Maria

non restimo, si cxordium concoptionis ipsius"' tam 1'uit, ct tlos, qui do ladice ojus ascendit, benodiclus

a simplicibus Ecclosi;c fihis irstimctur

*", ul tam Filius, supcrqucmet iuquo omnis plcnitudo diviui-

sublime lam divinum, tam ineffabilc fucrii, ut in latis essentialilor reqnievit. II;oc igitur Virgo "',

illud niens humaua nulla perspicacitale assurgore taiili Filii dignissima parcns, cuin in alvo sua> pa-

possit. roiilis nalurali lcge concijiorolur, quis noii concedat

Ncc miiiim fundamcnlum siquidom ot qua.-i

:
Doi sapicntiam a line usquc ad finem portiiigcnlcm,
"* civilatis cthabilaculi summi cuncta implenlcm, cunctarcgentcm, novoquodamet
quoddam scminarium
honi in eo poncbatur ; el mans'm lucis sctorua', cl iiioffabili gaudio Cddum, torram, ct omnia qu.neinois
lomphiin quod corporalitcr iuliabitarct illo incorpo-
^ siinl, iicrfuilissc '"; ac iiicffabili jubilationo pro sui

rcus ct incircuinscriiitus el crcotus

'" siiiiul el \ ivi- rointogratione, quam jicr illam sibi cvcntiiram di-

ficans omnia Spiritus parabatiir. vina ct occnlia in.«piralionc propvidcbanl, porlustras-

Dicil forte oliqnis : Oiiid eiiim, m.ijor cxccllon- so »" ? S(?d cum ipsa roiicoplio fiindamontum, nt

lior a^liiiiari deljct concoptio futuni! Malris Dci, diximus, fufl-it habilaculi
^'^'
summi boni, si pecciiti

VAIU.K LECTIONES.
»" l/s. Corh. latiliidiiicm. "M/.s. ^0)7*. commiinicalur. »*M/.if. Ciirh. Dnmina ronim lcg. puro Dominara
nnslram. "'.»/*. Corh. prolicisci. "M/s. Cnrh. omit. "M/,v. Corh. (nini. "'/v/i7. noc ma;>iii pondoris cst.
»••!/« Corh omit. "'.)/.<. Corb. vidoliir aulem nKtvoro ((iniicm. "".)/.«. Corh. loslainoiili. "M/.t. Ccrh. omillit
"'.»/«. Corh. taiili. ••'.»/.?. Corh. cl. "'<v/. sucrnrium. "'.t/j.
ila "M/«. Corb. i|)sc. "'.Vx. Corb. omil. oju.<?.
Corh '-l liiiwi-i- "«i»/*. Corb. Icslaliir. '".V.v. Corh. rmicuissc. *"Ms. Corh. ct*•'rdit. Virgo. "*Ms. Corb. ct
"" iMs. Corh. ct cd. idco. cd mullis lidolibus incrilo
cd. Dcilatcin illiiis. ""cd. ila noii. "".V.v. Corb ita. .

celobrniiir. "'.Vs. Corh. colobrolur. ""<(/ omit. vcl concepliim. "".V.s. Corh. ct cdit hac oniil. "''cd.omit.

virgo. "'VV*. Corb. el cdit. proCandissima. ''Vt/. prKvidobut, iicriUustrassc. "'.Vf. Corb. couceplio habi-
lacuU fucril.
305 SPURIA. — DE COXCEPT. B. MARI^. 30C

aliciijusex primae praevaricalionis origire maculam A ficrimatrem suam, el qula voluit, fecil esse : quasi
traxil ''\ qui cliccruus ".'
utiquc vocc divina dicitur dicerelur, Malrcm suam rcrum Domi- to fecit ille

ad Jercmiam •.Priusqne ie fcrmarem inntero,novi nus, Crealor elgubcrnalor rerum.inquam.omuium, ;

te: etanlequamexircs de venlre, sanclificavite et ; nou solum inlelligibiiium, scd omnem intcHcclum
prophetamin gentibus dcdite ^'\Jcr.i, DeJoaune .*)). Irausccndcnlium Dominus et faclor le dominam et

quoque angolup, qui cum uascilurum praenuntiabal, impcialiicein constituit coclorum atque lcrrarum,
asseruit quod Spirilu sancto replerctur adhuc ex et sic Karium et omnium elcmenlorum, cum omui-
utero matrissuae (L«c. i,15). Si igilur Jeremias, quia bus quae in ipsis sunl, domina el impcratrix exsti-
'"'
in genlibus orat propheta futurus, in vulva est tisli et existis, et ut ila esses, in ulero malris tuae
sanclificatus, el Joannes,Domiuum,inspiritu, el vir- a primordiis conccplionis, operanle Spirilu sanclo,
sanclo est creabaris "". bona Domina,
tute Elia? praccessurus {ibid., 17), Spiritu Ita cst, ct gaudc-
ex ulero malrisrcplctus,quis diccre audeatsingulare mus ila csso. Nuntpiid crgo, dulcissima dom.ina,
totiussseculipropitialorium, acFiliiDei omnipotenlis nunquid lu lanta futura ^', Summi vidclicet Malcr
dulcissimuni rcclinalorium, moxin suseconccptionis unica.ct omnium quao fucrunt, sunt vcl crunt, pru-
exordio Spirilus .^ancti graiisc illuslratione doslitu- dcns ac nobiiis posl filium luum inipcralrix, nun-
tum. Testanlc vero Scriptura:Wi Spiritus Domini, g quid in cxordiotuo lalis esse debuisliut omniumquc-
''"
ibi liberfas {II Cor. niyil), a servituleigilur omnis rum te Dominum gcrcre certissime novimus aut
peccali libcra fuit, qua? omnium''^ peccalorum pro- impuiilali aul subjcclioni potuisscl addici ? lllc as-
pitiatoriaula, in quaol ex qua personaliler homofic- scrtor puras vcritatis, et a jam in cixjlo j^rac-
filio luo
ret, Spiritus sancli praesentiact opcialioncconslruc- sidentcvas elcclicnis cognominafus, omncs homincs
Quod si quis eam piimiE origiuis pcccalonon
balur. pcccassc in Adam faleUir, vcra utique sontcntia, et
omnimodo cxpertcm fuisse pronuntiat, cum illamex cui conlradici ncfas cssc pronuntio, Scd cuni cmi-
legaliconjugio marisct fcmina; conceplam verissime ncnliam gratioe Dei inle consiJoro, sicul le non iu-
constet, sententia calholica est. Ego a catholicai el Ira omnia, scd super omnia quee facla sunl, inaesti-
universalis Ecclesiaj verilale nulla rationc volo dis- mabiii modo contucor, iia le non Icge naturoe ut
""*
senlirc, magnificenliam lamen opcrationum vir- alios in tua conccplione devinctam fuisse opincr.
tulisdivinae quadam quasi menlis lippiludine pro scd singulari et humano intclloclui impcnclrabili
posse considorans, vidcor mihi videre quia si (piid divinitatis virtute ct opcrationc ab omni peccaii ad-
originalis peccali in propagatione ejus, et commu- junctionc liberrimam. Solum elcnim pcccatumfuerat
nis vilii exstilit, illud propaganiiurn ct non pi'opa- quod hominosa parle Dci dirimcbat ; et ut illud Fi-
gatae prolis fuit. p lius Dci cvacuaret, sicque ad placcrc Dei bumanum
Castaneara invicem altendc : cum de sui videlicet genus rcvocaret, homo ficri voluit, ct talis, ul ncciu
generis arbore jirodit nascitura, involucrum illius eo aliqualenus concordat ci, unde homo a Deo
lolum hispidum ct densissimis aculcis undique discordabat : qui crgo ila fieri oportcbat, malrciu
scptum appai'el. Intus castanea concipilnr, primo de qua lalis creareluf *'", mundam esse ah omni
quidcm nucleum laclci liquoris, nihil hispidum, ni- pcccalo dcccbat. Alitercnim quo pacto illi summge
hil asperum, ncc aliquibus aculeisnoxium in seha- purilati caro tanla conjunclione unirctur, ul liomo
bens, scd si alicpiatcnus sei'vansillic in summalcni- assumplusita esset iu unum, ut quoe Dci sunl, indif-
talc nutritur, fovetur el alilur, ac forma in sui spe- fercntcr hominis esscnt, et qua) hominis Dci '" ?
ciem et habiludincm jam adulta, ruplo involucro ab Adhuc propoue libi palatium, quod specialiter
omni spiuarum punctione el oncre libcrrima nalura suis usibus aptum existat, construere voleutem, iu
egredilur. Attendo. quo ct ipsc freipicnlicri et fesliviori cursu converse-
Si Deus caslaueae confert ut iutcr spinas rcmota tur, el omuibus ope cjus alque auxilio indigcnlibus
punctione concipialur ^'\ alatur, formctur, non mitiori et laMiori vultu rcspondcat, et auxilictur.
poluil haec dare humano quod ipse sibi parabattem- Patereturne, qua?so, in principio palatii fundamen-

plo in quo coi"i)oralitcr habitaret, et do quo in uni- tum iuvalidum, etslructuree, quge forct sedificandae
tate suae persona; pcrfeclus homo fieret, ul licet in- D incongruum, et noncohaerens ? Non puto, si sape-
ler spiuas peccatorum conciperetur, ab ipsis tamen ret, et proposilum suum ad cffcclum porducerevel-

spinarum aculeis omnimode exsoi's redderclur ? po- let. Ergo Sapienliam ante omnia saecula proposuisse

luit plane, et voluit ; si igitur voluil, fccit. Et qui- sibi habilaculum, quod spccialiter inhabitarct, con-

dem quidquid dignum uiuiuam dc aliquo exlra strucre simililcr indubilata fidc tenemus. Quod au-
suam persouam voluil, pcrpcram csl eum de te, lem habilaoulum islud fuerit, jam dudum iunoluit ;

bealissima feminarum^ noluisse ; voluil cnim te hoc enim habitacukim illud sacrariuiu Spiritussan-

VARLE LECTI0NE3.

Vrf. coutraxil._ *'^ed licec omit. "M/s Corb. ct ed. qui. ^'*cd. oliin. ^'^ed. magiiitiidincra
^'^ed. recipialur. "Vrf. crcalis. '"V'rf. iu lanla lutura gloria. '"Vrf. Domiuium. ''Vrf. lalis lollcrelur
Wfs Corb. Explicit Anselmus de Conceplione B. Marias Virginis,
307 AD OPERA S. ANSEI.MI APPEXDIX. m
cli essc falemur, in quo et f er quod cadem Sapion- /^ rationo etcnim minoris, si vigilauli animo studium
^ia hunmna? nalurjp conjungi voluil el incorporari, adhibemus, aliquanlum quae sil major miseria con-
el oinnibr.s sc jiura nicnlc ooufilculibus ]'acpre el jicerc valcmus, licot porro infra quam sit. Qualita-
misereri ;
quod sacrariuui, au!a viilfliceluuivorsalis tom v.-ro beatiludiuis vel minoris, nisi jier coiitra-

propilialionis, cuni operantc Siiiritu sancto con^true- riam miseriam in qiia summus, non facile percipcre
retur, fundamcntum iilius, sciliccl inilium sive
si possumus. De majori autem beatitudinc dictiimaesli-

primonlium formatiouis bcala} .Mari;v, corriipluiu ma fjitoii oculus non viilit, nec auri^ (niflivit, nec in
fiiit, ipsi ccrle conslri'CliirgR nou ccngrucb;;t ucc cor liominis asccndit^qua'- pnvparavil Dcus (iili-

cohaTpbat. Insciaue fuil ol iinpotcns sajiicnlia Dei gentil>ussc{l Cor. ir, 9).
et virtus muuduiu sibi iKibilaculuin coudere, rcniola Ab iiis igilur boatiludiuibiis oiuni inndo scpa^ali
onuii labe coiiditionishumaiKo?Aiigelis aliispcccan- fuimus por pr.Tvariealioncm no^lri priini i^arcutis,

tibus, bouos a pcccatis scrvavit, ct fominaiu, 3Ia- cl ulri(iue miscrifc iufeliciler obnoxii facti. Mors
trem suam mox fulurain, abaiioruni iicccaliscxsor- narnciiie pcr peccitnm \i\si intr.ivit in munium^ct
tem scrvare non vahiit ? In selcrnitalo consiiii tixum ila inonmes linmines pertransivit (Uoin. v, I2\ ucc
slatiiit cam domiiialricem el regiiiam fore aiigclo- aliiiuis aiile adveiitum filii sancla' ^lariio inde po-
rum, et uunc infcrioroin aiigelis nalain, in consor- g lcrat libcrari. Et qu.T mors "? Mors aninincprinioqua
lium accci'tam csse credcnius ouinium iicccaloniin ? honio pcrdidil vitam a^ernam, Deum videlicet ad
Existimet hcc, ct argumcnlis suis probot (lui vull, cujus similitudiiiem facius fuoral. Iiifelix perdcre,
e^ro doncc oslcndat niilii Deus aliipiid dignius ex- perdcroqiiod pummc esl el vere, et sino quo nihil

ccllenlia dnniinnc nostric posse dici, qua? di.\i, dioo; uniiuam boiio Hanc niiscram mor-
haholur vol osl !

qufe scripsi non uiulo ; cacleruni mo cl inteiilionom tem cl oniui malo inconiparabilem mors qnoqiie
meam filio ejus, ct iiii commilto. corporis seqncbatur per quam aiiima, qua> adhiic
,

Nihil tihi, domiiia, a>quale, iiiliil comparabile in corporc dcgens vitaJ codeslis flatum amisor;it,

esl : omnconim ipiod cst, aut siipralo ost, aulsuhlos mulloniiserior claiistris inferni .siibmcrsa dopcribat.
te est : (juod supra lo csl, soliis Deus cst ; ([iiod in- Ilauc iufTstimabilem damiiationom nomo qui ev;i-

fra tc, omne quod Deus non ost. Ad luain tar.tam derel, qiii inde libcraretur nemo erat, liberandi
excellentiam quis asiiiciet ? (piis allingct ? Et ccrte potestas in tota crcatura nulli rci accidcbal ; soli

ut ad l;ai!C e.xcellenliam iiorvcniics, in hinniiliino D o (pii homincm fccorat, et contra quem homo
loco, id csl in uleio ii);itris Iu.t, iiuri.ssima orieba- deliiiuorat, h;rc liberandi pol(\slas suiicrerat. Scd
ris. Quod si t;ili modo couccpla ct ordinata non quis ? ijise offeusiis, ipse desi»ccliis, ipse ut parcorol
fuisses, ad lantam celsitiKiinem iion succrcvissos a nuUo digne pclcbatur, de dio in diom scolera
Quisquis igitnr de crcmcnli U;i niagniliidinc gaii- ^ multiiilicabaulur, cl ira Doi ad piiniondiim potiiis
det ac la'lalur, de ordinatione ipsius crcmciiii quaiii ail parconilum provocabatiir. At ille cnjus
aequum est ut exhilaretur. Qui crgo a die bcalaf? piclas non cxhauritur, cujus misoricordia uon e>.-

conceplionis luregaudium ejusdcm conccptionis lol- inanitur, cnjus bonilas nunqiiam deficil, cujns ma-
lit Eeclesiae Doi, aul non bone atlendil, aut atlen- jeslas quod vult oflicil, homineni ad similitiidincn
derc nogligit, vol nescit bonum quod iude proccsf^it sni croalum, ne folus in aclenia damnationo porirot,

omni crcatur.-R Doi. Scd immonsitatom boni ipsius liborare instituit, el ordine, quo gratior esse non
quis explicabit ? Eatoor non ego ; loiige cniin a iiie potuit, ipsc videlicet qiii hoc et pcr se facoret,
ct moi similibus, iioc cst pcccatoribiis, lanla saliis ; homo fiori voluit, noc l;ilis ul c.Tlori homines, scd
vcrumlamcn, ut aiitumo, qiiasi in a>nigiiiale advcrli ut ipsc et assumpta humanilatis iii una pcrsona
aliiiuatcnus potcrif, si malum, in quod nalura bu- esset perfectus Deus et pcrfcctus homo, ox anima
mana ex pcccalo Ad;n corruil, antc mcntis oculos rationali el huniana carncsubsistcns ; sed lola hu-
prscfigatiir, ol ila in ijisiiis niali coiitrarium, boniiin niana natiira in rndice sui vitiala fucrat atipio co'"-

.scilicol qiiod per lianc dominam niundo provenil, riipla, 1100 Dcus corru]itioni ot vilio pocoali polest
animiiscoiisideraro volcnlis dofigalur. consociari. Necosse igitiir fuilul notura, de qua se
Omne quippe boniim, ad qiiod homo condilus D lioiuinem facere volcbal, et humana el munda ab
fuerat, pcrdidit iii Adam, el idom ipsum bonum oninis pcrrati conlagio csset ;
quod non inviiiiret,

multo cxoollentiiis humaiia natuni rociipcravil in cum, ul dixi, niliil incoi'ru|'luiii vili;ila cuiicloruin
Maria. Duas siquidoin bealitiidines ol duas misorias radicc existorol, scd qui liumanio perdiiioni suh^o-
esscnovimus. Ilarum boalitudinum ol miseriariim nire disponobat, Doi viilus ol Dci sapienlia nuncu-
unam m.ijorem, alloram miiiorom e.s>e conslal. Boa- paliir. ll;i(|iio ad oiniiia qiia' vull po.ssc su]qielil illi,

tiliido niajor, regnuin ciolorum ; minor, qua pri- noc s;ipionlia' illins ullus cstiunKTUs, quie pcrlingil
mus hoino potiobaliir anlepoccaliim ; m.ijormiscria, a fiiio iisipic ad finom, cimcla disponcns {Sap. vm,
pwna? infcrnales ; minor, in quibus vivimus conti- I). Poleral ergo do massa pcccalricc naliiram hu-
nun; trihulalionos, ct nos ipsariim l)c;ililiidiiiiim manaiii ah omni lalie paocali immiuiem faoorc,
expcriciili;i penitus ignari, oxporicntia miscrianim iiiiilo iu iinam ipcrsonani sui siiscipcrol, ul liomo
.soiitimus nos iiMiiieqiiaiiue gravari ; siib una (;oiiii- iiilogor e.^^sol ot diviiiitati suii! iiihil niiniierel. Pne-
miis ; iiliam, nc nos rapmt, formiihimus, Conside- dcslinala fuit et piu<ordinalu in hoc opus mirabile,
 309 SPURIA. DE CONCEPT. B. MaRLE. 310

et oiTiiiibus operibus Dc i prpestans et incnarrabile, A rum iii substanlia noslree oarnis dominancli jure
Maria, scilicet illa magni maris nobilissima stclla, pcnetraret.
hoc est tolius saeculi i!Iustia!io, el omnium in lem- Nunc autem qua3 gloria, quis honor, qu« jubilalio
pestatibus diversorum casuum lilubantium iudc- cordis, ([UiK jucunditas nienlis, quaesecuiitas seternae
ficicns lcvamen el consolalio, ncc non ab a^torn.T
beatitudiui- erit humause natuiae, quaudo illum sibi
morlis iutcrilu pavenlium ae sub ejus prppsidium viderit couLorporalcm, qucni oniuis inililia ccelo-
confugieullum lutum juvamcn atquc rcdemptio. rum adorat super verum Deum, cuiu Patre et
se
Te igitur, domina, quam in tanlum cuhnen prae- Spiritu sauclo omnia regeniem, omuibus iinperan-
destinavil et exlulit diviua polenlia, qua:n lot tem, et a;lerne Pairi suo consusbstantialcm et
prserogativis dotavit cuncla disponcus Dei sapien- coonuiipolentcm V Ilauc gloriam, banc tanlorum
lia, quani sibi matrcm elegil ad mundo subvenicn- bonoruin possessionem uunquani humana uatura
dum ipsa omnium salvandorum inctlabilis miseii- adii)isceretur, si Deus ij^se, pro expialionc peccati
cordia, credidcrimne, quseso, le niorle peccali, qr.se Adae, in carue humana non nasceretur. Multo igitur
per invidiam diaboli occupavil orbcm terrarum, in felicius el dignius in regno coelorum eriruus quam
luo conceptu poluisse gravari ? nie namque ilcrum si Adam uou peccasscl futuri essemus. Et quid erit.

atqne iterum ipsas, quas superius comracmoravi, B fortc aliquis de memoria maloruni, pro quc-
raliones considerante, animus hoc credere vilat, rum integerrima abolitione interminabiles gralias
intentio abhorrel, lingua fateri non ai.det. agereut illi, quem praesentem semper habebunt,
Quod dicilur te, .vi aule partum beati filii lui Euo piissimo Redemptori quicuuque ibi fuerinl ho-
praevcuta corporis morte fuisses, origiualis peccali niiues ? Constal eniin quod oiiincs oninium conscicn-
legcm aliorum more evadere uou poluisse, incpte tiae singulis patebunt non solum homiuibus, sed et

dicilur, nec tanti est ut ei resiioudcalur. Quablcr angelorum et hominum ct angclis et hominibus.
enim mater Dei futura preoordlnata fuisses, si ad Cum igitur chcrubim et seraphim, throni el domi-
hoc te, qui pra'ordinavil, Dcus non perduxisacl ? natioues, aliaeque ccelorum virlutcs, in couscienlia
Nam Deo non esl, est cl non, sed simplex est in
in singulorum cognoverinl peccala illorum, scque la-
il!o est. An mors vaienlioresse posset Deo, de cujus lium vidcrint omnino insonles, quomodo fieri polerit
manu nemo valet quidipmm rapere? Nunc aulem, ut eos non computent exinde villores quain si nun-
quia lauli apud Deum prae ouini ciealura es, ut quain cis aliqui talcs dominali fuisscut errores ?
Waler ejus dignissime fieri meniisses, sicut ipse non Quomodo ergo felicius et dignius enint in socielale
tanlum supercaslus et mundus, sed ipsas caslitas augelorum, quorum vilitas nomiRatur ex commu-
ipsa(|ue inuuditia est ita carne verum homiuem
: Q uioiie peccati Ada3 aesliinatione ipsorum ? peccare
jiarilura cras, munda pra) oniuibus jure esse de- naiuquc infeiicitas el indignitas, uon peccare vero
bueras. Primordia ilaque creatiouis tuae merito filii felicilas et dignitds comilatur. Ilaec si quis dicit,
sanclae Ecciesiae debenl venerari, si sancta, sicasla, duci quidem ratione videtur, sed humana ; nain
si a corruplionis vel peccati ruga illa credunl esse cijelcslia consideranti alia ab islis occurrit conside-
discrela. ratio. Non euiin illi angelici spiritus, quorum simi-
Qui quod mclius approbant, cre-
aliler sentiunt, litudinem, juxta promissum Domini, adepturi sunt
dant. Ego, piissima domina, ego tuus qualiscunque post hoc saeculum quique justi homines, in eis
scrvulus, ego, scio, crcdo et confileor quia inde ex considei-abunt qui fucrint, sed qui sint, licet hi in
radice Jcsse pucherrima, ac pcr hoc omni quod te meinoria sua habeant qui fuerint, ad laudera scili-
aliqualenus docoloraret peccali vulnere aliena pro- cet et ad gloriam Salvaloris sui. Certe si aliquis in
diisti, et integerrima permanens florem speciosissi- hoc raortali carne posilus aliquo gravi morbo, verbi
mum protulisti : florein, inquain, prolulisti, et non gratia, lepia percussus, toto corpore vermibus sca-
qualemcunque, sed supcr quem scptiformis Spi- teret, el cuuctis euui intucutibus horridus imniane
ritus sanclus recpiievit, et odore vilae pereunis. feteret, si medicorum juva-
aliquo eventu, utpote
odore salutis aeleruae oraneni crealuram gralia d vi- ^. miue, vel respectu raira facientis Dei raisericordiae.
nilalis suaj respersit alque replcvit. Per hunc a intcgrae sanitali restitutus fuisset, ct reis eis qui
peccalo prinii parentis liberamur, et mortem quae eum prius uoveraut iunoluisset, mox hi qui illum
per islud intravit in orbem lerrarum evadiraus, mi- ante abominabanlur, si charilas in eis firina vige-
serias quibus opprimebalur omuis caro ob meritura rel ipsuin videre, ipsum alloqui, in ipso gratiam
ipsius delicti, jam alias in ro, alias in spe, couculcat Dei cuperent inlueri, mirari, venerari, et ipsum du-
ipsa caro redempta cruore ipsius floris, unici sci- plici houore censeri habeudum : ipse nihilominus
licct fihi lui el dilecti. Per huuc quoque non niodo suae inlirmitalis nou immemor, aliis etiam iguoran-
parachso, unde Adam fuit repulsus, restituimur, tibus eam ullro et cum c^iadam sui augmenlatione
scd el regno coelorum, quod uon ludDuerit, sed habi- reicrrct, ut prinio el praecipuc Dei gralia inde, seu
turus erat si non peccassct, inulto fclicius illo ct medicorum perila scientia, scu sua longaniiuitas,
dignius invehimur. Nam si Dcj iuobediens nou vel devotarum precura cum boatorum operum diu-
fuisset, nunquam Filius Dci homo fieret, in quo vcl tina cxhibilione instantia, vel medentium inflicta
pro quo raorlcm patiens ac resurgcns regnum coelo- af^peritas a salutis desideralo effectu non deflexe
311 AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 312

ratjprsedicarclur. Si ergo hfec iia geruntur inhiima- A propa|,'ine orlam, sibi pro conditionc unius naturce

nis, quid pulas in horuin quoilamniodo similibus consimilem, prce oculis habebunl, angelis ot ar-
geritur in divinis"? Equidom peccata, quibus Dci oiiangelis pra?nidentem, omnia utpoto roginam ou!-

vultus olYenditur, meiitis huraana? vulncra al^iue nium cum filio disponentem, seque dulci clToclu
putredines esse non nescienlur. Quae uiido proco- amplcctontom, sibi de coll.ita gloria <ongauden-
dunl, nisi ex suae conditionis ingenita corruplione? tem ; et iieri polerit ul ad hoc non in immen-
Quae corruptio, dum transicrit in inrorruiitionom sum exsullent, non se inelTahili jucundit to glori-

nihil ulterius erit quod doleat, nihil quod alicui Etquidem adhancdignilalem
ticationis conjubilent ?

sordescat, nihil quod cuncla cernentis Dei oculos nec beatissim.a virginum, nec numcrosilas homi-
oftendat. Pax igitur eril inlor Deum el homincs, num eloctorum uuquam asccndisset, si Filius Dei ad
quam nulhis tinis inchidat, nulla occasio scindat, de^tru( tionem peccali Adie do siiiu Palris hominem
nulla offonsa obnuhilot ; vidclur ciiim ipse qui est ex ipsa Virgineassumpturus non dcsccndisset. Igilur
et laetabitur in commune in codem ipso ct ad propter peccatores Maria facta est Mator Dei, quae
ipsum, qui ab eos quod csl, aliud omnino esse non idcirco quod ca castior, ea sanclior, ca humilior in

poiest. genere humano nulla potuil rcperiri, morito debuil

Deus meus, Deus mcus, doce cor mcumintellige- B in taiitam exeollentiam ab eo, quo nihil castius.

re quid ibi fulurum sil omnibus (jui le liic dilexe- niliil sanctius, sublimius ost nihil, adcisci, et in

runt, qui mortcm tuam vilam suam in directione quid cxcellentius adcisci valeret, quam ut in perpe-

viarum suaium comi^lexi sunt, qui tibi in sequenda tua virginilate permanens Deum de sua carnc car-
volunlale lua per inandatorum luorum cuslodiam nem factum generaret ? Hanc excellcnliam contulit

adhoescrunt. Vere, bone Domine, juxla voccm boati Deus Virgini Marise, eo quod illam pudicitia cordis et
Apostoli, tui, summe lu omnium bonorum, prrestan- corporis .sibi prae omni creatura intellexil adha?rerc.
tissimus eris fftcrnalilor in omnibus (lCor. xv, 28)- felix lijorerc I o hserore folix, ha?rere illi qui solus

Et ([uid boni poterit deosse alicui, cum te habueril, vere cst, qui solus summe est, (jui nuiujuam deticit

qui fons es perfeclio omnis boni? Quomodo ita- ulli sibi non ficlo corde ha?rcuti ? Iluic, pia domina,
que illi tui dilecli tcque diligentes ad intuilum quonium, ut dixi, adhacsisti, liaesit ot ipse libi, ot

gloriae tuae perenni jucunditate gaudcndes, ange- modo quo nec dulcius poluit adhicrerc. Quid eiiim

licos ^piritus dico quomodo, inquam, poleruul cos

:
inler duos dulcius, aut dignius valot esse quam ossc

praecipuo honore dignos non judicare, cos ul semet- malris ad filium, vel filii ad malrem ? Ethocutn;m-
ipsos non amare quos libi concorporales, quos in que vobis est, ut omnibus liquet. Sed hos honcres,
forma humanilatis viderint libi ronsubstanliales ? has dignitales, ha?c gaudia, quibus (ilMus hominum
Quomodo oos non iimiensa dulcediue ampleclenlur ciTtui admistus aiigelorum perfruilur, ob pracvari-
quorum mira vis animi, dum viverent in carne caliouem primorum hominum, num illis ascribere,

mortali, tanlum in domandis voluptalibus sui pro num iilis exindo juro debuere graliosi exislere?

luo amore in se valuit, ut patcat omni crealurae le Non puto. Nec eiiim ea iiitontione pivxceplum Dei
prn eis non fuisse gratis hominem factum, natuin, pnevaricati sunl, ut lot bona inde procederent, sed
pas-um, mortuum ? Siquidem tibi lianc laudem ut moilum coiidilioiiis suae, sproto Deo, superbi ex-

peperernnl ut qui eos in lerra homo faclus perditos cederent. In eo qiiippc quo diabolum audierunt ul

reqiiisi^ti, te audirenf, lc diligerent, tuis nionitis dii lierenl, non intondeiunt ut ad doitalcm, qua se
acquiescereiit, ct ad te lati pcrvenirent, sicque le sublimandos sperabaiit, exlerminandam rilius Dei
nec in luo consilio doceptum, iicc otiose proeisqiiac aliiiuaiido ex sua stirpo homo fiorot. l''orlc magis

passus cs purpessuni fuisse ostenderenl. Non igitur pulavit Eva se Deum illico fore, et Adam sibi coii-

cos omnino irralionabiliter dixi, I)omiiie,ut ajstiino, scntiontem divinitutis suac futiirum coiisorlom.

rogno luo esse quam iupi rbia inlolor.ibilis o slullitia ina^slimabilis I o

dignius atiiuo felicius in luluii I

esseiil, si ,\dam iion pcccassct. \anilus omiii vanilali incomparabilis ! Eva, qiiam

Ad hoc iila dignitas alqiie felicilas sese ingcriml propimiuior vera) ac sunmuv dcilali existilisses, si ii\

consideralioni moa?, a (|uibus humana iialura nilii- ^ slatus tui luimililalo Deo suhdita porslitissos. Adam
nb mcnliim peccali quippe, sicul Aposlolus ail, in pia-varicalione lua
lominus aiiena cxistorcl, si sui

primus homo paradisum iioii perdidi?S(.'l. Viiginem sodiictus non fiiil (/ Tim. ii, li), (piia (piod ser|>ens

.Mariam, qua; siipcr omncs mulieres boala liodie el pollicebrttur, mendaciiim csse Jnlcllexit. Tu autom
quam .suiiimus misorrimc seducta (ibiiL), el e vesligio nnilliplici
benedicta colitur ct pi\'cdicalur, cl

(imnipotoiis Uous sibi iii Malrcm osMimpsil, ot uiii- pcrversirum cupidilalum somine imbula, illecebrosa
versis qua; post se suiil secuin dominaii coiisliluit, faciindia illum ad libi coiisentieiuliim illoxiMi. pr.Tsi-

cum in doxlera ipsius uiiici bcatiqiie lilli sui miilli- gnans in lioc oporc tuo veinm foro fulurani seiilon-

ludo vidcril hoiuiiium in rcgno illo boaliludiiiis tiam viri Doi, mulicros scilicct aposlalarc facerc

adunatorum consislore, nonnc folicem, nonnc ju- cliam sapienlcs {Eccli. \ix, 2). Nocdiim eniin tibi

ciindum, iioiiiie ullrn (iiiam (piivis a'slim;ire qiioat, pr.cposilus fuerat ex sonlonti.i Doi, el idoo iii penli-

staliim sniim judicabit in ejus considerationo ac lioiiom lui et sui cl uiiivcisaj poslcritalis noslra; illa

pnescnlia honortilum ? Virgiiicin, inquain, du sua fomina sollicilaliouc prievaluisli. Obedivit namiiuc
313 SPURIA. - DE CONGEPT. B. MARLE. 314

voci liia!, poslposiia obedientia vocisDei. Vse obedi- A ("se sevcritatis, voluisli fieri homo pro nobis; in-

re, vae non obedire, va; voci mulieris contra vocem tcnde ut esse possimus quod ul csscmus faclus es
Dei obedirc, vsc pro voce muiierisvociDeinon obe- unus ex nobis. Quod pclimus, bonor tuus eslulliat.
dire; malum boc, malum hoc. Hinc cnim onmcs Nam si non fit, videbcris a jiroposilo tuo quodam-
tribulalicncs et miscriaj quas passus esl mundus, niodo derccissc. Verum nulla disccplalio nobis est

quas patilur, quas palictur, cxorte sunt. Hinc tecum, quia Dominus c?, et unum vc:bum tuum
deorsum sorlilae sunt, biuc robur el persevcrantiam validius nostris mille. Si enimomnesju-litiae nostraj
perdiderunt, hinc igiioranlia omnis boni, binc coi'nm le sunt sicut jtannus menslruatge (Isa. lxiv,
scicntia ct cxsecutio omnis mali, hinc Dci contcm- ti), quid crunt injus:itiae nostroe a scipsis et a
ptus, hinc daimonum sub sinuilacrorum spccie ne- nostris inimicis ante faciem luam dcnudalae ? Vae,
fandissimus cullus, liinc mors vitai praesenlis, hinc va;, quis hinc prcdeunlcm perlurbarc mentisconfu-
illi miserior mors subiens dispcndia vitae sequentis. sioncm, (piis lerrifici Iiorroris cxplicare poterit imma-
Non ergo dcbet vobis bumana natura gralias agere nitatem ? Et si confusi borroris horridacque confu-
quod sicin Filio Dei est exallala ct honorala, sed sionis immanitas est modo nobis inexplicabilis,

vobis uticpie, quod innumera mala, quod in gemi- districta malorum examinatio in futuro examine
nam mortem corporis et animae est dcjecta et praoci- g cui erit tolerabilis ? IIcu ! pcccalores ho:nines, (pios
pitala; ncc ulla cssct spes hax tanla niala aliquate hccc omnia mala cx Adnm slirpe rcspiciunt, quid

nus evadendi, si Hos ille si;cciosissiiiius per glorio- faciemus Desi)crabimus? Absil Quid tunc?
in istis ? I

sisiimam virgam, dc radicc Jesse nobiliter, orlam, o fons Da\id paicns {Zacli. xiir, 1), in ablutionem
non sumpsisset initium nasccndi. Sed ipseinmundo menslrualac llue ad nos, et consule quid cxpcdi;t
natus ordinc quo voluil, Spiritus sancli supcr se in nobis. pictas ! vcrc bonc- Do'.nine, video, videns
gratiarum siiarum iilcnitudirjC quicsccntis, suis au- gaudeo, gaudens amplcclor consilium quod persin-
ditoribus dona dislribuil, et mundum ab ignoranlia gularcm misericordiam tuam providisti saiubrius
veri boni, cl aliis malis inde manantibus, quae in- fore nobis. Etquod vel quale? Nimirum mcnle,vul-
currit pcr Adani, potcnler cduxit,atque adamissam tu,vocc ad eam redire, cujus supra meminimus, di-
re^ni ca'Icslis conversationcm jam alios iu rc, alios lcctissimam Malrcm tuam, piis^iuiam scilicet domi-
in spe misericorditer reduxit. nam nostram, a cujus contemplationis dulcedino,
Patct igitur quid cui debeat gcnus humanum, cui a cujus caslilalis contcmplationc, a cujus dignitatis

quod in infima huniiliatum atiiue postraluui, cui considcratione, a cujus sublimilatis speculalione, in
quod in summa est exaltatum et glorificalura. Vos has anguslias, quaedam animo non abolcnda com-
igitur, Adam et Eva, vos, vos accusat ; vobis memorando, devenimus, ipsamquc pura devotione
veslra progenies mala quae sustinet impulat, sc pcr inlerpellare, ut nobis consulat, ct nobis superemi-
vos peradiso cxclusam, se miscriis conlinuis pervos ncnli, qua prLCcminet a})ud te, gralia subveniat
intru^am miscranda lamentatione daplorat, et non Procul dubio namque scimus eam tanli esse penes
immerito quidem. Causa evidens est, nec refragari te, ut nihil horum quae volet efficere, aliquatenus
potcst. Quid igitur, Dcus omniuni, quid faceret liosset effcctu carcre. Salus igitur noslra in voUui-
opus nianuum tuarum, cx pia;varicatione horum talc sua consislit, dum tanien quod vull polcnler
parenlum suorum percnnibus pccnis et actcrna; cfiicial. Quod ilr.quc consilium salubrius nobis, quos
morti obnoxium, si non venires? Si non subvenircs, involvit finis sa^culi, daret filius cjus finis cuncto-
quo fugeicl, quo dclitescerct, quo evaderet? Ulique runi quam currcre ad de carne sua
ipsam, quae
consilium nullum, rcmedium nullum, nusquam pro- generavit cunidem ipsum, siue quo non fit ulla
lcclio uUa ; sed vcnisli, et ([ualiter hicc oninia adi- rcmissio pcccalorum, qui vere bonus, vere pius, vcre
pisccremur, ctlicaciter oslcndisti. Si ergo hi qui volcns miscricordiam est. Et tu, domina, ad cujus
post adventum tuiun, Domine, venerunt, non sal- subsidium nos mitiit dileclissimus filios tnus, quid

vantur non liabcut praetcr sc ijjsps, conlra quos

; dicis nobis? ipse cnim misericordia noslracsl,et tu
a^quo judicio indeconqufrantur. Quid igilurfacient? ejusclem misericordiac mater es. Quid, inquam, dicis
ul mihi quideni, Domine, videtur, ullimum et uui- D nobis? Forsan, domina, ut sub alaium suarumpro-
cum considum esl omnibus qui volunl salvari, ut tectione confugiamus. Bene; at licet misericordii>m
primo tibi intimas ex cordc pro omnibus beneficiis illius, sicut decel, gratanler amplcclamur, lamen
tuis grates exsolvant, te diligant, ac demum praece- juslitiam ejus non parum formidamus. Ne igilur

plis tuis obcdiant ; sicque se ad te pervenluros quaTcntibus misericordiam oblcndat justitiam

secura fiducia spercnt. Scd ad hoc, pie Paler, quis suam precamur, adesto nobis, ct age causatn no-
idoneus? Utique nemo, nisi luo fullus adminiculo. stram pro nobis. Ipsc namque mogni consilii sum-
Tu enim summum omnium bonoru;n cs, qui et ipsum mus Augclus consuluit nobis venirc ad tc. Ccrte
summuin bonum cs ncciiuidipuun boni potcst esse,
; pcccatores nos esse cognoscimus, et damnari mere-i
vel lieri vel haberi, nisi aul a te aul per te, aul nuir, ct juslc quidcm, non negamus. Scd, a^que
de tc. Nihil itaque boiii sine te valet quisquam justum esse profitcmur ut volunlalem ipsius facial

facere. Redemisti nos, Doniine, Dcus vcritalis; nc qui voluntali suac in cunctis quee agit concordare

propter scelcra noslra exerceas contra nosjudicium nou delrectikl. Kl quis uuquam voluutali illius inagis
3i:i AD OPEUA S. ANSEI-MI APPENDIX. 310
concors exslilil quam lu, cujus subsistenlia ab im- A et ea re, qusesumus, ne jugi miscricordise qua eiga
plelione volunlatis ejus nunquam oliusa fuit. Velis omnes hactenus usa es, alia sis quam te ceriissime
ilaque solummodo, doniiiia, iil ille justissimus judex scimns. El ulifiue, doiiiina, non te docel a filii lui
nobis miserfalur; pioleclo jusluni eril, nuUa ra- volunlate discropare, qui ad miserandum goneri
lione obsislente, ut velle tunm perfR-ialur. Noli huniano sc natura; noslrae consorlom vuUui Patris
ergo, noli propter misericordiam, ciijus maler esse sui iion cessat perennilcr demonslrarc. Et ipsa
proharis, nobis dessc, quia velle luum non poslpo- nalurpc noslne dcmonslratio quid aliud est quam
net in sa!uto noslra, qui ut sr.lvomur fnctus est por ad provocandum siipcr nos misoricordiam suam
te frater nosler. mira operatio Condiioris I o im- quiedam inelfabilis piolalis incilalio. Iii ipso eiiim
mensa consolalio pecr aloris ! o domina, si filius sihi (omplacuisse Pater ipse leslalur; nec tieri po-
tuus esl facliis per te fraler nosler, nonno ol lu pcr tesl ut quibns ipse vult miserori, non misercaUir.
illum facla es malcr nostra ? Hoc enim jain mortem Summiis igilur Palor parliciiiihus F"ilii sui vu!l mi-
pro nobis subitunis in cruce di.xil Joanni, utique scrori, ol ip»e Filius eos ingoril pro se conspoclui
Joanni, ncc aliud (luam nos in nnlura suin rondi- misericordiae Palris sui ; el tu unica Mater ejusdem
lioiiishabcnli : Ecce, iiiquion«, rnater tua iJoan. xix, uiiioi Filii Doi ropoUeros ab uberibus miscricordiae
27). peccalor homo, gaude, gaudoet ox^^uiln non ;
g 'uoe quos, ul di.xi, el Paler Filii ol idem ipse Filius
est enim undo dcsporcs, non osl quod formides ;
vocaiil el revooaiil in sinum graliaoluae?Tu oxaspc-
quidquid juriicabilur de lo, loliim pondol ex son- rareris conlra iios proplor iniquilalcs noslras, oum
tenlia fratris et malris luae. Ne ergo averlas anrem Filius luus, qucm maxime oflondimus, morli se
cordis tui a consilio illorum. Judcx luns, vidclicol tra<lidil pro dolondis iniquilatibus nosliis? Severior
fraler luus, docuil lo fugere ad suhsidium malris ^idelicot illo c*ses .^upor nos, cum ejusdcmcondilio-
suae, et ij^sa eadem malor lua monuit te profoclioni nis sis, cujus cl nos; naluram luam, domina exce-
alarum filii fiducialiler inhserere, soque tibi, ne (lens. Sed fortasse lanlum amas jusliliam Dciconlra
ejus juslilia gravaroris, noii nognvil affuliiram. poooanles in ourn ut malis illiim excirero vindi-
Maria, quid dicemns ? ipialo orgnno voois, vol ipiali clam qiiam cxlnbcre misoricord am. Quod si ita csl,

jubilo cordis expiimemus quanlum tihi dcbemus? cur, domina, cuidam olim ope lua magnoitcre ir.di-
Utique domina, quidquid inlelloxerimus, quidquid goiili, ot quae esses nescieriii, malrom le polius mi-
menlo conccpoiimus, qiiidqnid ore pyolulerinuis,mi- scrioonliio dulei voco rospondisli quani jnstiliap,
nimum est el quasi nihil ad ea quac tibi ox a'quo cuin filius luus iion niinus sil vcraot incommulabilis
debornus. Tu namque anle omnem crcaluram in juslitia quam vcra et appotibilis misericordia? Ea
mente Dei pracordinata fuisti,ut omnium foininarum p forlassis quoniam si
considcraliono, le matrom
castissima Deuin ipsum verum liomincm ex liia nsliliao diceros, magnam iion solnm ci quom in
carnes j^rocreares, ut omnibus post suum Filium anguslia jiositum omni m sorioordia (jioslposita jusli-
luum regina Cffilorum effoola gloriosa rognares, ut ti;o sovorilatc) opus habore soiebas, verum ct olir.m
perdilo mundo recuporationis adilum et vila? pereii- nobis panporihiis lui spem venise lolleres, singu-
nis emolumenlum prnpparares. Tu gcnus humnnum laris rofiiijii o^liiim orudclcin linmani generis jior-
aelernilatis gloria nudaliim, per bcalae fccundilalis scculorom fiigionlibu? quodammodo inimicis ooclu-
tuae virgineum parlum, in prislinum slatum redu- dcros. Qiiis enim oum juslilia Dei jiidicium suhieiis,
xisii. Tu leges inferni, devicto per mortem filii lui iion ut vestimenlum conteritur, non dclerius quain
principe morlis, evcrlisli. Tu donique cunclis Dcum a linoa devoraliir? Quaproplor, pia domina, dulcis
ac Dominum, qiiem ignorahant, visibilem el propi- ol olomontissima Doiiiiui Malor, attcndc fragililatis
tialorom exhihuisli. Perle, dcmina, vilam pcidilam noslr.T gravom iiocossitalcm, ot ostende super nos
in unigcnito tuo rccuperavimus; per le est, si quid elTeclu to osso, qiiod jucundo affcotii te esse cogno-
boni siimus, sive possumus, sive habemus per lc ;
visli ; quod si foocris, ad nos salvaiidos filio luo cl
ad aolernam gloriain quiounqiie siimus porvcnluri Palri suo prooul duhio roncors eris. Bonignissimus
porvoiiiemus. Dciim siimma ao
Tii jiost
_ singularis
^ — -
qiiipjio
. . ,
tilius tuus dosideral salutom no.4ram, el in

consolalio noslra. Tu lclix alque beata glorialio lantum ul qiio illam iiicommutiihilem et seternam
noslra, tu ad rogna cridorum ductrix ac subvectio facor'el, .Tloriiilalom siiam momciilanca mulabililale
noslra. Tii, quaesumus, csto in ipso beatiliidinis noslra induorot. Vcrax quoijuo juslissimus Palor
regno C(fk'sli susccplrix ol jiorjiolua oxsullalio no- suus ila sibi pcr omnia complaccl iit nihil coium
slra. Ergo secundum bcaliim et misericors consi- nolit qii.p illiim vollo intolligil. Volis ilaque solum-
lium .specialis miscricordiac, dulcissimac scilicct rnodo (jiiod vull ipsc, iiiliil roslabil qiiod possit ob-
prolis tuap, ad te oonfugimus ; lii j^rocura nc iii va- sistcre saluli nostrac. Sod lc non volle (jiiod Deus
iium ho« fecorimus. He olcnirn vera si defooor'is viilt, nofas csl vol npiiiari. Gaudo igiliir cl cxsulla,

nobis, niliil eril tulum nobis. Nc igilur lanlum hiimana nalura ; onniia qiiippe lihi prosjiera
atlondns injnslilias nostras, ut (juibus huc usque (ilirisliis liliiis saiicla! Mari.-o jmravil, dum so ox oa
jirac omnihiis pr.TrJiia fiiisii, jiostjionas iniserioor- projilor tc in snbsl"inli;r liiae vorilale creuvil.

dia> liias. Ei qiii summe omniuiii csl, noo ab co Doinina, domina, quod ego qualisciinquc hornun-
quod cst mutari ullatcnus polcst, sclci'Dalilcr hxi'es cio, ct vcrc magnus pcccalor hoccordoimpurodole
sr SPURIA. — DE CONXEPT. B. MARI.E. 318

rtedilari, fetido ore effari, pollutis digitis ausus fui A na, quid futuras vel fraclurus sim penitus ignoro ;

describere, parce, quaeso, parce et miserere. Nosti et ideo quidquid de me sit evcnlurum, pr*?entem
enim, pia domina, lioc me ita prsesumpsisse, qnia postulationom ne oblivionilradas, obsecropiissimam
talem me conKteor esse ut nec ca'lonec lerra meju- dilectionem qua diligis unicum filium tuum, ut me
dicem digmim esse ; et idco nimis anxius vcUem, si peccatorem a mortis auctore tranferas in sortem
quomodo valerem, eniti quatenus aliquo misera- vitse aeterna» ; et tu, singulare prsesidium omniura
tionis suse iiituitu supcr me Deus intenderet, qui sua ad le confugientum, vere et unice fili hnjus rastis-
ineftabili gratia vel modicum sancti amoris affec- meae rogo tepcrdilectioncm.
siraae Virginis domiiiae

lum erga benignitatis tuae dulcedinem in me accen- qua diligis ipsam dulcissimam Matrem tuam, scn-
deret. Contido quippe quoniara si hoc faceres, ab his tiam quandoque pereffectum, quodmihiper eanidem
quae merui pa>nis inferni sua miseratio tuamque piissimam genitricem tuam opto impcndi ; tepido
subventio me forte redimeret. Quapropter, domina. licef, tamen qualicunque aftectu. Quod si muhiiudo
ne indigneris quasi audaci etprsesumptuoso, quia si scelerum moorum justitiam luam ad me damnandum
quid horum in istis esse videtur, mea gravis neces- niagis erexit quam pietas Matris tuae miserifordiam
silas compuUl, et tua grandis et omni sacculo pro- tuani ad parcendum inclinaverit, lu, qui ubiciuo prae-
bata bonitas suasif. Ullima ergo atque summa voto- g sens, et in omni loco aeque polens es, alitiuod mihi
rum raeorum intenfio est, ut vel in extremo exa- tuae profoctionis, quo ab inimicis meis abscondar,
mine jusfissimi filii tui si me, remola raisericordia, obstaculum inveni, nc praeda daemonum factus,

sevcra sententia crudeli tortori daranandum tradi- detrudar in profunditatibus malorum inferni, ac si
derit, subvenias, et me ad infcros rapienti occurras, nihil raorear cxaudiri, saltem in inferno constilutura
ac manica misericordissimae defensiouis tuae prote- memoria el sancti nominis tui privari
cognitione
ctum, ne in seternum damner, eripias. Et quidem, non sinas, no Safanac sirailis et cohaeres jusfi-
domiua, quondam parvulis, et forte mihi, si non fiara tuam rejirehendam, sicquc a?quitatis tuae exa-

failor, hoc a mafronis, cum ad verbera raperenfur men pcrversi murmuris obslinafione gravius feram.
a paedagogo, impensum reminiscor, et ob hoc illis Bone Domine, bone, si in his omnibus auresmiseri-
nonnuUi valde gratiosifuorunf, ac piefafis viscera. cordiae tuae mihi occludis, profeclo non viJeo
quibus in eorum pia liberafioni usae suut, magni- quid amplius rogem, quod largitalem misericor-
fice pracdicaverunt. Si ille igitur pro tantilla graiia, diarum tuarum mihi inpendat, et haee ignorantia
quibus, quaeso, praeconiis a coeli civibus, qui de nimirum ex multitudine iniquitatum mearum mihi
peccatorum salvatione gratulantur, praedicaberis, provenit. Nara si densis illarura tenebris obvolutus
cum mei magna pcccaforis, uf dixi, miserfa fueris ? p non essera, tu, qui lux es indeficiens, non raihi

Utique bealus ct bonus filius tuus Dominus Jesus deficeres, sed ignorantiae meae tenebras radio tuae
dicit ita gnuliumcsie in coelis, angelis Dei, super claritatis abigeres, sicque in luminc suo constitulus
unopeccatorepxnitentiamiigente quam snper no- viderem te non esse Deum volentem iniquitalsm
nagintanovem justis^quinon inJigent pcFnitentia (Psal. V, 5), et tamen nosse et posse habere cura
{Luc. XV, 7, 10). Cum ergo pro pamilente fiat gau- pia volunlate infestimabilibus modis subvenieudi
dium in cadis, quoniam in co (juod illum raalorum lapsis et oppressis miseria et iniquitate ; et hoc,
suorura poenitet, tendit ad salutem, quale gaudium Doraine, sic esse firraissirae credo, ac per hoc in-
erit,domina, quando aliquis liberatus ad omni malo timo corde teneo et ore profiteor quia quidquid de
pervenit ad ipsam salufem ? Si igitur me a meritis rae feceris, qualicunque videlicet raalorura pon-
poenis liberafum, aelcrnae salutis parficipem fcceris, dere presseris, nullo iujustitiae livore turbatus in his

niraiura totam curiam regni cadorura exhilarabis. pertraheris. Sic quoque delelis ac diraissis peccatis
Quapropter, piissima domina mater, ne parvipendas nostris, talis esto erga nos propter dulcera amorem
enormem immanitaiem criminum raeorum, ut post- diiectissimae Matris tuae, uf '" Virginis huma-
ponas raagnitudinem gaudiorum pro remissione nam de suae carnis subsiantia verum horainera ge-
illorura congratulanfiura angelorura. Domina, domi- D nuisse. Amen.

varij: lectiones.

Hic aliqua desunt.

319 AD OPER.V S. ANSELMI ArPENDl.X. J20

SERMO DE COxXCEPTIONE BEAT.E MAULE

Conreplio vonoraiKliC Dei gcnitricis perpeluoe Vir- A oblemperalurum, si hoc evaderol naufragium. Pro-
ginis Maria>, diloclissimi fralrcs, (lucniadniodum miltc, inipiit illc, Doo et milii quod diem concop-
pcr mulla signorum experimciita in Ang^liu et in lionis et crcalionis Matris Domini nostri Jesu Chrisli
Francia, ca;tcris(iue climalibus niundi ce!ol)randa sulomnitor colebiabis, ct celebrandum proedicab^s.
sit declarata, nie narranlem audiat diloclio vcslra. At ille, ut prudontissimus : El quis, inquit, dies in
Tompore namque illo, quo divin;c placuit iiiclali hoc foslo colcbrandus erit ? Sexto, aii, Idus Decem-
Anglorum genlem de malis suis corrigerc suifque bii.*, hoc feslum solcmnizandum tencbris. Et quo,
servitutis ofliciis arctius astringcre, gloriosissimus iiiquit abbas, oflicio ulomur in eoclesiastico obse-
Norllnnannorum dux Guillelmuseamdenipalriam de- (juio ? Oninc, iiupiit, officium quod dicilur in ejus
bollando subcgil. Qiii vidclicet Guillclmus, lunc Nalivilate dicelur in Conceptiono, exceplo quod no-
temporis rcx Anglorum factus, Dei virtule ot in- nien nalivilalis mutabitur in nomcii conccplionis.
dustria sna lolius ecclcsiai^licrD dignitatis lionoros l!ic diclis illc disparuit, ct diclo citius sedala tom-
io nielius reformavil. Cujns pi.-cintenlionis opcribus pestate, abbas incolumis concito flalu applicuil litlo-
iuvidcns bonoruin omniuin inimicus diabulus, tum ribus Anglicanis, ct (luac vidorat el audierat quibus
familiarium fraudibus, lum exlraneorum incur^i- poluit nolificavit. Slatuit autcm idom feslum in cir-
bus multoties conatus cst ejus obsislere successibus. Q nobio (Remessiensi) celebrari, cl ipse quandiu vixil
Sed Domino protogenle cl limcntem se regem glo- dcvolis obsequiis colobravil.
rU\c3ii)\t', adiiiltilum deduclus cst malignus (Psnl. Et nos orgo, fratros diloclissimi, si portum salu-
XIV, 4). Audienles autem Daci Angliam esse subjec- lis voliimus apprehenderc, Dei genitricis Concep-
lara Norlhmannis, graviler sunt indignali, ol, suo tionem dignis obsequiis el ofliciis colobrabimus, ut
quasi iKoredilario juro privali, arma parant, classom ab ejus hiio digua mercedcremuneremur.
aplant, ul eos adcunles a data sibi divinilus palria Rursum ha^-c solemnilas alibi alio modo doclara-
expellaiit. Hoc comporto, prudcnlissinuis Guillol- tur. Tompore namque Caroli rogis Francorum illu-
mus quemdani rcligiosumabbatem (Ilclsinumj cirno- strissimi, clericusquidam online diaconus Hunga-
biiillemcssiensis) accersilum in Daciam dirigit, ut rise regis gorinanus, Matrom Jesu toto cordc dili-
incpiiral hiijus rci verilatcm. Al ille, ut vir sagacis gcns, ejus horas sollicilus dccantabat. Parontum au-
ingenii, strenue rcgis negotium exscquitur. Quo fi- tem suorum consilio, nubere volens cum quadain
deliter peraclo, ad Angliam reverti cupiens, mare adoloscontula valde pulcherrima, acceptc a presby-
ingrcdilur ;et cum jam maximam partemmaris pro- loro iiuptiali benediclione, qiiadam die, missa etiam
spcro cursu transissol, subilo dcn>is surgenlibus un- cclebriita, recordalus quod ejusdom boalissimae Vir-
diipie veutis, horrida temposlascd-lum cominovil el
p giiiis horas illa die, juxla morem solilum, non can-
unda«. Fatigalis igitur nanlis nec ullra jani obiiiti taveral, sponsam domum mitlens, omnes ab eccle-
valenlibiis, Iractis remis funibusiiuc riiplis, cadmli- sia exire coegit, et ipsojuxla altare Virginis solus
bus velis, spcs salulis amillilur nihil sibi nisi i^ub- romansit. Ciimiiue horas Domiuica; Malris de-
mersionis oxitium mi^crabililoroxspeclaiilibus. Cum- canlaret, cllianc anliphonam /-*i(/c/tra cs ct dccora,
quc de salulc corporum dcsperali, animaium solum- ////«ycrusrt/cm.dicerol, subiloapparuilei Virgo Ma-
modo magnis clamoribus salutem Creatori suo coiir ria ciiin duobus angolis, dexlram ejus manum, ot
mondarcnl, cl beatissimam Virgincm Mariani Dui kcvam tencnlibus, dicens, oi : Si ogo sum pulchra
gcnitiictm, misororum rcrugium, cl dosperaturum el docura, quid csl (piod dimillis mc, et sponsiiiii

spein devole reclamarent, cccc subilo conspiciuiil aliam accipis ? Numiiuid ego siim oplimc formosa ?
qiiomdam admodum reverendsc habiludinis virum, Numquid ego sum pulchrior illa ? Ubi vidisli tam
pnnlili( ali infula dccoratiim, qiiasi intcr nudias un- pulchram? Cui illo slupe!a<;lus ait : Domina mca
das navi proximum. Qui vocans od .^oiibbulciii (IIol- dulcissiiiia, clariludo tua omncm muiuli pulchrilii-
tlDum^, liis verbis ca-pil eum appellarc : Vis (in- dinem excellil. Quid vis, doinina, ut faciam ? .\it

quil) periculum maris cvadere ? Vis ia palriam illa : Si .sponsam carnalcm, ciii adluprore vis, amorc
liiam suiii,- rodiie ? Cumqiio cum (ielu id tolo cordo iiici dimisoris, nio sponsam in (•plosli regno liabo-
de-iderun; ot hocsoluin exspoclarc rospondcret, liinc ^bis;et>i Coiiccplionis nic;o fc.--lum annualim vi

illc : Scias (inquil) mo ud le a domina nostra, Dci Idus Docenibris .solcmniler cdobraveris, el celo-
gciiitncc .Muria, direckim csso, ad (piam ihilcilcr bniiiduiii piiodica^cris, mocum in rogno Filii mei hiu-
reclaiiia-li ; el .si diili> mois oblomiiciarc volueris, rcaliis cris. Mis diclis beala Vir;*!) di>paruit; clcriciis
suniis cum cumitibus luis eviulos imminoiis pc-iicii- voro doiiium adire rcnuil, ot ali^(|uo paioiiliim suoruin
lum mari&. illc voro illico spondel .sc oi in omnibus con>ilio, ad abbaliam quamdam extra palriam illi.m
321 SPURIA. - DE CONCEPT. B. MARI.E. 322

perrexit, el ibidem monachali habitu dccoralus, ct A nativilas, sic fuit necessaria ejus concei^tio ; jussu
post tempus exigaum mcrilis bealee Mariae semper Dci concipilur ef nascitur. Inde si divina ralio per-

Yirginis, quaj quidcm diligenles sc decorat sempcr spiciaUir, spirituahs conceplionis cjns dics major
el bcalificat, Aquilciac episcopus patriarcha faclus fore approbatur quam ejus nativitatis.

feslum conceptionis B. Virginis die procfato, quan- Res cnim majcr Adam
cxslilit, a Dco creariquam
annuatim cum propriis octavis diligenlcr
diu vi.vit, fihos .\dai de nialre nasci ; non cst mirum si homo
cclcbravit,ct ubique celcbranihun pra;(hcavlt. a Deo de matre nascitur. Erubcscanl igilur omnino
AHud etiam miracuhim hujus festivitatis ahbi di- inscnsali, qui lanta sacramenta, tanlaque mystcria
vina inspirante gratia, a nobis dechiratur. Inpchigo tenebris ignorantiae exccecati ideo respuunt ccle-
GalHco canonicus quidam, ordinesacerdos, sohlusB. brare quod viri ac muheris copulatio inconccplione
Maria^ Virginishorascanonicas decanlare, a viUa qua- Virginis cxstilii si enim ejus conccplioncm, idcirco
;

dam, ubi cum uxore ahcrius fornicalus fucral, re- quod carnalis exslitit, stuhis non phicet hodie cele-
diens, ad oppiduni in quomorabatur lenderecurans, brare, tamen diem et noclem iUam dignnm, quam-
el pclagus Scquaufe Iransmeare cupiens, sohis na- vis mullis sil iocognita, ct lempus et iioram spiri-
vem inoressus Dominica3 Matris horas navigando tuahs conccplionis cjus liodie cclcbrare dclectet
cancre ccepit. Cumque invitatorium, Avc, Maria, B qua ipse animaium Creator animam suae matris
gratia plena,Domiiiui tecum, dlccvol, et jam m dignam, et sanctissimam corpori virginali ejus mi-
medio fluminis esset, ecceturba magna daemonum in nislrantibus angelis copuhivit ; quam etiam diera
profundo pclagi, una cum ejus navicuhi cum pracci- primam noslnc reparationis et salulis disposilor
pitavit, et cjus animam rapuil ad lormenta. Die noslraj salvationis inlcr caeteros dies fecif,nroeeie"it

aulem tertia locum quo da;mones eum tormentis et sancfificavif ; nain duae sunl conceptioneshominis
afficicbant, venil Matcr Jesu cum magna angelorum (lioc omnibas perifis notum esf), una qua carnahs
societate, diccns eis Ut quid animam famuii noslri
: copula viri ac muheris agifur, aiia qua spiritualis

ifa injusle atiligilis ? Nos, inquiunf, eam debemus anima nova et pura Deo operante corpori divinilus
habere, el merito, quoniam in noslrisoperibuscapta adjungilur. Si non placetilli celebrare DominiceMa-
est. Quibus Mater Jesu : Si illius dcbet esse cujus tris carnalem conceptionem, sallcm placeatcelebrare
opera facicbaf, ergo nostra debef essc, quoniam ojus anima; spirilualcm crcationcm corporisque cum
mafufinas nostras, dum vos eum i)cremistis, dccan- anima copulafioncm. quanfa cst dics illa, qaa no-
tabat; undemagis rei esfis, qui iniqua confra me sfrae repaiatricis anima digna crealur, et sanclifica-

egislis. His diciis daemones huc illucque dispersi fur, et sanctissimo corpori unitur Inonestenim verus
fugerunt,et bt^afa Mariaanimam rcduxit ad corpus, q amator Virginis qui respuit colere diem ejus con-
et homincm ab ufroque funcre suscitalum per bra- ceptionis. Erubcscant itcrum insani qui lunic dicm
chiumarripiens, aquam adexfris et a sinislris quasi colere non \oIunt idcirco quia aliorum sanctorum
murum stare jubens, de profundo pelagi ad porfum conceptiones minime colere sancta consuevit Eccle-
incolumcm rcduxit. At ille gaudcns pedibus B. Vir- sia. Maxima quipperusticitas esf eam aliis sancfis ia

ginis proslrafus ait : Charissima, domina mea, et hoc compararc, in qua Dcus carncm humanam as-

Virgo speciosa Chrisfo gratissima, quidfibi fribuam sumpsif, quam efiam supcr omnesangelos cf arcliau-
pro fanlis bcncficiis quae miiii fccisfi ? liberasti me gclos in ctrlis snblimavif quamvis enim ca?feris
;

de ore leonis, ct de lormentis inferni gravissimis sancfis dics ccnccplionis eorum non sit conccssum ut
animam mcam. Cui Mafer Jesu aif : Precor te, ne celcbrcfur, illi lamen a Spirifu sancto conccssum
de csefcro in adullerii peccatum cadas, ne fiat tibi est, quae major ef excellcntior cuucfis esf. Pulciire
novissimus error pejor priorc. Precor te iterum ut ct digne dominationem supcr cajferos sancfos ilja
de cx-fero fcstum concejifionis mcae dcvote cclcbrcs dcbct habere, per quam omnes sancti sancfificanlur'
annuafim vi Idus Decembris, ef ubique celebrandum dicilurcnim Chrisfus sanctorum Sanctus, ct ipsa
praedices. Mox ut id dixit B. Virgo Maria,eocernente sanctorum Sancta et sicut sinc more summus rcrum
;

ccclosascendit, et ipse eremificam vitam ducens, j) Dispositor super omnes sanctos ct sancfas illara
quod sibi acciderat, runctis audirc volenfibus nar- dignitatcm ihi contulif, ut Verbum carncm faclum
ravit, ef posfea quandiu vixit, illud festum con- Virgo concipcret et parercf, partum Virgo
ef posf
ccpfionis solemnifer el dcvotc celebravit, et celc- pcrmancret, sic ipsc pra; omnibus absque more hanc
brandura praedicavif. Et nos, frafres charissimi, dignifatem illi prsebuit, ut concejitionis et nafivita-
nosfra archiepiscopali auctorifate corroboramus tis ejus solerania sacrosancta in sancta Ecclesia cc-
alque praccipimus ut nullus nostrum ila sif rebus lebremus. Quid longius ? Dominicae iMatris concep-
temporalibus aut propriis dehclis dcsperatus, quin tionem colere, Christi gcnerationem est comraemo-
B. Marise Virginis conccpfionem cclebret annua- rare ; nam ejus conceptio Chrisfi goncrationis est
tim. Sicuf enim in sancta Ecclesia ejus exfollitur linea. Qriapropter Evangelium Libcr generatio7iis
nativitas, ila debetejus extolli conceptio ; nisi cnim {Matth. 1, 1) ipsa die, sicut in Nativitale Domini,
concipcrefur, nunquam nascerefur. Sicut enim ad ante matutinalcs laudes bono more decanlamus ct
salvandura genus humamim olirafuitnocessaria ejus ad missam legimus. Merilo ergo colitur et filii rcne-
3i3 AD OPEIU S. ANSELMl AP;'I:ND1.\. 3-24

ralio, et in.Uns concoplio, qnoniain conceplio cl A biis curis el a cunctis malis meroainur eripi, el ad
nalivilas inalris generalio csl filii. Colebreinus igi- .Ttcnia gauiia penluci, priestante Domino no^lro
tur ^dileclissiini) hoclie dignis oflkiis utramque cjus Je<u Chri^to Fiiio cjus, qui cumPalreet Spirilusan-
conceptioaem venciabilcm, spiritualem videlieet et clo vivil el regnal Deus pcr intinila sajcula &3eculo-
humanam, ul ipsius mcrilis ct prccibus, a sa^culari- rum.Ainen.

MIRACILIM
DE GONCEPTIONE SANCT.E MARI.-E
{E.V ms. Gem. Meticensi c. iO '"•)

Eo tcmporequo Willelinus, Normannorum dux B nesque qui iu navi eranl formidine replevit. Timore
potentissinuis, prostralo Anglorum rege llcrahlo, igilurmortis contrili nimiuinque porterriti, preces
ipsos -ingelos bello strenue superando sibi subje- cum lacrymis Deo fundunl, et se graviter deliquisse

cerat, quidam ahbas, Klsinus noinine, in e;:clesia iniscrabiliter gemunt. In lauto discrimine positis

aposloloruin Pelri el Pauli Sanclique Augustini, An- majora pcricula occurrerunt,namque syrtes prae
glorum aposloli rcsidebat, in qua ecclesiaipsiiis Au- oculis aspiciunt, quasnaucleri scamma dicunt. Tunc
guslini c;clcrorunique archiepiscoporuin corpora sibi magis aiixii et dubii velut in morte positi clama-
succedentiuin reciuiescunt. llic ilaque Elsinus cerlis banl ad Doiim forlius. Deus clemcntissime, Patcr
ex causis in Ramesieuscm Ecclesiam promotus, misoricordi.T, dignare nos respicere mer.sos pro nos-

Domino Jesu Ghristo dcvoiissime, famulabatur, ejus- tro crimine. Respice, clementissime, de sede tu.ne

que genitriccm. servitiuin cjus faciendo devotissi- gloricC, visita nos jam posilos in cxtrcmo vita;

me, vencrcbalur. Conligit aulcm ut Danoruin rex, periciilo. Assil nunc lua gralia! assil tuabcnignitas !

audita Ileraldi inorle Aiigloruinquo subjectione, ve- assil maxima bouilas assiul bona graluila dona
! !

nire in Angliam propcraret et suo cam dominio Saccurro nobis misoris, piolas iiioftabilis, ne nos
subjugare,
suuji.ji"'^! proslrato
K'"-^
Guillelino
-^ - uovo rege,
--D-' ut
-- ipse
-r - sorbeal infernus nunc pro noslris criininibus. Pie

teslabatur, ipsius terra; invasor, ct eam in pecpe- p Deus, cognoscimus quod graviter deliquimus, pejora
tum possiJeret. Quo audilo, Guillelinus ad dcfen- coinnieruiinus, quia inullum
niullum pcccavimus.
pCLia.iinuo. Bonigna
i>..ii.g.

dondum se praeparavil, ct cx circumjacenlibus re- lua gralia fatentibus indulgcat, fdlemur noslra ci i-

gionibus milites quampluriinos congregavil, et, ut niina, tu dele tua gratia. Qui promisisti misoris qua
eral callidus. urbes ac castella slrenuissimo munivil, hora ingomucrint et corda paMiiluorinl salvos pro-

et onniibus nocessaiiis opulonlissiine replevit. Con- tiuusliori, parco nuiic contilentibus, niiscrcro geinen-

sdio itaciue inito, Guillelmu.s rex cum oplimalibus tibus, miseroie nunc flcnlibus et vcre paonilentibus.

suis slrenuissimum abbatem Elsinum, de quo supra Maria, Malor Doinini, ora pro nobis miseris, tuo

relulimus, in Daciain misit, ut cousilia ipsoium Filio, domina, comnieiula noslra flamina. Nam-
cl acladiligeutcr inquircrct, et coruin in Angliain que niaii suiil Iradit,» inisera noslra corpora, luus

advontuin. proul posset, averteret. Ascensa igilur Fili'.is auiinas in roquiem susciiuat.

puppc, prospero voiilo flante, in Daciam venit, Cum igitur des])orali sic clamarenl, quemdam
ip^iusquc tcrrac .-c rcgipra-sonlavit, ct salutesacnui- ponliliialibus vestibus oruatum juxla naviiii a.ssistore

nora atquescrviliaex Guiliolini regis parte oblulit. vidoiil, qui El^inum abbalcm proprio nomine com-
Deinde omnia, ut ^\b\ jussum fuerat,iiiquiMvit, quid pellens, lioc eirclulil, inquicns tu, abba Elsine, :

dicerent ei
UlCereni et quomodo saiagcrem
qUOmOUU salagcrent non ui,-^-
porcunclari ihju
JJUHiUiH/Uiii dos veni
>ciii aiM el niccum
giua cv
surgens iin:>.uiii loquorc.
iui|u.^i... Dum
j..ruii. aulem,
UU...U1, ad
uii

titit. Po^quain aulein o:iinia propter quae illuc crat ^ inirantibus omnibus quicnain csset persona illa,

&trenui>.siii)ocoinplovil, procorescjuo lerne inanoii ajjba:- El.-^inu.^ sunoxissol, puefata porsuna, ut cio-

busctproini.ssis oneravil, in Angliam rcgredi voluit, diinus, aiigelica haec ei innt : Si vis sanusciyugere,

sed rex Daciae secum illuiii rcgredi pcrmisit. si vis morlcm evaderc, si vis palriam cerncre tuos-

mox cum sociis iiave:ii cousccndil. .Naturac igi. quo laros visere, proinillc lidolissinio Malri Chri^ti
Qui
porcolobri-in concepliouis
lur apluslria collcgcrunl,olin altuin carbasa exlendc- piis;-im;o le facluruin

runt, ac jicr frcmentia aeipiora ilinera dircxerunt. ipsius fcslum dicin, in qua ipsa Virgo incomparabi-

Dum itaque per alla maris pergerent, conlrarius lis Dei fulura Genilrix, in alvo matrisconccpta fuit,

ventus eis surrexit, mare funditus commovit, om- cl docclo quoscunquo polucris, ul percelcbrem dicm

VARl.E LECTIONES.
•••
!n alia miraeala D. Miriir precibus eiiita, qutv
eodem mx. eoflcm chaiaclere scvipta leginitur plura
nm iutcrlufc unum esl ac ahli.itissi s:tnctimnniaH<> ijwv cuiii viniinitatis tt casli'
mtijuris .sniil /i'li'i,

tntit violasset pruposilum €t pnfijn.ins U. .Miirice suasprcccs lundcrct, ob caobstclricantibut rcbus an-
yelis lilferata est.
32J SPURIA. — PASSIO SS. GUIXI-RI, FINGARIS, ETC. 326

hujus ogaiil solcmnitalis. Tunc abbas Elsinus, ut A Pra^diilus aLbas postquam lalia audivit, Deo gia-
erat prudentissimus, hoc iiii referl protiiius : Quo- tias reddidit, ct devolissime vovit se servalurum
modo faciam istud, qui dicm quo islud faciamignoro quod audierat divinitus jussum. Slalimut lioc vovit,
penitus? Dei nunlius rcspondil, : In scxlo Idus Do- tempcstas cecidit, el serenilas rediit. Vento igitur
cembris csl (lios celeberiimus luijus conceplionis ; pros])ero redeunl, et in Angliam alacrcs veniunl.
hunc ut celi^bres monco, el cclcbrandum dicito qui- Slatuil quoque in Ramesiasensi Ecclesia, cui ipse
bus dicere polueris et qui scire Aoluerint. Tunc ab- abbas praeerat, ul hoc fcstum omni anno solcmniter
bas Elsinus : Et quali inquil, servitio jr.bes uti in sexto Idds Decembris celebretur,mullosque ad cele-
lioc festo ? Cui divinus nunlius respondil hoc velo- brandum devotissime invitavit. Hujus solemnitatis
cius : Omne serviliumquoddi<;ilur inojus Nativitate, cclebratoribus dctur a Filio ipsius Virginis Domino
dicitur cl iu concepiione, sic ubi natalitium in Na- nostro Jesu Christo pax et longa vila, et post Irans-
tivitate dicilur, Conceplio in liac ceh'britate di- itum Iiujus vilac ecterna requies concedatur. Amen.
citur. Explicil rairaculum de conceiitione sancl« MaricC.

PASSIO
tSi

SS. GUINERI, FLVGARIS, PIAL.E, ET SOCIOUUM

Poscis fideliter salis, charissime, marlyris sacri B quia vas plenum ab.sinlhio, nisi prius amaritudine
Guineri sociorumque ejus admirabilem vitam, quani pulsa, alterius liipioris iion admillit dulcodincm, illi
prius brevibus nolulis relinobas, victorijpque trium- adhuc ploni spiiilu suporbo doctrinam «lutis reci-
phum latiori libi oplicari sermone. Cupio sanc pero nolucrunt. Sed cernenles humilitatcm, el vili-
devotioni lua? parorc devolus ; et si non digi e, ut tatcm habitus atlendentos, non ihesauruin latcntem
gestorum fortium dcposcunt magnalia, lamen pro inlcrius, sanctum el vere apostolicum virum ponitus
ingenii facultate sancloium laudibus occupabor conlcmpscrunt. Fuit inter jam diclos reges nobilior
intcnlus, quoniam laus militis gloria esl imporato- unus, aciotentior omnibus, nomine Clito. Huicerat
ris, el dum sanc'orum virlutcs narrantur, Chrisli filius adolcscens bona) indolis, vocabulo Fin»ar
gloria pra'dicatur. Spondcl orgo dovolio quod negal olectione divinaprfocognitus et sancti Spiritus jara
scienlia, et sanclorum fidos, ([uod non promillit gratia lerfusus. Hic ex univcrsis solus sancto assur-
facultas, lotum oorum praesumam de meritis. Necde gons Patricio, qr.o potuit honore, virum Dei susci-
eloquii pauperlate quoniam pro certo
conlundar, picnsccssit, ct in loco quo scderat ipsc, eum sodere
non in niloro sermonis consislore rognum Dei mon- fccit.

stravil, qui ad sui gloriam pracdicandam idiolas et CAPUT H.

piscatoros elegil. .
Fingaris ac sociorum pro fide exsilium.
CAITT I.
Iralus I
ater sevcrus, ot indignationc grandi suc-
Sancti Piilricii puediratio in IHl)ernin,etFingaris cen.sus in filium, diccns quod dooium suorum inten-
priiicipis convcrsio. deiot evacuare culluram, el novam Clirislianorum
Gloriosuscquidem cl pro3dicat)dus ubique Douiini pcr sancluni Patiicium inlroduccre legcm, rogno
coufessor Patricius, cum in Cornubi.nc partibus san- expuiit, ct solo fecit exha;redcm palcrno. Cui pju-
ctisaclibus morarelur inloiilus, admonilus est voce res ex nobilihus Hiherniic procreali adcijcsconles
angelic;e ut Ilibcrnitp insulam, fidem Christi in ea dulcissimo amore conjuncti, pariter coex- prcfocii
pnedicaiurus, adiret. Tunc fidelis servus ot prudens, sulcs, lerra roarique minorem
Brilanniam perve-
in

Domini visionc compcrta, sine mora surrexit, et nerunt. Quo audito,judcx Britanniac interram suam
iocum sibi prsesignalum a Deo, in nullo barbara^ et novos accolas, adventasso, cos sibi exhiberi pra^cc-
ineredulic gentis expavescens fcritalcm, oxpctiit. pil '", ct diligeiiler inquirens qui esseiil, ad quid
Cujus adventu, fama vulgante, praicognilo, scplem vcl •" unde venissent, responderunt Hibornia se de
nominatae jam insuhe regcs cum pontificibus idolo- pulsos serioque proscriptionis suterationeexposita
;

rum, cum satrapis ejusdomque geulis non minima pcliorunt ut in provincia '" sua locum habitandi
multitudine in sancli convcncre occursum. Hos san- atiiue "' liconliam eis concedcrel pro sua clcmen-
ctus Domini tide integer et devotione plenus aggre- D tia. Ingenuiiate vero adolescentuni comperla, simul-
diens, coepil eis Evangolium Christi cum fiducia que cxsilii causam dux agnoscens, summa oorura
prffidicare, el in Jesu cvangclizare salutem. Verum potilioni liberalilate asseuticns, tanlum eis terra; ad
VARLE LECTIONES.
***Collata ext cum >ns. Victorin. M J/ il. 18 in quo non estdistinctio capitulorum. '"Exhiberi percepit ms.
cxhiberi praecepit. "'Ad quod vel ms. ad qui vel. '"Ul si provinoia vis. ul in proviacia, '"."^ua
locutii
ai(|ue ms, sua loCum habitandi atque.
 327 AD OPERA S. ANSELMl APPE.\1)1\. 0l>8

liabilaiidum concessil, quanluni iinus cquilamlo A dcrcssissel iib eis, ad eum iSoium inquircndun) se
possel cuiTCic pcr dicm jnfecepilquc veneralioni ; ofl"erunl, loca se monslratuios ubi socium perdidi.-^-

Labcndos, el maximc Fingarcm censuil excolendum scnl, si viros, qui cum sagacius scircnl inquirere,
Domini igilur graliam in omnibus conscculi diligun- dcslinaret. llum esl, ct mullo laboro invcntus ad
lur ab omnibus, ab omnibus iionoranlur, el cum iii- ]'r;esonliam ducis cum honore
addiicilur'" cl cuin ;

diociiis de (fftero novi Ijospilcs familiaiiler liabitarc dux, de ejus invenlione l.xMus, fadi benignc cau.sam
coepenmt. inquircrcl, rcspondil .se omnino divinis mancipalum
CAPT T in. obsoquiis, nec ulla unquam rationead s.TcuIi dein-
Occasio seccssus Fiuyaris a sarulo. ccps i)osse redire oflicia ; si tamon ei locum in qno
con.-truclo oralorio Doo
(luielius posscl .'^crvire, jtro
Scd cum jam i>rovidcnlia summiDei tironcmsuum
sua vellol bcnignitale concedere, libenlersusciperol.
Eingarcm suis an lius vellct applicarc obscquiis, lali
quadam cum Dux vero bouignus ejus voluntaliiavere conscnllens,
eum arte discrcvit, Dic snis consorli-
locum as.^ignavit, et tolam insupor torram, quam ei
bus ad venandum egressus, rcperlum canes crepe-
el sociis ejus prius ad babilaudum conccsseral,
runl aorrc ccrvum, qui cum canibus im])orlune iu-
liberam ab omiii tribiilo perpeluam delcgavil in
Jcslanlibus ea qua illud animal solel ficri vclocilale
Fmgar cum canibus, rcliclis sociis, B ^o'^'"- ''^-g^-t^Jitur igilur clcclus Domini Fingar lo
aufugcrcl, solus
fugienlem. Quid pliira ? corvum
cum ducis clemenlia consignatiim, ac pos- iir;vdiis
prosecutus est reli-
*" sossionibus dotatuin amplissimo atque dilatum, ac
nuit, Ofcidit ; et dclracla iiello fruslalim couci-
monle lola ac devolione in ccclestis solii habitatio-
dens pcr arlus cquo im[iosuit, quasi reversurus ad
neni inlonlus habilaculum sanclincalionis. in quo
socios, qui eum nebula obducente perdiderant. Sed
Dous iierpotuo laiidarolur, instituil. .\ccingit se
cum respersam sanguine vcstcin ac ma-
cruentalas
doinceps scrvus Dei forlius ad opera fortiora, car-
nus vellet abluere, l.cc illucque ciirumspicicns non
ncm domat, roborat spiritum, ol proscquendo se-
invoniebat aquam, et labari cu^^pide in torra dofixa,
gralissima manans vena dctluxil.
psum, scipsum perficiebat in Domino.
improvisi foiilis

Laticis novi miralu fluenta, ct illius virtuli faclum CAPUT IV.

deputavit, qui anti^iuuin populum silice percusso Regressus Fingaris in pntriam,et regni recnsatio.
polavil. Comparclur, si placcl, faclum anliquo "" Post lcmpus ali(iuod ad lorum nalivilalisadmo-
quod '" pede agni nilus angelico rcdire jubelur. Quo cum
S. Clemonlis miraculo, nisi ille liorlatu

fonlis cognovit thcsaurum, iste acumine teli bullicn- Domini in omnibus prsesidio fultus rediisset, Ili-

tem vcnam invenit. Denique cuin lavandus se ad borniam Chrisli logibus subdilam, in confossione
fonlem disponerct, inclinans se in aquani, per um- Q Chrisliani nominis gloriautem, ot totam lavacro
bram forinosi vultus sui iiulchiitudinem altendens, sancto porfusam invenit. Gaudent servi sc domi-
cral cnim speciosus valde ct decorus aspcclu, (oe.iit num accepisse, Chrisliani fidoles, consorlem palro-

laudarc Deum et bcnedicere, quitantamei contuleral num ;

rogaiit eum, Clilone patrc dofunclo, susci-

graliam. El ex illa liora ^c ci sorviturum tota dcvo- poro rogiuim, cupitMUos defonsorom talem habere
tione i^pondcns, solulo de capito eipii freno, liberu.m cujus providentia gubernaretur regnum et nova
quo vellel ire permisit ipse voro inlor s-ixa sub
;
adluic Chrisliaiiilas tueretur. Tibi, inquiunt, excepto

quodam specu qucrcmim glande aliipianlo

lalilans, quod fideiChristiaiui? le cupimus habere faulorein,
lcmpore vixil. Socii aulom ojus]ier loca difliisi tota honor dobelur, ad te ii.rreditas
iiiltiilione qufrrobaiit eum, et cum non invenissciit, portiiiol, tibi hfercdilario jiirc codil possossio.

anxii valde el dolenles rcvcrsi sunt od habilai uluiii Tiim ipso : Parcite, inquit, charissimi ; semel dedi-
snum. Domiiuis aiilcm Brilannito cum audisset illum catus siim Chrisio, illi soli me servilunim dovovi.

deesse evocatis ad .-^0 ^ociis (^jus, rci]uirebal ab eis ad oflicia s;vculi deinceps reverli noii possiim, qiio-
•*•
(luo (lovonissel, vol qnid de eo faclum fuissct, et
nmixnemo mitlensviannmadaralrumjCtrespiciens
alli^atos in custodia tradcns comminabaliir jurans retro^aptuseslregno Dei {Luc. ix, 02). AVmo mi-
se occisurum onuie=, nisi ot veritalom indic;iront : litans Deo, imylicat se negotiis sfecularil)us,utpla-
D ceat ei cui sc devovit Tim. n, Et cum ro-
arbilraiis ab cis in conleiilione vel liligio inlorru- (II i).

plum. Scd cur iiomincm occidi>sent, pro cujus gantcs pia importunilato instarcnt : In vanuin, ail,

amore iialale solum rcliqueranl, laboresiiue su.-li- fnilns, lanti.-- procibus laboralis ogo enim vobis
;

nucranl infinitos, ternr- niart,'is(iue discrimina tolera- ciiiii diulius detineri non pos.sum. Srl si viillis

veranl niulla '? Deniiiue Irislilia, qiia aflicicbaiilur agcro sccundiim moum consilium, eli^Mle viriim

jiro eo, non hoiniciihis, .sed vcros iiionslrabal amicos, induslrium ac fidelom, iinum ex nobilihiis palri;r,

et tales non de odio, sed de amicilia

(piibus oredi cujus providenlia moderetur regnum, et Chrislian.-c

dcbuissel. Exposito tamcn qualiler inventionc cervi fidei lucalurreligio ; etilligermanammeam Pialam,

V.MU.K LECTIONKS.

•'Tnislriilim ms. fnislalini. '"Cum aiili(|iio ms. omit. cuin. *".\nm qui illo ms. iiisi qiioii ill<«.
•"Rcqiiirebai cis j/(s. rcqiiircbal ab cis. ""Ducib adducilur ms. Ducis cum honyrc adducilur. '"Rogis
1
rn$. Regius.
 m SPURIA. — PASSIO SS. GUIGNERI, FINGARIS, ETC. 330
in uxorem siinul cum regno tradite. Fucrat autem A CAPUT VI.
clarissima virgo Piala, nobilissimi regis Clilonis Appuhus in Cornubiam.
filia, soror S. Guigneri, jam lavacro "' purifica- Socii vero datis velis aequoreos fluctus secantes,
tionis regenerata in Christo. Sancti igitur instructi prospero cursu applicuere Cornubiara, ad portum
consilio virginem sacram alloquuntur de sponso. qui vocatur Heul, ubi jara praDvencrat eos sacra
Quibusilla, lota in amore Cliristi fundata, respon- virgo Hya polenlia Dci transvecta et descendentes
dit : Sponsus mcus Clirislus est, qui me per suam dc navi quoddam habitaculum non longe a littore
graliam regni sui elegit consortem. Huic fidem invcnerunt, iu quo virgo qua?dam sancta manebat
promisi quam non debeoviolare et ideo alium ; inclusa, et nolens sanctus Guiguerus eam inquie-
sponsura, prster ipsum, non possum suscipere. tare, salutafa virgine, ad alium locum transiere
Rogni hujus gloriam contemno, quoe non debet dici pransuri, ubi cum aquam deesse cerneret sanctus,
gloria, quia non potest carere miseria et ad re- ; plena de Jesu Chrislo fiducia prsosumens, oratione
gnum.quod promiitit Dominus Jesus Christus, su- pr£eraissa baculum in terra fixit, et confestim lim-
spiro, ubi noa est dolor, vel tristitia, sed perpetua pidissiraa aqua sanctorura prosilivit in haustum.
jucundilas, et laetitia sempilerna. Cernens aulem Post cibura vcro proficiscentcs inde, ad villara
sanctus virginis intentionem in Christi solidatam g quamdam, quge vocalur Conetconia, pervenerunt.
auiore, ita ut nulla possct ratione ad consensum ubi quoedara raulier fidelis et limens Dominum,
conjugii flecti, ait : Sinite eam, fratres, nolite noraincCoruria, non modicara eis exhibuit benigni-
contra Dei beneplacitum niti ; ipse sic voluit, ct sic tatem. Nam omnes habitacula ejus capere
cura
futurum providit. Regnura islud Dei providentiee non possont, nec habere straraen in quo oranes pos-
committaraus ; ipse secundura suara voluntatera sent pausare, detectis domibus, culmum, quo
providebit tutorem ac defensorem. Et omnibus vale operiebantur, in sanclorum accubitura coramodavit,
dicens parabat profectionem, vaccara unam eis mulicr charitate plena in cibum
dedit ;
qua occisa, et ejus carnibus, prout ,'oportuit,
CAPUT V. diiigenter paratis, pariter coraederunt. Denique,
Uursus Fingar solum patrium deseril cum insicjni coena in gratiarura aclione completa, jubet sanctus
comitatu.
Fingar nudata carnibus ossa omnia congregari in
Sccuti sunt eum scptingenli septuaginta viri, et unum, et desuper ejusdera vaccse pellera deponi.
scptem episcopi, quos sanclus Patricius per aquam Tum confessorcs Christi omnes, qui cum eo erant,
incorruplionis Christo genuerat, pleni Deo, etdivina ad orationem iuvitat, dicens Oremus, fratres, ut
:

1 ege instructi, cupientes beataj peregrinationis ejus ^, Dcus pro cujus amore mulier oiTiciosissime nobis
esse consortes in Domino, inter quos fuit supradicta islam servivit vaccam, ei reslituat. Et oralione
virgo Piala, soror bcali Guigneri. Sanclo igitur completa sub omnium oculis stans pulchrior quara
coc3ortio omnes adunati in Domino, siraul cura ante fuerat, vacca apparuit. Deinde de lacte ejua
patrono ad lillus usque procedunt, repertoque pro sibi offerri mandavit ;
quo hausto, sirapliciter de-
voto navigio, navera omnes una conscendunt. Pau- precatus est Deum ut vena lactis uberior quam in
lulum jam allius navigando a terra discesserant, aliis vaccis triplicaretur in illa ;
quod non solura in
cum ecce virgo quaedam, uomine Hya, nobili san- ea, sed in omnibus '", quae ex ea processerunt,
guine procreata, pervenit ad littus, felici sanctorura factura esse narratur. Mane autera facto, cura jam
cupiens adunari collegio, cernensque procul a lit- iter agere vellent, respicientes viderunt omnia ha-
to'3 jara rcraolos, nimio anxiebalur dolore, et bitacula retecta et reparata ita ac si nunquam
fixis in terra genibus, manus ct oculos ad sublimia discooperta fuissent. Tunc fideles, qui praivio S.
erigens, mente consilium e ca'lo efflagitabat devola. Guignero Christi vestigia sequebantur, per singula
Et modicura inferius relaxans obtutum, contempla- loca cerneutes mulliplicari mirabilia Dei, raagis
tur super aquas fohum parvum, et prolensa virga, magisque conforlabautur, et in fide et araore
quara raanu gestabat, tangens illud volebat probare Christi confirmabantur. Et bene Christus debuit
an raergeretur ; et ecce sub oculis ejus coepit
D talibus consolationibus suos coufirraare testes et

crescere et dilatari, ita ut dubilare non posset a consolari, quos per palraam martyrii in proximo
Deo sibi illud obsequium missura. Et fide forlis, disposuerat coronare. Mane autcra facto, pergentes
folium audacter conscendens, mirabiliter Dei virtule gradiebantur per loca quaedara silvestria.
perlata "' alterum socios praevenit ad littus. Hsesi- CAPUT VII.
landum non est de operibus Dei : nam qui trans- Martyrium Fiugaris et sociorum.
ituro populo mare Rubrum potenter divisit, et Eliae Sonuerat jam, pervulgaute faraa, in auribus
Jordanera aperuit, et Pctrum supra aquas currere Theodorici regis Cornubia;, in terra scilicet sua
fccit, ipse quoraodo voluit, virginera suam trans- Chrislianam multitudiuem advenisse ; et timens
voxit. odibilis Deo tyrannus ne populura suura ad fidem
VARLE I.EGTIONES.
'"Lavacro ms. jara lavacro. *'TroIata ms. peihita. '"'Sed oranibus ms, sed iu oranibus.

Patrol. CLIX. 11
 AD OrERA S. ANSEUII APPENDIX. 332
331

Chrisli vcUent ronvcrlcre, conglobatis

mililibus ad A niarlyres passi fucrant, interjeclo parvo siialio

cujusdam salutus aliquantulumdisparatur "". Locus,

locum ubi sanctos esse cognovit, truculenlior fera
exspeclal causam, rationeni non qute- qui de corpore sancti vcnam sanguinis dctluentera
cucurrit. Non
impro- '" suscepit, aiioitus continuo fonlcin edidil fecun-
rit, non vullaudire sermonem, sed vcniens
subito oves Christi leo cruentus duin, qui usque )i0(Uc monstratiir cernentibus. Unus
viJus a tcr<,'0,
Cae- autem cx militibus cum sancti marlyris baculum
aggrediens, perimit, trucidal atque prosternit.
am- ab eo loco, in quo eumproxinuis passioni defixerat,
duntur sancti, iruncanlur, dilaniantur,
gladiis
el alii

inbumane, rapcre vellel, cernil bifurco ramo duplicem jam

I
putatis capilibus, alii confossi
oranes una dies Chrisli marlyres erupuisse in frondem, ct lanto Iremefactus raira-
alii irucidati,
mortis corapendio, perennis vitcc culo, non est ausus eura contingere. Cernitur usque
effecti, sacrse
Paululura S. Fingar lunc hodic in tcstiraoniura sancli excelsa (ul dicitur)
bravium perceperunt.
suis in valle quadath rescdens arbor cx barulo, virtute Dei exaucta ; sed cujus sit
forle separalus a
Ubi cum solo baculum, generis ignoratur.
operiebatur sequentes.
gestabat, fixisset, raox ul ad se cani- CAPUT VIII.
quem raanu
fecundus erupil Sepultura sanctorum martyrum.
bucam *" retraxit, fons e terra ;

Sanclorum adhuc corpora per campum inhuniata

qui utrinque duplici saxo decenter inclusus, usque g
vcna lluitare nonccssat. jacebant, quadam teslis
ct ecce nocle Christi co-
in bodiernum diera copiosa
cxsurgere, dem schemate, quo super montem in uhiis pro-
El &ubilo audicns raurmur in corailalu
regreditur ; prium caput detuierat, cuidam viro, noraine Gur,
miratus quid csset, feslinans ad sanctos
boslias Chrisli, ct
terlio in visu apparcns, ut sc sepelirct moncbat.
cernensque passim imraolari
"' sanctorummcmbra Exporgcfaclus hoino uxori visionem per ordinciu
hostilcra gladium confuse per
Eccc, narrabal, quomodo videlicel de sepultura esset
discurrere, paucis qui cum eo eranl ail :

hic pro- persuasus asanclo. Mulier autera dissuadebat fieri,

fralrcs, hic est locus
pausationis nostrae,
laboribus. Venilc nc forlo regis iram incurrcret, el ob hoc morlis
Dcus iinem dare nostris
vidil
libcnter immolemur pro eo qui sentcntiam raererctur. In craslinum vero cum ca-
ergo, fratres, et
redemptionem pro multis nibus in carapum venaturus egredicns, cervum
ajiimam suam dedit
Nontimearaus eos (lui corpus orci-
rcperit, qui canum pernicitate insectatus fugiens,
(3/a/i/i.xx, 28).
ad S. marlyris glebam procumbit, lanquam cjus
dunt,sedmmpotius,quipotestatemhabetetcorpus
Matth. llagitaturus sanctilatis praesidium. Desinunt canes
etanimammitterein gehcnnam {Luc.xuji ;

raquil filidia- latrare, ac porsequi cervuni, etomni ferilate laxata,

\ 28) Eloccurrenstvranno: Facis"°,
inquit, pantercum cervo sanctum venerantes de-
quasi
boli operanatristui.^EttvrannusadeurarTu,
Tunc ^ curabunt. Contcmplatur homo grande spcctaculum,
manusraeas non evadesinoneffugiesgladiura.
acceplabile sacrificiura el reporcussa menle in se rcversus, quae vidcrat
sanctus in hilaritale offerens
geslabat, ex lalere fixo nortu recogitans, divino iUuc nutu se reputavit
Deo, baculo, quom raanu
'" ictura reciperct adduclum. Et accipiens corpus sanctissimi marty-
cervicem praetendit intrepidus ul
arrepto ris, venoraHono qua poluit, tumulavit. Deinde san-
ferientis.Iraraanissiraus verotyrannus,
perruticns, am- clorum marlyrum corpora sludiose per campura
mucrone, fortiter nudara cervicem
El confestim rcquirens, siculi jacebant, in carapo sepclivit.
putato capito, Christi martyrem
fecit.

capul macliaera lectoris pro- CAPUT IX.

sacri corporis truncus,
collegit, ct in Basilicaineorumdemhonorem, et tnira ibidem
pria de cervice trancatum de lerra diviriitus edita.
propriis ma-
montem, qui non longe dislat a loco, cum jam
portavit. Erat villa Posl tempus aliquanluhim, vinea Do-
nibus poplite firmo incedens
in qua cum mini Sabaotli, id ost Ecclesia Cornubiae, lerminos
quajdam, in ejusdem lalere montis sita,

lilem loco imprccatur occupare coepisset, inchoata cst devotione fideHum

mulieros liligantes audiret,
inler se litigare nuii- super sopulcrum sancti martyris basiiica. El cum
ffiternara, ut inibi habitanles
opere oratorii laborabanl, noces-
quam desisterent. Unde, ut fertur, terra, Hcct fru-
uno fccnn.b- D
arlificibus, (fui in

saria decssent, nec

,••••..
aliquis mraistraret, sanclus,
cl.fcra raanet taraeu inhabitabilis, in
'"' devotione faraula-
'..._„.:„„. ;„
in oi.nr^
altero cnnMi
sancti malodiclioni
malediclioni suorum recordans qui ejus
tatis gratiamretinet,
nolens, pro tumullu, bantur obscquiis, provincialibus circumquaquc in
subjecta. Sanclus igitur raartyr
iterum capite ahum, visu nocle apparcnsmonebat singulos, ut opcrariis
in loco repausare, resurapto
ipsum doponens, capul cibum el neccs.sariam opem forrent auxilii. Vcnit
vecUlavit ad locura, ubi
loco gralissiinus landcm ad homincm (luemdam, qui laurum ha-
cruentatum diHgenler lavit in quo ;
"'
non co.ssat bebat iiidomitum, moiions ul adopcrarios(hictum
fons jugi rivo usque hodic cmanerc ;

diHgenter resuinens, portavit ilcrum cum cis largiretur in cibium. Mano autem facto,
lavaluraquc
solHcitus homo de visione sancli, ca^pit cogilare
aHura locum. Qui locus ab co, in quo
saiicli
jHud in
VARUE LECTIONES.
»"Ad RC sambucam ad se canibucam. '"Gludium por ms. Gladium coiifusc por.
ms ut
•"PracloiuHt, ul ms. praloii(Hl in-
•"Gehonnam. Facis ms cclicnuam Et orcurons Tvranno, facis.
'"Sailiis (Hparatur f»5. Sallus aH^^uantulum (hsparatur. '"Uonucn
iit Ercpto ms arropto.
Sanctus .uorum. '«'Ductum o.s ms. duclun).
lcm'';^denuenren/: •••Sanclu; eorunim..
 ,

333 SPURIA. — DE STABILITATE MONACIII. 334

qualiler aaima cervicosum ac superbum

posset A que confeslim divina ultio percussit. Ambo enira

vakle subigere, lorisque arclatum, quo sanclus arrepti a dEemone. alter eorum linguara frustatim

marlyr mandaverat, ducere. El conscenso <[uo, il^t coucisam dcntibus masticavit, alterius viscera pcr
quaDreret taurum, egredienscernit prius indomilum, postrema diHusa suAt omnia, sil uterque exilu ex-
modo Dei virlute mansuetissimum animal astare spiravil horrendo. Ecce ex hoc potest satis pcrpendi

pro foribus, qui sponle anle dominum gradiens quanta sanctos vult Deus revereutia honorari,

mansuelus recto itinere pergebat ad locum, ubi quorum coutemplura tara districlo disponit exaraine
"''
artifices in opere oralorii laborabant. Jlaclatur expiari. Super sarcophaguni venerabilis cujusdam
boslia, et cernentes martyris sibi adesse auxilium, episcopi, qui de conluberualibus fuerat rcgis Ciito-

operi de caalero devolius institcrunt. Aliud quod- nis, corruptor quidam gremia cujusdam mulieris
dam memorabile et dignum relatione in ejusdem inceslare prsesumpsit, qui more cauura in ipso opere

quoque ferlur basilicsc conslructione contigisse turpitudinis iuseparabiliter copulati, nulla poterant

miraculum. Unus quidam ex iis arlificibus qui in ralione ab invicera separari. Adducuntur tandera ad
opere laborabant, cum in securi induceret, con- meraoriam martyris gloriosi Guigneri, ubi raerito

fracta in duo frusta divisa est. Turbatus homo, teslis Christi, el intercessione fidelium liberantur.
Habebat prajterea ajdituus "» martjTis sacri vac-
jurare coepit ct obtestari se in opere de cajlcro g
nihil fuclurum. Quod cum audisset operis procu- cara ;
quara cura scclerati horaines quidam furali

rator (vir quidem bonus, qui pro Deo basilicaj cu- fuissent, duceutes, super cornua ejus subilo duo
rara susceperat, ct dcvote se mancipaverat obse- luraiuaria ardentia conspexerunt, et tanto trcmefacti

quiis sanctij, coepit consolari horainera, et blandis speclaculo, redeuntes in craslinum, vaccam sacristge

tristem dcmulcere alloquiis, et accipicns frusta in propriam reddiderunt, et aliara pro salisfaclione
nominc Jesu Christi, et fraclionis ruinas conjun- commissi simul ct pro indulgentia, supplicantes

gens, confestim meritis marlyris gloriosi compagi- dcderunt. Terra, cum fide et devotione, sancti de
natum et consolidalura est ferramentura ita, ut nul- lumulo sumpla, per meritum martyris pellit languo-
lum de '" CKlcro fraclura; vesligium appareret. res, et perficit sanilates.

Laudalur Deus in coraraunc, ct benedicilur et Ha-c ego servus Christi Jesu Anselraus de passione
homo, qui se de cajtero nibil facturum juravcrat, sanctorura et virlulibus raartyris preliosi Guigneri,
tanto confortalus rairaculo fortior jam perslitit in juxta fidera narranliura, brevi slylo digessi, ut ha-

operc. beanl fideles, qui ejus speciali "° titulo gloriantur,

CAPUT X. quibus se lectionibus occupent, el patroni proprii

Illatn ccelitus supplicia in sacrilegos. fortia gesta cognoscant, et ob hoc noraen raeum in fine

sancti exorsus sura enamire virtu-

c subjunxi, ut per meritura martyris, et orationem
Sed quoniam
tes, illud inserendum credidi lectioni, quod cl in- fidclium, misericordiara merear Redemptoris Jesu
credulis meluni inculit et univcrsos de sanclorum Christi Doiuiui noslri, qui cura Patre et Spiritu
revcrentia monet. Cum super saxuni quoddara, quod sancto vivit et regnat Deus, per omnia saecula skcu-

fucrat anchora uavis ejus, in conteraptura sancti lorum.

martyris, duo railites insultaudo urinarent, utrum-
VARLE LECTIONES.
"' Mactabatur ms. mactalur. '" Nuilae de ms. nuUura de. '" Aditus ms. aedituus. Spiritali ms.
speciali.

JUDICIUM
DE STABILITATE MONACHI IN LOCO QUEM POSUIT

Tria sunt capilula, pro quibus mulare licet loca, D randura; non curandura de toto exteriori habitu
in quibus se stabiles esse promiserunt religiosi. Pri- qualis sed quod scandalum non faciat. lude
sit,

mura est, niraia paupcrtas ; secundura, persecutio Lanfraucus ad quemdam raonachum Indicatura est :

nimia ; tertium, irreligiositas. Nam slabililas in mihi quia de monaslerio fuo recedere vis, sed de
loco non promitlitur nisi propter regulara servan- proniissastabilitate sollicitus es, ne unde Deum
dam ;
quae non constat in praeceplis, ut multi aesti- De quo rationem
placare debes, inde raagisoffcndas.
mant, sed inslitutionibus. Aliter enira transgressores ostendo, et in ostendendo me in exemplum sicdo.Si
essent, quicunque per omnia regidara non serva- ego Lanfrancus manu propria me de aliquo mona-
rent, nec de praeceplis in arbitrio poueretur. Insli- sterionon recessurura jurassem, et viderem hoc
lutiones vero mutari, et fieri possunt ab abbate, si quod animam meara salvare non possem exircm, ;

magis utiles sunt ad purilalem raenlis, quae sola ncc perjurii crimeu incurrerem. Qui cnim Dco
(jugerenda est coram Deo, et pro qua sola labo- propter Deura alligatur, non ab ipso nisi conlia
 :

335 AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX 386

ipsum solvitur. Porro ab ipso contra ipsum non A. Ecolesic-e, sed uua est toto orbe terrarum diffusa,
solvilur, qui propler amorera ejus, ut oi bene pla- ol uni Deo ubicpie servitur, uni regi militatur.
ceat, a filiis superbioe et ditfidentioe, a filiis discor- Posti-emo beatus Benedictus qui stabilitatem praj-
dia», (el ut opertius dicam) a filiis diaboli niigrat ad cejMt firmare monaclium, ab alio mouasterio ad
lilios pacis et spei, humilitatis imiuo tilios Doi. Qui ;'.liud vcnientem jubot suscij)!, et si bona} vitae fue-
cnim sic transit, nonnc fugit a sede diaboli od se rit, el stabililatem suam firmot, suadet. Quam (hi-
dem Dei 1 Qui autem judicent eum damnandum a bia el brevis sit vita honiinis, el quam inliuita sunl,
Deo, qui ut ad patrem, ut ad Doum, ut ad amicum, quoe sequuntur bona vel mala, iucessanter memo-
fugit ad ipsum '?
Pra-terea qui sic transit,nou ab Ec- rare.
clesia ad Ecclesiara transit ; non enim plurcs sunt

MIRACULUM SANCTI JACOBI

A DOMINO ANSELMO EDITUM

De iiiilitc quem in agonia mortis a dremonibus oppressum, beatus apostolus permendici

baculum et sacculum mulierculae liberavit (1).
(Ex ms. Sangermanensi, n. 608)

Tres milites diocceseos Ludunensis Ecclesioe de B accedentes monent ut peccala sua confiteatur, et ea
oppido Dumezai sibi condixerunt ut orandi causa quoe Chrislianum lefert jietore quaeraf, suumque
Jacobum apostolum oris Galetioc adirent, et profecti malurius cxitum muniat. IIoc ille audiens faclera

sunt. Qui cum cssent in via pcrogrinationis ejus- avertit, et respondere non potuit, sicque per iri-

dcm, mulierculam invenerunt, quae res sibi neces- duum sine verbi prolatione jacuit. Inde vehemenler
sarias in sacculo quodam deferebat. Cum autera moerore afflicti sunt, tum quia de ejus salute despe-
equiles intuita fuisset, rogavit ul sui miserti sarci- ravorant, tura maxime quia suae salutcra animse pro-
nulam quara fercbal, in suis jumentis amore beati curare non potcrat. Quadam autora die quando
apostoli deportarcnt, seseque tanti labore itineris eum oitius .'^piritum exhalare pulabant, iliis circum-
allevarent ;
quorura unus peregrinae politioni an- sedenlibus et exitum iilius praestolantibus graviter
nuens cjus manlicam susccpit et portavit. Igitur suspirans Grates, inquit, ago Deo, et
locutus cst. «

veniente vespera mulier insccuta militcs, de sua S. Jacobo domino meo, quia liberatus sura. » Quod
sarcinula sibi accipiebat necessaria. Et ]irimo gal- qui adernnt qua;rontes quid significaverit : « Ego,
lorura canlu cum poregrini pediles proficisci solent, inquit, ex quo sensi rae languore gravari, mecum
equiti sacculum reddebat, sicque e.xpechla KTlior tacitus coepi cogilare quod ego vellem peccata mea
agebat. Talitcr miles amore apostoli scrvicns mu- q conliteri, sacra unclione liniri, ot Doniini corporis
lierculac, locum oralionis oplalum fe.^^tiuabat
ad jioroo]itione muniri, Sed dum haec in silontio Ira-

sed cum duodecira dielisaburbeB. Jacobi dislarent, ctarem, subito venit turba tetrorum spirituum, quae
pauperem infirmatum invenit in ilinere, qui owm me in tanlum oppressit, ut neque verbo neque signo
coepil orare ut sibi equum suum ad equilanthim ox illa hora innuere poluerim quod ad meara salu-
accommodarel, quatenus ad sanclum jiervouire lom jicrtinuoril. El qua» dicebalis beue intelligoham,
posset ; alioquin moreretur in via, quia amplius sod nulla ratione rcspondere poterara : nam doemo-
ambidare non poterat. Consensit miles, descendit, nes qui ad me contluxerant, alii mihi linguam slrin]
imposuilque niendicum sujior oquum suum, ojusque gcbant, alii ocuJos moos claudobanl nonnulli quo-
baculum in manu sua acccpit, fcrons otiam jiroj^rio quo raimt ct oorpus moum ad libitum suuni iuic ct
collo et sarniculara mulierculae quara susccporat. illuc me nolente vorlebant ; sed raodo paulo ante-
Sed cum ila porgoret, nimio solis fervore ac longi quam loqui ca'pissem, inlravit huc S. Jacobus, fc-

itiiioris solitudiue constriclus infirmari C(ppit. Quod rcns sinistra manu muliorculoe sacculum (]uom in
ubi sonsit, perpendon.- quia in mullis ."-a^po multum via tuloram, baculum vero niondici (juoni jiortavi

offonderit, incommoditalcm .suam apostoli aniore dum idem cquilarel equum meum, ijjsa qua infir-
us(|u(!ad ejus limina pcdibus eunle tolleravil :
^. milas me oepit in manu doxtra tonobat baculum ;

ubi aposlolo doiirocato, el hosjiilio rocoplo, ot oa- onim liabobat jiro Inncea sacculum jiro palma : ol

dom Miolo.slia (juam in via ccjiorat, leolo docubuil, cunlcslim (juasi furoris iudigiialiouo voniens ad mo,
ct alifjiiol diclius Jngravesccnle langoro jacuil. Quod elcvato baculo visuscst peroutorc duBinonos qui me
ahi mililcs «jui ejus bocii fucranl vidonlos, ad Qum lenuerant, qui jirolinus fugorunt lorriti; (juos ille

(1) S. An*c]mo falso Iribuitur.

 ;

337 SPURIA. — MIRACULUM SANCTI JACOBI. 338

insecutus per angulum illum hinc exire coegit : A veritas declaravit. Posfquam cnira peregrinus ille

et ecce Dei el B. Jacobi gratia liberalus ab illis qui bouo fine quievit, et sepullurae traditus est, rcversis
me premebant, loqui valeo ; ac citius miltile, et sociis et narrantibus quae gesta sunt, praediclus Gi-
presbytorum accile, qui mihi sanclse communionis rinus, cognoniento Calvus, qui divos homo fueraf,
viaticum tribuat ; diulius enim in hac vita manendi eorum relationem pro somno duxit, nec se a pravi-
non habeo licentiam. » Qui cum misissent, dum ille tale sua quidquam emendavit unde non post mul- ;

moram veniendi faceret, unum de sociis suis pu- tos dies contigit dum railitera armis inlerficeret,

blice admonuit, dicens : « Araice, inquit, noli amodo ipse quoque ejusdem mililis lancea transfossus iu-
Girino domino tuo Calvo militare, cui hactenus ad- teriret. Ergo Regi regura Domino N. J. C. in sa;cula
haesisti, veraciler enim daranalus est, et in proximo saeculorum araen.
mala morlc morilurus. » De quo ita conligisse rei

51IRACULUM GRANDE SANCTi JACOB

A Domino Anselmo Cantuariensi archiepiscopo edilum, de i)ereyrino qui amorc apostoli se
pereinit, et B. Jacobus illum ad vilam, beata Dei Gcnitrice Maria auxilianle, de inortc re-
duxit (2).

{Ex cod. tns.)

Prope Cudunensem civitatem est vicus quidara in B grafa non erit. » Hoc diclo ab oculis se vidcntibus
quo juvenis quidam morabatur, noraine Giraldus, evanuit.
qui arfe pelletaria instructus, juxla laboreni nia- His audilis horao conlrislari cocjiil, proponeus
nuura suarura vivebat, et patre suo delunrlo suis in animo suo se domum veiie redire, suo prosbyfero
laboribus matrem suara sustinebat. Hic sanclum coiilitori ; sicque cu^pto itincre regrcdi. Hoc ifaque
Jacobum veiienicnler diligebat, ad cujus liniina dum apud da^mon in eadem fonna
se fracfarot, vciiil
singulis annis venire et suani obedicntiam solobat qui prius apparuerat, dicens ei « Qaid esf quod cc- :

oHorre. Uxorem non habebaf, sed solus cum malrc gitiis in corde tuo, fe doinum velle redire poeni- :

sua vetul^ vitam castam g-erebat. Scd cum diusfulc fudinom agcre ut ad mc dignius postmodum valeas
se contincrel, tandem vice carnis voluphUo bupe- rodiic? Pulas lc tantura scelns fuisjojuniis sive lacry-
ralus cum juvencla quadam fornicalus csl. Mar.c mis posse dolore? niuilum dosipis : crodo racis consi-
autem faclo quia jieregrinationi priiis se disposuoral, liis, et s&Ivus eris ; alioquin salvari non poteris.
cum duobus vicinis suis duccns sccum asinuni suum, Qiiiunvis peccaveris, cgo tamen amo ; ef proplerca
ad SancUira Jacobura ire ccfpit. Qiii, nwn in via voiii ad tc i!l lale consiliura fibi tribu;imunde salvari
esscnl, iuveneru:;t queradani mendicuni ad Sanclura possis, si nulii credere volueris. » Cui peregrinus :

Jacobum proficiscentom. Ilunc secum et gialia so- « lla, inquil, cogitabam sicutdicis:scd postquam ad
p
oietatis, et polius amore sancti apostoH luiorunl saUilem non i>rodeiiiso iiocasseris, dicquodtibiplacct
largientes ei necessaria victrs. l'crgenles ip;iiur, undc salvari possim, o! libens ex.sequar. » Al ille :

pliires cum L-etitia dies hoc foconuit. Qiioniara }iii- « Si, iiKjuit, pioniiora deiioto emundari desideras,v;-
cificae ac chariKiiivae sociefati inviuot diaboliis, i:i rilia, quil>us peccasli, citiasampula. » Quo illeconsi-
humana forma siMis honesta ad juvonem qui in dorao lio tcrriliisdixit : « Si mihi hoc (luodconsulis fecero,
foniicatus fuerat clam accessit, eique dixit : » Nosii viveie nou potero, eroque mei iptiushomicida;quod
qui sim'? >> At iilo : « Nequaquam. •>
Et doemon : sfflpoaudivi coram Dco cslc damnabile. » Tuucdocmon
' Kgo, inquit, suin Jacobus aposioius quoni singulis inidens : « 0, inquit,insipiens,quaraparura intelligis
aiuiis jani ex niulto torajiore consuevi;li visitnro ea qua? tibi ad salulein possunt proficore ! Si talitcr
fuisque prasmiis lionorare. Srias quia nuiliiiin gan- ir.orluus fueris, ad me sine dubio fransibis, quia pu-
debam de quoniam qiiidom niagnuin bonuiii
te, niendo dcliclum tuum marlyr eris. si esses tani
sperabam de te. Seu nuper anloqiiara domum tuam prudens ut temetipsuin interficere non dubitares.ego
e.xires, fornicafus es cum miilieie, nec iiide usque cerle cum miiUitudiue sociorum mcorum statim ad
nunc poenituisti, ncc confitori voiui^ii ; sif^ipic per- te vor.irem, ac mccum mansuram animam fuam Isc-
egre cum peccato tuo pro(efius es, qu.L-i tna pore- i;:s ccciporom. Ego, ait, sum Jacobus apostolus qui
grinatio Doi et milii forel accopiainlis. Noi; iia fioii
D iiiji con.--iiio : fac ul locntus suni si ad mcum vis
oportct : nam qiiiounque anioie m(>i vult po;csri;;a- VJiiiif coi;.-;0!tium, et tui dolicti reniedium invenire. »

ri, prius nccesso ost ul porca'a m!;i ]ior lmi;iilo:n Q;ii;.-iis dicLi.s poieg;'inus animatus ad facinus, iiocio,
c.')iifessioiier,i apeii.»!, ot postoa pOiVgrinando eadem socii.-; ('r>i:i.ioiifibi!s, cuitellum ox!raxit, et quidquid
commissa puniaf : qui alitor u-reiif, poiogiiiialio viril:; fiiorsf in parliLus illis iibi arapiitavif, deiiido

(2) Fabuia ],xr S. An.-olnio fais-! triLuilur.

 :

S39 AD OPERAS S. .VNSELMI ArPENDIX. 310

vorsa nianu fornini crcxit, oju?que acumine, se inji- A dcxlraquelaevariueojuscon.sidcnlibus. Quamegocum

cicns, voulrom confodit. Cum aulom sanguis cflhie- magno conlis alVectu considorare ca-pi, nunciuam
ret, et illepalpitando tumultuaretur, experrocti so- enim in vitamea tam pulchram crcaluram uspiam
cii vocaverunl illum sciscitantos qui baberet. Qui vidi : non magnaj scd mcdiocris slaturae, erat pul-
cum iilis responsumnon daret, scdanxius extremum chorrinia facic, desirabilisaspectu. Anle bcatus apo-
spirilum Iraliorel, conturbati concite surgimt, lumi- slohis meus advocalus piisimus coram omniinisproli-
uaria accendunf, sociumque semivivum nec jam eis nus exslitit, et dc SataiiOL>fallaciaquaHtermedevice-
responderc valentcm reperiunt. Ex quo stupefacli si- rat clamorem fecit. Qufomoxadd:vmonesconversa:
mul ot magno timore percussi, ne mors illius sibi u 0, inquit, miseri, quid qua'rehatis in pcregrino
imponorotur si inane in eodein loco invenirentur, fu- Domini et filii mei, el Jacohi tidclis sui ? Salis vobis
gam ineunt, ipsum vero in suosanguinevolutantein, posset sufficere poena vestra, non essel opus ut eam
asinuni vero et egenura quem elere co;perant, dere- augeretis malilia veslra. » Postquara locuta csl illa

linquunl. boalissima, clemonter super mc sua lumina flexit :

Mane auleni cum familia domus surrexisset, ooci- «docmonibus autem magno liinore conterrilis, omni-
sumque reperisset, non habens certitudinem quieum bus qui in concillo erant diccnlibuseos contra apo-
occidisset, advocatvicinosetdefunctum adecclesiam d stolum, rae fallendo, injusle focisse, imperavitdo-
sepeliondum deferunt ; anlo cujus fores dum fossa niina mc ad corpus reduci. Sanctus igitur Jacobus
pararetur, projler sanguinisfluorem illum dcponunt. ine suscipiens confcslim in hunc locum reslituit.
Noo raulla intorvenienle moraillequi mortuusluerat. Taliler mortuus et rcsuscitatus sum. » Quodincohe
rodiil, et in slratu funereo resedit. Quod qui ad- ipsius loci audientes, vehemenler Isetati, prolinus
eranl intuci!les,pcilerriti fugiunt etexclamant; quo- euindem in domum suam lulcrunt^ac pcr triduum sc-
ruin clamoie populi concitali accurrunt, quid aoci- cum tcnerunt, divnlgantes et dcmonslrantcs iihiin

derit inquirunt, et mortuum vitae restitutumaudiunt. in quo Dous per bcatiim apo^toluin Jacobuin lam in-

Qui cum propius accessissent, el eum alloqui coepis- solilam rem operatusestatque mirabilem.NampIaga;
sent : quaequc circa cum acta fueranl liboravoccco" illius sine mora sanalaj sunt, solis cicalricibus loco
ram oninibus cnarravit. Ego, inquil, qucm amorte
<< vulneruin manenlibus : loco veio gooitaliiim crcvit
resuscitatum vidotis, ab intantia sanctum dilexi Ja- caro quasi verrucaj, per quani mitlebatur urina.Explo-
cobum, eique, in quantuin potui, servire consuevi. tis diebus quibus habitalores illum secum pro gau-
Modo autem dum ad cum pergorc decrevissem, ct dio tcnueiunt, paravit asinum suum, et cuni socio
usque in hanc villain venissem, advenicns diabolus paupcrc qucm in via junxcral sibi,iteraggressus ost.

fcfellit me.dicens se esscsanclum Jacobum, <> totum- Sod cuni appropiiiquasset adboali Jacobi limiiia,eccc
que ordinem, ut supra dictum esl, enarravit ; atque socii qui eum reliqucranl regredientes obviavernn!
subinlulil Postquam miiiimol vitamadeniietanima
: « ilii ;
qui ouin adhuc procul csseut ol duos iilos asi-

coarclarelur corpore, vcnit ad me idem jiialignus

dt- num incilanles inluiti fuissenl, lo<-'uti sunl ad invi-
spiritus qui mo dcceperal, ducens secum magnam cem : « Similes, aiuut, homiues illisunlsociisnostris
turbam dfrmonura, qui confeslim absque misericor- quos reliquimus, allefum morluum, alterum vivum,
dia me rapuerunt, al(]uc ploranlcm ac misorabiles ncc aniinal quod minant dilTert ah illo, iii quanlum
voces cmiltpntem lulorunt ad tormonta. Euntcs ergo vidolur, quod illis derclioturn esl. Posiquam autom
vcrsus Ilomam tetenderunt. Vorum cum ad silvam a]ipiopiii'iuavorunl, ct mutuis agiiilio:iibus se co-
qu:o inlcr urbcm ct villam qu* vocatur Labicau, gnosccrc coeponint, agnoscontes quod aclum fueial,
sita est, venissemus, sanctus Jacobus inseculus nos vehementer exsultaverunl, ol domum venionlesrem
posltorgumnnslrum advolavit, comprchonsisqucd.T- ])cr ordiiiem assoruernnt. Scd qiii resuscitalus
monihiis ait ' Undc venistis clquo tenditis? «Aiuni fiioral poslquam a saucto Jacobo rediit, hoc quod
illi : « Jacobe sancle, ad le nihil perlinet ; p.am in socii prius narravorant re ipsa conlirmavit : nam
lanliim nobis crcdidit, ut somelipsum iiiterficeret. ul res gosla ost passim divulg.ivil, cicalrices oslen-
Nos siiasimus, nosfefeliimiis, nos liabercilcbemus. dil, cl cliam quod in sccrcliori hco, mullis vidcrc
Quibus illc : « l)e hoc, ait, quod (]u;i'ro niliil rcspon- -D ciijiicntibiis dcmoiistravil. llunc honiinom el oniiia
dctis, .sod Chrisli.inum dccopissc jaclando gaudeiis. signa iiuirti^ cjiis rcvcrcniiis.simus llugo sanclus
Unde malas habcalis gralias ; meiHonim percgrlnus alibas Cluiiiacoiisis et cum multis aliis vidil, ol

est qiiom vos habcro jaclntis, uliquo nos vos sino pro admiiatione lioc ubi rolalus esl s.rppius soli-

jHigna feretis. » Viilvliatiir mihi Jjicohns juvouis, ct liim .sc viilis.'C as.soiuil, ol nns a]>osloli ainore
venu3tiaspeclus,macilenl»s, rncdii coloris, qui vul{.;o nc a moinoria deloretur, li'l;>ri!; roinmendavimus,
bruniisdiciiiir. Illoigilur cogentc Koinamdivcilimus, pia'cii)ionlos omiiihus ut jier omncs Ecclesias
ubi i^rope ju.xla occlosiam bcnli IVlri apostoli rral fo tiii:i laiili miniculi c:rtorf,ru:>it|iie iniraciilorum
locns viridi." ol sjiaci^^sus in |.l milic noris, in qiio .'.1111'li Jacobi v dn*. Nonaiiiiii Oitdnis dignis iin-
snncloriim liiiba incnambilis ad conoiliiim vcnciat, miHliiii cihbrciil obscquii . \ nomino factuni
cui pr.'i<sidcbnl domina voncnibilis Dci (j.nilrix ct cst, clc.

perprtiia Vivpo Marla, mullisol [ir.T.^lnris jirocerihiis

341 E.U)MERUS CANTUARIENSIS MONACHUS. - NOTITIA HISTORICA. 342

ALIENA
ELUCIDARIUM SIVE DIALOGUS
COMPLECTBNS

SUMMAM TOTIUS CHRI5TLVN.E THEOLOGLE

(Est HoNORii Ai'GrsTODU\ENSis exeunte sseculo duodecimo in Burgundia presbyteri et scholastici ;
quem
vide infra.)

DispiTATio mm
DE FIDE CATHOLICA
m oiristiano

Scripta a clomno Gislcbcrto abbate Westmonasterii, hactcniis inedita

(Aide infra in Gilbeuto ad an. 1117.)

ANNULUS SIVE

DIALOGUS CHRISTIANI ET JUD.EI

DE FIDEI SACRAMENTIS

AuctoreRuPERToabbatcTuiticnsi. — Nuncprimumeditus
{Vide in Ruperto, infra, ad annum 1135.)

ANNO DOMIM MCXXI.

EADMERUS
CANTUARIENSIS MONACHUS, ORDINIS S. BENEDICTI

NOTITIA HISTORICA
(Warthon, Anglia sacra, tom. II, praef. p. xii.)

Eadmerus, monachus Ecclesise Cliristi Cnnlua.- A ^dmeroejiisdiscipuloel kujussanctceCanluariensis

riensis, Ansehni archiepiscopi discipulus el comes Ecclesia; monacho et posieapriore Ecclesice Christi
individuus, quamphn-ima scripla posteritali trans- 6Vm/uarie«s?«. Paria ibidem et calcem Vilacnielricae
misit. De illoubertim agunt Seldenus in prafat. Ansehni cxslant. Elmerum monachis Canluar. ab
ad Hist. Nov., Baleus i:ent. ii, cap. 68, ol alii. aiino 1128 ad 1137 pra^sedisse in superiore lomo
Ad episcopatum Sanlandreanum anno 11-20 eleclus, Oblendi. Huic vcro alium ab Edmero Cantore obitus
dimisso episcopatu ad Canluariam rediil anno H2t. dicm Obituarium Cantuariense posuil. Eadmerum
Hunc ab Elinero, Ecilesiae Cantuariensis priore, itaque historicum ab Elmero priore diversum Ba-
Baleus (cent. ii, c. "ii) divcrsum facit, diversaque leus recle slatui^se videlur. Sunt tamen inter oa
singulis opera inscribit. Huic favet Gervasius, qui, quae Klmeroidem aucior inscribit, noiiiiulia qua^
Eatlmeri Historiam sgepius cilans, non alio quam Eaihncro polius debeii censeo. Magis in&ignem
Cantoris titulo illuin cohoneslat. Sic etiam Obilua- Eadineri Historiam, ((use I^ovorum dicilur, et De
rium Canluarionse. Edmerus, pra'centor Cantua- rebus gestis Lanfranclii, Anselmi et Radulidii archi-
riensis, ol^iitldibus Januarii. Nola autem in tine eiii^jcoporum Joannes Sehlenus edidit Londini
aj;ii,
Vilae Anselmi addita in codice Lambelhano (cod. 1(523, f. Rohqua fere illius opora exslanl in codice
\tj'i f) &\c \mbcl Explicit Vita Anselmi, edita ab
: collegi corporis Chrisli Canlabrig. Valdc anliquo
343 EADMERI CANTUARIEXSIS MONACIII 344

et elegantissime scriplo,
vol. 338, in-4°, islhoc or- A consignaturum Eadmerus superioris libri
dine disposita. poUi' ilus fuorat. Exstant rpud Su ium in compen-
Cannen de S. Buvstano. diuiu rodacta.
Carmen deS. Edwardo rege et niartijre. Scriplum de ordinalione B. Gregorii.
Epistola alterius ad Edmerum de matre S. Ed- De exccllcntia B. Mariie. Habotur ad calcein An-
irardi. r , r •
. » sclmi Operum a Gi^brielc Gerljerxinio editorum Paris.
.,

Epistola Nicolai ail Edmm-uyn', Ulrumr^boracensis

i

167;j, f. / M : ^ '

Ecclesia prim'ilum super Scotos habent. I.4a:n ox Vita et miracnlaS. Oswaldi archicpiscopi Ebor.
hoc ipso codicc descriptam liabos intra. Anclorem Hanc typis expriniendam curavi. Adorat quidem in
ejus fuisse arbitror Nicolaum, Ecclesiye Wigorn. , jcodice Cotlouiano AVrp E, 1, vila Oswaldi anti-
priorem, qui anno 1124 vivis excessit. Maximam quior, ex qua sua de Osvvaldo omnia Eadnierus
enim Eadmero Ci«m monachis Ecclesia3 Wigorn. Jiausil, a monacho Ramesiensi lempore -fillrici
familiaritatom inlercessisse constat ex epistola archiopiscopi Cant. scripta. Vorum istam tuum ob
quam de eleclione epi^copi facienda ad hos mona- nimiain prolixilalom, tum ob artectatum <!iccndi
chos anno 1123 scrii^sit.QuinimoNicolaus, in comio- genus rejeci. Incifiit Cum solerter llias etOdissea
:

bioCanluariensi sub Linfranoo archiepiscopo edu- atque /Eneidos Vir(/ilii siul eacarata Ilanc Eadme- .

catus, testeMalm>buriensi (Vit. Wilstani, I. in, rus fere ahbreviavit oninia autem scitu dig^na re-
;

c. 17), Euilmerum condiscipulum habuit. Vidit hanc tinuit, i'l opu- longo utilius condidil. Porio Sonatus
epistolam Jocolinus, et in Autiquilalibus suis Bi'i- prior Wigornionsis a Baloo (cent. iii, c. 10), et
tan; ejusdem corapendiume^^hibuil. Graviier autom B Folcartlus monachus CantuarieDsis ab Orderico
allucinatus, tam aicloris sontonliam malo reddidit Vilali (1. n, ad an. 1108) Oswaldi Vitam scripsisse
(pag. 19), quam de illius palria male sonsit. Scolum dicuntur. Ulriusquo opus inleriit. Aliain ex Chro-
enim fuisso exislimavit. nico Ramosicnsi Mabillonius evulgavit .\ct. Bene-
Quale sit, quod Glastonienses dicant corpus S. dict. Sasc. V, p. 735. Diversa apud Capgravium
Dunsta)ii se habere.\W]n> libriduplex apogrup.huin reperitur, c.\ Tinmulhonsis farragine, stylo immu-
exstat iu codico Lambethano srciius mcmoralo. lii tato, dosumpta. Tinmulhensis Eadmeri librum vi-
eodem subjiciuntur epistolag Willohni Worliam, dil, et in Eju.sdem denique
niultis imilatus est.
archiepiscopi et abbatis Glastoniensis de corpore Oswaldi Vita intor alias saiictorum logondas ab
S. Dunstani. Ilas ob argumonti similitudinom ad- Elfrido Saxonico conscripta superost.
junxinius. EasdfcnvEoclesiffi Cailt. regislinjm habet. De beatituiine pereanismke. ^s&iai fti calcom
Yita S. Wilfridi archicpiscopi Eboracensis. Ui\nc Ansolmi Oporum in odilione mipera Farisiensi.
Mabillonius edid!t Saec. Benodict. 111, part. i, Vita S.Bregwini arcliiepiscopi Caiit. Scripta est
p. 19G. po.-t mortom Radiilphi archiopiscojd, qui anno 1122
Vita S. Oaonis archiepiscopi Cant. Exstal in hoc obiit. llujus Epilomo a Johanno Tinmulhonsi con-
tomo et apud Mabillenium Seec. V, p. 283, Osbonio ciuuata quye Osberno pcrperam inscripla in
est, .

perporam inscripta hoc volumine prodit. Postea facta nobis codicis

Vita S. Dunstani archiepiscopi Cant. Ilanc cum Cantabrigien.-^is copia, luculontiorem Bregwini Vi-
lihro DeDunstani iniraculis sequonu in compondiuin tam ab Eadmoro scriptam luci pubhcae subducere
ledacto Surius edidit addiem x Maii, dempta dun- G noluimus.
taxat. Praifationis parte maxima. Auctoris nomcn Vita S. Anselmi archicpiscopi Cant. libris ii.lia-
codici Suriano defuit. Logerat auteni Surius apud botur in om:iibus fere .Vnselmi Operiim editionibus,
pluros Osbornum quomdam do Dunstani Vita com- et apiid Suriuin dio xxi Fohniarii. Ubivis autem
mentatum fuisse. Huic ilaque opus i^nsTJpsit, quam- •^iU) poalwiorm capilula dosidorantur ; quainvis ca
vis momoria nonnihil lapsiis fl»d}r/i inomcQ pro lin' OinnibiisJ^iiix yjdi, hiijus operis exomplaribus
Osberni reposuerit. FIujus Osbeni aelalem in aniio niss. reperifetilr, et ab Eadmero in Prologo ad
1020 stutuil, errore turpissiino, ruin fere omiiia libruin Do miraculis S. Ainelmi laudonlor. Inibi
Dun.stani miracula sub ojii^dom auctoiis nomino ab oniin Eadrnerus dicit se do luiraculis .Vrnulti coinilis
ipso evulgata Lanfranci arciiiepisoopi nionlionein •
ct Roberli 'jTionacJu in calico librorum De Vila An-
ingeranl, quin et noanulla toinpore Ansclini facta solini egisso.
inibi leganliir. Errorem Surio initum alii facile Liber de miraculis S. Anselmi. Eiimdem codex
seclati sunt, et in his Maronius, qiii Vila.in islam ,
.
Xauibolliiinnj s:opo diclus habct.
Osborni nomine laudavil, fct Spfdmannus
snepiu.> I>e ooncei>iione S. Marix.
(Concil. AngL.p. 492), qui Osbortum Surii anostris Vita Petri, priini abbatis ccenobii S. Augusiini
Osbenium rectodici atlirmavit, Pustquain gouuinuiu Cant. ,

O-bcrni opus prodiil, Vita Snriana 0>borlo de Sentenlia de memoria sanctorum,quos vcncraris.
Clara, priori WostmonashM-ionsi, ascribi C'Opit. De commovendo superse manum S. Pctri apo-
(FloruilOdjortusab ainio 1 103 ad 11 10, quod ex sloli.
eiaslolis ejus in bibliotiieca Cottoniaiia a<.sorviilis £) De reluiuisS. Andoeni et aliorum sanclorum in
constat). Sio cdilores AcJoruin SS. Aiiluerpienses, Ecclesia Cluisti lAint.
Maiiiom. IV, p. 344. Vere aiilom dehoturlvidnKiro, 1)0 Gabricle archangclo.
qiiiOsborniopusejusdom arguinenli nuuquain vidi[, Alia Eadmeri scripta roconset Balo is (cont. ii,
el iianc eodeiii circiti;r lom[»orocoiilexiiiss('vido'iur. c. 68), atque alia qiiavlam (iorber>)!i'us cvulgr.vit
Autiquo lanicn quodam Vilae Dun-laiii auctore, oo- ad calccm Aiiselmi Operum. Vitam S. Anaclmi, car-
dem qiio etOsbonm.-, u.sus, niulta Osbernocomiuu- inine heroico scriptam codox Lninbotlinnus hubct ;
riia hnbul. Ej>i>lolas liladmon pluics co lox veluslus Collonia-
Liber de miraculis S. Uunstani. lila se scriplis m\> 01 hu A, \i.
3 4t VITA SANGTI ANSELMI. 346

EADMERI OPERA
LABORE AG STUDIO MONACHORUM GONGREGATIOISIS S. MAURI RESTITUTA ET EMENDATA

PRiEFATIO
Ad novam editionem Opcrum Eadmeri
{Opp. S. Anselmi, edit. Paris, 1721.)

Eadmcrus, quem Angli pronuntiant, Edmeriis, ct A Querelasuper morteS. Anselmi,carmine elcgiaco.

corruple reccnliorcs scribunt Eclhierus, cognominc De Laudibus S. Marbe Virginis, liber umis.
Gantor, in Anglia natiis, in Cantia educatus, mona- De institutis Cliristiame vitrt;, liberunus.
cluis tandem Cantuariensis ordinis S. Benedicti factus De S. Dunstano, earmen.
est in Salvatoris caniobio congreg-ationis Cluaiaccn- Epistolas plurcs scripsit, et ab aliis accopit.
sis. Iluicab infantia mos erat sciiiper nova quse Pitsajus Eadmerum brevi stylo ab Edgaro rege
forte el maxirae in ecclesiasticis rebus occurrebant, usque ad. Guillelmum priraum Historiam per-
diligenti intentione considerare ac memoriae com- strinxisse, et postca latius divagatura ad sua usque
mcndare, ut de se ipse loquilur (I. ii Novorum). tempora fuisse colligit ex Lelando et Simone Dunel-
Quo studio in doctissimum evasit, sinceritate histo- mcnsi ;sed non aliam puto ab Historia Novorum
rise el oralionis facundia prao caHeris illustrem. Ipse in qua paucis ab Edgaro rogead Guillelraum descen-
S. Anselmi Cantuariensis archiepiscopi auditor et dil.
discipulus, deinde convictor ct amicus, exsilioruin- Ex aulem omnibus ea duntaxat publici Juris
his
que ac iaborum ejus individuus comes, regis ira et De Vila Anselmi libri duo, quos ad mss.
facta sunt.
odio nihil territus, ab eo nusquam recossit. Romam fidem emendavimus. Hisloria Novorura. Serrao, scu
cum co profeclus, urbanc ab Urbano II susceplus et liber dc coilesli bcatiludine. Liber De excellentia sive
in magno honore hahitus est, adeo ut ipsi Anselmo de laudibus Virginis Instituta vitce Chrislianse, scu
;

Eadmerum prffifeccrit a cujus jussis totus pcndcrct, libcr de moribus, qui, ut reor, non est alius a libro
id ipsum Anselmo enixius rogante ne obediemire Similitudinum An^clmi, quas Eadmcrus collegit.
meritum caeleris praslatus perderet. Anselmo denato B Csetera in Angliae bibliolhecis delitescunt, ex. quibus
privalam vitam Eadmerus aUquandiu duxil sed; eruerc ca omni noslro studio, omni amicorum ope
poslmodum Ecclesiae S. Andreae in Scolia episcopum et quibuscunque impeusis non valuimus, dii-ectis ad
creatum ferunt (Malmesbur. 1. i De
gcstis ponlif.) diversos hac de re schedulis. Eadiiicri EpistotoC ma-
Eadmcrum huncnon illum fuisse qui S. Albnni coeno- nuscriptse habentur Cantabrigae in collegio S. Bene-
bio pr.-Bfuit, et sub Ethelredi regis inilia, circa an- dicti Liber De ecclesiastica libertale exstat ms. iu
num videlicet 980, decessil, optime notat Seldenus, bibliolheca archieniscopi Cantuariensis. Historia
Bal.Tum exscriptorem Lelandum, ol Pitsajum
et ejus Novorum ms. servatur Cantabrigsein bibliolheca col-
jurc corrigens, cum Eadmerus hic non nisi uno posl legii S. Benedicl., num. 78. Vita S. WUfredi exstat
alterum saeculo tlorueril^ el humana posuerit anno ,
JLondini iuter mss. Cottoniana VitaS. Dunstani ms.
;

11 2f, Simone Dunehpensi testc. HiBC Anselmum in- habetur Cantabrigas in collogio S. Benedicli, ubi
ter et Eadmerum necersiludo suasit ut hujusct illius exstant mss. aliaejusdem opuscula Dc monte hurai-
opera una lucem emendaliora prodirent, tum ne
in litatis et de duobus ejus monlis custodibus ; sed ha)C
eos distraherent qui idem in
in divcrsas partes lypi in libro Similitudinura cmendata dedimus. lis igitur
;'
oranibus senserunt tnm ut ea quo2 Eadmcri stylo in scriniis delitescentes Eadmeri thesauros ut fcli-
scripla sunt, et quas hactenus inferAnselmi lucubra- cius inquirat, cui facilius eis eos dcproraere, nou so-
tioncs recensila fuere, ipsi Eadmero reponanlur. lum non invidemus, scd obnixius exhorlanmr.
Hsec autr>m Eadraerus scripsit. Illustria de Eadmero Teslimonia habent Malmes-
S.Anselmi Vita, duobus libris disposita. buriensis in prologo de geslisregum et alibipassim,
Ilistoria iSevorum, sex libris dlstincta. C ubi in reoenseudis suorura lomporum actis ejus sin-
Vita S. Tilfridi archiep. uno libro contenta. ceritalom ot facundiara pluribus laudat Pitsaeus in
;

lUstoriarum cotlectanea nno libro descrlpta. Relationibus de rebus Anglicis, o?tate 12 Trithemius,
;

De gestlssui temporis liber untis. qui eum vocat Emondum ; et alii qui de scriptori-
De iibertate ecclesiastica, seu, de discordia inter bus ecclcsiaslicis disseruerunt, vel qui dc rcbus
Guillelmum Rufum, Anglorum regem, et An- Anglicanis accuralius scripsere.
selmum, volumenunum.

EADMERI
VITA SANCTI ANSELMl
[Vide supn^ in Anselmo.)
 KADMERI CANTIARIKN^IJ^ MOXACIII 348

EADMERI HISTORIA NOVORUM

PR.1^.FATI0
Curn prsDSonfis aotatis viros, diversis casibus sub- A inaudila.Ex eoquippequo^VillhclmusNorlhmannife
aclos, inlueor acla precedentium anxie iuvestigare comes terram illam debellando sibi subegit, nemo in
(cupienlos vidolicet in eis unde se consolentur et ea episcopus vel abbas ante Anselmum factus est
nnuiiant invenire),nec tanien ad hoc pro voto posse (1)* qui non primo fuorit homo regis, ac de manu
I.erlingere, quoniam scriplorum inopia fugax ea iUius episcopatus vol abbatiae investituram pcr da-
do'evit oblivio, videor niihi videro magnum quid lionem virgae pastoralis susceperit (2), exceplis
posteris praoslitissc qui suis gcsta tomporibus, fulu- duobus episcopis, Erncsto videlicet atque Gundulfo.
rorum ulilitati studontes, litterarum memoria' tra- Iii nanique,unus posl unum Roflbnsi Ecclesifcprsosi-
didere. Quos niminim si bono quidem zlIo in liu- denles, ex more a voneranda} mcmoria; Lanfranco
jusmodi dosudarunt, bonara exinde mercedora re- archiepiscopo Cautuariensi, in capitulo fratrum
cejituros a Deo crediderim. Hoc igitur considerato, Cautuariae, ipso episcopalu invesliti fuerunl. Hunc
pencs mo stalui ea quos sub oculis vidi vel audivi, crgo morera quasi (3) Dco sacrisque canonibuscou-
brevitali studendo, styli olVicio commemorarc, tum trarium Ansehnus abolore, ac per hoc injustilias
ut amicorum meorura me ad id obnixe incitantium inde manantes resecare desiderans, rogibus ipsis

volunlali morera gcram, ium ut posterorum indu- invisus eflectus est, et patriam exire coactus. Fuerunt
slria», si forte quid iuler eos emcrscrit quod liorum r, el alifo ipsus exilus causfp, sicut rerum gestarum
cxemplo aliquo modo juvari queat, paiiim quid mu- serios dcclarabit. Describcnlur ctiam alia nouuuUa,

neris impendam. Et eaquidcm hujus operis intenlio quas el ante, ct inter et posl hsEC in Anglia provone-
praecipua est, ul dcsignalo qualiler Ansehiius Bec- runl, quorum scientia illos qui nos securiti sunt
censis rcmobii abhas fuerit arciiiopiscoiuis factus, penilus dofraudandos pro nostro posse rati non su-
(lescribaliir quamobiem, orto inler roges Anglorura mus. Sed ha;c in prologo paucis mcmorasse suffece-
et illum discidio, toties ct lam diu exsulaveril a rit. Cacterum narrandi ordinem aggrcdientes, paulo
regno cl quera eventuni ipsa discidii causa iuler eos altius ordiendum putamus etab ipsa, ut itadixerim,
;

^orlita .-it. I[)sa dcnique causa nova res huic nostro radicis propagiue do qua oorum qute dicenda sunl
sreculo esse videtur, et a tompore quo in Anglia germon excrevit, brevi rektu progrediendum.
Northmiinni rcgnaro co^^perunt^nondicoprius) Anglis

LIBER PRIMUS
Regnaute in Anglia gloriosissimo rogo Fdgaro, el C qnod ipso vidolioot in ^auguine victurus, quod bar-
totum n-gnum tanclis loglbus strcnue giiberuauto, barorum incursus atroci O! prossione passurus, quod
Duuslanu^ Cantuariorum antistcs, vir lolus ex vir- i[).suin quoque regnura inuumeris atque cruentis
tulibus faclus, Christianae legis modcramine lolam vastalionibus conterendum foret edixit. Qua; pro-
Britanuiam disjioncbat. Hujus gravioporalionoalquo jihctia viri Dei quam vcra ex.stiterit, et in Chroui-
c^'^Mlio rLX ideni el Doo devotus oxsliiil, et ui;di(iue lis, qui legore volunl, et in nostris tribulalionibus
j..uenliuni barbaiorum impelus invi(la virlule de- qui advertere sriunt, videre facillime pos.sunl, ne di-
bcllavil, evicil, comiircssit. 1'acem ilafiuc diesque cam in his quae istius operis series per loca, veritale
fchces .Viiglia ciroiiniquaque obtinuit, dum rogis (hclaute, demon.slrabit.

i.lius el P.jlris Dun.~.lani ior[/orali proseiilia poliri Translalo igilur ad oadestia beato Dunstano, e vc-
proracruil. Qui rex cum vilae suje diem ullimum sligio, ut piffdixerat ipse, barbarorum irruptioui
liropiii(|uiim fore si ntiret, Edwardo fiiio suo rogui Aiiglia [laluil. Rcgis etcnira dosidia ciirumoirca in-

habciias reliquit. Succcs.sor cisn gloriosi [lalris glo- noluii, ot ideo exloronim ciqddiias oitcs Augloruiu
l'd\vardu.s, a sanclo Dun..lauo iiislitulus, (|iinm moro.-^ aflerlaiis, hac el illac, per mare, lcr-
i
.^ i
, quo lemporc vixit, stronuissime rexil. lain iiivadere, et primo propinquas mari villas et

Veium, (volutis corona; suje pauculis aiinii., impia t\ iirbes, doinde remotiores, ac domum lolani provin-
I. i;(jM i.c l'iau(h; uccalus, fralrem suum, Edol- ciain miserabili dcpnjiulationo dcvaslnre. Quibus
r inc, filium ipsiu . mal.ir; nuilicris, regiii cuiii illo niiiiio pavoro perou^^sus, iiou armis occur-
iiui:ius probiliitis lucrodcm .voiiilus ost. rere.scd dala pocuuia paoem ab eis polere non eru-
Cui, qui.i per Banguincm fialris ad rognum aspinnil, bui.ssct, ipsi susripta [irelio iii sua roverlol)aiitur, ut

gravi iiivi;i;tione pra.'fatu.i anlistcs comminalus esl iiumero suoruin adaucto ferocioros rodiient, ac

•
Rcvjialur Lcclor ad nolas fusiorcs Joaiinis Soldcni^ infra. Edjt.
 ;
;

349 HISTORTA NOVOllUM. LIB. I. 3S0

pracmia ileralac imiplionis muliiplicaia rcciporent, A. Fiiani filii sui, obsides dantur, ac in Xorllimanr.ia

undc modo deccinmillia, modo sedecim raiilia, modo Villhclmo comili, filio sciliccl Robprli filii Richardi
viginli qualuor miliia.modo UiDginla millia librarum l:--'-' • —:!ris «ur», ouslodiendi dcstin"' '"" ''^•"'".is

ergenti conseculi sunt, omnia eis largienle i^^vrato ;; u\vir.u?,u!poteli03tis Ecclesi;/ -'>

rcge Edelredo, et gravi exactione tolum regnum (nam seducto Edzino arciiiepiscopo, Yillam ipsius
opprimentc.Inter istamala quarlus a beato Duiistano Ecclesiae nomine Folchestanura ei subripuit) raala
Alfegus (i) Wentanus episcopws Ecclesiam Cantua- morle post brcve tempus inlcriit, et Ilaraldus filius
riensem regendara suscepit, vir strenuus et ab in- ejus ccmitalum CanUae patri succcdens oblinuit. Is,

fanlia sua sacra religionis vila et habilu dccoraUis. elapso modico tempore, licenliarn pclivit a rege
Hic igitur consideratis innum.eris- malis quibus to- Northmanniam ire et fratrem suum atquc nepotem
lum regnum in immcnsum devast.abatur, inhorruit qui obsides tenebar.tur liberare, liberatos reducore.

el quibus polerat modis operam dare ccepit quem- Cui rex : « IIoc, inquit, noc fict pcr me ; verumta-
admodum immanitaU nerandorum hominum possit mcn ne videar easquo
te velle impedire, porir.ilto ut

obviari. Quod ipsi percipientes, ct nc consuetis vis, ac expeiicre quid possis. Pransentio tamen te in

qufestibus privarentur, sibi ac suis providonlcs, in liihil aliud lciulere, nisi in delrimenlum lolius An-

ipsuni acerbo otiio animaii sunt. Cnde vostaia ct glicircgni ct opprobrium lui. Ncc enim ita novi
g
conflagrata civitate Cantuai ia civibusquc-ojus lacry- comitcm mensis expertcra, ut cos aliquatenus velil
mabili per eos sorte damnatis, ccclesicm quoquc concedcre tibi, si non prsescicrit in hoc miig;ium
Salvaloris in ea flamma consunipsil.
consistentcm proficuum sui. > Asccndit ilaque Haraldus navem
Ip^c Pater interca furentuai manibus vinctus abdu- suo quam regis consilio credens cum dilioribus el

citur, trucidatis primo ccrr.m co pene cmnibus mo- hcr.etlioribus liominibus «tji'; au!'o et ari^futo veste-

nachis qui sub cjus regimine inipsa ecch-siaDomino que proliosa . • bulentum
Chrislo famulabanU;r. Inde Alfcgns nsurellKinjcctus, naviganies e:;U riit.J, t:l cumulus
ad Grcnev.ic vohilur, ct crudoli cu;iodirc pcrseplem vehcivicnln' c>;;;gilat. T"' omni-
monscs manci^auis, dum malii^^antium iniqnilali bus quae ferebal iu r^ ve- i

manus dare nuilis minisviclus acquiesceret, sanis- catur, a Doniino lerroe i^iius, pro ritu luci, caplivilati
sima ncce ab cis lapidalus occuLuit. H.tc paucis addicitur; el homiiios iii ea consistentes diiigenliori
commemoraverinQ non historiani texens, sod qnam mancipantur. Constriotus igiliir Ilaraldus
custodia:;

veridico valicinio Pater Dunslanus rrala Anglisc von- qucmlihet ex vulgo promissa morccde illectum clam
tura praedixorit, scirc volentium intcllcciui pandor.s. r.d comitcm Norihn:anniae dirigil, exjionere illi quid

Nec hic malorum finis exslilit. Aola sunt enim post _, sibi ooniigerit. Al ille fe«-linaloper nunUos mandat
hspc et alia per Anf;liam inf^entia n.ala, ac plin-ibiis domino Ponlivi IlaTaldum cum suis ab omni calum-
annis scmper sunt sibi ipsis in dcterius acta. Intcr nia libenim sibi qnanlocius miili.si prislma amicilia
qu8p, monasteria quoque scrvorum ct anciliariim :ua a niodovollet ex more potiri. Sed cum ille bo-
Dei (5), quas usquc in quadraginta octo numoro, minom dimiltore nollet, iteniin in mandalo acccpit
tempore regis Edgari per PalremDunstanum.coope- se nccessaiio r.araldum missurum, aiioquin ccrtis-

rantibas sancli-; Oswaldo vidolieet Eboraconsi et ^•ime scirot WilUielir.um Norlhniarni^e ducem arma-
At!ieIwoIdopontificeWintoniensi,nova5urrexerantct lum pio co Pcntivum ituruni. Jlittit igilur vinim
magna ex parte diruta. ot religio moi:achici ordinis in cum sociis, i)'imo tf.men eis quae mel •
lerant

nihil pene rcdacta est.Transierunliii isUs anni pluivs. simul aldali:-^. liincad Willhehnum I; .cniens
P.egnante auU:m Edwaido, qu'. m tx sorore Ri- honovilloe iUM.-i!iilur. Et audito cur •
.\ieril,

cliardi comitis Norlhniannorum, Imrna nomino, prac- bene quidem rcm processuram si in ipso non rcma-
fatus rex Angloruin Adelrcdus filiiim susceperat Beiet, Willhclmus responriit. Tenuit crgo viruin

monasteriorum, qufe usque id leinioris dcst.iucticci aliquol diebus circa se, et in mora illa, more pru-
supereriiut, plurinia ucstructio^facla cst. Qua lempc- dentis, aperuil ei quod hubebat in monte. Dicchat
slale Godwinus Canlia) comes maguauinius per ilaquc regem Edwardum qiiar.do secum juvene olini
Angiiam terra marique habebalur. Ilic oilo inlor D juvenis iti Norlhmaunia doraorarotur, sibi inierposita
illul ct regem gravi disciuio, cxsul ab Augiia ou;ii lide sua pollioiluni fuisse quia si r.;x Angli.T; forel,

suis omuibus fure judioatus esl. Ivitih.que ad ccmi- jus rogni iniiiun juivhiercditario post :^e irunsfeiTot.

lcm Baldwinum in Flandriam, ct liaraldus fiiiusejus Et .subdens, ail : » Tu quoque si mihi te in hoc ip.so

in liiborniam. Ilinc nialre regis Imma di:funcla, £dn:inicuralurum spoponderis, tl insupcr caslollura
Godwiiuis cl ilaraldiis in Angliam revcrsi sui.t, nu- r m pu^co aiquG ad ojus nieuin tc '"
<
' m;
merosis ulerque ntvibus et valid.i mililu;n mar.n vai- : . ,. ,uo ttuim quam uiii dc priuci-vb > in

latus. Quod mulli principum regis agnoscoiites, e'' in uxorc;n le, ad F.^e, lemporc iji e; iet,

bGlluni hiiic iude moveri Iiorrescenles, ut pax utrin- deslinatiMum : kcC:il' fibam meui.i t>' m ronjujiicm

que fiercl insUterunt. At rex Godwini vcrsulias su- acce;Uiium { .rc piomisoiis, lunc ci r.;o.lo nopr.lem

spectui hnbcns restilii, nec paci acijuiesccre vohiil, tiium, et cum in Angliam rcgnaUirus vcncit), fra-

nisi prirao quibussibisecuriiaspa.^-areturobsides h;.be," ircm luum incolumeh recipies. In quo reguo si

rot. Vuluothus ilaque filius Godwini, et Hacun fiiius aliqiiando fuero tuo Hivoi^e confirmatus, spondeo
3ol EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 352

quia oninc qiiod a nie tibi rationabiliter conoedi A rex et onines alii optime nossent debere specialiler
petieris, oblinebis. » Sensit Haraldus in his pericu- fieri el proprie a polificc CanluarienM ; tamen quia
lum undique, nec inlollexit qua evaderot, nisi in multa raahi el horronda crimina prspdicabantur de
omnibus istis voluntati Willholmi acquiescerot. Stigando, qui oo lempore ibi poniifex orat, voluit
Acquievit ilaque. Al ille ut oninia rata manerent, cam ab ipso susciperc, ne maltdiclionom vidcretur
prolalis sanclorum rcliquiis ad hoc Haraldum per induere pro benediclioue. Usus ergo alque leges,
duxit qualenus super illas juraudo toslarotur se quas patres Northmannia habcre sole-
sui ct ipsc in
cuncta quae convenoranl iuler eos opore complolurum bant, in Anglia scrvare volcns, de hujusmodi per-
nisi communi morlalibus sorle praesenti vila) praeri- sonis episcopos, abbatos, et alios principosper lotam
perelur. His ila geslis, Haraldus, adepto nopole, iu terram inslituit, de quibus indignum judicaretur, si

patriam suam reversus est. Ubi vero quid accideril, por omuia suis logibus, postposita omniaHa conside-
quid egerit, rogi perrunctanti narravil. « Nonnedixi rationc, non obedircnt ; el si ulhis eorum, proquavis
tibi, ail, mc WililKbnum nosse, et in illo itinorc lerroni honoris itotonlia, caput conlra eum levare
tuo plurima mala huic regno contingere posse? » In auderet, scicntibus cunctis unde, qui, ad quid as-
brevi post haec obiit Edwardus. Juxla quod illic sumpti fuerint. Cuncla erga divina sumul ct humana

ante niorlom statuorat, in rognum oi succcssit Ha- B ejus nulum oxspectabant. Quae cuucla ut jtaucis
raldus. animadvertanlur, qutodam de eis quae nova per An-
Dein venit nuntiusin Angliama praefalo Willlielmo gliam servari constituif, ponam, aeslimans illa scitu
direclus, expetens sororom Haraldi, juxla quod con- esse necossaria ad cognilionem eorum quorura causa
venorat Willlielmo ct illi. Alia oliam qu.ne, violato maxime istud scribendi onus susre])imus. Non ergo
sacramenlo, servatu non eranl, caluinnialus est. Ad pati volebat (7) quemquam in omui dominationo sua
quae Haraldus hoc modo ferlur rospondisse : « Soror conslilutum Romanaeurbispontificera pro apostolico,
mea quam, juxla condictum, expolis, mortua est. nisi se jubente rocipore, aut ejus litleras, si primilus
Quod si corpus ojus quale nunc ost vult comcs ha- sibi ostensae non fuissenl, ullo pacfo suscipere (8).

berc, mitlani, ne judicor sacramenlum violasse quod Primatom quoquc rogni sui, archiepiscopum dico
feci. Castellum Dofris ct in co puteum aquae licot Canluariensem, si coacto generali episcoporum con-
nesciam cui, ul vobis couvenit, explevil. Rognum silio praesiderct, non sinebat quidquam slatuere aut
quod ncc duin fuorat meum, quo juro polui dare vel prohibere, nisi quje sua? volunlali acrrmmoda, et a

permitlerc V Si de filia sua quam debui in uxorcm, se primo essont ordinata ('J). Nulli nihilominus
ul asserit, ducere, agit ; super rcgnum Anglire rau- episcoporum suorum concessura iri permittobat, i.t

liercm extraneara, inconsultis principibus, nec de- aliqucm de baronibus suis seu minislris, sive inccsto,
bore, necsine grandi injuria posse adduceronovcrit. » sivc adultcrio, sivc aliquo capilali crimiue donota-
Revorsus nunlius rosponsa domino suo. Qui-
retulit tum, publice nisi ejus pnixepto implacitorot autex-
bus ille auditis, ilerum ei amica familiarilate man- communicaret, aul ulla ccclosiastici rigoris poena
davit quatenus aliis oniissis, servata fidoi sponsione, conslringerel (10). Qua> aulenn in .saecularibus pro-
salfom filiam suara uxorem duceret, alioquin se mulgaverit, ea ro lilterarum memori.T tradore super-
promissam rogni successionom urmis sibi vindica- sedemus ; quoniara ol oa niliil noslri ollicii scribcre
turum procul dubio sciret. At ipsc nec illud quidera rcfert, ot ox divinis qua- juxta quod delibaviraus
se facere velle, nec hoc formidare, respondit. Unde ordinavit, qualitas illorum, ut roor, advcrli po-
Willhelmus iudiguatus, magna spe vincondi belli ox terit. Ut ila cu-ptum peragamus ilev, de liis salis

hac Haraldi injustilia est animatus. Parala igilur diclum.

classe, Angliam polit, conserloquc gravi praelio Ila-
In hujus regni anno quinto Laufrancus Cadomensis
raldus in acie cecidit, et Willhelmus victor regnum abbas, vir slrennus, in divir.is atquc
ca^nobii el
obtinuil. De quo prsclio leslantur adhuc Franci qui
hunianis rebus excellonti scicnlia pr.Tditus, Angliam
inloifueranl quoniam : licel vaiius casus hinc iiido
regis
cx prcerepto doniini pap.T Aloxnndri ol jir;vdioli
exslileril, lamon lanla strages ac fuga Northman-
advonit, etitaucopostlcnqiore archicpiH-opalum Can-
uoi-um fuil, ut vicloria qua politi sunf. verc ol D ^^^,^^.^^^^1^^ ,.^^^,^^^^1,^ suscepit. Sacnilus est aulem
ubNquo dubio ^oli miiaculo J)ei ascriben^ia sit, quj
sede quarto Kalend. Scplembris n
in ijisa iuclro]ioIi
puniendo per hanc iniquum pcrjurii scolus Hiinildi cuiictis ferme opiscopis Angli.T. Hic Romam pro
ostcudil se non dominum cssc volcnlom iniquila- iens, Thoniam arcliicpiscopum
dobilo ^ibi pallio
lcm. Ehoraconscm, qi;om ipso facla sibi de subjoclionc
Hcx ilaque fnctus Willbclnuis, quid in principes .sua cauouioa jirofossiono Canlnariae consecraveral,
Aiiglori.ni qiii tai I.t cladi MiiHMe.^^sc pDleianl IVoe- el Reiiiigiiim LinrolnicnMMii o]ii>oo|ti:m comiles ili-

ril, dicerc, eum niiiii prosil, oiiiillo. Qui ex (jno iieris hftbuit. Qtii Roiuian simul (lorvoiiii nte>,urbauo
vicloria u.-us esl, qiiod fuil pridio Idiis Octobris, siiscejili siiiil, honoro siiigulis congruo. Pi>.->1 qiiae,

iiiunclus pormaiieu.>>, iii Nalivitutc Doiniiii unctus os^ slatulo die Palor Lanrraiicus ai>oslolicjL« .sedis pou-
iii royoiii ,;|iud Wf>lmi)iiasleriiiiii n bouliC nieiiioii.X' lilici Alcxiindio |ira'>oiilalur. Cui, quod Romaunm
Kalroilo uri liirpiMuipo EliDracen.si, ol ii(iiiiiulli> scionlibiis cousuoliidiuom forlo iuiruin v ilealur, ij'So

cpiscojii.- Aiigh:i'. Quitiii coiisci ralionom licel i]isc jiapa ad se inlranli assurgous, oiiiu, ut j;ressum
 ;

353 HISTORIA NOVORUM. — LIB. I. 334

figeret, dulciter horlatus est. Ac deinde subdens :

A tionis tramite imbuerit, ac multiplicato illorura nu-
« Honorem, inquit, exhibuimus, non quem archiepi- mero, qua eos dura vixit benignitate confoverit, cui
scopatui tuo, sed quem magistro (cujusstudio sumus unquara ad plenum declarare possibile erit? Quos,
in illis, quae sciraus, imbuli) debuimus. Hinc quo ut interim alia taceara, quia sine penuria et sollici-
ad le pcrtinet, ob reverenliam beali Petri teexsequi tudine Dei semper intendere desiderabat,
servitio

par est. » Residcnle igitur illo, Lanfrancus progressus apud regera sua sagacitate et induslria egit, quale-
humiliat se ad pedes ejus, sed mox ab eo erigilur nus fere oranes lerras, quas Northmanni de jure
ad osculum ejus. Considont, et Jaete inter eos agitur ipsius EccIesiBe, cura primo tcrrara coepiL-sent, inva-

dies illc. Scqueali luce, cum jam diversa negolia in seranl, et eliam quasdam alias quse ante illorum
medium ducereniur, calumniatus est coram papa inlroitum propter diversos casus perditae fuerant,
memoraDtura Thomara cum praefato Reraigio quod ipsi Ecclesia? redderet. Verara
de his ac innuraeris
neuter illorum jure fuerit promotus adpontificatum. aliis bonis, quibus insudando vitam suam consum-

Primus, ca scilicet re (H), quod sacri canones filios mavit, licet raihi quidera scribere opus non sit,
presbyterorum, quos religionis ordo non ornat, a propler quod et opera ejus ita parent, ut ipsa se
sacrorum ordinum promolione reraoveant. Sequens evidentius scripto demonstrent (12), et ipsemet de

vero pro eo quod, facta conventione, illum a Wil- rebus ecclesiasticis quoe suo
Itmpore gesta sunt,
p
Ihelmo, posl rcge facto, emerit, ofticio videlicel quo veracissimo et corapendiosocalarao scripserit; taraen
ei in excidium Anglise properauli multifaria contcn- pro dulcedine raemoriae ejus, quse praelibavimus
tione ac muiliplicibus impensis deservierat. Ad hsec paucis explicare gratum duximus.
illi nullara, qua excusari possent, probabilera causara
Hic ergo Lanfrancus cura Cantuariam primo ve-
habenles, redditis baculis et annulis cum cura pon-
nisset, et occlesiam Salvatoris, quam regere susce-
tificah, ad petendara raisericordiara conversi sunt.
perat; incendio atque ruinis pene nihil factara inve-
Quorum precibus sese Lanfrancus raedium injiciens,
nisset, raente consternatus est. Sed cum raagniludo
sicut erat vir pietate ac sapienliapollens, eosmulta-
raaU illura cogeret desperare, rediit in se, aniraique
rum rerum scienlia fultos, novo regi in novis regni
fortitudine fretus sua coraraoditate poslhabita do-
dispositionibus pernecessarios, multis praestare ora-
mos ad opus monachorum necessarias citato opere
toria facullate ostendit. Quibus auditis, pontifex
consuraraavit. Quibus ubi per plures annos usi sunt,
summus conversus ad eum : c Tu videris, inquit,
adaucto eorura convenlu, parvse admodum visae sunt.
pater est patrise illius, ac per hocindustria tua con-
Destructis itaque illis, alias decore ac raagnitudine
sideret quid oxpediat. Virgse pastorales, quas red-
prioribus mullura prsesfantes aedificavit. ^Edificavit
diderunt, ecce hic sunt, aceipe illas atque dispensa
C et curiam sibi, ecclesiam prteierea, quara spatio
prout ulilius Christianitati regionis illius agnoscere
septem annorum a fundamentis ferme totam perfe-
poteris. » At ille, susceptis eis, illico in praesenlia
ctam reddidit in ca]>pis, casulis, dalmaticis, tunicis
;

papae revestivil praifatos viros, quemque sua. Dcin

auro magnifice insignitis, palliis, et aliis ornamenlis
Lanfrancus stola summi ponlificatus apapa suscepta
multis ac preciosis nobiliter decoravit. Erga fra-
in iter reversus Angliara eura sociis alacer advectus
tres autem ipsius ecclesiae quam bonus, quam pius,
est, et a Cantuaritis debita revercntia receptus,
quara beneficus exstiterit, inde aliquantulum colhgi
priraas totius Britannise confirmalus est. Post haec,
potest, quod nec ex parentibus aut fratribus eorum
evoluto brevi teraporis spatio, fama nominis ejus et
sustinere poterat penuria ulla quemquam affligi. Et,
magnitudo prudenliae ejus quaque insonuit, eumque
quod raagis forte mireris, in usura acceperat non
apud horainum menles clarum fecit atque specta-
exspectare ut subvenire rogaretur, sed raisericordiae
bilem.
visceribus plenus, raodo huic, modo illi ullro offere-
Is inter alios, imo prse aliis, erat memorato regi bat,quod egenti cognato per plurimum temporis
"Willhelmo acceptus, et Dei rebus in cunctis non auxiho esse vaieret. In quo tamen semper ducebatur
mediocri curaintentus. Quapropter magno semper praccipua discretione, considerato videlicet penes se
operam dabat, regem Deo devotum cflicerc, et
et t-v raerito ac necessitatecujusque.Ad haec, quidaraipsius
i-eligioncm raorum bonorum in cunctis ordinibus ca'nobii frater singulis annis triginta solidos denaric-
hominum per totum regnura renovare. Nec privatus rum ad opus raatris suae ab ipso Patre soiebat acci-
est desiderio suo raultura cnim illius instantia
: pere. Huicquadam vice solidi quinque dc iliis (nara
atque doctrina per tolam terram illam religio aucta divise pertemporura vicesconferebantur) ex preeceplo
est, et ubique nova monasteriorura aedificia, sicut ejus dati sunt ;
quos ipse in panno iigatos, matri lo-
liodie apparet, conslrucla. Quorum aedificiorura quens in manum sicut pulabat clanculo dedit. At ipsa,
constructoribus ipse exemplum prsebens,
prirous alias mente intenta, quid filius faceret non advertit
Ecclesiam Christi Cantuariensera, cum oniuibus et ila nummis decidentibus, divisi ab invicera sunt
oflicinis qua? infra niurum ipsius curise sunt, cura raater ct filius. Post ha?c raandavit mulier fiho suo,
ipso muro aedificavit. Qua vero prudentia, et quo scire volens quid de nummis actum fuerit, quos sibi
palernitatis ofticio monachos in eadem Ecclesia con- se daturura spoponderat. Admiratus ilie feciteamve-
sislentes a saeculari vita, in qua illos invenit plus nire ad se. Et audiens rei eventum tristis eHectus est,
ajquo versari, erexerit, omnique sanctae conversa- uon tantum pro damno quod matri contigerat, sed ne
 '

EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 3;J6

iMis sriens, ob inruriam suam irrita- A luim mini^lros quoquc atque nislodos qui modis
;

1 ;ius gialiti sua nrivarot. Inler liaec, omnibus ohsen'arenl ne ahijuid cis dcesset, ncque
]'' Paicr pro more ciauslrum iLlroions scdit, iic viris ad feininas, vel feminis ad viros acccdendi
^in a matcrno colloquio ledeunlem mffslum facultas uUa ades^ct. E.v altora vcro jiartc via) ec-
inluens, rcmolis aliis, causam mavlilije cjus se clesiam in honorcm bcali Gregorii papa^ccmposuit,
crete pcrquirit, audiLct benignissimo vulUi. sicut in qua canonicos posuit, qui regularitcr vivcrent ct

jiigi er erat circa af\lictos, ila Kt inde, rcspondit : « praefatis infirmis qi;ne saluti animarum suarum con-
lili nii charissimc, contristaris? Dcnarios illos Deus gruercnt cuiii sepultiira ministrarcut. Quibus etiam
alii pncdeslinavil clconlulit, qui cis plus matrc tua in terris, i« deciinis, cl in ahis rcdditibus tanta
loriassis indiguil. Tace, elne cuiquam indc loqua- largitus est, utad sustentalionem conim sutlicicnlia

ris diligenier allcnde. Ac ne quod actum est ani- esse viderenlur. Remolius vero quam a boreali, ab
nuim luum vel modicum gravet, solidos seplcm pro occidciilali i>ortfe civitatis ligneas domos in devcxo
illis quiiique ad uiilitatem matris tuaj libihoilic dari monlis hiierc fabricans, eas ad oinis leprosoiiiin
praH'ipiam. Sed, uldixi, inde id nemo sciat. » Ipsum delegavit, viris in istis, quemadmodum in aliis, a
quippc usuni in dando habebat, ut danda hilaiiter fcminanim societate scjunctis. His nihiiominus pro
daret, ct uulii vcl datuin vel daiitispersonam cuivis g qualilale sui morbi omnia quibu» egcient de suis
revelare conccilerel. lil hsoc quidem do ipsius nialris minislrari constituit, inslitutis ad hoc pciagcndum
cctlesiaj monachis dicia sint. Csclcnim quis uiiquam talibus viris, de qnorum solcrtia, benignilatc ac
pauper clamavil ad cum, et de»peclus esl? Quis patienlia, ut sibi quidein videbalur, nomini forct
peregrinorum de quocunquc ordine liominum peliit amLigendum. Supcr iia'c, in villis ad ponlificatum
opem ejus, ct eam assocutu nou csl ? Qus3 congrc- pcriinenlibus domos multas atque honcsias pariim
galio raonachomm seu clcricorum ad ipsum ali- de lapide, parlim dc ligno, sibi et sucrcssoribus
quando niisit subsidium petens, el copiam largitatis suis Bedilicavit. Pro dignitate auicm Eccle^ise Can-
cjus ultra quam sperabatur expcria uon esl ? Teslis tuarionsis quam quidam de
cpiscopis, scd maxime
horum quae dicimus Ilalia, Gallia, Britannia e^t, Thomas arcliiepiscopus Eboraccnsis, ut novus Anglia'
quie usque hodie mortera Lanfranci miscrando su- civis, nimium couatus est ad c.xallationcm sua)
spirio plangit. Quid rcferam de abbalia Sancli Al- Ecclesiaj humiliare, quantos labores perpessus sit,

baui, quam intus el cxlra ad nihilum ferc devolu- et qucmadmodum ijisum Thomam ad mensuram
tam ipbC, ut suam (13), instituto ei bouse mcmoria) antccessoruin suorum huiniliaverit, supervacancum
l'aulo aljbale, a fundamcntis reaiditicavit, el iulus est alquc dependeii> liic aliquid scribcrc (i-")). Ipsc
mugna leligione loris rauliaruni rerum donalione I
otcnim indo verilate plena et totius regni assensu
iuxit, honcslavit, ditavil. In cpiscppatu Roflcnsiuoii confirmala sub tcstimonio rcgii sigilli scripla reli-

iiiulto plurcs quam qualuor canouicos el ipsos quit. Qui oo quidcm magis iu istis laboravil, quod
i.ci-umuosam vilam agcutes sub Siwuido cpiscopo antiiiiia ijisius Ecclesia' ]irivi!cgia in ca conllagra-
icperit.Qui cpiscopus ubi cum Ernesto qucm ei tione quEC camdom ecclcsiam tertio antc sui inlroi-
successorem Laufrancus slatueral, praesenli vilie lus anno consumpsit, ]'One omnia pericrant.
f>ublatus est, raonachus piai recordationis (14), Alias quoijue consucludines quas priscis tcmiio-
Guniuldus nomine, ab codem ibi subrogatus episco- ribus Ecclcsia:' Cantuaricnsi, ut liberrima in cunciis

pus cst. Per hunc vctustam ccclcsiara episcopalus cxBJstciei, rcges Anglise sua munificcnlia coniulc-
cuin fabrica adjaccuie subverlit, et nova (iuaiquc runt, ct slabiles in poiTietuum mancro sacralissima
exstnixit. Clcricos qui illic, sicut diximus, vitam sanclione constiluorunt, quorumdain im]irudonlia

agcbant, aul in eodem loco ad religiouis culmca pcrditas, sua jirudtntia recuperavit. Odo siquidem
oiC\it ; uut, datis aliis rebus, dc quibus alnindan- cpiscopus Bajoccnsis, iit de aliis taccam, fratcr
lius solito victum cl veslitum habercnt, in alia loca ]irtcdicti rogis Willhelmi et Gantije coraes, prius-

nuilavit. Sedcm ctenim episcopalom monachici or- (liiaiu Lanfrancus Angliam inlrassel, magnus ct

,:;: • iisliluit, ac dclct;aiis lcrris ct aliis qua; l)ra'potens ]ier lotum rognura iiabubalur. llic domi-

llic scrvicntiiim Dco com]iclcLdnl, ^ uulionc qua immensum sustollebatur, non modo
divitcm do paujicre, .sublimeni de liumili, sicut in lcrras, sed et libcrtatem nominate Ecclesisc uullo ci

pra.\scuti habetur, effecit. Scd quod de paiqioiibus icsistei.tc mullijilicilcr invasoral, ojipresserat, le-

ionis muros civilalis Cantuaria! ferit, f rselt rniillcn- iiolml. Qua; ubi Lanfrancus, ul craiit, didicit ; apud
Jum ijiihi iu hoc opeic fore nou uibilror. E.\tia rcgcm dc illis agil sicut oporlcre scicbat.Unde jmo-
aijuiionalcm doniquc. j-ortiiui urbis illius lajiidoam cepil rc.\, quateuus adunatis jirimoribus cl jirobis

domuiii II et um|ilam coD.sliuxil, el ci pro viiis non solum de coinilutu (^aulia', sed et do aliis

adiiiibus iiominum ct commoditati- coiiiilutibus Anglico querehc Lanfranci in mediiim

jiliua cum sjiatinsa curle adjccil. ducerentur, cxaiuinarenlur, (lelormiuiuonlur (ICi).

Ilor jialalium in duo divisil ; viros videlicet variis Disjiosilo ilaquo ajiud Piuncdciic ]>i'inci|ium con-
jiifirniil;itniii qualitalibus ] iiiii, jmrli vcro venlu (ioffridus cjiincopus Conslanliensis, vir ca

nialc babciai;^ lii. litucos. Oidina- tcinjicMatc jinovidcs io Anglia, vico icgis I.anlVanco

>ii i;i. , I en \iv 6U0 vcblitum cl viclum qiiolidiu- jusliliaiii do suis qiicrclis slicuuissime faccre jus-
 01 HISTORIANOVORUM. — LIB. I. 3.j8

sus fecit. Lanfrancus enim valida ralione subnixus, A ordo non sibi aslrinxerat, eniti
coeperunl (jualenus
ex commuiii omnium astipulatione el judicio, ibi saltem de primatu Cantuariensi monachos t-radica-
cuncta recupcravit quae ostensa sunt antiquitus ad rent, intcndentes se hoc facto facillime alit>> aliiii. li;

jura EcclesiaD Christi Cantuariensis pertinuisse, tam exclusuros. De illis etenim, potioribus, sicul eis
in terris quam in diversis consueludinibus. videbatur, rationibus ad id agendura fulciebantur,
Item alio tempore idem Odo, permitlcnte rcgc, partim ob sublimitatemprimatis sedis, qim dispo-
silioni et rorrectioni Ecclesiarum per suas jiersonas
placitum instituit contra seepefalam ccclesiam, et
tutorcm ejus Palrem Lanfrancum, et illuc omnes quaquo per Angliam invigilare habet, pru-lim ob
quos periliores legum et usum Anglici regni nove- alias multiplices causas quarum exseculio, juxta
rat, gnarus adduxit. Cum igilur ad eventilationem quod ipsi contingebant, magis rlericorum quam rao-
causarum ventum esset, omnes qui tuendis Ecclesia; nacliorum officiuin speclat. Deductus csl in senlen-
tiam islam rex et alii principcs regni, Lanfranco ut
causis quaque convenerant in primo congressu ita
sui moris erat totis viribus oboitente, ct omnium
convicti sunt, ut in quo eas tuerentur simul amitte-
rent. Ipsi namque Lanfrancus non intererat. Tali-
molimini ac invidiai
viriliter rcsistenle. Ne tamen
bus enim, nisi necessitas summa urgeret, el inte- suum fieret quod se superstilc sciebat
post obilum

ressc moris non erat. Ipsi ergo in camera leclioni BP^^' auxiliumDei nequaquam pcrliciendum, nesciens
divinae occupato quid gestum fucrit nuntiatur. At raortis sua; diem vel horam, egit sagacitate. et in-
ille nil corde perterritus dicla adversariorum non dustria, qua pollebat, ut auctoritale Romanaj el
recte processisse asseruit, et ideo cuncta in crasti- aposlolicte sedis nionachorum habitatio ia eadem
num induciari prgecepit. Sequenti nocte, ade.st in
Ecclcsia coufirmai-elur,'el inconvulsa dum sa^culum
visu antisliti beatus Dunstanus, monens ne illum duraret in peipetuura stabiliretur. Quod privilegio

mullitudo conlurbet, sed de praesenlia sui securus tali summus apostolicaj anlistes Alexauder scdis ita

placitum mane ipsemet hilaris intret : quod et fecit.

scriplo suo roboravit :

Suas ilaque causas quodam exordio quasi a rebus « Alexander episcopus, servus servorum Doi,
quae tractatsc fuerant vel Iractandse peuitus alieno reverendissirno fralri in Christo Lanfranco vonera-
cunctis stupcntibus orsus, ita processit ut qua; su- bili Cantuariorum archiepiscopo, salutem et aposlo-
per eum pridie dicta fuerunt sic devinceret et ina- licam benedictionem.
nia esse monstraret, ut donec vitae praesenti supcr- « Accepimus a quibusdam, » etc. Videin Alexan-
fuit, nullus exsurgeret qui inde contra eum os ape- dro II.

riret. De his ita. Quam vero secura libertate et libera securitate

quaeque ad jura Ecclesiaj Cantuariensis
Super haec suis quoque, et eisdem fermc diebus q pertinenlia
omnes circiter qui ex clericali ordine per regem poliri, seepc fatus
Pater Lanfrancus intenderit, et ex
Willhelmum in Anglia constituti pontifices erant, bis quajpaucis designavimus, et ex epistoa quam

monachos qui in nonnullis cpiscopatibus Angliae ab ecce subscribemus cuivis scire volenli paterc satis
anliquo vitara agebant, inde eliminare molili sunt, erit : quam epislolam de causis ecclesiasticis scri-

et regem ipsum in hoc sibi consenlaneum effece- ptam ea re raaxime placuit ahis omissis praesenti
runt; in quo taraen se effectu potituros cerli exsti- operi comraiscere. Quatenus hi qui scienliara talcra

terant, ut Walchelinus episcopus adunatos peue negotiorum non omnino expcrtes sunt, ex consue-
quadraginta clericos, canonicorum more, tonsura ac tudinibus aliarura Ecclesiarum animadvertant qua
veste redlmitos haberet, quos, ejectis monachis, dignitale ipsam Ecclesiara inter alias constet erai-
Wentanae Ecclesiaj cui praesidebat, mox intromitte- nere. Epistola igitur ista est :

Sola mora haec peragendi, nondum requisita ab

rcl. Lanfrancus gratia Dei archiepiscopu?, dilectis-
<

archiepiscopo Lanfranco licentia fuit. Ut autem simo fratri Stigando Cicestrensi episcopo, salulem.
eam dicto quoque citius impetraret, nulla menli « Clerici villarura nostrarum qui in vestra dioecesi
ejus dubitatio inerat ; sed aliler ac sibi mcus sua exsistunt, quesli nobis sunt quod vestri archidiaconi,
spoponderat exitus rei provenit. Nam ubi quod reperlis occasionibus, pecunias ab eis exquirunt, et
episcopus raoliretur insonuit auribus ejus, illico a quibusdam jam acceperunt. Meminisse debet fra-
facinus exhorruit, nec se dum viveret ut affectura ternitas vestra quia contra morera anlecessorum
quoque modo talis volunfatis obtineret consensu- nostrorum et vestrorum vobis concessimus, eisque
rum asseruit. Ita ergo et clerici, qui succcdere imperavimus qualenus ad vestras synodos irent, et
monachis fuerant per Walchelinura collecti, et in ea quse ad Christianae religionis notitiam prodesse
sua dimissi sunt, et monachi qui cedere clericorum possunt, sine interpellalione vel discussione aliqua
praejudicio quodam damnati erant, gralia Dei et in a vobis audirent. Si quae in ipsis culpae invenireu-
stantia boni Lanfranci pristinae conversationis in lur, suspensa intcrim vindicta, ad nostrum exaraen
suaEcclesia compotcs effecti sunt. Nec ista pro servarcnlur el nobis vel in raiserendo vel in ulc:-"
sedandis quorumdam aniraositatibus, quas ad deje- scendo, sicut scmper consueludo fuit, obnoxii tc-
ctionem raonachorum conceperant, sufficere pote- ncrentur. Mandamus itaque vobis ut mal.i accepla
ranl. Namque pari voto, simili conamine, uno con- sine dilatione reddi jubeatis, et ministris vectris ne
seusu, coacordi animo pontitices, quos religionis uUeriusidpricsumant, servandaj charitaiio studio,
359 EADMERI CAxNTUARIENSlS MONaCHI 360

Prohibcalis. Nos vcio presbyleris nostris qui oxlra A ilobal. Hic loli Northmaniiia; alque Franciae.prosuaj
Canliam couftiuiti sunt omnii)0 iiraecijiimus no ad excellontis sanctilatis merito, notus, cliarus et acce-
veslram vel alicujus episcojii synodum amplius pt«<, maj(uae fama? quoquc in Anglia habobalur, ac
eant, nec vobis nec aliquibas miuislris vestris pro rogi pra?falo, necne Lanfranco arohiepiscopo sau-
qualibel culpa responJeant. Nos enim cum ad vilias ctissima familiaritale copulabatur. Ilic cum nonun-
nosUas vcnerimus, quales ipsi vel in moribus ve^ quaiu pro diversis Kcclesix- et aliorum negotiis ad
in suis ordinis sciculia sinl, pastorali aucloritate curiam regis veniret, rex ipse, deposita feritate,qua

vestigare debemus (17). Chrisma tamon a vobis multis videbatur ssevus ct formidabilis, ila fiebat in-
accipiant, et ca qme antiquitus instilula sunl in cliuus et aifabilis, ut, ipso praesenlc, orauino quam
chrismalis acceptione persolvanl. Sicul namque ca csse solebal, stupentibus cunctis, tieret alius. Hunc
quje anliquilus usque ad nostra tempora anlecesso- itaquo ct Lanfrancum videlicel viros divina simul el
ros noslri habuerunl solerli vigilantia cui>imus illi- humana priidentia lullos, prae se magni semper ha-
bala custodire ita alii.s debita aliqua, quod absit
;
I bebal, et eos in omnibus quK sibi, quanlum ofticii
usurpalione denegare nolumus. » eoruni refcrebat, agenda eranl, dulciori prai caeteris
Ad qua sagaciiale (hoc enim paulo anle mc-
haic studio audiebat. Unde et consilio corum ab animi
moratum paucis roplicare absere non essepulamus), g sui seventate in quosdam plurimum et sappedescen-
qua, inquam, sagaritale mcmorabilis Patcr Lan- dcbat, ct qualenus ia sua dominalione ad obsorvan-
franous apud rcgem SVillholmuni egerit ut per in- tiam religionis raonasteria surgereut, studiose ope-
spirationera gratia} Doi ad hoc, eo imminente, per- ram dabat. Qnx religio ne nata deficeret, procurabat
duceretur, ut quamplures terras nominalaj Ecclesiae Ecclesiarum pacem quaque tueri ; et eis quae in
Cantuariensi diversis causis ac violeuliis hominum usus servientium Dco proficcrcnt, in terris, in de-
ablalas, pro redemplione auima) suoe resliluerel, et cimis, in aliis rcddilibus, cx suo largiri. Uac tamen
referre longum non necessai'iura. Ea-
et sestiraavi benevolentia super Ecclesias Norihraanniae respi-
ruradera enim terrai-um et numerus et nomina ciebat.
eidem Ecclesiae notissima sunt et reddilus illarum ; Hic orgo \Villhclmus {(i) cum viccsimo primoregni
CX quibus hi qui sub domino ipsi loco descrviunl sui anno mfirmilate qua ct morluus est, deteutus
suslenlantur, pro ffilcrna ejus salule, oculis justi apud Rothomagum fuisset, et se mcritis ac intci-ces-
judicis, dienocluque consideranda ab eisdem ipsis sionibus Anselmi omnimodis commendare disposuis-
prjosontantur. Quid itaquo de aliis iptius Ecclesise set, eum ad sc de Becco vcnire et non longe a se

terris qucc in cadem qua olim ablatee sunt direptio- fccit hospilari. Veram cum ei de salute auimae suae

nis injuria permanent, successoribus tanti provisoris ,„^.„ differret, co

loqui quod infirmitalem suara paulum
servomra Dci faciendum sit, fruclus quem iste ex *-*
levig ari sentiret, conligit ipsius principis corpus
his quK reslituit con.-ecutus est docebit cos, juxta taula invalitudine deprimi, ul curiae inquietiidincs

quod sui curam habcbunl. Re clcnim vera et illas nullo sustinere i^acto valeret. Transilo igitur Sc-
resliluisset, si ultra quam vixit aliquanto tempore quana, decubuit lecto in Ermenlrudis villa {b), quae
supervixisset. In hoc quippe illum gnara principis est contra Rothomagum in altera fluminis parle.

Lanfranci pmdenlia duxerat, cl pra-lixo termino id Quidquid tum deliciaram rogi iufirmo deferebatur,
se facturum fpoponderat. Verum duui sponsionis abeoillarum medietas Anselmo infirmauli milte-
suai effcclu poliri non meruit, quanlo studio quis, balur. Verumtamen nec eum amplius in hac vita

dura potost, bonis insislere debeat, exemplosuiprai- videre, nec ei ut proposuerat quidquam de anima
raonuil. Hac el hnjusmodi, quae gloriosus Pater sua loqui promoiuil. Tanla cnim infirmilasoccupavit
Lanfrancus magnifice operalus est, si quisquam uti utrumque, ul nec Ansclmus ad rcgem Willhclmum,

sunt describcre volot, copiosa malcria est, ad opus ncc Willhelmus posset pervenire ad abbatem Ansel-
grande sufficiens. Ego aulem quia probabili ct firma mum. Et quidcm Willhelmus ila mortuus cst, non
rationo, sicutrepi, in alia ducor tanluin adiiuc de ; tamcn ut dicilur, inconfessus (c); atque Auselmus
60 brevitcr dico, ipsum revcra magnum ct iusupe- evc.--tigio est ab infirniitato rclovatus, prislinicque

rabilcm Ecclesiae Christi defensorcm ot pium totius D saluli post modicum rcdouatus. Qui autera rogio

Anglia; jiriucipom, ac in quantum sibi licuit bonum funori interfuerint, quavc pompa corpus ejus Cado-
pastorcm cunctis in ca consistentibus, dum vixit, mum delatum sit ;
quamquo libcra, imo qiiam scrvili
fujsse. caluiimia in ccclesia boati Stoiihani sepullum sil, cl

Fer idera tempus erat quidamabbasUccci nomine diclilugondum et auditu falenuir esse raiserendum.
Anselmus, vir equidcm bonus et scienlia littcrarum Qua^ enim couditio sortis humanae non moveal ad
magnificepollens. Conlemplativa? vila' tolus intcn- pioliilcm, cum audilum fucrit regoin islum qui lantic
HENSCIIENII NOT.E*.
(rt) Willelmusoblcnta dcHaroldovictoriacoronalus nuaut, quod,oppido quodain iu Francia occupalio
est Loudini ad finom anni 1000 Plmortuusannn lf).s7. omnos eoclesias iii ca sitas, ul cum bis duos sanctos
{bjKanuyicSottci>illem\i\cup&Uii, quasi t'j//rt infe rccliisos coiiibiississct.
rior. 'llistoria Novorum, a parlc posleriori libri i,

(c) SiiMCOnDuijcImcnsis ait, (|uod Willholinus I, cxstal apud nolland., Aclu sanctorum, lom. II,

rcx Angliif, " cele^ii viatico

< munitiis > excossuiil : Ajuil., |i. 893,111 A.NSKLMo, sublitulo : Mta S. An-
intcrim lam ipse quam celcri regcm punitum insi- sehni in poniificalu. Noias indo rauluamur. Enirs.
 361 HISTORIA NOVORUM. — LIB I. 362
potenliae in vita sua exslilit, ut in tota Anglia, ixi A laxatoque victu monachorum inibi Deo servienlium,
tota Northmannia, in totaCenomanensipatria,nemo reliqua sub censu atque in suum dominium redigi
conlra imperium ejus manum movere auderet, mox jussit. Fecit ergo Ecclosiam Chrisli venalem ; jus in
ut in terram spiritum exhalaturus posilus esl, ab ea dominandi prae cseteris illi tribuens qui ad de-
omni homine, sicut accepimus, uno solo duntaxa' Irimentum ejus in dando pretium aliura superabat.
serviente exccpto, derehctum cadavere ejus sine Unde misera successione singulis aonis pretium
omni pompa per Sequanam naucella delalum, et renovabatur. Nullam siquidem conventionem rex
cum sepeliri deheret, ipsam lerram sepulturae illius stabilem esse sinebat, sed qui plura promittebat
a quodam rustico calumniatam qui eum hseredi- excludebat minus dantem, nisi forle ad id quod
tario jure rechimans conqueslus esl iilam sibi jam posterior ofterobat, prima conventione vacuata,prior
olim ab eodem injuria fuisse ablatam (a) ? Quanlus assurgeret. Videres insuper quotidie, spreta servo-
aulem moerorLanfrancum ex morle ejus perculerit, rum Dei religione, quosque nefandissimoshominum
quis dicere possil, quandonosquicircaiUumnuncia regias pecunias exigentes per claustra monasterii
morte illius eramus, stalim eumpra; cordis angustia torvo et minaci vultu procedere, hinc inde praeci-
mori timerenuis ? pere, minas intentare, dominationem poteutiamque
Dofuncto itaque rege Willhelmo, successit ct in g suam in immensum oslentare. Qua de re quae vel
regnum Willhelmus filius ejus, qui cum regni fasfi- quot scandala, dissensiones, inordinaliones ortae
gia fralri suo Roberlo (b) praeripere gesliret ; et sinl, reminisci piget. Super haec, quidam ipsi Ec-
Lanfrancum, sine cujus assensu in regnum ascisci clesia nionachi, malis ingruentibusdispersi ac missi
nullalenus poferat, sibi in hoc ad expleiionem de- sunt ad alia monasteria et qui relicfi multas passi
;

siderii sui non omnino consenfaneum inveniret ;

tribulationos et improperia. Quid de hominibus Ec-
verens ne dilalio suk consecrationis inferret eidis- clesiaedicam, qui tam vasta miseria, miseraque va-
pendium cupili honoris, coepit lam per se quam stationo sunt attrili, ut dubitarem, si sequenliamala
per omnes quos poteral, fide sacramentoque Lan- non essent, an salva vita illorum possent miserius
franco promittere justiliam, aequitatem et miseri- afteri. Nec ista quae dicimus in sola Ecclesia Can-
cordiam regnum,
se per totum si rex foret, in fuarionsi facta sunt. Desaevit immanitas ista etiam
omni negolio servaturum pacem, ;
libertatem, se- in cunctis por Angliam constitutis filiabus ejus, quae
curitatem Ecclesiarum contra omnes defensurum, viris suis, episcopis scilicet seu abbatibus deceden-
necne praeceptis atque consiliis ejus per omnia tt tibus, in viduitafem ea teropestate cadebant. Et
in omnibus obtemperafurum. Sed cum posthac in quidem ipse primus hanc luctuosam oppressionem
regno fuisset confirmatus, postposita pollicitatione p Ecclesiis Doi indixit, nullatonus eani ex palerna
sua, ia contraria dilapsus est. Super quo cum a raditione oxcipiens. Destitutas ergo Ecclesias solus
Lanfranco modeste redargucretur, ot ei sponsio in dominio suo tenebat. Nam allam neminem prseter
fidei non servafie opponcrelur, furore succensus : se substifuere volebaf, quandiu per suos ministros
(I Quis, ait, esf, qui cuncfa quae promittil implere aliquid quod cujusvis pretii duceret, ab eis extra-
possit ? » Ex hoc igifur nonrecfisoculis superpon- here poterat. Itaque planum erat ubique miseriam
tificem intendere valebat, licet a nonnuilis ad quae videre. Duravit autem fercper quinque annos (ufde
illum voluntas sua frahebat, ipsius respoctu, eo su- aliis taceam) super Ecclesiara Cantuariensem hsec
perstite, temperaverit. Erat enim Laufrancus ideni, ipsa misoria semper in pejus proficiens, sibique ipsi
vir divinae simul ethumanae legisperitissimus, afque miserior deferiorque succrescens (rf).
ad nutum illius, fotius regni spectabaf intuifus. Qui Quarto inler haec anno Hugo comes Cestrensis,
(e)

cum de hac vita translafus fuissef (c), quam gravis volens in sua quadam ecclesiamonachorum abba-
calamitas ex obifu illius Ecclesias Angliae devasla- fiam instruere, missis Beccum nunliis, rogavit ab-
verit, multa prajtermitfendo paucis ostendere pla- batem Anselmum Angliam venire, locum inspicere,
cuit. Confestim enim rex foras expressit quod in cumque per monachos suos regulari conversafione
suo peclore, illo vivenle, confolum habuif. Nam informare. Renuit ipse, nec venire voluit. Jam enim
mox, uf alia quae perperam gessit omiltam, ipsam ^ quodam quasi pra?sagio mentes quorumdam fanwe-
(18) tolius Angliaj, Scotiae et Hiberniae necne adja- bantur, et licet clanculo nonnulli ad invicem loque-
cenlium insularum matrem, Ecclesiam scilicet Can- bantur eum, si Angliam iret, archiepiscopum Can-
tuariensem, invasif ; cuncta quaj juris illius crant tuariensem fore. Quod quamvis omnino remotum
infus et exfra per clientcs suos describi praecepit ; esset a valunfate ejus, et firmitas propositi sui se

HENSCHExMI NOT.E.
(a) Joannes Bromton in Chronico salis pafhetice Philippum Franciae regem ageret.
rem describit addifque « quod illa querela adeo (c) Mortuus est Lanfrancus anno 1089, Guillelmi
omnes movit, ut prius viro conquerenti pro voto II anno ii, quinlo, aliis nono Kalendas Maii
safisfacerenf ut ac deinde exsequias mortuo adim- (d) Anno Christi 1082.
plerent. » (e)Hugo comes Crestrensis nepos Willielmi I ex
(b) Exdispositionepaterna id factum scribunt cae- sorore, vixit usque ad annum 1106, teste Knvghlono
teri eo quod Robertus primogenitus, ob non reli-
; lib. 11, cap. 8, Deeventibus Aogliae.
ctam sibi Jibere Normanniara rebellans patri, apud
Patrol, GLIX. 12
363 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 364

nunquam hoconus subilurum, cerliludinem promit- A multiplicium ratione causarum, quae illius advenlus

animo lamen quia hoc non omnes inlel-

ejus causa non inferior, sicul diximus, erat. Sicquehujus
lerel ;

temporisspatium transiit, ut dc pontificalu Cantua-

ligebant (providendo bona non tantura coram Deo,
sed eliam coram omnibus hominibus) ADgliam intrare
riensi nihil ad eum vel de eo dictum actumve sit,

ipseque pericuh et antiqui timoris securus efte-

noluit, ne se hujus rei gratia intrasse quisquam
sui

suspicaretur. Contigit inlerea comitem ipsum acri ctus fuerit. Post haec in Northmanniam regredi vo-
gravari. Quod mox Anselmo mandans, lens, negata a rege hcentia copiara id agendi habere
languore
raagnopere precatus est qualenus, antiqua faniilia-
non potuit.

rilate considerata, ad consulendum animae su»

sine Inter haec cum gralia Dominicae Nativitalis, oranes

limor, inquit, suscipiendi archi- more venissent,

regni primores ad curiara regis pro
raora veniret. Et si

ne veniat, eum detinet, faleor, inquil, contigit ut corum oplimi quinqueuno consensu inter
episcopalus,
se de communi matre regni quererentur quod vi-
in fide mea, quoniam id quod rumor inde
jaclat
sanctitati esse duata suo pastore lam diuettaui inaudita vexatione
nihil esl ac per hoc indecens ejus
;

necessitati subve- opprimeretur. Hujusmodi ergo de hoc ab eis consi-

sciat, si nihilo tentus magna; meae
w™-
Perstatille in non veniendo,
•- et co ium sumptum est, ut supplici prece dominura suum
UllC MCH wn«». »>-..
nire detrectat. /

g regem convenirenl, quatenus ora'.iones, quod po-

mes aeque permanet in requirendo. Tertio itaque
Si non veneris, revera noveris steris mirum dictu fortasse videbiiur, per Ecclesias
mandat illi ha>c : «

nunquam in vila aiterna in tanta requie eris, Anglia? ad Dominum permitteret, ul ipse sua
fieri
quia
Quod pietate regi inspiraret quatenus instituto illi digno
quin perpetuo doleastead rae non venisso. »

Anguslia;, ait, mihi sunt undique. pastore, a tanla eam clade, et alias per eam rele-
ille audiens : «

AngUam ivero, vereor ne cui per hoc prava su- varet. Quod cum illi una suggessissenl, ipse hcet
Si
me causa consequendi archiepi- nonnihil exinde indignatus, tamen tieri quod pete-
spiciosubrepat, et
non ivero, fraternse
ire existimet. Si batur permisit, dicens quod quidquid Ecclesia pe-
scopalus iUuc
quam quidcm non solum teret, ijise sine dubio pro nullo dimitleret quin
charitalis violator ero,
faceret onme quod vellct. IIoc responso accepto,
amico, verum exhibere jubemur et inimico. Quaj
ila

episcopi ad quod isla maxime pertinebant Ansel-

denique si erga inimicum violata poccatum est, erga
amicum quid est ? Et certe amicus mous familiaris mum super rcipsa consuluerunt. Etquod ipse ora-

Hugo qui mei lionis agendaj modum et summam ordinaret, vix

ab antiquo comes Ceslrensis fuit,

ami- oblinere suis precibus ab eo poluerant. Episcopis

nunc, ul dicit, indiget. In necessitate iirobatur
quam me forsan enim praeforri in tali statuto ipse abbas fugicbat.
cus. Si ergo propler obhquani, in
Coactus ilaque, juxta quodmagisEcclesiaeDeiexpe-
homines habere possunl opinionem, amico meo in ^,
^„«„„^..« Tviaiim /«iriiim nrn ficlpbalur. modum
dlrft sciobalur,
dire niodum orandi cunctis audientibus
sua necessitaie non succurro ; meura certura, pro
:.,.. .

edidit, ot laudalo sensu ac porspicacia animi cjus,

dubio ahorum, peccatum incurro. Commendans
quge convenerat nobilitas regni, soluta curia,
igilur me, atque moan) conscientiam ab omni
ter- tota
sua discossit. Institulae igitur preces fiunt per
reni honorisambitione vacuam, Deopergam,
respe- in

morem gerere amico meo. Anglorum Ecclcsias omncs.

ctu sancli amoris ejus,
Ilaec inter cvenil ul die quadam unus de principi-
Caetera ipse Deus agat, et me salva gralia suaab
impedimento pro sua mise- bus terrae cuni rege familiaritcr agons promeanti-
omni ssecularis negolii
immuuem custodiat. » Exigebant etiam bus vorbisin hoc, ut sic fit, sic ei inter aiia diceret
ricordia
qua;dam valde necessa-
Ecclesiae suae Ilominem tantae sanctitatis nulhun novimus, quanla;
tum lemporis
Angliam pergeret sed pra^fato ilium ost, ut vero probamus, ahbas Beccensis Anseinuis.
riae causae ut ;

pacto voiobal itor Niliil elenim aniat praHer Deum, niliil (ut in omni
cohibenle pavoro, nuilo pro cis

comitissa; Idae [a) locu- sludio ejus claret) cupil transilorium.

arrifxire. Contigit intcrca ul
Bononiara irot, ubi cura pcr dies aliquol Ad quod rex subsannans : << Non, inquit, nec ar-
turus
necessario delenlus moraretur, mandatum est illi chiepiscopalum Canluarionsom. » Cui cum aller

peccato
peccuiu iinjucineuurt; nuuui
inobcdicntia; notari luiunvi
rcfcrret « Ncc
- iiv-v^ ...^...
: (luidoui maxime,
illum .,...^ sicut mca.
v,, ^.^^ ,
Heccensibus
a lieccensinus ne, si .

volct, ullra mouasterium repelerot, donec Irausilo ^ multorumquo fort opinio. » Obteslatus est rex quod
in Anglia rebus subveniret. Profeclus inanibus ac pcdibus plaudens in amplcxum ejus
mari suis
appulsus Indo accurrerct, si ullam liduciam haderel so ad ilhim
igitur, mare Iransiit, et Dofris ost.

posse ullatenus aspirare. VA adjecit » Sod pcr san-

comilom venit, ipsum(|ue abinfir- :

cilalo grossu iid

ctuinvuIlumdoLuca(t),(siccnim jurarcconsucveral)
milaiejam coiivaluisse invenit. Dolentiis csl lauicn
quinque, dctineutc cura nec ipse hoc tempore noc alius quis archiepiscopus
in Anglia fere mensibus
cril,mccxcopto."naecillumdicenlemevesligiovalida
non solum abbalia quam disponoie vencrat, sodet
IIENSCHENII NOTiE.

Ida, mator Oodefridi Bnllonis, dcin cifixi, qua? rreditur a Nicodcmo sculpta, cl circa
^a^ Ksthfrc B
S "'"'
^"
reg,„ liiorosolvmitani:illins
- .

dicm i;J Aprilis. 1'liircs ei

Vilnm illustravimus ad
cpislolas S. An.scliiais
annuin 702 o
coliitiir miraculis
Syiia in liolnirKim Iranslata. Lucao
cclebcrnma : de qua vulcndi
liislorici Liiccn.NCs, ct posl alios Eranciollus dc san-
«cripsit. r^ .

Vultut sancliis de LucrtcslimagoDomini ciu- ctis Luccusibus, img. loo.

[b)
365 HISTORIA NOVORUM. LIB I. 366

infirmitas corripuit, et lecto deposuit, atque in dies A ipse, et concordi voce subsequitur acclamatio om-
crescendo ferme usque ad exlialationem spiritus nium, abbalem Anselmum tali honore dignissimum.

egit. Quid plura ? Omnes totius regni principes Expavit Ansehxius ad hanc vocera, et expalluit.
coeunt ; episcopi, abbates ct quippe nobiles nihil Cumque raperelur ad regem, ut per virgam paslo-
praetermortem ejus prsestolantes. Suggeritur segro ralem invesliluras archiepiscopatus de manu ejus

de salule animse susc cogilare, carceres aperirc, susciperet, toto conamine restitit, idque multis ob-
captivos dimittere, vinculatos solvere, repetenda- sislcnlibus causis nullatemus fieri possuit asseruit.
rum pecuniarum dfbila pcrdonare, Ecclesias suo Accipiunt igitur eum episcopi, et ducunt seorsumde

eatenus dominio, servituti subactas, localis pastori- mulliludine, ha3c etverba dicentes : « Quid agis ?
bus, liberlati restituere, praecipueque Ecclesiam Quid intendis ? Quid contraire Des niteris ? vides
Cantuariensem, cujus oppressione, inquiunt, totius omnem Angha fere periisse, om-
Chrislianitatem in

in Anglia Christianitalis constat esse detestandam nia in confusionem venisse, omnes abominaliones
dojectionem. Hac tempestate Anselmus inscius ho- emersisse, quaquaversum nos ipsos et quas regere
rum morabalur in quadam villa non longe a Glo- debereraus Eoclesias Dei inpericuhmimortisaeternae
cestria, ubi rex infirmabalur. Mandatum ergoilliest per lyrannidem istius hominis decidisse ; el tu, cura
quatenus sub omni festinatione ad regemveniat, et
g possis subvenire, contemnis ? Quid, o mirabilis ho-
ejus obitum sua pracsentia tueatur et muniat. Acce- mo, cogilas ? Quo fugit sensus tuus ? Ecclesia Can-
lerat ipse vcnirc audito tali nuiitio, et venil. Ingrc- tuariensis in cujus oppressionem omnes oppressi
ditur ad rcgem, ragatur quid consilii sahibrius mo- sumus etdestructi, te vocat, te sublevatorem sui et

rienlis animae judicet. Exponi sibi primo poslulal nostri anxia quaeritat, et tu postposita libertate ejus,

quid se absente ab assistentibus aegro consuUamsit. postposita nihilominus relevatione noslra, fratrura
Audit, probat et addit. « Scriptum est Incipite Do-
: laboris participium abjicis, lui solus oliosam quie-
ynino in con fessione, unde videtur mihi ut primo de tem appelis. » Ad haec iUe : « Sustinele, inquit,
omnibus, quae se conlra Deum fecisset cognoscit, qufcso suslinete el intendite ; fateor, verum est,

param confessionem faciat, et se omnia, si conva- tribulationes multae sunt, et ope indigent. Sed con-
hierit, emendalurum sine flclione promitlat ;
ac siderate, obsecro. Ego jam grandaevus sum (a), et

deinde quse consuluistis, absque dihUione fieri ju- omnis lerreni laboris impatiens. Qui ergo pro me
beat. )' Laudalur hsec consiUi sumraa, sibique liujus ipso laborare nequeo, quahter laborem totius Ec-
confessionis suscipiendi injungilur cura. Refertur clesiae per Angham constitutse suscipere queo ? Ad
ad notitiam regis quid saluti animae iUius magis ex- haec, sicut mea mihi conscientia testls est, ex quo
pedire Anselmus dixerit. Nec mora, acquiescil ipse, monaclius fui, saecularia negotia fugi, nec unquam

et corde compunclus cuncta quae viri scntenlia lulit eis ex volo intendere potui, quia nihil in eis esse
se facturum, necne totam vitam suam raansue- m constat quod me
amorem aut delectationem sui
in

tudine et justitia amphus servaturum poUicetur- flectere queat. Quare sinUe me pacem habere et ;

Spondel inhoc fidem suam, ot vades inter sc et negotio, quod nunquam amavi, ne non expediat,

Deum facit episcopos suos, railtens qui hoc votum implicare noUte. Tu tamen, inquiunt, primatum Ec-
suum Deo super aUare sua vice promiUant. Scribi- clesiae nihil haesitans suscipe ; etsi prae in via Dei,
tur edictum regioque sigillo firmatur, quatenus dicendo et quod faciaraus, et ecce tibi
praecipiendo
captivi quicunque sunt in omni dominationc sua re- manus damimus, quod sequendo et obfemperando
laxentur, omnia debita irrevocabiliter remitlanlur, quae jusseris non deficiemus. Tu Deo pro nobis in-
omnes offensioues ante haec perpetratae, indulta re- tende, et nos saecularia tua disponemus pro te. Ira-
missione, perpetuae oblivioni tradantur. Promittun- possibile est, ait, quod diciUs abbas sum monaste- :

tur insuper omni populo bonae et sanctse leges, in- rii regni aUerius, archiepiscopum habens
cui obe-
violabihs observalio juris, injuriarum gravis, et quae dienUam, terrenum principem {b) cui subjecUonem,
terreat caeteros, examinatio. Gaudeturacunctis, bene- monachos quibus debeo consilii atque auxihi sub-
dicilur Deus in istis, obnixe oralur pro salute ministrationem. His omnibus ita sura astrictus ut
tahs ac tanti regis. D nec monachos deserere possim sine iUorum conces-
Interea regi a bonis quibusque suadetur quatenus sione, nec me a dominatu principis mei valeam exuere
communera totius regni matrem instituendo ilh pa. sine ejus permissione, nee obedientiam pontificis

storera, solvat a pristina viduitate. Consentit hbens, mei subterfugere queara, cum salute animae meae,
et inhoc animum suum versari fatetur. Quaeritur absque ipsius absolutione. De his omnibus, aiunt,
itaquequis hoc honore fungi dignius possit. Sed leve consihum, el facUis erit assensus omnium. »
cunclis ad nutum regis pendenlibus, praenuntiavit Ait ille : « Nihil est oranino; non erit quod inten-

HENSCHENII NOTiE.

Granda?vus eral annorum sexaginta.

(a) sierat armis, credidit se, eo propter rebeUionem
{b) Robertus hic dux Northmanniaeerat, Guillelmi excluso, posse pro arbitralu disponere. Sed neque
Conquestoris, ut dictum, primogenitus cui North- :
Northmanniam in pace possedit, omnia agenteGuil-
manniam moriens pater dimiserat, utpote haeredi- lelmo ut eaquoque parte fi-atrera excluderet, uti et
lariojure ad eum speclantem de aUis quae acqui- ;
fecit quae fuse Northmanni et Angli tractant.
:
367 EADMERI CANTUARIENSIS MONAGHI 368

ditis. » Rapiunt igilurhominem ad regcni aegrotuni, A tcalus. Acclainanle autem niultitudine, vivat epi-
el pervicaciam ejusexponunt. Contristatus est rex, scoiius, vivant episcojii cum cloro, sublimi voce
penead s.uftusionem oculorum, et dixil ad eum : hymuum Te Deum laudamus docantare cippcre,
• Anselme, quid agis ? Cur me paniis aeterniscru- electumque porlavcrunt ponlificem polius quara
ciandum tradis ? Recordare, quaeso fidelis amiciliae, duxorunt in vicinam Ecclesiam ; ipso modis quibus
quam pater meus etmatcrmea erga teet tu semper poterat rcsistenlo, alquedicente : « Nihil est quod
er}<a eos habuisli, et per ipsam obsecro ne paliaris facilis, nihil o>t quod facilis. « Gestis vero quae in

filium eoruni me in corporc et anima simul perire. tali causa regi in Ecclesia mos est, reverlitur An-
Certus sum enim quod peribo, si archiepiscopalum solnuis ad regem, dicens illi : « Dico tibi, domine
in meo dominio tenens vitamfiniero. Succurro igitur rex, quia ex hac tua infirniilate non morieris ac pro

mihi, succurrc domine Pater, ot susci})e itouliri- lioc volo novoris quam bene corrigere poteris quod
calura pro cujus rotentione nimis confundar, el ve- de me nunc actum est, quia nec concessi nec con-
reor ne in ceternum pkis confundar. Compuncti -> cedo, ut ralum sit. » His dictis, retlexo gressu,

sunt ex his verbis quique assistentium, et Ansohiium discossit ad eo. Dcducentibus autom eum episcopis,
se excusanteni, et tantum onus nec tunc quidem cum tola regui nobililate, cubiculo excessit. Con-
subirovolenlom, invadunt, talia cum quadam indi- g ve susque ad eos, in ha;c verba sciscilatus est

gnalione et conturbatione ipsi ingorontes : « Quai << Inlclligitis quid niohraini ? Indomilum laui'um, et

dementia occupavit nientem tuam ? Regom turbas, veluhim ac dcbileni ovem in aratro conjungore, sub
turbatum ponitus necas, quando quidem illum jam uno jugo, disponitis. Et quid indo proveniet ? Indo-

morientom obstinalia tua exacerbare non formithis. mabilis utique feritas tauri sic ovom lanae et laclis

Hunc omnes perturbationes, omues

igilur scias quia et agnorum fertilera per spinas el tribulos hac ct

oppressiones, omnia crimina quae doincops Angliani illac raplara, si jugo se non oxcusserit, dilacerabit,

prement, tibi imputabuntur, si tu hodie per susco- ut nec ipsa sihi nec alicui, dura niliil horum niini-

ptionem curae pastoralis cis non obviavoris. » Inter slrare valebit, utilis existat. Quid ita ? Inconsidcrale
has angustias posilus Anselmus, vertit se ad duos ovem tauro copulastis. Arali-um Ecclesiara perpen-
monachos, qui socum orant, Balduinum vidolicet et dito, juxta Aposlolum diccntem : Dei agricullura,
Eustachium, dixitque illis : « Ali ! fratres mei, cur Dei a^di/icalio estis (/ Cor. iii, 9). Hoc aralruin in

mihi non subvenitis ? » Dixit hoc (ccce coram Deo, Anglia Duo boves ca^leris praccellenlcs regendo Ira-

quia non mentior; in tanta, sicut affirraare solebat, hunt, et Iraheudo regunl, rex videlicel et archiepi-

anxietate conslilutus, ut si ei tunc optio daretur, scopus Cantuaricnsis. Istesaeculari juslilia et impe-
mullo laetius salva revorontia vohmlatis Dei mori rio ; ille divinadoclrina ot magistoiio. Horum boum
eligeret,quam archiepiscopatus dignitate sublimari. unus, scilicct Lanfrancus archiejiiscopus morluusost;

Respondit itaque Balduinus « Si volunlas Dci ost : et alius ferocilatem indomabilis tauri obtinens jain
utita fiat, nos qui vokmlate Dei contradicamus ? » invenitur aralro praelalus, et vos loco morlui bovis
Quoe verba lacrymae, et laciymas sangaiis ubertim me vetulam ac debilem ovem cum indomilo tauro
raox e naribus illius prolUiens secutus est, paiam conjungore vultis ? Qute dico, satis intelligilis, et

cunctis ostendens ex qua cordis contritione cum la- ea re quid cui velitis associare vellera considora-
crymis verba prodierint. Audito hujusmodi responso, relis, considerantes ab inca'pto desisteretis. Quod
Anselmus : « Va% quam cito, inquit, baculus tuus si non desislitis, on praedico vobis quia mc, de (pio

confraclus est. » Sontions orgo rex quod incassum lanam et lac verbi Dei,et agnos in servilium ojus,

labor onmium expondebatur, praccej)it ois ul oniucs nonnulli possonl habere (exlra quam modo putclis)

ad pedes caderent si forte vel ila ad conscntienduin regia fcritas diversis ii se fatigatuminjuriis opprimet

illiciposset. Sed quid Cadcntibus illis, cocidit ip^o

I ct gaudium, quod nuncdomc (juasi pro relevationis

coramejus, ncca prima ^entcntia sua cadorc voluit. vcslrae spe vos tcncl multos(cum niliil consueti con-
AlilU, animali in eum, seque ijisos, pro mora quam silii aut sperati auxihipcr me haborepotuerint) ver-
objectionibus ipsius inlendendo passi sunt, ignaviae sum in mo;slitiam dolcntcs efficiet. Eoque profi-

redarguenlos, virgam huc pastoralem, virgam, cla- D ciotis ut Ecclesiam quam revclare a viduitale, lan-
milant, pastoralom. El arrcplo brachioojus dcxlro, topcre satagilis, rolabi in viduilalcm oliam vivenle
ftliirenilenlem trahcrc, alii impollcro, lecloque ja- paslore suo, quod pejus csl, qiiandoque ccrnalis.
cenlis copperunt aj^plicare. Rogc aulciu ci baculum Et hacc mala, quibus imjnitabuntur, nisi vobis (jui

porrigcnte, manum conlra clausit el eum susciiierc lam inconsideralcrcgis ferilatcm ot moam imbecil-
noqiiaquam consensit. Episcopi vcro digilos cjus lilalcm coiijunxislis ? Cuiii igilur, inc oppresso,
infixoscrigercconali .sunt, quo vcl sic
strirliin volac nulhis cx vobis fueril, qui oi in aliquo audcal
manui ejusbaculus ingercrclur veruin cum iu hoc co- : obviaro, vos quoijuc procul diibio jirolibilu suo non

natuinsuura aliquandiufrustraexpcndorcnt, ct ij)sc dubilabil undiquc conculcare. » Hoec dicens, ac

prosua, quam iialiebaliir, laesionc verbadoIenlisaMlc- erumpcntibus lacrymis dolorem cordis simulare
rcl, laiidoiii, iiidirc icvalo, scd jiiotinu> abco rcllcxo, non valciis, ad hospilium t-uum, dimissa curin,
claubae iiiaiiui ejus baculus ajipusilus cst, et episro- vadit.

porum munibus cuni cadcm manu comprcssus alquc rc- Acla sunlhaec anno Incarnalionis DomiDicu; nail-

r
363 HISTORIA NOVORUM. — LIB. I. 370

lesimo nonagesimo tertio, pridieNonasMartii, prima A Istac litlerae cum aliis Anselmo directus prius ipsi

Dominica Quadragesimfe (a). Praccipil itaque rex ut quam regi suae sunt allalae. iDter haec, juxta quod
sinc dilatione ac diminutione invcsliretur de omni- Anselmus praedixeral, rex ab infirmitate convaluit.

bus ad arcliiepiscopatum pertinenlibus intus et Mox igitur cuncta quae infirmus staluerat boni,

extra, atquc ut civitas Cantuaria quam Lanfrancus dissolvit, et irrita esse praecepit. Captivi nempe,
suo tempore in beneficio a rege tenebat, et abbalia qui nondum fueranl dimissi, jussit ul arclius solito

sancti Albani (b) quam non solum Lanfraucus sed et cuslodirentur; dimissi, si capi possent, recluderen-
antecessores ejus habuisse noscunlur, in (c) alo- tur, antiqua jamque donata debita in inlegrum exi-
dium (l'Jj Ecclcsioe Cliristi Canluariensis pro redem- gerentur ;
placita et otlensiones in prislinum statum
ptione animoe suae, pcrpetuo jure, transircnt. revocarentur ; illorumque judicio, qui justitiam sub-
Ansclmus autem post haec in villis ad arciiicpi- vertere magis quam tueri defendereve curabant,
scopalum pcrtincntibus cx praecepto regis moraba- iraclarentur et examinarentur, ad miserorum ulique
tur, conversante sccum ac victui suo exindc neces- oppressionem et pecuniae directionem polius quara

saria quaeqno prccnranle vcnerabili Gunduljiho Rof- ad alicujus peccati correctionem. Orta est ergo tara
fensi episcopo (d). vasta miseria miseraque vastatio per totum regnum,
Interea missi sunl a rege nunlii cum litteris in g ut qui illius recordatur parem se ei ante hanc vi

Northmanniam ad comitem, ad pontificem Rotho- uon recordetur. Si-

disse in Anglia, sicut aestirao,

magensem, ad monachos Bcccenses, qualcnus his quidem omne raolura quod rex fecerat, priusquam
quae in Anglia de abbate Beccensi gesta fuerant, fuerat infirmatus, bonum visum esl, comparalioae

singuli qnantum sua inlcrerat asscnsum pracberent. malorum quac fecil ubi est sanitati redonatus. Quae
Sed quid"? Plurima in hunc modum acta nihil apud si qui scire velint de quo fonte manaverint, ex co-
eos profecerunt. Tandem taraen importuna rationc perpendere possunt quod ipse praedicto Roffensiepi-
ac rationabiii importunitale. Deo disponente, devicti, scopo, cumillum, recuperata sanitate familiari affatu
quae de Anselmo, ccnpta erant, perfici concesscrunt, moneret, ut se amplius circumspecte secundum

et ne onus impositum subtcrfugerct, ei pcr obedien- Deum omnibus haberet, respondit

in « Scias, o :

tiam injunxerunt. Unde et iitlcrae a singulis singulae episcope, quod per sanctum vultum de Luca, nun-
scriptae sunt (e), qua) in uno eodemque concordanles quam me Deus bonum habebil pro raalo quod raihi
per nuntius Anselmo el rcgi sunt transmissae, de intuierit. « Ha^c de rege ad praesens succincte mo-
quibus omnibus, unas huic opusculo inseram quate' jamque ad destinatum narrandi
raorasse sufliciat,
nus in ipsis et aiiarum sensus cluceat. Sint igitur' ordinem sermo recurrat. Cum igitur Anselmus se-
haec : « Frater Guihelmus archiepiscopus suoDomino cundum quod praelibavimus, litteras a Norlhmannia
et amico Anselmo, Dei benediclioncm et nostram- destinatas suscepisset, et rex de Dofris a colloquio
De his quae de vobis a rae rex quaesivit, et de quibus Roberti comilis Flandriae Roveccstram, ubi tuno
ipse mihi scripsisti?, sicuti de lanta re decuit hu- ipse Auselmus erat, venisset, in secretum locura
cusque diu raultumque pertraclavi, ct araicorum Anselraus regem tulit, eumque tahter allocutus est :

meorum ac vestros, superhoc, consiliuuKiua^sivi. Qui » In utroque dubius pendet adhuc, domine mi rex,
utrinque voluisscnt, si possibile fuissct, cl veslram animus ineu?, utrum videlicet acquiescara pontifi-
seraper, ut oiini, habcre prapsentiam, et non facere catam suscipere, annon. Verum si rae ad susceptio-
unde offenderent divinam voluntalem. Scd quia ad nem illus ratio perduxcrit, volo brevi praenescas
hoc rcs venil ul utrumque implcri nequeat, sicut quid velim facias. Volo equidem ul omnes terras
dignum est, divinam voluntatera nostraepraeponimus» quas Ecclesia Cantuariensis, ad quara regendam
ct nostram volunlatem divinoe subjiciraus atque ex electus, sum, lemporebealae memoriae Lanfranci ar-
parle Dei et sancti Petri omniumque amicorura chiepiscopi tenebat, sine omni placito et controver-
mcorum ac vestrorum qui secunduni Deum vos dili" sia ipsi Ecclesiae rcstituas, et de aliis terris quas
gunt jubeo, ul pastoralem curara Cantuariensis Kc- eadem Ecclesia ante suum tempus habebat, sed
clesiae el ecclesiasiico more benediclionem episco- perditas nondum recuperavit, mihi rtcliludinem
palem suscipiatis, oviumque veslrarura vobis, ut cre- D judiciumque consenlias. Ad haec volo ut in iis quae
dimus, di\inilus commissarura saluti deinceps invi- ad Deum et Christiauitatem pertinent, le meo prae
giletis. Valete, viscera mea. » caeteris consilio credas, ac sicut ego te volo terre-

HENSCHENII NOTxE.
eo anno cyclo lunae xi, solisx, littera Do-
(a) Fuit plane vacuura, Consule Seldenum et Glossarium
miuicah B,Pascha celebratura xvu Aprilis, dies Ci- Spelmanni.
nerum sive initium Quadragesimae n Martii. (d) Gundulfus Roftensis ex coenobio Beccensi as-
{b) Abbatia S. Albani, in agro Hertfordensi, con- sumptus fuerat, adnitente B. Lantfranco an. 1077 ;

structa ab Offa rege Merciorum, et a Lanfranco ar- et episcopatum magna cum laude tenuit usque ad
chiepiscopo instaurala et possessionibus aucta. Co- vii Martii anni 1 108.
Htur S. Albanus xxii Junii, quo die Diocleliano est Maurilio Rotomagensi archiepiscopo supra rae-
(e)
martyrio coronatus. morato (qui mandalum Aoselmo dederat non recu-
(c) Allodium esl praccium liberum, nulli sei'vituti sandi quatumcunque magnam praelalurara), Joannes
obnoxium, sive ex solido concessura sine onere, successit an. 1067, Joaoni Guillelmus hic anno
quod ipsum indical vocis elymon Al-od, quod est, 1079, et sedit usque ad 1110.
371 EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 372

num habere dominum et dofensorom, ila et tu ine A Doi profuluris promissionibus illeclum, priraatum
spiritualem habcas patrom ct animee luae proviso- Ecclesiie Anglorum suscipere suasit atque persuasit.
rem. De Romanoquoque ponlifire Urbano quom pro Uio igitur moro et oxemplo proedecessoris sui indu-
apostolico hucusque non receinsti, et egojamrecepi ctus, pro usu torroe liomo rogis factus est, el sicut
alque recipio, eiquo debitam obcdientiam et subje- Lanfraucus suo tempore fuerat, de loto archiepisco-
ctionem exhibere volo, cautum le facio ne quod patu saisiri jussus est.
scandalum indo orialur in fiituro. De his, quaeso,
Veuit postlijBc Canluariam vii Kalend. Octobris
luae voluntrttis sentcntiam edicito, ut ea coguita,
alquo immensa monachorum, cloricorum totiusquc
cerlior tiam quo me vertam. » Rcx itaquo, vocato
plebis alacrilalc susccplus ad regondam Ecclosiam
ad se Willhelmo (a) Dunelmensi episcopo.et Roborlo
Doi locum pontificis niagno doduclus honore con-
comile de Mellento, jussit ut oi praesenlibus, quae
scondit. Eodom die venit Canluariam a roge missus
dixerat, iloraret. Fecit imporata, et rox sibi i)er
quidam uomino Rauuli)hus (rf), regiic volunlalis ma-
consilium ila rositondit : « Terras de quibus Eccle-
ximus exsecutor, qui sprela considerationo piotatis
sia saisita (b) quidom fuerat sub Lanfranco omncseo
ao modestiaj, j)lacilum conlra eum ipsa die insliluit;
quo tunc erant tibi modo rostituam, sod do illis
et ferus actumons, fantum Ecclesiit gaudium con-
quas sub ipso non habobat, proesenti nullam tecum
^ ' ,, '
r
^ . ,
,• •, rv
turbare non timuit. Qua' res cunctorum animos gra-
. .
j . , • . ,

convenlionom msliluo. Norumtamen, de his el ahis,

viler vulneravit, conquorentiuni ac nimis indigne
credam libi sicut debeo. » Finierat rox in istis et ab
lerentium tanto viro tantam injuriam ficri, ut nec
invicem discesserunl.
primum quidom sune diem permitterotur
dignitatis
Deinde, paucis diebus inlerpositis, rex ipse con-
inpace trausigere. Quorum iudignationi hoc quoque
sensum quem a Northmannis super Anselmo, juxta
non paruni doloris adjiciebat, quod uegotium undo
quod praefati sumus, expolierat, por epistolas acce-
agobalur ad jura Ecclesiae porliuebat, ncc iu aliquo
pil. Et veniens in villam suam quae Windlesora(i')vo-
regalis judicii dcfmitionom rospiciebat. Igitur oo
calur, Anselmum per se suosquo conveuit, quatenus
lemporo nimis atroci plaga percussi sunl hominos
et secundum totius regni de oo factam clectionem
ipsiusEcclesirO. Undo Anselmus vehementissimo do-
pontifox fieri ultra non nogaret, et tcrras Ecclesiae
leus, sod regi contraire non valens, ox prnisontibus
quas ipse rex, defuncto Lanfranco, suis dederal pro
futura conjecit ; et quia multas in pontificatu angu-
stalulo servitio, illis ipsis haDredilario jure tonendas,
stias foret passurus, inlollexit atque praedixit. Acce-
causa sui amoris, condonaret. Sod Anselmus nolons
dens itaque ad novum sibiquo insolilum genus ser-
Ecclesiam, quam nccdum re aliqua investieral, ex-
vieudi Doo, luxla Salomonom, slabat m timore, et
spohare, terras, ut potobatur, nullo voluit pacto
^ ,
, , ,.
,

.
,, , .,
„
G praei)arabal
...
auimam suam ad leulationom, scicns , , , .•

concedere, et ob hoc, orlo mter eura ot regem di- nu u 4-

m
• •
•
i . . .
'
, ..„ ° ,
omnos pic volenles Christo vivcre tnbulalionem
i

scidio, quod primum quoque de pontihcalu ejus age-

nocessario pali oportero.
batur, indefinitum remansil. Undc Anselmus oppido
laetatus est, sperans se hac occasione a praelalionis Instanto vero temj^ore suoe consecralionis, venilex
onere per Doi gratiam cxonerandum. Jam onim cura morc Tiiomas (e) archicpiscopus Eboracensis, etom-
virga paslorali curam quam supcr Beccum abbas ncs epi.-copi Angli;o, Cauluariam, oumque debila
susceperat, pro descrij)la superius absolutionc, i})si veneralione ibi pontificem con.sccravere j>ridie nonas
Becco reslituerat. Et nunc co quod terras Ecclcsiai Deccmbris. Duolamen ej)iscopi, Vigornensis(/"; videli.
injuria dare nolebat, opiscopalis oiVicii onus sose cet ot Exouionsis (g), infirniitati detonli, huic con-
laetus evasisse vidobat. Vorum cum dccurso uou oxi- socrationi inloresseuon valuerunt. Sed nunliis api-
gtio temj)0re clamorcm omnium, dc Ecclesiarum cibusquo direclis, obscntiam suam coopiscoporum
destructione conquerenlium, rex amplius ferrc ne- suorum pricsontiae hac in causa prccsentem et con-
quirol, virum ad so Wintoniae, adunalo ibi conveulu sontaneam foro donunliavorunl. Vorum cum aule
nobilium, venirc fecil ; ac mulli» bonis et Ecclcsiac D ordinandi pontificis oxamiualionom Walcholiuus (/i)

HENSCHENII NOT.E.
(a) Himc Guiliolmum Dunelmonsem Malmesburion- l)il Malmosbiirionsis, tanquam ronsultorom cl exsc-
sis dojtingil, ut fifdum rogis asscutatorom, onuiium- culorom onuiium do robus sacris luindiiiulioiium p(>r
quc lurbarum S. Ansolmo suscitalarum signifonuu, .\ngliam ; (jui Dimolmonsom
episcopaliim oblalo
alias suo ej)iscopalui ulilom, quom lenuil varia for- j)rolio omerilaii. ac lcnueril an. 2".).
IO'J'.),

luna usquo ad au. 10!)7. (e) 'riioiiias, liiijiis uominis primiis archiopiscopus
<b) Saisire in j)0sso.ssionom miltoro,alias iniics/irt', liboniconsis, iusiiliiliis auiio 1070, mortuusllOO,
cujus comnosila rf}ssai5Jr<', possossiouo exuero; ol valdo laiidalur ascriptoribiis.
retaisire, m
posses.sionem rostiliiore. Vox origine (f) Wigorniensis cpiscopus cral S. Wulslanus, an.
Gallica, cl apudfiallas nimc violeutam occuj^ationem \OUi con.socraliis, morliiiis an. 100.">, 1'.) Jauuari,
signifirans. (juaiido ojiis Acta illiislravimiis.
{c) Dc Windiofora villa iiliiribiis ag^etur wiii Apri- iij) O.-bcrnu^ Ivxoniciisis opiscopiis, sodil ad an.
li.s, in Anuicclis posl Acla S. Gcorgii, rap. 11, tau- 1074 ad liO;<, ad quom est cpislola iiitVa 1. iii,
quam dft Garteriani ordinis natali loco. n. 1.5.
(d] Ranulfum Dunelmen.sem coloribus suis «lescri- (A) Crealus est Wiiitoniensis opiscopus Walkelinus
 .

373 HISTORIA NOVORUM. - LIB. I. 374

Wentanus episcopus, rogaluMauritii(a)episcopiLun- A aliorum ductus lerrore, ovans ad tuam benignita-

donicnsis cujus lioc otlicium est, ecclesiastico more tem recuperandam quingentis quas offert totidera
eleclionem scriptam legeret, primo vertu mox in libras adjiciet. » Siquidera hunc ipse rex morera
Thomas Eboracor.sis graviter oflensus eam non erga cunctos quibus dominatur, habebat, ut cum
jure faclam conquestus est. Nam cum diceretur : quis eorum aliquid ei pecuniarum etiam solius gratiae
« Fralres et coepiscopi mei, vestrse fraternitali est obtenlu offerebat, oblatum, nisi quantitas rei voto
cognilum quantuni temporis est ex quo, accidenti- illius concurreret, sperneret. Nec offerentem ia

bus variis eventibus, liacc Doroberncnsis Ecclesia suam ulterius amicitiam admiltebat, si ad deterrai-
lotius Britannife mclropolitana suo sit viduata pa- nationem ^uam oblatum munus non augeret. Opinati
store, >) subinlulit diccns : « Totius Britannise me- sunt ergo illi maligni Anselmum
quoqae hoc more
Iropolitana? Si totius Brilannia^ metropolitana, Ec- terrendum atque explendam regis voluntatem
ad
clesia Eboracensis quae metropoiilaua esse scitur, aucta pecunia illico promovendum. Verum mentita,
metropolitana non est. El quidcm Ecclesiam Can- est iniquilas sibi{Psal. xxvi, 12). Itaque mandatur

tuariensem primatem tolius Britanniae esse scimus, illi rcgem oblatam pecuniam refutare, et miratus
non metropolitanam. » Quod audilum ratione subni- est. Aditoque rege, sciscitatus est utrum ab eo tale

xura esse, quod dicebat intellcctum est. Tunc stalim B mandatum processerit, annon. Audit vere proces-
scriplura ipse mutata est, et pro tolius Britannise sisse, et statim poslulans ait : « Ne, mi domine,
metiopolitana , totius Britannige primas scriptum precor, hoc facias ut quod imprtesentiarum offero
est, et omnis conlroversia conquievit. Itaque sacra- suscipere abnuas. Licet enim primura sit, non taraen
vit eum ul tolius Britanniee primatem. Cum igitur extremum archiepiscopi tui donum erit. Et fateor,
intcr sacrandum, jto rilu Ecclesige, textus Evange- ulilins tibi est, et honestius a me pauca cum amica
lii super eum ab episcopis apertus, lentus et peracta libertate , et saepe suscipere ,
quara violenta ex-
consecratione fuisset inspectus, hfec in summitate actione mihi raulta simul sub ser\ili condilione au-
paginae sententia reperta est : « Vocavit multos, et ferre. Amica nempe liberlale rae et omnia mea ad
misil, servum suum hora coense dicere invitalis ut utilitatem tuam habere poteris, servili aulem con-
venirent, quia jam parata sunt omnia; el ca'perunt ditione nec me nec mea habebis. » Ad quae, iratus
simul omncs excusare. » Deinde jam consumraato rex : « Sint, inquit, cura jurgio tua tibi, sufRcient
ordinationis suae die octavo, Cantuariam egrediens raea mihi. Vade. » Surrexit ergo et exiit reputans
ad curiam regis pro imminente Nativilate Domini apud so, forte non sine praemonitione, primo ad se-
vadit. Quo perveniens, hilariler a rege totaque regni dera suam introilus Dei evangelium lectum fuisse :

nobilitate suscipitur. Q Netno polest duobus dominis servire {Malth. vi, 24)

Ea tempesfate rex Norlhmanniam fratri suo Ro- Et alacrior in ipsum reversus « Benedictus : sit, ait,

berto conamine auferre laborans, multam et

toto omnipolens Deus, qui rae sua misericordia immu-
immensam undecunque collectam pecuniam in lioc nem servavit ab omni infamia. Si enim haec quae
expendebat, adeo ut nonnuUas eliam dilficultales pa- obtuli rex graliose suscepisset, profecto a malignis
teretur, quas regiam pati excellentiam incedens \[- hominibus, qui exundant, jam ante pro episcopatu
debatur. Suasus igitur ab amicissuisnovus pontifex, promissa, et nunc sub callida oblatione reddita

quingentas argenti libras regi oblulit, sperans et fuisset putatum. Sed modo quid agara? Praesigna-
polhcentibus credens sese pro hoc ejus deinceps tura utique munus pro redemptione animae suae pau-
gratiam firmiter adeplurum, et qute Dei sunt inten- peribus Christi dabo, non illi ; ct quo ei suara gra-
dere volentem fautorem in cunctis habiturum, necne tiani infundat, meque ab omni malo defendat, devo-
rebus ecclesiasticis intus pacem tuitionem-
ct exlra tus orabo. » Quaesita dehinc per internuntios, sed
que illius contra omnes aemulos acquisiturum. Rex quia pecuniam duplicare noluit, minirae acquisita
ergo tali oblatione audita, bene rem quidem laudando gratia ejus, a curia, festivitale finita, recessit solli-
respondit scd quidam malignse mentis homines re-
; citusagens oblato munere, ut proposuerat, Christi
gem, ut fieri solet, ad lioc perduxerunt quatenus obla- pauperes recreare.
tam pecuniam spernendo recipere non Ecquiesceret.
D Veniens autem villam suam,
in quae Herga \al.
" Tu, inquiunt, eum prse caeteris Anglise princi- Berga] vocatur, dedicavit illic ecclesiam quam Lan-
pibus lionorasti, ditasti, exaltasti; et nunc cum tua francus quidem fabricaverat, sed morte prasventus
nccessilate considerata duo milha, vel certe, ul le- sacrare nequiverat. Inter quam dedicationem vene-
vissime dicatur, mille Hbras pro agendis munificen- runt illuc duo canonici de Sanclo Pauio ab episcopo
liae tuae graliis tibi dare deberet, quingentas (proh Londoniae missi, litteras ex parte episcopi deferen-
pudor !) offert. Sed paululum susline, faciemque tes, in quifms ut ipsam dedicationem, donec simul
luam super eo commuta, et videbis quod consueto inde loquerentur, differret, deprecatus est. Dicebal

HENSCHENII NOT^.
an. 1070 ad 1097, laudatus praesul, nisi quod erga ginli annis sedem tenuit, el ecclesiam S. Pauli
monachos iniquior fuerit : alibi Walchemus scribi- exuslara restaurans, fecit opus lota Anglia famosis-
tur et forsitan melius. simum, nupero incendio Londiniensi consumptum.
(a) Mauritius Londiniensis institutus an. 1087, vi-
875 EADMERI CANTUARIENPIS MONACHI. 376

cnim ipsam ecclesiam in sua parochia esse, et ob A hanc spiritualem potesiateni ejusdem metropoliiani
hoc, licel in leixa archiepiscopi fuerit, (lcdicalionem episcopiessc scienlibus. Judicium tamen hinc agita-
ad se pertincre. Audieus lioc Anselnius et an-
illius lum, aut hoc ex jure judicatum aUquando mi-
sibi

lecessorum suorum anliquam consueludinem sciens, nime audivimus, quod in nostra dioecesi eum
.-^ed

natus est ab ipso ministerio pro hominum precibns fecisse liberc agnovimus, in aliorum eliam facere

non cessandum, nec quidem mos el con-

fccit. Si posse credimus. Ecrc quantum inde reminisci aut
sueludo archiopiscoporum Cantuaricnsium ab anti- scire poluinnis prudenliae veslrae intimavimus, jam
quo fuit el est, ut in terris suis ubicunque per An- quid faciendum sit ij)sa coDsideret. Valeal paterni-

gliam sint, nullus episcoporum praeter se jus aliquod tas vestra, ct oret pro nobis. »

habeat, sed humana simul et divina omnia velut in Roboratus igilur Anselnius ex i.stis, atque ex
propria dia>cesi in sua dispo^itione consislant. An- multis alioruni, quoslongum est enumerare, te.sti-
selmus tamen nulli quidquam iiijuriarum, quasi U- moniis, secure deinceps suorum morem anlecesso-

bera ulens polestate, facere volens, diligenti post- rum cTinulabatur, non solum ecclesias inconsultis
modum inquisitione consueludinis hujus cerlitudi- episcoj)is sacrans, scd et quopque divina officia in

nem studuil invesligarc quatenus si eam nitam non cunctis lcrris suis per se suosve dispensans.

fuisse conslaret, amodo ab ca temperaret. Supererat g Evolutis dehinc aliquantis diebus, ex praeceplo
adhuc beatae memorite Volstanus episcopus unus et regis omnes fere episcopi una cum principibus ,

solus de anliquis Anglorum Patribus, vir in omni AngUae ad Hastinges (b) convenerunt, i])sum rcgem
religione conspicuus, et antiquarum AngU.T con- in Northmanniani transfrelaturum sua benedictione

suetudinum scientia apprinie erudilus. Ilunc Ansel- et concursu prosccuti. Venit et Patcr Anselmus,
mus de negotio consuluit, et quo simplicem sibi ve- suis quam maxime orationibus per marina pericula

ritatem innotesceret, postulavit. Quo iUe suscepto, regem protcgcndo ducturus. Morali vero sunt ibi
BCripsit iUi haec :
rox et princijics plus uno mense, venlo iransilum
« Revcrendissimo ac beatissimo vitae sanclilate regi i^rohibente. In qua mora Anselmus sacravit, in

et summae sedis dignitate praelato, Anselmo archi- ecclesia sanclae Dei gcnilricis Mariae qua" cst in ipso

episcopo WoLSOTANus servorum Dei minimus, Wi- caslello, Robertum ad regimen Ecclcsiae Lincol-
(c)

gorniensis Ecclesise episcopus merito indignus, niensis, ministrantibus sibi in hoc oflicio sciilem de

oralionum obsequia , fideiiaque ex charitate ser- suffraganeis episcopis suis (d). De qua tamen conse-

vitia. cratione quidam do episcopis alque piincipibus

Novil prudenlia vestra quotidianos labores et
« conati sunt conlra Anselmum scandalum movere,
oppressiones sanctae Ecclesiae, malignis eani oppri- intcndentes ad hoc ut eumdem oi)iscoj)um absolute

menlibus et ij)sis quos oportuerat eain tueri, aucto- absque dobita profcssione consecraret. Quod nullo
ribus existentibus. Ad hos rcpellcndos, et contra jurc fulii ca solummodo rc sunt aggrossi, (juia puta-

tales sanclam Ecclesiam defendere, sanctitas vcstra bant se animo regis aliquid cx conlurbalione Ansol-
locala est in summa arce. Ne igilur dubitet, non mi undo loetaretur inforre, scientes ouin pro sujira-

eam saecularis i^otentiae linior humiUct, non favor scrii^la causa advcrsus ijisum non parum esse turba-
inclinel, sed forliter incii^iat, incepta cum Dei adju- luin. Sed Anselinus ox his nihil rancoris mente
torio perficiat ; insurgenUbus obsistat, ojjprimentes coDcipiens, placito vultu nulla ralione assensum eis
repriroat,sanctamque malrem nostram conira lales j)raebere, nec ejiiscopum, nisi primo susccpla j)ro-

defendat. De his autem unde nobis dignilas vcslra fcssione ab oo do subjccliono et obediontia sua,

scribere el nostrsc parvitatis consilium est dignata sacraro voluil. Rex quoquo, ubi quid opiscopi mo-
quaerere, quantum recordari possumus, dicere non liebanlur audivil, a.sseruil so nullo paclo consonsu-
omillimus. Hanc deniquc unde consuluit causam rum ut pro inimicilia quam conlra archiepisco])um
ventilari nun(juam audivimus, quia nuUus aliquando habchat, matri suae Ecclosire Cantuarionsi do sua
exstitit (jui lianc Cantuariensi arciiiejiiscojio ])Otesta- digiiilate (piid qiiivis detraliorot.

tem adimere vellet, et ne dedicalionem ])ro])riarum ^ Ko tomj)ore curialis juvenlus fermo lola crines
duntaxat Ecclesianim jiublice facerol, defonderol. suos juvencularum moro nutriohat ; el quotidie pexa,
Exstant quij)])0 et in nostia diiocosi allaria, cl (Ju.t- ac irroligiosis nutibus circumsj)Oclans , delicatis

dam eliam Ecclcsiio in liis scilicel villis (juas Sli- vestigiis, tenoro ince.ssu, obambiiiaro solita eral. De
gandus (a), vestrae excelleniiac jirapdecessor, haud la- qtiibus cum in cajiito jojunii .sormonem in j>o]iuio ad
mcn jurc ccclesia-stica; hacreditalis, sed ox dono jtos- missam suam ot ad cincres confluonlc idom Palor
sederat srncularis jiolostaUs, ab ijiso dodicata noslris habiiisscl, cojiiosam tiirham ox illis in jKiMiilenliam

el anleccssoris noslri lem])0ribus, nobis incoii>ultis, o^^it, ct allonsis criiiibiis, in virilom forniain rodogil.

nec anlca nec postea inde calumnianlibus, uljioto lUos autem (juos ab hac ignominia revocare ncquivil,
HENSCHENII NOT.E.
(n)SligaridiissodemCantuaricnsem invasilan.lO.ii, vis ciassi jir.oh.!l sliUioiiom.
et ab oa (lcjiosiliis.morliiu^ osl siib finemanni 1070. (c) Teiiuil Hi)borltis cjiiscojialiiin Liiicolnionscm
(b) Ferrariiis ex Cambdeuo jnital haiid loiige Cam.T- ad an. 1 1 ii.
loaiino liiisso llarliTUfes, m Esse.xia, iihi idiiiiiani ((/) Canltiarionsis Ecclesiac sulTragaiioa: scdes nu-
lluvii amj)lissimuiu .Tatuarium commodam (luaiiUx'- moranliir iiuiversim 11.
 ; ;:
:

377 HISTORIA NOVORUM. — LIB. I. 378

e cinerum susceptione, et a suae absolutionis bencdi- A suum rex cohibere, sed oppide turbatus, cum ira-

clione suspendit. Erat autem in his et hujusmodi cundia dixit : « Quid ad te ? Nunquid abbatiae non
prudenter ac libere agcns. Necne sohus justitiae sunt meas Hem, tu quod vis agis de viliis
"?
tuis; et

respectum prae oculis in omnibushabens, qualiter ad ego non agam quod volo de abbatiis meis? » Ait
Dei servilium justitiamque colendam regera provoca- « Tuae quidem sunt ut illas quasi advocatus defen-
ret studiosius intendit. das atque cuslodias, non luae aulcm ut invadas aut
l)ie igiturquadam ad eum ex more ivit, et juxta devasles. Dei scimus eas esse, ut sui ministri inde
illum sedens, eum his verbis alloqui ccepil « Mare : vivant, non quo expeditiones et bclla tua inde fiant.
te, domine mi rcx, transilurum et Northmanniam Dcnique villas et qaamplures redditus habes, unde
tuae ditioni subjugaturum disposuisti. Ycrum quo plenilcr administrarc lua potes. Ecclesiis, si placet,

haec ct alia qua3 desideras libi prospere cedant sua dimitte. Pro certo, in]uit, noveris mihi valde
obsecro primum fer opem et consilium qnaliter in contraria csse quae dicis. Nec enim anlecessor tuus
hoc regno tuo Christianitas, quae jam fere tota, in auderet ullatenus patri meo talia dicere : et nihil

multis periit, inslatum suum redigi possit. » Respon- f.iciam pro te. <> Intellexit ergo Anselraus se verba
dit : " Quam opem, quod consilium ? Jubc, ait, si in vontum proforre ; et surgcns abiit.

placet, concilia ex antiquo usu rcnovari, quaeperpe- jj Reputans aulcm in hujusmodi responsis nonnihil
ram acta sunl in raediura rcvocari, revocata exami- pristinara irani operari ct considerans offenso ,

nari, examinata redargui, redarguta sedari. Gene- principis anirao nequaquampossc pacem rebus dari
rale nempe concilium episcoporum, ex quo rex quo el rebus consulerct et liberius, favente sibi
faclus fuisti, non fuit in Anglia celcbratum, ncc regali providontin, Deo fruclificarct, humili per epi-
retroaclis phiribus annis (a). Quapropter raulta cri- scopos prece rcgem deprecalus est, ut in amiciliara
mina erupuerunt, el nullo qui ea recideret existente sui sese gratis admitlerct. « Quod si, ait, facerenon
in nimium robur per pravam consuetudinem excre- vult, cur nolit edicat ; ct si oflendi, satisfacere para-
verunt. » At ille « Cum, inquit, mihi visum fuerit
: tus sum. » Relata sunt ista ad regem, et respondit
de his agam, non ad tuam sed ad meam vokmlatem. " De nulla re illuni inculpo, nec tamen ei graliam

Sed in hoc aliud lempus oxpendetur. Et adjecit >« meam, quia nou audio quare, indulgere volo. v Quod
subsannans " Tu vero in concilio unde loqueris ? »
: cum episcopi viro retulisscnt, pcrcunclatus estquid-
Tunc ille « Nefandissimum
: Sodomae scelus, ut nam illud esset quod, quia non audiebat, preces
iliicita consanguineorum connubia, el alia mulla suas cxaudire nolebat. « Mysterium hoc, inquiunt,
rerura di,testandarum facinorosa negotia taceam. planum est. Nam si paccra ejus vis habcre, necessa-
scelus, inquam, Sodomao novitcr in hac terra divul- q rio te oportet ci de pecunia tua copiose praebere.
gatum jam plurimum pullulavit , multosque sua Jam nuper obtulisti ei quingentas libras ; sed quo-
iinn:anitate foedavit. Cui, faleor, nisi dislrictius a te niara parum sibi visum est, noluit illas recipere.
prodiens sententia judicii, el ecclesiasticae vigor Nunc si quod in simili
vis noslro consilio credere, et
ditciplinae celerius obviel, tota terra non mullopost negotio facimus tc quoque faccre suademus ipsas :

Sodoma fiel. Sed conemur una, quseso, tu regia ei quingentas libras ad praesens da, ct tantumdem
potcstate el ego i)ontificali aucloritale quatenus tale pecuuiae quam ab horainibus tuis accipies illi pro-
quid inde statuatur, quod cura per totum fuerit niilte ; el confidiraus quod et tibi amiciliara suara
regnum divulgatura, solo etiam auditu quicunque restituet, et tuara ut voles pacem habere permittet.
iUius fautor est, paveal el dcprimatur. » Non sede- Aliam qua exeas viam non videmus ; nec nos pari
runt hcfic animo principis, et paucis ita respondit : angustia clausi aliara exeundi habemus. » At ille

« Et in hac re quid fieret pro te? Si non, inquit An- continuo intelligens qui consilii hujus effectus prffi-
selmus, pro mc, spero fieret pro Deo, et te. Sufficit, tenderet, ait : « Absit hic exitus a me ! Nara cura
dixit, nolo inde ullra loquaris. » Tacuit illc, sed D 'P^*^ '^^'^i' j^^''^ 1"^0'1 <^licitis, nullara alicujus ofiensae
mox verba sua vertit ad alia dicens : « Est et aliud caluraniam imponat, et taraen tantum iratus est
cui tuam induslriara intendere vellem, el intendendo mihi ut nonnisi mille libris argenti pacari queat :

consilii tui manum exlcndere. Abbatiac quamplurcs forte si nunc novus cpiscopus hac eum donatione
sunl in hac tcrra suis pasloribus destitua?. Quam- parcarem, ex ipso usu alia vice siniiliter irasceretur,
obrem monachi, relicto ordine suo, per luxussaeculi ut pari voto pacaretur. Amplius : Homines mei, post
vadunt, et sine confessione de hac vita exeunt. obitum venerabilis meraoriaeLanfranchi antecessoris
Unde consulo, precor, moneo, quatenus tanla re raci, depraedati suntet spoliati, etego cum hucusque
diligenter inspccta secundum voluntatem Dei, ab- nihil cis unde revestiri possint contulerira, jam eos
bates illis instituas, ne in destruclione monasterium nudos spoliarem, imo spoliatos excoriarem ? Absit I

monachorum tibi, quod absit, damna-

et perditione Nihilo quoque minus hoc absit a me, amorera do-
tionem acquiras. » Non potuit amplius spiritum mini mei facto ostendere venalem esse Fidem ei

HENSCHENII NOT^
(«) Spelmannus in Catalogo conciliorum, ultimum fuit, anno 1000 :sub
Etholredo rege indictum novo
geoerale concilium statuit Enhamense, quod horlatu autem Norlhmannorum dominatu mire coliapsae res
iElfeagi Dorobernensis et Wulstani Eboraccnsis ab ecclesiasticae reforraatioae raagna egebant. Infra
379 EADMERI CANTUARIENSIS MOiNACIII 380
dobeo et honorem, et ogo illi hoc dcdecus faccrom, A Quo rex audito, dixit illum pro aposlolico se non-
scilicel gratiam suam quasi cquum vel asinura vili- dum accepisse, nec sua^ vel paternfe consueludinis
bus uummulis omerem"? Euiplum dcuiijuc amorcm eatenus exslitisse, ut proeter suani licentiam aul
ejus utique tanti pendere poslea quantum protium electionem aUquis in regno Anglia? papam nomina-
pro eo datum a^slimarem. Sod longc sit a mo subli- ret, el quicunque sibi hujus dignitalis polestatem
milatera lantae rei humili pretio comparare. Magis vellet pra>ripore, unum foref coronam suam
ac si

autem salagite, quo gratis el honeste me sicul ar- sibi conaretur auferro. Ad quae Anselmus admirans
chiepiscopum Cauluarienscm ct Patrem suum spiri- in mediura protulit quod supra retulimus, se vide-
lualem diligat, ct ego ex mea parte dabo oporam ul licet ante(iuam episcopus fieri consentiret, ei apud
mc et moa ad sorvilium el vokmtalem ejus juxta Rovoccstram dixisse quod ipsc abbas Beccensis
qnod debebo exhibeam. » Dixerunt : • Scimus quod existcns Urbanum pro paj>a susceporit, nec ab illius

saltem oblalas ei quingcntas libras non negabis. » obodientia et subjectiouo quoque modo discederc
Respondit : » Nec ipsas uliquc illi amplius dabo, voluerit. Quibus ilieauditis, irae stinmUs exagilalus
quia cum eas sibi olTerrom susciperc noluit, et jam protestatus ost illum nequaquam fidom quam sibi
plurimam larlcm carum ut promisi pauperibus dobebat simul et aposlolicae sedis obediontiam, con-
dedi. " Nunliala sunl ista regi, et jussit ha;c ei p tra suam voluntalom, posse servare. Anseimus igi-
contra referri : « Ileri magno, el hodie illum nuijori tur, salva ralione sua, quam de subjectione et obe-
odio habeo, et sciat revora quod cras ot deinccps dientia Romanaa Ecclesioe in medium tuleral, pctivit
acriori et acorbiori odio semper habobo. Pro Palre inducias ad istius rei examinationem ;
quatenus
voro vel archiepiscopo nequaquam illum ullra lene- cpiscopis, abbatibus, cunctisque regni principibus
bo, sed benedictiones et orationcs ejus exsecrans una coeuutibus communi asscnsu definirctur utrum,
pcnitus rospuo. Eat quo vull, ncc mo tranjfrolalu- salva reverentia el obedienlia sadis aposlolica;, pos-
rura pro dando benedictione diulius exspeclet. » sct fidem terrcno regi scrvare, annon. Quod si

Feslinantius igilur a curia disccssimns, ci ipsum probalum, incpiit, luerit utrumqne fieri rainime
voluntati suae rcliquimus. El ipse quidem in Noj th- posse, fatcor, malo lerram luam, donec aposlolicum
manniam transiit, cxpensaque immensa pecunia eam suscipias, cxcundo dcvilare, quara bcati Potri ejus-
sibi nullatenus subigere potuil. Infccto itaque nego- que vicarii obedienliam vel ad horam abncgare.
tio in Angliam reversus est. Dantur ergo induciao, alque ex regia sanctione
Quem consistentcm in quadam villa, quse Iribus ferme tolius regni nobilitas quinto Idus Martii pro
milliaris a Scoflosberia distans Ilinghcliam vocalur, venlilalione istius causae in unum apud Rochinghc-
Anselmus adiit, eiquc suam voluutalem in hoc esse ham coit.

innotuit, ut Romanum pontificem pro pallii sui pe- Fit ilaque conventus omnium Dominico die (b) in
titione adiret. Ad quod rex : « A quo, inquit, papa ecclcsia quse esl in ipso caslro sita ab hora prima,
illud requirerc cuj^is ? » Erant quippo illo temporc rogo cl suis socretius in .Vnsclmun consilia bua
duo (rt), ut in Anglia ferobatur, qui diccbantur Romani studiosc Anselmus aulem episcopis,
texenlibus.
pontifices a se invicera discordantes, el Ecclcsiam abbatibus et principibus ad se a regio secrelo vo-
Dei inter se divisam posl se trahenlos : Urbanus catis, eos et assistentcm mouachorum, clericorum,
videlicet, qui primo vocalus Odo fueral opicopus laitorum nuniorosam mullitudinem hac voce allo-
Osliensis ; el Clemens, qui Wibertus appellalus fue- quilur : « Fratres mei, filii Ecclesiae Doi, omnes
rat, archiepiscopus Ravonnas. Quae res ut de aliis dico qui hic congrcgati eslis in nominc Domini,
mundi partibus silcam, per plures annos Ecclcsiam procor, intcnditc, ct causoe propter quam venlilan-
Angliae in tanlum occupavit, ul ex quo vonerandie dam adunali oslis, juo viribus opem vcslri consilii
memoriae Grogoiius, qui anlea vocabalur Ilildebran- forlo. Qua,^ autem ipsa causa sil, brcvi qui nondum
du8, defunctus fuil ;
nulli, loco papa', usque ad hoc plcnilor audistis, si i>laccl, audite. Vcrba quscnam
tempus subdi vel obedire voluil. Sed Urbano jamdu- oita ?unt inler dominum nostrum regera el me,
dum pro vicario beali Pelri ab Ilalia (Jaliiaque quic quamdam vidontur dissensionem gonerare. Nam,
recepto, Aiisclmus otiam uliiote abbas de Northman- D cuiu mipor licentiam adoundi Urbanum scdis apo-
nia eum pro papa recoperal, el sicut vir nominalis- slolicac psffisulom juxta morem aiitccessorum nico-
simus, nec non auctoritate jdenus ejus lillcras susce- rum pro pallii mci adeptionc ab oo i^oslulassem,
peral, eique velul summo sanctac Ecclosiae paslori (lixit se Urbanmn iitsiim pro papa nocdiim susccj>i8-
suas direxcrat. Rcquisitus ergo a rcgc a quo pajia sc, ct idoo nollc me ad oum illius roi gratia projie-
usum pallii pelcre voluisset, respondil : Ab Urbano. rare. Quiiioliam ail, si cumdcm Urbanum aut
HENSCIIENII NOT.E.
famen libro iii, num. 6, vidclur iudicari aliqiiod siiccossil anii 108S Odo opiscopus Osticnsis, Urba-
gcncralo concilium Mib Lanfraiico. iRis II a|)iiolIalus.
(a) Cii'porat illiid schisma siib S. Orogorio VII, iili thi Doiiiiiiica V Quadragcsimio, (luac vulgo Domi-
dicelur ad eju^ diom nalalcin xxv .Maii, conlra (lucm iiicii Piissioiiis diciliir, aiino iODIi in dicm v
incidil
pra Wibisrlii.s arcliiopiscdpus Havciniiis, iigonle Idiis Martii cilaliim, id osl moiisis ]iracilicli diom xi
Heiirico iniporatoic aiiiio lU8d crealus, el (^leiiiens ac doin l'asclia fuil celobratum xxv ejusdcm Marlii,
dictUb. At iiiorluo.S. Grogorio succossil ci Desidohus litlcra Dominicali G.
ftbbaii Cusinen»is, an. 1086 el Viclor III dictus ; cui
 ; ;;

381 HISTORIA NOVORUM. — LIB. I. 382

quemlibel alium sine mea electione et auctoritate. A uobis petis, penes te est ;
quera prudentera in Deo
In regno meopropapa suscipis aul susceptum tenes, ac bonitatis araatorera esse cognosciraus, et ob hoc
conlra fidem quam mihi debes facis, uec in lioc rae iu tani profunda re consilio nostro non eges. Verum
minus oftendis, quara si coronam meam mihi tollere si, remota omni alia conditione, simpliciter ad vo-
conareris. Unde scias in regno meo nullum te luntatem domini nostri regis consiUi tui suramam
participium habiturum, si non aperlis asserlionibus trausferre velles, prompta tibi voluntate, ut nobis
probavero te omnisobedienliaesubjectionemUrbauo ipsis, consuleremus. Allamcn, si jubes, verba tua
de quo agitur, pro voto meo, negalurum. Quod ergo ipsi domino nostro referemus, et cum audierimus
audiens, admiratus sum. Siquidem abbas erara, ut quid inde sentiat, dicemus tibi. » Annuit ipse, et

nostis, in alio regno per misericordiam Dei conver- fcccrunt ut dixcrant. Prsecepit iiaque rex ut omnia
satus ad omnes sine querela. Nulla vero spe vel in crastinum, quia dies Dominica erat, diflerentur
desiderio pontificatus, sedquibusdam rationabilibus et Anselmus ad hospitium suum, curiam mane
causis, quas nullatenus omitlere potoram, in hanc repetilurus, reverteretur. Factura est ita. Et raane,
terrara sum vcnire coaclus. Ipso autera rege intir- juxla condiclum, revei-si suraus. Itaque Anselmus
mato, omnes qui tunc aderalis ci ut malri suae et in medio procerum et conglobatae mullitudinis se-
veslrae scilicet Ecclesise Cantuariensi per institutio- g dens, ita orsus est : <> Si juxta quod a vobis, domini
nem pontificis ante mortem suam consuleret, pro fratres, hesterno die, consilium de prsesenti causa
voto consuluislis. Quid dicam '? Susccpto consilio, petivi, vel nunc dare velletis, acciperem. » At illi :

placuit illi el vobis in hoc opus cligere me. Objeci <( Quod respondimus, modo respondemus sci-
Iieri :

plurima, subducere me praesulati gesliens, nec ac- licet, si pure ad voluutatem domini regis consilii
quievistis. Professus sura inter alia me bunc de quo tui suramam transferre volueris, proraptum, et

nunc querela ista conseritur Urbanum pro apostolico quod in nobis ipsis utile didicimus, a nobis consi-
suscepisse, meque ab ejus subjectione quoad vive- lium cerlum habebis. Si aulem secundura Deura,
ret vel ad horara discedere nolle ; el qui ad hoc quod uUatenus voluutati regis obviare possit, con-
tunc teraporis mihi contradiceret nerao fuit. Sed silium a nobis exspectas, frustra niteris ;
quia in

quid ? Rapuistis rae et coegistis onusomnium susci- hujusmodi nunquam tibi nos adminiculari videbis. »

pere, qui corporis irabecilitate defessus, mcipsum vix Quibus dictis couticueruut, et capita sua quasi ad
poteram ferre. In quo facta putabatis forsan mihi ad ea quae ipsc illalurus erat dimiserunt. Tunc Pater
votum servire.SedquantumilIuddesideraverim,quam Anselraus erectis in altura luminibus vivido vultu,
gratum habucrim, quantum in illo delectatus sim, reverenda voce ista locutus est : «: Cum nos qui
dicere in jJiar^jenti quidem, cura nihil prosit, super- Christiau;e plebis pastores, et vos qui populorum
p
vacuura o:slimo. Verum ne quis in liac re conscien- principes vocamini, consilium mihi principi vestro

tiam mcam nesciens scandalizetur in me : faleor nonnisi ad unius hominis voluntatem dare vultis
verum cico quia salva reverentia voluntatis Deima" ego ad summum pastorem, et principem omnium,
luiELcm illa die, si optio mihi darctur, in ardenlum ego ad magni consilii angelum curram meo, et in

rogura coraburendus praecipilari, quam archi- imo in suo et Ecclcsise suas negotio, consilium quod

Cfiscopatus dignitate subliraari. Altamen videns sequar ab eo accipiam. Dicit beatissimo aposlolo-
iraportunara voluntatem vestram, credidirae vobis et rum Petro Tu es Peiras,etsuper hanc petram cedi-
:

suscepi onus quod imposuistis, confisus spe auxilii ficabo Ecclesiam rneam et portoiinferi nonproi- ;

vestri quod poUiciti estis. Nunc ei'go, ecce tempus valebunt adversus eam, ei tibidabo claves regni cx-
adest quo sese causa obtulit, ut onus meum consilii lorum ; et quodcunque ligaveris super terram, erit

veslri manu levetis. Pro cujus consilii adeptione et in ccelis ligatum:ei[quodi;unque solveris super ter-
petivi inducias ab eo die quo mihi pra^fala vcrba ramerii solufiimet in ccelis {Maith. x\i, \S, 19).

dicta sunt, in hunc diem : qualenus in unum con- Comrauuiter cliam apostolis omnibus : Qui vos audit,
veniretis, commuui consilio investigaretis, utrum- me audit; et qui vosspernit, me spernit{Luc.\,l(!>)
nam possim, salva fidelitate regis, servare obedien- eiqui iangit vos, sicut qui tangit pupillam oculi mei
tiam apostolicae sedis. Petivi, inquara, inducias et ^ {Zach. II, 8). Hsec sicut principaliter beato Petro,
accepi, et ecce gralia Dei adestis. Omnes itaque, sed et in ipso ca?teris apostolis dicta accipimus, ita

vos pra^cipue, fratres et coepiscopi mci precor et principaliter vicario beati Petri, et per ipsum cae-

moneo, quatenus istis diligenter inspectis studiosius, teris episcopis, qui vices agunt apostolorum, eadem
sicut vos decet, quo innili qucam mihi consiliura dicta tcnemus non cuihbet imperalori, non alicui
:

detis, ita ut etcontra obedientiam papse nihil agam, regi, (lon duci, non comiti. lu quo tamen terrenis
et fidem quam doiniuo regi debeo non off^eudam. principibus subdi ac ministrare debeamus docet et

Grave siquidera mihi est vicarium beati Patri con- instruit idcm ipse magni consilii Angelus, dicens :

temnendo abnegare grave, fidem quam regi me

;
Reddite quce suni Ca'saris Ccesari, ei qucB sunt Dei
secundum Deum servaturum promisi, violare Deo {Matth. xxii, 21). Haec verba, hsec consilia Dci
grave nihilorainus quod dicilur, impossibile mihi sunt. Haec approbo, haec suscipio, haec nulla ratione
fore unum horum, noa violato altero, custodire. » exibo. Quare cuncti noveritis in communi, quod in
Ad haec episcopi responderunt < Consilium quod a : his quse Dei sunt vicario beati Petri obedientiara, et
383 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI. 384

in his quau terrenae domini mei regis dignitali jure A desislere, reversi ad rogeni iiersuaserunt inducias
compcliint el (idole consilinni ot auxilium pro son- nulla ratione dandas, sodcausa rccenlicxamiuatione
sus moi ra]iacilale imjionilain. Finierat Palcr in discussa, sui)romam, si suis acquiescere consiliis
islis. Oninos igitur assidonles oppido turbati, cum noUet, in eum mox judicii sententiam invebi jube-
foslinalione ol niagno tuinullu surrexerunt, tur- ret. Erat autem quasi primus et prolocutor regis in
bationcni suam confusis vocibus oxperimeiiles, ul lioc negotio Willhehnus supra nominalus Dunel-
eos illum csso reum mortis una clamaro pulares. mensis opi.scopus, homo linguic vohibilitate facetus,
Conversique ad iilum, cum jurgio : " Scias, in- quam pura sapioutia }U'a)dilus. Hujus quoque disci-
quiunl, nos ha:?c voiba lua minimo doniiiio nostio dii quod inlor regem et Anselmum vcrsabalur, erat
tua vico portaluros. » Quibus diclis ad regoni rc- auclor gravis, et incenlor, regique spoiiouderat se
versi sunl. Quia orgo ncmo cui verba sua regi do- faclurum, ut Anselnnis aut Romani pontificis fundi-
ferenda luto commilterol, cuin Ansolmo romansit ; lus obedionliam abnegavel, aut arrhiepiscoiiatui,
ipsemel ad rogoin ingredioiis, quae dixerat viva reddito baculo et annulo, abrenunliarol. Qua spon-
voce innoluil, illicoque revorsus osl. Ad qua? rox sione ffolus rex applaudobat sibi sperans ilium vel
vehonienlor iralus, cum episcopis atque principibus abjurato ajiostolico infamcm romanere in regno suo.
intcnlissime quairore ca-pil quid diclis ejus obji- g Et isla (luidcin volobat proplcroa quod omncm au-
cere possel, nec invenil. Scandalizali orgo inlcr so, ctorilalom exercendee Chrislianilnlis ilii adimere
ab invicem sunl in parles divisi ; el liic duo, ibi cuitiobal. Noc enim rogia dignilale inlogre sc poti-
tres, illic qualuor in unum consiliabanlar, sludio- tum suspicabaUir, quandiu aliquis in lola lcrra, vel
sissime disquirentes si quo modo posseiil aliquod eiiam socundiim Doum, nisi per eum quidquam
reponsum contra haec comjjonere, quod et regiam habere (nola dlco) vel posse dicebalur. Quam cordis
animosilalem dclinirel, et praUibatas sonlenlias Dci jllius volunlalom Dunelmensis inlclligens, omiii
adveisa fronle non impugnaret. Solus inlor hcec ingonio satagobal si quoniodo Ansolmumcalumniosis
Ansolmus scdobat tanlum innoconlia coiilis sui, et objoctionibus futigalum roguo eliminaret, ratus, ut,
in misericordia Domini Dei fiduciam habens. Adver- dicebatur, ipso discodonle, se archiepiscopatus solio
sariis vero ejus consiliabula sua in longum protc- sublimaudum. Cum igitur rogi persuasisset quaesitas
lantibus, ipse ad parielcm se roclinans loni somno iiiducias Auselmo non esse dandas, coinilatus
quiescebat. Facla itaquc longa mora, rcdounl epi- quampluribus qui vcrba sua suo fulcirent testimo-
scopi cum nonnullis principibus a rege, hrcc viro nio,ad virum ingrcdiens, ait « Audivi querimo- :

dicenles : « Vult dominus nostor rex omissis aliis niam regis contra tc. Dicit (juod quanlum tua
verbis a tc sub coloritale senlentiam audire ; deliis inlerest, eum sua diguilale spolia»ti, duin Odonem
vidolicel quae inlcr illuin el lc dicla fuoruiil opud opiscopum Osiieusein sine sui ituctoritatc pnucepli
Hingheham, unde petisli inducias in liunc dicm papani in sua Anglia facis, et sic spoliatum petis
respondendi. Res nota ost, et expositionc non indi- tibi inducias darc quo possis eamdein spoliationem
get. Vorumlamcm regnum conquori
novcris toluiii tuis adinvonlionibus juslam o.sso donionslrare. Re-
adversum le quod noslro comniuui domino conaris vosli euin primo, si placot, debita imperii sui
decus imperii sui coronam auforrc. Quicunquc enim dignilate, ot tunc domum de induciis age. Alioquin
regiae dignilalis ei coiisuelU(hiies, loliil coronam noveris illuin sibi ijisi odium Dei omnipolentis im-
simul et regnum tollil. Uuum (juippe sine alio do- jirecari, nos(pie tidoles ejus improcationi ipsius
centcr haberi non posse iirobamus. Sod rocogita, connivenles acclamaro, si vel ad horam inducias
rogamus te, et Urbani illius qui ollcnso domino regc doderit, quas libi in craslinum daii j^recaris. Quare
nihil tibi prodesse, nec ipso peccalo tibi quidquam jam nunc evcstigio ad domini noslri dicla responde
valel obesse, obedienliam abjicc, subj(^clionis jii- aul scnlentiam Uia) vindicein pra^siiinplionis dubio
gum excute, et liber, ul archieiiiscopuiu Canluariou- Ncc Jocum oxistiines
lirocul iu ]ira,'senli exiicriero.
scm decet, in cunctis actibus luis volunlatem du- esbO (juod agilur, imo in magni doloris stimulis
istis

mini regis, et jussionem oxspecta : iiocne quod urgeinnr. Nec mirnm. Quod onim dominus tuus cl
secus egisti culjiam agiiosce, ac ut libi igiioscat D nostor in omni doininatioiic sua |ir(Oci|iuuin habo
volo illius in (]uod a le inde ])etierit sa])ionlis more bal, cl qno ouin ciinclis rogibus jiricslare certum
concurre, quateiius inimici tiii, i]ui casibus luisuunc erat, hoc oi (juanlum iii to esl inique tollis, tollens

insullant, visa dignilalis tuaj sublcvatione, erubc- lidem cum sacramenlo quod ei fcccras jiolluis, ct

scanl. Hajc, iuquain, haiC rogamus, ha;c (onsuliinus oiniics ainicos cjiis magiia iii lioc confiisione invol-
ha-c tii>i tuisque noccssaria esse dicimus, ot coulir- vis. » Audiens ha'C .\nscliiius jialionlcr suslinuit,

niaiiiiis. » Re.^iiondil : « Quui dicitis audio, scd, ut moxijuo ad tanla) caluinni;e nofas ita brcvi resjion-
ad alia laccam, abnogare obedicntiain domini pa]i<x> (lil : " Qui jirojiteroa quod vcnorabilis sanctae
nullaleniis volo. Jani dr<;s doclinal in vcs|)oram. Dif- Roiiiaufc Ecclosia) siimmi jiontificiis obcdiouliam
feratur, si |)lacet, in crasliiiiim cau>a ista ; (]iiod Ira- aliiiogure nolo, vult jirobaro ine lidcin cl sacraracn-
ctans mccum, rcsjiondeaiii (juod Dijus insiiiraro tum violarc quod lorreno regi deboo, adsit, ct ia
dignabilur. » Susjiicali crgo illum aul qiiid diceret nomine Doniini mc jiaratuin iuveDiel ei sicut dcbco
ultra ncscire, aut mclu addictum jam statim cu-pto et ubi debco rcsjiondcro, ) Quibus uuditis, asjiicica-
385 HISTORIA NOVOftUM. — LIB. I. 386

tes sese ad invicem, nec invcnientes quid ad ista A dicam, faleor, nescio. Nam cum omni sludio per to-
referrent, ad dominum suum reversi sunt. Protinus lum diem inter nos illa conferimus, et quatenus
enim intellexerunt quod prius non animadverterunt, aliquo motlo sibi cohaereant conferendo conferimus,
nec ipsum advertere posse pulaverunt, videlicet ipse nihil mali econtra cogitans dormit, et prolata
archiepiscopum Cantuariensem a nullo hominum, coram co statim uno labiorum suorum pulsu quasi
nisi a solo papa, judicari posse vel damnari nec ; telas araneae rumpit. » Et vos, episcopi mei, quid
ab aliquo cogi pro quavis calumnia cuiquam, eo dicitis? Dixerunt : Dolemus quod animo tuo, do-
«

excepto, contra suum vel respondere. Orlum inlerea mine, satisfacere non valeraus. rrimas est non modo
murmur est totius multitudinis pro injuria tanli sed et Scotia) et Hiberniae, necne adja-
istius regni,

viri submissa inter se voce querenlis. Nemo quippe centium insularum, nosque suflraganei ejus. Unde
palam pro eo loqui audebat ob melum lyranni. patet nos ralionabiliter eum judicare vel damnare
Verumtamen miles unus de multitudine prodiens nullatcnus possc, etiamsi aiiqua culpa in eo, quae
viro astitit flexis coram eo genibus, dicens : « Do- modo non valet, posset ostcndi. » Ait : « Quid igitur
mine Pater, rogant le per me supplices filii lui, ne restat? Si eum judicare non potestis, nonne sallem
turbetur cor tuum cx iis quae audisti sed mcmor ; omnis obedienlise fidem ac fraternae societatis ami-
esto beati Job vinceutis diabolum in sterquilinio, el g citiam ei abnogare potestis ? Hoc quidem, inquiunt,
vindicanlis Adam quem ipse vicerat in paradiso. » quoniam jubes facere possunms. Properate igitur,
Quse verba dum Pater comi vullu accopisset, intol- et quod dicilis cilius facile, ut cum viderit se a

lexit animum populi in sua secum sententia esse. cunctis despectum et desolatum, verecundetur, et
Gavisi ergo exinde sumus et animsequiores efiecti ingemiscat se Urbanura me domino suo contemplo
confidentes, juxta Scripluram, vocem populi vocem secutum. Et quo ista securius faciatis, en ego pri-
esse Dei. Quid agam ? Si minas, si opprobria, si mum in imperio meo penitus ei omnem securitatem
conlumelias, si mendacia viro objecta singulatim et fiduciam raei toUo, ac deinceps in illo vel de illo

describere voluero, timeo uimius judicari. Quae la- nulla in causa confidere, vel eum pro archiepiscopo
men omnia pro fidclitate aposlolicfe sedis requani- aut patre spirituali tenere volo. » Actis ex hiuc plu-
miter sustinebat, et juvaule Deo invicla quaeque ribus ac diversis contra virum raachinalionibus, quae
ratione destruebat, ostendeus polius in verilate sese ab incepta sui propositi norma eum avellerent, nec
consistere alque in cunclis quae negotii summa in aliquo proficiectibus, tandem sociatis sibi abba-
respiciebat Deum auctorem habere. Cum hsec omuia libus, episcopi relulerunt Patri quod dixerat rex,
rex agnovisset, usque ad divisionem spiritus sui suam pro voto illius abnegationera quam praBlibavi-
exacerbalus episcopis dixit Quid est hoc? Nonne ingerentes. Quibus
: «
^ mus ille respondens, ait : « Quse
mihi polliciti estis quod eam omnino ad velle mcum dicitis audio. Sed cum propterea quod me ad
tractaretis, judicaretis, damnaretis ? » Cui Dunel- beati Petri principis apostolorum subjeclionem et
mensis ita imprimis tepide et silenter per singula fidelitatem teneo. Mihi omnem subjeclionem, fidera
loquebatur, ut omnis humana3 prudentiae inscius et amicitiam, quara priraati vestro et patri spintuali
et expers putaretur. Et adjecit : « Nox est. Jubealur debetis, abnegatis, uon recte proceditis. Absit tamen
ad hospitium ire, et nos jam plene aguila ratione a me similem vobis vicem rependere. Verum frater-
sua cogitabimus pro te, usque mane. » Hinc ad regis nam paternamque vobis charitatem exhibens nitar,
praeceptum repetivimus hospitium nostrura. Mane si pali non refugitis, vos ut fratres ac filios sanctae
aulem reversi, sedimus in solito loco exspectanles matris Ecclesiae Cantuariensis, ab hoc in quo lapsi
raandalum regis. At ilie cum suis omnimodo per- eslis trepido errore converlere, et per poteslatem
quirebat quid in damnalionem Anselmi componere mihi a Domino dalam ad viam rectitudinis revocare.
posset, nec inveniebat. Requisilus Willhielmus Du- Regi autem qui mihi omnem in regno suo securita-
nelmensis quid ipse ex condicto noctu egerit apud lem adimit, meque pro archiepiscopo vel patre spiri-
se, respondit : « Nihil rationis posse afferri ad ener- luali habere se amodo nolle dicit, onmem cura fideli
vationem rationis Anselmi, praeserlim cum omnis, servilio securitatem, quanlum raea intcrest, spon-
inquit, ralio ejus innitatur vcrbis Dei, et auctoritati D ^^^. ^^ paterno more diligentiam, animae illius cu
beati Pelri. Verum raihi violentia videlur opprimen ram, si ferre dignabilur, habeo , retenta semper
dus et si regiee voluntati non vult acquiescere, nomiue
:
apud me Dei servilio, poteslale, et otlicio
ablalo baculo et annulo, de regno pellendus. » Non pontificatus Cantuariensis, qualicunque oppressione
placuerunl hsec verba principibus. Et ait rex : u Quid Ad haec ille respon-
vexari conlingat res exteriores. »

placel, si haec non placent ? Dum vivo, parem mihi

dit : « Omnino adversatur animo meo quod dicit,
in regno meo utique sustinere nolo. Et si sciebatis esse delegerit. Qua-
nec meus erit quisquis ipsius
eura tanto in causa sua robore fultum, quare per- omnem
propter vos qui regni mei principes estis,
misistis me incipere placitum istud contra eum? Ite,
fidem el amicitiam, sicut episcopi fecerunt, ei dene-
ite, consiliamini ;
quia per vultum Dei si vos illum gate, quatenus appareat quid lucrelur in ea fide,
ad voluntatem meara non damnaveritis, ego dam- quam oftensa voluntate mea servat apostolicse sedi. »
nabo vos. » Ad quae Robertus quidam ipsi regi valde Dixerunt : « Nos nunquam fuimus homines ejus, nec
familiaris ita respondit : « De consiliis nostris quid fidelitatem quara ei non fecimus abjurare valeraus.

i !
 ;

387 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHl 388

Arcbiepiscopus nosler esl ; Chrislianilatcm in hac A i^cndi animus ipsius fluctuaret, ccce principes a ia-

terra gubernare habet, ot ea re nos qui Chrisliani lere regis raane directi : « Rogal, aiunt, dominus

sumus ejus magisterium dum hic vivimus declinaro nosler rex te veniro a l se. « Ascendimus , ivimus

non possumus, praesortira cum nullius offensoe ma- et supremam de nogotio nostro sentenliam avidi

fula ilUim respiciat, quse vos secus de illo agerc audire, in quo soliti eramus loco consedimus. Nec
compellat. >> Quod ipse repressa sustinuit ira ralioni raora, veniunt ad Patrem nostrum proceres regni
eorum palam, ne nimis offonderentur, contraire nonnuHis episcopis romitati, hvoc ei dioentes « An- :

prfecavens. Igitur cpiscopi lioec vidontes confusione ti([ua tui amicilia moti dolemus discordiam istam

vullus sui operti sunt, intolHgentes omnium oculos iuter dominum rogora el te esse exortam. Quare
in se converti, et apostasiam suam non injuste a cupientesin pristinam concordiam vos revocare, prae-

cunctis detoslari. Audires onim ^i adesses, nunc ab vidimus in prsesenli ulilc forc inducias utrinque de

isto, nunc ab illo istum vel ilhim opiscopum aliquo negotio dari, quatenus hinc usque ad detinitum ali-

cognomine cum interjectione indignantis denotari quod lompus inler vos pace statuta, nec a te illi vel

videlicel Judae proditoris, Pilali vel Herodis,

horum- suis, nec ab eo libi vel tuis quidquam fiat, quod con-
que similium. Qui pauio post singulatim requisili a cordise motas erumpat. IIoc, inquam, ulile fore prae-

rege ulrum oranem subjectionem et obcdientiara, ^ vidimus, et vohirausdicas an velis in hoc acquiescere

nuUa conditione intoijiosita, an illara solara subjo- nobis. » Respondit : <• Paccra atque conoordiam non

ctionera et obediontiam, quam praetenderet ex

aucto- al)jicio.Vorumtamen videor mihi videre quid ista,
ritale Romani ponlificis, Ansolmo
denegassent, rum (luam offertis, pax haboat in se. No tamen ab aliquo
quidamuno, quidam alio modo se hoc fecisse respon- judicer raagis velle meo sensui quam aliorum in

deronl; hos quidcra, qui nulla condilione

inlerposita, istis crodere, concedo suscipere quod domino regi,

funditus ei quidquid praelato suo debebanl

se abju- ct vobis placet pro pacis custodia secundum Deum
rasse professi sunt, juxta se sicut fideles et aniicos stalucrc, salva sompor apud rae debita rcvorentia et
illos vero qui in obedientiadomini Urbani sedis apostolicae praesuiis. »
suos honoritice sedere praecepit ;

hoc solo quod prtocipcrot ex parte apostolici sose Probanl dictum; ct reforunt ad regis auditum. Dan-

subjectionera et obedientiara illi abnegasse dicore tur orgo induciaeusque ad octavas Pentecotes (a),
ausi sunt, ut perfidos ac suae
volunlatis iniinicos ac regia Hdo sancitur quatenus ex utraque parte
angulo domus sententiara suge damnatio- interim orania, ut dictura erat, essent in pace. Et
procul in
permotus jussil prcTStolari. Territi ergo et rex : « Si inlegritas , inquit, porfeclae pacis istam
nis ira
confusione supcr confusionera induti in anguUim quae intcr nos esl controversiam ante huuc terminum
domusseces.serunl. Sed reperto stalini saUd)ri ot non scdavorit , omnino qualis liac die est, lalis in

solebant donicstico consilio, lioc est, data C prpctinilo tormino induciarum detinionda in mediura
quo niti
rcgis rccepti sun..
copiosa pecunia, in amiciliam rcvocetur.

Anselmus autem sciens omnem sibi in Anglia secu- Ilis ista gestis, accepta a rcge licentia, ad suam

rcge sublatam, raandavil ei dare sibi con- Ansolmus reverlit sodom, praescions apud se paccm
ritatera
ductum quo cum suis portum maris tuto petens et incUicias illas inane et moraontanoum vclamen
regno decederet , donec Deus lanttc porlurbalioni essc oiUi el opprcssionis niox futurae. Quod in brevi

dignanter iraponerol. Quo ipse audilo gravi postmodura paluil. Siquidem evolulis paucis diebus
modum
cordis molostia elanguit. Nam BaUUiinus raonachum, in quod pai-s niajor consilium
licet discessum ejus

summopere dosideraret, nolebal tam oum An^elmi pcndobat, ct duos cioricos cjus rex ipse,
pontiti-

calus digniiate saisilum

discedcre ne novissimum , prae^cripti ili>cidii causa, ab Anglia populit, et An-
pejus fieret selmum in hoc facto atroci moeroris verbere percu-
scandalum, quod inde polerat oriri,
priore. Ul vero ponlificatu
illum dissaisiret, impos- lit.Quid reforam canierarium ejus in sua camera
f.ibile sibi videbalur.
Turbatus ilaque, et episcoj.o- ante suos oculos captum, alios homines cjus injusto

rum consilioper quod in has augustiasse devolulum judicio couderanalos, depracdalos, iunumeris malis

querebalur omi.sso, cum principibus consilium

iniit ; alllictos ? Et haec omnia infra dies induciai*um ei
inquisivil. qualo- p) prKfixa) pacis, regalis constantia fidei conlra virum
Rogant iili
quid facto opus esset
cum surama pace moneatur ad iiospilium oxorcebal. Passa ost igilur ea tcmpestalc Ecclesia
nus vir

suum redire, resp(ui..ura rcgis suiicr pelitiono sua Canluarionsis in onmibus suis lam sacvam lompesla-

mane receplurus. Fil juxta vcrbum illorum, el per- lem, ut fere univorsi conclaraarent melius sibi abs-
iurbatis etiam curialibus
plurimis, hospilium repe- quc pastore jam olim fuisse, quam nunc sub hujus-
davimus. Rali sunt (luippe iiomincm
a tcrra discc- modi pastore esso. A cnjus lomiiostatis doscriplione

dere et ingcmuorunt. Al ille

;
Ia'lus ot alacer .spora- tomperanlc^s modum pra^sonli vohimini im])oneinus,

bat sc porlurbaliones ct
onera sxculi, quod sem]»er cavonlos no prolixa fatuilas el fatua prolixilas ora-

oplabat, iransilo mari, evadere. Cum

igitur intor tionis legenles vcl audiontes, si forle aliqui fuerint,
mctum in reguo rema- nimio tecdio afliciat.
spem a ro.gno discedcndi, el

HENSCHENIl NOT.E.

(a) Fcslura Pcnlccostcs, codem unno, in dicm lu Maii cudcbul.

 : ::

389 HISTORIA NOVORUM. — LIB. 11. 390

LIBER SECUNDUS.

Cam datariim dies induciarum prsestolarelur, et A oppressione reperient, qui pro adipiscendae suae

hunc inde fides utrorumque, Wdlelmi videlicet regis causse rectitudine non liabent quod dent "? »

et Anselmi archiepiscopi, certis indiciis panderetur, Sentiens itaque rex episcopum ex parte. Ur-
regis scilicel omuia quee spoponderat in contrarium bani cuncta suse voluntati conniventia nuntiare, et

pervertendo, et pontificis ^ua sponsione servata pa- ea, si ipsum Urbanum pro papa in suo regno susci-
tienter irrogatas injurias perpeliondo ; Albanensis peret, velle apostolicat auctoritate sibi dum viveret

episcopus (a), Walterus nomine (ft), abUrbano sedis in privilegium promulgare, acquievit placito, prseci-
apostolicfie praesulis Roma missus Angliam vcnit, piens Urbanum in omni imperio suo pro apostolico
adducentibus eum duobus clericis, Girardoscilioetct haberi, eique vice beati Petri in Christiana religione
Willelmo, qui de capella regis eranl. Siquidemipse obediri. Egit post heec quibus modis poterat ipserex
rex ubi sensit Anselmura suae volunlali in pr«scri- cum episcopo, quatenus Romani pontificis auctori-
pto negolio nolle obtemperare, clam et Anselmo tate Anselmun ab episcopatu, regali potentia fultus

ignorante, eosdem clericos Romam miserat, Ronia- dcponeret, spondens immeusum pecuuia? pondus ei

nae statum Ecclesise pereos volenscerto dignoscere. ct Ecclesise Romanae singulis annis daturiim, si in

Erant namque Romse in illis diebus, sicut prsedixi- hoc suo desiderio satisfaceret. Veruin cum id nulla

mus, duo pontifices, qui a diversis apostolici nuncu- g ratione fieri posse, docente episcopo, didicisset

pabantur ; sed quis eorum canonice, quis secus deficiebat animo, reputans apud se nihil in requisi-

fuerit institutus, ab Anglis usque id temporis igno- tione vel susceptione Romani antistis se profecisse.
rabatur. Scire itaque veritatem hujus rei Romam Attamen immutabile considerans quod factum fue-
missi sunt hi duo clerici, eaque cognita, jussi sunt rat, consilio cum suis inito quaerebat qualiter, ser-
sacris promissionibus illectum aJ hoc si possent pa- vata singulari celsitudinis suae dignitate, viro sallem
pam perducere, ut ipsi regi ad opus archiepiscopi specie teuus amorem suum redderet, cui creduliter
Cantuariensis pallium, tacita persona Anselmi, iratus nihil poterat cupitae damnationis pro voto
destinaret, quod ipse rex, Anselmo a pontificatu inferre.
simulet reguo dejecto, cuivellet cum pontificalu vice Instante igitur die, in quem inducite datae sunt
aposlolici postmodum daret. Hoc quippe disposuerat inter ipsos, mandatum est Anselmo lunc in villa
apud se ; hoc suspicatus est non injuriasibi concedi sua, quae Murtelac dicitur, consistenti, et ibi solem-
posse ; hoc indubitato fieri promittebat opinioni suae. nitatem Pentecostes celebranti, quatenus ad aliam
Praefatus ergo episcopus Angliam veniens, secum villam suam, quce Heisa vocatur, accederet, ubi
archiepiscopatus stolam papa mittente clanculo de- nuntii regis curiam suam in ipsa festivitate apud
tulit. Et silenter Cantuaria civitate pertransita, An- p Windlesoram tcnentis, ad eum venire et verba regis
selmoque devitato, ad regera properabal nuUi de illi et illiu? possent regi deferre. Ivimus ergo illuc,

pallioquod ferebat quidquam dicens, nullum in et sequenti dieveniuntad illum pene omnes episcopi
absentia ductorum suorum familiariter alloqueus. Anglige, qui, praemissapace sui,pedetentim explorare
Rex denique praeceperat ila fieri, nolens mysterium agressi sunt utrum aliquo modo illum ad hoc illi-
consilii sui publicari. Ille igitur cum nonnullis die- cere possent, ut ipsejam tot ac lantis adversitatibus
bus anlc Pentecoslen ad regem venisset, et ei ad actus, vel lunc, data pecunia, regis amicitiam sibi
singula quae suae volunlati accepta fore didicerat conciliaret. Ad quod cum illum more solito inflexi-
bonae spei fiducia respondisset, nihil penitus ipsi bilem reperissent, tandem hujuscemodi queslibus
pro Anselmo locutus est, quod pacem inter eos con- eum interpellare desfiterunt, subjungentes hsec
ciliaret, quod tribulationes in quibus pro fidelitate « Si ergo pro adipiscenda amicitia ipsius nihil de
sedis apostolicae desudabat mitigaret, qnod cura ad tuis dare vis : dic, rogamus te, compendioso ac sim-
bublevandum in Anglia Christianae religionis cullum plici verbo quid velis?.» Ait : » Dixi vobis jara quod
roboraret. Super quo raulti qui prius ex adventu nunquam domino meo hanc contumeliamfaciam, ut
ipsius magni spe boni tenebantur, oppido admirati facto probem amicitiam ejus esse venalem. Sed si

« Papae, inquiunt, quid dicemus ? Si aurum etargen- me sicut debet Patrem suura vult gralis diligere, et
tum Roma praeponit justitiae, quid subventionis, ut more archiepiscopi Cantuariensis, sub obedientia
quid consilii, quod solaminis ibi deinceps in sua D domini papae Urbani in Anglia vivam perraittere ;

HENSCHENII NOTiE.
(a) Albanensis EcclesiK episcopus unus ex septem (b) Waltero huic legalo cardinali, tunc in Anglia
collateralibus, summo pontifici propriori dignitalis existenli, binas scripsit S. Anselmus apud Raynau-
gradu subservit. dum lib. ni, epistolas 25 et 26.
 391 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI S92
gratiose suscipiam, eique pacc ac securitale polilus A auctoriialcm : unde cum omnes silenlio pressi con-
sicut domino et rogi meo fidelitor ct opportune de- licuissont, statutum esl ut quo palliura in An-
a
serviam. Si lioc non vult, scitis quod in hunc diem glia (lelatum est, ab oodem Cantuariam super al-
couvenit inter nos. Det scilicet mihi rouductum do- tare Salvatoris deferretur, et inde ab Anselmo quasi
nec ad mare perveniara, et postmodum quodintelli- do nianu beati Pctri jiro summi, quo fungebatur,
gam me faccre debcre faciam. Nihil ne nobis, in- pontificatus lionoro, sumorolur. Acquievit istis

quiunt, aliud dices '? « Referl : « Hinc nihil, domi- muilitudo oraiiis ; cl in quo ita fieref, pracfixus est
nus papa Urbanus, aiunt, rogalu domini nostri rc- dios.

gis stolam illi archiepiscopatus per opiscopum qui Post haec Anselraura a curia discedentera secuti
de Roma vcnit, dire.xit. Tuum igitur erit conside- sunf cpiscopi duo Roberlus Herofordicnsis (b), et

rare quid tanfo beneficio dignum regi rcpondas. Osmondus(cjScrberiensis, poeuitentiam apud illum
Quod enim sine muilis iiericulis magnoque labore agentes j^ro culpa sux abnegafionis, (luani cum ahis
atque constamine (a) obtinere nonposscs, ecce nullo coepiscopis suis fecoraut apud Rochingheham.
intervenientc gravamine, si in te non ramanscrit, Qui miscrlus eorum absolvit cos in quadam eccle-
habes. » Sensit in his Anselmus, nimis implicilum siola, quoe se nobis obtuiit ambulantibus proposita
negoliura actilafuni confra sc, el anxiafus si^iritu g via. Ibi ctiam Vilfrido [d) episcopo Sancti David de
dixit. <i beneficium ! cujus aesfiraafio quacnam sit Gualis, qui vulgo Dewi vocatur, ipsa hora reddidil
apud me, novil Dominus inspector conscientise episcopale officium, a quo, exigenfe culpa ejus, jam
mea?. » Dixerunt : « Quomodocunque facfi hujus antea ipsemct illum suspenderat.
exseculio sedeat animo fuo, laudamus ot consulimus Deindo Doroberniam properaviraus, illic adven-
ut sallem quod io via expondercs, si pro hoc Romara lum Romani episcopi praestolafuri. Qui episcopus
ires, regides, ne, si nihil feceris, injurius judiceris. juxla condictum, die Dominica, quae erat quarto
Nec hoc quidom, ait, nec onmino hujus rei gratia Idus Junii venit, pallium in argenteacapsula decen-
quidquara illi dabo vel faciam. Ad nihilum tendifur, tissime deforens. Itumque est obviam a raonachis
sinile. » Prseterea (juae quanlave super islis facla in ipsa metropoli sede Doraino Christo famulanti-
sunt, enarrare piget. Posl quse orania rex, uf dixi- bus associato sibi fralrura conventu vicinae boalo-
mu3, principura suorura consilio usus, posthabifa rum aposfolorum Petri el Pauli abbatioe, cum nu-
omnis praeterili discidii causa, Anselmo grafiam merosa cloricorum nec non immensa laicorum
suam gratis reddidit, et quemadmodum patrcm diversi sexus aelalis mullitudine {e). Pater etiam ipse
regni spiritualem et episcopura Canluariensem.quod episcopis, qui ob hoc Canluariam venerant, dextra
sui officii forel illum quaque per Angliam oxercere ^ la^vatiuo slipatus ac suslculatus, sacro beali apo
concossit. Quod cura Pater gralio us accepissct, el sfolorum princij)is muneri nudis pedibus, sed indu-
donatis hinc inde refroactis quorelis, curice illius tus sacris vcstibus devolus occurrit. Tali devolionis
apud Windlesoram se pr.nesenfasset, ac farailiari cultu, pallium super altare delatum ab Anselmo
alloquio in conspeclu procorum et coadunala» mulli- assumptum ost, atque ab omnibus pro reverenlia
ludinis ipsum delinuisscl, ecce Wallcrus ille Roma- sancli Pelri .suppliciter deosculafum. Indufus co
nus advouit. Ingrossusque : En, inquil alludcns, jiontifex deliinc summus ad celebranda missarum
quam bonum ct quamjucundum habitare fralresin solemnia, inagno cum honore adductus, altario prae-
unum {Psal. cxxxii, 1). Et sedcns de pace quoedam sentafur. Ad quam missam recitata est pro ofiicio
ex Dominicis vei'bis prolulil, laudans oam iuter illos ipsius dioi illa Evangolii lecfio, quam in consecra-
revexissc, quam verocundabalur sua indublriasatam tione ojui.dcm pouUficis dixinms super verticem
in eis non fuisse. ejus inventam, hoc cst : Homo quidam fecit ccenam
Cum aulom de pallii susceptionc agcrctur, el qui- magnam, et vocavit multos,et misitservum suum
dam pro captanda rogis ^rafia virum od hoc duccre kora cama' diccre invitatis utvenirent, quiajam pa-
raolirentur, ut j^ro rogiaj majcsfatis honorificenlia, ratasunt omnia.Et caiperiint simul omnes crcusare
illud per raanum rcgis suscij)eret ; non acquievit. {Luc. XIV, II)), elc. Quod sic evonisse nonnullis ad-
rationabililor ostendens hoc donura non ad rogiam D miralioni fuit, praisorlim cum hoc nullo pramicdi-
dignilatem, sed ad singularera bcati Patri pertineie tanle, nullo praeordinantc constitcrit actum. Atta-
HENSCHENII NOLE.
(rt) Teutonice kosten, Gallis coHter ; barbare co7i- rcnuntiaveranl, ubi sunf? Ili scillicet duo viri sancli

stare dicitur : liinc conslamen, expens;e et sumj)lus primum cmcndandaj noxa occasioncm cupide am-
faciendi. sunl
j)lexi ccteri quam parum curareul consuram
;

{})) S. Wulstanocharissimus fuit liic RobcrlusIIc- commcrilam, ipso absolutionis jieteuda; noglectu
rifordiensis ai> coquo, anno 1097 morluo, oliani palam fccore.
ipsc admonitus de propiiiqua morle sua, hoc suo (rf) Huuc Willridum Menevcnsem in Wallorum An-

lapsu doclaravit quam sit difiicilc non aliquando nalihus Guilfri appclulum scribit (lodowinus De
laedi pum qui pcndet ab aula. cpiscopis Angliic : obiil anno 1111) : de ojus abso-
{c} Alias Sarisouriensis sive Sherbonensis ; colitur lutione quid consuerit Pa.>chalis II indicatur infra
autcm Osmundus ut sanctus ui Dccerabris. Cseleri lib. 111.

aulcra novcmdccim, qui sui archiepiscopi obedicnlise (e) Amio supra iudicato 1096, littora Dominicali G.
 .

393 HISTORIA NOVORUAI. — LIB. 11. 394

men quid quidara inde dixerint, quid praeconati (a)

A quatuor de suffraganeis suis, Tlioma videlicet archi-

Verum ex his quae episcopo Eboracensi, Mauritio episcopoLundoniensi,

fuerint dicere supersedemus.
Boberlo Tydfordensi seu Norwicensi, Gundulfo
pro rerum gestarura verilate suo loco, adjuvanle et
Roffensi.
Deo, dicemus, palam eril videre ipsa verba Do-
mini nec primo in consecralione ejus super eo Eo tempore Robertus comes Northmanniae in ex-
casu occurrisse, nec sccundo in confirmatione peditioncm Jerosolymitanam proficisci disponens,
ipsius consecrationis corara populo incessum lecla fratri suo Willhclmo regi Anglise, Northmanniam
fuisse. spatio trium aunorum pecuniae gratis in dominium
Revocalo post haec praedicto Balduino in An- tradidit. Quae
pecunia per Angliam partim data,
gliam, et rebus pace sopitis, venit ad
aliquanla parlim exacta, totura regnum in immensura vastavit.
Anselmum quidam nionachus co^nobii Sancti Al- Nihil ecclesiam ornamentis in hac parte indulsit
bani, natione Hiberncnsis, nomine Samuel. Hic dominandi capiditas, nibii sacris altarium vasis,
defuncto bonae memorise Donalo Dublinae {b) civitalis nihil reliquiarum capsis, nihil Evangeliomra libris
episcopo, a rege Hiberniae, Murierdach {c) nomine, auro vel argento paratis. Conventus est et Anselmus
necne a clero et populo in cpisoopatum ipsius civita- per id temporis, et ut ipse quoque raanura auxilii
lis eleclus est, alque ad Anselnuim juxta moreni B sui in lam ralionabili causa regi extenderet, a qui-
anliquum sacrandus cum communi decreto direclus. busdam suis est amicis admonilus. Intellexit ille et

Quorura electioni et petilioni Anselmus annuens, rationis esse et honestatis hoc facere, sed propria-
horainem aliquandiu secum honorifice detentum, rum rerum tenuitate unde expleret
constriclus,
necne qualiter in domo Dci conversari dcberet quod facicndum fore non habebat. Usus
videbat,
diligenter instruclum, sumpta ad eo de canonica igitur consilio magnorum virorum Walchelmi vide-
subjeclione sua ex anliquo more professione, pro- licet W^entani pontificis, et Gundulphi Roffensis,
movil in episcopalus officium Wiptoniae, octava die necne aliorum, quorum
hujusce negolii consilio
in
subsequenlis Paschae {d), minislrantibus sibi in hoc par credi judicabatur, de thesauro ecclesiae Cantua-
officio quatuor episcopissuffraganeis suis. Qui novus riensis partim in auro, partim in argento, valens

pontifex tanti principis benediclione, ac lillerarum ducenlas argenti marcas connivente raajori parte
praefato regi, clero quoque ac plebi Hibernia? pro convenlus accepit, quod praefalo regi cum illis quae
testimonio suae consecrationis scriptarum astipula- de suis habere poterat pro instanti necessitate ut
tione roboratus, in patiiam suam cum gaudio re- rebus consulcret pariter contulit. Venim io hoc
vertitur, atque id sedem suam cura honore pro usu facto nullum quod imitarenlur
successoribus suis
suscipitur terrae. Q exemplum volens, mox dominicam villam
reliquere
Eodem, hoc est lerlio anno, pontificatus Anselmi suam, quae Peccheham vocatur, spatio septem an-
electus est Samson ad episcopatum Ecclesiae Wi- noruni ejusdem Ecclesise juri concessit, quatenus
gornensis, et Girardus cujus (e) supra meminimus, ad ex redditibus ipsius villae, qui circiter triginta librae
regimen Ecclesise Herefordcnsis. Qui cum in sum- denariorum illis diebus erant , iilalum Ecclesiae
mun promovendi sacerdotium ad Ansolmum pro damnum restilueretur. El quidem eodem spatio
more venissenl, necdumque omnes infcriores ordi- ipsa Ecclesia eadem villa potita est ; et silva, et
nes babuissenl, ordinavit cos pro instanli necessi- vilte, et toti redditus novo opere, quod a
ejus id
tale, ad diaconatum et presbyleratum unum, et majori turre in Orientem tenditur, quoque ipse
alium ad presbyteratum, in Sabbato jejunii quarfi Pater Anselmus inchoasse dignoscitur, consumpta
mensis, in villa Sancti Andrae de Rovccestra {f) quae sunt. Haec ex geslae rei veritate
proponimus, ut ora
prope Lundoniam sita, Lambeta vocatur. In crastino obloquentium qui usque hodie Anselmo depraedalae
autera sacravit eos Lundoniae in sede episcopali ad Ecclesiae crimen intentant, si fieri polest, oblure-
pontificatus honorem, rainislrantibus sibi in hoc mus, optantes quatenus tanto viro detrahere desi-
HENSCHENII NOT^.
(a) Preconare, pro prcedicare, sua praeconia voce D (d) Xnno scilicet 1096, die xx Aprilis.
e,dicere, dixere labenli Latinitale Hieronymus alii (e)Addilurinexcuso, cujus supra meminimus ;sed
que postea prceconari invalui in eadem significa-
: nulla uspiam mentio Giraldi tota historia praece-
lione : ac tandem hic eam vocem usurpatara invenis denli ergo sic corrige, et Giraldus [nopos Walke-
:

pro, prcesagire. lini Wenlani episcopi] cujiis supra jnemi^timus. Hic

{b) DonnatoDublinensiepiscopo constitutoposlmo- anno 1101 promotus est ad archiepiscopatum Ebo-
dumscripsitepistolam 72, eumque reprehendit quod racensem.
« libroset vestimenta et alia ornameuta ecclesiae
(/) Lambeta notum adhuc nomem Irans Tamesin,
(quae dominus Lanfrancus archiepiscopus dedit in Surrcja Australi ripa, secundo ad urbe milliario.
avunculo ejus, domino Donato episcopo, ad opus Alia plura dominia, ut Rochingeham, Ilingheham,
Ecclesiae, cui tua fraternitas praesidet) lu pro vo- Sceftesberia, quae jamanteoccurrerunt, et plura se-
luntate tua exponis, et ea extraneis das, » Traditur cutura, potuissent designato locorum situ expli-
Donatus anno 1085 a Lafranco ordinatus, obiisse cari ; operae pretium visura esst eorum causa
si
anno 1095. Nepos aulem ejus Samuel obiit, juxta totas Aoglici regni tabulas perluslrare et esset qui ;

Waraeum, an. 1121. exoleta jam nomina, ubi requirenda sint, indicaret.
(c) Huic regi Murierdach aliquot epistolas scripsit Poterit poslea curiosior aliquis hunc defectum sup-
S. Anselmus et inscribitt Muriardacho, glorioso
;
plere.
regi Hibernice.

Patrol. GLIX. 13
 :

39o EADMERI CANTCARIENSIS MOxXACHl 39G

nant, ne quo se, quod sibi non prosit, pcccati vul- A bonum in gradibus singulis (/ Tim. m, 2-7). Ilunc
nere laedant. Ipso quque tenipore eamdem Ecclae- nobis pelimus a vestra paternitate or'linari pontifi-

siara res suas iu majori quam solebal libertalse, sua cem, qualenus regularitor nobis jtroeesso valoat et

sanctione doinceps jiossidore constituit, el alia qua3-

])rodcsse, et nos sub ejus regimiuesalubriter Domino
dam quae anlecessores ejus in dominio suo tenebant
militare possimus. Ul aulem onuiium nostrorum
EcclesiaR perpetuo jure possidenda concessit. vota in hanc electionem convenire noscatis, huic
ipsi
His brevi per excessum, sed, ut reor, non superllue, decreto canonico promplissima voluntale singuli
manibus projiriis roborantos subscripsimus. Kgo
dictis ad quod ca'pimus revertamur. Igitur pacto
Murchertachus rex Hiberniae suDscripsi. Ego Der-
inter fratres, rcgem videlicet ^Villhelmum et comi-
Robertum, de praefato negolio faclo, Willhel- melh dux, frater rcgis, subscripsi. Ego Dofnaldus
tera
Iransiit, et traditara sibi a Roberto Nortli- cpicopus SS. Ego Idunan ejjiscopus Midiae SS.
mus mare
Ego Samuel Dunnehnensis episcopus SS. Ego Fer-
manniam suae ditioni subegit.
Hibernise, Murcher- dumnachus Laginiensium cpiscopus SS. »
Quo cum dcmoraretur, rex
Dofnaldus (a) episcopus cum cacle- Subscripscrunt his multo plures, quos nos brevi-
lachus noniine, et
cum clero el populo tati sludentes notare non necessarium duximus.
ris episcopis, el quiquc nobiles
niiseruul nuntios ac litteras ad An- Q Isfitur Ansolmus considerans et inlelhgens eos
ipsius insulae
selmum, innotescentes ei civilalem quamdam, Wa- justo et utilia pelere, petitioni eorum libens annuil.

una suarum provinciarum Electuni orgo pontificoni dihgonter in his quae sacra
taferdiam {b) nomine, in

ob numerosam civium multitudinem jubot aucloritas ac multorum cum

examinatum,
esse ; cui
vilae suae dignum episcopatu compro-
testimonio,
expediret episcopum inslitui, simulque petentes
batum, sumpta ab eo ex more de subjectionis suae
ipse quatcnus primatus qucm super
eos gcrebat

qua fungebatur vicis apostolicae auclo- obedientia professione, sacravit cum Cantuariae
potestale, el
ac necessariae plebium quinto Ki. Januarii, assistcntibus ot cooporantibus
ritate, sanclae Chrislianitati
pontificem subveniret. Jam sibi in hoc miuisterio suo duobus episcopis suis,
utililati instituendo eis
iransierant, in quibus eadem Radulfo scilicet Ciceslrensi ct Gundulfo Rof-
enim saecula niulta
fensi.
civilas absque providentia et cura pontiticali con-
tentalionum perirula jacta- Post hos dies rex, Norlhmannia sibi ad votum
sistens, per diversa
idem ipsi in hoc olficiura subacla atquo disposila, Angliam rodit, ac interpo-
batur. Elegerant aulem
genlis virum, vocabulo Mal- sito parvi temporis spatio, supor Walenses, qui
quemdam suae
conlra oum surrexerant, exerciium ducit, eosque
chum, eumque sacrandum cum communi decreto
Decrctum autem hoc est posl modicum in deditionem suscipil. et pace
ad Anselmum transierunt.
gracia Anglorum arcliiepiscopo,
undique potilus est. Sed quid ? Cum jam multi
« Anselmo, Dei
cura rege sperarent quod haecpax servitio Dci deberet militare,
clerus etpopulus oppidi Wataferdisp,
salutem in el attenli exspectarent aliquid magni pro eraonda-
Merchertacho, et episcopo Dofnaldo,
tiono Christianitatis, ox rogis assonsu, arhiepisco-
Domino.
nos diu detri- pum i)romuIgare, ecce spoi hujus et exspoclationis
« Pater sancte, caecilas ignoranliae
coegit, quod magis turbatorias htlcras rex , a Gualis reversus, archi-
menta salulis nostrae sustinere
Dominico jugo colla subtrahere episcopo destinat mandans in illis se pro mihtibus
eligimus scrviliter
subessc. Nunc quos in expcditioncm suam misorat nuUas ei nisi
quam liberaliter pastorali obedientiac
paslorum causa agnovi-
proficial
raalas gratias habere, eo quod nec convenicnter,
autera quantum
similitudinos ad montcm sicut aiebat, instructi, nec ad bella fuerant pro
mus, cum aliarum rerum
oxercitus bel- nogotii qualitate idonei. Pra^cepitque ut jiaratus
revocamus, quia sine rcgimine, noc
audet altcniare poriculum. ossct dc his, juxta judicium curia? suae, sibimet
lum, ncc navis marinum
dcdita tluctibus, roctitudinom quundocunque sibi placcret
facoret,
Navicula ergo nostra, mundanis
qua ralione inde eum appcllare. Ad qua? Anselmus: " Exspocla-
sine paslore contra callidum hoslcm
-nostcr Muchcrla- vimus, inquit, pacem, et non esl bonum tempus
mignabif? Propterea nos et rex
;

el Dermoth dux no- ^ curalionis, et ecce turbatio. » Licel ouim jam olim
chus et episcopus Dofnaldus,
eligimus hunc prosbytcrum Mal- sciverit so eodem rogo suporslile, in Angha ('.brislo
ster' frater rcgis,
onisooni monarlnim
WintouLMisis opisoopi
vvoiwptini WintouL-nsis luonarlnim nou adco
adoo fructiticaturum, tamon qaod rogatus
.
chum, Walkolini
moribus de subvontione Christianitatis nonnumiuam solobat
nobissufticicnti.ssime cognilum.nalahbusel
apostolica ot ecclosiastira disciphna imbu- rosponderc sc proplor bostes quos infcstos ciicuni-
nobilom,
prudenlcm, morilius tcmpcralum, quaque habobat oo inlendore non valere, jam tunc
tum, fide calholica
humilcm, aiVabilem, miseii- ill.impaco potitum cogitavorat sujicr hac re convc-
vila'caslum, sobrium,
domui bcnc nirc, ot saltom ad consensum alicujus boni fruclus
cordem, litleratum, hospitalem, sua?
non neophytum.habenlcm tcstimomum cxscqucndi quibus raodis jtosset atlrahcndo delinire.
pra;posilum,
HENSCHENII
HENSCII NOT.E.
(/>) Rccli.is Watrrfodia, st.b
ot Hi-
Cassoliensi archiepi-
(a.ImoDomnaldus. cpiscoiius Anlmachani.s
01
ilOf, (pio olu.l scopo uibs episcoimlis in Momonia, proj.lor porlus
bernLn primas. ad anno 10'Jl ab an. cominodilatom hodio jio.^t Dubliiiium fcrc prima Ili-
Colt;auum io indicc Chronolog. ad Trmdem
j.ixla
bernia;, ad Siurii fluminis oslium.
sanclorum.
397 HISTORIA NOVORUM. — LIB. II. 398

Sed ne cordis ejus affeclus perveniret ad effectuni, A Insequenti autem mense Augusto cum de statu
orla est instinctu maligni, quani dixi, causa discidii, regni aclurus rex episcopos, abbates, et quosque re-
ulique non ex rei veritateproducta, sed ad omnem gni proceres in unum praecepti sui sanctione egisset,
pro Deo loquendi adilum Anselmo intercludendum et, dispositis liis quae adunationis illorum causae fue-
malitiosecomposita. Quod ille dignosccns, et insuper ranl., dura quisque in sua repedare sategissel, An-
cuncta regalis curiae judicia pendere ad nulum selmus, coeptae pelitionis suae non immemor, roga-
regis, nibilque in ipsis nisi solum vellc illius consi- vit regem quatenus quaesitam jam olim licenliam

derari certissime sciens, indecens aeslimavit pro vel tunc repetitis precibus
non negaret. Sed secundo
verbi calumnia placitantium more contendere, et negal, sicut primo negaral. Postoa convenlu soluto,
veritatis suse causam curiali judicio quod nulla lex, in mense Octobri Wintoniae ad regem ex condicto
nulla sequitas, nulla ratio muniebat, examinandara venimus. Inslantius itaque tam perse quam per alios
introducere. Tacuit ergo nec quidquam nuntio regem ponlilex orat, quatenus bono aoirao sibi con-
respondit, reputans hoc genus mandati ad ea cedat quod se jam terlio postulare necessitas sua
perlurbalionum genera pertinere quse jam olim cogebat. Hinc ille laBdio affectus, itaque permotus
ssepe sibi recordabatur illata, et ideo hoc solum ut ait :
« Conturbat me, non conce- et iutelligentera

Deus talia sedaret supplici corde precabatur. g dendum fore quod postulat,
impor- sua gi-aviter
'" ""
monaslei-ia "'"'"
solilo
Prseterea videns ccclesias et tunitale fatigat. Quapropterjubeo ut amplius ab
hu-
intus et extra suis rebus spoliari, omncm in eis jusmodi precibus cesset, et qui me jam saepe vexavit,
religionem exterminari, quosque secularium lara prout judicabitur raihi emendet, » Ad h^c ille:
majores quam minores corruptae vitae semitas « Paralum me potius sciat ratione ostendere
tencre multas, mala ubique fieri, et ista de die in quod justa peto, et quod ipse mihi in his noa
diem, cessante disciplina, raultiplicari roborarique, debeal juste contradicere. » Respondit : « Rationes
vercbatur ne haec Dei judicio sibi daraoo fiereut, si suasnon admitto sed si iverit, pro certo noverit
;

quibus modis posset eis obviare non inlenderet. quod totum archiepiscopatum in dorainium meum
Sed obviarc sibi impossibile videbal, quod totius redigam nec illum proarchiepiscopo ultra recipiara. ..

regni principem aut ca facere, aut eis favere per- Orla est igitur ex his qusedam magna tempestas di-
spicuum erat. Visum ilaque sibi est auctoritatera et versis diversae parti acclamantibus. Quamobremqui-
sententiam apostolicae sedis super his oporlere inciuiri. dam permoti suaserunt in crastinam rera differi,
Cumigitur in Penlecoste(a), festivitatis gratia ro- sperantes eam alio modo sedari. Assensum estutrin-
giae curiae se praesentassel, et modo, inler pranden- que in islis, el divisi hospitium inimus. Mane au-
dum, modo alias, queraadmodum opportunilas se tem regressis cum in loco apto sedissemus, ecce qui-
offerebat, statum animi regalis quis erga coiendara ^ dara episcopi cum nonnuUis principibus ad Ansel-
aequilatera esset studiose perquisisset, euraquc qui mum venientes sciscitati sunt quid secura ab heri de
olim fuerat oranimodo reperisset, nihil spci de fu- causa iractaverit. Dixit : « Non ea re concessi cau-
lura ipsius emendatione in eo ultra remansit. Pcr- sara de qua hesterno induciari, quasi iguora-
agitis

actis igilurfeslivioribus diebus, diversorum negolio- verim quid hodie inde responsurus fuerim, sed ne
rum causae in medium duci ex raorecoeperunt. Quae- viderer tantum meo sensui credere, ut nec una nocte
rebatur etiam quo ingenio praelibala causa contra ad sui discussionera dignarer aliorum consilio cedere.
Anselmun sic ageretur, ut culpae addictus aul in- Nunc ergo sciatur quod in sententia, qua fui, sum,
gentem regi pecuniara penderet, aut ad iraplorandam et ideo precor Dominum raeum quatenus bona mente
raisericordiam ejus caput amplius non levalurus, se et alacri vultu, ut eum decet, mihi licenliam quam
totura irapenderet. Interea Anselmus, accersilis ad postulo del, indubitanter sciens quod causa meae
se quos volebat de principibus regis, raandavit per salutis, et causa sanclae Christianitatis, et vere causa
eos regi se summa necessitate constrictum velle per sui honoris ac profectus, si credere velit, ire dispo-
licentiara ipsius Romam ire. Ad quod ille stupefaclus, no. » Dixerunt : « Si alia quae dicas habes, profer.
« Nequaquam, ait. Nec enim illum alicui tali peccato De licentia nempe supervacue loqueris. Non dabit. »

obnoxium credimus, ut necesse habeat inde singu- D « Si dare, non

ego utique illam supor me
ait, vult,
larem apostolici absolutionem pelere, nec ita cujusli- accipiara quod scriplura est Obedire oportei Deo :

bet consilii expertem ut non raagis illum sciamus 77iagis quam hominibus {Act. v, 29). » Ad haec
Wal-
apostolico quam apostolicura sibi in dando consilio chelinus Wentanus episcopus aspiciens in eum dixit:
posse succurrere. » Relala sunt Anselmo haec, et « Et quidera dominus meus rex et proceres
sui cre-
respondit : « Potestas in raanu sua est, dicit quod dunt te esse hujusraodi moris ut non facile ab iis quae
sibi placet. At si raodo non vult concedere, conce- certo incoeperismovearis. Verura in hoc scilicet ut
det forsitan alia vice. Ergo preces raultiplicabo. » His spreto tanti pontificatus honore simul et utilitate
pro liccntia diclis, slalim omnis comracutatio impla- Romam petas, non leve est credere quod stabilis
citandi Anselraun compressa oraissa est, et nos im- maneas. .> Al ille sciens animum viri, vivido vultu
munes ab illa querela curia discessimus. intentis in eura oculis, respondit « Vere.
:
» Quo
HENSCHENII NOT^E.
(a) Anno 1097, ul infra indicatur.
 :

3'J9 EADMERI CLNTUARIENSIS MONAGIII 400

dicto, ad rej;em reversi quae audieranl retulerunl. A tuuni reconciliari sapienter peteres, et adjutus me-
Rege igitur consilia sua protelanle, ct summo ponti- ritis et prccibus plurimorum pro te studiose interve-

fice cura suis sedente, occurrit animo episcoitos nientium petilioni luae effectum oblineres, poUicitus
oequius esse debere in suo quod erat Dei quam in es ipsi lo usus ac leges suas usqucquaquc deincops
consilio regis lerreni. Mitlens ergo prsecepil eos sorvaturum, et eas sibi contra onines hominos lide-
venire ad se. Eranl sutem hi Walchelinus episcopus liler dofensurum. Quibus openi credulus factus, spe-
Winloniensis, Robertus Lincoliensis, Osmundus rabat scde cajleroquietum tlore. Sed hanc pollicita-
Serberiensis, Joannes Balhoniensis (a). Qui cumhova- tionom, lianc fidom on lu patonlor ip.se egrederis,
que dextra iilius jussiconsedisscnt, ait illis: " Fratres, dum Romam non oxspectata licenliaojus te iturum
ideo feci vos venire ad me quod vestri ofiicii est ea minaris. Inauditura quippe in rogno suo est, et usi-
quse Dei sunt prae ca?teris tractare, disponere, scr- bus ojus omnino contrarium quemlibet de suis prin-
vare. Episcopi enim estis ;
pra-lati in Erclesia Dci cipibus, et prtecipue to quid tale praisumere. Ne igi-

estis. Si ergo ita fideliter et districte vullis in mea lur in luijuscomodi re ultra vel a te vel a quovis aUo
parte considerare atque tueri reclitudinem, et justi- te forsan, cum in aliquo lajsus fuerit, imitari volente

tiam Dei sicut in parle alterius perpenditis alque fatigolur, vult et jubot quatenus aut jurcjurando
tuemini jura et usus niorlalis hominis, hocque mihi promittas quod numiuam amplius sodom sancti

])romittilis, exponam vobis sicut lidelibus et filiis Petri vol ojus vicarium pro (juavis, quit* tibi queat
Dei quo tendat h?ec mei prsesenlis consiiii summa, ingoii, causa appelle.=?, aut sub omni celeritate de
et audiam sequarque consilium quod mihi inde vc- terra sua recedas. Et si inavis interposilo hoc sacra-
strafidaDeoindustria dabit. » Loquomur,
Dixore : « raonlo remanoro quam rocedore, tunc lo ad judicium
si placel adinvicera, et communem consensum refe- curiae suae pra;coi)it sibi omendaro quod de re in

remus ad te. » Surgentes itacpie in partem sese tu- qua non eras certus te perscvoraturum, ausus fuisti

lerunt, et habitis inter se nonnullis verbis miserunt cum toties inquiotare. " Dixerunt, el ad regem pro-
Wentanum ponlificem et episcopum Lincolinum ad tinus roversi sunt. Tunc Ansclmus cum suis pauca
rogem percunctari de negotio voluntalem ac jiissum locutus surrcxit, atque ad rcgom nobis eum proso-
illius. Edocti ergo proptor quaj missi erant, ad so- quontibus ingressus, ad dextram illius ox more asse-
cios docuerunt eos quae didiccrant. Quid
reversi dit. Deinde mandatis quae a nuntiis acceperat in au-
plura? Placuit eis in communo .soqui voluntatcm dicntiu ojus singulatim rocapilulatis, porcunclalus
hominis terroni, illicoquerovorsi una ad Anselmum est utrumnam a facie ipsius eo quo sibi dicta fuerant

dixerunt ei : « Domine Pater, srrmus te virum religio- modo vore processerint, ot audita i'overa processisse,
sura esse ac sanctum, et in caMis conversationem illico quid inde sentirct lali subintulit vocc dicens ;

tuara. Nos autem impoditi consanguineis nostris, ^ « Quod dicis mc tibi promisisse usus et consuotudi-

quos sustentamus, el multiplicibus sa^culi rebus, nes tuas servaturum, ol oas contra omnes hominos
quas amamus, fatemur, ad sublimitatcm vitaj tua^ tecum tidoliler dofensurum, fateor vcrum esse. Co-
suro-ere ncquimus, nec huic mundo tecum illudere. gnoscerom, si eo illas pacio dislinguendo proferres

Sedsi volueris ad nos usque doscondere, ot qua in- quo lunc lonq)oris, quando promissio ipsa do qua
cedimus via nobisrum pergero, nos tibi sicut nobis agis facla est, eas fuisso distinrtas indubitantor ro-

ipsis consulcmus, et negotiis tuis quaerunquo fiio- cordor. Scio quippe me spopondisso consneludinos

rint
opem foremus. Si
ubi opus fuerit, sicutnostris, luas, ipsas videlicet quas per rectiludincm et socun-

vero le ad Deum solummodo (luomadmodum c^rpisti dum Deum in rogno luo possides, me secun-

tenere dele^eris solus, (piantum noslra interost in dum Doura servalurum, et eas por justitiam contra

hoc ut hactenus fuisti et amodo eris, nos fidolitatcm omues liomincs pro nioo posse defonsurum. » In his

quam regi debemus non excedemus. » Al ille ail : verbis cum rex et principes sui raeca mente objice-

u Bene dixistis. Ite ergo ad dorainum vestrum, ego renl, ac jurisjurandi interjocliono lirman^nt, ncc Dei
Feccrunt ut dixeral, ol re- nec roclitudinis ipsa sponsiono uilam mcntionora
me tenebo ad Dcum. » in

mansis Anselmus quasi solus. Facta deindo aliipum- raclam fuisse, rupit vocos oorum .Ansolmus, ot ait

tula mora et unoquoquc nostrum (pii admodum J) > Pap;e ! si nec Dei nec roctitudinis meulio, ut dici-

pauci cum eo reraansimus ad imporium illius singu- tis, facla fuit cujus tunc ? Absit ab omni Christiano,

latim sedento ot Deum pro digostione ij^sius negotii

'
absit, U^gos vel consuotudineslonero, aut tuori, (jua)

interpcllante, veuiunt praMlicti episcopi cum ali^iui- Doo et rectiludini contrari.T esse noscuntur 1 •> Cum
bus baronibus rogni, infercntcs viro ha^c : « Mandat ad ha?c submurmuranles contra virura capila mo-
illi

rex (luod saipa; divorsis eum querelis exagila.sli, vcront, noc tamen quid corli viva voce proferrenl,
libi

exacerbasti, cnuiasli. Vorum ciun landom posl |)la- ad oa qua^ C(Tpcraf subinferons Patcr alt : Sed (juid

ritiim (piod totius rogni adunationc coulra to apud assoris consuetudinis Uix non es.se ut ergo, cau.sa

Kochingeham habitum cst, eum tibi sicut dominum salutis aniraa) mcx, causa rcgirainis Ecclesix' Dei

IIENSCIIEMI NOT.E.

(a) Joannos Balhoniensis ab anno 1088 ad lliiscdil, et scdcm episcopalem, ex Wellonsi civilalcm
patlioniam transtulit.
401 HISTORIA NOVORUM. — LIB. 11. 402

quod suscepi, bealum Pelrum requiram et ejusvica- A essede suo ? Haec si non permittit ut macura ha-

rium ? Pronuiilio hanc consuetuJiem Deo et rectilu- beam, noverit quod polius pedes ac nudus abibo
ob omni servo Dei spernen-
dini conlraire, el idcirco
quam coeplo desistara. » la istis princeps, pudore
dam profileor ac rofutandam. Quod si per islaquae suftusus, dictura suura non ita intellexisse se re-

dicoquisquamprobalurumse dixerilme fidem quam spondit : « Nec enim dixi, ait, ut nudus aut pedes
tibi dcbeo non servare, paratum me sicul ct ubi
de- abiret. Attaraen die qui eril
undecimus ab isto, ju-
beo ad demonslrandum inveniet magis in hoc rae beo ut mare transiturus ad portum sit, et ibi nun-
tibi esse fidelem quam si secus agerem. At nunc tius meus ipsi obvius erit, qui dictabit ei quid ex
ad hoc osteudendum non intendo. Soitur talem quod permissu meo ille secum ferant.»
vel sui discedentes

omnis fides quae cuivis homini legaUlcr promittilur, His tali modo
digcstis, statim volebamus ad hospi-

exfide Dei roboralur. Sic enim spondet homo homini. tium secedere. Sed Anselmus, doctus in patientia
Per fidem quam debeo Deo, fidelis ero. Cunti tibi possidere animam suam, jucundo et hilari vullu ad
ergo fides quae fii horaini per fidem Dci roboretur, regem revertilur dicens ei - Doraine, ego vado.
, :

hquet qnod eadem fidcs, si quando contraria fidei Quod si bono anirao vestro fieri vobis placeret, uti-
Des admiltit, enervelur. Sed disputio rei hujus que et yos magis deceret, et omni bono homini ac-
non est temporis hujus. Itaque fides quam debeo, B ceplius esset. At nunc rera in conlrarium lapsam,

et servitium ejus cogunt me ad caput christianila- licet moleste, quanlura ad vos, quod tamen mea re-

tis papam acceJcre, et ab eo pernecessariura Eccle- fert, aequanimiler pro posse ferara, nec ob hoc rae ab
sioe Dei el mihi consilium pelere, nec videlur quod amore animae vestrae salutis , miserante Domino,
ahquis Deum offendere timenshoc debeat prohibere. auferam. Nunc igitur, igaorans quando vos iterum

Nec enim, tu rcx, tu ae^iuanimiler ferres, si quilibet de visurus sim, Dco vos coramendo, et sicut spiritualis
hominibus luis poleus ac dives ullum suruum fide- Pater dileclo fiiio, sicut archiepiscopus Canluarien-
litati servilioque tuo intendentem prfcpediret, ac sis regi Anglice, vobis Dei et raeam benedictionera
prgepeditum minis et lerroribus ab exsequenda uti- antequara abeam , si eam non abjicitis , tribuere
litate tua prohiberet, verum debila in eum ultione volo. » Tunc rex, tuam non
« Benedictionem, ait,

violalae quam tibi debcbat fidei realum punires. » abjicio. » Mox illc surgens lcvata dextra signum ,

Tunc rex et comes de Mellento, Roberlus nomine, sanclae crucis super regem ad hoc caput humihan-
interrumpentes verba ejus : « o, dixerunt, prae- tera edidit, el abscessit, viri alacrilatem roge cura
dicatio est quod dicit , ,
praedictio est non rei de suis admirante. Anno ab Incarnatione Filii Dei rail-

qua agilur ulla quoe recipienda sil a prudentibus ra. lesimo nonagesimo septimo acta sunt hoec, feria
tio. » Quibus cum quique procerum acclamarent, et quinta quae Idus Octobris.
q fuit

os Palris suis vocibus oppilare laborarent, ipse in- Venit dehine Cantuariam Anselmus, ubi sedes
tcr ora perstrepentium, diraisso vultu, mitis sede- pontificalis, ubi totius regni caput est atque prima-
bat, et clamores eorum quasi surda aure despicie" tus. Poslera die allocutis , et pro iustanti negotio
bat. Faligalis autcm cis a proprio, slrepitu, sedato- magnopere consolatis filiis suis, astante monacho-
quae turaultu, Anselmus ad verbasuaremeal dicens :
rum, clericorum, ac numerosa populorum raultitu-
« Ad ea quae jubes ut, quo securus de rae possis dine, perara et baculura peregrinantiura more co-
amodo essc, jurem libi quod mmquam amplius pro ram allari suscepit , comraendatisque oranibus
qualibel causa bcatura Petrum vel ejus vicariura Christo ingenti flelu el ejulatu prosecutus egressus
in Anglia appellera, dico hujusraodi jussionem tuara est. portum Dofris ivimus, ibique cle-
Ipso die ad
omnimodis esse non debere. Hoc
qui Ch-rislianus cs ricum quemdam Willhelmun noraine a rege ex
enim juraro, bealum Pctrum esl abjurare. Qui au- condicto, ut diximus, directum reperimus. Detenti
tem beatum Petrum abjurat, Christum qui eum aulem sumus quindecim diebus, venlo nobis
ibi

super Ecclesiam suara principem fecit, indubitanter transitum prohibente. In qua mora idem Willhel-
abjurat. Cum igiturpropler te (o rcx) Christum ne- mus cura Patre intrans et exiens, el in mensa iUius
gavero, fateor, peccalum, quod in requirenda licen- quotidie coraedens, nihil de causa pro qua raissus
lia admisi, judicio curiae tuaenon segnis eracndabo.»
D fuerat agcre volebat. Die vero quintodecirao cum
His verbis pracfalus coraes indignando subjungens , nos nautae urgerent naves petere, et nos transire
ait : « Eia, eia, Pelro et papae te praesentabis, et avidi ad hoc faligaremur, ecce videres rem mise-
nos quidcm non transibit quod scimus : » Cui Pa- randam. Patrcm patriae, primalem totius Britanniae,
lcr respondit : « Deus quidera novil quid vobis Willhelmus ille quasi fugitivura, vel alicujus im-
manebit, el mihi ad apostolorura suorura limina rainis sceleris reura, in littore detinuit, ac ne mare

properanti, si sibi placet, auxiliari valebit. • Post transeat ex parte domini sui jubet, donec omnia
haec surrexit, at(iue ad locum unde exieramus re- quae secum ferebal, sibi singulatira revelel. AUatae
versos e vesligio nunlii regis subsecuti intulerunt igitur anle illura bulgiae, et raanticae reseratae sunt,
viro haec : « Ecce ibis, Verumtamen scias dominum et lota supellex illius spe pecuniae reperiendae sub-
nostrum pati nolle te exeuntera quidquam de suis versa et exquisita est, ingenti plebis multitudine
lecum ferrc. » Al illc : « Equitaturas habeo, vestes circumstante, ac nefariuin opus, pro sui novitale,
quoque et supelleclilera, quae fortassis dicet aliquis admirando spectante, et spectando execranle. Re-
 403 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 404

bus ergo eversis, sed nihil eorum quoruni causa A ecce dux idem armalji miliium manu slipalus, in
eversaD sunl, in eis reperlo, delusa sollicitudo per- equis ocior advolat, el clamore valido quis vel ubi
scrutantis cst, et AnscJmus cum suis abire per- esscl arcliiepiscoi)us interrogat. Quem cum sibi
missus. Itaque navoni ingredimur, ventis vela pan- dosignatum mox equo sedentcm torvo fuisset as-
dunlur, ct post modicum orla aliquanta difficultiito, pectu inluilus, subilo pudore percussus, demisso
sed ea respectu clementiae Dei in brevi sedaia, vultu erubuit, et quid dicerel non invenit. Cui
prosperrimemarinostluctus evecti Witsantdis (a), pro Paler : tDomine, ait, dux, si phicet osculabor te. »

voto appulimus. El ille « Osculari el servire

: tibi, domine, paratus

Rex autem Willhelmus ubi audivit Anselmum sum, ac de adventu tuo in Deo graliosus exsuito. »
transfretasse, confeslim prgecepit cuncla quae illius Dato igitur osculo pacis dicil ad illum Pater :

juris fuerant in suum transcribi domiuium, ct in-ila « Causa reiigioiiis Christianae, vir venerande, An-
tieri omnia quae ipsum mutata vol staluta fuis-
iior gliani exivi, el, misorantc Dco, Romam ire disposui.
se probari potorant cx quo iirimo vcnerat in arclii- Nunc autem videns tc laelor et gaudeo, lum quia
episcopatum. Desaevit igiiur quandoque per episco- cognilionem et amiciliam tuara, lum quia securita-
patum tuam saeva tcmpestas, ut tribulationes, quae teni et pacem in tcrra tua me etmeos deinceps
factac sunl in illo post mortem venorandae mcmoriac Q por lchabere desidero. » Rcspondil « El quidem
:

Lanfranci ante introilum Palris Anselnii, parvi- quod dicismullum amo et volo, meque tuis oratio-
pensae sint comparatione Iribulalionura quae facta; nibus bcnedictiouique commilto. » Quibus diclis
sunt hisdiebus. pra'Cepit cuidam qui de suis ibi polentior aderat
Nos igitur mane a Witsandis disccdenlcs, el post quatenus virum por terram suam conduccrot, eique
dics ad sanclum Berlinum (b) vcnicntcs, magua ubi opus haberet non sccus quam sibi ipsi ministra-
plebis alacrilale ac mouachorum vcnoraiione sus- ret. Discedens itaque odium Dei omnipotentis om-
cepti, quinque inibi dies morati sumus. Inloroa nibus imprecalus esl, qui se ad in.?cqucndum
ho-
rogalus Anselmus a canonicis sancti Audomari minem Dei Noc enim hominis
concitavorant. scd «

ecclesiam suam visitare, ibique altare, quod in Yultus, ail, angcli Dei fulgot in eo. » Unde sciant
honorera sancli Laurentii raartyris fecerant, dedi- omnes qui ei scienler infcsli sunt, quod maledicli a
care, acquievit ille precibus eoiaim ministerioque Deo sunl. Nos, huicDeopro suamisericordia debitas
decenlcr explelo pransus abbatiam repetiit, obji- excorde gratias agonles, ilinore coepto pcrreximus.
ciens secum illum remorari petentibus
clcricis Vcnimus vero Cluniacum tcrtio dio ante Nalivi-
Domini diclum, quod discipulos suos jubel dedomo talem Domini, ibique a tolo illius monaslerii mona-
in domum non Iransire. p chorum agmine sumna cum vcneralione Pater sus-
Post ha}c nobis coeptura iter acccloranlibus, fama cipitur , et cuncta loci ipsius gaudio laelitiaque
viri multo celerius praecurrobat, ot multipliri popu- replentur. Quid deindc? Doncc ibi fuit, ul paucis
losvoce roplebat. Unde lurbarum concursus, cleri- dicam , singulari pras omnibus id loci venienlibvs
corum caUus, monachorum exercitus ei, quacunque reverentia habitus esl.

veniebat, occurrunl ; isli gaudio el exsultalionc 31iltil inlcrca nuutium qui suum venerabili Hu-
concrepantes, illi vexillis ct sonoris conccntibus Deo goni arcliiepiscopo Lugdunensi (d) nolilicct advon-
pro illius advenlu conjubilanles. Vcrum sicul qui- tura. Erat quippe idom vir Anselmo jam ex mullis
dam ad veneralioncni et ministeriura ejus orani praccedenlibus annis notus, et, sanctae dilectionis
studio parabaolur, ila quidam e divcrso alio spirilu illius igne succcnsus, magno vidcndi cum dcsidcrio
acti, cum capcre, eum suis rebus siioliare molic- faligabalur. Qucm oliam Anselmus in taulum tidi-
baiitur. Sed ubi adcst ^divina proteclio, (juid valet gebat, cjusquc prudcntiam atque consilii auclori-
humana molilio ? Transita Francia, Rurgundiam lalem lanti pendcbat, ut staluorit apud sc summam
intravimus. Percussac aulem fuerant aures ducis ncgotii sui considoralioni et disposilioniejus, necnc
illius ic) terrae, divili fama arcliicpiscopi Canlua- rcvcrcndiHugonisCIuniaccnsisabbatis (<>) cx integro
riensis, per terram suam Iransire volcnlis. Undc commendaro. Ilic ilaquc ponlifex, audilo Ansel-
succensus amore pccunia) quam copiosam illum ,
^ "Him suis linibus accessisse, oppido laelalus csl.

terrerumor dispcrseral, proponit animo cam ipsi Et dirigons ad oum quos familiarioros ac digniores
auferre. Qua<lam igitur die cum in itinere essemus, circa se habebat qualonus Ecclcsiam suam soque
cl reffigerandi gratia a via paulisper declinassemus- ipsum sine mora dignarctur inviscre, obnixe deprc-

HENSCIIEMI NOTyE.
(n) Witsandis, celebris olim porlus, nimc liumilis Cislercium auno sciiucnlc 109S, ut dicilur \\i\
vicus inter Hononiam ct Calclum, vulgo Visdri. Aprilis in Vila S. Roborti alibalis Molisnieiisis. Kuil
(b) Sitliuonse S. Bcrtini coenobium, nimc iisdom aiilem Eudes nalus jialrc Ilciirico, avo Robcrlo,du-
rum caslro .S. Audomari mfjMiibus inclus-um el mu- cibiis Hurnundiic, proiivo Holierlo rogo rriincorum.
nitissimum y\rtosi,'c opjiidum, a jirronoMiinato porlu [d) Kxiiiiii pliires epislolujS. Aiiseliiiiad llngoiieiii
dislftt lcucis Ciillicanis circiler (lecciii ; ul forlc arliiepiscopiiin cl liiijiis ad S. Ansclinimi. Mortuus
lop^i (lebeat, post dietn, aul, post duos dies, ul sum- esl anno 1 lOli.
mum. Vitam S. Hugonis illustramus ad diera \\i\
(e)
(C) ilic dux fuil Eudes primus, a quo fundutum Aprilis, cum illuslri menlione S. Ansclmi.
405 HISTORIA NOVORUM. — LIB. 11. 406

catus est. MandavitinsuperepiscopoMatisconensi(a) A constabiliter exsecranlur, ut nullatenus illas tole-

ut viro decenli honore occurreret, et officiosissime rare possim cum saUite animae mese. In quo archi-
Quod ipse diligenter exsecutus e?t. Ubi
dcserviret. episcopalu jam per quatuor annos manens nuUum
vero Lugdunum vcnimus, qua vencratione ab ipso fructum feci, sed in immensis el exsecrabilibus tri-

summo ponlifice ct suis omnibus suscepti sumus et bulationihus animse meae inutihter vixi, ut quotidie
enarrare diftkilc, et diclu fortassis esl incredibilo. magis desidercm mori exlra Anghara quara ibi
Quo cum demoraremur, didicit Anselmus ex his vivere. Nam si ila vilam prsesentem sicuti eram

quae fama ferebat, non mullum suse causae profutu- ibi finirem, plus vidobam animee meae damnationem
rura, si ipse in ulleriora procederet. Imbecillitas quam sahitcm. Videbam enim multa mala in terra

quoque sui corporis residuae viae laborem perhor- iha, qua3 nec tolerare dcbebam, nec episcopaUhber-
rebat, et insidise quse ab indigenis illarum regionum tate corrigere poteram. Ipse quoque rex faciebal
ea tempestate conmieanlibus et maxime religiosi qugedam quoe facienda non videbantur de Ecclesiis,
ordinis viris struebantur, eum nonnihil retarda- quas post obilum praelatorura aliler quam oporteret,
bant. Itaque Lugduni resedil, cunclis valde acceptus tractabat. Me etiam et Ecclesiam Canluariensem
et honorabihs. multis modis gravabat. Terras namque ipsius Ec-
Scriptam dehinc epislolam unam sedis aposto- g clesiae, quas post mortem archiepiscopi Lanfranci,
lic3e prfesuh dcslinavit, in qua quid iUi de his quse cum in manu sua archiepiscopalum teneret, mili-
acciderant suggesserit, quoque animi sui desiderium tibus suis dederat, mihi sicut eas idem archiepi-
intenderil, tenor ipsius epistolae quam subscribi- scopus non reddebat sed insuper aUas
tenueral, ;

mus, designavit. secundum hbilum suum, me nolenle, dabat. Ser-

<( Domino ct Patri cum amore reverendo, et cum vitia gravia et anlccessoribus meis inusitata ultra

revcrenlia amando, summo pontifici Urbano, fraler quam possem aut

ferre pati deberem, a me exi'

Anselmus, servus Ecclesiae Canluariae, debitam gebat. Legem autem Dei, et canonicas et apostolicas

subjectionem et orationum devolionem. auctoritates voluntariis consuetudinibus obrui vi-

Novimus, domine reverende, et Pater diligende,
<i debam. De his oranibus cum loquebar, nihil efficie-
quod Dominus nostcr Jesus Christus sublimavit bam, et non tam simplex rectitudo quam voluntariae
sanctilalem vestram in Ecclesia sua ad consulen- consueludines obtendebanlur. Sciens igilur quod
dum et subveniendum his qui ad supernae patriae si haec ita usque in finem tolerarem, in damnatio-
requicm anhelantes, in hujus saeculi cxsilio divcrsis nem animae meae successoribus meis tam pravam
faliganUir tribulalionibus. Hac igilur spe et consi- consuetudinem confirmarem, nec de his placilare (b)

deratione, ego humilis servus vester in augustiis q poleram (nulhis enim aut consilium aut auxilium
cordis mei ad sinum paternae ct apostolicae pietatis mihi ad baec audebat dare) petii a rege licentiam
vestrcP, per exhibilionem praesenliae mcae confugere adeundi vestrara paternitatem, quatenus ilii et

disposui : sed hoc utique facere non possum sicut cordis mei angustias ostenderem, et deinde ejus
desidero. Cur autem non possim, per praesentium consilio et auxiho quod saUibrius esset animae raeae
latorem cognoscetis. Quoniam ergo permemetipsum agerem. Qua de re iratus petiit ut de hujus Ucentiae
praesentiam veslram secundum desiderium meum pelilione quasi de gravi offensa ilH salisfacerem, et
audire nequco, per htlcras, ut possum, clementiae securura iilura facerem me deinceps nullo raodo re-
vestrae angustias meas insinuo, qualenus ejus con- quisiturura pro aliqua necessitate apostolicum, nec
solalione eaedem angustiae mitigentur, et anima mea sallera inde locuturum, aut si unquam hoc facturus
desideralam Iranquillitatcm per afifcclum vestrae eram, in praesenti hoc facerem. Sic itaque raare
compassionis se adipisci gralulelur. Tanta enim est transii causa ad vos veniendi. Quod sicutdixi facere
cordis mei Iribulatio, ut nec verbis nec hlteris non possum. Quoniam autera irapossibile est me
sufliciam illam exprimere ; scd oro Deum qui novit hujusmodi vitae concordare, aut animam meara in
occulla ut eam vos intelhgere faciat, et per viscera tali episcopatu salvari, tum propter remm quas
miscricordiae suae viscera veslra ad ejus miserafio- .
dixi quahtales, tum propler meas multimodas et

nem secundum desiderium et necessilalem meam sensus, et morum, et naturae et aetatis imbecillilates.

commoveat. De hac lamen mea necessilate et raeo Haec est summa supplicationis meae propter quara
desiderio ahqua aperio, per quae veslram piniden- ad vos ire volebam, ut sicut Deum anima3 meae, et
liam posse intelligere quid mihi expedial non du- animam meam Deo desideralis, per palernam et
bito. Notum est multis, mi Pater pie, qua violentia apostolicam pietatem, quae cor vestrum inhabilat,
et quam invitus, et quara conlradicens captus sim animam meam de vinculo tantae servitutis absolva-
et detentus ad episcopatum in Angh'a, et quomodo lis, eique libertatem serviendi Deo in tranquillitate

obtenderim repugnanliam ad hujusmodi ofiicium, reddalis ; ne abundantiore tristitia sicut jara nimis
naturae, aelatis, imbecilhtatis el ignoranliae raeae, passa est absorbealur, et de dolore temporali ad
quae omnino omnes saecuh acliones fugiunt, et in- aeternura pertrahatur ; deinde ut Ecclesiae Anglo-

HENSCHENII NOT^.
(a) Distat Cluniacum Maliscone leucis circiter tunc erat Raynaldus intra biennium vita functus.
quinque; hinc secundo Rhodano die uno descen-
et (b) Placitare est judicio experiri; etp/aci/um,ju-
dJlur Lugdunum. Matisconensis autem episcopus dicium implacitare, in litcm adducere.
407 EADMERl CANTUARIENSIS MONACHII 408

rum secundum prudenliam et auclorilatem aposto- A quasi pares essemus, nullo Patrera noslrum coram
lalus vesiri consulatis. Omnipolcns Dominus veslram aliis dominandi jure sequenlc. Cum igilur monachi
sanctitatem nobis in sua; gralia? prosperitate diu ilii nobiscum, sicut pcregrinis, vespertina hora lo-

stTvct incolumcm ct conterat Salauara et portas qucrcntur, et uudc venissemus percunclarenlur,

inferi sua pedibus vestris. Amen. » respondimu.s de Franciffi partibus nos advenlasse

Inler haec Romam usque vulgatum est archiepi- et Romam uscjue, si Deus concederet, ire velle. At

scopum Cantuarisc primalcm Britanni?e multo auii illi : (' In nihil tenditis, inquiunt. Nam viam islam
cl argenti ponderc onustum mare transiisse, Komam quam aggrcdimini nullus in iiabilu religioso per

pergere. Accensi ergo nonnulli cupidilale non bona agere potesl quin capiatur multisque injuriis aflicia-

viam observant, exi)loralores ponunt, laqucos pa- tur. Quod archiepiscopus Cantuariensis inlelHgens,

ranl, ul cum capiant. His tamcn quam maxime sapienti consilio usus est. Proposuit namque idem
Homines Alemannici regis {a) intendebant, ob dis- vir se pro sua, ut fertur, causa nuper Romam itu-

sensionem quce fuerat illis diebus inter papam et rum, et venit usque Phicentiam. Vcrum cum illic

quoque ea tempestate Wiberlus sequentis vise perirulum (Udicisset, rcversus est,

ipsum. Supererat
arcbiepiscopus Ravennas, qui de apostolalu quem ct nunc Lu"(hmi moratur. Ad haec Bahkiinus ait <> :

contra jus invaserat pulsus, omni religios.T per- B " ^t illc bcne quidem fccit, el nos quia servilio Dei,
obedientia spirituahs Patris ire oompellimur,
sonae Romam petenti per se suosque modis quahbus el

struebat insidias. Unde quidam cpiscopi, quantum nobis hcuerit duccnte Doniino progrcdie-
poterat
monachi, et religiosi clerici ea sanienle persecu- mur. Quando uhra non potuerimus, salva obedientia
lione capti, spoliati multisque contumeliis ailecti, nostra revertemur. Ducat nos, aiunt, benignus

maxima manus iuiqua sibi Deus. » Celebrato igitur inter eos noclis officio atque
necati sunt. Spe igilur
confisa est simiii pamarum genere sesc Anselmum diei, uos viae reddidimus.

damnaturum. Sed ille, ut diximus, Lugduni re- Ex liinc cum Romam prospero ilincre pervenis-

mansit, reditum nuntiorum suorum ibi operiens. semus, et Ansclmus a pai>a dccenlissime susccptus

moram ex advenlu ejus de adventus causa requisitus fuissel, eo illam

Cum vero malignanles illi sui

extra spem patcrcntur, didiccrunt a peregrinis ordine rctulil (juo in epistohi sua quam a Lugduno,

Lugduno ul dixinuis, ci dixerit, ipsam digessit. Audit ille

cum valida corporis intirmitate tcntum, a
amphus non promovcndum. Quod dictum peregri- qucT feruntur, el subventionem poUioetur. Scribit
httcra Wilhehno regi Anglise, in quibus ut rcs
norum nou fuit cx toto veritati contrarium. Infir-
Anselmi hberas in regno suo faccrct ac de suis
malus nempe fuerat, ut de sanitatis illius recupera-
onniibus iUum revesliret monet, horlalur, imperat.
lione dcsperatio nos non parva teneret. Quo ilh p
audito, conslernati sunt animo ; et quod de Ansehni ^ Soribil quoque Ansehnus sub eadem materia litle-
spem habcbant, jicrdiderunt. Yerum
dislurbatione ras, et eas una cum htteris papae ipsi regi destmat.

languore magna cx partc sopito, et rumore cjui Mansimus ergo Romae decem diebusm palatio Lale-
populos de processu ipsius replevcrat ciroumqua- ranensi, cum pajui dogenles.

que cxstincto , ecce quos Romam miserat nuntii tcmpore abbas quidam, Joannes no-
Praeerat eo

vcuiunt, el quod omni exousatione suhlata eum ad mine, cceuobio Salvaloris cpiod prope Telcsinam (o)
se papa properare prseccpit refcrunt. Quid moror ? urbem silum est. Quid Joannes, Romanus gcnere.
Nescius morae apostolicis jussis obaudit, viaj se discendarum sludio litlerarum jam ohm Franciam
mortem pro Dco non vcrilus, tradit. venerat, ibiquc fama i^ermotus Ansclmi qui tunc
periculis,
Discedentes igilur a Lugduno terlia feria qua> Bccci abbas erat, eum reUgionis proposilo fervens

ante Dominicam diem Palmarum eral, venimus in a(Uit, coque audito, Bccci monaohus faclus est.Quod
subsequenti Sabbalo ad villam quamdam quse As- ubi i)Ofl aliquot annos ad aurcs sumuii pontificis

pera (b) dicitur, in qua cum hospitati atque refcoli Urbani pcrveuil, Joanucm ipsum ad se accercitum
fuissemus, visum Palri esl decenlius intcr nioua- pra-fati ccrnobii abbatem feoit. Hic ilaque »gnito

chos qui in eadem villa oohabitabant, (piam inlor Patrem suum Auselmum Ronumi venisse, missis

illanos, nocle illa nos conversari, tuin proptorreli- ^ nuntiis onmi sludio dopnralus ost, qualcnus ad se

gionem monachici tum proptor othcium

ordinis, vouirot alciuc in siia quadam maiisione oui salubris
imminculis noctis alque dioi. Do re ihuiue mauda- aura favcbat, ad evitaiidas Romanse Urbis «grilu-
dincs, instanli dignarelur leslate conversari. Quibus
tum monachis esl el alaores asscnscrunt. Eramus
illc auditis, suiionia) pielali ac fralcrna! solliciludini
qiiippe tros raoiiachi (jui hoo quocrebamus, domiuu.s

Ansclmus, pnefatus Bahluiiius, ot gratias egit, summoque pontilici rclalas prcccs iu-
videlioot cl Pater
At 0, inquit, divinae miserationis
cgo qui baec scribo fraler Eadmerus. Qui ita ibanius noluit. ille : "

IIENSCHENII NOT;E.

(o) Hcnrious is fuil lioc noinine rcx Germaniic priori Vila dicilur StTU.«rt, vulgo Stna, ubi crat mo-
imp(>rator lcrlius oonlra quem anno iO'.li naslorium S. Jiisli, iil ibidoiii annolavimiis.
qiiarliis, :

in coiiciUo Aiigiislodiiiioiisi rciiovata cxconiinimicalio Tclosia iirbs Saiiinii cpiscopalis, siib Beneven-
(c)
fiieral, atque contra o.rtoros ^cliismali.^ Guibeiliiii lano aicliicpiscopatu, haud procul a oonllucntia
faiilores. Vulluri ol Sabari Ihiniinum in hndiorna Tcrra La-
(b) Anno 10'J8. At qua; liic viila Asjicra dioilur, iii bori> olim coh>bris, nuiio fere descrta.
409 HISTORIA NOVORUM. — UB. II. 410

praedestinatio Vere etenim prsemisit Deus Joseph

! A et omnino contra aequum fatigari. Nara cum litterai

in iEgyptum aute Jacob patrem suum. Quapropter, quoe directse fuerant, nullam ipsi qua jure argui
licel omnia quae habeo, tuis utpote viri propter ju- posset culpam referendo inveherent, nec latores
slitiam necne beati Petri fidelitatem exsulantis pro- earum a htteris ipsis pejora dicendo dissentirenf,

posuerim necessilatibus servitura, tamen quia urbis factum est ut et viri justilia firmius credereiiir, el in-
istius aer multis et maximae peregrinae regionis ho- eum non aequa judicio fatigantis,
justitia liominis

minibus nimis est insalubris, laudo ut eas qao vo- magis ac magis pubhcata detestaretur. Quirpie igilur
caris, ne quod supcrna dignalio tibi providit negli- ex hoc iliius coeperunt causae favere, ilUus com-
gere videaris. » Acquiescit Ansclmus dicto ponti- modo, illius honori se suaque pro voto certatim

ficis, et exspectaturus quid rex Angliae respondcat impendere. Dux ipse, mandata prae
ad quem ipsa

litleris papse ac suis, partes ad quas invitabalur caeteris lata fuerunl, non consideratis eis Patrem

petiit. Occurritur ei cura la;tilia et honore in omni multis precibus ad hoc flectere nisus est, qualenus
loco ad quem ingreditur, et certatim ad ministran- secum dignarclur remanere, et oplimas terrarum
dum illi quique parantur. Ubi vero loco ad quem suarum tam in villis quam in castellis seu civitati-
jbat appropinquavit, adjuncta secum fralrum ca- bus, juxta eleclionem suara, dono accipere, easque
terva Joannes obviara vadit, et Pratera suura more g in usus suos suorumque, dum viveret, proprio Jure

boni fihi magna cum reverentia et exsultatione sus- vinthcare. Ahter igitur mohmina rcgisin Anselraura
ceptum monaslerio introducit. Exinde quoniara processerunt ac ipse ralus fuerat. Obsidione dehinc
calor ibi cuncla torrebat, ducit eum in villam suam, sohita, Ansehnus cura papa ad Aversanam (c) civita-

Sclaviara nomine, quae, in montis alliludine sita, tcra vadit. Papa civitatem, Anselraus raulla prece
sano jugiter aere conversantibus iUic habihs exstat. invitalus abbatiam Sancli Laurentii ,
hospitandi
His ferme diebus Rogerus dux Apuhae [a) aduna- gralio, petit. Igilur Anselmo ab ipsius coenobii fra-

to grandi exercitu, Capuanam civitatem (b) a sua di- Iribus perfectee cliaritatis obsequiura exhibetur, ct

lione resilientem obsidebat. Et audita fama Ansel- loquenti sohio more quae Dei sunt auditus studiose
rai, directis nuntiis, rogavit eum venire ad se, cu- praebelur.
piens illum videre et alloqui, atque per eum his quae Considerans itaque Anselmus apud se, quantara
saluti susc adminiculari poterant, informari. Ivit mentis inquietudinem ct perturbationem fuerit pas-
ergo Pater ad eura. Adhuc longe eramus, et ecce sus in Angha, et quoraodo nullus, exceplis ahquibus
dux ipse copiosa mihlum multitudine seplus Patri monachis, eura gratia fructificandi Deo, audire
occurrit, ac in oscula ruens, ei pro suo advenlu vohierit, quantaque mentis IranquilHlale potitus.
gratias egit. Plures exhinc dies in obsidione feci- p quam fructuoso sludio sit a cunclis auditus post-
et
' ''" '
mus, reinoti '
in tentoriis a frequenlia et turaultu
•
quam exivit de Angha, omni desiderio fervebat,
perslrepentis exercilus. Cum autem inter haec sedis curam Anglise cum pontificatu deserere, et eis per-
apostohcae pontifex Urbanus iUo adventaret, et ei pctim abrenuntiare. quoque desiderio non
Huic
ab Anselmo ac principibus totius exercitus obviain parum roboris impendebat, quod omnium dubietate
itura esset, ingenti saecularis gloriae pompa proso- suhlata videbat impossibile fore suos et Wilhelmi
cutus, ductus cst in tentorium quod ei prope nos regis raores in unura ampHus concordare. Ad ca
erat caeteris excellenlius constilutum. Sicque donec nempe quae iUuni in AngUa positi facere solere
civilas in dedilionem transiit, obsidio illius domi- cognoveramus, nova quaedam quotidie ab his qui
num papam et Anselmum vicinos habuit, ila ut inde veniebant publice referebantur, in quibus ita

familia illorum magis viderelur una quara duae, nec contra Dei juslitiam obfirmatus inleUigebatur ut
facile quivis declinaret ad papam qui non diverteret muUi regionum iUarum viri simul ac muUeres aliam
ad Anselmura. de eo sestimationem haberent quam de Christiano
Sed quid faciara ^ Si dilectioni, si reverentiae, si Christianos lex Christiana docet habere. De quibus
honori, qui Anselrao ab universis inter quos habi- pauca brevi perstringere placuit, ne sohm-imodo
tabat eo terapore et vcniebat exhibebalur, scri- niidis verbis quaj dicunt, dicit putentur. Quaetamen
bendo singulalira iramorari voluero, non immerilo
D sicut iUa accepimus simpUciter ponam, non aslruens
indiscretionis argui potero. Tanlura dico quod licet vcra an secus exstiterint, an non. Ferebant igitur
rex Angliae qui illum, ut preedictum est, de regno hi qui veniebant quod eodera fere tempore, cura
suo pepulit, tam lilteris quam largis muneribus idom rex Rolhomagi moraretur, videri, qui in

onmes quos ratus erat ei posse detrimento exislere civilate ipsa dogebant, ad cura convenire, conque-
conatus fuerit adversus eum comraovere, taraen rentes nonnuUos ex suis, spreto Judaismo, Chri-
nihil profecit quin polms cx his perspicaciter intel- stianos tunc noviter faclos fuisse, atque rogantes
leclura est, virum simplicis justitiae via tenere. ut surapto pretio iUos, rejecto Christianisrao, ad

HENSCHENH NOTiE.
(a) Rogerius filius Roberti Norlhraanni ducis Apuliae,
, Sed videtur legendum esse mense Maio ; alias enim
successit anno 1086.
illi non poluisset adesse Anselmus, qui mense Martio
(b) Amio 1098 comprehensa est Capua a Rogerio
<• cxeunle Romam solum atUgerat.
mense Martio. Ita Lupus Protospata in Chronico.
>'
(c) Aversa urbs intcr Capuara el Neapolim.
411 EADMIiRI CANTUARIENSIS MONACHI 412

Judaismum redirc compelleret. Acquiesril ille, el A tum rci pro foribus pr?pstolantcm, inveiiil. Iii quem
suscepto pretio aposlasiae, jubet e\ Judseis ipsis ad- animatus, t Fili, ail, mortis, cl ]>abulum exlcrnae
duci ad se. Quid plura '?
Plurcs ex illis minis et ter- perdilionis, non sufficil libi damnalio tua nisi et me
roribus fraclos, abncgato Christo, pristinum crrorcm tecum prgecipites in cani '?Ego vero cui jam Chri-
suscipere fecil. slus jialcfactus est, absit ul te unquam pro palrc
Erat praelcrca, illis diobus, adolescens quidam agnoscam quia pater tuus diabolus est ! » Dum ista
Judseus, cui uno dicrum per viani fortc eunti appa- ila dicuntur, ad jussuni regis introducitur ante eum
ruit allcr juvcnis vullu ac veste decorus, qui inter- Judaeus, et ait illi rcx : « Ecce fcci quod rogasli,
rogatus unde vcl quis esset, dixit se, jam olim ex redde quod ])romisisti. » At ilii : " Filius meus jam
Judaeo Christianum eftectum, Stcphanum protomar- nunc et in Christi confessione constantior, et mihi
tyrem esse. « Sed ea, inquit, causa nunc de coclo est solilo factus infeslior, et dicis : quod pe-
Feci
ad terras descendi ut tu, abjecta superstilione Ju- tisti, redde quod promisisti ? Imo quod coepisti,
daica, Cln-istianus cfiiciaris, ct mco nominc, baj^ti- priino pertice, et lunc domum de poUicitis age. Sic
zatus in Chrislo, appelleris. » Dixit, et ab oculis enim convcnit inter nos. Feci, dixit, quantum potui,
ejus clapsus non comparuit. Adolcscens aulcm limore verum quainvis non iii-ofecerim, minimc lamcn fcram
corrcplus, illico presbyterura adiit, quid viderit, g me sinc fructu laborasse. » Augusliatusque Juda?us
quidve audierit clara vocc innotuil, scque in Chri- ex his vix oblinuit, ut data medietate promissse pe-
stum credere confessus, baptismi gratiam statim cunise, alia sibi medieras laxaretur.
adeptus est. Quod factum cum i)atcrejus agnovisscl, Prcctcr hgec quoque, per id temporis fercbatur
acri cordis dolore aflicitur. Et sestuans quonam eum in tanlam menlis elationem corruisse ul nequa-
raodo suis sacris filium posset rcslituerc, didicit quam paticnler audire viileret, si quivis ullum ne-
quemadmodum Willhelmus rex Anglorum nonnulios gotium quod vel a se, vel ex suo proecepto foret
hujusmodi pccunioe gratis nupcr Jadaismo rcddide- agendum, poneret sub conditione voluntalis Dei
rit. Ivit crgo ad illum, et qualiter perdidit filium fleri. Scd quaeque acta simul et agcnda su;e soli in-

suum querula voce dcprompsit. Orat sibi miscreri, duslri.TC ac fortiludiiii volebat ascribi. Qusc mentis
et unici more a se dilectum palernis rogat lcgibus elatio ita excrevit in co ut, quemadmodum diceba-
imperiali sanclione restilui. Tacet ille ad rogata, tur, crederet et publica voce assereret nullum san-
nondum audiens quamobrem tali ncgotio sese debe- ctoruni cuiquam apud Deum posse prodesse, etidco
rel mcdiuin facere. Adverlit Judaeus mystcrium cnr nec sapientcm debere bealum
se vellc, nec aliipieni
suis precibus non respoudcret, et e vesligio scxa- Petrum, seu quemlibet alium quo se juvaret in-
ginta marcas argenti se illi daturum, si judaismo p terpellare. Hac fide in ipso proficiente, ad hoc quo-
restituerct filium suum, pollicelur. Jubcnte igitur que lapsus est ul Dcijudicio incredulus fieret, inju-
rege, juvenis ipse in cons])Cclum suum adducitur, ct slitaeque iilud arguens, Dcum aut facta hominum
rex illum hac voce alloquilur : « Queriturpater tuus ignoiare, aut soquitatis ea lance nolle pensare
de te quod jjraeler licenliam suam Christianus effe- astruerct.Excmpli causa, quinquaginta circiter viri,
ctus es ; hoc si ita est, praecipio tibi quatcnus volun- quibus adhuc iliis diebuf, ex antiqua Anglorum in-
tali ejus satisfaciens, omniambagc seclusa judaismo gcnuitatc , divitiaruum quaedain vestigia arriden!
le sineraora restituas. » Cui juvcnis respondens : videbatilur, capli sunt, ct calumniali (20) quod cer-
« Domine rex, ait, ut ])uto, jocaris. » At ille indi- vos rcgis ccperint (fl), mactaverint, manducaverint.
gnatus, « Tecum, inquit, jocarcr, stercoris fili '?
Ncgaiil illi ; unde slatiin adjudicium rapti judicanlur
Recede polius, et ])raeceptum meuin velocius im])le, injc'clam calumniam (2!) cxamine ignili (b) ferri a se

aliociiiin ]icr vultum de Luca faciam libi oculos cnii. » propulsorc dcbcic. Staluto ilaque die, proefixi pcrnae

Tunc adolesccns anim;T! quior factus, voce conslanti judicii jwritcr subacli suiit rcmota pielate et mise-
ita rcspondit : « Utiqiic non faciam. Verura novcris ricordia. Erat ergo miscriani vidcrc. Verum omiii-
quia, si bonus (ihrisliaiius csses, nunqnam dc ore polcns Deus, cui misericordiam ct judicium canit
tuo talia protulisses. Christiani clcnim est eos qui a Davidicus psalmus, innocentia eorum, scrvatismisc-
Chrislo per incrcdulilalem sejiarati sunt ei conjun- D ricordalcr ab exustione manibus omnium, cunctis
gerc ; non autcm cos qui illi ])er lidcm juncli suiil ab oslcndil, et maiitia honiiniim cos impie deslruere
eo sei^ararc. » Confusus princcj^s in islis, conlume- cuiiicnlium quam injusla fucrit, jiisto judicio dccla-
liis affcclum juvcnem cum dedccorc jussit suis con- ravit. Igitur cum princij^i esset relalum coiidamna-
spectibus eliminari. Qui cxjiulsus patrem suum evcn- tos illos lertio jndicii die simul omncs inuslis mani-

IIENSCHEMI NOLE.
(a) « Venationes,inquitMaIinesburicnsis,quusprimo in Spicilegio ad hunc locum nolat hujus nc similis ju-
indulserat, adco proiiibuil, ul capilale essct supjili- dicii, (hhkI ordaUlnm vcleres Saxoiiesdicebaiil (Alc-
ciiim, i^rciididi.sse cervum » (iiiam insaniam, per- : manni urtlifil, itelgi Ordtcl iioiniiianl) exolevisso
denli.s homincm pro bestiola, egregie perslringit usum tem|)ore Hcnrici III, alque hujus mandalum
Joannes Sarisbiiriensis lib. de hugis curialium, i aiiiio lil'J j)romulgnliim exhibcl, pro (|uo islo anno
cap. 4. niandal jii>.tiliariis (pubusdam .«iuis ([iiomodo agero
(b) Similis cxamiiiis cxempliiiii jam vidimus dci debeaiil iii iis criminibu.s, " (piibus comj^clerct judi-
jirjccctienli in Vila H. Hildegiiiidis. Seldenns auleiu cium igiiis vel a^juu", 5i non e.sset prohibitunj. »
 »

413 HISTORIA NOVORUM. LIB. II. 414

bus apparuisse, slomachalus taliter fertur respondie- A horum, altero inviolato, posse servare (quandoqui-

se " Quidest hoc ? Deus est justusjudex ? Pereat,

:
dem Dominus jubeat, quce Ccesaris Ccesari, et quce Dei
qui deinceps hoc crediderit. Quare per hoc et hoc sunt Deo reddi [Mattli xxii, 21] ), objiciebat hoc.

meo(a)judicio amodo respondebilur. Non Deiquod apud se in usu non haberi, nec velle de domino suo
pro voto cujusque hinc inde plicalur. » Hsec et hu- hanc injuriam sustinere, ut ahquis in regno ejus
jusraodi pkira his alrociora quai a diversis non ignc- cuihbet intenderet, nisi ei vel per eum. Et ego, Pa-
bilis famse hominibus deWillhelmo illo tunc tempo- ler, inter tales quid facerem ? « Respondit : « Ra-
ris nuntiabantur, magno, ut diximus, Anselmum tione duceris. Ego quoque ne de his atque ahis tibi

accendebant pontificatui Anglieeabrenuntiare, scien- non jure illatis videar non curare, eaquo gladio san-
tem videhcet mores suos moribus ipsius nulla posse cti Petri nolle vindicare, moneo qualenus concilio

ralione amplius concordare. quod apudBarum ante corpus beati Nicolai, Kalen-
Postulaturus igitur a summo pontifice ipsius vin- dis Octob. celebrare constitui, prsesentiam tuam
culi quo se nimis astringi gcmebat rehixationem, exhibeas, ut quod de ipso rege Anghco, suiscpie, ac
eum adiit, el sui cordis anxielatem iunotuit, misercri sui similibus qui contra hbertalem Ecclesiae Dei se
sibi poposcit, id est ut ab onere curae pastoralis, erexerunt, medianle sequitatis censura, me factu-

quod importabile sibi quia infructuosum videbat, se 3 rum disposui, auditu visuque percipias. » Dehinc
relevaret, obnixe rogavit. Audit papa quod po-
ille ad habitaculum suum Sclaviara Anselmus rever-
slulat, et illico miratus exclaraat : « episcopum ! titur, quietem et paupertalera oblatis divitiis ante-

pastorem ! Nondum csedes, nondum vulncra pcr- ponens.

pessuses, etjam Domiuici curam ovilis sublerfugere Instante aulera terraino concilii, ad apostolicura
quaeris ? Christus in cura ovium suanim probalPetri reversus est, et cum eo Barum usque profectus. In
amorem erga se, et Anselmus, Ansehnus, inquam, ipso vero concilio {bj, dum plurima de fide catholica

ille sanclus, ille tahs ac tantus vir, soUimmodo quie- summus facunda ralione rationabilique
pontifex,
scere volens, oves Christi et ante pugnam lupo- facundia disseruisset, mota est quaedam quaestio ex
rum morsibus dilaniandas non verctur exponere ? parte Graecorum evangelica auctoritate probare vo-
Ah quiddicam ? QuoamoresperatDominocopulari
! lentium « Spiritum sanctura processionem non ha-
qui hoc tugit quo ipse Dominus se teste probatur bere nisi tantum a Patre. » Huic errori tum multis
amari? Absint haec a te, absint a lua religione, dile- argumentis, tum plurimus rationibuspapa contraire
ctissimefrater Anselme Potiusne me in istis ulterius
! nisus, interalia (22) quiddam de epistola sibi olim
inquietes, scias quod non solum non concedo tibi ab Anselmo de Incarnaiione Verbi edita et directa,

facere quod petis, imo ex parte Dei omnipotentis exerapli gratia, intulit, quod suse disputationi non
vice bealissimi Petri apostolorum principis tibi per parura claritatis ac firmitudinis attuht. Verum cum
sanctam obedientiam prgecipio quatenus curam An- nonnulla objicerentur, et redditae rationes, quera-
glici regni tibi coramendalam, quandiu rctinere ut admodum instabilibus raos est,disquisitaeenucleatius
hactenus poteris, non abjicias. Quod si propter ty- exponi peterentur, iraperalura siientiura primus ipse
rannidem principis, qui nunc ibi dominatur, in ter- pontifex rupit alta voce dicens « Paleret magister :

ram illam redire non permilteris, jure lamen Chri- Anselme, Anglorum archiepiscope, ubi es ? » Sede-
stianitatis semper illius archiepiscopus esto, po- bat enim idem Pater in ordine cajterorum inter

testatem ligandi atque solvendi super eam, dum priraos coucilii Palres, et ego ad pedes ejus. Ubi
Tixeris, obtineris et insignibus pontificalibus more ergo se requiri audivit, surrexit continuo, et re-

summi pontificis utens ubicunque fueris. » Ad haec spondit : « Doraine Pater, quidpraecipis? Ecce rae.
ille : « non
Obedientiam, Pater, non abjicio, sed si Atille : « Quid, quaeso, facis ? Cur in aliorum silen-
displicet, quid animo geram paucis suggeram. Cre- tio degis ? Veni, veni, obsecro ; ascende usque ad
dat, si placet, excellentia vestra quouiam si caedes, nos el pugnans pro IVIalre tua et nostra, adjuva nos,
si vuluera, si mors ipsamihi pro tulela etdefensione cui suam integritatem vides Grscos istos conari
ovium Christi intenderetur, spero, non aufugerem,si adimere, et nosin idipsum nefas, si facultas eis tri-

me conscientia mea non fallit. At tunc ut de rege D buitur, pra?cipilare. Succurre igitur quasi vere pro
ipso, qui me, sicut nolum est, de regno suo expulit, hoc a Deo missus huc. » Videres itaquecircasolium
taceam, ipsi quos oves, et episcopi quos adjutores ha- papae quosque perstrepere, sedes mutare, locum se-
bere debebam, et qui mihi obedientiam professi dendi viro parare, et sic demum honorifice levatum
sunt, omnes in comraune ad hoc me ducere cona- ad se prope papam collocare, concilio stupente ad
bantur, quatenus sub obtentu justitiae contra justi- haec, et percunctante quis esset aut unde. Tura

tiam facerem, id est obedientiae beati Petri abrenun- compresso tumultu, omnibus in commune viri san-

tiarem, ne fidem quam debebam rcgi terreno viola- ctitatem atque industriam papa exposuit, et quia
rem. Quibus dum niterer persuadere me utrumque propter justitiam mullas perseculioues passus, atque

HENSCHENII NOT.E.
(a) Per hoc et hoc, formula jurandi est, qua idera episcopi. » Ita Lupus Protospata, sed perperam no-

rex eliam infra utitur. tato anno 1099, nisi more Graecornm anuura auspi-
(b) « MenseOctobri papa Urbanus universara syn- cetur a Septembri.
odum congregavit in civitate Bari, iu qua fuerunt 183
 —

4i: EAD.MERI CANTUARIENSIS MONACHI 416

injuria de siia ^it tcrra expulsiis, reverenda vocc A auditu edocli, nunc eum faclo se experiri gavisi
innotuit. Cuni igitur ad imporium ejus Anselmus sunt, dum illum et pro malo bonum reddere, etpro
praesto essot motae qureslioui mox rcspondere, visum persequcnle se non ficta vident prece inlercedere.
nonnuUis esl mclius fore in crastinum rom ditloiri, Adinirabilis ilaquc univerjis faclusest.
quoliberioribus animis dicenda cxpoilitius propo- IiUer liiPC ogo l'atri per omnia pra^sens aderam,
nercntur. In crastino itaque maturius conventu dis- paratus videlicel ad servitium ejus. El quia milii ab
posito, Ansolmus ex condicto dobitum soh ere postu- infantia hic mos erat, semper nova qufe fortc, sod
lalus est. Surrexit orgo ot coram universis in edito maxime in ecclosiaslicis, occurrebant diligenliinlcn-
stans, sic do negotio.rogente cor el linguam ojus lione consiilerare, ac memorice commondarc, dispo-
Spiritu sanclo, traclavit, disseruit, absolvil, ut in situm concilium, loca et ordines personarum, modos
ipso conventu ncmo oxisteret qui non indo sibi sa- el examinationes causarum curiosa forlasse magis
tisfactum consontirol. Sed quibus hoc argumenlis, quam sagaci monte el oculo, hinc inde utpote qui
quibus ra'ionibus, quibusve divina? Scripturse auclo- nunquam prius lalia videram, modeslo inluitu coa-
ritatibus et exemplis egerlt, scribere supersedemus sidoravi. Ecce autem, cum illis intenderem, occur-
eo quod ipseraet Anselmus postmodum indediligen- rit, quem anlea bone noveram, archicpiscopus Be-
tius atquc subtilius tractans, ogregium opus(fl) scri- o nevontanus (/;), cappa pra' omnibus qui convenUii
psit, idque mulla terrarum loca, ubi ejusdom
]ter ipsi intererant pretiosiori decoratus. Papa enim non
erroris fama pervenit, ab amicis suisrogatus direxit. cappa, sed casula ct pallio desuper rodimitus con-
Ergo ubi tincm dicendi focil, intendons in eurasum- cilio prffisidobat. Ego igitur inlucns cappam antisli-
miis pontifex, ait : « Bonediclura sit cor et sensus tis Bencvenlani, ct eara, ut dixi ca^teris pmoslare
luus, etos et sermo oris lui sil benediclus. » Ilinc persiiiciens, rocordalus sum verborum qua) jiuer a
in laudc viri demoratum est, et tides ejus alquo senioribus Ecclosice nostrie, Edwio scilicet magnitico
prudeutia divulgala ac magniticala, nec non eorum viro Blacliemano, alque Farraanno aliisque nonaul-
perfidia, si qui forent, qui ea quocde propositaqu;e- lis olim audieram. Solobant clenim iidcm memora-
slione docuit suscipere et credere noUent, expro- quod ipsis, adolosccHlise pri-
biles viri sgepo narraro
brata ac perpeiuo auathemate percussa at([uo mordia agonlibus. Iinma (c) regina, cujus in capite
prostrata. hujus op^ris habita mentio est, inter mulla bona
Procedenle deinceps ralionc dc rege Angloram quse Ecclesia} Chrisli Cantuariensi conlulit, brachio
sermo conserilur, ot sinistra qutcdam de ipso pu- beali apostoli BurlholomfBi, ipsam Ecclesiam, dispo-
blice pra^dicantur, Anselmo iuler illa demisso vultu nenle domino suo Cnudo rege Anglorura, sublima-
sedenle
dem
loquentes
et ^ nullo favore prosequentc.
^. , ——
Tan-
de venditione el oppressione Ecclesiarum de
— ^
verit. ——
Quae
^ ros qualiteracta
,j fueril,, — modo
hoc (quod
^-,

per excessum ca;pla) narralionis dici patienlcr

quibus inter aha vilupeiabatur, necne de injuriis qua;so accipiatur) uno sonsu, pari ordine reforebant.
Anselmo illatis apostolicus acriler quostus est. Tempore, aiuut, quo ipsa domina, sicut regina, in
" Quem proplerea, inquit, eliam rcgni sui lecil ex- regno Anglorum magna el prajpolcns habebalur,
torrem,quoniam a beali Petri Hdelilate et obcdientia ponlifox Ecclesia) Benevenlana) vonit in Angliam,
nequivitseparare. » Et adjocit :" Ecce vita illius quom, sicut ipse foicbat, immanis fames ccrlis praj-
tyranni qualis ad aposlolicam sedem stepe dilataosl. sagiis tolain Apuliam atUictura illo dcduxcrat, cu-
Cui pro correctione sui plura multoties cohortatoria pions aliquo modo, si non possot toti provinciae,
siraul ctcasligatoriasuasiono vorbamandavimus, sed saltem suis civibus tantum ma'um propulsare. Is tcr
aliliclio alquc depulsio tanti viri, quem coramvido- ingressus brachium bcali Bnrllioloma^n apostoli se-
tis, satis innuit quantum proficimus. Ad hxc, fra- oum tulerat, spe sibi carla promittens se per illud
tres, quid sentilis ? Quid deceruilis ? » Dixcrunl : raulla lucralurura. Idem quippc brachium, ob hu-
" Senlenlia plana est et judicium evidens. Si enim jusraodi ncccssiludincra conlrahcnda subsidia in ipsa
semel, si secuudo, si tcrtiovocasti, cl renuil audire, occlosia Bonevenli a roliquo corj^ore sorvabatur re-
renuit disciphnam acciperc, rcstat ut, gladio sancli motum. Episcopus ilaquo, transita Italia, venil in
Pelri sub anathematis ictu percussus, quod mcruil D Galliam, quai sibi dabanlurgratanlcr ubiipio bt na
sentiat, donec a sua pravitate disccbat. »Rcspondit: suscipiens. Audita vero divilis fama rogni Anglorum,
n Ita cst. » Audions ha;c An^elmus illico sunvxit, raliis est sibi oo jirogrcdiouiluin, ox alioruni ovcnti-
cl llexis gonibus coram papa jinrfatum rcgem j.im bus .sperans se illic amjilius ciuloris regionibus ac-
tunc excommunicare parato, vix obtinuit ne iii rc- quisiturum. Pra'lala ([uoque regina magni nominis
gcm quod communis onniium sonlonlia [iro-
facerel ol divuIgaUc fama! habobalur ;
quam bonitas sua, ol
mulgaril. Qui crgo bonitatem viri solo jiriu.-> fuorant qua su[»er Ecclesias rcspiciebat largitasoi pepererat.
IIENSCIIENII NOTyE.
(a) lloc estopusculum, cujus esl niontio in Vila, dorum, qui sodit ab anno 107(> usque ad annum
num. 10, lil). Baronsi coiicilio luu-
n, liini|iiam iii 1107.
dali. An iilnd ciii liiulus, Ctir Deus lioino? cujus in (r) Imma materS. Ed\vardi,iid cujns Vilam .'JJa-
Carnjiania elaborali metilio fil pra^citato libru ii, niiarii |)lurima, do eo et rcgc (mud dic(a, logi pos-
num. 4:t. suiil. Ca'lcrnm l''admorus priiicij)io libri i eum no-
(b) liic orat RoiVridus, cx [irincipibus Longobar- iniiiat duntaxal.
 , !

417 HISTORIA NOVORUM. — LIB. II. il8

Ponli.ex igilur, Angliam veniens,. ipsam reginam A coepi de eadem cappa loqui, el unde illam haberet
adiit , et illius allocutione potitus ,
quid detulerit quasi ne?cius interrogavi,summara rei exposuit, et
quam ob causam tam remotas orbis adierit partes eam ordinc quodescripsi suam Ecclesiam ab Ecclesia
insinuavit. At illa, hominis charitativo labore ad Canluariensi adeplam esse declaravit. Qua de re cer-

raisericordiam flexa, de suis ei copiose largita esf, tior effectus, putavi aliquibus gratum hoc ipsum
et illum patriam remeare, nec non eis quibus immi- huic opusculo indere, licet propositum narrationis
nens famis periculum formidabat, subvenire hortata tramitem me hoc agendo non nescirem excedere.
est, Sed ipse intelligens non sufficere sibi ad suum Quo peracto, ad coeplumredeamus iter. Finito con-
negotium quae habebat, eos quos magis familiares in cilio a Baro discessimus, comitatum papae Romam

curia ipsi dominae esse acceperat percunctatus est usque non deserentes.
ulrum os quod attulerat, dato prelio, reginse in jus Interea reverlit nuntius quem a Roma ad regem
proprium transferre curaj esset. Quid multa '? Investi- Anglias destinatum supradiximus, referens ipsum
gatur de re animus doniinae, et invenitur promptissi- regem suscepiis quidera quoquo modo littcris papse
mus esse, certam se tanturamodo episcopus faceret litteras Anselmi nullo voluisse pacto suscipere, imo
psum os nominati apostoli revera fuisso, et laliler cognito illum esse hominem ejus jurasse per vullum

ut ipsamet testaretur sibi, suWata omni ambiguilate, g Die quia, si fesline tcrram suam non exiret, sine
salisfactum. Ad quod ille : « Quo, inquit, modo ? » retractatione oculos ei erui faceret.
« Super corpus, ait,Dominicum et super sancto- Verum post dies aliquot, ex quo Romam reversi
rum reliquias quas ei proponam jurejurando ,
fuimus, venit inissus a rege Willhelmus, cujus in
rebquias de quibus agitur veraciter esse de cor- exitu Angh'8e menlionem feciraus, doraino papae ad
pore beati apostoli Barlholomaii, el id remola litteras quas pro Ansehno raiserat responsurus. Di-

omni aequivocalione atque sophismale faciat. cebat ergo pontifici « Mandat tibi dominus meus
:

Hoc, inquit episcopus, secure nie facturum poUi- rex sibi non parvae admiralioni esse quod vel in
ceor. » Veniens itaque Cantuariamcurabrachioipso, menlcm tibi cadere potuit ut eum, pro restitutione
prout ilH rex et regina dictaverant, deceuter sus- rerum Anselmi, interpellares. » Et subdidit « Si :

ceptus est. monachorum quo-

Astante igitur ipsa, causara quaeris, haec esl Quando de terra sua dis-
:

que ac clcricorum immenso agmine eam vallante, cedero voluit, apcrle rainatus est se ilio discedenle
inter quos etiam supra memorali viri a quibus haec toium archiepiscopatum in dominium suum acceptu-
accepimus se praesentes fuisse testati sunt, numero- rum. Quoniam igitur nec his minis constrictus quin
saque utriusque sexus et aetatis multidudine ob hoc exiret omittere nohiit, juste se putat fecisse quod
convolante et audiente, jurando super allare et cor- ^, fecit, et injuria reprehendi. « Ad haecpapa: « Accu
"' '
pus Christi necne sanctorum reliquias
'
quas bealum '
sit euni, inquit, aliunde ? n Respondit Non papae :
c

Gregorium sancto Auguslino, aliosque Romanos ait, quis unquara audivit talia ? Pro hoc solo pri-
pontitices aliis archiepiscopis destinasse scitur, as- matem regni suis omnibus spoliavit, quia ne san-
severavit ipsura os de quo serrao habebatur beati clam raatrem Ecclesiam ommium Roraanam visita-
Bartholomaci apostoli proprium fuisse, nec ipsi as- ret, omittere noluit ? Vere et sine omni anibiguitate
sertioni suae aliquid omnino sophismatis aut aequivo- dicere possumus a saeculo tale quid nonesse auditum.
calionis inesse. Quo facto, memorabiiis domina Et pro tali responso, mirabilis homo, huc te fatigasti ?

quamplures argenti libras antisliti contulit, et osse Redi, quantocius redi, et praecipe illi ex parle beati
potita iUud ecclesiae Christi Cantuariensi solemni Pelri quatenus remota omni contradictione illum
donatione ex parte regis Cnudi suaque concessit. suis omnibus integre revestiat, si excommunicari
lUis quippe diebus hic mos Anglis erat patrocinia recusat. Itaque fac ut quid hinc velit scire me faciat
sanctorum oranibus sseculi rebus anteferre. Pontifex ante concilium, quod tertia hebdomada Paschae (a) in

quippe sedis ipsius, /Egelnotlius noraine, inler reU- hac urbe sum celebraturus, alioqui certissime noveris
qua quae hominidedit, cappam iUi valde pretiosara se in eodem conciho damnationis sententia puniri
aurifrigio ex omni parte ornatam dedit, quaeetiUius quam promeruit. » At ille : « Priusquam abeara,
Ecclesiae decori, et Ecclesiae Cantuariensis futuris ^ tecura secretius agam. » Mansit ergo
per dies ibi

temporibus tantae rei existeret testimonio et proba- plurimos idem Willhelraus, prudenter operara dando
tioni. Ego igitur cum, ut dixi, conciHo praesens hos et iUos suae causae fautores efficere, ac ut domi-
antistilera Beneventanura cappa reliquis praestaute ni sui voluntati salisfaceret, munera quibus ea cordi
ornatum viderem, et eara ex his quae olim audieram esse animadvertebat disperliendo, et poUicendo parvi
oplime nossem, non modice laetalus, et cappam habere. Deductus orgo a sententiaRomanuspontifex
et verba mihi puero exinde dicta Patri Anselmo est, ac pro voto WiUhelmi inducias usque ad feslum
ostendi. Mox celebrato concilio ubi Beneventanum sancti Michaelis dedit regi. Actasunt {b) haec in ipsis
ipsum adii, el inter alia mutuae dilectionis coUoquia solemniis Nativitalis Christi.

HENSCHENII NOT.E.
(o) Anno ergol099,quandoPaschafuitcelebratum aUquod Roraanum anno 1098 celebratura, in quo
X Aprilis et littera Dominicalis B Dominica lii in
: inducisehse concessae fuerrat necque post concilmm :

XXIV ejusdem mensis cadebat. Barense aliud concilium videtur habitum coram Ur-
{b) Male ergo hic inducitur a quibusdam concilium bano fuisse, quara id in quo, post Pascha sequentis
419 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 420

Quod videntes, vane nos ibi consilium niliil A liunc sedem referuntur, consilia ol auxilia, sicut a
auxilium operiri inlelloximus, potitaque licontia capile omnium, requiruntur. Sed quo terrainentur
Luf^dunum reniearo decrivimus. Quam licenliain etlcctu, hou totus mundus novit ot inde conqueritur!

cuni nullatenus impelrare, potuissemus,remansimus De cujus mundi romolissimis partibus unus ecce
Romae usque ad prsertnitum tempus consilii, conti- inter nos raodesta tacilurnitate quiescens milis

iiuo circa pa]>am deg:cntes communc vi-

et (juasi in rosidot, cujus silontium clamor magnus est, cujus

vonlos. Noc enim duoe, sed una videbatur amborum humiiitas et patientia quo deciivior atque mansue-
curia esse. Unde et ipse papa frequenter ad Ansel- tior, 00 subUmior ost anteDeumetin nos ferventior,

mum veniebat, Ifete cum eo scse agendo, et curiam isle unus, unus, inquam, iste, quara crudehssime
faciendo oi ; dedil quO(iue illi hospitium in (juo atllictus quam injustissime suis omnibus exspohatus
consorvabamur eo jure ut, si aliquando Romam venit huc judicium et aequitatom aposloHca) sedis

rediret, contra omnes hoininos illud sibi vindicaret. de negolio suo etllagilans. Jam annussecundus est(c)

Ipse in convenlu nobiUum, in processionibus, in quo huc venit, sed vol ([uid hucusque subvenlionis
stationibus, semper et ubique a jtapa secundus orat, invenit ? Si de quo dico non omnes agnoscitis, ipse
pr» cunctis honoratus, cunctis acceptus, ot ipse est Ansehnus archicpiscopus anglica? rcgionis. »
cunctis simplici humilitate submissus. 13 Ilis dictis virgam pastoralem, quam manu tenebat,

Cura vero ad cousiliuni ventum esset, et episcopis tertio pavimento illisit, indignationom spiritus sui,

qui de Italia ot Gallia venorant suas sedes ot con- compressis exploso murmure labiis et dentibus,

suetudiue vendicaulibus, nomo oxisterot qui se vel palam cunctis ostendens. Ad haec papa ei innuens,

audisse vel vidisse archiopiscopum Cantuariensem ait : (I Frater Reingere, sutTicit, sufticit. De hac re
Romano concilio ante haec interfuisse dicerot, vel bonum consihum erit. » At ille, producto in eum

scire quo tunc in loco sedere deberet, ex praecopto spirilu, inquit : « Et equidem expedit. Nam aUter

papa» iu corona (23) sedosilli posita estfrt), qui locus eum qui justa judicat, non transibit. » Deinde ad
non obscuri honoris in tali conventu solei habori. perdicenda conciHi decreta monitus, verba re-
Igilur dum inipso concilio raulta tractarentur,raulla sumpsit ac in fine dicendi, ne parvi penderetur in-
disponorontur, multa observari decornorontur, nec juria Ansoimo illala, repetit, monuit, et sessum ivit.

tamcn ab omnibus jiartim proptor conventus im- Hsec omnia, cum Pator Ansolmus audisset et tan-

raensitatem, partim propter inlrantium ot exeuntiura dem circa finem verborum de se dicta intellexisset,

a corpore B. Petri streiiitum et concrepationem, oppido miralus est, sciens se nec homini de re lo-
clare intelligerentur, j^ra-cepit ipse pontificum sum- cutum fuisse, nec a se vel ullo suoruni, ut taha
raus Lucensi opiscopo, Reingero ^i») nomino, quatonus p dicoret, procossisse. Sedebat crgo uti solcbat, si-

in raedio caeleriseminentlor starel, ac sonora qua lenter auscullans.

pollebat voce quae slatuta erant cunctorum auribus Inter ultima vero synodi, jara recisis quse reci-

eipresse deponerel. Paler ipse praesidenlis imporio, donda et statulis quae visa fuerunl constituenda in

verura nonnullis ab eo capitulis inaudienliaomniura advorsarios sanclae Ecclesi;e excommunicationis

diserte exposilis, subito admirantibus cunctis, sentenliam cum toto concilio papa intorsit quia

vultu, voce, ac gestu corporis in alium habilum sentontia omnes quoque iaico investituras Eccle-

demutatusest, unde suorum kiminum acie in cir- siarum dantes, et omnes easdera investituras de
curasodcntos direcla, vulnerata) menlis dolorom nuinibus illarum accipientes, necne omnes in ofti-

ullra dissimulare non poluit. Rupta igitur docreto- cium sic dali honoris hujusraodi consocranlos, pari

rum serie, quae exponenda susceperat, inlulit, di- niodo involvit. Eos nihilominus sub ipsius analhe-
cens : c Sed videlicet quid faciamus'? Praeceplis raatis vinculo coUigavit qui pro ecclesiasticis ho-
subditos onoraraus, et iniquis tyrannorura s«vitiis noribus laicorum hominum homines fiunt dicens

non obviamus. Oppressiones nauKiue quas ipsi sua nimis exsecrabile videri manus quae in lantara emi-
tvrannide Ecclesiis inferunt, et oxspoliationes per- nentiam excreverint, ut, quod nulli Anglorum
sunt quolidie ad
D concessura est, Deura cuncta creantem suo rainisle-
sonarum (juae tuendis illis inslilulae

IIENSCHENH NOT.E.
anni 1099 cclebrando, sentcnliam c.xcommunica- capito sedcat pontifex cura suis aut lcgati ponliticii :

lionis se latunim minabalur pontifox ullra (piod ; cx ulroquo autom lalerc pioducta scamna domuin
nihilominns inducias concessit us^iue ad fe.slum in hemicychim coeant qui hemicyclus videtur liic ;

S. Michnelis au iiiimum, viii Maii rocurronsV an

;
corona appellari, atque adeo plaiie ox opposilo pa-
vero solomnius allerum, xxix Septembris V Existimo pae sedisso Anselmus de quo scribil Gervasius l)o-
:

secundura quia licel prior terminus sutliciobat ut

:
robernonsis in ms. apud Soldenum, Altcrius orbis
nihil a concilio timori deberet, infra tamen de papatii vocalum ab Urbano.
morte Urbam agciis auctor, eumque diccns i^rius (b) Reingcrus, aliis Riugerius et [{angerius, vixit
obilum quam respoiisum ex An^lia exspoclalum ve- usque ad auuum 1112. Exstant Malhildis regiuie ad
niret, salis indicat, se bis postiiiorem terminuiii iii- eum episiola).
telligere quandoquidcm ille obierit duobus mensi-
;
(c) Sccundus annus ab advonlu S. Anselmi Ho-
bu8 jiost primuni, 29 Julii, scilicet mam, iion liuiliis, s(>d inchoalus dunlaxal, hic inlol-
{a) Quae piclurac Tridcntinam aut similes synodos ligi dcbel ; uli ox dictis npparel.
exlubeul, repraescaluat sedilia aic disposita, ut io
m HISTORIA NOVORUM. — LIB. II. iii
rio creent, eumdem ipsum pro redemptione et
et A susciperet. Qui decessus vitae, ubi ejusdem reo-is
salute lolius mundi summi Dei Patris obtutibus auribus insonuit, respondil : « Et Dei odium habeat
offerant, in hanc ignominiam detrudi, ut ancillae qui inde curat. » Adjecitque : <. Ille vero qui modo
fiant earum manuum quae die ac nocte obscenis papa (a) est, cujusmodi est ? » Cui cumin aliquibus
conlagiis inquinanlur, rapinis ac injustae sangui- Anselmo archiepiscopo similis diceretur, ait : « Per
num effusioni addictae commaculanlur. His praesentes vullum Dei, si lalis esl, non valet. Verumtamen sit

fuimus, haec conspeximus, his ab universis, fiat, fiat, modo ipse per se, quia per hoc et hoc papatus suus
acclamari audivimus et ia his consummatum con- non ascendit hac vice supcr me. Ego interim liber-
cilium scimus. tate potitus agam quod libet. » Nec enira putabat

Postera die, accepta licentia, Roma digredimiir, apostolicum orbis posse in regno suo esse cujuslibet
nihil judicii vel subventionis, praetenjuam quod permissus a se. Qualiter ergo deinceps
juris, nisi

diximus, per Romanum praesulem nacti. Via vero sese liabuerit, ad aha feslinanti scribere opporlunura
redeundi tunc teraporis nniltis erat periculis obno- non est. Atlamen liberlate qua sc potitum glorialus
xia, sed protegente nos Domino, pericula cuncta estnon diu frui permissus est. Prius enim quam
evasimus, ac Lugdunum illfesi pervenimus, ubi cum annus transiit, insperata et subita morte percussus
summa veneratione gaudioque suscepli, et a ponti- g eam perdidit. October namque audivit eum glorian-
mansionem nostram illic fir-
fice civitatis detenti, tem, secunda dies sequentis Augusti vidit eum ex-
mavimus, amissa omni fiducia ulterius lempore spirantem. Siquidem illa die mane pransus in sil-

Willhelmi regis Angliam remeandi. Habilus est ergo vam venatum ivit, ibique sagilta in corde per-
(b),

ibi Anselmus, non sicut hospes, aut peregrinus, scd cussus, impanitens et inconfessus e vestigio mortuus
sicut indigena, et vere loci dominus unde nusquam est, el orani homiue mox dereliclus (24). Quae sa-

ipse ipsius urbis anlistcs, eo praesente, suo vo- gitta utrum, sicut quidara aiunl, jacta ipsum per-
lebat loco praesidere, sed prfesidente ubique An- cusserit, an,quod plures afTirmant, illum pedibus
selmo, inferioris et suffraganei loco simul et cfficio offendenlem superque ruentem occidcril, disquirere
mira ductus humililate fungebalur. Anselmus otiosum putamus, cum scire sufficiat eum justo
festivitates, sacros ordines, ecclesiarum dedica- judicio Dei prostratum atque necatum (c). Ilic occur-
tiones celebrabat, et pontificalia quaeque officia ad- rit animo quid rex iste quondara, utsupra retulimus,
ministrabat. Roffensi episcopo dixerit, videlicet quod : u Deu3
Sed cum multi agnita benevolentiae ejus amplitu- nunquam eum bonum habiturus
pro malo esset
dinc ad eum concurrerent, et sacramentum imposi- quod sibi inferret, » et perpendo quid postmodura
tionis manus episcopi ab illo sibi ac suis conferri Q Dcus erga illum egeril, donec vitae praesenti super-
deposcerenl, ipse qui in episcopalium ofTiciorum ad fuit. Scitur enira quia ex quo illa verba, depulso

ministralionibus semper nutura pontificis exspecta- languore, quo nolura est illum fuisse gravalura,
bal levi affabilitate respondebat suum non esse lale proluUt, tantum in depriraendo et subjugando ini-
quid in parochia alterius cpiscopi, eo inconsulto, raicos, in acquirendo terras, in exercendo volupta-
praesuraere. In quo cum ratione agi intelligentes, tes suas prosperatus est, ut omuia sibi arridere
mox ad suum episcopum nuntios dirigunl, et qua putares. Venlus insuper, et ipsura raare videbantur
benignilate vir ad suas preces responderit inno- ei obtemperare. Verum dico, non mentior, quia
tescentes, orant illum rogari pro se. De re ergo a cum de Anglia in Northmanniara transire, vel
inde
pontifice appellalus, imo per totam parochiara suam cursum, prout ipsura voluntas sua ferebat, redire
hoc et aliis pontificalibus officiis, in illius volunlatis volebat,mox, illo advenieute, et mare appropin-
deliberalione posilis, omnes admiltere, neminem quante, omnis tempeslas, quae nonnunquara im-
ab ipsius gratia sacraraenli paliebatur iramunera mane saeviebal, sedabatur, et transeunti mira tran-
discedere. Fiebat ilaque frequens populorura con- quillitate famulabalur. Quid amplius ? Ita fateor
cursus, et nonnunquara in hoc solo expendebHtur in cunctis eiat fortunatus, ac si verbis ejus hoc
dies tolus, ita ut nos, qui ei ministrabamus, gravi t-v modo respondit Deus : « Si te pro raalo, ut dicis,
taedio saepe fatigareraur, ipso semper jucundo vultu nunquara bonum habebo, probabo an saltem pro
et hilari existente. Crevit aulem in eum mira quae- bono possim te bonura habere, et ideo in omni
dam ex his et inaudita dilectio omniura, et bonitas quod tu bonum aesliraas velle tuura adimplebo. »

ejus divulgabatur per circuitum. Sed quid ? In tantum ex successibus suis profecit
Inter haec, per populos fama dispersit Urbanum ul, sicul hi qui factis ejus die noctuque praesenles

sedis apostolicae prsesulera praesenti vitae raodum exstiterunt attestantur nunqnara vel de lecto
,

fecisse. Siquidem prius obiit quara quae a rege An- surgeret, vel in lecto se collocaret quin seipsum

glorum pro causis Anselrai exspectabat responsa aut collocante aut surgente seraper deterior esset.

HENSCHENII NOTiE
(a) Paschalis II, creatus xn Augusti. Gualterum TjTellum, nobilera Francura, cui ictum
(b) Novam forestam auctores vocant. imputabaut aliqui suo juramento asserentera, quod
;

Pluribus
(c) rem describit Ordericus Vitalislib. x. illa die nec in illara silvae partem venerit, nec regera

Abbas autera Sugerius coaevus excusat operose viderit.

 423 E.VDMERI CANTUARIENSIS MONACIIl 424
Quapropler dum nec malo corrigi voluit, nec bono A el momenlanca coede sequus Arbiter huic vilae
ad bene agcndum altrahi poluit, ne in perniciem subtraxit.

bonorum diutino furore s;ovirot, compendiosa illum

LIBER TERTIUS

Secundo itaque anno («) ex quo a Roma Lugdununi quisque liberandura, et in statum optatae prosperi-
veniraus, qui erat nostri cx^ilii annus tcrtius, vene- lalis aditum sibi poliicebatur. Quae spes inde ma-
runl ad Ansehinimjam lcrtium diem in cienobio, xime proccdcbat quod Ilcnricus qui lunc noviter
quod Casa-Dei {b) dicitur, agentem, duo monachi, fiatri defuncto in regnum successerat, in ipso suae

unus Canluariensis, et altcr Becccnsis, nunliantcs ei consecrationis die bonas el sanctas omni populo
jam saepe memorati Willhehni rcgis vitae excessum. legcs se servaturum, et oniues oppressiones et ini-

Quo illc vclicmcnti slupore percussus, mox est in (juitales quae sub frate suo emerserant in omni sna
acerbis^imum tlclum concustus. Quodvidentcs admi- pv doniinatione, tam in Ecclcsiis quam iu soecularibus

rati admodum sumus. Al illc, singuilu vcrba ejus negotiis, prohibilurum et subversurum spoponderat,
inlerrumpcnte, asscruit, in ipsa veritate quam ser- et ha5C omnia jurisjurandi interjeclione firmata, sub

vum Dei transgrcdi non decct, quia si hoc efficere nioniinenlo lillcrarum sigilh sui teslimonio robora-
posset, multo raagis chgeret seipsum corpore quam tarum, per totum rcgnum divulgatum iri pra^ccpc-
ilhmi, sicul erat, mortuum csse. ral. Praescntia nihilominus communis omnium Patris

Nobis post haec Lugdunum reversis, ecce alius e jam ipsi spei non parum roboris aqud hominum
fratribus Ecolesi« Canluariensis advenit, htteras mentes adjiciebat, constantcm illiusprobitatcm agno-

delerens, preccs offercns, quibus obnixe ab Anglo- scentium, ct sancla quaedam ad reformandum Chri-
rum matre Ecclesia interpellatur, quatenus, exstin- stiana^ religionis statura qui posl obitum venerandae
clo tyranno, fihos mora, revisere con-
suos, rupla memoriff! Lanfranci archiepiscopi in multis decide-
solariquc dignctur. Audito igitur dc re consiho mc- rat, proximc ab eo prodire et slatui arrcctis sensi-
morati revercndi Hugonis ipsius urbis cpiscopi, itcr bus exspcclanlium.
Angham remcandi ingressus est, ipso pontifice, et Sed cum post paucos sui rcditus dies Scrberiam
toto populo terrae supcr hoc dolente, et nisi rationi ad regem venisset, et ab eo gaudenter susceptus,
conlrairct, modis omnibus, ne fieret, prohibcre rationi ihius (c) qua sc excusavit cur, in suscipienda
volente. Magno denique solalio se in disccssu cjus G regi« dignilatis bcncdiclione, illum cujus juris eam
autem illumsunt de
deslilui videbant. Proseculi villa esse sciebal non cxspectaverit, acquicvisset, postu-
in yillam per plures dies lam viri quam mulieres, latus est pro consuetudine antecessorum suorum
singuh cerlatim currentes et pro sua desohitione regi hominium faccre, et archiepiscopatum de mann
gemebundas voces cdentcs. Necdum pervcnimus Clu- ejus recipcre. Quibus cum ille nequaquara se aut
niacum, et nihilominus altcr nunlius, cx parle novi vello aul posse assensum praebere responderet, in-
regisAnglorum et procemm rcgni Patri occurrens, terrogantibus quare, statim quid super his el qui-
moras cjus in vcnicndo rcdarguit, totam tcrram in busdam ahis in Romano consilio acceperit, mani-
advcntu ejus attonilam, et omnia negolia rcgni ad festa rclalione innoluit, itaque subinferens ail : <. Si
audientiam et dispositionem ipsius referens penderc dominus rex ista suscipere, et suscepla servare vo-
diiala. Cujus vcrba litterai rcgis quas alluieral atte- luerit.bene inter nos et firma pax erit. Sin autcm,
slantes, ct dicla plenius explanantcs, i»rcccs ct vota non vidco remanere raeum in Anglia utile fore vel

ipsius regisvirum fcslinato veniremagnopere postu- honeslum, pra,'scrtim cum si episcopatus aut abba-
lantis, seipsum
el rcgnumque suum ejus consilio tias doderit, privari me penilus tam a sui quam el

ac raoderamini se subjccturum polliccntis conlinc- cornm qui suscepcrint comnnmione nccesse sit. Nec
bant. Ilacc ct hujusmodi j^lura quain diccre vchm, ^ cnim ea dc causa Angliam rcdii, ul si ipse Roma
nos ad palriam propcrare cocgerunt. nopontifici obcdire nolil, in ca rcsideam. Unde^iuid
Prosperrimo itaquc cursu marina pericula trans- velit precor edical, ut sciam quo mo vertam. » llis

vecli nono Kalend. Octobris Dofris appulimus, el rex audilis graviler conturbatus est. Grave qui]ipe
in"enli gaudio totam terram in advenlu Anselmi sibi visum esl invcstituras Ecdesiarum et hominia
exsullaMtem rciierimus. Quajdam etriim quasi novic pra;latorumperderc, gravc nihilominus Anselmum a

resurrectionis .spes singuiorum mentibus oricbatur, regno, ipso nondum in regno plenc contirmalo, pati

ab oppressione calenlis adhuc calamilatis se discedcrc. In uno siquidcm vidobatur sibi quasi
qua el

lIIiNSCHENII NOTyE.

Anno ChrisU 1100. primi cl fundatoris.

(a)
{b) Do Casa-Uei, monaslerlo in Arvcrnis, infra (c) Causa rationabiiis csso potuit metus a Robcrto
agelur xxiv Apriiis, ad Vilara S. Robcrii, abbalis fralie primogonito, haud dubie aliquid mohluropro
i^6 MISTORIA NOVORUM. — [.[!5. III. 4i6

dimidium regni pcrderet, in iilo verebalur iie Ira- A negat oblatam ; negat eliam se vei semel aliquando
trem suum Roberlum qui tunc dc Jerusalem Nortb- sua voluntale fuisse velalam, et hsec si credere aliter
manniam redierat, Anselmus adiret, et eum in apo- nolit, offort ?e judicio Anglorum Ecclesiae
totius
slolicaesedissubjectionem deduclum, quod facillimum probaluram : « Attamcn, inquif, me velum portasse
factu sciebaf, regem Anglise faceret. De verbis igi- non abnego. Nam cum adolescentula esscm, et sub
tur altrinsecus molis inducise usque Pasclia petitse amicse mese Christianae, quam tu bcne nosti, virga
sunt, quatenus utrinque Romam mitterenlur, qui paverem, illa servandi corporis mei causa contra
decreta apostolica in prislinum rcgni usum niuta- furentem et cujusque pudori ea tempestate insidian-
rent, et interim Ecolesiis Angliae in quo erant statu tem Nortlimannorum libidinem, nigrum panniculum
manenlibus, Anselmus redditis terris quas rex mor- capiti n)eo supcrponere, et me illum abjicientem
luus Ecclesiie Cantuariensi abstulerat, suis omnibus acris verberibus ct nimium obscenis verboium cou-
revestirelur, sicque fierel ut si a sentenlia flecti viciis saepe cruciare simul et dehonestare sokbat.
papa nequiret, lotius negotii $umma in eum quo Quem pannum in ipsius quidem prjesenlia gemens
lunc erant statum rediret. Ilsec Anselmus, quamvis ac Ircmebunda ferebam, sed mox ut me conspectui
frivola esse el in nihil utile tendere sciret atque ejus sublrahere poteiam, arreptum in liumum jace-
praediceret, tamen ne novo regi scu principibusullam r, re, pcdibus proterere, et iia quo in odio fervebam,
contra se suspicionem de regni iranslatione aut quamvis msipientcr, consueverara dcsa^vire. Isto,
aliunde inculeret, precibus illorum passus est vinci, non alio modo, leste conscienlia mea, velala fui. Ac
et quod volebant annuit, dimissaque curia in pace si me oblalam quisque dicel, et hoc quale sit ex
ad sua secessit. eo colligi polest, quod, sicut plurinii qui adhuc su-
Hinc paucis diebus iuterpositis, Malhildis filia persunt novcrimt, patcr mcus cum me, quemadmo-
Malcholrai nobilissimi rcgis Scotorum, et Marga- dum dixi, velatam forte vidissct, furore succensus,
de semiue regum Anglo-
relae (a), quae scilur exorla injecia manu velum arripuit, ct dissipans illud, odium
rum, nupsit praefalo Henrico regi Anglorum. Ipsa Dci imprecatus est ei qui mihi illud imposuit, con-
quippe Margareta filia fuit Edwardi filii regis Ed- testans se comiti Alano me potius in uxorem, quam
mundi, qui fuil filius regis Elhelredi filii gloriosissi- in contubernium sanctimonialiura priedestinas-
mi regis Eadgari, cujus mox in capite hujus operis se (^). Ilsec esi unde calumnior ratio mea, quam,
mentio facla est. Negotium ilaque ipsius copulse, quseso, perpendat prudentia Ina, et agat pro nie
licet propositi operis intentionem , ut quibusdam sicul novit agendum paternitas lua. » Quid plu-
haudquaquam respiciat, tamcn quia
forte videlur, ra? Differt Anselmus sentenliara ferre, et causam
per Anselmum administratum esl (nam et eos in judicio religiosarum personarum regni determi-
conjugiura benedixit, ct illam pariter in reginam G nandam pronunliat. Staluto ilaque die coeunt
consecravit) brevi autumo dcscribcndum quaiiter ad nulum illius episcopi , ahbatcs nobiies, qui-
actum Hoc autem ea re nobis maxime in volun-
sit. que , ac rcligiobi ordiuis viri in villa Sancti
talem cecidit, quoniam Anselmum in hoc a reclilu- Andreae de quae Lambeta vocatur,
Rovecestra ,

dine deviasse nonnulla pars hominum, ut ipsi audi- quo ipsum prsesentis negotii tunc tenor ad-
et

vimus blasphemavit. Siquidem eadem Mathildis,

, duxerat. Causa igitur juxta prtescriptam seriera in
inter sanclimoniales in monasterio ab infantia nu- mediura deducta est. Prodeunt hinc inde idoaei
Irila et adulla, credebatur a multis in servitium Dei tesles, verba puellae purae veritati subnixa prote-
a parentibus oblata, eo quod publice visa fuerat stantes. Accedunt istis archidiaconi duo, ^^'illhelmus
earum inler quas vivebat more vclata. Quse res, dum videlicet Cantuariensis, et Humbaldus Serberiensis,
illa jara olira diraisso velo a rege amaretur, \leg. quos Paler Anselmus Wiltuniam (c), ubi illa fuerat
cum] plurimum ora laxaret, et eos a cupitis ara- educata, pro ejus rei certitudine rimanda direxerat,
plexibus retardaret, ipsa Anselmum, cujus in hoc qui publica voce testali sunt se et rem a sororibus
nutum omnes exspectabant, adiit, consilium de ne- diligeniissime perquisisse, et nihil quod relatse ra-
gotio, et auxiliura subraissa prece qusesivit. Cui tioni obsisieret ab capere poluisse. Monet ergo
eis
ille , famam quee ferebatur injiciens, affirmabat j-> Anselmus el per Christianara obedientiam omnibus
nuUa se unquam ratione in hoc declinandum, ut imperat ut nullum a veritale favor aut timor delle-
suam Deo sponsam tollaf, ct eara terreno horaini ctat, sed sicut revera causae Dei, quo juste delermi-
in matriraoniura jungat. Referl illa, et penitus se nelur, unusquisque pro viribus opera ferat, ne, quod

HENSCHENn NOTJE.

regni paterni recuperalione : regem ergo benedixii dominalus in Fiancia, matre Norlhmannica pro-
archiep. EboracensisThomas, anno 1100, v Augusti, creatus videtur aulem conjectura probabilis fun-
:

post obitum Guillelrai die tertia, qui et ipse sequenli dari in communi Anglorum Scotorumque odio ad-
mox Novembri obiit. versus Britoncs, quod hic vel Alanus coiiies dicatur
(a)Colitur S. Margareta regina x Junii, cliam proverbialiter, pro magno Scolici nominis hoste,
Martyrol. Rom. inscripta. vel aliquis primi illius fortasse nepos , et Scotis
(b) Celebris apud hisloricos est Alanus, coraes Bri- seque abominatus signiticetur.
lonum Armoricorum, inter principia Northraannici (c) Willonia episcoporum sedes, antequam eaSa-
Patrol. CLIX. 14
 liADMERI CANTUARIKNSIS MONACIII. <i8

absit , aiens , talis judicii sentenlia prodcat cujus A suscipio quo lanti Palris auclorilale suffuilum au

cxemplo in supervenluris lemporibus, vel sua qui- dio. » Illa dehinc in mcdium ducilur, gesla comi

libel libertatenon jure privelur, vel Dcus liis quse \uUu audilet ampleclilur, auditum sibi prasstari pau-
Acelamant cis prccalur. Loquens crgo oblulil se vel sacramento
sui juris esse debent injuria defraudetur.
omnes ita faciendum, et se non aliter facturos spoa- vel alia, quam magis eligerent, ecclesiastica iege, pro-

Remoto ilaque a conventu solo palre, Ecclesia baturam solidae veritati subnixara esse jam definitara
dent.
AngliaJ quae convenerat in unum de proferenda seu- ralionem suam. Quod non propterea facturam fate-

tniclat. Deinde illo in medium reverenter lur, quasi sibi non creditum esse pulel, sed ut malc-
lenlia
adiUicto, expositum est quid de nogolio communis volis hominibus omnem deinceps blasphemandi oc-

consensus inveneril. Ralum aiunt perspecta casionera amputet. Respondetur nihil horum opus
omnium
paratos se esse, quoniam si maUjs homo de malo thesauro
re sibi videri, et ad lioc coraprol)andum
,

pueliam pro cau^a cordis sui prolulerit mala, dicto citius opprimelur
asserunt nulla senlentia possc
quo- ipsa veritate jara tantarum personarum aslipula-
sua jure constringi, quin libertate corporis sui ,

legaliter velit, valeat uli. Quod licef, tione probata, et roborala. Alloculione poslha?c et
cunque raodo
argumento probare possemus, eo ta- benedictione Anselmi potita abiit, pauculis diebus
inquiunt, levi
men, cum opus non sit, supersedemus, noslris ar-
B evoUitis fit, ut dixi, rcgina et conjux. Verum, cum
firmioium lcnenles parem judicii hujus ipsa conjunclio juxla ritumEcclesia; fieri firmarique
gunientis
a venerandffi raemoriae praedecessore deberet, Pater ipse totara regni nobiUtatem popu-
sententiam ,

Patre et magistro nostro Lanfranco simiU Uinique minorem ,

pro hoc ipso circumtUientom,
veslro ct
magnus necnon foribus ecclesice rcgora et illam circuni-
de causa romulgalam. Nam quando iile
jiro
j

vaUautem sublimius ca;teris stans in comnume

^ViUheUnus hanc terram primo devicit, mulli suoruin ,

applaudentes, omniaque suis edocuil, quo ordinc causa virginis, quam faraa vul-
sibi pro tanta victoria
garat, per episcopos et religiosas personas venlilala
voluntatibus atque luxuriis obedire ac subdi debere
fuit ot determinata. Quo faclo, monendo, auctoritate
autumantes, non solum in possessioncs victorum,
et virgines, ubi eis facultas Dci i^raecepit, quatenus si quis aliler de negolio illo
sed et in ipsas matronas
Quod senlirtt ac sentenlia luleral (unde scilicet ipsam
aspirabal, nefanda Ubidinc cccpcrunt insanire.
,

pudori metucntes copulam, sccundum legem Christiauam fieri non

nonnuHae praividentes , et suo
,

debere possel ostendi), nihil haesitans, salva pace

monasteria virginum petivero, acceploque velo sese
tanla infamia protexore. Qua^ chules omnium, coram proferret. Ad qua^ , cunclis una
inler ipsas a
pro leraporis qualiiate clamanUbus, rera juste definilam, nec in ea quid
cum postmodum sedata, et
i-csiderc uude quis, nisi forle malilia duclus, jure
pax rebus data fuissct, quajsilum ab codom Patre q
aliquam possel movere calumniam, lcgitime con-
Lanfranco est quid de Uis, qua' laU refugio suam
juncti sunt, iionore quod dccuit rcgem et rcginara.
pudicitiara servaverunt, ipse ^entirct, essentne vide-
constringendae in monaslerio veUmi tenere quod
En ordinem gestae rei, teste consoicniiae raeae veri-
licel
tale bicut eam praesens audivi et vidi in nuUam
acceperant, necne. At ipsc quaeslionem ipsam consilio
;

partem declinaudo descripsi, verba puellae ita duu-

generalis concilii taUler solvil, ut eis pro caslitate
taxat in mcdio poneus, ut non asserara vera exstilc-
quam se tam manifesta; rei ostensione amare leslatae
magis reverentiam judicaret exhi- rint necne. Si ergo quis in istis Anselmura contra
fuerant, debitara
aequum aliquid egisse dicerc ultra voluerit, ipse vi-
bendara quam uUara senandae religionis conlinen-
appetoronl, violcn- deril. Nos vero, qui cor ejus in hoc et in mullis
liam, nisi propria iliam voluntate
aguovimus, tcstimouium ei perhibemus, quia sicut
tcr ingerendam, El adjuuxcrunl « His iuteriuimus, :

viris audivimus, el ipse fateri solcbal, ncc scire nec posse illo tempore
haec approbari a sapieulibus
volumus, ac roborari habuil, quomodo in hac re raelius aul aequius faceret
haec in praesenti negotio valere
poslulamus. Licet enim sciamus causmi ilianim quam fccil (a).
istius e.sse Ieviorera,dum iUa siionte,ista
roacla pari Eodem anno venit in Angliam Guido archiepisco-
favorc pus Viennensis, functurus, ut dicebal, legatione to-
de CciusaveUmi porlaverit, tamen, ue quis nos
^ liusBritanniae, ex pra?coplo el auclorilate aposto
cujusvis duci existimet, nonullraprogrediiujudicio
ut quod valuit in ra.ijori lice seiUs. Quod, per Angiiam auditum, in admira-
volumus, hoc solo ronlenli,
valeat in minori. » Tunc Ansclmus ad ha-c : «. Scilis Uonem omnihus veuil : inaudilum scilicel in Britan-

nia cunoti scientes, quemlibet hominum supcr se

quid monuerira, (piid praeceperim, quidque
pollicili

quod vobis visum cst vices aiioslolicas gcrere nisi solum archiepisoopum
sitis. Cum igitur secundum
comnuine judicavoritis,sicul a>seritis,ego Cantuari». Quapropter sicut vcnit ila reversus osl,
justius, in
uius iliud a ueuiino pro legato susceptus, nec in aliquo logali
judiciura vestrum non abjicio, sed eo secu "

IIENSCIIKNII NOT.i:.

ri»buriam sub regibus Norlhmaunis Iransferrelur. A rostauratione teslatur adolescenlcm sa adfuisse, au-
(livis^oipio ca qiurad iKicmalrimoiiium dissiiadoiidum
ilic Eadgarus rex pnriiominatus
ginum
inoiiasloriiim Vir-
iiiaKno sludio condirterat, uli scribit lilhoire-
dixit S. Aiiseliiiii.s, cl (|iiaiii voracitcr propiiolavcrit
miiiiiiio lciix fuliirum. Vorba ojiis intonro liic jii\al
J
dus abbas Rievallensis in Gcnealogia rcgum Aiiglo-
atloxcro, quia iiUi|iias circiiin^laiilias uh Kadnioro
rum, odila x scriploribiis.
S. Marlini in civi-- divcri^as ronlincnt, cl rom tolam ad Ansolmi laudom
(a) Uerimaiiiiiis. abhas lcrtiiis
in Iractatu m». <le sui monasterii magis ijlnstraul; sic ergo hubet : •< Dc quo Henf-iro
late Tornarcasi,
 ;

iiit HlSTORr.V NOVORU.M. — MB. III. 430

officio functus. Exiude, cum ad tempus induciarum A versa permovit. Rex igitur principes, et principes

Pascha(a) ventura esset, et quiRomammissi fuerant regera suspectura habentes : ille scilicet istos, ne a
nualii nec dum redissent, usque ad adventum illo- se instabili, ut fit, fide dissilirenl, e( isti illum for-
rum induciae dilalae sunt. midando, ne undiqiie pace potitus, insc legibuseSe-
In subsequenti autem solemnitate Pentecostes, ratis desseviret, actuni cx consulto est ut cerlitudo
adventus coraiiis Roberli, fratris regis, in Aogliam talis hinc indc fieret, quae utrinque quod verebatur
praevia fama totam regalem curiam commovit, et exckideret. Sed ubi ad sponsionem fidei regis ven-
quorumdam animos, ut postmodura patuit, in di- tum est, tota regni uobifitas cum populi numerosi-

HEXSCIIENII NOT.E.
quia mentionem feci et non
referendi locus
alius piscopum, siquid in eo vellet calumniari. Respondit
erit, multum
licet a capta narratione digredi
vi- D. Anselmus se non illud calumniaturum, cum re-
dear, quiddam tamen dignura memoria dicam, Hic vera secundum oaiionum decreta judicassent. Tunc
ergo confirmatus in regno vohiit conjugem habere rex, Qaandoquidem, inquit, judicium laudaris,
<i

puellara quamdam, filiam regis Scotiae dixitque : velo ut raihi puellam desponsetis. » Sed D. .40561-
D. Anselmo, tunc leraporis Canluariensis urbis ve- mus » Judicium, inquit, non reprehendo
:
sed si ;

nerabili archiepiscopo, ut eara sibi benediceret, et B raajestas veslra niihi credere vellet, ul eam non du
solemnibus nuptiis benedictam iu conjugium socia- cerftis consulerura cum quomodocunque contiwit,
:

ret. Respondil archiepiscopus se nolle eam benedi- taraen velum super caput porlavit; et sufficienter^de
cere, nec suo consilio regem in conjugium eam sibi "filiabus regum aut comitum vobis invenire possetis.»
sociaturum, cum velum saoctimonialium, sicut ipse Rege vero in eoquod conoeperal perseverante, sub-
pro vero audiverat, gestasset super caput suum, quo juaxit vir sanclissimus
ille Vos quidem, domina : .1

se coelestis potius quam terreni regis monstrasset rex, consilio meo prretcrmisso, facictis quod vobis
fore sponsam. Rex econtra dixit se promisisse ac placuerit sed qui diutius vixerit, pulo quod videbit
:

etiamjurejurando confirmasse patri ejus, quod eara Angliam non diu gavisuram de prole quae de ea nala
conjugera duceret ideoque pro conservando jura-
: erit. Haec ego adolesceas eum dixisse audivi, nunc
'-

menlo suo se eam non diraissurura, nisi canonico vero magaa exparte video jam coatigisse. Rex ita-
judicio fuissel deterrainalura prajcepitque ut ascito
: que de ea duos filios ct uuamfiliam geauit, ei qiiibus
Eboracensi archiepiscopo congregaretur concilium filii jam ailolesceates, dum ex Norlhm.anaia
in An-
episcoporum, abbatum et ecclesiaslicarum persona- gliam redirent, fracla aave cum aliis mullis in mari
rum lotius .\nglise, ad definiendum ccclesiaslicacen- perierunt filiam vero cum mullis opibus sibi a patre
;

sura tanlum negotiura. In generali ergo concilio re- transmissara Hearicus imperator conjugem duxit,
quisita est abbatissa illa, in cujus raonasterio puella nupliasques Lcodii cum magna gloria celebravit; sed
illa fuerat nutrita, ulrumne revera more sanctirao- uno filio ex ea geaito, celeri niorte prsevenlus eam
nialiura,velo capiti imposito, benediclioue episcopali viduara reliquit, quce viduafa rursus comili Aade-
fuisset consecrala. Respondit abbatissa publice co- G gaveasi nupsit. Cum subito patre ejus iu urbe Ro-
ram omnibus n Revera paler ejus mihi eara com-
: thomageasi defuacto, Aaglorura proceres Stepha-
mendavit, non ut sanctimonialis fierct, sed solura- nura comitem Boloaieasera, Theobaldi comilis Cam-
modo ut in ecclesia nostra propter cautelam, cum paaieasis geraianum, super se regem constiluuat.
caeteris puellis nostris extraneis, nutriretur ct litte- Uade Roberlus, Honrici regis ex coacubina filius
riserudiretur. Gum autem adolevisset, nuntiatum graviter indiguatu?, contra eum palam rebellavit
est mihi quodam die, regem Guilielmuni, domini eumque prslio captum in quodam castello, quod
mei Henrici germanum, qui tunc vivebat, propter sibi pater suus dederat, viuctum reclusil et sorori ;

eam videndam venisse; jamque cum militibus suis suae, ut cum filio suo citius in
transiret et Angliam
ante januam ecclesiai nostrse descendisse, utquc regnum patcraum susciperet, maadavit. IUa, putans
jaauae sibi orandi gratiaaperirenturpraecepisse. Haec se cuacta prospera reperturam, celeriter pertrans-
audiens nimiuraque perterrita, ne forte illa, ut ju- ivit : sed secus quara crediderat, invenit nam :

venis, regi placeret ; et rex indomitus, qui omne conjux Stephani, principibus sibi junclis, fortiter ei
quod sibi occurrisset illico facere volebat, visa pul- restitit. Ipse quoque Stephanus, post paucos dies
chritudine pueliae aliquam ei illicitam violentiam fa- quibusdam pactionibus Roberto reconciliat^us et de
ceret, qui tam iraprovisus et insperatu> propier eam vmculis eductus, rursus Anglorum regnura obtiauit:
videndam advenisset in secruius cubiculum eam
; sicfpie filia regis Henrici vena spe se delusam fore
introduxi rem sicut erat el aperai, ca |ue volente
: ingerauit. Et fuluroram quidem incerli sumus hoc :

velum unum capiti ejus imposui, qnaienus eo viso vero unum aperte videmus, secundum piO(dieliam
rex ab illicito complexu revocaretur. Nec me fefellit q D. Anselmi, non diu ^avisam esse .\ngliam de prole
spes mea. Rex siquidem, propler inspiciendas rosas "'
unus regmte, qurc post velum porlalum Henrico '

et alias tlorentes herbas, clauslrum nostrum ingres- nupserat: imo diutina seditione vastatara ac oppres-
sus mox ut eam vidit, cum caeteris puellis aoslris
; sam, de pristinis diviliis ad raagnara paupeitatetn
velura capile gestantem, cxivit, el ab ecclesia re- devenisse. Non ergo contemaeada, scd potius reve-
cessit aperte oslcndens se aoa nisi propler eam
; renda el timeiuia sunl verba sapientium et Ecclesise
venisse. Cum aulem pater puella:; infra eamdem prajlatorura ;
cum el supradictara prophetiara Leo-
hebdoraadam ad ecclesiam aostram venisset, velum- nis papae de Bakluino comite Flandrcnsi, qui con-
que super caput filiac sute vidisset, iratus veluin sanguineam suam duxit, etsequentera D. AnseJmi de
conscidit, et ad terram projectum pedibus suis coa- rege Anglorum, veras fui^se manifesfum est.') Hac-
culcavit, filiamque suam secum reduxit. > laquisita tenus Herraannus, utiquc anle annum 11.53, quo
deinde abbatissa quod anaorura tuac fuisset puella ;
Stephanus rcx obiit cujus verbis illustrandis immo-
:

respondit duodenura esse potuisse. Tunc rege mo- rari non vacat unum dicimus ca habuisse non tran-
;

nente archiepiscopum ut juberet juxla hoc judiciura scripta ex originali a Jesepho Ignatio de S. Antonio
fieri, episcopi et abbates, consilio accepto lcctisque carmelita discalceato, in iisque corrigendura fuisse
diversis capitulis canonura, in coramune judicave- errorem, quo identi lera pater puellae vocabalur rex
runl pro hujusmodi facto non esse prohibendura David, qui frater fuit nec uisi anno ab obitu palris
;

conjugium ; cum quandiu infra legitimara setalem XXIV, abhisce nuptiis xx, Christi vero 1121 regnum
sub tulela patris fuerat, nil ei sine assensu ejus fa- oblinuil, omnium filiorum Jlalcolmi nalu rainimus.
cere licuerat. Finilo judicio rex interrogavit archie- (rt) Anno 1101 Fascbacelebralura fuit
xxiAprilisi
 :

431 KADMERI CANTUARIFNSIS MONACIIII 43?

late Anselmum iiilcr se el regcm medium lecerunl, A iinlas allulerunl, ([uae quid iu se continueriut, lex-
quatcnus ei vice sui, manu in nianum porrecta, tus earum sublcr annexus deciarabit.
promittaret, justis el sanclis legibus se totum rc- " Paclialis cpisoopus, servus
scrvorum Dei dilccto
gnum quoad vivcret in cunctis adminislraturum. Honrico rcgi Anglorum, salutem et apostolicam
fiiio

facto, sibi quisque quasi desecurilatc applaude-

bonedictionem. Legalionis lute verba, fili charis-
Hoc
de adventu fratris sime, » ctc. Vide in Faschali II.
bat. Postquam autem ccrtiludo

sui regi innotuit, mox ille, coacto exerciluo totius Cum ij^ilur ad curiam venissemus, rcx, usus con-

terrse, ipsi bello occurrondum impigor statui. Exor- amicorum illius, qui acerbo contra
silio fratris sui et

circa re- Anselmum, pro regni amissione, odio erant inilam-

citus vero grandis cral atque robustus, ct

gem fideliter cum suis in cxpedilione excubabat mali, exegil ab co ut aut homo
fieret, et eos suus
quibusepiscopatus vel abbatias se daturum diccbat,
Patcr Ansehnus. At ubi Robcrtum ipsum cum so-
insonuit, stalim majores regni, pro more antecessorum suorum consccrarct, aut
ciis transfrctasse
terram suam sine retractaiione et feslinanter exiret.
quasi suoc sponsionis immemores, ad illum, reliclo
Cui ille respondit Dixi quemadmodum Romano
rege, scmet transferre parabant. Quod sic esse An-
: «

eoque ma- conciiio inlerfucrim, quidque ibi a sede B. Petri ac-

selmus certo relatu agnosccns, doluit ;

adversi regi accidoret, intondore g ceperim. Si ergo excommunicationi, cujus in iioc

gis, ne quid
i'eg"0 reiator cxsliti, memet alicujus rci causa sub-
coepit. Sed talis vir quid de taiibus ageret, ignora-
coepit
bat nuHum enim de
:
tali crimine publice potcrat jicio, cui quaeso deinccps adhserere potero, meo ju-

crimen dicio excommuuicaUis. Nuntii liaec ipsa mulare

calumniari, dum nulh testcs adcssent : et

ipsum non audebat rolicendo nulrire, ne perjuri ef- dirocli, infcclo ncgolio reversi sunt. Horum igitur

non modo de qute cum sahite et honeslalc mca nequeotransgrcdi,

fecti regcm scducerent. Rcx ipsc,

regni amissione, sed et de vila sua suspectus, nulli me transgrcssorcm fieri, non videtur sani consilii.

credere, in nullo, cxcepto Anselmo, fidere valebat

Refert : Quid ad me? usus anlecessorum mcorum
nolo pordere, nec in regno meo, qui meus non sit,
unde sfppe ad illum venire, principes quos magis a
quatenus.audito vorbo quemquam sustinere. » Dixit « Audio quo tendant
se labi timcbat ilh adducere
:
;

formidine relevaretur, el illis nielus ista quae dicuntur : excrcitatus in ejusmodi sum.
illius, et ipse a
spoponderant ahquatenus cade- Atlamcn inlcrim non extra terram, ut ipse jubet,
si a fide quam sibi

rent, inculeretur. Ipsc igitur Ansclmo jura lotius sed ad Ecclesiam mcara ibo, et faciendo quae me
Anglia excrccndoe se rehcturum, dehere faccre inteliigam, quisnam mihi vol meis
Christianitatis in
apostolicoe sedis se aliquam volil violentiam inferre, considerabo. Acta
alque decrelis et jussionibus
perpeluo obediturum summopere promitlebat. Qui-
sunt in liunc modum dc his multa, sed eorum om-
^ nium lioec exstitit summa. Episcopis regnique pro-
bus ita se habontibus Anselmus adunatis princi-
ccribus, ut sub aiio rcgc solebanl, verba hinc inde
pibus cunctis, onmem circumfusi cxercitus multitu-
ca]unmia,quam exse- fercntibus et in singulis regiae voluntati parere cer-
dinem siniul et eos, silita(a)omni
omni bono homini forent, fidem lantibus,imo ne Romani pontificis obcdientiae sub-
crabiles Deo et (jui

quam principi suo debebantcpioquo modo vioharent, derenlur summopere insisloulibus, reversus est An-
verborum ralione edocuil, ut cun- sclmus ad sua, Deo in cunctis placere sludens, et
ita indissolubili

cti, ipsum via virtutis

pcrspecto incederc, illico oppressionibus Ecclesiarum Angliac gravi contritione

sprela vita non sequius ehgerent morle procumbore,

cordis ingemiscens.

quam violata fido sua regcm seduccre. Quapropler Non multum temporis fluxerat, ct ecce cum Patcr

indubia licet assortione fateri, quoniam si post gra- suarum securusinjuriarun),Ecclesi.Tdamnisnoi)nihil

tiam Dei fidelitas ct industria non intercessissct An- metueret, litlerae sibi amicabiles a rcge transmissae

selrai, Hcnricus rex oa tcmpestate perdidissel jus deferuntur : in quibus primo salutationis alloquio,

Anglici rcgni. Robertus igitur amissa liducia quam cum porfectae pacis oblationo soluto, rogalur vcnire

in principum traditione habebat, el non iovcm (ic- ad rogem, gosli ncgolii senlcntiam alio consilio

pulans excommuuicationem Anselmi, quam sibi ul moderari volentom. Audilurus itaque, nura lorte

iQvasori (nisi ccepto desistcrel) invehi cerlosciebal ;

D Deus sua gratia cor ejus tetigerit quo mandatur, ;

paci acquievit, et in fraternum omorem reversus Wintoniam vadit, ubi episcopisterr.T^pie principibus
est, excrcitusque in sua dimissus. sub uno coactis, comnuuii assensu apud Anselmum
Ilaque posthac, dum omnos intcuti oxspectarent actum est, quatcnus sub aliis induciis, alii nuntii
aliquid tanlo beneficio dignum in Anselmum a rege prioribus cxcellontiorcs ex utraque parte Romam

processunim, ccce od curiam regis vcniremandatur, millerentiu-, Romano pontifici viva vocc oxjiosiluri,

rosponsurus de ncgotio quo dc induci.i' (lilat;e fuo- ilium aut a senlcnlia nocossario disccssuium, aut,

nint. Nunlii (luippe jam Roma rcvcrsi, liltcras a Ausehuo cum Angliam pulso, lotius regni
suis cxtra

Paschalc papa, qui Urbano successcrat, rcgi desti- subjectioncm et commodum,(|uod indesinguIisaDuis

IIENS( HENII NOT.E

(a) Silitus, parlicipium passivum a tileo, prisca; juslorum aliquorum commemorationo, qui pio
latinilali ijjMiotum, etiam S. Augiislinus usiirpavit, Doiim colcrcnt, siiiluni est per nnnos amplius nn&m
Dc civit. lib. XVI « Dcinccps usquc ad Abraham de
: raille. •
 ; ;

433 HISTORIA NOVORUM. LIB. III. 434

habere solebat, perditurum. Ab archiepiscopo igi- A Emensa dehinc longitudine vise, nuntii Romam
tur missi sunt monachi duo, prsefatus scilicet Baldui- una veniunt ; sui adventus causam, pro eo quera

nus Beccensis, et Alexander Cantuarieusis ; non prceferebat tenore, apostoHcis auribus supgerunl
quidem ut eorum instiuctu Romanus ponlifex rigo- tanti mali diriniendi consiliura proni deposcunt. Au-

rem juslitise causa Anselmi ullo modo exiret, sed dit illo quae feruntur, et non invenit verba quibus

partim ut curialibus minis testimouium, cui papa exprimat quantura inde miretur. Cum tamen ab
incunctanter crederet, ferrent partim ut de ncgo- episcopis raagnopere precaretur suis rebus prseca-
;

tio cerlam apostoHcse sedis senlentiam Anselmo re- vere, ac definitae prsedecessoris sui sententiae rigo-

ferrent. Ad ipsura vero negotium conficiendum di- rcra, ut undique pax esset, temperare asseruit se ;

recti a rege sunt tres episcopi, Hirardus videlicet nec pro capilis sui redemptione hoc faclurum, de-
de Herefordensi, nuper factus archiepiscopus Ebora. crela, dicens indignando, el instiluliones sanctorum

censis ; Herbertus (a) Theodfordensis, Roberlus (b) Patrum, minis aclus unius hominis, dissiparem ?

Cestrensis. Sed horum episcoporura duos sua quo- Finierat Super haec scriptas epislolas regi
in istis.

que causa Romam agebat, Girardum scilicet adeptio et Ansehno, cuique suam, deslinavit : regi inter

pallii, etHeribertum intentio recuperandi ablatam alia Ecclesiarura investituras judicio sancti Spirilus

et Anselraum, ut quae agebat ageret

Ecclesi» suae curara Christianitalis super abbatiam g inlerdicens ;

S.Edmundi (c). Ante paucos siquidem annosBaldui- et qua? loquebatur loquerelur, affectuose deprecans,
nus ipsius coenobii abbas Romam adieral, el apud firmata et apostolicae sedis auctorilate roborata, in

Alexandrum papam (d) privilegium ipsi abbatiae ac- omnibus sui primalus dignitate. Quae ut mehus
quisierat, per quod eam a subjectione omniura epi- pateant, epistolas ipsas legentiura oculis ecce praefi-
scoporum, salva priraalis obedientia, liberam effece- gimus.
rat. Quod factura Lanfrancus archiepiscopus molesle n Paschalis episcopus, servusservorum, Dei, cha-
accipiens, ipsura privilegium abbali abstulit, nec il- rissimo fiUo Hem-ico regi Anglorura, salutem et
lud ei, nisi circa finem vitae suse, multorum preci- apostoUcam benedictionera. Regi regum Domino
bus motus reddere voluit. Praefatus ergo episcopus gratias agimus, » e[c.,usque ad » Ecclesiarura siqui-
episcopalum Theodfordensem seu Norwicensem, in dem iuvestiluras nos, sancti Spiritus judicio, regi-

cujus parochia eadem abbatia esse scitur, suo jure bus et priucipibus, irao laicis omnibus, interdici-

non jure privatum esse aegre ferens, ut diximus, mus : nec enim decet ut a filio mater in servitu-

Romam ire ; et si forte posset, in anliquam dignita- tem addicatur, ut sponsum quem non acci- oplavit

tem Ecclesiam cui praesidebal reslituere, admini- pial. Habet sponsura suum regem ac Dorainum

culanle aequilate, cogitabal. Hic ilaque Herbertus, nostrura, qui te misericordia sua in potenlia et pro-
cum relictis sociis Rurgundiam cum suis venisset, ^ bilate cu.stodiai, et a terreno regno ad coeleste per-
et parles Lugdunensis provinciae impiger attigisset; ducat. Amen. »

compreheosus a quodara Guidone viro praepolente » Paschalis episcopus, servus servorum Dei, ve-
ac fero quod de Anglia episcopus esset, quodve
est, et nerabili fratri et coepiscopo Anseirao, salutem et

pro damno domini sui Anselrai Cantuariorum ar- aposlolicara benedictionera. Non iguoras divinae vo-
chiepiscopi Romara iret, ab eodera calumniatus. luntatis esse cousilium, » elc. Vide in Paschali II,

Negat ille nec ei creditur. Inslat negando et deje-

; infra.
rando sed nequidquam. Tandem, prolatis, sancto-
: Scripsit quoque, per idem tempus epistolam unam
rum reliquiis, super eas jurare cogitur et asseverare, episcopo et clericis Ecclesiae (e) Excestrensis, quara
se nulla omnino ratione Romae scienter quid actu- huic opusculo indere non omnino alienum putamus,
rum, quod aut honori aut voluntali Patris Anselmi quandoquidem illam futuris temporibus alicujus
videri posset obnoxiura. Post quse, ut pace ac secu- negotlo forte profuturam speremus. Est autem haec.
ritate viri comitatus viae reddi meretur , ferme < Pa^chalis episcopus, survus servorum Dei, vene-
quadraginta, sicut fertur, marcas argenti non grata rabili fralri Osbcrnos episcopo et clericis Excestren-
ei largilate reliquit, quassuonegotio super Ecclesiara sis Ecclesiae salulem et apostolicam benediclionera.
S. Edmundi Romae adminiculaturas, Angham egre- D Et Patrum sanxit auctoritas, « etc Vide in Pa-
diens, mage putavit. schali II.

HENSCHENII NOT^.
(a) Herberti Norwicensis Siraoniacura ingressum, fuerat, Eboracensi est subjectus.
vera pd^nitentia et meliori progressu emendatum, (i;)Abbatia haec S. Edmundi regis et martyris est
describit Malmesburiensis; mox infra Norwicensis in agro Suffolciensi a rege Canuto construcla, de
appellatur, quia sedem (quam ante non multos annos qua vide monaslici Auglicani tomum I, p. 284. Colitur
Tlietfordiam translulerat Herfastus) ipse Norwici diclus Edmundus 20 Noverabris.
locavit, et obiit anno 1119. (rf) Hocprivilegiumdatum anno Alexandripapae XI
{b) Robertus Cestrensis quoque sedem, quam Christi 1071 exhibet hic in nolis Seklenus p. 206.
Lichfeldia Cestriam Iranstulerat suus decessor Pe- {e) Exceslria est Ecclesia el episcopalus Exonien-
trus, jani an. 109,') Iranstulerat Covenlriam, per- sis; urbs ea in Devonia ad Iscara tluvium, Anglis
rexil tamen, ut hinc apparet, uti litulo Ceslrensi Excesler dicta, supra 1. I, n. 13 et hic infra n. 19
qui deinceps exstinctns, demum ab Henrico VIII in vocatur episcopus Exoniensis.
schisraate renovalus est et qui sub Cautuariensi
;
 i3j I^AD.MEIU CANTUARIENSIS MO.\A<,Ill 436

Revorsis episcopi?, ol aliis qui Romam, ut dixi- A ipse ordo cxpostulal ut archiepiscopum unum ponli-
mus, tlirecli tueranl, rex adunalis l.unJonia! princi- ficesque duos majoris testimonii qnam te osse judi-
pibus regni, Auselnium per internunlios cx more cemus. — Et de lilterarum inquit, teslimonio ,

coavcnit, quateuus sibi aul ronsuctudines patcrnas quid ? » Rosponderunt « Testimonium monachorum
:

ultra non negaret, aul regni sui cultor csse desinc_ contra opiscopos non recipimus, et ovinae pellis rc-
ret. Rcspondil : " Inspiciantur si placet iittene qua? cipiremusV Voe, va», aiunt, ad ista quilibel religiosi,
allal3D sunt, et salva honestatc mea, salva sedis nonne et Evangelia pellibus ovinis inscribuntur?
apostolicae obedientia ,
quanlum potero voiunlati hinc simultatis detecla confusio ! » Quid in his An-
ejus morem gerere prjetentabo. Si vult, ait, suae selmus ageret, quod se verterct, aliquandiu dubita-
vidoantur; meae, sciat, hac vice non videbuntur. » vit. Grave quippe judicavit quomodocunque osten-
Refert. <• Cum igilur, inquiens, alia vioe sibi eas dere, fidem se litteris apostolicis non habere el fo- ;

ostendere placueril, tunc et me ad eas quas modo mitcm gravis scandali vidit esse, verba tantarura
habet, promptum habebit. <> Rcspondit : ' Noqua- personarum, in episcopali veritate illa vera esse
quam de litteris ago vol agam ; sed an mere volun- contestantium, adversa fronte refelleret Textus au-
tati, omni anibage dimissa, in cunctis concurrere tcm litterarum hic est :

velit, edicat ut audiara. Quod audiluni multismagnae -q < Paschalis episcopus, servus servorum Dei, vene-
admirationi fuit, dicentibus inler se quia si littera) rabili fralri Anselrao, Cantuariensi archiepiscopo,
votoipsiusconcordaronf, eas,oliam nolenle Anselmo, salutem et apostolicam benediclionem.
ullroneus publicaret. Non crgo nobis oo lenipore « Advorsus, » elc. Vide in Paschali II ad an.
innotuerunt. Altamen quo lani sollicitius sunt celatae, 1118.
eo latius post aliquot dies sunt divulgalse. Verura « Rex itaque ex his quse episcopi dicebant, in sua
lectis atque relectis coram omnibus, auditum prae- sententia animosior factus constanler insistore coe-
bere volentibus, litteris Anselmo direclis, subjunxe- pit, favcntibus simul et incitanlibus oum episcopis
runt episcopi, qui Roma venerant, se alia Romae ab regniquc proceribus quatenus sine retractatione sibi
apostolico verbis accopisso, quam littera) ipsse vel Auselmus hominiura faceret, et oos quibus sc datu-
ctiam iliac quas regi detulorant contineront in se. runi prolinus episcopatus diccbat, consecraturura
Requisitique conleslati sunt in episcopali veritate, sponderet, servata in omnibus antecessorum consue-
papam ipsum rogi verbis puris mandassc per se, tudine. » Tuncille : « Si suorum, dixit, vcrbis epi-
quoniam quandiu in aliis vitam boni principis
, scoporum litteraj concordarent, intellecta ralione
agorct, de Ecclesianim investituris ai-quaniniilor forsan quod exigit facerem. Nunc autem, neinullo
illum tolerarot ; nec cum ullo excommunicationis -, dccipiar, electius videtur Romanum super his ponti-
vinculo necleret, si religiosas porsonas per datio- riccm consulore quam in re tam ambigua sententiam
nem virgaj pastoralis eis invesliret ; cur autem hanc praecipilare. » Ad quae, qui Roma venerant episcopi
tanli doni dignitatem ei per charta^ inscriptionom rcspondoro : < Quae diximus dicimus, quae testati
noluerit dolegare, eam ferebant causam esse, vide- suraus confirmamus, inque his omnibus apostolicae
licet, ne in aliorum noliliam principum prolata, ipsi sodis testinionium, si nobis non credis, appellamus.
eara sibi usurparont, Romani ponlificis auctoritalc Super haec quoque tibi ex parle doraini papse, qui
contompta. Ad hae cum lii, qui ox parte Anselmi hoc jussit, dcnunliamus quatenus consilio nostro te
missi fuoranl, viva voce testarentur, papam nil cui- nihil haesilans credas quia, dum voles, nos paratos
libet verbis mandassc, quod litteris aliquatenus ad- habebis roipsa probare his quac dicimus nihil dupli-
versarelur ; objecerunl ejiiscopi, se clara illis alia citatis inesse. » At ille : < Adversusea quae asseritis
egisse, ])alam alia. Quod Baldwinus audiens, et in- lites oonsercre nolo. Verum quia sentio ex illis

famcm apostolica3 sedis inconstantiam, qure nolaba- quae auditu socrotius didici voluntalem procerum in
lur, sustinere non valens, eos, sicul erat sjiiritu huc unain factara osse, silicet ut si rex invostituras
fervens, el boni amans, nonniliil eliam in istius- Ecclesiarum, sicut se facturura rainatur, dederit,
modi flictis conlra lidcm et sacramenla, qujo so licel id rae nec apjirobanle nec consentiente faciot,
coram Roma? fecorant ajjostolico, agore calumnia- D ego oausa veslri nec danli nec accijnenli nieam
lus csl. Orla igitur disscnsio non modica inlor quasi excomnuinicatis communionem sublraham,
proceres osl. Hi elonim aslruere nilebanlur, so- donec uuutiis quos pro nogotii hujus discussiono
moto vorborMiii inccjlo, srrijiti^ sigilli) p;ipa> signa- Rninam destinabo revorsis pro cerlo sciam quid
tis, vcrbisfpie monacliicis omnino crodendinii ; illi a;^ain, solus ab ois discrepare nolo. IIoc interini ob-
ocontra Irium polius opiscojiorum assortionibus, ?-crvalo peues me, ut nnlla penilus ratione quem-
quam vcrvecum pellibus atramcnto denigratis, (juam in olliciura sic suscepti Iionoris consecrem, aul
plumbiijiie massula onoratis, forc rredendura, ab- cuivis alii consecrare prajoijiiam vcl concedara. »

jerto monaoliellorum testimonio, (jui ubi srcculo sj Sohita in istis controvcrsia ost, et utrinque rcs so-
abrcnunliare jiroffssi smiiI, omiie, inquiiiiil, s.-itu- jiita. Tunc rox tamjuam cupitce pottslati donatus,
laris negolii lcslimonium jiordidorunl. Ast hoc, ail exsullans et tiilaris jicr dalioncm virgac pastora-
Baldwinus, negoiium sseculare non esl. >-
Aiunl : <•
£( lis illico diios do clericis suis duobus episco-
qiiidom 10 vinira prudentem et strcnuum scimus, sed patibus invcrlivil, Rogerium vidolicoi eancella-
437 HISTORIA NOVORUM. — LIB. III. 438

rium (a) episcopatu Serberiensi, et alium Rogerium, A Simoniacsehgeresissubreptio in eodem concilio dam-
larderariura (b) suum, ponlificatu Herefordensi. nata est. In qua culpa inventi depositi sunt Guido
Per idem tempus celebratura est generale conci- abbas de Perscore (d), et Wimundus de Vavestoch,
lium episcoporum et abbatumtolitusregniin ecclesia et Ealdwinusde Ranieseia, et alii noudura sacrati,

beatiPetri apostolorum principis, quae in occiden- remoti ab abbatiis, scilicet Godricus de Burgo, Haimo
tali parto Lundonise sita est. Cui concilio prsesedit de Cernel, Egelricus de Mideltune ; absque simonia
Anselmus archiepiscopus Dorobernensis, considenti- vero remoti sunt ab abbatiis pro sua quique causa,
bus secum archiepiscopo Eboracensi, Gerardo, Mau- Ricardus delleli, et Robertus de Sanoto Edmundo,
ritio episcopo Lundoniensi, Willhelmo electo epi- et qui erat apud jMicelenei.

scopo Wintoniensi, Roberto episcopo Lincolniensi, Slatutum quoquc est ne episcopi ssecularium pla-
Samsone Wigornensi, Roberto Cestrensi, Joanne citorum officiura suscipiant, et ut, non sicutlaici,

Barthoniensi, Herberlo Norwicensi, Radulpho Cice- sed utreligiosas persouas decet, ordinatas leges ha-
strensi, Gondulpho RofFensi, Herveo Pangorensi, et beant, et ut semper et ubique honestas personas
duobus noviter institulis, Rogerio scilicet Serbe- testes habeant suae conversationis.
riensi et Rogcrio Herefordensi. Osbernus autem Ut etiamarchidiaconatusnon denlur adfirmara (e).

Exoniensis, infirraitate detentus (c), interesse non Ut archidiaconi sint diaconi.

g
potuit. In hoc concilio multa ecclesiasticsedisciplinae Ut nullus archidiaconus, presbyter diaconus,
necessaria servari Anselmus inslituit, quae post- canonicus uxorem ducat, vel ductam retineat. Sub-
modum sedis apostolicae pontifex sua auctoritate diaconus vero quilibet, qui canonicus non esl, si

confirmavit. Cujus concilii seriem, sicut ab eodem post professionera castitatis uxorem duxerit, eadem
Patre Anselmo descripta est, huicoperi inserere non regula constringatur.
incongruum exislimavimus. Scribit itaque sic : (/) Ut presbyter, quandiu illicitam conversationem
Anno Dominicae Incarnationis millesimo centesimo mulieris habuerit, non sit legalis, nec missam cele-
secundo, quarto autem prgesulatus Paschalis summi bret, nec, si celebraverit, ejus raissa audiatur.
pontificis, tertio regni Henrici gloriosi regis Anglo- Ut nullus ad subdiaconatum aut supra ordinetur
rum, ipso annuente, celebratum est concihura in sine professione castitatis.
ccclesia beati Petri, in occidentali parte juxta Lun- Ut filii presbyterorum non sint haeredes Ecclesia-
doniam sita, communi consensu episcoporum et mra patrurasuorum.
abbatum et principum totius regni. In quo prasedit Ne quilibet clerici sint saecularium prseposifi, vel
Anselmus, archiepiscopus Dorobernensis et primas procuratores aul judices sanguinis.
totius Britannise, considentibus venerabilibus viris Ut presbyteri non eant ad potationes, nec ad
Gerardo Eboracensi archiepiscopo, Mauritio Lundo- C piniias (g) bibant
niensi cpiscopo, Willhelmo Wintoniae eleclo epi- Ut vestes clericorum sint unius coloris, et calcea-

scopo, aliisque tam episcopis quara abbatius. Huic menta ordinata.

conveutui adfuerunt, Anselmo archiepiscopo petente Ut raonachi et clerici qui ordinem suuni abjece-
a rege, prirnates regni, quatenus quidquid ejusdem runt, aut redeant, aul excommuoicentur.
concilii auctoritale decerneretur, utriusque ordiuis Ut clerici patentes coronas habeant.
concordi cura et sollicitudine tutum servaretur. Sic Ut decimae nonnisi Ecclesiis denlur.
enim necesse erat, cum multis retro annis, synodali Ne ecclesiae aut prsebendae eraanlur.
cultura cessante, viliorum vepribus succrescentibus. Ne novae capellaa fiant sine consensu episcopi.
ChristiansereligionisfervorinAnghaniraisrefriguerat Ne ecclesia sacretur donec provideantur necessa-
Primura itaque ex auctoritate sanctorum Patrum ria et presbytero et ecclesiae.

HENSCHENII NOT^.
(a) Rogeri Sarisburiensis jiater Rogerus, ex pau D Multa erudilissirae colligit Spelmannus in Glos-
(e)
pere presbytero ad jnstitiarii summi eveclus poten sario, ul ostendal, ad /innain dari fundum aut be-
tiam sub hoc Henrico, cujus gratiara indignis arli- neficium, cum traduntur sub obligalione praebendi
bus morueral, cancellarii quoque dignitatem notho annue convivii seu epuli, ad certam pecuniae sum-
sui oblinuil qui nunc episcopalu doiialus, poslea
: mam cerlumque dierum uumerum taxati et hinc :

exiremoe Henrici voluntati infidelis, tiuctor fuit, nomen finnce, non tantum pro villa seu prajdio, sub
exclusa Mathilde filia, Stephanum regem eligendi. annua pensione elocato, sed etiam pi'o convivio sumi
(b) Larderarius dicitur, penu-prsefectus, a larderio, apud aucloresAnglo-Saxonicos. Tale quid hicvide-
quod est penu, sic dictum quia in eo lardum conserva- retur prohiberi. utpote honestalem ecclesiasticam
tur. Non polerat diguioribus inchoare tara indignus valde laedens, nisi mox infra simili phrasi et plane
promotor. in sensu obvio prohiberelur monachis tenere villas
(c) « OsbernuSjUon paucis annis lumine captus, ad firmam, id est sub annuo prelio conductas.
vixil ad annum iv regis llenrici. " Ita Malmesburien- (f)LegaUs dicitur,quiuullurahabet impedimenlura
sis. Ex quo supra statuimus an. 1403 obiisse. quorainus in curia possit ex lege postulare et postu-
(d) Erant abbatite do Pershoreinagro Wigorniensi, lari, quales non sunt excommunicati aul inlames :

de Tavesloch in Devonia, de Remeseja inHuntindo- hoc sensu in formulis judiciariis dicuntur probi et
nensi comitatu, de Burgo seu Petroburgensis in legales homines : el hinc ducitur /ejfa/iias, adhujus-
Northamtonia, de Cernel in agro Somersetensi, de modi honestam qualitatem designandam.
Middellune in agro Dorsetensi. De fundatione elaliis (g) Pinn Anglis significat aciculam aut etiam cla-
horum coenobiorumrebus consulendum Monaslicum vum ligneura ; sed quidea vox adcompolationera ? Ve-
Anglicanum.
 439 EAD.M1-RI CAMLARIENSIS MO.NACIill 4i0

(25) Ne abbales faciant mirnes(«), ei ul in eadem A qiii post non multos instiiutionis suae dies multos
domocuiii nioiiacliis suis manducenl et dormianl, sui tran^gressores in omni hominum genere fecil.

nisi necessilale aliqua prohibente. Sane quod ullimum de renovandaexcommunicalioue

Nc inonachi pu^nitontiam cuivis injunganl sirio Dominicis dicbus slalulum fuit, i]>.>-emet Ansebnus
peimissu abbalis sui, et quod abbales eis licenliam ratlonabib dispensalione usus postponi concessit.
de hoc dare nonpossunt, nisi de iisquorum anima- Finito concilio, Anselmus Lundonia discessit.
rum curam gcrunt. Praefalus ergo Rogerius, qui, ul diximus, in epi-
Ne raonachi compalres, vel monacbiw commalres scopatum Ilarefordensem assumplus erat, e vesligio

tiant. in ipsa civilale Lundonia? gravi infirmilate percus-

Ne monachi teneant villas ad firmam. sus ad extremadeductus est. Qui,cum se proximum
Ne monachi ecclesiasnisiper episcoposaccipiant, niorti sentirel, niisso nunlio cum epistola rogavit
neijue ^ibidalasexspolientsuisreddilibus, utpresby- Ansebiium qualenus praeciperel duobus episcopis
teri ibi scrvienles in iis qua; sibi et ecclosiis neces- suis, Lundoniensi videlicet atque Rofiensi, ut eum,
saria suntpenuriam palianlur. antequam morerelur, sub celeritate episcopum con-
Ui virum et mulierem occullc
fides inlcr et sine secrarenl. Quod ipse audiens insipientiam hominis
tesiibus de conjugio dala, si ab allerulro negata jj admiratus paululum subrisit, nihilque respondens ad
fuerit, irrUa habealur. postulata, nuutiuraa se, sicut veuil, vacuum emisit.

Ui criniiisic toudeaniur ul pars aurium appareat, El ille quidem inox Luudoniae mortuus est, et can-

non teganlur. cellarius reginse, Reiuelraus nomine, loco illiuspari

el ocuii
investilura subrogalus.
Ne cognati usque ad seplimam generationem ad
conjugium non copulentur, vel copulali siniul per- Miltens ergo rex rogavil Anselmura, qualenus pro

maneant, et si quis hujus incestus conscius fuerit, suo jure hos noviter electos cum Willhelmo jam-
et non osleuderil, ejusdem criminis se participem
dudum WentanPR civitatis episcopo eieclo consecra-

esse cognoscai. rel. Respondit : « E(iuidenAVillhelraum libenscon-

Ne corpora defunclorum exlra parochiam suain secrabo, sed quod de nuper iuvestilis iuter rae et

repelienda portentur. illum convenit, non raulabo. " Ai ille, nonnihil ab

Ul presbyler parochiae perdat quod inde ilh jusle anirai tranquillitate mutalus^ unum sine aliis illum,

debelur. se vivonte, non sacraturum, inlerposilo sacramenlo,

Ne quis temerarianovilate corporibus mortuorum, asseruit. Eral quippe idem \ViIlhelmus iu episcopa-

aul foulibus, aul aliis rebus, quod conligisse cogno- lum Wentanae, ul praelibavimus, civilalis, Anselmo
vimus, sine episcopali auelorUatc reverentiam san- n necdum ab exsilio revocato, elcctus, sed ipse ncc
ctitaiis exhibeat. elcctioni consentirc, nec baculum sibi a rege porre-
clum suscipere, nec rcbus vel causis episcopalibus
Ne quis illud nefarium negolium quo hactenua
ullo volebal paclo inlondere. Revocalo aulem An-
homines in Anglia solebanl (26) volnt brula anima-
selmo, clerus etpopulus ei insislere, ac ut electum
lia venuuilari, deinceps ullalenus facere prajsumat.
suura sibi praeficcrct, niagno cocperunt opere po-
Sodomiticum flagilium facicntes, et eos in hoc
stulare. DiiTert ipse, ncc subilum pracbet assensum.
vohinlarie juvanles, in hoc eodem concilio gravi
Tandem lanic^n cteoruin assiduilale, el ecclesiaslicaj
analliemalc damnati .sunt, donec poonitenlia el con-
nocessitalis consideralione proniolus, connivenle
fessione ab.-olutionem mereantur. Qui voro lioc
rogc, ^Villlielmum in Ecclesiam, exsullanlibus cun-
crimine publicalus fueril, slalulum est, siquidom
f lis el monachis ijisius EcclesiiE foslive procedenli-
fueril persona religiosi ordinis, ut ad nullum ani-
bus, adduxil, ac Wenlani ponlificalus curam ei.sub
plius gradum promoveatur, el, si quemhabel, abillo
pracsenlia lolius multiludinis dato baculo pastorali,
d'poiiatur. Si autem laicus, ul in lotoregno AnglicC,
dclegavil. llunc igilur ila eleclura visum cst ponlifi-
legali suan condilionis dij.;nilatc privolnr. El ne
cali boucdictione non esse jurc defraudandum. Sed
hujus ciimiiiisabsolutioncm iis qui se sub rogula
cuni re.\ illum sine aliis sacrarii pernuUcre noqua-
vivere non noverunl, alitjuis nisi opisco]'Us faoere £)
quam, nec Ansolmus cos cum illo sacrarc uUalenus
pra3 umal.
nc<iuiosocre vollel, ]ira>ce])il rcx ul Gcrardus Ebora-
St ilutuin quoqiie cst ut per lolam Angllam in ccn>is siiiiul oiiines sacrarel. Quod ubi pra^fulus
omnibiis Doniinicis diebus excommunicalio pr.xfala Roinclmusadverlit, rclulil regi baculuiii et annu-
rcnovotur. lum quosse injuria subccpisse dolebal, sciens quia
Et hoc ({uidcm Lundoniensis concilii lcxtus est. malcdiclionom pro bencdiclionc susciiierel, si lali

HENSCIIENII NOT.E.

rcor nc libiariorum vilio, luincata vox pojiina in riiil ciiiii .solcmni cawcmoniaoingondi inililcs,sivein
innuf, Corle synodica RiiclRrii cpiscoiii
Jjbieril. oidineni equoslrem ascribeiuli, late probat Seldcnus
'ii eioiion-i-. ad piosbyleros, Spiiilogii Arhfriani ad liiinc locum, docolqiie o\ Malino.sburionsi, Gui-
tomo II, ].a^'. 2iil, exiiio.ssc borlalur ]irosbyleros lielmum Rufiim, lavorc B. Lantllranci iif^um, « eo
diC'*ns « Nolite in labernis. bibere.
: •> quod oiini ii.se Landfrancus iiulriorat el mililcm
(a) Quorao loillu inorcs anlistile.> jus sibi arroga- fecerat. »
4ii HISTORIA NOVORUM. — LIB. 111.
442

A tiam. Quid mihi dc meis cum papa? Quae antecessa

ordinc benediceudus se maaibus Gerardi
subraitle-
res mei hoc in regiio possederunt, mea sunt. Haec si
ret. Underex nimis iratus eum gratia
sua curiaque
quis auferre mihi voluerit, quod inimicus meus sit,
privavit. Gerardus itaquc, socialis sibi cunclis epi-
me diiigit certissime noverit. » Tunc prae-
WiUhclmum omnis qui
scopis Anglise, residuos duos, id est
eorum quee ipsius esse scio ipsi
sul ad ista : « Nihil
atque Rogerium, spreta omni aequitate, slatulo die quod
toUo, aut tollere volo. Verumtamen noverit
Lundoniae voluit consecrare,Anselmo in villa quae de
ncc pro redemptione capitis mei consenliam ei
non longeest, Murtclac nomine, consistente et eveu- prohi-
iis quse praesens audivi in Romano concilio
tum Yerum episcopis ad examina-
rei praestohmte.
beri, nisi ab cadcm sede intcrdictorura absolutionis
tionem sacrandorum pro more paratis atque dispo-
scntenlia prodeat, a qua constitutionis ipsorum vin-
sitis, Willhelmus, amore compunctus justiliae, mox
culum prodiit. » Multiplicata sunt ergo verba istius
inhoruit, et suis ommbus spoliari quam tam in-
discidii, tanlumque gravata ut filii Ecclesiae magno
fando ministerio sub lanti myslerii adminislratione
timerent ne Patrem suum protinus perderent. Ipsos
colium inclinare delegit. Quapropter episcopi, sua
principes, quorum consiliis rex innitebatur, consi-
confusione percussi, iniecto negotio ab invicemsunt lacry-
deratione futurorum malorura ingemiscentes
iUico divisi. Ad hac totius multitudinis quse rex-
,^„„;t „«a \oce
•
v«Po
...
D mismaduisse conspeximus. Fmnt
17- .
prcces „ „.
et oratio-
1 um spec areconvenerat,
.
clamor msonuit,una
1
B x. t- , •
^ nu
ad Chnslum,
, .
et pio
•„ „-^^;.„
gemitu intor
inter
«rni- ^ •
nAnoni nes ab Ecclesia
Wd hehnum
,
recli
.•
amatorem,
.
, .r.r.r.a
et episcopos, non epi-
pellatur quatenus suae pietatis intuitu sedet instantia
scopos, sed juslitia? praecipitatores esseconcrepan-
mala. Haec inler, voce submissa rex antistiti man-
tis. At illi, mentis suae rancorem ex vultus immuta-
dat et niultis precibus obsecrat qualenus ipse per se
tione pandentes, regem adeunt, illatse sibi contume-
Romam ire, et quod alii nequiveranl sua sibi indu-
liae querimoniara corara illo deproraunt. Willhel-
stria conctur acquircre, nc ipse perdendo suorum
mus medilum delucitur, patrati delicti reus
in
jura antecessorum eis vilior fiat. Sensit Pater quo
accusatur, minis non levibus hinc inde concutitur.
haec vergerent, et respondit : « Differantur haec, si
lUe stat nec avelli polest a rccto, et ideo suis omni-
placet, usque in Pascha, ut, audito episcoporum re-
bus exspohatus eliminatur a regno. Quseril Ansel-
gnique primatum consilio qui modo non adsunt, re-
mus super islis a rege judiciura et justitiam nequid-
spondeanl huic. » Terminata in istis ea vice causa
quam. Iterum alque iterum preces et querelas, pro
cst, et abinviccm sunt in pace divisi.
qualitate negotii suggcrit, sed ille nec prece nec
(a)Igitur inPascha curiara venit, regni ingenuita-
querimonia motus coepto desislere voUiit.
tem(6) de negolio praesens consuluit, communis con-
Subsequenli dchinc media quadragesima fere, rex silii voccm unam acccpit, ajquum scilicetfore illum,
Cantuariam vcnit, quaedam, ut ferebanlur, regni C tantae rei gratia, viae laborem debere non sublerfu-
negotia Dofris cum comite Flandrise tractaturus. gere. Refert : « Dum in commune vultis ut cam, ego
Moratus autem triduo Cantuariee est, el quod de corpore licet imbecillis, senioqueconfiuis itcr aggre-
corailis agebatur adventu nihil fuisse agnitum est. diar, iturus quo consulitis, prout vires concesserit
Agnitum vero estquare venerit, et ipsius raore occa- Deus, omnium finis. Attaraen, si ad apostolicum
sio patuit . In ilHs quippe diebus per suos convenit An- pervenire potuero, noveritis quod ipse nihil quod
sclmun quatenus sua jam diutinapatientia delibutus vel Ecclcsiarum libertati, vel meas possit obviare
paternarum ccnsuetudinum amplius sibi nihil dcro- honcstati, meo faciet vel rogatu vel consilio. » Dixe-
garet, nc irritatus cogerelur actu raonslrare qualiter runt : « Legatum suum dominus noster rex suas
ea quae contra se faciebat sibi sederent in mcnte. preces regnique negolia aposlolicis auribus exposi-
Nara, sicut per eos qui secrclorura illius conscii turum tecum diriget, et tu solummodo iis quae vera
eranl nonnullis innotuit, disposuerat apud sc illura dixerit attestare. » Ait : « Quod dixi dico, nec vera
aut aliquo graxi corporis damno laesurum, aut certc dicenti, Deo miserante, contradictor existara. »
inhoneste trans mare pulsurum, ac demum omnia Finitis ilaquc paschalibus festis a curia discessit
juri Ecr-Iesiae compclentia direpturura, si cum ad ex- Anselmus,iter Angliam exeuudi quantocius acccle-
secutionem suae volunlalis dc nola qucrcla non re- D Vulneravcratcnimquodammodo mentera ejus,
ratus.
periret omnino paratum. Quibus agnilis, ita Pater quodrex nec per se nec per suos, ul dixi, audire
Anselmus rcspondit « Nuntii quospro vcrbis quae
: volebat quid littciK Roma nuper allatae continerent
detulerunt episcopi Romam direxi, jam reversi sunt, in se. Quod ideo illum facere quidam opinati sunt,

el veritali atlestanles, ut aiunt htteras atlulerunl. quoniam materiam earumdem littorarum ei jam re-

Ipsse, quaeso, lilterae inspiciantur, si forte in illis velatam per unura illorum quos Anselmus Romam
aliquid quod me voluntati suae cendescendere sinat dircxerat sensira intellexerunt. Forraidabalergo An-
inveniatur. Nequaquam, ait ambagcs hujusmodi selmus nc si verbis episcoporum in litteris ipsis

ullra uon feram, finalem causae volo habere scnten- papa non concordaret, pro investituris Ecclesiarum

HENSCHENII NOT^.
(a) Annus, ut mox docelur, crat IIO;», quando hic, nobililas universa, vocatur ingenuilas : plura
Pascha cadebat in xxix Martii. liuc reducta vide apud Spclmannum in Glossario.
(h) Quoraodo soli nobiles dicebantur ingenui ; ita
 ;

443 EADMERl riANTUARlENSIS MONACHI 4i4

quae factac fnerant, o\ eliam consccralionibu? qiio- A iter peregissc, atque incolumem cura suis omnibus
ruratlam abbaluni, quos ca tcnipeslate investitos Romam pcrvenisse.
Roberlus Lincoiinus ciiisco]"ius el Joannes Bathio- Itaque, vcniente illo, Guillelmus quidam a rege
niensis sacravcrant, saepe dicta oxcommunicationis directusAnglorum, aliquantis diebus praevencrat
sententia talcs nonaullos involverit, a quoruin com- Ronianos in causam quam agitandam sciebat, sua
munionc se ncquaquam, sine gravi scandalo, colii- sollicitudinc pro voto traducturus regis. Qui Wil-
bere valeret. LiUeras etcnim nondum iuspoxerat, Ihelmus simili modo eumdem virum ab
contra alio
praecavens ne si forle, mutato consilio, rex eas in- rege missus Romam veneral, el quemadmodum rei
spicieudas requireret, sigiIlo(iue exclusas rcperiret, gestse series supra designat, iis quae tunc ecclesia-
aliquiil haberct quod carum auclorilati objiccre non stica gerebantur pro viribus opem impenderat. Ubi
injuria posset. Festinato igilur ratus est Anglia ergo adventus Ansclmi sunimce sedis anlistiti nun-
oxeundum, ne iilic, excomniunicatisVommunicando, tiatus, illico mandans illum dcprecalus cst quatenus
aiiqua exeommunicationis culpa involverctur, Veni- diem illum atquc sequenlem a fatigatione sui apud
nius ergo Canluariani, ubi non ultra qualuor dies Sanctum Pctrum quietos duccret ac demum seipsius
demorati, acccpta sacroc benodictionis licentia a prsesentiae Lateranis exhiberel. Ille paterna; pielalis
nionachis dilcctissimis tiliis suis, necne a sivium g maudatum gratiose suspiciens paret, quodque sibi a
circumtluentiumquc populorum numerositate, in- papa Urbano, ceu supra meminimus, in palatio La-
genli })ietalis at^eclu prosocuti ad portum maris pro- tcranensi datum fuerat, die tcrtia hospitium subit
pcravimus. Ilaque naves ingressi Witsandis appuli- dcin papae praescntatus honorifice suscipilur, ac pro
mus. Acta sunt haec anno incarnati Verbi millesimo jus adventu ipsc, ct quae contluxeral Romana curia
centesimo tertio, v Kalend. Maii. Regia igitur paco veheraenter se laetari fatetur. Die post hoc consti-
suisque omuibus investitus mare transiit, et libera tuto, causa propter quam illo potissimum venerat,
via por Bonouiam iter Northnianniam veniendi as- in medium duci jubctur. Adest et Willhehnus lcga-
sumpsit, quorumque nobilium terraj non vili obse- tioni qua fungebatur toto studio curam impendens,
quio fretus. hoc est ut regi Henrico omnes patris et fralris sui
Cum autcm Bccci fuisset (ubi qua devotionis, qua consuetudines el usus apostolicce scdis auctoritate
dilectionis, qua gaudii ot omnis boni jucunditalesu- lirmarct. Exponi etiam slatum regni, regiamque in
sceptus sit, taceo, dum id nulli possibilo dictu exi- Romanos munificenliam, unde ampliori quadam et
stimem) litteras ibi prsenominalas sigillo absolvil. digniori prae caeteris sublimitate ex apostolica largi-
Quid itaque in eis invenerit, textus carum quem tione reges Anglorura probat antiquitus usos, eaque
subscribimus declarabit, re non solum molestum el indecens fore huic suo-
(' Pasclialis opiscopus, servus servorum Dei, An- rum antecessorum jura perdere, verum etiam, sicut
sclmo Cantuariensi vcnerabili fratri et coepiscopo, sc certo cognovisse ferebat, magno Romanis hoc
salutem ct benedictionem. ipsum danmo futurum si conlingeret, el dum forte
« Suavissimas (lilecliouis tuaj susccpimus litteras, locum recuperandi inventuri non e-scnt, ab eis scro
otc. Videin Paschalill.
') Ingcnduni. Quid plura Ducli sunt iis atque aliis
"?

Cum autem de Becco Carnolum ia festivitatePen- necne jjerducti in causam regis Romanomm non-
tecostes, utpote propositum iter inde acturus, An- nulli, admittendpe rationis e&se conclamantcs qu*
selmus veuisset^acccpil ab Ivonefa)civilatisepiscopo, fercbantur, neque vola lanti viri ulla consideratione
et a multis non Mporuendi consilii viris, satius lorc liOblpononda. luler i^tasilet Anselmus operiens in

coeptura iler in aliud tempus difterendura, quara omnibus examcn summi poniiflcis. Nec enim verba
Italicis ardoribus ea se tcmpestate cum suis Iradere sua dare volebat, ut mortishomo Ecclesia? Dei ostium
cruciandum. Nimis elenira forvorc a\slalisila ubiquo, fierct, ne pos-tposito Christo qui se oslium ovium
sed maxime, ut ferebatur, in Italia, tunc lemporis csse pronuntiat, et pcr quem si quis inlrat :>al-

qugeque torrebat, ut incolis vix tolerabilis, percgri- vatur, et ingredilur atque egreditur et pascua in-
nis vero gravis et importabilis. Quod Patcr intclli- vcnit (Joan. x, 9), ovile intrare volentcs aliunde
goiis, coii>ilio crodulus Heccum revcrtitur. Resodit ^ ascondoriuil, ac si non ovium pastores, sed fures
ergo illic u.-quc ad medium mcusis Augusti, niona- ticront atque latioues {Ibid. 1). Ipse niliilomiuus
ciiorum er;diticalioni indofessus iuvigilans. Deindc jtontificum paslor cum ad cuncla silcrel, et quid
postliuc, in iler Carnolum reversuscsl. Quid agaiu "? quisque dicerel, prudcnli considcratione examinarot,
Si potontum occur^u^, si lioiiores, si obsoquia oi do- cestimans Willhelmus jamjaiu illum pro favorc Ro-
lata et uliia quaiii recii^erc vollel, oblala siugulu- nuinorum in se nihil eorum qu;o quaTebal sibi
liin describere raauum imponerem, uimirum aliis iiogaturum erupit et ait: « Quidquid hinc indevo
occuputos taedio iiiiniac prolixilalis atliccrem. Qua- dicatur, volo norint quicunque assistunt dominum
propter pauois acrijiiatur dictum, euiii, vallanlo niouiii rof;oiii Aiiglorum nec pro amisMone regni sui
ubique divino praisidio, summa jiace ac prosporilale passurum se jiorderc invcstiluras Ecclosiarum. »

IIENSCIIENII NOTJ-.
(a) Hic est illc scriplis el virlulibus celcberrimus fimcliis, ciijiis laudo^ breviter colleclas ex Marlyro-
Ivo Cnmolensii, anno WXi ordinalu? ct lliri \iia iogio «^arnolcu^i habes upud Sammarthonot'.
 :

44c HISTORIA NOVORUM. — LIB. III. 446

Tunc vir apostolicus paucis lisec verba loculus est ; A a papa oblinuit, sicque Ronmnos fines remeandi via
« Si quemadmodum dicis, rex tuus nec pro regni mutavil. Quem nos, duclu gloriosa; Malliildis(a) co-
amissione patietur Ecclesiarum donationes amit- milissa; per Alpes {b) euntes, cum apud Placentiara
tere, scias ecce, eoram Deo dico, quia nec pro re- reperissemus, tam velocem hominis cursum a beato
demptione sui capitis eas illi aliquando Paschalis Nicolao admirati admodum sumus. Epislolse quam
papa impune permittct liabere. » Quo auditum op- regi dctulit textus liic est :

pido conturbavil Willhelmum. Romanis autem dicto «Paschahs episcopus, servus servorum Dei, il-
pontificis acclamanlibus optatum in commune est lustri et glorioso regi Anglorum, Henrico, saiutem

quatenus ista existimatio procul ab omnibus filiis et apostolicam bencdictionera.

Ecclesiae fieref, apostolicam videlicet sedem nun- « In htteris quas nuper ad nos, » etc. Vide in
quam facturam ostium ovilis Dei laicum quemhbef. Paschali.
Quapropter aliud, aiunt, regi respondeatur quod et Ac nos, una cum Willhelmo Placentinos finesde-
illum ac bene agcndum paulatim demulceat, et alio- serentes, protecti gratia Dei, sani et incolumes Lu-
rura oftensam principum exindc Ronia non incur- gdunum usque pervenimus, acluri ilhc festum quod
rat. Itaque Romanorum consilio papa nonnullos instabat Dominica; Nativitatis. Sed cum Willhelmus
paternos usus, interdictis omnino Ecclesiarum in- g festinaret, nec nobiscum Lugdunum divertire vellcf,
vestiluris, regi concessit, eumque ab excommunica- separando se a Patris comitatu, dixit ei : « Puta-
tione, quam antecessorera suum fecisse superius bara Romae causara nostrara alio eventu processu-
diximus, immunem ad tempus constituil, eis dun- ram, et idcirco disluli ea quse rex dominus meus
taxat qui a manu ipsius investituras susceperant vel tibi mandavit hucusquc propalare. Nunc
dicenda
deinceps susciperenl, usque ad dignam tanti realus aulem quia, cilato gressu, ad eum redire dispono,
satisfactioneni, pro servanda ecclesiastici disciplina quae mandat ulterius abscondere nolo. Dicit quia si

rigoris, sub excommunicalionis catena retentis. Re- sic ad eum redieris, ut talcm te illi peromnia facias

gia igitur causa qucc agebatur, tali raodo Romae quales anlccessoribus suis antecessores tui se feoisse

acta deterrainata est. Salisfactionem sane investi- noscuntur, tunc libenti animo tuum in Angliam re-
torum censurse ac dispositioni Anselmi papa dele- ditum volet et amplectelur. » Cui Pater :« Ne am-

gavit. plius dices? — Prudenti loquor, ait. > Hac de re

Post hsec Anselmus, aclis cum ponlifice suis et nihil amplius dicto. At ille : « Scio quid dicas atque
aliorum de Christianje religionis observantia multi- intelligo. » Divisi ergo sunt in istis ab invicem, et

plicibus causis, quae post priucipale negolium sui Anselmus summo cum honore et gaudio a vencrabili
itineris non vilipendcndtc causac fucrunt, reditum Hugone Lugdunensi archiepiscopo et tolo clero su-
suum apostolica peliit benedictione tueri. Cui papa : sce]ilus, in roajorem ecclesiara duclus cst, ibique ut
« Benedictio, quara desideras, ita le comitetur ubi- Patcr et dominus loci ab onmibus habitus. Directis
que sicut ipsemet optas. Et ne a liminibus pastorum interea nuntiis ac litteris ad regem Angliae, gesti
Ecclesioe videaris immunis abscedere, en vice illorum negotii summam innotuit, et quid a Willhelmo ex
tibi scripta, sua» auctoritatis sigillo roborata, raanu l)arte illius acoeperit, intcr alia non celavit. Quaj
nostra porrigimus, et ea quaj coutinent sub illorum litterse suut ha;
testimonio tibi et successoribus tuis in perpetuura Suo reverendo domino Henrico, regi Anglo-
«

confirmamus. » Datis ergo lilleris, osculatus Pa- rum, Anselmus Canluariensis archiepiscopus, fidole
trem, et nos qui cura eo eramus, Deo nos commen- servilium cum orationibus.
davil ac sic in pace dimisit. Lilterarum autem series « Quamvis per Willhelraum de Yarehvasl cogno-

haec esl. scalis quid Romae feceriraus, tamen quod ad me

« Pascbalis episcopus, servus servorum Dei, ve- pertinet breviler ostendam. Romam veni, causam
nerabili fratri Anselmo, Canluariensi episcopo, sa- pro qua veneram, domino papje exposui. Respondit
lutem et apostolicam benediclionem. se noijuaquam velle dissentire a sialutis antecesso-
t Fraternitatis tuae poslulationibus, » elc. Vide in rum suorum, et insuper prsecepit mihi ut nullam
Paschali II. ^ habcrem conmnmionem cum illis qui de manu tua
Nobis itaque Roma discedentibus, Willhelmus inveslituras acceperunt Ecclesiarum post hujus pro-
remansit, asserens sese voto coustrinxisse beatum hibitionis notitiam, nisi poenilenliam agerent, et

Nicolaum autem vera Roma) moraturus,

adire, re sine spe recuperationis quod acceperant desererent,
et si posset, Anselmo absente, quod co prajsentc ne- neque cuni episcopis, qui tales oonsecrarunl, nisi ad
quiveral, antislilem a data senlentia traducturus. apostohcae sedis judioium se pisesentarcnt. llorum
Quod quia nequaquam facere poluit, persuasorias omnium testis esse polest pra,>dictus. Willheimus, si

litteras regi deferendas, ne nihil videretur egisse, vult. Qui Willhelmus, quando ab invicem discessi-

HENSCHENII NOT.E.
Haec est celebris comitissa Mathildis, sedi apo-
(a) episcopi Lucensis.
stolicae fidelissima cujus Vitam Italice edidit Fran-
; (b) l'er Alpes, ut sacpe alibi, mons Apenuinus in-
riscus Maria Florentinius de qua nos saepe egi-
: telligitur.
mus, et potissimum wiii Martii ad Vitam S. Anselmi
 »

44-7 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 448

rous, ex veslra parte commemorans amorem ei bp- A detis volunlatem, utrura sic, quemadmodum disi,
nignitalem quam seniper erga me habuistis, sub possira in pace vestra et officii mei potestate redire
monuit nie sicut archiepiscopuin veslrum ut lalera in Angliam. Paratus enim sum el vobis et populo,
me facerem quatenus sic intrarem in ADgiiam, ut divina milii disposilione commisso, officii mei sorvi-
sic esse possem vobiscum sirul fuit antecessor meus tium pro viribus et scientia mea, senata regulari
cum et vos me eodem houore et liber-
palre vestro, obedoiilia, fideliter exliibere. Quod si vobis uou pla-
tate tractaretisqua pater vester antecessorem meum cuerit, pulo quia, si quod tnimarum delrimentura
Iractavit. In quibus vcrbis intellexi quia nisi me inde contigeril, niea culpa non eril. Omuipotens
lalem facerem, reditum meum in Angliara non vel- Deus sic regnet in corde vestro ut vos per orauia
letis.De amore quidem et benignilate gratias ago. regnetis in gratia ejus.
l't autem ita sim vobiscum sicut antecessor meus His ita gestis, ipse,paucis de suis secum relentis,
fuil cum patre vestro, facere, non possum, quia nec
Lugduni resedit in sumraa pace el quiele propriam
vobis bomagium facere, nec accipientibus de manu praedicli ponlificis domum inhabitando, nuntios suos
vestra investituras Ecclesiarum propter pracdictam exspeclans, el ne ad horam quidera ab iis quae Dei
prohibilionem me audiente factam audeo communi- sunt verbo se vel actu elongans.
care. Undeprecor ul raihi vestram, si placet, man- B

LIBER QUARTUS.

Igitui* ubi Willhelmus Angliam pervenit, et gesti plo mandata sunt, huic operi paucis infigo. Scribi
negotii seriem Henrico regi exposuit, rex illico om- itaque ei quidam ser\us Dei sic.
nes redditus archiepiscopalus Canhiariensis insuos « Domioo venerabili, et sancto Palri Anselmo
usus redigi prsecepii. Cura taraen ipsorura reddi- Canluariensi archiepiscopo, illius devotissiraus, et

luum colligendorum duobus hominibus archiepi- omni? familiae Domini famulus, in Doraino salulem.
scopi ab ipso rege delegata esl, ea videlicet ul abs <> Considerala loci noslri et sensus inopia, merito
rc credere non est consideratione, ea pielale, ut G decrevisse poluerim, Pater sancte, ne verbis sim-
tanto dihgenlius aliis hominibus el rebus ipsius plicioris ingenii semel vel ilerum impedirem stu-
domini sui studium impenderent ne vexarentur, ne dium sanclae mentis tuae, in quo religionis insigne
opprimerenlur, ne diriperenlur, quanto majori tide refulget, et quidam splendel virlulis comes, nitor
ac sacramento eos illi astriclos fuisse cognosceba- sapientiap. Attamon oxloliit me, etiam supra me,
lur. Verum sive obtemperatum tam consideratae tranquilla et beata gralia 0])inionis tuae, quatenus
pielali ct piae consideralioni sil ab illis, sive non sit, tibiqualiscunque est dirigatur sermo noster, non
dum non multura mea intersil, vane scribendi ope- ul te docoam qui vix humana indiges doctrina, scd
ram insuraerem. Veniet namque Dominus tenebra- ut lecum noslrum et tuum reminiscar dolorem. lu
rum abscondila illuminaturus, et singulorum meri- cujus noslri sermonis exordio eo paclo convenirc
tis jequa lance sua praemia retributurus. Ego, du- postulo cum reverenlia tua, ut liceat mihi interim
cente Deo, ccrpto narrandi calle progrediar. vindicare dulciores parlcs pic objurgantis, non
Evoluto igilur posl haec aliquanlo tempore, vcnit amaras fraudes adulantis. Sanctitatem quippe tuam
ad nos unus ex monachis Cantuariensibus, nomine nosse velim quod animos nostros, quorum in te af-
Everardus, deferens Anselmo litteras regis, in qui- fectus idem est, immoderalior trislilia absorbeat de
bus idem rox plane teslabalur se eorum qua? Wil- ab-ontia tua qui, ni failor, utilius nostro adesses
Y)
Ihelmus dixcral discedens ab Anselrao, ut pracfali periculo, ut sallem to consorlem filiorum discrimi-
suraus, auctorem esse, hoc est, ut Anselmus An- nis exhiberes, quam nostrao quodammodo et Eccle-
gliam non repedaret, nisi omnes patris ac frarlris sia) oblitus injuriae absens permillas nos turbari ad
sui consuotudines se illi servalurum primo promiltc- hostibus impuris el crudelibus, qui nec pudicilia;
rel. Quod dum Ansdmus facoro noluit, suis sjjolia- parcanl, noc sululi. Ego plane te, Pator sancte, eo
lus Lugduni remausit, <legens circa s.-ope nomina- ipso infelicem arbilror. Nam qui cras sanctao spei
tum vencrabilem llugonera ii^sius civitatis antisti- fiducia in tuos, nunc urgeri Angliam tam inopi-
si

tem, anno integro et monsibus qualuor. Quae au- nato lio>te pigerel, quanlum ingemisceros, quanlum
tcm mala ex hoc duilino ex«ilio ojus per Angliam afTectiires succurrero, vol subiro nobiscum nova
quaque emerscrint vcl rujusmodi sludio illius
, accrbitalum gonera"? Sponte tua nullo ponitus co-
i.>fum cxsilium, mulli rcdilum illius desiderantes, genle eroptuses periculis noslri, fortasse ne sen-
eaque re minus rei ipsius verilatcm considerantes, tires quic nos perpeli, el quod gravius csl, spectarc
ascripseriiil, melius puto liqucbil, si aliqua ex iis coginuir, sublimuri ad sacros ordiucs (juosdam do
quac ilii a rcligioMs viri? ac Dcum amaDlibus ^cri- curialibuk quibus nec cauouica olectio, nec Ju^iitia
 i49 HISTORIA NOVORUM. LiB. rv.
45u
consentil. Quoniam dubiiim non est, si eosdem A adversus jam penetralibus insislentes
Ijostes nostros

verus Ecclesiae ostiarius, qui Christus cst, in sacra feitinum praetcndas auxilium. Licet adhuc
morbum
jura admitleret, ueque posse perpetrari quae quoti- ejicere, dum in superficie vulnus videtur apertum.

die cernimusin provincia nostra, principum inju- Scio namque, si ad sedem tuam redire velis, in
stam el immitem tyrannidem, rapinas pauperum, promptu multos, ut aiunt, reperies qui tecum par-
damna ecclesiarum, adeo ut locus corporis et san- tes Dei virihterdefendant, ni^i enervaverit eos tuse
guinis Domini liberlatcm amiltat. Gemere viduas, paternilatis dofectus. Angliam, uti audivimus,
SJ

fiere senes incommoda sua, eo quod eripialur ois suspendere vel excomraunicare volueris, quid ego
satis angusta, quam vix merentur, victus sui por- fratresque nostri faciemus qui sempcr tibi obedh-e
tio. Rapi virgines, el illicito incestari concubilu prasto fuimus, remaudare qua^so digneris,
; Vale. ..

quodque omnium primum malum est, ad dedecus Cum igitur liaec et nonnulla istis deteriora, exsu-
honestatis nostrae, sacerdotes uxorcs ducere. Et lanle Anselmo, per Angliam fierent, ot
quidam,
exceplis his, alia porplura flagilia quae nofas est vel malorum magniludine afflicti, regi insisterent ut
impossibile meminisse aut retulisse. Quod si dispen- ipsum, scilicet patriae Patrem, qui ea corrigeret re-
sationis ecclesiasticae regulam et antiquae consuelu- vocarel, ipse, tam religiosilate viri inductus quam
dinis ordinera sollicil» studuisses considerationepen- g et mimaniura raalorum exuberatione animo conster
sare, nec tibi aliqua exsulandi causa subriperet, natus, fieri quidem de redilu viri, quod
petebatur
nec occasione luae absentiae tara grave discri- se libenter velle fatebalur, sic tcmen
alii ut paternarum
men incurrerent. Itane pulas inimicorura Dei con- consuetudinem nihil sibi ab eo ulterius dorogari
luraaciam infloctere, qui nec Deo credoront, nec ulla ralione paterelur. Unde nobis adhuc Lugduni
veritali nisi inviti locum pra?berent ? Qua vero ra- degentibus nuntii Roinam ab ipso rege directi sunt
tione ad hoc paternitas lua aspiret, ignoro. Qui qui modis omnibus elaborarenl aposlolicum ad hoc
enira regendam navim suscepit, tanto amplius ne deducere ut Anselmum Angliam redire et regiae
cesse est vigilet, quanto amplius procellas timet. volunlati juberet in cunctis subdi et obedire. Ad
Sed tunc fortassis pro sola voluntate invidentium quod dura minime illum fleclere possent, sicut vc-
fugisse pudebit, cura videris ante Iribunal Christi nerunt, infecto negotio reversi sunt.
ducentes choros aniraarum illos fortissiraos divini lu diebusillisGualo (a)episcopus Parisiacensis
de
gregis arietes, quibus nec lupus nocuit, nec allcu- Roma veniens ad nos.reliquias corporis beatse raar-
jus terror in fugam vertit. Quam beata erit tunc tyris Priscae sibi Romae datas atlul t, et inde mihi
raemoriainter caeteros iliius sanctissimi Patris no- in praesenlia Patris Anselmi partem aliquaululam
siri A.rabrosii qui, sicut narral ecclesiastica Histo-
p dedit. Quae pars dum admodura parva mihi visa
ria, non erubuit Theodosio iraperatori in faciera fuisset, rogantem me ut donum anlistes augeret
restilisse, et pro realu suo liraina ecclesiae illi dene Anselmus compescuit, dicens sufficere quod habe-
gasse. Quid non impelraret talis afteclus, et tanta bam. « Cura enim, inquiens, os ipsum de corpore
constanlia? Etiam, Pa ter sancte, si quispiam iucar- illius sit, donec eo caruerit, integrilatem sui
non
ceratum el aftliclum evisceraret, hoc modo reces- habebit. Quapropter si illud digne servaveris, et
sissanon debueras. Quanto magis cum nihil horura dominae cujus est qua poles devotionc in illo ser-
expertus fueris, nec sedes tua libi ncgata sit, sed vieris, tam gratenler ofRcii tui manus accipiet
pro uno verbo cuju sdam Willhelmi fugcre decievi- quam si toti corpori ejus deservires. » Acquievi
sti, et relicto hoste, dilacerandas impiis oves luas dicto, et quod acceperam diligenti cuslodia servo.
dimisisli. Pudet ergo quodevenit recolore, quoniam In secundo autem anno (b) adventus noslri a Roma
omnes illi, vel pene omnes quos Ecclesiarum prae- Lugdunum, ipse papa coacto Laleranis generali
sens aerumna exspectabat ad suae necessitalis sola- concilio, comitem de Mellenlo, cujus saepe superius
tium, occasione timoris accepla, magis elegerunt habila est menlio, et coraplices ejus qui regem ad
tecum succumbere quara fruslra sine le resistere. inveslilurae flagitium sicut dicebatur impellebant
Quidenim facerent quibus Paler decrat, el quibus necne illos qui
,
ab eo investili fuerant, ^ a liminibus
caput non suppetebat. Proindc adraonenda est sanc- ^ sanctae Ecclesiae judicio Spiritus saucti repulit, et
ctitas tua, non erudienda, ut raalures advenlura hoc ipsum per epistolam quam eccesupponimus An-
sanctae niatris Ecclesise, depellas opprobrium, et selmo sub cclerilate inluit :

HExXSCHENII miJE.
(a) Gualo seu Galo, ex Bellovacensi episcopo, fa- numero indictionis errorem irrepsisse credas, qui
ctus Parisiensis anno 1105. Consule Sammarlhanos. scriptori imposuerit ila ut pro tertia legatur decima
Caelerum ha.c supra late relala sunt in Vita S. An- tertia, hic annus 1105 habebitur quo eliam anno :

selmi, et omnia simul deduximus 18 Januarii ad Vi- Sabeilicus et Anloninus scribunt coactum concilium
tam S. Priscae. 340 episcoporum, sed Florentiae, quod non facile
(6) Fuit hic annus haud dubie 1103, quando nulla crcdimus; niulto minus errorem de jam tum nalo
alibi iilius concilii Lateranensis raenlio, nisi apud Antichristo, qui ibi damnatus dicitur, fuisse Fluen-
auctorem Chronici S. Petri Vivi Sinonensis idque , tiiepiscopi Florentini, qui nullus unquam Florentiae
ad annum 1109 his verbis : « Hoc anno in Lateran. fuit vivente et praesidente tura adhuc Rainerio
'
ecclesia, prjbsidente D. Paschaii II, indictione ter- cujus alifci facta menlio.
tia, Nonis 31arlii faclum est concilium ; » ubi si iu
4:ii EADMERI CANTUARIENSIS MONACHl 4:'.2

• Paschali;. episcopus, servus scrvorum Dci vcne- A samque peiie lotam suae ililioni subcgerat. Polestas

rabili fralri Canluaricnsi archiepiscopo Ansehno, nompc Iloberli Norlimiannorum comitis, fiatris

salulcra el aposloHcam benedictioncra. scilicet cjusdera rcgis, ita cunclis ea tempestate

« Dc iilata tibi injuria, » ctc. Vide in Pascltali. viiuerat ut vix ulhis pro eo quitlquam facerc vellel

Hanc igilur epislolam postquam Anschnus suscc- qnod pro lerroe in'iuci])C quaque gentium tieri solct.

pit, inspcxit, inlellexit sc amplius fnistra Lugduni Pium elenim cor et 'errenarum rerum raiuima cu-
Romanam opem prsestolari, pra^serlhn cuni jam pido, quse in eo juxta vigebant, hocei pepereranl.
sa?pcnumero Romana^ sedis antislili legalos et
ipsi Omnes igitur ferme Northmannorum majores iliico

litlcras de sui negolii consummatione transmiseril,

ad rcgis advenlum, ^preto comile domino suo, et

f eo usque nihil nisi quamdani quasi

t
consohitoriso fideni quam ei debebaut postponentes, iu aurum et

exspectalionis promissioncm dc lermino in termi- argentuni regis cucurrerunl, eique civilaies castra

num ab eo mcrucrit. Tcrtio quoque htteras suas et urbes tra(Hderunt.

rc" i Anghae pro suaruni rerum resaisilione direxe- Cum itaque rex j^er k^gatos comitissoe Ansehni

ral, nco aliijuid ab eo, nisi quod bhindienlem sibi adventum, ct quamobreni rehcta Burgundia Fran-
dilationem ingereret, responsi acceperat. Consulto ciam venerit accepisset, quahter animum viri a pro-
civitatis epi- t^ posita inlenlione detleclere posset perquisivit.
ilaque vcnerabih pra'falo Lug(hmensis
Ini lo

scopo Lugduno Franciam peliturus dccessil, m(£- igilur cum suis consilio, per nunlius deprccalus

rente super hoc poiitihce ipso ct omni populo tcrrse. est coinitissara quatcnus ad loquendum sibi virum
Cum ergo Cluniacum ad Charitatem (a), quse cella Northnianniam duceret, pohiccns se in multis de

Chmiacensis coenobii est, venissemus, didicil An- qucrcla pristina volunlati ejus, pacis gralia, con-
selmus comilissani Bleiscnsem, raajoris Winhelrai dcscensurura. Quid phira ? Slalulo lcimino archi-

rc^is tiliani , nomine Adalam (/>), apud castrum suum episcopuset comitissa in castrum, quod Aquila (e)

Bieisum (c) infirmari. Vcrtit itaque iter quo se Rerais vocatur, pro cohoquio regis, uti peliverat, una
ire (sicut a Manasse {d) ipsius urbis
anlislite rauUis venerunt, et regcm vehemenli gaudio pro advenlu

cral et obnixis precibus per inlernunlios

interpella- Anselnii cxsuUare, ac non ])arum a prislina feritate

ad comilissam, dcscendisse repercrunt. Deinde, habilo inlcr oos

tus) dispo.suerat, ct Bleisura abiil

omnem cujuslibet viluperii nolam pro suo raore colloquio, Ansehnum rex de reddilibussuiponlifica-

ubique devilans. Ipsa siquidein comitissa in iihiribus lus reveslivit, et in pristinam amicitiam utrinque

ei tain in hoc quam et in alio exsiho cjus magnihca recepli sunt. Quibusdam igilur ad iioc soliicilc
hberalitale minislraverat, eumquc sicut virum san- operam dantibusut autistes statim Angham remea-
ctum ac rehgiosum vilae suae, post Deum, insti- ret rex annuit, sic tatera ul nuUi corum qui a se

tutorem eleo^erat atque lutorem. Si itaque illain *^ investituras Ecclesiarum susceperant vel eos con-

extrema, ul dicebatur, agenlem patcrna pr.Tsentia sccravcranl, suam in aliquo comraunionein subtra-

notam jus.tfc rcprehcnsionis non eva- heret. Cui condilioni Ansehuus minimc acquiescens
non visitarcl,

deret. Igilur ubi ad iham venimus, eamque lan- (obedicutiam videlicel papae in nullo praelergredi

guore sopito ferme convaluisse invenimus, delcnti volens) exlra Angliara manere delegil, donec illi

qui ad ipsum ncgoliura et quaedam alia, de quibus

ab ea in ipso castro per ahquot dics decciili^sinie
sumus. In ciuibus diebus cum verba sa?pe inlcr se intcr eos illa vice convenire non poterat, delernii-

consererent anlistes cl iha, anlisles iham jn-o suo nanda, ex condiclo Romam mittendi erant reversi

oflicio studiose ad benc agendum insligando, illa fuissent. H?ec autcm intcripsos acta sunt anno terlio

antislitem pro vitse suaj quahtatibus, ut Patrcm, exilus nostri de Anglia, xi Kalend. Augusti.

qua inquircnda essc sciebal inlerrogando, Ansel- Pro niagna ita^iue exsultalione quam ex hae re-

comitissse causam rcdilus Franciam ab eo sui concilialione Anselmi rex concepil apud se, videres
mus
inquisitus innoluit, et quia fratrem ipsius Heniicum, illum, quandiu in prajlato castro morabamur, nori

videhcel rcgem Angiorum, pro injuria, quain Dco lacile pali ad se vcnire Ansclmiim, sed quolies erat

sibique jam per bicnnium et uiUa fcceral, excom aliqiiid inler illos agcndiim semper ipsum irc ad

municare veiiiebat non celavil. Quod illa audiens D Anselmura. Jam cnim niullis in locis per Angliam,

fraternae damnationi vehemcnler

indoluil, ac ut il- Franciam al(iue Noithinanniam fama vulgaverat
operani dare disiio- ivgem ipsura ad Ansehno proximc excomniunican-
liim polius ixmlilici concordaret
Buit. Egil crgoapud viruin ul Carnolum secum ])er- dum, et idciico ci, ulpole potcslalinon adco amatio,
inulla mala slruedantur, ([Ikc illi a tanto viro c\-
gcrcl.
Ego tcmporc ii>se n;x in Nortlimannia oral, ij )- coraraunicato etlicacius inlcrcnda pulabanlur. Quod
HENSCIIENl NOT.E.

1111, nominalur
Cluniac. col. (c) Uleisuin vulgo /)'/(5/s, inlcr .\urelianum cl Tii-
(a) In Bibliotlicca
vrioratusS. MdridChnrilatis ad Uijcnm Anlisw)- ronas, ad pr.Tdicliim Li^erim.
Gaudrido e|)i>c()i.o oblalus llu- {(1) Maiia>M'S II is fuil, Hciiiis clcctus anno 10'J6, ol
dorensis di(rccsis, a
goni Clunia(X'nsi. 1107 dcfiiiicliis.

pridem familiarilas inlcr Adalam el vulgo VAiglc, oppidumNorthmanniaj ad

(c) Aqiiila,
(b) Qiianta jani
Anselmiiminlerces erit : cx cpistola disce An.sclmi Uicllum Huv. inter Morlanium cl Sugium,
ad Adalam, quw c»l ultima libri i.
 m niSTORIA NOVORUM. — LIR. IV ifyi

ille sciens versam a se viri sententiani magnifice A liendcre andeataut emendare conlendat ? Et si veri-
laelabatur. Denique omne malum quod eum expec- tatera vultis audire, fateoromnia haec mullo delerius
tabat, avcrso Anselmo. ab co vcrsum et reverso fiori quam possint scripto edici in lantum ut ipse
in amiciiiam ejus Ansclmo. Itaque ul homo cilius eliam rex testelur nunquam lantai forliludinis nc-
in episcojiatuin suum ad suorum cxsullalionem ac quitiam in palria ista fuisse, sicul modo esl. Htec
totius patriae revelationcm rcdiret, pollicitus est aulem omuia procul dubio vos solum respiciunl et
rex ita se nunlio suos Roman destinalurum ut vestrae sanclitati imputantur. Videle igilur etinten-
in proxima Nalivitate Cliristi curise suse Anselmus dite oncri quod suscepistis, et cui curam ejus vestri
in Anglia posset adesse. Missitsuper haec in Augliam loco disponendam commisistis quando vos qui la-
litteras, prsecipiens ut omnes res et homines An- libus obviare constiluli eslis, pro nihilo tam diu
selmi, ubicunque essent, in pacc essent et quiete, regno in quo exercentur abestis.Considerate quo-
nec ullus eos gravaret aut implacilarel, sed, ab que, si vobis placel si cor vestrum ita soli Deo

omni debito liberi, qua; tenebant cum honore tene- vacat et si in tanta securilale vestri jam conserva-
rent, ac in cunclis ad nulum Ansehni jussionemque mini ut lalibus animarum miseriis alia vigilanlia
penderent. Hsec ergo dum hominibus ad archiepi- condescendere non debeatis. Scio equidem et bene
scopatum portinentibus innotuissenl, mox quoddam g scio vos optime scire quid quod facitis, sed ip-
quasi insperatum jubar solis ilh emicuil, quod iilo sum perparum prodest nobis. Fru-
scire vestrum
a pristinae oppressionis immanitale et lenebris uon ctum elenim communi ulilitale cx tam diulurno ne-
modicum ejecit. gotio vestro nulium adhuc procedere videnaus mala ;

autem solius vestri occasione in Ecclesia et populo

Cum posthac Anselmus Reccense cocnobium, ct
Dei undique succrescere omni die consjiicimus. »
rex Angliam remeasset, ortis quibusdam occasiun-
Et ha:;c quidem ille vir tot mala exosus scripsit,
culis, legali, qui Romam mitti debuerunt, diu ultra
aulumans Anselraum non nisi propria voluntale ab
stalulum terminum morati sunt. Unde vehemens
ingressu Angliae nemorari. Sed revera rex Henricus
admiratio multorum corda concussit, arbitrantium
nullo eum pacto iugredi patiebatur, nisi poslposita,
tantam de redilu viri dilalionem diaboli esse seduc-
ul supra incrainimus, obdienlia papa?, epi.<;copis et
tionem, et aperte videniium inmianem tolius Cliri-
abbalibus excommunicatis communicaret. Atlamen
stianilatis in Anglia esse deslruclionem. Quod me-
Anselmo Remis cousistenle (illuc enim obnixis pre-
lius, ut puto, Uquebit, qusedam scripla de his
si
cibus anlislilis et canonicorura ipsius loci devictus
qu3c ad nos in hac mora a quodam non contemnendoe
auctoritalis viro transmissa sunt brevi subinferam.
quam littcris queat exponi, honore
iveral, el, majori

festivoque occursu omnium id loci degentium susce-

Scribil ilaquc inter alia sic : n
plus, circa pontificem Manassen magna et oflficiosa
« Charissime Patcr et domine, quamvis optime
charitate dotenlus, per plures dies ibi morabalur)
sciatis quid facere debeatis el quid faceret velitis,
misil oi epistolam unam idem rex, quam occe sup-
videlur tamen orani fere homiui sano sensu sapienti
ponimus.
omnino nihil aliud esse id quod inler vos et regem « Reverendissimo
amantissimo Patri Ancelmo
et
sub tam inorosa exspeclalione agilur nisi diabolic*
Canluariensi arcliiepiscopo, Henricus Dei gralia, ,

fraudis illusio ct illudens dilaiio, et, ut manifestius

rex Anglorum, salulem et totius bonse volunlalis
dicam lotius Anglorum Ecclcsia', ac religionis ac
alTcctura.
legis Christiana; quotidiana diminutio ct .summa
Venerabilis Pater, non tibi displiceat quod eo-
destruclio. Ecclesiarum namque qwsc tam diu ma-
rum iter, quos Romam ad negotium meum perao-en-
nent pastoribus viduata; possessiones diripiunlur.
dum dirigere decrevi, tandiu detinuit. Quod mox,
Ordo sanctac religionis in eis ncglectus annihilatur.
utWillhelmus de 'Warehvasl ad tepervenerit, quem
Legis Christianse reclores, non jam rectores, sed
ad hoc negolium peragendum sicut decrevimus, ,

precipitatores, acjuxta regia; voluntatis arbilrium

Romamdirigo, libi expcdiet. Te supplex igitur de-
et suum libitum, pene omnis jusliliae sunt eiiecli
precor , et devolus exoro, uti cum eodem Willhelmo
subversores. De clcricis quid dicam, circiler qui n ualdumum j-
de t-^„„„:^
i>oi,.i„;„„„-, ,i„ t>^
.... Romam
•

a r^ ,
. .
lornaio dirigas ad noslram
omnes revoluli sunt ad iniquitatem pristinam ? Quid
rem tractandam, et Dco volente finiendam. Vale. »
de laicis ? Ipsi quippc, sed principes maxime, vix
Ad hanc scripsit Anselmus epistolam hanc :

nisi ex propria parentela conjugcs sibi accipiunt,

clara desponsant, desponsatas contra lcgom cccle- Suo charissimo domino Ilenrico gloriosoregi An-
glorum, Anselmus archiepiscopus Cantuaria?,
siasticam scienler tenent et sibi defendunt. De So- fidele

domitis vero, quos ipse in magno concilio usque

servitiura cum orationibus.

ad pcenilentiam et confessionem excommunicastis, (1 Quod vestra magniludo me in suis litteris tam

et de crinitis, quos in Paschali poslmodum solem- honorifice tanlo bona) volunlalis afToclu salutatat
nitate ponlificali stola redimilus coram universo gratias magnas ago, sicut debeo. Quod aulem tam
populo a liminibus sanctae Ecclesiae removislis, quid suppliciter me rogalis ut non mihi displiceat quod
dicendum, cum, ut deberelis, non subvenilis, nec legalus vestcr Romam miltendus tantum moratur,
vel unus in tolo regno exislat, qui hsec et alia mulla, utique vestram precera, quantum in rae est, contem-
Dco et onini seno Dci conlraria, vice nostra rcpie- noie non dcbeo, sed causa magis Dei est quam
 t
4ao
Mft*
EADMERI CANTUARIENSIS MONACiH 4.",f,

inea unde corde fideli

;
el benigno animo vobis dico A nioum cum ejiis legalo mittere volobam, no mihi
quod lacere non debeo. Miiii quidom aliquid «lisjili- displiceat quia suus tantum moratur, nullura mihi
cere, nisi cum projiter Deum displicet, nou est ma- constituens terminum quando venlurus cst. Unde
gnum, sed displicere Deo aliquid, nullalenus est quidam opinanlur quod cex non multum
et dicunt

coutemnendum. Utique non parum displicet Deo curat festinareut ego redeam in Angliam, et Eccle-
episcopum spoliari rebns suis, quod jam gratia Dei sia Dei, quam Deus illi custodiendamcommendavil,

vobis inspiranle correxistis ; sed episcopura segre- quse jam lereper tres annos desolata esl, ?uo vivo

gari a suo ofticio el Ecclesiam a suo episcopo, sine pastore ejus redilu et praesentia consoletur, et pro
causa quam Deus approbet, nimis grave judical. consilio animse su.t, quo diu privala est, in illis

Expedit itaque animai vestrae quatenus satagatis ut qui hoc amant et desiderant Ijeliticelur. Quapropter
ego, qualiscunque sim episcopus, quam
Ecclesioe, dico vobis quia valde timeo ne ipse super se provo-

Deus regise vestrae potestati cuslodieudam commen- cet irara Dei, et super eos quorum consilio differl

davil, et regno vestro in pace veslra celerius resti- tam necessariaerei, lam rationabili succurrere, cum
luar, et mihi opportunitas secundum possi- utendi ad illum lioc pertineal et facere posit ut nihil per-
biliiatem meam, ofticio pro quo ibi positus sum dat de iis quoe secundum Deum ad regiam perli-

diutius non impediatur. Valde quoque mihi limen- p nent polestalem. Sicut amicus, el sicul archi-

dum est ne Deodispiiceat etmedominnus papajusle episcopus, qualiscunque sim, cousulo illi el iis qui

reprehendat, quia, postquam vos et ego simul cou- circa iilum sunt, ut non phis studeant satisfacere

venimus apud castrum, quodvocatur Aquila, in tam vohuilati suoe quam voluntati Dei, quia Deus ali-

longo lempore non illi misi legalum nostrum, per quando satisfaciet voiunlali suae contra voluntalem
quem quid de lanta re inter nos taclura et quid illorum qui hoc faciunt. Consulite ergo illi el vobis,

peragendum sit ego ejus consilium

cognosceret, et priusquam Deus ostendat iram suam quam adhuc
et jussionem acciperem. Quapropter periculosum suspendit, exspectans ut humiliemini ad voluniatem

est mihi diu exspeclare vestrum legatum,

quem suam. Deus dirigat eura et consiliarios ejus ad ve-
ante proximam Nativitalem Domini, sicul in verbis rum honorem, et ad veram ulililalem ejus. »

vestris inlellexi, Romam redilurum speravi, prsp- Haec idcirco ila describimus ut quicunque ista

serlim cum nescio quo consilio quave ratione nul- legit vel audit plane inteliigal cui mala, (|uae in

lum terminum modo mihi constituitis. Quoniam igi- Anglia exsulante Anselmo facla sunt, moramve
tur plus mihi debel esse de hoc quod ego Ecclesiae exsilii ejus potissimum ascribere debeat.
mihi commissae prjesens esse nequeo quam de ulla Itaque posthac missi sunt Romam, ex parte qui-
terrena possessione, precor ut mihi aliquem proxi- dera Anselmi, Baldwinus moiaciius, vir utique
^ omnis boni non Hctus
mum lerminum nominetis per litteras vestras sanctae libertatis Ecclesiae et

quando possim legatum vestrum Romam iturum ex- amator et ex regis

;
Willhelmus sa'pe superius,

spectare, quia ego non audeo differre, ut multura memoratus, pro libertale Ecclesiae sicut solebat ac-
dicam, ultra proximam Nativilatem Doraini, quin lurus. Quns vero quanlasve oppressiones inter lia^c

meumlegatum mittam. » tola Anglia oppressa sit, difficile diclu esse scio.

Scripsil quoque saepe memorato Roberto comiti Rex enim ipse a Norlhmannia digressus, quia eam
de Mellento lunc temporis in hunc modum, utpote toiam co quo supradiximus modo sibi subjugare
negolia sua rex ipse dis- nequiverat, reversus in Angliam esl, utcopiosiori
illi cujus consilio cuncta

ponebat. pocunia fretus rediens, quod residuum erat, exhae-

« Anselraus archiepisropus, domino ot ami co Ro- redato fratre suo, sibi subjicerel. In cujus pecuoiae
collectione nullus in collectoribus pietalis aut mise-
berlo comiti de Mellenlo, .«alutem.
< Vos scitis quia.quando rex et ogo convenimus ricordiae respectus fuit sed crudelis exaciio super

apud caslrum Aquilae, dictum fuit quod rex mitteret omnes. ut nobis qui inde veniebant teslabantur

legalum suura Romam pro iis in quibus concordare dcsavit. Denique videres, sicut aibanl eos quidem

non poteramus nisi per dominum papam. Quod in- qui non habebant quid darent, aut a suis domun-
lellexi ut ila fieret quatenus anle proximam Nali- D oulis polli, aut avulsis asporlatisque osliis domo-

vitatem Domini legalus rediret. Vidclis autom quia rum (rt) penitus diripiendos exponi, aut ablala vili

dominus meus rexhoc quod tunc dixit facere mo- supellectile in summam penuriam redigi, aut cerle

ratur. Sed hoc solura mandat raihi qui legalum aliis miserabiUbusmodus aflligi et cruciari. (i>) In eos

HENSCIIENII NOT.E.

Simile quid olim in Bolgio usurpalum leslalur (b) Id esl, crimina eiiormia, el quasiforis seu exlra
(tt)

praesens adhuc u^^us in fn^deratis provimiis, ut (jiii oninom jusliliamaut oxcusalioncm facla. Gallis for-

indiclam piibliciHis contribulionom pocuniarura nou /V/j/ do (pia voce et quibii.sdam hinc duclis nmlla
;

Spolmaiinusin (iiossario, ol alii iilures sed elynii

slatim exhibet, saltem monitis, ojus ostium a car-
:

dinibiisrevulsum Bnparitores aulerant, Dcc nisi pecu- lationom nulius nttingit. V.ox iiilra dicilur foris/a-
ni& vel caulionc iir.Tstiia nstituatur. ctura, pccuDiaria mDlla pro foi isfuclo cxada.
 457 HISTORIA NOVORUM. — LlB. IV. i58

autem qui videbantur aliquid habere nova et exco- A epistola ipsa subscribatur quam ei miserunt. Est
gitala quaedam foris facla, objiclebantur, et sic igilur hoec :

cum adversus regem tcrrce defendendi se placitum « Palri dilectissimo Anselmo. Cantuarieusi ar-
ingredi non audebanl, ablalis rebus suis in gravem chiepiscopo, Gerardus Eboracensis archiepiscopus,
SDrumnam dejiciebantur. Sed haec ab aliquibus levia el Roberlus Cestrencis, et Heberlus Norwicensis,
dictn fortassis gestimabuntur, eo quod ista non so- et Radulphus Cicestrensis, et Samson Wigornionsis
lum sub rege Henrico, sed et horum simiUa multa episcopi, et Wiihelmus Winloniensis elecius, salu-
facta fuerunt sub fratre ejus ut de patre taceam tem.
rege Willhelmo. Attamen isla illis graviora et inlo- « Suslinuimus pacem, et ipsa longius recessit,
lerabihora visa sunl, quoniam multo minus solito qusesivimus bona, et invaiuit turbatio. Vice Sion
quod jam spoliatis et exhaustis auferretur invenie- lugent (Thren. i,4, quia easconculcanl incircumcisi.
balur. Ad haec. In conciho Lundoniensi societas Templum moei-ct, quia inlra Sancta sanctorum el
mulierum, ut in superioribus diximus, omnibus ad ipsam aram irrupcrunt laici. Exsurge, ut olim
presbyteris et canonicis Anglioe interdicta erat, ip- senex ille Mathathias (/ Mach. ii, l). Habes in filiis

sumque interdictum, Ansehno exsulante, retentis tuis virlutem Judae, strenuitalem Jonathse, pruden-
vel certe resumptis mulieribus, a pluribus eorum jg tiam Simonis {ibid.,3-'6). Hi lecum praeliabuntur
violatum fuerat. Hoc ergo peccatum rex impunitura prselium Domini, et, si ante uos apposilus fueris ad
esse non sustinens, suos ministros eos implacitare, patres tuos, de raanu tua suscipieraus haereditatem
et pecunias eorum pro hujus peccati expiatione prae- iaboris lui. Sed jam non est tibi pigritandum. Ut
cepit accipere. Sed ubi perplurcs eorum ab illa trans- quid enim peregrinaris, et oves luae sine pastore
gresssione sunt immunes reperti, pecuuia, quse ad pereunt •? Jam apud Deum nulla libi reraauet excu-
opus principis quserebatur, minorem quam exactores salio. Te enira non solum subsequi, sed et praeire,
sperare poterant copiam administrabat. Quapropter si jusseris, parati sumus. Veni ergo ad nos, veni
mulata, imo super innocenles cum nocentibus sen- cilo, vel nos aut ex nobis aliquos ad te vcnii-e jube,
tentia versa, omnes Ecclesiae quae parochias habe- ne dura sejuncti a te samus in sinistrara te partem
bant sub debito positae sunt, et unaquaeque, indicta inclinent eorura consilia qui sua quacrunt. Nos enim
pecuniae quanlitate, per pcrsonam quae in ea Deo jara in hac causa non quae nostra, sed quoe Dei suut
serviebat redimi jussa est. Erat ergo miseriam vi- quaerimus. »

dere. Cum enim exactionis istius tempestasferveret, Rescriptum Anselrai ad eos :

et nonnulli, quid vel darent non habentes vel rem Anselraus archiepiscopus Cantuariensis, amicis
<>

inauditam exsecrati nihil pro tali causa dare vo- suis et coepiscopis quorum litteras suscepit, salu-
lenles, contumeliose raperentur, incarcerarenlur, ^ tom.
cruciarentur, contigit regem ipsum Lundoniam ve- « Condoleo et raente compatior tribulationibus
nire. Adunali ergo, ut dicitur, ferme ducenti pre- quas vos et Ecclesia Angliaj sustinetis, sed ad prae-

sbyteri, induti albis et sacerdotalibus stolis, regi ad sens, secundum meara et vestram volunlatem, sub-
palatium suura eunti nudis pedibus occurrerunf, venire nequeo, quia nondum quantum con-
quid, et
una voce misereri iraplorantes. At ille forte, ut fit, fidere possira sum certus, douec per legatos nostros,
ad multa divisus, nuUa ad preces eorum miseratione quos in proximos Roma redituros exspecto, quid
permotus est, vel sallem quavis eos, sicut homines apud dominum papam effecerint cognoscara. Ronum
omnis rehgionis expertes, responsi honestate digna- tamen esl et gratura mihi quia tandem cognoscitis
Qui con-
tus, suis obtutibus festine abigit prjecipil. ad quid vos perduxit, ut mitius dicam, vestra pa-
fusione super confusionem iuduti, reginam adeunt, tienlia, et quia promitlitis mihi auxilium vestrumi
et interventricem flagitaut. Illa ut fertur, pielale non in raea, sed in Dei causa, et invitatis me non
mota ia lacrimas solvitur, sed, timore constricta, pigriler venire ad vos. Quaravis enira hoc modo fa-
ab interventione arcetur. Ferebantur eo tempore ccre non possim, qui rex non vult me esse inAnglia
plura his in hujusmodi per Angliam acta. Sed nos adhuc, discordem a jussione papae et ejus con-
nisi

brevitati studentes, pauca quae dicta sunt pro in- D cordem ego nondum certus sim quid
voluntati, el
tentione praesentis opusculi sufficere posse puta- possim, sicut dixi, taraen gaudeo pro vestra bona
mus. voluntate, etepiscopali constantia quam promittitis,
Attaraen dicendura quod eo usque mala superAn- et exhortatione quam mihi facitis. Ul autem aliquos
gliam ipsis diebus inundaverunt ut ipsi episcopi, qui ex vobis ad me venire faciam, sicut poscitis, ne,
semper liberlatem Ecclesiae et Anselraum eamdem dum sumus ab invicem, perverlant consi-
sejuncti
libertatem sublevare tuerique nitentem, ut ex supe- lium meum qui sua quaerunt, ad praesens non opinor
rioribus intelligi potest, cum principe deprimore oportere. Spero inim in Deo quia nullus cor meura
nisi sunt, tantorum malorum immensitate compulsi, a veritate, in quantum cognoscam, polerit avertere,
mandala Anselmo cum epistola dirigerent, et opera et quia in proximo Deus mihi quid facere quem
subventionis ejus proponi deposcerent, seque illum ostendet, et ego quam cirius potero vobis notificabo.
araodo secuturos in Dei rebus, ul Patrem, promit- Quid autem vobis interim faciendum sit, prudenlia
lereut. Sed haec, ut opinor, medius liquebunt, si vestra satis inlelligit, scd tamen dico quia ego, io

Patrol. CLIX, 15
 459 EADMERl CANTUARIENSIS MONACHI 460

quanlum sperando in Deo conscienliam meam sen- A sum episcopus pro spiritali cura quam pro terrena

tio, pro redimenda vila mea non praeberem assen- possessione. Omnipotens Deus sic et in hoc, et in

suni, neque niinittrum aut exseculorem ejus mali nie aliis actibus vestris dirigat cor vestrum secundum
lacerem quod audio noviter super Ecclesius Aq- vohmlatem suam, ut post hanc vitam perducat vos
gliee promulgari. Valete. » ad gloriam suam. Amen. »
Inler baec crcbris de Anglia nuntiis Norlbman- « Henricus, Dei gracia, rex Anglorum, Anselmo

niam venienlibus, id quod de presbyleris Angliae archiepiscopo Cantuariae, sahitem.

rex faciebat nimis divulgabalur, el non solum hos « In die sancli Grogori apudTenebrigge mihi fue-
qui infamia ejus, verum et t-os qui laudeilliuspasce- runl delalae litteise repostae ia tuo sigillo. El per eas
bantur, inodium ct vituperium ejus adducebat. At mihi mandasti taha unde muUura miror quia quod
Anselmus, tam malam famam de rego non ferons foci credo me per te fecisse. Et in die Ascensionis

eumque a tanta injuria revocare dosiderans, scripsit Domini habebo omnes barones moos mecum con-
ei de negotio semel ot iterum, lotiesque responsi
grogalos, et per consiiium eorum ita convenienter
tibi respondebo quod, cura lecum loquar, non credo
ejus scripta recepit. Quae scripta eo quo missa sunl
oa futuris te rae inde blasphematurum (a). Et quidquid tiat
ordine subter adnotanda putavit, ralus
temporibus, excmpli gratia, profutura, si aUiori con- g alias, scilo quod tui, quidquid ipsi fecerint, per

silio Deus non sedaveril in regno Anglorum quae omnes terras tuas m pace permansennt. »

« Suo charissimo domino Ilcnrico, gratia Dci.regi

sub ocuhs ejus hodie tiunt maxima mala. In quo la-
men ab iis qui isla legunt vel audiunl potilum iri Angloruin, Ansehnus archiepiscopus Canluariensis,
optamus, ne nobis succenseant quod scribendis opi- fidele servitium cl tideles oraUones.

slohs tantum oocupanuir. Negotii enim, quod manu " Gracias ago Deo,et dignationi veslrae quse inht-

versamus, qua,Hlam et magna pars est, noc tolum leris suis promisil se convenienlerresponsurara mihi

aUcujus roi, ignotis parlibus ojus, sciri polest. Ipsa- de hoc undo precatus eam fuoram in Ulteris meis de
rum igilur epislohirum texlus hic csl : sacerdolibus AngUae, ol oro Dominum, cujus consi-
II Henric'0 suo chari^simo domiao, gratia Dei, regi Uum manet in seternum, ul ipse vobis consulat re-

Anglorum, Anselmus archiepiscopus Cantuarise, fi- spondcrc et facere quod ilU placeat, et unde fideles

deles oraliones cum hdeli scrvilio. dilecloros animae veslrse gaudeanl. Dc lioc autem
'( Ad me pertinet, .->i audio quod faciatis ahquid quod iegi in Utteris veslris quod creditis vos facere

quod animte non expediat, ut hoc vobis non

vestrse per me quod facilis, pro cerlo scilote, mi domine
laceara, ne, quod avertat, Deus irascatur et vobis, quod non est per me, quoniam conlra Deum face-
si facitis quod ilU non placcat, el mihi pro tacilur-
rem, si per mo essot. Quapropter adhuc precor

nilate Audio quod veslra cxooUentia vindi

mca. magno el fldeli atTeclu quatenus in tali iucoplo nul-

ctam exercel super presbyteros Anghae et foris fa- Uus consilio persisialis. Valete. »

cluram exigil ab eis qui non servaverunt praecoptum 11 Henricus rex Anglorum, Anselmo archiepiscopo

concilii, quod ego cum veslro favore lenui apud Cantuaria?, salulem et amiciliam.

Lundoniam cum aUis episcopis el religiosis perso- (' De hoc quod mihi mandasti de sacerdolibus,

nis. Quod haclenus inaudilum el inusitatum est in scias quod ila decenter feci, ut opinior, secundura

Ecclesia Dei de uUo rege cl de aliquo principe. Non quod facere dcbui. Nec tibi sit incognitum brcvi
enim perUncl, secundum legem Dei, hujusmodi cul- inlorvallo tomporis me transfrelaturum. Et ex quo

pam viudicare, nisi ad singulos episcopos per suas tccum locutus fuero, si qua couunisi in his, omni-
parocliias; aul, si el ipsi ejiiscopi in hoc negligonlos polentis Doi, ct luo consilio corrigam. Teslc Wal-
fuerint, ad archiepiscopum ct primatem. Precor drico cancellario apud Merlebergam. »

igitur vos sicut charissimum dominum cujus ani- Dum haec ita fiunt, ccce qui Roman missi fuC'

mam diUgo phisquampra?sentemvitam corporismei, ranl redeunl. Suspensus aulom fuoral ab oflicio epi-

et consulo sicul vorc tideUs corpori el animae voslrae,

scopali jam olim Wilhelmus archiopiscopus Rotho-
ne vos contra ecclcsiasticam consuetudinem in lam magensis, et per hos nunUos interccsserat pro eo

grave peccalum mitlaUs, et, si jam inca!pistis,ulom- D apud dominum impam Ansclmusarchiopiscopus Can
nino desislatis. Dico cnim vobis quod valdo timere luaricnsis. Mandavil ilaque ei dominus papa ut de

debetis quod pccunia taliler ao(cpta,ut taceam quan- cau.sa ipsa quod facicndum iMlelligeret sua vioe fa-

tum noceat aninue, non tamen, cum expentolur, ceret, sciens eum a juslitin) semitis nullius rei inter-
adjuvavil terrena negoUa quautum posle;i jioi lurbabil. venUi scienler flocti posso. Ivit ergo Rothomagum,
Deniquo vos scitis quia mc in Norllimannia iupacem ol synodo clericorum, qu;u lunc crat aduuata,
in

veslram su.scepisUs, ct de archiepi&copHlu mco me adventus sui oausam exposuit. Proferl litteras Will-
resaisistis, ct quod cura et vindicla talis oflcnsa3 hehnus legatus regis quas, ex parle apostolici, de re
maximc pertinct ad archiepisoopatum, quoniam plus Roma delulerat, el coram omnibus recitaatur sic :

HENSCIIENII NOT.E.
(a;B/ai/j/iemarcproincreparo,roiircIiondere,delra- lias lingua Francia
sigiiificanilns roslriii^it, dicilur
here s.-ppe diclum invcnias apud modii a-vi scrifilo- hl^me North-
el /'/rtmfr vitu| eriiim, vituporaie, iiiuie
res hiuc per contructionom, quae vocom hanc, alias
: nianni, ex Galia in Aiiglium iruducti, accepere.
Deum divosque 6pectantcm, ad humauaa coutunii:*
461 HISTORIA NOVORUM. — LIB. [V. 4C2

Paschalis episcopus, servus servorum Dei, ve- A archivi.s Ecclesise cui praesidebat servabantur, sicut
nerabili fratri Willhelnio Rolhomagensi episcopo, astruebat, scriplum repcrit. » Et hsec ille. Super
saiutem et aposloUcam benediclionem. quibus Anselmus admodum exhilaratus, actis cum
<i Licet causaetuae quahlas, » elc. Vide in Pa- pontifice Rothomagensi Boemundo ac
et Hierosoly-
schali 11. mitanis quae videbantur agenda, Beccum revertitur.

Misit quoque dominus papa epistolam hanc .4n- Ac crines, deqnibus prtedictus miles locutus fiieral,
selmo :
quoniam Carnoti, ubi familia et pene tola supellex
- Paschalis episcopus, servus servorum Dei, ve- Boemundi reditum cjus prajstolabalur, remanserant,
nerabili fratri Ansehno Cantuariensi episcopo, salu- missi ab archiepiscopo Rothomagensi, et abbale
tem et apostolicam benedictionem. Beccensi (/") religiosi ordiuis viri sunt qui illos defer-

« Quod Anglici regis cor, » etc. Vidcibid. rent. Et facluni cst. Appropinquanlihus eis qui
His diebus venit Rothomagum Boemundus (n), quosRolhomagus habere debebat apporlabant ipsi
unus de nominatissimis Hierosolymitanae viae princi civilati adjunctis sibi canonicis et omni clero civita-

pibus, habens in comitatu suo quemdam Romanae B ti;;, cum monachis Sancti Audoeni, ac totius populi
Ecclesise cardinalem, nomine Brunonem {b). Iluic innumera mullitudine, pontirex longa proocssione
cratmagister militum, Ilgyrus(c)nomine, vir strenuus, devotus occurrit, cl quauto potuit honore susceptos
et non ignobilisfamaeinler suos. Hic,ab adolescentia in ecclesiam detulit etsacraliori loco reposuit. Qua-
sua notus Anselmo, multa luerat ejus beneficia con- tuorautemex illis Beccum delati sunt, quorum duos
seculus. Familiariter ilaiiue cum co agensinter plu- ipsi loco residuos Anselmus revcrentcr sibi excepit.
rima qutK ipsi de superalis bellis, deurbibus caplis, Slihique, utpote qui capellae illius custos erara
de situ locorum aliisque nonnullis quae in expedi- alque dispositor, custodiendoscommendavit, quod
tione Hierosolymitana acceperat delectabili allocu- usque hodic facio. Quid itaque de islis aliorum
ticne disseruil. Quod nuiltas sanctorum reliquiasha- sensus habeat nescio. Ego tamen cerlissime scio
beret, quoque modo eas adeptus fuerit apcruit. In dominum et reverendum Patreni Anselmum eos in
quibus, imo super omnibus quas' habebat, praecipuc magna semper veneralionc habuissc, et meipsum
glorialus estde capillis bealae matris Dei Mariae, quo- sacro et grandi experimenlo sensisse magnum quid
rum aliquos sibi datos fcrebat a palriarcha Antio- el mundo amplectendura insigne sanctitatis illis

cheno (rf), ubi magistralum militum ipsc sub Boe- incsse. De his ila.
mundo agebat. Eladhaecintulit : « Hos capillos, la- G Ilaque Willelmus (g), ubi ad regem in Anglia vc-
non fuissem,si me amor patriae
teor, suscipere ausus nit, et ei quac de negotio ejus ad Romanum pontifi-

islius io educatus ad hoc non ani-

quanatus fui et ccm acta fuerant enarravit,Iaitus ille ad audita, illico
massel. Sperabam enim me buc quandoque pcrven- Anselmum ad Ecclesiam suam redire per eumdem
turum, et ipsis hanc meam patriam sublimaturum. Willhelmum postulavit qui Willhelmus,ad nos post
;

Quoniamigituriilaspe,protegenteDomino,fraudatus paucos diesreversus, Anselmum infirmum invenit,

non sum, duosex ipsis huic Ecclcsiae qusetoliusNorlh- el valde conturbatus est. Erat enim tunc jam ad

manniae principatum oblinet Christianitatis, dare dis- libcrtatem Ecclesiae Dei cor habens, et, in quantun^
posui ; duosabbatiae Beati Petri, ct Sancti Audoeni, poterat, soUicile operam dausAnselmus suae sedi
ut

duos raonasterio ejusdem Virginis virginum, in quo in pace et Timens crgo ne

honorc rcstitueretur.
sub tuo palrocinio ad aetatem hominisprovectussum, virum loci ac fralrum amor non minus quam eaqua
el duos libi. Duodecim euim numero de mihi
illis gravabatur corporis invaletudo ab itinero Angliae
praefatus episcopusdedit, conteslans illos, ab ipsa prwpediret, modis quibus poteral, tam per se quara
domina sibimet avulsos(e), cum juxta crucem Filii et per nos qui secura eraraus, agere coepit, qualiter
sui stans gladius animam ejus perlransivit, secun- virura loco evelleret, ct in iler quod desiderabat
dum quod inantiquarum monumenlis littcrarum quae r\ promovcret. Prajmissis igilur precibus quibus cura
magnae auctoritatis apud illos habebantur, ct in exparte doraini sui regis Anglorum interpellavit

HENSCHENIl NOTiE.

Boemundus, princeps Antiochiae, duxit Car-

(a) stolici capellanus, Valentinas Francus, ut est apud
notianno 1106 postPaschafiliam PhilippiregisFran- Tyrium in fiae lib. vi. Ab alterutro acceptae reliquiae
corum, Constanliam diclam, ante nuptam Hugoni fuerenl.
comiti Trecensi. (e) Beccense monasterium intelligit, ut infra li-
(b) Hic est S. Bruno, episcopus Signimus,
colitur quet, in quo priorem abbatem Anselmuscgerat.
18 Julii, sed non videtur cardinalis fuisse, vel ipse, (/) Licet hoc ut a rudi posleritate conficium, non
vel alius eo tempore Bruno dictus. credamus ; ipsos taraen capillos cum reverentid ho-
(c) Nomen tamen hic Ilgyrus non habet, quod noramus.
sciam, in Orienlali historia. (g) Williclmus de Monteforli hic fuit Roberli co-
(d) Capta anno 1098 Antiochia, relictus esl in sua mitis de Mellento saepe nominati consobrinus, ad
dignitale Joannes patriarcha, egregius sub Sarrace- ipso Anselmo per litteras Beccensibus monachis
misconfessor :sed hoc inlra biennium ultro cedente, commendatus, ut ei praelationi aplissimus quara ;

quod se hominem Graecum videret non commode tenuitusque ad annum 1124. Plera videin Neuslria
praeesse Latinis, eleclus est Bernardus, legati apo- pia Arturi du Monsiier,
 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHl ia
463

aualenas An-liam, cjus absenlia

desolalani, cilalo A Ansclmo, suo jussu a.jcepla fueranl se redJiturum

vi.-^iluret, aftirnial)al, el affumando promille cum in Angliam essel reversus, dato vadimonio
rcdilu
in polhcitus est.
balrogem ipsum i^enilus ad volunlalem ipsius
mcn- llis el aliis qua? res expelebat inler viros compo-
omne quod deincepsproeciperel promplissiniam
ullcrius a Romana Ecclesia velle silis, Ansehiius iter Angham remeandiingressus cst,
tem habere, ncc
Propterea obsocro et, divino tutamine frclus, sanus et alacer cum sui»
dissenliro. El subjungcns, ail : «

vonicndo, ne forte omnibus Dofris est appulsus. Qua vero exsultatione,

ul oinnem nioram rumpatis in
quai prorumpat, qua jucunditate, qua spc boni in Angham veniens
ex adverso aliqua saecularis aura
susceptus s.t, rcor, ex consideratione maloruni qua;
eum ab istis subvertat. « lla^c ille audicnsDeosuper
licen- paucis teligimus iUic anle reditum ejus provenisse,
aJmirabili douo ejus gratias egit, acceptaque
magno cum amorc ahquantulum subintelhgi posse ; undc, ut diversaj
lia a fratribus inter quos janidiu
AngUam itunis Geme- aetalis et ordinis hominum gaudia sileam, de ipsa
el lionorchabiti fueramus, in
qua, ut mc regina lioc brcviler dixerini quod nec terrena nego-
licum(a) venit. Ubi rcnovata iiifirniitalo
progredi tia, necpompa sffcuhiris gloriae uUa polcrant eam
moravimus, Becci gravalus fucrat, a loco
Angliam detinerc quin virum loca diversa adeuntem proece-
nequaquam poluit. Quaproptcr missis in
canonicis ei pro morc
rediret obstabat. j^ deret, et, monachis seu
minli.s ' inlimavil rogi quid sibi ne
.

Turbatur ille ad audila et vehemenlor

. ....
:_.i„i..:i :.,
indoluil, ju
nliviam
obviam iirnr^Kiloniiiui'; ipsa
procedonlibus, hosniliaaue
iirnrfdt^rct. hospiliaque
ii).<;M iiroccderet,

ojus, sua providontia, dignis apparatibus ador-

raus, per vcrbum Doi, scihcel
omnia damna tcqua-
naret.
mmiuslolcralurum quani Anselini decessum. Remis-
Itaquc posl hxc, ii qui ecclesiis ac monasteriis
sis ergo celerrime
nuntiis, orat virum sibi ipsi par-
quieti. Praicepit quoque pro cxigonda regia pecunia fuerant inlromissi, ejecli
cere ac omnimodis indulgerc
pro sunt, ol porsonis cujusque ecclesiae res intus etexlia
ut de iis sui juris in Norihniannia erant
qua
suis exindeaiinislrari suffi- ad communem ulihtatem commendalaj. Presbytero-
volo acciperet, el sibi ac
proximo transfretalurum rum eliam causa', sicul regem Ansehuo promisisse
cienler juboret, seque in
accLplo, circiler diximus, disposita) suul, atquc id ipsum per lotuin
exspectarot ;
quo ipse gratiose
remansit. Miligitto doiiido languore rognum divulgalum.
mense uno ibi
opportunius et honostius Rex ipse inter hajc Norlhmanniam sibi beUo sub-
Beccum rediit, ratus sibi
advenlum. egit {b), el id Anselmo per epi&tolam, quam ecce
fore illic alias regium praistolari
quam
subscribimus, significavit.
mira alacrilale de rcditu ejus exsullan-
Ubi omnibus
sub- Ilenricus rex Anglorum, Anselmo Cantua-
ecce lacrymabilo malum concussiiatque
(I

libus
rionsi archiepiscopo, salutem et amiciliam.
verlit gaudiumipsum. Nam lam gravis inhrmitas ^
Pateriiilati et sanctitati vestrse signiticamus Ro-
ul dc eo praetor morlem
(.

ilerum invasil Anselmum

abbates bertum com.tem Norlhmann.ae, cum ommbus cop.is
nTl cxsneclaromus. Confluunl episcopi et
,1
mililum el peditun. quos prece et pretio aduiiare
ejus quique pertractant
terra iUius, ac de funere mecum anle
om- potuit, die noininata ct dolei-minata
pielate ipsum co.it.-a
Sed omnipotens Deus, sua el landen. sub
et multos magno Tenerchobraium acriter pugnasse (c),
nium opinionem sanilali resUtuil,
misericordia Dei vicimus, el sine multa ca'de noslro-
exinde gaudio laetifica\it.
bealK Mariai rex Bcccum rum. Quid plura ? Divina misericoidia ducem
lo-iiur in Assumplione
mi.ssae ofii- Northmannia' ot comitcm Morilonii, el Willhelmuin
Ycntt.celebraloque ab Anselinosolomni
convenerunt, ct tan- C.ispinuin, et WiUhclmum de Ferreris, et Robertum
una rex fcc.licel et ipse
cio, quadringou-
ot pacem de Stuteville soncm, elalios usque ad
dem omnia quae illos in divcrsa Iraxcrant
los mihlos, ol deccm millia peditun. in n.anus nos-
concordiam invencrunl. Siquidem Ecclesias Ai.gliae
tras, elNorthmanniamdcdit. De illis autem quosgla-
rogis llenrici sub cen-
quas Wilhelmus rex fralrer
dius peromit, non est numerus. IIoc autem non ola-
suporius reluli, primus rcdegerat,
faum, ul longe tribuo, sed
tioni vel ar.-oganlife, noc viribus ii.eia
rex in manus Ansolmi
hberas ab eadei.i exactione Pator
acceptu dono divinte di^positionis attribuo, quoci.ca,
_.^.i/.i>i et so
reddidit, fi de ii)s
sc (le
I ipsis, dum vivorol,
s, luiiii vMiii-i, niliil
1111111 11,.-,.^-^'."

D r=ve,«,de s„plex ., clov0.us se„,b„s ,„», s„„c„.

lum 1
lUlll u «.o„, smc pa.,„r.., „ro,„i»„. Pro
>|" —
tiuttuu' ;
presbylons, ut prajlal. sumus,
•
po-
.
i«i .wKn uiiis te
c advolulus
latis ift pnrpcor ut supornum
deprecor suDornum judicem,
( ludicem.
cunia aulom quam a voluntale triumphus isto tam glo-
cujus arbilrio ot
acceperal,
eamcmendalionemspopoi.dilut .iquinon-
riosus el ulilis iiiihi coiitigil, dopi-eceris ul non sit
dnrent, et qui dodorant
dum inde quid dcdcrant nihil
mihiad damnuin et dotrimenlum, sed ad initium bono-
el quiele hbera j.ossi-
tribus annis sua omnia in paco
rumoperumelservitiiDei.etsanclaeDeiEcolesiaeslatu.
qusc de archiepiscopaiu,exsulante
dereul Cuncia vcro
IIENSCIIENII NOT.E.

mfra Roihoma- consct, uli el Simon Dunclmonsis aliiquo scriptores.

(a) Gcmmeticuro,vulgo;mm^/7<: .Moiilonii comilis castnim lioc fuil quod obsi»
((•)
n.ona.-^lerium
ainph.m,ubivoroMii).l.lorimii.
jrum :
denlem rogom oggicEsi hoslos ii. vigilia S. Michac-
orat in Au^Vuun trajiciondus Ansolmus.
con.ccnsurus
Consule Orden- Hs, islaindo so victorinm dedere, ul scribit jam ci-
?fr)Iiiautumnoejusdoiu nnni 1 100,
talus Simon Dunolmensis,
cum Vitalcm od diciumaniium.ubicliomcapiivosre-
46^ HISTORIA NOVORDM. — LIB. IV. 466

tum tranquilla pace lenendum el corroborandum, A quamlibet laicam manuni investiretur in Anglia,
ul amodo libera vivat, et nulla concutiatur tempe- concedente quoque Anselmo ut nullus in praelatio-
state bellorum. » nem eleclus pro hominio, quod regi faceret, conse-

Igitur ob pacem quam rex fecerat cum Anselmo cralione susccpti honoris privaretur. Quibus ita

hac vicloria eum potitum multi testati sunt. dispositis, pene oranibus Ecclesiis Augliae, quae suis
Northmannia ergo sub regia pace disposita, ct erant pastoribus diu viduatae, pcr consilium Anselmi

duce Roberlo cum ccmite Moritonii in Angliara sub ac procerum regni, sine omni virgae pastoralis aut
captione praemissis, rex ipse in regnum suum rever- annuli inveslitura Patres a reoe sunt instituti. Insti-
sus est. Adunalis aulem ad curiam ejus in Pascha tuti quoque sunt ibidem eteodem lempore ab ipso
terrae principibus, dilata est ecclesiarum ordinatio rege quidam ad regiraen quarumdam Ecclesiamm
quani rex se facturum disposuerat, eo quod summus Norlhmannise, quae similiter suis erant Patribus de-
sedis apostolicae pontifex Paschalis Franciam vene- stitutae.

rat (a), et sibi ad concilium (b) quod Trecis erat Anselmus coram rege regnique
Inler ista coepit
celebraturus, a rege Henrico et ab Anselmo archie- episcopis atque principibus exigere a Gerardo archi-
piscopo, saepe supra memoratos viros, Willhelmum episcopo Eboracensi, professionem de sua obedientia
et Baldwinura milti mandaverat. Ratus ilaque rex g ct subjectione, quam non fecerat ex quo de espisco-
aliquid novi se in reditu illorum acceplurum, in sub- palu Herefordeusi in archiepiscopatum Eboracen-
sequens festum Pentecostes omnia distulit, qualenus, sem, ul supra raeminimus, translatum fuerat. Ad
eis reversis, securius quaeque, agnita pontiticis vc- quae cum rex ipse diceret sibi quidem non videri
luntate, disponeret. necesse esse ut professioni quam ordinalionis suae
Soluta igilur curia Anselmus ad abbatiam sancli tempore Gorardus fecerat aliam superadderet, prse-

Eadmundi vadit crucem magnam ibi consecraturus, sertim, cum licet Ecclesiam mutaverit, idem tamen
et alia quaedam episcopalia officia adrainislraturus. qui fuerat in persona permanserit, nec a prima
Quibus expletis, cum jara rediturura se putarct gravi professione absolutus exstitcrit, Anselmus, ut prse-
corporis infirmitate corripilur, et ingravescente sentis quidem regis verbis acquievit ea conditione
languore ad extrema fere perducitur. Detentus au- ut Gerardus in manura sibi daret se earadem sub-
tem esl ibi propter ipsara infirmitatera usque ad jeclionem in archiepiscopatu ei servaturum quam
octavas Pentecostes, et conciliura quod, sicul dixi- in cpiscopatu professus fuerat. Annuit Gerardus, et
mus, dilatum erat, causa infirmilalis ejus, inducif.s sua manu iraposita raanui Auselmi, iuterposita fide
in Kalend. Augusti accepit. sua, pollicitus est se earadem subjeclionem et obe-
Inter hsec, ex parte apostolici allata est Anselrao dientiam ipsi et successoribus suis in archiepisco •

epistola ista :
G patu exliibiturum quam Herefordensi Ecclesiae ab
<> Paschalis episcopus, servus servorum Dei, vene- eo sacrandus antistes promiserat.
rabili fratri Aoselmo, Canluariensi episcopo, salulem Exin statutum est ut qui ad episcopalum electi
et apostolicam benedictionem. eranl Canluariam irent, et ibi dignilaiis ipsius
« De presbyterorum filiis , » etc. Vide in Pa- benedictionem ex more susciperent. Willhelmus
schali II. itaque Wintoniensis, et Rogerius Serberiensis, ac
In Kalendis ergo Augusli, conventus episcoporum, Reiuelmus tunc nuper EcclesiaeHerefordensi resiilu-
abbalum ,
procerum regni Lundoniae in palatium lus episcopus, quorum supra merainimus, nec non
regis factus est. Et per ires confinuos dies, absente Willhelraus qui legatione regis fungi solebat, tunc
Anselrao inter regera et episcopos satisfactum de autem Execestrensi Ecclesiae electus episcopus,
Ecclesiarum investituris, quibusdam ad hoc nilen- Urbanus quoqueGIamorgatensiEcclesiae (c), quae in
tibus ut rex eas faceret more patris ac fratris sui, Gualis est, similiter eleclus episcopus, simul Can-
non juxta praeceptum et obedienliam apostolici. Nam tuariam venerunt, et in Dominica die, quae fuit ter-
papa, in sententia quae exinde promulgala fuerat, tio Idus Augusti (d) pariter ab Anselmo consecrali
minus stans, concesserat hominia quoe Urbauus sunt, rainislrantibus et cooperantibus
sibi in hoc
papa aeque ut invesliluras inlerdixerat, ac per hoc D ofticio Gerardo videlicet
suffraganeis ipsius sedis,
regem sibi de investituris consenlancum feccrat, ut archiepiscopo Eboracensi, Roberto LincoHensi epi-
quam supra descripsiraus colligi potest.
ex epistola scopo, Joanni Bathoniensi, Heiberto Norwicensi,
Dehinc, praesente Anselmo, astante raullitudine, Roberlo Ceslrensi , Radulfo Cicestrensi , Ranulfo
annuit rex et statuit ut ab eo tempore in reliquum Dunelraensi. Ipso die priusquam eoruradem episco-
nunquara per dalionem baculi pasloralis vel annuli porum consecrationem Anselmus faceret, praeseuti-
quisquara episcopatu vel abbatia per regera vel bus eis et episcopis qui convenerant juxta manda-

HENSCHExMI NOT.E.
(a) Anno sequenti H07, Pascha fuit xiv Aprilis. (unde sub nomine Landavensium episcoporura de his
Celebratum
(b) id est Id. Maii, sive circa Ascen- alii aguut), de qua actura ix Februarii, ubi de S.
sionem Domini. Teliao ejus loci episcopo.
Walliae pars meridionalis Glamorgania est, ad
(c) (d) Scihcet liltera Dominicali F.
Sabrinee aestuarium. Sedes episcopalis Landavia fuil
i^; nADMERI CANTUARIENSIS MONACHl 468

tum domini papif (iiam lioc ei per liUoras olim A consccrelur. » Refert : « Non omnia facienda sunt
mandaveral) rodiliilil Ealdwino virgom ]iastoralem qua} lidoi contraria non sunt, alioquiu plura incon-
abbali;i? de Uamesci, quam, ut supra meminimu», venientia llerent. lloc quoqiie unde agilur, quamvis,
perdidoral in concilio Lundoiiiensi. si fieret, tidei contrariura non esset, lieri tamen ex
In subseiiucnti etiam quinta feria, sacravit in ipsa consucludine non debel, co quod niinis inconve-
sede Robertum monachum canobii Sancti 1'etri niens essct. Ei quippe qui canonicc mihi et Ecclesiae
^Yeslniouasterii ad rej^imon abbaliae tancli Ea-
, nostra) pcr omnia subjici debet, subdilus in hoc
dmundi. contra ordinem fierem. Ad haec archiepiscopus ,

Ordinatio autom abbalis Sancti Augustini per Cantuarionsis primas est lotius Angliae, Scotia;, Hi-
id lemporis ea causa, ul ila dixerira, dilata est quod bornia3 et adjacentium insuiarum, nec pro alicujus
ipse qui in abbatcm, scilicet llugo monachus Bec- pcrsonBe consecratione , nisi solummodo rogis ac
censis, eleclus erat, uondum sacros ordines habe- reginae, sodem suam ex consuetudine egredilur. Si
bat. Ordinalus vero est ad diaconatum ab archi- orgo rex vull ut ego eumdcm honorem exhibeam
episcopo in capolla sua Canluariac cum mullis aliis, abbali Sancli Augustini quem sihi, parom eum vult
in jejunio soplimi mcnsis, ot ilcm ad presbytera- in rcgno suo faccre sibi. Quod ne liat consulo, sicut
tum a Willhelmo Exoniensi opiscopo in cadem ca- g ei cui fidem dobeo, qualenus se ab hac voluntale
pella jojuuio decimi mensis (a). Anselmus enim infir- cohibeat, Re clenim vera dico quia si in unquam
mabalur, ol partim ea re, partim propler imminons taula inordinalio in Anglia facla fuerit, non modo
festum Nalivitatis Ciiristi, Cautuaiiam ad Ansel- regi, sod archiepiscopis, episcopis, principibus, et
mum idem opiscopus jussus venerat. Post haec cum toli regno grando opprobium erit. » Dixerunt : « Eia,
Anselmus ordinationem ipsius abbalis accclcrare si oura in sede sua ordinare istis rationibus actus
vellet, eo quod res Ecclesiae pessumibant, et quo- non vis, mandat ul in sua capella, se pracsente,
tidie in sui diminulionem intus et exlra decidobant, illum ordinari permiltas ab aliquo episcoporum cui
voluil ul praedictus cpiscopus eum in abbatem ad ipse prjcceperit. » Respondit : « Cur illum ab alio
allare Chrisli Canluaria; solcmnilcr (so aslanto) episcopo ordinari pcrmitlerem quem ego, gralia
consecrarel. Sed ubi monachis Sancti .\uguslini les Doi, pro meo jure, uli debeo, ordinare potis sum?
innoluit ,
ad contradicendum animali sunt. Nam « El hoc quidem, aiunt, mallel, ut illiceum tu ipse
Ecclesiam suam privilegia habere commenlali sunt consecraros. » Dixit : « Si hoc fecero nonnuUam in-
per quse abbalem suum non nisi in sede sua ordi- juriam faciam ipsi domino meo raeuno quippe non ;

nari dcbore manifesta allegatione so probaluros ost in capclia ejus missam cclebrare, nisi quando
asseruerunt.Duravitautom iia'c fabulaillorum diebus p ipse debot a me coronari. Itaquc si hoc facio pro
nonnullis , Anselmo nullatenus asscrlioui corum abbatis consecratione, regius honor vilcscel, et
ccdcre volenle. Tandem in initio quadragesimae {b) deinceps mei exemplo exigelur pro consuetudine
cum Anselmus juxta Lundoniam pro colloquio regis quod haclenus fiebat statuto tempore pro solo regis
vonisEOt, quidam ex ipsis monachis quos ad rem honoro. Verum quia ipso vull ut proxime consecre-
cxerccndam ii qui domi remanserant pari voto lur, co (juod nondum confirmato abbale flucluant
selectos eo direxerant, omissis privilegiis suis (quae res abbatiae, si volucrit, hic in capella hospitii mei
nulla vel non rala a rcge et principibus comprobata eum ordinabo, quoniam quidem mihi facilc non est
sunt el damnata) pcr suos advocatos rogi persuaso- pro tam levi re hac vico Cantuariam ire. » Relata
runt ut Auselmo mandaret abbatom in occlesia sunt ista regi et, approbata ralione Auselmi, lauda-
Sancli Auguslini ex antiqua consuetudini conse- vit ut omissis cunctis objcctiouum ambagibus abbas
crare. Hujus mandati nunlii fuerunt Willhelmus sacrarelur, uti dixit Anselmus. Ordinavit igilur il-

episcopus Winloniensis, et Rogerius Serberieiisis, lum IV Kal. Mariii, quinta foria primu^ scptimana)
etWiilhelmus Exoniensis, cum Giesloberlo abbale, Quadragesiniae apud Lambclham in capella RulVensis
Westmonaslerii a rege ad Anselmum. Respondil orgo ccclesiu;, ubi tunc Anselmus erat hospilalus. Ac-
Anselmus « Si rex me rogaret qualenus pro suo
: copla ab eo profcssione, ex more, qua se Ecclesiae
amoro ipsum abhalem in crclesia sua ordinarem, ^) Dorobornonsi et archiopiscopis ejus canonica' pcr
forlassis faccrcm, oa ci^nsideraliono , eo intuitu omnia obediturum promisit. li ergo (pii affucrunt
quod antccc.-^orum moorum, juris fuil ct mei osl mullo honestius ipsum Caiiluaria) potiiifso sacrari
indinorcnler pcr Angliam, ubicunquc \ohu)las lulit, dixerunl, ot, quod major honor esset abbali, rcqui-
opiscoiiaic oniciuiii adminislrare. Niinc fiuloni (piia roro patroin juitria' pro bonediclioiic sua in mclro-
rnandal ul id fuciam ex coiisuetudine, dico consiie- poli scde quam in capclla Roftensis ccclesiae.
iudinis illud non esse. » At illi : « Si conlra fidcm Inior hscc Ansclmus misit doinino jiapae cpislolam
iion csse dignoscilur, omnino vult ul in siia scde iianc :

liENSCllENn NOT.E.
(rt) llunr. jiassim QiialiiorTomporiim nuncupaiilnr (t) Anno 1108 bi--.scxlili, (]uando Pa.scha iucidit
isla jcjunia,oo (piod (|iialcr lu anno iiabeaiiliir : in v Aprilis, el dios Ciiiorum in xix rcbruarii liltcris
seplimi autein cl dechni niensis noimaibusiwdiciin- Dominicalibus ED.
tur ScplPiiihor ct Deccmber, el iiifra nominc quarli
mentis Junius.
 ;

469 HISTORU NOVORUM. — LIB. IV. 470

Paschali doraino Palrique reverendo, summo A operam dare instituit qualiter aliquo raodo mala
pontitici, Anselmus, servus Ecclesiae Cantua- qua) pauperes maxime depriraebant mitigarenlur.
riensis, debitara obedientiara cum orationum assi- Cujus boni exordium gnarus a sua curia coRpit.

duitale. Tempore siquidem fratris sui regis hunc morera

« Non debeo tacere excellentiae vestrae, quod per raullitudo eorum qui curiam ejus sequebanlur ha-

eara Dei gratia operalur in Anglia et in Northman- bebat ut quae pessundarenl diriperent, et, nulla eos

nia. Rex qui dominatur Anglis et Northmannisobe- cohibente disciplina, totam terram, per quara rex
dienler suscipiens vestram jussionem, investituram ibat, devastarent. Accedcbat his aliud malum :

Ecclesiarum, reniteniibus multis, omnino deseruit plurirai namque eorum sua malilia («) debriali [al.

quod ut faceret, Robertus comes de Mellento et Ri- inebriati], dum reperta in hospitiis quae invadebanl
chardus de Redueris, ul fideles vestri et filii Eccle- penitus absumere non valebant, ea autem ad forum
siae veritatis allracti, monitis vehementer instite- per eosdem ipsos, quorumeranf, pro suo lucro ferre
runt. Rex ipse in personis eligendis nullatenus ac vendere, aut supposilo igne cremare, aut. si

propria utitur volualate, sed religiosorum se peni- potus esset, lolis exinde equorum suorum pedibus,
tus coramittit consilio. De me autem quantas dcbeo residuum illius per terram efFundere, aut certe ali-
gralias paternae benignitati vestae scribendo non g quo alio modo disperdere solebant. Quae vero in

sufificio reddere, sed eas in charta cordis mei scri- patresfarailias crudelia, qua? in uxores ac filias eorum
ptas lego assidue. Cum cnim, sicutservi vestri dilecli indecenlia feceriut, rcminisci pudet. Has ob causas
fratres nostri Willhelmus el Balduinus retulerunt, quique, praecognito regis adventu, sua habitacula
vitae meae corruptibilis curara ne cito deficiat tam fugiebant, sibi suisque, quantum valebant, in silvis

benigna solliciludine mihi gerere praccipitis, non vel aliis locis, in quibus se tutari posse sperabant,
raodicura pietalis affectum magnitudinem vestram consulenles. Iluic malo rex Henricus raederi desi-
erga parvilatem meam habere monstratis. Oranipo- derans, indicto edicto omnibus qui aliquid eorum
tens Deus vilara vestrara nobis in omni prospcritatc quae dixi, fecisse probari poterant, aut oculos erui,
diu custodiat. » aut manus velpedes vel aliamembraconstantijustitia
Hanc epistolam idcirco placuit huic operi admi- strenuus faciebat araputari. Qusi justilia, in pluri-
scerc, ut ea teste raonstrareraus quae de investituris bus visa, caeteros integritatem sui araantes ab alio-
Ecclesiarura dixiraus rata esse. Ad quam etiam cor- rum laesione dcterrebat.
rectionem Mellentinus comes pro lilteris quas ei, Item moneta corrupla el falsa multis modis mul-
ut supra scripsimus, papadirexerat, perduclusfuerit, tos aflligebat, Quam rex sub lanta aniraadversione
hujus
- j — —
teslimonio —
dcsignare,
f' '
pari
i —
— voto cordi
-_ - fuit. corrigi _. nullus
g. statuit ut ... qui
^j possel „^^^ —
„„. deprehendi —
falsos
jj
—
Re etenira vera ab iis in quibus olim versatus fuerat ^ denarios facere, aliqua redemptione, quin oculos et
quadara ex parte mutatus erat, si quidera justi ama- inferiorcs corporis partes perderet, juvari valeret.
tor islis consilium, illis auxiliura, aliquibus utrura- Et quoniam saepissime, dura denarii eligebantur,
que, juxta quod ratio exigebat, saepe exhibebat. Rex fleclebantur, rurapebantur, respuebantur, statuit ut
ipse Henricus, illius consilio in regni negoliis prje- nullus denaiius vel obolus integer esset. Ex quo
stantius et eflicacius caeteris credens, defuncti fratris facto raagnun bonum ad tempus toti regno creatum
sui regis vestigia sequi, sicut fatebatur, perhorrebal. est. Haec in saecuiaribus ad relevandas terrse aerum-
Attaraen praefatus comes nec Anglos diligere, nec nas inlerim rex faciebat.
aliquem illorum ad ecclesiasticara dignitatem provehi Divina nihilominus quoniam indigne per
officia

patiebatur. quorumdara sacerdotura manus eo usque tractaban-

Supra raeraorato Gundulpho Roffensi episcopo ne lur, sollicitus inslitil ut et ipsa suo ritu caste cele-
liac vita sublato, Anselnius ad eura sepeliendum brarentur. Multi nempe presbyterorum slatuta con-
Roftani ivit, qui, obsequio sub magna lugentium cilii Lundoniensis, necne vindictam quam in eos rex
monachoruni, clericoruni de laicorura multitudine r\ exercuerat, quorum superius mentionem fecimus,
decenler expleto, res ipsius episcopii, sicut cxpedire poslponentes, suas feminas relinebant, aut certe
melius intelligebat, ad opus Ecclesiae intus et exti'a duxerant quas prius non habebant. Quod inconti-
suas videlicet ordinavit. Baculus autem episcopalis nenliae crimen rex subverlere cupiens, adunatis ad
Canluariam ab Ernulfo monacho Roftensi, qui ejus- curiam suam in solemnitate Pentecostes apud Lun-
dem episcopi capeliaous exstiterat, pro more delatus doniam cunclis majoribus regni, de negotio cum
est, el in praesenlia fratrum super altare Domini Anselrao archiepiscopo et caeteris episcopis Angliae
Salvatoris praesentatus. tractavit, eosque ad malura illum exstirpandum
Inler ista rex Henricus considerans totum pene regali aucloritate atque potentia fuitos roboravit.
regnum in gravcm terunraam raultis ex causis deci- Unde Anselmus archiepiscopus Cantuariensis, et
disse, per consilium Anselmi et procerura regni Thomas eleclus archiepiscopus Eboracensis (nam

HENSCHENII NOT^.
(a) Debriare pro inebriare saepius in sanclorum monsuram significabat ut ebrius et debrius dicantur,
;

Actis occurril, vox ulique apta licet aureo saeculo quasi de vel extra mensurara polus sobrius, sub ;

ignota, siquidem bria, ut volunt quidara, certam vini mensura.

47 i KADMERl CANTUARIENSIS MONACHII 472

Gerardus tunc nuper ad eamdein curiam lendons A His diobus sermo habitus est de parochia episcopi
abierai) et omnes alii Anjfliae episcopi slaluerunt Lincoliensis quae in nimium tendebaliir, eoque pro-
in praesenlia ejusdem gloriosi regis Henrici, assensu ce.--sit (28) ut, quoniam ratio Chrislianitalis id ulile
omnium baronura snorum, ut presbvteri, diaconi, foro suadobal, rogi et archiopiscopo caelerisque
subdiaconi casle viverent, et feminas in domibus princijtibus regni visum fuoril, de ijisa jiarochia su-
suis Don haberent, praeter proximas consanguiuilale niendum quo tiorot altor cpiscopalus (29), cujus ca-
bibi junclas, secundum quod s ancta Nicaena synodus Ihodrae principatus poneretur in abbatia de Heli.
definivit. Ilii vero presbyleri, diaooni, subdiaconi, Sed Anselmus, quem ij^sius negotii siimma respicie-
qui post inlerdiclum Lundoniensis concilii feminas bat, sciens j)raMer consensum et Romani pontificis
suas tenuerunt, vel alias duxerunt, si amj)lius mis- aucloritatem novum episcopatura nusquara rile in-
sam cclebrare vellent, eas omnino a se facerent sic stitui posse, scripsil ei sic :

alienas ut nec illse in domos eorum, nec i]isi in (. Domino et Palri reverondo Paschali, summo
domos earum inlrarent, scd neque in aliqua domo pontifici, Anselmus Ecclesias Cantuariensis, debilam
scienler convenirenl, neque hujusmodi ferainae in obediontiam cum fideli obsoquio et orationibus.
lerritorio ecciesise habilarenl ; si autem propler ali- (< Quoniam robur dispositionura quae uliliter fiunt
quara honoslam causam, eos colloqui oporleret.cum g in Ecclesia Dei de vestiae pondet aucloritate pru-
duobus ad minus legitimis testibus, oxlra domum dentiae, quando fiunt, ad veslmm rcferendae sunt
colloqi:ercntur. Si vero in duobusaul in tribus legi- notitiam el judicium, ut , cum apo.slolico assensu
timis lebtibus, vel publica parochianorum fama fuerint confirmatae , nulla praesumplione a posleris
aliquis eorum accusatus quod hoc sialutum
es^el, quae salubriler statulae sunt queant violari, scd rala
violasset, purgavet se adjunctis sibi socum ordinis pcrmaneant in perpoluum. In Anglia esl quidam
sui idoneis testibus ; sex, si jiresbytcr; quinque, si episcopatus, scilicel Lincolien^is, cujus dioecesis lam
diaconus ;
quatuor, si subdiaconus esset. Cui autem ampla est ut ad ea quae non nisi ab episcopali per-
haec purgatio deficerel, ut transgressor sacri statuti sona fieri queunt unus episcopus plene sufticere non
judicarelur. llh aulem presbyleri qui divjnialtariset j)ossit. Quod cum considerarot rex, et episcopi, et

sacrorura ordinum contemptorcs praeexigeront cum prinripes, et alii raliouabiles et religiosi viri regni
raulioribus habilare, a divino officio remoli et omui Anglorum, ad uliUlatem Ecclesiae visum consiliura
ecclesiastico bcneficio jirivali, extra chorum ponc- ost opiscopalum praefalum in duos dividere, ita ut
rentur infames pronunliati. Qui vero rebellis ot sodes episcopalis in quadam abbalia, quae sila est
contemptor ftminam suam non relinquerel et inis- in insula vocata Heli, et est intra j)raefatam dioece-
sam celebrare prifisumerel, vocatus ad satisfactio- sim, constituatur, raonachis ibidem permaneulibus,
nem, si negligerel, oclavo die excommunicarentur. sicut sunt mulli episcopatus qui monachos in malre
Eadem seutentia archidiaconos (27) el canonicos ecclesia habent, non canonicos. Quod libonter con-
orones complectebatur, lam de mulieribus rolin- codit ipse opiscojius Lincoliensis, Robortus nomine,
quendis quam de vitanda earum conversatione, el quia pro iis quae assumuntur de sua Ecclesia ad in-
de dislrictione censurae, si slalula trangressi fuis- staurandum novum ojiiscopatum iu Heli, tantum
sont. Jurareiit insu])er archidiaconi omnes quod pe- Ecclosiae Lincoliensi rostauralur (a) ut ipse sufficicns
cuniam non acciperenl pro toloranda Irausgrossione el gratum sibi cssu faloatur. Cui rei mihi, tum pro-
hujus statuti, nec lolerarenl presbyteros, quos sci- plor jiroediclam neccssilatem, lum proptor mullitu-
renl fominas habcre, cantare vel vicarios habeie, dinera praedictorum qui in hoc consontiunt, visura
et si eos audirent calumniari, vorilalem indoin^iui- osl ut, salva ve^tra auclorilato, assonsum praeberem.
rerent. Similiter et decani ha^c oadcm jior onmia Precalur igilur supj)licilor nioa parvila.^, qualenus
jurarenl. Qui vero archidiaconus vol dccanus hoc hoc quod pro ulililale Ecclesiae sic disposilum est,

jurare nollet, aichidiaconatum vel decanalum irre- veslra aucloritate in perpctuum roborotur, ne a pos-
cuj>erabililor iierdoret. Presbyleii vero qui, relictis teris ulla praosunij^tione ((jjod bonc slalulum fucril)

inulieriLus, Dto el sacris allaiibus scivire olige- violcUir. Oramus Dominum oinnijiolcnlcm ut Ec-
rent, qubdraginla dies jiro transgressione pra-fali ^^clesiae suae vos in diuturna jirosperilale custo-
concilii ab ofticio cessantes, pro se intorira vica- diat (b).
rios habciciil, injuncla eis pcrnilentia, secundura Soliita curia, Anselmus ad villam suam, .Murle-
quod ejjiscopis oorum visuin essel. Omiiia voro lac nomino, ivil, ibicjue in subsotjuonti jejunio quarli
mobilia lapsorum i)Oslhuc i)rcsbyleroriim, diaco- mensis, multos ad sacros ordines promovil. Inter
norum, subdiaconorum ol canonicoruin traderen- qiios Ricardum quoque in praeccdenli proxima so-
lur episcoiis, ct concubina; cum rcbus suis, vclul loninilalo Poulecostes oleclum ad j^oulilicalum Ec-
aduJierac. clCMac Lundoniensis, ad jircsbyteralum ordinavil.

HENSCllEMI NOT.E.
<a) Dnio scilicet uno Elicnsis ahbatiae manerio abhali jilii^ roddorol, (juam ejiiscopis suis binae ter- I
Spalduiirh, de qno iiifra (Jodwinus do ej^ihcopis na'vc noniiiillariim sodunii Aiiglicanarum.
Angliae duo ali» addit Hicclcsworl el Bokden as^e- ; (h) Poslulalioni pontifcx annuil, .>;ed obierat Ansel-
rens abbatiam Eliensem tam divitem fuissc, ui buo mus antequam negoiium conficeretur.
i73 HISTORIA NOVORUM. — LIB. IV. 47 i

Deinde acl festivitatem gloriosissimorum apostolo- A Rogerio Serberiensi, Radulfo Cicestrensi,et Willhel-
rum Pelri et Pauli Cantuariam veniens, die ipsius mo Execeslrensi, accepla prius ab eo pro raore de
festivitatis in capitulo praesenlibusEcclcsiae fratribus obedientia et subjectione sua professione.

et multis aliis tam monachis quam clericis, nec non Anselmus Canluariara, et ibi cum
Poslhaec venit

et laicis, dedit Radulpho abbati Sagii («), viro equi- magno honore sacravit prfefatum Radulphum, Rof-
dem bono et rcligioso, et ipsi ecclesiae valde fa- fensi EcclcHse electum episcopura, quinto Idus Au-
miliari, episcopatum Roffensem, accepto prius ab gusli, ministrantibus sibi ia hoc Willhelmo episcopo
Quam Wintonicnsi, Radulfo Cicesfrensi, et Richardo Lun-
ipso coram omnibus hominio ac fidelitate. fi-

delilatem se illi, et cunctis legilimis successoribus doniensi. Qui Richardus, antecessorum suorum
ejus Ecciesiseque Cantuariensis perpetuo servatHrum [/., morem] seculus, honesto munere honoravit ipso
promisit, et hoc super quatuor Evangelia jurando die matrem suam ecclesiam Cantuariensem, juxta
confirmavit. In crastino autem misit eum Rovece- quod statutum fuerat a rege quanto impctravit ab

stram, et cum eo Willhelmum archidiaconum suum, Anselmo ut eum sarraret apud Pagaham, sicut

ut illum ex sua parte ipso episcopatu investiret. diximus.

Ejusdem quoque negotii causa misit et Antonium Inter hsec electus est ab Alexandro rege Scotiae
monachura illuc, qui subprioris oificio in monasterio g et clero et populo raouachus quidam Dunelmensis,
Cantuariensi fungebalur. Nam ex quo .(Ernulphus nomine Turgodus ad episcopatum Sancti Andrcae
(c),

ipsius Ecclesige prior apud Burgum (t) abbas fueri t de Scotia. Cujus consecratio dum ultra quara expe-
faclus, usque id lemporis nuUus in prioratura suc- diret denioraretur, tum propterea quia Thoraas
cesserat. Eboracensis Ecclesiae antistes electus necdum fue-

Eodem tempore rex Norlhmanniam ire parabat. rat consecralus, tum qusedam alia, quse
propter

Anselraus autem ad bcBedicendum portum ma- illi longum est enarrare, Ranulphus Dunelmensis epi-

ris ubi transire debebat ab eo invitatus advenit. Sed scopus proposuit eumdem eleclum iu praesentia ip-

nocte, cum sequenti mane brachiolum maris quo sius Thomae apud Eboracara consecrare, associatis

regi hospitium ab hospitio Anselmi dirimebatur sibi episcopis Scotiae et Orcadarum insularum.
regi locuturus Iransire deberet, adeo infirmatus es Verum quia id praeter consensum et auctoritatera
ul ad regem accedere nullo paclo valeret. Quod ubi Cantuariensis episcopi rile fieri non posse sciebat,

nunliatum est regi, ei per Willhelmum episcopum raandavil ei de negotio per militera quemdam, et ul

ejus consilio ei concessione sacraretur deprecaius

Wintoniensem et ejusdera nominis episcopum Exe-
cestrensem praecipiendo mandavit ne ad se ullate- est. Ad quae scripsit ei epistolam hanc :

nus iret, sed plenae indulgeret quieti. Per eosdem Q « Anselmus archiepiscopus Cantuariae, Ranulfo
quoque semetipsum quo pergebat, et filium suum episcopo Dunelmensi salutem.
quem in regno relinquebat, cum totoregnocoramen- " Mandastis mihi per quemdara militera, Scollan-

davit tuitioni ejus, ut quidquid statueret, ratura es- dum noraine, quod volebalis ul electus episcopus
set ; irritum, quod prohiberet. Rogavil etiam illum, ecclesiae Sancti Andreai de Scotia sacrarelur, et hoc

propter amorem sui, consecrare supra memoratura volebalis fieri meo consilio et mea concessione. Sed
Richardum Lundoniensi Ecciesice electum pontifi- hoc nec debet nec polest canonice fieri ad eodem
cem, apud Cicestram, quoniara prope erat, et epi- electo archiepiscopo, nec ab alio per illum, prius-
scopi, quos adjutores ac ministros in officio ipsoha- quam ipse
fiat archiepiscopus canonica consecra-
beret, praesto. Causa autem propter quam hoc ita tione. Quapropter nec consulo nec concedo (imo
festinato fleri volebat, illa dicebatur esse quia eum- interdico) ne fiat ante consecralionera ejusdem elecli
dera Richardum, in sfecularibus multum valentem, archiepiscopi, nisi a me, si forte hoc necessitas exe-
longe versus occidcntales Anglae fines ad sua ne^o- gerit. Vale. »

tia exercenda transmiltere sub celeritate dispone- Post haec Anselraus considerans Thomam episco-
bat. At Anselmus consideratis quibusdam rationabi- palem suara beuediclionem non ita expetere, sicut

libus causis renuit, nec episcopura sacrare in Cice- r\ debebat, scriplam hanc epislolam ei direxit.

stra, sicut pelebatur, acquievit. Verumtamen ne ni- « Anselmus archiepiscopus Cantuariensis, amico
hil pro rege, qui cuncta quse tunc petebantur pro suo Thomae, electo archiepiscopo ecclesise Ebora-
Anselmo faciebat, facere viderelur, eumdem epi- censi, salutem.
scopum pro amore iilius in capella sua apud Paga- « Canonica auctoritas prsecipil (30) ut ecclesia

ham consecravit, vii Kal. Augusti, ministrantibus episcopatus ultra Ires menses non maneat sine pa-
ei in hoc officio Willhelmo episcopo Wintoniensi, store. Quoiiiam autera regi placuit consiUo baronum
HENSCHENII NOT.E.
Abbatia Sagiensis in Northmannia est, vulgo
(a) burg et Kineswilha fihabus Pendae.sororibus Peadae,
Saint-ilartin-de-S6ez, de cujus fundatione facta regiim Merciorum.
anno 1050 vide Neustriam piam Arluri. Radulphus (c) Hic est Turgotus, ante prior Dunelmensis, cui
autem anno 1114 ad archiepiscopatum Cantuarien- Historiam Dunelmensem, sub noraine Simeonis Du-
sem tran&latus fuit. nelmensis editara, vindicavimusxxMartiiante Trans-
{b) Pelroburgense in agroNorlhamloniensi mona- lationem corporis S. Cuthberti pag. 125.
sterium, de quo multis vi Martii, ubi de SS. Kine-
 »

/0 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 476

suorum ct nostra concesslone ul veslra persona A bei. De clccto episcopoSancti Andrca; de Scotia,
eligeretur ad archiepiscopalum Eboraca?, non dcbet quod audistis, rumorcs sunt quibus crcdere non
pcr vos lerrainub salubriter coustitutus diutius dif- oportet. Facile ergo est interdici, quod, ut lieret,

Unde miror quia post clcctionem vestram non

ferri. non a nie excogilatum esl. Vivere vos sanura lajtum.
requisistis ut consecraremini ad quod electi ostis. que, diuque Deoque noslra Domino nostro suppli-
Mando itaque vobis ut octavo Idus Scptcmbris t.itis cat Ecclesia. Sanctse CautuariensisEcclesiae congre-
apud matrcm vcslram ccclcsiam Cantuariensem ad gationem saluto, et oro ut prome oret. Valete.
faciendum quod faccre debetis, et ad suscipiendam Rescriplum Anselmi ad eumdem Thomam :

consccrationem vestram. Quod si non feceritis, ad « Anselmus archiepiscopus Canluariensis, amico

roe pertinet ut cgo curam liabcam et faciam quai per- suo Thoma^electoarchiepiscopo Eboracensi,salutem.
tincnt ad episcopale ofticium in Eboracensi arciii- « Mandaslis mihi in litteris vcslris quod, termino
episcopatu. Preeterca audivi quod vos jiriusquam a me vobis constituto (Deo auxiliantc'), Cantuaria?
consccremini facerc vultis ut eleclus episcopus San-
crilis, si opportune poteritis, susceplurus et factu-
cli Andrca? de Scotia apud Eboracam consecretur. rus quod debetis. Rogastis quoquc ut si id efficerc
Quod uec vos faccrc debetis, nec cgo conccdo, scd
non valclis, concedcrcm quatcnus id mihi x diebus
omnino interdico ue aut de aut dc aliqua
fial, illo
3 ante renuntiare possetis. Scd et WiUhehTius clericus
persona quae rcgimen animarum debet provehi ab
in
nuntius veslcr prccatus cst mc cx veslra parte qua-
archiepiscopo Eboracenci, quia non pertinet ad vos
lenus ego ipsum terminum adventus vestri aliquan-
dare, vel conccdere alicui regimen, aut curam ani-
tum extenderem, ut ad nos opportunius possetisvc-
marum, quia nondum accepistis. Valete. »
nirc. Quod et cgocausa veslri amoris ct opportuni-
Ad illam scripta est cpistola heec :
tatis libentor facio. Ne itaque opus sil vos mihi
« Dilectissimo Patri et venerabili doraino An- quidquam anle de vestro advcnlu renunliare, submo-
selmo, sauctae Cantuariensis Ecclcsiae archiepiscopo, neo vos ut die Dominico, qui erit quinlo Kal. Octo-
Thomas Eboracse metropoli electus, licet indignus, bris, Cantuaria; sitis ad faciendum quod facere de-
salulem et amirae fidelitatis obsequium. belis, et ad suscipiendam consecratioucm vestram.
t Gratias ago vobis, reverende Pater, quod me Praeterca quod dicitis in lilleris vestris vos pecuniam
semper dilexistis et audivistis, et de proventu meo quaerere ulRomam mitlalis pro pallio Ecclesiae vestrae,
exsulta^it, et ia?tatum ost cor vestrum in Domino. non concodo. Et puto quod id fruslra faceretis, quo-
Dominus Deus retribual vobis pro me Quod ! ad con- niam nuUus debel habere pallium antequam sit
secrationem meam venire non
distuli, causa fuit consecratus. Lilleras quas requiritis in testimonium
una nec parva quaeme delinuit. Pecuniam quam pro n persouae et clectionis veslrae, cum mihi locuti fueri-
facultate mea niagnam causa vcnicndi ad aos con- tis el ostendcritis cui cas diiigcredebeo, libcuter fa-
ti'axeram, ult.aspem meam, et niraium diu moralus ciam pro vobis sicut pro amico, quod facere dcbco.
totam dispendi Wintoniac a qua citius discedens, ad Valcle. »

vos venire disposueram. Placuit autem domino no- Ratus ergo Anselmus non esse absire praemunirc
siroregi ut cum ille legalos Romam pro causa sua dominumpapam de negotio pallii, quod sibi Thoraas
miltebat, ego cum eis mcum milterem ad requiren- semandaveralrcquisiturum,scripsileiepistolamhanc:
dum Ecclesiae nostrae pailium. Festinanler igitur <• Domino el Palri vere diligendo el rcverendo
consilio rcgisad propria reversus ad hoc opus quae- Paschali, summo ponliflci, Ansclmus sernis Eccle-
sivi, et adhuc quaero pecuniam, sed parum, nisi sioe Canluariensis, debitam obedientiam cum tideli-

graviter mulualam, invcnio, (luoniam dominus Gi- bus oraliouibus.

rardus archiepiscojius ec<le>ias uoslras et homines < Quoniara forliludo et direclio Ecclesiarura Dei
et ipsura dominium noslrum multura pauperavit. Et maxinie pendet cx auctorilate paternitalis vestrae
ccrlc rex promisit mihi quod vobis colloquerelur, posl Dominum, quando ralio cxigit ad cjus libenter
ct dilaliouem mcam
apud vos cxcusarcl. Termino a recurrimus auxiiium et consilium. Archicpiscopus
vobis consliluto(Domino auxiliunte) oro apud san- .-. Eboracensis, (iiraidus nomine,niigravit dc hacvita,
clara Cantuarienscm Ecdesiam, siopporlune polero, et alius, Tiiomas nomine, loco ejus elcctus est. De
suscepturus et facturus quae debeo. Quod si non j)0- quo rumor cst quod quaeritur eipalliumanlequam sit

tero, cum mihi palcinilas veslra niandavit ut quiii- consecratus, et miiii faciat professioncm secundum
dccim dicbus anto vobis rcnuiiliarcm, juccor beni- anliquam consueludiiicm antecessorum meorum ot

gnilalis vestrae sanclilatem, ul decem dicbus onle suorum. liajc esl igilur summa prccum mearum iu

vobis renuntiare possim (a), mihi concedalis. Lillcras hac re, ul, anlciiuam consecrelur ct mihi debilam
vcro iiatcrnilatis voslra- requiro iii leslimnnium pcr- obcdienliam (sicul dixi) prontcalur, el lioc faclum
sooae et eleclionis uostrae qiialcs debelis ol scilis cs^o litlcris nostris cognoscalis a vcstia excelleulia
oporterc. IIoc modo vcstra sanclilas meac i^arvilali pallium non suscipial. Quod non dico idcirco quod
debel, hoc veslra Ecclesia no.slrae dcnegare non de- illi pallium iuvideam, sed quoniam quidam aulu-

HENSCIIEMI NOT.I'.
(a) Id vel aliis litlcris vel per nuntios verbotenus faclum oportuit . quando hapc limitaiio supra non
exprimitur.
 : —
47"; HISTORIA NOVORUM. - LIB IV. 478

maiit, el etiara procurant ut, si hoc a vobis coa- A juris ex antiquo Ecclesia Cantuariensis super Ebo-
cessum fuerit, confidat se professionem debitam racensem semper habere consueverit sciunt. An-
milii posse denegare. Si enim hoc contingeret, sci- selmus aulem postponens clericorum lilteris respon-
tote quia Ecclesia Angliae ecindcretur, et secundum dere, ad lilleras Thoma; scripsit ha)C :

sententiam Domiui dicentis : Omne regnum in seip- <i Anselmus archiepiscopus Cantuariensis, amico
sum divisum desolabitur (Lwc.xi, 17), desolaretur, suo Thoma), electo archiepiscopo Eboracensi, sa-
et vigor apostolicse disciphnce in ea non parum de- lutem.
bihtaretur ; ego quoque nullatenus remanerem ia Mandavi vobis charitative plusquam semel,
<-

Anglia. Non enim dcberem aul possem pati, ut (me quatenus ad matrem veslram Ecclesiam Cantuarien-
in ea vivente') primatus Ecclesia) nostrse destruerc- sem veniretis, ad suseipiendam benedictionem
tur. Hoc ipsum et eodem \affectu suggero reveren- vestram et ad facienduni quod debetis et non veni-
tiaj vestrae de Lundonia, si ejus episcopo pallium slis. Quapropter eadem dilectione vobis adhuc
petilur (quod nunquam habuit) ut scilicet ad hoc mando quatenus apud ipsam matrem veslram se.xto
nullatenus assensum prsebeat. Quidam namque con- Idus Novembris sitis, ut faciatis quod debetis, et
cinnant, sub hac specic boni, primalus Cantuariae suscipiatis benedictionem noslram. Prselerea, quia
dignitatem quemadmodum non opertet humiliare. B consihum petitis, consulo vobis ut non iucipiatis
Misi sauclitati vestrai in lioc anno post Pentecosten aliquod quod non debetis contra ecclesiam cantua-
Utteras per Bernardum servientem domini Pelri ca- riensem. Nam pro certo scialis quia oranibus modis
merarii vestri,quod rei Angliae conqueritur quod su- quibuspossum ad hocmeimpendara, ut desua digni-
stiuetis regem Teutonicum dare investituras Eccle- taleEcclesia ipsa meo tempore nihil perdat.Valele.
•)

siarura sine excommunicatione, et ideo minatur ^q^^ Yenit sed directa epislola haec inter alia
sine dubio se resumpturum suas inveslituras, quo- scripsit :

niam ilie suas tenet in pace. Videat igitur pruden- „ Causara qua ditfertur sacratio jmea, quam nemo
tia vestra sine dilalione quid inde agere debeatis, sludiosius quam ego vellet accelerare, qui protule-
ne quod tam bene sedificastis irrecuperabililer de- runt non desistunt corroborare. Quamobrem quam
struatur. Rex enim noster dihgenter inquirit quoJ periculosum, quam turpe sit contra consensum
de illo rege facilis. Oramus Dominum Deum ut nos Ecclesiaj (cui praetici debeo) regimen ipsius inva-
laetificel de diuturna prosperitale vestra. »
dere, veslra discretio noverit. Sed et quam formi-
Rescriptum domini papae ad Anselmum dabile, quam sit evilandura sub specie benedictionis
'. Pasclialis episcopus servus servorum Dei, dile- maledicllonem induerc ! »

cto fratri Anselmo Cantuariensi archiepiscopo,

q Ex Anselmus advertens Thomam clericorum
his
salulem et aposlolicam benedictionem suoruni magis quam suo, quod petiverat, consiho
" Litleras tu£e dilectionis recepinms, per quas af- inhaerere, fccit episcopos venire ad sc, et cum eis
fabilitatis luae dulcedincm recognovimus, etc, usque negotio Iractans, iiuid pra^cipue foret agendum dis-
ad ; Rex vero si in paternae nequili.ie tramite per- quisivit. Probant ilh duos adhuc episcopos ad eum
severaverit, beali Pelri gladium, quem jam educere dirigi, qui illum ex parle Anselmi et omnium epi-
coepimus, procul dubio experietur (a). Dalae Bene- scoporum Angliae moneant, cceptai rebellioni renun-
venti IV Idus Octobris. »
tiare et siquidem id facere noUt, suadeant ei

Supra meraoratus Thomas inter ista, mutato priori Cantuariam pro benedictione sua, secundum quod
consilio, Cantuariam statulo sibi terraino, prohibi- se facere debere cognoverat, venire, ibique (si

lus a canonicis suis, sicut per hlteras Anselmo possit) probet se a subjectione quam Ansehnus
mandavit, venire non potuit, et ob hoc quid sibi exigebal debere liberum esse, et, hoc si queat
inde foret agendum, consiiium ab eo petivit. Ipsi efficere, sacralus redeal in sua cum pace. Placue-
quippe canonici scienles Anselraura aetate simul et runt ista Et haec agere missi sunt episcopi
Patri.
debilitate fatigari, rati sunt eum citius huic vitae duo Lundoniensis videlicet, quia decanus Ecclesise
subtrahendum, et ideo mota calumnia Ecclesiam — —
Gantuariensis, et Roftensis, qui ejusdem Ecclesiae
^

Eboracensera parem esse Cantuariensi Anselmo ^ proprius alque doraesticus esse dignoscitur. Hi ergo.
scripserunt. lu quo tamen electum anlistitem Eccle- iter mandaverunt Thomae, et occurnt eis
aggressi,
siae suae Cantuariam ire debere pro benediciione apud Suthwellam villam suam. Expouunt ei pro
sua cognoverunt. sed professionem de subjectioue quibus venerint. At ipse nuntium suum, quera
sua poutifici Canluariensi eum facere debere nega- Northmanniam ad regem miserat, et plures de suis,
verunt, ac ne faccret, quantum in eis fuit, ex parte quos ad se longe inde pervenire mandaverat, se
Dei et Romana; Ecclesiaj prohibuerunt. Quod quali cxspectare respondit. Qui cum venerint, inquit,
fama ipsos canonicos apud multomm mentes nota- audito eorum consilio, faciam quod polissimum mihi
veril, el, me tacente, conjicere possunt qui quid faciendum laudaverint.Reversi ia islisepiscopisunt.

HENSCHENH NOTJ;.
(o) Et expertus,
non quidem a Paschali, a quo
est, Sulrina Acta relraclante sed a Callisto II, cui eas
:

aptiyo investituras extorsit Henricus V, rex Ger- ipse coactus est refUtuere, anno 1122 ia concilio
mania anno 1111, eodera cum liberfuit nequidquam Wormalieusi.
 .

479 EAD.MERI (ILNTUARIENSIS MONACHI 480

Post haec, brovi temporis spatio iDterposito, min- A ludino professi siint, profitcaris. Quod si in iis qu»
tius ex parto Tliomae ad Anselmum directus litteras, ccepisti magis persoverare quam ab eis desistere
quas ecce scribimus, sigillo rogis inclusas ei porrexit. (lolegoris, omnibus opiscopis totius Britanniae sub
« Henrieus, Dei gratia, rex Anglorum, Anselmo perpetuo anatliemate interdico, ne libi ullus eorun :

Cantuariensi archiepiscopo, charo Patri suo, salutem manus ad promotionem pontiticalus impouat, vel, si
et amiciliam. ab externis promotus fueris, pro episcopo vel in
«' Mando vobis ut reexspectetis aoquo animo et aliqua Chrisliaiia communione te suscipiat. Tibi
bona volunfale bonedictionom Thomae Eboracensis quoquo, Thoma, sub eodem anathemate ex parte
arcbiepiscopi usque ad Pascha, et quidquid inter Dei interdico ut nunquam benodictionem episcopa-
vos inde actum est. Ego enini, si infra prajdiclum tus Eboraconsis suscipias, nisi prius professionem
lorminum in Angham rcdiero, consilio episcoporum quam antecossoros tui Thomas ut Giranlus Ecclesiae
et baronum meorum vos justc et honoritice inde B Cantuariensi fecerunt facias. Si autem episcopatum
concordabo. Quod si tam cito non redicro, taliler Eboracensem ex toto dimiscris, concedo ut otficio
inde agam, quod fratorna pax ot bona concordia quod jam
sacordolali, suscepistis, ularis. "

iuter vos erit. >

Hanc epistolam omnibus episcopis Angliae, sin-
Ad haec nuntio potenti quid Anselmus vellet dare gulam singulis, cum suo sigillo direxit, unicuique
rosponsi, dixit« Se regi qui sibi litteras misit non
: mandans atque praecipiens, per sanctam obedien-
ThomnB responsurum. » Dologata igitur legatione tiam qnam P^cclcsi» Canluariensi debebant, ut
hujus rei Odoni decano Ecclesiae Cicestrensis, el socundum quod in illa scriptum eral, se erga ipsum
Alboldo monaclio cuenobii Sancta' Marige Beccensis, Thomam deinceps tenerent.
deslinavit eos in Nortlmianniam ad regem narrare Post haec xi Kal. Maii defunctus est Cantuariae
illi tolum quod praBsentis dissidii tenore, intcr se et in melropoli sede gloriosus Paler Anselmus, et die
Eboracenses actum exstilorat. Rogarent ctiam illum sequenti, quae fuit Coena Domini, in majori ecclesia
quatenus suae aujtoritatis ingenuitate el provisione ad caput venerandas memoriae Lanfranci praedeces-
satageret, ne inlogrilas Christianitalis in
duo divisa soris sui, honorifice sepultus, anno Incarnali Verbi
scinderetur iu Anglia, cerlus oxislens quod scissio- millesimo cenlesimo nono, regni vero Henrici glo-
nem, juxla Domini diclum, desoiatio sequeretur p riosi regis Anglorum nono, pontiticatus aulem ipsius
{Luc. XI, 17). Do induciis aulem quas Thomae Ebo Ansolmi xvi, aetatis vero septuagcsimo sexto.
racensi archiepiscopo dari mandaverat, pro certo Ilaque post haec, paucis diebus evolutis, venit
scirel quod prius paleretur lotus membratim disse- Angliam missus a venerando summo poniifice Pas-
cari quam de nogolio, in quo illum conlra anli^juas chale, quidam (U'ricus nomine b) cardina-
clericus
sanclorum Palrum sancliones, si injuste et adversus lis sanclae Romanae Ecclesia\ Hic pallium Ebora-
Deum crcxisse sciebal, vel ad horam illas aliquando censi Ecclesiae secum ferens, ubi didicit Anselmum
daref. Revorsi lumtii, roforunt regem a^quo animo vilani fiiiisse (nam obitum ejus, qui tunc nupcr
ac beuigno verba Ansehni suscopisse, pollicilumque acciJeral, nou longe extra Ansiliam famae cerlitudo
S3 per auxilium el misericordiam Dei re ipsa oslon- pertulorat) conslornatus animo, quid polissimum
surum, quod integritatem Christianilatis diligorol in sibit forel agendum dul)ilabat. Pallium etenim ipsum
Anglia, non scissurani. Ansolmo primilus deforendum a Romano pontifice
Inter haec languor qui corpus Patris Anselmi gra- sumpseral, ct ut dcmum juxla consilium ac dispo-
viter affligebat gravior sibi ipsi dc die in ihem silioneni ipsius inde ageret, ab eodem praeceptum
ficbat. Notac tamon rebellionis non immemor, scri- accepcrat
psil Tfiomrc cpistolam hanc In subsequenti festivitale Pentecostcs, rcx Hcnri-
" Anselmus minisler Ecclesiac Caiituriensis, Tho- D cus curiam suam Lundonia; in magna mundi gloria
mae electo archiepiscopo Eboracensi. et divili apparalu celebravit. Qui transaclis coronae
" Tibi,Thoma, in conspcctu omnipotcntis Dei, suae festivionbus diebus, coepit agcre cum cpiscopis
ego Ansclmus archiefiiscopus Canluariensis et ct regni principihus, quid cssef agendum de conse-
fotius Britannia; primas loquor. Loquons ex jiarle cratione elecli Ecclesiae Eboracensi. Ad quod reci-

ipsius Dci, sacordotale offieiuni (juod meo jussu(rt) in tata est coram eo cpislola, quam proxime supra
parochia mea jicr suffragancum meum suscepisli, scripsimus, ipsi electo ab Ansclmo deslinata, inter-
tibi intcrdico, atque praecipio no te de aliqua dicoiido videlicel illi benedictiononi, si prinio non
cura jiastorali ullo modo jtraesiimas inlroniillere, facercl Ecclesia' Canluarionsi i^rofessionem. Quam
donec a rcbellione qiiam contra Ecclesiam Cantua- Roberlus comes de Mellenlo sibi exjiositam uti

rienscm incoepisti discedas, et ci subjectioncm quam intclloxil, sciscilatus est quisnara episcoporum oam-
antoccssores tui, Tliomas videlicet cl Girardiis dfin e]iislolam suscipere ausus fiierit praMcr assen-
archiepiscopus, ex antiiiua autcccssorum consiie- sum ct miperium domini rcgis. In qua iiilerroga-

HENSCHENH NOTiE.
(a) Mallcm legere injussu ; alias non apparct cur {h) Ulricus, sivc Ulfricus, crealus cardinalis dicilur
potuerit an exercilio presbytiTii canoiiice suscujiti anno liUo, ct uationc Anglus.
prohiberi nccdum i;nim pro contumaci damnabatur.
:
i8i HISTORIA NOVORUM. — LIB. IV, isi

tione episcopi adverlentes comitera velle calumniam A collata corruraperentur, scinderentur, annihilaren-
movere, qua eos regiae majcstati obnoxios faceret, tur. Acquievit istis rex, et jussit ipsarum quoque
remoti a multiludine, habito consilio, staluerunt scripta auctoritatum, quae Ecclesia Cantuariensis
apud sc suis omnibus, si regia sentenlia hoc forte habebat, sub celerilate afiferri, allata recitari. Quod
comitis instinctu dictaret, se malle de-poliari quam ubi factum est, intulit : « Quid amplius quaeritur ?

iis Anselmus de prsesenli querela preecepe-

quse Auctoritales, privilegia apostolicae sedis et quae
ratnon obtemperare. Erant autem hi, Richardus in praesentia patris et matris mea;, sub testimonio
Lundoniensis, Willhelmus Wintonicnsis, Robertus et confirmatioue episcoporum, abbalum, et proce-
Lincohensis, Herbertus Norwicensis, Rogerius Ser- rum regui definita sunt ut quasi de epislola Anselmi
beriensis,Radulphus Roffensis, Reinelraus Herefor- penitus laccatur, ego in quaestionem mitterem, ego
densis, Robertus Cestrensis, Joannes Bathoniensis, novis ambagibus agilari permitterem ? Imo sciat
Radulfus Gicestrensis, Willhelmus Exoniensis. Istis Thomas se aut subjectionem el obedientiara Eccle-
ergo, firmalo cousilio, ul diximus, inter se, visura s!ae Cantuariensi ejusque primaiibus, ut antecessores
est Samsonem Wigornensem cpiscopum accersni- sui professi sunt, professurura aut archiepiscopatui

dura, et quam de iiegotio sententiam ferrel etiam Eboracensi ex toto cessurura. Eligat ergo quod vult.

ipse perquirendum. Factum est, et respondit :

g Consideratis ilaque Thomas aucioritatibus quibus
« Licet hunc qui in ponlificalum Eboracensem Ecclesiam Dorobernensem niti et circumvallari
electus est, olim ex conjuge filium susceperim, eique videbat, sprelis clericis suis quorum se consilio cre-
juxta saeculura et caruis naturam honoris ac digni- didisse sero dolebat, se contra ipsas auctorilates
tatis profectus jus sequisiime debeani, multo maxime nolle stare, sed morera antecessorura suorum
tamen id matri mefe Ecclesiae Gantudriensi debeo, sequendo, et ipsis acquiescere et Ecclesiam ipsam
quae me in eum, in quo sura, honorem provexit, et deinceps semper diligere velle dixit et honorare.
gra'i3e quam a Chrislo Domino meruit me per pon- Praecepit igitur rex ut professio quam Thomas eral

tificale ministerlura participcm fecit. Quapropter faclurus in sui praesentia dictaretur, scriberetur ;

notura omnibus esse volo me et lilteris Patris noslri sigiloque suo charactere, ut vocant, rotundo erat
Anselmi de causa quae nunc inter nos agitur faclis imprimenda, ne quid in ea quovis moliraine, ante-
modis omnibus obediturum, uec unquam assensum quara eam profilendo Thomas legeret mutaretur,
praebiturum, ul is qui electus esl in episcopatura servaretur inclusa. » Quod et factura est.
Eboracensem aliqualenus donec de
consecrctur, Dominica ergo die quae fuit v Kal. (ajJulii conve-

subjectione sua Ecclesise Gantuaricnsi debitam et nerunt, jubenle rege, Richardus Lundoniensis, Wil-
canonicam obedieutiam profileatur. Ipse enim prae- Ihelmus Winloniensis, Radalphus Roffensis, Herber-
sens fui quando frater meus Thomas archiepiscopus ^ tus Norwicensis, Radulphus Gicestrensis, Ranulphus

Eboracensis tum anliquis consuetudinibus, tum Dunelmensis, et Herveus Pangornensis episcopi in

invincibilibus allegationibus actus, eamdera profes- ecclesia beati Pauli Lundoniae
pro consecralione
siouera Lanfranco archiepiscopo Canluarieusi , et Thomae. Inter solitam ergo examinationem, suo loco
cunctis ejus successoribus fecit. » His dictis, illico professionem de subjeclione et obedientia sanctae
simul omnes episcopi ad regem reversi sunt, constau- Ecclesiae Dorobernensi exhibenda Richardus Lundcf-

ter el litleras super quibus coracs sciscitatus fuerat, niensis episcopus, qui Thomam erat sacraturus, ab
se suscepisse, et contra eas uulla rationo quidquam illoexigit. Professio igitur, sicut erat sigillata, sibi

acluros asserentes.Ad quae, cum idera comes caput coram omnibus oblata est, fractoque sigillo evoluta
agitaret, autumans jam in illos quasi de contemplu etlectaabeo est ita : « Ego Thomas Eboracensis
regis crimem injiciendum, dixit rex « Quidquid n : Ecclesiae consecrandus melropolitanus, profiteor sub-

iis aliorum sententia ferat, de rae constat quia cum jeclionem et canonicam obedientiam sanctae Doro-
episcopis sentio, nec vel ad horara excommunicatio- bernensi Ecclesiae, el ejusdem Ecclesiae primati ca-

nem Anselmi subjacere aliquatenus volo. » Quibus nonice eleclo et consecrato, et successoribus suis
auditis, gavisi sunt omnes. Et agentes Domino canonice inthronizatis salva fidelitate domini raei
grates pariter conclamaverunt Anselmum adesse, et D regis Henrici Anglorum, et salva obedientia ex
quara non polerat in corpore degens, jam raundo parte raea tenenda, quam Thomas antecessor
absentera causara Ecclesiae suoe delerminasse. meus sanctae Romanae EcclesiiE ex parte sua profes-
Deinde in laudibus eximii principis demoratum est, sus est. »

ac ut ipse dignitatem primaius Ecclesiae Cantua- Intererat huic officio prior Ecclesiae Dorobernensis
riensis humiliari a nullo permitteret postulatus, (Conradus nomine) et ex monachis ejusdem loci
siquidem in hoc, dicunt, consuetudines antiquae et quamplures ;
qui pro hoc ipso, quoniara res eos
earum confirmationes, astipulatione tolius regni sub maxime respiciebat, illo convenerant. Lectaraitaque
roagno rege Willhelrao factae, necne privilegia quae professionera cura a Thoma sibi oblatam Richardus
bis priora existunt ab apostolica sede ipsi Ecclesiae antistes Lundoniensis accepisset, eara nominato

HENSCHENII NOT.E.
(a) Erat perperam eicusura iv Kal. Julii qui atino 1109 littera Dominica C incidit in fenamsecundam,
48^ EADMERI CANTUARIENSIS .MONACIir isi

priori et fralribus tradidil, dicens : « Hanc, fraires A decanus Kcclesite Cantuariensis, et, item juxla in-

et doniini mei, in toslimonium auctorilatis veslrae slilulionem beali Gregorii Anglorum aposloli, tunc
Ecclesia suscipite, et ipsani \obis factam in me- prior alterius exstilit, quia prius eo fuerat ordina-
moriam posteritatis servate. » Dcinde Radulpho a tus. Cujus nimirum prioratus gralia se sub tanta

Ciceslrensi episcopo dictum in populo est ipsam foslinutione, ut supra dixiiiius, licei aliud in populo
consecrationem ex recto ct antiqua consuetudiue praeilicatetur, in pontiticatum orduiari gnarus, cxpe.
debere tieri Canluarife. Et adjocit Verum quia : <- liit, quemadmoduni nobis leslati sunt qui animi
ipsa civitas, defunclo Patre nostro Anselmo, nunc ejus absque dubio secrela noverunt, et ipseraet a me
quidem visum regi sacratisque ordi-
ponlifice carel, percunctalus familiari atfatu asseveravil. Sed de
nibusregni est atque principibus, eam hic atque ab sossionc prandii regalis tunc inter episcopos, res ita

hujus sedis episcopo prae aliis potissimum celebran- remansit determinanda judicio futuri pontiticis Can-

dara, eo inluitu, ea ralione quod cpiscopus Lun- tuariorum.

doniensis inler alios episcopos esl dccanus Eccicsiae Per id temporis, acla est causa presbylerorum
Cantuariensis, et ideo spociali quadam dignitate coe- Angliae, districtius quam tempore Patris Ansehni ;

teris anteponendus. » Ita ergo in episcopalum a consortio mulierum Quamplurimi

coercili sunt.

Eboracensem Thomas consecratus est, suscipiens a q namque illorum, ex obilu Patris Anselmi nou mo-
ministro quod suscipere detrectavit a raagistro. dicum exhilarati, promiserant sibi, eo de mcdio
Dum ergo vitce priBsenli suporfuil fa), pcEnitudo hu- subhito, licilum fore quod, ipso suporstite, sibi illi-

jus facti ab animo ejus non recessit, se infelicem, tum fuisse coudoluei-e. Sed in contrarium rcs lapsa

nec tanti Patris benediclione dignum fuisse pronun- est. Rex enim qui plus Deo a muUis timebalur, sua
tians. lege eos constriuxit quatenus, vellent noUent, con-
Quibus peractis, prsefatus Ecclosiae Romanae cilii Lundoniensis (quod supra notavimus) saltem
cardinalis, audito rege curiaeque rogis consilio, oculis hominum fierent exsccutores. At si ipsi pre-

pallium quod detulerat, Eboracam detulil, ipsoque sbyteri deterius agere, quasi in damnationera et

ponlificem ejus investivit, sicque Romam redeundi conturaeliam Ansehni pro hoc elaboraverunt, ipsi

iler repetiit. viderint.Onus suum quisque portabit. Scio quippe

Inler haec Herveus episcopus Pangornensis, cujus quoniam siforuicatores cl adulteros judicabil Dcmi-
supra meminimus, ab Ecclesia sua, quam olim dimi- uus, consanguinearum, ne dicam sororum Yel fi-

serat, penitus translatus est, et novo episcopatu, liarum stupratores, non elTugient judiciura ejus. Nec
quem rex et principes dudum in Heli slatuendum, quod eocAnschnus ab illicilis amplexibus, prohibuil
uxta mentionem inde superius factani, decreverant ,
uUa suarum iniquilaluin excusatio erit, sed nimi-
inthronizalus. Quod quidem ut adipisci mereretur,
'
rum unusquisque recipiet, prout gessil. Quod si ali-

mulla prece, raultisraultarum rerum promissionibus, quis dixerit Anselmum melius fecisse, si tacendo
raultorum quoque officiorum exhibitionibus, vix tolorarot, quod jjrohibilum in pojus pullulalurum
post obilum strcnuissimi Patris Ansclmi oblinere po- fortasse procederet, dicere potorit divilom illum

tis fuit. evangelicum qui ad coenam quam pra^paravit mul-

Ipso anno apparuit stella, quam cometam quam- tos vocavil,servum suum non dobuisse ad convo-
plurimi nominabant. Yisa est aulem in menso Do- candum invilatos destinaro, oo quod contigit simul
cembri circa lacteum circuhmi, crinem in australem ne venirent omnes excusare. Et hanc ipsam Evan-
coelidirigens plagam, golii loclionem, tam in consecratione ipsius Anselmi
In subsequenti Nalivitate Domini Cliristi, regnum super eura rcpertam quametiu pallii ejus susceptio-

AngUae ad curiam regis Lundoniae pro more conve- ne in populo lectam, ca forsitam pr:esignasse non

nil, ct magna solcmnilas habita est atque suljlimis. alicnum a veritale est crcdere. Quoniani peue om-
Ipsa die archiepiscopus Eboracensis so loco prima- nibus ([uae praedicando docuit vel doccndo prohibuit,
tis Cantuariensis regcra coronaturum missam spe- el excusatio objecta esl, elinnullo vcrbis ejus eflica-

rans celobraturum ad id omnino paralum semet ciler obtemporalum. Legat,qui vull, toxtum concilii

exhibuit. Cui episcopus Lundoniensis non acquie- D Londoniensis, et, inspcctis slatuiis ejus atque prae-

scens,coronam capiti rogis imposuil, eumque per coplis, perpendal quis ois obodial, quis oorum
dextram induxit Ecclesiae, et olficium dioi percelc- exseculor exislat, quisnonea quasi inania ducat,

bravit. At cum ad monsam regis vonlumessel, et de F.cce, ut plurima taceanlur, abbalos quidam qui in

loco scssionis inter cosdom cpiscopos disseusio mola ipso concilio pro Simonia dispositi fuerunl, aut

fui.sset, noluit oos rex audiro, sed utrumiiue a pran- illas quas pordiderunt aut alias abbatias, dato pre-

dio suo remotura, pransurus hospitia sua praocepit lio per laicos adopti sunt. Ilom qui prcsbyteri

adire. Et quidem quod episcopus Lundonionsis ita dicuntur sivc canonici jam to])osccntc rcgis odicto,

fecit fut alia taceam) ca ratione usus ost quod et apud episcopos suos ct archidiaconos infami com-

HENSCHENII NOT.E.
(a) SuperfuilautomTlioraa^ usque ad Kebruarium usuf-minnf^, castus maluorit mori, quam episcopa'
anni 1114, oliam liiuc laudandus, quod cum lotalem leni dignitatem tuli macula contamiuure.
ejus morbum ne;jarenl mcdici po8i>e sanari absquc
iSo HISTORIA NOVORUM. — LIB. IV. 186
mercio id efteceruot ut aut suas quas reliquerant, A damque nominatae EcclesiaD dignitatem salis suffi-
aut alias quse magis placeaat, sprelis prioribus, cere et superabondare. Et nobis utique de illis

libere merelriculas ducant. Ad haec criniti quos a quae ipse fecit (quantum quidem ad negocia spectat
Patre Anselmo a sanclse ecclesia? liminibus certissi- quorum nullum aliud quam illorum
gralia illa fecit)

me novimus excommunicatos, in lantum abuudant judicium est vel aliquando fuit. Unde ut tantum
tantumque se do crinium suorum feminea et igno- onus scribendi assumeremus, quasi nostro opere
miniosa longiludine jaclitando magnificant, ut qui opera ejus aliqualenus fulcire cogitaverimus amen-
crinitus non est, rustici vel presbyteri proboso voca- tia esse videtur in menlem alicui cadere, praesertim
bulo denotetur. Caelera horum indignitate non minus cum nostra, quse illis conlinuantur, uon nisi per
indigna, ne eorum amatores, cum mea nihil inter- illa robur unde subsistant salva rerum quas descri-
sit, gratis oftendam, silenlio preaiam. Tantum dico psimus veritale sortiantur. Atlamen (quod pace
quia quid futura dies sit parilura nescio; inpra^senli omnium dictum quseso accipiatur non parum
est)

scio quam pauci (de Scecularibus dico) inveniuntur, ad exlerminandum scandalum quod Eboracenses
qui via quam illuslris Pater Anselmus docendo super ipsam Ecclesiam moverunt et contirmare nisi
raonstravit, ad cffioam Domini puro ac simplici cor- sunt, ut de aliis taceam, ipsa epistola profuit,
de properaro contendant. Exivil Angliam semel, g quam piae recordationis Girardo Paschalis papa
exivit secundo, ad modum vedelicet praecepli quod pontifici Eboraceusi de professione quam episcopo
evangelicoservo suo Dominus fecit. In quibus Canluariensi facerc debebat pro Anselmo direxit.
quod ingentem mulliludinem pra)dicando,
exilibus Siquidem eadcm epistola Cantuariae cum sigillo
admonendo, casligando coense Dominicae de alieni- papse remansit, quam Girardus, ut vir in ecclesia-
genis introduxerit, nos qui itineris ejus et laboris st.cis disciplinis educalus, illius auctoritatis pree-

oomites fuimus omni remolo ambiguo scimus. cepto uon egens, faclam in episcopatu professionera
Avertat igitur omnipotens Deus ab illis vocatis, ad Anselmo (sicut mentio inde superius habita decla-
quos adducendos primo missus est, scntenliam ravil) interposita fide sua, firmaverat. Textura
quam idem Dominus intulit : Dico scilicet vobis autem ipsius epistolae hic, ut omnibusqui legere vel
qtiodnemo virorum illorum qui vocati sunt gustabit audire ista dignatur, innotcscat, subscribemus,
ccenam meam {Luc. xiv, 24). et eura in laudera nobis Dei terminum hujus operis
His ita digestis, praesens opus, cui quidem ut constituemus.
operam darem, sincera dileclio quara erga beatfe •I Paschalis episcopus, servus servorum Dei.vone-
memoriae Patrem Anselmum superna pietas mihi rabili fralri Girardo, Eboracensi opiscopo, salutem
indigno concessit haberct, maxima inter alias causa et apostolicam benedictiouem.
fuit, fioi addicam. Prius tamen, et ab iis qui mo- ^ « Quanquam prave adversus nos, elc. » Yide in
do sunt, et ab eis qui post nos filii Ecclesise Cautua- Paschali.
riensis, id est Dorobernensis (Deo donante) futuri Ilinc igitur et in omni opere suo laudetur ipse, et
sunt, paucis peliiura iri precamur, ne nobis, qui benedicatur, qui idem in se manens innovat omnia,
sla scripsimus, quasi in nihil laboraverimus, ipsi transfert regna, et quem vult super illa constituit,
succenseant, judicantes apud se ea quoe
forlassis vivens et regnans anle et ultra omnia saecula Deus.
gloriosuni et magnificum Patrem Lanfrancum suo Araen.
tempore constat fecisse, ad tuendam conservan-

LIBER QUINTUS.
Et hoc ex abundanti.

Terminus quarli libri Hisloriae, cui Novorum in D quam tunc fuif. Verum inler haec, ex his quse scri-
Anglia notam indidimus, plane indicat nos ibi deli- pseram certo comperiens me raultorum voluntati ac
berasse totius operis metam ponere, imo modis om- dileclioni morem gessisse, placuit seriem rerum
nibus posuisse. Translato etenim eo de hac cujus describendo illis annectere, juxta quod Deus, omniura
amor ipsius Historiae describendae causa praecipua finis, dignabilur inspirare. Eo siquidem respectu quo
fuit, videlicet domino et gloriosissimo Patre Anselmo illa pluribus accepta esse deprehendi sperabam et
Anglorura summo pontifice, ralus sum, visa raora ista onerinon affutura. Prius tamen quamiila aggre-
pontificis substiluendi, me, si ultra procederem in diar, quibusdam qui adhuc praefato pontifici, vere
scribendo, aut inania forte scripturum, aut in pri- sancto, detrahere non verentur, eo scilicet quod
nec
vato conversantera non multa, quae scribenda ratio saeculariura, nec ecclesiaslicarum rerura
exstructio-
expeteret, pleniter agniturum, tacila incertitudine nibus ipse (ut dicunt) in sua manu omnia
tenens ita
vilse meae quse nunc quidem mihi non certior es studiumirapenderit, sicut antecessorillius venerandae
481 EADMERl CANTUARIENSIS MONACHI m
niemoriae Paler Lantrancus suo lcmpore fecil,paucis j^ monachi per bonum Anselmum potili sunt, multuni
rationem ostendere iu menlem vemt, qualcuus per omuem modum Ecclesia aucla est, in recupera-
inspecta negotii qualilate, ex ipsa veritale perpen- lione videlicel plurimarura terrarum, quas quidam
danl an amodo sit eis silendum super hoc, au non. laici teoentes in haereditatem sibi vindicabant, in
cum idem Ansehnus primo ponliticatum
L'tique diversis oniamentis, inque omni decore domus Dei,
Cantuariensem regere suscepissct, ila omnos terras ita ut pauca et iudecora visa fueriut Ecclesiae orna-
ad ipsum honorom pertinentes vastatas invenil, et raonta, comparalione decoris et multitudinis lUius

omnes redditus a Willhelmo liiiomajoris Willhehni quoe in his diebus perducta sunt. Super haec, ipsum
regis direpto, ut unde subsisteret (nota loquor) oralorium, quantum a raajore turri in orientem por-
non haberet. Quamobrem fraudatus reddilibus, qui- rectum est, ipso Patre Anselmo provideule, dispo-
bus a festo sancti iMichaelis (uam paulo ante hoc nento auctura est, Et hcec puidem omnia de rebus
festum CaDtuariam veueral) usque in Nativitatem ecclesiae acta sunt, sicul et muha quae per Lanfran.
Doniini viveret debuit, summa necessilate coactus, cum facla fuerunt, Ansclmo dc suis praeler illa plu-
de iis quibus ab ipsa solemnitate usque in Pascha rimam pecuniae quantitatem in augmenlam doinus
viclurus eral.victum sibi ministrari faciebat. Sicque Dei conferente. Ex liis vero quae in domiuio suo
subsequentium lerminorum redditus, in prseceden- D possidebat, el offerendu) majoris allaris medietatem

tibus termiuis paulalim et discreto moderamine su- (aliam medietatem enim Pater Lanfrancus conlu-
mens, vix terlio sui introitus anno, ad slatum a lerat) et (juasdam lcrras ud subsidium monachorum
priftdecessoribus suis statutum in his pertingere antiquius pertinentcs, tunc autem in aiios usus dis-
potuit. Quid aulem angustiarum, practer has a rege tracta, et pallia valde bona quamplurima, ac non-
Willhelmo et suis passus sit per illos tres el quarlo, nuUa alia decori domus Dei compiileniia, juri Eccle-

qui subsecutus est, anno, in primo et secundo nomi- sioe porpetuo possidenda concossit. Ad hivc, postquam
nalae Ilistoriae libro, utpote qui eis afiuimus, non- de secundo exsilio revocalus est, ut quadam pace

nullis digessinms. Ita igitur in tribulalione et atroci polilus, dedil in opera Ecclesiae denarios, qui sin-

persecutione quator annis in Angiia degens, quinto gulis annis de parochianis Ecclesiis in Pascha matri.

pulsus ab eodem rege est, et totus archiepiscopatus Ecclesiae pendisolent. yEquius enim ossojudicavit eos
invasus, ac per tres continuos annos, hoc est donec ad Ecclesia cui pro siguo debitae subjectionis confo-
rex idem sagitta interiit, usque in immensum, vasta- runtur possideri quam a seculari potestate, quasi

lus. Auselmus vero interhajc patria eliminatus, dum suos, obeunte episcopo, auferri, eo quod illos quoque
unde se suosque i>rocuraiet de suis ab Anglia niiiil ponlifices, pro suo officio, antehac, juri proprio vindi-

habere mercretur, ab externis necessaria rauluatus cabant.Neceo defuncto ahter ac ipse disposueral, in
esl nolens quidcm gravis esse his inter quos mora- ^ his a rege actum est, sed in eo slatu quo Ecclesiam

batur,nec gratis accipere omnia quae sibi offereban- Paler ipse moriens reliquit, tolo temporis spalio quo

tur. Doindore vocatus a rege Henrico qui in regnum pastore carobat, ejus institua mulare cousilii esse non

fratri successerat, et res suas in supi'emam paupor- autumans, eam conserrabat. Pax igitur qua polita
lalem redactas reperit, et exactores pecuniarum quas est, cui post Doum ascribenda sit satis elucet. l)e-

rautuo acceperat, de transmarc quotidie venientes tractores itaque tauli viri et lam magnifici bone-
vacuos a se dimittere, considerata a^quiiate, ho- factoris Ecclesiae Christi parcant, obsecro, lingaae

neslum esse non judicabat. Si in islis angustiabalur, su«, parcant, obsecro, aniinae suae. Nam si hos qui
nulli mirandum.Super hoec, pax inte illum et regem secrete detrahunt proximo suo persequitur Deus^
diutina firmilate non duravit. Vexalus ilaque gravi timendum fateorne illos quipublice etconlra aequum

modo per biennium est, ac domum exlra terram pravis verbis corroduut Palrem suum destrual Deus.

exire seductus. Exivil, noc, nisi quarlo suis exilus Ilis hoc modo pro negotii necessitate succincte pro-

anno pene peracto, redire (sicul descripsimus) potis positis,accedamus ad res gesta, ab illis quse descri-

fuil. Tandem reversus duobus annis supervixit, psimus narrandi exordium sumeules.
lertio transiit, debitis qnibus se iu peregrina palria Igitur ubi beatus ot folix pr;esul Anselmusab »rum-
sustentaverat vix solutis. Ilis ita so habcntibus, qua, D nis vil;c labentis in bealitudinem vilae permanentis
quaeso, ratione poteral lerrcnis operibus operam translatus est, omnia ad episcopatum quidem Can-
dare, quem lam assidua! oppresiioncs el suaruni tuariensem pcrtinenlia, morcm fralris sui Willhelmi
rerum destructiones non cessabanl faligarc".' Ea rogis seculus, in suum doniinium rex Henricus redigi
tamen quai per se ipsum non valobal ,
]ior fidclos pr.ccipil, robus monachorum in ea qua illas Palcr
Eclesiae suae filios, livore carons, et nihil usque Anselmus posueral libertale cl providentia persi-

saicularis gloriai quasrons exercebal. Nam res mo- btentibus. Unde et decorem donms
tuuc mulla in

nachorum jiosuit in di>positionc corum, conslituens Domini Christi facta aunl. Quapropler cum maligni
eis inpriorem post Ileuricum. Emulfum, post Er- quidam regi suggessissont monachos insunirc, el
nulfum, Conradum (ipsiusloci monachos) ad quorum qua; rcgalibus exponsis magnifice possenl adraini-

nulum negotia Ecclesiae cuncta rcferrentur, el com- culari, in supcrflos usus ab eis quolidie prolligari,

muni consilio fralrum tractaronlur, di.-<ponercntur, ipsc (ut vir prndcnti bonilato conspicuus). « Quid,
lermiaarcntur. Ex libei-lalc igitur, qua in res suus iii juil, iu cxteruas oxponsas, in saicularia aliqua,
 489 HISTORIA NOVORUM. — LIB. V. 490
invana vel ordini suo contraria opera res suas mo- A suggerebanlur aniraum translulit, vellent tantura-
nachi ponunt ? At, si in augmentura et gloriam modo monachi, natuque raajores et populi Can-
domus Dei eas expendunt, beuedicalur Deus, qui et tuarienses. Nec mora requiritur quale sit in islis ;

illis hujusraodi animum inspiravit, et hanc mihi suo velleeorum,et vota omniura inveniuntur esse unum.
munere gratiam tribuit, ut meis diebus mea mater Refertur in turbam negolii suraraa, et in laudera
Ecclesia crementum potius capiat, quam detrimen- Dei laxantur pro hoc omniura ora. Sic electus in
tura. » Sio itaque et Ecclesia proficiebat, et ne a ponlificalum Cantuariensem Radulphus Roffensis
quovis infestarelur, regia censura prospiciebat.Age- episcopus est, et inexplicabilis
laetilia orani multi-
bat quoque in ea curam pontificahsofficiiRadulphus tudini quae confluxerat exinde procreata. Mira nam-
Roflensis antistes, et ei inlus et extra, si qua emer- que affabilitas, quae ad cunctos ineo vigebat,
eteum
gebant, assiduus propugnator erat atque fidelis. magnopere diligi et honori ejus aggaudere quemque
Ipse ecclesias in omnibus terris totius pontificatus bonum faciebat. Audires interea (si adesses) multos
Cantuariensis intus Canliam inconsultis
et extra una conclamare Vere
:
manu Dci; r.or regis in
episcopis, uti petebatur, dedicabat. Ipse quae ad quocunque vult inclinat illud (Prov. xii, 1).
Acta'
Christianitatem pertinent, in eisdem terris, prout sunt hffic anno incarnationis Dominic»
millesimo
res exigebat, sedulus ministrabat. Et haec ita inte- g centesimo quartodecirao, vi Kalend. Maii,
quinto
gro quinquennio quo a transitu Patris Ansclmi Ec die peracloquinquennio a transitu gloriosissirai
clesia ipsa viduata permansit, in filiis ac rebus ejus Palris Anselmi. Venit dehinc Canluariam
xvi Kal.
agebantur. Quo tempore pene peracto, rex Henricus Junii, et gloriose a clero populo susceptus est,
el
et monitis doraini papae, et precibus fractrura Can- >itque ab episcopis (qui ob hoc convenerant) loco
tuariensium, aliorumque multorum, imo, quod maxi- pontificis sublimatus. Egit autera
primos inlroitus
mum est, instinctu Dei permolus, episcopos et prin- dies sui, in raagna gloria et diviti rerum
apparatu,
cipes Angliae in unum apud Windleshoram fecit gaudenlibus cunctis, et Deum collaudantibus
quod
venire, eorum consilium in constituendo pontifice jam tandem, post diutinara exspectationem, Ecclesiae
Cantuariensi volens habere. Invitati etiam sunt suae pastorem non de externis, sed
de domesticis
praef alus Radulphus Roffensis episcopus, et prior instituere dignatus sit.

ac nonnulli fratres Cantuarienses curiam venire,

Post haec, semolis a dominatu iis qui
ignorantes certitudinera causae, propter quara invi- pontiticatui
dominari solebant, locavit suos ut sibi
tabanlur. Ivimus ergo illuc, quamplures vero nobis quidem me-
lius videbatur, et sensus plurimorum
eunlibus obviantes, et se a curia venire, et nos necne voluntas
ab eo quo fuerant super ipsum demulata
absque omni contradictione abbatem Abendoniae, sunt, ac

Fariciura noraine, archiepiscopura habiluros asse-

G fama illius quae antehac ab oranibus
prKdicabatur,
a raultis, vulgi raore, sinistrorsura
verabant. Quod probalam
nos, industriara horainis detrahebatur!
Inter haec rex Henricus Northmanniam
habentes, gaudenli animo amplectebamur, placere ire parabat
Francos suosque vicinos sibi inimicitias
solummodoDei voluntati,in quototam spem nostram exstruentes
paci subigere qua praeditus erat
locaveraraus. Quid raulla ? Ad curiam venimus, et industria
volens
Sed ne quid in Anglia, se abeunte, remaneret in-
ecce omnia plena erant de abbate quse audieramus.
dispositura, raonasteria cuncta, quae jamdiu
Et revera regia voluntas hocproposuerat, ac propter cura
pastorali fuerant destiluta, consilio
idipsum jussus a rege idem abbas curiae se praesen- episcoporura et
principum suorum, locatis personis, in hoc officium
taverat. Aniraus taraen episcoporum, et quorumdam
magnatorum in aliud vergebat, praeoptantium vide-
ordinavit. Quod si aliqui eorum lupi magis quam
pastores effecti sunt, ipsi viderint ; rex
licet aut quemlibel episcopum de ordine clericali, eos ut pa-
stores, nonlupiessent(sicut credi fas
aut clericum aliquem de capella regis in opus illud est) coUocavit.

ascisci. Verum ubi eis objectum est nullum a beato

Quod tamen credibilius forte videretur,si nonoranes
ex alienigenis, sed aliquos saltem ex indigenis
Angustino (31) nisi de monachico ordine unquam terrae
non usquequaque Anglos prorsus, tali
pontificatui Cantuariensi praesedisse, uno duntaxat ministerio'
eicepto,qui ob hanc praesumplionem,etaIia quse-
et D ^"^^'^''"^^^'- V''* etenim meritum ac regularis
dara perverse ab eo commissa depositus per Roma-
observatio disciplinae, nec non prudentia rerura
num pontificera fuit, et ea re tam antiquam
administrandarum quae oportebat, eis qui
et au- respueban-
tur, non minus quam iis inerat qui
Ihenticam consuetudinera, cura nuUa ratio vel assuraebantur.
necessitas exigeret, subverti non oportere, desistere Unum eos, natio scilicel diriraebal. Si
Anglus erat
coepto,quod plurimo conalu perficere laborabant, nulla virtus, ul honore aliquo dignus judicaretur*
compulsi sunt. Disponente igitur providentia summi eurapoterat adjuvare ; si alienigena, soluramodo
Dei in praenominatura Roffensera episcopum, subito quae alicujus boni speciem amicorura testimonio
versa episcoporum sententia est, illum scilicet in praetenderent, iili ascriberentur, honore prscipuo
priraatera totius Britanniae constilui cupientium, et illico dignus judicabalur. Verum in istis nemo cu-
assensura regis in hoc sibi cooperari postulantium. jusvisinjustitiajDeum accuset, cum ejus dispositioni
Ad quod rex, statira nautata mente quara in promo- cuncta subjaceant, cum nihil injuste usquara dispo-
tione abbatis habebat, Hbens in ea quae de episcopo nat, cum interea nihil fiat sine causa. Qux dum ila'
PATROL. CH\.
 :

iOl EADMERl CANTUARIENSIS MONACIII 492

sinl,nuUus sibi de iis quae Deus non approb.i(,pIau- A bro praelatae Historije meminiraus, ad regimen ab-
dat, quoniam unde isli coronam, indeilli novitjequo
balice Sancti Edmundi.
jadicio pcenam praerogare. Sed do his, hac inlerim His diebus missi sunl Romam nunlii, qui pallium
vice sufticiat. Dies enim mali sunt. archiopi?copo Cantuariensi ab apostolica de- sede
Duni itaque rex Ecclesiarum disposilioni, ut dixi- ferrent. Fuerunt aulem hi, Joannes monachus Saeii.
raus, operam daret, poslulatus a pontifice Cantua- qui paulo aule hos dies in abbatem Burcliorum post

riorum est, quatenus sibi monachum Eccle^ia; Can- praefalum Ernulphum clectus fuerat ct consecratus,

tuariensis, tunc quidem abbatem Burchorum, Er- Warnerius monachus Cantuariensis, et Joannes
nulfum nomine, redderet, ut eum RolTonsi Ecclosia' clericus filius sororis arcliiepiscopi, qui Romam
loco pontificis sibimetipsi subrogaret. Et hoc qui- venientes litteras regis Anglorum el archiepiscopi,

dera faciebat, tum quia sapientiam ac rehgionem

conventus quoque fratrum Ecclesije Cantuariensis,

hominis compertam habebat, tum quia ignotam ct singulalim oronium pene episcoporum Angliae
personara super ipsam Ecclesiam vel inlcr fralres domino papa» detulerunt. Quorum litterarum unas
Canluarienses imnultere tum etiam quia
nolebat, de omnibus hic ponere non abs re aestimavimus,
volenles aliarum sensus per Sunt
se ex vicinitate ipsius niultum sperabal adjuvandum agnosci.
et illas

in disposilionc rerum suarum. Quod rex perpen- B igilur hx :

dens, libeuter annuit. Abductus igitur abbas a Bur- « Domino sanctae universalis Ecclesiae summopas*
cho est, el Cantuarise in capitulo fralrum ab archi- tori, Paschali, conventus Ecclesiae Christi Cantua-
episcopo IV Kal. Octobris episcopatu Roftensi, ex riensis, fideles orationes et lotius sanclae devotionis
anliquo niore investitus, convenientibus ad hoc obsequium.
cumque eligenlibus monachis, clericis, el laicis ad « Nolum esse non dubitamus. » etc. Vide in Pas-
ipsura episcopalum perlinentibus, el alia hominum chali II.

mullitudine copiosa. Qui electus, licet Ecclesise Do- Ad haec, qui missifuerant, legationis suseofficium,

robernensis monachus essel iirofessus, tamen antc- qua praediti erant prudentia, apostolicis auribus
quam episcopatuper virgampasloraleminvcstirelur, suggesseruut, sed responsum, quodois alicujus causa;
taclis Evangeliis, proraisit se et fidelilatem Ecclesiae suue eflectus spem promitteret, prirao recipere non
Cantuariensi et antistiti ejusper omnia servaturum, meruerunt. Locuti sunt his et illis sibi non notis
et nulio unquam molimine aut occasione se intro- et respondebatur eis sicut ignotis. Flucluabantergo,
missurura, vel assensum praebiturum, ut Ecclesia nec quo se tuto verterent advertebant.
Cautuariensisdignitateraaul poteslatem quamsuper Erat illis diebus Romae Anselmus nepos Anselmi
Roffensem Ecclesiara eateuus habuit, uilo modo Q doraini archiepiscopi, doniino papae famiUaris, el

perderet. Ut enim ista sponsio fieret archiepiscopus ab eo abbas Sancli Sabae confessoris effectus. Qui,
(qui Roflensis episcopus fueratj omnimodo expedire in diebus beali avunculi sui plurimo tempore in
sciebat. Moratus est aulem ipse electus Cantuariae Anglia degens, pro mansuetudine sua ab indigenis
pene quindecira diebus post haec, ac demum vi Id. terrse quasi unus eorum diiigebatur. Hic, audito
Octobris ab archiepiscopo Rhopham perduclus at- praefatos nuntios advenisse, alacer ad eos Lateranis

que in sedem pontificalera digno cum honore a clero venil, et in cunctis quae negotii sui tenor exigebat,
et populo susceptus. Eadcni die fluvius, Medewege erga eos morem veri araici sequens, exercuit. Quid
vocatus, ita ab australi pontis parte, prope castrum plura? Romanura pontificem, et quorum consilio

civitatis, per nonnulla railliaria in se defecil, ut in nitobatur communicata inslantia, ila causae illorum
raedio alveo sui eliam parvissima) naves, ob penu- faulores elVocit ut gratis omnino voti sui compotes
riam aquse, elabi minimc possent, nec hunc de- fierent, et ipsum Anselmum (qui pallium, pro quo
fectum solus ille fluvius, ipsa die, passus est. iverant, ex parte beati Petri et domini papac Can-
Tamisia nihilominus eidem illa die defectui paluit. luariam doferrclj tradenle illuin oodem summo pon-
Nam inter pontem et rogiam turrim, sub ponle lifice, pcr manuin acciperent. Quibus pcracli nun-
etiam in t^itum numinis ipsius acju» diminuta csl tii Roma regrediuntur. Anselmo pro iis quae sua in-
non solura equi, sed et inuumera hominum el
D lorerant cum papa relicto. Venientes igitur in North-
ut
puerorum multitudo illud pedibus traDsvadarent, mannia ad regem, quid egoriiit edisserunl, et sua;

aqua vix genua eorum altiiigentc. Duravii autem indusiria! merilas laudcs excipiunl. Inde dirocto
hic aquae defcctus a raedio noclis praecedcntis nunlio in Angliam, qui archiepiscopo gesta reforret,

usque ad profundas lenebra.s noctis subsequcntis, ipsi advontum pra^fati Ansolmi trans maro priosto-
sicul hi teslali .sunt, el hucusque to.staiilur qiii lanlur. Quid advonicnsa rege ciim liouore siiscipitur,

praesentes ibla viderunl, et trausvadantcs irausva- ac juo siia soUicitudinc dignilali rogni Angloruin
dantium socii exstiterunt. Similem (]uoqiic aquaniin imponsa digna* gratos porsolvuntur. Traditis deinde
defectum ipso die apud Gervemutham, el in aliis litteris ipsi a pajia dircclis, post aliquot dies cum
locis pcrAngliam ccrlo reialii conligisse (lidiiimiis. eo oxatli», Aiigliam uiiutii qui Roma vonorant,
Dehinc Kal. Novenib. Ruiiuiphub aicliiopiscopus comitalus imjiigor tendit. Litloraruiu loxtus ciuus
sacravit Cauluaria; in n)Clro])Oli sede Alboldum, rcgi dcluloral, hio osl
Beccensid ca-Dobii nioaachum, cujus in quarlo \i- 1' Paschalis cpiscopus, scrvus servorura Dei,
493 HISTORIA. NOVORUM. — LIB. V. 494

dilecto filio Henrico illustri Angloriinn regi salulem A omnia el in omiiibus exhibiturura, dum viveret,
et apostolicam benedictionem. reproraisit. Eodem anno Henricus rex jussit omnes
(( Cum de manuDomini, » etc. Videin Paschali. episcopos et priucipes totius regni ad curiam suam
Igitur Anselmus Angliam ingressus, archiepisco- sub uno venire. Uade rumor per totam terram dis-
pum quo decenter susceplus, decenter est
adiit, a persus est pontificera Cantuariorum generale con-
per plurimum tempus ab eo detentus. Die ergo Do- cilium Cpraesente legato domini papae, cujus supra
minica, quae fuit v Kal. Julii, convenerunt inmelro- meminimus) celebralurum, et nova quaedam tan-
poli sede Cantiae episcopi, abbales, quique nobiles toque convenlui digna pro correctione Christianae
et innumerabilis quaqueversum coacla hominum religionis inomni ordine promulgaturum. Itaque ut
mullitudo. Itaquejuxta quod fuerat praeordinalum, rexjusserat xvi Kal. Octob., conventus omnium
praefatus Anselmus pallium ia vase argenleo hono- apud Westraonasterium in palatio regis factus est,

rifice ferens, Cantuariam venit, ilumque est illi ob- el quod de concilii celebralione et Christianitatis

viam usque ad portam civitalis, ab utroque con- emendatione rumor disperserat nihil fuisse quae
venlu duarumEcclesiarum, archiepiscopatus scilicet confluxerat multiludotandera adverlit. Venit taraen
et vicinse abbalite Sancti Auguslini, cum omnibus ilUic Ansehnus, qui pallium Can-
ssepe nominalus
qui pro hoc ipso ilio confluxerant. Pater stipatus g tuariam detulerat, deferens epistolara ex parte apo-
episcopis, et indulus, ut alii, veslibus sacris, nudis stolici regi el episcopis Angliae, hunc textura ha-

pedibus devolus occurrit. Sicque delatum super benlem.

altare Salvaloris paUiura est, et a ponlifice inde « Paschalis episcopus, servus servorum Dei, di-

susceptura, facla prius Romano pontifici de fideli- lecto filio Henrico illuslri regi, et episcopis Anglici
tateetcanonica obedienlia professione. Deinde pro regni salulera el apostolicam benedictionem.
reverentia beati Petri ab omnibus deosculalur, et in- (( Qualiter Ecclesia Dei fundata sit, » etc. Vide
dutus eo pontifex summus ad cathedrara patriar- in Paschali II.
chalus Anglorura gloriose perducilur, et inthroni- Rex ad haec, consilio cura episcopis habito quid
zalur. Anle quam calhedram, dictis orationibus, et super his et quibusdam aliis quae animura suum
aliis quae ipsius Ecclesiae sacer usus dici instituit, plurimura offendebant papae responderet, placuit in

raox Ecclesiae Vigornensis antistes electus, Theo- corarauneut suos nunlios raitteret, per quos quae
baldus nomine, ei consecrandus praesenlatur. Qui velletsecurius papae raandaret. Nam ante hos dies
ab eo exarainatus et more solito canonicam ei et quidaraRoraanae Ecclesiae cardinalis functus lega-
successoribus suis obedientiara professus, sacralus tione apostolicae sedis, Cono nomine, Franciara ve-
esl honorifice ia pontificalum ad quera fuerat prae-
p aerat, el ibi, juxta suae legalionis ofTicium, generalia
titulatus. Huic consecrationi interfuerunt et adju concilia celebrans, episcopos Norlhmanniae ab
tores exsliterunt episcopi qui convenerant, videli- episcopali officio suspensos excomraunicavit, eo quod
cet Richardus Lundoniensis, Rogerius Serberiensis, conciliis teriio vocali intercsse noluerat. Quae epi-
Herbertus Norwicensis, Radulphus Cicestreasis, scoporum excoramunicalio, animura regis valde
Joannes Bathoniensis, Herveus Eliensis. Quod epis- reddidit conturbatura, et rationis esse duxit super
copus RofFensis ea die, licet adfuerit, sacratus his papam convenire, raaxirae quod in hujusraodi
non fuit, in eo reraansit, ratione detento, quae in visus sit privilegia patri el fratri suo, sibique a
aliud lempus id differendum magis expedire per- Romana Ecclesia jara olim collata, se noo prorae-
suasit animo ejus. reate scidisse. Ad haec itaque agenda directus est
Litleras quoque per id temporis dominus papa Willhelraus antistes Exoniensis, papae notissiraus,
Fratribus Ecclesiae Christi Cantuariensis destinavit, utpote qui saepe ad eum tempore gloriosi Patris Aa-
quas hic ponere non alienum putavi a ralione ;
sunt selmi, pro aegotiis quae tunc inter reges Angliae

autem hae : el eumdem Patrem versabanlur, ab ipsis fuerat re-

I « Paschalis episcopus, servus servorum Dei, Can-

tuariensis Ecclesiae filiis, salutem et apostolicam
gibus destinalus. Nec enim caecitas
tuleratab idso itinere illum poterat
quae
excusare,
visum ei

quia
benedictionem. ^ praeterilagesta ejus fiduciara regi praebebant iilum
(( Ecclesiae vestrae legatos, » etc. Vide ibid. pro posse, juxta morem suum, suae causae fideUter
Post hos dies Radulphus archiepiscopus, consilio velle insislere.
et petitione episcoporura proxime supra nominato- Inlerea clerici Meaeuweosis Ecclesise, quae sub
rura, dedit, concedentibus et approbanlibus mona- patrociaio beati Andreae et sancti David in Walis
chis Canluarieusibus, archidiaconalum ipsius Eccle- fundata consislit, episcopura sibi defuncto episcopo
siae, Joanni nepoti suo, clerico videlicet honestorum suo Walfrido, a rege Henrico postulavere.etelectus
morura el raansuetae conversationis ad oranes. Quae esl in hoc opus Bernardus quidam, capellanus re-
doaatio facta esl in capilulo, praesente fralrum con- ginae, vir probus et mullorura judicio, sacerdotio
. ventu, copiosa clericorura ac laicorura raullitudine dignus. Electus est autem Sabbato jejunii septirai
pro hoc ipso in raedium adducta, faclo prius raensis, et eodem die ad presbyteratum a Wentano
coram oranibus ab eodem Joanne, lactis Evangeliis, episcopo Willhelrao apud Suthwercharaconsecratus.
sacraraeulo quo se fidelitatem Ecclesiae ipsi per De promotione veropontificalus, quam mox in cra-
 ;

EADMERI CANTEJARIENSIS MONACHI 496

493
• •

fi eri el rex et alii plures oplabant, cum ubi A limis votis desideramus el petimus, secreto nobis
sliuo
disquireretur iiitulit Roberlus cerlitudinem dignis veslris apicibus remandare
aplius fieri possel
dubilari, dum curale. Valete. >•

de loco
come* de Mellento supervacue Ipso auno, vn Kal. Januarii, Radulfus archiepi-
eventu electum, ex con-
conslaret episcopum tali
et hoc se scopus sacravit super memoralum Ernulfum in pon-
.ueiudineiucapellaregisdeberesacran,
Quod nou liticatum Ecclesisp Roffensis, et Gosfridum ad re-
probalurum, si opus esset pronuntial.
PaterRadulfusparatoanm.o gimeu Ecclesiae Herefordensis. Sacrati sunl autem
a^quum hominis dictum
simul Cantuariae in metropoli sede, convenientibus
ferre non valens, dixit
eum hujasmodi allogatione
msi et cooperanlibus in hoc officio suffraganeis ipsius
leviier posse ut nec ibi, nec alibi,
efficere,
pontifex idem sacra- sedis, Willhelmo cpiscopo Wintouiensi, Ilerberlo
Cantuariae, pro quavis causa
de Norwicensi, Radulfo Cicestrensi, et Bernardo Me-
ipse, quia, postquam
retur Sciret tamen comcs
nulhi ralione se lUum neuwensi.
capella lanlum regis dixit,
Post hsec xin Kal. Aprilis factus est conventus
inibi, consecralurum.
Ad quse rex, ad coraitem
episcoporum abbatum et principum totius regni
versus. nihilcst. inquit,
quod inlendis. Nec en.ra
episcopum Cantua- apud Serberiam, cogente eos ilhic sanctione regis
ego, aut quihbet alter potest ^, ...... ^ .

Henrici. S.qu.dom Northmann.am se prox.me trans

riensera aliquo modo constringere ut episcopos g
quam veUl ipse. Qua fretaturura disposuerat, et quid sibi eventurum
Brilaunite alibi consecret
Consecret episcopum foret ignorans, Willhelmum, quem ex ingenua
propter viderit. Suura est.

iiaque illura ra eccle- conjuge sua fihum susceperat, haeredem regni subs-
suura ubi voluerit. Proposuit
verum tilueresibi volebat. Igitur agnitaregisvolunlatemox
sia hospitii sui apud Larabelamconsecrare;
postulalus ad nutum ejus onmes principes facli sunt homines
quiaipsiofficioregina interesse voiebat,
ecclesia beati Petn West-
ipsius Willhehiii, fide et sacramenlo confirraati.
ab ea sacravit ipsura in
ab eo sohla Radulfus autem archiepiscopus Cantuariensis, ot
monasterii xni Kal. Octobris, accepta
obodienlia Ecclesite ahi episcopi atque abbates regni Angiorum fide et
professione, el subjectione el
exhibenda. Hmc con- sacramentoprofessi sunt se et regnum et regni co-
Canluariensi et episcopis ejus
cooperatores exstitemnt ronam, si defunclo patre suo superviverent, in
secrationi interfuerunt, et
Canluariensis, episcopi videli-
eum omissa omni calumnia el occasione, Iranslatu-
suffraganei Ecclesiae
ros, eique, cum rex forel, hominia fideli mente
Wintoniens.s, Robertus Linco-
Willhelmus
cel hi
Balhoniensis, facturos. De his ita. Habita quoque est his diebus
Rogerius Serberiensis, Joannes
liensis,
Gileberlus Lum.ensis de causa de querela quae inter archiepiscopum Can-
Urbanus Glamorgacens.s, eleclum pontificera
tuariorum, et Eboracensera per
Hibernia. ^ . G integrum pene annum versata fuerat. Defuncto
rex Scotorura mi- si-
Hoc eodem lempore Alexander
quidem Thoma, cujus circa finem quarti hbri supra
sil Radulfo epistolam hanc :

venera- meraorala! Historiae satis habita mentio est, electus

« Doraiuo et Palri charissirao Radulfo,
Alexander, Dei erat ad regimen prcedicti pontificalus quidam de
archiepiscopo,
bili Cantuariensi
salulem, et devotae clericis regis, vocabulo Thurstanus, connivenle Ra-
misericordia, rex Scolonun,
dulfo archiepiscopo, et aliam quara rei exitus pro-
fidelitalis obsequium. ,

quod ep.s- bavit, de eo habonte opinionem. Hic ilaque ele-

«Notificamus vobis,benignissimePaler,
apostoh, do.n.nus, clus cum ab ipso i)ontifice moneretur ut Ecdosiae
copusecclesise Sancli Andre«
Cantuariensi faceret quod debebat et benediclionera
Kal. Septembr. raigrav.t a
videhcel Turgodus n more susciperet, respondit benc-
solal.o suara ecclesiaslico
saeculo valde conslristaraur tanton
Unde
auxi- diclionem quidom se libentor volle suscipere, sed
deslituti. Requiriraus
ergo vestrae consihura el
Deu.n pi-ofossioncm qiiain exigebal, cl antecessores suos
lium sicutconfidimusin vobis, utsccundum
gentom nos- fecisse sciebat, nulhi ratione facluia.ni. Cujus verbis
valoamus qui nos el
talem ^ubstituere audilum
quia Radulfus nec proeberc ajquanimiler
placitara conve.-salione.n regerc
ol
iram per Dco voluil, negotium ipsum eousque indelerminalum ro-
Peliraus etiam ut recordari di
docere ulililcr sciat. ^
gcssimus
quadam vice suggos- mansit. Ipso quoque Thurslanus legalos suos Ro-
ffneminiquidvobisjam
quod m anli- naam dixoral, raodis (piibus apud Romauos agi
Ecclcsiac Sancli A.idreae ;
de episcopis oportere sciebal, a papa cupiens absohitionem de-
auis teraporibus
non solobanl consecrari, n.siab.pso
bila) profossionis obslinere, sed iiihil otVocerat. Rox
vel ab archiepiscopo Canluarionsi
pontifice,
Romano autem Ileiiricus, ubi advorlil Thurstanum in peivi-
succcss.onos lomporum, ex
bocque tenui.nus, et per
quousquo dom.nus cacia slare, ol eamdora pervicaciam quasi ox luilioiiis
ralum habuiraus,
aucloritale
nccimus quo pacto, .su;e fiducia fulcirc ac nmnutcnere, rupil ci ipsius
L-infrancus archiei)iscopus,
fiduci;i; iiiodos, et aporte prolostalus ost illum aut
noslris Thomae Eboraci arch.e-
absenlibus nobis et
relaxaverat. Quo ommno morem anlecossorum ^uori.m tam ii. professionc fa-
piscopoilludad terapus
sutVulli, ul a.nphus cie.ida quam et in aliis digiiitali Kcclcsia< Canlua-
si placet, auctoi-itatc
veslra conipetentibus cxcculurum,
Nunc igilur, « riensis ex antiquo jure
rJn.aneal, non concodin.us.
8ic cum
rcpaiandura vea- anl episcopatu Eborarensi bencdirlionc fundi-
•adidnobis nostrajqno Ecclesiao
quod bu.uil- lus cariluruiu. Ad qua; illo, clericorum quuai di-
iramadjulormm spemre debcmus,
 497 HISTORIA NOVORUM. — LIB. V. 498

gnitaiis suae libertati ficta reverentia acclamantiura, A et inclytus Pater Anselmus olim ab Anglia pro ju-
suique cordis consilio impraemeditatius credens, slitia pulsus, non sicul exsul aut peregrinus, sed
renuntiavit pontificatui, spondens regi et archiepi- incola et vere ipsius loci praesul et dominus ab om-
scopo se, dum uon reclamalurum, nec
viveret, illum nibus habitus fuerat, Lugdunura, inquara, cum
aliquam calumniam inde moturum, quicunque sub- venissemus et cum honore et amore praecipuo
stitutus fuisset. Sed cum post dies, et consueta suscepti fuissemus, mansimus ibi ahquandiu, tum
obsequia et pristini bonores circa se defectui magno sincera omnium mihi conversanlium dilectione ille-
paterent, tabescebat animo, et se fecisse quod fecit cli, tum nimia hiemis asperitate constricli, tum in-
vehementer indoluit. Quapropter mutato consilio, stanti Nativitatis Chrisli solemnilate devincti. His
regera trans mare euntem secutus est, sperans se diebus pro nota mihi locorum et hominura farailia-
revestituram sui pontificatus recuperaturuni, et tali ritate, ad sanctum Hireneum quadara vice ascendens,
modo erga eum facturum ut, eo prsecipiente, bene- diverli ad oratorium beatae Mariae Magdalenae, dua-
dictionera ab archiepiscopo sine professionis exac- bus ancillis Dei juxta idem oratorium pro Deo re-
lione adipisceretur. Cui negotio cum se medium nisi clusis, loculurus. Hre Patri Anselmo pro sua reli-
rem protelando rex facere nollet, sciens archiepi- gione quondara notae, ejus fuerant sacratissima
scopum abominabilc habere tanto praecipilio se institutione in multis edoctae. Inter has instinctu
perenniter obnoxiura, suspensa resest, et nec
B
fieri mahgni, gravissima quaedam discordia post disces-
ipse, nec alius quis in episcopatura Eboracensem sum domini Anselmi orla est, ex invidiae, ut fit,

substitutus. maio producta. Dum igitur interse lites, improperia

Ipso anno circamensera Augustura, reversus a et plurima earum proposito indecentia erant
quae

Roma memoratus Anselmus venit North-

supra singulis pene diebus versarentur, secundum quod
manniam ad regem Henricum lilteras apostolici ab eis ipsis accepi, una noctium astitit uni illarum,

deferens, quaj sibi vices apostolicas in Anglia admi- quam major ipsius discidii culpa notabat, Pater

nistrare concedebant. Quod regno Angliae brevi Anselraus, dura illam invectione corripiens, et quod

innotuit. Admirati ergo episcopi abbates et nobiles ab male observata doctrina sua, de remotis
eis

quique Lundoniae adunati sunt super his, et quibus- mundi partibus se ad eas usque fatigaverit, conque-
dam ahis, prsesente regina, communi consiho rens. Jussit tamen ut creptis desisterent, et si suam

tractaturi. Quid multa ? Placuit oranibus archiepi- (quae Dei erat) pacem perdere nollent, sub omni

scopum Canluariensera, quem maxime res haec celeritate, omissis ambagibus cunctis, in pacem re-

respiciebat, regem adire, et exposita ei antiqua direnl. Factum esl quod suasit admirabilis praesul,

regni consuetudine simul ac hberlate, si consuleret, et ecce habitant in Domo Dei unanimes, nec dubi-

Romam h«c
iret et nova annihilaret. Amplecilur ^ tant eura sibi esse praesentem quem sunt expertae

ille consilium, et amore quam maximo visitandi salubriter corripientem. Praeterea una de islis, Acha-
apostolorum limina ardens mare transiit, et regem leidis nomine, familiari affatu mihi sub leslimonio

Rothomagi reperit. A quo el Ecclesia pontificalus veritatis innoluit, se post obitum meraorandi Patri
ipsius civitalis sumrao gaudio et honore susceplus, Anselmi quadam vice plus solito ex dono gratiae

per plures dies in eadem civitate ab ipso rege Dei orationibus ac lacrymis deditam subito velut
detentus est. Supra memoratum quoque Anselmum in raentis excessura super se raplam, et tribunali

ibi repcrimustransitum in Angliam, gratia legationis gloriosissimaereginae coelorura a quibusdam reveren-

suae exercendae, praestolantem. Sed rex Henricus dis personis adductam. Quam cum debita venera-

antiquis Angliae consuetudinibus praejudicium inferri lione salutassel, et jussaantepedes ejus concidisset,

non sustinens, illum ab ingressu Angliae delinebat, posl plurima quae vidit etaudivit admiranda patriae

el ei, utpote nunlio beati Petri, largiler et officiose ccElestis praeconia, quasi quadam fiducia constanlior
ministrari faciebat. effecta est. Inter alia quae a domina rerum inquisi-
vit, nec quae fuerint mihi dicere voluit. De venera-
Radulus igitur archiepiscopus cum rege de ne-
Hugone Lugdunensi pontifice
bili sciscitata est quo-
gotiis, pro quibus venerat, juxta rerura ordinem
t diligentius agens, consilium ejus Roraani itineris
D modo, scilicet, aut in qua sorte judicii Dei, jam
defunctus saeculo, esset constitutus. At illa, bene,
callera ingredilur. Ubi autera in Franciara venit,
inquit, fiha, bene ille erit per misericordiara Dei.
gravi ulcere in facie percussus est, et, inturaescente
Et de doraioo meo, ait, Anselmo Cantuariensi ar-
tolo usque ad extrema pene perducilur.
capite,
chiepiscopo, pia domina, si tibi placet, precor insi-
Qua de causa iu castro (quod Ferilas a freno voca-
nua quid senliemus. Respondit : De illo cerlissima
tur) per intsgrum mcnsem lecto decubuit, nobis qui
esto quod in magna gloria Dei est. Ad haec illa ad
cum eo eramus vix vilam illi pollicentibus. Melio-
se reversa : quid fecerit, in quo videhcet residuum
ralus tandem ab infirmitate, prout pati potuit,
noctis expenderit dulcedo et dignitas visionis con-
paulatim Romam eundi iter repetit. Ibat autem cum siderantes quosque docebit. Haec quasi per excessura
magno et diviti comilatu, et admirabilis cunclis
diximus, ducti amore dignissirai Patris Anselrai, quo
habitus magnifice suscipiebatur ab omnibus ad quos
veheraenter, Doraino miserante, imbuti, de eo sem-
veniebat.
per scribere aut loqui dulce habemus. Hinc narrandi-
Lugdunum vero cum veoissemus, ubi dorainus ordine progredimur.
 499 EAnMERI CANTUARIENSIS MONACHl 500

Cum itaque Placenliam pervcnissemus, episcopus A " Pasclialis episcopus, servusservoi-umDei dileclo
Norniccnsis, Herberlus nomine, qui nobiscum Ro- filio Henrico, illuslri Anglorum regi, saiulerael apo-
mam iturus Angliam exierat, valida intirmilate slolicam bencdictionem.
correptus est, ita ul, ingravescente languore, decera " Nos auctore Deo, » etc. Vide in Paschali.
conlinuis iliebus sine cibo et voco mutus jaceret. Restitutus in ponlificatum Thurstanus venit An-
Quamobrem quatuor hcbdomadas ibi exegimus, gliam circa Februarium mensem, anno sciHcet
suspensi quid de episcopo faceret Deus. Ubi vero secundo quo ipse in Northmanniam ad regem
illum convalescere certo advertimus, atl petitionem venerat. Venerabilis autera Paler Radulfus, nec-
et consiiium cjus Paler noster cu'plo sese itineri dum se a regis consortio sejungere valens, in
reddidit, ipse debililate nimia fessus ibi remansit, Northmannia resedit,reditus opportunum tempus sui
archiepiscopum aut illic praestolaturus aul conva- opcriens. Superius quoque nominatus Anselmus
lescens, si raoram faceret, redeundo praecessurus. eousque morabatur Rothomagi cum rege, pecuniam
Nos itaque Romam, ille Norlhmanniam, prout Do- qua; beato Pelro de Anglia quotannis pendi solel
minus posse dedit, post monnullas dies usque perve- Romam reversurus cupiens secum habere. Ut autem
nimus. Quoniam igitur dominuspapa propter discor- ipse in Angliam pro exercenda legatione sibi injun-
diara, quae ilHs diebus inter ipsum et imperatorem
g cta transiret, rex, ut dixiraus, consentire nolebat,
erat, et Romanos, Benevenli morabatur, nec Radul- ratione quam praelibavimus, et aliis nonminusratio-
fus usque ad eum, partim propter corporis sui nabilibus usus. Quatenusergo quid iu hujusmodi (sj
imbecillitatem, partim propter praefatamdiscordiam, forle contigerint) sil agendum secutura posteritas
cujus causaomnibus ad papam ire volentibus graves animadvertat, quae noslris diebus acta sunt brevi
insidiae ab incohs slruebantur, uUatenus accedere perstrinximus, nulli praejudicium, quod malit sequi,
poterat, raissis nuntiis cum htteris innotuit ei et ad- praefigentes.
ventum, et causam usque Romara-
adventus sui Post liffic, secundo videHcet annoquoet Radulfus
Quos ille benigne suscipiens, et verba eorum mode- archiepiscopus Romam iturus Angliam exierat, et
rataaequitatislance perpendens, juxtanegotii raodum Anselmus pro exercenda legatione Angliara ut spe-
scripsit episcopis AngHae et regi, sic :
rabat intraturus de Roma Northmanniam ad regem
« PaschaHs episcopus, servus servorum Dei, ve" Angliae venerat, sacrae memoriae Paschalis papa
nerabilibus fratribus episcopis Angliae, el charissimo defungitur, et loco ejus Joannes quidara Caitae
filio Henrico illustri regi, salutem et apostoHcam nalus substituitur. Qui Joannes in raonasterio
benedictioncm. monlis Cassini ab infantia monachus nutritus et

adullus, in ministerio venerabilium apostolicorum

<< Veniente ad nos, » elc. VideinPaschaliU. n
Desiderii, Urbani el Paschalis assiduus fuerat can-
la his nuntii papam deserenles ad nos Romam
cellarii officio functus. Successor igitursummi pon-
reversi sunt, nobis autem a Roma Sutriam usque
lificis institutus, mutato nomino, Gclasius est nun-
egressis, post aHquot dies Radulfus archiepiscopus
cupatus. Romanus
Rex vero Teutonicus, qui et
iuvitatus ab imperatore eum, annuente papa, adiit
imperalor, audito papam Ro- huic vitae decessisse,
et per octo dies in exercitu suo, quem circa Romam
adduxerat, conversatus cura illo est. Inde ilerum
mam advolat, et Bracharensem episcopum, jam anno
praeterito ab eodein papa Beneventi excommunica-
Romam reversus denuo Sulriae multis diebus raora-
lum, cedenle ab urbe Gelasio, suum papam instituit,
tus est. P'ama siquidem quaque disperserat Roma-
et, ex Burdino, Gregorium nominat. Quae omnia
num pontificera sub celeritate in urbemventunini,et
ut scire volenlibus clareant, epistolam super his ab
ratus est se, magnopere desideran-
coHoquium ejus
ipso Gelasio in Gallias missam, quera et ecce sub-
lem, iUic opportunius praestolaturum. Verumubi in-
scribimus, lcgant.
tellectum est rem aliter esse, remeandi patriam iter
arripuit. Venimus itaque Rotiiomagum ad regem
« Gelasius episcopus, servus servorum Dei,vene-

Anglorum, et ab eo multo tempore in Nortlimannia rabilibus fratribus, arcliiepiscopis, episcopis, abba-

detenti sumus. tibus, clericis, principibus, et caeteris per Galliam

^-'
fidelibus, salutem cl apostolicam benedictionem.
Quibus diebus clerici Eboracenses supra raemo-
ratnm Thur.vlanum, electum vidcHcet suum, suie I'
Quia vos Romanae Ecclesiae membra estis, » etc.

Ecclesiiii reslitui rupientes, ne professionem Yidc in Gelasio II, itifra.

et de
subjectione sua pontifici Cantuariorum facercl, mo- His dicbus gravi damno Anglia pcrcussa esl, in
dis omnibus insislentes, quos |)nidontiores de suis morle reginic. Dcfuncta siipudem est apud We^lmo-
habebant, ad papam dirigunt,(lcsiderium suum ojus nastcrium Kal. Slaii, et in ipso monaslerio decenter
auctorilatatc et imperio nova legepor eos stabiliri scpulta. Qiio aulcm judicio Dci, igiioramus. Illico
gestientes. Qui viam aggressi et ad papam usque pro- post haec plures Northmaiinorum quam rcgi jurave-
fecti, quam veridici causac suae reialores apudeum raiil fidelilatcm poslposiieriinl, cl in rcgem Francia;

exsliterinl, el rcs gcsta, veraci, falcor, suj^eriiis principesquc ejus advcrsarios, scilii ct ipsius natu-
stylo digesla, et textusepistolae quam ipse pajia pro ralis domini sui non veriti jiistiliam, se transtiile-

eodem Thurslano dircxil, scire volenlibusdeclarabii. riinl. Unde (luae ct quanta mala emerscrinl, cogi-
Esl aiilem hspc : tatu ne dicam dictu scimus esse difticile. Inter quae
 501 HISTORIA NOVORUJI. - LIB. V. 502

praefatus papa Celasius per mare Burgundiain venit, A fueram, aliquo me mortis periculo prerai ullatenus

et advenlus ejus mox Galliae toti innotuit. Excitati sustinens, Cantuariara mihi ire suasit ac persuasit,

sunt quique potentes cum mediocribus ei occur- scribens pro bonitate sua convenlui fratrura Eccle-

rere, et certatim parabantur interesse concilio siae nostrGe epistolam hauc, et per suum nuntium
quod ipse disponebat mediaQuadragesimaRemis
se dirigens.

celebraturum. Radulfus quoque archiepiscopus, au- u Dilectissimis fratribus ac filiis Chuonrado priori,

dito papse adventu, de Rolhomago, ubi eousque caelerisque servis Dei, qui sunl Cantuariae in Eccle-

morabatur egressus, impiger ei occurrere slatuit. sia Chrisli, fidelissimus eorura frater Radulfus,

Sed ubi aliquanlum itineris confecit, accepit a ejusdem Ecclesiae presbyter et minister devolus,

quibusdam ipsura papara longius discessisse, et salutem et amorera cura benedictione Dei et sua.

versus Hispanias ire proposuisse. Unde ob laborera (I Desiderio desideravi videre facies vestras, et eo

et prolixitatem difficilis vise, consiho araicorum araplius quod existimabam vos aliquotenus desolari
suorum profectionem suam ab incepto rediens distu- super prohxitate morosa peregrinationis meae. Ad
lit, earadem, ut putabat, perfectionera non raulto vos ighur venturus in brevi, praemitlo vobisfratrera
post resumpturus, et ei Cluniacum venienti, auctore et amicura nostrum dorainura Eadraerum, omnium
Deo, occursurus; ratus taraen consihi fore, desti- g laborum et actuum nostrorura conscium et socium,
navit ad eum legatos suos, qui el itineris ilhus qui cor nostrum funditus vobis denudare potest, et

certiludinero, et animi ejus qualitatem erga se enucleatius omnia quae circaraeaguntur, quaequede-

quidque de negotiis suis apud eum confidere posset siderii mei sint, revelare, quam alicui scripto cre-

diligentius investigarent. Quse ubi Thurslano Ebo- dere judicaverira. Precor autem obnixius ut gratias
racensi innotuerunt, rehcta Anglia papam, ut spe- ei referre semel et saepe reminiscamini, pro servitio

rabat, suae causae gratia petilurus raare transiit et et honore quod mihi ex araore vero, ut vir prudens
Rothomagum venit. Ubi a rege, quod se inconsulto ct perfectus, exhibuit, pro labore et onere quod
transfretaverit redargutus, ultra procedere iuhibitus sinc raurraure pro me moestus, pro se vero nihil

est, donec certiorem de processu papae senlentiam queslus suslinuit. Mcmentole ergo ut illi parera
edisceret. Sed evoluto non multo temporis spatio, gratiam referatis, ostendentes raihi amorem quem
legati quos archiepiscopus direxerat, reversi nun- erga me habetis, servientes ei, et eum honorera et
tiant se ad papam venisse, euraque, raulta no- amorem impendentes quem milii impendcre cupe-
stris saeculis nova et inaudita proponeulem factu- retis, scientes quoniam ejus absentiam aegre susti-

rum, raorte praevcntum et Cluniaci esse sepultura. neo. Sed terruit me quidara quasi rarausculus iUius
Itaque post haec cardinales et ahi Roraani qui infirmitatis quo anno vexatus est,
prffiterito cujus
papam secuti Galhara venerant, sibi, veiuli a suis
'
rei gratia eum praemitlere coactus sum. Vos igitur

longe renioti, consulentes, Guidonera Vionnensera curate ut silis ei piissimi fralres, et impigerrimi
archiepiscopum loci auctorilale et opibus fultum, administratores omniura earum rerum quae saluli

quo tutiores in aliena provincia essent, loco de- suae congrua et consequentia viderilis. Valefe noslri
functi papae subslituunt, et mutato nomine Cahxtum memores. »
nuncupant. Dum haec ecclesiastica ita in Burgundia Hanc epistolam, non pro comniendatione per-
disponuntur, apostolatus RomanaeEcclesiae,praefato sonae raeae, quara nuUius laude dignara certissime
Gregorio sedi beati Petri praesidentc, administratur. scio, hic notavi, sed ut his qui opinantur et oblo-
Super his ergo multis rumoribus Anglia concussa quuntur, dicentes me patrem meura quasi in aheno
est, ahis hunc, aliis neutrum Ecclesiae
ilkim; aliis positum deseruisse, et ei solatium obsequii mei
Dei jure praelatum asserentibus. Galh tamen et more prolis adulterinae subtraxisse , rem gestara
rex Anglorura cura pontifice Cantuariorura in Ca- simplici stilo describendo proponara. Et quidem,
lixtum se transtulerunt, et eum (spreto Gregorio) cum illum moram ultra condiclum in redeundo
pro apostoHco susceperunt. Utrura autem ahqua facere viderem, profeclo ad eum rcdiissera, si ex
vel a Calixto regi ct primati Anglorum, vel ab istis sua parte mihi inlcrdictura uon fuisset. Nam
ilii mandata sint, ilhs diebus quae authentica el D adventum suum jarajara inslare suis in Anglia
raemoriae digna exsliterint, necne, nulla nobis saepissime raandans, nolebat suae pietatis intuilu
hucusque certitudo illuxit. Nos enim, qui his scri- fatigari, sed se quantocius, ut putabat, adventurum,
bendis operam dedimus, in Anglia iUi vero de ; ubi eram, jussit praestolari. Haec ita se habuisse,
quibus agitur, extra Angliam ea tempeslate mora- veritas ipsa novit. Quia ergo ab ipso patre non alio,
bantur. Cum enim Pater Radulfus Roraa reversus, sed hoc modo ad praesens separatus sum, si ea quae
cum rege Henrico in Northraanniam conversaretur, inlerim geruntur, aut gesta sunt raemoranda non
et me, qui continuus comes beati Anselmi, dura scribo, nulli succensendum exislimo. Nihil enim
viveret, esse solebam, quique in obsequio sui ipsius dubii pro certo hactenus volui, sed necnunc quidem
ex quo in ponlificatura Cantuariensem assumptus scribere volo. Eum tamen aliquid egisse aut agere
fuerat, eousque assiduus eram, aliquantura infirmari disposuisse de negotio, quod eousque versabatur
adverteret, paterno affectu mihi condoluit. Non ipsum et saepe superius raeraoralum Thursta-
inter
igitur extra Ecclesiam, in qua ab infantia nutritus num Eboracensem, dubitare non possura. Magns
503 EADMERI CANTDARIENSIS MONAnUI m
siquidem inslanlia privilegiuni, quoil tempore vene- A habitu moDachus, ingenio gnarus, prudenlia provi-
randae mcmoria! Lanfranci archiepiscopi sub magno dus regi ac papae familiaritatis nexu copulatus.
rege Willhelmo de ipsa re promulgatum, et sigillo Igitur inter alia quoe huic rex papae dicenda indixit,
ipsius rogis firmatum in Ecclesia Christi Canturiae praecipue jussil ei dici qualenus id observaret ut,

diligenti cura servatur, illis diebus sibi niilti pra:- nullius gratias rei intervenienle. Thurstanum aut
cepit. Quod a tanto viro abs renon facile faclum i]ise sacraret, aut ab aliquo nisi a pontifice Can-
crediderim. Hoc itaque privilegium ad imperium tuariorum, uti moris esse solet, sacrari juberet, aut
suura sibi allalum Paler Radulfus cum suscepisset, permilterel, alioquin se illura in nullum suae do-
papse, ut nobis in Anglia dicebatur, de suis et aliis minalionis locum amplius receplurum. Et si contra
quibusdom ecclesiasiicis negotiis cum eo acturus, haiic sententiam ipse, quasi apostolatus sui aucto-
se praesentasset, nisi forle sponsione regis Ilenrici ritate, forte niti vcUel, cerlus existeret quod nec
qua, se in regnum suum reverso omnem justitiam pro araissione coronae suae, ulpote spatio seplera
ei facturum, cl ssepe nominatum Thurstanum ad annorura excommunicatus ,
propositum suum in
voluntatem et subjectionera suam se exhibiturura hac causa permutaret. Respondit « Ne putet rex :

pollicebatur, illo procedere Et hsec

detineretur. me de negotio de quo agit quavis ratione secus
quidcm sponsio nonnihil eum in transmarinis par- g actui-ura quam ipse velit. Nec enim me unquara
tibus detinebat, et eventum rei patienter exspectare ad hoc mea tulit voluntas ut Cantuariensis Ecclesiae
persuadebat. Rex quoque bellicis lumullibus undi- dignitatem, cui tot praeclari Palres, ut pene toti
que occupalus, nec so, ut volebaf, deliberare, noc mundo notissimum est, praesederunt, quoquo modo
eis omissis in Angliam salva honestate sua poterat humiliem. » His apostolici verbis rcgius nuntius
remeare. credulus effeclus, de suae, legationis effectu securus
Inter haec, ipso videlicet electionis suae anno, Ca- factus est. Quaproter cum Remis venisset, et mane
Hxtus papa instituit Remis generale concilium, xiii Dominici diei prgccedentis diem praestituti concilii
Kal. Noverabris, qui fuit annus ab Incarnatione cum Cantuaritis suis sociis audiret apud Sarclum
Domini niillesimus centesiraus nonus deciraus, et ex Remigium quosdara prolestantes ei Thurslanum
quo Radulfus archiepiscopus Romara iturus Angliara et suos alacres ad benedictionem pontificalus in
exierat, annus quartus. Ad hoc concilium factus scde episcopali praeparari, miralus est ultra modum,
est multiplex archiepiscoporum, episcoporum, ab- ncc iis quae dicebantur aliqualenus poterat fidcra

batum et principuin diversarum provinciarum con- praebere. Ac ubi rei palam innotuit. Joannes
veritas
cursus, cum nuraerosa clericorum ac plebium mul- archidiaconus Cantuariensis (quem negolii istius
titudine.Quos inter (3f) direcli quoque sunt ab p tonor illuc adduxerat) papae astitil, et in praesentia
Henrico rege Anglorum ad ipsum conciliura episcopi plurimorum episcoporum necne aliarum excellen-
ct abbates Northmanniae et insuper episcopi Anghae lium pcrsonarum, ipsam benodictionom viva voce
qui tunc temporis in Northmannia cum illo dege- a pontifice Cantuariorum fieri debere cahiraDiatus
bant, Wilholmus videlicet Exoniensis, Ranulfns esl; nec ipsum, licel officio papte fungorelur, jure
Dunelmensis, Bernardus Meneuvcnsis, et Urbanus posse Ecclosiae Canluarien.>^i jus suum j^raerijere,

Glamorganonsis. Ranulfus antem ponlifex Cantua- cum conslaret eam nulli quod jusle debebal eousque
riorum, parcira corporis imbecillilate, partim. aliis denegasse. Ad quK" ille rtspondens .• < NuIIam, in-
rationibus praepedilus, ab accessu ip.^ius convenlus quil, injustitiam Ecclesiae Cantuariensi facere volu-
prohibitus est. Supra nominatus autem Thurslanus, mus, scd, salva justitia et dignilatc illius, quod
a rege licentiam petens illuc cundi, oam obtinere proposuimus oxsequemur. » Quod audienlium qui-
nullatenus poluit, donec, interposita fide .sua, qua que mirum diciu judicavciunl, videnlcseum adversa
ei sicut domino suo astriclus eral, illi promitteret fronle, quae dicebal nimis injuste faclo refellere.

se apud papam nihil acturum, unde Ecclesia Can- ("onsccratus namque in ponlificalum Eboracensem
tuariensis ullum antiquae dignilatis suae di.^^pendium Thurstanus cst, fidoquam Domino suo sub Dco
incurreret, nec episcopalem benedictionem ab oo, pollicilus fuerat, hoc modo fraudatus. Ex quo facto
ulla ralionc suadento, susciperet. Itaquo lalli spon- D in adniiralionrm conrussa sunt corda mullorum.
sionc ligatus itcr arripuit, et ad papam quomadmo- Rali enim sunt tantam rem cum nullatenus
dum suo negotio expcdirc sciehat, impiger venil* praesumero poluisse, si rogiam volunlatem sibi

Quid plura ? Posthabita fidci sj^onsione Romanos in consenlanoam in oa non advertisset. Huic conse-
causam siiam, quo in qua^que ncgolia per tralii ciaiioiii cum ad jiissum jiapae plures c Gallia epi-
solent, largitatis ofTicio translulit, cl per cos, ut a scopi inlorcssont, reverond.e mcmori.T Ilubaldus
papa cpiscopns sacrarelur, sua manu cooperantc arrhiopiscojtus Lugduncnsis iiullo paclo, ncc ipso
impctravit. Sane, antc haec nuntium suum rcx ad pnpa jubonlo, inlcrossc voluit ,
porpendens non
papam dircxcrat, caulum illum faciens de querola reclo callo rem proccdcro, el horrens (antam inju-
qu.r; iisque id lcmporis vcrsabalur inlcr Radulfum riam Ecrlcsi.T C.oiiluarien.^-i, cui sjiociali amicitia

archiepiscopuni Cantuariorum et ipsiim Tliursta- et fralorna familiaritalo jungobatur, conlra a^quum

num. Nuntius autcm liorum el exseculor fuil Sief- inlligi. Epi.scopi voro rcgiii Anglorum, quos ad
fredus, cognomine Pclochinus, frater archiopiscopi, concilium a rogeHcnrico directos dixiraus, nondum
505 HISTORIA NOVORUJf. — LIB. V 806

illuc vencrant, et ea re, illis absentibus, hsec ita A His diebus excitala est soUicitudo multorum ad
completa sunt. Quse ul regi certo innotuerunt, man- investigandum auctoritates et antiqua privilegia

dans modis omnibus Thurstano et suis inlerdixit primatus quem ecclesia Cantuariensis, qu» est Do-
redire in Norlhmanniam et Angliam. et in oranem robernensis, sibi vindicat super Ecclesiara Ebora-
locum dominationis suae. Ratum ex his quique censem. Quod ea re maxime contigit quia causa
audientium habuere praeter consensum regis quse quae inter Radulfum pontificem Cantuariorum «t
fuerunt facta fuisse. Itaque post haec Calixlus Gi- Thurstanum Eboracensem eo usque, ut descripsi-
sorlium venit , et rex Henricus illic ei locuturus mus, ver abatur, in notitiam transmarinorum epi-
accessit. Acta igitur sunt multa inter eos, quoioim scoporum delata fuerat, ipso Thurstano propugna-
gratia par erat tantas personas convenisse. Inter tionem eorum sibi contra Patrem Radulfum modis
quae rex a papa impetravit ut omnes consuetudines omuibus asciscente. Et illi quidem, utpote consuelu-
quas Pater suus in Anglia habuerat, et inNorlhman. dinum et privilegiorura Ecclesiae Christi Canluarien-
nia, sibi conccderet, et maxime ut nominemahquando sis ignari, immoderatius Thurslano favebant, autu-

legati ofticio in Anglia fungi permitteret, si non ipse mantes, ut ipse ferebat, Radulfum vi magis et divi-
aliqua pra^cipua querela exigente, et quse ab arclii- tiarum copiis prodeunte quam priscae auctoritatis, et
asser
episcopo Cantuariorum caeterisque episcopis regni p Romanorum pontificura privilegiis in suis

lerminari non posset, hoc fieri a papa poslularet. tionibus niti. Sed cum ad haec dicerelur in vanura

Quibus omnibus pro statu teraporis definitis papa tale quid opinari, et satis sufficere, ad determina-

rogat regem Thurstano amicum fieri , eumque tionem hujus discidii, quae a tempore regis Wilhelmi,
pontificatui , ad quem , ipsum sacraverat ,
pro qui armis Angliam ceperat , de ipso negotio gesta
amore suo restitui. At ille hoc sc, dura viveret, sunt, praesertim cum a diebus regni ejus penc
non facturura sua fide spopondisse confessus est. cuncta quse ab Anglis antiquitus quasi sacrosancta
Ait : • Ego apostohcus sura, et , si feceris quod celebrabantur, nunc vix postremae aucloritatis quo-
postulo, ab hac le fidei sponsione absolvam. Tractabo rumdam judicio habeantur. Non hinc, aiunt, ita est,
dehis, ait, et quae consilii mei tenor invenerit, pater- imo nova quae istis temporibus inferuntur antiquo-
nitati tuae notificabo. » Hinc a papa recessit, et ei rum scriptorum astipulalionibus, ut rata sint, neces.
per intemunlios suos dc negotio ita respondit. Quod re est fulciantur. Ex his ergo, ad haec investiganda,
dixiraus, evigilavit et
liicit se, quoniam apostoHcus est,me a fide quara mulforum sollicitudo, ut ,

pollicitus sum absoluturum, si contra eamdem fidem confisca Ecclesia Dei justitiae, anliquorum scriniorum
Thurstanum Eboraci recepero, non videtur regiae abdita, sacrorum Evangeliorum volumina, soli

honestati convenire hujusccmodi absolutioui consen decori domus Domini eatenus inservientia diligentius
tire. Quis enim fidem suam cuivis pollicenti amplius C perscrutala est. Ecce autem ,
ut voluntas justi

crederet, cum eam mei exemplo tam facile absolu- amans oplato effectu non privaretur quse subscribi-
tione annihilari posse viderct. Veruratamen quia mus, revelanteDeo, privilegia quaedara reperta sunt,
Thurstanum in pontificatum tantopere petit admitti, firraa undique et apostolica auctoritate subnixa.
quantum mea refert, ea conditione pro amore suo Sunt autem haec :

concedo ut ipse primo Cantuariam veniat, et debi- <. Bonefacius papa .Ethelberto regi Anglorum.
tam obedientiam ac subjectionera quam Thomas, " Dura Christianitatis veslrae integritas ita circa
Girardus et alter Thomas Ecclesiae Cantuariensi Conditoris sui cultum excreverit ut longe lateque
ejusque primati professi sunl, scripta ex more pro- resplendeat, et omni mundo annunliata, vestra
in

tessione profiteatur. Quod si facere supersederit, Deo dignse operationis augraenta referat, enormes
sciat quod, nullo edicto compellente, me in Anglia largitori omniura bonorura Deo grales exsolvi-
regnante Eboraci Ecclesiae praesidebit. Hoc siquidem raus, ') etc.
me servaturum promisi et fidem meam vadem « Bonefacius papa Justo archiepiscopo Dorober-
posui, ne aliquando fiam transgressor hujus pro- nensi.
missi. His ita de legatione Angliae
Ebo- et pontifice « Susceptis vestrae dilectionis apicibus, in quibus
racensi determinatis. Pater Radulfus Angliam re- reperimus inter ex gentilitate ibidem
alia, pluriraos
d
verlitur, et Dofris appulsus, cum sumrao honore et degenliura, Deo omnipotenti et Doraino nostro Jesu
gaudio in sedem suam Cantuariae u Non. Januarii Christo auxilianle, conversos raaxime autera in ,

recipitur. Anselmus autem, qui legatione Angliae, partibus Cantiae ad veri Dei nostri fidera veslris

laboribus perductos, valde gralulati sumus.

»
ut descripsiraus, gloriabatur, nec Angliam intrare,
nec aliquo legati officio fungi dignus habitus est. « Honorius papa Honorio archiepiscopo Doro-
Itaque omnis hujusce potestatis exsors effectus, a berniae.
Northmannia est in sua regressus. Thurstanus vero nSusceptis veslrae dilectionis litteris, in eis reperi-
papam secutus est, sed non diu ab eo, ne praesentia mus vestri laboris sollicitudinem circa vobis cora-
ejus gravaretur, detenlus. Rex aufem Henricus in missum gregem, multa fatigatione occupatara, » etc.
sua scntentia perstans, eura nec pontificatui Ebo- « Vitahanus papa Theodoro archiepiscopo Cant.

racensi, nec in suae potestatis aliquera locura adraitti « Inter plurima, quae nobis per vestras syllabas
sinebat. intimare jussisti, cognovimus etiam desiderium ve-
507 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI o08

stnim pro confimiatione dioecesis vcslra?, quae tiia? A aut crrando peroal, aul ferinis laniata morsibus ra-
subjacet ditioni, qux in omnibus ex nostro aposto- piatur, quanto sudore quantaque cura debemus esse
licas aucloritatis privilegio splondescere desideras, » animamm, qui paslores dici-
porvigiles ob salutem
etc. mur earum? Attendamus igitur nosofliciumexhibere
« Sergius papa regibus Anglorum. erga custodiam Domiuicarum ovium, et, ne quasi
u Donum gratia? spiritualis, quod sancli Spiritus lupo veniente terrili fugiamus, ne in die divini exa-
illustratione fideiium corda s.ucccndit, ac reparando rainis pro desidia nostra anle summum Pastorom et
reficit et virtutis miriticse constanlia roborat, et coe- negligentia nostra excruciemur, unde raodo honoris
lestium bcneficiorum instituit perenniler prome- revorentia in sublimiore arce coeteris dijudicamur.
reri suftragia, el labentium rerum exitia nihilominus Primatum ilaque tuum, in quo tibi ex more anteces-
praecavere, » etc. sorum tuorum, vices aposlolicae sedis exercere con-
« Idera papa episcopis Angliae. ad plenum confirmamus, sicut bcatum
venit, ita tibi
.1 Sicul Dobis, fratris incognili, quibus curani of- Augustinum, ejusque successores, praifatae Ecclesiae
ficii pastoralis beali apostolorum principis Pelri su- pontitices, plenius habuisse dignoscitur. Pallium
pernae dignatio miserationis regimenque concessit, vero fraternitali tu;e, ex raore, ad missarum solem-
reverendam advexit praesentiam, ita quoque vestri „ nia celebranda commendamus, quo libi non aliler
religiosissimi praesulatus collegii agnita salus gemi- Ecclesi» tuae privilegiis in suo stalu raanentibus uti

num atlulit raunus tripudii. Nam oranium auctori consedimus, quam usum anleccssores noslri prodi-
bonorum Domino Dco noslio immensas poragimus derunt. Neque tua prudenlia hoc incognilum habet
gratias, reperta fratrum fidelium in sinu sanctae vel cujusquam, quoniam indumenti honor niodera-
raatris Ecclesiae unanimitatis devota constantia, et tione actuum Lremeudus erit. Honeslati morum tuo-
amoris fervente inler se dilectionisque consortio. Sic rum haec ornaraenta couveniunt, quatenus auctore
enim sagaci solerlia Deum complacare noscuntur, Deo, possis essc conspicuus, ita ut vita tua filiis tuis

afi^erentes ei pura libamina, cum in ara pectoris sit regula, et in ipsa, si qua tortitudo illis inesl,
splendore veri luminis refoventes, uullis illecebris dirigalur, dura in eaquod irailenluraspiciant, in ipsa
mentem illudant, nullis fratrum stimulis corda pra?- sempor considerando pvoficiant, ut tecum Dcum per
cellant, nidlis nocentibus proximos mentibus an- hoc, quod bene vixerint, videre mcreanlur. Cor ergo
nuanl, scd, ut Dei ministri, speculum se subjectis tuum neque prosperis qua teraporaliter blandiuntur
vitae morumque probitato exhibeant. Hinc sibi Deura extollatur, neque adversis dejiciatur. Quidquid illud

prospcrantem invenienl in quidquam

adversis, nec fuerit adversi, virtute in Chrislo patienliae a te de-
poteril hoslis insidias eis nocendi subripere. Elcuim viucalur. NuUum apud le locum favor indiscretus
uti est praesto Domini adjulorium cuncta fugalur , ^ inveniat : in omnibus discrelionem alii iu te coguo
spirituum malignorum adversitas. Cumquo ita scant. Insontem apud te culpabilera suggestio raala
sit, » etc. non faciat, noccntem gralia non excuset. Remissum
« Gregorius papa episcopis Anglise. te delinquentibus non ostendas; nec quod illis non
" Dei omnipotentis immeQsae piolalis magniludi- profuerit , hos j^crpetrare permittas. Sic in te et

nem collaudamus, qui suae m;ijcstalis gloriam sic boni Pasloris dulcedo sit, et judicis severa dislrictio :

dilalare dignalus est ut in omnem tcrram exicrit jam unum scilicet quod innocentcs foveas, quod aliud
sonus ijracdicatorum suorum, el in fines orbis lerra; inquiolos feriendo a pravitate compescas. Sed quo-
verba eorum, » etc. niani nonnunquam praepositorum zelus, dum di-
n Leo papa Athelardo archicpiscopo. strictius malorum vindex est, Iransit in crudelitalom,
I. Ponlificali discrelioni praecipue convenit praisu- correplionem in judicio refreua, ol censuram disci-
libus Ecclesiarum secundum corum irreprehensibi- j)linae discute, ul ot culpas ferias, ct a dilectiono per-
lem fidem audientiam praiberc et eorum, quae per versorum quos corripis, non rccedas. Miscricordiara
beatum Pclrum princij)em aposlolorum cl nos proul virtus palilur, pauperibus cxhibe. Oppressis
gerere desideraveriul, quac canouicis non rcfragan- defen^io lua subvenial. Ojiprimenlibus modesla ra-
tur sanclionibus alfectum concedcrc. » D tione conlradicas. Nullius faciem conlra juslitiam
<i Formosus episcoj)us Anglia'. acci])ias. NuIIum quaerentem justa despicias. 1q cu-

« Audilus, nefaudorum ritus paganorum in vc- slodia auquilatis exccllas, ut nec divitem j)Otentia sua
stris j)artibus ropulullafcse, et vos tcnuissc silcntium ajiud vos aliquid exlra viam suam de accusatione
iit cancs non valenles latrare, gladio soparalionis a audias, nec pauporem facial humiiilas sua de pcra-
corpore Dei Ecclesiae vos ferire deliberavimus, > etc. ro, qualenus, Dco miscrante talis possis existere ,

" Joannes papa Dunslano archicpiscopi». quaiem sacralectioprjecipit, dicons Oportet episco- :

« Joannes episcopus, scrvus scrvorum Dci, con- punt irreprehensihilcin csse (/ Tim. iii, 2). Sed his
fratri Dunslano, Dorobernensi cpiscopo, vitae j)crj)e- omnibus uli salutariler poleris si magistram ,

luae ])crman('ndam in (ilnisto salutem. charitalem habuoris ;

quam qui seculus fuerit, a
• Si pastores ovium soiem geluque pro gregis sni reclo Iramite non recedit. Ecce, frater charissime,
custodia die ac nocle ferre contenti sunt, el oculi.s ihlor multa alia, ista sunl sacordotiun, ista sunl
consj)eclanl vigilanlibus, no ali(|ua quidem cx ovibus pailii jura, quac si studiosc scrvavcris, quod foris
509 HISTORIA NOVORDM. — LIB. V. 510

gorius, privent, si audent, successores beati Petri

accepisse oslenderis intushabes.Sancta Trinitasfra- A.

ternitatem vestram gratiae suae protectione circum- potestale et dignilate, quam ipsi Petro concessit

det, atque ita in timoris sui viara te dirigal ut, sanctus et justus Dominus. Eodem enira modo, quo
selernam simul Dorainus locutus aliis, in apostolo suo Petro, locu-
posl vilae hujus amaritudinem, ad
dulcedinem pervenire mereamur. » Et hoc scriptum lus estGregorius successoribus ejus in discipulo suo

est per manum Leonis scrinialis sedis apostolicae in

Auguslino Jusle judicate, filii hominum, et per-
:

mense Octobris, indictione tii Dalarum, die i Kal. pendite de similibus idem esse judicium. Illud etiam

Octobris, anno xii summi ponlificis Joannis. » islis annectendum pulavi quod praefatus Beda refert

Theodorura, qui seplimus a beato Augustino in

Haec, ut prselibavimus, in archivis ecclesiae Do-
calhedram ejus successit, primum esse in archi-
mini Salvatoris reperta, futurum memoriae non ab-
episcopis, cui oranis Anglorum Ecclesia manus dare
surdum sestimavimus commendare. Et quidera his
consentiret. Et hic utique cura primo functus pon-
plura invenla sunt, sed aliquibus eorura nimia velu-
tificatu Britanniani venisset. Ceaddam Eboracensem
state obliteratis, aliquibus inchartis ex Biblo compo-
praelalum a pontificatu submovit, eo quod non jure
sitis, et peregrinis characteribus inscriplis, et ipsis
sacratus, injuria fuerit eidem Ecclesiae, per officium
quoque ex maiori parte detritis, notitiaj nostrae us- a ^
Moxque «rif ^„k.i;
•. i,r
^ ^ * ^
, ,
Wilfridum subsli-
-D sacerdotale prsepositus.
.
quequaque non patuerunl. Ac nos ignota pro notis
.
.• • .

B -J^J,.^:^^ ..n.ifi.^m
pontificalum Eboracae, fretus
tuit, et eiintegerrime
scribere horrori habenles, necessario ea huic operi
auctoritate Roraanae sedis, delegavit. Quera deinceps
ahenavimus.Sanequod quosdam non pudet aslruere,
ad concilia sua venire faciebat, et ejus obedienlia
soli scilicet personae beaii Augustini primi pontificis
ac subjectione pro temporura qualitate per omnia
Cantuariorum beatura Gregorium concessisse non
utebalur. Hunc etiam postmodum, emergentibus
solura episcopos quos ordinaret, neque hos tantura-
querelis, quas commemorare longissimum est, in
modo qui per Eboracse episcopum essent ordinati,
sua Ecclesia Eboraci, non solura episcopatu priva-
sed eliam oranes Britanniae sacerdotes habere, Do-
vit, sed et parochiam ejus in tres episcopos, libera
mino Deo nostro Jesu Christo auctore, subjeclos ;

utens potestale, distribuit. Deinde, soluto ipsius di-

quale sit, sacra successorum ejus decreta, succes-
scidii nodo, juxta placitum voluntatis suae, reraolis
soribus ipsius Auguslini directa, quae paucis prae-
ipsis episcopis, eumdem Wilfridum pristinse digni-
notavimus, salis ostendunl. In his quippe videre
lati reslituit. Nihil novi dicitur ; vetera sunt haec,
plauum est eos intellexisse non magnimuneris esse,
et antiquorum gesta scientibus evidenlissiraa. Illud
si eis solummodo ilia dixisset, cum, ut alia taceam,
quoque non minoris evidentiae luce palescit, Brith-
suis diebus Eboracensis provincia nec fidem Christi
waldum successorem ipsius Theodori, illum ipsura
susceperit, nec qui eara prsedicaret eo directus sit.
q Wilfridum, cujusdaminobedientiaeculpa accusatum,
Tanta enim in Cantia et vicinioribus regionibus,
secundo ab episcopatu deposuisso, ac postea sene-
in prsedicalione norainis Chrisli, et ipse et so-
ctuti ejus et rehgioni compassum, sui pontificatus
cii ejus habuerunt ad faciendum ut a tam longin-
gradui reslituisse ab apostolica sede inlerpellatus.
quis partibus eis fuerit abstinendura. Beatus siquidem
Sed quid juvat infinita contexere ? Itaque de hisila,
Paulinus, qui primus Northumbriensibus Evange-
ut qui Ecclesise Chrisli Cantuariensis auctorilati de-
liura prffidicavit, et Eboraci primus cathedrara pon-
rogare non metuunt, saltera se in luraine positos non
tificalem sorlitus est, non a beato Augustino, sed
posse videre erubeseant, et vel amodo ora claudant
a Justo, qui quartus ab ipso Augustino Cantuario-
ne prava loquentes, recta amantibusopprobrio fiant.
rum pontifex exslitit, episcopus eiectus, ordinatus,
Ipso anno quo Radulfus archiepiscopus Cantuario-
et illuc destinatus fuit, queraadmodura venerabilis
rum de transmarinis parlibus in Angliam reversus
Beda in Historia gentis Anglorum veraci stilo di-
est, qui fuit annus ab Incarnatione Verbi Dei mille-
gessit, et omnibus notissimum est. Quae igitur bea-
simus centesimus vicesimus, venerunt ad eum missi
lus Gregorius Augustino dixit, in Augustino suis
ab Alexandro rege Scotorum quidam honorati et
snccessoribus dixit, per quos Deo implere placuit
strenui
!'''''' viri. Horum unus quidem raonachus, et prior
quae per ipsum Augustinum sua dispositione im- t, ^ .„ ,. •

D
•
.
r.
\ , , T.r . , . ., K , .. Ecclesiae Dunifermelina;, Petrus
.
nomme, i 7 ,,
clericiduo,
plere voluit. Non jure itaque privilegio Augustrao
unus exstitit miles. Negotium autem legationis eo-
collato pnvandi sunt qui, sedis ejus praesidentes^vices
rum qui nosse curat, quam detulerunt epistolam
ipsius exsequendi otRcio functi sunt. Quod vero di-
subscriptam, legendo vel audiendo percurrat.
cunt bealum Gregoriura satis dicere posse et nos-
<i Alexander, Dei gratia, rex Scotorum, Radulfo
se, si voluisset,(i tua fratcrnitas, et successores sui, <•

reverendo Canluariensi archiepiscopo, et cum reve-

verum omnimodis esse fatemur. Et similiter non
rentia diligendo, salutem.
dubitamus Dominum Christum, dicenlera bealo Pe-
iTO-.Quodcungue Ugaveris siiper terram erit ligatum Audita prosperi adventus vestri in Angliam jam-
.<

et in coelis,et quodcunque solveris super terramerit diu a me desiderati manifesta relatione, de inco-
solutum et in ccelis {Matth.x\i, \9), scisse dicere, Jumilate ac prosperitate vestra congaudens sumrao-
si voluisset « successores tui. » Qui ergo privare que proleclori gratias iude referens, cura lerapora-
niiuntur successores sancti Augustini potestate et Hum undique occupatio curarum iter meum, ut
dignitate, quam ipsi Augustino concessit bealus Gre- vestra ad praesens valeam frui praesenlia, impediat,
 : »

;ii EADMERT CANTUARIENSIS MONACHI 512

tam liflerarum designatione quam legatorum rela- ^ tio nostrfle humilitatis Omni-
concessio roborclur.
tione animi mei affoctum vestrae bonilali cupio ma- potens Dous sublimitatemvestram ad honorem suum
nifestare. Tantoe elenim discrelionis personse frelus etmunimen Ecclesiae sua? per longa tempora inco-
consilio, bonum propositum peroplime ad boni ope- hunem cu<lodire,et posl temporale regnum dignitate
ris eftectum, Deo annuenle, non dubilo me posse perennis regni subhmare dignetur.
perducere. Vestram igilur latere nolo excellentiam, Rescriplum regis ad haec :

Ecclesiam Sancti Andrece in regno meo exislenlem " llenricus, rex Anglorum, Radulfo archiepisco-
jamdiu pastorali oura deslitutam, Dei et vestrse be- po Cantuariae, salutem.
nignitalis providentia pastoro idoneo desiderantum <• Voio et concedo ut monachum iilum, unde rex
roe velleconsolari. Quocirca vestrae pietatis de- Scotiae te requisivit, liberum ei roncedas ad consue-
posco clementiam, ut quamdam personam a pleris- tudinem lerrae suae in episcopalu Sancli Andreae.
que mihi laudalam, Eadmerum scillicet monachum, Teste Evernrdo de Cahia apud Rothomagum. »

si vobis idonea visa fuerit, ut pontificali inthroni- Post haec misit eumdem fratrera, proul oportere
zetur dignitate mihi liberam concedalis. Verens putabat, ad regem Scotiae, scribens ipsi regi sic:
enim summum Pastorem me graviter ofi^endisse, << Charo domino et amico Alexandro, Dei gratia,
cum gregem suum, negligentia mea aliisque forsan
^ ,.egi Scotorum, Radulfus arehiepiscopus, salutem et
criminibus impedientibus pastoris penuria desola- orationes.
tum, et a tramlte veritatis in pluribus exorbilatum
Gratias Deo innumerabiles referimus, qui ad
«
diu permiserim, filiali etiam timore timens in hac
cognoscendum atque pefecdum quae debebalis, re-
re cum amodo ofFendere, ad veslrae fontem discre-
motis nebufis, menfis veslrae oculos aperuit. Gratias
tionis recurro, ut pristinae memor existens dilectio-
nihilominus genoralilati vestrae, qui petitionibus ve-
nis inter nos habitae, me filium vestrum paterno
slris legitimis nos vobis ex amicis amicissimos, ei
affecfu spirituaHter jamdiu avobis adoptatum, vestri
familiaribus familiarissimos et junctissimos rt^.ddi-
munimine consilii in hac re tueamini. Vale. »
disfis. Licef enim ipsis pefifionibus quasi oculum
Miratus ex his Pafer Radulfus, et' ratus hoc ver-
aut dexlerani a corpore nosfro avellere quaerafis,
bum a Deo egressum (maxime, qui omnino con-
laudare tamen habeo justum desiderium veslrum,
stabat eumdem frafrem, nec per se nec pcr quem-
et, in quantum potero, secundum Deum illi obtem-
libel hominem, unquam de ipsonegotio aliquo modo
perare. Volens quidera, ef si pace Dei et vesfra po-
apud quemquam egisse, licef ejus absentiam mo- fesf dici, invitus assenfior bonae vestrae volunlafi,
leste ferret ; nam sicut in servifio beafi praedecesso-
volens vero, quia Dei volunfali, quem in hoc facto
ris sui Anselrai, sic et in suo assiduus esse solebat),
p praenentem atque propifium conspicio, resislere non
noluif famen regiae pelitioni assensum non pra?here, nos amarioare. Invitus
audeo, nec cor vesfrum in
ne videretur Dei ordinationi resistere. Quoniam igi- consolafione, ac
autem, quod (quasi solus) et patris
tur acceperat ipsoslegatos pro eadera re,et pro aliis sapientis consilio el au-
relevationc assidua, et filii

regem Anglorum ex parle domini sui adituros, ipse xilio in infirmitale nostra ac aetafe destituor. sa-
et convenlus frafrum Canfuariensiura miserunt per pienlis viri consilium (si nos eo non spoliaretis, et
maiius illorum ipsi regi epistolam hanc cum spoliefis) qui tanfum virum, fam famosum,tam
" Henrico regi Anglorum, charo domino suo ac Ecclesiae Dei ulilem, vita, et moribus, et lilteris
summo honore venerando, frater Radulfus, sanctae divinis, et, si opus fuerit, saecularibus a puerifia
Canfuariensis Ecclesiae indignus sacerdos, ef tolus
his
inslruclum, teiTae vestrae consilio pra-esse, in
conventus ejusdem Eccleriae, salufem, et orationes
quae ad Deum pertinenf, satagalis. Si alius ex par-
et fidelia obsequia.
tihus longinquis quod petitis peferot, pro certo
Notum facimus sublimitafi veslrae Alexandrum,
« sciatis non pafercr elongari a nobis cordis nostri
regem Scolorum, cum consensu cleri ef populi regni arcauum, sed vobis nihil est secundum Deum, quod
aui, legafos suos ad nos misisse, st consilium rurae abnuere velimus. Mittimus ergo ad vos personara
pastoralis ad opus Ecclesiae Sancti Andreae a nostra (luam pelitis, et omnino liberam, ut a vobis cortius
Ecclesiaexpefiissc.Consideranles ergo eorum jiistam D discat si ad honorem Dei et sanctae matris Cantua-
petilionem, ef, tam diviui amoris reverentiara quam rioubis vidolicot Ecclesiae speclet pefitio vesfra.
sancla; mafris Ecclesiae ufililatem altendenfes, lau- Caute igifur of cum consilio fraclate quod agilis,

dandis desideriis pium praebuimus assensum. Con- qui sunl mulli qui libenlor sacrationom istius dis-
cessimus ergo, juxla pulifioncm corum, personam turbarenf, et si valorenl, disfurbando cassarenl,
Ecclesiae nostrae ab ois denominafam, domnum Ead- Proindc nostrum e.sset consilium uf quam ritius ad
nierum, <iuem a j)uorilia disciiilinis ecclesiaslicis nos remillorelur sacrandus, no dilafione (piod time-
sublimitcr inslitutum et sancfis moribus decenter mus inlorvonial, "vel quod nollomus. Salutat vos
ornatura ad ofTiciuni sacerdotale omnino scimus convonlus fratrum Ecclesiae nostnc vere fideles

jdoneum. Voslram igifur venerabilem sublimifatem vostri, ol oinnino ad servifium vosfrum parali. In
submisso cordo doposcimus, ut vestrae colsitudinis commune aulom rogamus ut ila vos habealis crga
pia volunlatealque auctorilafe, et illorumDeo digna fratres noslros, ([ui in rcgno veslro sunl, ut Deus
petitio ct super tam necessario Ecclesiac Dei nego- vobis indc gratias habeat et nos. Valete.
 S13 HIStORIA NOVORUM. — LIB. V. S14
Venieiisilaque fraler ipse in Scotiam, mox ter- A nec pro tota Scotia abaegaret se esse raonach
um
lio die adveutus sui illo, qui fuit dies festivitalis Cautuariensem, turbato spiritu « Nihil, inquit :

gloriosissiraorura apostolorura Petri et Pauli, susce- fecimus a Cauluaria petentes nobis episcopum.
» Ex
pit, eligente eum clerco et populo terrae, et conce- hoc igitur, cordis sui rancore devinctus,
eumdem
dente rege, ponlificatum sancti Andreae apostoli virum in mullis ccepit fatigare, multis injuriis
ciam
Chenriraunteusis. Quaj res ila disponeute Deo acta et palam exagitare, eum dignilate ac rerum episco-
est ut nec virgapaslorali, vel annulo a rege inve- palium proventu despoliare. Non igiiur eum recto
stitus fuerit, nec horamiura ei fecerit. Laetus itaque oculo aspicere, uon verba ejus vel eliam de
Deopro-
dies habitus est, atque in laudem Dei alacriter ex- lata, poterat patienter aiidire quaeres vulgus ;
latere
pensus. In crastino autera rex, cum electo de con- non potuit. Rumores itaque multi exorli sunt, par-
secratione ilhus secretius agens, et modis oranibus tes diversas in diversa trahentes. Quod electus ad-
eum a pontifice Eboracensi consecrari exhorrens, verlens, et suum esse in talibus (ut praelibavimus
ubi, 60 docente, accepit auctoritatem Ecclesiae Can- non utile esse perpendens, per internuntios
man-
tuariensis, ex antiquo toti Britanniae praeeminere» davit ei ha?c : » Quia video te non esse, ut mihi ex-
et idcirco, ipso disponente, se Canluariae episcopa- pediret, serenura erga me, nec scio quare hocsic
lem benediclionem velle requirere, conturbatus 3 me promeruisse, cum certum habeatur me non mul-
animo surgens discessit ab eo. Nolebat enino Eccle- tum,teoffenso, inChrislianitatiscorrectione in
reo-no
siara Cantuariensem anteferri Ecclesiae Sancti An- luo profuturum, rogo ut tuo favore
prosecutus,
drese de Scotia. Vocans ilaque Willhelraura raona- Cantuariam ire rae sinas, quatenus consiiium'
chura Sancli Edmundi qui, post Thurgodum eidera quod mihi sit agendum, inde requiram,
et bene-
episcopatui praepositus, pene illum evacuaverat, dictionera pontificalem ad honorem Dei et exalta-
piaecepit ut more solito in episcopatu se haberet, tionem regni Scotorum inde suspiciam. » Nonsede-
exspoliato noviter investito. Expleto autem posl haec runt haec animo ejus, et petitioniillius se
nequaquam
menseintegro, et his quae supererant jara terris assensum praebiturum asseveravit, contestans
re-
episcopatus funditus evacuatis, pro voto principum gnura Scotiae Cantuariensi Ecclesiae nihil
subjectio-
regni rex Alcxander ipsum electum convenit, vixque nis debere, et ipsura abea penitus immunera faclum
ab eo obtinuit ut quod sper iniraicos suos exerci- sibi datura esse. Cui cum ille hoc se eatenus
nescisse
lum ducere disponebat, virgam pastoralera desuper responderet, praesertira cum epistola pro se ab
altare, quasi de raanu Domini susciperet, et ila in archiepiscopo directa inter alia contineret
illi
eum
toto regno curae animarum oranium,pro posse, dein- ad hoc Scotiam deslinasse utdisceret ulrum
petitio
ceps intenderet. Post haec ad ecclesiam Sancli An- quam in eligendo eura suggessit, ad honorera
- Dei
.
:. ..
occurrenle „;
ei regraa,
:„„ susceptus
..,. .,. a
„ et sanctae raatris,
dreae venit, et Camuariensis videlicet Ecclesiae
scholasticis et plebe, pontificis loco successit. spectaret, non ut dignitate jara quingentis
annis ab
Inter haec eousque Thurstanus Eboracensis in ea inconcusse possessa, ipseper sc in
nutritumfilium
transmarinis partibus morabatur, et supra memo- evacuaret, indignatus nimiura quotidie uova
placita
rato negolio suo viriliter insudans, ad hoc etiam in isto negotio inire nescire juravit. Ad haec ille
regem Anglorum provocavit, quatenus et ponti- vocato in consilium suura Joanne episcopo
Glascho-
fici Cantuariorum semel et regi Scotorum ter scri- nensi, et duobus monachis
Cantuariensibus quos
ptis mandaret, ne aut ille electura Sancti Andreae tunc temporis secum habebat, sciscitatus
est quid
consecraret, aul iste ulla ratione sacrari permilte- in tali suo negotio sibi melius
decernerent fore
ret. Quae res multorum aniraos vulneravit et in di- agendura. Tuuc illi regera adeuntes, etstatura
anirai
versa distraxil, et electum, ne Christianitali corri- ejus super viro plenius ediscentes, quasi
non ab eo,
gendae jure pontificali inlenderet, non parum debi- sed simpliciter a se consilii summa prodirel, intule-
lilavit. Unde hi quibus cordi erat suis voluptatibus runt homini haec « Si ut filius pacis in
:
pace vivere
magis quam Dei jussionibus obtemperare roborali cupis, alias eara require. Hic, dum iste regnaverit
sunt, et quoniara suorura raorura correctionem for- nulla tibi et paci communio erit. Novimushorainem'
roidabant, jam securi irridebant. Quid plura ? Rex D Ipse in regno suo vull esse omnia solus, nec susti
ipse ad regis Anglorum jussa pavescens, ex hoc nebit ut quaevis potestas sine ejus disposilione
hominem minoris apud se honoris habere et sen- quidquam in aliquo negotio possit. Jara exacerbatus
sim sua ccepit imminuere. Quod ipse advertens, est contra te, et nescit quare, nunquara tibi plene
seque raodicura, eo sibi adverso, secundura Deura reconciliatur, etiarasi viderit quare. Quaraobrera
in regno illius proficere cerlissime scicns, proposuit aut linquere te cuncta noveris oportere, aut
perpe-
Cantuariam ire, et inde quid sibi potissiraum in tali tuo inter Scotos,eorum usus sequendo,
contraaniraae
causa foret agendura consiliura quaere. Quod uti tuae salutera in opprobrio vitam ducere.
Quod si
regi innoluit,dixit eum ab Ecclesia Cantuariensi discedere mavis, ct annulura quera a manu illius
penitus absolutum, necomnino aliquid in ea parti- suscepisti, et baculura quem desuper altare tulisti
Cipium habere, seque in vita sua consensum non illi cogeris restituere. Alioquin terram suara, nisi
praebituruin, ut episcopus Scoliae subderetur ponti- eara transvolare potueris non egredieris. » Adhaeo
fici Cantuariorum. Quibus cura ipse referret, quod quanta dicta, quanta objecia sint, hino et inde ad
51S EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI SlK
alia tendentem scribere pigel ; posl qiiae oninia A rcgimine soiebat, et, si remanerel, detrimentum
eleclus ipse, considerato ordino quo quae penes se animae suae et aliorum imminerc videbat. Communi
acta fueruiit, videlicet qualiler aunulum de manu tandem consilio nolui eum vi rotinere, petitioni

regis, acceperit qualiler episcopalu inveslitus fuerit, suae, quaravis invilus, acquievi, et episcopatura
qualiter bacuium desuper allare tuleril, ita brevi reddidit, et faidus araicitiae inter me el ipsum osculo
respondit : Aunulum quidem, quem de manu illius couf;rraavit. El haec est rei voriias quara lilteris

suscepi, libens reddam, ea re quod uihii potestatis, vobis declarare volui, ne si aliud ad aures vestras
quae eo significatur, in illo accepi, iaico scilicet pervenirel crederetis. Scial denique bonitas vestra
dante, cui lale quid niliil Baculum autem,
attinet. quod vobis penilus, ut amicus fidelis, obnoxius esse
quem super allare, pra;sentibus duobus episcopis, cupio, et consilio vcslro, vestrao eliam dilecti ni

sumpsi, ponam ubi assumpsi, cl eum dispositioni subdi desidcro. Ut domino Eadraero honorem exhi-
Jesu Chrisli comraendabo. Relinquere autem totum beas, obnixe poslulo. Valde. »

episcopatum, ea condilione, quia vis mihi iufertur, Utrura aulera in istis tanto Patri rex ipse vera,
acquiesco, ut eum tempore Alexandri regis non re- sophistica falsave mandaverit, non effugiet notitiam
clamen, nisi pontifex, et conventus Cantuariorum ejus qui consilia, comraenta el decepliones singulo-
et rex Anglorura aliud mihi super his^consilium g i.um suo temporo deuudabit, redditus cuique prout
dederinl. In his, in pace divisi sunt, ct Eadmerus, gesserit. Scripsit taraen ad hsec Pater Radulfus
Cauluariam vcniens, ab cpiscopo et fralribus suis epistolara hanc :

laete susceptus est. Diligebalurenira ab omnibus, et « Alexaudro illustri regi Scotorum, frater Ra-
qui de absentia illius fuerant raastificati, in prae- dulfus, Cantuariensis Ecclesiae minister, sic regnare
sentia illius facli fuerunl vehementer exhila- in regno terreno ut cum Christo rcgnare possit in
rati. Misit aulera rex in accusationera ipsius, per
coelo.
nuntiuni'' suum archiepiscopo epislolam unam,
« Gratias, quas possuraus, venerabilis domine,
continentem haec :

subliraitati veslrae referimus, pro dilectionis et ho-

• Alexander, Dei gratia, rex Scotorura, Radulfo, noris munere, quod erga parvilalem nostram ,

archiepiscopo Cantuariensi, in ipso qui vita est nuntiis et lilteris referenlibus, vos habere dignosci-
seraper vivere. mus. In quo nos procul dubio nos pro posse seraper
(I Immensae bonitati vestrae petitioni meae con- devotos habebitis, quid in vila noslra, Domino
descendenti, personam in praesulalu Sancli Andreae largiente, fructuosum invenialur, veslrura esse se-
sublimandam raihi millendo, mei affectus. animi cure sciatis. Gratias etiara, ex bona voluntate vobis
benevolens, et nt justum est, obnoxius, innumera- G persolvimus pro susceptione charissimi filii nostri,

biles gratias reddit. Sedpersonain episcopalu posita, Eadmeri videlicet electi episcopi vestri, quem se-
consuetudinibus terrac moribusque hominum, ut res cundum pctitionem vestram vobis transmissum
et tempus exigebat, el ut justum el necessariura honorifice tractastis. Quem nos etiam ad partes
esset, condescendere noluit. Ipsa vero tandem per- nostrasredeuntem, prout decuit tautam personam,
sona, in praesenlia quorumdara episcoporura et co- officiose suscipienles, in adventus ipsius non me-
mitum, proboruraque terrae meae virorura, rae rcqui- diocriter lajtali sumus. Cumque sccrctius postea
•ivit ut ei licentiani recedendi, et de fidelitate quam inter nos sermo versaretur, audivimus eum aliqua-
mihi fecerat, liberlalcm concederem, cum nullo a scnsu lilterarura vestrarum, quas prius audiera,
modo remauere vellel, nisi euni in captione detine- mus, divorsa senlire, nec oranibus anlca auditis, cx
rem. Ha;c audiens, ct his verbis rcspondi quod, si toto assensum prsebere. Nunc itaque quoniam in

aliquas dictis vel factis injurias, ei a me illatas, et scriptis vestris aliud legimus, et aliud ab ipso fratre

quod in aliquibus quae oi facere debuisscm me percepimus, consilio nobis est ut eumdem filium

defecisse demouslrarel, pro Dci amore et moo ho- noslrum apud nos rotineamus, quousque, Domino
nore libentissime prsesto essem omcuclare. Ad hajc. ducenlo, in Angliam vouialis, nisi forle aliquid

in praesentia oraniura astanliura, dixit quod nullas jy aliud quod nobis faciendum sit antea mandaveritis
dictis aut faclis ei injurias injcceram, nec unquam Cum aulem, Dco donanto, vobis praesentialiler lo-
in aliqua re quara ei facore dobuissem dcfcceram. qui cl rcrum causas hinc inde audiro polerimus, si

Praeterca cgomel, el ei)iscopi et consulcs, aliique vila et doctriua luijus amici noslris vobis ctpatria5
terraemea; probi hominos, ibi aslanlcs, revercnliae vestrae utilis cssc videlur, injuncla sibi obedientia

obedientiara in quibuscunque justum esset, magna ad clcctionis sua) locum,si eum suscipere vultis,redire
animi bonignilalo obtuliniuscl pro ponuria lionoslie potorit. Si vcro in coiisiicctu vcslro aliud placiluin

exhibitionis reverentiae non csse ncccsse oi proosu- fuoril, nos eum, ut virum iii logo Doinini multipli-
lalum relinquere, cum magna admonitioneretulimus ciler inslruclum cl omni bono opori aptum, cum
utetiam remanercl, donec regi Angliae et vobis magiio gaudio rclincbimus, ct .sic spcm bonam in

nuntiasscm, ul amborura consilio frui possom, ol)- iiiii-cricoidia Doi haboiilcs, ojus roilitum fructuosum

nixe rogdvimus. ilis andilis, milii rospondit quod habcbimiis. Valo. »

nullo modo rcmanorct, iiisi eum in capliono delinc- Itaque dc his ila.

rem ; se cnini ncc utiiem, ncc idoneum in pra?sulaluii Scd dum lulia cimi mouachum Cantuaricnsem
 .

317 HISTORIA NOYORni.— Llfi. VI.

Si8
geruntur in Scotia, quiddam nostris sseculis inau- A multorum mentes exterruit, atque
et de turbavit
dituni contingit in Anglia. Willhelmus euim filius occultis justi Dei judiciis in
admirationem concussit
regis Henrici, cujus iu superioribus hujus operis Eo lamem cilius sedala est in
plurimorum animis
nonnullis meminimus, Patrem suum a Norlhman- hiijus turhationis
immanitas, quia animam
nia in Angliam regressum sequi gestiens, navem re-is
quem ma.xime hoc infortunium
respiciebat, vide-
ingreditur, copiosa nobillium, militum, puerorum ac bant virili animo se agentem, et aquitati judicio-
feminarum mullitudine comilatus. Quid mox por- rum De., cui nemo resistere potest, hsc submisso
tum maris evecti miraque aeris serenilate freti, gestu et voce attribuenlem. In his namque se con-
modico navis qua vehebanlur, ru-
freto elapsi, in solans, humili spiritu et ores dixit quod
omnibus
pem incurrens, eversa est, et omnes qui in ea Christianis in cunctis evenlibus suis dicendum
fore
residebant, excepto rustico uno, et ipso, ul fereba- intellexit, videlicet, Sitnomem Domini benedictiim
tur, nec nomine digno qui mira Dei gratia vivus m soecula. Amera {Jobi, 21).
fcvasit, marinis tluctibus sunt absorpti. Quoe res

LIBER SEXTUS

Qua jocunditale el exsullalione regnum Anglife in B praemissae intentio poen?e regem vel pontificem ali-
reditu regis exhilaratum fuerit, qui temporis illius quatenus conturbaret, ex comrauni consilio
permis-
recordatur, et me tacente, advertere poterit. Spes sus est idem Thurstanus Angliam redire,
et Ebora-
etenim magna magni boni raultorum mentibus est cura regia via, venire. Quod et factum est ea dispo-
inde profecla, qufe sibi promitteret levamen et sitione ut nullatenus extra parochiam
Eboracensem
auxiHum a magnis mahs, quorum taedio nimium an- divinum otficium celebraret, donec Ecclesiee
Can-
tehac videbanlur infecta. Verum dum fama intonuit luariensi de injuria, quam ei intulerat,
abjurata
Willhelraum, jara olira regni hseredem designatura, cordis sui obstinatione, satisfaceret.
de medio esse sublatura, non parva bonae speiportio Haec inter de reginte maritatione, necne in re-
periit, consideratis iujustitiis, quae in omni genere gnum promotione aclura est inter regni sublimiores,
horainura illis diebus emergebaut. Atlamen rex le- et in Vindlesora ipsum negotiumadministrari
dispo',
galis conjugi nexu, olira solutus, nequid ulterius in- situm est. Ubi cum episcopus
Serberiensis, quia
honestura comraitteret, consilio Radulfi Cantuario- castrum ipsum in dioecesi
sua consistit, officium
rum pontificis et principum regni, quos onmes in ipsius copulae niteretur adrainistrari,contradictum
et
Epiphania Domini sub uno Lundoniae congregavit. comprobatum ab aliis est, raagis ad archiepiscopura
decrevit sibi in uxorem Alheleidera filiani Godfredi q Cantuariensem id pertinere, ea ratione quod rex et
ducis Lotharingiae, pueliara virginem, bonis mori- regina speciales ac doraestici parochiani sunt
ipsius,
Lus et decore modesti vultus decenter insignitam. nec dioecesera cujusvis episcopi ei posse
preripere
Ad hujus igitur copulae perfectionem directi nuntii quod sui juris dignoscitur esse, cum tota terra,
sunt, qui cum his ";uos dux meraoratus Angliam pro lege primatus, Cantuariae parochia sua sit,
et om-
hoc ipso destinaverat, festinanlius irent, et futuram nes episcopi totius insulse parochias quas
habent
regni dominam, ul decebat, suramo cum honoread- non nisi ab ipso et per ipsum habeant. Sedata igitur
ducerent. Veuienti ergo illi occursus episcoporum in his controversia est. Itaque quoniam Radulfus
et procerum regni Dofris, ubi appulit, grandis archiepiscopus, corporis debilitate
gravatus, mini-
factus est, et inde ad curiara regis usque perdu- sterium ipsum opportune exsequi nequibat,
injunx-
cta. illud episcopo Wintoniensi ne, si episcopus
Serbe-
Cura haec ita administranlur conventu principum riensis illud administraret, insuper venturis terapo-
qui pro occursu reginse factus fuerat nondura soluto, ribus ahquis tale quid ex suae Parochiae auctoritate
magnus sermo habitus est de discidio quodeousque quara ex Cantuariensis episcopi obedientia, sibi
versabatur inter Radulfura archiepiscopum Cantua- vindicaret. In crastino autem explelionis ofRcii hu-
riensem, et
-- Thurstanum Eboraceusem. - -^
Siquidera jus. dura in reginara ipsa puella benedici
,
j^ debuisset,
ipse Thurstanus, prout supra descripsimus, aCahxto ^' et jam dicto inlroitu
missse Pater Radulfus ipsuiu
episcopus ordinatus, ab ipso Calixto, raore
litteras ofricium celebraturus sacris allaribus astilisset, ad-
quo cuncta Romae impetrantur, adeptus fuerat qui- ; verlit regem in solio suo sedere coronatum, et
bus jubebatur ut ipse Thurstanus episcopatu suo admiratus est sciens regni coronara se illi non im-
potiretur, aut rex anathemate, et Radulfus suspen- posuisse, nec illam ab alio positam, se prssente
sione pontificalis ofTicii plecteretur. Ad quod reci- jure ferre debuisse. Divertit igitur infulatus, et sui
tatae sunt sententiae privilegiorum quae superiori patriarchalus stola rediraitus, ab altari, et ad regem
iibro indidiraus, et quam digne Deo haec apostolica accedens, eo sibi suppliciter assurgente, sciscitatus
disponerentur, intelleclura estab oiunibus. TaracnDe est quisnara capiti ejus coronura imposuisset
; ad
jjjg
EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 5?0

demisso vullu, se non niagnam curam inde

A in Angliam Yoluntalem jussumque opperiens, qua-
quod ille
elapsum modesla lenus ilhim ad se perducerenl. Quibus eliam ipse
accepissc, el idcirco memoriae id
illani posuil, non id rex, prudenli usus consiiio, injunxil quatenus iler
voce respoudit. Quicunque, ail,
hoc modo ejus ila disponeroul ut posl ingressum Angliae nec
ulique jure fecil, nec quandiu capili luo
negolii exseculor non existam. ecclesias, nec monasteria quaelibet ad se tendens
insederit, proposili
Si non jure, ut asseris, imposita est, fao hospitandi gralia ingrederetur, nec aHunde quam de
Cui rex :

quod jusle faciendum fore cognoscis, me conlradi- suis victus necessaria ei minislrarentur. Perductus

uullo habebis. Ponlifex igitur, elevatis igiiur ad regem digne ab eo susceptus est. Et
clorera in
suslulit coronam de capite ejus, ipso dis- exposita sui advcnlus causa, rei obtensa expedi-
manibus,
ne tione, in qua tunc eral (nam super Walenses ea
solvente ansulam qua sub menlo innodata
erat,

Quod qui circumstabaut tempeslale exercilumduxerat), dixitse tanto nogotio

capite insidens vacillaret. ii

intuentes, omnes elala voce ponliticem

pacere, et operam lunc quidem dare non posse, cum legatione
Acquievit stabilem auctoritatem non nisi per oonniven-
regio capiti coronam remittere pctivcruut.
illius

et moxjuxta redem coronatum stans, Gloriain tiam episcoporum, abbatum, el procerum, ac totius
ille
missae inchoavit. regni convenlum roborari posse conslaret. Super
Excelsis Deo, ad inca-ptae oflicium
canenlae, allario respra'senlatur. 13 haec sibi palrias consuetudines ab apostohca sede
choroque bequenlia
iu regnum consecrata est, el dies concessas, nequaquam se anquauimiter amissurum
Regina itaque
festivus el hilaris omui populo quiconfluxeral habi- fore testabalur (in quibus haec, et de maximis una
tus est.
erat, quae regnum Angliae hberum ab orani legali

Post haec archiepiscopus cum rege Abendoniam ditione constilueral) donec ipse vitae praesenti su-

veniens sacravit ibi Robertum, qui ipsi domino regi, per e.ssct. horumque simihbus regali facundia
Ilis

panum el potus slrenue ministrare solebat, magnifice honoratus, omni modo [al. nullo modo]
in cura
Conventriensis Ec se ilii quidquam antiquaedignilalis derogalurum.imo
ad episcopatura Cestrensis seu
professione, qua se, ex ut dignitatis ipsius gloria undequaque augmenlare-
clesiae accepta prius ab eo
obedientera tur, spopondit plena fide elaboraturum. Pax itaque
antiquo more, devovit fore subjectum
et

sanclae malri Ecclesiae Cantuariensis,

et pontificibus firma inler eos firmata est, et qui legali otlicio fungi
IdusMartii, assistentibus in tola Britannia venerat, immunis ab omni officio
eius. Sacralus est autem
iii

et cooperantibushuic sacramenlo, Willhelmo Wen- tali, cura ingenti pompa, via qua venerat extra

tano episcopo, Willhelmo

Exoniensi, Urbano et Angliamarege missus est. Dofris ilaque transfrela-
Cantuariae hoitatu regis archiepiscopi
Bernardo episcopis Walensibus. turus, el

Dum hsec istoordine in Angliadisponunlur, famae Q magnifice a fratribus susceptus est, et inter eos

cerlitudo illuc usque

papam Cahxtum,
perlala esl iriduo cuni jucunditate conversalus. In quo tempo-
viribus undicunque collectis, supra
memoratum ris spatio queriraonia apud cura deposita est pro

Mauricium, cognomento Burdinum, quem vocatum gravi injuria qua papa Calixtus Ecciesiam Cantua-
Gregorium sede aposloHca imperator cum suis fau- riensem in causa Tburstani Eboraconsis humiiiare

toribus papam constituerat, cepisse,

eumque suis non veritus est suis litteris eamdem humiliatio-

omnibus spoliatum monaslerio, ut monachus nsset, nem omissa omnis justitiae consideralione, roborare.

conlumeliose intrusisse. Quod facto ipse aposlolici Quae ipse levi vuUu ac miti mento suscipiens, privi-
culminis securilalc polilus, libera auctoritalc,
qua legia ab antiquis Palribus olim a Romana sede pos-

Roraanum pontificem niti aequum esse probalur, sessa oslendi sibi postulavi, et si rata esse proba-

quaquaversum per lcgalossuos ulebalur. De quorum rentur, quae novitor inslitula erant, se promisit

numero quidam, Petrus nomine, Romanus genere, ohiboraturum ut in nihilo redigerenlur. Prudentum
raonachus Cluniacensis professione, venit in
Galliam, igitur ratioue virorum probalum est bullatas anti-

missus ab ipso pontifice functus, ut ferobalur, quitus charlas incendio, quod totam ecclesiam nec-

legatione GaUiae ac totius BrilanniaD, lliberniic dum transilisquinquaginta annisomnino consumpsit

quoque, Orcadarum insularum.

el Suporcreverat esse consumplas, pauris illarum in anliquis schedu-

aulem fama islius famam omnium, anle eum in has U ijg seu veteribus hbris quoquo modo raptim tran

parles a Romana sede deslinatorum, cl abbates, ac scriplis atque retenlis, quarum veritas, el Romani
adventiim aurloritato, jam per quadringenlos
nonnulli aili viri vidolicet honorali, ojus slilo cloquii el

Anglia; pra-conaturi, ab eo praemitlebanlur. Erat et eo amplius annos ab ipsa Ecclcsia inconcusse

Petri iiraeclarissimi, ac potenlissimi possessa doclaraiur. Quibus ille perspectis atque
enim filius

Roinanorum, cujus fides et aclio magni perpensis leslatus etiam ipse est Ecclesiam Canlua-
princibis
forliludinis csse solebat
Bi 1U1UI.UU11II.T
consilii et
consiiii -v, iis qui
,
v,.,v.v.
in sede ......o^... g,.>..- nimis
riensem grave - el
- j-- —
immoderatum prapjudicium ,

orbis liabehan- poriiessam, et quatenus lioc velocius corrigerelur

apostolica canonicc conslituli Palres c.sso

tur. Allonita igiUir tola terra in

oxspcctaliono quasi se modis oiiinibus opom adiiibiturum policilus est.
adventus, direxil rex Ilenricus Bcrnaidiim Post liicc Angliam egrocHtur, prospero cursu procel-
tanli

cpiscopum Sancti David deWahs, elJoannomfilium losum maio evcctus.

palrui sui rloricum Irans mare, ubi eous(|UO
idom Ilis ila vaiiiinliliMS, supra designatus opiscoplis

rogis Angioriira de iulroilu suo Scotioe, Caatuariae coniinue doj^cbat, sicut olim
relrus niorabalur,
 . :

S2i HISTORIA NOVORUM. LIB. VI. m

priusquam iu ponlificatus eleclus esset, facere sole- A inimicitise milii cx vestra parte per eos quos vobis
bat. Conventum monachorum non facile dcserens, familiares esse sciebam, intendercntur, nisi epi-
secl more aliorum sese in omnibus habens. Transiit scopatui funditus cedcrem, et his vester habilus
in istis annus, integer et semis, Venientcs interea circa me, el dissaisitio, qua me bis rebus ad pon-
Cantuariam diversi episcopi, abbatos, et quique lificatum pertinentibus, sine lege et judicio spoliasti,
nobilcs, quihominem ex cohabitationePatris Anselmi atteslarenlur, necessario dimissi quod ablatum re-
quondam notum habebant; de negolio illius percun- tinere non potui. Sed de istis epislolari brevitate
ctabantur. Et ordinem rei edocti, cum Ecclesiara disquiri commode non valet. Quamobrem, omissis
quam canonice electus regondam susceperat, nulla istis, breviler suggero quia si in per-pace vestra
rationc juxta scita canonum indcmnatum dimittere millitis, et opem (ut vestram regalem sublimitatcm
posse concordi senlenlia asscruerunt, licet consecra- decet) ferre volucritis, ul ad vos honorifice rcdeam
tus non fuerit, electionem videhcet quoJammodo ad explcndum apud vos scrvitium Dei et vestrum,
consecrationi prjcslare contestantes. Usus igitur secundum voluulatem Dei conabor iler aggredi, el
illorum et quorumdam aliorum consilio, necne beati in omnibus vohuitali vestrse parere, nisi, quodabsit,
Patris sui Ansehni, cujus beata conversatio eum ia videatur voUmlati Dei resisterc. Quod si amplecti
multis olira informaverat, exemplo provocatus, qui g minime vullis, uitra non possum. Deo causam Ec-
ohm ab Anglia acque, ut ipse a Scotia, pro simili clesiaj suae coramitto. Ipse videat, ipse dispensef,
causa pari ordine pulsus fuerat, sicullonge superius ipse, quod quisque merelur, in hoc suo negotio
habila mcnlio est, regi Scotorum epislolam, quam cuique reddat. Ego liberavi, ut aistimo, animam
ecce subscribimus, scriplam direxit meara ; cgo, uti debui, coram eo cxposui causam
« Alcxandro illuslri regi Scotorum, Eadmerus, meam, paratus in omnibus sequi voluntatem suam.
quondam electus episcopus Scoliae, salutem et ser- Ne lamen puletis mo in aliquo velle quidijuam de-
vitium rogare libertati vel dignilali regni Scotorum, secu-
Pro benigna voluntate, quam se erga mc vestra
n rum vos esse volo, quia quod a mc petiistis, et ego
excellentia olim habuisse monstrare dignata est, tunc quidera secquiescere nolui, aestimans aliud
gratias, quas possum, vobis exsolvo. Et quidem quara secundum quod postmodura didici, aestimare

benignitatis vestraj non nicritorum meorum fuisse debebant, de rege scilicel Anglorum, de pontificc
non nescio, quod praetermissis innumeris, quos e^ Canluariorum, et de benedictione sacerdotali, si
vitffi probitas, et sapientiae atque prudentioe illustra- hucusque persislitis in sententia vestra, me am-
batauctoritas, me in episcopatum elegistis, etregno plius non habetis, nec
contradictorera illa me a
vestro, in iis Red-
qua3 Dei sunt, praecsse voluistis. servitio Dei et amore vestro, quin quod volueritis
dal vobis omnipolens Dcus pro tam bona voluntate faciam. ullo modo divellent, tanlummodo alia quae
illud prsemium quod bona voluntas merclur apud pontificis Sancli Andrcaj juri competunt, mihi liceat
eum. Et hoc utique orat quotidie et desiderat cum vestra bona voluntale adrainistrare. Ilaec olim
anima mea. Quod autem res alium, quam propositi vobis insinuassem ; sed quia rumor quaque discur-
communis tenor exsliterit, eventum sorlita est, Dei rebat vos in Angliam, poslposita onini arabiguitate.
dispositioni, quara penetrare vel subterfugcre nerao tunc vcl tunc, aut certc tunc venturum, scriberc
polest, ascribendum fore non dubito. Quid tamenex disluli, quod magis optabam secreto vobis affatu
discessu meo a pontificatu didicerim, si facultas mihi declarare. Sive igitur ista suscipiatis, sive altiori
daretursecretiusvobisloquendi, sancloe fiidei veslrae consilio postponalis, ego, quod mea refert, pura el
notificarem. Licetenim corpore a vobisdiscesserim, simplici conscientia feci, ipso cuncta inspiciente et
noveritis taraen pro ccrlo quod fidera, quam vobis examinante, qui novil quid cuique redditurus aequo
dobeo, Deo juvantc, non violabo. Unde vestrum moderamine sit. Quoniara ergo in maim ejus sunt
ct regni honorem, in quibuscunque polero, si etiam corda onraium rcgum, intimo corde rogo ut
non spreverilis, fideliler qua^ram, ipso tesje, qui ipse cor vestrum, el actus vestros, ad se sua gratia
conscientiae mese solus et verus inspector est . Nec dirigat, quatenus cl Ecclesia sua, quae in regno
haec dico quod multum desiderera in regno vcstro D veslro peregrinatur, voslra ope in sancta conver
episcopari, scd tamen mallem dignitatera terrae satione de die in diem proficiat, ct animae vestrae
vestras augeri quara miuorari. Praeterea noverit post hac vitam beatitudinis aeternae merces exinde
bealitudo vestra quod omncs qui audiunl qualiter proveniat. Amen. Quid de istis excellentia; vestrae
electus, susceptus el pontificatu saisitus, ct loco placeat, benigne, qua;so, mihi fideli vestro litteris
pontificis substitutus fui, uua sententia asserunt, suis nolificare dignelur. Vale.»
nec me juste poluisse episcopatum dimitterc, nec
ipsis dicbus, Radulphus archiepisco-
Misit etiam,
alium legem Doraini substitui
rae vivente juxta
pus et fratres Ecclesiaj Cantuariensis epistolam
posse. Nec enira vir uxorem suara, aut uxor virum,
ipsi regi, hacc inler alia continentem :

ut alii nubat, dimittcrc regaliter potest. Sed fortassc

dicitis Tu dunisisti. Diraisi quidem, sed, quod

: (. Alexandro illustri rogi Scotorum, Radulfus
c\im passe vestra dicatur, illata vi, cui conlraire ne- Cantuariensis Ecclesiae minisler, el fratmm con-
quivi. Cura enim perpes discordia, ct interrainabiles venlus Domino Chrislo in ea deserviens ; per illum

Patrol. CLIX. 17
.123 !• ADMERIS MONACHUS CANTUARIENSIS. tm
in teria regnarc, cui ramulalur oniuis mililia coe- A siioramus, vobis utilcm, ol in lcge I)ci a pucritia
lestis. nobilitor in>truclum, in primum dileolionis vcstra;
n Novil prudenlia veslra, charissime domine, gradum, el in officium sibi injunctum pro vestra
(luanlo teinpore sedes episcopalis, quse in patria gloria rovocate. Deus pacis el dilcclionis, a quo
veslra pra^cipiia liahclur, suo caruerit pastore, quir oninc boiium consilium procedit, sit sempor vo-
procul rubio (luaiilo iiieril siio destitula vigore, biscum. Q\m\ vobis vidcatur dc iis quje vobis man-
tanlo deterius subditonini niina indc provoniet, damus, nohis precamur rescribi facite. Valeat di-
Unde borlamur serenitalein veslram, quam divina leclio vestra, cum domina regna uxore veslra, ct

[iropiliatio inter alios reges ila abs^iue notabili rc- cum omnibus qui ea qune justa sunt, voliint, et vos

preliensione hucusque honoravit ut ah omnibus lau- diligunt gloriose domiue, ethonorandee sanctac ma-
dabilis habcalur, quatcnus tanto religionis detri- tris Ecclosia) fili. Amen. "

mento fmein dantes, pastorem (luem vos canonii^e Eodcm anno, qui fuit annus ab Incarnalione Do-
clegistis, et nos lcgalitor ad vos misimus, ad scdom mini inillesimus centcsimus vicesimus socundus, et

suam, ex bona volunlale vcslra, rovocclis. Kl cum ox (luo ab opisroiialu Rotlensi in patriarchatum Can-
nec in vobis, nec in ipso culpa paleat, quare hoc luariensem Iranslatus esl annus nonus, defunclus est

digne non debeal, 1'atrum auctoritalc, non Cantuariac, in Metropoli sede, Radulphus arcliiepi-
fieri
g
intelligimus qualiter, islo vivenle, aliuui memorala scopus XIII Kal. Xovembris, pra'sonlibus filiis suis

Ecolesia vcslra possil sortiri episcopum ; quia sponsa glorioso scilicet agmine nionachorum ojusdem loci,
Dei (suo supcrslite), ne fiat adultera, nisi logalom et terlio die ab hinc in medio aulse majoris ccclesia;

omnem contemuit marilum. Quaproplor quomodo- decenter scpultus.

eunque hacienus hoc dilatum fucrit, virum, sicut

JOANNIS SELDENI
IN

EADMEHI HISTORIAM NOVOUUM

NOTiE.

(i) Qui non primo fuerit liomo regis et de manu C raorluo aolistilc, baculum ilhul pastorale (puto el
illius episcopatus vel abbalifti investituram. Obline- annulum; a destinalo ad hanc rem sacri corporis
bal aivo iilo suiienorc mos ;io!omuis, at(iue anlo nuutio, regi, qui suo arbilratu subrogandum aulisli-
rsorlhm-inuoruin oliaiii aiivenluni iiic usilalissimus, ut tem co insignirct, exiiihcri. (jorvasius oliam Doro-
raajoriun genlium anlislitos sacri, oiiibcopi nimirum bcrnensis in doclamatione, sou, ul vocat ipso, ima-
ct cdMiobiarclia? (qui sallem in clicnlela regia) a sa- ginationc. ms. contra Roberlum abbatom Sancli
cri-. Ecclesianim corponbus elecli, quin sa^pius Augusiini (^antuarionsis; Lunfrancus, inquit, pe-
eliam, .^prclis oiunio corporuin sacroruin suifra- tivitrcgem ((jiiillieiiiiuin nempe I) ut sibi douationcm
giis, in aiila lio^iguali, aiiiiuli ol baoiili pasloralis abbntiif (Saiicti Aiigiistiui .scilicoh conccieret sicut
sivo pedi Iraditiono, iii dignilatis possossioiiom a omnesprmiecessoressuosconstalhibuiset.Respondit
regibus nostris, jurc avilo nixis, millei-entur. lo re.vetdLxitse velU omnes bnculos pastorales \nglice
Glasloiiien> 8 ca;nobii privilegiis, apud G. Malmos- inmanu tenere. Annale&ilem Liclifelden.sis Ecciosiae
bunoiisom Do gcslis reguiii lib. ii, cap. H rox Edga- rass. Usijue adilla tcmpora
: de llenrici 1 aevo ver-
YWi^monachis electioiwm sui abhatis perpetuo )nn- ba[iunl)>ry('.<rconferrbant omncs episcopatusin An-
nere ri'7iset,sibi vero suisiiur luvredibus, tribuendi glia pc>' invcsiitar'xm annull ct bnculi ; oomiii ira
fratrl cleclo pasloralem haculum, potestalcm, rcli- ejusmodi passim ooourrunl. Quam controverMOs»
nuit. Alipii idem aui;tui- aiibi cioclionom praisuliim rcs essel, fusius palet exaiiotore hoc noslro alque
f!l aljbaUiiii leinpuro Aiigiorum pcncs cioricos ol aiiis (pii (;jusdein sajculi ros narranl. Ca^tcrum ul-
nionacho.-> fui.sse sciibit, iili vidon; esl iii liiiro ojiis cuii(|uc iuijusinodi juri rcnimliatum IHoril al) IIcii-
111 De gcsiis ponlifioiim, ubi de Edmundo cpiscopo D rico I (ita enim scribuiit), in aiiquo tainom iisu diu
Lindi^farnonsi agil. Vorum cilcrioribiis icw Saxo- poslca duiMsse vidclur, Quod elicere fas osl cx
nici aiiuis, sivc rognin laiilummodo gralia sivc aii- Joaiinis regis dipioniato, quo baoiili pastoralis, in
licarum partium sliidiis, sacri liiijuMnodi iiouores cii!nobiarcha Nulcioieiisi de.signando, Iradcndi jiis
delali,ol neglcclo prorsus sulfragionim jiirc, eodom Giiillichuo maroscailo Pciubmciii;e comiti Iranslulil.
ritii donati. Do oa ruluruloijli.s.siiniim porhiiiot tcsli- Idom, iii faiior, concossil (iiiod jiis patronalus co;-
Crowlaiidcnsis, qiii Cuil-
luoiiiiiin Ingiiipliiis, aiibas iiobii jurisoon-.ulli postea nominabant, verum ecre
li«;lmo I A multis, inquil, rt??»4S retroactis
co.il.iiioiis. ipsa dijilomatis \(!rba dosr.ripla e\ tftbulis regiis,
nulla clcctio prtnlalorum eral mcrc iiberaetcanonica. (luas ciuirlas voraul, aiini ii Joaniiis rogis, uiomhran.
Sedomucsdi'jniinlcstiimcpiscoporuiiiiiuamabbalum i!6, iiiim. 11S.

ycr anuuhim et haculum rojisruriapro sua compla- « Joannes, Doi gratia, elc. Scialis nos proptcr
cetilia confcrcbat. ICgivginm porro riliis hujiisro ad- nmorom quom orga diiccluni et tidelom noslrum
jicil oxcmpliiiii ilc viil^;al() cniobiarclia \\ Cgolan- Wiliiolmuin marc<;raiium comitcm IVmbroc liabiii-
ccnsi in Crowiaiidonsom ita croalo ab Ivhvardo miis, ol proplor bouum ol lidoiom serviliiim qiiod
Confessore ; unde lifj[uet eliain solcmnc fuissc, dc- ipsc nobis fecit, dedissc ol conccssisse, ot har charta
6t'6 IN HIST. NOV. SELDENI NOT^. 526

nostm confirmasse ci cl hseredibus suis donationem A diximus, exspectarct. Exstant litterae illae in tabulis
baculi pastorahs abbatia; de Nutclega qute esl in Ronianis anni ix et x, Ed. III, num. 3 el 4. Deces-
1'eodo suo, habcndam et lenendam in perpetuum sorem aulcm, quem inlelligit, j^uto, hic Edwardus,
cum oranibus rebus cl libertalibus et liberis con- est Joannes rex, de quo vidc, si placct, Matthacum

suetudinibus ad donationem baculi pastoralis per- Paris,page 342, ecUt. Londinensis. Recentiora quie
linontibus. Quare voiumus et tirmiter pra)cipimus hanc rem atlinonl consiiito prfclormiltimus.
quod prpedictus Williehuus maroscaihis, ct iifcredcs {i.\ Exceptis duobin; episcopis,Erneste videlicet at-

sui posl cuni, liabeant et teneanl dc nobis ot heere- que Gundulplio. Nani anlistilum RoflTensium subro-
dibus noslris prajdictani donationem baeuli pasto- gandorum jus erat olim penes archiepiscopos Can-
raUs bcne, et in paco, libere, integre, plenarie, et tuaricnses, quod singuiare privilegium (jure enim
honoritice, cum omnibus libcrtatibus et liberis con- coniinuni, episcnpatuum palronus, apud nos, dun-
suctudinibus suis. Tcstibus R. Com. Mellcnt. clR. taxal rex sempcr liabitus est), passim occurrit in
com. Ceslr., R. com. Leic. Dat. per manum S. vetuslis Canluaricnsis Ecclesiae tabulis, et videsis
Wellen. archidiac. apud Ilcgulara xvi die Augusti, Joscclinum ant quae Ecclesiae Britannicae in Vita
anno regni nostri secundo. » Ohiclicleii, et Chart, 16 reg. Joan. membr. t, ct
Neque apud Anglos viguit duntaxat hic mos. Fre- Dors. !3, in Archivo Re^io. et Rvacton. hb. v De
qucns idom ipsc rcperilur lum in imperio Romano, Exccplionibus, cap. 4, f 8. In codice item roonobii
lum in Galliarum rcgno, alibi qua de rc, prKter
;
Dunstaplensis ms. legimus Anno MS2 Walterus
:

Othonem Ftisingcnscm, Sigcbertum alque alios Roffensis cpiscopus obiit,cui Gualeranus archidiaco-
quamplurimos historicos veteros, eos maximc qui ^ nus substituitur,qui per textum Euangeliidemanu
•--• n., i: „:„: _..: _..k u ;»„ ir
res llcnrici impcratoris IV, ct ejusdcm nominis I archiepiscopi: ^R.ichartVi nimirum, qui
<
sub Henrico II
.\nglorum couscri|)scro, consulendi impnmis rego pi'se\.\ui) spiritualem causam episcopalus : per
sunt Sigonius De regno Italia? Iib. IV, 9, 10 et 11, annulumautem,regaliumpossessioneniaccepit.L&n-
Baronius tom. II Ann. m. lxxvii, et postca ssepius, davensis item Ecclesitf! patronus ohra comes erat
Cherubinus de Nursia in Bullarii tom. I, pag. 16 Glocestri;e, quod occurrit in cod. vet. ms, iu archivo
et 17 ; Binius Concil. tom. III, part. n in Urbano, fiscali dij)lomalum, scilicct ponlificiorum, p. 1G6,
Calixto et Paschali secundis, Rcnatus Choppinus atque alibi non semel. Sodorensis etiam episcopii in
De domanio Franciae lib. ii, tit. 1, g G et seqq, et Mannia patronns habetur hodic Derbionsis comes,
De sacra politia lib. i. til. 7, § 22 el 23, cum eis utpote.jure avito, insulse dominus.
qucc obiler de hac rc leguntur apud Ivonem Carno- (3) Deo sacrisque canonibus contrarium. Veteres
tensem in epistolis, GoftVidum Vindocincnsem m quos hic intelligit canones sunt, puto, canon.3l ex
opusculis et cpistolis, alquo in Cujaci ad lib, ii De iis qui apostolis tribunntur, et cccumenicGa septimae

feudis, lil. 3, qui, episcopatus, inquit, imo et omnia synodi, qua) Niceae habila est, canon. 3, preeter alios
feuda antiquo more Gallico pcr annulum et virgam, superioris aevi apud Gratianum rpperlos dist. 63 ;
quoddicebatur parrain el parbaslon,con(erebantur, concilii Romani sub Gregorio VII canonem 5; sy-
rain pro annulo, xit hodie Germanis reing. Quod nodi Antiochenaecanonem 2i, cum causae xvi quaest.
etiam plane Anglicanum esl ring. Addo, si placet, 7, cap.16.Alii sunt recentiorcs de quibus mox obiter.
Gratian. dist. b3, c. 22, Adrianus. Plura de hoc At veio utcunque canonibus priscis adeo cautumfue-
"'-'•
jure adnotata habes in serenissimi regis para> esi
ad principes Christianos. Id ipsum, quanlum sallem
Q rit, ne principes episcopos aul instituercnt.aut desi
gnarcnt, aut designatos seuclectos in dignitalis pos-
ad pedi Iradilionem spectal, dicendum dc imperio soss'onem miticrent, in utroque tamen imperio, lum
Orient s, quod luculcnler ost-ndun- ct Gcorgius Occidenlis lum Orientis, Caesareum jus, uti Anglo-
Phranzes in Chromci Conslanlinopolitani lib. iii, rum, Gallorum item, aliorum regnorum, sive san-
0. 19, et Malaxus Pcloponesius in Hiuoria patriar- ctionos bive mores advcrsabantur el Rntisliles sacri
:

charum. Cum enim clecto in palriarcliam Gcnnadio a regibus insliluli occurrunt frequentissimi. De Oc-
Scholario, Muhamtidos II, Turcarum imperator, su- cidente atque aliis regnis, salis id nntum cst, ex iis
per ritus in creando patriircha adhiberi solilos, locis qua? supra adnotantur de investiturarum ritu.
sacros Urbis ordincs rogitabat, rosponsum est, Et de Orienle, Theodorus Balsamon, palriarcha
loE-.OE Toti 6 Baa-.Xsu; (ita se h.\bent barbara reccn- Anlioclienus, juris peritissimus, al synodi Carthagi-
tioris Gnpcice vocabula)(/.£Tb/£'pr, tou Tootxavur,, xat niensis canon. 16 'O BaciX^lc, inLpiil, eV aS^ia;
:

£T{^-^ £Xa6£v b Sou)vTdvo; fASTO yspr, tou to Stxavixr,, xai £/£t £':rtiTX0T:-r,v £t; ix£Tob-::oXtv otY^tv, xat a-o;£vouv Ix
To £Ooxev £1? To -/£9^1 Toii TiaTptap/ou, iioc esl, Dare Twv oix£ioJv ij-/5Tpo7ioX£oiv, w;-auTto; £vopia; apy^iip^tov

solebatimperati rinpalriarchantanusscipionemseu otatpsTv, xat Ix v£ou EutaxoT^ou; xat [jiY)TpoTroXiTai xaOtT-

pedum {{.[iiod Aixavixr, hic et interduni ;raTpia'o/txov Tav, id cst, Imperatori competit jus,episcopatumin
8£xav(xtov vocalur) atgue ita accepit manu sua impe- metropolim mutare, et a propria metropoii alienare^
rator pedum, patriarclue manum tradidit. Sed
et in quin et dioiccscs pontificum disterminare,atque de
videsis cumdem Malaxum in Iliercmia parlriarclia. £) novu episcopos et metropolitas constiluere EumJcm .

Ad vetuslius ilUid apud mnjori-s nostros inveslilu- item Theodorum videsis ad cau. 4 conciUi Cbalce-
rarum, ul vocabanl, jus spectat id quod hab lar iu doneisis.
Edwardi regis III liltcris, ad Roiuanum pont Ucem (4) Wentanus episcopus. Wintoniensis nempe,
et iiurpuratorum collogium dalis, quibus juri sibi a Wintonia cnim PioIemaBO et Antonino, Venla dicilur
majoribus transmisso adversari merito asserebal Bolgarum, hodieque Coe?'-^ue?i< Cambro-Rritannis;
quod episcopum aliqiiem -n Anglia clectum Roma- unde Ventauus et Wentanus sa^pius apud vetusliores
nus pontifex sacris solemnibus in dignitale prius, monachos et depravate pro eodem Wenlanm in
etiam tunc lemporis, firmaret quam regius acce- codiiJbus impressis Guil. Malmesburiensis De gest.
deret elcctioni assensus. Nam progenitores, inquil, pontifieum, lib. i, p. 117 b, edit. Ljndin.
nostri qui dudum fundwunt et dolarunt Ecclesiam, (-5) Quoi usque in
quadraginta octo tempore regis
singulas cathedrales ecc'esias regni nostrivacantes Edgari novas surrexerant. Exiraius enim
olim libere. contulerunt regiojure suo (quoJ ipsum coenobiorum et instaurator el auctor Edgarus rcx,
velustum inveslitura» jus) sed postmodum, ad sup- atiiuc ad Dunslaui hortatum formatus, eorum qui
plicationem cUri ac reverentiam ct rogatum summi vitje solilariae nomina dederant, amanlissimus crat,
pontificis qui tunc universali pra;sidebat Ecclesioi, presbyterorum sive clericorum aliorum cmtihus ni-
concessit dominus rexAnglia; qui tunc erat capitulis miura inlensus. Consulto prcEtermittens quidquid
Ecclesiarumcnthedralium,quodcedantcveldeccden- apud edilos hisloricos de ea re legitur, haud intem-
te loci ponlifice, sacrorum corporum votis alius esset peslive hic adnoto Institutiones ab eodera rcge pro-
designandus, qui lamen ncccssario solemiicm regis niulgatas q\xx monasticae per totam Angliam reipu-
assensum, tametsi non investitura; formulam quani blica; lunc temporis reparatre sibc sodalibus, utri-
521 EADMERUS MONACHUS CANTUARIENSIS. i?8

usque sexus, lieneditMinis, vivontli normani prtebc- \ mynecyna mynslrolusan swa uneargos niid gowu-
banl. Alquo earuni sane eliamnum exslal exeinplar sanctinionialium mandras ut impavidi mo-
velu^lissimuni lum Saxonice lum Lalinc cliaraclc- nan llyitles hoo brwerude. swilbwyerelice he bc-
ribus perpulcbris exaraUim, quod tideiilcr exscri- re Custodis defcnderct, cautissime prace-
plum, ulroquc cliam idiomale, exbibere bic visum bead, tiial tliitudlice waepnman waepnmann wif-
csl neque alia lorma quam in ipso cxemplari repc-
;
pit ; ut videlicet Mas Maribus, Fcemi-
ritur, ubi vcrbuni vcrbo reddilur, alquc ila, jtulo, mann wifmannum buton aenigre wenan twy-
ut non tam i>ropriam itbomalis Saxoiiici synlaxin ct 7ia Fa'minis, sine ullo sus icionis scru-
ordincm, quam singuloruin vocabulorum signilica- nunge geheolpo. Ro^^ulicre witudlice H;eliger itc-
lionera imiicarel. pulo subvenire. liegulari itaque Sajicti Pa-
Prohemium regularis concordiiK Anglice nationis der richtingc wurllife onfangenrc. ge
vionachoruni sanctinionialiumquc orditur. tris Benedicti norma honestissime suscepta, tam
Sewuldorfaiia wiludlice Cristcr gefuilu- Abbutlas switht^ nienega go cac Abulissan. mid
Gloriosus ctcnim Eadyar Chrlsti opitu- Abatcs perplurimi quam Abbaiissce, cum
nugendre gyfe. Engliscra and ollira tlieoda will.in- him undertheoddum gcbrothra and sy^lra gefcrscy-
lante gratia.Anglorum ca-tcrorumquc gentium in- sibi subjectis Fratrum Sororumque colle-
nan eml)hwirf Brilli^ccr Iglaiulcs wunigendra Cing- pum. halgona filian fotswathu mid anum geleafan.
ira ambitum Hritanniti: Insula: dcgentium rex giis sanctorum sequi vcstigia una fide,
sellielborcn. frain oogimendre liis cyldhades yldc na swa theatli mid anum theawes gewunan. lo-
egregius, ab ineunte suct pueritcp. a;tati j^ non tamen uno C07isuctudinis usu, cer-
tbeaiillie.swaswa sco gewunalh yld. myslicum bru- geflicos mid mycolre bygdan goblyssuiigo. Mid
licel, vti ipsa sclet (t^tas, diuersis ute- tatim cum magna (b) studucrint hilaritate. Ta-
ce Iheawum, and swalhcalh gesylho midgodcundre wilcum witudlicc and Ihus mycclum bigondgo thaes
returmorihus, attamen respectu divino /i igitur ac tanto studio prce-
aethrinen. Abbudo sumon geornfullum mynegicndum forsaeda Cyneg maerlice gcgladudo. diglu gen-
attactus, Abalte quodam assiduo vionente fatus liex magnopere dcleciatus, arcana quce-
and Cvnelicne tihtor geloafan weg gcswuleligon- Avilce mid geornfulte caro smeagonde. synothlice

ac hegiam Calholicce fidei via^n demonstran- que diligenti cura examinans, Synodale
dum. ongann maerlice God ondraedan. lufian aiid gemot a-l winlam caiccatre bcon gctlomilo. and ibat
te, ca'pit mngnopcre Oeum timere diligere ac Concilium Wintonioi decrevil,
fieri illucque
wurlhian Scincndum lillun vel iclwega goloafan
;
word mynogycnillice and gesibsume on bocfelle blut-
venerari radicnte paulatim jidei verba exhortatoria ac pacifica pitacio lucu-
spearcan. ydelnyssc mid slanvlhe adiligaid arwuno. lorlice awrilone swilhe e.tdmod he asetide. and
scintiila, ne otiositatis corporc explosa dclitcsceret. lentissime caraxata humillimus destinavit, cun-
Mid hwilcum haligra worca gearnunguni on hatnc calle Crisles on bryrd roid gyfo, heminegude. thaet
Quibus sanctorum opcre merilis in lervidum ctosque Christi eompunctus gralia, monuit, ut
lullfrcmediiysse wylm bcon on adet hemihtc. gcorn- hi csenthwaere raidgelicum Iheawas gewunan,
perfectionis ardorem accendi valerct, studio- concordes wquali consuetudinis usu,
fullice asmeagian carful he on gann ; Afundenum p, haligas antl acos geefenloitende faetlras, regullice
se percunctari soUicitus ccepit. Comperto sanctos probatosque imitando Patres, regulana
gewisllice, ih.x' tba halgan Minstru. on niislicum hys bcboda mid faestuin gctbancos ancran gehealdende
etenim, quod sacra Ccenobia, diversis sui pra'cepla tcnaci mentis anchora servantes
cvncricer slrowum. lororene and fornoan Drihlnes nale hwan twyicccnde ungenlhwserudon. ihatna
regiminis locis, diruta ac pcnc Domini nullo modo disscnticndo discordarent ; ne
urc Hiolendes Cristes Iheowdon forlaelene gynieleaf- ungelic and mislic ancs regulesand anes Elhelesge-
nostri Jhesu Christi nervitio destituta negligen- impar ac varius uniiis regulce ac unius Patria' u-
lice leltrodon. Thrihlnes on bryrd mid gyfe. mid wuna by>morlice tale haligre drohlnunga on-
ter labescerent, Domini eompunctus gratia, cum sus probrose vituperium sanctce conversationi ir-
micelre niodes blisso ofslonde anghwara slowa gebrohte Thises heah yldestan Cynges raid smeagro
;

magna animi alacritate festinando ubicutique locorum rogaret. Hujus prceceUentissimi [iegis sagaci
geiysonlice gecndstaludo, and utadr»f duin gymc- mynogunge gasllice on brirtlc na ihat an Bisceo-
dccentissime rc.^tauravit, cjecltsque ncgligen- monitu spiritualiter compuncti nontantum Episco-
leasra Preosta tillluim. na Ihatan Monecas. ac- pes. ac eac swilcc Abbudas anil Abbiitissan Ihaet
tium Clericoruni spu7xitiis,non solum.Monachos, ve- pi, verum eiiam Abbates et Abbatissa' quoci
cac Mynecyna eac. fa.'dcrum and moddrum gc- swileno and swa micclne bige carnudon habban La-
rumSanctimonialesctinmPatribusMatribusquecon- talem et tantum mcruerunt habere Do-
scttum. to (jodts thcowdome loghwar geond s,wa reow. uw waslrohlura to rotlerum handum ofmaele
slitutis, ad Dti lamulatum ubique per tan- j.^ctorem, ereciis ad cethcra palmis,immcnsas
ryiiiihe esfullico he gesettc •^ hoah sittentlum Ihancas. wil fra^gienes gorcccean
mycele his riccs
ium sui regni amplitudincmdevoti simeconstituit, celsi throno grates, voti compotes referre
and mitl gotlum eaiium gegodiendum blitho byna yldon. witud sona hyr iKo^um nnd oalrc
bonisque omnibus locujjletans gratulabundus non distulcrunt ISani illico ejus imperiis tnto
.

be gowelegude. (Anelicere wiludlicc gcbrocen tlie- niodos smoaungo blilhelice byrsumgondc.aiul hali^^es
diiavil. iiegali viiquc functus of- mentisconaminealcicriterohtcmpcrantcs,sanclique
carfiill fram rea- lata miil Iham thacne Eatl-
mingc. swaswa HyrtJa llyrdo caltlrcs ures
ficio, veluti Pastorum Pastor (a) sollieitus a ra- Patroni nostriGregorii chcumcnta quibus Dcatum
llimiortiywra goaglum. swiicf gymceiitlum wul- gan mynian iio hygtlo tlial na lliat an roiua-
bidis perlidnrumrctibus, uli hiantibus Lupo- Augustinum tnonerc studuii, ut non solum Hvma-
fa gomuri vcl liracum.- Ilia scoap. Ihc Tlirihteiies iiisi-ra ic oac swilc fraiiciscra wyillilico Cyrccena
rum faucibus; Ouct quas Domini nci', verum etiam Galliarutn lioncstos Ecclcsiarum

forgiffntlrc gyfo. geornfiill ho gogaderudc bcwcri- gowunan. iiiwre Engla Cyrroan, gfwlitegendo ho
lurgicutc qratia, stmliosus collcgeril munien- usus, rudi Ant/lorum Ecclcsia, dccorando con-
gcnilo bc (4t!iierudo ; and bys gomeccoan gi;.si'tlc. wyrthigoiiilo. togoclipetluni Floriciim Mone-

do eripuil ; conjugique suic Alfrilha: stitucrci, rccolcnies, acciiis Ftorensii

(a)('ilaltirhic locus (atquc cx ipso cxomplari f|iio (lodicatnria oxorritationibus Rftronianis pr.Tlixa.
nos u«ii sumus) a V. C. Isaaco Casaubono opistola (b) stuiliieruiit.
 B
829 IN iJIST. NOV. .DEXl NOT-E. )3a

cuin ihscs Eadigan and eac llicos hcalican A gcliiiilc llial gcwisliice. nffinig Muneca oihthc
Denti hcncdicli ttecnon pra'cipui didit, ut videlicet.
videlicet, ISullus Monachorum vel
niynystrcs thfet hrymiim ys ircncmncil luiniaii. a'vi:;Ts hoahran !i;\dos wer olhlhe neolhcran diglu
Caniobii qiiod celebri (\c\\[.nuucu''(ilnr vocnhulo.
. alicujus a!tiorisgrn'his vir vel inferioris srcrela
Munecuin. seghwylce of Avnrtliuni hyra tlicawum Myncccn;! dyrj^tig ingan farendra gelhristkehie,
honachis, quceque ex dignis eoriim moribus sanctimoniaUum audax ingredi luttrando proesumeret,
wurthfulle gegadriende. swa swa beon Huriigcainb aud hlhu the gasllicc-^ anlhealdcs Eadorscipe to
honesla coUigcntc, uti apes favuni et hi quispirituaiis imperil I'rioratum ad
tcares inidmisii(>uin feldablosanum on anrc liyfe, lare note. na to wcaruldicre ricetere
neclaris divenis pralorum floribus inunoalveario, discipiince utilitatcm nonad s(ec>itaris tijrannidem
s\va thas tiieawa gewunan to iyfes wyrthnysso nhlite ofcrhig bcgath. swa iiyra swase Eadiga
ita has morum consuetudines ad vitoe honestatem potentatussupereasexercent,itasuum, ut Bentus
and rcguhcregehealtsumnesse werednesse Ihat fram minegalh digla genicTllice foresce-
et regiilaris observantiie dulcedinem ut ab horlatur Isidorus, secretorum temperate prcevi-
tham the weg cynchcne behoda Drilhncs buton wian togang. that hyra regules gehealdsumnesse
his qui viam regiam mandatorum Domini absqne dcantaccessum, ut earum regulari observantias
gilpiis lcahtre mealclilhenu gyi Eadmodlicc stgcppath nalcs liwou ougeau cwethan.
jactanlice vitio lactei adhuc hunniiter incedunt minime contradicant.
ulanyddre snoffan aemyldnyslc buton ceorunge aowii- Tha4sylf rith geiyfedrumrcgulicum geoce uuder.
{a) depulsa nausece taidio sine querela, legiti- Id solummndo CaliioUcis regulari jugo de-
ce drence beon aburgedmydhifwcndum. andgra^di- thcoddum to bogymenne we gedemdon. na that tiia
me haustu degustari libentissimo, ac avi- ditis adtendendum censuimus, ne enm
ge inid luthcre hi inihton heon getilled cst fulhicsse the ongewunanfEcdra for thane Cynge and weidon-
di amabili possent impleri devotione qu;e usu Palrumpro Bege ac benefaclo-
gemellice. mid mycclura and fremfullum gesccades duin of thsera woldaedum. Crisicgifendom. we synd-
temperate, cum mngna ac subtili Nationis ribus quorum beneficiis, Christo targiente, pns-
todale. Cristes iniddaneardes llaelcndes gefultu- fedde Ihing nedene an gobte le gewunlice we singalh.
discretione,Christi .Mundi Salvatoris opitu- cimur,inlercessionis oramine consuete cnnimus,
migcndre gyfe. on thys^e gchwaedon gescllou lioc. niid micolre swirnysso syngende God swythor to
lante gratia, hoc exiguo apposuerunt nimia velocitnte psallendo Deum potius ad
{b) Codicillo. yrsungf unbesf^eawuiilico, tliat na sige forlhelypian
iracundiam inconsiderate, quodabsit, provocent,
Thajt na viludlice syndrige gys hi hyra. Iliat na tbsenne forsceawadiice lo synna forgifnyssa umla-
A> igitur singuli, si siiam, quod quam provide ad peccaminumveniam invi-
gewyrlhe. hndele on hyra wisan thrisltulle iliian. Swa witudiice mincgiende f;vdcr urum
absit, adinventionem suaplc pra;sumptuosi tent. Ita igitur, liortantc Patrenostro Bcne-
hahgo hvrsumnvsse ealleto d;v!cndlice singende iiydryman. that
gecuran. tliaeiio niferustan
^^ dicto. omnia distincte psallendo modidificentur,ut
eligerent, exci'Uentissimum sanctce obedientice
w;e>lm. sumle wylherwyrduesse writau on un^ G gelhange ure geihw;orige stefiic ure. and that si ge-
arroganliie fastu inopina- nicns nosfraconcordet voci nostrce et implca-
fructum, alicujus
fylled Ihat Apostolicc. lc singe on gaste ic singe and
nel beswicene earmlii-e forletou. and.
te seducti, miserabilitcr amilterent ac Sarabai- tur illud Apostolicum, l'salkim spirilu, Psallam et
olliihe ncab. ma thunne .Muu-cas oththe on gf^lliance gyf solhlice for rcnigre iicade ahw'3el
;

tre, vel fene, potius quum Monachi aut iiieiite. Siaulem pro qualibet necessitate quid
Menn wairon "ethulit aiwlice bciiat Tlinlitne wilhulau gemenne regiilices thcawes gewunau
Uomines vidcrenlur, lcgitintum volum Domino extra communem regularisconsuetudinis usum
to iconnebylh. swalauge hytsy gedon olh Ihat se
vruin Ihclendum Criste anmode hy bc hctnnand mid
nostro Jesu Christo unanimes vovernnt, pacto- nddendum fucrit, tamdiu agntur quondusque ne-
iiitiiiga forlh.im hit is gedon, Crislcs gcfultumigon-
wedde gasllicum hi gew-;Bstuudau hi. lyio gesithan.
spirituali confirmaverunt se, vita comite, golium pro quo ngitur, Cliristi opitulnn-
que
idre gyfe. Sigchet and that. f :rhogr.dre witherwer-
geoce regules uu iertheodde, thasamcai-cudan Iheawa
jugo R^ffiibe deditos, has a!n)tatns morum tegralia,m^clioretur,ct ut, contempto arrogan-
gewuiKin mid gemctenoiicre openlicc healdan drolit- dnysse wrytaii thancfullust hvrsumnysse si begcten
consueluiincs communi palanicuslodirc conver- ti(e fastu gratissimus obediefitice adquiratur
nuiige. waj^tm aiid grad se regullica. an tliam ys gobodea
iatione, fructus,et gradusillerettularis, in quo pra^cipitur,
thal n;intliing na do se Muniic bulon that gemennes
uf nlhil aqat, Monnchus nisi quod communis
Olher. a^ghwileon digluingehedhuoCs ?tnwun Mviicstrcs regull olhthe yldreiia syn geminegude hy-
Cieterum, unusqui^-que secrclis Oratorii locis, Monnstcrii rcgula vel niajorum coliortantur exem- ,

onswa micelum swa llaligfcs gastes orvfc mildciice scna. gchrnlicost si ge heaidon nateshwou
;
lcng
in qunntum SanctiSpiritus gratiacleinentcr pla,dillgenlissime custodiatur. \rquaq>inm(c) uUerius
oiitiht syiiih-r lypum, gewiuin gode mid god.i;i Ihristliccgewunansi healdan mid dyrstygnosse buton
instigaverit.peculinribus, iesie Dco, cum bonorum pripsumptose usa teneatur temcrnrio nisi
weoi-ca w:PC;'ca;i wffdlico bruce gcbedr.m. gi'tliealite Synolhliciim gecoren and bethaete mid
opcnim viijiJnntia consulte ufatnr orntionibus. Concilio St/nodnli electum trnditumque cum
Tli?el to solhaM sp aethela Ihys-es ciheles o-re.sf^^ciulc mrngcna ealra medor fram eallum bylh
Hoc etenim Dunstanus egregius iiujus Patrioi diacretionevirtuliim omniuin mnrtreah imiversis fuerit
Arcebisceop, mil furcwitiguin lluiriiblawen gasle rihitfclvsodum Oaforspajcenuin wiludlice synolhli-
;

Archicpiscopus, prKSngo afflntns spiritu, Catholicis Prcefato er/uidem Synodali

to getrymmr^nc lluos forcsrr lin Synmhl^ce gcga- cum gemote that to underslandenne miccllum calle
ad corrobornndum prrefnti Si/nodnlis con- concilinbulohnc nttendendum miqnopere cuncti
derunge ii''uiot. gleawiice and wislice lo gpdeindon that .Ahbiida aut Abbutissena cyre
ventus Coniiliabulum, prou.de ac bupientcr ad- dccrcvcrunl, ut Abbntum et Abbatissarum electio

(a) Dopulso forle. (c) Leg. forlc nec ^iiii/^/uam ; sed itaSaxonice foret
(/') /. Codicolln nncfniqe thing.
531 EADMERUS MONACHUS CANTUARIENSIS. 532

iiiid Cingis gclhoalile and mid rsede lialf;cs rogulos A F.iiuitaudo ai.ilem vcl pedltes iter agendo, yion
cum llegis consensu et consilio, Sancin^ llegiilic ydoliiiii spi^lum higoaemlgan.ac olhlliei.eiimsaiif;um
^vaerogodon mid lare. otiosis l'ubulis vacent, sed vel Psalmcdiis
agereltir documcnto. hig Ihoauian oththo bo lhingMeodbeha?rum onalyfo-
Bisceojia cac oyre. eallswa Abbuda. inscriianl vel de re >iecessaria opporiu-
Episcoporum quoquc electio, uti Aibalum, doin lymaii hi spa^caii.
facahwar on si de Bisrcoidicum Monocas reguUice no tcmpore loquantur.
nbicunquein Sede Episcopali Monachi regulares Tliis>e bo>coa\vigonde Ihat tidaregoUice na riden-
drohlnialli. gyf. drihtenes iinneiulre ^yle. ^wiloie lloc considerantes vf horas llegularesnon cqui-
conversantur, $i, Doinini largienle gralia, tanti de ac of Ii0!>um lithtun.lc cnoowigondo. buion
tlieogin>»ge ihai Muruicbeongemelmtc^ ; Slia pylsuin tandn sed de Equis desiliendo genu (lectentes, niii
profeciusinibiMonacltusrepperirifjotueril. Eodem da}g frools hil buo, godiifoiiiire, swa swa hi magnn.
gemeiehilsigedon n;;othiuma'nigumgom;olellia'iine dies festivafuerit.convenienter, ul potuerint,
modo agatur, ncc alio quolibct modo, dum mid godcundia bryrnys^o. higefyllaii.
thsere sylfan hi synd drohlnungo ham ;oniguin cuh-i divina compunclione, complcant.
ejusdem sunt conversalicnis, a quoquam Sithigondosolhlice naguiigliiigasacgolhugcncilia;-
sygolhrist. Itinerantes vero nonjuvcnculos, scd adultusq.io-
prLVSumalur. ra mynegunge liibeon gebelerude. midhim ongelor -
Gvf sothlice dy^igdome geloKendum olhlhe >yn- rum ainnionitione mcliorentur, secum in coini-
Si autiin, imperitia impediente, vel pecca- g sri])o gehodaii .\t hain ^odhce wunigondc na thai an
num geearedum swilc tlie bwa micoles liades wurth- tatu ducant. Domi vero dcgentes non solnm
tis promercnti?us,taHs qui tanti gradus hono- gebrothru aceac Abbudas sam gungc olhlhe cihlru
sryie wyrtlio sig on thiorosylfan gcsa^rra^dene boon fratres sed etiam Abbates adolescentes vel puerulos
re' dicjnus sil in eadem congrecialione reppe- iiiid oarmum clyppeiule olhlhe raid iijipum leolhliice

gcmel na ri;;og of olhrimi cuthum Muuooa JHu- nonbrachiis ainplexando vel labris levtlcr
ririnonpotuerit,ex alio noto Monacliorum Mo- cyssende. mid hifwondum modos willan. bulan
ac
.^tra mid anrtcdum Cyneges and gcbroliira tliam deosculando,sed curitativo animi affectu, sine
vaslerio, concordi [{egi.'i el (ralrum quitus wor-.lum hi wigendum. arwirtiiiice mid micelum
heon gchali^od lio soal grlhcahte sigocorcm So gcha- ; verbi!f adulatores, rcverenter cum viagna
dedicari debet consilio, eUgalur. Quiordi- waersoype lutian. Ne lo hyrsuimiysse syiulrige ceni-
dud gewislico Bi.^ceop on callum Ihamesyllan theaw cautela diligant. Necadobsequium privatum quem-
natus videlicet episcopus inomnibus eumdem morem giic liyra. no hura undor ga^^tolici^s Ibinges gy-
regulicre mid .Munociim liys llia^no Ahbud hyl .--^' piam illnrum,ncc saltem subspiriiuilis rei ob-
regularem cum .^lonachis suis (luem Ahbns leiict riiiogo ainlytigne ut l.fdiin gelhrislhotoJin ac oal swa
regulic mid geornfulrc gcnicne and swilhust mid tcntu solum deducere prwsumant ; sed uti
regularis, diligenti cwa et magnopere ex- sc rcgul byt unde liys liYrdes wa?ccean vel gymeiu'.
orni;T>tre oalnew;;og butongesuicingc gohealde Ne- ; liegula praxipit suh suicustodis vigilantia
cellenti jugiter sineintermi.^isionccustodiat. yec syngallico winigo.
Bisceowhados inlingaii rcgiilos bcboda oforwriit
q ;Hf//7t'?" vianeat \\., manet.]
Epiicopatus occasione, regulifpra^cepla timiduss No se hvrdo.^ mid svuilriffuin ,'cnigum cildebu-
olhtheofergillol thri^tlice belwixsende ac swa my- AVc ipse Cuxtoscum singulo aliquo puerulo si-
vel obliviosus temere intermittat, sed quan- tan thriddan se gewirnysl aM stande lo faronne Icalo
colum swa lie oforstihlh ad weorco. ne tertio qui testis assistat migrandi licentiam
tum excellat et opere. hicbbe ac mid gowunan mid calro scolo. gif Ihing
Theowurdlicra fiahlorscype ne lo mycolre that hahcat ; sed solito cuiu tota scola, si res
Secularium vero Prioratum ad magni ne gofoeadlice swa gearnth. thyder iicod ys. undcr
hryre hynlhe ealswa ^wili.m golamp. carmlicc rationabilis ita exegerit, quo necessc cst, sub
rninHm detrinicnti,utiolim acciderat, mif^crabiliter swigean otlilhe sealmsangum on Iheowigciide mid
become niid mycolum embolhiince aud mid am;iii- silentio vcl Psnlniodiis inserviendo, cuin
deveniret, inaijna animadversione atque ana- blolsiingo hc fare
suinuDge beoii onfangen .Mynstrum on halgum wisli- bcnediccione eat.
themate suscipi, Citnouii .uicris sapien- Tuna solhlice embe f;cr. buion nood mycel
ce forbeodende. Cinges hurulhinga and Cweno Villaruin aufem circuitus, nisincce.tsitas magna
ter prohibentes, lieqis tantummodo et lieginir logcnydc. and ned bo Iiefes gerados lo dal thal
hlafordscypc lo halgre slow munde and to cyrieli- compulcrit, et necessariiv rationis discrctio hoc
Dominium adsacri loci munimetiet ad Ecclesia- dihle vel scifte. worigonde nates liwon 'elon
crc ahli' fnlliim iiiid viilaii syiiilo tiyrnan diclaverit, vagnndo nequaquam Irc-
sticas pusietsionis auymenluin, vnlo sempfr cfflaijilare j-. l;i'cooii.
gfwiscendlicum ciilra snolerlinist liig hotoii. quentent.
oplabili prudentissime jusserunt. Woruld manna sohllice geboorscypas bulon fae-

To Cynges solhlioe iieode and Cwcne fa.'dras Swcularium oero convioia,ni for-
Ad Uegis vcro ohsequium et liei;inii',Patrcs rmigii liore.-- oumlylhnys unmindlunga oTor becunie.
Mynslra and .Moddra swii tiainigo. lo haligos ii.-.l san ilineris hospitalitas inopitrile supervvtierii,
MonusleriorumviutreAqueiiuotiese.tpedicritadsacri 011 iiime wi.san midlhrislnysso dyrsligro Iha lialdras

.Myiislies lliiun hi ofer synt nole inid (iuihs ge tiullo ttiodo ausu Itincrario nec Prwlati
Cttnobii cui pra'sunt,utilitatem, cnmlkitimore ii;i lb;i undertheoddiin genoosian gelhrisll;i'cean.

aiid rrgiiles geheallMiiiino.-^se (.'iidinodlioc to g;iii. nec suhjicti adire pntsumant.

cl rtguUn ohservanliu humilitcr acciduni. Uigloofan mid gcwihto gomclc niid golole. sorud.
Ricum gereordigeiuie ae
iia fi)iinlinj/iin lo Viclutncumpondereinensuraet numero,vestitum,
Polentibus vero iion causu
conviuundi trd ficston. foi li.i'lodiies>o. wi ece.iii. .sui.can, hyrsum-

for .Mynstres iioie iind bewcruiipe swii ali swa hil, ji-juniuitx, abxtineutiain, liiiiliaiii, tacil^iiuitaietn, obe-
pro Monnsterii Jitilitate atque ili fensione, quoties ncs.-o god iiiid olliro gchwilci; llia .>.iiiidbur;ia

iremi^^i; oiigeiin Kiingcndo williiniiiin ollilhc wilhulaii dientiiv honum et civlria quirqiie, quw 1'atroni
expedierit iiliviandi intra infrare. uros llias l'^iili;;aii Bcnodiclcs geselodiiosse willicc
Mynstri; h iifc tii hribb;:n nostri beati lienedieti trAditione voluntaric
.Monattcriorum licentiam bnheanl. we onrongoii. Drihlnes ures ll(i''endes Crisles gi^n-
Ili fiide ^olhlici' ottilhe r;ol;iii f;i<r dnnde. na suscrpimus, Doinini nostri Jesu Chrisli an-
533 IN HIST. NOV. SELDENI NOT.E. 534
nendre gif. mid ealhim macgenuiu geheaiden- A bi quam cunciis successoribus suis pro abbate
nuente gralia, totU viribus custodien- ortiithe Abbudyssan bcon gesoaldonCristes thaes ges-
de; vel abbatisscBdari in Christi cujus vi-
ies. wehan synd and hys modor Marian aud ealra
hi
Be gewunUicum Ihas haligim regules Iheawura carii sunt ejusque geniiricis MaricK ac omnium
De consuetis sanctce requlce rnoribus Halgena nainan mid accum he forbead anwealde.
samthe frani tliam forsaedon faeder Bencdicte samthe Sanciorum nomine cetcrno prohibuit imperio
tam a prcedicto Patre Benediclo quam Daet sothhcc raid welwillendro rilitincga ravngiende
fram hahgumajfter fyligcudum aad ge efcnltecenchim Hoc autem beneoola intentione hortando
a sanctis sequacibus et imitatoribus he laerde that Myuslra faedras and Moddra swa
hys.daelmailum mid ihses niicelum domes loscoado. suasit ui monasteriorum patres matresque quoe-
suis, parlim cum magna examinis discussione hwilce ofer gowunan neadbehcfe gestalhelian. thurli
raid syngahun geliealdatli gewunan. foresedan Cyn- cunqiie super usus necessarios reslaverint, per
vacji cusloditis usu, prcedicti re- handa thearsena on heofenlico raid inicelcre and sin-
ges myneguuge gegodude and yldrena liaesum getry- manus pauperum inccelestes cum magno et ju-
gis monitu freti, ac Patrum imperils con- galreonbrydnyssegologiangold hordu that lichaman
mede carfuUice. ealswa \ve be hoton, on swa niice- gi compunctione reconda?it tkesauros quo corpore
fisi sollicite, uti poUiciti sumus, in quan- on eortlian wunigiMulum raod lier drolitnegendc
lam swa milita heipalh. and gastes Laliges gifu on in terra degenle animus ibi conversando
tum viressuhpcte7it, etSpiritus sancligratia instln- B underfiligede winige thHt gc gold hordum mid en-
tiht. 10 lufwendre brotlierlicre annysle geluildrum- subsequens nianeai ubi " ihesauros or-
xerit, ad caritatiuam fraterme unilalis custo- hyrdnesse foresend rithtwisuslre gif aenige yldran
;

nesse writende ulou oniililon. ihat fram him «ces dine pronii.H justissimn. Si quce vero, Priore
diam s>:ribendo dilucidcmus, ut ab ipso aHernce gewitendum belifaii. ^e aeftra Abbud swa thaes
ales eadlean oalle anrietllire and blillilice obeunte, superfuerint. subsequens abbas ut
vitce remutierationem cuncti concordiler et gratulaOimde Hahgan gastcs gyf ongebrinclh na tham magon
geliealdende onfon. se the deth anmode. tliaet is sancli Spiritus gratia instinxerit ; non propinjuis
conservantes recipiant, qui facit unanimes, id eat llsosclicum oththo Rycum weoruldlicum a.^ftor tluTS
anes theawes eurdian on huse. Ihat is Cyuing God carnalibus vel lijrannis scecularibus seeundum an-
U7iius moris habitarein domo;ubi est liex Ueus •vrran Dihtc dadende ac iieodum gebrothra
Godes and fajmnan sunu. se niid fgeder aud lialgum terioris dictatum diiidendo, sed necestitatibiis fratrum
Dei et Virginis filius, qui cum Patre et Spiritu aiid Ihearfena heipondo. sorlende mid gebrothra
gaste leofath and rixalh God oa worulda wo- et pauperum suhveniendo, ordinans cum fratrum
sancto vivit et regnat Deus in stecula scecu- gelhahto wislice dihte.
ruld. consilio, sapienter disponal.
loruni. Amen.
Sequuntur capilula Mi de sacris mouachorum et Idein jus postea semper apud nos ia usu, practor-
soleraniis oihciis, alque ea Benedictinis pmceptis quam ubi mos singularis aiit paclum ejusmodi prse-
aptala, undc ctiam ipsissimus nunnunquara oralionis statioriem cxigeret. Qua do ro cousiileiidi, si placet,
Q
et pr.ioe.nii et c.ipitulorum contexius petitur. Atqiii, BiMCtoaiis lib. De acquireudo rerum djmiuio, cap.
absolutis capilulis hisce, regia subjungitur sanclio, 3a, g i ; codox Breton. diclus capite De Horaagiis, 3
quacantum esl ne, demortuis cceiiobiarchis, ea quae elit. 3, fol.70 /), -20 edit. 3, tit. Auoivry 124, et
EigoEXTixa jurisconsultis Grcecis dicta, et Releuia tit.Relief, 8, 3, Hen. 4, fol. 2 a, 8 Rich. 2 tit,
sea Ilereota nostratibus, ab iis qui suced int, fisco Ilelief 14. El de Hereoto seu Hergeate Saxonico,
penderenlur. Anteienim pendil solebant, quod ex sive helevamento aut Relevatione seu Releuamine
sanctione ip>a, quam hic subiicimiis, liiuet. (uti vocabanl) videsis Legum Canuli regis cap. 08 et
Thas foresaeJe tosoiban Gyning that he thyssj lit- 69. et Leges Edwardi Goufessoris, cap. de Here-
Priefatus equidem Rex ut hujus li- iochiis. Quibus haic adjungas ex tabulis .Viiglia3 cen-
tlan boce endspaec eallswa anrgynn galoalullre an l sualibus, sub Guillclmo prirao, publica fide conscri-
belluli Epilogum uti prokemium /ideli ac ptis alque etiamuum in archivo tiscali servatis. In
gesceadwislicre forthahlincge myneguiigeongan rilh Cuntiaquando moritur (ilaque taliula; illae) alodiarus,
rationabili exhoriationis monitu ccepit, Or- rex inde habeat relevationem ierrceexcepia terra S.
geleaflice beluce mid snoleram smeagende wc- Trinitatis, et S. Augusii7ii, etMartini, et e.xceptis
.S".

thodoxe concluderet, prudenli discutiens exa- his, Godric de Bunies. et Godric de Carlesone, et
rede. mid mycehim hys Cynelican mihtc anwealde /Elnod Cilt, et Esber Biga, Seret de Cilleham, et
mine, cum magno sure regice potestatis imperio Turgis etNortnan ei Aror. Super isios habet rex
forbeodendemaestilculst hehutthatnan Abbuilaoththe lorisfaciuramde capitibus eorunx ta)itutni)iodo,etde
interdicens magnopere jussit ul nemo obbalum vel £) terriseorumhabetrclevamsnquihabe7ilsuamsocatti
Abbadyssena hun stowe lo tlioein gold hor :ige eor- et sacam. El in civitale Ilerefordensi Burgensis :

abbatissarumsibilocellum ad hoc thesaurizaret ter- ciim caballo serviens cum moriebatur, habebat rex
thhce thatgewuulic gaful tliat iunliBdisce Heregeale equutn ct artna ejus. De eo qui equum non habet si
renum ui solitus census quem indigenui lleria tua inoreretur, habebiit rex autxsolidos auiterram ejus
gewanhce clypiath. tlu.t fo- tliysos earJos magaiu cumdoinibus.him in Arccnfoid (quod uunc Irchiti-
usuailter vocilant qui pro hujus patrice potenlibus
;
feild diciinus) [la^i llercfordensis \\l\a, ILibetrex, iit
aefler gewilincge Cynnegura beon geseald gcwunys. in tibuhs illis legilur, tres ecclesias. Presbyteri ha-
post obitum, regibus dari solet, rum ecclesiarum feruni legatio7iesregisin Wales ;ei
Ihanon for hiiii woruldbera g.Tfenlaecinege. bdou ge- quisque eorumcantat pro rege n missas utiaquaque
unie pro eis strcularium imitatione, da- hcbdotnada. Siquis eorutn moritur, rex habct de eo
seald iniht, hi hierdon. and swa on Ananian and Sa- XX solidos,per consuctudinem. Vitlo eliam Carade-
ri posset, habercnt; et sic Ananice ei Sa- num in pago Berokiensi de Tainorum relevamine.
riranainansumungo hrco->ende lo mycoliim his sawlc Atquc alia ejusmodi rcpeiiuntur Scd dc his obi-
phyrte analhemate corruenles ad maijnum sua: aitima; ter.
loiyrdo llaligos Rc.i^liIcs bebodu. syndrige calle Cfclerum quod ad sodulam Edgari i;i novandis
detrimentum sanctte liegiilie prcecepla, peculiaria otnnia solilariic viln' iustitutis curam atqiie navalam ope-
forbeodeudo, lonahlegedydon. Acihatsamthe hi syl- ram porro aliinol, exstal eliaranum codex, ejus
proliibentia, adnullarent. Sed hoc tam si- jussu lilteris aureis pulcherrime exaralus, quo ea
inm sain callum Beflorgenegum hvra for abbud novo Wintoniie monasterio in.>,tauravit. Pncfatione
 .

535 EADMERUS MONACHUS CANTUARIENSIS. 536

ad illius .Tvi morem salis turgida (qiia» aliquot A Pocunia, quam mcmorat, vecligal illud ost quod
pafiioas occuiKit nec tamen ad reiii on)nino faciti liir Romaiio concessum olim ab Ina, Ocriduo-
pontiliri
l>i;i'lermissa, quod reli(inum csl, eliam exliibeniUs. iiim Saxonum rege, Petri Denarii vulgo appellalur.
" Ej,'o Eil^ar, divina tavenlo "^ralia, » etc. Vifte Le- Sed iT.irum interea, undenam Bertoldus Constan-
ges eceUtiasticas Edgari, Palrolngi(c tom. CXX.WIU, tiensis tam falso affirmaril in nppoudire ad Herman-

eol. 186 ct seq. nuiii Contraclum sub anno 10«4, Guillielmum Victo-
rem, lolam torram Anglorum Roiiiano pontifici tri-
Alqup do insigni liac ^olitariiv vilrc inslauraliono,
inlelli^endum e?t iilud Hcnrici Hunlingdonensis in
bulanam fecisse noc aliquem in sua potestate ali-
;

quid emero aul vendere pormisisse quem apostoli-

Edgari regis Elogio.
CcC sedi mobediontem deiirchenderel. Fallil planeet
Templa Deo, teniplis monachos, monachis dcdit agros. fallilur et illius aevi res apud Anglos gestae manife-
;

slissime reluctantur. Pontifox autom Romanus apo-

Levi enmdeni rcm pede transeunt liistorici noslri, stolicns hir vocalur, uti passim tumapud bunc aucto-
inter quos consulendus, si ])lacet, Florenlius Wi- rom, tum eos qui et coaetanei sunt, et votustiores.
gorniensis sub annis OGi, 909 el 070 ut otiam Mal- Vocabulum aliis promisrue Iributum csl antiquitus
th.Tus Florilofius, et quod sexagesimo quarln ^upra episropis. Poslmodum voro Romano pontifici pro-
nongenlesimum anno Iribuunt, do novo illo AVinlo- prium nomon factum est. Vide de ca re Grogorium
nia* cuMiobio, in sextum transferen-
soxajio.-imum Magnum lib. vi, indirt. xv, epicl. 37, etquso nota-
dum habonda
cst, si fides liabenda plene esl)
(cl vit doclissimus Isaarus Casaubonus in Exercitalio-
regio diplomati quod jam inseri sujMa curavimus.
B nibus ad Annales Baronii, § 4, Ann. 32, num. 5.
Videsis poiTO qua- ocrurriint apud Suriuni die v Atque in Juiisconsullorum nostrorum Commentariis
Octobris el Baronium tom. X
ann. 970, ubi sanclio- voluslo Gallorum idiomale consarcinalis, Vaposteille
nes qua? expressissimis verbis Edgarum sui aucto- froquentor idem denoiat, uli non somel apud Goto-
rem non scinel luculenlissime agnoscunl, brcvilor fredum Vilhardovinum in prisca illa Historia Con-
mcmoriintur ac si Dudstanum solummodo ot Joan- slanlinopolilana Gallire ronscripta, idem reperitur.
nem XIH poulilicem Komanum auctores habuissent. Tralalitium onim est nomina prima complurium
Quin Edgari itom oratio ad anlistiles de ea, quam a^quo communia, singularis alicujus dignitatis si-
diximus, inslauratione exstal apud Ailredum abba- gnificatione posloa roerceri, uti videre est in ducis,
tem Rliivallensom in ms. epistolica hisloria ad comilis, milifis, presbijteri, diaconi, etiam ot papa:,
Henricum II. Atque observatu quidem est diguissima Pai a enim olim oninibus episcopis tribucbalur in
ea ipsa est quam laudat V. C. Isaacus Casaubonus Orridonlis imperio, quod videre est apud Sido-
in epistola Exorcilationibus pra.>tixa, atque ila se nium alque alios passim, et Joannes patriarcha
liabet tideliler iranscripla ex eisdem mss. quibus Aloxandrinus, 6 TTaTr-a? WXeqavSptia? appellatur in
ipse usus est. lemmale epigrammatis Anthologiae lib. iii, cap. 1
« Quoniam magnificavit Dominus misericordiam
Quin aevi Orienlalis imperii citeriori, eliam papa
suam, » clc. Exstatsufra in legibus ccclesiasticis haud aliud quani pimum seu infirmum sacri ordinis
Edgari regis. gradum designabat. Id liquet ex Isaacii Comneni
(6) Cum oimiibus guce ferebat, eic, prorituloci, impcraloris sanclione qua jrspt -rou xavovtxou seu
captivaii addicilur. Mos priscus etiamnum roslat honoraria ejus, qui in sacros ordines cooptaudus
Q^
fore })or omnia litlora Christiani orbis, ut naufra- erat, pra>statione legcm tulit. Slatuit enim ut eo
goruiii bona fisco applicentur, quod tamen apud nomino uullus episcopus plus quam soplom aureos
Anglos Iiaud oblinel iiisi ubi neque liomo (juispiam nunmios acriperet, unum scilicet ^te TTOiei aCxbv
neque canis aut folis vivus evaserit. De litlore
/iTOv TiaTrav yiTot <xvaYvioffTr,v Tcia o^, Ste yetpoTOvet
Gallico videndus Bertrandus Argentr;eus in (lonsuet.
auTov Ataxovov xai £T£pa Tpia ote x)vr,pot auTov Upea
hrHaa., \][. Des droits du prince, art. JSG, g 4.");
Carol. do Grassalio De Jure Franc. 20, do Neapoli- T^Tot Hp£T6uT£pov id cst, unum quando facit eum
tano ; Andreas de Isernia ad Constil. Noapol, i, ot tiniplicem papam tive lectorem, trts quando diaconum
Matlh;ous Atiliclus in Conslil. Noapolit. lib. i, lit. 59. eum instituit, et quicateri sunt Ires quando inte-
De aliis, idem Borlrandus, (;hopj)inus de Domanio gram sacerdotisscupresbyteri dignitatem ei confert.
lib. I, tit. 15. Bodinus De rop., lib. i, cap. iO. Sed Ahiuc TipfOToraiTTrai; dicebalur qui sivo lcgondo sive
aliter jus Cfcsarcum. Quod enim jus (inquit Antoni- alia ministoria obeunde viccs patriarchae Constau-
nus imperalor) habel fiscus in aliena calamitate, ut tinopolitani Ta SeuT^peTa tou (xp-/t£pe'to; quse
sou
de re tam luctuosa compendium sectetur ? C. De .Vtm- veiba sunt Codini, gorobal. Comnoni aulem sanclio
fragiis, lib. i. El qui naugragorum (^hristianorum quam mcmoramus, orcurrit apud Thoodorum Bal-
bona rapiunt, analhemale forit jus pontifir.ium iii samoncm ad Pliotii Nomocanouis tilulum Do fide.
Extrav. Do raploribus c. 3, Excommunicationi, et {8) Principem quoqueregnisuinon sinebat quic-
in sanrtione illa ponlifiria Bulla Ccence Domini di- quam statuere autprohiberenisiqiur sucevoluntati.
cta, ad qiiam videndus Bartliolom;nus Ugolinus Quantus itoiii fuerit Guillielmus isto in imperio
libro De consuris. Dominum autem teri\T inlellige y-j
quod circa sarra cxercetur, palam viderc cst in
liic Guidonem coinitem 1'ontivum, sive Pontivi, Pi- diplomalo ejiis quo odmobio, quod a Bello in (pio
cardia' scilirot i)rovinri;r,' marilima', atque Nortli- viril Haralduin ad lilliis Sussexianum denominari
mannia' vicina?. voluit, plura privilegia t;im sacris ofliciis qiiani ju-
(7l Quemquamomnidominatione sua constilu-
in risdictioni episcopi (lircslrensis deroganlia, slylo
tumliomantpurbispontificempro apostoUco,nisi se peniuam imperioso conccssit. Illud cx ip.^-o aulo-
jubente, rccipere. Hor ipsum a^noscil, ot eum qiii graplio (|uo(l oliaminim sigillo regis appenso sorva-
iii hanc sanclionem poccarel, eliam la>s;o m;ijostiiiis liir in Tliosauro quanlivis prelii Colloniano, sub-
seii perduollionis rcuin proniiiitial (juilloliiiiis II oo- juii;.;am.
dem libio. Hin- sjieclal eiiistolii illa (juillielmi I, Willolimis, Dei gralia rox Anglorum, tam cle-
(jiia f)bM'(piii fideiqiio piofossionoin (irogorio \ II riris quiim lairis per Angliam ronslilulis ;
salutcin.
jionlilici Roiiiaiio c.iiii |ior nuiiliiiiii poloiili, iivilo " Notum sit vobis iiio roiiccssissc et ronHr-
jiiri siibnixiis porne^iit. Et se habet in ms. cn-
ila masse, » olc. \'ide uhi supra.
dice opislolarum Lanfranri arrhiepiscopi Canlua- Id ^oiiiis eliiim ost saiirilum ojiis, quo sacrum a
riensis. civili di.scriiiiinavil foniiii. Klcnim llorcnto Saxo-
o ICxrellonlissinio sanclif
Ecclesia- jiaslori, (ire- ntim impcrio, muluas in juro diruiido vcliiti trade-
tjorio. ^iiilia Dci An;^loriim rox ol diix Norinanno- baiil opoias jitiiuo oodom ulobaiilur bis quotnnnis
riim WillcImiiN, saliilem riim anriirili;i . fnro diirrcsoos opisropiis simul ol proviiiria* pncses
" lliibcrlii'! lo^Niliis liiiis, rcli;;iosc 1'alcr, » olc. soM viroromos, qiiciii ot .Shifrrgrvrrc (iindc .SVjiri//^
Vtde iu Willchnv Conyueslore, l'ntroloyi!V,{. (.iXLIX. liunc dirimus; ot inlcrduin Ealdorman nomina (uit.
537 IN HIST. NOV. SELDENI NOT^.
Neqiie aliud fcre eorum illo saeculo forumcral quam A Transcriptum csl autem ex archivo regio in arcc
qualc nunc esset uniuscujusquc ejiiscopi synndus Londincnsi, ubi intor rcgia privilegiaEccIesiac Lir:-
cum viceconiitis foro conjuncla sive in cadeni curia colnicn.^i olim iiidiilta atque a Richardo II conlir-
et eodeni tribunali celebrata. Edgarus rex Legum mata, repcrilur. Nimirum in Charl. 2, Ricli. 11,
capito :j " Haebbe mon Ihriwa on gear Burligeniole
: membrana 12, numero o. Ilabelur eliam Anglice
and iwa scyrp f^emole and lliser scyre geniote
: apud Foxum in Ecclesiast. Hist. 4, p. L")4, quc.n
BisccopandscEaldorman and lliapr ^egther tseoon ge et vide lib. ni, pag. IS.j, et Hi^loriae nostrac De
godesrihlege woruklc^rihle » quod apudJohannem
; decimis caput 14, § I, ubi forum vicecomitis semc-
Bramplonum abbalem Jornallensem in Historia sua strc pro mcnstruo substitui libentius mavelim. Cr-c-
ms. (ubi veteres Anglorum leges penc omnes ex terum in actorum Roberti Winchclscii archiepisco[)i
Saxonico sermone in barbariem illius sevi versae Cantuaricnsis regislro scu publicis ejus tabulis mss.
reperiuntur) ad hunc modum redditur. Ilabeatur in totidem fere verbis occurrilid quod Guilliclmo rcgi
annoBurgmotus ter,et Scyremolus bis^et intersit hic tribuitur. Rcgi etenim Edwardo I in ordinum
;)r«;su/ comitaiu5(nempe Scyremoto, sive semcstri comitiis, ut in diclis tabulis legilur exhibct, onlo
convenlui) et Aldermannus, et utrique doceant Dei sacer libellum, in quo complurcs injurias querilur
rectum et sceculi. Tohdom ferc verbis in Canuti jurisdictioni suae a civili foro illaias. Neque alius
regis legibus ibidem habetur. Atque indc forsan sane est, quam articuli continenles gravamina Ec-
est quod fliam hodie senicslres illi inquisilionis con- clesiae Anglicana?, quorum mcntio fit in prouMnio
venlus quibus pra?est vicecomes {Tornes et tlun- Constitulionum Articulos Cleri vulgo noiuinn-
qua<,
dreds, id est, cenluriarum foruni dicimus) ante B mus. In libello autem quein dixi Cum Williel-
: ><

mensem a Paschalis el D. Michaelis festo elapsum mus, inquit ordo sacer, dudum rcx Anglioe de com-
solemni ritu habendi sini, idque ex vetuslis- muni consilio archiepiscoporura, abbaluin, etomnium
simo more, uti liquct exMagnae Chartae cap. .3:>, et procerum regni sui, leg.s episcopales, quac noii
Stat. tit. 31, Edit.^, cap. 4. Nara lemporaria Jcx bene nec secundum sanctorum canonum praecepta,
olim lala est in Antiocheno concilio, quae cjusmodi fucrant, sicut nec sunt his diebus, in regno Anglia;
synodos bis quotannis, eisdemque, quas diximus, observandas inconcusse judicaverit, proplereaque
tempestatibus, ab episcopis indici pra;cepit. Neque maiulavcrit et praecejicrit qiiod nullus episcopus
verisimillimum non est inde natum morem aevo illo velarcliidiaconus dc Icgibas cpiscopalibus vel causis
superiore, ut vicecomes ct episcopus slatis hisce quae adregimenanimarumiiertinent, adhundreda, vel
temporibus simul primo ulerentur, alque indc post- judiciassecularium hominum quidquam adduccrent,
modum ad nos propagalum esse, ut, disterniinatis sed ut quilibct de quacunquc causa vel culpa
sub Guilielmo eorum tribunaiibus, prislinum de secundum leges episcopalesiutcrpellatus, ad locum
tempore et lol saeculis receptum instilulum a vice- ecclesiaslicum ct ordinarium qiiem (episcopus) elc-
comile servaretur. Vide concil. Antiochen. canon. gerit veniat, ibiquc de causa vel culpa respondcat
20, dist. 18, cap. 4. Et concilii ejusdem anno salu- secundum caiionicas et episcopalcs legcs ; et si
tis 341 habiti canones in Ecclesiae vetustissinio episcopi judicio stai'e nolueril, si opus fuerit, ad
canonum corpore locum etiam oblinuisse, nolissi- vindicandum forliludo et juslitia rcgis vel viceco-
mum est. Quin et in apostolorum, ut vocant, ca- m.es adiiibealur. Et nihilominus dercnderit et inler-
none 38 idem lcgilur. In utroque autem Tvi Tsvapxr)
G dixeril ne ullus vicecomes praeposilus seu minister
sen quarta Pentecostes heb-
^SoofxotSi TYi; IlevTYixodTrj; regis, aut aliquis laicus homo dc Icgibus quae ad
domada idcm deuolai quodintramonstratum a Pa- episcopum pcrlinent, se intromittat, prout haec et
schate tempus. Nam Pcntecoste ibi intervalluni, alia (ita se habent libelli verba) in charta praidicti

quod Paschalis diem et Penlccostes feslum inle;- Williclmi regis plenius inscribuntur, etc. « Sed
venit, denolat ;haud vero ipsum festum, uli porro de regio Guillelmi in sacris ordinandis im-
vulgo usurpatur. Unde est quodapud Gratianumjam perio, vide, si placet, Vitam Hugonis abbatis CIu-
dicto loco, Burcliardum lib. i, cap. 44. alque Ivo- niacensis in Bibliotheca Cluniacensi fol. 45 i, prseter
nem. v, cap. 15 i explicatur pcr tempus medium Gregorii VII iib. ix, epist, 5 ubi, Presbyteros uxo-
inter Pascha et Pentecoslen,quodjuri quo etiamnum res, laicos decimas quas dciinebant, etiam jura-
utimur congruit. Hyperberetaeus vero nicnsis 'qui viento dlmiticre compuli, juae Gregorii vcrbasuut.
,

t\A\c\.\\^ per Beritheon in excusis Burchardi libris (y) Nulli .... episcO]jorum permittebat ul ali-
dicitur) plane October esl, et Syrorvm seu Syro- quem de baronibus suis seu ministrispubliceexcom-
Macedonum mcnsis, a quo et annum auspicabantur municaret. Id ipsum pene reperitur in Clarendo-
el Epocham Alexandream quxTavik Dhi tkarnain neiisium comitiorum capitibus quarum Ilenricus II
vocant Arabes, quod Epochamseu JEram Bicornis inslaiirator subanno 1164. Unde etiani quid barones
sonal. Ko enim nomine notus est Alexander, ea hic denotent, forte discendum vocabulum nerape :

figura in nummis Jovis nimirum Ham-

sculplus ;
alia notione usui-.ari quam vulgo neque eos dur- ;

monis, Cornuti Palris, eftigie decoratus. Neque id laxat, ut hodie, sicm ^icare quibus pcculiaris ordi-
hic monuisse operae pretium duxeram, nisi doctos £) nura comiliis locus" e.>l, sed universos qui sallem
alio(juin viros, an llyperbeielaeus hic Seplembrem bealiores, regia munificenlia, ad formulam juris
an Octobrem significaret dubitasse non a vetustis nostri clientelaris, quod nuUius villae regiae glebam,
modo interpretibus, verum et ab ipsis canonibus scd ipsum tanturamodo regeme spcctat {tenure en
satis intcrim edoclos, observassem. Vide iiotas ad cheif phraiSi forensi diciraus siv tenuramin capiie)
Gratiani edilionis Gregorianae dist. 18, c. 4. Anni lalifundia possidebant. Nair in capitibus quae dixi,
aulcm vetcris Olympiadici (in quo nunc in Septem- ila legitur NuUus qui de reye tenct in capite, nec
:

brem, inlerdum in alios incidebat liyperberetaus ct aliquis dominicorum ministrorum, ejvs excommu-
Alexandrei, (\u\ Hyperberetceum Oclobri perpetuo nicetur, ncc alicujus eorum teri ce sub interdiciopO'
conjunxit, discrimen minime advcrlebant. Vide de naniur, nisi prius dohnnusrex, si in regno (uerii,
hac re incomparabilem V. Joseplium Scaligerum convcniatur vel jvstiiia cjus qui, velut piaelcclus
De en)endat. temp. lib. I, § De periodo Macedonica pra'torio aut pro-rex, regias ilio sevo vices agebat ;
cestiva. Caelerum sanctio quam diximus Guiliolmi et capitalis Angliae jusliliarius etiara indigitabatur),
regis ila sc habel in ejus ad Rcmigium anlistitem sifuerit exira regnum,uirectumde eo faciat, etiia
Liucolniensem rescriplo. ut quod pertincbit adregis curiam ibiterminetur,et
Willielmus, gralia Dei rex Anglorum, comiti-
I'
de eo quod spectatadcuriam ecclesiasticam ad eam-
bus, viceromitibus, et omnilms Francigenis et dem muiatur, ui ibidem terminetur. Habentur vero
Anglis qui in episcopatu Remigii episcopi terras comiiicrum illorum cajiita tum apud Gervasium
habent, salutcm. Doiobernicnsem ct Roiierum Wendoverium ikss.
< Sciatisvos omnes, » etc. Yidcin Willeimo. tum apud Jlatthaeum Parisium (licet depravale)
 '620 EADVERUS M0N.\CI1US CANTUARIENSIS. 540

cujui Historiaj pars prior, quje a Guillielini I iniliis \ Slofanus Slirman, 1.

ailanniiin Ileiirici III (locimum noniini protcr.dilnr, Ti:rchil, IV.
\\>nJo\erio, untlc exscripla est, loUi (lebelur. Sed Ilarold, 11.

ct alia eorum occurrunl alibi exeniplaria. Cx-

(a) Osbemus F. Richardi, I.

teruni omnes
qui quocun^iue jure clientelari fundos Cri.-tiain, I.

rei;ios obtinebaut, liac lcgo iniollexit Robertus Glo- Liiith Monialis, ir.

cestrensis comprehondi. Isenim rhythmis .Vnglicanis

historiam noslram us^jue ad suum (uempe Ed- Hse masurre pertinonl ad lerras quas ipsi barones
wardi I, ni fallor) aevuiu coini)lexus, narrat quibus- tencnl o.xlra burgum, el ibi apiireciala sunl. Praelcr
uain ex capitibus istis rofra^jalus fiierit Thomas Chri^tianara hic ot Luilham, omnes regis baroiies
archiepiscopus Cantuariensis sub Honrico II, atque eranl, qui nempo cxii supcrius dictas doinos possi-
tlebant. Alia quae raox aliorsumadnotata, htec tem-
lioc quarta >ede collocans ita in exoleluin sua? aela-
tis scrmonem transferro se pulabat.
pora speclant, lucoin hic de Baronis ejus «vi noiione
prirbebuiit, miiiislros autem liic dictos inleliigo eos
The verthe u<ns ihatnoman
that ofthe king huld qui otiiciis sive palalinis, sive urbanis, sive rusticis
[ought. fuucti, regii famuli habebanlur. Neque alios fuissc
In Cheiforineni Scrvisc io Mansing vere brought. autumo tainoset scrvientes reqis in ccnsualibus Gui-
iiote thc Wardeuis ofholy Chirch ihal brought him liolmi, quas memoravimus, talibus vocitatos. Quam-
\thercio. plurimi oiiim ibi tainorum occurrunt nomino, id est
Tlieking sede oris Bailifes ivas he had misdo. D thegens, unde laini Latine quod ministros inter-
;

And lokedverst were thei to amendinent ii bring ; pretatur. Neque aliud vocabuluin esl (si originem
And botchy Wolde hy their leve do ihe Mansina. spectes) (juam diemler Holgicum quod Kdienen^hoc
Observatu autem dignissimum hic, quod narrat est minisirare, oItou ihegen vesiigia satis servat.
Radulpluisilo Diceto, decanus Loudinensis, sub aniio Uude dienst-knecht eliam famiilus est, el dienst-
1ir)3 :" Thomas,
: inguit, arcliiopiscopusvacantem maeght ancilla. Nam knectit masculum donotal, uli
Kcclcsiain Ainofordife conlulit in Laureiitium. Wil- item apud Saxones nostros. Exomplum meinini ia
lielmus, villa; dominus, slbi vindicans jus paironatus prognoslicis aliquot de parlu, Sa\oniC(^ conscrijilis.
in eadom Ecclesia, Lauronlium expulil. Archicpisco- Porrige, inqiiil aiictor Anonymus ms., gravidjc inu-
pus euin excommunica^il, quod quia nnniine certio- liori lilium sirnul ot rosam atque adeo ut suo arhi-
ralo rogc, focisset, maximam rogis indignatio- tratu ulrum horiim maluorit, eligat ; " gyf hoo
nem incurrit. Asscrit nanKjue rex, juxta dignitaiein iiyiiilh Lilian, heo cjciilh cnylh, gyf heo nymtli ro-

regni, quod nullus capilanoorum, nullus mililans san, lu'0 ca;nth inpodon, quod soaat,5i liHumpre-
.>

regi, ni;llus minister regis, nulius scilicet, ut vulga- henderit .masculum (\A &<•{ g\\\\\\) si rosam femellam ,

riter loquar, dc rege tenens in capite caslellum, /larie^.Miuistros aulem illos regios iwetainos ol ser-
villam. vel priPdium, citra consciontiam regis, est vicntes, in tabulis illis ceusualibus, itaootatoshabe-
cxcommuiiicandus ab aliquo ne super hoc rex
; .<=i mus. Cola venaior, Ulvielvenaior, Godwinus accipi-
ccrtioralus non fuerit, igiioranlia lapsnscommunicet trarius, Hugo latinarius, )liloportiirius, UcrberLus
excommunicato, capilaneum suum venientein ad se camernrius, el hujusmodi. Lifi/iariasautemeslidein
vol invilans adosculum, vol recipiensin consilium. » p quoAinierpres unde et Latimer eadeti notione
;

Ratio Io;,ns jam dicl;o baroncs,

redditur, et quid usuipaluin. Latina? nempe linguae porilum, caJleras,
quid miiiistri in ca dciiolent, luculonlius oxpliralur. qua) 111 Lisu, ila calluissecxislimabuut, ut genoiale in-
Noc vero iui iiitempeslivutn liic duco aliiiuot quae terprotis noiiion non immerito ei indedouanduui pu-
snb Guilliolmo scripta occurrunt do baroaibus tosti- tarent. Noque saue alios fuisse lunc leinpoiis ser-
monia adnotare. iit dc vocabulo census, qui eo aevo vioMtes a tlianis plaiie constat ex ipsis s.Tepe diclis
a'(pio hnc loco in usu, certius innotoscal. Ccnsualos tahulis. In Surriensis nempe jiagi cen^u Ibidem, O.s-
Guillielmi J tubute barnnos ad hiinc inodiim, iii wiildus, Tlieodoricus, alque alii ser^ienlum nomino
DorsetiiP consu, momorant. « lu Warliam de parlo niemoriiiitur, qui iaini indiscrimiiialim
laincii ipsi
S. Wandregisili suiil ibi xi.v donius slantes et xvii
; posleaslatim vocilanlur, Wiltoniae censu Ilor-
uli in
sunt vaslaljT. Do partibus aliorum baromim sunl ibi vaeus atipie alii luinislri dicti, servientes statim no-
XX dnmus slanl('S et Lx sunt do.-trucUe. El in luirgo minantur, quos Tainos ilem appeliatos liquot. Idein
dc Warawic (ita tabulat ilhf, in jiagi Warwicensis iii Coluiuo alque allis serviontibusiii D.-voiiiae censu

censu) habotrex indominio suo cxiii, donuis, ot ba- observandiim. Ibideni enim iicque alia natione, /«ini
roiies rogis liabcnl c.vii, do quibusomnibus rex lia- simul dicunlur. Ilmc etiam tainlande occurrii ineis-
bet geldum suum. dem labulis, id osl. iainorum ierra, seu fuiidus taiuis
Episcofxis de Wircoslro habel, ix masuras. peculiiiris. In Willonia legiinus yHlelmus comes
:

deditOvitil(inei'l Suindone et Cheurel, quio erant

Episc.opus de Ceslrc, vil.
lain aiide, proterrade insulld de Wihi, gua' perti-
Abbas de Covcnlrie, xxxvi.
Episco[)us (-oiislanlicnsis, i.
nebai ad jirmam ie Ainblesbirie. Et inSomersclia,
Come.i de .Mrlleiil, xii.
D (h; R.iberlo do Odborvile taino seu miiiistro regio :

Albericiiscomes, iv.
Uic lioberlus habuii uiiam virgalam quam tenebat
Ilugu de Gr('nlcmai>vil, ivmona^^hi habei.t i
Dodo libereW H. E. (idesi lempore regisEdwardi}.
Iluic nddila fuit Dolverlono manerium regis. )lodo
ilonricus de rorores, ii. |de eo.
Aarold, ii.
adjudicataeslcssctainland.U\.\c speclat piirasis illa
Roberlus do Slaldford, forensis Glumare ad Tainland, ipiod in Cestrin'
vi.
Ro;<eriiis do I.iiiy,
ccnsu occiirrit. Eo nomiiie fuiidum vindiciiro, id si-
ii.
giiilicat.
Ricliaidus Vci.alor, i.

Radulfii>d)! Liii!o-<i, i\. (10) Qu(f nulem in siccularibus promulgavcrit,

Ahba.s .Mii!mi':.'.;inieijsis, 1. olc. (Ilic Willolmi Coiiqiir.slorisLogos oxhibet Scl-
Williclmns Ili.avallet, I. donus, ipins cum jain iii Willrliiin, ad aiiiiiiin lllHo,
WiIIii.-Imii.-, liiiiii (^orhiicion, 11.
Piiliol. I. C\L1\, dedimiis, hicrocuderosuporlluiini
do .Magnavill,
(«oitiyidiis 1.
diiNiiniis.)
GoilVii de Wirce,
lii.->
I. (H Quod sacri canones fillos prcshyteroruin guos
I

(iislcbiilusde Ganl, II religioiiisordo noii ornai n snrroruin ordinum pro-

Gislolicilu^ Uiiili, 1. mot inne removeatil .'l'uU*\ii\n vorbis ideiii iiariiitura
.Niclioiaiih Dali.^larius, 1. Radiilpho dc Dicctu dcraiio, rognantc Joanne Londi-
(a) Vidc JoQii::i,< SnriNbiis, opisl. l;'.ll ot \ilam Thoin:i> Caiituiiriensis quaiii Quadriloyium dicimus.
/vl IN IIIST. r<OV. SELDENINOTA\ '.42

ntnsi, (;ucm in Hi^loriain suain in codiciinis inss. A lotius monasliccTg roligionis normam, quam
jiimotini
complnriii ex Eadmero doproiupla in>o-
Ecrvislaiii, l;'.m pnvlalorum remissioris vitce
(piani huhilitorum
rui;^c palot. Cictorum quinain ilii canones ((piibus iliocebrosa voluptas climinuvcra, caute et paulalini,
hoc, adjccla cliani dc rolif^ionis, uli vocanl ordine, no reponlina mutatione lumultum gravarel, rclor-
condiliono, cautuin cst) aul sub Alcxandro II aut mavit. Et facta est ecclesia Sancti Albani quasi
decessorum ejus ali(|uo ? Annus
1071, quando
eral schola roligiouis et disciplinaris obsorvaiitiaj jicr
Komani aililjut LanlVancus, coinitantibus eum pra;- tolum reguum
Angli.-e. Atluleral nainquc secum
sulibus istis, alcjue tuiic tcmporis ob liane causain Lanfranci et slaluta moniislica a
coiisucludiiies
spoliatum ah Alcxandro narrant Eboracenscm. Nul- doinino papa morilo approbata, conscripta. Uude
lus aulem ejusniodi, si bcue inemini, re^ienlur aut odor bone famae hujus Ecclosiae Romanam curiain
in juris ponlifkii Ccminenlariis aut alibi cauon. cui cl romola regna illustrando praivolavit. » VA rnulto-
iniiia volusiiora suiil concilio Claromonlaiio ([uod ruin lam pra-latorum iiuam magnatiun feliciter ci
quinijucnnio aut circiter posl Lanfranci obilum, inclinavit.
anno nimirum 109.J, sub Urbano II iialjituin est.Vide (ii) Gundulfus nomine,ab endem ibi subrogatus
dicti conciiii canon 2o, et dist. 5G, Extr tit. De fiHis episcopatus est. IIiic spectanl quiR auctor priscus
presbijterorum, praeter Bernardi Papiensis, lib. i, ViliS mss. Gundulti Roffensis episcopi, de illius ele-
tit. 9. Joannis Gailcnsis lib. i, tit. alquc Ivonis '.), cliono tradidil. " LanlVanco, inipiit, ecclesiasticaj
part. VI, cap. ilO. Neque aiiud uitra jironunliarc dignitatis suminum apiccm iu Anglia tenenle et
audcnuis qu.am non liquel. nisi fas sit Eudincrum sapienler administrante, Rovccostrensis Ecclcsia suo
ineinorifE lapsus Iiic ot temporisanticipali po.slularc. B est pastorc dostilula, defuncto Ernosto epMscopo qui
Cum onim scripsit illc, oju^modi lex ponliticia vim monachus Sewardo, cl ipsi monaclia in episcopatum
oblincbat qiiaj tamcn Lanfranci eetato ininiine erat
; quidem succe.>scrat, sed in eo anuo tanium dimidio
nata. Ciiutius igitur G. Malmesburiensis agil duni id vixeral. Volens autem pontifex ut ex morc anliiiuo-
genus canoiicm non adjicit, sed quod tilius esset rum monanhus succederel monaclio, cogitare o-pit
lircsbylori duntaxat, ideo spoliatuin Eboniccnsoin quein poLi;simum monacliorum oiigere posset, qiii
scribil in LimlVanco, uli alii nonduin odili. Rom;r! hoc onus sibi injunrtum portare valdet. Cogitanti
enim, eliam illo aevo, sacerdolum filii pro spuriis taineii (iuudulii cilius occurrit saactilas, qutf! jam
habili ; quod satis clicitur ex jure ponliticio anti- ccrlis cxporimeniis satis ci fuerat approbala. liunc
quiori apud Gratianuni dist. 32 ot 33. Loge antem igitur, habiiO cum .-^apionlibus consilio, ab pontifi-
Judaica, uti in aliis nonnullis, ita in hac re tunc catuni elogit, et ut ejus eleclioni rex assonsum prse-
nixi pontiticos Uomani spurios a sacri ordinis di^^ni- boret, ip.-um Iran-mcrinas ad parlos ad rcgem
tate arcobant, atque inde erat quod sacerdotis lilius dii-oxit. Gaudio aulom ivx ropletus n on modico,
hic exuerclur sua.Lex autcm Judaica,quem exemplo quia occasionem Dci liominem exallandi invenerat,
sibi essc volebant, habefur Deuleroncmii cap. ^23, de cujus sanciitalejam ad oum satisclara fama perve-
Comni. 2n^T— .t:2 TlCD Nni fS id ost,A'o?j veniet nerat, poiitificis poiilionili;is jusiis libcns ass;;iisum
Mamx,cr in Ecclesiam DomiMJ. Manzer cnim ibi (quod pra;buit, et lionoro pouiilicalivirtim Dei dii^nissi-
inde p.a v^r'p sit el pio noliio usurj^alur alicubi cl
nuim judicavil. Accopla igilur Lanfi-ancus auctori-
tatc rcgia, pr^sules convocat, primores Roffensium
apud Giogontium et apud Ccdrcniim) Gra^cis inler-
jirotibus esl G mandat, regis et suam volunlatem omnibus pandit,
t/. t.6^y/\i; iialus, ot Arabicc in sacris
omnibus a.^sonsum praeboutibus et gaudontibns fide-
Biblis rcddiuir pliarucli alzanisou puUus trieretricis,
lem domus Dei disjionsatore^n conslituil. Non fuit
nli eliam in versiono Clialdaica qui Jonalliani Uzio-
obniiendi potestas, cum oum urgerel rogis magni ot
tribuitur. Vide porro si placet, di-l. tjG, cap.
lis filio
prajsulis t;inli auctoi'itas. Vox se indigniiin ciaman-
12, Apostolica, otc. 13 per vouerabilcm oxlr.lil.ryaj
tis opprimilur, cum quo sa chimal indigniorem 00
filiisint lec/ifimi.
dignior acclamaiur. Ordinalurilaquc vir vere dignis-
(12) Etipsemet scripserit. Opus ab eo dc iis robus
siinus opi.vcopalu, Gundulfus, in K-clcsia Dorober-
scripluin desideralur. Videsis Bilsei Ceulur. xiir,
nensi xii Ivul. Aprilis, aniio ab Inearualiouo Domiiii
Script. XII, ubi scripta cjus onuinorantur, quorum
1077, uiidecimo vci-o advenlus Nonhmantioruin iu
pars inaxinia injuria lcmporis inierciderunt.
Angliam sub comile Guillclmo, rege poslmodum
{\i) Institutoei Paulo abhate. De abbate isto
Anglite nobiiissimo. Consecralus autem ex more
Blatthicus Parisius in mss. Vitis ojusdom ca^nobii
propriain,lendilinvisei'e sedein,tripudiantibusturbis,
iibbatum, h<iec scripta reliquit. « Rox Willclmus, de
Roticn<ein ingr.^dilur urbem,poutitica!i sede inthro-
inorle abbalis Fariiii ccrliticatns, ca^iobiain Sancli
nizalus inducilui', piajsul oinni vouoraiionc ex co
Albani vacans in manu sua tcnuit, ct exstirpatis
habolur. Rodduntur ei deniquo possosVioucs qu.tdam
silvis et depauperalis hominibus, opprossil. Et nisi
Roli"ousis Ecclesiie, quas pra^sulantibus anloccssoris
correptionibus Lanfranci refrenarotur, irrestaurabi-
bus suis Lanfrancus in sua tenuoi-al dilione. Ea
lilor totum ca^nobium doslruxissol. Eiricaciter igi-
vcro condilioue reddunlur, ut in E;ic!esia Roffonsi,
tur procuravil ipse Lunfrancus ut Pauius ejus con-
sicut jam prsesul uterque delibeiavcrat, monachi
sauguineus quoin sccuin in Angliani du.verat, in D
ponanlur. Audierant eniin ibi qiiondam monachos
abbatem pra^ticerotiir. Isle, natione Neustor, consan-
fuisse. uiide ad anliqua sludia redcuntes, monacho-
guinitale archxpiscopo Lanfranco propinquus, ct
rum iiiibi ordinem statucre saiixorunt. Tempoie
ut quidam autumanl, tilius, monachus fuil Cadomeii-
eigo bievi ohipso, occlcsia nova, veteri destrucla,
sis Ecclcsiae. I!ic ccclesiam bcali Albaui su.scei il
incipitur, officinarum ambilns convenientor disponi-
regcudam, j)iocui aiile dicto archicpiscojJO LanlVanco,
tur, opus omne iiitra paucos dios, Lanfranco pccu-
qui eunidem Paulum (iliali diloxit ainore, promolus
nias siibmini^trHnlo mullas, perHcitur. Igitur, pcr-
in abnatem anno gratiaj 1077, iv Kal. Julii, tompore
foclis oinnibus, quidam ex quinque tanlum cloiicis
regis Willielmi, regis majoris ot conquosloris, anno
qui ibi invcnti sunt ad rfligionishiibilum conlluoutes,
regni ijjsius xi. liic primus iibbas hujus ccclosia3 fuil,
associalis nuillis aliis. ad sexagonarium, el ainplius
posliiuam Anglia Nurlhmannisfuit penitus subjugata.
Ista iiar.c ecclosiam ca^leraiiue aidificia prarler Pi-
numeium iii bravi sub doclrina Patris Gundulfi suc-
crovcre niuiiachi. Ilis Gundulfus vivcndi spocuium,
slorium ct Pinsinochium rca^dificavit, ex lapidilius
his luiius rclig or.is faclus cst documeiiluiii. • Ilacle-
et legulis voteris civitaus Vorolaniii, ot malorie
lius auclor ilh; anoi.iynuis mss.
ligncii quam invcnil a prajdocossoribus suis cullo-
ctain ct reservalam. Dilaverat oni:n ipsum arclii- (!.)) Ip-^e inde ,i'\c. ,cou ft ritialu sub tcstiiiioiiio re{iil

cpiscopu.s Lanfiancus, ct ipsuni clcclum liicsauro sigilli scri\)tareli(iuit. Tiini in nis. codice opistola-
multiplici roddidorat abundanlom. Isto quoque Paii- rum Larilranci lum apud G. jMiilbeshuiionscm in
lus abbas vir religio.<us ot ologanler liberatiis ot ia lib. III. I)e geslis rcgiim ol Dc ponlitk-um gestis i,
observanlia oidinis rogularis rigidus et prudeiis, ct iii .\nliquilalil.ns !v:c!o?!a> Brilaiii:ia! pag. 111.
 .

liADMERUS MONACHUS CA.MUAUIEXSIS. 541

alibi oliam. acla dohac re hahontiir, Sod vero, iii \ ipsas iorra> ctiain parvum quidquam clamarot.
Liiifranci opistola illa qiiam ail AloxatKiriiiii lli>iM-i- Slokes vero ol Devintune ct Fraconbam leddidil
ptiiin insorit Malbesburieiisis, initiaiiiu oral oa pno- ecclosio SiMcli Andro;o, quia de jurc ipsius eiclo-
tormitli qii;r loctu dignissima, ex ms. codico Barj- sia; antiquiUis hierunl. Et in oodom placito non
niiis primo iii hioom odidit. vido cum tom. II, soluni istiis praMoriiinatas el alias lerras, sod ct
anno 1072, ol ]iart.ii, lom. III. Cnncil. iioslrcmn^ onines libortalos Ecclo>ire su;c. ol omiies consuolu-
editioiiis niniaii;o pa?. 'i'.\\ dines sras ronovavil, ol renov;i!as ibi diratiocinavit,
{idDispositnapud Pinned:)iepr'nici.puin convcntu. Soca, Saca, Tol, Tcam, Fiymenu, Fyrmlhf, Grilli-
Quajnam in illo oonvonlu acta sinl, el qiia judii ii brechs, Foresteal, flaunfat'», Infangcnnlheof, cum
Ibrmula, lucuientius e.\ hisloriola quam in codice omnibns,aliis consiieludinibusparibus islis \eIniino-
ms. RotVensis Ecclesia) comporimus, edoconuir. ribus i>tis inlcrris i-t in aquis, in silvi>, in viis, et in
Eamcumepigraphequamindicto codice pi^sesclert, pralis, ot in omiiiLus iiliis robus infiM civilatom ot
subjiingimus. extra, infra burgiim ot cxtra, el in omnibus aliis
De pUicitoapud Pinendenaminter Lanfrancum ar- locis, et ab omnibus ho-
illis probis et sapienlibns
chiepiscopum^et Odonem Bajocenscm episcopum. minibus qui at!'uerunt fuit ila ibi diralioiiinatum,
« Tomporo Magni ivgis ^\'illielini, qui .Vnglicum et oliam a loto comitalu rocordalumiilqie judicalum
regHum arinis oonqnisivil, ct suis dilionibus sub- qiiod sicut ipse rex tenet suas t^rras liboras el
jugavit, contigil Odoncin B;ijoccnscm oi)iscopum, quiotas in suo dominico, ita archiepiscopus Canlua-
et ejusdem rogis fratrcm multo citius quam Lan- riensis lenel suas terras omnino litieras et quielas
franciim archiopiscopnm in .\iigliam veiiiro, atquo g in suodominico.lluic placilo inlorfuoruiit Goisfridus
in comil;ilu do Choiit cuiii inagna ])0tenlia resiilere, episcopus Constanliensis, qui in lo'"0 rcgis fuit ct
ibi(jiio poloslatom non modicam e.xercere. Kt quia juslitiam illam tonuit. Lanfrancus aivjiiepiscopus
illis diebus in comit;Uu il'o quis juam non crat, qui qui, ut dictuin est, placilavit ot totum diratiocinavit,
lanta? fortitudinis viro rosisloro possot, propter iiia- comes Canlia), videlicet pr;ediclus Odo Bajoconsis
gnam quam iiabuit pole-tuem, terras comi>hiros episcopus, Ernoslus episcopus de Roveceslria ,

de arcbiopiscopatu Cantiiarboriic ot consuotudincs .Egelricus episcopus de Ciceslra, vir antiquissimus,

noanulias sibi arripiiil aique usurpans su.t doniina- ol iegiim terraj sapieiilissimus ( jui ex pnoceiito re-
tioni ascripsit. Postea vero noii multo tompore, gis a Ivoctus fuit ad ip?as antiquas logum consuotu-
contigil prfofalnm Lanfrancam Cadomensis occle- dines discutiendas et edocendas in una qu;idriga)
siae abhalem, jussu regis, in .\ngliani (]uo(pie vo- Richardus do Tu lobregge, Ilugo de Monto Forii,
nire, aliiue in arcliiepiscopali.i CanUiariensi. Doo Williolmus de .Vrces, Haynio vicocomes, ot alii
disponente, lolius .\iiglife regni primatem sublima- mulli baroncs regis el ipsius archiepiscopus atque
lum esse. Ubi, dum aliqaandiu rosideret et antiipias illorum episcoporum hominos mulii, ot alii aliorum
Ecclesia; suae terras miiltas sibi doesse invenirot et comilituum homiuos otiam cum toto i^lo comitiilu
suorum negiigontia anlecessorum illas dislribulas mult;e el magn.Te auclorilatis viri, Francigenie sci-
atque dislractas hiisse reperissot, diligonter inqui- licot ol Angli. In horum omnium pra^sonlia mnllis
silii et benc cognita verilale, rogem quam citius et aportissimis ratioiiibus domonslraiuni fuit qiiod
poluit et non pigre indo requisivit. Pr.iJcipit ergo rcx Anglorum nullas consuelu lines liabot in omni-
rex coniilalum totum absquc mora considere el G bus lorris Cantuarionsis Eccicsiai nisi solummndo
homines comitaius omnos p^rancig mas et pr;pcipne tres. El ilho Ires, quas babel, coiisuetiiiines li;e
Anglos in autiquis legibus et consuetudinibus peritos siint una Siquis liomo arrkiepiscopi e/]odU illani
; :

in unum convenire. Qui cum convenerunl apud regalem uiam quivvadit de ciuilate in [al.c/i«l civi-
Pinendonam omnes pariler consederunl. Et quo- tateni-^iay-i Si quisarboremincidit juxta rega-
'

niam nuilta placila do diratiocinalionibiis lerrarum lcm viam et eam super ipsam viam dejecerit.D<i istis
et verba de consuotudinibus legum inter arcliiepi- duabus consiiotudinibus (lui culpabiles invcnli fue-
scopum ol pncdiclum Bajocensem episcopum ibi riiit atquo detenli, dum lalia faciunl, sive vadimo-
surroxerunt, et oliam intcr consuctudines regales, nium ab ois acceptuin fuorit sivo non, tamen in se-
et archiepiscopales (luje prima die expediri non po- culiono minisiri rogis ot per va;limoniura emonda-
luerunt, oa causa, lolus comitatus por tres dies bunt qua? iujusle o;nendanda sunt.Torlia consuotudo
fiiit ibi detontus. In illis tribus diebus diratiocinavil talis esi Si quisin ipsartUiali via sanijinem fwie-
:

ibi Lanfraiicus arcliopiscopus plures icrnis quas rit, aut komicidium vel aliud aliquid fecerit, quod
tunc ipse opiscopns ot liomiues sui tonucrunt, vide- nullutenus fieri licet, sidumhoc facit deprelwnsus
licot, llerohcrliis filius Ivoiiis. Turoldus de Rove- atque detentus fuerit,reqit emendahit. Sivero depre-
cestria, Radiilhis di; Ciirva spina, Ilugo de Montc heji^ius ihi non fucrit, et inde ahsque vade dota semcl
Forli, cim oninibus consuoludinibus ot robus qiuL» abieril ,re.v al) eoniliil jusle exigere polerit .'^\m\\\[<iv
ad easdem lerras jioriinobant ; sciliccl Ra:ulfe, fiiil ostensurn in ojdem placilo qiiod archiepiscopus
Saiidwic, Ralebnrg,monaslerium do Wodelune, Cantiiarien.sis Ecclesiae in omiiibus lori-is regis el
Lunning cum terris ct cousueludinibus ad iiisum D comilis debot miiltas consiiotudines jiiste haboro.
monastcrium portinenlibus, Sallvude oum burgo Etoiiim ab illodioqiio chmditur Alleluyi u-;qiie ad
llotlie ad Sallvud(! iiorliiicntc, Langporl, lliwcn- octavas Pascha', si (luis s;iiigiiinem riuk-ril, arclii-
dennc, Rokiiige, DcUingo, Prestilnnc, Sa.nlorhorste, opiscopo omendabil. El iii omiii loinporo lain exlra
(^aliellio, Oipintiino, l'"inesford. Quatnor Priobendas quadriigesimam (luam iiifra, quicunqiie illam culpain
Brocjio, do Riwcnlune, Stokes ol novinliine. In focorit qiuo cliildwilo vocatiii", archioiii>co|iiis aiit
Siilliroia, favoiile re;,'!; Wdli-lmo, dicaliociiiavit ipse lolam aiit dimidiain omeinlalionis partora habol.it.
arcliiopi.>co[)us .Miirl claciie. In Loudniii;i moiiaste- IiilVii Quadragosiinain (|iiidom, lolam, ot oxlra, ant
riiiiii .Siincl;i; .Mariu;, cura lcrris ct domibus quas lolam iiut dimidiam cmoiidalionom. liabel oliaiii iii

Livinguos presbvtcr et nxor illius habiioriml in ; eisdem terris oranibus (iuajiumque ad curain el sa-
MidloM-re liorglins, llois;im; in Rochingoamsiro, iiitora aniinariini vi loiilurportinoiv. Iliijns placili
Ri~obcrg;im, Haltiine; lii Otonfordsiri', Riwciilimo; miillis lcslibiis miillisiiiie riilionibtis dciofiniiiatiiin
in <;asl-oic Sii>to(lo, in Sntfolcliiji, !"racbciiham . liiioin poslqiiaui rc\ aiidivit, liiiidavit. laiid iiis ciim
Ilem sujior Radiilliim do Curva spiiia. I.\, solidiitas consensu omniiim piincipum siiurum coiilirm ivit,
de iia>liira in Groani. Kt omnes ilins lcrras ol nlias cl ul doinceps incorrnpliis porsevoraroi, firmilor
diriilioc iiHvil cum omniliiis consiictudinihns ot ro- piiTcepil. Qund proploroa .scriptnm ost liic, nl ot
hns (|ii:i' ad oasdi m loiriis pcrliiiobaiit ilii libcriis fiiiiir.T jfloriinm nioinnriii' proliciat, cl ipsi fuiiiri
iii

Btqiio (piicl)is, ()iio(l iii illii dio (|iia ipsiini pliicitiim ojiis.iom i;ccl''si:o Chrisii C.antii.irieiisis siiccossores
limtiim fiiii, nnn rciiiaii>it bnnio in lolo rogiio An- .sciaiil, qii;o ol ipi:iiita iii di'/iiilalil>us i|>siiis Ecclo-
^lia- «pii aliipiid ind«> ciilnniniaroliir, iie(|iic siipcr
W6 IN HIST. NOV. SELDENI NOTiE. 546

sisD a Deo lenere, alquo a regibus et principibus A Benedictinam Gregorii familiam fuisse vultBaronius;
hujus regni aclerno jurc debeant exigere. » atque is, ni fallor, hoc primus voluit et receptis-
Ncquc inlenipeslivuin est liic meminisse quod simae velustalis sententia; deraum reluctari ausus
tam dc singularis arcliiepiscopi tunc temporis pra;- est, duclus nimirum conjecturis, nec sane contem-
lenso jure, quam de senlentia secundum ecciesias nendif, nec magni sane ponderis. Vides s. Annalium
S. Trinitalis el S. Augustini dala, in labulis ssepe tom. VIII, sub anno 596 et quse in eum scripsil
nominatis Guilielmi ccnsualibus compertum est. Vandenzypius locis jam dictis. Fateor, apud veteres
« Archiepiscopus calumnialur (ila tabulge illa3 in rerum nostratium consarcinatores minime disertis
Cantia> censu) forisfacturam in viis extra civita- (si bene memini) vcrbis alicubi doceri Auguslinum
tem ex ulraquc parte ubi lerra sua est. Quidam ox sodalitio fuisse Benedictino. Sed praecise
pra^posilus Brumaimus nomine T. R. E. (idest tem- monachum dunlaxat vocari saepius. Et Augustinum
pore regis Edwardi) cuepit consuetudines de extra- ct alios plures cum eo monachos legimus apud
neis mercaloribus in terra S. Trinilatis et S. Augu- Bcdam quem plericiue sequunlur. In voteri item
slini, quiposteaT.R.W. (f^m/;o?r /{. Williehni) anle Chronico Saxonico ms. sub anno 390 t Iler Gre- :

archiepiscopum Lanfrancuin et episcopum Bujocen- gorius papa sende to Britene Aguslinum nid wel
scm recognovil se injuste accepisse, et sacraniento manogum munecum tha godes word Anglatheode
faclo, juravit iiuodipsaj Ecclcsiae suas consuetudi- godspellcdan. » Hoc est: Hoc anno Gregorius papa
nes quietas habuerinl R. E. [regis Edwardi) tem- in Britanniam misit Augustinum monachum cum
pore. El cxindc utraeque Ecclesia; in sua terra ha- quamplurimismonachis,quiAnglicancegentiverbum
buerunt consuetudines suas judicio baronum regis B Deiprcedicarent. Neque aliter, ad haoc rem, men-
qui placilum tenuerunt. » Lalre eliam jara dicla; lionom ejusdem fieri apud veteres reperio. Sed
apud Pinnedenc .senlenliiie meutio est in eisdem ta- intcrim, xou monachus, nullis familiae notaadjecta,
bulis. Nam in Cantige censu, sub indico iatifundio- de iis qui apud majores nostros eo nominc merao-
rum Roifensis artistilis. » Estoclies manerium (ita ranlur, dictum, somper (nisi memoria me fallat)
legitur, quod stokes in memorata sententiae historia) lienedicti7ium inlerpretatur, uti apud Graecos fere
fuit et est de episcopatu Rofiensi; sedGodwinusco- Basilianum. Accedit etiam coenobii S. Salvatoris
mes. T. R. E. emit illud de hominibus qui illud Canluariff; incolas Benedictinae familiae enim ab
tenebant de episcopo, et, eo ignorante, facta est ipsis incuuabulis semper apud nos esse habitos;
liaec venditio. Postmodum vero, regnanto Willielmo saltom nihil occurrere in velustis quae hic lestimo-
rege diratiocinavit illud Lanfrancus contra Bajo- nio esse possunt monumentis quod alius cujuspiam
censem epicopum. Et inde est modo saisita Roflen- familiaj nomen unquam aut induisse eos aut
sis Ecclcsia. « Quin et illud de publicarum. quse oxuisse aut suadet aul omnino innuit. Et apprirae
Cantuariae proxnne iuserviunt, viarum fossionibus huc facit illud Bonifacii ponlificis Romani in litleris
mulclisque ob earum violatum jus, ad hunc niodum suis ad Ethelbertura : « Fili quod
gloriose, inquit,
ibidem memoratur. Concordatum est de reclis cal- ab apostolica sede por coepiscopum noslrum Melli-
libus qua habuerint per civitatem introilum et tum postulastis. libenti animo concedimus, id est,
exitum quicunque in illis forisfecerit rogi cmcnda-
: ut vcslra benignitas in monasterio in Dorobernensi
bit. Siniililor de callibus rectis exlra civitalcm, civitatc constiluto, quod sanctus doclor vesler
usquc ad unam leugam et in perticas ct ni pedes. Si q Augustimus beatae memoriae Gregorii discipulus
quis ergo inlra has publicas vias intus civitatem vel sancti Salvatoris nomini conserravit, cui ad praesens
extra foderit vel palum fixorit, scquitur illum prfepo- pracesse dignoscitur ddectissimus fraler noster
situs regis ubicunque abierit, ct emendam accipiet Laurentius, licenter per omnia monachorura regu-
ad opus rogis. » larilcr viventium habitationem staluat apostolica
({&)Pr(Ecepit Augustino ut eiusdemordinisviros, auctorilate decernentes, ut ipsi vestri praedicatores
cujus el ipse noscitur esse. Monachos nempe Be- monachi raonachorum gTegem sibi associent, et
nedictinos, G. Alalmesburiensis, in ms. codice Dc eoium vilam sanclitalum moribus exornent. Quae
antiquilatibus Ecclesige Glastoniensis, ante Augusti- nostra decreta, si quis succcssorum vestrorum,
numscribit n monaclios GlastoniensisEccIesige (atquc sive regum, sive episcoporum, clericorum sive
par est sane credere etiara caeteros) morc .Egy- laicorum irrila facere tentaverit, a principe aposto-
pliensium monachorum vitam degisse. Hinc (inquit, lorura Petro, et a cunctis succossoribus suis ana-
post adventum scilicet Auguslini) in diversis locis Ihematis vocabulo subjacent, quoad usque ([uod te-
ordinantur sedes episcopalos, construuntur monaste- merario ausu peregit. Domino placila satisfactione
ria secundum B. Patris Benedicti Regulam Deo mi- pLcniteaf, et ejus inquietudinis veram emendalionem
litantia, ita ut postea in geute Anglorum nuUi repe- faciat. » Aut igitur prima eujus auctor Augustinus,
riautur monachi quin fueiint B. Banedicti Regulam institutione sodalitium hujus coenobii erat Equitia-
professi. Inde his temporibus in monasterio Glasto- num aut Benedictinum. Neque enim dubitatur a
niensi citpil primo oadem regula exerceri quod Baronio quin et Augustinus et Gregorins Equitiani
prius fuerat more coenobiorum iEgypti. » Ms. codi- t\ essent, si non Benedictini. Si primo Equitianum
cem pro insigni sua humanilale quam studia nostra fuisset, necessura plane erat ul novatio ejusmodi
optime merentem perpetuo atque libenlissime postmodum accederet quae in Benedictinam Irans-
agnoscunt, communicavit mecum olim V. cl. atque rautaret. At non modo nihil ejusmodi reperitur, sed
omni eruditionis gonere summoquo judicio ornatis- in ipsis eliam incunabulis, a jam dicto Bonifacio
simus Thomas Allenus, Glocestrensis sodalitii, alque sancitur ut raonachi (sic ante legitur) qui ibi erant
coleberrimje Academiae Oxoniensis decus insignis- ab Auguslino instituti monachorum sibi gregem
simum. Sed minime credi volunt nonnulli, monacho- associarcnt et eorum vitam sanctitatura moribas
nim /Egyptionsium instiluta (quae pleno demensa exornarent, et ne quis omnino sancito illi adversa-
horreo habenlur apud Cassianum) in Occidcnte retur, gravissima cautum est interminatione, ac si
unquam esse recepla qua de re consule, si })lacet,
; jussissot omnes ejusdem familiae, ejusdem sodalitii,
Henricum Vandenzypium part. iii De raonaslico quo primum fuerant instituti, et nomen et mores
ordine S. Gregorii, cap. o. Atque fusius disputat perpetuo ibi servare. Neque sane, nisi mere tictis
ille in ejusdem libri part. iii, cap. 4, de Augastini habenda sit tidos, aut noA-ationis hujusinodi aut
nostri familia quam haud aliam fuisse, prajter eam noininis aut normaj transmutationis vesligium ali-
in qua sacratus erat S. Gregorius, est puto apud quod exstat. Qua de re diligenter etiam consului
omnes in confesso. Etiam ipse Gregorius satis testa- tabulas jam dicti caniobii, ubi quaraplurima eaque
tur lib. VII, epist. 114. ad Syagrium episcopum velustissiraa pontificum instrumenta, quibus muni-
Augustodunensem, ubi Augustinum quondam mo- tum est, coraperio hujusmodi vero transrautationis;

nasterii mei prcepositum vocat. At Equitianam, non neque volam comperio iieque vestigium. El videsis
Hl^ EAUMKKLS MONACIIUS CANTUARIE.NSIS.
Ordericum Vilalcm Hislor. ecclosiastic. lib. iv, pag. A carucatarum. In Cantixccnsu, in Ucnindene mansit
iil6ot !J17. .VI voro si i)nini.s iiiiliis Bencdictiiium Codricus ct tenet \\ acras in ahdio suo.El in Sus-
cj.-^cI caMiobiuni illud, eadoin ipsi arguinontainU scxia.Cctingley.-ilniar tenuit de rcge Edwardo, sicut
iMlio qua in conjcctuiis sui.< de (irogorio u.-^us est alodium Undo etiam alodiar'ii ct aloarii, clientelari
Baronius, Aiigusliniim Benodiclinjc familia) fiiis^e hoc jurc fundos, alodia diclos, possidcnles nuncii-
donionstraret. Neiiuo oniin dubitat ijise quin ojus- panliir.InSussexiseconsu.£,rt?!.s?H'iceC(;t/'ri?jMs tenct
modi fuerit anlistes quales ii»si so ialos ab antislite dc comite Dw, et de eo vis.aloarii. El quando mori-
asciti. Sed porro vidocinl liic quoruin interest. lur alodiarius [i\l legitur in Caiili;je ceiisu) rex inde
(17) Ckrisma lamcn a vohis accipiant. E.xstat habet relcvationem terr(e,cxccpta lerraSantcB Tri-
oadem ipsa opistola in coijico ms. opislolarum nitnfis. Et in censu llantoniensis proviucia) :Ilugo
<<

Lanfranci, iioquo ab hac omnino discropal pnotor- de Porl tencl Cenleford, et VVilliolmus de eo. Duo
quam quod tantum non tnmen, in oa legatur. lihori homines iii aloJium tenueruiU pro ii maneiiis
(IS) lotius AngluK, Scotia' ct Hibcrniau nccnon de rege Edwardo, tunc et modogeldabulpro v llidis.
adjacentium insularum matrem.Unc speclanlopislo- Terra cst iv carucatarum. In Dominio sunt ii caru-
Ise bincc in ms. Laiilranci cpislolarum
codice re- cataj et xx bordarii ct iv servi cum i carucata ot
pertae, quarum Eboracensis anti-
altera est Tliom;o quater xx acne pratri. T. R. E. et modo valet iv
stitis ad Lanfrancum, altera Lanfranci ad Wif^or- libr. cuin recop, c. sol. lisdem Williolmus tonet de

nion.^eiii ct Ccslrenscm episcopos. Ulraquc voro agil llugone unain virgalam ot dimidium iii (Jliatingcs.
dc eledo Orcaduni episcopo solemnibus sacris in Duo libori hominon tonuerunt de Alwino, scd non
dij;!iitatom ovohondo.Ilidulplio neinpe, cujusnomen g fuit alodium. Ibi ii bordarii et vi acne prati, valuil

quod in jain dictis liiteris niiniino occurrii, edisci- X sol., modo vii solid. In isto iiumh^edo ct in islo
inus ex Thoina Slubb;i30, voteri archiopiscoporum manerio lenet Picot ii, virgatas ct dimidium de
Eboracensium Vilarum scriplore, nondum edito. roge. Philelet icuuil in alodio de Rege Edwardo pro
mancrio, tunc et modo geldabal pro ii virgatis ot
Thoma'. archiepiscopi Eboracensis adLanlrancum dimidio. Torra est dimidiuin carucaiBe ct ibi est cuin
Cantuariensiumantistitcm cpistolay deUadulpho uno villano et ii bordariis et x acris prali. Istam
Orcadum episcopo sacrando. terram oalumniatur Willelnius de Chernet, dicens
perlincrc ad manerium de Cerdeford feiidum Ilugo-
Piissimo et sanctissimo Cantuariorum arciiio-
i> nis de Port, per haereditalem sui antecessoris, et
piscopo, totiusque Britannire suinmo pastori, Lan- do hoc suum teslimonium adduxil do nielioribus el
franco, Tliomas fidelis siius, elc. antiquis hominibus totius comilalus et llundredi, ct
Nisi pr;e<uinpluosuin sanclitali su.t videantur,
<• •> Picot contraduxil suum te.-^timoniuni do villani et
etc. Videin Lanfranco, Patrologiiv, t.CL. vili plebe ct de prajposilis qui volunt defendere per

Ad episcoposCestronsem et Wigorniensem scribit sacramenlum aul per Dei judicium, quod iUc qui
Lanfrancus, iit Radiilplii anli>titis Orcandum sa- tenuit lerram liber honio fuit el potuit ire cum terra
crandi niunori intersint. sua quo voluit. Sod testes Willielnii nolunt ;iccipcre
' Lanfrancus, gralia Dei, sancla) Dorobernensis legem nisi rogis EJwardi usquo dum diHiniatur per
Kcclesia,' archiepiscopus, voneiabilibus fralribus regom. Valuil xv solid. ct post viii solid. modo x
Wlfslano Wigornicnsi, et Pclro Gestrensi episcopis solidis. » Ilujusmodi suiil alia. Qualenam vero alodii
q jiis apud miijores noslros ajTO islo, in usu fueril,
salulem.
« Insinuavit nobis venerabilis frater Thomas, -> iiicertum ost. Quid alia? gentes, maxime Germani,
clc. Vide ibid. Franci et liuli hoc nomino intellcxerint, scire li et
De priscoetiamCaiituarionsium antislilum jure in ex Cujacii praefalionc ad lib. i Defeudis ct ad lib. ii,
Hibernia, nonJum scilicet impcrio.Vnglicano adjecla, tit. 17, pr.vter Ilotomani verba feiidalia, et qugesunt

luculeuta sunt lo>limonia eiHslol;o illa! Ijanfranci ad id genus cajlera apu juriscoii.<ullos vulgarissima.
1

Gothricum el Terdelvacuni lliticrniic reges qiice Ercqiioaliain porro vocabuli ddigcnlissime ex ve-
habentur intogra? in dicto ejusce episloiarum libro, toiibiis iiotatam hamemus apiid doclissiinum viriim
ct apud Baronium sub anuo 10s9, tom. II, publici Fredericum Lundebrogiuin in Glossario suo ad co-
juris primo facta? sunt. Alia item occurrunt apud dicorn lcgum antiqiiarum, in vcrbo Alode Juriscon-
Eadmerum ipiae Ikuic ivm plenius explicanl. Vide su!tis aiilem exleris a heneticio seu feiido ita [ilcrum-
S. Btjrnardum in Vila Malachiae. In Malliild;e porro quo dislingiiilur, ut, cuni benelicia solemnihus sive ex
reginac litlerarum ad Anselmum inscriptione, salu- legi', sive cx paclo pr.Teslalioiiibus cl couditionibiis

latiir .Vn>elmiis,/)ri/«a? sedis archiepiscopus, llibcr- sint obnoxia, alodia, velul xTr,tjiaTa i8io-£pto'pi!jTa
norum nmniumque Septentrionalium insulirum (ila Graccorum alicui ea dici niemim) sive agri juo-
qurn Orchadcs dicunlur,primas,\\Uhdb^\.nvin \\nc\m\ priuni danlaxal po.ssidentium jus agno>conios omui
lib. 111, opist. Dc Iliheriiia vero, ad hanc rem,
'.')'.i. ojusmodi liilei ipuc jiiramenlo praistito tieri solct
vidcsis Camileni Brilanniain pag, 735 cl 7G."). De professiono, oinni iindequaque servilio habeanlur
Rcoiia, consiile, si pliira velis, euimlem pog. 70r}, ot r» iiberrima. At pii in noslratis juris quo utiiniir coiii-
Polydorum llist. Anglic. Iib. xxiv, in Edwardo meitariis iiilid oiiinino liabemns in qiin liujusdouiinii
qiKiVto, anno li-71, prator Rogeriim linvodeniim sub foriniil.T vestigium est, oxtra miicani rorli' eam ipiaiii
annis 1180 ct 1192, ciiju^ vcrlja fcre transcribit Franckalinoignoseu/i7;t'jvjHieit'e;Hr).w/?j <mvocitamus,
Biron us tora. XII in cisdom amiis. qn;e ad orJinems.icrum tantuminodo spixtat, et nc-
{l'.)ilna!odium,('\c,., /;MH.?/rcHLlnalodiiiinlransirc qiio ccnsum nequc lidoi qiiam dixiinusprofessionem,
illo ano dicobaliir cliam cx solido conccdi. (juillicl. sed prcciim soliimmodo m patioiiorum seu domino-
.Malnie.^bLirioiisis lib. i I)o geslis ponliticiiiii, verha riim saliitcin elViindoiidarum olliciuin a clientibus
facicns de Ruli muniliiiontia in Ansidmiiin, urhcm oxigit ila
; tameii ut civili foro clieiis de oa rosibli
inquit, Cantuar'iir quam archiep'iscopus Lanfrancus noii possit. In c.oleris formnlis, quotqiiol apud nos
hahucrat e.t beneficio, isti conccss'U e.c solido. Idem aiil ctianiniim exsiant intogra} aul vestigia siia roli-

penc habelur e.v libularii-. monasterii S. Auguslini (picre, solcmnis lidci professio, sacramenlo lirmiila,
a;>nd V. C. Guillieliniim Camdenum in (.aiitio, jiiro exigitur, alque adoo ni ad unum oinnos iiimd
p. 238. S;upius occurrit alodium ct tcncre in alo- iios gloliio, bonolicia scii fouda, clionlelam
veiuli
dium in censualibus GMilliclmi primi labulis. In alicujus domini merito ac planissimo aut agnosciuit
rcnsu aj^ri Il"ntoiiicnsi RonceUc lcncl rex, lllffct
:
niit ngnosccrc debeanl. C:oloruin ad volustum ar-
tenuit dcTosti comitc,scd non fuitalodium. Ibidem chicpiv-oporuin in Caiituariii jus quod hoc loco mc-
oiiam Warochsellc tenct rex.Cueda comilissa tenuit
: inoralur spcclal oliiiin forsaii priicuni nuniisma
de Codwino coinite in alodium lunc geldaint pro v cujus pars allora Plogiiiuudi archicpiscopi, alleni
Hidis, modo pro n llidis ct dimidia Tcrra est x Eicmundi Cusoris iiomino ad hunc modum signata
9i9 IN HIST. NOV. SELDENl NOTii. BoO

esl. Protolypum servatur thesauro Goltoniano,

ia A nato, abstinerent ; (juod tam ccrtura est legis per-
ubi etiara nummum Cclnothi aichiepiscopi ctnomcn peluae tum non obtinuisse, quam ipsum judicii ritum
et imagineni prac sc ferenlem, me vidissc memini. postmodum cito in desuotudinem abiisse. Regiuni
Et pecuniae cuJendae jus quod raajestis merito autem quas inlclligimus mandatum ita se habet in
ceusetur, archiepiscopo ut urbis domino tunc tcm- Pat. 3 Henr. III, membrana !j, undo fideiiter descri-
poris (ita videlur) competebat uti forsan aliis op-
; psimus.
pidorum celebriorum, qua; Burgos vocamus, aut (. Rex dilectis ct fidelibus suis Philippo de Ule-
civitalum sive dominis sive dccurionibus. Atquc eo toi, et sociis suis itinerantibus in comitatibus
aevo, non sokmi(quodopinor) gaudebatjurecudendae, Cumberland, Weslmerland, el Lancaster, salutem.
quilibcl ejusmodi dominus, venmi etiam, pro suo " Quia dubitatum fuit et non delerminatum ante
arbrilratu, nominc suopte sivc effigie eam signabat. incoeptionem itineris vestri quo judicio deducendi
Postca vero (nom Celnolhus sub ElhehvUb rcge, cl sint illi qui reclati sunt de latrocinio, murdro, in-
Plegmundus sub Alvredo tloruit) caulum est, re- cendio ct his similibus, cum prohibitum sit per
gnanle Atholstano, ul unum dunUixat per imperium Ecclesiam Romanam judicium ignis et quae, pro-
Anghcanum atque idem esset ubique pecuniae gcnus, visum est a consilio nostro ad pra;sens, ut in hoc
quo abrogalum puto prislinum ac {)roniiscuum iilum ilinere vestro sic fial de reclatis de hujusmodi ox-
signandi morcm, ncque ullum postmodumsine prin- cessibus, videlicct quod illi qui rectali sunt de cri-
cipis efligieautnomine nummu:n pe-cussum adjocto ;
minibus praedictis majoribus, et de his habcatur
interdum sivo comitis provincialis, sive urbis aut suspicio quod culpabiles sint de co unde rectati sunt
oppidi domini, sive cusoriseliam nomine. Athelslani g (de quibus et licct regnum nostrum abjurarent,
autemlexila se liabelcap. 14 « we cwaelhon thaL an adhuc susficio essetquDd postea malefacerent) te-
myret sy oser ealle thaes Cynges anwealde and nan neantur in prisona nostra et salvo custodiantur, ita
man ne mynelige bulan porl hoc esijubemus unum
; .. quod non incurrant periculum vita; vel membrorum
per totum regis imperium fore nummigenus : neque occasione prisonae nostrae. Illi vero qui mediis cri-
quis illud extra oppidum cudat. Atque ex ejusdcm minibus rectati fuorint et quibus competeret judicium
legibus porro docemur Cantuariae plures fuisse ex ignis vel aqua;, si non essctprohibitum, et de quibus
instituto, moneta; cusores quam ahbi in Anoflia, urbo si regnum nostrum abjurarent nulla fuerit postea
duntaxat Londinensi excepta, ubi viii, Cantuaria; malenciendi suspicio, regnum nostrum abjurent.
vero VII, quorum regii erant quatuor, bini autem lili vero qui minoribus rectati sunl criminibus nec de

archiepiscopo insorviebanl, et unus cocnobiarcha;. eis fuerit mali suspicio, salvos et securos plegios in-
Vidosis etiam Edgari leg. cap. 8, et Canuti cap. 8, venianl de fidelitato et pace nostra conservanda, et sic
(20) Quod cervos regis ceperint. adjudicium rapti
. . dimittentur in lerra nostra. Cumigitur nihilcerlius in
judicantur. Venationes (scribit G. Malmesburiensis hac parle providerit consiliura nostrum ad praesens,
do Guillelmo ii) quas primo indulserat, adeo prolii- relinquiraus discretioni vestrae hunc ordinem pra?di-
buit,utcapitaleessetsupplicium,prendisse cervum. ctum observandum in hoc itinere vestro.ut qui per-
Alque Imc potissimum respexisse autumo Joaonem sonas hominum, formam delicti, et ipsarum rerum
Sarisburieosem lib. i De nugis curaUum, cap. 4, voritatera raelius cognoscere poteritis, hoc ordinese-
ubi de venatione loculus. « In tantam, inquit, qui- cundum discretiones et conscientias vostras in hu-
dam hujus vanitatis inslinctu erupere vesaniam, ut p jusraodi procedalis. Etin hujus rei lestimonium. etc.
hostes naturoe fierent, conditionis suae immemores, ^ Teste domino P. Wintonionsi episcopo apud Wesl-
divini judicii contemptores ; dum in vindictam fe- monasteriura xxvi die Januarii anoo regni nostri iii.
r uum, imagincm Ddi exquisitis suppliciis subjuga- Per eumdem et H. de Burgo justiciarium. »

rent. Nec verili sunt hominem pro bestiola per- Eadem formula memoratur in archivo scriplum
dero, quem Unigenilus Dei redemit sanguine suo. » esse ad alios nonnullos provinciarum judiccs, So-
(21) Examine igniti ferri. Id genus crimiuis apud mersetiae nemoe, Dorsetiae, Cantiae, Essexiae et
majores nostros purgandi reperitur, cum in nolis- Aerefordiae. Caeteros etiam, qui provinciis tunc tcm-
simaeEmmae, EdwardiGonfessorisregis malris, laesae poris judices pra^fuere, veri est simile cjusmodi
cum Alduino Wiotoniensi pudiciliae, insi-
antislile niandata accepisse. Animadvertendum vero interea
mulatae judicio, tum in veterum Angliae regum, uti est diu anle Henrici HI inilia, examina ejusmodi
Athelstani, Canuti, Guillelmi I, atque aliorum in- jure pontificio votita esse. Annus enim Henrici
scipientium sancitis. Ritusautemsolemnes in eodem tertius erat 1210 salutis humanae. Atqui ea, nou
adiiibilos ediscas licet ex verborum explicalione solum in epistola Alexandri II ad RaynaldumCuma-
Guillehiii Lambardi Archaeonomiae suae praefixa, num episcopum (ante Henrici nempe 03vum, annis
Vita Roberli Gcmelicensis archiepiscopi Cantua- cenlum supra quinquaginla at amplius couscripta)
riensis in .\ntiquilalibus Ecclcsiff Bntannicae pra;tcr velut illicita damnantur, sed ipsissima quae hanc
Glossarium Pelri Piihaji capitularibus Carolinis et rem spc.tabat epistola; verba in Corpore canonura
Ludovicianis inserviens. Neque duntaxat ferroignito, pontificiis jurisconsullis tunc temporis tristissimo,
sed etiam aqua nunc fervente, nunc frigida, judicia utpote auctorilate clarissimo (quod scilicet Gratiani
publica exercebanlur. Id tum locis quos diximus '-'
operae acceptura ferimus locum sorlita fuerant.
i

constat, tum apud auctorem iibelli quem Ranidpho Vidc, si placot, caus. ii, quaest. ij, cap. 7, g Purga^
Clanviilifi (nescio an recle) vulgo tribuimus mani- tionem, et Ivonem part. x, cap. I-d, et extr. lit. De
festum osl. Vide dicti hbelli hb. xjv, cap. 1 Roge- ; purgatiooc vulgari, cap. 3, Dilecti. Hsec uti alia
rum Hovedenum Annalium pari. i, in ann. 1176 ct cliam qua; fuere in judiciis exercendis examinura go-
sequente, p. 547 et 5G6 editionis Francofurtana;, nera nominabant antiquilus ordalltim, scu ordalia,
Ilenricum item Bractonium lib. iii De corona, cap. ul forma Latina vocabant, quod ndiil aliud cst prae-
16, § 3. Quee ad ejusmodi apud alias genles raorcm ter judicia. lude eliam hodie Alemannis et Belgis
perlinent, consulto praetermillimus. Duravit autem (quorum idioma opliraus est in compluribus veleris
in Anglia horum examinum usus usque in Henrici IH nostri sermonis intcrprcs) Urtheyl eldordeel judicia
lempora cum tam lege lata quam dcsueludine, sonnant, et Urtheylen ct dordeelen iudicHrp, uti etiam
idcpie ob revercntiam juris pontiticii quo diu antea urtheyler cl dordeeler judicem. Icl vero diserle asse-
prohibitus erat, prorsus evanuit. Neque enim aliud rilurcanonibus synodi Eanhamensis sub Ethelredo
sive in labulariis rcgis sivc alibi repertum puto de rege habilan. Judicium {ita in canonibus istis) quod
«'

hac re apud majores nostros sancitum, praeter illud Anglice ordal dicitur, el juramenta vuigaria feslivis
unicum quod in publicis anni lertii Henrici III ta- temporibus et legitimis jejuniis, sed et ab Advenlu
bulis liabemus, ubi provincialibus aliquot iudicibus Domini usquc post octavas Epiphaniae, et a Septua-
datur in mandatis, ut ea qu« instabal juoicii vice gesima usque xv dies post Pascha minime exer-
ab hoc examinis genere, utpole a ponlificis dam- ccantur. Dictse synodi cauones litteris mandavit
>»
 EADMERUS MONAGHUS CANTUARIENSIS. 55)

Wlstanus ponlifox Eboraccn^is, qiii siib Ellielredo, A nei dunlaxat, ut vocant, sed universis) ordinis sacri
cuni .4-]lphi-go CanUiariensC anlistite, pra-fuit.Etiain- viros in Ecclosiis solcmnem operam impendisse,
num iulcfiri logunlur iacoJice ras. perquani vctusto quod inde forte emanuil quod, velusliori saiculo,
el cleganli ejusce aevi cliaraclere, cxarato. ipsius etiam dignitatis auctores haberentur. et Nam
archiepiscopum Cnntuaricnsem equitcm creasse le-
(22) Qaiddamde epistola iibiolimnb Anselmo etc, ,
gimus; Lanfrancum scilicet Guilielmum secundum.
edila ct (/ir^c/a. E.xsfat epislola illa in toui III Ope- •Malmosburiensis monachus, lib. iv, Dc geslis re-
eum .Vusclmi. ^wx sequuntur autem hic de concilio gum, de Guilielmo, accessit, inquit, (avori ejut
Barensi jileraquo onmino haclenus desiderata erant. ma.vimum reruni momentum archiepiscopus Lan-
Atqui non contemnenda accessio inde tieri polest (rancwi, eo quod eum nutrierat,et militem fecerat.
diligenlissimo doctissimoque Bmio qui de iiujusce Quin de Bando cccnobiaroha Edmundoburgensi et
acti^s niiiil reperisse se fatelur prgcter ea qu?e Ead- llowardo adolcsoente strenuo, Ingulphus pag. 512
mcrus obiter in Anselmi Vita, et Mahne^bui-iensis edit. Lond. ; Patniumsuum, inquil, abbatem. Burgi,
iii primo De gostis pontiticum ineminerc. Idein di-
nomine Drandnm virum valdereligiosum, etc.,orfn7,
cendum de concilio Romano ii, sub Urbano habito, etse (ieri legitimum militem,pr(vmissa primitus om-
dc quo hicnoster pag. 53, 54 el 5:;. Vide Binium nium peccntorum confessione el eorum percepta
in C.oncil. tom. 111, part. ii, pag. 421 ct Mi. Opus
absolutioiie,instantissime supplicavit. Vidcsis V.C.
autem illud Dc proccssione Spirilus sancli habetur Guil. Caindcni Britanniam, pag. 120.
in Anselmi Operum part. i.
(26) Veiul, bruta atiimalia venundari. Si dcser-
(lZ)ln corona sedes illi posita est, quilocus non B vorum (quos vilains phrasi forensi dicimus) vendi-
tione noa loquilur hoc canon, non omnino capio.
ob<cui'i konoris. Gervasius Doroberncnsis ins. in
declamalione contra Roberlum abbatem S. Augustini
Eorum enim uli aliarum quarumcunque rerum, qiiae
mancipi, jure Caesareo, vocatac, dominium sive
(qiiain imaginationem, ut id genus alias vocal) An-
vendilione sive donalione, et Saxonum tempore et
sslmus, \Qqiu[,inCantua,riensiciuitateconsecratus,
Norlhraannorum riie transferebatur. Videsis chiro-
nh Urbano papa pallium suscepit, et tantum ejus
tjratiam kabuit, uteum alterius orbis papani voca- graphum Thoroldi de Bukenhalc apud lugulphum in
extremo. Neque sanc aut canon hic aut alia apud
rel, et in Angliam reverso pallium Eboracensi ar~
ckicpiscopodonanlum mitteret. Ita ille. Qui tanto nos lata lex id juris hactenus adeo rehxil, quin in
jurisconsultorum noslratium commcntariis passiin,
nominc dignus crat, loco eliam honoralissimo me-
censuit. Vide porro V. C. Guil. legibus, quibus utimur, consonuin agnoscatur. De
riio collocandum
Britannia; pag. servilulis jure videsis qu;c disputant Bodinus Dc
Camdeni 2.39.
repub. lib. i, cap. b, et Albericus Gentilis De jure
(24) Quce sagitta utrum jacla ipsum percusserit. belli, lib. 111, cap. 9.
Veterum plerisque traditur transfossum fuisse regem
(27) Archidiacones. Ita ms. code.x. Alque archi-
sagitla, quam in ferarum vivario, quod Novam Fo-
rfi«co«es (/>) dixit puto ut alii hypodiacones. Isidorus
rcstam dicimus, jactu infelici collimarat Gualtcrus apud Grationum dist. 21, cap. 1, Cleros. Hypodia-
Tyrellus, Gallus, Idque est receptissimum. At suge- cones Grcece quos nos subdiaconos dicimus. Sic eniin
rius, qui huic regi coajtaneus elTyrello familiahtate, ibi legitur, tamolsi in Isidori Codice (juo ulimur,
ut videtur, conjunctus, de morte ojus verba faciens. p edito neinpe a Bonavenlura Vulcanio, hypodiaconi
« Imponebatur, inquit, a quibusdam cuidam nobili
habealur, locus est in Originum lib. vii, cap. De
GualteroTyrello quod cumsagittaperfoderal, quera, clericis.Cajternum froquens in veluslis conoiliisusus
cum nec limeret nec speraret, jiirejurando sacpius est vocabuli diacones eteorumquae inde formantur.
au livimus quasi sacrosanctum asscrere quod ca die Concil. Agathensis canon 39, Vresbyteri, diacones,
ncc in eara partem silvac in qua rex venabatur ve- subdiacones, vel deinceps quibus ducendi uxoret
ncrit, nec euni in silva omnino vidcrit. Legimus in liccntianonest,etiamalicnarumnuptiarumevitent
Vila I.udovici Crassi regis Galliaram. » Sed accu- convivla. Et canon 49, Diaconesvet presbyteri, etc.
ralius muUo quam cffileri, singularia omnia, quae Et canon 65, Quoniam nonoportet diaconem sedere
mi-ieiam regis cndem et Tyrellijactuin fatalem atti- prcesente presbytero ,eto. Reperitur eliam diacones in
nent narrat Or.lericus Viialis in llist. PJcclesiasiicae casu recto in concilii Eliberlini can. 18, Tololani
lib. X, pag. 783. IV can. 38, atquc obiter apud Burchardum, Ivononi,

milites. Prisce enim ab Gratianum ncquc plura adjicerc excmpla est operae
(25) /Vg abbates (acianl
:

iiisigniorum Ecclesiarum antislibus, ritu solomni pretium.Iudo recentioros Gra>ci habent ctiam oiotxwv
aJlirbito, scu eiiueslris ordinis dignitate
mililiae pro oiaxovo;. Malaxus Poloponesius in Historia
lironcs donabantur. Code.x vctuslus de rebus ad palriarcharuin: 'Apasvio; Staxcjvpro Arsenio diacono,
cmr.obium Sancti Marlini de bcllo spectantibus, in et postca, 6'Tt ottoio; ^i^zi apyi£p£u; 'tptu; r\ otot- :?)

labulario provontuiim regiorum quod augmenlatio- x(»)v, etc. Nequc eleniin diaconus in rcolo eviatur.
7i«»idicimus Terras censualcs no n donct (abbas)
:
Tdin eniin in diclis conciliis auctoribusquc Latinis
ad /eudum. Sec milites nisi in sacra vesle faciat. D qiiain aptid Malaxum, ulrumquo iiidiscriimnalim
Vetus item diploina ccjeQobiarch.n Radingensi ab usurpalur. Eadoin analogia formabant Gr.Tci Ilot-
lleniico I concessum cl post a Joanue lirmatum :

Tp(i)v pro patrono. Hosychius in Lcxico uxTp^ove; :

lc-ras cemualcs non donet{i\hMs) ad fcudum. Nec

(aciat inilites nisi i nsacra vesle Ckristiin quapar- oi TTpwTot T(ov ot;t(oO£VT(ov TT^z Pti)aai'jOv •JToXiTsia; Otto
vuios suscipere modeste caveal. Maturos autem seu PtoijiuXou ixaxov ovte;. Thcophilus Anloccssor iiistil.

niscretos, tam clericos quam laicos provide susci- lib I, lit. 17 : 'O voijLo; 6 ouo^osxotStXTo; tou; TtotTf tova;
yiU (rt). Rcperio in part. i, Hen. IV,parl.ii, mcnib. xa\ Tou; Ttov itaTpwv^ov iraTda; ii^X tV^^o^J^twv ^TttTpo-
iM), nuni. 10, ol in publicoruin jiidiciorum aclis xu Tabularum patronos atque patro-
ttV xaXeT; Le.t
Triiiit. ii.Ed. iii. rot. 106, Bcrk. id ipsum occuint.
norum libcrosad eorum (liberlorum scilicoO tutelam
Oui diligentius de hac re consulerc volit, adoat In- vncat. Ila cliain frequeiiti.ssiino logilur liim apud
i,'ulpliiini in Ilistoria Crowlandonsi, Joamiom Sa- ubi ArtXtu-
Basilicorum auctorcm lib. xlix, til. I el -,
lisl..irieiiscm l)e nngis rurialiimi lib. vi, cap. 10 et
et >uperioris OEpo;, ait,xaTi 7TotTptovo;aTiii.orotbv(iYtovr,v oO SuvaTai
\.\, IVtr. Hl'iseii5eni, o|)ist. '.»1, .x»vi

ntiis sacranJis creaiidurum eqiiiliim armis, qui

iii
x.iyr\<jti.Libertus scilicol contra patronum (anw.^um
in rilualibus (qiiaj poiilinciis notris in usu el ma- actionem institucre non potcst. llarmenopolus alijuo
niia'ia dicla) atque rjusmodi allis cxilanl. ll<i'C cnim alii juri.scoiiaiilti (irffi<i ideiii s;opis3iiiio habcnt el

oiiinia .^atis odocciil in creandis equilibns inon Ual- vclcros in.scriplionos in Graecia tov TroiTpwva, pro

Ad militioe enim armat;c dignitatem intordum (h) Ita Ansclnuis lib. iii, cpist., Dc archidiaconi-
itt)
oliMii qui ^acri cranl ordinis, transfiigiobant. Vidc- hus, ctc. Ita apud Rogcrum Hovcdeiuim parl. i,
6is Malh. Paris., pag. 88i edit cdil. Londinensifc. pag. 270.
 .

553 IN HIST. NOV. SELDENI NOT^. 554

patronum, quod legimus apud Janum Gniterum, A videbatur, sine ejus connivenlia non fieret ista
pag. 595, num. 11 cl 12. mutatio ne dioccesis ejus pateretur injuriam, si in-
(28) Ut quoniam ratio Chrislianitaiis id utile fore consullo suo episcopo, alius in eum induceretur
suadebat. —Christianitas et ea quae ad Christiani- episcopatus. Propterea oportuit ut futurus episco-
tatem pertinent passim apud Eadmerum atque alios patus aliquam haberet parochiam, quam sibi im-
illius sevi scriptores. Functionera episcopalem atque pertiri de Lincolniensi Bcclesia canonica justilia
fori sacri actionem et administrationem seu officium cum a)qua compensatione postulabat. Dalum est
episcopale, ut usilalius ajipellalur denotant. Col S66, itaqiie maneriumde Spaldewic Lincolnicnsi Ecclesia;
vides omnem Christianitatem in An glia fere periisse. in ejusperpetuumprocommutationeepiscopalis curae
Et col. 381 omnem auctoritntem exercendce Christia-
, super pagum Grantebregentem, et finito hoc inter
viialisilliadimerecupiehat.X\\As\iait]\\%mQd\,»X(\\ie regera et Robertumepiscopumsecreto negotio (rao-
generali Christianorum nomine, in edictis imperalo- nachis omnino inconsultis, Ecclesiae filiis et igno-
rumveterum,episcoposspeciatim designari voluntju- rantibus) Hervaeus episcopus cum lilteris regis ad
risconsultinonnulii ad. 11, Christianos,C.Deepisco- confirmandum hoc propositum Romam destinatur,
paliaudientia. Hincapud nos fora sacra quibus, jure Quo veniens impelravit quae petiil, ad regem et
nempe communi subnixis, aut episcopi pi-aesunt, aut ii archiepiscopum et comprovinciales episcopos, litte-
qui eonomineepiscopos, iitpote quos provocare licet, ras apostolicas super sua causa quales optabat re-
suspiciunt, Curice Christianitatis e\.\^mn\\m vocitan- porlans. Quarum lextum hic subscribi, nec oliosura
tur. PrimoChristianitatis vocabulum, iegeraCliristia- est nec onerosum. »
nara seu venerationem Chrislianam, et Christianura B (a) Quod HervcEUs a domino papa mandatum obti-
cultura generatim sonabat, utividere est in C. lit. nuii ad regem Henricum de promovendo abba-
De Apostatis, 1. 4, et C. Theodos., tit. De specia- iiam de Ely inepiscopatum,etconstiiuendoeum
culis, 1. 6, C. eo(i., tit. De decurionibus,\. 112, C. illuc in episcopum.
eod., til. De Judceis, coiUcolis lib. xix, alibi ilera. « Paschalis episcopus servus servorura Dei, dilecto

Sed postea funclio atque jurisdictio illa quae in in Christo filio Henrico glorioso regi Anglorura,
gerenda Christianse reiigionis, seu Christianilalis salutem et apostolicam benedictionem.
aut politiae ecclesiasticae cura potissiraura cxerccn- « Omnipotenti Deo gratias agimus, » etc. Vide in
lur, Christianitas etiani signanter dicta sunt atque ; Paschali II, infra adan. 1118.
iiide sacrafora, Fora Christianitatis \oc\\.B.[a.. Alias quoque litteras raisit papa cidem regi qua-
(29) Cujus cathedrce principatus poneretur in abba- runi hic texlus ess.
iia de Heli. —
De initiis hisce episcopatus Eliensis, Quod aucioritate apostolica episcopaius in Ely
fragmentura ms. veteris ejusdem Ecclesiae Historiae consiituitur
habetur quo et consilia adhibita, et regia et pon-
;
Paschalis episcopus, scrvus servorura Dei, ve-
«
lificia de ea re diplomala comperiuntur. « Postmor-
nerabili fratri Anselmo Gantuariensi archiepiscopo,
tem Richardi abbalis (ita historia illa} mitlilur a
et caeteris comprovincialibus episcopis, salutem, et
rege ad Eliense coenobium Hervaeus Pangorensis
aposlolicam benedictionem.
episcopus a suo episcopatu per violentiam ejectus, ut
« Inter caetera regna terrarum, » elc. Vide ibid.
ibi de rebus Ecclesiae ad tempus sustineretur donec r»
His suae confirmationis Hervaeus susceplis episto-
explenius deliberasset quid de eo esset facturus. Esl
lis, Angliam cumaposlolica benediclioneproperavit,
autem Pangor monasterium in Wallis tot habilatio-
regem et archiepiscopum adiit, litteras eis ostendit,
nibus plenum, ut sicut Beda refert, si in septem
assensum eorum obtinuit, et in sequenti anno totura
partes divideretur, non minus quaeque portio quam
negotium consummavit, anno videlicet Dorainica;
ccc homines haberet. Hic cum episcopatu funge-
Incarnationis 1108. Pontificatus autem doraini Pa-
retur llervaeus gentem efferam nimia austeritate
schalissecundi papae anno x. Quo etiam anno rex
tractabat. Videns tantam in moribus eorum perver-
Henricus abbatiam Eliensem ad episcopalem muta-
silatem (quara nerao facile possel tolerare, undeque
episcopah tiraori nullam servabant reverentiaraj
vit sedem,et eumdem Hervaeura Pangorensem episco-
gladium bis aculum ad eos domaudos exercuit, nunc
pum eidem Ecclesiae praefecit, contirmans eum se-
quentibus chartis.
crebro anathemate nunc propinquorum et aliorum
hominum eoscoercens multiludine. Nunc minor fuit Chariaregis Henrici, quomodo abbatiam de Ely in
eorura contra eum rebellio. Tanto periculo ei in- episcopaium iransmutavii.
sistebantut fratrem ejus perinierent, similiraodoeum « In nomine sanclae elindividuae Trinitatis, Patris,
periraituri possent in eum manus injicere. Expa-
si et Filii, et Spiritus sancli. Anno ab Incarnatione
vit episcopum ingruens infortunium, plurimisque Domini 1108 indiclione..., anno pontificatus domini
suorura interfectis aut graviter vulneralis, videns Paschalis papae secundi decimo, regni quoque mei
quod aniraa sua quaereretur, nec congruos haberet similiter decimo, ego Henricus providente divina
defensores, ad regis Angliae confugit patrocinium, t-v clemenlia rex Angloi-um et Northmannorum dux,
utile sibi consecutus exsilium. Rex autem ejus ad- Willielmi magni regis filius, qui Edwardo regi hae-
ventura ut faraosi tunc teraporis et religiosi episcopi reditario jure successit in regnura, videns et Eccle-
benigne suscipiens, ad Eliensem ecclesiam destina- siae messem in regno meo multara esse et agricolas
tum procurationem inde accipere eura constituit. quidem paucos et ob hoc pluriraura laborautes in
Ipse vero illuc veniens, gratia, conversatione, et messe, et in ipsa Lincolniensem Ecclesiam multa
mirabili prudentia omniura pene monachorum sibi plebe fecundam, ex auctoritale et consilio praedicti
alligavit aftectum, ut si fieri posset eum sibi episco- papae Paschalis, et assensu siraul et prece Roberli
pum adoptarent. Quara circa sic affeclionem aspi- Lincolniensis episcopi qui tunc Ecclesiae praedictae
ciens caepit paulatim quibusdam circuralocutionibus praesidebat, et tolius capiluli sui cura ipso annuente
loci ulilitatem eis proponere, fratrum animos at- domuo Anselmo, beatae raemorise Cantuariensi ar-
tentarc, et raulta jucunda promittere, si abbatiam chiepiscopo, el universis episcopis et abbatibus to-
in episcopatum promovere et seipsum vellent in lius Angliae, sed et omnibus ducibus, comitibus el
episcopum suscipere, ad quod ofticiendum, suum principibus regni mei, Elyense raonaslerium in quo
quoque eis promisit auxilium, dum tamen illi suum quidera usque in terapora mea abbates fuerant cum
praeberent assensum. Ipsis autem facile ad eum Cantebregensi provincia quantum videlicet ad jus
conversis, ipse regem adiit. Rex pelila concessit, Lincohiiensis Ecclesiae pertinebat, cum duabus ab-
Robertum Lincolniensem episcopum ad coUoquium balii» Thorneia videlicet et Charterich iu episcopa-
ut, quod ille locus in ejus episcopatum
invitavit, lem sedem sicut et c^teros episcopatus regni mei

(a) Verba sunt ductoris quem describimus uti caetera quse ita iahac historiola iaterseruntur.

Patrol. CLIX. 18
 EADMERI MONACHII CANTUARIENSIS 5;)6

liberam et absolulam peronnilcr staluo et confirmo, A dum quinam celebcrrimarum Ecclesiai"um arch
al pro subjeclione Pt oninibus episcopalihus con- episcopi sodalitio Bcnediclino se imniiscuissent, in-
suetuilinihus ad suprailiclani Ecclosiam Lincolnien- (lagando so lorquct, in Canluarionsibus Nothclmum,
sem pertincntibus absolvendum, consilio ct assensu Culhbertum, Bregwinum, alios oliam (sed, ut vcrum
pnuiliclo jiapaj Paschalis dc beneliciis cjusdom mo- fatcar, Donnullos quos certissimum esl Benedictiuos
na?-torii villam nomine Spaldewic cum omnibus fuisse) pra?lcrmitlit. Vide si placet Arnoldum in
appendiliis suis quae in lcrrilorio Huntendone sila Ligni Vila^ lib. ii, cap. iO, et G. MalraesburieDsera
est, cum onmibus consuctudinibus ad villam pnc- De gcstis ponlificum lib. i, inOdone.
diclani perlinonlibus, supradidae Lincoluiensi Ec- {',M\Directiquoque suniab Henrico rege Aniflo-
clcsise el Roberlo ojusdem scdis episcopo et succes- rumnd ipsumconciliunt, elc. Willelmus Exoni^ii$i$,
.

soribus, sicul cam unquam Elionso raonasterium Hanulplius Dunelmensis, elc.Qualuornempeepisoo-

liborius ot quietuis tenuil, jurc poii>otuo tradidi pi. Nam ita mos solemnisolnn obtinebal, ul ad conci-
possidonda. Primum si^iuidom Londoniis apud iium generale iv dunlaxat e.\ Angliaepiscopi mitle-
Weslmonaslcrium in solemnilate Ponlecostes, de rontur. Item obseivalum in concilio Lalcranensi
ne<^otio islo m praesenliamoacoram folicis mcmoriac sub Alexandro III, anno 1179 habilo. ElcuminAu-
Anselmo archiopiscopo univcrsis episcopis et
ot glia lunc tomporis concilium de mittendis Romam
abbatibus et proceribus rcgni mei iractalum est, episcopis, ul concilio ibi interesseut, adhiberotur,
el corum omnium commimis assousus est favorabi- ppiscopi Angliaecoaslanter asseruerunl (verba suut
litor conseculus. Post morlera pra'dicii pontificis Rogeri llovedeni, Simonis Dunelmensis ms. atque
Anselmi, cx auctoritatc domini pap;e Paschalis, galiorum do oare agenlium) quod ad generale conci
sicul jain supradiclum esl, in concilio apud caslruni lium domini papac, quatuor episcopi de Anglia lau-
Rotingham liabito in (be translationis hoalae Ethel- lum Romam miltendi sint. Ca^lerum in conciliis re-
dredae virginissodis ojujdcm, folicitar per miseri- conlioribus mos varius est, tt pro arbitratu regio et
cordiamDei terminatura esl et definitum ix Kalend. rc nata sajpius mutat. Dc legalis seu oraloribns ad
rsovembris. » concilia generalia ex Anglia missis, consulas licet
Hisloriolam hanc in exemplaribus binis legi, qufo Matlha^i Parisii annum 124.) (ubi eliam Anglicano-
eadem fcrme cxhibent, ulraque anle annos amplius rum civium universilas seu Iriplox ordo lilieras et
trecenlos oxarala. Sed fidci forsan su.^pocta> merito oratores deslinat ad ccncilium Lngduneusesub Inno-
videantur. Noque enim forensis, (jui eo jevo in usu, centio IV ceicbratum), et Thomaj Walsingham Y'po-
slyli charactorom habent Henrici rcgis diploma, ut- digma Neusiriie in eodem anno, pag. i66, et eum-
pote quod ab inusitala omnino vorborum, noscio dem lu aiino 1409, cui acccdat cx archivis id quod,
qua pompa in poutificis llomani honorcm consarci- ad resarciendum in concilio Pisano schisma (a) tnuc
nata auspicatur et duces voluli nomcnhonorarium,
; lemporis Romanensium parles nimium distrahens,
idquea comilibus plane distinctum, memorat, cum Honricus. IV, Anglisc rex, slatuisse legiiur. « Ordina-
coitissimum sil neminem, post Guillelmi I tompora vimus quod oraloro^ nostri solemnes (ila scripsil in
usque ad Edwardum tertium, ejusmodi dignitatis liltcris ad ordines.V(iuilaniic datis) addiem et iocura
vocabulo apud nos esse insignituia. Noc in archivis dicli concilii transmittenlur, quodque duo archiepi-
rc^iis, ubi saepius, vetuslorura^juae episcopio Elieu^i scopi cum quatuor docioribusin eorum comitiva, et
utietiam qua? aliis mdulgenlurpriviiegiorurn instru- ' q quiiique episcopi cum totidein docloribus una secuin
'
'"'
menla iteranlur, hujujmodi quid, diligenter
" licet ibidein dcbeanl personaliter interesse. Et quilibet
anquisiverim, reperio. Anselmus itein obiit IIOW, cailerorum episcoporum tam regni noslri pra.'dicli,
XI Kalend. Maii. At vero in dipiomate hoc quod quam terrae nosira; Hibernise ad dictum concilium,
annoII08 mentio est Anselmi morlui.
tribuitur, cerlis forsan ex causis, minime transeunlium uuum
Prscterea annus 108 hic fit annus dccimus Ilenrici
1 doctorom pro se et clerosua^ diiecesis desiiuabil, et
rcns, cum planissimc nonum superare non posset. quod (iua'libet universilaliim noslruruiu duos doclo-
Cnissirvsimi sane ajUichronismi.Obilcr monuisse mc res, quorum unus silin theologia et aller in jure
haeesalis est. Perspicaciorum judicio ca^tera rclmquo. canonico vel civili. Et nigri monachi quatuor abba-
(30) i'l Ecclcsin cpiscopatus ullra trcs menses non tes, Cislercienses veroduos, canoniciregularessimi-
maneatsine pastore. Paslore nempe consecralo, ila litcr abbates duos, Cluniacenses vcro abbaies duos
iiibot conci iiim Chalcodonense Actor. l-'j, caii. io :
aul priores, Carthusiensos ununi priorem, Praemon-
'Et:£'.6-^, 0£ tive; twv |jL-/iTpo7:o>tTwv, (oi; ~£pir,/r'OrjVcv, stratonses vero unuiii abbatem et quodlibet eliam
;

dfjiEXouci Ttov eYX£/ip'.a[Jievwv auToTi; roijjLvidiv xat «xva- capitulum ccclesiae cathedralis uuuna doclorem ad
6otMovTat Ta; /£tpoTOviot<; Toiv eTTtcxo^aoiv, £0o;£ Tr, diclum (ransmillel coucilium quodquo prior hospi-
;

talis Sancli Joannis Jerusaicm, in Anjjlia re»ideus,

avia (Tuvooo) evTO? Tpitov [xr,vaiv Y^vEaOai Tot? /eipOTO-
illiic in propria porsoiia sotrausfcral, Has autom
v{a;Ttov lirt<7X()Tro)v •
Id csl, Quoniam metropotitani
ordinaliono quasounque alias (actas seii
iio^lras et
nxiidam. nti arccpinius, negligunt commit.-tos sibi
etiani faciendas tangonte^ materiam sciiismalicis aut
grcgesetdifjerunt nrdinationes episcoporum, risnm unionis prapdiciaiii nnn solum in rogno noslix» pra;-
cst synodfl sanctfe, intra trcs menses firri debere
D
di( toet dicta lerra Hibcrniae, vornm etiam in ducatu
fpiscoporum ordinatimes. Habeliir eliam apud noslro A(]uitaiiia.' volumiis obsorvari. » Ha logimus
Gratianum dist -.It^, cap. 2. Vidosisotiam Burchardum in tabulis Vascoii. et iO, Heii. IV.monibr. 4. For-
lib. 1, cap. 24 ol ':!5 Ivonem part. vi, cap.5, ct
;
mulam ilem qiia Henncus VI rex logatos suos (quo-
Gratian. dist. 100, cap. 1. riim civilis alii, alii .sacri ordinis ei'anl) ut concilio
(31) JSisidcmonachico ordine,c\o.,unodun(axat IJasilcensi inter(>>sent siibsliluit ; cum rarissimo
c.Tceplo, Procul dnbio Sligandum inl('IIexit,quiapud ejusmodi quid occurrat, raei ito visum est adjic«rc
Giiillolmum MalmcslKiriensem etitim cxpressim no- ex labulis Franc. IH, Ilciir. VI, membr. i, loinma
minatiir. Scd viderinl inlorim, qui diligenlius haiic
in margiiie est : Dc potestaie commista avibaisiaio-
rom perprndere volunt, (li-NolliolmoMt^iiiosiiporiori- rihusret/is ad inlercsscndujnconciHoBasileensi. In-
busNolhclnioarrhiepiscopis,otconsii!tanl|iorroJosco-
slrumcnlum ijisum ita concoptum csl.
linmn in Antiqnilalibiis FxcIosiHoBritannicT, el Kran-
ciscum Godwimim c|)iscopiim, dum scripsit, Lnnda-
Rox omnibus quos, etc.,snhilpm.
h<\
juxta docrclR ('onsfftiitiensis
Sciatis qiiod ciim,
vcnscm, iiunc llerofordensom, in opiscopornm no-
"

(b) concilii, prfle.^ens conoiliuni Ha-ileonsc nctnaliter

slronim vilis. Et siimmus .sano iioque omnino iiidi-
ligcns monastici ordinis rultor Amoldus Vyonus,
oelebrelur sub sanclissimo Palre domino Euge-

fa)Vidc concil. Conslant., scss. 20, ojiud Bin. apiid Binium tom. IM, parl. if, cl Basil. apud eum-
lom. III. part. if, pag. 9i:<. dom tom. IV, part. i. pag. 14.
(6) Yidc concil. Constant. sess. 19, pag. 93!;
oS7 LIB. DE EXCELLENTIA B. MARLE. ^^»
nio papa qiiarto, nos eidem concilio, necliim ex parte A cernere poterunt, necnon de et super pace perpctua
ejusdem conciiii per suos oralores nobis ex liac guerrarumveabslinentia inler nos et Carolum ad-
causa specialiter destinatos, verumetiani aposlolicis versarium nostrum de Francia, ac eliam tractaadi,
et imporialibus ac aliorum quampluriaiorum sanctae comraunicandi, et appunctuandi, conscnliendi insii-
matris Kcclesi.-R Palrura et principum saecularium per, et si opus fuerit, dissentiendi his quae juxta
litleriscreberrime instigali, ad Dei lauJem, sancttc deliberalionem dicli concilii inibi statui et ordinari
malris Ecclesiae prosperitatem oplalam el lionorem, conlifjerit. Promittentes et promitlirnus bona tido
et praBsertim ob fidei catholicae exaltationem intcr- nos ratura, gratum et firmum perpetuo habiturum
esse cupientes, variis ct diversis causis rationabili- totum, et quidquid per dictos ambassiatores, 'ora-
ter praepediti quominus personalitereidem interesse tores et procuratores nostros, aul raajorein partera
poterimus, ul vellemus, venerabiles Patres Rober- eorunideni, actum, factum seu gestum fuerit in prae-
tum Londoniensem, Philippura Lexoviensem, Joan- missis et in singulis praemissorum, et hoc idem cnm
uem Roftensem, JoannemBajoceusenr,et Beroardum de ct .super his corliorati fuerimus, quantum ad nos
Aquensem episcopos,ac charissimum consanguineura et Christianura principeni atlinet,exsecutioni debitae
noslrum Edmundum comilera Moritonii, dileclos curabimus demandare.In cujus rei testimoniura has
nobis Nicolaura abbalera Glastoniensem,Wiilielmum lilteras nostra^ fieri focimus palenles. Dat. sub
abbatem ecclesiae Beate Mariae Eborum,ct Williel- nugni sigilli noslri lestimonio in palatio nostro
muni priorem Norwicensem, necnon dilectos et Weslm. x die Julii. »

fideles nostros Henricum Broumflete, mililem, ma- « Per coasilium. »

gistrum Thomam Broun, utriusque juris doctorcm, Litterarum autem ponlirtciarum quibus ad concl-
Sarum dccanum, Joannem r.olluello, militem, nia- lia generalia ordines vocantur, formulas habes apud
gistrum Petrum Mauricii, doclorem in Iheologia, et Biniura tom. III, part. ii. pag. 67i, in apparatu ad
magislriim Nicolaum David,archidiaconuni Gonstan- conciliura Lateranen.se sub lanocenlio III celebra-
tiensera et licentiatum in utroquc jure, nostros ain- lum; apud Matth. Paris. anno l:2io. pag. 886 edi-
bassiatores, oratores veros, et indubilatos procura- tionis Londinonsis, ad abbates scilicet et priores
toras, actores, factores el nunlios speciales consli- Ecclesise Anglicana3 Lugduno datas iii Kalend. Fe-
tuimus, facimus et deputamus per pra^senles, dantes bruarii, anno Innoccnlii quarti secundo, quas ta-
et damus eis et ipsorum majori parli potestatera et men reperio etiara vekislis Annalibus ras. Burto-
mandalura lara generale quara speciale noniine no- nensis cienobii, ubi, syllabis alioquin vix discrepan-
slro et pro nobis in eodem concilio inleres-sendi, tibus, V Idus Junii substiluilur apud Biniura item
;

traclandi, communicandi et concludendi lam de his difta torai tertii pag. 768 et sequpntibus in concilii
quae reformationem Ecclesiae universalis in capile et Vienneosis subCIemeuti) Vpraeparatione, eltom. IV,
in membris, quam in his quae hdei orthodoxae fulci- parL II, pag. 276.
mentum regumque ac principum paciticalionem con-

EADMERI MONACHI
DE EXCELLENTIA VIRGLNIS MARLE
LIBER '.

C.iPUT PRIMUM. C propter peccatoree quam propter justos faclam esso

Quodilaria excellit omnes cveaturas. Dei matrera.Dicit enjmipsebonu5 Filius eiussenon
Supereminenlem omni quod post horainera Doura venissevocare justo$, sedpeccatores {Matth. ix, 13).
creatum est cxc«Ueiitiara beatae raatris Dei quorao- Aposlolus quoque teslatur quodC/iri«/ui venerit in
docunqHe et salteralippientioculocordis conleraplari mutiium peccatores sabos facere,qaorum se fatetur
anbelans, et, contemplando, quod inde raihi capere prinium es&e(/n»». lo). Si igitur ipsa
1, propter
concedilur ad conimunera notitiara proferre deside- peccalores, scilicet propler rae raeique sirailes, facta
rans, horreo peccatorura quibus preraor enormiia- est Doraiui mater, quomodo immanitas peccalorum
lcm, et valde tiraeo ne raihi lam alla pelenti mox * meorura cogere me poterit '
desperare veniam eo-
objiciatur illudsacrae Scripluraedictum : Tollaiurim- rum-, cum tara iueflabile donura sit factum ex ea
'

pius,}2e videat gloriam Dei [ha. xxvi.lO) .Vere cura ob curatioaem eorunj ? At ipsa curatio ad quos eflt.
recogito sanclum Filium ojus, ob hoc ut peccatis cacius progredielur, aul in quibus misericordius
liomiBum mederetur,faclume36e filium ejus, nonnihil operabilur quam in illis a quibus tantura bonura
spei concipio quod vel panim percipiendi do subli- amalur, araplectitur et veueralur. Exciteraus ergo
njitate taniae raatris, scieos ' videlicet illam magis D menlein nostram, fratres raei, eteaitamur, qitantum

VARI.E LECTIONES.
» CoUatus estcum mss. Corb. E. 10. et S. 62. ms.K. 10. Scriptum Eadmeri Monaehi discipuli beati
Aji-
selmi Cantuariensis Archiepisiiopi. Be piisisiraa el dulcissima Matre Domini Maria. ms.S. 62.
Incipit Sernio
de Sancta Maria. Hoc ms. non distinguit Capitula. * Petenti mox ms.S. petenli misero.» Verura
cumi««
vere cum. *Quod vel parum concipiendi de subliraitate lantae raatris, Dei scilicet Genitricis,
omniumque
lam Angelorura quara hominura Reginae, sciens mss.quid vel parura percipiendidesubliraitatelantEe
niatris '
sciens. 'Cogere poterit mss. cogere me poterit. 'Ineffabile bonum mss. ineffabilo doaum.
539 EADMERI MONACHI CANTUARIENSIS 560

possuimis, ut in cclsiludincm lanlac Virginis altcn- A nescio desccnclisse), magna quaedam atque miranda
(lanuis ; et, quji' nubis miseralio filii ejus revclarc divinorum signorum indicia prserurrisse.Quac tamen
dignala fucrit, pro laude ejus proferamus, prolala illa fucrinl, solus ipse sine scrupulo novil, qui eam
runnnenuis '. Kril cnim forlassis lioc ipsum oiilalte sibi antequam *'
nasccretur, in
clegit quod malrem ;

nobis •
cau.^a non parva salutis, elsanclalis ex vilio- ea re ", ul aulumO; uou iucongrue aclum " credi
el

rum punclionibus animis mcdicina salubris. Qui polesl, quatenuseo major veneralio tideliura circa

namquc fieri polesl ut ex memoria laudis ejus salus ejus orlum exislerel, quo subliniiiatem ** lanlae rei
non proveniat pcccalori, rujus ulcrus faclus csl via altiori sccrelo cclari quisque perpenderet. Nec enim
ipsi, ad sanandum peccatorem venicnli ' Salvatori ".'
Ecclesia Dei inconcussee auclontatis ducit ipsam
Quid dixi, via, cum idem ulerus lluilamus Dei, aula Scripturam, quae ortum illius ab angelo pra^nuntialum
Dei, in qua habilarct, sil faclus '.' vcrc elenim habi- refert. Nam licct bealus llieronymus, juxla alterius
quoniam seipsum
tavit in eo, i]isc in eo, cl cx co cujusdam Scriplura) malcriam, quam iu adolescenlia
quod prius non eral fecil. habitaculum mira- suu legisse, el cujus auctorem se faletur ignorare,
bile " 1 habilare ineftabilc; quem ctcli coelorum, eam fecerit " ; dicil tamen non eo pacto se scri-
queni omnes rerum crealarum machinai capcre ne psisse quod scripsit, ut aliquam descriptae rei cer-
queunt, virginalis ulerus bcala) Maria? ccpit, quando g tiludinem Ecclcsiis vellct inferre, sed hoc solo
eumdcm ipsum de se verum et perfectum Deum el ut rogantibus amicis simpliciler morem " gereret.
hominem in una persona concepit et generavil, via Unde, quemadmodum dixi, scriptum illud in au-
tamen ipse uterus exslilit, quia perillum Deushomo ctorilalem. Ecclesia suscipere uoluil, videlicei

factus in mundum visibilis vcnil. indecens esse reputans de beata malre Dei quid
CAPUT II. dubitabile in laudcm ejus recitari, cum ea quae

De origine Virginis ilancs. incunclantcr de illa vera existunt lanla laudis ma-
Quamvis igitur hoc solum de sancta Virgine prae- teria sint referla ul, quicunque in laudando eani

dicari, quod Dei " maler est, exccdatonuicm allitu- morari desiderat, nccesse sil ut facultas cjus ma-
dinem quae post Deum dici vel cogilari polest, ct gniludini " et verilati succumbal. Sicut enim sola

allis^imum quid liabeat in hoc ad contemplandum el prae cunclis mcrili singalaris eniluit, ita quidquid
ruminandum mens humana quae ad eam anhelal ", eam attincl, spcciali quadam vcritalis firmitate di-

tamen quoniam mihi venit " in cor ut de ea aliiiuid gnum est enitere.

dicam primo de " ejus originc, ac deinccps, si quid CAPUT III.

tenuitas sensus mei de ipsa quod dignilati illiusexi- De annuntiatione angelica.

slimem non adversari capere polueril, in medium Nata annosexula, quam caste,
p igitur, et infantiles
proferre hbet. Adsis igilur, domina, et non mca, quam Deo dignc vitam inslitueril, et
sancte, quara
quae exsecror, scd tua, quoe precor '', mcrila illis inslitulam egcrit, quis vel cogilalu, non dico dictu,
digneris attendere.qua:" vcneror ".
Tu quidem nosli qucat conjeclare '" ? Nulli denique dubium castissi-
menlem meam quod me omnino indi-
in hoc esse rauin coipus et sanctissiinam animam ejus funditus
gaum judico de te loqui, aut quidquam scribcre ". ab omni fuisse macula peccati, jugi angelorum cu-
Scd, quoniam insilaj luoe " piclalis oculo super slodia prolcctam ", ulpote aulam, quam suus et
multos mei siimles scio le rcspexisse, aliquo, licet oinniuin creator Deus corporaliler inliabitatuius, et
dignitati tuse indigno, mex devotionis obsequio cx (pia homincm in suae personae unilatcm " inef-
vellem agere " erga le quatenus ipso consuetae fabili fuerat operalione sumpturus. Et quid mirum ?
misericordiae luie oculo quandoque digneris et me Nam el inter " homincs usus obtinuil (si tamon a
respicere. Tacilis ilaque illisquaj ab inilio *"
omnis coele.stibus ad lorrena poiest esse compuralio ulla)
crealura;, usque ad sanclum filii sui adventum ", ul, cum praeponeno aliquis et persona dives aliquo
de hac Virgine prophelala sunt tam per eos " qui vadil hospilalurus clienles "* percurrant ul locura
ante legein quam et pcr eos qui sub lcge jusli mimianl, mundent, ornent et custodianl quo ve-
fuerunl, illud conjicio apud me, nativilalem cjus nionti domino suo aplusad inhabilandum et congruus
(quam quidem ex linea gencrationis humanae non fial. Quod si talis apparalus fit pro advcntu terreni

VARI^ LECTIONES.
» Laudeejus protataruminpmusHiss.lau(leejusproferainus,proiala ruminemus.«Oplarcnobis »isj.opla(a?no-
bis. •Peccatorum.cujus uterusfactusest viaad sanandum pcccalores venicnti m.t5.pc(catori,cujiis utcrus est fa-
ctus viai|)»i ad>anandum pcccalorcm vcnienli. " iialjiiaciiiiim mirabiic wif.(i»u//. " Qua? Dei mi.v. quod Dei.
"Ad Doininum anlielal 7nss. (id cam anhclal. " Quoniam modo venil mss. tamcii quonian miln vcnU.
" Primo parum do mss.omitt. \)a.mm. " Tua i|ua' prccor ms.B. lua,precor. " Quie vercor mss. ipiae vcncror
" Aliquid scribere mss. (juidipiam scribcre. " InsiUo libi ms. D. iusitic tua;. " Volim agerc >nss. vcllem
agere *' lllis ab inilio mss.illis (pia; ab inilio. " Sanctiim .sui iidvenliim m.w. sanctiim filii sui adventum
Sicul tain ]tcr tnss.omilt. sicijt. " Eam anlcquam m.?.v.eani sibi ankMiuam. " Qiiod in ca rc mss. (piod ea
ne. " Incongruc aclum mss omilt. aciuin. " Qiiod euim alio inodo sulilimitalein mss. (pio sublimilatem.

^ Eain iclocont ms.s eain fcccrit. " Similem morcm f;c/i7. /'/c. Iiumiloin morem mss. sim|)Iicilcr morem.
Magniludini rei mss. ejus magniliidiui. '" Non dicam. coiijuocliiraro m.u. noadico... coiijoclaio. " Prolocta
«1*5. prolcctam. " Unilale mss. unilalem. " Num iuler mss. num el inlcr. " Ilosiulalurus ul clicUles viss.
omitt. ul.
361 LIB. DE EXCELLENTIA B. MARLE. ;62

hominis et momenlaiicie polebtalis, qualis apparalus A subslan^ialem, coajternum, coomnipotenlem, ex ?ua

omnis boiii i)ulamus fiebat pro advenlu coDleslis nalura sino inilio Deus Pater genuil, el per eura
Rcgis et aelerni in corde sacralissimfc Virginis, qurr- (iirinc'^ croalr.ras visibiles et invisibilos cx niliilo
illum non solum eral in scraet transilive hospitatura, fecil. Hunc tam unicum quam dileetissi-
igitur sibi
sed eliam ex subslantia sua factum hominem parilura? mum, et in omnibus omnino a?qualem, non passus
Siquidem ubi venit plfiiitudo temporis (Gal. iv, 4), est ranianere solummodo suum, sed eumdem ip?um
quodsuoadventui"ipseDeusante tempora prsedesti- voliiit in rei veritate esse beatae Marise unicum, et
navii, raisitangelum Gabrielem,unumde primis prin- dilectissimum, et naturalem filium, ncc ita ut duo
cipibus regni " sui, nuntiare tibi, o bealissima esseiit, unus videlicet Filius Dei, alius filius Marise,
feminarum, instare salutem generis humani, et se sed idem ipse qui Fiiius Dei, in una persona esset
eamdem salutera operaturum, el ex te casiissima, filius Mariae, et qiii filius Mariac, unus et idcm csset
'"
per Spirilus sancti operatioiiem, verum hominem in una persona Filius Dei. Quis hsec audiens non
nasciturum. Audis, doniina, quse feruntur, ct ad obstupescal ct quod Deus tale quid velle poluerit,
rem omni saeculo inaudilam paves et miraris. Nulla non ultra omnc quod dici potest admirabile ducat ?
tamen incridulitate moveris verura indubilanter ;
Puella de propagine Adam nata, de peccatrice pro-
tenes apud te omnimodis impossibile fore non ficri
g ge„ic orta, subito versa vice malediclionis Evse
quod angelus dixit futurum esse. Credidit ergo et boncdicta praedicatur supcr omncs mulieres, et
certissime intellexit Deum tara bonura, tam piura, concipit, et jtarturit, et parit hominem Dcum, om-
tam oranis miscricordiae visceribus plenura ul ad ncs praevaricationes ab Adae filiis proi^ulsalurum,
terras de coelesti sede descendere, et homo factus, eosque in cccle&ti ** regiio suo sibi cohacredcs con-
per indebitara sibi mortera, genus humanura a per- stitulurum.
petua vellet morle qua tenebatur eripere. Respon- CAPUT IV.
dens ergo nuntio ait : Ecce ancillaDomini, /iatmihi De amore Virginis nd fi,lium.
secundum verbum tuum (Luc. t, 38). fides Deo Quam mirabilis itaque et ineffabilis amoris affcctus
accepta ! humihtas grata ! obodientia omni " considcrori quoat inter hunc talem tantae matris
sacrificio jucundius Deo oblata ! Quid ergo quod filium, ethtmc talem tanti filii matrcm, pcrpondant
venientis Dei oculos olTenderet in illa polerat resi- hi sallcm quoquo mcdo qui unico diieclionis fcrvoro
dere, in qua tantarura virluium insignia veniens scse altrinsecus amant, mater scilicet filiuni et filius
invenit redolere ? Certe sola fide Abrahani fertur raatrora Perpondat, inquam, aliqua bona mater "
Deo placuisse hoc solum quia Deo credidit nd
; et quo affoclu tcnealur el bonum filium,
erga unicum
justitiamilli repuialum hiisse {Gnl. ui, 6). Super , et Lonus filius simili modo perpendat qua piclate
humiles autem et quietos, ac verba sua tremenles '
niovealur crga bonam ac dulcissimam suam ma-
Isai. Lxvi, 2). Spirilum suum requiescere, et obe- Irem, et aliquatenus tenlenl *', si quoraodo in se
**
dientiam se prae sacrificiis malle asserit Deus conjectare valeant, araorera hujus bonae matris erga
(f Reg, XV, 22). Cum igitur in his quse lantopcre vore bonum el unicum filium suum, et istius boni
Deo placent sancta virgo Maria tam exceHenler illi filii eiga vere bonam et dulcissimam matremsuam.
plscuit, ut nequaquam crediderim ipsam ulla ^' ra- El quidom omnes homines ex conjunctione duarum
tione cxcellentius placere potuisse, nimirum tene- personarum, hoc est, maris et feminse procreantur,
mus fide, ab omni, si quid adhuc in illa originaiis el amorcm suum utrique personff', id est patri et
sive actualis peccaii supercral, ita mundatura cor matri naturaliter debent qui sic generantur, ipsis-
Uius ut vere super *° eam Spiritus Dei, scilicet supcr que nihilominus suum parentes " ambo, qui eos
humilera et quietam et tremenlem verba sua totus " genuerunt. Cum aulem ^^'
araorem, qucra pater et
requiesceret, ipsam voluniati Dominicae castissimo maler s.inguli debent filio suo, debet haec felicis-
ac simplici corde obedientera omni holocauslo sua- sima malrum sola filio suo, amorom eliam, quem
vius acceptaret, virtuteque Allissimi obumbraiam, dobct, quilibet filius simul suo palri et malri, ille
Fihum Dei ex illa incorporaret. Hic se suberigat filius vere Virginis debet suae soli raatri. Nara sicut
intentio menlis humanse, et, pro posse, paucis inlcn- D alii filii nascuntur cx patre et matre, ila filius ejus
dat quanti penderit omnipotens Deus raerita hujus natus csl ex oa sola matre. Exccdit itaque orancs
beatissimae Virginis. Intendal, inquam, et conlcm- aut filiorura in parentes
amoros parcntura in filios,
pletur, videat et admiretur unum Filium sibi con- amor istius matris in filium suum et islius filii

VARLE LEGTIONES
" Suo adventu mss.suo advenUii. " Principibus suis scilicct regni ms5. principibus regni. " Ve-
rum Deum et liominem mss. verum bomincm. " Pro sacificiis mss. prae sacrificiis. " Crederet quis
illam aliqua mss. credidcrim ipsram ulla. "Ut nec super niss. ut vere super. " Sua ortus mss. sua totus.
" Et paril hominem Deum omnes prfovaricationes propulsaturum. eosque qui sibi oblemperarent in cuelosti
mss ac parit Deum omnes praevaricaliones ab Adae filiis propulsunmi, eosque in coelesti. ** Mirabilis nalura
et ineffabilis affectus amoris mss. mirabiiis itaque et ineffabilis amoris affcctus. "Aliqua bona raater ms. S.
aliqua maler. "renlet ms. tentent. " Ipsumque nihilominus amorem suum parentes mss. ipsisque uihilo-
minus suum parentes; " Cum autem mss. eura aulcmi
563 EAD.MERI MONACHI CANTUARIENSIS !564

io matrem suani. Et h.TC quiilein ita sc habent, A mcnda succlditur. Et rovera dignum fuit ut, eo in
juxla ralioneiii filialionis quoe Jacla probalur exlra Viigiiuni " supcrvenicnte, illa fecundaretur, ([ure
legem humau.-e procrcatiouis. Alio (luoque inodo si paritura crat Dcuin per (luem tolus muudus salva-
placet, aniorem luijus filii el hujus nialrispciscrulo- rctur. Quid ergo hic dicemus •.'
Eslne, putatis, ulla
iiiur, et, quantum inile nobis concessum fuerit, mcns hominis, qua> modum hujus diicctionis, quam
prout " possumus, speculeniur. Ccrtc quae g-enerat Deus ad hnnc Virgincm habuil, qucal pcnetraro,
virgo esl *'
lcmporalitcr nata ; quigcneratusDeus c^t quando ct illi, quod rharius nniabat, sic integre
pcr quem omnia temponi suul, et ipsamct virgo scrvavit ", ac eam lain digue et casle fccundatam,
crcata. Ostcndit ergo i})8e primus " amorcm, quein sui ipsius malrein fecit. Poteslne, qua?so, ullus
habebat amorem, quo nuUum
erga Viroiuem, cl hoininum aut angelorum istius amoris immensitati,
putamus csse majorem " malrein suam fecil il- ; aul "dignilali hoiioris illius quidquam vel cogitalu
lam, el virginitatem iili non adeinil. Et quidem lucc percipere oomparabile ? Erigile, obscrro, fratres
duo ipsa jucundius amabat, scilicet virginitatem el inei, erigite contomplandum
aciem menlis vesirae ad
fecundilatem ; virginitalcm, quia lianc phicere Dco tam miram divinap dignalionis operalioncm, tam
per omnia intclligebat ; fecundilalem, quia siue hac incftabilem " et slupendam omni sfpculo liujiis
malcdictum legis, qua- adbuc canialiter custodie- mulieris graliam exallationcm. Et lu, o bcalis-
g ct
balur, incurrcre meluebat. Vicit tamen amor in ea sima fcminamm, in quani fluxil tam copiosa et
servaiidse virginitalis, el exckisil ab ca timorem superemincns gralia omnia gratiarum, quid animi,
incurrcndse maledictionis. Virgo ilaque tenera et qua^so, gercbas ad eum, qui tibi hsec niagna fcrit,

dclicata, rcgali stirpo progeuila, et speciosissima undc, sicut ipsa dixisli, jam ab onmi gencraliouo
lotam iuleulionem suam, totum amorem suum, lo- beata dici meruisli?(L«c. I, 48.) Vcre raagnificavit
tum studium suuni ad lioc inlcndit ul rorjius el anima lua Dominum ; et spirilut luus exsuUavitin
animam snam Dco virginitatc " pcrpctua consccra- Dco salutari tuo (ibid. 46, 47). saUilarc mirabiic 1

ret. Sciebal cuim quod quanto sanciius cam conser- (juod non solum, doinina, le ina^stimabili salute su-
varet. tanto sublimius ei qui omnium rastissimus, blimavit, sed el totum mundum, peccatorum vulnc-
imo qui ipsa castilas Amplo-esf, appropinquarct. ribus pulridum, cx lc prodiens mira "dispcnsatinno
ctendoigilurquodacccplabiiiuscssecognovil Domino sanavit. Verum, dnm ilium, qui sibi Iiecc miranda
legis, speravit tt credidit se plenc evasuram malc- fccit,parvulum intcr manus suas vorsari, el ad
dictum dalap legis, reputans secum ilium lantse boni- nbera "sua pcndere atque ad parvas parvi " cor-
talis cl lanlse sapieulBe ul, dum se nuJlalenus, juxla poris lacsiones parvulorum more vagire conspicerel,
conscientiam suam, melius scire aut possc fan rc quo, prccor, afierUi piissimus cjus animus movc-
^
quam faciebat advertercl, ccrlum cotisiiium ", nc batur, quove studio ad occurcndum cunciis, qua;
quid peccali in i8tissubiret,invenirel;necdcceplaesl. incommoda illi foie timebat, pnrabatur rastissinuim
Quis enim speravit in Domino, et dcrclirlus est ab corpns cjus. Deus Fill hujus felicissimjc matris,
eo? (Eccli. i\, 12.) Dcnique ubi tam sanclam inten- qui es virlus ct vcra saiuentia suinini Patris, oramus
tionem cjus, tam castumpropositum cjus, tam fiimain to qualcnus ipsa miserioordia, qua faclus es homo
fidem conslantcm spem, et indcflcientcm vidil cha-
; pio nobis, insinuarc digneris cordibus noslris quo
ritotem ejus, eo mi.-ericordiae ".<uae intuitu egit rirca animo, qua cogilatione "
lencbatur haec dulcissima
illam, ut ncc sanclitas inlcnlionis ejus fruslrarclur, tiia ninlcr cum le, inquam, talcm ac tantillum in
ncc caslilas pro{iosiii cjus vioiarelur, i;e aut tirmilas " biarhiis suis cisultans et la'ta lcncrct, cuni libi ul
fidci infirmata a spei constantia titubarel, aut cha- infantulo geslicnti dulcibus "osculis alque frcquen-
ritalis in ea pleniludo dcficorct. Drdit crgo iili ul tibus rongauderet, cum le lacrymanlem super gcnus
el virgo, quod mngis oplabat, pcrniancrcl, el, ul sua quibus potoral nioduhs consolaicliir, rlim dcni-
neino illam a malcdiclo iegis hbcrtinam dubilarel, (pio aliis et aliis stndiis, ad quoe ipsam maicnia
fecunda ficrcl. Et unde fccunda ? Fecunda Spii ilu piotas inforniabat, tibi pio qualitatum vicissitudini-
sanrto, qiii omnia fecuiidal, omnia vivitical, oinnia bus scdula blandirclur? Docc, inquain, nos vel
nutril ; fecunda, iiiquam, illo, sine quo omnis fc- ^ paululum mentc percipcrc aflFoclinn ipsuin quo
cundilas iii steriiilaltm veililur ", et i"iii consu- replobatur cor illlius, ut si cum pcccaloruni nostro-

VARI.E LE^niONES.
41
Conressum, conccssum fueril, proul. *' Cenorat, cst mss. gcneral virgo, esl. " Ipse prius
proiil ?«ss.
mss
..„.. 1'utcmus e.-isc posso inajorem insi. putcinus csse inajoroin. " Doo virgiiiitato viss. Deo
ii»xc priniis. "'

110 virgiiiitatc. "Quod acccptabiliusDoiniiio cs.sc ro;^iiovit, logcm siiprriivil, .sprcvit«pic malodicluin dat;o
llegi
Bgi.s, ct crodijii ro|iutuiis sccuiii illuin oiii plHcoic (piicrobul, laiilic bonituli.^ ol laiitic Rapioiiiiie ul aiilo
se vel dc 60 li ium
e vei tum (oiisiiiiini mss. (pioi
(oiisiliiiin »i.v«. (piD-l urci.-pl.ibiliiis osso cognovit
urci.-p _
Dimiiiio l''^;is, elc. ^' Mjus miscricur-
^ ^ ^ ,

dia; >/i«<. cjtis, po inisciicoKliu'. ' Aul snnila^ nisx. niit lirinilns. " Lnde lnviiiida Do illo smo tpio... coii- ".'

verlilur m.u. unde lieciinda".' Fdicuiida Spiriiii saiirlo, etc. " Eo in Virj^iiio j;ia«. eo iii \ irjjiiioiii. " Ser-
vjiLat ut mti. scrvavil, ac. "Amoris iiniiicnsititloui |unolriiro vcl mss. «inoris iiiinicnsiliili aul. *' Coutem-
plBiidnm luiii iiicirabiltiin msx. coiilcinplHiiiliim lain niir.iiii iliviii;i' (li;;iiuli(iiiis opciuliotiom laiii iiiutVdbilem.
' 1'rodiens mir.iliili m«. proilioiis miru."Kl ud iiliciu. "' .\il puivi ac lciiori ms*'. uil
hiI \erbn mi«,t. cl
parvns paivi. • Inlcnlione forcbatur »».«. r(>gilulioiic lorcbatur." Tibi infttiilulo duiribus mss, tibi ut in-
laiiKilo g('.-,liei li dulnbus.
565 LIB. DE EXCELLENriA B. MARLE 566

rum squaloribus obruti, quanlus fuerit plene non A Itatiue cui saltera ita concessum fuerit soepe dulci
mercmur conlingcrc, salleni pauca dc illo intclli- studio posse cogilare dc illa, niagnum proraercndse
gcndo merearaur " in noslris ferumuis aliciualenus salulisindicium esse conjeclo. Sed quid dicam ? si
respirarc uec puletur " ab aliquo conlemnendum
'^
;
tantus fuit amor ejus erga hunc dilectissimura
vel parum quid scnlire qucmlibel in se de afteclu filium suum, quo vel quali gaiidio replebalur tola

istius matris in lilium suum. NuUo siquidera modo subslantia ejus, quando eura, quera tantopere dili-

credidcrira quod is qui ad eum inlclligendum pro- gebal, quem Crcalorcm ac Dominatorera omniura
vcbi meruerit ab araoris ipsius dulcedine extraneus rerum esse sciebat, secura degenlem "'
, sccum
usquequaque existerc possil. Qui autera in deleclio- edenlem, se quaecunque nosse volebat dulci affatu

nis suavitatem transil, nulio paclo diffidendura quin doceutera haberet, quis capiet " ?

ct in retributionis ejus parlicipiura transiturus sit. CAPUT V.

Quani vero relributionera sui anioris sil adcpla tota Dc compassione beaice Marke pro /iliocrucifixo.
Christianilas novit, quaj illara super oraues cuelos Tanta dilectioue, lanta exsultalione ex praesenlia
exailatam et angelicis choris prselatam certissime illius el convcrsalione jucundala '', perpendat qui
credit. Eia, fralrcs, quantum possumus, enitaniur polest, (luibus doloribus, quibus gemilibus, quibus
aliquo modo allectura islius Lam bona; niatris aguo- suspiriis cruciabatur, quando eum a se crudelium
g
scere, et in nobis sallera rci magniludini succura- manibus avelli, quando ad condcmnandum Iradi!,
bendo deguslare, quo ipsius merilis adjuli ^^ et quando ad subeundam morlem judicio judicis iniqui
dilectionis ejus suavitale '° rccrcari et aliqua futurag tribuiiali conspicerct sisli. Forle tamen inler hffic

consolaiionis mcreamur remuncralione sublimari. ei polerat esse, utmoreloquar humano, aliqua spei

Quicunque igilur aliqucm sincero et dulci dileclionis consolalio de evasione illius, dum senlcntiam mor-
affeclu diligit eique omnia commoda et jucunda ci tis ejus pendere audire bub allercalione prsesidis
"
succedere cupit iliius incomraodis, si qua3 accidc- ipsum libcrare quajrenlis '", elJudaeorum pessimse
rint, raoostus ingerail, volval ct revolvat hunc suura plebis, ne bbcrarelur, regnum Caesaris contra pra^si-
afleclum apud se, el cogitet quid sibi esset, si adhuc dera *'
appellantis. Verum ubi, prolata cerla " sen-
numero, quem '"
fingere libet, raulliplicalus in se tentia morlis illius, omnis eam spes evadendi dcse-
idem aflcclus major exisleret '^. Quod cum fecerit, reret cumque crucem, in qua suspendi dcbebal,

et hunc suum amorem, quantumcunque in intelleclu humeris ad" locum sua: passionis subvehere gcme-
suo magnificalum, amori islius piissimae dcminaj buuda conspiceret, estne, precor, aliquis, qui queat
matris in Deum Filiura suum aliquatenus comparari percipere qualitalem pecloris ejus ? Adjectus est his
posse putaverit, nescio ulrum audiendusin liac sua doloiibusejus, doloralius: Polrus et aiii discipuli,
aeslimalionesil. Necmiiuin, ipse enim Spiritus Dei, ^ ab " eo de nihiloin apostolHlum clecti, el jam in
'^
ipse amor omnipotentis Palris et Filii, ipse per tantpc celsiludinem virlulis, ul eliam da^monibus
quemetinquo amalur omne quod bene amalur, imperarent, crecti, nec non secretorum illius conscii
ipse, inquam, corporaliler, ut ita dixerim ", venit cl farailiarcs in cunclis effecti, instante liora tradi-

in eam, singularique gratia prse omnibus quae tionis cjus fugara ineunt el eura pro quo se mortem
creala sunt, sive in ca'lo sive in lcrra, rcquievit in paulo anle subitiu"os promiseranl, obliti tanlorum
ea, et reginam ac imperalricem cocli, et lerrae ct bonorum sponsionisque suac, solum ipsa couside-
omnium quae in eis sunt fecit eara et alicui, bono rante relinquunl. Undc ipsum " ad passionem ,

ad tcmpus affectu debrialo '', in animum cadct se omnibus amicis destilutum lendenlem, hac vocc
quidquam amoris habere, quod illis amoris qucat sequcbalurgemcns Vadis propitiator ad immolan-
:

comparabile oestimari, quem haecbeatissima raalrum dum pro omnibus non tibi occurrit Pelrus (jui
;

ad id ipsum habebat a quo se tara inefiabili digni- dixit : Pro te moriar (Matfh. xxvi, 3.j); reliquit lc

tate sublimalani intelligebal. Superat ergo omnes Thomas qui ait : Eamiis ut moriamur cum eoomnes
oraniura rerum crealarum amores et dulcedines (Joan. XI, 16j, et uutlus cx his, nisi tu solusduccris,
magnitudo amoris istius Virginis in filium suum, ''*
qui me caslara conservasti, fihus meus et Deus
et dulcedinis immensilasqua exsullabal et lique- D mcus. Vcrura hsec verba, ex magnfc pielalis fonte
ficbat anima ejus in euradera Doraiuura Deum suum. producla, ila pnucis ad hoc mcmorasse ''' sufficia!,

VARI.E LECTI0NE3.

" Pauca mereamur mss. pauca de illo intelligendomereamur. "Nec putel inss. necpuletur. "Merilis adju-
vari mss. merilisadjuli. "Salularism.w. suavile. '"'Adhuc quem m*s. adhucnumeroquem. '"Fingcrc mullipli-
caiusin se scdem raajor exisle ret mss. fingerclibet midtiplicalus in sc idemaftcclus major exislerel. "*Ul bene
dicammss. ut ita dixerim. "Tempus debriato mss. lempusaftcclu debrialo. ''Mn finem ms?.infilinm. "Fueril
amorejus el veremajorerga ms.s*. iuit amorejus crgn. ''Secum cgt^nlem mss. secuui degeulcm. ''"Quilcape-
rel mss. quis capiel. "'Cum erj^o tanladileetionclaiUaexuitalione oeata Dei geuilrix ex pr.Bsentia illius el
convcrsalionc foreljocundata mss. lantaergodileotioue, tanlaexullatione ex prsesenlia illius el canversatione
jocundata. " Pendere conspicerel audirelque subaliercaliones pra5.^idiis mss. pendere audiretsubalterralione
pra.^sidiis. '"Quaerenlis corripiam ergoeum et dimillam cl Jui!a?orum mss. quserentis, el Judaeorum. *' Con-
: ;

Ira praesidentem mss. conlra praesidem. "Prolala cerla mss. proiala certe. "Humfjris usque ad mss.
huinerisa(L "Discipuii ejus ab jnss. discipuli ai). "Jl jain d.B.noiiibu5 mjs. ut eliam da^monibus, "Vide
ipsum mss. Unde ipsum. '"Ad haec commemorasse mss. ad hoc memorasse.
 567 EADMERI MONACHI CATLTARIRNSIS J68

iit ea oculus piclalis altendens, tlum tanlae inatris A balur in convcrsalione secum adhuc in carne mor-
genicbundus alleclibus conipatilur, pii amoris iljius lali degentis islius " filii sui, considerare nitere-
fructu romuncrari aliquando mereatnr. Sed, cum mur in ipso nostro adnisu " defeciraus, et eain ullra
ad ipsam ejus passiouem voutiim Aiisse, ct ipse omncni humanum intcllectum magnam ct mi-
cruci aflixus liinc i]isam matrem suam, liinc disci- randani osse advertimus. Si ergo tam niagna fuil

pulum, quem diligebat, prope astantes intuitusesset, tum, cum ipsura bene scirel paulo post morituruno,
ne raatrcm penitus orhalam rclinqucret, ei pnrson- quae vel quanta pulatis, fuil nunc, cum ipsum vide-
tcm dibcipukim " suo loco in tilium subrogavil :
rct jam " calcatis morlis lcgibus resurrexisse, non
ilulier, inqiul, ecce /ilius (uus{Joan. xix, ;26). solum in a;tcrnum viclurum, sed et ctclo et terrae

conmiulatio ! pro sctcrno el iucommulabili Dco pu- omniquc creatura) pereuni jure dominaturum? Nolo
rum ct corruplibilcm hominem, pro naturali el unico hanc immensitalcm gaudii ejus penetrare quis la-
tiiio scrvuni accejiil in filiuni. domina, qui, pre- boret, quoniam, (jua; ipsisangelis Dei est admiranda
cor, cogitatus iii le " sibi succedebant, cum tam ot im])cnelrabilis, non facile crediderim quod cuivis

ina}slimabilem commulationem ab ipso, qutm siipcr homini morlali possit esse peneti-abilis. Atsi aliquis
omnia diligebas, tibi fieri audiebas ! Vere iJertrans- quxrit cur evangelislae non referant ipsum piissi-
ivil animam luam gladius doloris, qui tibi amarior r> muni Dominum a morteresurgentem, huicsuoe dul
exslitit oninibus doloribus cuju.svis passionis cor- cissimaj niatii " , ut cjus mo
dolorcs railigaret, primi
porcae ;
quidquid eiiim crudelilalis intliclum est cor- ac priocipue apparuisse, dicimus quod a quodam
poribus niartyrum leve fuit, aut potius nihil, coni- sapiente de hoc ipso sciscilantcs audivimus. Ait
'*
paratioue ipsius tuffi passionis, qua) niniirum sua ergo tanla esse scilur auctorilas uarrationis evan-
immensitate transfixil cuncta penctralia tui bcni- gclicie ut nihil in ea depcndens, uihil inane, nihil
gnissimi cordis. El utique, pia domiua, non credi- supertluum rcperialur. Ilaque si " raatri Domini, si

deriiu te j)Oluisse ullo paclo slimulos lanti crucia- dominse mundi ipse filius ejus ab inferno rcsurgens
tus, quin vitain amilleres, sustinere, nisi ipse spiri- scribcretur, sicut alii cuihbet, apparuisse, eamque
tus \ita?, spirilus lotius consolationis, spiritusscilicct de sua resurrcctione docuissc, quis non talc scrip-
dulcissimi luifilii, pio quo morieutc tautopere lor- lum supertluuin duceret ? reginam videlicet ca'U et
quebaris '°, te conforlaret, te consolaretur, le intus terrae, omnisque crcalurae, coaequarel illi, vcl illi,

doceret non esse morlem eum absumentem, sed ma- quibus "" apparuit, viro aut mulieri. Spiritus ejus
gis triumphum omnia ei .subjicientcm, quod in ij^so in illa plcne ct j^erfecte quiescebat, qui sibi et esse
ficri coiam moribunda " videbas. morluus est la- illius et facta ejus omnia luce clarius revelabat et

—
;

meu, et , —
_. ab oculis tuis le
.„ inspcclante
, sepulcro
^_,, rcclu
...^ —
— — evanoelistai
^,„..j, .— tunc illi talem ac
scriberenl tunc vel
sus. Caelora silenlio premo, penitus ignorans ubi talem semet '" exhibuisse. Ilis ita '*' paucis ali-
vel unde aliquid dicendum assumam ex quo luctus cujus forsitam inquisitioni, prout acccpimus, re-
lui modum, o pudicissima virgo, considerandum sponsis, adhuc aliquid gaudiihujus bcatissimae Vir-
aUcui " proponere queam. Siquidcm cum illura» ginis matris speculando piae oculis conslituamus,
quem te virginom concepisse, virginem poperisse' non ea spe ut modum illius nos in hac raortalilate
ot j)Ost parlum virginom noveras permansisse, nec- vivcntcs peifccte intellecturos forc opinemur, sed
non per quem teinlelligebas ab omni gencratione ut inde aliquanlulum degustando qua possumus illud
beatara dici meruisse, videres " iniquorum saevitia devotione vencremur. Sic cnim inspeclum el degus-
tam crudeli nece perempium, lara subito luis as- talum magnuin in cjus amorera anhelanlibus solct
pectibus abstractum, el sepulcri antro reclusum generare profectum "\ Eia,gaudium habuit ipso
si

quid ego nescio quis haberera, ubi vel unde accipo- filio suo sccum iu carne degenle, si gaudium
romquod in coiibideralionem tui stalus animi quem babuil codem suo filio calcata morte ab inferis
gerebas eo tempore cuiUbet panderem ; sod acerbi- resurgenle, nura minori gaudio exsultavit ipso
las moeroris post resurrectioncm ejusdem filii tui in suo filio in ca carne, quam dc se assumptam uo-
lOt
la;liliam versa cst. Et in quam qualemve laelitiam verat, corain oculis suis ca'los penelranle quis
inlendamus, fralres raei. D hoc di.\eril, imo quis gaudium ejus omnibus, quae
CAFUT VI. illud praeccsseruut, gaudiis non credideril emi-
De (jaudio rcsurrectionis. nere V Bonie luatres soleut magniticc iu hoc nuindo
Supra, dum gaudii ejus exiultatiouem, qua rej)lo- exhilarari, ciuu vidcnt filios suos terrenis liono-

VARI.E LECTIONES.
"PraBscntem discijiulorum mss. praescntem di>cipulum. "Qua; procor in te »15. oui, precor, cogitalus
in lc. •".Moricnte conqncicbaris taiilopcro tor(|ucltaiis mss. morieiilc lantopcre torqueuaiis. "Corain iiiori-
buiido mss. roram morihiinda. "Virgo alicui mss. virgo, considciandiim alicui. "Videbas mss. vidcrc>.
" Dcgentibii.s islius msa. degentis i.^tius. "Nosln animi iiisu mss. nostia- aiinisii. "Ipsiimjam inst. ipsum
vidercl jaiii. *".Siia; diilcissiiii;i; dih^clissimujquo iiiatri mss. duici.^.^imae sii;e malri. ".Vudivimus sic : lanla
c^t su8< iiata ;iiictoiitjis tnss. aiuliviinus. ,\it «'rgo, l;iiita os^c scitiir aucloiilas. "Ila (|uod si mss. itaque .si

'*'
'"•(^oa-quan; illis ipiibus inss. co;pi|uarcl illi vel illi quibiis. ""Talciii scmet mss. talem ac lalem scmet.
II s it;i m*i. his ilaiiiic. ""iVofcclum m.tj. jirolicuum. '"Noii minori... penclraio. ., mss. niim minori,..
penetranle t
 .

569 LIB. DE EXCELLENTIA B. MARIJ:. 570

ribus sublimari ; et ista mater, procul dubio bona, A jucundabatur tola illius substanlia. Nihil cnim uli-

non ineffabili gaudio Isetarctur, quando Filium lius post Deum memoria matris dei, nihil salula-

suum unigenilum omnes cnelos dominandi jure pe- rius mediatione pii amoris quo fervebal in memoria
netrarc, ac in Doi Patris omnipotenlis vidit con- et conlemphilione tiUi sui, nihii jucundius sapore

cessum ascendcndoperlingere"?Inio quid luiic gaudio praetractari bcali gaudii ejus, quo multipiiciter pa-

unquara fuit auditum simile ^" ? quid in medium scebatur in eodem et eumdem tiliumsuum, sacpe
per
prolalum, sallem per illud aliquo modo possit meus quippe vidimus el audivimus plurimos hominum ia
humana in islud aciem suam dirigere ? Sed et haec suis periculis recordari nominis istius bonae Mariae,
guudiorum suorum niagnitudo nonnihil incrementi et "* omnis periculi makira illico evasisse. Velocior-

accepit, cum, adveniente super discipulos Spiritu que est nonnunquam salus "' memoralo nomine
sancto, mox ad praedicalioneni illorum fidemfiHi sui ejus quam invocato nomine Domini Jesu unici fiUi
tanla,sicul scitis.hominum "'niuilitudosuscepit.Nec ejus. Ei id quidem non ideo fit quod ipsa major
mirum alicui videatur quod dico gaudium ejus iu aut potentior eo sit, nec enim ipse magnus aut po-

credenlium conversione crevisse '"''.Ibi enim excepto tens est per eam, sed illa per ipsum. Quare ergo
gaudio quod de salute generis liumani in istorum promptior salus in recordatione ejus quam filii sui

conversioue concipiebat, filium suum non fuisse g ssepe percipitur '? Dicam quid sentio, filius ejus Do-
gratis mortuum, cum tam ethcaciter operari videbat rainus est et judex omnium,disccrnensmerita singu-
fidem mortis ejns eliam in eis qui auclores ^" cjus lorum, dura igitur ipse a quovis suo nomine invo-
cxstiterant. Gaudium itaque ei erat in ccelo, gau- catus non statim exaudit, profeclo id justo judicio
dium ia terra, gaudium iusuper in omni crealura. facit "'. Invocato autem nomine matris suse, et si

Gaudium in coelo, quia fructus venlris sui jam vi- merita invocantis non merentur, merita tamcn ma-
ctor raortis et orbis in coelo regnabat, suaque victo- tris intercedunt ut exaudialur. Hoc denique usus
ria Deum Patrem omnipotentem glorificabat, et humanus quolidie probal, cum quis, proposilo amici

cuncta "' coelestis curiae agmina inajstimabili ma- sui nomine, efficaciler ab "' illo aliquid impelrat
gnificenlia laetificabat gaudium in terra, quoniara
;
quod simpliciter sua prece nequaquam impetrare
"'
eos, pro quorura salute matrem Dei se faclam scie- valebat. Itaque si tam utilis est in subveniendo

bat, abjecto jugo diaboli, a quo captivi tenebantur, raemoria noinmis matris Dei, non mirum si raagnac
liberos "° in ipsam salutem currere conspiciebal ;
salutis atiercl fructum frequens meditatio sancli
in orani quoque crealura gaudium habuit, eo quod amoris ejus, si plenam jucunditatem dabit dulci
illam a pristina opressione erui, atque in illum ad studio cogilata et recogilata immensilas gaudii
quem facta fuerat redire vidit. Postquam
slalum p ej us.

euim horao Deura contempsit, et ejus maudalis tu-

CAPUT VII.
midus contraire non timuit, iu nulla creatura, quara
Deus ad subsidium ejus instituit, justo judicio ali- De gaudio beatce Marice in /ilii ascensione.

quid juris amplius habere debuit. Cura igitur et in

Quapropter adhuc in speculationem gaudii ejus
contumacia sua contra Deura omnium rerum Domi-
verba vertamus, et mentes nostras ipsius dulccdiue
num perstitil, et tamen usum rerum in subsidium
aliquantisper enutriamus. Perpendamus itaque, cum
suum retorquere non destitit, Domino Deo injusti-
tauta "' gaudii magnitudo impleverit intima piissi-
tiam, et Dei creaturae violenliam intulit et oppres-
ma; Dominaehujus, ex his quae jam paululum in-
sionera. At nunc, cum jam reconcihatus homo per
tuendo, ut potuimus, praelibavimus, utrum ei super
raortem filii "' hujus beatissimae matris redit ia quod
illa adhuc aliquid gaudii adjicere potuerit, id
gratiam Dei, redit etiam in jura hberlatis, et quara
revelaute Spiritu sancto, remola omni ambiguitate,
facla fuit creatura Dei, faraulandi "• scilicet pro
sciebat se decurso vitae labentis "' spatio
ei in beati-
quo se institutam esse cognovit.
tudiuera regni coelestis ascensuram, fiUura suum
Haec, sacratissima domina, vidisti, haec intellexi- omnipotenti Deo Patri in sua deitale coifiqualem,
sti,haec per te tali modo implela esse magnifice r. sicut est, indeficienli contemplatione visuram, scquo
gavisa es. Ista, fratres, dicimus dulce habentes, et post eura omni creaturae coelesUum, terrestrium el
vos dulce habere cupientes saepe revolvere atque re- infernorura perenni jure dominaturam. At immensi-
colere in "* memoria amorem el gaudium hujus taiem "* gaudii hujus quis considerabil, qui non in
dominfe, quibus jugi exundantia in Deum et de Deo ipsa consideratione penilus ab ea opprimatur ? Et

VARLE LECTIONES.
"• Fuit simile mss. fuil auditum '" Tanta hominum mss.
simile. tanta, sicut scilis, homi-
num. "' Incrementum sumpsisse «tss.crevisse. "• Fidem amoris ejus in eis qui amatoresmw. fidem mortis
ejus eUam in eis qui auctorcs. '" Venlris ejus benedictus jam eral viclor mortis et orbis in coelo regnabat,
ot cuucta mss. venlris sui jam victor el orbis, etc. "" Quoniam eorum.. Uberam mss. quoniam eos... .

liberos. "' Mortem filiae mss. mortcm filii. ^" Gratiam Dei famulandi rnss. graliam Dei redit etiani in jus :

libertatis, ad quam facla fuil crealura Dei famulandi. *" Ssepe volv^re in mss.&aspe revolvere atque reco-
lere in. "* Recordari horum et "' Propitior salus mss
7«s*.recordari nominis istius bonae Mariae et.
promptior salus. "' Id juste facit mss. id justo jiidicio facit. "' Dominico nomine ab ?ns5. amici nominrt
eflicaciler ab. '" UUIisaliquando Tnas.uUlis est iusubveniendo. "' Cum tanli mw.cum tanla "° Habenlis
viiK m«*. vitsQ labenlis. "' Ad immcnoitaiem m5».at imtnensilateini
•i71 EADMElll JlONACmi CAMUARIENSIS 572

si causa gfaiulii Iftlis ac lania cst, gamlium ipsum A CAPUT MII.

qualc ct quanlum esl i Sed, o bone Jcsu, istius tu« De assutnptione beaice Deigenilricis Mario'.
dulcissimre matris piis>.ime fili.quomodopoluisli pali Vcrum cum ipsc in regnum suun) eam assumerc,
ul, lc in regnum tuiB gloriir remeanle, illam (juasi et ei magniticcntiam gloriajsuse '" decrevissct osten-
orbatam mnudi i"cliiuiuercs, cl non cam
in miserii>! dere, cujus, prccor, dignilalis el hODoris apparati-
siaiim tccum rcgnaluram assumercs Foriassis, Do- '? bus inlendcbat lota curia angelonim, quibusve vo-
minc, nc tuae c.elesti curi?e vcnirel in dubium, qui cibus cxsullalionis el salulis "* resonabant nume-
potius occurrcrel, libi, vidcliccl Domiuo suo tum rosa labernacula anliquonim Palrum ipsi curise
pnmo " rcgnum tuum m assumpla carne pelenti : uuper *" associatorum ? Certe crediderim omnes il-
an ipsi domingp suae in ipsuni regnum jara suum lius beatae patriae cives lesliviori solito ac subli-
rnalcrno juie cficeium ascendcnli. Nam ut in partes miori nilore decoris ad adventum niatris Domini
suo occursu dividerclur, qualcnus pars libi cl pars sui praeparari, ac nova quadam el ineffabili jucun-
iHi in primo advenlu obscqucrctur, non dcccre dilalis gralia protanlserei exspeclalione conjubilai^e.
Ciislimo, praDserlim cum tua sil lua, lola quoque El quid mirum ? Ipse Jesus, Deus el Dominus om-
sil jier lc cadcm co'lcslis curia sua. Prndcnliori crgo nium, Hlius bujus "* caslissimnc Virginis et dominae
el dignion con^ilio usus pr;pccdcrc illam volebas, B rerum, ipsc ei sicul sua? unicae malri lolus fostivus
quatcnus ei iocum immorlalilalis in regno luo proe- occurrere volebat, et aliquis dc familiaribus suis se
parares, ac sic comilatus lota curia tua festivius ci a lanti "' gaudii immensilate sublraberet ? Ulique
occurrercs, camquc luam
sublimius, sicut dcccbat inter homines moris scitur essc unumquemquc bo-
matrem, ad tcii^suni e.xallares. Et quidcm non est num servum cujusvis j^rajpotcntis domini eo majori
abs re credere ipsum his de causis matrem suam gaudio iu amici domiui sui adventu exsullare, qno
prajcessisse, cum ipseidem Unigcnilus hujus beatis- ipsum "' dominum suum cognoverit adventantcm
simae Virginis promiserit suis discipulis se, si ab- amicum magis amarc. Cum vero de advenlu paren-
iret, cis locum in ccelesti sedc i)ra^paralurum, ac tum domini sui agitur, de quorum spcciali dilectione
deinceps eos ad scipsum acccplurum. Si "* crgo lo- nuUus ulla dubitatione lenclur, ille uimirum magis
cus ab eo parabatur ad gloriam el honorem discijiu- fclicem se «stimat qui majori jubilo cl festiviori

lorum, quomodo non pararclur ad lionorcm et glo- occursu Ipptilicc frcna relaxat. Si ergo haecila seha-
riam Matris suae, domincC scilicet el rcgina? angelo- benl apud homincs, quibus si qua bonitas inesl,
rum ? Ei al praUerea, ut luihi quidem "* videlur , longc tanicn supcrnorum civium bonilali '" impar
ulilis el necessaria tidci nostraj convcrsalio sua, cst, conlcmpletur animo, qui quo gaudio,potesl,
po^t asccusionem Domini, inlcr aposlolos cjus, quia
p qua fcslivilale, quibus conccnlibus jubdabant om-
licet ifisi per rcvclalioncm Spirilussancliedocti lue- ncs bcalorum spiriluum ordiiics, quando et uiiicam
rinto.nnem vcritatcm, incomparabiliter lamcn cmi- Domiiii sui matrem advenlare, el ipsum Dommum
nenlius ac manifeslius ipsa, per eumdera Spiritum, Deum suum ei videbant omni sua gloria decoratum
ipsius veritatis '" profunJitatcm mtclligcbat, ac pcr vellc occurrerc. Slipalus ilaqiie mille miribus, imo
hoc muila cis per hanc rcvolabanlur, quae
non in se innumerabilibus angclorum agminibus Dcus i]ise liuic

solum simplici scienlia, scd ipso cffectu, ipso cxpe- piissimai Matri sua> de hoc mundo inigranli occur-
rimento didicerat dc niyslcriis cjusdem Domini no- ril, eamquc super omnes coclos exallalam, cunclae
slri Jcsu Clirisli. Nec dilatio su* assumplionis quo- sccum crcalurae pcrcnni jurc dominaluram in Ihro-
quo niodo jacturam aliquam iiifcrrc valebat immen- no "' collocavit. diestanli occursus gloriosa et fe-
'**
sitali amoris et gaudii sui, quoniaiii ii>sa pcrlcclio lix Dics tam praclarajcxaltalionisbeaia etcolcbris!
!

amoris et gaudii ita illam reficiebat plenitudinc sui Dies lam sublimis glorificationis fcsliva cl omni sao-
ut hoe i[>sum ci ad amoris ct gaudii augmcnlum culo admirabilis! Dics ciiim illa iion solum te, do-
magnopere liorcl quod sc illic csse vidcbat, ubi iuiiia, inellabililcr sublimavil, sed ctrhim ipsnm,
Dcum, qucni pra; cunclis amabat, magis vcllc scic- quod pcnelrasli, necnou cuncla quaj iii eo sunl,
bal. Igilur ubicunquc crat, cl ijisa in Dco, el Dcus nova el iueiVabili gloria decoravil.Nova quidem glo-
iii ipsa jiicuiidabalur, qua i]isa jucuiulilalc fcIix,hoc
D )ia coelum dccoi-avil, quia priorem gloriam cjus ex
])ra; caMcris ubiipie fieri cui)icbal, qiiod saiiiciilia; pra'seulia tiii, itllra (luaiii dici possil aut cogilari.
Dci ])0lissimum jilaccrc inlelligcbat. Hac iua-slima- ii)agnifica\il. Nam cuiii lu, ilomina, illuc asccnilis,
bili '" amoris ct gaudii immensilale pra^dila fui hicc nova illud el iira^cellcnti virtulum Uiarum dignilale
Virgo sanrlissima, (iiiandiu cam iii omiii morlali irradias, immcnsaiiue mi.=eralioiium el graliaruin
tarne manerc jilacuil sapieiili.>simo '" Filio siio. liicc ])(!iluslias. Eadcm quo(iu(> dies asceusus lui

V.VRI.E l-HCTIO-NES.

'" Cum mss. tum primo. '"

Pr;eparutuium. Si mss. iincparaluniin, ac dcince]is eos ad
f)osl
se iisitn arccpliiriiin.Si '" Ul hic
quidem tnss, ui mihi (|ui(lem. '" Spiiiiiiiu vcriliilis ijisius ve-
'*"
ritatis msK. M)ii!lum ip.sius verilatis. "* lp.-,c i^erfeclio m.si. ipsa pcrfcclio. Hnc, ai^imjibili hi«. hao
iiifi'5timabi!i. "• (^iiandiii etiain iii ():iiiii moilali carnc i)Iacerel sapiiMilissimo ms.^.quandiu iii morlali cariic
cam maiicre plncinl .^apieiilissimo. "*.\I.igiiiliciMiliaiii rcgui gloria- mss. oinitt. ro/iii. "" ICl .saltilis mss. el
.salutalioiiis. '" Ciiri.u inipcr mss. curi.i; Itiuc. "* Filius v.\\\> bcnedi^ liis htijus mss. filiie» hujiis. '" Fu-
'" Siipernorum
milia siia se lanli mnuuscrlpt. familiaribus suis se u tanti. "* Quo ijisc HUs. qiio iiisum.
bonilaii m.v?.superiioium ci\iiiin b.5iiitali. '"In llirono glnri.e ms. omitt. gloria-.
573 LIB. DE EXCELLExMIA B. MARLE. 574

eos"^qui civesejusabiniliocrealuraeessemerueranl, A carne viventis jeslimarcnuUatenussufficit.Ne tamen

solito lestivori cxsultalionis gauclio induit, qui jicr aliquiscorum qua? dicimus, nimis *" insolens autu-
gloriosum fecuntte virginilatis tuffi fruclum semiru- mct nos magis more indiscrete laudantium ista di-
tam videnl civitatem suam redintegrari. Verciu luo cerc quam rem, sicul est, considcrationi tidelium "'
adventu, per quam tantum bonum meruerunt, gau- quocunque modo commemorando velle pra?figere,
dii suimagniludo jure debuil augmenlari. Terram pienius ca qua; humanae naturae pcr cam bona pro-
ctiam dies exallalionistuae, o beatissima fcminarum, venero commemorare juvat, ac sic qualiter "'omnes
mira gratia irrigavit, quia, dum lc, quam dc se cl aliarum rerum foniiae per ipsam sinl reformalae "',
in se aliorum hominum lege progenilam cognovit, nihilominus, prout poterimus, io medium proferre
usque ad Crealoris omniura Ihronum cxaltari co- delectat. Quod ea quidem re facere jilacet ut praj
gnoscit, anliqua) maledictionis pa:nam,quam in pec- ocuhs, aliquatenus deformatissingularibusbeneHciis
catoprimorum suorum filiorum scse merilo exce- ejus, ncmo relinquatur cujus coiisideralio immensi-
jam per tanlcebenedictionis tua; abun-
pisse sciebal, tate promcrilfe iaudis illius non obrualur. Nota igi-
dantiam sese evadere indubitanter credebat. Quid lur ; omni sseculo ioquar, et dequoadquid provecli
amplius dicere possum, domina immensilalem "?
simus hujus dominae meritis, pro posse, edicam.
quippe gratiae et gloria) tuje considerare cupienti -0 Ilaque nalura nostra "^ ad similitudinem Dci in
BCnsus deficit, lingua faliscit. Qucmadmodum enim priucipio creata fuit, quatenus indesinenter ipso Deo
omnia, quae in coelo sunl per gloriticationem luam frueretur, et ejus gloria sine omni corruptione et
inaeslimabililer decorantur, ila, per canidem glori- iiiutabilitale aliquaudo potirclur. Hoc lam grande
ticationcm, cuncta quae in terra subsislunt, inetfabi- bonum natura slatim in primis liominibus perdidit,
litcr sublimanlur. Singula nempein immcnsie digni- et in hujus mundi raiserias infciix et praeceps
talis decus cum per tuam bealam et
profecerunt, ruit , dchinc in aeleruas "' miserias decurso vitae
integerrimam virginitatem Dominum Deum suum labentis arliculo multo infelicius ruitura. Trans-
quem non cognoverant, agnoscere, et agnitum colere ierunt mulla saecula, et damnalionis istius im-
el amare mcruerunl. Quam super omnes coelos as- manitas su|.er omnes filios hominum semper est
cendere ac iu dexlera Domini Dei sui filii tui beno- in deterius roborata. Nec enim summi Dei sapien-
dicti exaltari cognoverunt, in eo eliam didicerunt tia ullam in mas^-a creationis humanae viam con-
se eidem Deo suo totum debere quod sunt, quando stituit '", per quam, ut disposuerat, in numdum
"'
tu, quae inier illa ct de illis una fuisti, tanlam veniens tam luctuosae pcrdilioni subveniiel,do-
dignitalis erainentiam raeruisti. Nihil igitur autido- ncc ad istam, de qua loquimur, Virginem venlum
lis hnmines, aut ullsc aiise rerum species intellexe- esset. Sed ha?c mox, ubi **'
in mundum per hu-
runl idolorum cultoiibus se debere, ubi et singula- manae gencralionis lineara venit, tanla omnis bo-
rem Auctorem sui, ex tuo caslissimo utero ad rcsti- ni virlule atque conslantia "' perfecte resplenduit
tutionem primac crcalionis suae progenilum, susce- ut eam ipsa sapientia Dei, uii a saeculis praedestina-
perunt, et le, per quam amissam dignitatem suam verat, vcre '*'
dignam judicaret, per quam inhomi-
recuperavere, omni creaturae tam sublimiter prse- nem veniens, non modo rcatura primorum horai-
poni accepcre. num, sed et lotius mundi peccata delerct, et diabo-
CAPUT IX. lum suis operis inimicura cum suis elideret "" nec ;

Quantum profuit ben-ta YirgoMaria naturce humance non damna coelcstis patria?, illuc hominem deducen-
Quas itaque laudes quasve gratiarum actioncs, do, rcdinlcgrarel '".Quisigiturista porpendensassti-
non solum humana uatura, sed omnis cicatura huic mare queat qua laude digna sil,quae lanlorum bono-
sanclissituae Yirgini debet '? Pura eniin sanctitas ot rum solapraicunctiscffici meruit medialiix?Liberati
sanctissima puritas piissin)i pectoris "' ejus, omnera ergo a Icge mortis qua detincbamur, resurgimus in
omnis creaturae puritalem sivc sanctitatem transcen- gloriam quam in primo parcntc perdidimus, imo in
dens, incomparabili sublimilule hoc iiromeruil ut ampliorem, quam vel ipse in se, vel nos in ips^o
reparatrix perdili orbis dignissime fioret. Unde quid amisimus. Qui ctenira adhuc etiam in carne mortali
laudis pro tam inetiabili bono ipse per eam repara- " per fidem ad amissam gratiam seu patriam tendi-
tus mundus ei jurc debeat, cor alicujus sub mortali raus, in filiationcra Dei per benedictura filiuin be-

VARLE LECTIONES.
^''Tui eorum mss. tui cos. '"Quia igilursuperomnes co-los in dextera Domini... Exaltari digne, cognove-
runt,eoeliam... quando ea qiia) iutcrilla eideillis uua tanlamiHSs. Quam oninesca!lo6 asccndere,acindextcra
Dcisuibenedicti tilii tui exaltari coguoverunt. Inco etiam didiceiunt se eidemDco suo toluni dcberc quod sunt,
quando tuinter illaet de illis una fuisli, tantani. ''''Piissimi pastoris his.'. iiiissimi pecloris. "•Et jure dcbeat
a^-slimare nullalcnus sutficit: ne tamcn aliquis corumnimis msj.ci jure debeat, cor alicujus sub mortali carne
vivcntis ajslimare uullatenussutfinit. Ne tumen aliquis eorum quie dicimus nimis. "'Sicut e?l considerare.
Ne igilur vidcatur cui(|uam quid consideratioiii tidclium mss. sicutcst, coiisideralioni fideliuiii. *"Aul si
qualiler ms. ac si quaiiler. **'^uiit rcparulae sive rcformala^ niuvuscripl ^u\v: rcfoimala'. '"N; Uiia iii(.'a .

rnss. naturanostra. "^Dchinc seternas mss. deliinc in a.'t(!nias. "* Viain conslituit mss. vivnm iiivoinl 1*7
Sed luec mox ubi ms. E. sed haec mox ut ms. S. sed ino.x ut. "Viriute el substanlia ms. virluie cl con-
stautia. "' Sapicutia Dci vcre mss. sajuentia Dci, uli a sieculis proedestinaverat, vere. ''«Siiis cluderct
»nss. suis elidtrcl. '"Rcdinlegrarei ))iss. redinlegret.
 573 EAD.MERI MONACHI CANTUARIENSIS 576
nodiclaj raalris Mariae Iransimu?, eumdoinque filium A ninoris dosidia a debita laudum exhibitione rolar-
pjus nobis fratrom ipso auctore asciscimus "*. A dct.
mcrio enim resurgens nos fratrcs suos ai>pcll;ivil, el CAPL'T X.
quod ad Patrem suum el Patrem noslrum, Deum Quiintum profuit oimii creatur(t\ eliam praUer
suum et Deum noslruin foret ascensurus, lamiliari humanam.
^'-'
atTatu nobis intimari prcccepit (Joa7}. xx, 17). Verum quoniam aliquautisper animadvertinius
Quod igitur lantum patrem el lautum fralrem sor- quid boni per oxcellentissima "' beatne matris Dei
titi sumus, ulique beatoe Mariae ascribore dobenius, Jlariae merila adeptisunuis, pauris etiam, ut pro-
cujus integerrima fecunditate in tantam dignitatom posuiraus, pro posse, quid aliarum species rerum,
suiTOximus ; quam quidem dignitatem iioslra natura por cadem ejusdem ineritasint adeptae, advertamus.
nequaquam adopta fuisset, siiiiius fecunda virginitas Scio quidein superius me qusedam indo conimemo-
Deum dc sua subslanlia non genuisset. Cum igitur rasse, sod ad commendandam ]iiis auribus tanta)
lam inaeslimabili dignitaiis lionore, eliam in hujus domin-fi eminentiam non videtur fore superfluum
mundi squaloribus degens, perpiio malrisDciMariae eamdem pneseutare senlentiam. Oinnem itaque
moiita liumananatura sit exaltata, vel advertal, qui creaturam, tam cooiestem quain lerreslrem, ad sui
potest,qua quali gioria '" decorabitur, cum huuc g Creatoris laudom ol ij;loriam inslitulam, nomo sa-
ipsum fratrem suum, omnipotonti Patri ojus coae- num sapiens "° ambigit, ncino sapions siiet. Qua-
qualem, in sua niajostate regnantem acceperit, propter "*, si aliquid ejus laudi aut gioria, sive
ejusque regni cohaMcs existens, perpetua et incom- honori dcrogat in quoquani, bene intuentibus liquet
mutabiii glorificationo vulti ipsius pra?sens astito- quod idom ipsum caetera, sua; subjeclionis integri-
rit "' ? Advertat, inquam, advertat quis gioria, talcm "' ei scrvantia, quodam exindc confusionis
quod gaudium, vol qua; jubilatio erit omnibus illis voiberesauciat. Nec enim ad Domini sui fidclilatcm
qui, in rognum ieteriKC beatitudinis assunipli, Doum inlcgre sese lcnerenl, vcrocundiam "'
si sui auctoris
Doniinumque rerura omuium in sua; cariiis subslan- sequanimitor el incoucussa Iranquillitale leuorent "*.
tia sibi similem vidorint, et cuncta, quac sive in Ilomo igitur, qui a Deo iulcr caeleras creaturas
ccclo, sive in terra, seu in inferno subsistunt, ad sublimis naturae crcatus Deum '" pcr inobedieutioe

nutum ilJiuspendore, eumque fraterno aflcctu, imo sua; reatuiu inhonoiavit, omnia qua; sui juris prius
ultra oiiinom fraterni anioris affectum, seipsos erant amisit ; omniaque, quio sui status iulegrita-
amare et quaecunque velle "' poterunl, sino mora, teni scrvaveruut, ipsa realus sui immanitate, quan-
sine contradictiono, sinc defcctu sibi aRternalitcr tum in ipso fuil, quadam confusione vulueravit ;

subministrarc. Super ha;c cum ij)sam dominam, perQ adjecla cst eis superhac confusione ct alia confusio,
quain tanta bona eis provenero, pru*oculishabuerint quia huic, quem a suo Couditore jicr niala; wix
juxla Deum, quom de suoutero Virgo Filium pepe- merila exorbilare videbanl, per suifi conditionis
rerat rosidentem "", et jure materno ccclo terraequo legem minislerii sui obsequium nulio tempore abnc-
cum eodera suo filiopraesidontem, consideremus qua gare valebaiit. Ingorobatur igilur opcribus Dci
exsultalionee.vsullabunt pro lanla yioria cjus, quo conlumcliosa (piaedam oppressio, ctticbal de eisgra-
bonore sublcvabuntur in tanta potentia ejus ? Omnis vis et injuriosa abusio. Jus siquidcm nullum in his
utique crealura deferret eis honorera, non solum qua; Dei sunt juste dcbcret habere qui voluntati
quia videbil naturae ipsorum suum
consortom esse ojus non verotur pravis aclibus contrairc. lu co
Croatorem, scd etiam quiadomiuatricem suamunam ikuiuo (juod luniinc cocli et si(Krum molu in suis
ex eis esse conspiciet faclara reginam "• angelorum. usibus homo retus poticbatur idem rcolum ot sidcra
His igitur ita consideratis, tu quicunque cx humana ij)sa raagni honoris detrimenta patiebantur. Nomi)e
stirpe lu-ogenitus es, (luoniodo potes cl (luaulum illi serviebanl projilor quem se ncquaqiiam instilula
potes, erige acieni mentis tua; cl quas gralcs, quas scicbanl. Ad serviliiun (luijtjie ju>li '" liominis, non
laudes, quae obsequia perpetuo debeas, per cujus
ci injusti, qui tuiic eral, condita lucrant. Hoc ipsumde
bealam el intogerrimam focunditatom de tanto malo
j^ aere, de terra, et qua; jiroferl, de mari, et omnibus
ad tanlum bonuin, ul brevi oslendimus, .sis jirovo- aquis ac do liis qua; coiitinont dicorc licct et son-
ctus, gnarus atlcndc. Nulla te ab horura considera- lire. Omiics igitur ivnim forniio infonni (juadaiii ol

tione saeculi dclectatio raovcat, nulla cujusvis vaiii conlumeliosa obfuscaliono tegebantur, eoquod ipsi.

VARLt; LECTIONES.

"•.VrcesMinus manuacript. asciscimus. "'Kamiliari atVectu mss. familiari alfalu. '"Exaltata (jualis
quali tn**. exallata adveitat, (jui potest, (|ua vol (jiiali gloria. "^'idlum ipsius jir.escns consiiiuerit vist.
vullui ij^sius i)r}e>ens astiteril. '"'Amari;, vclle inss. amaro, ol (|ua'(Un(iue vclle. ""Pcpont roj.idcnloin
mss. pejjereral rosidenlom '"(^iiia Domiiiaiii siiminam el iinicaiii di)iMiualnC(.m cuii cl lcna' Mariam cx liis
consjticiont csso faclam roginam mss. (juia doiniiialiiccm suain iiiiam cx cis cssc conspicicl faclain Uc;;iiiam.
"*i'er cxccllcnliaiii inanuncript. piir oxcollonlissima. ""Sana' meiilis mss. saniim sajjions. "'.\iiibi-
gil. Qiiiipropl(;r mss. ambigit, iiomo sapiens hilet. Quaproplcr. "*Sua' siibinlogritatem m.vi. .suajsiibicctioiiis
inle^^ril^ilcni. '"Domini sui ct aiictoiis mss. omill. Domiiii sui. "*renereiil mss. su.slincroiil. ""iJTaliis
c.M. duni Dcummii-. crcalus, Dcum, '"iVd obsc(|uiuin quipjie sivo scrvitium jiisti j/i«j. adscrvilium 'luijipc
ju&li.

1
 517 LIB. DE EXCELLENTIA B. MARLE. 578

qui Deum suum incessanler offendebat'", ministrare A cata "*.

Hujus igitur tam magui boni eftectura illi
ac subdi sine intermissione cogebantur. Duravit au- profecto censemus imputandum, per cujus virgineum
tem hsec in rerum substantiis injuria quousque venit uterum is venit in mundum, qui et humanam natu-
in carnem illa, de qua loquimur, beala VirgoMaria. ram in tantam, sicutdixiraus,dignitatis excellentiam

At ubi venit ipsa, et in se Filiura Dei iucorpora- sua sapientia revocavit, et omnem simul creaturam
vit, el prisiinam dignilatem in Deo, qui nascebalur, privilegio amissi honoris raira dispensatione redona-

humana natura recuperavit, nihil ultra confusionis, vit. Qiiidergo huic sacratissimae dominae omnis lam
aut injuriam alicui rerum speciei resedit, imo liber- rationalis quam etiani irrationalis creatura jure de-
^*' beat, qui valet,
tatem primse creationis suoe confestim recipcre ex his quae paucis perstrinximus
meruil. Nam ipsa, cui juxta legem suse conditionis dilatato sensu adverlat. Uiiquc cuncta, quse Deus
jus libertatis maximum erat, obsequendi videlicet bona et utiliter fecit, in eostatu quo condita fuerunt,
illi quem ad Dei imaginem conditum noverat, cum sicut ostendiraus, esse destiterunt, et per haiic
ipsum in Creatoris sui similitudinem, quam pec- beatissimam Virginem in staluni pristinum revocala
cando in se corruperat, per bona opera redire con- sunt et restituta. Sicut ergo Deus sua potentia pa-

spexit, non mirum si deinceps obsequendo dominatui rando cuncla Pater est el Dominus oranium, ila
ejus, contumeliosae jugum scrvitutis excussit. g beata Maria suis meritis cuncta reparando mater
CAPUT XI. est et domina rerum ; Deus enim est Dominus ora-
De eodem. nium, singula in sua natura propria jussione con-
Alio item modo, si plaeet, considereraus qualiter stituendo; et Maria est domina rerum, singula con-
omnis crealura ad utilitatera hominis sit creala, et genitae dignitati per illam quara meruit gratiam

quemadmodum eadem ulilitas ob peccalum primi restilucndo. Etqueraadmodura Deus ex suasubstantia

hominis quodammodo evanuerit, quove pacto per genuit euni per queni cunctis originera dedit, ita
beatam Dei matrem virginem Mariam, primam suse Maria de sua carne '" peperit illum qui in decorem
utilitatis dignitatem recuperaverit. Cerle homo qui primse creationis omnium cuncla restituit '"'.
Item,
mentis ralione subsislens carnis fragilitate depri- sicut nulla rerum species, nisi per Dei Filium facta,
milur ad hoc conditus erat ut contemplationis oculo subsistit, ita lex debitae daranationis nerainem dese-
forraDO sui Creatorisjugiter intenderet. Sed quia ipse rit, nisiquem abeafilius Mariaj absolvit. Quis igilur,
Conditor ejus incircumscriptus spiritus est, et nemo ista recto sensu et corde sincero perpendens, plene
unquam carnis corruptibilitale vallatus in "' magni- percipeie queat excellentiam dominae hujus, per
tudinis ejus notitiam, vel admirandae divinitatis il- quam lam inetTabili gralia, a tara aestimabili deje-
lius '"", speculalionem ^''^,
sicuti est, pertingere po- p, ctione ^" ereclus est mundus? Quis, inquam, tam
lest, proposita illi aliarum rerum existentia est, miram, et omni prorsus rei praeter hanc inauditara
quatenus earum consideratione subliniitas ejus, quse gratiam hujus mulieris oculo mentis aspiciens, non
per se nequit videri "', ab ipso intellecta conspice- obstupescat, et non raodo elinguis, verum etiam a
retur. Verum primorum hominum pecca-
ubi post tantae rei comprehensione prorsus imraunis fial ?
tum generalionis humana^ propago in desideria CAPUT XII.
cordi sui prolapsa per vitia sorduit, non solum Oratio ad beatissimam Virginem Mariam.
Creatoris conlemplatio, sed et rerura creatarum Quapropter ea quae nobis sunt impenetrabilia in-
mirifica? dispositionis salutifera meditatio ab ea termittentes, precibus irapetrare nitamur ut, quod
procul evanuit. Vides ergo quali modo in lapsu intellectu capere nequimus, salutari saltem afteclu

hominis ruit dignitas rerum. lu consideratione enim obtinere raerearaur. Rogamus ergo te, domina, per
illarum horao resurgere debuit in agnilionemDei, el ipsara gratiam qua te pius et omnipotens Deus sic
sic quasi quidam ei gradus fieri debueruut pertin- exaltavit, et omnia tibi secum possibilia esse dona-
gendi ad Creatorem ipsius et sui ; sed haec in eis vit, quatenus id apud ipsura nobis obtineas, ut ple-
dignitas periit, quando qui eo digne uterelur nullus nitudo gratiae quain meruisti in nobis sic operelur
exstitit. Nec ullalenus,' ex quo primus horao quo participium
corruit.' beati praemii
^ ejus nobis misericor-
-">.>..
1 ' T) ^ ^ > •<

receperunt amissam erainentiam tanti boni, donec ^

diter quandoque donetur "'. Ad hoc quippe Deus
ille Agnus qui peccata mundi tolleret inpersonaDei noster per te factus est frater nosler ut, quemad-
et hominis prodiit raundo "' per Mariam. Yerum, in modum ipse dignatus est consors fieri nostrae huma-
cogitionem Dei homine per hunc Agnum revocato, nitalis, sic nos raereamur consortes fieri suae divi-
omnis etiam alia creatura in stalum suae conditionis nitatis. Intende ergo, doraina piissima, ut nobis ad
et honore proprii congenilique decoris est revo- eft"ectum "' proveniat, propter quod Deus noster ex

VARLE LECTIONES.
"^ Ostenderet mjs. ostendebat. ^" Patriae crealionis ?WJ5. primse creationis. "* Carnis incorruptibilitate
pressus ullatenus in mss. carnis corruptibilitate ullatenus.''" Dignilatis illius mss. divinitatis illius. ''^ Spe-
culationem mss. speculura. "' Neque videri ms. S. nequit videri ms. E. omittit. xideri. *•' Prodiit raodo
mss. prodiit niundo. ^" In statu... revocata mss. in statu... reuo\ata. '"' Carne mundissima mss. omittunt,
mundissima. "" Decorem... cunctis restituit mss. in decorem cuncta... restituit. "' Per quam tara inxstiraa-
bilia bona habet rerum natura, per quam taminaeslimabilisgratiaataraineffabilidejectionemss.perquamtam
inefi^abiUs gratia a tam ineffabiU dej«ctione. "'Condonetur mss. bene donetur. ''"Ad affectum mss. adaff^eclum.
 EADMKRl MONACHI CANTUARIKNSIS. bSO

liio castissiino ulcro lacliis liomo inler homines A iiobis miseris uUra eveniat, gloria Iik-c jaclura nulla

venit, nec sis, qu.TSumus, exoratu difficilis, qiiia inde pervcniet f Et hoc quidem forlassis aliquo

procul dubio idem bonignissimus iiliiis tiius erit ad iiiodo, bona doinina, dici possel, si pro tui soiius

cenredciidum quidquid voles promptns et exaudibi- exaltatioiip et saiute '" niater Dei facla fuisses, si

lis. Tanliimmodo itaque velis salutem noslrain, el ulique "* Deus, qui honiinem assumpsil ex (ua ca-
verc ncquaquam salvi csse non poterimus. Quid igilur slissinia carne, lioc fecil pro tua et nostra coinmuni

stringet larga misericordia» tiiae viscera, doniina, saiute"". Si ergo, quae plcna saiute cs polila, nou

oontra nos, ut nolis salvari nos '! Ccrte Deus nosler intendisut eadem .salus pro modulo noslro eliamad
(leslc Propliela) miscricoidia nostra est (Psal. nos u.sque pertingat, jam tuorum sufficiens commo-
Lvin, 18i, et tu ejusdem Domini nostriabsque dubio dorum, noslrorum negligens esse videberis, et quae
vcra mater es. Si lu ergo, quae Dei mater es, et ea pro lolius mundi salvatione meruisti fieri mater A!-
'" (lonegas nobis efie- cum nos proposucris "', quosobvolvil Hnis
re vera misericordise mater lissirai,

ctuin miseiicordiae, cujus lam mirabililer facta es saecuii, quid, quaeso, proderit nobis tua gloriosa et
maler,quidfaciemus,cumidem tilius luus advenerit felix exaltatio,et quam inde '" habemus, dulcis ot

cunctos aequo judicaturus judirio ? Siquidein licet aftectuosa cxsultatio '? Ut ergo tiiium luum lolius

ipse fiiius tuus sil per ulique

lc factus fi-ator noster, g iiuindi Salvatorem, et te ejus rcconciiiatricem esse
"' voluntatem tuaiii sic videlicet "' dul- veracilor sentiamus, eo nos propensiori sludio juva,
lamen ubi
lissimte malris magis porreclain adverterit, illuc, prccamur, et fove, quo in fscibus mundi natos el

servala ffiquitulis ralione, a qua te nuliatenus dis- aiilos "" poliori levamine prospicis indigere. Ab
crepare velle videbil ^**, et judicii sui senlontiam, initio dcnique renovationis humanoe,omnibus sub
sive ad misericordiam infleclondo, seu ad justitiam tuum prasidium confugienlibus hucusque succurri-
intendendo, promulgabit. Subveni ergo nobis, do- sli, et idcirco praeomni crcatura, omiiilaudodignis-

mina, el non considerata pcccatorum nostronim sima dici el esse meruisti. Eia, succurre nobis, ora-
muUitudine, velle tuum ad miserendum nobis infle- mus, utlaus, quam perlolsiucula digne posscdisli '",
ete. Cogita, quaeso, el recogita apud te quia nonad continualibi duret in gratia ipsa qua mundo per-

damnandura, sed ad salvandum peccalorem Condilor dito "* subvenisti. Tibi ergo nos commendamus,
noster ex te faclus est homo. Cur itaque non juva- lu procura ne pereamus, eflice potius ut salus nostra

bis iios peccatores, quando proptcr nos in tantam de die in diem mutiplicetur, et lilio tuo Domino
dominam *" habeat nostro Jesu Chrislo vila noslra jugi devotione famu-
celsiludinem es elevala ut te

ct venerelur omnis pariter creatura An *? ideo utrum letur. Qui cum Ueo Patre, el Spiritu sancto vivit

percainus, amplius nou curabis, quia quidquid de G dominalur et regnat per intinita saecula Deus "'

YARLE LECTIONES.
"* Materetgiaiiaemjf. oiniti. olgraliae."^Noster:Ubim5j.nosler uliquetamenubi."'Suae videlir«t»i*«. sic :

videlicet."^ Discrepare videbil mss. discropare vellevidebil.'" ToDominamss. lc Doniiniun.'" El ulilitule russ.
et salute.
"' Sod ut"iquems*. siutiiiue. '*^ Nostri omnium salule mss. noslra salule. "* Post posueris »».^5.
"" Aiilos 7HS.5. altos. "^ Digne posscdisti mss. omilt.
proposueris. "' Et qluid iiide mss. elquam inde.
*»* Mundo perdito mss. omitt. perdilo. "' Ms.Corb. E. 10. Explicil Scriptum Eadnieri Monachi d«
digne.
piiskima Matre Dei Maria ms. S. 62. Explexit Sermo de sancla .Maria.

DE QUATOU VIRTJJTIBUS
QUJE FUERUNT !N RE.VTA MARLi,

EJUSQUE SUBLIMITATE

CAPUT 1'HIMUM. D quator virtulcs cssc pliilosojilii non tacuerint, ju-

De lU» virtulibus gencralim. stitiam, prudcntiaiu, forliludiuom, lcroperauliao],

Mulli domiii.n san«t(0 Marise laudcs slylo for- c\ (piibiis, iiuasi exgaudio \forle leg. quadri^iojli-

inarc conaii, ribcntcr huranno gcncri pro viribHS niitc, omnc virliiluin agmon cmicet, quin majoret
proj<05uero quanla oliiii in oiim coofluxit ropia vir- noslri qiiatuor priinas in ca regiiasse dorucrunl,

tuAufli «l <jiianl« uuuc faciiitale iicr,i:»italibu4 suc- Qc^las njipcudice^ iu pjui auii^Q oou(juailj"us.se \m-
currat moilaiiuin, qiiaiila tunc fucril donorum gia- leve fuil ut oslcnderent.

tia Kublimis ct minibilis, quanla nunc pielalc sit El justiliam quidcm ejus sic a.ssoriieriinl, quod
potcnlcr singularis, singulariler dulcis. Nam cuni ipsa lanla tenacilalc Dei praeccplis pcr legcm inlis^-
 .

581 DE IV VlRTUTiBUS B. MARW:. Ui

rebal ul nec illa dimiltenda putaret quae ab ejtis inte- A CAPUT HI.

gritate pi-ogenerari {forte leg. posse non observari] De prudentia et ejus sequacibus.
noscunlur, verbi causa, purificationem post parluiu, Prudentiam sequunlur providentia, quae prospicit
pro sobole sacrificium, annuum ad leraplura ascen- quod in futuro utililcr fiat ; intelligentia, quae intel-

Bum; haec enim ab ea ex abundanti facla quis fide- ligit quid in praesenti utiiiter fiat ; memoria, quae

lisambigat ? beoe vel secus acta integre coliigit, et de praeterilo

Prudenliam, ut prima feminarum aniraadverteret dicta. NuHus autem hac domina providentior, quae
rem quje car^^bat exemplo, quara gratum Deo esset anlequam voveret Deo virginitatem suam, perspi-
pudiciliae sacrificium quod ipsa voverat Deo, legit caciler providit quantum profeclus illud votum fa-

raaledicto relicto in medio. Praelerea, post salutatio- ctum et bene observatum sibi et toti muudo indu-
nem angeli quara prudenter locuta, quam facile ceret. Non enim rem voverct exoticam, nisi provi-

credula. Fuit enim ea fideset credulitas prudentiae deret sibi ct aliis incomparabilem inde accumuiari

supellex, quod credidit posse fieri per Spirilum gloriam. Nollus ea intelligenlior, quae, et expedita

sanctum ul sioe complexu maris &bsque periculo mentis acie et ipsius deitatis conscia, plene intelli-

pudoris, exsulante urtica libidinis, produceret fi- geret in Domini nativilate, passione, et resurre-
ctionc, quantuin esset in praesenti bonum, quod in
iium B
Forliludinem, ut quse juste debere fieri prudcn- fuluro esset incomj arabiliter fructuosura. Meraoriae
ter intelligebat, incunctanter voverat, et votura con- erat tenacis et unicae, omnia quae sola de filio scie-

st&nter persequeretur; juslura aulem est ut quod bat, secretiori consilio sibi tantum cognila coacer-
gratiosius et speciosius babeas Deo omnium bo- vaus in cumulum, conscientia." incuicavithominura.
uorum largilori ad ejus nulum ofteras. Id prudens Unde de GSi Am{m : Maria autemconservabat omnia
Virgo sapieuter colligens, virginitatera suam, qua verba Ikbc, conferens in corde suv {Luc.
li, 19). Debei

nibii amabilius, nihil forraosius ducebat, Deo for- ergo ei totus mundus plenam noti-
salvalionis suae

titer vovit et fortissime servavit. tiam, quae plcnissimge cognitionis aposlolis non in-

Temperantiara, quod supradictas virtutes studio viderit scienliam. Quapropter quia ad exiguum boni

humilitaliscootinuaverit, per iliam custodiens quid- increscere processus Evangelii, nisi cognosceretur
quid boni mentisingeuuae devotio, et coelestis gratia tenor principii, merito illa dicitur ef apostolorum

coacervaverant in ea. Fuit ergo justitiaB, quod bonum apostola, et evangelistarum evangelista, per quam
fecit; prudeutiae, quod quafiter faciendura essct ia- priucipalis ipsis fidei principibus illuxit doctrina.

tellexit; fortitudinis, quod perseveraveril; tempe- CAPUT IV.

rantise, quod in tanto fasligio locata, hiunili mente De fortiludine et ejus sequacihus.
^
easum cavit. Fortitudini adha?renl raagnificentia, quae magni-
ficum conatur quiddam aggredi ; confidentia, quae
CAPUT II.
splendidecogitata fiducialiler arripii : perteverantia,
Dejustiiia et ejus appendicm. quai boQum inchoatum siabiliter urgel ;
patieulia,
quae utilitalis causa Ulile ^utem
difticiha tolerat.
Habent porro hcG virtutes abas, ut dixi, appendi-
quod hic et superius nominavi, eo sensu volo accipi
ces et comites, habent pedissequas et collaterales.
secundum beatum Arabrosiura De officiis, ut idera
Quarum eftectus in Domini matre ita, si bonae fidei
sit utile quod honestura, et honestum quod utile,
memoriam habeo, disposuere. Justitiam, inquiunt,
quamvis ia saecularibus scholis aliter definiatur.
comilalur religio, quae est raunditia vitae, ut per
Et penuagnifice quidem felix puella egit ut bo-
eum Deoplacealur; pietas, per quam diligilurproxi-
uum rimaretur inchoandum quod confidenter ia-
mus; gratia, quse est beneficii accepti memoria;
choavit, et perseveranierabsolvit. Patientiam necin
obsequcntia, quae obsequitur ciii digne debet; veri-f
suis, necin fiiii contumeliis rupit. Maguificeutiaefuit
tas, quae docet vivere pro natura, loqui pro re. Has
quod dixit : Magnificat anima mea Dominum^ et
virtutes ila beala Domiui raaler trivit ut religiosa
exultavit spiritus meus inDeosalutari meoiLuc.i,
munditia Domino Deo templiun in suo sedifica- j}
vitae
46. 47) confidentiae ; Ecce enim ex Iwc beatam me ;
ret corpore; pietale proximum coleret; collatorum
dicenlomnesgenerationes {ibid.,iS) perseveranJiae:
in se beueficiorura, Deo non ingrata, ipsi vicissim
;

Quia fecit miid magna qui potens est, et tancium

animam ct corpus viva ipsa hostia libarel, obsequi
nomen ejus,et misericordia ejus a progenie inprogC'
majoribus et dignis sedula, adeout cum praeconio
angelico matrem Dei fore audisset, impigre in
nies timentibus eum {ibid., 49, 50j. Porro de pa-
se
tientia ejus dictum est : Ei tuam ipsius animatn
monlana conscenderet {Luc i, 39), anum cogna-
pertransibU glaiius (Luc. u, 3u).
tam obsequiis ad partum dilinitura. Veritatis mater
veritati innixa, pro natura vivere assuela, quae CAPUT V.
ipsum naturae opificem integris bajulavit visceribus, De temperantia et ejus sequacihut.
Pro re loqui non nescia, sponsionem angeli diligenti Temperantiae sunt conterminac continentia, per
ralionis trutina examinavit, ut plane quomodo fa- quam praecipua cupiditas animi regitur guberna-
ciendura esset addisceret quod fieri posse et debere lione consilii ; clcmentia, qua refreaatur mens, te-
non dubitarel. raere in alicujus odiem concitata ; modestia, qua fit
583 EADMERI MONACHI CANTUARIENSIS 584

ex ulcunque suporfluo diligons el caula reoisio. Has A CAPUT VII.

virlutes beatam dominam exercuissc liquot porspi- Non potuisse Deum ex alia virgine hominem effici.
cue, fum constot eaui noc fuisse inconliiicntem
Unde mibi videntur a voro alienari qui dicunl
alicujus voluptatisstimulo, nec pi-aecipitem odio, nec
Deum potuisse salutem humanamprocurare, vel per
iraniodcstam animo. Quomodo onim illicita commit-
aliam virginem, vel per aliud quam pervirginom.Et
teret, qurc a licitis lemperabat? Accedunt ad tonti-
illi quidem qui opinantur poluisse Deum incorporari
nenlia; prfccepta moros quos virginem habere decet, in aliqua allera virgine, respondeo compendio Imo :

sicut Ambrosius farailiari illi suo, et aliis inimitabili

non potuit, quia non voluit. Et e couvorso Non ro- :

nectare docet : Ut sit virgo, quce nullo doli amhitu luil, quia non poluit. Quamvis enim omnipotens sit,
sincerumadullcret effectum, corde kumilis, verbis multa sunt tamen quae dicilur non posse sicut nec ;

gravis, aniino prudens, voluptatem ciborum dun- mentiri potest, nec mori, quia non vult. Nam si
taxat, si qua fuerit, parvo redimens, carnis vitiu vellol mentiri vel mori, non esset omnipotens, quia
omnino compescens, loquendi parcior, lcyendistu- ^^^^.^. ^^^ ^^^ ^^^^^^.^^ ^^^ ^^^ peccatum. id esl
diosior.Cuisxtnongestusfractior,nonincessussolu. B ^^^. ;„ potentia
Qtentia ; et mori dehcere a
est deficere potenlia. Et
tior,nonvox petulantior, ut ipsaspeciescorporissit ideo de Deo dicitur : Omnia qucecunque voluit fecit
simulacrum mentis et figura probitatis.Qme in matre {Psal. cxiii, 3), quia nihil voluit nisi quod decuit.
Domini fuisse, nemo Cbrislianus ibit inficias, cum
Eodem modo dico eum nec potuisse nec debuisse
ejus vita inclyla, ut canitur, cunctas illustrol ot in- nasci ex alia virgine. Et proplerea, ut dixi, non po-
formet Ecclesias. tuit, quia noluil. Noluit porro, quia ralio non fuit.

CAPUT VI.
Deum certe rationis auclorcm contra ralionem nihil
vello, nihil facere, nihil otiam posse,inpromptu est.
Has sanctce Maricevirtutes Ckristusconfirmavit. Quis vero non videat Deum a ratione resihiissc, si

virtulum diademale rcdimilae, to- cum omnes omnino fomiuas iufra sanclilalem boatsc
Huic puoll* sic
Maria; cernerel, qualibet in matrem elecla,
alia
tum se infudil Dci Filius, bona illa virginalis animi
ipsam spcrnerel ?
Ipsam autera oranes mulieressan-
suo potissimum adventu custodiens. Namque ipse
ctitale prsecelluisse pulo quod intelligit qui supe-
non solum justus, sed et ipsa ost justilia, qui dici-
riora animadverlit. Nam aliae quidem parles gra-
tur in psalmo Dilexisti justitiametodistiiniquita
:

tiarum meluere ipsa aulem plena gratia ab angelo

tem[Psal. xltv, 8j. Matrein crgo suam jam justam ^, ;

salutalur
justitia Dei penolrans, unxil eam oleo exsultationis,

est Spiritu sancto, prse omnibus participibus Amplius, qui dicil Deum debuisse vel poluisse
id
omnibus virginibus. Focunditatcm matri aliler quam per parlum virginis Adse repararc pec-
suis, id est
conferens, virginitatem non auferens, ipse non so-
catum, ideni est quasi si diceret melius eum fa-
Dei sapiontia cst el in eo rc- ccre debuisse, vel tam bene aliter potuisse. Quod
lum sapiens, sed ipsa
omncs thesauri sai)ientiae etiam corpora-
si melius fecisse debuit, vel tam bene aliler po-
quiescunt
tuit, et lamon non fecit, vel noluil, vel nescivit. Si
liler. Inveniens crgo sapiontem puellam, sapientiam
id csl mundam custodivit molius noluit facere, cum poluisset, invidus vel
servarit Doi sapionlia,
corporo. Siquidom scriptum ost In malc- ignavus fuil. Si nescivil melius faccre, cum de-
cordo et :

buisset, ignarus fuit. Quantum enim a Dei natura

volumanimam non introibit sapientia, nec habitabit
Ipse est tem- abhorreant invidia, ignavia, ignorantia, fatetur qui
in corpore subdito peccatis (Sap. i, 4).
videl quam pudendum sit haec vitia cuilibet honesto
perans, ct ipsa teiuperanlia, sicut dicit in Canticis :

homini ascribore. Rcstat ergo ut qui Iktc Deo assi-

Ego lilium convaUium {Cant. ii, 1), id est flos liu-
gnare orubescil, nec praedictas raliocinaliones re-
milium. Idemque in Evangelio: Discite a me quia
spuit, fatealurquod Deus non nisi per virginem et
mitis sum ethumilis corde {Matth. xi, 29) Dignatione .

er-TO sua humilitatem virginis acceptans, plena di- ^ P<^r ''a»'' polissimam virginoin mundum restourare

vinitatc in ojus inlluxil gromium, ut dicil propheta: potuit. Non poluil aliter (piia non voluil ; noluit,
quia ratio non fuit. Et quia ratio non fuil, non de-
Super quemrequiescamnisi super kumilem et quie-

tum? {Isai lxvi, 2.) Ilemque ipsa in Evangelio :

buit. Quam gradationem si quisreciproce convertal,

Quia respexit humilitatem ancilla: sua: (L?/c.i,48).

non irrila orit hoc modo Non debuit : alitor salvare

Ipse eliam e>t non solum foitis, sed et forlitudo

genus humauum, quia ratio non fuit ; et quia ratio

non fuit, noluit et quia noluit, non potuit, quia

Dci, per quem focil Deus Pateromnia ex nullo. Qui
;

forlior superveniens exspoliavit alria, coiilra rationcm facere nec potuit, nec voluit.
forlis diaboli

et divisit .spolia(LMC. xi, 22). Noii ergo fortiludineni

CAPUT vni.
matris ciierveiu reddidil, sod sua ijoteiilia sublima-
Sublimitas heattv Virginis explieatur.
vit, ut ossct imperiosa creaturac lotius hera, conci-
lians cl demulcens superos, deturbans ct cxlerrens Scnsibus autiquorum Patrum de virlutibus beata;

inforos. Eaiii scrutanscordaet renes Dcus{Psal.\i], Maria.' brevitcr delloratis et in unum coacorvatis,

10), ox omnibus virginibus, ijuas capicbat mundus, iiiinc ad sublimitalom ojus commeudandam, quam
olcgit cl sancliticavit, ut liabitaret iii ca coiporaliler, propler graliam virtulumest adepta, vigilabitoralio.
quam jam plcnam pridem suprailictis virtutibus fo* Ad quod persj)icacius enuclcandiim, amorcm fiii in

vevat et circuinplectobatur spiiitualiter. matrcm ct noalris in lilium proponara.

5Sc DE IV VIRTUTIBUS B. MARIJT. 586

Deus Filius consubstantialis et coaeternus et coom- A vium suorum olim per peccalum cfiminutum nume-
nipolens Palri, editus ex Patre anle lempora sine rum, nunc per beatum ejus partum redintegrari.
malre, voluit nasci de malre sine patre sub tempore, Gaudebant et gaudent homines, quia quod per pri-
elegilque hanc pucUara pro amore queni habebat crga mam amiserunt fcmioamecenluplicali pretii foenore
eam, in quam lola divinilas influeret, et quae Dei et rccipiunt per Mariam. Corruerunt servi, resurgunt
hominls genilrix ficret. Amavit ergo eam, anlequam fratres et filii; fralres Domini, Marioe filii. Quod
ex ca nasceretur, ulessct de qua dignc nasceretur. gaudium in incomparabile cremenlum pullulabit,
Parvusque hic amor esl ul faccrel cx filia matrcm, cum illorum praesontia prcesenli frucnlurin coelolae-
ex crcalura Creatoris genilricem? Nec post parlum titia, per quos tanta consecuti sunt gaudia. Gaude-
amor imo incomparabile augmenlum acce-
defccit, bat et gaudet omnis creatura, quia quae in initio

pil. Sicut cnim omncs homincs, ex utroque parente mundi a Deo ad obsequium hominis facta, quando
gcniti, (lepartiunlur amorem in ulrumque parenlem, se homo a cognilione et servitio Dei removerat, illi

ila Dominus Jesus ex malre gonilu.s sine palrc.palris qui Creatori suo rebellis erat, degeneri famulatu
ct matris soli matri dcbuit et persolvit amorem. subslerni dolebat. Illa, inquam, homine per beatam
Item, duo erani in Yirginis animo, invisibilised ma- Mariam salvato, in antiquum decus evasit, in pri-
gno conccrtanlia prflclio. Virginitatis amor, et legalis g stinum splendorem renituit, dum illi famulatur qui
malediciionis timor. Verumtamen librato diu mul- Creatori suo et fide et opere obsequitur. Sicut ergo
lumque consilio, vicit amor qui pracponderabat, el Deus est Pater et Creator omnium, ifa haec Virgo
dedit lcrga limor. Hic occurrit Dei auxilium, qui ci cst mater et recreatrix omnium. Quia sicut nihil
et quod timobat criperet, el quod amabat salvo si- existit, nisi quod Deu^ facit, ita nihil recreatur, nisi
gnaculo non aufcrret. Dedit ei ergo ut esset et prole quod filius sanctae Mariae redimit.
ferlilis et virginalis damni immunis. Asceadat ergofidelis auimi m mentis speculam

Quid illa? Xonne tantis filii bencficiis digno re- ef, quantum potest, videat in quam sublimi locata
spondebalamore, plena Spiritu sancto,qui est amor sit domina Maria. Omnis natura a Deo est facla, et

Patris, et prolis amor amor non

suavis et dulcis; Deus est factus ex Maria. Deus omnium factor se ex
volaticus, sed selernus'? Nonne eum amabat qui eam Maria fecit, et sic cuncta refecit. Qui potuit omnia
fecit omnis crralura? dominam, caMi et terrae regi- ex nihilo facere, noiuit ea vioiata sine Maria refi^ere.
nam, fertililatcm, ul dixi, tribucns, integritatem Deus est igitur Paler rerum creatarum, et Maria est
non minuens? Imo vero tolis meduliis, totis viribus materrerum recreatarum. Deus illum genuit per
in ejus amorcm susf ensa erat, amoremquequem pa- quem sunt omnia facta, et Maria illum genuit per
ter el maler scboli suae debent, sola ista dulcis et quem sunt oraiiia refecta et salvata. Per has ergo
terrena mater domino et filio suo impendebat. Nec ^ ratiocinaliones impossibile est ut aliquis homo ad
est aliqua scienlia quae possil pcnclrare, nec elo- ea{n conversus et ab ea respectus damnetur. Nam
quentia quac possit pra>di :are, quanta dulcedinis se- quia ip.sa genuit eum per quem mortua reviviscunt,
dulitate parvulum foverit, quanta diligimtia dbse- per quem homines ex peccato salvantur, quia non est
quioque adolescentem et in robur aetali> vadcntem quam ipsa in utero fovit; non est
juslificalio, nisi

provexerit, quanta lacliiia juvenem miracula facien- salus, nisi quam ipsa peperit. Ipsa est crgo ma-
lemeteorumgloria famosum audierit, viderit, quanta ter ju^tificantis et justificatorum; ipsa est maler
moc-titia palicntem et morienlem .suspiraverit. Et salvantis et salvatorum. Igilur mater Dei qui solus
haec profcclo tanto nobis suiit pene incogilabilia, damnat, qui solus salvat, quem solum timemus, in
quanlo insuela. Jam vero resurgentem et ascenden- quo solo speramu^, est mater nostra. Judex et Sal-
lem quam ijeiis oculis Virgo felix inluita, quanto vator noster, est frater noster. Quomodo ergo de-
Iripudio beala movcbantur viscera, pneseitim cum speremus, cum salus, sivedamnatio nostra, ex boni
jam intclligercl in effeclum prodire quae lanto par- Iratiis et piae malris pendeat arbitrio? Nunquid sus-
turiebaulur lempore? Genus humanum ad salutem linebit bonus frater puniri fratres suos quos rede-
vocari per aposlolos videbat, cujus rei gratia Dei mit, bona raater damnari
suos quorum ipsa
filios

Filium de se incorporalum et in cruce passum ante D Redemplorem genuil? Dulcis mater regabit dulcem
intellexerat. Quapropler laetabatur quod spei quam fiiium suum, pium fratrem noslrum; filium pro fi-
ante conceperat, quod.pie salutare toti mundo fore liis, unigenilum pro adoptatis. Pijs filius libenter
ex voto virginitatis suae speraverat, jam in rem ve- audiet matrera pro filiis, Unigenitus pro iis quos
ram Iransibal. Gaudebant el angeli qui videbant ci- adoptavit, Dominus pro iis quos liberavit.

-oc-^iO-^^"»"

Patrol. CLIX l^
587 EADMERI MONACHl CANTUARlENSrS. >88

EADMERI MONACHI
LIBER
DE BEATITUDINE COELESTIS PATRL^E".

Reverendo domino, cl IValri cl amico suo, Guil- A serim. Noveril ergo charissima mihi dilectio tua,

lelmo monacbo, mansuetudine, modeslia cl honc- quia tui sohus causa lenuit me ne ccrplodesistercm,

slatevitae mullum amando, fratcr Eadmcrus, mooa- licel forlassis meUus fuisset penilus destitisse. Ma-
chorum Ecclesia? Christi Canluariensis intimus, quod teria siquidem pulchra et appetibilis cuni narratur

Deus promisil dihgenlibus se. sermone iucultoel conlcmptibih, solct nonnunquam

Recordalur, ut «slimo, sanclilas lua; dilcctionis, magis otVenderc animum audicnlis quam demulcere.
honorande fraler, quia, cum vcncrabilis Paler Ansel- Quajiroplcr vcrcor ne hocipsum in nieo facto alicui

mus Cantuariensis archicpiscopus, nupcr in caniobio contingat, scihcct ne malcria deccns indeccnti stylo

Cluniacensi aliquanlis diebus morarelur, et loqucns, digesta, iil apud hominum mentcs eflTicial, ut quae

a rehgioso ipsius loci convenlu, pro sua reverentia prius per se sine scripto placebal, cx scripli dein-

devolissime audiretur; lua prece mecum egisti qua- ceps fuHlitale vilescat. Sed cerle quod scripsi, lua

lenus verbum, quod de aeterna beaiitudinc in capitulo sincera dilcctione provocalus libi scripsi, hoc solum

coram posilis fralribus fecit, slyli otlicio, tuo con- inlcndcns ul ca simphoiter dicerem, quae me in

spectui prseseniarem. Ego igilur, ulpote qui libcnti eodem capilulo per iu temporis, vel ahbi ab ore ip-

animo volebara plo mco posse tu£e volunlali morera sius Patris, de eadem re accepisse recordari valebam,
gerere, opus illico aggressussum, ajstimans illud le- Yalcat sanctitas lua el oret pro mc.
g
vioris ad exphcandum negotii fore quam postea sen-

PROLOGUS".
Mu lli homines,quibusnonnunqunmbonimoreset G
cipiunt,illudobdentium teneriludincm etoris an
gustiam absumcre ncqueunt ,si pro illorum capaci-
justa ojiera vroponunlur et quiut &e in eis,s(ecu\iva
,

tateprimo non fucrit particulatim divisum. Itaque

nitatepostposita, cxerceantadmonentur, inquirere
solentquamobrem,quopra;mio,qua'reiril>ulione.[\e-
dividamusin partes magna quoi diximut,ut indepos-
sintadvitamnutriridequibusagimus.Quceutmelius
spondetur itaque illis quod scriptum : Quia ncc ocu-
<-

cor hominis asccndit eluceant ,coniideremusqua' in hcec viia mensamel^".

lus vidil, nec auris audivit, ncc in
* humana,et exhis ,proul possumusconjectemus, ea
quod praeparavil Deus iis qui diligunl illum (/ Cor.
multo^^^ excellentius eos habituros in vita futura si
11,9). » Quodcum illi non clare quid sil adverterepos-
sunt,repeliturhocipsumaliisverbis, etdicitureis .
quidem inter mundana tentationumpericula consti-
tuti, Dominica fucrint prceccpta secuti, atque cum
Prcemium quod iis qui in hac vita Deo serviuntin fu-
ipsaillic adcpli fucrint, plenitudine desiderii sui se
turavitarecompensatur,vita(eterna,bc(ititudon'tcr
na,(tternajucunditas, sufficientia scilice est om-
nequaquam fraudatos percipient. Hcec, inquiam,fa-
ciamus, et a minimis paulatim progrcdiamur. Ecce,
nium commodorum secundum voluntatem cl sine
cum illishoc mododicun- utprimo, qu(e ad corpus attincnt bena succinte
omni indigcntia.Ucec ergo
cnumeremus, ista,uta'stimo, sunt qme proptcr sc
tur, bona ({uidem et magna, ut sunt, cssc videntur ;
^^ propter qu(e aliaqua;que ab hominibus appetun
sedquianon intelligunt^iuidinipsa vita^eternahahi- j^
lur : pulchritudo,velocitas, fortitudo, libertas,sani-
turisint,nec subitoquidsilomniumcommodorum se.
las, volu}tas,diuturnilas vild. Siautem inhis ali-
cundumvoluntatemsufficicntiaetsineomniindigcn-
qua sunt qua' aliquando tcrviDci non modo non ap-
lia percipcre pussunl,hocrent animo, nec multum
pctunt, sed eliam magnoperc inhac vita curarcsub-
cfficaci adauditasapore trahuntur.Quid ergo agen- tcr/ugiunt, ut sunt, verbigratia, pulchritudo corpo-
dumuth/rcillis aUquatcnus sapiant,ct sicad opera ris atquc voluplas, uliquc non idcirco id faciunt
honaevujilcnt Vucrorummorc cibandos cvistimo,
? (piod ca naturalitcr nolint, scd nc Deum in cisquo-
qui,si quando(jro$sum aliquod pomum edcndum per- quomodo olfcndant. .\am si pcr ea nihil ofjcnsionis
VAUI.E LECTIONES.
'^^CoUalus cstrum mss. Corb. .S.f)2. E. 10. ct 60."). qutv pr(emittunt Kpislohim Kadincriad Guillclmum,
.^cd non dislinguunt Capitula. '"W*. E. Scqiicns 0])uscuhnn «-sl opusciihiiu vcnenibihs An^dnii de Bcalilu-
(hnii)iis nis.(i2." Iiicipil Prologus Kaihncri Monar.lii iii iibro de .•plcriia bi'alilii(hnc, qucm coin()o^uil cx verbis

bcali Anschni Aichicpi^copi Canluaricnsis. '". ' Mcns aiiiat mss. mcns amol. '"El ca muilo niss. camullo.
589 LIB. DE: BEATIT[JDINE ccflesti.
590
inDeumcontraluposse certo sentirent,vel se ab '" A quippe oculorum noslrorum in sublevatione
palpe
amore (eternonim. impedirinon perlimescerent,pro brarum coelum usque pertingit, et in ictu earum
fectojucundiusin ipsis quam in eorum contrariis lotus in semet, ac integer redit. Amplius constat
sese deducerent. Uis ita prrclihaiis, siitgula quoipro- quidem animas sanclorum, quaejaracoelestia tenent,
posuimusbreviter tractemus, ct quaVUer iilis post necdum plena felicitale frui, donec incon-uplibilitale
corporumnostrorum resurreclionem perfruemur, corporuin suorum polianlur. Quam cura
adeptjB
prout Dominus dederit, explicemus. fuerinl '»», non eritqt-od araplius
vclint. Haec itaque
CAPUT PRIMU.M. corpora eas a sua velocitale tardiores
si
aut gravio-
rcs clTicere deberent, nimirum
Depulchritudine corporum beatorum. polius eorum consor-
Itaque pulchriludo bonum quoddam tium abliorrcrent quam appeterent. Igiiur
est el quod ea quam
naluraliter a cunctis haberi amatur. dicimus volocitate pcrfungemur, cum
In illa igitur in vera vita
vita pulchriludo justorum solis pulchritudini,
fuerimus.
qui
septcrapliciter quam modo sil speciosior erit, ad- CAPUT III.
fcquabitur, quemadmodum diviiia Scriptura testatur : De fortituditie.
Fulgcbunt, ioqmem, jusli, sicut sol in conspcclu Dei Post has nominavimus fortiludinem,
{Matth.xm, 43). Ad hoec, carpus Dominicum clari-
quam pleri-
B que perosa imbeciliitalc plurimum amant
vLZt
tati solis praeluccre nescio aliquem posse ambigere. bunt igiiur viribus, quicunque supernis meruerint
Et ei simiies, atlestante Aposlolo, eriinus, qui dicit:
civibus associari, intantumut nullatenus ilUs obsi-
Reformabit corpus huDdlitalisnostrce configuratum slere quidquam valeat, si movendo aut evertendo
corpori claritatis suce {Phil. ni, 21). Ista faleiur au-
volucrint quid a suo stalu quomodocunque divertere
clorilas, cui contradicere scilur esse nefas. tixc
quin iUico codat. Nec in eo quod dicimus majori
lamen si quis sibi velit ratione probari, credo nulli
conatu laborabunt quam nos modo in motu oculo-
debere incredibile videri ju.-ios pulchritudinem solis rum »" noslrorum. Ne, quaeso, excidat animo »"'
in illa vila, ubi morlale hoc absorbebitur a vita quam adipiscemurangelorum similitudo, quatenus,
(// Cor. v, 4), sortiri, cum vere dicantur et sint tem- si mc aut m
nsquae dicluri sumus aliquod exem-
]dum el scdes Dei, quod nusquam in divina pagina plum nonoccurrert, idsa occurrat, atquein
quibus
de solo isto visibili meminimus legi. angelos valere constiteril, et nos aeque valere
probet
CAPUT II. Neminem autem qui dubilet exislere puto
et asserat.

De velocitaie. angelos ea qua voluntfortitudinefungi. Sed

fortassis
Velocitas, quse pulchriludine non minus amatur quaeretaliquisquidnobis illa fortitudo praestet, cum
lanta nos comilabitur ut ipsis angelis Dei aeque Q tam convenienter,utconvenientiusnequeant
^'"o^^l^s
„,.!„_,.,„.„,,,.. cA
^,,: c nrrxl/^
celeres simus, qui a caelo ad
1«-^,/,.- „. „ ;., :_ llhifiiid .„.,>
fli'.;nncii;c i-.;u;i
ubiquedispositis.nihil -i
lerras, et a
1
terris in mutandum, nihil evertendum i i

ccelum dicto cilius dilabunlnr. Quae celeritas, si nihilquestandura sil in quo vires suas quivis
exer-
utrum sil in angelis probari necesse esset "*, exem- ceat. Qui haec dicit, paucis nobiscura
quid in hujus-
hominem, mortali ad-
pli gratia, dici forsilan posset modi habeat usushumanus attendat, et videbit
qnia
huc carne gravalum, moxaJudaea per angelum in non semper omnibus quae habemus et quae nos
ha-
Chaldaeam delatum, indeque, Iradilo prandio quod bere nonparura gauderaus actu ulimur,
sicut, verbi
defiirebat, sine moia relatum. Ergo cum istis om- causa, visu ipso, potestate aliqua, scientia rerum
nino par velocitas illis erit, quibus, sicut promissa nonnullarum et raultisinhunc modum.Sic et tunc,
est, illorura aequalitas inerit. Apostolus etiam, qui de qua agitur '"Sforliludo erit. Sola namque pos-
corpora noslra, quantacunque locorumintercapedine sessio ejus grata nobis erit, et exsultatio gnandis
separata membraiim fuerint, sive dispersa, in iciu crii, licel nequaquam sit nobis in actu, cunctis, ut
ocu/i (/ Cor. XV, 52) asserit resurrectura, salis in- diclum cst, in suo statu collocatis. Hajc eadem
nuit quam velocitatem eadem corpora jam incorru qua;stio. siautde velocitate, aut de aliquo eorum
ptibilia sint habilura. CorrM/?/i6J/e 7Mi/);;e qua3 ob proposiii '" operis
/toc, sicut . » ,- - -^.^..o intentionem
....^..tiw.iciii uiliuh
dicturi
ipse lestalur, incon'up/ionem,ef mor/a/einrfMf;<iTO- p. sumus quemlibel movet, eam qua hic soluta est,
morlalitatem {ibid.,
mortalitatem 3.3) Hujus quoq
quoque velocilatis solutionem, se apertiorem "^non habueril,
accipere
exemplum in radiu solis licel inlueri, qui stalim orto valct.

sole in plaga orientali, perlingit in ultima plagae CAPUT IV.

occidentalis ^", ut in eo perpendamus non esse im- De libertale
possibile quod de noslra dicimus futura velocilale, Hinc, secundum quod proposuimus, orJine suo
praesertira cum rebus animatis sjleat inesse raajor libertas soquitar, quae superioribus noa rainus dili-
vclocilas quam inanimatis. Huic radio solis similo gitur. Quicunqueigitur angelorum fuerint similitu-
velocilatis exemplura habemus in nobis. Radius dmem asseculi, eorura quoque libertatein nccessario

VARLE LECTIONES.
'" Ul vel semss. om//^ ut. ""Probari necesseest
mw. probari necesse ess-t "'Plio-^ n-;,.,,.,!-.
plag^Occidentalis. -Adepti fuerinrm... adept.e fuerint. '-Motu oculorum ^;''..
Excual anmio msi. excidat an.rao. -'Qualenus hic. mss. quatenussi
.n n ^lu ^o
ms
hic. »- fortitudiae w».
^
'm
umtuao.
fort
SS' "'
«»
PraeposUi mss. proposili. ""Aptiorem m.J5. apertiorem.
 S9I EADMERI MONACnil CANTUARIENSIS. 592

assequentur. Itaque sicut angelis nihil obsislit, nec A sinl experimenlo didicerunt in se, at quod nec
aliquid eos impedire vel constringere polest quin, sensu ])ercepi, nec ab ullo qui peicepcrit, ut dixi,

pro velle suo, cuncla liberrimc penetrent ita non ; arcepi, non eodem modo. Credere tamen et incun-
eril obstaculum ullum quod nos rclardet, non clau- ctauler, ul inea quidem fert opinio, astruere licel

sura quae nos dctineat, non elementum quod nobis sanitatem vitae futurae ita jugem ot incommutabilem
ad veile perviuraoniniDO nonexslet. Exempli causa, alque invioiabilem fore ul ineflabiii quadam atque
certe Dominicum corpus, cui configuranda corpora sensibili suavitalis dulcediDCtotumbominemrcpleat,
nostra Paulus teslatur PliUip. > iii, 2.l),o[, supra monii- et omne quod alicujus in se vicissitudinis, mutabi-

nimus, clauso sepulcro a mortuis surrexit,acdemuin litatis, aut la?sionis suspicionem prgetendere qneat,

ad discipulos obseratis januis palpandum iniroiil procul arceat alque repeliat. Haec de sanilate dicla

{Joan, XX, 26, 271, nobisque in lioc liborlalis fulurae sinl.

documentum grande reliquit. CAPUT VI.

CAPUT V. De voluptate.

De impassibilitate. Ilinc 00 ordine quo singula de quibus instituimus

Super hsec sanitateni amari ab liominibus dixi- traclare proposuinius, voluptalem subjunximus.
mus. Et de hac quid melius quam quod dici poteril q quam alio nomino corporeorum sensuum dolecta-
Psalmistacanit, Sa/w5,inquions, /usionima Domino ? tionem appellamus. Et ha;c quidein magnopere solet

{Psal. xxxvi, 39.) Quibus aulem fuerit a Domino amari, quia singuli corporis "' sensus in iis quae

vera sanitas, quae subripere valebit infirmitas ? Ve- sibi coraraoda judicanl dolectantiir. Delectalar

rum de istasanitate, quam in futuro saeculo habebi- quippe, ut, verbi gratia, paucis dicalur *"•, odoratus
nius, quod exempium afterre queam, ut qua; sit odoribus variis, et gustus rerum diversarura sapo-

inlelligatur, non video, quia nihil sanilatis, quod oi ribus diversis, necne singuii alii sensus '" his et
comparare possim, aut ego in me, aut aliquis sub iliis, juxla quod cuique forl '" naturalis appetilus.

niortali carnc dogens sensit in sc. Hic etenim tum Ista3 tamen deieclationes non sempcr delectant, sed
nobis sani videmur, cum niliil in nobis quod doloat suis quoque anialoribus sui nonnunquam taediuin
sontimus. Failimur tamen nonnunquam in hoc. Nain ingerunt transitoriae uamque sunt et bestiales. Illae
;

frequentcr in aliqua parte corporis infirmamur, nec vcro, quae iu fuluro *" saiculo plene justis admini-

tamen hoc ipsum nisi aut molu corporis, aut tactu strabunlur perpetes sunt et rationabilos. Quare non
aliquo ullo pacto experimur. At de iis qui nec ila video ut qualiler inlelliganturpossit edici, proesortim
infirraanlur, sed omniex parlesibi sani esse viden- cura, iu deleclationibus vilae praesentis, quo eas
tur, quid dicemus, ut utrum sint velnon sint saui designeraus exemplo nequeat inveniri. Delectationi-

probemus ? Propone libi aliquem sanissimum corpore,

'

bus etenim illis quo raagis quisque utelur, eo fer-

et de sanitale illiussciscitare, sauusest suo judicio. ventius illas araplectotur, quia exeaium saluritate
Hic talis paulo durius tangatur, aut in aliqua sui nuUura fastidiuin ulli creatur. Quas delectationes
corporis parte arctius constringatur, et stalim vi- neminera in hac raorlalitale viveniem esse puto, vol

debis quia clamabit : Sine, LTdis me, vcxas me. fuisse, qui sonsoril *", vel guslaverit, ut illarum

Quid est hoc ? Nonne prius seessc sanumdicebaf?ei saporom vel habiludincm cajteris digerore possit.
tunc modice tactus, ita dolenler succlamat. Istonc Duas enim bealitudines, et item miserias duas,
libi sanus vidotur ? Non pulo. Noquaquam orgo majoicm videlicct atque rainorem esse novimus.
salus hujusmodi nobis dabilur, quorum salus a Do- Majorcm bcatiludioom, lYgnuin Dei minorom ;

mino futura cs.-)e specialiler icpromillilur. ^'ainabs- diciraus csse, id quo Adam primo positus fueral,

terget Deus omnem lacnjmam abocutis suorum

*"''
gaudium p;iradisi. Ilem raajorem miseriam,aeternum
et jam nonerit amplius neque luclus, neque clamor, ignem gclicnnae rainorem fatomur, quas incessanlor
;

neque ullusdolor,quoniampriora iransierunt{Apoc. patimur acrumnas j)ra;sentis vitae.Boaliludinem aulom

XXI, 4); et nonesurir.ut, neque siticnt amplius, nec noulram alifjuando exporti suraus. Quod si sallom
cadct super illos sol, neque ullus (csius {Isal.xux, illam parvaiu beatiludinem, quam Adam in paradiso

10; Apoc. VII, 16 dextera enim sua Deus teget eos,

;
^ posilus habuil, experti essemus, forte per hanc,

etbracldo saticto suo de/endct illos {Sap.y, 17). illam majoroin aliquo raodo conjoctando videro

Qiiid itarjuc cis nocore poloi it quibus dcxlora Doi possemus, sicut nimc iu ininori misoria nati, nu-

tegmontura crit? Qualis aulem sit sanilas illa,certo trili el adulli, multa de majori miseria, quolios

scio me ncc meonoc alicujus sensu vcl oxperimento volumus, ediccre et explanare valemus. Itaque cum
acccpisse. Dc febrimn voro el diversarura iiilirmila- (lcloclatio, do qua agiraus, constet osse una porlio

tum qualilate, si cujiismodi sint (luivis intorrogarel, iiiagiia^ bcaliludinis, quo illam modo oxplicemus,
facilo forsan inlcliigeiidas oxiioncrom, cum quia ego ut capiatur, non video, nisi fortc id agamus aliqua
illas in me, lum quoniam ab ois acccpi qui oasquae contraria similitudinc magna; miscriae quara ox

VARI.E LECTIONKS.

••'Sanrtonim suorum mss. omillunt. sanclorum. ""Amari. Corporis mss. amari. Quia singuli Corporis.
"' Cuique fcre mst. cuique ferl."*
"•Diconlur mss. dicatur. "'Singuli sonsiis inss. singuli alii sonsus.
Vero in fuluro mst. voro qua; in futuio. "'El qui soDseril mss. (pii scnbcril.
 ;

593 LIB. DE BEATITUDINE COELESTI. ;j94

minori conjectamus, Sit igilur anle oculos conlis \ tanla misericorclia quam tibi fecit, remissis illis et
*" ? Et unde gratias ages, si nihil
posilus, exempli causa, homo aliquis, qui lam in illis (lelictis tuis

ipsis oculorum suorum pupillis quam et in singulis eorum, unde illas jure dobcas, in lua memoria
mcnibris fcrrum ignitum et candens intixum habcat, habes ! Ut igilur ia illius laudibus aelernaliler ju-

ila ut nec mc(Uili.Te, ncc inteslina, nec omnino quid- cunderis, scmper de quanta sis miseria erutus, ut

quam in toto ipso cruciatus illius imm.anitale vacet, puto, coram habebis. Cum ergo singulorum con-

vel eam levius quam in oculis aliquatenus senliat. scientia} singulis paleant, fateri audco ea quoque
Quid diram? Angustiatur. Quis hunc existimel sanae cunctis patere, pro quorum curatione tu Deo jugiter
mcntis inlerista Eodem modo, sed penitus con-
'/
gratiosus existes, non ad tuani confusionem, sed

traria consideratione, in iila luiura vita ineftabilis ad maguam Dci glorificationem tuamque congralu-
deleclalio quaedam bonos inebriabit, et dulcediuc lationem. Nec enim tunc pro peccatis luis te major

sui lotos eos ina;sliniabili exundanlia satiabit. Qui cordis angustia prerael scelerunque tuorum mage

dixi totos '? oculi, aures, nares, os, manus, j)edes, pudcbit quam aliquem, magnis olim vulneribus
guttur, cor, jecur, pulmo, ossa, medullae, exta etiam saucium jamque omni cx parte sanatura, aboliti

ipsa, et cuncta singulatim, singulaque inembra languoris molestia premit, vel eorum quae in cuna

eorum in communc, tam mirabili dclectalionis el positus *" infans egerat nunc granda vum pudct.
p
dulcedinis sensu complebuutur ut vere totus liomo Tunc quppe cum integra sanitas, perfecta mundilia,

torrenle voluptatis Dei potetur, et ab ubertate domus plena remissio, secura omnium offensionum impu-
ejus inebrielur {Psal. xxxv, 9).
nitas tibi certo arriserit, cognitio eorum, qui magis
iiorrori tibi esse valebit quam est modo beatissimo
CAPUT VII.
aposlolorum principi Petro qua Chrislum '" negavit
De vilce ceternitate. abjuratio sua, beato Paulo qua perseculus est im-

Qui ergo haec bona fuerit adeptus, non intelligo manitas sua, beatae Mariae Magdalcnae peccata sua,

ad quid pro commodo corporis suus '" ulterius el multis aliis multa, quae sciuntur jam donata, cri-

porrigatur aftectus. Solummodo adsit ei, quam mina sua ? Verum super ha?c agnitis deliclis, velut

cunctos appelere diximus, diuturnitas vitae. Sed ista enormi ac foeda infirmitate tua, pielas, virlus ac

illi niimine deerit, quia justi in perpetuum vivent, sapientia medici, qui te sanavit, sublimius a cun-
sicut Scriplura dicit (Sap. v, 16). Sunt etium alia, ctis admirabitur, laudabitur, magnificabitur ; laus
quaj quidem iis, qu;e digessimus *" , non minus autem et magnificentia gloriae Dei, tua, si bene ""
amanlur, sed ad animam, sicul iila ad corpus, re- Sed dices Et quidem consentio
advcrtis, gloria est. :

feruntur. Quae niliilominus, in septenario numero hiudem Dei gloriam meam esse. Verum cum hinc
conslitua, non modicum placenl menli fiuse ipsorum G iiide lol et lot, ad comparationem mei, innocentes

fuerit sapore iinbula. Sunt autem haec, sapientia, prodeant, qui, consideratis vitae m.eae obscenitatibus,
amicitia, concordia, polestas, honor, securilas, gau- me omnino, sicut aequum *" erit, horrori haben-
dium. dum judicent, quid dicam ? Justitia nempe suum, et
suum injustitia praemium exigit. In his, frater, nolo,
CAPUT VIII.
timeas .• aliter erit quam existimas. IUum si quidem,
De sapientia. quem tu tibi comparatum judicas penitus innocen-
Sapienlia igitur, quam omnes el in hac vita non tem, non ibi rcperies de te, quemadmodum aestiinas,
viriliter amant, tanta in futura vila bonis erit ut senlicntem. Namque videns le ille, de quo agis,
eoium quce scire voluerint nihil sit quod ignorent plane "* nequaquam
intelliget te se, sed Deum,
scient enim cuncta quae scienda fecit Dcus, tam ea quando peccasti, oftendise. Cum ergo viderit Deum
quae prseterila quam quae hujus saeculi sunt futura. tibi sua debita fundilus dimisisse, rec in cor sib
Ibi a singulis omncs , ibi ab omnibus singuli cogno- ascendet inde *" aliquatenus judicel. In hoc
ul te
scentur, nec qucnKjuam omnino lalebit, qua patria, D cnim ipso Deum se oftendcre cognosceret, si le,
qua gente, qua stirpe ([uis cdilus fuerit, vel quid in Deo per omnia reconciliatum, pro iis quae olim
vita fecerit. His forlassis ait aliquis : Quid est hoc ? feceras, ullatenus contemnendum
Magis cogitaret.
peccata qu.Te feci, scient omnes ? ad hoc ca confessus autem gratiosus admirabitur ineffabilem Dei cle-
sum ut delcrentur, ut obliviscerentur, ul nulli am- mentiam, non salum in te, sed et in se in le, quia :

plius panderentur. Bene ; sed cum lu in illa glo- de tam profundo iniquitalis eripuit te ; in se, quia
ria *" ab omni criminis sorde purgatus vulfui Dei sola gratia ejus, ne in idem profundum rueret, tenuit
praiscns astiteris , ingratusne ei esse poteris pro se *". Laudando igitur magnificabil in le, posl
VARI^ LKCTIONES.
*" Corporis sui mss. corporis suus. '"
Quae quidem iis (pise digessimus mss. S. G2 quae quidem huc
usquc digessimus. »" Sed cum tu illa gloria mss. S. 02 et OOj sed cum tu in illa gloria '" Remissis
illis dcileclis tuis ms S. iii remissis el illis deloctis tuis el ms GO.o remissis illis el illis deiictJs
tuis
*" In via positus
ms. S. G'^ et 605 in cuna positus. *" Quia Christum ms. qua Christum. *" Laus autem ct
niagniliceniia Deogloriffi tua si bene mss. Lausautom et magnificeutia glorife Dei, tua si bene.'"
Sic cequum
m.'i. sicut aequum. "' Inlelligit mss. intelligcl. '" Te deinde mss. te inde. '" Rueres lenuit potius
se mss
ruerel tenuit se.
59o EADMFRI MONACHI CANTUARIENSIS 596

grtiliam Dci, vini alque conslanliam qiiibus cnilens A tiant, (ibi in cnnctis pro vciilate ralionis honoretn
voraginem tanli mali virilitcr evasisli, quam, juxta dcferanl, perpende, si vales, quam grata '" sit sa-

quod ipse considerabit, si derelictus a Deo simili pienlia ista, qua tu sic ab omnibus «i, sic omnes
modo incurrisscl, non ita forsitan evasisset. Vidcs agnoscentur a tc in vita ilhi.

igitur quam nihil iniproperii vulgala cognilio pec- CAPUT IX.

cati lui, imo quam mulium laudis el graliarum De umicitia.
cognila remissio sui generabit. Ipsi ctiam angeli si Nonne consequenler ex ista quae cunctis erit com-

le societale sui propler lua pcccala indignum vel- munis sapicntia, el quiTdam inaestimabilis amicitia
lent judicare, habcres qualiter '" contra eos jurc quae in lanlum "* singulorum inlima
]irocreabilur,
'" erga singulos suo fcrvore "* compleat ut amor
te possis dcfcnsare. Quonam, inquis, niodo ? Audi.
Proponc angelorum alicjuem, quasi lalia tibi impro- cujus(iue qucmque cuique sutficiat. Ncc enim
in

peranlem Tu liomo de puivere

: factus, tu pulvis vidco quomodo alilcr esse possit "^ prjrsertim cum
quandoque futurus, conlra Dcum te exi.ulisli, con- omnes unum "* corpus Christi sint, ct Christus,
tra pra-cepta ejus te in ca'num omnis peccali ct qui est ipsa pax, sit omnium *" caput, nec minoii

immuudiliae tumidus dcjccisti, ct nune nostri similis scse atrcclu complcctanlur "' quam membra
esse quajris, quos nunquam in aliquo volunliUi Dci g i'"ius corporis sibi invicem copulantur. Amabis
contraissc cernis. Ad ha>c licet ila respondeas: Si igiliir omncs ul ipsum le, et amaberis ab omnibus
ergo, ul dicis, de puivere factus sum, forle non ul ipsi a sc "'. Putas, abundans eris in dileclione,

mirum, si venlo tcnlalionis impulsus in sordes quando hsec tibi fueril in posse?sionc ? Atlamen

sum criminum lapsus. Yerum agnila et credita islam Iransi, el conlcmplare ijjsum per quem
misericordia Christi, spretis omnibus qua; illum liaec bona tibi provcnerc, cl pcrcipies ([uia illle

noile scire polui, in cunctis qua) illum velle, inlelli- I)lus quam tu te ipsum et quam omnes alii in-

gcbam mcmet exercui. Tnde tribulaliones el an- comparabiliter amabit te ; et super le ipsun» ct

gustias in fame, siti, vigiliis, verberibus, conlunie- super omnes alios inelTabili quadam suavitale illum

liis aliisque modis innumeris ad honorem ejus amabis.

sustinere uon dubilavi, el, qua;(iue mundana "* pro CAPUT X.
viribus nihili pendens, ejus lantum solius gratia)
De concordia.
Sed quoniam solct aliquando cor.lingere inter
per singula rcconciliari desideravi. Vos aulera quid
liomiiies ut ii qui seso altrinsecus unanimiter amanl
horum unquam sui causa suslinuisLis Semper vos "?

scmpcr vos non omnibus ubique concordcnt, dum buic secus

in
gloria, semper jucundilas csl comitala,
alquc vidclur, el quod hie appelit ille fugil.
illi
lenuil dexlera Dei alque defendil ab impugnalionc
<- "ccessario addenda pr.-Escriplo amori concordui c.t.
omnis peccati, ita ut nuUa vos fuscaret macula «"
ne, si ullalcnus vcl in puncto dcfucrit, alitpia hrsio
ejus. Ilaque si a volunlale ejus non cecidislis, ipsius
donum cst, a quo jugiter tenli cstis. Sed quia haec
tanlo bono subrcpcre possit. Erit itaque lanta in

cunclis concordia ut in nullo scntias aliquem dis-

lanlummodo respicit qui perditioni sua;
ralio ilios,
creparc ab eo quod te conslilcril vellc. Corpus
vim fecerunt ct regnum ccr.Iorum violenter rapue-
runt (Matth. xi, 12), alii qui in iilud sunt, scd alio
unum erimus, Kcclesia una erimus, Sponsa Chrisli
erimus (juicunque ibi erimus. Non ergo mojor tunc
modo inlraturi, alia ralionc parilalem angclorum
sibi sunt vindicaluri. Si quajris, qua '.'
forsilan isla.
inler nos discordia quam nunc est intcr mcm- cril

quod rcgno Dei veslra quK- bra unius corporis. Vcrum sicut vidcs in molu ocu-
Dicent igitur illis: in

riraus a;qualitalc beari, dono '**

cl grati.-p Christi lorum, ([uod illuc quo unus verlitur mox alius ^c-

Jesu Domini nostri id ascribimus, qui ad hoc digna quitur, ila quocuntiue tuum velle convcrlcris, vellc

tus esl homo tieri, et pali et mori, ut nos, ab omni omnium sine disccptalionc illico tibi pncsto habcbis.
Quid dixi, omnium ? Ipsa Dci voluntas non cril a
delicto ia sanguine suo justiHcalos, ipsius regni sui
lua divcrsa, scd sicul lu (|uod ille, ila ct illc volel
consortes ellicerct. Vos igilur considerale an san-
in cunclis quod lu capiit nanKjuc a suo corpore
gui-; Christi, qui est pro nobis clVusus, queal nobis ;

cordis
esse pcrfecla causa salulis. Quid ad ha^c angeli, D '1"' discrcparel •? Ilic aliquis forsan in sui

qui libcnler, eo quod boni sunt, ratioiii acquioscere secrclo quicril, diccns : Kia ! si Dcus ct omms ille

volunt, diccrent '" nisi quaj dicla sunl, ratione bcalorum caMus volcnl quod cgo, lunc ct angmcn-
niti, et liujubmodi homincs jurc sua a?qualilale hmi mci boni mccum Aolcnt (|iiod ego ibi non vcllc

debcre poliri "?

Cum ilaquc angcli akiuc hoir.incs, non polero ; cro ila([uo, pro velle nico, dc majoribiis

quos magis te judicaveras innoccntes, tibi consen- in cado. Iluic rcspondco qui, si ctiam boalo Pclro

VAHI/K LliCTIONKS.
"'^
*" Habcs qualiter inx.t. habcres qualiter. '•* Quu-qiie muiKiiinn inss. cl (jnneiiuc imindanii. Volii>
dono. "»
subripcie macula mss. V>i et E. 10 vos fucarcl macuhi. "' Henti, dono 7/(«s. beali \(iluiii :

(iirciil rnxs. vdhiiU, diccrciil. "" (^iam ;;m!iii iiiss. (jiiiim yrnta.
"' Tu ab oniiiibMS niss. lu sic »b omnibii-;
"' 111
Qdif jiis laiiliiiii ms.t. qu.X' in raiiliini. '" mliiiu) inss. iiilinui. "' Suns fcrvorc mss. suo fcrvore.
possti msf. cs'c po "* Ciim iiiiii'ii nus. cinn oiniios iinum. "' Pax omnium mss. pax sic omniuin.
isil >n».«. possil.
Coni]'leclumur mss. Ci^miilcclantur Ul ipsa a sc mss. uli|)si a sc.
 . :

j97 LIB. DE BEATITUDINE CQELESTI. 598

par in gloria essevoluiiril, erit : in gloria, dico, quia A tutos, omniumque infirmilatum passionibus ob-
ut Pelrus sit in persona, velle non poterit ; namque, noxios, ac peccatorum et corruptibilitatis ulceribus
si hor vellet, scipsum nihil esse vcllel : quod velle plenos sola miscricordia ductus accipiel,et curabil"'*
nequit. Scd neque in gloria illi eequari, si meritis nos ct sanitali restitutos ornamentis perfecta) ju-
ejus impar esl, velle poterit, quia pulclierrimam stitioe ct incorruptibilitatis ornabit, adduclosque in

illius corporis compositionem, quam in hoc violari filios sibi adoptabit, regni sui consorles officiet et
conspiceret,omni coinmodo plus amabit. Nec enim hseredes, Filioquc suo unigenito sibi per omnia
in humano corpore vel pes, loco aut officio manus, «quali et coomnipotenti concorporales statuet et

vel manus pedis fungi optat aut os, sive nasus, ubi ; cohaeredes,omnique creatura^ jubebit ut in omui
oculi sunt ; aut oculi, ubi os, scu nasus est reliclis quod volemus *" nobis obediat, vocatosque nos
sedibus suis, iransferri desiderant ; aut si transfer- nomine suo deos faciet. Dicit enim ipse ego dixi :

renlur, patieuter id palerentur : eodem modo in Dir cstis, et /iliiExcelsi omries {Psal.txxxx, 6 ; Joan.
Ua admirabili et glorificata dispositionc beatse civi- X, 3i). Sed ipse Deus deificans est ; tu vero deus
tatis Dei, ila quisque quod habet amabit ut statum eris deificatus. At fortassis ais : htec ralio tua in
suum potiori gradu mulari non velit. Quare "? Quia illis quidem raagnis apostolis, seu martyribus po-
cuiquc salis erit sua felicilas et bealitudo. Amplius, g terit exislere rata ; in me aulcm qui, utinam ! vel
si hi qui jam in ipsius corporis unitate locati sun' ullimus esse merear, quonara pacto conslare queat
majora '" quam sunt adepti desiderarent, eo '" ipso non intelligo. Intende et intellige quia nullum ju-
miseri essent quo noiidum '*^ haberent quod vel- storum ab ista deitate excepit Deus, ubi dixit : Dii
lenl in quo euim alicui quod cupit deest, in eo
; eslis., et filii Excelsi omncs. Verura, ut dicla melius
miser sit nec.esse est. Sed absit ab illo regno om- eluceant, considera sub exemplo naluram ignis et
nis miseria. Aderit ilaque omnibus omnis sufficien- naturam rerura ignitarum, si forle ibi aliquatenus
tia, quam perficict in singulis unanimis ct ploua queas imaginari qualiter illi summee deitati pro
concordia modulo tuo possis parlicipando deificari. Ecce ignis
CAPUT XI. unus est, et in sua naura calidus in hunc ignem ;

De potestate. pone lignum aliquod, plurabura, et ferrum simul.

Cum itaque Deum et omnes tuae voluntati concor- Itaque cum lignum fuerit in carbones conversum,
des habueris, profeclo nihil voles quod non possis. et plumbum liquefactura, ita ut in carbonibus nihil

Omnipolcns igitur eris tua3 voluntatis '", quoniam nisi ignis appareat, et plurabo nihii caloris addi
Omnipotentera habebis in omnibus concordantem queat, necduni tamen ferro poterunt in calore coae-
tuae YOluntati.
p quari, quod nondura forsan penitus incanduit igne ;

C.VPUT XII. licct igitur aliud alio magis in calore profecerit, sin-
De honore. gulum taraen, servata natura sui, usitato locutionis

Itaque, cum ha?c tanta poleslas tibi adfuerii, ho- modo, quia ignitum est, per se dicitur ignis. Sic erit
nor condecens potestati minime deerit. Qui honor in illa beata supernorura civium societate, de qua
cujusmodi sit, brcvi sub exemplo '" considereraus. loquimur. Nara quemadmodum ii qui suramse Dei
'*'
Eccesil ante oculos nostros positus pauper ali- raajestati sunt propinquiores, et ob hoc aliis prse-
quis, omni solatio destilutus, ulcerum et aliarura stantiores, dii dicentur ; ita et qui illis sunt inferio-
'*'
infirmitatum foeditate corruplus, et omni quo vel res, quoniam una et eadera qua et ipsi deitate
a frigoris incommoditate defendatur tegm.inc nudus. pro sua capacilatc participant, simili nomine dii
Hunc igitur talera, tali modo jacenlem et in nuHo dicentur. Quando ergo cum tanto bono adeptus
semel juvare valentem, si rex aliquis potentissiraus fueris hunc iionorera, non video qua ratione possis
transiens viderel, et miseratus ejus vulneribus me- cupere ampliorera. Igitur dum possessione horum
deri curaturaque suis juberet oruaraentis vestiri, et bonorura qute digessimus felix fueris, nonne suflii-

adductura sibi adoplaret in filiura, praecipcretque ut ciens tibi videberis? Et maxime, inquis. Age igi-

in regno suo suus fihus a cunctis haberctur, alque

^ in ,
tur : si omnibus istis vel una die, sicut exposita
nullo quod juberet a quoquam ei conlradiceretur, ^ sunt, in re frui valeres, gauderes? Sine dubio "*.

haeredemque suum ac filii sui cohajredem constiluc- Si autem mense vel anno uno laetificareris .^ Nec
rel et eum suo nomine vocari proeciperet, nonne dici quidem, ut autumo, potest Isetitise modus. Et
diceres '" honoralum ? Et certe Deus
magnifice si toto terapore vitae tuai, quid faceres ? dares prse-
nobis ha)c omnia faciet. Nati enim de putredine mium '" ? Utique libens, quidquid haberes, et in-

carnis replemur mullis miseriis (Job xiv, 1) in ; super teraetipsura, si sic et nott aliter ea adipisci
quibus miseriis constitutos, et omni solatio desli- valeres.

VARLE LECTIONES.
'"Ita majora rnss. omitt. et. '" Desiderant eo mss. desiderarcnt eo. *" Quod iTondura mss. quo non-
et
dum. '" Erit lua voluntas mss. erit tua^ voluntalis. *" Brevi exeraplo mss. brevi sub exemplo.
'^^
Ecce si
mss. Eccesil. '" Diceris mss. diceres. '" *Et juvabit rnss. et curabit. **'
Omni crealurae... quodvoluiiius
mss. omnique crealura?.,. quod volemus. -" Qua ipsi mss. qua ipsa. '" Gauderes sinedubio mss.gauderes ?
sine dubio. "° Dares praeraium ms. dares precium ?
599 EAD.MERI MONACHI CAMrARlHNSIS 600

CAPUT XIII. A illo>, sicul lu te ipsum, PolCbtnc igilur illius gaudii

De securitate. modus a quodam homine "' penetrari, cum ultra

Si vero ad liicc onmino sccurus cxisteres quod miile rnillia et decies miilies centena millia innu-
ca dum vivcres, nullo eventu amittcres, omillo merabiles ibi sint, el omnes eadem bealitudine
dicere utruin vel cogitare jiossis, an non, quid perlruantur, noc ullus eoium sit qui uon tantum
exultalior.is tibi essel. Itaque. cum tua viia per- de bono alterius gauleal qu.inl'im de suo? Puflerea
pcUio diiret in illa vita, ct litec '" omnia lil)i videntes Deum ipsum, supra quam ipsi sese ama-
hahenti securilas quoque ca ampliu."! non perdemli bunt, ipsos amajilcm et intelligentes se incnarra-
cerlo arriserit, obsecro, quid eeslimas tiL>i erit ? biliter plusquam senutipsosiilum amanles, in gloria

Credo quod cliam ad nomon secunlalis niota est in ejus mira cl ineir;ibib cxsultatione exsultabunl.
te quaedam jubilato cordis, cl an lanla bona sccure Gaudium crgo crit eis intus et exlra, gaudium sur-
sis pcrpetuo posscssurus, avidus addiscere cupis. sum alque deorsum, gaudium in circuitu cl ubi^ue;
Dico igitur quia, si ea perditurus es, aut tu ipse et lioc est, sicul putanuis, quod, qucmadmodum in

volcs ca perdere tua sponie, aut Dcus ea aiiferet capile luijus opuscuii dixi, Deus ijracjiaravil diligen-
libi nolenti, aut aliquis alius Deo fortior supervc- tibus sc. liaec itaque, juxla quod interim niilii mea
niens ea tollet, Dco et lc *" non volcnte, scd certe o aestimaiio dicil, quodamnicdo polcsl *" dici illa
nec tu, abjeclo tanto bono, in miscrias quas le bcatitudo sterna, felieitas a;lerna, commodorum sci-

evasisse *" gratiosus exultabis reridcrcs voles nec licct omnium sufRcientia secundum voluiitaloni c\
Deus, qui illud tam larga ct clementi bonilate sine omiii indigcntia, quam plenc hiibehunt omnes
donavit, id tibi aliquando auferre volet, ncc ullus amici Dei in vita atcrna ; nec cnim volumus niVir-

forlior Deo superveniol, qui, Deo te protegente, marcillam hac quam "* digessimus multo majorcra

illud tibi invito aliquatenus lollet. Securus igilur non esse.

tantorum bonorum perpeluo eris '", nec alicujus C.VPUT XV.
tibi adversari volentis incursuin timcbis. Quid ergo De miseria reprohoruni.
putas tibi crit, cum ligcc omnia, pulcliriludincm Cum igitur justi fuerint tanta fclicitate bcati,
vidclicet, velocitatcni, voluptalcm, diulurnitalem re5.tat ut injusli per conlrarium sint inaii-limahili

vitge, fortitudincm, libcrtatcm, saniialom, sapicn- quadain infelicitate miseri. Sicut enim istos "',
tiam, amicitiam, concordiam, polestatem, lionorem, juxta quod, prout iioluimus, Deo donante, descri-
securitalem, sccundum quod ea dcscripsimus, imo psimus, niira pulchritudo, velocilas, forlitudo,
supra omnem humanam tcsliinationom gloriosius liberlas, sanitas, voluptas alacres faciet et jubilanles ;

atque sublimius quam sciibi vcl dici possint,in pos- ita illos imiiianis quajdam el in;oslimabilis fiiedilas,
sessione aclcrnaliler habueris, nonne gaudium, quod lardilas, imbccillilas, scrvitus, languor alcpie dolor
eritconsummatio omnium horum ? Re elenim vera, mocrentes rcddet ct ejulantcs. Sane diulurnitatcm
vidcre non possum quomodo inaestimabilc gaudium vita\ (juam isti jiio fruendis laiilis bonis summo
circumquaque n('n liabcal quem tot commoda bealge amorc coiuplectenlur, illi jiro inlciminabili pa^na,
lolicilalis felicisque beatiludinis sine finc circuin- qua torquohunlur, quoniam illis inerit, summo odio
dant *". Tunc igitur et lu isto gaudio perfrueiis» cxsccrabunlur "'. Dc sa]tientia vcro quid dicain,
quia nihil, unde gaudcre non debeas, habebis. non inveiiio, nisi quia sicul justis in gaudium ct
CAPUT XIV. honorem, ila iujuslis, quidijuid scient, vertetur in
De gaudio. mcerorem cl confusioncm. Amicitia voro, qua in
Itaque si habercs aliquem, quem ul fc iiiEuiu invicem pii suiuma jucunditate coi)ulabunlur, si
penitus amares, et de cujus bono, sicut dc tuo, qua in imjiiis eril, iu tormenlum **' eis erit. Quo
omnino '" gaudcres, illumquc non minori quam te eniiu magis quosipie amabuut, co magis gravius in
jlicitale ])cr
fel omnia fullum
uonno in gaudio videres, j-v illorum ]iccna dolebunt, Si coutra, concoidiaiu an
ejus gaudium duplicalum habercs? Si vcio duos, habiluori "* sinl, quioritur discoidiam liabcbunt :

aut tres, aut plures huic tibi iu ainore pares possi- cum omnis creatura, ol oninis crcatura discoidabit
deres, et cos "''ocqua feliiiialc con.^^picuos coruores, ab aliis. Ilinu crgo |)ro [>olcstatc bonoium, tanla
nunquid jtro coium liunicro non in le multiplirarc- impotentia eos scquclur "' ut omnino uihil coium
lur gaudii tui magiiitudo '.' Lt uliquc,cum do amicilia quae volucrinl possinl, el quidcjuid hahueriiit uoliul.
siiperius agercmus, oslcndimus omncs
ila illius Igitur, pro honorc saiictonim, obtincbunl pcrcnne
Italriac cives amaturos te, sicul amabunt se, ot lc 0]iprobrium. Et li;cc quo finc claudoiilur "*? Vcre

VARIyK LECTIONES.
*" Cum lua vita pcrpeluo iii illa tula cl ha-c mss. Cum vila tua perpoluo durct in illa vita, ct hav. "' El
in
Dco Deo cl tc. "' Tu cva.>-isse viss. tc cvii^issc. *" Porceiuo cjus viss. pcrpcluo eris, '" Circun-
el tcjHvjc.
dat tnss. ciroundant. "' Oinniiio ixuilii.s niss. oiiiilliinl ]icnilus, "'' Aut lics cl eos niss. uiil Ires tive plurcs
huic .sihi in amore ]inrcs jiossidoiis el oos. '"(Ju(M|naiii homiiic tiiss. a (pi()i|iiam hdiiiiiK^. "' OiicniHilmodimi
potcst T?u«. quodainiiioilo potcsl. "° Al iniam fH.s5. Iiuc (|iiam. "' Siciil oiiiiii jiisUis inss. sicnl oiiiiu islos.
*" .Summo o(Jio cxuraliiint m«s. snmmo odio exuralnintur. '"'In lormontis mss.in lormciiluiii. "•Conlracon-
cordiam, qnod hahituii mss. coiitra, conrordiam non hahiliiri. "'Tiiiita imiiotcntiii cjiis so(|uelur viss. tanla
impolcutia eos sciiuetur. "' El hxc (juoquc sivc claudeulur iiiss. cl li;oc quo line cluudenlur.
 ,

601 LIB. DE BEATiTUDlNE C(ELESTI. 602

sicul amiciDei sccuri erunt se uiuiuam amissuros A cumquo sicul cobseredem et comparticipem regni

bona sua, ita isti inimici Dei oranino desperabunt se cu^eslis quasi seipsos perenniter diligenl. Siqui-

jam ampbus perdiluros hajc mala sua. Pro a'tcruo dem, (juanlum in ipso fuil, et civitalem Dei, et
igilur et inetlabili gaudio beatorum, hKredilabunt angelorum numerura et sanclos homines consum-
aelernam cl incogilabilem tristiliam omnes qui, mavil. Scd cum ii qui ad vitam aeternampertingunt

pro impoeniliidine reatus sui, Iransiluri sunt iii lanla mercntur, paiet, per contrarium, quid nequam
socielairm dajmoniorum ^". homines, quia rcgno Dei cxtorrcs suo nierito tiunt,

Ilis ilaque consideralis atque perspeclis intclligi promcrcanlur. Quantum elenim ad eos spectat, ncc
polcst quam utile sil Iiomini in bonis moribus ac Dei civitas, nec angelorum numerositas, ncc electo-
justis operibus vilam suam exercere, quam([ue dam- rum liominum profirict pncfixa integritas; imo,
nosum illis omissis per vilia et ini^juitales af- cum ipsi ad horum perfectionera conditi fuerinl, uec
fluere. pertingere satagunt, ne unquam perficianlur suis
Quod si latius considcremus, videlirel quam uii- fuctis intendunt.

le sit quemlibet hominum bonum esse, videbimus Quemadmodum igitur quivis homo dolet et queri-

non solum ejus qui bonus cst, sed ct Dco ipsi, et tur quando aliquo modo perdit quod pro sui com-
angclis, ct cuique justo homini omni
ac iufupcr g modo et ulilitate acquisivit, ita Deus quodammodo
crealurae id utiie esse. Et Deo quidera, non quod dolcl ct qucritur, quando hominem ()uem ad opus

personae illius commodi vel incon)modi acci-

aliquid suuni creavcrat a diabolo rapi, et in aelernum sibi

dere possil, bonus homo ulilis e.<;sc dicitur, sedquo- Lule etiam illi qui damnanlur
[icrire considerat.

niam illi ad pcrficiendam civitatcra suam, quam de quoniam Deo ad cujus rcgnum et
perdili dicunlur,

bonis hominibus perficere instiluit, eo sludio quo in honorem condifi sunl, in confusioncm aclernam a
illam lendit adminiculalur. Humanus quippe usus diabolo praecipilali dcpereunt.
hoc habet ut eum sibi quis utilera judircl qui se ad Ecce utcunque proposila nobis est bealitudo vitoe

hoc abjuvatsine quo id quod bene vult perficcrc non perennis, el conlrario miseria mortis gelernae. Ut

vult. igilur Ii?ec evadanlur, iila acquirautur, eo magis

Qualiler aulem bonus homo sit cliam angelis uli- elaborandum est quo isla interniinabili poena ma-
lis, inde cognoscilur quod ex socielale bonorum ho- los cruciat, illa indcficienli jucundilate bonos oble-

minum numerus illorum qui diminutus cral redin- clat.

tegratur. Cum igilur ali^iuis per vilam bonam in Qui ergo est bonus perseveret, donec debila sibi
socielatem illorum curril, magnum quid i[)sis proc- beatudinis praemia capiat qui vero malus, quod
;

stat, quia, quanlum in ipso esl, nuraeruni eorum esl esse dcsislat, (juo miseriam quam merelur eva-
Bupplct ct [)erficil. Omni quoque juslo homini, nec dere queat. Et quidem bouitas, quia lux est, plane
non omni crealura; justura horainem ulilera dixiraus. inslruit eum, cui inhseret, qua gradiatur ut ad vitam
Justo horaini, ([uia quanlo ardeutius in supernam pervenial, sed malilia, quia tenebras sunl, obcaecat

1'alriam tciidit, lanlo vclocius palria ipsa in suis illum qui ea inebriatur, ne videat ([uo ruit, ut inlcr-
civibus consummabilur, cl quisque, ade[)ta suorum eat. Sed sil alii[uis forle malus, qui quod cst esse

corporum resurrectione quam multuin desiderat, erubescat et se bonum fieri velle dical. Hic necesse
geminala laelilia atquc in honore in legno Dei per- cst ul anlG omuia se malum, id est peccalorem, ac
fruetur. Omni quoniam dum per boui-
crealurae, per hoc tenebris involutum inlolligat, quatcnus se

lalem suam incremenlum civilalis Dci assurgil, ubi jacebat possil videro. Sunt etenim plures qui
renovalionem qua ipsa creatura in raelius est com- tam densis peccatorum lenebris obvoluti sunt, ut

mulanda ultra non impendit, imo, quanlum sua nulla ratione se vel in ipsis lenebris esse possint

vefert, omnera ei morara perfectionis rumpit et advcrtere.

adimit. Primum igilur ct magnum quid boni esse constat
Quanlum ergo cuique sil enilendum ul bonus hominem seipsum posse inlelligere in quo slatu vel
sit, perpendat qui potest, quandoquidera ex bonila- casu subsislat. Eo enim quo se inlelligit, luci acce-
te hominis et comumraalio regni cadestis et prae- D dit. Cum ilaque inlelligil se malum esse, oporlet ut,

destinala toti creatui'ae pendct reparatio univcrsalis. si bonus fieri vull, doleat se raalum csse. Alioquin
Nihilcnim horura omni cx parle peificielur, donec falso dicit se alium quam cst esse velle.

numerus cleclonim impleatur. Tanlo itaque bonum Scientiae igitur qua novit se, dolor adjicialur

istud [dus differelur,quanto ii qui aelernas vitae digni necesse cst, dicente Scriplura : Qiii adciit scieniiam
exislanl minus invenienlur. addit et dolorem [Eccle. i, 18). Verum dolori medi-
Singulo igitur honiini ad regiium Dei pcrvenien- camcntum vult adhibere, ubi doleat, expedit ut
tiDcus ipse, angcli quoquc, ac justi honiines, eo ostendul ci quera scit sibi nosse ct posse mederi.
quod se talem exhibuit ut illuc perveniet, gratiosi Viilnus enim quod jam putruit, et in se horridum
cxislenl, el ut sua omnia ejus unaniraiter volcnt. virus cx pulrcdine sui coadunavii, quousquc apc-

VARLE LECTIONES.
*" I?i mss. EE. 10 et S. 62 plura sequuntur quce hactenus inedita fuerunt.
603 EADMIilRI MONACHI CANTUARIENSIS fiOS

rialur el pulridiis liumor exprimatur, iiec a dolorc A milem, patienlem, sua indigcnlibus largicnlem, in

liberari, iicc uUo valet modo liberari. Sic qui sibi Dei servilio scduhim,ct quje sibi ficri vult aliis beni-

peccati vulnusdolet iiiflictum, jier Ncram confessio- gna menle facicntcm, ])lurimaquc in liunc modum,
nem ipsitm delogat ac sic, expresso mortifcro hu- ei hic talis judicabit se viliorem illi quemlibet esse

more qui iatcbat, pcr consilium pra'.sidenlis, quo luxuriosum, sujierbum, injuriosum, dopraedatorem,

curetur pcenitentiae mcdicamen assumal. Non vcrea- Dei servilium, quanlum valet vel audet,devilanlem,
lur linguas hominum, non proponat paMiitcntiso cl qualiter aliis contraria faciat pro posse claboran-

cultum. Imo apud se hoc in niento firmiter liabcal lem. Ila oporlct, neccssc est. Aliler enim divinse

quia, si aliis peccali scandahiin inde snbrcpere non ])aginie humilitalis metas excedens, non obcdil. Nec
timeret, talem se cuuctis innotcscerel qualem sc in aliquis a?stimet sacram Scripturam cuivis quidquam
conspeclu Dei quom otfendit esse videl. Hoc enim prscipere quod debeat judicare faclu impossibile

multum valct ad dignuni poenilentisc fruclum, quan- essc.

do homo tantum dolet de peccato suo, quo Deum Quia igilur scriplum est ut quis([uc se viliorcra
offendit, ut non refugial ab aliis honiinibus talis omnibus aliis non solum ore pronunliet, sed cliam
agnosci qualem .se in ocuUs sui Creatoris esse agno- intimo affeclu cordis credat, qualitcr quod impleri
scil. Quod quamvis faclo noo sit admitler.dum, nc B qucal, considcrare studealis cujus menlcm divinus
EccIesitcDoi quodlibel scandalumexiudo generctur, S]iiritus teligit, ut se in hujusmodi cxercere velit.

tamen nec inficiari nec perturbari debet, si ab aliis Grave siquidem est ul, bonam ct sanclam vitam
ei objicilur (juod ipse dc se sua sponte contitelur. agcns, pcrversi cordis ct opcris homini se judicct
Sunt etcnini mulli qui iijurimum perlurbanlur, dum ex intimo corde inferiorem, cum naluralis simul ct

dc eis alii dicunl quod ctiam ipsi de sc jiublice divina lex sancial bonum semper malo pra^stantius
falcri non refugiunl. Ad magnum ilaque pcrffctio- esse, et huic a-terna; gloriaDrclributio,iili sempilerni
nis culmen perlinet, dum quis malum, quud piicdi- 0])]irobrii ] oona paretur. Ex effectu itaque mcrcedis
cat de sc, palientcr et illsesa nientis tranquillilalc ulriusiue patet quid cui pracslcl. Si ergo bonus se
ab aliis conlra se dictum valel suslinerc. Probaii judicdt malo iufcriorem, malum pra?poslcro ordino
namque pcr hoc polesl illum in vero humilitatis s'bi facit superiorcm. Quod sic esse vcrum natura
gradu consisterc, sicut e diverso illuni qui hoc non non admittit. Aut igilur veritati contrarius eril ([ui

potest in quadam jactanlia el appelitu sublimiialis se bonum nialo crcdil infcriorcm, aut, si non crcdit,

mentem liaberc. Juslns siquidcni vult habcri. Scri- divina; pagina*, qu.T lioc jubel, inobediens cril. Sed
l)tum quippe est : Juslusinprincipiu accusator est liorum nihil admilleiidum.
sui {Prov. xviM, 17).
p Vidcndum igitur est quonani inodo ficri valeat
Dum igilur se accusat, et de eodom ipso ab aliis
ut et verilas nou deseralur, el divinilatis pra^ceplo
accusari rccusat, quid aliud intendit nisi ut sc obcdialur. Cum ergo quivis hominum vult compara-
hurnihtate, alios aulcm falsilalc vel odio pra;ilitosin re sc ad alium, ([uid in se a se linbel, ct quid aller
eodem ostendal ? non a sc, scd pcr Dci graliain habcat ; a se quii)])C
Si ergo vult vera; humililalis culmcn allingere, nemo, malum, per graliam vcro Dei habel, si
nisi
concedal oportel ab aliis dicla ]ialienlcr audirc (piod bonum. ronat ila(]uc maliim suum cum nialo
(\\\Hi ipsc dc seipso non vcrclur palani ullro pro- quid
allcrius, ct stalim vidcbit liorum sit jiolius.
ferre, et patiatur sc ila ul se digiuun falelur tcn- Porpcndal etiaiii omnia in fulurum juncta servari,
lari.
ct ne forle ipse occulto Doi judicio a bono docidat
(^um itaque homo in hunc huinililalis statum ct alius a malo resurgat gnarus allerdat.
pervenerit, tunc rcvcra si in antiquam convorsalio-
Quicun(]ue igitur tali consideralione se sluducril
nem suam oculos cordis reflexerit, videbit sc in
cxaininan;, iuofcclo non residcbit inanimo suo (pio
horrendo malo et tenebris vere fuissc, el gratiosus
se dcbcal juie aliis niagnificare. Eoquo inagis Dco
ineffabili gaudio ct exsultalionc admirabitur se in
proximus adlinprcbit, que de sc humillima senticns
magno boiio et luiiiinc esse.
D nulhim conlemnit, sed ul omnium vera dilcclione
Custodiat ergo ror suum, custodiat corpus suum,
polialur sub Deo conlendil.
ne inimici ejussibi subripiant quod per Dei graliam
acquisivit, reumque dcjiciant in [)ristiiias tenebras llcCC, ul cx orc W. P. Ansclmi accci^i, conscripsi,

quas reliquit. Nihil virlulum, tpias adcjjtus csl, suis

salisfacerc CMjiicns voluiilati amici mei, mc hoc fa-
viribu.^ imputel, ncc su()er cos qiii nonduin ad lioc ccre ohnixc roganlis. Cui et c])istolam d(;slinavi,

proverti sunl, ullo modo se extollal.

quam in cxordio hujus oimsculi poncrc non omisi,
cavens nc quis, malori;c pulcliriludincm cl diclami-
In liumililatis culmine, ad qiiod )ii>rvenil, se
scmpcr cautc iiis fu'dilalciii inluendo, a\sliniarel Aii.soliiiuni cx
ciislodiat, cl iiifcrioreiii se omnibiis
iiiatcria; qiiidcm formosilatc illud coniposuissc, ex
homiiiibu-;, iioii ficlo, sed iiilimo corde crodat. Uuo-
(liclamiiiis vcro vililale, qiio mcnlis illius iioi-siiica-
Diam, inqui.<*, modo id aliipiis faccrc polcst, ut sc
cia ct lojios ck)(]uii cvnnucrit, mirum (luxisse.
viliorem illo credal (|unm in bonis actibus non
holiim sibi, scil ct aliis infcriorcm cssc sino duhio Novcril laiiicn quicunquc hnc in sui notiliam Irans-
coDStat '.' Viribi gratia : videas ali(|ucin sobriuni, hu- iic digiiabitur i|)suiii Palrcm hoc .sa;j)c logisso ct
60r5 LIB. DE S. ANSELMI SnflLlTUDIXIBUS. 606

audisse, suaque sancla inanu et aucloritate exa- A commendasse. Sit igitur Deus benedictus in omni-
minatum posleris ad transcribendum ac legendura bus. Amen.

EADMERI }

LIBER

DE SANCTI ANSELMI SIMILITUDINIBUS"

CAPUT PRIMUM. ctionem -*"
et ad volendum optanda: memoria vcro
De iriplici voluntate '*'.
admemorandum memoranda cogilalio,ad cogilan- ;

Volunlas tripliciler inlelligitur. Yolunlas etenim dum cogilanda intellectus, ad discernendum quid
;

*""
dicitur illud animafi inslrunicnlum quo vull, et sil volendum, vel memorandum, vel cogitandum.
affeclio ejusdem inslrumenti ; affcctio vcro, cstaffe- Animus quoque ad charilalem erigilur **', ad humi-
clio ejusdem instiumenti volendi. Haec volunlas, liialcm disponilur, ad patientiam roboralur, et ad
"'^^
quae dicilur affeclio csl ad tempus quasi sopila, alias virlutes generandas aperitur.
quia est eorum quae mens non memorat, sed mox, CAPUT IV.
ut ca recoli, eliam instrumcnlum volendi a] petit. De sensibns corporis.
Ilem voluntas dicilur velle, vel usus ipsius instru- Similiter et corporis sensus aperiuntur ad impe-
*"
menli. g rium ejus, videlicel visus ad videnda ; auditus,
CAPUT II. ad audiendum Dei verba ;
gustus, ad gustanda ; odo-
Simililvdo inter mulierem ci volunlatcm. ralus, ad odoranda ; laclus, ad langcnda ;
olfaclus>

Volunlas itaque, qua; csl instrunienlum volendi, ad oifacienda ; oculi quoque, ad vigilandum et pio-
sic est iiiter Dcum et diabolum quoniodomulierinlcr randum os, ; ad bene loquendum ; nianus, ad recte

suum lcgitimum virum et aliquom adullcrum. Vir operandum pedes, ad ambulandum quo dcbent.
;

*"'
ci praecipil ul sibi soli conjungalur, adullcr vero Sicque una so!a volunlas, poslquam Dci volunlati
persuadct ut et sibi copuletur '"^ Si ilaque se soli est juncta, tot virtules general el opera bona.
legilimo viro conjungat, legilima est, ipsaque fiiios CAPUT V.
*'*
legitimos general ; si autem adullero
se junserit, De obedientia.
adultcra est, et ipsa fiiios ^" adullerinos parit. Si- llujus autcm volunlalis affeclio sivc usus, obe-
mililer ergo Deus imperat volunlati ul socielur ipsi diens voluntas vel otedienlia dicitur, quia Dei volun-
'"
lali obediens, eam liabel advocaiam, si quseralur
'"^
soli ; diabolus vero ex alia i^arlc suggeril ut
conjungalur el sibi. Si ilaque se soli Deo conjunxe- cur hoc vel illud velil. Quod si hsec voluntas, quse
rit, id est Spiritus sancti suggeslionem, velut semen dicilur inslrumenlum se junxerit.
volendi, diaboli
bonum, recepcril, fit ejus conjux legitima filiosquc cjus rccipicndo "' tuggestionem veUit inordinalutn
p
legiiimos general, id est '" virlutcs el opcra, bona ;
semen, adullera mater aftecla filios adulterinos, id
mox enim ad imperium cjus omnes aperiuntur ani- est vilia et opera raala generat. Univcrsos enim ho-
'" Deus,
mac et corporis sensus ad implendum quod prsecipii minis sensus claudens ad ea quae praecipil
Deus ""^ namque prius
pandil ad ea quse jubel diaboius. Ipsa
CAPUT III. apcritur ad aileclionem viliorum, et ad ea volen-
De sensibusanimce. dum, ac deinde hominis scnsus aperit adipsaperpe-
'"'
Ipsa namque voluntasaperiturad virtulum affe- tranda.

VARLE LECTIONES.
"'/5 Collaius estcummss. Gem. Bec. Corb.SOl. VictorinoEE. 13. San-Germanensiperme notatoA. 1. Ei
cum Editione Colonicnsi\olS.Ms. Vict. Jnci]jit liber Ansc-lmi Canluariensis Archiepiscopi dc Similitudini-
bus. ms. Cor6. IncipitTractalus S. Ansclmi de Similitudinibus. «5. Sfl7i-Gt;rma«. lucipittraclalus a venera-
bili Anselmo Canluariensi Archiepiscopo cdilus de Triplici Voluntate. in eojns. hic Traclaius in Capitula
non dividitur. **' De divisione volunlalis mss. de Iriplici voluntate. ''° Tripliciter intelligitur volunlas.
Elenim dicilur ms. San-Germ. voluntas triplicitcr intelligitur. Voluntas etenini dicUur. *" Quaecst affectio
ms. San-GermaJi. quae dicitur atYectio. '"- Vir enim ei ms. San-Gcrman. vir ei. '" Ul sibi copuletur ms.
A. { \i\. el sibi copulelur. *'* Legilima est, ipsaque filios ms. A. \ legitiraa est et ipsa, filiosque. *'^ Adul-
*'*
tera est, et ipsa filios ms. A. 1 adnltera est ct ipsa, filiosque. Socieiur sibisoli7?is./l.l societur ipsisoli.
*" Gencral, id est ms. Vict. parit, id est *'* Quod jHfieccpil Deus mss. Vict. et A. \ quod praccipit Dcus '"•
.

Ipsa namque et aicrilurad virlulum ms. A. 1 ipsa namque apcrilur ad virlulum ms. Corb. Ii)sa namqueet
aperitur, namque volunlasad virlulum. '*" Affeciioncm, clm.f. Corbeiens. affectionem crigilur, el. *" Ad
charitalcm dirigitur ms. /1.1. Dec. et Gemmet. ad charilatem erigilur. *'* Ad recle vivendum mss. ad vi-
vendum. *" Si queerntur ins. A. 1. si requiralur. '" Ejus recipiendo manuscript. A. 1. ejus recipiens. '"
Ad ea quae praccepit nxss. Yict. ct A. 1 ad ea quae praecipil.
 . . ;

607 EADMERl MONACIII CANTUAUIE.NSIS 608

CAPUT VI. A hominom sunt disjuncta, quandoque vcro duo vcl

De iuobedioitia et propria voluntalc. plura conjuiicla.

lliijiis vero utToclio sive usus, iiiobeiliciis volun- CAPUT X.
tas vel iiiobcdientia vel etuim propria *^ voluntas De tribus generibus proprlo' voluntatis.
Propria qnippc volunlas esl quae Doi voluii- Pioi>ria nanKjuo voluntas, aut csl in doloclationo,
ilicitur.
aiit in oxaltatioiio, aut in curiositate.
latcm sibi iidvocatam habcrc non polcst, ut, si

quaeralnr '" cnr hoc vel illud vclit, rosj omlcrc vo- CAPUT XI.
racilcr non valel quia cl Dcus vull ut hor vclit. De deleclalionc.
Delectationum gonera *" sunl duo prinoiiialia
Affeclio autcni sive usus illi, ox diaboli''a nasccntes :

'" suggostioiic, Dci vohinlntcm sibi advocalani ha- unum cxterius, in quinquc scnsibus corporis ; aliud

bere non p/ossunl "'. Utraqiic igilur vohiutate indu- inlcriu?, in auima) affectionibus.

bilanter est propria ;

quae ***
a Dei ; volunlale porro CAPUT XII.
privaiur, ob hapc rccte propria voluntas nominatur De quinque corporis sensibus.
"\Hivc autemvoluntas propria, superbia cst illa, Siinl autoni corporis scusus quinquc, visus, au-
guam iniliuvi omnispeccati Scriptura nuncupat '". dilus, giistus, odoratus et taclu.':. Qui idoo sensus

CAPUT VII. 13 dicuntur, quia por eos cxtcriora senliuntur. Por

De xuperbia. visum oiiim fornue et colores ; per audilum, soni

Superbia ideo vocalur, quia supra (juam debeal pcr gustum, sai>orcs ;
pcr olfactum, odores ;
pcr

graditur. Suporbia nanique suiicrgrossio dicitur. taclum, dura vcl moUia, cdida vel frigida, aspera

Propria ilaquo volunlas, (piia Dei voluntali non sub- vcl lcnia "^ gravia vel Icvia sontiunt. Horum autem
jicitur, scd supra eam
cxlollitur, ob hoc recle supcr- scnsuum dclcctalio raro csl *" bona, saepius vero
bia dicitur. quoque oninispcccati esl inilium,
Ipsa inala. Bona clenim csl, cum Dei volunlatcm sibi

quia cx ea nascitur omne pcccalum. Et quoniam advocalam habct mala vero cum cam sibi advoca-
;

homo iHam habot a se nequc volunlatom Dci,

:
tani habcre non potcst.
quam "' sequatur, vult habcre super se, ipsi Deo CAPUT XIII.
aufert, quod jiroprio ei siiigulariter dcbct haberc. Dc generibus dtlcctationis tnalo'.
CAPUT VIII. llujus aulcm dclociationis ma!a? gonera sunt tri-

Quod propria voluntas sili Deo convcniat ginta el unum : e quibus quinque sunt simplicia,
Solus eniin Deus, quid^juid vult, dobet velle pro- (leccm (luplicia, dccem tri].licia, alia quinquc qua-
pria voluntatc, ila ul aliam, quam scquatur, non drujilicia, unuin vcio cx quinque ]>artibus conslat.

habcat .supra se. Cuin igilur liomo vult aliquid por Q CAPUT XIV.
propriam voluntalein, Deo autorl quasi suam coro- De quinquc simplicibusrienerHms.
nam. Sicut cnim corona soli regi compclil, sic QuiiHiiie ilaque sunt simplicia, quia plorumquc
propria voluntas soli Deo. Et sicul i-ogcm ali(piom dolcclatur pcr sc unusqnisquc quinque sensuum.
suam coroiipm oi
inhonorarel, (|uia auforret ; sicho- Aliqiiando onim solus visus vane dclcclatur, ut io
''"
mo inhonoral Doum, qui aulorl ci propria) volun- conspiciondo c(iuos ccrlatim currcre ""', aut ac-
lalis privilcgium, habcndo qucd illc dobct haberc cii^itrcs volantos alias aves capcrc. Aliquando solus
solum. Sed sicut propria voluntas, Dei fons csl ct auditus, ut cnm homincm deleolat, ad aurem suam
origo tolius boni ; ita propria voluntas hominis, diii nolnm "" perculoie, qni cam audil dulritor so-
tolius est cxordium mali. nare. Aliqiiando solus guslus, ut in comcdendo mcl
CAPUT IX. immoderalo, non tamcn visu dcloclabile. Aliquando
SirnHittido intcr propriam voluntattm et fontem. sohisolfactus, ul cum aliquis dcfort feniculum nari-
Ila-c csl ciiim vclut fons quidam, qui in tria ca- susponsum '"* ut sibi suavitcr rodoloat.
biis suis

pita (lividitui-, o quibiis rivi divcrsi ct innumorubilcs Aliiiuando solus lactus "", utcumaliquem immo-
derivoiantur, qi;i in locisqiiibusdamab inviccm so]ia- (lcratc refcctum conlrcctare ohlcciat vontrem '"
ranlur, aliquibus vcro "' diio cl duo, vcl ]iluros suum
pliiribus "' conjuiigiinlur. Ita (juo(]uc jiropria vo- CAPUT XV.
luntas in goncra tria dividilur : c quibus vita di- Ue deccm duplicUnis.
versa ct sinc numoro nasi untiir ;
qusc aliijuando in Doccm vero sunt duplicia, quia plerumque dele-

VAIILE LKiTlONKS.
"• Vcl proi.iiuin mss. vcl oliam propria. '"' Ut si (luacratur ms. A. \ ut si rcquiralur. '" Ex diabolica^
llal ore non potcst vutnuscripla non possunt haliere.
»••
nasccns nK(?/w.^f;7///a(x (liabolira na^contos.
(pi.-n quiii. "" 0I> li;o.- roclo propria voluntas
Piopria. Uiido proj.rin volunlas, (|nic qiiia inss. rirojMia :

noniinalur. "' .^crii.lura niincial w.ks. liec. l.cm. ctA. 1 sTip ura
nooininalur m.v. A. 1 ob boc, propria rccto
»»> Ai;,.... M..a... ms
11.. ^ 1 aliam vuluntiileni, (|u;in». """ A (|uil.us V(>io mss. ali(|uil)iis vcro. Ut
nuncii|>al Aliiuii, (|U8iii
"' Dol.clalionuin Kcnora mss. cl Ldit. C.ol.
l.ol.
idurih.is mss. iit phiros phiribus ms. A. 1 vol plurcs pluriDus.
.

*" Aspcra vol loviii mss. uspcra ol lonia. "' Unro csl ms. A. i rnrius osl. lil
\:u.\ doloclulioi.is L'..iic,ia.
"""
Corlat.m coiunrivro ms. A. \ corlalim ourrorc. »' Diu nolam ms.
(•ontcn.plandn ms. A. 1 omi//i/.
Solus tractus.
Mct. diu nigcllain vol nolain. "" Naribus suis siispcnsum mss. auribus suis susiK-n.^um.
inss. solus lucliis. •" Oblcclct vonlicm mss. oblcctat vcntrom.
 ; ;

609 LIB. DE S. ANSELWI SIJIILITCDINTBUS. 6t0

ctantur simul duo, et duo iidom sensus '". AU- A pipere conditas interim edere; aTiquando auditus.
^"^
quando enim delectantur simul visus et audilus, gustus et tactus, ut cura aliquis, in balneo residens,
ut cum uimis delectando cancs bestias insequi vi- fabulas audit, edit et bibit, atque leporcm aquae '"
detur, et conclamare "^ post ipsas audiuntur; ali- circumquaque langit ; aliquando audilus, olfaclus et
quando visus et guslus, ut cum magna delectatione tactus, ut cum aliquis canlilenas audit, dum in lecto
vinum lirapidissimum conspicilur in saphyrino scy- moUibus strato quiescit, ubi et herbas undiquc
plio et bibitur; aliquando visus ct olfactus, ut in sparsas olfacit ; aliquaado gustus, olfactus et tactus,
videndo simul et olfaciendo nimis rubentes rosas ut cum nocte mandunlur iramoderale poma sapida,
aliquando visus et tactus, ut in conspiciendo ct odorifera et mollia.
complanando aliquem muricipem album; aliquando CAPUT XVII.
audilus et gustus, ul cum aliquem sic biberc de-
De quinque quadruplicibus.
Icctat ul inter labia sua sonitum quemdam pilis-
Quinque vero quadruplicia sunt, quia plerumque
sando "' faciat ; aliquando audilus et olfactus, ut
simul quaterni et qualernideleclantur "\ Aliquando
cum aliquem bibendi aviditale deleclat ausculla-
delectantur siraul visus, gustus auditus et
re muslum ebuUicns applicata aure, ct ejus
^f!"^
,

olfaclus, ut cura in nuptiis ludi videntur, cantilense

odorera naribus attrahere aliquando auditus et
;

'" aliquem nimis delectat citharam

g audiunlur, cibus et potus deliciosi sumuntur, eo-
tactus, ut cum
rumque odor senlitur; aliquaudo auditus, gustus,
resonantera audire, el eamdem perculiendo tangerc ;

olfactus et tactus, ut cum in nocte nihil ibi videtur,

aliquando gustus et olfactus, ut cum immoderate
cymino diligcnter con-
quo deieclalur visus, sed cum audilu, gustu et olfa-
edunlur gaHinse pipere et
ctu delectatur et tactus "% ul cum sponsus sponsam
ditae ; aliquando gustus et tactus, ut cum gulositate
amplexatur, aul alius ab alio libidinose tangitur
manduntur ficus maturae , dulces ad edondum, ct
oliquando guslus, olfactus, tactus et visus, ut cum
lenes el molles ad tangcndum ; aliquando olfactus
ibi nihil auditu delectabile auditur, sed adsunt alia,
et tactus, ut cura unguento bene olenti quis un-
quibus cateri sensus, quisque suo m.odo, delectan-
gitur.
tur '^*; aliquando olfactus, taclus, visus et auditus,
CAPUT XVI.
ut cum ibi nihil gustatur, sed flores illic aspersos
De decem iriplicibus.
delectat convivas olfacere, tangere, inspicere, di-
Decem quoque sunt triplicia, quia sa^pe terui, et
versos musicorum '" sonos auscultare; aliquando
tcrni delectanlur corporis sensus supradicti. Ali-
tactus, visus, auditus et gustus, ut cum nihil ha-
quando enim condelectantur visus, auditus etgustus,
betur, quo c!electelur olfactus, sed talia, quibus cx-
utcum nimis avide colIyrid?e eduntur, qua; quasi
q teri quatuor sensus condelectentur
'"".'

nix candidae videntur, sponteque manibus vel den-

tibus sic atterunlur ut rcsonare audianlur ; aliquando
CAPUT XVIII.

visus, auditus el olfaclus, ut cum aiiquis in horto De ullimo genere delectationis mala^.
sic residet ut virides herbas aspiciat, fi^bulas audiat, Unum ex quinque parlibus constat, quia
autera
flores olfaciat ; aliquando visus, auditus el tactus, quandoque delectantur simul hi omnes corporis '"
ut cura mulier speciosa delectationis causa conspi -
scnsus. Aliquando enim delectat hominem domura
cilur, luxuriosa loqui auditur, sed et interea tan- interius ornatara conspicere, ebriosos in ea decan-
gitur ; aliquando visus, guslus et olfactus, ut cura lantes audire, ibidem et vinum cornibus '*"
deau-
'^^
aliquera delectat inspicere vinum herbis confe- ratis potare, et flores per domum dispersos '" ol-
ctum scintillare, bibere et olfacere ; aliquando facere, ipsosque, vel cornua aurea, vel alia taclu
visus, gustus et tactus, ut cum aliquis est saturatus deleclabilia contrectare. Triginia itaque et unum
racemis, vineam tamen '" deambulat, ut quam pul- geuera sunt deloctalionis , ad quinque corporis
chre racemi in ea dependeant videat, et hos atque sensus perlinentia qua his '"
; triginla et uno
jllos contrectans deguslat ; aliquando visus, olfactus delectantur modis, ex quibus duplicia simplicibus
et lactus , ut cum quis diu nimis lilia conspicil, sunt pejnra, duplicibus triplicia, Iriplicibus quadru-
olfacit et tangil ; aliquando auditus, gustus et ol- •'-'
plicia, quadruplicibus illud quod ex quinque par
factus, ut cum diviles delectat ceiTOs in silva cla- libus constat. Quanto enim plures sonsus in delecta-
mantes audire, et quorumdam jam captorum carnes tione sociantur, tanto ipsa delectatio pejoratur.

VARLE LECTIONES.
'" Duo iidem sensus mss. duo, id est, sensus ms. Vict. duo siraul sunt idem sensus. "" Condelectantur
visus ms. A. 1 deleciantur simul visus. "^ Et clamare ms. A. i et conclamare. "" Pilissando
ms.
Vict. pulsando. s"» Delectatur auscultare ms. A. 1 delectat auscultare. ^to Auditus, utcum.mjj et
Edit. Col.. lo73 aucUtus et tactus, ut cum. "^ Aliquem delectanl manuscripta aliqucra delectat. '" Vineam
tamen ms. A. 1 vinea tamen. '" Atque tepore aquse manuscript atque teporem aquae. '" Plerunque .

qualcrni delectantur simul et quaterni. ms. A. 1 plerunque simul quaterni et quaterni delectanlur. '" 01-
faclu delectatur tactus ms. A. 1 olfactu delectantiu- el tactus.
''*
Suo modo delectalur mss. suo modo, dele-
ctanUir. '" Diversos musicorum ms. A. 1 diversorum musicorum. '" Sensus delectentur ms.
.4. 1 sensus
deleclantur Edit. Col. lo73 sensus condelecteutur. '" Omnes corporum mss. oranes corporis. '" Vinura
de cornibus manuscnpt. vinum cornibus. '" Despersos mss. dispersos '" Qui his mss. quia his.
 ;

fifl
EADMKRI 5I0NACHI CANTUARIF.NSIS GI2

AUamcn aliquando pejor est unius quani cmniuni A aul qualeini , aut simul omnes repraesentassent
Sunt el alia doleclationis anim^e geneia, quse nec
simul iloleclatio
CAPUT XIX. sensus valenl ilH reprjesenlare, ncc ipsa polest pcr

Pejor est dclectatio qua- pluribus aut gravioribus

imaginalioncm cogitare, ut cum superbia delectatur,
delectatur. sine omni ima.Tinalione. Ilanc etenim sensus non
Gravius est cnim (lolraclionera libenter autlirc valent illi reprsesentare, quia nec visus potcst discer-

quam flores pulchros aspicerc, langore, olfacerc; nerc ulruni sit alba vel nigra; nec auditus, an sit

intcrea bibcrc scmel aul bis plus quam cst necosse ; sonora vel rauca ; nec gnslus, an sit dulcis vel aina:

aliquodque vcrbum otiosum audire. Sed in eodom ra ; nec olfacUis, an sit redolens aut foetida; nec
paribusve peccatis pejus est plurcs quani pauciorcs tactus, an sit moUis vcl dura, lonis vcl aspera,
scnsus Jclectari. rejus cst enim dolerlari visu ct calida vel frigida. Ipsa quoque anima non valet

audilu inlionesti loci quam visu tantum, aut audilu imaginari ulnim supcrbia illa sit taUs aut talis, quia
laDlum. Ilcin pojus e>l immoderale deloclari gustu cst in cxaltatiouc solius cogitalionis. Mullo igitur
et olfaclu polus confecli quam tanlum guslu, aul plura gcnera sunt dolectationis, qua anima delecta-
lantum olfactu alicujus dcliciosi cibi. Ilaque ex istis tur, quara illius qua quinque corporis sensus oble-
triginla cl uno gcneribus deleclalionis, alia sunl eamdem mcmo-
'*'
g clanlur '*^. Quia et deleclat illa

mala, alia pejora. Mala, in (piibus pauciorcs dc- rare quaj et illos sentire "', ct lotidcra raodis, quot
lcctanlur sensus, aul, si fuorinl plures, oblectantur ?ibi repra?scntavere ; el alia imaginari quae illi sibi

in levioribus. Pojora, in quibus deleclanlur plures, non "" repriesentaverunt, quia nunquara senserunt,
aut si fuerint pauciorcs in gravioribus deloclantur. sed si sensissent, repra^sentare po.ssenl et quccdam ;

Tol igilur el lalia sunl gcnora delcclalionis (lua de- cogitare, quic neque illi possunt senlire, nequc ipsa
leclanlur quinque scnsus corporis. per imaginationem cogilare, sed simpliciler siue
CAPUT XX. omui imaginatione.
CAPUT XXI '".
De animce delectatione.

lllius vero delcciationis qua dolcclatur anima, De generibua exaltationis.

Quidquid onim oxleriores Exaltalionis autem gcncra sunt quindecim , e

genera sunl muilo phua.
scnliendo animae innuunt quale quibus quatuor sunt simplicia, sex duplicia, quatuor
sensus senliunt,
illud quod scntiunt, ul, cura qualitatem '" rei Iriplicia, ucum vero quadruplex.
sit

repraesentavcrinl sibi quod senlicbant

et scnlire CAPUT XXII.
animam idem cogilare,
ct toti- De quatuor simplicibus.
omi^crint, delcctat
'". Qualuor itaque sunt simplicia, (luia cst exallatio
dem '" modis quot sibi sensus ropraescnlavere q
a]i(iuando in sola opiniouo, ut si quis opinelur se
Sicul enim seusus singulos, aut binos aul ternos, ,

csse dignum cpiscopalu, ncc tamcn velit ticri cpi-

aut quatcrnos, aut simul omnes delcctat islud
vcl

ct aninipc repisesenlare, ila et animam scopus; ahquando in sola voluntale, ut si veht fieri
illud scnlire
episcopus, ncc tamen opinelur se esse dignum epi-
deleclal cogilare, quia senbus eisdcm modis illud

rcpracscnla- scopalu aliquando in sola loculione, ut si jactet

vel illud senscrunt, senliendoque sibi
;

quoquc quod sihi sensus nunquara se esse dignum, noc lamcn velit ficri sciens se csse
verunt. Ilhid ,

quia nunquam senserunl sed dignum aUijuando in solo opero, ul si quis

; infi-
reprjescntavenml, ;

nuis '" per ignorantiam assideat juxta rogem.

si senHssent ,
rcpracsentarc posscnt. Tot modis
animam cogilarc quot sibi scnsus valerera CAPUT XXIII.
dnlectat
Nunquam cnim visus rcpra^scnlavit De sex duplicibus.
reprffsenlare.
tolam, quia non vidil, ncc au- Sex vero sunt '" duplicia, quia aliquando extol-
ei domum auream
mundo dilVusum, quia non audivit; lilur liomo, in opinione simul ct voluntale, ul cum
ditus.'«ODum loto
prioratu aliquo se essc dignura aestimat, cl hoc vult
ncc gnslus panera melle dulciorem, quia non gusla-
fragianlius, quia ut prior '" fiat ahquando in opinione cl loculione,
vil; nec olfarlus vinuin balsamo
;

non
"
la( tus indumcnta
llecit "'
ncc la(tus
ollecit imcis
inclumcnta lanca lincis
;
,
cl
fi non volunlato,
nun m cum
^uiumaii, ut lu... alicpiis
aii.jL..o aliquam
«...1^.0... non
..„.. vull

non lctigit noc alia multa ci scnsus ^ prfclaUonem, qu.T sibi offcrlur, ct ex hoc ipse sc
leniora, quia
. , _ ;

•
cxtolicns meliorcm se aliis arbilratur, ct inde se
reprcnsenlarunt, quia non scnserunt , scd si sensis-
Et lamcn, aut haec, aut jactal ila lamen ut non averlalur '" ; aliquando in
sent, rcprJEsentarc posscnt.
opinione et opcre, ut si aliquis se aestiinat dignuni
alia hujusmodi inania oam imaKinari deicclat, ac si
scdero juxla episcopum, ct alicubi per ignorantiara
sensus .scnsisscnt, eiiiuc singuli, aul bini, aut
tonii.

VARLE LECTIONES.
ms. A. 1 uliquequalilatem. "*Cogi-
"» n cura
nuulitatcm ms. Vict. ct Edit. Col. VMVy ut quie qualilatcm
totidem. '" Rcpra.senlavere... «.5 l^ ropr*-
totidom mss. Ytct. et A. l ct Edit. Col. i:i73 cogilarc
et
laro :

"' NoIla.it mss. et Edit. Col. 1!i7:5 non olfc(;,.l. "^ hus qu.nque. (^clortan.ur mss. ct EdU. Col^
icnlarc.
'" Ll .>ad.m dclectat .Uam ms.A 1 e (>an.I.jm dcle.Uil_.lla
]h.i ill.u..p.a quin.,uc... oblecla.iUir.
.,enU.o. "' Qua) s.b. non mss A.i \ ic ct kdd. Lol. lo. J ..a^ .1. .
gu(E illos sinUrl ml. A.l .p.a> ct illos
'
"• In ms. A. \ha-c usque ad Capul 7>1 cxclusive non <«''5«/«'^ " ^' n»!!'"'''''»"-^ '""• ^'^,
l^f,inon.
'" Scx sunt ms.\ict. el Edit. Co. io(. bex ve.-o >unl.
Gem liec ct Edil. Col. 157;i .si uis intimns. .

'" Ut non avcrtatur ms Vict. ct Ldtt. Colon. I..i3 ne avertatur

n prior mw. Col. ui pnor.
et Edit.
 :

6f3 LlB. DE S. ANSELMI SLMILITLDIjVfBDS. CU

assideat ei ; aliquando in voluntate et locutione, ut A indignam ea contra eam extollenliam, quae est in
cum aliquis volens episcopari, jactat inde se esse opere, ipse Dominus ait : Cnm invitatus fueris ad
dignum "', licet sciat se essc iiidignum ; aliquando nuptias,recumbeinnouissimo loco (Luc. xiv, 8).
in voluntate et opere, ut cum aliquis in convivio Contra eam vcro quas esl in locutione Salomondicit
vult residere in superiori loco, et ibi se ingerit in- Laudet te alienus ^", et non os tuuni [Prov. xxvii,
vitante nullo, quamvis indignum se aestimet loco 2). Contra eam quae est in opinione Aposlolus
tam allo ; aliquaudo in loculione et opere, ut cum ait : JSoli altum sapere, sed time (Rom. xi, 20).
prselatus aliquis aliquam in se fragilitatem videt, Contra eam vero quse est in voluntale Dominus
ob quam, si honesteposset, ipsam prailalionem de- ilerum dicit discipulis suis Qui voluerit inter vos :

sereret, et tamenin verbis et actibus suis quamdam primusesse, erit vester servus{Matth..\x, 27). Con-
extollentiam ostentat, ne ipsam ^" ejus fragilitatem ira omnia vero extollentiae genera item ipse dicit :

quis animadvertat. Omnis qui se exaltat, humiliabifur ;ei quise humi-

CAPUT XXIV. liat, exaltabitur (Luc . xiv, 11 ; xvui, li).

De quatuor triplicibus. CAPUT XXVI.

Quatuor autem sunt triplicia, quia aliquando de- De curiositate et sedecim ejusgeneribus.
leclatur homo in opinione, el a oluntate et locutione, B Curiositas eststudium perscrutandi ea quae scire
ul cum dignum se prselatione aestimat, et eam vult, nulla est utilitas. Hujus sutem scdecim sunt genera,
et inde se jaciat, aliquando in voluntate, loculione e quibus quinque sunt simplicia, sox duplicia, qua-
el opere, ui cum ideo quia vultprajlalionem habere, luor triplicia, unum vero quadruplcx.
fingit verbo, et opere, et actus, dignura se esse,
CAPUT XXVII.
quamvis sciat se indignum. Aliquando in locutione,
De quinque simplicibus.
opere et opinione, ut cum aliquis, licct jactet di-
Qoinque ilaque sunt simplicia, quia aliquando
gnum se esse praelatione, et ea libentius agat quibus
in sola cogilatione curiosilas est, ut cum aliquis
dignis videatur esse, et hoc idem arbitretur de se,
studiose cogilat quomodo alterius secretum scire
non vult lamen praelalionem habeie, ul sanctior
valeat. Aliquandoin verbo, ut cum illud curiose
judiceturesse. Aliquando autem in opere, opinione
interrogat. Aliquando in aclu, ut cum circa illum
et voluntale, ut cum praelatus subdilos oppri-
deambulat, qnasi aliud aliquid quaerat, si forte quod
mit immoderate, ut suam prgelalionem, qua dignum
quaerit, indicio aliquo '" cognoscere valeat. Ali-
se aestimat esse quandiu vult possidere, sine ulloob-
quando in visu, ut cum sollicite quo considerat
staculo habere possit.
ille tendat "', quid agat ; quomodosendendo,slando,
CAPUT XXV. ^ ambulando, vel aliquo alio modo se habeat.
De uno quadruplici. Aliquando in auditu, ut cum intenle auscultat "'quid
Unum est quadruplex, quia plerumque se homo ille de alio, vel ahus de iilo dicat.
altoliit in opinione, voluntate, loculione el opere,
eam
CAPUT XXVIII.
ut cum laude dignum se aestimat, et appetit :

et ipse se laudal, etquaedam magna operantur ut De sex duplicibus.

laudera acquirat. Quindecim itaque sunt exlollentiae Sex vero sunt duplicia, quia aliquando in verbo et
genera : qualuor simplicia, quae sunt mala ; sex actu, ut cum eum amicabiliter alloquitur ^^"^
, et
duplicia "', quae sunt pejora ; quatuor Iriplicia, interim ei aliquid operalur, ut cum sermonibus
quse sunt pessima ; unum vero quadruplex, quod blandis, cum servilio quod ei facit, extorqueat ab
caeteris omnibus pejus est ; quanto enim in pluribus eo quod quaerit. Aliquandoin verbo et visu, utcura
homo extoliitur, tanto extolleutia "'ipsa pejoratur. alium rogat ut eum secum aspiciat,dicens Putasne, :

Ilem sciendum quia solius operis extollentia '*". isle ita vel ila ageret, nisi tahs vel talis es.set ?
quae semper est per ignorantiam, est mala solius : Aliquando in verbo el auditu, ut cum propre illum
autem locutionis, pejor ; solius vero opinionis, pessi- residet, etad alium loquitur qui ex alia sui parte
ma ; solius autem volunlatis, omnibus aliis cstpejor. j) sedet, et tamen atlente auscultal quid ille posterius
Stultum est enira cum aliqua vihs persona per igno- dicat. Aliquando in actu et visu, ut cum aliquid
rantiam assidet juxta dignam sed stultius est, cum ; agit, de advertatur dum eum aspicit, sed crcdatm'
inde se jactat dignam '" stullissimura vero, cura hac
; semper intendere operi quod facit. Aliquando in
se "' aestimat dignum multo autem stultius est,
; actu et auditu, ut cum ante eum vadit, et venit
cum vult residere juxta eam, cura sciat seinde esse auscultando ea quae dicit '". Aliquando in visu et

VARIJE LECTIONES.
"' Jactat se esse non iudignum ms. Yict. etEdit. Col. 1.o73 jactat inde se esse
dignum. '"Ostendit aut :

ipsam ms. Corb. ostenditne ipsam Edit. Col, 1573 ostcudat nec ipsam. '"Sed dulpicia 7nss. sex duplicia :

"'Tanto excellentia njs. Licf. tanto extollentia, "" Operis excellentia mw. operis exlollentia. '"Se jactat
dignum mss. se jaclat dignam. '" Cum hac se ms. Corb. cum hisse. "'Te alienusetnjj. Corb. te alienum
et. '"Judicio aliquo ms. Vict, et Edit. Col. 1573 indicio aliquo. "''Quo ille ille intendat ms. Vict.
vict. quo
ille lendat. '^'Altcnte auscultat ms. Vict. etEdit. Col. 1573 intento auscuilat. "Cum ei amicabiliter loqui-
lur ms. Vict.et Edii. Col. 1573 cum eum araicabihter alloquilur. ""
Auscultando ea quae dicis ins. Yict. et
Edit. Col, 1573 auscultare ea quse dicit.
 ;.

f.15
EADMERl MOXACFIT CANTUARIENSIS (716

aiK lilu u( cuni ruriosc ea qu.T agit considcrat, ct A terrogat. Aliquanilo in guslu el olfaclu, ut cum
quiv dicii auscullat, utper hoc secreta quse dcgustal et olfacit. Aliquando in gustu et taclu, ut
stuilioi.c

quserit agnoscat.
cum gustu scire quaerit an sit sapidum ; ct taclu, an
CAPUT XXIX .
sit calidum, frigidum vel lepidum. Aliquando in

De quatuor triplicibus. olfaclu el visu, ul cum aliquis, dum legit, herbam

juxla se "° incognitam invcnit ; et a legendo ces-
Quatuor autcni sunt triplicia, quia aliquando cst
sans. eamque nasolsuo apponens, olfacit deinde ;
aliquis enumcrat, et
in verbo, aciu cl visu, ut cum
intucns, eam studet agnosccre quoe sit. Aliquando
mens.ural, cl considerat, quantuni sol et luna
dislent
in olfactu et vcrbo, ut cum eam oUaciens, quaerit
quam magna siul ipsaluminaria. Aliquaiuio
a terra
ab alio quaj sit. Aliquando in olfactu et tactu, ul
in actu, visu et audilu, ut cum aliquis sc occultat
"'. Ali- cum eam olfacitet contrectat, ut sciat utrum sit mol-
causa videiidi cl auJienJi aliorum secrcla
lis an dura,lenis vcl aspera '" quod totum non
quando in vi>u, auditu et vcrbo, ut cum ali(iuis ;

ideo facit ut sibi necessaria sit ; sed tanlum ut sciat

audiat el
juxta vias sedet, ut vidcat transcunlcs, '".
verho et qua; vel quaiis sit Aliquando in visu et taclu,
interrogcl rumorcs. Aliquando in audilu,
inlerrogandi fulura,
ut cum aliquis veniens anle mensam ubi pransurus
aclu, ul cum causa audiendi el
p est, mox
Miblevata inappa qua panis esl cooperlus
da?nionihus tacrificat.
inluelur an sit candidus '" et eum conlingil, ut
;

CAPUT XXX. calidus. Aliquando in verbo et laclu,

sciat an sit ul
De uno quadruplici.
cum cum non discoopcrit, sed interrogat an calidu>%
Unum vero est quadruplex quia aliiiuando esl
tempore coctus eum cooperlum
vel ex (pio sit ; et

in visu, audilu,verbo
etactu, ut cum aliquis inlue-
premil, ut scial an calidus.
contingit et sit
quosdam, quos consiliari conspicit
tur et auscullal
et de quibus suspicatur aliquid mali, ut
el consi- CAPUT XXXIV.
lium eorum quoquo modo agnoscere possit, acce-
De decem triplicibns.
qutcril an viderint aliquid quod se
dens ad eos
et interea inspiciendo ei Decem vero sunt triplicia, quia aliquando est in
circa eos pcrdidissc fingit,
nusquam visu, ctin verbo, ct in guslu, ut cum alicubi quis
auscuUaodo circa eos qu«rit quod pcr-
rcsidens "*, ct ante se potum cypho deferri Yidens,
didit.
CAPUT XXXI. slalim assurgit, et inluens cujus coloris sit, quaeril

etiam quis potus sit, et deguslat au bonus sit. Ali-

De octo et viginti generibus curiosilatis.
quando iu visu, verbo et olfaclu, ut cum cum non
Ttom curiosilatis genera sunt viginti ol oclo, c intcrrogans considerat qua-
q j(,g,istat, sed olfacit et

quibus tria sunl simplicia, novem duplicia, docem lis sit. Aliquando in visu, vcrbo et lactu, ul cum
riplicia,quinque quadruplicia uimm vero ex quin-
; alicui comedcnti deferlur cibusinter duas scutellas,
tqueparUbus constat. et anlcquam finiorit quod prius comcdobal, sculellis

CAPUT XXXII. aperlis qualis ille sil cibus considerat, et an bene

De tribus simplicibus. sit coclus investigat, et eum conlingit ut an calidus

scu frigidus sil, agnoscal. Aliquandoin visu, elgustu,

Tria sunt simplicia, quia aliquando curiosilas est
et olfaclu, ut cum de co nihil interrogal, ncc euin
in solo gustu, ut cum dcferlur piscis
alicui pisa co-

et priusquam ipsa consumpscrit, de- contreclat, scd et curiosus eum videre, et euiu du-
medenti ;

'". Aliquando in visu, et guslu, et

ffuslal cujus saporis sit piscift. Ali(iuando in olfarlu. gustat et olfacil
sciat ciijus odoris taclu, ut cum de 00 nihil inquirit, nec eum olfacit,
ul cum eum naso suo aitponitut
cum aliquis pannum no- sed cum curiosilalc videndicum dcguslat, el conlre-
sit. Aliquando in taotu, ul

viim vidcns, contreclat, solummodo ut sciat ulrumsit clal causa quamdixi. AliquanJo in visu, et olfaclu,

asjicr vel leni^, grossus an sublilis. et tactu, ut cum de eo nihil inqtiirit, nec oum
CAPUT XXXllI. de"-ustal, sed tantum inluetur, olfacit alque conlroclat

Aliiiuando in verbo, et gustu, et olfaclu, ut cum

De novem duplicibus. D
aliquis convivantibus suporvenit, el an ci.n ol potus
Novcra vero sunt duplicia, quia aliquando est in

cum quis deguslat ferculum sibi quos habent,sinl boni, requirit, et quosdam dogu-
guslu et visu, ut
stans, alios olfacit. Aliquando in verbo, guslu
et
appositum, antoquam coiisumpserit primum ; et in-
qui residel juxla eum, inelius lactu, ut cum non olfacil eos, sed panomcontrectal,
lerim consideratsi is

aul alios cibos ; et guslando quosdam, qu.-crit dc

habeal ferculum. Aliquando in guslu el verbo, ut
Aliquando *"in verbo, olfaclu et lactu, ut
cum illud degustat, et an pipere conditum sit, in- aliis.

VARl.E LECTIONES.
•"l|orbain apud sems. Corb. et FJit.
•"Aliauorum socreta »«s. Virt. et FAit. Col. Iti73 aliorum socrcta.
vol aspera. "'Scd taiilum ut sciat quae vo
Col i:i7niorbamiuxtase. "M.ovis vol asi.ora mss. lonis
calidus 'nsjtEdil. Lol. Ili/il inlucti.r an sit
qualis sit. nnunthwxinFMit. Col. i;i73. ""luti.ctur ansil
•"Nihd..ilcrro;,'al, nec cum coi.lrcclat
2andidus. ••^'Ouis ro>u\eUns. Vict. rt Edlt. Col. i:i73 quis re.sidens.
8edoRt.MirioMJs.-um vidcn-el.-nm degustat etolfacit m*. Virt. i:5 nihil inqmnl, noc oum o facit, sod cum cu-
quosdam,quaMit doaliis. Aliquando ms. Lorb.
riositalo vidcn.li ci.m dogusiat et olfacit. "^"Cibos, etguslando
Yict. et Edlt. Col. \^u'i Cibos. Aliquando.
617 LTB. DES. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 618

cum eos non degiistat, scd olfacil, queerit el Iractat. A luntatis existunt ""; et ex sese quaedam exercitum
Econlra '" aliquando in gustu, olfactu et tactu, ut magnum '" faciunt ; illi A-oluntati, velut cuidara
cum de eis nihil inierrogat, sed tamen degustaf, dominae, obediunt.
olfacit et contreclat. CAPUT XXXVII •".

CAPUT XXXV. SimUitudointerpropriam voluntatem, etadutteram

De quinque triplicibus. reginam.
Quinque vero sunl quadruplicia. Quia aliquando Propria naraque voluntas est velut quaedam adul-
est in visu, et verbo, et guslu, et olfactu, ut cum tera regina, quae se cuidam regi adultero conjunxit,
aliquis deambulans in nundinis,has vel illas merces ex quoetiam tres tilios habuit. Ex his vero "• iribus
considt-rat, cujus hae vel illee pretii sint, investigat tot alii filii et nepotes sunt geniti, "* multiplicati,
ita
uvas, vel poma, vel alios fruclus dngusiat, olfac:t
ut nuraerari uon possint. Onines autera in faniilia
piper, vel cymium, vel alia bene olentia hoc ; tot .ui
illius regis reginae
et consistunt, eorumque jussa
ea tanium faciens de causa, utsciat quae vel qualia quisque suo modo perficiunt. Rex itaque '" cimi
sint isla vel illa. A iquando iu visu, et verbo, el regina ista cuidam alii rcgi adversatur, coUectoque
guslu, et tactu, ut eum supra dicta facit, exceplo filiorum et nepniura excrcitu, regnum illius aggres-
quod nihil ibi olfacit, sed raerceg contrectans, volvit B sum praedatur. Hic autem exercitus sic servos illius
et revolvil. Aliquando in visu, et verbo, et olfactu, regis invadit, ut aut pliires plures, aut unus unum,
et taclu, ut cum ibi nih.l degustat, sed alia facit aut plures unura, aut unus piures aggrediatur.
supra dicta. Aliquaudo iu visu, et gustu, el olfactu, Quoscunque vero devinccre possunt, vinclos eX
et taclu, ut cum non inquirit cuju.> hsec vel ilia sinl
abductos in carceiem trudunt, exigentes ab eis
prelii, sed C(Clera quse ditimus facii. Aliquat.do in quantum nunquam persolvere possunt, sed omnibus
verbo, et ^ustu, et olfactu, et tactu, ut cum non affecli miscriis, in carcere illo deficiunt. Haec autem
est curiosus videre ea, quia sa?pius vidit talia, sed regina '^', propria est voluntas omnium inobedien-
caetera facit supradicta. tium domina. Quae ideo vocalur adultera, quia se-
CAPUT XXXVL paratur a Deo, cui essedeberetconjuncta diabolo ; et
De ultimo genere ctiriositatis. conjungitur, a quo deberet esse disjuncla. Ipse vero
Unum vcro ex quinque partibus consistit, quia diabolus idcirco rex dicitur et adulter, quia in ho-
aliquando estin visu, el verbo, et guslu, et olfaclu, minibus rcgnansper voluntatem propriam, animabus
et lactu, ut cum curiose ad haec vel ad illa oculos eorum, Dei videlicet sponsis, abutitur. Cui se
convertil, cl caetera omniaquae supra diximns facit. postquam propria voluntas junxeril,exilliu3 semine,
Quadraginta ilaque et quatuor curiositalis sunt
q id est perversa suggestione, tria principalia ejus
genera, e quibus octo sunt simplicia, quindecim vilia '", scilicel delectationem, extollentiam, cu-
duplicia, quatordecim triplicia, sex quadruplicia; riosifatem concipit per quinque corporis sensus,
; et

unum vero ex quinque partibus constat °". Hsec velut ea pariens, emiltit. Ex his vero tribus tot alia
autem tam multiplex curiositas, quam et exaltatio vitia nascuntur, sicque multiplicantur, ut absque
et delectatio, de quibus superius diximus, omncs ex numcro Habcantur. Omuia vero ex familia diaboli
propria voluntate nascuntur. Nisi enim homo prius propriaeque volunlatisexistunt et exseipsisquamdam ;

habuerit voluntatem delectandi, vel exaltandi, vcl adrairandam multitudinem reddunt. Diabolus itaque
investigandi curiose quae nulla sibi cst utililas scirc, propriaque voluntas Deo Regi regum adversatur el ;

nunquara delectabitur, vel extolletur, vcl curiose congregata vitiorum mililia, regnum illius, scilicet
inutilia scrulabitur '" ; sed tamen horum vitiorum hunc mundum, aggredienles, praedanlur. Haec au-
mala pra.'cedit volunlas, sequuntur et ipsa, ila na- tem militia "' sic humanum genus invadit, ut aut
scuntur ex ea, ex hisvero alia omnia. Ex delecta- plura vitia plures homines, aut unum unum, aut
tione nanique nascilur luxuria, adulterium, fornica- plura unum, aut unum plures, diversis modis acci-
tio, immundilia, ventris ingluvies, ebrietas et alia piant. Quemcunque vero superare possunt, mala
hujusmodi vilia. De exaltatione vero inanis gloria, consuetudine ligatum in infernum detiiidunt. Ubi ab
tnvidia, ira, trislitia, et avarilia, et alia similia. De
D eo unumquodque vitium exigit quidquid unquam
curiosilate autem inquietudo, susurratio. detractio per illud commisit. Quod quia nunquam persolvere
ei caelera alia. Omnia vero in familia proprise vo- poterit, nec ei miseria unquam deerit.

VARIyE LECTIONES.
"' olfacit, quaerit et traclat. Econlra ms.
Scd Vict. et Edit. Colon. 1573 sed olfacit. Econtra.
"' Ex
partibus consistit quinque mss. ex quinque partibus consistit '" Nunquam delectabilur
vel extol- :

letur vel... scrutabitur »js. Vic/. nunquam delectaretur, vel cxaltaretur vel. scrularelur. ""
Volunlatis .

exislant ms. et Edit. Colon. 1573 voluntalis cxistunt. ^et Exercilium magnum ms. Vict.
et Edit. Col. 1573
oxercitum mairnuin. "' In lus. A. 1 Item tractalus ejusdein Anselmi Cantuarias Archiepiscopi, de propria
volunlale. '" In his vero mss.et Edit. Col. 1573. Ex his vero. '" Itaque quoque mss. et Edit.
Col. 1573
oniitt. quoque. '" Rex autein niss.et Edit. Col. 1573 Rex itaque. '" Haec autem Regina
ms. A. 1 haec
itaque Regina. '" Tria principalia vilia m$s. tria principalia ejus vilia. '" Haec aaetem
familia ms. etEdit.
Colon. 1573 haecautem niilitia.
P.4TR0I,. CLIX. 20
filil KADMERI MONACHII CANTUARIENSIS 620

CAPUT XXXVIII. A aliquando allerum alleri credit, ut luxuria gloriae

Similitudointer propriatn voluntatem, et veneno- inani. Aliquando onim luxuria repellilur, ne laus
sani herbnm. concupila pordatur. Omnia vero, sive hoc, sive illo
Rursus propria volunlas cuiilam lierbae venenosae modo, proi^rige voiunlati diaboloque famulantur "*,
atque morliferce assimilalur "' ;
quam medicus e quibus homine tribus modis procreata nascun-
in

quidam peritissimus progeniei cujustlam, piimis tur '". Diaboli cnim suggeslione, el carnis delecla-
scilicet parenlibus, inlenlixit commincns ei> quia lione, spiritusquc consensu, unumquoJque vilium.
•" ex ea comedercnt '", lcprosi eirecli procul
si consummalur.
dubio inlerirent. Al illi praeceptis ejus obedire no- CAPCT XL •".

luerunt, sed ex eadera berba comedei-unl unde et ;

Similiiudo inter sufjgcstionem,delectatimem,con~
leprosi effecli, leprosos quoque tiHos genueruut, sensum et canem.
atque, ut meJicus eis comminatus fuerat, mortui Ex his igitur Iribus (suggcstione videlicot, dele-
sunl. Quorum filii, licet patres suos agnoverint herba ctationo el consensu) suggestio est velut canis pon-
illa iufirmalos fui.-se et morluos, seque ipsos lepra dorosus; deloclalio, ut levis ot acer catulus; con-

percussos et moriMOs "', eamdem tamen iierb im sensus autem, quasi canis forlis et immonsus. Pon-

super omnes alias diligunl, indeque cibos uuiversos derosus etenim canis, cum quempiam juxla se
'"'
suos condiunt. Mane quoque surgentes ex eadem iranseurntem audiorit, semel vel bis post eum la-
"*
quasi pro medicamenlo accipiunl, sed ct somnum trans, stalim quioscit, si tamon ille viam suam in

sero capturi, simililer faciunt. lli igilur quam sint direclum lenuerit. Si vero respiciens instigaverit

demenies, orauis qui audii, advertere potesl. Sed eum, canis quoque lalrando, licet non mordoal,
nec minus dementantur, qui propria voluntale
uluu- insequilur eum.Catuhis levis et acer, instat acritor ;

tur, ipsa est ctenim herba diaboli,

vcnenosa sug- et nisi cilo percussus fuerit, acrius mordet. Forli*

gesiione venenala, onmibus ea ulenlil)as pesli-

et vero canis el immonsus, ot forliler inslat ; et nisi

fera. llanc Deus, qui nostris pie

medclur peccalis, magna vi obrualur, hominem slrangulat. Quare
primis humani generis parenlibus inlerdixil, cum ponderosus canis non est respicicndus, catulus vero

eos comedere poraum sub morlis

comminalione mox rcperculiendus, canis vero immensus virililer

prohibuit. Qui quia praeceplum ejus Iransgrossi

ex obruondus. Simililer aulem si peccati suggeslio

eo comedorunt, mox peccatores eflecti, et in anima animum pulsat, qui ab amore praisentiHm tendit ad

mortui, postquam alios peccatores gcnuerunt

"% et aetcrna, mox eum deserit, si inteutionem suam lo-

ipsi carne morlui sunt. Ilomincs

lamou oamdem nueril lirmiler. Si aulcm ad eam atlendons iu se

volunlatem prac ctcleris diligunt, et eam immisccnt roceperit, ot cogitaudo quasi eam incitando revol-

omnibus pene quac agunt. Nihil ilaque islis domcn-

^ verit, et ipsa StTpius oum infestat, quamvis non vui-
lius qui nihil utuntur suamorle libcnlius. nerel, dum est suggestio sola. Sed si diutius eam
replicavoril, pondorosus canis in calulum transit,
CAPUT XXXIX.
id esl suggeslio in delcclationom, qua; acriter instal,
Ostensio quomodo propriee voluntati omnia vitia
militeni'''^ seu descrciant. el nisi cito rejiciatur, auimam vulnerat. Quarc mox
Huic deuiquc propriie voluntaii, jtostquam suam ut veniro6ceperil, dobel eam repellere anima sponsa
in homine sedem conslituerit '", alia viliorum gc Chrisli, cogilans quia magna esl ignominiu illi ul

ncra serviunt, quasi mitites lorras tcncnles, alia iu ejus coui^pectu appareat fuidala deloctione lam
"' vilia Oam deleclationem,
velut pro solidalis mililantcs. Ula olcnim lurpi. Nisi repuleril calulus

quasi lerras tenentes, ei obediunl, quae pro soipsis transit iu iramcnsum canem, id est delectalio In
adullcrium. Qui onim consonsum animam, eam nisi
transil; qui arripiens
in hominibus consislunt, ut
adulteralur.hoc oa sohim facit do causa, quia eum njagna vi obrualur, occidil. Sed mox, ut cceperil
allenlarc '", debel cum anima"* magna vi obruoro,
vilium ipsum deleclat. llla vero sorviunl ei, volut
lut

quae .sunl in homine, pro id cst immenso terrore mortis a.>lorna9 in se dc-
uuiitantes pro solidalis,
''*
ut cupiditas preliosarum veslium pro struero. Suggestioni crgo ue allondamus, delceta-
aliis vitiis :

aloria inani. Ncmo enim preliosas vesles nisi ad D tioncm mox reprimamus, consensum forliter obrua-

rnanem gloriam quserit. Ilem vilium aliquando huic, mus. Sicque cor noslrum sludoamus custodiro, ut
aliquando illi vilio sorvil, ul avaritia ali(iuando nec una '" supcrtlua cogitatione diabolum dhid

ventris ingluvioi, aliquando exallalioni. Rursus, valeal violare.

VARLE LECTIONES.
•" Comminalis ois
•" Assimilalur ct comparatur mss. ri Edit. Col. 1573 omittunt ol comiiaralur.
comminalus ois quia si.
'"'
Kx oa cf.modorenl m.<t. l/r/. ox c.\ come.lorml. •" Porcussos ot
.iiii si fw« '•"
\bT.i p.rrusso> ol monluros. Mmu! .Mirgotitos viss. tt Edtt
morluos ims Gcm Bcc.A. i et ¥Ait. Col. •' Alios peccaloros gcnuoiunl
Colon 1".7{ manoquoque surgontos,
•'•
Kt somninm mst. olsomnum.
•'
mst Vtct alios ironnorunt
•"«
/n »««. r«c/. Quomodo omnia vilia propriin volimlali minislrciil.
''•
Sodem con.stilu.Tit ms. A. 1 ct Edit. Col. VuA .^odem .-onslriixonl.
llle clei.im ittss. ct Edit.
'" Prro aliis viliis manuscripl. jun aiiis viliis. I)uil'oio .luio ranmliinlnr
fol 157'tilhi elonim "' Piwroala
Vict. Edit. Col. i:n;i .habolo quo.pie lamulaulur.
ms' A \ .lial)..lo.iue famulanlurtn*. et
'"
"' /// ms. A. \ omillitur. Alteniaiv mss \ ict. cl Edit. Col.
nasruntiir ms Vtrt. j.occala inscunlur.
andvcntare
*'*
Debel cum nnima mts. dcbol cumauima. *"IU neque uiiams. I irt. ct Edil. Col. ul nec nnn.
621 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITLDLMBUS. 622

CAPUT XLI. A tactus,secundum genera cogitationura mundarum

Similitudo inter cor humanum et molendinum. quse intus volvuntur.Ex his autem cogUalionibus
mundis, et Deo eas cogitando deseruit, el aeternam
Cor elenim nostrum simile est molendino semper
sibi vitam acquirit vero
diabolum cor suum
si
moleiiii, quod dorainus quidam cuidara servo suo ;

corrumpere pormiserit, mox

per sensus pro-
vitia
custodiendum dedit, prsecipiens ei ul suam tantum
grediuntur, juxla genera cogitationum raalarum
annonam, videlicet frumentum, vel hordeum, vel
quae intus volvuntur. Haeo aulem el Deo vehementer
etiam avenam, ni eo molal "% et ex eodem '" quod
displicent, nec homo ex eis victum sibi acquirit,
moluerit, ipse vivat. Verum illi servo quidam ini-
micatur, qui huic molondino semper insidiatur; qui
sed mortem. Cum enim ad finem quisque pervene-
rit, quantum boni vel mali nunc moluerit, tantum
si quando illud vacuum invenerit, aut arenam ibi
ad vitam vel mortem sibi praeparatum inveniet.
statim projicit quoe illud dissipat, aut picem quge
Verum sciendum "' quia horum molentium, id est
conglutinat, aut aliquid quod foedat, aut paleam
'*' in hac vita laboranlium, tria genera sunt.
quaj tantum illud occupat. Sers^us igitur ille sl

molendinum suum bene cuslodieril, dominique sui CAPUT XLII.

tantum annonam in eo moluerit, munda ex eo farina Similitudo inter molentes et laborantes.
egreditur juxta genus annonae quse intus molitur. B autem tria genera
Haec velut tres sunt ho- "'

Ex eodem autem quod moluerit, et domino suo de mane usque ad vesperara raanu molentes.
raines,
servit, sibique ipsi victum acquirit. Si vero inimi- Horum itaque primus quidquid molit in saccum
cum suum violare molendinum suum permiserit, suscipit et abscoudit.Alier vero partem capit, par-
mala ex eo farina procedit, quia mala est annona tem in flumen negligentia cadere permittit, partera
quara molit. Ha^c autem farina, el vehementer dis- vero ventus rapit. Tertius autem quidquid molit,
plicel domino illi, nec servus ex ea sibi victum, sed impetus fluminis secum tollit vel ventus dissolvit.
famem conquirit. Hoc ilaquemolendinum semper V'eniente vespera, quando a labore cessatur, et fru-
aliquid molens, cor est liumanum, assidue aliquid clus laboris inquiritur, quid
putas singulos habitu-
cogitans. Hoc Deus unicuique homini servandura ros? Qui farinam totam reservavit, totum laborem
Iradidit, jubens ut in eo volvat "' illos lantum co- suum bene recognovit. Qui vero partem collegit,
"''
gitatus quos ipse suggerit. Quorura cogilatuum iude laetatus est quodhabuit; inde autem moeslus
alii ut fruraentum, alii ut hordeum, alii ut avena est, quod vento aut in flumine amisit. Qui vero to-
sunl. Puri quippc ut frumentum sunt, quos anima tura araisit, eo tristior est. Flumen pro
-saeculi de-

rcplicat, cum in contemplalione posita pure de cursu accipitur, vento vero gloria designalur iuanis;
Deo cogitat. Hi autem hordeo assimilaulur qui Q molendinum quod tota die molit, praesens labor hu-
dc virtute iu virtutem, quasi per quosdam labores, jus "* sfeculi, qui a maue usque ad vesperara nun-
ascendere medilantur. Hi eteuim , licet sint boni, quam finit. Mane nobis erat quando nati fuimus,

minus tamen superioribus sunt perfecti. IUi vero vespera vero eril quando per mortis debitum hinc
sunt ut avena, quibus homo intendit sua dese- transibimus. Terapus itaque praesens dies est quo
rere vitia ; boni namque sunt et isti, sed tamen laborare debemus.unde iu vespera vivamus. Et sicut
imperfecliores prsedictis. Hos itaque oranes vult mola, circura circa ducta, ad eumdem semper lo-
Deus ut homo toto corde revolvat, et ex eisdem sibi cum revertitur, sic labor iste singulis annis raore
victum ajternum acquirat. Sed quia homini semper solilo reileratur. Modo namqne aratur, seminatur,
adversatur diabolus, et seraper insidiatur cordi il- metitur, panificatur, comeditur quod ilerum adidera
lius, quod si aliquando vacuura bonis cogitationibus revertitur. In vespera crgo, quando dicelur : Voca
invenerit, slalim replel, si potest, malis. Harum operarios.et redde illismercedemsuam{Jlatth.,x\,
aulem raalarum, aliae cor dissipanl, ut irGe et invi- 8), Idetabuntur justi, tota farina servata, id est vita
diae. Alise conglutinant et coinquinant, ut gaslrimar- sua. .\Iii vero non eam totam servaverunt, in
qui
giae et luxuriae. Aliac tantum occupant, ut vance hoc moesti crunt; laeli tameu, quod ex parte laboris
non '" nimis nocivse. Hic igitur homo, si cor suum Deum recognoverunt. Verum
-p sui alii qui omne tem-
bene custodierit, sanctosque cogitatus in eo revol- pus suum in vanitate ponunt, et quod faciunt non
verit, munda per os verba, velut per foramen mo- ab huraana laude abscondiml, quasi orane sludium
lendini, emiltunlur; mundus per oculos visus, mun- vitae suse in decursum fluminis projiciunt, farinam-
dus per aures auditus, mundus per os gustus, raun- que suara vento committunt; unde et in fine, pane
dus per nares odoratus, mundus per totum corpus vitae selernae *" carebunt. Vae illis !

VARLE LECTIONES.
"* In ea molat mss. in eo molat. "
Ut ex eodem mss. A^ I et Vict 1.3 et Kdit. Colon. el ex eodem
"' Servus aulem ille mss. et Edit. Colon. Servus igitur ille "' Ut in eo raolat mss ut in eo
volvat. "^Tan-
lum cogitans mss. tantum cogilalus "' Ut vanfe glori» non mss. A. 1 et Vict. 13 ut vanae non "' In
mt. A. l incipit § ab hix oerbis : vcrum sciendum, etc. '" Haec autem Iria genera, velut ms. Vict. el Edit.
Col. haec aulem velut, "* Praesens labor hujus mss. praesens est labor hujus, "' Pauae vitae aternae ms.
Vict.
panoe aeterno.
 ;

643 EADMERI MONACHI CANTUARIENSIS 614

CAPUT XLIII. A civium "» multitudine replevit. Quorum nonnulli,

Quod bonitas cujusque (idclis Deo ct omnibus bonis cum propriain voiunlatem polius eiegerunt facere
'".
sit utilis quam sub voluntale cl ordinatione Dei remancre,

Eo diligenlior ad sludium Itoniiatis quilibet etfici-

uiisorabiiiter corruerunt, eldomus et cCdiKcia magna
e^ spatiosa ex parle vacua remanserunl. Ut igitur
lur,quo fruclus uberior inde provenire probatur.
Sciendum itaque est quod bonilas cujusque omm ^^''(1'»=* q"» UThQin magnam fieri ordiuassct, qui

hona. excoplis djomonibu^ el "'"J'=^ »» p» P^l'^'»» construxisset, muilasque man-

creatur» esl utilis et
^'O»*^^ ^iJ ^""^'s tediHciilionom fccissol, sed liabita-
damnatis homiuibus. Dco etiam, qui nuilius osl in-
^ores noa liaberet, ol omncs quoscunque potuisset,
digens. quadam ratione prodesse videtur. Homiui-
ad se invitassel; sic facit Doniinus Deus "'. Omnes
bus est quando cnim ex vits merito quis ad
ulilis :

enim, ut ad se vonianl, et ut sibi ad suae civilatis

aeleroam bealitudinem pervenit, uumerus electorum
Kditicationem subveniant, precatur, admonel, iuvi-
incrcmentum accipil. Qui quanlo amplius creverit,
lal, bouas leges polliceus, pacem et securilatem
lanlo minus a.terna relribulio e\spectanda crit.
promittens.
Nam cum numerus ille sanclorura completus fue-
ril
"', retribulio justorum mox accipienda erit, CAPUT XLIV.
quam jam habent Commendatio supernce Hierusalem.
lunc quidom in oorporibus in ani- B
mabus. Si aulcm unusquisque fidelis, niox ut lianc Ibi namque jura logum immobilia, optimae con-

vilam deseril, corpore simul et anima aeternam bea- suotudines, ibi cives non ex timore alicujus suas
litudinem consequeretur, omnis qui hoc videi et ojus occullant opes, imo gaudenl dum palain omnibus
sequi sonctiiatem com| olleiolur ilaque mcrilum ; apparent. Nullus siquidem ibi incursus malorum,

fidei quodammodo viderctur evacuari. Bonis ilaque pejtis nulla, violenlia omnisque rapina procul inde

utilis est, his qui cum Deo sunt, quia eorura meri- remola. Praiterea locus amcenus et magna duicedine

tum sua prsesentia auget : el illis qui in praesenti refeclus; domus paralse , aedificia arapla, diversi
adhuc '" fuluri
sunt prodesl, quia gcnoris mansioncs. Unde et ipse Dominus In domo,
vita sunl. el ,
:

locum in illo ca'tu boatorum implet, qui nullo modo ait, Patris mei mansioncs mulLt sunt. Et jjropheta

in fine vacuus esse potest. Facit etiam aliud ; ma- Baruch : Israel, quam magna est domus Dei, el
"' si(iuidem cxemplo suae boni- quumingens locuspossessionisejus (Baruch.iw, H.)
liliam perversorum .'

tatis rcstringit
*". Soli ac lunae bonus hoino, caelc- Maguus, el uon liabct consummationom, excclsus
risque crcaluris est utilis ,
quia in consummatione et immcnsus. Tenebrffi ibi nulliB, luce indoficienter

-nstorum commutabilur in inelius quidquid ost circumluoente ; iufirmitas nulia, sanitas indefessa,

omnium creaturarum. Sol quippe, sicut proi^hcla _, niliil incomniodi, omnia ad volum. Ad hanc itaque

ait : Septempliciter Iticebit, ut hi.v septcm dierum .x'dificationem invitat nos Domiuus, dicens : Venite

et luna erit sicutsol [Isai. xxx, 2(1). Alire croaturae, ad me, omnes qui laboratis ct onerati estis, ct ego

Hcel pulchrcB sinl,mulabuntur in melius, cum iilas reficiam vos (Matth. xi, i8). Qui orgo venire volue-

Deus rauiabit in slatum exinde non coinmutandum. rit, Dei procul dubio quodammodo adjutor erit.

Ano^elis quoque bonus homo utilis est, quia se om- Undo Apostolus Deiadjutores sumus,Dei (rdi/ica-
:

nibus illisamicum facil. Qui euim milii aniicum Uo eslis (/ Cor. iii, 9). In bonitate orgo quiounque
actiuireret qui me lanquam seipsura diligerot, et
,
slelerit, non soium sibi et omni creaturae utilis orit,

quem ego tanquam meipsum amarem magnas ei , sed etiam ipsi suo ol omniura Condilori, ut dixiuuis,

fcratias deberem. Qui^quis ergo boiius studuorit boneticium pra^stabit. IlaDC enim civitas sancta, cui

esse in bonorum amicitiam Iransibit, ila ut

uiuim- so sponio associavil "*, si vel unus liomo defuorit
quemque lanquam seijisum ainabil, et oranes eum bonus, uunquam perficielur.

eodem modo charum habebuiit. Tanlus enim amor CAPUT XLV.

tanlaque concordia iiieril omnibus, ul omnos aniici Quod hofiilas boni hominis damnatis
*"•
ct dannonihus
bonus sit mulilts
unius, sinl amici el allerius. Quidilcr autem
vidoamus. Omnipolens Deus Nolandum cliam quod, sicut bonitas hominis boni
eliam' Deo sit utilis
admodum omnibus est ad "' laMiliam incromontum, sic daeino-
civilatein quamdam magnam el spatio-

gloriam rodificavit, quam copiosa D "ibu> et hominibus danmalisosl ad "' detrimenlum ;

sam*"adsuam

VARI^E LECTIONES.
'" Illo.
»•'/71 Vicl ctbonilas cujusquo fidolis Doo ct omnibus lionis sil ulilis.
Vdit. Col. Quod
»15 '" In
«.irifol vanclonim complolus
iuont ms. Vict. cl Edii. Colon. ille sanclorum implelns fuorit.
Vict. ct Edil. Col. imp.;i'Sonti;.ruui snnl vol adhuc .Mililuim poiAorso-
nra-sei a\ita sunl ol adhuc ms.
Edit. Col malitium porvoi>oruiii. *" Siquidom. oxcn.plo, siuo bohilalis ir>liiii;;il ms. Ucl.
n.m »..« Vict et
"' Adm..(luiii si.acmsam ms. Cnrh. \tct. elEdit.
exomi.lo >ua' bcnilnli>.
rtEdU 'Colon. si.iuulom ox.ludit
"' Quam speciosa civium ms. I/V/. ct Edit. Col. .luaiii copioM. civium. hic
rn/ \dnioduiii svociosam.
Col. sic laoit Do.is Kl omn, ol croatura; ,«.«. ct tJitt, Col el -
^acl ion m." Dous ,„5. Vict ct Edii.
:

Corb. ct Edit. Col. u. se .ponlo a.M)rittv.l. ' Quo.l boiiilas ho-

orani c?oa ura. cui spoi.tc ass.ciav.l
tns. / .

Ss
Sonibul
.lami.at.s cl lamoiiibus sit mul.lis. mt. Vicl.ct Edil. Col.
utilis.
Quod bonilas bom l.o^i.m.s damnatis, c
"* Onmibus cst ad ms. Vict. et Edil. Col. hcinmilms esl «d.
sil
'" Damnalis esl ad

damnaiis cril ad.

i/M. Vict. et Edit. Col.
025 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDLMBUS. 62C

doemonibus naraque et hominibus damnatis, sanclo- A fuerit iutidelis esse, flagellatur interim, usquequo
rumconsummatioeritinterminabilis iuclus et seterna congregentur et alii qui cum eo in carcerem sunt
damnatio. Nam cum isti "' obtinebunt corporis et delrudendi, ut simul in eo incipianl omnes cruciari.

animae gaudium sempiternum, lunc similiter et illi Mox ergo ut fuerint omnes congregati, et fideles vel

Quod quia dnemones

ibunt in supplicium seternum. infideles esse fuerint comprobati, lii simul "' omnes
*^'
non latet, omnibus laborant sanctorum incre-
niodis in convivium collocati, satiantur "', illi vero in

mentum impedire. Quoniam quidem, donec ultimus carcerem trusi, fame et siti moriuntur. Hic igilur
illorum eis associetur, non includuntur, sed habent rex ipse Deus est, qui sic discernit inter bonos et

poteslatera tentandi electos Dei, quatenus qui probati malos mundi istius. Ipse etenim, praeparato hinc
invenienlur digna remuneratione coronentur ; victi paradiso et hinc infcrno, constituit quia quoscunque
vero atque reprobi perenniter punianlur. Vigilemus sibi fideliter obsequentes inveuire poterit, postquam
crgo, ut Salvalor admonet, quia adversariiis noster omnes, ad eum ex hoc saeculo transeuntes, fuerint

quem devorei{I Petr.y, 8). Illum

circuit,qua;rens congregati, simul omnes in paradiso in "' corpore
autem devorat quemsua suggestionein malisactibus et anima collocabit. Quoscunque vero repcrire pote-
indurat. Notandum eliam quod qui bonis alterius rit prseceptis suis resistentes, postquam ipsi conve-
arridet, sanclis consentit; qui vero invidet, diabolis. g nerint, omnes simul in infernum horribiliter cum
Siquidem magis pulo ejus salvalionem sperandam diabolo detrudet. Omnes itaque per prgedicatores
qui parum boni facit et bonefaclis aliorum favet suos ad se invitat, ut quomodo sibi quisque velit
quam illius qui mulla facil et invidet. Is etenira cui obedire agnoscat. Verum ejus pra^ceplis alii obe-
benefacta aliorum placent, si damnatus etiam essel, diunt, alii vero resistunl. Ulrorumque autem alii
juste taliter conqueri posset : vos sancti, semper prius, alii morientes posterius "" ejus examini re-
de veslra juslilia juste laetatus fui. Itaque, si beali- praesentanlur. Quicunque itaque ei obediens fuisse
tudinis veslia) parliceps non fuoro, inde damnalio- comprobatur, rcquies ei (sed in anima sola) interim

nem accipiam "' unde seraper gaudebam. dalur. Quicunque vero de inobedienlia convincitur,
et ipse in anima sola cruciatur, Postquam aulem
CAPUT XLVI.
omnes mortui, et, ut dictura est, sigillatim exani-
De similitudine inter Deumet quemlibet regemsuos mati*" fuerint, finitoque sgeculo cunctisque resusci-
judicantem "°.
talis,illudeliam generale judicium peractum luerit,

Inler salvandosautem *" et damnandos sic Deus boni omnes, in coelum transiati, in anima simul et

discernit quomodo rex quidam inter fideles et infi- corpore Iselabuntur ; mali vero, in infernum detrusi,
deles imperii sui. Hic itaque rex, prseparato ex una cl ipsi in anima simul et corpore
el torquebuntur. Et
p
parte quodara convivio *" magno et ex alia parle
p sicut boni perfectam corporis et animse beatitudinera

quodam carcere tenebroso, disposuitquiaquoscunque tunc primura obiinebunt, sic et raali e contra perfectae
"' sibi fideles poteritcomprobare, postquam omnes miseriae corporis et animae tunc primum subjace-
congregati fuerinl, faciet simul discumbere ;
quos- bunt "».
cunque autem sibi infideles esse convincere poterit, CAPUT XLVII.
postquam et ipsi fuerint congregati, in tenebrosum
De quatuordecim beatitudinibus corporis et anima;.
illum carcerem simul faciet detrudi. Omnes itaque
ad se invitat "*, ut quis sil fidelis quisve infidelis Mullihomincs *" (quibus nonnunquam boni raores
agnoscal. Horum autem fidelium et infidelium, qui el justa opera proponuntur, ut se in eis, sseculi

omncs invitantur, alii prsecedunl, alii subsequun- postpositavanitale, exerceant admonentur") inquirere
tur. Fidelium igitur cuicunque, utvenerit, postquara solentquamobrera, quo prgeraio, qua retributione.
vere osse fidelis comirobatusfuerit, d;itur mislum in- Re?pondctur itaque illis quod scriplum est Quia :

terea cibi,donecconveniantomnesqui cum ipso sunt nec oculus vidit, nec atiris audivit, nec in cor homi-
coenaturi, ut simul incipiant orancs epulari. Infidelium nisascendit quce prceparavit Deus diligentibus se*
autem, ut*" venerit quisque, postquam convictus D (/srti. lxiv, 4; / Co?-.ii, 9). Quod, cura illi non clare

VARIiE LECTIONES.
*"'
Nara cum isli ms. lict. nam cum jusli. "" Daranationera non accipiam ms. et Edit. Col. dannnalio-
nera accipiara. "' De simililudine inter Deum et aliquem rogem, suos judicaturos. mss. et Edit. Col. de
simililudine inler Deura et quemlibel reges suos judicantero. *" Inter salvandos siquidcm ms. A. 1 Inler
salvandos aulem. "' Quodam convivio m5. Vict. et Edit. Col. omittunt. quodam. "' Quod quoscunqne
mss. et Edit. Col. quia quoscunque. "' Adinvital ms. A. \. Vict etEdit. Col. ad se invitat. "' Inhdelium
ut ms. A. 1. lufideiium aulem ut. "' Hi, scilicet simul ms. A. i. et Edit. Col. hi simul. *" Collati satian-
lar ms A. l. etEdit. Co/. collocali satianlur ms.
. Vicf. coUocali sociantur. "' Illi vero, scilicet in-
fideles, in ms. Vict. et Edit. Col. illi vero, in. "» In paradisum, in ms. Virt. etEdit. Col. in paradiso ra.
"" Alii moriunlur posterius
mss. morientes poslerius. "' Sigillalim examinali ynss. Sigillalira exaniraati.
*" Torquebatur.
HI5S. /1. J. lorquebantur. Et sicut boni perfeclam corporis ct animse beatiludinem tuuc
primuni obtinebanl sic et mali econlra perfecle miscri;je corporis ot animse tunc prinmm subjacebunt.
:

"' Multi
homines, elc. A. 1. Quatuordecim quippe sunt bealiludinis parte.s, etc.,quaiin sentcntiis quidem
omninoeademsuntacin Editis ; atin verbis prorsus divcrsa:in mss. enim abbrevialoesunt sancti Anselmi
sentcntimdcbeatitudine, quasprolixiusexposttas legimus in excusis manuscript. Sagiense P 10 hxc eadem .

brevius adhucconiraxit. *" Diligcnlibus eum ms. Vici. ci Edici. Colon. diUgentibus se.
 .

687 I-ADMKRI MONACHI CANTUARIKNSIS. f,ii

quid sit adverlere possunt, repelilur hoc *" ipsum A sed ne Deum ia his quoquo modo possint offendere.
aliis verbis, et dicilur eis : IM^scmiuni quod his qui Nani si per ea nihil offensionis in Deum contrahi
in hac ^ita Deo serviunt in fiitura viia recompensa- posse cerlo scnlirenl '", vil se oba>ternorum amore
*ur, est vita seterna '•*, beatitudo celerna, sclerna bononmi impediri non pertimescerent, profeclo ju-
jucunditas, sufficienlia simul omnium commodorum cuudius in ipsis quam in eorum contrariis se dedu-
secundum voluntatem el ine omni indigentia. Haec cerent
ergo, cum illis hoc modo dicuntur, bona (luidem CAPUT XLIX.
et magna, ut sunt, videntur ; sed quia non intclligunl Ute sunt qmtuordecim partes miserice.
quid in hac vita habiluri sint, nec ^ubilo quid sit Partes vero miserise quatuordecim praeiibatis bea-
omnium commodonim sccundumvolunlalemsufticien- titudinibus contrarise, hae sunt : Turpiludo, ponde-
lia et sine omni indigenlia percipere possunt, hanrent rosilas, imbecillilas, servilus, infirmiias, anxietas,
animo, nec multum afTocli *" sapore ad audita el a sae- vitae brevilas, insipientia, inimicitia, discordia, dede-
culi vauilale "' trahuntur. ^uidigilur csl agendum ut cus, impotenlia, limor, tristitia. Notandum quod
ha;c illis aliquatenus sapianl et sic ad bona opera sicut seplem priores illius beatitudinis partes ad
evigilent? Puerorum more cibandos aestimo eos qui, corporis bealitudinem , septemque posleriores "*

si aliquando grossum aliquod pomum edendumper- g ad animae pertinent beatitudinem, sic quoque septcm
denlium leneritudinera el oris an
cipiunt, illudob priores hujus miseriae parles corporis, seplemque
gustiam, absumere nequeunt "', nisi pro illorum "° ultimae miseriam perficiunl menlis. Quicunque ergo
capacitate priusfuerit *" parliculatim divisum. Ita- 'llas omnes beatiludinis partes habere poterit, per-
que dividamus in parles raagna quae diximus, ul fectam corporis et aiiimae bealitudinem possidebit.
inde possint ad vitam nutriri, de quibus agimus Quemcunque vero has omnes miseriae partes tole-
Quae ut mehus eluceanf, consideremus quae in bac rare conlingorit, summae corporis et animae miscria;
\ita mens amel humana el ex his, prout
avidius ; subjacebit. Verum iu hac vifa, nec unam illius bea-
possumus, conjeclemus illa eos habituros in vila titudinis el hujus miseriae partem quisquam potesl
aeterna muito excellentius. Siquidem inter multi- habere, nec rursus ex toto ea carere. In alia vero
moda mundi pericula constituli, si Domini fuerint vita, aut perfectam habens beatiludinera raiseriae
praecepta secuti, atque cum ipsa illic adepli fuerint, nullatenus subjacebit, autsummae subjacens miseriae,
pleniludine "* desiderii sui se nequaquam fraudatos omnino beatitudine carebil. Quod ut totum *" com-
percipient. Hacc igitur, ut praelaxavimus, faciamug probare possimus, per singulas beatiludinis atque
ct a minimis paulatim progrediamur. Qualuordecim raiseriae partes curramus.
igitur sunt beatitudinis partes, quas, finito generali CAPUT L.
^,
eiamine, perfectius omnes elecli habebunt toti- ;
I)e pulchritudine et turpitudine.
deraque miseriaegcnera, quae mali tunc sustincbunt. Pars igitur rima bealitudinis est pulchritudo ; et
f
Haec autem beatitudinis partes atque raiseriae sic sibi miseriae, per contrarium, turpitudo. Illam omnes
invicem sunt omnino contrariae quomodo el ipse qui habere, hac vero concupiscunl carere. Verum hic
eas accipiunt in remuneratione. neutram habore perfeclam "% vei neutra possunt
CAPUT XLVHI. carere. Quaenara enim est illa speciositas hominis,
Hce sunt quatuordecim partes beatitudinis. quae non sit multo minor pulcbritudine tlosculi *".

Partes vero beatitudinis sunt pulchritudo, agilitas, Quis enim ut lilium candef ? Quisve ut rosa rubef?
forliludo, liberlas, sanilas, voluj^las, longaevitas, Quia tamen quanlulamcumque '" pulchritudinem
^apienlia, amicilia, concordia, honor, polestas, secu- habel, nec summae furpiludini subjacet. Non "' ergo
ritas, gaudiura. Ista, ul aestimo, sunt, quae propter vel illam vel islam perfocte habere, nec cis in hac
se et propter quxaliae quaque ab hominibus appe- vita polesf omnino carere. In alia vero vita perfecte

tuntuf. Si aulem in his aliqua sunt quae aliquando altcram habebif, alferaque oranino carebit. Pulchri-
servi Dei non modo non appelunt, sed eliam magno- fudo etcnira bonum quoddam csf, ot quod uaturali-
pere in hac vita curare subtcrfugiunt, ul sunt, vcrbi ter a cuncfis haberi amatur. In illa siquidem vila
y^
gralia, puichriludo corjioris atque voluptas, utique pulcliritudo jusforum solis pulchriludini, qui sepfem-
Mon idcirco ea fugiunt quod htec natuiiliter nolinti pliciter quam modo sit, splendidior eril, adaequabi-

VARI^E LECTIONES.
"' Reperilur hoc ms. Vicl. et Edtt. Col. reperilur hoc. *" Reromponsautur, cst vita ms. Iic/. et Edit.
Col. recomponsantur, vita aeterna. "" Multum affocti »:s. Vict. ct Edit. Col. nudlum oiricaci. *** El a saj-
ruli vanilale ms. Vict.cl Edit. Col. ontiltuut. '" Ahsorboio noquouul »«.?, Vicl. et Edit. Col. assumore
nequeunt. *" Nisi pro illorum ms. Vict. et Edit. Col .si j)ro illorum. *" Prius fuoril ms. Vict. et Edit. Colon.
.

prius non fuerit. "' Fucrint, pienifudine 7ris. Vict. et Edit. Col. fuerint plLnitudinem. *" Corle sonliront
ms. Vict. certo sentirent. "* Seploin posloriores mss. et Edict. Col. septomquo jiosferiores. *" Quod lotum
ul mst. A.l. Vict. etEdil. Col. Qnod iil lolum. *" Vorum h;inc noutram linhoro porfectant m.?. /(. 1. Verum
(iculruiii iiiiboro porlcrlc »is. Vicl. et Edit. Col. Vormii hio iioulram liaboio iiorfootam. *" Flosculi ? ms.
.i. \. rt Vict. M
Woris l)e'i Edil.Col. lo\\>^vxu\\. "' {)[u[\ lamou riuaiilulamque Edit. Colon. Quia cum
quanlulancunque ms. A. 1. Quia lamcii rpiaiitulancunquo. ms.Vict. 13. quio tamen iiuanluluucunriuc *" Sub-
jacet. Non Edit. Col. subjacerc, ncc
620 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. (i3ft

lur.Vnde scriphm Fulgebunt justi sicut sol, in

es[ :
A. Radius quippe oculoruin nostrorum, ia sublevationo

conspectu Dei {Matth. xni, 43). Amplius, corpus palpebrarum, usque ad coelum pertingit, et ictus

Chrisli "" clarilati solis preelucere nescio quem- earum"'totus in semet ac integer redil. Amplius,
quam posse ambigere. Huic aulem simiies, lesle constat quidom animas sanctorum, quae jam ccele-

Reformabit corpus humi- siia tenent, necdum plena felicitate frui, donec in-
Aposlolo, erimus, qui ait :

corruptibilitale corporum suorum potiuntur quara

litatis nostrce, confxijuratum corpori clarilalis suce ;

{Vhil. ni,21). Ha?c autem *" auctoritalc comprobata, cum adeptaj fuerint, non erit quod amplius velint.

ralioue comprobari, credo Haec itaque corpora, si eas a sua velocilate aliquate.
si quis eliam velit sibi

nuUi debcre incredibile videri justos pulcliritudinera nus tardioros aut graviorcs efficere deberent; nimi-

solis in illa vita, ubi mortale hoc absorbebitur, tan- rum eorum polius consorliam abhorrerent quam
tummodo sortiri, cum vere dicautur et sint tem- appeterent. Igilur ea, quam diximus, velocitate do-
plum et sedes Dei, quod nusquam in divina pa- tabitur homo sanctus, cum ad veram vitam fuerit
gina de sole islo visibili meminimus legi "*. Hac translatus.Malus vero taoto poenarum pondere pre-
igitur tali el tanta pulchritudine justus rutilabit. Si raetur, ut nec pedem quidem, vel manus, vel aliquid
omni cadavere sui corporis possit movere. Unde et illud in Evange.
vero injustus fuerit, coeno et fcetidior
^^^-f^Wi^ manibus et pedibus ejus, mittite'*' euvi
erit, omnique fuliginc turpior. Ibi ergo pulchriludi- B
nem perfectam aut summam babebit lurpitudinem. in tenebras exteriores [Matth.xxu, 13).

CAPUT LI. CAPUT LII.

De agilitate ei ponderositate. De fortitudi7ie et imbecillitate.

Tertia pars beatitudinis fortitudo dicitur miseriae
Secunda pars beatitudinis est agilitas ; miseriee ;

nec omnino vero, imbecillitas, quae ei opponitur. Sed quae est

vero, econtra, ponderosisas. Ilas vero
habere nec rursus his horao polcst penitus hic ca- hominum' fortitudo in hoc vita, quorum plenam
navim echinus in marl retentat Quia tamen homo
i-ere. Nam quanla est hominis agilitas, quam niini-
"?

"' imbecillia quoedam superare valet, nec oranino

mus passerum superat, quia tamen quoquo modo
irabecillitati subjacet. Itaque nec forlitudinem per-
movere sepotest, nec summse ponderositati subjacel?
in futuro autem aut perfecte agiliserit, aut sic pon- fectara, nec summam hic habet imbecillitalera. Verum
praestabuut viribus quicunque supernis meruerint
derosus ut se omnino movere non possit. Sed in illa
civibus associari, in tantum, ut nullatenus illis
beata vita velocitas, quae pulchriludine non minus
amatur, tanta nos comitabitur ut ipsis angelis
"* quidquam obsistere valeat, vel si movendo quia
Dei seque celeres simus fuluri, qui a coelo ad ter- aut evertendo volverint a suo statu, quin illico cedal.

ram "% et, econverso, dicto citius dilabuutur. Quai Nec in eo quod dicimus majori laborabunt conalu
p
celeritas, utrum sit in angelis, si probari necesse quam nos raodo in oculorum nostrorura motu. Ne,
esset, exempli gratia, dici posset hominem, mortali quaeso, similitudo illa angelorum nostro excidat ab
adhuc carne gravatum, raox a Judea in Chaldacam animo quam adepturi *'"
sumus in fuluro, qualenus,

per angelura delatum, indeque tradito prandio quod hac fortitudine aut in his quae dicturi sumus,
si in

deferebat, sine mora relatum. Ergocum istis omnino exemplum *" non occurrit, vel ipsa, per quara angelis
par velocitas nobis erit quibus, sicut promissa est, adaequabimur, ad ea comprobanda prosit. Sic
eorum aequalitas inerit. Apostolus eliam, qui cor- ]?itur *" in quibus angelos valere constat nostra

pora nostra, quantacunque locorura intercapedine nihilominus fortitudo valeat; nemiuera autem qui
*" dubitet puta existere angelos ea qua volunt
separata membratim fuerint sive dispersa, in ictu
oculi asserit resurrectura, satis innuit quam velocila- fungi fortitudine. Cum igitur sirailes eis fuerimus,

tem eadera corpora incorruplibilia sint habitura. nunquam imbecilliores illis erimus. Sed fortassis

quaeret aliquis Quid nobis tuuc illa fortitudo prae-

Corruptibile quippe hoc, sicut ipse testatur, induet :

incorruptionem,el mortale hoc induet immortalifa- stabit, cum singulis tara convenienter, ut convenien-

iem{ICor.w, 53). Hujus quoque velocitaiis exem- tius nequeaut, ubique dispositis, nihil immutandum,
plum in radio solis licet intueri, qui slatim orto uihil vertendum, nihil statuendum sit in quo vires

sole in plaga orientali pertingit usque ad uUima D suas quis exercere possit •? Qui hsc dicit paucis

plagae"' occidentalis ut in eo perpendamus non esse nobiscum quid in hujusmodi habeat usus humanus
impossibile quod de nostra dicimus futura velocitate, attendat, et videbit quia non semper omnibus quae
praesertim cum rebus aniraatis soleat inesse raajor haberaus et quee ,nos habere non parura gauderaus

velocitas quara inaniraatis. Hinc etiam "' radio solis actu utiraur; sicut, verbi gratia, ipso visu potestate
simile exemplum velocitatis habemus in nobis. aliqua nonnullarura scientia rerum, et multis in hunc

VARI/E LECTIONES.
"" Corpus Christi mss. Vict. 13. "^ Haec autera ms. Vict. et Edit. Col ha?c autem. "* Inyenimus
"' "* Angeli mss. Angelis.
legi mss. et Edit. Col. memiuiraus. Qui tamen mss. et Edit. Col. Quia taraen.
"• Ad terram ms. Vict. et Edit. Col. ad terras. "'Ad ultimum plagae mss.et Edit. Col. ad ullima plagae.
Huic etiam mss. hinc etiara. "' Et ictu earum mss. et Edit Col. et iclus earum. Et pedibus ojus, mit-
tile ms. Vict. et Edit. Col. et pedibus, mittite.
"" Quam habiluri ms.et Edit. Col. quam adcpturi. Sumus
*" igitur ms. Vict. 13 sic iguur. Fortitudo
exemplum ms. Vict et Edit. Col. suraus ad exeraplum. Si
valebit neminem, quimss. et Edit. Col. fortiludo valeat; neminem autera, qui.
«131 E.VDMERI MONACHI CANTUARIENSIS. i.V2

modum, sic et luuo de qua ag^tur foililudino, orit. A incipit esurirc, silire, lacescere ". suis m panms
Sol«i namque possessio ejiis nobis f;rdta erilelexsul sordoscoro. Ilinc caecus vel surdus, mutus vel clau-
tatio grandis, lioet in aclu nequaquam sil iiecessaria dus, canliacus vel scabiosus, loprosus, vei paralyli-
nobis, cunctis, ui dictura est, in suo slatu conve- cus*", aliove morbo eflicitur intirmus *". Quia
uienter locatis. HaiC eadem queslio, si aut de vclo- tamen ejus infirmilas leniri qaibusdam medicamentis
citale aut de aliqua jiarlium bealiludinis movotur, polosl, noc summfc *" infirmitali subjacet. Verum in
hac soluliono, si non apliorem leclor invenerit, futuro, sic sanus erit quod uullalenus infirmabilur,
solvatur. In futuro igitur, ut jam pra^libavimus, ^io gcd summa sanilale porfruelur. Ue hac sanitalo quid
***
justus fortis erit ul etiara, si velit, terram com- nielius dici potorit quain quod Psalmista canit? Sa/wi,
raovere possit ; el e converso injuslus irabecillis, ui 'm'\u\ens,justorumaDomino(Ps(il.xxx\i,S9). Quibus
nec eliam vermes amovere queat ab oculis suis. aulem fuorit a Domino dala vera sanitas, qufe sub-
CAPUT Llll. ripere valebit infirmilas? Verum do ista sanitale
De libertate et servitute. quam iu saeculo futuro habebimus, quod exemplum
Quarla pars beatiludinis, libertas dioitur ; miseria* atVorre quoam, ut quae sit inlelligatur, non video.
vero, servitus. Liber est ille qui "' cogi non potest Quia niliil est sanitas, quod ei *" comparare possem.

ad ea quae uec probiberi ab eo quoJ vclit.

nolit, g aul ego in me, aut aliquis sub mortali degens carne
Sed quis in hac vila valeat esse qui hanc possit sensit in se. Ilic elenim tunc uobis sani videmur,
liberlatem habore? Quis non quotidie palitur quod oum in nobis nihil, quod doleat, scnlimus. Fallimur
nollel ? Quis valeat assequi omne quod vellet? Quia lainen nonnunquam in hoc ; nam frequenter in ali-
jamen *" non ad omnia homo quse non vult cogitur, qua parlo corporis infirmamur, nec tamem lioc

nec ab omnibus quae vult prohibotur, nec omnino ipsum, nisi aul motu corporis, aut laclu aliquo ullo
libertate privatur, nec omnino servituti subjicitur. paclo experimur. Ac de his qui nec ita infirmanlur,
In fuluro aulem, aul perfoclam homo habebit liber- sed ox omni parte sibi sani csse vidontur quid
latem, aul omnimodara inibil servilutem Sed, ut *"'. dicemus, ul ulruni sint saiii aut non sinl probemus ?

jam praediximus et auctorilate *" aposlolica idipsum Pone tibi quemlibel sanissimum corpore, et de sani-
confirmavimus, angelis consimiles*" erimus. Qui- lale illius sciscilare, sanus cst suo judicio. Hic
cunque angelis assimiiabuntur, eorum quoque liber- lalis paulo durius tangatur aut in aliqua sui corporis
tatem necessario assequentur. Ilaque, sicul angeUs parte arctius coaslringatur, el slalira videbis quia
nihil obsistit, nec aliquid eos irapedire polest nec G clamabil : Sine, laedis mo, vexas rae. Quidest hoc?
constringere quin pro velie siio cuncta penetrent Nonne prius se osse sanum dicebal, et nunc raodice
liberine, ila noo erit aliquod obstaculura quod nos laclus, ita dolenter succlamat? Istene tibi sanus
relardel, nulla clausura *" qufe nobis ullalenus videlur? Non pulo. Noquaquain salus hujusmodi
obslet,non eleraentum quod nobis ad velle noslrum nobis dabitur, quorum salus a Domiiio futura esse
peniura omnino non exslet *". .Amplius, certe do- promittilur. JSam abstenjet Deus omnem lacrymam
minicura corpus, cui corpora noslra configuranda ab oculis sancturam, et jam non erit amplius neque
Puulus teslatur (Phil. iii, 21 ), ut jam supra memini- luctus, neque clamur, ncque ullus dolor, quoniam
mus clauso sepulcro a raorluis surrexit, ac demum priora transierunt (Apoc. xxi, 4) ; et non esurient,
ad dicipulos obseratis januis palpandus introivit neque sitient amplius,nec cadet super illos sol,neque
(Joan. XX, 26), nobisquc in hoc fulurae libertatis ullus cestus {Isai. xlix, 10; Apoc. vii, 16) ; dextcra
grande documentura reliquit. In ilia etenim vita, si enim sua Deus tegct eos, et bruchio sancto suo de-
bonus fuerit, nihil palietur quod nolit. sed agere fendet iltos (Sap. v, 17). Quid ilaque cis nocere
permiltetur quaecunque volucrit. Sivero fueril malus, D valebit quibus dextra Dei tegumentum eril ? Qualis
ad omnia quae noluerit cogelur, et ab omnibus qua? aulem sit illa sanitas, certe scio mo nec alicuju.»
voluerit prohibebitur. sensu vel experimenlo accepi.sso. Febrium voro,
CAPUT LIV. et diversarum infirmilatum qualitales, si cujusmodi

De sanitate et infirmitate. sint quis interrogarot, facile cas a me expositas

Quinta pars beatiludinis est .sanitas ; miserire forsilam iiilolligerel, tum qiiia ergo ilhis in mo*",
vero, infirmilas. Illa homo*"abortu suo rarerc, tum quia ab ois acccpi qui sciunl, qui eas cxperi-
hanc aulera incijiit lolerarc. Ex quo enim nascilur, menlo didicorunt in se. At quod nec sensu percopi,
prinoa vox ejus, indical quod iialialur. Mox dcnique ncc ab ullo qui pcrcepit, ut dixi, acccpi, non codem

VAKLE LECTIONES.
Sic justus ms. Vict. et Edit. Colon. et sic ju.slus. *" Liber esl qiii ms. A. 1 liber est illc, qui.
*** *" Cum
lamen mss. et Edit. Col. Quia laracn. *'^Omnimodam inihilSer^ituIom nis.A. \ Omnino serviluli subjacebil.
*" Ul prfcdiximns auclorilate jn.v. Vict. el F.dil. C.ol. ul jaiii pivrdiximus, cl auclorilale. '" .^n^elis cnim
consiniiles >ni. Vict. et Edit. Col. omit. ciiim. "°.Nulia claiisura mss. niilla clausiila. *" iion cxlcl mss.
non esscl Edit. Col. non cxerccl. ""Illa aulcm homo mss. Illa homo. *" Lacosscre mss. Laco>corc.
*" Paialytiru^ mss. vcl paralyliciis. *" Aliicilur infirmus viss. A. i ct Vict. 13 ct Edit. Col. efficilur in-
firmiis. *" Nrc summrc ms.A. 1. iion siimm.r. "''
.Niiiil .sanilalis qiiod ci ms. Virl. nihil cs| .sanitalis
quod ci Edil. Col. nil sainlatis (juod cst, ci. "' Tum qiiia illas in mc ms. Vict. ct Edit. Col. laiiion quia
c^o illas in rac.
 .

LIB. DE S. .iNSELMl SIMILITUDINIBUS. 634

633
175
mea qiii- A tur, non video, nisi forte illud agamus aUqua
modo. Credere tamen et incunctanter, ut
contraria sirailitudine magnoe miseriae, quera ex
dem fert opinio, astruerelicel sanitatem vitae fulurge
immutabilom ac inviolalam fore ut minori conjectamus *'^.
Sit igitur ante oculos cordis
ila jugem, et

quadam dulcedine suavilatis totum tiomi- posilus, exerapli causa, homo aliquis, qui lam in
inelfabili

nem repleat, el omne quod alicujus in se vicissilu- ipsisoculorum suorura pupillis quam el in singulis
dinis, nnitabiiilatis *", aut loesionis suspicionem membris ferrum ignitum, et candens infixum ha-
prgetendere queat, procul arccat atque repellat. Sic beal, ila ut nec medulloe, nec intcstina, nec omnino
quidquam in loto ipso sit quod illius cruciatus im-
igilur justus eril sanus. At vero quemlibet injustum
tanla ibi infirmitate scias infirmari ut nullo postrao- manitate careat, vel eam levius quam in oculis ali-

dura medicamine qucat medicari. qualenus sentiat. Quid dicam angusfiatur ? Quis hunc

CAPUT LV. cTtiraet esse sanse mentis inter ista? Eodera modo,
sed pcnilus conlraria consideralione, in illa futura
De volupate et anxietate.
Sexta pai-sbeatitudinisest voluptas miseriae vero, vita deleclatio qusedam inefFabilis bonos inebriabit,
;

et incostimabili dulcedine sui totos eos inenarrabili

anxielas. Illam homincs appetunl, banc vero refu-
exundantia satiabit. Quid dixi tolos-? Oculi, aures,
giunt. Verum, cum eara in hac vita quaerunt, ncn
nisi m inveniic
pcr anxietatem possunt. Cumque ad g nares, os, manus, pedcs, gultur, cor, jecur, pulmo,
ossa, medulla^, extra etiara *" ipsa, et cuncta s.gil-
id pervenerint q uod voluptalcm putant, non nisi
*'" latim singulaque inerabra eoruni, in commuiu tam
laborando eodem pcrfrui valent. Quod si etiam
mirabili delectationis et dulcedinis sensu replcbun-
usi fuerint immoderatius, riirsus eis in anxietalem
vertitur *". Quia lamen in eo qualilercunque dele- tur ul vere totus homo de torrente "" voluptatis Dei

ctaotur, nec omnimodam anxieiatera patiuntur. potetur et ab ubertale domus ejus inebrielur (Psal.

Post hanc vero vitam, aut in omnimoda voluptale XXXV, 9). Verura e contrario, ul dicturaest,credimus
erunl*'", aut omnino replebuntur anxielate. de injusto.
CAPUT LVI. CAPUT LVIII.

Similitudo ferriigniti. De longoivitate et vitcebrevitate.

Septima pars beatiludinis cst longgevitas; miseriae
Sicul enim ferrum ignilum quacunque sui parte
vcro, vitse brevitas. IUa bealitudiuem corporis, hsec
continet ignem, sic in se boni voluptalem, mali
vcro sentient anxietalem. lianc vcro voluptatem aulem miseriam perficit. Tunc enim primum prae-

dictas beatitudinis partes corpus habere potesl,

neminem in hac morlalitate viventera esse puto
vel fuisse qui eam, ut est *", senseril vel gustave- cum eas diu relinere valet. Nam si eas oranes habe-

rit, ut iliius saporem vel habitudinem aliis declarare ret et statim moriendo amitieret, quid eas sibi ha-
p
possit. buisse prodessel? At longfcvitatem habere perfeclam

CAPUT LVII *'". non potest qui aliquando raoriturus est. Quantum-
libet euira vivat diulius, somniura *" sibi esse vide-
De duabus beatitudinibus totidemque miseriis.
Dicamus tamen ahquid ad hanc declarandam. tur quod vixit,cum morilur Non ergo longaevitatem
Dicamua duas beatiludines et item raiserias esse homo hic habet, ubi quandoque morilurus esf. Qui
duas, majorem videlicet atque minorem. Majorem, tamen, quia mori citius posset, nec vitam omnino
brevem hic habet in futnro aatera aut longissi-
regnum Dei minorem vero, in qua Adam fuerat
;
;

primo positus, paradisi gaudiura dicimus. Item ma- mam, aut vitam habebit brevissimam. Si enim bene
jorem miseriam, aeternum ignein gehennae mino- vixerit nunc, tunc vivet quantura et Deus, quia
;

scriplum esl
"" Justi autem in perpeluum vivent
rem autem, aerumnas falemur vitse praesenlis, quas, :

(Srt)D.v,16). Si vero male vixeril,non nisi moriendo

dum vivimus, incessanler patimur. Bealitudinem
*" vila,
vivere tunc poterit. Nihil ergo brevius illa
quippe neutram aliquando experli sumus. Quod si

cui mors fuerit seraper juncta. Nunc autera nolan-

sallem illam parvam bealiludinera quam Adam in
paradiso posilus habuit experti essemus, forle per duin quia septera praediclae beatiludinis miseriaeque
hanc illam majorera aliquo modo conjectando videre parles ad corpus pertinent caeterae vero, quae .se-
;

possemus, sicut nuucin minori miseria nati, nutriti '-^ quentur, ad animam.

et adulli, multa de raajori miseria, quoliesvolumus,

PAPnT u
»^Arui T IX
^
•

edicere el explanarc valemus. Itaque cum voluplas, De sapientia et insipientia.

de qua agimus, constet esse una portio summae Octava ilaque pars beatiludinis ad aniraam per-
beatiludinis, quo illam modo explicemus, ut capia- tinentis *" est sapienlia raiseriae vero, iusipientia.
;

VARI^ LECTIONES.
"
VicissiludinisjinDmulabihtalisms.IVct.e/^rfif.Co/. vicissiludinis.mulabilitatis.^^^^Quod sietiammss.Quod
sieliam. *" Vertiturms. A. 1. Vict. 1.3 et Edit. Col. convcrtilur. *'* Aul io omnimoda volupfate eruni, aut
mss. A. aut voluptafe. aul ms. Vict et Edit. Col. aut in omnimoda volupfale sunt.*"Qui eumul est mss. et
^^"
Edit. Co/. qui eam, ut est. *'* 7?i ms. S. Germ. A. 1. integrum hoc Caput omittitur. Forle agamus
*'* *"''
ms. Vict. et Edit. Cot. forle illud agamus. Conjecluramus ms. et Kdit. Col. conjecfamus. Exfra efiam
mss. exlra eliam. *"' Ilomo de lorrenfe ms. Vict. et Edit. Col. homo de lorronle. *" Sorauiura sibi ms. S. l
somnia sibi ms. Vict. 13 soinnum sibi. ''" Unde scripfum esl ms. Vict. 13 quia scriptum esl. *" Nihil
brevius illa mss.etEdit. Col. nihil ergo brevius illa. "Md aniraam perlinens ww./l.l .ad animam pertinentis.
635 EADMERI MONACHl CANTUARIENSIS 636

Illam habcrc hacque carore se homo ffslimal, si X li«> plena remissio, secura oinnium offensionum
quid agnovcrit quod alius ncsciat. Scd quae cst cjus impunitas libi certo arriserit *", rccognitio vel re-
sapienlia qui seipsum ignorat "? Quis enim perfccte cordalio peccatorum luorum in nullo tibi magi.s
agnobcere vaieal cujusmodi res sil anima sua ? liorrori cs>c vel confusioni valcbit quam esl modo
Quisvc novit quale sit corpus ejus inlerius, vel beato Pctro aposlolorum jirincipi, qui Christum
quale posterius, vel eiiam cxlerius'? Quia tamen et uogavit, abnegatio sua *", beatai Marise Magdalenae
se et alia quoquo modo cognosccre polcst, non peccala sua, et niullis aUis multa, quae sequuntur,
omnino insipicns Cbl. Verum iu futuro, aut perfecle jam donala crimina sua. Verum super hoc agnilis
sapiens aul omniuo erit insipiens. Sapientia igitur, delictis tuis, velul *" in enormi ac foida intirmitute

quam omnes in hac vita non inutiliter amant *", tua *", pietas, virtus, sapientia medici quitcsanavit,
lanta in fulura vita bonis erit ul eorum quaj scire sublimius a cunctis admirabilur, laudabilur, magni-
voluorit nihil sit quod ignorent. Bonus enim perfc- ficabitur. Laus aulcm et magnificentia gloriae Dei,
cla, quae Deus est sapicntia replebitur, eamque tua, si bene advertis, gloria est. Sed dices : Et
faeie ad faciem intuebitur. Quam dum ita perspe- {]uidem consentio hiudem Dei gloriam esse meam ;

xerit, creaturac totius naluram videbit "*, quae in verum, cum hinc inde tol et tanti, ad mei compara-
Deo melius quam in Tunc enim
seipsa consistit. tionem, iunocentes prodeanl, qui, consideratis vitae

jusli cuncla scient quae Deus fecil scienda, tam ea mere obscenitalibus, me omnino, sicut a;quum erit,

quy prteterita sunl quam ea quae poslmodum sunt horrori habendum judicent, quid dicam ? Justitia
futura. Ibi a singulis omnes, ibi ab omnibus singuli nemj)e suum, et suuin injustitia praemium exigit.
coguosceutur. Nec qucmquara omnino latebit qua In his, fralor, nolo timeas aliter cnim erit quam
;

palria, qua genle, qua stirpe quis edilus fuerii, vc existimas. Illum siquidem *" quem tu tibi compara-
quid etiam in vita sua fecerit. tum judicas innocenlem, penitus non ibi reperiesde
CAPUT LX"». te quemadmodum pulas scnlientem. Namque vi-
Quod peccata singulorum singiiUspateant. dens "* ille, de quo agis, plane intelligit le nequa-
llic fortassis ahquis ait Quid est hoc? Peccata
: quam *" se, sed Deum, quando peccasti, offendisse.
qua; feci, scicnt omnes? Ad hoc ea confcssus sum Cum ergo viderit Deura tibi debita funditus dimisis-
ut delerentur et obliviscerentur, ut nulli amplius se, nec in cor ascendcl ut le inde aliquatenus
pandereutur. Benc. Sed cum tu in illa gloria, ab judicet. In hoc enim ipso Deumoffendere se cogno-
omni criminum sorde purgatus, vultui Dei praesens Deo per omnia reconciliatum, pro his
sceret, si te,
asliteris, ingralusne ei poteris esse pro tanta mise- quae olim feceras ullatenus contemnendum cogitarel.
ricordia quam tibi fecit, remissis illis et illis deli Magis autem gratiosus, ineffabilem Dei clementiam
ctis ? Non, inquies. Et undo, inquara, gralias ages ^ admirabilur, non solum in te *", sed etiam in se.
"*, si niliil eorum unde jure gralias illas debeas in In le, quia te de tam profundo iniquitatis eripuit ;

lua memoria habeas ? Ul igitur in laudibus illius in se, quia sola gralia ejus, ne in idem profundum
reternaliter jucunderis, semper de quanta miseriasis rueret, tenuit so.Laudando igilur, raagnificabil in
erutus, ut puto, coram habobis. Cum ergo singulo- le, post gratiam Dei, vim alque constantiam, qui-
rum conscientise singulispaleant,fateri audeo ea quo- bus enitens voraginem tanti mali virililer evasisli,
que *" peccata cunctis eleclonmi patcre pro quorum juxta quam, quod et *" ipse considerabit, uisi a
curalione tu Deo graliosus existes assidue, non ad Deo adjutus fuissct, non ita foi-sitan iler juslitiae
tuam confusionem, sed ad magnam Dci miseriror- tenuisset. Vidos igitur quam nihil habet improporii
diam, ejusque glorificationem luamque congralula- vulgata cognitio peccati tui, imo quam mullum
lioncm. Non enim lunc pro peccatis tuis te major iaudis et gratiarum cognita reroissio sui generabil.
angustia cordis preniet scelcrumve tuorum magis *" CAPUT LXI *".
pudcbit quam aliqueni, olim magnis vulneribussau- Altercatio ititcr homincm justum et angelum.
cialum janKjue cx omni parle sanatum, abohli lan- Ip.si «tiam angoli, si le sociotale sui propler pecca-
guoris moleslia prcmil. Vcl nuuquid eorum quae in ta lua indignum vellent judicarc, haberes qualitcr
cunis posilus infans egerat nunc grandacvum pudct? '^ contra eos jure te posses defensare. Quonam, in-
Tunc quippe, cum integra sanitas, ])erfecta mundi- quis, modo? Audi. Propone angolum aliquem quasi

VARI.E LECTIONES.

*" Vita non inulililer amant t«s. Vic/. 13 vita amnnt Edit. Col. vita nou uliliter amat. *" Natura
vidcbi ms. A. i. Vict et Edit. Col. naluram videbil. *" A/.?. /1.1. infrgrum hoc caput omiltit. '"Gratias
.

agens ms. et Edit. Col. prulias ages. *'"' Audeo eo quoqui' »i.^.?. ct Edif. Col. audoo ea quoque. *" Scolo-
niraque magis mss. ct Edil. Col. srelorumve tuoriim ma;;is. *" Tibi roclo arris. )>tss. et Edit. Col. Iibicerlo
arriscril. *" Abnegalio sua ms. Vicl. 1.3 abiiiralio sua. *" Dcliclis tuis veliit mt. Vict. ct Edit. Col. de-
liclis velul. *" Infirinitalo tua mss Vict. et Edit Col. infirmilato .^ua. *" Illud (iuidoin ms. et Edil. Col.
.

illuni siqiiidem. *" Namque viileas 7ns. Vict, ef Edit. Col. iianiquo vidous. *" Plano inlolligil le, neque
mts. Vict. et Edil. Col.Vhina iioquaqiium iniolligct lc. no(|uai|u;im. «•«Ncc^oUimin lo ms.Vict. ctEdit.Col-
non solum in te. "' Ju.\la (luam, *" ;V.v. A. i. yon kabct
et ms. Vict. ct Edit. Col. juxla quam, (juod ol.
niti ultima verba hujut cnpilit.
637 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDIMBUS. 638

lalia tibi improperantem : Tu homo de pulvere fa- A solum insipiens, verum omnino iias et amens.
ctus, tu pulvis aliquando futurus, contra Deum te CAPUT LXII.
extulisti,contraproeceptumejus; et in coenum omnis De aivicitia et inimicitia.
peccali et immundiliae tumidus dejecisti et nunc no- Nona pars bealitudinis est amicitia ;miseriae vero,
stri simiiis esse quaeris, quos nunquam in aliquo vo- inimicitia. Perfecta autem amicitia est, quae in ini-

luntaliDei*" contraisse cernis ? Ad haec ita respon- miciliam couverti uon potest. Sed quis hic habet ""
deas : Si ego, ul tu dicis "^ de pulvere factus sum, amicitiam tantam, etiam filius erga patrem ? Quia
certe non est mirum si veiito tentationis impulsus in tamen nullus liabet hic inimicitiam tantam, quae
sordes sum ego criminum lapsus. Verum agnita ct converti non possit in amicitiam "\ ncc omnino
credita miscricordia Clirisli, spretis omnibus quae habel hic inimicitiam suramam, in futuro "' autem
illum nolle scirc potui, in cunctis quoe illum velle aut amicitiam perfectam aut iniraicitiam quisque
intellexi memotipsum exercui. Unde tribuiationes et "', inveniet summam ; bonum etenim quemque sic

auguslias, in fame et siti, vigiliis, verberibus, con- Deus omnesque alii diligent boni ut eura habere odio
tumeliis aliisquc modis innumeris ad honorem ejus ultra non possint. Quantum namque quisquis se-
sustinere non renui et, quaeque mundana pro viribus ipsum, lantum et tamdiu diiiget alterum. Nec enim
raeis nihili pendens '", ipsius tantumraodo solius g video quoraodo aliter esse possit, praesertira cum
gratia per singula reconciUari studui. Vos autem omnes unum corpus Cliristi sint, et Christus, qui
quid horum unquara sui causa sustinuistis? Sempcr est ipsa oranium caput. Nec minori sese af-
pax, sit

YOs gloria, seraper jucunditas est comilata, semper fectu complectantur quara raembra unius corporis
vos tenuit dextera Dei atque defendit ab irapugna- sibi invicem copulanlur. Quanlum putas"*abundans

tione omnispeccati,ila ut nulla vobis subriperet raa- eris in dilectione, quando hoc tibi fnerit in posses-
culaejus.Itaque sia voluntate ipsius non recessistis, sione ? Attamen isla transi , et contemplare ipsum
"' donum est, a quo jugiter tenti cstis. Sed
illius per quem liaec bona tibi pervenere et percipieo quia
quia haec ratiocinatio illos tanturaraodo respicil qui ille plusquam ut teipsum et quara omues alii se in-
perditioni sua> "" vira feccrunt et regnum coelorum comparabiliter auiet te, et tu super teipsum et su-
violenter rapuerunt '" {Matth. xi, 12), alii, qui in per omnes alios ineffabili quadara suavitale illura

illo sunt, sed alio modo intraturi, alia ratione puri- amabis. Malum autem quemque sic Deus omnesque
tatem angelorum sibi sunt vindicaturi. Sed quaeris :
boui habebunt odio ut nec filius quidem pietatem
Quo ? forsitan isla. Diccnt ergo illis : Quid in regno habeat de patre in poenis conspecto.
Dei vestra quaerimus sequaUter beari "°, dono et CAPUT LXIII.
gratiae Jesu Christi Domini nostri ascribimus, qui De concordia et discordia.
ad hoc dignatus bomo C
est fieri, pati, raori, ut nos, Dccima pars bealitudinis est concordia ; raiseriae

ab orani delicto iu sanguine suo justificatos, ipsius vero, discordia. Concordiara liomo '" tarararam hic
regni consortes efficeret. Vos igitur considerate an habet ut nec sibi ipsi semper concordet. Sic enim
sanguis Christi, qui pro nobis est efifusus, queat no- corpus et anima dissident sibi ut quod unum appe-
bis non esse perfecla causa saiuiis ? Quid ad hsec tit allerum nolit. Verum quia non semper hoc "*
angeli, qui liberiter, eo quod boni sunt, rationi ac- faciunt, sed aiiquando idera volunt, noniu discordia
"**
quiescere volunt, dicerent nisi quae dicta sunt ra- summa persistunt. In alia vero vita, vel in concor-
tioneniti"'' et hujusraodi horaines jure suam aequa- dia vel in summa persistent discordia. Corpus et-
iitatem debere sortiri ? Cum itaque angcli atque enim et anima cujusque sancti, irao concordiae tantae
horaines quos raagis tu judicaveras "' innocentes, erunt oranes justi quanlse in pccesenti sunt oculi no-
tibi consenliant, cum in cunctis pro veritate ratio- stri. Sicut enim oculus unus verti non potest quo
nis honorera deferant, perpende, si vales, quam non verlatur et alius, sed iu eamdem partemsemper
grata sit sapientia ista qua tu, sicut ab omnibus, volvuntur, sic etiam corpus et anima, vel societas
sic omnes a te cognoscentur in vila ilia. Si autem illa justorum, nihil poterunt veUe diversum "'',
sed
fueris malus, verum eliara omnino "" sapientia eamdem semper voluntatem habebunt. Corpus enim
privatus, tantis urgeberis doloribus ut non D unum erimus. Ecclesia una erimus, sponsa Christ

VARLE LECTIONES.
"• Contra voluntatem Dei ms.t. et Edit. Col. volunlati Dei. "" Ut dicis ms. Vict. et Edit. Col. ut
tu dicis. *" Nihil pendens ms. Vict. et Edit. Col. nihili pendens. "" Non recessistis, illius ms. Vict. et
Edit. Col. non cecidistis, ipsius. "* Qui salvationi susp mss. et Ed. Col. qui perditioni suae.
"* Rapuerunt ideo alii mss. et Edit. Col. rapuerunt. Alii. '" iEqualitate beati mss. et Edit. Col.
:

Bpqualitate beati. ^" Ralioni veri acquiescere mss. et Edit. Col. rationi acquiescere. '" Ratione
motinjs. Vicl. etEdit. Col. ratione niti. "" Magis judicaveras le L. magis te judicaveras. "' Verum eliam
omnino ms. Vict. et Edit. Col. verum omnino. "' Sed quis habet mss. Sed quis hic habet. '" Amicitiam
tantam quae converti non possit in iuimicitiam mss. et Edit. Col. inimicitiara tantam quaeconverti nonpossit
in amicitiam. "'Nec ullus omnino habet hic, inimicitiam summam, aut amicitiam. In fuluro mss. et Edit.
Col. nec omuino habet hic inimiciliara summam. In faturo. '" Autem pcrfectam, aut inimiciiiam quisque
mss. et Edit. Col. aulem aut amicitiam magnara vel perfectam, aut inimicitiara quisque. "* Quantum
putas ms. Vict. et Edit. Colon. omittunt, quantura "'Concordi in homo 7ns. A. 1 Corcordiara verohorao,
"• Nonseraper hsec ms. A. 1 non semper hoc. '^'' Vel diversum mss. etEdit. Col. velle diversum,
 . .

630 KADMERl MONACHI CANTUARIE.NSIS 6i0

eriniiis, quicunque ibiorimus. ipsa Dei volunlas non A num habere. Nullus enim vel imperalor laudatur a
oril a lua diver>a, sed sicut tu quod iUe ila el ille cunctis, vol omnibus aliis praeponitur. Quia lamon
volel in runctis quod lu. Capul namque a suo cor- nec ullus a cunctis hic blasphematur, vel aliis om-
pore quoinodo discreparel "? nibussubsternitur, necomnino inhonoratur. In futu-
ro autem, aut honorabitur, aul econtra omnino
CAPUT LXIV.
inhonorabitur '". Qui honor cujusmodi sit, brevi
Quod omnesjusli idem velint.
sub exemplo consideremus.
llic forsitan dices : Eia! si Dcuset omnisille bea-
torum ca'lus volont quod ogo lunc el auginonlum CAPUT LXVI.
mei boni mecum volcnt, quodegotibi non velicnon De paupcrc in regnum adoptato '"
Iiolero. Ero itaque, pro volle meo, de majoribus in Ecce sil anle oculos nostros posilus aliquis pauper,
cu>lo. Huic luae imbecillilati resiiondco. Quiasi etiam omni solaiio de^titutus, ulcerum ol aliarum infirnii-

boalo Petro in gloria por osse voluoris, cris. In glo- talum fci^dilate corruplus, el omni quo vel a frigoris
ria dico quia, ut Petrus sis in persona velle non po- aspcrilate dofc.Klalur togmine nudus. Hunc igiturla-
teris. Namque si hoc velles, teipsum nihil esse vel- lem, tali modo jacentem et in nullo scmetjuvare va-
les, quod velle noquibis. Scd noc in gloria illi aequa lenleni, si rex aliquis potentissimus transiens illum
ri, si raeritis ejus impar fueris, volle poteris, quia ^ vidcrd "*, ct raiseralus ejus ulceribus medori ju
pulcherrimam illius corporis compositionem, quamin beret, cu.^alunique suis rogalibus ornamentis indu-
hoc conspiceres vioJari, plus omni commodo ama- lum sibi pr.Tsontari prnociporet, ot adductum in

bis. Nec etiam in humano corpore vel pos loco aut fiiium adoptaret, ac deindo praicipcret ul in rogno
officio manus vol mauus pedis fungi exoptal aut os ;
siio filius suus a cunctis haberotur, atque in nullo
vel nasus, ubi oculi sunt ; aut oculi ubi os ; aut na- quoJ imperarel a quoquam conlradiceretur, haire-
sus, relictis sedibus suis, cupiunt transferri ; aut si dem suum filiiquesuiprojiriicoliseredem constilueret
Iransferrentur, convenienter et sinc injuria non id ot eum suo nomine vocari vellel, nonnediceres hunc

palorontur. Eodom modo, in illa admirabili ct glo- magnitice ct inopinate honoratura? Et certe Deus
rificata dispositiono, el »que disposita glorificatione nobis hifc omnia faciet. Nali enim de pulredine
beatfe civitatis Dei ita quisque quod adeptus fuerit carnis replemur multis raiseriis {Job. xiv), in quibus
amabit ut statum suum potiori gradu immutari non omni solalio dcslilutos, om-
raiseriis constilutos, et

velit. Quare? Quia cuique satis orit sua felicitas et niumquo infirmiialum passionibus obnoxios, acpec-
bealitudo.sibi promenlis suis misoricorditer imper- catorum et corruplibiliiatis ulceribus plenos sola
lila. Amplius, si hi, qui jam tunc in ipsius corporis misericordia ductus accipiet el curabit nos, ot

unilale locali fuerint, majora quam sint adepli desi- C sanilali rcstilutos ornamenlis perfeclae justitiae et

dei-aront, eo ipsomiseri cssent, quod nondura habe- iucorruptibilitalis ornabil adduclosque in filios suos
ronl "' quod vellonl. In quo enira alicui, quod cupit sibiadojilabit, regni sui consortesLlficict ct hreredes,

deest, in eo miser sit necesse esl . Sed absit ab illo Filioque suo unigenito, sibi pcr omnia oequali et

rogno omnisraiseria ! Adcrit ilaque omnibus omnis cooninipotenti, concorporales slatucl et colurredes,
s''fficientia, quam porficiet in singulis unanimis et omnique croatura; jubebit ut in omni quod volemus
pltna concordia. Mali vtro in discordia tanta persi- nobis obediat, vocatosque nos nomine buo deos
slent ut eorum corpus et anima scmper dissideant. enim A\c\\.:Egodixi: Dii estis, et filii
faciet. Ipse

Nam ot corpus animam odio

habebil, eo quod male Excelsiomncs (/^5«/.Lxxxi,6).SedipseDeusdeificans
unriuam cogilaveril, anima rorpus eo quod male
ot fcst, lu vero dcus doificalus. At foriasse ais ; Hycc
cogilata opcre complcverit, pro quibus omnibus ratio lua in illis quidem magnis aposlolis, scu
torquebunlur in "' po-nis. marlyribus, potosl existere rata, in me aulem (qui

CAi'UT LXV. ulinam inter illos vel minimus esse niorear!) non
De lionore ct dedecorc
intelligo quouam paclo constare queal. Ad hoc
intendo, quajso,et inlellige ([uia nullum justorum ab
Undecima pars boalitudinis, honor dicilur ; mi-
,1 u Fk ista deitalo excepil, Deus, ubi ait Z)ii estis. et
senae vero, ,,
dedecus. ilonoran homo ab omnibus ,
.
u i '
»
:
< >
filii
/

Excelsi omnes.
appctil"", aul eonjm verbis, aiit factis. Verbis qui-
dem, ul eum collaudenl ? factis aulem, ut sibi cum CAPUT LXVII.

fira^ponnnt. Sod, cum honorem hujusmodi ajipelil, Similitudo inter Dcnm et igtiem "'.

lalc ost ac si unus vorrais "' quiorat ab aliis laii- Vcrum ut dicla melius elucoant, con.sidora sul>

dari eisque in rogimine praeponi. Hunc lamen hono- oxemplo naliiram ignis et naturam rerura iguitarum,
rem, licet nullus sit pcne, nerao potest hic ad ple- si forto ibi ali(iuatenus queas imaginari qualitor illi

VAHI;t; LECTIONES.
Quod nondum haberent ms. Vict. ct Edit. Co/. quonondum haberont."'Torquenturio»i,^. lonpiobiintur
»10' "' Unus vcrniis ms. A. \ et Edit. Col
in Ab oninibus nppotit m.?. >4. 1 ab liQmiiiibus appolit. miis
"' Do paupore iii Rognuin adoptala
uniis. liilionorabiliir ?»j. I;V<. elEdil. Colon. Exhciiorubilur,
niA.iir;/. </ t'rfi<. Co/. Depauporo inrcgom udoptalo. "' Ilium vidcrot ms. Vict. et Edit. Colon. omitt.
illum. "* Simililiido intor Dciim el ignom ms. Vict. et Edit. Col. simililudiiio inter ignem et Dcitulem.,
 641 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDLMBUS. 642
snmmae majestali "', pro raodiilo tiio, possis parli- A Si vera adhuc omnino securus existeres quod ea
cipando deiticari. Ecce ignis unus est, et in sua duni viveres, nullo eventu amitteres, omitto dicere
nalura calidus. In liunc ignem pone lignum, plum- ulrumcogitare "*possis au noa quid exsultationis
bum ferrum simuL Itaque cum lignum fuerit in
et tibi deesso.
carbones conversum el plumbum liquefaclum, ita ut CAPUT LXIX.
in carbonibus niliil nisi ignis appareat et plumbo De securilate et timore.
iiihil caloris addi queat, necdnm tamen poterunl Tertiam decimam beaiitudinis partera, accipesecu-
ferroin calore coaequari, quod nondum forsitanpeni- ritatem ; miseriae vero, liraorem. Ha^c alias siqui-
lus incanduit igui. Licel igilur aliud alio raagis in dem omues bealiludinis parles confirmat, nec
calore profeceril singuloruni tanien servata nalura, haberi possunt perfectesine iila. Tunc enim perfecte
siia, usitato loculionis modo, quiaquod ignitum, est homo eas habet, cum nusquam amiltere tiraet,
per se dicilur ignis. Sic erit in illa beala superno- Vfrum »" inhac vita nihilquis ^polest habere, unde
rum civium soci<'late, de qua loquimur '". Nam securus vaieat esse. Sub eodem enira raomentopau-
quemadmodum hi qui sumnia; deilati sunt propin- per exdivile, morluus ex vivo potest existere. Ergo
quiores, et ob hoc aliis prajslantiores, dii dicentur ncc alias beatitudinis partes, nec securitalem per-
fectam hic habet. Quia tamen non semper quod pa
ita etqui illissuntinferiores, (quoniam unaeteadem, q
qua et ipsi, suramae deilati prosua oapacitate parlicl lilur timet "', sed quandoque etiugere potesi, nec
pant) simili nominc deos dicendos nei-esse est. Talis sumnium tiraorem hic habet. In fuluro autem, aut
honor, ut prselibavimus, justis pro modo meritorum securitalem perfectam, aut econlra suraraum habe-
exhibebilur. Quisquis vero malus e contra "* sic bit limorem. Bonus auteraquidquid voluerithabebit,
exhonombitur ut, in omni fetore dejectus, vermium ct nihil ex eo se amissurura limebil.

etiam dominio subjicielur. CAPUT LXX.

CAPUT LXVIII. Quod nullus amittat bona semel adepta.
De potentia ct impolentia. Dicoenim quod si ea perdilurus est, aut ipse
Duodecima parsbealitudinis est potentia miseriae voleteaperdero sua sponte, aut Deus voiet ei
; vo-
vero inipotenlia. Veram ille potentiam obtinet qui lenliilla auferre, aul aliquisalius Deo fortior
super-
qu«?cunquc volueril facerc potest. Quod quia nullus venieus, ea toliet ab illo, Deo et ipso non
volente.
hic valet faccre, nec veram hic potentiara potest "' Sed certe nec ipse, abjecto tanto bono, io miserias
habere. Quiataraen quandoque quod vultfacere po- quas se evasisse gratiosus exsultabit recidere
volet
tcst, nec omnino impotantiae subjacet. Verum in nec Deus, qui illud tam larga et clementi
bonitate
fuluro, aut vere prEepolens, aut omnino semporque p aliquando "'auferre volet, nec ullus
''oiiavit, id ei

impotens erit. Bonus autem quidquid "° volueril etiam fortior Deo superveniet, qui, Deo justum
pro-
facere polerit, quoniam ipsum Omnipotentcmin om- legente, hoc illo aliquatenus tollet. Malus
vero et
nibussuae voluntati concordanlem habebit. Malus semper lorraenta quaepatietur pavebit, et nunquam
vero nihil quod velit agere quibit. Quando ergo ex eis evadere polerit.
cura tanlo honore et cuni caeleris praetaxaiis hanc CAPUT LXXI.
adeptus fueris omnipotentiam, non video quaratione Degaudio et trislitia.

possis cupere ampliorem. Igilur, dum possessione Quarta decinia beatitudinis "' pars, gaudium
;

liarum bealiludinum quas digessimus felix fueris, niiseriae vero Iristitiaest. Gaudium perfectum solus
nonne sufficiens tibi videberis ? El raaxime, inquis. ille potest habere qui praedictas omnes beatitudinis
Age igilur. Si in omnibusislis vel una die, sicut partes potest obtinere. Quamm quia ullam nemo hic
exposita sunt, securus viveres, gauderes sine dubio. hobere potest, patet quia nec gaudium sum-
Siaulem mcnse, vel uno anno laelificaveris, si loto mura hic retinere valct "'. Sic et ille solus vere
lempore vitaetuse, quid faceres '?
Nec dici quidcm lrislitiampalitursummara"*quera pra^dictaj omnes
potest, ut auturao, Ifetiliae modus. Darem prctium miseriaeparlesomninocoarctant. Verum quia nuilus
*" utique libens quidquid habcrera, et raeraelipsum ex toto hic easpatitur, liquetquia nec in summa
tris-
insuper, si sic, et non aliler, ea adipisci valerem. ^ liliahichabeatur "Mnsaeculoautemfuturoaut
latiti

VARLE LECTIONES
Summae majeslali ms. Vict. et Edit. Col. summaeDeitali '" De qualoquitur mss.
et Edit. Col. de qua
lo quimur. "'Malus
sit, econtra m»-. Kic/. e/ A'diL Col. raalus, econtra. '"Voluerit, lacere potest.
ms.A.
1 voluerit, polesl. ""Bonus vero quicquid ms. A. 1 Bonus enira quid. "'Quid faceres "? Nec 'dicl
quidem potest, ut auturao, laelili.ie modus. Darcm precium ms. Vict. et Edit. Col. quid faceres ? dares
precium ? '"Utrum cogilare ms. Vict. et Edit. 6'o/. utrum et cogitare. *"Possuntfirmiler atque perfecte
sine illa. Verum ms. Vict. et Edit. Co/. Fossunl perfecle sinc iUa. Verum mss. Bec. et A. \. Possunl
perfectc, sineilla. Tunc enira perfecte homo eas habet, cum nusquam araittere timet. Verura.
''*Non
semper palilur, quod (imet wss. non semperquodpatitur timet. "^ld ea aliquando ms. Vict. et Edit
:

Col. id _ci aliquando *^^Quarta decima beatitudinis jn5. l^ict. etEdit. Col. Quarta deciraa igilur bealilu-
dinis. ""Relinere valel ms. A. 1 habere valel, "'Solus veretristitiam patitur sumraara ms. A. i
soius pati
potesl tristitiamsummara. "'Nec etiamsummaljistitia hichabetur ms«. A.l et Vict.ii et Edit, Col.
nec in
summa tristitia hic habcatur.
 643 EADMERI MONACHl GANTUARIENSIS 644

aul irislitia quisque replebilursumma. Bonus enim A illuc latenter et multum callide, ut quasi nulio
quisque omnmo tunc polerit '" gauderc, quia prae- sciento valeanl oos obtinere ; etquo dumappropriant,
diclasomnes bealiiudinis partes obtinebit perlecte. vebementer gaudent et cxsullant. Sed cum proprius
Quid ergo bcatius isto, qui tanlo rcplebilur gaudio acccsserinl eosque se posse jam ajprehendere pula-
•". Adbuc tamen ad cumulum beatiludinissua? aliud verinl, boiiorcs de manibus eorum se oxcutiunt, et
babebit, uude magis possilgaudere ;q'iia enimquis- aliqua de causa ad illosaliquos se transterunt.Quos
que, sicut se, allerum amabit, patel quia sicdeillius siquandoque adepti fuerint, gratulantur, quasi ali-
felicitale, ut de sna, gaudebit. Quot igilur et quanta quem verum bonorem fuerinl assecuti, cum ad veri
gaudia quisque oblinebit qui de lot ot tanlis beati- honoris culmen pervenire non possint, si non
tudinibus sanclorum jubilabit '? Quod si tantum de bos, pro suorum '" salisfaclione commissorum,
aliis, quos ul se diliget, gaudebit, quantum de Dco, reUquerint.
queni supra sc diliget, exsultabil ? Gaudium cnim CAPUT LXXIIf.
gaudium sursum alque deorsum,
crit el intus et exlra Similitudo intcr Deum et aliquem dominum.
gaudium circum gaudium plcrium.Ma-
circa ubique Ila intcr "' Deum ei bomines agitur quomodo
lus vero e conlra Iristitia replebitur summa, quia inter dominum aliquem et servos illius, qui vulgo
omnes raiseriae partes, quibus nibilominus se cir- g nalurales vocantur. Si enim dominus naturali servo
cumsoptum sentiot, inovitabililcr '** sine fine patie- aliquid jusserit et servus domino libonter obodieril,
tur et indcsinenter. agit servus quod debel ct quod domiuo ""placci.Si
CAPUT LXXII. autem domini sui praeceplis restileril, graliam ipsius
De cupiditate mnndani lionoris. slatim amillit. Quam si volucritrecuperare, ad dein-
Sic agunl"' iili qui mundi bujus lionoros appe- ceps domino suo tideliler servire, sicut prius debue-
tunl, quoniodo pueri qui sequuntur papiliones. rat naluraliler fecisse, si oi dominus tunc jusserit,

Pajiiliones enim cum volant, Iramitem rectum nun- jural quod ejus obediet praeceplis, eique fidelius "'
quam lenent, sed buc illucque se agilanl, cumque serviel quandiu vixerit. Quo facto, dominus ei con-

alicubi residere videutur "*, nec ibi diu moranlur, donat quod deliquit, et si ila domino "* placuerit,
Hos aulem cum pueri capere volunl, cito posl eos aliquid propritlatis, unde vivat, liabercconcedit. Ve-

currere salagunt, et quianonad suos pedes, sed a rum, aliquanlo temporis transacto, servus paulatim
papilionos intendunt, aliquando in foveam cadunt, incipit quae juravcrat oblivisci, ct ab amore domini

seque immauiter laedunl. Plerumque voro, cuni eos sui lcpescit. Et quia ea quae dominusjubetsibi dura

\ident alicubi inscdisse ^", incedunt suaviier et videnlur, prius quacdam, postmodum plura tnnisgro-
caute, ut oos valeanl comprobendere. Quod dum dilur, donec in omnibus pene pcrjurus babealur.
faciunl, manibus quoquc plaudunl, et ad invicem Sicque rursus domini sui gratiam perdit quam prius

levi voce dicunt Ecce jam cos liabebimus,occe eos

:
recuperaverat sponsione correclionis. Quid ergo
jam habebimus. Sed '" cum proiirius accedentes eos amplius '" faciet ? Quid aliud promittcre polcst ?

apprebeudere tenlanl, iiapiliones avolant. Siquando Naluralc jus corrupit, jusjuranduin violavil. Est

vero eos apprebenderint, exsultant de nihilo, quasi lameu aliud quod adhuc faciendum invenit servus.
magnum quid fucrint adcpli. Similiter auterafaciunl Liccnlia onim domini sui aliquid retinucral in pro-

qui mundi hujus bonores appetuut. Honorcs cnini priclatc"*, undc se polcsl, ut antca, reconciliare.
bujus mundi nunquam ccrlam loncntviam, scd in- Postquam ergo se crrassecognoscit '", ad dominum
ccrtis diverliculis de uno ad alium transvolant. suum redit, eum exorans '" hujusmodi verbis Do- :

Cumque sub alicujus sul)stiterenl poteslatc non ib' meam iniquitatcm, quia quod
mine, inquit, confilcor
diu possunl rcmanere. Hos ergo dum slulli liomines tibi debueram, quodque poslmodum ju-
naturaliler

assequi cupiunt, feslinanl post cos quibuscunque rejurando promiseram, totum ad meamtransgressus
modis possunt. Et quia non considerant quo cos sum miseriam. Sed adhuc semel indulgo mihi, si *"
modoasserjuantur, scdulquoquomodo^^^adiijiscantur, placet, quidquid deliqui, ot cgo tibi icddanKpiid^iiiid

saepius in gravia crimina decidunl, quibus suas ani- proprielaiis ])er tuam licenliam bactcnus retinui '".

raas vehcmenlcr laedunt. Ali([uando vcro, oum vide- ^ Mc autem ipsum ita in luo servilio aslringam quod
rint cos alicubi quasi paratos sibi cssc accedunt moam ex lolo voluntatem dimitlam, tuam vcro, in

VARI.E LDCTIONES.
'"Omnino lunc polorit tnj. A. 1 perfccle poleril. •"Quo tunc replebilur justus gaudio? w»w. qui tanlo
rei)lebilur gaudio. "'Memaliter mss. e/ fciii/. Col. inevilabiliter. '** Sic agunt nis. A. 1 sic cnim
agunl. '"Dosidfrc vidoaiilur ms. ;4. 1 rcsedcrunt L. residerc vitleantur. '"Alicubi insodissc mss. A. 1
Vicl. ct Edil Col. alicubi roscdisse. "'Ecce jam cos habobimus. Sed ma. --1. 1 Ecce jam eos
habebimus, eccc jam oos babebimus. Sed. '*'Sed ut ipmquo iiiodo m$. A. 1 sod ul quomodo.
'"Ciim siiorum mj. A. 1 pro siinriim. ""Ila inler ms. A. sic oiiim inler. ""Et quod Dumino ms.
1

A. i et Domino. "'Eiqiie tidelius m«5. i4. 1 Vict. \:i etKdit Col. cu\iie fidelilor. "* Et si ila Domino
nts.A. 1 et si ila sibi. '"Qiiid crpo ms. ^. Qiiid amplius. 1 "'Di;tinuoral proi»riotalis mss. rolinucrat
in proprietate /ui//. Co/. rcliiiiiorat (le iiroprielato m*. T/r/. 13 roliniieiat iii jiropiielalcin. *"So errat.se
cognoscit »H». Victor. ii se poocasse coj;iioscit. '" Eum orans mss..\. \'ict. 13 et Edit. Colon. eum I

cxornns. "'Adhuc indulge, si mss. cl Edit. Colon. adhuc semcl indulge milii, si. "'Ilucteuus deti-
liui mst.A. 1 Vict. 13 elEJitCol. hactcnusictiuui.
 UB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 646

quanlum potero, faciam. E(, ut cam sepcr valeam A dum. Sic enira sine labore semper ab inimico suose
implerc, ponam me in illorum subjeclione qui me poterit Hberare. Simihter autem diabolus '" plaCi-
illam sciant et velinl docere "', et admonendo, cor- tat contra horainem : locus autem placiti hujus est
ripiendo, casligando faciant cuslodire. Ue quibus cor hominis ipsius "'. Adhunc itaque locum dia-
omnibus faciam tibi jusjurandum, si milii indulseris bokis venil ad placitum. Et licet sciat quod ractum
quidquid iiaclenus deliqui. Tunc dominus Et ego : non habeat, tamen verum esse quod fal-
ibi asserit
adhuc, inquit, indulgeo libi omnia quae pelis, si tu sum est pt falsum quod verum esl "\ Ibi namque
omnia feceris quge promittis. Sed hoc scias quia nisi dicit cogitationeni, quam immiltit, veram esse, sci-

hanc conventionem cuslodieris, vel si eam casu in licet quod "* homo debeat mundum diligere.divilias
°"
aliquo "" violaveris, nisi ad eamdem poenilendo et honores appetere, desideria carnis adimplere, haec
redieris, per aliara convenlionera rae placare non et his similia facere quod quidem falsum est. Ex
:

poteris. Eodem ilaque modo inter Deum et homines aha vero parte dicit quod homo de-
esse falsum
agitur. Deus enim primo hcmini quiddam praecepit, beat mundum rehnquere, divilias el honores con-
cui si ille obedisset, ei profcclo placuissct '". Sed temnere, desideria carnis abscindere, eleemosynis
quia illius prseceptum praeleriit, gratiam ejus stalim peccata sua redimere "', raonachatum demum acci-
perdidit. Hanc ergo si voluerit bomo recuperare, ja pere"^, haec et alia multa facere : quod tolum ve-
sicut Deusjubct, jurat in baplismate quodaudivimus rura probalur esse. Sed cum ahquis, qui inler rc-
illum servum juras^e. Sedquia et hoc ipsum ssepius ctos et non rectos cogitatus scit discernere, audit
transgreditur '" relictis omnibus cum propria vo- diabolum corde suo haec dicere, judicat injustum
iu

lunlate, monachus '" officitur. Aut ergo monachus csse cogitatum qucm ille esse justum dicebat, et esse
damnabitur '". justum quem injuslum
salvabilur, aut aliler ille esse affirmabat. Et hoc
CAPUT L.XXIV. judicio faclo, abjicit injustum ct sequitur justum,
SimiUtudointerdiabolumelimprobumplaciiatorem- contemnensque saeculum '" accedit ad monacha-
Verum scicndum est quia "^ sic placilat diabolus tura ''^.
Sicque diaholus convictus a cordis placito
contra hominem quomodo improbus placitalor con- recedit, contrislaturque quia vinccre Sed non poluil.
tra aUum aliqucm. Improbus enim placitator lirel poslquam sperat diabolus quia homo oblitus fuerit
non habeal rectum '",lamen propter improbitatem quod antea sic judicaverat "*, putans eura in aliqua
suam veniens ad placitum, hoc quod est injuslum, parle posse invenire iraraunilum ^*", ad eumdem
justum, el quod cpI juslum vult oslcnderc injuslum. locum cordis revertitur, renovatoque placito, quasi
Sed cum eura aUquis jurisperilus audit, ct quia non non recte detiiiilo, conquerilur. Quod si ille pro
rectam habeat causam agnoscit, judicat esse inju- certocognoverit quia'" rectum judicavil in eo quod
slum quod illedicebat justura, el esse justumquodiile ^ saeculum relinquendum esse censuit,diaboIus statim
asserebat injustum.Sicque ille convictus a placilo dis- non esse reclum respondet ut eum tam cito vel ita
cedit dolens,quod aliquid facere non poleril "'. Sed omnino desereret, adhuc posse sibi ipsi, remaneudo
aliquanto tempore Iransaclo, postquam hoc judicium in saeculo, iudulgere, pauperibus vel suis ad eura

putat oblivioni esse tradilum, suam rursus incipit respicientibus subvenirc "'. Sed ille qui semel
causam, dicens sibi tieri injurian). Quod si aliquis mundum ipsumquc diabolura recte superavit non
sibidixerit hoc jam esse dcfinitum, dicit non recte curel ea '" quas fraudulenter ei dicit, sed firmura
esse judicatum "'. Sed ille quid semel jam vicit, non teneat"* quia quod non
serael juste et stabilitura
altendat ad ea quae dicit, sed tantum dical : Qiiod cst denuo "' destruendum, ct quod denique rectc
semelesl bcnedefinitum, non est iterum ""incipieti- definivit relinquendum non est iterum "^ appeten-

VARLE LECTIONES.
"'Sciant et velint docere ms. A. sciant docere. ""In casu aliquo mss. A. 1 Vict. iZEdit. Colon. casu in
aliquo. '"Ad eandem pwnitennam mxs. etEait. Col. adeamdem poenilendo. "'Obedi.«set, profecto fecisset
quod facere debuisset elquod Deo placuisset ms.^.obedisset, ei profeclo placuisset. ""Saepius transoredilur
ms. A. 1 omiltit, sacpius. '"Omuibus, cum propria volunlate, Monachus, ni,i. A.l omnibus. ^*" Ali-
ter damnabitur Erfi^ Col. alter damnabitur (sed male.) '"Verum sciendum est, quia ms. 4. i Verum ei
sciendum, quia. "'Non habcal justum mss. et Edit. Colon. Non habeat rectura. "«Quod aliquid facere
non polerit ms. A. 1 quod aliud facore non poluit. "'Recle esse judicatum ms. A. i recte esse dijudica-
tura. ""Nonallendit ad... tanlum dicit non esse iterum 7n5s. i<. 1 Vict. IS et Edit. Col. non altendat
:

ad... tantum dicat.. non est ilerum. "'Labore ab iuimico suo se hbeiaie poterit. Semper autem diabo-
lus mss. et Edit. Col. labore semper ab iniraico suo se poierit liberare. Similiter diabolus. "'Hominis
alicujus?«5. .4. 1 hominis ipsius. '"Et econtra ms. ^. 1. el falsum quod' verum est. "*Cogitationera,
quam immittit, veram csse, sciiicet, quod ms. A. 1 cogitatione, quam imraittit, verum esse quod. "°Elee-
mosynis peccata sua rcdimere ms. A. 1 omittit. "^Monachatum demura accipere ms. A. \ ad Monachatum
accedere. "'Conlemnensque mundum ms. A. 1 Vict. i^H et Edit. Co/. conlemnensque saeculum. "'Ac-
cipilMonachatum ?ns. -4. 1 accedit ad monachalum. "'Sic judicavorat m^. ><. 1 sic judicaverit. "Tu-
tans eum in aliqua parte possc invenire immuuitum ms. A. i omitlit. "'lile pro certo cognoverit quia
m«. ^.lilleex alia parle cogitaverit, quia. '"Adhuc posse sibi ipsi remanendo in saeculo, indulgere
"

pauperibus, vel suis ad oum respicieniibus, subvenire ms. A. i omittit. "'Non cura ea mss. A. 1 et Vict.
13 non curet ea. "*Sed tirraum lenct 7hw. X. 1 ^/ Fic/. 13 scd tirmum teneat, "'Non essc denuo wi*/.
A.i et Vict. 1 3 non est dcnuo, "*Non esse iterum vis. A. 1 non esl ilerum.
 647 EADMERI MONACHI CANTL ARIENSIS 648

dum. Sic enim fiicile, Deo subveniente, tliabolum A versatione gaudium est securitatis tant« ut quisquis

semper poleiit '" ^uiiorare. illuc asconderit, nolit inde unquam redire. Haec
CAPUT LXXV. aulcm orania rex idera Deus habet in potestate
"'.
Similitudo inter Deum et quemlibet regem sua ; inimicus vero ejus, id est diabolus, lantae po-
'•* inimicitias exorcot adversusdia- testatis esl quod omnos '" Judaeos atque paganos,
Deus ipse sic

bolum quomodo rex quidam conlra principemquem- qiios extra Chrislianismura reporil, nullo obsislente
regno rapial, et in infernum demergat *''°.
Inipsumquoque
dam inimicum suum. Hic autem rex habel in
Chrisiianisraum sa-pius eos quos debiles
suo villam admodum amplam.
inlrat, et

CAPLT LXXVI. invenii tenlando viulat, animasque *" corporibus

"°. inhabitanles captivas asporlal. Illos voro, qui forles
De regno, et villa, el castello, et dungeone
quoildam, supra suiil cl bene munili, poslquam *" eos supcrare ne-
In villa vero rcx habel castellum
unura dungeonom "'. In villa,
aulem quit, landem, licet trisiis, dimiHit, In monachatum
castellum
qujedam domus sunt validae. jduros invabda;. In quo(iue non Volet irrumpere, nec his qui monachi
castollo autem firmitas est taiita ut, si quis illuc efifecti sunt quidquam tacero mali, nisi ad sa^culum
confugerit, nisi inde redierit, ab aliquo laedi non redierint corpore, vol corde, vel aliqua pareulum
dungeone '" ut, g atlectione "'.
possit^ Tanta vero securitas e^l in
si quis ilUic scmel
poterit ascondere, nunquam eum CAPUT LXXVII.
inde libeat redire. Hfec aulem omnia ille
rex habot Similitudo inter monachumet }JOtionem,et nbbatem
Inimious vero ejus est ista fortis ut et mcdicum.
in poteslale sua.
invenit, sine ullo obstaculo Sed, quia hoc .«Jsepius solel evenire covitiis, at-
quidquid exlra villam
'''. ipsam quoque viliam tenilant qiiia *"' sic agit qui monaclialus arripit difti-
comprelionsum abducal In

domos quas invenit invalidos vio- cullaiim '", quomodo intirmus qiii g-avem accipil
?a^pius intrat, el
suis aspor- potiouera. Plerumque elenim contingil ut qui ali-
kl, eosquo qui inhabiianl captivos cura
firmas invenil, postquara eas quam palilur intirmilatem corporis, polioncm qiiae-
tat "'. Illas vero quas
In rat qua ab illa intirmitate curari valoat. Cuir.que
irrumpere noquit, ad extremnm invitus dimittit.
noc illuc medicus'*>« ei dicit ut illam vel illam polionem acci-
castellara qnoquc non polest ascendcre,
rediorint pial, el sic ^anari poteril, emil eara, vel gralisac-
confugientibns quidquam mali facere, nisi
parentum cijtil datara Sed cura polio forlisejus \iscora
'"'.
ad pradium villsc. Sed si amore suorum
audiunt orcidi el male Iraclari rimalur, mcmbra omnia percurril, malos humores
lodieiinl, quia eos
oonlrahit, vires loUit, corpus dissolvil, lerne pro-
'", ol per forumen vel fenestram curiose resiieve-
vulnerare potoril. slernit "", desiderium maximum bibendi iu eo ac-
rinl, lunc oos facile occidere aiit

nunquamad clamorom ^ ceniiit, vol dorraiendi, vel foras ad vcntum oxeundi

Quapropter necessnest eis ut
reverlanlur, eiquo medicus hajc inlerdicil "', comminans quia
liarenlum altendanl, nec ad beilum '*'

sod scraper, ut cfie.perunl, fugiant moriolur, si haec fecerit. Heu rae, intirmus inquit,
aut rcspicianl,
'*"
pervenerint. cur polionem hanc accopi ? Maie mihi prius erat,
donoc ad summilatom dungeonis
enim ilUic pcrvenerint, erunt omnino el moio esl pejus Heu 1 quanto meo malo illos vidi
Postquara
rex ille Deus est qui cum diabolo q.ii boc consilium mihi dodorunt, nec mihi ([uia lioc
secnri. Ilaque
belliira habel. Hic in suo rogno babot Cliristia- el hoc me oporlerot qiii pniedixerunt. Si enim hoc
monachalum; supra
;inChrislianismo vcro, scivissein, nunqiiam potionem accopissem. Sicel
nismum
"" ange- sic iste conqueritur, dura potionem coarctalur. Cura
iiionachatum, convcrsationem tanlummodo
vero raali huraores (lenuere oirperint, lolumque
lorum. In Chrislianismo, quidam in virlutibus suni
vero invalidi. In monachatu autcm ooi'iius paulatim leviari, gaudet ot oxsullat quia
validi, plures
quis, illui' confugieus, mo- lalem polionom accepit per quam ad pristinanQ
sa-
liimitas est tanla ut si
nilatom rodire se senlit, et homincs qui *"
nachus elVeclus fueril, nisi inde pamitendo redierii, iioc

con.-5ilium dcdeninl benedicil. Simililer vero

Undi noii possit. In angeiorum vero coii- oi
a diabolo

VARLE LECTIONES.
aliquem RegomwM. et Edit. Colon.oi quem-
"'Diabolum potoril ms. A. i diabolum somperi)Olerit. '"El
'"Dciis ip>e m.?. X. 1 Dous eiiim iiise. ""'Et dongeone E(fi7. Co/. el divigione. "'Unum don-
ribclRc^em
"^ooneiir»rt5 1 unum dungionttm
A Edit. Cid. uniiu divi^jionom. =^'Mn ddngcone m.s. A. 1 in dungione FJit.
"•Captivos oum siiis asporlal >«.v. ^. captivos asporial. "'El
7ol iii diviKione "'Abduril mss. abduoat.
1

A. vol male Iractari. "•Neo ab bollura Kdil. Col. Noc ad boUaiidiim. "'Dongionis ms.A.
male iraclari m.v 1

Col. divigioois. "(^onvor.salionem lantummodo ms. 4.1 omif. lantummodo. '"Onod

1 dunKioiiis /•''/i<
demcrgit m,5«. rapiat.. demergat. '"Animas ipio iiio ms. /l. 1
omnes mi A lul oinncs. •"•Rapil..
""lllos vcro, (pii forles siiut, ol boiio inunili, poslqiiam ms. A. illo.-^ voro, quo.i forles inve- I
aiiimasduo'
aliqiia parcntuiii aflcclione ms. 4. 1 vol corde m:i»j«.'!cr//»/. Vol ronlo, vel aliqua
iiil i.osliinam '""Vol
alVoclion(>. '"•Alloiidinl novilii, (piia mss. sod quia hoc .s.-cpiussoiel vomre noviliis; altendanl quia.
i.iroiiliim
•"'Vcciiiil difliciilialciii m.s. A. 1 arripit difliculialom t'(/(7. Co/. airiporil diliicullaleui. ""Cuin onim
cumquc medicus. '"Vol p-'i'';'; '"•••.
'P'' «1^1"'" »«.?.
A. I vol datur ei claccipii.
medicus mss. cl lulil. Col.
"•Terrffi inrornuni prosleriiitm*. i4. I Terra- pro>toriiit. •"'Medicus mlerdicil m«. el hdtt. Col. Modicus
h.TC inlerdicil. *"El homim^s ipii m$. A . \ v\ omDos. (lui.
 649 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINTBUS. 680
multoties accidilut aliquis, qui animae suoe infirmi- A sancli vero homines quasi couversi. Sed nec anoeli
lalem considerat, niedicinam inde spiritalem quae- sanclos despiciunt, quia tentationibus
aliquando
ral, qua ab illa vitiorum suorum infirmitate muudari victi suHt, nec sancti angelos, quia nuliam, quam
valeat. Cumque ei aliquis spiritualis homo dicit vincerent, passi sunt tenlalionem. Si enim Michael
quod per monachalum posset salvari, dat quidquid diceret Petro : Tu Dominum negasti, posset Petrus
habet ut in monaslerio aliquo suscipiatur, vel ei respondere : Verum quidem est quod dicis, sed lu
gratis aiiquando conceditur, et suscipitur. Sed "^ pro Domino nunquamunura colaphum sustinuisti.
v el
cum ordinis diificultas cogit eum vigilare,dum vellet Quod omnino non faciunt, sed ita existunt concor-
dormire : esurire, dum vellet edere ; sitire, dum des ac si omnes essent angeli, velhomines. Sic ergo
vellet bibere ; tacere, dum vellet loqui ; legere vel sunl "' isti ac si nutriti sint omnes aut couversi.
cantare, dum vellct quiescere ; sedere, cura vellct CAPUT LXXIX.
stare vel ambulare ; aut stare vel ambulare, cum SimilUudoinier monachos, etangelos,et Deum"'.
vellet sedere injurias sustinere multas, propriam Sic est inter monachorum
;
congregationom in
voluntalem ex toto deserere : Me miserum, inquit, lerris etcongregalionem angelorum in cffilis, quo-
hunc habitum quare suscepi ? Antea male agebam. modo inter eos qui sunt adhuc exterius in cella
sed modo pejus ago, quia tot et tanta, quae mihi g novitiorum, et illos qui jam sunt interius in cori-
jubenlur, adimplere non valeo vix nisi invitus,
; et gregatione monachorum, qui, ut praevalent '", in
aliquid boni perticere valeo. Quid igitur "* ? Vff! omnibus perfecle
se custodiunt. Hos enira abbas
mihi, \sc mihi I Ut quid his credidi qui mihi hoc per semetipsum jara omnia docuitquae vult eosob-
consuluerunt '? Pulabam quod omnes isti horaines servare iilis vero magistros ex islis praeponit
; qui
essent sancti. Harc et his similia novitius dicit, dum eos doceanl qure dcbeantcustodire. Isli jam probati
ordo illi imprimis '" videlur gravis sed postquam ;
sunt in omni humilitate, et obedienlia, et patienlia,
sensit et secum considerat "* quia, haec unanimiter etobservalione onmium quae ordo exposcit. Ilii vero
patiendo, sicomnia sua posse aboleri peccatasicque adhuc probandi'** sunt, utrum velint esse humiles,
sanitatem animae citius recuperare, lotura quod obedientes, patientes, et observare omnia quae ordo
anlea grave videbatur, paulatim leve efficitur, et requirit. Unumquemque ergo illorum is qui eis
quasi jara nihil male habens, laetari incipit, Deo magister deputatus est probat, et arguendo et in-
graliasagit, quia monachatum suscipere meruerit, crepando. Plerumque etiam flagellando tentat an
et omnes qui tale consilium sibi dederunt bene- aptus ad suscipiendum "' in congregatione aliorum
dicit. exislat. Quera viderit cuncta
si patienter sustinere
CAPUT LXXVIII. aliorum consortio per orania dignum esse, venit
'".
Q et
Contentio inter monachos conversos, et nutritos ad abbatem nuntians ei corara omni congregatione :

Verum quia de conver.sis et nutrilis congregatur Doraine, inquit, novilius ille, quemraihi coramisisti,
ordo monachorum, dicendum est quod solet esse "*, ila perfecle se habet omnibus modis, quod jam
contentio qusedam inler nulritos monachos et con- est dignus inter nos esse, si jubetis. Quibus auditis,
versos. Asserunt enira "° nutriti se nulla crimina abbas aut eum recipit, communi consilio fralrum,
commisisse, necsein sseculi sordibus coinquinasse, aut aduc dimittit, ad exemplum aliorum novilio-
sed quia mundam ab infantia viiam duxerunl, et in rum. Sicque de isto novitio condigne agitur, qui
Dei servilio semper laboraverunt, illos vero econ- servorura Dei consortio jara dignus habetur. Illura
trario sempervixisse "' considerant, et ideo merito autem novitium, quem magister suus viderit inobe-
iuferiores esse judicant. At contra conversi, quia dientem, impatientem, superbum, susceplione indi-
scientiam exteriorum habent et res "' monasterii gnum, postquam eum diu toleraverit, multisque
sapienter traclant, nutrilis ipsis necessaria inve- modis emendare tenlaverit "°, tandem si nihil pro-
niunt, ordinem quoque suum ferventius plerumque ficere potesl, veuit ad abbatem, et talia ei refert :

cuslodiunt, illos vero parum in his valere conside- Domine, inquit, quem habui in "* cu-
novitius ille

ranl, ideo se meliores illis cestimaut, sicque aliis stodia,, ul eura docerem quomodo ^„„„^.^„„^
possetesse „,g
., dignus
alii se praeferunt, duni non suam, sed aliorumin- conversatione nostra, ita perverse se habet in omni-
firmitatem attendunt. Sed si vere monachi essent, bus quae agit ut nec inter reliquos novitios dignus
sic esset inter eos quomodo inter angelos iu coelis sit conversari. Providere itaque vobis convenit quid
et homines sanctos. Angeli enim sunt quasi nutriti, potius de eo facieudura sit. Ad hoc ille respondens,

VARI^ LECTIONES.
•"Conceditur Sed ms. A. I. conceditur. Sed."'Et vixnisi invilus,aIiquidboniperficere valeo.
et suscipitur.
Quid igitur '?
ms. A.
omit. '"In principio mss.et Edit. Colon. imprimis. '"Sentit, et secum considerat,
1
quia etc. ms. A. 1 hwcabbreviat. '"Inler conversosMonachos, et nutrifosm*. Vict.et Edit. CoLInterMona-
chos nulritos etconversos. '"Attendunt enim mj. Vict. 13 asserunt enim. •"Econtrario vixisse mss ron- .

trario scmper vixisse. '"Habent et res ms. A. 1 habent, res. "'Sic ergo sunt ms. A. 1 sic ergo sint. ""Et
Deum ?)is. Vict. A. \ eiEdit. Colon omittunt. "'Ut praevaleaut mss. utprsevalent. "'Adhuc proLandi ms.
Vict. 13 ad haec probandi."' Ad recipiendum m5. A. 1 etEdit. Col. etms. Vict. 13ad suscipiendum. "*Mihi
coramisis-limis./l. 1 rJcM3 e^Erfii. Co/on.mihicommendastis. "'Tentaverit,m«s.i4.1 Vict. 13 et Edit.Col.
lentayit. "'Querahabui intnjs. .1 et Vict. 13 et Edit. Col. quem habebam in.

PA.TROI.. CLIX. Sl
«51 EADMERI CANTUARIENSIS MONACflll 68«

ma<Tislnim hortatur ul eum adliuc omnibus raodis A i» quanlum possunt, su.ne voluntali obediunt, sicque
cniGndarc fonclur, dicens niclius esse illum inter ad regnum cwlorum, patris sui Ada culpa perdi-
-' ' '•
reliquos tolonue quam diinittcre ad saeculum rcverli
— lum, haereditario jure pervenire contendunt. Ter-
•". Sicciue novilius islenec in congregalione reci- tium autetn hi, qui lanlum pro lerrenis scrviunl

pitur, nec a cella novitiorum e.xpellilur. Similiier commodis, quasi milites slipendiarii. Sic ergo per

ergo est consideraiidum per omnia iiiter Deum et omnia est considerar.dum inter hiTC tria genera et

angelos, et monachos, quomodo inter ilUim abbalem, Deum, quoroodo inter alia Iria supradicta el impe-
el magislrum, alque noviliosmonachos. ralorem suum.

CAPUT LXXX. CAPUTLXXXI.

SimilitudointerDeum,etquemlibetimperatore>n"'. Quod monacho prosit, si aliquod bonum invitus
faciat.
Videndum etiam est sic "' esse inter Deum, an-
gelos el homines "", quomodo inter imperatorom Contingit ahquando quempiara *'*
sic abundare
lerrenura et sibi obsequentes. Tria quippe sunt gc- humoribus malis ul, nisi secetur, aliler sanari non
nera hominum qute terreno imperaiori serviunl. Alii possit. Ut ergo ab eis possit ex loto mundari.spon-
enim serviunt ei pro terris quas habenl, nihil ahud le sua prius se faciat ligari, rogans eliam eos qui
quserenles nisi quod tenent ;
alii, quia terras "' re- eum secluri sunt, ut non eura dimitlani, quidquid
cuperare volunl quas eorum parentes aliqua sua ipse dical, donec eum perfecle seruerinl. Cum ergo
vero pro solidatis '" lantum. putredinem pungere ca^perint et re.secare, clamat,
culpa perdiderunt ; alii

Illos ilaque
"' Dominus honeslius Iractat qui niliil et dicit sc prius uihil "' mali habere, coinminatur-
unquam deliquerunt, nec aliud quam quod habent que eos, nisi eum dimiserint, oocidere. Sed illi, qui

quaerunt. Hi radicali sunt et fundati, nec evelli for- eura hoc dicere propter dolorem sciunt. non verba

midant, dum se in volunlate domini sui conservant illius attendunl, sed, ut ca^perant, putredinem per-
"*. Illos vero, quorum parentes sibi peccavcnint fecte abscindunt. Cum autcm ad plenum mundatus
"' hseredilate sibi serviunt "\ molius habuerit, eisdem, quos autea ^" minabatur
quique pro illorum
vilius
*" traclat, modisque diversis tentat, occidere *", gratias agit, quod non eum ad volun-
aliquanto
videlicet conviciando, comminando, quaedam gravia tatem suam dimiserint. Quid ergo ? Nunquid non
jubendo, quandoque eliam tlagellando. Qui si haec ideo prodest si sectio, qui eara toleravit invitus,cum
'*'
omnia humiliter sustinuerint et Domini sui miseri- ad eain tolerandum se fecil ligari spontaneus ?

cordiam patienter exspectaverint, tandem eis do- Prodcst revera, quia per eam abscissa est infirmitas

minus ha?reditatem patrum suorum reddit. Si vero

G gt reparala est sanitas**''. Similiter autem plerum-
uoluerint lisec lolerare, nec suam valenl haeredita- que oontingit ut aliqnis redundet vitiis, et intclligat

tem recuperare, uec aliud vult eis dominus dare- quod aliler salvari non valcal, nisi a se forro distri-
***
Illiaulem qui nihil aliud quaerunt quam solidatas ctioris poenitentiae fuerint resecala. Ut ergo inde
"• et ut bene pascanlur, tandiu imperalori obse- purgari perfecte queat, alicui in monasterio spoute

quuntur quandiu haeceis largitur. Qiue si cis abun- sua se aligat. Professionem etenim faciens, ibi sla-

dauler douavoril, laudant eum, el dicunt quia vere bilitatera morum(jue suorum conversionem promit-
'" domino lali servieudum est, qui lalia *" servien- til, seque inlra monasterii clauslra eo tenore reclu-

libus sibi confert. Si vero hsec illis dare destilerit, dit ut medici spirituales, videlicel sui pastorcs qui

stalim recedunl, ipso viluperato, el incipiunt servire cura corrigere debont, quidquid ipsa postca dicat,
°" gcnera ho- non eum dimiilanl, sod ejus emen-
ipsius inimico. Tria igitur hac sunt
vilia resecent el

minum alioui lcrreno imporatori militantium. Si- denl. At pleremijue cum eura cu'perint ad meliora

militcr aulem Iria sunt genera eorum qui superno slimulare, et ejus vitia corripicndo resecare, recal-

Regi deserviunt. Primum gcnus sunt angoli, qui, cilral alque irascitur, diccns se non esseculpabilom,

iEterna bealitudine stabilos, sibi sine omni inlormis- unde reprehendilur, ipsosque qui cum arguunt ali-

sione sorvientos. Aliudvero, homines boni sunt, qui, D quaiido etiara perimere minatur. lli vero, qui hoc

VARLE LECTIONES.
"^Reverti \ Vict. \:i et Edit. Col. re.xcvii
mss. A. dimitlilur. *"Et aliquom Inlporatorem ms. Victar.

13 ct Edit. Col. et quomlibol Imporalorem. •"Vidcndum osl, sic manuscript. A. 1 videndum eiiam sic.
"" Elhomines et Angolos manuscript. Angelos el homines. *"Alii, qui lorras ms.s. A. 1 Vict. 1.3 et Edit.
alii, quia terras. "*l'or soiidalis j/is. A. \ pro solidis. '"IIIos ita^iuc c/r. usquc ad luvc : et iil bono
Colon.
nnAcanmVytransposita suul. "Mii ladicali ^unl cl fumlali, nco cvelli formidaiil dmn lo in vohinlale Domini
i. 1. "'Quinquc lu-oillorum mss.A. 1 Vict.etEdif. Col. quinque illorum.
Mii conservant. Iltf dcsunt inms.
"*Sibi serviunl ms. A. 1 omit. sibi. •"Aliquando vilius ms. A. aiiquaiito vilius. •"Quam solidaia ms. A.
I

i (luain solidos. "'Dinml vero wss. Vicl. ct Edit. Co/.

: diciint, quia vore. '"'Quia lalia mss. a \ Vict.
K</i<. Col. <\»iiM!\.
qui lalia. •"Tria
'"iria igilur
igiiur ha>c
lia>c simtHii.^.
simlHii.^. 1
i i na
Tria n;ec
li;ec smil. "*(:oiilingil
smii. nliqiiando (|uem-
-"(.oiiiiujjii iiiiiiinui
(j/ Edit.
13 et
\i C(;/.
. .. ••
cot,'ilur H;^ore. Cui ivs|pondondiira
.

piaiii ms A. 1 Sod ad hocquis dical nihil Monaclio pnidcsse (piodinviliis .

est quia aliquaiido conlmgil (iiiempiam. *"So prius niliil »i«. ^.

Si^ iiiliii. *"Qiios aiiloa I ms. A. 1
(juibiis aiiloa. ""Minabalur nccidero mt. A. 1 omittit orridere. •"Voluiiturius mss. et Edit. Col. spoa-
lanouj "^Ueparala esl sanilu.s mt. A. i rcparata saoilas. *"Foiro districlioris pionilenliae ms. A. 1
pmU.
653 LIB. DE S. ANSELMI SnflLITUDLXrBUS. 654

eum proferre propter ordinis districtionem cogno- A drantem exigam. Hoc ita judicalo "', converlitur
scuDl, non eum ideo diraittunt, sed ab eo districte ad aliura et dicit "" Et tu, raale sen-e '", qui
:

stultitiam, ut prjevalcnt, nunc boc nunc illo modo raihi fidelitalem promiseras, et ideo tibi magis ca-

abscindunl "'. Cum itaque fuerit eroendatus a viliis, vere debueras, quarehoc fecisti ? At ille Doraine, :

et milior factus, ad se reversus eisdem gratias red- ait, confiteor revera me deliquisse tibique fideUta-
"°
dit, quibus irascebatur, quod eum reprehensum tem promisisse. Sed postquara rae poenitet rae deli-
correxerint. Quid igilur ? Nunquid non ideo sibi quisse "', debeo ego pejus pati, quia tibi fidelita-
proderit illa lanla dislriclio, eam intirmilate
quia tem, antequam deliquissem, promisi, quam ille qui
carnis"^ invitus ad horam sustinuit"*, cum ad eam hanc tibi vull promittere, etiara postquam peccavit ?
sufferendam sponle sua in monasterio se alligaverit? Ideo quippe volui me esse tuum quando pec-
ut, si

Proderit utique, quia est per eam liberatur ab omni carem, non me judicares ut alienum, sed emendares
infirmitate vitiorum, et redit ad veram sanitatem ut proprium. At dominus : Ita est, inquit, ut dicis.

virtutum. Sed dicet aliquis "' : Melius esset ut Deo Cum ergo vohiero, de te vindictam accipiam, ut de
sine professione serviret sponlaneus quam in mo- nieo. Sic autem et Deus inter professum monachum
nasterio professione se alligans servire cogeretur el nolootera profiteri judical, si eos conlra eura
invitus. g peccasse poeniteat. Non
autem professum solura
C.4PUT LXXXII. mitius judicat "' non professo, sed etiam quohbet
Quam magna "* sitspes monachi professi. laico adhuc in saeculo constituto. Licet enimuterque
Hic autem est respondendum quia tanla dislanlia idem peccatum commitlat, taraen si toto ex corde
est inter illum qui uon vult facere Deo promissio- monachum poeniteat deliquisso, eumque ordinem,
nem serviendi sibi "', et eum qui hbenter eam fa- cui se subdidit, fervcnli '" amore custodial, ma-
cit, quanta inter homines duos qui ambo ex debito jorera quam laicus misericordiam consequetur,
debent servire doniino uni. Sed unus eorura acce- qiiantumlibet ille poeniteat srecularibus adhuc de-
dit ad dominura, et dicii : Domine, ex toto coide tentus. Si vero pa?nitere nolucril, raajori quam lai-
tibi senire volo, sed esse libi fidelem promittere cus damnalioni subjacebit.
nolo. Quiasihoclibi promisso, postea peccarem '", CAPUT LXXXIII.
gravius delinquens graviori vindicla dignus existe- Similitudoinler monachum peccatem et laicum.
rem. Qiianto tamen melius potero, serviam tibi, Quod ut aperlius a simili videamus, homines
sed, si quando peccavero libi, judica, me ul illum duos unius domini servos intueamur. Ambo itaque
qui se tibi esse fidelem minime promisit. Alter vero a domino possessiones proprias
illo obtineant sibi,

venit, et dicit : Domine, ex toto corde meo tediligo, _ sub jurejurando '" promisso quod ei fideles exi-
libique fidelitatem et subjectionem promillo, ut, si staut, Unus tamen illorum condilione tali hoc
aliquando fecero contra praeceplum tuum, non me faciat, quod, si quid "" in eum quandoque dehn-
judices ut aiienum, sed emendes ut proprium ser- quat '", de proprio suo, prout fuerit justura, sibi

vum. His ilaque dictis, evenit ut ambo idem pec- eraendel ; aller vero dominum suum adeo diligat
catum poslea faciant, ac deinde poenitentes "" ad ut nihil proprium retinere, omnibus ei dimissis,
misericordiam domini sui veniant. Dicit ilaque do- familiarius sibi malit "' servire. Hoc etiam pactum
minus illi qui sibi fidelitatem promittere noluit : cum eo faciat *" quod, si aliquando *" quid contra
Quare iioc fecisti ? At ille : Domine, inquit, confi- eum commillat, de seipso, non de re *" ahena, sed
teor quia deliqui, sed tamen me tibi non esse deli- ut de proprio, quam voluerit vindictam assumat.
cturum non promisi. Sed ille : Ideone, inquit, no- His igilur actis, culpam eamdem comraittit uter-
si

luisti milii fidelitatem promiltere, ut posses contra que, ac deinde poenitentia ducli velint emendare,
me liberius peccare ? Ergo et ego contra te, non ut sed ille de proprio, quod nec adhuc totum vult dare
erga meum, sed ut adversus alienum agara, totum- pro illius culpse satisfactione, isle vero de seipso
que quod erit mei juris "', usque ad ultimura qua- D quem etiam lolum domino mancipaverat prius, vi-

VARI^ LECTIONES.
Ul praevalent, nunc hoc illo modo abscindunt ms. A. 1 praevalent, abscindunt. Eum repre-
hendendo mss. A. et Vict. 13 et Edit. Col. eum reprehensum. '" Infirmitatatera carnis ms^. infirmitate
\

carnis. "' Invitussustiuuit ?ns5. ad horam sustinuit Tns. ;4. 1 invitus ad horam sustinuit. '" Sed dicet
aiiquis In mss. hic incipit. Caput. 82. "* Quod magna mss. et Edit. Col. Quam magua. "' Ad serviendum
sibi mss. et Edit. Col. serviendi sibi. "^ Si hoc tibi prorailto, et postea sibi peccarera mss. si hoc tibi
promisso, postea peccarem. '" Deinde poenitenter mss. et Edit. Col. deinde poenitenies. "' Meri juris
mss B.l et Vict. i3 et Edit. Colon. juris. "' Hoc ilaque judicato mss. .4. Vict. 13 et Edit. Col. hoc ita
judicato. "" Conversus ad alium dicit ws.t. i4. 1 Vict. \'i et Edit. Col. converlitur ad alium, et dicit :
"' Et tu serve juss. et lu male serve. "* Poenitet,
quia deliqui 7nss. poenitet me deliquisse, *" Ninus
judicat mss. ^. 1 et Vict. 13 melius ex corde Moaacho poeriiteat deliquisse, eumque
judical. '^*
Cum
ordinem cui se subdidit ferAenli ynss. tamen si toto ex corde Monachum deliquisse poeniteat, eumque cui se
subdidil ordinem fervenli. '" Sub jurejurando ms. A. 1 Vict. 13 et Edit. Col. sibi ; jurejurando. "' Ut
si quid ms. Vict. et Edit. Col. quod si quid. '" Delinquat ms. A. 1 deliqueril. •" Famiharius sibi
mali ms. A. 1 familiarius velit. "' eo laciat ms. A. 1 cum eo componat. "" Ut si aUquando ms. A.
Cum
Vict. 13 et Edit. Col. quod si ahquando. "' Non utde re ms. A. 1 Vict. 13 et Edit. Col. non de re.
 ;

65K EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 6i;6

dealque
'"'
domimis quod ille lanlum facerc nolit, A Ipsam quo.jue veslro assignabo prseposilo, ul ex ca
eliam
"
' poslquani sibi peccavit, quanlum isle, frucluin colligit, indeque vobis, jiroul velle vos no-
Iiriusquam in illum dclinqueret, fecit. De quo, in- verit, diligenter dcserviat. Sed et ego, quanla dili-

vellc videtur babere niisericordiam gentia potero, eamdem "* vcstrse

quam, majorem utilitati custodire
"', an cum illo
*"'
videlur velle niiiius agere quem curabo. Cujus igilur horum obsequium domino illi
operibus
'"'
comprobal se niinus diligere ? Quod si magis videlur acccptum "* ? An illius, qui, quando
bunc allerum velit allero durius arguere *", serve, quanlumque voluerit "", dal ei de fruclu propriae
inquiens, male, quanlo milii eras familiarior, tanto arboris, vel illius qui arborem el fructum lotaliler
Do- Imo magis '" illius qui arborom tolam dat ci
es culpabilior, potesl isle sibi sic respondere : olferl '?

'*'
miue, inquiens, verum est quod dicis, ^^ed (luandiu cuiii fruclu. Sic ergo servilium inonaclii Doo esl
"''
pcpnitere nolui at postquani : tolo corde roinileo, magis acceplum «luam hominis saecularis. Ipsi enim
nieque ipsum in emendationem trado, nunquidnam sunl homines duo, qui sub Deo velut arbores quas-
pejus illo debeo pati qui nec iliud quod habet, libi dam habent quoque utrique sunt apli
seijisos. Ipsi

totum vull daro pro satisfaclione sui commissi ? ad ferendum fniclum operis boni. At quia non eo-
Justumne tibi videlur ut quia te magis dilexi, mi- dem modo diligunt Deuin, noc ei pariler bene ope-
norem debeam misericordiam consequi ? Imo eo g rando deserviunl saecularis enim, quia eum minus
:

majorem mihi facere doberes "' misericordiam quo diligit, tunc tanlum, cum bene operandi animiim

nullam majorcm libi facere possum salisfaclionem ? habuerit, boni operis oflert Deo quanlum voluoiit ;

Quid aliud dominus dicoi'et quam quod veritas ha- monachus vcro eum diligit in tanlum ut ad oum ac-
bet ? Hunc ergo mitius judicat, ul ex toto proprium cedens totum ei offeral "' seipsum, factis ac verbis

illum vero severius, ul minus sibi privatum. Sic ergo cum sic Domine, inquit, meae hactenus
alloquens :

Deus "" celerius induigel monaclio qui se ei tolum potestatis eram, quodque mihi lihebat bonuin ma-

coraraillil quam laico dare nolenii, vol sua '", pro lumque faciebam. Verum quia tuus omnino debco
his quee commisit. esse, tibique soli bona tantum opera fructiticare,

CAPUT LXXXIV. me lotum tuac irado poteslati, ul amodo libi fru-

Siynililudo inter monachiim et nrborem. cliticem soli. Quod ul melius facere valeam, mc uni

Eteiiini rursus a simili potosl videri, acceptabi- ex EcclositB prailalis ^*°

subdam, qui me custodiens,

lius esseDeo bonum opus monachi quam hominis ea tanlum opera docoat facere quae tibi noverit ma-
gis placere. Sed et ogo, pro modulo meo, meipsuin
cujuspiam sseculaiis. Solei quippe accidere duos
"^"
domino uno, singulas habentes custodire studebo. Cujus ergo muiuis Dco csl
esse honiines sub
Arbores aulem fru- acceplabilius ? An illius qui sibi oilert quccdaiii cx
arbores in pioprio solo. illae .

operibus suis, pluriraa vero subtrahil ? Imo illius

ctum ferunt bonum uliseque. Vorum ([uia illi doini-
niagis, qui dat ei seipsum cum operibus suis '*'.
num inaequaliter diligunl, etiam ei de fruclu earum
Nec ideo propria privalur mercedo, quia sEppe bo-
impariter serviunt. Unus enim eorum, quia minus
oum diligil, cum arhoris sua' fructus fueiil matu- num 0])us cogilur agoro. Sicul oniiu is (jui arborem
domino suo quanlum sibi tolam commissit pneposilo domini sui, ut ex ea
rus, colligil forlque inde
froctum colligeret, ex quo et domino suo, prout
fueril visum. Alter aulem adeo dominum amat ut,
ouiu vello nossel "", dcserviret. Ut, inquain, jmo-
ad eum vcniens, arborem ipsam ei offorat. Domiiie,
jiriuin iion perdil meriluni, si ille colligit fructuin,
inquit, arborem habeo quamdam, boiium valde fru-
])iiusquam maturescal, aut in arbore dimittat '",
ctum feienlem, qu* quia ve.-5lite"' congruit digiii-
vestri osse juris quam inei. Eam donec ])ulrescat sic mouachus, qui se totum coin-
lali, malo eam
:

igilur oflero vobis, ut amodo vobis fructificel soli. misil preelalo, ul eum cuslodirel, eaquo opcra tan-

VARI.E LECTIONES.
videal-
•"Doseiv»so,quoniamcliamtoti(£rfj/. Col. tolum) jam prius dominisuimancipaverat
potestati :

vidcatque. '' hacere noluorit, cliam

nncmss Dos(^ii'so,(iuomeiiamlolum(lominomanci]iaverati.rius:
E facerenolit, vcb^' Habere miscricordiar/i«. c(
1 aVcum illo.
'''
Agoio (mam rum illo quom operibus
Wi7.
ms.^.
Col.
et
habere
Edit.
misericordiam. '^Vn cum illo mj .4.
Col. agere quem opcnbus. "^ Quod si
Quod .i hunc alterum volit alloro durius argucrc ms. A. I

h.inr velit altero dunus aigucre mss. et Edit. Col.

Sed (luandiu.. acpostqiiam »is. >1. dicis:s(^d .luandiu.
nuod si hunc altcrum vclil durius arguerc. '^' Dicis.
quod
""°" |
"" Sic enim Dous mss. A. 1 )ict. cl Edit. Col.
al i)Oslquam
.:, ,.',,^,.,.p
dobores ms?A. \ facore debcre.
\^ et Edit. Co/. nolenti vol sua. Qua; si
••' Nolontise vol 5iia HIS.S. /1. 1 ric<.
sic ergo ol Dous «" A. 1 nobis
Veslra^ voluntali custodire ms.
1 r.cMri^/f:(/j7. Co/.quinquia
vostrir.
vpmr-j. «Ms .*
^' - "• Ciijus igilur obsequium (loiuino inagis
-/i/. /;o/ voslrie utililali cusloilire.

vuleluJ'ossc*ar(Tp/iim Ls. eiEdit. Co/i^cujus igilur horuiu obsoq.iiuiu .loiuinoillis magis yidolur ac.;o,)lum

•" Munus magis Doo est mss. munus Deo esl. "' ()].oribus .suis ciinclis »/,5.
•" V«llu "' Diiuillal cconlra ms. Vtct. 13 omitt. econlra.
omittit, bui». i)0.sci'l L. vclle dosscI.
 :

657 LIB. DE S. .\i\SELMl SIMILITUDINTBUS. 6S8

tum "* ab eo agenda exigeret "', qiise Deo placere A statur vehementer et dolet, suseque magistrae, si

potius nosset "^

Sic, inquam, propriam non per- audet, durius respondet. Si aulem aperte ausa non
det '" mercedem, si quid operis boni agere cogatur fueril, ei occulle '" detrahit, quodque faciebat
antequam velit, vel econlra prohibeatnr, cum agcre opus intermittit. Quod si operari jussa fuerit, prae-
velit, donec el ipsam amittat vohmtatem agendi. "*
tendit protinus quod si infirma. Aut quando
si

Non ergo omittere debet quidquid boni prcelatus ei so solam viderit, protinus exsilit, ostium petit, huc
praecipiat, vel praesumero ut agat, a quil)uscunque illucque circumspicit, mandat illi vel illi licenliam
eum prohibeat. Est enim iliius prsevidere "' quid qusererc secuni loquendi. Quod si hoc reperta
in
praecipiat, quidve prohibeat ; hujus vero sequi eum fuerit atque correpta, prosilit statim in hujusmodi
in bono "' per omnia. Sed ut hoc voluntate obe- verba ; Quid, inquit, feci, quod sic debeam '" cor-
dienti faciat, noverit a simiii quot sunt voluntatis ripi ? Qufe mira visa sum agere, quia inferuntur
subditorum genera '""'.
tot mihi ™ conlumelise ? Sed jam satis apertum
CAPUT LXXXV. videtur quam injuste contra Ime agatur ''". Itaque
Similitudo inter matronam etdivinam voluntatem .
rcsidet moesta, dolens, quod ita sit reprehensa. At
Accidit quandoque matronam aliquam filias cum postquam ad modicum ille dolor resedit, maturita-
wt quandam Cumque quod ab
ancillis magistrae commendare, ut eas opera mu- B '^"^ prsetendit. aestimat
lieribus congrua doceat. Illis vero praecipit ut '" ei aliis repuletur matura, licentiam rursus quaerere
cunctse obediant, quodque sibi faciendum '"'^
in- tcntat. Quam si habere nequiverit, prolinus subdit
junxerit, expedite adimpleant. Hoc ilaque disposito, Stuitus est, inquit, qui beue agit, cum aeque bon'
magistra eas in unum congregat, et jungit cuiquc tractentur et mali ''^*.
Quod si licentiam habere
quid agere debcat, et ne foras egredianlur observat. poterit, foras confestira egreditur, huc illucque va-
CAPUT LXXXVI. gatur, juvenum consortia expelit, multanon agenda
De matronce.
committit. Ut ergo hac similitudine potest colligi,
filiabus
Iria sunt genera voluutatis in subditis.
Quibus ita sub ejus magisterio ''"*
astrictis, bonae
quidem filiae per omnia sibi obtemperant, sed nec CAPUT LXXXIX.
'"".
abeundi foras licenliam quaerere curant De obedientia, licentia, et inobedientia.

CAPUT LXXXVII. Horum aulem primum obedientia , secundum

De ancillis ejus bonis. licentia, tertium inobedientia dici potest. Ilaec vero
Ancillae quoque '"'^ simililer faciunt, exceplo quod genera omnia inveniri possunt in monachis, quos
instabiliores existunt. Quia enim taedet eas in cu- matroua quaedam magistrae cuidam comraendavit,
stodia diutius esse, licentiam foras''" exeundi quse- G id est roluntas divina voluntali abbatis eorum sup-
rant quandoque. Quam si
'"'*
obtinere non valent' posuit ''". Licentia quippe '""
multos decipil. Obe-
non inde tristantur, vel murmurant, sed tantum dientia vero et inobientia contraria sunt; harum
dicunl"" quia datam Jibenter acciperenl. Quod si inedia, licenlia est. Is ergo quem obedientia con-

eis concessa fuerit, egrediuntur '""

quo eis visum slringit claustra non egredi, vult tamen exire, re-

luerit, cessantque interim ''"

ab operitus suis. gulaeque districtionem licenter
''"
declinare, quam-
praesumere, et idcirco ac-
CAPUT LXXXVIII. vis nolit sine licentia id

De ancilla latro7ie. tum suum licentia qua praevalet conatur defendere,

peccalum profecto habet ex illa illicita volunlate.
Inler eas autera quandoque est lalro quaedam,
Non enim postquam mortuus est mundo, claustrum
praeceptis magistrae vix obedire volens. Haec quia
cuslodia '''*
laedio seraper exislil, licentiam exeundi
subiil ad raundi negotia, vel voluntate, ullatenuS
quaerit, causas quae rationabiles videan- redire debuit, velle tamen suum non nisi perrais-
saepius et
sus facto implere voluit "'. Obedienlia ergo quam
tur adinvenil. Quara si oblinere non polest, contri-

VARI^ LECTIONES.
"' Polius noscet
*•*
lantura mss. et Edit. Colon. eaque opera tantura. '" Exiget mss. exigeret.
Ea opera
mss. potius '" Propriara non perdit ms. A. 1 propriam non perdel. "' Est enim illius pr8P_videre
nossel.
°° Per
mss. A. i Vict. 13. Sit enira illius praevidere. '" Cum in bono mss. A. 1. Vict. I3eum in bono.
omnia ms. A. l, per omnia. Sed ut hoc voluntate obedienli faciat, noveril a simili cyuot sunt volunlatis
subditorum genera. '" Filiam cum ms. A. 1 Vict. et Edit. t^oL filias cum.
"" Quodque sibi faciendum ms. Vict. et Edit. Col. quodque faciendum. "* Sub
U
'" Prsecepit ut ms. f^
Edit. Co/. praecipit ul.
magisterio msx. et Edit. Col. sub ejus magistorio.
''"^
Qnaerere curanl ms. Vict. et Edit. Col. quaerere
'"'^ "'" Licentia foras mss. el Edit.
curent. Ancillae vero mss. A. 1 Vict. 13 ctEdit. Col. ancillae qnoque.
Co/. licentiam foras. ''<"
Quam si forte mss. A. \ Vict. et Edit. Col. omittunt forle.
•'" Tantum
U
dicunt ms. Vict. 13 sed tantum dicunl.
''"
Concessum fueril egrediuntur mss. concessa fuenl egrediunlur
ms. Vict. concessa egrediunlur. "» Cessanl inlehm mss. A. 1 Vict. 13 et Edit. Col. cessantque ralerim
"'. Vix obedire volens. Haec igilur quia custodia-mss. A. 1 et Vict.X"} vix obedire volens. Haec quicustodia
""* Ac si
"'. Si vero aperia causa et non fuerit, ei occulle mss. si aulem aperle ausa non fuerit, occulte.
debeam. "' Inferun-
quando ms. A. aut si quando. ''''
Qnod sic debeam mss. A. 1 et Vict. 13 quo sic
"• Tra-
lur mihi ms.-t. inferuntur tot mihi. Conlra rao agant mis. et Edit. Co'. contra me agalur.
'''''

"' Eorum supposuit. In ms. A.iet ctetera hujus

clentur ul mali. mss. ct Edit. Colon. traclenturet mali.
'" Licentia quippe ms. Ftc^. 13 et Edit. Col. licentia igitur. ''"
Cap'itis omittuntur. Districtioaera
libenler mss. et Edit. Col. distriction«m licenler. "* Iraplere viU mss.et Edit. Col. iraplere voluit.
659 EADMERI CANTUARIEiNSlS MONACHI 660

in hoc amplexus est, ipsum facluni excusabit, sed A sauro ''*

ccplesti nunquam
multus de- rcponit, sicut

velle quod contra obedienliara habuit, periculosuni, oarium fulsum, licet aple nionetatum, suo '" Ihesauro
nisi poeniluerit,illi erit. Quod nonnulli, minus at- reponere quaerit. Quem vero viderit obedientem
leudentes, licenlia quam pro implenda vokmlate esse, etsi aliquando fragilitate oeccet humana, non

sua expelunt sacpe fallunlur. Ut igilur breviter lo- liunc tamen repellil, si vere pcenitcal '". Ut enim
quar et succincle, sub ipsa obedienlia vivenles sunt ab invaiido denario, denarius '" falsus, sic a debili

matronee regalis filiae.

'^"
Ancillarum vero nomine, diflert monachus falsus^". Invalidus quippe "' de-
'*',
licentise adhaerentcs accipe. Inobedientia vero, quse narius minus habet pondus quam debeal habere
dicitur et ipsa latro, rebelles designanlur "' in or- sed illud quod habel puro ex s^re '" conslat. Falsus
dine monastico. vero eamdem quam bonus monetam prsetendit, sed

CAPUT XC. interius lalet falsilas aeris. Sic falsus monachus

Similitudo inter monachum
et denarium. eumdem quem bonus'** habitum habet, sed inobe-
Rursus a possumus videre quot in perfc.
simili dientise falsitas interius latel. Debilis vero, sed
cto "' mooacho debeanl esse. Tria cuique bono in- obediens, licet non tantam, quin aliquando cadat,
sunt dcnario, quae cuique bono debent '" inesse habeat slabilitatem, obedienliae tamen relinet puri-
monacho. Denarius quippe bonus puro ex aere, recto g tatem. Mox elenim psenitet eum quia deliquit, quod-
pondere monelaque legitima debet constare, si enim que ei praecipitur, pura obedientia facit. llle ergo,
unum ex his defuerit, venalis esse non poterit. Ul ut denarius falsus, a ca;Iesti thesauro repellilur.
ergo venalis valeat esse, hfec iria paritpr debet ha- huic vero, sui modulo vigoris, ibi reponilur.
pro
bere. Haec quoque debel habere et monachus, ut cuiquam prodest habitum monachi exte-
Nihil igitur
vere monachus esse reputetur. Ejus quippe metalli riorem habere, si non studuerit el iuleriorem rcli-
puritas, pura est ejus obedienlia ; nulla enim inobe- nere '*'. Duo quippe sunt ordinis genera viro reli-
dienlia' impuritas, sed sola in eo debel esse obedien- gioso convenientia. Unum exterius, quo religiosus
tia. Rectum vero illius pondus, stabilitas esl pro- videtur '" aliud vero inlerius, quo religiosus habe-
;

Non enim leviter

"" exsufflari debet ab tur '". Et iliud quidem extenus factitii, hoc vero
positi cjus.
eo quod coeperit, sed usque in tinem perseverare interius, naturalis est ordinis '". Factitii quippe
stabilis. Illius autem moneta, habilus est monachalis, ordinis factitiae sunt consuetudines, ut in ordine

atque tonsura, ante et retro, el his consimilia. Sicut monachorura inveniuntur plures. Has elenim horai-
enim denarius a moneta dignoscitur, cujus sit re- nes adinvenerunt, quibusdara de causis ralionabili-
gionis '", sic ab istis monachus cujus sit ordinis. Is bus '" servandas instituerunt. Naturalis vero '"
autem monachus qui adeo est senex ut ante et retro ~ ordinis ualurales sunt virtutes, ut humilitas, chari-
jam nequeat inclinare, denario illi est similis cujus tas, et aliaeplures. Has enim Deus ipse'" naturaliter
monetam temporis antiquilas jam develat. Iste vero indidit homini, suaeque causa salutis servandas
qui '*' habitum monachalem non adliuc, sed vitam mandavit. Ille itaque factilius ordo sine isto nihil

suscepit, et ideo nomen non habet monachi, assi- homini prodest, iste vero sine illo etiam salviire

milalur nummo ponderoso, raonetam tamen non hominera potest ut taraen servari valeal isle, valde
;

""
habenti, et ideo non aeque venali. Verum sicut necessarius sibi est et ille "'.
qui thesaurum congregare desiderat, hujusmodi
nummum, SBque ut habentem '" monetam, amat,
CAPUT XCI.

sic Deus qui thesauro coelesli nos oranes reponere De similitudine inter corrigiam et sotularem,et inter
cupit"* hujusmodi homiuem, aeque ut habitum mo-
;
ordinem factitium et naturalem.
rachi habentem, ibi reponit. Quem autem vide- Sic enim est inler ordinera faclitium et naturalem
nit habituin quidem monachicum habere '", sed ex quomodo inter corrigiam et sotularem. Corrigia
aere impuro, id est inobedieniem esse, hunc the- namque sola colligata pedi, nulio esl munimento '"

y\mS. LECTIONES.
'•*Regalis filiae ms. Vict. 13 regales filiae. "" Rebellesdesiguatur ms. Yict.n et Edil. Co/. rebeIliones.si-
gnanlur. '" Quae in perforto mss. quol in perfecto .'" Bono debent m.ts. bono debenl. '"
et perfecto
Non enim leviler £dj^ Colnn. mn
ergo leviter. "• Sil reg:ionis tns. A. 1 sit regiminis. '" Isle vero,
qui ms. A. 1. Is vero, qui. '" Non adliuc sed vitam suscepit (et ideo nomen nou habet monachi) assi-
:

milatur nummo ponderoso, monetam tamen non hnbonli, et ideo non acque venali. Verum sicut ms. A. I
non adhuc suscepit, et ideo non liabel iiomen Monachi, assimilatur mimmo, inonotnm nniidum haboiili ct
ideo nondum venali. At sicnt. '•' Ila ut liabciileiu ms. .i. i aequc ut habentenr "' Roponerc cupit ms.
A. i recuperare cupit. '" Monachaiem habere vis. A. i. Monachinem haboie. '" Hunc thcsauro 7ns.
A. 1 hunc in thesauro. •"• Falsum, licpt apte monctatum, suo ms. A. l falsura suo. '" Si vere pupniteal
manuscript. A. 1 ti slatim pirniteat. '" A valido (lenario denarius inutiuscript. A. \ nb invalido donarius
"• Sic a pr;rlorto dilTorl Monachus iniporfecus ms. A. 1, Sic a dobili (lillorl Monaclius
lalsus. '" Inva-
lidus enim mss. A. Vicl. 13 etEdit. Col. Invalidiis quippi;. "«« Qnumdeboal haboro, sed mnnuscript. A. 1
quam debeal, sed. ''*' l'ulo exaere mj. et Edit. Col. puro ex ivn'.. '" Kuiidem quom perlec.tiis mnnu-
script. A. 1 eundem quem boDUs. '" Inloriorem retinere »»5. A. 1 interiorem habere. '• Ho|igiosus
videlur ms. Vicl. 13 reli;jiosus h ibelur. '" Religiosus liabctiir m-,. A. 1 rrlipiosus haboatur. '*« Facli-
cius quippe ordo mss. liec. Vict. 13 ct Edit Col. faclitii quippo ordinis. '" l)e caiisis ralionabilibus
ms.
A. 1 do causis ivrationabilibus. '• Naturali vero mss. rt Edit. Col. iiatuiali> vero. '" Deus ipsi ms.
A. 1 Deus ipse. "" Eslcl ille mt. A. 1 est iUo. '" Muniraento ms. Vict. 13 juvamento.
661 LIB.DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 662

pedi, inio raagis inconveniens videlur esse, si ibi A hircum imraunditiae, glirem soranolenliae, equum et

sola circumligelur. Solularis vero, etiara soius pe- niulum luxuriae, asinum pigritiaj, aliaque bestialia
''". Regisautemofficiumpropriura
dera raunil satisque decenler convenit ei, ne taraen vitiaiu se occidere
cadat vel torlus fiat, necessaria sibi est corrigia ut est regere regnum, hostes inde propellere, ne justo
ligetur ex ea. Sic licet factituis ordo nihilsoluspro- injustus injuriara faciat providere, raalis depressis,
sit, sed magisdedeceat, naturalisvero sineilloelpro- bonos exallare. Hoc itaque officiura debet esse rao-
sit et deceat, ut taraen isle firraus teneatur ne- nachi ut suae raenlis regnum regat et corporis '".
cessarius ille sibi habetui*. Hiuc quippe est quod qui Hinc enim '" omnia expellere debet vitia, providere
religionerainterius servare desiderat habitu mona- ne malus bono appetitus resistat, sed ut bonus raa-
quod exterius demon.
chali exterius se alligat, qui lura sibi seraper subjicial. Quidquid poslremo exle-
stratsempereumcoarguat "Squia, si postea noluerit rius oslenditin habitu, vel in consuetudine, '" stu-
hoc esse, magis"'euradedecet habilusiste. Si enim, deat etiam interius habere. Alioquin, nihil sibi co-
verbi gratia, monachus superbus fuerit, qui habilu ronasive tonsura proderit, ullusve habitus vel con-
exteriori huirjilitatera praetendit, multo inconvenien- suetudo monachalis '". At sunt plerique qui factilio

tius esse videtur quam si eareret humilitatis habitu. ordini iraputant quod naturalem non servant.Dicunt
Decel igitur ut quod osteodit exterius sludeat et g enim bono anirao se pali non posse quod eis irapo-
habere interius. Nihil enira peneexterius habet in nanlur "° cousuetudines tanlae. Querunlur etiam
habitu vel professione sive cousuetudioe "* quod non quod in saeculo raehores fuerint eosque monachatus
eura coraraoueat aliquid interius habere. deteriores offecerit. Verum quisquis hoc dicit, dena
CAPUT XCIl, rio falsocsl similis.
De vestibus monachi. CAPUT XCV.
Quod enim viles "' uigrasque fert vestes, ut "' se Similitudo inter monachatum et ignem.
vilera reputet peccatoremque coramonet '" ; quod Falsus quippe denarius, bonus plerumque esse vi-
vero eisdem a capite usque ad pedes tegitur, hoc detur ; at, si in ignera fuerit raissus, protinus falsus
eum facere a principio vitse usque ad finem horta- esse probalur. Sic plerumque male morigeratus ho-
tur"'. Quod autera esedera in raodum suut crucis, mo, bonis esse moribus videtur in saeculo at si rao- ;

eura semper habere coramonet meraoriara Dorainicae nachus fuerit eflFectus, culpisque ^' post modum
passionis. exigentibus regulariter fuerit inerepatus, protinus
CAPUT XCIII. probalur non esse quod videbatur "' . Qui enim hu-
De corona et tonsura monachi. milis videbalur et patiens, mox superbus invenitur
Corona deuique capillorumque tonsura eura essc ^ et impaliens. Quod si hoc iraputaverit ordini, tale
debere sacerdolem "' el regem demonstrat. Sacer- ^
est ac sidenarius dicaligni: Tu rae falsum fecisti.
dotes quippe in Lege milra tegebant caput ad sirai Non enim falsum "' eura fecit, sed quod erat osten-
litudinem cujus et huic caput raditur. Reges autem dit. non ordo male morigera-
Sic denique islura
corona utuntur '", ad cujus similitudinera, hujusca- tum effecit, sed quia hoc jam esset declaravit.
pilli tondentur'". RsiC itaque cohortantur '" eum, Non igitur ordinem sed seipsura accuset moresque
ut sacerdotis et regis gerat officiura. perversos in bonos corarautet. Nisi enim esse bonis

CAPUT XCIV. raoribus videatur, bona, si quae exterius "* agit,

De spirituaH saci'i(icio monachorum. parvipenduntur.

Officium sacerdotis '" erat in Legegenerisdiversi CAPUT XCVI.

pecora mactare ; hujus ergo similiter officium debet De interiori virtute et exteriori.

esse leonem irae et crudelilatis interficore, lupum Duo quippe virtutis sunt genera quae iuter se sic

rapacitalis, taurura ferocitatis '", vulpera aslutae. differunt ut corpus et anima. Unum enim interius

\ARIJE LECTIONES.
"' Esse arguat mss. A. 1 Vict. 13 ct Edit. Co/.eumcoarguat. '" Quia si posteanolueritesse, raagismj*.
Quod si postea noluerit esse, raagis Edit. Col. Quod si postea noluerit hoc esse, raagis. '"Habitu vel pos-
sessionc sive consuetudine mw. Iiabilu vel consueludine mss. Victor. Gemmet. et Edit. Colon. habilu vel
professioiie sive consuetudine. '"Quod enim vitera ms. Vict. 13 Quidenim vites. "^Vestes ut ms. Vict. 13
vesles nisi ut. '"Peccatorum comraonet manuscript. A. i peccatoremque commonet. '"Haec est enim ta-
laris tunica et polyraita quam filio suo Joseph fecisse legitur JacobPatriarcha mss. omitlnnt.
'" Eumesse
sacerdotem ms. Fic^ 13 e/ Erfi^ Co/.eura esse debere sacerdolem. ""'Coronis uluntur m.?. A. I corona
utuntur. '"Toduntur mss. e t Edit.Col. lodenhir. '"Coaclant m.ss. cohortanlur eum. '"Officium similiter
sacerdolis mss. ,4. 1 Vict. 13 et Edit. Col. officiura sacerdotis. '"Tantum ferocitalism»s. A. 1 Virt. 13 et
Edit. Col. laurum ferilatis. '"Vitia occidere mss. vilia in se occidere. '"Ui suae menlis regnum regal et
corporis. ms. Vict. i^iomiltit. "'Hinc enim ms. Vict. 13 hicenim. '^'Vel in ipsa professione ms. A.
1 omittit. "'Habitus monachalisms. 4. 1 habitus vel consuetudo monachalis. ""Eis imponantur mss. A.
1 Vict. 13 etEdit. Colon. eis imponuntur. "n^erum si rigorom arripuerit aliquo inslinclu Monachatus ;
culpisque mss. At si Monachus fuerit effectus, culpisque. "'Videbatur esse et mss. A. l Vict. 13 et Edit,
Col. videbatur et. '"Non autem falsum mss. non enira falsum. "^Si qua exlerius ms. A. 1 quje exte-
rius.
663 EADMERI CANTLARIEXSIS MONACHI C64

et invisibilc, aliud vero exlerius est atque visibile. A dobeaf more hortulani "*. Hortulanus quippe qui
Intorius namqiie est cliaritas, humilitas, patientia, plantare appetit horbas, prius lcn-a! et earum "" na-
benignitas, Cicteraque similia; cxlcrius vero, jcju- turam cousideral, ubi eas phintet. Nisi enim ter-
nare, oleemosynas dare, in oralionibus vigilare, la- r» et earum natura convenerit, (.rescere vel frucli-

crymari aliaque hujusmodi. At sicut corpus sine ticare uullatenus poterunt. Sic qui virlulura facere
"' eas sibi
anima non diu subsistere valet, anima vero sine vult plantarium, quo in loco sui plantet
corpore potest ""; sic exterius genus sine interiori est prtevidendum. Si enitn locus fuerit viliosus, et

non diu sabsistit; cum hoc interius faciat sine exte- ipsae virtutes in vitia redigenlur.

riori. Diu enim charilatem habere quis potest, CAPUT XCVIH.

eliamsi non jejunet, cum diu pro Deo jejunare non ^^ cedi/icante domum.
possit, si eumnon amet.Utlameuplerumquespiritus Rursus sic eum agere decet velut qui domum
raalignus corpus assumit illudque vegelando subsis- jediticare debet. Qui enim ffiditicium facere vull sta-
tcre facit, sicinanisgloriacor hominis intrat iiiudque
considerat terrae, quo scilicet
^^\^^ soliditatem prius
virtulis genus exlerius simulat. Sicut enimcharitalis fundamcntum firmum supponerc, parietem erigerc,
jejunare, sic ot inanis gloriafacit. At sicut corpus "* inhabitarc.
tectum superimponere, tutusquepossit
examinalum cito fetet, et contemnilur, sic exterius
g gi(, q^,; virtutum vult facere jcdificium, quo securus
genus sine interiori dcspicilur"'. Cumenimquispiam inhabitet ab insidiis dsemonura, quo in loco sui con-
jejunio quidem inlentus, sed irasci lacile videlur, si
struat illud"" sibi est prfevidcndura. Si enim locus
de jejunio laudetur ab aliquo confestim respondelur ^q^ vse
fygrit firmus, ncc tcdificiumdiu subsistere po-
ab allero Quis, inquit, de illius curet jejunio, qui
:
terit.Hoc itaque solum vcl terra bona "', est humi-
sic intlammatur "^ pro nihilo ? Si aulem frequentius jitas, cujus cunctis virlutibus congruit natura easque
manducaret, sed humiUs et patiens esse videatur ;si yeim firmum fondamentura sustentat.
quia non jejunat, ab ahquo reprehendatur '"', ilhco
CVPrT XCIX
ab altero respoudetur Bene ulique -»
779
ul manducet,
^^^^^.^^^^ ^.^ ^'^^.^ ^^^^{^^'^
: ..^
^^^^ ^^^^ vitiorum
'*"
promeretur, quia adeo paliens est et benignus
plena.
CAPUT XCVII. Non est in altum "' elevala superbia, sicut qui-
Similitudo inter monachum et hortulanum. jam pulant, sed demissa est, et vallis raaxima bes-
Sciendum est ad '" virlules tendenti quod agere tiis vitiorum plena, et cahgine lenebrarum densis-

V.VRLE LECTIONES.
"'Sine corpore esse potest mss.A. \ Vict. 13 etEdit. Col. sine corpore polest. "'Interiori, Deo et An
geUs dibplicet W55. c< Erfi/.Co/. inleriori, dospicitur. '"Sic inthilur pro ws sic intlainmatur pro. ''*Se"
liumilis el patiens esset, recte viderclur. Sed si, qui non jejunat, ab aliquo reprehendatur mns .et Edit. Col-
sed humiliset paliens videatur esse si quia non jejunat, ab aliquo reprohcndauu'
;
'"'. Benc utique ms- A-
1 bene, ait. ""Qui adeo mss. A. \ Yict. 13 et Edit. Col. aliquo rcpreliondalur. ''Bene ulique ms. A-
Edit. Col. scicndum •Adms.A. 1 vcrum sciendum ad. "*'Boni horlulani mss. A. 1 Vict. 13 etEdit. Col.
more horlulani. ""Terrae earum ??J5. i4. 1 Ficf. 13 terraj et eorum. '"In loco plantet ms. A. 1 in loco
sui plantel. '"Tutusque intus possit mss.il. 1 tutusque possit. '"(^ouslruat illud ms. Vict. 13 et Edit.
Col. constiluat illud. ''"Si enim ejus locus non m.-is. A. 1 Vict. 13 et Edit Col. si onim locus non.
Vel terra bona ms. A. 1 vel terra pura. "*'Non cst in altum c<c. usque ad Cap. 109. Vcrum quia etc. in
ms. lieccensi et San-Germani. Tandiu onim virlules alise subsistcre valeiit quandiu firinamentum
humililatis rctinenl. Ipsa namque vclut mons magnus in cujus cacumine lux splendidissima,
in valle vero profunda densitas est lenebrarum raagna, superius quoque j)orson;p multum honestae,
inferius vero in vailc multum maia; inhahilant bestiae. Sunt cnim disposili gradus (luibus a vallc
usque ad monlis racumcn ascenditur. Qui vero in valle nioratur, tcnobrarum densilatc caeca-
tur, a bestiis sKpe invadilur qui voro liincoxicns ascendere cooperit, ciuo altius ascendit, eo rare-
:

scentibus tencbris hix ei ciaroscit, besliae quoque perscqui eum ou)iltunt, iionestaeque personaj sibi ob-
viam veniunt. Cuni autem usque ad niontis cacumcn porvonerit, inlor ipsas porsonas, lucc clara quoscit.
Valhs ilaque profunda, superbia esf, (|u;e quo cxloliitur, infcrius jacot densitas voro lencbrarum cst ;

ignoraulia sui, id est cum (jui non agnoscit quod sil conten.ptibilis malae auloui bosti;c ^unt vitia, cos qui :

se ignorant conculcanlia. Gradus vero quibus ad monlis cacumon ascondilur, septom sunt humilitatis
^rradus quibus ad ejus perlectionem porvaditur. Qui ergo in valle supcrbiae commanons ost lenebris ;

iguoranlirn sui cft-calui', viliisque quihuslihet saepo conculr;itur. Qui vcro, rolicta suiierbia, iior humilitatis
gradus asccndere incipil, quo plures ox cis asrenderil, co ignorunlia rarescciilo aporitur sibi cognitiosui.
Vilia priiis non ul prius oum infcsianl; scd honoslff! porson;e, id est virlutos, oi appropitKiunnl. Cum autem
usr|ue ad sufiremiiiii htimilitalis gradum asrondoiit, iiilor ips;is virlules in claia sui co^jiiitione qtiicscil.
Priiiius itaquo huiiulilalis gradiis e>l quomque rontomptibilcm cognoscere se esse. Et quia sunt quidam
(pii conlomplibilos (piiilom se csso cognoscunl, >(vl indo noii dolciil soctindiis est dolorc so coiitcmptibilem ;

esse. Qiiia vorn sunt alii qui se csse contcmplibilcs dolent ^cd coiililcri noliint lcrlius est conlilori sc :

csse conlemptibilom. Et qiiia rursus alii qui se coiilemplibil(\scsse roiililoiilur, scd nolunl ul ita rredatur ;

quartus ot pcrsuadcro conlcmptibilcm sc essc. Vcrum qiiia (piidam coiitcmptibilem ipiidom voliint credi,
s*fd hoc sibi noluMl dici qiiintus ost pali ut diralur conlemplibilis
: quod (juia qiiidam palitmlur, sed ;

lanion p;ili noliinl ;il contem|)tibilitor tractentiir : scxliis cst ita jiatieiilor injiiriiiin siiscipore, quasi
commodiiin magiium iierel. Sed quoniam cx horum qiiidam itiviti paliuiiliir : scplimws csl amare
ut contcmptibililcr tractcnlur. Ubi postqiiam qtiis asrcndorit, clara est iii lurc, id cst in porfccla
^ui rognitiodc ; iiilcr honcsta quoqiic fioisonas, id p>t virltilcs, commoratiir, qtia' omncs hoc liumi-
litalis monlc, vclul aedificium quoddam fundanttir. IIujus douitjup htimililalis oinnes iili gradus sunt
665 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 666
sima. Nam quanto amplius quis superbia involvitur, A CAPUT CII.
lanto lucem verilalis rainus intuetur. Nec ciare ju-
Quod qui in Deum peccat omnem creaturam contra
slum ab injusto, quandiu iu tenebris, id est in caeci-
se excitat.
tate cordis sui jacet, discernere supcrbus potest '" Ex qua
;
non solum iram Dei promerui-
olTensione
sed quae sunl dislorta feque seclatur ut recta. Unde mus, sed etiam totam creaturam adversum nos
fit ul, in valle isla tenebrosa vitiorum , sit copia excitavimus. Etenim si servus alicujus a domino suo
quasi bestiarum crudelium mulliludo magna. Nam reoederet et inimico domini sui adliaereret, non
leones crudeiitalis, vulpes calliditatis, serpentes quo- sokun ipsum dominum exacerbaret, sed et toiam
que venenosae invidise, ranae garrulitatis et iracun- ejus familiam justissime irritaret. Cum igitur Do-
diae, cselera etiam vitiorum animalia solenl ibi abun- minuin creatorem cunctorum offenderimus, adver-
daro. Quae quanlo plus cuique familiares habentur,
suni nos omnem creaturam, quantum spectat ad
laiito minus quam sint crudeles videnlur. Consue-
merilum noslrum , in iram coramovimus. Potest
tudo enim vitii est ut non facile videalur ab illo qui ergo nobis justa consideratione terra dicero : Non
eo premitur, sed mox ut cessaverit et ab eo sealie- debeo vos sustinere, sed potius al)sorbere, quoniam
naverit, tunc demum considerat in quanla fo^ditate
a Creatore meo non limuislis peccando recedere el
et miseria jacuerat ''"',
et quam graves morsus ma-
B inimico ejus, diabolo srilicet, adhaerere '''*.
Potest
aruna bestiarum toleraverat '".
etiam cibus dicere et potus : Non meruistis ut vos
CAPUT C. pascere debeamus, imo polius ut confusionem et
De monte humilitatis et septem gradibus ejus. necem vobis prajparemus. Ab illo enim peccando

Humilitas autem mons maguus est, in cujus sum- recessislis, per quem nec ales esurit. Sol quoque :

raitate lux est non modica, et honeslarum persona- Vobis ad salulem non debeo lucere, sed, ad vindi-
rum, id sanclarum virtutum pulcherrima tur-
est ctam Domini mei, qui est lux hicis el fons luminis,
ba. Sed quicunque ad hunc "* pervenire desi- penitus coercere. Sic et singula quaeque creata '"
derat, necesse est ul per gradus quosdam ascen- contra nos possunl surgere irrefragabili ratioue.
dat, si hunc montem agnoscere el inhabitare af- Proinde expedit nobis humihari, ne, diu dilata vin-
fectat. dicta, tanto acrius adveniendo mala nostra puniat
CAPUT CI. quanto diutius loleraverit
^5« quod puuire poterat.
Primus gradus humilitatis. Ut ergo hurailiemur, quid simus, quid nati "" fue-
Primus ilaque gradus in monle humilitatis, est rinius, vel quid fecerinuis, mente pertractemus, et
cognitio sui. Hunc unusquisque sic debet liabere ut nos viles peccatores nuiitoque supplicio dignissimos
se inferiorem omuibus judicet, imilans '" Aposlo- Q foi'e cognoscemus. Qui se ergo talem judicat, jam
lum, qui se omniura suorum coapostolorura dixit esse ii prirao gradu humihtalis stat.
minimum (/ Cor. xv, 9). Nam si esset aUquis homo,
CAPUT III.
qui ita peccasset ut dominus ejus sibi justo judicio
Secundus gradus humilitatis.
pedes manus amputare, oculos eruere, et tolum
et

corpus dilaniare posset, nec tamen faceret, sed ex Secundus gradus est dolor. Nam sunt nonnuili
sua misericordia illum loleraret, vehementer se do- qui se peccatores esse cognoscunt et fatentm" "',
mini sui debitorem cognoscere deberet, et eo magis sed nullum inde dolorem habere dignoscuntur ; qui-
humihari quo se minus perpenderet meruisse a do- bus necesse est ut doleant, si veniam mereri deside-

mino Nos igitur Dominum nostrum in

sic tolerari. rant, quia non valet ad salutem ut se cognoscat quis
multis oifendimus omnes {Jac. iii, 2), et in tantum peccatorem, nisi inde habeat et dolorem. Nam si

ut nos ex vindicla justitiae sus merabratim posset domino suo aliquis peccaret, et inde dolorem non
diianiare, aut jugi languore in praesenti alHigere, haberet, quid putas dominus ejus de eo diceret "" ?
aut poenis postraodum a^ternis tradero. Quomodo ei offensam posset dimiltere, quandiu

VARL^ LECTIONES.
necessarii, sicut a simili perspicue potest videri. Si enim dominus quispiam servum haberet quem pro
culpa sua tradere morli deberet, positaque ratione cum co, servus culpam occultare velut in tenebris veilet,
vel si cognosceret, non inde doleret, aul si doleret cornm aliis, domino licet jubente coufiteri nollet, aul
si confilcretur, persuadere nollet ut hoc ila crederetur, aut si vellet culpabiiis credi pati tamen nollet ut ,

diceretnr culpabilis, aul si lioc sibi pateretur dici, non tameu pali vellet ut sicut culpabihs tractaretur, aul
hoc palicus non ita Iractari amaret, licet hoc velle dominum sciret, non ei profecto culpam illam Dominus
dimitleret, imo magis iniquum servum eum puniret sic nec nostras nobis culpas Dominus dimittet, si non
:

nos gradibus iisdem humiliaverimus sicul ipse jubet.

"' Superbis potcsl mss.
Vict. 13, et Corb. 307 superbus potest. Edit. Col. superbos potest. "' Jacuerit
ms. Vict. 13 et Corb. 307 jacuerat. '" Toleraveril mss. Vict. 13 et Corh. 307 toleraverat. "" Quicunque
ad hunc m$. Vict. 13 et Edit. Col. qui ad hunc. "" Jndicet imilaus ms. Vict. 13 et Edit. Col. judicot, essc
iniitans. " :

Diabolo servire et adhaerere ms. Vict. 13 et Edit. Col. diabolo, scilicet, adhasrere ms. Corb. 307
diabolo adhserere. "' Sic et singulte qugeque crealuia^ mss. Vict. 13 et Corb. 307 Sic et singula quseque
creata. "« Diulius loleravit mss. Vicl. 13 et Corb. 307diulius toleravit. "" Quid vel quales nali
mss. Vict.
13 et Corb. 307 quid nati. '^" Esse cognoscunt et fatentur, sed ms. Corb. 307 esse fatentur, sed ms. Vict.
13 et Edit. Col. esse cognoscunt, sed. "' De eo dicere mss. et Edit. Col. de eo diceret.
 .

667 EADMERI CAXTLARIENSIS MO.NACHII

668
eum de offonsione sua *"•
nequaquam
rem habere? Ridiculum
scirei dolo- A nim pura est confessio, si eam sequitur voluntaria
poliiis quam aliud videre pei-suasio.
tur, veniam pelerel de hoc unde se non
si
dolere CAPUT CVl.
fateretur •»'. Necesse est eoim ut
dolorem Imbeat
quisquis de perpetralis culpis veniam Quintus gradus liumilitatis.
consequi desi-
derat. Quinto igitur gradu '"•
confessio apponatur, ul
scilicelqualem se quis cognoscit dolel, confitelur el
CAPUT CIV.
suadet, talem quoque se ab aliis concedat judicari.
Tertius gradus fiumilitatis.
Deinde soquilur confessio, qua qualiter '" Sunt enim plerique satis semelipsos judicantes, sed
se pec-
cator cognoscat et
nequaquam possunl ab aliispati judicari, viluperari.
doleat conHteri studcat. Multi
enim sunl qui se peccasse cognoscunt Qui ut ad "" montem verae humilitalis ascendant,
et dolenl, n
•'"
tamen celant, quoniam quidem hoc iis necesse est ut sicut semetipsos despiciendos
confitcri eru-
bescenles non audenl. El quia judicanf, sic ctiam alios, si se judicando despexe-
sciunt confessionem
ad salulem necessariam fore, rint, tolerare scianl. Qua in re '" opus est patientia,
ita in cordibus »" suis
quse sexto ioco est apponenda '".
corara Deo poenitent et illi confiteri proponunl
,

mulloque majorem pcpnilenliam agunt CAPUT CVII.

quam si con-
fiterenlur eisque injungerot
aliquis sacerdoUim. Ve- B Sextus gradus humUilalis
rum in hac re penitus decipiuntur, Haec unicuique familiaris &ic csse debet ut
itaijue
quia nullus Deo
quidquam confilcri polest quod quandocunque '" oi ali(|ua injuria fil, ita eam sus-
ipse ignoret. Omnia
enim ei nuda sunt et aperta {Hebr. iv, 13). Vult cipiat j)alienler quasi commodum sibi magnum
ilanue Deus et quicunque ei peccaveril, ac si ipse fieret. Profeclo si aliquis servorum alicujus discreli
nescirel, ita suo loco hominis peccassel et, dum exinde
alii nescienti confitcri ne di^- , sibi fierent
simulel, qualenus hoc multa; moleslia?, noo reclamaret, sod potius
judicio manifeste comprobet juste
qui, si Deus •"•
hoc ignoraret, ipse veraciler ei mani- apud dominum miseri-
lalia pati se diceret, cilius
festarel. Ad hoc, si is qui raajorem pcenilentiara ex cordiam inveniret.Nos ilaque qui multa conlra
proprio arbitrio non confessus vult Creatorem noslrum commisimus
agere quam ali- lanto sludiosius ,

quis, si confiteretur, humiliari debemus quanlo magis indulgenlia ejus

vellct ei imponere, putat
majus qui se fecisse ex propria voluntate nos indigere videmus.
quam si
confiterctur, penset apud se quid CAPUT CVIIl.
sibi plus consti-
lerit, au confileri et parvam pa>nitenliam agere, an Septimus gradu^ humilitalis.
sme confessione sponlanea volunlate longo tempore Nec solum absque murmuratione pati debemus
poenitere. Cumque magis eligit '"' sed ut etiam graviter puniamur ad vin
pcenitentiam gra- C moleslias,
tis protelare "" quam
reatum suum per confossionem diclam Dei amemus. Amor enim supremus montis
manifestare, agnoscat pro certo quia nondum humililatis gradus esse videlur, quoniam lunc qui-
vere
confessioni illam suam spontaneam poenitenliam, dem esl Deo grala salisfactio, cum in ejus monte,
quamiDet gravis '" fuerit, adaequavit, quoniam qui satisfacit, nulla inanet murmuralio, sed pia ju-
quidem necdum sibi tanlum constilit graviler ciara
giler forvet dileclio.
pa-niiuissequantum confessionem, cui eam facere
C4PUT CIX
debuit, fecisse.
Quare minus est semper qaemlibet
necapitulatio graduum hmilitatis. '
grayiter sme confessione pcKnitere quam puro ex
q.oj auicm superius d.lalc per parles ostendi-
corde confossionem facere.
mus, nunc eadcm breviter et summalim sub excm-
CAPUT CV. plo colligamus. Si enim dominus quispiam servum
Quartus gradus humilitatis. haberct, (piein pro culpa sua tradere morti debcret,
Cura itaque Ires gradus in moule humiiitalis lia- positaque ralione cum eo, suam sen-iis culpam
beamus, sequitur persuasio quse unicuique habenda occulUuo, volut in tenebris, vellet ; aut si cognos-
est, quartus videlicet jam praolibatae virtulis gradus. cerel (quod esl primus humilitalis gradus) non indc
Cum enim
v,„..., nccessarium
..v^v^vcoaiiuru sit
311, ut
iii confitcamur,
uijmiimiiur,
(. scicn-
scicn dolerel
doierei ; aui
aiil si cioiorei, Cquod esi
doleret ((juuu esl socuiiuus^ coram
secundus) coraiii
(ium est (piod ila confileri debemus, ul hoc ipsum ^ aliis, domino licct jubcnlo, confileri nollet ; aut si

quod confitemur, ita esse persuadeamus. Tunc ete- confiteretur (quod est tcrtius) persuadorc nollet ul

VARlJi; LECTIONES.
""•
Pro oflensionc t>ua ms. Vict. 13 de olTcnsione sua. "" Unde ^o nou dolorc falcrelur ms. Vicl.et KiiH.
Col. unde se dolcre noii tal(?retur."" llt scilicel qiialilor mss. Vict. 13 V.orh. 307 tr/ Edit. Col. (juia quahlor
*" Foro, in conlibus
ms. ^ict. \^ et Kdit. Col. foro.ila in conlibus.^" Quod si Dous mas. Corb. .\01
Vicl. l.i ct Kdit. Col. Qiiia «^i Doiis. '" Magis clogil ms. Vicl. 13 lUHgis eligit. "" IVoiiilontiam prololare
mt. (Jnrh. 307 iict. 13 ct Edit. Col. pueiiilonliain gratis protoiare. *"'' Q«iaiiluin(unquo gravis mss. Lorb.
307 Vict. 13 ct Edit. Col. (piamlibel gravis. "" l.;ilur gnului m.?.v. Vicl. 13 Corb. 307 et Edit Col. igilur
gradu *"* Qiii onim ad mss. Vicl. 13 ct Corh. 307. Q.ii iil ad. "" Asi^cndmil iis noctsso mss. Vict. 13 Corb.
307 «/ Edit. Cnl. ascendanl, nocosse. "' Quaro opus mss. Vict. 13 Corh. 307 ct Edil Colon. Qna in re.
*" lCit «xponeiida el appon..'11(1.1
»i??, Vict. 13 Corh. .07 et Edit. Col. cst apponcnda. '" Ut quaiulocuiique
mt. Vicl. ul quanluncunque.
669 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 870

hoc ita crederetur; aut si vellet inde culpabilis A generat mala. Virtus vero illius semper debet al-

credi (quod est quartus), pati tamen nollet, ut dice- tendit, quia ejus consideratio contrarium facil '" :

retur culpabilis ; aut si hoc sibi dici pateretur (quod ipsa namque peccatorem converti, pcenitentem poe-
est quintus), non taraen pati \ellel ut sicut culpabilis nitere, raagis tentalum tentalioni resistere, non ten-
tractarelur: aut si hoc patiens "* (quod est sextus) tatum sic permanere, justum humiliari , diligentem
non ita tamen tractari amaret (quod "' est septi- magis "' diligere facit. Alterius igitur virlutem,
mus), licet hoc vclle dominum suum sciret, non ei non vitium, suumque vitium, uon virtutem, attendere
profecto culpam illara dominus dimillerel, imo magis debet quisquis ad culmen humilitatis ascendere
ut iuiquura servum eum puniret. Sic nec nostras studet.
nobis culpas Dominus dimittet, si non nos gradibus CAPUT CXII "".
iisdem hurailiaverimus, sicut ipse jubet. De duabus sororibus hunc montem custodientibus.

CAPUT CX. Hujus autem humililatis pulcherrimi montis duae

Quomodo unusqiiisque se minorem omnibus putet. sorores sunt custodes, verecundia scilicet quse est
Verum quia nonnunquam ideo extollimur quia apud Deum, et verecundia quse cst apud homines.
nos non recte comparamus, videndum est nobis
aliis Nam cum tentatur aliquis, si anle menlis suae

quo id modo facere debearaus. Si cnim nos aliis B oculos has duas sorores firraiter reduxerit, hanc fa-

volumus comparare, ea tantum debemus conside- cile superare poterit. Sic enira sibi ipse loqui

rare "' quse a nobis sunt in nobis '", non a Deo debet.
quasi priBstita nobis '". Sic namque agit, qui de CAPUT CXIII.
bonis a Deo sibi prsestitis '^'
super aliura extollitur, De verecundia quce est apud Deum.
velut qui vestibus alienis indutus gloriatur. Nod ergo Si ego hoc peccatuni vel illud facere, quoniodo
hasc aliorura bonis comparare debemus, sed mala ante Deum et sanclos ejus angelos, qui me vi-

tantum nostra, quje a nobis in nobis '" liabemus. dent '", oculos meos levare potero "? Quid dicam,
Quod si fecerimus (mala videlicet nostra bonis alio- cum reatum '" meum oranis "" creatura videbit ?
rura ut conferaraus) in nos '" inferiores esse caele- Angeli et diaboli '" me accusabunt. Nequaquam
ris omnibus nobis ipsis videbitur. Quod contra, quia peccabo, imo propter te, Doraine, morle afficiar tota
'".
superbi faciunt, etiarasi sint omnibus deteriores, die custodiamqne vias meas, ut non delinquara
cunctis tamen se judicaut esse raeliores. Sua enim Sic sibi "' unusquisque proponat, sic semetipsum
bona tanlum altendentes, aliorum malis coraparant, "'.
consideret, sic se ab irruentibus bestiis eruet
quorum raala nullatenus considerare deberent. Sed considerandum quia verecundia quae est ante
Deura '", seraper est libera et custos fidelis,
CAPUT CXI.
Quod obsit consideratio alterius peccati. CAPUT CXIV.
Consideratio namque, vel cognitio alieni peccati, De verecundia quoe est apud homines.
mala multa in diversis parit. Si enim peccator est Verumtamen ilia quae esl apud homines verecun-
qui alterius culpam considerat, malo illius exeraplo dia nunnunquam fallax et latro pessima est. Solet

in suo peccato perseverat; si vero poenitens a pec- enira contingere ut aliquando mentera alicujus, ubi
cato, a poenitentia frigescit eodem exemplo. Quod si jam saepe dictus mons hurailitatis Cbt consliluendus.

eodem peccato, vel etiam aiio "* tentabalur, faci- hircus luxuriae, lupus rapacitalis, vel alia quaelibet
lius illius exeraplo superalur. Si autem tentalione vitiorura bestia, tentet irrumpere '" ;
quara cura ve-
carebat, eo ipso tenlatur quod vitium illius consi- recundia, quae apud horaines ne intraret prohi-
est,

derat. Si vero est justus "' ;

praeferendo se illi, in bere deberet, sic sibiraet ipsi inlerdum male consu-
superbiara extollitur, quera si diligebat in Deo nunc lendo loquitur. Magna erit, inquit confusio, si huic
eura incipit habere odio '". Non ergo facile consi- tenlalioni luxuriae, ut poslmodum sciatur, aditum
deranda est alterius culpa, cujus consideratio tot dedero. Sed nullus hominura hoc videbit, et ego benc

VARI^ LECTIONES
"*Aut si hoc pateretur ynss. Vict. 13 Corft. 307 et Edit. Col. Aut si hoc patiens. '" Amaret
aut amare non posset (quod mss. Vict. 13 Corb. 307 et Edit. Col. araaret, quod. "'' Deberaus con-
siderare ms. A. 1 attendere debemus '" Quae nobis sunt in nobis mss. quae a ncbis sunt in nobis.
.
"' Prae-
stita nobis mss. prseslita sunt nobis. "' Sibi collalis etpraestilis mss. ei £di/to. Co/on. sibi praestitis. "" Quae
a nobis sunt, in nobis mss. quse a nobis, in nobis. '" Fecerimus, mala videlicet nostra bonis aliorum ut
conferaraus, nos niss. fecerimus, nos. '" Vel etiam alieno to^'5. Edit. Col. vel eliam alio. ^" Si vero justus,
mss. si vero est juslus. "* Quera si diligebal, nunc eum incipil odio habere mss. quera si diligebat in Deo,
incipit eum habere odio m. /iLl qui si diligebat eliam in Deo, nunc eum enim incipit habere odio Edit.
Colon. quem si diligebat etiam in Deo, nunc eum incipit habere odio. '" Per contrariura vadit ms. A. 1.
per contrarium facit ms5. Bec.'contrarium facit. "* Diligentem vero magis ms. A. \ diligentem magis.
"' In ms. A. i omillitur hoc Caput cum subsequentibus usque ad Caput 117 cujus similitudinem aliis
etiam verbis exprimit. "' Qui me videiit m. Vict. 13 qui hoc videnl. "* Cum peccatum mss. Vict. 13
Corb. 307 et Edit. Col. cum reatum. "° Meura in die judicii oranis mss. Corb. 307 Vict. 13 et Edit.
Col. meum on)nis. "' AngeU id est diaboli ms. Vict. 13 Corb. 307 et Edit. Col. Angeli el diaboh. '"
Meas ut in anima non delinquim Edit. Col. meas ut non delinquam. '" Sic igitur sibi mss. Corb. 307
"Vict. 13 et Edit. Col. sic sibi.? "* Bestiis eruat 7ns. Vict. 13 hostibus erual ms. Corb. 307 bestiis eruet.
•" Anle Deura ms. Vict. 13 apud Deura. '" Tenet irrumpere ms. et Edit. Col. tentet irrumpere.
671 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 67«
celabo meipsum, ncc amplius erit cognitum. Moclice A exsecralur, ecce fallax
soror fallaciter eam ple-
nunc vohiptati ronscntiam, et, ciim voluero, nie rumque sic consolalur Eia, quare lantum doles? :

melipsum corrigam. Ac deinde poenitendo salis me- Cur lot tantisque lacrymis teipsam affligis? Gravius
lior quam modo sum ero. Multi enim poJt ruinam le ille '" vel ille peccavit, el vcniam oblinuit. Hu-
surrexciunt, el postmodum meliores fuerunt. Sic manum est peccare, nec tanti ponderis est pecca-
nimirum verecundia quse csl apud homines, malo lum quanli facis illud. Tahler malc consulendo,
suo oon^ilio nonnunquam falliiur et falHl, et malain dolorem lenlat lenire. Sed fideiis cuslos, quae se
vitii bestiam in monlem, queni tueri debcret, sub- roram Deo formidat accusari, sicul fallere nescit,
intrare perraittit ;
quae cum intrare pennissa fue- sic mahim consilium admitlere conlcmnit. Nam
rit, non facilc expelli poterit. Nam si is qui scelus commissa et dolendo plangit, et plangendo indesi-
commisit, confiteri aliquando voluerit, ca cogitatio, nenler sui condiioris indulgenliam qucerit, alque
quae prius promiltebat ei quod se emendaret mox ut locum suum curiosius deinceps cuslodit.
voluisset, post perpetratam culpam dicil Quomodo :
CAPUT CXVI.
contiiebor? Qua fronte reatum meum aperiam ? Non Quod non semper misericordia Dei debeat cogi-
amphus lionorem habebo, si mo manifestavero, sed tnri '".
qui modo apprelior, omni lcmi)ore vilis ero. Quid Nolandum esl igitur ([uod lempore '" tontationis,
g
igitur faciam ? Salurabor voluptuose vivendo, non- anle perpetrationem culpa>, nunquam misericordia
dum viam juslilia} tenere valeo "'. Eccc quomodo Dei debet cogitari ; sed justitia et judirium ejus,
miser homo dccipitur "'. Quam callide viucilur, furor ot indignalio illius. Ilac debent pensaii '",
quam astute superatur Ipse namque humililatis
I hajc anto mentis oculos reduci, liaec sffipenumero
monlem paulatim proficiendo slatuit ipse custodes ; cum magno horrore relraclari debent. Quando quis
ejusdem montis constituit, ipse custodes eosdem a tcnlalur, non dobet diceie : Misericordia Domini
propugnaculis monlis expulit ipse postmodum se- ; magna esl, sed lioc potius Ilorrendum est incidere :

raetipsum male mancipium liostibus

custodiendo in manus Dei viventis (Heb. \, :5l j. Quando appetitus
suis Iradidil. In me siquidem est unde cum Dei luxuriae quemque pulsat, uoncogitet lunc Quacun- :

gralia proficio, in me eliam undc deficio. Non mihi que die peccator ingemuerit, omnia pecrata ejus
proficiendi aliquis vim facit. Non ad defectum ali- oblivionitradentur{Ex.ech. xviii,21), sedpotiussaope
quis me venire cogit. Suggerit Deus, suggerit ratio, recogitando traclet quod malcdiclus omnis qui pec-
suggeril virlus ut recte vivam ; et est in me niateria catinspe; etilludlsaiae ; Vce genti peccatrici, populo
arbitrii, scilicet libertas, et hoc facere '" possum, gravi iniquitate, filiis sceleratis, semini nequam
si volo. Vcrum e contra suggerit diabojus, suggeril (tsa. 1, i). Si aulem per injuriam fiierit peccali
appelilus et vitium ut voluptuose vivam, et habco admissio, lunc demum Dei miscricordia propensius
potestatem hoc faciendi '" , sed contradicerc c>l cogitanda, ne desperatio veniae superveniat.
nolo •". Tempore itaque tentationis, modis omnibus unus-
CAPUT CXV. quisque debel conari '" ne superelur. Quia licet
De consultatione '" dunrum prcfdictnrum sororum. Deus veniam promiserit poenilcnli, non tamcn spo-
Sciendum esl quod verccundia '" quae est apud pondit delinquonti, ut ei daret voluntatem pivni-
homincs, intcrdum fallat, multisque modis per eam tendil. Cum aulem quod Dei graliam
cerlum sil

audilus nobis vitioruni fiat. Verecundia quae esl promcretur quisquis declinat a malo et facit bonum,
apud Deum, nec fallit ner fallitur. Haec elenim et iram ot indignalioncm '" inrurrit omnis (pii

quando ad monlem revocatur, postea et locum operalur pecralum, magnoiiero curandum est ut et
suum, videhcet humilitalis, quem luori deberet, vilia vitemus et virlulibus adhaereamus.
fallenle .sorore sua, vitiis subversum, (juasi porco- CAPUT CXVII.
rum rostris disjeclum *" invenil ; vclicmenler tur- Qura comparatio sil intcr ascendentcs.
batur, dolet, ingemil, stepe eliam lacrymas fundil, Tria sunt necessaria ascendenli, iniiO(-enlia, be-
misera miserabililer '" secum quaerit qualiter bc- neficium, prselatio. Innoccnlia lalis esse debel, ui
stia inlravii funesla, quae fuerit rausa, quod exor- nulli noccal ; benoficium, ul omnibus prosil;praB-
dium , (piisve aditus. Et dum illam vchemenler latio, ut se inferiorem '" omnibus jiidicel. Undo

VARI;E LECTIONES.
•" Tenere vhIco ms. Vict. i:\ tonero volo. "' Ilomo in his docipiliir mss. Corh. 307 yicl. i:i et Edit
Col. homo •" Quod cl lioc lacere m«. Corh. :!07 ct lior laccro nis. \ict. 1:! et Edit. Col. (piod
(loripilur.
lioc farorc. '" Pole^latem lioc faricndi ms. Vict. \:\ ct Edit. Col. possibililatem lioc facieiidi vis. Corb.
:UJ7 poloslalcm faciondi. '*'
Sod ronlradircro nolo m.^. Corb. :U)1 si conlradiccro volo. "' Coiifabulalio
ms. iict. \:\ et Edit. Col. do ronsullalione. '" Qiiod vcivrnndia m.<!s. ct /Cdit. Colon, (juia vorecundia.
***
I)('jortum I'Jdit. Col. (li^jrcliim ms. Vict. 13 (li.ssocinm. '" Fmi(lil misrrabililrr mss. Corb. :\01
Xict. V.\ et Edit. Col. fiindil, iiiisora iiiisciabilitcr. '" Ciiaviiis ille »!.<;.?. graviiis le ille. '" Qiiod lcn-
lationis leiii|)ore non sempcr misorirordia Dei dcbont
rogilari mss. Vicl. \:\ Corb. "Ml et Edit. Col.
Oiioil iioii sem[icr misoricordia
dobeal cogilari. "* Qiiod lomporo ms. ct Kdit. Col. ijuia lemporc.
iJei
•" Hipr [icnsari mss. et Kdit. Cnl. Iia-r debcnt pensaii. '" Delict vclicmcnlcr roiiari mss. Vict. V^ Corb.
.'107 fl Edit. Ciil. debcl coiiuri. *'' VA irain ol inlignalioucm m. Vict. \\ ot iiam iiidignalionis. "' Omni-
bus infenorem mss. Vicl. \:\ Corh. :U)7 et Edit. Col. omnibus iiliis iiireriorcm.
673 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 674
Apostoliis : Superiores invicem arbitrantes {Philipp. A in fraterna charitate tenere debemus, ut sic quasi
II, 13). HsBC Iria debet unusquisque aliis impendere, quamdam coenoxeniam spiritualem portemus. Nos
el nihil lioruin sibi ficri ex debilo exigere. Nam si enim in excelso monte, in ccelesti scilicet patria,
servus alicujus domino suo in mullis peccasset, non domum nobis aedificare satagere debcmus, quae sola
solum iram domini provocaret '" , sed etiam om- virtutum operalione construilur ad quam humili- ;

nium conservorum suorum indignalioncm incurre- lalis gradibus ascenditur. Qui gradus necesse est
ret et si aliiiua injuria ei inlurim ficret, non juste
; ut fianl per innocentiam, beneficium et prijelalionem,

conqueri deberet. Dicit aliquis : Innocentiam el scilicct, ut nulli noceam, omnibus serviam, et ul
beneticium aliis libcaler iinpendo, scd me omnibus quemlibet mihi ipsi praeferam. Cum haec aliis fre-

aliis inferiorem credere nequeo ; sunt ctenim lio- quenter exhibeo, mihi
exhibila non fuerint,
etsi

raicidae, adulteri, latrones, et hujusniodi. Ad hoc. Gradus pergendi in monlem vir-

palien'.cr lolero.

Quicunque comparationem facis inler te et alium^ tutum, ad domura coelestis patriae, mihi congruos
noli ponerc in trutina "* quod tuum non est imo ; beneporto. Si autem
facio, et caenovexiara aliis hcec
quod luum est, vidclicet nialu tua, cl postmodum impendere delrecto, quasi dorsum rontra dorsum
bona sua. Talis coinparatio, vcl lalis consideralio verto ; dum illum pergentem, et quasi anleceden-
semper sit inler ascendentos. Si quid vcro boni in lem subsequi deberera, faciem vertendo. At si
g illi

te videas, non tibi, sed Deo imputes. Unde Apo- mihi haec quasi per debitum fieri quaero, et ille quod

stolus : Quid habes quod non accepisti ? Si autem postulo facit, quamvis non libenler, quoniam exigo,
accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis ?[ICor. quasi facieni conlra faciem in subvectione *" coeno-
IV, -). vexiae verlo. Cura vero '" exigo, et ille quod exi-

CAPUT CXVIII. gitur denegat, quoniam illum per exactionem irrilo,

terga vertimus ad locum. ad quera ire debemus, et
Similitudo inler ccenovexiam et charitatem.
facies undc procedimus. Sic istis tribus modis quj
Sic igilur debemus innocenlia, beneficio, et prae-
cocnovexiam portare salagit, plerumque lites et dis-
latione '" uti in faciendo et rccipiendo, siculi usua-
cordias sustinebit. Faciem ergo, hoc est inten-
liler portatur coenovexia. Quippe qui iilam "* sub-
Monom, semper habeamus super innocenliam, be-
eunt '", facicm "' ad locum quo tendunt ; ad lo-
neficium el prslalioncm, ut illa omnibus indepen-
cum autem unde veniunl, dorsa verlunt. Tribus
"' aliis daraus, el a nullo eadem requiramus. IIoc enim est
enim modis potcsl, sed non convenienter,
ad illa terga vertere, videlicet ad praesenlia el ad
portari, videlicet, ul facies sinl contra facies, vel
labenlia, facies vero ad futura ct ipsa perpetualia.
dorsum contra dorsum, vel facies ad locum unde
procedere '"*',
terga vero quo ire debeant, conver- q CAPUT CXIX.
tantur. Et notandun quod non minus quam duo- Similitudo inter qualitates ccrporis et animce.
bus coenovexia in operando portalur ; nec charitHs Sicut qualiialis '"corporis, sic etiam genera suiit
(quam per ccpnovexiam volumus significari) minus duo qualitatis anima^. Qualitas quippe corporis ali-
quam inter duos haberi polest. Si ergo in monle quando subitanea, aliquando vero est continua.
aliquo sedificarent sibi liomines plures domum, et Subitanea, ul '^''
cum repeule repentina infirmitate
de valle oporterel lapides, c<emenlum et alia quae nigrescit, vel verecundia erubescit, sed mox hac et
ad aedificalionem domus perlinerent, coenovexiis ilia transeunle, ad colorem prislinum homo redit,
sursuni '" in montem porlari si, inquam, illi : Continua, ut cum assiduam patilur «" infirmilalem,
porlitores inslrumentura illud ila accipcrent , ut quae sibi continuum parit pallorem. Sic animte qua-
uterque sibi dorsum, aut faciera vcl dorsa qno ten- ptas aliquando subitanea, aliquando vero conlinua
derent, faciesvero verterent undeprocedere vellent; est. Subitauea, ut cum irruente subita tentatione,
et dum sic ire compelenter nequirent, verbis liligare subito in peccato nigrescit, sed slatira per confes-
inciperent, et de litigio "* ad pugnos cl capillos sionem et poenitentiam ad priorem pulchritudinem
venirent, deinde ad arma : rogo, quid diceret ali- redit. Conlinua, ut cura assidue in peccato jacet,
quis prseteriens, si sic hos hac de causa pugnantes p> per quod et assidue ante Deum deformis apparel.
invenirel '?
Utique quod insanirent. In nobis igitur H«c autem genera duo qualitalis animae genera
hsec omnia consideremus, quia talem habitudinem sunt duo indignitatis sute. Quid indignus est secun-

VARL^ LECTIONES.
Iram Domini provocaret mss. Yict. 13 Corb. 307 et Edit. Col. iram Doraini. deserviret. '" In
»5»

raedio seu Irutina mss. Vict. 13 Corb. 307 et Edii. Col. in Irutina. '" Sic igitur debemus innocentia
beneficio et praelatione etc. Im ms. A. 1 contrarius ista ponuntur. "° Quippe illam, qui ins. Vict. 13
quippe qui iliam 7ns. Corb. 307 quippe jlli qui. *" Subvehunt ws5. Vict. 13 Corb. ^Ql et Edit Colon.
subeunt. "' Faciem habent mss. Vict.13 Corb. 307 etEdit. Col. omittunt habent. "' Tribus autem mss.
Vict.XZ Corb. 307 et Edit. Col. Tribus enira. '" Unde procedunt mss. Vicl. 13 Corb. 307 et Edit. Col.
Unde procedere. '" Camovexia sursum ms. Vict. 13 et Edit. Col. coenovexiis sursum. "* De litigio
ms. Victor. 13 et de liligio ms.Corb. 307 litigio. '" In subvectionem mss.in subveciione ms. et Edit. CoL
in subjectione. '" Cum ergo mss. et Edit. Co/. cum vero. '" Sicut qualitales Tns*. A.l
Vict. 13 Cort».
307 sicut qualitatis. '" Subitanea est ut mss. A. 1 Vict. 13 subitanea, ut. "" Assiduara quis patitur mss.
A. 1 Corb. 307 etEdit. Col. assiduam patitur ms Vict. 13 assiduam homo palitur.
678 EADMERI CANTUARIENSI§ MONACHI m
dum subilaneam qualitatem, noa ideo lamen ad A infirmilate "' detentur insipienlcr agit s: sibi rus'o-
judicium sibi assumit Christi corpus el sanguinem. diam adhibere destilerit, quia aliquolie' dhibita,

Qui vero secunJum conlinuam qualilatem indignus slatim a teutatioue liberatus non fuerit.

assislil'", ille ad judicium easibi assumil. CAPUT CXXII.

CAPUT CXX. De appetitu, et quidintersit interappctitumct volun-
De cordis inimunditiis. tatem.
Noverit quoque qui suam discutere intendil infir- Nullus namque appetitu vitiorum prorsus carere
railaiem, Iria esse gencra immunditise cordis. Pri- potest, sed eum vice appelitus veroe commoditatis
mum namque genus est amor non amandorum, quasi naluraliter rctinet. Poslquam enim liumana
vcluli luxurice et similium. Secuudum vero est natura perJeclam beatiludincm amisit, perfectam
odium eorum quse odio non dobent liaberi, sicut quoque sui commodilatem perdidit. Semper tamen
er,t odium alienae
prosperilatis. Terlium autem nec naluraliler afieclionem '"'
ejusdem commoditatis
amor, nec odium, sed qusedam cogitalionis vani- habet. Et quia perfectara commoditalem haberc
las ut cum cogitamus unde iste veniat vel quo non nec perfeclai coramoditatis appetitum
ille potest,

vadat. amillere valet. Habel itaque appelilus ingiuviei et

B kixuriae, aharumque falsarum comraodilytura,
CAPUT CXXI. ot

pcr hos incedil quaerendo illam perfectam commo-

Similitudointer corporis etanimce infirmitates.
dilatem cujus appelilum retinel naturalem. IIos
"' duo esse genera infirmi-
Rursus attendeudum '""^
autem appetilus diabolus accendit aliquando per
atis animae, quemadmodum suul infirmilalis cor- '"•
falsas commoditates, voluntali ahquod
et per eas
poreae
'"°. Corporis namque iufirmitas aliquando
peccatum suggerit, aliquando vero per semelipsum
test quasi infirmitas naturalis, aliquando ve;o est
ipsi volunlali persuadet, ut eosdera appetitus ad
casualis. Quasi naluralis naraquo est, ul si cui ab
peccandum incitet. Ut cum
ebrioso, qui ampHus
bominis infanlia sibi continuus lauguor sit "',
ipsa
jibere nequil, aliquid assum "* velle comedere
"* est ut febris, quje frigore repeu-
Casualis vero
suggcrit ut habeat appetilum amplius bibendi. Sic
tino vel alio casu accidit homini Haec ilaque quia "° diabolus incitat voluntalem ad
aulem peccandum,
occasione accidil extrinseca, facihus curari polest
aut per hos appelitus, aut per semetipsura. Velut si
una medicina. llla vero, quia quasi naturahler ad- quis latro aliquem ad se spoliandum incitaret aut
haerel homini, non una repentina curari, sed cum
arliiicio aliquo quo carnem ejus calefacerel "^ aut
frequenli medicina potest minui et alleviari, donec
dicendo ei simplici verbo ut se exueret. Ad quem
facilius valeat
laciijuo Yui portari.
tf 11
Ita quoque vitiorum, quse
7 n p
L. vero cum ii
ille nilnl
i -i
suspicans r n
fallaciae, appropmquat
r ir -i
.

«unt animaj infirrailales, alia quasi naluralia, aha ,

subito capitur, vapulat, versa vice despoliaiur,

vero sunt quasi casualia. Quasi naiuralia quippe
quandoque demum occidilur. Appetilus vero isti
sunt, ut ingluvies et luxuria, quae ex ipsa carne
non aliud sunt quam quaedara commoditatis neces-
concrescunl ab infanlia homini. Casualia vero, ut
silatcs. Non enim idem est appolitus quod voluulas.
mendacium quod aliqua exlrinsecus accidente
,
Appetitus namque niali non esl malus "*, sed vo-
causa saepe profertur, etiam non praemeditalum.
luntas mali ost mala. Hos igilur appetitus quia dia-
Hsec crgo, quia causis exterioribus accidunt, leviori
bolus semper acceudit, studio magno et custodia
cuslodia evitari possunt. lUa vero quia inlus nalurae
sunt restringendi.
cohserent, licet non una abstinontia omniuo deleri,

conlinua tamen inslanlia eo usque possunt minui,

CAPUT CXXIII.

quo satis facile

"' voleant tolerari. His ergo de- Simililudo inter aquam ethumanamnaturam.
lendis semper instare debomus, Hcct non omnino Ilumana namqucnatura tam facile per vitia quara
"* cor- por planum dilVunditur '*' aqua. Sic orgo agere de-
ea dclere possimus. Sicut enim naluralem
poris infirmilatem palicns slulte agit si sihi medi- bet (jui oam restringore appetil, velul qui aquam
cinam adhibere neglexerit, quia semcl vcl bis adlii- currenlcm retinere contcndit. Sicut eaim ille a-
D
^ quam '**
concludit in stagnum atque
bita non slatim curatus fuerit, sic nalurali viliorum coercel, sic

VARlyE LECTIONES.
"• Conlinuam, indignam existit mss. continuam qualilalem, indignus assislil. "" Attendcndum ms.
*'"
A, 1 allendal. Inlinnilatis corjioris mss. A. I \'ict. liJ Corh. .307 cf tVi/. Col. infirmilaiis oor-
•" Ut ficus ab ipsa hominis iiilaniia sibi continuus. ms. ^ic.t. ir] ut licus ab ipsa homiiiis infantia
poroa^.
*'*
sibi tonlinuus languor sil. vis<i.el Kdit. Col. ul tiriis ab ipsa hominis infnnlia sibi ([uasi couiinuus. Quasi
'" Qudil salis )nss. et Edit. Col. <iuo salis facilc. '"* Sicut
vero casuali.i mss. et Edit. Col. casualis ver«).
'"'
naluralem mss. el Edit. Col. sicul enim naluralem. Viliorum in liriiiiialo mss. et Edit. Col. vitiorum
infirmitale. *" Taraen naluralcm alTcclionom mss. Vict. 13 Corb. 307 c/ Elit. Col. lamen naliiraliter
'"''
alVcclioiiem ms. A. 1 laincn allcclioiiom. Hos autoin diabolus mss. et Edit. Col. hos aulpm aiipoliUis
'" Accendil jier falsas commodilalis, ot per eas nw. A.i. acccnilil, el por oas. "' Aliquid
diaboliis. ad
suum mts. aliipiid assiim. "" Sic enim ms. et Edit. Col. sic aiilom. ""'
Aiil cariiom siiaiii calofacorol
mts. qiio (arnom ojus calofacorct. '" Noii osl u\B\ei mss. ct Edit. C(;/. iioii csl malus. "" Profuiiditur
mt$. dif]'uiidilurn«. Corb. 307 ctluDdilur. *" Illu qui aquain mss. illc aquam.
611 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 878

istenaiuram huraanam vagara infra vegulam '" A et : hiquire pacem,etpersequere eam (Psal. xxxiii,
aliquam cohiberc debol Etque illc procurat ne qua 15). Quaitusvero modus erit per remunerationem,
parle dirumpatur slagnum, qua aftluat aqua, ila et corruplione nostra transmutaia, ut jam dixiraus, in
islum providere condecet **% ne suam in quoquam incorruplionem.
violet regulam, quo ad peccalum '" proraat. Sic CAPUT CXXV.
enim reslringi carnis appetitus quod est possunt : De quadripartito statu humavce naturce.
quamdam facere pacem inter ipsain carnem et spi- Notandum siquidem quod humanae naturge qua-
'*'
ritum quam quidem pacem
;
nerao melius secum tuor sunl slatus ^^\ quibus pro diversis ineritis
liabere "' poterit, quam qui districtioni ordinismo- beata vel raisera "* redditur. Duo namque primi
nastici semetipsum subjugare sluderit. Ipsa etenim beati, duo postremi sunt miseri «". Beatorum autem
esl quasi quaedam clausura vel stagnum vivarii. alius rainus bealus, alius vero beatissimus. Ita quo-
Quoniara quidem sicut pisces decurrcnte aqua vi- que miserorura, alius minus miser, alius vero rai-
varii raoriuntur, si clausurae ipsius minutatim ac serrimus est. Status utique rainus beatus fuil ille
saipe crepant, nec reficiuntur, ita omnis religiomo- quo antc peccalura Adam in paradiso sletil. Beatis-
nastici ordinis funditus perit si custodia ejus per simus vero est ille quo nunc in coelo sanctorum
raodicarum contemplum culparum paulalim a fer- g animae sunt. Minus autem miser stalus nosler est.
vore sui tepescit, atteslanle Scriplura, quae dicit quo dum vivimus, in lioc saecuio sumus. Miserriraus
Quimodica spernit, paulatim decidet {Eccli. xix,l). vero ille erit quo reprobi permanebunt in poenis
CAPUT CXXIV. inferni. Ut ergo in bealissimo slatu aeternaliter
Quod quatuor modis pa.v agnlur. quiescamus, in Dei servitio temporahter labore-
Quatuor quippe modis pax agitur, quibus horao raus "'^
ad verara quielem perducitur. Aul enira fit ab CAPUT CXXVI.
aliquo inter aliquos duos, aat inter semetipsura et Similitudointer hominisobsequium et prcemium.
alterum, aut inler carnem et spiritum, aut inter Homo, quiaseternum "' habere non posset prse-
corrupiibilitatem nostram et incorruptibilitatem raium, si Deo aeternum laborando exhiberet obse-
quam Deo donante exspectamus "". Sic tres *" su- quium *'*
Deus suaj praemium vita;, quae est aeterna.
;

perioresmodos nunc habueriraus, tunc demum ad vitseque hominis '", quae est teraporalis, servitium
illam pacera perveniemus de qua dicit Apostolus : comparat. Si enim homo quandiu vixerit, Deo ser-
Hahele pacem cum Z)eo (/?om,v,l).Duoitaqueprimi vierit, et Deus ei hoc coadjuvet ""', et recom-
ipse
*""
modi fiunt per concordiam. Est enim pax carnalis, pensabit. Qui vero non a principio quidem viiae
est etspirituaiis. Concordia etiam est carnalis, et p suae Deo servire coeperil '"*, sed ex quo tamen
spirilualis. Pax et concordia carnalis est, quam coeperit, usque ad finem perseveraverit, Deus ab
si

habent infideles, vel etiam faisi Chrisliani, cum in eo vitaj praecedentis servitiumnon exiget, sicut nec
peccato concordant, et inde quamdam paccra obti- ipse a Deovitae illius praecedentis praemium '"^ Si
nent. Hanc autem pacem Christus nou commenda- autem homo e contra, quoad vixerit, Deo male ser-
vit, ubi dixit: Nonveni pacem mittere in terram, vierit, el Deus illi malum rependet meritum, quandiu
sed gladiumyMatth. x, 34). Per lerram terrenos, per et ipse vixerit. Quid si non a principio vitse suae
gladium separationem, qua separamur a carnalitate, male Deo coeperit servire, sed ex quo tamen coepe-
potest intelligere *". Tertius vero modus per spiri- rit, usque ad finera vitae voluerit perseverare, non
tus fit victoriam sibi subjugantis carnem. De hoc ei Deus vitae praecedentis servitium bonum recom-
etiam idem Dominus Pacem relinquo vobis, pa-
ait : pensabit in raalura : sicut ao* nec ipse vitae illiud
cem meam do vobis {Joan. xiv, 27 et propheta ; : praecedentis praeraiura habere voluerit "" raalum.

Pax multa diligeniibus legem tuam {Psal. cxviii, Nam et suae vitae praecedentis bono, et Dei praece-
16o) ; el : /n pacefactus est locus ejus{Psal.Lxw, 3); dentis vitae raalo carebit prseraio ^^\ Deo ergoserviat
VARLE LECTIONES.
naturam huraanam vagam infra ms. Corb. 307 iste humanara infra ms.A. 1 iste naturam. "^ Ita
'"Iste
et justum praevidere condecel mss. sic etiste procurare debel mss. Corb. 307 Vict. 13 sicet istum providere
condecet. '"Quoad peccatum mss. quo ad peccatum. ''^ Quam quidem pacem etc. ms. A. 1 hcBC usque ad
finem capitis omit. ms. Yict. 13 omittit quidem. '''Melius habere ms5. Vict. 13 Corb. 307 meiius secum
habere. ""Quam Deo donante expectamus ms. A. 1 quae tamen in praemium recipitur post hanc solam vi-
lam. '" Si tres, etc. ms. A. 1 hcec omit. usque ad, Duo itaque, elc. quce etiam contrahit. "'Potes intel-
lige et le ms. et Edit. Col. potes intelligere. "'Notandum siqnidem, quod humanaj naturae quatuor sunt
status, ?rjj. /1. 1 Quatuor quippc humanae naturae sunt stalus. *'*Beata vita vel misera mss. A. 1 Corb.
307 beata vel misera. ^"Poslremi miseri ms. A. 1 postremi sunt miseri. "^Temporaliter laboremus
»ns. yl. 1 adrfjf nam el ffiternumprsemium seterno promerendum servitio cssel, si ulrumque simul esse
;

posset. '"Homo quia aeternum ms. X. 1 verum quia homo aeternum. "'Si Deus laborando aeternum
exigeret obsequium. Sed Deus mss. Si Deo aeternura laborando exhiberet obsequium, Deus Edit. Col.
Nisi Deo, etc. ut iii mss. "'Vitee homines mss. etEdit. Col. viiaeque nomines. '"Et Deus eum coadjuvel
mss.et Edit. Col. el Deus ei hoc coadjuvet. '"Qui vero non a ms. A. 1 Quod si non a. ""Deo deservire
ceperit mss. A. 1 Corh. 307 Deo servire ceperit. '"'Pri+icedenlis exigit praemium mss. A. 1 Corb. 307
praecedentis praemium. '"Recompensabit in malum, sicut ms. A. 1 recompensabit. Sicut, '"Habere
voluerii ms. A. 1 habere noluerit. '°'MaIo non carebit mss. et Edit. Col. malocarebit praemio ms. Corh,
307 malo, vitae aeternae carebilpraemio.
679 KADMERl CANTUARIENSIS MONACHI 680

semper omnis homo quisque co ordine quo consli- A. fieri '?Unusquisque sui ordinis gerat oifici um, ne et
lulus ab ipso esl. totum quod vivit deputetur mendacium.
CAPUTCXXVII. CAPUT CXXIX.
De iribus liomi^ium generibus seu ordhiibtis. De mendacio.
Tres quippo sunl ordincs liominum, videlicct Si cnim quod ordinis sui est non egerit, omnis
orantes, agricultores et defensores. Hos autem ejus exterior habilus mentitur, qui eum "*
ordinis
ordines sic ad diversa ofticia Deus in hoc mundo ilius esse teslalur. Aclus quoque
illius, et verba
disposuil, queniadmoduni ([uidam paterfamilias ipsaque mentitur cogilalio, quia mendacium testalur
oves, et boves, el canos maximos in domo sua pro vcro. Cum enim quidpiam agit '", vel dicit, vel
distribuit. cogilat, sic esse agendum, dicendum cogitandumque
CAPUT CXXVIII. aliis indicat "*. Plus etenim loquitur plurumquo

E.remplum ovium, boum et canum. homo actu quam verbo, sicut hoc potest videri
exemplo.
Oves namquc ad hoc habet ut lac sibi et lanam
ferant ; boves vcro, ut terram exerceanl : canes CAPUTCXXX.
autcm, ut lam oves quam boves a lupisdefendant,
Exemplumde meiico.
Mcdicus namque herbam "' ahquam ""
Si io^itur horum quodque animalium suum geral B si diceret

ad vitam Dominus servat, quia ejus spgroto sahitiferam osso, el non ex ea comederet '"*
otficium, illud
'" utilis ost vita. Si vero officium quod ost suum aiiam vero mortiferam, ipse tamem ex oa gustaret,
sibi

non egerit, niorte sola judicalur dignum, quia ejus plus ei quam verbo diceret, quia phis ei hanc
aclu

vita nulhim fert'"* fruclum. Si enim ovis lac vel aclu quam verbo '" comedendam suaderct. Cum
lauam"" non altulerit, bos aulem terram non exer- igitur quippiam quis agit, vel dicit, vel cogitat, sic

ruerit, quem alium fructum fcre potcrum ""? csse dicendum cogitandumque cacleris
agondum,
nninifeslat "'. Quod
ita est, verum aclu, et
Rursus, si canis custodioe percudum dcputatus, eas si

hipos permisorit laniare, aul easdem ipse vel ahos verbo, el ments loquitur. Si vero non est iisdem

canes conperit slrangulare, quid ahud dominus agere omnibus ^" e conlra menlitur. In quautum igitur
debet quam dum obruere ? Sic et Deus deillisor- verum dicitur, bene in quantum vero mendacium
;

dinibus agil quos ad ofhcia diversa in hoc mundo profertur, male vivitur quia omne poccatum mon-

disposuit. Quosdam namque, ut clencos monachos- dacium esse probatur. Siquidem non nisi cogila-
que, ad hoc ipsum disposuit ut pro aliis orent, tione, locutione et opere peccatur, quibus quoties

milesque, ul oves, lacte pra^dicationis oos imbuauf, menlimur'*^ His ila- peccamus, Deo el lioniinibus

lanaque sui boni oxempH ferventes in Dei aniore Q que iribus Dei timorom ponamus custodem '" quia,
faciant. Alios vero, ut agricultore, ad hoc dispo- testante Scriplura Timor Domini expfsllit pecca- :

suit, ul do suo, velul boum labore, ipsi vivans tum {Ecch. 1. 27) Timor. dcnique Spirilus sancli est

et ahi. Quosdam etiam, ul militcs, ad hoc inslituit donum ahorumque omnium primum.
ul asperitalem, prout necesse fuerit, ostendanl, CAPUT CXXXI.
tamque oranles quam agricultorcs ab adversis gen- De septem donis Spiritus sancti.

libus, velut a lupis, defendant. Si ergo sui quisque Seplem quippe sunt dona Spiritus sancli, videli-

ordinis ofTicium impleat, longam promeretur vitam cot, timor, piolas, scientia, fortiludo, consilium,

quia cseterorum vivit ad utililatem. Si vero islud intelleclus, sapienlia. Horum autcm dconorum, ul

agere nohieril, viia ipsa indignus exislit, quia fru- dictum est, timor esl primuni, aliorumque veluli
clum non afiert propter quem vivit. Si enim clerici quoddam fundamenlum. Ilunc namque Spiritus
monaciiiquri orationem vcl prcdicaliotiem ahis im- sanctus mentisin campo supponil, ahaquo dona suo
pendere, vel etiam bonum "' exemphmi prsetendero in ordinc'" vehiti in aedificio superiniponil. Prius

aul terrarn ogricolse, noluerinl excolere, quod alius mentem moluere facit, ne pro peccalis suis separe-
poterunt officium explere? Rursus : si mihtes alios tur a Doo, et in poenis inferni cum diabolo torquea-
defendore noluerinl, aul eliam moro rabidorum lur. Huic dcnique limori superimponil pielalom,
D
canum, eosdem aut seipsos occideriul vel oppresse- cum menti sic metuenti sui ipsius aspirat compas-
rint.quiddeiiiisnisi quod dc rabidis canibus debct sionem, pieque recolcre facit quam misora erit si a

VARI^ LECTIONES.
"^ Quia ejus sibi ms. A. 1 cnjus sihi. "" Nuihim fert ms. Vict. 18 nulhim facil. "**Lac el lanam tMs. A. 1.
•? ms. A. 1 ct Edit. Col. forre poterinl.^ ms.
Vict. 13 Corb. H07 ct Edit. Col. lac vei lanam."" Ferre polerunl
"" Ki cliamhnnum ms5. Corh..\Ql Vict. l:? et Edit.
Corb. 3o7 fcrre iiolucriul'??»s. Vict.i.i facoro iiolcrinf?
'" mss. A Viet. \S Corh. UOT, el rdilCol. qui euin
Col. vel eliaiM Ijonuui ms. A. vul bonuiii. Quioidiiii>
1 1

"* Alusjudical »«.?.?. nliisnKhcal.

ordinis."" Cum enim (piispiamquid agit t>,ss. A. cuin eniin quii)i>iain agil. I

*" Modicns nanuiuc hcrljam ms. A. 1 .si enim mo.iicus herf)am.

"'" Aliquam si dicoivt ms. A. 1 (piandam
o.^so. Kl non ex
dicerel. •" /Kgrolo .salulifeiam essc, ac ulea comodoret, ?h.?. Vict. \ti cognosco salulitorain
"' Aliismanilo.stat mss.Vict. i:\ Corb.
ea coiiifvlorpl. "' Quam cum vcrbo mss. A. 1 Corb. i07 (|iiaiii vorbo.
:<07 etEdil.Col. crlcris iiianifoslal nii.i*. 1 ca-tons indical."" Kisdom omiiibiis mss.A. I Corh. ;{07 iMlom
"' Poiinmus cuslodiuni mis.
omnil)iis. "' Dco et homiinlMis menlimur ms. A. 1 omillit, Don ctliouiiiiibiis.
•" Sua orduie ms. A. 1 suo .pio(pio oidine
A. \ Vict. i;i Curb. WOl et Edil. Col. ponumus cuslodom. iu

ints. Corb. y07 Vicl. 13 ct Edil. CvL suo in ordine.

m LIB. DE S. ANSELMI SLMILITUDINIBUS. 682

Deo separata el in inferno cum diabolo fuerit torta. A Non enira tunc mores dicuntur, cum cilo adve-
Dehinc vero scienliam superimponit pielali ,
niunl citoque recedunl, sed cum in anima stabiles
cum mens, quae sic limet sibique corapatitur, quo existunt.

valcat modo salvari scrutalur, eique Spirilus sanctus CAPUT CXXXIV.

hujus rei cognitionem largitur. Exinde aulera forli- Mo7'es alii beni, et mali alii sunt.
tudinem superimponit scientise, cum mens pavida, Horum autem morum alii boni, alii vero sunt
sibique compatiens, jamque quid agere debeat mali. Boni igilur virlutes, mali autem vitia di-
sciens, fit fortis Spiritus sancli dono ad operandum cuntur.
quae didicit quibusque salvari se posse confidit. CAPUT CXXXV.
Posl hsec vero consilium forliludiui superaedificat, De virtute et vitio.
cum mens jam fortis ad operandum, qua3 pie ti- Virlules autem bona exterius opera, vitia vero
mendo scit esse facienda, suo experimento didicit pariunt mala. Non tamen quoties agitur opus virtu-
Spiritus sancti gratia quid de his omnibus aliis tis vcl vitii, virlus ipsa vel vitiura proprie dicilur

consulere debeat. haberi. Tunc enim tantum proprie habentur, cura

CAPUT CXXXII. ex consuetudine possidentur, unde et homines jusli
vcl viiiosi dicuntur. Cura autera perfecte habentur,
De donis Spiritus sancti quinque ad activam, duo g
vero ad contemplativam vitam pertinent. licel ipsa omnino sint dissimilia, haud tamen dissi-

Haec autem quinque Spiritus sancti dona ad acti- milia semper habent '" opera.
vam, duo vero quae sequunlur, id est intellectus et CAPUT CXXXVI.
sapienlia, ad contemplalivam pertinent vitam. Ipsa De sapieniia et stullitia, quandoque in eodem
tamen '". Spiritus sanctus primis quinque '" su- convenientibus.
perimponit, ut suorum aedificium donorum possit Qusedam enim ex ipsis, ut sapientia perfecta at-
omnino compleri. Postquam enim Spiritus sanctus que stullitia *", eadem laciunt plerumquefieri opera.
mentem facit pavenlem sibique compaticntem, et Sicul enim perfecte '" sapiens dimittere non vult
ea quae scil esse facienda fortiter operantem, et de quin agat quod sibi bonum videlur, sic et iile qui
'*'
ipsis sui exemplo aliis consulentem, accendit perfecte stultus est. Verum hoc idco ille facit, quia
eamdem '" ad inlelligendum cur haec vel illa Deus scit bonum non csse ut illud dimiltat; stultus vero
prsecipiat ; cur liomo, licel alleri homini benefaciat, quia sic putat. Est aulem alius medius nec ita sa-
nullam ab eo "' remunerationem exigere debeat. piens quin metuat falli, nec ila stultusutin malo
Quorum ut intelleclum Spiritus sanclus menti aspi- quod coeperit perseverare vefit. Hic ergo quod
rat, ad "" prostremum etiam sapienliam superacu- sibi '" bonum videlur, persaepe dimittit, quia magis
mulat, cum quod videhcet '" ralione inteHigit, fit quara sibi alterius credit consilio.
sibi '" sapidum atque dulcissimum, soloque rectitu- CAPUT CXXXVII.
dinis amore sequiturquod sequendum.
intelligit esse
De odio et amore peccati.
Ab hac taraen sapicntia, quam exlremam posuimus, Item perfectum peccati odium '", pcrfectusque
Spiritus sanctus dona sua dinumerare per Prophe- amor ejusdem, idcm plerumque opus exhibet exte-
tam incipit, et usque ad timorem, a quo co-pimus rius. Sicul enim qui perfecte odit in se peccatum,
ascendere, dinumerando descendit. Unde notan- non curat quis illud cognoverit, sic et quidem di-
dum quod '" nobis innuit descendcndo quomodo ex lectum in se perfecte diligit. Verum hoc ille facit
iisdem donis conslruat in nobis a^dificium ascen- ut sibi Deus indulgeat, iste vero pro sua hoc facit
dendo. Hoc igitur aedificio ila composito, Spiritus impudentia. Alius vero raedius est qui nec ita pec-
sanctus in eo residet, lolamque familiam domus calura odit ui hoc omnes velit scire, nec rursus sic
omnes animae sensus, regit et ad
'"
interioris, id est amat ut et omnes velit nescire. Hic igitur et plu-
obsequium disponit. ribus illud abscondit, el uni tamen per confessionem
CAPUT CXXXIII. patefacit.
De qualitatibus animce et moribus.
D CAPDT CXXXVIII.
Hinc animae qualitates, quae prius erant insta- De humilitate et superbia.
biles, jam bonos redigit mores. Mores quippe
in Rursus : perfecta huniilitas perfectaque superbia
qualitatcs sunt animae in habitum jam redacla?- opera quaedam habent similia. Sicut eaim perfecte

VARl^ LECTIONES.
*" Superimponil pietati mss. superimponit menti. "* Ipsa tamen ms. A. 1 ipse tamen. "' Primus
quinque mss. primis quinque. '" De ipsis suis exempHs aliis ms. A. 1 de ipsis exemplo sui aliis ms.
'" Accendil, eandemque mss. accendit eandem Edit.
Corb. 307 de sui exemplo aliis. Col. accedit.
candomque. '" Nullam tamen ab eo mss. A. 1 Vict. 13 Corb. 307. nullam ab eo. '" Menti aspiret
;

ad mss.A.\ Corb. 307 menti aspirat ad. "' Ut quod videficet mss. A. 1 Vict. 13 cum quod vidohcet
;
>}>
ms. Corb. 307 cumque viJelicet. '" Sit sibi ynss. A. 1 Corb. 307 fit sibi. Uade nolandum quod ms.
'" '" Dissimda semper habent
A. 1 verum scieadum quia Sensus regit et ad ms. A. 1 seosus aJ.
ms. A. 1 dissimiha habent '" Aut stultitia mss. A. 1 Vict. 13 et Edit. Col. atque slultitia. '" Sicut
perfecte mss. A. 1 Vict. 13 Corb. 301 ctElit. CaL sicut enim parfecte. 939 —
'" Ilic ergo quoJ sibi Edit.
Col. hoc ergo sibi. '" Peccalum oJiura mss. et Edit. Col. peccati odiura.

Patrol. GLIX. S2
683 EADMERI CANTUARIENSIS MONfACHt. 684

hunailis cum peccal, vuU ul ejus prselatus suam A lacilurnilas, corporis conlinenlia, verecundia. Ta-
dislricle punial culpam, sic et valde superbus. Ve- cilurnitas videlicet, ul prius taceal, posterius dicat.
rum hoc ille vull pro ojusdcm culp»} remissione Coiporis autem continenlia, ul non leviter oculos,
iste vero vult pati pro indignatione. Dedignatur liuc illucque rcducat, manuspcdesve ne movcat, sed

iiamque ut prsclatus ipsius sui niiserlus vcl ad mo- omnia corporis sui membra dccenter contincat. Ve-
dicum sibi parcat, imo magis ut suam immoderatc recundia vero, ul erubescat coram hominibus cura
puniat culpam desiderat "°. Est autem alius medius quid vctilum agit "', totusque rubore suffusus osten.
qui nec omnino districle puniri, nec suam sibi cul- dal quia erubescit. Ad haec ilaque tria juvenis quis-

para vult ex toto donari. Hic itaque cum aliquando que nitatur, quia unoquoque eorum ad aUiora pro-
peccat, partim puniri partimque dimilti suam sibi vehitur. Siquidem tacendo et audiendo sapientium
culpam desiderat. Hic namque illud habet verccun- doctrinam, paulatim concipil scientiam, quibusdam-
diae genus quae parlim corara Deo, parlimquc cst que incremeutis ad spiritualcm vilam per eorum
corara hoininibus. verba pertingit.
CAPUT CXXXIX. CAPUT CXLI.
De tribus verccundioi generibus.
Similitudo inter diversa alimenta et prcecepta.
Tria etenini sunt verecundiaj geuera, quae ct
Sicut enim aUmentis diversis ad perfectam corpo-
ipsa operanlur cxterius divcrsa. Alia namque es
"*' "
ris a}t«lem, sic praiceptisdissimiUbus ad .si^iritualem
corara Deo lantum, aUa vero tantum corara homi- perducitur vitam. Ul enim educatur "' jirius sim-
nibus, alia autem partim coram Dco et partim co- pUci lacte matris, de hinc ahquo alio, deinde fa-
ram hominibus. Yerecundia namque "' coram Deo rinae commisto, postoa micis panis, poslmodum
lanlum est, cum quia tales sumus quales non esse etiam crustis donec quolibct soUdo cibo valeal
decet crubescimus. nostraque peccata, si non aliis '" jubetur iu Deum credere,
uti. Sic ei primum
obessont,coram hominibus fateromur. Vorccundia dehinc oum diligere, dcinde timere, postoa bono
vero coram hominibus lantum est, cum quia agno- operari, postmodum etiam advorsa paU '", quo-
scimus quales non esse debeums, eruboscimus et usque sibi prrEceptum quodlibet securc possit in-
verecundamur '", nostraque dolicta otiam uni de-
jiiiigi-
legere pcr confessiouom erubescimus. Vcrecundia
CAPUT CXLII.
autcm partim coram Deo, partimque coram homi-
ribus est, ut cura ncc ita de nostris peccatis co- Exemplum novi vasis semel imbuti.

ul ea etiam coram horaini- Quia spiriluali doctrina semel ad plenum imbu-

ram Deo erubescimus,
velimus nec rursus coram homi- tus, novo vasi similis osse vidotur. Ut enira vas
bus fateri ; ita

ea vol uni per confessionem detegerc C "o^'"'" PO^" bono semel anectum, vix ejus saporem
nibus, ut
eruboscamus. Qux itaque verecundia est tantura araittit, eUamsi aUo postmodum replealur diversi
saporis, sic juvenile cor sjiirituaU doctrina semel
coram hominibus esl bona quse vero partira coram
;

Deo esl, parlim coram hominibus, est molior quse ;

imbutum vix ojus dulcedinem perdit, etiam cum soe-
culari occupalur postea negolio, ratione othcii cui
aulem corara Deo lantum est, optiraa ost. H.tc enim
"" intendil. Si autem tacendo sapienlium verba con-
poslrema, ut diclum cst, si non obesset abis, suam
culpara corara omnibus facerct. temnit audire, nec ad ullara ascendel scientiara spi-
homincs confiteri
coram omnibus
porfecta ul rituaUs vita).
Media vero, noc ita est

velit, nec ita cst porfocta ut salulom '" coram CAPUT CXLIII.
uno per confossionera suam eruboscat culpam Exemplum cvltri.
jaleri. Prima autom oliam coram uno crubescit Ulque qui projirio carel cultro, merilo esurit, si
'"
culpam fatori, bona lamcn cst et ipsa, quia licct alicno incidere nolit, et iste propria carens
sub rubore, culjtam tamen confitctur vcl uni quan- sciontia juro spirituali fame dcpcrit, cum aliena

doquc. nolit tacondo scienlia uli. Tacondo igilur sa-

CAPUT CXL. pientium verbis altendal, ut ad sciontiam spiri-

De tribus quce notnnlur injuvrne

'". D tualis vitcc doclrina eorura pertingat. Continendo
In juvenc quocpie tria notantur '", quibus ad autem corporis membra, ul supru dictum cst,

probilalcm vcnlurus prajuoscitur. Hkc autcm suut : in mclius prolicit, quia mentera hoc modo sta-

VARI.E LECTIONES.
"" Dosiderat. mss. addunl Ilic namquo illud habet vorecundia' gonus, quae parlira coram Deo, parlimque
:

'" yu.-n ot ipsam »h5s. qu(c et ipsa. "* Vorecundia nauKiue etc. ms. A. i. omitlit
estcoram liominibus.
'" Qualcin ossc debomus, verocundamui' *h5s. Vict. 13 Corh. :W quales non osso
usaue al/incm ciipilis.
vorocundauiur. "' Porfocla, ulsallem mss. et Edit. Colon. perlocta ul coram om-
dobfniu> (Tubescinius ot
"' I)o tribus generibus qu.T ms. Vict. \.\ el Edil. Col detrilius
nibus vclit;nec ila cst imiierfecla, ut sailem. .

aw.v.
'*•
Tria gonera notantur )/i.v«. /1. 1 Vict. VietEdit. Col. tria nolantur. '*' Quid voliium agat mss. Qiiul
'" Utoniin edu(alur<?/c. ms. A. 1. Hircetalia omnium quirscquuntur
vrliliim agitm.?. A. 1 quid illieiliim agil.
de Siniilitudinihiis omiltit .etpra-addurtis subjunijitsimilitudinemmililis spiritualiset militis, temporalit
eiiim i.riiiiiim Vict. V.\ et Corb. rt07 sic
ct de CcHario Domini : quci- noncxstant huc usque in Edilis. ""Sic
"' 13 Corh. 30 pali. "' Postca nogotio, ralione olUcii, ciii
ci primum. Diversa j.ali mss. Vicl. ct a(lv(;rsa
"' Alieno scindcrom**. Vicl. 13 Corb. 307 et
mss. Vict. 13 etCorb. 307 omitlunt, negolio, rationo oflicii.
Jidit. Col. alieuo incidcrc.
68S LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDLNIBUS. S86

biliorem et placidara reddit. Mens vero slabilis A loquendo viliorera efficit. Unde necesse est ut ab
et placida exterius verbareddit el ipsa. iuvicera consumantur, poenis videlicet gehennalibus
CAPUT CXLIV. deti'usiraiserrime puniantur. Sic igitur is qui al-

Exemplum de aqua quieta etsolis radiis. terum detrahendo comedit, consumitur ab eo quem
Ut enim aqua quieta, cum ex una parte solis morsibus dotractionis consumere gestit. Nara cura
suscipit radium, ex allera quietum et ipsura aliquo ejus vitara per detractionem dilacerat '", seraet-

in pariele reddit, sic mens pacata suscipiens aure ipsura ante justura judicemDeura condemnat. Sicque
cujuspiara verbura, ore remittit et ipsum pacatum. plerumque contingit ut is qui alteri derogat, nisi

Ut vero aqua commota, radium commolum, sic el resipiscat, coram Deo in daranalionem cadat;quara-
mens turbata verbum reddit turbatum,sed et omuera visille cui detrahilur, nihil laesionis cx ipsa detra-
exterius actum. Ut ergo ad quietem menlis, et oris, clione sentiat.Quid aulem detraclio operetur, vel
operis sibi proficiat juvenis, quaeque membra quid sit et inquirendo, quod Dominus
inquiramus,
et

decenter contineat. Erubescendo aulem, sicut dederit, breviter dicamus, non ideo quod nesciatur,

ct diclum est, in raelius proficit, quia verocundia sed idcirco ut quod sciturmelius tcneatur.

poenilenliam parit, cujus alia quidera sicca alia vero CAPUTCXLIX.

bumida est. 3 Exemplum ignis, et venti, et humance mentis.
CAPUT CXLV. Solet enira contigere ut ignis in aliqua materia
de ^ceintenlia sicca et hiimida. aliquando pauhdum vento impellitur,
ardeat ; et [si]

Sicca namque poenitentia est, cura aliquera qui- ad majorem ardorem crescat. Taliter et raens "*
dera sui peccati pcenitet, sed huraore pietatis liumana salubri admonitione pulsata ad opus agen-
suique ipsius compunctione caret. Humida vero dum, post suggestionem ocius surgit '" ad quod
est, cum habet utrumque, suumque higct pecca- prius surgere neglexerat. Sicque ul ignis venlo mo-
tura raagna cordis contritione. Ut ad hanc ergo vetur, sic raens a "' torporis desidia '"adraonitione
proficiat "' poenitentiara, non juvenis tantum, ve- excitatur.
rum ctiam omnis homo erubescat, cura quid agit CAPUT CL.
illicitura. Detracfionis descriptio.
CAPUT CXLVI. Detractio itaque est quotiescunque quis aliquid
Exemplum arborem magnam succidere volentis. ea inlentione de aliquo dicit unde ipse vol minus
Est autem seicndum, si quem magni '"alicujus amari sive minus appretiari possit. Delractio vero
pa^nitet crirainis, sibiessc agendum raore arborera malis duriliam, poenitcnlibus refrigerationera '*%

magnam succidcrc volentis. Sicut enim minora '" cxemplura peccandi, quasi fomenta ma
ille p lentatis

in circuitu arbusta prius curat succidere, ne sibi litiae praestat. Naturale siquidera cst ut, sicut id
arborera ipsara succidenti possint obesse, sicethuic quod a nullis fieri audio, facere forraido, sic illud
vitia minora illi criraini vicina prius sunt exstir- quod a pluribus vel etiara a paucis ficri percipio,
panda, ne quasibi criraeu ipsura destruenti feraut facilius praBsumo : et quo plures earadera rera fe-
irapediraenta. cisse cognovero, 60 rainus eam facere dubito. Bonus
CAPUT CXLVII. quoque, si nec poeniteus de aliquo criminah fucrit,

De dctractiom. nec tentationem aliquam inde habuerit et alium illa

Detraclionis vitium, quod maxime ex otiosilate vel illa crirainalia perpetrasse per delraclionera
solet nasci, raultum est cavendura, quia perniciosum audierit, nisi sibi vigilanti oculo providerit '", ma-
est raalura. Unde beatus Clemens inter caelera quae teriara superbiendi accipit. Propriura namque est
ab ore beati Petri se didicisse fatetur, hoc modo superbiae singularitate semper gaudere. Quapropter
scribit. sumraopere cavendura est peccatura detractionis,
CAPUT CXLVIII. quia fomesest tantae perditionis.
De tribus homicidii generibus. CAPUT CLI.
Tria sunt genera homicidii, quas pari poena ple Commendatio charitatis.
cluntur : interfectio fratrura, detractio, odiura. De ToUit enira charitatem, sine qiia impossibile est
qua etiara Paulus dicit : Si comeditis, et invirem quempiam Deo pjacere {Hebr. xi. G). Quienimnon
mordetis, videte ne ab invicem consumammi{Gal. diligit manet in morte {l Joan. iii, 14).Plusnara-
V, 15).ComedilnamqueaIler alterura, et quasi mor- quepeccatqui amorem proxirai a corde alterius
sum in eo facit,quotiescunque aliquis ahquem male minuit, quam qui victura ab ore pauperis rapit.

VARIJE LECTIONES.

"'Proficiat ms5. Vict. 13 Corb. Z0& et Edit. Col. sibi prosit. "^Quera nragni ms. Corb. .306 si quem
raagni£dtf. Co/. quara magni. '"Lacerat nuj. Vict. 13 Corb 307 et Edit. Col. dilacerat. '''Taliter
etiara cst mens ms. Vict. 13 laliteretiara raensms. Corb. 307 taliter et mcns. '"Citius surgit??is5. Vicl. 13
Corb. 307 et Edit. Col. ocius surgit. "'Sit mens a ms. Vict. et Edit. Col. sic mens a ms. Corb. 307 si
mens a. '"Gorporis desidia£de7. Col. torporis desidia. "'Refrigerium mss. Vict. 13 Corb. 307 et Edit.
Col. refrigcralionem. '"Teutaris ms. Corb. 307 teutatui'us. Yigilantise oculo prseviderit ?n55. Vict. 13
Corb. 307 et Edit. Col. vigilanti oculo providerit.
(t87 EADMERI CAP^TUAHlEXSlS MONACIII m
Nam sicul quam corpus, sic
anima pretiosior est A CAPUT CLIV.
gravius csl animiB viclum auferre quam corporis. Exempliim citharistce.

Victus vero anima? esl amor Dei et proximi Qui ;

Ut si is qui citliarista esse debuil, citliaram non
cmm diHgit proximum, legem imylevitiRom. xiii, cognovil '", qualitercitharccdus ? Si etiam instru-

8). Qui igilur dilectionem, qua dcbot anima susten- mentum illud non agnoverit, el si agnoveril, sed

tari tollit, quanlum in se csl, aniniam occidit. Pro- tangere illud uoluerit, qualilercitliaroedus erit '? Si

plerea cavendum est ne quisquam aliquid sinistrum aulem illud agnoverit, el letigcril, scd ejus usum
dc aliquo loqui prsesumat, nisi propter emcndaiio- liabere contempseril, nunquam propter cognitionem
nem ejus hoc faciat. Nam praelato aut illi qucm et volunlatem, sine usu hujusarlis, perituseril. Tali-
namque, (piishabeat scientiam bene vivendi
puto posse consulere peccanli et viiioruni vulnera tcr licel

mederi, debeo alleiius malefactapropter emendatio- el volunlatem, neciuaquam bonus crit, nisi eliam bo-

nem deteo^ere, quae per meipsum nequeo emendare. ni operis usum lenueril juxla suam possibilita-

Et ne alius corrumpatur ipsins oflensione, compen- lem.

diose etiam possum eum monere, ne tali jungatur CAPUT CLV.

siuf^ulari aliqua familiaritale ; aliter vero, nuUo Similitudo inter desideset peccantes.
modo de aliquo quidquam adversi loquidebeo. B Sunl aulem quidam sanctarum Scriplurarum
CAPUT CLII. ignari, et dum aliquidde eis quod possent ad aedifi-
Qiiid noceat detruclio et quid prosit bonum calioucm sui relinere, audiunl, contemnendo di-
audire. cunl '*'
: < Ad quid islud tantillum tcnebo '? Non e\
Cseterum sicul '" nocet multis de quolibcl ma- re tam jiarva sapiens ero ; cur ergo mihi laborem
lum dicere, sic pluribus solet prodesse de aliisbona imponam ? » Dicunl : « Jam quiescam, vivam ul po-

audire. Nam cum

bona dealiquo rcferuntur, hi qui lero, quia frusla saj^icntise amplius studebo ; non
boni sunl ejus facta aimulanlur coque propensius ; enim omnes i)cribunt qui sapientes non sunt. » H.iec

in sua bonilate perseverarc niumlur, quo

alii ejus- el hissimilia piger et insipiens sibimet proponit nec

dem bonitalis scctatores laudanlur. Si autem percipit quia antiquushoslisad interilumejustalia""

poenitcntes fuerint, tanlo sludiosius suam pa>niten- sibi suggcrit, qualenus in omni vita sua nulli inlen-

liam, boni efficianlur, peragunt, quanto glo-

ut dat ulilitali, sed in negligenlia ct lorpore seniper
riosiores
'" bonos esse mahs sedula relationc per- vival el percal. Amplius quoquc : << Salis, "' inquit,

cipiunt. Porro si mali fuerint, crubescunt, cum sunt sapientes iu mundo, satis scriplores, satis qui

de aliis bona refcrri audianl, a quibus scmetipsos habeiit periliam arlium, non est opus ul ego me
vacuos esse considerant ;
tauloque facilius adpccni- p dicendo fatigem. Pnelerea pueritiam jam cxui, jam
'"*
Ifuliam revocanlur, quanlo plures, el fortedebiliores senecluti appropinquo, nec jara possera ad ma-
se bona opcrari eis referuntur. Sil igitur omni Christia- gnum scientiae fructum venire, si modo inciperem
noinscdulaconsuctudincsenipcrbonadcaliisceslima- laborare. » Sic secum piger traclat, etinsui torporis

re bonaloqni, nihil mali credere nihilque proferre. dcsidia perscverat. Simili etiam modo nonnunquam
CAPUT CLIII. peccator irrelilur ne ad bonai opcrationis cxerci-

De scienlia, voluntale et usu. tium aliquando exsurgat. Solct enim contingcre ut

qui luxuriae inquinamento foedatur, interdum se-
Cum in omnibus '" aclionibus nostris summo- is

'" ut boni simus, alioquinbcali metipsum cognoscal, etfacti sui pocniteat sed cura
pere quaerendum sit ;

ctiam quibus itcrum lentatio advenerit, el locus peccandi alYuerit,

esse non poterimus, qua>rcndum est

Tria itaque dicit « Quare islam voluplatcm perderera ? Satis

polius unlendum sit ut boni efliciamur.
:

cssc vidciitur quaj nccest^aria sunt volenli cliam hanc adraittcre polcro, sicut et multas alias
mihi
bonus, scilicct scienlia, voluntas ct usus. Nam feci ; el in futuro cum salialus fucro, omnia in siiuul
efTici
bouum faciendi, nequa- confilebor, el sic bonus efliciar. Satiabor igitur, do-
nisi quishabeat scienliam
operari nec Dco dc omnibus "' satisfaciam ; el tunc lanlum
quani bonum, unde salutem conscquatur,
opc- jejunabo, lunc tot alllictionibus, tot verberibus cor-
poleril. Kt si habct scientiam, sed voluntalem
modo eril °". Quod mcuni rasligabo, lanlum clcemosyni:. cl parci-
randi non habueril, bonus nullo i)us

volunlateni ojterandi obti- moni;c "" studebo, ut in me uihil remaneat dignum

si boui agnitioncm el

nucrit nec tamen ejus usum

opcro com])lcvcrit, supplicio. Cum enim adhuc illa el illa in mc restant

sine confcssione.cur mc ab hac sola corapcscerem dele-

cum possit, bonus nequaquam cril.

YARLC LECTIONES.

Corb. 307 ca.-tenim sicul.^ '"Ouanlo

inss. Vict. ' glorinsiorcs ms. Vict. quanlo
•"Ca;terum vcro sicut
•aliosiores.
grali *'M. Cum oniMibus mss. Vict. Corb. et Kdil. Col, cum iii oiiinibus. '"^^^uajrendum est ms.

eliaiii. •"Nulio modo est mss. Vict. Corb. niillo modo eiil. 'Non cogiioverit mss.
Vict (iiia-rondum
Col. noii cognovil. "•Contomntjiido ctiam dicuiil viss. Vict. Cjrb ct
Kdit. Col. con-
Vtct Coib et hdit
Col. "'Ami.lius quoque dicunl salis
lciimciido diciinl. •'"Eis talia mss. Vic t. Corh. ct Edit. cni^ \ii\\ii. :

(luoque, saiis. ""Nec jain possuiii mss. Vict. Corb. et Edit. Col. iiec jam
vtts ct Kdit Col. iiiiii.lius
po^seiii. •"Doncr Dco dconinibusf«*. Hc^ doncc de omnibus. '"Et iiarsimoniis m«. Vict. et Corl/.
purbimouix*.
 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 690
689

clalione?»Talianonnulli inlerdum sibiraet ipsis pra- A sermocinatione, scicntia acquirilur. Quia cum quis

ve consulunl ; nec miscri altcndunt quanla erroris legil'", aul legenlem sive loquentcm audit, aJ hoc

caligiueinterius obtonebrenlur. Nam quanlo sunt ut corum quse leguniur sive refcrunlur scicnliara

peccatis obligati majoribus, ac bonitale pauperiorcs, habeat, intendit.

tanto deberent esse ad omne delectamenlum diabo- CAPUT CLIX.

licjp snggestionis excutiendum ardentiores. Sicut De e.rperimento et ratione.

enim virtus virtuti accumulata prodest, sic viiiuni Experimento vero acquiritur scientia, cum rci
appositum vilio obest. Quisqnis ergo hodie quid- quam aliquis probavil, certam habet nolitiam. Ex
quam boni operari '" potest,nullalenus hoc procra- ratione '*"
quoque percipitur, cum per naturalem
stinare debct. Unde Salomon : Quodcunque polest mentis discretionem in illis quae facienda sive omit-
manus iua faccre, instanter operarc,quia nccopus, tenda sunt, quis solidalur. Sciontia igitur his tribus
necratiOi nec sapientia,nec scientiaest apudinferos rebus acquiritur. Sed quia intlal, nisi eam charitas
{Ecclc. IX, 10). aedificet, nihil prorsus proficit absque voluntate bo-
CAPUT CLVI. nilatis. Voluntas itaque bona esf, quae Dei volun-
Similitudo inter pauperes, stultos et negligentes. tati subjecla est ;
qu?e tunc voluntati Dci subjecta
Verum hujusmodi homines ita in pcccando negli- B est, quando id vult quod Deus vult eam velle dobe-
gentes imitantur etiam pauperes insipientes. Siqui- re ; et tuncjusla sive recta dicitur, quando id quod
dem pauper insipiens, cum obolum acquirit, aut Deus vult eam velle debere, amplectitur.
aliud quid parvi munusculi, dicit : » Ad quid illud
CAPUT CLX.
tantillum servarem ? Non propter hoc dives ero.
E.xpendam ilaque hoc pomis, Quod non semper debemus velle quod Deus vult.
in aut nucibus, aut
qualibet alia re mihi deleclabili. Non enim islud Non enim semper velle debemus quod Deus vult,

sed quod Deus '"

vult nos velle debere. Voluit
custodiendo sollicitus volo haberi. » Sicstolidus, dum
parvipendit modica, nunquam proficit ad majora. enim Deus beaium Martinum ab hac vita tollere ;

Sapiens autem pauper parvaquoe nanciscitur, custo- sed .si ejus discipuli hoc tunc voluissent, crudeles
dil, etquo minus se habere consideral, eo magis utiquc exstitissenl. At noluerunt quod Deus voluit,
nacla rclinere desideral, qualenus ex parvulorum sed voluerunt quod Deus voluit eos velle debere, et
congeric ad majora queat quandoquc pertingere '"^. vitam '" justitiae tenuere. Qui ergo cum scicnlia vo-
Sic nimirum is qui sc paupercm scienline ac bonita- lunlatem bene operandi porlat, maxima ex parte
tis sentit dcbei facere, si ad aliquem aifectum bonitati appropinquat. Unde sciendum est quia qui-
scientiae ac bonilnlis velit pervenire. Nam sicut cunque bonam volunlalem habere desiderat, neces5e
p
plura grana massam, el gultae flumen, et multi est ul a vanilate sese alienare sludeat. Nam sicut
nummi divitem faciunt sic multa) scicntiarum sen-
; una operatio aliam a se diversam operationem exclu-
lenliae '" sapientem, ct plures bonitalis actiones, dit, sic cogitatio cogilalionera expellit, et volunlas
bonum quemlibet efficiunt. nihilominus voluntalem repellil. Cuni enim manu
CVPUT CLVII. scribo, non agrum semino ; deinde eliam cum semi-
De scientia ei tribus partibus ejus. navero, scriptionem excludo. Sic utique cum et ipse
'" inane quid cogito, non inlerim utililatem penso
Cum igitur scienlia sit neccssaria ul "' bonus ;

quis efficialur, et manifcslum sit nullum e;im posse et cum postea ulile quid pensavero, inanitatem ex-

comprchendere, qui minimas pello '". His igitur quse diximus de scientia et vo-
ejus parles negligit
coUigere (nisi forle quis subito illuminetur, sicut
luutate transcursis, videamus etiam quam sit neces-

apostoli et prophetac), quaerendum et quomodo per sarius usus bonae operationis.

graliam Dei illam valeamus acquirere? Tribus ita- CAPUT CLXI.

que causis videtur mihi illam posse adipisci, doclri- De usu.
na scilicet, experimento et ralione.
Quippe sicul corpus humanum siue frequenti cibo-
CAPUT CLVIII. D rum usu nequit subsistero, sic anima absque virlu-
De doctrina. tum frequenlalione non potcst vivere. Qui ergo f.d

Per doctrinam quippe, quse capitur lectione et affectum bonitalis veneri desiderat, necesse est

VARLE LECTIONES.
'"^
Boni opcris operari »7?ss. V?rf Corfr. <?< Edit. Co/. boni operari.
'"' . Qunerat quandoque pertingcre
ms. Vict. queat pertingere ws. Corb. queat quandoque perlingere. '^Multae scientiarum .senlenlife m*. Vict.
muliae sentenliarum scienlia; ms. Corb. mullae scienliae.
'"'
Ad hoc ut mss. Corb. Vict. et Edit. Col. ut.
'"'
Quisquis enim lcgit ms. Vict. eiEdit. Col. quia cum quis legit ms. Corb. quod quisquis logit. '"' Et
ralionc tnjs. Vict. Corb. ct Edil.Col. Ex ratione-'" Sed hoc voUe demus quod Deus 7?i55. Vjc^. Cor!>. sed
qnod Dfus. "' At noverunt quod Deus voluit; sed voluerunl quod Deus voluit eos velle debere, et viam
mss. et Edit. Col. at noluerunt quod Dpus voluit sed voluerunt quod Deus voluit eos velle debere et viam
; ;

1775«. Vict. et Corb. At voluerunt quod Deus voluiteos velle debere, et viam.'" Sict ilaque cum etipse ms.
Vict. Sicetipse cum ms. Corb. sic ulique cum el ipsc. "* Virtutem expello ms. Vicl. et Edit. Col. inani-
tatem expello.
 ;

691 EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII C92

ut cum scicntia et volunlale etiara ipsum usum A rem justificamur, per usum beatificamur. lu quan-
habeat. tuni quis Deum intelligit, sapiens cst ; in quantum
CAPUT CLXII. vcro amat, justus; verum in quantum utilur, bca-
Quod bonus *" homo de omnibvs sibi bonum tus. Quando *" quoil rcctum est videmus, Deum per
faciat.
intellectum mentis sentimus, quandoquidem quae-
'*^
Bonus homo de omnibus bonis et malis utili-
cunque rectitudo esl ab ilio est.
talem sibi acquirit. Siquidem, cum aliquid boni de
Deo inde
CAPUT CLXV.
homine bono vel malo audit, gaudet el
SimUUudo inter Deum ct solem.
gralias agit : quod dum facit, mercedem a Dco bona3
cnim cx splendorc solis ipsuni solem senti-
Sicut
voluntatis acci]iit, ac si cooperator fuissct ejusdem
mus, antequam illum perspicue videamus, sic cx
operis. Malura auicra si audicrit, dolet quod sibi ia
menlis nostroe speculalione Deum senlimus, quando
merccdera rcputatur '", quasi ejusdem maii dcstru-
verum quid ex ipsa veritatis lucc perspicimus
ctor fuissel vel dirainutor. Sed dicit aliquis : « De
sicque ilium intclligendo el araaudo, per fidem ct
bono ct prospcritute inimici raci ncquco gralulari,
spem ad pracscns sentimus. In futuro autem,jam
ne^iue de darano cjus conlristari quod si ore
per spcciem '" senlimiis, quia videhimjis
;
eum sicuti
contileor, me coudcrano, corde etcnim mentior. «

g est {IJoan. iii, 2) ; non taraen eum onines aequali-

CAPUT CLXIII.
tervidcbunt, nec ejus araore omnes acqualiter cale-
Ratio quomodo inimici diligit possint.
bunt.
Ad hoc considerandum est qualiteris qui in bonO
CAPUT CLXVI.
proficcrc desideiat, sibi ipse vim infcrre debel ut
Similitudo inter ignem et Dei amorem.
'*'
proficerc vaieat. Licet carnalis appetitus meus Sicut enim diverso modo lignum et ferrum ignis
damnum mei appetat, non tamen hoc orc
inimici ardore calcnt, sil ca>lestcs spirilus et bcatorum ani-
protitcri debco '*', sed potius damnura ejus plangere, rase imequaliter Dei amore fervcnt.
et conlia appetiium carnis mea?, illius pro^pcritati
CAPUT CLXVII.
'^" solum corde
favcre ; illius damnura vcrjjis, si
Quomodo sancti Deum videbunt.
siraul nequeo, demonstrare niihi displicere. Naiii si
JSunc autem videmus eum in cvnigmate {ICor.
rationcm consideramus, rectius agimus quando Dco XIII, 12),et quasi in pictura ea quae dicimus, veluti
obedimus, quam faciamus quando carnali voluptati
pictum solem aut inare vidercmus. Solem quippe
consentimus. Prscceptum etenira Doraini est uti^ii-
nut raarc cum depicta vidcmus, non sicul est in ipsa
micos diligamus. Si ergo eos affccluose diligere
re, ca habcmus. Cum vcro solem clare lucentem
nequco, mcara ad araorem^
quoniara carnalitatem perspicimus, autraare turbulcntem vel tranquillum
eorura adluic tlcctere non valco, lamen vcllc debeo G cpi-nimus, rera siculi est vcraciter intucmur, 'quara-
cos me posse amare et, donec valeam lioc agere,
;
vis lanlara quanta in se cst inlueri nequearaus. Sic
verbum quod polcslati mesesubjacct, bonum et non sancli Dci in gloria sua Deura videbunt, sed magni-
malum dc illis proraulgare. Curaque hoc ago, non Uulincm divinitatis cjus sive imracnsitalem polen-
nicnlior quando dico mc iilos diligerc, quoniam lia? illius comprchcnderc ncquibunl. Non cnim im-
velle adjacet mihi, perficerc autem non habco {Rom. racnsusessct, si intcllectu '" alicujus coniprchcndi
VII, 18), Coiidelector tamcn Dorainico pnvccpto,
poluisset.
sccuiidum rationcm sjiiritus mei, ul eos diligara, CAPUT CLXVIII.
quamvis forruptibililas carnis mea! repugncl. Jam Dc quatuor vwdis prceci\nc)idi ci totidcm obedicndi.
cnim non opcror ego illud, scd quod rcgnat in me Aliquandobcne piaccipilur*", cl bcne obcdilur ;

pcccatum {ihid. 20). Aliud enim est senlire, ahud et c conlra intcrdum raalc proccipitur, et malc
conscnlirc. Malus vcro liomo e conlrario sihi de obtcmpcralur ; aliquando bcnc ]iraccipitur, el male
bonis omnibus et malis "" pccoatuin accumulat, obcdilur ; aliquando male praecipitur, ct bcnc obc-
cum bonis omnibus invidcat, malis vero favorcm ditur. Bona e^lpra!Cci)tio, ct bona esl obedilio, cum
exhibcat. IIujus finis interius, mors ct tribuiatio, pr.Tcipiturne caslitalem quis violel, ot servatur ***.

justi aulcm finis esl Cluistus, vitc ef cxsultalio.

j) Mala csl jussio, ct mala obedilio, si juliclur furari,

CAPUT CLXIV. vel luijusmodi, et fiat. Bonum cst praccipere, ct

De inicllectu, amoreet usu. malum obcdire, ut si, vcrbi gralia, aliquis capti-

Tribus modis sentilur Deus, videlicet intellcctu, vetur, el ad capitis pieclioncm vcnialur, ne fngial,

amore ct usu. Pcr inlellcctum sapimus, pcr amo- ligalur. Huic aulrm si forlo aliqiiis diral : <> Fuge,

VARIiE LECTIONES.
•" bonis ms Vict elEdil. Col. Quod bonus. *"DeomiiiI)us hominil)us bonis el malis ms. Vict. dc
Quod
omnibus bonis et malis.
*" Dcpulalur i«5. Vict. Corb. ctEdit. Col. rcpulalur. "' Carnalisscu naluralisap-
pclilus mss. Corh. Vict. etEdil. Col. carnalis ai.pclilus.
*•* Conlilcri debco »»*. Vict. ct EdU. Col. prolileri
*" Col. illius damnum. »" Pc bonis cl m;dis ms.
dobeo. IIIius.Mic <lamnum ms. Vict. Corh. ct Edit.
Vicl. ilebonis oiiiuibus ct malis. "" Scd <piiiiido luss. Vict. Corb. ct E-lil. Vol. Quando.
Nun jam pcr
bucm ms. Corb. iion jara pcrsj^ericm ms. per s|)ccicm. °" Si illc iutcllc.;tu mss. hcl. Lorb.ct
I'ic/.jaiii

Kdit. Col. si inlcll.-clu. '" Aliquando mah.' j)r:cci].ilur, et b.uic obedilur ms. Vict. omittit.. El scr-
Ycnlur 1/15. Vict. Corb. ct Edil. Col. ct scrvalur.
 ;

693 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDLNIBUS. 694

pro te in vinculis istis me ponam, poenara pro te A CAPDT CLXXI.

excipiam '*''.
» Bona quidem talis praeceptio, quia ex De suggestione, delectatione el consensu.
perfecla charilate descendit ; sed mala ad hoc con- Trcs namque delectationes sunt : una quae senti-
cessio quia prorsus obviat charitati. Nam ubi lur in carnc prseter volunlatem, quae vocatur sug-
,

dictum est : Altei' altcrius onern portare (Galat. vi, gestio. Alia quos senlilur in volunlale cogitatio-

2), nou dictum est, onera imponite. Mala est jussio, nis ""', nou tamen in voluntate aclionis, quaj dici-

el bona obeditio, ul si quis poma cedrina, vel quip- lur delectatio. Terlia quae sentilur cum volunlate

piam aliud, quod sine periculo haberi non posset, operandi """, et nominalur consensus. Sed illam
quis prselatus sibi afferri prseciperet. Unde David quae nomiuatur suggestio , nuUa pucna comitalur.
aquam de cislerna sibi afferri praecepit; qua) quia Nara ubi non est consensus voluntalis, nulla sequi-
in periculo suorum allata est, poeuituit prsecepti, tur poena delectationis.Unde Apostolus Mhil dam- :

noluitque cam bibere, scd eam Doraino libavit. nationis est his quisunt in Christo Jesu, qui non se~

CAPUT CLXIX. cundum carneni ambulant {Rom.\ni, 1). Et alibi ;

De timore, commodo et amore. Condelector legi Dei secundum interiurem hominem.

Deo quidcm Iribus de causis horaines serviunt, yideo autem aliam legem in membrismei.^,repu-

videlicet timore, commodo et amore. Sunt namque gnaniem legi mentis mece, et captivum me ducen-
p fem in lege peccati, quce est in membris meis
ronnulli qui si pocnas inferni non esse scirent, pro
nulla repromissione aelernorum bonorum a suis {Rom. vu, 22). Interiorem hominem vocat ipsam
voluplatibus cessarcnl '". Qui, licct pocnas illorum rationera legcm membrorum, delectalionem sine
;

qui Dcum minime vcrentur, evadant, non tamen volunlate ; legcm Dci, observationem mandatorura
plenam retributionem inveuient. Alii autem Dco ejus, quae et lex mentis dicitur, quia menle servatur ;

serviunt, ul niagnum inde habeant commodum sive legera autem peccali, quam prius Icgem membrorum
in praesenti vita, sive et in hac °" et in futura. nominaverat.
Quibus, si Deus volucrit, ex quadam ratione pote- CAPUT CLXXII.
rit dicere : « Gralia commodi vestri, raandata mea De nominibus animce.
servastis, non quia pure me diiigebatis, sed quoniam Nola quod plura sunt nomina aniraae. VocatUp
a rae lucrari volebatis. » Sicut lii qui regi serviuut, enira aliquando spiritus, mens, animus, ratio, intel-

non regera """ multi, sed donaria diligunt regis. lectus, interior homo. Dicitur etiam aniraa vcgeta-
Alius esl qui vere Deum diligit, et solo amore ejus bilis, rationalis. Sed cum plura nomina
sensibilis,

praecepta ejus custorlit. Isle i)rofeclo legaliter servit, habeat, ad illa adhuc redearaus de quibus sermo

bonam perfcctamque mercedcm sibi acquirit. fuil prius. Quia voluntas in illis aut recte se habe-
el
Igitur, sicul Deo ille nihil prseposuit, sic illi Deus G bit, et erit legitima; aul illa desercndo, fornicatrix,

justa recompcnsatione reddere debet seipsum, qui vilis et abjecta. Namque si voluntas, quae cst media
rebus omnibus excellit. inler rationem et appetilum ralioui concordavcrit,
legitime vivit ; si vero appetitui, fornicatrix erit.
CAPUT CLXX.
Est ergo ratio sive spiritus, quasi vir ; voluntas, ut
De ralione, voluntate et appetitu.
sponsa ; appetitus cariiis, quasi adultcr. Non igitur
In anima Ires sunt naturse, videlicet ratio, vo-
ei voluntas in aliquo consentiat ; scriptum esl
lunlas et appetitus. Ratione assimilatur angelis,
^''"
enim : Concupiscentia, cum conceperit, parit pecca-
appetitu brutis animalibus, voluntate utrisque.
tum ; peccatum cum consummatum fuerit, gencrat
Voluntas inler rationera et appetitum raedia est
mortem (Jacob. i, 1:3).
aliquando enira ad ralionem, aliquando ad appeti-
tura se habet. Sed quando ad ralionera se conver- CAPUT CLXXIII.
tit, quia ea quae sunt ralionabilia el spiritualia sapit, De sordido exemplum.
dicitur homo rationalis et spiritualis. Quando vero Quemadmodum si sordidus aliquis et omni fetore

ad appclilum se lenet, quia ea sapit quae sunt car- plenus occurreret alicui dicens se eo velle cum
nalia et irrationabiliura animaliura , dicitur homo consiliari , non deberet mundus subsistere "", sic

Unde scriptum est Animalis

carnalis sive animalis. : D «ec voluntas appelitui carnali acquiesccre.
homo non percipitea qux Dei sunt Spiritualis auiem . CAPUT CLXXIV.
dijudicat omnia,et ipse a nemine judicatur{I Cor. De quadrato lapide.
II, 14). Cum itaque juxta hoc quod voluntas se ha- Quadratus lapis sex aequalia habet latera, in quod
bet, dicitur homo carnalis sive spiritualis, sciendura horum ceciderit, firmiter jacebit ; sic providen-
esl quod inlerdura quaedara senliuntur in carne, dum est viro justo, ut in suo persistat proposilo.
quibus voluntas rainirae consentit. Hujus autem latera sex haec sunt : prosperitas,

VARI;E LECTIONES.
'" Pro poenam accipiam ms. Vict. poenam pro le excipiam ms. Corh. pro te eripiam.
te
"' Cessarent
ms. Vict. cessassenl. '" Sive in hac mss. Vict. Corb. sive et in hac. '°'"'
Non quia rcgem mss. Corb. Vict.
non regem. ^''" Ralio assimilatur... appelilus... voIudIbs mss. Vict. Corb. ratione assimilalur.. appelitu..
l«Oi 1001
voluntale. In voluntate suggestionis mss. Vict. Corb. et Edit. Col. iu voluntale cogilationis. Cura
voluntale opcrandi ms. Vict. volunlate operandi, "" m
Non debet qui mundus est subsistere ms. Vict. noo
deberel mundus sustinere Edit. Col. non debel mundus subsislere,
693 E.VDMERI CANTDARIENSIS MONACHI 69n

advcrsilas, siii libcrtas, suhjcclio, in secrclo cssc, A neficio ingralum existere justo Dci jutlicio ncc ,

cl in publico ; in quibus singulis, si a diabolo im- ad """ meliora proficiat, nec quod acccpil diu te-
pulsctur, slct, nec a proposiio raoveatur. neat '"", aut in co utilitcr persistat. Quippc dum in-

CAPUT CLXXV. cessantcr laboriosis cogitationibus de mulando, aut

De peccato. si mutari non valet, saltem de improbando proposito

De peccalo tribus moilis loquimur. Sccundum meditatur, nunquam interim ad finem perfeclionis
tcndere conalur. Nam quoniam illi
"" fundamen-
naturam, id est dijlriolain justiliam, ut illud : Qul
dixerit fratrl stio,gehennm ignis
fatue, reus erit tum quod posuit displicet, nullatenus ilii structurara
'"" vitjB ^"*
(Mattli. V, 22). Secundum graliam, ut Quacunque :
bonae supenedifirare libel. Unde fil ul

hora ingemucrit peccalor, peccatum suum remitle- quemadmodum arbuscula, si sa'pc Iransplantelur,

tur ei (Ezech. xviii). El Convcrtiminiad me, dicit:

aut nuper phintata in eodem loco, crcbra convul-
sionc "" inquictetur, nequaquam radicare valcns,
Domiuus, et ego convertar ad vos (Zach. i, 3).
Secundum discipiinam ut cum praecipitur homini,
ariditalem cilo atlrahit ncc ad aliquam fruclus

tantum vcl lantum pffinilcre. Disciplina est sub gratia, fertilitatem pervenil : sic infelix monachus, si sae-

quia nuilus pccnilere vel satisfacere posset nisi gratia pius de loco ad locum proprio appetilu movetur"",

praeveniret. Q aut in uno permanens, frequenter ejus odio concu-

CAPUT CLXXVI. litur.

De similitudine cerce. CAPUT CLXXVIII.

ViJeas hominem "" in vanilate ab infanlia usque De pueris planioi comparatis.
ad profundam senectulem conversatum, sola ter- Dic, quaeso, si plantam arboris in horto tuo plan-
rcna sapientcm, et in his penitus obduratum. Cum tares, et mox illam ex omni parle ita conciuderes
hoc agc de spiritualibus, huic de subtililate divinae ut ramos suos nulialcnus exlendcre posset, cum
contemplalionis Joquere, hunc secreta rimari ctde- eani post annos excluderes ,
qualis arbor inde
stia eum nequaquam posse haec
doce, et prospicies prodiret"''? Profccto inutilis arbor, rugosa et gib-
videre ""'.
Nec mirum, indurata est cera, in istis bis i)lena, ramis suis incurvis perplcxa. Hoc utique
jEtatcm nutrivit, alicna ab istis sequi didicit. E con- facitis, vos puerorum magistri, dc pueris vestris,
tra considcres puerum eelate el scienlia tenerum, qui planlati sunt pcr obiationem in Ecclesiae horto,
^"^'
nec bonum, nec malum discernere valentem nec , ut crescant et fructificent Deo. Vos autem in

tc quidem intelligere de hujusmodi disserenlcm. tantum terroribus , minis et verberibus undique

Ncc quidcm niirum. Moliis enim esl ccra, et quasi li- illos coarclatis, ut nulla penitus liceat sibi libertate
quens, nec imaginem sigilli quoquomodo recijjiens. poliri. Itaiiue indiscrete opprcssi, pravas et spina-
Mcdius horum adolescecs el juvenis esl, ex teneri- rum more perplexas cogilationes infra se conge-
tudine atque duritia quafi ex senectute et pueritia runt, fovent et nutriunt. Unde fit ut quia nihil amo-
congrue tcmpcratus. Si ergo hunc instruxeris, ad ris, nihil piclalis, nihil benevolcnlia; circa se in
quemcunque utilitalis profectum voles, sive hone- nobis senliunt, nec illi alicujus boni in vobis; sed
slatis, aple informare valcbis. quidquid est odii, impielalis, malevolcnlia?, postea
spem habeant. Contingit itaque miscrabili modo ut
CAPUT CLXXVII.
sicut corpore crescunt, sic et in eis limor tanlum, et
De conatu diaboli contra novitium.
invidia, cl suspicio oninis mali crescal ex vobis,
Cum diabolus ncquit monachum obruere vitse
semper proni et incurvi ad vilia, secura pra^medi-
quam profcssus cst odio, nilitur "" eum conversa- (
tantes aut qiiomodo vestras insidiaset machinationes
tionis in qua est subruere, faslidio. El licet illi
valeant cvitare, aut dcinde saeculo rcdirc.
monarhicum proposilum """ tenendum quasi conce-
dat, tamen hoc quia sub lalibus, aul etiam inler CAPUT CLXXIX.
tales, aut in tali loco inrepit """, illum slultum ni- D Exemplum de lamina auri.
mis imprudentemque mullimodis versutiis arguerc Vidistis, quaeso "", unquam artificein ex lamina
non cessat. Ut dum illi persuadet incffplo Dei be- auri vel argenli solis percussionibus "" imaginem

VARLE LECTIONES.
""" '""^
Vidcns hominem mss. Ad haec vidore mss. h.TC videre ms. Yict.
et Edit. Col. vidoas homincm.
hoc vidore. Ciim (liaboliis iiequil monacliatum alicui dare odio, nililur m$. Gcm. 0. iO. Ciim diaboius
""''

monachum noiiuit obrueio vil.ne quaiii prorc.ssus esl odio, nitilur. *""' jMonaclialum proposituiii mss. mona-
""" Loco siiscopit Hii. Gem. loco inccpil. """ Multimodis.. nec ad ms Gem. G. 40
chicuni propositiim.
iliiim slultum nimis, iiiipi-udenlcmquc miillimodis ver.suliis argnciv nnii cosal; iit duiii illi pciviiadcl inreplo
""\Diii lcnoal ms. Gcm.omittit, diu. ""* Iiii-
Doi lienolioio ingratum cxistorc; juslo jiidicio Oei iioc ad .

probando proposilo ^'/c. ms. Ccm. improbando inilio mcdilaliir nainqiiaiu ad fimm porfoctionis tcndcrc ;

ronatur. Nam qiioniam illi, "" Slriicturam bon.x ms. Yict. fiuctum bona'. ""* Ut lil iit ms. iiiide lit ut
"" Conciilralione ms. Gem. coiivulsione. """ Apiielitii movcinr m. Gcm. appolilu mutatur. ""' punlcs
piitas ramos oxlcndcrol ms. Gem. qnalis arbor iiide iirodiret "" Scilicot ul (roFcant mss. Corh. Vict. ct
Edit. Colon. omittunt, foilicot. "" Aiidistis, qu.-pso mss. vidislis, qua-so. "" Solismalloi porcussionibiis
ms. Vict. Corb. et Edit. Col. solis peroussionibus.
 .

LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 698

697

speciosam formasse? Non puto. Quid lunc ? Quate- A cnim persona cjus eget), oslendil nobis quibus
liis

nus aptam formam ex lamina formet, nunc cam '"'

debeamus vicem reddere, dicens Mando vobis ut :

suo instrumento leviler premit el percutit, et post- diligatis invicein, sicut dilexivo^ {Joan. xv, 11). Et
modum planat nunc etiam discreto levamine
"" apostolus: Sicut pro nobis Cliristus animam suam
;

lcvius Icvat et informat. Sic et vos, si pueros ve- posuit,ita debetispro fratribus animas ponereiUoan
stros cupilis moribus bonis ornatos esse, necesse 111, 16). Diligere debemus nos invicem,
igitur

cst utcum dcpressionibus verberum, impendatis eis tum quia et brula qusedam animalia hoc faciunt,
paternae pielalis et mansuetudinis levamen atque tum quia unius familiae, scilicet Christi, sumus, et

subsidium. Tenera quidem teneris "", sicut ct ipsi quia in regno ejus singulos sicut nosipsos diiigemus,

teneri sunt, lac scilicet, non solidum cibum pr?e- et quia ibi aoqualiter ab ipsis diligemur. Indecens

bentes eis necdum ad perfectam setatera provectis. enira cst hoc mundo habuerimus odio quos ibi
si in

CAPUT CLXXX. sumus habituri charissimos. Sciendum cst enim

De cliaritate.
quod quicunque ibi aderunt, nobis viccm red-
corde relinel, hoc unde Dcus dent pro dilcctione Spe etiam commodi
praesenti.
Qui charitalem in

gratias scit ei, habet **** ille A'ero ad quem tan- vel remunerationis diligendus esl Deus, quoniam
;

immortahtatem incorruplibilitatem nobis pro-

tummodo habetur, minime "". Quas enim gratias B et

mihi debel Deus, si quis me diligil? Amplius : is miltit.

cui dilectio alterius servil, solius commodi munus CAPUT CLXXXIII.

perfunclorie "" suscipit, verbi gralia, benctlcium De tribus libertatibus.
unum, honorem unum, prandium unum, vel quodU- modos tres dicimus esse li-
Libertatis siquidem :

bet officii genus in hunc modum ; alius vero qui bertatem videlicet actionis, quam omnes volunt, id
"'^, quasi commodi munus e;t, ut libere facere possint qua? vehmt. Dicitur
charitatem exhibuit,
intranslive sibi retinuit. Charilatis enim "* offi- eliam libertasintelligenliae, quam non omnes volunt.

Esl etiam liberlas rccla^ voluntatis, quae semper est

cium ab eo qui hoc sucipit, transit. Charitas vcro
bona anc paucissimi volunt, id eft ut ea velint
ipsa, quae Deus est, in eo remanet qui eam aliis :

sine
impendit ; bonuni autem permanens bono trans- qucE debent. Notandum quod liberlas actionis
libertate bonse voluntatis semper est mala. Vcrum
eunte mehus est. Haec igitur considerando profecto
est, quo-
perspiciemur magis esse nobis gaudendum si alios libertas intelligendi est media, quae bona
tiescunque libertati rectae voluntatis adhaeret mala
diligimus quam si ab aliis dihgamiir. Nihil mihi ;

debet aliquis, nec ego alicui ergo charitas est aulcm, cum sine illa est. Habet primo quis quan-
;

libertalora intelligendi, id est scit in-

exhibenda, non exigenda. p lulamcunque
telligere quid sibi expedit ; velit illam in bono, ct
CAPUTCLXXXI.
promerebitur adipisci libertatcm intelligendi
sic
Ex tribus causis omnis res amatur.
agendi
quidcjuid expedit, volendi quodcunque debet,
Quidquid amatur, aut natura amatur, aut recte,
quidquid prodcst. Sub libertate volendi est libertas
aut spe commodi. Nalura enim est "" ut omne
arbitrii.
bonum amem.us Rectum vero, ut benefa-
et utile.

cienlem nobis amomus. Spe commodi quandoque

CAPUT CLXXXIV.
De venatione diaboli.
res amatur. Alia propter usum, utmel, eo quod sit
Diabolus per pcccati suggestionem quotidie it ad
bonum el suave, etiam secundura usum. Alia vcro
secundum efiiectum, ul absinthium, et nonnulla na- venandum. Eos vero intra retia sua reiinet quos
autcm
nec dolor pro peccato proprio afficit. Illos
luralis potio,' quae cum dent sanitatem, uullam tamen
jam amittere incipit quos pro caruis intemperie lu-
in usu praebent suavitatem. ordmis,
gere jam conspicit. Quosdam aulem terlii
CAPUT CLXXXII. id est sanatos a carnalibus et spiritualibus
peccatis,
Quod tribus modis diligendus Deus.
omninoperdit. Primi omnino lugeant, doleant adhuc
sit

Tribus etiam his modis diligendus est Deus. Na- D secundirtertii vero gaudeant
lura, quiaomnibus et melior et utilior, et ideo plus
amandus. Reclitudine, quoniam omnia
caeteris est
CAPUT CLXXXV.
quae habemus praestat nobis, etiam hoc ipsum quod
Quod Deus non horreat peccatum.
sumus. Et tanto major amare debemus plus nobis- Horrere dicitur Deus animam peccalricem, non
quanto major est ipse qui se pro nobis dedit, quod horreat peccatum, quod nihil est, sed quia
ipsis,

et nobis eisdem semelipsum dalurusest. Et quoniam non est ibi debita justitia, quam ibi amaret. Ut di-

ei personaliter non possumus reddere illud (non cimus nos horrere domum, in qua nihil est quod

VARI^ LECTIONES.
"" Minceam suo mss. et Edit. Col. nunc eam. *"" Nunc etiam discreto levaminc ms. Vict. et
^'"' Vict. Edit. tencra
Edit. Col. nunc etiam levamine. Tenera quidem tcnelis mss. Corb. el Col.
quidem tcnens. '"* Hic unde gratias Deo agat, habet mss. Corb. Yict. et Edit. Col. hoc unde Deusgratias
scil, ei habet.
"'^ Ille vero. minime
ms. Vict. et Edit. Col. illi vero..misericordi9e. "" Pro functioneniw.
et Edit. Col. pcrfunclorie.
"" Alius vcro qui charitalcm ms. Vict. et Edit. Col. Aliis vero charilatem.
"*• Charitas enim mss. Corb. Vict. Charilatis enim. "" Naturale enim est mss. Corb. natura enim est.
 :

699 EADMERI CANTUARIENSIS 3I0xNACHI. 700

amemus, scd hoc el illud impropric. Virlutibus igi- A laHalur ol suo modo bcne sibi est, dum vero inle,
tur adh.Trcamus poslponendo vitia, et hanc patien- corvos et corniculas scu aiias avcs, inoursalur ad
liam anipleclcndo cum jugi excrcitio. Palicnlia et- diianiatur et omnino sibi male est : utpole quem hic
enim, vel qutclibet virtus sinc exercilio, quasi plum- roslromale percutil ^'"», ille alis in eum irruil, aller

bea lancea est. vcro unguibus dlscindil, ita ct mihi. Quando enim
CAPUT CLXXXVI. cum monacliis, mois scilicet filiis, conversari quco»
Yisio Atiselmi Jc fluvio. mihi bene est ct grata hicc singularis vitse mcoe
Vidit, ut asserere solebat. Anselmus in infirmitate consolalio. Quando vero remotus ab illis inler saj-

quodammodo extra sc raptus,

posilus, et in exslasi culares convcrsor, hirc inde me variarum causarum
vidit, inquam, fluvium unum rapidum atque pneci- incursus dilaceraat, el quae non anio sa?culario

pitem, in qucm contluebanl oninium llaxuum pur- negotia vexant. Male ilaque mihi est, quando sic

gaturte et quarumcunque terrcrlrium rcrum lava- sum, ac trcmcnspcrtimescoanima) mcse dispensum.

turae. Videbalur itaque aqua nimis lurbulenta, Hic idem Paler noster quadam vice de trans mare
et immunda et omnium spurciliarum sorde horrida. rcgressum rcgem Guillclmum juniorcm adiit, et

Rapiebat igitur in sc quidipiid attingere polerat, ul Romam ad papam Urbanum pro slola sui ardii-

et devolvebat tam viros quam mulieres infra se, g episcopatus cundi sibi licentiam daret humililer et

diviles et inopes simul. Foeda quidem erat aqua, ex mansucte iietiit. At rcx, ad nomcn Urbani turbatus,

ea lamcn vivebant, et delcctabantur in illa, ut ille dixit sc illum pro papa non tcnere, ncc suae con-
asscrebat qui eum ducebat. Illo vero ab ipso "" in- suctudinis esse ut absque sua electione alicui licerct

quirentc quisnam lorrens ille esset, vel quid mulli- in regno suo papiiin nominare. lliuc igilur orla
tudo illa, in eo volutans, praetenderet, abjccit ille quoedam gravis disscnsio est inlcr regnum et sacer-
""'
prscdux Patris nostri, atque ait : « Nemireris. Torrens dolium, adoo quidam magna quod et ijise absque
asscn^u rcgis Anglia exivil "" et Romam peliit.
mundum signiiicat quo rapiuntur, in cujus illece-
brosis spurcitiis involvuntur omnes ipsum amantes. » Ibi(iue aliquandiu cum maximo honore et reve-

Et his dictis, inquit

rentia, tam ab ipso papa quam ab ipsis Romanis,
sublimilor coinmoians, ac tandem precalu *"" regis
CAPUT CLXXXVII.
ac totius regni Angliam rcvisciis, suae prolcclo
De vero monachalu.
sedi, Deo quidem annucnle ac popiilo favcnle re-
« Visne viderequid sitmonachatusvcrus. »Adhoc
stitus est.
altcr: « Volo. » Duxit itaquc illum quasi in conspe-
ctuni cujusdam magni claustri,et admodum spatiosi CAPUT CLXXXIX.
etspeciosi. Etait : oCircumspicc. » Aspexit ct ille. Et Q Exemplum de lepore.
eccc parietcs claustri illius obducti erant argento Disccdentc autcm quadam vice eodom Palrc no-
purissimo. Ilcrba quoquc virens in medio erat, et slro a procdicli curia regis, puori quos nulriebal
ipsa argenlea, mollis quidcm, cl redolens, ct ultra lcporem sibi occursanlcm in via canibus inseculi
humanum opinioncm dclcctabilis. Ilnoc more allcrius sunt fugientcm, ctiam intra pcdes equi, quem
herbae sub hisqui in ea pansabanllevilcrncctebaiur, Pater ip^e insidcbat, subsistcnlcm consccuti
""
et surgenlibus illis, ipsa quoquc erigcbatur "". Ut suut. IUe vcro sciens miseram besliolam sic sc re-
quid immorer? Quidquid est jucunditatis, ihi eral. fugio consuluisse, retentis habonis cquum loco fixit,

Cum crgo hic pcrpctuo habilandum clegissel Anscl- ncc cupilum bcstiae voluit [)ra^sidiuin dencgare.
raus, ductor cjus se ei spopondit, si vellet, vcram Quam cancs circumdantes, ot linguis suis hanc
oslensurum palicntiam. Scd quia,ut assolct, interim "'' indo lingontes, nco de sub '**'
grato obscquio iiinc
promissum et promissi
""* demonstra-
evigilavit, ol ctpio poterant ejicore, nec in aliquo l»dere. Quod
torcm amisit. Ilas igilur duas visioncs, a sancta videntos, admirali sunt qui adorant. At pator pius,
paternitate ot a palcrna sanctitate nobis relalao '"",
ubi (piosdam aspoxit cx mililibus riderc, et quasi
libcnler audiamus, et audicndo devote tcncamus, pro capla bcsliola Ueiitiae frcna laxare, solulus in
tencndo mentc jugiler revolvamus, ut unius horro- lacrymas, ait: « Ridclis el huic utique infelici nullus
y^ ;

rem, dum vacat, fugiamus ; allorius vcro " amo;n;n risus, nulla lajtitia, hostes ejus circa cam sunt, et
jucunditali ot jiicundjc amacnitali insislanuis, nos ipsa sola dc vila sollicilaconrugit ad nos, ]iripsidiumi
qui monachatum tcnomus. suo modo llagitans. Iloc jilanc, filii, csl siniililiido

CAPUT CLXXXVllI. honiinis ot aninuc moricntis. Nam cum dc corpore

De securitate et pace iyi religione. exit, mox inimici sui, maligni scilicet spiritus, qui

Sicul bubo, dum in cavcrna cum pullis suis cst, cam in corpore dcgentem jicr anfractus vitiorum

VARLE LKCTIONKS
lllo vcro al) ipso Edit. Col. illo voro ab ipso.
""111 '""Ipsa quoqiic surgobat mss Y'ict. Corh. ipsa quoque
:)aliir. '""Kvigilavil, jiromissi inss. »7r/. (."o>6. evigilavil, ot piomissum cl promissi. ""Udatas ms.
'"' Hoslro pcic Uil _m<. Virt. iOAr)
Yicl. ixjhis rolalas.'""'" Allcrins velut m^.?. Virt. Corb aircrius vcro."
malc!p(,Tculil.
pcrculil '"• Ut ipsc ahsipie ms. Vict. Corh. ct Ivlit. Col. qund cl ipsc abs^pic. "" Aii;;liam cxivit
'"' Insidcbal fonscciili
mss el Kdil Col. Anglia exivit. '"' Tandom procatii ms. Victor. Ac tandom pivcalu.
.

tnss. Yict. Cort. insidcbat subsislontem coiiscculi. '"" Ilanc grato obse^piia msJ. hanc gralo obscquio
ms. Vict. ac grato obscquio. '"' Nec se sub ms. Vic l. dc sxih. wc
 .

701 LIB. DE S. ANSELMI SLMILITUDINIBUS 702

multis modis persecuti sunt , crudeliter adsunt, A CAPUTCXCII.
parati eam "" rapere, el in mortera aeternam prae- De verbis defuncti.
cipitare. At isla nimis auxia, huc illucque cir- Verba defnucli Osberni monachi, ad Anselmum
cumspicit, et raanum defensionis et auxilii, qua in spiritu delata et ab eodem Anselmo postmodum
se tueatur, sibi porrigi ineffabili desiderio concu- exposita : Ter, inquit ille defunctus, autiquus ser-
piscit. Dfemones autem econtrario rident, et im- pens insurrexit in me, sed Ursarius domini mei
mensa laetitia gaudent, si nullo eam adminiculo liberavit me ; haec dicens, evanuit. Benedictus vero
fultam invenire queant. « Quibusdiclis laxato freno Pater noster visionera illam expergefactus a somno
ilcr arripuit, et bestiam ullra persequi clara voce ad memoriam revocans ac singula propensius inspi-
canibus interdixit. Tunc illa ab omni Isesione immu- ciens,quando et quibus libuit sic cam exposuit :

nis, exsultans et hilaris praepeli cursu campos sil- Primo, inquiens, pro peccatis quibus obligatus ante
vasque revisit. baptismum fuerat, in eum insurrexisse hostem an-
CAPUT CXC. tiquum secundo, pro peccatis quaj fecit post ba-
;

Exemplum de avicula. plismatis sacramenlum, ante professionem tertio,

Alio quoque vice re.spexit puerum quemdam cum pro illis quK fecit post professionem, anle obitum.
avicula in via ludentem, quse pedem filo innexum p Sed ter cecidit ; peccata enim quibus astrictus fuerat
habebat "". Ssepe cura laxius ire permitlebatur, ante baptismum, fide parenlum in ipso "*' sacra-
fuga sibi consulere cupicns, avolare nitebalur. At mento delata, diabolus invenit. Illa etiara quse in
pcr filum manu tcncns retrahens irrelitam aviculam saeculo vel in raonasterio ante professionem com-
ad se usque dejiciebat, et hoc ingens gaudium pul- misil, in ipsa professione monastica seque abolita,
chrumque .spectaculum puero praestabat. Factum est serpens ille anliquus rcperit. Quae vero post profes-
hoc semel et iterum, faclum frequenlius. Quod sioncm fecit, vera confessione ante obitum mona-
patcr benignus ascipiens, aviculae condoluit et ul chus ille delevit. Per illum dominum Ursarium
rupto filo libertati redderetur prgecepit. Et ecce designari dixit ordinem angelicura. Sicut enira ur-
filum rumpitur, avisque avolat : puer plorat, pater sarii ursos, ita angeli spiritus raalignos a sua saevitia
exsultat. El vocatis qui aderant : « Considerastis, in- coercent el opprimunt, ne nobis noceant quantum
quit jocum pueri '? >; Et confessis considerasse, ait :
Yolunt.
« Simili consideratione jocatur diaboIuscumhom.ini- CAPUT CXCIII.
bus multis, quos irretitos suis laqueis pro sua vo- Similitudo militis.
luntale in diversa viliorum impedimenta pertrahit. Sicut miles lemporalis armis munitus est tempo-
unt enim quidam (ut verbi gratia dicam) avaritise, p ralibus, sic miles spirilualis debet armis munitus
seu luxurife et similium flammis succensi, et ex esse spiritualibus. Quaecunque enim militi temporali
rnala consueludine illis addicli. His contingit ali- contra hostera visibilem sunt necessaria, ipsa eadera
quando ut sua facta considerantes fleant, sequc spiritualiler intellecta, spirituali railiii contra hostem
amodo e talibus cessaluros ore promitlant, et more invisibilem sunt pernecessaria. Sed quae sunt illa

avis "" irretitse liberos se volare autument "". quae temporali militi sunt necessaria ? In primis
Sed quia pravo usu irretili ab hoste tenentur, no- siquidem caballus qui ei adeo est necessarius ut
lentcs in cadcm vitia dejiciuntur fitque hoc sse- ;
rectc dici possit sus fidelissiraus socius ; cura illo

pius, ncc omnimode liberantur, nisi magno conatu namque ct occurrentem aggreditur hostcm, et per-
et gratia Dci '"" funis rumpatur pravas consuetu- sequitur fugientera, et cum tcmpus postulet, fugit
dinis. » persequentem. Deinde frenum additur quo ipse equus
CAPUT CXCI. regitur ; non enira in directum viam teneret, si

De malitia et fceditate peccati. miles eum freno minime regeret. Apponiturctsella,

« Si hinc^"'', inquit Anselmus, pcccati pudorem, admodum idonea, quia luncprimum super
ipsi militi

cl illinc cernerem inferni horrorem, et necessario equura suum decenter ascendere et firmiter poterit
uni illorumhaberem immergi,prius me in infernum sedere, cum viderit eura super se sellam habere.
mergerem quam peccalum in me immitterem. Mal- ^ Adduntur eiiam etcalcariaad euradem equum exci-
lem enim purus a peccato et innocens gehenuam tandum valde necessaria saepius naraque gressura ;

intraro quara peccati sorde pollutus coelorum regna non moveret si miles eum calcaribus non urgeret,
tenere, cum constet solos malos in inferno torqueri, quorum alterura est dextrum, allerum vero sini-
et solos bonos in cffilesti beatituiine foveri. » strum. Dehinc railes suis induitur armis, quibus ab

VARLE LECTIONES.
"" Parati sunt eum mss. Vict. Corb. parati eam. "" Annexura habebat ms. Vict. et Edit. Col. annexura
habens. "" Et niore avis ms. I7c^ ef Edit. Colon. si more avis. "" Autument ms. Vict. et Edit.
Col.imiumixnl.'^''^* EigTniiamss. Vict. Corb. et Edit. Col. el gral\a Dei. '"^ Si hic m.ts. et Edit. Col.
si hinc. "" Per fidem paroulum in ipso ms. Vict. fide in ipso ms. Corb. fide parenlum in ipso ms.
Corfi, 307. Expiicit liber saacti Anselrai Canluariensis archiepiscopi, de similitudinibus. In ms. Bec le- .

guntur inmperduce Similitudines : una de Milite ; aitera de Ceilario, quce etiam habentur in ms. 5«n
GermaniA- 1.
 .

703 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI. 70t

Iioslis siii incursu dofrndiUir. Lorifa vcstitur, no in A prius oquus multoties ropugnarol. Docct ilaque ut
aliqua sui corporis parle vulneretur. Galca caput in equo suohaboat frenum, si vult cxpcdito pugnarc
cjus ornalur, ul el ipsc inde decoretur, el cjus prin- contra advcrsarinm. Debct autom secundum oqui
cipalo sc( urum habealur. Sculum pratonditur ut qualilatcm froni itrovidcrc quanlilalom. Si cnim
ipse lotus iiule protogatur. Lancea in mauibus tonc- obodioulom equum habucrit et quiolum, in oo par-
lur, ul indo hostis adhuc longc semolus transHgalur vum ct suavc debot ponere frcnum; si vcro rebollom
Gladio accingitur, undo ideni hoslis cominus jugu- ct indomitum, magnura in oo asperum necessc
ct

lctur. Ista itaque omnia militi tomporali sunt vahle est ut imponat frenum ; si autom modiorrem, ct in
necossaria noquaquam namque bone armalus ossc
; fronodebot ]>rovi(ii'rc mcdiocritalcm. Similitcr si

poterit, si vol unum ex islis, quamlibcl minimum, ilii mdcs Christi vull legilimc certare contra diabolum,
defuerit, nec proprie dici polerit milos legitimus, quia dcbot in suocquo habere frenum frenum autcm ;

adhuc erit iniperfectus. Verum ista omnia, ut prae- quo hujusmodi rogitur oquus, abstincnlia dicitur ;

diximus,spirilualiler accopta, spiriluaii militi nihi- por obslinontiam iiamque debelintorior homo exte-
lominus sunl nccessaria. Spirilualem vcro mililom rioris lasciviam rofronaro, ol eum socundum pro-
Doslrum dicimus liominom intcriorem, hic etenim priam voluntatcm huc atque illuc flcctere. Nam sinc
dcbel omni lompore suo Creatori miUtare ; equus t^ hujusmodi frcni rcgimine nullalcnus oxpcdite poto-
autcm mililis hujus est corpus ipsius, sicut onim rit advorsus diabolum pugnare. Sed ipsa abstinentia
militi equus csl nocessarius, sic interiori homini debcl esse discreta ; sccundum enim corporis sui

corpus.Nam quemadmodum miles cum equo contra qualilatem dccct ui inlerior homo provideat absti-
suum advorsavium pugnat, sic interior homo cum ncntia; (luantilalom ; aUoquin sibi non crit ad ullum
corpore conlra diabolum. Cum corpore namque c^ adjumonium, imo ad maximum impciUmcntum. No-
occurrcnlem diabolum expugnal, cjus tanlationibus taiidum quoquc quia frcnum duo lora solet habcrc,
virililor rosistondo, ct fugienlcm cruciat instanter qu;r milcs in sua manu dcbet tcuere, ct sic equum
persoquendo, el persequcnlem, cum ratio postulat, suum rcgcrc, sod «i allcrum plus allcro traxerit

deridet i^rudenter fugicndo. Cum cnim homo bene ncqu".quam ii>se equus in diroclum viam tenere
viyere incipil, niox diabolus illum dccipere lolis polorit. Ut aulem in dire^-tum viam tcnoat, ncros^e
viribus salagit ; cui si ille non consenserit, scd ejus cst ul milcs ulraqnc lora in di:ectum trahat. Quid
tentalionibus et animo elcorporc viriiiler rcstiterit, itaque j er duo lora freni, nisi duomombra abslincn-
mox ipsum diabolum dc^incil; hoc esl enim diabo- lia^ dcbonl inlelligi ; alia namque abstincnlia ost
lum vinctrc, ejus suggeslionibus fortitor rcsisleie. niiuium rcmissa. alia supra modum districta quae

Qui si eliam in bonis operibus, et aninio el corpore si ina;qualitcr intcrior bomo exleriori indixcrit, id
instanter perseveraverit, etipsum quidLm diabolum si unum plusquam allcrum ci injunxerif, ne(]ua-
est,

magno perstculionis crucialu feril. Tunc etiam milcs quam rcctam viam lencro polorit; aut enim propter
Christi diaboluni persequilur, cum iu bene operando niniium rcmissam abslincnliam supcibiel, aut pio-
perseverantiam aniplcclitur. Cum vero ipsi dia- plor pluriuuim districtam dtficiet. Restat igitur ut

bolo, summa Dei providcntia justc ditpouenle ncutram indiscrcte corpori suo injungal, sedditcre-
omnia, supcr iiomincm potestas tribuitur, tunc illuiii tionis manu modiocritatem toncat. Dobel autom
perscqui dicilur. Sed plcrumquc milcs Christi cjus milos superoquum suum sollam
iste Ejus
liabore.

ad modicum cedit vcsania?, ut adhuc Domino suo scllam crcdimus cssc mansuetudinem ; hanc cniin
possit fructificare, juxta quod idem Dominus ipse dcbol inlerior homo supcr cxtcriorem ponorc, ul
de mcmbris ips us diaboli suos discipulos admonuit supor oum firmiu» sodcro ct eum dccentius po.-^sit
diccns Sivos pcrsccuU fuciinl in
: una civitule, fugilc rogere, vidclicel ul nullummombrurn huc vel illuc
in aliam {Uullh. x. 23). Quod cum milcs Cliristi inordinate moveat, sed omnia decentcr ct mansuilej
facit, ipsum diabolum prudtnter ilUulil. Non cuiin conlincat, ut nihil agat superbc, sed omnia cum
fugitquod eum tinieat, sod ul Domino suo adhuc iranquillilato. Suul ctiara calcaria huic militi ad
pra-dam acquirat. Valdc itaque cst ncccssaiius no- cquum oxcitandum pcrnecessaria ista siquidem ;

slro miliu suusequus, id csl interiori homini, cor- D calcaria duo sunt cxhorlalionum genera. Duo nam-
pus exterius. Sciendum viro quia propnum Cot (jue sunl genera exhortationum, quibus inlorior
niililis priccssc, cqui autcm subcssc ; militis impe- hom> cxterioror.i dcbot excitare ad opus boiium :

rare, cqui obtcmpcrare ; noquatpiam namquc milos qua^dam namque exhortaliones sunl do t morc ;

contra adversarium decontcr pugnare poloril, nisi quredam vero do amore. 111« autem quae sunl de
cquus suus sibi sul)jcctus fucrit, cl niti sibi pcr linioro dicunliir sinislra; ; iiuiP vcio de amoro, di-
omiiia oliodicrit ; scd quia esl animal inulum ct luin cuiilur doxlr.r. Si d do (pio Umoro et de quoamorc '.'

habcl inlellcctum, milcs capili ejus frcniim impo- Do liniore golicniuoet dc ainorc vitiepcrpolu.-v; ;
de

nit quo euiii huc cl illuc, cum otiam nolueril, socun- timore horiibilis calamilalis et do amorc (klocta-

diim propiiaiii voliinialom lUclerc possit. Ncquc dc limorc perpotu.x nii-erifo ct dc

bilis jucundilalis ;

onim expcdilc advor-us suum piignaro ]i()torit ad- amore pcronnis gloii.r. Qnia ogo noslcr rxtcnor
hoiiio cst iutirmiis ol coiTui)libilis. sa«]iius aliipia
vprsariuiii, nisi iii cquo suo habuoril frciium. Naiii

juomodo ipsi husU forliter rcsisterct, cum sibi pro- instanto gTavilale a bono opore vellol cessare, .scd.
705 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 706

cum iulerior lioino cum ab iucoepto bene operandi A sic niembra subscqui. Quid aulem
solent qufedara

itinere velle torpere senserit, mox eura quasi miles intelligere debemus per
galeara, nisi bealam spem ?
equum suum calcaribus debet exercitare praedictis Nam quomodo galea sursum dirigitur, sic beata
exhortationibus, aliquando videlicet dextris, ali- spes semper ad superiora sustollitur. Tunc ergo
quando sinistris, id est nunc timore, nunc amore, miles Christi super caput suum galeam ponit, cum
quandoque simul utrisque. H;ec de equo et de his inlentionem suam beata spe munit, id est, cum
quse ad eum pertinent disseruimus. Nunc vero ad quidquid boni intendit agere, hoc solummodo facit
mililem nostrum redeamus, et quibus armis ai'mari ob spem beatae et perennis glorise. Est etiam ciy-
debeat attentius inquiramus. Militera noslrura, ut peus nostro miJiti valde uecessarius, hunc quippe
praedixiraus, nostrum esse interiorem hominem cre- debet praetendere, uta virulentis diaboli jaculis tam
dimus, unde, sicut constat de temporali milite, nul- se quam cquura suum valeat defendere. Scutum
lalenus miles iste cum adversario suo sine arrais railitis hujus fidem docet esse Apostolus : Sumite,
belHci.s poterit legitime certare. Nam quomodo a inquit,scautum /idei in quo {Ephes. vi, 16), etc. fides
diaboli morliferis jaculis raembra sua servaret iltesa, namquetanquara scutum inexpugnabile ardentissima
si non induerelur Quam securitatem suo
lorica'? vitiorum tela solet excipere, ac metu gehenna? et
principali obtineret, quem timorem ipsi hosti
vel t) crelestis regni credulitate raorlificando exstinguere,
incuteret, si galeam in capile non haberel? Quomodo Possumus eliam, per scutura, aplissime palienliam
a virulenlis anliqui serpentis ictibus tam se quam accipere. Sicul enim scutum excipiendo, adversarii
equum suum defenderet, nisi scutum praetenderet? lela niilitem teraporalera servat incoluraen, ita pa-
Unde vero ipsum hostem Iransfigeret, si lanceam in tientia excipiendo mortifera diaboli spicula, mililein

manibus nequaquara teneret? Aut unde idem hosiis spiritualera. Notandura quoque quia milesex sinistro
jugularetur, si miles Christi gladio non accingerc- lalere scutum
solet pi-aetendere per sinistram quippe;

tur? Sunt itaque admodum necessaria nostro railili partem, intelligere possuraus adversitatem. Sculura
sua arraa. Arraa ista, licet sint bellica, non sunt ilaque miles Christi ex sinistro praetendit latere,
lamen temporalia, sed non sunt car-
spiritualia; cum patientiam et animo et corpore amplectitur ia
nalia, sed intellectualia; sicul enim docet Aposlolus, adversitate ; nunquam enira in prosperitate est virtus
spiritualia spiritualibus comparare debemus (/ Cor. patientiae. Ille autera vere patiens esse credilur qui
II, 13): siquidera miles noster spiritualis dicilur, sed adversis atterilur, et tamen a spei rectitudine non
ejus adversarius nihilominus spiritualis creditur. flectitur. Reslat igitur ut miles ille absque mora
Quid itaque consetiuentius quam ut isti tales adver- lanceam manibus arripiat, gladio se accingat, acsic

sarii armis adversum se invicem dimicent spirilua audacler ad singulare certatneu accedat hostique
libus? Ut ergo miles Christi conlra ignita diaboli ^ suo viriliter se objicial. Lanceam debel arripere, ut
jacula ex omni parte se muniat, sine mora loricara iude suum hostem valeat transfigere ;
gladio debet
suara induat. Ejus quippe lorica, attestante Scri- accingi,unde idem hoslis queat jugulari. Quid au-
ptura, dicilur juslitia {Ephes. vi, 14). Nam quem- tera per lanceam intelligendum est,nisi providenlia?

admodura lorica annulis contexitur, sic justilia Sicut enim temporalis adversarius adhuc longe
bonis operibus perficitur; opera naraque justitiae semolus transfigitur lancea, ila hostis antiquus
sunt quasi annuli foricse, sed ipsa justitia debet esse quasi adhuc longe divisus quadam transfigitur pro-
conlinua. Manifeslum quidem est de lorica quia, si videntia. Unde, ut diximus, miles noster ipsam lan-
fuerit interrupta, ad tuendum mihtem minus sit ceara debet tenere in manibus. Saepius in divinis
idonea. Eodera raodo intellige de juslilia, si et ipsa Scripturis, quia per eas solemus operari, opera per
fuerit interrupta : ipsa quidem interrupta dicitur, raanussoient designari ; lanceam ilaque in manibus
quae quandoque iniermitlitur. Qui ergo intermillit tenere, est in operibus provideutiam habere. Cum
juslitiam, quasi interruptam induit loricam. Sed enim miles Christi aliquid proponit agere, statim
railes iste nequaquara polerit contra adversariura ad ipsum opus mentis inluitum debet dirigere et ad
suura fortiter pugnare. Igitur ut miles Christi an- qucm finem tendat diligenti providentia circum-
tiquo hosti viriliter resislat, loricam justiliae invio- D spiceie, quod si tetenderit ad finem raalum, mox
lalara custodiat, id est sine inlermissione operibus anatheraatizando illud, tanquara morliferum respuat
juslitiae stuieal insistere. Debet eliam railes iste venenum ; sin autera ad finera bonum videatur ten.
galea caput suum ornare, videlicet ut et ipse inde dere, sive sit leve sive sit grave, intrepidus ipsum
decorus appareat, et ipsi hosti ob tantura securitatis opus debet arripere, ac hilari devotione perficere.
signum terrorem minimum incutiat. Caput hujus hanc providam sollicitudinem
Si igitur miles Chrisli
militis non inconvenienter accipitur intentio ipsius in oranibus operibus suis jugiter habere studuerit,
hominis interioris. Nara sicut caput praeest caeteris ipsum adversariura suum, lanquam lancea providen-
merabris corporis, sic intentio videtur praeesse cae - tiae transfixum, facillime superare poterit. Quid vero
tcris insiruraentis inierioris horainis. Ut enira nos significet Exponere nobis dignum duxit
gladius ?
docet usus ipsc, intentio in nobis solet praecedere, Apostolus Etgladium, inqmt, spiritus, quodestver-
:

deinde cura, sollicitudo, studiura et caelera hujus bumDei{Ephes. vi, 17). Etiterura: Vivus est sermo
modi, ut ipsa inlentio opere valeal deraonstrari Ac Dei et efficax{Hebr.i\, 12), etc.Verbumquippe Dei
 707 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 708

non inconvenienter gladius, spirilualis videlicel, seu A polus cst historia, sed eldulcior in allegoria ;
dul-

anceps dicitur gladius, quia quod liujusmodi gladius cissimus vei"0 in niorablate, longe aulera incorapa-

agil corporaliter, verbum Dei videlur agere spiri- rabiiiler dulcior iu anagogeu, id est ia contempla-

tualiter. Anceps namque gladius ex ulraquc parle tionc. Polus qui continolur in primo dolio, id est

solel incidore, sic cl sermo diviuus quasi ex ulraque

in bisloria, sunt simplicia gesta sanctorum el exeni-

parte videlur incidere, cura corda hominum duobus pla, quibus dum inlondimus, animas nostras magna
modis solet compungere, scilicel nunc terrendo, dulccdine quodammodo potamus. In secundo autem
per
nunc blandiendo, nunc morlem aelernam commi- dolio, id est in allegoria, est fidei instructio ;

nando, nunc viUun sempilernam promittendo. Cum allegoriam namque ad fidem instruimur et interiore
bomine admirandte suavilalis saporo imbuimur. In
ergo miles Cbristi hauc verbi Dei leclionem et in se
vero dolio, id est in raoralilate, est raorura
et in quoscunque valet excrcere, ipsum antiquum
terlio

composilio per raoralilatem etenim mores noslros

hoslem gladio quodammodo videlur jugulare. Quasi ;

enim jugulando cum usque ad inlernecioncm pro- componimus, et, quasi mira^ dulcedinis polu rcfecti,

slernit, longc a fmibussuis,a cordibus videlicel

dum hilares et amabiles proximis uoslris apparemus.

iu quibus ante inhabitaverat, gladio verbi Dei illum

Polus qui continelur in quarto dolio, illo videlicet

iolcnter expellit. Valde itaque ut praediximus, sunt B qui stat in angulo, id est in anagogen, est quidara

necessaria spirituali militi sua arma.

suavissimus divini amoris afleclus. cujus ineirabili

dulcedinc, cum auiraa nostra roficitur, ipsi suramse

CAPUT CXCIV.
divinitati quodammodo unitur. Cum igitur celle-
Similiiudo cellerarii.
rarius iste aliquos in cellarium suum, sanctam vi-
Salomon ex persona sponsae dicit in Canlicis :

dclicel Scripluram inlroducit, modo quo superius

Introduxit merex incellamvinariam (Cant. ii, 4).
diximus, eis ad potandum tribuit : simpliciores
Videamus quomodo prudens cellerarius solcat or-
namque et rudes iu fide ac ejus amore, de primo
dinare doiia in cella vinaria, siquidem juxta ostium dolio solel potare, id est de hisloria, capaciores
illud ponit dolium in 'quo est debilissimura
vinum,
voro de allegoria aulem de raoralila-
;
perfectiores
juxta quod et aliud ponitur in quo aliquantum rae-
le perfeclissimos autem de anagogen, id est de
;

lius vinum babetur, sed et juxla illud lertium si- conlemplatione. Sciendum vero quod quisquis de
stilur in quo adhuc melius vinum continelur. Sicque quarto dolio, de illo videlicet quod stat in angulo,
quanto dolia ab ostio disjunguntur, lanlo me eis
id est de anagogen, biberit quanlulumcunque indc ;

melius vinura babclur. Novissirao vero, id est in an- gusttiverit, statim ob mirani ipsius potus dulocdi-
gulo, illud ponilur doliura in quo continetur pretio- p nem ebrius erit, illa videlicet ebrietate ad quam
sissimum vinum. Onini prudenlia optimuni viuum ^*
Comedite,
sponsus electos suos invitat in Cauticis :

nequaquam ponilur juxla ostium, sed illud quod

amicifCtbibite, et inebriamini, charissimi. Quicun-
est vilissimum. Sed quare Propter ingredientes '?
quc etenim de polus liujus dolii suavissimo sapore
videlicet et egredientes. Si enim bonura essot juxta inebriatur, mox ad mundi hujus turbines, tanquam
oslium, ipse cellerarius non minimura inde ab in- ebrius, insensibilis redditur. Habet autem istud cel-
gredientibus sive cgredientibus incurreret damnum ;
larium in se quoddam oslium in isto vcro ostio,
;

citius namquc arripitur quidquid prope manus in-

quaedam clavis habetur pcr quam infidclibus clau-
venilur, et ideo viliorem potum anteponit, potio-
ditur el fidelibus aperitur. Oslium bujus ccliarii, id
rem vero j^ostponit ; solet ctiam el abam faccre
Scripturae, est recta fides autem
est sanota; ; clavis
prudcntiam, cum aliquera in celiarium suum intro-
humilitas ;
qui orgo vult intrare in cellarium Do-
ducit, juxta niodura quo eum diligit, ciad potandum
mini, id cst in sanclam Scripluram necesse est ut
tribuil qucm cnini parum diligit, iili de leviori
; intret per osliura et claveni, per fidem videjicet et
potu tribuit quem vero aliquanlulum diligit, ci dc
;
humiblalem ; debet uamquecertissiraecredere quid-
raediocri potu tribuit quem autem plurimura dili-
;
Scriplura vcruni essse ; deinde
quid dicit sancta
gil, huic dc optimo dolio ad polandura tribuit. Dicit scnsura ipsiusScriplurae, ac si pro Ibribus pulsando,
itaque sponsa Introduxit me rex in cellam vina- J) \^,^^^^;. je,jei mvestigare
:
nullus etenim sinc
riam. Rex iste Uox rcgum cellam habct vitiariam fidc et humihtate in cellarium Domini ad suam uti-
in qua sponsa sua, videlicet fidelis anima, se gra- litalcm poteril intrare. Polorit quidom tanquam fur
vinaria dicitur Scri -
lulatur inlroductam cjus cella
;
irrumperc, ct quadam vi saeoularis soioulite, de pri-
plura sacra. In hac cella quatuor habcntur dolia
mis doliis quasi quasdani gutlas lambcre, scil ad ul-
dulcedinis plcna, quorum ista sunlnomina :
melliflu.'f; timum dolium, in quo contiuetur illud vinum quod
simplex hisloria, allegoria, moralitas, anagogon, id lauificat cor hominis (Psa/. c\n, 15), id est ad ana-
est intellectus tendcns ad huj^criora. Isla quidom gogon, nullalonus iiuihit porlingere. Quisquis igitur
dolia modo (luo superius diximus sunl ordinata. in oullario Domini do omnibus doliis, in cst de hi-
Prirao namque loco in Scriplura sacra, tanquam sloria, do allcgoria, do moralilale, dc contompla-
juxliioslium, est simplex liistoria, deindc allogoria, tiono iulficioiiter bibore dosiderat, rcctam lidemcuiu
postca nioralitas, novissimc vcro, (lua^i in angulo, summa humililatc haberc sludout.
fiil anagogen, id eil conlcmplatio. Valdc dulcis
 ,

•fod VITA S. WILFRTDI. 710

VITA S. WILFRIDl IBORACENSIS EPISCOPI

AUCTORE EADMERO.
(Mabill., Acta sanctorum ord. S. Bened., tom. III, parte i. pag. 170.)

OBSERVATIONES PR.EVIyE.
i.Plures Wilfridum,eo nomine primum Ebora- A. tione et reparatione Dorobernensis Ecclesice : quod
censem episcopum scriptis suis celebravere auctores. fragmentum ex alio Eadmeri opere desumptum est.
In primis Deda Venerabilis res ab eo gestas describit Eadmeri cequalis fuit Willelmus Mulmesburice
in variis Historice suce locis, maxime in lib. iii, monachus, qui itidem facta sancti Wilfridi recan-
cap. 25, etlib. v cap. 20. Bedce aqualis accedit Eddi tavit in libro secundo. De pontificibus Anglorum,ubi

seu Heddius, cognomento Stephanus, qui librum De de cpiscopis Eboracensibus. Post eos omnes Peirus
Vita sancti WUfridi composuisse fertur apud Joan- Blesensis, archidiaconus Bathoniensis, librum De
nem Pitseum aliosque recentiores. Is fuit invitatus Vitu sancti Wilfridi composuit, eumque Galfrido
de Cantia a revendissimo viro Wilfrido, ut prinjus Eboracensi archiepiscopo dedicavit, uti legitur in
post Jacobum cantandi raagister Northanliumbrorum Monastico Anglicano, pag. 172, ubi fragmentum ex
Ecclcsiis esset, teste Bedain Hislorixlib. iv, cap.i; eodem Petro adducitur. His omnibus annumerandi
qiia ex consuetudine Wilfredi gesta certo rescire sunt Anglorum scriptores, in his Themas Stubbesius
potuit. Post Heddium occurrit Fridegodus, cui Odo in libro De episcopis Eboracensibus, quorum cata-
Cantuariensis episcopus Vitam ejusdem sancti he- logus vetustus exstat apud Labbeum in tomo I
roico metro texere prcecepit. Legerat Willelmus BibIiothec(e novce, pag. 322. Ex prcedictis auctoribus
Malmesburice monachus eam Fridegodi scriptionem, g obvii quibusque sunt Beda et Willelmus. Hic duos
de qna hoc profert judiciumin lib. i de Pontificibus exhibemus hacterus ineditos, Fridegodum ' extrema
Cantuariensibus : Exsecutus est id munus Fridegodus quidem parte mutilum ; et Eadmerum, cujus lucu-
quidam versibus nonimprobandis : nisi quod latini- brationem ex Anglia accepimus beneficio viri spec-
tatem perosus, grajcilatem amat. tatissimi D. Josephi Williamsonis, regi ab intimio-
Grfficula verba frequentat, ut merito dictis ejus ribus secretis. Heddium diu exspectatum, si fors
aptelur iUud Plautinum : contingat, ut ope amicorum recuperemus, dabimus,
Haec quidem praeter Sibyllam leget nemo. Deo dante, in Appendice hujus sceculi, aut alterius
insequentis, cum Fridegodi carminum reliquis.
Huic lucubrationi manum
admovit Fridegodus sta^
2. Wilfridi diemnatalem exprimunt tum Marty-
tim post Wilfridi reliquiarum translationem in Ec-
rologia recentiora, tum vulgata Bedce historiaw
clesiam Cantuariensem. Ipse etiamOdo,quiEcclesice
Idus Oclobris, tametsi hcec verba iritrusa sunt in
Cantuariensi prcefuit ab anno 934 in annos quatuor
textum Bedie, quce apud Abrahamum Whelocum
et viginti, Wil/redi gesta descripsisse perhibetur ab
intra parenthesim conclusa, desunt in exemplari
Eadmero, Eadmerus vero seu Edmerus monachus.
nostro Germanensi , uti et in Aluredi versione
Anselmo Cantuariensi pontifici a secretis, id postea
Saxonica. Dies certe prcedictus est translationis,
profStititannoi\2\. Sic enimprcefixa habetinscrip- C teste Eadmero corpus sancii Wilfridi deceniiori
quo
tio codicis manu exarati bibliothecce Cottoniance :
loco repositus a Lanfranco est. At quo tandem die
Vita sancti Wilfridi archiepiscopi per Eadmerum Can-
vir sancius ad superos migravit, sileni Yitx scrip'
tuariensera anno MCXXI. Res ab se descripias in
tores omnes, unus inter vetusios fastorum sacrorum
exordio et in fine approbat auctoritate venerabilium
conditores designat diem viii Kal. Maii, is nempe
virorum Odonis archiepiscopi et Beda3 presbyteri,
qui nomine Bedce vulgatus est meirici Martyrologii
nulla Heddii aut Fridegodi mentione facta, tametsl
Fridegodi ipsissima verba non raro usurpat. Unde
auctor in tomo X Spicilegii, his versibus

Egbertus, digna virtutum laude coruscus,

suspicio injicitur num Fridegodi fetum Odoui, qui
Astrigerura oclavis veneranter scandit olympum.
hurtator operis fuit, supponat. Sed tamen ex pro-
Quoque die pra^sul penetravit Wlfridus alma
logo ipsius Odonis, quem Eadmerus in fine Yitce ab
Angelico vectus coetu trans sidera coeli.
se compotitce citat, aliam Odonis a Fridegodi lucu.
bralione fuisse conjectura est. Eadmeri fragmentum CeIeb7'ior tamen videiur fuisse solemnitas trans-

de translatione corporis sanctiWilfridirecitat Ger- lationis iv Idus Octob., ui patet ex iitulo quem
Eadmerus post prologum Vitce prceposuit.
vasius Dorobernensis monachus in libro De combus- D
Yide Palrologise tom. CXXXIU, in Fridegodo-
 lll EADMERI CANTUARIENSIS MONACllI 712

3. Monachi vitam ab anno cetatis quarto decimo A in synodo Strenneshalensi, tametsi Beda in lib. iii

egil Wilfridus, et reyulani sancti Beneclicli mirifice cap. i'6 sig7iatannu7n(iiii. Veru7n Bedanon satis sibi

propagavit. Quo vero in loco monasticam susceperit constai dum eo loci scribit Agilberlum episcopum

habitum, non ita liquct. Et primo quidem annos na- Gallu77i huic sijnodo interfuisse, ejusque jussu Wil-

tus quatuordecim apud Li7idisfarne7iscs monachos fridum adhuc presbyte7-U77i Col/7ianno restitisse; et

diligenter ea qua mona>.lica^ caslitalis ac pielalis tdmc7i W'ilfridu77i episcopu7n orainatu77i esse anno
erani, et discere curabat, el agere, inquit Dedu in ipso 064 Compe/idiiin Gallia, excap. 28, ab AgilbertiJ

lib.V cap. 19, « necclum quidein allonsus, verum eis ;«m Parisi07um episcopo, qui finita ac solula concione
qui toosura majores sunt virlulibus, humilitalis e' domum, id est in proprium episcopatu7n, quem apud
obcdieutiae, non raediocriter iusignitus. I;i quo mona- occidentales Suxones obtinebat, rediisse dicitur
sterio cum aliquol annos Deo serviret, animadvertit cap. 20. Certe in Epito7ne Saxonica, Bedce Historue
miiiime perfectam esse virtulis viam quce iradeba- ,
subjecta, Agilbertus anuo 060 abiisse a KenwaLhio,
tur a Scolis proposuitque animo veuire Romani, et
: el Parisiorum episcopalum in Galliis ad Sequanara
qui aJ soJem aposlolicam rilns ecclesiastici sive flumen suscepisse perhibetur. Wilf/idus, anno 004
monasleriales servarcutur, videre. Hlic perfcctam crdinatus episcopus Kboracensis, cum ex Gallia re-
vitce i7i07iastica;, hoc est Benedictince, adeptus nor' q versus didicissetCeaddamEcclesicesuasconsecratum
ma7n, reversus Lugdu7iu77i a Dalfino seu An7icmun- episcopum.secessit i/iHRipense mo/iasterium. Dei7i
do loci episcopo tonsus est. Postea Alchfridus, Oswii a Wulfnrio Mercioru77irege accitus, postea venit in
!iortanhumb7'07-um regis /iHus Wilfridum inBrita/i- Cantiam, ibique presbyteros et diaconos ordinavit,
niam regressum, \'\n\m,ait Beda, doclissimum, ma- usquedum Theodorus ex Bedce lib. iii,
adveniret,
Hujus do-
gislrum liabuit eruditionis Cbristianac. cap. 28, ct lib. iv, cnp. 2, a quo Ceaddn Eboraco
ctrinam omnibus Scolorum Iradilionibus jure prae- pulsus, et Wilfridus i/i sede sua institutus. Anno

fcrendam sciebat undc si etiam

: donaverat mona- 070 Os/vius rex Northa7ihiwibro/'um cum Bomat/i,
sterium quadraginla familiarum in loco qui dicitur ire vellet, Wilfridum itineris duce/n sibifieri rogave-

in IlRipum. » H(vc Beda in lib. cap. 25, ubi m rat ; scd re infecta 77\orilur, apud Bedni/i m lib. iv,

Wilf7-idu7nabbalem consf-quenter appellat,ut proin- cnp. '.'). Anno 073 U ilfridus concilio Heorutfordensi,

de monastica insignia eo in monasterio suscepisse Theod07'0 prces'idente, per proprios legatarios adfuisse

dicendus sit; paulopost ab Agilberto Gallo, occiden- 7/ie/noratur ; ibidem. « Anno 677 orta inter ipsum ct

taiiu7n Saxo/nnn episcopo, in praefalo suo monaste- Egfridum regein dissensione, pulsus idem anlisles a
rio, presbyler factus rogatu Alchfridi. Scotis in sy- sede sui episcopatus, el duo in locum ejus substi-
nodo Streaneshalensi confutatis, in monasterium tuli episcopi, Bosa, qui Deirorum ; et Eata, qui

Lindisfarnense, ubi Scoti monachi degebant, mona- Berniciorum provinciam gubernarel, cap. 12. I/ite-

chos nostros induxit. Cnde apud Willehnum glo-

ipne r'i77i Wilfridus post b'ie7iniu7/i Ro7/iampergit, cnusani

riatur, quod p7-i77ius in Nortanhumbria < verum Pas- dicturus. Confectn re provinc'ia//i aust7aliu//i Saxo-
cha, Scotis ejectis, docuerit, et sanctissinii Benedicti nu/7i co/ivertit nd Ch7'istu7n, ac Selesciense i/io/iaste-

Regulam a monachis observari jusserit. Complura riu77i cedificavit favente Edilivalcho rege : ac, Cead-

cedificavitccenobia, HRipense, Hagustaldense, in suo 7vala itide//! conspirante Vecta; , i/isuUt populum
ips'ms episcopatu;^\'\Ain Ca7ituariensi; Selesciense Christia7iis institutis i/nbuitcap. 10. .4nno687, post

apud australes Anglos,etalin in regno }lcrciorum. /norlem Cuthberti L't7idisfa7'ne/isis cpiscopi, episco-

IIuc spectant epitaphii ejus hi versus : pntu/7i Ecclesice illius anno uno servabalvenerabilis
monachorum examina crcbra anlistesAVilfridus,doncceligerctur qui pro Culhberto
Inque locis islis

Coliigit, ac monilis cavit quac regula Palrura, anlisles ordinari deberet, cap. 29. i< Post longum
Sedulus insliluit. exsilium, a7ino/'u/n videlicet a/npHus dece/n, in epi-

quam WUfridus scopatum Hagusialdensis Ecclesiaj receptus est ex

Quo in loco regula sancti Benedicti,
tum Ro7na: didicit et excoluit^ lib. V cap. 3. Anno secundo {7/iaiim duodecimo)
tum in Britannia,
diserte npud Aldfridi, qui posl Egfridum regnavit, alius ab Al-
Regula Palrum appellatur, uli et

Autpertu77i in l'ib7v Dc vita sancti chfrido, id est a/ino 097, sedem suam et episcojia-
A77ib7-osiu7n
tura, ipso rege invilante, recepit. Sed, post quinque
Paldonis abbntis et successoru7n.
k.Adser'iemgest07-um Wil/ridiquod atliiiet ; natus aniios, donuo accusatus ab eodcm ipso rcge et plu-
riniis episcopis, proesulalu pulsus est, venicnsque
est anno 034 nut i/isequenti, sirjuidc/n obi'U aiino
Romam a/mo papa absolutus
circa 703, a Johan/ie
700, annos natus scptuagi7ita qui7iquc. Adolcscens
repedavit in Galliatn. Meldis adcxtremavitiereda-
an7iorum qunluordcci/n Lindisfa7-nen$e i7ionnste-
ctus, i/iducias anno/um quinquc a Deo t/xeruit.
rium petiit, ibi aliquot annos moraturus.Jnde Bo-
Postcn in concilio Niddcnsi resiilutus p/-'mcipio
niam petiit anno circa 053, paulo nnie aut certe
rcgni Osrcdi Aldfridi filii, id est nnno 70:1, morluus
paulo post morte7n Honcrii Canluaricnsis cpiscopi,
est nnno ejusdc/n Osredi regis qunrto, quadra-
qunm eo n/mo repo/iit Beda in lib. iii cap. 20. Annis i>08t

quinquc annos opiscopalus, teste Beda iti

ferequatuor tum in Lugduiii 77wra, tum I\o77ia: exic- giiila ol

lib. v, cnp. 20, el quidetn viii Kal. Maii atmi 709

tis, revcr^7is in Dritannia/n, II Bipense mo]inste/-ium

adi/icat et abbntis no77u/ie admi/iist/at. Auno i>ropo ineuntis. C.cric quindecies tcrnos episcopus annos
cjiissii pcrhibctur inepitajjhiosuo apud Bedatn relato.
6G0 Coli/iantium, ^icotoruin u/ilcsiynanum, refulal
713 VITA S. WlLFRIDr. 714

PROLOGUS AUCTORIS
1 . Brilannia (1), quam Angli victis a se protur- A Anglorum Ecclesia est atrociler passa. Hinc, ut alia
balisque Britlanis Angliana vocant et incolunt, "onini laceani, venerandi antislites Mellitus el Justus
ex parte Oceano cincla, tam ingenilis quara el un- Galliam petunt Anglia expulsi ; hinc sanctissimus
decunque allatis diviliis mirabili copia anliquilus Pater Wilfridus tolies a propriae dignitatis sede re-
cxuberabat : quae ullerrenis rerum copiis, ila quo- jicitur ; hinc quoque gloriosissimus rex Eadmundus
que sanctissimorum virorum magna fccunditate et beatissimus antistes ^Elfegus iniqua morte dara-
pollebat. Quorum exigentibus meritis in tantum nati, martyrii gloria dignissime coronantur; hinc
gralia Del omnipolenlis totam insulam sua muniti- etiara dubio procul vir praeclarissimus et excellen-
centia decoravit, ut et cullus circa Dei obsequium tissimae sanclitatis. Pater Dunstanus in exsihum
circumquaque mulliplicaretur, et res tam publicaj pulsus tuisse dignoscilur. Sed haec me brevi atligisse
quam familiares mulla pace felicique prosperilate suffecerit. Majoresetenim nostri de his multa me-
fruerenlur. moriae diguacognovere, et luce veritatis insignita
2. Sed cura nihil omni ex parte perfeclum exinde sua posteris scriplareliquere.
mundanis rebus natura concessit, caeca dam.natrix 3. Et quoniam ea quae de praefato Wilfrido
animi cupiditas dum interdum quosdam ad hoc scripla habentur, non simul in uno, sed in diversis
perduxisset, ul suis rebus contenti esse ncscirent ; g auctoribus sparsa esse probantur ; rogatus a non-
pacis munimenta dinipit, pax dirupta rapinas, in- nullis, quibus rae contradicere incongruum duxi ;
cendia, seditiones, bella, omniumque bonorum ex- imo, ut verum fatear, ipsius sanctissimi Patris di-
ridia peperit ; quae nonnnuquam a sanclis ejusdem leclione compulsus, ea quae sparsim de ipso scripla
provinciae viris detrita ; nonnunquam, ipsis in im- sunt, nostro opere in unum coraponere institui.
mensum malis crescentibus, ii qui raala delerrero Equidem Beda, nobilissiraus gentis nostrae historige
moliebanlur, varia casuura perturbatione attriti. scriptor, in ipsa historia de eodera Patre perdiversa
Dum enim sludium suum in eo potissimum pone- loca nonnulla disserit, et beatse memoriaeOdo san-
rent, ne perversorum hominum pravitati amissa ctae Doroberuensis Ecclesiae pontifex de vita et con-
sui statusrectiludine cederent dumque illi e di-
; versatione ejus quemdam libellum edidit, postquam
verso modis omnibus insudarent, ne istorum rc- reliquias ipsius sancti de loco in quo primum
cliiudini ad suicorrectionem sese vel ad modicum positae fuerant, excepif, et ad ecclesiam totius
darent ; iidem nequiliam suam modo vi, modofraH- Britanniae matrem, quae in urbe Cantuarberia sita
dibus exercentes, quos in malitia nequiverant, hos est, magno devotionis honore transvexit. Horura
in communi vila socios habere nullo modo vole- igilur dicla per omuia sequens, pene nihil quod eo-
bant. Hinc mulli propria dignitate privati, multi a rum auctoritate roborari non possit, nihil autem
patria eliminati, multi quoque crudelissima morle ^ ex toto quod contrarium sit, dicturum me fore
necati, el a juslo judice Deo gloriosissime coronali. confido. Sane quicunque hsec vel legere vel audire
Haec in primordio coalescentis fidei partim insuper dignatus fueril, precor ut ista me non ita scripsisse
venientibus in se praedicatoribus est experta ; h«c accipiat, quasi anliquis, quaecunque sunt hac de re,
in processu ejusdem fidei partim in propriis et in raea velira scripta praeferre ; sed potius cogitet
se procreatis praedicatoribus est perpessa ; haec ni- et amicis meis me (ut dixi) rogantibus morera ge-
hilorainus eadem fide quaque fundata partim a rere, el sancto Dei aliquod obsequium mei amoris
suis, partim ab externis hoslibus, in suis patribus el reverenliae exhibere voluisse.

INCIPIT VITA
Sanctissimi confessoins atque pontificis Christi Wilfridi, cuius festivitas colitui^ iv Idus
Octobris

4. Anno igilur Incarnalionis Verbi Dei scx- D Oswaldo, de inclyta gentis Anglorum prosapia puer
centesimo tricesimo quarto, regnante in Cantia filio Dei Wilfridus nobilitate natus, et e vesligio coelesli
gloriosissimi Edelberti regis Cantuariorum Ead- est prodigio mundo nobilissime designalus. Cum
baldo, et in Nordumbria successore nobilissimi enim beatus puer intempeslae noctis silentio malris
Edwini regis Nordanhumbrorum sanctissimo rege prodiret ab alvo, columna ignis supra domum in

(1) Ita non raro apud antiquos scriptum reperilur Brittania, etiara apud Graecos BcexTavia nonnun-
quam.

Patrol. CLIX. 23
 ;

EADMKRI CANTUAHII^INSIS .MONACIIt 71«

7lo
eniissa omnes circumfusse A obsequio. Quo regina venerabiii.-; agnito, mullum
qui nascebaliir co'litus
suae lucis obstersil. Quique ejus animi virtutelaetala, consilium simul et auxi-
noclis lenebras railio
luminis magnitudine subilo lium lanta' rei pcrficiendae devota menlis alacritate
igitur vicinoium lanti

domibus proruuut, et slupore largitaest. Et quoniam eumdem viruiu monasticam

UMToro turbali, ii

singulari vitam praiferre cognovit eum, ut ipsi

atTecli siuguli quod primo capere polerant anipiunl, ;

ad insulam Lindisfarnjnsem venire, el mo-

et in lurbam coacti turbato murmure ad ignem placuil,

Ad domum usque pervenionlos, nasterio monachorum sociari fccit. Quo constilutus,

concile currunl.
diligenlor ea quae monastica; caslitatis ac pietalis
tlamniam, ut coeperal, radios emillcntem invoniunl ;

pati erant ediscere curabat et agere Et quoniam acris

sed domum ot (pioecunque viciua nil loesionis
cratingenii, didicit quanto citius psalmos et aliquot
miiantos aspiciunl. Nimio ilaquc stuporc paventcs ;

codioes, necduin quidem altonsus, verum eis qu.T

.1Pape inquiunt, quidnam signi lioc nobis innu-.-re
:

putas ? nimirum diviiii est numiuis omen. » Et domum tonsiira majores suut virtulibus, scilicel liumililalis

muiieres dc domo, ol obedioutiae, non mediocriter insignitus. Propter

irruere volcnlibus orcurrorunt
quo rui- quod a scuioribu.s el coa?taneis suis justo colebalur
dicenles ; <. Suslinete, sustinele, precamur,

tis ? ad causam ignis cognoscendam quem iirfc atfectu.

oculis babctis tantoperc lendilis non •? aliam esse q 7. In quo monasterio cum aliquol annis Christo

quam puerum nunc maternis visceribus edilum pro scrvirel, animadvoitil pauhitim adoloscens, niinime

(crto novoritis. » Quocognito, gressu reflexo in

sua perfeclam esse virlutis viam, quie tradebatur a

redcunt, magnalia Dei sua devolione venerantes. Scotis, proposuitque animo Romam venire, et qui

Quid ad haec dicendum ? anliquum Moysi famulo ad sedem apostolicam ritus ecclesiastici sive monas-
Dei ostensum in rubo miraculum vidcmus, cum loriales sorvarcnlur videio.Quod cumfralribus refer-

ret, ejus propositura laudaverunt, eumque id quod

ecce in dcmo pueri Dei igais oesluat, nec coraburit
flamma emicat, nec aliquid consumit. Et illud mente disposueral perficere suadebant. At ille con-
qiiidem antiquitus factum quid signi protulerit, jam fcstim vouions ad pracdictam regiuam, indicavit e

mundus agnovil hoc aulem in seip&a expcrta pcne

: desiderium sibi inesse apostolorum limina visitandi.
totius Ang'ii'i rogni nobililas didicit.
Re etenim Quce delcrtata bono adolescentis proposito, niisit

ipsa probaUim est, quod sicul olim Dominus po- illum Cantiam ad regem Erconbertum, qui erat Fiiius

pulum suim ex Jilgyptia servitute liberaturus, ipsius avunculi sui, postulans ut eum Romam liono-

libcialionis minislerium Moysi por ignom rubi de- rifire transmiltorol, quo tempore ibi gradum arclii-

mandavil ; sic et nuucidomDominusalium populum opiscopalus Ilonorius, uuus ex discipulis beati papaa

suum a tcnebris vitiorum educlurus, quein ejusdem „ Grogorii, servabat, vir in rebus ecclesiasticis subli-

educlionis magisterium haberedelegerit, per emis mitor inslitutus. Ubi cum aliquanlisper demoratus'

iguom designavit. adolescens animi sagacis, diligentor iis quae inspicie-

sum ccoUtus
beatissiraus Pater Wil- bat dicendisoperam darel, supervenil illo alius
5. Primordia ergo vitae

accipions, cum essct adolescens nominc Biscop, cognomenlo Benedictus,

fridus lantte nobilitatis sigiio
sua induslria de nobilibus Anglorum, cupiens et ipse Romara
puer boiu€ indohs, cidem nobiUtali
venire. IIujus ergo comilalui rox beatum Wilfridura
morum nobilitatcm suporaddere sluduit. Undo ceta-

levitatis, nil iu- sociavit, alque ut illum Romam sccum perducerot

tcm moribus transions, uil puerilis
sed ita sc jussil.
moribus admitierc voluit
solentia) io suis ;

tempore adhuc lencrae aetatis modosle el circum- 8. Qui cum Lugduuum pervenissent, a venerabili
a majoribus ejusdcm civilatis arcliiopiscopo honorifice
spectc in omnibus gcrcbat, ut merito
Dalfino
amplocte- susccpti sunt. Wilfridus a ponlitice delentus, Bouc-
quasi unus exipsis amarotur, veiicraretur,
retur. Vu'.lus eiiim magnic vonuslatis, scd in habitu dictus Romam usque profectus esl. Dcleclabatur

vullus eral ei multo venuslior mos probilalis. Fa- elenim antisles prudenlia verborum strenuissimi ju-

cundsc, ut id actalis tenor a<lmillerc i^olerat,

munia venis, gratia vcuusti vullus alacrilale actionis,

lii)<TU3p non garrulilati vol

dotractioni aul conten- conslantianccnematurilate inlenlionis. Uude qua
uae-

scd iis qu;e Dci sunl summo studio dedicare (pic nccessaria habebat, ipsi cum sociis ejus, du m
lioni
curabat.
secumessevolebant, abundanter Iribuebat. Quin et

C. Al poslquam perfcctioris (ctatis atligit melas, bcatoWillrido partcmuou modioam Galliarum re-
slatuit nataies reliiiquere tiues, gcndain obtulil, ac filiam (raliis sui virginem, si con-
defunrta matre,
Domini servitiis operam dare. jugem diiccro vellet, ei sedaturumforc promisit, qua-
(luo liborius posset
lenus ipseilli inpatrcm.el ille ipsi esset conjunc-
Quod ubi patri suo rclulit, libenter ejus volis ac de-
lali

sidcriiscoeieslibus aiinuit, oumquc salutaribuscd-plis

tione in filiiim. At illc gratias agens piolati quam
dccimum jotatis orga sc, cumpcrcgrinuso.visterel, dignaretur lialnjre,
insislcrc jussil. Ubi voro (piartum
rcspondil sibi magis proposilum alterius conversa-
cxplevil annum.coiiiitatusmunimine Dei, venit ad
a qua bcnignc sus- tionis inesse, ct ob hoc relicta patria Homain ii*e
reginam Eanfledam nominc :

Quibus antistcs audilis, dalo itineris

ceplus et aliipiandiu iiiagno cum hoiiore dolenlus, cirpissc.
duco, .siinul 01 iis qu.'c lauloc vi;enecossitas poscebat
jniioluilsibi proposilum suu" iiicnlis in co qiiam jio-

lissimum csse.ut reliclo saeculo Dei se manciparc copiose impensis, ipsum Homam Iransmisil, obse-
 717 VITA S. WILFRIDI. 718

cranset multa prece conlcstans, quatenus de Roma A poris magno

terrori quaraplurimis erat, sua scilicet
rediens ad se declinaret. Anglorura natio interdixit. Corpus tamem occisi de-
9. Ut autem Romam venit, beatissimi apostolo- bito honore tumulavit, scique Angliam prospero cursu

rumprincipis limina orandigratia petiit : etegressus, repedavit.

germani eadem causaduclus, oratorinm

beati Petri, 12. Praefuiteo terapore genti Nordanliumbrorum
est humique proetratus hac prcce fertur
ingressus, Christianissimus rex Oswius, surcessor bealissimi
pium aposlolum, quem mente praesentem videbat, regis et marlyris Oswaldi, qui Oswius filium suum
palam rogasse :« Piissime apostolorum Dei, frater Alfridum regni socium sibi consliluit. Fuere autem
bealissimi apostoli Petrl, enegoperegrinaeprovincife utrique reges in Chrisliana religiones ferventcs, Ec-
civis ad tua limina veni, veniam propeccatis meis clesiarum diligenlissimi cultores, et calholicarum
postulaturus. Prccor te igilur per pietalem, quam doctrinarum studiosissimi audilores, amalores, se-
caleris prseslare totius orbis altestatione probaris, clatores. Cum ergo beatus vir Dci Wilfridus in pa-
ut veniam peccalorum, quamper te obtinereconfido, triara esset reversns, faraa sanctitatis et prudentige
non quferam in vanum, ne mihi tantae progressio cjus,fama eloquentioo et apostolicse doclrinoe ejus,
vise procedat incassum. Verum, ut experiar, viocula circumquaquc mira celeritate innotuit, ncc non ad
meae impietatis per merila tua solvi ; solve, quaeso, g aures praediclorum principum ingenti cum laude
irapedimenta ingenii mei et linguce mcae qualenus processit. Sanclitas quoque et insignis amor Chri-
verbi Dei raysteria cordepercipere, et disertoelocu- stianitatis,qui rcgum corda repleveral, notitiam
tionis raodo eadem aliis valeam insinuare.» fides sancti nequaquam fugere polerat. Exhoccuriaeregis
famuli Dei, o insigne pielatis indicium apostoli Dei, Alfridi praesentatus, humane suscipitur, brevi, quod

larga benignitas et benignalargitascIemenliaeDci! antea solo audiluineo sciebalur, reipsacognoscitur,

Non citiusorationis verbacoraplevit, quam vivacissi- et eo regah amicitiae familiariter associalur. Probitas

mum menlis ingenium et promplissimumeiocutionis eliam integerrimae vitae, quam fama primo vulgaverat,

modum sese percepisse cognovit. Redit inse etgra- et prudens simplicitas simplexqueprudentia quao in
tiosus miratur seipsum qui fuerat jam non esse. illo ad omnes humilitatevigebant (?) non modoregi,

lO.Romaeagiturdegens, orationique acraedilationi verum etomnibuseum charumexhibebant. Tribusex

rerura ecclesiaslicarum quolidiana, ut animo pro- hoc annis regalem curiam fovit, et virtule animi
posuerat, instanlia mancipatus, pervenit ad notitiam gratiam, gloriam, honorem sibicomparavit. Unde et
viri sanclissimi atque doctissimi, Bonifacii videlicet regio munere auctus tam mobilibus quam immobili-
archidiaconi, qui ct consiliarius eral apostolici : bus rerum bonis, eliam inter animales homines
cujus magislerio et amicilia felix, quatuor ab eo clarus crat. Super hsec quoquo Ripensi Ecclesia cum
libro Evangcliorum, rationabilem Pascha} termi- f' iisquaesui juris extileranl,regalimunificenlia donatus
num, aliaque nonnuUa quoe in patria sua nequive- est. Ex eo autem summa cura procurabat, quatenus
rat didicit. opessuae magis transirent in viclum indigentium,quam
11. Ecclesiastica igitur disciplina magnifice im- servaret eas raore avarorum opes suas rccondentium.
butus el apostolica benedictione perfusus, in iter 13. Interea venit ad regem episcopus occidenta-
rediit, DaUinum episcopum de suo reditu valde su- hum Saxonura, nomine Ailbertus, vir sanctus et
spectum laetus adiit,eique Iribus annis fida societate ecclesiasticis disciplinis apprime institulus, qui et
adhaesil. A quo attonsus, in tanto est amorc habitus eidcm rcgi magno fuerat familiaritalis amore con-
ut illum sibi haercdem facere cogilaret. Sed ne hoc junctus. Hic, rogatus a rege, Wilfriduraad presbyte-
fieri posset, antistes est crudeti morte peremplus, et ratus officium promovit, utpote quem sacerdotio
Wilfridus ad suae potius, hoc est Anglorum gen- fungi dignissimum esse cognovit. Mota est autem
tis episcopatum reservatus. Siquidem regina Fran- ea tempestate quaestio deobservatione Paschae, quee
corum ea tempestate saevam Ecclesias Chrisli tem- magna et frequcns eatenus exstilcrat, probantibus
pestalem intulerat. Nam daemoniaci furoris igne simul et confirmanlibus eis qui de Cantia et Galliis
succeusa, fortunisomniumbonorum inhiarc, inhians advenerant, quod Scotli diem Dominicum Paschae
rapinis et deprsedationibus aestuare, aestuans atroci D celebrarent contra morem universalis Ecclesia;. Nam
mullos examinatione damnare, et damnato immani Scolti usque ad id temporis scripturarum serie hac
niortis ferilate necare. Unde, ut alia taceam quae in de re disputante non plene edocti, saepe Domini-
innumeros quasi minores crudelia exercuit, octo cum Paschae diem celebrabaut cum essct Dominica
ecclcsiarum Patrcs ense peremit, cumquibus elprae- dies in Palmis, ea re quod ipsa die decima quarta
dictum venerandum antistitem pari huic vitae pocna luna esset, quae terminus cst diei Paschalis. Istius-
morlis exemit. Quem usque ad locum suae neci dis- modi sectae vir sanctssima; vitae Aidanus suo tem-
positum Wilfridus secutus est, cupiens pro eo, si pore grande firmamentum fuerat intanlum, ut a
concederetur, aut certe cum eo, si permillerctur, si- cunctis quasi aequo animo folcraretur, dum eximia
mul gladio raori. Veruraneidfleret episcopusmodis in opcre Dei morum ipsius conversatio considerare-
omnibus inlerdixit, et ne tantum flagitium flagitiis tur. Sed, illo defunclo, Finanus, vcstigia seclae illius
suis gladiatores adjicerent, Chrisli miseratio sancti- per omnia sequens, in episcopatum ejus subrogatus
que viri peregrinatio interdixit ; quoque lunc tem- est :
quo nihilorainus huic vitse modum faciente.
 :

719 EADMEIU CANTUARIKNSIS MONVCHI 720

Colmanus in seclam amborum sedemque successit A calumniis observalio libera. Quod si ea qua nile-

cujus leinpoiibus gravior do paschali observatione ris rninusfirmaaucloritate victus exslileris, profecto

atque aliis ecclosiaslicae vilae disciplinisconlroversia nec me, nec quomlibet meorum tuae seclae ulterius

versrtla est. Quaproplor merito niovit haee quoestio seclalorom habobis.

ac- i:'). Tum Colmannus Pascha, inquit, a quarta
sensus et rorda multorum, limentium ne forle « :

ccpto Chrilianitalalis vocabulo in vacuum curreront deoima luna usque ad vicesimam colobramus, el
aut cucurrissent. Pervenil et ad ipsas prinoipum celobradum confirmamus, et ila fieri oportere
aures, Oswii videlicet regis fihique ejus Alfridi,quo- validai; auctorilatis firmamenlo comprobamus. Bea-

rum primus a Scolis edoctus alque baplismi sacra- lissimus elenim Joannes apostolus et evangolisla,

meulis imbulus, nihil melioris proposili oxislere Domini Jcsu tam fainiliaris conviva,ut supra peclus

possel credcbat, quam quod a suis doctoribus acce- ipsius in Ciona recubuerit, eodem quo nos ordine
porat. Porro sequens potioris fidei privilegio pri- ilhid celobravil, ol in omnibus quibuspraefuit Eccle-
mum praecodens, Romanse el universalis Kcclesia,' siis cclebrandum fore sua auclorilate praelixit. Hoc
rilum omnibus anlostare ratum habebat. Siquidcm pcr successionem prudentum et seque sanclissimo-

Christianissimus et doctissimus vir Wilfridus, qui et morum virorum ad nos usquc perlatum, hoc uostro-

Romae (ul proediximus)ecclesiastic8edisciplinae mulla pv rum doolrina raajorum in nobis slabili firmitale
r^ ic: . .11: •-• ^ e ... „„i^:,
1,1 I „ ii
anlheao :.,,.:^i..v.:i: «»
inviolabili observa-
documenta acceperal, et penes Dalfiinum Galliarum fundatum, hoc a nobis
.

ponlificem Lugduni nonnullis imbutus exsliterat, lione scrvatum, el firmamus nulla ratione non esse
eum suo magisterio ralionabili atque catholica eru- servandum. •

dilione informaveral, ac informatura omni scrupu- 16. Quo haic et hujusmodi nonnulla dicente, jussit

losilale sublata in vera fidei slabililate firmaverat. rex et Ailberlum sua? morom observalionis in me-
Mola ergo (ul pi-aefali sumus) qu«slioue dc paschali dium proferre, ul scirelur quo principio. cujusve

observalione, dispositum esl, ut synodus cogi, et niteretur auctoritatis instilutione. Respondit Ailber-

haec quaestio debere venlilari torminarique. Vt-ne- tus : « Loquatur, obsccro, mea Wilfridus
vice

runlque illo roges ambo, paler scilicet et tilius^ presbyler, quia unum ambo sapimus cum c;etoris
magnopere deprecanles ut eis adesse dignarelur qui hic assident ecclesiaslicc traditionis culloribus

Spirilus sanclus. Yenil itaque jam dictus Ailbertus et ille melius ac manifcstius ipsa hngua Anglorum,
antisles. Alfridi regis amicus, cum bealo Wilfrido et quam ego por intorpretem, potest explanare quae

suo Agalhone presbyleris: contra quos Colmannus sentimus." Tunc Wilfridus ad jussum regis exorsus,

cum suis clericis venil, ct llildem abbalissam, seloc Colmannum non modo aucloritate bcati Joannis
suse faulricem, cum aliis pluribus sccum in synodum falso niti aperta ralione moustravit, veruna etcoulra
Ci I „, „„„,„„ i„„„™
lcgem „1 i,-'..„.,„„i:.,„
Evangelium, „„„„„
necne
du\it. Joannem et contra et

rex Oswius prae- doctrinam apostolorum, imo el conlra universalis

14. Silentio itaque facto, primo
modo locutus :« Hacle- Ecclcsiaj morem cum senlire in paschali observa-
fdclione pra-missa tali fertur
Ecclesiis Chrisli tione probavit. Quam probationem idcirco scribere
nus, Patrcs vcncrandi, .schisma in
supersedimus, ne in re huic opusculo non necessaria
exortum eo quosdam minus vcritali stuJentes per-
aiiquod faslidium legcntibus inferremus. Si quis
duxit, ut bis in anno (quod dictu quoque nefas
esse

probalur) santum Pascha sit celebralum. Cujus autem eam velit, iu nostrae, lioc est Anglorum,
causam bene considerantibus non adco gontis historia requisitam inveniet. Hac crgo omissa,
4anien rci
vilam beati viri, ut coepimus, ordine proccquamur.
niimn vidctur. Dum enim ipsi arictes iler divcrsum
groges cliam jiost se diviso Iramile prout ipse, de quo loquimur, nos adjuvare dignatur.
arripiunt,
rapiunt. Ubi plano misonam osl viderc, cum ad rc- Finito contlictu conlenlioneque solula, Ailberlus

gnum via sibimel conlraria tendunt, quo communi domum rediit;Colmaimus voro, suae sedis episcopatu
viam dimisso, Scotiam peliit, quoniam ecclesiasticis
proposito fidei propcrare conlcndum : ct qui
Iradilionibus suas Iradilione postponero noluit.
individuam pervonicndi ad vitam solummodo Chri-
aulem Domini Wilfridus ex hoc magnae
stum noscuntur haberc, absonum valdc absurdun:- 17. Vir

que fore diTuoscitur, ipsum Chrislum in suis my- D apud omnc est vencrationi habilus quippe qui et :

vcllo dissona observatione dividere. Ea re in divinis erudilionibus prajclare imbutus, el Dominicis

steriis
ralionis neccssilas polissi- comprobalus eral operibus magnifice fullus. Quapro-
hanc me scntontiam ipsa
ulriusquc parlis dofensores plor a rogc Alfrido tolius plcbis acclamationo ad
mum duxil, (luatenus
quo utrin^iue pontificatum eligilur sed ipsc gravi rodamalionis
una venire jussio nostra conslringoret, ;

rationc audita, quid scqucndum, quid fugien<lum adnisu ne id fiat obsislerc nilitur. Tandem impor-
sil, discusso errorc qucamus inspicoro. Qnaproplcr tiinilate omnium viclus, id a rogi; pctivil, ne sc

lu, Cohiianne, qui prajcipue contra morcm univor- inordinale ordioari in Hriltania pcrmiUorol : ve-

salis Ecclosiae Pascha cclcbrarc a nonnullis

ralum- rum sccundum in.slilula canonum cx-
ut tanta res

niaris, causjc tua3, inquam, et ego tocum similis pleri valeret, ordiuandum sese in (lalliam mille-
obscrvationis coarguor, ])rimo jiroiiugnator a.^si.-.te ; rot, Vonorabilis nompo Deusdedil sanclac Cantua-

qualonus auclorilate (pia nilitur a;,Miila, si lanla riensis Ecflesiao arciiiepiscopus jam luiic vila;

e-f, fal amodo noslra subeadem auctoritale a lanlici suhtraclus fuerat, ncc in tota liritlauia opiscopus
7il VITA S. WILKRIDI. 722
aliquis canonice onlinalus supercrai, cxceplo Wine A causa velanie coDfirmant. Quid igilur negolii lenor
occidenlalium Saxonum episcopo. Ailbertus siqui- inlendcret socii ponlificis intelligentes, praemissa
dem, cujus paulo ante meminibus, relicta Briltania, supplicatione ad Dominum arma arripiunt, magis
Parisiacae civilalis episcopalum sortitus erat. Cum volcnlcs more vivorum fortiter bello occumberc
igilur ita se res habebat, quod pelebalur rex prom- quam ignava captivitate longioris vitse spalio scr-
plissimc annuit, ct consilio patris sui Oswii beatum vando producere. Quod ubi a paganis cognitum,
Patrem ad regem Galliarum direxit, rogans ct ob- aciem struere,ac in populum Domini tela dirigcre
secrans qualenus virum honorificc susciperct, atque fcslinabanl. Stans quoque princcps saccrdotum ido-
in gradum pontificatus sua auctoritale sublimari loIatrioB coram paganis in tumulo excelso, suis ma-

pra^ciperet. Igilur, prout dignum fuit, a rege hono- gicis incanlalionibus suos quasi benedicendo con-
rifice suscipitur,ad Ailberlum episcopum cum man- fortare, ac sociosfamuii Dei maledicendo satagebat
datis dirigitur, quibus ut summa honorificentia ser- enervarc. Cui operi cum quanlum sua inlererat,
vum Domini ad ordinem episcopatus proraoveat summo sludio mente, voce manuquo vacasscl, ju-
jubetur. Qui mandatis gratiosus oblemperans, eum vcnculus quidam minister hominisDeifundalapidem
cooperanlibus undecim episcopis honorifice conse- jecit, et eumdem magum trajecta fronte dejecit,
cravit. g exslinxil. Rediit mox ad memoriam viri Dei anti-

18. Quo post ordinalionem suam in Iransmarinis quum per David factum in Goliam miraculum Dei,
partibus demoranle, ii quorum sectaj pravilas per cum subito mire paganorum tumultus cxoritur, et in
eum pridcm dclecta fuerat atque dejecla, rependen- discerptionem Chrislianae partis vires omnium exe-
darum iiijuriarum jam tempus opportunura
sese runlur. Quid plura ? insurgunt acies, miles Christi

accepisse putanles, regem Oswium frauduleula cal- se"e prosternit in preces; Domino autera pro suis

lidilate convenientescircumveniunt, circumveniendo pugnanle, inimica manus confusa et victa di.scedit.

in eam sentenliam ducunt, quatenus Ceaddam Ebo- Sed post paululum multiplicior in idipsum etimma-
racBC civitalis episcopum fieri jubeat, ne Ecclesia nior redil, aciem struit, tela in vacuum dirigit. Tela

diutius carente paslore fides Chrisli quamlibet non vacua recipit, pars maxima ruit, et parsresidua
jecturam incurral prseserlim
: cum penitus, inquiunl, fugit. Et quid morer "? jam lerlio vicli cum se ad
ignorelur quo Wilfridus devencrit, qucra ad ipsius me-
quarlum prselinm cum rege suo praepararent,
Ecclesise regimen ordinandum in Galliam Alfridus ritis horam mare beali Wilfridi multo ante
cfiluxit,

direxit. Hac ipsorum versulia rex Oswius incaute navem cxtulit, el sanctum Dci cum oranibus suis,
pl-fcreptus, dalo praeralo Ceadda!ipsiusEcclcsiee pon- (luinque solummodo cx sociis perdilis, prosperc in
lificalu, misit eum Canliam in gradura sacerdotii „ Sandicum portum evexit. Quod inimici videnles,
consecrandum. Quo cum suis venicns cl eamdem maxima confusione in suaremeanl, et servum Do-
sedem pastore viduatam invcniens, inde divcrtil, mini laila serenilate victoremabire gcmebundi de-
prwdictum Wine episcopum adiit, ut episcopus ab plorant.

60 consecraretur obtinuit. Assumplis ergo duobus 20. Patrio itaque portu patriaque politus, con-
de genle Brittonum cpiscopis, qui conlra scripta festim sibi rumor innotuit, qualilersuse sedi Ceadda
canonum erant ordinali, eumdem Ceaddam pari substitulus anlistes sit. Qui pro re omnino
nihil

modo inordiuate ordinavil. pcrlurbatus, i^Iacido vultu et hilari peclore Ripum

10. Ordinalus autem Eboracensi Ecclesiae pra;- perrexil ; ibique serviliis Dei iutcntus, magna mentis
slabililale per aliqupd tempus in secretiori habila-
latus esl, cum non post multos dies bealus Wilfri-
dus patria.n redire iuslituens navem ingredilur, et culo dcguit. Sed quia civilas supra monlem posiia

aliquandiu felici cursu navis ajquoreos lluctus trans- nequit abscondi, a multis et praecipue nobilibus fre-

vcliilur. Jam auiem medio mari irausito, et beato quentabatur, eximiae sanctitalis ejus fama permotis.
viro cum suis clericis in ea quie Dei sunt corde et Rcx quoque Merciorum, nomine Wlfarius, vir Deo
ore inlcndo, venlis mulatis validissima tempcstas valde devotus, famulum Christi adiit, eumdem ut
exorilur. Qui magna vexalione quassati, landem in loco cederet sccumque mancrel imporluna vix prece

regioncm australium Saxonum, quam nonnovcranl, ^ detlexit; et corapos suae voluntatis cfTcclus, ingenti

projecli sunt. Fluclibus vero in sinus suos ira illuc beatum Patrem dilectionis aftectu coluil, terris et

retractis indigcnae adhuc genlili crrore dcvincti honoribus auxit.

advolant, naveni et omniaquae in ea erant in jus 21. Metropolilana vero sedes tolius Anglise, dum
suum vindicare volentes ; cl id propositi obslinalo haec ila fierent, pastore carebat, defuncto (ut prsc-
corde teuenles, ut aul captivarent, aut morle sibi diximus) archiepiscopo Deusdcdit. Etquoniam tanfa
resislentes involverent. Quo vir vencrabilis agnito sedcsabsque episcopali providenlia esse nequibat,
copiosam eis pecuniam oblulil, et qualenus ab in- rex Canluariorum Egberlus beali Wilfridi prudentia
lcntione sua recederent humili postulationc admo- sanclitateque audila, ad ipsum misit quam humil-
nuit. At illi ferociores exillius verbis cfrecli, nil sc lima eum supplicatione conteslans, ut Ecclesiam
ab eo pro ipsorum dimissione sumpturos fore pro- vidualani sua dignaretur praesenlia visilare, ope
clamant, quin etiam non modo omnia sua, verum et consolationis erigere, conlra spiriUr.les nequilias
eumdem ipsum in jus proprium se accepturos nulla clyj)eo sufc admonitionis protegcre, et quaeque tenor
7i3 EADMIiKl GANTUARIENSIS MONACHI 724

ecclesiasticK tradilionis oxpcleret, in oa ponliHcali A igidir episcopatu, et ad monasterium suuni, quod

auclorilale ^tatucro. Alille tuli in causa reniti las erat in Lestingesei, privatussecessit.

csse nequaquara existimans, regiae volunlati assen- 24. Porro Thodorus beatum Wilfridum in epi-

sum pr;ebuit. Ad ecolesiam igitur venit, et quK per scopalu Eboracensis Ecclesia? rostiluit, nec non et

S]>iriluni sanctum agenda cognovit, sedukis inibi omnium Nordanhumbrorum, sed ol Pictorum, quo-
adminislravit. Is primus erat, qui inler episcopos usque rex Oswius imperiura prolendere potuerat.

de Anglorum gente creatos calholicum vivendi mo- Sicque vir sanclissimus et animam suani in palien-

rem Anglorum Ecclesiis tradere didicerat : unde et tia possedil, et mulliplicatus honore, quod suum
perplura calholicoe observationis moderamina qua- fuerat, tolius popuii exsuUalione recepit. Quo tem-
queper easdem Ecclesias sua doctrina diffundebat. pore regno Merciorum Wifarius praesidebat, cujus
Quare factura est ut, crescente per dies institutione paulo ante meminimus. Qui cum mortuo Jaramanno
catholica, Scoli omnes qui tunc morabantur inler episcopo sibi suisque alium a Theodoro dari pelerot,
Anglos, aut his manusdarent, aul ad suam patriam non eisille novum voluil opiscopum ordinare, sed
repedarent. praefalum venerabilom Ceaddam eis dedit. Beatus

22. Beatus autem Wilfridus, prout ei facultas vere Wilfridus suis redditus, egregia mentis inslan-
inerat, \n\c illac propter verbum Dei disserainan- g tia oporam dabat, quatenus et ea quaj longa vetustas

dum magna populi frequcntia comilatus pergere aut incuria dissolverat, in ecclesiis restauraret, ct

consuevorat. Quod cum tempore quodam faceret, quK in subdilorum suorum moribus oculos magai
devenit in locum ubi natus fuoral atque uulritus, Dei offendere poterant, ehminaret. Quibus operibus
Cujus loci indigenas verbovitae ccclestis enulriens, quanto magis inlendebat, lanlo se in majori virtu-
multos ab amore terreno avertit, et ad amorem om- tum exercitio coustringebat, ut subjoctis in ejus viia

Unde factum est ut

nipotenlis Dei converlit. plures essel videre, quadiligentiadeberent verborum ipsius

ibidem Domino servire volentibus instilueret,

cellas documenta suscipere.
et quonam pecto eorum vila componi deberet, 2.5. Ilisautem qusi deslructa repereral in inlegrum
unumquemque prudcntcr instrueret. Sicque per restitutis, ecclesiam in honorem beali Petri aposto-

Ires continuos annos modo Canluariensis Erclosite lorum principis a fundanientis consummavil, et eam
disposilioni, modo illorum exhortationi et illorum multo dccore sub immensa principum ac populorum
correctioni supe curam impcndit. Et
providentia3 frequentiaconsecravit. Ut auteni vontum esl ad sui

licet episcopalis calhedra? proprium locum nu.squam sermonis oflicium, luce clarius visa sunt Dominica
haberet, tamen cpiscopali oflicio studiose inlentus in ea verba compleri : Non vos estis qui loquimini,

satagebat quaUter diabolo sua vasa eriperel, et ea sedspiritus Palris mei qui loquitur invobis {Matth.
Domino Christo conciliaret, atque in sanclae conver- x,20).Quod ea re plane licet considerare, cum et

salionis proposito corroborarel. populus in Dominum magna sit diloctione ex illo

affoctus, et cordaprincipum lanto limorc et amore

23. Emenso autera spatio trium annorum, Thco-
Dei sint accensa, ut noa.solum ea quaeprius ad jura
dorus a Vilaliano papa arcbiepiscopus consecralus
ipsius ecclesiae pcrtinebant, ad vocem illius testa-
et missus, Cantiam venit : susceptaque sede ponli-
menlis confirmaront, sed et quaedam de suis ipsi
ficatus in metropoli civitate, mox secundum quod
occlosioDcondonarenl. Triduo post hacc omni turba
vigorem ecclesiasticum docebat, ea quae circum-
summa sccum detenta, pane vilae tam cadeslis quam ter-
qua^jue emondanda erant, prudontia ot i)on-
mulare studebat. Ut restris eam copiose refecil. Ecclcsiam practorea
lificali auclorilate in melius
magnis munoribus et oruamentis decori domus Doi
vero comperit Ceaddam conlra canonum slaluta in
compelenlibus ditavit. El cum haec opera laude
episcoj^atus gradum fuisse consecralum, publica
dignissima faceret, uti morliforam pcslem laudem
illum increpalione rodarguit, el quod dcgradari jure
fugiebal humanam : ac sic posilus in modio populo-
deberet pauio distiictiusminatus cst. Al ille, ut erat
rum, omnibus orat spoculum ot informutio operum
magnae humilitatis et mansuetudinis vir : •« Si me,
bonorum.
inquit, asseris contra scita canonum ordinatum,
libenti animo exonhnari concedo, cum i^rofeclo ^C). His ila sese habentibus, omnipotens Dous ut

luimquam tanti aiuid memolipsum exslilorim, (pii morila fainuli sui quaiiti penderol mundo dcmon-
loco hujusce regiminis vel ad horam pra>es.>;e dc- straret quae internarum luco virlutum primo j^ro-
;

bucrim sed obedienlia! causa jussus subire, hoc

;
fuJit, otiam extorioium cxhibilioiio miraculorum
licet indignus conscnsi. » Qua rej)onsiouis ejus decorare voluit. llinccst quod die quadam cum vc- I
hiimililatcTheodorus acrcpla, dixit eum nequa^iuam nerabilis paslor oves Dei vcrbis ol fidei sacra:nealis

gradu sacerdotii se velle privare. Vcrum quia (ul irabuoret et antiquo humani gencris hosli in eis

jusdoininandiaurerrcl, ahjuc pcr sacri chrismatis

diximus) inordinalc ad tantum minii-terium fuerat
ordinatus, ipso ordinationom cjus canonica lalione unclionem scptilormis gratia* Spirilumjam baptiza-
consiuninavil. Scd ille considerans sc non juslc listraderet, occc per effusas lurraas muliitr nimio

cpiscopatum allcrius opiscopi oblinuis.se, pirnilcntia dolorcDlllicta minislro Doi occurril,defuncli« funera

quam allo- prolis misorabili (Icpnrtalionc in iilnis ostcntans.

durtus olcgit potius tali honore carere
rius cuthcdrae ullerius injuste pncsiderc. Discessil Quoviso Patorobslupiiil, lucsilque loco, paulumquo
725 VITA S. WILFRIDI. 726

ab incoepti opcris minislerio se coliibcnli orbaUi A instituil. Haecpropter summa quis crat plebi legalia
mulier acri doloris iiinuelalc lurbala pronior incu- jura [cnonti,tcrra frugibus ct Iranquillitate opimasuis
buit, gemiluque praepcdila vix in haec verba erupil : culloribus non modo egestatein colebat [f. tollebat],

« Eu, inquicns,bone doniine, quem ad impositionein sed ct opcri Dei absque solliciludine soecularium
nianus tua? ronfirmandum in Cliristo porlare decre- rerum curam impendere permiitebat. Classica dira
veram, jam non solum ad confirmandum, verum silent, ncc latronura incursio forraidatur. Quid
primo ad resuscitandum a mortuis tuaesancloe pietali plura ? ut cuncla brevi edicam, promical Ecclesia
piajque sanctitati apporlo. Clirislum luura praedicas pacalo foedere ncxa. Quae ut diabolus vidit, propria
omnipolentem, quod prccor operibus proba, el sibr malignitale invidit, et traclans secum pacis iii-

meum a morte filium unigenitum suscita. El quanli lcrruptioni causas invenit. Spiritu namque superbiae
hoc est omnipolentise suae parvulum suscitare, et sua; invadit gentem Pictorura in lanlum, ut ea gens
mci doloris stimulos eflugare revcra *? niliili. Qua- (quod semper ferre consuaveral) bello a se tentaret

propter in boc pelo quaj prsedicas ralacssepotenter cxcutere jugura Anglorum.Praefuit eo tempore regno
ostcnde, ul ad meam consolationem unicum filium Nordanhumbrorum Ecfridus filius Oswii rcgis, qui
meum resliluas vitae. » Ingeminat querulas voces, patri suo in regnura successcrat, vir in armis slrc-

cujus vehemenli gemitu coacli sub uno convolant g nuus, et beati V^ilfridi amicitiis vehemcnter aslri-
omnes. En plangor grandis. Tandcm compassus ctus. Hic ergo pontifici negotium Pictorum quodin-
venerabilis Domini scrvus, agit tacitas sanclo sub cumbebat exposuit, atque ut rebus opcm suao in-

pectore grates, ([uod turba nondum perfeclae fidei lercessionis ferret supplici prec(^ admonuit. Cujus
novit rogare clementiam Domini Chrisli ; moxque dchinc bcnedictione vallalus atque sanctissima ora-
solo fusus ct facicm lacrymis pcifusus : « Dominc tionc comitutus, cum parva mililum manu Pictis

Paler, ait, non ad merita mea, sed ad luos piclatis occurit, Piclosquc occursantes calervalim pro-
opera, precor, placalus allende, et aerumnis hujus stravil, et Pictorum tumorem gladii ultionc repres-
muhcris opem tuae consolationis impendc, rcsli- sit. El quid morer'? dat stragm late, redcunt in

tuendo incolumem hlium suum per Jesum Chriblum colla catcnse ; sicque victoria lieta potitus rcdiit, et

Dominum nostrum unigenitum Filium tuum. » Quo cximias propugnalori suo gratias egit. Hoc modo
dicto surrexit, ct caput defuncti dexlcrae nianus gcnti .'^nglorum pax restitula per annos aliquot
exlcnsione tetigit : cni ad ejus tactum caput exagi- mansit. At regno Merciorura post baec iu dissensio-
lanti vir Dei manum porrexil, et ercclum vivum ncm clato, rex pnefatus armis pacem revocare dc-
incolumemque cuuclis exhibuit. Vulgus in nimios sidcrans, obvius eidcm regi in bellum proccssit,
admirationis ac laudis clamorcs cxcilatur, et Hde pugnam comraissit, quam qucErcbat paccm, duce fu-
plenissima in Christianae legis observanlia cousoii- gato cxercituque prostrato, viclra oblinuit. Ea ninii-

datur. Puer redivivus in Christo pcr inanus impo- rum rc huic rcgi sic processit, quo Deus ostendcret
sitionem couhrmalur, matri cum gaudio redonatur preces bcati Wilfridi anlc se penitus cassari non
€0 paclo ut seplein annis malerna cura nultitus possc. Nec mirum. Qui enim in Evangclio dixit
viro Dei rcstilualur. Quod post pra-finilum tempus omtiia ioK possibilia credcnti {Marc. ix, 22), merito
ne ficrct patrc suo interdicenle, cxsul ad exlcrnos illi quem el fidc calholicum, el in operibus (^jusdem
fugit cum prole Britannos, scicns vidclicct pucrum lidci pnecipuuin ip;a Domini sapienlia vidit, quae
ncquaquam coiilra viri Dei prieceptum in jiroprio juslc pclebat, possibilia esse concedcie debuit. Nam
secura possc mauere. Quod tamen sua fuga ci con- de iliius fidei iulegritale quisdubitare, aut quis de
tuht. Post parvi tcraporis dcis priefeclus quidam perfcctione opcrura cjus dignc valcal disputare?
invitis parcnlibus pucrum in manus Palris reduxil, Vcrumlamen paucis opcra ejus qiia?dam dcscriban-
quem prolinus scrvitio Dei niaucipavil, ct benc lur, quae et iutegritati suai fidci lestimonium prae-
inslructum pluribus imitabilem in sancta convcrsa- beant, el illius cordis devolionom imitari volcutes
lione poslmodum fecit. Hinc (piippe perpcnditc (juid quod imitcnlur prae oculis habeant.
signi praetuleril super ejus cuuabula ca-litus cmis- quod oplimis
28. Xc primo dicendum a pucro
sum lumen radiantis llamma}. D moribus institutus nulla quoad vixit eisdem potuit
Ea tempestatc regnura genlis Anglorum ge-
27. ratione abduci incommutabilis justiliac cultor, ncc
mino dccorc nitebat, cum et reges Ciiristianitalis favorc remitti, ncc detractione diduci, ncc laudibus
araore fervcbanl, ct pontifices divini operalioncm dccipi, ncc vituperationibus in zelum potcrat cora-
myslcrii summo studio exerccbant. Hinc regalis movcri. Pcr noctem divinis insistens obscquiis,
providcnlia hocpotissimum per se gercbat quosquc corpus suura quod ab orani conlagionc ex ulpro
subdilorum magis a pravitale moruin abslrahcre, malris suae mundum custodierat, tara vigiliis quara
quam cupiditale animi res eorura diripiendo distra- frigoribus mire atficiebat, singulis illud noclibus
here ; nec ulla eis cura fuerat quam subdiiis, sed aqua frigida tingucns, nec prius ab hac consuclu-
quam bonis ipsi regnarenl. Hinc nihilominus sacer- dine cessans, quam Joannis apostoiicae sedis anti-
dolalis apex sui oflicii plenissime compos exstiterat, slcs eura pro Ktatis suae gravitate huic proposito
eis solummodo sua diligenlia operam prajbens, ad iinem juberct imponcre. Non hunc ardor acstatis,

quac ipsius ordiuis inslilutor el auctor Deus ipsum non frigus hicmis ab instanlia coepti opcris Dci
727 EADMEUl CANTUARIKNSIS MONACHI 728

flelorquerc valebant. Prfplerca quaquaversum gratia A. lans, quoil negolium regince persuaderel, ut omisso
praeJicandi graliam Dei pergens, paralus cral pro virginitalis proposito rcgise vohmlali assensum prae-
ipsa quam pra;dicabal verilale vilam dare, si occasio berot. Al Wilfridus, sciens srriptum essc : Vovetc
compclens olVerrelur quje id ticri posUilarcl. Si et rcddite Domino Deo vestro (Psal. lxxv, 12i,

quando aliquid deliciarum quovis cvenlu, et hoc niiiluit Ecfrido liac in re non parere, quam suum
summa cum parcilale, in escam sumebat, idipsuni Domino sacrificium auferre, ne per hoc non modo
in se postmodum gravi incdia vindicabat. Ilaec in- virginis, verum cl suae animrc morlis aeternrr dis-

stitulio vitaj niinimum elalionis et maximum humi- pendia pararet. Ergo virginci voli faulor exislens,

litatis in cjus pcctore studium comparavit. Ha?c vigilanlis animi sagacilate procurabat, ne qua fe-

subdilis sibi exemplum sanctse conversalionis in- mineae mentis inconstanlia proposilum virgo post-

dixit ; eosdem in arclam continenliae viam

haec poneret, el terrenis illecebris animum devicla sup-
induxit h?ec quoque multos a suo crrorc conversos
;
poneret.Egil igitur sua induslria, ut vigo polius

ad Chrisli gratiam duxit. Unde quamplurimi nobi- divoi'lium conjugii a conjuge qu.nereret, quatenus
lium incitali, tihos suos Dei servilio nancipandos liberlale polita sa^culum linquere, ct thalamis a;leriii

viro tradcbant miranles, admiranlo ejus merita di- regis valeret fehciter inhaerere.Quod quidem fa-
gnislaudibus approbantes, atque suos ipsius probi- p ctum est. Nam ubi rex comperil eam nullo pacloa
talis imitatorcs tieri modis omnibus exoplanlcs. proposito possc mutari,licet invitus, conccssit la-

Sed sicut saepe quod ahquibus provenit ad virtutis men ut rchcto saeculo, proul volebal, acciperet

profcclum, aiiquibus procedit ad iniquitalis effc- velameninsigne virginitalis. Qua licentia felix, ac-
ctum ; sic unde nonnuUi in amorem el vencratio. ceplo vclamino a beato ^Vilfrido, quae mundi sunt
nem famuli Dei profccerunt iude quidam in odium cum mundo dcsoruil, sprcvit alque a sui desiderio

et contumeliam ejus erumpunt. At alhleta Dei cma cordis procul abjecit.

iis qui oderanl pacem eralpacificus (Psal. cxix, 7), 31. Ermemburgis vero regali cst copulata conju-
et odio ipsorum suae rcpendebat obscquium mansuc- gio. Pcr hanc igitur diabolus odium quod rontra
tudinis. virum Dei hibebat, exererc opporlunum existimans,
29. Praeterea in Auguslaldensi oppido lemplum animum illius injectis quibusdam simultatibus ad-
nnrabiH opere fecil, quod ipse in honorem beati versus eum inflammat, quoque ipsi suarum insidias
Andreae apostoh Domino dicavit, ad vicem videhccl fraudum londat vehemenlcr instingat. Cui sugge-
beneficii rcpendendam, quod idem apostolusjam ci stioni eo facilius cessit, quo muliobris insconstanlia
dudum impenderat. In cujus tcmpH conslriiciione meutis, iutemperantia lubricae ostentalionis, op-
non defuit invidia morliferi serpentis. Nam dum q pressio ac rapina violenlae damnationis, quae in ea
caementarii linunt superiora parieHs, praecipitantc magno cum turaore vigebanl, scrvum Domini in
illum adversio humani gcneris, unus eorum in redargutionem sui mulloties accrba invcrlionc ar-
praeceps corruil, et sir ut conlritis omnibus mcm- inabant. Quamobrem non parum intus oflensa, et
bris jara defungi pularetur. Qui cum velut in ex- insuper doemoniaco igne succensa, gloriae dignilati-
halatione sui spiiitus laboraret, excurrunt omnos que ipsius magnopcre cocpit invidere, el quonam
utpote ad exsequias fiinoris cjus. Vir autom Domini modo cuin (lignitate sua spoliare ac spoliatum abji-
Wilfridus cum corpore absens pracsenlia spiritus cerc po.sset, occasioncs quocrere. Considerata ergo
cuncta dignosccret, mox sesc in lacrymas dedit, et glori viri, qualiler cum omni ex parte aftluentia
quosque assidcntium quid cvenerit cx ordine do- regcm mulicbri facundia
dignitatis circumfulsisset,
cens, pro salulc fratris cos intcrrcdorc postulavit. convenil, quasi do quibusdam suis ulililatibus actu-
Ubi vero ad a>grum vcnluni cst, mox ad Patris la- ra ; ro autcin vcra juiina an animuin ejiis ad (juae

ctum pristinam reccpcrunt membra salutem : ct, .'i vellel acclinare possct habere, ex obliquo perqui-
dicendum, lellium crubuit, cum pcrhomincm vitae .se situra. Quem ubi ad suum volum essc persensil, ul
depelli, ct homini vilam rcslilui vidil. Cujus morlis hoiuineni Dci in invidiani adducerct, iraudulontis
nuclor diabolus, videns virum tam inlornis animi sermonibus ejus gloriam regi cirpil admirandocnar-
virlulibus quam exteriorum exhibilione miraculo-
D raro. Nam, cxposila diviliarum abundantia, c;rno-
rum suam confusionem augere, in. nimiam sui furo- biorum nuiltiludine, aedihciorura magnitudine, sub-
ris malignitalcm acccndilur, qiiibus modis polcrat dilorum principum turba, obsequenliura mililum
inquirens, qualiter confusionem suam vcrsa vicc in cojiia, rogalibus vcstibus cl arinis instrurta inUilil :

euin rctorquerct. « Et quid amplius ijise libi, (juam lu sihi '?

totum
30. Acceperat aulcm rcx Ecfridus conjugem no- regnum luum episcopatus ipsius est ; quin ot si lua

rainc Adeldridam, quae in voto virginitatis polius poleslas cjiis potestati comjtarotur, miiior esl. Tcr-
hanc vilam Irnnsigcrc proposuerat, quain nlicna miniis oiiiin impcrii liii suis tiiiibus coarctalur ;

Hbidine violari. Jiincla cst laiiicn icgi praefalo Icgc terminus auloiii episcojiaius ejus luos rnics auclo-
conjiigali, non conjuiictionc carnali. Ciijus rci gralia lilate progredilur. Et, f«leor, lidelibiis ct amicis

bealum Wilfridiim lam pcr sc quara et pecr amicos luis cst limcndiim iic, si aliquando inimici liii contra
suo^ rcx ronvciiit, orans ct obserrans, ol maxima- lc aima susrcporinl, ijisc quam jiraediral pacem sc-

rura rcrum pollicitalione in lioc iji.suin alliccrc lcn- «luendi suos abariiii> iiiimunes rclineat, tuquc tuo-
7i9 VITA S. WILFRIDI. 730

rum paiicitalc inimicis inferior victus occumbas. A ejus infortunio valde conlristalis non pauca disse-
Quapropter de negotio anle negotium tracta ; et, ruil verba consolationis, patientiae et verae cliari-
nc in ipsa geslione negotii tua virlus decidat, quae tatis, dicens, inter alia, nihili esse pendendum quod
obsunt gnarus pracordina. Sunt quidom et alia non- constarel nonnunquam fore pendendum. Ipse vero
nulla quae tibi honeste possunt persuadere, tui ho- post haec Roraam iturus, et ne quod scandalum
noris nullatenus esse,non dico superiorem, sed Ecclesia; Christi propter eum iramineret causam

parem quemquam in regno tuo habere. Quse ncc suam ante sedem apostolicara expositurus, ad mare,
dici quidem opus esse recognosco, quia non modo vcnerabili monachamm coUegio dextra lapvaquc
tuae pnidentiae, sed et cuivis imprudenti clara esse slipatus, perducilur ; navi imponitur, pia illonmi
Don nescio. <> imprecatione perfungitur ; prospero cursu venlis
31. Talibus verbis rex permotus, et quasi suae vela panduntur. At ubi paululum navis processit,
ulililati ad ca totus arreclus, melius
consulerelur. mutato vento pulsus est Fresiam : ubi a barbaris ac
suis rebus consuli non posse pulavit, quam si vir rege illorum Aldgislo honorifice susceptus, ibidem-
Dei suis omnibus privaretur, ct episcopatus ipsius que honoritice coaversatus, ab omnibus summo
n plures episcopos divideretur. Verura quia id agi cum honore, quoad ibi manere cordi fuit, habitus
praeter consensum Cantuariensis archiepiscopi mi- g est, licet adhuc tota provincia idolorum cullui de-

nime poterat, verba raalignae accusationis contra dita deserviret. Vicem itaque benignitati eorum
episcopum ipsius sedis antistili Theodoro mandant, rependere volens, praedicabat eis verbum Dei, et

et ad suae voluntatis cffcctum deceptum inclinant. multa millia verbo veritatis instituit, ac fonte salu-

Venit igitur ad regalem curiara Theodorus, sua tari a suorum peccatorum sordibus lavit : sicque
auctoritate regiara volunlatem super ^Vilfrido im- susceptores suos et a Domino
Dominura suscipi, el

pleturus. Quod factum est. Nara protinus in locum in se suscipere fecit. Erat aulera ante adventum
ejus tres episcopos eo absenle ordinavit. Res viro beati viri terra ipsa maguae salsitatis magnaeque

celari non potuit : et admiratione quam maxiraa sterilitalis, et velut in modum rupis niraiae asperi-

ductus, hilari corde, alacri vultu, mode&to gressu tatis, ac per hoc quibusque animalibus ad incolcn-
regis palalium subiil, causara negotii perquisuturus. dum magnae incommoditatls. Verura ad praedica-
Cui hoc raodo, ut ferlur, ad inquisita responsum tionem viri Dei eadera gente fidera Doraini susci-

est : c. Nec te impraesentiarum alicujus criminis piente, sicut corda eorum supernae dulcedinis rore
admissione notamus, nec lamen stalulum de le ju- ad ferlililatem operum bonorum mollila, et inhabi-
diciura hac vice rautabimus. » lUe vero talibus ver- taliono Spiritus sancti sunt accommoda facta ; ila

bis non sibi salisfactum esse consentiens, aposloli- p et terrae ipsorum salsitas iu dulcedinem, sterilitas

cam sedem appellavit, el pro eorum injustitia indi- in fertilitatem, asperitas in mollitiem atque pin-
gnatus reflexo gressu aulara egredi voluit. Inluons guedinera versa, omnibus inhabilantibus oam di-

autem quosdam satis fcedo suis casibus insullare vcrsae commoditatis copias lautissime intulit.
cachinno : « Et o, inquit, tilii, felici prosperitale 33. Interea ii qui sua nequilia victi araicura Chri-
ducalis tempora longa ; sed noveritis, quantocius sti propria dignitate, possessione, terra proturba-
sors infesta rosolvet haec gaudia veslra : nec prius verant, legatos suos lara fraudibus iniquissimae
hunc annura transisse videbilis, quara islas quas delationis ligalos, quara et diversis exeniis oneratos
super rae derisiones habetis, acerbi moerore lua- in Franciara dirigunt, quo viro Domini parlim
tis. » Quae prophetia veritas facla est. Nam post fraudc, partira munere laqueos deceptionis et ca-
non mullum temporis conserto gravi praelio inler ptionis, laqueos dcpraedationis, perditionis et mortis
Ecfridum et Ailredum regera Mercioruni juxta flu- instituant. Sed ut laqueus eorum, qui muneribus
viura Treanta, occisus est Elfuinus Irater regis seducli laqueum inslituerunt servo Dei, ipsos invol-
Ecfridi, juvenis circiler decera et octo annos ha- veret, queradara sacerdotem Domini, nomine Win-
bens, utrique provinciae multura amabilis : ex cujus fridum, nuper a suo episcopatu depositum, et tunc
morle magnus ct intolerabiiis ma^ror Ecfridum ac in percgrinationera pro Dei araore euntera, occullo
suos percutit, oranisque laetilia quam de e.xpulsione •'-'
judicio Dei suis omnibus spoliaverunt, vicinitate
beati Wilfridi habuerant, justo Dei judicio in tristi- nominis propriaque malignitate decepli. Verura ubi
tiam versa est. Sic ex eo quo a se fortissimura hoc ab illis est intellectura, et quonara vir Domini
militem Doraini repellere non tirauerunt, nunquam ea lempestate degeret recognitum, Ebroinus, regalis
laela victoria potiti sunt : sed qui prius parva manu curiae et istius nequitiae princeps, scripta cum magno
militum, ejus intercessioue muniti, ingentes copias munere Aldgislo regi direxit, petens ut Wilfridum
slraverant, poslraodum cum ingenli copia a raro omnibus bonis exspoliatum crudeli raorte necaret.
milite victi cadebant. Nec injuria. Repulso etenim Rex autem nec precibus, nec donis sub se cadere
eo per quera victores exstiteranl, nil erat residui tanlae nequitiae acquiescens, missam chartulara
quare passira vinei non debuerunl. Verum ad ordi- raagna cum indignatione diruptara ignibus injecit :

nem instituti operis styli ofticio redeamus. nequiliaeque, ui dignum fuit, exprobans, legatos
32. Beatus Wilfridus episcopalis cathedrae digni- absque honore dimissos statim remeare praecepit.
late privalus ad sua rediit, filiis et fralribus suis de 3i. Securus igitur insidiarum praesul, in ipsa
 !

731 EADMKIll C.VNTUARIlixNSlS .MONACHI i02

provincia lolam ciim nova Dei plcbc hiemem folicitcr A suo Hdus exisferet, fttxlus rumpere noluit ; ego gra-
exipens, deinde pcrgendi Romam iler rcpctiit, ct tia Christi tidelis fidem quam vcro Deo promi&i,
Galliara pcrvcniens notusibi regis Dagoberli nia-nia violabo uUius tcrrcui commodi causa ? Absit, absit
subil. Qucm ipsc rex visum mox recognovit, cum- imo in sua (/. mca] fidc te suscipio, e quoad velle

quc multa cum l;ctilia liospitio susccjiit, ct vocatis libi iucrit, ut mccum maneas obsocro. Id (luoquc

liominibus suis, hac cos voce alloquitur : « Yirum magnoperc desidero a le pctcre, qnatcnus si quid
hunc quem ecce coram habetis, magnopero dileclioni in meis atfectuosius anias, accipias, ularis, possi-

vestraj commendo, rogans ut illi in quocunfpic ne- deas. » Hac viri bonitale simul et bcnignilatc vir

golio vcslri opus habuerit assislalis, siiiuidem, me, Dci magnitice dolcctalus, quid potius animo propo-
sicut crederc fas est, sincera mente amatis. Hujus suerit, viro aperuit : sicque multiplicatus rebus ac
etcnim probitale et induslria vobis rcdditus, vobis- sociis, gratiosus ab eo discessit.

quc, ut improescntiarum vidctis, regia sum digni- 30. Romam vcro usque pcrvoniens, illico fama
tatc pralalus. Nam dudum, vclut ipsi recordamini, jam cognila sanclitalis ejus quaquepcrcrcbuil, ct ei

cum popiilaribus insidiis fere ])erditus cssem, exsul quamplurimos civium vcnicnti iu obviam cgit. Adcrat,
quaque libcrationis mcae gratiaoberrassem, pelago cl magno vulgi favore susccplus in aulam beali Pelri
quoque jactatus ad ignavos llibcrnos perlalus fuis- g venoranlcr addnctus cst. Pontiticalum apostolicae
sem liinc me indc adductum magna benevolcntia
; sedis bcaUi! niomoriae Agatlio tunc rogebal, vir juslus
secum aiiquaiidiu tenuit, ab omni periculo protexit, et simplcx, ac in robus ecclcsiasticis non mcdiocri-
atque nalivo solo incolumcn ac tulum roslitui posse ter solcrs. In cujus ac plurimorum cpiscoporum
donavit. Quaj^roptcr pcr moam el veslram vos ob- jira^sentia cum boati AVilfridi causa cssct pracsenti-
lestor salutem ut, si qua in vobis est fidcs, tanlum bus acrusatoribus ventilata, univcrsorum judicio
servemus amicum, et vicom cxliibilae mihi dilcclio- absque crimine accusatus fuissc, ct cpiscopalu dignus
nis ac benevolenliae communiter gratiosi procurra- csse comprobatus Cil. Quo in tempore cum idem
mus [/". procurcmus] ci rcpcndere. » Ad h;cc dicta papa Romae synodum congrogarct centum vigint
qui pie la'lantur, suamque laetitiam vchemcnti accla- quinque cpiscoporum advor^us cos, qui unam in
matione teslantur. Nequc cnim lcve judicabatur iu- Domino Salvatorc voluntalcm alquc opcralionem
ter illos quemquam subjectorum vel mutire contra dogmiUizabant, vocari jussitbeatum Wilfridum
praeceptum aut voluntatem principis sui. Hinc sedes atque inler episcoj^os considenlem dicere fidem suam
el praedia, dignitates et varia dona sanclo a rcgc siniul ot iirovinci;i3 de (lua venerat. Cumque catho-
ofFeruntur, atque ul sui regni dignaretur torras in- licus fide cumsuis cssct invenlus, clabsre sacerdo-
colcre ac incolendo turi proprio vindicare, mullis Romanae
^ (ali diguitate privatus, placuit ut sedis
precibus exoratur decrclo in opiscopatum rcstitucrelur, ct in nionu-

35. Sanclus aulom, sui proposili memor, rogiae mentum su.t calholicae tidei cjusdein synodi gestis
voluntali non ccssit : sed quibusdam necossariis rc- hoc scriiilum insererelur : o Williidus (i) Doo
bus assumplis, quin cliam socialo sibi quodam amabilis cpiscopus Eboracoe civitalis, aposlolicam
pracsule DeoJalo nominc, a curia reccssil. Inde scdein dc sua causa appellans, et ab hac jioteslalo
Campani<T ducem vocabulo Berlhcrum adiit, cl ab de ccrlis iiicorlisiiuc rcbus absolulus, ot cum aliis
eo nobiliter susceplus cst. Qui 1 post exliibila vcra; ccnlum viginli (juiuquc coej)iscopis in synodo judi-
charitatis alquc humanilatis oflicia, cum homiue Dci cari a scde consliluius, jiro omni aquilonali jiarlc

residens coepit ei cnarrarc, qualiter inimici cjusdom Brillaniae ot lIibcrni;o, (juac ab Anglorum ac Britlo-

voluerint eum perdcro, et sc ad inlentioncm ojus nuin ncc non Scotloium ct 1'icloruin gonlibus in
oblatis muncribus inllccterc. <> At cgo, inquit, uon colunlur, vcrain cl calholicam lidcm confessus csl,

immemor (juid lidelilalis et amiciiiae quondam iii el cuin subscrij)lionc sua corroboravil. »

pagano quodam regc rci»crorim, cum dc palria mea 37. Aposlolico igilur et synodadi decrelo in cpi-
pulsus apud cum exsularem nolui minus ; fidclis scop;iluin rcslilulus, acceplisquc ab ajinstolica scdc

inveniri (^hristianus libi Christiano, (piain liomo lillciis, regi Ecfrido cl archiepiscopo Thcodoro de
paganus mihi cx^lilil liomiDi Clirisliaiio. Siquidoin
D sui status redinlegralioiic dircctis, servus Dci magno
rox liunorum gcntilis cum causa tuendac meae salulis scrvorum Dei rdiquiarum inunerc dilatus, ilcr An-
me secum dcgcntcm relincrct, iniit mocum Aodiis gliain vciiicndi rcj'Cliil, ct quia novoiat scrijiliiin :

in nomine dominoriim |/'. deoruml suorum, «luod Qni(t))ilml(it simiilicitcr, (nnbulal co)i/idctitcr(P)Ov.

me nunquam inimicis incis qiiavis occasionc prodc- X, 'J)i ''^8'3 ^'•' gradicbalur. Kccc aulom exlra quain
rct. Post aliquot vero dics nuntiis ad se ex parlo juilabaturlalronuin maiuis, ad intcrficicndum parala,
inimicorum mcorum vonicnlibus, et ingcnlcm pc- viro Domiiii liaud grala proccssionc occuril. Kranl
cuniam pro interilu ineo sibi |pollicciilibus : " Duin, clcnim (lui icgi Dagoberto in^idias lclcnderant,

inquii, \itain mcam siiccidant, si crgo pro (piovis cumijuc gladio in inguinc incrso nccavcranl. Hi ergo
lucro tcrrcno vobis cedcns, inilum f(i'dus quo(|uo viro Doi occurontes, ;iiiiini(jiic lurorem vultus sui

modo dissolvcro, Si crgo hoino inlidclis, ut falso deo ferocilalc jiaadcnlcs, jmelia vibratis iiitenlanl comi-

(i) Kndcm
subscrijilio aiiud Rcdam ct Willclmum, Acla concilii oxstant jtarlim apud >N'illclmum, pur-
tim aj>ud Sjioliiiannuiii.
 733 VITA S. WILFRIDI. 734

nus hastis. Qiiorum unus qui quasi loco principis A que f«da garrulitate el feminea loquacitale derisum
intcr eos habebalur, cxcusso quod mauu tennerat abjecil. Ergo inclylus heros,sociis elopibus omni ex
lclo, milili Christi foedo ore conviciabatur : « Dela- parte privatus, ad suos, prout potuit, inter iniquo-

lor, inquiens, palriae petulans et moribunde viator, rura manus sese convertit, atque in his verbis brevi
lu quidem jampriden Gallica sceptra violasti, tu ad eos oralioncra fecit. « Non vos, inquil, domini
Gallica rura pessumdedislij tu Gallicam libertatem fralres cl filii mei, non vos haec quae nobis ingeri-
in servitutem redegisti, cum lyrannum a nobis jam tur injuria lurbel, nec a veritatis traraite quoquo
olim exsiliatura lua instantia in regnum constiluisti. modo proturbet. Prae oculis semper habete : Omnes
Al ipsius quidemcrudelitas justissima morle punita, qui voliint hiChrUto pie viuere, necessario tribula-
i te quoque utpoto maximum suae morlis auctorem, tionem pali oporlere (// Tim. iii, 12j. Verum licet

te, inquam, eadem morte puniendura esse declamat. impii ad tempus piis praevalere videantur, tamen
Procumbe igiitur, pestifer, procurabe, et digna ul- non sic seraper erit. Erit enim tempus cum et pio-
tione mulctatus, eidem quara contra nos fovisti morti rum tribulatio perenni laetitia remunerabilur, et

succumbe. » Et Pater contra : « Si non jure, inquit, impiorum superba elalio perenui trislitia punictur.
feci cum regera regno injuste depulsum, quantum in Sed ne tribulatio vos in impalientiam agat, animad-
me fuil, haereditariae dignitati praefeci, ct hoc ita g vcrlite quonam modo cana patruraseriesmuUasper-
penesse esse juslissimi judicis sequitas habet, fateor, psssa tribulationes, per patientiam raeruit, Deo ju-
poenas justas ultionis proraptissimependara. Quodsi vanle, vincere mulliplices hostes. Nec id vesti-ae

nequaquam hoc in facto contrarius, sed cum jure menti ullalenus volo abesse, nemiuera secundum
feci, velut ipsa mox innocentia mentis mihi testatur, Apostoli dictura posse coronari, nisi qui contra dia-
eo libentius, si vultis occidere, quo mori desidero, bolum sluduerit legilime decerlare (// Tim. ii, 5).
me pro justilia occisum marlyrii gloria coronandura Et cerlehujustemporiscertaminaparvipendenda,nec
forc considero. » Quibus dictis, ubi viderunt virum raultura diulina : per illa tameu aeterna felicitas et

lanta mentis constantia niti, nimio terrore perculsi felix seternitas regni Dei comparalur. Quam felici-

arma projiciunt, lerrae procumbunt, viri vestigia talem, quaeso, fratres, amate, eam desiderate ; ad
osculis petunt, veniara qua;runt. Quaiadsuumvoluni eara tendile atque ad eam pervenire tota mentis
inventa ejus benedictione ditati, viae prosperitati intenlione satagitc. Quod si fecerilis, profecto uihil

pontificem cum suis oranibus reddunt ; ipsi certo erit quare islius vitae adversa formidetis. » Vix verba
itinere pergunt. compleveral, cura ecce in quorura raauibus slrin-
gebatur, acriori furore ex ipsis verbie accensi, eum
38. Perveniens vir Dci Brittaniara, rcgi litteras
in tenebrosD carcerc vinctum detruserunt.
quas ab apostolica sede acceperat detulit, et carum-
dera litterarum aucloritate subnixus, in convenlu 39. constanlia viri ! sic enim tui cordis, san-
nobiliura suam causam viva voce defendit, sequc clissime Paler, hilaritalem in taula tua adversitate
falso accusatura ac injuria degradatum libera pro- conlueor, sic considero hilarem te esse solcre, cum
testatione ostendit. Rcx autem quanto illum majori omnia prospera libi vidcbantur arridere. Tamens
veritatis rationc vallalum agnovit, tanlo se rainori nc pietatis visccra in tuis filiis aliquatenus perdi-
veritatis ratione suflullum indoluit, raoremque ne- disse videreris, eorum potius quam tuis aerumnis,
quissimorum imitatus, maluit in sua pertinacia con- pias lacrymas impendobas et cum te carcer tene- :

tra aequitatem perdurare, quam aequitatis ratione brosus involveret, magis dolebas ab eorum auribus
suam pertinaciara miligare. Hanc vero sui cordis vitae verba separari, quara te prsesenlia corporeae
socordiam magnopere confirmabat antiquorum dela- lucis spoliari. Interni clenimluminis fulgore nitebas,
torum inveterata discordia, dura ipsi quos ipsa jam quo carcerales tenebras pro nihilo contendebas.
repletos possidebat, venena suse raalignitatis regiis Quare cum divinoe lucis splendorem Deus in le
auribus infundebant. Propria iiaque rex ira ctccatus vigeie conspexerat, humanis tenebris te nequaquam
et seducenlium se adulatione a vero distractus, lilte- diu premi permisit sed eisdem fugatis radium suae
;

ras apostolici papoe lumido fastu despexit, despi- lucis domui quam inhabitabas immisit. Ac quidem
P^
ciendo irrisit, irridcndo a se procul abjecit,ac in fa- raerilo. Nani quia pervigil aeteruEe luci lain in no-

mulura Dei nequissimi delatoris criraen injecil. clis quam in careeris horrore assislebas, dignura
Tanla regis indignatione nonnulli clientes, iino et duxit sui luminis elfusiouera signare, operibus tuis

quique nobiles oppido permoli, unaninia omnes et caligini tenebrarum niliil esse coraraunc. Hanc
contra bealum conspiratione insurgunt, ac multis luminis eftusionem cuslodum vigilia protestatur,
eum conturaeliis afficiunt el quo regias majestati
; quae circa^ mediae noclis horam carcerem mire ful-
se ad plenum fideles existere monstrent, indigna- gentera non absque gravi timore sese vidisse tesla-
lioni ejusplene satisfacere cupiunt, et Dci hominem tur. Sed hoc testimonio le non eguisse perpendit,
a regisconspecluavulsum carceris imo delrudendum qui sanclitatis tuae merila oculo tideli altendit. Beati
arripiunt. Ermeinburgis aulem bonorura omnium Petri apostoli carcerera cum tuo potius considero,
persecutrix, el hujus schismatis indomabilis auctrix, teque sibi accepta liberatione evangelica in luminis
sese in dircptione illius mediam immersit, capsulam ostensione comparari vehemenler exsulto. Quanquam
reiiquiarum de ipsius collo procaciter abstulit, cum- post haec et archangelioa Michaelis visitatione sis a
7a:i EADMKRI CAMUARIEXSIS MONACIil TM'

mortis perirulo liberalus, ut cunclis clarescat, qiioil A ris cxpiignare ? quid loiies cl toties ad vincicDduni
gloria regni Dei j^imul cum ip^o aposlolo sis coro- vincula mulas, el a te viucula quibus ex merilo
nalus. [v,x pravitatis es vincla, non potius mulas ? Collo
40. Inlor liaec uxor pr;i'focli Offridi, qui boalum jusli lora Uia imponi vcrcutiT, ([uod ipsum jugo
Wilfriilum in cuslodia liabcbat, acerrinio langnorc C.hristi subjeclum ossc digna vcneralioncconluenlur.
corripitur, jamjamque ad vila? cxlrenia perJucilur. Jlanicte tua^ manibus cjus inscri mcUiunt qui in
Jacot ?i(iuidem loto corpore dcbililata, solulisque fovendis pauporibus cas fuisse excrtas allcndunt.
compagibus omiii menibrorum ollicio dostilula : per- Trcnienlcs calonai pedes noxare dcvilanl, proplcrea
dito insupor sonsu, conlractis emorlua nervis viscora paccm pra>dicanduni volocos exslitisso
([uod illos ad
lluitabant. Quseres viro suo magni doloris ol anxic" considerant. Omncs ergo vircs tuas frustra dispcn-
latis stimuios magna) deiectionis ct liorroris causas dis, cum illum, quem ncquaquam permitieris, tor-
ingercbat. Quo infortunio molus virum Dci lacry- quore conlcndis. Bealusautem Wilfridus, licet car-
mosis questibusadiil vincula quibus gravabalur ab-
;
ceralibus tcnobris involulus, quosque tamen adven-
solvit ; ad pietalis alTcclum incbnavit, ot oduclum tantium lumine verbi Dci,proulci licuit, illuminavil,
ergaslulo suae conjugi mcdicum salulis adduxit. Ad- odocuit, ac baptismatc ab onini criminum labe mun-
fuil vir Dci et mox turbas, quoe ad funus mulicris jg .lavit.
vcnerant, jussit amoveri. Ilinc prccibus ad Domi- 41. H»c intorim rex, dum suiscomilatus ad ex-
niim prseniissis aquani bencdixit, et bcnedictam su- ]detionem sua; volu])tatisse quaque deduccret alque
perjacenlis corpus aspersit. I\lirabile diclu ! non in magna hilaritalo frena la?titia!laxaret, ecce repen-
prius aqua infirmantis merobra leligit, quam omni tino turbanlur gaudia casu. Dum otenim regia con-
languore depulso, mulieri perfoctasanilasrediil.Quo jux tumens nimio fastu imi^ietalis raptis audct abuli
factoab omnibus qui aderant gralcs Deo consona voce reli(iuiis, illico vindex irasubit. Si^iuidcm easdem
redduntur, ac merila beali Palris non carcere, sed reliquias ferens, cum^icul pcrdix alacri menle lasciva
onmi honore dignissimapraedicanlur. Ne aulem gra- garrirot, contigit ut mox rei>Iola dcrmonio, sicuti
lia cvadendi carceris magis quam pictatis amorc vulpcculn, pcrdila mcnte insana gannirct : (luemquo
dnctus hoc virlutis signum ab aUquo fccisse puta- sua i^rius potulanlia volons coluit, bunc poslmodum
relur, extra remancre noluit, scd divinitalis lumine in sui corporis habitaculo nolcns fovit. llajc proptcr
fruilurus quantocius carceralis cuslodioc sopla rovi- (luibiisquo in sUiporem arrcclis acccssil mater rcgis,
sit. Conjux vero pracfecli quae fucrat sanitate do- furcntom incroj^abai hujusmodi vcrbis : < Annepa-
nala, post paucos dics, sprclo sseculo, id serviliuni lont, inquil, soror, aunc jiatcnt vcteris commissa
Chrisli sacro etvelamine designala. pincli? Wilfridum tuis falsis criminalionibus a sedc
41 . Prareclus aulem ex eo lompore sorvuni Do- sui episcopalus pc]iulisli, el nunc vice nuitata iusc-
mini in magna vcneratione habens, rcgi per nunlios dcm tui pccloris da:moncm rccoi^isli : ul pcr hoc in-
adilo dixit « Per salutem ct roguum tuum
: te ad- lcUigas quid jicccati illo in facto c.ominisisli. ^Nil-
juro, qualenus sacerdolcm Doniini Wilfridum amc frido sanclorum reliquias de collo non sanctc tulisli
diulius dclincri non facias ;
quia fatcor mclius milii ol ccco ut collum Uuim suo dominio da^monsnbdcrct
Csse mori quam in co aliquid injuriarum ulterius mcruisli. Wilfridi sanctissima vcrba ct bcali Pctri
excrccro. Quod si hac adjurationc dcspccla in lua auclorilale suflulla dcspcxisli ot ob hoc da^monc ;

sententia i^crsistere mavis, mc simul cum eo tor- cnrluum possidente verborum luorum jus pcrdidisti.
menta cl niortem magis subire vcllc cognoscc, quam Wilfridus divinitalis luminc plcnus carccralcs lcnc-
cum in tormentis habcre. « Ad ha;c rex vclicmcnlcr bras pcr lc in cis posilus non verotur ; cl luus ani-
iratus jussit sanclum duci in urbcm suam Thyin- mas d.Tinoniaco furoro rcjilclus pcr hoc jnm nunc
ber (ti) ad prsefcclum nominc Tydlin, uti^olo fcro- dij;nissima ullionc lorquctur. » Rex aderal ojijiidd

ciorom, pnocipiens illi ut conqicdibus et vinculis conlurbalus, cl ingonli furioris igne succcnsus vcn-
fortilcr aslrictum arcliori cuslodia; mancijiarct. Qui lum naribus quasi iumuin cmitlcbat. Qucm cliam
jussioni contraire non audcns, virum suscipit, cus- malcr sua talivocc cst allocuta • Jam tniidom, liii, :

todia; tradit, vincula facit. Vcrum cum iu hoc ul li- D j;,,ii tandcm mcmor eslo lui. Ullio divina tuam quam

garetur ministrorum manus elaborarent, aul rupta nimis diligis conjugom, ut ccrnis, aftligit, cl faloor
ab ipsius corjiorcoadem vincula dissiliebanl, aut crcdc inihi, quia bcnc promeruil lali supplicio fati-
ccrtc coUigarc non valcnlia diflusa cadcbant ; ct gari, eo qund diabolica indiguationc succcnsa, scr-
miro moderaminc Chrisli oo miiior in eum ligandi vum Domini Wilfridum non timuit miris alllictioni-
jiolcslas oxsliteral, (juo ad ligandum hoslilis fcrilas bus inscclari. Qiiapniptcr Iiauc vindictam sibi irro-

immaniiis sfcviebal. Unde illi nimium admirati, sod gatam no diibilcs, obsccro, proplcr lc cssccollalam.
rcgio lcrrorc suaijuc vecordia in barbaiicos n;otus Quod si hac corrigi siionlo coiitcmiiscris, cavc nc
cxagilali, alia cl alia vincula jiaranl, conalu sno, lua propria corrigaris invilus. Krgo solvc virum a

casso laborc fiindilus consumcndi. Kia, libi ligandi caiccrc, (lucm iiullius siii criminis causa novimus
polcstalc siiblala (luid furis, nianus insana ? quid dctincri ct si ciiiii in rcgno
: luo niancrc nolucns,
laiilojicrc niloris ojqiugnare, (]uciii nuiiqiiam polc- jubc illum rcj,modc(edcrc, nc m diuliusfucril lcnlu<^

(3) Willclmus ««/c//t/em Tumhrr \Tiva\.

 :

m VITA S. WILFRIDI. 738

luDC cum piimo dimitleie velis, eum fueris majori A esse non paleris ? Ecce cura illum a Christianis
poena mulclatus. » Istis rex ipse admonilus, annuit depellis, ad paganos liberaliter ibil, velis, noUs el :

ut carcerem vir sanctus exiret. Facium est, et e te- qui tiraes ne quorumdam Christianorura raentes tuis
nebris lux mundo processit. Malens autem servusDei deceptionibus per ipsius conversationem quoquo
bonuni pro malo quam pro malo malum reddere, modo evacucntur, longe quam putas per ista efficis,
oravit Dominum, et roginam confostim daemone fu- ul integras provincia penitus tua dominatione pri-
gato sanilali reslituil. vetur.
43. Hinc patriam cognataque rura deserit, et velut 45. Namque divertit post haec ad provinciam
advena lerras oustrales petiturus, eo veniendi iter australiuni Saxonum, qua3 adhuc illo tempore paga-
invadil. El cum Veriialis praiconia nuUa queant fal- nis adhuc cuUibus insudabat : ibique verbum fidei
lacia violari, famulo Dei primo quarenli regnum pra;dicabat, et credentibus lavacrum salutis minislra.
Dei, nihil eorum quaevilce necessitas exigebat,deesse bat. Erat autein rex gentis iiUus, Edilwaih nomine,

valebat. Unde contigit ut hunc euntem quidam non muilo ante baptizatus in provincia Merciorum.
Byrtwaldus, regia stirpe progenitus, magno cum ho- et regina nomine Eabe baptizata in sua, iioc est
norc obvius exciperet, et aiiquantisper secum de- provincia Iluicciorum. Itaque beatus Wilfridus, con-
lento quaeque opus habebat beninne impenderet. At g cedente, imo muUum gaudente rege, primos pro-
invidia diaboUca diu impendi ferre non poluit. Praj- vinciae duces ac milifes sacro fonte abluebat pres-
;

dictum elenira virum veneno suae perversitatis infe- byteri vero sui, caeteram plebem. Anlehac inim tota
cit,quoque militem Chrisli sua munificentia exulum illa provincia divini nomiuis et fidei erat ignara,
a se suisque omnibus eliminaret efifecit. Erat nam- praeterregem alque reginam. Erat lamen ibi mona-
que fraler jEdelfredi regis Merciorum, qui sororem chus quidam de nalione Scottorum, nomine Diculus,
regis (4) Ecfridi habebat in conjugium. Timens igi- habens monaslerium permodicum in loco qui voca-
lur ne fratris animum offenderet, si eum qui fratrem lur Bosanham, silvis marique circumdatum el in ;

conjugis suae infeusum habebat, secum teneret, non eo fratres quinque vel sex in humili ac paupere vita
veritus injustitiam, Wilfridum abjecit, non tamen Domino famulanles. Sed nullus provincialium vel
absque conlumelia, ut per hoc sciamus eum uon eorum vitam smulari, vel praedicalionem curabat
immuncm fuisse in hoc facto a mente maiigna. Nam attendere. Evangelizans autem genti episcopus,
non
prius lam a se quam ab ^delredo rege suisque uxo- solum eam ab aerumna perpetuae damnationis, ve-
ribus, necne voluntalis eorum fauloribus raultipli- rum a clade infanda temporalis interilus eripuit.
et

citer aftlictus, injuriatus, multis quoque terroribus Siquidem tribus annis anteadventum ejus inprovin-
ad violalionem fidei suae atque ad exprobralionera cia Dulla illis in locis pluvia ceciderat. Quamobrem
cathoUcae et apostoUcae Iraditionis pro qua maxime ^ fames acerbissima plebem invaserat, ac irapia nece
impelebatur incitatus, impulsus, nec prostratus, ad prostraverat. Deuique ferunt, quia saepe quadraginta
ultimum cura dedecore pulsus est. simul aut quinquaginla homines inedia macerati, ad
4. Omni ergo humano fruslratus auxilio, quo praecipitium aliquod sive mareprocedebant, et junctis
teuderet, quo se verteret ad hospitandum ignorabat misere manibus pariter omnes aut ruiua perituri,
hoc solum fiduciae prae segerens, quod a Deo nequa- aut fluctibus absorbendi decidebant. Verum ipso die
quam deseri posset. Qua fiducia magnifice fretus, quo baptismum gens suscepit, ad preces eximii
fidei

quidquid ei incommoditatis 3ccidebat,summa cordis Patris, pluvia serena sed copiosa desceudit. Reflo-
alacritate perferebat : quoque magis adversilaUbus ruit terra ; rediit viridantibus arvis annus laetus ac
feriebalur, eoampUus in opera Dei toto studio fere- frugifer sicque abjecta superstitione, antiqua ex-
:

batur. Yenit tandem ad curiam regis cujusdam, qui suftlata idololatria, cor omnium et caro exultaverunt

Kenlwinus (5) vocabalur ubi satis humane susce-

: in Deum vivum (Psa/. lxxxiii, 3), intelligentes eum
ptus et bene, verum brevi habilus est. Nam quera- qui verus est Deus, et interioribus et exterioribus
admodum aUas, sic et ibi da^monisinsUnctu femineas se bonis gratioe coelestis ditasse.
passus est iras. Siquidera regia uxor soror erat 46. Antistes quoque, cum in provinciam venisset
Ermeraburgis, malorum fere omnium quae contra D tantamque farais poenam ibi
vidisset, docuit eos
virum Dei fiebant auctricis. Ilaec igitur a sua uxore [t. piscando victura Nara mare et flumina
quaerere.
sorore] in menlis malignitalenon miaor, beatum prae- eorum piscibus abundabant, sed piscandi peritia
sulem muUis contrarietatibus atlUctum a suis omnibus genti nulla, nisi adanguillas tantum inerat. Reli-
expuUt. Quid diaboli furor immanis, quid tantopere bus igitur anguUlaribus undequaque coUecUs et ab
adversus famulum Domini saeviendo vagaris?quidei homiuibus antisUUs in raare missis, meriUs sui
laqueos tuae fraudis innectere teutas, et tfentando Patris divina sunt largitate adjuti, ceperuntque di-
illum varian.im calumniarum tempestate fatigas "? versi generis pisces trecentos. Quibus trifariam
quid eura ab humani cordis aedificalione tlectere ni- divisis cenlura in opus pauperum dispenderunt
teris, et ob hoc ChrisUanorum societati conjunctum centum eis a quibus retia acceperant contulerunt

(4) Osdridara scilicet, quae in solatium Ehvini (5) Hunc locura intactum praeterraisit Wilielraus
(ratris occisi Ethelredo nupserat, pacem inter ma- a Fridegodo exposilum.
ritum et fratrem componens, ex WiUelmo.
 ;

:3y EADMERl CANTUARlENSfS .MONACHf 140

cenlum in suos usus retinuerunt. Quo beneficio A debuit, co despecto, ab eisdem hostibus mori, quos
mulUim antistos cor oninium in sui converlit amorem prius codom sibi familiaritcr acccpto meruit felici-

el eo piiiHlicante fiducialius coeleslia spcrare c<i'pe- ler suae ditioni subjicore, Ipsa autem hora qua ipse

runl, cujus miDisterio lerreslria bona ceperuul. rex gravi bollo in Piclorum provincia premebatur,
47. Quo tempore rex Elidwalh donavit servo servus omnipolentis Dei Wilfridus in Sulh Saxo-
Domini torram ootoginla septem familiarum, voi a- nia sacris missarum celebralionibus intendebal.
bulo Selesei, quod Laline dicilur fusula vituli ma- CuuKiue dicto Siirsiim corda, responderelur : Habe-
rini, ubi suos homincs qui cxsulcs vagabaulur, re- viusad Domit)U7n, raptus in montis excessum vidil

cipere posset. Ilunc ergo locum cum accopisset eodeni momcnto pcr spirilum Dci Ecfridum capite
episcopus Wilfridus, fundavit ibi monasterium, ac caesum morti procumbere. Qua visione perterritus,
regulari vita instiluil,maxirae tamen cx iis quos majori est per modicum terrore pcrcuisus. Nam,
sccum adduxcrat fratribus. Quod monasterium cum sequcntia missae pros«queretur, et in praefa-

usque hodie successores cjus tenore noscuntur. lione Per Christnm Dcminum nostrum diceretur ab

Allamen sedes calhedrae episcopalis in Cicestram ipso, aspexit, et ecce duo maligui spiritus animam
postea mutata esl. Inclytus autem Pater AVilfridus rogis anle ipsius oculos miserabilitcr altulcrunt,

illis in parlibus annos quinquo, hoc est usque ad n sicque liorrendo gemitu suspiranlem secum ad in-

mortem Kcfridi, mira sanctitato ot prudentia prae- forni chiustra lulerunt. Illico Accam presbyterum

ditus, officium episcopalus omnibus valde charus et suum vocavit, ct ei cuncta qua viderat enarravit.
honorabilis adnuiistrabal ad quem illi rex cum
: Ad quae presbyter vehemenli stupore avlonitus, tix
praefala possessione omnes quae ibidem roperttc illius verbis audiiura paticnter credere potuit.
sunl facultalos cum agris cl hominibus donavit. Justus aulcm dicm et horam rcgia? intcrfeclionis

Omnes imbutos unda baptismali lavit

fide Christi : notavit, et eam ipsara fuisse post aliquot dies rei

inier quos servos utriusque sexus uumero ducentos gestae attestaiion comprobavit.

quinquaginta baptizavit, quos ut baplizando a ser- 50. Fama igitur circumquaque regis obilum de-
vitute diabolica liboravit, sic etiam libertali do-
nunliante, vcloci relatu ad aures Thcodori nietro-
nando humanse jugo servitutis absolvit.
polilanae sedis antistitis perveuit. Qui delictum quod
48. Post hsec, Cedwalla, qui ab exsilio me-
cum jam olim in famulum Dei commisorat, consenliendo
ritis et interventionibus beali Wilfridi fueral revo- videlicet eum tantis perturbalionibus, ut pracfati
catus, regno potitus csset Gevissorum, Ycctam in- hoc, inquam,
sumus, injuste aftligi ; delicluin hu-
sulam bcllo capcrc, ac expulsis indigenis homines mili salisficlione corrigere volens, misit propter
suae provinciae cogilabat eidem insulae substituere. oum, ad se honorifice perduclum tahter
Q et est allo-
Fueral aulem eadem insula catenus idololalriae de- cutus : <i P^ili, imo virtulum raeritis sanctissime
dila. Ubi vero ad certamen ventum est, voto
se
Pater, ego qui ad hoc prse coeteris constitutus oram,
memoratus princeps, quamvis nondum in Christo ut omni injuslitiac quac iu hoc rcgno emorgere pos-
regcncralus, astiinxit, quoniam si victor iusulam sct,obviarem propria fragilitate subactus, pluri-
;

cepisset, quarlum ejus partem simul et prajdae mis tibi contra jus adversantibus, fateor, multum
Christo Domino darct. Quod ipse vicloria usus
peccando conscnsi. Sed mihi culpam fatenli et in-
talitcr solvit, ul lianc beato Wilfrido ulendam pro limo cordc poeniteuliam agonti pius, quacso, veniae
Domino Et quoniam mensura ejusdcm in-
offeret. largilor assistc. Ultima ergo meae, sicul tu cernis,
juxta aestimationem Anglorum, familiarum est
sulae, nunc instanl tempora vitse; ac per hoc quod depre-
millc ducentarum, data cst anlisliti possessio torrae cor aunuc, cl, suppliciler a mc postulatus interccde
familiarum iroccntarum. At ipse partcm quam ac- pro mc. » Tcrrilas his verbis Jesu Chrisli Domini
commendavit cuidam dc clericis suis, cui no-
cepit, servus, rcspondit : <> Et quidcm mullis me tribula-
men Bernuinus, qui erat filius sororis ejus, dans
tionibus tc conscntiente alllictum, pastor venerande,
illipresbyterum nomine Ilildilam, ulrisque prajci- non nescio. Absit lamcn, absit ut hoc te quavis ma-
piens, qualcnus in ipsa insula
quibuscunque vale-
lilia induclum fuisse crodiderim ! Vcrum, ut au-
renl, verbum ac lavacrum vitae ministrarcnt. Qui D tumo, ea potius intentionc id fecisti, quia volehas
ministerio i)rii;dicalionis assumpto, meritis et inter- me per jpsas Iribulationes in patientia oxerccri
cessionibus bcati Patris suaque inslantia, Cliristianai quatenus anxietatibus actus, por itcr palicntia;
tidci jugo pra;fatam insulam
subjeccrunt.
possem pcrfcclionis culmon attingero. Quapropter
49. Anno incarnati Vcrbi Dei sexcentcsimo octo- niulto magis libi pro lua bona intcntione gratcs

gesimo quinto, cura KcfridusrcxNordamhund)rorum agere debco, quam lu apud nic iude vcniam quac- V
temere oxcrcitum ad vaslandam Pictorum itrovin- rere : praiserlim cum nunquam vonia rito pctalur,

ciam duxis^>ol, fugam simulantibus, in

hostibus nisi undc ali(iua olTcnsio coutracta cssc pulatur.

anguslias iuacco>sorum moutium est pcrductus, Sod <|uoniam le circumquaciue oculalum inslar cip-

alquc cum maxima sui exercilus copia, quam sccum leslis animalis esse non nescio, pcrspicaritor atque

aliduxerat, cxstiuctus. Et quidcm juste, qui cura sublililcr quco suut vidonda tc considcrare per-
virum vitfn nuilo i>acto in amicitiam suam vcl in pcndo. Ea proplcr si pulas lc, Patcr dileclissimo,

jura potestalis suaj dignatus cst admillere, merito aliquid pcccati conlraxi:jsc in iis quse coDtra mc
 . :

Tii VITA S. WILFRIOr. 742

fieri consensisti, quankim mea menle libens indul- A lenla etquam difficile ad subterfu-
damnalio ejus !

geo, et indulgens eliam super le misericordiam ju- giendum ex consuetudine admissum jus possessio-
dicis venire supplici devotione deposco. » Ex hoc nisejusIDum enim viro virtutis quid novi in pacis
firmissima sanctissimaque inter ipsos venerabiles subversionem objiceret non inveniret, anliquarum
viros pace fundala, paslorali auctoritate mutuo sese dissensionum persuasores inprislinosraotus excitat,
Chrislo conciliavere, et Islitia spirituali jucun- et celeriter per eos regem, pace discussa, in iram
dantes, quai Dei sunt unanima assertione tracta- contra pontificem armat. Nam, verbis delatorum
vere accensus, in varias et mulliplices possessiones ejus

:j8,Praeterea Tlieodorus raisit lilteras Alfrido, qui Cff pit subila cupidilate sestuare, et eas juri eccle-
in gente NordanhumbrorumdefunctoEcfrido funge- siarum, quibus dutae fuerant, noo jure auferre. Cui
batur : in quibus sibi rhetorica facundia suasit et quoniam Wilfridus episcopaii auctoritate contraire
persuasit, quatenus beato Wilfrido ex corde amicus non limuit, gravi conlra se regem iracundia intlam-
fieret, eumque insede Ecclesiae suse, dc qua injuste mavit. Unde factum est ut rex illum omnibus suis
depositus fuerat, honorifice reciperet. Alfredo (6) spolialum a regno suo pellere proponeret. A quod
eliam regi Mcrciorum, necne quihusdam aliis super peragendumut archiepiscopum Cantuariensem pro-
eodem negotio mandavit, quibus ea de re raandare g posili sui exsecutorem haberet, opposuil illi quod

non incongruum judicavit. Qui omnes una cuni re- statuta pontificum ipsius sedis non scrvaret, et prae-
gibus mandalis pari consensione favenlcs, raulla cipue venerabilis Theodori, qui nuperrime vita de-
cordis alacrilale nobilissimum Domini famulum sese cesserat. Et quoniam nefas erat illum episcopum
i n propria recepturos remandavere. Quin etiani rex Anglici regni inauctorilate haberi, qui slatutis Gan-
Aifridus nuntiis a latere suo directis, debito vene- luariensis episcopi vel leviter contraire auderet,
rationis obsequio virum revocare prsecepit. Regali Wilfridum sese hac de calumnia non oninino excu-
ergo invitatione, nec non pontificah praeceptione sare valentem in regno suo episcopum esse nolebat.
conventus ad suam ecclesiam rcddit. quam felix Siquidem Wilfridus ea statuta Theodori susci-
ille omnibus per id locorum commanenlibus
dies piebat, eisque debilam obedientiam exhibebat, quae
exstilit, quantamque mentis laitiliani cuuctis in cir- a canonibus instiluta et primis atque postremis ar-
cuitum populis habitantibusattulit, qui beatum Wil- chiepiscopatus temporibus sui in pace conslituit :

fridum ab exsilio revocatum primus videre prome-

verum ea quae lemporibus interrupla pacis, ut fertur,
ruit Quishujus lEelitise formam plene capiat ? quis
! pro Ubitu, non pro rationc statuerat, nullo pacto
eam cordibusaliorum persui oris officium infundat suscipere, nec eis assensum praebere volebat. Qua-
"?

Crebramonachorum examina obviam Patri proce- quasi inobedientiae et contumaciae macula

1
p propter
r -1 1

dunt, clericorum agmina cum totius frequenlia plebis contra sedem toliusBritlaniai matrem in eo reperta,
suo pastori cerlalim occursare contendunt, et orancs pristina esl auctoritaleprivatus, et apud Birivaldum
elata voce Dominum benedicentes eum susci- archiepiscopura, qui Theodoro successerat, pro
piunt, acin ecclesiamducunt. In qua ille roboratus, negolio accusatus. Abjectus ergo ad fidelem amicum
et a qua post raodicum eliminatis quae censura suum regem Merciorum noraine Ailfredura secessit
t sequilatis auferri debere raonstravit, quidquid ter- a quo gloriose susceplus, sub protectione Dei et
rarum autredituum juri ecclesiae compelebat, brevi iUius aliquanto temporeconvereatus est.
recuperavit ; nihilomiuus quoque divinitatis verba 53. Inlerhaec rogaturegis Alfridi Birtvaldus ar-
subdilorum cordibus quotidie perillum infunduntur, chiepiscopus praecepit generale conciliura episcopo-
et in eis fons aguce salientis in vitam ceternam {Joan . rum tolius Brittanise congregari campo qui dici-
in
IV, l4)exoritur. Ghristi fides cum bouorum operura tur Eastrefeld. Gui conciUout Wiifridus suam prae-
redhibilionerecalescit, opus autem perfidiae et ma- senUam exhiberet mantatum est, simulque promis-
lignitatis ubique frigescit. Quaniobrem pax sincera sum oranem se justitiam de injuria quam sibi
cordium, tranquilla opulentia reruin, alacritas ma- querebatur illatara recepturura, si tamen injuriam sibi
gna inDeiservitium,jucunda delectatio, delectabilis factaracerta rationc ostendere posset. Quid plura ?
jucunditas processit in Dorainum : quae omnia ma- D venit ad synodum, sed nequaquam invenit jus
gnara contra ipsum invidiam diaboli concitavere. sibi promissum. Quidam enim episcopi, regiae
Verummiles ChrisU jam bene instructus arraalura voluutali faventes, raox in concilio virura Dei falsis
verbi Dei, jaraqueplurima expertus tentamcnta dia- caluraniis exagitare, ct quibus poterant contrarieta-
boli, quo in bello excitatior, eo ad dejiciendura tibus perturbare coeperunt. Guraque ea quse obje-
difticiiior erat : moreraque forUssimi bellaloris imi- ceranl, nuUaveritale subuixa probare valerent; tan-
tatus, non raodo se sed et suos coramilitones ho- dera suis objeclionibus id adjecere, illum decreUs
stem csedeudo dexlra laevaque prolegebat. Sicque Cantuariensis archiepiscopi Theodori minime parere.
diabolo irapenetrabilis, per quinquenniurain sui sta- Quibus ille : « Decrelis, inquit, venerandi Patris
tus dignitate permansit. Theoderi, quae in pace et canonica auctoritate pro-
52. Sed, inexterrainabilis invidia diaboli ! vio- mulgavit, conscienlia teste devota raente subdi.

(6) Has UUerasrefert Willelmus, non tamen eas quas Theodorus adAIfridum direxit.
74S EADMEHI CANTUARIENSIS iMONAail 744

cisque (ul juslum esl) per omnia oblomperare volo, A ilioebant) in Dei servilio solura conversari, quani
et secundum ea judicari pro ralionc nullalenus ab- insudantem ministcrio pontificali jurgiis hominum
nuo. Allainen, precor, mihi dicalis (luidnam sit, quotidie fatigari. Sensit prudentia viri hujusmodi
iiuod jani per plurimos annos lilteris ab aposlolica consilium quali de fonte manavit : et admiratus
sede direclisinobedientes exislilis, et tantopere nie fraudem illorum, tali omnes oratione confutavit.

accusatis, quod cas inslilulioncs Thcodori non re- < Virlus, ait, veri consilii quae numeratur in septem
cipio, quas ipse non auctorilale canonica, sed dis- donis Spirilus sancli, nihil in se dalplicitatis admit-
cordia dictante composuit, ut vos ipsi oplinie no- til :ac sic quo simpliciori fonte procedit, eo locum
slis. » in animo famuli Dei quo suscipiatur, liberius inve-
5t. Ad quae cum verba penilus raiione carenlia nit. Vcstrum aulcm cousilium, quod simplicitale Spi-
turbato raurmuro jacularcntur, juvenis qnidam cu- ritus sancti carere quivis intelligere polest, tanto a

rialis, viro Domini bcne familiaris, circumslantium me longius abjicio, quanlo ex iis quse in me primo
mullitudine scse inniieriit, ar ad iUum pervoniens congessistis unde procedat aptius video. Mendacia
ei totius tumulluantis concilii causam aperuit, ut nempc quae comlra me malitiose composuistis, non
sibi providere suasit confcblim per viam
: quam potuerunl ex se procreare donum Spiritus veritatis.

venerat clanculo curiam rediit. Prsemonitus igitur

g Quare sccundum eonsilium verum proprii censura
et prajmunilus relationc fidelis amici, lanto cons- judicii me gradu sacerdotali non dejiciam, quia fa-

tantius ^quilatissibi dofensionem adscivit, quanlo ct teor quod, licet indignus, opera tamen pontificatu

ipsos judices suos scienter contra justitiam agere non meJiocriter digna adjutus Domini gralia feci.
scivit. Stat igitur inler vcrborum jacula securus, Hinc est, quod eccc per annos quadraginta inteme-
quoniam suae liberlas conscientiac fueral ei dextra ratae fidei veritatem quibus potui praedicavi, et con-
hevaquc impcnetrabilis murus. Quod ubi compertum tradicentes invicla ralione devici, deviclos ab omni
habuere, quem verbis superare nequibant, injcclis veritatem docendo errore correxi, correclos lumine
minis ad suum vello detorquere quacrebant. Quibus verbi Dci perluslravi, ac membris Ecclesiae Christi

cum responsa dare ad illorum vota minime vellet : copulavi. Haec tamen non ego, sed Deus ipse per
« Scito, inquiunt, quod jusla damnationis sententia me. Ritum insuper ecclesiasticae observalionis mul-
punicris, nisi cito ea quae tibi sunt objecla dato re- tis per Angliam locis Scotica traditione depravatura,

sponso deleveris. » Al ille : « Ad majus quod mihi ajiostolica fultus auctoritate, correxi. Haeccine aha-
a vobis objectum esse intelligo, scilicel me decretis que perplura, quorum in praesenli rcminisci piget,

gloriosi Cantuariensis Ecclesiae praesulis nolle pa- hoc meruerunt, ut quasi legum proditor patriaeque
cere, jam respondi ; el hoc ipsum, si vultis, iterum delator nusquam tutus esse permittar ? Praeceptis

ilcrumque resiiondeo, quod ejus canonicis inslilu- ^ sallem aposlolicae sedis, quae mejam simili injuria

tionibus per omnia subjici volo. » Quae verba frau- accusalum atque damnatum excusavere, et absolu-
dulenta mox caHiditale ex ore ejus rapuerunt, et tum esse constiluere, obtemperelis, si nec pro amo-
hoc ejus dixerunt canonicum inslilutum esse ut re, nec pro timore Dei quietum esse permittcre vul-
superbi ct inobedientes deprimanlur, huuiiles vero lis. Sed, ut puto, illa praecepta aul obliti estis, aut

el obedientes extollantur. " Tu autem etcontra do- certc scila aut cognita pro ducitis. Quapro-
nihilo

minos tuos in superbiam es elatus, et nihilominus pter licct senio sim confectus, re tamen vera nove-
archiepiscopo tuo inobediens comprobatus. Qua- rilis rae Romae corara aposlolica sede probaturum
propter aequa rationo judicalum et slalutum est ul osse calumnias, quas mihi pro regis indignatione
omnibus tuis spoliatus, elationis el inobedicntiae imponilis, veras non esse ; ncc minus vere me prae-

poenas exsolvas. » Quo audilo horror et ipsos ini- dicaturum essc sciatis, quali studio sacerdotale mi-
micos ejus invasil, dicentes impium essc, virum nisterium geratis, qui magis vultis injustitiae homi-
quaquavcrsum nationibus lionorabilem sic absque numfavere, quam justitiam Dei tenere. Quod satis
ullo certo crimine omnibus suis spoliari. Unde rcx ost manifestum, dum me, conlra «jquum et verum,

el archiepiscopus, a nonnullis inleri)cllati, monastc- tanlo sludio impugnatis, quem veritati et juslitiae

rium quod ipse bealus Wilfridus in IIHipis (ul su- D sluderc apcrla ratione videlis ; et insuper nihil ad-

perius diximus) construxerat, oi cum oninibus quac vcrsi pro iis, quibus me accusatis, conscientia leste

ad illud perlincbant concessero, ea condilione pro- meritum ad hoc tentalis porducere, ul contra jus in

posila, ul illic quietus sederct, cl absque licontia mcipsum .sontcnliam damnationis odicam. Sed hac
regis septa monastcrii non exirel, ncc curam cpis- in re novcritis quod vobis nequaquam consenliam,

copalis officii ultcrius adminislrarct. scd fiducialitcr appollo scdem aposlolicam. Vorum
iiri. Ilac igitur mutati judicii rlomentia coram aulom quis(iuis mocum agere vull, a me hodie invi-

onmibus accurato scrmone oxpo.Nita ad lioc hibora- talus mecum illuc ad judicium pcrgal. •> Talibus
tum est, et Wilfrido quasi ulile consilium datum, vcrbis rex in iracundiam vohomcntcr accensus, vio-
qiiatenus ipsemet pro jtia subscriplione se degradari loiilia sui cxorcitus eum opprimcro, cl ad subeun-
ab oflicio cpisroiiali eligerct, quo liber a tiunultii dum judicium suum cogero eogitabal, si archiopi.

8X'Culariiim contcmiilationi vit:e cu^lestis inteiidore scopi conscnsum iii hoc potuissel habere.
possct : pra'seriim cum ei felicius esset privatim (ul !i6. Post haec ^onciono solulaTir Domini adregem
 : .

m VITAS. WILFRIDI. 746

Ailredum rediit, et tolius negotii summara sibi ape- A repulsus. Unde etiam fanti apud eum habitus est ut
ruil. Qui tantae fraudis malignitate slupefactus, in- ipsura in consilio quod congregarat episcoporum,
juriara ei illatam vehemenler indoluit. Alfridus quia utpote virum incorruplae fidei et animi probi, resi-
Wilfridum ad suum velle tractare non potuit, ne dere praeciperet. Quibus audilis, omnes una cum
tamen in hac parle nihil posse putaretur, disposuit ipso suramo pontifice dixere, virum tantae auctori-
ea quse ipse servis Christi ad victum paraverat tatis, qui per quadraginta prope annos episcopatu
omnino tonvellere, dissipare, distrahere, et eum nequaquam daranari debere sed ab-
functus erat, ;

ipsura locum habilationis eorum penitus desertum solutum ad patriara, utpote iramunem ab omni cul-
efilicere. At etcnim disposilio judicis qui humano pa, cum honore redire. Scriptum est igilur regibus
furori cedere nescit, locum famulorum suorum in Anglorum iEih-edo et Alfrido, ut si anathemate ple-
manibus peccatorura nequaquam ire permisit. De- cti nollent, illum sui episcopatus sede recipi absque
nique Pater Wilfridus priusquam eundi Romam retractalione facerent, eo quod ipsum injuria depo-
iter locum venit, fratres ut se per
arriperet, ad situm esse omues ratura haberent.
omnia Deo commendarent admonuit, et ne liominis 58. Post haec famulus Domini magnis sanctorum
iram timerent magnopere jussit, dicens, nil penitus rehquiis locupeleatus, et multa multorum venera-
eis posse nocere, si Deum protectorem mererenlur g tione perfunctus et exhilaratus, patriam remeandi
habHre ; haberent aulem, si eura vere diligerent, viam repeliit. Cumque in partes Galliarum devenis-
eique semper sincero corde servirent. At illi verba set, subita infirmitate corripitur. Qua crescente,
sui Patris obediendo susceperunt, et in Deo contra tanto dolore vexatur ut equo minime vehi valeret,
omnes adversarios Deum protectorera habere merue- sed rainistrorum manibus in grabato porlaretur.
runt. Sicque delatus in Meldum civitatem Galliae, quatuor
57. Cum auleni beatus Wilfridus Romam venis- diebus ac noctibus similis raortuo jacebat, halitu
set, magnifice lara a Jooanne apostolicae sedis an- soluraraodo pertenui vitae se funditus subtractum
tistite, quam et a poputo Romano susceptus est. non esse demonstrans. Cum vero ita sine cibo et
Adventus autem sui causa cum coram aposlolico potu,sine voce et auditu quatriduo perseveraret,
multisque episcopis venlilari deberet, prseseutibus quinta demum cum jamjaraque moriturus a suis
die
accusatoribus suis locum sese defendendi accepit, plangeretur, sanctus Michael archangelus a Domino
Itaque surrexit, causam suam coram omnibus (7) mittitur, per quem sanitati pristiniae restituatur.

dixil ;
quod dixit, sic se habere firma veritatis ra- Cui Pater intendens, ac velut optime cognilo pro
tione probavit. Unde communis judicii sententia posse suo vultus alacritate adgaudens, tacitus jace-
viri Dei innocentia comprobalur, alque accusantium I
bat, quidnam sibi dicere vellet operiens. Stans ita-
falsae calumnim reprobantur. Super haec quoque '
que angelorum princeps hujusmodi verba viro locii-

venerandus papa Joannes a cunctis exoratur, qua- tus asserilur : « Wilfride, concivis dignissime, sur-
tenus apostoHca sanclione, et justilia justi debito ge, quid jaces ? uam
hcet inter cives coelorum nu-
honore sublevetur, et injustitia ei resistenlium con- mereris, famen propter orationes fiUorura luorura
grua damnatione prematur. Juvit autem causam hoc tempore nou raorieris, praecipue per raerita et
illius lectio synodi venerabilis papae Agathonis, quse intercessiones beatae Mariae genitricis Dei et perpe-
quondam in sui praesentia (sicut diximus) acta est, tuae Virginis. Oravit euim pro te, propterea quod
cum in consilio episcoporum ipse medius resideret. quaedam opera sibi placuerint facta per te. Scit
Nam cum, re exigeute, synodus eadem jussu papae nempe quid operis Petro
quidque ipsius
feceris,
legeretur, et coram nobilibus plebisque frequentia fratri Andreaeconslruxeris. Quapropter nuncquidem

diebus aliquot recitaretur, ventura estad eum locum, a morte revocaberis, ac vitae salutique reslitueris
ubi scriptum erat : « Wilfridus, Deo amabilis, epi- sed paratus esto, quia post quadriennium rediens
scopus Eboracae civifatis apostolicam sedem de sua visitabo te. Patriara vero perveniens, maximam
causa appellans, » et caetera quae supra posuimus. possessionum tuarum, quae tibi sunt ablalae, portio-
Quod ubi leclum, slupor apprehendit audienles, et nem recipies, atque in pace tranquilla vitam lermi-
silente lectore cooperunt alterutrum requirere, quis D nabis. » Quibus dictis, visio angeli colloquentis ab
ille Wilfridus episcopus esset. Tum Bonifacius apo- ejus conspectu elapsa est. At ille protinus ac si de
stolici papaj consilianis, et alii perplures, qui eum gravi somno expergefactus surrexif, sedit, apertis-

temporibus Agathonis papaj ibi viderant, dicebanf que oculis circa se choros psallentiura flentiumque
ipsura esse |episcopum, qui accusatus a suis, atque fratrum aspexit, ac modicum suspirans, ubinam
a sede apostolica jndicandus nuper Romam advenil esset Acca presbyter interrogavit. Qui statim voca-
qui jamdudum, inquiunt, aeque accusatus huc adve- tus inlravil, etvidenseummelius habentem ac loqui
niens, mox audita dijudicataque causa et conlrover- valentem, flexis genibus cum omnibus qui aderant
sia ulriusque partis, a beataememoriae papa Agatho- fratribus Deo gratias egit. Et cum parum consedis-

ne probatus e.'«t contra fas esse a suo episcopatu sent, ac de supernis judiciis trepidi aliqua confabu-

"(7) Epistolara ejus Joanni papae in sui purgatio- emineritissimis Ethelredo regi Merciorum, ct A Ifrido
nem oblalam refert Willelmus nec non Iifferas
: regi Deironim et lierniciorum
Joannis papae in gratiam Wilfridi directas dominis

Patrol. CLIX. 24
 .

747 EADMERI CANTUARIENSrS MONACIII 748

lari coepissent, jussil ponlifex caeteros ad horam A niinere cognovit, tanto sollicilius instabal, ul lalen-

egredi. Dehinc ad Accam presbylerum conversus, tum sibi creditum Domino suo fenore multiphcato
quaeque vidcrdt ordine relulit, tremcnda illum adju- reporlaret.
ralione conslringens, ne dum huic vitse supercs^et, 60. Et jam tempus angehca revelatione pronais-
cuiquam homini visionem ip?am ediceret. sum instare praesentit, cum ecce gravi corporis
5'J. Convaluit igitur episcopus cunclis gauden- languore invaditur, et fatigatus lecto recipilur. Ve-
libus, ca^ploque iliuere Briltaniam venit. Epislolis neranda fratrum agiiiina, nec non et plebis cum
autem quas a Romanae sedis anlistite acceperal in siiis priniatibus pars maxima in unura confluit,

convenlu nobiliura leclis, Birtualdus archiepiscopus lectura jacentis flebihler ambit, titque pavor gran-
el ^Eih-edus quondain rex, lunc autem abbas, eis dis, ne
forle recedal ab ilHs. At iUe se de labore

libentissime faverunt. Qui videHcet .Eih-cdus acci- ad requiem, de miseria ad bealitucHnom, de tristiha
tum ad Coenredum, quem posl se regem fecerat,
se ad pareniiem laetiliam migrare perpendens, tristia

horlalus esl ul servum Domini ex animo semper corda circumslantium quibus polerat verbis conso-
colerel, eligerel, foveret el contra omnes adversa- labatur, dicens eos lugere pro se uullo modo debere,
rios indefessus ei propugnator exisleret. Rex annuit. quem non ludibria, sed summe jucunda post mor-

Alfridus vero rex Nordanhumbrorum, sicut regni, g tem adire certissimum possent habere. Ipsam vero
sic et indignationis fralernse malens successor esse, seriem verborum quse in eorum consolationem,
quam jussioni apostolicae deposito raucore mentis simul et in sancta; vitae propositum servandura
assensum praebcre, ainbagibus quibusdam objeclis exhortando loculus est, quis expUcel ? Nam quanto
nitebalur ostendere, sibi penilus non esse possibile magis incommulabiHlali verae consolationis et

quod praecipiebalur explere. Verum omnium secre- aeternae vitae aj^propinciuabat, tanlo plenius ejus
ta cordium scrutans sapienlia Dei nequitiam ejus dulcedinem hauricbat, et haustam quorumque assi-
attendit, atlendens examinavit, examinaus damna- slentium auribus infundebat : et ut ejus sacra infu-
vit, ac corpus iliius acri dolorisinveclione sic debili- sionis virtutem audientium corda conciperent, quae
tavit, ut prolinus lcclo reciperetur, el omni pone verbis diccbat, mirabiH signorum eflicacia in ipso-
membrorum officio desliluerelur. Qui cum se mori rura ocuHs sic esse comprobabat. Quae signorum
cognoscerel, adhibilis teslibus promisit, quod si cflicacia eo magis virum corailabalur, quo vitae

Deus vitara sibi concederet, et jussis aposlolicis hujus transiloria fragililate deccdens, suramae Veri-
vellct obedire, et Wilfrido omni tempore incHnatus lali aeternaliter copulabalur. Unde faleor dicere
existere. Sed ipse quidem sine retractalione a vita meum nou esse, quot infirmi per eum infirmura
recessit, et ^Edulfus quidam ei in regnum successit, sint ab omni inlinnitate sanati, quol daemoniaci
, i„i:.„.. „. i:,„u..:.-„
cordis obstina-
^ \:i
liberaU,
.: .
quot paralylici
\..,:.: ._i:j„.: . : :ii..^-
praedccessorem suuni crudeHlate et soHdati, quot caeci iHumi-
tione praecedens. Nam sanclus Wilfridus ad ejus nati, qnol surdi mutique curali, quot ahis calamita-
curiam de Ripis veniens per nuntios an paci acquie- tibus afflicli, operante Deo, per eum magnifice re-
sceret inquisivit. Quibus ipse pro anliqua el insila creati. His aHisque de causis maxiraa hominum
sibi nequilia dure respondens : « Per moara, inquil, muhitudo de longinquo properabat, eique se ac suos
salutem juro, quia niii iufra spalia sex dierum nieo proximos pio studio commendabat quos ipse :

regno decesserit, quoscuuque de suis iuvenire po- sanclo mentis afleclu Deo commendans hortabalur
tero, vila privabo. » Ilaec propter, facta conjuraiione Dei mandala sincora charitalc amplecti, eisque per
contra eum, rcgno quod duobus mensibus leuuit omnia dcbitam obcdicnliam cum revercnlia eshi-
depulsus est. Posl quem rognante Osredo filio AHVi- bere
di, cum synodus essel coacta juxta fluviuniNid, post 61. Inslabat igitur tempus et hora, quae a nuHo
aliquantuni ulriusque parlis conflictum, landom mortalium polest pra^toriri, tolaque infirmilas

cunctis favenlibus bcatus Wilfridus in sodem suae (]ux famuli Dei corpus prcmebat, vitaHa subit. Ag-
ecclesiae rcceplus est (8). Cujus familiari amicilia niina diversi ordiuis astant, el vula huidis Deo pro
rex Ofredus magno aflectu copulatus, pcr omnes iHius obitus exspcctatione persolvunt : ac licet ob

imporii sui terras praecopit, quatenus nomo iUi in ^ dosolalioncm sui nequaquam lugere non possent.
quoHbet nogolio contrairot, sod sicul famulo Dei pcr spe lamcn maxima consolantur, quia se spiriluali
omnia omncs obedirenl. Quod faclum est. Siquidem ojus pracsonlia nunquam desUtuondos fore conli-
quatuor annis (luibus ipse Pator supervixil, nemo dunl. Ip.se vero Palor circumslanliumfiliorum nimia
qui sibi conlradiceret fuil, non quisquam sua dicta charitatc lenuilcr rcspirans, defcssum caput pauH-
spernere, non siuislre vcl levitcr audebat intcrpre- .sjior orcxil, alque in his verbis eos alloqui ca'pil :

tari. Omnis enini invidia quaquavcrsum tum amo- " tjratia divini ainoris ut in vobis jugiter manoat,
re, tura tiiuoro jacohal oppressa. Ipsc Paler qiiod Iratrcs dulcissimi, tota virtuto operam dale. Quara
8ui ministerii cura petebat, circumi|uaquo fi(H;Hler graliam ut fcliciter mcreamini pcrpctualiter obti-
exsequciis, quanto magis dicm suae vocationis im- ncro, fratorni amoris oflicia sludiosc iuvicem exer-

(8) Ailnitente polissimum Elfloda sororc Alfridi, prinipc sccundo a rege, ox Monaslico Angli-
abbatissa Strcanoshiilotisi post Hildiim rnns|iiraiitc ;
cano.
etium viro illuslri Dcrlrido, apud Wiliclnuim,
749 VITA S. WILFRIDI. loO

cere studete. Nil quod vos ab isliusmodi officiosa A irradiavit, omnemque noctis et teuebrarum horro-
charitale seducat altendatis, ne ab ea qua? in rem sua praesentia effugavit. Quod videntes magni-
Christo est sinceritate cadatis. Maligni insidiatoris fice sunt cxhilarati, fixum animo prae se habentes,
qnos fidelibus tendit laqueos noslis, quserentis eo- non multum de corporali Patris absenlia esse dolen-
rura animas deceptoriis captare figmentis. Quae dum, cum de spirituali ejus praesentia quara aperta
figmenta, sicut a me ssepe audislis, omni sollicilu- lucis ostensione sibi adesse didicerant, multo
dine cavete, et prout me facere vidistis, a vobis maxime gaudenJum. Ex hoc itaque
scirent esse

procul abjicite. H;ec facile, et Deus pacis erit vo- vehemens omnium circa bealissimum Patrcm Wil-
piscum. Et nunc, mei dileclissimi, nolite
fratres fridum veneratio crevit, id quoque cerlum omnino
moras inferre migranli. Yos equidem, vos jam olim lenenles, quod sicut ipse sanclissimus ponlifex in

me ad vitam euntem revocastis ; sed raodo parcite, hac transitoria vita temporaliter degens omnibus
quaeso. Juvat enira me dcposilo carnis onere Agnum erat milis et affabilis, sic et nunc in illa perenni

Dei sequi. Ultra vobis in hac carne non apparebo» vita cum Christo aelernaliter vivens, omnibus dili-

donec Christus resuscitet me vobiscum in fine sae- genlibus se pius sit et exorabilis.

culi hujus. viscera mea, valete. Urgeor, o jam 64. Magnitudo itaque signorum 'quae ad corpus
defungar, et, o fratres, vigilate ne vos soninus per- g ejus Dominus de diem operabatur, merita
die in

petuoe mortis involvat. -> Haec ait, et durae quieli ipsius longe lateque declarabat, et insigni fama
membra prostravit. Fratribus autem psallerium ex permolos memoriam illius innumeros populos
ad
ordioe decantanlibus, et jam usque adversum psalrai aggregabat. Quapropter locus ipse multo tempore
centesirai tertii pervenientibus : Emitte spiritum sumrai honoris est habitus, et quibusque infirmi-
tuutn et creabuntur (Psal. ciii, 30), spiritum suum tatibus pressis ad reeuperandam sanitatera valde

in manus Creatoris feliciter emisit, et sic Agni Dei salubris. Dominus quoque hosliles incursus orani
conviviura perpetuo recreandus adivil. Transiit au- ex parte sedaverat, quia devolionem populi sui
em (9) anno lucarnationis Dominicae 709, qui est quara ad venerationera famuli sui habebat, pertur-
annus vitae ejus 73, episcopalus vero 4o. Sepullus batum iri nolebat. Ubi vero pro assiduitalc con-
sane est in quod ipsemet in Ri-
monasterio suo, tluentis turbae quidam vicini taedio affici, ac idcirco

pum a fundamentis instituit, ac Deo in honorem a loci visitatione paulatim cohibere CfBperunt, con-
beati Petri apostolorum principis consecravit. Ubi tigit ut ipsorum exeraplo alii a fervoris sui devo-
ut se nequaquam vitam perdidisse, sed in melius tione deficerent, nec locum ipsum amplius more
mutasse morlaiibus probet, quae in hac vita positus solito visilarent. Sicque factum est ut qui prirai ad
fecerat, huic vitae subtractus rairacula, cum res studium pise actionis alios studio suo accenderant,

exigit, facere noa cessat. postraodum sua desidia a pietatis opere quampluri-
62. Vestes illius, prout ante morlem disposuerat, mos discedere cogerent.
distributse Unde interulam
sunt. ejus sanctissimi 65. Haec inter accidit ul hoslilis incursus ipsam
corporis sudore madentem cuidam religiosae abba- provinciam occuparet, occupans inibi mulla ho-
tissae mini^ler deferendam accepit. Quam muUer minura millia necaret, ac omnia loca monasterio
quaedam paraljsi dissoluta, ut tangere raereretur, beati Wilfridi circumjacentia ad instar soliludinis
obnixe rogavit. Sed haec quidem ipsam vestem devastaret. Monasterium ipsum pervasum et diru-
tangere non raeruil, verum aquam, ubi eadem tum, quod prius exstiterat hyranis et canticis glo-
vertis intincta fuit, in potum accepit, illicoque riosum, modo erat ferarum et inimicorum sordibus
sanata est. Post haec quidem iuimici homiuis Dei, ignominiosum. Corpus interea ipsius antislitis Chri-
propriae iniquitatis igne succensi, domum in qua sti omui honore privatum, inter ipsas sordes primo
ipse huic vitae raodum fecerat, injecto igni succen- sepulturoe suae loco mansit immotum, Sed omnipo-
dere conati sunt. At virtus defuncti viventera ter- tens Deus qui sua pietate et justitia uequit privari,
ruit ignem domum illaesam servavit, hostes fuga- quoruradara bene religiosorum raentes in conside-
vit, taliterque illum veraciter vivere demonstravit. ralionem tantae rei excitat, atque ad demutationem
63. A die vero depositionis ejus jara anno trans- D ilUus affectura efteclumque rainistrat. Regebat ea
curso, convenit undecunque maxiraa populi multi- terapestate Christianitatem in Anglia vir ponus ej
tudo, utpote piae depositionis illius memoriaj excu- sanctus Odo Cantuariensis Ecclesiae archiepisco-
bias celebratura. Cura ergo turba pernox sua Do- pus, utpote totius Britanniae primas : qui cum sua
mino vota persolveret, et paternae consolationis af- solliciludine dispositionibus omniura Ecclesiarum
fectum irrecuperabiliter sese in illo perdidisse de- invigilabat, ipsas Ecclesias, prout ratio postulabat,
fleret, aspiciunt, et ecce lux coelitus ab Oriente visitare solebat. Qua sollicitudine actus, cum quo-
demissa tolum locura famuli Dei miro splendore dam tempore Eboracensem provinciam adisset, et

{9)Defunctus est in monasterio suo quod liabebat itus vni Kal, Maii ex diclis, el ex Kalendario vefusto
in provincia Undalum sub regimine Cudbaldi abba- Missalis Gemeticensis, a Roberto Londonias epi-
tis, etministeriofratrumperlatusinprimum suum scopo concessi anle annos sexcentos. Bacula abbas
monasterium quod dicitur in-H Ripum, positusque inter cxteros corpus Wilfridi sindone involvisse
in Ecclesia S. Petnjuxta altare, ex Beda. Dies ob- ferlur in monaslico Anglicano.
 :

751 EADMERI CANTUARIRNSrS MONACHT 7.-»?

ea pro nuibiis veneral slremie peiegisscl, ail Ui- A diximus) in aliari recoudidit ; in prologo ipsius ope-
pum pergit, monaslerium beali Wilfridi coosi- ris, (1110(1 de vila et ronversatione ejus scripsil, hacc
deraturus. Aderat, el horrida solitudine visa lu- qux (iiximus brevi senlentia proniulgavil.
crymis inanal. Quo illis in parlibus demorantc, Ctl. Nos quo^jue qui os.^ii ipsa de pra-fato loco ac-

ii quorum corda (ul dixi) Deus ad demulalio- cepimis, nulla de bis dubietale fluctuare permitti-
nem ca'leslis Ihesauri loligerat, rati se oppor- mur. Nam in ipso loco cum multis annis illibata serva-
tunilaiem ad explelioncm sufe voluntatis accepisse, rentur, ot jam ab illo tempore quo illir prinio locala
pr^missa supplicationiKj ad Dominum, qiiod diu sunt, rentenarius annorum numerus nonnulis annis
raenle tractaveraal, opere implere satagobant. sup^^i-aretur, ae^pio Dei omnipolentis occultoque ju-
Sicque faclum esl. Nam, slatuto die, ad locum dicio civitas Cantuariorum fere tola igne cremala,

veniuiit; terram ubi rorpus beali Wilfridi sepul- atqup erclesia Clirisli inibi conslitula eodem est in-

lum jacebat aperiunt omnia ossa reverenler

; cendio contlagrala. Cujus conflagralionis anno tor-
cum pulvere levant et ea venerabili Odoni Caa- tio jucundae simul et gloriosae memoriae Lanfrancus,
tuariensi arcbiepiscopo prasenlant ;
quatcnus ipse Cadomensis ccKnobii abbas, ipsam Ecclesiam regea-
ea Cantuariara socum deferret, et in ecrlcsia Clirisli, dam susrcpit. Qui, poslquam est in ipso palriar-

cui pra-sidebat, pro volo reconderet. Mouasterio et- g chatu piimoe metropolis Anglorum nobiliter usque-

enim ipso quo condila secuadum quod praj-

fuerant, quaque roboralus, quidquid ipsius ecclesiae vetusti

dictuni esl, iu solitudioem miseraadam redaclo, operis lesederal, nova omnia constructurus evertit.
nullus inibi locus resederat, in quo locari servari- Cum ergo proedictum allare subverlerelur, reliquiaj

que lulo valeront. Quocirca arbitrali sunl, nusquam beati WillVidi reperlae ar levatae sunt, atque ia scri-
tulius aut justius ea servatum iri possc aut debere, nio collocatae. Verum, cura post aliquot annos fra-

quam in ecclesia Cantuariensi, ea videlicet causa, trum voluntas in eo consentiret, ut magis fixo loco
quod et illo tempore Cantia magna pace vigebat, el rlauderenlur, sepulcrum eis in aquilonari parte al-
quia ipse bertus vir olini fraude quorumdam supplaii- laris factum est, et in eo sunt quarto Idus Octobris
tatus, cura conversari non possel in Kcclesiae Ebora- reverenlcr inclusae.
censi eidem Ecclesia) Cantuariensi per sacerdolale offi- G7. Nos quoquc, his ita de ipso Palre quoquo
cium curam impenderet.Juslum siquidcm illis visuni niodo digeslis, jam taadem scribendi ordinera con-
fuit ut illicmortuus in pace quiesceret, ubi vivensin cludamus, ct Deo ar Domino nostro Jesii Christo
pace quievit. Praeter luec quoque afleclus sacri araoris gratias de oranibus suis persolveatcs, flaera huic
quem ad veneranduni Odonera habebant, maxiina opusculo imponamus. Verumlamen id in fine adji-

causa fuit. Nam cura illum talia dona diligore nove- ,

ciendum putavimus, ut si quis hiKC legens vel au-
rant, ia boc se ejas dilcctioni morem gerere vera- dions, iudignitatem et ingenii raei fatuilatem remota
citer inlelligebant. Ne tamen lo:us qucm ipse bea- pielaie perpenderit, el ea re iis quae de tanto Patre
tus Wilfridus dum ia corporc degerel, praj cajteris dicla sunt fidem praebere contempserit, noverit quia

amavil, ipsis reli(iuiis pcuitus privaretur, aliquao- omnia, quac de co utcunque descripsimus, auclori-
tula earum pars esl ab cis cum pulvcre retenta, at- latc venerabilium virorum, Odonis vidclicct arrhi-
que in loco convenienti rcposila. Porro venerabilis episcopi ol Bcdae presbyteri, roborala probamus,
Odo taato munere locupletalus Caatuariara rediit : nil in cis ex nostra parlc ponentcs, nisi quod pro-
ubi inagna tolius civilatis exsullalioae susceptus, et priis orulis intuiti sumus. Illud lamen quod dixi dc
in aulara Dei sarra rura laude pcrdurtus, sanctissi- damnalione regis Egfridi (I i), faleor nus^iuam logi

mas beali Wilfridi reliquias quas advexerat, in raa- scd tot lalosque viri ita se habuisse confirmant, ul
jori altari, quod ia honorein Josu Christi Doraini eis nolle credere magnae impudentiae esse credide-
nostri sacratum erat, collocavit (10). Qua dc re rim. Sit ilaque laus et gratiarum actio omnipotonti
po.sterilali, nc ulla dubielas nascorotur, ipse Pater Dco Patri el Kilio ot Spiritui sanrto jier omnia sae-

qui easdcm reli^iuias suscciiit, Iransliilit, ac (ut cula saeculorum. Amon.

(10) Lege har ne re Eadmeri frangmonlum apud D (11) Et lamenBeda venerabilem ac piissimtimrc- M
Gervasium monachum in libro De combuslionc ot gcm Egfridum vocat initio libri primi de historia "
reparalionc ecclesiae Dorobernensis monasterii sui.
733 VITA U. BRIilGWINr. 7o4

VITA B. BREGWINI
ARCIIIEPISCOPI CANTUARIENSIS

AUCTORE EADMERO MONACHO

(Wartiion, Anglia sacra, H, 184.)

Exordium propositi mei aUiueprocursum, quo de A ea vigebat ; ulpote sanctissimis ac slrenuissimis suc-
bcalo Brcgwino ponlifice Cantuariorum scribere a cessoiibus quos Roma direxerat quique illi
ejus,
quibusdam familiaribus meis rogalus institui, gra- in patriarchalum Canluariensem usque ad praelatum
lioe conimendo Spirilus sancli, orans ul suae largita- Biihtualduni successerant, ne in aliquo vacillaret
tis abundanlia qua? sunl dicenda rcvelet, el ad ea vigilanli soliicitudine insislenlibus. Siquidem ab
promenda cor meum
linguam juxla placitum suae
et ingressu Palris Auguslini in Angliam eo usque in-
volunlatis clemenler apcriat. Fuit autem ipse bea- salu ipsanon lanlum paluil barbarorum irruptioni,
tus in niatris utcro a Dco cleclus, camdcni cleclio- quanlum cam postmodum patuisse accepimus, et
nem anle omnia ssccula in disposilione praedestina- quidcm juste. Noviler enim susccptum Christianita-
tionis Dei feliciler naclus. Parentcs ejus ex gente tis jugum majori diligentia a multis portabalur, et
Saxonum, nobili, ut ferlur, prosapia orti, hoc me- ea de re Dominus Christus sibi adliKrentes propen-
ruerunl ul laleni eis filiuni Crealor omnium daret ; siori clcmcnlia tuebatur. Unde bonus odor cl in ex-

quem probitate moruni, qucm perilia disciplinse ciK- leras regiones eraanans plures nalivo solo reliclo
leslium dogmalum et summum in ccclcsiaslicis di- in Angliam egit. Inter quos Bregwinus Jesu Chrisli
gnilatibus gradum et perennis gloiiae regnum digne gralias fultus eo veniens, raox statione potitus cun-
debere adipisci comprobalur. Ha^c inter opcra Dei g ctis charus esl et civis patriae faclus.

regnabat in Canlia vir slrcnuus et nobiiis Wilitre- Dcinde livore carens, docel alios quae sciebal,
dus nomine, sacratissima inDcum rcligione imbu- discil ab aliis quae ignorabal. Igilur, sicul aelate et
lus, servos Dei in Doo el Deum in servis suis prae scientia, ila inspiranle Dei providentia, sicinsanctis
se magni semper habens. Suo lcmpore pater prae- inovibus proficiebal et cadcsti sapieiitia. Quia ergo
dicandac memoriae Birhtualdus in palriarchatum scriptum legerat : Qui addit scientiam, addit et labo-
primae metropolis Anglorumbcato Theodoro succes- rem {Eccle. i, 18), co magis videbat sibi in iiac vila
serat, et eum dignc Deo in omnibus adminislrabat. ladorandum, ne inter innumeros diaboli laqueos
IIujus instinclu et cxliortalione (12) pracfatus rex in gradicns illis aliqualenus ab rcterna vita impedire-
generali conciiio cunctas regni sui ccclcsias ab lur, quo majori scientia prajdilus intelligcbat quo
omni dominalionc et exaclione rcgum sive cujusli- gradcrclur, si nuUis eorum impedemenlis irrelilus
bet lerrenae potestatis liberas ia pcrpcluum csse in via recliludinis delinerelur. Usus itaque salubri
consliluit. consilio, sprevil mundum et oblcclamenla mundi
His diebus |ilic| dc quo scribere proposuimus in omnia, sequi cupiens eorum exempla, qui secuti
Saxonia natus est, et a parentibus Bregwinus co- Dominum rcliquerunt se ct omnia sua. Ilaque see-
gnominatus, sacro dehinc fonte in Chiisliana fide cularem vitam vila monachali commutans, habilu
regeneralus ; el infantiles annos cgrcssus cocpit sacculari abjcclo, monachorum sese collegio nihil
pucr bon.ne indolis esso, modeslia niorum sanctae habcniium sociavil. monachus ejus
Factus crgo
spei fiduciam suis de se exbibcrc. Ilinc lillcris tra- exlerior liomo, cuncla quae veri monachi sunl, vir-
ditur, ct in schola Dominica cnutritur. Augenlur in lulum scilicel ornamenta, amplexus csl inlerior
fo de die in diem studia sacri profcctus ; el fit pro homo. El haec singula in sua adolescenlia sibi asci-
lenore suae actalis in litterali scienlia non mullo vil, sciens se juxta vocem divini clogii ctiam cum
post temporis intervallo pcrleclus. Florcbanl cliam scncsccrct, ab eis non reccssurum. Ncc fccit. Igitur
adhuc quoquc per Angliam exercitia ac sludia lillc- coelesle propositum, quod ex dono gratiaeDei susce-
rarum, quae ex beati Theodori poniificis Cantuario- perat, in servitio Domini perseverans eidem graliae
rum ejusque discipulorum traditione tolam lerram conservandum jugiler commendabat.
magnifice irrigabant. Religio nihilominus Chrislia- Illis diebus antisles Birhtualdus vilae praesenti
na, quam ex praedicatione gloriosi ac Deo digni Pa. sublatus, vitae perenni illatus est. Locum autem
Iris Auguslini Cantia suscepeial, quammaxime in quera mundo discedens vacuum reliquit, eodera

(12) Factum id anno 694 in consilio Becanceldae, cujus Acta exslanlin concil. Angl. lom. I, pag. i89.
7bo EADMKKI CANTUARIENSIS MONACHI 756

anno Tatwinus qiiidam presbylcrii gradu sublimis, A Proponilur itaque viri a pueritia Deo digna convcr-
vir cximije religionis et, quod prtecipuum esl, raona- satio, mansuetudo ad omnes, luiraihtas in omnibus,
chi professione et habilu insignis, ex totius Eccle- vitjc gravitas, et in his singulis et simul in omnibus
siie sacratissima clectione archiepiscopus faclus coiilinua cum discrelione forliludo. Refertur in

supplevit. Ilic esl ille Talwinus, quciu vcncrabilis liopuluin consentiunl omnes in unum, talem vide-
;

Beda in Ilistoria sua, id cst,gcnlis Anglorurn quani licet Domini scrvum dignissimum foro tantae Ec-
edidit, ultinuun pontificem Canluariorum ponit; clesiae sacerdotem. Quid plura'? Rapitur, et licct

suoque temporc tam ip^i historiae quain suse vilae mullum obnitens, grandoevitalcm quoquesuainqui-
modum posuit. Sanc pra;fatus (.hrislianissimu^ rex bus poterat conatibus objicieiis, patriarchatu Can-
Wihlredus ante haec nonnuUisannis diein supremum tuariensi investitur. Deus in promotione ipsius sub-
sortilus, Eadberlo habcnas regui rehquit. (lujus hmi lotius cleri confluenlis voce corporis ac jubilo
regni anno undecimo Tatwiuus (13} archicpiscopus cordis collaudalur. Dein Cantuaria? \n Kalendas Oc-
beato tiue quievit, quarto videlicct anno quo arrhi- tobris,summocum honorc(li5) sacralus, cathcdram
episcopatum totius Anglioc gubernandumsusceperat. regendum Ecclesiam Deieisultanti-
pontificalem ad
Quem Nolhelmus subscculus, quinque annis Christi bus cunctis ascendit.
Ecclcsiain nobiliter rexit. Itaque post hffic, anno g Specuhim igitur omnibus a Dco constitulus, ila

scilicet Incarnalionis Dominica) septingenlcsimo in sanclis opcribus clarus effulsil, ut qui hicis semi-
quadragesimo secundo, electus est Cuthbertus (14) tam volebant incedere, in ejus vita qua graderen-
in sedem pontificum praenorainatorum, liomo ci tur satis possont aperte videre. Si de rairaculorum
illustri prosapia genlis Anglorum ciara progenie exhibilioue, quae sanctitatem demonslrare magis
orlus, cl ipse totus cx virlulibus factus. Is iuler solenl quani generare, quis inquirit, dico quod sen-
alia bona, (luibus totum vilae suae tempus coram tio. Equidcm utrum aliquod hujusmodi fccerit nccne,

Deo et hominibus clarificabal, fecit ecclesiam in ad nolitiam mcara fateor non huc usque pervenisse.
orientali parte majoris ecclcsia) eidem pcne conti- Quod si fecerit, eat aut scriptorum inopia aut ve-
guam ; eamquc in honorem beali Joannis Baplistae tustas vel cerle casuum diversorum ahquis evculus
solcmniler dedicavil. Ilanc ecclcsiam co respeclu a nostra scicnlia luht. Illa tamen, quae post obilum
fabricavit, ut baplisteria et examinationes judicio- ejus cerla rehuione cognovimus facta ad sacrum
rum pro diversis causis conslitutorum, qine ad corpus ejus, hice clarius innuunl quid in corpore
correcliouem scelcralorum inccclcsiaDei fieri .solent, dogens faccre possct, si eum ralio aut necessitas ad

inibi celebrarenlur, et archiepiscoporuni corpora in talia exercenda perduxisset. Sed illa tcmpora fide

ea sepelirentur, sublata de raedio antiqua consue- _ Christi quaque fundata non egebant signis mira
tudine, qua ealenus lumulari solebant extra civila- culorum ;
qua;, ut beatus Gregorius ait, infidelium

tem in ecclesia bealorum apostolorum Petri el sunt polius quam fidelium. Et vanc miraculuin foris

Pauh, ubi posita sunt corpora omnium autecessorum osleudcreiur, si dcesset quod intus operarclur. Ac
suorum. Ilic decurso vitae pracsentis arliculo appo- utmihi quidcm ratio suadet, ratum csse videtur
situs est ad patres suos quinlo dccimo pi"aesulatus majus esse auctorem omuium miraculorum per
sui anno, et in praefata ecclesia beati Joanuis de- niunditiam carnis ct spiritus in sc qucmque continue
centcr scpuhus. habere, quam miracula, quac ct reprobis Vcritas
Quaucbalur ergo suramo studio ab Kcclcsia Dci, dicit esse communia pro libitu hominum el admira-
qui non inferior vita ac sanctilale morum posset lione exhiberc. Pax quoque diebus sui pontificatus

in locum defuncti subrogari. Tcnebat ea tenipeslalc in lolo rcguo vigcbal, ncc incursus hostiles aliquis

jus regni in Cantia iEthelbertlius supra memorati metucbat. Donec ergo iu Dei pace qu;eque cousisle-
regis Wiglhrcdi [filius], Eadberto qui ei successcrat bant. Dcus pacisin omnibus et per omnia omnibus
jam olim dcfunclo. Qui .Elhelbcrthus bcatum eral. Beatus et fehx Pater in islis cum in populo
Bregwinum cx sublimitatc sancti prepo.sili morumque verbum vitoe proedicarel, mansuelo animo ac luodesto
illius gravitale notissimum liabens, contulil cum audiebatur ; cl quae fueri in exhortalionibus suis
iis quos in clectione jiastoris universnrum lenor D pisccipicbal, jilacido cffectuiuosequebantur. Ut fides
jiriccipue re.spiciebat, suadens ut in commune viri vcra aut succrosceret, aut vacillans robur statumvc
industriam, sanctae convcrsalionis iiormam, crrpti reci])crct, sola vox l'aliis vallata incremenlo qund
l)ro]iosili pcrscvcrantiam coiisidcrautes, proposila tribuit Domiuiis sulliciebat, nec ad eam probandam
volunlate Dci ecdesiasticam clcctioncm iiifco confir- miraculiim aliipiod qiiis cxigcbal. Scd hacc bona
inarcnt, si iu rcgimine omnium Ecclesiarum totius non miillo tcmpore permanscrunt. Sublato namqiic
lirittaniae eum idoueumconcordi assensu judicarcnt. in brcvi dc hac vila beato viro, cujus moritis ca

(13) Talwinus tlironum ascendit anno 7.31 me- (lii) Eodem die auni
7."i;t, Bcgwiuum consecra-
dio cxcessit posl mcdium annum 7.'3i. Wighlrcdus
;
tuiu cssc fidcm facit chronologia Saxonica et an- ;

obii aiino 725, juxta chronologiam Saxonicam. Tat- num quidnii rccte ]iosiluiu ojiinior. Dics aulcm islo
winus igitur anno decimo Eadbcrti Vilaiii linivit. amio in Duminiram non iucidil. Illa igittir irtatc
n i) De (Jiithbcrli succe.->sionc vidc dis.scila- non ^oluiii Dominicis, scd ctiamin sanclorum fe.slis

tionem dc vera succcssioiic archicpiscopi Caiitua- consecralioncs cclebrat.c fuisse videntur.

riensis.
 757 VITA B. BREGWINI. 758

provenerunt, evolutis pauculis annis cl ipsa sublala A vel quanla danina locus ipse perpessus sif, nullus
sunt. hominum edicere potest. Ut tamcn qusedam inde
Tribus siquidem annis vixit in pontificatu, Deo langamus, quidquid in auro, in argento, in diversis
per omnia plenus, et universis virlutibus indeficienli aliarum specierum ornamenlis, in divinis ac saecula-
conslantia prseditus. Anno autem palriarchatus ejus ribus Jibris preliosius habebat, fere totum vorans
secundo .^lhelberlhus (16) rex, filius, ut diximus, lingua ignis absorbuit. De his tamen quia fuerunt
strenuissimi regis VVihtredi, diem ultimum clausit. recuperabiiia, minus est fortasse dolendum. Atdolor
Anno vero post hunc fuil validissima hiems, nimia immanis ct nullo fineclaudendus hucusque eamdem
frigoris acerbitate cuncia constringens, animalia ecclesiam premit, cum privilegia Romanorum pon-
diversi generis et nivium densitate immani brumge
et tificum, privilegia regum el principum regni ipsi
asperitate exstinguens. Verum cum, juxta verba ecclesiae studiose sigillata el collata, quibus se et
veri Salomonis in Cantico canlicorum loquenlis, sua perenni jure munire deberet atque tueri, ex
hiems transisset, imber abisset ct recessisset {Cant. integro redacta in nihilum deperierunt. Si qua au-
II, 11), flores Dominici apparuerunt. Unde et A'inea tem sunt ex illis recuperata, divcrsis in locis, ubi
Domini Sabaoth suavissimi odoris florem emitlens, contra scripta fuerunt, reperta sunl et accepta;
advocem turluris acsponsidicentis Surge, propera, :
g bullis alque sigillis, quae alia fieri nequibant, cum
atnica mea,venide Libano,veni,coroiiaberis(Cant. ecclesia in qua servabantur igne consumptis. Ex
IV, 8), anima felicissimi Palris dulcis amica sumnii quo robur el fortiludohostibus ejususque in praesens
Palris surrexit, hoc est coronanda ab sponso suo contra sequum increvit, et multa mala, oppresiones
Jesu Christo ; saeculum corpusque reliquit, ac angc- et scandala insurgenlium filiorum supereamaudacia
lorum ailminiculo fulta, ubi ipsum Dcum deorura in slruxit. Sed hKC notissima omnibus vane quasi
Sion ajternaliter ccrneret, gaudens hilarisque con- aiiorum notiliae scribendo significamus. Quapropter
scendit. Sepultus sane est in praefata ecclesia beati istis omissis dicamus, quod post islud gemendum
Baptistae Joannis prope corpus revcrendi pontificis incendium corpora ponlificum supra memoratorum
Cuthberli ipsius ecclesiae, ut diximus, fundatoris ac suis loculis immota quiescebant, donec ille virorum
sui dignissimi pra^dccessoris. Post hunc assumptus streimissiraus et cum orani honore norainandus
est in pontificatum relictae Ecclesiee Jambertus Pater Lanfrancus vidclicet Cadoraensis coenobii abbas
el abbas viciuae ac praenominatae abbatia glorioso- archiepiscopatu Canluriensi funclus est. Is quippe
rum apostolorum Pelri et Pauli. orania quae combusti monasterii reperit vel aedificia
Hinc evolulis pauculis annis Dani gens effera vel «'dificiorum detrita monuraenta terrae coaequans,
perdiscenles Angham in omni penegenerehominum p et qusesub terra erant fundamenta effodiens, cuncta
a prislino stalu exorbilare, et divitiis ac voluplatibus nova exstruxit, et praefatos antisliles levari ac in
magis solito operam dare, cocperunt quasi pcdeten- tulo locari conslituit, donec ea quam cceperat
tim probare, Iribus navibus illuc primo direclis, ecclesia facta esset, in qua decenter poni valerent.
quam efficere posscnt si plures millerenl, plures Et ita faclum est. Post aliquot annos in ecclesiam
venirent. Quas cum prospere in nonnullis egisse jnm fundatam illati sunf, et in aquilonati partesuper
audirent, animati sunt, et classe parata Angliam voltum singuli sub singulis ligneis locellis, ubi
non semel aul bis, scd saepenumero venicndi usum quotidie raysterium sacrificii salutaris celebratur,
acceperunt. Quodam itaque lempore, etc. Sequuntur positi sunt. His ila disposilis, fortedie quadara unus
miracula plura, quorumEpitomen abbreviatis Ead- ex fratribus ccclesiae scamno sedens coram se-
in

meri verbis dedit Viia Bregwini Oshernomale ascrip- pulcro beali Brcgwini, elc. Scquuntur miracula
ia supra. Plura feruntur in hunc modum de beato bina, de quibus videsis Epitomen Osberno falso m-
viro, quae omnia scriberc nimii ponderis esset. scriplam supru. Et quidem, ut multi atlirraant,
ad alia ergo lendenlcs, hunc istis ponimus modum. hunc inter se morem Saxones praestantius ha-
Transierunt plures anni, et corpus ejus sub venc- benl, ut majores suos dignius honorent et irre-
ralione multorum loco mansit immolum. Nonnulli verentiae subditorum non parcant, ne insolescant.
quoque successorum ejus huic vilae decedentes, ^ Morcm igitur suae genlis ct mundo excmptus filiis

locum sepulturae in ipsa basilica acccperunt. Post suis sluduil bonus pater exhibere, ut eos moneret
haec multis malis quaque per Angliara crebrescenti- qua reverentia se debcani erga majores suos ha-
bus, contigil civitatem Cantuariam ex incuria quo- bere.
rumdam sua minus caule curanlium igne succendi Inler hujusmodi facla sanctissimi viri venit Can-
et crescentibus matrem ecclcsiam inibi
flammis in tuariam quidara monachus de lerra Teutonici im-
consistenlem incendium ferri. Quid dicam ? Combu- peratoris Lambertus nomine, nolus reginac quam
sta est tota cum officinis monachorum ibi degentiura rex Henricus defuncla priraa conjuge sua uxorem
pene omnibus, simul et ecclesia bcati Joannis Ba- de Saxonia duxerat. Hic Lambertus per raultum
plistae,ubi,ul praedictum est, archiepiscoporum reli- temporis Cantuariae rogatu reginae cum fralribus
quiae jacebant humatse. In qua conflagratione quae conversalns est, et pene quasi monaehus loci ab
(IC) Ethelbertum regem anno 760 obiisse prodit chronologia Saxonica, quae et liiemem aspcrrimam anni
sequentis memoral.
750 EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 7C)0

omnibus habilus.Undc familiarilate quoque politus, A octilis Dei, ut tantipontificis frcasentia vel posses-
frequentare locum in quo pontificuni
Crt^pit reliquiae sione debuerit jure potiri.
quicsrobanl ; illic orare ; illic missas celebrare ; illic Dc his ita considerans ergo provida sollicitudo
famiiiarilcr convcrsari. Interrogabat hunc ct ilium, scrvorum Dei, et ex iis qua} fralcrillcfacere moHlur
quis ille csset vel ille, quove nomiiie vocaretur qui considcrando pcrpcndons in futuro tempore aliquid
illo vel illo loculo claudebalur. Ubi aulem de bcalo huic simile a supervenienlibus extcrnis hominibus
Brcgwino audivit, suocensus csl desiderio habendi posse moliri, nc faciiiorem ctTeclum sortirentur,
illum et in lcrram suam transfcrendi, recordatus rehquias ip^ius Patris a prtcfalo loco cum rcliquiis
fortassis antiquae bonitatis famae quam in patria sua beati Plegemundi archiepiscopi in australcm eccle-
de illo didiccrat. Verum, dum impossibile sibi vi- siae partem transtulit, cl post altare beali Gregorii
deret clam vel palam desiderii sui pcr sc clTectu papae decentissime lumulavil. Quidam aulem ex
potiri, suggessit archicpiscopo qui tunc cral et gra- monachis Willelmus nominc cx consensu aliorum
viter morbo paralysis premebatur, nomine Radulfo, honiin omnium sc prae cpelcris medium fecit.elejus
ut ossa memorati Patris sibi conccdcrct, asserens induslria ac provisione fcrme omnia quae in ipsa
ei locum construcndi monasterii a primoribus gen- reliquarum transposilione vcl scpulcrorum compo-
quod sub palrocinio Patris sitionc impensa fuerunt procurata sunt. Is in una
tis sute concessum, B
Bregwini construcre omnimodis servitio Dei ac-
et posl liaec solemnilale servilio ecclesiae tolo conaminc
commodura ipse et sui proposueranl ordinare. Quid sesededcns,et ullra vires incantando vocem edens,
multa? Acquiescit ponlifcx: nec enim noverat quo ruptus est in interioribus, moxque in vomilu san-
de agebatur ; et ideo facili assensu ad precos pe- guinis aliisque gravibus molcstiis vohcmcnter afth-
lcnlis permovebalur. Res fcrlur in audicntiam mo- clus. Quid igilur agcret, ignorabal. Novoram enim
nachorum ; et quidam, ut concessio pontificis per- jam in ipsa ecclesia hoc nonnuliis et eadem rausa

ficcrelur,plcnissimelaudanl; quidam econtra modis contigissc ;

qiiorum alios morle mullatos, alios
omnibus ncgant.Post dics defungilur, archiepisco- multis annis multo languore vexatos, omni ainbi-
pus. Itaquc plures eorum qui eo vivente laudaverunt guitale semota sciebal. Venit aulcm ei in mentcm
ficri quod roganti concesserat fratri, versa vice quid servitii, quid sollicitudinis, quid
nu- honoris
contradicentibus acquieverunt, el uno animo pariter perrime impenderit duobus pontificibus islis Bre-
instilerunt ne suo pastore Ecclesia, qua vivens in gwino el Plcgcmundo. Ilaquc corde contrilo, spiritu
carne pio diligebat affectu, desliluerclur. Ne lamen humililalio, perfusus lacrymis gcnas, orat cos sibi

concessio anlislilis videretur usqucquaque conlcmni. misereri; quatenus impelrala sibi a Christo Jesupri-

ex communi consensu dclibcratum est, in quo el ^, stina corporis sanitate intelligat, quid de illis ipsi et

archiepiscopum consensisse nonnulli atleslati sunt, aliis amodo sit sentiendum, quave fiducia j^ro aetorna

ut scilicel os unum, brachium videlicel sinislrum, sua salutc eos appellare possit ad inlervenicndum.
sacri corporis fratri conferretur. Quod ipse parum Mira Dei bonilas, potcntia mira ! iMos, sicut ipsc re-
acslimans, et iis quae sibi promissa dicebat fruslrari fert, se omni languore curalum nec novi doloris
sensil

non sustinens, suspicatus cst se per reginam, posse aut incommodilatis ullam ulleriusmolostiampassum.

a[)ud regem efliicore, quatonus ipse rcgia potcslale Hscc de bcalo Brcgwino minus sapicnscdidi, quai
yi a monacliis extorquerel ut sibi concederent quod a majoribus et veredicis viris didici. Et hi quidem
quacrebat. Super ncgotio igitur rcginac locuturus, et alia sc expertos in se fuisse tradunl, alia vel ab illis

eam cum rcge in parco Wudeslochico commoran- qui prfesontes fucrunt vcl a prKsentibus arccpcninl,
tcm adilurus, Liindoniam venit, ibique valida infir- seque refoiiint accojiisse, conslanli allegatione com-
mitatc corrcplus, pregredi ullra ncquivit. Languore memorant. Nccrgo animos amicorum meorum mc
in dies crescente, ipse Cantuariam reporlatus esl> ad hoc opus incilanlium ofTenderem, cessi volunlati
ubi parvo temporc vivens defungilur, ct inter mor- corum. Quod ilaque scrijisi, eis scripsi ; videant
tuos fralres sejiolitur. Ilinc nocte sequcnti astitil vir ipsi. Si in aliquo bcnc processi, gralias Deo ; si

quidam statura mcdiocris, persona insignis, habilu alilcr in aliiiuo, iiitentius orcnl, obsecro, pro sco-
D lere nico. Mcmoria Iransitus bcatissimi
monaclius, facic ignolus, cuidam fratri de congre- viri vii

galione pcr visum, homini bcne rcligioso Dcumijue Kalcndas Soplombris rccolitur, iil illic nomcn Do-
timcnli, diceiis illi : Scisnc (juam nh causa)ii Lani- iiiiiii ([ui illum lionoravil oxpcdilius magnitiroliir. Sit

hcrlus ille Saxo sic inopina vwrte raplus sil ? Cui igiliir ipsc qiii vivit, doiiiinaliir otrogiial poroiiiiiia,

cum sc ncscirc rcspondcrel : Scias, inquil, quia co boncdictiis in saociila ssrculorum et ultra. Amon.
quod corpus Brcgwini de sua sede nuferre sihiquc Explicit Vila boali Mregwini Cantuariensis archi-
conalus cst vindicarc. Nec enim talis merili fuit in cpiscopi ct confessoris.
761 VITA S. OSWALDI. 762

VITAS.OSWALDI
EPISCOPI WIGORNIENSIS ET ARCHIEPISGOPI EBORACENSIS

AUCTORE EADMERO
II Kal. Martii

Secundura propositum graliae Dei venerandus A frater erat patris ejus, vir praestans religione, dis-

Eboracencis antisles Oswaldus ante ssecula a Dco cretione sublimis, moribus gravis, justitiae cultor,

electus, ingenuitalem generis sui, quo nobiliter magnus consilio, qui et in omni actione sua circura-

editus in hujus mundi lucem processit, ingenuis spectus, auctoritate praeeminebat : de cujus actibus

raoribus initiatus, viam vilse prsesentis incessit. quae nobis quidam antiquiores pleno relatu descri-
Cujus quidem gesta vario diversorum stylo dige- psere, pauca tangere (18) non incongruura rati
sta (17), quo mullipliciora eo animis, ad multa divi- sumus, ut inde probetur quam imitabili, quam
sis videntur ad legendum onerosiora. Unde iis qui, spectabili prosapia puer Dei Oswaldus originem
sicut veraciter creditur, illum in liac vita prae caete- duxerit.

ris sincerius diligunt, placuit tam prece quam prae- Ilic, ut fertur, ^lhelstano victoriossimo regi

cepto me ad hoc commovere, ut quae multipliciler Anglorum valde charus erat et acccplus, ac pro
de eo scripta sunt, compendioso ac novo narrandi illius praedicabili sanctitate idem illum secura
rex
slylo expediam. Inquo, fateor, nonparuraexpavesco; habere ejusque consiliis magnopere innili solebat.
faluitate quippe ingenioli mei penes meipsum con- Qui rex Deum diligens, aequilatis legibus serviens,

siderata, vereor ne petenlibus satisfacere in ipso regnura strenue gubernabat. Is iraraenso paganorum
opere nequeam ;
quia scio quod hunc quem prajcipue g exercilui quodam tempore armatus occurrens, me-

amant iselissima exponi oralione desiderant. Non moratum Odoneni, cujus meritis se quamraaxirae
parere autera voluniati illorum nefas judico, cum credebat hostem victurum, in aciem duxit. Et
ne sibi amicissiniis scilicet meis me nolle gerere commisso praelio Odo enimus a pugna stans luraina
morem, tum ne,laesa conscientia sua, me erga san- ac manus in coelum tetendit, pro rege et suis Do-
ctum Dei nullum habere opinentnr amorem. His minum inlenlius orans. Pugnatum hinc inde atro-

angusliis septus elegi potius rusticano eloquio ami- cissime, et dies ferme totus in cerlamine absumptus.
corum meorum voto concuriere, quam urbano Tandem jara sole in occasura vergente, sors lacry-
silenlio eos contemnendo per inobedientise culpam raabilis accidit ;
juxta capulum confractus est regius
offendere. Scriplurus itaque pro injuncto ollicio ensis.Quid faceret ? Ut se armaret, nullura de suis
vitara tanti viri, quee illi jugiter adfuit, gratiam exarmare volebat. Quid tunc ? Hosles qui jam vertere
invoco Spiritus sancli, quatenus ea quse per illum terga coeperunt, videntes regem fracto ense factum

ad Laudera sui nominis operari dignatus csl, illius quasi inermem, animali et in pugnara acrius reversi
meriti concedere mihi dignetur iaoffensis Ecclesiaa sunt. Insonuit clamor, Odonera citius advolfire per-

suae auribus qualicunque verberum indagine expli- urgens. Adest ; ut opem suara prece negotio ferat,
care. p rex ipse horlatur et obsecrat. At ille : Opc quam
Exordium ergo nativitalis gloriosus Osvvaldus desideras, uti solummodo velis, prcesto cst. Quid
nobilissima progcnie natus, eleganti forma eniluit. igltur agis ? IJt quid eo qui in latere tuopcndetgladio
Qui ubi infanliles annos diligenli cura nutritus ex- parcis ? Cur eum ab interitu hosHum arces ? Quid
cessit, puer faclus pueriles ineptias devitare, ac ut formidas ?Nil dubitansarripe illum ; et eccemanus
aelas illa adverlerc poterat, ad sanclitatis opera Domini erit tecum. N;'cpriussotis contingetoccubi-
semelipsum ca'pit informare. Proposuil enim in tus.quam obsistentes adversariostuos fugaiuvolvat
conspeclu cernenlis secreta pectoris sui sc aimae aut interitus. Dixit, et rex ad ejus verba attonitus,
cognationis suae nullatenus fieri velle degenerem ;
illico versa dextra ad vaginam extraxit gladium
sed quos propinquos sortius fuerat in genere carnis, fuigidum, fortera ct insignem. In quo cunctos
hos sequerelur passibus virtutis, instructus fide occursantes deterrens, ca-deus seu proslernens, ad
caeterisque coelestibus armis. Bonus siquidem et verbura servi Dei juxta factus esl et solis occubilus
unus de praecipuis Patribus Anglorura Odo nomine et regis triumphus. Ipse Odo, quoniam Ecclesiae

(i7) Oswaldi res geslas stylo anlea mandaverant conscripserat. Hoc loco Vitam illius ab Osberno
Elfricus et Folcardus de quibus consule praefatio-
;
scriptam innuere videtur, atque eadem fusius postea
nem. narravit in Odonis Vita, quae Osberno male inscripta
(18) Nondum scilicet Odonis Vilam Eadmerus supra collocatur.
763 EADMERI CANTL'ARIENSIS MONACiil 764

Canluariensi otVicio siimmi ponlificis loco el dignilale A in divinis ac ssecularibus disciplinis quosque sui
praesidcbat, jura Chrislianilalis pcr loUim regnuni tcmporis sapicnlcs praeccllere jmtabalur, magistcrio
iit patrije paler prudenlissimc adminislrabat. In functus studiosus discit, et in brcvi plurimiim profi-
quibus dicbus Edwius, qui^iuartusa pra^falo .Elhol- cit. Spirilus namquo sapientice et iniellectus (Isn.
slano rcgni Anglorum sceptra lenebal, voiuplatum XI, i), super eo quiescebal, inspirans ei gratiam
amalor inagis quaiii Dei, luxuri;t; quam sobrielulis, suam et cor iiitelhgcns ad singula discenda qua?
libidinum quam castilalis, regiam diguitalcm obsce- audiebat. Sa^cularium ergo librorum scienlia ad
nis opcribus dehonestabat, ac viros viiiutum parvi- pleiium imbulus, divinarum i^agiiiis littcrarum sc-
l'endens, conlra «•quuiii exasperabal. Undo bcaluS dula inleiilione animum tradit. Ex quibus sancto
Dunstanus lunc temporis abbas (Jhistouiensis, co cliaiitalis igne in Doum proximumque succensus»
quod ad suggcstioncm ct imperium sfcpe fati Odonis in contemptum mundi totus erigilur, el qualilcr
ipsum regem illicitis amplcxibus violenter abstraxit, servilio Dei mercretur omui modo ascisci singulis
e palria pulsus est, et dcmum innumera i)cr Angliam boris mcditatur.
mala ab codem rege patrala. Contra qucm Odo ar- Inler ha^c ^Vinloniam (20) a patruosuo supra me-
matura Spiritus sancti praecinctus exurgere, ini- morato scilicctgloriosoOdoncdirigilur, quatenus ibi
quitatum illius jiubiicus hoslis effectus esl, nec de- g degens, si quam forle in canonicis viam vilae imi-
stilit donec sopitis iucestibus regnum ab infand?e tandae repeiiret, disceret et imilarclur. Quid am-
mulieris infamia, cui rex idem oniissa conjugc ^ua plius ? Fit canonicus inler caiionicos ipsos, si qore-
sapius commiscebatur, expurgarel, Eam ^-iquidcm rilur qualis inter qualos, regularis inter irregulares.
suorum niililum manu vallatus, a regali curia in Ipse etenim qua3 inslitiilio vitae canonicorum docet
qua mausitabat vi abduxil, abductam pcrpetuo ex- et praecepil indefessus exsequebatur ; illi spreta
silio in Hibcrnia condcmnavit. Eiat quippe vir viri- inslitutione oidinis sibi juxla cordium suorum dcsi-
bus purae aquitatis per omnia fullus, nec alicui deria gradiebantur. Unde adnfiirandus cunclis cffe-
iniquitatis ministro favens, volunlati Dci in cunctis ctus ob plonitudinem gratiiE Dei, quae in moribus
obsequi salagebat. Quapropler el Dcus ei sua mise- cjus enitebat, decanus factus adolcscens prapponilur
ricordia semper aderat, ac voluntali illius aures suas senibus, quatenus canilics sensus illius cl immacu-

inclinabat. Verbi gratia parieles ecclcsiaj Christi lala vita illius maculalam senum vitam emacularct'
Dorobernensis suae videlicet sedis in alliorem quam ac pueriles sensus iiloium sludio ditciplinae ca?lcstis

erat statuin sublato lccto ipse Palcr construere cvacuaret. Scd iili niagis antiqua pravie seneclutis
volens, ac velle suum factoadimplens, oravit Domi- ilinera tencre volontcs, licet cum bonum bcncque
num ul quandiu ipsa Dci domus inlegritale sui ca- agenlem blando honore debiloque lavorc vonerarcn-
reret, piuvia quae populuin a servitio Dei arceret ^ tur, lamen illum nullo j^acto se in talibus audiluros
intra ambilumillius nondescenderet. Quod el faclum aiTirmabanl. Al ille dc laudis ipsorum vcntosilate
est. Vidcres elenim totam civilalem sffipe grandi iiihil curans, gemebal quolidie ot, ul sibi ad salulom
pluvia circumcingi, ct ipsum lemj)lum ejusdem plu- suam Dous consulorel, piecabatur nocle ac dic.
viae inundatione nec conlingi. Item idem Pater, dum Vcrum ubi perpendit illos proj^ler cura nequaquam
quadam vice sacrum myslerium allari jjnesens ad- velle a veleri vita emcndari, seque por illos, si non
minislrarel, corpus Dominicum inlcr manus ejus absentarctur, a suo proposilo jiosse dejuavari ;
cruenlum sanguinom dislillans in caliccm ajtpa-
cl Sprela qua cingcbalur jiompa sioculari, sprclis quo-
ruit. Ex quo iutucntium menlibus nimio pavore quc divitiis quaruni copia redundabal, reliclisque
percusssis, mox ad preces pontificis in consuotam canonicis quorum couversalione calenus usus fu-
sui formain reslituUim cst. Ferunlur etaliade codcm cral, rcdit ad i^ontificcm j^alruum suum, ncgolium
viro miranda facta, quae nos silontio praelcrimus, ne salutis aiiima? suhj co traclalurus. Quid mulla ?
cum
putemur obliti operis quod incoepimus. Ubi iiu>erias vila; mortalis cum jionlificc loquens pia
Hiijus igilur Palris iiepos piier Dci Oswaldus Cousideralione deflcvit, ubi qiiam difficile sit homi-
existens, a parentibus siiiscjus doclrinis imbuoiidus. ncm inlor muiitli illocobras gradicnlcm ipsis illecc-

cjus cxemiilis iiistituendus ci comrnoiidatus csl. Qui D bris non irreliri, utrinijucsermo proccdens appendit .

ex conversalione lanti viri scsc felicem fore pronun- iiilcrl Cliristi miles Oswaldis sibi jam ccoidissc in
lians, ncc miiaciilorum, quae nonnuiKiuam adsiiiit mentcm se niuluin saccularibus cunclis vclle amodo
inalis, scd virlulum ojus, siiicqnibiis idoiiio lil bonus, Cliri.-luin sctpii ct vcro monachiim licri. Kxsilil

imilaior esse ciirabat, Unde ct ab omiiibus diligo- gaiulio iioiitifox ot audita, ct cruin|)enlibus lacryiiuS
batur, non solum quia lanla carnis pro]iin(piilalc pr;c juhilo cordis qua vocc cxprimat quod j»ra! sc
illi copulabatur, scd cliam quia vcrsus omnes id inlus liabct iiivcnire miuime valct. hinc inler cos
egernnl merila cjiis ul a ruiictis amarotur. Traditur cx diviiii^ vorbis vil;i; porennis orta conlomplatio !

lilloris, ct cujiisdam viri Frithogodi nominc (l'J), qui in coutciiipluiii inuiidi iiala suadibilis divinaquc

(10) Monachus is (^aiiliiaricnsis plurimis in lurciii Odonc collooaUim ac poslmodum dccanum fai lum
ediiis scripiis claruil, muxime autoiii Vila S. \\'il- Tiniiuithcnsis rororl. Monastorio illi lunc tcm|>oris
frcdi melrire jussu Odoiiis comjiosita. in.soderunt canoiiici sxculares.
(XO) Wintonia) in veleri monaslcrio Oswaldum ab
 ;

765 TITA S. OSWALDI. 766

collalio ! Quis ipsam edisserat •? hortalur deinceps A salionis suae Deo familiarius adhaereret. Illic igitur

senex juvenem ne retro abeat, ne posita supcr ara orationi, meditationi, contemplationi vitae perennis
trum manu posl tergum a piciat [Luc ix, 62) ; ne remotus ab illorum inquieludine operam dare solilus
taqueos saeculi jara evadere incipienlcm suis laqueis est; magnum humani generis hosli fomitem livoris
inimicus involvat. Ad quae ilie : Ruptis vinculis etodii suggerebat. Ille quippe attendcns et alten-

volupiatum carnaUuinJam,inspirantc Deojibertati dendo subverlere inhians studium strenuissimijuve-

doriattis sum ; et iterumme traderem miserrima; ca- nis, raultiplici eum versutia pulsat, pulsando terri-
pticitati sub earumdem vohiptatum viiicalis vincien- tat, terrando faligat, fatigando proturbare loco

dum ? Non cestimabamme lioc ordine Christum sequi laborat. Unde quadam vice dum se in oratione pro

debere.Amorem sui milii concessit ex 7iotitia Scriptu- compunctione cordis Deo noctu maclaret, adfuit

rarum suarum ; et nunc eum desererem? Talcm il«e malignus, et sonos horrificos edens hominem
videicit Jructum capiendo cx meditatione earum ? terrori addicere moliebalur, cura ut coepto desiste-

ImOy Pater sivlacet,dic, necdubites ubivelis perfi- ret, tum ut aliis horis simile opus aut segnius aut

ciamquod proposui; aut certe si tibi grave non est, nullalenus attenlaret. AtOswaldus fidei Christianae

ipseproponam quod disposui. Ail, dic. Regulam, scuto protectus, non magis ad fremilum leonis vel
mquH, beati Benedicti servare sub obcdientia volo; -d si^iilum serpentis quam ad balatum ovis vel slrido-
etidcircoin Galliaapud Floriacum, ubiipsius Patris rem soricis (harum enim et aliarum ei besliarum
reliquice dicuntur haberi, monachus fieri mentere- improbus ille voces ingessit) exterritus est, cuncta

volvo.Nam,juxta quod mihi mea cestimatio dicit, videlicet nihili pendens, cura suo auctore cuncta
nusquam rectius servanda sunt nec forte servantur deridens. Quod daemon advertens disparuit ; sed in

quce idem Pater instituit, guam inloco quemipsemet angelum lucis evestigio iransfiguratus viro apparuit.
sua corporaliprcesentia inperpetuum honorare non Eum quippe jam tunc nova de se victoria usum
desistit.Aulisies ad haec : Idem, inquit, sentimus gestimabat sibimelipsi suasurum, se scilicet non
idem sapimus linidem nostraintenlio tcndit. Mona- injuriaab angelo visilandum, quem firma fretura

chus loci illius sum.Habitum enim religionisad onus conslanlia menlis nuilis potuit inimicus irretire

regiminis, subquo gemo, vocatus inJe suscepi; et figmenlis. Sed sua sibiiniquitas mentita est {Psal.
propterea te,quem specialius amo, monachum ibi xxvi, 12;. Nam
ad hoc monstrum famulus Chrisli
fieripotissimumopto. Et quidem haec palriae dcmu- signo fidei se signavit, sciens exinde angelum lucis
latio ea re lunc ita utriusque voluntati complacuil ;
non irritandum, angelum autem tenebrarum emi-
quoniam per id lemporis religio monachici ordinis, nus efiugaudum. Quod el faclura e.st. Juvenem
quae, cum propler barbarorum frequentes irruptio- namque hac crucis amatura munitum stalim dege-
C
nes, lum propter quorumdam maligniantium turbu- ner angelus, qui apparuit, territus fugit. Tunc ille
lenlas seditiones dudum in Anglia pene lota obsole- psallens Adextris est,?i\l,mihi Dominus,rje com-
:

verat, necdum sui vigoris slalu reformata claruerat. movear. Propterhoc delectatum est cor meum, et
Millitur cgo juvenis Floriacum, illic floribus ful- exsultavitlinguamea ;insuperetcaro mearequies-
ciendus virtulum. quoquo cum
Jlittunlur lilleris cet in spe (Psal. xv, 8, 9). Praetcrea lectioni divinae

commendalitiis dona quamplurima, juvenem et di- crebro intendebat, el quae, doconte Domino, inde
cto et facto abbali ac fralribus commendantia. didicisset, hilari vultu corde benigno minus scieutes
Suscipitur, et monachus habitu factus, vita quo- edocebat. Haec inter exercilia ejus, post susceptos
que monachi in ipsis primordiis est decoralus. Qui inferioresecclesiaslic.iordinisgradus, gradum susce-

igilur venerat ab aliis doceri alios imilari, talem se pitdiaconalus in quo rainislrans Deum obsequio
illis exhibuit, ut satis haberent in eo quo doceren- humillimae dcvolionis populum vero demulcebat, eo
lur,quod imitarenfur. Eratenim somno parcus, cibo que magnifice prseeminebal coucenlu dulcissimae
sobrius, in loquendo discretus, in oratione assi- vocis. Siquidem inler ea quae, ut praefati sumus, in
duus, in aliis autem virlutibus, patientia dico, hu- eo fulgebant virtutum insignia etiam in exteriore

mililate, benignilate, mansuetudine, cselerisque hu- homine illius emicabat multiplex quaedam et super-
jusmodi quam forlis, quam subdilus, quam benevo- D eminens gratia. In habitu enim, quem oculis in-

lus, quam conslans exslitit, cx sincera charitate, tuentium praeferebat, et decens et appetibilis com-
qua supra humanam aestimalionem ad omnes erat positio ineral, non alicui pompae, non dissolutio-

diffusus, conjici polcst, Apostolo dicente : Charila- ni, non ostenlalioni, non serviens hypocrisi. In

lem palientem esse, benignam esse, non aemulari, vuUu nihilominus forraosilas ampla, nec cujushbet
non intlari, non agere perperam, nec qusereresua, pravae voluptalis incentiva, sed quae caeterorum
nec irritari, non cogitare malum (/ Cor. xni, 4), el vullibus anlestaret magna honestatis praerogavila.
caetera, qua) mihi brevilati sludenli exsequi longum (21) Talicus donorum insigniis virDeiOswaldusad
est. Hic idem Domini servus secretum in ecclesia potiorem diaconatu ecclesiastici ordinis gradura
locum ab abbate acceperat, in quo pro modo conver- conscendere dignus est comprobatus, ac dcin pre-

(2t) Integra hajc scclio codici ms. Benedictino in- totidera fere verbis apud Tinmuthensem, lib. XXI,
serto folio est apposila manu recenliore, quantum cap. 52.
amanuensis conjicere potuit, exarata. Exstat eadem
 7G7 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHl /(.8

shyleri honorc sublimatus. In 'quogradu Deosacriti- A ccplusjamcn sacrosancto minislerio vivificicorpo-

cans, qua purilale cordis et corporis Christo inha- non sum ab co desertus.lnicTdl-
riset satiguinis ejus
bcnignnm andilum ]>rocibus ojnspiis
serit, qiian)(|iie xit lamon oi modis quibus polerat ne, dumipsovila;
Deus acconunodavoril, et ex (iiudilalo vila3 cjus, qmn pra\-^enti supcrcssol, rem quic acciderat cuivis honii-
dictante rerum veritale describitur, otex angelonim num innolescorel.
prresentia, quam ei nonnunquam eliam visibililer Poslquamaulom supra mcmoratus venerabilis
adfuissemonslratum ost, luculenler inlelligi dalur. Odo cerlo relalu cognovit nopotom suum
jionlifex
Locus siquidem in quo, sicut diximus, juxla coiifes- Oswaldum in bonorum operum culmen excrovisso,
sionem abbatis orare solobal, crypta quaedam oral inimonsas omnipolenti Deo pralias agens, diebus ac
in occidenlali parte, dccenli opere facla, qui lorus noctibuseum precabalur, (luatonus illum et jugiter
confessionis nomen pro more obliiuiit. Pro foribus ad moliora proficero et in via porfeclionis consum-
autem cryptoe ipsius duodocim paupcros conversari malum concederot post hancvilam
deonuTi se Deum
ex anliquo usu consueveranl, et quotidianum vicluni in Sion vidcre. Missis praelerea diversis muueribus
ab ipsa Ecclesia accipicbant. Qui pauperes ita fuere abbali ac monachi pro suo Oswaldo, quas novcral
dispositi ut omues liltorarum socii, omnesclcrici es- conveniro cum precibus grates exsolvit. Indicavit
senl. Do ergo revorcndus Pater Oswaldus unum
his B etiam iliis se ipsius pra^senlia magnopcre vello po-
delegerat ut quolios in ipsa mi.<sarum volebat so- liri, cum quiasonio conHnismorlemsibi propiniiuam,
lemnia celebrare, ejus ope ac minislerio lauli my- sciobat, tum quia rcgulari conversalione suse gcntis
sterii oflicium celebraret.Quadamitaquediecumipse viro? per euminsiilueredisponebat.Quaeubifialribus
altario pi-aesons ciTcptoe missse oflicio insislerot, relalasuntgravi mirrorodejectiassoruerunt sesincillo
et
posl evangelica dicta otierenda in manus penom ot noquaquam, si (iori]iosset, inhacvitavivereveIIe,pro-
calicem, sicut raultorum mos esso dignoscitur, sumo- quod ejusconversationem sibi elin anima et in
])teroa
rel, oculis(iue inccelum diroctis orationem suscipe, coiporesensissentvaldeprofuisse.Nonaudenteslamen
sancta Triniias,inlen\ai mcuioad Doum prcemilleret, voiunlali anlistilis obviarc, pai'ont, ac Domiui ser-
viditpr.-cfatusminislerejus quamdamrevcrendi vullus vum debito cum honore ad nutum praesulis dirigunt.
per.sonam, in dexlera parle allaris slanlem, faciem ad At ille citaio ilincre Angliam pelens, lerra marique
ipsumaltareversamhabentem,panemcandidissimum, ab oinni ])ericnlo proteclus csl. El hilari vultu,
non tamen adco magnum, inter manus, quas usquead mente jucunda Dofris apj^ulsus, extem]iIoingc]iti csl
caput suum i^orrcctas cum honore
habobat, digno doiore perculsus (22). Illum enim, quem pr;e cseleris
tenentem. Ad quod nimio timoro porlerritus ob-
liccl aretius diligebat, illumcujusdulcem falciem prae om-
slupuisset.susliiiuit tameD,necsubilam voluitinvadcro "'bus videresiliebai, illum cui adliperereardentissima
Q
fugam.Vcrumubieumdenipanemjuxlaquodsacerdos cliarilalecnpiebat, eta quo sc tandiu rcmokim fuisse
insecretisoralionibus proccdcbal, paulalim cre.sco- noii sinc grandi anguslia cordis rocolebat, jam tunc
reatqueinsolitajmagnitudiniscroscendoticri coiispe- noviler iion modo sibi, sed et sanculo excmplum au-
xit, ullra residere non ausus, oxtra ostium luga lajjsus dions, nullimiranduni si dolebat. Dous meus, quos
est. Emausitilaque prosbyler solus, et qui videbalur gemilus ille tuus aluinnus ad Iirec nova pulamuscmi •

in dextcra staiis angelus ejus. Minister vero, qucm sit ? Qiiae suspiria cdidit ? Quas lacrymas fudil ? Qiirc

pavor abduxerat, foris prope oslium lalilandosubsi- fuit, obsccro, confusio aninii ojur, quando oum pro
stens, per viccs estio capulingercbat, etquidcirca al- cii jus amore ac reveranlia a cunclis sese amidccti
tarc generelur trepidus explorabal. Cum Dei servus solcre mcmineral, jam in tcnam converlendum, a
peromnia sarula sieculorum et alia quae in audicntia conspectibus omniiim sub terra dclrusum didiceral'.'
populi dici solcnl dicoret in ordinemissae, necullatc- Quis moMor inditam piissimo vullui ejus hilarilat. ni
nus respondere auderot vel accedcre proadmiranda obduxil, quando et Angiiam gravi mo^rore pro ojus
quae sibi ajii^arebal visione, andivit angclum, quem vi- obilu conslcrnalaii! roporit,cui iiimirnmiin]iarm(rro-
debat, ad singiilarer.pondenti^m et minislri obsequium ris illius rau;>a fuil ? Venicns igilur Cantuariam, sed
ei defcrenlem. Consumpio aiilem sacrificio lolo, eam invenicns palre orbalam, (juid facerct, quo gres-
caput ox more abdilus minisler oslio intulit, cl illiim
D sum lloctereldubius hrcsit. Auctus ad hipc lacryma
qucm vidoral jam non vidit. Inlroiil ergo ad sacor- bilis dolor. Illi onim qiii oum jiriu.s agnoverunl,viso illo,
dolcm paliiitans cl tremoiis, ac nc animiim ejiis cx rccordalione dcfimcli Palris laciymis mananl.
(pioquomoiio olVondisset in eo (jnod i]>sum ()iia.->i ^o- Pi;esidel)iil ca tcmpeslale i>cr ciiram ollicii j)aslo-
luiii rcli<|ueral liimns. Ei exposita caiisa fuga> sua^, ralis Ecdcsiac Darcaccstronsi quidam Oschclel no-
I>allciis sciscilatus e>t ulrum cl ipse vidcril ct au- mine, homo bona* fama! ct quw sua inlcreranl
diorit qiue Si' vidisse fe-.obal ot aiidisse. Al ille : Itenc, disponcrc gnarus(2:^).Ilunc vir Dci Oswaldus, ulpole
inquil,iijt/tt>/ audivi qufn dicis
scdhcncdictum sit ; sibi el caiiiis con.-angiiinilato propinquum, et (pia
nomen Dei omnipotentis^qtiiu licet a tc sim male dc- pollebal sapiontix Iiice conspicunm, ad cohabilan-

(22; Pa'ilo alilor Willliclmiis .Malmcsbiirionsis Dc (23) Oskilelliim arcliicpi.<(cn|>iim

Eboraccn.«om Kc-
gesl. ponlil. I, ni, f. l.')3,(iui Oswaldiim rofcrt noii- clesiae Dorcacoslicn.^ianlca pracedissc, omnes scri-
tii^i nuntiomjri iamdiscumhentis avunculi percul- ploros nostralcs liaclcnns cdilos latiiil. Vide quaB
tum iler iniissc. sujira adnoliuimiis iid Radiilplii de Dicelo historiam
7G9 VITA S. OSWALDI. no
dum adiit, volens, juxla Salomonem,gradiendocura A dignitate perpensa, tam vitae ilKus qualitas quam
sapiente sapientior fieri, non ex consortio insipien- morum probitas est Oswaldo, prseter solam selatem
tium illis ipsis assimilari (Prov. xiii, 20). Suscepit et pontiticalem dignilatem, tola pene reperta. Dum
aulem illum idem episcopus benignissime, ac sin- igitur vila et mores in eo imilabantur dignitatem
cere diiexit, secumque degenlem sui secreli conscium pontificis, ratus est bcatusDunstanus ipsam vilara
fecit atqHeconsortem. Posl dies defuncto arcliiepis- et mores illius jure sublimandos dignitate pontificis.

scopo Eboracensi praefalus Oschetel sedi illius sub- Quamobrem adito Edgaro, quo rege per id tera-
rogatur. Is pro stola arcliiepiscopatus Romam petens poris Anglia gloriabatur, venerandum Oswaldum
sanctum Oswaldum suae viae comilem habuit. Potitus secum adduxit, eumque pro merilis suis ipsi com-
autem desiderio suo, cum Roma digrediens in pa- mendatum familiaritati ilhus induxit. Quid plura ?
triara suara remeandi iler acceleraret, Oswaldus Praedicalur a summo pontifice virtus animi ejus,
relicto consorlio ejus Floriacum divertit, clericum constantia proposita ejus, inlegritas morum ejus, et
quemdam, Germanum nomine, aelate juvcnem ad hoc rex ipse tanlo testimonio credens perdu-
moribus senem, ilineris sui e palria sociura secum citur ut suo jusso atque judicio cathedram episco-
ducens. Excipiunt aulem illum abbas et fralres cum palera apud Wigornam, cui Pater idem prsesidere
summa Isetitia, ac nonnuUis diebus circa eum laele g S)Iebat, antistes faclus ascendat. Primo tamen re-
exactis, pro sola quara intellexeraut voluntate iliius quiritur voluntas cleri et populi super re ipsa, et
quem adduxerat Germano sanotae inter se conversa- cum ingenti exultatione et vociferatione fit vox
tionis habitum tribuunl. Mansit vero venerandus omnium una. Concrepant, claraant Oswaldum dignis
Oswaldus in ipso coenobio aliquanlo tempore, Deo simum tantae sedis episcopatu, et magna prece de-
per omnia serviens el verbo et facto, qualiter ad poscunt eum quantocius in ipsum ministerium con-
coelestia lenderent [cunctis illic coramancutibus secrari. Fit quod clerus et plebs
Wigorncnsis
exempla prsetendens. precatur, acin summum sacerdotium felix Oswaldus
Inlerea memoralus anlistes missis muntiis rogat a Patre Dunstano sublimatur, faclumque est pia De
eum Augliam redire ad se, quatenus via sanct» dispositione ut sicut patruo S. Oswaldi Cantuari<e
religionis, cujus euin culmen attigisse certo cogno- bcatus Dunstanus, ita sancto Dunstano iu episcopalu
veral, suae gentis homines instrueret. Al ille pefitioni Wigornae succederet beatus Oswaldus.
ejus milis obtemperans, Angliam Germano relicto Functus ergo vir Dei pontificatu, idem qui prius
perrexit. Rudis enim adhuc in disciplinis regularibi.s fuit in bonis actibus praestitit ; imo queraadraodura
erat ; nec illum nisi perfccte edoclura a loco separari alios dignilate, ita seipsum supergressus est in
sincbat. Perveniens itaque ad episcopura, solito q bonitale, et licet omni fuerit virtutum nitore insignis,
more in omni sanctitale el mansueludine juxta eum orationum tamen assiduitate et eleemosynarum prom-
conversabatur, et ideo a cunclis pio affcctu, magno plissima largitate summo et ultra quam dici possit
amore, summo studio ampleclebatur, fovcbatur, opcre praeditus erat. Caepit itaque, juxta Aposlolum,
venerabatur. Inter haec ille prseclarus et gloriosus omnibus omnia esse (/ Cor. ix, 22), et is quem nec
Dei amicus Dunstanus in Cathedram pontificalus amor nec ira cujusque posset a via justitiae quovis
Cantuariensis pra?dicto Odoni successit, vir Dei pacto declinare. Discrelione tamen in hoc quam-
gratia a matris utero plenus, et donec vilaj praesenti maxime ferebalur, sciens neminem a discrelione
superfuit, nunc coelestibus secretis admistus, nunc nutantem justitiae leges omni ex parte tueri. Clero
beatorum spirituura crebra visitatione perfunctus, igitur acpopulo sub suo regimine posito pervigil
nunc in cxhibendis miraculis celebri eflicacia fretus. insistere, et qua graderentur ad vitam verbo et ex-
Hic audita eximise sanctitatis fama, quae bcatum emplo viara deraonstrare. Verum cura multitudo
Oswaldura circumquaque magnificabat, mittens eorum, quos a via rectitudinisexhorbitantes in viam
accersivit eura,ex conversalione illius pleniter justiliae reducere gestiebat, raentem suam interdum
ediscere gesliens, vulgata opinio verane exstiterit fatigaret, directo in Galliam nuntio Germanum,
necne. Post aliquol vero dies comperto quod inve- cujus supra meminimus, et alios timore Domin*
D
stigabat, raultum praestare illis quae faraa disperserat praeditos viros fecit venire ad se, ipsorura videlicet
gravisus est ; el in gratiarum actionesDeo pio corde ope ac religiositate illorura cupiens irreligiosilatem

et ore solutus. Verurataraen ssepe agebat cum eo, corrigere. llaque Gerraanus ad pontificem veniens,
non ut firraitudinera animi ejus quasi suspeclam honorifice susceptus est. Erat enim bene religiosus
habens explorarel, sed sicut eam in bono firmara sacris litteris et piis studiis apprirae imbutus.
penes se habebat, ita veraciter esse aliis compro- Venerant praelerea ad beatura Oswaldura ante
baret. Et revera in omni virlutum decore probatus ejus adventura nonnuUi ex Anglorum prosapia nati,
repertus esl, eoque non modo ab eo verum et ab aliis sacro ipsius raagisterio se subdentes, et eura sibi
pracstanti est affectu dilectus. Unde beati patrui ejus patrera ac rectorera in via quae ducit ad vitam

De praesulibus Angliae. Quod vero Oskitellum eo anle Odonis obilum thronum Eboracensem adeptus
tempore sedi Dorcacestrensi praefuisse ad Eboracen- est. Eumdem eri-orem iniit raonachus Ramesiensis
sem poslea translatum Eadmerus refert, in eo ma- apiad Mabillon. Saec. Benedict. V, p. 736,
nifesie lapsus esl. Oskitellus enim biennio circiter
 m EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 772

conslitueules. luler hos fuil quidam, EJuolhus no- A Chrittivestigiiseademperfectiojudicatesseprofana.

mine, qui gradu sacerdolii funclus ob sagacitalem Quaproptersi nos, cum possimus, supersedemut mo-
el induslriam suam Senior ab aliis cognoniinabalur.
nachos in suo proposito muUiplicarc, aut eorum reli-
Coliecli itaque fratres duodeuarii numeri sumuiam gioni invldere, aut eamnonamare vel sequi nolle

complent, quos Pater Oswaldus, ut juxta sancti convinci poterimus.Sed hoicanobis procul arceat
propositi normam Domino Christo die noctuquo omnipotens Deus. Quare, fili charissime, nulla le
servirenl, in villa sui pontiticatus quoe Weslberi di- siFCularis ambitio teneat, qucB te ab institutione et

cilur collocavil, instituens eis proefatum Gcrmanum adjumento monachicxreligionisimpediat.iiam sicut

prsepositum et iuslitutorem, nec non delegaus ex ad ceternam vitam quis optat pervenire, ita debet
suis quae illis sufficerent ad corum sustentalionem. conari et alios secum ad eamdem perducere. lllum
Degebant igitur ilio in loco, servorum Dei pcr omuia quippe Hlicmajorhonor et gloria suscipict,quimajus
et in omnibus vilam agentes; quorumstudiis sanclus lucrutn hic de aliorum salute Christoacquirit.Gaudio

vir cvimie delectatus eos frequcnter visitare, eis ex his dux ipse repletus, dicla comi vultu suscipit,
monila salutis aeternse ministrare, eos consolari, et responsum ita paucis absolvit Fundus mihi est :

inter eos conversari, et divinis operibus, liymnis, Rameseia diclus, aquiset paludibus circumcinctus,
psalmis, jejuniis, vigiliis et oralionibus, sanclis B talium hominum quales memoras conversationi, ut
quoque meditationibus solebat opcram darc, seque (eslimo,congruus, inquoctiam tres virinuncman-
ab exterioribus curis ac saecularibus negotiis per sitantsancta; religionis amore ferventes,etsub Regu-
internam mentis quietcm magnitice recreare. la beati Denedicli vitam ducere,si doctorem haberent
Ilis ita dispositis, feslum Dominicoe resurreclionis magnopere gesiientcs. Ilunc locum, si tibi placet,
instabat, el ad regis curiam totius regni nobiiitas eamus inspicere ; et si visus fueritrei de qua loqueris
convolabat. Adunati principes Iselos dies agunt val- aptus existere, demus operam, ut in opere Dei ccelest^
deque solemnes. Jam soluta curia in sua quique fiat habitatione prceclarus.

redibant, et ecce de regiis militibus unus dives ac Iloec vir Domini mira cordisalacritale amplectens,

potens morti subaclus plaugcbatur a pluribus. IIujus ac deinde comitatus ipso duce ad locum usque per-

exsequiis pius iuterfuit Paler Oswaldus, qui et ipse veniens, ubi advertit eum babilalioni monacliorura

curiam inter primos Anglise proceres veneral, regi accommodum, gratias Deo, gratias quoque egil ve-

acceplus firmaque ejus amicilia fretus. Huuc ^gcl- nerabili viro qui illum pcrduxit eo. Inslitit itaque

winus quidam de potenlioribus regni ducibus nio- cupito operi citius imponere manus, verens ne, se

desto incessu, demisso vultu fumus sequentem alque bonum propositum differretur, aliqua postmodum
psallentem attendens, in amiciliam illius eveclus n maligni hoslis versutia praepediretur ;
quod et viro

est. Antehac enim auditis probis ac mansuetis mo- consulendo suggessit, ac-
'
'
'
ut opem sua ingenuitate

ribus ejus, quos magislra virtule comparatos ia operi ferrel studiosus admonuit. Quid plura ? Credit

dueral, magni eum pre se jamdudum liabebaf, et in consilio, acquiescit admonitioni, conducuntur ope-
hoc animum composuerat, ut si qua in re voluntat rarii, instalur operi, laboratur, et fretura tam mul-
ejus obsequi posset, libens id agcret. Quam volun- tiplicibus rerum impensis sanctissimi Palris quam
tatem cjus quibusdam indiciis vir Dei intclligens, et ejus instantissimis oralionibus mira celeritale

inler aliaquajcum eo dc vera Dei ac proximi dile- lopus perficitur. Post dies sub immensa frequentia
ctione loculus est innoluit illi sc quosdam mona-
; populi, divitum scilicet mediocrum minusque haben-
chos in cpiscopatu suo religiose vivenles habcre, ium perfccta ecclesia sub patrocinio beati Benedicti
sed locum quo degebanl illorum conversalioni
in Deo solemniler dedicalur, et de raouachis qui apud
nimiaj strictitudinis esse, pr;cserlim cum pene quo- Westberiam morabantur, idem locus instiluitur, et
tidie in numerum corum quidam currerent, quos in brcvi alii et alii illuc coiliguntur, ad quorum
eoquod Dominum (piaerebant rcpellendosuullo modo viclum atque vestilum nec non ad Dei servitium
judicabal. Et subjunxit velle igitur, si religioni tuce cclebrandum plurimnc lcrrarum possessiones, plu-
moleslum non est, quatenus, si aliquem locum sub rima) divcrsorum ornamcntorum donationes loco
tua dominationemonachormnhabitationi accommo- D eidem ab ulroque coliatac sunt. Facta est igitur de-

dum habes, eum aut solius animoi tuceobtentu aut cens et habilis monachorum habitatio. lliuc praepo-
alicujusmunerisintervcntumihi concedas ,qxialenus sito adunatis fratribus l")adnotho, cujus supra me-
inibi monasterium conitruam,ct per memoratos fra- minimus, viroprudeuli ct rcligioso, qui et Lincohiiae
tres monachorum conversationem de auctore illic Ecclcsiaj postca ponlifex fuit, ipse Wigornam rever-
conslituam.Magnum enim quiddam estante Deum titur, el iiitcr suas oves eis el sibi superintendens
vHamonachi,etimitandumomniClirisHanohomini. bonus pastor couvcrsatur.
Quicunque enim in hac vita ad vitam tendere et I*er id lemporis cx sanclione ct auclorilale Joan-
viortis laqueos cupit dcvitare,profecto idnullopacto nis apostolicic sedis autistiti.s bcalus Dunstaims
ef(icereprcEvalct ,nisivita suavitce monachorumqua- arcliicpiscopus Cantuari.x* et primas totius Britanuiae,
damditpensatione concordet.Yita namquc monachi, cujus jiaulo superius mentiouem fecimus, coaclo
qiue vere vita monachiest, cuncta adtnitlit quce do- gcncrali conrilio staluil, cl statuendo decretum con-
eet. Per/ectio Chrittiana cuticta dimillit, qwe a iirroavit videlicet ut canonici omnes, prosbyleri
 719 VITA S. OSWALDI, 774

omnes, diaconi et subdiaconi oranes aut caste vive- A tula honorabilis habebatur. Praelati quoque et istis

rent, aut Ecclesias quas tenebant una cum rebus ad per eum sunt singuh Patres, iElfricus scilicet, quem
eas perlinenlibus perderent. Habebat aulera regera Ecclesia Cantuariensis pastorem postmodum habuit,
Edgarum hoc negotio fidelem fautorem, conslan-
in Albaneusi, BrilhtnolhusHehensi, BeamflytensiGode-
tem adjutorem, firmum defensorem. Qui rex ipsius mannus. Ccenobium vero Ramesiense, ut descripsi-
Patris consilio ulens, curam exsequeodi decreti mus, ejus instinclu et operatione a fundamentis
hujus super totum regnum duobus viris injunxit, aedificatum est. Aucta est ergo per Angham obser-
Osvvaldo scilicetepiscopo Wigornensi et Athelwoldo vantia disciplinae regularis in lantum ut quadra-
Wintoniensi. Quod illi zclo domus Dei succensi, et ginla octo monasteria parlim viris, parlim feminis
divinitatis amore subnixi, et insuper prsedicta au- stabiHrenlur per hos viros, Dunstanum videlicel
ctoritate muniti, Nam,
strenuissime sunt exseculi. archiepiscopura Cantuariensem, Oswaldum pontifi-
ut de aliis taceam, bealus Oswaldus septem mona- cem Wigornensem, et Atbelwoldum episcopum
steria in sua dioecesi regulari disciplina, ejectis cle- Wintoniensem.
ricis femioarum consorlium Ecclesiis anteponenli- lis autem quae beatus Oswaldus aedificaverat, de
bus, inslituit, delegato eis super ea quae Ecclesise aliis enim scribere a proposilo nostro remotum est,
prius habebant tanto ex munificenlia regis et alio- g ipse magna semper cura et solliciludine invi<^ilabat,
rum principum regni subsidio rerum, ut cohabilan- ne diabolus, qui sicut leo circurait quaerens quem
tibus sufficeret ad viclura atque vestitura. Wincel- devoret (/ Petr. v, 8), ullum fralrem a professionis
cumbensi quod de sejjtem unum
vero raonasterio, suaenorma deviantem inveniret quem devoraret.
erat, supra raemoratum Germanum (24) in abbatem Unde et eadem monasteria circumire, ac in singulis,
ordinavit, et aliis singuhs singulos inreligione pro- prout noverat expedire, raorari consueverat, verbo
batos abbates praeposuit. De quibus quidam, Fol- simul el opere fratribus, quae saluti cujusque utilia
berhtus nomine, Perscorensi Ecclesise, quae una de fore advertere poterat, paterno affeclu subraini-
septem abbaliis est, in ahbalem praelatus est, vir Super haec nonnuliis Ecclesiis, quibus ipse
slrans.
moribus gravis et ferventissimus cultor monachicae non eo quo superioribus modo inlendebat, tam di-
inslitufionis, sed in subditos, quod valdein eorepre- sciplinae regularisquara et grararaaticae liberalium-
hendebatur, nimiae el indiscretae severitalis. Is ad que artiura raagistros postulatus dirigebat, qui aut
extrema perductus, et huic vitae subductus, atque in in Gallis docli ac per eum in Angliam ducti, aut
feretro mortuorum more localus, receplo spirilu, certe sua sagacitale in monasteriis sui imbuti, sa-
trepidantibus cunctis erexit se. Igilur fugientibus pientes et praeclari habebantur. Inter quos quidam
aliis, praefatus Gerraanus accessit sciscitans quo vel ^ Floriacensis raonaculus erat, Abbo vocatus, morum
a quo ductus sit, quid viderit, quid illi contigerit, sanctilaleprgeclarus, ac lilterarum tam saecularium
et ob quid reversus sit. At ille se a beato Benedicto quara divinarura scientia apprime inslructus. Hunc
in visionem Dei perductum fuisse, et Deura sua pater Oswaldus posuit in coenobio Ramefiensi rao-
peccata merifis dilectoris sui Oswaldi sibi indulsisse, nachos docere, scholas regere et quibuscunque
atque ad intimandam sanclitatem ipsius Patris se valeret, cum in disciplina regularium, tum in scien-
revixisse respondit. Rursus, quaenam forma, quj lialillerali prodesse. Quod et fecit. Hinc ergo pro-
habitus, qui Palris Bencdicti comitatus exslilerit, cessit ut cura religionis augmenlo liberales artes,
percunctatus, habitum gemmarum nitore praefulgi- quae prius ob diversos casus in neglectura per An-
dum, formam ejus ullra humanara festimationem gliam venerant, quaquaversura Patris Oswaldi in-
decoram, comitatum innumeris candidalorurarailli- dustria et solliciludine eventilatae multipliciter
bus monachorura et speciosissiraarum sanctimonia- pullularent. Paefalus vero
abbo ob raultam sui di-
lium respondit esse compositum. Quo dictoconlicuif gnitatem beato quoque Dunstano familiaris valde
et accepto vialico Dominici corporis dimidium diem exslilit, ejusque instinctu et dispositione passionem
supervixit. Itaque vitam obitu iterato finivit. beati Edmundi gloriosissirai regis Anglorum styli

t suam
Post hsec in aliis Angli»} parlibus
nil pertinentibus insignes EccLesias ob prae-
ad parochiam
^
of!icioposterorum memoriae tradidif. Post h£ec et
alia innumera bona, quae iu Anglia fecerat, ad mo-

fixam causam clericis evacuavit et eas memorata nasterium suum Floriacum reversis, abbas in eo
auctoritate suboixus viris monasticae inslilutiouis factus est et postea martyrii palma a Deo pro justi-
subliraavit. Sunt autem hae : Ecclesia preliosi mar- tia coronatns.
tyris Christi Albani, ecclesia sanctae iEtheldrilhae Beatus autem Oswaldus ubi se correctioni cle-
virginis in Heli, et illa quae apud Beamfletara consli- ricorum Wigornensium Intromillere aggressus est ;

(24) RefertmonachusRaraesiensis Gerraanumorlu Ramesiensi successit. Qui, poslquara prioratum

Wintonieusem fuisse, Oswaldi in coenobio Floriacensi annis22 gessisset, post mortem Ailwini fundatori
commonachura, deinpriorera Weslbiriae ad docen- anno 993, abbas electus est, ad episcopalum Dor
dum subditos monasticce institutionis normam cestrensem translatus anno 1008, in praelio Essen-
(Eadnolhus Senior interim ad gerendam exteriorum dunensi occisus anno 1(X16. Istade Eadnolho habe-
sollicitudinemprcepositus institutus fuit), raoxp.-io- registrum Raraesiense in Monaslico, tom. 1 oaff.
rem Ramesiae, postremo abbalem Winchecurabae.Ad 240. ^ ^
Winchecumbam translafo Eadnolhus in prioratu
 T7S EADMERI CANTCARIENSIS MONACni 776
ip>i advertentes in quas, quanluin suos iiiores al- A Dei quoJ monachi faciebant procsenles adesse, pro-
tinebal, eos angustias velletdelrudcre, slatim verbis plerea quod quemadraodum sibi ratio mentis suae
ejus aditum suis cordis occluserunt, nec ea sensum dicebat, decenlius et Deo dignius servitio clerico-
suum penelrare uUa ratione passi sunt (23). Qua de rum fiebat. Unde et factum est ut, sicut plebis mu-
re sumpto a Palre Dunstano, cujus consueverat in- talio ab una ecclesia in aliam facla est, ila et plebis
niti prudentia consilio, annuente jam sa?pe memo- oblalio mulala sit. Dum igitur in eo quod illi per-
rato glorioso rege Edgaro,monasterium infraipsam dunl isli lucranlur, in quo illi deficiunt isli multi-
sedem episcopalem construere coepit in quoquibus- plicanlur. Quid moror ? Qui major nalu et honorabi-
cum conversarelur inonachos adunarct. Et jam ma- lior inler clericos habebalur, Wensinus nomine,
ceries operis allius levata profecerat. Non longe abjeclis saicularibus cunctis, se et omnia sua factus
vero ab o]m'e suo quidam lapis quadrus jacebat ad monachus monachis largilusest. Super quo famulus
operis omnino aptus ac uecessarius. Ad
fabricam Dei mire laelalus eum elapso brevi lempore studiis
hunc pro jussu pontificis suo loco movendura cl in coelestibus pleniter erudiendum Ramesiam dirigit,
slructuram templi componendum artifices, qui et cruditum inde reducens adunatis monachis Wi-

sufficere ajstimali sunt, accesserunt. At dum illum, gornae niorum praceplorem conslituit. Quem enira
qui quasi radicilus terrse hsererel, nullo conatu vel g in clericalu juxla mores antiquos semper amalorem

leviler movere valerent, adjuncli sunt eis alii et alii lionesli scicbat, hunc uihilo minus in monacliatu

viri, qui pari modo ad pondus lapidis nihil virium fautorem et exscculorem fore honesti spe certa sibi

liabere sunt deprchcnsi. Slupor ingens occupat om- promittebal. Unde nec falsus est. Bonum quippe,
nes. Mandatur de negolio Palri Oswaldo, qui tunc quod Paler de eo sperabat, ipse magnopere in bonis
aberat ; el rogatur quantocius veniat considerare actibus accumulabal. Quae orania clericorum non
quidnam nionstri res ipsa praelendat. Adesl, et mul- nulli allenJentes, et mente compuncli, consilium

liludinem circa prsedicli lapidis motura casso labore conlra Deum non esse perpendentes {Prov. xxi, 30).
sudantem aspiciens miratus est. El altonilus, stans, spreto saeculo, spreta orani pompa saeculari, jugo se
DeunKjue silenlio deprecans, aspexit in lapide illo Chrisli subjiciunt el inter monachos, quos paulo
jElhiopem quemdam sedere et obscenis nutibus anle niniium exsecrabatur, monachi fiunl. Audires
laborantes subsannando deridcre. Itaque vir Domini ad quamplurimos horainum stupendo cantare
liaec :

slalim conlra dajmonem signum sanclae crilcis in- OveremulaLio dextrce Excelsi! hoc itaque modo a
torsit, et illum evestigio territum sibi fuga consu- beato Petro in Malrem Domini Salvaloris a clericis
lere compulil. At lapis, qucm ocloginta viri ante in monachostranslala est sedes pontificalis honoris.
movere nequibant, a paucis hominibus facillime liis ila sese habcnlibus, praefalus Eboraca} civila-
p
slatim levalus est, el in opere coUocatus. Populus tis anlistes vilae pr«senti adimitur ; et gravis exinde
qui ad hoc speclandum undiquc fluxeral, conside - raoeror Anglorura populis procrcatur. Fama igitur
rans rei gestae polenlem virtulem, Deo super mira- obitus ejusagili lapsu discurrens regias pertingil ad
Lilibus suis immeiisas gratias rctuiit Patrem quo- ; aures, nec beali Dunslani notitiam segnius altigit.

que suum alqueponlificeni eximialandeiira.'dicavere, Volens autera idem Paler pro suo ofhcio vidualae

intelligentes veraciler esse amicum Dei, ad cujus Ecclesiae consuIlura,ire, regem petit ; et consiliunr,

nulura tam inerli pavore percussus trcraens dispa- quod salubrius sibi de substiluendo pastore occur-
ruit adversarius Dei. ril, regi proponit. Praulicat dignilatera venerabiliis
Perfeclam ecciesiam ipse in iionore sancta; et viri Oswaldi, quo vidclicel quantoque jiarenle nobili-
perpeluae Virginis Dei genilricis Mariac dedicavil, tatus, qua religionc a puero inslitulus, quibus virlu-
ibique, ut proposuorat, raonachos in sancla conver- lum pra^rogalivis fuerit insignitus. Super hax quam
satione Chrislo servituros congregavit. Clerici ergo strenue calhedram poutificalem, cui eo usque pra.'-
in sede episcopali, quae sub nomine glonosi aposlo- sidebat, gubernarit, edisserit ; ac per hoc quo jure
lorura priucipis Pelri fundala anliquitus fueral, con- merito debeal celsiorem ascendere, pandit, probat,
veniebant, ct monachi in nova ecclesia sub palroci- asserit. Placent regi quae feruntur, quodque Dunsta-
nio sanclai Maria? una degcbant. Al plebs nunc ^ nus de Oswaldo fieri laudat ; velitsoiummodo clerus
iitam nunc illam ccclesiam vicissim aiiquaudiu fre- et populus Eboracensis ; vull, suadel, oratur, jubel
quentabat, sed posl dies admiranles et admiranJo ul fial. Rogalur voluntas illorum, et voce consona
venerantes monachorum religiositatem, paulalim se simul omnes respondent unum velle se, illum prre

clericorum coilegio ca'perunl abscnlare, et servilio coeleris sibi prajfici concrepant, et id rupla orani

a'',) In temporeillo Ecclesia IVigornifP juxtavele- Oswaldus canonicis sKCuIaribus cjcclis monachos
ruminslitutionempro monuclds canonicos sarulares ccclesiii cathedralibus introJuxil. Quaniobrem lcx
habcbat, inquit monachus Ramesiensis, cap. 7. de cjiciendis clericis uxoratis antiquitus vocala est
Eadem, quam refert Eadmerus, arle canoniros loco Oswaldes-Law. Faclura id ab Oswaldo in Ecclesia
suo amoios, Malmo.-»bnricnsi3 tradit. Alii tamen hi- Wigornien.si anno OCtO, teste Florcntio qui Winsi- ;

slorici vim adhibitam .subinnuunt. Sic Florenlius et num monachis recenter inlroduclis loco dccani prae-
jiionachus Rame.^ien.sis. Cerle OswalJi molimina fectum addil. Non alius is a Wensimo jiroximeme-
Edgarus rcx aucioritate sua .summopere fovil qua : morato fuil. Eumdein priorem vocat monaclui
de re ex.slat ejusdem charta, concil. Angl. lom. 1, l{amcsient.is pryposilum, Edgari charta.
;

p. 432, ct oralio ibid., ]). 476. Primusomnium

111 VITAS. OSWALDl. 778

mora fial magnis postulalionibus instant. Necmora. A a se iii futuro quocl detrimeatura sibi gigneret exi-
Vir ascitus advenit ; sed pelenlibus suscipere regi- geretur, sed (juod beala remuneratione donaretur.
men viduatae Ecclesiaj non stalim annuil. lulonat Quamobrem idem qui fuil in visitatione monaslerio-
vox populi, ul dubio procul atlestareris Scriptura^ rum quse instituerat, semper exstitit, idem in con-
vocem populi vocem esse Dei. Par charitas, senten- solalione fralrum inibi degentium prifistitit, idem in
tia concors, una volunlas populi bono
in fuit ; et sustenlationo illorum omniumque sua ope indigen-
Deus pacis, qui inhabitare facit unanimes in domo tium man^iit. In nullo igitur sanctitatis opere defe-
(Fsal. LxvH, 7), quique est inler duos vel Ires con- ctum passus est propler onus sacerdotale, sed aut
gregatosin nommesiio {Matth. xvin,20), nonfaveret idem qui fuerat prsestilit, aut, seipso sublimior in
rei cui tanla mullitudo favebat, nec sentiret quod hujasmodi opere factus, ad videndum Deum deorum
sentiebal, nec vellet quod volebalur ^NoIebalplane, in Sion aciem suse mentis indeficienti contempla-
sed esto quod Deus fieri vult fiat necesse est. Vult tione dirigebat.
autem quod secundum se volunt fidelcs sui. Alioquin Hic igilur quamvis Eboracensi pontificatu subli-
bene possent velle sine illo et Veritas non esset ; curam tamen episcopatus Wio-or-
raatus exsliterit,
veredica, quae dicit nihil sine se quemquam posse nensis noa amisit. Si quidem beatus Dunslanus,
{Joctn. XV, 5). At secundum se voluerunt fideles sui g quem soUicitudo omnium Ecclesiarum in Britannia
sanclum Oswaldum fieri pontificem Eboraci ? Cum conslitularura respiciebat, verens ne monachi in ipsa
igitur hoc ipsum Deus voluitut fieret, necesse omni- Wigorna per eum tuncnoviler instituli aliqua ultra
modis fuit ;
quapropter acquievit ille Deo, acquie- quam ferre valerent tenlatione concuterentur, si
scendo voluntati servorum Dei. pastorali cura destituti non haberent quo muuiren-
Factus igilur archiepiscopus Eboracensis (26), Ro- tur, praecepit ei ex auctoritate summi Pastoris, qua-
mam pergit, pallium Ecclesiaj suee debitum aposto- lenus ea qua solebat diligenliailiisintenderel, quoad
lica sede requisilui us, pluriniaque negolia regni, prout personam lantae rei idoneara Deo monstrante illi

ei rexsibi delegaveral, cum ipso Iractatuius. Ilinc substituere possit.

palriam egressus, Iransito mari, transitis terris Post hsec instabant dies Rogationum, et servus Dei
periculorum diversitatibus plenis, Romam pervenil, Oswaldus sumplo itinere Rameseiam pelit (27), visi-
Romana moenia subit. Inde Joanni apostolico pra;- tare scilicel et consolari fralres, quo5, ut supra
senlalus, voti compos afficitur. Denique suscepto meminimus, jamdudumibi posuerat. Adest et mo- ;

pallio quod petebat, funclis quoque responsis regiae nachi pro raore nominalorum dierum procedunt ad
legationis quam ferebat, honorifice a papa dimissus
ecclesiam bealae Mariae, quae ob interjacentem palu-
Angliam reverlitur, reversus a principo regni ac ~ dom nonnisi longo circuiluper siccum adiri valebaf
n-.. ^J iTk: „„i ,i ...
regno„ gloriose
„i^„: .._ii:.- ._ .„:
:„:..,., .-,.
recipitur. Post quse reddilo lega- Ubi celebrala i

missa et a poatificc solemni paracto

lionis suae responso, et ipso quod in omnibus pru- praedicationis officio, raonachi longitudinem viae
denter egisset sublimi praeconio a cunclis praedicato, qua venerant compendio rautare volentes, navem
magna regis benevolentia fretus ad sedem suam ascendunt, ad monasterium per fluvium qui inter-
Eboracensem vadit. Ubi egregio cura honore sus- tluit redituri.Verum dum major numerus hominum
ceptus, cura jubiio plebis, cum sonoris clericorum in navem fugeret quam navis ferre valeret, onerata
concentibus, cathedram est archiepiscopalem inde- nimis mergi ccepit. Turbantur in navi consistentes,
ptus. Quo faclo non quasi rudis et inscius, sed ut et mori nietuunt. Exclamant, opem beali Benedicti
vere emeritus ac perspicax paslor ovium Dei, die ac sui Palris Oswaldi atferre sibi postulantes. Nara
illa confiuentera multiludinem tam documenlo vitae ipse Pater, in ripa fluminis adhuc stans, iis qui
manentis quara alimento vitae labentis copiosius secum eraat utila quaedam ac necessaria dispone-
pavit. Exin tractans secum illud Sapientis quia cui bat ut aulem auribus ejus clamor insonuit, stupore
;

plus comniittitur, plus abeo exigitur{Luc. xii, 48), allonilus, mox illuc lumina flexit, et videus filios
omni hora sollicile curabat ita sibi commissa dis- suos inmortis periculo positos, cor ad Doum, dex-
pensando tractare et tractando dispensare, ut nihil trara tetendit ad illos. Quo signo beatae crucis odito,
D
(26) Oswaldum Oskitello immediate successisse visitatum mcraorat Registrura Ramesiense (in Moaa-
Eadmerus, Fiorentius et Malsburiensis Iradunt. slico, tom. I, p. 240;. Primum anno 972, dieDeeol-
Adelwoldum lamen interponunl Thomas Slubss et lationis sancti Joannis, quandomonachos duodecim
Simeon Dunelm Adehvoldo dignitatem abrenun- Westberienses secum adductos inibi collocavit. Dein
tiante susccessit Oswaldus anno 1)72. Istoenim anno anno 974, quando una cum Dunstano ecclesiam
archiepiscopatum Eboracensom illum oblinuisse nar- Ramesiensem dedicavil. Factum id anno 974, 6 Id.
rant Ingulphus, Wigorniensis, Hovedenus et Dunel- Novembris, Oswaldum comilante non Dunslano,
mensis in lib. De gesl. reg. Angl. Eodcm anno, sed Alfnotho Dorcaceslrensi episcopo juxla mona-
mense Seplembri obiit Joannes papa, a qno pallium chuin Ramesiensem(apud Mabillon. saec. v, p. 742).
Oswaldo dalum Eadmerus scribil. Duneimensis igi- Idem etiam primam Oswaldi visitationem mcraorat,
tur lapsus, qui (in epistola de ponlif. Ebor.) pallium ante annum aulem 972 contigisse innuit. Demum
a Benedicto Joannis successore donatura vult. anno 991, Oswaldus ecclesiam Ramesiensem ab
Cerie falsus Thomas Stubbs, qui Stephano papae id Ethehvino comite reaedificatam iterum coosecravit
'
acceptum refert. VI Id. Noverabr.,feriaiH,auctore Florentio.
(27) Monasterium Raraesiense bis ab Oswaldo
Patrol. CUX. n
 T79 fiADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 180
illico navis ab aquannn profunditatp emorgcns, A agentem contigitvice quadam venisse Rhipum, ubi
quasi nihil oneris ferret, in ulteriorem lluminis bcatus quondam Wilfridus nobile construxerat
ripani prospcrrimo lapsu cum omnibusquae portabat templum, in quo ipse mundo subiatus scitur fuisse
evecta est. Magno limori securilas magna succeJit, sepuitus. IIoc templum ante tempus beati Oswaldi
ac, pro re qua; acciderat, Deilaus ex corde omnium barbarorum irruptioni paluit ;
qui illud magna ex
ct ore procedit. parle dirutum, non ministeriis diviuis, sed latibulis
Dein aliquando tempore ibi, utsuae con<ueludinis ferinis feceruut accommodum. Hujus lempli conse-
eral, inter monachos dcgens, afidificationi vilie illo- ptum vir Dei subintrans, noctu pervigitin oratiouibus
rum diebus ac noctibus intendebat. El ec.ce nun- inibi mansil. lllic ergo divina revelaiione lustralus,
lius quidam a monacliis Heliensibus directus ad- didicit ipso loco sanclorum corpora conJila esse ;

vcniens, innotuit unum ex illis de maceria Ecclesiae quas invesligans cum nominibus singulorum dubio
piaecipitatum subita morle occubuisse. Ad quod procul inveniret. Facto mme suos convocat ; quid
Oswaldus vehcmenti niocrore dejectus (noverat enim noclu accepirit, eis enerrat. Ad audila cuncti exsul-
horainem non usquequaque vitam duxissc feliccm), tant. Igitur ad jussum pontificis semirulae ecciesiae
confcstim quod debuit officium ei chariiatis impen- pavimentum effoditur, promissus thesaurus sancta
dit. Etenim monachis .sub uno vocatis pandil even- -p curiosilate investigatur. Sanctorum corpora cum
tura rei, subjungendo preces quibus exhortando labula haec coulinenle reperientui
IIic reqliescit :

peroral qualenus pro anima defuncli Dominum stu- s.vnctisWilfredlsantistesEborace.nsis, et reve-

diosius orent. Parenl illi monitis ejus, etproaeterna RENDl ABBATES TvLBERTLS, BoTWI.VfS, AlBERTLS,
salute fratris instant vigililiis, instant psalmis, in- Sigredls atqle WiLDE.xGUS.Exhisservus Deioinni-
slanl lacrymis, pulsantos ad januam misericordiae polentis gaudcns hiiarisque effectus, repcrias reli-
mundi Rcdemptoris. Super haec
quoque singulis quias loco iuterim apto coilocavit. Poslmodum vero
diebus offerlur pro eo id quod his omnibus antecel- ad corpus sancti Wilfredi feretro convenienlcr ap-
lil, illud scilicet sacrificium laudis quod iu ara cru- lato, illud in eo magna cum revcrentia condidit
cis Filius Dei obtulit Patri suo pro nobis. Quae dum utpote quera magno Wilfredo , fundalori vidolicet,
fiunt, una noctium pontifici, in oratione Christo loci ipsius consanguinitate junctum noverat, quem
apud Eboracamintendenli,dcfunctus idemvisibiliter in regimen Eeclesioc Eboracensis, sicut Vencrabilis
apparuit a quo percunctatus quis cssct, illura se
; Beda prope fidem Ilistoriae geutis Anglorum refert,
pro quo et ipse per se elalii per ipsum Deum inler- ei successisse sciebat ;
quemque uti nominis ejus
pellabant esse respondit. At ille suspirans, Qualiter, consortem, ita el vitae morumque haeredem fuisse
inquit, frater, tibi fuitvel qualilernunc est ? Ilacte- acceperat. Corpus (28) siquidera illius majoris Wil-
KU5, ail, valde 7ncile,nunc autem valJe bcne. Tuis ^ Iredi, quod semoturaab aliis per se in eminenti
quippe merills et precibus a paniis quibuscruciabar loco in ipsa ecclesia tuinbam habuerat, quam et

per angelum suumme die hesterna eripuit Deus. epilapliium ut idem Beda in eadem Historia narrat
Quod et tibi insinuando veni gratias agere, quo digniler decoraverat, a glorioso Cantuariorura an-
adverteres licet id optime scias, quam gratiosus tisiitc Odone, cujus in inilio hujus opusculi paucis
pro hoc et aliis jure debeas Dco existere. His dic- meminimus, translatum Cantuariam fueral, quem-
lis, non comparuit. Viraulem Domini, magnogaiidio admodum ipseract in prologo ViUe ipsius Wilfredi,
ad ista repletus, benedixit Deura super ineiTabili eum heroico metro composila esl, atlosta-
quae per
misericordia ejns. Facto mane, quid faclum sil, quid tur ila scribens ; Igitur venerabili.^isimas beati con-
viderit,quid audierit. Dehinc exsullans etgaudcnsiii fessoris Christi Wilfridi rcliquiasindecenti senti-
Spirilu sancJo, pro re quae contigorat gratias egit nosie voraginis situ marcidas, 7timia quod diclu quo-
Deo Patri per oblationem corporis cl sanguinis di- quemeticulosumest ,
prcelatoruift horripilationcne-

leclissimi Filii sui, in quo solo, sicul ipse tcstatur, glectas,cuminde faentc Deo sciliceta loco sepulcri
bene complacet sibi {Malth. xii, 18). Mandavilcliam ejusquidam transtulissent, reverenterercepi, atque
hoc ipsum filiis suis, monachis videlicel Ramcsien- intra arabitum mctropolitance cui gratia Dei p^-msi-
collocavi; pra;sertim cogente
sibussimul et Wigoinensibus et quod pro aniraae ; D ^^** ecclesi(e illo

fratris absolutione pio Dco gratcs exsolverenl, mo- evaugeUsl(f testimonio; meo videlicet apologelico,
Quod ipsi diligenli sludio exsc- quia ubicunque fucril corpus, congregabuntur et
nuit el hortatus esf.
aquiUe (Luc. xvii, tantai
37). tamque
ItaqM
cati sunt.
Deo digne affinitatis delectatus vicinitale, tt
Praeterea dioecesim suara opportunis lemporibus
editiore eas enthcca dccusare, et cxcerptis de
poragrans, quidquid cdiscere poterat in moribus libro Vitit ejus flosculis novo opere pretium
suorum oculos summi Dei offendere, paterna casti- du.xi carmine venustare. Levalis orgo reliquiis,
galione corriperc alque corrigerc satagebat. Haec el convenienlor, ut dixi, locatis, aliud ab illo

(iH) ni.>>loriam Iranslationis reliquarum WiKridi Juniores non Senioris ab Odone Iranslatum fuisse.

Seniori» EHdiiierus fuaius narra\it iu \\\a illiun, De (jua conlrovenia vide .Malsbiiricnsem Do gest.
qua; iriter Aclii Beiiodiclim. exslat, Sa;c. III, p. 22G. poiilif. Aiigl. f. \oi, ol toin. I luijus colloclionis, p,

Kx Eadmero Uorvasius in Chronico p. 1291. ylcriler C6. Prologum autcm Odonis ab Eadmero citatum
«conlra conleiidcbant Kboracense corpus Wilfridi snperius habcs, p. 50.
 78( VITA S. OSWALDI. 78«
quod fecerat prirao paromnimodisel jequale bealus A scere opus haberet, locus quielis va misero is !

Oswaldus feretrum fabricavit, ipsumque a se conse- primus occurrit, quem venerandus praesul Oswaldus
cratum Wigornam deslinavit. In cujus consecra- sedere fre.)uentius raorem habebat. Non ergo veri-
tione rogatus ad quarumnam reliquiarum condilio- tus sanctitatem loci, quam fuerat ex assiduitate
nem illud apparet, hoc se ad honorem Dei respond t pontificis nactus, in eo sese dejecit, sorano inibriac
composuisse, et illi cujusnara reliquiae forent in eo dulci quiete velut sibipollicebatur fruiturus. Et jam
condendae notissimum esse. Servatum est itaque quiescentera ienis sopor involvit, sed absque mora,
Wigornae feretrum idem, ac reliquise ipsius admi- eum ab ipsa quiete irruens daemonum raullitudo
randi Patris Oswaldi a terra post raultos annos atrociter evolvit. Astant quippe illi plures teterrirai
ievataj magno cura honore snnt in eo collocatae. spiritus, ct ab eo examinatione perquii-unt
districta

His ita diclis, ca^ptac narrationi insistamus. Dif- qua;namillius raentem dementiaceperit, quae sibi ut
fusa igilur sanctitatis fania saacti Oswalbi eo pro- se in loco tanli poutificis coUocaret subripere potuit.

diit ut languoribus variis pressi ei de longinquo id Ad quod ralionem quam pro sui excusatione profer-
ipsum niandarent, sibi ab illo subventura iri nuUo ret nullara habentem invadunt, forquent, laniant,
modo ditTidenles. Nec fallebantur. Verbi gratia, vir hac et illac trahunt, ab imo
sursum rapientes, de
quidam potens regi Edgaro ex rainisterio, quo ei g sursumad imadejicientes. Quid miserageret ?Scie
deservire solebat, notus erat. Hic valida infirmitate bat ubi; erat; nec se tanta anguslia involutura vcl
corporis tactus, per nuntium viro Dei se oppido 'oco avellere, vel ad subveniendum quendam poterat
infirmari simplicitcr insinuavit. At ille benedicens interpellare. Taudem tamen violento conatu erupit
panem eique trausmittens, utplena fiderecuperandse in vocem, et horrido claraore infremuit. Qui circa
sanitatis inde comederet jussit, Fecit ille quod erant ex abrublo dormientis sono perterriti accur-
prsecepit; nec unius horae spatium prius transiit runt, vociferantem pulsant, pulsantes excitant, exci-

quam se degustalo pane melius habuisse percepit. talura quid dorraiens passus sit dil genter inlerro-
Alio tcmpore dum idem famulus Dei in raultitudine gant. At ipse pavens ac pallens, quo casu quid fe-
suorum apud Eboracam pransurus consedisset, cerit,quid aut a quibus audierit, quid pertulerit, ex
jamque panem sua sacratissima manu signatum ordinc pandit. Ad quorumcunque ergo notitiam
considentibus distribuisset, forte micas decidentes istud perlatum est, non soli viro, sed et iis quae sua
sorex superveniens avido siroul ct pavido morsu intcr erant deincepshonorem ac reverentiam per
coUigere coepit. Qui dum in medium nullo eum omnia defcrebant. De quibus licet pluriraa scribere
deterrente prodisset, succubuit, nec usque progredi fortasse possemus, lamen, ne cui taedio simus, illa

valuit. Benedicti etenim pauis reliquias famelicus ^ omillimus, intcndentes videlicet brevitali qua nog
vorans, nec quod devoraverat ullatenus evomere scripturos fore decrevimus.
quibat, et suffocatur subilo. Remansit itaque mor- Itaque ad sacrum ipsius transitura styli officiura
tuus. Quod factura ne suse laudi quivis ascriberet, convertaraus, et opus quod paucis huc usque pro-
exaniraera bestiara a conspectibus inluentium abjici traxiraus, suo, sicut Deusconcesserit, fini subdaraus.

vir providentissiraus jussit. Denique aniraadvertit Referre etenira qualiterPater ipse Oswaldus Rarae-
nonnuUos inter se inde loqui, et rera ultraquara sibi seiara postremo reliquerit, quantis Iacrj'raarum im-
cordi esset extollendo adrairari. Et milii quidem bribus, praesagis, ut autumo, illura amplius eo non
duo hKC, quae de pane signato proxime facta retu- rediturum, a fratribus dimissus sit, forsitan conje-
limus, consideranli necalienum ab admiratione esse clando, quis possit, certe autem rei veritate nemi-
perpendo, hoc scilicel irrationale animal praecipi- nem pronuntio posse. Discedentera vero non raodo
lasse de vita in mortem, quod aniraal rationalesub- monachi, quos illic adunaverat, sed et plebs hinc
levavit a morte in vitam. Profecto natura panis inde sub uno coacta deducunt, singuli se illius san-
eadem in illo quae in isto fuit; et quemadmodum clilati coraraendantes, sibi ab illo benedici supplici
borao panc, sic et sorex alilur pane. Quod igilur devotione flagitantes. Discessum autera illius sub-
horaini vitalis, sorici faclus est exitialis; nec sub secutus est in ipsa ecclesia terribilis fragor; qui
stantiara panis, sed meritum respicit sanctissimi D terlio intonans audientes nimio pavore concussif,
Palris; qui ubique et in cunclis parvus et humilis sagaces animos illum non multo post saeculo adi-
exstaus in oculis suis, raagnus erat in oculis Dei mendura el ex hoc plerosque gravi turaultuisubden-
atque sublirais. Quod inter alia eo probabatur, qui», dos edocuit, praemonuit, praemunivit. Denique non-
ne dicara, illi, sed quod niiuus est, locis quibus nulli nosse unde qui audiebatur sonus
volentes,
per vices insistere solebat, sua Deus proleclione prodieril, domibus prodeunt, et in Ecclesiam
e
et correptione, ne ab indignis occuparentur, inten- pervenientes, omnia sana, omnia integra, orania
debat. suis in locis solito consistentia niiranLes inveniunt.
Sed forte non credetur iis quaediciraus, si ea de- Jam quod aliquibusper visura fuit ostensum, ruinam
clarans cxemplum non subjicimus. quidam Frater videlicet duarum turrium factam fuisse, praetermitto

erat professione et habitu monachus, nomine .Egel- ne, si dixero illarura turriura casus beali Oswaldi
ricus. Hic laxatis balneo membris, cuui fessis quie- et prsefati ducis .Ethelwini praesignasse in (29) raor-

(29; Oswalhus Kihelwino ecclesiara RamesieDsera denuo consecravil anno99i, vi Id. Novembr. ; quod
783 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 784

tem occasus, seslimer mihi fulurorum scicnliam, A inslitulionis debelur Chrislianis de hac vita trans-
quam non habco, ex iis quce facla scio jure dcriden- ituris. Quo ilh audito in gemitus et lacrymas erum-

diis arrogasse. lllo igitur, ut diximus, praetermisso, punt, noniliius gloriae perenni ad quam properabal
nos gloriosum Patrem Oswaldum jam proxirae coe- invidcnlcs, sed cum palcrnse pielati qua privabantur

los pciiturum descripturos sua prece rogamus idem pios afleclus impendentos, tum suam desolalioncm
Pater tueatur ct adjuvet. quam tanto Patre orbati se passuros non dubita-
Ul igiiur famuUis Christi Oswaklus Rameseiam banl amare deflenles. Exhibenl tamen illiquod pe-
liquil, Wigornam adiit. quippe rharitatis,
Spiritus tebat ; et grandi moerore consternali, sequentem
qui in eo circa Wigornenses per graliam suam sem- noctom per multa s.tcula, si licri possit, optabant
per ferventiorerai,oa re illuc cum non injuria cro- prolelari. In qua noclo ipse Pater, ac si languoris
clitur adduxisse, quia noverat illum eo potiori seter- quo tonebatur oblilus, horam nocturna) vigilae prac-

nae vitae praemio debere remuncrari quo in majori veniens, prout suae consuetudinis jugiter esse solc-
versecharitatis affcctu huic vitae decedentem con- bat, ecclesiam petil ; ibique noclis ofTicium explens,

tingeret inveniri. Mansit ilaque ibi quandiu in cor- residuum spalii quod diem usque tendcbatur (livinis

pore mansit, dicbus ac noclibus Doo inlendens, et latidibus pro more pervigil expondit. El lali quidem
iter suum eundi ad Deum lolo conamine purum ab g modo nocte illa suis dimensionibus terminata, fra-

omni obstaculo faciens. Ob quse labore et insuper meluenda dics, in

tribus illuxit qua te, reverende
senio fessus, languore corripitur gravi, per quom Paler Oswalde, susciperet felix et nullo claudenda
se inlellexit aUas de ista vila vooari. Aderant sacri termino quies. Hac etenim die percantato psalterio,

Quadragesimae dies, dies scilioet in quibus diversis quod singulis diebus cum floribns inde acceptis

modis diluitur quod in aliis anni diebus varia dae- decantaresolitus erat, unicum rcdemplionis hunia-

monum illusione dclinquilur seu bono, quod alio nae sacrificium coram se Deo Patri fecit offerri.

tempore exercetur, diligentiori studio invigilatur. Cujus doin participalione refectus, obitum suuni,

In usu habebal idcm anti^los singulis diebus pra^lcr qucm inslare scicbat, ejus invicta virtute munivit.

aliop, quos quolidie innumeros alobal, duodecim

Ac demum totius diei officio in honorem Dei per-
pauporum pedes abluere, deosoulando crine ac lin- celebrato, quasi convaluissot de infirniitate, surre-

teo lergere, manibus aquam fundere, dcnarios prac- xit ; et monachis nequicquara insislcntibus ut suae

bere, el ipsis apposita mensa cibum et potum suffi- parceret imbecillilali, solito more linteo praecinclus

cienter ministrare, eosque in Pascha vcslibus novis podes pauperum lavit, et osculans eos criue linteo-

indutos per aIi(iuot dies ipsius festivilatis in curia quo delcrsit. Quibus lotis et quindecim graduum
sua honorifice sooum habere. NuUa eum intirmilas « lisalmis, quos inter ipsum ministorium psallere
corporalis ab i.stis rctardabat, scd quo -se corpore semper moris habebat, percanlatis, subjunxit Gloria
sentiebat debiliorem, eo sibi ad sorviendum eis in- Patri et Filio et Spiriiui sancto. Ad quod oum paupc-
gessitvim validiorem. El jam Dei regnuni ascondere res ei assurrexissenl, ac solilas grates exsolvissent,

cupidus, die quodam oratorium, quo conlinue in ipse dicendo Spiritui sancto sanctam est resolutus

Dei servilio lenebatur, cum suis egreditur, et sub in mortem, emillons spiritum suum ante pauperum
aere slans acies oculorum coelo inlentissime fixit, pedes in manus Christi, cui in ipsis pauperibus ipse

Christum ad quem anholabal pio corde et ore inton- ministrarat. Ipso enim testc, sibi fit, quod uni ox

tius orans. Nec crccta lumina, ut fil, cito deflexil, minimis suis fit (Matth. xxv, 40). Transiens ilaque

sed quasi aliquod novi cc deleclabile contemi)Iare- a Christo susceptus est, quatenus, juxta verbum il-

tur, ubi ea defixerat diutissime fixa tcnebal. Unde lius, illic essel ubi et ille {Joan. xvii, 24). vere
praesentes admodum admiraii, quid lanto opere in- minislerium folix, quod sui exseou'orem sub lanta

lucrctur, sciscilati sunt.Quibus ipsc ait : Considero oelerilate regni Doi focit haercdom ! Et tu, o beatis-

(juotendo.Quapropter,filii,susli)iete,quf^so,qtiale- simo Pater, non minus, inio nudto excellontius fc-

nus, ju.rtu Quodmihiconceditur,pra;gustemgaudia lix, qui functus ministcrio, ipso eodom moimmto
qucB exspecto. Altamenquodpercunctamini,siquid quo iliud tidelitcr peregisti, in gaudiura Doinini tiii,

sibivelitnossevultis, cras vohiselmetaccntercsipsa

D cui sorvisli, felici pracmio remuneratus folioissimus
notabit. Salus enim ceterna, pro qua hucusque labo- inlroisti (Matth.\\\, 2i).IIIa gloria, (pia coronaris,

ravi in terra,instat, nec antc transibit crastina dics innuil tuis quautum possis sibi prodesse anle

quam mein eam Dominus meus, sicutest pollicitus, Deum, si dignaris. Et quidem, inclyle Pator, folixj

introdarat. Dixil; ot undo fuoral cgrcssus, in orato- fuit vita luB, folix fuil ot mors tua. Atque utiiiiuu

rium rcvcrsus est. sonliant in .so aluinni tiii, quod sit folix nieinoria

Convocaiis doinde fralribus, hortalureos impondore liia, sibique salubris atijuc bonofica qiiam ad lo

sibi ministeriuni sacra- inunctioni» cum vialico Do- iiabent humilis dcvoliosua.

minici coi-poris, (|uod jusla ritum ccclcsiasticaj Ilaipio fralres, Palrcni suum jam (lofunrlum co-

•X Floronlio ot monacho Hamesiensi oolligilur. renliiis iiiitom id foria soounda, Ramosieiisis Donii-
Obiil Elholwinu< anno 992, vni Kal. .Maii (piod ox ; nioa torlia Quadragesima} oonlijjisse Iradit. Hootius
eisdem ronsiat. Oswahhis codem nnno pridic Kal. 1'lorcJitius.

Maiiii defuncius est. In id utrique ronsentiunt. Flo-

,. .*
 . ;

78S VITA S. DUNSTANI. 786

gaoscenles, accurruni et complosis manibu lugubres A suspiriis atque lamentis permisti aera compleut.
ejulalus emiUunt. Inler quos tamen Irepidi ac ge- Hos inter acerbior flelus monachos el inopes cru-
mentes examime corpus accipiuut, cilicio sleniunt, ciebat ; hos quia pastorera, patrem et advocatura ;

abluunt, sacerdotalibus, uti moris est, vestibus in- illos quia se in eo perdidisse adverterant tolius vitae

duunt. Perciperes ad hfec pietalis officia, quam pio subsidium, spem et consolationem. Fit igitur luctus
attectu vivens pastor a suis ovibus diligebatur, cuui omnium iuaestimabilis, et adunata multitudo innu-
in exstinctu procederel tanlae charitalis ostenlio ut merabiiis. Qua circumstante seseque super invicem
nullus illi pularetur satis honoris detulisse, qui non comprimente, sepeliuntur sacratissimi praesulis
lacrimanlibus oculis manibus ejus ac pedibus de- artus iu praefata nobilissimae Virginis aede, loco vi-
vota oscula impressisset. Hinc superpositus feretro, dilicet divinitus pridem designato. Post haec anuua-
fertur ad ecclesiam beatissimae Virginis virginum, lialur deposilo ejus his et illis, id est vel quos re-
quam, sicut supra memini, a fundamenlo ipse con- gendos sub pastorali cura susceperat, vel quos a
slruxit. Et ecce dum in sublimi gestaretur, ac prge- sa?culari conversatione abstractos qualiter Deum in

cedentibus iis, qui sonoris conceutibus Deo laudes monachico habitu sequerenlur instruxerat, Unde ex
et preces offerebant, subsequente aulem populo, qui dulcedine recordationis ejus, cunctis qui intellige-
amissum pastorem una cura monachis miseranda B bant se fuisse filios communis.
ejus indicitur luctus
voce plangebant, apparuit gioria Dei, quaj doclas Ubi aulem saepe memoratus iEthelwinus dux resci-
raentes docuit intelligere merituin raortui. Viderunt vit gloriosum Oswaldum huic vilae modura irapo-

elenim, qui convenerant, niveam columbam de su- suisse, prae nimia angustia cordis inlirmitas cor-
peris venienlem expansis alis lento volatu protegere poris, quae illura lune forte preraebat, iu tantum

corpus antistitis. Igneam quoque sphaeram ad scuti convaluit ut post modicum temporis sanclo fine

teretis instar uua coelo deiapsam super feretrum quiescens universae carnis viam intraret, sepultus in
intuebanlur. El admirantes unum et aliud signura, ccclesia quam in Rameseia ipse et Pater Oswaldus
rognant ut qui non adverterent intueantur. Insonat de suo fabricarant.
claraor hinc elinde, filque diruplio vocum laudalio- Transit autem venerandus Deoque dilectus an-
nis divinaj ; laus autem ipsa quo magis dirumpitur, Oswaldus ab hac vita ad vitara aeternam ii
tistes

niagis augetur ; rumpitur iu canoris vocibus, augelur Kalendarum Marlii, Transaclis ab episcopatu, quo
iu jubilo cordis. Jubilaut namque Deo pro gratia, primo funclus erat, triginta vel amplius annis
quara in tanta raullitudine monstrare in Patre suo Conditumque est venerabile corpus illius, uli prae-
dignalus est ;
per columbam videlicel oslendens sira- diximus, Wigornae, in ecclesia gioriosissimae Dei
plicitatem et innocenliam pectoris ejus per igneara genitricis el perpetuae virginisMariae. Sane ut gratia
;
p
sphaerara, fervens studiura quo prseditus erat in di- Christi designet raortalibus Oswaldura mundo mor-
lectione Dei et proximi animus ejus. Interim vtr.e- tuum sibi vivere, qui eum non quasi penitus mor-
rabile corpus oratorio infertur, coeptaj protectionis fuum requirunt, vere viventis et ante se multum
prsefati ignis atque colurabae continuatione coniita- valentis indicia in eo reperiunt. Quodut evidentibus
tum. At ipso deposito coram altari, visio quae appa- probemus argumentis, quae per eum posl mortem
ruit in australera ecclesiae plagam prope allare di- suara facta et aii nostram nolitiam sunt perlata,
vertit, quasi locum designans corporis sepeliendi. paucis subnectere rati sumus: Sed ne judicemur de
Quo facto intuentium oculis coilum rameans elapsa percipiendis indigni, si inveniraur de perceptis in-
est. grati, pro iis quibus scribendis aniraura dedimus,
Faraa igitur obitus ejus circunquaque perlabilur» et jam effectum, prout Deus dedit, nacti suraus, sit

et illo die ac nocte subsequente quibus a sepuitura ipsi oranipotenli Deo, Patri, Filio et Spiritui sancto
corpus suspenditur, undique parvi ac magni utrius- laus et gratiarura actio per immortdlia saecula saecu-
que sexus homines advolant, eorumque clamores lorum. Amen.

Explicit Vita Oswaldi archiepiscopi et confessoris

VITA S DUNSTANI .

ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS.

AUCTOUE EADMERO MOiNACHO.

INCIPIT PROLOGUS
Quia Deum in sanctis suis mirabilem prophelica quae in sancto Dunstano primae raetropolis Anglo-
Toee laudare jubemur (Psal. lxvii, 36), eura in iis rura pontifice mirabiliter operari dignatus est, quae-
7S7 EADMERl CAMIARIENSIS MON ACHI 788

rumdani siinplicium in bono fratrum non conlem- A commendare cupiebam. Nec in liis meo sensu usus
nendae voluntati oblemperanles, usilaio more lo- sum, sed firma
et cui non credere nefariura ess«
quendi styli oflGcio laudare decrevimus, scriptisquae credebam Palrum auctorilate subnixus, quos mihi
alio quodam eloculionis geuerc ipsa gesta comme- quoiidam attestatos fuisse recordor se res ipsas,

raorant sapientum consideratiooi relictis. Cui ut juxta quod eas describimus, cerlo relalu eorum qui
licet insipiens acquiescerem, me nonnihil illexerunt optirae illas noverant cognovisse. Horum unum
eadera scripla, eo quod in quibusdam nonnullis mo- .'Egeiredura scilicet, qui subprioris et cantoris offi-
dum usitatae narrationis excessisse videnlur. Addu- cium in ecclesia Cantuariensi strenuissirae per raul-
ctus eliam iu hoc sum quorumdam calumniis, qui tnra temporis administrabat, quique postmodum ob
frequenler questi sunt et conqueri non dcsistunt au- religiosam prudenliam et prudenlem religiositatem
ctorem (30) ipsorumscriptorum vulgalaererura histo- suam Wigornensi ecclesia? sub beatae memoriae Wul-
riae non omnimodis concordasse. Quod non quidem stano episcopo prselalus erat, et multis qui adhuc
in rairaculis; quce de ipso Palre scripta sunt, ei sub. supersunt notissiraus fucrat, ne nudis solummodo
repsisse confitemur. De quibus, verbi gratia, esl vcrbis agere judicer, omissis aliis proponere cordi
quodscribit episcopalum Wirgoinensem, cumad eum fuit. Hic ^Egelrico Cicestrens episcopo horaini ma-
Paler Dunstanus electus et consecratus est, fuisse B gnarum rerum peritia praedito anlheac diu adhae-
in honore beatae matris Dei Mariae, cum rcvera serat, et ab eo multa de bealo Dunstano, cui pene
fueril in honorem gloriosi apostolorum principis conlemporaneus fuit, didicerat ;
quae ille ab iis qui
Pelri ; el quod refert, secundum Eilwardura, marty- inieresse meruerunt se accepisse fatcbatur. Suni
rera ex sanctimoniali femina natum, cum procul super luBc scripta velerum simpliciori stylo digesta
dubio coustet eum ex legilima conjuge procrealuni ;
el chroiiicorum abbreviatae notationes, iisque scri-

el alia quaedam in liunc moduin. Quorurn omnium bimus atleslantes. De iis autem quae post sacra-
puram verilatem rogDlus ab amicis meis tant studio tissimum transilura ejus per eum facla significamus,
investigare soliicitus fui ut quaque per Angliam, iibi quocdam ex lillerarum monumentis,'qua?daraex pro-
talium studia vigcre sciebam et ipsemet ire non po- piioi'umsen$uumapj)robalionibus, quredainex veridi-
teram, pro hoc ipso me mittere non pigerel, oiniiino coruin virorum allegationibus, qui ea partem visu,

videlicet deteslandum exisiimans a reruin limite partiin auditu, partim experimento seipsis di-
exorbilantia veritalem nosse volenlibus dicto vel dicerunt, omni remota scrupulositate, cognovi-
scripto subministrare. Unde ne quis me quavis ar- mus. Si quis igitu haec legere dignabitur vel au-
rogantia vel invidia ductum judicet istis scribendis diiT, ita, quaeso fegat vel audia ut conscicntije
manum imposuisse, fateor testiraoniura raihi perhi* q raeaesimplicitati non deroget. Nameanon delrahere
bente conscientia mea in ipsa verilale, a qua Chri- studiosis, sed parvitali raae meorumque similium
stianum deviare non licet, quia nisi me hunianae coiidosccnderp scienlibus atque parati;:, pro caplu
meulis caecitas inhac parle quae dixivitia
fallat, nil raeo descripla esse pronuntio. Non ilaque se illis

valuere, sed solus araor veri, quo lanlura Patrem et quae scribimus inaniter occupet, cui quod petimus
praesentibus et secuturis oranl soposita arabiguitatc in mente non sedet.

(.30) Auclor is Vitae Dunblani, cujus errores Ead- ordinato conscripsisse tradit. Hujus enim scripta
raerus perstringil, nec Bridfertlius fnit nec ber- quamvis incendio Cant. ecclesiae anno 1070 con-
nus. Ille cnim neiiue de ecclesia Wigorniensi boatae liagT;ivei'inl, in .Vnglicum tamcn sermonem Iranslata
Virgini dicaia. nec de Edwardi rogis matrc mentio- superfuisse idem Osbernus perhibet. Osberni quidom
nem inlulit. Iste quidera ecclesiam Wigorniensein librum Eadmero neque lotum fuisse constal. Ip?c
B. Virgini sacrdlani fuissc rtfcrt de Edwardi aulem ; auti-m Oshernus omiiia anliquiorum de rebus Dum-
malre nil hahet. Alium igilur ab Eadmcro subinnui stani gestis scripta perlogerat, oumdemque Tinniu-
auctorem puto quem Osbernus in pnefalione sua
: Ihensis passim doscribere solet in Historia sua nis.
res gestas Dunstani stylo feslivo pariter et bene lib. XXI, in qua prolixam satisDuustani Vitaradedit.

Explicit prologus.

INCIPIT VITA
Ueatus ergo Dunstann», ex nobilissima gcntis An- D iris Doi feslivus illuxil. Muliiludo igilur utriusquo
glorum ])rosapia origincm diirons, cn nobilius in sexus liomiiuim pro c.xcolloiitia lant.T festivilaiis

hujiis mundi laliliidiiicm prodiit qiio snb malorni ciiTumquaiiuc coacla lliixit ad ccclesiam, qna; anti-
sinus ipso adhuc anguslia clauso divino miraculo quitus Glaslonia) de lignis aediticata in honoremeral
designiilum e«t prfcclarum mundo per cum luracn ojusdoiu Dci Gonilricis consoornla. In qua miiililu-
orilunim. Cum clcnim malcr ojiis co gravida spe (line niiiltos nobililatc dignilalcque precellens pator
proiifi fulurffi iar-tarelnr. (lioslMjriticalionisbealap Ma- sancli Dunstani, liorslanus nomine, cum Chyne-
789 VITA S. DUNSTANI. 790

dritha matre ejus ad Deiservitiura properabat, ambo A 3femorato Odone archiepiscopo Cantuariorum ad
cereos quos pro ritu ipsius diei Deo oflerrent defe- pereanis vitse gaudia translato, iraraensum omnibus

rentes. Jara missa^ officium celebrari coeperat, elc. Anglorum Ecclesiis luctura suus transitus intulit,

el innuraeros populos acerbo raCKrore percussit,

{Prosequitur Historiam Eadnierus stylo uberi. Ret Postulatus Dunslanus Odoni in patriarchatum sedis
geslas eodem.quoOsbernus (31) narratovdine ;eadeni regirainis
Anglorura succedere abnegat, suscepli
eodemquelocorefertmiracu,la,slylotamenlongealio.
Simplicemet historicum Eadmerus adhibet Osbernus onus salis graves sibi ad portandum, nedum majus
magisaffeciatum et quasideclamatorium.Exrerum superaddatur, esse protestans. Unde iElffinus Wen-
a ordinis convenientia cnnjici poterit utrumque Dun- lanae urbis antistes perregni priucipes, quorum alios
stani gesta ex eodem fonte, Anglica scHicet Historia, spe munerum futurorura ad
re praesentium, alios
potissimum hausisie. iSe inutili igitur repetitione
hoc sibi fautores effecerat, archiepiscopatura rege
lectoremgravemus. Eadmeri omnia prcetermittenda
duximus,nisiqua;aliorumnarrationes aut corrigunt annuente obtinuit . Qui post aliquot adeptae dignita-
autegregie illustrent, prcefati solummodo notas in tis dies Romam pro archiepiscopatus stola peteni^
margine coidicis antiqtiitus oppositas Eiredi regis asperilate corfeplus ulli-
in Alpibus niraia frigoris
obitum anno 955, EdwiidoS reponere.) ,

mum flalum ibidem emisit. Post quem substitulus

Exin defuncto episcopo Lundoniensi, qusesitum g est in summum EcclesiaeDorobernensis poniificalum

quis in episcopalum dignesuccedereposset. Et cum Birhtelmus Dorsatensis populi preesul, vir totus ex
inhoc aliquantum tcmporis expenderetur, nec per- raausueludine, humilitale et modestia factus. Verum
sona decens et idonea reperirelur, tandem eleclio ubi comperlum est nihil in corrigendis vitiis, nihil

omnium super Dunstanum versa est, et ipse ponti- in exercendis ecclesiasticis disc.iplinis, nihil denique
ficatum praedicta^ Ecclesiae suscipere comrauni cun- virtulis seu constantise in eo esse ad tuendos bonos
ctorura acclamalione coactus est. Ulraque igitur vel coercendos malos, ad Ecclesiara suam jussus

Ecclesia, Wigornensis videlicet et Lundoniensis, eo rediit. Et ita sedes Cantuarieusis a poutifice ali-
prsesule gloriabatur, quandoquidem summa necessi- quantis diebus vacua sedit.
tate compulsus utriusque pontifex per nonnullum
Itaque unanirais oranium eleclio Dunslanum incla-
temporis spalium erat, utrique sollicitudinis suse
quem tanta
railat, illum solura se nosse vociferans,
curam impendens, ulramque intus et extra sua de- habere reclorem, praesertim
sedes dignura valeret
fensione contra omnes aemulos rauniens, in utraque morum
cum a primaevo aetalis flore vitae sanclitas,
officum pontificale opportuno tempore sedulus ex- eura perlustraverit
graYitas, et cui nemo contrairet
sequens. En visio, quara supra descripsimus,in gla-
invicta, contans et sequenda auctoritas. Hac ergo
diis apostolorum partim impleta est cum in episco-
C Dunstauus acclamatione quasi voce vere divina con-
palu Lundoniensi, qui ex noraine bealissimi apostoli primatem totius Britanniae sedem regendam
strictus
Pauli celebris habetur, Dunstanus confirmalus est. omnium adjacentium Ec-
suscepit, et eam imraensa
Profecto namque gladium ipsius apostoli ipsi Ec-
clesiarum ac populorum exsultatione et gloria dedu-
clesise praelatus accepit, quia verbum Dei morem temporis opporlunitate
ctus ascendit. Post haec
illius secutus subditorum cordibus excellenter infu-
beatissiraorum apostolorura Petri el Pauli
accepta
dit, et polestate, que ille in virtute Domini Christi
eum summae sedis poutifex magno
limina petiit, et
gloriatus est ipse ad lerrendos impios, ad deraul- aftectu illo venientem excepit
sincerae dilectionis
cendum pios circumquaque usus est. Quod el in
secumque postea familiarius agens, el agendo tera-
Ecciesia Wigornensi strenuus egit, quam in gladio
plum sancti Spiritus esse indubitanter agnoscens,
bcati Petri regendam suscepit. Siquidem episcopa- honoravit, ac stola sui apostolatus
raagnifice illum
^us idem per id temporit in honorem ipsms gioriosi decentissime decoravit. Sicque
pro qua veneral ,

apostoli fundatus habebafur. SedOswaldus, vir san- legatione apostolicae sedis geuti Anglo-
delegala ei
ctus et religiosus, quem in regimen ipsius Ecclosiae
rum pastorem ac salutis eorum provisorem desli-
beatus Dunstanus antistes Cantuariensis effectus
navit. Ilaque vir Dei Roma reversus, el in patnar-
succedere quia clericos ibi degentes nec
sibi fecil,
p ^^.^^^^^^^ ^^;^^ sedis Britanniarumreceptus, in ipsum
a pravitale sua converlere, nec inde eo, quod nobile
^^^^^^^ principera quasi gigas surrexit,et arraaluram
juxta saeculuni atque potentes erant, quibat elimi (// Cor xi, 7)
verbi Dei» a dextris el a sinistris»
nare,conslruxit pene contiguam ipsi ecclesiae eccle- membra
constanti virtute in eum vibrare, et ejus
siam beatae Dei genilrici Mariae, in qua ipse cum coepit et ener-
circumquaque debellare, prosternere
monachis, quos se proposuerat adunaturuui, Christo
vare.
serviret. Quod et factum est. Religio itaque mona-
Inter haec visionem, quam sipi in oblatione apo-
chorum contemplura clericis peperit, et vulgi con-
stolicae armaturae dudum apparuisse descripsimus,
ventum ab eis alienalum sibi assiduum fecit. Quid
raenle revolvens, et eam jam in administratione
plura"? Numerus clericorura passira minuitur, mo-
regirainis duaram Ecclesiarum, Wigornensis vide-
nachorum conventus in dies augetur. Quidam insu-
licet et Lundoniensis, firme impletara conspiciens,
per ex ipsis clericis conversi numero illorum additi
dicendum existimo per quid archiepiscopatus Can-
sunl. Hoc modo scdes pontificalis mutata est in ec-
tuariensis, qui hos dignitate praecedit et in quoipso
clesiam Beatte Mariae semper Virginis.

(31) Vide Patrologi» tora. CXXXVll, col. 401, in S. Dunslano

791 F- VD^IERI CANTrARIENSIS MONACHl m
excellentu^ sedit , ei i'rsesignatu? sit. Nimirum per- A cujnsmomcnli repulans, ad hoc soluia sc lotu m
verbum Dci, quod scriptum susoeplt in gladio boa- studebat impendere ut Dunstauo excilare sc.anda-
li^simi l*etri. secundura quod illud rex Edredus ox- lum, ct Cliri.slianae legis jugum, quo a sua libidine
posuil, quando ci visionem ipsam ipse Dunslanus, coerccbatur, sibi facerot alicnum. Lcgatos itaque
ut prsediximus, retulit. Sicque gladius Pctri eccle- suos Ilomam deslinat, et lalibus assueta quorum-
siam Petri, ct verbum Dci ecclesiam verbi Dei qua? dam llomauorum corda el ora in suam oausam largo
Canluarifp sita est, signiticavit. Exiu videtur ralionis munere largiori sponsione peiniulal. Quid dcinde ?
dicere quid gladius beati.Vndresecumcaeteris oblalus Praesul aposlolica) sedis Dunslano peccatori homini
quandoqnidcm ipse in nulla ecclesia
praetenderit, condescendere vcrbis ac lilteris mandat, et cura
quae sub nomine ipsius apostoli consecrata sit, Ecclesisegremio iutcgre conciliare monel, hortalur,
sicut in pitedictis tribus ecclesiis sederit. Qiiod imperat. Ad qute Dunslanus ila respondit « Equi- :

quidem, quanlum atlinet ad nos Anglos, quibus dera cum illum de quo agilur sui delicti pteniliuli-
quid hoc sit luce clarius patet,supertluum reor diclo nem gerere videro, praeceptis domini papae libens
commemorare vel scriplo, Propler externos tamem, parebo. Sed ut ipse iu peccato suo jaceat, et im-
si forte aliquando aliquo casu ista inter eos cecide- munis ab Ecclesiastica disciplina nobis insultel et
rint, brcviter dico illum merito cum gladio Petri B exinde gaudeat, Deus.
Averlat cliam Deus a
nolit

verbo Dei inscripto gladium suscepisse Andrea?. me ego causa alicujus mortalis hominis vel pro
ut

Nam qui Ecclesiae Cantuariensi per pontiHcatum redemptione capitis mei postponam legem quara
prfe.sidet, Rofensi ecclesiae quae sub patrocinio beali servandam slaluit in sua Ecclesia idem Dominus
Andreae subsislil per episcopi inslituliouem, per nieus Christius Filius Dei 1 » Hoec sibi relala ille

horum et horum inlus et extra cum resexigil dispo- audieus, et Dunstanum ab iis quae certo diceret in-
sitionem, ulpote suo dominio prsesidet. tlexibilem esse cerlissime sciens, excommunicatio-
Quis igitur in cunctis quae religioni competuut iiis suoe pa>na cum hominum pudoreconslriclus, tum
Dunstanus fueril, videlicet cujus virtutis ad omues timore periculorura quse talibus nonnuuquani acci-
omnium personarum injustitias deprimendas, ad dere solent perterritus, obstinaciam suae mentis de-
bona quaeque opera fovenda et raunienda exstiterit, posuil, ct, abdicato illicito conjugio, poenitentiae sibi

usque hodie tota Anglia canit, nec opus esse arbi- cultum imposuit. Dunslano namque generale totius
iror ut me in illis scribendis fatiget grandis iabor. regni conciliura de observantia Cbristianitatis cele-
NonnuUa lamen, quae ab illis qui ex ejus tempore brante, ipse suimet oblitus, nudis, pedibus, laneis
usque ad nos per successus aetatum tluxere accepi- indumenlis corpus amictus, virgas manu ferens, con-
mus, compendioso relatu subjiciam, quatenus inde Q medium ingessit, et ante pedes Dunstani cilio sese

percipiatur veritas verborum quae proposuimus. gemebundus et ejulans corruit. Quo viso moli suiit
C^omes quidam pr,Tepotens cognalam suam illicito omnes qui aderant ad pielatem, ct ipse Paler om-
sibi matrimonio copulaverat ; et a Dunstano semel, nium raajori prae caeleris pietate raotus est. In vultu

secundo et tertio redargutus, inceslum suum di- tamen servato disciplinae rigore, utpole hominera
vortio expiare nolebat. Quapropter gladio Spirilus pleniler Deo rcconciliare desiderans, lacrymas ejus
sancli a viro Dei percussus, a lirainibiis esl sanctae ad horam severus suslinuit, ao demum a loto cou-
Ecclesiae separalus. Qui tvpo altactus superbiae re- cilio postulatus, lacrymans et ipse culpam indulsil.

gem adil, Dunstanum immoderalae et impiae severi- Ilaque ab excommuuicalionis vinculo absolulum
tiitis accusat regia sanclione sc ab ejus lyrannide communioni fidelium gaudentibus cunctis cum rc-
liberum oonslitui querelosa voce precatur et obse- slituil.

crat. Cujus verbis rex acquiescens, Dunstano man- Alio tempore monetarii Ires, qui in potestate
dat ut hominem cum ea quam duxerat in pace ma- viri crant, moneta capli ad subcundam
ciim falsa
nere siual, et a qiiibus suspenderat liminibus sacris piunam hujusmoili hominibus per tolum regnum
ipsuni restituat. Miralurille ad audila, cl dolel reli- promulgatam sunt judicati. Quae res Dunslano abs-
giosum regem per mendacem hominis linguam anle p. c ondi non potuit. Die ergo Pentecostes idem
rei inquisilionem ct examinationom csse seducljin. P ater missarum solemnia celcbraturus percun-
Ponil tamen hominem ad rationem, et tam pro clalur ulrum Dei populo slatula juslilia de ipsis
commisso criminc quain et projjter inju.-tam sui iiionelariis facta fueril an non ? Re.-pondelur eam
criminalionem apud principem torrae factam paiilo ob reverentiam lanli diei in alium diem esse
durius iiurepat, cupiens oo modo ad iifrniiunliam dilalam. « Nequaquam, inquit, ila tiel. Monetarii
cl corrccliouem cor illius emolliic. At uhi vidil nemjie, qui falsos cx induslria denarios faciunt,
ipsum noii solura vcrbis siiis uon consontiic, soil furos sunl, ct corum furto nulliim noccntius essc
in.super conlumaci spirilii conlra se furerc minari- oognosco. Nam in falsa monela iiuam faciual totain
que, siipra id quod euiii ab ingrcssu domiis Dci terram sjioliant, seducunl, porlurbant. Ipsi divites,
siib|)cnderal, ul di.vi, omnom ci comniunioiiem lide- i|isi mcdiocrcs, ipsi paiipcros in cnmmimc lanluut :

liurn (loncc a sua pravilale disccdcrcl iiilordixil. ol omiios, quanlum bua inlcrcst, aut in oi^probrium,
Tuiic ille, scipso delerior elTeclus, immani esl fu- aut in egestalenij aul in nihilum redigunt. Qua-
rore correpius, el nihil eorunn quae possidebal ali- propter noveritis quia cgo hodie ad sacrirtcandura
793 VITA S. DUNSTANI. 794

Deo non accedam, nisi primo illi qui deprehensi A. Per id ferme temporis rogatus a quodam viro no-
sunt, eara quam in seductionc lotius populi prome- bili religioso, dedicavit ei ecclesiara, quara ipse
ruerunl subierint poenam. Si enim in ultione tanti in suo fundo conslruxerat. Ubi ad rainisteriura aqua
mali cum negolium me respiciat Deum placare su- deficienle, el ob hoc hominem nonnulla moestitudine

l)ersedeo, quomodo iliiim de manibus raeis sacriti •

corripiente, famulus Dei praemissa prece terraraba-
cium susceplurum sperare queo "? Sed haec licelcru- culo percussit, illicoque fonslimpidissimuserumpens
delitati possint ascribi, Deo tamen palet intentio omnes qui prcesentes erant non raodicum laelificavit.
mea. Lacrymae, gemitus atque suspiria viduarum Qui fons usque hodie raanans Dunstani nomen et
ac pupillorum, clamor quoque vulgi totius milii in- raentura celebre facit. Idem Paler, a Cantuaria in
cumbit, el correclionem hujus mali deposcit. Quo- remotiores villas suas opporlunis spatiis hospitia
rum afHictionem si, quantum in rae esl railigare sua disponens, apud Magaveldam, sicut et in aliis

non intendo, et Deum qui gemitibus eorum compali- hospitiorum suorum locis, ligneam ecclesiam fabri-
tur nimis offendo, et alios ad idem raalum exercen- cavit. Quam ipsemel dcdicans, dum ex raore circum-
dum promptiores et audaciores facio. » Dixerat, et eam ad «quinoctialem solis ortum rainime
iret et

pro poena illorum qui manus erant perdituri pietale versam perciperet, fertur quod transiens humero
motus, lacrymis manat, ut satis esset videre de quo g suo iliam aliquantulum pressit, moxque rautatam a
fonte procedebat edictum quod nonnuUis videbutur propriostatu in medium orientis tramitem pro voto
crudeie. Ubi vero audivit prajstitulam juslitiam convertil. Quod ipsum facile poluisse efficere nemo
factara, surrexit, ac lota facie ad oraloriura exhi- ambigit, nisi qui verbis Domini Christi, quibus fidem
larato vultu abiens ait : « Quia Deum obediendo sicut granumsinapis habentibus promittit quod etiara
statulis justitiae legibus audivi hodie, contido quod monlem diclo transferant fLjit;. XVII, G), incredulus
et ipse per misericordiam suam sacriticium de existit. Inter hujasmodi opera Dunstanus Deum
manu mea suscipiet hodie. » Cujus confidentiae ef- seraper in raente habere, Deo quidquid boni facie-
fectu privatus non est. Eo quippe inter sacrosancta bat non sibi ascribere, raaguum humilitatis, mini-
raissarura solemnia sacras manus extendento, et mura elationis cor per orania et in omnibus possi-
Deum Patrem oranipotenlem ut Ecelesiara suam dere.
catholicara « pacificare, custodire, adunare et re- Cum autem a saecularium negotiorum occupatio -

gcre dignaretur toto orbe terrarum interpellanle, nibus etquiesarridebat, modocontemplalioni divinae
nivea columba multis intuenlibus de cop.Io desccndit, el oralionibus incumbebat, modo sacraruraScriptu-
et donec sacrificium consumplum esset, super ca- rarum lectioni et earum expositiouibus inlendebat,
put ejus expansiset quasi immotis alis sub silentio q modo fratrura exhortationi seu Ubrorum eraendationi
mansit. Inter haec quid animi gereret servus Dei ? sedulus operara impendebat. In compunctione vero
Quo amore, qua dulcedine, quo desiderio putas in lacrymarum tanta gratia praeditus erat ut quoties
Deo pascebatur, qui ex praeseuti gratia Dei tali eum sacris altaribus sisti vel aliquo officio pontifi-
visitatione fovebatur ? Consumpto sacrificio, co- cali fungi conspiceres, Spiritus sancti fervore raea-
luraba eadera in australera altarispartem declinavit, tem ejus accendi, et quae ille exterius administrabat
et super tumbam beati Odonis, cujus supra men- ipsum interius operari per indices ex oculis illius
tionem fecimus, se recliuavit, aiis suis illara hinc decurrentes lacrymas non dubitare. Haec inter sibi
inde complexans, et quasi rostro deosculans. Quod el successoribus suis competentia tara infra rauros
beatus Dunstanus intuens, et exinde raeritura jacen- urbis quam et in quibusque villis ad archiepiscopa-
tis appendens, in tanta eum deinceps reverentia tum perlinentibus aedificia conslitui, vel constituta,
habuit ut quoties coram sepulcro illius transibat, si qua ex parte diruta assent, renovari faciebat, se
genua Cognomine quoque Boni in ma-
tlecteret. scilicet in istis non modo sibi, sed et multorum uti-

terna lingua post haec eum semper norainare con- irtati natura vivereque perpendens. Praeterea cuncla-
suevit, videlicet Odo Sogode, quod Laline sonal Odo rum Ecclesiarura totius Britannia} adjacentiumque
Bonus. Quo cognoraine ex eo tempore usque ad insularum soliicitudinem strenuus gerebat, earum
hanc nostram aetatem soiet ab Anglis, maxime ta- D causas, quie ad eum sicut ad primatem et patriar-
raea a Cantuaritis, nuncupari. Percantataraissa, cham quotieferebantur, disponebat. Et quia vigilanti
Dunslanu.s ab altari digredilur. Minislris autem ejus sludio Domino Chiisto per omnia faraulabatur, saepe
pro signo, quod accideral, his et illis innuentibus, supernorum civium gaudiis alque concentibus, ad
et alios ex fratribus nunislerio pontificis afluturos quos anxie suspirabat, miscebalur, ahquando cor-
suspicantibus, ipsi se in diversa toUunt, ac virum pore vigilans, aliquando sancto sopore quiescens.
adliuc immensis ex praesentia gralia) Dei lacryma- Quodque fortassis uon minus stupeas, per visum
rum imbnbus raadentera soium relinquunt. Et ecce quaedam a beatis spirilibus didici quae ipse postea in
dum casulara, qua inter sacra vestiebatur, depone- servitio Dei canendasuos edocuit.
ret, nec uUus adesset qui eam susciperet, dis- (Sequiiur Historia visionis de malre sua cuidam
ponente Deo suspensa pependit in aere, ue ca- regi potentissimo desponsata ; quam hahes in Os-
dens in terram servura Dei a sua turbaret inten- berno.)
tio&ti . Alio quodam tempore rex ia die Dorainica mane
 :

79S EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI "J9fi

venalum ivit, ei Dunstanura, qui tunc forte secum A Quos versus chorusvirginuniresumendo percantans,
erat, mis.-am suam donec redirel differre pelivit. prsedictae binae cantrices binos qui sequuntur in
Appropinquante igitur hora lertia, vir Dei ad eccle- ordine versus prosecutae sunt
siam procodil, et indutus sacris vestibus, regem, Primus ad ima ruit magnade luce superbtis.
sicut ei promiserat, exspeclabat. Stabat ergo cu- Sic homo cum tumiiit, primus ad ima ruit.
bitis innixus aliari, oralioni ac lacrj-mis deditus. Sicque donec vir Dei perduclus in oralorium esset,
Tum subito sopore leniter pressus, in ccplum rapi- virgineus ciiorus primas el virgines binae binos,
angelorum agminibus associatus, audit
tur, et beatis juxta quod series hymni sese habel, versus modu-
eos summae Trinitati in laudem moduhilis vucibus latae sunl. Propter ha-c et horum simiHa farta insi-
decdinlanlesa.lque d\cenle>Kyrieeleison,Kyiieeleison, gnis Pater Dunstanus quanti honoris, quanlae reve-
Kyrie eleison.Quorum melodiam ccelestium conteni- renliae, quantave magnificentiae apud omnes bouos
phtur edoctus, ad se reversus est. Et conversus ad exstiterit, aestimo, quod qui lalia Dei dona amplecti
suos interrogat Rexne venerit, an non. At ubi eum novit, ex magna parte et me silente videbit. At iis

Dondum venisse accepit, ad suas preces sese con- qui potius in mahtia quam in bouitate vitam agere
verlit. Factoque non grandi intervallo, ilerum extra salagebanl, horrorem atque terrorem vullus ejus
se (Uiclusaudivit in cceiis aUisona voce dici He, iuculiebat, ut ab eo fugere quam ad eum accedere
;
g
missa est. Ad quod cum Deo gratias responderetur, mallent. Omnes vero, qui perversa acta sua deserere
accuirentes clerici regis regem adesse vociferantur, et ad recta opera cupiebant, transmigrare, Acra
sacerdotem ul festinantiusMissaracelebret obsecrant. pietatc ac misericordia visceribus cum redundare
Al ille versus ab altari, Missamse habcre pronuntiat sentiebant, et ullra humanara aeslimationera consi-
et aUam se ea diecelebraturum abnegat. Depositis- Uum simul et auxiUum sua? salutis in eo reperie-
que ve.stibus sacris, a suis dc re inquiritur ;
quod bant. A remotis itaque terrarura parlibus ad eum
lalebat aperilur. Ex hoc itaque sumpto sermone passira currebalur, et quo illum praeeminere notum
regem in diebus Dominicis deinceps a venalu pro- erat, Spiritus sancli consiliura ab ipso petebatur.
hibnit. Kyrie, eleison, vero quod in coeleslibus di- Si ad isla diaboU odiura et invidia saeviebat,
dicil, suos docuit, idque mullis in locis hodie sancta nuHi rairandum. Sed quia se in perturbatioue viri
Ecclesia inter missarum solemnia canit. nihil posse, iwsi quod vcrecundiam sui et ejus glo-
Moris erat viro loca sancta, quando Cantuarise riam magnificaret, jara cerlo scicbat, ab ea qua
morabalur, uno lantum fideU socio comitatus noctu illum ssepe faligare solebat, impugnatione sese cohi-
peragrare, et se inibi pcr compunclionem et contri- buit. Verum ut eum redderet conlurbatum, Eadgaro
tmnem cordisDeo mactare. Quadam igitur vice ad p regi, quem muUum pro sua reverenti diligebat, i

monasterium beatissiraorum apostolorum Pctri et laqueum gemebundoe deceplionis tetendit, et irre-

Pauii, in quo bealus Augustinus et aiii uonuulU de tilum gravis peccati naevo involvit. Quadam enim
Patribus Ecciesiag Christi Canluariensis tumulali vice idem rex in monasteriura virginum, quod Wil-
sunt, ex more circa medife nociis silentia perrexit, tuniae situm iiabetur, venit, ibique captus specie
ibique Deo se diuUus in oratione proslravit. Egres- cujusdam pueUae, quae de nobilibus Anglorum nala
sus vero ad oratorium bealae Dei genitricis et per- inter sanctimoniales non vclata nulriebatur, cuslo-
petuae VirginisMaria3,quod in orienlaU ipsiusmona- diebatur, eam suo colloquio adduci secretius jussit.
sterii partesitum fuerat, eadem facturus diverlit. Illa cum ducerelur, timens pudori suo, raplum ab
Cui appropinquiuis, audivit intus voces psaUentium una sanctimonialium capili suo vclum imposuil, eo
alquedicentiuni : Gaudent
animce sanclorum
inccelis modo so prolegi spcrans, si forte rex quid iuhonesli
qui Christivestigiasuutseculi,elquiaproejusamo>e a se e.xigere vellet. Quara ipse velatam intuens,
sanguijiemsuum fuderunt, ideo cum Christo gaude" '< quam subito, inquit, sanctimonialis etVecla es. »

bunt in ceternum. Ad hsec iUe stupefactus, asUlit Arreplumque veUmi delraxit capiti ejus, iUa conatu
ostio, ac per rimas illius inlrospiciens (erat cnim quo potcrat frustra obuitcnte. Abusus siquidem ea
obseralum), intuetur oratorium lotum immensa luce esl, et gravi scandalo (juique per AngUam religiosi
splendere, et quemdam cuneum candidalarum per- ^ ex lioc mente vulneraU sunl. Quod scandalum eo
sonarum ipsam antiphonam daetis concentibus reso- vehemenlius quo rex idem legitimam uxorem
fuit
nare. Alio item tempore prasfata iiaslorum ecclcsia' habebat .Eltledam videlicet, coguomine Caudidam,
lin)ina simili hora pari volo rO(piircns, ubi inde Ordina.'ri pra;potontis orientalium Anglorum ducis
discessil, menioratam sacratissima; Virginis a-dem tiliam, de qua ct sanrluni Eadwardum genuorat.
preces illic Deo fusurus adire coepit. Ecce autem Ubi vero resDunslano innoluil, elc.
ipsa beati.ssima virginum Virgo, comitala numeroso (Sequilur ie correptione Dunstani ct pa-nitentia
virginum clioro, vonionli viro occurril, ol summo regis ; de quibus vidc Oshernum.^
cum lionore susccpium ad suam erclesiam quo lon- Ordo clcri("alis ca tompeslato plurimum crat cui-
debat ducere ciT,pit. praecinenlibus diiabus de choro ruplus, cl canonici rum presl>\tori> plebium valupta-
pueilis illud Sedulii carmen itaque dicentibus :
fihus carnis plus .rquo inserviebunt. Quod malum
Cantemus, Domino, canlemus honorem.
socias, Dunstanus corrigere cupiens fretus aucloritate
Dulcii anior Chnsli personct ore pio. Joannis apostolicap sedis antistili», apud rcgem
797 VITA S. DUNSTAM. 798

obtinuit qualenus canonici, qui casle vivere nollent, A domus affixa audientibus cunctis dixit Non fiet, :

Ecclesiis quas tenebant depellerentur, et monachi non fiet. Judicastis bene, mutaretis non bene.
loco eorum intromilterentur. Prsesidebat ea lem- Tremefacto in his simul universo conventu, intulit

pestate Wentana? Ecclesiae praesul Athehvoldus, vir Pater Dunstanus et ait : « Quid amplius vultis, fra-

eximiae sanetilalis, et educalione Palris Dunstani tres mei "? Diviua sententia definilum audistis uegotium
non parum insignis. Hic praescita de canonicis Eccle- prcGsens. » Aiunt : « Audivimus vere. » Resederunt
siae suae, qui nimium saeculares existebant, volun- igitur monachi Wintoniae deinceps securi, et, quoad
tare Dunslani, monuit eos semel et saepius mores et elerici ipsi vixerunl, qui eos super causa ista inquie-

aclus mulare , correclioris vilae semitas , relictis tarel nerao fuit.

feminis, arripere. At illi imprasentiarum quidem id Illis autem huic vitae subtractis (32), filii eorum,
sibi possibile esse negantes, voce corvina semper in cupientes recuperare quae perdiderant in parentibus
crastinum correctionem sui poliicebantur. Quod ipse suis, Scotiam miserunt, et inde quemdam praegran-
gnarus non diu sustinuit. Paralis nempe quampluri- dis, ut fama ferebat, eloquenlise virum, Bernelmum
mis monachorum cucullis die quo communio Servite nomine, magno conductum pretio in tuilionem suee

Domino in timore cantabatur, chorum inlravit, vestes causae contra Dunstanum adduxerunl. Conglobali
quas paraverat secum deferri faciens. Et projeclis ergo sub uno clericorum filii regem atque Dunsta-
g
illis in medium , canonicis ait : u Animadvertislis num apud villam quae dicilur Kalne in quodam coe-

quid raodo cantaveritis? Animadverlimus, inquiunt. naculo consislenles reperiunt, et armati rhetore illo

Igitur, inquit, si servire Domino in timore el ei vul- qui suae victoriae spes maximaerat, antiquae ca-

tis exsuitare cum tremore, apprehendite disciplinam, lumniae coram eis jurgia iiromunt. Ad quae Dunsta-

vestem videlicet monachilem, ne percatis, sicul can- nus his verbis brevi respondit : " Calumniara istam,
tastis, de via justa (Psal. ii, 11, 12). » Ad quod illi quam movetis, divino ore jara olim definitam novi-

stupefacli, more solito inducias petunt, id se facla- mus nec eam novo
; contlictu araplius in medium
ros in futuro promiltunt. Tunc iile : « Mihi crcdile, revocandam existimamus. Ego quoque grandaevus
amplius non credam huic ve^trse sponsioni corvina;, sum, et vitae meae residuum quod pauci temporis
sed aut disciplinam in prsesenti apprehendelis, aut esse non nescio, in pace, si licueril, transigere cu-

loci istius bencficiis et conversalioni hinc eliminati pio. Laboravi, dum potui. Amodo totiuslaboris irapa-

jamjamquo cedetis. » Itaque nonnulli ex illis statim tiens, Domino Deo causara Ecclesiae suae contra ia-

abjecto clcricali habilu monachi facti sunt, caeleris, surgentes hosles tuendam committo. » Dixit ; et

juxta verba pontificis, de Ecclesia eliminatis. Caete- ccce solarium sub pedibus eorum qui adversus vi-
rum quia isti qui ita noviler fuere conversi, regularis rum convenerant e vesligio cecidit, omnesque pari-
p
discipiinse normam sine aliorum magislerio docte ter praecipitatos in suo casu non modicura laesit.

scrvare nequibant, monachi de Abendonia ab eodem Ubi vero Dunstanus cum suis consislebal, nulla

pontifice adducli sunt, qui monasticae institutionis ruina doraus, nulluf emeiserat casus. Hoc igitur
ti'amilem ibi docerent. Clerici vero, qui ejecti sunt, modo calumnia clericorum est sopita, et usque ho-
citato gressu regem adeunt, judicium atque justi- die raonachorum conversatio in ipsa ecclesia slabi-

tiam sibi de expulsione sui fieri postulant. Referiur lita. Ejecti nihilominus per id temporis et alii quara-

negolium ad audientiam Dunstani, et ipse eos aequa plures clerici horura sirailes de suis ecclesiis sunt,

postulare pronuntiat. Igitur ex prsecepto regis et et monachi iocum ipsorura substituti. Aucta est
in

archiopiscopi coil Winloniam nobilitas regni totius, igilur religio per Angliara in tantum ut quadraginta

et rcx cuni sua conjuge adest, ad determinandum octo monasteria monachis vel sauctimonialibus in-
querelas negotii hujus. Surgunt hinc indelites; quas stituerentur, cooperanlibus bealo Dunstano in hoc

Dunslanus proposilis ralionibus destruit omnes. viris venerabilibus Oswaldo videlicel, qui primo
Rationabiliter quippe cunctis ostendit clericos, qui a Wigornensis, postea fuit episcopus Eboracensis, et

sorte Dei incorrigibiliier per pravitatem vitse suse Athelwoldo Winloniensi, quorum supra meminimus.
dissiliunt, nil per recliludmem sibi vindicare posse Vilam itaque beati Dunstani el actus formidabant
ex iis quae Ecclesiis datae sunt ad subsidium corum D omues qui incedere volebaut juxta vias adinventio
qui in clericatu pura conversatione sese custodiunt. num suarum {Psal. lxxx, 13)
Quibus auditis, omissa omni controversia, rex et de Inter haec sopito negolio, quod regem Eadgarum,

principibus plures clericorum precibus ad pielatem ne regio more coronaretur, detinuerat, Dunstanus
usque permoti Dunslanum interpellant ;
quatenus adunatis episcopis, abbatibus ct caeteris principibus
hac sola vice parcat, et clericos, jain quid amodo si cura tola regni ingenuilate, coram iis astante iramu-
se non correxerint incursuri sint reipsa edoctos, de nera populorum multiludine imposuit illi coronara

Ecclcsia sua levestiat. Silet ille ad ista, quidquid regni, gaudentibus cunctis et jubilantibus Deo in

polissimum de negolio sit agenduui, demisso capite voce laudis et exsultationis. Ipso aulem posl bien-

mente perlraclat. Silentium ingens occupat omnes, nium, quo haec facta sunt, immalura raorte prae-
et suspensi ad responsura ponlificis erigunt aures. vento, Eadwardo filio suo totum regnura hffireditario
Tunc subito crucifixi Dei imago signo crucis in edilo jure reliquit. Qui Edwardus, cum ia regera coiise-

(32) Imo vix septenrium, certe non decennium, conciliis Wintoniensi et Calnensi intercessit.
 ;

•799 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 800

crari deberet, nonnulli de principibus terrae con- A nonnullis aliis, quae constat eum veraciier prae-
Iraire ne rex lieret nisi sunt, cum quia morum il- dixisse, contirmamu», et id subjecto exemplo pro-
lius severitalem ,
qua
suorum excessus acriler
in bamus.
sfevire consuevcrat, snspcctam habebanl, tum quia Sequilu)' prophetia Dunstani de morte EthelwoldL
raalrem ejus, liccl legaliter nuptam, in regnum ta- Wintoniensis, el fioffensis episcoporum; de qua
men non magis quam patrem ojus, dum eum genuit consule Osbcrnum.

sacralam fuisse sciebanl. Sed Dunstanus discretione Ex Alhclwoldi obilu gravis mccror Dunslanum
et induslria contisus aiiolesccnlis, corripuit, cuin quia tanti viri ingens solatium ami-
unum noii mc-
(uens, et observato palcrn£e haeredilalis et tesla- scrat, tum quia cui potissimum lenerae adhuc statum
menii jure aliud conlemnens, arreplo sanctae crucis Ecclesiae rcgendum committcrel dubius flucluabat.
vexiUo medius constitil, ct por rationem cunctis quae Quos fluctus ingcrebant animo ejus hinc monachi
objiciebantur eiisis, Edwardum rogem super inlromissi, liinc clerici ab ccclesia illa ejecti.
consliluit, et
constiluto palernum atJectum, consilium auxilium
Monachi quippe suae professionis virum habere epi-
et
in omni negotio, dum vixit, exhibere curavit. Rex scopum praioptabant. Clcrici vero sui ordinis liomi-

quoque ita mores suos in omnibus et per omnia nem sibi practici dusiderabant. IUi videlicei per mo-

componebat, ita tolum regnum sanclis legibus dispo- nachum in ecclesia sibi collata cupientes solidari
g i<ti per ciericum ecclesia? sibi abialae sperantes re-
nebat ut et aclus ejus Deo piacerent, et, eo quod in
suscipiendo regno ei contradixerant, quique sibimet
forniari. Sed haec providens sapienlia el sapiens

ipsis displicerent.
Sed il.o post aliquot annos per providentia Dei cilius delerminavit. Nam per bea-
fraudem noverca^ suae interfecto, .Elhelredus fiiius tuni Andrapam apostolum, cui speciaii quodam di-
ipsius nialje mulieris in rtgnum Dunstanum adhaerere Deus conces-
h.ciionis affectu
substilulus esl,
matris ignominia scial, Dunstano mandavit quatenus nihil haesitans
magis quam Edgari patris sui
solerlia praedilus. Cujus provectio .Elfegum abbatem Halhoniensem constitueret Wen-
non usquequaque
sedit Dupslano. Idco tamen quod proximus regni lanai EcclesiaD summum saccrdotcm. Laetatus ost
haeres cxistebat, complevit ei jus regium, scions se Dun.stanus in istis, ct reddila Deo graliarum aclione

inoffensis legibus terraj alque pro beneficiis suis, in .Elfcgo perfecit quod ci pcr
principibus id non
posse transferre quemquam apostolum suum Deus ipse pr«cepit.
in alium. Altamen il-
lum solio regah Multa de hoc viro, juxta quod multorum non
potitum severo quodam verborum
tonilruo, quia per sanguinem spernenda teslimonia ferunt, adhuc Utterarum mc-
regnum obti-
fralris
nucral, increpavit inoriae veraci slylo commendare possemus. Verura
; et quod in sanguine victurus,
ac posteri ne incultae narrationis prolixitate quemlibet grave-
illius crudeli barbaiorum incursu deva
slandi, tofa eliam terra prr piurima saecula sa^vo ^ """'' P''a^lermissis illis ad sacrum Iransilum cjus

illorum dominatu foret dcpopulanda, praedixit. Quae enarrandum cor et linguaui prtepa rmus. Quod prae-
licet se vivente eventura negarit, eventura lamen parare quia nostrae opis nou esl, oremus ut ipso, de

omniraodo esse nimis veraci, ut in Chronicis Jegi-

quo agimus, interveniente perficiatur ab eo, cujus
mus et hodie videmus, prophetia asseruit. Accele-
lioc donum el graliam scimus esse.
rabit, cum sibi placueril, omnipolcns Deus, quam (Succedit narratio de Dunstani obitu et sepul-
tura, Osberno plane consomi, nisi quod Osbernus
subsccuturam promisil iiberationem per tanli vatis
corpus ejus de terra mirarulose leoatum feria
sui merila et intcrcessionem. El quidem iilum spi- qiunta fuisse scribat quod Eadmerus ipso, quo
:

ritu prophetia) claruissc non tantum hinc, sed et ex obiit, Sabhato contigisse ponit.)

Vri A SANCTI ODOiMS

CA.NTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI.

lExslal sub Osberni nomine Patrologiae, tom. CXXXIH, col. 931, in S. Odone.)

EADMKHl EPISTOLA AD GLASTONIENSES

Quo lernpuni fWaslonionses asscrchant se corpus palroni noslri sancli Dunslani habere.

GloriohO con\entui raonaciiorum cu;nobii Glasto- D Iratribus, fidelcm amiciliam ot charitati\um servi-
nicnsis, fratcrliADMKRts, unus cx minoribus bonilale tium in Chrislo Jcsu Domino nostro.
et scicntia, Ecclesiae Christi Canluariensis tiliis ei Recordor mo jnm olim quadam vice ad vos ve-
801 EPIST. AD GLASTONIENSES. 802

nientem magno gaudio el honore susceptum, etcum A Auguslini Scotlando, Guiidulfo, posi. facto Rofensi
raajore Iripudio et exsuilalione, donecmihivellefiiit episcopo, cum toto monachorum agmine utriusque
vobiscum morandi, habitum ac delentum. Unde vo- Ecclesiae, nostrae scilicet quae est Canlua-
Christi
bis hucusque graliosus exislo, el minus graliosus riensis, et Ticiaae nobis beaiorum apostolorum Petri
ero dum in vita prsesenti subsislo. Dum igilur talis et Pauli, quse usitatio nomine lioc lempore dicitur
sim el de jure esse debeam erga vos, nulli miran- beati Auguslini, contluenfe ad hoc inuumera viro-
dum exislimo, si veslrum honoremdiligOjSiea quae rum ac mulierum multitudiue, qui omnes illum
vobis conducunt approbo, si denique ea quae vobis ca^lestem thesaurura ciim ingentimodulamine
opprobrium generanl deteslor etimprobo. Nec enim vocis acjnbilo cordisusque adlocum quo recondeu-
aliler tidus amicus essem, nec fraternce dilectionis dus erat prosecuti sunt, et diem ilhim divinis mira-
legem servare dici veraciter possem. Quod quam culis illustratura laetum atque solemnem peregerunt.
grave vidori debeat Christianoad regnum Dei per- Nunc (33) autemeffluxis
quinquaginta annis, ex quo
venire volenti, advcrlit qui beato apostolo credit quidam tamen ex vestris surrexe-
illudfactum est,

dicenti, hominem non amantem fralrem suum ho- runt, et ubi eis libet prsedicant, jam ante centum

micidam esse (l Joan. iii, l."i), et ejusmodi in regno annos ecclesiBe vestrfe monachos ecclesiae noslrae
Christi et Dei haeredilatem non habere(Ep/tes. v,ij). g custodes depulatos, quse ob martyrium gloriosi Pa-
Cur haec praelibaverim, accipile. Quidam ex veslris tris nosiri Elphegi in magnam, ut aiunt, desolationem
noviter, ut pulamus, inter vos conversi praedicant venerat, et ibi quod pretiosissimum habebalur
antiquos Patres vestros fures fuisse et latrones, et, fraudulenta callidilate furto subripuisse. Vse homi-
quod nequius est, etiam sacrilegios ;
idque illorum nes omnibus horainibus nequiores ! Ecclesia totius
praedicandi laudi ascribunt, quod tales fuerunt, for- Britannise insuliG mater in occisione sui Patris ac
tassis eteadam volunlalc debriati, non perpenden- filiorum aftlicla confugit ad filiam suam unice ab ea
tes quod divina intonat pagina, fures scilicet el la- dilectam, et ipsa re, quod quasi factura sit ad prae-
tiones regnum Dei non possessuros (f Cor. vi, 10). sens accipialur, magis in protectione illius confisa

Super hsec, ut firmius eis credalur ita csse, Judtf! ul se et reliquias suas sorvaret. El ipsa (sicut vos
tradilori eo3 similes fuisse atfirmant, qui loculorum praedicatis) meliores filiorum suorum ei ad quod
Domini custos ea quae custodire deberet scelcratis- pelebantur destinavit, et ipsi illic cusfodessacrorum
sime furabatur. homines fralrum honora-
! eifecti, uterum matris (quara tuendam susce-
suae
tores verborum
! Domini inlenlissiraos auditores !
perant) invasenint , diripuerunt cor ac inteslina
,

Centum et eo amplius anni evoluti sunt, ex quo ipsi ipsius depraedali sunt , rapuerunl, asportaverunt.
quos fures et latrones praedicant, a vita praesenti Judaei cum mortuum Dominum ac sepuitura, ne ab
sunt elongati, et raodo noviter lanlum iis oppro- ^ aposlolis auferretur, in custodiam accepissent
sui
brium invehilur, et ceterna poena, qua juxta sen- quandiu potuerunt a custodiendo non defuerunt
tentiam istorum miserrime cruciantur, infelicissrae nec sibi commendatum furlo subripere aut alias au-
illisinnovatur. Veremagna impietas. Naraet si ipsi ferre conati sunt, sed potius furti criraen aliis se
non fuerunt tales quales isti eos esse volunt, non dormientibus imposuerunt. Si simili raodo custodes
esf propter hoc horum impielas minor, imo, re- Glastomenses ferissent, hoc est, si sacrileo-ium
molo omni ambiguo, major, qui infaraant innocen- quod laudanlur commisisse, ab aliis se somno depres-
les, quise oranibus manifestant esse mendaces ac sis dicerent commissum fuisse, forte aliquantu-
impudentes. Testis enim est mihi omnia sciens ct lum famae suae cousuluissenf, nec tara detestabili
disponens veritas Deus, quia cura adhuc in scholis modo deliquissenl, Nunc autera quid dicemus? Ut
querulus essem, ex praecepto beatae memoriae Lan- praelibavimus, Judaj similes eos in furto approba-
franci Cantuariensis archiepiscopi, primatis videli- mus, non tamen nos, sed eos sequentes fratres sui
cet totius Briianniae, indncto jejunio toti populo Glastonienses. Nos enim revera scimus eos oranino
Kanlise, levatura est corpus beatissimi Dunstani a imraunes esse ab Iioc peccato. Quid illis erit qui
primo sepulturae suae loco, aslanle abbate sancli conficto tam infrunilo mcndacio fratres suos imo
D
(33) De translatione corporis Dunstani a Lanfranco vceecclesiwponere vellet neque hoc absque transla-
facta ista habelOsbernus im libro secundo de Vita tione corporum infra ambitum ejusdem ecclesice
Dunstani. iVec Mu/^o pos/ ecclesia Salvatoris igne quiesce^itium facere posset, indixit jejunium omni
combusta est, parieies ceciderunt;nec quicquam cx populo , quatenus sanctorum voluntas fieret , %U
omnibusmonasteriiofficinisincombustumremansit, eorum corpora ad alia
loca transfcrri deberent.
prceter duas domos,sine quibus monachiremanere Die vero huic neqotio constituto, orante omni po-
non possent, dormitorium scilicet et refectorium, pulo, clero cereis et aromatihus omnique genere
tantamque claustri partem sub quanta absque im- gaudiorum occurrente, paraverunt sacerdotes, ut
brium infusione ab una domo in aliam possent i«- thecam sancti Patris Dunstani ab<:que contrecta-
troire. Ex quo satis videre fuit quantam nostri cu- tione corporis illius e terra levarent, et ad locum
ram Pater noster Dunstanus habueril. Sed horum cumomni diligentia pra;paratum deferrent. Co»ti-
ruina inmelius commutata est,venientevenerabili git incendium istud anno 1074, Nonis Septembr.,
viro Lanfranco archiepiscopo, et omnium qui nos- juxta Gervasium Dorobernensem. Quinquaginta an-
tra cctaleinterra fuerunt sanctissimo simul ac sa- nos ab eo tempore eftluxisse Eadmerusdicit. Scripta
pientissimo, Quicum fundamenta construendce no~ est ijitur baec epistola circa annum 1 12i.
 ;

S03 EADMERI CANTUA RIENSIS MONACHI ioi

palres suos criminanlur? Sed utique nec fralres A dum, utpole furti sui effecli securi ? An ipsi primo
nec patres. Nam si fralres aul eorum fiHi cssenl ipsi venerunt et cffossum corpus beati Duustani archi-
nalurales effccli, pudor Inimanus docerct
aul cerle episcopi Canluariensis ad Glasloniam detulerunt,

eos parcere linguae, docerct eos providce famae ibique insigniis pontificaiibus spoliatum, abbalem

suae. Sed esto, ut furlum suum sancli fralres Gla- vestrum cisdem insignibus redimitum, in sepulcro

slonienses prudenli astutia cunctis abscondercnt, sublati Patris recondendum transtulerunl? Quidquid
cadaver cujusdam abbatis sui (cujus nomen ab iis liorum dixeritis faclum fuis.se, quantum dementiae

qui isla eomponunl ignoratur) sccum tulissn fe- sit vobis, crcdcre facillimum est, cuivis ctiam caeco
runlur, ac loculo sancti Pairis noatri Dunslani, nc videre. infeiices, qui sic inani sloliditate involuli

vacuus remaneret, reposuisse. prudentiae Non I sunl, ut intelligere nequcant ipsara slolidilalera

erant ossa morluorum inter Cantuariam ct Glasto- suam nullius prudentis oculos posse laiere ! Christus

niam ut ncccssc eis fuerit ad celandum furluni (qui est veritas) dicit Veritas liberabit vosiJoan. viii,
,

suum cadaver nesriunt cujus per ducenia, ut ita dixe- 32). El vestri vates iioc tempore dicunl, furlum ct

rinn, milliaria transtulisse. Noveril beatitudo vestra sacrilegium patrumque vestrorura ct vestrum men-
quia ego qui baec scribo non parum confundar in tam dacium lionorabunt Ecclcsiam noslram et nos.
omni liomini risu digna, maxime, Quod mendacium? Corpus, inquiunl, beati Dunslani
evidciili stuliitia et g
quod ab Anglis dicitur csse conficta. Vae quare non ponlificis Cantuariorum et primatis loliu.< Britanniae

consuluislis aiiquem hominem transmarinum ;

qui a sua ecclesia palrcs vestri furlim abstulerunt, et

io niultis conversati, multis imbuli, raulta con- vestrum abbatem lali sarnlegio emplum (quia vobis

fingerc sciunt, ut vel prctio ageretis, quasi ipsi crat inutilis) illuc delatum sepulcro illius inlulerunt.

saltem vobis aliquid verisimiie mendacium de tanta gaudium luctum

! 1 locum vcslrum laii tanlo

re componerent. Vae vobis ! mcse gentis bomines, fdcnore magnificandum ! Sed , o contrarii purae

lam slolida simplicilate notaremini ut omnibus de- veritati ,

quid facietis , oro vos, cum ipsa Veri-
ridendi in pcr]rietuum indicarcmini. Ad haec rogo tas omnes pcrdilura qui loquuntur, raen-
veneril

praedicaiores tam pranlari sacrilegii, qualonus mihi dacium {Psal. v, 7). Et quidem omnibus iuce cia-
palrioiae suo dicant, utrumnam cadaver sui suppo- rius constat mendacium vos imponcre patribus
sili abbalis noviter defuncti et intcgrura a Glaslonia vestris, quia invilati Cantuariam secura cadaver
Cantuariara detulerunt ? Ut utruni more summi pon- sui abbatis detulerunl ; nec ibi degentes asportalo
titicis infulatum, palliatum, spinduhilum, el san- corpore beati Dunstani illud alluleruut. lilud cnim
daliis fueril caloiatura? Quod si ha?c omnia habuerit, nimiae et incredibilis non dico stullitiae, sed dc-
undc, quKso, pallium (ut de aliis inlcrim laccam) mentiae essel. IIoc aulera impossibilis perpctranda'
p
habuil ? Nunquid antiquitus abbates Glaslonicnscs audacise cffcctus cxisleret. Cum enim ipse beatus
pallio utebantur? Scd hoc patriarchis solum, pri- scpulcrum si])ieffodi, ul liber Vitae cjus veracis-
maiibus ct archiepiscopis a Roma ct apostoHca sede sime lcstatur, praeccpil, et infra terram ad statu-
conceditur. Sed liactcnus omni saeculo ioauditum ram virilis corporis foveae profunditas penetravit
esl palriarchatura Glastouise fuisse, vel etiam ponti- qui, quaeso, tam inani furto locus et opporlunitas
ficalum. Sed igilur pallialum cadaver ad deceplio- cssc potuit? Cum ct ecclesia ipsa nunquam sine mo-
nem futurorura anlecessores vcstri Canluariae de- nacliis domesticis filiis suis fuerit, et civitas Canluaria

lulenmt. IIoc effecerunt, ut ipsi Romano pontifici civibus suis nequaquara fuerit exinanila. Ad hac
el omni Christiano homini, qui se ad fidem Cliristi considerandum quia ecclcsia ipsa in passione bea-
sub magislerio beati Pelii tcnenl, obnoxii sint et tissimi martyris Elphegi nec igne consumpta, nec
infames ac omni opprobrio digni judicandi. Scitur lecto aut parielibus diruta fuil. Violalam quippe
enira quia illud a sedc apostohca non habuerunt, fuisse, et pluribus ornamenlis spoUalam , ac sup-
sed ipsi illud, mahgnitatis iilos auctore docente, posito de foris igne ut concremarelur adorsam no-
composucrunt componi (si ita fuit) a sui si-
vel vimus quo vesana manus pontificcm intus sesc
,

milibus cffeccrunt. Re enim vera corpus, quod in- tuenlem quem mandaret cxirc compellerel. At ubi
veniraus, ita fuit, scilicet quasi oinaino integruin, D ipsum excuntcm comprchenderunl, omissis ignibus
infulatum ,
annulalum ,
paliiatum , spinduhitum, et aliis malis, quibus ad captioncra illius occupa-
sandaiiis venustis.sime adornalum , cu:n quo ct bantur, ipsum uecatis aliquibus monacliis in oculis
srriptura in plumbea tabula exarala invcnta est, cjus abduxerunt, ct usque ad locum cxitio illius

quae pianc testabalur bcati Duustani archicpiscopi dcstinatum mullis aflliclum injuriis cl cruciatibus
CauUiariorum essc corpus, quod lumuliitum ibi ja- perduxerunt et iieremeruni. Quae cum qua
ita sint,

cebat. llabetis ,
quacso, aliqua littcrarum monu- fronte dici jiotcst pavimcutum ccclesiro sub oculis
menta, (juae haec ita sc habuisse probenl ? Vidchcet omni sjjatio scpteui peiluiu hinc indc ad scpulcrio
quae feraot cadavcr abbatis ilUus co quod diximus profuihlilatem lendcnli effossuni, alitcr euim nullo
modo rcdimitura. Adhuc qua'ro ; illi antiqui palrcs modo allingi valcrct, ct ita ab.siraclo corpore san-
et fralres vestri, qui ad tuendas (lcstitut.T ecclcsia? clissimi Pains Diinstaui pcr quindcnm, ut dicam,
Doslr.x' reli(|uias, ul dicilis, adducii suiit, altulcrunl dies palens rcman-issc, doncc luonacliis cuin furto
n* »ecum cadaver illud bcalo DuoslaDO supponcn- siibcuntibus ad monuslerium suum, cl ibi non dieo
805 EPIST. AD GLASTONIENSES. 806
pcremptuin ab eis, sed in cursu illorum slalim mor- A corpus beati Dunslani furati sunt, aestimo quod isti
tuum abbalem delraclis a bealo Dunstauo pontifica- fuerunt? Sed cnm isli Canluariee essent a primo se-
libus ornameniis illura adornasse, el ila cursim pulturae suae loco, ut praediximus, jam fuerat trans-
fortasse asello aliquo Cantuariam delatnm in sepul- lalum in locum, ubi eis accessus nuilus patebat.
cro ejus collocasse? Adhuc inlerrogo : Vastala fuit Non ab eis ergo
ablatum, nec ergo ab ullo ve-
fuit

terra inter Giastoniam et Cantuariam illis diebus, et strorura. Ossa ilaque, quibus onerastis imaginem
in soliludine acta ut liber cursus ac recursus nullo nostri Redemptoris, ne ipse vobisindignetur, nostro
obstanle deferenlibus tantum thesaurum quaqua- consiHo auferelis. Satis enira habet in se unde ho-
versum pateret, an non Verum uiique ubique quando
? noretur, nec opus est ut sanctitas ei aut ex ossibus
jsta, ut astruilis, gerebantur, Danorum patebal im- mortuorum aut aliunde cumuletur. Fratres mei, co-
manilas nusquam pax, nusquam securitas bella,
; ; gitet, quaeso. et recogilet prudentia veslra quod
sediliones, usquequaque fervebant. Super hsec, quem- honestum sit vobis cogitare, quod conveniat loqui,
admodum certissime scitur, in medio chori ante quod deceatagere. Centum anni et ullra tran^ierunt
gradus, quibus ad raajus altare ascendebatur, cor- a martyrio beati Elphcgi, et nullus hominum qui
pus beati Dunstani humatum fuit, et phimbeo in interfuerit, vitse praesenti superesl, vei certe qui se
loculo, et illo in magna profundilate terrae locato, g meminerit interfuisse, uec ad nostram notitiam
uli Anglis olim moris orat suorum cadavera tumu- hucusque perlatum est quemque illorum, qui illis

lare Qualiler igitur monachi Ecclesiae, qui ad minus, diebus verefuerunl, inde de quo agitis aliquiddixissc
juxla quod dominus Osbcrnus refert (34), qualuor vel scripsisse, quod cuivis sanum sapienti pro dicto
tanlae cladi suspererant, cum clericis, qui eis adniisli vel scripto suscipiendura videatur. Quapropter
Dei serviliurain ipsa Ecclesia administrabant, ipsum omissis puerilibus noeniis, ut decet viros sapientes
lerrae hiatura per tot dies sustinuerunt, donec allato atque perfectos, diligite beatum Dunstanum sicut
abbale innominabili in sepulcro sublati Dunstani Palrem vestrum atque patronum, et veritatem de
collocaretur? Mira patienlia, et vere niirabilior pro 60 loquimini, et tunc revera diligi ab eo raerebi-
adventu venturi abbatis Delsini vel Wlsini fortasse mini. Membrum et araicus est suramse verilatis, nec
vocati exspectatio I Propter quod, domini mei, ob- ab ipsa discoidantes potest admittere in sinum suce
secro, est ne ad tantam vanitatem se a
aliquis quid charilalis. Novit Deus et ipse Pater et advocalrs
risu contineat ? Et certe adhuo satis plura non mi- uoster dulcissiraus quia quse dico, pro vestro ho-
nus idonea ad designandam ipsius vanitatis ineptiam nore et ulilitale dico ; nec in aliud teudit haee inten-
dicere possemus, si pudori sacri coenobii vestri nou tio raea, nisi ut Deus, qui veritas est, et in bealura
parceremus. Cum enim tales, qui ita se infamant., Dunstanum, sequum est, magnificetur, laude-
sicut

fovet, nutrit, amplcclitur, pudor est ilii et oppro- tur el praedicetur tam a vobis quam a nobis, et (si
brium magnum. Nec enim Glastonienses ea tem- efficere possenij ab universis tidelibus totius condili
pestatc, qua fingunt, Canluariam venerunt nec ibi orbis. Scio quia modo epistolarnm in loquendo pau-
conversati sunt. Non igitur illis subripientibus cor- lisper excessi. Sed talis fuit materia ut, quamvis
pus beati Dunstani nobis ablatum et vobis ullatcnus me proposuerim paucis locuturum, tamen se exten-
funt allalum. Sed ab aliis aut alio tempore allatum deret in id quod extensum eloquium meum,
videlis

negatis. Fatemini ergo necesse est vates vestros Ne ergo mireraini. Non est enira hominis via ejus
falsa locutos, et de corpore beati Dunstani vos {Jer. X, 23). Vos ilaque, domini et fratres mei, qui-
quidquam habere omniraodis falsos esse. Quapropter bus Deus aperuit sensum intelligendi quae rationis
consulite famse vestrge, et ab ista vanitate os ve- sunt, compescite insipientium juvenum procacem
strum cohibete. Atlamen verilasvobis, si obliti estis, insolentiam, qui eo solum ut videantur scire loqui
inmemoriam revocetur. Absquedubio scitote Agel- aperiuul ora sua, in quaecunque volubilitas cordis
notham abbatem, imo et abbatem Glastoniensem, sui eos distenderit, autumantes se aliquid esse, cuno
cum uno vel duobus monachis olim per plurimum aliorum simplicitas suis verbis accommodal aures.
lemporis conversatum Cantuariae. Et abbatera dico, Novi quosdam olim tales, et rae fortasse fuisse, et
quia per beatae memoriae Lanfrancum Sanclae Can- ^) ea re non penitus diffido talium et mei similes ali-
luariensis Ecclesiae summum sacerdotem in generali quos hoc lempore esse. Sed jam senui et incanui,
lotius Angliae synodo a sua abbatia fuerat deposi- et multa, quae juveuis raaguipendebam, duco pro
tus (35), et Canluariae digna quidem tanto viro, in uihilo. Hoc erit Deo donante et juvenibus temporis
quadam tamen quasi caplione positus, et lunc nu- hujusmodi. Quia vero prolixilas epistolae finem po-
merus monachorum inibi Domino Chrislo et beato stulat, hoc ultimum dico, quoniam si omnes antiqui

Dunslano famulantiura sexagenariam quanlitaiem Patres vestri, qui in coenobio Glastoniensi jam ante
ascenderat. Si igitur unquam monachi Glastouienses centum annos fuerunt defuncti, aliquos tamen puto

(34) Osbernus in Elphegi Vita. Post

Refert id monachi minore numero admiscerenlur.
clericis
lugubrem raonachorumstragem, Clericiavitam
istara Factnm id videlur anno 1801, quo Thursti-
(35)
possesbionem, quam ante novem anno.'". ab Alfrico num Northmannum abbatiae Glastoniensi a Lan-
archiepi>copo expulsi amiserant, recuperarunt, et franco praeposilum fuisse refert Historia Glaslonien-
ad Lanfranci terapora teauerunt, ita tftmea ut sis in Monastico, tom. I, p. 17.
807 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI EPIST. AD MONACH. WIGORN, 808

superesse qui anle isla Norlhmannorum lcmpora A poris faclam non negabit. Nam si aliler facerel,

inibi nulrili iu monachica religione fuerunt, qure- procul dubio veritali conlrarius essct. Si igilur

rile ab eis, si qui sunt, ulrum recordenlurabbatem corpus bcali Dunslani se sciebanl habere Glastoniae,

loci vesUi singulis annis ad feslivitalem Patris cur illud venoraudum iu sua feslivitale requirebant

Dunstani cum quatuor aut pluribus monachis Can- Cantuariae? Ha^c ila sint ad imprudenlium confu-
tuariam solilum venire, cl ibi per sex aul piurcs tandum errorcm, ol ad prudentium confirmandum
in nos (quem mullum optamus habere) sanctum
dies inter fratres ob reverentiam tanti Palris la'ti-

liae et exsultalioni vacare, annon ? .Eslimo, si ali- aiuorem. Valeat igitur sanclitas vestra in Chrislo

quis talium hucusque remansil, ita rem tunc tcm- Jesu, ot oret pro nobis.

Explicit epistola Eadmeri monachi Ecclesi(s Christi Cantuarix.

EADMERI
EPISTOLA AD M0N.\C1I0S WIGORNIENSES

De electione episcopi

[Warthon, Anglia sacra, l. II, p. 238, ex bibliotheca Colloniana, Claudius A, 1] (36).

Dominis ot fratribus suis, domino videlicet cha- B igitur propler animas veslras, ne primi silis qui
rissimorum charissimo Priori N. et aliis omnibus cxstirpemini. Si consiiia, quibus hactcnus usi eslis,

Wigorna? Deo servienlibus frater E. ipsorum tolus pacem pepercrunt inlor vos, et terras veslras, ex
pacom Doi omuem sensum exsuperantem. quibus victum, veslilum et omnia uccessaria habcre
Palcr veslor, episcopus vssler, ut scitis, a ScTCcuIo dcbelis, in manibus veslris diligeutissime cullas
transiit ; et vos orphani relicti eslis. Sed utiuam retinuerunt, ct ornamenta EccleSise in quibus Doo

ille qui dixit discipulis suis : Non reli7i(juam vos servilis sacratissima cura ne quoquam distraheren-
orphanos (Joan. xiv, 18), vos orphanos non rc- tur conservavcrunt, o domini mci, illa tcnete, nec
linquat ! Et ulique non relinquct, si vos eum primi abillis gratia cnjusvis amici vclilis discodere. Quod
non reliqueritis. Non relinquetis autem, si pacem si horum aliqua contraria inter vos operala sunl,

inter vos habueritis. Ipse est enim pax nostra, qui propter omnipotontem Deum nullius amor vos in

fecit utraque unum [Ephes. ii, 1-t). Pacem igilur cis detineat, nullius blanda promissio ulla ratione
habete inler \oiet Deus pacis erit vobiscum(II Cor. seducat, ut in eis permancatis. Servite Deo, el omnia
XIII, 11). Quod
Deus fuerit vobiscum, pro cerlo
si nccessaria ministrabit vobis. Nemo dicat : Non
erit et pro vobis. El si Deus pro vobis, quis conlra serviam Deo, omnia quae animo meo sedeant,
nisi

vos? Charissimi mei, procor vos, prccorvos propler prius habuero. Qui enim hoc
dicit, prius mercc-
Q
Deum ct propter houettalom sanct<r conversalionis dem oxigit (juam servilium cui merees debetur
veslra', unum estote in Christo Jesii, fundati in cxhibere velit. Quod quam ineptum sit eliam inler
radice charilatis in ipso (Ephes. ni, l"j. Quod si ab homines, quivis ratione utcns salis advcrtit. Vos
invicom divisi fuerilis, limonduni est vohis el amicis autem videtc quid agat sanctilas veslra. Ego slullus
veslris, nc in desolalionem corruatis, juxta vorbum factus siyu nionendo mc melioros et ulique pcr

Domini qui dicil. Omnc rcgnum in scipsum divisum omuia sapicniiires. Sed revera chnrilas veslra me
desolabitur IMatth. xii, 2;^). Cogitale in quantam cocgil. Valete igilur et orate pro nie, et perdonate
invidiam quorumdain malignorum hominum ordo mihi hanc noxaiu. Omnipotens Dous dirigat vos ol

monachicus hoc tempore vonit, el quautum nitaulur actus veslros iu beneplacilo suo. Amcn.
cum sallem ab cpiscopalibus exslirpare. Cavcte

(8G) Pnccedit in eodcm codico cpistola prioris el sloris. Solus c Wirgonionsibus cpiscopis Thculfus
convcnlus Wigorii. ad \\'illliolmuni arcliio|»iscoiuiiu tomporo Wilhclmi archie|uscoi)i ohiit, nnno scilicel
Cantuarieuseni, pclcns ul liberam sibi novi prjcsiilis 1123, XII Kal. Noveinbr. llii successit Simon, anuo
eicctionom a rege impclerct. Sequilur responsio lli."i, cleclus non cx grogc luonachorum, (iiiod
Willielmi archiepiscopi consolatoria de morle pa- ciiixo suadet Eadmerus, scd e clero sseculari.
80'J NICOLAI EPIST. AD EADMERU-M. 810

NICOLAI EPISTOLA AD EADMERUM

De primatu sedis Eboracensis iii Scotia.

(Wartiion, Anglia sacra, t. II, p. 234 .j

Eleclo per Dei gratiam iii Sancli Andreae calhe- A Chrislianilatis, nec non et pontificum consecralio-
drani domino Edmero, suus Nicolaus ex adversis nem a Scotis saepenumero mutuaverit, Scoti vero
ad jucunditatem prospcris successibus tendere ccler- ab nunquam, prseter quod in Thurgodum (37)
ipsa
nara. actum est. Nam postquam Eboracenses a fide apo-
In adversis quae te pati commemoras, patientia statantes, primura pontiticem suum Paulinum a
maxime necessaria est, dcinde prudentia et indu- Cantia eis ordinatum cxpulerunt, Sanclus Aidanus
slria ad evincendara gentis barbariem, quam nullo Scotus et a Scotis destinatus et ordinatus, fidem
ingcuiocitius tuismoribus quam lurgitate dapsilita- Christi fideique sacramenla loli Norlhimbrige stre-
tis conciliare potes. Unde el beatus Pctrus apostolus nuus invexit. Deinde ejus successores Eboracensis
in instruclionem sancli Clemenlis, quem sibi suoces- Ecclesise praesules (38) usque ad quarlum omncs a
soreni statuit, inter ccelera taliler admonuil : Clia- Scotis ordinati, imbuti, et illi Ecclesiae destinali
ritatis rccipietidce et habenda' maximum erit fomen- sunt.
tum, si frequenter inter vos communem cibum men- Unus eliam ex eis propler suam indiscretionem
samque faciatis. Et post pauca : Propter quod inutilis illi Ecclesise judicatus, ab ipsis Scotis de-
communes facite cibos vestros cum iisqui secundiim positusest (39). His oranibus sanctus Beda attestatur
Deum fratres sunt. Per hcec enim proicipue charitas g in HistoriaAuglorura. Prsesulera vero seu doctorem
comparatur . Nec mirura, si barbaries indomita ali- aliquem Scolis deslinalum vel ordinalum ab Ebo-
cujus gcntis, his ofticiis emollita, ad moralitatem raca nulla docet Historia, nec etiam fabula, praeter
tlectitur civilcm, cum et ferocissimae rationisque supradiclum Thurgod. Cesset ergo Eboracensis
expertes ferae, alimoniis humanisque atlractibus de- Ecclesia primalum Scotia) sibi vindicandoappetere;
linitae, mansucscunl, in tantum ut hominum magis quem si haberet, cum praesul Sancti Andreae sum-
quam consodalium affectent belluarum societatem. mus pontifex Scotorura appelletur, summus vero
Quapropter, ut aniicus de amico sollicilus, suggero, non est nisi qui super alios est ;
qui autem super
suadeo, admoneo te, ut charissimum, quatenus alios episcopos est, quid nisi archiepiscopus est,
supra vires etiam tuas dapsililate et munerum lar- licet barbaries honorem ignoret ?
gentis palhi (40)
gitate aflectum omnium libi coraparare studeas,quia Si, inquam, super hunc, qui summus vocatur pon-

talibus ofiiciis quara niaxime eftera corda genlisque tifex suae gentis, praelationem haberet prsesul Ebo-

indoinitaebarbariem ad lui amorem et sanara doctri- raca!, jam non tantuin metropolitanus, imo primas

nam ecclesiasticaraque disciplinam suscipiendam esset allerius etiam regni. Quod nusquam legitur.
emollire praivales. De his jara satis. De Eboracensis Ecclesiae suftVaganeis qui ad vos ?
De Eboracensis autem Ecclesiae primalu super Alias sibi non de vobis. Quod si tot inve-
quaeret,
Scotos, unde interrogasti, nulla est auctoritas, nulla ^ nire, quot se aeslimat Labere debuisse, non valet,
ratio vel exemplum patet quod hoc astrual. Quip- sibi impulel non aliena invadere atlemptet. Suae
;

pe cum Eboracensis Ecclesia fidem et doctrinam quidem negligenliae ascribitur, imo et cupiditati,

(37; Turgodus prior Dunelmensis anno circiler gnando obitus tempore nonnihil erravit. Anno enim
1107 electusepiscopus Santandreanus. Mota
est lUo, prid. Kal. Aprii. cum feria quarta compo-
autera ab archicpiscopo Eboracensi controversia de nitur.
subjeclione Ecclesioe Santandreana?, dilata est ali- (38) Aidano successemnt Finanus, Colraannus el
quandiu consecratio. Consecratus demum est post Tuda, Scoli onmes, etaScolis ordinati qui, quam- ;

medium annum 1109 (ipsis Augusli Kalendis juxta vis Lindisfarnae sedem episcopalem collocaverint,
Mailrosensem) a Thoma Eboracensi jussu Henrici totam tamen Norlhanirabriara, provinciam sciiicet
regisAnglioe sine ulla subjectionis exactione, salvo Eboracensem, rexerunt. His enim Lindisfarnae se-
tamen Ecclesiae utriusque jure. Scotiam reversus, dentibus, vacavit sedes Eboracensis annis circiler
Ecclcsiam scxennio fere rexil. Orta demum inler triginta.
ipsum ct Scotos mulliplici lite, Romam adeundi (39) Vull Wilfridura Seniorem, qui sede sua sae-
licentiam a rege petut. Repulsara passus, in gra- pius est deturbatus a regibus Norltianimbriae. Ex-
vem animi moerorem incidit, et Dunelmum recedendi pulso primitus Wilfrido anno 678, subrogalus est iu
licenliam postulavit et obliuuit. Repatrians igitur, y. sede Lindisfarnensi Eata, natione Scolus et abbas
obiit in coenobio ^Veremuthensi anno 111.5, prid. Mailrosensis. Hinc factum puto, quod Nicolaus Wil-
Kal. April., feria tertia, poslquam sedisset annos 8, fridum a Scotis depositum fuisse asserat.
menses 2, dies 10. Isla Simeon Dunelmensis uberius (40) Antistites Santandreani pallii usura ante an-
refert lib. De gest. reg. Ang. p. 207, qui in desi- nura 1472 non obtinuerunt.

Patrol. CLIX. 26
 ;

811 EADMEUUS CANTUAR. ilONAG. — NICOLAI EIMST. AD EADMERUM. &\i

quotl suftraganeoruin rato numero carel, quippc A Ecce, quanlum epislolari brevilalc potui, de his
cvtm regnum satis aniphim et sufficiens tot episcopis certura te ffeci. Plura ore ad os intimarem valde
sit. Sed praesules ipsii;3 Eccl.e*ise, cupitUtate pos- aeoessaria. I>e lue aulem neg-otio audi consilium
sessionum illecti, magis iH flestni&mKs quam insti- meum. Dissolve litigium (47) de te Cantiae et Ebo-
tuendis suflraganeis laboraverunt. Unde ipsa sola racnc, principumque Angliac Scotiaeque ; et favore
Ecclesia sex episcoporuni paroebi»$ oWQ«n& sibi regis Scotonun aposlolicuin sacrandus expete.
vindicat ;
qui omnes certis Ecclcsiis et cathedris Negolium Ecclesiae tuae gentisque slrenuus exsc-
discrcti eranl. Prima sedcs Eborae» i se«uBda, quere, nec^ le praesulantc, Iibertatem dignitatemque
ullra amnem Usae in Ecclesia Christi propc civita- suam amittat.Quod si hoc tibi placet, cave ne per
tcm (41) ; terlia, apud Ripum (42) ;
quarta, apud regcm Angliae transitum facias, et ne Eboracensis
Beverlie (43) ;
quinta, Uaugustaldeusis Eccles.ia, (44) Eccietiia hoc peiTipiat, ne impe<-lialuir conatus tuus.

sciia, Casa Caudida (4o.). Uas onnies Eei'lcsia.s et Ego vvix) jxiratus sum, quod eliam volo ut ij^i
earum parocbias ipsA devoraus, el ia suum corpus Scotoi-uoa regi dicas, quia, si necesse fuerit, in
Irajiciens, sola ob^iiaet. Yix duos sibi suffragaueos concilio Romano diratiocinare libertatein dignila-
reliqiiit, videhcet Luidisfarneu&em iju.3e naodo EHiU' temque regui et Ecclesiae Sco^oruto ab Eboraca.
holtn diciiur, et CurabFeusem quaia Joaniie!» modo g Piaeteifa rogo et vakle obs.ecro ul margaritas can-
tenel. Piclornm (4ft) vefo episcopi scdes,. cujus didas, quauiuiu poleris, mihi aeqoiras. Uniones
meulion»m sauckus Beda
taeil» ubi fuertt peaitui etiam quascaoqUie grossissimas acqoirero ftote$,

igaow. Ipse laweo oelavus suffraganeus. esse de- saUem qiwiuor mihi acquiri per te magnopere po-
boret. Pliiires vei-o nunquam habuii, sicut nco LuU' stulo. Si ahker non vales, salleno a rego, qui in h»c
dQoieftsis uiiu.ni,. negligentia videUcet episcoporum et re oninium lionuiiuni dilissimus e«l, j>ro munere
instabiiilate genlis circa fidem sfepius apostatanlis.. expete. Valle.

(41) D««&t ift codiee njs. eivikatis nomen. QuceMm epfseopatHHt s-uim <i(t
scftpoiHira vooatus, respondit
ista fueril,.Uaiui facUe augurari pos^una. Ecclesias eleguutiam Ebcracensis arclHcpiscopi, qui ev,m in
quidem Wigorn. et Lincoln. sibi sub|ici debere episcopwuconxecrauerat^secundamauiiiimm utri-
arcbiep. Ebornc. tempore coutcndebanl. Utra-
illo usquc consuctudinem pertinere, referente Joanne
que tamea proprium habuit epise. et obcdienliam Bromton in Chronico p. tlll. Vacavit forfe sedes
sedi Cant. pi-aetititili tempore epist. Isiins scripiae. per plures annos Eudineri tempore. U^nie faclum ut
(42.) EcclesJa lUpensis unicum cpiscopum habuit„ parockiam Caodida? Casae al> Kbopaceasi devorataia
Eathedum scilicet miem de episcopatu suo Liadi- Nicoiaus scribat. Parvo poiU letupore» posl annum
siensi ab Elhelredo Merciorum rege deputsum Theo- sciUcot 1125. Thurstiniis archiepiscopus Eboracensis
dorus. ai"©biepiscoj>»sCantuariensis Ecclesiae Ripensi p Gilaldanum episcopum CancHdai Casae consecravit,
pcgefecit* ^ toste Thoma Slubbs, p. 1720.
(43)Sedena episcopalem Bcvcrlaci positam aus.- (4&) Piclos scptoutFionales. el ausliralea Beda
quam Joannes taraen Eboracensis archiepisco-
legi. nieraorat, iUos ad fideiu coavovsos a ColumUi
pws, poslquam Wilfridum Juniorcm sui loro substi- presbytero, anno 5Go istos multo ante tompore a
;

lutuBa consecraverdt, ab Bboraeo recedens, reli- Niiiiano eiiiscopo, Hist. hb. iii, cap. 4. Soptenlrio-
quaea xttse tempus Berlaci exegil;. ilinc n$tom nalium episcoiuim a Beda memoratum nonmetnini:
Nicoilaaeriorcni puio. ne<iue illi quid cuo» Ehoraceasibus ai'ehi«pisk"t>^»ii
(44) Antiquos dia'cesis Hagulstadensis Umitcs coramuiie luibueruot. AuslraUum auteai cijiiseotMJS
home
5oft nescimus. Certe partem lUoeceseos atquo non alius erat quam ille Candidae Casae Wittwrnensis
ipt>am sedero Pf>i5eof>aIcm rficrcesis Dunohnonsis dictus de quo in Annotationc sui^eriori.
(levo»^v»l. AiliCPa pars.iB ElKiriici diliooem transisse ('i7) Eadracrus »(t episcopatiim SantaBdroimnm
videtur. Episcopalus Ha.guUladieasis defecit io Til- paslulaliv>, eonsecralionis muuus nuaquana obtuiuil.
lerdo episcopo circa auuuiu 821» auclore Ricardo ipse cnim uimia Ecclesiae Cauiuaiicnsis, cujuseiraV
Hagulslad Hb. i, in fTne. monachus, veneratione ductus, Ecclcsiam Sanlaa-
('4.5) Setlem ef>iscoi«afem AiislTalium Pictorum Ni- dreanam Cantuarionsi subjicore el a Radulpho ar-
ni;mus episcapiua ad Caudiclana Casam pj-imns fiin- chiepiscopo Gonseeralionem snscif^ere vohiit. Conha
davit, tesle Beda lib. in, rap. 4. Ncc sedcm mutavil Turstiniis archiepiscopus Eboraconsis Ecclesiam
episcopalus, poslquam, Pictis ejectis, regionem in- Scoliae ad jus suum speclaie coutendit. AJexaadcr
ses^issent Arvgli quibus primus episcopus institntas
;
yv rox neulri Anglorum archiopiscopo Ecctestam rogoi
est tl«i.'tehi>t*s cin-rt ann»m T.iO, aiictnro eodem ^ sui subdi voluit, et Kadmero ul Ronvun prolocius
lib. V, cap. 2i. Proviiicia eniiii (iallovidionsis, quac consocralioncm a papa obtinerot, suasil. Nicolaus
hodie pars Sco^ire habetur, ohm regibus Northum- igitur regi morcin "crenduiu, et Ecclosiae ScoUcai
bria», a<le0*pi(^arGhiopiscopb Kl^oracensibiis .subj.ccta liberlatem assercndam njonet Scro nimis consilium
eral. ijvin el opiscopi Hailovidiensos, longe post araici priidontissimum Ealmerus adiuisit, quaiu-
eseUMum »b iRcolLs Anglorum jugum, Ecclesiac obrcm ct dignitate oxcidil. Cautius rem gossit
Kbovaeensis Aniio onim H7(},
erttnl sitWra^^^anoi. siiccessor ipsin;. Roberlus, (lui ab ipso archiopiscopo
Cbriatiami». Camiida; Casae cjMscopus, a Viviano Eboracoiisi sinc ulta profcssioois subjccUoue coii-
pontificis Ilomani legalo ad conciliuoa ScoU:c cpi- secratiouis munus obliauit.
 ANNO DOMINl JICVIII.

GUrVDULFUS
ROFFENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA HiSTORlCA IN GUNDULFUM

(FABftic, Bibl. med. et in(. Lat. II, 174.)

Gundulfas, episcopus RotYensis ab anno 1077, cajos Codex Diblionim, sHperiore snoo 173i im secJiOrie
publica bibliolhe«£ clari&simi vivi Herraanoi viin de Wall, Amstelodanii vcniit. Cjodex membranaceua
magnge molis, pcr duas columnas exaralus salis nitide, et hanc ia fronlc voluminis el parlis ulriusque
nofam pra?seferens Prima pars Dihlia', pcrbonce memorue Gundalfumhoffensem episcopum. Liber de
:

clauHyo Hofffmx. Quem qui inde aUennvit, alienatum celamt, vel hzinc tituhm (n fraudem ielevit,
excommunicatus est, ferentibus senientiam episcopo, priore, et singulis presbi/teris capituli Boffensis.

VITA GUNDULFI
EPISCOPr ROFFKNSig,

AUCTORE MONACHO UOFFEXSI COiETANEO.

(Warthox, Angliasacra, II, 27?.)

INCIPIT PRGLOGUS.
(1) Vitas praecedeutium Patrum posleria ad exena- ^ Gundulfi Hovaacestrensia episcopi, Spiritoin ipsnm
plum vivcndi transmitlere eorum est, qui prxclaro imploro summunT, qui ei contulit, u4 posset facere
praediU ingenio tantum dicere possunt, quantum illi magna ;
qualenus et mihiconferre di:g:netor, ot Ae
faccre potucrunl, Sluduerunt illi ma§ni esse magna tanlo Palre referre valeam quae fcceril miagna. Om-
faciendo ; student ct isti magni csse magna de raa- nia tamen qoae de illo scribere proposui, aut ips«
guis scribeDdd. Unus tamen spiritus est sumraws ; cumeo eonvearsando vidi, aut ahf iis qui videTe tel
qui ct illis niagna facere posse, et islis aspirat magna ab ipso audiere ct ipse auditupevcepi.
diccreposse. Scripturus igilur Vitam veacraodi Palris

F.xplici( prologus.

0) Gundulfi Vilam dedit cotiex Cottonianus A>ro a monacho quo^lam Roftensi pkirima ip^ius loca fn'
A, 8. longe elegantissinius, Gundulfi ajtale paruni dicant seque cur» Gunduliofamiliaritei' conversa-
;

infei'ior el pic-tm'is miniatis ornatus. Scriptara fuissc tum esse auctor in prologo testatur.
M*M«iMMM..M'

L\CIPIT VITA.

Ftut ia diebus regis Anglorura Willelmi primi vir veraci decrevimus dicamus primo quid
prosequiy
vitae venerand^ Guudulfus nomiJie, Northmannus clericus, deinde quid raonachus, demuraquidepisco^
genere, a puero clericus, deiude monachus^ demum pus egerit» »1 de ejus vila imitalione dig;n« wd^
episcopus, vitam clericalem monachili conversatione quisque s-ibi deecrpat qaod virumDei seque»d(> sibi.
traa&iBuians, vitam mouacliiLem episcopali diguitate ad iniitiuxdura a^suraal.
decorans. Cuius (iuia tolam ex ordiu« vitara stylo
813 GUNDULII ROFFE-NSIS EPISCOPI 8iG

PARS I.
A suis amplius incedere possel. Unde eo inscienter
reliclo, longius progrediuntur commeantes, et, quo-
Palre igitur Halhcguino, matre vero AJelesia dam raonte ob niraiam arduilatemdifficulterascenso,
gonitus, diCEcesin Rolhomagcnseni in territorio pauhilum quievenmt. Ubi quidara nobiiis, cum
qui
Vilcasino suo illustravit exortu, litteris, in eadem, eis comitabalur, Gundulfi reminiscens, quod eum
cum jam pueriH tloreret aetate, traditus, et eis, ut solum reliquissent, graviter ingemuit, et velocicursu
illa pati poleral a?tas, pro ingenii imbu-
capacitate rediens, illum omni solalio destitutum et languore
tus. Cum autem jam grandior factus apud Rolhoma- turbatum et quasi proxima vicinitate mortis aftli-
gum arli studerel grammalicae, coupit jam Spiritu ctum invenit, et nullam eundi vel standi virlutera
afilatus divino multo magis arti utiliori studere, habentem in bumeris suis imponens, memor mise-
studiosa videliccl inlenlione perquirere qualiter Deo ricordiae et totius honestatis, asperitate montis ite-

potissimum possel placere, discens ab eo leclione rala cum gravi labore ad consodales reportavit.
interna quemadmodum mitis esse valerel et humilis Deinde, illum supernaclementiarcspicienle, in brevi
corde (Matlh. xi, 29). Cumque adhuc esse inter convaluil, el omni post lempore illum venerabilem
clericos clericus, et in eadem urbe in ecclesiaBeatae virum, qui ei opem adjutorii impendei-at, digna re-
Dei gooitricis Marise clericalibus ofticiis deditus, g compcnsatione chariorem in vila sua habuit.
caeteris in cxomplum factus, formam vivendi se llera aliud inler caelera terroe raarisque pericula
prsebuit, multisque religionis tramitcm appetentibus unum omnibus gravius eis iraminuit
cajteris quod ;

sua religione profuit. Guillelmusigitur tunc quidem eis tamera immutandae occasionem per Dei, ul
vitae

archidiaconus, fulurus autem urbis ipsius Rolhoma- credilur, providentiam dedit. Cum enim per longa
gensis archiepiscopus, videns clericum juvenem, maris spatia incerto, ut sit, forrentur navigio, gra-
juvenilem aetalem morura senectute venustantem, vissima in eos terapeslas irruit, turbine ventorura et
eum el Maurilio archiepiscopo et sibi valde familia- fluctuum navim omni ex parte, compage jam fere
rem effecit, et, ut ejus frequenter frueretur collo- soluta, concussit, morlis melumvelut jam imminen-
quio, mensa comrauni hospitioque recopit. Dulcia tis nimio terrore omnibus incussit. Quid plura ?
naraque inter eos saepe miscentur colloquia, sermo Mortejam, ut creditur, instante, ad vota confugitur,
de mundi conlemptu proponitur, de aeterna beatitu- et, uteis Doraini pietas tranquillitatem acris reddere
dine ct beata aeternitate disseritur, vitae praesentis dignarelur, inlegrara inccrpla) religionis perseve-
labor pro telernac quietis recompensalione lolerandus rantiara promillenles, docente tiraore et amore Dei,
appetitur. Gundulfus et archidiaconus ex voto monachalura
Placet ergo tandem utrisque ut carnis exercendae cunctis raundi deliciis praeferunt, el fiunl ex devota
gratia Hierosolymam adeant, loca sancta gratia ^ proraissione monachi, qui habitu mauent adhuc,
oralionum invisant, ut, agnilis locis incarnationis, sed non sponte clerici. F"acto igitur voto cadit maris
passionis et ascensionis Dominicaa , dulciori hsec tempestas, redit serenilas, venitur ad terram, red-
omuia memoria postmodum teneant. Faclum est itur in patriam.
ergo quod dispositura fuerat : aggrediunturlaborem PARS H.
ilinere iongo. F^atigatur uterque libens, terra mari- Differonte autera archidiacono reddere votum,
que, discrimine multo. Perveniunt tanderaad Hieru- quod lamen Cadomi postmodum solvit, Gundulfus
salem terrestrem supernae patriae amatores ;
pro Becci religionisveste induitur, raonachilis vitae ru-
nihilo reputant quidquid j^assi sunt in via, cum dimentis sub Herluino abbate et Lanfranco priore
fiunt desiderii sui compotes. Quis autem narrare imbuilur, et inter perfectos jam abipso initio mona-
digne potest, quibus sancti amoris incendiis ipsi chos computatur. Erat enim vir obedieutiae multae,
adoraverunl in locis ubi stelerunt pedes Domini abstincntiae raagnae, orationis assiduae, compunctio-
(Pial. cxxxi, 7), quibus desideriis ipsi inluili sunl nis praecipuae, ut, si ejus attenderes oculos lacryrais
in terris ubi conversata esl corporaliler salus hu- difflucntes, duos esse diceres fontes rivulis aftluen-
raani generis (Baruch in, 38), quara dulcia oscula tes. Qua nimirum compunctionis virtute, qua se
impresseruDt in loco ubi crucifixus est Dominus, D mactabat in oratione, in missarum celebralione, ita
ubi morluus et sepultus, ubi demum ascendit in in monachatu, ita postmodura in episcopatu, ita
coelum ? minoribus, ita raajoribus factus est admirabilis ul
Imploto itaque sanctsc volunlatis proposito, in quasi prophcta liaberetur in terris, ab omnibus ho-
redeundo geminatur faligatio. Occurrunt enim illis noraretur, ab omnibus Dei servus diceretur. Factus
sicut in eundo difficiles viarum transitus, et, ut cst autcm et ecclesiae Boatae Mariae Becci custos el

tunc temporis eral, liorrondas formidabanl Sarrace- sacrista ;

unde et ojusdem semjier inlomerata} Vir-
norum insidias. Inlolerabilcs ctiain cor|)oris palic- ginis famiiiarior factus cst et svmmista. Eo enim
bantur infirraitates, elnunquamsecuritalcm liabendo factus est in oralionedevolior quo ei coramissus csl
nulium locum vel tempus sine timore multo trans- locus oralioni commodior.
ibant. Contigit autem ut, ilhs laborantibus in via, Flodem nihilominus anno .\nselmus, quom pro sua
GuiKJullus lanta alliceretur corporis el la.ssitudinis sanrtitale .speclabili et doctrina mirabili posteaCan- I
moleslia, ut ueque pedibus >tare ntttjue cum kociis tuarieusid poutilicalus infula bubhinuluiu vidimus,
 817 TITA. 818

Beccum el ipse ad conversionem veniens , tanta A rei farailiaris suae procuratorem constituit. Fama
Gundulfo est amicitia vinctus ut se alterum Gundul- ilaque viri Dei magis ac magis succrescere coepit

fum, Gunduifum vero alterum Anselmum diceret et tam de illius sanctissima religione quara de pruden-
vocari gauderet. Erat enim illis in Deo cor unum et tissima saecularium rerum administratione. Tanta
anima una (Act. iv, 32), frequens in spiritualibus enim discretione dici spalia dividebat ut aliis horis
collocutio, multa inter colloquendum lacr\marum ad pedes Domini sederet cum Maria, aliis Dominicam
effiisio, rautua ut semper ad altiora conscenderent coenam praepararet cum Martha {Luc. x, 39, 40).
exhortatio, sancta ut se invirem ad opus Dei praeve- Hanc autem virtutem discretionis bitidae tam ante
nirent aemulatio. Anselmus tamen, quia in Scriptu- episcopatum quam in episcopatu semper noscilur
ris eruditior erat, frequentior loquebatur. Gundul- habuissc, nunc siquidem divinae contemplationi,
fus vero, quia in lacrymis profusior erat, raagia nunc pauperum totus deditus procurationi. Denique
flclibus rigabatur. Loquebatur ille, plorabat iste. cum, tempore quodam, valida fames Angliam totam
Ille plantabat, isle rigabat. Divina ille proferebat vehementer oppressisset, ille, pecuniis raultis aLan-
eloquia, profunda iste trahebat suspiria. Christi vi- franco acceptis, Lundoniam adiit, pauperum multi-
ces ille, iste gerebat Mariae. Dixit tamen aliquando tudinem innuraeram coUegit, et toto famis tempoi»
Anselmus Gundulfo : Tune, ait, cote mea cultrum g pie et misericorditer pavit. Fertur autem quia corura
tuum semper acuere quceris ; cote vero tuame meum miseriis adeo compatiebatur, ut corum infirmiora
cultrumnunquam acuere permittis? Dicettu,qua;- lavaret lotisque postea manibus statim raissam
,

so, unde proficere possim et ego. Sum etenim, more decantatum iret, ut eorum recordatione recenli se-
multa ob multitudinem peccato-
cotis, in hebetatione metipsum acrius inter missam cruciaret. Cum autem
rum meorum scmper obtunsus. Tu vero ad amorem tanta cura esset illi in pauperum seduia admini-
ccelestispatrice animumetintentionemtuam arden- stralione aut impedimentum in procurandarum
,

ter dirigens, in contemplatione Domini jugiter ma- rerum exsecutione, sive locus deesset ubi ab homi-
nesacutus. Dixit et ille bona quse potuit. Succendun- num conspectiljus segregatus oralionibus et lacrymis
tur ambo, et sic se reficiunt dulcedine superni desi- in praesentia Dei more solito seipsum mactare pos-
derii. Talis liorum confabulatio, talis clauslralis con- set , accepta noclu candela ,
quusi ad videndum
versatio. Procul erat a cordibus eorum vol lingua equos suos utrum bene procurati essent procedebat;
priorum aut fratrum suonim detractio. Non eos vexa- et super praesepe eorum residens, aut in aliquo an-
bat, ut plerosque multoties solet, cibi vel polus aut gulo sese occultans, quod in diuroa luce ante intuen-
vestium murmuratio. El quia perfecte in vita sua lium oculos non poterat aut nolebat, tanto ardentius
mundi contemptum habentes, Deum sludiose, per quanto secretius in coelo reponebat sudores sui la-
abstinentiam, etiam licita respuendo, et per sancta- boris, orationum singultibus et dulcissimae corapun-
rum virlutum exercitia quaesierunt, ideo, sicut cre- ctionis imbribus irrigatos.
dendum est sine ambiguitate, illum veraciter appre- Hoc in tempore peccatis exigentibus contigit ia
hendere meruerunt. ecclesia Christi Cantuariae quemdam e fratribus
Priori quoque Beccensi Lanfranco omnium eo mente excidere et perverso spiritu plenus, a sen-
;

temporenorainatissinio adeo charus, adeo familiaris sibus humanis in verbis et factis alienus factus est.
Gundulfus factus e.st ul cum Lanfrancum Northmc.n- Cumque, vinculis aslrictus, dentibus strideret et in
norum nobilis, dux Guillelmus, coenobio Cadomensi mullis se inordinate haberet, dicebatur illi a fratri-
abbatem primum prjeficeret, hunc pro sua sanctitate bus: Tace,miser,et abinsaniatuaquiesce. Ktsinon
et prudentia secum assumeret, secum duceret, se- vis propternos, dominus Gundulfus jam veniet, et
cum in ejusdem ca>nobii gubernalione coadjutoiem immoderatos tui covporis motus et lingucecompes-
haberet. Cumque et ibi subliraitas virtutum ejus cet. Ast iile : Eslne, inquit,i//e Gundulfus qui die et
quotidie augmentum caperet, fecit ctiam malrem nocte lacrymis suis et orationum suarum stimulis me
suam carnalem illuc venire, el eam sanclo desiderio exacerbat?quiin missarum frequenti celebratione et
accensam in monasterio virginum, quod in eadem jejuniis et multa carnis sucE contritione corpus suum
villa Mathildis ejusdem principis uxor et Anglorum D ^j.ucia7is, operibus nieis et voluntati indesinenter
futura regina construxerat, sub sanclimoniali pro- contrarius existet ? llle me persequitur ; ego utique
posito constituit. IUa ilaque, in observatione sanctae persequar illum : el unde modo gloriatur, etproxime
regultf» et mandalorum Dei ardcnter perscverans, damnum sibigrave conxurge l Quibussibirelatis, non .

optio fine eodem in loco vitam conclusit. Et sic enim is interfuit, vir venerandus armis juslitiae vitam
idem paler matrem suam ,
quae eum pepererat suam muniens, contra castra spiritualis nequitiae
raundo ,
per religionis habitum et sauolimoniam robuslissime restitit, et licet ei quadam die, inter
commendavit Deo. missarum sacra solemnia, corruenle calice, turbatio

Denique cum comes idem, Anglia sibi armis sub- gravis acciderit, nunquam a laudibus Dei vel gra-
jugata jam, in ea regnaret, et Lanfrancum Cantua- tiarum aclione cessavit. Sed quia hoc ex promissione
riensi ponlificalu et lolius Angliae primatu sublima- maligni el sua negligentia credidit evenisse, quasi
ret, hunc ille in Angliam secum adduxit, et, quia antea nihil in servilio Dei egisset , et rudimenla
in rebus etiam exterioribus induslrius valde eral. ccelestis vitae quasi tunc primum inchoasset, sese
8l'.l (iUNDLI.I J KUFKENSIS ElMSCOPl .S20

plus solilo in lacryinis el aliis sauclis laboribus A deslituta, defuncto Ernoslo eiiiscopo (5), qui nioua-
gravissime atUcieas, inde crevil ad cumuium sancla' ciius Sewardo el ipsi mouaclio episcopalum qui-
in

celsitiidinis ; unde fraiulis invoiilor eum prsecipitarc doni successcrat, sed ia eo anno lanlum dimulio
voluit in baralhruiu couCuMOiiis. Nani idera inlirraus vi.teral. Volons autem ponlifex, ul ex niore anti-
pet' It. Dnnstauum sanalus poslea fuil, et GunduKus quoruni iu Ecclesia Rotlensi nionachus succcderat
in sancto proposilo intatignbiliter persevera\ it. jnonacho, cogilare cu'pit quem potissinium niona-
In illis diebus vir chirus iu doctrina et religione cliorum eligore posset, qui hoc onus sibi injuoctum
Becci manens Anselmus, audions vilani et nobilila- portare valeret. Cogitanli taiuen Gandulii ciiius oc-
leni actuum Gundulii, aaliquaraamiciliara renovando currit sanctitas, quae jara certis expeiimentis salis

misit illi epistolas; quas (juicunque audierit, ex ei fuorat approbata. Ilunc ergo, habito cum sapien-
teslimonio et aucloritate tauti viri lucidissime di- libus couailio, ad ponlificalum olegit , et ut ejus

gnoscere poteril quis inter eos sancti anioris affe- eleclioni rex assensura praebcrel, ipsum tran.sinari-
ctus, vel qualis vita Gundulfi exfliterit. Et ut ad nas ad parles ad regem direxit. Gaudio autem rex
notitiam audientium odor sanctae sociclalis corum rcplelus non modico, quia occasionera Dei hominem
^atanter frajjrando rcsplendeat, placnil quasdam cx exallaodi invonerat, de cujus sanclitale jara ad cura
illis in boc opusculo iulcrponero in vcrbis istis : ]3 salis clara fama perveneral, i)ontiiicis petitionibus
« (i) Domino reverendo, fratri diarissimo, domno juslis libens asseusum praebuit, el houore poutiticali
Gundulfo frater Anselmus, salutera. Cura libi pro- virum Dei dignissiinuni judicavil.
pono scribere » elc. , Accepta igitur, Lanfrancus , auctorilate regia,
Itcm misil ei aliam epistolam, quae de prompluario prjcsuies convocat, primores Roffensium mandat,
sacrae dilectionis cllluens, mentem Gundulii conlra regis ot suain volunlatem omnibus pandit, omnibus
fallaciam inanis gloriae, quae intcrdura sub pallio assensum prsehentibns et gaudenlibus, fidelem do-
sanctarum virtulum fraudulenter se^ingerit, specta- mui Dei dis])ensatorem consecrando constituit. Non
bili monilionc munivit in hiec verba : < (3) Gundulfo fuit obnilondi polestas , cum eum urgeret r»;gis

Anselmus. Ideo tam amicus tam amico salutalioucm magni et prsesulis tanti auctoritas. Vox se indignum
meam tam breviter pracnotare volui, quia sic dile- clamantis opprimitur, cum quo se claraat indignio-
ctus sic dileclo afTectum meura opulentius intimare rem, eo dignior acclamalur. Ordinalur itaque vir
non polui. Quisquis onim, » elc. vorc dignissimus episcopatu Gundulfus in ecclesia
Ifcm. quia illum in orationibus a.^sidiium esse Dorobeinensi, duodecimo Kalendas Aprilis, anno ab
sciobal, misit illi idem coplc.«te organum, scilirct IncKinalione Domini inillosimospptuagesimo scplimo.
Pa ler Aiiselmus, quas ipse divino alflstus Sinrili! p 'uidecimo vero advtulus Nortlimannorum in Angliam
coniposucral, tros de B. Maria orationes sou poliiis snb coinite Guilielmo, rege poslinodum Anglorum
mcdilationos, et qualiter in illis medilando stiido.e p'ibiIis>ii!io Con.seoralus aulem ex moip, propriam
dcbeiet, iusiuuat, diceiib : « (4) Domno Guniidijo, londit invi.sero seji^iiu; tiipudiantibns lurbis RiilT<>n-
frater Anselmus, quod GunduUo Ansolmns. IVon esl sem ingrodiiur ucbem, pontiticali .«iedi inthronizatas
opus, » etc. induciUir, praesul oinni veueratione ex oo habutur.
Islis auditis intolligat lector quantura dilectionis Ueddunlur et oi denique possessiones quaedara
vinculum istos Patres in unum conjunxerif, et qua- Roffcnsis Ecclesiae, quas, praesulantibus antecessori-
lis fuerit in preeseati vita eorum in tencnis iicgo- bus suis, Lanrnincus in sua tonucrat ditiono. Ea vero
tiatio. conditione rodduntur ut in ecclesia Uoflensi, sicut
PARS III. jani pra;.sul ulerque deliboraveiat, monachi ponan-
Qualiler vero Gundulfus pontiticali cathcdra su- tur. quondam monachos fuisse
Audicrant enira ibi ;

blimatus fueril, (juoque modo pontificando vixeril, unde ad antiqua statuta rcdeuntes monachorum ,

quo\e fine deficiendo Ecclesiam sibi (ommissam jnibi ordinem slaluere sanxorunt. Tempore crgo
tjislom i'eliquerit, jam hinc, ut po.ssumus, enodaro biovi olajiso, ecclosia nova, vetcri dostrucla, iiici-

conemur. Lafranco igitur ecclesiaslicai dignitatis ambitus convenienler disponuntur,

pitur, otlicinarum
sumraum apicein in Aiiglia tencnle el sapicnter ad- opus omne inlra paucos annos, Lanfianco pccunias
miiiislrantc, Rovoceslrensis Ecclesia £uo < al pastore pnbministrante multas, iiorlicitur. Igitur perfoctis

Ci) Exstat inter Anselmi epislohis, lib. i, c|). 4. (coL '.)7!i) anno I07li anmim ab
liabilum dicit ; ille

(3) Lxstal ibidein, lib. i, oj). 7. Aniiuiilialionu B. CircuinciMono

Viryinis , islc a
(4) E.vslal ibidcin. lib. i, o]). 20. Dumini cxor>us. Anno bcquonli tiiiiidiiiriiin Lrnoslo
Chronolngia Saxonica rcfert Rrnnslnm Lun-
(.•>) siibslitutum cs.so rofort Chronologia Saxonica. Coni-
donin> a Lanfranco consecratiim essc soxlo arclii- jioniliir is (luiiloni cum anno 1077 Chiisli, et uo-
episcopiitus sui anno, s;ilicet int(*r exitinn Au^usti do' imo advcnlus Norlhinannoruin (iucra historicusj ;

anno 107."), ct exiliim cjnsdcin aiiiio 1071!. Euiiidcm iio>tcr consocj'alioiii Gundulli jio^uit. Dics autem ab
iiniio cinilor dimidio Lcclesi.i' lUjircnsi iincfuisse eodcin assignatiis iii reriam torliam illo anno incidit,
anonynins iif)>tor tidcni facil. Ohiit aiilcm Krnosliis adeo nl docimo (jnarlo Kal. Aprilis jioliiis Giindul-
MibuH Julii ex tido OI)iliiai'ii Canluariciisis ms. Con- liis con^ccralus censori po.ssit. Doinimca eniin loitia
ttccratus igiliir vidotur sub initium niini 107(), iii Qiiadnigcsimic consecralum essc cx infia diccndis
roncilio Loiiilini in occlcsia S. Paiili cclcbnilo ; (|iioil conslal.
Malm.>buriensis (f. 117; anno 107j ; Rromlunus
821 vm. 822

ornnibus, quickm ex quinque tantuin clericis, qui A novitate ad munditiam vitae mutata, non est cutfi

ibi iuventi sunt, ad religionis habitum contkientes, munere a sancto repulsa, sed, gaudib sospitatis
associalis multis aliis, ad sexagenarium et amplius manente, ad doraum suam alacriter remeavit, ^ra-
numerum in brevi sub doclrina Patris Gundulfi euc- tias referens Deo et pontifici Gundulfo^ per CHJus
crevere monachi. His Gundulfus vivendi speculum, consiliura a taiilo periculo liberata fuit.

his totius religionis factus est documentum. His Haec inter audiens suus dilector Auselmus illum
virga, puerilia districte corrigendo ; his baculus, pontilicio sublimatum esse» ad corroborandura cor
scnilia misericorditer sustenlando ; his Martha-, ne- illius et coutra adversa, quse interdura menles prae*
cessaria procurando his Maria, intentai se formam
; laorum a quiete inlerna concutiendo evenire solent,
contemplationis pra?bendo. Noctu tamen et mane illum volens csse raunilum, illi noisit epistolam
orandi Maria, horis vero aliis Martha specialiter consolatoriam in haec verba :

erat. qaantis cura or«ret lacrymis Dominicos pe- « (16) Olira dilectissimo fratri, nuoo dulcissimo
des rigabat I quanta cum exteriom
prudentia Patri, » etc.

disponoret se agebat Quam larga manu monacho-

I Ilem misit ei idem Pater sacree dileclionis aliud
rum vel pauperum necessaria pt-ocurabat quam ! indiciuminhac epistola Suo (7)suus,amicoamicus,
:«

dulcia oscula in coeleslium contemplatione orando g fratri frater, Gundulfo Anselmus, pro amore fehci-
figcbat Iqnam amaros singultus in peccatorum tatis perseverantiam m sanctitate, pro preemio
suorum recordatione trahebat IQuisejus oculosvidit sauclilatisgeternitatem in felicitate.
llclibus udos'?Quis eum geraentem audivit, etstalim En meus GunduUus, etc.
'1 •>

ipsc non gemuit "? Quis ejus vultum lacrymarum suf- Redeamus igilur ad haec qua? incoopimus de tanlo
fusione turbatum attendit, ot diu aspicere potuit? Patre dicere. Laudabilis enim vita ejus omnibus
Pcrfeclis igitur omnibus, sicut dictum est, quae Deum quecrentibus potum coelestis dulcedinis sua-
servis Dei apud Rovecestriam manentibus polerant vissime propinat. Duas denique singuUs fere diebus
esse necessaria, habito cum sapientibus consilio, celebrare solitus erat missas, quas inter oculum
idera veuerabilis Pater, collccto monachorum et vix sudum habobat. Primam quidem de Dominica
cl«ricorum conventu necnon et copiosa multitudinc aul de Commeraoratione B. Mariae, vel B. Andrese,
plebis, cura magna solemnitate accessit ad scpul- aut alicujus sancti cujus meraoriara specialius re-
crum sanctissimi confessoris Paulini, qui in veteri colebat, sive pro farailiaribus amicis ; secundam
ecclesia reconditus fucrat, et ihesaumra sanclarum vero, pro Defunclis, ad quam nuUum pra;ter mona-
reliquiarum ejus in novam ecclesiam transferri et iu chos suos et aliquos pueros adesse volebat caeteris

loco decenter ad hoc pi^aepareto reponi fecit. lulerim p recedcntibus. Cum aulem in direclum absque cantu
fuit ibi quaedam matrona mentis et corporis infir- usque p03t Evangelium, quod ipse legebat^ eadem
milate gitivi detenta. Quee promissione facla quod missa diceretur, dic;o Dominus vobifcum, exceUa
nunquam ultorius crimen quoddam, quo turpiter voce dicebat Oremus. Statim subsequebantur pueri,
premobatur, ileraret, si panitatom i*ecipere posseti dulcisona modulatione cantantes otiereniiaraDofWtne
meritis B. Paulini sospitati reddiia est ; sed pactum Jesu CUriste,s\ve pie Deus: Ipse vero inlerim in
promissum minime servavit. Nanft, ut rediit corporis sedili suo sedens, eldulcedini cantus intendens, lolus
sanitas^ subsecuta ost citius in vila illius iterali in lacrymas suavitatis Dei solvebalur, et in amorem
criminis perversilas. Tempore denique sequenti pro cffilestis patriae animum figens, erectis ad ccelum
necessitatibus quibusdam, quibus vir suus impedi- luminibus plusquam dicere aliquis possit supernae
tus fuerat» cum oblatione sua opem auxiilii eb eo jucunditatis pabulo mirifice fovebatur. Et baec pro-
quaesitura sanctum Dei adiil. Sed il!9,quam interius lixius agens, demum surgebat, et quod reslabat de
conscientia turpis foedabat, vi quadam divinee indi- missa persolvebat. His autem explelis. locum pete-
gnalionis quasi flatu vehementi repulsa, cum spreto bat secrelum, mceroris amicum, orationibus suis
munere multum verecunda domum rediit, ct non specialiter deputatum. Habebat in omnibus vUlis
multo post, languore gnivi percussa, infeliciter diem suis, in quibus mauere solebat, cellulam oratoriam,
exspectabat cxtremum. Sed pius Dominus, qui nul- ^ ubi cum illuc veniret, cubicularius ejus libellum
lum spernit, nullum a misericordia sua excludit, orationum ejus ponebat. Ibi ergo diu orationi va-
inspiravit ei gratiara suam ; et advocato ad se ve. cabal, sicut el ante missas fecerat, nec ab hac
nerabili Gundulfo episcopo per humilem confessio- orandi sive missas celebrandi vicissitudine usquam
nem reatus sui turpitudinem pandit, perseverantiam vel unquara cessabat. Praeterea consuetudo ejus
emendationis integram in vita sua ex magna cordis erat, quando aliquam suavem modulationem aut
contritione promittit. Quid plura "? [n hac pollicita- sonilura alicujus dulciter souantis campanae sive
tione a pio pontifice ovis morbida recipitur, anlido- aliquid hujusmodi [audiretl, statim ex profundo
tum salubris poenitentiae adhibelur, et sic deinum cordis alte suspirans dicebat : (fuanium est yau-
perfecta sanitale recepta, cum oblatione sua sancto dium in ccelis., w/»t lans Dei jugiter sine offensiOHe
Dci Pauhno humiliter se pi-aesentavit, mentisque (eternalitev aitditur.' Quando humana maHUs v^llin-

(6) Exstat inter Anselmi epistolas, lib. i, ep. 69, (7) Exstat ibidem lib. i, ep. 33.
823 CUNDrLFI ROFFENSIS EPISCOPI 824

yna lantie sonorilatis consonantiam suo ingenio A ejusdem iipostoli orationem semol Dominicam pro
tiprimere potest ! Ila^c ille. Deinde velociter, si in eo cantaret. Ditabatur ilaque vaUle Rotlensis eccle-
secreto loco essct, assuota; compunclionis regulam sia tum prajcipue ipsius archipr?Dsulis donis, tum et

SL^quebatur. aliorum obhilionibus multis.

Et quid dicemus ? Quanta erat ei pura sanf-lic Cum autem postmodum lot essot pos.sessionibus
venerationis sollicitudo in audiendo vel dicendo dilata ut earum pars quidom episcopo, pars vero
servitium Domini. Raro,quando (licebatur secundum monacliis sulhccre posset, placuit episcopo, placuit

nocturnum, sedebat, nisi intirmitas gravis aut el Lanfranco ut episcopus res suas seorsim, mo-
lissitudo muUa coegisset ; et similiter, postquam in- nachi vero et ipsi possessiones suas haberent seor-
cipiebant dicere Laiidale Dominum de cn'Us usqne sim. Hoc autem ideo maxime factum est, ne quis
in finem matulinorum, et hoc idom in hiudibus dc episcopus superventuro tempore esset,qui monachos
omnibus sanclis.Cum quantaetiam cordis diligentia non adeo diligens, res eis divisas minuere posset.
et fervore divini amoris recolebat memoriam Domi- Quia vero monachi pluribus, utpote jam multi,
nicae passionis"? Ilanc assidue rotinebat in mente. indigcbant, lum quidem pro eorum victus necessi-
Hanc imitabatur, affligens et domans carnem suam tudino et vestitus, tum vero pro hospitum susce-
ptione, sapienter rursus provisum est ut monachi
jejuniis multis et intcrdum acri verberum macera- g
tione. Dicebat Quid (acimus, fratres
etiam nobis :
plura, episcopus vero possideret pauciora. Quse
mei? Quid dicemtis, ciim venerit Dominus? Scimus vero plura sint illa, satis evidenli distinctum est

cerle quoi Dominus noster Jesus Christus ex sola charla in ecciesia Roffensi reposita, regum ol pro-
pietatis suce misericosdianulUsnostris prcrcedenti- cerura nec non et episcoporura Angliae auctoritate

bus meritis, per passionem crucis a morte (sterna confirmata. Hoc enira ab omnibus obtinere viro Dei
nos redemit. Hoc iUe nobis :et nos,quid iUi?Quas vi- facillimum fuit.Nam nullus regum ejus temporibus
ces tanti honoris iUi recompensumus?Vulnera quin- in .\nglia regnandi potestatem habuit, qui non eum
que pro nobis moriens pertuHt,quinquies etnos hoc olTendere tinuiissot.

dulcissime in memoria cordis recolendo quotidie Defuncto igitur apud Rothomagum nobilissimo

flere deberemus. Et,pro fragilitate nostra, quce

si
rege Anglorum Willelmo, succossit lilius ejus Guil-

nos multipHciter eorrumpit, toties non possumus, lelmus in regnura. Hic accepto regno cum mullis

sallem ad minus, in commemoratione iUius, quin- ob insolitas (luasdam infeslaliones et rerum multa-
fue lacrymas per singulos dies fundamus. rum gravedines onerosus et minus amabilis essel,

In istis laudandus pontifex ducebat dies suos. Pro liunc \>Yx oranibus episcopis venerationi habuit,

his crgo omnibus admirabilis, omnibus liabebatur audions mullorum rclalione vitam hominis Doi in
p studio supernffi diloctionis diu esse probatam. Et
amabiHs. Dabant ei raulta multi, sed et mulla si

dabat et ipse multis. Majora tamen quandoque mi- alias (juibusdam angariis perturbavit, Palri Gun-
noribus pro necessitudine, minora vero majoribus duUb et ecclesia; Roflensi omnibus diebus suis
pro charitudine. Minorcs siquidem ejus munere di- bonigne pepercit.Et non solum pcpercil, seditiarga
tiores, majores vero se fore credebant tuliores.Quis manu possessiones opiscopi mullumliboraliter auxil.

enim annulum vel panum sibi ab oo coUatum Hujus speciali amore raaneria duo, HKdrehara vi-
digito portavit, et se tutiorem non esse credidil '? delicet ct Lambolham, primum quidem ut dona-
Quis se ilhus orationibus commondavit, et non ab retur concessit, allerum vero propria munificentia

eo securus abscessii ? donavit. Nam Ha^dreliam Lanfiancusarchiepiscopus

Lanfrancus igitur Dei servum virtulibns audiens proprio laboro et pecuniis acquisilam, non enim o\
succrescere tantis et de ejus sanctitate famam ad antiquis possessionibus archieiiiscopatus eadem villa

usque sidera tolli, gaudio replebatur non modico, erat, favenle hoc regc Gundulfo episcopo et occle-

quod de ejus contubernio tantum erclosia; decus sia; suro orani post lempore ox integro possidendam
processisset, ejusque ad se sajpius evocati vel concessit. Larabetham vcro idora rex donavit ex
sponle venienlis libens fruebatur colioquio. Vi.\ proitria volunlate sua, pro restauratione darani
aiitem cum remittobal vacuum ; sed nunc cappi
cappis, ^ quod ecclcsia Roffensis perpessa est in obsidione,

nunc candelabris pretiosis, nunc aliis ecclesiastici qucC in eodem loco fat ta est, contra Bajocensom
decoris ornamenlis donalum. Aliquando vero, cum episcopum Odonem.
eum vacuum dimi8i.sset et ob hoc commotura li- Rex itaque, cum eumdem Odonem in ipsa urbc
meret : 7'tmt'o,ait suis, ne a nobis episcopus commo- cum aliis maxiuKo polonliip viris obsiderol, (iiiod
iut dicesserit. Aliquid itaquc est ei mit/endum, quod in eiim plusipiam civilia bella comili Roberlo fa-

iUi esie possit acceptum. Paralis igilur magnis qui- vondo movisset, viruni Doi lamcn et liconler cxire
busdam donis, ornatu ecclesia; dignis, ei acrolcravit ol licenter, cum volebat, uibem permitlebal intraro.
transmiltere, mandans humiliter ul TL Andream, Tanla si(]iiidem illo |ini(loiili;i iiiler ulrosque me-
cujns vioarius erat, jiro eo dignarolur orare. Ma- ditim se agobat ul ot obsidontibus platorel ot ob-
gnam siquidem in apostolo illo habohat liduciam, sessis suspectus non essot. Cur lioc anlom, nisi
adeo ut, cum per episcopum ali(iua dona pr.ocipiia (piia tanta; sanolitnlis essc credebalur (pia; noc
millerel, eum supi^lex exoraret, ul antc altarc olisessis nociliira ossel nec obsidenlibus "? Iiiio voio
825 VITA. 82 G

familiaris utrisquo, profuturus pro sua religione A vivente ex jussione ipsius el gratia habuerat. Raro
credebalur ulrisque. enim per semetipsum aut dedicationes ecclcsiarum,
Devictis igitur inimicis suis, idom princeps et aut clericorum ordinationes, seu collectas pueroruna
caeteri nobilos rogni eum nimia vonoratione colue- confirmationes faciebat, sed dilectura suum Gun-
runt, attendentes in oo praecipue nunc Marise lacry- dulfum mittcns pro se hoc fleri amicabilliter prae-
mosa suspiria, nunc Marlhae laboriosa officia. Quis cipiebat.
enim sollicitior fuit post quiotem Maria) el Marthae In illis diebus prseerat monasferio S. Augustini
laborem exerccre? Quis studiosior in membris suis Anglorum apostoli vir strenuus abbas Guido. Huic,
Christum cibo et potu atque vestitu fovere? Ssepe constructa ex plurima parte ecclesia quam ante-
sedens ad monsam, quaj duleiora noverat taDgere cessor ejus inohoavei'at placuit ut corpora sancto-
nolebat, sed iisquos magis indigere didicisset sine rum Augustini sociorumque ejus ad excclsiora loca
mora mittebat. Inquirebat autem studiosius qui de antiqua ecclesia transferrcntur. Qui, paratis
essent pauperiorcs, qui in villa vel exlra inveniri omnibus quae tanto minislorio necessaria esse vi-
possent debiliores. Talis in mensa collocutio, talis debantur, plures summaj probitalis viros et specia-
de pauperum necessitalibus disputatio. His cibum liter Patrem Gundulfum ad se vocavit; et per ejus
esuriontibus, illis potum mittebat sitiontibus. Indi- sanctitalis operationem quod disposilum fuerat cum
g
gentibus vero utroque misorioorditer miltebat maximo tripudio et summa devotione complevit.
utmmque. Propriam saepe scutellam, cum in ea Hoc tunc temporis in Anglia quasi consuetudinarium
cibum modice degustando sensisset lautiorem, erat, ut cum aliquae prgecipue dedicationes aut san-
mittere festinabat ruipiam languenti, dicens illum
ctarummutationes reliquiarura alicubi fieri dobe-
edulio tali se esse digniorem. Quod si qua pauper- rent, velooitor Gundulfus vocabatur, ut per mun-
cula praegnans vel recons enixa ei nuntiabalur, iis
ditiam manuum ipsius lantarura rerum celsitudo
imponsius quod necesse erat eorum plangendo mi- tractaretur. Et cum aiii ponlifices in iis vocationi-
serias largiebatur. Faciebat autera et in aula sua,
bus vocantium datis munoribus quasi pro gratiarum
cum pranderet, singulis diebus paupores ad minus actione Irctificarontur, ipse hoc omni conamine
trodocim rofici, prajtcr pra?bendarios illos quos locis
respuons, vorsa viee voeantium aniraos sua sa;pe
semper alebat diversis. Erat ei et maxima cura nnniificentia Istificabat.
nudos imo nc nudi esscnl
vestiro, brumali maxime Post hacc autem, spatio quasi quatuor annorum
tempore procurare. Multimoda itaque indumonto- post mortem Lanfranei transacto, rex Guillelmus
rum genera comparari jubobat, et pro singulorum gravi infirmitate detentus, omnem fere populum
necessitatibus sexus utriusque pauperibus erogabaf. Angliae desperanda salute vitae suae ambiguum red-
eorum miscriis compassus est ut^ G
In tanlum otiam ^^^^^ Venerat eadem tempestate in Angliam, urgen
quodam tempore, non longe a Rovecestra progre- tibus quibusdam noeessitatibus, Pater Anselmus
dions, viderit torram spaliosam ferendis messibus de quo superius mcntionem fecimus, qui tunc abbas
ptam, sed arboribus et vcpribus occupafam. Hanc, S. Mariae Becci orat. Videnfes igitur opiscopi et
cum essot in possessione monastcrii sui, ad utili- principes regni periculum irarainens regi, et deso-
tatem servorum Doi de infructuosa fructuosam lationem, nee non ot oppressionom Ecclosiarura et
adhibito labore fiicere disposuit. Et ne expers et raaxime Cantuariensis, ut eis in tanlo discriraine
quasi vacuus a mercede hujus exercitii apud Deum primatem consfituat, humiliter implorant. Faetura
esse viderelur, statula die, illuc cura suis veniens, est aulem. Audit rex. eorum consilium, ot ipso
fossorium manibus propriis, quas multa abstinontia annuonte omncs pariter providente gratia Dei An-
satis lonues focerat, humiliter accepit, ot primum solmum eligunt, elcclum advoeant, vocatura, licet
laborem suscipiens, primos tribulos et spinas pius totis viribus renitentem, archiopiscopum statuunt.
agricola evulsit. Deinde exhorlans farailiam suam Gundulfus itaque, quihujus rei voluntarius coopo-
et alios oporatores, in brevi per manum ipsorum ralor oxstitit, desideratam dileeti sui dilectoris in
desiderii sui effectum eomplevit, sicque ipsam cul- gremio sancfae suavitatis ardentor amploctens, refri-
turam per curam eleeraosynarii sui pauperibus sera- D geriura consolationis intimae,quam mullo tempore
per in posterum possidendam contradidit. Haec et pro morto Lanfranci perdideraf, eorde exhilaralus
plurima pietatis opora, sodulus cuslos domus Do- recopit. Quae autem fuerit vila Anselmi anto episeo-
mini sui, inopiam paticntibus jugiter impendebat. patum el in episcopalu, aut quas adver^ifates vel
Igitur temporibus hujus principis, Guillelmi sci- exsilia pro liberlalo sanctae Ecelesife acquirenda ut
licct Junioris, secundo post obsidionem RofTensem robustissimus miles Domini in tempore suo susti-

anno, Lanfrancus egregius Eeclosia! Christi doctor, nuerit, quieunque perfeete dignoscere cupit, in
quinlo Kalendas Junii de hac vita sublatus, multos scripfis, quae de ejus vifa ot admirabili doctrina el

ct maximo Patrem Gundulfum de sua morle trisles sanctitate edita sunl, satis lucide reporire poterit.

et graviter desolafos reliquit. Suseepit igitur ex Nos autera ad propositum redeamus.

prapceplo rogis et consuctudine Kcclesiae RotTensis Isti igitur Gundulfus et Anselmus gloriosi prin-
curam areliiepiseoi)atus in iis quae ad Doum per- cipcs terrae, quomodo invita sua in principio conver-
linenl norainandus praesul, quara eliam Lanfranco sionis suae Bccci dilexerunt se, ita in finibus torrae
857 GU.NDrLri KOFFlvNSlS J:;i'lSa)l'l S*8

per siipcrnam clemcntiani juncUs opiscopalibus suis, A speciali quodara diligebat amore, hujus racmoriam
non suni scparati. Recedcntibus enim aliis episco ct quolidiaua commenioratione et annua sempor
pis a communione Anselmi propler quasdam discor- facerc satag^bat solemnitalc. t,)uia enini niuUum
diarum occasionos, quse in(er ipsum ct regni prin- pcccatorom se esse crodcbal, cam quae iiiuUura pec-
cipes ortae fueranl, Gundulfus dulci obscquio illi catrix fuerat, quid multum peccalori magis neces-
semper et firmilcr et tidoliter adhaesit, cl inJcr sarium esset, magis nosse dicebal, el magis velle
u;rosque prudenter se moderans, in causis oonini, misereri credebat. Hauc igilur assiduabal precibus,
el archiepiscopo omnino fidom ser^'avit, et adver- inieipellabat scquendam propone-
fleiibus, cceteris
sarios ejus nequaquam ot^ondit. Consolatione itaquo bai quantum sequenda essel in semelipso praefo-
antiquae diiectionis porcepla, isti suporiia; patriae rebal. doctorem scquendum, qui quod caeteros
amalores, quos rauHo temporo terrae marisque spa- facieiidum docebal, prius ipse, ut ca?tcri cum soqae-
tia separavorant, in unum conjuncli, dulcibus vitse rentur, faciebat I opiscopum dignum, non pecuniis
foleraae colloquiis, quibus se solili fuerant rofovero scd lacrymis cpiscopaluiu adeptum ' Fiunl opiscopi
adhuc irt monachi, iisdem se refovere non
ciausti-o quidani simulationem sub velaniine religionis non-
distulerunt jam in Anglia venerandi episcopi. nunquam minus caule oslendendo factus esl
Sae ; isle
pius enim in diversis locis convonienles, mutuis
VArhic in
ir\ T\t\i pii^^/v^n ^.«U»..«. i-
se B episcopus lacrymas mullas
Tt-,.^ _...__-!
cx corde profundendo.
•!.• ••
verbis Doi succendebant amorom : arcliiopiscopo _ . «., l
Hoc tamen ipsuin maleriara lacrymarum sibi ipsi
1 _.

tamen diviniamoris ignem frequcntius acccndcute proponebat, quod vidolicel quandam religionis
loquondo, opiscopo vero so ad ignem speciem ostendando faclus episcopus fueral. Trt',
illuni accen-
sura i)ropius calefaciente tacendo. Quiosivit inquiens, miki peccaiori, quia siculquidam epi-
tamcn
opiscopus a!i(|uando utrum omnibus quae in scopatum emunlpecun\arumdistraclione,sicel ego
occlosia
dicerentur aniuium archicpiscopus a^qualiler sanctitatis cujusdam minus cauta ostcntatione
inton- .'

deret a.'qualiterve relinerel. At ille gloriainanis, quidmihiet tibi? Quid,quod nonest

Ego, inquit, :

omnibiis quidem qucp. axidiohuc retinere valens in- meum, nie ostentare suggeris quasi meum?Imoquod
tendo :sed sa^pivs furjitinf mentem meam,dumsimul est nihiU curmihisuadcs utostendam quasi aliquidt
omnia capere voto. Cui ciiiscopus Jure utiquc, iri- : Quid est quod in nic invenire queas, quo me jure
f\^^^,ille amittit omnia,quiomnia concupisccndo attollere vaIeas?Ubi materiam at lolendinon invcjiis,
am-
p/ec///«;-.Hocquasialludensdicebat. Dcindc subiu- curme attoUere quoiris? Lmfrancum archiepisco-
ferebal Ego autem non omnihus quce audio oiqua-
: pum^dum viveret adire potuisti.el aleos nunc summre
literintendo ; sedexomnibus unumquodmiltl probil(\tisviros,sihomi7iesvisinueniredignosattolli.
maqis
estcordi eligo, eiqucstudiosius inha;rens ali,juam ^^^ sapicntiam cum scientia, ibi divitias invenis cum
cx C
eosuperniamorismihidulcedinemelicio.Qurmadmo- potentia. Ibi invenis viros instrumentis sanctarum
dum sicuicpgrotoplura ciborum grnera offerantur, virtutum muUipliciter ornatos, el tuis fraudulentia
iUeautcmnonom^iidsedexomvibusumnnsibimagis plcnis machinationlbm robustissime resistere valen-
grattim velutipomum eligal.quod deguslandoreme- tes.ilepcccatoremet nihil horumhabentemrelinque,
dium aliquod su(e infirmitutis capere valcal. El h.-cc in quo 7ionnisi peccattim potes invenire. \i\dohA[ el SQ
quidem ille. Nos aulem qni ejiis vitam usu adinoduin vereri ne ei evenirel quod quidan» eve-
el audilu
satis cognovimus, hanc
somper fuissc consuelu- illi nissc audieral, qui ad exlremum veniens, cum jam
dinem frequentcr (xporli sumus. Aliquando enim ullimum cfilare spirilum deberel, dixil : gloria
cum iu Ecclesia illud decanlari audirel ; Afflicti inaiiis quantos perdidisti, quorum ego tinus sum !

propeccatis nostris assiduecum lacrymis exspecta- Gloriam crgo inanem el studiose vitabat, et minus
musfinem nostrum vel illud biesiUa,diesira: ; vel
; : sludiose eaiu se vilarc timebat. Allercabalur ilaque
aliud siinile coinpunctioui amiciim, illico cum iiia sacpe, iit diclum ost, velut cuin adver.^ario
cajleris
omnibus omissis ei, quod sibi magis acceplum au- quodam, ut a se eam rcpelleret, ne cum pro merilo
dierat, solummodo intendebat oculisquc in cioluin ; omnibus laudabalur, ei undecuu-
luudabiiis vitae ab
erectis, bis illud lerve vel qiiatcr suspirando repele- que subrepere posset. Quem onim exlollenlia non
bat ;
tolumque se
in gemitus vocosqiic lacrymosas langcret aliqua, cum proceres regni aliis cpiscoj^is

resolvcbal. Videbamus, et in lacrymas vel gcmilus ipsum prKferenles, ijisum adcuntes, ijisius familia-
saltem solvi et ipsi cogebamur. Quid cum ad popu- ritalem apjieterent, projjria ei poccala farailiarius
lum sormonem faceret? Aliquando inlerrumpentibus deiiudanlcs, se per eum absolutioros ficri non diibi-
lacrymis loqui el ijiso non ].oteral, nec popiilus larenl, tiiliorcs deniquc co se crcderciil die, quo vel
quidquam aliud (luam flero voi g(!mere iliiim atleii- ejiis o.sculari maiiusvel sallein euin vidcre valcrenl ?
dons potorat. Ccssabaiit verba, lacrym.X' sermonem El cerle audivi a (juodam boni testimonii opiscopo
explcbaiit. Hoc aulcm niaxiiiie nebal, ciim in fcsli- ot veritalis amaloro referri, sc, cuin gravissimis caf-
vitalc II. .Mariaj .Magdaiena.' (ie ejiis piniiteiitia vel iiis suaj slimulis cl lenlationibus in adolescenlia
lacrymis sormonem ad popiiliim faciebat. Loqiiens sua, ul ovonire solet, urgerelur, Gun-
iiilcrduiu
quippe dc ojus jHPiiilenlia, jiopulum ad iKenileuliam diilfo passionum suarum nebulas corde puro ex
provocabal. Heritan.'.
illiiis lacrymas, lacrymans el integro manifesta.sse^ct omni posl tcmjioro ab hujiis-
iji^e ca.-leros ad laciymas succondeliat. Hanc quijijic modi criiuinum impcdimeutis cousilio ct oralioni-
 ;

829 MTA. S30

bus ejus liberiorem esse. Hsec quippe dicebanlur de A proxirai Deo ct atfinitate sanctis angelis conjuncli,

illo. Ipse tamen non se in hominum ore quterebat, qui seraiua pacis iu cordibus suis suscipiunt, el haec
sed in se quid esicl a se altenlius disquirebat. llli in manifeslo per operura exsecutionera oslendunt,
eumefiferebant, ejusaltollendo merita; ipse seipsuni Istis auditis, quidara ex ipsis innocentiam viri Dei
deprimebal, sua ad memoriam reduceudo peccata. ct sanctiraoniam consideranles, nionila salutaria

Si quando vero inanitcr raperelur exlra se, quoti- devolo suscipiunl, concordiara cura regc firraaut,
diana contemj^latione se quajrens el iuveniens, por focdera pacis dcinceps tcnenda promiltuut. Pro istis
custodiam humilitatis citius se veducebat ad se. ergo amabilis lactus est regi el principibus regni
quibusdam de moribus ejus,
Diclis itaque nunc ad et cura do aliis nobilibus terrae in palatio aut alibi in
exsequendum opcrum ejus ordinem calamum con- collationibus corum fieret menlio, Gundulfiis inler
vertaraus. eos, non ut socius, sed ut superior et quasi Pater
Habito igitur cum sapientibus consilio, et maximo rcputabatur.
favente et auxilium prsebente in multis venerabili Videns itaque providus Pater congruara opportu-
Anselmo archiepiscopo, sicul in civitatrf Roffensi nilalera se habere et terap s, in quo utrisque mo-
conslruxcral virorum, ila et feminarura caniobiura nasteriis suis in aliquo prodessc posset, redditus ct
in possessiono sua, quam Mellingas dicunt, vir Dei
g possessiones raonachoruin suoruin, a suis quondain
aedificarc curavit. Amabilis enim utrique sexui, ad separatas, auctorilale regis Henrici et nobilium
reiigionis pietatem prodesse studuit el utrique sexui. fegni nec non et archiepiscopi An.selmi ct sua pro-
In pracdicto igitur loco ccclesia inhonorem B. Maria) prui cl aliorum cpiscoporum .Vnglia? corroboratione
semper virgiuis composita, composilis et officinis confirmalas, alque per chartara eorum sanctitas, eis-
aliquibus pro temporis opportunilatc, quanta poluit dem filiis suis contradidit. Et quod tunc statutuin
instantia, sanctimonialium .inibi agj^rcgavit convcn- csl quisquis lcmorario ausu infregeril, nisi digna sa-
tum ; eas doctrina inslanti erudicns inlcrius, cis in- lisfaol one correxeiil, anath.cmalis raucronc percus-
dustria solerti vita^ necessaria procurans exterius. sus sententiara damnationis curaJada proditore sor-
Magna siquidem providcbat cura ut et animaj pro- liatur. Apud Mellingas vero, ubi coenobium femina-
futura cis omnino semper adessent, et quae corpori rura conslruxerat, cuin eadein villa ab antiquis
necesseria eranteis nunquam decsseut. Malres igitur temporibus campesiris esset et raro incoleretur
spiiitualcs de aliis acceptas monasteriis jjriorcs vcl habitatore, favenle gralia regis Ilenrici, salis popu-
custodes eis praeficiebal, redditus vil terras unde- iHrem, et alTluentibus undecunquc turbis et sibi

cunque poterat acquirebat, earum eci lesiam ornatu mansioniin fucienlibus, in eodem loco sicut hodie
vario decorare curabat. Unde el Plurcs otiam no- apparel, vicum pergrandem et mercaloribus aptum
^
biles illius magisteriosubdore se gaudcLanl, speran- ad utilitalera sanctimonialium etTecit.

tes se per illies oblinore sanctilatcm, quod j'or pro- Malhildis pra*terea nobibs Anglorum regina, uxcr
priam non polertnit (Oipotis fragilitatcm. Abbatis- ejusdiMn principis Henrici, cognitiim habens reve-
sam lamen eis priimim piseficerc noluil, sed eos por rentiam vittf laudabilis et dignitalein bonorum ope-
plures annos propria cura regere curavit. rum viri Dei, ejus sanclitati vaide familiaris effecla,
In illis diebus obortis propter libertalcm Ecclesite eum ad se frequenter venire faciebat, ejusque salubri
inter Patrem Ansclmum
regem magnis discordia-
et colloquio infatigabiliter .satiari cupiebat. In tanlura
rum querelis, idera Anseln us Angliam exiens apud eliara ainorem illius amplexata est ut, cnm fiiium

Lugdunum exsulabat. Conligit autem post aliquot gcnuisset, ipsi specialiter baptizanduin et de sacro
annos ul ipse rex, sagitla percussus, terribiliter oc- fonte levandum eum comraendaret. Quod et sic fa-
cumberet, et frater cjus Henricus ad regni fastigia ctum est. Charus ilaque regi et reginse, charus etiam
sublatus esset. slalim Ansclmura ad patriani
Qui omni populo Anglife. Nam cura raulti apud rcgem
revocavit, et laude dignum Gundulfiim, sicut ante- seu reginam aiiquo iinpedimenlo obligali essent,
cessores ejus fecerant, nimia venerationc coluit, ip.se ab irapeditis requisilus, pius interventor fidu-

attendens in eo vitse diu probaloe sanclifatera ct cialiter ad eos accedebat, et opcm misericordiae et
quam sibi exhibebat inler prospcra ctadversa magnse D sublovationis se requirentibus ab eis siepius impe-
devotionis et fidei seourilalem. Turbatis enira rebus trabat.

ob mutationem regura, principes quidara regni secu- Mililavit autem Deo sub regibus tribus, oranibus

rilati novi regis rainus fidera servantes, imperiura iis charus et acceptus. llege nani Guiilelino primo,
ejus, in quantura poterant, fraudulentis raachinatio- ccclesiam Roffensem, Lanfranco suffragante, con-
nibus titubare faciebant, illi subdi despicientes. At struxit ; regnante secundo, terris aliquibus auxit
Gundulfus, perspectis tantis perturbalionibus, raul- Rcge Henrico filio prioris el fratre scoundi, res mo-
tura elaboravit, ut pacis vincula intcr regem et ad- nnchorum a suis regiac auctoritatis cha: ta dislinxit
vcrsarios ejus nectcre posset. Undo et perturbatores et confirmavit. Annuil autem rex priinus libens
pacis per seraclipsura sa^pius adibat, ostendens sa- coustruenti, secundusadaugenti, terlius conlirinanti,
cris adraonitionibus, quanta niala ex abundanlia omnibus cooperari gaudentibus. Dei homiui quod
discordi» oriri soleut, et quid raerentur mali qui bonum erat operanli. Quo veromodo, sub rege ter-
hujus scandali sectatores existunt, el quam sunt tio, Deusdileclo suodederit, ut hinc ci inciperet hse-
831 GUNDULFI ROFFENSIS EPISCOPI 832

reditas Domini, jam

nunc narrare inoipiam, ne A re^idens, inquisilis attentiu? necessitatibus eorum,
multa adhuc dicenda dicendo fastidium lectoris in- lacrymas oculis fundentibus, eorum miseriis com-
curram. Quod nulli incredibile videatur, sciant patiens, secundum modum uniuscujusque, in victu
omnes, quicunque lia»c audituri sunt, quod multo et vesitu eis quod opus erat ministrabat.
ampliora iis sub testimonio veritalis fuerunt opcra El quid dicemus de cuslodia humililatis ejus? In
compunctionis et pietatis illius. sccretis denique filiae regis, cujus omnis gloria est

Anno igitur suum plus minus unoi

ante obitura ab intus (Psal. xliv, 14), thesauros virtutum sua-
verbere paterno corripi, graviqueintirmitate oppres- rum sub clavi humilitalis reponens, ut fruclus eo-
sus, viribus corporis in dies magis magisquc destitui rum in die necessitalis recipere posset, nolebat cx-
coepit. Tactus est autem et nimio capilis dolorc ex tollere se super se. Et ut unum de multis profera-
et nimia, ut dicebant, assidua lacrymarum effusione. mus, in ipso anno in solemnitate Omnium Sancto-
Non itaque missarum celebrare solemnia,
solita rum, cum in ecclesia majori apud Rovccestram
non lacrymarum eflundere llumina, non orationura niissam feslivam celebrasset, et pro re qualibel sibi
solitum reddere pensum poterat. Nitebatur tamen ingrala aliquantum quasi iratus turbaretur, astitit ei

intirmitatem vinccre ex bona quantumcunque po- quidara de fratribus sibi familiariter, dicons ; Et
terat consuetudine. Primo igitur quia non, utprius, B ^"^^ "'• ^«'^'* -^ ^'"'^^ luvc perturbatio ? Et qmrf
duas poterat, unara saltera quandiu potuit mis- commovetur serenitas cordis vestri ? Toius populut
sam celebrare satagebat. Orationum quoque, etsi istiuscivitalis surnmo tripudio prorecuperatione vi-
non totum, reddebat taraen cum lacrjTnis quod po- goris vestri, sicut sperint,quia insonuit hodie vox

terat pensum. Elecmosynarum vero largitiones mul- vestra diti desiderata inauribus eorum, nonmcdio-
tas per villas suas fieri jussit, quod tamen suo criter exsultat,et vos turbatnini ? \d ha>c ille Pro :

successori diu suflicere posset, ut prudcns dispon- me, inquit, plaudit paupulus ? El hoc frequentius
KBtor faciens reservari. Qui cum audi.sset suum di- iterans, interrumpentibus vocom singullibus et la-

lectum dilectorem prapcipuum, Cantuariensem archi- crymis, iis intenlus diulius siluit. El dixit : quis
episcopum Anselmum dixisse, quia non erat episcopi estquipro me gaudere debeat? Ecce infirmitate gravi
morientis res ecclcsiastioa sibi commissas ox toto detentus morior ; etquid laude dignuni in omni vita
dividere, sed successoris sui usibus aliqua reser- mea eyi ? Sec etiam unquam scintillulam unamfer-
vare : Deo, inquit, gratias ago, quia miki facultas voris et atnorisDei, ut dignumcsset, tandiu vivens

suppeditattanta,qu(e.paupcrumindigentiamreleva- apprehendere potui. Haecprolixius oxsequens, vilam

re,etsuccessorimeosecumliominesetiamhabentilri. suara armis justitiEe el pietatrs usquc in finem pro-
ginta novosad usque reddilus terrw copiam possit videntissime raunire non destitit.
p
Pauperum igilur, ut ca^perat, raortem ad
prcestare. Ingravcsconte postmodum infirmilatis sure molo-
usque curam iialernam egil, nec tamen episcopium stia, veuit ad eum dulcis araicus ojus Paler Ansel-
suum pauperum miserendo pauporavit. Domus mus, et videns eum viam universa; carnis quasi
siquidcm fidelis dispensator et prudens, et in prae- incipientom ingredi, facta prius pura et simplici
senli Domini quod necessarium eral dis-
sui servis confessione, ab omnibus peccatis vico B. Petri eum
tribuit, et in futurum quod dislribui abunde posset absolvil, el ex more sacra; unclionis oloo dovolis-
sapionter reservavit. Cujus prudentia ponlifex ve- sime livit. Commisilautom opiscopus in ejus vene-
ncrandus cognita, ejus distributionis pium deside- randas manus ct se etsuosquos aggregaverat filios ;

rium ct di.-crolum exsullans laudavit, et de inslauti ul et eum, qui de lioc mundo recedebat, suis Doo
ejus persovcrantia in bono Deo gralias ogil. El vcre precibus commondaret, et nos, quos in hoc sneculo
laudanda erat ejus in operibus justis porseverans rclinquebat, cura paslorali vico sua cuslodiret.Obor-
devolio, quia, cum tantae osset debilitalis ut nec t?e igitur lacrymoe piis sermoaibus Patrio lluunt ab
eliam equo insidore posset, sed vehiculo duobus ulroque madent filiorum circumslauliura gon;r.
:

equis parato, cum ratio poscebat, de villa ad villam Longa tralumlur suspiria, intoleranda prajcogitatur
Iransfcrrctur, stalim cum illo perAcnissot, memoria orbilas. Poraclo deniiiue sacr<-e unclionis olficio di-
paupenun ad mcntem reducebatur, et maxime pra^- ^ ccdil archiepiscopus, quibusdam advertens indiciis
bendarionim suorum, (luorum i^rocuralioni sludio- quod alicjuandiu cssot ille viclurus.
sius invigilabal. Non crodens itaque ox loto mini- Al voro ejiiscopus cuin morlem postmodum jam
stris suis, quod se absente secuudum libitum suum adfuturam limerol, nec ul opiscojms in iloiuo subli-

procurati essenl, sibi vim faciens, et infirmitatis mioram, sed ut monachus et inler monachos in
gravedino poslposita, ut magis solilarius quod dis- locohumiliori mori mallol, inter maiius miuistrorum
jioiiebat exjilcre jioluisset, circa ve^porani ne ab 80 jus>it altolli, ot iii ecclcsiam R. Aiidroa' ajtosloli,
hoiiiinibus agiiosrtcrotur, nobis miranlilius, maiiibus cujiis vicarius crat, dcferri. Ibi orgo iii lacrymas
suoiiim super equum lovabalur, cl assumpto uiio gemilusque rcsolulus, orabat aposlolura Dei piuni,
taiiliim monacho cl duobus famulis secura, cellulas ul pie mi.serorclur illius, prorsus ignoranlis utruin
debiliuiii ot eonim ctiain r|iii jiodagrico el olepliaii- ad cjus ccclesiamjam ulleiius csscl rcdilurus ; oiiin

lioso langiiorc dissijiabantur jicr semotijisum visita- ilaque a jieccatis suis absolveret, boiicdiiliono dala
bal, ci iiiiiis jirogredieiis ot ante cubiculum eorum licontiam abeundi concodorct ; locuiii illum et mona-
 ;

833 VITA. 834

chos in ejus obsequiurn congregalos cura pervigili A defuncto, hujus actionis obscuritas, sicut paulo post
custodirel. His igitur similibusve raeule devota pro- inordine suo scribeudo patebit.
fusis, in domum infirmorum, ut inter monachorum Quadam autera die posthaec congregalionem con-
manus spiritum redderet, sc deferri fecit ; ubi tamen venire jussit, et ut in omnium conspectu pro orani-
aliquando po.st tempore in magua cordis et corporis bus peccatis suis corporalis ei fieret disciplina,
contritione supervixit. postulavit. Sed cura hoc fratres, mullara debilitatera
Quibus etiam diebus, cum ei lecto decumbenli a illius horrendum putarent, re-
considerantes, factu
quibusdam instaretur, ut Melliugensis ccenobii prio- sponderunt hoc se de illo quidem facere non posse,
rem caeteris abbatissam praeficeret, ne, eo defuncto, de seipsisvero pro illo hocidem omues facere velle.
locus ille sine regimine remaneret, aliusve cujus Factum est igitur. Et ecce in sequenti Sabbato ve-
non interesset super locura illum dominatiouem sibi nerandus Pater, vicinitate raortis oppressus, mul-
usurparet : Quid, iuquit, conipellitis me facere, qui tum debilitari capit ; tamen aliqua pietatis opera
ccce rnorior? quod utrumplaceat Deo prorsus icjnoro. indigenlibus ipsa die fieri praecepit, et ad missara,
Ostensa tamen justae ralionis necessilate, et consi- quae in capella infirmorura ipso audiente dicebalur,
liura danlibus ex hoc rege et archiepiscopo per lit- intenlionem devotissime dirigens, cum Evangelium
terarura suaruni in prsesentia ejus recitatara aucto- g legerelur, ad reverenliara tanti mysterii sese erigi
ritatem, astantibus circa lectum ipsius raullis, ac- fecit. Vespere facto commutuit, et usque ad horam
cipiens baculum pastoralem illi priori contradidit, mediae noctis exspectans sine voce, sed non sine
et ejusdera loci primam abbatissam eam constituit, sensu jacuit,
et dictis Matuliuis in praeseulia ejus ad

ipsa deinde jurante obedientiam et subjectionem diem pcrlinentibus, et omnibus Horis de S. Maria,
cauonicam episcopo et Ecclesife Roftensi, et quia tunc demura spiritum extremum trahere coepil. Ta-
nec per se nec per alium idem ca^nobium subtra- bula igitur de more percussa, ipsoque super cilicium
here conaretur subjectioni Roftensi. posito, monachi summa cum festinatione accur-
Deinde omni circumspectione providus, vestes runt, Symbolo fidei praemisso psalmos litaniamque
suas et quseque habebat parva et vilia indumenta cantantes, aniraae commendalionem incipiuut lacry-
usque ad cahgas, ut pote Iiberraonachus,seIevigans mis et orationibus animam Patris egredientera et ad
ab orani ignominioso proprietalis pondere, fratribus Creatorem suura revertentem conducunt. Cumque
et egenis scicnter distribuit. Annulum quoque epi- in hac Iremenda exspectatione aliqua mora fieret,
scopalem gestare formidaus, eum cuidam fratri sibi atque orantibus fratribus et psallentibus, ad septua-
assidue miuistranti commeudavit. Curaque a quibus- gesimum nonum psalmura perventum fuisset dicendo
dara rogarelur, ut cuidam viro rehgioso abbati, p circa illud Deus virtutum, convertere, respice de
:

scilicet de Bello, qui in exspectatione finis illius ccelo, et vide, et visita vineam istam, spiritus Patris
apud eum morabatur, euradera annulum daret, re- oriente aurora de corpore egredilur, vineam quara
spondit : Monachus est ; nihil sibi et annulo. ipse plantaverat, scilicet congregationem Ecclesiae
Erat in Anglia in illis diebus vir raagni nominis et suae, quara in studio ccelestisdisciphnae multipliciter
religionis famosus, Radulfus nomine, abbas Sagii erudierat, custodiae et visitationi summi Creatoris
qui infeslatione cujusdam tyranni de monaslerio relinqueus. Corpus autem attendentes relictum, mi-
suo expulsus, apud Patrera Anselmum, non quasi runi dictu ! vident albescere miri candoris splen-
exsul, sed corapatriota manebat, ipsi Gondulfo no- dore, quod natum semper nigrura solili erant videre.
tissimus. Hic audiens amicura suum infirraari, venit Imputant eleemosynarum largilioni,
ergo quod
ad eura jam inler infirmos diem exspectantem extre- albescunt manus; imputant et lacrymaram eff"usioni
mum. Curaque illepost dulcia coelestis vilsecolloquia, et sanctae vitae illius, quod tolum etiam albescit
accepta ultima) separationis et abeundi hcentia, corpus. Lotum itaque cura reverentia debiti honoris
effusis hinc inde copiosis lacryraarum fluminibus, indumenlis pontificalibus induunt, et iu ecclesiam
usque ad ostium domus recedens processisset, vo- B. Andreae apostoli cum fletu et cantu ante ipsius
cato episcopus fralre interim cui comraiserat annu- altare deponunt. Mittitur et sine mora qui Cantua-
lura suum, accepit illum ab eo, et statira snbjunxit: ^ rino archiepiscopo Anselrao chari sui obitum nun-
Vocate, inquit, abbateni. Qui vocatus rediit, et ex tiet, et ut ad extremura amicitiae munus corpori ejus
praeceplo episcopi recedentibus cunctis, tenens ma- persolvendum veniat, roget. Qui, nuntio accepto,
nura abbatis immisit annulura. Qui expavescens et quantocius Rovecestrara accedit, et amici exsequias
ad rei novitatem obstupefactus Quid est hoc, inquit, debita satis veneratione, prout episcopalem decebat
Domine Pater ? non est mei ordinis annulum ha- dignitatem, per orania exsequens, eum ante altare
bere ; sum enim habitu monachus etsi non vita . Crucifixi ecclesiae, quara ipse a fundamentis con-
unde mihi re non necessaria onerari formido. Ad slruxerat, tumulavit.
haec episcopus Sume, inquit, illum; erit enim tibi
: quanlus interim raonachorum luctus, quos ipse
necessarius, et ne inobediensin recipiendo persistas, aggregaverat I quantus sanctimonialiura fletus,
quia expedit ut fiatquod volo. Tuncille satis admi. quas et ipsas rauudo subduxerat 1 quautus populi
rans, et latentem hujus rei causam prorsus igno- planctus, super quem benedictionera suam tolies
i-ans, accepto annulo recessit. Clariut laraeu, ipso iuderat ! quantus pauperum gemitus, quos paterno
 . ;;

t;a:i GUND'uLFI UOFFE.NSIS EPISCOPI KPISTOL.l-. 830

affoctu pavorall quanlus dolor omnium, quos A imbecillitas mea non su/ficerevideretur,meadonus
paslor bomis annis jara Iriginta ct uno siiie querela ejus stupidum ct accipere renuentem increpavit, et
rexerat 1 Obiit siquiilem venorandus liic Paler octa- post incrcpationem annulum mc recipere coegit
vo Iihis Martii, Dominica tertia Quadragesimse in deinde non apparuit.Uxc ille. Nos autera qui praj-
qua raniLur Oflicium, OcuH iiici sempcr ad Domi- sontes ab eo liaec audivimus, iulolleximusposloa nou
ninn (PsaL xxiv, li3). El idem cantatum est in con- plianlasticam essc illusioncm, quam vir sanctus in
secratione ipsius, ut etiam per hoc Dominus cunctis sonuiis viderat, quia, postmodum faclus Roffcnsis
innuerot quibus sludiis ejus vila in prsesenli saiculo ponlifex eumdem annulura recopit, quera Gundul-
dedila fuit. Bene enim ips;i dio transiit de Iioc raun- fus episcopus vivons Rodulfo adhuc abbali, sed fu-
do, quia secundum quod dictura ost, excompunctio- luro episcopo dodoral.
nis gralia oculi ejus assidue inlenli fuerunt ad Ilajc do vita Patris Gundulfi nunc quidem prosa
Dominum. Et ideo, ul credendum ost, ad rotribu- latius disseruimus, scd paucis anlohac vorsibus he
lionom bonoruni actuum ipsius cvulsi sunt pcdes roicis brovitor comprohcudimus, Phicuit autem
cjus de laquco niiscriarum {Psal. xxiv, l.j), quibus cos ipsos el hic subnccterc; quia raclricam vim
abundal pifesons vila. Fuit autem lunc Incarnalio- prosa gratiorom (juibusdam novimus esse. Sunt
nis Dorainicai annus millesiraus cenlosimus octavus, j^ igitur bii deni, ordiuc subscriplo dispositi :

rcgni vero rogis Anglorum Ilenrici octavi, a-lalis

autem sua} plus minus octogosiraus quinlus, mona- TCy Gundulfe Pater, peperit f^orthmannia mater,

cbalus voro quinquagesimus primus, episcopatus Mundum sprevisti, cJaustrum Becccn<e petisti.

aulem, ut diclum ost, tricesimus primus. Te monachi lcxit vcstis, te rcgula rexit.
iUiquanto post obitum Patris no^tri olapso lempo- licxil cl erexit, nec ie via prava reflexit.

re, CD^pit archiepiscopus Anselraus tractare qucm Primo Beccenses juvisti, posf Cadomenses.
in loco ejus posset episcopum substituere. Et ha- Uunc mare transisii, Lanfranco complacuisti,
bens consdium, quod MCut crodimus de vuUu Dei Summo doctorum doctorum prcecipuorum
prodiit, de (juo superius diximus, venerandum Ra- Hoc donanle datum rcxisti pontificalum.
dulfum abbatem Sagii, favenlilxjs omnibus, ad epi- Temphim fundasfi, donisiHud decorasti,
scopalura Roflensem elegit, el eleclum ex more, lae- Tu collcgisti monachoa, quos liic posuisti.
tantibus cunctis, ejusdera loci pontificem devolc Tu Patcr illorum vixisti, tu pomilorum.
consecravit. Qui, factus episcopus, luuc primuni Te tam majorcs quam dilexere tninores.
inlellexit quam in se haberet signiticantiara illa Tu peccaforum solamen, tu miserorum,
occulta annuli dalio, quera Gundulfus adhuc vivens Pauperibus largus vivebas, et tibi parcus.
allori neiialura sibi spocialitor designavit. Undo ap- Orando flebas, suspiria longa trahebas.
parcre videtur illum prKScicnliam in vita sua Dum sic lugcbas, missas celcbrarc solebas,
habui.sse quis post cum in loco suo pontificio debe- Te prope multarum ca^cavit fons lacrymarum,
ret subliraari. Sed ct hic Radulfus cum fore sex Antediem morfisdolor adveniens iibi fortis.
anais RofTensom roxisset Ecclesiam, dofuncto An- Anno dante juoram, posircmam traxit ad hor am.
solmo, ad archiepiscopalumtranslatus, Ernulfum, vi- Te mors bis quarla tulit Idus Martis adorfa.
nim laude dignissiraura el scientia litlerali et reli-
gioae diu probulum, olim quidem pricrcm Cantua- Versibus ergo et prosa vcnerabilis Palris nostli
riensora scd tuncabbalem Burgonsom, post sc vliara i)Osleris ad exeraplum viveniii transtnittimus
consliluit opLscopum. Qui omui favore a suis rece- et si quanta gosscrit non quanla debuiraus diclandi
ptus, ipso die elcclionis suaj dixit nobis ; Sciebam, vonuslale dopiuximus, fecimus tamon uliona. poLius

incjuit, fraf.res, ante paucos dies me licet indignum liclilione quara uostra pra^suraptiono quod potui-
nd celsitudinem hujus ordinis in proximo promoven- mus, ad hmdem ct honorom illius, qui ot ei quod
dum. Apparuit enim mihi dormicnti, cum adhuc focit faccro et nobis quod scripsiraus concossit scri-
essem in looo mco.Paler Gundulfus, annulum magni bero, (jui vivit cl rcgnat iu saccula ,sa;culoruni.

pouderis mihi offerens,Camque adgravedinem ipsius Amen.

GUNDULFI EPISTOL.t; DVM.

EPISTOLA PRhMA.

Jkd monaxhos Ueccenset. — l'i nou iristcntur tle ercplo aibi abbate Anielni9.

(Vidc supra inter epistolas Anselmi, lib. nr, cp. 7, hnjus rohiminis col. 17.)

EPISTOLA II.

Ad Anielmum Lugdani degentcm. — Vt eccleriam Canluarienrem multimodir tnbnlatiovihis af/iirtam

prcesentia sua xetevct.

(Vidc supra in Eadmeri Hist. nov. lib. iv, cor. 4JJ3.)

 ISHEB

ANNO UOMINI MCVIU.

PHILIPPUS 1 FRANCORUM REX

NOTITIA HISTORICA.
Hisioire littdraire de lu France, tom. IX, p. 384.)

PbiHppe l*', rei de Franco, qui ayant ete eoo- A Ott meme rendelivrepeDtierement.Ayant apprisque
ronQe en 40o9, cUi vivaQt dc sou pere lleiiri I'% sa sante etait alteree et que le Ueu de son exil n'e-
regua apres Uii ^usqu'au viugt-ueuvieme de juiUet tail pas proprc a la retabUr, il le pressede se relirer
H08, terme de sa vio, n'etail ricn moios qu'ua dans ses Etats, car Lyon n'ea faisait pas encore
priuce lettre, quoiqu'iI eut dc refoquencc et qu''^! partie, et Tassure qu^ify recevra des marqucs de
fut soigi>6Hx de Jaireetudier le prince Louis son tils, M. dela CuiTie de Saintc-
l'affection qu-il luiportaU.
cofinw rtaixs l'liisloii"e sous le uoai de Louis le Gros» Palaye, dans le coors de scs voyages UHeraires ea
MaLs divers moaumeuts qu'oQ a sous son nom, et Italie, adecouvert une autre lellre du meme prince
queiques autres qui le concernent persoiuieUement, a rerapereur Henri IV, laqueUe conimence par ce
n6us engagent a dire ici «n mot de Uu". pour faire mot : Pfiilippus.
connaitre ees monuments comme ulUes a ['bistoii^e. On nous a conserve le sermwit soleonel que ee
Butre ceu.\ de la premiere elasse, ii y a irois let- prince de quitler sans retour Bertrade sa concu-
tit

tves de ce priuce ; l'uBe, qui est la premiereeu date, biuc. 11 le prSla le second de decembre llOi, eatre
a Bernard, abbe de Marmoutier, ct i'autre a saint lcs mains cle Lambert, eveque d'Arras, qui avaitete
Anselmc,archevO(iue de Cantoiberi.La premierecst nomme a cel effet. Bertrade fut obtigee d'cn fhire
d*a(Witanl plws inoportante qu^elle conlieut pkis de autant et sou serment se troave a la suite de celui
;

trftils des boQS sentinaeats de ce priuce, malgre la du roi Philippe.

vie voluptutuse qu*il meDait alors. II debute par II y a de ce pcince uu autre acte public qui coa-

arouer au pieox abbe quUl avait souvent use de firme rabrogation qu'Etienne, comte de Chartres,
inauvais lra.ileiiB«nls a soii egard. el qu'il avait n6- B avait failc de la pernicicuse coutume qu'oa avait de
glige jusqu'ici « lui ea faire uue satisfaclion couve- piller la maison episcopale et toutes ses dependan-
nable, ses peches ea elant ia cause et dc grandes ces.des que le siege de cette Eglisevenaita vaquer.
aJraires ren ayaal detourne» quoiqu'il eut toujours Cet acte, qid fut fait ea i'aDuee !t05v a la priere
aime et considere son mouasiere au-dessus de tous d'Yves de Chartres, est sm"tout inleressauit par le
les autres. Apres eet aveu, il conjure Bernard et detail ou il entre de tout ce qu'on pillait en cette
toute sa co^mmiuoaute de prier tnstiamment pour lui, ©ccasion. L'oa uY-pargnait non-seulement ni meu-
et lui donne commission de reformer Tabbaye de bles, ni bestiaux, ni provisions, mais encore ni les
Marmontier, ou il s'etait gUsse des desoi'dresscan- vitres, ni le plomb, ni le fer, ni lespierres.
daleux. Peu de temps aprcs, le mdme prince char- Quatit aux moQuments
qui concerneat ta per-
gea Beraard de reudre le meme service a celle dc sonue du roi Pbilippo, c'esl-a-dive qui traiteut ex-
Saint-Magioiire a Paris. Cette deroiere commission presscment de Thistoire de sa vie, ou de son regnc,
cst en date du roois de fevrier 109S ; ct Ton voit uous n'avons que trois pctites pieces de vers, qni
par la que fa tettre, qui n'est point datee, la pre- sont autant d'epitaphes consacrees a sa memoire.
ceda de quelque temps. Dom Mabillou ea ayaut La premiere en cuiq graods vers ne contient que la
trouve roriginal dans le cbartrier dc iMarmoutier, la date de sa mort, cncore exprimec d'une maniere
fit graver dans sa Diplomatique, pour servir de mo- assez objcure. La seconde, eomposee de dix vers
dcle rfu caracterc en Pusage du xi' siecle, el t'a el^giaqires, le fait descendre des anciens Troyens,
r^imprimee depuisdauslc corps de ses Annales. et lc represente comme uu prince bien fait, puis-
La lettre a saint Anselme est courtc, mais bien n sant, bclliqueux, bon politiquc,qui availde lapiete,
ecrile a tous egards. Kllle fait paiiio du Beeaeil d© de' ta doticeur, die reloquence, de ragrement en ses
celles de cet archeveque, a qut me ful envoyee lore discours el ses manieres. Knfin la troisieme, de
de son second exil a Lyon, en 1101. Philippe Uii douze grands vers, sans entrer dans un si grand
marque l'extr6me part qu'il prenait a ses peiues et delail» fait assez bien dans les six prcmiers vers le
lui oflre sa protection, si elle peut lcs lui adoucir, caracCere de Philippe.

PHILIPPII REGIS
EPISTOLiE ET DIPLOMATA.

venerabili Majoris Monasterii abbati, oranjque con-

Pkitippiregis epistohii ad Bernai-dum,, Majoru Mo- gregationi sibi commlssae, salutem.

nasterii abbatem. — Ut perditissimos Farensis Q.uanxvis saacUtatem vestrara in multis me exas-
ftkrikeHonis mores reformet, hortatur. tamea volo vobis manifestura
perassc eognoverira,
esse, ecelesiani vesiram super omaes alias raouasti-
JPhilippus, Dei gratia Francorum rex, Bernardo, ci ordinis ecclesias dilexisse, et propter humilitatera
 83 '.I rillLlPPl 1 FH.VNCOHUM HE(;iS 840

cl palienliamveslramamododiligendamdisposuisse. A monastici ordinis religionc, dein vcro exterioruni

Verum quia inultis cl magnis prfepeditus negotiis, depopulatione, ut pauci fralres, qui adhuc ibi re-
peccatis meis, fateor, exigentibus, vestra' sanrtitati manserant, de rebus ecclesiae, prout monachos de-
satisfacere ncLrlcxi, nunc obnixe deprecor, ut me, cet, sustenlari non valerenl, et jam pene ad ssecu-
licet immeritum, deinceps in oralionibus vestris sus- hiritatem redacti, unus(iuis(|ue de propriosuo,prout
cipiatis, qualenus per eas in prsesenti et in futuro poterat, cum niagna necessitale et ordinis trans-
merear adjuvari. Confido enim quod magnam apud gressione sibi procurabat. De hac ergo desolatione
Deum habenl liduciam. Nunc igitur sequendo vesli- cum supra dicto abbate llaimonerationemponentes,
gia iiriodecessorum nostrorum, raonasterium sanctre cum se excusare non pos^ct, el per negligeuliam
Mariae semper virginis sanctaeque Fai-se, in quo ex suam omnia liajc accidisse cognosceret, assensione
infirmitate et incuria inhabitantium omnis religio et ejusdem et supplicalione fratrum loci ipsius habi-
monasticus ordo penitus est annullatus, et (quod tatorum,admonitiono(ino(iue optimatum nostrorum,
miserabilius est) prostibulum factum esse condole- el suggeslione quoruradam rehgiosorum viroruni,
raus, pro salute animae raeae per pra^sentem char- hoc consiliumsahibre repcrimus, utecclesiamipsam
tcim in cellam vobis jure perpetuo possidendum in manus ordinate el monastice viventium,abbatis.
tradimus, concedimus, et auctorilate regia conlir- g videlicct Bernardi et monachorum Sancti Martini
niamus : qualenus per sanclifalis vestrseprudentiam, jNIajoris Monaslerii, ad reslaurandum traderemus,
et orationum veslrarum instantiam ordo monaslicus quod et fecimus pro redemptione animse nostra},elc.
ibidem reformetur ; el Ecclesia Dei, quae haclenus, Actum esl hoc Parisius publice in aula regia,
proh dolorl adulterinis fcedata est oomplexibus, coram subscriptis lestibus, anno ab Inc. Domini
et tanlo lempore a servitio Dei privata est,cum ec- 1093, iudict. I, epacla xxvi, x Kal. Martii, regnante
de valle lacrymarum ascendere,
clesiie vestra) filiis Philippo rege, anno ordinationis sua? xxxvi.
et canticum graduum se cantare congratuletur. Con- (His litteris apposila sunt signa ipsius Philippi
Ibrlamini itaque in Domino nihil hsesitantes, scien- regis, Ursionis Silvanectensisepiscopi, llugonisfra-
lesque auxilium nieum vobis in nuUo defulurum. tris Philippi regis, Widonis dapiferi regis, Adelcl-

Valete (i).
mi constabularii regis, Simonis de Nielfo, Goisleini
regis camberlarii reginae, et llarduini camberlarii
II.
reginae, et aliorum. Ex monachis huic sanclioni
Pliilippi rccjis epistola ad eumdem. Illi monaste- — pr?esenles fuerunl llilgodus, <jui fail Suessionum
rium S. Maglorii Pariensis committit in melio- episcopus et Andveas fvcitev cjus, liotbertus Pari-
rem statum restituendum. siensis prior supra dicti ccenobii, et Robertus de
(MAniLL. ubi supra, p. 316.) Castella, qui fuit dapifer supra scripli regis Pki-

Notum sitomnibus habere nos capellam domini- G lippi.Hubertusca^icellariusscr-ipsitetsubscripsit.)

cam, in honorc beati Bartholomaii apostoli et beati

III.
Maglorii confessoris constructam, sitam in Parisio-
rum aulam regiam, quae hactonus a
civitate juxta Philippi regis epistola ad 5. Anselmum Lugduni
])ropriis abbatibus non tam gubernata quam deso- exulantem. —
Vt Galliam, visitare d.ignetur.

lata videbatur, niaxime tempore Haimonis abbalis, (Vide supra inter epistolas Anselmi, Ub. iv, ep.

per cujus iucuriam in tantum annihilata erat primo riO, hujus tomi col. 230.)

(1) Vide Ivonis epistolam "0, ad Gallerium Meldensem episcopum

JURAMEKTUM PUILIPPI
REGIS FRANCOHUM

Quo Bertradam pellicem, jubentc ponlifice Rotnano, se dimissurum poUicetur

(Labb., Concil., X, 658.)

>'
.\udia3, tii Lambcrle, Atrcbatensis episcope, ^ « rautuura coUoquium et contul)Ornium, nisi sub
<• qui hic apostolica vice fungeris ; audiant archi- « testimonio personarum minmie suspeclarum, noa
< cpi.scopi,clprajsentes episcopi, (luod ego Philip. « habebo. il;oc omnia, sicut lillerai papio dicuntet
" pus, rex Francorum,'peccatum et coiisuetudinem <( vosintoUigitis.sinoomnimalo ingonioobsorvabo.
< cai-nalis el iliicitai co['ula; (luani hactenus c.um « Sic mo Deus adjuvet, et hioc sacrosancta Jesu

« Hertrada exorcui, ulterius non exercebo : sed « Christi Evangolia. »

< i)ecc«ium istud el llagitium penitus el sine omni Simililer et Herlradii cum excomnuinicationis
'1 i^etractatione abjuro. Cum eadem quoque femina vinculo solvoretur, luctis saorosanctis Evangeliis in
 841 DIPLOMATA. 842
persona sua hoc idem juravit sacramentum. A Prato sancti Germani Parisiensis, Rainoldi nihilo
Actum Parisius in praesenlia doraini Daimberti rainus Stampcnsis archidiaconorum eliam quam-
:

Senonensis, et Radulti Turonensis, arcliiepiscopo- plurium, et honorabijium clericorum, et laicorura,

rum ; domini quoque Ivonis Carnotensis episcopi, non parva multitudine inibi consistentium.
Humbaldi Antissiodorensis episcopi, Joannis Aure- Taliter itaque ex apostolicae sedis
auctorifate rein-
lianensis cpiscopi, Gualonis Parisiensis cpiscopi, corporatus est Phijippus rex Francorum sanctae ca-
Manasse Meldensis episcopi, Baldrici Noviomensis tholicae Ecclesiae matri suae iv Nonas Decembris,
episcopi, Lamberti Atrebateusis episcopi, Ilumberti indictione xin, anno autem Dei Christi
H04, pon-
Silvanectensis episcoi)i : abbatura quoque, Adae tificante vero in sede Roraana
Paschali papa II,
Parisiensis, Olrici siniiliter Parisiensis, Rainaldi de anno sexte.

PHILIPPI REGIS
DIPLOMATA DUO
B tuH. Et ne raemoria deleretur hujus beneficii, Htte
I.
rasinde fieriprajcepi, quasipse propria
Sigillum Philippi regis de Sancto Germano. — Ad
manu
mavi. Testes supradictae dationis subtitulari
fir-

augmentum fundationis cellce S. Germani in prae-

Laia nova concedit prwdia. cepi. Cousiderans vero quod de die id diem in plu-
(Anno 1072).
ribushominum refrigescil charitas et abundat iniqui-
[Martene, ampl. Collect., I, 490, ex chartario Co-
las, haecomniain sigilHraei praesidio et tuitione sub-
scribi feci, ut qui post nos venerint,
lumbensi.J sciant quae
In nomine sanctae et individuae
pro aniraae meae, et anlecessorum meorum redem-
Trinitatis, Patris
videhcet, et Filii, et Spiritus sancti. Amen. plioneraonachisColumbensibusDeo et sanclo Ger-
Ego PniLippvs gralia Dei Francorura rex. Notifi-
manoservientibus concessi vel dedi.
cari volo tara praesenlibus quam aetati posterorum, Actumpublice Parisius xiiKalendas Junii, regnanto
quatenus avus noster Robertus rex m honore Dei et
rege Philippo,xm regni sui anno.
SanctiGermani apud silvam quae Laia vooatur, S. Goiffredi Parisiensis episcopi.
quoddam conslruxerunt monasterium, adhibitis
S. Hugonis comitis Mellenti.
necessariisibidem sen-ientium fralrum. Pater vero S. Simonis de Monteforti.

meus, videlicet ei rex Henricus, qui post eum Gallise C S. Guidonis deMonte-Leherii.
rexit imperium, concessis omnibus quae ilJe dederat, S. Hugonis dePuteolo.
plura tribuendo locum ampHticavit. Ego S. Ivonis comitis.
igitur, ut
essera particeps tanti beneficii, supradiclo S. Willelrai Albani.
raona-
slerio el raonachis Colurabensibus eodera S. Gauterii.
in loco
Deo famuiantibus, dedi omnem decimam viui et S. Carnerii.

annonae meae, quae pertinentad rellarium vel grana- S. Fromondi fratris ejus.
rium Pissiaci, videhcet de Trel, et de Charla vatia, S. Goisfredi filii Nivardi.
et de ipso Pissiaco decimam etiara Alvers y\m et
;
S. Nizardi fratiis ejus.
annonae legumiuum, et avenae undecumque sil.
et S. Hugonis filii Gauterii de Pissiaco.
Siraihter dedi oranem decimam annonaj mea? et S. Walterii infantis fratris ejus.

avenae, leguminum de Aquilina, et omnium creraen-

II.
torum meorum, quaefacta fuerunl in ea. Molendi-
Philippus I rex Francorum jubet bona
num etiam Fiholi-curtis dedi et terram Gaudine. episcoporutn
Carnutiensium defunctorum intacta servari.
Brancas etiam de Laia quantura necesse fuerit ad
focum monachorum, necnon et mortuum lucum (Anno 1105.)
J)
quantum safficit ad usum raonachorum, el hospitum [AcnERY, Spicil. HI, 27G.J
suorum et pasturara totam pecoribus monachorura, In uomine sanclae et individuae Trinitatis,
Araen.
et etiamhospitumsuoi-um. Dedi etiam vivum ne- PhiHppus Dei gratia Francorum rex.
mus quantum fuerit necessarium ad aedificia mona- Notum fieri volumus universis in Regno Franco-
chorum, vel nova facienda vel reparanda. Gaute-
rum per futura tempora successuris, quod domnus
riumquoque quemdam (2) collibertum meum, et Ivo sancta? CarnotensisEccIesiaB venerabiHs episco-
omnem ejus posteritatem, et apud Rivoldicurtem pus humili devotione celsitudinem nostrae serenitatis
quinque hospites praedicto loco beati Germani con- adierit, obnixe deprecans ut pravara consuetudinera
(2) CoUiberti nec servi erantnec liberi, sed rae- tamen ut proprius ad servos quam ad liberos acco-
oium quemdara inter utrosque statum tenebant, ita derent.

Patrol. CLIX.
27
843 fHILIPPI I FRANC. REGIS EPITAPIIUM TRIPLEX. 844

in (Jominusepisoopalibus ejusdeiu EcclesisD acomile A feiuiin, oves, cl boves, et caeteraanimalia, omniaque

Heurico cognoniino Slepbano, el Ailela uxore ejus, rcliqua mobiha, quse congrcgata, vel collecta fue-
coucossiouc filiorum suoium WiUelmi, Thcobaldi rinl, sive in urbe, sive urbem, anle obilum,
extra
Odonis, Slephani, remissam et libertalem prcedictis vel disccssum episcopi cujuslibet, inlacta manere
domibus el rcbus in eisdcm collectis a pro-dictis tiriuamus : illis profutura quibus cpiscopus rescr-
coiuitibus donatam concedcrcmus, cl nostra pragma- vare, vel donare, scu per se, seu per ojconomum
tica sanclione tirmaremus. suum decreverit, ut majores personae Ecclesia?, si id
Cujus pio desiderio assentientes, et sequijsimai episcopo aliqua occasione praevento facere non li-

poslulalioni aurem inclinantes, sccuudum tcnorem cuerit. Concedimus etiam ut cxaclio, qucC defuncfis
scripti, quod de pnrdictis rcbus pra'taxati coinitcs episcopis, vcl discedcnlibus ficri solet in servientes
fieri decrcverunt, noslrae majcslatis aucloritate rcs cpiscopi vel rusticos, de caetero numquam tial.

praptaxatas a prava consueludinc liberamus, domum Ilaec omuia sicut a pra-diclis coraitibus concessuni
scilicet, et domus ejusdem ferrum, plumbum, vi- est et firmatum, et nos, ut proedictum cst, concedi-
trum, lignum, lapides, creteramque suppellectilcm, mus, ct perpragmaticam sanctionem nostram fir-

sciliccl tabulas, scamna, scabella, vasa vinaria, le- mamus testificanle

no- [teslificatoj characterc nostri
ctos, necnoncoquinas elborrea, granaria, cellaria -d minis, el sigillonostrae majestatis.
torcularia, furnos, furnonimque domos, sive in Phifippus Dei gratia Francorum rex.
urbe, sive extraurbem, silvasut non vcndautur, nec Actum et coufirmatum Paris. anno Domiuicae In
succidantur, nec dcutur annouam quoque, vinum,
;
carnationis 1105, anno vero regni nostrixLVi.

PHILIPPI I REGIS
EPITAPHIUM TRIPLEX.
(t)LXHESNE, Historice Francorum Scriptores, tom. TV, 167.)

I. G Augusii teruis couscendit in aelhra Kalendis,

Ex veteri libro ms D. Alex.
. Peiavii senatoris Pa- Annis sccplra novem vigics et bis agens.
7-isi?nsis.

Septem milleno cenlum simul adde resecto,

III.
Tuncque scies annum, Regem subiisse Philippum
Ingressum morlis dirse nuili renuenlis,
Rex fuerara prcedivesopum, linguaque disertus,
Augusto quartas Orbi signante Calendas,
Progenies regum, virlutc polens, genus allum.
In feria dicta Sylvestri dogmate quarta.
Gloria magna mihi, qua tenditur osmula virtus.
II. Hac tumulatus humo naturae debila solvi,

Ex alio ejusdem domini Petavii codice.

Ac cinis in cinerem sensi datus ecce quid essem.
Ileus I quidhonor, quid opes, quid gloria, quidve
Francorum summus latet hac lellure Philippus,
[poleslas ?
Rex fuit hic magni progcnies Priami.
Ast petii, Bencdicte,luam specialius aedem,
Corporc proccrus, vultu slcllanlc serenus
/Etheream concede rogo precibus mibisedem.
Imperio spccics congrua Romuleo.
Julius exaclis dum lucibus irel ad assem,
Strenuus iu bellis, rcgni defensor aviti,
D Spiritus Auguslas ccssit meus anle Kalcndas.
Sollers consilio, providus eloquio.
Qui legis haec, merilam minui mihi Judicis iram
Insignis pietate, trucis cocrcitor ir;e,
Exige, sed precibus faveas his, Chrisle Rederaptor.
Yerbis jocundus, moribuset jilacidus.

«««ao*
 :

ANP»0 DOMINI MCIX

SAIVCTUS IIUGO
ABBAS CLUNIACENSIS

VITA SAINCTI HUGONIS

(BoLLAND., April. t. III, d. 39)

COMMENTARIUS PRyEVIUS
'^,!. Decessores ejus, (etas, discipuli, amicimemo- A omnia repelamus, ibidem inveniet curiosus
lector
rabiles. addimus tamcn elogiura, quod nobis Chronologia
abbatum Cluniacensiura offert « Hic non
solum :

Primam ordinis Cluniacensis scdem et incuna-

1.
carnis sed etiam mentis nobilitate
conspicuus exsti-
bula, atque omnium ejusdem instituti ccenobiorum tit, ac Iccum istum (Cluniacum intellige) super
caput, ad 13 Januarii ip Vita B. Bernonis descri- omnes antccessores suos aedificiis, omamenlis, pos-
psimus. Fuit is abbalum Cluniacensium primus, et sessionibus , monasleriis , cellis, ultra quam credi
antequam Cluniacum conderet, Gigniaci et coenobii potest. usquequaque fide et industria
sua ampliavit.
Balmensis, sub cujus fundatore S. Euticio tironem Qui cum essct omnium virtutum exercitiis decenter
vitae monasticae egerat, sanctissimus archimandrita.
ornalus, monasticae religionis ordinem laxius dif-
IlUim anno Domini 926 vila functum S. Odoexcepif,
flucntem providentiae manu re-^trictius coarciavit,
nobilis Francus, ex canonico S. .Marlini Turonensis
geminasque missas, unani scijicet pro fratribus de-
monachus et abbas primum Tutellensis factus. Cui fuiictis, aliam vero pro vivis in duobus oratoriis
a se
Aymardus successit, alio eoque vario apud scriptores constructis quolidie canlari constituit eleemosynis ;
nomine Eymardus, Ademarus et Ademardus vocila- vero supra omnes nostri teraporis homines ita
sem-
tus, eximius sanctse simplicilalis ac innocenliae cul- per fuit intentus, ut illiusEcclesiastici verbi
tor, hoc
infelix quod auno 9o4 vivendi facultatem
B sententia
digne congruere judicetur, qua dicitur
sibi
amisil, quare suapte sponle dignitatem a se
Elee- :

abdi* mosynas illius enarrabit omnis Ecclesia sanctorum

cans, illam S. Majolo cessit qui nobili admodum;
{Eccli,7,T^\\, 11).
Hic a Deo nobis donatus diu ad
loco in provincia natus Valentiolaf, primo
Malisco- profectum hujus loci vivere permissus est gregem-
nensis Ecclesiaearchidiacouusfuit, vitamque
tandem que sibi crediium verbis pariier et exemplis
cum morte commulavit anno Domini eru-
994. Demortup dieng, multipliciter augmenlavit ; tandemque senio
suffeclus S. Odilo, de
Merceur diclus, Beraldi I,
cognomento Magni, Domini de Mercorio in Arvernis
confeclus, m
Kalend, Maii in hebdomada paschali,
s^ucto sinu quievit. Haec inde. >-

et Gerbergaefilius.Postcujus felicem ad superos tran.

2, Annus S. Hugonis natalis, ex anno obitus
silum, qui in annura 1 049 incidit, S. Hugo, dc ct
quo hic acta tunc aetale definieudus est. Obiit scihcet, ut
agimus, ad abbatiae Cluniacensis clavum sedere
ca?- scriptores yitae tradunt, annum agens
slatis octo-
plt de quo non paucaviroruminsigniumtestimonia
;
gesimum quintum, octavo die postquam e vita
bibliotheca Cluniacensis colligit; S.
exqua utdehbemus Auselmus migravit, quem cum ad 31 Aprilis circa
aliqua, primum aucloris vilae S. Arnulphi episcopi Pascha anni 1109 obiisse ostenderimus.necessum
Sucssionensis hujusmodi esto est
: « Fuit corpnre et naialem S. Hugonis in annum Christi 1024
animo castissimus, eleemosynis et
^ ipcidisse.
orationi juoiter Nalum igiiur S. Hugonem anno Christi \QU dici-
intentus et addicius monasticae disciplinae custos et
;
raus. Anno 1039, setalis xv, apud Cluniacenses
promotor instantissimus, perfectorura monachorum S.
Benedicti instiiulura amplexus, sub S, Odilone tunc
el pcrsonarum ecclesiastico cultui
idonearura nulri- abbate monasticam vilam inijt decimo post,
tor perpetuus, sanctae Ecclesiae Ktatis
;

procuratorel piopa- scilicet XXV, Christi autem 1049, eidem

gator mire fervens. vita functo
» Hoc aulem Sigeberti Gembla- in abbatiales infulas successor renunlialus, eo in
censis ad annum 1087 <- Hugo abbas Clupiacensis,
:
munere j-eljquam vitam posuit, scilicet aunos sexa^
pielate insignis, discrelione praecipuu^, .s^anplitaie ginta,additis octodiebus ac duobus ro^qgibus,
et religione clarus habelur. yt
> Plura his similis, ne scribitur in fine Vitae secundae ; longura sanctse
 ;

847 S. IIUGONIS ABBATIS CLUMAC. 8i8

dignitatis lempiis, el multis, quos praeceplis reli- A 3. Ponlifices, qui sub tanto magistro virlutem

giosse vil« imbuit, admodum salutarc. Nam e schola comparunt, quae eos primum ad sacram purpuram,
ejus episcopi, cardinalcs, pontitices, virique ob vitse deinde ad suum ecclesiasticae dignitatis apicem eve-
.•ianclimoniara sacro cultu insignes prodiere. Clunia- lit, Urbanus II el Gregorius VII sunt : ille ex cano-
censes quippe coelitum choris inscrlos B. Morandum nico regulari ordinis S. Augustini, quem in Romano
et S. Udalricum illi debent quorum ille 3 Junii
;
Laleranensi monasterio professus fuerat, arclius

apud eos, hic vero 10 Julii colilur, admissus ab ipso vivendi instilulura quaerens, monachum in ccenobio
S. Hugone ad monaslicum habitum, cum Geraldo S. Trinitatis Cavensi induit ; indeque profeclus in

cpiscopo postea Ostiensi facto De quibus ista : Galiiam, inter Cluniacenses,5ancto primumOdiloni,
Chronicon Cluniacense : « Iste Geraldus fuit Ratis- ac deinde successori ejus S. Hugoni erudiendum se
ponensis civitatis scholasticus, et rogatus a S. UI- dedit, a Gregorio VII, quicum in Ciuniaco, dum
darico adiit RomananV urbem cum praediclo Ulda- uterque monacbus adhuc erat, sanclam familiarila-

rico, et obtenla suorum peccatorum,

absolutione tem conlraierat, cardinalilia purpura donatus ; anno
exploratores virtulum venerunt ad S. Hugonem, et tandem 1088, universse Ecciesise reclor, S. Petri

sub ipso in Cluniacensi monasterio secundam rege- pontificiam cathedram ascendit. Hic vero, id est

nerationem susceperunt. Ipse vero Geraldus erat g GregoriusVII,Hildrebrandusanlepontificatumdictus,

sapientia, consilio ac morum gravitale insigniler ex coenobii Cluniacensis priore, a Nicolao II in car-
prcepollens, non post multos annos major priorcon- dinalium collegium allectus, et anno 1073 unanirai
stitutus, ac poslmodura jubente aposlolicae sedis Patrura consensu cum insigni Ecclesiae emolumento
prsesule Gregorio scilicet VII, Ostiensis Ecclesiae pontifex enunliatus, tanta virtute ac vilae sanctimo-
ponlificatu sublimalur. Cujus sedis curam rexit cum nia effulsit ut noraine exinde sanctorum faslis in-
summa sollicitudine credilaeque sibi negoliationis scripto cum iisdem etsacrum cullum oblineat. Multae
talentum Domino suo cum duplicala reporlans usura, ejus ad S. Hugonem tom. XXVI Conciliorura epistolae

meruit audire Euge,serve bone et fidelis, intra in

:
exstant nam illa in tempcstate, quam perpetuo
;

gaudium Domini tui {Matth. xiv, 21). Sanctum quo- dissidio adversus Gregorium et Ecelesiam Henri-
queUldaricum, divinis magnificum exerciliis, S. cus III imperator concilaral, opporlunus ponlifici

Hugo abbasadsacerdolalepromoveri fecil ofticium, consiliarus fuit, et arduis in commune rei Chri-
sibique constiluil Capellanum et consiliarum, et stianaeomolumentura traclandis negotiis prsefeclus
quia sciebat eum virtute ac sapientia tolum esse in quibus quantopere ponlifex desideraret ejus ope-

composilum,suo etiam gregi apud illum confessionis ram, quamque necessariam eam haberet, Ep. 61,
praeparavit adilura. Unde accedebant ad eura tam lib. 1, exprimit : « Proinde, inqulens, noscat religio
senes quara juvenes, diversispassionibus laboranles, veslra quoniam qui denegatam nobis prasenliam
tanto sincerius quanlo securius conscientias suas vestram hactenus cura admiratione sustinuiraus,

illi aperientes. Ipse vero cum summa charitate omnes deinceps sinemulta anxietale et menlisperturbatione
suscipiebat, et more sapientissimi medici congruis ferre non possumus. Meminisse enim debetis quol et

quousque poenilentiae remediis curabat. Iste vero S. quanta negolia in veslra manu et confratris noslri

Uldaricus, ex illustri prosapia Bannariorum Ratis- Giraldi Ostiensis episcopi posuerimus, quae propter
ponae civilatis procreatus, velut lucifer inte.r caetera absentiam vestram aul neglecta pereunt aut compe-
poli sidera, sic inter cognationis suae relucebat no- tenlem finem habere non possunt. Quoniam cura
bile stemraa. Caetera ejus virtutum merita et mira- praefatum episcopum in servitio S. Pelri ultramon-
cula in libro gestorura ejus habentur, festivilas seu tesad regem misimus, vos venturum aestimabamus.
ipsius solemnitas apud nos agitur decima die mensis Quapropter, etsi commoti, dilectionera veslram
Julii. »Hsec de Geraldo episccposanctoqueUdalrico. inlimo commonemus affeclu, ul nos in mullis et

B. Morandi Vita brevis, suo tempore danda exstat magnis angustiis posilos quantocius visilare cure-
in Bibliotheca Cluniacensi, col. 501 et sequenlibus. tis, " etc. Ita ad oum prseter mulla ejusmodi alia

His accensendi sunt illustres quoque ex eadem pontifex ; cujus quae difflcillima erant cum Henrico
schola viri Goderanus episcopus Xantonensis, Du- D modo memorato negotia sic traclavit ul periculosa

rannus archiepiscopus Tolosanus, et Hugo dux Bur- ad tempus tempestate liberaril pontificem ; et Hen-
gudiae quorum postremus, Roberli
;
II, Burgundiae ricum, solutum quo tenebatur analhemalis vinculo,

ducis, ei Henrico ejus filio nepos, sanctioris vitae Ecclesiae amicura fecerit.

incensus desiderio, transcripto Odoni fralri ducatu, A. Arcta ei necessitudo cum B. Petro Damiano
ei scilicet, qui Cisterciura paulo post fundavit, in intercessit, cujus litteras aliquot ad eum missas
Cluniaco sub S. Hugone monachum induit.postque Bibliolheca Cluniacensis colligit. Fuit aulem S. Pe-
tres ibidem sanctae ac severae vilae annos diemobiit, trus Daroianus in Ciuniaco, ibique Sr Hugonis re-

anno Christi 1097, cujui apud Cluniacensessepuicro lalu terribilia ista exempla didicit, quas referuntur

hoc epitaphium inscriplum legitur Hic requiescit : in epistola 1;), lib. ii et eodem hortatore Vitam
;

vir celebrandce memorice, magnus sa;culi contemp- B. Odilonis conscripsit ita enim Damianusloquitur
;

tor, Hugodux Burgundio', monachus Cluniacensit, in ejus prologo « Hugo, Chmiacrnsis monaslerii
:

poHtasacerdos. icctor cl spiritualis militae dux ac prsecipuus infor-

 849 VITA. — COMMENTAR. PR.EV. 850

raator, hocmihi laborisinjunxitutVitamB. Odilonis, A autem illius ecclesiae abbatibug etmonachis,tanquam

decessoris videlicet sui, proprio stylo succincle per- nostris episcopis et canonicis, et vivis et mortuis
stringerem, ut ex his, quae in anterioribus paginis faceremus. »

latius reperiebantur esse diffusa, utiliora quaeque g II. Imperatorem ac regum erga S Hugonem
.

magisque necessaria brevi compendio deflorarem. observantia tingularis.

Cujus ego compulsus imperio, non luculenti venu- 6. Saeculi principibus impense charus etiam fuit
slatem aucupabor eloquii, sed sicut ex oblatis api- Hugo. Ex his dignitatcpriraus nominandus Henricus,
cibus deprendere potero, cum Dei oranipotentis au- iraperator hujus nominis II, rex Germanorum III,
xiiio, meae verilati deservire tentabo. » Desiderio cui cum ipse anno 1051 « de reddita sanitate et
quoque abbateCasinensi, summo postea pontifice et concessadivinitus filiiadoptione » esset per litteras
Victore III appellato, familiariter fuit usus Hugo gratulatus ; denuo eidem scribens iraperator, sic
sanctus ; nam Casinum circa an. 1083 profectus, concludil epistolara : « Quod autem le pro longin-
inler suos ac Casinenses monachos communionem quitate itineris negasti potuisse venire, sicut jussi-
meritorum cum eo instituit,'quod ita lib. m Chro- raus, quanquam gratanler tuum suscepissemus
nici Casinensis, cap. 50, Leo Ostiensis prodit: « llis adventum, eo ignoscimus tenore, ut in Pascha ad
temporibus Hugo venerabilis, cluniacensis abbas, g nos Coloniam venias, si est fieri possibile, quatenus,
vir vilae ac famae ceiebris, ad Patris Benedicti si audemus dicere, eumdem puerum, quo ita laetatus
hmina devotus advenit, Quem venerabilis Deside- es, de sacro fonte susciperes, et spirilualis paler
rius, ut tanlum decebat virum, magno cum honore tuae benedictionis munere signares, sicque simul
suscipiens, et societaiem Cluniacensiura fralrum expiati ferraento delictorum, paschali soleranilate
nostrae congregalioni conjungens, inilio foedere, et mereamur perfrui azymis coelestis gloriae. » Ita
noslraeapud illos et illorumapud noscongregalionis factum anno sequenti, et paterno nomine Henricus
meuioriam perpeluo habendam singulares illi viri nuncupatus puer, imperaior postea appellationis
decreverunt. »
istius III, rex IV ; cujus, deluncto patre orphani,
5. Quid nunc Galliarum episcopos dicara, per S. raater vidua, « dilectissimo Patri etomni acceptione
Hugonem raonasterio Cluniacensi devinclos ? Duos digno abbati Hugoni, >> anno 1056 scripsitepistolara,
nobis exhibet spicilegii Acheriani tomus VI in Miscel- quaeestliin Spicilegii Acheriani II Miscellaneis
laneis epislolarura, Araldura et Isembardum, per (ubi praecedens quoque et aliae mox citandae refe-
quos insignilercommendata disciplina,etIocupIetata sensum
runtur) in hunc : Quia in luctum versaest
«

quadara tenus Ecclesia Cluniacensis est. « Araldus, cithara mea{Job xxx, 31), pro gaudio gemitum,
Ecclesiae Carnotensis episcopus et ejusdem Ecclesiae q et pro exsultatione, quam litterae vestrae fecerant.
canonica fraternitas, bona fama \irtutum Clunia- refero lamentabilem planctum. Cor taraen moerore
censis monasterii lanquam florentis hortuli, suavis- pavidum refugit ex toto referre. Quapropler et quia
simo liliorum alque rosarum odoreperflali, etidcirco velox fama malorum, ut solet, meum vobis dolorem
habendaefraternitatis ejusdem monasterii desiderio nuntiavit, precor ut Dominum meura, quem diutius
divinitus inspirati, praebendam quamdam fralribus in carne servare noluistis, saltem orando cura vestro
praedicli monasterii in perpetuos usus concedunt : » conventu Deo commendetis filiuraque
defunctum ;

ut habelurnum. 23 deinde, num. 24 t Isembar-

; : veslrum diu sibi haerendem fore acDeo dignum obti-
dus Dei Aurelianorum episcopus et tota
gralia neatis, et turbas, si quae contra cum in vestris vi-
congregatio sanctae Crucis ab Hugonevenera- . . . cinis partibus regni sui orianlur, etiam consilio
bili abbate Cluniacensi et sanctissima congregatione sedare studeatis. Vale, Pater. p

sibi commissa rogali, ut pro anteriori diclione et 7. Non defuit partibus suis Hugo, sed pessimo-
societale quam invicem inierant, praebendam cujus- rum consiliariorum adulatoriis suggeslionibus de-
dam canonici, ecclesiae et Petri et fralribus ibidem pravatus paulatim Henricus III, Ecclesiae Ubertatem
servientibus perpetuo habendara concederent, » . . . acjura violando, per manifeslam contumaciara in-
ea ratione annuerunt, ut et ipsos nos, inquit epi- obedienliamque, landem commeruit a Gregorio papa
scopus, in suo instrumento, « in consorliura suum
D VII excommunicari, in Augustio principum con-
reciperent, unumquemque canonicorum
et noslro- venlu privandus imperio, nisi intra annum cum Ec-
rum, tanquatn unum ex monachis facerent, et n^bis clesia redivisset in gratiam. Tunc sese in arcto
oralionum eleemosynarum et caelerorum bene-
et posilura videns, Hugonera, cujus consilia et moni-
factorum suorum parlicipium darent et uniuscu- ; liones paternas forsilan audire neglexeral, coepit
jusque canonicorum noslrorum obilum et anniver- respicere, et in Italiara causa absoluticnis pelendae
sarium obitus diem, tanquam unius monachorum transgressus, eodem interveniente atque pro ipso
suorum claustrensium, precibus, eleemosynis et spondente, consecutus estgratiam, anno 1077. Sed
caeteris solemnitatibuscoramendarent ; si vero alicui brevi ad ingenium rediit, aut potius pcenitentiae lar-
canonicorum placeret monachum fieri, si niliil dare vam exuil simulator, eo quoqueprogressus,aut anti-
vellet vel posset, gralis reciperent ; nostrum vero papa creato schisma perniciosissimum suscitarit, ad
anniversarium, lioc est episcopi lanquani abbatis sui mullarum aniiiiarura ruinam, totiusque imperii con-
facerent et successorum meorum q-uotannis ; nos fusionemexlremam. Sed qui fidelium omniuracom-
831 S. IirGONIS ABBATIS r.LUNIAC. 85i

munem Palicm de Petri seile conalus esl exluibarc, A eirecUim uoslra dirigere dignctur opera, » illaulique

ipse a proprio tilio Henrico IV dcjocUis ab imperio de quibus in eademepistola sicerat poilicitus. « No-
est anno 1105. Tunc consilii inops, t charissimo tum facimus serenitati vcslrce quod pro reparalione
atque dileclissimo Palri llugoni, el universis sanclis ecclesiaium, qua? noslris temporibus, nostris pec-
fratribus Cluniacensis cocnobii, dulcemlilii afilectum, calis, heu ! cornierunl, omnibus modis, prout Deus
ac devotura fralris, iino servi obscquium, » defe- vires dederit, volumus laborare, et sanis consiliis

rens, scripsit episloiam, qua) in dictis Misceilaneis omnium bonorum amodo acquiesccrc, si quo modo
est deciraa, lioc e^iordio : « Quia luam semper valeamus dispersa colligere, el hianlia cuneo srhi-
pielalem et paternain erga nos sollicitudinem beni- smatis unionis glutino coadunare, atque ruinam
gne expcrli sumus, ita ut de multis saepe periculis, Ecdcsiae, quae per nos facta est, pacis ct justitiie

tuis sanctis oralionibus credamus nos liberatos, instauralione recompensare. Piaeterea significamus

idcirco, Pater ciiarissime, ad le posl Deum, quasiad vobis, quod si Deo propitio regnum et sacerdotium
singulare refuginm necessitaiis nosira), recurrimus ; in- unum recolligere polerimus, post confirmatam
et ut apud le saltem miseriarum nostrarum solalium pacom ire Jerusalem disponimus, et videre sanctam
inveniamiis, humiliter deprecamur. El utinam nobis terram in quo Dominus noster in carne visus est et

contingerct faciem tuam angelicam curporaliler vi- g cum homi^iibus conversatus est {Baruchui,5S), ipso
dere, ut tuis affusi genibus, capul noslrum, quod de propiiio valde desideramus, ut ibi expressius eum
foule salutari suscepisli, in sinum sanctitatis tua) adoremus, ubi eum alapas, spula, flagelia, crucem,

lamiliariler possumus reciinare, ibique jieccata uo- mortem, sepulturam passum esse pro nobis cogno-
stra dellendo, multitudinem tribulationum nostra- vimus. '> Haec ille, qua?, utnotalBaronius, « aliaque

rum per ordinem enarrare i » Id vero cum in hoc possent hominis mexime pii animum insinuare, sed

epislola diftuse lamentabililerque fccisset, tandemsic quod sic comparalus csset, ut cum dej)rimcrelur,

concludit : « Sed jam lempus e>t lam longae misc- tunc subdole ad fallendum sibi larvam pietatis

riarum nostrarum tragaxlia; finem imponere, quam inducerct, quam mox deponeret, cum quod essot

jdcirco tuae, Pater amanti.ssime, pietali deflcre cu- conatus eiiecerat, jure meritoque eos quos ap-
ravimus, quia in Deo el in te magna et singularis pellavit patronos sanctos, est expertus ultores,
spesest nobis consilii el auxilii saluUs et libertalis morte repentina multatus anno 1106, iv Idus Au-
nostrK. Unde lolo alfectu ct desiderio animi, totum gusti. ')

consiliura nostrum tuse fidei commiltimus, cl quid- 9. Credibile est Philippi Franciae rcgis poenilen-
quid de noslra cum apo.=tolico reconcilialione, liam sinceriorein fuisse ;
qui ab incesto decem
quidquid de pace et unitale sanclfc Romanae Ec- annorum pellicatu tandem Parisius absolutus anno
. 1 _ .. r-„: I „ J.^„..« '-' 14. .£ _„... :; .•i^„a: „..A «...
, •

clesiae,
1

salvo honore uostro, faciendura esse

.
decrc llo4, non •
metu lerreni imperii : :
amiltendi, sed cu!-

veria, totum nos factuoros sine dubio Deo tibique lcstis cerUus consequendi desiderio, ad hoc se
"

promittiraus. Festina ergo, Paler charissime, nobis non dedignatus esl inclinare, ul quod restat tempo-
consulere, nec te pu^niteat, quaesumus, etsi non pro ris nobiscum, » inquil S. Ilugo (eidcm rcscribens
fdii liberalione, quia jieccavimus iu coelum et coram epistola 18, in praecitatis Miscellaneis) « unaniraen
te {Luc. XV, 41), saltein pro raercenarii tui salute ac concordem vivere velle faterctur . . . . El quo-
laborare. > niain, pergit idem Hugo, Deus januam nobis dulci.-*
8. Hisce per monachos Cluniacenses directis non lamiliarituiis, ad vos de se alloqucndum aperuit ;

contentus, rursus alias, ihidem subsequenter lcgen- nunc vobis priraum aperimus, quod de vobis non
das, addidit per alios nuntios, « quidquid, licet pec- nunc primum cogitare coepimus el optare, ut pro-
cator tamen spirilualis filius, devotius et humilius pensiorem at^ectum et intenlionom majorem amodo
poterat, suo dcsideranlissimo et dilccto Patri ap- habeatis ad bonum. Ad vcrum, dico, bonum, ad
precans quibusrursum cjus paternitalissanclilalem,
;
summum bonnum, quod Dcus est. magne amice, rc-

velut publicanus, peccatorum suorum refugium, ct, cordamini quia mc aliquando intcrrogaslis,an aliquis,
ut naufragus, saluUs porlum, desiderantissima devo unquam de regibiis faclus csl monachus. Rcspondi,
tionc deposceret et in illius coiisilio aliorumque D cliam. Sed etsi de nullo aliocerti essemus, solius S.
religiosoriim virorum, quos ad lioc liabere vellcl, « Guntraumi Francorum rcgis cxemplum suftioeret,

lotam causam se poncre protitcretur facturus quod qui, rcliclis saecuii iiompis et vanitatibusct illecebris,

ille disposuerit. Denique lerliis liUeris, testari volcns factus est monaclius .... Movcal etiam vos ac
spem inisericordia; divinae cnnsequciuUo cxoniplo pcrtcrreat coiilcmporalium vicinorumqiic veslro-

populi Israelilici, « qui pcccans a Domino piiniebu- riiiii, Willciiiii dico Aiiglorum rcgis elllenrici imiie-
tur, puMiilons dignua venia judicabatur, diu csl, ratoiis, lamentabilis casus plangeiidus(|uo inlcnlus ;

inquil, quod inhrmum veslrum, sicul solebalis, non (|uorum alter unius sagiltae iclu, non in bello, scdin
visiiaslih, el (luod adlioiialionuni cl coiisohilionum bosco, momcnto teinporis iiitcriit ; allcrinter multos

fomentis conlrilum veslruiii nou ciiraslis. » Pobtea aiigdics gravcsipie .'crumiias, ipias diu susliniicrat.

vero, per preces ipsiusalque Cluniacensium fratrum nuper, sicut vos audivisae jam credimus, defccit. »

coinniendari Dco optal, « ut (]ui nos, inquit, bniia: Qua' crcdimus ipsu (|uo Hcnricus obiit anno scripta.

Tolunlbtis praevenil mir>ericordiB, ad rructuosuin Hu\ aulcni Willclmus (uti 121 Aprilis ad Yitam
 853 YITA. — COMMENTAR. PR.EV 854
S. Anselmi pleiiius describitur in Historia Eadraeri A H- Tanto aflectui eumqne secutis pluribus se
lib. II, nuni. 43) obierai anno 1100, mense Octobri. maximis beneficiis ahis, digne el grataiiter resfon-
De extreraa S. Gunlramni aetate pauca qugedam ex surus Hugo, constitutionera edidit, « oranibus fra-
Fredegario habemus, prolata ad 28 Marlii, in quibus tribus in Cluuiacensi ccenobio, tam praesentibus
licet nulla sit mentio monachatus, satis tamen vcro- quam ^'otum
futuris, sic edicens : sit, nos de domno
simile esse credimus, quod si in mouastcrio S. Alfonso Hispaniarum rege, nostro fideli amico, qui
Marcelli, in quo sepultus colitur, eliam ali(iuanlo lanta ac talia bona nobis fecil, etadhuc indesinenter
tempore vixit et obiit, sallem in monaslico habitu facit Huic quoque mensurae bonae, conferlge
obierit; sicut apud Prumienses impeialor Lotha- simul et coagitalic, supercftluentiam addere cupien-
rius, cum hac tamen difforentia, quod bunc constct tes, dcdimus ei in beatorum apostolorum
ecclesia
imperio )regnoque cessisse per renuntiationem pu- Petri el Pauh nova, quam ipse de propriis faculla-
blicam ; de Guntramno nihil lale legatur. Ulul sit, tibus construxisse videtur, unum altare de praBci-
exeraplo tali Hugo ulilur, hortatusque regem « ad puis, que scihcet divina mysteria ibidem celebrata
veram poenitenliam et convertioucm perfectam, saluli ojus valeant suffragari ; cum vero hujus tem-
quae nec faciliori nec certiori via possit apprehcndi poralisvitae cursum debito fine compleverit, exceptis
quam raonachica professione, I) sic demum conclu- t> cfficiis, missis atque eleemosynis, qu» pro illo
dit :
(I Ecce principcs apostolorum, judices impera- agenda sunt, uno anno in supradiclo altari raissa
toiiim regum et orbis, parati sunt recipere vos
et specialiler pro illo canatur. » Omilto quae in anni-
in domum suam hanc Ciuniacensem, quam Pdtres versaria die ipsius, « sicut pro domno Henrico im-
nostri azyium pajnitentiae nominaverunt. Et ros peratore Auguslo, secundo videlicet, agenda prae-
»

parati sumus vos ut regem habere, ut regem tra- scribit, « in omnibus et reginam ejus conjugem
ctare devotissiraam voiens fieri parliciprm et anniversa-
rium ejus sicut imperatricis Aguotis agi. » Legi sin-
10. Caeterum hsc quoque pia ac sancta Philippi
regis cogitata, ut accidere solet
gula possunl in dicti Spicilegii Miscellaneis, nura.
liorainibus inler
nrulta ac magna vitia proesertim carnalia invetera- 20; liaec enim satis sunt, ut Hugonis erga suos bene-
sera vel parura efficacia faclores gratitudo cognoscatur.
tis, vel fuerunt ; ipseque
rex prius quam regnum lerrenum sponle dimitleret, 12. Traseo ad principes secundi ordinis, in
anno 1108; scd quod vivus non
e terris sublatus est quibus (( Thcobaldus, Dei gratia Francorum comes,
potuit vel neglexit, mortuus quadam tenus vokiit ct uxor ejus Adelaidis sanctitatis ct rcligio-
obtinere, extrema volunlate mandans, ul in Floria- nis, quae penes Cluniacense collegium divina gralja
censi Benedicti ordinis cocnobio tumularetur. Alde- largienle pelior celebriorque habebatur, fide et de-
fonsi Hispaniarum regis hoc nomine YI, ut regiae votione permoti, Odonem filium, sacris regeneratio-
infirmilati aptior, sic efficacior voluntas fuit. Hic nis mysleriis renovandum, destinarunt Hugoni ve-
apud fratrem Sancium diu captivus, B. Ilugonis nerabili abbati ejusque conventui, rati, superna
I atque Cluniacensium monachorum precibus vitam, dispensanle clementia, sibi non inane futurum
libertatem, regnum se debere sestiraabat ; ergo circa religiosiorcs quam ditiores in Christo habuisse pa-
annura 1070 hanc ad eum epistolam dedit, quae 19 renles; ad cujus graliae et defensionis propensiorem
occurit in Miscellaneis Spicilegii Acheriani VI, quse effectum efficatioremque profectum
Cluniaco
<i Hugoni venerabili et excellentissimo abbati Clu- monasterio concedunt et donant quamdam villara
niacensium, virtutum floribus claro, fomile virtu- qus Cossiacus dicilur » Instrumentum integrum
:

tum suffulto, atque cunctae dulcedinis mellifluo se- habetur in jam citatis Miscellaneis, num. 22, et raox
niori, nec non cunctae nobilissimae congi-ega- num. 25 sequilur « Donatio ecclesiae in castro de
tioni Pelri el Pauli, ipse Aldefousus, gratia Dei Avilone, facta ab Hugone duce Burgundire ad CIu-
llispaniarum rex, cura omni dovolione menlis et niaconsc raonasteriura, ubi doranus Hugo abbas
corporis. . . . ver;c charitatis cuslodiam, vilaeque praoesse pariter cl prodesse videtur, » anno Chrisli
telernae gaudia, atque pcrpetuam prosporitalem et 1077, ad imitandum » multos potentum ac divitum
salutem. nec non (juidquid sublimius, ex inlimo D hujus sgeculi, qui divina edocli prjedicatione, facul-
corde, amplexibili dilectione, in Domino Jesu Chrislo o tates a Domino sibi collalas in raolioros usus Iraus-
precalur, deinde sic loquitur: » Quanta te, glorio- tulere, exhaeredanles se in hoc saeculo, at superui
sissime Pater, devotione diligara Ad hoc scilo, regui efficercnlur hacredes. Mox anno 1078 \Yido,
sanctissime Pater, censum, quem Pater meus illi aliquando comes Matisconensis, perpendens quam
Sanctissirao loco Cluniacensi solitus eral darc, ego, iuulilis est omnis honor hujus saecnli, imo quam
annuenle Deo, in dicbus vilae meae duplicabo ». ... uocuus et illecobrosus ad aoternam damnalionem
tum ut ideni fiat a successoribus rcgibus testamonlo misericordia Christi se visitante el inspiranle, pro
se cavisse indicat; Robertum, in vita et morte sibi ejus amore ex toto renuntiavit saeculo in monasterio
adfuturum, rclinqui suo regno suppliciler depo-
in Cluniacensi, ut ibidera regulari disciplinae subditus,
scit : ac pro stabiliendo ibidem Romani officii usu, pocuitentiam ageret peccatorum; o ot multos prae-
ad Hugonis persuasionera suscepto,petil sibi a papa torca fundos donavit, quos recenset instrumentura
impetrari D. Geraldum cardinalem. inler jam saepe dieta Spicilegii YI Miscellanea
 ;

855 S. HUGONIS AHBATIS CLUNIAf:. 856

niim. 26 logeiulum. Atqiie ha?c spcciminis causa A abbas Cluniacensis, salutem, graliam el benedielio-

sufliciunt, plura enira colligere non est intliluti nem, et nunc el in perpetuum. Non laleat, o tihie,

nostri. praecordialera charitatem veslram, " etc. Vide

infrn.
%Ul.Fundatio Marcitiiacensis. CultusS. Hugonis.
Scriptores Yitcr. 15. Humatus fuit S. Hugo, ut Chronicon Clunia-
13. Cura S. Hugoni non modo fundata alias
fuit cense narrat, in majore ecclesia, quam ipse in ho-
CttMiobia in roi cum tcniporalis lum sacra^ vigoro norem aposlolorum Petri ct Pauli conslruxit, relro

conservare, sed cl nova iasuper etiam pro feminis allare matutinale ; demum relevatus est, et super

condere. In iis Marciniacum est, non procul oppido majus altare dictaj basilica; nunc corpus ejus rc-
Semuro ac Ligeri amne, in episcopalu Augustodii- (luiescit. Paucis post mortem annis, tempore scilicet

nensi silum de cujus fundalionc in Cluniacensi Bi- Pontii abbatis successoribus ejus, a Calislo II in
;

bliotheca hoc fragmentum tabularum supcrest :

Album ca^htum quo ad dictum
relatus fuit : de
" nomine Domini noslri Jesu Christi. Notum sit
In Ponlium ista in sua epistola Hugo monachus scri-
psit Ilic, Cahstus scilicet II, secundo Cluniacum,
omnibus fratribus nostris cunctisque sancloe Dei :

Ecclesiae filiis, quia ego fraler Hugo, Cluniacensis rediit, ibique feslum Domiuicse Circumcisionis et

abbas, pra^enle ac cooperante divino auxilio, con- B Apparitionis devote peregit. Qui dura inler caetera

ciliante atque juvante germano nostro domino Gau- saepius ageret do vita et miraculis B. Hugonis, non
frido Sineraurensi, locum islum Marciniacum, par- quorumhbet charlulas supor his j^rofusius exaratas

vum satis primo, et quasi quoddara asylum a solo attendit, sed pcrsonas authenlieas in mecUo Clunia-
fundavi coustruxique temporibus nostris. Bonum censis capituli praesentatas, de sancto quae viderant

etenim nobis visum est, ut sicut per sanctorum Pa- el audieranl validius attestatas, gratanter accepit

Irum nostrorum fundationem peccatores homines episcopus vero et cardinaUbus pariter assenlien-

Ciuniacum habebant, si saiculo et porapis ejus abre- tibus, ad laudcm el gloriam Domini nostri Jesu

nuntiare vellent, ila et peccalricibus feminis, de Christi, natalem tanti conlessoris, tot et tantis vii-

raundo laqueis ad locum hunc fugienlibus el pro tutibus approbali, festivum hori papa decrevit, etc.

commissis suisexcorde genientibus,divinaclementia Nomen Martyrologio suo Galosinius ad v Julii in-

regiii coilestis non clauderet introitum, otc. Eis au- scripsit, reUqui vcro, ut Crevenus, Maurolycus,

tein gravius raortis aiternae immineat periculum, qui Moianus, Monaidus, Miraeus ad 21) Aprilis ; quo etiam
hanc donium ancillarum Dei ac beatissiraae Virginis his verbis Martyrologio Romano inscribitur. In cae-

vexare vel impugnare non erubescant, » etc. Late nobio Cluniacensi S. Hugonis abbalis. Obiit iUe qui-
in laudes huius ca-nobii et vitam in eo religiosam p dem fcria iv post Pascha supra notatum, sicut et

profitentium lib. i Miracui. S. Pelrus venerabilis se S. Alselmus ;

quae feria cum iv Kalendas Maii

effundit, dicitque ; cum dictura coenobiura subilo seu 28 Aprilis cadit : sed obiit die advespcrascente,

forle incendio correptum jara in ipsa pcnetraUa aut, ut alii loquuntur, noote, et ideo lam a Vilae

ignera admitteret, Hugoque Lugduncnsis archiepi- auctoribus quain in obiluariis notatus fuit dies

scopus clausas sanclimoniales ad egressum invitaret, in Kalendas, quod prajdicU marlyrologi secuti

quaradam ex earura numero, Gislam appellatam, sunt.

respondisse archiprajsuh : « Nos, Paler, timor Uei IG. Vilam primi scripserunt Gilo et Ezelo Clunia-
et praeceptum abbatis nostri, ut ignem aelernum censes monachi, uii testatur Hildebertus, mox com-
evadere possemus, intra hos quos cernis limites memorandus. Ea an uspiara inlegre exstel nesci- '?

usquc ad mortem permansuras inclusit unde nullo ; mus compendium aliquod haberc nobis videmur,
;

paclo fieri potest,ut aliqua nece.ssilate prajfixos nodis ex ras. co'nobii Bodecensis anno 1640, erulum a P.
pumitentiac terminos, saltem pedis passu, transgro- Joanno Gamans. Elsi enim istic non logalur id quod
diamur, nisi ab illo, qui in nomine Domiui in hoc soiiim a se immutalum Hildcbortus praefatur, caclera
nos inclusit loco, solvamur. » Inde vero tiinta in tamen his vcrbis concepta sunt, ut pateal ex iis essc
Deum fiducia erectum fuisse archiepiscopum, ul dosumpla, qua3 ipsa sola prae oculis habuil addcns ;

llammis grassari ullra prohibilis, exstinclo ad impc- D quae vidit, (iu;e audivil quaidam eliam omittens, ob ;

rium igne, quod reliquum erat rcligiosae domus, rationem in prologo oxpositam, quorum pars cum in
clausis etiam tanta in egrediendi necessitate sancti- dicto ms. appareat, congruum duximusad majorem
moniaiibus, ab incondio salvum conslilerit. Ad qiias satisfactionem lcctoris curiosi, et de ipsis omissis
crebias S. Hugoncm littoras dodissc, plenas sahila- judiciiim sibi liberum esse volcntis, non quidcm
ribus monilis, omnino exlra dubiura esl in Ciunia- ; ]irimo, .-ed torlio loco ipsam illam epitomen dare,
censi Uibliolheca non nisi unani roperimus, qiiae Itracmissis ut dignioribus jam dicli Hildoberli, et

hujusmodi est. Raynaldi aeque vcncrandis liicubralionibus. Fuit

14. " Dulri.s.simi8 filiabus sororibusqiie nmaiilis- niilom Iliidebcrtus (a cujiis eliam slylo dodiraus 2
simis, saecuii ])Ompa exutis, ct Maiciniani ad liono- Aiiriiis \ ilam S. Mariio .Egyptiaca^ nietrica pani-
rem et laudem sancta: ct individnae Trinitalis, sub phrasi cxornalam) cx ip.sius S. Hugonis disci])Iina

palrocinio li. Maiia- .scmjtcr Virginis ol sanclorum ct monaslerio, ad sciioiarum Cenomaiicnsium regi-
aposlolorum Pctri cl Pauli, conf;rogatis, frater Ilugo, incii ]tromotu--, liira aichidiaconus doindc cl cpi.sco-
 :

857 VITA. 858

pus anno 1097, et scripsisse videtur circa

faclus, A Lugdunensis, atque annum unum in ea dignilate
annum 1115, postea anno 1125 eveclus ad archiepi- vivens, Cluniaci sepultus est sub hoc epitaphio
scopalura Turonensem. Ab hoc scriptam Vitam S. Hic requiescit Raynaldus,lquondam abbus et repa-
Hugonis ex Sirmondi nostri coUectaneis ms, acce- rator Vizeliacensis, et postea archiepiscopus Lug-
pimus, et cura editis in Surii coUectione ac Biblio- dunensis.
theca Cluniacensi contulimus. Alteram Vitam, quam 17. Hugo etiam monachus Cluniacensis, post
ras. codice serenissimae Christinae reginae
'
damus ex sancti mortem a Ponlio successore susceptus ad
Succiae et alio nostri coUegii Duaceni, multa expli- ordinem, prirao ad istura suura abbatem post annum
cantem quse prior non attigit, quaedam ab iis dicta 1120 epistolam scripsit, cui multa de S. Hugone
reticentem, composuit Raynaldus jam ante nomina- inseruit, danda ex Bibliotheca Cluniacensi, primo
tus, non frater, ut scribunt Sammarthani, sed (uti loco inler Analecta, in qua etiam agit de canoniza-
liquetex venerab. Petro Cluniacensi, lib. m, epist.
tione S. Hugonis facta Cluniaci per Callixtum H pa-
2, et propria iUius asserlione) nepos ipsius S. Hu- pam, supplens quaedam ab aUis oraissa. Quibus non
gonis ; Vezeliacensis abbas, in dicECesi Augustodu- conlenti Cluniacensescongerunt eum integram Vitam
nensi (ubi enim sanclimoniaies fuerant) anno 1108 scribere.quaeetiam ipsapropter antiquitatera scripto-
conslitulus prsefatus, quod si forte altioris alicujus
g j.is dari merebatur, nisi* satis esset' in Bibliotheca
ingenii viri studiura in hoc opere antea desudarit Cluniacensi, et ex hac in postreraa Surii edilione
(hisautera verbisvideturHildeberti scriptum iunuere, exslare. llaque iUustrandam
ea tantura utemur ad
quod ad suas raanus non pervenerit) illius opus ma- Vitam primam, aulem singularia ibidemhaben-
quae;
jorum atque sapientium virorum exceilentise relin- Analectorum caput 2 constituent. Deniqne anc-
tur
quendum, suum vera minorum atque minus capa-
nymus quidara notabiliora quaedam puncta, B. Hu-
cium studio attribuendum putet. Nullos aulera
gonis regimen sanctitatemque concernentia descri-
priores se auctores citat, utpote hoc argumentum
psit, quorum pars in priftcitalis Vitis integre dc-
tractans sicul parlim vidi, inquit in fine, partim
scripta exslat, nisi hinc in illas translatam malis
relatione probabilium virorum didici, quas vero
credere ;
pars Analectorum cnput 3 implebunt.
prosa scripserat, eodem metro perslringens, sic
Hymnus quemin laudeni S. Hugonis scripsit vene-
concludit :

rabilis Petrus, posl Pontium abbas Clunaceosis,

Hcec, PaierHugo, tui Raynaldi dicta nepotis
exstal inter illius opera in praecitalaBibliotheca^coI.
"Suscipe, quoeso, pie, meque tuere, Pater.
135, scriptus per modum sequentiae, et surama-
Et quoniam tum alia quaedam, tum tempus mortis
rium Vitae complectens ; testimonia eUam anUquo-
atque regiminis hic expressius confirmantur, et res
rura de eodem sancto collecta videbis col. 468 et
brevis est, nec alibi uspiam exstat, placuit etiam ^
sequentibus ;
quae huc transcribere operae pretiura
hanc ex eodem reginae ms. addere.Raynaldus autem
non videbatur.
etiam ipse anno 1128 factus est archiepiscopus

VITA
AUCTORE HILDEBERTO CENOMANENSI EPISCOPO

PROLOGUS. Pontio (1), Hildebertus, professione sace dos (2)^

Dei gratia venerabiii atque rcverendissirao abbati vita peccator, spera adipisci coramunem. Congruum

(1) Pontius abbas, ex monasterio S. PonUi To- ^ dem mox sub Honorio papa II obierit anno 1125.
meriarum Cluniacum transgressus, monasterium cum Indignum proinde est quodis a Wione Fastis Bene-
laude rexit primis duodecim aut pluribus annis, cura dictinis ascribatur ad 29 Januarii, cum titulo
isla omnia, quae infra daluri sumus, scriberentur. sancti. in hoc aeque temere Wion egit, quam
Sed
Deinde pertaesus nmrmuraUonum adversus se gli- negligenter in eo,quod anno 1122Gluniaei morluura
scentium.quae tameneatenus non proruperant foras, dixerit, quem ipse Honorius papa scribit obiisse
a Calixto II circa annum 1122 absolvi peliit, et licet Romae impcenitentem, iu lilteris a Petro Venerabili
aegre, impetravit tamen, ac Hierosolymam abiit. dicto loco relaUs. Ipse tamen Petrus videri potest
Sufficitur ei Hugo Marciacensis prior alius ab au- ; ex aliqua passione loculus, cum totos decem Ipsius
ctore poslremae Vitae (hic enim a PonUo ad ordinem annos ante deposilam dignitatem turbaruni et ,

admissus fuerat, islius vero longa in sancta conver- discordiarura , quamvis foras non erumpentiiira ,
saUone vita laudalur') quo intra breve tempus ex- nota dedecorat; eos enim satis excusanl tot illu-
stincto, eligitur Petrus V^enerabilis, ex quo, lib. u stria encomia, Pontio tributa ab iis, qui de S. Hu-
Miraculorum, Ponlii V^itam scribenle, habemus Hie- gone egerunt, aliisque in Bibliotheca Cluniacensi
rosolymis reversum captata occasione invasisse ar- relatis.
mala manu Cluniacum, ilaque egisse ut tanquam (2) Quaravis sacerdos idem hic valeat quod epi-
scliismalicus excommunicari merueril cum suis, scopus ; humilitatis lamen fuil istum potius quara
Romam tamen ad causam dicendam cvoca- hunc Utulum usurpasse.
tus sit, el post lalam senlentiam imponnitens, ibi-

\
 :

85a S. IIUGONIS ABBATIS CLU.MAC. 860

liumanibiis actionibus exitum pollicetHr, nihil supra A tuo veniat judicio, vel si
supprimendum censucris,
vires protileri, quas profecto quisquis attendere ne- omnino delitescat. Minus tamen mihi placet appro-
giigit, aut in viiium labilur, aut omnino deficiens, balum producere quam occultare vitiosum, turpior
Irislis et confusas audit : Hic homo inccepit (edificure, enim jaclura est nomen amittere comparalum quam
et coiisummare non potuit[Luc.'xi\, 30). Quorum minime comparasse. Conservet te Dorainus Deus
ego neutrum incurrere verilus sum, dum tuse peli- liliis adoptionis sua?, Pater sancte. Noveris autem
tionis auctoritale compulsus, qualicunque stylo quia mihi viceni rependis, si diligis me, et oras
vitam B. Hugonis memoriae commendare disposui. pro me.
Cui *ane labori licel impar meum senserim inge- CAPUT I.

nium, malui tamen ridicuius scriptor quam tibi ino- Natales S. Hugonis, susceptio habitus monastici,
bediens inveniri. Speravi ex obedientia praemium, dignitas abbatialis et virtules in ea.
ruborem vero ex defectu, credidi lua correctione i. Bcatus itaque Hugo, natione iEduensis (o),

praevcniri quod adhuc eliam credo, poslulo precor

;
;
generosis parentibus illustris, praerogativa vitae pa-
pro munere suscepturus, si removeas ab oculis riter et virtutum titulis illustrior fuit. Is cura
quidquid linguas senseris formidare. Otficiosa res infirmitatem evasisset iufantiac, Dalmatius (0) pater
est, et prudenli grata scriplori, correctio, ea qui- " ejus vir scilicet consularis, materque, Aremburgis
dem mihi piacet, sed cum persona corrigit, noa (7) nomine, circa eruditionem pueii diversum gere-
turba ; sero enim reprimiter vitinm, cum jam popu- bant aflectum. Devota siquidem Deo femina, lille-
lus insuliat vitioso. Ex hoc autem praecipue veniam rarum studiis ideo censebat eum mancipandum,
confiteor postulandam, quod post ampjioris littera- quia nondum nato promissura divinitus asserebal
lurae viros, Ezeionem (3) loquor atque Gilonem, sacerdoti dignilatem. Cum enim ipsa in utero ha-
qui de beatissimo Hugone illo vigilantcr scripisse beret puerperii labores, et periculuin formidaret ;

leguntur, ausus sim periractandam aggredi mate- religiosus quidam sanctaeque opinionis sacerdos, ad
riara, quos velut a longe secutus, homine
pro allare Domini sacrificium pro ea oblaturus accessit,
simiam pinxisse, el finxisse, pro amphora urceum deinde sacrum celebrautimysteriura, velut cujusdam
inveniar. C«eterum piaesumptionis liujus auctor est pueri specics in calice apparuit inaestimabilem prae-
Ponlius, acumen ingenii sperans in ine, cujus ego ferens clarilalcm. Relata matri vi.sio sacerdolis
iion sum conscius apud me. Lmgua Pontii causam auctoritate fideiu promeruil, ideo dignum esse ul
movit, auctoritas egil, religio peroravit. Resislere minislerio dicaretur calicis, qui promissus in calice
Ponlio difficile, qui ad impelranduin quodani prae- videbatur. At pater, haeredem transitoriae posses-
rogativo graliae vel silens adjuvatur. His itaque C sionis desiderans, saicularis mililioe insignia puero
victus, retraclare conatus sura quae jam scripla destinabal. Unde cum jam pupillarcs annos alligis-
legeram, non de illis tanquam de visis aliquid atle- scl, eum' cum coaevis urgebal equitare juvenibus,
btari. Nemo autem miretur, cum in prspsenti opere cquum flectere in gyrum, vibrare hastam, facile
videril additum aliquid, cum suppressum, tum im- clyrcum circumferre, et, quod ille altius abhorrcbat,
mulatum, quod non apposuerunt, quod non lacue- spoliis inslare ct rapinis. Caelerum ille alii natus
runt, quod aliter scripsei^unt, qui de Hugonae scri- professioni, corporis incommoditate mililem detra-
pserunt ante me. Addidi, fateor, sed quod ipse vidi, ctabat el mentc. Ad arina minus habilis, indocilis
sed quod audivi, cui testimoniumperhibeo, et vcrum ad rapinam, totus jam ad Christum et natura tra-
estteslimonium meum. Sanc quod omnino suppressi, hebatur cl gratia. Unde cum praefati juvenes, die
ideo faclum est, ni id quod lectum calumnias mo- quadani paui^cri vaccam aufcrrent, liro Christi vehe-
verc poterat, auctoritali derogaret eorum qute .sine menler indoluil, nulli consors in cul])a, quia nulli

fidei peiiculo et scribi poluerunt et credi. Mutatum consors in rapina. Ipse tamcn recompensalione
autem hoc solum ojiinor, quod Andegavcnsis comes annua jacturam proximo restituens, cjus querelam
Gaufredus, cognomine Martellus (4), in abbaiem suppressit, rcpressit egeslalem. Ita Dei famulus el

]jr8esumpsi8se memoranlur Hugonem, cnjits quia r^ officiosam pauperi injuriam et damnum facit esse

praefatis .«^cripioribus vcridici defuere relalorcs, fal- frucluosum.

sitatis notam incurrerunt. Quidquid ilaque, prout 2. In pupillari adhuc ille constilutus aetate, mn-
desuj)er mihi datuin est, e.\aravi, vcl in inanus ox rosam verbis el actu prirferebat seneclutem. Jam

(3) Hezelo ex canonico Lcodiensi faclus niona- hinc ^Educnsis ct Augiistodunonsis promiscuc usur-
chus a Pflro Venerabili, lib. iii, p. 2, laudaliir, do pantiir.
singulaii scieolia otcloquentia do Gdone iiihil alibi; (()) Dalmatius castri Dominus, quod Sinomuruin
legimus. olim, nuiic Somiir dicitur, 7 vel 8 loucis Augusto-
(4) liifra nenqie iium. ;{.{, a^Mlur do iis qii:o intcr duiio dixsiliim vor>us soploiitrioncm, modica circilor
Hugoncm cl Gaiilridiiin Andfl;.^avoiiscin, non Mar- inter Divionem el Avallonain via. Sammarlhani
tcllum, «lid filium Marlolli B.iibauim, acla fiierunt aliiid in Brionnia oppidum assignant, multo longius
aii aiileiii pnnilicli ancloros, ad nomiiiis orrorcm dis>ilum.
aliquem etiuin addidorint in reijisa, ncscimus divi- (7) Aromhurpis, oiii iidom Sammnrlhani addunt
nare. de rcn/i/ soii Vorgiaco Burgundicls
co;;nniiioiiluiii ;

[o) Augustodunura antiiiuis Auguiita iCduorum : conjugiis poslhac sacpius innexuin nomen.
m VITA. 862

lunc inexorabiliter lasciviam perseculus, liumilita- A silium, quam religio ad exomplum. His celebrem
tem pudicilicP assumpsit custodem. Jam tunc mol- praeconiis, ex conseosu trati-ura B. Odilo priorem
lioris cultus el deliciarum conlemptor, in illecebris constituit, profulurura pariter ct possessioni provi-
illecebras ignoravit. Cum juvenibus nihil juveni dentia, et ordinl disciplina. Suscepil senum curam
praeter aetatem fuit. Magna illi cum raptoribus juvenis, suscepta sic exsecutus negotia, ut oec
discordia, super afllictos mira compassio. Verbum administratio religionera rainueret, nec religio ad-
Dei tenaci commendabat memoriae, frequensecclesiae ministrationem impediref. Juveni siquidem ex pro-
visiialor, sed furlivus ; timebat euim patrem suum, raotione non subrepsit elatio, non ordinis fer>'or
otio et inertiae virtutum primilias assignantem. Eo intepuit ; imposila ei dignitas, virtulura maleria,
tempore Antissiodureusis episcopus Hugo (8) no- non dispendium fuit. Hanc enim mansuetudine Pa-
raine, Gabilonensera quoque consulalum slrenue trem exhibuit, hac severitate doctorem, ut adversum
gubernabat. Hujus causa B. Hugo ejus pronepos, deliquentes, nec remissa uteretur misericordia,
vix a patre proficiscendi Cabilonura licentium ex- nec excedeule discipliua. Diflusa itaque bono odore
torsit. Praelibatain hacurbe grammatica, quo intro- nominis iilius, pU-bis et principum favorem, quem
duceretur ad divinarum allitudinem Scripturarura, raiuime qui«sivit, acquisivit. Unde et ad Teulonicos
quoddam
jTiveni velut ostium aperuit. Ibi tandera
diruptis saecularibus indumenlis, elegit abjeclus esse
p direclus,
'^''
gis (13),
"^" "
a ——
Paterniacensi
;-i— -r-
coenobio (12)
--:.
qua exciderat, refo:mavit.. ;•-
Cognito
/-
gratiara re-
.v-;
ibi

in domo Dei sui, magis quam habitare in taberna- Iransitu B. Odilonis, in amariludine spiritus ad
culis peccalorum {Psal. xxiii, ll). Illud igitur Evan. monaslerium reverlitur, mu-
larga secum deferens
gelicum secuius Qui non bajulat crucem suam et
: nera, qua? prfefatus rexper eum ad decorem domus
sequitur me, nonesl tne diijnus {Luc. xiv, 17), patre Domini Cluniacum delegavit. Susceptus ea qua de-
nescienie, qui suspiranti ad patriam, et verbis obsi- plenum iacrymis conventum invenit.
buit revorentia
stebat et exemplis, Cluniacura venit ; B. Odiloni (9), Horlatur ut temperent a lletu, cura nec ipse poaset
quo tunc temporis abbate praefalum gloriabatur cce- a flelu temperare. Consolalur moerentcs, qui nullius
Dobium, quid animi gererel indicavit. Dehinc ex admiltcbat solaliuni. Xh omnibus omnium Pater
raore capituium ingressus, cum in conventu adop- plorabalur, et siccatas revocabat lacrymas palernae
tionis suse edicerel (10) peiitionem, quidam fratrura pielatis recordatio. Ipse quidem magister sepultus
Spiritu sancto edoctus, o felicem, icquit, Cluniacum, est, sed in raentibus discipulorura merita raagistri
qui preliosum omni ihesauro thesaurum hodie insepulta vivebant. Deficiara necesse esi, si tentem
buscepit ! Mutata igitur cum habitu viia, monaslici virtutes Odilonis explicare, qui doctrina pariler et
ordinis primos gradus dovote conscendit, obedien- exemplo, conventum lio.rinum, convenlum fecit

tiam loquor et hurailitatem, quae iu Christiana reli- ^ esse virtutum.

gione raoruin ostinent principatum. His ille caeteris 4. Aderat tempus quo desolato consuleretur ovili»

praeeminens, sine querela lulit, quidquid difticulta- praemissisque jejuniis cl orationibus, a summo pa-
tis assurapta gerit professio, ac vehit ad perfectio- store pasior quaererelur. Conveniunt filii adoptionis,
nem minus sufliceret monasticarum observautia de salute tautum satagentes animanira. Denique
regularura, Dei servus addidit ad puenam. Dominus dura soUiciti secum quaererent quem Dominus pasto-
ad coronam. Cibus enira citra legem monachi sum- rali sollicitudine dignaretur, Adalmanus quidam,
plus ita jejunium solvil ul essuriem miaime remo- cui religione simul ei aelate major erat auctorilas,
veret. Satis praeterea insistens vigihis, conlinuata Hugonem nominavit priorem ; coavenlus assensu
oratione neclcm saepe duxit insomnem. Felices aie- consono prosequitur nominanlem. Dehinc illum»
rant comites, uber flelus et jejunia ca^Iestium medi- renitentem et se proclamantem indignum, quo die
talio gaudiorum. De monacho uihil ambitio furata B. Petri caihedram sancta celebrabat Ecclesia,

est, nihil sibi voluplas vendicavit. In ore nihil arro- Chrysopolitanus archiepiscopus (14) abbatis bene-
gantiae, nihil in sermone vaniiatis, totus sanclimo- dictione sublimavit. Susceptis itaque pastoralibus

niam, totus monachum loquebalur. Ex habilu quo- excubiis, Dei servus ex promolioae nullam traxit

que raonachi, tanla servo Dei gralia accessit ut et D iusolenliam, nullura vitiis accessum iudulbit, sub eo
pater, qui miuus (11) a^gre tulerat sacrum tilii pro- quippe animarum custode, nec delictojudicium, nec
posilum, oum sohto diceret pulchriorem. religioni defiiil incrementum. Totara ejiis vitam vel
3. Praelucebal jam in eo pastolaris plenitudo sol- Maria sibi, Martha venJicavil. Lectione insalic.-
vel
liciludinis cui non minus suppetebat census ad con- biiis, oralionibus insislens, omui lempore profuit

(8) Hugo episcopus Antissiodorensis, Lamberti (H) Mallem legere, uimis.

comilis Cubiloneiisis filius, qui concilio Anzano, an.
(12) Paternidceuse coenobium, prioratus in dioecesi
lOiloiaierfuisselegitur, et vidctur vixisse ad annum
Lausauensi.
circiter 1040. Sed quomoJo ejus pronepos noster
Hugo ? Fortassis ex sororis filio aut filia natus, nam (13) Henricus H notatur, qui anno 104G coronatus
Antissiodorcnsis episcopus, uuicus palri fuil filius, imperator, obiit 1056.
et ideo etiam haeres lomilatus qui hic, ut alibi ; (14) Fuit bic etiam Hugo dictus, Vesonlionensis
saepe, Consulatus norainatur. hujus nominis episcopus primus, qui ab anno 1031
(9) B. Odilonis Vitain dedimus 1 Janua.'ii. aJ 1070 sedem lcnuit.
(10) Impressa minus recte edisceret.
8ti3 S. IIUGONIS ABBATIS CLUMAC. 864

aut profecit. Prudenliorne esset an siraplicior, difli- A incossanter adversus Cbristi pauperes grassabantur,
cite judicares. Sicut in verbis nihil oliosum, sic in cum minus exhortalione proticeret, rauDeribus mi-
opere nihil suspectum honestali.Irasci, nisi adversus tigabat. His aniraura studiis, his usibus et argentum
vitia, non novit. Doctrina ejus, quae congrueret consecrabat et aurura. Ea mehus impensa, quam
singulis, sufliccret universis, ea plus palris habebat servata rutilare praedicabat, et, juxta Ambrosii testi-

quam judicis, plus raisericordiae quam censurae. Ipse monium ; tunc vere caUcem Ecclesiaj, cum calix a

forma conspicuus, statura eminens, corporis dotes farae vel ab hoste redimit, quos sanguis calicis a

titulis virtutum cumulavit. Silens quidem semper morle liberavit.

cum Domino, loquens autem semper Domino,
in CAPUT II.

vel de Domino loquebalur. Inlentum pluribus, ad

Gratia apnd Heriricum secundum imperaloremdega-
singula minorem nuUus invenit, lotus enim his te- iio ponti/ice i7i Hungaria obitaxoncilium liemense
nebatur, quae prius agenda suscepissel. Deum supra celebratum;Alphjnsus rex Hispaniarum e carcei e
sc, proximum tanquam se, res infra se, ordinata liberatus ; c(enobiumMarciniacensefundatum.
charitate diligebat. Idem mansuetus el patiens, in G. His igitur aliisque virtutura praeconiis, bealus
suis quidem gratias egit, pauperura vcro flevit inju- Hugo magnus apud magnus habebatur, ex ejus con-
rias.
B silio, saluli suarura providenles animarum. Auge-
5. Et quia legerat Christum dicentem : Quoduni batur sub die in diem Chmiacensis rehgio
eo de
ez minimis meis fecistis, mihi fecistis(Matth. ixv, odor nominis ilHus, sicut odor agri
coenobii, et erat
40), eorum necessitatibus tanta consuluit instantia, pleni cui benedixil Dominus. Unde et iraperalor
ac si ipsara Christi conslaret adesse personam. Tentonicorura, secundus scihcet Henricus, ejus
Quapropter maxima eum multitudo constipabat ege- faciera vidcre, et familiaritatem adipisci desiderans,
norum, quibus dispensator tidelis etprudens cibaria ut venire digoaretur ad se suppHci voce poslulavit.
praeparabat, comparabat indumenta. Nulla raiseri- Postulantem pius Pater exaudit, intrat Saxoniam,
cordiae opera, nuUam subveniendi speciera decli- surarao pariter cl honore suscipitur et gaudio.
navit. Omniura volisadfuit, duraraodo votis lerapora Paucis ibi diebus peraciis, ex petitione regis tiHum
concordarent. Iter agenli, pauperum cohortes oc- ejus sacro de fonte ievavit, puero (16) nomen palris
currebant, quocunque audierant iransiturum, eis imponens. Celebravit autem Pascha cum impera-
aureos quoque manu larga dispensabat, illud liben- tore, in Agrippina Coloni«, Teutonicis miranlibus
tius erogans quod erogatum merces major seque- in juveniH adhuc morum, converga-
ietate caniliem
retur. Deticicntibus autem cibis, quibus ia usus tiouis mansueludinem, vuhus gratiam, verborum
egentium summarios (15) onerare consuevcrat, huc p lenitatem. Quibus profecto virtutum indiciis, ita

et iliuc nuntii dirigebanlur, ea coraparaturi quae et cum eo et cum Cluniacensi monasterio regis esl
raultiludini sufficerent, et desideriura explerent intir- anima colligata, ac si rex ipse perpeluam cum eis
raorum. Pono quoscunque vel «tas vel gravior amicitiam pepigisset. Tandem vix impretata re-
aS^ecerat agritudo, propius jubebat adraoveri, blan- deundi licentia, pastor pius ad ovile revertitur, dona
dius eorura scrulabalur angustias, quibus egerent deferens ampliora, quae velut quoddam dilectionis
aul quid vellent ofticiosissime inquirens. Nullus ab- pignus a praefato rege transmissa sunt. Sic re-
horrebat colloquium, nuHus incoramoda vorebatur. gressus Dei famulus, filios in oralionibus palrera ex-
Circa senes querulos et sanie defluentes compassione spectantes, et de vocatione regis et suo exhilaravit
moveri muhiplicare beneticia, plenum mercedis advenlu.
urgere faraulatura. Parva loquor, horrendis aspectu 7. Idem postmodura Romani jus.su ponlificis ia
leprosis frequenter fastidiosum sine fastidio oxhi- Hungariara profectus, de reforraatione pacis (17)
bebal obsequium. Videres circa lectum ejus immen- curara geril, suscepta prudenlor insistil et explet
sam diversarum vestium congeriem, quae, paucis negotia, ad laudera Dei et gloriam quae sibi com-
familiarium adhibitis, ipse incidere, ipse sarcire raissa fuorant e.xsccutus. Unde cum pariter et gratia
consueverat. Videres etiampanes, videres et carnes, p. regis ot raullo donalus raunore reverlorelur, a quo-
ad nianum omnia scilicel prae])arala, ne (hlalio nui- dam tyranno regionis illius caplus est, his omnibus
neris, paupcrera cruciarel exspectantem. Paupcribus dircptis quaecunque apud suos inventa sunt preliosa.
quoque cifiiiobili.s, largiores deslinabat benediclio- Qua videlicet injuria turbalur Dei sorvus, ad auxi-
ncs, ne vel a monaslerio, vel a monacho penuria lium recurrit oralionum, jiro suis malefacloribus in-
rei famiharis eos cogeret evagari. Hac enim Massi- torcedit, minus de rcrum jactura, (iuam do jiericulo
liensibas, hac raonasleriis pluribus benignitate, sollicitus animarura. Et ne velul de suis meritis
subvenit. Praclerca lyrannidem principum, qua conhsus, vel Irangressori veniam, vcl sibi substantiae

(1!)) Snmmarius, saumarius et somarius, junien- lis ogondum ossot.

lum, ferenchs dorso oneribus aj)tum Francis vulgari : Videntur indicari di.ssidia, inler Androam
(17)
lingiia, sommier. regoin Hmigaria* ojiisque fratrem Bolam, jiost coro-
(16) llonhrus lII,anno lO.')!, 10 Novcmbris natus ; natiim Salomoiiom piionim, sa'pe composilu, sa-jie-
rijjus baplisiiius, m
aniiuiii se<|ii(iiloiii ilihilus, vi- roiiuvala de qnihiis vide llungaricos scrijitorus, sub
;

dolur iiiTuclus Sabhalo .sancto.cun. Pascha lU Apri- Leone 1\ ot otiam poslca.

 86:j VITA. 866

reslitutionem poslulare viderelur, B. Maiolo utrum- A sana responsio (20), qui juslus imprimis accusator
que committitnegolium. Maioli precibus et meritis sui (Prov. xvin, 17), et tentalione carnis pulsatus
sibi postulat subveniri. Nec mora, compunctus au- ut caderet, et ne caderet virlule spiritus reslitisse
ctor injuriae, genubus abbatis provolvitur, contrito monstratur. Erat autem illi tanla in exhortalione
corde et humilialo veniam rogat, omnilius his quae gralia,utadexspectationemsermonisiIliusillusorirum
ablata fueranl in integnmi restilutis, et ut offensus suspenderentur animi personarum ; unde et jussu
obsequio etiara placaretur, abbati conductum pro- papai sanctam et plenara habuit graliae orationem,
vidit, qui fecerat et rapinam. In aliis etiam quam- qua et Siraoniaci de raale comparatis expulsi sunt
pluribus negotiis Romano pontifici postulata B. dignitatibus, et de sacrario Domini fornicatores in-
Hugonis sedulitas et ab eo laudem et Domino
a hibiti sacerdotes.

mercedem meruit sempilernara. Ille si quidem cum 9. Aliud quoque sanctilatis ipsius atque merito-
papa Stephanus (18) in civitate Florentia supremo rura secutura est indicium. Hildebrantius etenim
teneretur incommodo, ex volo decumbentis illuc Roraanae diaconus Ecclesiae, qui postea sedis ejus-
accessit, comitantibus eum monachis consummatae dem sortitus est raajestatem, direclus in Gallias,
sanctitatis, quibus justa Pauli vocera, vivere Chri- Cluniacense capitulum intravit. Ubi cum aliquandiu
stus erat, et mori lucrura {Phil. i, 21). Testatus est g sedisset, collateratum B. Hugoni Christum vidit,
autera praefatus antistes, ad introitum quideni servi monastici regulas ordinis ac decrela suggerentem.
Dei malignum discessisse spiritum, ad egressum Egressus inde, nonnullis quse viderat indicavit. Ex
vero reraeasse. Beatumprofecto virura, cujusetvitam tunc ille et famiiiaritatem senl Christi devotius
Satanas abhorruit, et praesentiam expavit. Denique amplexatus esf, et sanctitatem praedicavit Hildefon-
cum praefalus pontifex, ad ullima jam deductus, sus ^21) Hispaniarum rex, qui a Santulo fratre suo
fessos artus et naturam profitentes cilicio cl ciueri caplus in vinculis tenebatur. Quo audilo, misericor-
commendasset , susceptis vitalibus sacralis, inter diaeabbas orationi pro rege praecepitinstare meraor
sacras abbalis manus spiritura exhalavit. dilectioms patris ejus Fredeleidi (22), qui Clunia-
8. Cum autem raonus Leo translaturus B. Re- cense monasteriura raulto sibi astrinxerat beneficio.
migii corpus Rerais usque pervenisset, et ibi syno- Cum ilaque pro eo placabiles offerrentur hostiae,
dum (19) celebrarel generalem, vir beatus adfuit cum preces multiplicarenlur, per episcopum quem-
plenus auctoritatis et reverentiae, suaque praesentia dam deliberationis suaj diem esse proximum beatus
praefati plurimum conferens institulis. Ubi
concilii ei Petrus indicavit (33), obtinente Cluniacensis ab-
cum adversus Symoniacos ageretur, et nonnulli pon- batis et conventus intercessioue, ut liber a vinculis
tifices, quibus vel conscientia confusionem, vel -, emissus Nec mora, idem apo-
reciperet imperium.
._-.. ...jj
•
imperita silentium adduxerat,
» in praefatam haeresiura
,.
/.
stolus dormienti Santulo apparuit, gravia commi-
remissius disceptarent, ipse zelo succensus justitiae, natur nisi fratri educto de carcere male ablatara
negotiatiouem Simonis constanter abolere curavit. restitueret dignitatem. Expergefactus visione San-
Ex adverso enira ascendens, et opponens murum tulus, quidquid apostolus praeceperat feslinanter,
pro domo Israel {Ezech. xiii, 5), nec numero reni- implevit (U). Sic Hildefonsus, et sibi pariter et regno
tentium, nec acceptione motus est personarum. Quo restitutus, ut liberatorera suum videre et colloquio
in concilio, dum ille de sua interrogaretur promo- ejus donari mereretur, destinatis apicibus implora-
lione : Caro, inquit, voluit, spirilus repuguavit. Sane vit. Impletur votum potestatis, et Pyrenaeis montibus

(18) Stephanus papa X, 28 Aprilisanno 1058, bello pelitus captusque anno 1071,Burgos in custo-
obiit, vulgo appellatus IX a S. Hugone
; opem ei diam abductus fuit.
praeslitam pluribus verbis deducit auctor anonymus (22) Fredeleidus et in Vita per
Hugonera Fredel-
m Bibiiotheca col. 451, in re nihil addit. danus ; apud Venerab. Fredelannus, alibi
Pelrura
(19) De Remensi hoc concilio et S. Remigii trans- raelius Fredelandus amborum pater pro quo no- ;

latione, faclis 1 et 3 Octobris anui 1049, pluribus mine postea Ferdenandus, ac demum Ferdinandus
actum 19 Apr. in Commentario praevio ad Acta S. invaluit nomen Gotthicum et pro diversa scri-
;

Leonis. Ibi secundus inter abbates sedit Hugo, post J) ptione significans Pacificatorem terras aut Manum-
Herimarum abbatem S. Remigii. pacis. Pro eo autem quod hic legebatur, invito
Eadem responsio notatur in Actis
(20) concilii, beneficio substituendum censuimus, multo bene-
hoc modo « Diaconus sermonis cursum ad
: abbates, ficio.
qui aderant, verlit, eosque, ne forte el ipsi in ovile (23) In praecitala Vita dicitur quod Petrus apo-
Dominicum non per ostium introissent, confiteri stolus cuidam fralri in Cluniaco apparuit, et preces
admonuit. Primus S. Remigii abbas Herimarus sur- Hugonis pro Andephonsi erectione Dominum susce-
rexit, seque ab hujusmodi culpa congrua respon- pisse revelavit.
sione purgavit. Deinde dominus Hugo Cluniacensis (2i) Impletum est sane quod S. Hugo Alphonso
subsecutus, hanc purgalionis suae rationem subin- nuntiarit jusserat, de liberlale et regno, sed non uno
tulit, pro adispiscendo honore, Deo teste, nihil dedi eodemquc tempore, imo Sanlius ad oblatam sibi
vel promisi quod quidem caro voluit, sed raens et
; visionem aliud non fecit, quam quod e carcere edu-
ratio repugnavit. » ctum fratrem, ad S. Facundi monasterium dimiserit,
(21) Hildephonsus seu Alphonsus, Hugoni in Vita ut inter monachos viveret, sed hic inde elapsus,
Andefonsus, ex testamento patris Ferdinandi rex Toletum ad Mauros profugit, nec nisi occiso fratre
Legionis, ad ambitioso fratre Sancio (qui nescio quo anno 1073, in regnuni rediit; ita Santius neglecli
exemplo bic Sanctulus nuncupatur) Castellee rege, mandati forsitan poenai dedit.
86? S. HUGONIS ABBATIS CIXNIAC. sns

tranjirensis. Dei scrvu< solemniler et apparatu A '««' (^sfl'- xxv, 8), quidcjuid oi fidelium devolio
festivo uspicitur. Exfultat rex lanli advenlu hospi- conlulil, totum vei ornamenlis ecclesiae, vel ex-
tis, nitiil in arlu, nihil in verbo, nihil in habitu pensis pauperum consecravit. Animam ejus nec
praeter doctrinam morum reperiens. Qui ne inter- rerum exiulit affluenlia, nec dejecit amissio. lu
cessoribus suis ingratus aliquando videreUir, dupli- omni slalu terrena coelostibus, feternis transitoria

cato censupaterno ducenlas auri uncias (25» Clunia- postposuil.

censi ca?nobio quotannis disposuit assignari, diem 11. Idera pr83terea non solum de salule sollicilus
ulriusque exiius, el de carcere scilicet et de cor- virorum, mulieresetiara de naufragio hujus magni
pore, celebrom habere desidorans. Ita vir Dei cum maris et spatiosi ad saiutis portum educere curavit,
prsedicia remeans pecunia, quomdani secum addu- eis viam vitae et doctrinis insinuans, ct sumptibus
cebal Maurum , rccens quideni baptizatum , sod sternens. In suo namque patrimonio, quod Marci-
adhuc menle nigriorem quam pelle. Cui cura pro niacus dicilur, quoddam monasterium el idoneaB
Christianaj fidei susceptione, majorem pius abbas religioni construxit officinas, ubi feminae provectio-
exhibons reverenliam, vestes preliosas praevidisset, res, Pt maritalem fastidientes licentiam, veteres
ille dealbalo similis sepulcro, sacrilegas manus in decoquercnt errores, et Chrisli complexibus astringi
perforatas abbatis manlicas injecit, exlrahons inde g mererenlur. Hunc locura personse nobiles elegerunt,
quidquid auri repertum ost in eis aut argenti. Quo quae cum nupliis etiara delicias experlae, tanto
tamen in fuga caplo, atque ad abbatcm cum aspor palienlius utrisque carerent, quanlo didicissent in

tata reducto pecunia, Dei famulo conatus non nocuit eis etbrevcm et plenam doloris esse voluptatem.
fraudulenius. Magna quidom sunl haec, sed majora Has profecto sub regHlis hujusmodi vivere eonsti-
quse sequuntur. tuit, ut earura nullii vel rei necessilate familiaris,
10. Apud castrum Blileriura (26), quidam per- vel quolibet negotio, conspedibus virorum offer-
versffi mentis revorondum Patrera illatis
horaines, retur ; ne, quibus votum indixerat continenliam,
exacerbaverunt injuriis quibus voniam petenlibus,
: iutuitus sollicitaret ad culpam. Procuralores earura,
licet pius abbas ad igno&cendum pronus indulsissel, procuratores religiosiatque prudonles, sub quorum
graviier tamen aDomino punita est eorum preesum- custodia nec possessio distractionera, nec honestas
ptio slatim namque dopopulan tibus flammis, cabtrum
: dispendium formidabat. Nulla ubl vel rara juven-
combustum est iniquorum. Quod ut divina potius cula, ne lascivienlis adhuc fervor aetatis, ve! loco
ultione gestum esse, et non casu contigisse credere- infamiam conliaheret, vei inter sorores scandalum
lur, quibubdam incolis ejusdora caslelli, al alicjua generarel (27). Harura eruditioni sonera quemdam
egressis negolia, alque ignaris injuriarura et incen- _, deputavit, Renchonera nomine, consummati mona
... , .,.. j j r .• ._ -_ . /\ . v-" 1 . .• •• • . . 1

dii, duo milites dudum defuncli apparuerunt.

,
Quos chura testiraonii, qui noverat et devotionera provo-
cum bene praelati cognovissent incolee, ac turbati care mi.sericordia, et cxccssus arcere disciplina,
ad oorum stuporont occursum : Redite, inquiunt, Praeterea ne in ancillis Chrisli, vel victus vel vc-
quantocius, combustum inventuri Blilerium. Quo stimentorum deloctu, sacrum deticeret propositum,
dum bealus esset Hugo ingressus, nec ejus roligioni uberes eis reditus providit, comparavit praedia sie ;

delalum est, nec ordini. Siupefacli incolae ac per- earum nocessilati consulens, ne vel culpam super-

territi, magna cum festinalione redeuntes, rera, querelam extorqueret.

fluilas induceret, vel egoslas

sicut didicerant, invenerant. Nemo aulem putet Monasterium quoque plurimis decorans ornanr enlis,
virum Dei, tanquam pecuniae cupidum, vel quaesisse praetcr caetera sanctorum pignora bealae virginis ac
rel oblatas suscepisse divilias. Earum copia non marlyris Agnetis in cobrachiura collocavit, argenlo
avaritiai scrvivit, sed miscricordia?, non ipsis sod vestilum qt auro.
egenis. IUe cum Prophela diceus Domine, dilexi
: 12. Alia quoquc sub eo et per eum constructa
decorem domus tuas, et locum habilationis glorioe sunt monasteria, ceilae quamplures aedificatae (28) 'f

(23) Auclor est Venerabiljs Petrus, quod Alfonsus veriuB testamento in quo ix>st petilara indulgeutiam
;

consueverit prajler cc auri uncias XL pendorc, et do munere nogligonler geslo, quaedam j)ost morlem
duo mona.^leria Ciuniacensibus fundavit. D suam fratribus amiualim preebenda ordinat, demum
se ad successurum sibi abbateni convortit, eiijue
(20) Blilcrium castrum ; in aliis Vilis Briderium
imprimis locum hunc commendat, tanquara catenus
dicilur.
unicum deinde vero ca-leros fraires. Varia char-
;

(27) Exstat in Bibliothcca Chmiacensi, col. 493 tnium insignium fragmonla, hoc Marciniacensc CCC'
et scq. scriplura quoddara S. llugonis, in Vila» nobium spociaulia, prolort Quercotauus, in uolis
(Inem vergenlis, ad successoros suos dej)rocalorium ad hunc locum, uhi etiam docet priori duos pro-
seu comn)matoriuni, sub anathemale sic praxipion- curalorcs, ot decem religiosos fuisse adjunclOS,
« Locus ea sempcr pormancal conditione, qua
lis:
ad nionasterij rogimen, ex institutiono S. llu-
nos cum inchoavimus ot tenuimus, ul in ipso nun- gonis.
quam ad habilum ^aiiclilatis, pucrilis aelas recipia-
tur nec alia quam in qua j)Os.sil probari spirilus si
;
eadem deprecationc sic loquilur
(28) In Sicul : >"

cx Deu sit, elsi non ultra, tamen omnino vel usquc in pra^sontiarum videli.';, Deu&, non nostris meritis,
ad XX annum jam perveneril. Quod si qua est a^lalis .seu sua immunsa clcmentia, islum satis circumqua-
lasciviori.^, et hoc ad cortum fucrit comjtertum, nc (^ue ampliavil locum, el tam fralribus quam j^osses-
huic fcminanim coilcgiodcboatcoadunari. «YA jur- siowibus ditavit, nec soluu) ii) hac jio&tra regioDO,
sum in deprccaiionc, quac scquitur col. 49.^, leu vcrum cliani in Ilalia Lotharingia, Anglia, Norlhman-
869 VITA
870
veteres abbaliae, quas inbabitanlium negligentia A proficiebat praemiorura. Erant ibi et alii tres mo-
penitus aUriverat, ad anliquam tam ordinis quam nachi Balduinus scilicet et Edmerus atque Eusta-
possessionum revocatae dignilatem. In lantura enim chius, omnes filii lucis, et incedentes in
mandalis et
sub praefato Patre Cluniacensis religio effloruit ut in justificationibus Doraini sine
querela {Luc. i, 6).
inde abbales desolatis quaererentur monasteriis, Ad quos B. Hugo conversus abundanti, inquit,
: Ex
assuraerentur pariter et excmpla sanctimoniae, et est archiepiscopo divina reserare judicia,
quibus
qualitas disciplinae. Felix Ecclesia I quae de sancto Judex justus deponit potentes de sede et exallat
hu-
conventu illo summum sibi mereretur sacerdotem ! miles {Luc. i, .52). Vobis autem dicimus, in
regem
Quanlae autem discretionis et misericordiae fuerit, Anglorum nocte transaeta datara esse proscriptionis
junioribus cocnobitis impensa demonstrat benignitas, scnlentiam eumque brevi regnalurum. Pauci
dics
quibus cum minor libra paois et potus ex consuetu- fluxerant, et ecce beati viri vaticinium, qui pro-
dine traderetur, ipse lamen eis parem dari consli- missus fuerat, secrutus est eventus f30). Praescriptus
tuit, aequum judicans, ut quos idem diei pondus siquidcm rex, dum venationis insisteret studio, sa-
aflligebat et aestus, idcra quasi jam denarius solve- gitta cujusdam militis in cor pcrcussus est, sta-
relur. Sana sane dispositio, quae praefalam aetalem. timque morle praevcntus subita, exspiravit. Sic igitur
a raurmurecompescuit, ad laborem suscepfa}
ot et
g yita registerminata, et abbati prophetis grati am
roboravit obedientiae inesse claniit, et Cantuariensi archiepiscopo,
qui
CAPUT III. persequenti se regi cesserat, redeundi facultas ad
sedem accessit.
Arccina ab eo animornm inspecta et futiira prce-
dicta. 16. Item Dei seiTus,dum esset in Aquitania, ad
13.Ad declarandum autem, quam gratum Deo ecclesiam B. Viviani, sanctorum locorum sollicitus
in omnibus exhibebat obsequium B. Hugoni cum ,
visitator, accessit. Ubi cum pra?fali confessoris dili-

spiriluum discretione, data esse dicitur gratia pro- genter actus et Vitam legeret, cujusdam boni viri

phetiae. In his enira monasticum profitebantur

qui nomine Amandi (31) factam in ea rcperit mentio-
ascensum, quo quisque animo ad eum accederet, nem, de quo ipse plenius edoceri desiderans, opi-
libera mente discernebat, intuebalur quis in sagcna nionem ejus et patriam, propositum et finera atque
B. Benedicti bonus piscis fulurus csset, quis angc- sepulturam a clericis praesens inquirit. Respondetur
lum lucis, quis angelum gereret tenebrarum. Quam sciscitanti B. Amandura magistnim fuisse S. Viviani,

profecto gratiam ne potius ei conferre, quam a merifis insignem, doclrina conspicuum

exemplis ,

Deo collectam referre videamur, ejus teslimonio clarum. Corpus ejus, prout fama ferebatur, in Gal-
supposita serviunt et suffragantur exempla. Dominus ^'^^ habere sepullurara. Sequenti autem die, decanus
G
quidam, nomine Maingodus, dilatione susceplionis, canonicorura in eodem loco xenodochium constru-
quam providus Pater probandi gralia aliquandiu cturus, a B. Hugone suscepti operi postulat funda^
suspenderat, vulneratum gerens animum, egredi ac mentum designari. At ille, Spiritu sancto edocius :

fugere constituit. Quo spirilu revelante comperto, « Hic, ait, fundamenta jacite, et minirae pwnite-
piissimus abbas prjescriptum fratrem verbis durio- bit. » Ad ilaque suggestionem pueri allius
ejus
ribus increpavit, ei pariter et vulnera mentis indi- fodientes mausolcPum praedicandae pulchriludinis
,

cans, et vulneribus paternae consolationis adhibens inveniunt, B. Araandi nomine insignitum quo re- :

medicinam. Sic ille reversus ad se, susceplionem, perto, clerus exsultat, populus glorificant Deum,
quam dilatam doluit, patienler exspectavit. qui mirabilis est in sanctis suis {Psal. lxvii, 36),
14. Mortem quoque Guillelmi junioris, qui magno nil jam de merilo dubitantes abbalis. quod in inven-

ac triumphatori Anglorum Guillelmi patri suo suc- tione claruerat confessoris.

cesserat, evidenti vaticinio indicavit. Erat ille Dei 16. Stupendis slupenda succedunt. Consolationis
servus Marciniaci, simulque cum eo vir gloriosa^ gratia pius Pater loca visitare consueverat, quse
opinionis Anselraus (29) Cantuariensis archiepisco- monasterium Cluniacense contingunt. Ingressus ita-
pusAnglorum, raagna duoluminaria, quorum devotio i-v que cellam B. Mariae quae dicitur de Charitate (32),
vicariis exhortalionibus et exemphs in amorem dum congregatos ibi fratressusciperetosculo, cujus-

nia, Francia, Aquitania, Guasconia, Provincia, atque num. 'o.i, dicit S. Hugo « regem ante thronura Dei
Hispania ipsum dilatavit. » Et in privilegio Pascha- accusatum, judicatum, sententiaraque damnationis
lis II ipso quo sanclus obiit anno 16 Octobris, ad in euin promulgatam, » deinde ex num. seq. apparet,
Pontium dalo numerantur prioratus 75, qui sub tertio post die, exslinctum fuisse regem.
abbatis Hugonis dispositione mansenmt, quorum (31) S. Vivianus, Xantonensis episcopus, colitur
plures in abbalias excreverunl, praeler abbatias 12 18 Angusti; in cujus Vita nulla mentio S. Amandi,
jam tunc consiitutas, ut merito ipse Hugo, inter sed Ambrosium, cui successit, magistrum habuisse
quinque primos Cluniaci abbates, dicatur :
dicitur de illo igitur (cum oporleat ita solemniter
:

Ordine posterior, utilitate prior. elevatum habere propriura diem cultns, etsi eura
(29) Fuerat S. Anselmus in exsilium ejectus
Saussayus in Martyrologio Gallicano nolare praeter-
anno 1096; anno autem HOOoccisus est Guillelraus, miseril) optamus plenius edoceri.
2 Augusti. (32) S. Mariae de Charitate, in agro Nivernensi,
(30) Dedimus
21 Aprilis S. Anselmi Vitam, per prioratus a S. Hugone per Gerardum monachuna
Eadmerura, hic norainatum, scriptam ; ubi lib. u, fundatus, ad Ligerim, vulgo Chnriti.
 ,

871 S. HCGOMS ABBATIS CLUNIAC. 87i

dani eorum el occursuni abhorruit ,et oscuUim A commissum csse in C(Tnobio S. Marcelli (3G), quod
decliaavit. Nimirum sijirilu docenle didicerat os eatenus obductum silenlio, monastica succidendum
hominis plonum blasphemiae el spurciliarum nec , essel disciplina. Excilatus his Dei servus, iter

idoneum quod pacis osculo servus Dei dignaretur. arripit ; et ingressus monasterium, quemadmodum
Mirantibus his qui aderant et rei novitale suspensis, per visionem didicerat, rem sic habere cognovit.
quam miser ilie duxisset vitam, quid gereret devo- Adliibita itaque vuineri medicina, inveteratam at-
lionis familiari colloquio idem abbas
, inquiril. que ditriciiem sanari propulsat corruptelam. Quadam
Rospondentem se mechanicum (33) esse , et ne- autem nocte, duni fatigatis artubus modico sopore
cromantiae prKStigiis inquinalum , de ovii pastor vir Dei consuleret , videre visus est decubantium
abegil , ulpote nulla in verbis , nulla in habilu sub capile suo serpentium multitudinem , caetera-
conversionis indicia nunliantem. Sic in una eadem- que diversi generis reptilia, quibus ille perturba-
que re, et lupi fraus et pasloris providentia inno- tus, sommum continuare non poterat. Dehinc ancelo
tuit. pulvinari, librum Maronis reperit, eoque projecto,
17.Susceptus idem Dei famulus in monasterio somnum duxil Apta rei
Iranquillum. visio, cum
Angeriacensi (34) , sepultis paulisper sensibus nihil aliud quam quaedam venena sint fabulae poe-
carnis, puriore menlis intuitu, vidit quoddam fulgur g tarum (37).
de sublimi veniens, monasterii Cluniacensis audi- 19. OpercC pretium est ea relalis apponere quae
torium irrumpere, magnamque secum trahere rui- et auditu didicimus et visu. Anlecessor nosler
nam. Qua ex visione vir Dei collegil, commissam Hoellus (38) praedicandae praesul raemoriaB Romam
apud Cluniacum oliensam quae nisi celeberrima ,
proHciscens, gratia videndi sanctum Dei Cluniacum
correctione purgaretur, superni judicis indignatio- divertit. Qui postquam loquendi cum eo sortitus
nem in eumdem provocaret locum. Nec mora, Clu- esl facullatem, cum quodam suo archidiacono ad
uiacum regreditur, instantibus negoliis, quae agenda eum in parvara deductus est cameram, sacris dica-
susceperat lucrum praeferens animarum. Dehinc
, tam colloquiis , et celebrem potius cullore quam
ingressus capitulum, eodem spiritu quo jani reatum cultu. Cum autem convenissent filii adoptionis, et
cognoverat, rei quoque personam cognovit. Quem invicem beneficia suarum sibi coramunicarent ora-
ex Domine conveuiens, « Erubesce, inquit, Petre, et tionum, B. Ilugo frequentius praefatum intuitus

age poenitentiam, dum licet, ne tunc incipias pa?ni- archidiaconum : c Tantuno, inquit, ne desis gratiae
tere, cum pocnitentia nulli prorsus est fi-uctuosa ; Dei quoniam provisum esl le, in eo in quo nunc
totum te priori pande , redoperi vulnus mentis, ut adminislras ordine, nullatenus remansurum. » Pa-
pro qualitate vulaeris curara senlias medicantis. p rum temporius fluxerat, et evenlus est vaticinium
InfeHx, eicute jugura diaboli, et ampleclere jugum subsecutus. Archidiaconus (39) etenim sequenti anno
Christi, quoniam jugum ejus suave est, et onus ejus ponlificalem sortitus est dignitatem. Nos hoc audi-
leve {Maith., xi, 30j. Quod quia saepius jam com- vimus, nos praesentes vidimus, nos beali ilhushomi-
monitus , detreclare tamen non desinis , reatum nis orationum participes in eo facti sumus colloquio.
quem comitatur pertinacia, districtior puniat disci- Nos quidem, fama revelante, nonnulla de ejua san-
plina, luis enim parcere deliclis, ad periculum mi- clitale didiceramus , nonnulla de mansuetudine
litat aliorura (35). » His verbis yerberibus adjectis, nonnulla etiam de his quibus et vitia judicium, et
frater contumax et sibi redditus est et ordini, bo- virtuti praerogalur incrementum ; invenimus autem
numque obedienliae, quod exbortatio non conlulit, amjiliora, ex gregis conversatione, pastoris vigilan-
censura provocavit. liam perpendentes.
18. Alio qu0((ue tempore, sirailis ei visio a])pa- fO. Siipersunt auteni et alia, quibus patenler
ruit. Dormientem quipj)o (juaedam persona conve- iiidicatur illum juris patronum, inter insignia san-
niens, oportere dicil eum Cabilonera usque fatigaii, ctimouiae, gralia clai'uisse prophetiae. Quidam nam-

(33) Mechanicus pro laico hic accipilur alias ; depreiiendil, convincit. Ueus iile Petrus
arf^iiit,
accipi solet pro iUitleraro ; quod autem ad Vitam D eral , (jui venerat. Coiitilentem judex
Tenliniaco
per Hugonem, nuni. 6, additur in marginc, quasi pius (ligiic llagellal, misericorditer sanal. His visis
Maiiich.Tuni deberet legi, ineptum esl glosseina. seipsos circuinspiciebant singuli, ne aliquid in eis
{Zi) Angeiiacense, Angeriacense, et iii Vita S. indebitiim sjiirilualis oculus cognosceret Patris... »
Genulfi otiam Ingeriacense monasterium, apud Hu- (3G) Cabilonensi S. MarccUi monasterium, funda-
ponem, S. Joannis de Angeliaco vulfo Saint-Jcan- tum a S. Guntramno regc, dc quod lale ad ejiis
cfAngehj, in pago Xanlomco ad Vulloiiaiu lluvium Vilani, 28 Marlii, § i.
abl)alia fit, construcla a Pippiiio Aquitania) rcge, (37) Si iioc de jioetarum gentilium castissimo
Ludovici Pii inip. Piura de lioc CdMioliio, no-
tilio. Virgilio ((jiiem Virgiiieiini a|»pcl!anl iioniiulli, sicut
iiiiiialim ilhisliia dijilomala duo, vidc in iiolis Quer- lu.^cus inter c;i*cos rcx dici possel) ijuid de lascivio-
cetani ad Hibliothccam, ribus aiiis dicemus ?
('i'.'}) Idem Hiigo num. 1.'), hiiec narrans, " Cluiiia- (:W) ilocllus e|)is. Ccnomancnsis ab onno 108:;,
cum, inquit, fcsliiius rcdiil, vocavil jiriores t:t or- congrcssiis conligil anno 1094.
liic aiileiii
rhiiiscuslodes do nogligcnliis fralniiii inqiiiril, sed
; (39) Non e.st (piem signaio possil commodior con-
ejusmodi jicr eos iiiveiiirc potuil. Ilis ila di-
iiiliii jcclura (piam tianrridus dc Meduana, iihi.slri njiiid
missis, ad Doiiiinum solito rccurril, solvil vola pre- Conomannos genere nalus, electus an. 1093 Ande-
fum, cnpitiiliim iiitral, fralre^ circumspicit. Res gavcnbis epibcopus, consecratus an. 1096.
mitra Spintu rcvelanlc occullura inler ahos reum
!
87;? ^'ITA. 874

que monaclius, iiomine Durannus (40), moventia A dium abscessit. praidicanda Patris humilitas, qui
risum verba profcrre coasueverat, indocilis praiju- (juod ejus posset ascribimeritis, maluit sanctoruin
dicialcm deponcre levilalem. Idem lamen in csele- pignoribus assignari ! Jarento quoque, felieis mona-
ris, adversus qute non est lex, ila sibi consuluerat^ chus testimonii, post diulurnas febrium convaluit
ut prius in abbatem, dehinc in episcopum, vita pro- injurias, hauslo vino, quo sacri ejus digiti perfu^i
vehi mercrelur ot doctrina. Qui cum abbalem minus fueranl, post oblaluni Deo sacramentum.
audirct increpanlem : < Frater, inquit ei abbas, 22. Bealus quoque medicus, qui cum salute cor-
nisi dignam egeris poenitenliam, post transitum spu- porum, de salulesatagebat animarum ! beata, in-
mantibus labiis ad superos rediens apparebis. •>
quam,anima, cujus etmeritis acquirebatur teraporale
Factum est autem ut nec ab otic^^is verbis illc desi- remedium, et exhortatione sempitcrnum. Eidera
sleret, nec abbalis vaticinio promissus deesset effe- namque Crispeium (4-2) proficiscenti, fobricitans
clus. Prsefalus namque Durannus, naturse debitum niiles (i3) occurrit, sanrtissimo ejus adjuvari de-
solvcns, in promisso sibi habilu cuidara Siguino, precans interventu, Dehinc onerosius instanti :

sacerdoti scilicet, rchgioso apparuit, raiserabilitor « Abstinc, inquit abbas, abslinc, frater, a rapinis,
juvamen ejus postuhms, cui vivens obedire con- amissam sic adepturus sanitatem. » Rapinas miles
tempserat. Quod cum pius Patcr Siguino referente g abdicaf, eodemque momento ad preccs abbatis, et
didicisset, electis seplem fralribus, silenlium una votum lactum est, ct exstinctum febris incendiura.
indixil septimana, qualenus oris cxcessus oris obe- Nemo autem miretur abbatis merito collatam corpo-
dientia purgaretur. Obedienlibus aliis, unus corum ribus salutem, cui eliam id gratiae accessit, ut exutac
praecepti violator silentium interrupit. Rursus ponti- de ergastulo carnis animae, ipsius intervenlu judi-
fex, eumdcm qucm prius habilum gercns, sacor- cem placalum Fratrum quidam soluto
invenircnt.
doti praescripto apparuit, inobedicntiara fratris nalurae debitonec adhuc tamen humatus, personis
accusans, qui duni frcgit mandatum, suffragia ex- duabus, quae sibi nomen religione comparaverant,
clusil aliorum. Quo audilo, clementissimus Pater apparuit dicens duos solidos, licenliam sa~
praeter
ileralo septem dicrum silentio, dofectum violal* sup- cristaisub quo ipsc militabat, se sustulisse, ac pro-
plcvil obedientia^. Unde faclum est ut ostensus terlio prio expendisse arbitrio. Hoc excessu dilatam sibi
prsesul, sed jam niliil sodidum gerens, abbati gratias requiem, quae tamen possct abbatis intercessione
ageret, ejus interventu abstersum oris opprobrium, pra^rogari. Mane autem facto, cum altcr id dealtero
scutentiam judicis immulatam. Hoc rclalum, et Pa- ignorarct, codem tamen ordine, sub sancti viri praj-
tris merilum declaravit, et apud fratres rcverenliam sentia, praefatam in capitulo retulere visionera. Dis-
susceptse juvit obedicntia). Collata sicviro Dei spi- cussa itaque diligcnter transgrcssio, el venialis
rituum discretio efiicaci eum magisteriadocuit quid '-' invenla, suffragiis orationum quas devotius fieri
correctione profioerel, quid tolerandum essct mise- clemenlissimus Paler indixit, et propensiori elecrao-
ricordia, quid censura punicndum. synarura largitionc, solvi promeruil.
CAPUT IV. 23. In civitate Parisiorum vir erat illustris, Ro-
Variimorbi ab eo curati. bertus noraine, professione railes, ita paralysi tor-
?1. Nemo autem putet abbatem propheticis tan- pens, ut in eodem homine partem vivere, partem
tum claruisse vaticiniis, cui cum discretione spiri- diceres jara sepultam. Diuturna haec et lethalis per-
tuum, collata est eliam gratia sanitatum. Constat nicies dudum spem salulis abstulerat decumbenti.
cnim nonnuUos, variis oppressos languoribus, sura- Contigit autem eodem terapore servum Dei Parisios
ptisexejus mensa convaluisse rcliquiis. Acardus ingredi, atque ad ecclesiam ascendere, quae beatis-
quidam, vi febrium laborans, rcstitutam sibi sanita- simae Genovefae virginis et nomine celebris est et
tem prsefatae debuit medicinai. Tres pra^lerea fra- corpore. Quo audito, praescriptus a?ger illuc alieno
trcs, eodem decumbentes incommodo, beati viri defortur auxilio, genibus abbatis advolvitur, suspi-
meritum in antiquam reformavit sospilatem, eorura riis interpellal et lacrymis, ut ejus apud Deum rae-
duobus quidem destinata eulogiarum gratia, salulis reretur interventum. Movetur Pater anxictate sup-
integritatem resignavit ; tertius aulem, cum i5or- D plicantis et intor sacra missarum solemnia, flagi-

boni (41) per sex menses quartana sustmuisset m- latum paralytico procurat subventum. Nil tamea
cendia, a sancto Palre, qui illucex tempore acces- de suis praesumens mcritis, totus ad apostolorum
seral, sacris jubetur interesse mysleriis. Adest febri- principcm convertitur, cujus et umbra salus infir-
citans, et ex abbatis jussu epoto post missam vino, mis,cl oratione vita est defunclis restituta. Sumptam
in quo lota fuerant sanctoram pignora, febris incen- ergo ipsius planelara (44), quse veterum relatione in

(40) Durannus, primura abbas Moyssiacensis in (42) Crispelum, Valesii oppidum, in quo prioratus,
Cadurcis, dein circa an. 1060 factus epi.scopus Tolo- S. Arnulphi dictus.
sanus, obiit circa an. 1070, et imago cum litulo
(i3) Bolbertum vocat Hugo, num. 8.
sanctitatis habelur in claustro Moyssiacensi, ut asse-
runt Sammarlhani. (44) Addit Hugo, Antiochia allatam credi, occa-
(41)Horbonium sub variis cognomentis triplex sionemque miracuh fuisse asseril, quod S. lluo-o
cst, Cluniaco vicinius ad Ligerim situm,Bour-
unum post niissam manu
capiens ipsani planelam dixisset t

bon-Lancy vulgo nuncupalur. «Ulinam adesselKger, in quo virtutis aposlolicae ca-

Patrol. CLIX. •iH

 S. IIUGONISABBATIS CLU.MAC. 876

iiKpfala cmlilur csse ccclcsia, super proslralam A Abbas missam contaverat, el aquam ex ejus silialam
_'ii. J ..1.^-..A r>/\litiir> o»-»nclr\liic (livif
aposlolus dixil
....-. m Kii
manibus
-i ^ r>n nm/\
infirmo, iM««Tftc^»-» li
praesenli olmm
atque r^rtciiii-inli
postulanli /»0 cam, 111
eleval, ;vgrum, illud clamans, Pelrus
i-» i i

paralvliro « Sanet te Dominus Jesus Chrislus. »

:
servienles, abbale detulerant ignoranle. Qua exesis

Ad bu'c vorba confestim Roberlus ita convaluit ac parlibus infusa, snus articulo reddilus est status

si ipso Petrus preces pro co declamassel. Regrc- suppletum depaslae carnis dispendium, et agente

ditur iucolumis qui semivivus acccsscrat, bis qui lympba vices medicinae, abbas nesciens restituil

aderant aUc-tantibu> bcneplacilam esse Deo vitam, sanilatem. Quippe durum erat et intolerabile bominc
Deum lam efficacera viderant esse pos- Dei, ex his (puc circa ipsum erant aul ex ejus re-
cujus apud
tulationem (4ij). manebant mensa cuntemplationis salutis acquirendae

24. Forlassis bsec apostolicis ascriberenlur

me- aliquid asporlari. Homo verae virlulis, ad virtutum
ritis, et cujus umbra male habentibus restitutam derivabal cxcidium, linguas affectare alienas, laudis

conslat esse sanitalem, ejus utique vcstimenlo

Ro- enim uulla omnino cupiditas, nisi cujus ct nialeria

bertus r.onvaluisse assereretur. Caeterum non

minora esl in animo, et teslis in coelo. Quam cum sibi

mcritis kta legunturllugonis, quibus Hugoni

nullo paritcr opera compararent et verba, aliam tamca
lidei pciicuiu
niiei pcriculo possil assignari
prfcstilum iKjjjK.
piiUMimiii 'j-i-j'^" beneficium. — —
suspiranti
"i
—mercedcm,
•' nulia ex praeconio miraculo-
-- [-' 1

Idem namque dum iu Vasco lia, sicutdeCluniacensi g rum subrepsit elalio. Aliis quoque nesciens Dei
1 _..u.i:i» ,.:^:io^ni />aUiilnc ItjiiH procul
caniobio, subditas visitarct cellulas, haud
•_ . nh
nrnriil ab corviw profuit,
servus nnne etsi
nrnfnil quos non nmnps
pt<i nnn omnes, aliquos
nliniin<; tanipn
lamen
itinere parvum conspexit tugurium,
cujus inhabi- eorum, jiaginae duximus imprimendos.
lator egenus erat Hic ex divite pauper,
et leprosus. 20. Erat in quadam obedienlia monachus, no-
incolumi, vitam mine Guilleimus, qui diuturna cruris infirmilate
abjeclus ex splendido, leprosus ex
ade- decumbens, injuncta sibi exsequi non poterat offi-
morte graviorem ducebat. Laelatur Dei servus
tempus opportunum, quo Cliristum in pau- cia. Hoc enim in tantum tumorem e.xcesserat ut
ptum se
cceteris, ipse uno amissa naturali forma, globus quidam vidcrelur.
pcre visilaret. Prrceuntibus itaque
tautum comile monacho tcgctcm ingreditur, conso- Cum autem morbus excrescens, nihil aliud quam
tolus insistit, laceram demulcel cutem, mortemloqueretur, ille totus ad abbatis raeritum,
lationi
in.eminal felicem infelicitate sua, cui csset datum spe conversus et fide, manibus admotis luraenli
nagellis corporalibus et panpertalis igne purgari. cruri : « Praecipio, inquit, tibi, nominc
passio, in

dum dicessurus homo Dei, quid erogaret Jesu Christi, et expartc Patris cujus praeccplis huc
Dc°nique
indutus erat, veni, ut recedens permitias injunclam raihi
pauperi non haberet, agninam, qua
explere

.»^on pauperem.
VC31C11I, vcslit
Veslimentum
-- gralia
« obedientiam. » Sequenti noctc, dormienti, duo in
exuilveslem,
e.VUll y 1-- •

comilalurinspcrata ex quo enim paupcr

;
co in- ^ albisapparuere monachi, qui decerent se a B. Hu
deformitas abscessit, el abstcrso gonc directos dchinc unus quidem cruri manus ap-
;
dutus esl, cutis
omuibus incolumitas est posuit, infudiloleura alter vero leniori, et velut
lcprae contagio, incmbris
;

famulus, relicta suspenso coutactu, partes infirmas perungcre visus

elspecies restituta. Egreditur Chrisli
j)auperi benedictione,
quaectamplius spe suscipicnli est. Quo peiacto, cum recedentibus monachis ipsa

piofuit, cl ampHus
meritum patcfecit.
voto danlis recessit infirmitas, el incolumitalem, quam medicina
quam ex lympha quae non gralia rcduxit. livigilans monachus
Leguntur et alii, lam ex vote potnit,

ex^cjus slillaverat manibus, expetitam suscepisse cum sentiret extermiaatas infirmilatis angus-
tias, beato Patri suo restitutam ascripsit sani-
salutem. . .

25. \Vi"^o, monachus, vir venerauda^ opinioms et tatem.

ulile vas \n domo

Domini, vocis usum amiserat, 27. Ex difficultate partus, qua-dammulier, araisso
per- manus oajlerarum quoque
admodura tristis, eo quod imminenti Natalilio linguac pariter et officio,

solvere non posset debitum canlandi obscquium. parlium dclrimenla formidabal. Hujusmodi angustia
suppedaneum abbalis quiesccret, et documl)enli, suggcsluin in somnis est, oporlere eam
Qui dum jnxla
saciis ejus sperarel meritis, Laisiacum(46) proficisci, ubi meritis B. Hugonis,
voris reformalionem cx
rorrif^iam pilei ejus, latenter assumpli, collo
cir- utroque levaretur incomiuodo. Paruit mulier, coquc
" *^
. . 1
(piod
._i ::„
arleriis
«»,„i«».ni
obstabat
. U 1.1... :.,,..„ n.,i„_ :.. „_„i„„;/»
.1 c:
delala, dum praescriplus Pater in oratorio S. Sul-
Ci,l_
cumdedit slalim que soluto,
diviua colebrarcl raysleria,
incommodo, prisca; modulalionis usus cst ci in inle- picii '47) ipsa praesente

pedis cujusdam Theo- merilisejus uiriusque morbi i)lenum meruit obtinera

grum reformatus. Articulum
derici, magnae quidem
mililis polenliae, sed majoris rcmedium. Credatur in sedandis buraanorura corpo-
(infirmilas Iclhalis) ruin passionibus, adoj^tionis collalam dcsupcr
apud beum devotionis, cancer
filio

vicerat mcdicinfp, au- graliam, ctiam in iierturbalo acrc

cxcdcral, quod (jnia sludium
ruis.<,e (pinn illi

spom vitae. Abl)atis tamen meritis, boc pfrhibelur exsliliss€, Ludovicus enim conics, el
(erebat et
horrendiu pcslis incendium. Sojibia uxor sua, prrcdicandac scilicet vir et mulier
ordinc e\..tin(tum cst

pp.rpmuscxpfrimcntum! « quo audilo Uoberlusilluc (46) Laisiacum, an oppidum in Cenomnnnis,

vul(?o Lassay ?
8C del«rri fcccril.
fere tola (17) S. Sulpicii, non Suplicii (uli perpcram
(4!i) Addit idcm : Ucs isla notissima esl ;

excusum), plurcs sunt tola Gallia ecclcsiiF egimus ;

civitas illa tcsiis esl.

de eo, 1" Januarii.
877 VITA. 878
devolioiiis, eum apud Aldechiarcum (48j liospilio A quanlum prius de fralerua lurbalus anguslia, taulum
susceperant. Deinde posita in viridario mensa, postea de salule gavisurus. Ex quo enim superposi-
commolus aer tcmpeslatis signa praemisit. Turbati tum est uiceri lignum, et panem bcnedictionis iatir-
discursant ministri, quid fioret ex apposilis jam da- raus comedit, ila explosum estputridse carnisincom-
pibus ignorantcs. Caetcrum Dei famuius, elevansma- modumutnullus dolor, nulla illic infirmitalisindicia
num, crucis signura opposuit, et imminenlem sic remancrent.
abegit tempestatem. Quaa ne casu polius quam me- CAPUT y.
ritis abbatis abscessissc viderelur, circumquaque Tulela angelorum qucedam ab eo malo depulsa; ma-
pluviis desaevienlibus et tonitruis, locus ille tempe- levoli divinitus puniti. Liberalitas ejus compensa/a.

statis expers, et serenus remansisse perliibclur. 29. Quadam praeterea die dum paulisper abbas
Paredi (49), puerum quemdam, monaglicae conse- obdorrairet, ex urgente causa, eum monachi exci-
cratum militisc decidens ex culmine campanarii taverunt. Abbas inlerrogans; « Ut quid huc, ait,
labula prostravit. Eo lcmpore beatus abbas fratres istum adduxistis puerura ? 'i
Responderunt mona-
visitaturus Paredum accesscraf. Puer, in quo con- chi se neminem adduxisse. Subdidit abbas, dicens .

sultae pollicibus venae proximum nuntiabant interi- « Nunquid non videtisillum eleganlis formae pue-
tum, semivivus ad eum deferlur ; fratres velul ex- -p rum ? » Rursus cum monachi mirarentur, attestan-
slinctura detlenl puerura, qui vix in castris spiri- tcs se nomincm prorsus vidore, anima*dvertens
tualis militiae vivere inchoasset. Deniqucpius abbas, abbas ostensum
divinum aliquid, sermoncm
sibi

mente compunclus, contritum contrectal puerum, ad alia, nullam ulterius faciens de puero
transtulit

pro exsequiis obsequiis insislit, et ad ostium divinse mentionem. Credo ei apparuisse cuslodem corporis
pietatis Christi procurrit Giiristi veteranus, lanta sui angclum Dei, cujus excubiis, ct aenarura ten-

precum instantia ut ct puero salus, et puer conven- tamenta poteslalum, etimminentia corporis pericula
tui redderetur. declinabal. Undc cumapudBerziacum (31) se sopori
28. Invitati complures hujusmodi miraculorum dedisset, angelica prolectus custodia, multiplex
praeconiis, eum viderc prscoptabant, ci adhBerere, mortis discrimen cvasit. Repeute namque turbalo
et sanctissimis ejus erudiri documentis. Quippe aerecousurgcnles vcnti, velut contlictum quemdam
tota ejus vita, sacris per institutis, tota ejusconver- inire ca;perunt; frequentior
coruscatio, desaevire
satio beate vivendimagisterium fuit. Nullavel pauca lapidibus et grandineconcuti domus, volare fulmina
fuere monastcria, quae non profecerint ejus circum- quibus nec dormitorium patris, adhaerens ecclesiie,
spectis institutionibus aut excmplis. Conveuientes intactum remansit; illud enim vis irrumpens fulrai-
autem ad se monachos abbates, quam paterno
vel nis, tam vaganti discursu praefatum perscrutata est

complecterelur affectu, quam sufficicnter quaercn- ^ domicilium ut, par miraculum dicam, tres in fornace
tibus responderet, quam pie aperiret pulsanlibus, pueros, et inter flammas sasvientes sanclura Dei con-
difficile estexplicare. Inter quos Sucssionensis (50) servatura. Augebant discrimen cajmcnla simul ei.
abbas ad primatem monasticaeperfectionis accedens, lapidcs undique corruentes, quos fulminis ictu
presbyterum quemdam, Petrum nomine, ilincris rupta maceria circa dormienlem diffundebat abba-
comilem habuit, dudum B. Hugonis lamiliariiatera tem. Di.scurrebant famuli, monachi querebantur vel
assecutum. Qua ex farailiaritale securius eumpre- obrutum ruina et lapidibus, vel igne consumptum
sbylfir allocutus : Scimus, inquit, te, sanctissime abbatem opinantes. Ille autem divinis protectus ei-
Pater, curam gerere miserorum, et juxta vocem cubiis, nec slrepitu soporem, nec populantibus
Apostoli, cum infirmanlibus infirmari (// Cor. xi, flammis sospitatcm araisit. Ita Dei servus, horrcudo
29). Unde et pro quodara fratic meo ad osiium tuae circumseptus incendio, virtute promeruit liberari,
pulsans misericordiae, sacris orationibus tuis raiserio ct illaesus exivit.
subveniri deploro, quera putridum vulnus, et lalius 30. Legitur idem Pater in aliis etiam consenatus
incolumes occupans partes, in desperationis di- periculis, ejusque sacer transitus,
qui gravissima
scrimen adduxit. Tandem pius Pater miserabilibus infirraitate videbatur imminere, conventus interces-
cedens obsecrationibus, panera qui de raensa ipsius D sione, et sumpluosis eleemosynarura expensis, in
superfuerat, afJerri praecepit, allatum benedixit, de- sanctam dilatus senectufem. Quodam namque tera-
dit benediclura sacerdoti ;
deditei etpartem baculi, pore, B. Hugo, tanta corporis aftlictus molestia ut
quem manu geslare, quo sustentari consueverat. irarainens incommodum vitae desperatio sequeretur;
Quibus ille acceptis, in spe simul et fide regreditur, de medio montis, qui Cluniaco adjacet, quasi fratri-

(48) Hugoni in Vita, antiqua

Aldechiarcum, CiO) Ecgraphum nostrum Suecionen.sis, melius
Chirica, locus non procui a Basilea situs est ergo : utiquc quam Uccionensi.s, uti impressum in biblio-
Altenkirch quinque miliaribus dislans, ad IUam Iheca quos autem SuessionensisS.Grispini abbatia,
,•

tluvium Kirch autem Germanis ecclesiam signifi-

; ante restaurationem anui li:37, abbales habuerit,
tat, a voce Graeca Kuftaxbv, Dominicum, ut vo- ignoratur. Cclebrior ibiJem est alia S. Medardi, sed
lunl plerique, quos ad judicium vocare non vacat. extra muros quae non sollet noraine Suessiouensis
(49) Paredum prioratus in Augustodunensi dioc- venire.
cesi, anno 999 annexus Cluniacensi coenobio ab (ol) Berziacura prioratus in agro Matiscojiensi,
Hugoneepifccopo, eo de quo actum supra. in ejusdem norainis oppido.
870 S. HUGONIS ABBATIS CLUNIAC. 880

Inis uUiinam dalurus bencdiclioneni, ad capiluluni A Deus iu hac etiam vita conlemplum puniri sanclo-
delatus esl. Flel convenlus, et egel solatio, quis- rum, ne juslus zelct super iniquos pacem peccatorutn
quisalium nititur consolari. Acclamant tilii Patrem, videns,o[ dicAi: Ej-go sine causajustificavicormenm,

niagi^trum discipuli circumeunl ; retractat grex etlaviinterinnocenlcs manus tneas {Psal. lxxii, 2,
indefessas pasloris excubias ; et quae lacnmas pro- 13)-?Sunt forlassis etaliae occultiores causae, quibus

vocent, undique pietalis ejus insignia pr.Tdicantur. Judexjustus hic et bencfactorum proemia rcpcndit, et

Dehinc ipso innucnle, sanctorum iraaginibus prae- injurias punit. Porro irrogatas huic servo suo cou-
sentatur aposlolorum spcrans eorum mcritis im- tunielias, quam districto percussit judicio, succinter
ploratam seadipisci sanitatem. Qua; confeslim ira- nos non taedebil explicare. Is ilaque totus propa-
petrata, pupillis tutorera rcslituit, Kliis patrem, gandi monaslicam religionem studiis occupatus,dum
paupcribus provisorem. Nec niinus stylocommea- eam in mouasterio Mauziaccnsi (iU) rcformare con-
dandum credimus quod Romam proficiscenli, vila tendit, nonnullorum pertulit invidiam, convicia
pariter et incolumitas esl in morte conservala. Ille sustinuit, seductor et hypocrita, tyrannus et iuvasor
siquidem.dum proptorcivitatem Vapingum (o2), per acclamatus. Inler ques quidam clericus in hanc
abrupta raontium et ancipitcs anfractus incedcret, usque prorupit insaniam, ut diceret elTossurum se
alliori cuidam praecipilio incircumspeclis accessibus g oculos abbali, si in lioc opus exoplata sibi copia
occurrit. Declinans mula in vallem, cui primainni- donaretur. Arguunt eum puniendae praesumptionis
lerentur vestigia, nihil solidum invenit. Pallent mo- illi eliam, qui temperantius abbati detrahebant,
nachi (o3), difiideutes periculum praesens aliquo dicentes non exasperandam contumeliis, sed obse-
posse declinari consilio ; Dominus autem, plenum quiis colcndam polius el ordiiiis et personae dignita-
beatae spei et glorise tinem sen'o suo providens, mi- tem. Acne dubilarelur in servo suo Dominura gra-
rabililer eum de palenli abysso eduxit raula divi- ; viter offensum, juxta illudEvangcIii : Quivos spernit
nitus in eam innitente partem, in qua solidum iter me spernit [Luc. x, IG) ; vencnosae linguae praesum-

et obstaculis liberum invenit. Porro dc simili peri- tionem tam digna est ultio subsecuta ut, vix octo

culo clericus quidara, de Hispaniis cum abbate diebus evolutis, exigente culpaei effoderenlur oculi,
rc^rcdiens, dura comites ad hospilium praecedcret, qui in oculos abbalis sacrilegam affectaverat facul-

el improvidus in horrendum delaberctur praeci- tatem,

pilium, ad invocatum nomcn abbatis, ramusculo re- .32. Pontius de Burgelo, vir accusanda? voluntatis
lenlus liberari promeruit. Praeterea Geraldo cuidam, in servum Dei , audieus abbatem partes .Vrver-

per Ligerim temere remiganti, sacpius abbas invo- niae (53), in quibus ipse morabalur, aditurum, cum
catusadfuisse perhibetur. Submersa quippe navi- teura nec viderct vellet, ncc videri dcclinasset con
cula, cum res ad vilae periculum cederet, ipse lemplu, morbum simulans in Icctum decidit. Faclum
nomen ejus acclaraans, incolumis ad ripam cnata- cst aulem ut, illuc abbate profecto, vera fieret quae

Tit. Qua in persona, eo amplius abbalis meritum fingebatur iufirmilas; quae profecto in lantum cx-
claruit, quo ille dudum turbalus cerebrum, imperi- crevil ut amissa loqucndi facultate, deductus ad
lia quidem naviculum asccndit, sed gratia morlem exlrema putaretur. Quem itaquc prius videro no-
evasit. luit, coactus postea vidit, per iuternuntiosomnimo-

31 . Magna sane bujus viri merita,cujus necamici dis exorans ut ap eo visitari mcrcrclur. Visitatus
oeger, in lacrymis ct gcmilu culpam confitctur; cui
apud Deum irremunerali fuerunt, nec impuniti cou-
ot conlritio cordis vcniam, ct inccrvciitus abbatis
templores, non quod ipse vellct mortem peccatoris,
aul pro ininiicis orare dcsisteret, ([ui novcrat nerai- sanitalcm acquisivit.
Chri^tum, donec iuimicum 33. Coenobiura B. Martini, quod Majus-Monasle •

nem vere diligere el

Caeterum vull ahquando rium dicilur, comitis Andegavcnsis (56), vidolice

diligeret propter Christum.

(52) Vapingum, urbs episcopalis Gallia) Narbo-

columis.
{[)i) Ecgraphum nostrum impressa, Maudia-ct
nensis, vuigo Gap.
censi, in margine autcm notatur Moysiaceusi scd
(:i3) Hugo in Vila rem hocmodo describit nura.
:

13. Romam proficiscens aIi(iuando Pater Ihigo, ar- D ex privilcgio pra^citato Paschalis papa^ Moisiacum
clissimam in dependenlis hitcro rupis viaminlroivit. primo loco, ol abbatia Mauziaci scplimo nominalur:
Eralinferius lembilc i^rofuudum i)ri£cipitii, quod, hacc autcm in Arvcruis (^st, illa iii CaiUn-cis: ol pro
vix viatorum aliquis unciuam audeat intueri. Pnc- Manziaco majorstal viciuia nominis, uua dunlaxat
cedentibus ilaquc seriatim piae limore sociis, secpie- littcral corrigeiidi. Exstal vero in Bibliolheca col.

batur Pater, mentccl ociilis dextra^iuc paiiler ad 534 Carta Duramii cpiscopi Arvernciisis, conceden-
lis Ilugoni Ciiiniacciisi liaiic abhaliam, cx consciisu
C(L'ium ievatis, sinistra sui iiabenas subseilii tcnebat:
oraiione suspensus Domino lotiis iiihiabat. Pertraiis- Robcrli comitis Arvciiii, cjuMleiiKiuc donationis
cuntibus autcm, quajdam paupercula iii bievissimo conlirmalio por Philii>pum rcgcm, au. 109;).
niulaquc sancti (5.')) Hocexemplum, pra-cedciili sic consciiucnlcr
rnpis ardiiae concavo se recepcrat ;

subjunclum. prohat ibi dc Mauziaccnsi noii Moysia-

hajiila, dum latitaiitcm illam subilo rcspicil, iiiiscrc
pavcfa-tasuhilo rcsilit, rcsilieiis tola in profoiidum cciisi abhalia acliim riiissc. Quiunam aulem aver-
immane cadil. Ibi sanctiis, ut ante agchat, sic sandi saiictum caii^a ulri(iuc fiiis>e poluil. ni.si (|U()d
«•liam cadciido iiicntem ctocuios dcxtraiiiqiic ad cii'- indignaroutiir diclam abhaliam Cluniacciisium jiiris-
dictioni subjeclam, qua; uulca fueial lihora
".'

lum levatam lciicbal. Cudebat corporc, scd immolus

(:')(i) Quercclaniis in iiolislvidolur improbarc
quod
stat)al eum Domino mcnlo. Pr.cvaliiil itaipic sln-
bililn> mciilis, siiO(juc scdciis siibsidiid, invisihilitcr liic >()rclur .\ii(lcgavcnsi> comcs (|ucm coiislal

rc|)ortulub ub ioliiuis via-que rcddituB est tolus in- luis e Turoncoscm. \ erum ad titulum Andenavcnsi»
 ;

881 VITA. 882

Gaufridi, cognomine Barbari, tyrannica pra?sumptio A servum Dei contemuendo duplex traxerat incommo-
rehemcnter affligebat (31). Rogatus Dei servus a dum, resipiscendo divina ultione repressa plenara
pr.Tefati abbafe coenobii, ut et consilio et oratio- reciperet sanitatem.
num interventu oppressae subveniret abbatise, Tu- 35. Perpende, lector, quo affectu commissarum
ronis usque faligari non distulit, eo libentius dif- sibi salutem quaesierit aniraarum, qui etiam circa
ficultatcm via3 assumens, quod idem locus a Clunia- interfectores fratris ac patris sui Davidicara expres-
ceusi disciplina, raonasticae religionis fundamenta sit et aemulalus esl lenitatem. Is enim, secundum
susceperit. A'eniens autem ad comitera, cum nihil illud Evangelicum : Dimittite, et dimiltemini (Luc.
proficeret verbis, nec amplecti genua, nec advolvi VII, 3"), collata utrique reo patrati homicidii venia,
pedibus erubuit. Assumpta est omnis forma sup- confugienti ad se fratris interfectori, cui ad decli-
plicandi,qua mansuetudo eliam apud crudeles pro- nandos iulerfecti proximos nullura patebat refugium,
ille tamen animum gerens obdu-
vocatur poteslates; sanclae protectionis suae sinum aperuit in quo ille
;

ratum, abbatem aversatus est supplicantem, qui ad susceptus, et temporalis vilae discrimen evasit, et
hanc quoque prorupit insaniam, ut diceret se B. viam invasit sempiteruae. Ad abbatis namque sug-
Martini conventum, ad obsequium unius asini reda- gestionem compunclus homicida, supremura pceni-
cturum. Surgens tandem Dei sersais a pulvere, cum g tentiae habitura sumpsit, in quo ille peracta feliciter
assumptum chlamide tyrannum, salutiferis emollire causali peregrinatione hujus mundi, dum vivere
niteretur cloquiis, ille rupta, qua chlamis astringe- desiit, vivere inchoavit. Defuncto autem palre suo,
batur, tibula, contemptis exhorlalionibus, abscessit. quem dux Burgundiae gener ejus propria inanu
Abscedeuti vir prophetico tactus Spiritu, illud Sa- peremerat, hoc apud Deura interventu subvenire
muelis dixissc ncmoratur: Scissumestrer/numiuum studuit ut deliclorum ejus satisfactionem, quam
a te hodie I {Reg. xv, 28). Quod profecto vatici- gladius hostilis prtevenerat, in seipsum transferret,
nium rei exitus declaravit : expulsus etonim a continuatis alficeretur jejuniis, frequentiores hostias
consulatu, tandiu contemptor ille a fratre suo Ful- immolaret. Gestandarn quoque suscepit Iori:am,
cone detentus est in carcere, ut non prius a cu- propriis cruciatibus peccata quasrens expiare aliena.
stodia corpus, quam spiritus a corpore solveretur. Sed et pro ejus inlerfectore, ne de eo antiquus
Cui ad cumulum ultionis hoc etiam accessit, ut triumpharel inimicus, oblatis Deo victimis et pre-
amisso sensu in pueriles ineptias ad mortem usque cibus intercessit. Cujus igitur charitas usque ad dili-

deliraret. gendos excrevit inimicos, non mirum ejus etiam

3i. Berardus quoque de castro Retortorio (.'j8), eleemosynas inter manus erogantium, quod nonnulU
in villam Cavariacum (59) qua? juris est monasterii asserunt, suscepisset incremeutum. Contigit hoc
Cluniacensis, exactionibus insolitis debacchatus, ^ .Vdemaro, dispensatori benedictionura serviDei, qui
similem poenai sustinuil ultionem. Hic aliquandiu postmodum in abbatem etscienlia promoveri meruit
palienter toleratus, deinde per principes cl ecclesia- el vita. Is, quos egenis ex abbatis praecepto distri-
sticas admouitus personas, ut a tyrannicis desiste- bueret, seorsim decem solidos ponens, cum per
cum omnes aeque sperneret, totum hujus
ret injuriis, tolum mensem potius eos etfundere paupeiibus quam
rei negotium B. Hugo Joanni Baptistpe commisit, ad dare viderelur, dispendiura taraen in dislributo non
quem ille conversus, adversus prajfatum Satanam sensit afgcnto. Ecce Sareptani olei increraentum
lacrymis et gemilu proniptissinuim ejus postulat pariler et statum, gratiam et gratiae finem. Donec
auxilium : Nec mora : preces abbatis exaudilas rei enim viduae vas adfuit, oleum fluxit; stetit autem,
eventus oslendit. llle nimirura, sensu pariter postquam defuit vas postulanti. Sic et Ademaro,
amisso et visu, suoruin manibus ad domum defer- quod daret pauperibus, duin tldesadfuit, non defuit
tur, confusa loquens omnia, et suscilatam adversum defuit aulem, siinul et dare gloriam Deo etinfirmari
se justi Judicis indignationem ahis quoque demon- fide coepit.
strans indiciis. Ejus enim lectus, in nocle bis ac 36. Idem prseterea, cum sibi novera tantum es-

census, illum pene debito consumpsit incendio, qui sent denarii eosque dedisset mulieri pauperculae,
sancUiarii possessionem exactionibus indebilis con- D inventos apud se quindecim aureos oblulit abbati.
sumebat el rapinis. Quibus ille tlagellis coaclus, ad Quos magnanimus abbas pauperura
statira in sinu
se tandem reverlilur ; abjurat exactionos, damna reponere nuUura agrum cultori
festinavit, sciens
restituit, pollicitus in sanctuai-ium Domini se nihil suo feracius quam sinum pauperum responsurum.
deinceps prsesumpturum. Unde faclum est ut qui Proliavil hoc ejus Caraerarius Jarento, Valentiara

accesserat litulus Turonensi^, quando Henricus Gal- notas ad bibliothecam a Quercelano productis.
li« rex hunc comilatuin, Thetbaldo el Slephano (58) Castruin Retortorium, Hugoni raonacho Re-
ablalum, anno 1037 translulil in diclum Goifridum. ftorterium, vulgo /?iofier, adArarimtluvium, inter-
(bl) Nempe Bartholoinieum, Majoris-Jlonaslerii ritorio Lugdunensi.
abbalem, ipsumque monasteriam, antiquis-^imffi et (59) Idem Hugo Chavariacus, suspicor, mulato
inconcussa? ealenus inmiunilatis privilegiis gaudens, nunc r in /, illud esse quod Chaufailles notalur in
suae volebal poteslati subjicere, e t a se baculum mappis, qnasi Gavaliacum, Cluniaco distans leucis
pastoi-aiem sive invesiiiuram sumi ut habetur ; VIII, inter Arai'ira et Ligerira.
diifu^e in .Vctis comilum Andegavensium, inler
883 S. HUGOMS ABBATIS CLUMAC. 88i
cuni beato Palie proficisccns. Ipsc oimiruiu o.xliau- A qnam viriulum maleria fuit. Nonnulli namque deli-
stis in usus egonoruni marsupiis, cum decem solidos ciis facile carent, ab apposilis autenj pauci possuul
(quos iu expensas fratrum rcservaverat) abbalis abstinere ;
quod tanien sic B. Ilugo consueverit ut
jussu, amaro ciogaret animo
Irisli ct Noli, in- : >.
cum mulla pransuro ponerenlur, ex his modicum
quil abbas, uoli, fili, melucrc, uon intrabimus por- indulgerel nalura;, nihil gula?. Quidquid ullra ne-
tam civilatis, donec ager, cui scmina commisimus, cessaria refeclioni ejus accessit, turbae servivit,
fructificet, reddens amplius quam rcceperit. » Quod non pcrsouae; egenis, non abbati. Qua in refectione,
profeclo vaticinium slalim j^romissus implevil even- mirum valde fuil, vinum nunquam sibi appositum,
tus ; prius cnim quam portam civilalis intrarent, scd sicca dape solula sic jejunia, velut si caeraen-
adfuit qui pro paucis dcnariis auri pondus non mo- tum facturus, calcem tantuni misceas et arenam.
dicum ei iargiretur. .\dmiratus dispensator Deo glo- Sic ille debilem non debilis eetatem percurrens, re-
liam dedit, tanto circa pauperes factus bcnignior ligioni quotidie aliquid adjecit ; quanto viciniorera
quanto de mercede securior. senliebat fmem commissfe sibi militiae, tanto am-
CAPUT VI. plius castra Doniini el verbis erudiens et exemplis
Mulli ad meliorein el monasUcam vilam ab eo anlecedens. Statuil etiam monasterii (61) Clunia-
ivducti, templum Cluniacense amplificalum. g ccusis anipliora ponere fundamenta, impaliens fra-
3". Talibus tautisque virlutum pra-coniis, homo tres quolidie et raerilo crescentes et uumero, angu-
Dei maximus inlcr magnos habebalur, ambuhius slis admodum gravari oflicinis. Sanum sane Palris
viam immaculatam, cl fiiiis sanclae imilalionis suae propositum, quod pariter et revelatio el felix

raonastica suscitans et cxaltans insliluta. Exlcnsi eventus ostendit. Cuidara namque fralrum, nomine
sunt pahuites hujus vilis usque ad mare, el u^que Gunzoni (G2), praedicandae quidem et illuslris me-
ad tlumen propagincs ejus. Ex his abbates non- moriae viro, sed eo tempore corporis moleslia de-
nuUi, exemplo paritcr et verbo, collatas extulere cumbenli Petrus apparuit apostolus, infulato cou-
dignitates; alii vcro virtulc lanlum conspicui, sic stipatus consortio (63), et alterius cujusdam condi-
in carne pra?tcr carnem vivcbant,ul cum neces^^iUile tionis prseferens majestatem. Qui nomen suum, el

rebus ialeressent hominum, voluntale rcbus angc- adventus causam jacenti deciarans « Frater, in- ;

lorum interesseut. IIos enumcrare vitamquc eorum quil, ad abbatem festina Ilugonem, relaturus ei
praesenti negolio prosequi, extra metam currus gravem raihi esse mearum pressuram ovium, quas
agcre esl, nisi quia laus discipuli, gloria est el ma- inlra sepla Cluniacensis illius ovilis inclusas, locus
gistri. Sed et filiorum dcvotionem praedicare, ut urit augustior ; tempus esse quo ille materialem eis
raerita Patris extollas, nihil aliud est quara si solis p pniepararet, qui in eis jara spiritualcm Deo praepa-
splendorem facibus admotis adjuvare coneris. Su raveral mansionem. Huic autem legationi tu prae
persunt enim adhuc tanla virtulum ejus alque opc- CiTteris es elecius, ut ex collata tibi sanitate, fides
rum insignia, ut ad eorum relalioncm, assumpta verbis accedat. » Adjecit etiam addendos eiseptom
paululum requie, velut anhelantem cquum necessc sit aniios, si fideliter impositam sibi perageret obe-
respirare. Quapropier ad horam stylum deponimus, dienliam ; beatum vero llugonsm, si parere ditler-
Dei servo, cui ille famulatur, adjuvanle, fiducialius ref, incommodum (luod relatorevaserat subiturum.
qui£ restant, aggressuri (GO). His (liclis, ipse funiculos lendere visus esl, ipse
38. Jaralubricae juvenlutis olTendicula vir sanctus loiigitudinis atque latiludinis meliri quanlitalcm ;

inoffensis gressibus evascrat, a nativilate quidem ostondit ei eliam basilicae qualilalem fabricandap,
sexaginta ([uinque, a susceplione aulem rcgiminis, menlicjuset dimensionis et schcmatis meraoriam
annos gcrens quailiaginla. (ialefaciebat eum virgo tenacius lurrcro jirieciiiiens.
sapieutiae, (luam bealus senex velut David amplc.xa- 3'J. Expergtfaclus fraler, abbati se sospes oblu-
tus, cura corjjore deficeret, maturitatesensus etcon- lit, cui raorbus interitum minabalur. Ueferunlur
silii ]»r;crogativa, sihimet emincbat. Ex incommodis, ex ordine, qucccuniiiie monacho dicta fuerant vcl
quibus ajtas hujusmodi circumvenilur, nullus apud ostensa. Credidit abbas, el divinis animalus moni-
eum religioni dcfeclus accessil ; eadem ille, qua t* lis, habilalioni gloricC Dci tautam ac lalem basili-
prius devotione, raonachi leges el sacra docuit ac cam construxil (6i), ut caj)aciorne sit magnitudino,
servavit induslria. Sed ct uberior apj)aralus, quo an arlo miral)ilior, dinicilc indieolur. Iliec ojus dc-
filiorum dilectio falisccntem corjiore palrem in di- coris et gloriic osl, quam, si liccat crcdi coeloslibus
vinum reparare qu;erebat ol)sC(iuium^ nihil aliud ei iucolis in hujusinodi usiis huinana placorc domici-

(CO) Videtur bipartilum opus, sicul fincmfuisso lis. "

hic capcrcl libi»r inchonrelursecimdus.

primus, et ((ir^) Sanctorum scilicet Paiili tl Slophani, do
(01) Alii rcctiii'5 tenipli, de quo solo agit sei|uens (piibus Vila S(>quons, cl ex hac annnyinus.
visio, ciijus solius exslfll noiilia in monunienlis
('.[ (()!) Addil idoin anoiiymns, « intia viji^inli annos,»
Cliiniacensibiis iiam S. Odilo
; (^lnniacutn iutcrius '- Qiiorcetanus in iiolis miiius reclc numorat annos
el cxlcrius |)ra!ter pariptcs cccle.>iaR, studiosc rerio- vigiuli qiiinque certius moncl formam fuisso • in
:

vaverat in novissimis eliam siiis clausirum con-

: modum crucis patriarchalis » qualem et nos vidi- :

struxorat, o ul haboliir cx ejiis Vita. mus anuo 1()()2, Valican.T S. Peiri basilica* lonpi-
(liX) Addil anoiiymiis, dc abhale (Halmcnsi sci- tiiiline :i!iiiialcin, iit dicobalur.
licet, (it ex Vita Heqiiciili habelur) lactiis claiislra-
88tj VITA, 886

lia, quoddam deambulalonum dicas angelorum. In A calamum quassatura conlereret, faclo monacho
har velut educlos de cai-cere monachos, refovet mollium indumenlorum usus est perraissus, qi;i

libera quacdam planilies, ilasemonaslicis accommo- desuper habilu regulari legebatur. Sanum profecto

dans inslitulis, ut angustia chori nec2sse non sil consilium, quo praeviderat sapicns abbas tironem
permisceri ordines, non stationes confundi, vel foras Christi, pudore culium moUiorem posilurum, el
quandolibet evagari. Supersunt plurima, quibus aegre lalurum quandoque solum iu spiriluali militiae
dicendis occuparemus, nisi loca diviuis ascriplaob- inertiae argui, qui in s.eculari semper cum meliori-

sequiis, plus laudis cx habitantium merito quam ex bus certasse dicebatur. Qued ita contigisse, comilis

manu artiticum sortirentur. Quod profecto huic, de conversatio indicavit, repente namque mutatus ab-

qua loquimur, structurge accessit : quce cum splen- jecto dispensationit indumento, noviis carni - cruccs

didissima sit ingenio opiticis, mullo est ex suo habi- indixit, cerlansiiue booum certamen, bcato fme do-
tatore splendidior : utriusque autem glorise, gregis nativum meruit sempiternum (G5).
scihcel et loci, B. Hugo sollicitus inslitit procura- 41. Porro emergere cupienlibus ex hoc magno
tor,coram Deo et ejus augelis pura diclurus con- mari et spatioso, quantum essel sub B. Ilugone ro-
Domine, dilexi decorem domus tiice, el locum
scientia: fugium, divinaeliamindiciadocuerunt. Quidam (66)
habitationisglorice tu(e{Psnl. xxv, 8). Ejus enim B Hi^imq^^e Roman ex voio profectus, ante sepulcrum
sanctissimo ducalu, egressa de iEgypto mulla ani- prostratus aposlolorum, qua ad Deum incederet via.

marum millia, sacrificium contribulati spirilus, et lacryrais uberioribus doceri precabatur. Hanc agcnti
hostiam laudis Deo exercituum in hoc obtulere dc- curam cu-Ii claviger Pelrus apparuit, Clu- suggerit
serto, facti sanctificalio Domini, et funiculus hsere- niacum proficisci Cluniaci lavacrum esse anima-
;

ditatis ejus. Quippe, sicut in captura piscium, pi- rum, illic salutem inveniri, si abbalcm loci illius
scator divcrsis utilur instrumentis, sic ad salutem propitium mereatur. Sic orator edoctus, gaudens
animarum filius prudentiae diversis incedens viis, reverlilur, Cluniacum festinat, abbatem verbis tt

omnibus omnia factus est, ut omnes lucrifaceret voce requirit, invento sacrum pandit desidcrium,

(/ semper hamus pependit, semper

Cor. IX, 22). Ei divinae visionis historiam aperif, ordine retexens
niissa in mari retia, semper ad littus quielis et vilae, quidquid sibi ab aposlola fuorat imperantum. Fle-

parvi pisccs el magni eructi sunt. Semper enim sub ctilurabbas, non cunctatus salisfacore postulanti.

eo, et percum, juxta illud Isaia3 Lupus habitavit ; Hinc ille receptus, co sludiosius ascensiones in corde
cumagno, el parduscumh(edo con/identer accubuit suo disposuil, quo divina revelatione didicerat ex
{Isai. XI, 6). Cum hisnimirum qui de populo acces- hoc hominem consorlio, ad consortiura provehi an-
serant, lam patienter jugum Domini sublimes per- , gelorum.
lulere potestates ut eos nec faslu gcneris, nec inso- 42. Didiceral et hoc raonachus ille Goderannas,
lentia premerenl polestatis ;
quanto quisque niajor qui relicto B. Remigii monasterio (67), cum arctio-

fuerat, tanto in omnibus humilior. His aulem qui ris dicipiinae gralia Cluniacum demigrasset, meri-
timore defectus monacham profiteri verebantur, toruni titulis et prccrogallva scentice a Domino
providus Pater ila monasticam lemporabat disci- audire mcruit : Amice,ascende superius (Luc. xiv,

phnam ut etiam deliciis assueti eam sine querela 10). Prius enim Malliaccnsis (68) abbas effectus,

sustinerenl. postea Santonensis Ecclesise adeptus estdignitalem,

40. Hujus rei Guigo comes teslis et exemplum Acciditautemut eo praisente, leproso cuidam per
fuit, vir scilicet indulgentius a puero educalus, et manusB. Hugonis Eucharistia traderetur. Qui dum
frequentatas a cunis delicias indocilis abdicare. suscepta sacri panis portione uti non posset, diuque
Quem cum etiam vestes agninae ulcerarent, nihilque luctatus in vacuum nileretur, sacramenlo, cum
praeter advenarum murium pelliculas, aut sericos salivis et sacrcalibus horrendis visu, exore lacer.ito
cultus ad nudum pateretur, ad tolerandum lamen dccidenti, Goderamus utranmquc manum siipposuit,

quorumlibet amictuum asperitales B. Hugo circum- et gloriosius de se quam de quolibet hosle trium-

speclis eum dispensationibus informavit. Quippo ne phans, adhibitum ori lolum absorbuit. Quo viso,
D
(6o) Subjungil jam dictus anonymus primum de luolate sancli V^atris domni Hugonis absohUus, ad
Hugone Burgondo. « Vidimus et Hugonem, ducem claustrum rediil ibique post legiliinum cursum
:

prius Burgundiie, et post militiae spiritualis signi- religiosam vilam mutavit polius quani terminavit ;

ferum,qui solebat calceos ungere fralrum, sequcita quia in fine bono recedens, summi boni participium
despicere et humiliare, ut omnes viles personae stu- adeptusest, sicut vera tide crediinus. ->

(66) Videlur fuisse Udalricus, de qao aclum

in
perent, cum sub se viderent principem talem se
sternere. Hic post certamen quod ges<it, suslinendo commenlario praevio.
etiam corporalemcaecitalem, tandein oblinuil aeler- (67) S. Remigii nionasterium, simpliciter
nomi-
nam quam meruit lucem, et suavcolentia nobis natum, Remcnse credo intclligi est alias etiam in :

exempla reliquit.» Postea, de praedicto, ut arbi- Senonensi suburbio allerumejusdem nomiois, faino-
tror. Guidone haec addit « Porro venorabilis Guido,
; suin et anliquum.
(68) Camobium Malleacense, in territorio
l^icta-
ex comite Matisconensi faclus a radice pauper
Chrisli, obtulit Deo tam perfeclae conversionis ho- viensi situm est, poslea a Joanne ornatum XXH
locaustum, ut uxorem cum filiis traheret post se in litulo episcopali. Haic praefeclus est Goderannus
odorem coelestium virtutum. Qui cum tenuisset ad anno 1070, factus episcopus paulo post, et anno
tempus regendum coenobium Silvaniacense, ex vo- 1075 mortuus.
 »

887 S. HUGONIS ABBATIS CLUNIAC. 888

bealus abbas obsiupuit craliculam Laurenlii hoc A esse visionem. Cfelerum idciico nomen per&onae
animi torraonto dicens esse meliorem, His aliisque siluisse, ne potius gloriam sibi qua^rere, quam veri
pcrsonis velut quibusdam luminaribus illuslratum talom referre videretur.
Cluniacensc monasterium, quoddam virtutis gymna- 4'i. Sequenti autom Quadragesima, cum deposi-
siura fuil. In eorura moribus et vita plurimus Paler tionis ejus diem imminore dcfeclus viriura lestare-
erat, ct cujus essel pastoris, ipsa conversatione sua tur, fatigatus Pater addidit ad laborem, Dominus ad
totus grex loquebatur. De quibus lo(iui plura super- coronam. Multiplicatis cnini jojuniis, fessos arlus
sedimus, ad agnitionem devolionis eoruni sufticere sacra prosecutus est injuria ; indictfe carni cruccs,
judicantes, quod ante nos de eis Ezelo atque Gilo, el continuata' gemilibus lacrymoe, desiderio convcr-
'•larissirai scilicct viri, vigilantius scripsisse tra- salionis alterius occupatum lo^juebantur, vigiliae ejus
duDlur. vigiliae longiores, cl quae naiuram debito sopore

CAPUT VII. defraudabant, reliquum toniitus oratio sibi vei lectio

Mors prxscita et pie obiia, receptio in ccelum vindicavit. Parum erat honiini Dei spiritum nalura

revelata. urgeriadegressum, nisi et cruciatibus adliibitis

urgerctur. Quippc desiderans anima Croatorem, pro
43. Annus ab ordinalione B. Hugonis unde sexa-
B exquisito habebat supplicio, carnis ergastulo diulius
gosimusad exitum trabebatur, ot Nativitatis Domi-
imraorari.Sub hac igitur obscrvatione, transacta
nicae solemnia rcvolutum tcmpus adduxerat quo :

usquc ad Ramispalmarum Quadragesima (69), ad

videlicct die voteranus ille Chrisli miles a fratribus
capitulum deductus, sanctissima exhortationc colebrandam cjusdem diei .solemnilalem. Chmiacum
in
obsequum, tam popuh quam raonachorum turba major conve-
sua, tlentes in divinum confortat confir-
ncrat. Hinc assumptis in processionom ecclcsiac or-
mat labantes animo, qui labante gressu consistere
non valebat. Inculcut illis quidera esse coihictatio-
namontis, conventus in albit egreditur cum quibus
;

nera adversus principcs tenobrarum, sed bostes dum bealus abbas exire desideral, ad aham vocatus

conslantem invenorint exitum, quod vohiit, non valuit. Oplabat candidatis

hujusmodi facile cessuros, si
quamdam intcresse choris, ct in kiudes Christi mihtes cjus
pugnatorem. Propositum nionachi, esse
munitionem, nec alibi spem fore refugii, si rcmis- sua exhortari praesentia : qua in re cum vires sibi

agontibus insigiator irrumpendi locum deesse sentiret, quos comitari corporc non potuit,
sius ilHs
quoque occasione diei, aliam orationibus et benedictione prosequitur. Inorat jam
invenerit. Pra^sentis
YuUui ejus quaedara futuraeportio gloriie, cui dicores
sed non ahcnam aggressus narrationem, Novi, in-
aliquid collatum de simihtudine angelorum.
quit, novi quemdam, cui misericordiae Mater in

oratorio sub hac specie dignataest apparere.Iu sinu ^^; ^'°""° '^"'" ^^^ agerentur, obscuri quidain
C
nominis (70) ad B. Hugonem foslinus irrumiiere
cjus elegans puer, et divinainpra?fercnsvonustatom ;

nititur, clamans se raagnam ad eum suscei)is.se

ipsa blando lonis aspectu, ipsa melis et exorabihs
ad impetrandum pro pcccatoribus interventum. Cui legationem. Hinc ingressus : Ne contcmnas rae, in-

ap])laudens divinus infans " Ilora ista, inquit, nox, quit, Pater suncto, quem rebus exilem, ignotum
mea nativitate insignis, gloriam angolis, paccm lio-
generc, sola mittenhs commendat auctoritas. No-
nox mesc conscia veliabam (71), nuper in agro, cuin repentc mihi
minibus advonisse denuntiat ; ista,

gralia;, legis obscuritatcs aperuit, vaticinium solvit (luaedam apparuorunt per.sonae vencrabilis cujusdam

prophetarum. In hac cgo ex te nalus, o Mater pno- dignilatis et ullra tcmporis hujus nostraeque con-
qua grassabatur ditioms hominos honore et gloria dignissirai praM-
clara, serpcntis caput contrivi, in ;

liumanura genus, antiquam ojus evacuans potesta- bat Domina quKdam, cujus vultum voloci Iransilii
virulenlisillius anguis astutia"? Ubispicula, intueri non polui, visu dorsum tanlummodo ])rosc-
tem. Ubi
meara animas morlom cutus sequebalur aulerasenex nivea caniiie vene-
quibus anto nalivitatcm in

vulnerabai ? » His diclis, nequam se spiritus imiiii- randus, (lui rcduclis in me oculis : «Ileus tu,inquit ,

agricola cujus e.st hic ager (luem colis ? » Cui

scuit. Quem cum puer aspcrius increi^assoi, probi- I

obsoquia, quibus ridoiinm devotio cgo : « Beali, inquam, Palris est domini Ilugonis
bitusnc laiidcs et pv

suam ])ersequebatiir nalivitatem, soluta perturbarot abbatis. » Tunc ille : » .Mous cst, inquitager, mcus
invidia, tri>.tis et confu.sus abscessit. Quo longius cst el posscssor. Ego onim Petrus sum apostolus

cum qu;o aulem prajcedit, boala Dci gcnitrix est Maria,

effugato, Chrislum gcnitrice .Mia scitole vestris
obsoquiis, et cx animorum qualilatc vel sanctarum consortio constipata animarum. Tu igilur
inlercsse
snp])licium diitarc vcl prajmium. Quapio|)tcr sincera
ad abbatcm festines Hugoncm, diclurus ei : « l)i-

oum oo quein sibi si)onc domui lua^, viam univcrsai cainis ad piwscns
devotione menlis su.scipilo, in
ingrcssurns. » Jubcnli talia jiarcrc di>tuli, metuens
beno placonteni inveneril, j)crcnncm faclurnm man-
110 vaniloiiuiis el intcri^res fal.-ilalis ap])olIai'er, cac-
sioncm. Ila-c. co cum lacrymis rcforenlc, conventus
attcndil, non allii ni.si ipsi, (|uain rclulcrat, ostcn.sam torum dcnuo commonitus, ct quia pr;cfal;u visionis

(»(9) Aniio 110'.) Pa^cha in i.") Aj)rilis, ahiue adoo monachiis iii Vila.
Dominica i'almaniin in 18 dicin cadoiial. (71 iS. adv. luiiistiiiii, « lioiiio
Aii^ii.->liiiiis i|ui-

(70) Berlinus de Varcni.s, iit cuin vocat lliigo dain novclluvit vineainct loca\it agricolis.
 .

880 VITA. 890

rclalioncm distulorim,gravionbus verbis increpatus, A tioue veiierari. Qiii ut et moriens Obtenderet quam
suspeusam duduni legationem exsequi festinavi. His vigili et sollicitusfuerit cirracommissarum sibi vigi-

dictis, alii quidem falsilatis eum arguebant, bealus lias ovium, quibus potuit sermonibus anniversarium
aulem abbas cerlum suec depositionis asserebat indi- archiepiscopi Gaufridi (73), et Guidonis abbatis
cium. Ex tunc in lacrymis promissam exspectavit adesse nunliavit, significans oporlere defunctis fra-
vocationcm, cum Apostolo dicens : Cupio dissolvi. tribus debita solvi beneficia. Beata profecto aniraa,
etessecum Christo{Phil.\, 2.3). quje nec eo tempore potuit suorum salutem obli-
45. Aderat sacratissimse CcHnae dies, et ecce Dei visci, quo nonnullis dc sua etiam saUite succedorc
servus, non tam lege temporis quam cliarilatis affe- solet oblivio.

clu capitulum ingredilur ; ubi cum pro his quos 48. Porro exiturus ex hac .Egypto Dei famulus,
Cluniacense coenobium sacra sibi familiaritate B. Marcelli (74) capsara sibi jubet prsesentari, pium
astrinxeral, ailluentem jussisset fieri eleemosynam, lacrymis interpellans advocatum, ut ejus conductu,
rogatus absolvere conventum, flevit uberrime. Taa- post exsiliura, patrise rodderelur. Flent filii assi-
dem siogultu fatigatum promens responsum : denles^ nec alius alium consolatur, ubi par omnibus
« Egone, inquit, vos absolvam, quem propria ligat et incousolabilis erat causa la nentandi. Quibus ille

conscientia ? Ego vestram levabo sarcinam, multi- g suum significans excessum, cum, Benedicite, protu-
plici prostratus et jacons oxcessu ? Quomodo jugum lisset, loquendi facultalem amisit. Deinde cum
solvet peccatorum, subjugata peccatis oratio ? Nos inclinata esset ad vesperam dies, dolatus in eccle-
tamen, licet indigni, debitura prosequemur officium : siara beatissiraae Dei genilricis Mariae, fessos artus
Dominus autem, qui solvil compeditos el elisos eri- et naturam profitentes, cilicio et cineri comraen-
git {Psal. cxLv, 7), quod suae piotalis est, in vobis davit. Sole deliinc occumbente, sol occubuit, et
interius dignetur operari. » Dehinc clevatis in cce- exoncratus sarcina carnis spiritus, incolalum pa-
lum oculis, perfusus ora flectibus, commissura sibi triae, temporalia sempitcrnis foliciter comrautavit.
gregem absolvit. Addidit et solalium benedictionis» Exoritur praesentium clamor fiUorum, qui percussa
Christum secutus magistrum, qui transiturus ad excili tabula, prout mos est, ad commendationem
Patrem, discipulos in pressura mundi relictos bene- beatae illius anima^ convencrant. Habebat quisque
dixit, semper eis adfuturus gratia, quos corpore de- velul specialera, qua doleret, causam, et quot fue-
serebat. Deiiincexpleto pauperum obsequio, ad rant ora, lot virtutum ojus insignia promebantur
imitandum Dominicse bumililatis exemplum, beatus Alii namque pertinax abbalis odium in vilia refere-
senex hora mandati in capilulum rodit, lavatfratrum bant, alii paternum ejus rcconse-
circa poenilentes
vestigia, de evangelica lectione sermonem sanctum bant affectum. Lamentabantur nonnulli, pauperes
subnectens, rivum provocantem lacrymarum. Se- amisisse patrem, vidnas advocalum, pupillos defen-
quenti quoque Sabbato sacris inlerfuit officio, co- sorem. Memorabant aliqui collalam Patri prophctiae
lumnam (72) novse lucis salutans, et crcbris cxorans gratiam, plures spirituum discretione desuper insi-
suspiriis, ut ad terram promissionis, quam volut e gnitum. Fuerunt eliam qui dcplorarent Hugoaem
confinio jam iutuebatur, inofifenso gressu pervenire tirauisse Christum irasci, si iratus solem viderel oc-
mereretur. cidentem. Exuberabat unicuique quod in laudes
47. Superorant adhuc tantulae vires in fragili cor- ejus declamaret, et linguae referrcndis deeranl mo-
pore, ut in ecclesia pasciialem celebraret solemiii- ritis, non linguis merita quaj referrent. luler hos
tatem, festivis insiguilus ornamentis, quse pariler lamenlantiuni cuneos el frequentiam decurabentiura
et diei gloriam et sanctse illius anima? puritatem super arlus exanimes, vix vacavil corpus ablui,

quodammodo nuntiabant. Rcfectus illic alimentis vix obvolvi sacerdotalibus indumcnlis. Cui dum a
spii'itualibus, ad domum, in qua morari consueve- fratribus praifala solverolur humanilas , modicum
rat, divertit. Vcspereautera facto, decidit in lectura, balsarai (quod minime videbatur ungendo capili

nihil aliud quam laborura suorum finem et prajmium sutficere) tantum dicitur suscepisse incrcraontum,

exspcctans. Tortia vero feria, cum jam caligantes ut ad liniendas (luasdara reliqui parles corporis

oculi lingua deficions, ot caHera sonsuuni oflicia ^ abundarot

prssenlom transitum acclamarent, interrogatus si 49. His rite peractis, populus irruens admitlitur,

vivificatricem Doraini carnem coonosceret Co- quaudum sub suo profecerit patrocinio, lacrymis in-

gnosco, inquit, ol adoro. » Oblalum quoque saluti- dicans et expensis. Ejus chmiore vicini collos resul-

fera,' crucis signum, Chrislianissima studuit devo- tant, sumptuosis luminaribus exsequia: celebranlur,

(72) Cereum paschalem intellige, qucm etiam orgo 28 Aprilis 1072. Guidonom abbalcm, po.ssu-
Ecclesia in ejus benodictionem appellat cohininam mus suspicari eum quem
supra laudavimus comi-
tem Matiscoucusem, Cluniuci posita abbalia defun-
(73) Ex pluribu;^ Gaufredis sou Godifrodis archio-
cluni.
piscopis, quos rocensetlndex San-Marthanorum, soli
duo atquo ambo Burdegalenses adduci huc possunt ;
(74) Videtuv indicari S. Marcelhis papa raartyr,
prinuis nominatus anno 982 ot secundus, qui scdit
;
cujus aliquae reliquiae Cluniaci fuerint nam inler ;

intor annos 10'27 ot 1047, sed iufra domonslrabi- allaria, in majori ecclosia dodicata anno 1131,
mus inler Lugdunenses antislites hujus noniinis unum est hujus sancli, ut nolalur in bibliotheca,
unum hoc tempore recipiendum esse, quem omnino col. 163'J.
putamus essc cumdcm, do quo hic agitur obierit :
 8111 S. IIUGONIS ABBATIS CLUNIAC. 892

Reconsct quisque, quam vora fuorit sub eo libertas, A mam Dei gonitricem Mariam ; aslabant cminus sa-
quanlus roruni i>ro\eclus, qua; morum gloria sub gittarii qiiidam, qui, sacratissima virgine cognita,
sacris ojus disciplinis. Curritur intor ha?c ad ample- vehit pertcrrili abscesserunt et confusi (80). Vita
ctenda Palris vesligia, fletu vcstes irrigantur : et est martyrum simul el confcssorum multiludo,
illic

crcdit quisque ])aruni sibi provisum,nisi pedes ejus quorum quosdam desupcr milii cognoscere datum
vel osoulo vel obiatione vencrelur. Sic transaclo in est, et inter corum discernere qualifales. Bcatum
lacrymis triduo, procurata, quo debuit lionore, ibi Martialem cognovi, et Martinum, ct abbatum
sepuilura Sabbalo (75) felix depositura suscepit. gloriam Bcncdictum. Yisi sunt hi duo spiritum B.
Transivit auteni B. abbas tcrtio Kalcnd,:s Maii, ple- Hugonis in fertilissimam deducere vineam, cumque
uus auctoritatis ef gratiac, relinquens filiis gaudium ibi collocare, tanquam pausaturum post laborem.
de corona, cxemplum de vita, gloriam de corpore, Quo in loco dum pariter et gloriam sanctorum, ct
spem de inlcrcessione. Qui profecto quantaj forct quae agcbantur admirarer, ille, reductis blanchius in
apud Deum gratiae, posl transitum quoque ipsius, me oculis : Sta, inquit, frater, et comede nobiscum
multis innoluit argumentis. de candidis qui nobis abundant racemis ; ego hic
50. Erat Cluniaci Bernardus (7G), quidani vir niodicum requiescam (81), doncc pedum tumor
justus, sanctus et limoralus, cui religio reverentiam g subsidat, etpuhis exculiatur, quem multiplici via-
comparaverat cl nomen. Is dum B. Hugo migrarcl ram circuilu conlraxi ; dehinc ad aliam Iransibo
ad superos, gravalus sopore, ncc strepitu discurren- mansioueni, quam mihi Dominus praeparavit in
fium, nec immoderatis clamoribus potuit excitari. apternum (82). Dices autcm Pontio successori meo,
Nec multo post in leclum dccidit, humanae reipu- ut ab humililale nullatenus declinare sustincal (8.3),

supremo cessurusincommodo. Quo dum urge-

blicte operibus instet misericordiae, suarum immeraor,
rotur ad oxituin, convocalis quibusdam monachis : injuriis movcatur alienis. Supcr omnia zelo legis
" Yobis, inquit, fratrcs, vobis aperire necessarium ferveal, circa delinquenles nec rcmissus sil indul-
duxi, quam mihi Dominus ostenderit visioncm. Yos, gentia, nec immodcratus disciplina. Adhuc ille loquc-
referentem nolife falsitatis argucre, qui si non amore batur, cum demulcente animum visione somnus
virlutis, sallom melu judicii, quo dubius vocor, abscessil. Yos autem scilote me vera loculum, si

mcnliri lurmidarem. Noslis quideni nie nuper obc- cursum vitoe prcTscus terminel infirmilas, si minus,
dienliam Nogcnli (77) spontaneum dimisisse ; sod in caput mcutn provocavi Judicem, quia commen-
qua eam ratione dimiserim, lorsitan ignoratis. Dor- tatus falsiialcm. » Haic relala moverunt audilorcs,
mienli milii qna)dam venerabilis pcisona apparuil, ipsius edoctos obitu, fralrem Bernardum nihil pro-
Dionysium Areopagilam (78) se nominans, ct ut tulisse mendacii. Die siquidem lerlia (84), hominem
Cluniacum rcvcrlerer, his urgens vcrbis : Oportef,
G cgressus, ct lesliinonium gloria* abbatis, et spem
fraler, oportel fe Cluniacum quantocius redire, et propriapsalulis fratribus roliquit.
abbalem salularc Ilugoncm, communis iter ingrcs- 51. Ipsa ctiam nocle, qua B. Ilugo migravit ad
surum peregrinalionis. Yidebis etiam ejus succes- superos, Noviomensi abbali non dissimilcm ferunt
sorem, cui dc Romanis finibus divina misso gratia, apparuisse visionem. Yisum ei est lectulos duos ab
principes aposlolorum pasforales excubias commi- angclis in ccelum deferri, qui moUiori cultu, solli-

serunl. Hac ego suggeslione coinpulsus rogrcdi citudinis oblivioncm ct somnum provocareut. An-
Cluniacum feslinavi. Ysemihi miscro Palor quidcm I goli aufem, qui lcciulos defcrebanl, hujusmodi clama-
recessif sed non menii salutarc recedcntem. Accu-
; banl verbis : Duos illustres viros in his collocabimus
semne soporem qui mc tenuit, an gralias agam, Ansclmum scilicet Canluarienscm archiepi-
lectis,
incerlus sum. Invidil ct providit. Tenuit carnis scopum, atque Hugonem Cluniacensis abbatem rao-
oculos, ne videremcum rocedcret sed qiio neccssc- ; nasierii : qui posl terras coelum, posf labores re-
rit, inlcrioribus oculis ostendit (7'.»). Vidi, el tei.le quiem, gaudium jiosf lacrymasmcruerunl. Post h»c
Deo vidi permistos mortalibus superos, et bcalissi- abbas evigilans, nonnullis quac Tiderat, retulit, ad

(7:j) Triduo, cum scilicet obiissel feria iv vc

D quos miscricordiae malor manum suam elevavit,
speri. ol egredienfem })rotoxil : qua cognita, .sagiltarii
(70) BernardusNarbononsis, ufi eum vocat Hugo illico fugerunt, ferriti el confusi. » Ila Hugo mc-
in Vila. moratus.
(77j " Nongonlum, inquit Quercetanus in notis, (81) Mem." Per triduum hic requiescam. »

Pertici agiioppidum of priorafus, in honore S. (82) Usque adoo oiiam sanclissiini <]ui(]uc aliquid
Dionjsii cuiisfruclus. " e \ ila elferunt, (piod si non jjaMiam mereatur, oos
(78) Praediclus Ilugo tifuliim Areopagita> omit- tamen a libera Dei fruitione et gloria» plciiiludine
til, qinm Ilildobcrlus liic, ox piopria t-l func com- taiitillum rtMnorctur, in magna quiele mhilominus
iniini de Paii.^iorum aiioslolo opinionc, ceiisendus ac p;i('o pra'slol«nlos.
esl arljccisse. (8;j) •! innocenliam, aliis miscri-
Ut stMvel sibi
(7".>; Meni addit : « Adfui in oratorio B. Maria> cordiam llugo monachus
; » ita sed ab utraque :

virginis matris Domini, ubi idem Patcr dolatus a tandem rccessisse vidotur Ponlius, indiscrotodi.sci-
fratnbusea liora oxspiruvil. » jilinjo rclo abroi^lus.
(80j " Qui dum i,usciperenf animam morionlis (8i)
" Fesfo scilicel sunctorum omnium, > ut
Patris, irruerunl eminus quidam sagittarii conlra ; addit Ilugo jam dicfus.
 m VITA. 894

utriusque traisilam personae praefatam derivaas A ia somnis, ei monuisse non illuminationem corporis
visionem. Nec ejus frustralus est inlellcct is, cum qua^rore, sed menlis : tandem tamcn super depre-
ambo sub eodem fere tempore, corporis hujus an- canlis lumina signo crucis impresso, recessisse Dci
gustias evasisse memorentur. Alia quoque merilo- famulum, el abatersam oculis csecitatcm. Quidam
rum beati viri clarucrunl insignia, quae circa delcn- quoque IVatrum, nomine Guido, cum tranquillitalem
los variis languoribus post mortem quoquc pcrpe- menlis simul et corporis nova ei excussisset amea-
trala leguntur, llincmaro cuidam sunerexcrescens tia, deductus ad sepulcrum beati viri, depulso
albugo oculorum obtexerat, eumque in mi-
pujiillas quievil incommodo, sibi pariter et conventui sacris
serabilem damnaveral caecitatem cui cum recupe- ; ejus meritis restitutus, pryesenle Domino noslro
randas salutis spesex meritis et intcrventu penderet Jesu Chrislo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit

abbatis, mcmoralur Ghristi famulum ei apparuisse el rcgnal per infmita saecula. Amen.

AlJi YHA
AUCTORE RAYNALDO, ABB. VEZELIACENSI, DELXDE ARCillEP. LUGDUNENSI.

{Ex ms. screTiiss. Christinoi rccjiuiP. Sueciie, et alio collccjii nostri Duaccnsi.)

PROLOGUS. B fulurum protestalus esl. Quod ab ipsis puerilire snae

Universis Ecclesiaj Cluniacensis filiis frater Ray- rudimenlis salis iam innolescebat, dum aut occlesise

non lam abbas aul scholis frequentius adhtoreret, lioris tan;en fur-
NALDUS, Vezeliacensis Ecclesiae,
quam servus, in Domino salutem. Cum mnllorum tivis, qnia patrem suum limebat, qui militaribus

fralrum monitis urgear, ut Vitam piissimi Palris sludiis illum applicare volebat. Et cum oi vestis

domini Hugonis Cluniacensisabbalis succincte de- preiiosior ac colorum varictate decentior aptaretur,

scribam, devotioni, non pra?sumptioni inservire mihi ipse eam pro abjecliori et simpiiciori respuebat ;

consiliuni est. Quod si forte alicujus allioris ingenii nec lascivia^, ut illa aMas assolet, sed innocentiae

viri studium in hoc opere ante nos dcsudarit, et simplicitati operam dabat ; frcquenter ctiam et

non, ut illum ofluscare. me autem clarum facere leclioni, invitis paronlibus, incumbebat. Pro quibus
velim, hoc agam, sed illius opus majorum atque omnibus et his similibus, dum a patre ct a coa^vis

sapienlium virorum oxcellentise rolinquendom ; no- etiam argueretur, sciJicet quod bacc cootraria mililiae

strum vero minorum atque minus capacium studio forent, deliberavit apud se aliam sibi qu«rendam
attribuendum puto, nec sordebil humilitas sernionis miliiiam cui non essent ista, sine quibus mililare
inculti, dum ipse stylus pure inserviet veritati. noUel, contraria.

CAPUT I.
C 2. Itaque relictisomnibus, a sgeculo nudus evasit,
et B. Odilonis mngisterio se submitlens, Clnniaci
Adolescentia pie transada ; tirociniiimvitaemona'
slicas,dignitas abbatiaiiy, liberalitas in paupe- monachus e1?icitur ; in cujus susceplione quidam de
res, familiaritas cum Christo, potestas in dce- scnioribus, ut fertur, in haec verba prorurapens ;

mones. « quautum, inquit, hodie thesaurum, Cluniacensis

1. Igiturvir beatus, exnobilissimis Burgundionnm Ecclesia, suscepi>ti, I Quipostea, quantse humilitatis,
prosapiae lincam trahens, patre Dalmatio viro con- quantas puritatis et hooestalis, quamque fervens in
sulari, matre vero Aremburge, reliosa admodum amore Dei exsfiterit, non sermo noster, sed B. Odi-
femina, neque viro natalibus impari procrealus esf. lonis solertia, qui euni infra annos adolesceulia;,
Quae venerabilis matrona, hac de qua agimus fclici Cluniacensem ordinavit praeposilum, declarat. lu
sobolo gravila, cum partus instaret, quemdam ve- cujus regiminis oflicio, qua misericordia et chari-
nerabilem sacerdolem, ut pro sui partus angustiis tate, qua sti-enuitate et vigilantia insfiteril, senio-
alleviandis Deo sacrificium offorret, ccnsuit exoran- rura Cluniacensium dcvolio manifeslat ad ;
qui
dum. Cujus devolis precibus vir Dei dum oblempe- l)rimum de abbatis eleclione verbum, cum eum
rasset, videbal et ipse in ipso sacrosanclo calice, nominasscl qui electioni praeerat, et in caeteris nc-
quasi cujusdam infantuli imago apparebat, qua eum
in D minaudis procedere voluisset, statim de side
exprimere poterat quanli apud Deum foret meriti rapuerunf, et cum Dei iaudibus in abbaiom levave-
puer ille qui nascebatur. Mox, peracto missarum niut. Tunc denique quas cruce sibi iudixorit, lorica
officio, festinat sacerdos ut rei probet eventum, et qua indutus ad carnem juvcntutem suam j)crdo-
illa,
infantem natum reperit, cujus pra^sagium viderat muit, una prae caeteris ad medicum deducta sutficiat,
et agnoverat in tanli speculo sacramenti. Tunc de sub qua, ct suam, licet innocens, et patris sui qui
illo multa prtediceus, raagnum illum si adviveret de mundo jam excesserat pcenitenliam agebat. De
Hlt.S S. IIUGOMS ABBATIS CIANIAC. 896

lectione vcro et oratione, quibiis pene jiigis insiste- A qua puritatc ct .Tquitate culpas discuticbat, qui
bat, ita pauris censeo detinienJum, quia sic in Judiccm sccculorum asscssorem habcre mercbalur.
utroque se insatiabilem ostendebat ac si, cura loge- Hunc itaque, ut fertur, vir iste tmtai auctoritatis cl
vel, Deus ei visibilis loqueretur cum ; vero oraret, gratite ob disciplinae severitatem et terapcrantiae

lacie ad faciem cum Dco scrmocinarctur. mansuotudincm blandum vocebat Judiccm, ob id

•3. Miscricordiarum autcni ejus explicare numc- niaxime, quia ut mater fdiis blandiebatur, et ut

rura non suflicio, scilieet qaam pius erga subdilos, pater delicla corrigebat.
quana largus circa paupcres fuerit, quam bcncvohis o. Sed dum, quid circa Stephanum papam per
lam circa alienos quam circa domesticos exstiterit. eum geslura sit, considcro, non ab rc, huic opcri
Enimvcro tanta? charitatis et