Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur217mign
 PATROLOGXvE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTIIECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

On» SS. PATRDM, D9CT0RDW SCItlPTORDJIJDE ECCLESl.lSTICORDM,

SIVB LATINORUM, SIVE GR.ECORUH,

QUl Ati &VO APOSTOUCO AD TEMPORA ISNOCSNTII III (ASSO 1216) PRO LATINIS

ET AD CONCILII FLORENTINl TEMPORA (ANN. 1439) PRO GRASCIS FLORUERUNT.

RECUSK) CIIRONOLOGICA
OMN1UM QU^E EXSTITERE MONUMENTORCM CATIIOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESI/E S.ECULA.
juxta enltiones accuratissimas inter se cumque nonnulli3 codicirus uanuscrtptis collatas, perquak
diligenter castigata disssrtationibus ciixi m entahl is variisqub lectionibus gonrinenter illustrata
;
'

omnibus operiiius post amplissimas euitiones qu.b trirus njvis9imis s/bcw.is debentub apsolutas
detectis, aucta indicibus paiiticulariuus analyticis, s noulos sive rouos sive auctores alicujus
;

momenti suhsequentiuus, don \ta capitulis intra ipsum textum rite dispositis, necnon et
;

titulissinguhrum paginaruu uargineu superiorem distingubntibus subjectahque mate-

RIAM 8IGNIFIC.ANTIOUS, aooknata; OfEHIBUS CUM DUBIIS, TUN APOCBYPHIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE IN OHDINB AD TRADITIONEU bcclksiaSTICam POLLENTIBUS, amplificaTa;
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIHUS AUCTORUM SICUT ET OPEHUM, ALPH AHETICIS. CHRONOI.OGICIS,
STATISTICIS, 6YNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE REl.lIIONIS PUNCTUM, DOOHATICUM, MOHAI.E.
LITURCICUM, CANONICUM, DISCIPLINARB, HISTORICUM, EI CUNCTA ALIASINE ULLA EXCEPTIONE SED PU.B-
;

SERTIM DUORUS INUCIBUS IMMKNMS ET GENKHAI.IKUS Al.TF.nO SCILICET KERUM, QIIO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VEHUM ETI AM U NUSQUISQUE PATRUM.NE UNO QUIDEM
omisso, in quoiiliiiet thema scripsbrit. uno intuitu con8piciatur altero SURIPTUR/ii
;

SACR/E, EX QUO LBCTORl COMPEHIKE SIT OBVIUM QUINAM P ATBES ET N QUIBUS OPEHUM
f

SUOIIUM LOCIS SINGULOS Sl NGUI.IIRUM LIBRORUM S. SCRIPTUR/E VEHSUS, A PRIMO

OENESEOS USQUB AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTaTI SINT.
BDITIO ACCURATIS-^IMA, CETERISQUE OMNIHUS FACILB AN T KPONENDA, Sl PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAB
CHART/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO COH RECTIONIS, OPEHUM HECUSORUM TUM VARIETA9, TUM
NUMEHUS, FORMA VOLU.MINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.E UECURSU CONSTANTER
SIHILIS, PRETII EXIGUITAS, Pll ESKH n HQUB* ISTA COLLECTIO, UNA, METHOUICA ET CHRONOL iGICA.
SEXCENTORUM PRACMENTORUM OPUSCULoRUMQUE IIACTENUS IIICILLIC SPARSORUM, PRIMUMAUTEM
INN08TRA BIOLIOTHECA.EX OPERmUS ET MSS. AD OMNES «TATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUF
PERTINENTIBUS COADUNATORU»!.

SERIES LATTNA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATIN^E
A TERTULLIANO AD LNNOCENTIUM III.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC.E CLERI UNTVERSJB
SIVE CURSUUM COMPI.ETORUM IM SI.NCULOS SCIENTIjE ECCl.ESI ASTIC & RAMOS EDITORE.

c m

PATROLOGLE LATINJB TOMUS CCXVII

ET, SALVIS INDICIBUS, TOTIUS PATROLOGI.E LATIN.E ULTIMUS

INNOCENT1US III PONTIFEX ROMANUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA : AVENCE UU MAISE, 18», OLIM CBAVSSEE DU MAISE, 127.

1800
 NOMTllI ffiXlfll XnntNTl Al> OIMII CLEKlil CATIIOLICl 11

Cura in hac perardua septemdecim ultra ducentos majoris forma3 voluminum editione
iuiii potuerit quin typographice u
fieri iiinqiiara, dograatice etiara forie insciis cerle nobis,
erraverimus (uon enim miiud diei hic labor est nosier, sed multorum anuorura), cleruni et
vlros doctos officil nostri est ce tiores facere, quod iliis haud ingraiura lore speramus, Colleo-
tionis inijiis textum, qui integer stei'eolyporum beneficio prostat, ;i nobis iteratis curis jam diu
retractatum et ad exaciissimai revisionis crisim revocatum; sic Notitiam iu Leonem Ipapam,
o\ Schoenemanno dcpromptam, sic nonnullorum judicia de Augustino, minus recte sentientium,
expunximus, alia quse medicai e opus babent scdulo correcluri vel omnino rescissuri. Que
tii'i ut proximee editiones expurgatn? et, quantum fieri potest, emendatse prodeant. lis interim
quibus jaiu ail iii;iiiiis esl Patrvlogia nostra, statiin ac aliquid vitii nobis innotuerit, chartam
medicabilera, ipsa translatione omni impensa immuni, iransmittendam curabimus.
lix laboriosa cura, Bicul ex iterala, aniversali et minutissima tot et tautae molis librorum
revisione vel expurgationp, quantse impens&e provenire debeant, omnibus notuin est. Ve-
rumtamen pro minimo ducimus aut sollicitudines aut sumptus, dum nitidissima textuum
correctio, et praesertim orthodoxae doctrinae veritas in integrum serventur.
Opus cum majoris est momenti, tunc illud securius et inoffenso pede percurrcre debemus.
Porro, quid lotius traditionis catholicae impressis oi pervulgatis libris sequiparandum cst?
Siih duplici respectu sive lypograpbiae sive theologiae irreprehensibilis cujusque paginac
iniiinlitia fulgeat. Iloc in nostris votis cst. Quapropter enixe el publice lectores hortamur,
ut si quis ob textus maculam aul propter adversum sanae tiilei verbuin potuerit offendi, sine
niora nobis benevolenter denuntiet. Nostra mens cst sicut ct firma voluutas pro nihilo
qualecunqne vigiliarum damnum vel laborum curam computandi, si Patvologiam nostraro per-
dilectissiraam; in quantura ad omnium lextuum nitorem vel ad orthodoxa) doctriuae integritatem
attinet, irreprehensam penitus aedificare possimus.
Panca tamen, ul speramus, supersunl reformanda. Duos adducere liceat idoneos tcstcs
ex doctissima Bollandi familia, qui per epistolam Bruxellis ad nos transmissam asserunt
sibi volumrna noslra evolventibus nihil aut leviora occurrisse perstringenda. Quibus aecedat
lestimonium Superioris generalis congregationis in informandis ad theologiam adolesceutibus
facile principis, viri eminenti doctrina simul et prudentia aique animi gravitate conspicui, qui
Patrologiam « monumentum immortale scicutiis ecclesiasticis a nobis ereciuni » non dubitavit
appdlare.

Ad satisfactionem sinml ct aedificationem lectoris, patcfaccre nosjuvat, Doctores, Patres, vcl

Scriptores ecclesiasticos, in septemdecim et duceuiis Putrologioi iatiuae voluminibus recusos,
non nnnus quam sexdecim duceatorum et niillc aucloium altingere numerum.

TJiE INST

TORONTO 6, CA.^ADA.

DEC -7
3an
 S/ECULUM XIII

INNOCENTII III
ROMAiM POJNTIFICIS

OPERA OMNIA
TOMIS QUATUOR DISTRII3UTA

QUORUM PRIORES TRES REGESTORDM BALUZIANAM BKCENSKiM.M COMPLECTUNTUR, Af.CEDENTIBUS AM-.C-

DOTARU.M EPlSTol.ARUM LIBIUS, QUOS FBUSTBA OI.I.M A BALUZIO KXPETITOS EX Bll !OTHECA VATICANA
IN LUCEM EMISERUNT I.A PORTE DUTHEIL ET BREQUIGNY ", QUARTO VOI.UMIM INSl N I EPISTOLE
EXTRA REGESTUM VAGANTES, PONTIFICIS DENIQUE SERMONES ET OPUSCULA VAIIIA , TU.M JAN
OLLM EDITA, TUM RECENTIUS AB EMIMMISSIMO CARDINAI.I MAIO, D. LUIGl TOSTI, ETC, ETC,
TYPIS HANDATA

ACCURANTE J.-P. MIGNE

Bibliothera- Clori universae

SIVE CURSUUM COMPI.EToBUM IN 81NGULOS SCIENTL-E ECCLESIASTIC.E BAMOS EDITOBE

TOMUS QUARTUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES
IN VIA DICTA : AVEME DU MAINE, 189, OLIM CIIAUSSEE DU MAINE, 127

1889
 .

ELENCIIUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CCXVII CONTINENTUR

INMir.lIMILS III PONTIFEX UO.UANUS

Supplementum ad Regesta [naocenlii III col. 9

[nnooentii 111 Sermones. 808

Opuscula :

Dialogue inter Deam et peccatorem. 691

De coutemptu mundi. 701
Libelltu de eleemosyna. 747
Bncomium charitatis. 7G1
De aacriflcio miss». 763

Dubiorum avpendix :

Commentarium in septem psalraos poenitentiales. 967

Etegula ordinis S. Spiritus de Saxia. 1129
Tabula epistolarum Lunocentii 111 secundum litteram initialem digesta. 1159

EPILOGUS
AD OPTIMUM LECTOREM CATHOLICUM AC TOTIUS PATROLOGIJE LATINA
CONCLUSIO

Volumine isto, quod ducentorum septemdecim tomorum numerum absolvit, Patrologim

Latinic, Dei omnipotentis auxilio perpetuo adjuti, Suem imponimus.
Haec quidcm Patrologia Lntinu, ab sevo aposlolieo cxordium sumeus, ad mortem Iuno-
centii 111, id est, aniium 1416, protenditur.
Varios ludices ad calcem hujusce ullimi tomi apponere primum constitueramus sed cum :

iis quas prelo paratas habebanius, alii non pauci linlices, a nobis excogitati, lecto-
tabulis,
rum quidem ad majorem commoditatein, dein tuiniatiui accessissent, oinnes simul in quatuor
speciales tomos seponere slatuimus. lli vero Indices, non tantuiu scripta. sed auctores
alphabetice, cbronotogice, statistice, synthetice, analytice, analogice, logice, etc, ordinatos
exhibebunt ac plane explicabunt.
Ex illa autein tabularum serie, qiiarum numerus ultra centum crescet, materiis et argu-
meutis sub omnimoda facie apparentibus, leetori cuilibct, uon tantum Docloribus, ct studio
sacrarum litterarum viris die ac nocle incumbentibus, sed ct cuique maximis occupalionibus
iniplicato, scd et indocto, vel iinpento, \el inerudito, vel etiam ignaro ct demum in |>igritia
sepulto, facillimus et certissimus ad SS. Patruin studium et disquisitionem aditus large patebit.
Veruin eiiiin vero maginis soleuinisque iu fronte uniuscujusque nostrorum voluininum,
nec non el variorum programmatum, quibus nova opera preenuntiabantur praefixus titulus,
duos lmiices lantum, analyticum scilicct et scripturarium, seu Scrtpturs sacrse, omnes, qui a
singulis Patribus explanantur, versiculos amplexantem, pollicebatur.
Ast majora creare et condere pollentes, majora condemus et creabimus namque illud:

opus nobis laborantibus oflicio esl erga clerum c&tholicum el tandcin labore functis, erit
;

maxiina' felicitati.
Qua> cum ita sint, optime lector, hanc immensam, ardu.un, omnigenam librorum molem,
hoc monumentum are perennius, consummationi cujus nemo credere audebat, tanden
exegimus, ct banc exercitum, ut aon diiMinus gentem, sacrorum scriptorum et auctorum,
maxiinani oinuiiiin quas tvpographia per totum orbem terrarum, ab exordio suo, usque ad
hanc diem ediderit, summa bde et Bpe nixi, iatra nonnuilos, id est novem annos, in lucem et
per umversinn niunduii) C.lirislianuiu protuliinus. Scd b;cc pauca.
Pfunc autem Patrologiam GrtBcatn aggredimur. Hanc quidem Latina breviorem perrapide
elaboratain, absolutam et perfeotam fore nemo dubitci qui majora expedivit, ininora oerte
:

expediet; prateritis eni peribus plane, palam oculis omnium pateutibus, futura, cura bona
et certa s|ic, omnis lotius orbis eatholioi clerus, sacrarum litteraruiu studiosus, exspeotabll
nam, ab actu att posK valcbit cmisccutio.
 SUPPLEMENTUM
AD

REGESTA INNOCENTI III

ROMANI PONTIFICIS.

I. A auditis quoe hinc inde proposita fuerant, de com-

Ad prxpositum (1), Decanum (2) et canoniros Ma- muni consilio fratrum nostrorum, sententiam for-
joris ecclesUB Argenlinensis. — Prxbendum, a F. mare ac ferre vellemus, riictus praepositus ad nos
prxposito S. Thomx resignatam, iptis confirmat. humiliteret de.vote accessit,et jus,si quod sibi com-
(Anno 1198. Laterani, Mart. 2). peterct in eadem praebenda, in manibus nostris

[Brequigny et la Porte Dutheil, Append. ad fle-

spontaneus resignavit. Nos igitur, Ecclesioe vestr»
gesta Innocentii, t. III, p. 1065. Ex Apographo, volentes inposterum paci et tranquillitati consu-
ad lidetn Autographi in Majoris ecclesias Argen- lere, recepta resignatione ipsius, ei super eadem
tiiiensis archiviis asservati, a D. Graudidicr di-
praebenda perpetuum silentium imponimus, et vos
ligenter collato].
et Rcclesiam vestram, ab imprtitione ipsius super
Cum partes inter se super inota quajstione con- eam praesentium auctoritato reddimus absolutos.
veniunl, vel altera renuntiat quaestioni, ad hoc Nulli ergo, etc.
solum exigitur oflicium Judicis, ut quod a paitihus D&tum Laterani, vi Nonas Martii, pontificatus
lit faciat inviolahiliter observari, ne cui contra nostri anno primo.
compositionem aut cessionem per se factam liceat
II.
ulterius prosilire. Sane, cum dilecti filii, Arnoldus,
Matthxum (5) abbatem S. Nicolai de Pratit Ri-
nuntiuB concanonicus vester, et F. privpositus
et
bodi IHontis, Laudunensis dixceseos. —
Recipiua-
Sancti Thonw (3j, ad nostrain praesentiam acces- tur sub protectione B. Pelri, et enumerantur bona
sissent, super prabenda, de qua, per dilectum ad ipsos spectantia.
filium, P. tituli Sanctae Gaecilise presbyterum Car- (Anno 1198. Laterani, Mart. 18).
dinalem (4), tunc apostolicae sedis legatum, idem
[Bullam hanc edimus ad fidem apographi, quod ex
praepositus fuerat investitus, in noatra et fratrum Charlulario monasterii S. Nicolai de Pratis, f» 9,
nostrorum audientia disceptarunt. Cumque nos, v" transcriptum, in Chartophylacio nostro repo-

(1) Erat is,verisimiliter, Rheinardus II, de quo Clemente PP. 111, tituli S. Caeciliae presbyter cardi-
pauca hnec apud Gailix Christianse novx auctores, nalis renuntiatus, sub Ccelestino, P. III, in Sicilia,
toin. V, col. 823 : et sub Iunocentio PP. III item, tertio in Germania
X. Rheinnrdiis II, 1 190 in charla Conradi II, legationis munere functusest. Obiitsub Innocentio.
episcopi Argenlinensis [exprobut. Hist.Ats.,pag. 29), Ilunc e faruilia Diana fuisse profitetur Floravantes
de collegiata Luterbacensi ecclesia. » Miirticellus, ex Chronico Placentino Umberti Lo-
Succpssor ejus, Albertus, non nisi anno 1202 eiti. Uldoin. ad Ciacon. tom. I, col. H20.
menioratur. Vide Epistolam Libri ortavi vill, not. 5 Maithaeus I, notae probitatis abbas ab anno
(2) De Decanis Majoris ecclesiiE Argentinensis, saltem 1197 ad annum 1225 virtutum splenriure
circa hsc, in quibus versamur, tempora, pauca C prsluxit; lanti factus a comitissa Blessnsi, Ribodi-
admodum reperiunturapud Auctores supra lauda- Montis, Suessionum, etc. riomina, ut haec illi
tos, Wid. eol. 827 : gazas suas, aureos et monilia servanda credirierit
« VI. Frivo, vel Frico, 1178 et 1183. Vide Char- an. 1225.
tam Henrici episcopi pro fundatione Prioratus de A Ccelestino PP. III bonorum recensionem an.
Rubiaco. 197 aliam post menses quinriecim ab Innocentio
I ;

VII. Wernardus 1218, in Charta Henrici epi- PP. III (et est hxc ipsa quam hic edimus) ; tertiam
scopi pro S. Arbogasti ecclesia. » ab Flonorio PP. III, an. 1224, consccutus est. In-
(3) Illi nomen erat Fridericus, uli nos monuit genti suorum desidcriu assumptus, in B. Marias
D. G. Grandidier ex instrumentis. sace!lo,ubi nunc sacrislia,depusilus est sub lapide.
(4) Pelrus, nobilis Placentinus, a Lucio PP. III, Apertum, et ante chori januam tr.inslatuin ejus
Feria quarta Cinerum, an. reparatae salutis 1 185, in sepulchrum, proceri hominisossacaputque peram-
terlia, ex Ciaconio, ex Panvinio vero, Aubery, et plum exhibuit; quippe cujus lemorum ossa pollices
aliis, 1184, iii secunda cardinalium creatione.tttuli viginti riuos asquabant.
S. Nicolai in Carcere Tulliauo diaconus, deinde a

Patkol. CCXVII.
(5>Q
11 AD INNOCBNTII III REGB8TA 12

suit D. Grenier. Idemque hano notulam adsori- \ adjacenti, parochia Sancti Petri, oum oeeteris per-
psit. — « Cette
Bulle conflrme la stabilite des re- tinentiis suis ; allare de Fontanis (8), oum tribus
ligieux, qui avoient fait professiun duns 1'abbayo
partibus majoris decimae ejusdem villae et tota mi-
de S. Nicolas, en ce monustero, a moins que ce
ne soit pour embrusser un ctut plus strict la ;
nori decima, el omnibus obventionibus et obla-

firesentation aux curesjlu pennissuni lie donner tionibus ojusdem loci, exceptis his qua; presbytero
a sepuUure a ceux qui la desireront, pourvu offeruntur in celcbratione suee misses ; altaria de-
qu'ils ne soient ni excoinmumes, ni interdits; Bohaing (9) ; altaria de Restoliis (10), altaria de
1 election d'un abbe par la cominunaule, sa be-
nediction ct son intronisation, sans exigorni pa- Villers (II), cum omnibus portinontiis eorum, quas
lefroi, ni chape de soie, parce que cette exaction bona) memoriae Simon (12), quondam Noviomensis
tient a la simonic.n Br6uuigny, ifcid.J episcopus, ocolesiffi vestrae dedit (13), et succossor
Innocentius episcopus, servus servorum Dei f cjus Bulduinus (14) scripto suo postea conflrmavit;
dilectis filiis, Matth.co, abbati Sancti Nicolai de terram quae dicitur Taainiacus (15) cum pascuis,
Pratis, ejusque fratribus, tam praesentibus quam silvis, aqua, piscatura, pratis, banno et districto ;

futuris, regularem vitam professis in perpetuum. altare de Tenella (10), cum dote sua villam quae
;

Religiosam vitam eligentibus apostolicum con- dicitur Monliniacus (17), praeter 6extam decimam
venitadessepraesidium, ne forte cujuslibet teane- p arte racommunisallodii, etdimidiam partem terr*
ritatis incursus aut eos a proposito revocet, aut " f„i„K«„;»; .u._ ejusdem
„;„.j» ..;n_ „ »,»„ j„»; m
villae, cum
.
Fulcbcrici altare ; tota deci-
robur, quod absit sacra; religionis enervet. Ea-
I
raa tam minori quam majori ; apud villam quae
propter, dilecti in Domino lilii, vestris justis po-
diciturFillencis(18), totum decimam tam majorem
stulationibus clementer annuimus, et prafatum
quam minorem, cum terra de Merallu, undecim
monasterium Sancti Nicolai de Pratis, in quo
modios frumenti, et unum modium pisas, et tres
divino mancipati estis obsequio, ad exemplar
solidos monetae, quosin festivitate sancti Romigii
praedecessorum nostrorum, felicis recordationis,
ab ecclesia Sancti Foillani processu habetis; in
Innocentii, Adriani, Alexandri, Urbani,et Ccelesti-
ecclesia de Clarofonte, sex modios frumenli, et
ni, Romanorum pontificum, sub beati Petri et
unum sextarium ; apud villam quae dicitur Dier-
nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti
communimus quascunque statuentes, ut
cis (19), altare cum duabus partibus majoris de-
privilegio ;

cimae, et totara minorem decimam ; in villa quae

possessiones, qua?cunque bona idem monasterium
dicitur Deheris (20), totain terram cujusdam mi-
justeetcanonicepossidet.autinfuturumconcessione
litis Christiani, terram quae dicitur Ogeri prati, et
pontificum, oblatione fidelium, seu aliisjustis mo-
procurante Domino, poterit adipisci, firma quartam partem ejusdem villae,terramdeMilitricis
dis,
vobis vestrisque successoribus et illibata perma- C
quam habelis a Rainer0 de Sanctis; apud villam
neant. In quibus haec propriis duximus exprimenda quae dicitur Tursiaeus (21), altare cum tota deci-

vocabulis. ma tam majori quam minori, terram Radulfl, mi«

Locum ipsum videlicet, ab omni advocatione litis, terram Gilleberti Rati, terram Sancti Petri
successorum nobilis viri Anselmi bonae memoriae de Hunoniscurte, omne guionagium quod dedit
jpsius loci fundatoris (6), liberum, cum omnibu» vobis bonas memoriaa Ingeramus, pater quondara
appenditiis suis, in ea libertate quae ab eodem An 8 Radulfi de Cociaco, liberum et quietum; altare de
selmo devotionis intuitu eidem loco concessa est •
Chievresis (22), cum dote sua et quartam partem
totam villam quae illi adjacet (7), cum furno et mo- ejusdem vill», cum tota decima tam majori quam
lendino, cum pascuis, silvis, aqua, piscatione minori ejusdem curtis; in villa quae dicitur Regis-
pratis, banno et districto ecclesiam Sancti Ger-
;
curtis (23), terram quam dedit vobis Guido Cato,
mani de Ribodi-Monte, cum thesauraria et schola cum aqua, piscatura, pascuis, concedenle Guidone

(6) Anselmus, eo nomine secundus, Anselmi fi- 1123, prafuit usque ad annum 1143. Vide Gall.
lius, Ribodi Montis comes, Viromanduorum prin- Christ. tom. X, col. 1000
cipum regia stirpe nobilissimus, qui, erecto prius (13) Anno 1130, Simon dedit altare de Mont
Aquicincti coiiobio, redditis etiam Vinrentiano Benehim ecclesiae de Boeni. Ibid. col. 1001.
quae per vim abstulerat prajdiis ac juribus, Pra- D (14) Anno I148,ut legereestinChronioo Sigeberti,
tense hoc jjixta paternam ditionem oondidit, anno ciSiinon, gloriosus Noviomensis pontitex, apud
1003. Habetur charta fundationis, Nov. Gall. Christ. Seleuciam diem clausit, cui successit Balduinus
t. X, col. 189, Instr. III. Sequenti unno, Philippi Boloniensis, » abbas 1» Calniaci, in dioacesi No-
:

regisapud RibodiMontem degentis auclontale mu- viomensi; 2° Castellionis, in dicecesi Lingonensi ;

niri curavit. Vide ibid. Inst. lv. excessit ab humanis iv Non. Maii, an. 1107. Ibid.
(7) Nomine Luciacus. gallice Lucy. Vide instru- (15) Gallice Tusigni ; locus postea cum UtCUlCe,
mentum supra citatum. gallice Luru, unitus.
(8j Gallice Foiitdine-iSotre-Daine. fiai IVnAle.
(9; Gallice Bohuin. flTl Moiitijiit/ en Arrouuisc.
10) lUteuil. ( 18] Ftculaines.
(1 1)Al. de Fillari sicco; j-aMice Villen-lc-Sec. (19 Oereit, in dioaoeei Lamlunensi.
(12) Simon I Vermandou), reaia prosapiu
[ile I.e-lu-rirs,Tieiaehiu.
in
ortus, lilius Hugonis Magni, coinitis Viroinanduo- r Torsy, do parochiu Bibodi Monlis.
rum, filiiquo Ilenrici rcgis I, electus aut conso- 88) Ckevretu.
cratus in episcopum Noviomensem circa annum (83) licgitourt.
 ;

13 8UPPLEMENTUM. — AN. 1198. 14

JP domino suo, sedom molendini

de Supi quam dcdit A. vero de temporalibus debeant rcspondere.Auotori-

vobis Pbilippus, concedente Bliardo domino suo ;

tate insuper apostolica districlius inhibemus, ne

apud villam qua3 dicitur Andiniacus (24), sex mo- quis in vos vel ecclesiam vestram excommunica-
dios 1'rumentiquos debot vobis ecclesiaSancti Mar- tionis, suspensionis et scntentiam, sine
inter.licti

tini Laudunensis annuatim persolvere, et in pro- manifesta et rationabili cau.-n, promulgaro prsssu-
pria vectura ad promptuarium vestrum deferre mat, vel novas vel indebitas exaetiones vobis el ho-
in villa quai dicitur Remiis (25), quindecim soli- minibus vestris imponat. Sepulturam praiterea
dos bonas moneta?, quos dobct vobis ecclesia Beata?. ejusdem loci liberam esse omnino decernimus, ut
Hariae Laudunensis in feslivitate Omnium Sancto- eoruin devotioni el extrerna; voluntati qui se illic

rum persolvere annuatim ; villam quae dioitur Mon- sepeliri deliberaverint, nisi excommunicati
forie

cellid (25), quam dedit vobis Anselmus, quondam vel interdicti sint, nullus obsislat, salva tamen
dominus Kibodi Montis, cum banno, furno, et di- justitia illnrum ecclesiarum a quibus mortuorum
stricto.et dimidiam partcm molendinietdimidiam corpora a^sumuntur. Obeunto vero to nunc ejus-
partein vivarii, terram de Bardonroy cujus medic- dem loei abbate, vel tuoruin quulibet suceessorum
tatem terragii libere recipitis, alteram Bainerusde nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violen-
Guisia, et, ex parte Rainerii, ecclesiai Sancti Vin- „ tia prajponatur, nisi quein frutres communi con-
centii Laudunensismodios IVumenti annuatim
trcs scnsu, vel major pars fratrum consilii sanioris,
persolvitis in Flandria, apud villam quaa vocatur
;
aeoundun) Dei timoremetbeati Benedicti Kegulam,
Lo, bercariam unam et amplius apud Lecca, di- ; providerint eligendum. Sub excommunicationis in-
midiam bercariam apud Chevenses, quinque
; super pcena districtius inhibemus,ne quisab electo
modios frumenti, quos solvit Radulfus de liussel, vestro qui pro tempore fuerit, pro benedictione
altare de Parpes (27), cum pertinentiis suis ipsius, vel pro deducendo seu locando eum in sede,
tcrram quam dedit vobis Gualterus, iniles de Ai- sub obtentu alicnjus consuetudinis, palefridum,
nes, quartam partem terrai de Wargiscurte (28), seu capam sericam, seu aliquid aliud, cum Simo-
juxta Ribodi Monteni ; ilem, in Flandria, apud niacam sapiat pravitatem exigcre audeat, vcl
,

villam quie dicitur Lecoa, terram de Morostralia, extorquere prjcsumat. Ad hajc, libertates et immu-
decimam septem lotorum apud Eressenatum, di- ; nitates a rcgibus, principibus et aliis pcrsonis,
midiam marcam, et dimidium ferlonem apud ; tam ecclesiaslicis quam mundanis, rationabiliter
Wallas.undeoim solidos, mediam partem villa i|me monasterio vestro concessas, et anliquas, et ralio-
dicitur 1'uteolis (29), tam in silva, quam in terra nabiles consuetudines hactenus observatas, inte-
arabili, quam Albericus VValcr, et Fredebertus de gras illibatasque permanerc pnesenti decreto san-
Sanclis, et Gerardus filius ejus vobis cuntule- ^ cimus. Decernimus ergo, etc.
lerunt. Ego Innocentius, Cutholica? Ecclesia; Episcopus.
Sane, novalium vestrorum nullus a vobis deci- Ego Octavianus (30), Hostiensis et Velletrensis
mas exigere vel extorquere pra;sumat. Liceat quo- Episeopus.
que vobis elericos, vel laicos liberos et absolulos, Ego Petrus (31), Portuensis et Sanclas Rufina?
conversionem recipere,et eos
e saaculo fugientes, ad episcopus.
sine contradictione aliquadetinere.Prohibernus in- Ego Petrus (32), tituli sanctffi Gaeciliac pre.sbyter
supor, ut nulli fratrum vestrorum, post factam in cardinaiis.
eodem loco professionem, fas sit sine abbatis sui li- Ego Jordanus (33), presbyter cardinalis sancla;
centia, nisi arctioris religionis oblentu, ab eodem Pudentianas, tituli Pastoris.
loco discedere ; discedentes vero absque commu- Ego Johannes (34), tituli Sancti Clementis cardi-
nium litterarum cautione nullus audeat retiuere. nalis, Vilerbiensis et Tuscanus episcopus.
Cum autem generale interdiclum terr» fuerit, li- Ego llugo (35), presbytcr cardinalis Sancti Mar-
ceat vobis, clausis januis, exelusis excommunicatis tini tituli /Equitii.

et interdictis, non pulsatiscampanis,submissa voce Ego Johannes (36), tituli Sancti Stephani in Cce-
divina olficia celebrare. In parochialibus autem L) lioMonle presbyter cardinalis.
ecclesiis quas habetis, liceat vobis proprios sacer- Ego SofiVedus (37), tituli Sanctas Praxedis pres-
dotes eligere ;
quibus, si idonei fuerint, episcopus byter cardinalis.
dicecesanus, cui a vobis fuerint praesentati, curum Ei;o Gratianus (38), Sanctorum Gosma? et Da-
animarum comiiiittal, ut ei de spiritualibus, vobis miani diaconus cardinalis.

(24) Andigny, village pris de Guise. Epistolam Libri quinli xxxn, not.
(32) Vido
(25) liemies. Epistolam Libri quinti lxmv, not.
(33) Vide
(26) Monceaux-le-yieux. (34) Vide Epistolam Libri sexti cxvn, not.
(27) Parpes-la-Ville, in Diceeesi Laudunensi, (35) Vide Epislolam Libri tertii xi.i, nut., et ad
prope Ribodi-Montem. Epistolam vii, infra.
(28) Vargicourl, de quo nihil hodie. (36) Vide Epistolam Libri quinti lxxxiii, not.
(29) Puisieux. (37) Vide Epistolam Libri quinti vi, not.
(30) Vide ad Euislolam Libri tertii xi, not. (38) Vide not. ad Epistolam vn.
(31) Vide Epistolam Libri quinti lxix, not.
 15 AD INNOCBNTII III REGESTA 16

Ego Gregorius(39), Sanotas Mariae in Aquiro dia- \ IV.

conus cardinalis.
Ad Florentium abbatem et fratres rnonasttrii de
BgO tlregorius (40), Sancti Georgii ad Velum Au- Campo H. Mariie. —
Eorum posstssiones el privi-
reum diaconus cardinalis. legia confirmat.
Ego Nicolaus (41), Sanctro Marite in Go9medin —
(Anno 1198. Romas, ap. S. Petrum, Maii. 4).
diaconus cardinalia.
Ei;o Gregorius (42), Sanoti Angeli diaconus car- [Brbabd, Regtsta historix Westfulix, Miinster 1847,
4°, Cod. diplom., p. 253. Ex apographo in archi-
dinalia.
vio MarienI'eldeii8i,colluto originali cujue lacinise
Ego Petrus (43), Sanctaj Marias in Via Lata dia- tantuiu exslant.
conus cardinalis.
Ego Cencius (44), Sanctso Lucias in Uorthca Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
diaconus eardinalis. lectis (iliis Florentio abbati Monasterii de Campo

Datutn Laterani, per manum Raynaldi, domini Beata? Mariie ejusque fratribus tam praesentibus
papra notarii, cancellarii vicem agentis, xv Kalen- quam 1'uturiB regularem vitam professis in P.
das Aprilis, indictione prinia, anno Dominice In- P. M.

carnationis H98, pontiflcatus vero domini Inno- „ Religiosam vitam eligentibus apostolicum con-
oentii PP. III anno primo. venit adesse prsesidium, neforte cujuslibet temori-
tatis incursus aut eo9 a proposito revocet, aut ro-
III.
bur, quod absitl sacras religionis infringat. Eapro-
Ad Suessionensem episcopum (45), et abba-
tem (46) Sancti Gennani de Pratis Parisiensis. — pter, dilecti in Domino filii, vestris justis postula-
Vt abbatem et ccnventum S. Dionysii adversus tionibus clementer annuimus, et pra?fatum mona-
episcopum Anlissiodorensem nliosque tum eccle- sterium in Campo Beatas MariaB, in quo divino man-
tum laicos, tueantur ac defendant.
siasticos,
cipati estis obsequio,sub beati Petri et nostra pro-
(Anno 1198. Romie, ap. S. Petrum, Aprii. 29).
tectione susoipimus et prsesentis scripti privilegio
[lbid.p. 1066, ex Archiviis monasteriis S. Dionysii,]
communimus. In primig siquidem etatuentc-g, ut
Porrecto nobis dilecti filii... Abbas (47), etcon- ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Be-
ventus Sancti Dionysii, petitorio suggesserunt, nedictiRegulam atque institutioncm Cisterciensium
quod venerabilisfraterno9te-... Antissiodorensisepi fratrum in eodem monasterio institutuse9se digno-
scopus(48),etdilecti abbas Latiniacensis(49),
filii... gcitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter
nobilis vir, Theobaldus, comes Trecensis,
et M. de observetur.Praitereaquascunquepossessiones.quae-
Monte Morantiaco, et Major de Stampis, et alii, cunque bona idem monasterium in praesentiarum
tam ssculares quam ecclesiastici viri, Senonensis C jusle et canonice possidet, aut in futurum conces-
provincia?, eis et ecclesias suae, super possessioni- sione pontificum, largitione regum vel principum,
bus, villis, decimie, terris, nemoribus, hominibus oblatione tidelium.seu aliis justis modis praestante
suis, et aliis pluribus, plurimum molesti et inju- Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque suc-
juraetiam ac possessiones hominum
riosi existunt; cessoribus et illibata permaneant. In quibus ba.'c

suorum invadunt, et violenter sibi usurpare praesu- propriis duximus exprimenda vocabulis.
munt. Unde, discretioni vestrae per apostolica Locum ipsum in quo praefatum monasterium
scripta mandamus, quatenus partibus convocatis, situm est cum omnibus pertinentiis suis: curtem in
et auditis hinc propositis, quod justum fuerit, Hosvrinkele, Ilonhart, Bleskenvorth, Briochus, Bro-
appellatione seposita decernatis,et faciatis,quod ju- chus, Matthehem Middelseten, Rebey, Bellethe,
dicaveritis.percensuram ecclesiastieam firmiterob- Osthus, Menlage, Provestinhus, Niehof, Erthburg,
servari. Testes autem, quos ipsi in assertione sus Lutterhus, Meppeteslo, Tetinctorpe, Sletbruge, Bu-
causas dnxerint invocandos, si se gratia, odio vel cheslo, Hemiuchus, Widenbrugge.Lindincsele, Cu-
timore.subtraxerint, quominus testimonium perhi- lintborpe, Bulte, Honlo, Molendinum in Sleibrugge,
beant veritati, vos ad id per districtionem ecele- Ripen, Givetenhorst, Herlage, Bokey, Piliehem, de-
siasticam, appellatione remota, cogatis. Quod si p. cimaui in Tetthen, decimani in Berse, Honlo, bona
ambo exsequendis nequiveritis interesse, tu
hia in Krisia, Bilevelde. ltem Tetinotorpe, Spechishart,
episcope, ea nihilominus exsequaris. Hemmincsile, Wartherhus, Garlhus, Caldehof Al-
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, iii Kal. rebike, Berehornyn, Sculenburch, Oynohusen,
Maii, pontificatus nostri anno primo. Werae, Sunninchusen, Ostenuelde, Rorhin, Stapel-
(39) Vido Epistolam Libri quinti lx, not. (47) De abbate S. Dionysii jam egimus in ooUe
(40) Vide Epistolam Libri septimi lx, not. ad Epistolam Libri tertii xlv, not. Verum, ooofe-
(41) Vide Epistolam vn, not. renda omnino hasc Epiatola cum altera, Lib. i,
(421 Vide Epistolam Libri quinti xxix, not. ii" 17'.», data \u Kal. Junii, ubi Hugonam, tuoo elt-

(43) Vide Epistolam Libri tertii xx, not. ctum, in abbatem ooufirmat ponttfex, Ouo pacto
(44) Idem qui postea llonorius PP. III. autem ipsum, anle confirmatiooem, ahbatem hio
(15) Vidc Epistolam Libri tertii, xi, not. dixoiil pontifex, non facile intelligitur.
(46) Robertus IV inonasterio S. (iermani ile Pralis (48) Vide Epietolam Libri tertii xx, not.
prefuit ab anno ii92,u8queadaoDuin Baltem 1201. 19) Vide Epiatolam Libri quinU cxxivu, t:ot.
Vide Cull. C/irisl. nor. t. VII, col. 16,
17 SUPPLEMENTUM. — AN. 1198. 18

lage cum omnibus attinentiis, Vnkinthorpe cum A. mat, nec regularem electionem abbatis vestri im
omnibus attinentiis, Silehurst, Othelincbusen, Po- pediat,aul de instituendo vel removendo eo qui pro

pinclisen, Calislare, Bobinthorpe, Bovincbusen, tempore fuerit,contra statuta Cisterciensis ordinis

Bulthen.Molendinum in Bulthe, Bellete, Berehorn, se aliquatenus intromittat. Si vero episcopus in
Hohurst, Pichenhurst, item Catislare, Catinstort, cujus parochia domus cum hu-
vestra fundata est,
Osthus,Vectorp,Herthe,Berchsethe,Veslero,\Vchlo, militate ac devotione qua convenit requisitus, sub-
Wrthen,Dagehusen,domum Bertrammi juxta Tel- stitutum abbatem Lenedicere.etalia quae adofficium

get, mansum in Jesechin, mansum Alberti de Su- episcopale pertinent vobis conferrerenueret.licitum

sat, Spurcha, et caetera quae bonae memoris Her- sit eidem abbati.si tamen sacerdos fuerit, proprios
mannus quondam Monasteriensis episcopus.Wide- novitios benedicere, et alia quae ad oflicium suum
kindus advocatus deRetheet ejus raater Luttrudis, pertinent exercere.et omnia vobis ab alio episcopo
Bernardus de Lippa, Widekindus de Waldekecum percipere, quse a vestro indebite (uerint denegata.

suis fratribus vestri monasterii fundatores pro ani- Illud adjicientes, ut in recipiendis professionibus,

marum suarum remedio vobis justeetrationabiliter quae a benedictis vcl benedicendis abbatibus exhi-
contulerunt,cumvineis, terris, nemoribusetvirgul- bentur, ea sint episcopi forma et expressione con-
tis.inbosco et plano, viis, inviis et semitis, pratis, g tenti, quae ab origine ordinis noscitur instituta, ut
pascuis,maricis,venationibus, aquis, piscariis, sta- scilicet abbates ipsi salvo ordine suo profiteri de-
gnis,vivariis,molendiiiis,vineariis.turbariis, raonti- beant, et contra statuta ordinis sui nullam pro-
bus, collibus, vallibus et aliis rebus.Sanelaborura fessionem facere compellantur. Pro consecrationi-
vestrorum, quospropriis manibus aut sumptibus bus vero altarium vel eeclesiarum, sive pro oleo
colitis.tam de terris cultis quam incultis, sive de sancto, vel quolibet alio ecclesiastico sacramento,
hortis et virgultis et piscationibus vestris, seu de nullus a vobis sub obtentu consuetudinis aut alio
nutrimentis animalium vestrorum, nullus a vobis modo quidquam audeat extorquere.sed haecomnia
decimas exigere vel extorquere praesumat. Liceat gratia vobis episcopus dioecesanus impendat. Alio-
quoque vobis clericos vel laicos,liberosetabsolutos quin liceatvobisquemcunquemalueritis catholicum
e saeculo fugientes ad conversionem recipere eteos adire antistitem,gratiam et communionem aposto-
absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus licae sedis habentem,qui nostra fretus auctoritate,
quoque insuper ut nullus fratrum vestrorum post vobis quod postulaturimpendat.Quod si sedesdice-
factam in monasterio vestro professionem fas sit, cesani episcopi forte vacaverit, interim omnia ec-
absque abbatis sui licentia de eodem loco discedere. clesiastica sacramenta a vicinis episcopis accipere

Discedentem vero absque communium litterarum p libereac sine contradictione possitis, sic tamen u t
cautione nullus audeat retinere.Quem si quis forte in hoc in posterum propriis episcopis nullumprae-
retinere praesumpserit, licitum sit vobis in ipsos judiciumgeneretur.Quia vero interdumpropriorum
raonachos sive conversos regularem sententiam pro- episcoporum copiam non habetis, si quem episco-
mulgare.IUud districtius inhibentes, ne terras seu pum Romanae sedis.ut diximus,communionem ha-
quodlib°,tbeneGcium ecclesiae vestrae liceat alicui bentem, et de quo plenam notitiam habeatis, per
personaliter dari sive aliquo modo alienari absque vos transire contigerit, ab eo benedictiones vaso-
consensu tolius capituli vel majoris aut sanioris rum et vestium, consecrationes altarium, ordina-
partisipsius.Si quaevero donationesautalienationes tiones monachorum, auctoritate apostolicae sedis
quam dictum estfacta; fuerint.eas irritasesse
aliter accipere valeatis.Porro si episcopi vel alii ecclesia-
censemus Ad baecetiamprohibemus,ne aliquis mo-
: rum rectores in monasterio vestro velpersonasinibi
nachussive conversus subprofessionedomusvestree constitutas suspensionis, excommunicationis vel

astrictus, sine consensu abbatis aut melioris partis interdicti sententiam promulgaverint.sive etiam in

capituli vestri pro aliquo tidejubeat velab aliquo pe- mercenarios vestros, pro eo quod decimas non sol-
cuniam mutuo accipiat, ultra pretium capituli vestri veritis, sive aliqua occasione eorum quas ab apo-
providentia constitutum, nisi propter rr.anifestam stolica benignitate vobis indulta sunt.seu benefa-
domus vestras utilitatem.Quod si facere forte prae- ctores vestros pro eo quod aliqua vobis beneficia
sumpserit,non teneatur ccnventus pro hisaliquate- vel obsequia ex charitate prsstiterint, vel ad labo-
aus respondere.Licitum prstereasitvobis incausis randum adjuverint,in illis diebus in quibus vosla-

propriis, sive civilem sive criminalem contineant boratis et alii feriantur,eamdem sententiam protu-
quaestionem,fratrum vestrorum testimoniis uti, ne lerint, ipsam tanquam contra sedis apostolicee in-
per defectum testium jus vestrum in aliquovaleat dulta prolatamduximus irritandam,nec litteras ullae

deperire.Insuperauctoritate apostolica inhibemus, firmitatemhabeant,quastacitonomine Cisterciensis

ne ullus episcopus vel quaelibet alia persona ad ordinis et contra tenorem apostolicorum privilegio-
synodos vel conventus forenses vos ire, vel judicio rum constituerit impetrari.Paci quoque ettranquil-
saeculari de propria substantia vel possessionibus litati vestrae paterna in posterum sollicitudinepro-
vestris subjacere compellat, nec ad domos vestras videre volentes,auctoritate apostolica prohibemus
causa ordines celebrandi, causas tractandi vel ali- ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestra-
quos publicos conventus convocandi venireprasu- rum nullus rapinam seufurtum committere,ignem
19 AD 1NN0CRNTII III RBOHHTA 20

apponere.sanguincm funilero, hnminem tcmere ea- A Treeentia OUm omnibus portinentiigguis vobisobu-
pere vel inlerlloere.aeu ntiam audeal exercero.
vloli rilalivo concessit, sirut oam justo ac sine contro-
Prnteroa otonealibertatea al Immunltotes a prm- versia possidetis, vobis et pcr vos Ecclcsim vestrn-
deoeeaoribue nostris Romaoia pootifloibue ordibi auotoritate apnslolica conlirmamus, et pnesentis
veatro conoeaaaa.nao nooei libertateael ezemptio- aoriptl patrocinio communimus.Nulli ergo omnino
nes aaoulariuta exaetionam b regibue e1 prinoipt- hoiniiuiin lieeat banc paginam nostra) ooulirma-
lnis vel aliia ftdelibua ratlonaliter vobia tndultae, tionia infringere.vel ei ausu temerario oontraire.Si
auetoritate apoatolica oonfirmamus 6t pnesentis quis autem hoc allenlare prajsumpserit, indigna-
Beripti privilegio commuDimue. tionom omnipotentis l)ei,et beatorum Petri etPauli
Decorniuius ergo utnulli omnino bominumliceat apostolorum ejus se noverit incursurum.
prafatum monasioriunt tiincro perturbare,autejue Datum Romce apud S. Petruni, iv Nonas Maii,
possossiones auferre, ablatas retinere, minuore, poutiliialus nostri anno prinio.
seu quibuslibet vexationibus ftitiguro, BOd omnin VI.
integra conserventur.eorum pru quorum guberna- Ad iuugislrum et fratres domus Dei Pruvinensis. —
tiono ac sustenlatione conccssa sunt usibus omni- Prstbendss in eceletia S. Quiriaci possesvonem

modia prolulura.salva sedis aposlolicce ipsis confii mat.

auctorilate.
p (Anno 1198. Romfe, ap. S. Petrum, Maii 11.)
Si qua igitur in futuruin ecclesiastica sa?cularisve [Ad fidem Apographi quod ex Archivio HospiUlis
persona,hancnostra; constitulionis paginamsciens, Pruvinensis tranfctiptuni, in chartophylacio
contra cam temere vcnire tentaverit, secundo terti- nostro repositum est, cuin ista notula « Collu- :

tionne a 1'Original en parchemin de huit pouces

ove commonita, nisi reatum suum congrua satis-
quatie lignes de largeur, sur sept potices de
factiono correxerit.potestutis honorisque sui digni-
hauteur, le replis du bas non compris, par moi
tate caroat,reamque so divino judicio existere de soussigne; a Provins, ce 3 janvier 1785. S. D.
perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo Balthelemi. »
< l.e sceau, en plomb, attaclie avcc des fils de.
corpore ac sanguine Dei et Domini Redemptorie
soio rouge et jaune, porte, sur un c6te,en lettres
nostri Jesu ChrislL aliena fiat, alquo in extremo
initiales: 1NNOCENT1US PP. III; de l'autre, les
examine Dominicas ultioni subjaceat.Cunctisautem chefs de S. Pierre et de S. Paul, avec ces let-
cidem loco sua jura servantibus sit pax Domini tres au-dessus: S. P. A. S. P. E.u Bbreqoigny,
nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructumbonae ibid.]

aclionis pereipiant, et upud districtum Judicem Justis petentium desideriisdignum estnos facile

praemia aUerna? pacis invcniant. Amen. praebere consensum, et vota, qusa a rationis tra-

FAC MF.CJM DOMINE SIGNUM IN BONUM. mite non discordant, effectu prosequente com-
Ego Innocentius catholicee Ecclesia; episcopus. ^ plore. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestria
EgoOctavianus Ostiensis et pctitionibus grato concurrentes assensu, prseben-
Vellotrensis eps.
card. dam quam in ecclesia Sancli Quiriaci habctis,cum
Data Romre apud Sanctum Petrum minutis portionibus panis, vini et denarioruni,
Canoel- . . .

larii vicem gerentis iv.Non. Maii,indictione prima,

omnibusque ad cam spectantibus.sicut eajusteac
Incarnationis Doiuinica3 unno 1198, pontilicaLus... pacifice possidetis, devolioni vestrse auctoritate
aposlolica conlirmamus et prssentis scripti patro-
V.
cinio communimus. Nulli ergo otnnino hominum
Ad abbalem et fralres Cluniaccnses. — Confirmatio
liceat hanc paginam nostraj conlirmationis infrin-
deMercurii curte.
(Anno 1198. Roma? gere, vel ei ausu lemerario contraire. Si quis au-
ap. S. Petrum, Maii 4.)
[Biblictheca Cluniac., 1597.]
tem hoo attentare proesumpserit, indignationem
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- omnipotentis Dei et Beatorum Petri et Pauli apos-
leotis filiis abbatiet
conventui Cluniacensi.salutem tolorum ejus se noverit incursuruin.Datum Etoma,
et apostolicam benedictionem. apud sanctum Petrum, v Idus Maii, pontilioutus
Cuin a nobis petilur quod justum nostri anno primo.
est et hone-
8tum, tam vigor a-quitatis quam ordo VII.
exigit ratio- J)
nis.ut vel per sollicitudinem officii nostri ad debi- Ad Hanutfum abbalem Aureliacensis monaslerii,
(50),
tjusgue fratribus, tam prxsentibus i/uam futuns,
tum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in —
regularem vitam professis, in pcrpeiuum. Con-
Domino filii, vcstris justis postulationibus grattim lirmat cis bonaet possessiones.
impertientesassensum.grungiaut dnMercuriicurte, (Anno 1198. RotiKo, ap S. Petrum, Maii 13.)
quam dilectus fiiius nobilis vir Thejbaldus comcs [Ibid. Ex Apographo quod repositum est in ohitrto-

(50) Ranulfi, Aureliaoenaia abbatia, anleeossorem jam prseeral bddo 1204. At, Ranulfum prafuiaae
Petrum V, usque ad annum 1195, ex inatrumeDtia per aniiMs 22, falsum demonstrant aupartua dieta
memoraul Galliw f.luntiun.v unr.r uucloins,loi)i.ll, de ivtro V. Jacere legitur in Saceilo B. N
col. 444. Quo anno regiuien autpicaius fuorit ipso
lenn. »
Ranuliue, ignoravi8se videntur, cum de eo pauca ltantilfum jam ab anno 1198 abbatiale pedum
ha;ctantummodo referantur :
teouisse, ex hao nostra Innooentii l'P. 111 Epiatola
« XXII, Rauulfua dieitut mortuus anno 1203, evinoitur.
quod unniuie inlicior : 8une Geraldus, succossor,
 21 SUPPLEMBNTUM. — AN. 1198. 22

phylacio colligendis chartis ad res Francicas A sunt, percipiant, si quidem canonice ordinati fue-
spectantibu9, regio jussu, instituto. Quae debea rint.etapostolicae Sedis communionem gratiamque
tur huic apograuho lides, rlocent notae, ad cal- habuerint, et si ea gralis ac sine pravitate voluerint
cem subjectae, vernaculu lingua scriptae.
exhibere. Alioquin, liceat vobis catholicum quem-
Cum universis sanctao Ecclesiae filiis existamus cuni|ue malueritis adire antistitem, qui nimirum
ex apostolicae scdis auctoritate ac benevolentia nostra fultus auctoritate, quod postulatur indul-
debitores, tamen locis atque personia, quae spe-
illis geat. Ad hoc adjicientes, statuimus, ut ipsum mo-
cialius Romanae adhaerent Ecclesiae, propensiori nos nastprium, abbates ejus, rectores locorum, et mo-
convenitcharitatis studio imminere, eteassubsedis nachi, ab omnis saeeularis servitii sint infeitatione
apostolicae gremio confovere. Eapropter, dilecti in securi, omnique gravamine mundanae oppressionis
Domino filii, vestris justispostulationibus clemen- remoti, in sanctae religionis observatione seduli
ter annuimus, et felicis recordationis Innocentii atque quieti, nulli alii, neque episcopo, neque
papae, praedecessoris nostri, vestigiis inhaerentes, principi, nisi Romanae et apostolicae Sedi, cujus
praefatum Aureli.icense mona9terium, in quo di- omnino ratione seu juris sunt, aliqua teneatur
vino estis obsequio mancipati, quod videlicet bea- occasione subjecti. Obente vero te, nunc ejusdem
tusChnsti confessor, GeValdus in honoreet nomine n loci abbate, vel tuorum quolibet successorum, nul-
apostolorum Principi9 eedilicas9e, et Romanae Ec- lus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia
clesiae obiulisse, cognoscitur (51), subejusdem apo- praeponatur, nisi quem fratres communi consensu,
stolorum Principis protectione suscipimus, etprae- vel fratrum par9 consilii sanioris, secundum Dei
sentis scripti privilegio communimus ; statuentes, timoremetbeati BenedictiRegulam, providerint eli-
ut quascunque possessiones, quaecunque bona gendum. Electus autem a Romano Pontifice munus
idem Monasterium in praesentiarum juste et cano- benedictionis accipiat.
nice possidet, aut in futurum, concessione ponlifi- Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li-
cum, largitione regum principum, oblatione
vel ceat, praefatum monasteriura temere perturbare,
fidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retine-
re, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare,
poterit adipisci, firmn vobis vestrisque successori-
bus permaneant. In quibus ha?c propriig
et illibata sed omniaillibataet integra conserventureorumpro
duximug exprimenda vocabulis quorum gubernatione ac sustentatione concessa
:

Kariacum, Soliacum, Varinium, Aaperim Salien- sunt, usibus omnimodis profutura, salva Sedis apo-
tem, Espaniacum Abbatiam Mauzziensem Abba-
; stolicae auctoritate. Ad indicium autem perceptae ;

tiam de Buxa, cum omnibus earum pertinentiis; hujus a Romana Ecclesia Iibertatis, decem solidos
Pauliacum locum Sancti Petri de Ripa Polinia- C Pictaviensium monetae veteris nobis nostrisque suc-
; ;

censem ecclesiam ecclesias Sancti Pantaleonis, et

;
cessoribus annis singulis persolvent. Si qua igitur
Sancti Pauli de Toronensi Castro ecclesiam de in futurum ecclesiastica saecularisTe persona, hanc
;

Valairaco ; ecclegiam de Calcis ; ecclesiam Sanctae nostrae constitutionis paginam sciens, contra eam
Mariae de Glenico, cum capella de Serveria, quae venire teutevarit, secundo tertiove commonita, nisi
de parochiali jure ipsius esse dignoscitur; eccle- reatum suum congrua satisfactione correxerit, po-
siam Sancti Nazarii de Dusmangis /capellam San- honorisque sui careat dignitate, reamque
testatis
otaeMariae deGalasangis ; ecclesiam Sancti Projecti se divino judicio existere de perpetrata iniquitate
de Romegos ; ecclesiam Sancti Marcellini de Ebre- cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine
duno ; ecclesiam Sancti Matthaei de Saleru; eccle- Dei Domini Redemptoris nostri Jesu Christi
et
siam de Fonte Gaiferio ; ecclesiam Sancti Marcel- aliena atque in extremo examine districta?
fiat,

lini de Valleveneria ; Dalmariacum ecclesiam San- ;

ultioni gubjaceat. Cunctis autem eidem loco sua
cti Petri de Mota ; ecclesiagSanc.tae Mariae, et San- jura servantibus, sit pax Domiui nostri Jesu Chri-
cti Andre*, et Sancti Joannis de Buichanna ec- ;
sti, quatenug et hic fructum bonae actionis perci-

clesiam Sancti Joannis Fano

de Castello ec ;
piant, et apud districtum judicem praemia osternaB
clesiam Sancti Petri de Cavanhaco ecclesiam n pacis inveniant. Amen. Amen.
; Amen
Sanctae Mariae de Deurcirias ; ecclesiam Sancti Sic signatum inferius.
Martini de Lechas ; ecclesias Sancti Petri, et San- Ego Innocentius, catholicae, Ecclesiae episcopu9.
cti Christophori de Augusta, cum omnibusearum Ego Olomanus (52), Hostiensis et Velletrensis
pertinentiis. Chrisma vero, oleum sanctum, conse- episcopus.
crationes altarium, seu basilicarum, ordinationes Et in eadem bulla, in quodam rirculo el in cir-
monachorum, qui ad sacros ordines fuerint pro- cuitu, circuli, haez ierba continentur : Fac mecum
movendi, clericorum etiam, eidem monasterio per- Domine signum in bonuin.
tinentium, ab epiocopis, in quorum dicecesibus El in medio circuli infra crucem cadratam : San-

(51) Vide apud auctores Novx Gallise Christianx, cato. (Vide nolas vernacula lingua scriptas.) Sed
tom. II, col. 438. legentum procul Oclaviunus. Episcopus enim Ho-
(52) Olomanus. Sic diserte legitur in Apographo, stiensis ac Velletrensis tunc erat Octavianus, dequo
a D. Vachez do bourg Lange nobisoum communi- jain egimus in notis ad Epistolam libri tertii xi.
 :

u AD INNOCENTII III RBliESTA 24

otua Petrus. Sanotua Puulus. Inuoceutiua pupa A. BgO Joannes, tituli sancti Stephani in Ccelio

tertiua. Monte presbyter cardinalis (57).

M tH prinu parM 6nWa p/w infltritu :
Et ab ulia parte dictx bullx erat scriptum :

1'etrua, tituli Sanotai Mariaj preabytercardi-

Bgo Graoiauua, Sanctorum Cosmas et Damiani
oalta (53). diaconus cardinalia (58),
Kxo Philippua. lituli Sunrti Clementiscardinalis,
Ego (ierardus, aancti Adriani Diaconus cardina-
Virterbieoaii Bt Tuaoau, episcopu.s
lis (59).
Bgo Guido, SancL-u Maria Trunstyberim, tituli
tti, [ueabytor cardinalia (55).
Egu Cregorius, Sancli Gregorii ad Velum Aureum
Ego Hugo, presbyter curdinalis Sancti Martini biuconus cardinalis (60).
tituli — v Ego Nicolaus, Sanctas Murije in Cosmediu Diuco-
El magis tnfertus nus cardinalis (01).

(53) Petrus, tituli S. Marix Presbyter CarUinalts. hppum, nomen fuisse episcopo illi, qui Viterbien-
Ecce novus prodit S. R. E. Cardiualis, si quidem ses simul et Tuscanenses infulas tunc temporis
Apographo D. Vacher de Hourg-Lange adhibenda gessit, ex auctoribus et monumentis compertum
lides. Petrus, enim, tituli S. MarUe presbyter Car- babemus. Vide qtia) snnotavimus ad Epistolam li-
dinalis nullus apud Ciaconium, aut apud ipsum B bri sexti cxvu.
Oldoinum. Scd veremur, ne erratuin fuerit in ex- (55) Vide Epistolam libri tertii xxiii, not.
scribendo Apogrupho (Juid sit litulus A'. Marix, Suppleudum, Equitii, De Hugone, ai llugu-
1

juxta ignorantes scirc nos prolitemur. Titulum tione, tituli SS. Silvestii etMartioi Equitii Presby-
S. Marix Transtyberim, qui ad Presbyterum, titu- tero Cardinale, jam egimus ad Epistolam libri ter-
los vero, S. Maris >n Porticu, vel S. Mariae in tii xli, not. I)e titulo veru Equitii, ecclesia?
Aquiro vel S. Marix in Cosmedin, vel denique SS. Silvestri et Martini superimposito, sic in libro
,S. Marix in Via Lata, qui ad diaconos pertinent, ex Pontiticali, t. I, pag, 78 :
Ciaconio, Panvinio, Aubery, et aliis, uguoseimus ; « Hic (S Silvester PP.) fecit in urbe Roma Ec-
tiiulum S. Martie, siinpliciter dictaa, nusquam le- t clesiam in pr.edio cujusdam Presbyteri sui, qui
giirius. Imo, an unquam Romae exstiterit Ecclesia « cognominabatur Kquitius, quem titulum consti-
B. Mariae, absque ullo cognomine, nuncupata, ne- « tuit juxta Thermas Domitianas qui usque in :

scimus. Certe, cum Ecclesias seu Capellas, Deiparee u hodiernum diem appellatur titulus Equitii. »

Virgini dicatas, septuaginta novem, in circa, notas Vi«nolius autem in notis, ibid.
habeamus, nulla profecto B. Maria? simpliciter di- « Panvinius tiulum istum (Equitii) eumdem facit
ctae nomen prafert omnes aliquo cognomine di-
; « cum titulo seu ecclesia SS. Sdvestri et Martini
stinctae sunt. « in Montibus, quem Symmachus PP. ut in ejus
Etquidem, Guidonem (de quo nos ad Episto- « vitn, a fundamentis excitasse dicitur. »
lam libri tertii xxvm, noL, tituli S. Marise Trans- (57) Vide Epistolara libri quinti LZXXIII, not.
tyberim Presbyterum, Nicolaum vero (de quonosQ (58) Magister Gratianus, Pisanus, S. R. E. pro-
tiic inferius, not. Marix in Cosme-
01, tituli S. cancellarius et sul.diaconus, teste Baronio, in An-
din, nec non Petrum alterum fde quo nos ad Epi- gliam legatus ab Alexandro III Rorrano Pontilice
stolara libri tertii xx, not., tituli S. Marise in directus, Henrico II, Anglorum regi, multa mi-
Via Lala, diaconoscardinales, hic subscriptos repe- nanti, gravissirae respondit, et eonstanter restitit :

rimus. Quod vero titulorom S. Marise in Porticu, quare, illum Romam ex Anglia redeuotem magno
et S. Marise in Aquiro diaconi cardinales, hic sub- prosecutus est encomio Thomits, archicpiscopus
scriptietiam non legantur, hoc negotium facessere Cantuariensis, in eorum exemplum, qui cum regi-
nequit, cum ad istiusmodi diplomata nunquain om- bus, apostolica? Sedis causa, ejusniodi coram ipsis
nes, quos, pro tempore quo emissa fuerunt diplo- tractanda suscipiunt. Alexander diaconum cardi-
mata, vixisse, ac ctiam Romse dpgisse, prodit bisto- nalem SS. Cosraa- et Damiani, Gratianum, jam An-
ria, cardinales, suscriptireperiantur quidni.cum ,• glicaua legatione optime functum, renuntiavit,
tradant auctores. lstos, de quohio agitur. Innocen- eiixque in Normanniam iterum legavit, ad Anglis
tii PP. III ponlilicatus initio, legationis munere, regnum et regem interdicto, ob cadem S. Thorase
seu in Gallia Cisaipina, seu in 1'mbria functos Cantuariensis, subjiciendum. Cardinalis creatus,
fui6se ? Superest igitur, Petrus, ille, lituliS. Mariae tum Alexandri, tum successorum eju», Romano-
simpliriter dicla? Presbyter Cardinalis de quibus : rum Pontilicnm, in perpgrinationibus perpetuus
cardinale et titulo, altumapud auctores silentium. comes fuit, et subscripsit diplomati, ab Alexandro
Ouid igitur? Nufin legendum loret, tituli S. Ceei- concesso monasterio S. Marias de Organo, pluri-
lix'l Petrum enim (de quo nos ad Epistolam libri n busque diversorum Romanorum pontilicuiu litteris
tertii xxn, not., tituli S. Cecilia? Presbyteium Vixit usque ad Innocentium III, et post Cadesti-
cardinalem, Innocentii PP. III electioni interluisse num III, sibi summum pontificatum exoptavit. llli-
scimus ac profecto Petruin, tituli S. Cecili.v Pres-
; u< meminere Innocentii III et llonori III registra. 01-
Lyterum cardinalem, Presbyterorum cardinalium dotn t.iucon., tom. 1. col. 1096.
nrdine primum, subscriptiun mox videbimus, in Vide Epistolam Liliri quinti lxxiiii, not.
1

line alterius, ejusdem farina:, diplomatia, ab Inno- (60) Vide Epistolam Libri septimi lx, not.
centio PP. III eodem anno emissi.ad quod eosdem (61) Nicolaus Hobo, Romanus, nepos, teste Pan-
fere cardinales, eodem etiam fere ordine, ac in vinio, Coelestini tertii, ab oodem renuntiatus l>ia-
hac, de qua nuno agimua, epistola seu bulln. sub- oonus Cardinalis S. Mariee in Cosraedin, alfuit, oum
scriptos legere est, ibique Petri, tituli S. Ceciltm idom Roraaous Pontifex Sanotorum ooatui Johan-
diaconi cardioal a ooo ao, nominis Petri, tituli neui Gualbertum, Monaohorum Vallis-umbroaai 1»-
S. Mari.v, simpliciter tlictai, diaconi canlmulis, lo- slitutorem, adscripsit. Kirmavit ejusdem Ocaleatiol
cum obtinet. litterae, dataa v Kalendas Martii, aono nostr» salu-
(54) Phitippus tituli S, Clementis cardinatis Vt- tis H9i, Bentivolo Eugubio Episcopo; et ani-
terbieiiMs et Tuscanensis episceput. Et hio etiam quonti 1192, Marl», AbbatisaaCoanobil Elorentini
errnvit Amanuonala. L»grndiim, [irocul dubin, Sanoti Petri Majoris, et Abbatl sandH- Mariai lo Elu-
Joannes, non Philippus. Joannem, euiui, non Plti- mino : et unno 11D6, eoolcsi.c Sancti Petri do Muti-
 :

25 SUPPLEMENTUM. AN. 1198. 26

Ego Gregorius, Sancti Angeli diaconus cardina- A. vidiraus d* rechef a itt. oetroyi audit Impitrant
lis (62). comme dessus.

Ego Pctrus, sanctm Marioe in Via Lata Diaconus (Ainsi signi.) G. de la Salle, locum lenens et

cardinalis (63). Commissarius praedictus.

Et inferius consequcnler erat sic scriptum. Collalion esl faite par nous Lieutenant et Commis-
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per ma- saire susdil, ensemble les Notaires cy subscriplz,

num Ruynaldi, domini papae Notarii, Cancellaiii prisent M.ntre Eticnne Maubert, Procureur dudit de
vicem agenlis, iii Idus Maii, indictione prima, In- Malesses, et oclruyi audit Impitrant, pour lui valoir
carnationis Dominics anno millesimo xcm, Pon- contre icelui de Malesses, selon le coutenu es dites
tificatus vero domini Innocentii Papes III anno Lettres en notre cornmission conlenues.

primo (Ainsi signis.) P. Clerici ad ce present.

A TOUS CEULX QUI CES PRESENTES LETTRES VER- P. de Podio ad ce present.

ront Guillaume de la Salle, Uocteur en DAcret el

: Collalionnt par nous, Jean Charles Vacher de
Licencii en Loix, Lieutenanl-Giniral de Noble et Bourg t' Ange, Seiijneur de Bourg-1'Ange, Avocat uu
Puissant Scigneur, Messire Josselin du lloys, Cheva- Partement, chargd des ordres de Monseigneur le

lier, Seigneur de Chahanet, Conseitter el Cambellun B Garde-des-Sceaux de France d ioriginat itant dam
du lioi nolre Sire, et son llailly (tes Montaignes d'Au- les d' Aurillac, en un parchemin
Archives de i Abbaye
vergnc, Satut. Savoir faisons que aujourdjiui, date demi de tong, sur vingt pouces et
de ircix,e pouces et
des Presenles, nous avons veu, tenu et leu de mot d demi de large, auquel il ne demeure plus auntn frag-
tnot, et par les Notaires soubzscriptx, el signis fait ment de tceau, mais seulemenl la queue taillie dans
veoir et visiter, certaines LeUres-Patentes en forme de le parchemin, a laquelle il itoit attachi. A Aurillac,

Butles apostoliques, scellies el plombt'es, ii lax, ou le 12 Novembre 1786.

cordes de soye jaune et rouge, en la maniere de Court Signi J. C. Vacher de Bourg-l'Ange.

de Rome, saines el entieres en scel et scripture, des- VIII.
quelles la teneur est lelte qui s'en suit Ad Robertum (06) abbatem S. Germani Parisiensis ejus
Rannulfo, Abbati Aurelianensis Monasterii, ejus- que fralres. —
Recipit eos sub proteclione, et bona
ac possessiones ipsis confirmat. Prxlerea, compo-
que Fratribus, tam praesentibus quam futuris, re-
sitionem inler ipsis et Guidonem, archiepiscopum
gularem vitam professis, in perpetuum. Senonensem., initam. unctoritate aposlolica con-
« Cum universis sanctae Ecclesiae..., » etc. firmat. Inseriturque compositionis inslrumentum

Fail el donni en Jugement en la Court dudit

(Anno 1198. Romte, ap. S. Petrum, Maii 14.)

Bailliage siant a Orilliac, en jorme de vidimus, P [Ibid., p. 1070, ex Apographo, quod ad fidem
et
autographi, inarchivis Monasterii S. Dionysii
octroyi par nous, Lieutenant des susditz, Commis- asservati, diligenter exscribi curavit D. Poi-
saire en celie parlie, d tris-Ricerend Pere en Dieu, rier.]
Messire Cisar de Burgua (04-65), Cardinal de sainte Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
Marie-Ne/ve, Abbi Commendataire de 1'Abbaye d'0- dilectis filiis, Roberto, abbati S. Germani Pari-
rilhac, uinsi le requirant par Maitre Guillaume siensis, ejusque fratribus, tam proesentibus quam
Couhfe. son Procureur, d iencontre de Frere Hu- futuiis, regularem vitam profes?is, in perpe-
gues de Malesses, eten son difaul et contumace, pour tuum.
valoir et servir audil de Burgua. selon le contenu dcs In eminenti apostolicas sedis specula ad hoc
Lcltres Royaulx de notre Commission, le xxvn» jour sumus, immeriti, disponente Domino, consti-
licet
de Janvier, ian mil <iuatre cens qualre-vinglx, qua- tuti, ut justas petitiones debeamus libenter ad-
torie ; et le m« jour de Fivrier ensuivant se comparut mittere, et eis studeamus effectum utilem indul-
en Jugement en ladilc Courl pardevant nous, Lieute- gere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris
nant et Commissaire susdit, Maitre Elienne Mau- justis postulationibus annuentes, monasterium
bert, au nom, et comme Procureur deuement fondi Beati Germani de Pratis, in quo divino mancipati
dwlit de Malesses, requerant Ctreoy, veoir ioriginal, r. estis obsequio, quod proprie beali Petri juris exi-
et etre prisent a la collation, nonobstant ladite pro- stit, ad exemplar felicis memoriae Paschalis, Inno-
cidure, en prisence duquel Parties oyes, ce present centii; Lucii, Eugenii, Anastasii, Alexandri, Lucii,

na. Subscripsit etiara Innocentii tertii litteris, scri- eumdem Auriliacensi Abbatia, quocunquemodoaut
ptis anno 1100 Ecclesiae Lateranensi. Obiit sub eo- titulo, politum fuisse, non adeo notum est. Certe,
dem Innocentio. Oldoin ad Ciacon., t. I, col. 1166. in illa quam nobis suppedibnt Novx Gallise Chri-
Vide Epistclam Libri quinti xxix, not.
(62) stianx auclores, Aureliacensium abbatum serie,
(63) Vide Epistolam Libri tertii xx, not. cardinalis istius nomen nequaquam le^itur. Immo,
(64-65) Locus notatu dignissimus. Ajdtur hic de series illa, circa haec de quibus agitur tempora,
famoso illo Alexandri PP. VI (ilio, Cxsare Borgia, quoad chronologicas notaspaulointncatiorvidetur.
cognomento Vatenlino. Coesarem, ex electo Archie- Non est ex instituti nostri ratior.e, in conciliandis
piscopo Valentino, tituli S. Mariee nova; Diaconum istiusmodi difficultatibus diutius immorari ; vide
Cardinalem, ab Alexandro PP. VI, anno 1493, xn Galt. Christ. nov. II, 445.
Kal. Septembris, die Veneris, in secundacreatione, (66) Vide not. ad epist. 3, supra.
renuntiatum fuiase, scimua ex Ciaconio et aliis. At
M AD INNOCENTII III RHGK8TA 28

Urbani, Clementis et Cmlestini, prajrlocessorum A tenont, liberam baboatis auctoritalo apostolica fa-
noitrorum, Komanorum Pontilicum, sub beuti cultutem.
Petiiot imstiu proteotioofl BUBoipimus,et pratBentia Auctoritato etiam apostolica statuimus, ot vobis,
BoripU pagioa commuuimus; io primii ilqnidom ile cnii ui't:i 1-li'inentia el benignitatfl BOdil apostO-
Btatuentei, ut ordo moniBtious, qui secuniium lioa indulgemuB, ut nulliua iegatioai nisi a latere
Deiim et beuti Benodieti Regulum in eudem inonn- Romiini pontiticis specialiter luerit delegatus.sub-
Blerio institutus esse dignosoitur, perpetuis ibidem jacere vel subesse amodo debeatis ; nec alicui liceat
temporibus inviolabiliter obscrvetur. Pnetere», obtentu legationis ab apostolica sibi scde indultap,
quascunque possessiones, quascunque bonu idem vos, vel successores vestros, sed monastcrium ve-
roonasterium in pnesentiarum juste ac canonice strum, vel ecclesias qua) infra burgum Beali Ger-
possidet, aut in futurum, concessione Ponlilicum, mani sunt, una inlerdicti vel excommunicationis
largitione rej^um vel prinoipum, oblatione (idelium, sententia pra;gravare, vel super vos, vel superdi-
seu aliis justis modis, priestante Domino, poterit ctas aliquam exercere,
Ecclesias jurisdictionem
adpisci, lirma vobis vestrisque successoribus et nisi Hotnano pontifice illi
specialiter hoc fuerit a
illibata permancant. Per prosentifl itaque privilegii mandatum. Praeterea compositionem, quae inter
paginam, vobis vestrisque successoribus in perpe-
B monaslerium vestrum, et buna; mcmoriae Guido-
tuum conlirmamus, ut qu.vcunque libertas, qua;- nem (08), quondam Senonensem archiepiscopum,
cunque dignitas, privilegio beali Germani, scriptis super procurationibus, quas a vobis inquibusdam
Childeberti, Clotharii, atque aliorum regum Fran- villis petebat, rationabiliter inter vos sit(6'J), sicut
corum, vestro monasterio collata est, eidem per- provide ao sine pravitate facta est et recepta, et
maneat illibata. Ad hsc, volentes te, dilecti fili, hactenus observata, atque in instrumento exinde
Roberte abbas, ot monasterium honoris et gratiffi confecto plenarie continetur, ratam habentes, au-
privilegio decoraro, ad instar dictorum pra;deces- ctoritate apostolica duximus confirmandam. Ad
sorum nostrorum. Alexundri et Coelestini, usum majorem autem evidentiam compositionis ipsius,
mitrse et annuli atque sandaliorum tibi, et per te rescriptura illud de verbo ad verbum huic pri-
successoribus tuis, de consueta sedis apostolicae vilegio duximus inserendum, cujus tenor lalis
benignitate,duximus indulgendum. Praecipimus est :

autem, utchrisma, oleum sanctum, consecrationes (70) In nomine sanctx et individux Trinitatis
altarium, ordinationcs,
quajcunque vobis ve-
et Guido, Dei gratia Senonensis arckiepiscopus, om
strique successoribus denegentur (67). Sanctas nibus ad quos prxsentes litterx pervenerint, in Do-
niissas, ordinationes, stationes, ab omni episcopo, mino salutem. Notum fteri volumus universis, prx-
vel clero Parisiensis Ecclesiae, in eodem monaste- " sentibus pariter et futuris, quod discordia, qux erat
rio, praetervoluntatem abbatis vel congregationis, intcr nos, et (7( .) sancti Germanis de Pratis
Falconem
fieriprohibemus; nec habeant potestatem aliquid abbatem, ipsam Ecclesiam, de procurationibus
et
ibi imperandi; sed nec divina officia ipsis interdi- guas ab eis petebamus in Emam, a Balnerolo el
cere, ncc excommunicare nec ad synodum vo- Sancto Germano juxta Musteriolum, in prarsentia
care. aut abbatem, aut monachos, aut presbyteros, Philippi, Francorutn regis, ita terminata est In hoc
aut clericos Ecclesiarum ipsius loci, tribuimus fa- siquidem quittavimus abbati et Ecclesix Sancti Ger-
cultatem. Adjicimus etiam, ut in parochialibus mani in perpetuum procurationes, quas in prsediclis
Ecclesiis, quas extra burgum Beati Germani te- loris petebamus ab eis, tali modo quod abbas, et
netis, presbyteri per vos eligantur, et episcopo surcessores sui, nobis et successoribus nostris, vel
praesententur, quibus, si idonei fuerint, episcopus nostris certis mmtiis, pro procurationibus illis red-
animarum curam committat, ut ei.de plebis cura, dent singulis annis octo libras Parienses apud Emam
de rebus vero temporalibus ad monasterium perti- in octavis Paschx; et, si nos et successores noslri,
nentibus, vobis reppondeant. Quod si facere forte non iverimus semel in anno ad Emam, vel ab Bal-
noluerint, subtrahendi eis temporalia qua; a vobis nerolum, vel ad villam qux dicitur Sanctus Germa-

verum deest aliquid.

(66 Sic in Apogr., XII, col. 53.
domino de Nuceriis in Burgundia, D
(68) Milone, (69) Sic in Apogr.
parente satus Guido, matrem habuit Mariam de (70) Instrumentum hoc legitur inter probationes
Castellione ad Matronam (ex Sammarthanis), ne- Historise Abbatia; S. Germani de Pratis, part. l,
potes vero Hugonem. episcopum Autissiodorensem pag. 50, n. ixxm, ubi subjectum est aliud instru-
(de quo vidc Fpistolain libri tertii xx, nol.(, et mentum ejusdem generis, nempe contirmatio com-
Angalonem.dominum deSilliniaco. Optimis studiis positionis hujus a Capitulo Senouensi eodem anno
proeclare instruetus, ac rcrum taai BtBOularium emissa.
quam ecclesiasticarum peritia clarus, ex preposito (71) Kalco (seu potius Fuloo), es priore, abtms
Antuerpiensi et Autissiodorensi, nec non Seno- S. Germani reperitur in instrumentis jam ab anno
nenai urcbidiacono, archiepiscopatum rrgendum 1181. Mortuus est (ex S Germani Necrologlo) die
suscopit anno 1176. Detunctus anno H93, xn Kal. 2 Maii anno 1192. Gali. Christ nov., toui. MI, col.
Januarii, sepultus fuit in Majori Ecclcsia Seno- 445.
nensi pono majus altare. Gall, Christ, nov., tom.
29 SDPPLEMENTUM. — AN. 1198. 30

nus abbas et successores sui, aul ille qui domum \ prfflsumat.Apostolicainsuperauctoritatevobisduxi-

tenebil, recipienl nos et successores nosiros, el vi- mus indulgendum, ut infra Parochias ecclesiarum,
vemus ibi ;os, et successores nostri, nncte una, sum- ad jamdictum monasterium pertinentium, nullus
ita quod
ptibut noslris \iropriis, ille qui domum te- oratoriuin.capellam velecolesiam aedificare.aut cce-
nebit, non tenebilur aliquid dare nobis, vel succes- meterium facere, sine dicecesani episcopi et nostro
soribus nostris, firxier hosjiitium, nisi hoc dc ijratia consensuaudeat, nisi forte Templarii vel Hospita-
facere voluerit; et, si nos, vel successores nostri, l.nii fuerint, quibus hoc apostolic* sedisprivilegiis

temel recepti fuerimus in uno prxdiclorum locorum, indultum fuisse noscatur.Paci quoqueet tranquilli-
non tcnebuntur monachi rccipere nos, sive succes- tati vestrae pontilicjli volentesprovisioneprospiceie,
eodem an-
sores nostros, in uliquo illorumtrium in praesenti privilcgio duximus statuendum,ut,si quis
no. Nos autem, /ecimus quillari jam dictx Ecclesix terras ad vos de jure spectantes, in quibus portio-
el abbati, medietatem decinue lan& a presbyteris, nem habetis, vel campos,donatione,vel venditione,
qui sunl in Ecclesiis Sancti Germani, jier archiepi- seu quolibetalio alienationis titulo, in aliameccle-
scopatum Senonensem coiistitutis,scilicet Emam, Bal- siam vel religiosa loca transtulerit, ecclesiis aliis,

nerolo, villa qux dicitur Sanclus Germanus ju.cta locis religiosis, ultra annum
diem, eas sine as-
et

Musteriolum matrio'is, vel presbyteri dicturum Ec- sensu nostro non liceat retinere; sed juxta consue-
B
clesiarum atiam medielutcm ejusdem decimx Itabe- tudinem Gallicanarum ecclesiarum, talibus perso-
bunt. Nttntii aulem abbalis Saneti Gcnnuni, facient nis, pretio seu dono concedant, qua: vobi3 et mona-
fidelitatem presbyteris qui in dictis ecclesiis erunt t
sterio vestro jura vestra cum integritatepersolvant.
et presbyteri per nunlios suos nuntiis abbulis dedi- Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum
cta decima communiter et fideliter quserenda, et in- liceat praafatum monasterium temere perturbare,
ter se dividenda; quod ne valeat alicujus oblivione aut ejus possessiones auferre vel ablatas retinere,
deleri, vel maliliose perverli, siyilio nostro id feci- minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
mus conjirmari, aslantibus Ecclesix nostrse personis, omnia integra conserventnr, eorum, pro quorum
Galone decano Manasse archidiacono, Willelmo
(72). gubernatione ac sustcntatione concessa sunt, usi-
thesaurario. Gaufrido prxcentore. Testes hujus rei bus omninodis profutura, salva sedis apostolica;
sunt, Stcplianus, abbas tanctxGcnovefw (73), ei ca- auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica
nonici illius, Hugo, Almaricus; Milo abbas Sancli sscularisve persona, hanc nostrs constitutionis
Remigii Senonensis (74) mugisler Ansellus de Can-
,•
paginam sciens, contra eam temere venire tentave-
cellaria ;,Ogerius de Avons. Furtum a/,ud Fontem rit, secundo tertiove comrnonita, nisi reatum suum
Blaaudi, anno ab Incarnatione Domini tnillcsimo congrua satisfactione correxcrit, potestatis honoris-
centesimo nonagesimo primo. que sui dignitati careat, reamque se divino judi-
Deinde prohibemus, ut vestri monasterii mo- cio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et
nacbos ubicunque de mandato abhatis habitave- a sacratissimo corpore et sanguine Dei et Domini
rint, nullus, praster Homanum pontificem, vel le- Redemptoris nostri Jesu Christi alieua fiat, atque
gatutn ab ejus latere missum, ahsque speciali in exlremo examino dislrictae ultionis subjaceat.
mandato apostolicae sedis, vel praater abbatem, Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus,
ad quem cura et custodia eorum pertinet, ex- sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic
communicet aut interdicat. Obeunte vero te, fructum bonae actionis percipiant, et apud distri-
nunc ejusdein loci abbate, vel tuorum quolibet ctum Judicem proamia oeternoe pacis inveniant.
successorum, nullus ibi qualibet subreptionis Amen. Amen. Amen.
astutia seu violentia praeponatur,nisi quem fratres
Ego Innocentius, catholicae Ecclesiae episcopus.
communi consensu, vel fratrum pars consilii sa-
nioris, secundum Dei timorem et beati Benedicti
Ego Octavianus, Oostiensis et Velletrensis epi-
scopus (75).
Regulam providerint eligendum. Electus autem, vel
a Homano pontifice, vel a quo maluerit catholico Ego Petrus, Portuensis episcopus (76).
episcopo, munus benedictionis accipiat. Sane, no- Ego Petrus, tit. Sanctas Csciliae, presbyter car-
D
valium vestrorum quae piopriis manibus aut sum- dinalis (77).
ptibus colitis,sivede nutrimentis animalium vestro- Ego Joannes, tit. S. Clementis cardinalis, Viter-
rum, nullus a vobis decimas exigere vel extorquere biensis et Tuscanus episcopus (78).
(72) Galone. Sic disertehoc legiturinApographo, que ad annum 1192 huic monaslerio prasfuit. Vido
quod nobiscura communicavit D. Poirier. Verum, Gall. Christ. noc, tam. VII, col. 770.
legendum procul dubio Salone ; sic et in probatio- (74) Milonem, S. Remigii Senonensis abbalem
nibus Histori» abbatiae S. Germani de Pratis, nec jam ab anno 1188, usque ad annum sallem 1192,
non in multis aliis instrumentis. Salonem, deca- in instrumentis reperiri, affirmant Novse Galiix
num Senonensem, abannosaltem 1187, usque ad Christianx auctores, tom. XII, col. 121.
anum saltem 1196, agnoscunt Novas Galliae Chri- (75) Vide epistolam libri tertii x, not.
stianx auctores, tom. XII, col. 110. (76) Vide epistolarn libri quinti lxix, not.
(73) Stephanus, ortu Aurielanensia, Tornacensis (77) Vide epistolam libri tertii xxxii, not.
oognomen sortilus a Tornaco cujus posteafuit epi- (78) Vide epistolam libri sexti cxvn, not.
scopus, jam ab anno 1175 S. Genovefs abbas, us-
3« AD INNOCHNTII III REGBSTA 32

Kgo G-uido, 8. Marid) Transtiberiui, tit. Culixti, A. Stepbano umnacho et Jessepresbytero, nuntiisdi-
Presbyter oardinalis (79). lectorum (iliorum... abbatis et (91) et monachorura
Ego llugo, presbyter curdinali» S. Martini, tit. Sancli Nicolni de Hilmili-Monti', et W. diacono, qui
se in ecclesia de VillariSicco iisserobut per judices

Bgn Joannes, S. stepluuii in Cudio Monte pres- delegatos auctoritute upostolica institiitiiin, et su-

byter cardinalis (81). per hoc penilus audientiam vehementer, utrique

I o ilrntianus, Sanctorum Cosaue et Dumiani, parti dilectos lilios, llobertum et llugulinum, sub-
j

diaconus rardinalis (82). diaconos etcapellunos nostros, concessimus audi-

Ego Gerardus, S. Adriani diaconus cardina- tures. ln quorum praisentia constituta pars abbatis

lia (83).
jam dicti proposuil, quod, cum Jounnes, clericus,

Ego Gregorius, S. Gregorii ad Velum Aureum frater ipsius W. ad sedem apostolicum accessisset,
diaconus cardinalis (84). fulso suggessit quod capella Villari-Sicci redditus
Ego Nicolaus, S. Maris in Cosmedin diaconus sufficientes haberet, unde posset presbyter susten-
cardinalis (85). tari; etquia capella illa mullum ab ecclesia ina-

Ego Gregorius, Sancti Angeli diaconus cardina- trice distabat, et quia presbytor Ribodi-Montis in
lis (86). _ parocbiali ecclesia et cupella illa congrue deservire

Ego Vobo (87), Sancti Theodori diaconus cardi- non poterat.propter defectum ipsiug multi decesse-
nalis. rantir.testati; sicque perhanc falsam suggestionem

Ego Petrus, Sanctae Mariee in Via Lata diaconus ad venerabilem fratrem nostrum... archiepisco-
oardinalis (88). pum (92), et dilectum lilium.., decanum Senonen-
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per ma- sem (93), a felicis recordationis C. papa praideces-
num Rainaldi, domini papae uotarii, cancellarii vi- sore nostrolitteras impetravit; sub eo tenorevide-
cem agentis, li Idus Maii, indictione prima, anno presayterum, appellatione remota, ibi-
licet, ut ipsi

Domiui millesimo centesiino nonagesimo ootavo, dem non differrent abbas vero littera-
instituere :

pontilicatus Innocenti i. rum illarum auctoritate citatus licet in illis de ipso

niilla mentio penitus haberetur, ad prsesentiam ip-
IX.
sorum accedens, cum copiam litterarum habere
Ad abbalem Prscmonslratensem (89); H. arehidiaco-
num et magistrum /(. Canonicum Laudunensem. non posset, ad extra provinciales et rercotos judices
—
Causam, qu& inter abbaiem monachosque S. asserurit se, ncn nisi causa cognita et expressa,
Nicolai de Itibodi .Vonte, ac W. diaconum, super debere vocari; nec credens eas de conscientia aum-
Ecclesia defillari Sicco vertebatur, dijudicandam mi pontificis emanasse, quod litteraj illae juribus
iptit commiltit (90).
C carere deberent, se obtulit probare paratum ; et
(Anno 1193. Roma2. ap. S. Petrum. Maii 16).
quoniam nulla mentio facta erat quod in Ecclesia
[E\ Charlutario membranaceo monastarii S. Nico- illa ipse abbas jus patronatushaberet et quia litte-
lai de Ribodi-Monte, f°. 47 v°. Br£q. ibi.]
tacitafuerant impetratae pres-
rae veritate ; et, si ibi

Venientibus ad prassentiam nostram dilectis liliis, byter necessarius videretur, sine ipsius tamen vel

(79) Vide epistolam libri tertii xxxm, not. Ordinumprslati ab Innocentio. 111 privilegia effla-
(80) Egidii. Sic legitur in Apographo quod no- gitarent, ipse hoc unum a summo pontifice petiit,
biscum communicavit D. Poirier. Legendum vero utnecsibi.neo suis coabbatibus liceret,mitra,chiro-
Equitii. Vide epistolam Appendicis hujus tertiam, tecis, aut aliis pontificalibus ornamentis uti nefor-
not. san utendo sibi viderentur sublimes. Vid. Nov. Gall.
\81 Vide
) epistolam libri quinti lxxiii. Clmst. ,tom. VI, col. 646.
(82| Vide not. 58, supra. (90) Ad apographum notulam istam apposuit D.
(83) Vide
epistolam libri quinti lxxx.hi, not. Grenier quam hic referre lubet.
(84) Vide
epistolam libri septimi, lx, not. « Rescrit du pape Innocent III a 1'abbe de Pre-
(85) Videnot. 01, supra. montre\ a 1'archidiacre de Laon, et a Maitre Ro-
(86) Vide
epistolam libri quinti xxix, not. bert, chanoine de la mfime eglise, pour terminer
(87) Vobo. Sic legitur in Apographo quod nobis- un grand differend entre les religieux de Saint-Ni-
cum communicavit D. Poirier ;at. Bubo. Bobo, Ro- r\ colas de Ribemont et un diacre, qui avait fait ejri-
manus, ex Canonico S. Petri, tituli S. Theodon ger en cure ia chapelle de Villers-le-Sec, et s'en
diaconus cardinalis, a Ccelestino papa III, in secun- etait fait pourvoir sur un faux expose, et sans la
da ex Ciaconio, ex Panvinio vero in quarta, cardina- participation du patron.
lium ereatione renuntiatus est. Scribunt aliqui, « Cette piece est fort interessante pour la ma-
Bobonem hunc fuisse Ccelestini affinem, atque ex niere de proceder au for ecclesiastique dans le dou-
fa-nilia Ursiuorum. Mortalem vitam deseruit sub zieme siecle. »
Innocentio papa III. Otdoin. ad Ciacon. tom. I, col. (91) Vide supra Epistolam 2, not.
1104. (92) Michaelem de Corbolio, qui Senoner.ses in-
(88) Vide epistolam 1 bri tertii xx, not. fulas gessit ab anno 1194, ad annum 1199, quo
(89) Petrus
abbas. S. Justi, singularisdoctrina?,
I obiit iv Kal. Decembris. Vide iYin\ Gal. Chnst. toni.
pietatiset humilitatis exemplar, Pr.rmonstraten- XII, ool. 55.
sium votis, et qunsi violenter, a suo monasterio 93] Poat Salonem, Senonensem deoanuBO qut-in
avulsus, ad summam ordinis sedem a'gre se pro- anno 1190 defunctum esse dicunt, Hugo, pri-
muveri passus eat, pridie Non. Junii an. 1190. Ah- mum arohtdlaoonoa Senonenaia ei decanus de
dicavit pridie Id. Octobris an. 180i. Illud vel ma- Brayo, dein decunus Senonensis, memoralur iu
xime in tanto viro laudubile, quod ouiu cceterorum instrumentii usque ad anuum 1204. lbid. col. 110
 33 SUPPLEMENTUM. — AN. 1198. 34

dicecesani seu metropolitani consilio, vel etiam, A. diaconi contrario allegabat, quod, cum unus solus
quod majus est, prsecepto summi pontificis eum sacerdos in duabus ecclesiis valde a se distantibus
asseruit institui nondebere.Judicibusautem nihilo- scilicet ecclesia Sancli Petri Ribodi-Montis, et ec-

minus in cau9a procedere volentibus, abbas, sibi clesia Beatae de Villario, quas habet ab anti-
sentiens imminere gravamen, sedem apostolicam quo baptisterium et ccemeterium, ministraret, pro-
appellavit. Qua videlicet appellatione facta, partes pter remotionem eoclesiarum, etquia castrum, in
de consensu judicumin arbitrosconvenerunt. Pen- quo praedictus presbyter residebat, contingebat
dente arbitrio, memoratus archiepiscopus, abbate clausum saepius inveniri, et inaxime egredide nocte
non vocato, praefatum W., licet minus idoneum, in non poterat, parochiani de Villario absque perce-
dictacapellapro sua instituit voluntate. Quoaudito, ptione divinorum sacramentorum decedere coge-
abbas ad judices illos non valens propter nimiam bantur. Unde ad hoc periculura evitandum, pradi-
distantiam locorum aocedere, coram venerabilibus ctus C. praedecessor noster, ad conquestionem paro-
fratribus nostris..., archiepiscopo Remensi (94), chianorum de Villario, jam dictis judicibus suas
Sanctae Sabinae cardinali, et... episcopo Laudunen- litterasdestinavit, ut, si eisconstaret quod ecclesia
si (95,appellationem prius interpositam innovavit, de Villario decitnas haberet, et reditus qui ad vi-
et taliter appellasset dicto Senonensi archie- _ ctum unius possent sufficere sacerdotis, et quod
quod
piscopo intimavit. Clericus autem jam dictus, de fa praedictussacerdosRibodi-Montisabeademecclesia
cto judicum, licet minus canonico, sic confisus, de Villario adeo remotus existeret, quod utrique
capellam illam per violentiam occupavil. Ipsum Ecclesiae prout expediret deservire non posset, pro
quoque abbatem, jure suo rationabiliter uti volen- quo plures sicut dicebatur decesserant intestati, in
tem, cum quibnsdam complicibus suis tam turpiter eadem Ecclesia de Villario auctoritate apostolica
quam irreverenter ejecil, manus prajsumens inji- insiituerent sacerdotem, assigoantes ei de decimis
cere violentas. Ilac vero de causa, pars ejusdem et reditibus ad dictam ecclesiam pertinentibus,
abbatis petebat, pernos quod factum fueratirritari, unde posset congrue sustentari, facientem etiam
et clericum ad satifactionem de tantoexcessucom- presbyterum ecclesiae Ribodi-Montis de eademEc-
pelli, contra rescriptum siquidem, quod super in- clesia quae ditissima est manere contentum. Ipsi
stitutione proprii sacerdotis in capellajam dictaad vero judices, mandalum apostolicum devote ac
objectum vide-
prsetatos judices emanavit, sic fuit ; humiliter exsequentes, quos viderunt juxta for-
licet quod ipsum nullum debuit habere vigorem : mam mandati apostolici evocandos ad suam pros-
sed, si quid ex eo secutum est, cassum et inutile sentiam evocaverunt. Et, quia, per testes ido-
reputari; in eo namque nulla mentio |facta est de neos fucta diligenter inquisitione, ipsis constitit de
abbate, qui, ratione juris ab antiquo possessi, et C praemissis, bonorum et prudentu m usi consilio,
apostolico privilegio sibi et su« Ecclesia: confirma- memoratam ecclesiam de Villario praedictodiacono
ti, in ecclesia, cujus appenditium erat memorata auctoritate apostolica conlulerunt moderatam por-
capella, debebat instituere sarcerdotem (96),necad tionem, videlicet tertiam partem majoris decimae
hoc per aliquem praelatorum suorumfuerat invita- ac minutae ad ecclesiam de Villario pertinentis, et
tus ; ad quod probandum fuit paratus testes suffj- omnesoblationes totiusanni, exteptis oblationibus
cientes ibideminducere; sed quia id sibi non licuit, in Nativitateet Resurrectione Domini, et Assum-
licet appellatio inhibita esset in litteris, ei merito ptionebeatee Maria., percipiendis, eijuxta formam
licuit appellare. Cumqueid pluribus aliisallegatio- apostolicam assignantes, de quibus videlicet dia-
nibus et rationibus pars eademaffirmasset, rescri- conus ideni partetn recipere debet, et dilecti
ptum ipsum asseruitesse suspectura, quianec stylo filii... Abbas et monachi Sanrti Nicolai de Pratis,
Roiuanae Ecclesiae consonabat, nec in exeinplo ei duas alias porliones et ita ipse diaconus ecclesiam
;

exhibito oapitula dicent continuata capitulis aliis apostolica sibi auctoritate concessam possedit.
videbantur; et ex eo specialiter, quia, licet adver-
Postmodum, quia abbas, ejus perturbans posses-
sa pars se facturam ilius copiam permisisset, in sionem indebite, in eadem ecclesia ipsi violentiam
jure illud tamen inmedium producere, vel etiam
^ inferebat, imo eliam ineum manus violentas inje-
semel ostendere, non curavit. Item.multis, ratio- cerat, et, per quatuor dies eum quasi incarceratum
nibus pars abbatis rescriptum illud asseruit non per laicalem potestatem faciens detineri, victum ei
valere, qui fuit falsis sutigestionibus impetratum; prohibuerat exhiberi, ut sic juri suo fame tandem
cum redditus illius Ecclesiae ad victum minusnon renuntiaret alflictus (de qua captione per venerabi-
possinl sufficere sacerdotis, nec illa capella reditus lem fratrem nostrum... episcopum Laudunensem.
aliquos obtineret, nec matricem ecclesium ditissi- vixtantem potuit liberari) quiaetiamcustodeseum
;

mam esse constaret. Pars siquidem memorati W. ne posset exire ad ostium Ecclesiae observabant, et

V94) Vide Epistolam libri tertii xiv, not. IX, col. 534.
(93)Rogerius I (de Rosoi) electus an. H74,con- (96)Con(er enumerationem bonorum et posses-
secratus anno 1175. Laudunensi Ecclesis praefuit sionum monasterii S. Nicolai de Pratis de Ribodi-
usque ad annum H07. Vid. Nov. Gall. Chriu. tom. Monte, in epistola 2 supra citata.
 35 AD INNOCENTII III RECESTA 36

rcluid suis mobilibus pcr laicohMii potentiam fecerat A ne a his exsequendis nequiveritis interesse, duo ve-
apoliari : postquum supci liis nimiihiis per testes stnim ea nihiloininus exsequuntur.
idoneos judioibus eonstitit supradictis, ab iiadem Dutuiu lloiua', apud Sanctum 1'etrum, xvn Ka-
apostnlica auctoiitate auapenaUB fuit, sicut in au- lcndus Junii, pontiliculus nostri anno prinio.
thontico judic.uin proepeximua eontinerl. Uoet un-
tora,coquoi| propter injectionem manuiiin iuilia-
conum ablms lencbaiur excommunicatione llgatUB, AU abbatem (97)et eonventum monatterii in Gengen-

ot per se vel aliam personani standi in judicio fu- baoh, ArgentineiuU diasceseos. —
Confirmatiopri-
vilegiorvm
cultatom non habebat et quia ipsum diaconuin et
;
(Annolllis, Jul. 3.)
parochianos suos rebus suis violenter fecerat spo>
liari,ad respondendum advcrs* parti pradictus [El Apogrupho, quod ad lidcm uutographi, in ar-
chivis inonasterii de Gengenbach usservati, dili-
diaconus se assereret non teneri, Disifaota restitu-
genter exscriptum comu unicavit bona; momo-
tione plenaria ex parie abbatis tamen, salvis ipeia ; ri.i ubbas Grandidier. Ibid.]
exeeptionibus, non ingredicndo litem, allegationes
Innoccnlius, episcopus, scrvus scrvorum Dei
partis adversai vocuas et manes ostendere pluribus
rationibus conabatur, asserens, corum judioibns a ^
"" e abbati et co ventui monasterii in
Gengcnbach, ordinis Sancli Benedicti, Argenti-
parocliianis per testcs idoneos fuisse probatum,
nensis difficeseos, salutem et apostolicum benc-
quod ad veri suggostionem pr.-cdictes fuissent litteras

quod ud ctionom.
impetratae. Prsterea, constanter asseruit,
Solet annuer.) Sedes apostolica piis votis, et ho-
querimoniam parochianorum de Villaru dictusepi-
admonitus, ut in ecclesia de Villario nestis pclcntium precibus favorem benevolum im-
scopus fuit
pertiri. Eapropter dilecti in Domino filii, vestris
institueretur prcsbyter, qui in ea divina, prout ex-
justis petitinnibus grato concurrentes assensu, om-
pedit, celebraret. Post impertraiioneiueliam littera-
nes lihertates et immunitates, a proedecessoribus
rum, judices antedicti lam ipsum abbatem quaui
nostris, rtomunis pontificibus, sive per privilegia,
prsdecessorem ejus, perscvel peripsorum nuntios,
vel alias indulgentias, vobis et monasterio vestro
ad hocssepius nionuerunt, etquod rescriptum fuis-
concessas, sive indultus, necnon libertates et exem-
set litteris citatoriis intfcrsertum (cujus copiam
ptiones saeeulurium exactionum, a regibus ct prin-
pars adversa non potuit, ut asserebat, habere),
cipus, ac aliis Christi fidelibus, rotionabiliter vo-
multis argumentis et rationibus suflicienter coram
bis el monasterio veslro indultas, sicut eas juste et
dictis auditoribus est ostenaum et, ut dicebat, ;

pacilice obtinetis, vobis et per vos eidem monaste»

cum in hoc consentire noluerit snepe commonitus,
rio auotoritate apostolica confirmamus, et praa-
absque consensu illorum hiec institutio fieri potuit C
auctorUatcapostolicaperjudicesdelegatos. Cura-
^entis scr.pti patrocimio communimus, Nulli

que ipsi auditores ea qu» praiposita lueranl toram S°< etC-

Datum v Nonas Julii, pontificafus nostri anno
ipsis nobis fidelitor retulissent, quia de praemissis
cum primo.
omnibus plene non poluimus clicere veritatem,
probalionesadassertionemnHiltorumqusepropnsila XI.
sunt ulriquo parti deessent, eamdeni vobis causam Ad Danorum regem. —
Ut contra Sueri tyranni-

de communi assensu partium duximus conamit- dem accingatur.

tendara. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica (Anno 1198. Apud civitatern Castellanam, Oc-
convocatis, tob.6.)
scripla mandamus, ruatenus, partibus
super iis omnibus et aliis, si qua pertinentia ad [Liubgbn, Diplom. Suec. Holmix 1829, in-4°,
1, 130.]
causam duxerint proponenda, inquiratisdiligentius
veritatem, et, quod canonice videritis slatuendum Innocent. episc, illustri regi Danorum, etc.

appellatione postposita statuentes, id faciatis per T.mi cleri quum populi Norvvagiensis promeren-
censuram ecclesiasticam a partibus lirmiter obser- tibus culpis, permitlente Domino, credimus ucei-
vari, revocantes in iriitum qnidquid, post inveati. y dixso quod usque adeo in vos et totura regnum
turam praofato diacono a praedietis judicibus auclo. Norwagioe tvrannica Sueri crudelitas et violentia
ritate apostolica fuctam, conlra euni noveritis inde- deteataoda preevaluit, ut et regnum, ncc electiono
bite attentalum. Volumus tainen, ut ante lUis prinoipum, prout aocepimua neo ratione aangui-
ingressuni memorutu abbati, recepla prius ab ipso m \ occuparit, el in viros erolosiastioos ipse quon-
sullicienti cautione, quod debeat juri parerc, abso- duiii Booleaiastico (aicut dioitur), functus offioio

lutionis benelicium impendatis, nullis littoris ob- debacchetur, eooleaiaa opprlmat, olerioua perae-
slantibus, si quao apparuerint praster assen.-.um qoalur, allligut pauperos, etseviat in potentea, ita
partium a sede apostolica impetrata. Quod si om- ui divino oredalur aooidiase judioio, utqui secun-

(97) Apographo D. abbatis Grandidier subjioieba- rum yovx Gallim Christianx auotorea, Gengenbaci
lur h.vo uotulu Atbold itait alon abbt ie fuO-
: abbatom, oiroa haso in qnibus veraamur tempura,
baye bdnddictine de Qengmbach, tneoro existant» GeiboUtum memorant, tom. V, col. 871.
dans 1'Ortenan et dans le diociu <U stras!>ourg. Ve-
37 SUPPLEMENTUM. — AN. 1198. 38

dum etiam suam assertionem illegitime natus, ad A tum ipsum dignis in Domino laudibus commen-
sacros non fuerat ordines promovendus, contra dantes, ut firmiter omnibus temporibus futuris

sanctiones canonicas assumptus ad eos, fortiusin firmius, prout circumspecte ac provide factum est,
illosdesaeviat qui in ordinatione ipsius statuta ca- et in authentico scriplo venerabilis fratris nostri
nonum non servaverunt. Miramur autem, non de Asgeri, Lundensis archiepiscopi, expressius con-
Deo, qui ad correctionnem vestram ejus tyranni- tinetur, auctoritate apostolicaconfirmamus et prae-

dem hactenus toleravit, nec deipso cujus spiritus sentis paginae patrocinio communimus. Nulli ergo
obstinatus inmalum dediscere, assuetusiniquitati, omnino hominum hanc puginam nos-
licitum sit

non potest, sed de his qui apostalam, sacrilegum trae confirmationis infringere, vel ei ausu teme-

et ncfandum adhuo etiam sacnlegae temeritatis rario contraire. Si quis autem hoc attentare prae-
ausu sequuntur, et ei praebent auxilium et favorem sumpserit, indignationem omnipotenlis Dei et bea-
cujus tyrannidem persequi potius pro viribus te- torum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit
nebantur. Licet autem ad edomandam ejuaversu- incursurum.
tiam frequens manaverit ab apostolica Sede man- Datum Laterani Idua Novembris, 'pontificatus
datum, nondum tamen sic ejus|potuit perveraitas nostri anno primo.
refrenari, quin adhuc, quibusdam eum in suarum XIII.
sequentibus perniciem ammarum, inquadam parte " Ad abbatem monastcrii Nonantulani diogcesis Muti-
Norwegiae dominetur, et in ea rabieui superet ncnsis, — Concedil ut quosdam e.ccommunicatos
absolvat.
aquilonis. Qui ut amplius vos et universum Nor-
(Anno 1198, Laterani, Dec. 9.)
wegiee populum circumveniret, et auctoritate apo-
[Tiraboschi, Storia delta badia di Sonantola, II, 348.
stolica regnum sibi ostenderel confirmatum, bonse
Ex autogr. in archiv. Non.]
memoriae Ccelestini papae praedecessoris nostri bul-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
lam falsare non timuit, qua varias litteras sigilla- lecto filio —
abbati monasterii Nonantulani orJinis
vit. Sed is cui manifosta sunt omnia ejus falsita-
Sancti Benedicti Mulinensis dioecesis, salutem et
tem detexit. Ne autern sjus perversitas desaeviat in
apostolicam benedictionem.
insontes, serenitatem regiam rogamus, monemus
Exhibita nobis tua petitio continebat quod jnon-
et exhortamur in Domino, ac per apostolica scrip-
nulli monasterii tui monachi et conversi pro vio-
ta mandamus quatenus ad defendendas ecclesias,
lenta injectione manuum in se ipsos, et quidem pro
clerico3 in sua libertate tuendos, liberandos pau-
detentione proprii, alii etiam pro denegata tibi et
peres etpotentes de manu persecutoris illius, imo
praedecessoribus tuis obedientia, seu conspiratio-
etiam ad dejiciendum monstrum illud, quod his
nis offensa, in excommunicationis laqueum incide-
solisparcit quibus nocere non potest, .taliter ac- C runt, quorum monachorum quiaam divina celebra-
Deo retributionem seternam
cingaris, ut a et nos-
runt oflioia, et receperunt ordines sic ligati. Quare
tram consequi gratiam specialius merearis perse-
;
super his eorum provideri saluti a nobis humiliter
cutoribus tantae iniquitatis assistas, resistas sequa-
postulasti. De tua itaque circumspectione taliter
cibus, ita quod membrum illud diaboli non possit
plenam in Domino fiduciam obtinentes, discretioni
in regno Norwegiaedenuo debacchari, autpersecu-
tuaepraesentium auctoritate concedimus ut eosdem
tionem in ecclesiis ulterius suscilare.
excommunicatos hac vice absolvas ab hujusmodi
Datum apud Civitatem Castellanam, n Nonas
excommunicationis sententiis juxta formam Eccle-
Octobris.
siae vice nostra, injungens eis quod de jure fuerit
XII
injungendum, proviso ut manuum injectores, quo-
Ad Petrum Arusiensem episcopum. —
Sex primas
rum luerit gravis et enorrais excessus, mittas ad
prxbendus Arusiensis ecclesix conft.mat.
sedem apostolicara absolveDdos. Cura illis autem,
(Anno 119S, Laterani, Nov. 13.)
qui facti immemores veljuris ignari absolulionis
[Langebeck, Script. rer. Dan., 388.] beneficio non obtento receperunt ordines et divina
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, officia celebrarunt, injuncta eis pro modo culpae
venerabili fratri Petro Arusiensi episcopo, salu- D poeuitentia compelenli, eaque peraota liceattibi de
tem et apostolicam benedictionem. misericordia quaesuperexaltat judicio, prout eorum
Officii nostri debitum etcharitas ordinata requi- saluti expedire videris, dispensare. Si vero praefati
rit, ut quoe a fratribus et coepiscopis nostris acta excommunicati scientes, non tamen in contemptum
laudabiliter fuerint, auctoritatis nostrae praesidio clavium, talia prsesumpserunt, eis per biennium ab
inconvulsam obtineant firmitatem et plenam in fu- ordinum exsecutione suspensis, et imposita ipsis
turo agendi fiduciam tribuant potiora. Sicut autem pcenitentia saluiari, eos postmodum si fuerint bo-
ex parte lua, venerabilis in Christo frater, nostris nee conversationis et vitae,
ad gratiam dispensatio-
est auribus intimatum,de bonis patrimonialibus et nis admittas. Proprium autem si quid habent dicti
aliis, quaa rationabiliter acquisisti, ac de his.quae monachi vel conversi,in tui3 facias manibus resi-
coramissa tibi ecclesia prius habuerat, sex praeben- gnari in utilitatem dicti monasterii convertendum.
das provide statuisti canonicis assignandas, qui Datum Laterani, v Idus Decembris, pontificatus
eidem occlesi» debeaut deservire. Nos igitur statu- nostri anno primo.
39 AD INNOCENTII III REOESTA 40

XIV. A ad appellalionis subsidium convolante, quam non

.-td )>atriarcgam Jerosolymitanum. Vt prior et ca- — fuit sicut proponitur prosecutus, suain nunduin
nonici Sancti Sepulcrt tibtram habeant potestatem unde ipse quoque ad oo-
poluit justitimn obtinere
ordinandi domot tt priorattu abediontiarnm.
r
tavam Epiphunim, qus jam proeteriit, apostolicam
JAnnu 1199. I.uteruni, Juu. . >.|
sedomuppelluns terniinum pruvocationis ub abbute
[Eug, de Huziihk, Carlulairt de 1'dglitt du Saint-
inlerposito coarctuvit idem etiam abbus dicto
sepulert dt ltnualem, publie d'apres le» mss. du
:

Vatioan. Paris, imprimerie Natiouale, 1849, in- plobuno super deciniis v i 1 ae

1 prnfatte injuriosus
4°;pag. 271.] existero dicitur ct moleslus ; volentes, autem, ut
Ivnooentius episcopus, servus servorum Dei ve- jura sua scrvcntur singulis illibata, cum nobis
nernbili 1'rutri Jerosolyinitano patriarchx, s&lutem non constitcril de praimissis, causam ipsam vobis
ot apostolicam bcncdictionem. duxiiniis conniiittendum,
per apostolica scripla
Cum dilecti filii prior et fratres Dominici Sepul- inaiulantes, quutenus vocutis ud praesentiam ves-

cri de indulgontia Sedis apostoliere cl assensu pra;- tram, qui luerint evocandi, et inquisita superprai-
decessorum tuoruni liberam htic usque reruni sua- missis diligentius veritate, quod canonicum 1'ue-
rum, tam domorum quam prioratuum, adminis- rit, reinuto appellationis obstaculo, statuatis, fa-

trationemhabuerint.etnoseorumdeni pnpdeceaso- g cientes quod statueritis per censuram ecclesiasti

rum nostrorum vestigiis inh«rentes, id ipsum ois cani lininter cbscrvuri, uullis litteris veritati et

duxerimusconfirmandum, tustinere nulla ratione justilue prrejudicantibus ti sede apostolica impo-

debemus ut contra concessionem nostram ub ali- tratis. Quod si omnes his exsequendis nequiveri-
quo temero veniatur. Hincest quod fruternitati tua? tis interesse, duo vostrum ea nihilominus exse-
per apostolica scripla mandumus quatenus super quanltir.

administratione jam dicta prmfatos priorem et fra- Dat. Lateran., ni Non. Martii, pontificatus nostri

tres non velitis aliquatenus impedire, sed potius anno n.

eos uti, quantum de jure licuerit, apostolica con- Plumbum. Innocentius PP. III.

cessione permillas, nec eis in institutione canoni-

'XVI.
corum, quos utiles el idonoos ecclesis suae cogno-
Ad Gfrbodonem (98), abbatem et C cnventum S. Wul-
verint, contra indulgentinm nostram t^niere tc op- mari, Bolontensis dixceseos. Sententiam in ip- —
ponas, cum in hoc jus tuum servari velimus modia sorum favorem, ab episcopo Morinensi et conju-
omnibus illibatum. dicibus, incuusu, quseinter ipsos ac abbutem Clu-
niacensem tuper hbertate eligendi abbates verteba-
Data Laterani, Nonis Januarii, pontilicatus nostri
tur, latam cunfirmat.
anno secundo.
XV. C (Anno 1199, Laterani. Mart. 21).

Ad abbatem. E. prxpositum et C. canonicum S. Transcripta ex Archivio Monasterii S. Wuimari,

Emmtrami Batisponensit. —
Vt jura parochi in n. 24. Bkeq. ibid.]
Hieko/en contra cxnobium Walderbach tueaniur.
Innocentius episcopus, servus scrvorum Dei, di-
(Anno 1109. Laterani, Martii 5.)
Gerbodoni, abbati, et conventui Sancti
lectis liliis
[Rif.d, Cod. diplom. Ratisbon., Ratisbona; 1816, Wulmari, salutem et apostolicam benedictionem.
in-4°;p. 281, ex originali.]
Ctim a nobis petilur quod justumest et hones-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- tum, tam vigor ajquitutis quam ordo exigit ritio-
lectis liliis... nbbati Sancti Emmerami, E. preepo- nis, ut id per sollicitudinem oflicii nostri ad debi-
sito et C. canonico Rastiponen., salutou; et upos- tum perdiicatur effcctum. Eapropter, dilecti in Do-
cam benedictionem. mino filii, vestris justis postulutionibus grato |con-
Ex conquestione dilecli filii Wernadi plebani de currentea assensu, sententiam venerabilis fratris
Lenlechoven (hodie Riekofen,) nostro est apoato- nustri Morinensis episcopi (,99;, et dilectonuu
. . .

latui reseratum, quod... abbas et fralrea deWuler- filiorum... Sanoti Vedasti (100) et Aqniscincti ab-
bach Ratisponen. dkecesis mansuui unum, qui dos batuin, centra Cliiiiiuceneciii (l\ super libertutc
oapellaj 6uaj Tagmerengen (Taimeriog), in illis par- D in monasterio vestro eligendi abbates, in qua frn-
tibus numinatur, indebite ipsisubtrahtmt, et illtim tres inonasterii vestri pcr quadraginta annos con-
pracsumunt contra justitiam detinere; cunique co- tinuc permansisse, legilimo coram prajdictis judi-
ram dilectis liliis, choro Rutisponen. plebaims ipse cibus est probattun, siout rationabiliter lata aat,
suam posuerit aliquando qurcslionem, dieto abbate neclegitinia appellationesuspensa, ratam habentes,

(98) Vide Epistolam xn, inlra, not. Erut is adhue Uugo IV [dtCltmumt,} EUynal-
(i)
(99) Vule Epistolani iibri nuni CLZXXIL di, Comitie Claromontensis, in pago Bellovaoensi,
(100) Hanricus III, ex Gamerario, jain eetate gra- bi lemenlioB de Barro Qlius, oousanguineus Ungi-
i

vis, in abbatem S. Vedasti ando 1194 adleclus cst. naldi episcopi Carnotensis; qui, priinum abbesS
Ob seniiiin ciiniui deposuitan. K)9. Vid. Noo.Gatl. i
Geremari Flaviacensis, inde S. DucianiBellovaoen-
Christ, tom. III, cul. '.'85. Sinion i, s. Vedaeti mo- sis, postremo Cluniacensis, ab anno H83, renun-
nusterii asceta, murtui Alexandri uliliutis parles tiatus est. Non obiitenim nntadiem 6 Aprilisanni
exoepit anno saltem 1175, o vivis exoesait anno hujua 1199. Vidc .Vor. t.dll .Chnst, toin. 1V,C»1. 1145
1202, v«l 1201, ex Locrio. Ibid. col. 112,
 ,

41 SUPPLEMENTUM. AN. 1199. 42

auctoritate apostolioa confirmamus, et pr«senti9 A. etBalduini de Milestrec, quod possidetis ab eo sub

scripti patrocinis communimus. annuo censu decem solidorum villam de llesdiug, ;

Deoernimus ergo, etc. cum ecclesia et omnibus aliis suia pertinentiis ;

Datum Laterani, xn Kalendas Aprilis, pontifica- villam Veteris Monasterii, cum ecclesiaet omnibus
tus nostri anno secundo. aliis suis pertinentiis ; villam Sancti Martini, cum
ecclesia et omnibus aliis suis pertinentiis ; villam
XVli.
Magnaa-Villas, cum ecclesia et omnibus aliis suiB
Ad Gerbodonem abbatem Saneti Wvdmari, ejus-
que fratres
(2),
tam prxsentes guam futuros .
— pertinentiis ; villam Coloniae, cum ecclesia et omni-
hecipit eos sub protectionc II. Vctri, ci enumeraii- bus aliis pertinentiit suis, terris videlicet cultis, et

tar bona ad ipsos spectantia. omnibus... piscariis, paludibus et marescis, apud

(Anno 1199. Lateruni, April. 5.) Niuniel, dimidiam barcariam et piscariam Cunde- ;

tam Hichenacre B°rebem

; Estruem ; Fohem ;
; ;
IBrequigni et La Porte Dutheil, Regesta Inno-
Berneulas Evelinghehem apud Stapes, mansos
centiilll, 1.App., p. 1075, ex Apographo,
III,
; ;

quod ad fidem Autograpbi exscribi curavit D. triginta; et in pneiictis villis ct viculis, oinnem
Vacher de Bourg-Lange. Vid ad calcem bulke coinilatum et jurisdietionem ; altare de Frene, et
ipsius. duas carucutas amplius,
terras et et hospitcs quos
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- habetis in eadem vilLi, cum omni jurisdictioiie et
leriis liliis, Gerbodoni, abbati monasterii Sancti reddilibus unnuis, quos \obis debeut, ct in eadem
Wulmari.ejusque fratribus, tam pra?sentibus quam villa.decimamdemota ; altaredeTringri, cum om-
futuris regularem vitam professis in perpetuum. nibus decimationibus, et in eadem parochia, deci-
Quoties a nobis petitur quod religioni et hone- mam crementorum ; altare dc Laires, cum totade-
stati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti cima altare de Quarli, cum tota decima
; altare ;

concedere, et petentiumdesideriis congruumsuffra- deVerlinghetun.cum lotauecima altare de Wilra ;

;

gium impeitiri. Eapropter, dilecti in Domino lilii, altaresaucta.' Geltrudis aUare de Honinghes alta- ; ;

veslrisjustis postulationibus clementer annuimus, ria de Auci et de Servin iu paiochiade Kestreke, ;

pradecesso-
et felicis recordationisC.colestini papae, totam decimam mediatariorum comitis et in ea- ;

ris nostri, vestigiis inhaerentes, praefatum mona- dem parochia, decimam Willelmi Camerarii, deci-
sterium Sancti Wulmari, in quo divino mancipati mam de liusinghehem, tertiam partem decimae de
estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione Helbesesseni, decimaiu de Uales. decimam deSckie-
6uscipimus, et pra?seutis scripti privilegio commu- ses, decimam de Berneulas, decimarr. de sarto Ri-
nimus; inprimis siquidem statuentes ut ordo mo- cheri, decimam de Wenegheval, decimam Sanctae
nasticus, qui secundum Deum et bcati Benedicti C Gertudis, tertiam partem decima? de Verna, deci-
Regulam ineodem monaslerioinstitutusessedigno- mam de Welwingc, deciuiani de Alinghetum apud ;

scitur, perpctuis ibidem tempoiibus inviolabiliter Berebet, decimam de terris Balduini Bibuef, et Si-
observetur. Prasterea, quascunque possessiones monis Bustel, dcciman de Bossin apud Denebrac, ;

quaecunque bona idem monasterium inpraasenlia- decimam Castcll.ini de Faukomberge, et in eadem

rum juste et canonicepossidet, aut in futurum con- villa decimam de terra Lambini in parochia de :

cessione pontilicum, largitione rogum vel princi- Reclinghem, unam carucatam terree cultae, apud
pum,oblatione fidelium,seu aliisjustismodis, prae- Capellam, allodia Oilardi de Buhinghehem, apud
slante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestris- Wichinghchem, allodia Giroldi de Buccoll, et Gi-
quesurcessoribuset illibata permaneanl in quibus roldi de Casroi, et Hugonis de Chestreka apud Le-
; ;

h<>;c propriis duximus exprimenda vocabulis dingheham, quamdam partem allodiorum ipsiua
:

Locum ipsum, in quo prasfatum monaslerium villae apud Lustinghehem, allodia Rogeri de Kaeu,
;

situm est, cum omnibus pertinentiis suis; villam et Gillas, bororis SU33 et duas partes molendini ex
Sancti Wulmari cum mercato, theloneo, et omni- eorum dono in parochia Novi-Casteli, allodia Ro- ;

bus ejusde-n villse jurisdictionibus et pertinentiis berti Cringeth, et Walteri Crolle apud Paninghe- ;

interioribus et exterioribus, ab ipsa villa usque ad n rum, allodia Faram apud Iluppeui, dimidiam caru- ;

feudum de Witra, quod de Comite descendit, et catair. terra? apud Hecout, allodia Hugonis de Col- ;

usque ad feodum de Dudelli villa, et feodum de lesberc, et Hugonis de Kestrehe apud Hessinghe- ;

Dales, et usque ad feodum de Tingri, et feodum de hem, duas carucatas terrae apud Ilokinghehem, ;

Werlinghetun, et usque ad rivum de C.resbere, et unam carucatam terrae apud Hermarenghes, allo- ;

flumen Elnac; parochialem ecclesiam ipsius villse, dia llugoms de Seles et sororum suarum, et Petri
cum omnfbus decimationibus et aliis pertinentiis et Hngonis, ct sororis sua? apud Yseche, allodia ;

suis terram, cum nemore de feodo Roberti Rabel,

; Arnulli de Longavilla apud Ferchenes, allodia ;

a pede montis usque ad feodum Lamberti de Cors, \tronis, et Joannis filii sui, et Balduini cognati

(2) « XI. Gerbodo, seu Grebindus, aut Grebinus, 1196 in Chronio Andrenci. Quaedam praedia ven-
S.Wulmari, nunc Boloniensis dioeceseos monasterii didit monasterio Clarimarisci, approbatite Lam-
abbas, cui minime nominato, ut ferunt, bonorum et berto, Morine.nsi episcopo, anno 1 199. Occurrit ad-
Ecclesiarum confirmationem Ccelestinus PP. III huc anno 1210 in Chartulario S. Judoci. » Gall.
anno 1193 indulsit, testis legilur anno 1192 in lit- Christ. nov., tom. X, col. 1596.
teris Idae comitissae pro S. Bertino. Reperitur anno

Patroi. GCXVII.
 43 AD 1NN0CENTII III REGE8TA 44

eorum apud Hellonboun, allodia Raineri Caval

; ; A. eorum devotioni et extremaj voluntati, qui se illic

apud Bellinghem, sex polohlnoa frumenti apud ; sepeliri deliberavciint, excommunicati

niai forte

Marchinee, duoa polehinoB frumenti j apud Holo- vel interdioti sint, nullus obsistat, salva tamen ju-

niam, soptem Bolidoa el dimidiom apud Camir, ; stilia illarum Ecrlesiarum, a quibus mortuorum

qulnque solidoa apnd Badingherun; quinqoe soli-

;
corpora assumuntur. Obeunte vero te, nunc ejus-
dos apud Malchesberc, quinque solidos; apud Al-
;
dem loci abbate, vel tuorum quolibet successorum,
les, quinque solidos apud Jorni, sex solidos apud
; ; nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu vio-
Bovelinghehem, quinque solidos a.pud Seninghe- ;
lentia preeponatur, nisi quem fratros communi
hem, quinque solidos prioratum de Baileleth, cum
;
consensu, vel fratrum pars consilii sanioris, se-
omnibus suis pcrtinentiis in Anglia, altare de Fo-
;
cundum Dei timorem, et beati Benedicti Regulam,
binghes, et decimam de Ruiwale. Sane, novalium providerint eligendum. Libertates praeterea et im-
vestrorum, qua? propriis manibus aut sumptibus munitates, necnon antiquas et rationabiles consuc-
colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum, ludines monasterio vestro concessas, et hactenus
nullua a vobis decimas exigerc vel extorquerepras- observatas ratas habemus, et eas futuris tempori-
suraat. bus illibatas manere sancimus. Decernimus ergo,
Liceat quoque vobis clericos vel laicos, liberos j>
ut nulli omnino hominum liceat proefatum rao-
et absolutos, e ssculo fugientes, ad conversionem nasterium temere perturbare, aut ejuspossessiones
recipere, el eos absque contradictione aliqua reti- auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibus-
nere. Prohibemus insupcr, ut nulli fratrum vestro- libetvexationibus fatigare, sed omnia integra, con-
rum, post factam ra Ioco vestro professionem, fas serventur, eorum, pro quorum gubernatione ac
sit, absque abbatissui licentia, de eodemloco, nisi sustentatione concessa sunt,usibus omnimodis
arctioris religionis obtentu, discedere. Discedentem profutura, salva Sedis apostolica: auctoritate, et
vero absque communium litterarum cautione, nul- diwcesani episcopi canonica justitia. Ad indicium
lus audeat retinere. In parochialibus autem eccle- autem percepta; hujusa Sede apostolica protectio-
siis, liceat vobis sacerdotes eligere,
quas habetis, nis, bazantium unum vos constituislis nobis no-

et dicecesano episcopo prasentare, quibus, si ido- strisque successoribus annis singulis soluturos. Si
nei fuerint episcopus curam animarum committat, qua igitur in futurum ecclesiastica, sascularisve

ita quidem quod ei de spiruualibus, vobis vero de persona, hanc nostraa constitutionis paginam
temporalibus, debeant respondere. Statuimus etiam sciens, contra eam temere venire tentaverit, se-
ut infra fines parochiarum vestrarum nulluseccle- cundo, tertiove commonita, nisi reatum suum
siam, vel * siae dicecesani episcopi, et vestro as- congrua satisfactione correxerit, potestatis honoris-
sensu, de novo aidificare prosumat, salvis tamen " que sui dignitate careat, reamque sedivino judicio
privilegiisRomanorum pontificuin. Auctoritate quo- existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a
que apostolica .. .. mus, ne quis in vos, vel Eccle- sacratissimo corpore ac sanguine Dei et Domini
siam vestram, excominunicationis vel interdicti redemptoris nostri Jesu Chrisli aliena fiat atque
sententiam, sine manifesla et rationabili causa, in extremo examine divinae ultioni subjaceat. Cun-
promulgare, scu novas et indebitas exactiones vo- ctis autem eidem loco sua jura servantibus, si pax

bis et hominibus vestris {imponat. Stationes Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fru-
acas a dicecesano episcopo in vestro monasterio ctum bons actionis percipiant, et apud dislrictum
fieri auctoritate apostolica inhibemus. Pro chri- Judicem proemia aaternae pacis inveniant. Amen.
smate autem, oleo sancto, consecrationibus alta- Amen. Amen.
rium seu basilicarum, ordinationibus monachorum Ego Innocentius, catholic» Ecclesiae episco-
seu clericorum vestrorum qui ad sacros ordines ; pus.
fuerint promovendi 'benediccndo seu deducendo ad
Ego Octavianus, Ostiensis et Velletrensis epi-
sedem, vel quibuslibet ecclesiasticis sacramentis,
scopus(3).
nullus avobis,sub obtentu consuetudinis, vel quo-
modo, palafredum, cappam sericam, vi- Ego Petrus, Portuensis et Sanct» Rufina; epi-
libet alio D
num, sivequidquam aliud audeat postulare. Se.... scopus (4).

quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut Ego Joannes, Albanensis episcopus (5).

(3) Vide Epistolam Libri tcrtii x, not. Tuscanensi, opiscopum Albanensem hoo ipso, quo
(4) Vide Epistolam Libri qninti lxix, not. data dicitur htec lnnocentii Pl*. 111 bulla, anno
(5) Joannes Albanensii epucoput. Ilio idcm est nempe Inoarnationis 1199, lnnocentii vero Ponti-
procul dubioac ille qui ad bullam Appendicia hu- licatus u, renuntiatum unanimi voce traduut
tuissc,

Jua vn Philippus, ad Bullam vero ejuadem Appen- bislorici. Notandum vero id quod legitur apud
dioi iii Joannes, tituli S. Clementia diaoonue oar-
\ Oldoinum, ad Ciacon. tom. II, col. IV, nempe,
dinalie, simulque Viterbiensia ae TuBoanenBie epi- Joannem ad Sedem Albanensem, annoquidem 199, 1

BoopuB, subaoi ibitur, de quo nns, in notis, tum ad verum Pentecoste translatum fuiaae, izhaovero
in

•asdem bullaa, tnm ad Epiatolam Libri Bexti oxvii nostra Innooentii Epistola, Joannemjaoo inta meo,
egimus. Joannom enim, ex tituli S. Clementia dia- sem Aprilem Albanensea iniulas adeptum mlsee
cono oardinale, episcopoque simul Vitorbiensi ao ovinoitur.
 45 SUPPLBMENTUM. - AN. 1199. 46

Ego Pandulphua, Basilicae XII Apostolorum pre- A lis indictione secunda, Incarnationis Dominicae
sbyter cardinalis (6). anno 1199, pontillcatus vero domni Innocentii
Ego Petrus, tituli Sanct» Ociliae presbyter PP. III anno n.
cardinalis (7). Au bas de la Bulle ci-dessus transcrite, est attachi
Ego Jordanus, Sancta» Pudentian.-e, tiluli Pasto- sur lacs de soie jaune et rouge, le sceau en plomb,
portant d'un coli les ef/igies de saint Pierre et de
ris, presbyter cardinalis (8).
suint Paul, avec ces leltres, S. PA. S. PE. el de
Ego Guido, Sanctae Mariae Transtyberim, titulj 1'aulre, une empreinte pareille u celle qui suit.
Calixti, presbyter cardinalis. INNO
Ego Hugo, presbyter cardinalis Sancti Martini» CENTIVS
PP. III.
tituli.... (9).
Collationni par nous, Jean-Gharles Vacher de
Ego Joannes, tituli Suncti Slephani in Ccelio
Dourg-1'Ange, seigneur de BourglWnge, avocat au
Monte, presbyter cardinalis (10). parlement, chargi des ordres Ue Monteigneur le
Ego Soffredus, lituli Sancti Praxedis presbyter Carde-des-Sceaux de France, d 1'onginal itant dans
les archives de 1'abbaye d' .larillac, en un parchemin
cardinalis (11).
de vingt-neuf pouces el demi de long, sur vingt-
Ego Bernardus, Sancti Petri ad Vincula presby- deu.r pouces de large, perci dc deux trous aux lieux
ter cardinalis, tituli Eudoxiaa (12). B indiquis par les asterisques, lc prendcr de tous indi-
Ego Joannes, quant un mol effaci qu'on n'a pu lire. A Aurillac,
tituli Sanctae Priscaj presbyter car-
le 12 novembre 1786. Signe J.-C. Vacher de Bourg-
dinalis (13).
l'Ange.
Ego Gracianus, Sanctorum Cosmae et Damianj XVIII.
diaconus cardinalis (14). Joanni (24), abbati Sancti Bertini, ejusque fralnbus
Ego Gerardus, Sancti Adriani diaconus cardi-
tam prxsentibus quam fuluris, in perpeluum. —
De confirmatione privilegiorum.
nalis (15). (Anno 1199. Laterani, April. 9).
Eu'0 Gregorius, Sancta? Mariae in Aquiro diaco" [Epistolain hanc, seu potius Bullam, ex Chartula-
nus cardinalis (16). rio antiquo monasterii S. Bertini diligenter eiscrip-
Ego Gregorius, Sancti Georgii ad Velum Aureum tam in Chartophylacio nostro reposuit D. Ch. de
Witte, cum ista notula. « II est ainsi conlorme a
diaconus cardinalis (17). un ancien Cihartulaire, tom. xxi, fol. 66, v.»
Ego Nicolaus, Sanctae Mariaj in Cosmedin dia- anno 1785. » Integra, de verbo ad verbuni,
conus cardinalis (18). legitur in libro xn Regestorum lnnocentii ubi :

Ego Gregorius, Sancti Angeli diaconus cardi- quo pacto inserta reperiatur nescimus (25), cum
ad annum pontilicatus n, evidenter pertineat. De-
nalis |19).
siderantur apud Baluzium nomina subscribentium
Ego Bobo, Sancli Theodori diaconus cardina- C eanlinalium, quae hic apponere operae pretium du-
lis (20). ximus, eo quod s«pe, ad pleniorem historiae intel-
ligentiam, chronologicamque lactorum seriem ad-
Ego Cencius, Sanctae Lucia? in Orthea diaconus
struendam, ex istius generis notitiis utilitas non
cardinalis (21). parva emer^at. Breq. ibid.]
Ego Hugo, Sancti Eustachii diaconus cardina- Jn eminenti sedis apostolicae specula disponen-
lis (22).
te Domino constituti, sicut imitari praedecesso-
Ego Girardus, Sancti Nicolai in Carcere Tull. res, etc.
diaconus cardinalis (23). Ego Innocentius, catholicae Ecclesiae episcopus.
Datum Laterani, per manum Rainaldi, domni Ego Octavianus (26), Hostiensis et Velletretensis
papa? notarii, cancellarii vicem agentis, Non. Apri- episcopus.

(6) Vide Epistolam Libri noni cxlv, not. riusac procancellarius posteaab Innocentio PP. III
;

(7) Vide Epistolam Libri tertii xxxn, not. presbyter cardinalis SS. Joannis et Pauli, titulo
(8) Vide Epistolam Libri quinti lxxiv, not. Pammachii demum, post Innocentii obitum, Ro-
;

(9) Supplendum Equilii. Vide notas ad Episto- manus renuntiatus pontilex.dictus est Ilonorius III.
lam appendieis hujus vn, not. Vide Epistolam Libri quinti lxx, not.
(22)
(10) Vide Epistolam Libri quinti lxxiii. rj Vide Epistolam libri nuni ccxxn, not.
(23)
11) Vide Epistolam Libri quinti vi, not.
1
(24) Joannes III de Ipra (de quo etiam egimus ad
(12) Vide Epistolam Libri quinti lxxiii, not. Epistolam libri octavi xlv, not., Laubiensis mo-
><

(13) Vide Epistolam Libri tertii xv, not. u nacbus, de consensu, imo de consilio Simonis
(14) Vide Epistolam Appendicis hujus vu, not. « (praedecessorissui) electus.a Desiderio.Morinensi
(15) Vide Epistolam Libri quinti lxxxiii, not. « episcopo, benedictionem percepit. die xi Julii an.
(10) Vide Epistolam Libri octavi xxix, not. « 1187. Biennio post a Clemente PP. III bonorum
[17 Vide Epistolam Libri seplimi Lx, not. « omnium conlirmalionem impetravit aCcelestino
;

(18) Vide Episiolam Appendicis hujus vn, not. « H98 [leg. U97); ab Innocentio PP. III eodem
(19) Vide Epistolam Libri quinti xxix, not. « anoo, vel sequenti. » Nov. Gall. Crist., toin. III,
(20) Vide Lpistolam Appendicis hujus vm, not. col. Confirmatio illa ab illa ab Innocentio PP. III
(21) Cencius Sabellus, Romanus, teste Panvinio; impetrata, eadem est procul dubio ac Eoistola no-
ex canonico regulari Lateranensi, vel, scribente slra. Joannes e sajculo migiavit an. 1230.
Ciaconio, ex Canonico S. Mariae Majoris, a Coeles- (25) Hanc epistolam ex notis chronologicis libro
tino PP. III, in secunda, exPavinio vero in quarta, n restituimus est nunc in libro citato ordine
;

cardinalium creatione, renuntiatus est diaconus 38 bis. Edit. Patr.

cardinalis S. Luciae in Orphea [sic enitn legendum, (26) De cardinalibus hic subscriptis vide supra,
non, in Orlhea), al. in Silice, et S. R. E. camera- ad Epistolam Appendicis hujus n.
47 AD INNOCKNTll III REGKBTA 48

Ego Petrus, Portuensis et Sanctae Rulinae epi- A. cunque bona idem monasterium in prmsentiarum
scopu9. juste et canonice possidet, aut in futurum concee-
Ego Pandulphu9 (27), gola Dei permissione Basi- 9ione pontilicum, largitione regum vel principum,
licae XII Apostolorum presbyter cardinalis. oblatione lidelinm, aeu aliis justis modis.proestan-
Ego Jordanus,Sanct« Pudentiana) tituli Pastoris te Domino, poterit adipisci, firma vobi9 vestrisque
presbyter cardinalis. successoribus et illibata permaneant. In quibus
Ego Joanne9, titulo Saneti Clementis cardinalis, haec propriisduximus exprimcnda vocabulis :

Viterbien9i9 et Tuscan, episcopus. Locum ipsum in quo prasfatum monasterium si-

Ego Guido (28), Sanctee Marioa Transtyberim ti- tum est, cum vineis, terris et omnibus snis perti-
tuli Calixti presbyter cardinalis. nentiis grangiam qua? est juxta abbatiam cuin suis
;

Ego Uugo. presbyter cardinalis Sancti Martini pertinentii? grangiam de Essars cum pertinentiis
;

titulo Equitii. suis grangiam de Kontismo cum pertinentis suis

; ;

Ego Joannes, tituli Sancti Stephani in Ccelio- grangiam deUldunocura pertincntiis suis domum ;

Monte presbyter cardinalis. de Campo-Leniaj cum pertinentiis suis grangiam ;

Ego Gratianu9, Sanctorum Cosmae et Damiani de Cherbonere cum pertinentiis suis grangiam de ;

diaconus oardinalis. r> Lescheriiseum omnibuspertinentiissuis; cellarium

Ego Gerardus (29), Sancti Adriani diaconus car- de Clamecin cum pertinenliis suis grangiam de ;

dinalis. Bellovidero cum omnibus pertinentiis suis terras et ;

Ego Gregorius.Sanctae Mariae in Aquiro diaeonue pratade Vaureta cum earuni pcrtinentiis; grangiam
cardinalis. dcCosath cum omnibus pertinentiis suis; grangiam
Ego Gregorius, Sancti Georgii ad Velum Aureum de Chatz cum omnibus suis pertinentiis grangiam ;

diaconus cardinalis. de Treclin cum molendino et omnibu9 aliis suis

Ego Bobo, Sancti Theodori diaconus cardinalis. perlinentiis cellarium dc Vallibus cum omnibus
;

Ego Cencius, Sanctae Luciae in Horthea diaconus suis pertinentiis, et cellarium de Chabliecum om-
cardinalis. nibus pertinentiis suis. Sane laborum vestrorum
Datum Laterani, ''per manum Raynaldi, domini quos propriis manibus aut sumptibus colitis tam de
papae notarii, vicem agentis cancellarii, v Idus tcrris cnltis quam incultis, sive de bortis et de vir-
Aprilis, indictione secunda, Incarnationis Dominicae guUis et piscationibus, seu de nutrimentis anima-
anno 1198 (30), pontificatus vero Domini Innocentii lium vestrorum,nullus a vobisdecimas exigere vel
papaa III anno secundo. extorquere praesumat. Liceat quoque vobis cleri-
XIX. cos vel laicos liberos et absolutos e saeculo fugien-
Ad Heliam abbatem et fralres S. Marix de Regniaco. C tes ad conversionem recipere, et eos absque eontra-
— Privileijiorum confirmatio. dictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut
(Anno 1199. Laterani, Maii 5.) nulli fratrumvestrorum post factam in monasterio
[Call. Christ. Nov., xn, Instrura. 143.] vestro profossionem fassit absque abbatis sui licen-

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- tia de eodem loco discedere, discedentem vero abs-
monasterii S. Maria? de Re-
lectis filiis Helij: abbati que communium littcrarum cautione nullus audeat
gniaco, ejusque fratribus tam praesentibus quam retinere. Quod si quis forte relinere praesumpserit,
futuris regularem vitam professis in perpetuum. licitum sit monachos sive conversos
vobis in ipsos
Religiosam vitam eligentibus ap^stolicuin conve- regularem scntentiam promulgare.lllud districtiug
nit adesse praesidium, ne forte cujuslibet temerita- inhibentes ne terras seu quodlibet beneficium eccle-
tis incursus, aut eos a proposito revooet, aut ro- siae vestrae collatum liceat alicui personaliter dari,

bur, quod absit ! sacrae religionis infringat. Eapro- sive alio modo alienari absque consensu totiusca-
pter, dilecti in Domino filii, vestris justis postula- pituli vel majorisaut sanioris partis ipsius. Si quae
tionibus clementer annuimus, et praefatum mona- veio donationes vel alienationes aliter quam dictum
sterium S. Mariae de Regniaco in quo divino estis est facta; fuorint, eas irritas e99e censemus. Ad hseo
obsequio manripati, sub B. Petri et nostra prote- fl etiam prohibemus ne aliquis monachus sive conver-
ctione suscipimus, et prasentis scripti privileyio sus sub professione domus vestr.e astrictus, sine
oommunimus. Imprimis quidem slatuentes ut ordo consensu et licentia abbatis et majoris partisetca-
monasticus qui secundum Deumet beati Denedicti pituli vestri pro aliquo lidejubeat, vel ab aliquo pe-
Regulam atque institutionem Cistcrcensium fra- cuniain mutuo accipiat ultra pretium capituli vestri
trum in eodeiu monasterioinstitutusessedignosci- providentia constitutum, nisi propter manilestam
tur, porpetuis ibidem temporibus inviolabiliter con- domus vestrae utiiitatem. Quod si lacere pnesuui-
servetur. Praeterea quascunque possessiones, quae> pseril, non toneatur conventus pro his aliquatenus

(27) De Pandulpho, qui ad Epistolam n supraci- (29] De Cerardo idem, eed vide Epistolam libri
tatum subscriptus non reperilur, vide Epistolam quinn lxzziu, not.
libri noni cxlv, not. Bic ln kpographo quod In Cwtopbylaoio
(28) De Guidone, ideiu. Sed vide Epistolam libri nostro raposuit D, I h. de \N itte. Verura, ex m\u-
tertii xxvm, not. chronisuns certo oertms logenduui est 1199,
 49 SUPPLEMENTUM. — AN. 1199. 50

respondere. Licitum praeterea sit causis A. laborandum adjuveriut in illis diebus in quibus vos
vobi9 in

propriis sive civilera sive criminulem contineant laboratis et alii feriantur, eamdem sentenliam pro-
quaestionem fratrum vestrorum testimoniis uli, ne tulerint, ipsam tanquam contra sedis apostolicae
pro defectu lestium jus vestrum in aliquo valeat de- indulta prolalam duximug irritandam, nec ullse
perire. Insuperauctoritateapostolica inhibemus, ne litterae (irmitutem habeant quas tacilo nomine Ci-

ullusepiscopusvel aliaqui-elibetpersona ad synodos sterciensis ordinis et oontratenorem apostolicorum

vel convenlus lorenses vos ire, veljudicio saeculari privilegiorurn constiterit impetrari. Paci quoque ac
de vestra propria substantia vel possessionibus ve- vestrajpaternaimposterum sollicitudi-
tranquillitati

Btris subjacere compellat nec ad domos ve9tras

; ne providere volentes, aucloritate apostolica prohi-
causa ordines celebrandi, causas tractandi, vel cou- bemus, ne infra clausuraslocorum seu grangiarum
ventus publicos convocandi, venire praesuniat; nec vestrarum ullus rapinam seu furtum committe-
regularern electionem abbatis vestri impediat, aut re, ignem apponere, sanguinem fundere, homi-

de instituendo vel removendo eo qui pro tempore nem temere capere vel interficere, seu violentiam
fuerit,contra statuta Gisterciensis ordinis sealiqua- audeat exercere. Praterea omnes libertates et im-
tenus intromittat. Si vero episcopus in cujus paro- munitates a prmdecessoribus nostrisRomanis pon-
chia domus ve9tra fundata est, cum humilitate ac r> tificibus ordini vestrc concessas, necnon libertates
devolione qua convenit requisitus substitutum ab- et exemptiones soseularium exnetinnem a regihus
batembenedicere,etaliaquie ad officium episcopale et princibus vel aliis fidelibus rationabiliter vo-
pertinent, vobis conferre renuerit, licitum sit eidem bis indullas, auctoritate apostolica confirmamus,
abbati, 9i tamen sacerdos fuerit, proprios novitios et praesenlis scripti privilegio communimus.
benedicere, et alia quee ad officiura suum pertinent Decernimus ergo ut nulli oranino hominum li-

exercere, et vobis omnia ab alioepiscopo percipere ceat praefatum monasterium temere perturbare
quae a vestro fuerint indebite denegata. Illud adji- aut possessiones auferre, vel ablatas retine-
ejiis

cientes utin recipiendis professionibus qu® a bene- re, minuere, seu quibuslibel vexationibus fati-
dictisvelbenedicendisabbatibus exhibentur.ea 9int gare sed omnia integra conserventur, eorum pro
;

episcopi forma et expressione contenti, qu;e ab ori- quorura gubernatione ac sustentatione concessa
gine ordinis noscitur instituta, ut scilicet abbates omnimodis profutura, salva sedis
sunt usibus

ipsi salvo ordine suo profiteri debeant, et contra qua ipitur in futurum
apostolic<e auctoritate. Si

statuta ordinissui nullamprofessionem facerecom-

ecclesiastica sseularisve persona hanc nostrae con-
stitu tionis paginam sciens contra eam temere ve-
pellantur. Pro consecrationibus vero altarium vel
ecclesiarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet ec- n nire tentaverit, secundo tertiove commonita, nisi
clesiatico sacramento, nullus a vobig aut sub ob- reatum suum congrua satisfactione correxerit,

tentu consuetudinis, velalio modo, quidquam au- ream-

potestatis, honorisque sui dignitate careat,

deat extorquere ; sed haecomnia gratis vobis epi- que se divino judicio existere da perpetrata ini-
quitate cognosc.at, et a sacratissimo corpore, ac
eoopu9 dicecesanus impendat. Alioquin liceat vobis
sanguine Dei Domini Redemptoris nostri Jesu
et
quemcunque volueritis adire antistitpm gratiam et
Christi aliena liat, atque in extremo examinedivi-
communionem apostolicre sedis habentem, qui no-
nae ultioni suhjacceat. Cunctis autem eidem loco
stra fretus auctoritale vobis quod postulatur im-
pendat. Quod si sedes dicecesani episcopi forte va- sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu
Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis per-
caverit, interim omnia ecclesiastica saoramenta a
cipiant, et apud districtum judicem praemia aeternee
vicinis episcopis accipere libere et absque contra-
pacis inveniant. Amen, amen, amen.
dictione possitis, sic tamen ut ex hoc nullum prae-
Ego Innocentius catholicae Ecelesias episcopua.
judicium imposterum propriis episcopis generetur.
Quiaverointerdumpropriorumepiscoporumcopiam Ego Octavianus Ostensis et Velletrensis episco-
pus.
non habetis, si quem episcopum Romanae sedi9, ut
diximus, gratiam atque communionem apostolica?
Ego Petrus Portuensis et S. Rufinae episcopus.
sedis habentem, et de quoplenam notitiam habea- D
Ego Joannes Albanensis episc.
per vos transire contigerit, ab eo benedictiones
Ego Pandulfus presbyter cardinalis Basilicae xn
tis,

vasorum vestium, consecrationesaltarium, ordi-

Apostolorum.
et
naliones monachorum, auctoritate apostolicce sedis Ego Petrus tituli S. Ceciliae presbyler cardi-

recipere valeatis. Porro si episcopi, vel alii eccle-

nalis.

siarum rectores, monasterium vestrum, vel per-

in Ego JordanuspresbytercardinalisSancta? Puden-
sonas inibi consitutas, suspensionis, excommuni- tianae et Pa9toris.

cationis, vel interdicti sententiam promulgaverint, Ego Guido S. Mariae Transtyberim tituli Callixti

sive etiam in mercenarios vestros, pro eo quod de- presbyter cardinalis.

cima3 non solvitis sivealiquaoccasioneeorum qus Ego Hugo preebyter cardinalis S. Martini ti-

ab apostolica benignitate vobis indulta sunt, seu tuli

benefactores vestros pro eo quod aliqua vobis be- Ego Joannes tituli S. Stepbani in Celio monte
neficia vel obsequia ex charitate praistiterint, vel ad pre9byter cardinalis.
51 AD INNOCBNTII III RBGEBTA 52

Ego Cinthius tituli S. Laurentii in Lucina pro- A juste ac pacifico possidclis, et in aulhcntico facto
byter eardinalis. exindc pleniui oontinetur, vobis, ot, per vos, Ec-
Bgo Qoffredue tlluli Baocta Praxedis presbyte* olesi<v vestrs, auctoritatc apostolica conlirmamus,
cardinalis. ct prasscntis scripti patrocinio cominunimus. De-
Ego UeinardusS. Petri ad Vineula presbvter rar- cerniiinis ergo, ut nulli omnino hominum liceat

Ainalis tit. s. Eudoxlea. hanc paginaui nostrae conlirmationis Infringere, vel

Ego Joannes tituli S. Priscae prcsbyter card. ei ausu lemcrario contraire. Si quis autem boc at-

Ego Girardus tituli S. Mareelli presbyler car- tonlarepraesumpserit.indignationneiiiomnipjtentis

dinalis. t)ei et heatorum Petri ct Pauli apostolorum ejus, se
Ego Gratianus BS. Cosmrcet Damiani diaconus nnverit incursurum.
cardinalis. Datum Laterani, Idibus Maii, pontificatus nostri
Ego Girardus S. Adriani diaconus cardinalis. anno secundo.
EgoGregorius S. Mariai in Aquino diaconus car- XXI.
dinalis. Ad abbatem (32), et ronventum monasttrii Alimon-
Ego GregoriusS. Georgii ad Veltun Aureum dia- tensis. Capeltx de Qrantreimj possessionem — ipsis
canfirmat.
conus cardinalis.
B (Anno 1199. Laterani, Jun. 5.)
Ego Nieolaus S. Mariae in Cosmedin diaconus
cardinalis.
[Ex charlulario monasterii Altimontensis.
Brlijulgny ibid.}
Ego Gregorius S. Angeli diaconus cardinalis.
Ego liobo Sancti Theodori diaconus cardinalis. Justis petentium dcsideriis dignum est nos faci-

Ego Cencius S. Luciae in Oukea diaconus car- lem prabere assensum, et vota, quae arationis tra-
dinalis.
mitenon discordant, elfeclu prosequente complere.
Ego IIu^o S. Eustachii diaconus cardinalis. Eapropter, dilerti in Domino filii, vestris justie

DatumLaterani.permanumRainaldidomni papae postulationibus grato concurrentes assensu, capel-

notarii cancellarii gentis [fortc Veronae de- lam de Grantreing (33), sicut justeac pacifice possi-
Nonas Maii, indictione n, Incarnationis detis, vobis ct per vos Ecclesiae vestrae auctoritate
gentis] 111
apostolica conlirmamus, et praesentis scripti patro-
Dominicac anno 1199, pontificatus vero domni In-
nocenlii papae III anno secundo.
cinio communimus. Nulli ergo omnino hominum
XX. hanc paginam nostrae confirmalionis infrin-
liceat
gere, velci ausu lemerario contraire. Si quisautem
Ad abbatem (3i)et conventum S. (krmani de Pratis.
-- Confirmat eis possessiones, quas nobilis mulier hoc attemptare priesumpserit, indignationem om-
Philippa, eorum monasterio conccsseral. C nipotentis Dei et beatorum Petriet Pauli apostolo-
(Anno 1199. Laterani, Maii 15.) rum ejus se noverit incursurum
[Bnllam hanc edimus ex Apograpbo a nobis ipsis Datum Laterani, Nonas Junii, pontificatus nostri
diligenter exscripto ad fidem autographi in ar- anno secundo.
Germani de Pratisasservati,
cbivis monasterii S.,
XXIL
quod nobiscum communicavit I). Poirier. Huic
autographo appendet sigillum seu bulla Pon- Ad Joannem (341, abbatem S. Genovejx Parisiensis.
tificis, optime conservata ex lilo bombycino rubro Concedil ei usum mttrss.
et lutaceo. Breq. ibid.]. (Anno 1199,Laterani, Jun. 10.)
innocentius, episcopus, servus servorum Dei, di-
[Ex Apographo, quod ad fidem Autographi, in Ar-
fectistiliis abbati et conventui Sancti Germani chivis abbatiae S. Genevofae asservati, diligenter
de Pratis salutcm et apostolicam benedictionem. exscriptiim, nobiscum communicavit D. abbas
Cum
nobis petitur quod justum est ct honestum, Mongez, Kegias Inscriptionum humaniorumque
Lilterarum Academiae Socius. Breq. ibid.]
tam vigoracquitalis, quam ordo exigit rationis, ut
id por 6ollicitudinem officii nostri ad debitum per- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
ducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino lilii, lecto filio, Joanni, abbatiSanctae Genevofae Parisien-

vestriset justis poslulationibus inelinati,possessio sis, salutein et apostolicam benedictionem.

nes quasnobilismulier, Philippa nomine, monaste-
D
u Illa specialis pcerogativa dilectionis et gratiw,
rio vestro pro\ida deliberationc concessit, sicut eas quam ad Ecclesiam tibi commissam, et personam

(31) Vide Epistolam Appendicis hujus m, not. Numidem ac Reneh Certe, jus in Ecclesiis Btng
'.'

(32) DeAbbatibus Monasterii Altimontensis, circa

et Chiweneit olim a capitulo Aquisgrunonsi Fralri-
haec in quibus versamur tempora, pauca h;ec apud bus Altimontensihus traditum fuerat. Vide apud
autores Novbb Galliae Christiaiue, lom. III, col. 117. Mirstum, tom. I, pag. 544, cap. lvii. Ecclesia1 au-
« xvm. llobertusan. 1185 oontulit EeeKsi.i- Ni- teui Ills Capitulo Aquisgranesi oonoesra fuerant,
« nivensi omne jus quod habelmt in Parochia de a Borohardo i aunracensi Episcopo anno 1182.
i< Xaintes, occurrit et anno sequenii. Vide ibid. pag. 523, ubi bsc annotavit J. F. Pop-
« xix. ftadulphus, an. 1202 el 1809. Keecnsitus pens: « Hench et Chivenis, Kutoti, tumt viei
" iliun anno 1212, etc. » « Hannonis, quoruni Altana seu praraia. t'snomoi
(33.-!/. Qraudi-Henienei, utl annotatum set In « B. Uori e Aquigranensis Uonaobie iltimontenei-
upographo. « Lo village de Grautreing, Grandi- .«lnis, prope Malbodiaa Hannonnia oppidum, con-

d /; ii.niii. e Bitue k deux lieuee et demie de Mau-

i „ oeseerunt. »

n lniige sur le chemin menant & Binch, dans lo (3i) Vide Epistolam libri lertii xlv, not.
u Brabant Autrichien. »
 53 SUPPLEMENTUM. — AN. 1199. 54

tuam habuimus, dum in minori eramus officio con- A lectis filiis Leprosis S. Lazari Meldensis, salutem
stituti, et incerssanter habemus, nos admonet et et apostolicam benedictionem.
hortatur, ut hoQori et commodis tuis sollicitius in-
tendere debeamus, eteafacere, quaeipsiusEeclesiae . . . Praebendam quam habetis in ecclesia
tuamque pariter utilitatem respiciant et profectum. Sancti Stephani Meldensis cum pertinentiis suis,
Cum igilur operis exhibitioprobatiodilectionis exi- sicut eam juste et rationabiliter possidetis . . .

stat, in signum gratiae, quam oliin in nostris oculis auctoritate apostolica confirmamus, etc . . .

invenisti, devotionem tuam ornamento mitra, usu- Datum Laterani, xv Kalend. Septembris, ponti-
queipsius, ad honorem Ecclesiae tuae, duximus per ficatus nostri anno secundo.
9onaliter decorandam ; in proposito et voluntate XXV.
gerentes, ut majora pro te in posterum, volente
Ad universos Christi fideles in Saxonia et WeslpluT-
Domino, faciamus. Tu ergo, sicut vir providus ct
lia constitutos —
Ut pro fide Christiana vinliter
honestus, sic ea reverenter utaris ut nullus in te aocinganlur.
notari possit abusus. (Anno 1199. Laterani, Octob. 5.)
Datum Laterani, quarto Idus Junii, pontificatu9
[Lilejecren, Diptom. Suecanum, I, 113.)
nostri anno secundo.
Sigillutn.
B Innocentius episcopus universis Christifide-
libus in Saxonia et Westphalia constitutis, salu-
XXIII.
tem, etc.
Ad decanum el capitulum Sancts Marix et Sancti
Theobaldi Metensis. —
Recipiunlur sub protectione
Sicut ecclesiasticoe lectionis censura compelli non
beati Pelri, et confinnatur eis specialiter ecclesia patitur ad credendum invitos, sic sponte credenti-
Sanctx Crucis,necnon capella S. Ferrucii. bus apostolica sedes, quae materest omnium gene-
(Anno H99. Laterani, Jul. 30.) ralis, munimen suae protectionis indulget, et fideles

[Ex Archivio Ecclesiae Collegialis ad defensionem eorum salubribusmonitis cxhorta-

S. Theobaldi
Metensis. Brequigny ibid.] tur, ne si nuper conversis negatum fuerit defensio"

Innocentius, episcopus, servusservorum Dei, di-

nis auxilium, vel in primo9 revertantur errores. vel

decano et capitulo Sanctae Marise et San-

lectisfiliis
eos saltem p<eniteat Accepimus enim
credidisse.

cti Theobaldi Metensis, salutem et apostolicam be-

quod cum bonae memoriee M.episcopus Livoniensis
neditionem. fuisset provinciam Livoniensem ingressusin verbo

Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humi- Domini laxans praedicationis suae retia in capturam,
ex assuetae pietatis inter populos barbaros, qui honorem Deo debitum
les filios officio propensius
diligere consuevit, et , ne pravorum hominum Q animalibus brutis, arboribus frondosis, aquislimpi-

molestiis agitentur, tanquam pia mater, suee pro-

dis, virentibus herbis et spiritibus immundis im-
tectionis munimine confovere. Eapropter, dilecti pendunt, usque adeo, Domino concedente, profecit,
in Domino filii, vestris justis postulationibus grato ut multosa suiserroribus revocatos ad agnitionem

concurrentes assensu, Ecclesiam personas perduceret veritatis, et sacris baptismatis unda re-
et ve-
stras, cum omnibusbonis quae inpraesentiarum ra- natos doctinis salutaribus informaret. Verum ini-

tionabiliter possidetis, autin futurum justis modis, micus homo,quitanquam leorugiens circuit quae-

prsstante Domino, poteritis adipisci, sub beati Pe- rens quem devoret, invidens conversioni eorum
tri et nostra protectione suscipimus. Specialiter
pariter et saluti, persecutione paganorum adja-
autemecclesiam Sanctae Crucis, et capellam Sancti centium in eos iniquis suggestionibus excitavit,
Ferrucii, cum omnibus pertinentiis suis, sicut eas cupientium eos delerede terra et de partibus illis
justeac pacifice possidetis, vobis, et per vos Eccle- Christiani nominis memoriam abolere. Ne igitur

aiae vestrae, auctoritate apostolica confirmamus, et nostrae nenligentiae valeat imputari, si hi qui jam
praesentis scripti patrocinio communimus. Xulli
crediderunt retro cogantur abire, nec praesuroant
ergoomnino hominum licitum sit hanc nostrae pa-
aliqui fidem nostram recipere si hi qui jam rece-

ginam protectionis et confirmationis infringere, ^, perunt a paganorum incursibus remanserint inde-

vel eiausu temerario contraire. Si quis autem hoc fensi, universitatem vestram monemuset exhorta-

attemptare praesumpserit, indignationem omnipo- mur attentius, in remissionem vobis peccaminum

tentis Dei etbeatorum Petri et Pauli apostolorum injungentes, quatenus nisi pagani circa Livonien-
ejus se noverit incursurum. sem Ecclesiam constituti cum christianis treugas
Datum Laterani, iii Kalendas Augusti, pontifica- inire voluerint, et initas observaverint, ad defen-
tus nostri anno secundo. sionem Christiaaorum qui sunt in partibus illis po-
lenter et viriliter in nomine Dei exercituum assur-
XXIV.
gatis. Nos autem omnibus de partibus vestris qui
Leprosis S. Lazari Meldensis unam prxbendam in
ecclesia S. Stephani Meldensis conftrmat.
sanctorum limina voverunt, praes-.ntium auctori-
tate concedimus ut in voti commutatione emissi, ad
(Anno 1199. Laterani, Ann. 18.)
defensionem Livoniensis ecclesiae ad partes illas
[Duplessis, Hist. de Meaux, II, 84.) pro reverentia nominis Chistiani procedant. Omnes
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- quiaddefendendam Livoniensemecclesiam etChri-
55 AD INNOCKNTII III RBOE9TA 56

tianos in illis parlibu9 constitutoa divino zelo sur- A post ohitum prnsdecessoris tui Stophnni, Imnro me~
censi duxerint transeumlum, sub beati lVtri et no- tnoriae 1'urieiensis episcopi, inrlytne recordationis
atru protectionesuscipimus, eteis apostolici patro- Lodowioua, quondara rex rYunrorum, in terris
oinii beneticium importimur. ajuedem episcopatus fecit, de caetero fleri prohi-
Datum Laterani, ui Nonas Octobri9. bemus, et nb nliquo rxigi prohibemus, sed, sicut
XXVI. ab eodem rege pncdcccssori tuo, bnnse mrmoriae
Ad Olonem (25) Purisiensem evisropum , rjuique Theobnldo, Pariaienai episcopo, ejneque bucci
sureessores. — De ronfirmtilione botunum rt prtvi- ribus in prrprtunm, condonata est, et scripto fir-
Ityiorum.
mata. per praesontis scripti paginam confirmnmus.
(Anno 1109. Laterani, Nov. 11.) rea, pactutn ct conventiones inter praedeces-

[Bx Chartulario Episcopi Parisiensis, ms. in Diblio- sorem tnum Strphannm, qnondam preedirt;r ec
theca Regia, n. 5185. pag. 07. BnEQUiGNY ibid.] clesi.T episcopum, et supradictum Lodowicuin,

Quanto nobilis el glorioaa Parisiensis Ecclesia regem Krancorum bonae memorine, facta9 de loco
pro sede regis Francorum existit famosior, et in in suburhioPiiri^iensisito^quiCampellusnominatMr
anrnre et revrrentia beati P.lri ct sancts> Romanae tibi nihilominusconfirmamus; ita videlicct.ut tertia
Ecclesiae, venerubilis frater Odo episcope, nianife- parstutiusrcdditus fossalisilliusterrae, 9iveincensu
R
atis argumenUs exstus devotior, t.into proprnsius, sive in emptionibus, venditionibus, quaestibu9, aut
in iis quae ad utriusque decus et emolumcntum aliisquibuscunque modis indc proces9erit, tibi et
apectare noscuntur, optata suffragia impertimur. successoribus tuis abs<|ue diminutione aliqua per-
Ideoque, venerabilis fraterin ChristoOdo episcope, solvatur, duffi vero reliquae parles regali tisco red-
rationabilibuspoftulationibustuis gratum prn?ben- dentur. Quicunque vero fucrit praepositus regis eu-
tes assensum, quaecumque Parisiensis Ecclesia in per hoc, fidelitatem tibi tuisque successoribus fa-
praesenti juste et canonice pos?idet,autin futurum ciat, et tuus regi et haeredibu9 suis, et unus aine
concessione Pontificum, liberalilatc regum, largi- alio dc terra nihil suscipiat vel disponat. Statui-
tione principum, oblatione fidelium, seu aliis jnstis mus etiam, ut si aliquis Parisiensis ecclesiae cano-
modis, Dco propitio, poterit adipisci, tibi tuisque nicus ad episcopatus fuerit honorcm promotus, ip-
euccessoribus, et per vos Parisicnsi Erclesiae, ad sius praobenda ad Parisicnsem ecrlesiam liLere
exemplar praedccessorum nostrorum felicis memo- revertatur. Aucloritate quoque apostolica interdi-
riae, Innocentii, Lucii, Eugenii, Alexandri, Clemen- cimus, ul suppelleclilem decedentis episcopi Pa-
tis et Coelestini, Romanorum pontificum, aposto- opus ec-
risiensis nullus oinnino deripiat, sed ad
lici muniminis privilegio communimus: in quiLus clesiae et successoris sui illibata pernnncat, sicu
haec propriis duximus exprimenda vocabulis. " asupradiclo Lodowico, illustri quondam Franco-
Ecclesiam scilicel Sancti Marcelli; ecclesiam rum rege, concessum est, et scriptosuo fjrmatum.
Sancti Clodoaldi, cum Villa et omnibus appendi- Deccrnimus ergo ut nulli omnino hominum li-
tiis suis ccclesiam Sancti Germani Autissiodoren-
; ceat, te vel successores tuos super hac nostra con-
sis ecclesiam Snncti Kligii ecclesiam quoque do
; ; firmatione temere perturbare, vel possessiones ec-
Campellis, cum praebendis et tribus Parochiis, id clesiae Parisiensis auferre, vel ablalas retinere,
est de Sancto Mederico, de Capella et de Kerris, minuere, seu quibuslibet vexutionibus fatigare ;sed
eideiu ecclesiae pertinentibus, salvo nimirum censu omnia integra conserventur, eorum, pro quorum
duoruui solidorum monelae illius tprrae, quae in guberr.atione ac snstentatione concessa sunt, usi-
partibus illis expendiiur, Senonensi ecclesias an- bus omnimodis profutura, salva in omnibus sedis
nualiter persolvendo, qua; videlicet supradictae ec- apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum
clesiae ad jus et proprietatem Parisiensi9 ecclesiae, ecclesinMiea. sfcenlarisve persona, hanc nostraB
et ipsius Episcopi pertinere noscuntur jus eliam ;
constitutionis paginam sciens, contra eam venire
Episcopale in subscriptis Abbatiis et earum Paro- temptaverit, secundo. tertiove commonita , niai
chiis, seu Parochianis omoibus; videlicet, in ab- ratum suum congrua satisfactione po- correxerit,
b.itiaLatiniacensi, in abbatia Fossatensi, in abba- D testatis honorisque sui dignitate careat, reainque
tia Sancti Maglorii, in abbatia Saucti Victoris, in 9e divino judicio de perpetrata iniquitate cogno-
abbatia Vallis Sanctae Mariae, abbatia de Saru- m scat, et a sacratissimo corpore et sanguine Dci, et
abhatia Herivallis, in abbatia Hermeriarum,
cia, in Domini Redemptoris nostri JesuChristi.aliena fiat.

in abbatia Montis Estivi, in abbatia Sanctimonia- atqucincxtreinoe\auiinr distrieLTullionisubjaceat;

lium de Monte-Martyrum, in abbatia de Edera, in ounctis autem eidem loco etEccleeis sua.jura ser-
abbatia de Kala., in abbatia de. i;il', in abbatia Ca vantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi. qna-

nonicorum regularium de Livrinco, et in ablatia tenus et bic fructum bonae actionis percipiant, et

Vallis profundne, et in ecclesia insupcr Argentcilii. apud distriotum Judioem pra-mia eterna paeis in-
Puci quoquo et tranquillitali Parisiensis ecclesiaj veniant. Aroen.
providere volentes, exactionem et talliam, quam, Datum Laterani, per manuiu Raynaldi, Ache-

(35) Vide ad epiatolam libri tertii, x, not.

57 SUPPLEMENTUM. — AN. 1200. 58

runtini archiapiscopi, cancellarii vicem agentis, A^ apostolicae sedis indulgentiis abutentes,in eis pr«-
iii Idus Novembris, indictione secunda, lncarna- sumitis divina officia celebrare, et inlerdictis im-
tionisDominicae anno H99, pontilicatus, vero Do- penditis ecclesiastica sacramenta. Quia vero sicut
mini Innocentii papae III anno scundo. vestris vos nolumus privilegiis defraudari, sic Ec-
XXVII. clesias Remcnsis quae magnum locum oblinet in ec-
Ab abbatcm (30), et conventum Sancti Maximini Mi- clesia Gallieana, et aliarum per vos laedi nolumus
ciacensis. --- Confirmatur eis possessio ecciesix rationem.discretioni vestrae mundamus et districte
Sanctae Mariae de liurgo.
praecipimus,quatenus in terris praedictis et in aliis
(Anno 1199. Laterani., Dec. 30.) quandiu subjectae fecerint interdicto,nihil amplius
[Ex Chartulario monasterii S. Maximini Miciacen- praes um.itis quam quod vobis est priveligiis vel in-
sis, f°. 22, v°. ch. 83. In Apographo legitur an-
dulgentiis Ecclesviae Remensis concessum.
notatio haec gallice scripta. « Cette bulle, qui
conlirme a l'Abbaye de Saint-Mesmin le Prieure Daturn Laterani, xn Kalendas Februarii,pontifi-
de Notre-Dame du Bourg, doit elre du Pape In- catus nostri anno tertio.
nocent III, et du 29 Decembre 1199. Car ce XXIX.
Prieure fut londe environ l'an 1000, et depuis
ce temps jusqu'a l'an 1270 que fut ecrit le Car-
Ad N... —
Vt sententiam inlerdicti adversus Pilip-
pum, regem Francix, latam, inviolabiliter obser-
tulaire de cette Muisun, par les soius de 1'Abbe -

' vari jacial.

Adam, il n'y a eu que le Pape Innocent III qui
se soit trouve a Rome I'an 2 de son Pontilical, (Anno 1199. Laterani, Mart. 11.)
ce qui se verifie par 1'Histoire des Pap^s. » Quanlo charissimum in Cbristo filium nostrum,
Brequigny ibid.] Philippuin, regem Francorum illustrem, etc. Ex-
Justis petentium desideriis dignum est talem stat inter flegesta Innocentii. Vide Patr. tom.CCXIV,
praebere consensum, et vota, quae a rationis tra- col. 1014.
mite non discordanl, effectu prosequente com- XXX.
plere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris Ad capilulum Lingonense. De — provisoria sustenta-
justis postulationibus annuentes. Ecclesiam beatae tattone episcopi Lingonensis episcopatum resi-
gnanlis.
Mariae de Burgo Monachorum, cum omnibus per-
tinentiis suis, sicut ea juste et pacifice possidetis,
(Anno 1200. Laterani Mart. 14.)

vobis et ecclesiae vestrae auctoritate Apostolica [Ex instrumentis in Gallia Christiana nova relatis,
tom. IV, col. 193, ch. LXXXVI.)
confirmamus.et praesentis scriptis patrocinio com-
Innocentius episcopus, servus servorura Dei, di-
munimus.Nulli ergo omnino hominum liceathanc
lectis liliis, capitulo Lingonensi.salutem et aposto-
paginam nostrae conlirmationis inlringere, yel ei
licam benedictionem.
ausu temerario contraire. Si quis aulem hoc at-
Cum venerabilis trater noster, quondam episco-
temptare praesumpserit, indignationem omnipo-
pus vester (31),episcopatum ipsum in manibus no-
tentis Dei, et beatorum Petri et Pauli apostolorum
nos ei pro sustentatione sua de
stris resignavit, et
ejus se noverit incursurum.
quibusdamipsiusEcclesiiEpossessionibusfecerimus
Datum Laterani, iii Kalendas Januarii, ponti-
ejusdem Ecclesiae volumus praecavere
provideri; sic
ficalus nostri anno secundo.
quod super his, quae ad provisionem et
jacturis,
XVUI.
— mandatum nostrum facta esse noscuntur,sustinere
Ad fratres hospitalis fJierosolymilani. 1n terris ab
Ecclesia interdictis celebrare amplius non prsesu- nequeatfuturistemporibuslaesionem.Indeest quod,
mant. volentes vobis et Ecclesiae vestrae providere sollici-
(Anno 1200, Laterani Jan. 21.) tudine diligenti,auctoritate praesentiuui districtius
[Varin, Archiv. de Reims, II 435 Cart. G. du chap., inhibeinus.ne piaediclus episcopusde omnibus illis,
fol. 68.) qua) pro sustentatione sua sibi a nobis fuerunt as-
Innocentius episcopus,servus servorum Dei.dile- signata.infeodure aliqua,seu alienare.vel alio modo
magistro [etj fratribus Jerosolymitani hos-
tis liliis dislrahere.aut sub tributo ponere alicujus,qualibet
pitalis, salutem et apostolicam benedictionem. temeritate prajsumat. Quod si forte facere contra
Cum ad universos viros ecclesiasticos aciem no- n prohibitionem nostram lentaverit, factum ejus ir-
etrae considerationis extendere debeamus, dilectis ritum decernimus et inane.
filiis nostris Remensis Ecclesiae canonicis tanto spe- Datum Laterani, n Idu3 Martii, ponlificatus no-
cialius volumus
et debemus adesse, quanto devo- stri anno m.
tius clericalem honestatem observant, et tuenlur XXXI.
liberius ecclesiasticam libertatem. Ex parte siqui- Ad /t. (38) abbatem et convcntum S. Michaelis. —
dem Remensis Ecclesiae propositum noveritis coram Confirmat eis quasdam possessiones.
nobis, quod cum terras nobilium virorum N. de (Anno 1200. Laterani, Mart. 26.)
Ruminiaco et R. de Roseto subjicit interdicto, vos [Ex Apographo, quod ad fidem Autographi, in Ar-

(36) Quis fuerit tunc temporis Miciacensis Abbas, 1198. Mox sed nou nisi ab anno 1206, mentio ha-
pro certo statuere non possumus. In nova Gallia betur de Humbaldo.usque ad annum saltem 1212.
Christiana, Tom. yin, col. 1534, Lancellinus, al. v 37)
Erat is,verisimiliter,Garnerius,rfe Bocltefort,
Jancelinus al. etiam Laurentius, memoratur ex de quod vide Gall. Christ., tom. IV, col. 591.
instrumentis »b an. 1183 usqne adhuc ad annum ^38) De hoc S. Michaelis Virdunensis diceoeseoe
59 AD 1NN0CENTII III UKGK8TA 60
chivis Abbatioa monasterii S.Michaelis asservati, Interqu» momoriiD Cunegundis, Romano-
bcatro
A.
fascio B. 7, diligonter exBoripait D. Michel Cal-
rom imperutrix Augusla,qu,T degens oliminmundo
loz, S. Agerloi, Virdunensis dioBoeaeo8.8ubprior.
Viile uJoaloem Bullre. Br£quiony ihid.]
magnis incritis prapollebat, nuno vivens in ccelo

Innocentius episeopus, servus servorum multis oorUBflRt mlraoulia, ut ejus sanctitas certis
Dei,
indiciis oomprobelur, etc.
ftileetta filiis, 11. abbati, oonventui sancii Mi-
et
obaelie, aalutem et apostolicam bencdictionem. Bane oum audieutiam bonm momoria) Cuelo-
Justispetentiuindesideriisdignumcstnosfacilcm
stini paps, pnedecossoris moi, merita et miracula
prrcbere consonsum, et vota prajlatco imperatriois, vobis referentibus, perve-
que a rationis tra-
mite non diacordant effeotu proaequente eomplere. nissent, ut ipse de illis notitiam conciperet certio-

Eapropter, dilecti in Domino lilii.vestris justis po- rem, inquieitionem eorum venerabilibus fratribus
stulutionibus grato concurrentes ussensu, villam nostris Augustonsi et Eistonsi et bonaa memoriae

de Condeio, cum ccclcsia, et decimis, et altari, Wirlzburgensi episcopis.ct dilectisliliisEboracensi,

quae ex dono Petri, et Odonis Lanchcimensi, ot llailsbrunensi (3'J) abbatibus per
bona? memoria;,
quondam episcoporum Tullensium apostolica scripta coinmisil.post cujus obitum us-
possidctis; et
hospitaleSancti Dionysii in Harro, cum ecclcsia ct que adeo manilestari cojperunt ct multiplicuri mi-

appenditiis suisjsimihter alodium de Gemelli ourt

etde Troium, quod a duobus fralribus, Pontio, et
B ^^^Jf^^^j!!!^!^^!^^
sanctorum
catalogo memoriam ascripsimus.ejusque

Uugone, militibus.laude et assensu hteredum suo- enter sanctos decrevimus celebrandam. Quapro-
pter, etc.
rum coemistis; ot quindecim libras, Pruvinieusis
moncta3,quas Henricus comes quondam Uarrensis, Datum Latorani in Nonas Aprilis, pontificatus

vobis concessit in villu Barro annuatim percipien- nostri anno tertio.

das, cteaqua; inpraesentiarum juste et canonice XXXIII.

possidetis, aut in futurum justis modis, Domino Ad plcbanos universum clcrum CasteUanensis epi-
et
largienle, poteritis adipisci, sub protectione
beati
scopatus. —
Ut nomen Joannis patriarchx Gra-
Petri et nostra suscipimus, et prasentis scripti densis nomini ducis Vcnetiarum in benediclione
te- cerei juxla antiquam consuetudinem ac dignitatem
stimonio seu patrocinio communimus. Nulli
ergo Gradensis patriarchm, prxferatur.
omnino hominum liceat hanc paginam nostra pro-
(Anno 1200. Laterani, April. 21.)
tectionis infringere.vel ei ausu temcrario contraire.
Si quis autem hoc attentare pra^sumpserit,
[Ughelli, Italia sacra, V. 1133.]
indi-
gnationem omnipotentis Dei, et beatorum Petri Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
et
Pauli apostolorum ejus, se noverit incursurum. lectis filiis plebanis, et universo clero Castellanen-
C episcopatus, salutem et apostolicam benedi-
Datum Laterani, vn Kalendas Aprilis, pontifi-
sis

catus nostri anno tertio. ctionem.

Je soussigne, Sous-Prieur de VAbbaye de S Airy
Ad conquisitionem venerabilis fratris nostri pa-
de Verdun , certi/ie que fai fait la preSente copie sur triarchse Graden., qui se querebatur in hoc a vestro
loriginal mlme, et qu'elle lui est entiercine
episcopo praegravari, quod contra consuetudinem
forme, Fait en lAbbaiic de Saint-Mirhel dp<i<i„i
Mihiel, le 10 avril 1788.
con-
»'•
antl 1 u *
__»•_•
m auam etlam 'P se
u
hactenus
<. u
observaverat.
ffineT*Hff COLLoT nomen patnarcha?
-

nolebat m benedictione cerei no-

Voriginal est ecrit sur un parehemin qui a huit
pouces cinq lignes de largeur, sur six mini ducis proslerre, sibi recolimus apostolicas lit-
pouces une
ligne de hauteur,non compris lereplts
«ui porle otne teras destinusse.ut matris suas Gradensis Ecclesia?,
lignes; il esl muni d'un sccau de plomb
ordinaire, aliorumque coepiscoporum suorum vestigiis inh®-
alachi et suspendu par un lac de soie Jjaune et
verle. rendo, ipsi patriarchse honorem debitum non neca
ret. Quocirca universitati vestrte per apostolica scri-
XXXII.
Ad Thiemonem Bambergensem episcopum. — De
pta P ra>ci P iendo mandamus, quatenus vos ipsi
canoniiatione sanctx Cunegundis. quemadmodum consuevistis hactenus, et in aliis
(Anno 1200. Laterani, April. 3.) Gradensis patriarchatus Ecclesiis observatur.patri-
[Fragmenta tantnm damus. Exslat integra Patrol.
D archoa nomen pronuntietis antiquo more.ne horai-
t. CXL, col. 210, post Vitam
S. Ilenrici inip.] nem videamini Deo praaferre.cujus idem patriaroha
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
minister cxistit attontius provisuri, ut super his, :

nerabili fratri Theumom (38*) episcopo, et dilectis qua; prajmisimus.nonreferatisulteriusqusestionem,

capitulo Babenbergensi,saltem et apostolicam
filiis
quantumcunque pnefato duri, prout cum
alioquin
Denedictionem. rj quem
eo possumus, deforre velimus, sincera dili-
Cum secundum evangelicam veritatem,nemo,eto. gimus in Domino charitate.quam grave sit superio-

Abbate, paucu admodum apud novae Galliec Chri- Eboracum vulgo Mni<'n,nobilissimum Fran-
(39)
8tiuiiajAuctores, tom. XIII, ool. 1278 : coni;o monasteriuni ordinis Oistercionsis.in diaoesi
•« XXVII. Robertua I, 1199, (itnmo
1800) llullum llo-bipolensi situm.fcjusdemordiniseatLeadfcAami,
ab Innocentio III impolrat. » sed in ipsu dioecesi Bambergensi. ConditUBB l'uit a
(38-) Thiomo anno (192 Popponi bbu Pottonisuc- beuto Onuneepisoopo Bambergena), sieutetsequens
cessit, Bedemque reliquit unno 1201. Heilbrunnem, ltem ordinia Cietercienais.
61 8UPPLEMENTUM. — AN. 1200. 62

rum nolloobedire pra?ceptis,sequentia vosdocerent A ptum, ecclesiam etiam de Gigneio eidem monaste-
Datum Laterani, xi Kalendas Maii pontif. nostri rio vestro pietatis intuitu elargitam.sicut ea omnia

anno in. juste possidet et quiele, et in Catalaunensium epi-

XXXIII bis. scoporum, et venerabilis fratris nostri, Remensis
Ad abbatem (iO)etconventum Dervense. — Confirtnatio archiepiscopi, Sanctae Sabinae cardinalis (43), au-
ecclesiarum et jurium in diaxesi Trecensi. thenticis attentius confectis exinde continetur, vo-
(Anno 1200. Laterani, April. 26.) bis, et per vos eidem monasterio vestro, auctori-

[Ex Chartulario n Monasterii Dervensis, pap. 6. tate apostolica confirmamus, et praesentis scripti
Breq. ibid.] patrocinio cominunimus. Nulli ergo omnino homi-
Justis petentium desideriis dignum est nos fa- num liceat hanc paginam nostrae confirmationis in-
cilem praebere consensura, et vota, quae a ratio- fringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
nis tramite non discordant, effectu prosequente autem hocaltemptare praesumpserit,indignationem
complere. Quapropter, dilecti in Domino filii,
omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli.apo-
vestris justis postulationibus gratum impertientes
stolotum ejus, se noverit incursurum.
assensum, omnes ecclesias, cum libertatibus, ju- Datum Laterani, vi Kalendas Maii, pontificatus
stitiis et pertinentiis earum, redditus, terra, ob- „ nostri anno tertio

ventiones et jura qua; Dervense monasterium.con- XXXIV.

cessione Pontificum aliorumque largitione fide-
Aduniversos archiepiscopos. episcopos, abbates, etc.
lium, in Trecensi direcesi est adeptum, sicut ea — Ut privilegia, abbati et conventui Fusniacensi
omniajuste possidet et quiete, et in bonre memo- concessa tueantur ac dejendanl.
riasManassae (41), Trecensis episcopi, authentico (Anno 1200. Laterani, Maii 26.)
confecto exinde continentur (42), vobis, et per vos
[Ex Apographo, quod ad fidem Autographi, in
eidem monasterio.auctoritate apostolica confirma- Archivis Abbatiae Kusniacensis, Laudunensis
mus, et prsesentis scripti patrocinio communinus. dioeceseos, asservati, D. Jear.nin, S. Michaelis
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum li- Virdunensis dioeceseos Monachus, diligenter ex-
scripsit. Vide ad calcem Epistohe. Brequigny.
ceat hanc paginam nostrae confirmationis infrin-
ibid.)
gere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis au-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
tem hoc attemptare prsesumpserit, indignationem
venerabilibus fratribus, archiepiscopis, episcopis,
omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli,
apostolorum ejus, se noverit incursurum. et dilectis filiis, abbatibus,prioribus,archidiaconis,

Datum Laterani, vi Kalendas Maii, pontilicatus decanis, presbyteris, et aliis Ecclesiarum pradatis,

noslri anno tertio. C ad quos littcraj islee pervenerint, salutem et apo-

XXXIII ter.
stolicam benedictionem. Audivimus, et audientes

Ad eosdem. — Privilegium de Gigneio, et de Ecclesiis mirati sumus, quod, cum dilectis filiis nostris,... .

in dicecesi Catalaunensi. abbati conventui Fusniacensi, sicutetom-

(44), et

(Anno 1200. Laterani, April. 26.) nibus Cisterciensis ordinis fratribus, a patribus et
praedecessoribus nostris concessum sit, et a nobis
[Ex Chartulario n monasterii Dervensis, pag. 91
Breq. ibid.] ipsis postmodum indultum confirmatum, ut de
et

Cum anobispetiturquodjustum estet honestum, iaboribus, quos propriis manibus aut sumptibus
tam vigor eequitatis quam ordo exigit rationis, ut excolunt, nemini decimas solvere teneantur, qui-
id pro sollicitudine officii nostri ad debitum perdu- dam ab eis nihiiominus, contra indulgentiam apo-
catur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, stolicae sedis.decimasexigere et extoniuere prcesu-
vestris justis precibus inclinati, omnes Ecclesias munt, et, prava ac sinistra inti;rpretatione perver-
cum libertatibusjustitiis et periinentiis earum,red- tentes apostolicorum privilegiorum capitulum, as-
Dervense
ditus, terras, obventiones, et jura quae serunt de novalibus debere intelligi, ubi de labori-
monasterium, concessione pontificum, aliorumque bus noscitur esse inscriptum. Quoniam igitur ma-
largitione fidelium,in Catalaunensi dicecesi est ade- p. nifestum est omnibus qui recte sapiunt,interpreta-

(40 De Abbatibus Monasterii Dervensis.circa hsc quae leguntur apud auctores Novae Galliae Christia-
in quibus versamur tempora, pauca haec apud au- nae, tom IX, col. 290, ubi de Witero, sxvn ab-
ctores Novx Gallix Christiamc, tom. IX, col. 920. bati monasterii Dervensis. « Anno vero U85,Guil-
« XXIX. Evrardus, reperitur anno 1197. lelmus, archiepiscopus Rcmensis, confirmavit
« XXX. Nicolaus, de quo nudum nomen. omnia qua; Devenses habebant in Archiepiscopatu
« XXXI. Rainaudus II. litem composuit anno Remensi, et Manasses, episcopus Trecensis, ea
1230 cum
Clara-valle. quae in Trecensi episcopatu possidebant. »
(41) Manasses II, a Toparcharum de Pougeio in (43) De Guillelmo Archiepiscopo
Remensi.vide ad
dioecesi Tricassina satus, Manassis, episcopi Lin- Epistolam Libri tertii xiv, not. Confer etiam Epi-
gonensis consanguineus, a teneris unguiculis in stolam xxx, supra.
(44) Gislebertus, ex Abbate Boheriarum
Ecclesia Trecensi educatus, ex archidiacono ejus- factus
dem ad dignitatem prmtificiam evectus anno 1181, Abbas Fupniaei.in instrumentis innotescit,ab anno
obiit circa annum 1190. Ibid. tom. XII, col. 502. saltem 1137,usqueque ad annum saltem 1211.Ga//.
(42) De hoc sane mstrumento intelligi debent ea Christ. nov. Tom. IX, col. 630.
63 AD INNOCBNTII 111 REGESTA 64

tionem hujusmodi pervcrsam esso et intellectui A. tibus.cum satis periculosum videaturin tantacon-
aann cont.-ariam, cum, secundum oapitulum illud, grcgationo a divinorum penitus celebratione ces-
a solutione dooinr.ariim, tuiu de terris illis quus saro. duieiuus vubis liconliam supressa voce, ja-
deduxerunt veldeducunt aJ cultum,quam de terris iniis eluusis, divino olliciu cclebrundi. Nos igitur
eti iiii cnltis quns propriis manibus vcl sumptibus vestris in huc parte petitionibus.de solita benigni-
exoolunt, liberi sint penitus et immunps, ne ullus tato sedis upostolicni unnuentes ul in inonasterio
comra eos muteriam habeat malignundi, vel quo- vestro duo vel trcs vestrum simul lloras Canoni-
modolihet ipsos contra justitiam molestandi.vobis cas legore valeutis, potius iiuam cantaro divina of-
per apostohca scripta praecipiendo mandamua, ficia, januis clausis, interdictis exclusis, et voco
quatenus omnibus parochianis veslris auctoritate ita demissa quod cxterius non possitis audiri de-
apostolica prohibere curetis, ne a memoratis t'ra- votioni vestra auctoriiate prassentium indulgemus
tribus de lahoribus, vel de aliis terris quas pro- Nulli ergo oinnino hominum liceat, etc.
priis manibus vel sumptibus excolunt, seu de nu- Ualum Laterani, deoiino Kulend. Julii.pontnica-
trimentisanimaliiim.ullatenus deoimas praesumant tus nostri anno tcrtic.
exigere, vel quomodolibet extorquere, Nam, si de XXXVI.
novalibus tantum vell.muis int"lligi, ubi ponimus R Ad conventum S. Germani de Pratis. — Indulget eis,
de laboribus, de novalibus poneremus.sicut in pri- ut, iempore inierdicti, duo vel tres eorum simul
vilegiis quorumilam aliorum apponimus.Quia vero horas canonicas lcgere vnleant.

non est convcniens vel

honcstum, ut contra insti- (Anno 1200. Laterani, Jun. 22.)
qu» otinere debent
tuta Sedis apostolicae vcniatur, [Bullam hanc diligenter exscripsimus ad fidem
inviolabilem lirmitatem.mandamus vobis lirmiter- Autogrnphi in Archivis Monasterii S.Germani de
que praicipimus, ut, si qui canonici, clerici, mo- Pralis asservati. Sigillum seu bulla Pontificis,
optirae conservata, pendet ex (ilo bombycino
nachi vel laici, contra privilegin sedis apostolicsa,
rubro ct lutaceo. lintQ., ibid.)
prsdictos fratres decimarum exactione gravave-
Innocentius episeopus, servus servorum f)ei,di-
rint, laicos excommunicationis sententia percella-
lectis filiis, conventui Sancti Germani de Pratis,
tis, canonicos, et clericos, sive monachos, contrn-
salutem et apostolicam benedictionem.
dictione, ililatione.et appellatione cessante,ab offi-
A nobis fuit ex parte monasterii vestri postula-
cio suspendatis, ettam excomiuunieationis quam
tum, ut vobis, nunc interdictum impositum in ter-
suspensionis sententiam faciatis.usque ad dignam
ram charissimi in Christo filii nostri, Ph. illustris
satisfnctionem, inviolabiliter observari. Ad hsec
regis Francorum, devote ac humiliter observanti-
praisentium vobis auctoritate praecipiendo manda-
bus.cum satispericulosum videatur intantacongre-
mus, quatenus, si quis in prajdictos fratres ma- C
gationo a divinorum penitus celebratione cessare,
nus violentas injecerit, etim, accensis candelis pu-
daremus vobis licentiam, suppressa voce, januis
blice excommunicatum denuntietis, et faciatis ab
clausis, divina olticia celebrandi.Nos igitur,vestris
omnibus excommunicalum catitius evitari, donec
in hac parte petitionibus, de solita benignilate
congrue satisfaciat prasdietis fratribus, et cuni lit-
sedis apostolicae, annuentes, ut in monasterio ve-
teris dicecesani episcopi, rei veritatem continenti-
stro duo vel tres vestrum simul horas canonicas
bus, apostolico se conspectui repraesentet.
legere valeatis, potius,quain oantare divina officia,
Datum Laterani, vn Kalendas Junii, pontifieatus
januis clausis, interdictis cxclusis, el voce ita de-
nostri anno tertio.
missa, quod exterius non possitis audiri, devolioni
Je soussignd, delegni
de ilonseigneur le Garde-
des-Sceaux, paur la recherc/ie et transcription des vestr» auctoritate praesentium indulgemus. Nulli
monumenls hisloriques de la Tierache, et partic du ergo omnino hominum
hanc nostrae conces-
liceat
Laonnois.certifie la presen/e copie confonne a 1'origi- sionis paginam infringere, vel ei ausu temerario
nal. Ce 18 avril 1788. Signe D. R. N. JEANNIN,
contraire. Si quis autem hoc attemptare prsesum-
Religieux de S. Michel.
pserit, indignationem omnipotentis Uei, et beato-
XXXV.
r. rum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se noverit
Ad Sandionyiianos. — Ut dum terra Philippi re-
gis Francorum intertlicto suhjaceat, liceat
incursurum.
eis
« suvpressa voee, januis clausis » divina of/icia Datum Laterani, x Kalendas Julii, pontificatus
celebrare. nostri anno tertio.
(Anno 1200. Laterani, Jun. 22.) XXXVII.
[Doublkt. Histoire de fabbaye de Saint-Denys en Ad arthiepiscopos et episcopos per regnum Anglix
France, Paris, 1625, 4°. p. 538.] cvnslitulos. — liiriii privilet/ia tvncedit.

Innocisntius episcopus servus servorum Dei, (Anno 1200. Laterani, Aug. 3.)

dilectis conventui Sancti Dionysii, salutem et

filiis [RvMEn, Fceiera, etc, eto., ed. 1816, I, 81.]

apostolicam benedictioncm. Innookntius episcopus, servus servorum Dei.ve-

A nobis fuit ex parte veatri monaslerli postula- nerabilibus Iratribus arohiepisoopis etepiscopisper
tum, ut vobis uuno interdiotum impoiitum in ter- regnum Angliee constitutis.suluteni at apostolicaui
ram olarissimi in Christo filii nostri 1'hilippi illus- benedictionem.
tris rrgis Krancorum devote ac humiliter observan- Vestra merotur devotio ul vos apoalolioa aedes
95 SUPPLEMBNTUM. — AN. 1200. 66
opportuno favore mnniat, et gratia? privilegio effe- j\.
Licet frigescente charitate quorumdam, et diei
rat speciali hino est quod nos vestris supplicatio-
: superexcrescente malitia pene penitus universipau-
nibus inclinati, volentes jura vestra iliaesa servari, latim,ac successive ab illorum perfectione
cecide-
universitati vestrae, ut beneficia ecclesiastica ad rint, quibus cor unum et anima una fuisse legitur
collationem vestram spectantia,cum ea vacare con- in Ecclesia primiliva, et iragilitas nostri
temporia
tigerit, conferre personis idoneis, quae velint et tantae charitatisnon admittat ardorem.etsi non in
possint in eis utiliter deservire, absque cujuslibet omnibus peccatorum nostrorum sarcinis praegra-
contradictionis obstaculo, libere prout ad vos per- vati velimus, uut valeamus tantae
perlectionis pro-
prasentium indulgemus.
tinet, valeatis, auctoritate positum imitari, debemus saltem a remotis, et
in
Nulli ergo hominum hnnr nostree conces-
fas sit quibus possumus illorum quasi adorare vestigia,
et
sionis paginam infringere, aut ei ausu temerario vel illud in humilitate servare, quod ab
eis ad noa
contraire. S quis autem hoc attentare praesumpse-
i est per praedecessorum nostrorum inviolobilem
ob-
rit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Bervantiarnsuccessionequasihaereditariaderivatum.
Petri et Pauli apostolnrum ejus se noverit incur- Sicut enim terminos a nostris Patribus
constitutos
Burum. transgredi scriptura prohibente vetamur.sic
praeci-
Datum Laterani, in Non. Augusti, pontificatus puum eorum in sacrae religionis amore.ac forma ec-
nostri anno tertio. B clesiasticae honestatis.quantum possumus.tenemur
XXXVIII. sequi propositum, et laudabiles consuetudines,
et
Ad nobilem mulierem Gelarn (45). —
Confirmal jun- traditiones eorum reverentor et inviolabiliter
custo-
dationem monusterii lieaiae Marise de Sparmalia dire; ne sialiter, quod absit! egerirnus,
in Honkeuliet (40). degene-
rasse videamur a Patribus nostris, et non
in voto
(Anno 1200. Laterani, Aug. 4.) eis, etdesideriobono, sed loco solummodo
[Excerpta ex instrume.ntis Tomo v° Galliae Ghri- succes-
sisse. Idautem etsi sit generaliter omnibus, et
stianae relatis, col. 360, ch. 14.] sin-
gulariter universis.subtiliter ac sollicite
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- providen-
dum, illi tamen qui majorem in Ecclesia Dei
lectae in Christo filiae, nobili mulieri,(}EL,E, salutem locum
obtinent, et quorum mores et ac'us sumuntur ab
et apostolicam benedictionem.
Justis petentium desideriis dignum est nos faci-
aliis m
exemplum,tanto id debent accuratiori
dili-
gentia et subtiliori meditatione pensare,
lem praebere consensum, et vota, quae a rationis quanto
turpius esset super candelabro, quam
tramite non discordant, elfectu prosequente com- sub modio
fumigare lucernam, et nequam oculus deformius,
plere.Eapropter, dilecta in Christo filia, tuisjustis
quam membrum aliquod
latitans, et deformare[
postulationibus annuentes, capellam, quam in ho-
cor P u s, «t redderet tenebrosum. Sane
nore beati Petri, de assensu venerabilis fratris no- C cum inter
uuiversas fere mundi provincias.tam
stri,episcopi Tornacensis (47), in cujus.dicecesi sita dote scientie,
quam virtutum odore,gravitate morum polleat
est,propriis expensis de novo fundasti,in qua pro- pro-
vincia Gallicana, et in ea Remensis
posuisti, relicto mundanae vanitatis errorc.sub re- Ecclesia me-
tropolitica fulgeat dignitate.tanlo decet
ligionis habitu Domino famulari, cum omnibus nos amplio-
rem servare tam vernis quam operibus
bonis quae imprasentiarurn eadem capella rationa- honestatem,
quanto locus sublimior minus tutum
biliter possidet, aut in futurum justis modis, Deo inhonestati
vestrae latibulum exhiberet, et vos a praedecesso-
popitio, poterit adipisci, sub beati Petri et nostra
rum vestrorum proposito turpius caderetis, cum
protectione suscipimus. Nulli ergo omnino homi-
naevus manilestior sit in corpore nitido,
num licitum sit hanc nostrae pagioam protectionis el homo in
facie deformius mutiletur.
infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
autem hoc attemptare praesumpserit,indignationein Accepimus autem quod in eadem Ecclesia haec

omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli, apo- fuitantiquitus consuetudo servata, quod
universis
stolorum ejus, se noverit incursurum. canonicis et unum erat refectorium, et
mensa rom-
Datum Laterani, n Nonas Augusti, pontiticatus munis, in quo, etsi non omnes diebus singulis,
nostri anno tertio. j)
mnibus tamen diebus canonici eorum aliqui co-
XXXIX. medebant, omnes pariler usque adeo pietatis
ope-
Ad decanum et capitulum Romense. — Ut canonici ribus insistentes.et pauperibus.et infirmis
hospita-
Remenses communi conviclui adhxreant. litatisimpendentes affectum,ut non solum eis per
(Anno 1200. Laterani, Dec. 7.) alienos necessaria ministrarent, sed decanus
et
[D.Marlot, Metropolis Remensis, II. 435.] canonici certis temporibus ad hospitale
quoddam
Innocentius episcopua, servus servorum Dei, di- huic operi deputatum personaliter accedentes
lotis,
lectis filiis decano et capituio Remensi, salutem et et extersis pauperum tum manibus, tum pedibus
apostolicam benedictionem. osculatis etiam in humilitatis exemplum,propica-

(46) De hoc monasterio,ad dioecesim Drugensem (45) De Gela, seu Gbela, Parthenonis.de quo hic
pertinente, vid. Gall. Christ. loc. cit. agitur, conditnce, vid. Gall. Christ. tom.
V, col.
(47) Vide Epistolam Libri tertii xli, not. 295.
67 AD INNOCBNTII III BEGB8TA
attache a par une double queue de flcelle.
la bullc
rent singulis iiumpus suos, ot ad Ecclesiam post- ^
Elle adress6e aux archevdquea e1 evequea
est
uu»lum oan prooessiono redirent. Dicitur ctiain
d'lrlande, duns les dioceses desquels il y avuit
quoil in coercendis, ct puniCDdii exeeeaibua taolofl dea maiaone de chanoines regulier* de la rongre-
rigor servubatur.ut si falso etiam alicujus levitatis gatloD d'Arrouaise. II ne seru pas inutilede rap-
uliquia nrgueretur canonicus, non prius se pra:su- porter ioi un paaaage d'uu muuuscrit ecrit de la
coram decunn etcapi- main de Gaut w, ahbo d'ArrouaiB6, cn runnee
merct excusare, quam floxis
L179. Du tempa de Gervais, dit-il, qui lut abbe
tulo genibus.et terra deosculata, veniam
humiliter
l'ao 1121. Sanctx memorise Malaehias,Oibemien-
postulasset. Licet autem adhuc in eadem Eooleau suun archiepisoopus, pernos iter faciens, mspectis
consutttudinibus nostris et approbatis, tibros no-
satis honeste preedicta scrventur.in Irequontntione
stros et usus Ecclesia transenptos suum in lliber-
tamen mcnsa; communis vos exhibetis non modi- niam detulit, et fere omnes clericos in cpiscopati-
oum ncgligentcs, cum nec omnibus e vobis, nec btts sedibus et in fhberniam
multis atiis locis per
omnibus diebus, sed certis aliquibus in communi constitutos, ordinem nostrum et habilum et ma-
ractumquc sit per negligen- seimt divtnum in Ecclesia o/ficium sttscipere et ob-
refectorio minislretur
fervore prtecepit, » ctc. Hactenus D. Quinsert iu
;

esse conlinuum
liam veslram interpolatum, quod notula sua; cui belle admodum concinunt ea quae
praedecessorum vestrorum tcmporibusconsueverat. de Gervasio,primo Arroasiensi abbate, leguntur
Gratum igitur.et acceptum habentes quod Tom.
apoeto- apud auctorcs nova; Galliao christianae,
dis- » 434. » IV. Gervasius, patria Bononiensis,
nostra de vobis generaliter est relatum,
III eol.
latui
al. ttoloniensis, primns abbas (untea pr;cpositi
exhortamur in
cretionem vestram monemus, et monasterio Arroasiensi proeerant) consecratur a
apostolica vobis scripta pra?cipiendo
Domino.et per Roberto, Atrebatensi episcopo.anno 1121. Hic di-
mandamus.quatenus piis operibus insistentcs praj- versis in locis ccenobia construxit, eoque cceno-
vestigiis, men- bii sui alumnos ad plantandam religionem Ar-
decessorum vestrorum adhtereatis
roasiensem transmisit, quam et nonnulli alio-
sam communcm sicut olim assidue frequentantes,
rum ordinum canonici, ordini suo renuntiantes,
solliciti super exhibendo pauperibus hospitalitatis amplexari gestierunt. » Bkequigny ibid.]
obsequio, el lerventes in excessibus corrigendis. quam sponte
Ad religionis observantiam, estis

Tu (|uoque, decane, sic in delinquentes rigo-

lili professi.tota debctis intentione satagere, sicque ad
rem exerceas ecclesiasticse disciplinte, ne aliorum augmentationem ipsius animo intendere dilijjenti,
negligen-
excessus, si remanserit incorrectus, tuse quod de virtute videamini proticere in virtutem,et
si neglexeris per-
tise rationabiliter imputetur, et gratum exhibere Deo jugiter famulatum. Cum igi-
debes ex
turbare perversos, quos cohibere potes, et tur ad corroborationem et conservationem ordinis
convincaris eos in sua
collato tibi oflicio decanatus, Arroasiensis deliberatione provida sit slatutum.ut
perversitate fovere. Noveritis autem quod dilectum ad annuum capitulum ejusdem loci fratres debeant
tilium Ja.... etcanonicum veslrum.quem nobis pcr C convenire (49),devotionem vestram rogamus et hor-
litteras vestras commendare curastis,
benigne rece- tamur in Domino.per apostolica scripta mandantes,
pimus, qui laudabiliter et honeste apud scdem quatenus unus saltem vestrum, vel duo, in festo
apostolicam commoratur. beati MatthaM, apostoli et evangelistae, ad capitu-
Datum Lalerani, vu Idus Decem., pontiflcatus luui apud Arroasiam accedere non postponant, ut
nostri anno iii. confratribus suis qui praesentes non fuerint genera-
lis capituli statuta referant, et alia quao pertinent
XXXIX bis.
ad augmentalionem ordinis in Domino exsequan-
Tuamensi arehiepiscopis (48), Mflt-
Armachanensi et
tur.
versis episcopis, abbatibus, prionbus,
et canontas,
ordinem Arronsienscm in Hibernia professis. /, — ( Uatum Laterani, v Idus Deceuibris, pontiflcatus

secundum statutaordinis Arroasiensis, ad annuum nostri anno tertio.

capitulum ejusdem loci unus saltem vel duo

eorum XL.
accedere non postponant. Forma in qua consulit dominus pava de divortio
celebrando.
(Anno 1200, Laterani, Dec. 9.)
(Anno 1200.)
ad fi-
fEpistolam hanc, seu potius Bullam,odimus
U
dem Apographi.quod ex archivis abbatue Arroa- (Baluz. Miscell. ed. in-lol., III, 21.)

siensistranscriptum in chartophylacio nostro re- Dominus papa consulit, ut utramque causam

posuit D. Quinsert, upposita ad apotrraphum
hac
pretium praetendal, scilicet causam ullinitatis et malelicii.
Callica notula, quum hic relerre operae
Upde causa reginateatea produeerfl
ullinitatis
duximus.o Cette bulle, tres-lisible et enliere, est si in

d-Innocent III, datee du 5 avant ies ides de De- noluerit, domino pape placebit.Sed sivolueiH pro-
ccmbre, la troisieme annee de son pontihcat. Le ducere teatea,noD poterit ei donegare. Nee propler
plomb, par une fuce dui|ucl on VbH 168 effifrieB h^c timent dominus rex.quia illoa teatea faciet pa-
ordinuires de S. 1'ierre et S. Paul, et »ur 1'autre
le nom d'lnnocent 111, Innvccntius
l'apa III, ost pa recipi per suum prooaratoren. Neo causetur

Confer epistolam librl lertli xlu. ejaa directa, data Viterdii, v Kal. Auqosti, ou*
(48)
(49)Destatuto isto confcrenda est bullu Alexamlri legitur apud auctores Novae Gallia» chnstiaiKc.iM.
130.
PP. 111, Galteiio, Auuati Ahroasiensi, ct fratnbus COl.
69 SUPPLEMENTUM. — AN. 1201. 70

rex moram, quia raodo major mora est propter ti- A.

morem. In causa maleficii sic parcit dominus papa XLII.

domino regi, quia si rex in animam suam jururc
Ad Thaddxum abbatem el fatres monasterii de Fer-
fecerit quod reginarn cognoscere tentativit et non raria Theanensis dixcesis. —
Eorum privilegia
cognovit, et ob aliam causam eam principaliter confirmat.
exosain uon habet, credetur regi, si regina non ju-
(Anno 1201. Anagnia;, Jan. 23.)
ret se fuisse cognitam, et quod non juret dominus
papa credit eam de facili posse induci. Unde si rex [Ughelli, Italia sacra ,V[, 503.]

timet quod contra eum feratur sententia de pradic- Innocentius episcopus, servus servorum Dei.di-
tis, ne feratur scntentia. Et tunc
poterit differri lectis filiisThad/eo abbati in monasterio de Ferra-
rex erit in eo puncto in quo modo est. Unum quid ria, ejusque fratribus tam praesentibus, quam futu-
esl in quo dominus papa non posset parcere domi- ris Regularem vitam professis in perpetuum.
no regi, quin tentaret iterum eam cognosce, quia Religiosam vitam eligentibus apostolicum conve-
Irujusmodi maleficia per orationes abolentur. nit adesse praesidium, ne forte cujuslibet temerita-
XLI. tis incursus, aut eos a proposito revecet, aut robur
Ad canonicos S. Trinitalis Londonicnsis, Eos — et g (quod absit !) sacrae religionis infringat. Eapropter,
eorum possessiones sub sua proteclione suscipit dilecti in Domino filii, vestris justis postulationi-
(Anno 1201. Laterani, Jan. 12.) busclementerannuimus,et praefatum monasterium
Sanctae Dei Genitricis, et Virginis Mariae, in quo
[Rymer, cedera, etc.I, 82 ex originali in thes. cur.

Rec. Scaccarii.J divino mancipati estis obsequio, sub B. Petri et

nostra protectione suscipimus et preesentis scripti
Innocentius episcopus, servus servorum Dei,di-
lectis filiis priori et canonicisSanctaeTrinitatisLon-
privilegio communimus. In praesens siquidem sta-
doniensis, salutem et apostolicam benedictionem. tuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum
Annuere consuevit sedes apostolica piis votis et
et Regulam B. Benedicti, et institutionem Cister-

honestis petentium precitrus favorem benevolum

ciensium fratrum in eodem monasterio institutus
esse dignoscitur, perpetuis, ibidem temporibus in-
impertiri. Eaproter, dilecti in Domino filii, vestris
precibus annuentes, ecclesiam vestram cum omni- violabiliter observetur. Praeterea quascunque pos-
bus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis, qu33 sessiones, quaecunque bona idem monasterium in-
praesentiarum juste, et canonice posssidet, aul in
in praesentiarum rationabiliter possidet, autin futul
rum concessione pontificum, largitione regum ve- futurum concessione pontificum, largitione regum,
principum, oblatione fidelium, vel aliisjustis mo- C vel principum, oblatione lidelium, seu aliisjustis

dis, praeatante Domino, poterit adipisci, sub beati modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vo-

Petri et nostra protectione suscipimus.

bis,vestrisquesuccessoribus,etillibatapermaneaut,
in quibus haec propriis duximus exprimenda voca-
Specialiter autem, de Lesnes, de Braching, de
bulis.
T oregam,deWelcumstrove,et Bromfeld et Alliswic
de Netule, sancti Botulfi extra portam quae Alegate
Locum ipsum, in quo praefatum monasterium si-
vocatur, Omnium Sanctorum super muros civitatis
tum est cum omnibus suis pertinentiis in territorio
Londoniensis, sancti Michaelis in via quaevocatur
Vagrani startias de perticella de Corneliano, et de
Alegate, et Bixle ecclesias cum omnibus earum per-
Palmento et quiquid ibidem rationabiter possi-
;

tinentiis sicut eas juste ac pacifice possidet, vobisi Theani startias de Fraxo et Pe-
detis. In territorio

et per vos ecclesiae vestrae auctoritate apostolica, dis Montis et quiquid aliud ibidem habetis. In Ali-
confirmamus et praesentis scripti patrocinio com- fia terram, quam habetis in cambio a notario Bene-

munimus. dicto, et Molendinum, quod habetis in eadem terra

Auctoritate praesentium inhibentes ne quis in vos in territorio castri Sancti Angeli de Rave Canina

vel vicarios vestros, sine manifesta et rationabili limitatam, quae dicitur Perdita, et terram quae dici-
causa excommunicationis audeat sententiam pro- n tur Gironis, quam deditvobis Robertus de Fossa-
mulgare. Cum autem generale interdictum terraa ceca Miles et quiquid aliud ibidem habeatis. Posses-
fuerit, liceal vobis, clausis januis exclusis excom- siones cum Jure Molendini, quas dedit vobis Joan-
municatisetinterdictis, nonpulsatiscampanis, sup- nes de Miminiano in Alifia et quaecunque alia ibi
pressa voce divina officia celebrare. rationabiliter possidetis. In civitate Suessae inte-
Decernimus ut nulli hominum fas sit hanc pagi- grum ternimentum possessionum, quas deditvobis
nam nostrae confirmationis, protectionis, et inhibi- Tallacauzzus dominus Cajani, Oliveta, domum, et
tionis infringere aut ei
ausu temerario contraire. partem moliturae Olivarum omnium montanorum
Si quisautem hoc attentare praesumpserit, indigna- castri Miniani cum libertate molendi in eis olivas

tionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli vestras, etsi qua alia ibidem habetis juste. In terri-
apostolorum ejus se noverit incursusum. torio Calvi, et Silavimatam, quam habetis juxta
Datum Laterani, n Idus Januarii, pontificalus flumen Vulturni in loco, qui dicitur S. Stephanus,
nostri anno m. quas habetis juxta flumina in gen. et Ap-
et terras,
pia in loco qui dicitur Startia de Silice. In Capud
71 AD 1NN0CBNT1I 111 RKOKSTA 72

domns, et possesionea, quas dedit vobis Jonnnes \ sioiiibiiu vestrii subjacere cornpellat, nec domoa
de Rico. Joannes Concarrus, Marcns ile Raino, Si- vcstras causa ordiues oelebrandi, aausas tractundi,
bila uxorque Joannis fratris, Petrus do Alitiu, et vel conventus aliquos publicos convocandi venire
judex Alexander. In Telesia, et in V... Tenimenta, pras8umat,D.eo regularem olcctioncra abbutis vestri
qu» vobis contulit comes de Caserta, quorum allo- impediat, uut de institui ihIu, vel lemovendo eo
rum luit Jo.innis Bassi, nlterum Joannis Porte, ln qui fuent contru clatuta Cisterciensis
(iro teiiiporu

Isornia Molendinum, quod dedet vobis Uog-rius ordims se aliquatenus intromittat, Si voro episco-
comes de Molisio, medietatem duoruiu Molendino- pus, in cujus parocbia domus vestra funduta est

rum, quam vobis ibidem contulit IVlrus de lirulo uuilitate ct bcnedictionc qua couvenit, ro-
cum vinea in loco, qui dicitur... ln monte Rodou, quiaitua substitutuiu abbatem bencdicere, et alia
quod dedit vobis Landulphus de sino in... Terrain, qux ad ofiiciurn epiReopale pertinent vobis conferre

qiiiim vobiscontulit Mattliia uxor qoondam Huberli renuerit, licitnm sit eidem abbati, si tainen sucer-

Licinii, et Molendinum cum folla, quod habctis ibi- dos luerit, proprioa novitios benedicere, et ulia

dem. Tcrras cum Molendino et olivis, quus habetis quaa ad ofQoium suum pertinent exercere, etvobis

in Pantanis Indracon. Terras, qua dedit vobis Kn- omnia ab alio episcopo percipere, qnae a vestro

ricus de Montefusculo in Albiuiano, terram, quam

luerunt indebite dene^ata, illud adjicientes, ut in
j^

oontulit vobis Maria de Albiniano, et tenimenta, recipiendis proleisionnibus, quae a benedictis, vel

quae dedit vobis ibidem Benedictus Calatia. Liber- benedioendie abbatibus ezhibeotur, cu sintepisco-
pi formu, et expressione cont^nti, quae ab origiue
tates insuper, quas habetis pcr regnum de 1'latea-
ordinis noscitur instituta, ut scilicet ahbatcs ipsi
trio, Passaggio, et Herbatico. Sane laborum vestro-
salvo ordine suo profiteri debcant, et coulra statu-
rum, quos propriis manibus, aut sumptibus colitis
quam incultis, sive de hortis ta oidiuis sui nullarn professioneni lacere compel-
tam de terris cultis,
de nutri- lantur; pro conspcrationibus vero altarium, vel
et virgultis, et piscationibus vestris vel
ecclesiarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet ec-
mcntis animalium vestrorum nullus a vobis deci-
clesiastico sacramento nullus a vobis sub obtentu
mas exigere, vel extorquere prassumat. Liceat quo-
que vobis clericos, vel laicos et absolutos e sa;culo
consuetudinis, vel ulio modo quidquam audeatex-
fugientes ad conversionem recipereet eos absque
torquere ; sed hsec omnia gratis vobis episcopua

contradictione aliqua retinore. Prohibemus insuper dicecesanus impendat. Alioquin liceat vobis quem-
ut nulli fratrum vestrorum post factam in monas- cunque malueritis catholicum adire antistitem gra-
tiam et commnnionem apostolicae sedis habentem,
terio vestro professionem fas sit absque abbatis sui
licentia de eodem loco discedere ; discedentcm vero qui nostra fretus auctoritate vobis quod postulatur
absquecommunium litterarum vestrarum cautione impendat. Quod si sedes dicecesani episcopi vaca-
oullus audeat retinere. Quod si quis forte retinere verit, interim omnia ecclesiastica sacramenta a vi-

praesumpserit, licitum vohis sit in ipsos monachos, cinis episcopis accipere libere, et absque contra-
vel conversos regularem sententiam promulgare. tamen ut ex hoc in posterum
dictione possitis, sic

Illud districtius inbibentes,ne terras, seu quodlibet propriis episcopis nullum praejudicium generetur.

beneficiura Kcclesiae vestrae collatum liceat alicui Quia vero interdum propriorum episcoporum co-
personaliter dari, sive alio modo alienari absque piam non habetis, si quem episcopum Romana^ se-
consensu torius capituli, vel majoris, aut sanioris dis, ut diximus, communionem habentem, et de

partis ipsius. Si qua; vero donationes, aut aliena- quo plenam notitiam habeatis per vos transire
quam diclum est, faclae fuerint, eas contigerit, ab eo consccrstionein altarium, or-
tiones aliter
irritas esse censemus. Ad haec etiam prohihemus dinationesmonachorumauctoritateapostolicaesedis
ne aliquis monachus, sive conversus sub profes- recipere valeatis. Porro si episcopi, vel alii eccle-

sione vcstrae domus constrictus, sive consensu et siarum rectores monasteria vestra, vel personas
in

licentia abbatis, et majoris partis capituli vestri inibi constitulas, suspensionis.excommunicationis,

pro aliquo tidejubeat, vel ab aliquo pccuniam rau- vel interdicti sententiam proiuulgaverint.siveetiam

tuo accipiat, ultra pretiuui caputuli vestri provi- D in raercenarios vestros pro eo quod decimas non

dentia constitutum, nisi propter manifestam domus solvitis, sive aliqua occasione eorum, qum ab apos-

vestraj utilitatem. Quod si facere praesumpserit, tolica bencgnilate vobis indulta sunt, seu benefac-

teneatur conventus pro his aliquatenus respon- tores vestros, pro eo quod aliqua vobis benelicia,

dere : licitum praHerea sit vobis in causis propriis, vel obsequia ex charitate prtestiterint, vel ad labo-
sive civilein, sive criminalem contineat quaestio- randum adjuveriut m illis diehus, in quibus vu
nem, fratrura vestrorum testimoniis uti, ne per laboratis, et alii feriantur, eauidem sententiam
defectum teslium jus vestrum in aliquo valeat de- protulerint.ipsam tanquam sontra scdis apostolice
perire. indulta prolatam dozimua iniuiulani, MC litter»
Insuper auctoritate apostolica inhibemus, ne illa^ tirmitateni habeant, quas tacito nomine Cistor-

ullus episcopus, vel qualibet alia persona ad sy- ciensis ordiniu, et contra tenorem apoatoltoorum
nodos, vel convenlus lorenses vos ire, vel judicio privilegiorum oonstiterit impetrari. Paci quoqueet
tranquillitati veatra paterna in posteruiu sollicilu-
saeculari de vestra propria substantia, vel poasea-
73 SUPPLEMENTUM. — AN. 1201. 74

dine proviilere volentes, auctoritate aposlolica pro- X Fgo Benedictus tit. S. Suzannoe presbyter cardi-
hibemus, ut infra clausuras locorum, seu grangia- nalis.
rum vestrarum nullus rapinam, seu furtum faccre, Ego Gratianus SS. Cosma: et Damiani diaconus
ignern apponere, sanguinem fundere, bominem te- oardinalis.
mere capere, vel interficere, seu violentiam audeat Ego Petrus Berrii S. Adriani diaconus cardi-
exercere. Prrcterea omnes libertates, et immunita- nalis.
tes a praedecpssoribus nnstris Romanis pontificibus Ego Gregorius S. Maiice in Porticu diaconus
ordini vcstro concessis, nec non et libertates, et cardinalis.
exempliones saecularium exactionum a regibus et Ego Gregorius S. Georgii ad Velum aureum diac.
principihus, vel aliis fidelibus ralionabiliter vobis card.
indultas, auctoritate apostolica confirmamus, et Ego Gregorius Sancti Angcli diaconus card.
praesentis scripti privilegio communimus. Ego Ugo S. Eustachii diac. card.
Decernimjs ergo ut nulli omnino hominum
li- Ego Matthaeus. Sancti Theodori diaconus cardi-
monasterium temere perturbare,aut
ccat prasfatum nalis.

ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi. Ego Joannes S Mariae in Cosmedin diac. cardi-
nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed nalis.
omnia integra conserventur eorum, pro quorum Datum Anagnioe, per manum Blasii, S. R. E. sub-
sustcntalione ac gubernatione concessa sunt usi- diaconi et notarii, x Kal. Januar., indict. v; lncarn.
bus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae Domini anno 1201, pontificatus vero Innocentii pa-
auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica pa3 III an. iv.

ssecularisve persona hanc nostrae conslitulionis pa- XLIII.

ginam scicns contra eam temere venire tentaveriti Ad S [lejnirjii Remensis.
fratres —
Confirmatio de
secundo lertiove commonita, nisi reatum suum piscalura de Courmonsteruel, ct xx libris cerx, et
congrua satisfactionc correxerit, potestatis, hono. xx modiis vini illis ab arckiepiscopo relaxalts.
risque dignitate careat, reamquc se divino judicio (Anno 1201. Anagnise, Febr. 11.)

existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sa- [Varin, Archiv. adm. de lieims, II, 444, Cartul. de
Saint-Remi, fol. 4, n° XIX.]
cratissimo corpore et sanguine Dei et Domini Re-
Innocentius episcopus, etc , concessiones
demptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, alque in
exlremo examine districtae uliioni subjaceat. Cun-
quas vobis fecit venerabilis W. Remensis ar-
chiepiscopus super viginti modiis vini et viginti
ctis autem oidem loco sua jura servantibus sit pax
libris cerae iu quibus ecclesia vestra singulis annis
Domini nostri Jesu Ghristi, qualenuset hic fructum
tenebatur eidem; piscaturam in Vidula juxtavillam
bonse actionis percipiant, et apud districtum Judi- P
de Courmosteriolo, vobis ab ipso concessam, re-
cem proemia oeternae pacis inveniant. Amen.
laxationcm etiam violentire quam piscatores in
FAC MECUM DOMINE SIGNUM IN BONUM. aqua de Folipene vobis assidue inferebant et
.S. Pelrus S. Pnulus. omnia sicut in ejusdem archiepiscopi et charissi-
Ego Innuceutius catholics; Ecclesiae episcopus. mi Philippi regi6 authenlicis continentur....
Ego Octavianus Ostien. et Vellitren. episcopus. vobis confirmamus etc.
Ego Joannes Albanen. epiac. Datum Anagniee, tertio Idus Februarii, pontifi-
Ego Gulielmus Remen. archiepisc. S. Sabinae catus nostri anno quarlo.
presb. card.
XLIV.
Ego Petrus
nalis.
tit. Sanctae Caeciliae presbyter cardi-
Ad Episcopum Argenlinensem (50). — Ut Ottoni
imperalori cieclo faveat.
Ego Jordanus S. Pudentianae tit. Pastoris presb. (Anno 1201. Laterani, Mart. 1.)
card. [Ex apographo, ad fidem autographi in Ecclesiae
Ego Guido S. Mariae Trans Tib. tit. Calixti presb. Argentinensis archivis asservati, a bonae memo-
riffl D. abhale Grandidier diligenter collato. Breq.,
card.
Ego Ugo presb. card. S. Martini tit. Equitii. p ibid. — Exstat, sed minus integra, in Registro In-
nocentii de negolio Homani imperii, sub. num.
Ego Cenlius tit. S. Laurentii in Lucina presb. XLV. Vide Patr. t. CCXVI, col. 1046.]
card. Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
Ego Goffridus til. S. Praxedis presbyter cardi- nerabili fratri, Argentinensi episcopo, salutem et
nalis.
apostolicam benedictionem.
Ego Joannes tit. Sancta: Priscae presbyter cardi- Certo jampridem experimento didicimus, quod,
nalis.
etsi viro, Philippo, duci Suevise, quadam
nohili
Ego Gincius presb. card. D. Jo. et Pauli tit. .-4. quasi necessitate coaclus, faveie forsan videaris,
Pammachii. charissimo tainen inChristo filio nostro, illustri regi
Ego Petrus tit. Sancti Marcelli presbyt. cardi- Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, et a no-
nalis.
bis opportuno lempore, dante Domino, coronando,

(50) Vide Epistolam Libri octavi vin, not.

Patrol. CGXVII.
 »

75 AD INNOCBNTII III REGESTA 76

interius mente faves, utpote cui to adhoesisso ub A. pcnsius exhibendum in cccleaiis statuantur, fra-
initio, et lidelitatis jurauicntum intollexiiiuis prro- ternitati luas perapostolica scriptu mandamus,qua-
stitisse. Quia vcro, necessitato cessante, cessare tenus cum pra-fatus episcopus ad opus cnnrollaria)
debet pariter quod urgebat) fraternituti tua> per roHiroe aBsignaverit competontes, ut prafatua can-
apostiiiicu Boripta ooetra praoipiendo mandamus, bellariufl et Buccessores ejus obtineant de crctero
quutenus, OUffl nos, quia duobus a<l imperiom OD- in eadoni ecclesiu personatum ct liabennt primum
tincndum favere non possumus, noc est tam pcr- locum post alias personas in choro et cnpitulo, >-i-

sona in imperio, quam imperio in pereona provi- OUt est suprndictum, sublato eujuslibet contradi-
dendum, quia etiam ad hoc dignior reputatur, qui ctione ct appellulionis obstaculo, auctoritato fretus
mugis idouous reperitur, personam prndioti ducis, apostolica statuas; contrudictores si qui fuerint,
quoad imperium, prascrtim hoc tempore, obtinen- ecelesiastica censurn percellens.
dum, penilus, proptcr impodimenta putienlia, qum « Dutum Laterani, xi Kalendas Junii, pontificalus
per litteras generales exprimimus, reprobomus, el noslri unno qunrto.
prasdictuiu Ottonem recipiamus in regem, nonob- Accedentibva itague nohis ad Meldensem Ecclesiam,
stante juramento, si quod eidcm duci ratione regni decano et capitulo congregatis, niedietatem totius
forsitan prasstitisti, cum nos illud, eo reprobato, n deoima ie Quinciano, ct LX solidos de pensione ec-
decrevimus non servandum, eidem regi publice non clesia' S. Simeonis de Vana, et XL sotidos dc pen-
differas adha;rere, ac fovere potcnler et viriliter sione ecclesi.v de Seinx,, banceltari;c pr.vfatus episco-
partom ejus : alioquin, cuin ei, sicut pivcdiximus, pus deputavit. Et nos, ut pr.rdictus canccllarius et
fidelitatis prajstiteris jurumentum, si, quod non succcssorcs ejus obtineaut de csetero in Meldensi
crodimus, imo do quo nec etiam dubitamus, de 083- Ecclesia personatum el habcanl primum locum post
tero proprii fieres juramenti transgrcssor, in te alias personas in choro et capilulo, decani perso-
procedere durius cogemur. natum, et canonicorum qui aj]uerunt, concurrente
Datum Laterani, Kalendas Martii, pontificatus assensu, aposlolica qua fungebamur auctoritate sta-
nostri anno iv. tuimus, sta/um eidem et suecessoribus in choro el
XLV. locum in capitulo ussignantes. Ne igitur excommu-
Ad Sononensem archiepiscopum. — Pro Clarcmbaldo nicationis nostiw mcmoria tractu lemporis obsolcscat,
Meldensis bcclesix cancellario. aut quisijuam in posterum contradictionis scrupulum

(Anno 1201. Laterani, Maii 22). piwsumat opponere, acta nostra in scriptum redacta
characlcre sigilli nostri signavimus. Contradictores,
[Duplessis, liisl. de VEglis.de Meaux. Ex tabul.
Eccl. Mcldens, II, 85.]
si qui apparucrint, eadem auctoritate, excommuni-
C cationis senlcntia percellentes, ut os suum metu pamx
Petrus, Dei gralia Senonensis archiepiscopus,om
compellalur adversus hoc faclum omnis iniquitas
nibus ad quod litlerx prxsentes pervcnerint, in
oppilare.
Domino salutem. Ad poslerorum notitiam volumus
Datuin Meldis, anno Verbi incarnati 1201, mense
pervenire nos recepisse papse tilteras in hunc mo-
Augusto.
dum :

« Innocentius episcopus, servus servorum Dei, XLVI.

venerabili fratri Senonensi archiepiscopo, salutem Ad Odonem Parisiensem episcopum el abbatem Lati-
et apostolicam benedictionem. niacensem (52-53) contra clericos Resbacenses.
« Conslitutus in pro:sentia nostra vcnerabilis (Anno 1201. Laterani, Maii 23.)
noster Meldensis episcopus, coram nobis exponere [L>. Duplessis, fiisl de 1'Egl. dc Meaux, II, 85. Ex
procuravit,quod de canccllaria Meldensis Ecclesi», Tabular. Ecc. Metd.]

quam magistro Clarembaldo viro litterato, sicut Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
dioebatur, et honesto conccssit, ad honorem Dei nerubili fratri Odoni Parisiensi cpiscopo, et dilecto
et ipsius Meldensis Ecclesia; disposuit consistere lilio abbati Lutiuiacensi, snlutem et apostolicam

personatum, ita quod prajfatus magister Clarem- bonedirtioneiii.

baldus et alii cancellarii qui succedent eidem, de D Conquerente venorabili fratre nostro Meldensi
caetero sint persons Meldensis Ecclesis, et post epiaoopo, nostris auribus est intimutum, quod rle-
altas ejusdem eoclesia? porsonas obtinennt tam in rici ct laioi Resbaceuses, ei velot cpisoopo suo re-

clero, quam in capitulo primum locum. Et quo- nuunt obedirc. No igitur, sicorum inobedientia ro-
niam cancellariu nullos habet reditus, ne contra muneut incorrecta, eis incontivuni pariat delin-
canonum interdicta cancellarius pro regimino scho- quendi, disoretioni vestra per apoetoltoa seripta
larum aliquid cxigere compellatur, pia et provida mundamus, quatenus prafatos elerieos, ut nper
deliberationo de reditibus propriis certos ipsi can- hoo memorato episcopo debitam sutisfaetionem
cellariw proposuit redilus assignare. Quoulam impendaat, ot deinceps eidera epiBCopa «10, prout
igitur ad augmentum ecclesiarum pertinel, ut ho- tenentur, obedientiarn et honorem per iiatrtoUo-
noros et diguitatos ad obsequium divini cultus pro- nem ecclesinsticum, sublato uppellationis diil

(52-53; Vido epistolam 06 libri x.

 77 SUPPLEMKNTUM. — AN. 1201. 78

justitia mediante cogatis, etc ^.consensu episcopi el architliaconorum pro bonopacis,

lalem ordinalionem fccimus : Quod rurales decanos
Datum Literani, x, Kal. Junii, pontificatus nos- Meldensis episcopus archidiaconis iuconsultis \possit
tri anno iv. eliyere, instituere et mutare, snlva tamen fidelilate

XLVII. qunm de conservandojure arcliidiaconorum consueve-

runt prxstare. In hoc eiiam archicliaconi amicabili-
Ad Petrum Senonensem archiepiscopum et abbatem
S. Columbx. —
De inslituliom decanorum rura- terconsenserunt, ut de succursu ccclesiarum tam in
lium in Ecclesia Ueldensi. messe quam aliis obcentionibus donec per episcopum
Anno 1201. Laterani. Maii 23.) instiluantur personx, duas parles episcopus, et ter-

[Duplessis, Hitt. de 1'Egl. de Meaux, II, 86, ex ta- tiam archidiaconi recipiant et per decanos rurales de-
bulario Meldensi.] beat succursus ecclesiarum vocanlium procurari. Su-

Columbx per conferendis autem ecclesiis parochialibus archi-

Petrus Dei gratia archiepiscopus, et S.
diaconi recoynoverunt quod nunquam vexaverunl
ablms Senonensis, omnibus ad quos litlerx prxsen-
ipsum nec unquam in vita sua vexabunt, nec ei con-
tes Domino salutem.
pervenerinl, in
tradicent. Quia eliam conquerebatur episcopus quod
Ad omniumnotitiamvolumus pervenirenos recepisse
idoneas personas quibus prxbcndas con\erebat vacan-
domini papx litteras in hunc modum :
,

les, decanus pro sua coluntate investire difjerret, hoc

« I.nnocentiis episcopus, servus servorum Dei,
itaque de assensu partium temperavimus, ut decanus
venerabili fratri archiepiscopo et dilecto lilio ab-
ColumbaeSenoncnsibus,salutem et apostoli-
si prxsens fuerit, sine dilatione investiatcanonicum
bati S.
cam benedictionem. sibi ab episcopo missum, et in capitulo cononicum
loco sui instiluet, qui denunliabit decano si ubscns
« Querela venerabilis fratrisnostri Meldensisepi-
fueril, et investiluram canonici ab episcopo missi fa-
scopi nobis esposita patefecit quod cum ad eum
cturus accedat. Et si infra oclo dies decanus non ve-
pertioeat in Meldcnsi dicecesi decanos rurales insti-
tuere etdestituere, sicut prrcriecessorum oostrorum
nerit, subtilutns a decano canonicus aucloritate de-
cani investiat personam ab episcopo prxscntatam.
temporibus obtentum, urehiriiaconi Meldensis
cst
Ecclesi.T illi super hoc contradicunt, asserentes
Quod si canonicus quem
licarium suum decanus

quod cis inconsultis non debeat aliquem instituere quoquo modo etiam prxscns.
elegerit, infra octo dies

in riecanum, et subventiones quas rentores eccle-

investituram reguisitus non fecerit, vel ipsum abesse

siaruin sua? dicecesis eisdcm exhibere tenentur, in hancprior in ordine sacerdolum canonico-
contitjerit,

grave picejudicium ejus sibi non metuuntvindicare,

rum, qui prxsentes juennl, nomine ipsius decttni im-
plebit. A pctitione aulcm lcrlix partis demantUe
rinas parles messium ei tantummodo dimittentes;
iideiu etiam archidiaconi a presbyteris Meldensis
quam episcopus /ecerat, ad nostrum consilium archi-

dioecesis contra voluntateni et prohibitionem ipsius diaconi destiterunt. lpsi aulem archidiaconi ntillam

pecuniam per exactiones illicitaa non dubitant ex- in suis archidiaednatibus demandam facient, nisi

torquere. Prseterea de decano Meldensi suam reci- episcopo assensum prxbenle. Quod
ratum perma- ut

tavit querelam, quod cumprajbendas vacantes ido- neat, prxsens scriptun sigillorum nostrorum muni-
neis personis assignat, et eas mittit ad decanum et
mine jecimus roborari.
capitulum.utipsosin fratres et canonicos recipiant, Actum Metdis, anno Verbi Incarnali 1201.

et decanus eoscorporaliter investiat de prabendis, XLVIII.

sicut Ecclesiae consuetudo requirit, decanus ple- Ad Raijmundum Nonantulanum abbutem. — Ejus
rumque differt, et impedit receptionem illarum, et electionem confrmat.
se hac occasione absenlat, vel aliquos frivohs cau- (Anno 1201. Laterani, Jun. 20.)
sas malitiose proetendit. Ut igitur quae ln Meldensi [Tiraboschi, Storia della badia di Nonantola, II,
ecclesia prseter rectitudinis ordinern attentantur, in 334, Autogr. ex archiv, Nonant.]
statum debitum per officium nostrae sollicitudinis Innocentius episcopus. servus servorum Dei, di-
reformentur, discretioni vestrae per apostolicascri- lecto filio Raymundo abbati Nonantulano, salutcm
pta mandamus quatenus ad ipsam Meldensemec- D et apostolicam benedictionem.
clesiam acccdentes, superhiset aliis quas vobisinde Audito quondam quo monasterium Nonantula-
I

proposita fecerint inquiralisdiiigentius veritatein.et num per B. quodam abbatis ejus incnriam et in
Dominum habentespra; oculis,quaeineaC'irrigenda temporalibus diminutum fuerat, et in spiritualibus
inveneritis, secundum Deum et justitiam sublato dissolutum, provisionem et correctionem ipsius ve-
appellationis obstaculo, auctoritate apostolica cor- nerabili fratri nostro Ferraricnsi episcopo du-
rigatis, facientes quod decreveritis per censuram ximus commitiendam, ita ut si abbatem inutilern
ecclesiasticam firmiter observari etc... Quod si non inveniret, removeret eum ab officio abbatioe. Ipse
ambo, ctc. autem multipliciter visus fuerit indemnilati
licet
« Datum Laterani, decimo Kalendas Junii, pon- ejus monasterii providere, tandem intelligens quod
tificatus nostri anno quarto. » sub eodem abbate status ejus non poterat in melius
Accedentes itaque ad Meldensem ecclesium, parti- eum repertum inutilem ab administra-
reformari,
bus convecatis, et in nostra prxsentia constitutis de tione curavit juxta Unorem mandati apostolici
 : .

79 AD INNOCENTII III REGESTA 80

removere. Cumque propter hoo praedicti abbatis A. qui cum dicto abbatc remanserant in monnsterio
sedem apostolicam nccessis.ent, nos supradicto, pnedictus Ph. post clectionem tuamin
muntii ad
potius quam pei abbatem fucrat nominatus. Nos igitur intellectis
volentes Ecclesia» providero
nostro faeuun fuerat qod duxlmua qunB fucrant hinc inde proposila, nominationom
quod a delegato
prad cUPh. tanquamfrivolam.irritamdecernentes,
rovooandum, aed ratum potiuBidbBbenteeoonyen-
ut de consilio ejus- electionem de te factam aucloritate apostolicacon-
tui Nonantulano mandavimus,
personara idoneam per electionem firmamuset transeundi ab ccclesia tua ad Nonan-
dem epUoopi
canonicam sibi prajficerent in abbatem. Ipsi ergo tulanum monasterium facultatem libcrnm indulge-
ad vocationem ejusdem episcopi oonveniontes in mus per apostolica tibi scriptamandantes quate- ;

unumteinnbbatemsibi unanimiterelegerunt. Unde nus curam ejus nssumens taliter ei studeas provi-
dere, ut per tuae sollicitudinis studium et spiritua-
cum dileoti BIU A. prior cjusdem monasterii, G.
temporalibus auxiliis
Bubdiaeonna noster et nobilis vir Jacobus de Fon-
libus proficiat instilutis et

tana, advocatus ipsius monastorii nuntii

cnmlitte- augmentetur. Volumus etiara nihilominua et
ejusdem episcupi quam conventus d no- mandamus ut juxta formam quam prsedicto cpi-
ris tam ;

accedentes pra?dicta nobie per scoposub liulla nostradirigimustamsupralidclilate

stram prasenUam
W.
Nonantula-
retulissent, dilectus filius nobis et Eccloaiaj Romana; prmstandu, quam inde-
ordinem
nus monachus. supervcnit tam ex sua qunm quo- mnitate monasterii exhibeas in ejus raanibus jura-

rumdam ahorum monachorum parte proponens, mentum.

quod dilectum tilium Ph. Pomposianum monachum Datum Laterani xu Kalenifas Julii, pontificatus

abbatem, contra clectionem de te nostri anno quarto.

sibi elegerant in

factam opponens, quod in ea non fuerat forma

man- XLIX.
Nara curr. nos eidem cpiscopo Ad decanum archidiaconum Ambianenses.
dali nostri servata. (54), el

dederimus in mandatis, ut adlocum accederet,ipse

— Vt senientiam excommunicationii latam contra
monaehos ad Burgetues sancti Audomari, pro injusta detcn-
ad monasterium non accessit, sed
tioue cujusdam auux atque quarumdam palu-
suam pra?sentiam convocavit, et coram se fecit
ilum ad ccclesium sancli licrlini dc jurc tptc-
electionem hujusmodicelebrari.Ubjecitetiam
quod tantium, faciant utque ad condignam satisfac-

idem episcopus litterasnostraseis noluit exhibere, tionem inviolnbiliter observari.

licet saepius requisitus, adjiciens

tertio quod in ele Anno 1201. Signiae, Julii 11.)

ctione ipsa Simoniaca pravitas intervenit

Ad hffie
j Ex Archivio Sancti Bertini, capsa Papalia. n° 52.
autem fuit ex adverso responsum, quod cum
di- Br£quigny. Ibid.]
administrationi
ctus abbaspostdepositionemsuam Significarunt dilecti filii, abbas (55) et conventus
monasterii ambitiosius incumberet, vel potius
in- C
Sancti Bertini, quod venerabilis fraler noster.....
cubaret.episcopusconsanguineorumejuspotentiam episcopus (56), et dilectus fiiius... archidiaconus
veritus et multitudinem vassalorum, et
quod eo sede apostolica delegnti
Atrebatensis, judices a
eos
pnesente monachi eligere libere non auderent, super quadani aqua et quibusdam paludibus ad
non vocavit ad locum extraneum, sed ad queindam ecclesiam Sancti Bertini de jure spectantibus, in

ejusdem ecclesiae prioratum. Prsetereaidem episco Burgenscs castri Sancti Audomari pro oontumacia
recognovit,
pus, sicut prsdictus monachus postea exco nimunicationis sententiam ranonice piotule-
feoerat monachis petentibus copiam litterarum :

runt, quam ipsi burgenses ncgligunt observare.

sed cum ipsi eas sibi dare peterent ad
monasterium Ideoque, discretioni vestra? per apostolica scripta
et
deforendas, intelligens ipsos delationes frivolas mandatnus, quatcnus eamdem sententism, sicut
ocoasiones quajrere malignandi.eorum maliti*
non
rationabiliter lata est, faciatis uaque ad condignam
consentit.Idem quoque monachusdiligentiusrequi- satisfactioncm inviolabiter observari ; nullis obs-
in eleclione
situs postmodum est confessus, quod tantibus litteris, veritali ct jusliti.e pra-judicanti-
tuaintervenisse nesciebat simoniacam pravitatem. bus, a sedc apostolica impetralis.
Sed in eo tantum credebat esse delictum
quod in Matum Signia\ v Idus Julii, pontilicatus nostri
"
monasterioNonantulanononfueratjuxtaconsuetu- q anno q uar t

dinem celebrata. Ob.jicientibus quoque adversariis

ab epi-
iterum est confesus, quod a quinque, qui
recesserant memorato et quibusdam aliis Ad abbates S. Petri (57), Sanctm Harim (58), H de
scopo

Vide ad Epistolam Libri tertii xli, not. adeoperspicuum est.D. AbbasGrandidier in notula,
(54)
quasApographo suo Gallice expressa suhjioiebatur
55) Vide ad Epistnlam xvm
Appendicis hnjus. :

(50) Vide ad Epistolam Libri tertii

XXV, not. II t'egu ici dcs Abbcs de S. Pu l* Fwrtt- m
Abbaa Monastern Noire, de TOrdrede S. Benoit: de S m, dt
(57) Quis luerit tunc tcmpuris
Vidc rnrdi-c rte S. Augustin et dc renebach, o\
p. Potri in Nigra-Silva, proraue ignoratur.
;

V, 1054, uM pauoa hiec tan- ,/,- cttcan.r. Verum, quidMonaaterluen «V Ma-

sil
Gall. Ckritt. nov. t, c.
ria\ Onliuis S. Augustini, ad cujua abbatem dirigi
tummodo leguntur
« VII. Marquardus morilur anno 1
s 1 :
1 poluerit basc Innooentii Kpistola, noa ignorai
i.i.iinu'. Certe, nullum S. Marias, Ordinia B, Au-
« Vlll. Rertholdua superstea ad aonum
'

I
I

hio agatur, non gustini, Monasterium, neo in Moguntina, ad quod

(5«) Dc cuju3 Monasterii Abbate
81 8UPPLEMENTUM. — AN. 1201. 82

Tenebach (59). —
Ut sententiam, in favorem mo- A mare, nullius contradictione vcl appellatione ob-
nachorum de Cella Vilmari latam observari fa- staute, curetis, eumdem episcopum nihilominus,
ciant.
eo quod appellationem non esl, quam interposuit,
(Anno 1201. Signie, Sept. 4). prosecutus, in expensis legitimis parti condem-
[Ex Apcgrapbo, nd lidem Autographi, in Archivis
nantes adrersae, nullis litteris veritati et justitiae
Abbatiae S.Petri in Nigra silva asservati, a bonae
meraoriae D.Abbdte Grandidier tliligcnter collato. praejudicantibus i sede apostolica impetralis.Quod
Bn. ibid.] si non omnes his exsequendis potueritis interesse

Innncentius episcopus.serviis servorum Dei, di- duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

lertis filiis, S. Petri, S. Mariae, et de Tenebacb, Daium Signiae, n Non. Septerabris, pontificatus
abbatibus, salutem et apostolicam benedictionem. nostri aono quarto.
Dilecti lilii, pauperes monachi de Cella-Vilmari, LI.

Cluniacensisordinis(GO),suanob'sinsinuationcmon- Ad Andream Lundensem archiepiscopum. — Ejus

Ecclesia- privilegia confirmal.
strarunt, quod cum vcnerabilis frater noster (61),
Argentinensis episcopus (62),jus patronatus eccle- (Anno 1251. Anagniae, Nov. 23).
siarum de Cella-Vilraari et de Selden (63),quod ad [Liuegren, Diplom. Suecan., I. 141].
cos pertinere dignoscitur, dc dono dilecti filii, no- Innocentius episcopus, senus servorum Dei,

bilis viri, B. comilis Novi-Castri (64), recepisset venerabili fratri Andre^ Lundensi archiepiscopo,
injusle, praefati monachi episcopum ipsum coram suisque successoribus canonice substituendis iu
dilectis filiis (65), S. Blasii in Nigra-Silva, B. (56), perpetuam memoriam.
de Alpersbarch, et M. (67,), de Peris, abbatibus, In eminenti sedis apostolicae specula.disponenle
judicibus a sede apostolica delegatis, super eodem Domino, constituti, salubriter injuncti officii pro-
negotio convenerunt. Qui, tandem cognoscentes de sequimur actionem, si ea quae per antecessores
causa, diffinitivam pro ipsis monachis sentenliam noslros ad salutem fidelium instituta noscuntnr,
prornulgarunt.praedicto episcopo super jure patro- consensu nostro firmamus, et ne cu.juslibet teme-
natus ecclesiarum ipsarum perpetuum silei.tium ritatis quatiantur intentu exaclam diligentiam
imponentes. Demum vero sorpedictus episcopus adhibemus. Cum enim Ecclesiae suae promisit
asserens ex praedicta sentenlia se fuisse gravatum, Deus dicens : Propatribus luis, etc, nati sunt tibi

per litteras suas.ad eosdem judices destinatas.no- filii, constitues eos principes super omnem terram,
stram super hoc audientiam appellarit. Quam ap- illi bene videntur patribus successisse atque utili-

pellationem adversa parte, statuto termino, prose- ter impositum gerere principatum qui non potes-
quente,idem episcopus non est per se,vel per nun- tate sed utilitate laetanlur, et ad salutem eorum,
tium, prosecutus. Ideoque discretioni vestrae per C qui gubcrnandi sunt, cum timore ac tremore cre-
apostolica scripta mandamus, quatenus, de appel- ditae potestatis auctoritatem exercent, sludentes
lationis causa diligentius inquirentes, sententiam semper antecessoribus suis in bonis actibus con-
ipsam, sicut justum fuerit, confirmare vel infir- formari, et quae laudabiliter ab eis acta sunt ea

diversa illa, de quibus hic agitur.Monasteria perti- (64) Berthold,Comte de Neubourg. Id.
nere videotur, nec in vicina Trevirenai provincia, (62)S.pplendum .V.Mangoldus enim.o/. Magnol-
agnoscunt novae Galliae Christianae Auctores, t. V dus, de Halweil, splendida exortus familia, Mona-
et XIII. In provincia quidem Moguntina, de B. Ma- sterium S. Blasii tunc tcmporis regebat, quod pa-
riae ad S. Urbanum, Constantiensis diaeceseos, Mo- terna ex hsreditate plurimum locupletarit. Hic a
nasterio agunt, t. V, c. 1086; cujus tunc temporis Ccelestino PP. III, anno ejua pontilicalus seplimo,
Abbas erat Conradus I, de Biertherlan, notus in vi [d. Aprili.-, privilegium obtinuit, quo hymnus
instrumentis ab anno saltem 197, usque ad an- Gloria in excelsis, et Sequentia, in festivitatibus B.
num 1212, quo delunctus est. At ccenobium illud M. Virginis.et S.Blasii, etiam post Septuagesimam
ad Ordinem Cisterciensem,noquaquam ad Ordinem canlari possent. Fatis concessit an. 1204, xiv Kal.
S. Augustini pertinet. Maii. Gall. Christ. nov. t. V, c. 1028.
De Abbatibus Monasterii de Tennenbach,
(59) (66) De Alpersbarcensis, al. Alpirsbacensis, al.
al. de Portacivli, Ordinis Cisterciensis.Constantien- Alberspacensis monasteni, diceceseos Constantien-
sis diceceseos, circa haec in quibus versamur tem- I
sis, ahbatibus, pauca admodum apud auctores
pora, nihil certi, in imperfecta hujus Monasterii novae Galliae Christianae. t. V, c. 1064 :

Abbatum serie apud auctores novae Galliae Chris- « 11. Conradus abbas,tempore Wernheri abbatis
tianae, t. V, c. 1089. Solitariorum, seu Einsildendis, circa 1130. Idem
(60) Le Monastere de Vilmarcel, dans le Brisgau fortasse Conradus, quem Trithemius auctor est
et le diocese de Constance, de 1'Ordre de C!uny,tut istuc ex Hirsaugia missum fuisse Abbatem.
uni en 1560, a 1'Abbaye de S. Pierre. Grandidier. « III.Bertholdus congruam sibi jurisdictionemin
(61) Vide Epistolam Libri octavi vm, not. Dornheimadrersus VolmarumdeBrandeckeccoram
(62) Conrad, Ev£que de Strasbourg, obtint en Ludovico, DucedeTeckhe. propugnavit an. 1251.»
1200, de Berthold, Comte de Neubourg, le droit de Cum, hic, Abbas Alpersbarcensis, initiali B. de-
patronage et 1'advocatie des deux Monasteres, l'un signetur, num existirnandum est eumdem esse ac
d'hommes, a Vilmarcel, et 1'autre de femmes, a Bertholdus ille.quem anno 1251 superstitem fuisse
Selden. Grandidier. probant instrumenta?
(63) Le Monastere de Selden, de 1'Ordre de Clu- (67) Agitur hic de Abbatia de Pairis (al.
Lalin.
ny, dans le diocese de Constance, fut uni en 1595, Parisium), Ordinis Cisterciensis, diceceseos Basi-
a 1'Abbaye de St-Pierre. Id. lensis.
83 AD INNOCENTII III REGESTA 84

servare in semetipsis etaliis nihilominus servanda A. Nulli crgoomnino hominum licoat hanc paginam
monslrare. Hac itaque nos ci 3 idoralione diligen- nostr.-o oonlirmatinnis infringore, vcl ei ausu teme-

ler inducti, feltoii mi tdriani paps antecea- qua igitur in 1'uturum ecclesias-
ontraire. Si
aoris ooatri veatigiia inhsrentea, quod ipae de hanc nostr;c constitutio-
tica Bffloulariave peraono,

consummatii ne regoi Sueciao cum fratrum suo- iii paginam BOiena eontra eam tomero venire ten-
rum eonsilio al vnluntateconstiiuit, nos etiam lir- tavcrit, socundo tertiove commooita, nisi reatum
mum et illibatum perpetuii temporibus deoernimua suuui confessa luerit, potestatis et honoris sui
pcrmanore. Constituit enim quod Lundensis ar- carcat dignitato, ream se divino judicio existere
obiepieoopus,qui pro tempore fuerit,auper regnum de perpel rata miquitate cognoscat,et a Baoratissimo
illud primalum semper obtineat, et ordiae qai se- corpore et sanguine Dei et Domini Redemptoris
quiiur, debeat illi prsesse, qui lanto frequcntiis nostri Jcsu Christi aliena fial,atque in extremo
illi torr;u et utilius qus ad salulem lidolium per- cxamine dislrictaj ullioni subjaceat.Cunctis autcni
tinent ministrabit, quanto necessitatem eorum oidem loco sua jura servantibus sit pax Domini
atque ilefectum o vicinio plcnius poterit intueri. nostri Jesu Christi quatenus et hic fructum bonae
Pallium enim antecessori tuo tribuit ut archiepis- actionis pereipiant, et apud districtum judicem
coporum in regnura Sueciae, quanto citius oppor- „ prsmia aeterr.ac p;icis invcniant. Amen.
tunitas occurrerct, ordinaret, et pallium quidem Kgo Innocentius eatholicae Ecclosia; episcopus.
apostolica ei auclorilate rcferret.eo quidcm ordine Ego Joannea Albanensis opiscopus.
observato, ut videlicet is qui per Lundensem epi- Ego Pctrus Sancta; Ecclesiaj presbyier cardi-
scopum metropolitanus ibi fuerit institutus, gra- nalis.

tiam consecrationis pcr manum archiepiscopi Lun- Ego Jorot. S. Prudent. pastor et presbyter car-
deosis adeptus, ipsi et Lundensi Ecclesiffl, Balva dinalis
fidelitute Romame Ecclesia», et obcdientiam jura- Ego Hugo presbytcr cardinulis Sancti Martini
mento promittat.Pallium sane taliter consequetur : Equirii.
Ego Linger Sancti Laurentii in Lucina presbyter
Nuntius Lundensis Kcelesiae cum nuntio illius
cardinalis.
Ecolesis pro impetrando pallio ad Ecclesiam Ro-
Ego Sofredus Sanctaj Praxedis presbyter cardi-
manam accedant, et cum illud a Romano ponlifice
nalis.
impetraverint, ad Lundensom Ecclesiam
reporta-
Ego Joannes Sosprises presbyter cardinalis.
bunt. Lundensis autem archiepiscopus illud acci-
Ego Cinthius Sanetorum Joannis ct Pauli pres-
piens,arehiepiscopo Sueeia: tribuet,ct lidolitatem et
bytcr cardinalis.
obedientiam Romanaa Ecclesi;e jurojurando pro-
p Ego Petrus Sancti Marcelli presbyter cardi-
mittet ; metropolitano vero ibi ad honorem Dei et
nalis.
decorem domus suae salutcmquc lidehum consti-
Ego Benedictus Sancta? Susanna; presbyter car-
tuto, Lundensis archiepiscopus ei dignitate pri-
dinalis.
matus in perpetuum prssidebit, et ipse obedien-
Ego Gratus Sanctorum Cosma; et Damiani dia-
tiam et reverentiam ei tanquam suo primati humi-
conus cardinalis.
liter exhibere curabit. Quod ulique in bonai me-
Ego Geraldus Sancti Adriani diaconus cardi-
moria» Stephano quondam Upsalensi archiepiscopo,
nalis.
qui a praedecessore tuo piae recordationis Eschillo,
Ego Gregorius Sancti Georgii ad Velum aureum
tempore felicis memoris Alexandri paps, eo pras-
diacouus cardinalis.
sente, senii rationejam <lict;e institutionis gratiam
Datum Anagnioe, per manum Blasii sanctse Ro-
consecrationis accepit, ctsubanlecessoribusnostris
mana; Ecclesite subdiaconi et notarii, ix Kalendas
bonas memori;« Lucio.Clemente.Cojlestino, ac nobis
Decembris, indietione iv, Incarnationis Dominica)
secundum prsscriptum ordinem,in fclicis recor.ia-
anno 1201, pontilicatus vero domni Innocentii
tionisJoanne et Petro ac venerabili fratre nostro
papae III anno quartn.
Q.Upsallensibus archiepiscopis quos Absalon prae-
D LII
decessor tuus piae memoriae consecravit, et pal-
lium vice ipsorum antecessorum contulit, cogno- Ad Andream Acheruntinum arcltiepiscopum. — K*>
clesi;v Achtruntinse privilegia conftrmat.
scitur adimpletum.Quoniaiu et hoc sieut a praeno-
(Anno 1201. Anagnia», Deo. 10),
iuinato Adriano ante*cessore nostro statutum est,
ila sub EschilloAbsalone antecessoribus tuis ef-
et
[Ughelli, Italia sacra, VII,

fectura accepit.Nos memorati Adriani et felicis re- 1\nih:i:nth's opisoopus, servus servorum Dei, vo-
cordationis Alexandri, Lucii, Urbani, Clementis norabili 1'ratri Andr&£ Aoheruntioo urehiep:
et Cculestini prsdecessorum nostroriini Etomano- ejusque successoribus oanonioe subsiituendis in
rum pontilicum veBtigiis, io luni laudabili opare perpetuum.
inhaerentes.nostro ot futurorum fratrum noatrorura Frati pisoopos nostros tam vioinoa quam
favoro proaequimur, et Rrmum et lllibatum por- positoa o\ injuncto nobia apoatolatua offloio
petuis temporibus decernimus pcrmanere, salva sinccro oharitatis affectu deherauadillgere,et Boole-
nimirum apostolicai sedis auotoritate. aiis, in quibus Doraino militare noacuntur, luam
85 SUPPLEMENTUM. — AN. 1201. 86

dignilatem tejustitiam conservare.Eapropter,vene- A congrua satisfactionecorrexerit, potestatishonoris-

rabilisinChristofraterarchiepiscope, tuisjustispo- que sui dignitate careat, reamque se divino judicio
stulationobisclementerannuinius.et Acheruntinam exi?terede perpetrata iniquate cognoscat, etasacta-
Kcclesiam cuiDeoauctorepraessedignosceris, prie- lissimo corpore acsanguine Dei et Domini Redem-
sentis decreti auctoritate munimus, tibi tuisque ptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in ex-
successoribus confirmantes quaecunque ad ipsam tremo examino districtac ultioni subjaceat cunctis ;

metropolitano jurc pertincre noscuntur, videlicet autcm eidem loco sua jura servantibus sit pax Do-
Venusium.Gravinum, Tricaricum, Polentiam, Tur- mini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum
sum. Ut tu, tuique legitimi successores poteslatem bonae actionis percipiant, et apud districtum judi-
habeatis canonice ac decretaliter, sicut eorum ar- amen.
cera prami.i aeternae pacis inveniant. Anien,
chiepiscopus, in eis episcopos confirmandi accon- amen.
Becrandi : praetereaquasciinque possessiones, qu;e- Ego Innocentius catholica; Ecclesiae episcopus.
cunque bona eadem Ecclesia in praesentiarum ratio- Ego Octavianus Ostiensis et Vellitrensis episco-
nabiliter possidet, aut in futurum concessione pon- pus.
tificum, largitione regum vel principum, oblatione Ego Joannes Albanen, episcopus.
filelium, seu aliis justis|modis, praestante Domino, .
Ego Petrus tituli Sanctae Caeciliae presbyter car-
'

poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus, et dinalis.

illibata permaneaot, in quibus haec propriis duxi- Ego Jordanus sanctae Pudentianae tituli Pastoris
mus exprimenda vocabulis : presbyter cardinalis.
Ecclesiam S. Angeli de Oblano, cum omnibus Ego Guido presbyter cardinalis Sanctae Maria;
pertinenliis suis ; inomnibusinsuper oppidis,villis, Trans Tiberim tituli Calixti.
monasteriis, et Ecclesiis qu« infra fines parochiw Ego Hugo presbyter cardinalis Sancti Martini
per Acheruntinae Ecclesia; tituli Equitii.
tuae consistunt, tibi, et te

jus episcopale sancimus habendum, his nimirum Ego Gofredus tituli Sanctae Praxedis presbyter

exceptis quae ad Ecclesiam Romanam spiritualiter cardinalis.

pertinere noscuntur. Usum quoque pallii pontili- Ego Joannes tituli Sanctae Prisc* presbyter car-

calis, scilicet officii plenitudinem tibi de scdis apo- dinalis.

stolicae dignitate concedimus, sicut tuis prasdeces- Ego Petrus tituli Sancti Marcelli presbyter cardi-
soribus a nostris noscitur antecessoribus fuisse nalis.

concessus.ut videlicet ipso utaris in festivis diebus, Ego Gregorius Sanctorum Cosma; et Damiani
et temporibus aliisque quae in privilegiis tuae eccle- diaconus cardinalis.
siae continentur. Admonemus igitur ut ita te circa Ego Gerardus Sancti Adriani Diaconus card.
subjectos debeas*exhibereplacabilem, utrectitudi- Ego Gregorius Sancta> Mariae in Porticu diaconus
nemtuam diligereprovocentur potiusquam timere, cardinalis.

quorum siculpa fortepoposcerit.itaeorumexcessus Ego Gregorius Sancti Georgii ad Velum aureum

emendare procures, ut paternum affectura de ani- diaconus cardinalis
mo nullo raodo relinquas : eslo in custodia com- Ego Gregorius Sancti angeli diaconus cardi-
missisgregis, vigilaque sollicitusdisciplinaezelo di- nalis.

lupus insidians nec ovile turbare Domi-

strictus, ut Ego Hugo Sancti Eustachii diaconus cardinalis.
nicum, nec ovibus aliquafraudis occasione praeva- Ego Joannes Sanctae Mariae in Cosmedin diaconus
leat. In lingna tua vitam esse aliam plebs commissa cardinalis.

cognoscat : sit illis fraternitatis tuae doctrina; gra- Datum Anagnias, per manum BlasiiSanctaRoma-
tus cohortationis stimulus,et vita imitationisexem- nse Ecclesiae subdiaconi et notarii, iv Idus Decem-
plum. Quid enim diligere timere debeant cha-
et
bris, indictionc v, Incarnationis Dominicas anno
ritatis tuas sermo praejudicationis aperiat, fructum 1201, pontificatus vero domini Innocentii papae III

efficacia tua . aeternae hujusmodi retributionis ac- anno quarto.

quirat. LIII.
—
i

Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum Ad Odonem Parisiensem episcopum. Litem inter
ipsumOdonem et abbatem Sanclx Genovefai Pari-
liceatpraefatamecclesiam Acheruntinamtemere per-
siensis de posses:ione juris patochialis in parochia
turbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas de Monte dic agitatam dirimit, prw/iniendo juru
retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus utriusque partis.
fatigare, sedomnia illibata atque integra conser- (Anno -1201. Anagniae, Dec. 23.)
ventur eorum pro quonim gubernatione ac susten- [ D. Felibien, Hist. de Paris, v, 597.]
tatione concessa sunt omnibus omnimodis profu- Jnnocentius episcopus, servus servorum Dei,
tura, salva nimirum in omnibus sedis apostolica; venerabili fratri Odoni Parisiensi episcopo, salu-
auctoritate. Si qua igitur in luturum ecclesiastica tem et apostolicam benedictionem.
hanc nostrae constitutionis pa-
saecularisve persona Olim inter te, nomine Parisiensis Ecslesiae, et
ginam scienscontra eam temere venire forte tenta- dilectum filium abbatem Sanctae Genovefae pro
verit.secundotertiovecommonita.nisi reatum suum abbatia super possessionejuris parochialis in paro-
87 AD INNOCKNTII 111 HKUK8TA S8

chia de Monte, queatione suborta, et vcnerabili A. sariis spuliatus, ot quod episcopus Tornacensis et
fratre nostro P. archiepiseopo Senonensi tunc l'ari- oaoonioi sspe dioti de prasmiaaiB excessibus puni-
oononioo, procuratore tuo pro te, diolo ven
i
nntur, causa postmodiim ooramdelegalinjiidicibus
abbate aomine Ecclesi» iiia, aooedentibue ad apo- quorum pnesentiaMe
ordnii' didiitn piTtractanda, in
Btolioam Bedem, veneraliilem fratrem nostrum jure Pariflieosia ecclesim plcnius probaretur, quod
J. Albanen^em epiaoopumet dileotum illium 0. B. tuno teinporis propter probationuni inopiam lieri

Maria; io Aquirodiueonum, nunc vero tit. S. Vitalie non valobat.

presbyterum cardinalem deduuus auditores, in C.a'ti'1'uin pr.iTutus abbus vcrsa vice, novaiu inju-
quorum pNBSSntia diotufl proposuit procurator, riiuii inferri sibi pcr to nunc novum episcopum
quod idem abbas super possessione juris paroclna- propone.bat, nsserens ecclcsiam suam cum burgo a
lisin parochia de Moute gravem tibi moleetiam primo fundationis tempore liberam exstitisse, nec
ingerebat, cum eam potestatem usque iul tempora alicui unquam in spirituulibus, nisi Romanoponti-
tua Parisiensis episcopus habuerit in parochiunos (icifuisse subjectam, quod per rescriplum bona?
de Monte, ac presbyterum qui eis divina pro tem- memoriac Ccelestini papas praedecessoris nostri ad
pore ministrabat, quem etiam si esset canonicus cautelum ostendere nitebatur, qui pia: recordutionis
re^ularisin euramparochia committcbat, et sucer- n Alixandri, Luniet Clementis pnedecessorum suo-
dos post ouramsusoeptam de mauu episcopi, paro- rum Romanurum pontilicumexempla secutus.eccle-
chianos ad nutum ejus ligubat pariloret solvebat.et siam praTutam inter alia libertatedonavit.ut nullus
siquis excommunicatusesset ab episcopo, vel etiam ipsam, canonioos vel burgum interdicto vel excom-
non admittebataliquate-
interdictus, presbyler euin rounicationi posset supponere, nisi summus pon-
nus addivina, qui etiam benedictiones sponsaruin, tifex vel legatus ab ejus latere destinatus ; ccntra
purificationes de purtu surgentium, et publicas quam libertutem tu venire praesumens, in alienam
pocnitentias non assumebat sibi, nisi de mandato messein falcem mittere, quod nullus unquam prae-
episcopi speciali, et si forte sacerdos talis esset qui decessorum tuorum feceral, praesumpsisti, canoni-
non posset populo ministrare, ipsius exccssutn cum ipsius qui hominibus burgi spiritualiu mini-
abbati Sanctas Genovelae ei Irutribus episcopus nun- strubat, ut a te curam animarum reciperet, tibi
tiabat, qui cognila verilale, a:uoto indigno, ad postulans pr«sentari,quod cum obtinere non posses,
animarum curam recipieodamalium episcopo prae- postappellationeminterpositam.etiterarreptum ad
sentabat. Cum ergo novissime tu prajmonuisses sedera apostolicam veniendi, omnes qui ecclesia m
ubbatem ut capellanos suos qui parochiis debeant Sanctae Genuvefae missam parochialem audirent,
deservire, ad suscipiendam curam animarum tibi
' n et communicantes eis, excummunicaticnis vinculc '

praesentare curaiet, hoc se facturum rcspondit, ^ subjecisti, cujus timore motus populus tanquam
1

aliquos praesentavit ; sed requisitus quod praesen- rudis ex ignorantia vel humilitate absiinuit uli-

tarctillum qui debebat in praefata de Monte paro- quandiu adivinis, sed perjam dictumTornacensem
chia deservire, dixit tunc eum non posse propter eposcopum olim abbatem ejusdem ecclesiae, illuc
absentium praesentari cumque hoc saepius mouitus
; postmodum accedentem, veritate cognita.qui sicut
facere non curaret, tu sub peeua excommuuica- jurisperitus eis asseruit incunctanter quod senten-
tioiiis parochianis inhibuisti dcMunle, ne in eccle- lia tua de qua praemisimus, tanquam a nun suo
sia Sanclae GenovefK.velauiiircnt divina , vel aliqua judice lata, nullius ubtinebat roburis firmitatem,
reeiperent sacramenta, nisi ab illo prcsbytero qui ad prepritim rediit populus sacerdotem, quem si

animarum curum ub episeepu suscepisset quaa ;

etiam ex certa scientia irritasset, ut sic jure sua;
sententiain eadem ecclcsia luit prasente parochia nen sic pusset, sicut nec per
Ecclesia? privaretur, ei
public^ rccituta, eamque parochiani de Monte,sicut colonum deminu insciu vel invito, pradudiciuru
solebant, jamdiu servaverant, donec facieulibus generari, quando et si tu aliquid juris haberes in
canonicis Sanctae Genovcfae populo convocato, in ees, qued penitus negabatur. Cum ex ee quod
verbo sacerdotis et in periculo animae, per venera- appellationi minime detulisti, in leges commiseris
bilem fratrem nostrum Tornacensem episcopum D per eas non debebas bonelicium obtinere, quia is

ipsius ecclesiae quondam abbatem, fuit publiceprae- frustra leges invocat, qui cominittit m eas, prae-
dicatum quod secure poterant uudire divina, cum sertim cum fueris nunquum destitutus, unde resti-

in eos nec archiepiscopus nec episcopus vel archi- tutionem petere non valebas.
diaconus posset cxcommunicationis vel interdicti Quod autem eadem ecclcsia esset in posseasiooe
sententiam proniulgare, sicquo abeo inducti spiri- instituendi oanonieum qui spiritualia popula mi-
tualia recoperunt. Te igitur, quemadmodem prae- oiatraret, et quod super hominibus burgi utrum-
missum est, spoliato obedientia parochiaememe- que joriediotionera haberet, et prasdeceaaorum
ralae, petcbut diotus procurutor toustibi noteomoia tuorum temporibus babuisset, paratum se ahbasex
quusi possessionem juris parochialis restitui, abundanti dicebat incontinenti probare. Postulabat
advorsariis tuis supor his quae adversus te propo- proindre quidquid a te de lnclo fuerat postappel-
nenda ducerent, postea, plcnuric responsuro, ciim lationem Interpositamattentatum.irrUumjudloerii
noc uulte rcititutioncm respondere deberes udver- teque, ne de coetero aimilia praisumeres coereeri.
 SUPPLEMENTUM. — AN. 1202. 90

Praedictis igitur et aliis rationibus per dictos audi- A versae,quia tamen plenius et expressius est pro
tores, et petitiones et partium in
allegationes tua parte probatum, et judex credere debet quod

seriptis, redditas nobis et fratribus prudenter et Baturaa negotii convenit, ut conlirmet motum animi

non atluii- sui cx argumenti et testimoniis quae rei aptiora

lideliter retulerunt, plenius inteliectis :

dentes quod jam cx eo solo quod populus dictre esse comperil et vero proximiora, et quibus po-
parochiae fimore ipsius sentcutiae per aliquot dies tius lux verilatis assistit secundum legitimas san-

abstinuit a divinis, nullam in eos juris parochialis ctiones nec solum petebas quasi possessionem
posscssionem fueris assecutus, nec fuit aliquomodo abbatem et ca-
juris parochialis tibi restitui, sed
probatum quod eo tempore quo sententiam protu- nonicos de praemissis puniri cxcessibus, quos su-
possessionem in ipsos juris parochialis habe-
listi, per possessione juris parochialis in parochia de
res, vel priusetiam habuisses, restitutionem tibi Monte gravem molestiam ingerere querebaris.com-
adjudicure de jure nequiviuius, cutn non consti- municato tratrum consilio, caeteris ad posses-
terit te fuisse aliqualeuus spoliatum. Verum quia sioncmjuris episcopalis vel parocbialis in tola pa-
super aliis quas proponebantur ex parte tua, nobis mcbia de Monte spectantibus (illis duntaxat ex-
non potuit fieri plena fides, causam ipsam dilectis ceptis super quibus pro parte altera est absolu-

filiis Vizeliacensi et sancti Petri Antissiodorensis n tionis prolata sententia, suepedictos abbatem et ec-
abbatibus el decano Aurelianensi sub ea ^foruia clesiam Sanctae Genovefae parochia saepedicla
duximus committendam, etc. Tandem ad nos gesta tibi ct ecclesiae Parisiensi, per sententiam definiti-
omnia munita sigillis judicum sunt remissa ppr vam condeinnamus. Ex bis tamen quoe super pos-
dilectum filium M. N. procuratorem tuum et jam BSsaorio in praesenti sunt judicio provide definita,
dictum abbatem, ad nostrnm de hnc praesentiam nullumtuje vel alteri parti circa quaestionem pro-
accedentes. Nos ergo praesentilius fratribus nostris proprietatis volumuspraejudiciutngenerari.Ne vero
gesta ipsa fecimus aperiri, quorum continentiam rsententia nostra, effectu careat, irrisoria videa-

pleno eoncepimus intellectu, etc. tur, etc.

Cum igitur testes tui pnrochianos de Monte ad Uatum Anagniae, ix Kalendas Januarii, ponlifi-
examen Parisiensis EcclesifR accessisse, testes vero catus nostri anno lv (68).
partis alterius, eos in foro abbalis referant liti- LI

gasse, ut non videantur adversa dixisse, dicta Domestico Guillelmi Monspeliensis sacello privilegia
conced.il
tuorum de parochianis illius partis parochiae quse
(Anno 1201, Signiae.)
sita est extra burguni, quem tibi dictus alibas nunc
[Gatl. Chrisi. nov., VI, Instr., 362.]
etiam recognoscit, aliorum vero dicta de paro-
Innocentius episcopus servus servorum Dei, di-
chianis partis alterius quae burgus dicitur, quam "
dictus abas sibi vindicare conatur, possunt intel- locto filio nobili viro Guillelmo Montispessulani
ligi competenter, etc. Nos ergo attestationibus, domino, salutem et apostolicam benedictionem.
rutionibus et aliis hinc inde propositis diligenter
Monet et movet nos tuae devotionis sinceritas et
sollicitudo continua qua, sicutaccepimus, fervesin
auditis et plenius intellectis, quoniam in duobus
articulis, intitutionis videlicet et destitutionis, ca- operibus pietatis, ut in bis qua? Uei sunt favorem
pellam de Monte, tibi apostolicum non denegemus. Eapropter, dilecte
et libertatis interdieium Pari-
in Domino lili, tuis justis precibus inclinati, capel-
non servandi
siensis ecclesiae in praifaia parochia
de possessione abbatis legitime constitit, cujus lam quam indomo tua inclytoe recordationis proge-
etiam ecclesiae rescripto apostolico indulgetur ut nitorum tuorum devotione fundatam in pluribus
ampliasti, cum omnibus bonis, quae nu.ic rationa-
nulli nisi Romano pontilici vel legato ab ejus la-
biliter possides, sub B. Petri et nostra protectione
tere destinato liceat in burgum Sanctae Genovefae
suscipimus,et praesentis scripti patrocinio commu-
excommunicationis sententiam pro-
interdicti vel
mulgare, unde rem illicitam el tibi prohibitam at- nimus, auctoritate praesentium indulgentes, ut cum
tentasse videris, abbate possessionem libertatis suae generale interdictum terree tuae fuerit, liceatcapel-
auctoritate apostolica defendente, nec per senten- n
la " iS
i
P siu8 dum tamen j P si «communicati, aut
>

tiam a interdicti non fuerint, clausis januis, exclusis ex-

te latam nova tibi fueril possessio acqui-
sita, cum sic non debeat constitui servitus, sed communicalis, et te quoque, si te forsan, quod ab-
eonstituta potius declarari, nec
sit excommunicari contingat, non pulsatis campa-
!

in his articulis
quidquam pro tua nis, supressa voce officia celcbrare divina.
probatum, abbatem
fuerit parte
ipsuin et ecclesiam suam ab inspectione tuaetPa- Datum Signae, pontific. nostri an. iv.

risiensis ecclesiae, de communi fratrum nostrorum

LV.
consilio, super his sententialiter Ad universos archiepiscopos, episcopos, prselatos,
duximus absol-
etc. pcr Franciam constitutos. -- Pro monasterio
vendum.Licetautautemin aliis capitulis abutraque Fusniacensi (69).
parte productiones inductae fuerint variae ac di- (Anno 1202. Anagniae, Jan. 1T.)
(68) Vide epislolam iOO libri v, 1. 1, col. 1097, et Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
Acta varia eamdem controversiam spectantia, (69) Vide notas ad Epistolam Appendicis hu-
col. 1185. jus xxxiv.
 ;

91 AD INNOCENTH III HBGH8TA QB

nerabilibus fratribus, archiepisoopis et episcopis, \ sanguinis effusionis processum, aut violenta manua
et dilectis llliis, abbatibus, prioribui, deeanie, u in cpiscopum vel abbatem injecta, cum excessus
ohidlaoODia, e.t UDtvenie blcclrsiaruin pr.vlatis, iid tales el similes sine scandalo nequeant praHeriri
qnoB litlera ietc perveoeriot, saiutem et apostoli- si vero clericos seculares manus injecerint, pro
cam benedietionem. vitando scandalo, mittantur ad sedem apostolicam
Non absque dolore conlis et pluriraa turbntinne absolvendi. Villai autum, inquibus bona prsdioto-
didicimus, quod iia in pleriBose pertibui eooleeias- rum fratrum, vel hominum suorum, per violentiam
tica censura dissolvitur, et canonic» Bententis detenta fuerint, quandiu ibi sunt, interdicti senten-
severitas enervatur, ut viri religiosi, et hi maxi- tia? supponatis.
me, qui per sedis apostolicaj privilogia majori do- Datum Agnaniuj, xvi Kalendas Kebruarii, ponti-
iuili suntlibertate, passim a malefaetoribus injurias
ficatus nostri anno quarto.
^usineant et rapinas, dum vix inveniturqui con- Je soussiynd, detdgud de Monseigneur le Garde-
grua illis protectione subveniat, et pro fovenda des-Sceaux, pour /a recherche et trunscription dcs
pauperum innocentia muruin se defensionis oppo- monumeiits historigues de la Tiiraeha ct partie du
nat Specialiter autera dilecti filii nostri. . Ab- Laonnois, certifie la presente copie conforme d l'ori-
bas (70) et Fratres Fusniacenses, Gisterciensis ordi- giml. Ce lOavril 1788.
j>
nis tain de frequentibue injuriis, quam de ipso SignS D. R. N. Jeannin, Religieux de S. Uichel.
quotidiano defectu justitiaj conquerentes, univer- LVI.
Bitatera veetram litteris pctierunt apostolicisexci- Ad abhalem (71), et canonicos S. Genovefw Pari-
tari, ut ita videlicet eis in tribulalionibus suis siensis. — Compositionem inter ipsorum et S. Vic-
contra inalefactores eorum prompta debeatis ma- toris Ecclesias super aqua Bevrix initam, aucto-
ritate aposlolica conflrmat [72).
gnanimitate consurgere, quod ab angustiis quas
(Anno 1202. Laterani. Jan. 23.)
sustinent et pressuris, vestro possint praesidio res-
IBnKtiuiGNY, ibid., p. 1090.]
pirare. Ideoque, universitati vestra< per apostolica
Innocentius cpiscopus, servus servorum Dei, di-
seripta mandamus atque prajcipimus, quatenusil-
lectis filiis, abbati et canonicis sancta? Genovefa?
los, qui possessiones, vel res. seu domos praedicto-
Parisiensis Ecclesine, salutem, et apostolicam bene-
rum fratrum, vel hominum suorum, irreverenter
dictionem.
invaserint, aut ea mjuste detinuerint, quaj prajdic-
tis
Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho-
fratribusextestamentodecendentiumrelinquun-
tur, seu in ipsos
nestis petentium precibus favorem benevolumim-
fratres, contra apostolicae sedis
indulla, sententiam excomraunicationis aut inter-
perliri. Kapropter, dilecti in Domino filii, vestris
n gratum mipertientes assen-
justis postulationibus &
prajsumpsent promulgare, decunas labo- L
,
dicti ,
vel ... „ ,
sum, compositionem rfactam mter Ecclesias,
. .

ves-
rum seu nutrimentorum ipsorum, spretis aposto-
tram et sancti Victoris Parisiensis, super aqua Be-
licaj Sedis priviiegiis, extorquere, ammonitione
pr.emissa,
vriaj (Bievre) quaj fluit ad molendinum de Copel,
si laici fuerint, publice, candslis accen-
sub certis mensuris, sicut sine pravitate provide
sis, excoramunicationis sententia percellatis si ;
facta est, et ab utraque parte sponte recepta, et
vero clerici, vel canonici regulares, seu monachi
fuerint, eos, apellatione remota, ab officio et be-
hactenus observata, auctoritate apostolica confir-
neficio suspendatis, neutram relaxaturi sententiam,
mamus, et prajsentis scripti patrocinio communi-
donec mus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pa-
praedictis fratribus plenarie satisfaciant, et
tam ginam nostrae confirmationis infringere, vel ei
laici, quara clerici saeculares, qui
pro violenta
manuum ausu temerario contraire. Si quis autem hoc at-
injectione analhematis vinculo fuerit in-
nodati, cum dicecesani Episcopi litteris ad sedem tentare praesumpserit indignationem omnipoten-
tis Dei, et beatorum Petri et Pauli apostolorum
apostolicam venientes, ab eodem vinculo merean-
tur absolvi. De monacbis vero et canonicis regula- ejus se noverit incursurum.

ribus id servetur, ut, si ejusdem claustri fratres Datum Anagniaj, decimo Kalendas Februarias,
manus pontificatus nostri anno quarto.
in se injecerint violentas, per abbatem pro- D Sigillum.
prium ;
si vero unius claustri fraterin fratrem al-
terius claustrihujusmodi prajsurapserit violentiam LVII.
exercere, per injurian passi et inferentis abbates, Ad Gualierum Lunenscm episcopum. Ejus COI —
tiones et permutationes cum eanonicit Luntnsibus
absolutionisbeneficiumassequanturetiamsieorum juraque omnia et possessiones Lunensis «F /wt » i

aliqui, priusquam habitum

recepennt regula- contirmat.
rem, tale aliquid commiserint, propter quod Imo 1802, l.aterani Mart.
ipso actu excommunicationis sententiam incurris- [Ugablli, Uttlia saera, I, 850.]
sent, nisi excessus ipsorum essct difficiliset Innoci:ntiis episcopus, stivusservorum Dei.ven.
enor-
mis, utpote, si esset ud mutilationem membri, vel fratri nostro Gualtero Luneusi episcopo, suisqus

(70) Vide ibid. jus XXII.

(71) Vide nostus ad Epistolam Appendicis hu- Vide ibid.
(72)
 93 SUPPLEMENTUM. AN. 1202. 94

successoribus canonice substituendis in perpe- A. Ego Innocentius catholicae Ecclesiae episcopus -

tuum. Octavianus Ostiensis et Velletrensis episr.

Eapro- Petrus Portuensis et S. Rufinae episc
1q eminenti sedis apostolica? specula, etc.
Joannes Albanensis episc.
pler, ven. IVater in Christo Gualtere o,.iscopc, tuis
justispostulationibusdebitabenignitalegratum im- Gratianus SS. Cosmae etDamiani diacon. cardin.
perlientcs assensum, B. Dei Genelricis semperque Gregorius S. Georgiiad Velum aureum diac. card.
virginis Muriae Ecclesiam Lunensem, cui Deo aucto- Hug. Sancti Eustachii diac. card.
recor- Matthtcus Sancti Thoodori diac. card.
ro praesse dignosccris, ad cxemplar (elicis

nostri sub B. Petrus tit. Sanctae Geciliae presb. card.

dationis Eugenii PP. prredeccsoris
Petri et nostra proteclione suscipimus, et prssen- JordanusS. Pudentianae, tit.jPastoris, presb.card.
tis scripti privilegio communimus ;
stutucntes, ut GuidoS. MariaeTransl. Tit.S.Callixti presb. card.
quascunque possessiones, qunjcunque bona eaJem Ugo presb. card. Sancli Martini Equitii.

Ecclesia in praesentiarumjustect canonice possidel, Cinthiustit. S. Laurentii in Lucina presb. card.

aut in futurum concessione pontificum, largitione Joannes tit. Sanctie Prises presb. card.
regum, oblat'one fidelium, seu aliis justis modis, Gregorius tit. Sancti Vitalis presb. card.
pnestante Domino. poierit adipisci, firma libi luis- g Benedictus tit. SancUe Susannao presb. card.
que successoribus et illibata permaneant, in quibus Datum Latcrani, pcr manum Blasii archiepiscopi
ha?c propriis nominibus duximus exprimenda.
Turritani, Nonis Martii, indict. vi, Incarn. Dom.
anno 1202, pontiliratus vero D. Innocentii PP. III
Plebem S. Stephani de Unsilia cum capella de anno vi.
Vallechia, et aliis capellis suis. plebem S. Viti de
LVIil.
castello Aginulfi, plebem do Massa, plebem de S.
Ad abbatem (73) et conventumS. Bcrtini. Ut nullus in
Vilale,plebem S. Laurenlii de Monle libero, plebem eos, vel ecclesias suas. aul capellanos suos ser-
de Carraria, plebem S. Marife de Serzana, plebem viniles in eis, al>S(jue manifesta et ralionabili
S. Andreoe de Serzana, plebcm S. Stephani de Cc-
causa, infcrdicti suspensionis vel excomunicatio-
nis senlenliam audeat promutgare.
reto, plebein de Amelia, plebem de Trcblano, ple-
bem de Arcula, plebem de S. Venerio, plebcm dc (Annol202. Latcrani, Mart. 8.)
Ceula, plebem de Rubiano, plebem dc Coraja, ple- [fix Archivio sannti Rcrlini, rapsa Papalia, n° 55.

bem de Pignone, plcbem S. AndreoedeCastello.ple- Bb£q. Ibid.

bem S. Laurentii, plebem de Olflano, plcbem S. Ci- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
priani dc capite pontis, plebem de Viano, plebem dc ectis liliis.... abbati et
conventui Sancti Bertini,
Soleria,plebem S. Pauli, capellam S. Mariae de C salutem et apostolicam bcncdictionem.
Pugnano, ecclesiam S. Margaritas decastello Veru- Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho-
cula, Ecclesiam S. Michaelis de Saxo albo, plebem nostis petcntium precibus favorem benevolumim-
de Crispiano, plebem de Venelia plebem deBagno- pertiri. Eapropter, dilecti in Dornino lilii, vestris
ne, plebem de Vico, plebem de Turrano, plebem justis postulationibus grato concurrontes assensu,
S. Cassiani de Urteola, plebem S. Alexandri ad auctoritate vobis preesentium indulgemus, ut nul-
Ponte Trenusio, plebem de Vignola, cum omnibus lus in vo8, vel ecclesias vestras, aut capellanos
capellis quasjuste et canonice possidetis, burgum vestros servientes in eis, absque manifesta et ra-
de Aventina cum capellis et aliis pertinentiis suis. tionabili causa, interdicli, suspensionis, vel ex-
Ad haec conventiones et permutationem tam in Ec- communicationis sententiam audeat promulgare.
clesiis, quam aliis inter le, et dilectos filios canoni- Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostr33
cosLunenses initam sine pravitate provide fa- concessiouis paginam infringere, vel
ei ausu teme-
ctas, et ab utraque parte sponte receptas, et paci- rario contraire. Si quis autcm
hoc attentare
fice hactenus conservatas in scripto authentico prsesumpserit, indignatior.em omnipotentis Dei et
continentur auctoritate apostolica confirmamus. beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se no-
verit incursurum.
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum Ii- D
ceat praefatam
Datum Laterani, vm Idus Martii, pontifiatus
Ecclesiam temere perturbare, aut
nostri anno quinto.
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi-
nuere, aut aliquibus vexationibus faligare,sed om- LIX.
nia integra conserventur eoi um pro quorum guber- Ad abbalcs de Blangeio (74) et de Atciaco (75), elprio-
natione et sustentatione concessa sunt usibus om- rem de Hesdin. Ut sub minis censurarum ec-
clesiusticarum prohibeant canonicos Sancli .-tudo-
nimodis profutura, salva sedis apostolicae au-
mari divina celebrare, prsesentibus burgensibus
ctoritate. Si qua igitur etc. Amen, amen, amen, Sancli Audomari, excommunicatis ratione inju-

Videnot. adEpistolam Appendicishujusxvm.

(73) ('5) Si qui auctoribus novas Gallias Christianaj
_
Erat is nomine Erardus, notus in instrurnen-
(74) fides,Monasterio Alsiacensi tunc temporis praeerat
tis ab anno 1201, usque ad annum saltem 1208.
vel Johannes I de Bethunia, vel Simon II sic enim ;
Defunctus dicitur 15 Septembris 1211. Vide novam apud illos legitur, Tom. X, col. 1597 :
Galliam Christianam. Tom X, col. 1591. « X. Simon II, monachus Bertiniensis, ab anno
 95 AD INNOCENTII III REGB8TA 96
rtarum iUatarum abbatt ft conventui Suttcti A. tia fuerunt excommunicationis astricli, et, qtiia
lierttut.
per annum amplins in suu portinucia perstite-
et
(Anno 1802, Lateruni, April. 4.) runt, judices verum possessionem assignurunt fra-
[Bx Archivio s. Bertini, oapBa Papalia, u° 57. tribua antediotia, in prasfutos injuriaturee excom-
Bbbq. libid. p. 1123.] municationis Bentrnt iitm inncivanles. Vnlenlrs igi-
Querelam dilectorum liliorum... abbatis (76) et tur monasterio Sancti Dertini puslorali sollicitu-
OOnventue Sancti Bertini suscepimus continentem, dine providere, dit-cretioni vestr» per upostolica
quod, iuin, propter iujurias quas burgenses villaa scripta praecipiendo niitndamus, quatenus, prsadio-
Sancti Audoman eis intulerant, auetoritato sodis tam excommunicationis sententiam, sicut rationu-
upostolic*, idem burgenaea Bxooromunioationis ct bililer lata est, puLilicuri facientes ct inviolabiliter
villa ipsa, inlerdicti aententias subjacerenl, Cano- observari, sa?pe dictos burgenses sin^ulis diebus
niol Suncti Audomari diceceseos Morinensis pras- Dorniniois ot festivis, pulsatis campaniset cande-
BBBtibua excomtnunicatis divina celebrare temerc lis usque ad satisfuctionem congruutn
Hccensis,
prassumpserunl, ideoque discretioni veslra: per fuciutis, appellatione remota, excommunicatos pcr
apostolica scripta mandamus, quatcnus, si res ita provinciatn nuniiari Hemensem, et mandatis ab
se habet, dictos canonicos, ut super hoc debitam
p.
omaibua arclius evitari. Taliter autem mandatum
fratribus ipsis satisfactioiiem impendant, et a tam aposlolicutn inipleatis, quod idem abbas et mona-
temeraria praisumptione desistant, monitione pra;- chisuam per vos justitiam consequantur, et nos
inissa, per censuram Ecclesiasticam, uppellatione devotionem vestrain possimusin Dominocommen-
postposita, compellatis. Quod s non mnes his j dare. Quod si non omnes his exsequendis potueriti-
exsequendis potucris interesse, duo vestrum ea interesse, tu, frater archiepiscope, cum eorum al-
nihilominus exsequantur. tero nihilominus exsequaris.
batum Laterani, secundo Nonas Aprilis, pontift- Datunt Laterani, vi ldus Aprilis, pontiOcatus
catus nostri anno quinto nostri anno quinto.

LX. LXI.
Ad WiUelmum, archiepiscopum Memensem, Sancls Ad Hothomac/ensem archiepiscopum el ejus suj)raga-
Sabinx cardinalem (77), 4. S. L. ubbulem (78) neos. — Ut abbatiam de Lucerna adversus matc-
S. Remigii, et decanum (79) liemenses.
Ut ex- — factores defendani el succurrant ei in angustiis,
communiiutionis sententtatn contra burgenses — « Datum Laterani iv Kal Nov. (Oct. 29), ponti-
Saneti Audomari juste latam, occasione ablata- ficalus anno v (1202).
rutn t/uarumiliim paludum ad Bertiniauos
per- [Neustria pia, p. 797, ubi hujus bullae mentio
tinentium, publicari faciantet observari
(80), tantum exstat.)
(Anno 1202. Laterani, April. 8.)
LXH
[Ex Arcbivio S. Bertini,
B R EQ.
capsa Papalia, n" 58. Adcapitulum Arusiense . — lnstutitutionem prxbenda-
lbi,l.\
rum confirmat.
Ad audientiam nostrain, signiQcantibus dilectis (Anno 1203. Anagniae, Jan. 3.)
liliis... abbate et conventu S. Bertini, noveritis [Langebeck, Script. rer. Dan., VI, 388.]
pervenisse, quod, cum inter eos el burgenses I.nxocentius episcopus, servus servorum Dei,
Sancti Audomari, super quibusdam paludibus quaa dilectis liliis capitulo Arusiensi, salutem et aposto-
ad monasterium ipsum pertinere noscuntur, et licam benedictionem.
multiplicibus damnis et injuriis qu;e burgenses domus Domini provide statuun-
ipsi Quae ad decorem
eideiu monusterio irrogarunt, causafuisset
venera- volumus lirmius observari, quanto ad
tur, tanto
bili fratri nostro... episcopo
(81), et dilecto filio... Ecclesiarttm honorem intendimtis amplius el pro
archidiacono Atrebatensi, ab apostolica sede com- feclum. Vestris ergo et venerabilis fratris nostri
missa, propter burgensium sontumaciam, Abbas
et Arusiensis episcopi precibus ioclinati institu tionera
conventus pra;dicti fuerunt in possessionem palu-
prasbendaruni et beneficiorum per eumin ecclesia
dum ipsarum, causu ei reservand<e(82), per judices
vestra provide factam, et per bon;e memoriae Lun-
D
delegatos mducti ; super qua, quoniam burgenses
densem archiepiscopum, tunc legatum sedis apo-
eos molestare postmodum prssumpserunt,
senten- conlirmatam, sicut in eorum authentuis
stolic;e,

l!98gubernavit. In abbatem de Marchianis as- EpistolamAppendicis hujusxvm not

(76) Vide ud
sumpius. (ex Iperio) alteri locum cossit.
(77) Vide adEpistolam Libri tertiiziv, not.
• XI. Johannes de Bethunia, monachus S. Ber-
(78) Petruade Elibaudimonte, genere nobilis, ab-
I

tini, virhonestus et suncta!

vitas, Simoni datua suc- bas S. Hrmigii Ftemenaia innotesoitab ioetrumeo-
Besaor. Paulo post, ttt. post annos tres
(id est tis uli anno 1197 usquo ad annnm 1208, quo diem
an. 1202), Simonis revertentis
in gratiam renun- obiit suprcmuni iii Kul. Augusti. Nov. ilall. l\, t
ttavit.
234.
« Simon, ad Alciacum iterum assuinptus,
XII.
ad epistolam libri quinti i:\lix not.
(79) Vide
quiuquennio pni-fuit, ac mortuus est kitlendis
fSOlVidesupra ad epistolamappendicis huJUBIUX
Mau 1207... Huctcnusauctoressupra cituti Veiiiin, (81 Vide <%a epiatolam appendioli httjus xvut.
iii ierie abbatum Marchianensium (Tom.
Ul.ool. Cauta ei reurvandM:ne in Apogiapho.nien-
oW7) non eibiinetipaia conature
videntur. doae.
97 8UPPLEMENTUM. — AN. 1203. 98

litteris continetur,auctoritate npostoliea confuma- j^ Aliter,etiam corpus ejus conciderunt in frusta,quasi

mus, et praesentis scripti patrocinio communimus. vellent id quod mactaverant rranducare ac expo-
Nulli ergo omnino hominum hanc paginam liceat nere quod cepe ant tam impia venatione venale,
nostra confirmationis infringere,vel ei ausu teme- vel ponere morticinium ejus escas volatilibus cceli

rario contraire. Si quis autem hoc attentare pras- et terrae bestiiscarnes ejus.
sumpserit.indignationem omnipotentis Dei et bea- Attendite ergo et videle, si est dolor similissicut

torum Petri et Pauli apostolorum ejus se noveri

t
dolor Ecclesiae, ctijus filios, imo sponsos mactant
incursurum. sicut oves occisionis iniqui et veluti impune san-

Datum Anagniee, iii Non Januarii, pontificatus guinem pradatorum ejus effundunt.Si ergo in viridi
nostri anno sexto. hoc prajsumunt, in arido quid audebunt?Si in
virum tanta nobilitateconspicuum,tanta praeditum
LXIII.
dignitate, tanta honestate praeclarum, tanta orna-
Ad prxlatos Bremenses. —
Merfectores C. episcopi
Wursburgensis analhematizat. tum scientiaeteloquentia praepollentem scelus tam

(Anno 1203. Laterani, Jan. 25.) nequissimum commiserunt, qui creduntur de cae-

[Lappenberg, Hamburg. Urkund., Hamburgi 1842, tero in minores ecclesiarum praslatos et sasculares
in-4°, p. 295. Kx originali in archivio Sladensi, principes commissuri ? Quaa potentia.quaejustitia,
caps. II, n. 14.] » quae auctoritas a talibus de caetero tuta erit ? Si
lNNOCENTiusepiscopus,servusservorum Dei,vene- enim in cbristum Domini et per enm in Christum
rabilibus fratribu8,Bremensiarchiepiscopoet sulfra dominum tam nefaria prnesumpserunt.quid facient
ganeis ejus, dilectis Qliis, abbatibus, prioribus et in minores? Nunquid inferioribus membris parcent,
aliisecclesiarum praelatis in Bremensi provincia qui tanlae crudelitatisaudaciam ausi sunt in caput
constitutis.salutem et apostolicam benedictionem. etiam exercere ?

Innovatur quasi jugiter Ecclesiae sanctae dolor, Porro quod deterius est et ex eo amplius for-
nec ei conceditur ad temqus modicum a jugibus midandum, quod jam bis ministeriales imperii
suspiriis respirare. Laborat enim in gemitu suo, tam immane facinus perpetrarunt, ad consequen-
lavat per singulas noctes lectum lacrymis.sed non- tiam trahitur scelus istud et tanUe malijinitatis
dum dcprecationem ejus ad plenum Dominusexau- exemplum ad alios derivatur. Prius enim Otto de
divit. Nondum siquidem cxterserat genas suas,sed Barchisten praedictum Leodiensem episcopum in
erant lacrumx ejus in maxillis ipsius, nec voluerat exsilio positum interfecit, et nunc sequaces ipsius
consolari (Tfiren. n), cum sanguis sauctaa memo- tanium episcopum tam enormiter trucidarunt.No-
risa A. Leodiensis episcopi (83), adhuc recens de lite igitur flere solummodo super illo, qui quas
terra clamaret : Et ecce de novo vox audila est C desunt passionum Christi.juxta quod de se testatur
17» Rama, ploratus et ululatus multus (Mallh. n), Apostolus, in suo corpore compleverunt.sed super
cumsicutaccepimus,lihi Belial in Christum Domini vos ipsos etiam defleatis.quibus de caetero timendi
manus sacrilegas injecerunt, bonae memoriae C. sunt familiares ut bostes et amici velut inimici
Erbipolensem episcopum, imperialis aulae cancel- cavendi, ne magis familiaris noceat inimicus et
larium, nequiter occidentes. Condixerant quidem inimici hominis domestici ejus [Matth. x) fiant.

ad invicem, ut injuste virum justum occiderentet Fugite igitur a facie arcus, ut liberentur electi, et
haereditate sanctuarium Domini possiderent. Et quia non est principiis obviatum, saltem mediis
quia dolorem conceperant, iniquitatem protinus obviate, ne sero medicina paretur, si exspectan-
popererunt. Ne quid autem eorum fraudi deesset, tibus vobis finem causa aegritudinis invalescat.Nos
sed osculo traderent Filium hominis sicut Judas, enim, quicunque monarchiam imperii obtinere, in
vultusdeposuerunthostilesetpraeconceptamdiutius tanto ei crimine nullatenus parceremus, sed ejus
cordis malitiam,quam exercere non potuerant ini- obviaremus conatibus pro ecclesiastica liberlate.si
mici,simulata? pacis etamicitiae (ictae vellere velave- eiiam propter hoc ponere uos animam oporteret.
runt.Sicqueinvestimentisoviumlupirapacesintran- Neautem impunitascriminis aliquibus audaciam
tes,ovile surrexerunt protinusin pastorem, sangui- tribuat delinquendi, ex parte Dei omnipotentis,
J)
nem quemdiu sitiverant^efTuderunt.Nec suffecithoc Patriset Filiiet Spiritus sancti,auctoritatebeatorum
ipsis,sed ut sanguis sanguinem tangeret et abyssus apostolorum PetrietPauli et ex ea.quam Dominus
invocaret abyssum,in corpusjam examine saevien- nobis licet indignis ligandi et solvendi contulit,
tes, amputata.ut dicitur, ejus dextra.qua frequen- potestate,anathematizamus eos qui praefatum epi-
ter signaverat panem et vinum in corpus Christi et scopum occiderunt, etomnes illos.quorum favore,
sanguinemconvertendum,et capitedestruncato.co- assensu.auxilio vel mandato expresso vel tacito est
ronam etiam, quam in Dominicalis religionis indi- occisus, et etiam universos qui eis post facinus
cium ad imitationemapostolorum Principis defere- perpetratum auxilium.consilium aut receptaculum
bat,areliquapartecapitisstrictisgladiisamputarunt, prastiterunt vel praestare de caetero attentarint.
non attendentes quod et in caput ejus et maaus un- Ideoquc universitati vestras per apostolica scripta
guentum effusum fuerat sacratissimae unctionis. mandamus et in virtute sancti Spiritus sub obe-
(83) Alberti, anno 1 192 occisi.
99 AD INNOCENTII III REGESTA 100

dienlite debito, c)iiu nobis tenemini.districto pneci- A Innocentius episcopus, servus servorum Doi.di-
plmus, quatenus sentenliam nostratn siugulis lectis Gliie Montia angelorum (84) et Murensi (85)

diebus Dominicis at festivU, pulsutis campanis et abbatibus, Consluntiensis dieecesi8,salutem etapo-

caudelis acoensis pulilice ao solemuiter omnes et Btolicam benedictionem.
Bingull nuntietis, tani homicidarum nomina,quam Signifloantibus dilectis filiis canonicis Beronon-
eoruin, quos in mortom ojtisdom episcopi vcrbo sibua (86) nos noveritis accepisse, quod E, H. de
vel opero conaensisse oonatiterit, publioantes.Ter- Bttttickon (87 etalii militesConstantiensisdioecesis,
ras uuti'in huniicidarumipsorumotomniinn.qui eis possessiones eorum invudere et quoddam castcllum
super hoc pra-stiterunt vel preestitere fuvorem aut in eis .idilicaro per violentiam prajsumpserunt,
etiam modo pr;estant,deiiiinticlis subjeeias sonten- ideoque discretioni vestroe per apostolica Bcripta
ti;e intordicli, quod prster baptiscoa parvu-
sic mandamus, qualcnus milites ipsos, tit super his
lorum et pamitentiasmoricntium nullum in eis salislacianl, monitione praemissa pcr censurum ec-
ecclesiasticum sacramentum autdivinum offloium clesiastieam, sicutjustum fuerit appelhitiono post-
celebrotur, noo decedenlium corpora tradantur pusita compellatis.
ecclesiastica: scpulturas.A ipsorum quoque familiis Datum Luterani, v Kalend. Februarii, ponlilira-
nibil inoblationem vol eleeniosynam admittatur, ~ tua nostri anno V (88),
noc impendatur eis aliquod Bacramentum nisi ba- LXV.
ptismapueruliset pucnitentia labor.mtibus iu extre- AJ abbutem S. Columbx, M. archidinconum Seno-
Praeteroa quocunque devenciint, Bub eodom
nensem et magislrum scholarvm Aurelfanensium,
mis.
— Sujier proeurationibus el visitationibut episcopi
tenore.quandiu fuerint praesentes.prohibeatis cele- Par.istensis.
brari divinu. (Anno 1203. Laterani, Mart. 28.)
autem statim post receptos rumorcs sub hac
Haec [Charlular. Ecclesuv Parit., III, 185.]
duximus districtione scribendu, sed cur.i plene Innocentius episcopus, servorum Doi,
servus
didicerimus veritatem, longe districtius procedc- dilectis liliis abbati Sanctae Columbae, et M. archi-
mus. Nec erit apud nos acceptio personaruru.quin diacono Sononensi, et magistro scbolarum Aure-
et magnos et parvos, cujuscunquc dignitulis vel
lianensium.salutem el apostolicam benedictionem.
ordinis, exoommunicatos expressis
indiflerentcr
Ad audientiam nostram venerabili fratri nostro
nominibus nuntiemus et mandemus ab aliis nun- Parisiensi episcopo significante,pervenit,quod cum
tiari. Speramus praeterea et quasi pro certo tene-
Parisiensem dicecesim aliquando eum oportuerai
mus, quod is qui nullum bonum inremuneratuin visitare, sicut ad oliicium ejus spectat, quidam
dimittit, nullumque malum deserit impunitum, priores et capellani ejusdem dieecesis procuratio-
sicut jam ile interlcctoribus prsdicti Leodiensis C nem sibi debitam denegant exhibere, ad Busa ne-
episcopi dignam sumpsitsua potentia ultionem.sic gationis defensionem hoc solummodo allegantes,
in occisores islius eorumque fautores severius ul- quod nec ipsi,nec ipsius praedecessoribus procura-
ciscetur. Preeterea volumus et sub ea.lem distri- tiunem ejusmodi exsolverunt. Noa igitur praemis-
ctione mandamus, quatenus.omni gTatia et timore
sam allegationem eorum friv lam reputantes.cum
postpositis, inquiratis de singulis diligentissime
subditus non possit procurationem contra prasla-
veritatem et quod inveneriiis non tardetis nubis tum pra;scribere qute ratione visitationis debetur,
fideliter intimare. Tu autem, frater archiepiscope,
discretioui vestraj per apostolica scripta mandu-
mandatnm noslrum,omni gratia et timore postpo-
mus^quatenuspramiissisallegaticnibusnequaquarn
sitis, fideliler exsequaris, el ab aliis facias per di-
obstantibus, si nihil aliud obstet, de canonicis
strictionem ecclesiasticam appellatione remota,exse- inslitutis eidem episcopo, appellationo
faciatis
cutioni mandari. remota, procuratienem hujusmodi exhiberi, con-
Datum Laterani vin Kalet.das Fcbruarii, ponti- tradictores , si qui fueriut, vel rebolles u sua
licatus nostri anno v.
pnesutnptione desistere per censuram ecclesiasti-
LXIV. cam, appellatione postposita, compellentos. QirhI,
Ad Engelberyensem et Murensem abbates. —
it mi- D si non oinnes his exequendis potueritis inter.sse,
lites, bona Eceiesiat Beronentit invadentes, ad duo vostrum ea nihilomiuus exsequantur.
dumni illati compensationem adigant.
Datutn Literani, v Kalend. Aprilis, pontilicatus
(Anno 1203. Latorani, Jan. '-8.)
nostri unno sexto.
[Neugart, Cod. diplom. Aleman., lypia S. Blttsii,
LXVI.
1795, iii- 1", p. 1-1, ex L. B. dc Zurlsuben Mi<
eel. Helveticas Historim mao., t. Ili, p. V ener abili fratri, Rutkenensi tpiscop (89), tt

(84) Mons Angelorum, vulgo Engalbirq, abbatia 1 198,conBeoratus vero 22 Februaril.a qua dieanni
0. S. B. in Helvetia ad pedem iuonlis Tltttitl BoatUS nuniortindi.
(85) Abhalia Murensis 0. S. B. florot ln Argovia (89] Butbenenais Episoopus, llugo [de l.
(8t>)Berona, Bcrnmunster, eoclesia collegiuta in meniuratur in instiunienlis ab auno saltem iit'.',
pago Lucernonsi. uaquo ad annum s:ili"tn 1210. Vitam
(87) liutickun in inferiore Argovia libera propfl dioitur usque ad annu 1214; al urlua abdicave-
Uil/iken parochia; ilmer<int sou
I ilm<iriu<ien. \ rat Epiaoopatum, Vide t'<<tll. Ckrut. ntv, Tobi I

KlectUB 08l lnnocentius HI,die8 Junuariian. ool. 808.

 101 SUPPLEMENTUM. — AN. 1203. 102

lis filiis, lppolito de ilonte-Salvio ,

et priori \ Intelligentes quod canouici Albiensis sedis ac-
sancti Antonini, Ruthenensis disrceseos, salutem quisierunt ecclesiam Beatae Marcianae a quibus-
et apostolicam benedictwnem. —
Ul conlroversiam
dam laicis, qui non consueverunt dare pro
inter cupitula S. Cecilix et S. Salvii Albiens. su- refe-
ctione quam debebant canonicis Beati Salvii nisi
per ecclesiam S. Mareian<e diffmiant.
vif<inti solidos, et
iidem canonici modo petant re-
(Anno 1203. Ferentini, Maii, 22.)
fectionem sibi et omnibus quos secum ducunt, per
[Epistolam hanc ediraus ex codice manuscripto Bi- quod Albiensis ecclesia plurimum dicitur gravari,
bliothecao regiaj signato n° 7392, f°. ultimo, v°.
dignum videtur et rationiconsentaneum ut intenda-
Kadem est penitus ac illa quaj legitur apud Ba-
tis quod viginti solidos recipiant a canonicis
luzium, Misccllan. Totn. m, pag. 20, col. i, nov. sicut
Edit. in-fol. Breq., ibid.} a laicis recipere consueverunt. Rogamus ergo di-
lectionem vestram, de qua plenam spem et fidu-
Exparte dilectorum filiorum, capituli sanctas Ce-
ciam tenemus,quatenusAlbiensemecclesiam,quam
ciliie Albigensis, gravem accepimus quaestionem,
nostram reputaraus, quia ad honorem Beataj Cae -
quod, cum ecclesiam beatai Marciame canonice
ciliae est constructa, gravari non permittatis, sed
fuerint assecuti, canonici beati Salvii Albiensis
ut proefati canonici sint contenti nisi viginti solidis,
pensionem vipnti solidorum, quam ab eadem ec.
taliter operam detis ut vobis gratiarum actiones
clesia nomine procurationis percipere consueve- Tj
referre teneamur. Nos enim et capitulum Eccle-
rant, augmentare volentes, ipsos tam super hoc
siaenostra; ipsos in nostris oralionibus recipimus,
quam super ecclesiam memoratam contra justi-
et eorum negotiis, qua velut nostra reputamus,
tiam molestare prassumunt. Ideoquc discretioni
modis omnibus cum Deo et honestate volumus
vestrffi per apostoliea scripta mandamus, quatenus
adesse.
dictos canonicos, ut ab indebita eorum molesta-
tionu desistant, monitione praemissa, per censuram LXVIII.
ecclesiasticam, appellatione postposita, compella- Ad ahbatem (90) et conventum
S. Dionysii Parisien-
tis, uullis litteris veritati et justitiae priejudicanti- sis. —
Ut clericorum vilUe S. Dionysii, non obstante
appellalione ab ipsis emissa, temeritatem compe-
bus a Sede apostolica impetratis.Quod si nonomnes
scant.
his exsequendis polueritis interesse, tu ea, frater
(Anno 1203. Ferentini, Maii 22.)
episcope, cuiu eorum altero nihilominus exse-
[Ex apographo, quod ad fidem aulographi, in
quaris. ar-
chiyis munasterii S. Dionysii Parisiensis a?ser-
Dat. Ferent., xi Kal. Junii, pontilioatus nostri vali, diligenter exscripsimus. Brequigny,
ibid.—
anno 71. Hanc bullam jam dudum ediderat Dooblet in
llist. de VEglise de Saint-Denys,
p. 538. Edit.
LXVII. C Patr.J
Ad Huthenensem episcopum, pr.rposilum de ilontc- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
salvio et priorem S. Antonini, liuthcnensis diw-
lectisliliis... abbati et conventui Sancti
cesis. Contra canonicos B. Satvii .-/tbiensis. Dionysii,
salutem et apostolicam benedictionem.
(Anno 1203. Ferentini, Maii 22.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse,
[Baluz., Miscell. ed. in-fol., II, 20.] quod quidam, in villa Sancti Dionysii com-
clerici
morantes, non timentes abuti privilegio clericali,
Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
noctu fores muliercularum effringunt, in domos
venerabili fratri Rulhenensi episcopo, et dilectis
carum per violentiam irruentcs, et cura filiis bur-
filiis pneposito de Montesalvio et priori Sancti An-
gensium suscitantes seditiones et rixas, eo quod
tonini Ruthenensis dioicesis.salutemet apostolicam
villaa praepositi et justitiarii,
propter clericalis or-
benedictionem.
dinis ad eorum correctionem manus
libertatem,
Kx parte dilectorum filiorum cspitnli Sanotae Ec-
extendere pertimescunt si autem tu, fili abbas,
;
clesiaj Albigensisgravem accepimus qua^stionem,
eorum temeritatibus obviare, statim ad ap-
velis
quod cum ecclesiam Beatas Marcianae canonice
pellationem confusiunt, ut, sub nostr;e uivucauonis
invocationi^
fuenntassecuti, canomci Beati Salvn Albiensis.etc, n _• j
U praesidio,
,
declmentanimadversionem canonicam
et
ut supra.
et sumant andaciam delinquendi. Cum igitur, ox
LXVII bis. officio nobis injuncto, teneamur temeritatem repri-

Pelagii cardinalis tituli Sanctx CacilUe epislola ad mere perversorum, discretioni vestra.' per aposto-
Guillelmum episcopum Albienscm. Ejusdem ar- — lica scripta mandamus, quatenus clericos ipsos,
gumenti.
prout ad officium vestrum spectat, a praesumptio-
(Ibid.)
nibusetexcessibus antedictis, monitione prasmissa,
Vene rabili in Christo fratri G. Dei gratia Albiensi per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis
episeopo, P. eadem gratia tituli Sancta: Caeeiliie
impedimento, desistere faciatis.
presbyter cardinalis, salutemetsinceraj dilectionis Datum Ferentini, xi Kal. Junii, pontificatus no-
affectum. stri anno sexto.

(90) Vide epistolam libri tertii xlv, not.

103 AD INNOCENTII III RECiBSTA 104

LXIX. A Qootica a nobis pclitur quod religiosum fueril

Fundatiotum eotltoitaUe oeeletim i» WrabtlU con- ac honestum, animo Nos decct libenti conce-
firmul. derc, et petcntium desidoriis eongruum sufTra-

(Anno [803. Anagniae, Oct. 5.) gium impertiri. Eapropter, dilccti in Uomino filii,

[Gall. Christ., Nov. II, [nalram., p. 388.] vestris justis postulationibus clementer annui-
rum, et prafatani ccclesiam Oinnium Sancto-
[nnoontiub episcopus, servos servorum Dei, di-
Mirabelln aa-
mus, in qua divino mancipati estis obsequio,
leolis Qliia et canonicis B. Uaria. <le
sub beati Petri et nostra prolectione suscipimus,
lulem et apostolicam benedietioncm.
ct pnesentisscripti privilegio coinmunimus; impri-
Cum Dobis peliturquod justumethonestum,tam
mis siquidem statuentes, ut ordo canonicus, qui
vigor aequitatis quam ordo exigit rationis.ut id per
scciindum Domini et beati Augustini regulam.atque
sollicitudinem oflieii nostri a I debitum peidueatur
instiliitinnnin 1'nemonstratensium Fratrum.in 60-
efieolum. Quapropter, dilecli in Domino Qlii,vestris
dem loco institutus esse dinoscilur, perpetuis ibi-
justis precibus gralo concurrentes assensu, perso-
dem lemporibus inviolabiliterobscrvetur.Praeterca,
nas vestras et eoolesiam ipsam B. Marias <le Mira-
quascunque possessiones, qua-cunque bona eadem
bello, in uua estisper venerabilem fratrem no-
imprasentiarum juste et canonice possidet,
eoclesia
strum Mauricium Piclaviensem episcopum dicaci U
aut in futurum, concessione pontificum, largitione
sanum conslituti canonice, in omnibus pertinentiis
regum vel principum, oblatione fidelium.seu aliis
suis.et aliis bonis.prjut iu preaenliarum rationa-
justis modis, prasstante Domino, poterit adipisei,
biliter possidet, aut in futurum justis modis Deo
firma vobis vcstrisque successoribus et illibala
propitio poterit adipisci, sub B. Pctri et nostra pro-
permaneant. In quibus hsec propriis duximus ex-
tectione suscepimus.PraHereadedonatione cjusdem
primenda vocabulis: Locum ipsuui, in quo praefata
episcopi eoolosiam ipsam, et ecclesiam S. Hilarii
cum oranibus peninentiis suis
ecclcsia sita est, ;
de Mirabello, et oblationes S. Andrec et ejusdem
mansum de Rincum mansura de Haselbach ne- ; ;
castri, quas idem episcopus pereipere in certis
mus quoildam in Elisweiler.ad plantandam vineam,
festivitatibus consuevit, cum possessionibus et pro-
a terinino Henrici usque ad terminuni Erpherad
ventibus quos tam per ipsius episco, quam
aliis, i
;

itcm, in palude, duos manso3 sine censu, et quar-

fulelium larg'tionem estia adepti, necnon libertates
tam partem piscationis in Bustric, a bonre memo-
et immunitates ab eodem episcopo vobis et ecclesiae
riae Welfone dnce, et Uta, uxore ipsius, ducissa de
vestrie concessas, sicut in ejusdem scripto aulben-
Sroweuburg (93), Hugone, duce de Ulemburch, et
tico plenius conlinetur.et vos et ea omnia quaj.juste
nobilt viro, Bertholdo, duce de Zahrmsen 94), fun-
et pacifice possuielis, vobis et per vos cidem ec-
______ ___ ,.__ ._
_-,
ti
,...,..
datonbus loci ejusdem, ecclesiaj vestrai pia lioera-
,
• , ,•

clesiae, auctoritaie apostolioa confirmamus, et prae-

litate concessa, el ab Uenrico im_ eratore poslmo-
sentis scripii patrocinio communinius. Nulli ergo
dum conlirmata ; item jugera terrarum, et curtes
omnino hominum liccat, etc.
in Appenvilre et in Ufboltz, quaa dederunt Conra-
Anagniu:, u Nonas Octobris, ponlificatus nostri
dus Keseman, Ilenricus Gertine, et Conradus Me-
anno iv.
sterlin ; prsdium vero in Griseborn, quod bonae
I.XX. memoria? Conradus, Argentinensis episcopus, ec-
Gc r umjo, prasposilo ecclesix Omnium Sanctorum in clesiie vestrae pietatis intuitu contulit, cum pratis,
Kigra-Silva, ordinis Praemonstratensis, Argmti- vineis, terris, nemoribus, usuagii.s et pascuis, in
nensis dioxeseos, ejusqve fratribus in porpetuum.
— Recipit eos sub protectiono,el mumerantur hona
bosco
semitis, et
et plano, in aquis et molendinis, in viis et
omnibus aliis libertatibus et immunita-
ad ipsos spcctantia (91).
tibus suis. Sane, novalium vestrorum, etc.
(Anno 1204. Anagnia;, Febr. 5.)
Daluin Anagniae, per manum Joannis, sanctae
[Ex apographo, ad lidem autographi, in archivis Roinana' Eeclesiae subdiaconi ol notarii, Nonis Ke-
abbatia; Oinnium Sanctorum, diceceseos Argen-
bruaiii, Indictionc septima, lncarnationis Domi-
tinensis, asservati, diligenter exscripto, quod
munWvi't^o"o_B"memori»b\albaBD nics anno '->03 < pontificatus vero domini Inno-
Grandidier. Breijuiony, ibid cenlii papae tertii anno vi.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- I.XXl.

lectis filiis, Gbrungo, praposito ecclesia. Omnium Ad vrsepositunt, decanum et custodem ilindensem. —
Sanctoium in Nigra-Silva [01), ejusque Iratribus, l'ro canonicis S. WMeluirdi lircmcnsis.
tam praesentibus qiiam futuris, regularem vitam (Anno (204. Romre, ap. S. Petruin, Febr.
.'

professis, in perpetuum. [Lappenuerg , Hamburg. Vrkund., p. 303, ex

(91) Conferenda omnino ba'c lnnocentii epistoia No i

el dans le diocesedeStraabourg.mainteaanl
cuiu lis quaa de ubbatia Omoium SanotoraiD refe- de Kriboorg (ducbe de Hade\
runtur, apud auctores novae (ialli.e C.bnstuui.r, Q Utha de Schawenbourg, epoosi da Wellbn,
;

tom. V, ool. 890. duo de Bai

I.e monastere de la Toussaint, de 1'ordrfl de. Hertliolil, duo de Zeringen.
Premontre, existe encore aujourdhui dans la Foret-
105 SUPPLEMENTUM. — AN. 1204. 106

originali in archivo Stadensi, caps. II, n. II, cum ^ fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore sub-
iigillo plumbeo Innocentii III. j traxerini, districtione simili, appellatione remota,
Innoce.ntius episcopus, servus servorum Dei, di- cogatis veritati testimonium perhibere : nullis lit-
lectis liliis prsposito, decano et custodi Mindensi, teris vcritati et justitiae praejudicantibus a sede apo-
salutem et apostolicam benedictionem. stolicaimpetratis. Quod si non omnea his exse-
Oblata nobis dilectorum liliorurn, Wald. ct alio- quendis potueritis interesse, tu, frater episcope,
rum canonicorum ecclesiee tjuncti Willehardi de cum eorum altero ea nihilominus exsequaris.
Bremen, querela monstravit, quod H. praeposilus Datum Lalerani, Nonis Aprilis, pontificatus no-
eorum, fructus cujusdam praebendae pertinentis ad stri anno vu.
ecclesiam supradictam, injuste sibi pe.r decem jam
LXXIII.
annos usurpans, super stipendiis suis injnriatur
eisdem cellerariam ipsius ecclesi», cujus donatio Ad episvopum Paderbornensem. —
Ul bona Ecclesiv
Bremensis, ab H. comite palalino Bheni invasa,
de jure spectat ad ipsos A. clerico Bremensi, post
;
archiepiscopo Bremensi restitui curet.
appellationem ad nos legitime interpositam, pro
(Anno 1204. Laterani, April. 5.)
su;e conferens arbitrio voluntatis. Quia igitnr nobis
non de praemissis, discretioni vestrae per
constitil [Ihid., p. 304. « Originale citatur in Registr. Stad.
apnstolica scripta mandamus, quatenus partibus B Cnps. XVII. N°. 10.

convocalis audiatis causam et appellatione remota, Iwocentius episcopus, servus servorum Dei.ve-
mediante justitia terminetis, reducentes in statum ncrabili episcopo et dilecto filio, praeposilo Palher-
debitum quidquid pott appellationem ad nos legi- burnensi, salutem et apostolicam benedictionem.
time interpositam temere constiterit attentatum. Lacryinabdis venerabilis Bremensis archiepiscopi
Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a ad nos querela pervenit, quod cum pleno corde et
scde apostolica irapelratis. Quod non omnes his si fide non fictadevote ad fidelitateit' regiam accessis-
exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea set, et a rege ipso fuisset deliberatione provida
nihilominus exsequantur. constitutum et per venerabilem tiatrem nostrum,
Datum Roma: apud Sancttim Petrum, Nonis Fe- Ernestum episcopum, legatum sedis apostolicae,
bruarii, ponlificatus nostri anno vn. confirmatum, nl tempore ministeriales Bremensis
LXXII. Ecclesia? ac alii, qui ad fidelitatem regis redierant,
Ad episcopum, priepositum decanum Hildeshemen-
et ea quae usque ad tempus illud quiete possederant,
sem. —Ut Bremenses canonicos ad cxhibitionem de csetero pacilice possiderent, donec dirimeretur
privilegiorum ipsorum compeUant.
judicio, si quid esset super his inter aliquos quae-
(Anno 1204. Laterani, April. 5.)
C stionis. Licet idem archiepiscopus universa,quaB ad
[Ibid. « Liber copialis Capituli. Fol. 7 b. N°. XIII.
Cum hac inscriptione Super ablatione jurliva et
:
Bremensem Ecclesiam pertinebant, defensioni no-
detractatione privilegiorum ecclesix llamburgensis strae ac regi.e commisisset, dilectus tamen filius
facta pcr Bremenses. »\ noster, nobilis vir H. coines palatinus Rheni, quid-
Innocentius (• piscopus, servus servorum Dei, ve- quid idem archiepiscopus, canonici, presbyteri et
nerabili fratri, episcopo et dilectis filiis, praeposito ministeriales ipsius in terra Sladensi ac Athel-
etdecano Ildesemiensi, salutem et apostolicam be- lena(95) possidebant, praeter ordinem juris invasit,
nedictionem. nec voluit ea, tam a rege ipso quam legato nostro
Conquerentibus dilectis filiis, canonicis Hambur- et venerabili fralre nostro, Coloniensi archiepi-
gensibus, nostris est auribus intimatum, qtiod Bre- Bcopo, et multis aliis rogatus saepius, resignare.
menses canonici Haiuburgensis ecclesiae privilegia Idem ergo Bremensis, cum apud ipsum nec preci-
detinentes et supprimentes in eorum praejudicium bus nec monitis in aliquo profecisset, excommu-
e.t gravamen, unionem, quas inter Breinensem et nicationis m eum et in lerram suam, quam violen-
Haniburgensem ecclesias per bonae memoriae Bene- ter invaserat, interdicti sententiam promulgavit,
dictnm et Sergium, praedecessores nostros, insti- quam licet legatns nosterratam habuerit et prsce-
tuta fuerat et per quamplures successores eorum r. perit observari, tamen coiniti plus debito defe
postmodum confirmata, rumperetenieritate propria rens, quoniam quaa obtulerat ad certum termi-
moliuntur. Volentes igitur eidem ecclesiae provi- num restituere promittebat, ita quod nisi restitue-
dere, discretioni vestraeperaposlolica scripta man- ret, m sententiam incideret memoratam, fecit per
damus, quatenus Bremenses canonicos ad exhibi- eumdem archiepiscopum relaxari. Cumque pro jam
tionem privilegiorum ipsorum,monitione praemissa, dicto comite, quia ea quae promiserat, oon fuerit
per censuram ecclesiasticam, appellatione postpo- exsecutus, ad illa in posterum exsequendum lega-
sita compellentes, super his, convocatis partibus tus noster semel, secundo et tertio inducias postu-
et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit laverit et acceperit poslulatas, ipse tamen nihil
statuatis, facientes quod decreveritis per districtio- horum quae acceperat, voluit restaurare, propter
nem eanidem firmiter observari. Testes autem qui quod archiepiscopus in eum iterum excommunica-

(95) Hadeln.

Paxhol. CGXVII.
107 AD INNOCENTII III KKGE8TA 108

lionis sentontiam promulguvit. Bt lieet legaluB ip90 \ taatum oxcrevit auducia malignantium, quod non
urehiepiafl ipo per litteras promisisaet, quod apud Bolumad reaeoolosiaatioasavidaamanuB extcndunt,
euin do catero pro ipso non inteiponeret purtes et pro suo diripiunt arbitrio voluntalis, imo etiam
buus, su.e tamen promissioniB oblitue, mutatocon- eccle6ias et posscssiones earutu quasi signum ad
cjus absontia ipsuin uhsolvit et ail cxumi-
silio, in sagitlain poncntes, viros religiosos odio cxsecrabili
nationem Degotii eertum diem et locum in Verda prosequuntur, aanctum eorum otium ncquitcr per-
ulrique parlium assignavit. CnteniD eu:n archi- turbanles. Etquoniamliujusmodihoiuiues licet cen-
ijuscopus legati se conspectui prajsentassct, quia aeanlur nominis christiani, u Christi tamen operi-
cum sibi sensit adversum.utpote ijuieum inducere bus sunt alieni, kelantes cum niale fccerint, et in
ac cogere videbatur, ut ipsum de his quaa abstule- rebua pessimia ezsultantes, et admoniti saepiug, a
ra* infeudaret, ad Bfldem apostolicam appellavit. sua nolunt desistere pruvitate, nolcntea intelligere
Sane quantumcunque prafatum oomitem in Do- ut Lene agant sed iniquitatem in suis cubilibus
;

niino diligamus, quia tamen ecclesiis el viris ec- meditantes, cum malcfactoribus ipsis, 9icut veslra
clesiaslicis in jure suo deesse nec volumus nec de- rclatione didicimus, per vos rcsistere non possitis;

bemus, non voluntati suas, sed utilitati et saluli mos in veslra ecclesia inolevit, ut cum aliquis ma-
potius consulentes, cidein per apostolica scripta lefactor res monasterii vestri occupat pcr violentiam,
mandavimus et sub ea qua possumus districtione vel diripit perrapinam, et monitus vobis satisfacere
prajcepimus, ut omni excusatione cessante, archi- non procurat, vos in missarum solemniis, cum Pa-
episcopo ipsi ablata restitual universa ct ab ipsius tri Filius pro muudi reatibus immolatur, ecclesias

de cietero molestatione desistat. Contra eum tamen pavinienlo prosternitis, et pro persequentibus exo-
de jure suo poterit ordine judiciario, si voluerit, ratis, oculos levantes ad Dominum, et humiliter
experiri. Quocirca discretioni vestrae per apostolica supplicantes, utvestri miscreri dignetur, qui prope
scripta pr<Ecipiendo mandamus, quatenus si saepe- est invocantibus ipsum in veritate, timentium se
dictus comes palatinus quod mandavimus neglexe- peragit voluntates, et orationes exaudit eorum, fa-
rit adimplere, vos revocato in statum debitum oiena eos salvos. Cum igitur orare pro persequen-
quidquid post appellationem ad nos legitime inter- tibus non solum pracepto, verum etiam exemplo
positam inveneritis attentatum, ipsum, sublato ap- Dominico instruamur, nos praeinissam consuetudi-
pellationis obstaculo, excommunicationis sententia nem piam esse crcdentes, praasentiura vobis aucto-
percellatis, terram quam invasit, aucloritate nostra ritate coneedinius, quatenus eam minime deseratis,
sulfulti, interdicto ocelesiastico 9upponcntes et ssd ipsam humiliter ac devote servetis ita quod :

utramque sententiam usque ad satisfactionem con- orutionibus vestris a malo revocentur iniqui, vos
gruam singulis diehus Dominieis et festivis, pulsa- C optata pace fruamini ac quiete.
tis campanis et candelis accensis, solemniter pu- Datuoi Laterani n Idus Aprilis, pontificalus no-
blicantes, mandetis inviolabiliter observari. Nullis stri anno vn.
litteris veritati et justitice prtejudicantibus a sede LXXV.
apostolica impetratis. Quod si non ambo his exse-
quendis poteritis interesse, alter vestrum ea nihi-
Ad Adelam reginam Francix. — Vt possit sepeliri
apud Pontiniacum.
lominus exsequatur.
Datum Laterani, Nonis Aprilis, pontiticatus no- (Anno 1204. Laterani, April. 34.)

stri auno vn. [Marten. Thes. anecdot., III, 1234.]

LXXIV. iNNOcENTiusepiscopus, servus servorum Dei.cha-
Ad priorem de Charitate. —
Approbat consuetudinem riaaimaa in Christo lilne.... illustri reginae Franco-
orandi pro malefactoribui.
rum, salutem et apostolicam benedictionem.
(Anno 1204. Laterani, April. 12.) Consuevit annuere sedes apostolica piis voti9, ot
[Marten. Tkesaur. Anecdot., I, 795, ex ms. Chari- honestis pctentium precibus favorem benevolum
latis.] impertiri. Eapropter, charissima in Christo filia, dc-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- D votionem quam erga monasterium Pontiniaci et
lectis liliis priori etconventuideChurilate, salutem fratres qui jugiterDomino famulantur ibidem, ha-
et apostolicam benediotionem. bere dignosceris, attendentes, tuis piis postulati.i-
Sijusta iiliihomiuum judicurent, el animadverte- nibus clementer annuimus, auctoritate pra-sentium
rentdiligenter impensain sibi gratiam ltedemptoris, inhibentes.ne quis postohitum tuum fratribus ipaifl
qui pro nobis tradiditsemetipeum,uaque ad mortem impcdimentum aliquod inferre prwsumat, quin cor-
factus obediens, ut nus de iniiniri faucibus libera- pus tuum in eorum monasterio juxta tuam dispo-
ret, sanctain l
, Bponaam ejus, quam ipse sitiouem liberam habeat aepulturam. Nulli ergo otn-
proprio sangumededicavit, et in ea fainulautcs stu- nino hominum liceat hanc paguiani QOatra inhibi-
derent propensius bonorare, alque u ItBsioae ipso- tiuius infringere, vel ei auau leuierario contrairo.
rum suus retrulierent penitus voluntiites. Yrruiii si quia autem hoo attentare proaumpsfltrit, imlig-
quod dolentes referimus, lantaeat, pecoatia exigen- nationem omnipotentia Dei st beatorua IVtri et
tibus, nunc mulitiu hominuin super terram, et in fuuli apostolorum ejua so novcrit uuuisurum.
109 8UPPLBMENTUM. — AN. 1204. 110
Datum Laterani, vn Kalendas Maii, pontilicatus A conversalionem fuerint i,quirenda, etauctoritale
nostn anno septimo (95)-
nostra suffulti, nullius contradictione vel appella-
LXXVI. tione obstante, quae corrigenda videritis corrigatis
Ad regem Anglorum. —
Prxdieatoribus cum re<je in ea, et statuatis tam circa residenliam persuna-
transfretanlibus, equitandi faeultatem concidil.
rum, quam illa quee ad utilitatem Ecclesiae et cleri-
(Anno 1204. Lugduni, April. 30
calem expediant honestatem et faciatis quod sta- ;
[Rymer, Fosdera, eto. I, 91, ex originali in thes. cur.
tueritis firmiter observari. Quod si non omnes his
Recept. Scaccarii.]
exsequendispotuerilis interesse,tu, frater episcope,
Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
charissimo in Christo
cum eoruni altero ea nihilominus exsequaris.
filio regi Angliae illustri,
« Datum Laterani, n Kal. Maii, pontificatus ne-
salutem et aposlolicam benedictionem.
slri anno septimo.
preeibusbenignum impertientes
Celsitudinis tua?
Hujus igilur auctnritate mandati accenenles eccle-
assensum, fratribus pradicatoribus et minoribus,
siam, inquitito diligenter ecclesix slatu, ii persona-
quos tecum duxeris ultra mare, equitandi, quoties
rum conversatione, kabilo consitio piorum ecclesix
a te requisiti fuerint, non obstante contrario slatuto
el al orum prudentium, divino corroboratt auxilio,ea
suorum ordinum, liberam concedimus facultatem.
Dat. Lugilun.
B qu:e ad decorem Uomus Domini et statuin ecclesix
(96), n JKal. Maii, pontiticatus
rejormandum in melius perlineve cognovimus primo
nostri et anno vn.
duximus proponenda, circa ecclesiam igitur et servi-
LXXVII. lium ejus statulimus
ita : Si presbyter hebdomadarius
.1/ Amelinum Cenomancnsem episeopum et abbatem qui missamcelebrare tenetur, per incuriam vcl negli-
de Persegnia, etc. —
De reformatione Ecclesix S. gentiam defuerit, singutis dicbus hebdomadw quam
Martini Turonensis.
facere debet duobus sohdis puniatur: Si diaconus si-
(Anno 1204, Laterani, April. 30.)
militer defuerit 14 denarii^ ; si subdiaconus 12, si
Difense de t'Egl. de S. Martin de Tours, 28.)
acolythus . Hoc autem dicitur de illis qui residentes
Amelianus, Dei gralia Cenomanensis episcopus, es
sunt, foranei vero presbyteri in 12, diaconus in 8, et
Adam abbas de Perseignia, universis Ckrisli /idelibus
subdiaconus in 1 , etc.
ad quos prxsens pugina pervenerit, salutem in Do-
LXXVIII.
min. Nooeritis nos suscepisse mandatum apostoli-
De episcopalu Cc.rleolensi, ad instantiam Innoeen-
cumo in hunc mddum :
tii III papw archiepiscopo liagusino concesso.
« I.v.NocENTiosepiscopns, servusservorum Dei.ve- (Anno 1204. Ferentini, Maii 15.)
nerabili Iratri episcopo Cenomanensi etdilectis filiis [Kymer, Fwdera, etc, Londini, 1816, fol., t. j,
abbati de Persegnia Cenomanensis dicecesis, et ma- p. 190. Pat. 5 Joh. n. 11, in Turre London.]
gistro Guarino Angeli canonico Cenomanensi, salu- /iV.c.etc, venerabili Patri in Chiislo et fratri
teiu etapostolicam benedictionem. charissano Gaufrido , Dei gralia Eborum archiepi-
« Ex relatione dilectorum filiorum subderani et scopo, Joannes eadem Dei gratia rex Anglix,
quorumdamcanonicorum Beati Martini Turonensis Dominus Hyberniw, dux Normannix, et Aquita-
nostris est auribus intimatum quod cum olim ec- niie, et comes Andegavise, salutem. Litieras do-
clesia ipsa inter alias Ecclesias Gallicanas rerum mini papx suscepimus in hxc vcba :

ubertate et libertale nobilior haberetur, nunc fa- Innocentius episcopus, serv us servorum Dei,
ciente importunitate guerrarum in cinerejacet in- dilecto fiiio Joanni, illustri regi Anglias, salutem et
rendio desolata spreverunt enim eam domestici
:
apostolicam benedictionem.
ejus, qua illi qui majores in ea tam in honoribus « Ad supplicationem instantem venerabilis fra-
quaui in beneficiis percipiendis existunt, sicut prio- tris nostri archiepisropi Ragusini eum a cura et a
res, capicerii alque prapositi, raro intrant ipsam sollicitudinequa tenebatur,Ecclesia3 Ragusinae du-
ecclesiam, cum juramenlo teneantur corporaliter ximus absolvendum, eo
quod ibi non po- videlicet
proestito residentiaiu facere et ligiam mansionem terat secure morari, et
accessum habet adillam,
: si
simplices vero canonici cum propter defectum re- D mortissibi periculum
imminebat
dituum, tum propter majorem absentiam se circa « Ne vero idem archiepiscopus in vituperium mi-
ecclesiee statum et Dei servitium exhibeut negligen- nisterii nostri defectum in temporalibus patiatur,
tes, a majoribus sumentes exemplum cum eadem episcopatum Karleolensem et ecclesiam de Mele-
negligantur ab illis, qui ea exemolumento majori burn, cum omnibus pertinentiis eorum, de muni-
propensius prccurare tenentur. Quia igitur refor- ficentia ac liberalitate tua ac concessione venera-
matio status istius ecclesiae, quas apostolicae sedis bilis fratris nostri Gautridi Eborum archiepiscopi,
est filiaspecialis, specialiternobisincumbit.discre- ei benigne collatis, de sedis apostolicae benignitate
tioni vestrae per apostolica scripta iuandamus qua- concediuius ad ipsius indignetiam subveniendam.
tenuspersonaliterad ipsamdescendentesecclesiam, Serenitatem regiam monentes et hortantes quate-
inquiratis quae circa statum ipsius ac personaium nus eumdem archiepiscopum, nostrarum precum
(95*)Quodtam devotoconcupieratanimo piissima (96) Legendum Laterani, vel epistoia ad Inno-
regina, impetravit duobus post annis apud Ponti- centium IV referenda.
niacum 1206, sepultura donata.
 ;

111 AD INNOCKNTll 111 KKQKSTA liii

ubtentu, et oflicii pontilicalis intuitu, recom- A. Veagis ;

grangiam, qusB Maru dicitur, cum perti-
mendatum velia habcre, ejua necessituti compatia- nentiia auis;grangiam de Vlllecell, cuni perlinen-
ris, et ipsius subvenias paupertati, et dona pras- tiis suis, graiigiam de Focutis, cuin pertinenliis
sentia per illustrem inunilicentiain reddalis aiu- suis ,
..!, ,i,Hiii dd Curpett, cuin pertinentiis suis J

pliora, ut per bsc Ngi regum, M l,i BMJWloa esl in granglam de llevercagna, cum perlinentiis snis;
,1-l.nium, videaris, obsequiumexhibere cum illud ; quidquid habelisin vdla suncta; Crucis grangiam ;

quodininistrisejusimponditur, sibi protestaturiui- de llercusot, cum portinentiis suis ; domum de

pendi. Marla decimas quas habetis in villa Mascotz
;

« Datum Kerent. ldus Maii, pontiiicatus nostri dcciinas, quns hubetis in villa de Cella quidquid ;

auno sexto. » habctis apud civitatem Laudunensem, et prata de

Nos auiem juxta pctiuonem domm papx prx- Strecs, cum terris, vineis, pratis, neuioribus, usua-
teriptam, ipsi arekiepitcopo Hayusino pr&dictum giis ct pasruis, In bosco et plano, in aquis et mo-
epiteopatam Karleolensem de munifieenlia et libera- leudinis, in viis et semitis, et in omnibus aliis li-

titateregia ei concessimus, mandantes vobis quate- hertatibus et immunitatibus suis. Sane, laborum
>ius ei tanquam pastori et episcopo vestro in omni- vestrorum, quos propriis uianibus aut sumptibus
bus intendalts. Tesle Domino Cantuariensi arclii- colilis, tam de lerriscultis quam incultis, sive in
episcopo, apud Merlesb. dccimo die Januarii. B de
hortis, et virgultis, et piscationihus vestris, vel
nutrimentis animalium vestrorum, nullus a vobis
LXXIX
decimas exigere vel extorquere praesumat.
Ad abbatem Fusniacensem ejusque /ratrcs perpe- m Liceat quuque vobis clericos, vel laicos, liberos
tuum.— Recipit cos sub protectione, et privilcyia
ipsis confirmat (96).
et absolutos, e saeculo fugientes, ad conversionem
recipere, et eos absque contradictione aliqua reti-
(Anno 1204. Laterani, Maii 21.)
mere. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum ve-
Brequigny, ibid., p. 1092.]
storum, post factam in monasterio vestro profes-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- siouem, fas sit ahsque abbatis sui licentia de eo-
abbati Fusniacensi, ejusque fratribus,
lectis iiliis, dem loco discedere discedentem vero, absque
;

tam praesentibus quam futuris: regularem vitam communium litterarum nostrarum cautione, nullus
professis iu perpctuum. audeat relinere quod si quis iorte retinere prae-
;

Religiosaui vitam eligcntibusapostolicum conve- sumpserit, licitum vobis sit in ipsos monachos
nit adesse prtesidiuru, ne forte cujuslibet temerita- vel conversos regularem sententiam proinulgare ;

tis incursus aut eos a proposito revocet, aut robur, illud districtius iuhibentes, ne lerras, seu quotilibet
quod absit sacrae religionis infriugat. Eapropter, C beneficium
! Ecclesise vcstrx collatum liceat alicui
Domino lilii vestris justis postulationi-
dilecti in personaliter dari, seu alio modo alienari, absque
bus clementer annuimus et praefatum monaste- consensu totius capituli, vel majoris aut sanioris
rium sanctaeDeigenitricis et virginis Muriae, in quo partis ipsius. Si quse vero donationes vel alieuatio-
diviuo mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nes aliter, quam dictum est, faclae fuerint, eas ir-

nostra protectione, suscipimus et praesentis scripti ritas esse censemus. Ad

prohibemus, ne
hasc etiam

privilegio communimus inprimis siquideoi sta-

; aliquis monachus sive conversus sub possessione
tuentes, utordo monasticus, qui secundum Deum vestrae doinus astrictus, sine consensu et licientia

et beati Benedicti Regulaiu, atque iustilutiouem abbatis et majoris partis capituli vestri, pro ali-

Cistercieusium fratrum, in eodem monaslerio in- quo pecuniam mutuo accipiat, ultra pretium capi-
stitutus esse dignoscitur, perpeluis ibidem tempo- tuli vestri prudentia constitutum, uisi propler ma-
ribus inviolabiliter ohservetur. Praterea, quas- nifestam domus vestrae utilitatem. Quod si facere
cunque possessiones, quaecunque bona idem mo- praesumpserit, non teneatur conventus pro his ali-
nasterium impra;sentiarum juste et canonice pos- quatenus respondere. Licitum praeterea sit vobis
sidet, aut in futurum, coucessione pontilicum, in causis propriis, sive civilem, sive criminalein
largitioueregum vel principum, oblatione lidelium, Q contineant qua;stionem, fratrum vestrorum testi-
seu aliis justis modis, pia:stante Domino, poterit niouiis uti, ne pro defectu testium jus vestrum in
adipisci, lirma vobis vestrique sucessoribus et aliquo valeat deperire.
illibala penr.aneant. ln quihus haoc propnis duxi- Insupei, auctoritate apostolica inhibemus, ne
mus exprimenda vocabulis : ultus episcopus, vel quxlibet alia persona ad syno-
Locum ipsum, in quo priefatum monasterium dos vel conventus lorenses vos ire, vel judioio sas-
situm est, cum omnibus pertinentiis suis gran- ;
culari de propria substantia vel possessionibus
giam de Sparseio,cum pertinentiis suis ;
grangiam vestris subjacere compellat uec ad domos vestras
de Gactinise,cum peiiincutiis suis ; duiiium de euusa ordines celebrandi, causas tractandi, vel

Landosvilla, cum pertinentiis suis grangiam ;

do ntus aliquos oonvooandt, vonirc
publicoa
Landosilecort, cum pertincntiis suis grangiam ;
de prasuniat, nco regularem okctioneui abbatis ves-
Abentonleoort, cum pertineutiis suis pratutn ;
de tri iiupediat, aut deiustiluendo aut removendo ee

i'J0') Vide notas ad epistolam appondicis bujus xxxiv.

 113 SUPPLEMENTUM. — AN. 1204. H4
quipro tempore fuit, contra statuta Cisterciensis A trarum, nullus rapinam seu furtum facere, ignem
ordinis, se aliquatenus intromittat. Si vero episco- apponere sanguinem fundere, hominem temere ca-
pus, in cujus parochia domus vestra fundata est, pere, vel interficere, seu violentiam audeat exer-
cum humilitate ac devotione, qua convenit, requi- cere. Praeterea, omnes libertates et immunitates, a
situs, substitutum abbatem benedicere et alia, qua3 proedecessoribus nostris, Romanis pontificibus or-
ad officiurn episcopale pertinent, vobis conferre dini vestro concessas,non el nec libertates et
renuerit, licitum sit eidem abtati, si tamen sacer- exemptiones saecularium exactionum, a regibus et
dos fuerit, proprios novitios benedicerp, et alia, principibus, vel aliis fidelibus rationabiliter vobis
quae ad ofticium sum pertinent exercere, et vobis, indultas, auctoritate apostolica confirmamus et
omnia ab episcopo percipere quae a vestro fue-
alio praesentis scripti privilegio communimus.
rint indebite denegata illud adjicientes, ut in re-
j Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li-
cipiendis possessionibus, quae a benediclis vel be- ceat, proefatummonasteriumttcQiereperturbare, aut
nedicendis abbatibus exhibentur, ea, sineepiscopi ejus possessioues auferre, vel ablalas retinere, mi-
forma et expressione contonti (97), qua? ab origine nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
ordinis nnscitur instituta, ut scilicet abbates ipsi, omnia conserventur, eoruui, pro quorum guberna-
salvo ordine suo, profiteri debeant, et contra sta- y> tione ac sustentatione concessa sunt usibus omni
tuta ordinis sui nulla.-n profcssionem facere com- modis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate.
pellantur. Pro consecrationibuH vero altarium vel Si qua igitur in futurum ecclcsiastica saecularisve

ecclesiarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet ec- persona hanc nostrae constitutionis paginam
,
,

clesiastico sacramento nullns a vobis, sub obtentu sciens, oontra eam temere venire tentaverit, secun-
consuetudinis, vel alio modo, quidquam audeat ex- do tertiove commonita, nisi reatum suum congrua
torquere, sedomnia gratis vobis episcopus dioece- satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui
sanns impendat alioquin, liceat vobis quemcun-
; dignitate careat, reamque se divino judicio existere
que malueritij catholicum adire antistitem, gra- de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissi-

tiam et communionem apostolicae sedis babentem, mo corporeet sanguine Dei et Domini Redempto-
qui nostra fretus auctorilate, vobis quod postulatur no<stri Jesu Christi aliena fial, atque rn extremo

impendat. Quod si examine districtae ultioni subjaceat. Cunctisautem

sedes dicecesani episcopi forte
vacaverit, interim omnia sacramenta eidem loco sua jura servantibus, sit pax Domini
enclesiastica
a vicinis episcopis accipere libere et absque contra- nostri Jesu Christi, qualenus ct hic fructum bonae
dictione possitis, sic tamen, ut ex hoc in poste- actionis percipiant, et apud districtum Judicem
rum propriis episcopis nullnm praejudicium gene praemia «ternae pacis inveniant. Amen. Amen.
retur. Quia vero interdum propriornm episxoporum ^ Amen.
copiam non habetis, si quem episcopum Romanaa Ego Innocentius catholica? Ecclesiae episco- ,

sedis, ut diximus, communionem habentem, etde pus.

quo plenam notitiam habeatis, per vos transire Kgo Octavianus, Hostiensis et Velletrensis epis-
contigerit ab eo benedictiones vasorum et ves- copus.
tium, consecrationes a!tarium,ordinationesmona- Ego petrus, portuensis et sancta Rufina episco-
chorum auctoritate apostolicae sedis recipere valea- pus.
tis. Porro si episcopi, vel alii ecclesiarum recto- Ego Joannes, Albanensis episcopus
res, in monasteria vestra vel personas inibi consti- Ego Petrus, tituli Sanctae Cceciliae presbyter car-
tutas, susp^nsionis, excommunicationi9, vel inter- dinalis.
dicti sententiam promulgaverint.siveetianiin mer- Ego Guido, S. Mariae infra Tyberim tituli Calixti,
cenarios vestroa, pro eo quod decimas non solvi- presbyter cardinalis.
tis, sive aliqua occasione eorum quosab apostolica Ego Hugo, presbyter cardinalis sanctiMartini et
benignitate vobis indulta seu in benefactores ve- Equitii.
stros, pro eo quod aliqua vobis beneficiavel obse- Ego Joannes lituli Sancti Stephani in Ccelio Mon-
quia ex charitate prsestiterint, vel ad laborandum [) te presbyter cardinalis.
adjuverint, in illis diebus in quibus vos laboratis et, Ego Joannes, tituli Sanctae Prisco: presbytercar-
alii feriantur, eamdem sententiam protulerinl, ip- dinalis.
sam, tanquam contra sedis apostolica; indulta pro- Ego Cencius, sanctorum Joanniset Pauli presby-
latam duximus irritandam, neclitteraeilla? firmita- ter cardinalis. tituli Pamachii.
tem habeanl, quas, tacito nomine Cisterciensisor- Ego Gregorius, tituli Sancti Vitalis presbyter car-
dinis, et contratenorem apostolicorum privilegio- dinalis.
rum constiterit impetrari. Paci quoque ettranquil- Ego Renedictus, tituli Sanctae Susannaa presby-
litati vestrse paterna inposterum sollicitudine pro- ter cardinalis.
idere volentes, auctoritate apostolica probibemus, Ego Gracianus, Sanctorum Cosmae et Damiani
ne infra clausuras locorum, seu grangiarum ves- diaconus cardinalis.

(97) 8ic legitur in Apogr., mendose ut videtur.

115 AD INNOCENTII III RBOESTA 116

Bgo Gregorius, Sancti Georgii advelum auroum A et monastorio auo damna et gravamina irrogarunt,
diaconus oardinalis quod ipsi, exsilium mettientcs, de consilio venera-
Ego Hugo, Sanoti Eustachii diaconus cardinalis. bilis Iratrie costri, episoopi Morinensis (lOO).dioo
BflO Matthieus, Sancli Thoodori diaconua canli oesani Bui, el aliorum prudentum virorum. cum
nalis. eiadem rtiem aocipere sunt coacti, ubi predicti
Bgo Joannes, Sanota Mariffi in Coamedin diaco- balljvi, ad boc, ut excommunicationis sontcnLia re-

nus cardinalis. laxaretur ad tenipuB, eongruam satisfaotionem in-

Datum Laterani, per inanum Joannis, sanotaa Ro juriarum pariler ot damnorum, neo non consorva-
matue Ecelesiaj subdiaconi ct uotarii, xn Kalendas tionem libertatum Buarura, eisdem aiout ipsorura
Junii, indictione vn lncarnationis Dominiea anno e1 eurum qui interfuerunt teatantur litter», proini-
1204, pontilicatus domini Innooenli papcelll anno seiunl; Buper q n bus se queruntur defraudatos
1

septimo. fuiase turpiter et delusos. Quocirca, discrotioni

ie souisigne, deliuue' de Uonseigneur le Gardedea vehlra {)<•! apostolica scripta mandamus qualenus
Sceau.v, pour la reehercht et transeription desmonv- memoratOB comitem etballivos, ut juxta proiuis-
menls historiques
... de la liirachc cl partie du Laon
sioneui sUHin iiieinorati nuoasterii lihertates con-
nois, certific la presente r.opie conforme d 1'origmal.
"eryeitur et de damnis et lnjurns congruam eis
Ce 10 avril 1789. Signd D. H. N. Jkannin, religieuat R
de S, Michel satisfactionem impendant, monitione praimissa
LXW. per oensuram ccclesiasticam. apellatione remota,
Ad eleclum (97'), decanwn (98, ct archidiaconum
sicutjustum nullisobstanlibus
Atrehatenses. — (7 nobilem viriim, Philippum, comi- luerit, oompellatis ;

Balduini, Flan- litteris, veritati et justitiae pra?judicaritibus, a sede

tem Namurcensem, et baltivos
driss comitis, per censuram ecclesiasticam com- apostolica impetratis. Qnod si non omnes his ex-
pellunt, ad, ju.cta promissioncm corum, cunscrvan- sequendis potueritis interesse, duo vestrum ea ni-
das iiberlates abbalis ct conventus S. Berlint, ct hilominus exsequantur.
ad satisfactioncm impcndcmlam </*' damis ct inju-
dictis abbati et convenlui occasinne Datiim Romai, apud Sanctum Petrum.ix Kalen-
riis itlatis ,

excommunicationis burgensiitm Sancti Audomari, das Octobris, pontificatus nostri anno vn.
(Anno 1204. Romffi, ap S. Petrum, Sept. 23.) LXXXI.
Ex Archivo capsa Papalia, u° 59. Ad
S. Beriini, —
Ad Jonnnem (I) Abbatem S. P>ertini. Conccdilur
calcem Apo^raphi hanc notulam adlixit D.G. de ei facultas benedicendi pattas altarium, et sacer-
Witte. Baudoin, comtc oeFlandres et de Hai-
c<
dotatia indumenta.
naut etant parti pour la Terre-Sainte, en 1202,
comme il en a ete cidevant parle aux titreet (Anno 1204. Roma?, ap S. Pelrum, Oct. 5)
notes 299, Philippe, comte de Namur, et Frere [Ex Archivio S. Bertini, capsa Papalia, n° 161. Ad
dudit comte de Flandres, ainsi que plusieurs C calcem hiijus apographi hanc afli.xit notulam D.
baillis dudit couite de Flandres, profilerent de G. dc. Witte. « Comme le droit de benir ce qui
cette absence pour faire des degats et des inva- sert a 1'autel, pour le saiut Sacrifice delamesse,
sions dans les biens et courtilsde 1'abbaye de S. appartenail aux eveques, Jean, abbe de S. Ber-
Bertin. situes dans le Diocese dc Terouane sur tin pour eviter toutos dilficultes a cesujet, sup-
;

quoi les abbe et religieux de S. Bertin ayant plia le souverain pontife (eu egard au grand
porte leurs plaintes a Rome, en consequence, le nombre dautels dont il elait charge), de vouloir
souverain pontife, Innocent III, donna ce pre- b.on lui accorder la faculte d'en benir les pales
sent mnndement apostolique aux doyen et archi- ou linges qui servent a couvrir lautcl, ainsique
diacre d'Arras, pour obliger lesdits comtes de lcs habits sarer lotaux ce que le pape Inno- ;

Namuret baillis du eomte de Flandres. souspeine. cent III accorda favornblement, par la pr<?sente
de censure eeclesiastique, a indemniser et a sa- bulle, audii Jean ainsi qua tous ses successpurs
tisfaire a tons les dnmmages et injures oauae*es abhes de S. Bertin. » Br£q. ilnd
par eux auxditsabbeet ivligiouxdeSaint-Bertin.»
Br6q., ibid., 1125.] Justis petentium desideriis dignum est nos fa-
p.
Proposita nobis dilecti filii,... abbas et conven- cilem pricbere assensum, et vota, qua;a rationis

tus Sancti Bertini (93*), conquestione raonstrarunt, tramitc non discordant, effectu prosequente com-
quod, cum burgenses Sancti Audnmari, Morinensi3 plere. Eapropter, dilactein Dominofili, tuis justis
posluliitionibusgratooononiTentesaBaenao, bene
diceceseos, propter offensas quas illia intulerant, D
auctoritate nostra fuissent excommunicationi sub- dioendi pallas altarium et saccrdotalia indumenta
tibi ct Buocessoribua tuis concedinus auctoritatc
jecti, nohilisvir.. (99)oomes Nanr.ircensis.et ballivi

nobilis viri (99*)... comitis Flandritr, Morinensis apostolica fscultatem. Nulli ergo omnino hominum
bona et curtes eoni'ii occasione hujus-
dioeceseos, lioeal banc paginam nostr«B concessionis infrin-
modi per violontiam invadentes, tot et tanta sibi v,l ei ausu tomerario oonlraire. Si quis autem

Videad Kpistolam Lilui ootavi hlv, not.

(97*) runi ; sedehnt adhuc anno 1212.
Johannes m, qui inslrumcntis,
(98) Erat ille, (98) Vide ad Epiatolam Appendioia hujus xvm,
jam ab anno 1200, subscriptus reperitur, [psi vi- nnl
ces suas comniisit Ootavianus, A. S. I.. u<l dirimen- (99) Vide supra, not. C. de W i

dam litein intor Bcolesiaa sancti liertini el S. An- (99 Ibidem,

I

domari ex una part' el Quidonam da Goci ex

1
,
(100) Vide ad Epistolam Libri ooni clxxxii, n<'t.
altera, quijus advocalia- sibi arrogabal inVillaile U Vide »d Bpistolam appendieia hujus ivn»,
Caumont, an. 1201, Ocourrll in <'harla 1209. pro nol.
erectione duarum Ecclesito Cathodralis Gapeliania-
 117 SUPPLEMENTUM. — AN. 1204. 118

hoc attentare praesumpserit, indignationem om- \ illarum ecclesiartim, a quibus mortuorum corpora
nipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli, aposto- assumuntur. Probibemus autem, ut nec episcopo,
lorum ejus, se noverit ineursurum. necalicuifacultassitnovasconsuetudines contra vo-
Oatum itomiB, apud Sanctum Petrum, Nouas m luntatem vestram in ecclesiam ipsam inducere, ac
Octobris, pontificatus nostri anao septiiuo. exactiones indebitas exercere, aul parochianos ve-
LXXXIl. stros quibuslibet modis vobis auferre. Prohibemus
Ad Petrum priorem et fratres S. Reparatx Lucensis- insuper.ut nemini liceat parochianis vestris, vobis
— Eorum jura possessionesque confirmat. inconsultis, pccnitentiam dare, nisi forte in tanto
(Anno 1204. Romae, ap. S. Petrum, Oct. 7.) necessitatis articulo fucrint constituti.quod ad vos
[Muratori, Antiq. Ital., VI, 445.] nequeant habeie recursum, etc.
In.nocentius episcopns, servus servorum Dei,di- Ego Innocentius eatholicae Ecclesiae episcopus.
lectis filiis Petro, priori Sancte Reparatae, quae in Ego Octavianus Ostiensis et Velletrensis episco-
civitate Lucana sita est.ejusque fratribus lam prae- pus.
sentibus quam futuris canonice substituendis in Ego Petrus Portuensis et Sanctae Rufinae episco-
perpetuum, etc. pus.
Quapropter, diiecti in Domino filii, vestris vide- Ego Joannes Albanensis episcopus.
postulationibus inclinati, priefatam ecclesiam •"
licet Ego etc.
Sanctae Reparataa, quae in civitateLucana Plebisvo Datum Roinae apud Sanctum Petrum.per manum
cabulo fungitur, in qua divino mancipati estis ob- Joannis, sanctae Romanaa Ecclesiae subdiaconi et
sequio, ad instar praedecessorum, nostrorum beats notarii.Nonis Octobris, indictione vn, Incarnationis
recordationis Eugenii, Anastasii, Adriani, et Ccele- Domini anno 1204, pontificatus vero domni Inno-
stini.Romanorum pontiticum,sub beati Petri et no- centii papae III anno septimo.
stra protectione suscipimus,etc.In quibus ha.c prn- LXXXIII.
priis duximus exprimenda vocabulis :
Ad abbatem (2), et conventum S. Ilerlini. Confir- —
Locum ipsum,in quo prasfata ecclesia sita est, mat eis quasdam possessiones suas.
cum omnibus pertinentiis suis;hospitale S. Repara- (Anno 1204, Rome, ap. S. Petrum, Oct. 10.)
tae situm juxta praafatam ecclesiam.cum omni jure [Ex Archivio S. Bertini, capsa Papalia, n.62.BR_.n
et pertinentiis suis; ecclesiam S.Cassiani cum omni ibid., p. 1125.]

jureac pertinentiis suis; ecclesiam S. Michaelis de Solet annuere soles apostolica piis votis, et ho-
Contesora, cum omni jure et pertinentiis suis. Item nestis petentium precibus favorem benevolum im-
jus.quod habetis in ecclesia Sancti Justi ad Arcum, pertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris

et in ecclesia Sancti Laurentii de Piciorano. Uni- (_

justis postulationibus grato concurrentes assensu,
versam eliam parochiam vestram et parochiauos, terram quam a Nicolao de Clarkes, in Villa de
atque decimas, quas habelis, vobis auctoritate se- Woeserma.et comitatum ejusdem quem a Gisleber-
dis apostolicae confirmaraus.Statuimus autem.ut in to,Custellano Bergensi, legitime acquisistis; ter-
illis Dominicis diebus, et praecipue solemnitatibus, ram quoque, tam in parochia de Longanessa, quae
in quibus canonici Majoris Ecclesias ad jam dictam Stapleveld vulgariter appellatur, per concambium
ecclesiam cum processinne venire consueverunt, si a (Gerardo) pr.Tposito Sancti Audomari (3), de cu-
forte aliqua pravitate inducti ad locum ipsum jus feodo erat, obtentam possessiones etiam quas
;

prout antiqua consuetudo est, venire noluerint, Balduinus, Flandria? et Hannonias comes, et Wil-
majorem missam.ac vesperas, etalia divina oflicia, lelmus casidlanus Sancti Audomari, in feodo suo,
quae ipsi celebrare debuerant, per vos ipsos auctori- pia vobis liberalitate donarunt, sicut in eorum au-
tate nostra solemniter celebretis. Liceat pra3terea, thenticis continetur; terras insuper et redditus in
vobis clericos litleratos et honestos, undecunnue CasletensietBroburgensicastellaniis,acin omnia'(4)
sint.cum episcoporum suorum commendatitiis lit- in Sancti Audomarii, et Sancti Folquini ecclesiis,
absque alicujus con-
teris, si forte ignoti fuerinl, vobis et monasterio vestro concessas prsterea,de :

tradictione, in fratres cum

assensu episcopi vestri _ Trulleia et deChillam ecclesias cum capellis et om
suscipere. Quod si episcopus ipse contra jus mali nibus pertinentiis suis;villam insuper de Calmunt,
gnari, et rationabilem noluerit occasionem praeten- cum fundo et comitatu, sicut in authenticis scri-
dere, clericos ipsos nihilomious suscipiatis.Sepul- ptis exinde confectis plenins cootmetur; portionem
turam quoque loci liberam esse decernimus, ut eo- quoque possessionum,quam in eadem villa per Ec-
rum devotioni, et extrein» voluntati, qui se illic se- clesiam Sancti Audomari habetis, sicut ea juste ac
peliri deliberaverint, nisi forte excommunieati vel pacilice possidctis;compositiones insuper inter vos
interdicti sint, nullus obsistat,salva tamen justitia et... presbyterum de Stenkerke, super decima de

Vide ad epistolam xvm appendicis hujus, not.

(2) auclores Nov. Gail. Clirist. Tom. III, col. 473.
Gerardus II, Comitis Flandria? fruter, praa-
(3) Conferenda; insuper Litters Gerardi. praapositi
positus S.Audomari,notus est in instrumentis.jam ecclesiaj S. Audomari, apud J.F.Foppens Supplem.
ab anno 1180. Successor autem ejus, Petrus de ad Mirseum, tom. IV, pug. 216, cap. m.
Collemedio, non nisi anno 1227 memoratur apud (4) Ac in omnia : sic in Apagrapho.
119 AD INNOCKNTII 111 RKOKSTA 120

Avencapella et paroohianos do Moreh, super deci- A. Ex parte. tun nostris eat auribus intimatum, quod
mis alleolum ii,ita9; sicut aine pravitate provido quidam saeordos dur.i consuoaceret cum uxore cu-
fact» sunt, et ab utraque parte aponte reccpta et
1
, jU8daflQ tui villici iiefariani rem habere.captus Init
hactenua pacifico observat», auctorilate aiiostolica a vilHoo, qui ei nasum absoidit, ct IbjbH ipsum in

contirmamu9, et pra>sentis soripti patrucinio com- HiifMin, nec. e n loquelnm auiisit. Unde presbj ler
t ;i 'i i

munimus.Nulli ergo omnino hominum liccat hanc ipse ad oiiiim ae traDstulit monaoborum, ul Buam
paginain nostra; conlirmatinnis infringere, vel ei salvare posset animam intercos. Vcrum cum villi-
ausu temerario contiaire. Si quisautem boc atten- cus ipse super hujusmodi facto sibi petat absolutio-

tare pra>sumpserit,indignalionemomnipotentisIJei, nem impendi a nobis, ut euin possie ttbaolvere,

et beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se postnlasti. Quocirca fratcrnitati tia> per apustolica

noverit incursurum. soriptaraandamus quatenus si res ita se habct, vil-

Datum lloms\ apud S.inetum Petrum, vi Idus licum ipsum, qui tanquam excommunicatus vita-
Octobris, pontitiratus nostri anno septimo. tur,oommunioni quod expensas, quas restituns, ita

LXXXIV. 9edem propter hoc apo-

esset facturus in itinere ad

Ad abbatem.S. Vincctitii (5), archidiaconttm et suc- stolicam vcnicndo,mittat in subsidium Terra- San-
centorem Sitvanectensgs. —
VI oontrovertiam in -
cta;, vel in Christianorum auxilium, qui laborant
lcr cai>itulum S. Frunbaldi, comitem Domni ftlar- in partibus illis contra perfidiam paganorum et
tini, ei alios, dirimunt.
nihilominns laborem itineris redimatjuxtapropria9
(Anno 1204. Romae ap. S. Petrum, Oct. 23.)
facultates.
IEx Arohivio ecclesia; S. Frambaldi. Bbeq. ibid.,
D&tum Roma», apud Sanctum Petrum, Idibus
p. 1126.]
Novembris, pontilicalus nostri anno septimo.
Ex conquestione dilectorum liliorum, Decani (6),
et capituli SanctiFrambaldi Silvanectensis,noslris LXXXVI.
Ad Stephanum (9) abbatem monasterii de Los. ejus-
auribus est relatum, quod nobilis vir (7)... comes
que (ratres. — fiecipiiintttr sub protectione beuti
Domni Marlini, et uxor ejus (8).... abbaa Resba- enumerantur bona ad ipsos spectantia.
Petri, et
censis (9) et quidam alii,tum monuchiquam clerici
(Anno 1204. Romae, ap. S. Pelrum, Nov. 17.)
et laici. Silvanectensis, Meldensis et Belvacensis [Epistolam hanc, seu potius bullam, edimus ad fi-
diceceseon, super rebus mobilibus et immobilibus dem apographi, quod ex Archivio monasterii de
eis et eorum Ecclesiae gravcs praesumunt injurias I.aude Beataa Mariae (al. de Loz), Tornacensis
diceceseos,diligenter transcriptom in Chartophy-
irrogare. Quocirca, discretioni vestrae per aposto-
lacio nnstro rcposuit D. Queinfert. Eamdem le-
lica scripta mandamus, qualenus.vocatis quos pro- gere est in supplemento Joannis Francisci Fop-
pter hoc novcritis evocandos, causam super his, pens ad Mira?.i opera diplomatica (Aub. Mir.oper.
appellatione rcniota,line debito decidatis, facientes diplom. Tom. 11, cap. l), verum non sine aliqua
discrepantia.quam hic notare non postposuimus;
quod decreveritis per ccnsuram ecelesiasticam fir-
desnnt prnsertim apud J.F. Foppens cardinalium
miter observaii; nullis ohstantibus litteris, veritati
subscripiorum nominn. Breq. ibid., p. 1126.]
etjustitiae praejudicantibus, a sede apostolica im- Religiosam eligentiLus vitam apostolicum conve-
petratis. Quod non omnes his exsequendis po-
si
nit adesse prasidium, ne forte cujuslibet temeri-
tueritis interesse,duo vestrum ea nihilominus ex- tatis incursus nut ens a proposito revocet.aut robur,
sequantur. quod absit! sacra; religionis infringal. Eapropter,
Datum Romse, apud Sanclum Petrum, x Kalen- dilecti in Domino fi!ii,vestris juslis postulationibus
das Novembris, pontificatus nostri anno septimo. clementer annuimus, et monasteritim sanctae Dei
LXXXV. Genitricis, et Virginis Mari.o de Lus in quo diviuo
Ad Lundensem archiepiscopum. — Concedit ul cilli- estismancipali obsequio, sub beati Petri et nostra
cum qusedam absolvat.
proteoliooe suscipimus, et praesentis scripti privi-
(Anno 1204. Roma;, ap. S. Petrum, Nov. 13.) legio co>uniunimi:s;in primis si quidem statuentes,

[Liljegren, Diplom. Sucr. I, 150.] ut ordo monastieus qui secundum Ueum, et beati
Innocentius opiscopus, sorvua scrvorum Dei Bcnedieti Regulum.atque institiitionem t.istercion-
venerabili fiatri Lundunensi archcpiscopo.salutem *' sium fratruui.iu eodem loco institutus esse digno-
et apostolicam benedictioncm. scitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter

(5) Petrus I, abba9 S. Vincentii Silvanectensi9, B. M. Diaconus, ot S. Prambaldi Decanus, anno

occurrit in instrumeniis ah nnno saltero 1203, 08- 1187; uno qnidcm nomine adhue subscriptus repe-
que ad annum saltem 1212 He ipsn h»c leguntur ritur in instrumento anni 1807, Vid. nw, V.all.,
apud auctores Nova> Gallin! Christiao», Tom. \, Tom. X, col. 1474,
col. 1497 :Cum Stophano, archidiacono el S.auo
(i i7 Vide ad Geata [nnocentii, $ lxxxiv, not.
centore Silvanectensis ecolesin,delegatua esl judex [8] Vld ' ••! epistolam libri octavi i i.xxxvm, not.
Oontrovereia! inte.r ecclesiam S. Fi umliakii, BtO, (99 Poat Simonem, in itinere Palffistino,an I 104,
anno 1207 » qute quidem ad bano noatram lnno-
;
8 Id. defunotum, monasterii de Laude B.Ma-
.Iulii.

centii epistolani Bpeotare videnlur. ria? regimen suscepil Stephanus.vir |ut aiuni No> a
(0) llermerus. qui fratres babuil Hugonem. r\a Galliie Cbristianai atictorea [I4mh. ///. <v/
duliuiii, et Gslterum milites, Ganonious n. M.sub- i> ii 1 1 ii >
> fortis ac atrenuns adversua bonorum mooa-
diaoonus et Cantor S, Frambaldi, ao. 1180 reperi- eterii invasores Sedit annis quatuor, ae dalnda e
tur. Anno 1185,8, Etagulia Deoanua ln ebarta qua- vita excessit dio 7 Martii, anno 1207.
duin dicitur. Mox, oocurrit llormorus, Ganoineus
 ;

SUPPLEMENTUM AN. 1204. 122

121

observetur. Praeterea quascunque possessiones,

, A defectu testium jus veslrum in aliquo valeatdepe-
qujecunque boua idem monasterium in praesentia- rire.

rum juste et canonicepossidet, aut in fulurum con- Insuper, auctoritat.e apostolica inhibemus, ne
cessione pontiOcum, largilione regum vel princi- ullus episcopus vel alia quaecunque persona, ad
pum, oblatione fidelium.seu aliisjustis modis, pr;i>- synodos.vel conventus forenses, vos ire.vel judicio
stante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestris- saeculari de propria subtantia, vel possessionibus

que succcssoribus et illibata permaneanl; in quibus vestris, subjacere compellat, nec ad domos vestras

haec propriis duximus experimenda vocabulis causa ordiois celebrandi, causa tractandi, vel
:

Locum ipsum in quo prEefatum monasterium si- conventus aliquos publicos convocandi.venire prae-
lum est, cum omnibus pertinentiis suis(10); gran- sumat, nec regularem eleclionem vestri abbatis
giam abbatiae, cum omnibus pertinentiis suis impediat, aut de instituendo, vel removendo eo
grangiam de Marcha, cum omnibus pertinentiis qui pro tempore fuerit, contra statutaCisterciensis
suis; grangiam de Duremort(H), cum omr.ibus ordinis se aliquatenus intromittat. Si vero episco-
pertinentiis suis (12); grangiam de Esquelio, cum pus in cujus parochia domus vestra fundala est,
omnibus pertinentiis suis; grangiam de Antonio, cum humilitate et devolione qua convenit requisi-
cum omnibus pertinentiis suis; grangiam de Ro- R tus subetitutum abbatem benedicere, et alia qua>
gifart; cum omnibus pertinentiis suis; grangiam ad officium episcopale pertinent vobis conferre,
de Templonio,cum omnibus pertinentiis suis.Sane, renuerit, liciium sit eidera abbati si tamen sacer-
laborum vestrorum, quos propriis manibus aut dos fuerit, proprios novitios benedicere, et alia
sumptibus colitis tam de terriscultis quam incullis, quae ad officium suum pertinent exercere, etvobis
sivede hortis et virgultis et piscationibus vestris, omnia ab alio episcopo percipere quae a vestro
vel de nutrimentis animalium vestrorum, nullus a fuerint indebite denegata illud adjicientes ut in
vobis decimas exigere vel extorquere prasumat. recipiendis professionibus quae a benedictis vel
Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et benedicendis abbatibus exhibentur, ea sint epis-
absolutos e saeculo fugientes ad conversionem re- copi forma et expressione contenti, qus ab origine
cipere, et eos absque contradictione aliqua reti- ordinis noscitur instituta. Ut scilicet abbales ipsi
nere. Prohibemus insuper, ut nullus fratrum ve- salvo ordine suo profiteri debeant, et contra sta-
strorum, post fact.im in monasterio vestro profes- tuta ordinis sui nullam professionem facere rom-
fesionem,fassitabsqueabbatissui licentiadeeodem pellantur.
loco discedere. Discedentem vero absque commu- Pro consecrationibus vero altarium, vel eccle-
nium litterarum vestrarum cautione nullus audeat siarum sive pro oleo sancto, vel quolibet alio ec-
retinere. Quod siquis forte retinere proesumpserit, C clesiastico sacramento, nullus a vobis, subobtentu
licitum vobis sit in ipsos monachos vel conversos, consuetudinis, vel alio quolibet modo quidquam
regularem sententiam promulgare. Illud districtius audeat extorquere ; sed haec omnia
gratis vobis
inhibentes ne terras seu qnodlibet beneficium Ec- episcopus dicecesanus irrpendat. Alioquin, liceat
clesiae vestrae collatum liceat alicui personaliter vobis quemcunque maljeritis catholicum adire
dari, sive alio modo alienan, absque consensu to- antistitem, gratiam in communionem apostolica
tius capituli vel majoris, autsanioris partis ipsius; sedis habentem.quinostra fretus auctoritate vobis
si quae vero donationes aut alienationes, aliter quod postulatur impendat. Quod si sedes episcopi
quam dictum est, factae fuerint, eas irritas esse dicecesani forte vacaverit, inlerim omnia Ecclesiae
censemus. Ad haec etiam sacrsmenta in vicinis ppiscopis accipere libere, et
prohiberaus, ne aliqnis
monachus sive conversus, suh professione vestra; absque contradictione possitis, sic tamen, ut ex
domui adstrictus. sine consensu et licentia abbatis hoc in poslerum prnpriis episcopis nullum praeju-
et majoris partis capituli vestri, pro aliquo fide dicium generetur. Quia vero interdum propriorum
jubeat, vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat, episcoporum copiam non habetis, si quem episco-
ultra pretium capituli vestri providentia constitu- pum, Romanae sodis, ut diximus, communionem
tum, nisi propter manifestam domus vestrse utili- per
D habentem, et de quo plenam notitiam habeatis,
tatem; quod si facere praesumpserit, non teneatur vos transire cont gerit, ab eo benedictiones vaso-
:

conventus pro his aliquatenus respondere. rum et vestium, cousccrationes altarium, ordina-
Licitum preterea sit vobis in causis propriis, tiones monachorum, auetoritate apostolicae sedis
sive civilem, sive
criminalem contineant quaestio- recipere valeatis.
nem, Fratrum vestrorum testimoniis uti ne pro Porro si episcopi vel alii Ecclesiarum rectores,

(10) Confer, apud Miraeum, l. 1, pag. 730, cap. 99, remort de nobis tenuit, de Galtero vero Slephanus
Diploma Theoderici comitis. de Primeka, prece Stephani, et salute nostra com-
(11) Confer, apud Mireum, t. I pag. 699,Chartam pulsi, sub eensu duorum solidorum, in peipetu-
qua Theodericus Alsalise comes, et Sibita uxorejus, um possidendam, etc. Annuimus. »
benefaciunl, anno 1252, abbatix Laudensi. Ibi sic (12) Apud Miraeum additur GrangiamdeBrebant :

legitur «Ecclesiae namque elabbatiae de Los Cla-

:
cum omnit/us pertinentiis suis.
ravallensis Ordinis, terram quam Walterus de Du-
123 AD INNOCENTII III REGESTA 124
in monasteria vestra, vel personas inibi constitu- A. ptoris nostri Jesu Christi, aliena fiat, atque in ez
tas, suspensionis.excommiinicationis, vol intcnli- tremo examine dietrtota? ullioni subjaceat; cun-
cti scntentiani promulgaverint.aive etiamin merce- ctis autem eidem looo bub jura servantibus, ait
narios vestros, pro eo quod decimu non solvitis, pai Domini noatri Jeau Cbristi, quatenus et hic
«i\'' aliquu oooBeione eorum qua ab upostolica be- fructum bonee actionis percipiant, el apud distri-
iii "nitate vobia indulta sunt, seu benclactores ve- tum Judicem praiiiiiu ajterna; pucia inveniant.
stros, pro eo quod aliqua vobie benefloie,, vol ob- Aincn, amen, amen.
soquiaex charitate prantiterint, vel ad laboran-
Kgo Innocentius, catholirm Kcclesiae episoopus.
dum adjuverint, in Itlie diebue, in quibua vos Ego Octavius (14), Ostiensis et Velletrensis epi-
laboratis et alii feriantur, eamdem sententiam po-
scopus.
atulaverint, ipsam, tanqnam contra sedis apostolicae
Ego 1'etrus (15), Portuensis et Sanctae Rufinee
indulta prolaiam, duximus irritandam nec lilterae :
episcopus.
illa- firmitatem hubeant, quas tacito nomine
Cisler-
Ego Joannss (16) Albanensis episcop.
censis ordinis, et contra tenorem apostolicorum
Ego Petrus (17) tituli Sanctee Caecilice presbyter
priviligiorum, constiterit impetrari.
cardinalis.
Paci quoque et tranquillitati vestr.v paternu in
R Ego Jordanus (18), Sanctie Pudentianae, tltuli
posterum sollicitudine providere volentes.auctori-
Pasloris, presbyter cardinalis.
tate apostolica prohibemus, ut infra clausuram
Ego Guiiio (19), Sanctae Marisa Transtiberim ti-
locorum, vel grangiarum vestrarum, nullus rapi-
tuli Callixti, presbyter cardinalis.
nam seu furtum facere, ignem apponere, sangui-
Ego llugo (20:, presbyter cardinalis Sancti Mar-
nem fundere, hominem temere capere, vel inter-
tini, tituli /Equitii.
ficere, seu violentiam audeat exercere. Praeterea,
Ego Joannes (21), tituli Sanctae Pri9cae presbyter
oranes libertates immunitates, a praedecessori-
et
cardinalis.
bus nostris Roinanis pontificibus ordini veslro con-
cessas, necnon et fibertates, et exceptiones sapcu-
Ego Censius (22), Sanctorum Joannis et Pauli
presbyler cardinalis, tituli Pammachii.
larium exactionum, a regibus et principibus, vel
ab aliis fidelibns, rationabiliter vobis Ego Gregorius (23) tituli Sancti Vitalis presbyter
indultas,au-
cardinalis.
ctoritate apostolica confirmamus, et praesentis
scripti privilegio communimus. Decernirnus Ego Benedictus (24), tituli Sanctae Susannae pre-
ergo,
ut nulli omnimo hominum sbyter cardinalis.
liceat praefatum mona-
aterium temere perturbare, aut ejus possessionea Ego Gratianus (25), Sanctorum Cosmae et Da-
auferre, vel ablatas minuere seu quibu-
retinere, C miani diaeonus cardinalis.
slibet vezationibus fatigare sed omnia integra
;
Ego Gregorius (26): Sancti Georgii ad Velum au-
conserventur, eorum pro qnorum gubernatione.ac reum diaconus cardinalis.
sustentalione concessa sunt, usibus omnibus om- Ego Hugo (27), Sancti Eustachii diaconus cardi-
nimodis profutura, salva sedis apostolicae auttori- nalis.
tate. Ego Matlhaeus (28), Sancli Theodori diaconus
qua igitnr in futurum ecclesiastica saecu-
(13) Si cardinalis.
larisve persona hanc nostrae conslitutionis pagi- Ego Joannes (29), Sanctee Marias in Cosmedin
nam sciens, contra eam temere vcniro lentaverit, diaconus cardinalis.
secundo tertiove commonita,nisi reatura suumcon- Datum Roma j
apud Sanctura Petrum, per ma-
grua satisfaclione correxerit, potestatis honorisque num Joannis Romanae Ecclesiae subdia-
(30), sanctae
sui dignitate careat, reamque se divino judicio exi- coni et notarii, xv Kalendas Decembris indictioue
stere de perpetrata iniquitatecognoscat, et a sacra- vni, Incarnalionis Dominicaa 1204, pontificatus ve-
tissimo corpore ac sanguine Dei et Domini Redem- ro Domini Innocentii papaj III anno septimo.

(131 Hasc apud Mireeum desiderantur. (25) Vide ad epistolam hujus appendicis vn.not.
fl4) Vide ad epistolam libri tertii x, not. Notandum vero, quod apud Oldoinum, quotem-
(15) Viile ad epistolam libri quinti lxix, not
Eore obierit Gratianus, tituli sanctorum
Cosmae et
(16) Vide ad epislolan.
libri sexti cxvn, not. aminni diaeonus cardinalis, ignoruri dicitur. Ve-
Vide ad epistolam ltbri quinti xxxn not. et
(17) rum, videndum num erui poi-sit ex epistola appen-
ad epistolam i appendicis hujus not. dioia hujus inox ezbibenda, ubi Joanne», ejusdem
(18) Vide ad epistolam libri quinti i.xxiv, not. sanctorum Cosmc Damiani tituli diaconus cardi-
(19) Vide ad cpiatolam libri tertii xxvm, not. nalia, aubaoriptuB reperiiur.
(20) Vide ad epistolam libri tertti xu, not, et ad (861 Vide ad epiatolam libri septimi lx, not.
epistalam vn Appendieis bujus not (27) Vide ad epistolum libri quinti lxx, not.
fgl) Vide ad epislalam libri tertii \v, not. 188) Vide ad epistolam libri tcrtii iiv, not.
(22j Vido ad epietolatn iTiiAppendlcisbuJuszvn Vide ad epistolam librl aeptimi xxvn, not.
not. (30) Vide ad epistolam libri Beptlmi clxxxiv,
(23) Vide ad epietolam libri quinti i.x, not. not.
(24) Vide ad epistolam libri tertii liv, not.
125 SUPPLEMENTUM — AN. 1204. 12«

Vox clamantis in deserto, parate viam Domir.i

A.
LXXXVII. rectas facite semitas Dei noslri : monet nos iter re-
Ad abbalem (31), S. Germani de Pratis. —
Senten- Clitudini3 ingredi, quoniam fortitudo simplici via
tiam, qua Ciekstinu.% PP. III concessionem qua- Domini recta.Ergo petentibus non est denegandus
rumdam ecclesiarum non vacantium certis clericis
auditus.quia servorum Dei quieti pro nostro est offi-
factam declaraverat irritam, auctoritate apostolica
confirmal. cioprovidcndumquatenusasaecularibustumultibus
(Anno 1204, Romae, ap. S. Petrum, Doc. 1). Domini simplicibus animis fortiter
liberi, in via
praevaleant ambulare. Ea propter, diiecti in Domino
[Ex Apographo, quod ad fidem Autographi, in ar-
chivis Monasterii S.Germani de Pratis asservati, filii, vestris juslis postulationibus clementer an-
diligenter exscripsimus. Brequigny, ibid.] nuimus, ct proefatum monasterium quod ad hono-
Innocentius episcopus.servus scrvorum Dei, di- rem Dei Genitricis et Virginis Mariae sanctique
lecto filio abbati Sancti Germani de Pratis, Joannis Baptistae constructum esse dignoscitur ad
salutem et apostolicam benedictionem. exemplar fel. rec. Leonis, Victoris,Nicolai,Urbani,
Licet monasterii tui profectibus et augmentis eo Alexandri, praedecessorum nostrorum.Romanorum
specialius leneamur intendere, quod ad nos nullo Pontificum, sub beati Petri et nostra protectione
pertinet mediante, tamen, pro devotione ac fidei
suscipimus, et praesentis scripti privilegio com-
puritate, quam Ro-
tu et praedecessores tui Ecclesiae B munimus. In primis siquidem statuentes ut Ordo
manae hactenus exhibere curastis, ad exaudiendas monasticus, qui secundum Deum ac B Benedicti
petitiones tuas et monasterii tui efficacius provoca Regulam in eodem loco institulus esse dignosci-
mur. Sane, sicut ex tenore rescripti felicis recor-
tur.perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter ob-
dationis C.PP.praedecessoris nostri. nobis innotuit, servetur. Praeterea quascunque possessiones, quae-
cum R.praedecessor tuus, ad ejus audientiam per- in praesentiarum
cunque bona idem nionasterium
tulisset, quod tam ipse quam antecessores ipsius, juste ac canonice possidet, aut in futurum conces-
quasdam non vacanlesEcclesias,ad instantiam quo- sione pontiticum, largiiione regum, vel princi-
rumdamnobilium, contra Lateranensis statuta con- pum, oblatione fidelium, sive aliis justis modis,
cilii quibusdam Clericis concessissent, et propter
praestante Domino.poterit adipisci, firma vobis ve-
pensiones, quas Ecclesia Sancti Germani Clericis strisque successoribus, et illibata permaneant, in
eisdemannis singulis exsolvere tenebaturjacturam quiiius hsac propriis duximus exprimenda voca-
sustinet non modicam et gravamen, dictus praede-
bulis :

cesEor noster, attendeos id esse sacris canonibus

inimicum, praedictas concessiones in irritum revo-
Locum ipsum in quo praedictum monasterinm
situni est, rum omnibus pertinentiis suis, posses-
cavit, et Ecclesiam tuam absolvit ab hujusmod; ~
siones, et alia bona omnia quaein Teatino,Pennen.
pensionibus persolvendis.Nos igitur, tuis justis po-
Aprutien. Firman. et Termulan. comitatibus obti-
stulationibus gratum impertientes assensum, quod
netis.ln comitatu Theatin has cellas, videlicet San-
ab ipso praedecessore nostro super hoc statutum
cti Joannis in Maltraverso, s. Zacchariae, s. Bene-
est.ratum habernus, et praecipimus inviolabiliter
dicti, s. Romani, s. Severini, s.Maria; ad capellam
observari.Nulli ergo omnino hominum liceat hanc
secus Ortonam, s. Pauli et s. Petri cum burgo ex
paginam nostrae concessionis infringere, vel ei au-
latere ejus, Ecclesias s. Georgii, s. Philippi de Pa-
su temerario contraire. Si quis autem hoc atten-
latio, s. Angeli cum lertia parteportus Ortonae, s.
tare indignationem omnipotentis
praesumpserit,
Mariae juxta rivum qui dicitur Grivus.in curte An-
Dei et beatorum Petri et Pauli, aposlolorum ejus,
se noverit incursurum.
tean.Sanrtorum martyrum Leguntiani etDomitani
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Kalendas cum mille modiis terrsp juxta se,in curte de Agrame
s. Calixti, sanctorum martyrum Aureae et Petro-
Decembris, pontificalus nostri anno septimo.
nillae, s. Ambrosii, s. Martini, s. Stephani in col-
LXXXVIII.
lem, in Gitti, s. Crucis cum duodecim marnatis
Ad Oddonem abbatem et fratres monasterii S. Joan-
nis in Venere. — Eorum priintegia confirmat. curte s. Rocca cum op-
Nicolai, cellas s.Joannis in
(Anno 1204. Romae, ap. S. Petrum, Dec. 2). D pido suo, s, Thomae cum oppido suo, s. Farmani,
[Ughelli, Italia sacra, vi, 715]. s. liusanii cum cum ca-
castello suo.s. Apollinaris
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- stello suo, s. Nicolai cum castello suo, s. Viti, s.
lectis filiis Oddom, abbati monasterii Sancli Joan- Maria? in caldaria cum castello suo, s. Mariae in
1

nis in Venere, ejusquefratribus, tam praesentibus, Gript.i feminea, s.Mariae de Trodio cum cellis suis,
quam futuris regularem vitam profitentibus in s. Angeli in Pesulo, s. Angeli in Ochreca cum op-

perpetuum. pido suo, s. Marei, s. Quirici, s. Lucia) in Argelli,

(21) Robertum, Monasterii S. Germani de Pratis tom. VII, 447, Robertum, si annum 1204
col.
abbatem, de quo ad epistolam Appendicis hujus attigit Kalendas Decembris obiisse Joan-
ante ;

in, not., jam egimus, vitam usque ad annum nem vero, eodem anno 1204, ipsius loco suffec-
saltem 1204 produxisse asserunt, successoremque tum fuisse, ex hac nostra Innocentii epistola, quae
Roberti Johannem, non nisi anno 1207, ex instru- huc usque iDter anecdola delitucrat, abunde pro-
mentis memorant novae GallieeChristianae auctores, batur.
127 AD INNOCBNTO III RKQKSTA 128

8. Pantuleonia, 8. Cruois in Alveto oppido Mucela, A Martini, s. Mariae in Coronule.eum castello de Oli-
8. Ansuini, e. Joannis in Ragio, s. Pauli in Pisca- vastro, s. Junuarii, s. Victorini, 8. Lau-
ecclesias
ria cum oppido Laurentii in Piscuria,cum quurta
s rentii,sextum partem proventus ecclesiae s. Salva-
parte de transverso ejusdem lluminis, et ijuarta toris, apud Lesinam cellarn s. Archungeli, in
portus ejusdem s. Nicolui cum oppido Sagro. San- suburbio Ferrariae cellam s.Nicolai. In civitate Ra-
etn Cansiona cum castello Pallito, s. Martini de venna; ecclt-sium s. Muria? ad viueam Talliottam.
filiis Thebaldi, 8. Petri iu Bunniario cum fara sua In principatu Beneventano ecclesias 8. Mari® s.
et cellis, s. Bartholomsi de Varanna, s.
videlicet Joannis. In Mursia cellam s. Ana^tasii. In civitate
Blasii de Monte nigro, et s. Nicolai de Plazzano, Ernian, haereditatem l.eonis Prinnini integram. In
ecclesiae s. Agalhas, 8. Pancratii, s. Justini de Ca- Dalmutiu apud Bellumgradum cellam 8. Thomae
sulo, 8. Petri in Lauro. s. Delinara cum castcllo similiter, et Tulleoneum mercatorum, et ponlium,
suo, s. Pelri cum castello Resse, s. Petri in Par- decimasque, et oblationes mortuorum exomnibus,
lari, s. Mariae in Valle, s. Maria in Heremo, s. et absque contradictione aliqua teneatis.
Pauli, s. Mariae de Rota, s. Quirici de Rivo plano,
Chrisma vero, oleum sanctum, consecratinnes
s.Mariae in Basilica, s. Viti in Fortulte. Oppda vero altarium, seu basiliearum, ordinationcs monacho-
haec Fossam ca-cam.castellum muiatum.Rocehum
R rum
:
et clericorum Ccelerortim, qui ad sacros sunt
de Sclavis, Giruli, Laternum, Lenliscum montem
ordines promovcndi, a quocunque volueritis catho-
Octaviani, Guastum Meruli, Porcile, Miliunica, Ca-
lico accipiatis episcopo : intra totius abbatiae ter-
stellum veius, Ballcnianum, faram Benedicti filii
minos nullus episcopus,nisi a te invitatus.synodum
Uberti, faram filiorum Boderocchi, montem s. Sil-
audeat celebrare.vel clericos constringere,ut intel-
vestri,Perranum,Senellam, Castellionem, Guastum
ligas curam hunc ad tuam sollicitudinem pertinere
Aymonis, Turricellam, medictatem Collis Martini,
spccialiter tibi ab apostolica sede indultam. Obe-
Ilicem, Divum Justum, Mucellam Scorciosum, Ga-
unte vero te nunc ejusdem loci abbate.vel tuorum
sale s.Benedieti, Moruin, Rivum Petri, Pesclorum. quolibet successorum, nullus ibi qualibet subrep-
IncomilaluPennen. Cellass.Maria; in Rosanocum quem
tionis astutia vel violentia prseponatur, nisi
castello Casa vetere.s.Michaelis in Boccaccetto cum fratres communi conseusu, vel fratrum pars con-
fara et cellissuis, at fara dfl Saratico s. Michaelis, silii sanioris secundum Deum, et beati Benedicti

in fine cum fara et podio s. Petri in Campo rotundo, Regulam providerint eligendum. Electus autem ad
s. Mariae in Lochiano cum Romanum pontificem benedicendus accedat. Vos
podio suo.s. Joannis in
Rivosonuli, s. Joannis in Aquaviva cum
autem, fihi, oportet collatam vobis gratiam in om-
casali suo,
s. Pelini, s. Joannis ad Ponticium, s. Antini, s. nibus custodire.et tantis sedis apostolicae beneficiis
Mariae iu Rivulo, s. Salvatoris in Casa nigra, s. ^ dignis operibus respondere, ne libertate hac in oo-
Margaritae in Legoniano, s. Joannis in Carpeneto, casionem carnis.et velamen malitiaa abutamina.sed
s. Angeli in Rivo lurbido, s. Marias in Valle, s. Ni- quanto a saecularibus tumultibus liberiores estis,
colai in Plomba, s. Laurentii juxta Gomanum, s. tanto amplius placere Deo totis mentis et animi
Joannis ad casam combustam, castellum ad mare viribus procuretis.
speltore, Turricam, Cosenzam, montem Silvani,
Decernimus ergo ut nulli hominum omnino liceat
civitatem sancti Angeh, Ilieem s. Crucis casam
predictum monasterium temere perturbare, aut
laute, Ilicem Titilianum, Tezzanum, Scuranum, ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi-
montem Motulam, Spui :'am, Ruptam,
Gualterii,
nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
Arsetam, ttiferrum, Avianum, Ranchi Silvo, Miti- omnia illibata et inlegra conserventur eorum, pro
lianum, Casole, Merum Vedum» altum, castellum quorum gubernatione, ac sustentatione concessa
montem Petritum et ecolesiam s.Joannisin Gomano sunt usibus omnimodis profutura, salva sedisapo-
cum castello suo.Carrum, Bifulcum ecclesiam San- stolieae auctoritate.Si qua igitur in futurum eccle-
cti Caesarei, s. Oonali in Salinello cum castello siastica, sasculurisve persona hanc nostr» constitu-
Palmei, et s. Stephani ad Mura, ecclesiani s. An- tionis paginam sciens contra eam temere venire
Montem Paguni, et Casale s. Martini iu Go- D tentaverit, secundo
geli, tertiove commonita, nisi rea-
mano Gassianum, Ripam filiorum Azzonis, Pog-
; tum suum congrua satisfactione correxerit, potes-
gium curtem, de Padonian^ totam,
Felicis Morelli, tatis, honorisque sui dignitate careat, reamque se
curtem totam de Bucelliano, tertiam partem curtis divino judicio existere de patrata iniquitate cogno-
de Semproniano.In comitatu Firman.cellam s.Petri scat, et a sacratissimocorpore et sanguine Dei el
cum castello paterno, Monteronem, medietatem Domini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena tiat,
curtis de supportica, integram curtem de Aquaviva, atque in extremo exumine district® ultioni subja-
montem Bovarium.castellum Rodectirisci,Capri!la, ceat Cunctis autem eidem loco BUB jurt servantibus
Celmari, ecclesiam s. Pustoris. In comitatu Ascu- sit pax Domini nostri Jesu Christi.quatenus Bt bifl
lano, totam ourtera de 3aiviano. In comitatu Came- fruclum bon;e actionis |uiiipiunt, et apud disinc-
rincn. terrascum suis cultoribus. ln curte Cesapa- tum judicem praemia saterna) paoie inveniant.
lumbi medium curtom do Castelliano.quartam par- Anr.en, amen, amen.
tem curtis de lano. In ooniitatu Termulun.cellas s. Ego Innorentius Catholic*) Eccleei* episooput.
129 SUPPLEMENTUM. — AN. 1204. 130

Ego Octavianus.Ostien. et Veliternen. episcopus. 4 eligendi tunc potestate privati, et ab ecolesiasticis

E^oPetrus, Portuen. et Sanctae Rulinae episcopus. beneliciis triennio sint suspensi auctoritate hujus
:

Ego Joannes, Albanensis episc. decreti electionem ipsius irritam denuntiavimus et

Ego Petru9, til, Sanctae Caecilis presbyt. card. inanem, quidquid ex ea ob earn secutum est
vel

Ego Jordanus, S. Pudentianae tit. Pastoris presb. cassum et invalidumdecernentes, et electoressimi-

card. literpronuntiavimus ejusdem auctoritate decreti
Ego Ugo presbyt. card. S. Martini tit. Equitii. usque ad triennium ab ecclesiaslicis beneflciis ma-
Ego Joannes, tit. S. Priscae presbyt. card. nere suspensos et eligendi tunc poteslate privatos;
Ego Centius, S. Joannis et Pauli tit. Pammachii. quoniam de rigorejustitia? aliter procedere minime

Ego Gregori: s, tit. S. Vitalia presbyter card. poteramus.

Ego B^nedictus, Ecclesiae S. Susannae presb. card. Sed quoniam Babenbergensis ecclesia nostraest
Ego gratianus SS. Cosmae et Diamani diac. card. lilia specialis, et specialiter sollicitudini nostrae in-

Ego Gregorius, S. Georgii ad Velum aureum diac. cumbit ejus necessitatibus cum debita vigilantia
card. providere, ad multae supplicationi9 instantiam prae-
Ego Ugo, S. Eustachii diaconus card. dictorum, qui super metuendo casu ipsius ecclesiae
Ego Matthoeus, S. Tbeodori diac. card pro periculis instanlis temporisaures nostras assi-

Ego Joannes, S. Mariaein Cosmedin diacon. card. ^ dua non cessabantsollicitatione pulsare, ipsam re-

Datum Romas apud S. Pelrum permanum Joan- speximus oculo pietati% et habito fratrum nostro-
nis S. R. E. subdiaconi et notarii, iv Nonas Decem- rum consilio propter urgentem neccessitatem et
bris.indict. vm, Incarnationis Dominicae anno 1204, evidentem utilitatem dispensando cum ipso super
pontificatus vero Domini lunocentii papae tertii, ictatis cum auctoritate nostra vobis conces-
defectu

anno seplimo. simus pastorem, recepto prius ab eo et tam a

in

LXXXIX. praedictis decano et archidiacono quam aliis conca-

nonicis vestris corporaliter juramento, quod Con-
Electionem Ecberli episcopi Bambergensis rejicit,
eumquepropria auctorilate consecrat. stantien?em episcopum neque sciehant neque cre-
debant excommunicationis vinculo innodatum,
(Anno 1204. Anagniae, L)ec. 22).
quamlo ipsum electum in diaconum ordinavit et :

[Ussermann, Episcopatus Bambergensis, typis San- sic postmodum eum fecimus per venerabilem no-
blasianis, 1802, in-4° pag. 139,
;
ex apographo]
strum Portuensem episcopum in presbyterum or-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, dinari, etnos ipsi manum imponentes eidem mu-
dilectis filiia capitulo Babeabergensi, salutem et
nus consecralionis duximus impendendum et pal- ;

apo9tolicam benedictionem.
p lium, plenitudinem videlicet pontificali9 officii, ipsi
Cum dilecti filii Gundelousdecanus, Syboto ar- curavimus assignare, ut eo certis diebus utatur,
chidiaconus, Gotfridus el lleitnidus canonici cum prout in privilegio nostro sibi concesso apertius
Otlone, Marcualdo et Chunrado ministerialibus ec- continetur. Ut autem non solumcum ipso sed vo-
clesiae Babenbergensis pro electione, quam de ve-
biscum etiam misericordiam faceremus, suspen-
nerabili nostro Eckenberto episcopo- tunc vestro
sionis sententiam, quam sicut praedictum est in-
praeposito feceratis, ad nostram praesentiam acces-
curristi9, de benignitate sedis apostolicae duximus
sissent, coram nobis et fratribus nostris humibler
relaxandam.
exponere curaverunt, quodcum ipsaecclesia sicut
Nos igitur eumdem episcopum vestrum ad vos
Domino placuitessetviduatapastore, vosnon solum
cum nostrae gratiae plenitudine remittentes, per
malitiam temporis sed personae nobilitatern, et pru-
apostolica vobis scripta mandamus atque praecipi-
dentiam attendentes, etconsiderantesquod perejus
mus, quatenus ei sicut patri spirituali et pastori
posset industriam et potentiam ipsa Ecclesia rele-
animarum vestrarum devote curetis et humiliter
vari et 9uscipere tam in spiritualibus quam in
obedire, in necessitatibus Ecclesiae Babenbergensis
temporalihus incrementum, curc jam bona ejus per
eidem lideliter et viriliter assistentes, ut admini-
malelicia plurimorum, qui diabolo instigante in
culo vestrae devotionis et fidelitalis adjutus vestris
bona non cessant ecclesiastica debacchari, data D
et ipsius Ecclesioe efficacius inteudere valeat incre-
essentin direptionem et praedam, divino zelo ipsum
mentis.
in pastorem unanimiter elegistis, et a nobissuppli-
Datum Anagniae, xi Kal. Jauuarii, pontificatug
catione humillima postulastis, ut electionem ejus
nostri anno vi[vn].
dignaremur auctoritate apostolica confirmare.
Nos vero formam electionis et personam electi, LXXXIX bis.

sicut moris est, per fratres nostros examinari fe-

Ad Ecberturn Bambergensem episcopum — Paltium
cimusdiligentes, et intelligentes, quod nondumad itli conced.il.

triginta annorum pervenisset aetatem, innitentes

(Anno 1204. Anagniae, Dec. 24).
institutioni Lateranensis consilii, quae tradit ex-
[Ibid., p. 140.)
presse, ut nullus nisi qui jam aetatis annum trice-
simum egerit, in episcopum eligatur, el clerici, Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
qui contra formam eamdem quemquam elegerint, ner&bili fratri Ecberto Babenbergensi episcopo
131 AD INNOCENTII III RBGBSTA 132

fet successoribus canonioe promovendis in per- A dam episcopi in coercendis malefaetoribus vel tur-

petuum. batoribus earumdem possessionum, prout accepi-

Magisterium totius ecclesiasticx' disciplinae boaio mus, negligentes existunt, statuiinus ut si iidem
Petroapostolorumprincipispecialitcr fore collutum malefectores canonice moniti ablatarestituere eta
illa Uominica) allocutionis verbadeclarant,
quibus sua prcTsuuiptione cessare noluerint, episcopi quo-
ad eumdeoa ocfllorum clavigerum dicitur : Sj diligis que, in quorum parochiis degunt, in eorum oorre-

vw, pasce oves mcas[Joan. xxi) et alibi ; : Ego pro ctione negligonles exstiterint, liceat vobis in eos
non dcficiat fides tua
te rogaci, l'etre, ut et tu ali- ;
canonicam sententiain promulgare.
quando conversus confirma (ratres tuos (Luc. xxn). Nihilominus ctiam abbatiam qu;c Munster dici-

Hac igitur ratione sacrosancta Romana Ecclesia, tur, cum eadem villa sita, ec-
ecclesia S. Syxti in

qu« Buper omnea alias ceelesti privilegio obtinet clesiam otinmSancti Leonardi in Gamenare, item-

prinoipatum, quaeque non solum terrena sed coele- que Sancti Petri, Sancti Jacobi et sancli Martini de
Villaco et eas quce in Cunali sunt, et generaliter
stia quoque dijudicat, filios suos, quos pabulo di-
\in;e legis maternis affectibus replr t.diversiseliam
omncs ccclcsias et deciinas, quas Babenbergensis
adornare praerogativis pariter consuevit, et mem- ecclesia in aliis parochiis hactenus habuit canonice

bris suis bonorem debitum consueta clementia im- g vel posthac juste habitura est, ad exemplur lelicis

pertiri.
recordationis pradecessorum nostrorum Alexandri

Ecbcrte epi- etCoelestini Uomanorum pontificum eidemEcclesiaj

llujus rei gratia, venerabilis frater
auctoritute apostolica confirmamus, et ad majoris
scope, quem utique cooperante Domino propnis
insuper fnmiliaritatis ct gratiae argumentum infra
tanquam beati Petri manibus in episcopum conse-
termfnos Babenbergensis Ecelesia? ante faciem
cravimus, personstuoe pallium, pontiticalis scilicet
tuum ciucem portari concedimus, salva sedis upo-
plenitudinem.hurnilitatisetjustitiaa signum,
officii
stolicoe auctoritate, et Maguntinensis metropolis
ad sacra missarum solemnia celebranda concedi-
debita reverenlia. Ad indicium autem etc.
mus, ut videlicet eo his diebus inlra ecclesiam tan-
scripti pa- Uatum Anagniae per manum Joannis, sanctac Ro-
tumodo perfruaris, qui in praesentis
Pascha, manae Ecclesiae subdiaconi et notarii, vin Kal. Ja-
gina continentur : id est, Ccena Domini,
nuurii, indictioneviu, IncarnationisDorainicaeanno
Pentecoste. Nativitatc DomirJ et Salvaloris nostri
1203 [1204 pontiucatus vero domini Innocentii
Jesu Christi ; in natalitio beatorum apostolorum ,

papae III anno sexto [septimo].

Petri et Pauli ; in solemnitate sancti Dionysii san-
XC.
ctique Georgii martyrum,in Epiphania et Ascen-
sione Doraini, in Purificatione B. etsemper virgiuis ., Ab abbatem Massiliensem. — Vsum mitrse concedit.
in
Maria», in festivitate S. Michaelis archangeli, (Anno 1204. Romae. ap. S. Petrum, Dec. 25.)
festivitatibus quoque B. Heinrici regis et Chune-
[Anliquile' de 1'Eglise de Marseille. III, 27.]
gundis regina-, quorura corpora in eadem ccclesia
Innocentiis episcopus etc, dilecto filio abbati
rcquiescunt in anniversarioquoque tu* consecra-
:

Massiliensi elc.
tiunis die; et in dedicalionibus ecclesiarum,
atque
Devotionem et tidei puritatem quam monaste-
in soleranibus ordinationibus clericorum.
rium Massiliense, cui praesse digoosceris hacte-
Cujus profecto volumus per omnia ge-
pallii te
nus ad Roraanam Ecclesiam habuit atte.ndentes,
nium personam tuam Deo propitio
vindieare, et personam tuam in quibus cum Deo possumus, du-
talem in omnibus exhibere, ut et boni dulcem
et
ximus honorandam. Ut ergo devotius et studiosius
mali te pium sentiant correctorem. In qua nimirum
ofliciis debeas esse divinis intentus, usum mitree
corrcctione hunc esse ordinem noveris observan- tibiduximus personaliter indulgendum, etc.
duni, ut pcrsonas diligas et vitia persequaris,
ne
Datum Romas apud Sauctuui Pelrurn, vui Ka-
agere forte volueris, transeat in crudeli-
si aliter lend. Januarii, pontiiicutus nostri anno septimo.
tatem correctio,el perdas quos emendate desideras.
XCI
Sic enim vulnus debes abscindere, ut non
possit

uloerare quod sanum est.nesi plusquam resexigit D Epistola P., sedis aiiostolicx tegati, ad canonit-os
Lingonenses. — Ue reliquiis Sancti Mammantis
ferrum impresseris, noeeas cui prodesse festinas. martyris.
Ipsa quoque dulcedo in te cauta sit non remissa.
(Circa annum 1204.)
Correctio vero diligcns sit non severa, sed sic
alte-

ut et boni babeant amando [Marten., Thesaur. Anecdot., 1, 798, ex auto-

rum condiatur ex altero,
grapho.]
quod raveant, et pravi metuendo quod diligant.
Venerabili in Christo Patri etamioo charissimo...
Ilanc igitur, fratercharissime, suscopti pallii digni-
Dei gratia episcopo, et dilectla in i.hristo fratiituis
tatem si Bollicite servaveris, quod foris accepisse
dignosceris, intus habebis. Fraternitatem tuam capitulo Lingonensi, P. divina permiasioM tituli

gratia divina custodiat, etaboinnibussemper tuea- Sancti Marcelli presbyter cardinalis, apoatoilt
dis legatus, salutem et apoatolicambenedletloiiem.
tur adversis.
Quia vero bona Habenbergcnsis Ecclesia» in di- Bo telo et oharitatis affcctu Eocleaiam wstram
versis epiecopatibus vel parochiissita sunt, et qui- diligimus, ut ea vellmue et affectemus agere, qu*
133 SUPPLKMENTUM. — AN. 1204. 134

ad ipsius honoris exaltationisque augmentum, ad A erantmagnamcommutationempro ipsis sibi facere,

laudem Dei ac sanctorum possint gloriam perve- vel pecuniae, vel magis cbarae promit-
rei alterius
nire. Vestrac itaque fraternitati prasentibus inno- tentes, etiam se ipsum G. perpetuum dominum ha-
tcscat,quod inter alias sanctorum rcliquias, quae bituros, si reliquias sibi daret. Cum itaque saepe-
fuerunt in manibus bona. memori.-e Trecensis epi- dictus G. tam pro inquirei.dis et habendis
scopi a peregrinis in captione Constuntino|iolis re- pra_nouiinatis reliquiis, quam pro exaltatione et
signatae,cuput gloriosi Mammetis martyris ad ipsius honore vestrae eccl.siae semper fuerit sollicitus et
Trecensis inanus pervenit. Quod cum dilectus in attentus, et post ipsas habitas relinquens quidquid
Chrislo lilius Gualo de Damna-Petra devotus filius, honoriset boni habebat Constantinopoli, qui pro-

et utile Ecclesia. vestroe membrum, bono-

vir vitae fectocustodiam cantoria. in ecclesia sanctorura
staB et boni tcstimonii in exercitu Latinorum per xl martyrum, quae una esl de majoribus triginta
relationem ejusdem episcopi comperisset, post preeposituris, et custodiam alterius praapositurse
ipsius decessum, sicut 1'requenter antca laborave- quam de triginta in ipsa urbe habebat, multosque
rat, et requisierat diligenter a nobis, cum multa alios postponens honores, ut posset tantum obse-
nstantia et precum supplicatione qutesivit reliquias quium ecclesiae vestra. impendere, ad eam ipsas
memoratas ad vestram ecclesiam, qu.-e in liunore D praclaras reliquias deferendo ad vos, omnibus
:__.: ,.__:__._
prrenominati fabricata est rr.artyris,
___ __ ?_ ,,..__._
deferendas
O ..
omissis, cum
„ ..
gaudio
. ..
et tanto
. _.
patrono vestro stu-
Nos autem ut do ipsis reliquiis plene certificari duerit remeare, ipsum autem devotum filium et
possemu. 1
--, accedentes ad domum episcopi in qua ecclesiae vestras membrum utile fraternitati vestrae

erant eaedem reliquia., cum multis aliis titulum duximus pro suae devotionis ac probitatis merito
subscriptum Greecis litteris in argento ipsi capiti propensius commendandum ,
quatenus eumdem
circumducto.per quemdam monachum familiarem pro lanto in posterum utili ac memorando ecclesiae
nostrum, peritum Graecis litteris, coram nobis legi nostrae per ipsum collato obsequio affectuosius di-

fecimus diligenter, et comperto in veritate quod ligentes, taliter ejus laborem et studium remune-
ipsius martyris essent reliquiae, pnefato Gualoni rare curetis, ut idem ex devoto fiat devotior, ac

presbytero, pro ecclesia vesira concessimus et de- alii ejus animati exemplo ad obsequiorum ecclesia.
dimus manu, utpote qui ad ipsius honoris
laeta vestraeporlanda onera fortius accingantur. Nos
augmentum inveniri cupimus promptiores. ldem vero secundum ea quae vidimus et audivimus, veri-
eiiam Gualo se ipsum et nos volcns magis super tati testimonium perhibentes, rogamus in Domino,
eo oertificare, quemdain presbyterum N. nomine, ut pra-nominatas reliquias cum honoris reverentia
boni testimonii virum, ad ad praesentiam nostram et oinnimoda devotione suscipientes, inler caetera
duxit, qui in verbo veritatis coram nobis asseruit, quae pretiosa erga vos habentur, velitis habere prae-

quod cum quidam abbas et monachi Graeci, qui cipue chariora, gratum Deo et ipsi acceptum prae
erant in quodam monasterio sub vocabulo ipsius bentes martyri famulalum, nobis quoque, qui pro
martyris fabricato, caput sancti Mammetis vidis- exaltatione vestra. ecclesia. semper solliciti fuimus
sent, cum magna reverentia lacrymantes ante ipsas et inlendimus laborare, participium orationum
reliquias prociderunt, supplicantes ipsi G. presby- vestrarum reddatis, et ad memoriam nostri
tero, ut eas in ecclesia sua mererentur habere,pro habendam nomen nostrum in vestro Kalendario
multam pecuniam promittentes. Ad hujus
ipsis subscribatis.

majorem inquisitionem, quemdam cleri-

eliaoi rei XCII.
cum familiaiem nostrum cum ipso G. et presbyteru Ad ahbatem el fralres monasterii Loci-Dei. — Eo-
rum privileijta con/irmat.
memorato.ad idem monasterium curavimus desti-
nare, qui nobis veridica relalione narravit, quod (Anno 1205. Romae, ap. S. Petrum, Jan.21.)
abbas et fratres pra_dicti monasteni sibi dixerunt, [Langebeck, Scripl. rer. Danic. VIII, 182.]
quod illae quas presbyter G. penes se ha-
reliquiae Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
bebat, beati martyris Mammetis erant, quae per dilectis filiis abbati
monasterii Loci-Dei, ejusque
quemdam calogerum, id est bonum sonam, mona- D fratribus tam praesentibus quam futuris regularem
chum videlicet de terra illa in qua martyr ipse vitam professis, etc.
passus fuerat, cum aliis reliquiis quatnor sancto- Religiosam vitam eligentibus, apostolicum con»
rum Constantinopolim fuerant deportatae. Cui ca- venit adesse praesidium, ne forte cujuslibet teme-
logero cogiianti ubi posset ipsas reliquias honori-
ritatis incursus, aut eos a proposito revocet, aut
fice collocare, ipsis
monacbis asserentibus datum robur, quod absit ! sacrae religionis infringat. Ea-
est in somno responsum, ut ad ecclesiam B.Mam-
propter, dilecti in Uomino filii, vestris justis po-
metis.qua. sumplibus Ysachii imperatoris Constan-
stulationibus clementer annuimus, et praelatum
tinopolitam de novo tunc fabricabatur, eas porta- monasterium Loci-Dei, in quo divino mancipati
ret, nec laboraret aliam ecclesiam fabricare. Qui estis obsequio, sub beati Petri, et nostra proie-
etiam monachi coram praedicto clerico nostro, ctione suscipimus, et praesenlis scripti privilegio
ipsi G. attentius supplicarunt, ut ipsas reliquias communimus. In primis siquidem statuentes, ut
poriaret ad suam novam occlesiam, quia parati ordo monasticus, qui secundum Deum, et beati
135 AD INNOCKNTIl III RBGKSTA 136

benedicti Regulam atque iustitutionem f.istercien- A festam domus vestra utilitatcm. Quod si facere
sium fratrum in codem monasterio institutus ei forto pnesumpscrit, non tenoatur conventus pio

dignoscitur, perpetuis ibidem teniporibus inviolu his aliquatenus respondere. Licitum pra>terea sit

biliter observctur. Prsterea quascunque posses- vobis in causis propriis, sive civilem, 9ive crin.i-

aiones, quaj^unque bnna idem monasterium in nalem contineant nuaistionem, fratrum vcstrorum
praesentiurum juste ac canonice possidet, aut in tostimoniis uti, ne pro defectu testium jus vestrutu

futurum ccncessione pontilicum, largitione regura in uliquo valeut deperire. Insuper auctoritate apo-
vel principum oblatione fidelium, seu aliis jnstis stolica inhibemus, ne ullus episcopus vel alia quie-
libet pcrsona, ad synodos, vel conventus forcnses
modis, praestante Domino, poterit adipisci, lirma
vobis vestrisque successoribus, et illibnta perma- vos ire, vel judirio siculari de vestru propria sub-

neant. In quibus hsec propriis duximus vocabulis stanliu, vel possessionibus vestris subjacere com-
exprimenda :
pellat, nec ad doinos vestras causa ordine9 cele-
bramli, causas tractandi, vel convenlus aliquos
Looum ipsum, in quo praefatum monasterium
publicos oonvocandi, venire pra>sumat, nec regu-
situm cst cum omnibus pcrtinentiis suis.Ecclesiam
larem electionem vestri abbatis impediat, aut de
de Logum cum omnibus pertinentiis suis, quam
instiluendo vel removendo eo, qui pro tempore
idem monasterium antequam Cisterciensium fra- g
fuerit, conlra statuta Cistercien9is ordinis, se ali-
trum instituta susciperet, possidebat. Donationes
quateuus iutromittat. Si vero cpiscopu9, in cujus
factas vobis a Radulpho Ripensi episcopo funda-
Stephano et Oraero successo- parochia domus ve9tra fundata est, cum humili-
tore loci ejusdem,
tate ac devotione, qua convenit requisitus, subati-
ribus ejus. Quidquid videlicet pertinebat in posses-
tutura abbatera benediccre, et alia quse ad officium
sionibus ad episcopatum Ripensem in parochia
episcopule pertinent vobis conferre renuerit, lici-
Loegum et Seem. Possessiones etiara, quas Oraerus
Ripensis episcopus in Ginncgardth monasterio ve-
tum sit eidern abbati si tamen sacerdos fuerit,

proprios novitios benedicere, et alia qua? ad offi-

stro concessit, cum terris, neraonbus. pratis.aquis,
libertatibus et immu- cium pertinent exercere, et vobis omnia ab alio
molendinis, pasouis et aliis
episcopo percipere, quae a vestro fuerint indebite
nitatibus suis.Decimas de Logumherret. Conces-
denegata. Illud adjicientes, ut in recipiendis pro-
9ionem factam vobi9 a Ripensi epigcopo quidquid
fessionibus, quae a benedicti9 vel benedicendis ab-
perlinebat ad eum in decimis in Gramherret, et de
batibus exhibentur, ea sint episcopi forma et ex-
Ravenstorpherret decimas quoque de Buldorp
:

pressione contenti, quae ab origine ordinis noscitur

vobis a Walpemaro Slessuiceosi episcopo assigna-
instituta, ut scilicet abbates ipsi, salvo ordine suo,
tas. Et tres man90S terrae in Harghby. Sane labo-
p profiteri debeant. et contra statula ordinis sui
rum vestrorum, quos propriis mauibus et sum-
nullam professionem facere compellantur. Procon-
ptibus colitis, tam de lerris cultis, quam iacultis,
secrationis vero altarium, vel ecclesiarum, sive
sive de hortis et virgultis, e piscationibus vestris,
f
.

pro oleo sancto, vel quolibet ecclesiastico sacra-

vel de nutrimentis animalium vestrorum, nullus a
mento, nullus a vobis sub oblentu consuetudinis,
vobis decimas exigere vel extorquere prEsumat.
vel alio modo quidquam audeat extorquere, sed
Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et
haec omnia gratis vobis cpiscopus dicecesanus im-
absolutos e ssculo fugientes ad conversionem reci-
pere, et eos absque contradictione aliqua retinere.
pendat. Alioquin liceat vobis quemcunque mulue-
Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum ritis catholicum adire antistitem, communionem
et gratiam apostolicse sedis habentem, qui nostra
po9t factam in monasterio vestro professionem fas

sitsine sui abbatis licentia de eodem loco disce- fretus auctoritate, vobis quod postulatur iinpendat.
dere. Discedentein vero absque communium litte- Quod si sedes dicecesani episcopi lorte vacaverit.

cautione, nullus audeat retinere. interim omnia ecclesiaslica sacramenta a vicinis

rum vestrarum
Quod siquis lorte retinere prasumpserit, licitum episcopis accipere, libere et absque contradictione

ipsos monachos vel conversos regula possitis.sic tamen, ut ex hoc in posterum propriis
vobis sit in

rera sententiam promulgare. Illud districtius inhi- D episcopis nulluin priejudicium generetur. Quia vero

bentes, ne terras, seu quodlibet beneficium ecclesia? interdum propriorum episcoporum copiamnon ha-
ve9tr« collatum liceat alicui personaliter dari,9ive betis, si quem episcupum Romanee sedis (ut dixi-

alio modo alienari absque consensu toliuscapiluli, mus) communionem habentem, et de quo plen&m
vel majoris aut sanioris partis ipsius. Si qua? vero notitiam habeatis, per vos Iransire contigerit, ab
donatione9 aut ulienationea, aliter quam dictum eo benedictiones vasorum et ve9tium, consecra-

est, fact;e fuerint, eas irritus esse censemus. Ad tiones ultarium, ordinationes moiiachorum aucto-

haoc etiam prohibemus, ne aliquis inonachus sive ritate aposlolic» sedis recipere valcatis. Porro si

conversus sub professione vestne domus astrictus, episropi, vel alii ecclesiarum rectores in nionasto-
sine consensu et licentia abbatis et majoris partis riuni vestrum, vel personas inibi constilutns sus-
capituli vestri pro aliquo lidejubeut, vel ab aliquo pensionis, excommuuicationis, vel interdicti sea-

pecuniam accipiat mutuo, ultra pretium capituli tentiam promulgaverint, sive etiain in mercenariot
vestri providentia constitutum, nisi propter niani- vestros, pro eo quod decimas non solvitis, sive
137 SUPPLEMENTUM. — AN. 1205. 138

aliqua oocasione eorum, quse ab opostolica beni- A Subscripsit papa cum episcopia suis et cardi-
gnitate sunt vobis indulta, seu beuefactores ve- nalibus.
stros, pro eo quod vobis aliqua beneficia vel ob-
XCIII.
sequia ex cbarilate piaestiterint, vel ad laborau-
Ad ctbbatem (32) 5. Vinrenlii Silvanectensis, ejufque
duui adjuverint, in illis diebus in quibus vos la-
—
fratres. Ecclesige de Atvers possessionem ipsis
boralis et alii leriantur, eamdera suutentiani pro- confirmat.
tulerint, ipsam tanquam contru apostolic;e sedis
(Anno 1205. Romae, ap. S. Petrum, Jan. 23.)
indulta prolatam duximus irritaudam, nec litteras

illae firmitatem liabeant,quas tacito nomine Cister- [Ex Archivio monasterii S. Vincentii Silvanecten-
sis, absque numero. Breq. ibid., p. 1129.]
ciensis ordinis, et contra tenorem apostolicorurn
privilegiorum constiterit impetrari. Pratcrea cum Solet annuere sedes apostolica piis votis, etho-
communc terrifi interdictum fuerit, liceat vobis nestis petentium precibus favorem benevolum im-
nibilominus in vestro uiouasterio, exclusis excoin- pertiri. Eapropter, d ilecti in Domino tilii, vestris
muuicatis et iuterdictis, divina oflicia celebrare. justis postulationibus grato concurrentes assensu,
Paci quoque ac tranquillilati vestrae patenia in Lcelesiam de Alvers cum pertinentiis, libertatibus
posloium sollicitudine providere volentes auctori- etimmunitatibus suis, sicut eam juste ac pacilice
tate apostolica probibemus, ut inlra clausuras lo- possidetis, auctoritate vobis apostolica conlirma-
corum, seu grangiaruin vestrarum, nullus rapi- mus, etpraesentis scripti patrocinio comrcuniinus.
nam, seu furtutn facere, ignem apponere, sangui- Nulli ergo omnino bominum liceat hanc paginam
nem tundere, homiuem temere capere, vel interfi- nostrae confirmationis infringere.vel ei ausu teme-
cere, seu violentiam audeat exercere. Praeterea rario contraire. Si quis autem hoc attentare prse-
omncs libertates et immuuitates a praedecessoribus sumpserit, lndignationem omnipotentis Dei, et
nostris Romanis ponlilicibus ordini vestro conces- beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se no-
8as,necnouet libertales et exemptiones s;eeularium verit incursurum.
exactionum, a regibus et principibus,vel aliis lide- Datum Romae,apud Sanctum Petrum.x Kaleudas
libus rutionabiliter vobis indultas, auctoritate apo- Februarii, pontilicatus nostri anno septimo.
stolica coulirmamus et praesentis scripti privilegio
XCIV.
cominunimus.
Dccernimus ergo, ut nulli omnino hominum li- Ad archiephcopos,episcopos. etc.arf quos lilterx istx

ceat prafatum mouasterium temere perturbare,aut

pe*venerint. —
Ut abbutes et fralres Prxmonstra-
tcnsis ordinis adversus malefactores el molestato-
ejus possessiones auferre, vel ablala retiuere, mi- res tueanlur ac defendant.
Duere, =eu quibuslibet vexatiombus fatigare, sed C
(Anno 1205. Rom*, ap. S. Petrum, Jan. 25.)
omuia integra couseiventur, eorum, pro quorum
gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus [Epistolam hanc, seu potiu9 bullam, edimus ad
oinnnnodis profutura. Salva sedis apostolicae au- (idem apogriphi, quod ex archivio abbatiae Ca-
ctoritate,et in praedicta Eeclesia diceresani episcopi polla? ad Plancas diligenter exscriptum in Char-
canonica justitia. Si qua igilur in futurum, eccle- tophylacio nostro reposuit D. Rincourt. Ad cal-
persona hauc nostrae cunsti-
siaslica, suecularisve cem apographi notulam istam adscripsil: « Ladite
tionis paginam sciens contra eam temere renire bulle sur parchemin,en assez mauvais etat,por-
tentaverit, secundo, tertiove commonita, nisi rea- tant huit pouces de hauteur
sur neuf pouces
tum suura congrua satisfactione correxerit, pote- quatrelignes deTargeur, repliee parle bas dedix
stutis, honorisque sui careat dignitate, reamque se lignes pour recevoir un lacsdesoie rouge etjaune
divino judicio exislere de perpetrata iniquitate apres lequel est attacbe un plomb de quinze li-

cognoscat, et a sacratissimo corpore ac san£uine gnes en tou* sf-ns representant, d'un t.6te, les
Dei, et Doraini Redemptoris nostri Jcsu Christi apfltres saint Ptcrre et saint Paul, et de 1'autre
aliena.atque in extrcmo examinodistrictae subjaceat est ecrit : INNOCENTIUS PP.III.i — « Je soussi-
ult'oni. eidem loco sua jura ser- n
Cunctis auteui gne, religieux, benedictin, archiviste de 1'abbaye
vantibus, sit pax Domini nostri Jpsu Christi qua- de Monstiiir-Ramey, depute a la recherche des
tenus et hic fructum bons actionis percipiant, et chartes et monuments concernant le droit public
apud dislrictum judicem praemia ajternas pacis et lllistoire monarchie frangaise, certifie
de la
inveniant.Amen. la pr^scnte tiree du chartier de 1'abbayfi de la
Uatum Romae apud Petrum per manum
S. Chapelle-aiix-Planches, par moi collationee.fitre
Joannis S?t,ctae Mariae inCosmedyn diaconi car- conforme a son criginal, A ladite chapelle, le 7
dinalis, S. Romana; Ecclesia; caucellarii, xn Kal. fevrier 1789. Signd D. Rrincourt. » El hoc qui-
:

Februarii, indictione vn, Incarnationis Dominics dem teslimonium hic referendum

viri doctissirni
anno 1205, pontilicatus vero domini Innocentii nobis esse censuimus, eo magis quod bulla ista
papae III anno octavo. caeterorum hujusmodiablnnocentioconcessorum

(32) Vide ad Epistolam Appendicis hujus lxxxiv, not.

Patrol. GCXVII.
 AD INN0CRNTI1 III REGKSTA 140

priviiogiorum stylum sapere for3an non vidcbi- A priuin ; si vero uniiis claustri fraterin fratrem al-

tur. Hni.j. ibii., p. liSO, terius claustri hujusmodi prnesumpserit violenliam

Non absque dolore cordis.et plurima turbationo exorcere, per injuriam paesi et inferentia abbates

didicimus, quod ita in plerisque partibus ecclesia- absolulionis henrlicium asRequantur,clinmsieorum

stica eeneura dieeolvitur.et oanonioa aententie ge- aliqui, prius quam habitum reciperent rogularem,
veritas enervatur, ut viri religiosi, et hi maxime, tale aliquid commiscrint, proptcr quod, ipsoactu,
qul per sedis apostolica) privilegia mejori douati in scntentiam excommunicationis inciirrissent,nisi
sunt libertate, pas9im a mnlefaetoribus suis inju- excessus ipsorum csset diflicilis et enormis.utpoto

rias suslineant ct rapinas dum vix invenmtur qui

;
! si mulilationem membri, vel sanguinis
essct ad

congrua illis protectione subveniat, et pro fovenda cffusionem proccssum, aut violenta manus in epi-
pauperum innocentia se niurum defcnsionis oppo- scopum, vel abbatem injccta, cum excessus tale9
nat. Specialiter autem, dileoti Blii, abbatea et fra- et similos.sino scandalo nequeant pneteriri.Si vero

tros Prtemonstratensis ordinis.tam dc frequentibus in clericos sajculares manus injecerint,pro vitando

injuriis quam
de ipso quotidiano dcfeetu justitioe scandalo mittantur ad sedem apostolicum absol-
conquorentes. universitatem vestram litteris petie- vendi. Villas autem in quibus bona praedictorum

runt apo9tolicis excilari, ut ita videlicet pro eis in ^ fratrum vel hominum suorum per violentiam de
tribulationibus suis contra malelactores eorum tenta fuerint, quamdiu ibi sunt, interdicti senten
prompta debealis magnanimitate consurgere.quod tire supponatis.
ab angustiis quas sustinent, et prcssuris nostro Datum llomae, apud Sanctum Petrum, ix Kalen-
possintpraesidio respirare. Itaque, universitati ve- das Februarii, pontilicatus nostri anno 9eptimo.
strae perapostolica scripta mandamus.atque praeci-
XGV.
pimus, quatenus illos qui possessiones, velresseu
domos pradictorum fratrum,vel hominum suorum Ad abbatem (33), et conventum S. Vincenlii Laudu-
nensis. Con/irmatio bonorum.
irreverenter invaserint, aul ea injuste detinuerint
quae prajdictis fratribus ex testamentodecedentium
(Anno 1205. Roma: ap. S. Petrum, Jan. 26.)
reliuquuntur,seu in ipsos fratres,conlra apostolicae
sedis indulta, sententiam excommunicationis, aut [Ex Archivio monasterii S. Vincentii Laudunensis,
Fascicul. Bullse el Privilegia 20, ch. 8. Breq.,
interdicti prasutuperint promulgare, vel decimas
ibid., p. 1131.]
laborum seu nutnmentorum ipsorum.spretis apo-
stolicae sedis privilegiis,extorquere,raonitione prte- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
missa, ai laici fuerint, publice candelis accensis lectis lilii, abbati et conventui monasterii Sanoti
excommunicationis sententia proieratur; si vero L Vincentii Laudunen9is,salutem et apostolicam be-
clerici, velcanonici regulares, seu monachi fue- nedictionem.
i appellatione remota, ab officio et benefi-
int, eos, Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho-
ciis suspendatis, neutram relaxaturi sententiam, nestis petentium precibus favorem benevolum im-
donecpraedictis fratribusplenariesatisfaciant,ettam pertiri. Eapropter, dilecti in Domino lilii, vestris

laici quam clerici soeculares, qui anathematis vin- justis postulationibus grato concurrentes assensu,
culo fuerint innodati, pro injectione manuum vio- altare de Bavi (34), cum appendiciis suis ; altare et
lenta, cum litteris dicecesani episcopi, ad sedem medietatem Casae de Marli (35), cum appendiciis
apostolicam venientes, ab eodem vinculo merean- suis: ecclesiamde Lescheriis (36); villam quaedici-

tur absolvi. De monachis vero et canonicis regula- tur Tile (37) furnos,medietatem molendinorum.et
;

nbus id servetur, at si ejusdem claustri fratres nundinas annuas (38) de Lescheriis altare el mo- ;

manus in se injecerint violentas.per abbatem pro- dium frumenti, in decima de Yrun (39) aUare de ;

(33) Erat ille Hugo, qui monasterio S. Vincentii

Gall. Christ., tom. IX, col. 578.
Laudunensis prafuit, ab anno 1174, usque ad an- i
De Leteheriis (Leguielles),villagesur la gau-
(36)
nuin 1205, quo obiit xvi KalendasSeptembris.Vid. che du chemin de Guise a Cateau-Cambreais.
Gull. Christ. Nov., tom.l.X, col. 580. Anno 1132, Burcardus do Guisia, cum Adelide
Callica locorum in hac bulla rccensitorum nomi- uxore, lilia Balduini dc Suppeio, castri Le>cherii
na, prout b cl. I). Grenier, ad oaloem Apographi domino, hujus collcgitim inutavit in CbUbjd 9
loci

quod in Cbartophylacio no6tro reposuit.afflxa Bunt, Vinoentio subjeotam. Nov. Gall. Chriu», tom IX,
lnr adjungere opera pretium exietimavimus non> col. 5
j

nulla vero.ex Nova Gallia Cbristiana, adjunximue. Tiles, village du meme

oote, inooanu.
Bavt, village do eote de QuIbo, qui est in- (38) Aiiiio 1 (Abbaa S.Vinoentii Lau-
17 l,Galterus
COIlllll. dunensisXIII) octiduanasnujndinaa Leaehetiis inattj
Mar.i,villagedu meme cote.sur la rivegau- iuii, iu festo S. Joannia Baptista, el Jaeobum de

che de Oise, en fieraobe.

I
Guieia looi advooatura emolumenti faoit partii ipeia
BalduinuG de Rest, seu ie Ri lel). dictus piaj Nov. ijull. Chri.n., toin. IX, ool. 579.
memoria in anno liir>, ab epieoo-
tabulia,obtinuit Yrun (Yron), autre village #ur un petitruia^
(39)
po (DaudunenBi.BartholomBO altare de Marla,oum aeau, qui traverse le ohemia de liuiae I l.uidre-
deoimia Montis-acuti, Loisiaci et lierniaci. Nov. cies.
 - ;;

141 SUPPLEMENTUM. — AN. (205. m

Dulcelon (40); altpro Sancti Germani (41), et vas A quem Idem Simon dedit pro dote altaris ejusdem
unum in decima, cum illis parochianis qui talliam Villae, terram quae idem Simon emit apud Cer-
et furcam in pratis debent domino Lesoheriensi ni (55) ab haeredibus Odonis Laudunensis, soma-
apud Fasti (42),censum septuaginta solidorum bo- rium unum quotidie in Bosco de Bruni, ad usua-
naa monetae, apud Vileires (43), redilitns villaa, et gium monachorum de Nova Villa (56), totam ter-
in terragio vasa quinque, in dcciraa vero duo; ec- ram,quam Clarembaldus de Oilli, apud Dormicurt
olesiam Sancti Joannis de Vendolio (44), ct lotam possidebat, ad terragium decimae gerbae, in perpe-
ejusdem villaodecimam cum ecclesia parochiali de tuum vobis concessam; ecclesias de Firmitate, cum
Li;.if:nte (45), et capella Leprosorum decimam ; appendiciissuis,tredecimumomnium bonorumejus»
SanetiNicolaideBosco,sub constituto trecensu (40) dem castri, sex modios frumenti in molendinis ip-
capellam Sancti Pctri;decem solidos bonm mone- sius castri. unum modium frumenti, et duos mo-
tffi in mole.ndinis de Veudoliojterram de Busehoitt, dios vinatiei, et decem capones de redditibus Go-
cullam et incullam ; somariuui unum quotidie de berti de Firmitates (57), a parochianis
junioris,
nemore mortuo, cum uno nemoribus
serviente, de curtis de Ferrieres, oum minuta decima, et parte
dcmini de Vendolio,\Vionagium per totam ejus ter- majoris quaa vos contingit; apud Moncels (58), trea
ram liberum apud Mayoc (47), duos modios fru-
; r> modios frumenti pro molendinis, censu, terragio,
menti in decimajdecimam culturarum et terrarum et nemore, quae vos, et dominus Villae communia
vestrarum de Lambesch (48), et Cirisi (49); villam habetis in eadem villa;censum quinque solidorum,
Dormicurt (50),cum omnibus appendiciis suis; in apud Montiniacum (38); septem modios frumenti,
eadem villa, decimam quam ab ecclesia Sancti Pe- pro terra vestra, quem tenet hasres quondam Ar«
tri, sub censu sexdecim denariorum, tenetis Ca- ; nulft militis apud Chevesne;unum modium frumen-
sam de Orgival, cum appendiciis suis; ecclesiam ti, apud Moncels super Seram (60); allodium San-

Sancti Juliani de Nova Villa (5l),duo vasain deci- cti Qtiintini (61),sub censu triginta solidorum; apud

ma casas ejusdem vilhe, molendinum, vetus viva- Meschuman (62), terram Joannis Pictae, quam a
rium, pratum sub codem vivario situm, et plantam monasterio Humolariensi,sub censu quatuor soli-
super idem vivarium,eum decima quarumdam ter- dorum, tenetis, et terram quae dicitur Vallis San-
rarum et vinearum; decimam cullurarum quarum- ctae Mariae, quam ad sextam garbam tenetis in ;

dam Simonis, apud Camoliam (52), et apud Vi- curte Mechumas, vicecomitatum,cum omnibus per-
ante turris Castrum, cum portione deci-
leirs (53), tinentiis suis; majoriam deAcheri (63); unum mo-
maa ejusdem villaa, medietatem caponum, quos dium frumenti in eadem villa; apud Tumbel-
idem Simon, apud
r -_ Ploiart et Arenoi (54),
,
x--,, percipie
r r -- lam
- (64),
, ,, unum Modium frumenti,, et unum avenae;,

bat in redditu;apud Novam Villam,campum unum, ^ apud Hortincort (65), exclusam, sicut a molendino

(40) Dulcelon (inconnu). (52) Apud Camoliam (Chamouille),village du Lao-

Germani (Saint-Germain), village au-
(41) Sancti nois, dont il a etc parle dans d'autres notices.
dessus de Guise, entre le chemin de Bohain et la Anno 1140, Gualterus comes dedit mansum in
riviere d'Oise. villa Camolias; ejusdemque loci vicariam, seu vice-
(42) Fasti (Fati), autre village a 1'est de Guise, comitatum ooncessit Walbertus de Asci. Nov. Gatl.
sur la rive gauche de 1'Oise. Christ., tom. IX, col. 570.
|
i:i) Vileires (Villiersles-Guise),autre sur la droite (53) Vileirs (Villers) inconnu.
du chemin de Landrecy. (54) Ploijurt et Arency, deux villages peu 61oignes
(44) De Vandolio (Vendeuil), bourg dont il a ete de Chamouille.
parle ailleurs. (55) Cerni (Cerny en Laonois), ibidem.
Anno 1088, Ratbodus, episcopus Noviomensis, (56) Cellam Novae-villae, versus Axonam, ab Hel-
altare S.Joannis Baptistae.situm ante castrum Ven- luino Tyrio creatam legimus tempore Guillelmi I,
dolium ad Isaram amnem,concessit,ut Fratres sub duodecimi abbatis S. Vincentii Laudunensis, qui
norma S. Benedicti Deo militaturos ibi constitue- obiit pridie Kal. Octobr. an 1156. (ibid. B.)
ret. Nov. Gall. Christ., tom IX, col. 576. (57) De Firmitate (la Ferte-sur-Peron), village
(45) De Linijonte (Liffontaine). sur la rive gauche du Peron.
(46) Anno 1163, Galterus (XIII), S. Vincentii (58) Moncels (Monceau-le-Neuf), vers la source de
Laudunensis Abbas,Montis-acuti molendinum ces- cette riviere.
sit infeodum, comparavitque decimam de Vendo- (59) Montiniacum (Monligny-sur-Crecy),
Apud
lio sub quodain censu ab ecclesia S. Nicolai in Sil- dont a ete parle ailleurs.
il

va. Ibid., col. 579. C. (60) Monsels super Seram (Monceaux-les-Loups),

(-47; Mayoc, autre village entre la riviere d'Oiseet en dega de la riviere de Seres, du cote de la Fere.
le cbemiu de la Fere a Ribemont. (61) Allodium Sancti-Quintini (Anguillecourt
(48) Lambesch (Lambais), ferme sur la gauche Saint-Quentin), village sur le droite du chemin de
du chemin de la Fere a Saint-Quentin. la Fere a Ribemont.
au-dessus de Liffontaine.
(49) Cirisi (Cerisy) ibid. (62) Mechumam (Mechame), ferme au-dessus de
(50) Dormicurt (Dormicourt), ferme pres Marle. Anguillecourt.
Anno 1147, Balduinus de Retest, seu de Retel (XI) (63) Achenj (village sur la riviere d'Oise), entre
S. Vincentii Laudunensis Abbas, obtinuit alodium la Fere et Vendeuil.
domicuria., arf terrarum nonse garbx, a Bartholo- (64) Apud Tumbcllum (la Tombelle), hameau en
niaeo quodam equite. Nov. Gall. Christ., tom. IX, dega de Marle.
col. 578. (65) Horlincori, inconnu ; mais ce lieu doit etre
(51) Nova-villa, Neuville, pres Chameuille. au-dessus de Marle.
 143 AD 1NN0CKNTI1 III RKGKSTA 144

vestro usque ud moleudinum de reota extenditur, X conliriintiniiis infringere, vel ei ausn temerario
ud libitum \estruni Brmandam; Majoriam Viliarii contruire. Si quis autem hoc attentaro pra-sump-
sicci (00), cum duobus modiis Iruinenti, diinidiu seiit.indignationem omnipotentis Ocijet beatoruui
domo lupideu, medietata (umi, ei uliis pertinentiia Petri et Pauli, upuitolorum ejus, sc noverit incur-
suis ; majoriam de llutencort (07) ;
inujoriuni de surum.
Curbis (68), ouai ouiuibus pertinenliis suis; eccle- Dutuni Roma, apud Sanclum Pelrum, vu Ka-
siuui Altimuutis (09), cum uppendiciis suis; eoole- lcndus Februuiii.pontilicutus nostri anno septimo.
sjuui Sunctu; Tbomae (70),oum appendiois suis; vi- \i:i.

noaui dc Culumam allodium de Buci (71) et

; de Ad ubbaiem conventum S. Vincentii Silvanc-
(82) et
lliu (72), quud dicitur Guidonis oaelellani decem ;
ettnsit. —
Compotitionem inter ijisos ct capitula
S Reguli ac Frambatdi, supcr redditibus quibus-
ct oito modios Iruinenti ud meneuram de Muila, daiii, a Petro quondam Atrebatensi episcopo et
quua vobi3uiiuuuiiiiidebeteci.losiuThenulieuais|73j; conjudicibui tn itam auctoritatc apostolica con-
altare de Chivi (74), cuui appendiciis suisj alturiu fuuiut.
de Morenis (75), Cortesis (70), Fussenis (77) et (Anno 1205. Romaj, apud S. Potrum, Febr. 1.)

Cocci (78), cuni uppeudieiis suis, Furnuui de Cu- [Ex archivio monasterii S. Vincentii Silvanecten-
sis, absque numero. Breq., ibid., p. 1134.]
liiolia; duas purtes decima! de Cuverni (79), tuni

majoris, quam minoris; terliam partem, tam iru- Solet aunuere sedes apostolica piis votis, et ho-
joris, quam minoris dcciuia; de Bievre (80) ullare ;
nestis potentium precibus favorem benevolum im-
de Besni (81); cum appendioiia suis;duodeeim de- pertiri. Ex vestra nimirum relalione accepimus,
nurios, quos vobis uiinuatim canonici Lauduuenses quod, cum dilecti filii, canooici beata» Maria? Sil-
in recogoitiooe uotiquae cousuetudinis.et in recom- vanecteosis, iu quorum
ecclesia praebendam cer-
pensationem ccemeterii debent; sicut ea omnia ju- tam, vacantium annualia praebeudarum perci-
et

sta et pacilice possidetis, vubis et per vos monuste- pitis ab aotiquo (83), vos super quibusdam provco-

rio vestro auctoritate apostolica conliriiiamus, ct tibus prasbeoda? vestrae et anoualium,et dilecti lilii,
praasenlis scripti putrocinio cominunimus.Nulli er- Willclmus quoodam Sanctaa Maria: caotor, et
go omnino homiuum liceat hanc paginam nostra; Sancti Frambaudi thesaurarius (84), et Ivo Sancti

inconnu.
(65) Villaris sicci (Villers-le-Sec). Anno 1174, Hugn (XIV abba) erga canonicos
Confer supra, not. ad epistolum 2 appendiois Thennlienses sioeerum probavit alfectum, cessis
hujus. Adde, si vis, ea quce apud auctores Novse non semel eorum monasterio prsediis sub anno
Gullia; Christianai leguntur, tom. IX, col. 570. censu.
« Eodem circiter tempore (anno circiter 1097), An- (74) Cluvi, village au dela de Cerny en Laonois.
selmus de Ribodimnnte, ad sacram exppditi<mem p (75) Morenis (Mauregusj, village entre Corbeny
prolecturus, ad S. Vincentii monasterium accessit, " et Laon.
malorum pcenitens qua? monachis intulerat, et in (70) Cortesis (Courtisis), autre pres Mauregus.
{ ;ii)ilulo,nudatis scapulis.in piaculum se flagellari (77) De Fussenis (Fussigny), du r6te. meme
fecit. Anselmo socium se adjunxitNethelinus mi- (78| Cocci (Coussy-les-Aippps), au-dessus.
lcs.qui proedium Simeoa Villare-Sircum nnn longe (79) Cuvcrni. village inconnu.
a Ribodimoote cjncessit.llelinando (episcnpo Lin- (80/ Bievre, village au-dessus de Bruieres.
gonensi) morti proximo conlirmanle. » (81) lunii, village inoonnn.
(07) Batencort (Attencourt lerme entre Pierre-
, (82) Vide ad episl. appeodicis hujus, not.Lxxxiv.
Pont et Marle. (83) Ecclesia S. Vincentii Silvanectensis fruitnr
(68) Oe Curbis (Courbes^village sur larive droile quatuor prasbendis, quas, an. 1 1 19, Callixtus PP. II

de 1'Oise, du c6te de la Fere. ei coolirmavit, in ecclesiis scilicct B. Maria? Silva-

(69) Altimontis. vill.ige inconnu.

nccteusis, S. Reguli, S. Frumbaldi, et S. Evre-
Anno 1095. Kainaldus.aichiepiscopus Re.T.ensis, niundi Credoliensis. Anniversaria quoque, seu an-
eocleeiam s. Goberti, apud Allum-montem in pago nualia pr;ebendarum in eooleeiia B. Maria? et
Regitensi, conccssit, ejectis inde, assentiente Hu- S. Reguli, Clarembaldus, episcopus Silvanectensis,
gone I comite, clericis qui loci curam negloxerant: eis concessit sicut et canonici S. Frambaldi, in
;

quam donutionem postca conlirmarunt Manasses, ccclesia sua; qu» quidem lirmata a Ludovico VI,
Remensis aichippiscopns. et comites Registensen, an. 11-9, jam dudum evanueve. Vide Call. Cbrist.,
t. X, col. 1494. Et inter lnstiuin., col. 210
Hugo III, an. 1200. Joannes, an. 1249, Galcherus, et 428,
an. 1262. " obart. xiv et lxiii.
(70) Sancti-Tkom:r (Saint-Thomas), autre village (84) Guillelmiis I (uV Ckartres) qui, annis 1197 et
entre Corbery et Laon. 12i>2. B. Mariw oantor, simul ae S. Frambaldi
Annn 1081,'locum S.Thnma', nuncupatiiin subtus theaaurarius, boo ipso oltimo anno 1208, aua
vt-iiis Laiidnnum,Adalbern(VIIl S.Vincentii abbas) Fulcone, Auieliaiieiisi decano.a Philippo Augusto,
accepit ab Helinandn (l.audunpnsi episcnpn) con- ratione ipeiua conjugii oum Ingelburge, deputatus
verlendum in cellain. Nov. C.alt. Cbrisl., tom, IX, est iul Innooentium III, summum pontifloem. Et
col. B76. btee quidem tradunt, auotores Novn Gailia Ohri-
(71) AUodium de Hucy (Bucy-les-Pierre-Pont), stiana3, t. X, ool.4469. Max addiint « Qailielmua,
:

vilWe nu dela de ce bourg. lactus epiaoopus Noviomenaia, memontei in Ne-

(62) llui, prea Buoy, lieu inconnu dans la nou- orologio S. Frambaldi, \i Kul. Martii. * Vernm si-
velle curte dc Franci'. bimet Ipsia non oonstant auotorea dootlaaimi; nam
(73) Annn 11i'.'i el sequentibus, (ialteriis (XIII, huio nostro Guillelmo inter Noviomeneea epiaoopoe,
abbas S. Vincentii Lauduiunsis) quuidum pcrmisil ibiil., t. IX, ooi. 1005, et sqq., nulluin uiiiuiihi lo-

in censum cunonicis Thonoliensibus. llnd., col. cum dedere.

579, C.
 145 SUPPLEMENTUM. — AN. 1205.

Reguli decanus (85), super annualibus praebenda- \ appcllatione postposita, decernatis ;facientes quod
rum, quae ad cantoriara Bealne Mariac,et thesaura decreveritis per censuram ecclesiastieam firmiter
riara Sancti Frambaudi, decauatum Sancti Re-
et observari. Testes autem, qui tuerint nominati, si se
guli, pertinent indebite molestarent, tandem vene- gratia, odio vel timore subtraxerint, cogatis cen-
rabiiis frater noster, Silvanectensis episcopus (S6), sura simili. appellatione remota, verituti testimo-
et dileoti filii, ^87), Sancti Frambaudi de-
Hermerus nium perhibere, nullis litteris veritati et justitiae

canus, Joannes Poeta, et Reinerus, quondam San- prrejudirantibus a sede apostolica exspectalis. Et,
ctac Marias succentor, tiariholomaeus Sancti Fram- si non omnes his exsequendis potueritis interesse,
baudi cantor, Willelmus Rot. comproinissarii,
el duo vestrum ea nihilominus exsrquantur.
et bonae memoriae Petrus (88), Atrcbatonais episco- Datura Romae, apud Sanctum Pelrum, iv Id. Fe-
fius, et conjudices sui a sede apostolica delegati, bruarii, pontificatus nostri anno scptimo.
sicut in ipsorum juilicum et adversiriorum au- XCVIII.
thenticis continetur, praedirtas controve.-sias, com- Commissorium papale contrn cpiscopum Rntisbon.
positione amicabili sopierunt. Nos igitur, vestris Conrndum IV super malestatinne domus jeudalis.

precibusinclinatijCompositionem ipsam,sicut sine (Anno 1205. Roma», ap. S. Pptrum, Martii 3).
pravitate provide ab utraque pnrte n [Ried, diplom. Ratisp., p. 286, ex originali].
facta est, et

sponte accepta, et hactenus pacifice observata, au- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
lectis (iliis abbati Sancti Hemmerami, decano, et
ctoritate apostolica confirmamue, ct pra-sentis scri-
pti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino seholastico veteris capellae Ratisponen., salutem el

hominum hanc paginam nostra* confirma-

liceat apost.olicam benedictionem.

ausu temerario rontraire.

tionis infringere, vel ei W. archidiaconns Ratispon.
Sicut dilectus filius
Si qui autem hoc attentare pracsumpserit, indi- ecclesia? suanobis insinuatione monstravit,dileclus
gnationem omnipotcntis Dei, et beatorum Petri et filius... electus Ratispon. ipsum SUper quadam.
Pauli, apostolorum ejus, noverit se incursurum.
dnmn quam ab ecclesia Rntispnn. in benpficium
,

Datum Romae, apud Sanctuni Petrum, Kalendis dicitur possidere, eor.trn justitiam aggravat multi-

Februarii, pontificutus nostri anno septin.o. plicitcr et molestat. Quocirca discretioni vestrae per
xcvu. apostolica scriptamandamus:quatenusdictumelec-

Ad abbatem (89), priorem et canlorem S. Germanide

tum, utab ipsius super hoc gravaimne indebito
Pralis Parisiensis. —
Ul monasterii S. Diotiysii conquiescat, monitiune prtemissa per censuram
rnolestatores compuscant. ecclesiasticaui appellationeremota cogatis.Quod si
(Anno 1205. Romae, ap. S. Petrum, Febr. 10.) non oranes his exsequendis potueritis intercsse,duo
[Ex Apographo, quod ab tidem Autographi, in mo- C vestrum ea nihilominus exsequentur.
nasteni S. Dionysii archivis asservati, diligenter
Datum Romae apud S. Pelrum, v Non. Martii,
exscriptura nobiscum coramunicavil D. Puiricr.
Bbeq., ibid.] pontificatus iiostri anno octavo.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei di- Plumbum Innockntius PP. III.

lectis filiis, abbati, priori, et cantori Sancti Ger- XCIX.

mani de Pratis Parisiensis, salutem et apostolicam Ad Gutllelmum Bemensem archicpiscopum. — Pri-
vilcgiui/i de alienatiouibus rcvocandis monaslerio
benedictionem.
S. Remigii c.oncessum.
Dilecti filii, abbas
conventus beati Dio-
(90), et
(Anno 1205. Romae, ap. S. Petrum. Martii 21.)
nysii nobis conquerendo monstrarunt, quod P. de
[Varin, Archives adm. de Reims, Paris, 1839, 4».
Pauceio et W. Cordelin, milites, Morant de Carlou, t. II, p. 457.— Cartul. de Saint-Remi, f° 5,
etquidatn alii Parisiensis, Carnotensis et Aurelia- n. XXII.
nensis dioeceseon, eis super decimis, horr.inibus, ct Innocentius episcopus, servus servorumDei, ve-
rebus aliis non cessant graves injurias irrogare. nerabili fratri Guillelmo Remensi arehieniscopo,
Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta sanctae Romanae Ecclesiae cardinali, salutem et
raandamus, quatenus, partibus convocatis, et au- apostolicam benedictionnm.
ditis hinc inde propositis, quod canonicum fuerit, Sollicitudini pastoris incumbit ut taliter provi-
fj

(85) VII Ivo I, ex praecentore (S. Reguli) deca-

Keguli) dec dimidiam pra?l>endam, quam in ecclesia B. Mariae
nus, annisll95 et 1197. Ivonis primi, vel secundi,
secunc habebat Ivo, Willelmo nepoti domini Bartholomaei
pie meminit S. Frambaldi necrologium Idus :
de Roga, contulit an. 1219, mense Maio. »
Martii obiit Elisabeih regina, qux dedil nobis scri-
:
Ilactenus auctoies Novae GalliceChristianee, ibicl.,
nium valdehonorabite, et pallium unum, et lauda- col. 1466.De Ivone I, an de Ivone II, agatur in
bilem consuetudinem de palliis reddendis in unoquo- hac nostra Innocentii epistola, dijudicare ditiicile
que partureginarum huicecclesix rcnovavit, pro quo est.
beneficio distribui soUnt sotidi.... quos dedil Ivo, Vide adepistolam lihri quinli cxlv, not.
(86)
decanvs S. Reguti. Vide supra, not. ad epistolara lxxxiv appen-
(87)
« VIII. Stephanis II reperifur decanus anno 1201, dicis hujus.
x Kal. Augusti, de quo forte sic obituarium (88) Vide ad apostolam libri tertii xxv, not.
S. Frambaldi vi Kal. Septembrit,obiil Stephanus
:
(89) Vide Epistolam Appendicis hujusLXXXiv, not.
B. Reguli decanus, et noster canonicus.
(90) Vide Epistolam libri tertii xxv, not.
« IX. Ivo II, quo decedente Garinus episcopus
147 AD INNOCENTII III REGE8TA 148

deat juri suo quod ipsum per alios non deti- \ beatorum Pelri et Pauli, apostolorum cjus.se no-
verit incurBurum.
neatur injusto, ne iW sit negligena ubi eedulus
cum incrcmentum sedulitaB, el
osse debet, I
Dalum Romffi,apudSanctumPetrnm,vii Kalcndas
gentiadetrimentum importet. Eapropter, venerabi- Aprilis, pontilicatus noslri anno oclavu.

Christo frater, auctoritate praesentium indul- Cl.

lis in

gonius, Ut altaria, decimas, redditus, jurisdictiones

Aii procuraloretetfralres eccletise Dominici Sepuleri.

et alia qute bonaj memoria. N. praadecesaor luns,

— De cartonicis obedientiatn tenenUbtu.
(Anno 1205 Romae, n]i. s. Petrnm, Jnn. Ifl.)
tua_et sucessorum tuorum dominntioni ac poto-
[Eug.de Rozibrb, Cartulairede 1'iglite du Snint-
stuti subtraxit, ea ecclesiis et monusteriis in per-
Sipulcre de lirusalem, publid d'aprea lea mss. du
pctuum, ft quibusdum personistam ecclesiasticis
Vatican. Paris, Imprimcrie nalionalc, 181'.), in-
quam saar.ilaribus illicite concedendo, tibi liccnt, 4»,pag.
'

nullius contradictione vel appcllationo obstante, [nnogentius episcopus, servus servorum Dei, di-
ad potcstatem et manum tuam canonice revocare. lcctis (iliis universis procuratoribus domorum et
Nulli ergoomninohominum hanc poginam
liceat prioiatuum ecclesiae Dominici Sepulcriet fratribus
no-stra. conccssionis infringere, vel ausu teme- ei auis, salutem et apostolicam benedictionem
rario contraire. Si qui aulem hoc attentare prx- Dilecli filii, prior et capitulum Dominici Sepulcri

sumpserit, indignationem omnipotentis Dei et bea-

u sua nobis conquestione monstravit quod vos, eis
torum apostolorum Petri et Puuli se noverit in- denegantes debilam obedientiam et reverenliam cx-
cursurum. hibere, ipsis et eorum nuntiis iu multis ostonditis
Datum Romse, apudSanclumPetrum.xu Kalend. rebelles. Kapropler universitati vestra. per aposto-

Aprilis, pontificatus nostri anno octavo. licascriptaprajcipiendomandamusquatenuseisdem

C. priori et capitulo debitam et obedientiam et rcve-

Ad priorem Grandimontensem. Vt illi lirectt fra- — rentiam de cxtero impendatis alioquin senten- ;

Ires absolvere qui ante ussumph m religionis luibi- tiam, quam in vos propter hoc ralionibus duxe-
tum c.rcommunicaliouis sententiam incurrerunt (91) rint promulgandam, ratam habebimus et eam fa-
(Anno 1205. Rom«, ap. S. Pctrum, Mart. 26.)
ciemus, auctore Domino, inviolabiliter obscrvari.
Innocfntius episcopus, servus servorum Dei, Datu Roma.,apudSancturu Petrum, xvi Kalendas
dilocto lilio priori Grandimontensi, salutem et apo- Julii, pontitic. tus nostri anno octavo.
stolicam benedictionem. CII.
Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho- Ad clcrum S. Marix Massiliensis. — Gupetlam
nestis petentium precibus favorem benevolum im- quamdam illis asseiit.

pcrtiri. Nimirum ex parte tuafuit a nobis humili- C (Anno 1205. Roma. ap. S. Petrum, Jul. 11.)

ter postulatum ut absolvendi fratres tuos qui ante [Anliquiti' de i'eglise de Marseille, Marseille 1717,
assumptum com- in-4», II, 29.]
habitum in domo lua religionis se
misisselalealiquidconfiterentur, piopterquod ipso Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
aclu excotnmunicationis sententiam incurrerunt,et lectis filiis clericiscapelhe Sancta. Maria. Massilien-

alios quos in eadem domo habitum religionis sis, salutem et apostolicam benediclionem.
assumere sub simili casu continget, ne dum forte Justis pelentium desideriis dignum elnos facilem
pro absolutionis obtinendo beneficio ad sedem apo- praebere consensum, et vota qua> arationis tramilfl

stolicam mitterentur, evagandi materia tribuere- non discordant, effectu prosequente complere. Qua-
tur, eisdem licentiam concedere dignaremur. Ei- propter, dilecti in Domino filii, vestris postulalioni-

propter, dilecte in Doinino lili, tuis justis postula- busgrato concurrentcs assensu auctoritate presen-
lionibusgratumimpertientesassensum,auctoritate tiuiii inbibemus,ne quis de bonis capella;
distriotius

tibi prssentium indulgemu», ul eosdem fratres vestrae quamdilectus filiusHugo Kerus, civisMas-
tuos quos taliler pro violenta manuum injcctione silicnsis, suis sumptibus dicitur eonslruxisse ac

excommunicationis vincula constiterit innodalos, multa possessione dotasse.temere quisquum distra-

tibi absolvere liceat, nisi excessus eorum fuerit - here seu alienare audeat.
_._« ... •
. _ . ______ _s i>.
fucrit ad
;. _ .i __!_.__.
mutilatio-
D iv...ii:_
Nulliergoomnimo v - ___.!
hominum
: ,

lioeathanc paginam
difficilis etenormis, utpote si

nem membri vel sanguinis effusionem proccssum, nostrae inhifiitionis infnngore vel ei ausu teinorario
autin cpiscopum vel abbatem violenla manus in- contraire. Si quis autem hoc attontaro pra'. uiiipse-

jecta, cum excessus tules et similes sine ecandalo rit, indignationem omnipotontis Dci et bealoiuin
nequeunt prreteriri. Nulli ergo hominumliceat hanc Pelri et Pauli apostolorum ojus se noveril incursu-
nostra: paginam concessionis infringoie vel ei ausu ,
rum.
temerario contrairc. Si quis autcm hoo attentare Hatuiii ltomw, apud Sanctum Pelrum, V Idus Ju-
praesumpserit, indignationem omnipotciitis Dei et lii, ponlilicatus noslri unno oot

(9i) De hao epistola, huc usque inodita, vide canonious Lemovirensis, qul utramquo mdnsoum
intra que ad epietolam 17o, priorl Grandimontensi perhumaniter oommuoioavit. Bwt. V.\n\.
aunolZlZ, Maii 1, directam, adnolavlt D. Amiellot,
 149 8UPPLEMENTUM. — AN. 1205. 150

CIII. A lectis filiis Bonaccuiisio prajposito S. Ginesii, ejus-

Ad llenricum Argentinenscm (92) clectum. —

Confir- que fratribus tam pra-sentibus quam futuris cano-
mat ei jus palronutus in cella Vilmari. nice constituendis in perpetuum.
(Anno 1205. Romas, ap. S. Petium. Uct. 8.) Piae postulatio voluntatis effectu debet prose-
[Ex Apographo, quod ad fidem alterius Apographi, quente compleri, ut devotionis sinceritas lauda-
in vetusto quodam majorisCapituli Argentinensis
biliter enitescat, et utilitas postulata vires indubi-
Charlutario inserti, diligenterexscriptum, ncibis-
tantcr assumat. Quiaigitur,o in Christo charis-
cum communicavit bonas memoriae D. Abbas filii

Grandidier. Breq., ibid.] simi, vos per divinam gratiam aspirati mores ve-
Innocentius episcopus, servus servorum Dci, di- slros cobffirere et sub vitae canonicae disciplina et

leclo lilio, IIenrico, Argentinensi episcopo electo» communiter secundum sanctorum Patrum institu-
6alutem et apostolicam benedictionem. tionem disposuistis omnipotenti Domino servire,
Annuere solet sedes apostolica piis votis, et ho- nos votis vestris paterno congratulamur affectu ;

nestis petentium precibus favorem benevolum im- unde etiam praedecessorum nostrorum felicis me-
pertiri. Ea propter.dilecte in Domino fili, tuis justis moriae Alexandri II, Paschalis, Eugenii, Anastasii,
postulationibus grato concurrentes assensujus pa- Alexandri, Lucii, Clementis et Ccelestini Romano-
usin cella Vilmari(93),cum pertinentiis suis,
tronatu y. rum pontificura instituta sequcntes, vita33 canonicae
(93') Bertholdo, et
ite(93')Bertholdo,
a comite filio
tilio ejus,
e) Ecclesiae Ar- ordinera, quem estis professi, praesentis privilegii

gentinensi concessum, sicut illud eadem Ecclesia auctoritate firmamus, et ecclesiam vestram sub
jusle possidet et quiete, tibi, et, per te, ipsi Eccle- beati Petri, et nostra protectione suscipimus; sta-
sios auctoritate apostolicaconlirmamus,et praesentis tuentes ut quascunque possessiones, quoscunquc
scriptipatrociniocommunimus.Nullicrgo, etc. ctc. bona eadera Ecclesia inprassentiarum juste et ca-
Datum RoTsaB, apnd Sanctum Petrum, vni Idus nonice possidet, et largitione regum vel principum,
Octobris, pontilicatus nostri anno octavo. oblatione fidelium seu aliis justis modis,pra3stante
CIV. Domino.poterit adipisci,firma vobis vestrisque suc-
Ad /ratrcs hospilalis S. Joannis Hierosolymitani. — cessoribus et illabata permaneant, in quibus haec
Eorum possessiones in Bohemia et Moravia confir- propriis duximus vocabulis exprimonda :

mat.
(Anno 1205. Romae, ap. S. Petrum, Nov. 5.) Locum ipsum in quo plebs ipsa sita est cum
[Boczek, Cod. cliplom. Moravise, Olomucii 1836, omnibus pertinentiissuis.quartam partemdecima-
4°, t. II, p. 35, ex originali in archivio Meliten- rum totius vestra plebis, et omniaqua felicis me-
sium Pragae. moriae Joannes episcopus canonicus vestrae con-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
cessit ecclesiaj, domum, et leprosorum cum eccle-
lectis filiis... priori et fratribus hospitalis Jerusa-
sia S. Lazarijuxta eamdem plebem cum pertinen-
lem in Bohemia constitutis, salutcm et apostolicam tiis suis universa etiam quae a Longobardis de
;

benedictionem- S. Miniato vobis legitirue data sunt ac chirographis

Cum a nobis petitur quod justum est et hones- confirmata,eleemosynarum etiam quas prodefunc-
tum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit ratio-
tis alicubi intra plebis spatia sepultis offeruntur
nis, ut id per sollicitudinem otficii nostri ad debi-
tertiam partem, queraadmodum a bonae memoriaa
tum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Do-
Paschalis prasdecessoris nostri vobis concessum est
mino filii, vestris justis precibus inclinati personas
et scripto suo firmatum. In Burgo quoque ecclesia
vestras et possessiones, qua? in Bohemia et Moravia
S. iEgidii cum pertinentiis suis ecclesia, S. Chri-
vobispia sunt liberalitate collatae; vel quas in po- stophori et S. Justi et S. Angeli supra burgum
sterum,Deo propitiante, justis modis poteritis adi- cum omnibus pertinentiis suis. In eodem etiam
pisci, sub beati Petri et nostra protectione susci-
burgo ecclesiam S. Petri, et in castro Sancti Mi-
pimus et praesentis scripti patrocinio communi- niatis ecclesiam S. Maria? cum pertinentiis suis, in
mus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pa- quibus duabus per eos qui ibi fuerint per nostram
ginam nostraj protectionis infringere, vel ei ausu providentiam ordinati divina semper officia cele-
temerario contraire. Si quis autem hoc attentare
D brentur; el quidquid juris habetig in eadem eccle
prassumpserit, indignationem omnipotentis Dei et
sia S. Mariac per ecclesiam Sanctse Christinas, item
beatorucu Petri et Pauli apostolorum ejus se nove-
ecclesiam S. Bartholomaei cum pertinentiis suis,
rit injursurum-
ecclesiam S. Blasii, ecclesiam S. Stephani, eccle-
Datum Romaj, apud S. Petrum,NonisNovembris,
siam S. Laurentii de Nocidam, ecclesiam S. Petri
pontificatus nostri anno octavo.
supra Fontem, ecclesiam S. Andreas juxta Castrum
CV.
Cibulum, ecclesiarn S. Michaelis infra muros ec-
Ad Donaccursium prppositum et fralres S. Gincsii
Lucanx diacesis. Eorum — privilctjia confirmat.
clesiam S. Jabobi et Lucias, ecclesiam S. Donati

(Anno 1205. Romae, ap. S. Petrum, Dec. 5.) de Faugaagna, ecclesiara S. Martini de Castilione,
[Baluz. Miscell. ed. Mansi, III, 420.] ecclesiam S. Ilippolyti de Marzana,ecclesiamS. Ma-
Innocentius episcopus, servusservorum Dei, di- riasde Calenzano, ecclesiam S. Quintini, Ecclesiam

(92) Vide epistolam Libri octavi vm, not. (93') Cette concession fut faite l'an 1200 par
(93) Vide Epistolam Appendicis hujus l. Henri, comte de Neubourg.
151 AD INNOCENTII III REGESTA 152

de Golle, eoclesiarn deCapriano, eoclesiam de Can- A, dignoscitur inter B. antocessorem tuum et magis-
neto, eccleeiam S. Marias de Montarso, ecclesinm trum Uuidonem ab abbate S. Potri in Gvlo-aureo
de Mnnterotundo, ecclesiam <le Planatole, eoole- constitutum sicntrationabiliter facta est.et ab utra-
eiam de Brusciano, ecolesium S. Stephsni de Tur- que parte sponto rccepta ct in scripto authentico
re, ecclesiam S. Petri de Mareignana, ecclesiam continontur, auotoritate apostolica cnnfn inamus.
S. Oonati de lnsula, ecclcsiam S. Angeli de Ho- Prohibemus insoper ut nullus laicus aud^it ali-
phia, ecclesiam S. Philippi do Pinu, ecclesiam qunm scolefliano vostri plobatus alicui preshytero
S. Prosperi de Montalprandi cum oninihus perti- assignare, vel ethm in sede pinerr, ct nulli fas sit

mentiis earum, et si quis inposterum infra unius preshytero ccclesiam dclaica nionu recipere vel nli-

plebis spatium aidilicarecontigerit.Quidiiuid etiam qualcnus rctinere... Difflnitionis auteui scntenliu,

juris habetisin curte Sanctiminiatis de Empulo de quain lelicis recordationis Paschalis pnpa super
Monteruppoli, et in curte de Marrignana. controversia promulgavil, quae inter bona inenio-
Ad haec.ad exemplarC.-elestini papae praedecessori» riae Ansclmum Ficeclensem abbatem et Guidonem

nostri, adjiciendo statuimus, ut nulli omnino li- praedecessorein tuum, lili praeposile, super eccle-
ceat praefatas ecclesias ah ecrlesiae vestro? solitaohe- de Grimagnelo et aliis quibusdam ecolesiis verte-

dientia et debita stibjectionesubtrahere.Nec un- bHt sicut naclenus e9t servata etscripto autheutico
nlli n
quam parochiavestradenovoecclesiam seu
fas sitin continetur.uuctoritate apostolica confirmamus;olie-
oratorium velxenodochium sine Lucani episcopi et unte veroteejusdem loci praeposito vel tuorum quo-
vestra successorumque vestrorum conriventia et libet, successorum nullus ibi qualibet, 6ubreptionis

assensu aliqua temeritate construere, vel constru- quem fratres

astutia seu violentia prasponatur, nisi

ctam sine ipsius episcopi et vestro consensu alicu- communi consensu vel major pars consilii sauioris,
jus subjicere potestati, salvis privilegiia pontificum
secundum Dei timorem providerint eligenduiu :

Rom.inorum. Chrisma vero, oleum sanctum con- elecius vero Lucano cpiscopo prasentetur, et ei,
sicut praedecessores sui consueverunt, promiltat
secrationes altarium, seu basilicarum, ordinaiiones
obedientiam, patronis loci solo juste defensionis
clericorum, qui a sacro ordine fuerint promovendi,
patrocinio permanente.
sacramenta per dicccesanum
et caetera ecclesiastica
episcopum sine juramenti exactione vel qualibet Decermmus ergo, ut nulli omnino bominum li-

pravitate vobis praeeipimus exhiberi. Porro sepultu- temere perturbare, aut

ceat praefatam ecclesiam
ejus possessiones auferre vel ablatas retinere, im-
ram ipsius loci liberam esse concedimus, ut eorum
minuere, seu quibuslibet vexalionibus latitiare; sed
devotioni et extremae voluotati, qui se illic Bepeliri
omniaintegra conserventur, eorum pro quihusgu-
deliberaverint nisi forte ex^oniniunicuti vel inter-
C bernatione ac sustentatione concessa sunt, usihns
dicli sint,nulluscbsislat, salvalamen juslitia eccle-
omnimodo profuturas. salva sedis apostolic.e auc-
siarum a quibus mortuorum corpora assumuntur.
toritate, et dioecesani ipsius canonica justitia. Si
Constituimus etiam, ut si uliquis paroehianorum
qua igitur in futurum ecclesiaslicas.-ecularisve per-
vestrorum apud aliam ecclesinm elegerit et recepe-
sona hanc nostrae constitutioms paginam scieus
ril sepulturara, canonica vobis in testamento, qua;
contraeam temere venire tentaverit, secundo ter-
matribus debetureeclesiis, portio reservetur. Cum
tiove commonita, uisi reatum suum congrua satis-
autem generaliter interdictum terrae fueril, liceat
factione eorrexerk.potestatis honorisque sui careat
vobis clausis januis, oxolcsia excoinmunicatis et
dignitate reumque se divino judicio existere de
interdictis, non pulsatis campauis, suppressa voce.
perpetrata iniquitate cognoscat, a sanctissimo cor-
divina officia celebrare. Apostolica quoque auc-
pore et sanguine Domini et Dei Ftedemptoris nostri
toritate sancimus, ut in absque
ecclesiis vestris
Jesu Christi a'iena liat, atque in extremo examine
vestra conscientia et conseusu, nullus pastor au-
districtee subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem
dcat ordinare, sed eorum otdinatio juxta sanetio-
loco sua jura servantibus sit pax Domini noslri
nes canonicas, sicut hactenus mansisse digno-
Jesu Christi quatenus et hic fructum bouae actio-
scitur,in vestra semper maneat polestate praeterea :

n nis percipiant, et apud districtum judicem pr.v-

tibi et successoribus tuis corrigendi subditos tuos,
mia aeternae pacis inveniant. Amen.
fili praeposite, sicut praedecessores tui consueve-
Datum Homae, apud Petrum, per manus Joan-
S.
runt habere, liberam eoncedimus facullatem jura
;
nis S. Mariae in Yia La'adiaeoni card., Nonis De-
vero, antiquas et rationabiles eonsuetudines eccle-
cembris. indiot. vui, lnoarnationis Dom. 180$, pon-
hactenus observatus, sicut jam juste et
siae veatrae
tificalus vero domini Innoceutii papae lllanviu.
canonice habetis, vobis nihiluminus confirmainus.
CV bis.
Prohibemus insuper ne episcopus vestcr in vos vel
Ad abbattm Cassinenstm. — Concsdii
ut atitn o/io*
in ecclesias vestras interdicli sentenliaai absque
ntt u prsd»ctuor» iptius faciut illi liceat, sublato
ju; ta etmanifesta causa promulgare praesumat : appellationis obttaculo, rtvtcart,
compositionem autem quam bonie memoriae Lan- Anno 1806. Roma, ap. S Petrum, Dw
francus Fesulanus eiiiscopus de manduto felicis D. Tosti, Storia dtll Abadia Swtm., t. II,
|

maaaoria Alexandri papaa pradeoeaooria noalri co- Originale, oaps. dipl. 5, D.

gnoscens super eccloeium S, Curislophon fucisse Innoce.ntils episcopua, servue servoruui Dei, di-
153 SUPPLEMENTUM. — AN. 1206. 154

lecto filio R. tituli SS.Marcellini et Petri presby- A inde proveniant divini numeris emolumenta. No-
tero cardinali, Cusinensi abbuti, sulutem et aposto- verit ilaque tam praesens aatas quam futura poste-
licam Lenedielioneni. ritus, quod antiqua Olomucensis Ecclesiaa renovan-
Quanto monasterium Casinense specialius ad Ro- tes pnvilegia, omnes possessiones ejus habitas vel
manam Eeclesiam nullo pertinet medianle, tanio habendas, sive sint in Bohemia sive in Moravia, ab
suis volumus sollieitius indemuitatibus preecavere. omui genere tributorum, vectigalium, collectarum
Cum igiturquidam praedccussorum luorum posses- aliarumque omnium exaelionum esse absolutas de-
siones nonnullas, etalia bona monasterii Casinen- cernirnus, udjicientes ut nulluspro castrorum tedi-
sis perperam alienasse dicantur, in grave ipsius ficatione, vel reaedificatione, siveproaliquaingruen-
monasterii prajjudicium distraxisse, auctoriUte libi ti expeditione secundum quod anliquis contine-
praesentium indulgemus.ut aiienationcsipsas, quas tur privilegiis, homines episcopatus et ecclesiae au-
in tui monaslerii dispendium noveris attentatas, deat inquietare. Jus quod datur pro capite sive
tibi liceat, sublato appellationis obstaculo, legitimo pro fure, vel pro Swod principi, vel ejus inbenefi-
revocare. Nulli ergo omnino hominum liccat hanc ciatis, venerabili patri nostro Ruberto episcopo et
paginam nostrae concessionis infringere, vel ei uusu ejus successoribus et ecclesiae concessimus perpe-
temerario contraire. Si quis autem hoc attentare
R tuo obtinendum. Hoc statuentes de fure si in male-
prassumpserit, indignalionem omnipulentis Dei, et licio fuerit deprehensus manens in proediis ecclesias

beutorum Petri ot Pauli apostolorum ojus se no- sive capiatur, et eoram judicio convincalur, ejus
veritincursurum. bonafuris (j!c)remaneant,ipse vero secunduunquod
Datura Romae, apud Sanctum Petrum, v Idus De- plaeuerit principi puuiatur. Si vero hominee epi-
cembris, pontificalus nostri anuo octavo. scoputus et ecclesiae in aliquo coram judicio culpa-
CVI. biles inveniantur, nec nobis, nec judicibus nostris
curialibusque vel inbeneficiatis aliquid inde prove-
Ad Olomucensem episcopum. —
Litteras quibus Pre-
niat utilitatis, sed apud episcopum et ejus succes-
mysLaus, rexBohcmorum, ecctesix Olomucensis li-
bertates el immunilulcs adauxit, reddilusque prsi- quo tene-
sores culpaa perseveret satisfactio, nisi in
positurx assignaiit, conftnnat. tur satisfacere adversario. Caatera ut omn,a brevi-
(Anno 1206. Romae, ap. S. Pctrum, Jun. 8.) ter comprehendamus, oinne jus quod spectat ad

[Boczkk. Codex diplomai. et

usus principum eis remittimus, ut plena et perfecta
epistolaris Horavue,
Olomueii 1836, 4°: t. II, p. 41. gaudeant iibertate, nec ullus eis novas conditiones
ex originali n.u-
tilo in arch. oapituli Olomucensis: apograplium audeut imponere, vel eorum jura mutare. Villam
in cod. chart. I, f° 154.]
Cromezis cum foro et omni jure suo, quam quasi
Innockntius episcopus, seivus servorum Dei, ve- C episcopoOlomucensiobligatam prajcedeutium prin-
nerabili fralri... episcopo et dileclis filiis capitulo cipuui fatebalur invidia, cum felicis memoriae
Olomurensi.Falulera el apostolieara benedictionem. Joannes episcopus a reveiendo Palre nostroRuber-
Justis petentium desideriis dignum est nos faci- to, qui impraesenliarum est decimus a principe Mo-

lem prcebere consensum, et votu qu;e a rationis tra- raviae Ottone Nigro, pro ccc marcis emerit ab orani

mito non discordanl, effeclu prosequcnte com- impetitione nostra et successorum nostrorum ab-
plere. Eapropter, voner.ibilis in Christo frutcr, et solvimus sancientes quod episcopus Olomucensis :

dilecti in Domino filii, vestris justis pustulationi- et ejus successores pleuam in eam habeant omni

bus gratum impertientes assensum, libertutes ct impedimento remoto pro velle suo disponendi fa-
iramunitates ecclesiae vestrae et ejusdern hominibus cuUalem. Cum autem omtii juri divino contraria in-
a charissimo in Christo filio P. Bohemorum rege oleverat consueludo decedente episcopo bona
illustri concessas, caneellariarn quoque regiam et illius in usus principum vindicabantur, visum

alios redditus praepositurae Olomur-ensis Ecclesiao fuit nostrae pietati istam abolere ubusionem,
assignatos ab ipso, sicut juste et picificc posside- hoc decernendo quud ultima fata decedentis epi-
tis, et in pjnsdem regis privilegio plenius eontino- scupi ecclesiae non cedant ad detrimentum, cum
tur, vobis et per vos ecclesiae vestrae auctoritate r\ ejus patruni beutus Petrus ap03tolus et Paulus, ct
apostolica confirmamus et prsssentis scripti pa- felix u.arlyr Wenceslaus apud Deum vivant in

trocinio coramunimus. Ad majorcm autem eviden- ceternum. Decedente ergo episcopo omnia episcopa-
tiam privilegitim ipsum de verbo ad verbum huio tus et ecclesiae bona sub manu decani, et praepo-
nostrre paginae duximus inserendum. siti ecclesiae illius integra ejussuccessori reserven-
« C. f In nomine sanctae et individuae Trinita- tur. nee aliquis eaaudeat occupare, et minuere,
tas, Ego Premysl, Dei gratia rex Bohemorum ter- vel in principum vindicare. Contigit eliam
usus
tius, jrcnerabili episoopo Olomucensi Rubrrto suis- quod ab antiquis temporibus ecclesia illa praeposito
que sucressoribus et Olomucensi Ecclesiae in per- carebat, inde visum fuit Patri nostro Ruberto in ea
petuum. praepositum ordinare qui fratribus illiu3 ecclesias
«Cum regiae dignilati cedat ad
gloriam quoties debito modo provideret et eorum necessilati res-
sanctam veneratur et sublim.it Ecclesiam, nostrre ponderet. Sed cum deceut regiam manum ubique
placuit serenitati ejus providerc necessitati, ila ut pluerc benefieia, pra?pnsitura3 illi cancellariam
nostras benignitatis experiatur beneficia et nobis nostram cum villa quae vocatur Vherchi ad quam
 «

155 AD 1NN0CENTII 111 RKOUBTA 156

decimus denarius cum decima arutrorum nostro- A. lectis filiis... fratribus Hospitalia S. Joannis Jero-
rum spoetat et omnium rerum ml utilitalem no- Bolyinituni, salutem et apostolicum benedictionem.
strain pMinentium contulimus, interdicentes ut Justis petentium desidcriis dignuin est facilem
nulhis hBC mideat iininutare. Libertatem etiam in pra;bere consensum, et vota qu» a ratiouis tramite
episeoporum elootions, quum quiilam principos im- non discordant, elfcctu prosequente complerc.
pedire solcbanl, ranuiiicis ipsiuseoelesia; BOOUndHB) Eapropter, dilecti in Doinino lilii, vestris juslis et
juru euiioiitiin libere ct absolule conccdimus, et ne devotia postulationibusgratum iinpertientes assen-
imposterum irritetur prohibemus. Bum, libertates et imniunitates hospitali vestro et
« Ut autem h*c omnia rata et inconcussa perma- hoininibus ejusdem a charissimo in Christo lilio
neant, hanc nostra) serenitutis pgginam nostro si- Wludislao illustri marchione Moruviai in torra ip-
gillofecimus roborari, ct a vcnerabili Patre nostro sius concessas, sicut in cjusilem marchionis privi-
Ruberto in die Pachoc publice excommunicari. Si legio plenius continetur, nec non novas vestras pos-
quis autem contra hanc nostram venerit constitu- sessioncs vobis a comite Adulberto in Cunici col-
tioncm, reruin suarum gravi multetur dispendio latas, cum capella in Grussowano, hospitali aucto-
et Deum cum sanclissuissibi adversum in extremo
ritate apostolica ccnlirmamus, et pra;sentis scripti
sentiat judicio. Hujus rei sunt testes Walte- patrocinio communimus.
:

rius decumus Olomucensis et archidiaconus Znoe-

B
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam
mensis, Radosslaus archidiaconus Olomucen- nostra; oonfirmationis inlringre, vel ei ausu teme-
sis, Bosko archidiaconus Prerowensis, Esau archi- rario contraire. Si quis autem hoc attentare pra-
diaconus Brccizlavensis, Hermannus abbas Gra- sumpserit, indignationem oinnipotentis Dei et bea-
discensis, Arnust camerarius, Willalmus Ussich, torum Petri et Pauli se noverit incursurum.
Zlauko, Bogusslaus Odoleni, Boguta et Heinricus Dalum Rom«, apud S. Petrum, vni Kaleod.
(rater ejus judex Olomucensis, Medlo caslellanus Maii, pontificalus nostri anno nono.
Olomueensis, Sudomirus, Petrus Boss, Predbor
CVIII.
Hebky, Sdisslaus Grutowich, Sadiwoy, Donatus,Sa-
lizlaus cum filio Slawata, Joannescum fratre Pie- Ad Hermanum abbatem et fralres eccletix Beatx
ren, Odolen, Rohhche, Radosslaus, Marise in Sayna ordinis Prxmonstratensis.
Hibirla\v,Swa-
—
Eorum privilegia confirmat.
rovich cum fratreSdizlao.Semizlaus cumfiliis,Koh-
bonus, Budisslaus, Pomnen Jarogncwich, Bludo, (Anno 1206. Laterani, Maii 4.)

Doben cum Nedamiro, Jacobus, Lutek,

fratre ejus [Hontheim, Hist. Trevir. dipiom., I, 644.]
Zbrazlaw, Weliz, Buz, Bicen, Rathmir,
Velen,
Innocentius episcopus, servus servorumDei, di-
Predbor, Cenakowich, Voysslaw, Seaenca, Luder,
lectisfiliisHERMANNoabbatietfratribusecclesiajBea-
Neplah, Skyrben, Sudek, Sobehyrd de Clobuch,
tae Maris in Sayna, tam praesenlibus quam futuris.
Voyteh, cum fratre Doncamiro, Smil, cum fratre
Regularem vitam professis, religiosam vitam eli-
Andrea, Gron, Ondreick, Boruth filius Wok, Rebor
gentibus, apostolicum convenit adesse preesidium.
filius Bun. Stanimir, filius Wlassin, canonici Olu-

mucenscs Wratek, Vlessin, Shignew, Andreas, ne forte cujuslibet temeritatis incursus, aut eos a
:

proposito revocet, aut robur, quod absit ! sacras

Chuzeray, Bogusslaus, Petrus, Jacobus Ziffridus,
religionis infringat.
Stephanus.
Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis
k Acla sunt Olmusc, anno ab Incarnat.
fia?c in
postulationibus clementer annuimus, et preefatam
Domiui 1207,datumper manusRappotonisnotarii.
ecclesiam Sanctas Uariea in Sayna, in qua divino
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pagi-
eslis obsequio mancipati, sub beati Petri et nostra
nam nostrse confirmationis infringere, vel ei ausu
protectione suscipimus, et prresentis scripti privi-
temerario eontraire. Si quis autem hoc attentare
legio communimus ; imprimis siquidem slatuen-
preesumpserit, indignalionem omnipotentis Dei, et
tes, ut ordo canonicus, qui secundum Deum, et
beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus so nove-
beati Augustini regulani, atque institutionem Pra;-
rit incursurum.
D monstratensium fratrum in eodem loco coustitutus
Datum Romae, apud Sanclum Petrum, vi IdusJa-
esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus in-
nuarii, pontificatus nostri annonono.
violabiliter observetur. Pwterea quascunque pos-
CVII. sessiones, qua;cunque bona eadem ecclesia inpras-

Ad fratres S. Joannis Uierosolymitani. — Immunita- sentiarum juste ct canonice possidet, aut in futu-
tet eit a Wladitlao marehione
in Moravia conces- rum concessione pontiticum, largitione regum vel
sas, una cum
potsessionibut in Kaunieecl capeUa
prinoipum, oblatione fidelium, seu aliisju3tismo-
in llrusowan confirmat.
dis, prsestante Domino, poterit adispici, tirma vobis
(Anno lEOfi. Roma;, up. S. lVtrum, April. 24.) vestrisque successoribus, et illibata permaneant.
[Boczek/ Cod. diplom. Moravite; Qlomueii 1836,4°: lnquibus hfflc propriia duximna azperimwtdi ?oo*>
t. II,
p { 30 exlasciculo copiutarum diplomatum bulis :

in archivo Melitensium Prags.] quo pr.cfata ecclosia sita est,

Locuin ipsum in

Innoce.ntius cpiscopus, servus sorvorum Dei.di- cuin omnihua pertineotiia suis ;

oapellain m castro
157 SUPPLEMENTUM. — AN. 1206. 158

Seynae, cum quibusdam vineis in vallo, et decimas A. omnibusecclesiasticissaecularibusque personisom-

in Mettricbe.et in Mensveldem, cum omnibus aliis nino fieri prohibemus. Sepulturam quoque ipsius
pertinentiis suis, otdecimas novalium in Grisnake, loci liberam essc decernimus, ut eorum devotioni,
et Struniberg, quas bonae memoriae Henricus et et extrem;e voluntati, qui se illic sepeliri delibera-
Everhardus comites de Seyne, de conscnsu dicece- verint, nisi forte excommunicati, vel interdicti sint,
sani episcopi, ecclesirc vestra? pietatis intuitu con- nullus obsistat, salva tamen justitia illarum eccle-
tulerunt; silvam,qua3 dicitur Burgholtz, et allodium siarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur.
in Witersberg; allodium in Engershe alludium in ; Decimas praterea et possessiones ad jus ecclesia-
Heimbach; allodium in parochia de Valendere; rum vestrarum speclantes, quaa a laicis detinentur,
ailodium in Thuere allodium in Ormumke, et al-
; redimendi,et legitime liberandi de manibus eorum,
lodium in llemmingishoven. Sane novalium vestro- et ad ecclesias, ad quas pertinent,revocandi,libera
rum,qu83 propriis manibus, aut sumptibus colitis, sit vobis de nostra auctoritate facultas.In parochia-
sive do vestrorum animalium nutrimentis,nullus a libus autem ecclesiis,quas habetis, liceat vobis sa-
vobis decimas exigere, vel extorquere praesumat. cerdotes eligere, et riicocesano episcopo preesentare,
Liceat quoque vobis clericos et laicos, liberos et quibus si idonei fuerint, episcopus curam anima-
absolutos e saDCulo fugientos, ad conversionem ac- R rum committat,ut ei de spiritualibus,vobis autem
cipere.et eos absquc contradictione aliqua retinere. de lemporalibus debeant respondere. Obeunte vero
Prohibemus insupcr, ut nulli fralrum vestrorum te, nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet
post factam in ecclesia vestra professionem fas sit successoruiu, nullus ibi qualibet subreptionis astu-
eodem loco discedere,
sine abbatis sui licentia de tia, quem fratres
seu violentia praeponatur, nisi
discedentem vero absque communiu-n litterarum communi consensu, vel fratrum pars majoris, vel
veslrarum cautione nullus audeat retinere. Quod si sanioris consilii secundum Deumetbeati Augustini
quis retinere forte praisumpserit, licitum vobis sit, Regulam, providerint eligendum. Paci quoque et
in ipsos fratres vel conversos regularem sententiam poslerum sollicitu-
tranquillitali vestrae paterna in

promulgare. Illud districtius inhibentes.ne terras, dine providere volentes, auctoritate apostolica pro-
seu quodlibet bencficium ecclesiae vestras collatum hibemus,ut infra clausuras bonorum.seu grangia-
liceat alicui personaliter dare, sive alio inodo alie- rum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere,
nare, absque consensu totius capituli, vel majoris, iguem apponere, hominem temere capere, vel in-
vel sanioris partis ipsius. Si qua3 vero donationes terficere,sanguinem fundere,seu violentiam audeat
vel alienationes aliter,quam dictum est, factas fue- exercere. Praeterea omnes libertates et immunitates
rint.eas irritas esse cunsemus. Ad hicc etiam inhi- a prredecessoribus nostris Romanis pontificibus
bemus, ne cui cpiscopo plus a vobis pro C ordini vestro concessas,nec non libertates, et exem-
vel alii

vestris decimis petore,et rocipere liceat,quam fue- ptioncs sascularium exactionum a regibus etprinci-

rit a pradecessoribus eorum usque ad haec tempora

pibus et aliis fidelibus rationabiliter vobis indultas,
requisitum. Cum autem generale interdictum temc auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis

fuerit, liceat vobis clausis januis, exclusis excom- scripti privilegio communimus.
municalis et interdictis, non pulsatis campanis, Decernimus ergo,ut nulli omnino hominum fassit
suppressa voce, divina officia celebrare. Chrisma praefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
vero, oleum sanctum, consecrationes altarium,seu possessiones anferre, vcl ablatus retinere,minuere,
basilicarum, ordinationes clericorum, qui ad sa- seu quibuslibet voxationibus fatigare, sed omnia
cros ordines fuerint promovendi, a diaecesano.su- integra conserventur, eorum, pro quorum guber-
scipietis episcopo, si quidem eatliolicus fuerit, et natione, et sustentatione concessa sunt, usibus
gratiamct communionem saerosanc» Romanae se- omnimodis profutura ; salva sedis apostolicae au-
dis habueril , et ea vobis voluerit sine pravilate ctoritate, ct dicocesani episcopi canonica justilia.

aliquaexhiberc,alioquin liceat vobis, quemcumque Si qua igitur in futurum ecclesiastica, sascularisve

malueritis, catholicum adire anlistilem.gratiani et persona hanc nostra constitutionis paginamsciens

communionem apostolica? sedis habentem, qui no- D eontra eam temere venire tentaverit, secundo,ter-
Btra fretus auctoritate vobis, quod postulatur, im- tiovo commomta, nisi reatum suum congrua satis-
pendat. Quod si sedes dicecesani episcopi forte va- factione correxerit,polestatis honorisque sui careat
caverit, interim omnia ecclesiastica sacrauierita a dignitate, reamquo se divino judicio existere de
absque contra-
vicinis episcopis accipere, libere et perpetrata iniquitale cognoscat, et a sacratissimo
dictione possitis; sic tamen,ut ex hoc in posterum corpore, et sanguino Dei, ot Domini Redemptoris
episcopis propriis nullum prayudicium genoretur. nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo
Prohibomus etiam, ut infra fines parochiae vestrae examine districtae subjaceat ultioni.Cunctis autem
nullus sine assensu dicecesani episcopi, et vestro eidem loco sua jura servantibus, sit pax Domini
capellam,seu oratorium de novo conslruere audeat; nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonee

salvis privilcgiis Romanorum pontiticum. Ad haec actiouis percipiant, et apud districtum judicem
novas, et indebitas exactiones ab archiepiscopis, praemia a3terna3 pacis inveniant. Amen.
episcopis, archidiaconibus seu decanis, aliisque Ego Innocentius calholicffi Ecclesiae episcopus.
159 AD INNOCKNTII III KBGK8TA 160

Ego Cuith., S. Laurentii in Lucina, presb. luturum cavere volontcs pressontes,

lit.
^ clesiat vestrae in
card. litterasin tuitiunis vestrre subsiilium vobis duximus
Ego Goilred., tit. Sanctaj Praxedis, presbyter concedendas.
card. Datum ltomae, apud Sanctum Petrum, v Idus
EgO Cerioini Sunotoruui Joannis etPauli presb., Maii, ponlilicatus nostri auno nono.
card. tit. Punaohii. CX.
Ego Benedictus, lit. S. Susanna? presb. card. Monailerii .V Petn Carnoiemu libertates immuni-
Ego Leo, Sanctie Crucis in Jerusalem presb. tatcsque coitfirnuil, et jit* cliijciuli abbalis solis
card. ejiislem monaslerii fratribus, vel certe saniori
illorum parti roncedi/.
Ego Rogerius, tit. S. Anaslasiie presb. card.
(Anno 1206. Maii 27.)
Ego Petrus, iSanetai Pudontianoe, tit. Pasioris,
[GultiuwD, Cartulairc de 1'abbaye de Saint-Pierre de
presb caid.
Cliartres, Paris 1840, in-4», t. II, p. 672.]
Ego Petrus, Portuensis et Rulinoo episoopus. CXL.
Ego Joannes, Albanensis episcopus. Abbali tnonachis S. Petri Carnolensis licenliam
et
Ego Joannes, Sabinensis episcopua. indulyel eu in eorum jus revocandi qux ab ipso-
Ego Niculuus, Tuseulanus episcopus. rum dominio HUcite abalicnata esse eonstiterit.
Ego Guido, Praenestinus episcopus. li (Anno 1206. Maii 27.)

Ego Hugo.llostionis et Welletrensis e^iiscopus. [Ibid.]

CXII.
Ego Gregorius.Sanoti Georgii ad Velum aureum
Ad arrhiprcsbijtenim ct Guidonem dc liaynolo cano-
diaconus cardinalis.
Kgo Guido, Sancti Nicolai in Carcere Tulliano
nietm Bononienscm. —
Petitionem abbalis Nonan-
tulanideprimario lapideud constructionem oratorii
diac. card. a poniilice mittendo, illis committit examinandam,
Ego Joannes, Sanctae Muriaj in Via Lata diac. (Anno 1206, Fereutini, Julii 16.)
card. [Tiraboschi, Storia di Nonant., II. 339. Autogra-
Ego Guala, Sanctae Mariae in Porticu diac. card. phum in archivio Nonantulano.J
Ego Petrus, SS. Sergii et Bacchi diac. card. Innocentius episcopus,servus servoruin Dei,dile-
Ego Joannes, SS. Cosmae et Damiani diac. card. archipresbytero et Guidoni de Bagnolo
ctis liliis

Ego Pelagius, Sanctae Luciae ad Septa solis diac. (94) canonico Bononiensi, salutem et apostolicam
card. benedictionem.
Datum Laterani.permanum JoannisSanclae Ma- Dilectus filius abbas deNonantulanobishumiliter
riaeinCosmidin diaconi cardinalis, sanctceRomana? supplicavit, utin quodam loco qui ad monasterium
Ecclesiaj concellarii, iv Nonas Maii, indictiune ix, C suum pleno jure noscitur pertinere, ad oratorium
incarnalionis Dominicte anno 1206, pontificatus oonstruendum primarium sibi lapidem mittere di-
vero domini Innocentii papae III, anno ix. gnaremur.Quia vero nobis plene non constat, quod
CIX. hoc fieri possit sine juris praejudicio alieni.discre-
Ad archiepiseopum et capittdum Narbonense. De con- tioni vestrae per apostolica scripta mandamus qua-
secratione Fulconis episcopi Toiosani. tenus inquisita super hoc diligentius veritate, si

(Anno 1206. Romoe ap. S. Petrura, Maii 11.; locum illum exemptum esse constiterit,primarium
[Baluz., Miscell., ed. Luc, Ilt, 21.] sihi lapidem ad oratorium construendum nostra
Innocentius episcopus,servus servorum Dei.vene- festi auctoritate, appellatione postposita, conceda-
rabili fratri archiepiscopo etdilectis filiis capitulo tis.

Narbonensi, salutem et apostolicam benedictio- Datum Ferentini,xv Kalend.Augusti.pontificatus

nem. nostn anno nono.
Cum constet Tolosanam Ecclesiam ad jurisdi- CXIII.
ctionem Narbonensis Ecclesiae jure metropolitico Ad episcopum (93) et archidiaconum Atrebatentet. —
pertinere licet dilecti lilii abbas Cisterciensis etma- Ul de injuriis, a domino de Ardes abbati et con-
venlui S. Derlini illatis, cognoscant.
gister Petrus de Castronovo ac frater Radulfus,
(Anno 1297. Roma?, ap. S. Petrum, Jan. 23.)
apostolicae sedislegati, electionede Tolosano epi- I

[Ex arohivio monasterii Sancti Bertini, 1'asciculo

scopo canonice factum adniiserint, et eum a vene-
Papalia sig. lnnoccntius 111, n° 26. BntQ. ibid.,
rabili fratre nostro Arclalensi archiepiscopo fece-
p. 1135.]
rint consecrari, nolumus tamen omnino quod pro- [nnogentiuS episcopus, servus servorum Dei.ve-
pter hoc possit in posterum Narbonensi Erclesiae nerahili fratri episcopo. et dilerto lilio ar-
praejudiriuiiigoneraii quin EcclesiaTolosana
eidem chidiaoono Atrebatensibus, salutem et apostolioam
Nurbonensi tanquam metropoli su;e debi-
Ecclesia; benedictionem.
tum honorem impendat et reverentiam exhibeat Ad aures nostras, dileotia flliis, abbate (96) et
consuetam. Nos igitur super hnc indemnitati eo- convcntu Sancti Bertini, conquerentibus, est dela-

(94) Non e inverosimile.chequestoounonicoGuido e parlnto |n Letteratura Italiana (t V. p, 314).

de liajmolo fosse reggiano e uno dogii anteiiuti di xi.v, oot
(96) Vide ad Epietolam, libro ootavi
quel Guidu du liuguulu amice del 1'elrarcs di cui si (QQVldaadEpiatolani appendioia hujusxvui.not.
161 SUPPLEMENTUM AN. 1207. 162
tum, quod nobilis vir... eomes Boloniensis (97), A. rum Petri et Pauli, apostolorum pjus, se noverit
Morinensis dioeceseos, quamdam terram quam no- incursurum.
bilis vir... dominus de Arde, ejusdem dioeceseos, Daturn Romae, apud Sanctum Petrum, vn Kal.
nomine feudi possedit, pro ecclesia S. Bertini, oc- Februarii, pontificatus nostri anno nono.
casione guerrae quam habet cum ipso, in ipsius CXV.
monasterii p"aejudieium et gravamcn,dPtinetoccu- Ad capitulum Arusiense. —
Cnnfirmalio x prsebenda-
patam. Propter quod idem liominus de Arde, ter- rum teriise partis decimarum Giafetjuris inspiri-
tualibus et aliis,
ram ipsam a monasterio repetendo.eis multipliciter
injuriosus et molestus existit. Quocirca,discretioni (Anno 1207. Laterani, Mart. 24.)
vcstrtfi per apostolica scripla mundamus.quatenus, [Langebeck, Script. rer. Dau, VI, 388.]

partibus convocatis, et auditis hinc inde propo-

Innocentius episcopus, servus servorum Dei.di-
lectis filiis, Arusiensicapitulo,saIutem et apostoli-
siti9, quod justum fuerit appellatione postposita
quod decreveritis per eensuram
statuatis, facientes
cam benedictionem.
Justis petentium desideriis diguum est nos faci-
ecclesiasticam flrmiter observari. Testes autem
lem praebere consensum, et votu, quae a rationis
qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore
tramite non discordant, effectu prosequente com-
subtraxerint, per districtionero eamdcm, appella-
R
tione cessante, cogatis veritati testimonium perhi- plere. Cum igiturbonae memoriaj Petrus.episcopua
vester, in ecclesia vestra, qua? a prsadecessonbus
bere, nullis obstantihus litteris, veritati et justitiae
suisfuerat quasi neplecta, de bonis suis patrimo-
prayudicantibus, a sede apostolica iiipetratis.
nialibus instituerit x praebendas, et dilectus filius
Datum Romae, apud Sanetum Petrum, x kalend.
S. electus vester successor ipsius ecclesias vestrae
Febr., pontificatus nostri anno nono.
CXIV. omnes fundos, quos infra ambitum civitalis Aru-
Ad abhalem (98) et conventvm Cnmpendienstm. — siensis ad communem usum vestrum, et ad qua-
Compositiontm, super pamchia S. Germani Com- rumdam praedictarum praebendarum augmentum
pendtensis, et atiis, inter ipsos et episcopum ac ca- de mansionibus de Thorp, de Waslof, de Ostorp,
pilulum Suesuonense auctoritate episcopi Puri- de Cattorp et Fiarstorp, de Thorstentorp et Ech.
siensis factam, confirmat (99).
tertiam partem contulerit decimarum, concessis
(Anno 1207. Romae, ap. S. Pelrum, Jan. 26).
etiam vobis Giaf et omni jure exactionis tam in
[Ex arohivio monasterii S. Cornelii Compendien-
sis, capsa, Jurisdictio spiritualis, fascirulo vi,
spintualibus quam in aliis de universis vestris
n° 3. Breq., ibid.] tam villicis quam colonis vobis et per vos ecclesia?
Cura apostnlica sedes ab ipso pacis et unitatis
vestrae, sicut ea omnia juste et pacilice possidetis,
auctoritate apostolica confirmamus et praesentis
auctnre privilegium receperit priucipattis, nos,qui
s^ripti patrocinio communimus.Nulli ergoomnino
eidem licet immeriti prcesidemus.ex injunctonobis
officio servitutis astringiinur.ea quae sunt concor-
hominum liceat hanc paginam nostras conlirmatio-
dia terminata ne in iteratae quoastionis nis infringere, vel ei ausu temerario contraire.
serupulum
reducantur, in suo robore confovere. Eapropter, Si quisautem hoc attentare praesumpserit indi-
dilecti in Doraino filii,vestris juslis postulationibus gnationem omnipotentis Dei, et beatorum Petri et
Pauli, apostolorum ejus, se noverit incursurum.
gratum tribuentes assensum,compositionem super
divisione parochiae Sancti Germani Compendien-
Datum Laterani ix Kal. Aprilis, pontificatus no-
sis,et quibusdam capitulis constitutis rationecom-
stri anno decimo.
positionis ipsius, inter vos es parte una, et vene- CXVI.
rabilem fratrem nostruui, N. episcopum (100), et Ad decanum et majorem archidiaconum Parisiensem
dilectos filios capitulum Suessionnense ex parte
et 0. scholasticum. —
Coacessio altariumde Drien-
court, el de Villari in Silva, et de Lupivivia.
altera, auctoritate venerabilis fratris nostri 0. (1)
(Anno 1207, Laterani, Mart. 26).
Parisiensis episcopi, ct dilecti filii H. abbatis San- [Varin, Archives de Beims, II, 461, Gartul.de Saint-
cti Dionysii (2), judicum delegatorum a nobis, Remy, C., fol. i, v°, n. XX].
rationabiliter initam, sicut sine pravilate provide n Innocentius episcoj.us, servus servorum Dei.
facta est, et ab utraque parte reoepta, et hactenus decano, et majori archidiacnno Parisiensi, et 0.
observata, auetoritate apostolica eonfirmamus, et scholastico majoris ecclesiae Coloniensis Parisius
praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli commoran(i,salutemet apostolicambenedictionem.
ergo omnino hominum liceathanc paginam nostrae Dilectis filiis D. Remensi canonico, et N. mona-
contiruiationis intringere, vel ei ausu temerario sterii S. Remigii procuratore, in nostra prssentia
contraire. Si quis autem hoc attentare praesum- constitutis, dilectum filiiim nostrum J. Sanctorum
pserit, indignationem omnipotentis Dei, et bealo- Cosmae et Damiani diaconura cardinalem,eis dedi-
(97) Vide Gest. Innoc. § LXXXIV, not. tres.Dat. Laterani, vm Kal. Aprilis. Vide
Vide ad epistolam, libri septimi cxc, not.
(98)
etiam
iTHr/.Epistolam Liv,Episcn P0 Atrebatensi de
(99) De Argumento hujus Kpistolae, conferenda
eodem
neqotm. Oat. ut supra.
est Epistola libri primi liii.Episcopo Suessionensi, flOO) Vide ad Epistolam libri tertii xi, not
ut Gapellam sibi a Prxposito Compendiensi collatam Vide ad Epistolam hbri tertii xi, not.
(1)
dedicare valeat, et de divisione unius Parochix in Vide ad Epistolam libri octavi ccvm,
(2) not.
 163 AD INNOCKNTII III UEGESTA <G4

nius audilorem in cujus prarsentia canonicus pro- A CXVII.

posuit mcmoratua quod boiuc memoric G. Rc- Ail Lutlfi abbatem monasterii S. Vitonis
,

—
;

mensis arcbiepitcopus ad pelitionem decaoi et oapi- Virdunentis, ejusque fratres. Hecipil eos sub
•tione B. Petri, et enumerantur bona ad
tuli Remensis Kcclesi», auctorilale indulgentis ah
i/)sv.\ tpeetantia.
apostolica sibi sede indulUe, ot Boiiicet altaria, de-
(Anno 1807. Jun. 22.)
Vilcrbii,
eimas, redditua ot alia qiue bon.-c memofi [Ilullam hanc edimus apngraphi quod ei
ail fideno
prsedecessor ipaiue monasteriis ct quiboadam per- lali, lo irobivio monaeterii s.Vitoni Virdu-
sonis minus licite duxcrut conecdenda ad nianum nenaie, Qdeliter transcriptom in Chartophylacio
reponi curavit D. Miohael Colloz, abbatia?
ct potestatem suam canonice rovocaret, altaria do
8. Agorici Virdunensis subprior. Ad calcem apo-
Lovoie, de Uriencurtc, et dc, Villari in Silva, ad graphi notulam hanc allixit D. Colloz. « L'ori^i-
Remen8em occlesiam dejure spectantia.qu.-c diotue iial est eorit sur un parchemin, qui a un pied
W. pra;decessor ipsius,pra?ter Hcmcnsium canoni- huit pouccs dc 1'argeur, sur un pied dix pouccs
et dcmi de hauteur. Le sceau est perdu il ne :
corum assensum, ccclesise S. Remigii pro sua vo-
reste que dcs fils de soie, mi-partie rouge et
luntate contulerat.de prudcntium virorum consilio jaune, aprcs lesquels il pendait.» Verum in notis
revocavit, qua? cum iiiem G. archiepiscopus, dicto chronicis diflicultas inest, quam declarabimus.
canonico ejusdem lidelitate ac dcvotione pensatis Ba&Q. ibid., p. H36.]
n
postmodum concessisset,supradicti monastcrii mo- Monet nos upoatolicae scdis, cui licet immeriti
nacbi ad nostram audientiam appellanles fructus pnesidemus, auctorilas pro Ecclesiarum statu sat-
ad altaria praedicta spectantes contra justitiam oc- agcre et, ne maligniiate quorumlibet perlurben-
;

cuparunt.unde canonicus supradiclus donationem tur, apostolico debent patrocinio communiri.Qua-

de ipsis altaribus sibi factam, auctoritate aposto- propter, dilecti in Domino lilii, vestris justis po-
lica confirmari,et fructus medio tempore perceptos stulationibus clcmenter annuimus, et prasfatum
monasterium, in quo divino mancipati estis obse-
ex eis sibi restitui postulavit. Procuralor vero nio-
Quod cum memora- quio, au exemplar felicis recordatiouia Alexandri
nasteriicxadverso respondit :

papse, praedecessoris nostri, sub beati Petri et no-

tus W. quondam Remensis archiepiscopus eidem
stra protectione suscipimus, et praesentis scripti
monasterio canonice contulerit altaria supradicta,
et ipsa donalio postea fuerit auctoritate sedis apo- privilegio communimus. Inprimis si quidem sta-
conlirmata,eadem altaria fere usque ad hsec tuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum
stolicae

tempora monasterium ipsum sine alicujus contra- et beati Benedicti Regulam, in monasterio vestro
institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem tem-
dictione possedit, propter quod piocurator ipse
poribus inviolabiliter observetur. Praeterea, quas-
sollicite postulabat,ul monasterium ab impetitione
« cunque possessiones.quaecunque bona idem mona-
canonici supradicti absolvere dignaremus. Nos igi-
sterium imprasentiarum juste et canonice possidet,
tur [causam istam '?] vestro duximus examini com-
aut in futurum, concessione pontificum.largitione
mittendam, per apostolica scriptu maudantes qua-
regum, vel principum, oblatione fidelium seu aliia
tenus tam super proemissis altaribus quam super
justis modis, proestante Deo, poterit adipisci.firma
aliis altaribus ct rebus aliis, de quibus inter D. ac
vobis vestrisque successoribus, et illibata perma-
monasterium quaestio agitari dignoscitur.inquira-
neant.In quibus haec propriis duximus exprimenda
tis plenius veritatem, et quod canonicum fuerit,
vocabulis :

appellatione apostolicu postposita.statuatis; facien-

Locum ipsum in quo praetatum monasterium si-
tes quod decreveritis.per censurain ecclesiasticam
tum est, cum omnibus pertinentiis suis quidquid ;
Ormiter observari. Testes autem qui nominati fue-
juris habetis apud Novum Villare.apud Mancerias,
runt, si se gratia, odio vel timore subtra.\erint,pcr
apud Muceriolas, apud villam ubi sal fit capellam ;

eamdem districtionem, appellatione cessante, co-

apud ipsum Novum Villare, cum uppendiciis suis,
gat.s veritati testimonium perhibere, nullis litteris
ex douo Wilrici et Tbeoderici; allodium de lgueis;
obstantibus, praeler assensum partium a sede apo- quidquid juris habetis, apud Gaudini Villam ec- ;

stolica impetratis. Quod 6i non omnes his exse-

.. clesiam Je Wulemeis, et de Maiois. cum pertinen-
quendis potueritis interesse,duo vestrum canihilo» tiis suis ecclesiam de Builvet, ecclesiam de Uul-
;

minus exsequantur. leinvilla, ecclesiam Montis S. Mnrtini, cum perti-

Datum Lalcrani, va Kalend. Aprilis, pontilicatus neiitiis earum ; decimam de Moinavilla, in ea inte-
vera nostri anno dccimo. grilate in qua bonao memoria; Arnulfus (3), Virdu-

(3) Ludovicus I, Alberti de Hirgis Virdunensia eol. 1298.

episcopi, Kcrmauus, vir gratia et moribua praedi- (3)Arnulfua (d« 6'Aj»j/), filius Alberti oomitia, et
tus, Slephano subrogatus luit anuo U97.Monaete< Agnetis eororie Rainaldi Barri oomitia, ex Virdu-
rium reperit an-e alii avalum, ut maxima nensis Ecolesia tbeeaorario, uno olerl oonsensu,
pars proventuum in Boiutionem oederet usurai um. populique plausu proolamatua est Epiaoopos anno
Cum eetate juvenis iilioe curam bu [iuu- ,
117,'. liic iutractandis negotiia erat exereitatiaai-
perlatem in Besu8tinuit,vitatiaque superfluie sum- mus, omni dootrinae genere, et eloqueotia adato-
piibus, ad buiiuni siaiuiu, divioo cooperaote adiu- dum preeditus, ita utiam optimia moribua prudea-
torio, reduxit. Senio conteotoe, ab adminiatratione ti&que et iogenio praadioaodua.Obiit anno 1181, 14
ccBsit vni Id.Martii, annn 1237 ,et inseqoenti anno, Auguati, nonduin conseoratua. it>nL. eol, t-»"i'>.

xvi Kal. Julii acquievit. Nuv. Gttll. Chritl,, t. XIII,

165 SUPPLEMENTUM. — AN. 1207. 166
nensis episcopus,rationabiliternosciturcontu!isse; A. ceat presfatum monssterium temere perturbare,
allodium ante vicum Sancti Amantii,inf'ra bannum aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere,
vestrum situm,ex dono Goberti, Raineri de Apero- minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigarejsed
monte, et Walteri, et VVarneri, et h.-cgedum suo- omnia integra conserventur, eorum pro quorum
rum carratam feni in Rambaldi prato, de dono
;
gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usi-
eorumdem virorum Walteri et Warneri; cellam bus omnimodis profutura, sulva sedis apostolicaj
moritis Sancti Martini, cum omnibus appendiciis auctoritate, et dioicesani episcopi canonica juslitia.
suis, et allodium de Braz, de dono Lamberti deSi- Si quaigitur in futurum ecclesiastica sajcularisve
piencort.Nihilominus etiam monasterium de Luce- persona,hancnostr33constitutionispaginamsciens,
leburg, sicut ipsum de concessione bonae memoriae contra eam temere venire tentaverit, secundo
ter-
Arnoldi (4), Trevirensis archiepiscopi, rationabili- tiove commonita, nisi reatum suum digna satis-
ter possidetis.et in authentico scripto ipsius archi- factione correxerit,potestatis honorisque sui
digni-
episcopi continetur,vobis et monasterio vestro au- tate careat, reamque se divino judicio existere
de
ctoritate apostolica conlirmamus (5). Sane, nova- perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo
lium vestrorum quae propriis manibus vel sumpti- corpore et sanguine Dei, et Domini Redemporis
bus colitis.sive de vestroruin animalium nutrimen- _ nostri Jesu, aliena fiat, atque in extremo examine
tis,nullus a vobis decimas exigere, vel extorquere districtae ultioni subjaceat. Gunctis autem
eidem
prasumat. Gum autem generale interdictum terrae loco sua jura servaniibus, sit pax Domini
Jesu
fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis excom- Christi, quatenus et hic fructum bona»
actionis
municatis et interdictis,suppressa voce,non pulsa- percipiant, et apud districtum judicem
praemia
tis campanis, divina ofticia celebrare. Liceat quo- asternae pacis inveniant.
que vobis clericos.vel laicos e sasculo fugientes ii- Ego Joannes (6), Albanensis episcopus.
beros et absolutos, ad conversionem recipere, et Ego Joannes (7), Sabinensis episcopus.
eos sine contradictione aliqua retiuere. Ubeunte Ego Nicolaus (8), Tusculanus episcopus.
vero te.nunc ejusdem loci abbate,vel tuorum quo- Ego Guido (9), Prsenestinus episcopus.
libet successorum, nullus ibi qualibet subreptionis Ego Joannes (10),tituli Sancti Stephani in Gajlio
astutia, seu violentia, praeponatur, nisi quem fra- monte presbyter cardinalis.
tres communi consensu, vel fratrum pars sanioris
^
Ego Centhiua (11), tituli Sancti Laurentii in
Lu-
consilii, secundum Dei timorem, et S. Benedicti cina presbyter cardinalis.
Regulam providerent eligendum.Sepulturam etiam Ego Gregorius (12), Sancti Vitalis,tituli Veslinas,
eorum de-
ipsius loci liberam esse decernimus, ut presbyter cardinalis.
votioni, et extremae voluntati, qui se illic sepeliri C Ego Rogerius (13), tituli Sanctae Anastasiae pres-
deliberaverint, nisi forte excommunicati vel inter- byter cardinalis.
dicti sint, nullus obsistat.salva tamen justitia illa- Ego Gregorius Sancli Georgii, ad
(14), Velum
rum Ecclesiarum a quibus mortuorum corpora as- Aureum, diaconus cardinalis.
Biimuntur. Ego Guido (15), Sancti Nicolai in Carcere Tul-
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li- liano diaconus cardinalis.

(4) Agitur hic de Arnoldo I, qui in archiepisco- nensibus S. Vitonis distinctorum. »

pum Trevirensem electus fuit anno 1 169. Kxtre- Non ad nos pertinet hanc literii componere
mum diem obiit vm lval. Junii 1183, ob amorem nec
diplomatis lstius legitimitatem ad examen
revo-
in Ecclesiam et benevolentiam in subditos ma- candi hie locus est. Verum, ex notis
sequentibus
xime laudatus. Nov. Gall. Christ. tom. XIII, col. mtelliget lector eruditus, cur ha^c
silentio nraiter-
432. mittere non debuimus.
(5) Diploma Arnoldi de unione abb. S. Mariae (6) Vide ad Epistolam Libri sexti cxvn
not
Luxemburgi, al. B. Mariae Munsteriensis prope (7) Vide ad Epistolam Libri tertii xv, not
Luxemburgum, habetur apud D. Galmet, Hist. de (8) Vide ad Epistolam Libri noni uv' not
Lorraine tom. II, in Prob. pag. 378, ubi datum di- V e ad ^P'!,tolam L 'bri tertii xxvm,
citur, Anno Dominicx Incarnationis mclxxviii, in- i?L '^ J "not.
(19) Vide ad Epistolam Libri quinti
lxxxiii *
diclione xi, concurrente vi, epacta nulla, recjente et D not.
gubernante sanclam Romanam Ecclesiam domino (11) Vide ad Epistolam Libri tertii xxxt,
not
Alexamlro, summo Pontifice, et universali PP.anno (12) Vide ad Epistolam Libri quinti ix
'not
Papatus ejus xiv (potius xix), regnanie Serenissimo (i3) Vide ad Epistolam Libri octavi
xxxi uot
domno Frederico impcratore, unno quoque pontifica- (14) Vule ad Epistolam Libri septimi LX,'not"
tus nostri (Arnoldi scilicet) vm feliciter. (15) Guido, seu Wido, Romanus, e Perleonea
fa-
Ulud supposititium credidit Bertholetus (Hist.de milia, non Regulus Urbevetanus ex
uobilibus de
Luxembourq, tom. IV, pag. 206. Bisoutio pnmo ab Innocentio PP. III
( anno 10strs ,
Hontheimius vero ipsius legitimitatem defendere saiutis 12Uo, Pontilicatus vn.mense
Martio ex Pan-
conatur (Hist. Trevir. Diploinal. tom. I, pag. 606) vinio, vel ex Ciaconio, mense Decembri,
in notis Hanc cbartam quidem supposititiam Romaj in
: •<
quarta creatione), tituli S. Nicolai in
pr;etendit Bertholetus,sed talibus argumentis, quae
Carcem Tul-
hano diaconus cardinalis.deinde abHonorio
aliud non arguunt, quam quod haec unio, sic con- Episcopus Pranestinus, renuntiatus
PP III
cepta, et jam decreta, suum non fuerit sortita
est.Extremum
spintum elfudit sub Gregorio IX, ex
effectum, eo quod continua deinceps et certa ha- Aubery, an.
1227 ex Ughelho vero anno 1228,
vn Kal Maii
beatur Luxemburgensium abbatum series a Virdu- Oldoin. ad Ciacon. Tom. II, col. 13.
167 AD INNOCRNTII III HEfiRSTA 168

Ego Joannes (ll>), Banctm Marinj in viu Lata dia- \ vostram digna gratiarum in Domino prosoquimur
eonus curdinalis. 111'ti.ine, quinl sicul ucrepintus, dilectos lilios prio-

BgQ Guala (17), SancUc Marim in Purlicu diaco- iviM 1

1 monaohoa Cantuarisneia Ecolesia), quoe
mn cardinalis. orudelis pegaeoutio a propriie scdibus exsulureco-
Ego Joannes (1M), Sanctorum Cosmae ct Damiani egii, pio reoipientaa afTectu, eis in suis necessilati-

diaconus curdinulis. bus tain libenter quam liberaliter subvenistis, per

Datum Viterbii (19), per manum Joannis.Sanctna hoo evidentius .jinlicuntes, vos et eorum passioni-
Murtau in Cosuiedin diaconi cardinalis, sanctie llo- bus compati, et doloribus rondolere. Quia ipitur
mantc Ecelesia) cancellarii, x Kalendns Julii, indi- Aposluli ves \ere ituilatores oslenditis, si aliorum
clioue vm, lncarnationis Dominicn! onno 1806, ODSra cnaritatis huineris supportatis, universita-
pontiticatua vero domui lnnocentii papa III anno tciu veatram monemua attentiue et bortamur, per

decimo. apostolica scripta tnandantes, quntenus quod cirea

CXVIII. memoratos priorcm et tiionachos luudubililer incce-

Ab abbatem (2 ')> et conventum S. Bertini. — Congra- pistis, studcatis laudatiilius cousumniare, ut, praj-

lulutur eis quod ijencrose receperau priorem et ter retributiouis aiteiiuu pru;mium,obtinere possitis
monaehot Cantuariensu Ecclesxx, gtus crudelis incremontum.
nostraj grati.jo
persecutio propriis sedibvs exsulare coegerai (21)_ n
(Anno 1207. Viterbii, Sept. 25). Datum Viterbii, xvu Kalendas Ootobris, ponlili-
[Ex Chnrtulnrio antico monasterii 8. HiTtini, t.XlX, catus nostri anno decimo.
1° 04, verso. Bri;q. ibid., p. 1139 .

Gratum gerimus et acceptum, ae devotionem

(16) Vide ad Epistolam Libri septimi clxxxiv, 2 Eadetn dies 22 mensis Junii, anni Incarnatio-
not. nis Dominicae 1206, colligatur cum anno Innocen-
(17) l). Jacobus Gualla de Bichcriis, seu Becaria, tiani 1'ontilicatus x.Atqui annus lnnocentiani Pon-
qui ab aliis (Jualo vocatur, patria Vercellensis, Ca- lilioutus x, mense Junio, concurrebat cum uuno
nouicus regularis monasteiu S.Petri in CojIo aureo lncarnationis Dominica? (207.
Papia;,utriusque juris uoctor, episcopus Vcrccllen- 3o Annus lnnocentiani Pontificatus x, Incarna-
sis.Ecclesiam illam rexit.post Albetttim Cribellum tionis vero Dominicaj 1207, mense Jttnio, non nisi
ad Mediolanensem translatum.ab anno 1173,usque cum indicticne decima colligari potest.
ad annum lldo. Ab Innocentio PP. III, primum Error igitur inest, tum in indictioue, tum in
(an. nostrae salutis 1205, Pontiticatus vn, mense anno Incarnationis,tum in anno Innocentiani Pon-
Martio, ex Panvinio vel, ex Ciacouio, luense De- tilicatus.
cembri, Rora^ in quarta cientione) tituli S. Marias Ne ad annuni Innocentiani Pontiticatus ix.Incar-
in Porticu diaconus, drinde (annn nostras salutis nalionis 1206, indtctione ix, remandetur Epistola,
1211, Pontilicatus xiv, in septima creatione) SS. ^ obstat nota topica, Dat. Yiterbii. Nam hoc anno
Sylvestri et Martini.titulo Ei|Uitii,,presbyter cardi- 1206,Pontificatus ix, die 10 Kal. Julii, Innocentius
nalis renuntiatus est. Cuni Albigensiuiu hasresis in Ferentini. non Viterbii degebat. Vide Epistolam
Aquitania in dies augcretar, occiso Pstro de Cas- Libri noni, Abbatisss' Monasterii SS. Innocenti et
tronovo, Pontifex Gnallam hunc, virum prudentia, Anaslasii de Gandersheim, ejusque Sorortbus, etc.
doctrina,et vitse integritate clarum.insignem Juns- De conjirmaiione Privilegiorum, dat. rerentini, per
consultum.ao maximum lidei zelatorem Gallias m manum Joanois, S.Maris in Cosmidin diaconi car-
legavit. Extremo luuocentii PP. 111 annis Legatus dinalis, S. R. E. Cancellarii, 10 KaL lulii indie-
in Angliam, longo lempore ibidem, suh llonoiio ttone octava, lncarnationis Dominiae anno 1206,
PP. III etiam, permansit. E vita excessit S. R. E. Ponti/icalus vero domini Innocentii PP. III
archipresbyter sub Gregorio IX. UlUoin. ad Ciaco- nono.
nium, tom. II, col. 25. Anno equidem Pontificatus x, die 10 Kal. Julii,
Et ista quidem magis opers
bic referrc lanto Innocentius Viterbii degnbat, prout eruitnr ex di-
pretium duximus, qimd pcrperam ea quoe in Ep. versis Libri decimi Epistolis.Verum.tunc legendum
Libri octavi xix, de G. tituli S. Marisa in Porticu foret, indiotione decima, non indictione octava, et,
diacono cardinali dicuntur, ad Gregorium Galga- Incamutionis Dominicee 12ti7, non Incumationts
num, qui codem titulo aCleiuente PP.llI, an. 1-188, Dominicas 1206.
insignitus.usque ad Innocenlii PP. III tempora vi- Nunc, si quis attenderit, |o in hae lnnncentii
lam produxit.referendn osse existimavimus Conler Bnlla Bpeoialem tieri mentionem de Diplomate, at>
ea qu*> ibi annotavimus.Ex illis enim.nec.nnn de iis " Aniolito, Irevirensi archiepiscopo. pro unioiie Mo-
qu» in notis ad Epistolam ejuadem Libri octavi iiasti rii S. Alarue Luxeuiburgi cutu M^onaslerio S.
xxxi, de Rogerio.tituli S. Anastasia? presbytero car- Yitnnis Virilunensis cmisso -'o Dipluinati istud Der-
;

dinali, ex Oldnino retulimus, magna oritttr diffi- tholeto valde snapeetum fuissf 3o in noiis ehroni-
;

cultas, quam hic solvere nequaquaui conabi- cis Bulla? errores diversos, soademque graviasimoa
iniii-. manifeate deprehendi; tbrsan et de tpstus Bull«»
(18) Joannes, ex Pontilicii Sacclli Sucrrdnte ab legitimitate aliquam suspioionem oriri posse fate-
Innocentio PP. III (nnno roparatffl Balutis 1205, bifur. Adde.ipioil in ipsis verbis lAi/ommiM th'(UH,
Pontiiicatus vni,portt4« ix, mense Decombri, Rome. quibue oonflrmatur unio, etiaro si notlssima et usi-
in quinta oremione) tituii ss Cosmts el Damianl tatissima sit nlibi formula.tamen inesss aliquid vi-
diaronus canlinalis renuntiutus est.ExOOSsit 8 vita deri potest,quod Inn um stylum non omni-
sni> llunorio PP. III. Oldoin. ibid. col. 27. iin radolea) sed do his fortasse st noa accuratius
;

(lo) uiversa in hiace nuiis ohronioia ooourrunt, alias ili-sri'1'nnis.

ex quibus gruvissiiiue oriuntur diltirultntes. (20) Vide ad Epistolam Appendioia hujus, not.
1- Indictio octava oolligatur "uui die 22 mentis Wlll
Junii, anni Incornatinnis Dominioa 1200. Verum (21) Conferenda) sunt dlversa Libri octuvi ct Li-

tunc vero certius currebat iudictio nona. bn noni Lpistolee.

 ,

169 SUPPLEMENTDM. AN. 1207. 170

CXIX A scopatu, ecclesiam de Gilli», ecoleeiam de Vilerbi-

Ad Joannem abbatem Sancti Germani de Pra-
(22),
chet, ecclesiam de Marri ; in Bituricensi episro-
tis, ejusque fratres, in perpeiuum. Reci/rit eos — patu, ecclesiam de Britimaco, ecclesiam Novaevillae,
sub protectione apostohca, et enumeruntur bo- ecclesiam de Lemauso in Pictavensi episcopatu,
;

na acl ipsos spcctantia.

ecclesiam de Naintriaco, ccclesiam Sancti Joannis
(Anno 1207. Corneti, Nov. 8.) de Foro Castri-Eraudi.
[Ex apogiapho, quod ad autographi, in fidem Praedictas autem ecclesias, cum omnibus ad eas
nrrhivis monastprii S. Germani de Pratis asser- pertinentibus, sicut eas cononice possidetis, vobis
vati, diligenter exscripsit, ac nobiscuui commu- etmonasterio vestro, auctoritate. apostolica con-
nicavit D. Poirier, Brequigny, ibid., p. 1097.]
firmamus, praesentis scripti pagina statuentes, ut
Innocentius episcopus, gervus servorum Dei, in iis representationes presbyterorum sinecontra-
dilectis filiis, Joanni, abhati Sancti Germani Pari- dictione qualibet habeatis, sicut praedecessores ve-
siensis, ejusque fratribus, tam praesentibus quam stri, et vos ipsi, ab antiquo noscuntur habuisse.
futuris, regularem vitam professis, in perpptuum. Si vero presbyteri, qui ad repraesentionem ve-
Monet nos apostolica: sedis, oui, licet immeriti, stram in vestris ecclesiis fuerint instituti, de tem-
praesidemus, auctoritas, ut de statu omninm Eo- „ poralibus vobis respondere noluerint, subtrahendi
~
clesiarum generalem
i j
debeamus i
ii. .... ,. i
sollicitudinem ge
d „• ».___ ... ,.. .

eis temporalia, quae a vobis tenent, liberam ha-

, . ,

rere, et ciroa tuitionem earuni pr«oipue vigilare, beatis auctoritate apostolica facultatem.
quae specialiter beati Petri juris exislunt, et ad Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li-
nostram jurisdictionem, nullo mediante, perti- ceat praefatum monasterium temere perturbare,
nent, et tutelam. Quapropter, dilecti in Domino aut ejus po8ses3iones auferre, vel ablatas retinere,
filii, vestris justis postulationibus clementer an- minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare,
nuimus, et monasterium vestrum, quod Romanae sed omnia illibata et integra conserventur, eorum
Ecclesiae specialiteradhasrere dignoscitur, ad exem- pro quorum gubernatione ac sustentatione con-
plar piae recordationis Alexandri papae, praedeces- cessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva
BOris nostri, sub beati Petri et nostra proteclione sedis apostolicae auctoritate Si qua igitur in futu-
suscipimus ; et prasentis scripti privilegio commu- rum ecclesiastica88scuIarisve,persona, hanc nostrw
nimus; statuentes, ut quascunque possessiones, constitutionis paginam sciens, contra eara teraere
quaecunque bona idem monasterium inpraesentia- venire tentavent,
seoundo tertiove commonita
rum juste et canonice possidet, aut in futurum nisi reatura suum congrua satisfactione correxe-
concessione pontificum largitione regum vel , rit, potestatis honorisque sui dignitate careat,
principum, oblatione fidelium, seu aliis justis C reamque se divino judicio existere de perpetrata
modis, praestante Domino, poterit adipsci, firma miquitate ccgnoscat, et a sacratissimo corpore et
vobis ve*trisque successoribus, et illibata perma- sanguine Dei et Domini Redemptoris nostri Jesu
neant;in quibus haec propriis duxiraus expri- Christi aliena Uat, atque in extremo examine di-
meuda vocabulis : strict* ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco
In episcopalu Senonensi, ecclesias de Emant, sua jura servantibus, sit pax Domini nostri Jesu
ecclesiam Montis Macheu, ecolesiam de Matricolis, Christi, quatenus et hic fructum hona actionis
ecclesiam Beati Germanijuxta Musteriolum, eo- percipiant, et apud districtum judicem praemia
clesiam de Lava!, ecclesiam Sancti Petri de ve- aeternee pacis inveuiant. Ameu, aoien, amen.
teribus Matriolis, ecclesiam de Balneolis ; in epis- Ego Innocentius, catholicae Ecclesiae episcopus.
copatu Parisiensi, ecclesiam Sancti Germani-Ve- Ego Joannes, Albanensis episcopus.
teris infra urbem, ecclesiam Villae Novae, eccle- Ego Joannes, Sabinensis episcopus.
siam de Crano, eccleiiam de Valenton, ecclesiam Ego Nicolaus, Tusculanensis episcopus.
de Thodasio, ecclesiam de Perodio eeclesiam , Ego Guido, Praenesiinus episcopus.
Antoniaci, ecclesiam de Verrariis, ecclesiam de Ego
Gregorius, Sancti Georgiiad Velum Aureum
Aureinvilla, ecclesiam de Surisnis; in episcopatu rj diaconus cardinalis.
Carnotensi, ecclesiam Sancti Martini de Drocis, Ego Guido, Sancti Nicolai in Carcere Tulliano
ecclesiam Sanctae Mariae Magdalenae de Monte Cal- diaconus cardinalis.
vulo, ecclesiam Domini Martini, ecclesiam Laonia- Ego Joannes, Sanctae Mariae in Via Lata diaconus
rum, ecclesianj de Neelfleta, ecclesiam de Septulia; cardinalis.
in episcopatu Kotbomagensi, ecclesiam Leodega- Ego Guala, Sanctaa Mariae in Porticu diaconus
rii, ecclesiam de Vilers, ecclesiam de Longuersa ;
cardinalis.
in Suessionensi episcopatu, ecclesiam de Novigen- Ego Joannes, Sanctorum Cosmae et Damiani
to in Meldensi episcopatu, ecclesiam de Colli, ec-
; diaconus cardinalis.
clesiam Beats Mariae de Romainvillare, ecclesiam Ego Pelagius Sancts Lucias
, ad Septa Solis
de Monteri, ecclesiam de Abeli; in Eduensi epi- diaconus cardinalis.

(22) Vide supra not. ad epistolam lxxvh.

Patrol. GGXVII.
171 AD INNOCBNTIl III REGESTA 172

Bgo Cinthlus, tituli 8aaoti LaurentU Io Lucina \ pertlue subdili gravarentur, fieretque visitatio ad
presbyter eardinalis. salutem animrcque non ad atflictionem et
lastitiam et
Ego Uenedictus, tituli Sanctae Susannas presby- tasdium subjectorum. Verum quia
nonnullse adhuc
ter cardinalis. de hujusmodi procurationibus querimonia) audiun-
Ego Rogerius, tituli Sancta' Anastasia? presbyter tur, nos volentes pastorali sollicitudine providere,
cardinalis. taliter in hac parte, quod tollatur omnino gravandi
Data Corneti, per manum Juannis, Sanctae Ma- occasio, et cesset prorsus materia murmurandi,
riae inCosmedin diaconicardinalis, sancta; Romanae apostolica auctoritate stutuimus ut archiepiscopis,
Kcelesiae cancellarii, vi Id. Novembris, indictione episcopis, archidiaconis aliisque praelatis persona-
xi (23-26), Incarnationis Dominica; anno 1207, pon- liter vinitantibus, ab ecclesiis et locis visitatis ex-
tilicatus vero domui innocentii PP III anno x. hibeantur procurationes in victualibus et aliis ne-
cxx. cessariis modcrate, ita quod haec secundum com-
Ab abbatem conventum Sancli Bertini.
('21) et — /><-
munem rerum aestimationem singulorum locorum
personatum de Calan et
visiones cantoriarum et velsumptus qui pro his lient, summam seuvalen-
aliarum parochiarum, factat per judices ab apo- tiam quatuor marcarura argenti in nulla procura-
stolica sede deleyatos, conjirmat. lione transcendant provisotamen quod secundum
B ;

(Anno 1207. llomsa, ap. S. Petrum, Nov. 20.) majorera vel minorem evectionum et personarum

[Ex archivio monasterii S. Bertini, cnpsa Papalia. nuraerura pro majorilate, vel minoritate prailato-
n<>64. Mreq. ibid., p. 1440.] rum in concilio Lateranensi taxatum, liant usque
Annuere consuevit sedes apostolica piia votis, et ad summain ipsam vel infra hujusmodi procura-
bonestis petentium precibus favorem benevolum tionum expensa», sed in locis in quibus major fer-
tilitas vel copiarerum habetur, et ubiminoressunt
impertiri. Eapropter, dilecti in Dominofilii, vestris
justis precibus inclinati divisiones cantoriarum et redditus, seu ecclesiastica; facultates, minus se-

personatuum de Calais, et aliorutn parochiarum cundum ampliorem necessariorum ubertatem et

vestrarum, factas per judicesa sede aposlolica de- parvitatem proventuum, in ipsis procurationibus
legatos, sicut rationabiliter ac provide factae sunt, expendatur. Si autem amplius in hujusmodi pro-
auctoriiate apostolica conlirmamus, et prssentis curationibus fuerit expensum, prailati recipientes

scripti patrocinio communimus.Nulli ergo omnino restituerein utilitatem ecclesiarum a quibus eas re-

hominum liceat hanc paginam nostra confirmatio- ceperiat, et illi qui eos exhibuerint erogare de suo

nis infringire, vel ei ausu temerario contraire. Si proprio pauperibus duplum ejusquod taliter ultra

quis autem hoc attentare prwsumpserit, indigna- expensumexstiterit.compellantur; alianihilominus

tionem omnipotentis Dei nt beatorutn Petri et Pauli, " pcena multandi si visum fuerit expedire. Csteria
apostolorum ejus, se noverit incursurum, nihilorainus quae pro hujusmodi visitalionibus et

Datum Rom<e,apud Sanctum Petrum, xn Kalen- procurationibus generaliterstatutaesse Doscuntur,

das Decembris,pontificatus nostri anno decimo. maaentibus semper salvis.

Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam
CXXI-CXXII.
nostrae constitutionis el confirmationis infringere,
Privilegium quod prt.curatio pradatorum non trans- aut ausu temeratio contraire. Si qui autern hoc
ei
cendat valorem iv marcarum.
attentarepreesumpseritindignationemomnipotentis
(Anno 120S. Laterani, Febr. 29.) Dei ac beatoruni Petri et Pauli apostolorum ejus se
[Varin, Arch. adm. de Heims, II, 466. Cartul. de noverit incursurum.
Saint-Remi, A., 45.] Datum Laterani, u Kalend. Martii, pontificatua
Innocentius episcopus... ad memoriamet obser- nostri anno undecimo.
vantiam perpetuam. CXXIII.
Contra gravamina quse in procurationibus ratio- Abba'i (28) Sancti Evurtii. decano Sancti Aviti,
ne visitationis debitis, inferebantur subditis a pra- et archidiacono Aurelianensi. —
Ut episcopum Ce-
nomunensem (89), ad conservunda iiistrumeiita pa-
latis,providerant salubriter eanonica institutacirca n
cis inter abbatem et conrcntiim S. Dionysii ac
evectionumetpersonaruin inultitudiuem.epularum- viceeomitem Castroduni celebraUe, coganl.
queimmoderantiam aliasquesuperfluitatesstatuen- (Anno 1208. Laterani, April. 1.)

do modestiam debitam observari, ut nec exigendo [Ex apographo, quod ad fidem auto^rapbi, in ar-
nimium prailati excederent, nec in exhibendo su- chivis monasterii S. Dinnysii in iVancia asser-

(23-26) lndictione xi. Sic diserte legitur in Apo- cum Incarnationis Dominicas 1207 indictio ix con-
graptio sed mendose procul dubio. Legendum esse
;
iretur, in hac etiam nostra epistola, scri-
videretur indiclione X constat eniui imlictionem
; ptuin luissc oredimua MictUm» ix.
deciiuain ciiui deoimo Iuoooentii PP. 111 pontilica- Videad epialolamAppendioiahujuaxvui, not.
tus anno eoncurrere. Verum, cum ex RegeatO anni s. Evurtii abbatem Vulgrinum, jmui eh anno
ejusdein pontifloatuB deoimi, proutvidere est t. II 1200, mense Ootobri, uaque ad anuum i

Regcst., maniteate oolligatur, talein iuter aorip- instrumentis agnoscunl nova Galliss Christian»
tores apostolicos invaluisse errorem, ut pcr to- auotoree, tom. VIII, ool, 1578,
tum illum annum pontilioatuslnnocentii decimum [20) Vide epistolam libriquinti uu.not.
173 SUPPLEMENTUM. AN. 1208. 174

vati, diligenter exscripsit, ac nobiscum commu- A. Loeum ipsum, in quo praefatum monasterium
nicavit D. Poirier. situm cum omnibus pertineutiis suis, grangias
est
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- cum perlinenliis, cum pratis, vineis, terris, nemo-
lectis (iliis, abbati Sancli Evurtii, decano Sanoti ribus, usuagiis et pascuis in bono et plano, in aquis
Aviti, et archidiacono Aurelianonsi, salutem nt molendinis, in omnibus aliis
viis et semitis, et
et apostolicam benedictionem. libertatibuset immunitatibus suis. Sane laborum
Signilicantibus dilectis iiliis, abbate (30) :ic con- vestrorum quos propriis manibus aut sumptibus
ventu Sancti Dionysii, ad nostram noveritis au- colitis tam de terris cultis quam incuitis, sive de
dieotiam pervenisse, quod venerabilis frater no- hortis et virgultis. et piscationibus vestris vel da
Cenomanensis episcopus (31;, instrumenla
ster... nutrimentis animalium vestrorum nullus a vobis
pacis inter eos, et vicecomilem Castridunensera, decimas exigere vel extorquere prffisumat. Liceat
super ecclesise de Cergiaco solemniter celebratce, quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos
prout praedecssores ipsius tenuisse dicuntur, con- e saeculo fugientes ad conversionem vestram reci-
servare recusat unde, eidem dedimus in mandstis,
;
pere, et eos absque contradictione aliqua retinore.
ut instrumenta ipsa.prout prsdecessores ejus ser- Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum,
vassenoscuntur, diligenti cura conservare procu- post factam in jronasterio vestro professionem
per apostolica
R
ret. Quocirca, discretioni vestrae fas sit sineabbatis sui licentia de eodem loco dis-
mandamus, quatenus, si dictus episcopus
scripta cedrre discedentem vero absque communium lit-
;

quod mandavimus neglexerit adimplere, vos eum terarutn vestrarumcautione nullusaudeat retinere;
ad id, ut tenetur, monitione pnemissa, districtione quod si quis retinere praesumpserit, licitum vobis
qua convenit, appellatione remota, cogatis et si ;
sit inipsos monachos vel conversos regulares sen-
non omnes his exsequendis potueritis interesse, tentiam promulgare. Illud districtius inhibentes ne
duovestrum ea nihilominus exsequantur. terras seu quolibet beneflcium ecclesiaa vestrae
Datum Laterani, Kal. Aprilis, pontificatus nostri collntum liceat alictii personaliter dare seu alio
anno undecimo. modo alienare abque consensu totius capituli vel
CXXIV,
raajoris aut sanioris partis ipsius. Si quae vero do-
.Vii abbatem et ftatres Welegradenses. Confrmat — nationes vel alienationes aliler quam dictum est
fundationem monasterii Welegradensis, juraqueet
regutas fratrum ejusdem stabilit. facta? fuerint, eas irritas esse censemus. Ad haeo
(Anno 1208. Laterani, April. 31.) etiam prohibemus ne aliquis monachus sive con-
[Boczek, Cod. dipl. Moravix, II, 45. E codice chart. versus sub professione vestree domus astrictus
ms. Welehrad. saec. ineuntis xv, in-fol., f. 94.] sine consensu et licentia abbatis et majoris partis
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- vestri capituli pro aliquo fide jubeat vel ab aliquo
lectis tiliis... abbati Welegradensi ejusquefratribus pecuniam mutuo accipiat pretium capituli
ultra
tum prasentibus quam futuris, regularem vitam vestri providentia constilutum, nisi propter mani-
prof>'Ssis, in perpeluum. festam domus vestra; utilitatem quod si facete ;

Religiosam vitam eligentibus apostolicum con- prssumpserit, non teneatur conventus pro his ali-
venit adesse prffisidium ne forle cujuslibet temeri- quatenus respondere. Licitum praetereasit vobisin
talis incursus aut eos a proposito revocet, aut causis propriis, sive civilem sive criminalem con-
robur, quod absit sacrae religionis infringat. Ea- tineantquajstionem, Iratrum vestrorum testimoniis
propter, dilecti in Domino filii, vestris justis postu- uti, ne pro defectu teslium jus vestrum in aliquo

laiiunibus clemeLter annuimus et monasterium valeat deperire. Insuper auctoritate apostolica in-
Velicardi in quo divino mancipati estis obsequio hibcmus, ne ullus episcopus vel alia quaelibet per-
sub bcati Pelri et nostra protectione suscip:- sona ad synodos vel conventus forenses vos ire vel
mus et praesentis sciipti privilegio communimus. judicio sajculari de propria substantia vel posses-
In pria siquidem statuendo, ut Ordo mona-
is sionibus vestris subjacere compellat, ne ad domos
sticus, qui secundurn Detim et Beati BenedictiRe- vestras causaordines celebrandi, causas tractandi,
gulam atque institutione Cistereiensium fratrum D vel convenlus aliquos publicos convocandi venire
in eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis prsesumat, nec regularem abbatis vestri electionem
ibidem temporibus inviolubiliter observetur. Prae- itnpediat, aut de instuendo vel removendo eo, qui
terea quascunque possessiones, quaecunque bona pro tempore luerit, contra statutaCisterciensisOr-
idetri monasterium impraesentiarum juste et cano- dinis se aliquatenns intromittat. Si vero episcopus
nice possidet, aut in futurum concessione pontifi- in cujus parochia domus vestra fundata est, cum
cum, largitione regum vel principum, oblalione fi- humilitate ac devotione qua convenit, requisitus
delium, seu aliisjustis modis, praestante Domino, substitutum abbatem benedicere et alia qua; ad
polerit ;>dipisci , firma vobis vestrisque successori- officiuui episcopale pertinent, conferre renue-
bus permaneant. In quibus haac propriis
el illibata ret, licitum sit eidem abbati, si tamen sacerdos
duximus exprimenda vocabulis. fuerit, proprios novitios benedicere, et alia quasad

(30) Vide Epiatolam libri tertii xlv, not. (31) Vide Epistolam libri quinti Liu, not.
 175 AD INNOCKNTII III UKGESTA 476
oflicium suuiii pertinent, exercere, et vobis omniu A mus, et praesenlis scripti privilegio communimua
ali alio episcnpo percipere, quae a vestro fuerint Dererniinus ergo nt nulli omnino hominum liceat
indebite dene^ata. Illud adjioiendo, ut in recipiendis pr.clatum monusterium temere perturbare aut ojus
professiouibus quao a benedictis vel a benodicendis possessionos auferre.vel ablatas retinere, minuere,
abbatibus exhibentur, ca sint episoopi lunna et ox- seu quibuslibet vexationibus futigare, sed omnia
pressiono contenti, quai ab origine nrdinis, noscitur integra conserventur eorum, pro quorum guberna-
instituta, ut eoilicet abbateas ipsi episcnpo <alvo or- tione et sustentationo concessa sunt, usibus omni-
dine suo proliteri debeant el contra statuta Ordinis modis profutura, silvu sedis aposlolicje auctoritate.
sui nullain professionem fa^ere rompellanlur. Pro Si rjua igitur in futurum ecclesiastica soecularisve
cousecratione voroaltarium velecclesiaruni sivepro persona bancnostrae constitutionis paginum scions
obtentu consuetudinis, vel alio modo quidquam uu- contra eum temere vonire tentaverit, secundoter-
deat exlorqucrc, sed ha;c qua>cuiuiue tnalueritifi (31J tiove commonila, nisi reatum suum congruu satis-
catholicum adirc antistitcni, gratiam et communio- factione correxerit, potestatis honorisque sui digni -

nem apostolica? sedis habentem, qui nostra fretus tate careat, reamque se divino judicio existere de
aucturitate vobis quod postulatis impendal. Quod si perpetrata iniquilate cognoscat, et a sacratissimo
sedes dioocesani episcopi forte vacaverit, interim r» corpore ao sanguine Dei ac Domini Redemptoris
oninia ecclesiastica saeramenta a vicinis episcopis nostri Josu Christi aliena fial, atque in extremo
accipere libere et absque contradidione posaitia, examine districtoe ultioni subjaceat.
sic tamen, ut exbocin posterum propi-iis episcopis Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus
nullum prwjudicium generetur.Quia vero interdum sitpaxDomini nostri Jesu Christi, quatenus et hio
propiiorum episcoporum copiam non hubetis, si fructum bonaeactionispercipiantet apud districtum
quein episcopum Romanre sedis, ut diximus, eom- Amen.
Judicera proemia aeternoe pucis inveniant.
munionem habentem et de quo plenam uotitiam Datum Laterani pcr manum Joannis, S. Mariaein
habeatis, per vos transire contigerit, ab eo benedi- Cosmedin diaconi cardinalis,sanctae Romanae Eccle-
ctiones vasorum et vestium, conscerationes alta- siae cancellarii, n Kalendas Maii, indictione xi, In-
rium, ordinutiones monachorumauctoritute aposto- carnationis Dominicoe anno 4208, pontificatus vero
liceesedis recipere valeutis.Porro si episcopi vel domini Innocentii papae III, anno uudecimo.
aliiecclesiarum rectores in monasterium vestrum CXXV.
vel personas inibi conslitutas,suspensionis,excom- Ad Petrum (32) abbatem monasterii Sanctx Marix
municationis vel interdicti sententiam promulgave- Novi-Castri, [al. Novi-Burgi], ejusque Jratres.
rint, sive etiam in mercenarios vestros pro eo quod — Ilecipit eos sub
protectione, et enumeranlur
bona ad ipsos spectantia.
decimas non solvitis, sive aliqua eorum, quae ab '-'

apostolica benignitate vobisindultu sunt, seu bene- (Anno 4208. Laterani, Maii 5.)
[Ex apographo, quod ad hdem autographi, in archi-
factores veslros pro eo quod aliquavobis beneficia
vis monasterii S. Marioe Novi Castri asservati,
vel obsequia ex charitule praestiteriat, vel ad labo-
diligenter exscriptum nobiscum communiravit
randum adveneiint in illis diebus in quibus vos bonas memoriaa D. abbas Grandidier. Breqliqny,
laboratis, et alii ferianlur, eamdem sententiam pro- ibid.]

tulerint,ipsam tanquam contra sedis aposlolicaj Innocentius episcopus, servus servorura Dei di-
indulta prolatum duximus irritandam. Nec litterae lectis filiis, Petro, abbati monasteriiSanctte Mariaa
nllaa lirmitatem habeantquas tucito noinine Gister- Novi-Castri, ejusque fratribus, tam pnesentibus
ciensis Ordinis, et contra tenorem upostolicorum quam futuris, regularem vitam professis, in per-
privilegiorum constiterit impeirari. Praeterea cum petuum.
communeinterdictum terrae fuerit, liceat vobis ni- Religiosam vitam eligentibus, apostolicum con-
hilominus in vestro monasterio exclusis excommu- venit adesse pr;esidium, ne forte cujuslibet teme-
nicatis et interdictis divina officia celebrare. Paoi ritatis incursus aut eos a proposito revocet, aut
quoque ac Iranquillitati vestrae paterna in posterum robur, quod absit, sacroe religionis infringat. Ea-
sollicitudine providere volenles,auctoritate aposto- D propter, dilecti in Domino filii, vestris justis po-
lica prohibemus ut infra clausuras locorum vestro- stulationibus clementorannuimus, et monasteriuin
runi seu grangiarum vestrarum iiullus rapinam Sanctoe Marke Novi-l.astri, in quo divino estis ob-
seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem sequio muncipati, sub beati Pelri et nostri prote-
fumlere, hoininem temere capere, vel iuterlicere, ctione suscipimus, et praesentis scripti privilegio
seu violentium audeut exercere. Pr&Herea omnes comiiiunimus imprimis siquidem statuenles, ut
;

libertutes etiinmunilules u prredecessoribus uostris ordo uionasticus, qui secundum Deum et beati
Roinanis pontilicibus ordini vestro concessas, nec BSDSdioti Kogulum, atque inslitutionein Cistercien-
non et exomptiones Bsculariuru exactionuiu aregi- siuui 1'ratrinii, in eodeui uionastcrio institutu? esse
bus et principibus, vel aliis tidelibus rationabiliter digaOBOitur, perpetuis ibidein teinporibus inviola-
vobis iiidultas auctoritate upostolica ooulirma- biliter observetur. Praterea, quascunque poases-

(31*) Deeal aliquid. (32) Vide Epiatolatn libri ootavi vui, not.
 177 SUPPLEMENTUM. — AN. 1208. 178

8i'one3, queecunque bona idem monasterium imprae- A. reverentia debita cupientes, omnibus vere pceniten-
sentiarum juste et canonice possidet, aut in lutu tibus et confessis.qui ad eamdem ecclesiam in illius
rum, ooncessione pontificuna, largitione regum vel festo pura intentione accesserint annuatim, de om-
principum, oblatione fidelium, seu aliis justis mo- nipotenlis Dei rnisericordia et beatorum Petri et
dis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vo- Pauli apostolorum ejus, auctoritate confisi, unum
bis vestrisque successoribus et illibata permaneant annum et quudiaginta dies de injuncta sibi poeni-
In quibus hasc propriis duximus vorabulis expri- tcntia misericorditer relaxamus.
menda : Datum Asisii, n Kalend. Junii, pontificatus nostri
Locum ipsum in quo prffifatum monasterium anno xi.

siium est cum omnibus pertinentiis suis; grangiam CXXVII.

Tochendorf,grangiam Hitcndorf,grangiam Lobach, Ad burgenses S. Remigii Remensis. — Privilegium
grangiam Harthusen.grangiam Dunnenheim, gran- de assisia.
giam Dalheim, grangiam Bathenheim, grangiam (Anno 1208. Anagniae, Junii 2.)

Wilre, grangiam Erengersvilre, grangiam Selbo- [Varin. Archiv. aim, de Reimt, II, 472, ex chartu-
lario S. Remigii.]
ven, grangiam Sconenvelt, grangiam Mulenbach,
Innocentius ..... dilectis filiis civibus de burgo
grangiam Bretenbach, grangiam Paphenburnen,
B S. Remigii Remensis.
grangiam Lachen, grangiam Vilenbacb, grangiam
.... Gratum gerimus et acceptum, ac devotio-
Honocheit, cum Vinchinhoven, grangiam Sulveln-
nem vestram plurimumin Oomino commendamus,
heim et grangiam Meckenheini, cum omnibus per-
quod, sicut est nostris auribus intimatum, constitu-
linontiis suis, agris scilicet, pratis, aquis, silvis
tionem qunmdam qune a vobis assisia vulgariter ap-
cultis et iucultis, etc, etc.
pellatur, provida pietate fecistis, ut de bonis vestris
Datum Laterani, per manum Joannis, s.incls
certam annualiter quantitatem monasterio B. Re-
Romans Ecclesia? canccllarii, Sanctae Mariaa in
roigii conferatis.Nos igitur, qni ex injuncto nobis
Cosmcdin diaconi cardinalis, iii Nonas Maii, indi-
apostolatus officio, pietaiis tenemus opera fovere,
ctione undecima, Incarnationis Dominica: anno
ronstitutionem ipsam sicut provide facta est appro-
1208, pontificatus vero, domini Innocentii papae III
anno undecimo.
bantes, universalitatem vestram monemus qua-
cxxvr.
tenus eam universaliter observetis abbati S.

Ad abbatem ei conventum Westmonasteriensem. — Germani de Pratis, decano et archidiacono Pari-

Omnibus qui annualim ad Sancti Edwardi eccle- siensibus dedimus in mandatis ut, si quis malitiose
siam Westmonasterii accesserint, unius anni et hoc impcdire prssumpserit, praesumptionem eorum
quadraginta dierum indulgentiam concedit.
p per censuram ecclesiasticam, subluto appellationis
(Anno 1208. Asisii, Maii 31.) obslaculo, justitia mediante, compescant.
[Rymer, Fxdera, Litt., etc, I, 101, ex originali in Datum Anagniae, iv Non. Junii,pontificatus nostri
Turre London.] anno xi.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- CXXVIII.
lectis filiis abbati et conventui
Westmonasterii Ad abbatem de Gerstyn, Henricum de Witin et 7u-
London., ordinis Sancti Augustini, salutem et apo- lonem de Heiburch, plebanos Pataviensit dicecesis.
stolicam benedictionem. — Cnusam quumlam monasterii Medlicensis, in
In sanctorum feslivitatibus, quae a Christi fideli- qua ab episcopo Olomucensi minus .rqua sententia
prolata esse perhibebalur, de novo inquiri mandat.
bus votiva celebritate coluntur, dignis laudibus
glorificatur Omnipotens,sanctis ipsis debitus honor (Anno 1208. Viterbii, Aug 21.)
impenditur, et animarum profectus devotione con- [Boczek, Cod. dipl. Moraviif, II, 48].
grua procuratur. Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
Unde nos, qui fidelium ipsorum curam gerimus lectis filiis abbati dc Gerstyn et magistro Henrico
generalem, oum prae omnibus incum-
quae nostras
deWitin et Tutoni de Heiburch plebanis Patavien-
bunt sollicitudini ad illorura salutem intendere sis dioecesis, salutem etapostolicam benedictionem.
teneamur, multo desiderio cupimus. ut illorum D Accedens ad praesentiam nostram lilius abbas
memoriam quos exutos jam corpore stola glorias Medlicensis gravi nobis conquestione monslravit,
induit Rex coelestis venerabiliter recolentes, ipso- quod venerabilis frater noster episcopus Olomu-
rum festa et celebri agant observantia, et solemni- censis et dilecti filii abbas de Sancta Cruce, et de-
tate annua prosequantur, ac ut tanto accuratius ad canus de S. Agatha, Pataviensis dioecesis, ipsius
eorum cultum se prsparent quanto plusipsumani- conjudices delegati a nobis contra eum, licet aliqua
mabus senserint profuturum, cum nonnunquam causa.quae ipsum tangere videretur, commissa eis,
insigniis quibusdam spiritualibus, indulgentiis vi- sicut dicitur, non
iniquam sententiam pro-
fuisset,
delicetetremissionibus,magnificarestudemusipsos tulerunt, per quam monasterium
ante diclum in-
devote illurn exsequentibus benignitate apostolica currisse dignoscitur non modicum detrimentum.
largiendo. Cum igitur nemo debeatinjustegravari,discretionj
Hinc est quod cum ecclesia vestra in
honore vestrae per apostolica scripta mnndamus quatenus
beatiEdwardiconstructaessedicatur.nosipsumcoli vocatis quos propter hoc videritis evocandos et in-
 REGESTA 180
179 AD INNOCENTII III

ecclesiam S. Marire in Rigoli, ca

quisitasuperhisdiligentiusetcognitaveritate.quod
t
A montis Silvani
.. ...
slntuentes
... ^i„li,,,., ^..,,
BteHum ,-, n.
Bculoule, rn< n nin I.hmI
castellum rnnm ecrlesiam
Lastiniam, pcr esiani .

justum fuerit, appellatione poeipoBlta,

8. Mariffl
1

Pulatio, ecclesiam S. Justae, cum per-

quod decreveritis pcr censuram ecclesia- . 1 -

faciatis
Utterifl vi ritate et Hnontiia sins. [n Aterno, plobem. S. Leguntiani et
eticam lirmiter observari. Nullia
Domitiani, ecclesinm S. Thomre, S. Salvatorie, ec-
justitiiB prajjudicantibus a sede apostolica impo-
potue- clcsiam S. Jciusalem, et ecclesiam S. Nieolai, cum
tratis. Quod ei non ornnes his exsoquendis
omnibus eorum pertinentiis, decimam Pontis et
ritis interesse, duo vestrum niliilominus exse-
Portus Nici ; in Bucelania, eooleeiam S. Salvatoris
quantur.
et S. Angeli cum decimis comitis, plebem S.
Silve-
Datum Viterbii, xn Kalendae Septembris, ponti-
stri decimas comitis in castello
S. An^eli, in ca-
ficatus nostri anno decimo.
stello Trium Frontium, et decimas castellorum,
CXXIX.
Privile- qu;e in Theatino episcopatu sub dominio eomitis
Ad liartholomxum Theatiaum episcopum.—
gia omnia Bccletue Thaatina «"»"• •'«/>/'• et
<i Roberti de Rotello fuerunt, et quod Theatina Ec-
tummis ponti/icibus indulia conftrmat... clesia in castello Septi tenet.eoclesiam S. Mnrire in

(Anno 1208. Oct. 10.) Bari, ecclesiam S. Blasii in Lanciann, monasterium

in Atissa
n S. Martini de Palectu, ecclesiam S. Lerici
[Ughelli, ltaliasacra, VI, 715.] monasterium
cum omnibus pertinentiis suis,
iNNOCENTius episcopus, servus 8ervorum Dei.ve- S. Joannis in Arclano, monasterium S.
Angeli in
episcopo,
nerabili fratri Bartholom.eo Theatino Cornacula cum omnibus pertinentibus suis in ;

successoribus canonice substituendis in etmedietatem

ejusque monteOderisii, ecclesiam S. Nicolai,
perpetuum. ccclesiae S. Mariae, ecclesiam S. Salvatoris, et ec-
disponente
In eminenti sedia apostolicae epecula clesiam S. Petri cura pertinentiis earum.raoraste-
Domino constituti, ei injuncto nobis a Deo aposto-
Mauri cum beneficio suo, monasterium
rium S.
sincera cha-
latus ofticio fratres nostros episcopos S. Salvi, ecclesiam S. Nicolai de Eremitorio
in Or-

ritate diligere, et Ecclesiis sibi commissis

suara
tona, ecclesiam S. Mariae et S. Georgii cum earum
debemus justitiam eonservare, pro ipsorum quoque pertinentiis, monasterium S. Marite in basilica in
statu nos oportet satagere, atque eorum quieti
sa- plebem S. Petri cum pertinentiis
civitate l.uparelli,
Domino providere. Eapropter,
lubriter auxiliante suis, monasterium S. Mandi in Palatio, ecclesiam
venerabilis in Christo frater episcope, tuis justis S. Jacobi de Turcella cum pertinentiis suis, mona-
postulationibus clementer annuimus, et ad exem- eterium monasterium
S. Pancratii, S. Marire de
plar fel. mem. Nicolai, Paschalis, Eugenii,
Alexan-
Lecto, cum ad ipsum pertinentibus,
casali, aliisque
dri et Cleinentis, praedecessorum nostrorum Ro-
monasterium S. Martini in Valle, monasterium
manorura pontiticum, B. Thomae Theatinam Eccle-
S. Ma-
S. JustiiudeCosule;incastro(jessi, plebem
siam, cui Domino auctore prreesse dignosceris,
sub
cum pertinentiis suis, plebem S Martini filio-
rise
nostra proteotione suscipimus.et prae-
beati Petri et
rum Tresidii, ecclesiam S. Mariae de Casa Candi-
gentis scripti privilegio communimui, statuentes,
Lori, ecclesiam
della, ecclesiam S. Petri in castro
ut quascunque possessiones, quaecunque bona ea- Lori, ecclesiam S. Mariae in Uiario, ecclesiam
dera ecclesia in prssentiarum juste et
canonice
S. Blasii, monasterium S. Petri in Campo, eccle-
possidet, aut in tuturum concessione pontificum, de Summo viculo, ecclesiam San-
siam S. Nicolai
largitiooeregum.vel principum.oblatione (idelium, MariaB de Lacento in Abbatejo, plebem S.
ctae
seu aliis justis modis, praestante Domino,
poterit
Martini cum perlinentiis suis, eoclesiam S. Joannis
adipisci, firma tibi tuisque successoribus, et
illi-
de Plebe, plebem de Juliauo, plebem S. Cecotidi,
bata permaneant, in quibus haec propriis duximua plebem de Pizzo Corbario, ecclesiam S. Luciae de
exprimenda vocabulis. Argelli, ecclesiam S. Lini, plebem de Orcula,
Parochiam Theatinre Ecclesia3, sicut antiquis, et
plebem S. Maria in Valle, plebem S. Hari» de Ca-
justis limitibus ierminatur, scilicet a Staflilo inter Joannis de Abbatejo. eocle-
ramanino, plebeui S.
Montes, et ipso Monte de Ursa, et quomodo pergit siani S. Ceaidii, et ecclesiam S. Pontii de S. Va-
in Colaeiponit termiuum in uqua subtus terra us- Mandi
lentino in castello de Tocco, ecclesiam S. in
que ad aquam Sonutam et quomodo persit usque Mar-
Pescle, ecclesiam S. Eustachii, eeclcsiam S.
in raontera de teste et vadit per crinis
montem, et
tini de Fara iuler montes, eorlesiam S. Joanuis d«
qualiter pergit usque montem Sclavi. «t quomodo
Pedara, ecclesium 8. Nicolai de Cantalupo, ecclo-
pergit in ipsum Qumen, quod dicitur Trignum
us-
siaro S. Salvatoris de Linari, ecclesiam S. Maria
que ad littora maris, et per littora maris usque in
de Sparpalia, ecclesiam S. Mari» de Uice, eccle-
Piscariam, et redit in priorem linem, videlieot in
eiam S. Salvatons de Valle aurda, eec!
prioriStairello.ProHereaipBamTheatinamcivitatem,
S. Mari» de Valle Corunelli ooclesiaui S. Tri- ,

oastelluui Tnvilianum, Villam magnam, Montem Joannis de Vi-

nitatis de Pragne, eooleaiam S.
Filardi, castellum Orni, castellum Mucela, caetel- pertincntiis eaiuiii. eoclcsiam
caldo eum omnibus
lum S. Pauli. oastellum quod dicitur Eurca, ca- sj. lvtri dc Troja, , t eoolesiam s Uaria da Taaao.
Btellum Geneateale, oaatellum s. Ceairiit, ouro eo-
Deoernimus ergo ut nulli omnino bominum li-
rum pertinentiis ; ultrn Piacarinm vero castrllum
181 SUPPLBMENTUM. — AN. 1208. 182

ceat praedictara ecclesiam temere perturbare, aul A CXXXI.

ejus possesiones auferre, vel ablatas retinere, mi- Ad Odonem (34) abbatem
S. Vedasti ejusque fratres

nuere, aut aliquibus vexationibus fatigare 9ed ;

— De confirmatione privileyiorum (35).

otnnia integra conserventur eorum, pro quorum (Anno 1208. Laterani, Dec. 20.)

sustentatione, etgubernationeconeessasunt usibus (Ex Chartulariomouasterii S. Vedasti Atrebatensis.

BhfeQ. ibid., p. llil.i
omnimodis profutura, salvo B. Petri jure proprie-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
sedis auctoritate. Si qua igitur
tatis, et apostolicae
lectis filiis Odoni, abbati Sancti Vedasti, ejusque
in fulurum ecclesiastica, saecularisque persona
fratribus, tam praesentibus quam futuris, regula-
hanc nostrae concessionis paginam sciens contra
rem vitam professis in perpetuum.
eam temere venire teuiaverit, secundo, tertiove
Quoties illud a nobis petilur, quod religioni et
cummouita, nisi con^rua satisfactione correxerit,
honestati convenire dignoscitur, animo nos decet
poteslatis, honorisque sui dignitate careat, ream-
libenti concedere.et petentium desideriis congruum
que se divino Judicio existere de perpetrata iniqui-
impertiri suffragium. Eapropier, dilecti in Domino
tate cognuscat, et a sacratissimo corpore et san-
filii,vestris justis poslulationibus clementer annui-
guine Dei et Doaiini Redemptoris nustri Jesu
mus, et praefatum monasterium, quod specialiter
Chrisli aliena liat, etc, etc. Amen, amen.
lt nostri juris esse dignoscitur,ad exemplar felicis re-
Ego Innocentius catholicaa Ecclesiae episcopus.
cordationis Alexandri papae praedecessoris nostri,
(Sequuntur subscriptiones undecim cardinalium.) sub beati Petri, et nostra protectione 9uscipimu9, et
Datum per manus Joannis S.Marioe in Cosmedin pracsentis scripti privilegio communimus.Imprimis
diac. card., S. R. E. cancellarii, xiv Kal. Nov., siquidem staluentes,ut ordo monaslicus,quisecun-
ind. xn, Incarnat. Dom. an. 1208, pontif. vero do« dum Deum, et beati Benedicti Ilegulam, in eodem
mini Innocentii papae III an. xi. loco institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem
temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea,
CXXX. quascunque possessiones, quaecunque bona idem
Ad abhatem et (33) conventum S. Vcdasti Atrebatcn- monasterium inpraesenliarum justeetcanonice pos-
sis. — Inhibet ne quis sine lestimonio litlerarum sidet, aut in futurum, concessione pontificum, lar-
eorum pecuniam concedat mutuo alicui monacho-
gitione regum vel principum, oblatione fidelium,
rum.
spu nliis justis modis, praestante Domino, poterit
(Anno 1208. Laterani, Bec. 16.) adipisci,firma vobis vestrisque succe9soribus,et il-

permaneant.libata
[Ex Archivio Monasterii S. Vedasti Atrebatensis, in
L Sane, novalium vestrorum, quas propriis mani-
Capella S. Boni. Breq., ibid., p. 1 140.]
bus aut gumptibus colitis,sive de nutrimentis ani-
Officii nostri sollicitudo requirit et pietas exhor- malium vestrorum, vel quae cnntinentur in proprio
tatur,ut sic Ecclesiarum indemnitatibus providere fundo villarum vestrarum, de Myolens videlicet, et
curemus ne ulterius inde sustineant l»sionem, in de Evnanmaynil, et de Tanscamp, nullus a vobis
quo gravepluries noscuntur dispendium incurrisse. Hecimas praesumat exigere. Prohitiemus itaque, ut
Cum igitur, 9icut nostris erat auribus intimatum, nullus terras vel possessiones quas a vegtro tenet
nonnulli monachi monasterii vestri, sine freno ac monasterio, aliis ecclesiis, vel monasteriis in vita,
obice.relicto claustro, per campum licentiae discur- seu in morte conferre.vel ab ipso alienare, absque
rentes, nomine veslro pecuniam aliquando mutuo licentia,vel assensu vestro prssumat. Praeterea, in
accipiant, et ad solutionem ipsius, quandoque per ecclesiis quas tenetis secundum praedecP' soris no- ?

Regem.vel modis aliis, creditores faciaDt vos com- stri bonae memoriae Urbani papae spcundi decretum,

pelli,nos,indemnitati monaslerii memorali palerna presbyteros elieatis, etepiscopis, in quorum paro-

volentes sollicitudine praecavere, auctoritate pra- chiis eiclesiae vestrae sitae sunt, pruasentetis, qui, si
sentium districtius inhibemus, ne quis sine testi- ab ipsis canonice reprobari nonpoterunt,animarum
monio litterarum vestrarum pecuniam concedat n curam abeis suscipiant, et de cura plebis ipsis re9
mutuo alicui monachorum. Si quis vero, contra pondeant,vobis autem pro rebus temporalibus de-
prohibitionem nostram, id de caetero facere atten- bitam subjectionem exhibeant. Ad haec, quoniam
taril, monasterium ipsum ad solutionem ipsius illas personas, et earum lcca decorare deberaus sin-
pecuniae decernimus non teneri. Nulli ergo oninino gulari praerogativa honoris et dignitatis, et gratiae
hominum liceat hanc paginam nostrae inhibitionis nostrae privilegio communire, quas beato Petro, et
infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis nobis devotas esse cognoscimus, et ad jurisdictio-
autem hoc attentare praegumpserit, indignationem nem sacrosanctae Romana. Ecclesiae nullo mediante
omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli,apo9- certum est pertinere, fervorem sincerissima; devo-
tolorum ejus, se noverit incursurum. tionis, et fidei, quas vos et monasterium vestrum

Dalum Laterani, xvir Kalendas Januarii, pontifi- circa eamdem sacrosanctam Romanam Ecclesiam,
catus nostri anno undecimo. et specialiter circa personam nostram, constanter

(33) Vide ad Epistolam Libri noni cxv, not. (35) Confer eamdem epistolam.
(34) Vide ad epistolam libri noni cxv, not.
 ;

183 AD 1NN0CENTII 111 UEGE8TA 184

tenus et bic fructum bon.c actionis percipiant, et

et laudabiliter geritia, studiosius attendentes, con- \
siderantea quoque.quomodo idein monasteriuin ad apud districtum judicom praemia ooterna; pac.is in-
jua et dispositionem apostoliea) sedis principaliter veniant.Amon, anaen, amon.
et proprie, nullo mediante i>ertineat, tibi, tili abbas, ESgO Innocentius catholica) Ecclesuc episcopus.
et per te sueoesaoribua tuia, de consueta clementia h'go Pctrus (37), Portuensia et Sanotae Rulinae

et benignitate ejusdem apostolicaj sudis, uaum tu- episcopus.

nioaj et dalmalicas in praecipuis festivitutibua infra Ego Joannea (38), Albanensis epiacopus.
niissarum aolemnia concedimus, ut quanto largi- Ego Joannos (39), Sabinensis opiscopua.
tione muneris et grati» nostra), amplius fueritis Kgo Nioolaus (40), Tuseiilanus episcopus.
decorati, tanto circa bonorem et obsequiuni praB- EgO (iuido ('il), Praenestinua cpisoopus.

dicia) sacrosuneta) Ron.una) Eeolesia;, debealis Ego Hugo (42), Hoatiensis et Velletrensis episco-
prompiiorea iuveniri. Prwterea, ulture de Streia, pus.
sicul ipaum ex concesaione Morineusia episcopi (36) Ego Cynthius (43), tituli Sancli Laurentii in Lu-
rationabiliter possidetia, vobia auctoritute apoato- cina, prosbyter cardinalis.

lica oonliriuamus. Ego Gregorius (4i),Saneti Genrgii ad Velum Au-

Deceruimus ergo, ut nulli omnino hominum li- reum di.iconus cardinalis.
ceat prasfalum monasterium temere perturbare,uut Ego Cencius (45), Sanctorum Joannis et Pauli
ejus poaaeasiones aulerre vel ablatas relinere, mi- presbvter cardinalis, tituli Pammachii.

nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, aed Ego Petrus (46), tituli Sancti Marcelli presbyter
illibata omnia et iutegra couserveutur, eorum pro cardinalis.
quorum gubernatione et sustentatione concessa Ego Guido (47), Sancti Nicolai in Carcere Tnllia-
suntusibus omnimodis profutura.salva sedia apo- no diaconus cardinalis.
stolicae auctoritate.Si qua igitui in futurum eccle- Ego Leo (48), tituli Sanctae Crucis in Jerusalem,
siastica saecularisve persona, hanc nostrae constitu- presbyter cardinalis.
tionis paginam sciens, contra eam temere venire Ego Joannes (49),Sancta3 Mariae in ViaLata dia-
tentaverit, secundo tertiove commonita, niai pra- conus cardinulis.
aumptionem suam digna satisfactione oorrexerit, Ego Rogerius (50), tituli Sanclas Anaatasiae.pres-
poteatatia honorisque aui dignitate careat,reumque byter cardinalis.
se divino judicio txistere de perpetrata iniquitate Ego Octavianus (51), Sanctorum Sergii et Bachi
cognoscat, et a sacratissimo corpore ao sanguine diaconus cardinalis.
Dei, et Domini Redemptoris nostri Jesu Ghristi Ei;o Joannes (52), Sanctorum Cosmae et Damiani
aliena tiat, atque in extremo examiue districtaj ul- C diaconus cardinalis.
tioni subjaceat; cunctia autem eidem loco sua jura Ego.... Sanctae.... ad.... Solis diaconus cardina-
servantibua sit pax Domini nostri Jesu Christi, qua- lia (53).

(36) Quia fuerit episcopus ille Morinensis.de quo (45) Vide ad epistolam Appendicis xvn, not.
hio agitur.pro certo statuere difficile loret. De ipso (40) Vide ad epistolam libri quinti xxxn, not.
velut vivente loqui videiur pontifex: nam, cum de (47)Vide adepistolam Appendicisuujuscxvii,not.
defunctis agitur, constanti lere u>u additur quun- (48) Vide ad epistolam libri quiuti v, not.
dam. Attamen,altare de Streis jam ante annum 1206 (49) Vide ad epistolam libri septimi cixxxiv,
ad monasterium S.Vedasti pertinebat.prout evinci- not.
tur ex epistola libri, noni cxxr, ubi recensetur in- Vido ad epistolam libri octavi xxxi, not.
(50)
ter possessionesejusdem monasterii.Morineusis au- Ootavianus, excomitibus Signiaj, Anagni-
(51)
tem episcopus, Lambertus, qui anno 1200 sedebat, nus, Bcruicus, innocentii papae III consobiinus, ex
et a quo altare istud monasterio S.ineti Vedasti con- pontificii Sacelli sacerdote, atque canonico S. Pe-
cessnm fuisse, ex Innocentii verbis, credi posset, tri, S. R. E. camerarius, et tituli SS. Sergii et Ua-

hoc, in quo nunc versamur, anno 1208, jam e vivia chi diaconus cardinalis (unnu reparatae salutis 1206,
excesserat, neo de ipsius successore hio ugi poase Inuocenliuni puiititioatus vm,mense Decembri.Ro-
videtur. Joaunea enim II, qui, Morinensi ecclesia nue, in qninta oreatione) reuuntiatus cst. Sub Gre-
episcopi solatio xn Kal.Junii 1207 dcstituta, in epi- gorio nono lucis usuram amisit.O/dWn <n/ Liacon.,
scopum electus fuit, et a Melropolitano confirma- D tom. II, col. 26.
tus, nonnisi anno 1209 eonsecratus luit; id eruitur (32) VideadepistolamAppendiciahujuscxvu, not.
ex epislola abbati S. Genovefae, et urohidiuoono, (53) Sio in apographo quod obartopbylaoio no-
et mugialro P. Peverel, oanonico, 1'urisiousibua stro reponi curavit D.Queinaert. LegeodaoQ piocul
De electione episcopi Morinemis; dat. I.aterani, iv dubio, Pelagius, S. Lucix ad Septa Solis diaconus
Kal. Fcbruani, pontificatus anno undecimo (id est cardinalis.
1209). Pelagius enim Calvani.natione llispanus.profes-
(37) Vide ad epistolam libri quinti lxix, not. sione monachus, ex canonico S. Petri, ab lnnocen-
tio papa III, priimau (anno reparats suluiis 1206,
(38) Vide ad epistolam libri sexli CZVII, not.
ponlifloatus vm, poiitts ix, meose Doceinbri, Eto-
(39) Vide ad epistulam libn tertii xv, uul.
ui.-e, quinta crealione) tituli B. Luois in sapti
in
(40) Vide ad epistolam libri noni liv, not.
solio diaconua, postea (anno nostrie salotis 1211,
(41) Vide ad epistolam libri terlii xxvni, not. pontilicatus xiv, in sepiuna oreatione), tiluli S i!e-
(42) Vido ud epistolam lihri quinti xxix, not. oilis prosbyler cardinalis domumque. ab eodem
;

(43) Vido ad epistolam libri tortii xxxi, not. foirca annuin 1212) episcopus Albanensii reimntia-
(44) Vide ad epistolam libri septimi li, not. tus est. lnaignia illins expeditionis, qua Damiata
185 SUPPLEMENTUM. — AN. 1208. 186

Datum Laterani, per mamim Joannis, Sanetaa A sum monasterium caput uon immerito statuerunt.
Muriae inCosmedin diaconi eardinalis, Sanctae Ro nam ex po tanquam ex fonte monasticae religionis
roanae Ecclesiae cancellarii, xin Kal. Januarii, in- norma manavit. Accedit ad hoc, quod idem vene-
dictione xi (54), Incarnationis Dominieae anno 1208, nerabilis locus RomanaeEcclesiae filiorum unicum in
pontiiicatus vero domini Innocentii papae III anno adversis solatium, et in prosperis infatigata requies
undecimo. perseverat, et nos erga sanctorum Patrum nostro-
CXXXII. rum Zaccharias.Benedicti, Leonis,Stephani,Alexan-
Ad Archiepiscopo et episcopos per Sardiniam consiitu- dri, Urbani. Paschalis, atque Calixti vestigiis in-
tos. — Pro monasterin
Casinensi. sistentes,ccenobium ipsum, et universa qu» ad
(Anno 1208? Ap. S. Germanum, Jul. 6.) eum pertinent, quieta semper, et ab omniura mor-
[D. Tosti, Storia della badia Casin., II, 284.]
talium jugo libera manere,ac sub solius S R. E.
Innogentius episcopus, servus servorum Dei, ve- jure defensioneque perpetua habere decernimus.
nerabilibusfratribusarchiepiscopis et episcopis per In quibus hasc propriis duximu<; adnolanda.
Sardiniam constilutis, salutem et apostolicam be- InprimismonasteriumDominiSalvatorispositum
nedictionem. ad pedem Casini Montis; monasterium S. Dei Geni-
Ad delensionem rerura Casinensis ruonasterii
n tricis Virginis quod vocatur Plumbarola...
Mariae
tanto ampliorem nos convenit sollicitudinem exhi- Item civitatem quae dicitur S. Germani positam ad
bere quanto ideui locus cum omnibus ad ipsum pedem Casini Montis, Castellum S. Petri quod ab
pertinentibus ad jus Beati Petri specialius noscitur antiquis dictum est Castrum Casini Patrum
pertinere. Verum quod per prasentiam nostram pr^terea nostrorum innitentes vestigiis jam dictum
effectui mancipare non possumus, oportet ut per Casinense coenobium caeteris per orbem coenobiis
fratres nostros archiepiscopos et episcopos adim- prreferendum asserimus, et tam te, quam successo-
plere curemus. Cujus rei gratia fraternitati vestrae res luos in omni conventu episcoporum seu princi-
per npostolica scripta mandando praecipimus,qua- pum superiores omnibus abbatibus concedere, at-
tenus ecclesias, et alia bona, quaa beatus Benedi- que in juHiciis priores caeteris tui ordinis viris sen-
ctus in vestris parochiis habet, pro beati Petri, et tent'am proferre sancimus. Usum quoque compa-
nostra reverentia diligere, et manuteuere curetis, garum, ac chirotecae, dalmaticae, atque mitrae, tam
et contra pravoruin honiinummolestias delendatis, quam
tibi suceessoribus tuis inpraecipuis annifesti-
nullamque eiscontiarietatem veldiminutionem in- vitatibus, ac diebus Dominicis ad missara, seu in
feratis,aut ab aliis permiltatis inferri;
qui au- si
concessu concilii habendum concedimus.Sane tam
tem eas infestare praasuiupserint, plenam de ipsis in ipso venerabili monasterio, quam in cellis ejus
justitiam laciatis. PraHerea si quis lideliuin eisdem C oujusPhat
eeclesiae episcnpum, vel sacerdotem,
venerabilibus locis de rebus suis conferre voluerit praeterRomanum pontifieem dictionem quamhbet,
nullatenus prohibere vel cuutradicere praesuma- autexcomraunicandi,autinterdicendi, autad syno-
tis.
dum convocandi praesumere prohibemus, ita ut
Datum apud Sanctum Germanum, n Nonas Julii. nisi ab abbate, prioreve fuerit invitatus, nec mis-
CXXXIII. sarum solemnia inibi audeat celebrare... Chrisma,
Abbatix Casinensis privilegia con/irmat. oleum sanctum, consecrationes altarium, seu ba-
(Anno 1208?) sil'carum,nrdinalionesclericorum a quocunquema-
[D. Tosti, Storia della badia Casin., II, 287, ex lueritis catholico episcopo accipiatis. Baptismum
originali. Gaps. diplom., 1, n. 9.] vero infirmorum visitationes per clericos vestros
Innocentius episcopus, se.rvus servorum Dei, di- in oppidis vestris, seu villis agatis. Porro pro .

lecto in Domino filio abbati venerabilis Beati Be- amplioris benevolentiae gratia quam
nos praeter
nedicti monasterii Casinensis, ejusque successori- nostrorum praedecessorum dilectionecirca vestrum
bus regulariter promovendis in perpetuum. monasterium frerimus, licentiam tibi, ac legitimis
Cum injunctum nobis apostolicae sedis olficium sucessoribus tui* roncedimus, ut si quis ejusdem
sisnos per
universi orbem ecclesiisefticiat debitores, „ monasterii vestri, aut cellsrum ejus possessiones,
^asinensi monasterio
vestroCasi quammaximeobuoxios aut res violenter abstulerint, postquam ipsorum
faciunt, et beatissimi Patris nostri Benedicti mo- episcopi a vobis tertio invitati, justitiam de eis
nasticae legis latoris praesentia rorporalis et in vo- tacere omnino eosdem rapto-
noluerint, vos super
bis per Dei gratiamusquead nostra tempora inde- res,secundo tertiove commonitos, canonicam ex-
fessaperdurans ejusobservantiamandatorum.Unde communicationis sententiam proferatis... Si qua
et sanctissimi Patres nostriRomani pontitices qui ergo in crastinum ecclesiastica vel saecularis per-
nos in sede apostolica praecesserunt omniumidip- sona hanc nostrae constitutionis paginam sciens,

expugnata est, sedis apostolicaj legatus ab flono- (54) Undecima sic in apogrupho. Verum, nonne
:

riofactus est. Postpraeclaros pro Ecclesia susceptos legendum foret, duodecimal Mense enim Decembri
labores, in Monte Casino, sub Gregorio IX, exces- anni Incarnationis Dominicae 1208, Innocentiani
sit e vita, v Id. Maii, anno 1240. Oldoin. ad Ciacon., pontificatus xi, currebat jam indictio duodecima.
tom. II, col 27. Sed de boc alibi.
«87 AD INNOCKNTII III REQKSTA. 188

contra eam temere venire tentaverit, secundo ter- A, tuendu, servato juris ordine, statuamus. Valete.
tiove commonitu, nisi satisluctiono congrua emen- In/ru habenlur lubuguentet aiticulijn t/uibushaud
daverit, petestatis honorisve sui dignitate careat, dubium abbas imentus est reprehcnsibilis,aut saltem
reamque se divino judicio oxistere de perpetrata accusatus :

iniquitate cognoscat, et sucrutissimo corporo et De eo quod cum oorum consilio nihil facere vo-
sanguine Dei Domini Redemptoris nostri Jesu
et lebat.
Cbristi alicna liut atque in extrerao examine di- De eo quod de dimidio rediluum possit abbatia
etrictao ultioni sulijacoat. Cunctis autem haec justa sustontari sullicicntur.
servantibus sit pax Doinini nostci Jesu Christi, De ooneumptione et destructione,.. thesauri ec-
quatenus ct hio fructum bonae actionis percipiant, clesi;c.

9t apud districtum Judicem praemia aHcrnae pacia De venditione et destructione nemorum.

inveniant. Amen, amen. De reditibuspriori, cantori, sacristas, inlirmario,
CXXXIV. cellerario ablatis.
Ad Jordanum Lexoviensem episcopum abhales de
et De maneriorum vastatione et dilapidatione.
Persennia de Suvigneio.
ct — IH abbatibus et mona- De talliis terraa Sancti Michaelis, dequibus nul-
chis S. Michaclis in Periculo IHaris.sitjniticeiit man-
lum commoduui veuerat.
datum aposlolicum Je sui rejormalione monasterii. B
De douunicis malc traditis.
(Circa annum 1J08.)
De servorum liberutione.
[Marten., Tlies. Anecdot., 807, ex ms. S. Michae-
I,
De chantatis supervenientium annullatione.
lis in Perioulo Maris.]
De pane fratrum nostrae congregationis ablalo.
J. Dei gratia Lexoviensis episcopus et abbas de
De eo quod nec ad ordinem, nec ad servitium
Persennia, dioecesis Cenomanensis, venerabilibus
Dei veniebat.
et charissimis in Cbristo abbati ct conventui Mon-
De eo quod inhonestos et maneria male tractan-
tis Sancti Michaelisde Periculo Maris, salutem in
tesnon corrigebat.
Domino. Mandatum domini papae suscepimus in
De eo quod religiosos minus sustentabat, et se-
haec verba :
cum habere consueverat.
« Innocentius episcopus, servus, servorum Dei
De eo quod multa sacramenta juravit, et nullum
venerabili fratri episcopo Lexoviensi, et dilectis fi-
tenuit.
liis de Savigneio et de Persennia abbatibus Ceno-
cxxxv.
manensis et Abrincencis dicecesis, salutem et apo-
Ad Joannem Anglorum regem. —
De negotio archiepi-
stolicam benedictionem. scopi Canluariensis (55).
» Insinuante venerabili fratre nostroiAbrincensi C
(Anno 1208).
episcopo nostro fuit apostolatui reseratum, quod
cum monasterium S. Michaelis de Periculo Ma- [Marten., Thesaur. anecdot. 1, 810, ex ms. S. Ju-
liani Turon.]
ris in sua dicecesi constitutum olim in spiritua-
libus et temporalibus consueverit reflorere; nunc Innocentius III, Joanni regi Anglorum.
per abbatis incuriam et quosdam fautores ejus in Tacti sumus dolore cordis intrinsecus, et vehe-
utrisquegraviterest delapsum.Nolentes igitur hsc, menti mcerore turbati, quod cum ex illa speciali
si vera sunl,sub dissimulatione transire,discretioni praerogativa dilectionis, qua te sedes apostolica
veslraeper apostolica scripta mandamus, quatenus diligebat intereaHerosprincipes.ut versa vicerepen-
ad monasterium ipsum personaliter accedentes, deres ei reverentiam et honorem, odium pro dilec-
inquiratis super iis et aliisquae inquirenda videritis tione ei retribuis, et quasi conjuraverisin teipsum,
diligenlius veritutem, ut corrigentes, tam in cor- tuo non parcis honori, ut nostro valeas derogare.
pore quam in membris appellatione remotaquae Quiuimo tuam et famum negligens, et salutem in
inveneritiscorrigenda, statualis ibidem quod regu- praejudicium utriusque, temere contra nostram et
honestum, contr adictores, si qui fuerint,
lare fuerit Ecclesiae, imo Dei dispositionem erigeris non at- :

vel rebelles, percensuram ecclesiasticam, appella- „ tendens quod in vanum eamevacuare moliris, cum
tione postposita, compescentos. Quod si non om- extentam manum Altissimi nemo possitavertere.et
nes, etc. quidquid fuit ab illo decretum nullus valeat uiiiiiu-
« DatumLuterani, iii Nonas Maii, pontifioatus tare.Sane quantumet qualitersupcrnegolioCantua-
nostri anno xi. » riensis Ecclesiu) tuao regali oelsitudini detulerimus,
Hujus igitur auctoritate mandati vobis praci- etsi tu forsan hoc non recolis ut ingratus, de me-
piendo mandamus, qualenus in crastino festi Sanoti moriu i.uiieii universalis Ecolesiae faeile non poterit
Marci Evangelist.c proximo venturi, coram nobia aboleri,qua< bonitatemulitiamnon vinceute,nostrain
in capitulo vestro compareatis, ut tam in spiritua- circa te putiontiam admiratur.Heu.qu»,charissime
libus, quam in temporalibus, quae corrigenda fue- fili, duritia iiiiiiu obturavit auditum, ut salutaria
rint OOrrtgamue, ut mandaluui uposlolieum lideli- iiioiiitu tibi a nobis toties uieuleata non ouperes t
ter exseijuentes, quae super praciuissis fuerint sta- Qua duritia tuum absorbuit intellectum.ut discreta

(55) Vide epist. 90 et 91 libri xi.

 189 SUPPLEMENTUM. — AN. 1208. 190

consilia tibi a nobis suggesta saepius non servares? A Spiritus sancti, et beatorum Petri et Pauli aposto-
Jam sic induratus esse conspiceris, ut crescentem lorum ejus, quorum licet indigni auctoritatem ha-
vulneris tui plagam non sentias. Ita fascinatus esse bemus, te anathematizntum decernimus,et a com-
videris, quod nec medicaminis opem, vel operam munione fidelium prascidimus : venerabilibus fra-
medicantis admittas : ut quasi de te conqueri pos- tribus noslris firmiter dante'' in praeceplis, ut sen-
simus. cum propheta dicendo : Cui loquemur, tentiara ipsam, appellatione remnta, non differant
etquem conlestabimur amplius?incircumcisae sunt publicare : facientps eam singulis Dominicis ac fe-
aures ejns, et audire non possunt. Piget te verbi stivis diebus, pulsatis eampanis,et candelis accen-
quod pro tua tibisalute suggeritur.Tapdet boni quod sis,usque ad satisfactionem condignam solemniter
pro tua tibi honoriiicenlia suadetur,dum necanimas innovari. Quam etiam el nos ipsi.aurtore Domino,
detriraentum te miseret : nec famas quam nec infa- ore proprio publicabimus.ut sic certius et validius
miaedixerimus mundanae te putet: undetantomagia pocna ejus omnem
Ecclesiam innolescat, cujus
in
super tanta duritia misereuiur,quanto in crudelem culpa generab'm Ecclesiam noscitur offendisse. Ad
ipse tibi mutatus misereri tui hactenus miserabilius haec cum adju'orio D^i contra te mullipliciter pro-
refugisti. Licet autf>m paterna charitas ex qua tibi cessuri.si nec sic luum corrigere festinaveris erro-
ista suggerimus, tibi sit forsitan odiosa, circa te g rem. Ecce tensus est arcus; fuge, fili charissime.a
tamen prudentis et amantis medici vices agimuF, sagitta,quas non consuevit abire retrorsum,nesau-
qui infirmum quamvis invitum et improvisum, et ciatus ab illa, graviter infirmeris,ut non solum non
reluctantem saluhriter secat Ideoque.quod
et urit. possis ad meliora proficere,verum etiam vix valeas
absit si morbum tuum invenerimus induratum,
! ad priora redire, cujus utique plaga siDe deformi
violentiori nos coges insistere medicinaejuxta quod non poterit cicatrice sanari.
necessaria cura deposcel. Gujus asperitalem etsi Aha manu.Actum anno gratiae 1209,quando plebs
forsitan in praesemi refugias, sanitate tamen recu- fidelis contra haereticos Albigenses arripuit iter,

perata,ipsius collaudabis effectum,ac perilum quo- Philippo regnante in Francia.magistro Stephano de

que medicum benedices.Ut autem adhuc sermonis Langatone a domino papa in archiepiscnpnm Can-
apporteraus unguentum, si forsitan ipso inolitus tuariensem ordinalo contra voluntatem Joannisre-
asperiora molimina non exspectes serenitatom re- :
gis Angliae,propter quod terra ipsius posita fuit sub

giam rogamus attentius, et monemus per eum qui inlerdicto.

venturus est judicare vivos et mortuos.obtestantes CXXXVI.
quatenus usus consilio saniori, a tanto revoceris Forma interdicti ab lnnocentio III in Angliain consti-
errore saltemnegotio procedendo juxta
in ipso tuta.
:
p
continentiam litterarum,quas filius abbas Belliloci [Marten. Ibid., Ex ms.
Sancti Michaelis in
a nobis dudum tuonomine impetravit. Quia pro- Periculo Maris.]
cul dubio praater culpam priorem, hoc ad eulpam Haec est generalis interdicti per Angliam (orma
alteram tibi poterit imputari, si ab eo recederevi- constituta ab Innocentio III, propter contumaciam
dearis quod sub tuarum litterarum testimonio tam
:
Joannis regis.
expresso, cum tanta fuerat instantia postulatum :
Quod clerici, quando voluerint,sine omnisolem-
per quas videlicet litteras nobisbumilitersupplica- nitate,et sine nota,oranes horas ineccksiis dicant,
bas.ut quod ipse abbas de negotio ipso tuo nomine et legant Evangelium, ostiis tamen clausis, ita ut
nobis diceret, firraiter crederemus propter quod :
nullus laicus iugrediatur,nec causa orandi.nec ali-
debueras sine difficultate qualibel adimplere,quod ter.nisi sit aliqtia poteus persona non excommuni-
per suam fuerat sollicitudinem impetratum prae- : cata, quae cuoi omni devotione petat ingressum.ex
sertim cum hoc demum visus fueri? acceptare ;
cujus repulsa graviter lasdi posset ecclesia. Tunc
qufindoquidem propter illud a te prius auditum, autem solus ineat, sed nihil audiat a sacerdote,
diligenter et examinatum prudenter delegaios no- nisi verbum
prasdioationis, ut plus Deo obediat
Btros ad prassentiam tuam postea quasi pro com- _ quam homini, et caetera hujusmodi. Ilem convo-
plemento negotii venire fecisti. Quapropter, fili cent capellani parochianossuossingulisdiebus Do-
charissime,nesisdurus,et negotio ipsi difficultatem minicis, et praecipuis festivitatibus ad crucem yli-
nullam ingeras, ne te, quod absitlin illam difli- quam in villa, vel in coemeterio, et praedicent eis
cultatem iuducas.de qua non facile valeas expediri. cum omni diligentiapatientiam etobedientiam.quia
Alioqui quantumcunque personamtuam in Domino Christus factus est obediens Patri,etc. Et doceant
sincere diligamus, et canonicam disciplinam indi- plus esse obediendum Deo quam homini. Nolite
gnanter sis forsitan recepturus quia tamen cum is ; timere eos qui potestatem habent occidendi corpus,
qui diligitur castigatur.tunc circaeum pietas exer- etc. Facta autem praedicatione, dicant sacerJotes
cetur eo quod amor habeat plagas suas, quae dul- preces devotissime pro pace Ecclesiae,et pro domi-
ciores sunt,cum araarius inferuntur: nisi usque ad no rege, ut Dominus Jesus Christus dirigat pedes
tres menses post harum susceptionem.vel recusa- ejus in viam salutis, et det ei spiritum consilii, ut
tionem praBsentium,quaepraemisimus adimpleveris; quaeagenda sunt secundum Deum videat, et ad
extunc ex parte omnipotenlis Uei Patris, et Filii,et implenda quee viderit convaleacat. Dicant etiam
101 AD lNNOCENTll III RBGESTA 192

preces pro vivis et pro delunclis.sicut consueverunl, \ a raptoribus emorint, vel de domo malefactorum
roceperint vel amoverint, vel asportaverint, vel ad
omnes rlexis genibus, et diligentirailM populura
eustoiliendum recoporint.nisi de voluntute clerico-
moneanl ut die ac nooto lalibua orationibusinaislat,
uratiouibus sup- rum, vel ud opus eoruni Hoc aulem publice de-
ut defeclum missarum vigiliis ot

pleant; quia ouines illi qui obeuientea M uiit Kecle- nuntiont eapellani, quoties praidicabunt. Corpus
siie viam sululis ingrediuntur; qui autom
Dei, et
Domini sicubi rssiduum fuerit, reservotur honeste
in ecclesiu, donec dicatur quid inde lieri debcat,
rebelles exstiterint, vindictam Domini poteiunt
ita quod a nullo sumatur, nec a sacerdote, nec ab
formidare maledictus enim puerqui raatriverbe-
:

rantipugnore.sistit.Cupellanietiuinfestudenuntient, alio. Clerici sua reponant in ecclesiis et ceeniett»-

sed nequepanem faciant.neque aquam benedictam. riis, qu» ibi, l>eo danle, pacem habebunt. Si dies
Hospitaliorum evenerint diligentcr itdnioneant sw-
Item parvuli baptizentur in domibus cum chri-
oerdotes populum, ut convoniat oxtra ecclesium ad
smate et unrtione.et cum omni debita solemnitate.
Et conveniant omnes archidiaconi et decani in die
eorum priedicationcm, et conlraternitatem illam

dicetur quid dcvotissime observent : oslin tamen ecclesias cis

Ccens, sicut consueverant, et ibi eis

vetus autem chrisma ubique non aperialur, nec aliquem in ccemcterio sepelire
eos oporteat facere ;

communo permittantur ; sed aliter quibu9 modis fieri poterit

reservetur.Habeant autem parochiani vas g
ab baptizandum pueros, quod possit deferri per clerici eorum coadjutores existant,et eis ostcndant

domos aqua autein baptismutis honeste reponaiur, 9acordotes i]uod hoc interdictum domini pap« est,
;

cui nullus potcst resistere. Ita generale et ita vio-

et vas honeste custodiatur.Quicunqueconfessionem
lentum est, quod nullum privilegium,nulla permis-
petierit, habeat quandocunque voluerit, et legiti-
sio missarum.vel aliarum libertatum potest obser-
mum testimonium fac'at, et omni solemnitate.sed
vari. Nihilominus tamen eleemosynas et proraissas
sine eneharistia et sine extrema unctione. Corpora
parochiani tcneantur persolvere, ne Deus, ob du-
defunetorum, tam clericorum quam laicorum, po-
ritiam illorum,duriusirascatur ;etcumDeus pacem
nantur ubi amici eorum voluerint extra ccemeterium
dederil Ecclesice, tam vivis quam defunctis omnia
praecipue ubi transeunles possunt commoveri, ita
recorapensentur. Fugitivi etiam quicunque ad pa-
quod nullus sacerdosinsepultura laicorum praesens
cem Kcclesiaj confugerint, cuni omni diligentia in
sit ; sed corpore jacente in domo, poterit sacerdos,
protectionera EcclesiaB admittantur. Benedictiones
sed sine cruce et sine aqua benedicta, facere pri-
in prandiis et gratiarum actiones more solito lioet
vatim commendationpm anims. Cleri defunoti
facere. Valete.
bene possunt reponi in truncis signatis.vel plum-
murum; CXXXVII.
beis vasissuperarboresccemeterii,velsuper
et corpora religiosorum ponantur infra septa sua, Ad Arnoldum priorem et fratres Zaberdowicenses. —
Eorum possessiones et privitegia conhrmat.
terra ccemeterii non aperta. Item altaria denuden-
tur in ecclesiis. Mulieres autem ad purilicationem (Anno 1209. Laterani, April. 3.)

non admittantur. Sponsalia et matrimonialia non [Boczek, Cod. dipl. Moravix, II, 52, ex originali

contrahantur. Ubicunque videbitis, vel audieritis ejusdem monast. in reg. C. R. Gubernii.]

violentiam factam in rebus ecclesiasticis, statim Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
faciatis damnum appretiari et commendari scripto, dileclis filiis Arnoldo priori et fratribus de Zaber-
etnominaeorummalefactorumredigatisinscriptum duwiz, Prsemonstratensis ordinis, salutera et apo-
et ipsos puhlice denuntiantes exeommunicatos; qui stolieam benedictionem.
si pcenituerint, ad episcopum mittantur. Magistri Cum a nobis petitur quod justum est et honestum
scbolarum, si a laicis permittantur, recipiantur tam rigor sequitatis quam ordo exigit rationis ut id
autem qui potue-
honorifice, legant et doceant.Illis per sollicitudinem orticii nostri addebitum perdu-
rint recipere corpus Domini, quibus denuntiatum catur effectum. Eapropter, dilecfi in Domino filii,
e9t ut reciperent.et contempserint non licet com- ;
vestris justis postulationibus inclinati, ecclesiam

medere carnes sine consilio episcopi, vel alicujus vestram qun divino estis obsequio mancipati,
in

aulhentiese personne in die Pachae, nec deinceps. U cum omnibus bonis quae impresentiarum rationa-
Hoc autem eis publice denuntietis.sine districtione bilitor possidctis aut in futurum justi9 modis,dante

tamen. Teneantur a decanis capitula.et exstirpen- Domino, poteritis adipisci, sub B. Petri et nostra
tur crimina tam clericorura quam laicorum, in protectione suscipimus, specialiter autem Zyrelitz,
quantum fieri poterit potcrnnt aulcm puniri per
;
Zancowitz, Otradiz ct Borkowaz villas.et ali» que
excommunicalionem.Capitulaautem in coemeteriis, juste ao pacifice possidetis, auctoritale vobis apo-
in domibus sacer.iotum, et non in ipsa ecclesia stolica conlirma.T)us,etpra»sentis scripti patrocinio

teneantur. (imnes vero episcopi Angliie 9olemniter communimus; Nnlli ergo omnino hominum liceat

excommunicabunt, exccpta persona domini regis hanc paglnara nostwB eonflrmatibttte W prateetlbnls
et rcginie, et personu justitiarii domini n gis, i|iii- inlringere, vel oi ausu temerario contrairo Si quis

cunque mieerrnt vialentam m&Bum in eeelesius.vel autem hoo attentare preesumpserit, iudignationeiu
in possessiones clericorum, vel catalla eorum, et omnipotontis Dei, el beatorura Petri et Pattli apo-

quicunque, invitis clericis, aliquid dc bonisoorura stoloruni ejus, se novont ineursurum.

19 3 8UPPLEMENTUM. - AN 1209. 194

Datum Laterani, ni Nonas Aprilig, pontificatus A. CXL

nostri anno duoderimo. Ad abbatem et fratres conventus SS. Cosmas et Da-
CXXXVIII
miani deMonte. — Privilegiorum confirmatio.
(Anno 1209. Viterbii, Junii, 18.)
Commissorium paptxle conira comitem de Plain et [Farlat. Hlyr. Sacr. IV, 8.]
alios, pactum super summa pecunke cpiscopo Ra-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
tisponensi solvend initum impeUientes.
Iectis liliis abbati et fratribus conventus SS. Cosmae
(Anno 1209. LLaterani, April. 13).
et Dumiani deMonte, salutem et apostolicam bene-
[Ried, Cod. diplom. Ratispon., p. 296, ex originali]. dictinnem.
Innooentius episcopus, servus servorum Lei, di- Sacrosancta Romana Ecclesia devolos et humilea
lectis liliis. majori praeposito,
. . decano, et
. . . . . filios assueta^ pietatis oflicio propensius diligere
scholastico Eistetensi, salutem et apostolicam bene- pravorum hominum molestiis
consuevit, et ne agi-
dictionem. tentur, eos tanquam pia mater, protectionis suae
Sua nobi3 venerabilis fraternoster...RatispoDen- munimine confovere. Edpropter, dilecti in
Domino
sis episcopus conquestione monstravit, quod nobilis filii, vestris justis postulationibus gratum imper-
vir... comes de Plain, ministeriales Salzeburgensis tientes assensum, personas vestras cum omnibus

ecclesise, F.de Petowe, ac quidamalii SalzeburgeD. " bonis, quae impra?sentiarum rationabiliter posside-
dicee. propris nominibus exprimendi pactionem tis, aut in futurum .justis modis, dante Deo, pote-

quamdam superquadam summa pecunias, quam stis adipisci, sub B. Petri et nostra protectione
venerabilis frater noster Salzeburgensis archiepi- suscipimus ;specialiterautem ecclesias monasterio
scopus solvere tenetur eideni, licite initam inter eos vestro subditas, sicut easjusteet pacifice posside-
tis, nec non etiam donationem ecclesiarum S. Petri
in salutis suae dispendium pravaricant et infrin-
gunt. Quocirca discretioni vpstras per apostolica de Bubniani, etS. Dimetrii deJadra cum omnibus
scripta mandamus, quatenus dictum comitem et pertinentiisearumdem ab illis, ad quos hujusmodi
alios, utpactionem ipsam, sicut sine pravitate pro- donatio pertinebat, provida vobis liberalitate con-
vide facta est, ab utraque parte sponte recepta, cessas, vobiset per vos monasterio vestro auctori-

prout tenentur observent, monition^ praemissa per confirmamus,

tate apostolica et preesentis scripti
censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, patrociniocommunimus.
compellatis. Testes autem qui fueriot nominati.si Nulli ergo omnimo hominum liceat hanc pagi-
se gratia, odio, vel timore subtraxerint, per cen- nam nostroe conlirmationis et protectionis ir.frin-
surameamdem,appellationeremota,cogatis veritati gere, vel ei ausu temerario contraire. Si quia au-
testimonium perhibere. Quod si non omnes his p lem hoc attentare preesumpserit, indignationem
exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea omnipotentis Dei et beatorurn Petri et Pauh apo-
nihilominus exesequantur. stolorum ejus se noverit incursurum.
Datum Lateran. id. April., pontificatus nostri Datum Viierbii, xiv Kalend. Julii, pontificatus
anno duodecimo. nostri anno xn.
Plumbum : Innocentius PP. III. CX.LI.

CXXXIX.
Ad archidiaconum Fiscannensem. —
immunitatet
abbatix Fiscannensis confirmat.
Ad episcopum Ratisponenscm. —
Confirmatio privi- (Anno (209. Perusii, Aug. 9.)
legii a papa Galestino III anno 1192 concessi.
[/Veu.sfrja/jfa^iS^exarchivoabbatise Fiscannensis,]
(Auao 1209. Laterani, April. 17.) Lnnocentius episcopus, servus servorum Dei,
[Ried, Cod. dipl. Ratisp. p. 297, ex originali.]
dilectolilio,archidiacono FiscannensiRothomagen-
sisdicecesis,salutem et apostolicam benedictionem,
Innocentius episcopus, servus servorum Dei.ve-
Precibus dilectorum filiorum, abbatiset conven-
nerabili fratri... Ratisponensi episcopo, salutem et
tus monasterii Fiscannensis, ordinis S. Benedicti,
apostolicam benedictionem.
ad Romanam Ecclesiam nullo medio pertinentis,
In littens lelicis recordationis Coelestini PP. orae-
H n K^„;„„„ m
l> benignum
; i.-„ ,«
lmpertientes j
assensuui, discretioni .
tuae
.• •

decessoris nostri sic perspeximus contineri :« Coe

per apostolica scripta mandarnus quatenus suspen-
lestinus episcopus, servus servorum Dei, venerabili
sionis, excommunicationis, et interdicti sententias,
fratri... Ratisponensi episcopo salutem et apostoli-
si quas venerabilis frater noster archiepiscopus
cam benedictionem.
Rothomagensis, vel quivis alius, auctoritate littera-
«Quantoepiscopali ollicioplura incumbunt, etc. <i
rum, quas eis superfaciendis observari apostolicis
Videhasce litteras Patr. t. CCVI, col. 965.
statutis, direxerimus, in abbatem et monachos, et
Nosigiturtuis precibus inclinati, ut pr3edicta in-
quoslibet alioseissubjectos protulerint, sine quali-
dulgentia libere uti possis,
auctoritate praasenlium
bet difficultate relaxans, dispenses, auctoritate no-
tibi concedimus facultatem.
stra, cum illis, qui exinde irregularitatem aliquam
Datum Lateran. xv Kal. Maii, pontificatus nostri
incurrerint.
anno duodecimo.
Datum Perusii, v Idus Augusti, pontificatus no-
Plumbum: Innocentius PP. III. stri anno xiii.
196 VD lNNOCKNTll 111 KKGEST.l 196

i:\Lll. A ferii grutis Halberstadensi Ecclesue a proefati mo-

Ad abbatem eonventum s. Rtmigii Romensu.
et
— naatariiabbi Blerum oum eudem ubbatissu,
PriviUgiutn i<er quod monatterium S. ftemtgii per Bedifi apOBtolica munus benedictionis adeptn,
eximitur d iebitit, rtuiin utilitalem tjutdem mo- conspiceret atbi et suo monasterio pra?judicium
nasteru c,>'ii'crtiuUur.
non modicum generare praedicta, fecit ipsis Halber-
(Anno 1200. Anagnia), Aug. 25.)
sladens, denegari, praeeertlm oum, idem monaste-
[Vaiun, Arth. adm. de tieims, 11, 175, ex cbaitulario
rtemigii.]
riuui privilegliepontiOoum Romunorum immuneab
S.
onini onen dignOBOatur et <1 icli Halbersludens. po-
In.nocentius episcopus, servus servorum l)ei, ili-
Btularent de jure, quod ex familiaritate ac gratia
oouventui monusterii S. He-
leclis liliis abbati el
eiedem exhibitum fuerat n pra^cedentibus abbatis-
njigii Remensis ordinis S. Denedicti, salutem et
sis. Verum cum tam pro his quum pro aliis vexatio-
apostolicaro benedictionem.
nibus, qua? ipsi ecclesiae afferunlur contre sedie
Indeinnitali vestra ae uionastcrii vestri paterna
apostolica! privilegia irrogata, venerabili fralri no-
volenles solliciludine providere, auctoritate vobis
Blro llrandenburgensi episeopo et dilectis filiis ab-
prasentium indulgemus ut vos, et prioratuuin ve-
bati MiTsburgensi et prsposito S. Petri de Monte
atroruin priores, non teueaniiui ad solulioneni uli-
Sereno ad ipsius abbulissae conqueslionem dederi-
cujus debiti contraoti vel conlrahendi, nisi illud in jj
mus nostris lilleris in mandatis, utdictum episco-
utilitatem ipsorum monasterii et prioratuum con-
pum a pra:fatis desistere gravaminibus et de dam-
versum luisso legitime prubaverinL creditores, nou
nisuc injuriis eidem illatis,prout tenebatur, satisla-
obstantibusquibuscunquelitteris.reuuntiatiuuibus,
cere monitione pruicuissa, qua convenit districtione
obligationibus, confessionibus, jurauieuti», instru-
compellere procurarout Halberstadens, eapitulum
mentis et pocnis tempore contractus appositis et
:

interim post factam admonitionem ad venerabilem

etiam apponendis. Nulli ergoomnino hoiuinum li-
fratrem nostruiu Halberstadens, episcopum et
ceat hanc paginam nostrae concessionis iufringere
eonjudiccssuos,quasdumlitterus nullade prioribus
vel ei ausu temerario contraire. Si quis boc atten-
hdbita mentione super receptionem in die Palma-
tareprtesumpserit.indignationem omnipolentisDei
rum fertone auri et quibusdam candelis ac etiam
et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se no-
super obedientia parlutorum quorunidam sibi, ut
verit incursuruin.
asserunt, facienda qui ex tenore privilegiorum apo-
Datum Anagniae, viii Kalend. Septembris, ponti-
sLolicaa sedis tenentur subjecti monuslerio supra-
Gcatus nostri anno xn.
dicto et ipsis abbalissae de speciuli mandato nostro,
GXLIII.
Ad episcopum Misnensem. — Pro abbatissa Qued-
prout in apostolieis liiteris
* rentiumet obedientiam exhibenitum debitamquam
manifeste apparet, reve-

limburgenti.
1210. Laterani, Jan. 2i.)
devolam.veritatetaeitaimpetrarunt; quijudicescum
(Anno
[Leucfeld. Antiquit. Quedlimburgensi. Leipsig 1713
apud Hildesheimensem civitatem, abbatissam jam
in-'i», p. 227, ex archiv. Halberstad.] dictam responsuram primo edicto peremptorie
Innocentids episcopus, servus servorum Dei,ve- citavissent, sicut eorum litterae in nostra pralects
nerabili fratri episcopo Misnensi, dilectis tiliis de prsesentia continebaut, ex parte ipsius abbatiss®
PortaetdeCellaabbatibus Numburgens.etMisnens. noucontestatalitealltgatum exstitit corameis quod
diceceseon, salutemet apostolicam benedictionem. impetraiaelitteraetotalitercarebantroborelirmitatis,

Dilecta in Christo lilia Qoedhmburgensis abba- maxime cum priorum nullam fucerant mentionem,

tissa transmissa nobis conquestione monstravit, hujusmodi arliculi saltem per arbritos
et decisio
quodcumQuedlimburg.monasteriuin adRomanam deberetcommuuiterterminari sed cum penes ipsoe :

Ecclesiam cum adjacentibus ecclesiis universis

sibi nihil horum posset aliquateuus oblinere, tum pro-
nullo pertineat mediante, sicut evidenter apparet pter id ob locum suspeetum, puriter et remo-
et

per privilegia pontilicum Romanoruui ac venerabi- tum, tum etiamquia facultas appellandi sibi exeo
lium fratrum Halberstadiensium, episcopum in erat relicta,quod Corbeicu, abbasabsque appella-
Ramis Palmarum pro divinai laudis olliciis solein- £) tionis alii non potuit committere vices
remedio
niusexsequeniis,accedenLein ibidem cantuluranon suas, et propter alia quaedam gravamina nostram
debita exhibitioue multoties procuravit (55*) idem ; audientiam appellavit ad proscqueudam appellatio-
episcopus receptionem ipsam gratuitarain juris ne- nem omisBam.dileotumflliummagietrumNioolanm
cessitatem convertens etabutens sibi gratia collata subd. nostrum Misnen. eunonieum ud apostolicain
i n har, parte cum tanta illuc hominum
multitudine sedem transmittens fjna in re pr.esentia constituto

accedebat, quod viginti et quinque argenti maroil eidem judioea de appellatione interpoaita co^nos-
-. rt ipsain frivolam deeernentes, diclari ab-
copia piscium comparata.exceptisaliis suniptuosis,
insuKiciens discumbentibus liabebatur. 1'rauter hasc butissain ad eorum prssentiam denuo ohara pr.v-

autera in festo beati protomartyris Stepbani ob Bumpseront, et quia olectum et canonieosHalber-

ipsius reverentiam fcrto auri, et in 1'urilieutione Btadens, auctoritate apostolioa probibitoa a judici-
beatae Virginis oandala quavlam ronsueverunt of- bus delegalis ne libertatem ipsius ecciesi» in

(55*) Locus oorruptus, ut alii beno multi infra.

197 SUPPLEMENTUM. — AN. 1210. 198
agendum in
prtedictis vel in aliis praepedirent, ad A. Quod si non omneshis exsequendis potueritis inter-
ipsius praejudicium admittebant, sedem appellavit esse, tu frater episcope, cum eorum altero ea ni-
apostolicam iterato, seipsam, conventum, eccle- hilominus exsequaris.
eias, clericos ministeriales et omnia quae pertine- Datum Laterani xi Kalend. Februar., pontifica-
bant ad monasterium memoratum sul> proteclione tus nostri anno tertio decimo.
apostolicae sedis ponens. At ipsiappellaliones vili- CXLIV.
pendentes ipsius, toties geminatas in expensis red- .Irf episcopos Gallix. —
Devitanda simonia in rece-
dendis Halbertadens, condemnantes eamdem, in ptione monachorum aut sanctimoniaUum.
possessionem ipsos omnium quae petebant in ipsius (Anno 1210. Laterani, April. 17.)
abbatissae praejudicium decreverunt induci, etlicet [marten., Tkesaur. anecclot.. I, 8l7,exms. Michae-
lis in Periculo Maris.]
abbatissa jam dicta pro tanio gravamine. ruemoratos
judices ad sedem apostolicam provocasset, eisdera Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-

terminum festum Purificationis Beatae Virginis nerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis in

proximo praeteritum praeligendo, nihilominustamen regno Franciae coustitutis, salutem et apostolicam

ipsi oppresiones gravamini aggreganles, spretis
benedictionem.
etiam appellationibus, ipsam excommunicationis Multoties audivimus et a multis quod in quibus-

vinculo innodar^nt, facientes eamdem excommu- dam monacborum monialium et aliorum religioso-
nicatampublicenuntiarisubjectis, Quedlimburgensi rum monasteriis per vestras dioecesos constitutis

Ecclesiae suis litterisinjungentes, ut eam tanquam consuetudo damnabiJis,imo damnatus et damnan-

excommunicatam arctius evitarent, sed ipsi ante dusabusus usqueadeoinolevit, utpenepenilusnulla
receptionem lilterarum ipsarum ad appellationis persona recipiatur in ipsis absque labe Simoniacae
confugium convolarunt propter qund per eumdem pravitatis. Ne igitur clamorem toties iteratum vi-

procuralorem nobishumiliiersupplicavit.quatenus deainur, quod absit ! simulando fovere, universitati

praedictis episcopo et capitulo Halberstadensi in vestrae per apostolica scripla mandamus atque prae-

praedictis dare nostris litteris dignaremur, ne con- cipimus, quatenus semel in anno hujusmodi mona-
tra privilegia Romanorum tam idem
pontilicum steria singuli per vestras diceceses visitactes, sub

monasterium, quam ipsius membra super bonis anathematis interminatione vetetis, ne qua persona
eorum seu rebus clericorumac laicorum ad dictum de caetero recipiatur in eis perhujusmodi pravila-
monasterium pertinentibus praesumant de caetero tem, semper in vestris syn idis denuntiantes hoc
molestare. Ad haec autum dilectus filius magister ipsum, et circa eas quas sic receptas invenietis,
Alexander, prataxati episcopi procurator, coram auctoritate apostolica, sublato appellationis obsta-

nobis proposuit ex adverso, quod cum praefati ju- C culo, statuatis quod salutiet honestati videritis ex-
dicesdictam abbatissam pro causa, quaeinteripsam pedire.

ex parte una et eosdem episcopum et capitulum ex Datum Laterani, xv Kalendas Maii, pontificatus
altera suscitavissent, et tandem secundo et tertio
nostri anno xm.
exspectata contumax sit inventa, ipsi judices pro CXLV.
contumacia in ipsam auctoritate nostra excommu- Ad ubbatem conventum monaslerii de Los.
(56), et

nicationis sententiam protulerint. Verum anobis

— Confirmul ei.i annuos redditus octo modiorum
frumenti, quos Balduinus comes concesserat
cum instentia postulavit, ut eamdem sententiam ecctcsue de Laude, super terris et pratis de Haia
usque ad satisfa-
sicut rationabiliter est prolata et de Skelmit,
ctionem idoneam observari, nostris litteris manda- (Anno 1210. Laterani, April. 29.)
remus. Quia vero nobis non constitit de praemissis, [Ex arcbivio monasterii de Laude B. Mariae.
discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, Breq. ibid.]
quatenus si res ita se habet quemadmodumprocu-
, Cum a nobis petitur quodjustumestet honestum,
rator abbatissa; narravit, senteniiam latam in ip- tamvigor aequitatis, quamordo exigit rationis, ut
sam decernatis penitus nullam esse, reducentes in id per sollicitudinem officiinostri, ad debitum per-
statum pristinum, si quid altentatum est contra n duoatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino
ipsum. Alioquin eadem seutentia juxta formam filii, vestris justis postulationibus gratum imper-
Ecclesi» relaxaia, causam convocatis parlibus au- tientes assensum, octo modlos fruinenti annui red-
diatis, et eam, si de partium voluntate praecesse- ditus, quos clarae memoriae C. Flandrensis comes,
rit, sublato appellationis obstaculo fine canonico in terris et pratis suisde Haia et de Skelmis, mo-
terminetis, vel ipsam suflicienter instructam ad no- nasterio veslro provida pietate concessit, sicutillos
strum remittatis examen, praefigentes partibus juste et provide possidetis, et in ejus authentico
terminum competentem, quo nostrose conspectui continetur, vobis et per vos Ecclesiae vestrae aucto-
repraesentent, sententiam, dante Domino receptura». ritate apostoliea confirmamus, et praesentis scripti

(56) PostStephanumfde quo ad epistolam Appen- cupatus, in abbatem monaslerii de Laude allectus
dicis hujus lxxxvi agimus), defunctum anno 1207, est. Vivere desiit 25 Novembris 1123. Nov. Gall.
die 7 Martii, Joannes II de Warnesson, agninus, Christi., tom. III, col. 304.
ob vitaa integritatem et animi mansuetudinem nun-
(90 AD INNOCENTII IH HEGESTA 200

liutrociniocommunlmus. Nulli orgo omniuo homi- . tis,autin (uturum justis modiB, prasstante Domino,
luim liceat hanc paginain nostr» OOnflrmatioD.il sub bouti Petri, ot nostra pro-
potaritis odipisoi,
infrmgere, vcl ci uusu teuierario riiiitruirr. Si iiuis tcctmno suscipimus. Speeialiter aiilem, fundum
autem hoc uttenUre picesumpserit, indignationem ctcnobii vestri, rum capella vestra qua) juxta ipsum
omnipotuntis Doi, et beutorum 1'etri et Pauli, apo cccnobium est sita, et libcrtatem ejusdem capellae,
stolorum ejus, se noveril incursuruui. ecclesias, villus,mansos, conducta, decimas, obla-
Datum Laterani, iv Kalendas Maii, pontilicutus tiones, census annuales, homines consuules, pisca-
nostri anno tertio decimo. turus, alodia, partes uliodorum, vectigaliaetomnes
CXLVI. institutiones inter vos otudvocatos vestros, et inter
Ad Rernadum nbbatem ct monachot S. Gregorii (57) vos et familias vestras, seu etiam inter vos et ho-
Batileemii dimetteos. — Nc pmbendat m ipso- mines vestros, utiliter faclas, cum omnibus quae
rum Ecetena ueeularibus pertonis conferant. in authentico venerabilis frairis nostri (59) Meten-
(Annol210. Laterani, Mail 5.)
sis episcopi, super htec facto, nominatim scripta
[Ex apographo quod ad fidem autographi, in ar-
esse noscuntur.sicutillajusteac pacitice possidetis
ohivia abbatiaj S. Gregorii,Basileeiisisdicoceseos,
usservati, diligeiiler exsenptum, nobiscum com- et quaa instituta sunt, ut supra scriptum cst, nita
inunicavit bonje memoriic abbas Grandidier. habelis, auctoritato vobis apostolica confirmamus,
Breq fwa.] B et prajseutis scripti patrocinio communimus, sta-
Innocentius episcopu9, servus servorum Dei, di- tuentes, ut nulli omnino hominum liceat hano no-
lecto filio BEnNAnuo, abbati et monachis S. Gre- straa prolectionis et coulirmationis infringere, vel
gorii Basileensisdioeceseos, salutctn etapostolicam ei ausu tomorurio coulraire. Si quis autem hoc at-
benedictionem. tentare priesuinpserit, iudignutioncm omnipotcntis
Cum ex nostri debito teneamur oflicii in vinea Dei, et beatorum apostolorum Pctri et Pauli, se
Domini Sabaoth plantare utilia, et fructuosa inse- noverit iucursurum.
rere, sic etiam debemus, quae invenerimus super- DatuiD Lateruui, vni Kalendas Junii, poutifica-
flua, discrelionis et pote.statis sarculo resecare. tus nostri anno tertio decimo.
Eapropter, dilecti in Christo filii, vestne gravamen CXLVIII
Ecclesiae praecaventes, auctoritate apostolica vobis Ad priorem conventum de Noviaco.
et Con/irtua- —
inhibemus, ne alirui saeculari pcrsonse, nisi habi- tiu pacis inter comitem P,egitestcnscm, u.roremque

tum monastieae religionis assumpserit, pnebendam ejus, tt priorem ac convenlum de Noviaco initx (60).

in vestro monasterio oonferatis. Quod, quia invio- Anno 1210. Latcrani, Sept. 3.)

labiliter tam a vobis quam a successoribus vestris [Ex chartulario Noveiomensi. Breq ibid.]
observari volumus, praesentis scripti patrocinio Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
p
comraunimus. Nulliergo, etc, etc. dilectis filiis priori et conventui de Noviaco, salu-

Oatum Laterani, mNon.Maii, pontificatusnostr» tem et apostolicam benedictionem.

nostri anno tertio. Soletannuere sedesapostolica votis piis, et hone-
CXLVIL stispetentiumprccibusfavorem benevolum impetiri
Ad abbatem (58) et convenlum S. Martini Glande- Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis
riensis. — Confirmatio bonurum postulationibus grato concurrentes assensu, com-
(Anno 1210. Laterani, Maii 25.) positionera iuter vos, ex parte una, et dilectum
[Ex archivo monasterii de Longavilla, al. Glan- lilium nobilem virum... comitem Regitestensem, et
deriensis. Breq. ibid., p. 1144.] conjugem super quibusdam procu-
ejus, ex altera,
Cum a nobis petitur quod justuin est et bonestum, rationibus monasterio remissis ac rebus aliis ami-
tum vigor eequitatis quam ordo exigit rationis, ut cabiliter initam, sicut pie ac provide facta est, et ab
id, per sollicitudinem oflici nostri, ad debitum utraque p irte snonte recepta, nec non in authentico
perducalur ellectum. Eapropter, dilecti in Domino exinde confecto pleniusoontinetur, auctoritate apo-
lilii, vestris justis posiuiatiouibus grato concur- stolica confiruiamus, et prtesentis scripti patrocinio
rentes assensu, ccenobium vestrum, cum omnibus communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat
bonis quae imprajsentiuruni rationabiliter posside- D hanc paginam nostra: conlirmationis inlringere,

(57) L'abbaye de Munster, au Val de Saint- petite foret, dont il s'etait emparc, tAmoifMBt un
Grdgoire, ordie do S. Bcnoti, existe encore aujour- vif regrct de cette usurpation. AprOS sa mort ^ar-
d'hui en Haute-Alsace et dans le diocese de Hasle. rivee en 121)0), Huguesll, son lils sine, lui sureeda
(58) Erat is noiuine (lalterus, cujus nomeu oc- uu euuite de Hethel, avec Felicite de Troyes, sa
rurrit in instrumentis, ab aniio [210, usi|ue ad tciiuiic. Manasada, malare la restilulion quil avait
annuiii 1242. faite au prieure de Novi, selail eooore rosexvi piu-
(59) Betrannus, de quo vide ad epistolam libri sicurs droita ouereux, et sujets a de gruda abus,
tertii xixiv, not, Bor ootte maiaon. Tels etaient leadroita d'hoapita-
(60) De argumento hujus epiatolffl coulorcnda lite de glte, de proouratioo, ote La oonta llu-
sunt ea qu.e lcguntur iu libro cui titulus, \'Ait de gues tranaieea but tous ces objcts, avw loa uli-
vdrifler lct dutes, nouv. edii. tpn. ///, pag«63 gieux Laote eat date du moia de soptcmbre
» Manasses 111, comtedc Kcthel, en 1198, resli- l iH et sigue par lo comle et sou lils ulne.»
•
,

tua au prieure de Novi Jm fours bannaux et une

 201 SUPPLEMKNTUM. — AN. 1210. 202
vel ei ausu teinerario contraire.Si quis autem hoc beruet injungentes nihilominus clero, ministeria-
A. :

attentare nr.nsnm n^^ri n.l ,m

Altp.ntnr.4 prcesumpserit.indignalionem
w. .....
t i
oiunipoten
i .. i r. .. : * ):u .- . i • .
libus.et populo ecclesiae memoratae,quod eidem
us-
tis Uei, et btjatorum apostoloruut ejus, se noverit queadsusceptionempallei tanquam pastoriproprio
incursurum. inlendant ut hactenus et exhibeant obedientiam de-
Datum Laterani m Nonas Seplembris, pontilica- bitam et honorem contradictores per censuram
;

tus njstri anno tertio decimo. ecclesiasticaonappellationepostpositacompescendo.

CXLIX. Nos enim vcneralibua fratribus nostris suffraga-
A.l Conradum eleclum Mindensem.— Super eleclione neisetdilectisfiliis.capituloac ministcrialibus Bre-
,Osmabrugenlis episcopi Gerhardi in urchiepiicopum mensis ecelesia:,nostris damuslitteris in mandatis,
Hremenscm.
ut postquam idem de mandato nosteo per vos sibi
(Anno 1210. LalPrani, Oct. 30).
facto ad sa:pedictam ecclesiam accesserit
[Lappemberg, Hamburg., Urkund p. 333, ex origi- gubernan-
pali Stadiensi caps. n, n. 12,cui sigillum plum-
,
dam, tanquam pastori suo ipsi obedientiam et re-
beum papae Innocentii III appensum est] verenliam debita n exhibentes.eidem intendant hu-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- miltter et devole. Ad volumus
baec et mandamus, ut
lectis liliis, Mindensi electo et abbati conlradictores, qui luerint, vel rebelles censura
si
Lesbernensi,
Momst^riensis dioeceseos.et custodi Monasteriensi, stmili, appellatione postposita,
compescatis. Quod
g si non omnes his exsequendis potueritis
salutem apostolicam benedictionem.
et interesse,
Veuerabiles fralres nostri.Lubirensis ct Livonon- tuea, elecie,cum eorumaltcro nihilominus exse-
lili

sis episcopi et dilecius filius, quaris, etiainsijamfnerisinepiseopumconsecratus.

major dccanus, cum
MBteris canonicis Bremensis ecclesia; suis nobis Datum Laterani, n Kalendas Novembris, ponlili-
lit-
teris intimarunt, quod catus nostri anno x n.
cum olim Waldemarum,
quondam Stewicensem epiecopum.a nobis in archi- GL.
episcopumpostulassent, quiai.l non potuit effectui Ad Lubecensem et Livonensem episcopos. — Super
mancipari.quidam ex eis electionis sua; vota in di- eodem.
lectum lilium B. ejusdem ecclesiae majorem (Anno 4210. Laterani, Oct. 30).
pra:po-
situm.contulerunt.Verum, quia ipsius nnn exstitit [Ibid., n. 331, ex orig.]
electio conlinnata, ipsiquantum in eis exstitit, de Innocentids episcopus, servus servorum Dei, di-
alia persona tractantes ecclesiae sus consulere
cu- leciis filiis.decano et capitulo et
venerabilibus fra-
raverunt, propter quod non tantum rerum,
verum tribus suffraganeis nec nonnobilibus viris.ministe-
etiam personarum, a laicis adhuc
adiWentibus rialibus Bremensis ecclesia?,salutem et apostolicam
propter diversas ccuaas Waldemaro
praHietograves
jamdudum persecutioD.es sunt et impedimenta per- p benedictionem.
^
Ex litleris vestris,fratres
Lubicensis et Livonensis
pessi.et adhuc etiam patiuntur. At
quoniam mora episcopi, et decane ac eapitulum, nostro est
filii
praeteriti leroporis ecclesise viduata ad nihilumfere apostolatui reseratum.quod cum olim Waldemarum,
redacts fuif; quamplurimum hucnsque damnosa et quondam Clawicensem episcopum, in archiepisco-
futuri protractio perniciosa poterat magis esse, pum postulassetis a nobis.quidam vestrum electio-
ndem iu manus hominum incidere potius eligenles, nissuae vota in dilectum lilium. B. ecclesia: veslrae
quam pro dorao Dei murum non opponere se ac niajorem prapositum, contulerunt. Verum, quia
sua, rei quam incceperant, insistere fortiter neces- ipsius non exsiitit electio confirmata, vos,
sarium existimarunt. Unde tam quantum
ipsi quam dictus in vobis exstitit, de alia persona tractautes, eidem
prrepnsitus, per suas lilteras speciales
a nobis hu- ecclesi» consulere curavistis propter quod, etc, ;
militerpostularunt.atvcnerabilemfratremnostrum, ut in epistola usque ad verba : diutius
superiori,
Osnaburgensetnepiscopum, eisdem vicinum et per
desolata: dilectis liliis, MimJensi electo
ei abbati
omniacognitum.ipsisinarchiepiscopumconcedere Lesberncnsi Monasteriensis dicecesis et
dignaremur: per quem, cum sit vir moribus
et custodi Monasteriensi, nostris dedimus litteris in
scientia prasditus, ac generis
nobilitate ---"—« pwclarus,
»"»"•««». ma.iuuus,m inquisito superhis et cognita veritate,
mandatis.ut
et errles , m
a ,"m ™m hactenus ^''^ °e- D si rem invenerint
veritate
ita esse, dicto episeopo auctori
nsar it
fensarit, nll^
prajfata ecclesia
I k"!
boterit in
statum pristi- tate nostra injungani, ut ad paa?fatam ecclesiam
num reformari et compesci nihilominus insolentia Bremensem accedat, ejusdem regimen in nomine
laicorurn Nos
igitur consuli volentes Ecclesia:
diu- Domini recepturus, etc, ut supra, gubernet in-
tius desolat», discretioni vestrse per ;

apostolica jungentes nihiiominus clero, ministerialibus et po-

scnpta mandamus, quatenus inquisita
super his et pulo Osnaburgensis ecclesiae, quod eidem episcopo
cognttaveritate.si res ita se habet,
auctoritate no- usque ad susceptionem pallei tanquam pastori pro-
stra eidem episcopo injungatis.ut
ad prafatam ec- prio intendant ut hactenus, exhibeant obedientiam
clesiam Bremensem acredat, ejusdem regimen in debilamet honorem:contradictorespercensuramec-
nomine Domini recepturus cum quo, propter ne-
;
clesi isticara, appellationepostposita, compescendo.
cessitatem temporis, hanc gratiam
duximus lacien- Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta
dam.ut usquead susceptionem pallei
Osnaburgen- uaandamu.s, quatenus poslquam idem de
sem ccelesiam sicuc proprius pa^tor mandato
rctineat et gu- nostro sibi lacto per exsecutores eosdem
ad saepe-
Patrol. CCXVJI.
 AO INNOCKNTII III RBQB8TA 204
tlietam iu.aifiit.eai eccleBiam accessnti gabe*nan> \ rium ad sedein apostolicam destinastis cum co ot
dam, eto eidem intemlatis buiniliter et perenm nobis Innniliter supplicantos, ut illuin fa-
devotc. Aliui|uiii dioUa ezeeoutoriboa nostris da- ceremus ascribi sanctorum catulogo venerandum.
nius litteris in mandatis, ut eontradictores, 9i qui Nos igitur ex hoc refcrentes laudem et gloriam
fuennt, vel rebeUei per oensunm eccleaiu3ticuin, Creatori qui in sua majestate mirabilis faciens
appellatione remota, compescant. signa et mirabilia magna in lerris per servos suos
Datum, ut supra. ad imitandum pio oonversationis exemplum non
GLl. desinit mirabilitor opcrari, per illorum gloriam
Ad Gerhardum episcopum Osnaburgensem,iuper eju- sempiternam opem nobis conferens salutarem.Quiu
sdcm tlectwne in arehitpiscoputn Bremtnsem. judicium istud divinum est potius quum humanum
[Ibid., ox originali Stadienei in caps.vn, n. 20, cui ad prasens io eo non duzimue procedendum,88sti-
sigillam plambeam pupm appensum est]. mantes consultius cxspcctare ut Deus magis ac
Innocen ius episcopug.servus 9ervorum Dei, ve- niagis olarilicet quem jam clarilicare inchoavit,
nerabili fratri Osnuburgensi episoopo salutem et qualenus in tempoie opportuno ad tam arduum
apostolicam benedictionem. Sequeulia eadem ae m judicium exsequendum ipso prastante securius
prima epistola usque recepturus. Quocirca frater-
: t» procedamus (61).

nitati tuae per apo9tolica scripta mandamus,quate- Datum l.aterani, v Kalend. Januarii, ponlilicatus
nu9 cum a prafatis exsecutoribus tibi fuerit injun- nostri anno tertio decimo.
ctum, accedas ad eeclesiam memoratam, et in CLIII.
Cbristi nomine regimen ejus suscipias ac fideliter Bultu pro monialibus ParciDominarum.
exsequaris. Nos enim tecum propter necessitatem (Anno 1210. Laterani).
temporis specialem gratiam, etc., ut supra usque : X, Inst., 227].
[Gall. Christ. nov.,

gubernes; dantes supradictisexsecutoribus in man- Innocentius episcopus, servus servorum Dei,

datis.ut injungant clero, etc, usque compescendo. dilectis in Christo filiabus abbatissas Sanctae Mariae

Prieterea Bremensi capitulo et venerabilibus fra- de Parco ejusque sororibus,tam pra:9entibus quam
tribus nostris sulfraganeis Bremensis ecclesise ac futuris religiosam vitam ducentibus,in perpetuum.
ministerialibus ejus nostris duximus litteris injun- Quae sub habilu religionis accensis lampadibus
gendum, ut, etc, ut supra. per opera sanctitatis jugiter se praeparant obviam
Datum ut supra. sponso ire, sedos apostolica debet patrociniumim-
CLII. pertiri,ne forte cujuslibet temeritatis incursus aut
Ad archiepiscopum, decanum et capilutum Bituri- eas a proposito revocet, aut robur, quod absit 1

cense. — De canonitatione S. Guiltelmi Biluri- C gacra religionis enervet. Eapropter, dilectee in Do-
censis archiepiscopi. mino filiae, vestris justis postulationibus clementer
(Anno 1210. Latcrani, Dec. 28). unnuimus, monasterium de Parco, in
et prsefatum

[Ladde. Biblioth. mss., 390,

II, ex chartulario Bi- quo divino obsequio mancipatae, sub B. Petri
estis
turicensi]. et nostra protectione suscipimus,el praesentis scri-

Innocentius episeopus, servus servorum Dei, ve- pti privilegio communimus imprimis siquidem ;

nerabili fratri archiepiscopo Bituricensi, et dilectis statuentes ut ordo monasticus qui secundum Deum
liliis decauo et capitulo, salutem et apostolicam et B. Benedicti Regulam ac inslitutionem Cister-
benedictionem. ciensium fratrum in eodem monasterio institutus

Ex tenore litterarum vestrarum acccpimus.quod esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus in-
misericordia Redemptoris.quae servos suos in regno violabiliter observetur proeterea quascunque pos-
:

glorilicat lidelitatis sternae, ac interdum glorificat sessiones, quascunque bona idem monasterium
in prsBbenti,diebusistis in quibus abundal iniquitas tuum juste et canonice possidet aut in futurum con-
refrigescente charitate niultorum, ad devotiouorc cessione pontificum et largitione regum vel prin-

Christiani populi exeitandam et (idei augmentum cipum, oblatione liclelium, seu aliis justis modis
per memoriae Willelmum proedecessorem tuum,
S. poterit adipisci, tirma vobis et eis qua? vobis suc-

frater archiepiscope.in partilms vestris crebrami- cesserint, illibata permaneant, in quibus haec pro-
racu.a operatur, ad cujus tumulum per inspira- priisduximus exprimenda vocabulis.
tionem illius qui corda fideliuni illuniinat et ao- Locum ipsum in quo prafatmn monasterium si-
cendit de diver9is regni Krancorum partibus.nullo tum est, cum omnibua pertineutiis suis et iis qiua
movente vel praedioanta, muxiina
multitudo con- ad altare ipsius monasterii pertinere uoscuntur ;

currit;ubi multi languentes rcstiluuntur prisliuao decimas de. . . . et de. . . . dcciuiani quinque
9anitati.llndo cuui tanta lucerna, qu.o vitaj moiito modiorum ftpud Antilly ;
dociiuain xu mudiorum
rt opinioiiisoduro duui Irueretur luce praescnti apud apuil lin.iN, et Novam villam, el Ituelem ; tloci-

omoes i'11'ulsit, non sit poneuda eub inodio, sed mam 1'liilippi de Nantolio, Binaelva,
Btiper candelabruin potius statuenda, ililooluui li- quidquid etinui poseideUa apud MegMVOl domi-
liuin magistrum P ecclesioe vestra cancella- nium terram, et quidquid u sancti lloguli et

(61) Vide epiatolam 173 infra.

 205 SUFPLEMENTUM. — AN. 1211. 206
sancti Frambaldi c-ipitulis eidem monasterio est A Ego Petrus tituli Sancti Marcelli presbyter car-
cencessum duos modios frumenti apud Vilers.
; dinaiis.
. . . . etc. Ego Benedictus Sanctae Susannae presbyter car-
Sane laborum vestrorum quoa propriis manibus dinalis.
iint sumptibus colitis, tam de terris cultisquamde Ego Leo Sanctae Cruois in Jerusalem presbyter
incnltis, sive de hortis et virgultis, et pisc.itionibus cardinalis.
vestris, vel de nutritnentis animalium vestrorum Ego Gregorius Sancti Georgii ad Velum-Aureum
nullus avobis decimas exigere vel extorquere prae. diaconus cardinalis.
sumat. Ad haec liberas et absolutas mulieres de Ego Guido Sancti Nicolai in Carcere-Tulliano dia-
saeculo fugientes liceat vobis in monasterio vestro conus cardinalis.
ad conversionem recipere, et eas absque contradi- Ego Joannes S. Mariae in Via-Lata diaconuscar-
Prohibemusinsupcrut null;
ctione aliqua retinere. dinalis.
sororum vestrorum post factam in monasterio ve- Ego Petrus Sanctorum Sergii et Bacchidiaconus
stro professionem fas sit sine abbatissae suae li- cardinalis.
cntui da eodem loco discedere, discedentem vero Ego Pelagius Sanct» Luciaead SeptaSolis diaco-
absque coramuni litterarum vestrarum cautione nus cardinalis:
nullus audeat retinere illud districtius inhibentes,
; B batum Laterani per manum JoannisSanctae Ma-
ne terras seu quodlibet beneficium eccksiae vestras riae in Cosmedin diaconi cardinalis, Sanctae Roma-
collitum liceat alicui personaliicr dare, sive alio nae Ecclesiae cancellarii, Incarnationis Dominicaa
modo absque consensu totius capituli, vcl majoris anno 1210, pontilicatus vero domini Innocentii pa-
aut sanioris partis ipsius; si quae vero donationes pae III anno xm. Bullatum
vel alienationes aliter quam diclum est factae CLIV.
fuerint, eas irritas esse censemus ;
pro consecra- A& ahhatem (61*) et conventum de Lot, at. de Laud».
tione vero altarium vel ecclesiaruiii, sive pro oleo — De eodem argumento ac in epistota 145 supra
saneto vel quolibet alio sacramento ecclesiastico, Anno 1211. Laterani, Jan. 21.)
nulius a vobis sub obtentu consuetudinis vel alio [Exarchivio monasterii de Laude B. Mari*. Br£q.,
quilibct modoquidquim audeatextorquere ibid.]
sed haec
omnia gratis vobisepiscopusdicecesanusimpendat, Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho-
alioquin liceat vobis qucmcunque malueritis catho- nestis petentium precibus favorem benevolum im-
lirum adire antistitem, et communionem sedis apo- pertiri. Sicut exparte vestra fuit propositum coram

stoliceehabentem, qui nostra fretus auctoritate nobis, clarae memori;e B. comes Flandriae, octo
vobis postulatur impendat. Praetersa cum r niodios frumenti annui redditus, quos de terris et
quoil
coramune interdictum terrae fuerit, liceat vobis ni- pratis quae in territorio de Haia et de Skelmis ha-
hibnuiniis in vestro monasterio, exclusis excom- bebat et percipere consuoverat, de assensu bonae
municalis et interdictis, divina oflicia celebrare. memoriae,.. uxoris ipsius, pro suorum remedio
Paci quoque et tranquillitati vestrae paterna sollici- peccatorum, vobis et eidem monasterio pie ac libe-
tudine providere volentes, auctoriute apostolica raliter relaxavit, sicut in athentico ipsius tomitis
prohibemus ut infra clausuras locorum seu gran- plcnius continetur. Nos igitur quod per eumdem
giannn nullus ruinas seu furtum facere, ignem couiitem pie ac provide factum cst, ralum haben-
ap|i'inere, sauguinem fundere, hominetn temere tes, auctoritate apostolica conlirmamus, et prae-
raoere vel intenicere, seu violentiam audeat exer- sentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo
cerc. Prseterea omnes libertates et immunitates a omnino hominum hanc paginam nostrae con-
liceat
cessoribusnostrisRomanispontilicibusordin; firmationis infringere, vel ei ausu temerario con-
vestro concessas, necnon et libertates et exemptio- traire. Si quisautem hoc attcntare. praesumpserit,
nes saecularium exactionum a regibus, principibus indignationem omnipotentis Dei, et beatorum Pe-
vel aliis Christi fidelibus vobis rationabiliter indul- tri et Pauli, apostolorum ejus, se noverit incur-

tas auctoritate apostolica confinnamus, etc. surum.

Decernimus ergo Datum Laterani.xn Kalendas Februarii, pontifi-
Ego Innocentius catholicae Ecclesiae episcopus. catus nostri anno tertio decimo.
Ego Petrus Portuensis Ecclesiae episcopus. CLV.
Ego Nicolaus Tusculanus episcopus.
Ab Maurianensem episcopum et priorem Aqux-Bellx
Ego Guido Praenestinus episcopus. Mauriaiunsis. — Pro monasterio Savilianensi.
Ego Hugo Hostiensis episcopus. (Anno 1211. Laterani, Febr. 26.)
Ego Cinthius Sancti l.aurentii in Lucina presby- Monumenta. Augustae
[Histnrix jialvix Taurin.
ter cardinalis. 1836, I, 1175. ria copia ant. del secolo xm arch.
Ego Sanctorum Joannis
Ciricius et Pauli presby- di Torino, cat. 51, m. 1, n. 6.J
ter cardinalis tituli Pammachii. Innocektius episcopus, servus servorum Dei,

(61*) Vide supra ad epistelam 145, not.

 Al) INNOCENTII III KKOEflTA 208

venerubili fratri >i lurianenei Bl dileoto A_ Mlabriter de Gondelcurt (62*),

nnlinitvii; ut altare

liliu priori AqueB-BelleBMaurianenaia dinKieaia, salu- denarii de Guinelval, grunum quoque tam in 1'ru-
temet apostulicam benediotlonen). mento quum in avena, quod de locis Mielentois et
Gruvein dilectnrum liliorum fratrum monasterii Caremban noscitur provenire, illorum 1'ratruui usi-
Saviliunensis recepimus queslinnem quod cuni bus deputontur qui raatutinisetvespertinie ofliciis,
inter ipsos et Clusinum monaaterium supra subje- necnon celebrilati missarum, et sintfulis regulari-
ctiono monasterii Suvilianonsis ot rebus uliis du- bus horiadevota sollicitudinecuraverint interesse;
dum qtiaistio exorta fuisset, eudem exstitit auetori. ita ut ipsi quatuor donarios de redditibus mpmora-
tateapuslulicaperdefinitivam senlcntium termiiuta tis, sir.gulis diebus, in slipendia quotidiana perci-
quam lelicis recordationis Alexander papu prade- piunt, nec aliis, nisi pnedictis ofliciis laboranlibus
cessor noster postmoduui conlirmuvit, Clusinensi- quidquam exinde prsbeatur. Unde, quoniam ea
sibus iuonuchis super hoc silentiurn imponendo. qua; a proelatis ecclesiasticis pro dovotione et ob-
Qui cum prajterea Savilianensem ccenobium per servantia divinorum provide instituta noscuntur,
multas litteras moleataverunt, demum ad venera- perpetuo debent a sedo apostolica roborari, ad
bilem fratrem nostrum Vercellensem episcopumet exemplare felicis recordationis Lucii papai, preede-
dileotum H. Tortum cunonicum 1'apiensem supra oeaanria nostri, praifatam ordinationem, sicut in
eodem nostras litterus impetrantcscontrariumsen- B juin dictis redditibus vestris, decommuni fratrum
tentiam reportarunt. Ad nos prster haec supra assensu, provide facta est, ratam esse decernimus,
ejusdem cognitione sententiaj nulla de pra?dicta eamque auctontate apostolica confirmantes, 6alvo
sentenlia quam memoratus proedecessor noster semper inomnibus apostolicoe sedis manduto, in
eonfirmasse dignoscitur nientione habita nostris ecclesia vestra perpetuo servari sanximus. Nulli
littens impetrans (62) quorum praesentia cuui ajam ergo hominum liceat haoc paginam nostrae coufir.
dicto Savilianensi cnenobio quatuor dielas
per mationis infringere, veleiausu temerariocontraire.
distetis, absque gravi personarum etrerumdispen- Si quis aulem hoo attentare praesurapserit, indi-

dio, iidem Savilianenses fratres adire non possint. gnationem omnipotentis Dei, et beatorum Petri et
Noleutes igitur ut lis ipsa cujusquam efliciatur Pauli, apostolorum ejus, se noverit incursurum.
malitiaimmortalis, perapostolica vobisscriptapra;- Datum Laterani, v Kalendas Aprilis, pontificatus
cipiendo mandamus, quatenus si est ita, in eodem nostri anno decimo quarto.
negotio nullatenus procedatis. CLVII.
Datum Laterani, v Kalendas Martii, pontilicatus Ad abbalem (63) cl fratres S. Wulmari. — Conplrmat
vero nostri anno quarto decimo. ipsis posesui nem quorumdam bonorum.
Ego Guillelmus notarius authentica horum exem- r Anno 1211, Laterani, April. i7.)
pla vidiet legi, ad extmpla quorum scripsi hse$ [Ex Chartulario monasterii S. Wulmari, n. 12.
prxsenlia, nihil addito vel dimiuuto, prxter forte Breq. ibid,, p. 1147.J

lilteram, syltaham vel punctum, nec addidi, nec In his quae a nobis juste ab Ecclesiaa filiis requi-
diminui, nec mutavi cam vel illud guod vel augeat runtur, inveniri debemus facileset benigni, ne su-
vet minuat, vdl mutet tenorem priorum ; sed sicut in per his duri, vel dilliciles existere videamur quae
authentiiis exemplis butlatis continehalur , ila el in ex injuncto nobis apostolatus officio imminent ad-
his prxsentibus continetur. implenda. liapropter, dilecti in Domino filii, vestris
CLVI. justis postulationibus grato concurrentes asseusu,
Ad prxpositum et fratres EcclesLv Sicliniensis. — nemus de Sancta Cruce, cum ipsius custodia, si-
Ue certis reddittbus capituli de Sielinio distri- tum in allodia sancti Wulmari, cum alio nemore
buendis sotis fratribus dicli capituli, qui omnibus
ejusdem allodii, juxta nemus quod Wrmesberk di-
ojficiis et cetebritali missarum curaverint interesse.
citur, et omne jus quod homines vestri de Hesdin
(Anr.o 1211. Laterani, Mart. 28.J
in nemore ejusdem villee, tam in lignis mortuis
[Ex charlulario ecclesiae collegiata; Sicliniensis,
quod decimo tertio saeculo exaratum videtur. quam de consuetudine habere noseuntur,
vivia,
batQ.,ibid., p. 1146.] sicut hsoomnia lum de refutatione, tuui de dono

Ad audientiam apostolatus nostri pervenit, quod bona; memoriae Eustachii quoudam oomitis Bolo-
bonne memoriae preepositus praade^essor tuus, lili niensis, habere noscimini, et vos ea juste et paci-

prsposite, provida medilatione prospiciens, quali- fice possidelis, vobis et per vos monasterio vestro

ter viri ecclesiastici ad divinn obsequia fortius inci- audoritate apostolica confirmanus, et prasentia
tentur, cum ad ea fuerint perceptis beneliciis ec- scripti pratrociuio comtiniuiinus. Pra-senti quoqua
clesiasticisprovocati,decommuniconsensufratrum scripto nihilominus duximus statuendum, ut de his

Videtur deesse uliquid. bus redditibua quos ibidem habetis, et terra ara-
(62') Allure de Qondeoourt, recensetur inter pos- bili. »
aesaionee quaa eoclesieo oollegiata S. 1'iati, marty- \imii eral adhuo Qerbodo, de quo in not.ad
ris, Siclinii, conlirmavit Clemens PP. III, un. I1S7. xvn aupra?Certa,8uooaMorU BJna,Thoma&
eplet,
Vide upud J.-F. Foppena, Supplem. od Minsum, nomen nonniai anno I2li io Inatrumantia legituft
t. III, p. 355. « Alture de Goudecourt, cum uuini. Nov, GalL, toin \, ool. 1S
 205 SUPPLEMENTUM. — AN. 1211. 210
qua; in foro Wulraari a qualibet persona
Sancti A Transmissa nobis dilectus fiiius Marzuccus cano-
veuduntur, vobis et eidem monasterio, sicut hac oicus vesterquerela monstravit, quod cum de man-
tenusconsuetum est, venda solvatur, nisi sitcleri dato nostro in apostolicos sedisservitio raoraretur,
cus aut miles qui ab hujusmodi vendis liberi esse vos proventus ecclesiasticos pro vestrae volunta
ei

debcnt penitus et irnmunes. Nulli ergo omnino, etc. tis Cum igitur apostolicx sedi
arbitrio subtraxistis.
Uatum Laterani, xv Kalemlas Maii. serviendo, etiam ecclesis; vestrae noscatur realiter
CLVIII. deservisse decet cooperatores vos exhibentes ejus-
Ad prxposilum et (ratres Ecclesix Marbacensis (64). dera sedis... Quapropter discretioni vestra; per apo-
— Hecipit eos sub proteclione, et enumerantur stolica scripta mandamus, utque.praecipimus, qua-
bona ad ipsos speclantia. tenus quidquideioccasione hujusmodisubtraxistis,
(Anno 1211. Laterani. Jul. 4.) restituere sibi sine diminutione aliqua procuretis,
[Ex apographo, quod ad lidem autographi, in ar- alioquin venerabili fratri nostroarchiepiscopovestro
chivis Argentinensis episcopatus asservuti, dili- nostris damuslitteris in maudatis, ut vos ad id rno-
genter exscriptum nobiscum coramunicavit bona; nitione pramissa percensurain ecclpsiasticam, ap-
momoriae D. abbas Grandidier. Br6q., ibid.]
pellalione rernota, compellat.
Innocentius episcopus, scrvus servorum Dei,di
Datum A ^ti, pontificatusno-
prBpositoetfratribusEcclesifDMarba-B
lectis, flliis,
f . ,• , • , , stri
^ terani
anno decimo quarto.
^
.
'» Kal -

censis salutem et apostohciini benedictronem.

Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humiles CLX.
lilios, ex assuets pietalis officio, propensius dili- Gerardi, Atbanensis elecli, aposlolicx sedis legati,
gcre consuevit, nepravorum hominum molesliis
et, ad prxpositum et canonieos Placentinos. lltis —
agitentur, eos, tanquam pia mater, su» protectio- communem conviclum prxscribit.
nis munimine confovere. Eapropter, dilecti in Do-
(Anno 1211. Oct. 6.)
mino filii, vestris justis precibus inclinati, perso-
[Ughelli, Italia sacra, IV, 709.]
nas vestras, et universa bona, quas iinprasentiarum
ralionabibiliterpossidetis, autin fulunun justis mo- Gerardus, permissione divina Albanen. electus,
dis, danle Domino, poterilis adipisci, sub beati apostolicaa sedis legatus, dilectis
frliis praepositoet

Petri et nostra protectione suscipimus : specialiter canonicis Placentinis, salutem a?ternam in Domino
autera,octavam partem decimarum, cum jure pa- Ex injuncto nobis legationis officio compellimur
tronatus ecclesie inGerlishem curtes in Weg- ;
consuetudines ecrlesiarum laudabiles atque hone-
gelheim, in Rimbach, in Hundolishem, in Wurt- stus conservare, custodire et innovare, et eas de-
mulein, in Phaflinheim, in Gebelesvilre, in Iladi- n struere et exstirpare, quse
canonicis contradicunt
stat, ;n Wochelmisheim, in Mobsvilre, in Reit- disciplinis. Eapropter, auctoritate qua fungimur,
holce, in Egensheim, in Wetelsheim, inSulzbach, innovamus.Pt innovantes ordinaraus,et statuimus,
in Brumatin, in Colmere, in Kancendale, in On- etconlirmamus, utjuxta mandataapostolica Adria-
gisheim, in Kestenholz, in Crehisheim superinri et ni, I.uciiet Romanorum pontificum.etjuxta
aliorum
inferiori, in Bischovisheim, in Tubikein, in Kurai- laudabilem morem vestrum antiquum, in uno refe-
nigheim, in Huseg, in Gruzenheim, in El?esheim, ctorio insimul comedatis, divinam cum silentio le-
in Aginlina, cum omnibus pertinentiis earumdem, ctionem audientes, in communi dormitorio dormia-
et alia bona vestra, sicut ea juste et pacificepossi- tis, non in cameris separatim, nisi causa infirmita-
detis, vobis, et per vos, ecclesia vestra, auetoritate tis, vel causa vacnndi scholasticis disciplinis in :

apostolica confirmamus, et prsesentis scripti patro- capitulo conveniatis quotidie, utde commissaevobis
cinio communimus inhibentes, ne quis clericus
,
Ecclesise negotiis. tam spiritualibus, quam tempora-
vel conversus monasterii vestri de possessionibus libus communiter pertraotare valeatis, pannos ro-
ejus propria temeritate alienare praesumat. Nulli tundosdeferentes,in Ecclesia constitutishoris, Do-
ergo, etc. mino secundumcanonicorum consuetudinem. Con-
Dalura Laterani,iv NonasJulii, pontiflcatus no- flrmamusetiam vobis consuetudines antiquas>,quas
stri anno decimo quarto. U habetis in institulionibus custodum, etc. script.
CLIX. Ego Guala Muricula, sacri palatii notarius, con-
Ad archipresbyterum et capitulum Pisanum. lli — lirmationem istam scripsi, et de mandato prafati
Marsucco de Caieianis, ponli/icis capellano, pro- domini legati authenticavi et in camera superiori
ventui ecclesiasticos abtatos restituant. palatii pinctiNovariensis episcopatus 1211, indict.
(Anno 1211. Laterani, Jul. 30.) xiv, die 6 Octob.
[Ughelli, Italiasacra, III, 714.]
CLXI.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei,di-
Ad abbatem conventum de Los, al. de Laude.
(65), el
lectis filiis archipresbytero et capitulo Pisano, salu-
— Confirmal quamdam composilionem factam in-
tem et apostolicam benediclionem. ter monasteria de Laude, el de Sancto Salvio de

(64)Le monastere de Marbach, de 1'ordre de Ilaute-Alsace et dans le diocese de Bale.

S. Augustin, existe encore aujurd'hui dans la (65) Vide not. ad epistolam cxlv supra.
211 AD INNOCKNTII III nRGKPTA 1*12

Valentianis, relative ad possessiones Aicti monas-

de Laudc. apud Frangeret,
K GLXIII.
sltrii
Ad prrpotitum et Evasii de Casali.
fratret S. —
(Anao 1211. Laterani, Oot. 20.) ConfirmutioprivileaioTum.
[Ex archivio monasteni de Laude H. Maria. Dn4u. (Anno 1211. Latarani, Dec. 30.)
ihid.) |Do Comti. Notme ttoriche deila cilla di Casale;
Ea quac judicio vel concordia terininuntur, apo- Catale 1838, in-8° t. I, 356, cx quodani tran-
debeut prassidio comuniri, na iu
stolico siiiupto uutlientico inArrh. s. EvaBij aervalo.]
iterata:
labantur scrupulum quasstionis. Eapropter, dilecli
Innooentius epieoopus, servus Bervoruon Dei, di-
Doinino loctis liliis praeposito EcclosireSuncti Evasii de Ca-
in iilii, veatria justia precibus aonuentea,
compositioncm sali, ejuaque fralribua tam praaentibua q*uam lutu-
inter vos ez parte una, et... prio-
ris regularem vitam prolessis, in perpetuum
reni (60) et nionachos Suncti balvii de Valentianis
ex sltera, super quibusdam possessionibus grangiae Pim postulKtiovoluntatisefrectudebetprosequente
de Frangerea amicabiliter initam, sicutsine pravi- complrri, quatenusct devotionis sinceritas laudabi-
tate providc fucta est, et ab utraque litcrenitescat, et utilitas postula'a vires indubitan-
parte sponte
recepta, necnon inauthenticis indejconfeotie pleniua ter assumat. Eapropter, dilecti in Domino filii.pe-

conlinetur, auctontate apostolica contirmamus, et titionibus vestris benignitate debita gratum imper-
prajsentia soripti pstrocinio commuuimus. Nulli B 'tantea assensum, prasfatam ecclesiam, in qua di-
ergo omnino hominum hanc paginam noatrae
liceat vino mancipati estis obsequio, sub beali Pelri et
confirmationis inlringere, vel ei ausu temerario
nostra protectione suscipimus, et ad excmplarprae-
contraire. Si quis autem hoc attentare proesumpse- decessorum nostrorumbonai memori.e Calixti, Pu -

rit, indignationem omnipotontis Dei, et bcatorum schalis, Innocentii, Lucii et Urhani Romanorum
Petri et Pauli, apostolorum ejus, so noverit incur- pontificum prae^entis scripfi privilegio communi-
eurum. nms. Inprimis siquidem statuentes ut ordo cano-
Datum Laterani, iv Kalenda9 Novembris, ponti- nicus, secundum Deum et beati Augustini Re-
ficatus nostri anno quarto deeimo. gulam ineadem Ecclesiainstitutus esse dignoscitur,
CLXII. perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observe-
Ad abbatiae (67), et eonventum de Los, al. de Laude. tur. Praetereaquuscunque possessiones, qua?cun-
— Confxrmat eis reddiius annuos oclo modiorum que bona eadera ecclesia impr;esenliarura juste et
frumenli, quos illis deierat in eleemosynam Bcil- canonice possidet,aut in futurum concessione pon-
duinus, corties Flandriie el lianonise (67").
tificum, largitione regum vel principum, oblatione
(Anno 1211. Laterani, Nov. 17.) fidelium, seu a aliis modis, prtestante Domino,
[Ex archivio monasterii de Laude B. Mariae. Breq. p poterit adipisci, Grma vobis vesirisque successo-
ibid. p. 1148.] ribus, et illibata permaneant. In quibus basc pro-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- priis duximug exprimenda vocabulis
Wtis filiis abbati, et conventui de Laude, C.ister- Omnes ecclesias siias in curia Casalis, cum om-
ciensia ordinis, salutem et apostolicam benedictio- nibus suis pertinentiis, ecclesium Sancti Hilarii et
nem. domuin laboris ecclesiastici. In Paoiliano ecclesiam
Solet annuere sedes apostolica piis votia et ho- Sancti Germani, etc. mansum Hadulli Quecca cum
nestis petentium precibus favorem benevolum primitiis et tertia parte decimarum totius lociCa-
impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris salis, e* totu decima terrarum familiae Saneti Evasii
justis precibus gratoconcurrentes assensu, octo et tota decinia Braidarumepiscopi, et quidquid ec-
modios frumenti annuos, quos bonee memoriae Bal- clesia de Paciliano de jure vel longa consuetudine
duinus, comes Flandrensis ct Hannon. monasterio eeelesiae vestrae facere consuevit, villa Luvintini
vestro pia liberalitate concessit, sicut eos juste ac cum deciuiis.rtomnibuspertinentiissuis In Sancto
authenticoejusdem comitis
pacifice possidetis, et in Georgio Xl\' tnansos, sextaiu decimam partem
plenius continetur, vobis et per vos
ipsi monasterio Torcell. et te&lmenlum quondam Petri Craaai oum
auctoritate apostolica conlirmamus, et praesentis omnibus maosoa
pertinentiis suis. In Montedotres
acripti patrocinio comraunimus. Nulli ergo omnino D in Fraxineto mansum unumet dimidium.Sane no-
hominum liceat hanc paginam nostioe contirmatio; valium veetrorum, quae propriis manibus vestria
nis infringere, vel ei ausu temerurio contraire. S 1 et Bumptibua rolitis.sive de nutrimentia veetroruin
quis autem hocattentare praesumpsei it, indignatio" aniinuliuin, nullus a vobis decimas auferre pr:e-
nem omnipotentis Dei, et beatorum Petri etPuuli, sumat. Liceut quoque urbis olericoa vel laicOS e
apostolorum ejua, se novcrit inruisuruin. s«culo lugieutes. liberoa et ubaolutos ad conver-
Datum Lalerani, xv Kaltndus Decembris, ponti- sioncm vestram recipere, et eos in ecrlesiu veetra
ficatus nostri anno quarlo decimo. sine coutradictione qualibet retinere. ProhibemiU

(66) Guichardus, prior B. Salvii, anno 1200 me- col. 133.

moratur. Hic mouaehos suos por Hugnnom, ablia- [87) Vide Bupranot. ad epiatolam atut.
tom c.luniaeensein, ad meliorem ritaatatum rede- (87*) Deareumento hujus epistole, oon
git. obijBse dicitur uiiiio 1830, ied fortaeee oitiua lus appandioia hujus cuv et i
;

vol ante obitum ceeserat. Nov. Gall. Christ. toni. 111

 213 SUPPLEMENTUM. — AN. 1212. 214

insuper ut nullua fratrum vestrorum post faotamin A. CLXV.

loco vestro professionem, possit absque praepositi Privilcgium pro parthenone S. Petri in Dichkirchen.
sui lioentia de claustro discedere, discedentem vero (Anno 1211. Laterani, Aug. 26.)
sine coramuni litterarum cautione nullus audeat [Gunther, Cod. diplom. Iiheno-Moset. II, 107.]
retinere. Chrisma vero, etc.Obeunte te quoque,ete. Innocdntius episcopus, servus servorum Dei, di-
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat lectis in Christo liliabus abbntissae el monialibus

prsfatam ecclesiam temere pcrturbare aut ejus Sancti Petri in Dicbkirchen,SHlutem et apostolicam
possessionem auf''rre,vel ablatas retinere,minuere, benedictionem.
seu quibuslibet vexationibus faligare, eed omnia Solet annuere sedes apostolica piis votia, et ho-
intrgra conserventur eorum pro qtiorum guberna- nestis petentium precibus favorem benevolum im-
tione ac sustentatione concessa sunt, usibus omni- pertiri. Eapropter dilecta? in domino filiee, vestris
modis profotura,salva sedis apostolicae auctoritate, justis postulationibus grato concurrentes assensu,
et diceccsuni episcopi canonica justitia. praidinm villa? de Bevera quod H. quondam impe-
Si qua igitur, etc. rator monasterio vestro pia devotione concessit.si-
Ego Innocentius catholica? Eccl. epis. cut illud juste ac pacilice possidetis et in |ipsius in-
Ego Joannes Sabinensis episcopus. n strumento plenius continetur,auctoritate apostolica
Ego Nicolaus Tuscuianus episcopus. contirmamus, et praesentis scripti patrocinio com-
Ego Guido Prasnestinus episcopus. munimus. Nulli ergoomnino hominum liceat hanc
Ego Hugo Ostiensis et Velletren. episcopus. paginam nostras confirmationis inlritigere, vel ei
Ego Cinthius H. S. Laur. in Lucina pasb. card. ausu temerario contraire, siquis autem hoc atten-
Ego Petrus II. S. Marcelli presb. card. tare prd3Sumpserit,indignationemomnipotentisDei,
Ego Conaus SS. Jo. et Pauli presb. card., tit. etbeatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se no-
Pammachii. verit incursurum.
Ego Benedictus S. Suzanna? presb. card. Datum Laterani.vi Kal. Septumbris.pontificatus
Ego Leo S. Crucis in Jerusalem presb.card. nostri anno tertio decimo.
Ego Rogerius S. Anastasias presb. card. CLXVI.
Ego Petrus S.Pudentianae tit.Pastoris presb.card. Ad episcopum et custodem Argentinensem. Ot —
Ego Guala S. Martini tit. Equitii presb. card. circa purgationem Ileimbnldi caute procedunt.

Ego Pelagius S. Ceciliae presb. card. [Ex apographo, quod ad fidem alterius apographi,
in antiquo majoris capituli Argentincnsis archi-
Ego (iuido S. Nicolai in Carcere Tulliano diac.
vorum ohartulario inserti, diligenter exscriptum
card. nobiscum communicavit bonoe memoria? D. ab-
p
Ego Joannes S. Marias in via Lata diac. card. ^ bas Grandidier. Rreq. ibid.]
Ego Octavianus SS. Sergii et Bacchj diac. oard. iNnocF.NTius episcopus, servus servorum Dei.ve-
Ego Joannes SS. Cosmae et Damiani diac. card. nerabili fratri, episcopo, et dilecto filio, custodi,
Datum Laterani per manum Jnannis Sanctte Ma- Argcntinensibus (68),salutem et apostolicam bene-
ria» in Cosmedin diac. card., sancta? Romanas Ec- dictionem.
clesiae cancellarii, tertio Kal. Januarii, indictione Licet apud judices sasculares vulgaria exercean-
decima quinta, Incarnat. Domin. anno 1211, pon- tur judicia, ut aqu33 frigid», vel ferri candentis,
tificatus vero douini Innocentii papas anno quarto hujusmodi tamen judicia Ecclesia non
sive duelli,
decimo. admisit, cum scriptum sit in lege divina Non ten- :

CLXIV. tabis Dominum Deum tuum. Hoc igitur observato,

Ad rcgem Angtix. — De inlendendo ai succursum circa purgationem Reimboldi, latoris praisentium,
Terrx Sanctse. qui super hsretica pravitate asseritur infamatus,
(Anno 1211.) quod morbus iste, qui serpit ut
taliter procedatis,
[Rymer, Ftedera, etc, I, lOi, ex originali.]
cancer, per vestram sollicitudinem circumspectam
Innocentius episcopus,servus servorum Dei,cha- perfecte curetur,ita,quod eum nec iniquum gravet
rissimo in Christo filio Joanni regi Anglorum illu-
D judicium, nec misericordia dissoluta confundat.
stri, salutem et apostolicam benedictionem. Datum Laterani, v Idus Januarii, pontificatus
Litteras quas nobis regia sublimitas destinavit, nostri anno quarto decimo.
recepimus cum benignitate, et quas de treugis initis CLXVII.
cumcharissimo inChristofilioPhilipporege Franco- Ad G. presbi/terum. —
Donationem quamdam redi-
rumillustri.significastipereasnotavimusdiligenter. tuum altdri SS. Petri et Pauli, in Ecclesia Silva-
Cum igitur trougas ipsas, ut subvenire possis nectensi, confirmat.

expeditius Terra? sanctee, asseras iniisse, serenita- (Anno 1212. Laterani, Jan. 11.)

tem luam rogamus attentius moneutes et exhortan- [Ex Archivio Ecclesiae Silvanectensis. Breq. ibid.,

tes in Domino.quatenus ad ejusdem terra? succur- p. 1149.]

sum intendas sollicite ac potenter. Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-

(68) En 1211, Henri 6tait eveque de Strasbourg, et Berenger, custos de la cathedrale.

215 AD INNOCRNTII III nrcCtfRTA Hfl

G.presbytero.salutem ot apostolicnm n
ecto lilio l -
\ Dat. l.al. Kal. x Febr. pontif. nostri an. xv.
nediotioDem. GLXIX.
Justis petentium preciluiH dignum 8Bt nos facilera .ti/rectorem ac fratret Botpitaiii domtu l>ci de Pitt-
prabere assensuin, et vota qua a rationis tramite ehonio. —
Itecipii cas stib proteclione B, l'ctn. ti
iptorwm poisetsiones con/irmat.
non diaeordaat effeotu oonuequenti eomplere. Ea-
(Anno 1212. Laterani. April.
propter, dilecte in Domino Qli, tuis justis preoibus
[L'x Chartulario membranaoeo Baronia* de pin-
grato concurrente8 assensu,donationem quamdam chonio (de Pecquiguy, Imurg du diocese d'A-
reddituum, quam altari sanctorum apostolorum micns, sur la rive gaucbe de la Somme, au-dea-
Petriot Pauli, in Keclesia Silvaneotenei, pro Busten- boui de la ville d'Amiens' Br6q. ibid.
tatione unius presbyteri pr.i\ itate (68"), pie ac Innocbntius episcopuB,aervua servorum Dei, dilc-
providefactacst,auetoiitateapusto!icaoon(iriiiamus> ctis liliis rectori ei fratribus Hospitalis domus Dei
et prfeseutis scripti patrooinio communimuB. Nulli dePinohonio,Balutemetapostolioam benedictionem.
ergo omnino hominum liceathauc paginaru nostra Cuiu a nobis petitur, quod justuin est el hone-
conlirmationis infringere,volei ausu temerario coir Btum, tam vigor a'i|uitutis,quam ordo exigit ratio-
traire. Si quis autem atteutare hoc praesumpserit» nis.ut id per sollioitudinem officii nostri ad debiium
inJignationem omnipotentis Dei.et beatorum Petri _ perducatur effectum. Bapropter, dilecti in Domino
et Pauli, apustolorum ejus.se noverit ineursurum. liln.vrslris justiB postulalionibus grato concurren-
Datum Laterani, m Idus Januarii, pontificatus tes assensu, domum et personas vestras cum om-
nostri anno quarto deeimo. nibus quse inpraaBentiarumrationabiliterpo8sidetiB,
CLXYIII. aut in futuruiu justis modis, dante Domiuo, pote-
Ad archispiscopum etcapitulwn lyrense. — Pro Ja- ritia adipisci,sub beuti Petri.ac nostro protectinne
nuensi capilulo. suscipimus. Specialiter autem locum ipsum in quo
(Anno 1212. Latcrani, Jan. 23.) domus vestra fundata est.et universas possessiones,
[Ughelli, Italia sacra, IV, 8S2.] et alia bona vestra.sicut ea juate ac pacifice possi-
Innocentius, etc. venerabili fratri ... archiopi- detis, vobis et per voseidem domui auctoritate apo-
acopo, et dileetis tiliis capitulo Tyrensi.salutem et stolica conlirmamus, et prasentis acripti patrocinio
apostolicam benedictionem. communimus. Nulli ergo omnino horainum liceat
Dilecti filii canonici Januenses transmissa no- hanc paginain nostra prolectionis etconfirmationis
bis petitione monstrarunt, quod vos
in ecclesia B. inlringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
Laurenlii, quam apud Tyrum
habere noscuntur, autem hoc attentare prasumpserit, indignationem
parochianos eoruin libere sepeliri.et ibidem eccle- omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli, apo-
siastica percipere sacramenta contrajustiliam pro- ^ stolorum ejus, se noverit ineursurum.
hibetis.in eorum et suorum prajudiciuiu non modi- Datum Laterani, Nonis Aprilis, pontificatus no-
cum et gravamen quocirea discretioni vestra per
;
stri anno quinto decimo.

apostolica scripta raandamus.quatenus dictam ec- CLXX.

clesiamsuorum paroehianorum liberamsepulturam, Ad priorem Grandimontensem (69).
et alia ecclesiastica sacramenta. qu-e ad eamdem (Anno 1212. Laterani, Maii i.)
parochiali jure pertmere noscuntur, habere sine Innocentiub episcopus, servus servorum Dei,
molestia permittatis. Tu denique frater archiepi- dilecto filio priori Cirandimontenai,salutem et apo-
scope, super te ipso et grege tibi credito laliler vi- stolicaiu benedictionem.
gilare procures.exstirpando vitia,et plantando vir- Pro dilecto tilio Aimerico, latore prasentinni,
tutes, ut in novissimo distrioti esaminis die
coram confratre tuo, qui claustrum tuum reliquit aoimi
tremendo Judice, qui reddet unicuique secundum levitate, devotionem tuam rogarous attentius et
opera sua, dignam possis reddere rationem. monemus, per apostolica tibi scripta mumlantes
(68*).. pravitate; sic in apographo.
.. de recevnir ilans sa rraison le frcrc repentant.
(69) » M. de Burd.n archiviste du deparlement !e bref est eerit sur un petitmorceuu de parohe-
i

de la Haute-Vienue,en depouillunt les papiers de » min auquel est attache, avec nne oorde deooanvre,
prelerture, il y a deux ans, decouvril, au milieu D lo sceau imi plomb du pape, ayant, d'un cdte, la
des liasses de l'ancienne administratinn republi- legende INNOCENTrVS PP. III. et, de 1'autre. lea
caine, 1'exemplaire orijriiial d'une leltredupaie figurea de Baint Pierre et de saint Paul s. PK :
—
Innocent datee de l'an quioiieme de son pon-
III, s. l'A L'eoriture eBt une minaaoule diplomatique
tilicat, le jour des calendes de mui (i" inai 1212), gotfaique furt belle, d'une grande netteie. et 1'ort
et adressee au prieur de 1'abbaye e QrandmooU lisible malgre les abreviaiiuna saittaa a oettfl
Cetf une lettre de raeommendalion en faveur epoque.
d'Aimeric, moine de Grandmnnt, qui avail quitlo Ce braf n'eat paa aana ioteret pourPhiatoira, et
..

le ololtre par legcrcie tPetprU, et qui, plua tard, suriout pour 1'hiaioire du Liraouain. Les plus petita
touche de repentir, demanda a reutrer dans le nou- faiin deviennent interessanta quand lea grends
vent oti il avait fail ses vcpux. Comme od lui bd hornmea b'j trouvenl melea On aima I voit eet
refusait 1'tnlreo, il alla a It 6 ae jatflr auz pieds illualre pape, qui ocoupe una plaofl si e'
du pape, lui teraoigna aee regreta el b leair ar- 1'hiBtoire, qui donnail a 1'Europe une impi
dent d'etre regu de oouveau duna le olottra. Tou« dont alle ne bi defendail pas, qui fais.tit trambler
che" deses iarmes, [nnooent lechargead une leltre, lea roia el 1'empereur, qui Kncuit Pbilipue Auguste
par laquelle il ordonnait au prieur de Grandmont de reprendic bou 6pousa legitlme, riofbrtunea
217 SUPPLEMENTUM. — AN. 1212. 218

quatenus ipsum ad te bumiliter redeuntera pro re- A rem, concesseramus de gratia speciali.factum fue-
verentia beati Petri et nostri reripias salva ordinis rat,ratum habereti, non impediretis ipsum quo-
disciplina. minus henelicinni ipsum juxta concessionem no-
Datum Lateran., Kal. Maii, pontificatus nostri stram libere possideret,nec permitteretis quantum
anuo decimo. esset in vobis ab aliis impediri;vos preces nostras
q iiinto
CLXXI. pariter et mandatum surdis auribus transeuntes,
Ad canonicos Marbaeenses (69). — 1'ossessionem post primas lilteras nostras vobis directas lectum
quorumdam bonorum ipsis confirmat. ejus de dormitorin extraxistis.post secundas unus
Anno 1212. Laterani, Maii 21. vestrum locum.in quo jacebat, occupavit, post ter-
[Ex apographo, quod ad (idem autographi, in ar- tias,allegastis, quod nolebatis super hoc nisi habi-
chivis illustris gentis de Bapulfstein, (galheede to consilio aliorum canonicorum Tuscias responde-
Cibeaupierre), in oppido Rapolweiler (gallice,
exscriptum re.et quia Ecclesia Massan. pace recepta fuerat ad
Ribeauville) asservali, diligenter
nobiscum communicavit bona; memoriae D.abbas Btetum meliorem reduda.Quia vero pati nolumus,
Grandidier. Breq., ibid. nec debemus, ut mandatum nostrum iteratum to-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- ties eludatur, per aposlolica vobis scripta manda-
lectis filiis, canonicis Marbacensibus, salutem et mus,et in viitute obedientias dislricte praecipimus,
apostolicam benedictionem. g quatenus universa quae de ejus benelicio percepta
Solet annuere sedes apostolica piis volis et ho- sunt, postquam primas nostras litteras recepistis,
nestis petentium precibus favorem benevolum iu>- infra quindecim dies ipsi restituere nullatenus post-
pertiii. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris ponaiis, et eum super loco et beneficio ipso de cae-
justis prccibus inclinati.de Weckeltheim.et novem tero minime molestetis,?ed permittatis pacificepos-
curtes, cum appendiciis suis, sicut eas juste et sidere.Alioquin contradictores.si qui fuerint,olficio
pacifice possidetis, vobis, et, per vos, ecclesiae ve- beneficioque suspensi satisfacturi nobis de contem-
strae, auctoritate apostolica confirmamus, et prac- pto, infra mensem nostro se conspectui repree-
sentis scripti palrocinio comuiunimus. Nulli er- aentent.
go, etc. Dat. Laterani, xi Kal. Junii, pontificatus nostri
Datum Laterani, xn Kalendas Junii, pontificatus anno xv.
nostri anno sv. CLXXIII.
CLXXII. Ad decanum capitulum Bituricense. -De Canoniza-
et
Ail canonicos Pisanos. —
Ut quindecim dicrum la- tione S. Guillelmi Bituricensis arckiepiscopi (70*).
benle spatio Marsuccum, clericum suum, ab ipsis
(Anno 1212. Laterani, Maii 27.)
e cunonicorum atbo erusum, pristinx asserant di-
gnitati. C [Labde, Biblioth. mss., II, 391, ex tabulario Bituri-
(Anno 1212. Lateranni, Maii 22.) censis capituli.]

[Ughelli, Ilalia sacra, III, 714.] Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
Inxocentius episcopus, servus servorum Dei, di- lectis filiis decano et capitulo Bituricensi, S.et A.B.

lectis (iliis canonicis Pisanis, salutem et apostoli- Litteras quas pro sanclorum catalogo ascribendo
cam benedictionem. piae recordationis Willelmo archiepiscopo vestro,
Et si rem grandem petissemus a vobis (70), non nostro apostolatui destinatis, paterna benignitate
credebamusrepulsamaliquamsubstinere.praesertim recepimus, devotionem vestram in Domino com-
cuin id avobis noslrisvellemus precibus obtinere,ad mendantes quod ad hoc negotium promovendum
quod si qua essent in vobis viscera charitatis.pro- cum tanto desiderio aspiratis. Verum quia sacro-
pria liberalita.^ et fraterna compassio vos inducere sancta Romana Ecclesia in hoc negotio, utpote
debuissent. Cum enim vobis dederimus in manda- valde arduo et ad divinum potius quam huma-
tis,quatenus, quod circn provisionem dilecti lilii num judicium pertinente.cum multa consuevit ma-
Marzucehi clerici, cui ut beneficium Ecclesiae vo- turitate procedere, ad proesens in eo non duximus
cum loco suo pariter retineret, donec episco-
strae procedendumjsed adhuc decrevimusexspectandura
patum Massan.ad statum reduciconlingeret melio. D ut is, qui eum, sicut creditur, clarificavit in ccelis,

Ingelburge de Danemark, on aime & voir ce grand et un fait, si petit qu'il snit, par cela seul qu'il se
pape sMuteresser a la position et au repentir d'un rattache h un grandhomme, se revet d'immorlaliti.
pauvre inoine. Cetle lettre rappelle la touchante — M.deBurdin veutbien nouscommuniquerfexem-
Epltre que saint Paul ecrivait a son ami Philemon plaire original d'une autre lettre inidite d'Inno-
pour fengager a recevoir avec bonte son esclave cent III. trouvee egalement dans les archivesdela
Onesime, qui s'etait enlui loin de son maitre, et preferture (vide supra ad an. 1205, col. 147.)
qui, pemlant cette absence, etait devenu chrelien. Cette lettre est adressee au prieur de Grandmont,
Ce bref n'a jamais ete puhlie, nous avons pu nous et dalee du vn des calendes d'avril, 1'an huitieme
en assurer en consultant la collection des lettres du pontificat d'Innocent. » D. Arbellot, canonicus
d'lnnocent III, editee, en denx volumes in-folio, Lemovicensis.
par le savanl Baluze.La possession du titre original 69*) Vide infra not. ad episl. clviii.
est dailieurs une richesse pour nos archives. Tout (70) Vide epistolam clix.
ce qui vientde ce pape,qui esl une des plus grandes (70*) V.de epistolam clii, supra.
figures du moyen age, offre un inte>et historique
'219 AD INNOCKNTll III KKUK8TA 220

ainplius clarificet ipsum in te.ris ud sui nominis A. Jerosolymilano, apostol. sedis legato.sul. et upost.
gloriam et quod securius procedere
honoreui, ita ben.
valeumu» ud praifutum ncgolium Bssequeudum. Cum in Carthaginonsi prohibcatur concilio ne
Datum Lateraui, vi Kuloudas Juuii, poutilicatus quis episcoporum pro modico bulsuini, quod bene-
nostn ttuno deeiino i|uinto. dictum pro sucrumento buptismi datur ecclesiis,
CLXXlV. aliquid prteeumaf aocinerf, miramur quod sicut ad
Ad dec.inuin capiluluiuquc S. ThtObaldi Meteitsis. — audientiam apostolatus nustri pervenit, vonerubilis
Sub auatliematis interminationc prohibet ne quis fratcr noster....episcopu8, et dilccli iibi cuiiilulum
elericui majorit ecelesix in eorum eeclesia prx-
I.auivntii. (|uam apud Ac-
Acconensis Eoclesia; S.
bendtim habtre prsestimat.
con dilecti Januense capitulum se habere pro-
tilii
(Anno 1812. Laterani,.Nov. 27.)
ponunt, chrisma gralis denegant exhibere. Quia
[Hist. de Meti, 111, 171, ex archiv. eccl. colleg.
8. Theobaldi.) vero venalilates hujusmodi abominutur religio ec-
Innocentius episeopus, servus servorum Dei> cJesiastica? honestatis,cuiiisucrisobvient institutis,

dilectis tiliis derano.totique capitulo Sancti eisdem episcopo ct cupitulo dedimus in pra:ceptis
Theo-
baldi Metensis, salutem et apostolicam benediclio- ut a tam inhonesto et intcrdicto commercio desi-

nem. n stentes, chrisma gratis de csetero ecclesiaB memo-

Cum a nobis potitur quod justum est et hono- ratm concedant Quocirca fraternilati tiiae per apost.
stum, tam vigor aequitatis quum ordo exijfit ra- scripta mandumus.qiiutenus ad hoc eos eflicaciter

tionis, ut id per sollicitudinem ollicii nostri ad de- moneas, et inducie. Tu denique, Irater patriarcha,
bituiu perducatur cffoctum.et id maxime quod pia super teipso et credito tibi grege taliter vigilare
tidelium largitione ad serviendum Deonovelleplan- procures, etc.
tatur, proteclionis nostrre et auxilii rore diffusius Dat. Later. ni Id. Januarii, pontif. noslri an. xvi.
impleatur. Lapropter, dilecti lilii, vestra? justse pe- CLXXVI.
titioni grato concurrentes assensu, novellie vestra Ad episcopum capitulum Acconense.
ct — Ejusdem
plantationi indulgentes, et in posterum quieti et argumcnli ac superior epislola.
paci vestrae providcntos. praecipiendo statuimus.et (Anno 1213, Laterani, Jan. 11.)

sub anathematis interminutioue prohibemus, ne [lbid.]

olericus aliquis in majori ecolesia praebendam ca- Innocentids, etc. venerabili fratri... episcopo, et
nonicam consecutus,in vestra praebendam quaarere dilectis iiliis capitulo Acconensi, sal. et ap. ben.
laboret, nec habere pr«sumat, quia magis trahi Cum in Carlhaginensi prohibeatur concilio, etc,
videretur percipiendi tructus amore quam Deo vel ut supra.
Ecclesise pauperi deserviendi favorabili devotione. ^ CLXXVII.
Sane si aliqua persona ecclesiastica hanc nostras Ad abbates Faronis (71) et de Cavea (71*) et deca-
S.
institutionis puginam scicns contra eam temere num (72) Meldensem. —
Dat tis provinciam inqui-
venire tentaverit, et vos uiolestare prassumpserit, rendi, mtm abbas Cluniacensis revera coactus fue-
rit per violentiam. titl conferendum prioratum de
secundo tertiove commonita nisi acquieverit, et
Benhardo filio Balivi comttis !\'ivernensis.
de illata inquietatione competenter satisfecerit,
excommunicationis vinculo se noverit innoda-
(Anno 1213. Laterani, Jan. 23.)

tam. [Ex archivio monasterii Cluniacensis. Breq. ibid.

p. 1150.]
Datum Laterani, v Kal. Decembris, pontificatus
nostri anno quinto decimo. Dilectus filius.abbas Cluni&censis (72*),sua nobis
CLXXV. conquestione monstravit,quod,cura olim ad domum
Ad palriarcliatn Jerosolyinitanum, aposlolicx sedis de charitate accesserit, et in villa ejusdem loci sic
legatum. — Pro capitulo Januensi. teneretur inclusus, quod ingreasua vel regressus
(Anno 1213. Laterani Jan. 11.] monachorum et nuntiorum suorum haberi non
[Ughelli, Italia sacra, IV, 882.] posset ad ipsiim, nisi mediante Leterico, halivo no-
iNNOCENTius.etc.venerabili fratri patriarcha? rj bilis viri, comitis Nivernensis (73) : ut id obtinere-

(71) Monasterium S. Faronis tunc tcmporis rege- chos S. Dionysii, pro Argentolio. litem detiniit,
bat Keginaldus I; ipsius cnim nomen comparet mense Septembri. Memoratur et 1213 et 1814. Ce-
in Actis quam pluribus ab anno 1214, usque lebratur in Neorologio 21 Julii. Ibid., col. 186&
ad annum 1234. Objisse dicilur xm Kul. Junii, (72*) trut is nomine Guillelmus ll.qui.ex priore
ex Necrologio. Nov. GaU. Christ. toni. vm, col. Cluniaconsi.et S. Martini de Cacnpis, creatus abbas
1093. Cluniaoeneis, an. 1207, anno 121 i mv 1815, uti ho-
ubbus S.Maris in Cavea, a/.C/m-
(71") Ilcibcrtus, die computanuis, post regimeu annoran septem,
gm.al. Cagia, oomparet sl iAatrumQotis ab anno totidcmque mensium, abdioavit fnria luarta ante
1200, usque ad annum 1219. Ibid, col. 1717. Paschu. Dierjo olausit extremum an. 1888, xi Kal.
(72) nadulphua.deoanus Meldepsis.reparitur jwp Ootobria fex Samtnarthanis), vel Kal. Oatobrii m
ab unno 11*0201 |j(i;i. Auni. 1207, Judjej B •-uiiiiiio (ax Necrologio Moi nsterii-Novi Pii \
pontillce uua cum Qaufrido,Silvaneetausi epieoopo, Gtill. Chrtst tom, IV. ool 5. I t i

et Adumo, abliute Caruli-hici, del 'nutus, ortnni in- (73) C.uiilcreiid.c suut Kpistola) llbri deciu» quinti
ter Odoncm Parisiensem episropum, et mona- cxuv et cjtciu.
 221 SUPPLBMKNTUM. — AN. 1213. 222

tur perBalivum eumdem, neeessitate urgente, idcm A tare prresumpserit, indignationem omnipotentis
abbas, contra constitutionem Cluniacensis capituli Dei, et beator urr. Petri et Pauli, apostolorum ejus,
generalis, auotoritate apostolica constituti, cum 8e noveritincursurum.
consensn Cluniacensis conventus, prioratum de Datum Kalendas Aprilis, pontificatus
I.aterani, iv

Benhardo, pertinentem ad ipsum, Petro, clerico, nostri anno decimo sexto.

dicti. Baliri filio contulit, in sui gravem mnnasterii CLXXIX.

laesionem propterqwod nobis buiniliter suppplica- Ad decanum arehidiaconum Noviomensem et
(74*), J.
;

vit, ut per discretos viros prioratum praemissuin fa-

cuntorem Noviomcnsem. —
Dat eis provincium exa-
minwndi causatn qux erut inter W. de Avesnis, ex
ceremus ad proprietatem, et. jus monasterii, ante unn parle, et Ecclesiam Lescien. ex attera super
facti veritate cognita, revocari. Quia vero nobis non qui''usdum possessionibus.
constitit de proemissis, discretioni vestrae per apo- (Auno 1213. Laterani, Maii 24.)
Btolica scripta mandamus, quatenus, vocalis quos [Ex cbarltilario monasterii Lesciencis, duodecimo
propter boc noveritis evocandos, uudiatis hinc inde et decimo tertio saecuhs exarato, f° 68 et sqq.
proposita, et quod justum fuerit, appellationepost- BnfiQ., ibid.}

posita, statuatis, ipsi vero abbati pro suo debito Dilerlorum filiorum abbatis et conventus de Le-
poenam canonicam infligentes, faciatis quod decre- R scies (75), ex parte una, et nobilis viri W. de Ave-
... __, /> __ _i _ -...--. ,__*__:u.._:_
I »
__„ ,

i-
snis, ex altera, procuratoribus in nost^a prassentia
i

veritis per censuram ecclesiasticatn firmiter obser-

vari. Quod si non omnibus his exsequendis potueri- constitutis dMeetum filium nostrum, B. Sancti

tis intcresse,dno vcstrum ea nihilominus exsequan- Georgii ad Velum Aureum diaconum cardina-
tur. Vos denique, filli abbutes, super vobis ipsis,et lem(75*), concessimus auditorem; coram quo prae-
credito vobis grege taliler vigilare curetis exstir- dictorum abbatis et conventus proposuit procura-
pando vitia et plantando virtutes, ut in novissimo tor, quod, cum praefatus W. postquam signum
dictrictiexaminis die coram tremendo Judice, qui crucis assumpsit in Terroe sanctre subsidium pro-
reddet unicuique secundum opera sua.dignam pos- fecturus, dictos abbatem et conventum de Fania,
sitis reddere rationem. de Haia, de Lescheres, quatuor Villarum
et aliis

Datum Laterani.x Kalendas Februarii,pontifica- nemoribus contra justitiam spoliasset, venerabilis

tus nostri anno quinto decimo frater noster, Cameracensis episcopus (76), dicece-
sanus loci, cum jam sibi per testes, quod super hoc
CLXXVIU.
Ad priorem et convenlum monastcrii de Noveio. — ejus oflicialis receperat, de ipsorum spcliaiione

Recipiuntursub prolectionc apostolica, et con/ir- constaret, in eumdem noLiilem, ipsius contumacia

mantur ipsorum possessiones (74). exigente, excommunicationis, et in terram suam
(Anno 1213. Laterani, Mart. 29.) C interdicti sententias promulgavit. Nomiaatus vero
Ex chartulario Noveiomensi. BrtfcQ., ibid., p. 1151.] W. ad deoanum Sancti Joannis in Burgo Laudu-
Solet annuere sedes apostolica piis votis, et ho- nensi, et conjudices ejus, contra eosdem abbatem
nestis petentium precibus favorem benevolum im- et conventum, super quibusdam nemoribus Loci,
pertiri. Ea propter, dilecti in Uomino filii, vestris nominihus non expressis, tacita veritate, nostras
justis postulationibus grato concurrentes assensu, litteras impetravit. Quorum duo decano de Avesnis
personas vestras, et prsdictum inonasterium in auctoritate apostolica injunxerunt, ut, si qua sen-
quo divino estis obseqwio mancipati, cum omnibus tentia in ipsum W. vel terram ejus auctoritate prae-
bonis quae inpraesentiarum rationabiliter posside- fati episcopi, vel officialis ipsius, esset praedictae
tis, aut in futurum justis modis praestante Domino litis occasione prolata, eam denuntiarent penitus
poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra prote- non tenere, et citarent nihilominus abbatem et
ctione suscipitnus. Specialiter autem grangias de conventum praedictos,ad certum diem et locum ei-
Barbi et de Corni, et quidquid habetis in Villa- dem W.coram ipsis judicibus responsuros. A quo-
Nova, sicut ea juste el pacifice possidetis, vobis,et rum gravamino rnanifesto, cum easdem niterentur
per vos praefato vestro monasterio conlirmamus.et monitione nec «ausa. cognitione
sentontias, nec
praesentis scripti patrocinio communimus. Null; n abbas et conventus no-
preevia, revocare, saspe fati
ergoomnino hominutn liceat hanc paginam nostra. stram audientiam appellarunt. Unde, procurator
protectionis et confirraationis infringere, vel ei petiit eorumdem, ut, revocato in irritum quidquid
ausu temerario contraire. Si quis autem hoc atteu- ab eisdem judicibus exstitit attentatum, sa_pe di-

(74) Confer supra epistolam cxlviii. Hugo II de Hestru, denascitur 1213, 3 Au.«
IX.
•74) Vide ad epislolam libri octavi clxxxviii, Bertrandus, d/. Bertramus, tituli S. Georgii
(75*)
not. in Velabro, al. ad Velum Aureum, diaconus cardi-
(75) De abbatibus I.esciensis monasterii, circa nalis, ab Innocentio PP. III, anno Dominicae Incar-
haec in quibus versamur tempora, pauca haec apud nationis 1212, Romae, in octava creaiione, renun-
auctoret Novae Galliae Christianae, t. III. col. 123. tiatus est. Honorii PP. III jussu per triennium le-
« Vll. Simon, ex praeposito Latiniaco; deponitur g ine funclus est in Galliis contra Albigenses.
'

anno M94. Reaiit deinceps in Italiam, et sub Honorio PP. III

«VIII. Hugo I, ex monacho Vedastensi, rexit excessit e vtta. Oldoin. ad Ciacon., t. II/coL'36.
tribus mensibus. (76) Vide ad epistolam libri quinti xix, not
 »3 AD INNOCENTII III RKGB8TA •_>2i

tas exoommunicationis.et intoidicti sententias.sic- A CLXXX.

ut rationabiliter suot prulatiw, faceremus, usquo Monatttrii S. Pet,i Carnotentit protsciionem itueipit
ad BatisfacUoDein ooadignam t Bublato appellutionis potteitionttqut et privilegia confirtnat.
obstaculo, linniter observari, aupradiotum W. nb (Anno 1243. Signin?, Jul. '.).)

injuriis prasdictoi um abbatis et conventus.lum su- [GufeRAnD, Cartulaire ie Saint-P&rt de Chartret,

per oemoribus ipsis quan possessionibus.et rebus II, 677.]

quibua eos multiplieiter inquietat,

uliis, iu et bo-
Innocentius episcopus. eto.
ininuin suoriin: tnoleatiiB, quoa imgariis, et aliis
Personas et monasterium vestrum... oum omni-
indebitis exaclionibus oppriniit, pcr
censuram cc- bus qua> iopraeapntiurum rationabiliter possidet...
eleaiaBtioam oompeBoeotee. Fuitautem ex adverso sub bpati Petri et nostra protectione suscipimus;
responsum, quod, fum ante diotum W. a DODiioa- specialiterautem deGisez, de Trahone, dc Braioto,

abbate
de Castriduno, de Hosvilla, et alios prioratus cum
tis et conveniu superspolationequorumdum
pertinentiis suis contirmamus...
nemorum, et rebus aliis, coram ofliciali Camera-
censi,non ex delegatione nostra, traheretur in
Datum Signiae, vn Idus Julii, pontifleatus nostri

causam, ipeiua W. procurator, sentiens se ab eo- anno xv.

CLXXXT.
dem injuste giavari, vocem ad nos appellattoms
B Ad ^iatos, nolliu s e ,
,
populum Hibernix.-Ut per-
emisit. At ipse, legitima etiam appeliatione con- teverent m fidelitate reyis AngUsei hnredmn suo-
tempta, postquam etiam fuerunt ab ipso W. super
appellatione sua nostra1 littero.' impetrata*, denun- (Anno 1213, Laterani, Oct. 28.)
tiariexcoramunicatum fecit,eamdem terram ipsius [Rymer, Fazdeia, etc. I,ex originali
llfi, in thes.
interdicto supponens. Decanus vero Sancti Joannis cur recept. Scaccarii ]
in Burgo, et conjudices ejus, ad quos idem nobilis iNNOcENTmse.piscopus, servus servorum Dei, ve-
supereadem causa nostras litteras reportarat, eas- oerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis, et
dem sententias decernentes penitus esse nullas, dilectis filiis abbatibus,et caeteris ecclesiarum prae-
denuntiarunt prKdietum nobilem, latis et nobilibus viris priucipibus, comitibus, ba-
et terram ejus
prtedictis sententiis non
et, volentes de teneri, ronibus.et universis mililibus et populis per Hyber-
causa cognoscere principali, eosdem abbatem et niam constitutis, salutem et apostolicam benedi-
coDventum ad suam praBsentiam Jcitaverunt sed ;
ctiooem.
ipsi ad nostram audientiam sine causa rationabili Cum per ipsius gratiam.qui discordantes parietes
in se angulari lapide copnlavit vera pax et plena
appellarunt. Cumque iterum ante dicti abbas et
conveotus, citali a judicibus prtenominatis, eorcm
concordia sit inter regoum et sacerdotium in ADglia
ae conspectui pra>sentarent, licet iidem judices of- reformata.nos qui tenemur curam et sollicitudinem
ferrent se ipsis super his exhibiturosjustitia? com- gerere specialem de charissimo in Christo lilio no-
plementum, tamen ab eorum prajsentia contuma- Joanoe illustri Aoglorum rege, ao ejus reguo,
stro

citer recesserunt. Quare, petebal dicii nobilis pro- quod ad Romaoam Ecclesiam per dooum ipsius
speciali jure noscitur pertioere, sibi et haredibus
causam ipsam ad eorumdem judicum
curator, ut
remitteremus examen.Quia vero super his et aliis, suis providere voleDtes, per apostolica vobis scripta

qua? fuere coram cardinali proposita memorato, maodamus atque proecipimus quatenus in fidelitate
vobis Deri non potuit plena tides, de partium pro- ipsius regis ac haeredum suorum promptoanimoex
corde sincero perseverare curetis, tales vos circa
curatorum assensu, per apostolirn vobis scripta
devotionem ipsius per omnia exhioentes.quod lam
mandamus, quatenus, partibus convocatis, et au-
ditis hinc inde propositis,
a nobis quam ipso debeatis merito commeodari,
quod canonicum fuerit
scientes pro certo quod nos ad ipsius commoduni
appellatione postposita stalualis, facientes quod
et honorem eflicaciter aspiramus.
statueritis per ceosuram ecclesiasticam lirmiler
Datum Laterani, v Kal. Novembris, poDtiticatus
observari.Testes autem qui fuerint nomiDati, si se
nostri anno sexto decimo.
gratia, odio vel timore sublraxeriot, perceosuram
CLXXXU.
eamdem appellatione remota cogatis veritati tesli- D
Ab abbatem Sancti Michaelis de castro Brittonum.
monium perhibere; nullis litteris obstantibus pree-
(Anno 1213. Laterani, Nov. 22.)
ter assensum partium a sede aposlolica impetratis.
[Tibaboscui, Storia della badia di Xoiuvtt.da, II,
Quod si non omnes his exsequendis potueritis in- 351, ex autographo.]
teresse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
Datum Laterani. lx Kalendas Junii, pontificatus leetis filiis abbati Sancti Michaelis de castro Bnt-
nostri anno sexto decimo. tonum Bonon. dicecesis (77) et magistro T. (77*)

(77) II raonasl.ru di S.Michele di castel de Britti Ch. P. abate Sarti non ha cominci<tto a trovarne
nclla diocesi di Bologna appartene gia all' ordine memorta, ooo aPanno 1214 (De> cl. profa Arcki- n
.

Camaldolese, e posoia oel 1262 fti dato a'frati Go- gym. Benon. vol. I. u, p. 29). Questa carta aiuaqua
denti (V. Annal. Camald. t. v, p. 81, etc, Melloni ii.' antioipa la notizia di un anno, a oi fa Inalenoa
Atti de S. Boioyn. t. II, p 88, ••('. oonoscere che prim;i di, que) di Balogna egli ehho
(77*) (Juesti e celebre oanoniata Tancredi, che
il un canonicato nolla obleaa di S l.orenio in i \>1-
fu.poscia canonico et archidiacono di Dologniu. 11 lina.
225 StJPPLEMKNTUM. — AN. 1214. 226

doctori decretorum, canonico Sancti Laurentii in j^

quatenus in negotio ipso juxta priorum continen-
Colina Bononiae commoranti, salutem et apostoli- tiam litterarum, sublato appellationis obstaculo,
cam benedictionem. ratione praevia procedatis. Vos denique, frater epi-

Dilecti filii abbas et conventus Nonantulanus scope ac fili abbas, supervobis ipsis, et credito vo-
transmissa nobis petitione monstrarunt.quod cum bis grege taliter vigilare curetis extirpando vitia,

quidara eorum monachus pro quodam deluncto etplantando virtutes, ut in novissimo districti exa-
qui apud ecclesiam Sancti Bartholomaei de Spina- minis die coram tremendo judice qui reddet unicui-
lamberti ad ipsos de jure spectantem elegerat se- que secundum opera sua, di^nam possitis reddere
pulturam, exsequias celebraret, archipresbyter ec- rationem.
clesiaeSancti Martini et ejus complices Mutinensis Datum Laterani, Idibus Februarii, pontiiicalus
dicecesis in ipsum monacbum manus temerarias nostri anno septimo decirno.
injecerunt.non permittentes eum celebrare oflicium CLXXXIV.
pro defuncto. r.umque per venerabilem fratrem Ad alibutem et fratres S. Dionysii. — Eorum prole-
nostrum Mutinensem episcopum sperarent hoc re- ctionem suscipit el possessiones conplrmat.

levari gravamen.ipse praemissis alias adjecit inju- (Anno 1214. Laterani, Mart. 29.)
rias, in vassalos Nonantulani monasterii et omnes [Doublet, Hist. de Saint-Denys, p. 5i3.]
qui de csetero in pradicta ecclesia eligerent sepul- B
[nnocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
turam excommunicationis sententiam promulgan- convenlui Sancti Dionysii, sa-
lectis filiis abbati et
do. Nolentes igitur jura ejusdem monasterii depe-
lutem et apostolicam benedictionem, etc.
rire, discretioni vestrae per aposlolica scriptaman-
Personas vestras et pradictum Monagterium in
damus, quatenus, si est ita, dictos violatarum ma-
quo divino estis obsequio mancipati.oum omnibus
nuum injectores tandiu appellatione remota es-
bonis quaj inprssentiarumrationabiliterpossidetis,
communicatos publice nuntietis, et faciatis ab om-
aut in futurum justis modis praestante Domino po-
nibus evitari, donec passo injuriam satisfecerint sub beati Petri et nostra protectione
teritis adipisci
competenter, et cum vestrarum testiinonio litlera-
suscipimus, speculiter autem grauchiam de Cha-
rum ad sedem apostolicam venerint absolvendi.
neuriis et deeimus de Longolio sicut easjuste ac
Super aliis autem episcopum et archipresbyterum pacilice possidetis vobis et per vos praefato mona-
memoratos abindebita molestationeipsius monas- sterio vestro contirraamus et prassentis scripti pa-
terii compescatis, prsedictam excoramunicationis
trodnio communimus.
sententiam, sublato appellationis obstaculo, legiti-
Datum Laterani.iv Kal.Aprilis.pontificatus nostri
me revocantes. Tu vero, fili abbas, super te ipso
anno xvn.
et credito tibi grege taliter [vigilare procures exs- C
CLXXXV.
tirp.mdo vitia, et plantando virtutes,ut in novissi-
Ad Joannem Anylorum regem. —
Declarat quod rex
mo examinis die coram tremendo judice,
districti vel capella sua interdici vel excommuntrari non
qui reddet unicui lue sectindum opera sua,dignam possit sine mandato sedis apostoliae speciali.
possis reddere rationem. (Anno 1214. Roma?, ap. S. Petrum, April. 15.)
Datum Laterani, x Ivalend. Decemb.,pontificatus
[Rymeh, Fcedera, I, 119, ex originali in thes. cur.
nostri anno sexto decimo. recept. Sonccarii.[
CLXXXIII. Innocentius episcopus,servus servorum Dei, cha-
Ad Pistoriensem episcopum abbatem S. Trinitatis
et rissimo in Christo filio Joanni illustri regi Anglo-
Floientinensium —
In c^iu.sa quie Soffredum inier rum salutem apostolicam benedictionem.
et
Pistoriedsem episcopum verlebaturcl commune Pi-
Apostolicoa sedis ampla bcnignitas sincere obse-
storii svper jurisdictione quorumdam castrurum.
quentium vota fidelium favore benevola prosequi
(Anno 1214. Laterani, Febr. 13).
consuevit, et illustrium virorum personas quas in
[Zacharia, Anecdola medii xvi, August» Taurin. devotione sua promptas invenerit et ferventes,
1755, in fol., p. 350]. quibusdam titulis decenlius decorare; ut igitur ex
Innocentius episcopus, scrvus servorum Dei,ve- D speciali devotione, quam ad Roraanam Ecelesiam
nerabili fratri episcopo et dilecto lilio abbati S. et personam nostram habere dignosceris apostoli-
Trinitatis Florentinorum, salutera et apostolicam cum tibi sentias accrevisse favorem, statuimus ne
benedictionem. a quoquam tua possit excommunicari persona vel
Crtusam quae inter consules, cousiIiarios,et com- interdici capella, siue mandato sedis apostolics
mune Pistoriensium ex parte una, et ven, fratrem speciali.
nostrum... episcopum ex altera super jurisdiclione Tu ergo,neinde nascantur injuriaa undejura na-
quorumdam castrorum.et hominum, ac rebus aliis scunlur, talem te super his satagas exhibere, ne
agitari dignoscitur.dictus episcopus tibijrater epi. per abusum, quod absit, privari hujusmodi bene-
scope, a nobis obtinuit delegari. Ut autem judi- ficio me.... pria. .. juxta.... cea ... sanctiones pri-
cium sine suspicione procedat.te, fili abbas, cogni- vilegium.... re.... tur amittere, qui permissa sibi
tioni causae obtentu partis alterius adjungentes dis- abitur potestate.
cretioni veslrae per apostolica scripta mandamus, Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam
V7 AD INNOCBNTII III HHOBSTA 228

no9trie institutionis iftfringere vel ei

misu tcmernrio A offlola asercere, disoretioni voBtrai |ier apostolica

Mnlraire.Bi quti autem aoe nttoninro prmsumpso- oripta disiricto prmcipicndo

mandamue.QTiatenua
rit, m.limmtionem omnipottfntia Dei, el
beatorum profalum Waldemarum degradatum ettam ipaum
1'etri et Pauli epostolorum ejus se nnverit
inour- quain lautores suos exouinniuiiicatus per occlesias
surum vestras publice Duntietis.Voa denique,filii nhbaleB,

Datuni Romro aputl Petrum, xvn Kal. Muii,

B. BUper vohis ipsis et credito vobis irrege taliler vi-
pontilicatus nostri annn septimo ilecimo. gilurcoiiretisexstirpnndovitiaet plantando virtutcs,
CLXXXVI. ut in novissiiun districti examinii die cornm tre-
Ad Joannem Anqlix regem. —
De treuga uitcr rcges mendo juilicr,i|ui reddet uniouique leoundum ope-
Auyluv fi Franci& meunda. ia gua, dignam possitis reddere rationem.
(Anno 1214, Romro, np. S. PetniT:. April. 22). Datum ltnma', apud Sanclum Pctruin, in lvalen-

120. Pat. 16. Job., m. 17 das Maii, poutificatus nostri anno xvu.
[Rymeii, Fa-dera, ete. I,

(1. in Turre Lnndon.]. CLXXXVIII.

Innocbntius episcopus,sorvu3 servorum Dei.cha- ./</ populos Spoletani ducalus. —
Ut Aldrovandino
rissimo in Christo lilio Joanni illuslri Anglorum marchioni Rstensi ei Aneonitano auxilium ct favo-
it-m prsebeanU
regi, salutem et apostolicam benedictioncm.
Cum ex guerra qu;e vertitur inter te et charissi- B (Anno 1214. fiomie, ap. S. Petrum, Maii 5.)

mum in Chrjsto nostrum Philippum Fran-

lilio [Muratoiu, Anlitj. Ilal., 1, 327.]
corum regem illustreni, impediatur Terro Sanotee Innouentius episcopus,servus servorum Dei,uni-
succursus, ad quem pro salute populi Chrietiani versis lidelibus nostris per ducatum Spoletanum
ardentissimeaspiramus,aliaque innumera timean- constilutis, salutem et apostolicam bcnedictio-
tur ex ea pericula proventura.nos npostolica; sedis nem.
servitii debito provocati, ad reformatior.em pacis Cum dilectus lilius nobilis vir B. (Aldrovandinus)
intendirau9 interponere.partes (sic) tibi ac profata
marchio Estensis dc nostro consilio et mandato
Francorum regi tirmiter injungamus per censuram marchiam Ar.conitanam intrarit, uteam rcvocet ad
eccle9iasticam, vos, si necesse fuerit, compellendo Eeclesiae Romanae doininium, et teneat pro eadem,
ut pro tot tamis periculis evitandis, treugas
et i.niversitatem vestram rofjamus, requirimus, et
ineatis et observetis nd invicem aaltem usque post monemus,per apostoliea vobis scripta mnndantes^
generale concilium celebrandum:rebus in eo stntu quatenus ob revcreniiam apostolicae sedis et no-
manentibus in quo erunt cum ipsoe treug* a par- stram.ad hoo ei consilium et auxilium taliter im-
tibus firmabuntur. pendatis, quod ipsum ad vestra obsequia fortius
Etduo mediatores pacis absquemalitiaeligantur, fj obligetis.et nos pro servitio in ipso nobis impenso
qui tideliter interim tractent de concordia retor- devotionem vestram commendare merito debea-
manda.quae, si forte prnvenire non possunt, nostro mus.
vo9 arbitrio committatis.praestitis super his cautio- Datum Romoe, apud Sanctum Petrum, m Nonas
nibus, quo discordiam sopiendam nos ipsi perso- Maii, pontiticatus nostri anno xvii.
naliter intendamus. Ego Daniel Notanus <le Rodigio has litteras |

Quocirca serenitatem regiam rogamus,monemus jussu domini Andrese <te Naxerata vicecomiiis Rodi-
et exhortamur in Domino quatenus habita super gii pro ilomiNO Obiione maniiione Estensi crem-
his deliheratione prudenti, nobis non differas per
plavi et scripsi, nihil de eis addens vel minuens,quod
idoneum nuntium respondere. eentvm vel ssnteniiam mutet, nisi forle litierum vel
Datum Romro apud Sar.ctum Petrum, x Kalend. purtclum in compositione syllabarum, currente ann
Maii, puntilicatus noslri anno decimo septimo. Domini 1292, indictione v, die xiv, iniranic
CLXXXVII. Aprili

Ad universum clerum Rremensis provincix. Ut — t.LXXXlX.

Waitemarum cjccommunicatum publicc denuntient, Ad potettatem et poputos Anemitanm marehi». — l't

Petrum, April. Aldrovamdino marehioni Estensi Anconitano ob-

(Anno 1214. Romro, ap. S. 30). D et

tempercnt.
[Lappenberq. Uumbunj. Vrkung.1, p. :ii4, ex ori-
(Anno 1214. llonia; ap. S. Petruin, Maii 5.)
ginali cuin appenso plumheo sigillo papa? Inno-
ce-ntii 111, in caps. n, n. 10.] [fotdo

Innocentius episcopus, servus servorun. Dei, di- Innocentius episcopus, scrviis servoruni Dei.po-
lcctis filiis, ahbatibus, prioiibus, propositia, de- testati et populo Anoonitano, spiritam consilii sa-

canis, arehidiaconis ot aliis eecleaiarWB 01 i-latis nioris.

per BremenBem provinciam constitiitis,saluteni et Cum dilectus liline nobilisvir A.mnrchio Esten-
apostolicam benedictionem. si9 do nostro oonsilio et mandato marihisiu Anco-
Cum perditionis lilius Waldemai us,tani|iiam hae- nitanam intrnrit, ut eam revoert ad Boeiso i a llo-
roticus ct sohismaUous oenauram eanontoam vi- mans dominium.el teneat pro eedem,pr«seatiuoi
lipendat ct Kcclesiui claves nullai reputans, si* vohis auotoritate proeipienrlo mandamue, quate-
oommunicatus et depositus pnosumut episoopalia nus n sequela Otlnuis roprobi, malodicti ct e\-
229 SUPPLEMENTUM. — AN. 1214. 230

jmmunicati, suorumque fautorum, penitus disce- A dicdus adversushancmortiferum pestem,deconsilio

dentes.ac redeuntes adRomanam Ecclesiam ma- virorum prudentura indiversisconciliisadcurandas
trem vestram, eidem marchioni ob reverontiam animas salubre remedium adinvenit; quodcirca non
apostolica? sedis et nostram adhaereatis fideliter, decettuam regalem prudentiam qjae inter casteros
et humiliter intendalis de his qun' ad jus marchio- principes sasculares Christianitatis tilulo est in-
signis, pro aliquo temporali commodospiritualem
nis pertinere noscuntur, plenario respondentes ei-
dem, ac ita viriliter ei con9ilium et auxilium im- impedire profeclum, sicut per quasdam litteras ad
pendentes, quod sibi ac nobis cedat ad gloriara et diversas comraunias destinatos te fecisse dolemus,

honorem nosque qui certam fiduciam obtinemus,

;
quas ut prudentiori reclractes consilio,praesenti pa-
quod vos ob reverentiam nostram humane etbeni- gina? fecimus intercludi serenitatem regiam ex-
:

gne tractabit, devotionem vestram et fidem debea- hortantes, quatenus nec impedias nec facias impe-

mus merito commendare. Alioquin dilecto filio R. diri quominus in regno luo ecclesiastica jurisdictio
subdiacono et capellano nostro, rcctori Massensi, Nos enim pradicto legato praecipi-
valeat exerceri.

apostolicae sedis legato, nostris damus litteris et mus, ut adhuc super his, quantum cum Deo potest,
mandaraus, ul vos ad id appollatione remota oom- necessarium adhibeat moderamen, ne in aliquo
pellat, prout videat expedire. modum excedat, honestas consuetudines et usus
Datum Romaa apud Sanctum Petrum, ni Nonas rationabiles non immutans, limam omniura gene-
rali consilio reservando; unde volumuset manda-
Maii, pontificatus nostri anno xva.

CXC. mus, ut interim idem negotium hinc inde modeste

el aliis cum sacri ap-
Ad Philippum Francorum regem. Usurat in suo — procedat quia tunc super his

regno in posterum rex non patiatur.

probatione concilii statuemus.quod spiritualiteret
tetnporaliter videmus cxpedire.
(Anno 1214. Romre ap. S. Petrum, Maii 14.)
Datum Romae apud Sanctum Petrum, n, Idus
[D. d'AcHEBY, Spicileg., III, 577.]
Maii, pontificatus nostri anno septimo decimo.
Innocentios episcopus, servus servorum Dei,
CXCI.
charissimo in Christo filio nostro Philippo regis
apostolicam benedic-
Ad magittrum miiitix Templi.
et fratret Iptos a—
Franciae illustri, salutem et petitione abbatis ac monnslerii Cluniaeentis super ,

tionem. quemitam venititionis contractum, in quo prioratut

Quanto melior anima corpore tanto spiri-
est de Charitale graviler ixsus etse dicebatur, absolvit
(78).
tualia sunt temporalibuspraeferenda; unde com-
modum temporale non e»t cum spirituali damno (Anno 1214. Roma:, ap.S. Petrnm, Maii 15.)
quaerendum, ne unde lucrum quoeritur temporale, Q [Ex Archivio abbatiaa Cluniacensis, Breq. ibid.,
inde spirituale periculum oriatur, teste Veritate p. 1153.]
quas dicit : Quid prodest homini si universum mun- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
dum hwelur, anim/e vere tuar detrimentum patia- lectie filiis magistro et fratribus militiae Templi,

tur? [Matth. xvi). salutem et aposlulioam benedictionem.

Auditis ilaque litteris, quas tu et quidara baro- J. syndico, et quibusdam monachis Cluniacen-
nes tui contra dilectum filium R. tituli Sancti Ste- sibus, in nostra prassentia proponentibus, priora-
phani in Cce!io-Montepresbyterumeardinalem,apo- tum de Charitate, qui ad Cluniacensera Ecclesiara
stolicae sedis legatum super, variis articulis desti- nullo pertinet medianto.in alienationequarumdam
nastis diversas qussrimonias continentes : prolinus possessiouum, reddituum, et aliarum rerum quas
nobis et querelas contra eumdem legatum propo- emeratis ab illo enormiler esse lassum, ac peten-
sitas, et responsiones ipsius fecimus explicari. tibus, ut hujusmodi revocare contractum, vel mo-
easque tibi probabiliter moderatas prsesentibus lit- nasterium ipsum in integrum vice minoria resti-
terismittimus interclusas, hoc tuae serenitati bre- tuere dignaremur; vobis vero petentibus ex adverso,
viter quod licet idem legatus a nobis
respondentes : eumdem coutractum tanquam legitime ac solem-
super usurariis non ucceperit speciale mandatum, niter celebratum auctoritas apostolica confirmari,
quia tamen in regno tuo plu9solito usuraria pestis tam abbate(78*) acconventu Cluniacensibus, quo
increverit, intantum facultates ecclesiarum, mili- rum super hocauctoritas interveneratet consensus,
tum,aliorumque multorum devoranset consumens, quam priore (79) ac conventu deCharitate.per suas
quod nisi tanto languori adhiberetur eflicax medi- litteras postulantibus illud idem, quia nobis ad
cina, intendere non sufficerent ad subsidium terrae plenum df ipsiua contractus meritis, et circum-
sanctae, propter quod ipsum duximus specialiter stantiisnon liquebat, id venerabili fratri nostro
destinandum; unde ipse tanquam spiritulis me- Parisiensi episcopo (79*), et conjudicibus suis com-

(78) De argumento istius Epistola;, conferendae censi (ut quidam volunt) Gaufrido substitutus fuit
sunt omnino Epistolae Libri decimi quinti cxciv et an. 1212. Vide Epistolas Libri decirai quinti, supra
CXLII. citatas.
(78* Vide not. ad Epistalam clxvii supra. (79*) Petrus II (de Nemours) Cambellanus dictus,
(79) Erat is Guillelmus III, qui, expriore Clunia- Galtero I, domino de Capella in Bria, de Villebeon
 -

831 AD 1NN0CKNTII III KKCKSTA 232

misimus inquirendun., hoientea In Lnquisitionit \ quod BpeoiCcatio erat bujusmodi faeienda, dictus
litturis ineiitionem de lilteris super lapsu prioratue proeiiraior seilemapostolicain uppelluvit. Cumque
ejusdem, ad venerabilem fratrem aoslrum Se- Iiim ubhaa ot convcnlus Cluniacensia ap •

nononsem arobiepiscopum (80), et ejus conjudioes pellationi renunliaasent eldem, suasquo probatiO'
antea dastinatis, quorum ulrlque in axsecutione nes rocipi postulu r ent, et, parte vestra instantcr
mendati apostolici pcooeeeerunt. Poetmodum vero, inter Baatqra postulante, utpriorie, et inunachoruin
partibus in nostra prassentia coustitutis, cuin iu- dc Churitate, ne ilclusoriiim cssetjinliciiiui, rcqui-
stanter peterctis ipsum conQrmari contractum, cl reretur oonsenBua ipsisque abbate et cunvcntu ni-
cumdem pars altera aileretur mulUplioitSC iin teulibus ostendere.quud iil noquuquam licri upor-
pugnure, quia do his quos partes ad fundaud.im tebat, ot ad sedem apostulicam ilerum appellan-
intentionem suaui propooere curarunt, non potuit Libus, spatium temporib in nostris comprehensum
nobis iieri plena lides, diloetis liliis... Sanct.e lic- litteris, eisdcm BUper prinoipali nil probanlibus,

OOVefa Parisiensis (81), et.... Boni-radii (82), ab- ellluxisset; vos a judicibus ipsis s-epius cum in-
batibus, ao... decano Aurulianensi (83), dedimus Btantia po8tula8tis,ut secundum apostolici rescripti
in mandatis, ut, diligonter auditis qu;e partcs, in- tenorem oonQrmarent pr;ulict;e venditionis con-
fra quatuor menses a termino priori Charitatis r> tractum. Quilius id facore non curantibus, dile
edicto, coram ipsis ducerent proponenda, si foret ctum lilium fratrem Umbertum, et eumdem pro-
ostensum, prioratum de Charilate ez venditono curatorcm propter hoc ad sedcm upostolioam des-
ipsa enormiter esse lassum, ipsis vice minoris tinastis.Ipsis igitur, et dilecto filio Cluniacensi ab-
rostiluentes eumdem, contraetum legitiine rescin- bati proptcr hoc in noslra praesentia constilutis,
derint samre dictum; alioquin illum faeerent ratum nos, iis et aliis qos ab ipsi fuere proposita plenius
et (irmum habori, contradictores per censuram intellectis, vos, de fratrum nostrorum consilio, ab
occlesiasticam compescentes, qui, parte monacho- ipsius abbatis ot monasterii Cluniacensium peti-

rum quod proposuerat inlra dictum terminum duximus abvolvendos, perpe-

tione sententia'iter
non probante, ipsum auctoritate aposlolica confir- tuum super hoc silentium imponentes. Monachis
mavero contractum. Demum, dilectis tiliis Chri- vero de Charitate, quorum eonsensus, partevestra
stiano, clerico vestrae, et Helia, mouaeho alterius petente, requisitus non fuit, ex hoc pra^judicium
partium procuratoribus, propter hoc rursus in nolumusgenerari, cum resinter alios acta aliis pr;e-
nostra prasentia constitutis, procuratore vestro judioare non debeat, eeoundum legitimaa sanclio-
cum instantia postulantp, oontractum cumdem nes. Nulii ergo omnino hominum liceat hanc pa-
apostolico munimine rnborari; pars adversa, pru- ginam nostrae dillininitionis infringero, vel ei ausu
ponensquod abbas Cluniacen3is,rebellationemona- C temerario contrairc. Si quis autera hoc attentare
chorum de Charitate (qui antcquam ad eum per- prasumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et
venisset citatio, eumdem a monasterio ipso violen- beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se no-
ter expuleruut; impeditus, coram prsedictis judi- verit incursurum.

cibus nequiverat experiri, cum de monachis, et Datum lloniic, apud Sanctum Petrum, Idibus
hominibus ejusdem loci quantitatem et valorem Maii, pontilicalus nostri anno septimo decimo.
venditarum possessionum scientibus, testes, eo tx.cn.
quod rebelles elfecli essenl, producere non vale- Ad epucopos et piwlatos tnarchi.r Anconitatue. —
ret irritari petiit processum judicum pr;ediotorum, (// consilium et auxilutn prwstent AldrovandifU
marchioni Eslensiet Aneonitano, ud repecurandam
tanquam post appellationem ad nos legitime inter-
eamdem marehiam.
positam attentatum. Unde, nos dilectis li-
illicite
(Anno 121i, Ronue ap. S. Petrum Maii 23.)
liis.... abbati Caroli loci (81).... cantori Meldensi,

et magistro P. Peverelli, Parisiensi canonico, de- [Moratori, Antig ltal., I, 328.1

dimus in mandatis, ut, prsdicto non obstante pro- Innocentius epiecopus, Bervua servorum Dei,
cessu, in negolio procederent memorato, juxta venerabilibus fratribus episcopis, et dilectis liliis

priorum oontinentiam litterarum. In quorum pras-

pj
abbatibus, ac aliis ecclesiarum prffilatis per Anco-
scntia cum fuisset ex parte vostra petitum, ut spe- nitanam inarchiam constitutis, salutem et aposto-
citicaret pars altera quanta esset, et in quibus licam benedictionem.
consisleret la:sio scepe dicta, et, ipius procuratore Cum dilectus lilius, nobilis vir Al. Marchio
id facere recusante, 'judices interlocuti fuissent Estensis de nostro oonsilio et mtndato marchiam

etdeTournanluge, Franciae Camerario, el avelina i

ii
1215, r\ Chartario Caliovi. ls esl forte \V.
et

de Nemours parentibus oatua, c\ Thesaururiu Tu- qui abbas Boni-radii ibidara legitur, an. I

ronensi, ad Cathctliaiu Pai isicnscm VOOatUS fuit ffov. Gatl. Christ. tom. VIII, <•»>/. 57.
anno 1208. Apud Damiatam mortem oppetiit, anno 183] Fulco ll decunua Aurelianeosis, ab nniio
|218. Goll. Ch~itt. tom, > iil, eol. 87. »d un. 1210. Ibid. iom. VUl. eot. I

(sn) Vidc iul Epistolam Libri tertii xi.v, not. V.liini. nbbusi aroli loei.notus in lnsirumcn-

|8i) Vidc ad Epistolam Libritertii \lv, not. lis, jam uli aiuiu 1207, usque ad uunuin !-'l7.
(82) X. Boni-radii abbae Willelmus II, annia Vid. tiall. Chritt. tom. \, col. 1510
233 SUPPLEMENTUM. — AN. 1214. 234

Anconitanam intrarit, ut eam revocet ad EcclesiaB A_ CXCIV.

Roman» dominium, et teneat pro eadem univer- Ad priorem et monachos S. Mariae de Campis Cor-
sitati vestrae prfesentium
:

auctoritate prascipiendo boliensis. — Eorum possessiones et privilegia con-

firmat.
mandamus, quatenus viriliterassistentes eidem, et
(Anno 1214. LateraniMaii 29.)
gicut marchioni, fideliter intendentes, ita efficaciter [Doublet, de Saint-Denys en France, p. 543.]
llist.
ei consilium et auxilium impendatis, qood nobis Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
et sibi merito debeat esse gratnm, vestraque fides monachis Sanctae Maria? de-
lectis filiis priori et
atquo prudentia inde valeat commendari. Vos de- Campis Corboliensis, salutem et apostolicam bene-
nique, fratres episcopi, et filii abbates, 9upervobis dictionem.
ipsis ac creditis vobis gregibus taliter vigilare cu- Cum anobispetiturquod justum est othonestum,
retis, cxstirpando vitia et plantando virtutes, ut tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationia ut id
in novissino dislricti examinisdie coram tremendo per sollicitudinem officii nostri ad debitum perdu-
Judice, qui reddet unicuique secundum opera sua, catur effectum. Quapropter, dilecti in Domino filii,
dignam possitis reddere rationem. vestris et justis postulationibus grato concurrentes
Datum Rom«, apud Sanctum Petrum, x Kalend assensu, personas et monasterium Sancta? Marie
Junii, pontificatus nostri anno xvn. |] de CampisCorboliensis, inquodivino estis obsequio
mancipati, cum omnibus bonis tam ecelesiasticia
CXCIII. quam mundanis quae in praesentiarum rationabiliter
Ad populos marchix Anconitanx. —
UtAldrovandino possidetis aut in futurum justis modis praastante
marchioni Eslensi et Anconilano morigeri sint et Domino poteritis adipisci, sub B. Petri et nostra
obsequentes.
protectione suscipimus. Specialiter autem decimam
(Anno 12il. Romse, ap. S. Petrum, Maii 23.) lociqui dicitur Desplanis, terras, vineas, nemora
et alia vestra bona sicut ea omnia juste ac paci-
[lbid.,32,9.]
tice possidetis, vobia et per vos vestro monasterio
Innocentius episcopus servus servorum Dei,
, auctoritate apostolica confirmamus. Nulli ergoom-
universis per Anconitanam rrarchiam constitutis, nino hominum liceat hanc paginam nostras prote-
spiritum consilii sanioris, ctionis et confirmationis inlringere vel ei ausu te-

Cum reprobus Otto, et principales fautores ip- metario contraire : si quis autem hoc attentare pr«e-
sius, maxime illi qui nobis super patrimonio Ec- sumpserit, etc
clesiwseopponunt, excommunicationis sint vinculo Datum Later., iv Kal. Junii, Pontifioiinostri anno
innodati, oinnibus a fidelitate quam ipsi Uttoni „ xvn.
praestiterant, absolutis, ac divinum judicium jam
c cxcv.
sil in eumdem Ottonem et ipsius complices mani- Ad abbatem (85) Cluniacensem. Ut non obstantibu* —
appetlattonibus amonachissuis,absque jure, inter-
festum miraniur quosdam vestrum adeo esseim-
:

posilis, eorum excessus castigare possit.

providos futurorum, ut adhuc etiam eidem Ottoni
(Anno 1214. Viterbii, Jun. 23.)
et fautoribus ejus, contra claves Ecclesiffi existen-
[Bullamhancedimusad fidemapographi.quod, ex
tibu3 obcajcatis, non metuant adh;crere. Cum igitur archivio monasterii Cluniacensis lideliter trans-
dilectus filius, nobilis vir Al. Marchio Estensis de scriptum, in chartophylacio nostro reponi cura-
nostro consilio et mandato marchiam Anconita- vit 0. Lambert de Barive, qui a.l calcem apogra-
phi hanc notnm altixit « Vidimus, sous les sceaux
nam intrarit, ut eam revocet ad Ecelesioe Romans
:

du Juge dp la Cour de Cluny et de celle de l'Ar-

dominium, et teneat pro eadem universitati ve- :
chidiacre du mSmelieu, delivres et sipnes par J.
stra praesentium auctoritate prsecipiendo manda- Rochi et de la Pelote. Notaires-Jnr6s desdites
mus, quatenus a sequela dicti Ottonis, suorumque Cours, le 19 Octobre 1428, d'une Bulle d'Inno-
cent III, donnee a Viterbe le 9 des Kalendes de
fautorum, penitus discedenles, ac redeunles ad Ro-
Juillet, l'an dix-septieme de son pontificat, ce qui
manam Ecclesiam matrem vestram, eidem mar- revient a 1'annee 1214, portant que l'Abb6 de
chioni ob reverentiam apostolica? sedis et nostram Cluny aura le droit de correction sur les reli-
adhasreatis lideliter et humiliter intendatisde his D K>eux, nonobstant leur appel au saint Si6ge, et
ce, tant a cause des fautes et scandales qu'ils
quaa ad jus marchionis pertinere noscuntur, plena-
pourraient commettre, qu'a 1'egard de la facult^
rie respondentes eidem, ac ita viriliter ei consilium delespunir, par la privation de leurs prieurei
et auxilium impendentes, quod sibi ac nobis cedat etc, parchemin scell6 de deux sceaux.
ad gloriam et honorem, nosque, qui certam fidu- Nos Judex Curix Cluniacensis, el nos Archidia-
conus ejusdem loci, notum facimus universis prse-
ciam obtincmus, qnod idem marchio vos ob reve-
senies litteras inspecturis, quod nos vidimus, legi-
rentiam nostraiu humane ac benigne tractabit, de mus, ac de verbo ad verbum, per notarios juratos
votionem vestram et fidem debeamus merito com- nostros infra scriptos, tegi et collalionari fecimus
mendare. quavdam litteras apostolicas feticis recordationis
domini Innocentii Papx tertii, cum filis de serico
Datum Romaa apud Sanctum Petrum, x Kalendas
crocei rubeique colorum, more Bomanx Ecclesix
Junii, pontificalus nostri anno xvn. bullalas, sanas et integras, non viciatas, non can-

(85) Vide supra not. ad epistolam clxvii.

1'ATSOL. CCXVIl.
235 AD INNOCKNTII III RKGKSTA 236

cellalas, nun abrasat, nun abutdas, ntC in n/n/iia \ lutis, dileclum lilium nobilcm virum Al. Anoonita-
tui parit su.yeitas, utrum yrorsut oroni vtito et num et Estenscm ii.archionem de marchia ipsa in-
tutpiciont earentes fbrmam qvx seyuitur conti-
,
vestiverimus solemniter per vexillum miraniur, ;

nentes.
In cujus cisionts te<timoiitutn. cuin nobis constet
nec satiB admirari suflioimus quod vos, nescimua
Je prsmistis. per ndelem relulionem tnfra icripto- qua ducti prudentia, vel virtute confisi, ronfracto
rum Noiariorum turiarum noslrarvm Juntorvm, adhuc baculo inuitenles, redire dillertis ad domi-
quibut i'i hit creJunus, et nJem ftenariam adlii- nationem ipsius Ecclesiie matria vestrae, ac mar-
bemus, facta prtus JiiiqeiUt collatione, per ipsos
chioni prasdieto lidelitatis juramenta renititis exhi-
de prwsenti traiisumiitu seu extmplari ad Lilteias
ortgindles tuperiut trantcriptat, sigitla nostra Lit- bere, perredeundi diflicultatem bujusmodi ampliua
teris prssentibus duximut apponenda. lutium quu- demerentes, quam demerueritis etiam recedendo,
que ad Vtstonem hujusmudi, die xix mensis Octo- cum hoc quidem spontanei, illud autem videamini
bris, anno Dotntno 4-8. 1

Collulio fit per nos yoianos infra scriplos de

effecissecoacti. Ideoque universitatem vestram mo-
Dictii Litttns oriainalibut ad prsesent transcriptum, nemus attentius et hortamur, per apostolica scripta
seu Vidiinus, signis nostris manualibus sequenti- vobis lirmitcr praecipiendo mandantes, quatenus
bus, testibus,anno ct diequibus fupra- Signe, Jean non dubitantes redire ad viam ab invio, et con-
Bochi, etJ. de la Pelote, avec paraphe. » Bne-
verti ad dexteram asinistra, dicto marcbioni, qui
quigny ibid., p. 1155.] B vos clementer ac benigne tractabit, fidelitalis.jura-
Innocentius episeopus, servus servorum Dei, di-
menta praestetis ita hilariteret libenter, quod idem
lecto tilio Cluniacensi abbati, salutem et apostoli-
ad dilectionem vestram merito provocetur, et nos
cam beuedictioneiu.
bumiliter supplicavit, ut, cum non solum praecedentis obliviscamur offenss, ve«
Tua nobis devotio
rum etiam ad exhibitionem favoris et gratiee incite-
ex appellationibusmonachorumtuiordinis.dissen-
mur.
siones, et scandala gravia, etdissolutionesplurims
saepe proveniant, eo quod fruslratorie quidam ap- Datum Viterbii, m Idus Septembris, pontificatus
pellant, ne ipsis prioratus quos dilapidantauferan-
nostri anno xvn.
ipsorum puniantur excessue, dignaremur CXCVII.
tur, vel
misericorditer indulgere, ne quis monachustui or-
AJ Eustachium de Vesci. —
Mandat ne rex Anglix
aliquid incommodi patiatur propter discorJiam
dinis a te valeat taliterappellare. Cum igitur appel-
,

jam tandem interillum el barones sopitam.

lationis remedium inventum, non ad subter-
fuerit
(Anno 1214. Laterani, Nov. 5.)
fugium malignantiura, sed ad pnesidiuni innocen-
[Rymer, FozJera, I, 126, ex originali in Turre
tium, devotioni tuae prxsentium auctoritate conce- London.]
dimus, ut.hujusmodi appellationibus non obstan- _
Innocentius episcopus, servus servorumDei, di-
tibus, in delinquenies monachos correctionis offi-
lecto lilio nobili viro Eustacbio de Vesci, salutem
cium exsequaris. Nulli ergo omnino hominum li-
et apostolicam benedictionem.
ceat hanc paginam nostrse concessionis infringere,
Cum per illius gratiam, qui fecit utraqueunum
vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem boc
discordanles parietes copulans in se lapide singu-
attentarepraesumpserit, indignationem omnipoten-
lari, sit omnino sopita discordia, quae olim inter
tis Dei et beatorum apostolorum ejus Petriet Pauli
regnum sacerdotium in Anglia vertebatur, occa-
et
se noverit incursurum.
sione cujus confosderationes et conjurationes con-
Datum Viterbii, ix Kalendas Julii, pontilicatus
tracta; fuisse dicuntur, quia pace redilita et concor-
nostrianno septimo decimo.
dia relormata, cum causa cessare debet effectus,
CXCVI
comitibus, baronibus ot aliis nobilibus per Angliam
Ad populum civitatis Asculanv.— L'l AtJrovanJino
constitutis dedisse meminimus in mandatis, ut in
Esiensi et Anconilano marcltioni.obedientiam prx-
stare amptius non recusent. fidelitate charissirni in Christo tilii nostri Joannis

(Anno 1214. Viterbii, Sept. 11.) illustris regis Anglorum et haeredum ejus, sincero

[Ibid. corleet puro animo perseverare deber.-nt, tales se

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, r> circa dcvotionem ipsius per omnia exbibendo, quod

potestati et populo Esculano, spintum consiln sa- tam a nobis quam ab ipso possunt mcrilocooimen-
nioris. dari.

Cum is qui superbis resistitet confringtt cornua Ut igitur mandatum illud majoris roboris conse-
peccatoribus, ponens quos non
terminos mari, quatureffectum.nobilitati tuieperapostolicascripta
transeant lluctus ejus. sed illisi redundent in con- mandamus quatenus, pra>textu confoedaratioimm
culcationein et lutuui, reprobi Ottonis abominatus et conjurationum illarum in sollicitudine regia nul-
ingratitudinem, et superbiam detestatus, ipsum, lius ditlieultatis opponasobstaculum.justitiarios et

qui vos nisus fuit avertore a lidelitate et devotione alios officialcs regis ejusdem, neo per teipsumim-

sacrosancta) Romana) Ecclesia) matris vestrae, his pediens, nec patiens, quantum in te luerit, peralios
etaliis modli roddens nobis pro dilectione odium, impediri, quominus coinmissa ipsis ollicia etlicaoi-
offensam pro gratia, et injuriam pro honore, sua ter exsequantur.
virtute prostraverit ot nos vobis a juramonto,
:
Datuui l.atoraui, Nonis Novombris, poutilicatui
quod ei diciinini praastitisse, tauquam illioilo abso- nostri anno xvn.
 237 SUPPLBMBNTUM — AN. 1214. 238

CXCVIII. A CXCIX.
Ad Nicolaum Tusculanensem episcopum. — De rt- Epistola 0. Cotonensis scholastici et sedis apostolicx
luxatione inlerdicti. legati illuttri comiti Namurcensi. De vuriis —
(Anno 12)5. Laterani.) crucis apparitionibus , dum oucem prsedicaret.

[Recueil des historiens de France, t. XVII, p. 713.]

deque multitudine crucesignutorum in provincia
Coloniensi.
Innocentius episcopus, servns servorum Dei.etc.
(Anno 1214.)
Venerabiii9 frater noster Joannes Norwicensis
Robertus Ri- [Marten. Ampl. Collect., I, 1115, ex raa. S. Lau-
episcopus et dilectus filius noster
rentii Leodiensis.]
chardus de Mari9co, archidiaconu9 Northanhum-
brise.et nobilesviriThomas de Hundintunaet Adam Illustri comiti Namurcensi et nobili uxori ejus,
nuntii charissimi in Christo filii nostri Joannis re- 0. Coloniensis scholasticus (87), apostolicsa sedis
gis Angliffi illustris, ex nna parte magi9ter Stepha-
;
legatus, salutem praesentem et futuram.
nus (corr. Simon). A. et G. clerici nuntii venera- Cum essem juxta occanum in (ine provinciae
bilis fratris nostri Stephani Cantuariensis archie- ColoniPnsis, in dioecesi Monasteriensi, feria sexta
piscopi, ex altera parte, in praesentia
nostra con- ante Pentecosten, anno gratia? 1214 (88), et pro re-
asseruere concorditer et constanter quod,
stituti, verentia domini paps mecum essent abbatesCis-
P
pro rvitando grandi rerum di9pendioet j;ravi peri- terciensis, Prasmonstratentis, et Cluniacensis or-
culo animarum, expediret quamplurimum tam dinis, et alii multi religiosi, feci decantari missam
regno quam sacerdotio, ut sine dilatione relaxetur solemniter de Sancta Cruce. Principium sermonis
sententia interdicti. Unde, nos, pro affectu paterno mihi erat, Ahsit mihi gloriari ! eto. (Gal. vi), cum
solliciti, inter eos ad [omnium] salutem et utilita- multa hominum millia et mulierum, quae ad ser-
tem, super his quae pacis suntcum illis tractavimus monem convenerant, sederent in prato extra vil-

diligenter.et tandem.ipsis acquiescentibus,formam lam Frisle [/. Frisi»] quae dicitur Bethtum, et aer
invenimus et statuimus infra praescripiam. Sane serenusapparuit nubes candida, et in ea
satis esset
pra?dictus rex tantam pecuniam archiepiscopo Can- humana imagine ab aquilone, postea
crux alba sin»,

tuariensi, Londinensi et Elyensi episcopis,vel aliis orux alia ad austrum, ejusdem coloris etscbematis
quos ad hoc assignare voluerint, faciat assignari, tertio lux magna inter illas et super illas medio

computatis his quae idem rex noscitur persolvisse, colore colorata, habens formam humani corporis,
quod summam impleat quadraginta millia marcha- ut videbatur, ad quantitatem hominis, cujus nuda
rum. Quibus golutis et cautione praeslita inferius eratforma, caput habens sursum, et pede9 deor-
adnotata protinus sublato cujuslibet appellationis 9um, caput inclinatum ad humerum et brachia non
ct conditionis (/. contradictionis) obstaculo, relaxes C in directum extensa, sed sursum elevata clavi per >

sententiam interdicti, ac deinde singulis annis duo- manus et pedes visibiliter apparebanteo schemate
decitn millia marcharum in duobus terminis, in quo apparet in ecclesia ab artifice parata. Et cum
commemoratione videlicet Omnium Sanctorum sex multi ad crucein recipiendam accurrerent, miles
millia marcharum, et totidem in festo Dominicae quidam qui ante crucem recusaverat accipere, tum
Ascensionis, apud Ecclesiam Sancti Pauli Londi- una cruce visa, statim crucem acoepit. Quidam
nensis eisdem faciat exhiberi, donec tota summa de incolis terrae, hocviso, velociterad mecurrebat,
fuerit persoluta.Ad hoc fideliter exsequendum obli- dicens : Nunc Terra Sancta recuperata
est, quasi
gabit scipsum ipse rex per proprium juramentum prophetica cerlitudine praeteritum ponens pro fu-
et per litteras patentessigillo suo munitas, nec non luro. Puella quaedam dives xi annorum adoratura
per fniejussionem Wintoniensis et Norwicensisepi- surrexit : sed compulsa sedere a turba, demonstra-
scoporum, Cestrensis et Wintoniensis et Willelmi vit matri 9uae et aviae, et multis circumsedeatibus,
Mariscalli comitum,ita quod tam hsaredes ipsius re- qui multa veneratione sursum aspicientes adora-
gis, quam successores eorum tenebuntur astricti. bant, quamdiu si^num apparebat. Durabat haec
Quocirca per apostolica tibi scripta praecipiendo visio per spatium competentis missae circa horam
mandamus, quatenug gecundum formam prajscrip- n tertiam. Hoc miraculum plures quam centum vi-
tam procedere non postponas,nisi de mera et libera derunt. Procedente tempore, in atia 9tatione ejus-
voluntate partes aliter duxerint componendum. dem terrae apparuit crux sine forma humani cor-
Datum Laterani.... (86) poris, habens colorem iris non contra solem, quam

(86) Non exstant eaelitterae in Registro Innocentii (88) Ad hunc annum refert Odoricus Rainaldus
nec inter acta Th. Rymer. ex Petro Vallisarnensi Hisioriae suae capite sexage-
(87) OliveriusscholasticusColoniensis, vir admo- sinio, abbalem Bonnae-Vallis Cisterciensis ordinis
dum pius, et facundus, qui summi pontiticis aucto- dum in liulhenensi iliascssi prx foribus ecclesise,
ritate crucem in Frisia, Brabantia, Flandria, vici- quod angustix multidinem non caperent, po-
loci
nisque provinciis magno cuin tructu, unacum Ar- pulum adcrucesignatx militise ad scribendum nomtn
noldo discipulo prajdicavit, cujus exstat apud Bon- pro concione ardenli zelo imflammarel ; subilo viden-
gartium epistola ad Engelbertum Coloniensem ar- libus cunclis, apparuisse crucem in aere, qux versus
chiepiscopum, De expugnotione Damiatce. De qub partes Tolosanas tendere videbatur.
Caesarius Heisterbacensis et Albertus Stadensis.
 ;

Al) 1NH0CKNTII III KKOKSTA 240

viilit abbas (K \ dli > . otiPi t monuchtis A. diuecesunum episcopun), vel ejus officialem hitbe-
ejus et plures de populo, quam llotlulum. Dcinde bunt recursum si vero crucesignatus habeatpos-
;

in ttlia stationo in tlie Sancti Honifacii apud portum sessiones qua: debeant talliam, rcddet talliam nc si
Frisiae, qui Dochum nominutur, ubi beatua Uoni- non essct crucesignatus et si neget possessiones
;

facius martyrio fuit coronatu^, apparuit crux raa- debere tulliam, probetur corum diujcesano episcopo
gna, qui eramus in statiune Aprilis plus quam vi sjufl ofliciali. Do crucesignutis manontibus in
I

decetu, millia, ut creditur. Albi coloris erat crux, communiis dicimus, qund si a communia aliquid
qua) psulatiin movcbatur in aere, ac si traheretur aooipiant propter exercitum regis, vel clausuram
per funiculum, quasi iter demonstraret peregrinis villao, vel defensioneiu villffl ab inimicis obsessae,
nuvigaturisud terram promissionis. inter Europam velcommuniae debitum factum et juratum reddi
ot Africum. In gente autem illu in qua haec conti- antequam crucem assumerent, partem suam po-
gerunt, computantur quinquaginta millia signato- nrut in prisia sicut et alii non crucesignati. l)e
rum.oeto millia scutariorum et inille loricutorum. debito vcro contraclo a communia post crucisas-
Sciatisautem nuves prteparuri ad oxpeditionem
tot sumptionem, immunis erit in peregrinatione. Si
Jesu Christi, quod credimus desola provincia Co- buillivi domini rcgis aliquem crucesignatum deprc-

loniensi amplius quum trecentas naves onerarias _ henderint ad prtesens forefactum, pro quo debeat
profecturas, replendas viris bellatoridus, armis et membris mutilari,vel vitamamitteresecundumcon-
victualibus, ac instrumentis belliuis. Haec aulom suetudinem curia? sa;cularis, ecclesia nondefendet
scripsimus vobisquoniam ad militiam Jesu Christi eum vel res ejus in aliis autem levioribus et mi- ;

vobis salubriter et Terrae Sanctae, ut speramus, noribus forefactis, pro quibus non debeal membris
utiliter signati estis, obnixe rogantes ut cruce- mutilari, vel vitam amittere, non debet Baillivus
signatis propitii silis, et judicibus quos apud Na- corpus crucesignati vel res ejus capere, vel captum
murcum constituimus favorabiles. Valete. dt:tinere, quin reddat absolute ipsum et res suas

CC. Ecclesia; requirenti pro jure faciendo. Si autem in

Phitippi 11 stabilimentum crucesiynatorum. foro Ecclesias convictus fuerit de tali forefacto, pro
(Anno 1214.) quo dedeat juxtajudiciura saecularium consuetudi-
[D d'AcHERY, Spiciteg. ed. in fol.. III, 577.) nem membris mutilari, vel vitamamittere,Ecclesia
Noveritisquod nos perdilectoset tideles nostros nec ipsum nec res ejus amplius defendet ; de aliis

Petrum Parisiensem et Guarinum Sylvanectensem convictus in foro Ecclesiae, secundum consuetudi-

episcopos, ex assensu domini legati fecimus dili- nem villae emendet laeso. Quod si dominus rex a 11-
genter inquiri, qualiter sancta Ecclesia consuevit cui burgo, vel civitati, vel castello concesserit im-
defendere crucesignatos, et ipsorum crucesignato- C munitatemexcercitus, si petat rex aliquid de eispro
rum libertates; quifactainquisitione.pro bonopacis exercitu, crucesignati primo anno nihil ponent.
inter regnum et sacerdotium, usque ad instans De aulem et censivis respondeat crucesi-
feodis
concilium Itomanum ista volunt observari. gnatus coram domino feodi vel censivae, et si gra-
Nullus crucesignatus burgensis vel rusticus, sive vati fuerint, recurrant ad episcopum vel ejusofli-
mercator fuerit sive non, primo anno quo crucem cialem.Siverocrucesignatusconveniatquemcunque
assumpsit,tallietur,nisi talliaprius fuerit imposita Christianum super debito vel mobili, vel injuria
quam crucem assumeret et si primo anno imposita; corporali sibi illata, vel conveniatur a Christianis
immuniseritsecundo anno, nisialiquid acci-
fuerit, superpnemissis.electionemhabetconveniendi eum
piatur pro exercitu.Tunc autem talliam esse im- sub judice sa?culari vel ecclesiastico, sub quo ma-
positam intelligimus, quando denuntiatum est ali- luerit. Nullus crucesignatus tenetur respondere in
cui, vel domui suae quantum debeat solvere, vel foro saeculari, sed in ecclesiastico, exceptis feodis
ponere in tallia.Quia vero constat de consuetudine et censivis, de quibus litigabunt coram dominis
hactenus obtenta in regno Fruncias, quod cruce- feodorum et censivarum; depossessione quam pa-
signati debeant exercitum, nisi per speciale privi- cificetenuerunt per diem et aunum, doneo perfece-
legium domini regis sint exempti, dicimus quod in rj rint pcregrinationem observcnlur pradicta. Si au-
exercitum quilibet crucesi^natus de supra dictis tem super nogotio crucesignatorum aliqtKT nov»
ire tenelur, sive ante citationem, sive post cruce- dubitationes emerserint, ad duos prajdictos episoo-
signetur, si tamen debeat exereitum, et si rexvide- pos recurratur.
rit expcdire quod villa mlttat in exercitum, ser- Ista pro bono pacis per totum domanium domini
vientes potius quam illi qui sunt de villa, vudant regis de orucesignatispro terra Hierosolymitana
de orucesignatis
polerit rex accipere pro exercitu usque ad eoncilium volumus observari sahisjure ;

competenter, sed habebunt de ceetero eleclionem et consuetudinibus sanctae Ecclesia», et siuiiliter

orucesignati eundi in azeroitain si voluerint, vel salvis juro et oonsuetudinibua regni Franoia», el

ponendi portionem suam redemptione

in prisia pro auctoritate Sancttu llomanae Ecclesiaa per omo.it
exercitus facta ; et si gravati fuerint de prisia, ad salva.

(89) Vallis S. Petriestinsigno monasterium ordi- citor horis a Uuona civitate distans, vulgo Eisttr-
nis Cisteroiensis in diojcesiColoniensi, duabus oir- bach.
 24i 8UPPLEMBNTUM. — AN. 1215. 242

Actum Parisius, anno Domini 1214, mense Mar- A CCII.

tio. Ad Giroldum abbatem et conventum Cluniacen-
(90)
sem. — Jusindulget eligendi et instituendi prio-
CCI. rem in monasterio Charitaiis (91).
Ad abbatem et conventum S. Dionysii. Otmibus qui (Anno 1215. Laterani, Febr. 3.)
ad B. Dionysh reliquias venerandas devoti conve- [Ex Archivio monasterii Cluniacencis. Breq. ibid.)
nerinl, quadrayinla dies de injunclis sibi posni-
tenliis reluxat. Auditis et intellictis quae a te, dilecte fili abbas,

(Anno 1215. Laterani, Jan. pro monasterio tuo ex parte una et monachis de
4.)
Charitate ex altera, super electione ac institutione
[Doublet. Hist. de Saint-Denys, p. 544.]
prioris fuere proposita coram nobis, de fratrum
Ivnocentius episcopus, servus sevorum Dei, di- nostrorum consilio, jus eligendi et instituendiprio-
lectis liliis abbati et conventui Sancti Dionysii Pa- rem in monasteriode Charitate,tibi et tuis succes-
risiensis, salutem et apostolicam benedictionem. suribus adjudicantes, super hoc alteri parti perpe-
Utrum gloriosus martyr et pontifex Dionysius, tuum duximus silentium imponendum, mandantes
cujus venerabile corpus in vestra requiescit Eccle- ut abbas Cluniacensis, super institutione prioris,
sia, sit ille censendus qui areopagita vocatur ab r> cum monachis utriusque monasterii niaturioris
apostolo Paulo conversus, divers» sunt sententiae aetatisac sanioris consilii, prudenter deliberet.et de
diversorum. Quidam namque fatentur Diouysium ipsorum consilio illum instituat quem secundum
Areopagitam in Graecia fuissemortuum et se^ultum, instituta rrgularia videant prsferendum ita tamen ;

aliumque Dionysium exstitisse qui lidem Christi quod ex hoc nulla immineat Clunianensi abbati
Francorum populis prsdicavit. Alii vero asserunt necessitas quin saniori consilio acquiescat. Nulli
illum post mortem beati Pauli venisse Romarn et a ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostra;
sancto Clemente papa in Galliam destinatum : dillinitionis infringere, vel ei ausu temerario con-

aliumque fuisse qui mortuus est in Grascia et se- traire. Si quisautem hoc attentare pra>sumpserit,
pultus utrumque tamen egregium in o^ere ac ser-
: indignationem omnipotentis Dei et beatorum apo-
mone praeclarum. Nos autem neutri volenles proe- etolorum ejus, Petri et Pauli, se noverit incursu-
judicare sententiae, sed vestrum cupientes mona- rum.
sterium honorare (quod immediate ad Romanam Datum Laterani, ni Nonas Februarii, pontifica-
spectat Ecclesiam) sacrum beati Dionysii pignus, tus nostri anno octavo decimo.
quod bonas memoriae P. tituli Sancti Marcelli pre-
CCIII.
sbyter cardinalis, tunc apostolicne sedis legatus, de
„..,...,.. ,•
Grscia tulit in Urbem.vobis
j-,
per dilectos
oi- it •
filios Hai-
C Ad Maanardtnum imolensem episcopum
« p„i„..„ „_,-...i.,„.,. „.,_<'
- Imolensis
Ecclesix privilegia conftrmat.
mericum priorem et quosdam alios nuntios Mona-
(Anno 1215. Laterani, Febr. 5.)
sterii vestri ad generalem concilium destinatos,
devote dirigimus, ut cum utrasque reliquias habue- [Ughelli, Italia sacra, II, 633, ex autographo.]

ritis, nulladecaeteroremaneat dubitatio, quia sacrae Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
beati Dionysii Areopagitae reliquias apud vestrum nerabili fratri Magnardino Imolensi episcopo, ejus-
Monasterium habeantur. Vos igitur eas reverenter que successoribus canonice substituendis, etc.

Buscipite.hanc nobis vicissitudinem rependentes ut Ineminentiapostolicae sedisspeculalicet immeri-

in orationibus vestris specialis semper ad Deum ti, disponente Domino, constituti, fratres nostros
oommemoratio nostri fiat, et secundum oblationem episcopos tam propinquos, quam longe positos
eorumdum nuntiorum vestrorum anniversariaobi- fraterna debemus charitate diligere, et Ecclesiis
tus nostri memoria in eodem monasterio solemni- sibi a Deo commissis pastorali sollicitudine pro-
ter celebretur. Omnibus autem qui ad has sacras videre. Eapropter, veuerabilis in Gkristo Irater
relijuias venerandas devole convenerint quadra- Magnardine, tuis justis postulationibus clementer
ginta dies de injunctis sibi pcenitentiis auctoritate annuimus, et ad exemplar felicis recordationis Eu-
apostolica relaxamus.Nulli ergo omnino hominum n genii et Alexandri, praedecessorum nostrorum,
liceat hanc paginam nostrae concessionis et remis- Romanorum ponlificum, Imolensem Ecclesiam,
sionis infringere. Si quis autem hoc atientare prae- cui Deo auctore praesse dignosceris, sub B. Petri
sumpserit, indignationem omnipotentis Dei et bea- et nostra protectione suscipimus, et praesentis
torum Petri et Pauli apostolorum ejus, se noverit scripti privilegio communimus,statuentes ut quas-
incursurum. cunque possessiones, quecunque bona eadem Ec-
Datum Laterani, n Nonas Januarii, pontiDcatus clesia in praeseniiarum juste et canonice possidet,
nostri anno xvm. aut in futurum concessione pontificum, largitione

Geroldus seu Geraudus, post Guillelmum II

(90) administrationem dimisit. Anno 1220 factus fuit
(de quo egimusin not. ad epistolam clxxvii), supra, episcopus Valentinus, postea patriarcha Hierosoly-
ex abbateMolismensi,inCluniacensemuna omnium mitanus. Nov. Gall. Ckrist. tom. IV, col. 1(45
voce assumptus est, anno 1215, post Pascha, vel, (91) Confer. not. ad epistolam clxxvHj supra.
ut inquiunt Sammarthani, ipso die quo Guillelmus
243 AD 1NN0CENTU III IlBGESTA Ui
regum.vel principura, ublatiune fldelium.seu aliis \ tiuatuor alios fundos.et in ipsa civitateTholoneura.

justie modis, praeatante Domiuo poterit adipiaci, et publicaa functiones.

linua tibi tuiaque sucoessoribus et illabata periua- Decernimusergo et nulli omnino hominum liceat

neant; in quibusbaec propriisduiimusexpriuienda priBfatam Eeclesiam temero perturbare, aut ejua

vooabulia :
po6sessiones auferre, vel ablatasretinere, minuere,
Abbatiaa S. Mariae in Rcgula, S.^Donati, S. Ma- seu quibuslibet veiationibus fatigare, sed ornnia
riee in Diacona, S. Apostoli in Castro Imoloe.S. Petri integra conaerventur eoruni, pro quorum guberna-
in Cala, et S. Senno xenodochium S.
Joannis in ;
tione.ac sustentione concessa suut, usibus omni-
Vitalis ; plebem S. Laureutii.et in
in ipsa civitate, modis prolutura.salva sedis apostolicae auctoritate.
ea tibi et canonicis tuis mediatatem omniuni be- Si qua igitur in luturum eeclesiastica saecularisve

neficiorum de tota parochia ipsius provenientium persona, bancnostraeconstitutionispaginamsciens,

in decimis, primitiis, oblationibus et teslamentis. contra eam teraere venire tentaverit, secundo, tcr-

In castris Imolae plebem S. Marioe oum capella tiove commonita reatum suum congrua salis-
nisi

S. Theodori, et caeteris capellis ad eadem perti- factione correxerit, honorisque sui di-
potestatis

nontibus; plebem S. Germiniani cum capellis suia, gnitate careat reamque sedivino judicio existere

plebem S. Andreae, et capellam n de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissi-

S. Pauli in castro
Albori; hospitale S. Jacobi in Sillero, plebem S. mo corpore ac sanguine Dei, et Domini Redempto-
Mariae in Guipso, cum capellis suis de massa, et ris nostri Je9U Christi aliena fiat, atquein extremo

aliis suis capellis capellam Saxilionis, decimatio-

;
exaraine districtae ultioni subjaceat.Cunctis autem
nem novalium in silva de Pactoinfra fines tui epi- eidem loco sua juraservantibus sit pax Domini no-
scopatus; plebem S. Mariae in Tausiniano, S.Mariaa striJesu Christi,quatenus et hic frutum bonae actio-

in Timbcriaco, B. Martini in Colina, S. Angeli in nis percipiant, etapud districtum judicem prnemia

Campiano cum capellis ad easdem pertincntibus :

aeternae pacis inveniant. Amen, araen.

plebem S. Stephani in Barbiano, cum capella in Ego Innocenlius Catholicas Ecclesiae episcopus,
castro Cunii, et caeteris capellis suis; plebes B. Ma- etc.

riae in centum Licinia, S. Patritii, etS. Apollinaris Ego Nicolaus Tusculanus episc.
cum capellis ad eas pertinentibus ; ecclesiam S. Ego Guido Praenestinusepiscopus.
Anastasii in Morediano, Plebes S. Prosperi, et Ego Hugo Ostiensis episc.
S. Mariae in Solustra, cum Ego Benedictus Portuensis et S. Rufinae episc.
capellis earum, totum
curtem Sancti Cassiani
tcrritoriuin, et castrum, Ego Pelagius Albanensis episc.
;

et curtem Taulariae, castrum et curtem ~

„. „ , Aquavivae,
n
Ego Cyntius tit. S. Laurentii in Lucina presb.
,

et Massam Boloniani, Massam prata, Massam cam- ^ card

pum, castrum et curtein, caput silicum, et portum Ego Centius SS. Joannis et Pauli presb. card. tit.
cum aquarum decursibus, et piscariis
paludibus, pancratii.
suis, portum Pelredulu.Racharetam Runci,Libam Ego Leo tit. S. Crucis in Jerusalem presb. card.
terrariam, villam Zucharini, castrum novum Fa- Ego Petrus S. Prudentianae tit, Pastoris presb.
briaci, cum sexdecim mansis castrum Ragnariae, card.
cum tota curte, et omnibus appendiis; Massam Ego Gualla S. Martini presb. card. tit. Equitii.
Adello, Massam Sogoranam, Massam Medaxanam, Ego Stephanus Basilicae II Apost. presb. card.
Massaiu Auretam, fundum Pecuhni, castrum Imo- EgoGuido S.Nicolaii in CarcereTullianodiac.card.
lae, Massam Plasignani, M.tssaiu Valeriam, Massam Ego Gregorius S. Theodori diac. card.
Cornazani, castrum Galisterne, castrum Tonarelli, Ega Octavianus SS. Sergii et Baccbi diac. card.
curlem S. Martini in Saxo, fundum Sastilium, Ego Joannes SS. Cosmae et Damiani diac. card.
fundum Nunculium, qui dicitur Casula, curtera Ego Petrus S. Mariae in Aquiro diac. card.
vallis Salve et curtem Montis alti, Mas-
castrum, Datum Later. per manum Thomae S. R. E. dia-
sam. S castrum Gauderonchu, cum
Ambrosii, coni et notarii, Neapolitan. clecti, Non Februarii,
curto Runci, et Roccae, curtem Maceratam, villam p indict. vin, incarnat. Dominioae anno 1215, ponlifi-
Sorbedulum, castrum, et curtem Petrellam, mon- catus vero D. Innocentii papaeIII anno xvui.

tem S. Mariffi in Guipso cum appendiciis suis, ca- Ego Andreas, qui supra auscultavi, et sulscri-
strum.et curtem Gorbariam, castrum et curtem psi, etc.

Fontia Ulicis, castrum et curtem Tausinauum ca- CCIV.

9trum casale, curtem publicam, castrum et cur- Ad abbatem (92\ et conventum S. Bertini. — &>»•
tein Linarii, castrum etcurtem Podioli, inontem S. /irmat eis quasdam yossessiones.
Andreae cum apfcndiciis euis, curteui l)utin-,cuin (Anno 1215. Laterani, Kebr. 10. )

appendiciia 9uis, castrum, et curtem Lavatoriam, [Ex Archivio Monasterii S. Hertini, capsa Payati»
Massam Lilani, Massam Araizii, Massam Galisani, n» 70. Breq ibtd., p. 1157.]

in curte Vilriani, fundum qui dicitur Capriana, et Justis petentium desideriis dignum est nos fai-i-

(92) Vide not. ad Epistolam ivni, supra.

 ,

245 SUPPLEMENTUM. — AN. 1215. 246

lem prsebere assensum, et vota quse a rationis tra- A. qu® vos et praedecessores vestri sibi et suis preade-
mite non discordant.effectu prosequente complere. cessoribus impendistis. Ac deinde si quid ab eo
Eupropter, dilecti in Domino filii vestria justis po- duxeritis postulandum, non insolenler, sed cum
stulutionibus grato concurrentes assensu, duorum reverentia imploretis, regalem ei conservantes ho-
molendinorum custodiam in fiumine Agnionas, norem, ut sic, quod intenderitis, valeatis facilius
quamdam mansuram juxtacurtem vestram in We- obtinere.
eema positam, ab Hugone.de Atrebato.et Mabilia Nos eumdem regem rogamus et obsecr.imur in
gorore sua, haereJurn suorum accedcnte consensu; Oomino, in remissionem ei peccaminum injungen-
officium quoi|uo notariee de Poperingho, a fllio et tes, ut vos benigne pertractet, et justas petitiones

DflpoteLamberti; advocatiam insuperde Calmonte vestras clementer admittat; sicetvos ipsicongau-

a Guidone, quondam Castellano de Cociaco; necnon dendo cognoscatis eum, divinagratiaauxiliante.in

et mensuras ex donationeGisonis de Clusa, in bur- meliorem statum esse mutatum, ac per hoo vos
go Sancti Audomari, per vos vestro monasterio ao- et haeredes vestri sibi etsuccessoribus suis.debeatis
quisitas; duas etiam garbas decimsede Baswrens- promptius el devotius famulari.
tem.cum altari de Poperingensi, ac aliis bonis ve- Quocirca nobilitatem vestranirogandamduximus
striajsicut ea omnia juste ac pacilice obtinetis, R et monendani,per apostolica vobisscripta mandan
II
vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apo- tes, quatenustalcs in hoc vos exhibere curetis,quod

stolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio regnum Angliae optata paee laetetur, et nos in ne-
communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat cessitatibus vestris cum opus fuerit necessarium,
banc paginam nostrae confirmationis infrin^ere vobis impedere debeamus auxiliurn et favorem.
vel ei ausu temerario contrairo.Si quis autem hoc Datum Laterani, xiv Kal. Aprilis, pontilicatus
attenlare praesumpserit,indignationem oiunipofen- noatri anno decimo octavo.
tie Dei et bealorum Petri elPauli apostolorum ejus, CCVII.
ee noverit incursurum. Ad universos Ecclesiarum prsrbitos per Angliam rnn-
Datum Lalerani, iv Idus Februarii, pontiticatus slitutos. —
Chartam regis Anglix deelectione libe-
nostri anno octavo decimo. ra umversis et singulis Ecclesiis concessa, confir-
mat.
CCV-CCVI. (Anno 1215. Laterani, Mart. 30.)

Ad magnates Anglix — De pace refnrmanda inler

[Rymer, Fcedera, I, 127, ex originali
rec. Saccarii.]
in thes. cur.

regem el barones Anglix.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve-
(Anno 1515. Laterani, Mart. 19.)
universis Ec-
nerabilibus fratribus et dilectis filiis

[Rymer, Foedera, 1,125. Pat. 16, Joh. m. 1 d. in clesiarum praelatis.per Angliam constitutis,salutem
Turre London.J
pt apostolicam benedictionem.
Innocentius, etc, dilectis filiis magnatibus et ba- Dignis laudibus attollimus magnificentiam Crea-
ronibus Anglie, salutem et apostolicam benedi- toris, quod postquam idem qui est mirabilis et ter-
ctionem. ribilis in consiliis super lilios hominum, aliquandiu
Grave gerimus et molestum quod, siout accepi- toleravit ut perfinndodiscurreret per areolam horti
mus, inter charissimum in Christo filium nostrum sui spiritus tempestatis,quasi ludens, taliter ut sic
Joannem regem Anglorum illustrem, et quosdam ostenderetinfirmitatem et insufficientiam nostram;
vestrum propter queestiones noviter suscitaias dis- nobis statim, cum voluit, Aquiloni dixit Da, et Au-
sensio est suborta, grave dispendium paritura, nisi stro Noli prohibere, imperansque ventis et mari
celeriter fuerint prudenti consilio ac studio dili- statuit procellam in auram, ut nautae portum qui-
genti sopitae. etis inveniant peroptatum.
Istud autem reprobamus omnino, si quemadmo- Cum enim inter regnum et sacerdotium Anglica-
dum a multis asseritur, conspirationes aut conju- num non sine magno periculo atquedamno super
rstiones feeeritis ausu temerario contra ipsum, elentionibus praelatorum gravis fuerit controversia
quodque cum armis irreverenter ei indevote repe- D diutius agitataillo tandem cui nihil est impossibile,
tere praesumpsitis, quae cum
humilitate ad devo- quique ubi vult spirat. mirabiliter operante, cha-
tionem, si opus esset vos repetere debebatis. risssimus in Christo filius noster J. rex Anglorum
Ne igitur ipsius bonum propositum hnjusmodi illustris Hberaliter ex mera spontanea voluntate,
oocasionibusvolueritis impedire.Nos.omnesconspi- de consensu communi suorum baronum,pro salute
rationesetconjurationes praesumptasateraporesub- anims suae ac praedecessorun et successorum suo-
orta? discordiaa inter regnum et sacerdotium, apo- rum vobis concessit et suis litteris confirmavit, ut
stolica denuntiamus auctorilate cassatas, et per ex- de raetero in universiset singulis eccleeiis ac mo-
communicationis sententiam inhibemus, ne tales nasteriis cathedralibus et conventualibu3 totius re-
de caHero pra?sumantur, vosmonendo prudenteret gni Anglias, in perpetuum libere fiant electiones
efficaciter inducendo, ut per manifesla devotionis quorumcunque prslatorum, majorum etiam et mi-
et humilitatis indicia ipsum regem vobis plaeareet norum.
reconciliare curetis, exhibentes ei servitia consueta Nos igiturhocgratum et ratumhabentes,conces-
 :

247 AD INNOCKNTII III RHGB9TA 248

sionem nujusmodi, vobis et per vos eoclesiis et A. cantibus ecclesiiis vel monasteriis, contra hanc no-
Buocessoribus vestris, prout in ojusdem regia litte stram concessionem el oonslitutionem in aliquo
ria prospeximus contmeri, auctoritate apostolioa veniat, vel venire presumat. Si quii vero contra
conlirmamus, et praeseutis scripti patrocinio com- hoc aliquo unquam tempore veniret.maledictionem
munimus. omnipotentis Dei et nostram incurrat. »
Ad majorem autem et perpetuam memoriam hu- Nulli ergoomnino hominum liceat hanc paginam

ju« rei, preefatns regis litteras super hoo conlectas nostrae conlirmationis inl'ringere,Tel ei ausu teme-
prsesentibus inseri feoimus.quarum tenor talis est rario contraire. Si quis autem hoc attentarc prao-

Joanne9, Dei gratia rex Angliffi.dominus Hiber-

.
sumpscrit, indignationem omnipotentis Dei et bea-

niae, dux Normanni.-e et Aquitaniae, et comes Ande- torum Petri et I'uuli apostolorum ejus, se novcrit
gaviae, archiepiscopis, episcopis, comitibus, baro- incursurum.
nibus, et militibus, ballivis etomnibus has litteras Datum Laterani, tertio Kalend. Aprilis, pontifi-
visuris, sulutem et apostolicam benedictionem. catus nostri anno octavo decimo.

Quoniam inter nos etvenerabiles patresnostros,

t CCYIII.
Stephanum Cantuariensem archiepiscopum, totius Ad universos Anglise magnales. T/ solitum— <ib

Angliae primatem et Sanctae RomanaeEcclesias car- anliquo seutarjium reddani Anglitt regi.
g
dinalem, Willelmum Londoniensem, Eustachium (Anno 12(5. Laterani, April. 1.)
Eljensem, Egidium Herefordiensem, Jocelinum [Rymer, Fmlera, I. 128, exoriginali in Thes. curise
recept. Scaccarii.]
Bathoniensem etGla9toniensem, et Hugonem Lin-
oolniensem episcopos9iiper damnis et ablatis eo- Innocentius episcopus, servu9 9ervorum Dei, di-
rum, tempore interdicti, per Dei gratiam de mera lectis fili i s nobilibug viri9 magnatibus, baronibus
et libera voluntate utriusque partisplene convenit, et militibugper Angliam con9tituti9, salutem et
volumus nos non soltim eis quantum secundum apostolicam benedictionem.
Deum possumus, satisfacere, verum etiam toti Ec- Signilicavit nobis oharissimus in Christo filius
clesiae Anglicana salubriter et utiliter in perpetu- noster Joannes rex Anglorum illustris quod, cum
um providere. praedecessores vestri scutagium de baroniis quas
« Inde est quod, qualiscunque consuetudo tem- tenetis ab eo, regibus Angliae reddereconsueverint

poribus nostris et pradecessorum nostrorum hao- ab antiquo, ac etiam vos ipsi usque ad proxima
tenus in Ecclesia Anglicana fuerit observata, et tempora sibi noscimini reddidisse, nunc sc.-.tagium
quidquid juris nobis hactenus in electionibus quo- ipsi debitum pro exercitu, quem anno praelerito in

rumcunque praelatorum ; nos, ad ipsorum petitio- „ Pictaviam duxit, eidem pro vestras voluntatis arbi-
nem, pro salute animae nostrae et prsdecessorum trio, reddere denegatis.

ac successorum nostrorum regnumAnglia3,liberali- Ne igiturpium ipsiusregis propositum occasione

communi consensu
ter et spontanea voluntate, de hujusmodi retardetur, devotionemvestram monen-
baronum nostrorum, concessimus et constituimus, dam duximus attenlius, et hortandam, per aposto-
et hac praesenti charta nostra confirmavimus.ut de lica vobis scripta mandantes quatenus diclum scu-

cajlero in universis et singulis ecclesiis et monas- tagium eidem prouttenemini sine difficultate redda-
teriis, cathedralibus et conventualibus totius regni tis, praesertim cum possessioe saepe dicti scutagii,
Angliae, liberassint iu perpetuum elcctiones quo- quam praedecessores sui ac ipse, hactenus habuisse
rumcunque proelatorum, majorum et minorum, dicuntur, non sit absque judicio spoliandug, quan-
salva nobis et haeredibus nostris custodia ecclesia- doquidem ipse,in eju9 possessione persisten9,para-

rum, et monasteriorum vacantium, quae ad nos tus sit postulantibus justitiam exhibere
pertinent. Dat. Lateran, Kal. Aprilis, pontificatus nostri an-

Promittimu9etiamquodnec impediemu9 necim- no octavo decitno.

pediri permittemu9per nostros, nec procurabimus CCIX.
quin in singulis et universis ecclesiis et monaste- Epiicopo Magalonensi in (eudum dat eomitatum
riis memoratis, postquam vacaverint praelaturae, D Melgorii.
quandocunque voluerint, libere sibi praeficiant ele- (Anno 1215. Laterani, April. 14.)
otores pastorem, petila tamen prius nobis et haere- [G<j//. Christ. nov., VI, Instrum., 367.]

dibus nostris licentia eligendi, quam non denega- Innocentius episcopus, servus servorumDei, ve-
bimus nec differemus. ner.ibilifratri Guillelmo episcopo Magalonensi,

« Bt •: forte, quod absit, denegaremus vel differ- salutem et apostolicam benedictionem.

remu9, nihilominug procedent electores ad electio- Devotionem, quam te, et Magalouensem eccle-
nem canonicam faciendam, et similiter post cele- siam ad apo9tolicam 8adem novimus habuisse. ot
bratam eloctionem noster requiratur ussensus, babore in futurum speruraus, attciulonles, counta-
quem non denegabimus, nisi aliquid rationaliile tuiu Ualgorii, sive Montisferrandi, qui ad jus sive
proposuerimus et legitime probaverimus, propter proprietutem Romanas ecclesias noscitur (.ertinere,
quod non debeamus consentire. cum omnibus perlinentiis ejus io feudiuu couceili-
Quare volumus et Ilrmiter jubemus, nequis, va- nius tibi, et suocessoribus tuis sub annuo censu xx
 :

249 SUPPLKMENTUM. AN. 1215. 250

marcarum argenti, nobis et successoribus nostris, A nasterium ip9um, auctore Deo, et temporalibus
in festo Resurrectionis Domini pcrsolvendo, salvo commodis, et spiritualibus proficiat incrementis.
nihilominus alio censu, quem pro alia causa Ro- In primis igitur, ut membra capite sano facilius

mana E^clesiae debetis. Ita quod tu et successores convalescant, et ad prelati exemplum subditi com-
tui nobis et succesBorihus nostris fidelitateru pro- ponantur,duximus statuendum, utCasinensis abbas
pter hoc specialiter faciatis, et per Romanam Lc- utatur calceamenlis, et vestibus secundum beati

clesiam ipsum recognoscatis et teneatis comitatum, Benedicti Regulam, pannis videlicet, quibus, bonae
etde ipso deinceps facialis gueiram et pacem ad memori.-e, Riynal lus, et Petrus de Insula, aliique

mandatum ipsius, nec castrum Melgorii, seu ca- ipsius loci religiosi abb.ites usi esse noscuntur, et
strura Montisferrandi, cum sint caput comitatus abstineat prorsus a carnibus, nisi comminutus vel
ejusdem, infeudare, vel quomodolibet alienare ul- medicinatus, aut infirmus, seu valde debilis fuerit
latenus praesumatis absque apostolic* sedis iicentia et in capitulo quando superius in monasterio mo-
gpeciali nulla etiam feuda, qu« ad ipsum perti-
;
ram evidens uausa praepediat, singnlis
fecerit, nisi

nent comitatum, ulli concedatis omnino extra Ma- diebus intersit, ac seiuper cum illis hospitibus co-
galoneusem dicecesim commoranti. Nulli ergo, eto. medat, quos oporlet, et decet sui praesentia hono-
Datum Laterani, xvm Kalend. Maii, pontificatus *. rari et tunc nihilominus, ipse, ac monachi come-
;

nostri anno xvni. dentes cum eo carnibus non vescantur. Nec ibi,
CCX. aut in aliis locis ubi abbas reficitur, admittantur
Ad abbatem et frntres monnsterii in Prule Ralispo- ullatenus histriones, qui si quando se forsan inges-
nensis dioscesis. — Ecclesias in Weihenloeh et Tal-
serint importune, detur eis cibus extra mensam
massing eis asserit.
abbatis solummodo propter Deuni, quo contenti a
(Anno 1215. Laterani, April. 28.)
gesticulationum seu verborum ineptiis abstinere
[Ried, Cod. diplom. Hatisbon., p. 309, ex diploma- penitus compellantur nec abbaa, vel monachus
;

tario Ratisp.]
aves, aut canes venaticos habeat, nec azolum sive
iNNOCENTiusepiscopus, servus servorum Dei, dile- aurum in scllis babere praesumat, aut frenis utatur
etconventui monasterii in Prule
ctis filiis abbati deauratis ullatenus. Nec ullus obedientialis mo-
Ratisponensis dioecessis, salutem et apostolicam nasterii numerum duarum equitaturarum et toti-

benedictionem. demservientiumexcedat. Porroabbascumproemer-

Solet annuere Sedes apostolica piis votis, et ho- gentibus negotiis equitabit, ducat moderatam fa-
nestis petentium precibus favorem benevoium im- miliam et honestam ; et tam apud Sanctum Ger-
pertiri. Eapropter, dilecti in Domino manum. quam apud alia monasterii Castra, in qui-
filii, vestris
justis postulationibus grato concurrentes assensu " bus ipsum manere continget, tres, aut duo de
ecclesias in Wihenloh etTalmazing cum pertinen- 9enioribus monachis, viri probatae religionis et
tiis earumdem, quas venerabilis frater nosterRatis- fainae, semper in una camera jaceant cum eodem ;

ponensisepiscopuscum consensu capituli sui vestro aliis monachis qui secum fuerint in uno lococome-

monasterio pia liberalitate donavit, sicut eas juste dentibus et jacentibus, ita quod nullus cameram
ac pacifice possyietis, vobis et per vos eidem mona- habeat specialem, ut sic rnelius Satanas obvielur

slerio auctoritate apostolica confirmamus, et prae- astutiis, et ora iniqua loquentium facilius obtru-
snntis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo dantur.
omnino hominum liceat hancpaginam nostrae con- Monachi vero monasterio consistentes, tam
in
firmationis infringere, vel ei ausu temerario con- communi dormitorio ja-
obedientiales quamalii, in
traire; si quisautem hoc attentare praesumpserit, ceant, et in communi comedant refectorio, nec
indignationem omnipotentis Dei et beatorum Pe- quisquam illorum obedientialium, aut alius supe-
tri et Pauli apostolorum ejus se noverit incur- rius monasterio servientes habeat speciales, nec
surum. specialia sibi faciat fercula praeparari, sed omnes
Dutum Laterani, iv Kal. Maii, pontificatus nostri pulmentis utantur communibus, infirmis duntaxat
anno xvin. * D exceptis, qui et ipsi omnes simul in infirmitorio
CCXI. comedant, nisi forsanqui tanta debilitate laborant,
Ad abbaiem et cvnobii Catinentis.
(ratres — Varia ut a lectis discedere sine difficultate non possintj
ad eorum reformationem suggerit.
Sub infirmario autem alius statualur monachus
(Anno 1215. Anagniae,Sept. 20.) bonae conversationnis, vel laicus, qui assiduam in
[D. Tosti, Storia della badia Casin., II, 289, ex infirmatorio faciens residentiam, die,acnocteinfir-
originali, caps. (i, n.8.] morum singulorum et omnium curamgerat. Hospi-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- talequoque,restitutissibiomnibussubtractiseidem
conventui Casinensi, salutem
lectis filiis abbati, et taliter reformetur, utinfirmi et pauperes confu-
et apostolicam benedictiouem. gientes ad illud solatiaibi percipiant consueta sub
Ad reformationem monasterii vestri curam et hujpitalario nihilominus alio monacho, vel reli-

sollicitudinem debitam adhibentes capitula statui- gioso laico constituto, qui de die in hospitali per-
mus infra scripta, per quse fideliter observata mo- manens,etdenoctefideliterp auperibusadministret.
251 AD INNOCBNTH III RKGKSTi. 252
Monachis vero aliorum monasteriorum, cum ad S. sit talibus saecularium cootui admisceri ; nec sub
ipsuin uionasieriuui declinaverint, benigoe, aicut consanguinitatis pnntextu inlra monasterii .arabi-
ipsiusloci fratnbus, ministretur. Insuperiori etiam tum, colloquium huberc cum mulieribus juniore*
sacristia constituatur aliquis nionachus, providus monachi permittantur, nisi pruiseutibus ad minus
et honestus, qui ivs sui ras custodiatdiligentcr, neo duobus monuchis senibus et honestis.
a iniiiisterio reraovea,tur hujusmodi, quundiu hene
Ad imitationem quoque (elicis memoria? Lucii
ac laudahiliter ministrabit. Sacerdotes ordinentur
papae praedecessoris nostri statuimus. ut abbns
de seniorihus ad hoc oflicium exsoquendum idoneis,
possessiones, dotnania monasterii alienare, vel
ut non git in monasterio penuiia, sed copia sacer-
infeodare nonpossit, adjicientes, ut idem tam mo-
dotum. Simon dc Colle alto, Jounnes dc Colimento,
lendinn, qua? bonas memoria? abbas Roffrodus, in
et Joannes de Cumpunia, et etiam monachi qui pr;e-
gravem alienavit monasterii la?sionem, quam alia
eumpsorunt cuin Adinulfo quondum abbate, conju-
qun? de ipsius monasterii domanio alienata sunt
rarevel rebellare contra Romanum Ecclesiam, seu
illicite vel riistracta, seu male concessa, ad opus
monasterium Casinense, semper in conventu mo-
ejusriem studeat legitime revocare. Preeposituras
rentur, ita quod nulla obedientia comiuittatur
vero ecclesiarum suarum conferat monachis pru-
eisdem, donec emendaverint in melius vitam
„ dentibus et honestis quos faciat juramento fir-
suam.
mare, quod non alienabunt ipsarum possessiones
Quia vero quidam ex vohis inanimarumsuarum et jura quod si forte praesumpserit, ipsos per-
;

perniciem habero proprium non verentur, statui- petuo a monasterio sine spe restitutionis decerni-
mus ut illud resignare in usus monasterii conver- mus amovendos, alias graviter puniendos. Uicti
tendum sub religione juramenti, si necesse fuerit, autem pnepositi singuli certos, modestos et con-
compellantur ; et si de ca?tero aliquis ipsius loci suetos redriitus reddant monasterio annuatim, se-
monachus propriumhabere fueritdeprehensus, sine oundum ecolesiarum, quibus praefuerint, faculta-
spe restitutionis a monasterio expellatur, oum noa tes. Et ut sicut malirie malitia pcenam.ita boni de
omnes hujusmodi proprietarios decrevimus excom- bonitate prsemium oonsequantur abbas praeposi-
;

raunicationis ?ententi«B subjacere. Si vero apud ali- tos ipsos a praeposituris inquibus eos beneadmini-
quos in morte proprium contigerit inveniri, eo- etrasse constiterit, non amoveat absque necessitate
clesiastica careant sepultura. Si vero alicui m ina- vel utilitate monasterii manifesta monachos vero ;

chorum aliquid a quocunque specialiter datum de castris. et villis ad claustrum praecipimus re-
fuerit, illud abbati vel decano resignet, sed ipse vocari. nisi forte ad custodiam illarum munitio-
abhas vel decanus necessitatibus ejus inde faciat
p num, qu« sunt in finibus abbatiaB sint aliqui ne-
provideri sicut viderit expedire. Nec ea quae sunt ad cessarii, quos ibi pro tempore toleramus quibus ;

refectiones aut vestes, seu aliis monachorum ne- abbas injungat in virtute obedieutiae, ut quantum
cessitatibus deputata inter eos de caetero dividantur, poterunt, religiose viventes, personam in judicio
sed conserventur per illos quibus fusrit haac solli- non accipiant, sed «qualiter justitiam faciantpau-
citudo commissa, et pro ipsorum raonaohorum peri et diviti, debili ac potenti jeosveroqui decli-
necessitatibus utiliter expendantur. Neo claustra- nabunt ad dexteram, vel sinistrara, debita severi-
lium aliquis pr.-ebendas vel redditus habeat extra tate puniatipse abba9 in quorurn pceoa si negli-
;

claustrum, et eis qui noscuntur habere, peni- gens fuerit, aut remissus, aposlolica? correctionis
tus auferantur. Decanus quoque habere duplicia experiatur sententiam in se ipso. Et taui monaohi,
vestimenta et specialia cibaria non pra?sumat, et quibus oastra, quam illi quibus ecclesiae commit-
monachus quandocunque nova re-
velera reddat, tuntur, personaliter ad claustrum in festo dedica-
ceperit indumenta. Etquoniam apud vos jam quasi tionis raonasterii annuatim accedant rationem vil-
pro consuetudine dicitur obtinere, ut oum mona- licatiouis suae, cornm abbale, decano, et aliis red-
chum aliquem litigiosum aut garrulum, inobedien- dituri. Quod observandum siatuimus etiam circa
tem, in vestro collegio inveniri, abbas ejus sedi- ipsius monasterii thesaurarium, oellarium, intir-
tiones evitans, obedientias, ecclesias, et alia bona D marium, hospitalarium, et sacristara, ut qui lau-
monasterii det eidem ; unde mali quasi de suama- dabiliter egerunt, debita fratrum commendutione
litia cemmodura reportantes, prolabuntur saepius laMentur; qui veru male, oonfusione et ignoniinia
ad pejora, et alii quoque ad dissensiones et scan- perfundantur Ad hneo thesaurarius, cellararius, et
dala incitantur. Volumus et mandamus ut ahbas inlirmarius singulis diebus Snbbati, ad monaste-
viros honestos, obedientes, religiosos et graves riuiii,seoundura consuetudinem antiquam et »p-
sincera tractare studeat charitate ; inhonestos vero probatam, accedant in clausiro cum fratribus us-
et inobedicntes, dissolutos et leves, cum decani et que ad secundam feriam moraturi, quod et abba»
soniorumeonsilio juxta monasticapuniutinstituta; facere studeat, cum poterit competenter. Supra-
ut sic boni de bOUO provocentur ad rneliu», et mali dicta ergo capitula pr.ecipiinus inviolabiliter ob-
a suu inulitia rovoceutur.CUtistralibua autmn, abs servari; et no quis se per ignorautiam valeat e\ou-
que raanifcsta et necessaria caui<a, exeundi aclau- sare, volumus, et mandajpua, ut ea amgutis men-
stro lieantia nullatenuu tribuatur, cura periculosum sihus, in abbatis et fratrum preesentia raciteutur.
253 SUPPLBMENTUM — AN. 1215. 254

Nulliergo omnino hominum liceat hanc paginam A dicesejus.auctoritate nostra, irritas judicaverint et

nostr» constitutionis infringere, vel ei ausu teme- inanes, ettam tibiquam clericis tuis sub pcena ex-
rario contraire. Si quis autem hoc attentare prse- communicationis firmiter inhibuerint.ne proesume-
eumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et retisaliquo tempore sententiis ipsis uti, tu nihilo-

Beatornm Petri et Pauli apostolorum ejus, se no- minus, dequo miramur, colonos praedictos coram
verit incursurum. seecularibus judicibus super eisdem decimis per

Datum Anagnife, xn Kalcndas Octobris pontifi- syndicum tuum trabens, uteri* sententiis memora-
catus nostri anno octavo decimo. tis.Ut igiiur non solum super hoc conscientiae tu®
consulas, verum etiam poenam evites legibus defi-
CCXII.
Ad consules Mutinenses. —
Pro Nonanlulaitis.
nitam, fraternati tuee per apostolica scripta man-
damus quatenus a praedictorum colonorum super
(Anno 1215. Laterani, Oct. 23.)
his de caetero molestatione desistens, praedictis
[Tibaboschi, Moria della badia di Nonanlola, 11,354,
ex autographo.] non
sententiis utaris, ne contra te secus procedere
compellamur.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-

lectia filiis consulibus Muiinensibus, salutern et

Datum Latcrani, vm Kalend. Novemb., pontifi-
catus vero nostri anno octavo decimo.
apostolicam benedictionem. B
Cum judicium deoimarum ad ecclesiasticum fo- CCXIV.
rum spectet, mirari cogimur et moveri.quod, sicut Ad abbatem et fratres S. Dionysii. — Ut eis liceat
decimas elfeuia de manibus delinentium recipert,
dilecti Glii arcbipresbyter et canonici plebis Nonan-
(Anno 1215. Laterani, Oct. 30.)
tulans nobis graviter sunt conquesti, vos contra
[Doublet, Uist. de Saint-Denys, pag. 544.]
colonos quarumdam possessionum ipsoruin, coram
Innocentius episcopus, servus servorumDei, di-
vobis a venerabili fratre nostro Mutinensiepiscopo,
lectis filiis abbati et conventui Sancti Dionysii Pa-
super decimis tractos in causani, delinitivas sen-
risiensis dicecesis, salutem et apostolicam benedi-
tentias promulgatis, quas licet, dilecti filii, abbas
Sanctae Mariae in Regula Imolensis et conjudices
ctionem.
Praesentata nobia vestra petitio continebat ut au-
ejus tanquam a non suisjudicibus latas auctoritate
ctoritate apostolica vobis liceat possessione8,deci-
nostra irritos judicarint, vos nibilominus eas niti-
mas et feoda ad vestrum monasterium spectantia,
mini exsecutioni mandare.Ne igitur jurisdictionem
veslram in juris injuriam velle videamini dilatare, de manibus detinentium, ne culpa ipsorum vobis
devotioni vestrte per apostolica scripta mandamus, deppreant, recipere sub nomine pignoris et libere

quatenus colonos praedictos super his de caetero possidere.Nos igitur vestris precibus annuentes.be-
p
nullatenus molestetis, cum id nequaquam posse- nigne concedimus quod petistis, dummodo interim
mus asquanimiter tolerare. nullum servitium ratione bonorum illorum reci-
Datum Laterani, x Kalenl. Novembris, pontili- piatis ab illis qui vobis in aliquo pro rebus eisdem

catus nostri anno octavo decimo. antea obnoxii tenebantur.

Datum Laterani, iii Kal. Novembris, pontificatus
CCXIII.
anno xvni.
Ad episcopum Mutinensem. — Pro Nonantulanis. nostri
ccxv.
(Anno 1215. Laterani, Oct. 25.)
Adabbatem priorem et prsepositum S. EligiiNo-
(93),
[Tiraboschi, Storia della Badia di Nonaniola,
ex autographo.]
II, 358, viomensis. —
Compositionem inter priorem et con-
veiitum de Noviaco ei comitem Regitestensem con-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve- firmat (94).
nerabili fratri episcopo Mutinensi, salutein et apo- (Anno 1215. Laterani. Nov. 2.)
stolicam benedictionem. [Ex Chartulario Noviomensi. Breq. ibid., p. H56.]
Dilecti filii archipre.sbyter et eanonici plebis No- Significavit nobis prior et conventus de No-
nantulanae nobis conquerendo monstrarunt, quod viaco. quod cum olim inter ipsos ex parte una, et
cumolimcolonospossessionum suarumde Senaida, nobilem virum...comitem Regitestensem ex altera,
super decimis ad eamdem plebem spectantibusco- u superquibusdam precurationibusetrebus aliisquaa
ram judicibus saecularibus traxisses in causam, li- ab eis contrajustiliam exigebat.quaestio verteretur,
cet nos tibi per dilectos filios abbatem Sancti Ste- tandem amicabilisinteripsos compositiointervenit,
phani Bononiensis et collegam ipsius delegatos a quam iidem aposlolico roborari munimine postula-
nobis, fecerimus postmodum inhiberi ne runt Ideoque discretioni vestras per apostolica scri-
praedictos faceres super his vexari colonos, tu ta- pta mandamus, quatenus compositionem ipsam,
men faciens nihilominus in cuusa procedi, definili- prout sine pravitate provide facta est, et ab utra-
vas obtinuistisententias contraillos, quasquatnvis que parte sponterecepta, faciatis per censuram ec-
abbas Sanctae Mariae in Regula Imolensis et conju- clesiasticam, appellatione remota firmiter obser-

(93)MonasteriumS. Eligii Noviomensistunc tem- Obitum ejus necrologinm consignat m Kal.Februa-

foris regebat RaJulfus II vel I, qui notus est in rii. Nov. Gall. Chrisl. tom. IX, col. 1068.
nstrumentis ab anno 1199 usque ad annum 1229. (94) Confer epistolam appendicis hujus cxlviii,
De eo nihil anno 1230 serius notatum in tabulis.
255 AD 1NN0CBNTII III BBOK8TA 256
vari. Quod ii non omnes bi9 exsequendis potueri- A. universis crucesignatis per Bremensem provinciam
tis interesse, duo vestruni ea nihilominus exse- constitutis, salutein et apostolicam benedictionem.
quantur. Vos quis elegistis Dominum, imo qui electi estis
Dutum Laterani, iv Nonae Novembris, pontiflca- ah ipso Patre luminum, a quo est omne datum op-
tus nostri anno octavo decimo. timum et perfcctum, ut populus peculiaris et oves
CCXVI. pascuie suae sitis et serviatis ei humero uno et una-
Ad Antissiodorensem episcopum. De jurisdictione — nimi desiderio ac vnluntate concordi, et inchoetis
super abbatia S. Cermani e.rercenda. sub Christo principe praelia Domini praeliari, lseta-
(Anno 1216. Laterani. Jan. 5.) mini et gaudete, quia jarr. appropinquat di»s desi-
[Le Bkuf, tlist. iTAuxerre, II, preuv., 45.] derabilis et optatus, tcmpus, in quo beneplacitum
Innocentius episcopus, servus servorum L)ei, ve- est Ueo habitare in vobis.tempus siquidem faciendi
nerabili fratri Antissiodorensi episeopo, salutem et vindiclam in nationibus et increpationes in populis
apostoiicam benedictionem. detinentibus et containinantibus terrain sanctam ;

Postulante quondam dilecto filio magistro H. qui tanquam insensati pueri verum derident et ex-
procuratore tuo,abbatem et conventum S. Germani probant Elisaeum, discentes : Asctnde calve, as-
Antissiodorensis ab impedimento quod tibi super
a :t n t:^^: n
.,:
visitationis «» rt ««»««*;«„:- «M.:.. :-r
et 1
correctionis olficio inferebant, i
apo
rxCen de,
*> . .
calve
projiitius et defensor.
.
(II Beg., U). pasque tuis
.....
Propter quod exire disposui-
Christianis

stolicsB Sedis auctoritate compesci, procurator par-

stis, juxtaexhortationem Apostoli, extra caslra pro-
tis adversae respondit monasierium illud Clunia-
pf iae habitationis, improperium ejus portantis (Hebr.
censi esse subjectum, pro quo dilectus filius tuus
xii) tam diu donec sub pedibus vestris Dominus
abbas et in noslra praesentia exhibuit defensorem. conterat iniraicos, dansillis opprobrium sempiter-
Super quibus venerabili fratri nostro Trecensi epi- num et vobis victoriam gloriosam. Oportet itaque
scopo et conjudicibus suis sub certa forma cau- vos atteadere dihgenter.quod sinequerela, pacifice
sam duximus committendam. Tandem nepote ac etlaudatiliterconversandogratum impendalistanto
dilectofilio Cluniacensi abbate apud sedem apos- Domino famulatum, qui habet in vestimento et in
tolicam constitutis, per quoddam scriptum felicis
femore suo scriptum Rex regum et Dominus domi-:

recordationis Eugenii papae coram nobis exhibi- nantium [Apoc. xix), qui est etiam Dominus virtu-
tum, ad abbatem C!uuiacensem in praedicto Antis-
tuin et Rex gloriae sempiternae,non acceptans coacta
siodorensi monasterio, receptionem et correctio- servitia, sed spontanea, non tristia, sed jucunda,
nem canonicam inter alia pertinere Quiavero spernens discordes lamulos, superbos etiam etim-
quid ad correctionem ordinis, et quid canonicam mites, et amplexans pacificos.humileset benignos.
correctionem spectaret, secundum diversos el ad- Considerare vos etiam expedit et oportet.quod cum
versos partium intellectns in dubium ducebatur, ceeteri strenui bellatoresusque ad mortem decer-
nos declaravimus verba prasdictaut interruptio
sic
tent pro corruptibili corona etgloria temporali,seu
Bilentii retentio priorum, contemptus obedientiae pro regno aliquo transitorio acquirendo, vos non
in hae quae sunt ordinis se negligentiain prohujusmodi exponere satagitis vosmetipsos, sed
divinis et alia qu» considerantur circa observan-
pro corona incorruptibili, gloria sempiterna et pro
tiam regulae monaohalis ad correctionem ordinis; coslesti regno in perpetuum duraturo. Nunc igitur
accusatio vero criminalis, seu etiam civilis impe- cum omni gaudio et tripudio,cum omni desiderio
titio, et alia quas ordinariae jurisdiotionis existunt, et affectu, certatim properare debetis ad tantas fe-
ad correctionem canonicam pertinere dicuntur, et licitatisbravium obtinendum, quod vobis exponil
quod uterque visitet et corrigat secundura declara» et explicat dexieia Salvatoris per su« crucis vexil-
tionem prsedictam qu« fuerunt corrigenda in mo- lum non solum suas protectionis auxilium, sed vi-
nasterio memorato. ctoriarn et gloriam repromitlcns.
Nulli ergo omnino hominum hanc pagi- liceat
Unde nos, qui vestrae coronae cooperatores cxi-
nam nostrae declarationis infringere, aut ei ausu stere affectamus, ut ad capieodam optatam hujus
temerario contraire. Si quis autem hoc attentare
D triuraphi pa raam liberius currere valeatis, statui i

prassumpserit, indignationem omnipotentis Dei et

mus inter caetera, quae fuerint prudenter disposita
beatorum apostolorum ejus Petri et Pauli se no-
ln concilio
pro subsidio terrae sanctae generali, ut
verit incursurum.
saltein per quadriennium in toto orbe Christiano
Datum Laterani, Nonis Januarii, pontilioatus pax generaliter observetur, ita quod per eoclesia-
nostri anno decimo nono. rum plenam
praelatos discordantes reducantur ad
CGXVII. paoem vel tirniam treugam inviolabiliter observan-
Ad universos crucestgnatos ver Bremensem provin- dam.etqui aoquiescere forte contempserint, per
dam comtitutos.
excommuuicationeiu in personas et interdictum
(Anno 1216, Laterani, Jan. 8.)
in terras arctissimo compe.lantur.
[Lapprnberg, Hamburg. Vrkmd., p. 846, ex origi-
nali Stadiensi cum appnnsn plumbeo sigillo In- Ne vero vestrum sanclum propo»itum et terrw
nocentii III, cap. II, n. 47.) sanctw subsidiuni ultra iloliitum dilleratnr, sed »o-
Innocentius opiscopus, servus servorum Dei, celeratis gressibus utiliter inchootur tempore op-
 ;

257 8UPPLBMENTUM. AN. 1216. 258

portuno.de prudentium virorum con8ilio,qui plcne A et prinripes,marchiones, comites et barones alios-

noverunt circumstantias temporum et locorum, que magnates, necnon communia civitatum, villa-
praefatoapprobante concilio.dilfinivimus et praesen- rum et oppidorum, ut qui personaliter non acces-
tium auctoritate mandamus.ita ut crucesignati se serunt in subsidium terrae sanctae, competentem
praeparent, quod in Kalendis Junii sequentis post conferant numerum bellatorum cum expensis ad
proximum, omnes qui disposuerunt transire per triennium necessariis, secundum proprias facul-
mare,in regno Sicillae studeant convenire.alii sicut tates, inremissionem peccatorum suorum, prout
oportueritet decuerit apud Brundusium dtaliiapud in generalibus litteris estexpressum.
Messanum et parte» utrobique vicinas, ubi et nos Renuentibus autem.si qui forte tam ingrati fue-
personaliter,Domino annuente, disponimus tunc rint Domino Deo nostro, ex parte apostoliea (irmi-

adesse.quatenus nostro consilio et au xilio.exercitus ter protestentur, ut sciant se super hoc nobis in
Cbristianus salubriter ordinetur cum benedictione novissimo districti examinis die, coram tremendo
divinaet apostolica prolecturus. Ad euindem quo- judice responsuros,prius tamen considerantes qua
que terrainum se studeant praeparare qui proposue- conscientia quave securitate comparere poterunt co-
runt prolicisci per terrara.signiiicaturi hoc interim ram unigenito Dei Filio Jesu Christo, cui omnia
nobis, ut eis ad consilir.m et auxilium legatum ido- _ dedit Paler in manus, si ei pro peccatoribus cruci-
neum de nostro latere concedamus. fixo servire renuerint in hoc negotio quasi proprie
Ut autem suave jugum et onus leve Christi liben- sibi proprio, cujus munere vivunt, oujus benelicio
tius et liberius portare possitis, ad vestra onera sustentantur, quin etiam cujus sanguine sunt re-
sublcvanda statuimus in concilio praetaxato.ut vos dempti.
et alii crucesignati collectis et talliis aliisque gra- Sane ut omnibus rite dispositis,et juxta Gedeonis
vaminibus immunes amodo existatis, vestras et exemplum inutilibus domi relictis,contra Madiani-
ipsorum personaset bona post crucem assumptam tas utiles et necessarios dirigamus ;
quia crucesi-
sub beati Petri protectione sucipientes et nostra gnatorum numerosa est per Dei gratiam multitudo,
necnon etiam decernentes, ut sub detensione archi- tam clericorum quam laicorum, virorum et mulie-
episcoporum et episcoporum ac omnium praelato- rum, senum ac juvenum, debilium ac eliam robu-
rum Ecclesiae consistatis, iia ut donec de crucesi- storura,per dispensationem providam et discretam
gnatorum obitu vel reditu certissiiue cognoscatur, vota quorumdam rainus ulilium volumus commu-
integra maneant et quieta, et si quisquam contra tari, redimi vel differri, sic tamen.ut iidem nibilo-
praesumpserit, censura ecclesiaslica compescatur. minusad tempus illagaudeant indulgentia illoque
Depulavimus autem vobis et aliis crucesignandis privilegio sint muniti, quae conceduntur in terrac
vestrae proviQciae speciales insuper protectores, vi- C sancts subsidium profecturis. Hanc autem sollici-

delicet venerabilem fratrem nostrum C, quondam tudinem viris prudentibus et discretis, quos ad hoc
Halberstadensem episcopum,et dilectos tilios.magi- credimus idoneos et fideles,per unamquamque dioe-
stros Conradum (95) de Marpurch et J.scholaslicum cesim duximus committendam.danteseis per aliai
Xanctensem,quibus ad defensionem vestram aucto- nostras litteras in mandatis, uthabentes Deum prae
ritatem praescriptam praesentibus lndulgemusjipsis oculis et circumstantiis hoc negotium conlingenti-
mandantes,ut studiose proponant Christi lidelibus bus diligentius indagatis, sub publico et bonorum
vestras provinciae verbum crucis,et ad restitutionem virorum testimonio ea prudenter et sagaciter exse-
praelata censura compellant eos qui pecuniam reti- quantur, cuute providentes, ne propter clericorum
nere praesumpserint pro subsidio terrae sanctae pro- crucesignatorum abundantiam Christianorum exer-
missam.vel in truncis collectam seu etiam colligen- citus praegravetur et Ecclesiae debitis obsequiis de-
dam, quam per eosdem suo tempore utiliter et pru- fraudentur.
denter expendi volumus et mandamus per crucesi- Datum Laterani, vi Idus Januarii, pontificatua
gnatos strenuos prudentes de populo illo, ubi
et nostri anno xvin.
fuerit pecunia praelata collecta,quibus ad peragen- CCXVIII.
dum votum suum proprie non suppetuntfacultates, n Parlhenonis de Oslerholte protectionem suscipit
sicut deliberatione provida videbitur expedire. In- ejutque bona et privilegia conftrmat.

terim autem nolunius, ut dicti praedicatores elee- (Anno 1216. Laterani, Febr. 8.)

mosynam supradictam, adjunctis sibiviris idoneis [Lappenberg, Hamburg. Urkund.,p. 349, ex archivo
et discretis illorum locorum, ubi eadem tit collecta, Osterholt.]

usque ad tempus distributionis fideliter faciant Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
conservari. lectis in Christo tiliabus, priorissae ac monialibui
Eisdem autem praedicatoribus damus insuper in monasterii de Osterholte, salutem et apostolicam
mandatis,ut diligenter moneant et inducaut, obse- benedictionem.
crantes per Patrem et Filiumet Spiritum sanctum, Dum a nobis petitur, quod justum est et hone-
unum solum verum aeternum Deum reges, duces stum, tam vigor aequitatis, quam ordo exigit ratio-

(95) Conradus renuntiavit episcopali dignitati anuo 1208. Vid. Chronic. Halbtrstad.
 .

250 AD INNOCBNTII III IlBGliSTA 260

nie.ut id persollioitudinem olficii nostri u<l dohilum A CCXX.

perducatur effectum. Euprupter.dilecta; in Domino Ad Steplianuin abbatem rt convcntum Casinensem. —
liliai.vestrisjustispostulationibuagratoooncurreiitis Quod niitt.r lint alienationes, inscia conventus ta-
niori coitfrri.r.
assensu, personas vestras et locum, in quo divino
(Anno 1210. Laterani, Feh. 29.)
estisobsequio manoipatn?,oum omnibus bonis,quae
[D. TosTi, Storia dslla badiq Casin., II, 288, ex
in praescntiarum rationabiliter possidetis, vel in fu- originali. Caps. dipl. 3, n. 34.]
turum justis modis, prasstanto Uomino, poteriiis Innhcentius epiecopus, scrvus sorvorum Dei,di-
adipisci.sub beati Petri ct nostra proteciione stisci- lectis liliis Stbpbaho abbati, et couventui Casinensi,
pimus. Specialiter uutem curiam Scherembcckc, salutem et apostolicam hcnedictionem.
domum in Brema, ot mansos, quos hubetis prope debilum exigit ut cum ecolesiarum
Ollicii nostri
Hiddingwerde, Sutherbroke, in IVnnyngkbutle, in omnium ourem et solliolludinem gerere teneamur,
Duringge, cum suis appendiciis, nec non et alia iis qute in eartim praejudicium per ministrorum
bona ejusdem monasterii.sicut ea juste et paeifice insolentiam perperum attententur per providam
possidetis.vobis et per vos.eidem monasterio aucto- diligentiam obvietur.etearum indemnitatibusaequi-
ritate apostolica conlirmanuis et pr.vsentis scripti tatis henelicio succurratur. Cum igilur super his
patrocinio communimus. Nulli ergo omnino homi- quaj in prajjudicium monasterii vestri alienata sunt
^
num hanc paginam nostra; protectionis et
liceat illicite,veldistracta,ul>b,itum alienantiumappareant
conftrmationis infringere, vel ei ausu temerario
instrumenta <1uorutn,vi>l trium, aut puucoruin mo-
contraire. Si quis auteiu hoc atlentare pr.Tsumpse- nachorum subscriptione signata, et judices ordina-
rit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum rii eis nolint aliquatenus obviare : nos indemnita-
Petri et Pauli, apostolorum ejus, se noverit incur- tibus ipsius monasterii paterna volentes sollicitu-
surum. dine prajcavere, insinuatione proesentium declara-
Datum Laterani, vi Idus Februarii, pontificatus mus, instrumenta majoris et sanioris partis con-
nostri anno xvn. ventus subscriptione carentia,quae super hujusmodi
CCXIX. alienatione suut confecta, non obtinere in praeju-
Vetat ne G. (96) clerims Bremensis dioeceseos ob ar- dicium monasterii lirmitatem. Nulli ergo omnino
chiepiscopo Harturigo II olim depositus, in capitu-
homintim liceat hanc paginam noslrae declarationis
lum inlroducatur
infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis
(Anno 1216. Laterani, febr. 13.)
autem hoc attentare praesumpserit, indignationem
[Lappenberg, Humburg. Urkund., p. 349, ex Sta- omuipotentis Dci, et Beutorum Petri et Pauli se no-
diensi originali in cap. n, not. 3.]
vcrit incursurum.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- Laterani, n Kalendas Martii, pontilicatue
Datum
lectis riliis, abbati Sancti Pauli, proposito de Hil- nostrianno nono decimo.
genrothe, Bremensis dioeceseos, cellerario Sancti CCXXI.
Willeadi Breraensts.salutem et apostolicam bene- Ad abbatem et conventum S. Dionysii. De decimis —
a laicis redimendis.
dictionem.
Querelam dilectorum filiorum, B. 'praepositi et (Arno 1216. Laterani, Febr. 29.)
canonicorum Bremensium.recepimus.continentem [Doublet, Hist. de Saint Dcnys. p. 5i5.]
quod cum G. clericus diceceseos Hremensis, propter Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-

suos excessus a bonaa memoriae H. Bremensi archi- lectis filiis abbati et conventui Sancti Uionysii Pa-
episcopo, fuerit omnibus ecclesiasticis beneticiis risiensis, salutem et apostolicam benedictionem.

spoliatus, etsuper illis eidem clerico in nostra prse- Veslra nobis devotio supplicavit sibi concedi a

sentiaconquerenti.perpetuum silentium dtixerimus redimere dccimas et redemptas pacifice pos-

laicis

imponendum.ipse nihiloininus.oecasione quarum- sidere.Cum autem in decimis laici jus speciale non
dam nostrarum, in forma communi
litterarum habeant, benigne vobis poslulta concedimus, de
super quibusdam injuriis obtentarum, stallum in illis duntaxut quse inlra vestras parochias sioalaicie
choro et locum in capitulo restitui sibi petit. Super D detinentur
quo sua: provideri ecclesieo, dicti canonici humiliter Datum Laterani, n Kal. Martii, pontilicatus no-
eupplicarunt. Quocirca discretioni veitree per apo- stri anno xix.
CCXXII.
9tulica scripta mandamus, qtiatenus, si praniiissis
Ad abbalem et conventum
S. Dionysii. Indulget ul —
veritas BulTragatur.dictam ecclesiam ab inpelitiono procuraliones episcopis scu altis p>\clatis non te-
hujusmodi absolvatis.contradictores per consuram neantur e.r/nbere.

ecclesiasticam.appcllationo postposita, compescen- (Anno 1210. Laterani, Mart. 1.)

tes. Quod non omnes his cxsequendis potueritis
si [Doublkt, Hist. dc Saini Denys, p. 546.]
interesse, duo vestrum ea nihiluminus cxsequan- Innockntius episcopus, servus servorum Dei, dl-
tur, lectis lilii ahbati et conventui Sancti Dionysii 1'ari-
Datum Lalerani, hlibus Februarii, pontificatus sicnsis, snlutem et apostolicam henodictionern.
nostri anno xvm. Vestru aubil insiuiKitio docluravit, quod quidam

(96) Goteschalous, ut videtur, tunc Bremensis echolasticus.

261 SUPPLEMBNTUM. AN. 1216. 262
episcopi et alii ecclcsiarum praelati, procurationes A mandat, excommunicatum Waldemarum de eorum
indebitas exigunt a vestri Monasterii curtibus in finihus ejiciant.
ipsorum episcoporum dioecesibus constituiis, hoc (Anno 1216, Laterani, Mart. 14.)
sibi deberi dicentes, eo quod in ipsis dioecesibus [Lapperberq, Hamburg. Vrkund p. 350, ex orig.
,

quasdam percipitis decimas et de oblationibus pa- Stadiensi.]

rocbialium ecclesiarum in quibus prae.-cntandi no- Innocentius episcopus, servus eervorum Dei, di-
lectis filiis, Frisonibus non crucesignatis, per Bre-
scimini jus habere, certam ubluietis in plerisquc
solemnitatibus portionem. Verum cum ratione vi-
mensem provinciam constitutis,salutem et aposto-
licam benedictionem.
sitationis procurationes debeantur, et in praediclis
Justitiae zelus exigit et fraterna? charitatis
curliba quaedam privata oratoria sir.t constructa ordo
requirit, ut Cbristi fideles vicissim sua onera
quajad dictorum visitationem non pertinent prasla- sup.
portantes, adimplendo plenius legem Christi, mu-
torum,nobis humiliter supplicastis ut superiis in-
tua sibi auxilia subministreut tempore opportuuo,
demnitati vestrae providere misericorditer dignare-
mur. Nos igitur vestris precibus inclinati, auctori-
servitulisexcutientesjugumde ceivicibus innocen-
tum, injuriam facientibus resistendo el oppressoa
praesentiutnindulgemusne procurationes
tate vobis
studiosius liberando de manibus iniquorum, ne
hujusmodi teneamini pietatis solvere ante dictis, si
noluerint perturbare perversosqui possunt, fovere
nisi cum curtes ipsas quas ad ipsorum jurisdictio-
ipsos in sus3 iniquitatis perfidia Cum
nem de jure spectare constiteri', more debito, causa videantur.
visitationis accesserint opportunae.
igitur Bremensis ecclesia, quae diu per filium per-
ditionis schismaticum, Waldemarum excommuni-
Datura Laterani, Kalendas Martii, pontificatus
nostri anno xix.
catum,depositumetdegradatum,acanob:scondem-
natum in consilio generali, delentaest et quodam-
CCXXIII.
modo ancillata sub jugo exactissimee servitutis, pro
Ad abbatem et conventum S. Dionysii. — Donaliones sua liberatione ab olim apud nos institerit cum
ipsis factas conftrmat.
clamore,necdum a sua potuerit angustia respirare,
(Anno 1216. Laterani, Mart. 7.)
[Doublet, Hist. de Vabbaye de Saint-Denys,
multam impenderimus sollicitudinem et labo-
licet

p. 546.]
rem, universitatem vestram rogamus attentius et
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- monemus, per apostolica vobis scripta mandantes
lectis filiis abbati el convenlui S. Dionysii Pari- remissionem peccaminum injungentes.quate-
et in

siensis, salutem et apostolicam benedictionem. nus sic procedatis viriliter et potenterad solvendum
Juslis petentium desideriis dignuin est nos faci- jugum captivitatis ecclesiae memoratse.ac dejicien-
lem praebere assensum.et vota qua? a rationis tra- C dum de vestris finibus schismaticum antedictum et
mile non discordant.effectu prosequente complere. compescendum fautores ipsius, quod a Deo prae-
Cum igitur quondam Renaldus de Pomponia.miles, mium et a nobis et aliis consequi valeatis laudem
procurationem decem militum in festo beati Dio- et gratiam ampliorem.

nysii, quinque modios annona? cujusdam decimae Dalum Laterani.n Idus Martii.pontificatus nostri
qua; a vestro percipiebat monasterio annuatim, anno xix.
eidem pia liberalitate remiserit : et quondam Fer- CCXXV.
ricus de Ver duas partes decircm vini de Argento- Ad decanum S. Frambaldi,
Cantores S Frambaldi
el

lio,minagium,videlicet tres minas de modio, de-

el S. Rcguli, Silvaneclenses. —
Ut senlentiam ab
episcopo Silvanectensi in favorem abbatis et con-
cem sextarios annonae, duas partes decimae ao ventus S. Dionysii, in causa quadam latam obser-
oblationum cujusdam parochiae vestrae, quae ipse vari faciant.
cum uxore ac filiis diu detinueral injuste, Domino (Anno 1216. Viterbii, April. 18.)
inspirante, praefato monasterio resignarit nos :
[Ex apographo, quod ad fidem autographi, in ar-
vestris precibus inclinati, remissionem et resigna- chivis monasterii S. Dionysii asservati.diligenter
tionem praedictas sicut pie ac provide factas sunt, exscriptum, nobiscum communicavit D. Poirier.
gratas habentes,ipsas auctoritate apostolica conlir- Br£q., ibid.)
D
mamus et praesentis scnpti patrocinio communi- Isnocentius episcopus, servus servorum Dei,
mus. Nulli ergo omnino hominum hanc pa- liceat dilectis (iliis decano Sancti Frambaldi, et San-
ginaro nostrae confimationis infringere vel ei ausu ctiFrambaldi et Sancti Reguli cantoribus, Silva-
temerario contraire. Si quis autem hoc attentare nectensibus, salutem et apostolicam benedictio-
praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et nem.
beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se no- Dile^ti filii.abbas (97), et conventus Sancti Diony-
verit incursurum. sii, nobis humiliter supplicarunt, ut diffinitivam
Datum Lateraui, Nonas Martii, pontificatus no- sentontiam,quam proeisvenerabilis Irater nosler...
stri anno xix. Silvanectensis episcopus (98), et ejus conjudices,
CCXXIV. delegatianobis.contraN.militem de Flamengeria,
Frisonibus per Bremensem provinciam constitulis Laudunensis diceceseos, super quibusdam redditi-

(97) Vide epistolam libri tertii xlv, not. (98) Vide epistolam libri quinti cxlv not.
203 AD INNOCENTII III HEOESTA 264

bus et rebus aliis, exigente justitia.promulgarunt, \ Patum apud Urbem Vetercm, Nonis Maii, ponti-
apostolicodignaremuriiiunimineroborare.Ideoque, licatus nostri anno nono decimo.
disoretioni vestraj per apostolicascriptamundHinus, CCX.WIII.
quatenus sententiam ipsam.sicut est justa.fiiriatis
Ait arcMepiteopum.... —
Sententiom excommunica-
percensuram ecclesiasticam, appellatione remota, tionit ub A... prxpositio S. Willthaldi et T. <le
firmiterobservari. fcit, si non omnes his exsequen- Walle canonico Brementi contra epiteopwm.... im-
petratam revocat, et pamam contra dictum prsepo-
dis potueritis interesse, duoveBtrum ea nihilominus
situm prolutum eonfirmat.
exsequantur.
(Anno 1210. Laterani, Maii 9.)
Datum Viterbii, xiv Kul. Maii, pontiticatus
[Lappbubbbg, llumb. Urkund., p. 350, ex copiario
nostri anno nono decimo. regii archivi Hannoverani. Initium deest.]

CCXXVI. ... Willehadi procposilos et T. de Walle, cano-

Ad abbatissam S. Marix ie Acuis Massiliensis.

— nicum Hremensem, super eodem negotio per fal-
1'rotectwnem ejus susci^il et ejus postessiones co n- sam suggcsiionein iterum apostolicas litteras impe-
firmat. travit. Ouoium duo, videlicet praepositus Sancti
(Anno 1216. Tuderti, April. Willchadi
canonicus memorati, vinculo ex- et T.

AntiquMs de VEgl. de Marteille, II, 62, ex archiv. p communicationis astricti pro eo qnod favebant et
abb. S. Salvatoris Massiliensis.] communicabant contumaciter pertido Waldemaro,
Innocentius episcopus, servus servorum Dei' contradicente dicto majoris ecclesiae praeposito ip-

dilectis in Christo filiabus abbatissae et monialibus

sorucnque conjudice, licet auctoritate litterarum

Sanclae Mariae de Acuis, etc. nostrarum eorum jurisdictio revocata fuisset, ob

. . . Sub beati Petri et nostra protectione susci- lavorem praetati Uldemari (qui eum babebat exo-
pimus, specialiter autem Ecclesiam Sancta; Mari;e sum pro eo quod contra ipsum mandatum aposto-
de Acuis cum pertinentiis suis, jura quoque quod licum fuerat fideliter exsecutus),in eumdem episco-
habelis in castris de Maucho et Recovaira, elc. pum de facto duntaxat excommunicationis sentea-
Motta juxta fluvium Velnae ac in hospilali Sancti tiam promulgarunt. Super uno processu ac infru-
Spiritus Massiliensis, etc. sione fautorum suorum dictus A. ut adderet affli-
Datum Tuderti, tertio Kaknd. Maii, pontificatus ctionem afQicto, tacito, quod judices memorati
nostri anno nono decimo. propter communionem Uldemari prsfati fuernnt
excommunicationis vinculo irretili et per abbatem
CCXXVJI. de Lubeca et tuos conjudices ipsorum jurisdictio
Ad abbatissam etsorores de Rysebiarg. — Earum revocala, suppresso etiam, quod praeter excom-
possessiones et privilegia confirmat. I

municationis sententias in eumdem A. exigejite

(Anno 1216. Apud Urbem Veterem, Maii 7.)
promulgatas, quae fuerunt per abbalem de
justitia
[Liuegren, Diplom. Suecan., I, 183.] Doberan et conjudices suos auctoritate apostolica
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- confirmato, in eum et suos fautores per abbateno
lectisinChri3to(iliabiis...abbatUsaeacmonialibusde de Rastede ac suos con judices delegatos a nobis fue-
Riesbyarg, salutem et apostolicam benedictionem. runt depjsilionis et cxcommunicationis sententiae
Cum a nobis petitur quod justum cst et hone- promulgats.ad venerabilem fratrem nostrum.Mag-
stum.tam vigor anquitatis quam ordo exigit rationis, deburgensemarchiepiscopumextraprovincialemno-
ut id per sollicitudinem offioii nostri ad debitum stras htteras impetravit. Unde petebat a nobis
perducatur elTectum. Eapropter, dilectae in Christo episcopus memoratus, ut cum saepefatus A. et com-
filiae, vestris justis postulationibus grato concur- plices ejus, praedictis depositionis et excomraunica-
rentes assensu.personas vestras et monasterium in tionis sententiis vilipensis.divinapraesumant officia

quo divino estis obsequio mancipatae, cum omnibus celebrare, in eos aggravaremus taliter manus no-
bonis quae impraesentiarum rationabiliter possidet, stras, quod eorum exemplo alii discerent a simili-
aut in futurum justis modis.praestante Domino.po- bus abstinere.
terit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione D Nolentes igitur rebellionem praedictorum et con-
suscipimus.specialiter autem Fruos\vi,Hinda\vret, tumaciam relinquere impunitam.discretioni vestras

Scotist, Borshogen, Akerbui. Chellestat, Sebui, et per apoStolica scipta mandanius, quatenus, si est
alias possessiones pia vobis lideliuni devotione ila,revocato in irritum quidquid auctoritate litte-
collatas, sicut eas jusle ac paclfice obti aetis, vo- rarum a pra^dicto A. excommunie.itionis vinculo
bis et per vos eidem monasterio auctoritate apo- innodato coiitra nominatum episcnpum obtentarum
stolica confirmamus.et pricsentis scripti patrocinio in ipsius episcopi prejudioium inveneritis attenta-
comuiuninius Nulli ergo hominum liceat hancpagi- tuui, jam dietas sententiaa in eumdem a. et suo*
nam nostraeconfirmationisinlringere, velei ausu le- complices promulgatas, depoaitionia videlicet siout
merario contraire. Si quis autem hoc attentnre prae- eat juata, excommunicatioais vero aioul rationabili-
sumpserit.indignationciii omnlpotentis Doi et bea- lereat prolata, usquead satisfactionem condifnaji
torum Petri et Pauli apostolorum ejus ae noverit faciatis auotoritate noatra,aublato appellatioali >>i>-

incursurum. staculo, tirutiter observari. Q\hh\ si non omiicj his

 265 SUPPLKMBNTTJM. — AN. 1216. 268
exsequendis potueris inleresse, tu frater archi- A ei lioet immeriti praesidemus, vos oharitatisbrachiia
episcope, cum eorum altero ea nihilomiuus exse- teneamur sicut speciales filios arotiu» amplexari,
quaris. et a Deo dignum mereamur premium
obtinere.
Datum Laterani, vn Idus Maii, ponlificatus no- Datum Perusii, n Kalend. Junii, pontificatus no-
stri anno xix. slri anno nono decimo.
CCXXIX.
ccxxxr.
Ad abbatem et fratres S. Thomxde Paracleto ; eorum Ad abbatem
privilegia confirmat.
(98*) et conventum monasterii S. Vtda$ti

(Anno 1216. Perusii, Maii

Atrebatensis. — Confirmat eit libertatem, iptis a
30.) Ludovico, Franeorum regis filio primogenito,
con-
[Langebeck, Script. rer. Danic. VI, 148.] cessam, qua komines liberi monasttrii eorum,
per
ixberot abbatit komines judicentur.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei.di-
abbati et conventui Sancti Thomae de
lectis filiis, (Anno 1216. Jul. 1.)

Paracleto, 9alutem et apostolicam benedictionem. [Ex Archivio Monasterii S. Vedasti Atrebatensis.

Breq. ibid., p. 1158.]
SacrosanctaRomanaEcclesiadevotosethumilesfi-
lio9ex assuetae pietatis officio propeneius diligere con- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
suevil:etnepravorumhominummolestiisagitentur, lectisfiliis, abbati et conventui Sancti Vedasti
j>
eos tanquam piamater suae protectionis munimine Atrebatensis, saluteui et apostolicam benedictio-
confovere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris nem.
justis precibus inclinati, personas vestras et mona- Cum a nobis petitur quod justum est et hone-
sterium, in quo divino estis obsequio mancipati, stum, tamvigor aequitatis quam ordo exigit ratio-
cum omnibus bonis, quae in preesenliarum rationa- nis, ut id per sollicitudinem officii nostri.ad debi-
biliter possidet, aut in futurum justis modis, prae- tum perducatur eflectum. Significastis siquidem
stante Domino, poterit adipisci, sub beali Pelri et cum quidam episcopi, comites, baro-
nobis, quod,
nostra protectione suscipimus. Specialiter autem nes, et alii clerici et laici,
monasterium vestrum,
libertates et immunitates, decimas quoque.posseg- quod ad Homanam Ecclesiam nullo pertinet me-
siones ac alia bona, eidem monasterio a regibus diante, sibi subjicere, ac homines, et jura
ipsius
episcopis, seu aliis Christi lidelibus, pia et provida etiam sabtrahere, contra justitiam moliantur; no-
deliberatione concessa, sicut ea omnia juste ac pa- bilis vir L. primogenitus charissimi in
Chri9to filii
cifice obtinetis, vobis et per vos ipsi monasterio nostri regis Francorum
illustris, ad cujus domi-
vestro auctoritate apostolica confirmamus, et prae- nium et jurisdictionem ex
dono regis terra ipsius
sentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo monasterii dicitur pertinere, hano vobis contulit
omnino hominum liceat hanc paginam nostrae pro- C libertatem, ut monasterii liberi per liberos ab-
tectionis et confirmationis infringere, vel ei ausu batishomines judicentur, et rustici per scabinos,
temerario contraire. Si quis autem hoc attentare judicio de omnibus aliis abbati libero remanenle
;

praesumpserit, incfignationem omnipotentis Dei, et quoque quas in terra recipiebat, eadem

beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus, se nove- monasterio vestro concessit, sicut in ejusdem L.
rit incursurum. litteris dicitur
plenius contineri. Nos igitur.veslris
Datum Perusii, in Kal. Junii, pontificatus nostri precibus inclinati,libertatem et concessionem pree-
anno nono decimo. dictas, sicut eas juste acpacifice obtinetis, vobis
et
ccxxx. per vos monasterio vestro auctoritate apostolica
Ad nobiles Upsallenses. —
Gratids agit pro censu li-
confirmamus, et praesentis scripti patrocinio com-
beraliter et devote soluto. munimus.Nulli ergo omnino hominum liceat hanc
(Anno 1216. Perusii, Maii 31.)
paginam nostrae confirmationis infringere. vel ei
Liuegren, Diplom. Suecan., ausu temerario contraire. Si qui autem hoc atten-
I, 158.]
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- tarepraesumpserit.indignationemomnipotentisDei,
lectis filiis nobilibus viris barooibus, militibus et
et beatorum Petri et Pauli, apostolorum ejus, se
n ° Vent ,ncursurum
aliisperUpsallensemdicecesimconstitutis.salutem D
et apostolicam benedictionem.
Datum Kalendas Julii, pontificatus no-
Super eo quod debitum nobis censum stri anno nono decimo.
liberaliter
et devote solvistis, sicut venerabili fratri nostro ccxxxn.
arcbiepiscopo vestro insinuante didicimus, et ipse Ad abbatem et fratres S. Tiberii {dicec. Agathensis).
rei effectus indicat evidenter, devotionem commen- — Eorum possessiones et privilegia confirmat.
damusin Domino et digna gratiarum prosequimur (Anno 1216. Ap. Urbem veterem.)
actione, rogantes attente ac per apostolica vobis [Gall. Christ. nov., VI. Instr., 332, ex archiv.
scripta mandantes, quatenus in ipso censu debitis S. Tiberii.]
temporibus exsolvendo vos exhibere curetis ita pa- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
ratosetpromptosquod apostolica Sedes et nos qui lectis filiis abbati monasterii S.
Tiberii, ejusque

(38*) Vide ad Epistolam Libri noni cxv, not.

Patrol. CCXVII.
267 AD INNOCKNTII 111 REOE9TA 268

fratribus tnm praesentibus quam futuris regularem \ secundum Dci timorcmetbeati Bcncdicti Regulam
vitam professis, in perpetuum. providerint eligemlum. Chrisma vero, oleum san-
Cum omnihus ecclcsiis debitores ax injunctono- ctum, consecrationes altarium, seu basilicarum,
bis orfloio existamua, illis tunen propensius nos benedictionem abbatis, ordinationeB monacborum
convenit provulere, quae li. fatri juns cxistunt, et vel clericorutn, a dicecesano suscipietis episcopo, si

ad defensionem S. Komanae Ecclesia- specialiter qaidem calholicns fuerit, etgratiam atque commu-
pertinere noscuntur; idcoque ililecti in Domino nionem sedis apoetolicae habuerit, et ca gratis et
tilii, vestrisjustis petitionibus clementer aunuimus, absque ulla pravitate voluerit exhibere, alioquin

et praedecessorum nostrorum felicis memoriae Ser- liceat vobis quemcunque malucritis adire antisti-
gii, PaBchalis, Calixti, Eugenii, et Aloxandri vesti- tem, qui nostra fultus auctoritate quod postulatis
giis inhaerentes, praefatum S. Tiberii monasteriuin indulgeat. Nulli autem cpiscopo licitum sit obedien-
suh B. Petri, et nostra protectiono suscipimus, et tiam a vobis exigere, ncc vos eam alicui praeter

praesentis scripti privilegio communimus, statuen- Romanae ecclesiae prajsumatis aliquatenus exhibere.

tes ut quascunque possessiones, quaecunque bona Adjicimus quoque, ut nulli praeter Uomanum pon-
in praasentiarum juste ac canonice possidet, aut in tificem, et apostolicm sedis legatum,pra:dictum mo-
futurum concessione pontilicum.largitione regum, p nasterium, et ei praesidentem abbatem, vel fami-
vel principum, oblatione tidelium, seu uliis justis liam.quae de cellario ejus vivit, interdictionis sen-

modis praestante Domino poterit adipisci, firma tentia liceat innodare, sed locus ipse, sicut a prae-

vobis, vestrisque successoribus et illibata perma- decessoribus nostris institutum est, semper sub
ncani, in quibus haec nominatim duxiiuus expri- apostolicae sedis jure ac potestate permaneant. Ad
menda :
indicium autem hujus ab apostolica sede libertatis
acceptae, singulis annis unura aureum nobis nostris-
Ecclesiam videlicet Sanctae Marise de Gradu in
que successoribus persolvetis.
territorio Agathensi cuin pertinentiis suis, eccle-
siam S. Sulpitii, et ecclesiam S. Joannis de Castro- Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li-
novo ; ecclesiam S. Martini de Granoleriis, eccle- ceat praefatum monasterium temere perturbare,
siam S. Andreae de Roviniaco.ecclesiasS. Joannis, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere,
et Sanctae Susannae de Florentiaco, ecclesiam S. minuere, seu quibuslibet molestiis fatigare, sed
Martini de Fenoleto cum pertinentiis earum ; ec- omnia intej.*re conservenlur eorum, pro quorum

clesiam quoque S. Petri de Beciano, quam per gubernatione et sustentatione concessasunt,usibus

concordiam a bonae memoriae Guidone quondam omnimodis profutura, salva sedis apostolicae aucto-
Sanctae Rornans Ecclesiae cancellario, tunc aposto-
p ritate.etinpraediclisecclesiis dioecesanorum episco-
licae sedis legato, inter vos et abbatem ac monachos porum canonica justitia. Si quis igitur in futurum
Casae-Dei factam obtinuistis, cum decimis et aliis hanc nostrae constitutionis paginam sciens contra
ad eam pertinentibus; ecclesiam Sanctae Mariae de eam temere venire tentaverit,secundo tertiovecom-
Affrianocum pertinentiissuis. In Biterrensiveroepi- monitus, si non praesumptionem suam congrua
scopatu, ecclesiam SanctaeMariae de Serignano cum satisfactione correxit, potestatis honorisque sui
pertinentiis suis. In Tolosano ecclesiam S. Petri et dignitate careat, reumque se divino judicio existere
Sanctarum Puellarum cum pertinentiis suis, eccle- de perpetrata iniquitate agnoscat,et a sacratissimo
siam quoque Sanctae Mariae de Ciderio, ecclesiam corpore et sanguine Domim nostri Jesu Chrisli alie-
S. Petri de Pampagnia, et ecclesiam S. Saturnini de nus fiat, atque in extremo examine districtae ultioni
Alamans cum pertinentiis eartim. In Gasconia, in subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura ser-
Auxiensi episcopatu, ecclesiam S. Juliani de Galano vantibus pax Domini nostri Jesu Christi, quate-
sit

cum ecclesiis, villis, et caeteris omnibus ad eam nus et hic fructum bonae actionis pcrcipiant.et apud
pertinentibus. In parochia Conveniensi, ecclesiam districtum judicem praemia aeternaepacisinveniant.
Sanclae Mariae de Quiriliaco, et ecclesiam S. Petri Amen, amen.
de Podio. Prohibemus autem ne in praefata villa,
in qua idem monasterium situm est, et terminis D Ego Innocentius, catholicae Ecclesiae episeopus.
ejus, ulla unquam ecclesiastica saecularisve persona Ego Nicolaus, Tusculanensis episcopus.
castrum aliquod vel munitionem facere audeat.ne- Ego Pelagius, Albanensis episcopus.
que ab hominibus ejusdem villae praeterabbatem et Ego Ciaoiue, tituli Sancti Laurentii in Lucina
ministros ejus per axaclionem aliquid exiorquore, presbyter cardinalis.
neque vicariae ministerium exercere, neque pro Ego Cencius, Sanctorum Joannis et Pauli presby-
eadem vicaria campum, qui est ultra tluvium Ton- ter cardinalis tituli Panunachii.
gam subtus Severiacum, sine abbatis perniissione Ego Leo, tituli Sanct.u Ciucis in Jerusalcm pre-
vel personae cujuslibet vindicare. Obeunto vero te sbyter cardinalis.
nunc ejusdcm loci abbate, vel tuorum quolibet Robertus, lituli S. Stephani in i\vliouuinte
successorum.nullus ibi qualibot subreptionis astu- piYsl') tl'|- C.ll-.liu.

tia vel violentia pneponatur, nisi quem fratrcs com- Stephanus, basilioa Duodccim Apoatolorun
muni consensu, vel pars fratrura consilii sanioris prosbyter cardinalis.
269 SDPPLEMENTUM. — AN. 1198-1216. 270

Ego Petrus, 8. Laurentii in Uamaso presbyter A. oonus cardinalis.

cardinalis. Ego Romanus, S. Angeli diaconus card.
Ego Othonianus, SS. Sergii et Bacchi diaconus Ego Stephanus, S. Adriani^diaconus cardin.
cardinalis. Datum apud Urbem veterem, per manum Thomae
Ego Gregorius, S. Theodori pre3byter cardinalis. Sanctffi Sabinae presbyteri cardinalis, pontificatus
Ego Reynerius, Sanctae Mariaj in Cosmedin dia- D. Innocentii papae III anno xix.

ANNO 1198-1216.

CCXXXIII. diligenter moneant et inducant, etsi necesse fuerit

Domini Innocentii expeditionis pro recuperanda Terra per excommunicationis in personaa, et interdicti
Sancta ordinatio. sententia in terraa eorum, omni tergiver3atione
(Duchesne, Rer. Franc. Scripl., V, 749.)
B cessante,compellant,illia duntaxat exceptis,quibus
Ad liberandam Terram Sanctam de manibus im- tale impedimentum occurrerit,propter quod secun-
piorum,ardenti desiderio aspirantes, de prudenlum dum Sedis apostolic» providentiam, votum oorum
virorum consilio,qui plene noverant circumstantiaa commutari debeat merito vel differri.
mporum et locorum, sacro approbante concilio Ad baec ne quid in negotio Jesu Christi de con-
diffinimus, ut ita crucesignati se praaparent, quod tingentibus omittatur, volumus et mandamus, ut
. kalendas Junii sequentis post proximum.omnes patriarchne, archiepiscopi, episcopi, abbates et alii,

iilisposuerunt transire per mare, conveniant in qui curam obtinent animarum, studiose proponant
..um Siciliae ; alii, sicut oportuerit, et decuerit, sibicommissis,verbum crucis,obsecrantes per Pa.
apud Brundusium,et alii apud Messanam, et partes trem,et Filium.et Spiritum sanctum, unum solum
utrobique vicinas, ubi et nos personaliter, Domino verum aeternum Deum, regea, duces, principes,
annuente, disposuimus tunc adesse, quatenus no- marchiones,comites et barones, aliosque magnates,
stro consilio et auxilio exercitus Christianus salu- necnon communiones civitatum, villarum, oppido-
briter ordinetur.cum benedictione divina et aposto- rum, utqui personaliter non accesserint in subsi-
lica profecturus. Ad eumdem quoque terminum se dium Terree Sanctae, competentem conferant nume-
studeant praaparare, qui proposuerunt per terram rum bellatorum cum expensis ad triennium neses-
hocinterim nobis, ut eis ad ^ sariis.secundum proprias facultates.in remissionem
proficisci. Significaturi 1

concilium et auxilium.legatum idoneum de nostro peccatorum suorum, prout in generalibus litteris

latere concedamus. est expressum,et ad majorem cautelam etiam infe-
Sacerdotes autem, et alii clerici, qui fuerint in rius exprimemus.
exercitu Christiano, tam subditi quam prslati, Hujus remissionis volumus esse participes, non
orationi et exhortationi diligenter insistant, docen- solum eos, qui naves proprias exhibent, sed etiam
tes eos verbo pariter et exemplo, ut timorem et illos, qui propter hoc opus naves studuerint fabri-
amorem semper habeant divinum ante oculos, ne care. Renuentibus autem, si qui forte tam ingrati
dicant aul faciant, quod divinam majeslatem offen- fuerint Domino Deo nostro.ex parte apostolica fir-
dat. Et si aliquando lapsi fuerint in peccatum, per miter protestentur, ut se sciant auper hoc nobis in
veram poenitentiam moi resurgant gerentes humi- novissimo districi examinis die coram tremendo
litatem cordis et corporis.et tam in victu quam in judicio responsuros;prius tamen considerantes qua
vestitumediocritatem servantes, dissensiones et conscientia, quave securitate confiteri poterunt
«mulationes omnino vitando, rancoreac livore a se coram unigenito Dei Filio Jesu Christo, cui omnia
penitus relegatis, ut sic spiritualibus et materiali- pariter dedit in manus,si ei pro peccatoribus cru-
bus armis muniti adversus hostes fidei securius D cifixo, servire renuerintin hoc negotio, quasi pro-
prrelientur, non de sua praesumentes potentia, sed prie sibi proprio, cujus munere vivunl, cujus bene-
de divina virtute sperantes. Ipsis autem clericis in- ficio sustantur, quin etiam ejus sanguine sunt
dulgemus ut beneficia sua integra percipiant per redempti.
triennium,ac si essent in ecclesiis residentes, et si Ne vero in humeros hominum onera gravia et
necesse fuerit ea per idem tempus pignori valeant importabilia imponere videamur, quae digito nostro
obligare. movere nolimus, similes illis qui dicunt utique sed
Ne igitur hoc sanctum propositum impediri, vel non faciunt, ecce noa de his ultra necessarias et
retardari contingat,universis Ecclesiarum praelatis moderatas expensas potuimus reservare, triginta
districte praecipimus, ut singuli per loca sua illos, millia librarum in hoc opus concedimus et dona-
qui signum crucis disposuerunt resumere, ac tam mus, praeter navigium quod crucesignatis de Urbe
ipsos quam alios crucesignatos, et quos adhuc atque vicinis partibus Conferimus,assignaturi nihi-
aignari contigerit, ad reddendum vota sua Domino lominus ad hoc ipsum tria millia marcharum ar-
J71 AD INNOCENTIl 111 HBQK8TA 272

genti.qme apud nos de quorun)dam (idelium elee- A. Porro ecolesiariuu pralati qui in exhibenda justitia
BBOaynia remanserunt.aliis in necessitates et utili- crueesignatis,et eorum fumiliis nogligentes exstile-

tates praedieta) terra?, per munus lelicis momuriae rint, sciunt sc gruviter puniendus. Caeterum quia
ubbatis Hierosolymituni pulriarohas, ac mugislro- cursurii et piiutu nimium impediunt subsidium
ruin Tcmpli et Hospiiulis Qduliter disliibulis. Terrai Sanota;, cupiendo et exspoliando trauseuntos

Cupientes autem ulios eeclcsiurum pradatos, nec- ud Ulam,et rcdcuntes ab ipsa, nos speciules adju-
non clerioos universos, et in merito et iu pnemio tores et fautorcseorum exoommunicationis vinculo

habero participes et consortes, ex cominiiui coucilii innodumus, sub interiiiiiiatione anuthematis inhi-
approbatione statuimus, ut oinncs omnino clerioi bentes,no quis cuui ois scionter oommunicet uliquo
tain subditi quam prieluti,vicesiuiuui purtem eccle- venditionis vcl einptiouiscoiitractu, et injungentes

siasticorum proventuum usque ad trienniutn, con- rectoribus civitulum ctlocorum suorum, ut eos ab

ferant ad subsidium Terrffi Sanots per muuus eo- hao iniquiiatc revocenl ct compescant.alioquin quia
rum, qui ad hoc apostolica fuerint provideutia or- nollu perturbare perversos nihil uliud est quam

dinati quibusdam duntuxat religiosis exceptis, ab fovere, neo carel scrupulo sooietalis occultaa qui
;

hac preetaxatione merito eximendis, illis similiter, manilesto facinori desinil obviare, in personas et
qui assumpto.vel assumendo crucis signaculo, sunt g terraseorum perEcclesiarumprajlatos, severitatem
personaliter prolecturi. ecclcsiasticam volumus et praecipimus exerceri.

Nos autem et fratres nostri sanrta; Ecclesiee Ho- Excommunicamus praeterea et anathematizamus
manae cardinales, plenarie decimam persolvemus, illos falsos et impios Christianos.qui contra ipsum
sciantque se omnes ad hoc lideliter observandum, Christum et populum Christianum, Saracenis, ar-
per excommunicationis sententiam obligatos, ita ma, ferrum et ligamina deferunt galearum eos ;

quod illi qui super hoc fraudem scienter commise- etiam qui galeas eis vendunt, vel naves, quique in
rint, sententiam excomniunicationis incurrant. piraticis, Saracenorum navibus curam gubernatio-

imperatoris ob- iiis cxercent, vel in machinis, aut quibuslibet aliis

Sane quia justo judicio coeiestis

sequiis inhaerentes.speciali decet prajrogativa gau-

impendunt consilium, vel auxilium in
aliiiuod eis

dere, cum tempus proliciscendi annum excedit iu dispendium Terrae Sanctae, ipsarum rerum suarum
modico.crucesignati, vel a collectis,vel talliis aliis- privatioue mulctari, et capientium servos fore cen-

que gravaminibus sint immunes, quarum personas semus. Praecipientes, ut per ornnes urbes mariti-
et bona post crucem assumptam sub beati Petriet
mas, diebus Dominicis et festivis hujusmodi sen-
nostra proteclione suscepimus.et sub archiepisco- tentia iunovetur, ettalibus gremium non aperiatur

omuium praelatorum Eccle- Ecclesia?, nisi totum quod ex substuntiu tam dam-
porum,episcoporum,uc „
siae defensione consistant, propriis niliilominus nata perceperint et tantumdem de sua in subsidium
protectoribus ad hoc specialiter deputandis, ita ut praedicta; terra? transmiserint, ut a?quo judicio in

douec de ipsorum obitu vel reditu certissime co- quo deliquerint, puniantur. Quod si forte solvendo
gnoscatur, integra maneant et quieta, et si quis- nou fuerint, alias sic reatus talium castigutur, quod
quam contra praesurupserit, per censuram eccle- in pcena ipsorum aliis interdicatur audacia similia

siasticam compescatur. pra;sumendi.

Si qui vero proficiscentium illuc, ad praestandas

Prohibemus insuper omuibus Christianis, et sub
usuras juramento tenentur astricti, creditores eo- anathemate interdicimus, ne in terras Saraceno-
rum, ut remittant eis prastitum juramentum, et ab rum, qui partes Orientales inhabitaut, usque ad
usurarum exactione desistant, eadem praecipimus quadriennium transmittant, aut trauseant naves
districtione compelli.Quod si quisquam creditorum suas, ut per hoc volentibus transfreture in subsi-
diuinTerrasSunctaemajornavigii copiapraeparetur,
eos ad solutionem coegerit usurarum, eum ad re-
stitutionem earum simili cogi animadversione man- et Saraceuis praedictis subtrahatur auxilium, quod
damus. eis cousuevit ex hoo nou modicum provenire.

Judaeos vero ad remittendas usuras per saecula- Licet autem torneamenta sintin diversis couciliis

rem compelli praecipimus potestatem.et donec illas D subcertapoenageneraliterinterdicta.quiatamenhoo

remiserint, ab universis Chriati lidehbus, per ex- tempore crucis negotium per ea plurimum impedi-
communicationis sententium eisomnino comuninio tur, nos illa sub puinaexcommunicationis lirmiter

denegetur. Ilis autein qui Judaeis debita solvere prohibemus usque ad triennioui oxcrceri.
nequeuntin praesenti, sic piiucipes singulures utili Quia vero ad hoc negotium exsequendum est
dilutione provideant, quod post iter arruptum, us- permaxime necessarium ut priucipes et populi
quequo de ipsorum obilu, vel roditu certissime Chrisiiani ad iuvicum pacum observent, sancta uni-
cognoscatur,usurarum mcommoda non incurrant; versali synodo suadente statuumis, 111 suliem per
compulsis Judicis proventus pigiioiuiu, quos inte- quadrienniuin in toto orbe Christiano servctur pax
rim ipsi purceperint, in sortem expensU deduotlS generaliter,ita quod per Kcdosiarum prtUatOS di»-

necessariis coinputare.cum hujusmodi benefioium corduntes rcducantur ad plonam pacem.uut lirmam

non multum videatur habore dispendii.quod solu- treugiuii inviolabiliter obaerv&Bdun, el qui ucquie-
tionem sic prorogat, quod debitum uun absorbet. aoure forte coutempserint, per excommuincatioucm
273 SUPPLEMENTUM. — AN. H98-i216. 274

in personas, et interdietum io terras arctissime A effigiare tentaverit, intra pestilentes proprii latibuli
compellanlur, nisi tanta fuerit injuriarurn malilia, officinas, id est pertranssumptamdeverisexempla-
quod non debeant pace gaudere. Quod si
ipsi tali ribus speciem, fallere nequeat oculos inspectoris
tbrte censuram ecclesiasticam vilipenderint, pote- communis utilitatis incom-
arguti, vel evadere ad
runt non immerito formidare, ne per aurtoritatem modumseverijudicisultionem.Quocircamandamus
Ecclesi<e. circa eos tunquam perturbatores negotii qnatenus contra litterarum nostrarum falsarios,
Crucifixi, sscularis potentia inducatur. manus sollicitae indaginis porrigentes, iniquitates
INos i^iturOmnipotentisDei misericordia. etbea- ipsorum sala^atis ad perfectum odium iuvenire ;

torum apostolorum Petri et Pauli anctoritate con- ita quod baec radix. quas persuffragia maligni tem

fisi, ex illa quam nobis (licet indigne) Deus ligandi poris pullulavit, disciplinalis falcis acumine succi-
atque solvendi contnlit potestatem, omnibus qui datur. Cum
aliquibus vestruin apostolicas litteras
laborem propriis personis subierint et expensis, contigerit praseutari cii-ca prajsentantis perso-
plenam suorum peccaminum, de quibus liberaliter nam, maxune si privilegiurn vel litteras super uon-
fuerint corde contrili et confessi, veniam indulge- cessionibus vel indulgcnliis, qos a nobis nonnisi
mns, et in retributione justorum, salutis aeternae de certa scientla conceduntur v< comniittuntur, I

pollicemur augmentum eis autem qui non in pro- „ obtulerit, diligens consideratio habeatur, utrum ex
;

pi-iispersonis illuc accesserint, sed in suis duntaxat lllius opinione vel meritis aliquis in ejus actionibus
expensis, juxta facultatem et qualitatem suam viros sinistrae suspensionis suspicionisscrupulusoriatur.
idoneos destinarint, et illis similiter, qui licet in Deinde quilitterashujusmodi receperit.easinbulla,
tamen personis acces-
alienis expensis, in propriis filo, charta, stylo dictaminis, scriptura, forma, et
serint, plenam suorum concedimus veniam pecra- aliis in quibus notaridepbrehendi falsitas po-
vel
tonim. Hujus quoque remissionis volumus et con- test, circumspiciat diligenter et si certum in illis
:

cedimus esse participes, juxta qualitatem subsidii falsilatis apparuerit argumentnm.reprolieptur pro-
et devotionis affectum, omnes qui ad subventionem tinus tanquam fals;e, et contra impetratores carum
ipsius terrae de donis suis congrue ministrabunt, vel "cienter utentes eisdem ad incarcerationem et
autauxilium etconsiliumimpenderintopportiinum, alias poenas juxtarigorem canonum procedat exacta
omnibus etiam pie profieiscentibus in hoc opere, in diligentia praplatorum, contradictores, etc, si et
communi universalis synodus omnium beneficio- ipsi noluerint canonicam effugere disciplinam ;

rum suorum suffragiura impartitur, ut eis digne provisa ut litteris ea bulla quam subrogabimus,
proficiat ad salutem. Amen. priori cnnfractae signatis nullatenus derogetur. Ita
tamen quod si superearumdem litterarum aliquibus
CCXXXIV. de veritate bullae contigerit rationabiliter dubitari,
Ad universos archiepiscopos , episcopos et
, alios suhtilem collationem aliarum similium,de qinbus
Ecrlesiarum prsrtatos . — Contra falsatores et non dubitatur, ad illam bujusmodi haesitatio sine
conlra lensores malignos.
dilficultate qualibet dirimatur. Utautem aliquibus
(Mabillon, De re diplom., ed. Venet., p. 653, ex superhocdeculpavelnegligentiaimpetrantisnuilum
cod. 128 bibl.Colbert.) frivolum defensionis vel excusationis pallium relin-

UniverBis archiepiscopis, episcopis.et aliis eccle-

quatur, voiumus ct distiicte pra;cipimus, ut sin-
gulipraelatorum subditissuis[subditossuos],propo-
siarum praelatis et clericis, necnon et universis
sito eis publicee commonitioiiis edicto, prsmuniant
Christi fidelibus prassentes litteras inspecturis.
et informentperlitterasapostolicasquibusutidispo-
Pridem eo bullae nostrs confracto typario, quo
nunt,etquasdealiorum quam veslris[iiostnsjvelillo
apostolorum Petri et Pauli capita signabantur,
aliud utcunoue consimile fecimus continuo subro-
rum qui adillud deputatinoscuuturofficiummani-

gari, ne ob bullse defectum personis et negotiis ex

bus receperunt,apud se ipsos,exhibito [adhibito], si
opusfueritperitorumconsilio,discuthintdiligeuter,et
vacatione dispendium immineret. Porro quia sub-
rogatnmhujusmodicorpulentioressolitoeorumdem eastnnc in publicum proferaut cum districto fucrint
judicioapprobatae.Siveroeasiutellexerintreprobas,
capitum effigies exprimebat dum per hoc discre- D ;

pabatnotabiliter a priori, aliud postmodum,

easstatim destruaut vel resignent.Quodsiposlquam
cujus
eis publice uti cwperint, ipsas contigerit argui falsi-
impressione praesentes litterse muniuntur, aptius in
perpetuum tatis, seram ignorantiaui, si tunc eam
sciant sibi
opus bullandi fecirau=, reposito in
otuu altero, alterius opificis ministerio
praetenderint, quominus canouicaj pcente subja-
(sic) fabri-
donec corruptione seu vetustate ceant nullatenus profutuiam. Caveant autem sin-
cari, defecerit,
guli.ue quud ad medelam cogitavimus in hac parte,
non mutandum. Verum (quia) falsarium perni-
si parutn vigiletcauta prudentia ex
per abusum tendat ad noxam quiasi nobis obvian-
;
ciosa subtilitas,
tibus sceleri falsitatis, aliqui ex hoc materiam
adverso, ex mutatione praedicta presumeret fortasse
malignandi materiam, et moliendi sibi novanequi- sumpserint in personas vel negotia malignandi,
tiae instrumenta, perspicariori est considerationis hanc gravem raalitiae culpam, quae facile poterit
oculo providendum, ut si lethalis sibi ipsi
deprehendi, non dimittetapostolicas disciplinae seve-
et toti
ritas impunitam.
corporisuomanus falsisincudibussimilequidquam
275 AD 1NN0CENTI1 III REGE8TA 276

ccxxxv. A non patcremurin aliis, sustinemus :per apostolica

Ad abbutem Je becco. —
Ne loci diaecesanus contra ecriptn mandumus, quatenus hujusmodi manuum
personas motiasCerii inquirat. injectoribus juxta formam ecclesia? consuetnin in
[Marten., Thes. Anecdot., I, 810, ex ma. Michae- talibus absolutis, nisi corum diflicilis fucrit vel
lis in Periculo maris.J
enormis excessus, propter quem merito ud Bedetn
Tam suppliciter quam humiliter petisti nuper a apostolicam sint mittendi ; scrvata gcnerali consti-
nobisutcum per otiosas inquisitiones et crebras tutione concilii circa eosqui noscuntur ingressum
spiritualiter et temporaliter ecclesias deperire con- Simoniacum habuisse, supereoquod talitcr recc-
tingat.indemnitati monasterii tui paterna sollicitu- perint ordines, et in eis postmodum rninistraverint,
dine praicavent63, dignaremur, no loci dicocesanus auctoritate nostra facias cum eisdeni prout anima-
•d inquisitionem procedat contramonasterii praedi- rum suarum saluti videris expedire.
cti personas, cum id aliqua causa non exigat, pro-
CCXXXVIII.
videre. Ne autem per leve compendium ad grave Ad abbatem et fmtrcs monasterii de Loco-Dei.
dispendium veniatur, cum malignae criminationis [Langebeck, Script. rcr. Danic, VIII, 180.]
janua, ne quis criminetur injuste,sit penitus prae-
Innockntius episcopus, servusservorum Dei, di-
cludenda nos tuis justis postulutionibus inclinali,
:
n lectis filiis abbati et conventui monasterii de Loco-
auctoritate prsesentium inhibemus, ne dicecesanus
Dei, Cisterciensis ordinis, Ripensis dioscesis, sulu-
loci ejusdem ad inquisitionem contra personas
tem et apostolicam benedictionem.
ipsius monasterii propria auctoritate procedal, nisi
Devotionis vestraj supplicationisinclinatiauctori-
quis superexcessibus suis non a malevolis, sed a
tate praesentium vobis indulgemus, ut possessiones
providis et honestis fuerit graviter infamatus.
et alia bona mobilia vel immobilia, exceptis R
CCXXXVI. libus, quae pesonas liberas fratrum ad nconasterum
Ad eumdem. — Condedit /acultem ut ex pluribus vestrum a sjecuIo fugientium et professionem fa(
cellis unam conficiat.
tium in eodem, si remansissent in saeoulo ratio
(Ibid.)
successionis, vel quocunque aliojusto titulo.con-
Innocentius etc.
tigissent,petere,percipere,acretinereliberevaleatis.
Ex parte vestra nobis fuit humiliter[supplicatum,
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam
ut cum quasdam cellulas habeatis, in quibus duo
nostrae concesssionis infringere, etc. Ut supra.
vel tres monachi commorantes non sic omnino vi-
vunt, sicut ordinis congrueret honestati, revocandi CCXXXIX.
monachos ipsoscum possessionibus quas obtinent, Ad Hothomagensemarchiepiscopum. lncrepat quod —
ad conventum, vel ex eis unum vel mandalum pontificium de bene(icio,clerico cuidam
plures conven- C
conferendo, minus recte intellexerit.
tusnoviter ordinandi licentiam concedere dignare-
[Marten, Thesaur. Anecdoct., 1,796, ex ms. S. Mi-
mur. Quia igiturbonum est et jucundum habitare chaelis in periculo maris.]
fratres in unum, faciendi praedictorum alterum
Cum asperitate raerito te possemusincrepare pro
absque praejudicio alieno, quod magis videritis ex-
eo quod nobis tuis litteris intimasti, plures juris-
pedire, liberam vobis tribuimus facultatem. Tu de-
peritos valde mirari super continentia litteiarum
nique, fili abbas, super te ipso et credito tibi grege
quas dilecto filio archidiacono, cantori et magistro
taliter vigilare procures, etc.
A.de Beaford canonico Ebroicensi destinavimus ad
Datum.etc.
petitionem R.de Berlaico ad ecclesiam de Malevilla
CCXXXVII. electi, quod in eis contra jus commune, ac totius
Adeumdem. —Concedit facullaiem quosdam mona- provincine consuetudinem contineatur mandatum:
chos ab irregularilate absolvendi.
cum hoc sit a veritate penitus alienum. Causam
(Ibid., col. 820.)
enim admirationis exponens, queesisti quomodo
Ex tua insinuatione didicimus, quod nonnulli presbyter ille plura beneficia potuit objicere alteri
monasterii tui monachi quorumquidam perviolen- clerico, cui tu prasfatam ecclesiam concessisti, cum
tam manuum injectionem inciderunt in canonem D ipse plura beneficia obtineat ;et quomodointraan-
sententiae promulgatae: alii vero Simoniacum ibi num debuit ordinari cum scbolaris existat, et nia-
habuerunt ingressum, absolutionis beneficio seu gna de ipso sit spes, quod ad fructum pertiDgere
dispensatinnis gratia non obtentis, sacros suscepe- debeat ampliorem, nec alia eeclesiastica obtineat
runt ordines, et in eis non sunt veriti postmodum beneficia, undevaleat sustentari. Sane si litterarum
ministrure, de quorum salute sollicitus postulasti, illarum tenorem diligentius attendisses, et expor
utcumeos veniread Sedem apostolicam oporteret, suisses fideliter jurisprudentibus in jure pAritis, ad«
etverendum asseras nead nostram veniendo pr»- vertisses pro ccrto quod nihil in illis expriuntur,
8entiam vagarentur, et salutis cujus cnusa venirent per quod nos intelligere debuerimus quod presbs ter
incurrerentdetrimentum, misericorditer super hoc ille aliam ecolesiam obtineret, neque quod oleriouj
agere dignaremur. Nos autem plenam de disore- alter existeret seholaris, de quo spesesst-t quod ad
tionetua liduciam obtinentes,consi<lerantesquoque fructum pertingere debe&t usplioreoo, quwnvia si
quod religionis favore multa in regularibus, quae utrumquc luigset expresium, ueutrum eorum illiua
277 SUPPLKMENTDM. — AN. 1198-1216. 278

forma mandati potuisset de jure vel consuetudine A terit, aliud, cum vacabit : cum in multis casibus se
iinpedire, cum is qui habet unam ecclesiam, ad facultas possit offerre quibus non esset collatio in
aliam canonice possit assumi, si videlicet illam di- expectatione vacaturi beneficii differenda,per apo-
mittat, et scholaris de]quo spes bona concipilur ad stolica noslra scripta mandamus quatenus memo-
parochialem ecclesiam assumi non debeat,si forsi- rato R. competens ecclesiasticum beneficium assi-
tamintraannumnolit,autnequeatordinari.Quocir- gnetis alioquin abbati S. Joannis etdecano Sues-
:

ca fraternitatem tuam volentes esse de caetero super sionensi dedimus nostris litteris in mandatis ut vos
intelligentia litterarum nostrarum amplius circum- ad id per censuram ecclesiasticam, appellatione
spectam, per apostolica scripta mandamus quate- remota, compellant.
nes non impedias quominussecundum formam lit-
CCXLI.
terarum illarum, in pralibato negotio procedant,
maxime cum in illis tuo diligentissime curavimus
Ad Turrilanensem archiepiscovum. Ut monasterio —
Casinensi ecclesias quascLam restitui curet
non solumjuri, sed honori deferre.
(Laterani, Nov. 13.)
CCXL.
[D. Tosti, Storia della badia Casin., II. 285.]
Ab abbatem el conventum S. Michaelis de Terrascha.
— Ut promissum R. clerico cenferatur benefictum. _ Innocentius episcopus, servus servorum Dei,
[Mabten., Thesaur. Anecdot., I, 796, ex ms. S. Mi- venerabili fratri A. Turritanensi archiepiscopo, sa-
chaelis in Periculo maris.] lutem et apotolicam benedictionem.
Innocentius papa III, abbati et conventui S. Mi- Perlatus est clamor ad aures nostras, quod fra-
chaelis de Terrascha. ter noster P. Ampuriensis episcopus ecclesiam S.
Accedens ad Sedem apostolicam dilectus filius R. Petri de Nugulbi, et Sancti Helise de Sitim, a prae-
clericus sua nobis insinuatione monstravit cum decossore suo per violentiam occupatas, injustede-
quod promiseritis vos provisuros in ecclesiasticc ei- tineat. Quia vero eaedem ecclesiae Beati Petri juris
dem beneficio conferendo, cum possetis, sicut per existunl, et a praedecessore nostro bonae memoria?
litteras decani Suessionensis et suorum conjudi- PP. Calixto Casinensi monasterio sub annuo censu
cum super hoc a Sede apostolica delegatorum, qui- concessae sunt, et suo privilegio confirmata?, per
bus tenor litterarum vestrae promissionis erat in- praesentia tibi scripta mandamus atque praecipi-
sertus, liquido edocebat, vos id hactenus efficere mus qualenus easdem cum omnibus suis
ecclesias
non curastis, allegantes coratn judicibus memora- pertinentiis eidem monasterio restitui facias, et in
tis quod talis promissio vos nullatenus obligavit, pace dimitti ; Postmodum vero si prasfatus episco-
cum videretur essefacta contrastatutaLateranensis pus aliquam in eis se confidit habere juslitiam,con-
consilii, quod promissionem inhibet beneficii non t. gruo loco et tempore in nostra praesentia poterit
vacantis. Nos autem, considerantes quod aliud est obtinere.
praelatum promitterebeneficii collationem,cum po- Datum Laterani, Idibus Novembris.

Epistolee tres quaB sequuntur loco suo exciderant.

CCXLII. sub beati Petri, et nostra protectioue suscipimus,

Ad Gulielmum abbatem monastcrii Glannafoliensis. et praesentis scripti privilegio communimus, sta-

— Possessiones et privilegia monasterii con/irmat, tuentes, ut quascunque possessiones, quascunque
salva Casinensibus debita obedientia. bona idem monasterium inpraesentiarum juste et
(Anno 1203, Laterani, Mart. 23.) canonice possidet, aut in futurum concessione pon-
tificum, largitione regum vel principum, oblatione
[D. Tosti, Storia della badia Casin., Napoli 1842,
originali, caps. dipl. 2, n.
fidelium, seu aliis justis modis Deo propitio poterit
in 4°, t. II, 281, ex
12.] _ adipisci, firma tibi tuisque successoribus, etillibata
permaneant. ln quibus hasc propiis duximus ex-
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- primenda vocabulis:
lectio filioGulielmo abbati Glannafoliensis mona- Ecclesiam videlicet Sancti Martini de Sancto
sterii, ejusque successoribus regulariter substi- Mauro ecclesiam Sancti Gervasii et Protasii in
;

tuendis in perpetuum. Batheaco cum pertinentiis suis ecclesiam S. Mariae

;

Quoties illud a nobis petitur, quod rationi, et de Molo cum pertinentiis suis; insulam Sancti
honestati convenire dignoscitur, animo nos decet Mauri cum pertinentiis suis ; ecclesiamSanctae Ma-
libenticoncedere.et petentium desideriiscongruum riae in Dane, ecclesiam Sancti Simpliciisuper Li-
suffragium impertiri. Eapropter.dilecte in Domino gerim, ecclesias Sancti Petri in Vodda, Sancti Petri
fili, tuisjustispostulationibusclementerannuimus, cum villa Fabren, Sancti Lamberti de Curallo, Sancti
etprasdecessorum nostrorum felicis memorias PP. Ylarii de Coneorzo cuin pertinentiis suis, et Sancti
Urbani et Anastasii vestigiisinhasrentss, prafatum Martini de Sorech, terram Americi de Averoim
monasterium, cui Deo auctore praeesse dignosceris, ecclesias Sanctae Justae de Vere cum pertinentiis
*79 AD INNUCKNTII III RKQKSTA 280

suis, et Sanct» Mari» de Doado •, villam de Solonge A Ego Petrus titulo Sancts Ceciliae presbyter car-

cum pertinentiissuis, villam quae vocatur Cru cuui dinalis SS.

pertinentiis suis ecclesiamSancii VoterinideGena
: Ego Jurdanus, Sancta Pudentianae tt. pastoris
oum Molendino, et aliis pernilentiissuis, ecclesium presbyter carclinalis subscripsi.
Salmosaoum decimis suis ecole-
Sancti Cyriaci in ;
Ego Guido, SanctoBMari.e transTiberim tt.Calixti

siam Sancti Mauriin Lauduna, etecclesiam Sanctoa presbyter curdinalis subscripsi.

MagdalenaB de Vareno, villam Syndremont cum Ego Hugo, presbyter cardinalis Sancti Marlini tt.

perlinentiis suis, etvillam Sambri cum pertinentiis Equ.tiisubscripsi.

siiiB; insulam Blason in Normannia ecclesiam
; Ego Centbius, titulo Sancti Laurentii in Lucina
Sanctae Mariae de Cingal, ecclesiam Sancti Mauri presbyter cardinalissubscripsi.
eitam in Castro Laudun, ecclesiam Sancti Aniani, Ego Uernardus.Sancti Petri ad Vinculapresbyter

et villam Sindremont, ecclesiam Sancti Petri in cardinalis tt.Eudoxiae subscripsi.

culluris.Sepulturam quoque ejusdem loci liberam Ego Jounnes, titulo Sanctae Priscae presbyter car-
esse sancimus, ut eorum devotioni et exlremae vo- dinalissubscripsi.

luntati, qui se illic sepeliri deliberaverint nullus Ego Cencius, presbyter cardinalis SS. Joannis et

obsistat, salva tamen justitia illarum ecclesiarum, g Pauli, tt. Pamachii subscripsi
a quibus mortuorum corpora assumuntur. Obeunte Ego Gregorius, titulo Sancti Vitalis presbyter
oardinalis subscripsi.
vero te nunc ejusdem loci abhate, vel tuorum quo-
libet successorum, nullusibi qualibetsubreptionis Ego Benedictus tt. Sanotae Susannae presbyter

quem cardinalis subscripsi.

astutia, vel violentia praeponatur, nisi fratres

fratrum pars major consilii

Ego Leo, titulo Sanctae Crucis in Jerusalem pra;s-
communi consensu, vel
byter cardinalis subscripsi.
sanioris secundum Dei timorem, et Heati Benedicti
Ego Gratianus, Sanctorum Cosm.-e et Damiani
Regulam providerint eligendum , electus autem
cardinalis subscripsi.
Casinensi abbati repraesentetur confirmandus, et
Ego Gregorius Sancti Georgii ad Velum aureum
munus benedictionis susci piat ab episcopo catholico
diaconus cardinalis subscripsi.
quem ipse per suas duxerit litteras exorandum.qui
Ego Hugo S. Eustachii diac. card. subscripsi.
nimirum, et ejus successores obedientiam abbati
Ego Matthaeus Sancti Theodori diaconus cardi-
Casinensi promittent, et singulis quinquenniis ip-
nalis subscripsi.
sum Casinense monasterium tanquam suum caput
Ego Joannes Sanctae Mariae in Cosmedin diaconus
humilitate debita visitabunt. Decernimus ergo ut
cardinalis subscripsi.
nulli omnino hominum liceat praefatum raonaste- q
Datum Laterani per manum Joannis sanctse Ro-
rium temere perturbare, aut ejus possessionesau- manae Ecclesia subdiaconi et notarli, x Kalendas
ferre, rel ablatas retinere, minuere, seu quibusli-
Aprilis, indictione vi, Incarnationis Dominicae anno
bet vexationibus fatigare; sed omnia integra con-
1202, pontificatus vero domini Innocentii papae III
serventur eorum, pro quorum gubernatione, ac
anno sexto.
sustentatione concessasunt usibu9 omnino profu-
tura; salvain omnibusaposlolicae sedis auctoritate CCXLIII.
et dioecesanorura episcoporum canonica justitia. Si Aduniversum clerum Bremensis provincise. Vt —
qua igitur in futurum ecclesiastica, saecularisve Waldemarum excommunicatum publice denun-
persona hanc nostrae constilutionispaginam aciens tient.

contra eam temere venire tentaverit, secundo ter-

(Anno 1214. Romae, ap. S. Petrum, April. 27,)
tiove commonita, nisi praesumptionern suam con-
grua satisfactione correxerit, potestatis honorisque [Lappenberg, llamburg. Urkund., p. 344, ex origi-
sui dignitate careat, reamque se divino judicio nali, cum appenso plumbeo sigillo Innocentii III,
caps. II, n. 10.]
existcre de perpetrata iniquitate cognoscat, et a
sacratissimo corpore ac sanguine Dei, et Domini r»
Innocbntius episcopus, servus servorum Dei, di-
Reiemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque
lectis filiis, abbatibus, prioribus, prasposilis, decanis
in exiremo examine districtee subjaceat ultioni.
archidiaconis, et aliis ecclesiarum praalatis per
Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus sit Bremensemprovinciamconstitutis.salutem et apo-
pax Domini nostri Jesu Christi quatenus et hic ;
stolicam benediotionem.
fructum bonae actionis percipiant, et apud distric- Cum perditionis filiuaWaldemarus.tanquamhae-
tum judicem praemia «ternse pacis inveniant. Amen, reticuset schismaticuscensuramcanonioam vilipen
amen. dat, et Ecclesiaa olaves nullas reputana, exoommu-
Ego Octavianus, Ostiensis et Velletrensis epi-
nicatus et depositus pra-sumat epiecopalia ofticia
scopus SS. excercere, discretioni vestre per apostolica scnpta
Ego Petrus, Portuensis et Sancti Rufflni episco- districte proecipiendo mandamus, quatenus preefa-
pus subscripsi. tum Waldemaruiu degradatum et tam ipsum quaon
Bgo Joannes Aldanensi» episcopus subscripsi. fautores euos exooaimuaicatoe per ecoleeia» \e-
28 i SUPPLEMENTUM. — AN. 1198-1216. 282

Vos denique, abbates, A. babetis ultra aquam Auduram plateam quam

stras publice nuntietis. fllii j

super vobis ipsiset creditovobis grege taliter vigi- dedit vobis venerabilis frater noster Goslenus Car-

lare curetis,exstirpando vitia et plantando virtutes notensis episcopus, donum altaris ecclesiae de Ser-
ut in novissimo districti examinis die coram tre- neio a Gosleno canonico et praeposito ecclesiae
mendo judice, qui reddet unicuique secundum opera Sanctae Mariae, ecclesiae vestrae factum, donum vi-
sua, dignam possitis reddere rationem. gerise de Valeia, et totius terrae de Moncellis cum
Datum Romw apnd Sanctum Petrnm, in Kalen- omnibu3 consuetudinibus factum vobis ab Hugone
das Maii, pontificatus nostri anno xvn. vicedomino Carnotensi totamterram de Eddevilla
;

cum consuetudinibus et leodis, ecclesiam Arde-

CCXLIV. lecht cum oinnibus hospitibus et terra ad duas
Bulla pro Garino abbate Sanc.ti Joannis in Valeia carrucas ;
ecclesiam S. Nicolai de Curvavilia, cum
(Carnotensi). ecclesia Sancli Petri ejusdem villae, ecclesiam
S. Dionysii de Puteis, S. Marise de Gohosvilla cum
(Anno 1215. Laterani, Febr. 18.)
pertinentiis ecclesiam de Trembleio cum decimis,
;

[Gall. Christ. nov. VIII, instrum. 332, Kx charta- ecclesiam lieata; Mariae de Teliu cum decimis ec- ;

rio domestico D. de Guagneres, in bibliotheca

clesiam de Braioso cum pertinentiis, ecclesiam
regia.] B
Sancti caturnini de Camburciaco cum pertinentiis,
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- ecclesiam Sancti Martini de Loiuiaco, cum pasna-
lectis filiis Gamno abbati ecclesiae B. Joannis Va- gio porcorum vestrorum villam Armentarvillam
;

leiacensis, ejusque fratribus,tam prasentibus qunm cum decima.quam ab ecclesia Sancti Benedicti ad-
luturis, canonicam vitam professis in perpetuum. modiationem accepistis pro iii frumenti modiis et iv

Quoties istud, cto. Eapropter, dilecti in Domino aveuai ipsiaunis singulis persolvendis, villam Al-
filii, etc. praefatam ecclesiam sub B.Petri et nostra bereth, et villam Nerlu, terram de Curvaulmo, et
protectione suscipimus, et praesentis scripti privi- omnes alias tenus quas apud Cur-iotum habetis ;
legio communimus ; statuentes ut quascunque pos- ecclesiam de Garneio cum lerra ad unam carru-
sessiones, qua:cunque bona, ete. firma vobis ves- cam, quam pro animae suae redcmptione Nivardus
trisque successoribus et illibata permaueant : in Nonancurte ecclesiae vestrae concessit, cllesiam de
quibus heec propriis duximus exprimenda voca- Orrevilla cura decima quam dedit vobis Hugo filius

bulis. Guinemari per munum praescripti IvonisCarnoten-

In ecclesia Beatae Mariae Carnotensis, totos re- sis episcopi, in loco qui dicitur Guoriart ; dimi-
ditus per integrum annum pnebendae uniuscujus- dium cum pratis secus Auduram fluvium, apud
que fratrisex congregatione oanonicorum ipsius ec- C Sanctum 1'riscum mokndinuui, prata quee de be-
clesiae, cum eam quacunque occasione diiniserit, neficio beatae Mariae apud Alaias hubelis, terram
ut quoquo modo persona mutetur, in usus vestrae quam jure proprietatis tenctis apud villam Soors.
ecclesiae beneficium praebendale cum omni integri- Prteterea census domorum, terrarum, vinearum.et
tate deveniat. Integram praebendam qu.tru ecclesia decimas segetum et vincarum, qua3 tam in Carno-
vestra in ecclesia beats Mariae perpetualiter habet, tensi civitate qua.n suburbio vestri juris existunt.
quam habebat bonae memoriae abbas Albertus cum Obeunte vcro te, dilecte fili Garine abbas, nullus
canonicam susciperet normam,- ecclesiam Sancti ibiqualibet surreptione.astutia, vel violentia prae-
Steplianicum pertineotiis,scilicet altare de Moren- ponatur, nisi quera fratres secundum Dei timorem
ciaco cum parte synodi ad altarepertinentis.eccle- et B. Augustini liegulam providennt eligendum.
siam de Mondonisvilla cum pertinentiis liberam ab Electus autem communi capitulo Beala? Mari* re-

omni exactione, synodo, circada ; ecclesiam Sanc- praasentetur, ab episcopo Caruotensi abbatiam et
tse Fidis cum parochiali jure de novo burgo, qui benedictionis gratiam suscepturus qui nimirum ;

vocatur Castelletb ; ecclesiam de Luciaco, BeaUc Mariac sicutet alii canonici suam
et caui- in eoclesia
pi partera de illa terra.quam ante possederat bonae faciet septimanam.
memoriae Ivo Carnotensis episcopus terrarn de n Decernimus ergn, ofc. amen, amen, amen.
;

Osanivilla, tam episcopalem quam canonicalem, Datum Latorani, per manuin Thomae, Sanctae
cum oblatis ; terram de Ancherisvilla, in villa Romana; ecclesiee subdiaconi et notarii, Neapolitani
de Pontegodani prioratum ecclesiae ipsius
;
villas electi, xii Kalendas Martii, indictione iv, Incarna-
cum omnibus domibus episcopalibus; totam ave- tionisDomini anao 1215, pontiticatua vero D. In-
nae farraginem totam terram episcopi quam nocentii papas III anno xvm.

a»a i
283 AD INNOCBNTII UI RBQB8TA 284

VARIORUM AD INNOCENTIUM III

EPISTOLyE.

I. A ut vobis palarn fiat, compegimue et scripsimus in

G. Lingonensis, /t. Cabilonensis, episcoporum ; G. promptu cst intueri, etc.
de Cistercio. N. de Firmitate, G. de Ponliniaco,
et 0. de Ctaravalle, abbatum. —
Pro militibus Constitutiones mitilum de Calatrava qux Innocen-
de Calatrava. tio III confirmandx proponuntur.
(Anno U98.)
« Frater Wido, Cisterciensis humilis minister,
[Henriquez, Nenoloyium Gisterc, II, 484,] cum episcopis ct abbatibus totius capituli, venera-
Reverendissirao domino et Patri Innocentio, )Jei bili fratri Nunno magistro et universitati fratrum
gratia summo pontifici, G. eadem gratia, Lingo- de Calatrava, salutem et fraterna: charitatis affe-
nensis episcopus, R. eadem Cabilonensis episco- ctum.
pus, G. de Cistercio, N. de Firmitate, G. de Pon- « Laudabile propoeitum vestrum, quo a militia

tigniaco, et G. de Claravalle dicti abbates salutem mundi ad Christi militiam conversi, inimicosfidei
et tam devotum, quam debitum subjectionis etre- expugnare statuistis,plurimum approbamus,omni-
verentiee famulatum. potenti Deo, qui quos vult, quomodo vult ad se
Sanctae Paternitati vestrse rei gestae seriemdecla- trahit,et alium sic, alium quidem sic ad suum ob-
ramus de fratribus Calatravensis inilitiae, qui nunc p sequium convertit.gratias agentes.pro profectu ve-
de Salvaterra dicuntur, postquam idem castrum stro et augmento, merito et numero, apud eum
Calatrava occupatum est a paganis, quo ordine humiliter supplicamus. Quod autem postulastis,
Morimundensis domus iilii facti sunt, ea ratione suscipi vos videlicet in communionem beneficio-
obnoxietate filiationis,qua filia domus matri domui rum ordinis nostri, non ut familiares, sed ut vere
subjicitur, respicit et tenetur, quatenus si quis fratres, gratanter annuimus. Quod consequenter
aliquid conlra hoc moliri nititur, viso testimonio vivendi formam praescribi vobis auctoritate nostra
nostro,totum molimen ejus auctoritatis apostolicae exigitis, uos communicato consilio, de victu ao
judicio destruatur. Cum fratres Calatravenses ab vestitu vestropauca vobis capita exprimere non
ipsa inchoatione sua, Cistcrciensem professi sint negligendum putavimus. Lineis itaque in femo-
ordinem, hoc se censeri nomine gratulantes, sub ralibus tantum uti vobis licebit vestes modera-
;

quo in omnibus fere Christianitatis partibus nomen tas, honestas,commodas ad consilium domini Mo-
Dei a Gdelibus benedicitur et laudatur.Placuit ma- rimundensiset magistri vestri habeatis,et scapulare
gistro et fratribus de Calatrava, ut idem magister, pro habitu religionis. Vestiti et cincti dormietis.et
anno Domini 1187,se Cisterciensi capitulo praesen- in oratorio, et in refectorio et in dormitorio, et in
cum litteris regis Castella et precibus
taret, ibique _ coquinajuge silenlium tenebitis. Summopere ca-
magnatum de Hispania postulutionem suum et suo- vebitis, ne in qualicunque vesto ac superfluitatis
rum faceret,quatenus eidem ordini Cistercii incor- argui, ac curiositatis possitis notari. Tribus vero
porarentur arctius et junctius unirentur. in hebdomada diebus, id est, feria tertia, quinta
Bonum visum est in oculis omnium petitio eo- etJDominica cum praseipuis diebus festis, carnibus
rura, et quia de religione manabat admissa est. vesci licebit. Uno tamen ferculo, et unius generis,
Praeceptum est communi assensu, et deliberatione quantum ad carnes pertinet, contenti eritis, et

oapituli, ut essent Qlii Morimundi, utque abbas et ad mensas ubique silentium tenebitis.Praeterea pe-
domus eadem in eos jus illud filiationis haberel, titioni vestrae condescendimus, ut videlicet uulli

quale in Moriinundo noscitur habere Cistercium, ordinisnostri liceatquemcunquefratrumvestrorum

id est, auctoritatem visitationem annuam faciendi, reoipere absque assensu vestro, sed et vos erga
magistrum qui loco abbatis est creandi, vel amo- nostros eadem lege tenobimini. Cum autem ad
vendi culpas quae accidunt emendandi, ultionem
; aliquam abbatiam ordinis nostri veneritis.quoniain
de excessibus exigendi, et similia. Traditum est oonsuetiulinos nostras minus novistis, non in con-
institutum et vitoe norma prsescripta, et do viotu ventu, sed in hospitiis honeste et oharitative,
et vestitu deinccps ab eis observanda traditio, ac quantove familiarius lieri poterit, reoipietniiii.

de coeteris spiritualibus studiis, quae in ordino Ctipellanos indomo vestra profaMOt, IJMl vos, in
conservantur, quoe ipsi gratanti voto et animo su- bono ordinis reoipimua.Qui Iratrem suum peiou^-
sceperunt, sicut in resrripto churtffi, quo) inter serit.sex mousibus ad arina etequum non accedat,
illos et Morimundensos faota fuit, quam hic ideo, tribus diebus in terra oouiedet. Qui megiatro auo
285 SUPPLEMENTUM. — VARIORUM EPISTOL^I AD IPSUM. 286

inobediens fuerit, similiter patiatur. Qui in qua- A viandum est nisui, ne domus pradicta tam dam-

cunque alia obedientia positus fuerit, non contra- nose et tam graviter demembretur.
dicat. Qui in fornicatione publice deprehensus fue- II.

rit anno uno in terra comedat, tribus

diebus in Juramcntum fidelitalis fecit Joannes de Ceccano
quod
septimana in pane et aqua ; feria sexta disciplinam Romanx Ecclesix, pro tuendis et conservandis re-
Ab Exallatationo Sanctae Crucis usque in galibus sancti Petri.
accipiat
Pascba, tribus diebus omnes in hebdomada jeju- (Anno 1201.)

nabuntqui domi sunt; quiautem inter Saracenos, [Muratori, Antiq. Ual., I, 621.]

sicut magister ordinaverit, et sicut solent. De his

Anno quarto pontificatusdomini Innocentiipapae
omnibus praecipimus, ut obediatis magistro vestro III, nobilis vir Joannes de Ceccano juravit fldelita-
et professionem faciatis sicutabbati. Qui plus aut tem ipsi domino papae Innocentio, de Ceccano et
minus his quae hic continentur quaesierit, de domo tota terra, quam tenet in palatio Anagnino, coram
expellatur Vos autem facimus liberos ab omni
:
episcopis, presbyteris, diaconibus, cardinalibus
exactione abbatum. Confessiones vestras capollani, astantibus multis clericis et nobilibusAnagninis.et
qui missas vobis cantabunt, recipient, et ipsos vos extraneis etiam, et militibusipsius Joannis de Cec-
eligetis. Magister etiam capitulum quotidie teneat gt recognovit Ceccanum.et totam aliam ter
g canno .

duas quadrageaimas jejunabitis. Si abba- Forma

vocis, et ram suam se ab Ecclesia Romana tenere.
tias aedificare poteritis,dominus Morimundensis vero fidelitatis haec fuit :Ego Joannes de Ceccano
«
ordinet eas. Idem abbas Morimundi provideat quo- ab hac hora in antea fuietis ero beato Petro Ec-
modo per se vel peralium semel in anno visitentur. clesise Roinanx, et domino meo papx Innocentio, et
Duo monachi deeodem monaslerio, postquam con- successoribus ejus canonice inlraniibus. .\ore ero in
structum fuerit, quoties necesse fuerit cum ipsis facto neque diclo, neque in consilio, aul in consensu,
fratribus morabuntur. ut vitam perdant aut membrum, vel capiantur mala
« Actum ab anno Incarnationis Domini 1198. » captione. Consilium, quod per se vel per nuntium.aut

HU ergo, Pater sanctissime, ita gestis et hujus- litteras mihi crediderint, ad eorum damnum me
modi a capitulo taliter impetratis, idem magister sciente nulli pandam. Si eorum certum damnum
ad sanctamSedem apostolicamcum quodammona- non possum,
scivero,si possum, remanere faciam : si

cho nuntio domini Morimundensis accedit, et haec significabo eis pernun- me vel per meas litterosaul

sibi obtinuit apostolico privilegio confirmari. Qui tium, vel dicam tali personse, quam eis credam pro
et Morimundensisnuntiusprivilegiumsibiinnovari cerlo dicturam. Ceccanum et totam aliam terram

impetrans apradecessore vestro piae memorioe papa „ meam, quam habeo, el alia regalia beati Petri.qux
GregorioVIII super abbatiis.grangiis et possessio habet, adjutor eis ero ad defendendum qux non :

nibus et pertinentiis,quae domus eadem possidebat, habet, ad recuperandum, et recuperala ad retinen-

domum et ordinem et fratres de Calatrava, et om- dum et defendendum contra omnes homines. Rxc
nia ad eos pertinentia, inter caetera privilegiata do- omnia observabo bona fide, sine fraude, el malo in-
mui suae praedicti adjutorio reportavit. Postea vero genio. Sic me Deus adjuvet, et hxc sancta Dei Evan-
succedentibus sibi summis pontificibus, et Mori- gelia.» Post haec mittens manus suas inter manus
mundensibus nova a novis apostolicis privilegia ipsius domini papae fecit ei ligium hominium. Do-
requirentibus, factum est ut habeant Morimunden- mnus autem papa investivit eum de gratia sua cum
ses in privilegiis quatuor, videlicet Gregorii, Cle- cuppa argentea deaurata. Postmodum vero eodem
luentis, Ccelestioi, Innocentii, eadem domum, id anno, idem domnus papa fidelitatem et servitium
estCalatravam in eorum qui ad ipsos pertinent ipsius Joannis de Ceccano et progenitorum ejus
annumerationeconsertam.Itaque pielatem vestram atiendens, ei castrum Sitense in benifioium assi-
quantum precum instantia possumus, exoramus, gnavit.
quatenus hoc jus filiationis in ipsos, quod tanto II tris.

consilio et discretione concessum est Morimun- De fidelitalehominio Romanx ecclesix prxstilis

et
densi domui, scriptis apostolicis confirmetis, ne D ab Andrea de Cahnniaco, de custodia burgi Uolen-
eam contingat tali membro factione quorumlibet sis commissa eidem.

malignantium mutilari. Erunt forte de illis qui ad (Anno 1202.)

tos veniant, litteras emancipationis et avulsionis [Muratori, Antiq. llal., I 623.]

ab ordine vel translationis ad aliam domum falsis Anno quinto domini Innocentii III papae, nobilis

suggestionibus petituri, ambulantes in magnis, et vir Andreasde C.ilviniaco fecit fidelitatem domino
ordini subjici dedignantes, obliti quanta in majo- papae Innooentio, de custodia burgi Dolensis, hoc
ribus eorum humilitas fuerit; qui non in genere, modo; in Lateranensipalatiocoram episcopis, prae-
non in divitiis, non in armis, non in crebris paga- sbyteris, et diaconibuscardinalibus,astantibus mi-
norum victoriis, non in reportatis locupletibus fre- litibus et clericis ipsius nobilis, abbate Dolensi, et
quenter exuviis gloriantes.seipsos ordini specialiter duobus monachis suis, et multis aliis tam clericis
ac fideliter Morimundo voluntarie subdiderunt. II- quam laicis In nomine Domini. Amen. Ego Andreas
:

lorum ergo temerario ab apostolica auctoritate ob- de Calviniaco, dominus castri Radulfi, ab hac hora
287 AD INNOCKNTII III REOliSTA 288

in antea ftdelis ero bealo Pelro et\i:ccclsi;r Itomann', \ pro sfi burgensibus,secundum formam
et pro allis
,t domina meo pap;r Innocentio, et tueeenortbvi juramenti ministorialum.Si autem interregem et
etc. (ut suprni, buri/um Volmte, cuju$ cuttodiam arobippisoopiim \ariatum luerit,ut rex ilicat « Ar- :

ab Ecclesia Homunu Umeo, U atia tvyalia bttati /uiri, chiepiscupus debito uc lideli modo raihi non adhe-
i/u.r habet, adjulor cis ero od tlcfcndcndum; ,ju;r non ret, » archiepiscopus econtra asserat.lres priores,
hahct ad rccttperunduin : rccuperata ud reltnenduin , l tres nobilcs, tres ministeriales, tres burgenses, de
ilcfcndcnditin conlra ttmntt liomincs. Legulos ct uun- juratih convi nient, ct dictis eorum credctur vel pro
tios F.cclesiie lioman.r honoriftce suscipiam, cl be- rege vel pro archiepiscopo ;et secundum eorum
nitjne tractabo; el per totam terram mcum tecurum 12 dicta omnes jurati aut archiepiscopoadherebunt
eis pro posse mco pr&ttabo condwlum. ILcc omnia aut regi soeundum prescriptam formam. Ante
,

observabo sine fraw/e el mulo ingenio, bona fnle. Sic omnia rex dabit lidem in manu domini legati (09)j
me Deut adjucct, et h;tc tancta Dei Evangelia. Pnst quod ea quaj preescripta sunt habebit rata, archi-
qmc mittens nianus sus inter manus dcmini papoe, episcopussimilitcr.Rex Otto mnnetam Aquensem a
fecit ei ligiuin hominium. Dominus autem papa in- domno Walrarao tam rex quara
(100) expediel, et
vestiviteumdem gratia suade custodia burgi Do- Galramus illi monetai renunciabit in perpetuum, et
lensis. domnus legatus sub anathemate prohibebit mone-
lt
III. tamin Coloniensi scemate cudi Aquis nunquam,vel
Ottonis imperatoris pucltim cum Adolfo archiepiscopo alibi, extra civitatem Coloniensem, et scribet Ro-
Coloniensis. mano pontilici ut sententiam suam conlirmet. Rex
(Anno 1202, Sept.) theloneum Dus burgense dimittet necuraquam resu-
[Prodit jam priraa cx codico hibl. olim Paulinae
vicr. met, et domnus legatus similem sententiam profe-
Monasteriensis, jam rogiy lierolinensis, epistolas ret,cum conlirmatione Romani pontificis. Rex et
Innocentii lllatl Kcclesiam Colouiensempertinen- archiepiscopus cum suis iamiliaribus tractabunt
tes coinplexo, cujusuberioremnotitiam debemns
V. Cl. Roestell, diligenti operis nostri fautori, qui
cum ellectu qualiter turrim regiam (1) apud Wer-
flagitantibus nubis, pactum utrumqueColoniense the cum suo theloneo destruant. Priviiegium quod
inde descriptum transmisit. Queb littera obliqua intercesserint inter regem et archiepiscopum lege-
exprimuntur, in codice delela supplere conatus tur in publ/co, et prolitebitur rex in publico, se ju-
suin. Causam hujuspacti ex Godefridi annalibus
rasse ut diligenterobsfrwiqusein privilegiisscripta
ad a. 1202 diseimus. Pebtz, Monum. Gertn. hisi.,
Leg. II, 206.] sunt, et quod ea nunquam violabit. Archiepiscopus
dabit inducia regi usque ad festum sancti Johannis
Quomodo Adolfus secundo jnravit regi Oltoni et de
compositione eorum. Baptistee pro... marcis pro quibus obligaverat duci
BrabantiscurtemSameche, et sit in optione regi»in
Jurabunt prioresColnnienses,praepositi, abbates,
prassenti fidejussores idoneos dare, velsi rex pecu-
decani,et scolastici, quod hona fide archiepiscoprm
niam non Johanais civitas
solverit, in festo sancti
Coloniensem inducent ad constans et fidele obse-
Tremonia sit ypotheca archiepiscopi, donec per-
quium regis Otlonis, nee in vita Ottonis regis alii
solvatur^i pecunia praedicta. Juramenta priorum,
regi adhereat ;
quod si non servavit, obedirntiam
nobilium.et rainisterialium prestabnnj successores
quain debent subtrahent, et domino papse eam
ipsi
et haeredes decedentium. Et si rex indebile Colo-
servahunt; ohsequium autein arcbiepiscopo ab eis
niensem archiepiscopuravel Coloniensemecclesiam
debitum regi Ottoni impendent.donec archiepisco-
tractaverit, predicti quatuor ordines obsequium
pus ad obsequium regi Ottoni ab p c o secundum
:

debitum revertatur. Nohiles

suum regi subtraheut. donec satisfaciat/ethaecju-
formam juramenti sui
rabtini Burgenses civitatis Coloniensis jurabuntfi-
terre qui juramentis archiepiscopo Coloniensi sunt
delitatem regi Ottoni sub hac fornia quod ab hac
nunc sunt presentes.etalii cum eorum
:

astricti, qni
die in antea lidelitatein ei aervabunt, Coloniensem
haberi potest copia, rornm rege et archiepiseopo ju-
civitatem ipsi eustodient, contraomnemhominem,
rahunt.quod inducentarchiepiscopumColoniensem
quamd/u ecclesia sancti Petri, archiepiscopum Co-
ad constans ot tidelo ohsequinm regis Ottonis, et
loniensera, priores, nobiles, inleodatos, et ministe-
quod alii rcgi non adhorebit. Quod si non fecerit, D
riales sancti Petri, ac civilatera Coloniensem, in
cum castris suis, et terris, ac hominibus sui9. regi
suo jure conservaverit.
Otloni servient, et non archiepiscopo, donec archi-
episcopus resipiscat, et ad regem Ottonem predicto IV.

inodo revertatur.Minis'eri.ilessancti Petri20jura- Regis Angli.r. — Oral nc anle peractum quinquen-

bunt pro se et pro aliis niinUterialibus, ita quod nium Galfridus /ilius 1'etri peregnnelur.
alios bona fide ad idera servandum induccnt, quod (Anno 1204.)

archicpiscopum indueent, ot cnHera ut supra.Quod [RnRR, Firdcra. 1,94, claus. Q Joh. m: f>, in Turre
London.]
si non fecerit, obscquium quod nrchiepiscopo de-

bent ipsi Bubtrahent, et regni Ottoni prasstabunt, Revorendissimo PatriinChristo, etc. Innockntio,
donoc et caetcra supra. 24 burgenses jurahunt iici ^ratia summo pontifni, ct.- J »ssvs Oei gra-

(99) Ouidonis episcopi Proneatini. (1) Vox dubia in codict, Roestill.

(100) De Limburg.
 J

289 SUPPLEMENTUM. — VARIORUM EPISTOL^E AD IPSUM. 290

tia rex Angliae, elo. debilam ac devotam in omni- j^ nostra jurarunt, quod constitutiones jam a dicto fi-

bus reverentiam. deli legato vestro promulgatas, ct sibi traditas, lir-

Quoniam in tali sumus stutu, quod grave esset mitcr observabunt, et in perpetuum, etc.

nobis Gdeles nostros, qui nobis familkirius adhoe- VI.

rent, et de quorum fidelitate non dubilamus, et per Inslrumcntum de castro Nympharum tradilo domino
quorum consilium terru nostra regi debet cl delen- papx Innocenlio III.
(Anno 1204.)
di maritimc quia dies mali sunt, et de die in diem
;

[Muratori, Antiq. Ital., 1,

visum sithomines nostros fraudulenter et dolose a 677.
fidelitate et servitio nostro recedcre, etiu nos in-
In nomine Domini,anno Dominica; Incarnationis
1204, et anno xn pontilicatus doraini Innocentii 111
aurgere, per quod status terru: noslrae, eicut novit
papae, indictinnc vn, mense Aprili die xx. Nos qui-
Sanctitas vestras, turbatur, excellentiaj veslrae ea
qua possumus dcvotiunesupplicamus.quatenusha- dem Lombardi, praesente el. consentiente in hoo

bita consideratione ad statum nostrum, dillerrcve-

Philippus et Bartholomaeus Iratres, filii quondam
Lombardi, prssente et consentiente in hoo
litis usque adquatuor vel quinque annos percgri-

dilecti et lidelis nostri Galfridi Petri nobis domina Aldruda sorore nostra, uxore quon-
nationem filii

justiciarii nostri, crucesignati ; cujus pru:sentia no- dam Scotti cognati nostri, et omne suum jus et
quod eo B actionem vel exceptionem, quod quasve ln omni-
bis et terrae nostrae, ita est necessaria,
nullatenus carere possimus. bus subscriptis rebus habere quoquo modo vide-
tur, tam respectu ususfructus subsciiptarum rerum
Et nos Domino danle, tam ipsum quam alios
crueesignatos in terram Jerusalem mittemus, sicut quem a Joanne Paparone lilio olim ejus reliquit,

terrte redierint.
quam etiam aliter cujuslibet rei vel causae occasione

Moveat igitur et ad hoc inducat paternitatem ve- omnia refutante, concedente, atque donante ante
praesentiam domini Joannis, Obicinnis, et Henrici,
stram status nostri conditio, ita quod vobis proinde
merito grates scire debeamus. Transtiberim judicum Dativorum, et Nicolai Tulli
causidici, et testiumsubscriptorum, ad hoc specia-
Teste meipso, apud Winton xxiv die Novemb.
;

rogatorum, propria nostra voluntate renuntia-

liter
V. mus, ct in omnibus et per omnia generaliter refu-
Henrici Hunganie regis. —Contra quosiam qui tamus, et possessionem, quam de subscriptis rebus
constiluliones ab apostolicx sedis legalo promul-
dominus papa, vel alter proeo habet, modis omni-
gatas non admiscraut.
bus conlirmamus vobis vero domino Octaviano, ;

(Anno 1204.)
Dei gratia, domini pap;e Innocentii 111 consobrino
[Karl.vtus, lilyr. sacr., V, 46.] n et camerario, mandato quoque et procuratore ipsius
Venerabili in Christo Patri Innocentio, Dei pra- . domini papa? ad hoc specialiter constituto, ad opus
tia sacrosantae Romanae Ecclesiae summo pontifici, et utilitatem ejus ejusque successoribus, et totius

Heniucus eadem gratia Uungariaj, Dalmatiae, Bos- Romanae Ecclesiae perpetuo. Id est illam eamdem
niae, Serviasque rex, salutem etfidelem in omnibus integram tertiam partem pro indiviso, vel plus, si
reverentiam. nobis modo quolibet pertinet, videlicet totius ca-
Cum humilis ac fidelis Sanctitatis vestrae capel- striNympharumcumtenimentiset pertineniiis suis
lanus Joannes ad praesentiam nostram accedens, intus et de furis. Ouam dominus Oddo filius quon-
duos principaliores ex eis, qui in terraCulini Bani, dam domini Petri Frajapani praedicto Scotto Papa-

prout ferebatur. damnatam hasreticorum sectam fo- roni, cojrnato nostro pro quingentis Iriginta libris
vebant, secum adduxisset nos inspectis orthodo-
; Parvensium senatus vendidit, et in solutum con-
xae fidei articulis, quosad ipsius Joannis exhorta- cessit ac tradidit sicut per instrumentum manu
:

tionem illi.ad quos missusfuerat, non susceperunt, Joannis Boni scriniarii conscriptum apparet, quod
eadem capitula sub sigillo nostrocontenta, domino vobis ad majorem curam damus. Quae vero tertia
illius terrae filio, scilicet memoratiCulini, qui tunc par dicti castri cum omni jnre, quod dictus olim
apud nos erat.dedimus, districte praacipientes, ut Scottus in dicto intus et deforis habuit, nobis per-
ea et alia, si qua Romana sedes eis de caetero se- " tinet ex testamento Joannis Paparoni nepotis no-
cundum Deura transraittere decreverit, abomnibus stri filiiqueolim dicti Scotti, sicut pariter per in-

in terra sua faciat inviolabihter servari. Idem etiam strumentum manu dicti Joannis Boni scriniarii con-
oum hoc juxta voluntatem nostram admisisset, se scriptum apparet, quod eliam vobis ad majorem
manu nostra et J. archiepiscopi Colocensis subse- cautelum damus. Quudcunque ilaquejus, et quam-
quenter obligavit, quod si de caetero supradiclos, cunque ationem perbonalera et in rem, sive hypo-
vel alios homines in haeresi scienter manutenere thecam, lam etiam ad agendum quam ad excipien-
vel defendere in terra sua pr«sumpserit, mille dum, quod, quamve in toto dicto castro cum teni-
marchas argenti persoiveret; quarum medietas vo- mentis et pertinentiis suis intus et deforis, et spe-
bis, altera vero fisco nostro medietas obveniet.Illi cialiter in dicta tertia parte ipsius castri, nobis ut

praeterea duo priores, qui cum praefato capellano dictura est, competit, vel ejus respectu adversus
vestro Joanne venerint, tam pro sequam pro fra- quamcunque personam habemus, vel habere quo-
tribus suis, a quibus missi fuerant, in prsesentia quo n.odo possemus, videlicet tam jure vel occa-
201 AD INNOCBNTII III RHOEfiTA 292

sione supradicta conoessionis, venditionis, et in A pignoris ct plejariae nomine vindicent, capiendo et

solutum dationis, ipsi olim praxlicto Scotto a prre alienando eteis in omnibus satisfuciendo.Et si con-
dicto domino Oddone faote, quum etiam rcspectu tradicere tcntaverimus.ajure, quodineisdem rebus
vel jure donati legati, quod nobis preedictus olim habemus, omnino oadamus, et ipsum damnum du-
nepos no9ter in suo testumcnto reliquil, vobi9, ut plum njmine bona; et legalis plejari» pcenae nomine
dictum est, pro dicto domino papa et succe89ori- solvore et daro ipsi domino papoe vel suocessoribus
bus ejus procuratorio nomine refutumus, ccdimus ejtis, per vos procuratorio nomine promittimus. Et

et mandamug ita ut quidquid haclenua in dicto ca-

;
in iis omnibus refulamus omnem juris vel legum

stro ve) re9pectu ejusudver9us quamcunque per- seu boni usus auxilium, quod pro nobis in hac
gonam, nostrojureet nomineagere vel excipereseu causa introductum est, ita ut nullum jus, nullam-
exercere possemus, ip90 doininus papa et 9ucces- que aotionem vel exceptionem adversus dictum do-
sores ejus suo juro et nomine exerceant, agant et minum papam et successores ejus, ad infringenda
excipiant,et eura tanquamdominum, procuratorem qua) dicta sunt, valeamus opponere. Novissime au-
in sua re constituimus, ut tem pro nobis efnostris hseredibus et successori-
in loco, jure ot privile-

gio no9tro in omnibug 9uccedant. domino papa et ejus successo-

bus, vobis pro dicto
ribus procuratorio nomine.ut dictum est,quse dicta
Hanc autem relutationem,conBe9sionem etman- g
9unt, omnia observare, adimplere, et contra nulla
datum vobis, ul dictum est, facimus pro quingentis
rationevenirepromittimusnomineplejariae, et prin-
triginta libris bonorum Parven9ium senatus, qua
cipalis obli-iationis, sub poena legitimaex Btipu
nobis de mandato iicti domini papae, et pro eo,
promissa totius suprascript» pecuuias duplae. Ei
atque de sua pecunia, ut dictum est, procurutorio
luta pcena haec chartula firma permaneat. (

nomine datis alque persolvitig pro omni nostro

scribere rogavimus Joannem Leonit Scriniarium in
jure, quod nobis in dicto castro el sui9 per-
Mense et indictione suprascriptavn,testes Girardus
tinentiis intus et deloris competit vel competere
Scrofani, Joanne Oddonis Romani, Rainerius Joan-
possit quoquo modo. De quibus omnibus, et de
nis Pauli, Joannes Bobonis Bonililius, Siginulfus u e
omni nostro jure nos bene quietos et pacatos voca-
Burrella, Adinulfus Oddonis.
mus, et non solutae pecuniae exceptioni omnino
Ego Joannes Leonis, SanctiC Romanx Ecclesix
refutamus. Quarum autem quingentae minus octo
scriniarius habens potestatem dandi tutorem et cu-
librae sunt ex illis quingentis libris parvorum se-
ratorem, emancipandi et decretuminterponendi, et
natus, quas Bobo Bontilius praedicto castro recolli-
aliinenta decernendi, complevi et absolvi.
gendo iu deposito habuit ideoque amodo dictus
:

dominus papa, vel alter pro eopotestatem etlicen- « VII.

tiam habeat, dictam portionem nostram denotati Henrici fratris imperatoris Constanlinopolitani.
-
—
QuaVder debellalus et captus fuit imperator Bal-
castri cum tenimentis, et pertinentiis suis intus et
duinus.
deforis tcnere, et facere ex eo quidquid voluerit
(Anno 1205.)
semper. Insuper sub pcena dictae pecunia) duplas,
[Duchesne, Rer. Franc. Script., v, 806.]
vobis prodicto doinino papa bonae et legalis pleja-
riaj promittimus, hoc nostrum jus ac ipsam praali- Sanctissimo Patri ac domino Innocentio, Oei
batam portionem nostram nulli alii personaj obli- gratia summo pontilici, H. frater imperatoris Con-
gasse, concessisse, nec aliter alienasse. Pra»(erea stantinopolitani, et moderator imperii cum debita
vobis pro diclo domino papa et successoribus ejus revcrentia humili et devota, pedum oscula.
procuratorio nomine, ul diotum est, pigoori poni- Cum universum exercitus Christiani progressum,
mus et obligamu9, et pro nobis et nostris haeredi- et laborum peregrinationis nostnc seriem, Paterni-
bus et quantum ad subscriptum,
successoribus, tati vestraepermultipliceslitteras, etnuntios, frater
damnum, si acciderit, pertinet, amodo precario et mcus et dominus imperator, usque ad Martium

ejus nomine possederimus, videlicet omnes res et elapsum novissime satis lucide signiticaverit, even-
possessiones nostras mobileset immobiles velsese tus nostros extunc prioribus multum dissimiles,
moventes, quas infra urbem et deforis habemus D imo peccatis nostris exigentibus nimis miserabiles.
vel habebimus ita tament si per obligationem, con-
;
vobis tanquam Patri et domino dignum duxi pro-
cessionem, vel quamlibet alienationcm tam anobis palare. Contigit Graecos, qui ex magna malitia et

quam a dictoolim Scottocognato nostro, et Jounne perlidia consueta, post omno genus securitatis et

filio suo nepoteque nostro, vel etiam a dicta do- ciiutionis proditionem semper super nos exhibent,
minu Aldruda sorore nostra, quantum ud usum- statim post dimissionem nuntiorum ad vos ultimo
fructum pertinol, modo quolibet factam, aliquo, directorum proditioneiuqiiaiii pridem oonceperant,
quod ubsit in temporo dictus dominus papa vel
I rebellionc contra DOa l;u-t.i, dttegerfl iiianUosto.
successorcs ojus ex hac cuusu dnniiuiiii aliquod de Quo oomperto, frater nifiis ti duuniHis ini[ieiitor

jure, tam impensarum nomine, (luiim uliter putien- opportune pauoioribus oomitatus; quippe imliis per
tur quanti erit dumnuui, tunliim aucturituto pro-
;
munitionos 8t marohlaa prn iii.igua p.irtc-dispcrsis,
pria, nostroque mandato, quod eis facinnis, in re- contra cuput rebellionia, AndriiHqioliui vidclicet,
bus et possessiouibus nostris ois plucontibus jure quaj ost civttas Ora)oi&i nuiinlissima ot uiuutibu*
 :

293 SUPPLBMENTUM. — VARIORUM EPISTCMLE AD IPSUM. 294

tantum Blancorum affinibus populis,
interpositis, A. ginquo subventionem etauxilium exspectare.
Ecce
ulciscendis animumintendens urbem regiamegres tamen quod venerabamur hoc accidit,?et qod Tama
sus est. Eramus enim tunc temporis sic divisi ferebat publica, hoc quoque per litteras Blachi
confe-
marchio montis Ferrati ultra Thessalonicam erat derationem ipsius cum Turcbis, et cateris crucis
cum multis. Ego ex altera parte brachii Sancti Christiinimiciscontinentesedoctisumus.quasetiam
Georgii eramapud Andromiticumcum non paucis. a nobis cum nunt'is ipsius interceptas
apostolatui
Paganus de Aurelia,iet P. de Braccel. versus Ni- vestro in utraque lingua transmisimus, licet
gra-
caeam ex eadem parte, E. deTric apud Philippolim vius exspectato vulnus incurritur et ruina.
Cujus
cum pluribus, et alii alibi per loca et munitiones susceptionemvobis incumbere tanquam Patri om-
dispersi. Porro auditoa Jannicio Blancorum Do- nium et nostro patrono, et Domino,
nemo est ui i

mino, quod Latini in tantavirorum paucitate civi- ambigat; prssertim cum ob Ecclesias tantum uni-
tatem praedictam obsedissent, quem etiam Graeci in tatem reformandam,; et Terr« Sanctae subventio-
auxilium suum occultum, ut magis lrederent evo- nem laboremus,-quorum munere hactenus pendet
carant, irruit subito Blachus ille Joannicius in no- exaltatio, sicut communis omnium Christianorum
stros cum multitudine barbarorum, Blachis, Com- in Oriente degentium,
et praecipue venerabilium
manis, quibus etiam nimis improvise ob- n fratrum militiaeTempli et Hospilalis utriusque qui
et aliis,
viam exeuntibus nostns, et remotius quam oportet nobiscum sunt, clamat assertio, ut non solum ipsius
instantibus, et per inimicorum insidias tandem liberationem haec operatur redintegratio, verum
vallatis undique, proh dolor ! dominus imperator, etiamomnium paganorumet crucis Christi inimi-
Comes Lodoicus, Stephanus et Pertico, et quidam corum confusionem omnimodam apertissime pro-
alii baroneset milites, quod non sine sanguinea- curare videatur; sicut econtra ejus disturbatio,
rum lacrymarum effusione referre valeo, tunta quod Dominusavertat, nonsolum recuperandi par-
obruti multitudine non sine damno tamen illorum tem amissam Tcrrae Sanctae spem auferret, imo et
abinimicis intercepti sunt. Nescimus revera qui illam quae a praesenti Christiano cultui dedita est,
capti fuerunt, qui occisi accepimus tamen ab ex-
; procul dubio spem praecideret detinendi. Alten-
ploratoribus nostris certissimis, et fama veridica, dentes igitur sicut a principio imperfectum no-
quod Dominus meus imperalor sanus teneatur, et strum ad tam ardui propositi celsitudidem minus
vivus, qui ab eodem Joannicio satis ut asseritur sufficere, ad vos tanquam summum et praecipuum,
pro tempore honorabiliter procuratur, cum qui- imo unicum spei nostrae refugium et fundamentum,
busdam aliis, quos lamen adhuc expresse nesci- qui solus prae filiis hominum, et principibus,
et
mus. Sciatisautem quod ab eo die, quo Graecorum regibus iu quantalibet potestate constitutis, nobis
fines ingressi fuimus, usque ad diem infelicis illius potestissuccurrere,supplici et devota intentione et
congressus, quantacunque nobis et nostris concur- mente confugimus, ad pedes Paternitatis vestrae
reret multitudo, licet alii paucissimi fuerint cum prona humilitate prostrati, et quanta possumus
triumpho tamen semper in victoria recesserunt. precum instantia cum lacrymis implorantes qua-
Inasstimabilem vero jacluram, quam tunc nobis tenus filiis vestris in tanto periculo constitutis, et
dolemus et plangimus accidi3se ex inconsulta no- pra3 cunctis viventibus consilio, et auxilio vestro
strorum audacia, et peccatorum nostrorum meritis indigentibus, consuetum pietatis impendere
non
credimus contigisse. Illi itaquequi elapsi a praelio dilTeratis affectum quod iterato securius a Pater-
:

manus inimicorum evaserunt, consilio abbreviato, nitatis vestrae

dulcedine postulamus, quanto praeter
cum iis qui ad acceptoria servanda remanserant, peregrinationisnostraevotum solemnepro Ecclesia
absque alio damno ab obsidione recesserunt. Qui- Romana corpora nostra et vitas impendimus ; in
bus recedentibus in urbem regiara, et inopinaliter quo praetercommunem omnium Christianorum
desolatis, tantam Dominus subito dedit consola- sollicitudinem, et nos Paternitati vestras, et
tionem ut quasi in momento omnes simul quot vos nobis tanquam militibus vestris et Ecclesiae
di3persi fuerant tanquam convocati a Domino apud Romanaa stipendiariis districte novimus obli-
civitatem quamdam quaa dicitur Rodestech conve- D § a ' os
nirent. Marchio tamen fideliter et victoriose in suis VIII
branchiis, E. de Tric, in suis partibus per Dei Ejusdem. — Similis argumenti.
gratiam incolumis morabatur, etindemnis. Inspe- (Duchesne, ibid. p. 807.)
ctis igitur ibidem nostrorum viribus, urbes et ca- Statum nostrum, et rumores qualescunque pro
extunc munire ccepimus, quae contra Graeco-
stella
nuntiorum opportunitate Ssnclitati vestrae dignum
rum rebellionem pcsse tenere videbantur, et inter ducimus revelare. Satis ut credimus vobis innotuit
agendum Constantinopolim usque profecti sumus. qualiterpeccatisnostrisexigentibus,dominusnoster
Licet itaque in personis amissis infortunium lu- imperator, occisa et capta magna parte suorum,
gubre nobisaociderit, speramus tamen inDomino, quod sine cordis amaritudine, et dolore maximo
et audenter confidimus, quod inimicorum nostro- dicere non possum, a Comannis in bello Adriano-
rum insidias et assultusquicunque fuerint, diutius poli captus fuerit. Postmodum cum principes et
in Domino sustinere potorimus, et etiam de lon- barones et milites exercitus me imperii baillivum
 U6 AD lNNCCBNTll III HK0K8TA 29«

elegeruiit, ogrossua ex urbo regia cum exercitu A. sanetis ojus, me ituruiu ultra mare, ad liberandum
Ctiristiuno, civitutos nt raslclla plurimu, qu.ei.ubis leriaiu pi iuiussionis a gentium feritate, et iterum
rebelliu fueranl subjun-uvimus, el munilis murehiis posteorum advcntuni, audito verbo eorum de tra-
im.-uis, .-ircu featuB Sanoti EUmigii Coastuutiuo- ctalu pacis, de concessione domini apostolici, in
polim roversi tuiunis. [a uiunitioue vem cujusdum munu prsdioti prioris, vice domini apostolici, vovi
civitatis, qua ltosou dioitur, II. de Teneramuada, et promiei Deo etsunctis ejus, eteidem priori loco
virum utique itrenuum et diaoretum, cum
domini apostuliei, uie opportuno tempore, Ec-
multis dieli

unlitiliuset serjantis reliquiinus : et dum

imperio cl lihcrutioiii terrue prajdict.-u», bo-
morurcn- clesiaj et

lur ibidem, eirca Puritieationem beatn Murue si- ua lido ubsqueonini fruude, illuo iturum, el opitu-
guiiieatum eis Blanopa RoaaajB prope, cuatrum lunte Deo, terrum illam pro posse meo libcratu-
quodilam cecupasse qui de Uossa de uocte ex-
;
rum. IIujus voti tcstcs sunt Ditthulmus Constan- :

euntes urniati liluncus quos iilio invenerunt occi- ticnsis episcopus, Eberhurdus ubbus do Salem, Pe-

deruut, et castro dejecto cum pnedu Bluncorum et trus ubbas de burgo Sancti Sepulchri, frater Otto
equitaturis eoruui, veraue cmtatcu suam rediere de Salem, Henricus dapifer de Wittingen, Honricus
:

quibus redcuntibus ex insidiis prope Hossam oc- de Smulekko.Henricus marescallus de Papenheim,

currit multitudo Blancorum et Cnmunnorum, et „ Henrious uotarius.
congrossu facto ex utraque parte, proh dolor! Insuper promisi, me facturum omnia hic sub-
ultione divina nostri fere omnes oceisi sunt vel scripta :

capti ; illi vero quibus custodia civitatis deputata 2. Omnia bona, tara Romanse Ecclesise quam
fuerat, circiter qnadraginta milites, de nocte rece- aliarum ecclesiurum, qua; antecessores nostri, re-
dentes cum serjanlis ad nos sani rediere ; et sic ges vcl imperatores, injuste abstulerunt ve! deti-
Dominnsllagellumllagelloadjiciens, meritisnostris nuerunt, vel ego abstuli vel injuste dclineo, resti-
perversis idipsum exigentibus.vultum indignationis tuam etab eis quiete uc pacilice possideri permit-
sua? nobis ostendit. Verumtamen quia bellorum tam.
eventus fuit, est, et erit semper anceps, nec fierj 3.0mnesubusus, quos antecessores mei in eccle-

potest quod semper benecedat bellantibus, ct saepe habuerunt, ut puta mortuis praslatis bona ipso-
siis

tristia lastis misceulur, non est desperandum vir- rum vel ecclesiurum eorum accipiebant, perpetuo
t.uosis viris nam parvo tempore mutalur fortuna,
;
relinquam.
et Dominus respiciet suos, ct stat'm reddetoptata 4. Electiones episcoporum et aliorum praelato-
guudia desolatis in rebus arduis virtus compro-
;
rum canonice fieri permittemus, omnia spiritualia
batur, et robustos viros ipsa reddent pericula cau- pontilici relinquentes.
tiores. Nam adversitas quae bonis votis objicitur ^ 5. Monasteria irregulariter inventa, in quantum
nonjudicium reprobationis, sed probatio virtutis majestuti imperiali congruit, cum adjutorio domi-
est. Nos ergo in his angustiis eonstituti, ad vos ni apostolici, regularibus conventibus, scilicet

patrem omnium, imo, ut veriusloquaraur, nostrum Cisterciensi, Camaldulensi, Prsmonstratensi, sub-

in hoc facto turbationis rec lrrimus vestrum im- jiciemus, et operam dabo, ut tam monasterialia
plorantes auxilium et consilium: quatenus opus quam clericalisordo, ea, qua decet, religione vivat
nostrum a nobis misericorditer incoeptum, miseri- et honestate.

cordius terminctis, quolibet, bono modo profectum 6. Advocatos, sive patronos ecclesiarura, ab exa-
operis nostri necessario adjuvanles (2j. ctionibus, angariis, et perangariis, in quantumpo-
IX. lero, cessaro compellam.
1'hilippi, Romanorum regis, promissa papx. 7. Si omnipotens Deus regnum Graecorum mihi
(Circa annum 1205.) vel liberomeo subdiderit, eccle9iam Constantino-
(Vulgavit ea Harzheim in Conciliis Gormania; politanam Romana; Ecclesiae, bona fide et sine
T. III, pag. 467, ex codicc biblinthecaa Ottoho- fraude, faciam fore subjectam.
nianoe a Schannato descripta. Adscritienda esse
8. Komans Ecclesiaj in omnibus, et per orania,
videntur anno 1205, quo Diethelmus episcopus
Constantiensis d"ie 'l2 Aprilis obiisse dfeitur D ,!dplis el devotus atque filius et defensor semper
;

certe Philippi litteras inlra sequentes et legatio-

nem pr;ecesserunt, cum haac per Ottonem de 9. Generalem legem statuam et observsri fa-
Salem, proxime sequentes per Martinum priorem ciaui semper et ubique per totum imperium. ut,
Camaldulensein, tertia; demuiulittera' per llenri-
eom de Smalekku llouiam delatai sint. Pkrtz, quicunque oxcommunicatusfnerit a dominoaposto-
Ncnttm, Gsfm. hist., Leg., t. 11, p. 208.] lico, in banno stalim sit imperiall,

Ego Piiilippus, Romanorum rex, semper Augu- 10. Insuper pro pace et amicitia inter me et do-
stus, etc. Antequam Martinus, prior Camaldulen- minum apostolicum semperiervaoda, et omnimoda
sis, et frater Otto, manachus de Salem, venirent ad suspicioneauferenda, ut ipse semper uiihi ^it beni-
ine, Iructuturi. gnissimuspater, etego ei Rdelilliraui It optimui 11-

1. De pace Bccle ifl Bl imperii, voveraoD Deo 6t lius, liliam meam nepotiejue, in conjugium dabo,

(2) Eorum infortuniii dominua papa compatiens pro Uberatlono imperatoria nuntium spccialem ad
pradaUuu Jouunicium dcstinavit.
297 SUPPLEMENTUM. — VARiORUM EPISTOLjE AD IPSUM. 298

de cognatione mea, socundum vo-

et alias vel alios \ tcs possessiones infra muros civifatis, tempore

luntatem suam, generi suo copulari faciam. gwerre a defensione civitatis se subtraxerunt, de
11. De omnibus excessibus meis ad mandatum et singulis marcis redituum persolvent marcam num-
voluntatem domini apostolici Deo et Ecclesiae plene morum. Item cuicumque civium Adolfus archiepis-
satisfaciam. copus quondam, vel Bruno archiepiscopus, monete
H*c et in prxsentici domini episcopi Con-
omnia vel telonii reditus impignoraverint, ipsi debitum

stantiensis, etdomini Martini prioris Calmablulen- suum recipient, et niohil praster sortem exceptis ;

iis, et domini Eberhardi abbatis de Salem et do- leodis el ieloneo de Erempozzen, qui optinebit pi-

mini abbatis Petri de burgo Sancti Sepulcri, et gnora et beneficia in moneta, secundum privile-
fratris Odonis de Salem, praesentium latoris, Hen- gium ab Adolfo archiepiscopo sibi collatum. Ita
rici dapiferi de Walpur, Henrici marescballi de quod predicti*creditores certam debiti sui reddant
Bappenheira, Helferici notarii, mefacturum etob- rationem coram eis, quos magnales terre ad hoc
servaturum, bona fide ct sine omni fraude, juravi. constituerint; persolutis vero debitis si quid super-

X. fuerit,ad consilium regis el prescriptorum magna-

pactum cum Coloniensibus.
Philippi
tum erit. ltem cives Colonienses inducias babent
(Anno 1206.) de fidelitate facienda domino regi usque ad domi-
p nicam Invocavit me, etstatim illo termino elapso
[Ex eodem codice membr. saeculi xm, cujus supra
mentionem fecimus. Quae littera obliqua expri- facient ei fidelitatem tamquam domino et regi suo :

muntur, in codice legi non potuerunt, atque a et quod istud tunc fiat, iuratum est Colonie a duo-
nobis ex conjectura supplentur. Pertz, ibid.] bus milibus hominum et amplius et nc violetur ;

Uec est forma composicionis intcr Philippum regem

hec composicio, data fide promisit dux Lotharingie,
et cives Colonienses.
et prescripti comites. Item si occasione hujus com-
Hec est forma composicionis statute inter Phi-
posicionis quisquam civesColonienses gravare prae-
lippum regem etcives Colonienses. Universitas ci-
sumeret, dominus rex principaliter ipsos manute-
vium Coloniensium bona fide per litteras et nuncios
nebit, et magnates etiam terre ipsos omnibus mo-
laborabitapud dominum papam pro domino Adolfo,
disjuvabunt. Ipsi etiam burgenses ad hec obser-
ut ipse sedem Coloniensem optineat et si quo- :
vanda magnatibus terre assistent. Item exactiones
quomodo apud dominura papam poterit obtineri.
indebitasquasfacereconsueverunttempore gvverre,
vel per gratiam vel per justiciam, civitas Colonien-
ile cetoro non recipient ; et per hanc formam com-
sis gratum habebit eum, et serviet ei in quibus de-
posicionis in continenti in gratia domini regis
bet, tanquam domino. Si vero id apud dominum
erunt, et salvis rebus et personis per totum impe-
papam nullo modo obtineri poterit, cives ab am icis p
rium, quocumque voluerint, ibunt.
suis et cognatis qui huic composicioni interfuerunt,
XI.
videlicet,duce Lotharingie, comite Gelrense, co-
Philippi scripium legatio ad papam.
et
mite Iuliacense, comitede Monte, comite deHosta-
(Anno 1206,)
den.comite de Ktike, Hermanno advocato, deinceps
[Vide Regesta Innocenlii III, hujusce editionis
nullatenus inquietabuntur.Et quemcumque domi- tom. III, col. 1132.]
nus rex principaliter, et dux Lotharingie, cum XII.
prescriptis magnatibus terre, pro episcopo habere Instrumentum de homagio facto a comite ILlebran-
voluerint, civitas ipsum pro episcopo habebit, ex- dino domino papx Innocentio 111.
cepto domino Adolfo. Item dominus rex omnia jura (Anno 1207.)
et consuetudines a patre vel a fratre suo imperato- [Muratori, Antig. Hal. I, 613j.
ribus Auguslis vcl ab altero eorum per privilegia In nomine Domini, anno Incarnationis ejusdem
ipsis concessas, autentico privilegii sui ei confir- 1207, pontificatus vero domini Innocenlii III, papae,
mabit, et inviolabiliter observabit. Item quicquid anno x, indictione x, mense Julii die ultimo.
cives Colonienses vel in sale vel in vino seu qua- Acta publica si litterarum memoriae tradita fue-
cumque alia re, per indebitam exactionem cuiquam rint, nube oblivionis reraota, prospera inspectione
damni intulere, de eo ipsi de cetero absque omni D clarescent. Quapropter ego Joannes de Sancto Lau-
juris vindicta liben' et absoluti remanebunt ; et rentio sanctae Romanaa Ecclesix scrinarius, man-
quicquidetiam occasione gwerre ipsiscivibusdam- dato et praecepto domini Innocentii III papas, ligium
pni illatum est, sine omni querela inultum rema- homagium nunc factum eidem domino papae in
nebit. Item de voluntale et gratia domini regis erit, palatio Montis Flasconis a comiteIldebradino,sicut
quascunque municiones depropriis rebusetmuris vidi, audivi et interfui, et fidelitatem olim exhibi-
suis construxerint. Item clerici quicumque sive tam eidem domino papae a praedicto comite, sicut
laici quiin bac forma composicionis remanere vo- inferius continetur, publicis litteris scribere curavi.
luerint, salvi sint tara in rebus quam in personis. Comes Ildebrandinus confessus fuit in palatio Mon-
Qui vero eam recusaverint, pro inimicis imperii tis Flasconis coram praescripto domino papa, prae-
habeantur, nec aliqua eis in civitate habitacio con- sentibus episcopis, cardinalibus, praefecto Urbis, et
cedatur, nec etiam aliquam vel in rebus vel in per- multis clericis el laicis.sejurasse fidelitatem eidem
sonis pacem habere debent. Item quicumque haben- domino papae, successoribus suis et Ecclesiae Ro-
Patroi. CCXVII. 10
 AD 1NN0CKNTII III RKGKBTA 300

iuaii i ilietn pi.ri; c!.i 1'iilrn SiiiTiice.no, ilicti \ ttdvoisuiitiir. Iilem enim Olho dum essel ronies
doniini pitpie- sencscaleo, ct Doiuuco rju.-iluin ilo- 1'ietavi.e, torrum mibtrum ct ccclus ins tcrric nostr»
inini eubdiaoono, ot N leinpiro rustiillauo Muntis Bombuaiit lt dcpraidutus oBt, neo poslou nobis cx-
1'ltuoonis. Kt IpMMUM DMBM Bl dio IBpWdiotO imlo sutislocit, noque nos trougam aut puoom post
ligium hoinii^iuui ilido domiBQ P»J» iBBO»
1'ocit
illa mnlcfacta habuimus, quando cum Jounno
et

eenlio ooram upiacupin, ourdiuulihu», |iriul'octo Ur- rogo Anglim pncom hubuimus, ipeum u puco illa
l>is,etinultisaliis tuin olericis qunm luiotsin aodOGD oxchisimus. Undo mirari nun dobotis, si iiob ipaum
pulatio pro oastro Montia Alti, comitutu de Uosollis, odio hubennis. Solua enim Dcua nobis poto6.t
et aliis torri», quue tonot ub |0, sicut appurtii QM inspirare ut mulufactorca no^tros diligamus. Ad
privilegia Uomun Er.clc-siiB. Bt nlein doininiin pupu illiul iiiitcui qiiuil nobil niandastis, quod epiecopum
invostivil dictuin comitein di diotia coetris, couu- Cumcruconaem odio hubemua, vobis rcspondemue,
ttttu, at torris ooram omnibua per citpapum anjcu- quod nos nullum saoerdotem odio habemua, noc
team. Et inter omnea hi intorluerunt dominus The.o- nlioui sucerdoti malutn 1'uoeremuB, maximo illi qui

baldua de Prmfeoto, dominus 1'etrua de Columnu, cst episcopus et saccrdos.

doininus Stephanus de Romano Curzoli, dominus XIV.

Oddo Infans de Columnn, dominus Thomus do Su- aPhilippi regis Francorum. Pro ecclesia Bituri- —
pino, dominua Guido de Colle de Mendi, Trunsmun- censi,

dus Rubeus domini papm ostiarius, Rorgognonus (Anno 1210.)

de'jVitertio,Cnpitione tlliua Joannis de Tineos, Oddo [Patriarchium Bituricense ap. Labbe, Biblioth. mss.
II, 59.]
de Gr«co de Urbeveto, Guido de Prudezo, Berar-
duadeWnlmarzo^DulgarellusdeConveranno.Jonn- Sanctissimo in Christo Palri ac domino Innocen-
ne? do Conversano, Petrus de Olivero, Winezellus tio Dei gratia summo pontilici Phiuppus eadcm
de Monteftascono, Bonaccursus, Dunafidanza, Bar- gratia rex Francorum salutem, ct debitam in Chri-
tholom.-eus de Donadeis. sto reverentiam.
Ego Joannes do Sancto Laurontio sanotse Ro- Ecclcsiu Bituricensis, licct sittcnuis in facultati-
manre Ecolesise scrininrius, sicut vidi, audivi et in bus, intcr alias tamen rogni nostri ecclesius existit
tcrfui, seipsi, oomplovi et absolvi. nobilior, cum (sicut vestra plenius novit paternitas)

XIII. primatiw obtineat dignitatem, cujus honorem, no-

Philippi Auijusti rct/is Fuancorum ad l>: >o?entium strum et rcgni proprium reputamus. Cum igitur
papam III.— Declarat se nultam injttnam intu- Burdegalensis archiepiscopus prajdecessorum suo-
lisse episcopo Cameracensi, nec adhxrere
Philippo
rum non sequens vestigia, se adeo obedientem et
imperatori adoenus scdem apostolicam, scd posse q devotum ecclesiiE Bituricensi exhibere non velit,
fa-dus inire cum adversariis Oltonis.
(Anno 1208.) sicut eidem praedecessores ejua fecisse noscuntur,

Ampt. Collect., 1079, ex ms. Col- paternitatem vestram oum quunta possumus devo-
[D. Marten., I,

bcrtino.] tione rogamus, quatenus jus Bituricensis ecclesis

intuitu Dei, et precum nostrarum obtentu conser-
Reverendo iu Christo Patri ac domino Innocentio
Philippus vare velitis, nec sustineatis quod tantus honor re-
Dei gratia summo et universali pontifici,

gratia rex Francorum, salutem ettuiu debi- gni nostri circa h.cc in aliquo minuutur cum sola
endcui
Bituricencisecclesia in totoregno patriarohatusob-
lam quam devotam revorentiam.
nobia mandustis de episcopo Ca- tineut dignitutem iu cujus dituinutione (quod Dcus
Super eo quod ;

avertat nobis et regno nostronon mediocriter ro»

meracensi, ut ei restitueremus ablata, ct injurias
I

emendari faoeremus, quaj Cameraoensi eidem gen- putaremus esse detractum.

tes nostras intulerunt, pro corto noverit vestra pa- Actum Parisiis anno Domini 1210, meose Maio.
ternitas,quod nos de rebus ejusdem episcopi nihil XV.
aut gentes nostrra habuimus vel habemus.nec eivi- P. comitis Anlissiodorensis ad Innocentium jKi/xim
tas Cameracensis de rogno est, sed de imperio ; tertium. —
Dectarat se lenere a conntiua Campa-
D /ii.r Malltacum et Vitruuum.
neque nos habemus mnandare faotu illorum qui
(Anno 1210.)
sunt deimporio, sicut nec nos vellemus quod ipsi

emendarent facta illa quae liunt in rogno nostro. A d [D. Marten. Jhesaur. Anecdocl, 1,820, ex ohar-
amorcm vostrum turio Campaniae.]
illud autem quod signiiioastis,quia

relinquimua, et ndhaesimus Philippo rogi Aleman- Sar.ctiesimo Patri et domino Inisocintio, Dei pro-
ni»,novoritisindubitanter,quod dileotioniejusdem videntia eumino pontilioi, P. coinea Antieeiodoreo-

Philippi oontra vos non adhaaremus, quumvis plu sis et Tornodoriensie, pedum oecula tam debitt
rlcssuper hoc fucrimus requisiti, nec udhuc in quam devota.
mente hubcmut,ct Dominus ponat in oordeveatro Sanotitati vestrw notum faoio quod ego tenoo «t

etin mentn, quod nos nd hoc non induoatis, qiunl BOBOO iup tonere dc chttrlssinia dominu m»a
alioui contra vos adhasmro deboamus. Cieteruni Klnncha lllustri comitissa l'anip»nit», et tonm de
noveritia quod omnibus illis do juro confuiderari antoccssoribus sui» domioil Campanl» MallittCUB
poesumus, qul regem Othonem inquietunt ot ei caatrum et \ itriaoum, quod est de oatttellari» MaJ
301 SUPPLEMENTUM. VARIORUM EPISTOL.E AD IPSUM. 302

liaci : quamvis episcopus Anlissiodorensis quasdam A. hubontes quoque p;'e oculis immonsa ot innumcra
liUeras ostendat continentes, quod ego teneo prae- beneficia vestra.karissime domine ctreverentissiiiic
dictura custrura Malliaci de Sed dico et plane
illo. (3) pater, protector et bencfactur noster domine
reoognosco quod non sunt vera, nec
litterce lllae Innocenti, Dei gratia summe pontifex venerande
meo sigillo sigillatai.Litterus autem quas praedicta per cujus benefitium opera et tulelam aliti sumus
domina mea inde habet super hoc quod Mallia- protecti pariter ac promoti, postquam in sollicitu-
oum castrum et omnia feoda qus? sunt de castalla- dinem vestram mater nostra felicis memorise Con-
ria Malliaci ab ipsa comitissa toneo.veras esse oon- stantia imperatrix ex ipso quasi utero nos jactavit,
flteor, et meo sigillo sigillatas, praeseniibus litteris vobis beatissime pater, et omnibus calholicis suc-
testilioantibua, sigilli mei munimine roboratis. oessoribus vestris, sancteque Romanae ecclesiae
Actum anno gratias 1210, mense Julio. spetiali matri nostroe; omnem obedientiam, hono-
XVI. rificentiam atqne reverentiam, semper humili cor-
Fridcrin II imp. cessio comitatus Fundani Inno- de, ac devoto spiritu impendemus, quam predo-
cenlio III. cessores nostri reges et imperatore9 catliolici, ve-
(Anno 1212. April.) stris antecessoribus impendisse noscuntur, nichil
Ex Cencii libro Censuum cod. S. Angeli fol. 173, p. ex liis volontes dimiuui, set magis augeri, ut no-
proponimus confirmationem comitatus Fundani stra dovotio magis enitescat. Illum igitur abusum
Ecclesiae Romanae, editam a Raynaldo an. 1212,
volentes abolere,quem interdum quidam predeces-
pag. 205. Pertz, Monum. Germ. Idst., Leg. II,
B2S.] sorum nostrorum exercui6se dinoscuntur,et dicun-
tur,in clectionibus prelatorum,concedimus et sanc-
Sanctissimo Patri et domino Innocentiu summo
cimus, ut electiones prelatorum libere fiant,et ca-
pontifici, Fredericus Dei et sui gratia rex Sicilic
nonice, quatenus ille prefitiatur ecclesiae viduatae,
ducatus Apulie el principatus Capue, in Romano-
rum imperatorem electus et semper Augustus. quem totum capitulum vel major et sanior pars

De gratia vestra quam frequentissime sumus ex-

ipsius duxerit eligendum, dummodo nichil obstet
ei de canonicis instilutis. Appellaliones autem in
perti indubitatam fiduciam obtinentes, presenti
pagina duximus concedendum, quot cum dilectum sedem aposto-
negotiis et causis ecclesiasticis, ad

fidelem nostrum Riccardum Fundanum comitem earum prosecutionem sive pro-

licaro libero fiant,

cedere in fata contigerit, lam de comitatu Fun-

cessum nullus inpedire prcsumal. Illum quoque
dimittimus et refutamus abtisum, quem in occu-
dano quam universa terra citra Garelianum posita
pandis bonis decedentium prelatorum aut etiam ec-
libere disponati9, ipsam donando vel obligando,
retinendo vel concedendo, seu commitendo cui-
closiarum vacantium nostri consueverunt anteoes-

cumque persone juxta vestre beneplacilum volun- ^ sores committere, pro motu proprin? voluntatis.
tatis. Ad hujus autem concessionis nostre memo-
Omnia vero spiritualia vobis et aliis ecclesiarura
prelatisrelinquimus libere disponenda.ut iiuse sunt
riam presens privilegium per manus Petri notarii
Cesaris Cesari et quae sunt Dei Ueo roclu distri-
et fidelis nostri scribi precepimus el sigillo noslro ;

butione redduntur. Super eradicando autem hero-

jussimus roborari, anno, mense et indictione sub-
ticc-e pravitatis errore.auxilium dabimuset
scriptis. operam
Datum Rome anno dominice iucarnationis 1212, ellicacem. Possessiones etiam quas aecclesia Ro-

mense Aprilis, 15 indictione.

mana recuperavit, ab antecessoribus nostris seu
quibuslibet aliis ante detentas, liberas et quietas
XVII.
sibidimittimus, ipsamque ad eas obtinendas bo;:a
Frederici II imp. promissio Innocentio III papse.
fide promittimus adjuvare. Quas autem nondum
(Anno 1213, Jul. 12.)
recuperaverit,ad recuperandum pro viribus eriraus
[Editam prius a Raynaldo.Guldasto et aliis, Romfe
coadjutores. Et qu.Tcumque ad manus nostras de-
constitutus ex originali tabulani Vuticani cx-
scripsi bulla fcjus aurea deest, filo serico ruhri
;
venient, sins difficuliate ei restituere satagemus.
coloris reliclo membrana nonnullis in locis in-
; Ad has pertinet tota terra quae est a Radicophano
juria temporis corrosa. Pertz, Monum. Germ. n usque Zeoeranu m, marchia Anconitana, ducatus
hist., Leg. II, 224.]
D
Spoletanus, terra
ter comitissse Mathildis, comitatus
In nomine sancla? et individuae Trinitatis.Frede- Brittenorii, exarcatus Ravennaj, Pentapolis, oum
ricus secundus divina favente clementia Romano- aliis adjacentibus terris expressis in multis privi-
rum rex semper augustus, et rex Syciliae.Regnum legiis imperatorum etregum.a tempore Ludowici,
nostrum tunc stabiliri credimus et confidimus.cum ut eas habeat Romanasecclesia in perpetuum cum
Altissimum, de cujus manu ea quae possidemus omni jurisditione,districtu,et honore suo. Verum-
bona recepimus, honoramus. Tanto enim Domino tamen cum ad recipiendam coronam imperii vel
qui bona tribuit nobis.ad offerendas hostias operis pro necessitatibus aecclesiae ab apostolica sede vo-
et devotionisastringimur, quanto ipsum miseri- cati venerimus, de mandato summi pontificis, re-
cordem in uobis et mirabilem experimur. Cogno- cipiemus procurationes sive fodrum ab illis. Adju-
scentes igitur gratiam quae data est nobis ab ipso, tores etiam erimus ad rettinendum et deffenden-

(3) Reventissime authenticum.

303 AD INNOCKNTIl III UEGKSTA 304

ilum Romans «cclesia! regnum Sycili» ac cctcra A nibus atl quos prajsens seriptum pervenorit, aa-
jura qua ad ipsam pcrlincre dinoscuntur, tam- luteui.
quum devotus lilius, ct catholieus princops. Ut « Soiatis ita convenisse intcr nos et doininiim
auten haec omnia vobis memorato sanctissimo reginam Berengariam quondam uxorem domini
patri nostro domino Innocentio, sacrosanct;o Ilo- Ricurdi regis IVatris nostri, de dote sua quam pe-
raanae aecclesiai summo pontilici,vestri8()ue succes- tebat, et de quadam conipositione qu;c quondaiu
soribus per nos ot nostros successores Uomanorum inlor nos et ipsam 1'aota fuit supcr oadcm dote, de
rcges et imperatores observentur, lirmaquc et in- qua millc maroas de nobis recipere debeat annua-
convulsa semper permancant, prcsens privilegium lim, videlioet quod nos modo ad prrcscns danius
ronscriptum majestatis nostr» aurea bulla jussi- ei duo inillia inarcarum, pro omnibus arreragiis

inus communiri. Testcs autem hii sunt. Sigelridus ct pro solutione praBsentis anni,et de caHero dabi-
Moguntimt sedisarchiepiscopus apostolicse sedis le- mus ei annuatim mille librus bonorum ct logalium
gatus. Eberhardus Salzburgensis arciepiscopus, stcrlingorum, soilicet quingcntas libras in festo
Berardus Barensis arciepiscopus, Chuonradus Ra- Omnium Sanctorum ct quingentas libras in festo
tisponensisepiscopus,Otto Wirzinburgonsisepisco- Asccnsionis hanc autcm pecuniam solvemus
; ei

pus, Manegoldus Pattaviensis cpiscopus.Eiigelhar- „ in domo Novi Templi apud London.

dus Zizensis episcopus, Odacrius Ba-morum rex « Licebit autem dominae regina> repetere dotali-
Lodwicus dux Bawariae.Liupoldus dux Austriai ct tium suum ab omni detentore, exlra regnum An-
Styriaj, Hcrmannus lantgravius Thuringiai, comes glise, praterquam a nobis ct successoribus no-
Albertus de Eberstein, comcs Adolfus de Sowen- stris, et nos de hoc non erimus contra eam, nisi
burc (4), comes Burchardus de Mannesveld.comes teneamur de jure illud ei warrantizare, et ne-
Gerhardus de Diets, comes Ludwicus dc Wirtem- que successores nostri poterimus capere in manum
bercb, Gebehardus burcravius Meigdeburgensis, nostram res illas,super quibus ipsa in causam tra-
Hainricus de Stahhelburch, Waltherus de Langen- xerit detentores, poterit autem ipsa regina finem
berch, Bainricus de Chalandrino, marescalcus im- facere ad suam voluntatem cum eisdem detento-
perii, Walthcrus ne Sypf, pincerna imperii, Gwal- ribus, salvo nobis et haeredibus uostris post ejus
therus Gentilis, comestabulus regni Sycilie ;
etalii obitum juro nostro.
quam plures. «Concedimus etiam quod ipsaregina et homines
Signum domini Frederici secundi Romanorum de familia ejus, liberum habeant omni tempore
regis invictissimi (L. M.) et regis Syciliae. introitum in terram nostram, et exitum ab ea-
Ego Chuonradus Dei et apostolica? sedis gratia dem, possintque ibi morari quandiu voluerint,
Melensis episcopus, vicedomini Sigefridi, Mogun- ^ e [ j am eog q Uam omnes res eorum in salvum con-
tini arciepiscopi et apostolicee sedis legati, ac to- ductum nostrum et fidelem securitatem noslram
tius Germaniaj arcicancellarii, recognovi. recipiemus inveniendo, in redeundo et morando,
Acta sunt ba;c anno Domini nostri Jesu Christi pra?stito sacramento quod, per eos nobis malum
1213, indictione prima, regnante domino Fredc- non eveniet aut regno.
rico secundo Romanorum rege glorioso et rege « Concedimus etiam quod in omnibus portubus
Sicilie, anno regni ejus Romani primo, Sicilia» maris libsrum habeant transitum, quandocunque
vero 16. voluerint, prohibentes quod nullus ballivorum vel
Datum apud Egram per manus Bertholdi de Nif- hominum nostrorum ipsos impediat, vel consue-
len, regalis aulce prothonotarii, quarto Idus Julii. tudinem recipiat ab eisdem.
« Compositionem autem istam facimus tam pro-
XVIII.
nobis quam
pro hasredibus nostris.statuontes quod
Joannis Anylorum regis. —
De conventione inler si forte,quod absit nos vel aliquis successorum
!

regem ipsum el reyinam Berengariam quondam

nostrorum ipsam conventionem infringeremus,
uxorem Ricardi regis.
quod facere non possumus salva fide, et infra ls
(Anno 1215.)
J)
dios commoniti nos vel justitiarius nostcr, si
[Rymer, Ficdera I, 137.] cxtra regnuin fuerimus, id non emendaverimus,

Reverendo domino suo et Patri in Christo san- dotalitium suum integre restituere teneamur ei-

ctissimo Inhocentio Dei gratia summo pontifici, dem, omni dilutione et ocoasione remota.
Joannes eadem gratia Anglia; rcx, etc., salutcm et « PraHerea fecimus juraro in animam nostram
dobilum tanto domino et patri cum devotione,reve- Gaufrldum Luterell militem uostrum, quod omnia
rentiam. quai in oharta ista continentur obaervabimus illi-

Mittimus vobis, Pater sanctissime,transcriptum ad majorem securitatem, ea omnia a Do-

luitu, ct

convcntionis (aotm inter nos et reginam Bcrenga- mino papa conlirmari impetrabimus.
riam de verbo ad verbum, cujus tonor talis cst : « Rogamus etiam dominum papam ot humiliter

« Joannes, Doi gratia rex Anglorum, otc, ou\- petimus ut prajsenti compositioni addat seourita-

(i) Ita charta, legt Scowenburc.

305 SUPPLEMENTUM. — VARIORUM EPISTOL.E AD IPSUM. 306

tes quas viderit expedire, et nos ratum habebimus A evocati, aliquid unionisregnum ad imperium quo-
quidquid inde statuerit, vulumus enim quod om- vis tempore putaretur habere, si nos simul impe-
nia lideliter observentur, et nolumus quod prae- rium teneremus et regnum, per quod tam aposto-
dicta regina possit super hoc ab aliquo in poste- lice sedi quam heredibus nostris aliquod posset

rum molestari. dispendium generari. Ut autem hec nostra pro-

Et sciendum est quod in hoc festo Omninm
(i missio, concessio et constitutio debitum sortiatur
Sanclorum anno regni nostri xvn, solvemus dicta; effectum, praesentem paginam aurea bulla nostra
reginae primas quingentas libras de supradictis fecimus communiri.
miile libris sibi annuatim solvendis. Dat. apud Argentinam anno Domini 1216 (5),
« His testibus dominis P. Winton., S. Exon.
: Kal. Julii, indict. 4.
episcopis, magistro Paud. Narwicensi electo, H. XX.
abbate de Belloloco, fratre Alano Martell. magi- Jounnis regis Anglorum. —
Qux sil baronum con-
stro P. archidiacon. Sarr. tumacia narrat nec non quod propler lianc causam
iter in terram sanctam suscipere nequit.
« Datum per manum magistri Ricardi de Marr.
cancell. nostri apud Dour. n die Septembris anno Rymer, Fndera, I, 129,)

regni deciino septimo. » Domino papae salutem et debitam tanto patri ac

Cum igitur, Pater reverende, volumus hanc con- domino cum devotione reverentiam.
ventionem sedis apostolicae munimen obtinere, Sanctitati vestrae grates referimus multiplices de
preces sanctitati vestra; effundere decrevirnus, sup- Iitteris vestris pro nobis a paternitate vestri domi-
plicantes quatenus in majorem hujus conventionis no Cantuariensi archiepiscopo et ejus suffraganeis
securitatem eidem conventioni, quas videritis ex- porrectis, nec non magnatibus et baronibus Iterrae
pedire securitates apponi jubeatis, facientes, si nostra, pro certo scituri quod barones nostri litte-
placet, eamdem perpetuo sedis apostolicte muni- ras vestras in nullo exaudierunt dominus vero
;

mine gaudere. Cantuariensis archiepiscopus et ejus sulfraganei

Apud Dour. iv die Septembris, anno regni no- mandatum vestrum exsecutioni demandare super-
stri xvii. sederunt.
XIX. Nos vero attendentes praemissa, asserebamus no-
Friderici 11 promissio de corona Sicilix ab imperio stris quod terra noslra patrimonium erat beati Pe-
separanda. tri, et eam de beato Petro et Ecclesia Romana, et
(Anno 1216, Jul. 1.) de vobis tenebamus.
[Post editionem Raynaldi ad an. 1215 et Origg. Adjecimus etiam quod crucesignati eramus et
Guell. T. III, p. 830, nostram ex Regestis Hono- |
petebamus beneficium privilegii crucesignatorum,
rii HI in tabulario Vaticano, t. I, fol. 35, ep
146, anni primi instituimus. Pertz, Monum. ne turbaretur terra nostra, ne conBumeretur in ma-
Germ. hist.,Leg. II, 228.] los usus quod in subsidium terrae sanctae expen-
Sanetissimo in Christo Patri 'et domino suo In- dere proposueramus, et appellaverimus per W. ma-
nocentio sacrosancte Romane Ecclesie summo reschallum comitem Pembr. et W. comitem Wa-
pontilici, Fridericus Dei et sui gratia Romanorum renn. contra pertubatores pacis terraj nostrae.
rex et semper Augustus et rex Sicilie, cum filiali Verum quia crucesignti fuimua, volentes in om-
subjectione debitam m omnibus apostolice sedi nibus cum humilitate et mansuetudine 'procedere,
obedientiam et reverentiam. salva appellatione nostra, obtulimus baronibus il-

Cupienles tam ecclesiae Romane quam regno Sici- lis,quod omnes malas consuetudines suscitatas et
lieprovidere, promittimusetconcedimusstatuentes, per quemcumque inductas temporibus noslris,
utpostquam fuerimus imperiicoronamadepti,proti- penitus aboleremus, nec non et malas consuetudi-
nus filium nostrum Henricum quem ad mandatum nes tempore regis Richardi fratris nostri subortas,
in vestrum regem fecimus coronari, emanci- existirparemus de consuetudinibus autem tem-
;

pemus a patria potestate, ipsumque regnum Si- pore patris nostri suscitatis, si quae essent quae gra-
cilie, tam ultra Farum quam citra, penitus relin- q varent, per consilium fidelium ncstrorum opera-

quamus ab ecclesia Romana tenendus, sicut nos remus sed nec his, nec aliis supradictis contenti,
:

illud ab ipsa sola tenemus ita quod ex tunc nec

;
omnia praemissa recusarunt.
habebimus nec nominabimus nos regem Sicilie, Videntes igitur quod ipsi manifeste nitebantur
sed juxta beneplacitum vestrum procurabimus illud ad turbationem regni nostri, rogavimus dominum
nomine ipsius filii adlegitimam
nostri regis usque Cantuariensem archiepiscopum et ejus suffraga-
ejus etatem per personam idoneam gubernari, que neos, quod exsequerentur mandatum vestrum, sci-
de omni jure atque servitio ecclesie Romane re- licet quod secundum tenorem litterarum vestrarum
spondeat, ad quam solummodo ipsius regni do- consueta nobis exhiberent servitia, et postea, sij

minium noscitur pertinere ; ne forte pro eo quod quae a nobis petere vellent, cum humilitate et sine
nos dignatione divina sumus ad imperii fastigium armis ea a nobis peterent, denuntiantes eos ex-

(5) Ita corrigendum : 1215 Regestum Honorii; sed in transsumpto Innocentii IV annus 1216 habetur,
indictioni quartae congruus.
307 1NNOCENTI1 III PAPiB 8BUM0NB3. 308

oomiiuiiiieatua, qui post pr;edieta oia oblatu, pai 11 iaa A in(|uiotutior.ibus, ex prasmissis vobis innotuit, quod
uostri pei lui liurcut, il Milelmtur epiacopo ultlig.tinur, nec possumua in eis bonum pucis in-
F.xouiousi magialro Pandulfo, i|ui prtwsoUi
ct voniiv, quo saltom concordes ellieiamur ut sic fa-
eruot, quod ile jure per soutciitiuiu excouiinunica- cilius proposito inaisteremuB, vos de itinere nostro
tionis eos oompesoere debebant. oertOB officore non possurous ; unum pro certo
Se I urchiepiscopus respondens, ait quod senten- sciontcs, quod multi crucesi^natorum, qui ad ter-
tiatn exooiuinunicutiotii.* m boi nullo modo pro- rai sanctaj succursum se accinxerunt de partibus

forret, quia bene sciebut mentem vostraui et vido- longinquis viri magni et nobiles ut in consortiono-
batur nobis simililor quod itu fuccro debebat, quiu stro cos reciperomus, benigne per littcras suas et
mundavimus gentein copiosum dc terris extrftneo- nuntios postulaverunt, quos pro praidictig incom-
rum ad succurum tcrra nostrae) et promisit no- modis supeimandatis suis adhuo certilicare nou
bis quod, si eos revocare vellemus, non solum possumus.
sententiatn excommunicutionis in eos inferret, ve- Prajterea, Pater reverende, in praesentia pra?dioti
rum etiam in quantum posset, eis resisteret.unde fratris Willielmi, vestri familiuris, neo non etjvene-
gcntem nostram revocavimus. rabilium fratrum Wigornien9is et Coventrensis
Postmodum autem obtulimus eis.per litteras no- .. episcoporum, obtulimus praelictis baronibus, quod
stras patentes, per dominum Cantuuriensem ar- de omnibus petitionibus suis, quas a nobis exigunt,
chiepiscopum, et duos vel tres sulfraganeos ejus in vos benignissime compromittcremus, ut vos qui
eis delatas, quod nos eligoremus ex parte nostra plenitudino gaudetis potestatis, quod justum foret
quatuor, et ipsi ex parte sua quatuor, ita quod vos statueretis, et haec omnia cllicere renuunt.
superiores constitueromini de omnibus querelisli- Igitur, pie Pater, dominationi vestno presentia
liertatum quas ipsi proponerent, et ad suas nos duximus declaranda, ut de consueta benignitate
responderemusquod quidquid vos unactirnillisocto vestra, quod nobis videritis expedire, iude statua-
statueritis, supor omnibus quae ipsi pelerent a no- tis.
bis nos gralum haberemus et teneremus. Teste meipso, apud Odihain, xxix die Maii.
Et quamvis se humiliare noluerunt versus nos
XXt.
sicut debuerunt, nos tamen pro servitio Dei et suc-
G. prioris Camaldulensis. Monaslerio suo in fa- —
oursu terree sanctas, in tantum nos humiliavimus villas redacto, commendatilias a pontifice petit
quod haec prasdicta eis obtulimus, et praeterea eis litteras pro oblinendis a fidelibus subsidiis.

obtulimus quod de omnibus petitionibus sui9, per (Marten., Anecdot., 1,737, ex ma. S. lllidii Claro-
conaiderationem parium suorum, justitiae plenitu- montani.)
dinem eis exhiberemus, quod ipst recusarunt. C Vestr» intimat sanctitati 0. Camaldulensis prior,
Ad haBC, domine, die Veneris in crastino Ascen- et omnes qui cum eo sunt fralres, quod pridie Ka-
sionis, venit ad nos frater Willelmus de camera lendas Junii, circa medietateni noctis, inopinatus
vestra, vester familiaris, deferens nobis litteras ve- ignis doroos eorum ita repente consumpsit, quod
stras, continentes quod, deposita peregrinationis sequenti die de omnibus qua? remanserant pran-
nostrea itinere, sanotitatis vestrte pedibus aliquem diuni faoere nequiverunt sioqueplusquam trecenti ;

de nostris in concilio repraesentaremus, paternita- inter monachos et conversos mendicare coguntur.

tem vestram de processu nostro ot itineris nostri Eapropter petunta clementia vestra ut per totam
expeditione certitieantes Italiam eis litteras conoedatis in remissionem peo-
Super quo paternitati vestras taliter responde- catorum, injungentes Gbristitidelibus utillischari-
mus quod, cum perversis baronum pradiotorum tativa subsidia ministrare velint.
 PBOLOGUS. 310
309

INNOGENTII III
ROMAINI PONTIFICIS

OPERUM PARS ALTERA.

SERMONES, OPUSCULA.
I

SERMONES
(Bx editlone Coloniensi, principe, anni 1575. Nostrae reoensioni accedunt alii duodecim Pontiflcis ser-
mones, quos ex codicibus Vaticanis evulgavit bonse memoria? cardinalis Angelo Maii (Spicil. ftom. t. VI,
p. 475. Romte 1842, in-8"). En eruditlssimi viri verba quibus ad suam editionem prtefatus est Codew :

Vat. 700, membraneus, littera minula sed pukhra, paulo post obilum Innocentii scriptus, continet ejusser-
mones, prxler prologum, lxxix, quorum lxviii tantummodo el pars altcrius in editionibus tam Coloniensi
anni 1575, quam Veneta anni 1578, apparent, reliqui adhuc latebanl inedili ; neque hi sunt separaiim scri-
pti, vet in calce additi, ne quis eos forte idicnos existimet, seci editis intermisli. Sunt enim inedili in codicit
serie iv, v, vii, xxvin, xxxvi (xliv partim) xlvii, liv, lx, lxiv, lxvii. Ex his duos in Lucensi etiam gemino
codice se vidisse ait Mansius in additamentis ad Fabricii Latinam Bibtiotltecam. Constai igitur Coloniensem
editorem nonnisi imperfectam habuisse sermonum Innocenlii collectionem. Venetum autem a Coloniensi eos
muluatum. Sic emtn epistotarum quoque Innocentii paulalim crevit numerus in impressis libris jam inde ab
editione Sirleti usque ad illam duumvirorum Bre^uignii atque Duihetlii. Qux cum ita se haberent, notui
prorsus inventam rem omitlere, tum ipsius Innocentii causa, tum quia volumini huic, ponlijiciit monumenlis
abundante, sermones hi congruebant Neque tamen eos verbis meis commendabo, quia tanii viri scripta ne-
.

quaquam laudibus indigenl atque id monebo tanlummodo scriptos esse post additum pontificatum, ut in
;

prolongo et in gestis Innocenhi cap. 2, disserte njfirmatur. Denique in Oltoboniano Vat. codice 132, sxculi
item xiii, ejusdem Innocenlii sermones xxxi legebam, quorum postremus tantummodo (qui nobis fit xiu) ad
elaustrales recitalus typorum lucem adhuc exspectabat (6).

PROLOGUS

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Arnulpho abbati ordinis Cisterciensis, sa-
lutem et apostolicam benedictionem.
Prophetica docet auctoritas, quod beati sunt illi qui seminant super aquas (Isa. xxxn).« Semen enim

est verbum Dei (Luc. vm), » et « aquae multte sunt populi multi (Apoc. xix). » Econtra Maledictus est :

ille qui frumentum absconiit in populo et suffodit in terra talpntum (Prov. xi) » quia superogare de-
;

bet aliquid stabularius,qui duos accepit a Samatilano denarios (Luc. x) ; et superlucrari debet aliquid
servus.cui dominus duo talenta commisit (Matth. xv). Nam a tunica hyacinthina dependebant aureatin-
tinnabula,ne pontifex ingrediens absque sonitu sanctuarium moreretur (E.uo(i. xxvm). Inter caetera siqui-
dem.quae ad pastorale spectant officium, sanctae praedicationis virtus excellit, juxta quod docet egregius
praedicator « Non misit me Dominus,inquit,baptizare,sed praedicare (/ Cor. i),secundum iliud :« Praedica
:

verbum, insta opportune, importune, opus fac evangelistae (// Tim. iv). » Itetnque « Quam speciosi :

pedes super montes evangelizantium bona » (Rom. x) « Clama, ne cesses, exalta quasi tuba vocem
!

(6) Innocentii III sermones duos ut ineditos evulgavit D. Luigi Tosti in Storia della badia di Monte
Casino (Fapoli 1842), t. II, p. 293. Iidem sunt cum serm. V et VII infra,quos habemus ex editione card.
Maii. Edit. Patr.
311 INNOCBNTIl III PAIMS SKRMONE8 DE TEMPORE. 312
tuuin (Isa. lviu). » IIoc eniui offlolum injunxit Dominttl prinoipaliter apostulis.dicens « : Quod dico vo-
bis in tenebris dicite in lumine.ct quod auditia in aure, praadioate Buper tecta (Matth, x). « Euntes in —
mundum universum praidicate evangelium uinni crcatura [Murc. xvi). » Tantaj namque virtutis est
pradloatio, quod uiiiiuuin ruvocet ub errore ad veritatem, et a vitiis ad virtutes prava mutat in recta, ;

aspcra convertit in plana instruit Qdem,erigit spem.et roliorat eharitutcin evellit nociva, plantat uti-
; ;

Iki, it lovet honesta via vita), scala salulis, et janua paradisi. Praidicator itaquo debet hubere auruin,
;

argentum et balaamum, videlicet sapientiam, ot cloquentiam, et honestatem, ut quod dicut intelligut, et

quod dixeril et intcllexerit, agat. Nain « qui fecerit et docuerit, magnus vocubitur in regno ccelorum
[Matth. v). Alioquin dicetur illi « Hedioe, oura teipsum (Luc. iv)
: » similis ficulneae, quee folia sine
;

iructu producit. « Omnis vero scriba doctus in regno ccelorum, de thesuuro suo nova profert et vctera
(Mutth. xiu),» sive quod lestimoniu producit tum de Novo quam de Veteri Testamento,sive quod educit,
tam de gratias novitate quam de vetustate culpae sermonem, sive quod agit tam de pracmiis, quam de
suppliciis, quas innovatis in bono vel inveteratis in malo debentur. De his autem pro diversitate perso-
narum et rerum debet uliter atque aliter loqui.Unde adsponsam dicitur in Canticis canticorum :« Mure-
nulas aureas fuciemus tibi.vermiculatas argento (Cunt. i). » I'er aurum cnim sapientia designatur, Salo-
monc etiam testanle.qui ait « Thesaurus desiderabilis requiescit in ore supientis {Prov. xxil. » Per ar-
:

gentum autem intelligitur eloquentia, dicente Psalmista « Eloquia Domini, eloquia custa, argenlum
:

igne examinatum [Ptal. c.xviii). » Decenter ergo per murenulas aureas flores sapientia: designantur,
quibus collum et pectus Ecclesias, id est praedicatores et doctores ornantur. Vermiculatas autem, id est
distinctas et variatas argento, scilicet eloquentia, ut juxta varietaterc materia 1
, vel personaB stylus ser-
monis et varietur. Ait enim Apostolus Sapientiam loquimur inter perfectos inter vos autem nihil
: « ;

judicavi me scire, nisi Christum Jesuni et hunc crucifixum (/ Cor. n). » Et iterum « Non potui vobis :

loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus, tanquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non
escam (/ Cor.m). » Sapientibus quoque et perfectis uit Veritas increata « Vobis datum est nosse mys-
:

teria regni Dei (Luc. vm). » Econtra, rudibus et inlirmis ait « Muliu habeo vobis dicere,sed non potes-
:

tis portare modo (Joun. xvi).» llinc ipsa prudenter injungit « Nolite sanctum dare canibus,nec marga-
:

ritas mittatis ante porcos (Matlh. vu). » Sed mundis animalibus estote similes, quae ruminant pariter et
ungulam findunt (Deut. xiv). Debet enim pnedicator habere vinum et oleum.virgam et manna, ignem et
aquam,singula suo loco congrue proferenda. Principaliter autem ad eruditionem fidei.et ad informatio-
nem vitae, tanquam ad fundamentum et aedificiura, debet intendere prsdicator, coufirmando quod dicit
auctoritatibus, rationibus et exemplis, ut « funiculus triplex dilficile dissolvatur (Eccle. iv). Quia vero
pulvis inanis gloriae pedibus praedicatorum frequenter adhsret, debet utique praBdicator excutere pulve-
rem de pedibus suis (Matth. x), ipsosque compunctionis aqua lavare, ut mundus sit totus, ne forte cum
aliis praedicaverit, ipse reprobus fiat (/ Cor. n). Utinam autem in prasdicationis officio fecerim ipsequod

dico, sed tot sum causarum impeditus incursibus, tot negotiorum nexibus irretitus, ut necesse sit divi-
sum ad singula minorem in singulis inveniri.Contemplari quidem non sinor, sed nec respirare permit-
tor sic traditus aliis, ut pene penitus mihi videar esse subtractus. Ne vero pro sollicitudine tempora-
;

lium, qua? temporis exigente malitia valde me gravant, curam spiritualium omnino negligerem, quse
mihi propter apostolics servitutis ofticium magis incumbit, quosdam sermones ad cterum et populum»
nunc litterali, nunc vulgari lingua proposui et dictavi,quos ad tuae petitionis instantiam.quam per com-
munem filium, fratrem Nicolaum, capellanum meum et monachum tuum, mihi fecisti, devotioni tua;
studui destinare, rogans et obsecrans in Christo Jesu, quatenus in orationibus tuis apud justissimum
judicem et piissimum Patrem me reddas spiritualiter commendatum.
 313 SERMO I, DOMINICA I IN ADVENTU DOMINI. 314

INNOGENTU PAPJE
HUJUS NOMINIS TKRTll

SERMONES DE TEMPORE
SERMO PRIMUS
DOMINICA I ADVENTUS DOMINI.
Christi adventus cur tam diu dilatus sit, de tripliei silentio, cur Filiits et non Pater aut Spirilus
sanctus venerit, cur de muliere tanlum cnrpus assumpserit humanum, cur tot opprobria et supplicia
voluerit sustinere, el de quadruplici lege.

Cum venit plenitudo temporis, misit Deus Filium A Porro subtilior, et secretior hujus dilationis est ra.
suum, natum de muliere, factum xub lege, ut eos gut tio, quam Sapiens nobis insinuat Dum medium, :

sub lege trant, redimeret (Galat. iv). inquit, silentium tenerent omnia, et nox in suo
In proposilis verbis Apostoli quatuor praecipue cursu medium iter perageret, omnipotens sermo
considerare debemus, advenientis tempus videlicet tuus, Domine,aregalibussedibusvenit(Sap. xvm). »
etper8onam, modum et causam.De tempore nam- Licet enim aliter et aliter hoc ub aliis et aliis expo-
que prsemittitur Cum venit plenitudo temporis ; de
: natur, congrue tamen potest intelligi primum silen-
persona subjungitur: Misit Deus Filium suum ; de tium in lege naturae, secundum in lege scripturce,
modo subditur: Nutum de muliere, factum sub lege; tertium in lege gratiae. Indidit cnim conditor Deus
de causa supponitur : Ut eos, qui sub lege erant, re- legem naturalem mentibus houiinum, ab ipso crea-
dimeret. Tempus autem plenitudinis intelligitur tionis mundi exordio, geminum continentem man-
tenipus gratiae, quod ab adventu Salvatoris inccepit. datum. Unum affirmativum, quod ad praestandum
Tempus utique miserendi, et annus benignitatis. beneficia docetur in Evangelio « Quscunque vul-
:

Nam lex per Moysen data est, gratia et veritas per tis ut faciant vobis homines, et vos facite illis

Jesum Ghristum 1'acta est (/ Joan. i). Gratia, id est (Malth. vn). » Alterum negativum, quod ad vitan-
remissio peccatorum ; veritas, id est exhibitio pro- n dum injurias legitur in Tobia « Qua; tibi odis
:

missorum. Per Christum enim peccata deieta sunt, fieri, alii ne feceris (Tob. iv). » Sed lex ista siluit

per ipsum promissa completa. Sed cur tam diu ab initio, cum Cain interfecit fratrem suum Abel
distulit venire medicus ad sanandum aegrolum? Ut- [Gen. iv), faciens alteri quod sibi nollet fieri. Et sic
quid non antea mortuus est unus pro populo, ne factum est primum silentium usque ad Moysen,
tola gens periret (Joan. xi)? « altitudo divitiarum per quem Deus suscitavit testimonium in Jacob, et
sapientioe etscientia; Dei.quam incomprehensibilia pr.-ecepturn posuit in Israel, dans per eum Decalo-
8unt judicia ejus, et investigabiles viae ejus I Quis gum legis in duabus tabulis scriptum (E.vod. xx),

enitn cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius altera continente dilectionem Dei, reliqua proximi.
ejus fuit?» (Rom.xi.) Disposuit tamen coelestis al- « ln quibus duobus mandatis tota lex pendet et
titudo consilii, ut ideo differret medicus venire ad prophetae (Matth. xxn). » Sed lex ista siluit ab initio,

sanandum aegrotum, ne, si festinus venisset, puta- cum populus vitulum eonflatilem adoravit contra
rel segrotus se non medici virtute, sed naturae vi- primum legis mandatuin, adorans deos alienos
gore, et infirmitatis lenitate se sanatum, et sic vi- secundum silen-
(Exod. xxxn). Et sic factum est
lipenderetmedicum, et parvipenderet segritudinem. tium legis, usque ad Christum,qui misertus adve-
Prsesumebat enim peccator de suis viribus dicens; niens contulit legem gralis, scribens eam in cor-
Non deest qui faciat, sed deest qui prscipiat. Et C dibus hominum digito Dei. Sed lex ista silebit in
iterum : « Quaecunque dixerit nobis Dominus, fa- ultimo, cum revelabitur « filius ioiquitatis, qui ex-
ciemus et audiemus (E.rod. xxiv). » Ut ergo de sua tollitur super omne quod dicitur, aut quod colitur
virtute diffideret, ut magnitudinem infirmitatis Deus (II Thess. n). » Et forte jam silet, « quia su-
agnosceret, ut medici gratiam postularet, distulit peradundavit iniquitas, et refrixit charitas multo-
Salvator accedere, donec peccator clamaret fre- rum (Matth. xxiv). » Vix est qui faciat bonum,
quenter, et diceret : « Veni, Domine, et noli tar- vix est usque ad unum. In prima vero lege contu-
dare ; relaxa facinora plebis tuae Israel (Ilabac. u). » lit Deus homini posse, in secunda nosse, in tertia
 315 INNOCBNTII III PAPiE SKHMONKB DK THMPORE. 316
velle. In prima oontulit potentiam per naturam.in A enim hoc aliter et alitor ab aliis exponatur, oongrue
secunda scientiam par Bcripturam, in torlin volun- lamen potest intelligi. 1'rima tenipestas orta estin
tatem per gratiam. Pnuiiiisit itai|uo Ueus legem empyroo coelo, souunda in paratliso. Prima inter
uaturalem, per quam convinoeret kraDagressorraii angolos, seounda inter homines. Prima namque
ue lnrtassis excusutitineni pra-tenilcrct, ilicrns : Ge- tempestas fuit tumor superbias, pcr quom Lucifer
oidl quidem, quia atara non potui (Ptal. xxm). Sed voluit ad eequalitatem Uei ascendere, juxta quod
tollitur excusutio ;
quia per bonum naturas potuit uit. « Ascondam in ooelum.et ponam sedem meam
in bonum stare, sed noluit pncmisit ot legem scri- :
ad aquilononi, ot ero Bimilis AltisBimo (Isa. xiv). »
ptam, per quam convinceret prasumptorem, no Sed volens ascendere, cocidit, seoundum illud :

fortassis excusationem praetenderet, dioena: Cecidj « Quomotlo cocidisti, Lucifer, qui mane oriebaris?»
quidem, quia Btare nescivi. Sed tollitur excusatio (Ibid.) Secunda tempestaB fuit ardor cupiditatis,
per documentuiu Soripturts. Novit a inulo declinare, per quom honio Doi scientiam conoupivit, juxta
sed noluit. Et idoo post utramque legem, scilicet quod scrpens illis promiserat « Eritis sicut dii, :

lempore congruo, cum

vidolicet nox culpo) me-
«
soicntes bonum et malum (Gen. m). » Sed concu-
iliuin iteracciperet, vel perageret, omnipotens ser-
piscens alienum, amisit proprium, secundum illud:
mo tuus venit (Sap. xvm), id osl, « Vorbum caro « llomo quidam dosoendebat ab Jorusalem in Jeri-
factura est \Joan. i), » ot contulit legom grati», ut B
cho> et incidit in atrone8 ,» e t c (Luo. x).Ha;o duo | .

quod liomo poterat per naturum, et noverat per vitia sunt radix et origo omnium malorum.omnium
scripturam, impleret per gratiam. Non quia et ante vitiorum. Nam de superbia legitur « Inilium pec- :

quidam gratiam non habuissent, sed pauci, quia cati est superbia (Eccli. x). » De cupiditate dicit
plures limore quam amore, plures ut servi quam Apostolus: « Radix omnium malorum est cupiditas
ut liberi serviebant. Unde
descensu angeli aqua in
(/ Tim. vi). • Verum in sancta et individua Trini-
movebatur, sed unicus sanabatur (Joan. m). Ve- tate, Patri atlribuitur unitas, propter principium;
rum Samaritanus appropians vulnerato, ejus vul- Filio attribuitur »qualitas,propter medium ; Spirl-
nera, infundens vinum et oleum, alligavit, quem tui sancto attribuiturconnexio.propter consortium.
sacerdos et levita videntes imniisericorditer praster- Piiina ergo tempostas, qurc orta est inter angelos
ierant (Luc. xix). Eliseus quoque pramisit bacu- propter Dei ffiqualitatem, ipsa est orta propter Fi-
lum ad suscitandum filium Sunamitidis, per quem lium, qui secundum Apostolum, « non rapinam ar-
cum ille non surgeret, et ipsemet inde venit, con- bitratus est esse se squalem Deo (Phil. n). » Sed
trahens se puero coaptavit, et sic mortuus exsur- in Trinitate Patri attribuitur potentia.Filio sapien-
rexit (IV Reg. iv). lia, Spiritui sancto dilectio. Secunda ergo tempe-
Cum
ergo venit plenitudo temporis, misit Deus Fi- C stas . q u * CI- t a est inter hominespropter Dei scien-
liumsuum. Misil illuc ubi erat, sed misit secundum tiam, ipsa quoque orta est propter Filium ;
qui se-
humanitatem, ubi erat secundum divinitatem. Nam cundum Apostolum « est Dei virtus et sapientia
« in mundo erat, et mundus pcr ipsum factus est, (/ Cor. i). » Porro qui occasionem damni dat, et
et mundus eum non cognovit. In propria venit, et damnum dedisse videtur. Ideoque verus Jonas, id
sui eum non receperunt. Quotquot autem recope- cst Christus spiritualiter missus est in hoc mare
runt eum, dedit eis potestatem iilios Dei lieri magnum et spatiosum, id est in mundum, in quo
(Joan. i). » fuitabsorptus a ceto, id est sepultusin monuraento.
Sed cum « tres sint qui dant testimonium in cce- Juxta quodait: « Sicut fuit Jonas tribus diebus.et
lo, Pater, Verbum, et Spiritus sanotus (/ Joan. v), » tribus noctibus in ventre ceti, ita Filius hominis
cur Pater ipse non venit, aut Spiritum sanctum non tribus diebus et tribus noctibus eritincorde terra»

misit? Gur potius Filium destinavit ? « altitudo

(Mattk. xn). » Hinc alibi dicit : « Veni in altitudl-

divitiarum sapientite, et scientitc Dei, quam incom- nem maris.et tempestas demersit me (/W.lxviiO.»
prehensibilia sunt judioia ejus, et investigabiles Ut sio repararet quse in ccelis et qu« in terris sunt,
vieeejus Quis enim cognovit sensum Domini.aut
I
id est ruinam angelicam et casum humanum.
quis consiliarius ojus fuit ? » (Rom. xi.) Dispusuit Jj
ilisit ergo Deus Filium suum natum de muliere,
tamen altitudo cmlestis oonsilii, ut Deus qui iu sa- factum sut> lege. De muliere natus est, id est de
pientia sua mundum oreaverat, seoundum illud :
virgine, quia mulier propter sexuni, virgo propter
Omnia in sapientia fecit Deus [Psal. uui), ipae inlogritatem censelur. Unde propheta « Novum, :

muudum in eadem sapientia recrearot. llajc euim iuquit, faciet Dominus super terram, mulier rir-
est inulier evangelioa (Luc. xiii), qui aoceniiit lu- cuindubit virum gremio uleri sui [Jer. xxxi) ; el
c;rnam,ut diachmam dt'tiniuin,((uu) perdita luerat, alius : < Ecoe virgo ooncipiet et pariet lilium, et
piimuui inveniret, propriuin sibi tiliatiouis nomen vocabitur nointn ajua Emmanuel (Isa vu). u
reservans, ul qui erat in deltate 1'ilius Uei, liorot Bed tmr ia similitudiua ourui» peoouti de mulisra
in humanitate lilius homiuis. Porro subtihor ol- OOrpuB asauiiipsit, et iiuu putius ex alut sibi uiutoiia
si sucrotior hnjus linsbiunis
aat ratio, quum pro- ntiviiiii oorpus ttiimavit ut aiout priuiu» Adaiu la-
;

pbelu nubis insinuut « 11 prupler rao, inquit.oita

i
otui ost » Deo, ita et Qarot socundus ? « O ttUitudo
ost tempeslas, nnltiLo nio in muio (Jon. i). » Lioet divitiuium niipii-iiluu ot souiiti.e Ufi, quaui m-
 ;;

317 SKRMO I, DOMINICA I IN ADVENTU DOMINI. 318

comprehensibilia suntjudioiaejus, et investigabileg \ cundum humanitatem nasceretur de mntre sino

vi« ejus Quis cognovit sensum Domini, aut quis
! matre.
consiliarius ejus fuit? » (liom. xi.) Disposuit enim Misit ergo Deus Filium suum natum de muliere,
altitudo caeilestis consilii mulierem
ut, sicut per factumsub lege: non 6impliciter 1'aetum, sed faclum
mors intraverat in orbem, ita per mulierom vita sub lege, id subjectum. Legi namque se
est legi
rediret ad orbem ; ut unde mors oriebatur, inde subdidit, qui legem condidit non tamen ex debito, ;

vita resurgeret. sed tantum ex beneplacito quia secundum legem ;

Porro subtilior et seoretior hujus assumptionis octava die circumcisus fuit, et quadragesimo in
est ratio,quam apostolus nobis insinu.it, dicens : templo redemptus fuit (Luc. n), ut eos qui sub lege
« Nusquam angelosapprehendit,sedsemen Abrahaa erant, redimeret.
apprehendit (Hebr. n). » Licit enim aliter et aliter Est autera, ut probem, lex naturee et lex scri-
ab aliis assignetur, oum Dominus non angelicam, pturae , lex gratia;, et iex oulpaa : quas tempore nos
sed humanam naturam assumpsit, sive quod an- docet apostolus. Primam, «Cum gentes ea quas
gelus per se corruit, quiasine suggestione peccavit; legis sunt naturaliter faciunt, ipsi sibi sunt lex
homo vero per alium, quia diaboli persuasione (Hom. n) ; » secundam, « Lex subintravit, ut abun-
deliquit; sive quod humana natura cecidit tota, daret delictum (Hom. v) ; » tertiam, « Exclusa est
p
quoniam in radice peccavit; angelica vera non gloriatio tua (Hom. in). » Per quam legera ? facto-
peccavit tota ; quia pars in sua felicitate permansit rum Non, sed per legem lidei ; quartam, » Video
?
Potest tamen subtilis indagator convenienter aliam legem in membris meis, repugnantem legi
etiam intelligere, quod Adam peccavit in patrem, mentis meae, et capiivantem me in lege peccati
Eva peocavit in filium, Lucifer autem peccavit in (liom. vii).» Factus est ergo sub lege peccatiChris-
Spiritum sanclum. Sed qui peccat in Patrem, re- stus, ut redimeret eos, qui erant sub lege culpaa,
mittetur ei qui peocat in Filium, remittetur ei
;
reparans eos, qui erant sub lege scriptur», per
qui vero peccatinSpiritum sanctum.non remittetur legem grati».
ei, neque in hoc sbouIo, neque in futuro (Matth. Sed cur non dixit Deuset refecit, «sicutmanda-
xn ; Marc. iii Deus non naturam
; Luc. xn). Ideoque vit et creata sunt ?» (Psal. xxxn.) Cur pro redem-
angelicam, sed humanam assumpsit. Quod autem ptione nostradignatus est tot supplicia et opprobria
in assumpsibile fuit, inourabile mansit. Nam inde sustincre? « altitudo divitiarum sapientiee et
curatum est, unde susceptum, et propterea corpus scientiae Dei.quam incomprehensibilia suntjudicia
simul sumpsitet animam, ut animam simul cura- ejus, et investigabiles viai ejus! Quis cognovit sen-
ret et corpus. Oportuit ergo ut de illo genere car- sum Domini,aut quis consiliariuj ejus fuit? »(Hom.
nem assumeret, quod voluit per assumptam car- " xi.) Disposuit tamen ccolestis altitudo consilii,
nem ; deilliusquoquesemine, culfacta fuerat
curare ut pnr mortem suam genus humanum redimeret,
promissio « In semine tuo benedicentur omnes
: quatenusinimicos adcharitatem accenderet, super-
gentes (Gen. xxu, 26). » bos ad humanitalem reduoeret. Quid enimnosma-
Quam utique carnem ideo assumpsit devirgine, gis ad charitatem accenderet quando quod «proprio
ne per oarnis concupiscentiam pecoatum traheret, Filio suo non perpecit Deus, sed pro nobis omni-
quod per carnis munditiam debeat auferre. Unde, bus tradidit illum ? » (Rom. vm.) « Majorem enim
« cum esset desponsata mater Jesu Maria Joseph, charilatera nemo habet, quam ut animam suam
autequam convenirent, inventa est in utero habens ponat quis pro amicis suis (Joan. xm).» Quid magis
de Spiritu sancto (Matth. i). » Ceetera siquidem nos ad humilitatem invitat, quando quod ille, qui
mulieres concipiunt non desponsatae, sed traducts « cum in forma esset, non rapinam arbitratus
non in pudore virginitatis, sed in fervore libidinis ;
est esse se sequalem Deo, sed exinanivit seformam
non in gratiam sed in culpam sed ista concepit, : servi acoipiens, faetua obediens usque ad mortcm,
non traducta, sed desponmta. Unde, « oum esset mortem autem crucis ? » (Phil. n.) Porro subtilior
desponsata mater Jesu Maria Joseph, » non in fer- et secretior est hujus redemptionis ratio, quam
vore libidinis, sed in pudore virginitatis. Unde, D Psalmista nobis insinuat dioens ; « Misericordia et
" antequam convenirent inventa est in utero ha- veritas obviaverunt sibi, justitia et par oomplexae
bens, » non in culpam, sed in gratiam, quia » do sunt se \Psat lxxxiv). » Licet enim aliter et aliter,
Spiritu sancto » concepit. hoc ab aliisexponatur, congrue tamen potest in-
(7) Voluitque Dominus in sua conceptione totum quod inter misericordiam et ventatem diffi-
telligi,
humanae conditionis modumimplere. Primus enim cilis quondam altercatio vertebatur. Veritas autem
modus humanae conditionis fuit, ut homo fieret nec in adjutorium etconsilium sibijustitiam advocavit.
de masculo, necde femina, sicut Adam. Secundus Misericordia autem et consiliatricem et adjutricem
modus, fuit, ut homo fieret non de femina, sed de sibi pacem ascivit. Ambae communiter divinae sa-
masculo, sicut Eva. Tertius fuit.uti homo fieretde pientiae arbitrium elegerunt, qua mediante litigium
masculo, sicut Christus quem decebat ut se- ; sopiatur. Partibus igitur in prssentia constitutis

(7.) AugUBtinus.
319 INNOCBNTII III PAPjE SEBMONES ,'JE TEMPORE. 320
misericordia pacls instructa consilio taliter alle- A posset a^ere contra misericordiam, nec posset
gavit : Cum Deus Bumms bonitatisarbitrio feoerit agore contra justitiain, quonium u omnes vi;c Do-
bominem ad Imaginem et Bimilitadioemsuam mini misericordia et veritas (Pial. xxiv), » unde
(Gm, i), indignom eseet, ut tamdignaomtura tota propheta: Misericordiumetjudicium oantabotibi,
.<

pcriret,ne Dous suo fraudaretur proposito qui : Domine [Psal. c). » Ideo modum invenerit, per
proptera feoit hominem, ut illum cognosccret, quem utrique satisfaceret, taiu misericordiiB quam
cognitum diligeret, et dileetum haberet : sicque justitiae. Judicavit igitur ut assumeret in se DOBnam
:ieivt insstimabili felioitate beatus. Utquid enim pro omnibus, et donaret per se gloriam universis.
fecerit hominem, quem ex toto noveratperiturum Ac per h;ec justitia et pax complexai sunt se
nulla prosus utilitas, imo crudelis esset impietas. [Psal. lxxxiv). » Nullus enim alius inventus est
Non igitur obliviscatur misereri Deus, neque conti- digr.us aperire januam paradisi, nisi leo de tribu
neat in ira miserationes suas : sed adhuc ei Juda, « qui claudit, et netuo aperit ; aperit, et nemo
complaceat misereri, si juxta testiiuonium Scri- claudit (Apoc. 111). » Vix enim cuiquam aliis sufli-
pturarum nihil eorum quae fecit, oderit, et neminem ciebat justia sua, nedum sufliceret universis ;
quia
velit perire. Veritas autem justitiae freta consilio, nemo sine peccato ; nisi solus Deus, dicente Pro-
respondit hoc modo : Cum Deus inculpabiliter pheta Non intres in judicium cum servo tuo,
; t<

wquitatisjudicio propterpeccatum hominum clau- Domine, quia non juslificabitur in conspectu tuo
serit januam paradisi, collocans ante paradisum omnis vivens (Psal. cxliv). » Quapropter ipse Dcus
voluptatis cherubin, et llamineum gladium atque factus est bomo, quatenus inter Deum et hominem
versatilem {Gen. m), ut angelus arceret diabolum, legitime mediaret, utpote qui neutri parti suspe-
et ignis homines, indiguum esset ut eum reseraret ctus existeret, utriusque gerens in una persona
indignis, et sanctum daret canibus, et margaritas naluram.
projiceret ante
porcos (Matth. vn). Ileddat ergo Oportuit igitur, ut Deus sua morte gentem huma-
retributionem superbis (Psal. xcm), unicuique se- nam redimeret, ut, sicut per inobedientiam unius
cundum merita sua ;
quia secundum testimonia hominis peccatores constituti sunt multi, ita per
scripturarum : « Omnes declinaverunt, simul in- unius hominis obedier.tiam justi constituerentur
utiles facti sunl, non est qui faciat bonum, non multi (Rom. m).
ost usque ad unum
lii). » Omnes immundi
(Psal. Hic est serpens aneus exaltatus in eremo, per
de immundo semine concepti sunt, et apposuerunt quem percussi a serpentibus sanabantur (Num.
adbhuc peccare ei. Ad hoc misericordia prudenter xxi ; Joan. m).
allegans adjecit Quamvis homo valde peccaverit,
: Hicestsummus sacerdos, cujus in morte rei,

postea tamen poenituit perfecte : et ideo quod ami- C qui confugerant ad civitates refugii, revertebantur
sit per culpam, recuperare debet per pcenitentiam. ad propria (Num. xxxv).
Juxta quod Dominus ipse promisit • Quacunque. : Hic est de quo beatus Job ait : « In oculis ejus
inquiens, hora peccator conversus fuerit, etc, quasi hamo Behemoth capiet {Job xl). » ln hamo
omnium iniquitatum ejus non recordabor (Bzecii. sequidem sub esca aculeus latet, et in Christosub
xvn). » Econtra Veritas respondit in ha?c verba : humanitate divinitas latebat. Christus ergo quasi
culpam deleverit, perfectam ta-
Licet pcenitentia homo cepit Behemoth, id est diabolum quiacum ;

men innocentiam non restituit, quiaremanetfomes caperet escam humanitatis, captus est aculeo divi-
peccati,languornaturas,tyranniscarnis:etideocum nitatis, quia commisit manus in eum, in quem
possit pcenam auferre peccatum, non potest gloriam nihil juris habebat, jure amisit illos, in quos ali-
restituere.« Omnesergo peccaverunt, etegent glo- quid juris videbatur habere. Unde .quia diabolus
ria Dei (Rom. 111), ne quis immundus divino pra- hominem in ligno decepit, et homo diabolum in
sentetur conspectui. His inter se taliter et taliter ligno seduxit ; et quia mors paradisum intravit, et
obviantibus, divina sapientia cogitationes paeis coionosejecit, vita infernum, ingressa est, etcapti •

provide cogitabat, et vidit quod justitia laederetur, vos eduxit Mortem gitur de nostra mortalitate
nisi sufficiens pcena pro omnibus solveretur; sed [) suscepit, et vitam nobis de vita sua restituit. Sit

misericordia ^deperiret, si quemlibet suflicienti ergo Christo laus et honor et gloria qui super oai-
pcena puniret. Cum ergo Deus jnstus sit et miseri- nia est Deus benedictus in sa-oula s;eculorum.
cors, imo cum sit misericordia et justitia, nec Amen.

SERMO II.

1N EADEM DOMIMCA.
De somno muUipliei, a quo turgendum est ttobit

Bora estjam not &* soir.no snrgere. Nunc enim nilicatio somni uniltilarie spargitur in Scri-

propior est nostra salus i/n.im ,um crcUidtmus ptaria. Legitur enim somnua vita et aomBoa mor>
(Hom. xm). Ub. Porro, aicut triplexeat vita, TidaUoai, oorfo-
 : :

321 SERMO II, DOMINICA I IN ADVENTU DOMINI. 322

ralis, spiritualis et aeternalis, ita triplex est som- A. nescitis diem neque horam {Matth. xxv). »Et ideo
nus Primus, qui provenit ex natura secun-
vitas. ; monet Propheta « Qusrite Dominum dum inveniri
:

dus, qui provenit ex gratia tertius, qui consur- ; potest, etc. (Isa lhi). » Non igitur sibi blancliatur
gilex gloria.De primo Dominus dixit in Evangelio : peccator frustra, et dicat Secure possum ad tem-:

((Dormite jam, et requiescite (Matth. xxvn) » de ;

pus peccare, quia quacunque hora convertar, om-
secundo Sponsa dicit in Cantico canticorum « Ego : nium iniquitatum mearum m-a recordabitur Do-
dormio, et cor meum vigilat {Canl. v) » de tertio ; minus; quia nescio diem, neque horam. Justo
Prophetain psalmo: « In pace in idipsum dormiam, namque judicio Dei fit, ut quia cum potesL homo
et requiescam (Psal. iv). » converti, et non vult, cum vult forte converti, non
Sic et Iriplex cst somnus mortis, quia triplex est possit. Tunc enim securum est homini poenitere,
mors, corporalis, spiritualis, etaeternalis. Desom- cum potest ipse peccare.
no mortis corporalis Dominus dicit: « Lazarus Jam igitur, id est in prassentivita, vel magis in
amicus noster durmit(7oare. xi) ; » de sommo mortis temporeopportuno, surgendum est nobis a somno
spiritualis dicit Apostolus : « Exsurge qui dormis, culpaa, quoniam « si in prima vigilia venerit, et si
et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus secunda, vel in tertia vigilia venerit et sic invene-
(Ephes. v); » de somno mortis aeternalis inquit r> rit, beati sunt servi illi (Luc. xm). »

Psalmista: « Qui dormit, non adjiciet ut resurgat Surgamus igitur fratres et filii dum opportunum
(Psal, xl). » — « Abiit enim Judas, et laqueo se tempus et horam compelentem habcmus, ab illo
suspendit (Matth. xxix). triplici somna; quoniam quilibetest mortalis. Certe

A somno mortis corporalis resurgunt omnes a ; nihilestmagisamicum iniquitati.quam negligentia

somno mortis spiritualis resurgunt quidara a som- ; Propter quod dicit Scriptura: « Maledictus homo,
no mortis ceternalis resurgunt nulli. Quoniam qui opus Dei negligenter agit (Jer. xlviii). » Quo-
« omnes quidem resurgemus, sed non omnes im- niam ubi Salomon ail: > Manus in manu non erit
mutabimur (/ Cor. xv). » Beati vero qui partem innocens (Prov. xi) econtra consulitur: Semper
;

in resurrectione prima habuerint (Apoc. xx), quia aliquid operis facito, ut diabolus te inveniat occu-
in inferno nulla est redemptio et minime « resur- ; patum (8). Cum enim David quievisset a praeliis,

gent impii in judicio, neque peccatores resurgent « deambularet in solario post meridiem viditex
el
in consilio justorum (Psal. i). n adverso Bethsabee se lavantem, tulitque illam, et
Porro somnus mortis spiritualis, tribus modis dormivit cum illa (// lieg. n). » Propter quam ho-
contingit: per negligentiam, ignorantiam, et con- micidium pariter et adulterium perpetravit et qui ;

cupiscentiam.
-_ r De somno_ „.„
negligentiae Salomon ait vicit in bello,, victus est
- tandem in
... — „ Ergo
pace.
r „. Q „
dum
« Usquequo, piger, dormis ? quando exurges? » ^ tempus habetis, operemini bonum ad omnes (Gat.
(Prov. vi.) De somno ignorantia; dicit David »Illu- vi). Veniet enim tempus, quando nihil poteritis ope-
:

mina oculos meos, ne unquam obdormiam in morte rari (Joan. vi), Juxta quod Veritas ait: « Ligate
(Psal. xn). »Idem de somno concupiscentia; Psal- manus ejus et pedes, et projicitein tenebras exte-
mista testatur: «Dormieruntsommum suum, et ni- riores (Matth. xxn). »
hil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus Surgiteetiamfratresasomnoignoranliae.quoniam
suis (Psal. Lixm). etipse immortalis existit. Propter quod dicit Scri-
De hoc triplici somno dicit Apostolus : Hora est ptura: « Noluit intelligere ut bene ageret iniqui- ;

jam nos de somnosurgere. Quasi dicat: Surgendum tatem meditatus est in cubili suo (Psal. xxv). » Et
nobis est de somno negligentiae. Propter quod ad- illud « Ipsi vero non cognoverunt vias meas, qui-
:

dit : quia propiorest nostra salus, quam cum credi- bus juravi in ira mea, etc. (Psal. xciv), » « Pro- —
ditnus. Surgendum nobis est de somno ignorantiae. pterea populus meus, inquit propheta, captivus du-
Propter quod subdit Quia nox p r xcessit, dies autem
: ctus est, quia non habuit scientiam (Isa v). » Et
appropinquavit. Surgendum nobis est de somno con- « cognovissent,nunquam Dominum gloriae cruci-
Si

cupiscentiae. Propter quod dicit : Non in commessa- fixissent (/ Cor. n). » Hinc error, hinc haeresis,
tionibus, et ebrieiatibus, etc. Ideo concludit, el in- £) hinc perfidia, hinc excusatio in peccatis. Sed igno-
terponit ad omnia. Abjiciamus ergo opera tenebra- rans ignorabitur, et negligens negligetur.
rum, etinduamur arma lucis, etc. Surgendum quoque nobis est a somno concupi-
Ilora est jam nos de somno surgere. Sed dices seientias ne forte obdormiamus in voluntatibus car-
Cum semper sit hora surgendi asomno culpae, juxta nis et illecebris mundi; quia non dormitabit ne-
quod inquit propheta : « Quacunque hora conversus que dormiet, qui custodit Israel (Psal. cxx). » Qua-
fuerit peccator, et caetera ; omnium iniquitatum ejus si quidam somnus est vita carnalis, vel conversatio
non recordabor, dicit Dominus (Ez-ech. xvm), » ssecularis; quia sicut ille qui somniat se habere
quid esthoc quod dicit Apostolus Hora estjamnos : multasdivitias, cum evigilat, tristatur, procoquod
de somno surgere, tanquam non semper sithora? nihil invenit se habere ; sic ille qui dives est in hoc
Teneamus ergo quod Veritas ait: « Vigilitate, quia mundo, cum transierit deillo, dolebit, quia nihil
secum de illo portabit. « Nudusenim egressussum
(8) Hieronymus.
 INNOCKNTII 111 1'AP.K 8BRM0NK.S l)K TBMPOUK. 394

iii' ntaro mastrii maa, nudui rovertur illuc [Job t). • ,\ sli, . i i
i
•
s Qdei, veriutis otgralia; rutilavit. Undo jam
— Nibilquaqueiatulimui in luuio muDdum, band nun possuiuus euuisutiuncin haliert;, tunqiinni ignc-
dubium, quia neque uuIuito quid possuinus [1 lim. reuius vnritulniu uecultum. Quiu lox per Muysen
vi). i Niliil eniiu iiobiseum ex hor muntlo tletero- tlutu esl, gratiu ot veritasper Josum Chriatiim lactu
luus, uisi opara. ju*ta quod logilur: u Operu illo- est (Joan. .Vam popului guntiuii), ijui ambulabat
i).

iain wquuntur illoi (ipoa. xiv). » Qiko sibonuiuo- in tencbrii, vidit lacem miujnam (/.«. ix). Bt certo
rint,pardoeuni angeli ad glurium si uiula, polru- ;
uioljusost vium veritatia non agnoscere,quam post
hunt nil gehaaaam. iiou ajuotetqoanta mortulesde aguitoiii retruire (// 1'ctr. n) ;
quia scrvus sciens
mundano; oonversationis uinuritudine [al. incortitu- voluntatem Domini sui, ci iion /acicns, vapulubit
dine] cogitunt, sed suli niortis itrtirulo roponto cun- ploijis midtis iLuc. xn).
cta, qure cogitaverant, cvanescunt. Propter quod Item horaettjam nos dc somiio sunjcre , scilicct
dieit 1'saliuista : « Exiet spiritus ejus, ct reverletur quia nntndus transit et coiicifiiscentia ejus (I Joan.
in terrum suum, quippe n). Et ideo iio» in iumi/icssaiioiiibus ct ebriclatibus,
oto. (Psal. ozlv). » llonio

qui permanet in peceuto, similisest jumento, quod quoud gulam Non in cubilibus et impudicitiis, quo- :

in stercore oomputresoit et qui reverlitur ad pec-

; adluxuriam: !Son in conlcntione et xmulatione.
catum, est quasi ctinis qui redil ad vomilum R quoad iraoundiam et invidium, ambulare debemus
(i/ l>etr. u). 6Vi/ intiuamus Dominiim Jesum Lliristum, in doctri-

Quid enini nos miseri cogitamus, quid disponi- n;tm Domini nostri Jesu Christi, ut in novitate spi-
mus, uutquid agimus tota die? Arunearum lcxiinus ritus ambulemus.
telus quoninm eviseeramus nosipsos, consumimus
: Abjiciamus enjo opera tenebrarum, id est, pec-
dies nostros, et perdimus tempus nostrum in vanis outa, quoe in tenebris, fiunt quiaijui maleagitodit ;

studiis et operibus pravis et voluptutibua ournis, il- lucem (Joan m), vel quaj sunt a principe tene-
lecebris mundi, siquidem utriusque conoupiscen- brarum, id est diabolo, vel ad tenebras exteriores
tiam.videlicet carniset mundi damnut Apostolus in transmittunt. Et induamur arma iucis, id est opera
boc loco, cum prohibetcommessationemetimpudi- bona, qua3 sunt a luois auctore. Quoniam « omne
citium in quibus carnales homines, id est gulosi
; datum optimum, et omne donum perfeclum, desur-
et luxuriosi amplius delectanteur. Rursum, conten- sum est descendens a Patre luminum. « Vel quse
tionem, inquit.et ajmulationem, in quibus homincs lucere debent « coram hominibus, ut videntes opera
mundani versantur, qui contendunt interse de pos- vestra bona, glorilicent Patrem nostrum qui in cce«
sessionibus vel honoribus, et pro his ad invioem lis est [Matth. m). » Vel qua) transeunt tuno ad
femulantur. lucem, per quam « justi lulgebunt sicut sol in re-
Ilora est ergo nos jam de somno surgere, quiapro- C gno Patris eorum (Mattk. xiu) « sic videlicet, ut :

pior cst nostra salus, quam cum credidimus. Quasi non in tenebris vitiorum, erroris, intidelitatis et
dicat Non possumus excusalionem habere negli-
: ignorantise, sed in die virtutum, lidei et virtulis et
gendi,quod exspectamus, tanquam nimium differa- gratis ambulemus honeslc, ut eoram Deo et homi-
tur. Quia propior est nostra salus quam cum credi- nibus placeamus. Proterea Iratres el filii, qui sa-
dimtts. In principio namque fide; muntiati sumus lutem nostram, id est nativitatom Salvatoris nostri
per baptismum a culpa, nunc autem per merilum exspectamus propinquam, qui ad hoc natus est,
digni suinus corona : et ideo magis appropinquavi- « ut salvum facoret populum suuin a peccatis eo-

mus ad salutem.Vel ideo magis est salus propinquu rum (Matth. i), » surgamus a somno peccati, et

quia magis est mors vicina. Nam preliosa est in abjiciamus opera lenebrarum, ut sacrosanctam na-
eetuptetu Domini mors sanctorum (Psal. cxv.) tivitatem ipsius digne celebrare possimus, ipso
Rursus, hora est jam nos de somno surgere, qiua prsslante, qui cum Patre et Spiritu saucto vi-

nox autem approiiiiiiiuavit. Quasi di-

prxcessit, dies vitet regnat Deus per omnia saecula sajculorum.
cat Ante adventum Christi fuit nox erroris infi-
: Amen.
delitatisetignorantiaejsed jampost adventum Chri- D

SERMO III

IN EADEM DOMINICA (9).

Aspiciebamin visu noctis, et ecce in nubibus codi regis aperuit,et ad illius ineiiioriam qua: oblivioui
guasi Filius honunis veniebat [Dan. vn). tradidorat revocavit, in quibus vidit et agnovit la-
Daniel propheta, dilectissiiiii fratros, qui intor- pidem parvum ubsoissum de uioute sino uiunibus,
protatur vir dcsidcrii, vel vir dcsideratus in cn|iti- qui mons tuntuin rreut, ut muiis magnus etiieeiv-
vitate Babylonia positua, bm et aliu de incarnutio- tur, ol universum uiboiii terrtuum adiiupleivt
ne Cbristi, pertspirituin suuctum MVtUvU, suiuuiu (Dan. u) ;qui significavit Dominum noatrumJtani

(9) Ex editionc cardinalis Maii.

32."> SERMO III, DOMIMCA I IN ADVENTU DOMINI. 326

Christum, qui hodie per Isaiam prophetam parvu- A. non accipitur pro tempore illo quod fuit sub lege,
lus annuntiatur, sicut scriptum est « Parvulu9 : in quo luit vclatum et absconsum mysteriumincar-
enim natusest nobis (Isa. ix), et parvulus factus nationis Domini nostri Jesu Christi. De qua nocte

est per incarnationem, nativitatem,mortem ac pas- Haulusdicit: « Nox praecessit, diesautemappropin-

sionem; magnus et omnipotens apparuit per glo- quavit, abjiciamus opera tenebrarum, et induamur

riam resurrectionis et ascensionis; qui per veritatem arma lucis, sicut in die honeste ambulemus (l\om.

in miraculorum mons magnus in hominibus appa- xiii). »Nox prxcessit, id est tempus quod fuit sub
rult, et ascendit ad aequalitatem Patris ut haberet lege, quod erat quasi nox abiit; dies autcm appro-

mansionem. De cujus nativitate in sua prophetia pinquavit, id est claritas incarnationis Domini no-
ista praevidit Daniel propheta dicens: Aspiciebam slriJesu Christi acce.-sit.
?'n visu noctis, etc. Omnes prophetae, dilectissimi, Quinto modo nox accipitur pro diabolo, sicut
quasi in exstasi positi, in incarnationem Filii Dei scriptum est « Dum medium silentium tenerent
:

prospiciebant et quoniam Christi incarnalio post

; omnia, et nox in suo cursu medium itcr haheret,
multos annos venturaerat, ideo prophetae illam in- omnipotens sermo tuus, Domine a regalibus sedi-
tuentes non in propatulo, sed quasi in absconso bus veniens, factus est nobis adjutor in tribulatio-
aspiciebant. Quod mater Ecclesia considerabat in
g n i\JUS (Sap. ivm). i Tria fuere silentia, et noctis
desiderio FiliiDei,quando dicebatasplciensa longe: similiter tria fru pre silentia, noctis similiter tria
« Et ecce video potentiam Dei, ot nebulam totam fuere curricula. Nullumetenim potest dici raedium,
terram tegentcm. » Per potcntiam Dei venientem, quort non habet duo collateralia; et hoc modo ratio-
Filium Dei in carne venientem intelligimus; per ne- naliter tria probantur fuisse silentia. Primum si-
bulam.gratiam sancti Spiritus totam terram tegen- primo parente projecto ex paradiso,
lentium fuit,
tem signiticamus.Unde et subditur « Exite obviam usque ad tempus illud quo Deus legem dedit Moysi.
:

illi.et dicite ei Nuntia nobis si tu es ipse qui ven-

:
Tunc corruptum fuit primum silcntium poslquam
turus es in populo Israel. » Et secundum hanc si- humana natura legem accepit divinam. Sed quo-
gnifieationem Daniel propheta dioit Aspiciebam in niam non diu illam procurare studuit Creatoris di-
:

visu noctis, etc. Quod autem in visu noctis aspici- misso pracepto.sicutperPsalmistam dicitur:« Om-
tur, non ita aperte cognoscitur sicut in claritate nes declinaverunt, simul inutiles facti non est ;

diei. qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psal.

Sed sciendum est nobis, quoniam nox in Scriptu- xiii » tunc medium silentium subiit, in quo nox, ;

radivina septem modis intelligitur. Est autem nox id est diabolus, iter arripuit;et ita in secundo

tempus, quod esl contrarium diei quia omne tem medium iter acepit. Quod silentium tantum habuit
;

pusquod Deus constituit et ordinavit, aut est dies ^ spatii, usque dum angeli de ccelo descenderent, et
1

aut est nox; quae duo dicunturcontraria a dialecti- pastoribus Deum natuni annuntiarent. Tunc me-
cis et immediata, quia ad praedicationem unius se- dium silentium corruptumfuit, quando chorus an-
quitur remotio alterius; dies enim nobis data est ad gelicus Gloria in exehis Deo, et in lerra pax ho- :

laborem, nox autem ad requiem. Unde et in Genesi minibus bonx voluntatis (Luc. n),cantaverunt. Ter-
legitur « Sementis et messis, frigus et festus, aestas
: tiumsilcntiumfuit quando tribus diebus caro Chri-
et hiems, nox et dies non requiescunt (Gen. vm), » sti in sepulcro jacuit sed non diu duravit, quia fa- ;

quia hominibus 9ubserviunt. In hac eadem signifi- cta resurrectione,fideliumcongregatio cum Psalmi-
catione accipitur Isaias) ubi legitur « Custos quid sta novum canticum decantavit (Psal. xxxn).
:

de nocte,custos quid de nocte? Et dixit custos Ve- Sexto modo nox accipitur pro vita preesentis tem-
:

nit mane et nox. Si me quaeritis, quaerite; converti- poris, qui ad comparationem aeternae vitae, vita
mini etvenite(fia.xxi). »Quodsic estintelligendum : istius 932culi noxet obscuritas deputatur. Unde in
Deus quicusroses, qui denocteia carne nasci volui- Psalmo : « Mane astabo tibi et videbo (Psal. v). »

sti.et iterum denocle ad passionem deduci permi- Et in Cantico canticorum : « Duo ubera tua sicut
sisti. Et dixit custos Venit mane fldelibus meis,nox
:
duo hinnuli capreae gemelli, qui pascuntur in liliis,
auteminfidelibus. Si me quxritis, quxrite fide et D donecaspiret dies et inclinentur umbraj (Cant. n;.»
operibus ; convertimini ad me et venite. Septimo modonoxaccipitur pro secreta propheta-
Secundo modo nox accipitur pro peccato, ut in rum revelatione.ut in Psalmo « Etposuit tenebras :

Canticis canticorum « In leclulo meo per noctem

: latibulumsuum, in circuitu ejus tabernaculumejus
quaesivi quem diligit anima mea; quaasivi illum et (Psal. xvn). » Per latibulum Filii Dei, incarnatio-
non inveni (Cant. m) » quia homo dum in pecca-
; nem illiusintelligimus; quam posuit tenebras, hoc
tisest, Deum non praevalet invenire. Tertio modo est quasiabsconse sanctam,quianon fuit notum ulli

nox accipilur pro Juda et pro misera plebe Judeo- daemoniorum,viscera Mariaetibi,Christe,fuisse cub;-
rum. Unde Psalmista « Nox nocti indicat scieu-
: le. « Namsi cognovissent, nunquam Dominum glo-
tiam (Psal. xvm). » Quod sic est intelligenduni, rias crucifixissent
(/ Cor. n). » Et secundum h&nc
nox nocti indicat scenliam, scilicet Judas, qui nox signiticationem Daniel propheta dicit : Aspiciebam
fuit,obscurus et tenebrosus scentiam Dei, hocest in visu noclis, et ecce in nubibus cxli quasi Filius
Filium Dei, tradidit nocti Judaeorum.Quarto modo hominis vcniebal.
327 1NN0CENT1I III PAPA2 SKRMONKS DK TEMPOBE.
Nubei in Boriptura divina diversaa significationes A cujushumana nativitas longo tcmporc fuit preeno.
habet. Primo modo nubos ponitur pro virgine Ma- tata, ul est illud in libro Qenoscos « Soptuplum :

iout priinum est : » Ascendet Dominus super ultio dabitur de cain, de Lamech vero septuagies
i
ii dqI i, st iogredietur JJgyptum, pt idola septics (Gen. Hic est Cain qui Abel fratrem
iv). »

Egj pti eonznovebontur (lsa. xix). » Secundo modo suum impius fratricida qui ajtornaj ma-
interfecit,

nubes ponitur pro divina gratis infusione.sieut per lcdictionis iiiermt anathema. Cain interpretatur
Psalmistiur. dicitur : o Prse fulgore in conspectu possessor, el signilioat Adam primum parentem
ejus nubes transierunt, grando et carbones ignie nostrum, quia Dei possessione projectus, sui Crc-
[Psal. xvu). » Tertio modo nubes ponitur pro di- atoris misericordia indigebat. Sed pro eo septu-

vina uianilestione • Kcee nubes lucida obum- : plum ultio danda proraittitur, quia ad ejus repa-
braviteos(IUaW/i. xvu). » Et mox de nube diritur : tionem Filius Dei per septiformen gratiam Spiri-
« Hic est Filius incus dilectus, in quo mihi bene tus sancti voluit incarnari. De Lameeh vero septua-
complacui (Ibid). » Quarto modo nubes accipitur gi$tspecies. Ilic est Lamcch qui Cain interfecit, et

prosummi Patria benedictionc, utest illud : « Et puerum suum manibus oppressit, sicut ipse dicit :

nubcs suscepit eum ab oculiseorum (//>M.).»Quinto « Occidi virum in vulnus mcum, et adolescentu-
modo nubesdicitur pro prophetis, unde « Horate : lum in livore meo (Gen. iv). » Lamech interpretn-
cceli desuper, et nubes pluant justum, et terra ger- tnr adjutorium et signilicat Adam primum paren-
ininet salvatorem (ha xlv). » Et Psalmista : « To- tcm nostrum, quia adjutorio Dei destitutus, sui
nebrosa aqua in nubibus aeris (Pso.l. xvn). » hoc Creatoris suffragium cupiebat. Sed ut peccatum
c*t obscura scientia in prophetis. Et secundum Lamech, id est peccatum primi parentis nostri
hoc Daniel per prophetiam dicit Ei eceeinnubibus : purgaretur, septuagies septies ultio manifcsta de-
cceli quasi Filius hominis vcnicbat : Filius hominis, scribilur, quod ab Adam usque adChristum septu-
de quo dicitur • Nemo
id esl filius virgiuis Mariaa, : aginta et septem generationes inveniuntur; ex
ascendit in ccelum,nisi qui de ccelo descenditFilius quibus generationibus Filii Dei pcr humanani na-
hominis (Joan. m). » Qui est in coelis Filius homi- turam defluens peccatum Lamech, hoc est totius

nis, idera est qui et Filius Dei dictus est 9ecundum niundi hodierna die sua nativitate delevit; qui vi-
naturam divinam, qua compar est Patri Filius ho- ; vitet regnat cum Patre et Spiritu sancto per uni-
minis secundum humanam,quanon cstei xqualis; versa saecula ssculorum. Amen.

SERMO IV
DOMINICA SECUNDA IN ADVENTU DOMINI.

Cltritus cur propheta magnus dicatur,

quadruplex adventus Christi de quadruplici,acce
ptione Hierosolymorum , de quadrupleci paee , dcnique de quadruplici Ecclesix renova
tione.

Ecce ueniet prophela magnus, et ipse renovabit fj tum quia revelavit occulta, juxta quod inquit :

nierusalem. Prophetamagnus intelligitur Christus, «Omnia qua>cunque audivi a Patre meo nota
de quo legitur in Deuteronomio (cap. xvm) • Pro- : fcci vobis (Joan. vi). » Tum quia praedixit fu-

phetam suscitabit vobis Dominus de fratribus ves- tura, secundum quod ait : « Dixi vobis prius-
tris ipsum tanquam me audietis. » Et de quo in
:
quam fiat, ut cum factum fuerit, credatis (Joan.

Evangelio dicitur « Propheta magnus surrexit in

: xm). »

nobis. Et « Quia Deus visitavit plebem suam

)> Magnus ergo censeturpropheta, non solum qvia
(Ibid.). » Christu* aut appellatur propheta, tum Dominus prophetarum, sed quia spirilum et totum
propter intelligentiam occultorum, tum propter accepit, et semper habuit. Nam soli Christo datus
s ientiam futurorum, Deus scientiarum, Dominus est spiritus sine mensura (Joan. m), « in quo ple-
occultus, occultorum omnium indagator, qui scru- nitudo divinitatis habitat corporaliter (Cotoss. n); »

Jur renesctcorda (Psal. vn), cujus oculis omnia

I. c»teri vero de plcnitudine ejus accipiunt Jo-m. 0.

nuda sunt et aperta. « Vivus cst enim sermo Dei Quia « ungueutum a capitc cjus descendit in bar-

et erficax, ctpenetrabilior orani gladio ancipiti, per- bam ct a oram vestimenti defluit J'<,il.
barba in

lingens usquo ad divisionem spiritus et animaB, cxxxu). » Solu9 enim Christus Bpiritom 9t
compagum quoque ct medullarum, et discretor co- . habuit permanentcm. nSuperquem, inquit.videris
gitationnm etintentionum cordis et non est ulla : Spiritum descendcntem el manentem, hic est qui
creatura invisibilis in conspcctu ejus [Coloss. n). » baptiiat, eto. [Joan . n, » — • Requievit enim eupw
« ln quo omne9 thesauri sapientia; et scientia 1
t)ei cuin spiritue Bapientia et intelleotua ^/j.i n
sunt absconditi (Bebr. iv). » Dioiturergopropheta, qua) sequuntur. Caiteri vcro non semper, sed ad
 :

329 8ERM0 IV, DOMINICA II IN ADVENTU DOMINI. 330

horam spiritum habuerunt, secundum quodEliseus A. geme. etc, Qui sedes suyer ckerubin, etc, Tollite

inquit Giezi : « Dimitte illam, anima enim ejus in partas, etc, Gloria Patri, etc, sicut prudens inda-
amaritudine est, et Dominus celavit hoc a me et non gator intelligit, qui novit sugere mel de petra, oleum-
indicavit mihi ( IV Reg. iv). »— « Spiritusenim ubi que de saxo durissimo (Deut. xxxn).
vult spirat, dividens singulis prout vult (/ Cor , Yeniel crgo propheta magnus. etc. Scitis, charis-
x.i). simi, quod Hierusalem quatuor modis accipitur,
Venielergo pro/jhcta magnus. Quatuor Redempto-
secundum quatuor theologicos intellectus, histori-
ris adventusScriptura sacra distinguit. Primum in
cum, allegoricum, tropologicum, et anagogicum.
nube, secundum in rore, tertium in turbine, quur- Est enim Hierusalem superior et inferior, interior
tum in igne. In nube carnis, in rore gratiae, in
et exterior. Ccelestis videlicet et terrestris, spiri-
turbine mortis, in igne judicii. In nube carnis, ut tualis et corporalis. Superior est in patria, inferior
mundum redimeret. In rore gratiae, utspiritum il-
est in via, interior est in anima, exlerior est in
luminet. In turbine mortis, ut corpus incineret.In triumphans, de qua
Syria. Superior est Ecclesia
igne judicii, ut saeculum judicet. Deprimo : « Exivi
dicit Apostolus : « Illa, quae sursum est, Hierusa-
a Patre et veni in mundum, iterum relinquo mun-
lem libera est, quae est mater nostra (Gal. iv.) »

dum, et vado ad Patrem (Joan. xn). » Venietautem Inferior est Ecclesia militantium de qua dicit pro-
[}
in nube carnis. Unde propheta « Ascendet Domi- :

pheta : « Surge, illuminare Hierusalem, etc. (Isai.

nus super levem nuben (Isa. lix), » id est, assu- lx). » Interior est lidelis anima, de qua dicitur
met carnem a peccatis immunem, et intrabit in JE- « Dabo in Sion salutem, et in Hierusalem gloriam
gyptum, id est descendet in mundum. Hic est eninu
meam (lsa. xlvi). » Exterior est miserabilis Hie-
angelus ille qui, secundum Apocalypsim Joannis
rosolyma, de qua dicitur « Hierusalem, Hierusa- :

(cap. x), « descendit de ccelo, amictus nube, » quia

lem quEB occidis prophetas et lapidas eos, qui ad te
venit ad nos calceata Deitas, :d est nube carnis
missi sunt (Matth. xxm). » Hierusaleir. quippe visio
obtecta.
pacis interpretatur. Estautem pax ptccatorum, pax
De secundo : « Si quis diligit me, sermonem. conversorum, pax justorum, et pax beatorum. Pax
meum servabit,» etc (Joan. xiv.) Venitautem inrore peccatorum in vitiis, pax conversorum in moribus,
gratiae, unde Psalmista : « Sicut ros Hermon quj pax justorum in gratia, pax beatorum in gloria. De
descendit in montem Sion (Psal. cxxxn). » Hermon
pace peccatorum in vitiis, dicit Psalmista « Zelavi :

enim interpretatur/umen f.rn/ia/um.IsestenimChri- in peccatoribus pucem peccatorum videns (Psal.

stus « lux vera quaa illuminat omnem hominem ve-
xxvii). » Hanc autem pacem vidit Hierusalem exte-
nientem in hunc mundum (Joan. i), » priusexalta- rior, idestmisecabilisHierosolyma.quam modopos-
tus in cruce, deinde exaltatus in ccelo. Sicut ipse C sident peccatores, qui de vanitate conveniunt in
dicit in Evangelio « Cum exaltatus fuero a terra,
:
idipsum. De pace conversorum in moribus, inquit
omnia traham ad me ipsum (Joan. xi). » A quo ros Apostolus « Christus est pax noslra, qui fecit
:

gratiae descendil in montem Sion, id est, in animam utraque unum, ut duoscondat in semetipso parie-
coelest; speculatione sublimem. De cujus adventu tes, in uno novohominefaciens pacem (£/)/»es. n). »
dicitur perprophetam « Rorate cceli desuper, et :
Hane pacem videt Hierusalem inferior, id est Eccle-
nubes pluant Justum (Isa. xlv). » Et iterum « De- :
sia militantium, qui ambulant in domo Domini
scendet sicut pluvia in vellus, » etc. (Psal. lxxi.)
cum consensu (Psal. liv). De pace justorum in
De tertio : « Cum venerit et pulsaverit, confcstim gratia Dominus ait « Pacem meam do vobis,
:

aperiant ei (Luc. xn). » Veniet enim in turbine pacem meam relinquo vobis non quomodo ,

mortis. Turbo quippe dicitur a turbando. Quid au-

mundus dat,ego do vobis (Joan. xiv). » Ilanc
tem conturbat magis quam mors, unde Scriptura: autem pacem videt Hierusalem interior, id est
« mors, quam amara est memoria tua. » (Eccli.
anima. Quia « fructus spiritusest charitas, fidelis :

xli.) Quocirca Dominus ait: « Tristis est

gaudium, pax, patientia (Gal. v). » De pace bealo- anima
mea usque ad mortem (Mallh. xxvi). » Et iterum rum in gloria dicit Propheta » In pace in idipsum :
:

« Anima mea turbata est (Psal. vi). » Et quid di- n

dorm arn etrequiescam (Psal. iv). » Hanc autem j

cam ? « Pater salvifica me ex hac hora (Joan. xn pacem videt Hierusalem superior, id est Ecclesia
De quarto « Videbitis Filium Hominis venientem
:
triumphantium, quoniam inter electos est pax
in nubibus cu>li (Luc. xxi). » Veniet autem in igne
super pacem. Porro pacem temporis instanterora-
judicii, unde Psalmus « Ignis ante eum praibit,
mus, dicentes » Da pacem, Domine, in diebus
:
:

et inflammabit in circuitu inimicos ejus (Psal. nostris, » sedeampeccatisexigentibusferenusquam

xcvi) » et iterum « Ignis in ccnspectu ejus arde-
; :
habemus quia, » sustinuimus pacem et non venit, ;

bit, » etc (Psal. xlu.) Hos quatuor Redemptoris

quaesivimus bona et ecce turbatio (Jer. vm). »
adventus repraesentat Ecclesia in quatuor Domini- Quatuor autem modis Hierusalem, id est Ecclesia
cis de adventu Domini, non solum numero dierum,
renovatur ;*acramentis, moribus.rairaculisetman-
sed etiam ratione officiorum. datis. De renovatione sacramentorum Moyses in-
Quod etiam designatur per quatuor versusprimi quit in lege Velustissima veterum comedetis.et
: «
responsorii de adventu, qui sunt : Quique terri- novis supervenientibus vetera projicietis (Levit.

Patrol CCXVII. 11
 :

331 INNOCENTII III PAPJB SERMONES DE TEMPORE.

xxvi). >» Vetustisslina sunt mornlia, votora BUOl A virtuosos. Intnntum cnim Inveteraveranl homi-
legalia,novasunt evangillea. Nos orgo vetustissimu nes per peccatum, ut ctium nnitaverint « gloriam
votcrum, id esl moralia praiccpta comedimus, hoo incorruptibilis Del, in Bimilltudinem imaginiscor-
est ad nutnmoi.tiim Bplrltualil vitie scrvandit iUtoi- ruptibilis hominis, et voluorum et quadrupedum ct
pimus, sed tupervenienUbuii novlii id nt evange- bi rpentium Sed Chrlstusadvenlmiper*
(Itom. i). »

licis sacraintiatis, projioimui vetora, id csl le didit idololatriam, Becundum illud prophetioum :

ut agnum paschalem, supervoniontu curporo Chri- u Blevabltur Dominus solus In dlellla, ctiilolnpe-
sti, ot circumcisionem, luperveaientl bnptismo. nitus conterentur. ln illa die projiciel homo idulu
Nam cum veritas veoit, Qgura ceiiavit, >'t evauuit argentl sui, etlimulacrum auri sui, qua; fecerat
iiinliia, cuin lumon refulsit. Proptlf quod dioit sibi, ut adoraret talpns ot vespertiliones (Isa. u). »

Apostolus : « Vetera trunsierunt, eteceo nova fucta Veniens nutem u pax nostra . qui fecit utraque
sunt omnia (11 Cor v). » quam utilis renovatio, unum, ctmedium parietem inimicitias solvens, »

quae legalia mutavit in Evangelioa I Lcgaliu nam- abstulit caTemoniam a Judasis, et idololatriam a
que signilicabant, etnonjustilicabaut.Propterquod gentibus ; « ut duos condut in semctipso parietes in
dicit Apostolus » Abraham sigmim aeeepit cir-
: Inpido angulari, in uno novo hoinine, fuciens
cumoisionis, signaculuui justilia.' iidei (Itom. iv). »
n pncem (Ephes. n), inter ipsos ct Deum.
• .„ o ._ .

Evanyelica vero signitleabaut et justilieubant. Pro Venit erga propheta maynus, et ipse renovabit
pter quod dicit Apostolus de baplismo : Quia Ilierusalem. De renovatione miraculorum inquit
sepulti sumus cum illo per haptismum in mortem Scriptura : « Innova signa, et immuta mirabilia
(Col. n). » Et Dominus in Evaugelio : « Qui cre- Signa sunt sacramenta, mirabilia
(Eccles. xxxvi). »
diderit et baptizntus fuerit, sulvus erit (Murc. x). » sunt prodigia. Signa igitur, id ost sacramenta Do-
Illaquidem ajgritudinem ostendorant, scd salutem minusinnovavit,etmirabilia, id est prodigia immu-
non conferebant. Propter quod inquit propheta tavit. Nam Adum fuit de virgine lerra
priinus
« Dodi eis pr;occpta non bona ct justilicationes non factus, secundus Adam fuit factus de virgine fe-
bonas, iu quibus non vivant (Eieck. xv). » Cui con- mina. Primus Adam fuit vir in ipsa creatione,
sonat Apostolus dicens : » Lex neminem ad pcr- secundus Adam fuit vir in ipsa conceptione, sicut
fectumadduxit(Wefc.vii).»Imo,<>lux subintravit, ut propheta praedixerat « Novum faciet Dominus :

abundaretdeliclum (Ilotn. v,20). » ILecautem osten- super terram, femina circumdabit virum gremio
dunl infirmitatem, ct conu.Tunt sanitatem. Propter uteri sui (Jer. xxxi). » De latere primi Adae dor-
quod Dominus inquit in Evangelio : » Venite nd mientis formata est Eva. De latere secundi Ada?
me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego morientis formata estEcclesiu. Protoplastus et Eva
reficiam vos, et invenielis requiem animabus ve- " fuerunt duo in carne una (Gen. n), Christus et
stris. Jugum enim meum suave est, etonusmeum Ecclesia duo sunt in corpore uno. Uli duo in una
leve (Matlh. xi). » Ilic est Samaritunus, qui appro- natura, isti duo in una persona. quam utilis

pians vulnerato superinfundit vinum et oleum, renovatio, perquam « ca?ci vident, claudi ambulant,
qucm prius sacordos et lcvita vidontes dimiserant leprosi mundnntur, surdi audiunt, mortui resur-
incuratum (Luc. xiv). Vetiit eryo propheta magnus, gunt, pauperes evangelizantur ! >> (Luc. vu.)
et ipse renovahit mo-
Hierusalem. De renovatione Venit enjo propheta magnus, el ipse renovabU
rum dicit Aposlolus » Exuite veterem hominem
:
Bierusalem. I)e reoovatione mandatorum inquit
cum actibus suis, et induite novum, qui secundum propheta: Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et
«
Deum creatus esl, in justitia et sanctitate veritatis consummabo testamentum novum super domum
(Ephes. iv). » Vetustas hominis intelligitur culpa, Israel, ct superdomum Juda, non secundum testa-
novitas hominis intelligitur gratiu. Illa contrahitiir mentum, quod eorum in die qt:a
feci patribus
originaliter ab Adam, haso confertur liberaliter per apprehendi manum illorum, ut educorem eos de
Josum. Per illam animus deforniatur, per hnnc terra .Egypli: sed dabo leges meas in mentes
reformutur. E.rtumus iiaqttc velercm homincm cum eoruin, et in cordu eorum superscribam eas ^Jer.
actibus suis, id esl doponamus vetustatem oulpe, D xxx). » Le\ quippe vetus scripta fuit in tabulis
quam contraximus ub Adam, cumaclibui suis. idest ipideis, lex autem nova in tabulis oordis. llla da- 1

cum vitiis ot peccatis, el induamus novumhtminem batur duris, istadcvotis, illainoredulis, ista tideli- ;

qui secuitiium Deum crealns ttt,\4 est assumamus bus. Propteroa Dominusinquit inEvangelio: «Muu-
novitatem gratim, qu® eonfertur per Christuni, cl datum novum do vobis, ut diligatis invicem, suut
in novitate tpiritut ttmbulemw: (liom.w), secunduin dilexi vos (Joan. xin). » Auditis quia dietum e^t
quod praimisit Apostolus : « Ilenovuniini spiritu nntiquis: m Diligea proxionutn tuum, al odiohabM
mentis vestrro [Bphoi, iv). » Propterquod illbl dloit: bis inimicum tuum. Ego uutem dioo vobis : Diligitl
« Expurgute vetus fermenlum ut sitis nova cons- iuiiuieos vestros, benefaoite his qui oderunt \ - .

porsio, sicut estis azymi. Itaquc epiiloinur, r.on In et orate pro persequentibui et oalumoiantibu
fermento velori, neqno in fermento maHtia et ne- [Matth. m). » quain utilii reoovatio, per quans
quitii-, sed in aaymlt ilnoiritatla et verltatia(J Cor. injuria mututur in graliam l.ev quippi vetuareoV !

v). » Quam utilis renovatio, qurc vitiosos efflotl debut ooulumproooulo,dentem pro donte, mantiin
333 SERMO V, DOMINICA II 1N ADVENTU DOMINI. 334

pro manu (Levit. xxin). >> Lex nova proecipil : « Si \ rusalem.a Cum autem vencrit Filius hominisin sede
percusserit te quis in unam maxillum, praebe ei et majestatis suae (Mattli. xix), » tunc Hierusalem,
alteram ; si abstulerit tibi tunicam, da ei et pal- id est ecolesiam perfectissime renovabit. Sicul Jo-
lium ; si angariaverit te mille passus, vade cum eo annes in Apocalypsi (cap. xxi) testatur « Vidi :

et a!ia duo (Matlh. v). » Lex enim per Moysen

« civitatem sanctam Hierusalem novam, descenden-
data est : gratia et veritas per Jesum Christum tem de ccelo, a Deo paratam, et stola circumda-
facta est {Joan. i). » tam, sicut sponsam ornatam viro suo. Et dixit qui
Venit ergo propheta magnus, et ipse renovabit Hic- sedebat in throno Ecce nova facio omnia. »
:

SERMO V
IN EADEM DOMINICA (10).

Cum audisset Joannes in vinculis opera Christi, B discipulis suisait illi : Tu es qui vcnturus es, an
mittens duos de discipulis suis ait illi : Tu es qui alium exspeclatnusl Quasi diceret Sicut nascendo :

venturus an alium exspectamus? (Luc. vn).

es, prajcurrens praenuntiavi vivus te in mundo, an ita
Mirum fortasse videtur quod Joannes Baptista, moriendo prcecurrens mortuus praenuntiabo tc
qui Christum praedixit venturum et ostendit prae- mortuis in inferno? Porro contra primam exposi-
sentem « Ecce, » inquit, « Agnus Dei, ecce qui
: tionem videtur facere quod hic dicitur Tu es qui :

tollit peccata mundi (Joan. i) quo dixi

; hic esl de venturus an ulium exspectamus ? et non dicitur
es, :

vobis, Veniet fortior me post me, cujus non sum Tu es qui venturus fuisti ? Cum nec Joannes nec
dignus corrigiam calceamenti solvere (Marc. i) : » discipuli dubitarent quia Jesus venisset in mun-
nunc quasi dubitans per discipulos snos quacrit : dum quem viderent et audirent tot miracula fa-
Tu es an alium exspcctamusl Prop-
qui venturus es, cientem. Sciebant igitur quia jam venerat; quo-
ter quam dubitationem quidam erraverunt, dicen- modo ergo dubitabant an esset venturus ? Contra
tes Joannem csse daninatum, quia qui primo cre- secundam autcm expositionem videtur facerc,
didit,postea dubitavit. Verum cum ipse Christus quod Christus hic primi tanlum adventus signa
errorem istum damnaverit, dicens « Quid existis : commemorans inquit Cseci vident, claudi ambulant,
in desertum videre? prophetam ? eliam dico vobis leprosi mundantur, elc.
et plus quam prophetam,inter natos mulierum non Possumus ergo, fratres charissirei,
locum istum
surrexitmajor Joanne Baptista (Matlh. xi) » quae- ; novo quidem modo sed sano, ut
aliter intelligere,
rendum est nobis.quomodo locum istum intellige- verba consonent et sacrarnenta concordent qua- ;

re debeamus. Sane locus iste duobus modis a san- tenus basis sit sub columna, et rota contineatur
ctis Patribus invenitur expositus, videlicet de ad- in rota.Dicamus igitur quod locus iste de adventu
ventu in mundum qui tunc erat praeteritus, et de ad judicium intelligitur, de quo sive dubitaverit
adventu ad infernum qui tunc erat futurus. Juxta ipse Joannes, sive quod rst tutius opinari, disci-
primam expositionem non dubitavit Joannes, sed puli dubitaverint, mitlens duos de discipulis suis
dubitaverunt discipuli. Unde discipuli non pro ait illi : Tu es qui venturus cs, an alium exspecla-
Joanne, sed pro se interrogaverunt dicentes An : tnus? Quasi diceret : lndica nobis si quemadmo-
alium exspectamus Non dixerunt: An alium Joan-
? dum per te ipsum venisti in mundum ad redem-
nes exspectat ? sed An alium cxspectamus? quia
: ptionem, ita sis per te ipsum venturus adjudicium
non dubitat Joannes.sed nos dubitamus. Alius ta- ad retributionem ? an alium potius exspectamus ven-
men evangelista testatur, quod cum venissent ad turum? Respondens autem Jesus dixit illis : Euntes
eum viri dicentes Joannes Baptista misit nos ad
: renuniiale Joanni qux audistis et vidistis. Quasi di-
te dicens : Tu es qui venturus es, an alium exspecta- D cat : Quas audistis in lege praedicta.ecce vidistis in
musl ut videlicet plenius responderet interroga- Evangelio adimpleta. In lege quippe audistis per
tioni quae fuit ex parte magistri. prophetam pra;dicenteni:Ecce Deus noster ultionem
Est ergo sensus: Cum Joannes in vinculis positus adducet retributionis. Deus ipse veniet, et salvabit
audisset pe r discipulos referentes opera,id est mira- nos. Tunc aperientur oculi ccecorum, et aures sur-
cula Christi, dubitantibus adhuc illis, misit eos dorum patebunt. Tunc saliet sicut cervus claudus,
Joannes ad Christum, ut ab ipso quoererent et audi- et aperta erit lingua mutorum (fra.xxxv). Hoc ipsum
renl. Juxtafactam autem expositionem non solum in Evangelio per me videtis impletum, quia cseci vi-
dubitaverunt discipuli,sed etiam dubitavit Joannes dcnl,ctaudi ambulant,surdi audiunt, leprosi mundan-
utrum videlicet Christus per se an per aiium esset tur, muti loquuntur. Ego ergo venturus sum ad judi-
ad inferos descensurus. Et ideo mittens duos de cium retributor,qui veni in mundum salvator : de

(10) Ex edit. card. Maii.

335 1NN0CENTII 111 1'AVJE SEUMONES UE TEMPOKE. 330

quoprophetupra3dixerat:«EcceDeusnoster ultionem A juoebat in domo (Matth. ix), quando poccatum co-

adduoet rotributionia Deus ipso veniet,et sulvubit
; gitationis udhuc lutet in cordo ; sive oum adolcs-
nos (/ja.xxxv).» Et quidemhocrredero debelis, quia cenle eirerebutur mortuus cxtra portam, quando
signaquieaudistisapropheta prosdicta, BCOt per nie peecatum locutionis jam procedit ex ore sivo oum ;

vidlatiaimpleta.Plura tamenauot hic facta quani Ibi Lazaro qui fatebat quatriduanus in monumcnto
diota, quoniam et leprosi munduti sunt, et mortui (Joan. xi), quando peccatum operationis in consue-
resuscitati.Quod etiam et alius[idem]evangelistu to- tudine (requentatur. Sed hos omnes languores ille
statur : In tlla hora curavit multos a languoribus curat et sanal, dc quo evangelista tcstatur « Oin- :

et plagis et spiritibiu malit ;

qui nunquam expres- nes qui habebant inlirmos variis languoribusduce-
Bius do udvontu Christi potuit prophetari. bant ad Jesum, et curabantur omnes (Luc. iv). »
Erubescat ergo Judajus qui mentitur Messiam Mujora sunt ista miiacula quae nunc fiunt spiritu-
nondum in mundum venisse, et nec esse Uoum ;
aliter, quam illa quaj corporaliter tunc liebant.
cum hic cxpresse dicatur Deus ipse veniet, et tul-
: Nam plus est animum eurari quam corpus.cum et
vabit nos ; et constet illum veniaee, cujus adventus aniina sanari non possit nisi consentiat corpus,
signa jam cernuntur impleta ; nam CSCi vident, corpus aulem possit sine consensu sanari animee.
claudi ambutant, leprosi mundtmtur, surdi audiunt,
R Quod et Pharisan cognovisse videntur Quis est ;

-......' . ...... i: . .. _j '....j... " i .* . ....* .§.• .. j. j." •ji-.o ;

mortui nsurgunt, pauperes evangeliiantur, et beatus hic,qui etiam peccala dimitlit? quasi, non solum
qui non fuerit scandalizatus in me. Quotidie Chris- corpora sanat sed cliani animas.
tus ha^c miracula spiritualiter facit, quse tunc cor- Illud autem non est similiter transeundum quod
poraliter faciebat ; nam illuminat caecos,cum igno- pauperes evangelizari dicuntur.Ut is autem venisse
rantes edocet veram lidem ; erigit claudos.cum ne- demonstretur qui de se dixerat per prophetam :

gligentes ad bonam operationem exercet mundat ; «Spiritus Dominisuper me.evangelizarepauperibus

leprosos, cum errantes ad sanam doctrinam con- misit me
(ibid.). » In quo non solum magistri beni-

vertit restituit mutos, cum tacenles ad laudem

; gnitas commendatur, qui non contemnebat inopes
divinam inducit evangelizat pauperibus,cum hu-
; et abjectos. Unde discipulorum notatur nobilitas
milibus evangelicam veritatem revelat suscitat : qui tales erant,id est humiles corde, ut doctrinam
raortuos, cum peccatores ad pcenitentiam fructu- mererentur accipere salutarem juxta quod Veritas ;

osam perducit.C.eci snnt.qui carent lumine verita- ait : « Confiteor tibi Pater, Domine coeli et terr»,
tis, de quibus legitur duces : « Sinite, caeci sunt et quia abscondisti baec a sapientibus et revelasti ea
caecorum si caecus duxerit caecum.ambo in foveam
;
parvulis (Luc. x). » Pauperes ergo non solum casu
cadunt {Matlh. xv). » Surdi sunt, qui praceptis sed sensu evangelizantur in Christo : utillos evan-
Uominicis obedire contemnunt de quibus dicitur: C ; gelistas constituat, non quidem potentes et sapien-
« Sicut aspidis surdas et obturanlis aures suas, quae tes in saeculo,sed humiles et abjectos, quoniam in-
non exaudiet voccm incantantium.et vcnefici qui in- firma mundi elegit Deus ut fortia quaeque confun-
cantatur a sapiente (Psal. lxvii) (11).» Muti sunt.qui dut ne forto crederent homines quod evangelica
,

tacenta laude divina juxta quod legitur « Obmu-: : doctrina per sapientiam hujus mundi fuisset in-
tui.et humiliatus sum.et silui a bonis.ct dolor meus venta, vel per potontiam hujus saeculi propagata.
renovatus est (Psal. xxxvm).» Claudi sunt,qui non El bcatus, \nq\i\i, qui non fuerit scandalaatus in tne.
gradiuntur per semitas mandatorum, juxla quod Apostolus ait « Prsedicamus Jesum Christum, et
:

legitur o Quousque claudicatis in duas partes ?Si

: hunc crueifixum, Judoeis quidem scandalum, gen-
Uominus est Deus, sequimini eum (/// Reg. xviu).» tibus autem stultitiam (/ Cor. i). » Stultum enim
Leprosi sunt, qui haeretica pravitate sacram Scrip- reputabant gentiles philosophi, quod unus et idem
turam corrumpunt. Caro quippe leprosi alicubiest credebatur esse Deus et homo, mortalis et immor-
plana et alicubi inflata, alicubi rubicunda alicubi lalis.simplex et compositus.asternus et temporalis.
est nigra, et alicubi corrosa. Sic et liKreticorum fccit Deus sapientiam sapientium, et
Sed stultam
doctrina alicubi est vcra, alicubi est falsa, alicubi prudentiam prudentium reprobavit(i'6i(/.);quoniam
sana et alicubi prava, alicubi est upcrta et alicubi n argumentuir. a contrariis, quia divinum prsevalet
estobscura quia nisi falsis vera miscerent, nisi
;
sacramentum.Et ideo verior videtur illa sententia,
agno lupum velarcnt, nisi angolus Satana- transfi- postquam asseritur quod ex aftirmativa non so-
guraret sc in angelum lucis (// Cor. w), procul quilur negativa. Judoci vero UBque hodie scanda-
dubio non seducerent animas innocentes, quia de- lizuntur, cum audiunt quod Deus sit flagella-
prehen6i, ct cogniti vitarentur. Veniunt ergo in tii9, crucilixus et mortuus, dcdignantes audire
vestimentis ovium, cum sint lupi rapaccs (Malth. quod Deus indigna pertulerit cum ex eo debaaf
vn) ; et in aureo calice sub nectaris specie venenum a nobis digniu9 vonerari, quod ipse indigniora
lcthalo propinant. pro nobi9 dignatus est sustinere. Ilic C8t ergo
Mortui vero sunt qui jacent in mortalibus eulpis, lapis offonaionis et petra scandali ((/ Petr. n), posi-

spirituali vita privati ; sive cum puella qua) mortua tus in ruinam et in resurrectionem multorum, su-

(II) Itacod.
 ; :

337 SERMO VI, DOMINICA III IN ADVENTU DOMINI. 338

per quem omnis acdificatio constructa crescit in A. ceciderit lapis iste, conteret eum, Jesus Christug
templum sanctum in Domino. Qui vero ceciderit Dominus noster,qui est super omnia benedictusin
Buper lapidem istum, confringetur; et super quem saecula saeculorum. Amen.

SERMO VI
DOMINICA TERTIA 1N ADVENTU DOMINI.

J)e quatuor naiuralibus mentis affectibus ; de gaudio bonorum et malorum, cordis et carnis : et in
prosperis et adversis quid sit agendum.

Gaudete in Domino temper, iterum dico, gaudete : lege praecipitur:«Non accipies loco pignoris superio-
modestia vestra nota sit omnibus hominibus; Domi- rem et inferioremmolam (Deu>:.xxiv).»Intergaudium
nus enim prope est (Phil. iv). siquidem et dolorem, tanquam inter duas molas,
Sacrosanctum Redemptoris nostri adventum, in hac mortali vita versari debemus; ut videlicet

quem antiqui fideles cum ingenti desiderio exspo- dolor temperet gaudium,ne dissolvamur; gaudium
ctaverunt, nos cum magno gaudio debemus cele- vero dolorem, ne confundamur. Nimius enim do-
brare; quia quem illi exspectaverunl promissum, lor, immoderatus videlicet et continuus, mentem
nos celebramus exhibitum.Nam lexperMoysen data gconfundit; nimium vero gaudium, immoderatum
est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est similiter et continuum, mentem dissolvit. Propter
(Joan. i.) Gaudium vero cordis,tam ore quam ope- quod dicitur :

re debemus exprimere, sed modeste. Propter quod Interpone luis interdum gaudia curis..
dicit Apostolus : Gaudete in Domino sempcr : iierum Quod carel alterna requie durabile non est.

dico, gaudete. Modestia vestra nota nt omnibus Audi gaudium nimiuii quod dissolvit : « Cithara
hominibus : Lominus enim prope est. Docet ergo in et lyra et tympanum et vinum in conviviis vestris

quo debeamus gaudere, cum dicit /« Domino : (Isa. v). » Ecce gaudium et laetitiam, occidere vi-
quam diu, cum dicit, Semper; qualiter, cum dicit : comedere carnes et bibere
tulos et jugulare arietes,
Modestia vestra nota sit omnibus hominibus. Ac si vinum. « Comedamus et bibamus, cras enim morie-
dicat, modeste. Quare? Quia Dominus prope est. Nota mur (Isaiee xxn). » Audi dolorem nimium, qui
singula diligenter; quia nihil est in eis, quod sua« confundit : « Omnes manus dissolventur, et cor
vem non redoleat intellectum. Ergo gaudete in Do- hominis tabescet : tortiones et dolores tenebunt,
mino semper. Nostis, ut credimus, quia ssspe vidis- quasi parturiens dolebunt (Ezech. vn). » Inler has
tis, quod Romanus pontifex, tam in Quadragesima, ergo molas versari nos Apostolus docet : « Gaudete
quam in Adventu aufrigiata mitra non utitur, nisi cum gaudentibus, flete cum flentibus (Rom. xn). »

tantum in illa mediana Dominica Quadragesimae, Et alius ilerum ait : « In die bonorum non imme-
quando cantatur ad introitum, Lxlare Hierusa- mor sis malorum (Eccles. xi). »
lem; nec non in mediana Dominica de Adventu, Cum igitur nobis aliqua prosperitas evenit,
quando cantatur ad introitum, Gaudete in Domino providendum est nobis, ne dissoluti nimium gau-
semper. Utrumque officium,gaudium et exsultatio- deamus memores ejus semper quod legitur:« Ri-
:

nem commemorat, laetitiam et jucunditatem indu- sus dolore miscetur, et extrema gaudii luctus oc-
cit.Cujus rei causam et rationis mysterium vobis cupat (Prov. xiv). » Noverat hoo ille qui dixerat :

ad prsesens praetermittimus assignare; quoniam in «Versaestinluctum citharamea, etorganum meum

praeteritisnos meminimus assignasse. Gaudete in in vocem flentium (Job. xxx). » Et ideo cum dixis-
Domino semper, iterum dico gaudete. set Apostolus : Gaudele in Domino semper, adjunxit
Quatuor sunt naturales mentis affectus dolor, : Modestia voslra nota omnibus hominibus. Ac si sit

gaudium, timor et spes. Dolor et gaudium de pras- diceret : « modestia, laetamini cum
Exsultate cum
senti, timor et spes de futuro. Dolor et timor de mensura, et ipsa nota sit omnibus, quatenus lu-
malo,gaudium autem et spes de bono. Attendite ceat lux vestra coram hominibus, ut videntes opera
quomodo ista quatuor sibi invicem colligantur. vestra bona glorificent Patrem vestrum qui in coelis
Nam duo prima sunt de praesenti.duo
et ultima de D est (Matlh. v); » ut cortina cortinam trahat, et « qui
futuro. Primum tertium sunt de malo, secundum
et audit, dicatVeni (Apoc. xxn). » :

et quartum de bono. Similiter cum

aliqua nobi3 contingat adversitas,
Hinc homines metuunt, cupiunt, yaudentque do- providendum est nobis, ne confusi nimium dolea-
[lentque. mus, memores ejus semper quod dicitur: « Ad ve-
Ista sunt duae molae, superior et inferior; inter speram demorabitur fletus,et ad matutinum laetitia
quas moli debet anima Christiana. De quibus in (Psal. xxix) » quia post tempestatem tranquillum
;
339 INNOCENTII III PA1M5 SERMONBS DK TBMPORB. 340
fuoit {Tob.m). Novil hoo ille qui dixit : <• Convertieti A coruin (Psal. OXUl). • De illig dicitur. « Lailuntur
planctum uieuin in gaudium raihi j concidisti sue- cuin ODalefeoeriat, el exeultunt do rebus pessimis
cum meuiii pt pta-rinxiati nie la)titia,ut cantet tibi [Pnv. u), et « gloriatur in malitia, qui potena est
^loria mea, et non compungar (Psal. xxix). » Nam Verum istorum gau-
in iniquitate (Psal. i.xxxi). »

Grata wpervtnitt, i/ua- non spsrabitur hora. dium porpotuum, juxta quod legitur « Petite
est :

Itcnintcrspemettimorem.tanquaui interduasmo- et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum ct

lasvcrsaridebenHis,utvidelieettimorteraperetspem, gaudium vcstrum nemo tollet a vobis (Joan. xvi). »

ne pra?sumamus;spes vero timorcm.ne despcrcmus. lllorum vero gaudium momentaneum, juxta quod
Inler utrmgut vola, medlo tutitsimtu ibis.
legitur Tenent tympanum ct cilharam et guu-
: «

dent ad sonitum organi, ducunt in bonis dies suos,

Ex niraio timore despcravit ille qui dixit :n Ma-
et in puncto ad inferna dcscendunt (Job. xxi). »
jor est iniquitas mea, quam ut veniam merear
quot hodie sunt tales in mundo, quos nullum tan-
(Cen. iv). » Ex nimia vero spe praosumpsit ille, qui
gitgaudium de spiritualibus et asternis, sed tan-
i< dixit in corde suo : Non requiret Deus (Psal. x). »

Ergoguudete
tum de carnalibus et mundanis.Talis erat ille, qui
in Domino sempi r, id est, quidquid boni
dicebat animie suae in Evangelio « Anima, habes
fecerilis ex hilaritate cordis, cum corporis lanitia
:

mu ' ttt ^ on& reposita in

annos plurimos, requiesce,
faciatis non ex tristitia, neque ex necess tate-
; R
comede, bibe,epulare.» Sed attende quid Dominus
« Hilarem enim datorem diligit Deus (// Cor. ix), »
dixerit illi:« Stulte, hac nocte animam tuam repe-
et super omnia vullus
Accessere boni. tunt a te quai autem parasti,cujus erunt (/.uc.xn)?»
:

Dives enim ille, qui epulabatur quotidie splendide,

Nam et Psalmographus ail:«Delectare in Domino,
« sepultus est in inferno (Luc. xvi). » Nos ergo fra-
et dabit tibi petitiunes cordis tui Psal. xxxvi). »
tres et filii gaudeamus, non
hoc saeculo, sed in in
Porro cumdolor et gaudiumsintcontraria,.etsem-
Domino, id est in his quae spectant ad meritum
per gaudendum sitjuxta quod monet Apostolus di-
et ad praemium, ad gratiam vel ad gloriam, ad vir-
nens : Gaudete in Domino semper, nunquam est ergo
tutem vel salutem.De his qua; spectant ad meritum
dolendum : cum contraria simul esse non possint.
gaudebant apostoli.de quibus legitur quod « ibant
Quid est ergo quod dicit Psalmista : « Pauper et
apostoli a conspectu concilii gaudentes, quoniam
dolens ego sum. et salus tua Deus suscepit me.
(Pin7.LXvm),»et quod Dominus ait: «Beati qui (le-
digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam
pati (Act. v). • Hinc Jacobus admonet, dicens
tisquiaridebitis(Luc.vi)?» Verum gaudere de uno et :

«Omne gaudium existimate.fratres mei,cum in ten-

dolere de alio, non sunt contraria. El ideo simul
tationes varias incideritis (Jac. \). > De his au-
possumus et gaudere de bono, et dolere de malo.
C tem quas spectant ad pra;mium,gaudebant illi.qui-
Quanquam quod dicitur : Gaudete in Domino sem-
bus Christus dicebat « Gaudete et exsultate, quo-
:
per,non ad continuum actum, sed ad continuum
niam merces vestra copiosa est in ccelig (Mutlh.v), »
habilum referatur; iino sicut de magno gaudio
unde propheta dicebat «Ego autem in Domino glo-
fletus saepe procedit,ita de magno fletu saspe nas-
:

riabor, gaudebo in Domino Jesu meo (Habac. ui).

citur gaudium.Ut cum anima de peccatis suis com-
Propter haec duo gaudia, unum quod habetur de
pungitur et conteritur, suspirat et plorat, continuo
meritis, et alterum quod habetur de praemiis, re-
accepta spe veniee sanatur et illustratur, dilatatur
petit Apostolus, dicens :
et jucundatur, ut dicere valeat cum Propheta :

Secundum multitudinem dolorum meorum in

Gaudele in Doniino semper, iterum dico gaudete;
corde meo, consolationes tuae laHificaverunt ani- vel propter geminum gaudium, oordis et carnis. De

mam meam (Psal. xcm). » Sicut enim « non est quo dicit Psalmista : « Cor meum et caro mea ex-

pax ossibus a facie peccatorum (Psal. xxxvn), » scltaverunt ir. Deum vivum (Psal. lxxxiii.) » Exsul-

quia ignis rationis nunquam exstinguitur « sic ;

tat cor, cum purgatur ab illicitis desideriis; exsul-
omnis gloria fili;c regis ab intus (Psal. xliv), > quia tat caro, cum mundatur ab illicitis operibus; quia
« gloria nostra htee est, testimonium conscientiai non est impiis gaudere dicit Dorainus (tsa. vn), i

« nec est pax oseibus meis afacile peccatorum meo-

nostrne (// Cor. i). Gaudeamus igitur non in
» hoc D
saeculo, sed in Domino. Secundum quod alibi dicit ruui (P*o<i. xxxvn). »
Apostolus Qui gloriatur, in Domino glorietur
: « Gaudeamusigitur, fratres, tn Domino.quia Domi-
Idem quoque monet Psalmista:« Gau-
(// Cor.x). » nus prope esl. Propinquus sane secundum adven-

dele justi in Domino, rectos decet collaudatio tum in carne, juxta quod legitur Prope est ut :

(Psa/.xxin).»Et alibi « Laetabitur juatus in Domi- : veniat tempus ejus, et dies ejus non elongabitur
no, et sperabit in eo, etc. (Psal. m). » Mali quippe (Isa. xiv). Propinquus secundum adventum in
gaudent in saeeulo heati vero in Doo gaudent.
; Isti mentem, juxta quod legitur « Prope est Domlnu» :

gaudent de spiritualibus et (Bternig,illi vero <! omnibus invocantibus eum (Psal. cxliv\ » Propin-
nalibua et mundnnis; istido vlrlntiboi, illi de vi- qnui secunduni adventum ad mortem.quia * brevei
tiis. Da isti^ legitnr i Bhuultabunt sunoti ln glo- dies hominis sunt.numerus mensiunj ejua apud te
ria, lastabuntur in cubilibussuis. Kxsultationos l>oi est. Homo natus do muliere, brevi vivens tMnpoNt
in gutture eorum ; et gladii ancipltes in munibus repletur multia mi!erii«;qui quail tlo» egredilurtt
 :

3-U SERMO VII, DOMINICA III IN ADVENTU DOMINI. 342

conteritur, ct fugit velut umbra,et nunquam in eo- A quod Dominus propinquus est nobis ad
est ex eo,

dem statu permanet (Job. xiv). » Nam « praecisa rnortem, vel ad judicium, nunquid non ex utroque
velut a texente vita mea.dum adhuc ordirer.succi- magis timendum est quam gaudendum.Timendum
ditme(/*a. xxxvm). Propinquus secundum ad-
» quidem, sed his qui non diligunt adventum ejus;
ventum ad judicium quia novissima hora est (f
;
his autem,qui adventum ejus diligunt.est gauden-
Joan. ii),» et nos sumus « in quos fines saeculorum dum. Unde dieebat Apostolus : « Cupio dissolvi et
devenerunt (/ Cor. x). » — « Vigilate ergo,quiane- esse cum Christo (Phil.\). » Et iterum : « Salvato-
scitis diem neque horam (Matth. xxv.) » « Sicut — rem exspectamus Dominum Jesum Christuni, qui
enim fulgur exit ab oriente et patet usque in occi- reformabit corpus humilitatis nostra3,configuratum
dentem, ita erit adventus Filii hominis (Matth. corpori claritatis suas (Phil. m). » Quod ipse nobis
xxiv).» Quoniam « hora qua non putatis,Filius ho- et vobis pra?stare dignetur, qui est super omnia
minis veniet (Luc. xn). » Sed quoniam gaudendum Deus benedictus in srecula.

SERMO VII-
IN EADEM DOMINICA (12).

Ego baptizo vos aqua, medius autem vestrum stelit B vero Dominica legitur illud evangelium in quo dici-
quem vos nescitis ; ipse baptizabil vos Spiritu sancto tur Tu es qui venturus es an alium exspectamus ?
:

cl igne. Hic est qui post me venturus est, el anle me (Luc. vn) per quod designalur adventus admortem

faetus cst, quia prior me ernt, cujus non sum dignus In Domintcit vero lertia legitur evangelium in quo
corrigiam calceamentorum solvere (Luc. 111). dicitur : Qui post me venturus est ante me factus est,
Apostolioa sedes quae, disponente Domino, cun- per quod exprimitur adventus carnem. Quartain

ctorum fidelium mater est et magistra, consuevit vcro Dominica legitur evangelium in quo dictum
in hac mediana Dominica de adventu, siout et in est Faclum esl verbum Domini super Joannem Za-
:

mediana Dominica Quadragesimaa, oujusdam novae charix fxlium in descrto,per quod innuitur adventus
laetitim nova quaedam insignia demonstrare, non in mentem.In hac ergo mediana Dominica celebra-
solum in offlcio verum etiam in ornatu.Ibi namque tur adventus in carnem, de quo praecipue. gaudere
concinit ad introitum : Lxtare, Hierusatem, et con- debemus,propter reconciliationem humani generis.
ventus facile omnes qui diligitis eam ; hic concinitad Huc pertinct illud quod JoannesBaptista praemittit
introitum : Gaudete in Deo semper,itcrumdieo,gau- Ego Baptiw vos aqua, medius autem vestrum stelit
dete (Pkil. iv).Tunc gestat Romanus pontifex au- quem vos ncscitis : ipse baptizabit vos Spiritu saneto
reum florem ad similitudinem rosae, nunc autem „ et igne.&d sublimationem humanae natura pertinet
gerit infulam et casulam ex auro et gemmis orna- illud quod Joannes Baptista subjungit Hic estqui :

tam. Illius facti rationem frequenter edidimus,hu- post me vcnturus est, et ante me factus est, cujus non
jus vero facti intentionem modo dicemus. Sane sum dignus corrigiam calceamentorum ejus solvere.
diximus vobis si bene recolitis, quod quatuor sunt Ideoque nos ir.onet Apostolus dicens: « Gaudete in
Redemptoris adventus, quos Ecclesia celebrat in Domino semper,» propter reconciliationem humani
quatuor Dominiois de Adventu, quorum duo valde generis,« iterum dico gaudete (Phil.w),
: % propter
deterrent, etduo valde demulcent.Deterret adven- sublimitatem humanas naturae.
tus ad judicium et adventus ad mortem demulcet ; Ait ergo Joannes Ego baptizo vos aqua, medius
:

adventus in carnem et adventus in mentem, quia autem vestrum stetit, quem vos nescitis; ipse bapli-
prius conturbari et postea oonsolari juxta quod ; zabit vos in Spiritu sancto et igni. Duplex igitur ba-
inquit Psalmista :« Secundum multiludinem dolo- ptismus, in aqua videlicet et in igne, sed in aqua
rum meorum in corde meo ; consolationes tuaelae- materiali et in igne spirituali. Aqua et igne mun-
tificaverunt animam meam (Psat. xcxm). » Idcirco datur corpus, uterque baptismus sanctificatur in
prius Ecclesia celebrat duos adventus qui terrent, spiritu. De illo namque Dominus ait : « Nisi quis
ut de tristitia nos transferat ad laetitiam, et de ti- renatus fuerit ex aqua et spiritu, non intrabit in
more ad amorem. D regnum ccelorum (Joan. m).» De isto autem Joan-
In prima ergo Dominica ultimus celebratur ad- nes Baptista testatur Baplizabil vos in Spiritu :

ventus, et in ultima primus secundus in tertia,et ; sancto et igne. Sicut enim homo nascitur secundum
tertius in secunda quod per evangelia quae legun-
; naturam ex femina, sed de viro, quia vir fecundat
tur in oollectis colligitur evidenter. Prima namque feminam ut concipiat ita secundum gratiam homo ;

Dominica legitur illud evangelium in quo dicitur; ex aqua oascitur, sed de Spiritu, quia Spiritus
Erunt signa in sole et luna et steltis, etc, (Luc. xxi); aquamsanctificatutpurificet.Nam nquod natum est
perquod adventus ad judicium declaratur.Secunda ex carne caro est, et quod nascitur ex spiritu spi-

(12) Ex edit. card. Maii.

 »

343 INNOCBNTII III VAVM SBRMONBS DE TBMPORE. 344

ritus est (Jotin. iui Hic Ignia ost charitas.de qua
u
A per vim baptismi ab illo peccato mundari. Absit
Dominus ait:« Ignem veni mittero in terram,et quid enim uthodie minoris sit officacifebaptismuBquam
volo nisi ut accendatur ?»(/.«<-. xn.) Perhunc ignem olim fuit circumcisiol Nam sicut olim de illa lex
peccata purganturjuxta quod ait Dominus Di- : divina clamabat « Anima cujua
:
prdBputll carocir-
missa sunt oi peccata multa quoniam dilcxit mul- cumcisa non fuerit, peribit de populo suo (Gen.
tum (Luc. vn). » Charitas onim operit multitu- xvii) ;
» ita modo de isto sacramento intonat Evan-
dinom peccatorum.Jcannos crgo bapizubat in aqua gelium « Nisi quis renatus fuerit exaqua et Spi-
:

niateriali, quia mundabat carnem exterius Chri- ; ritusancto.non introibit in regnum Dei (Joan.iu).»
stus autem baptizabat in igne spiritali, quia pur- Sicut ergo per circumcisionis mysterium olim tam
gabat mentem interius. 111© baptizabat cxtcrius parvali quam adulti damnationis periculum evita-
tanquam hcmo, iste baptizabat interius tanquam bant.ita modo per sacramentum baptismi tam par-
Deus. vuli quam adulti regni ccelorum introitum asse-
Est autem triplex baptismus, in aqua et in san- quuntur. Auctoritates ergo prasdictae quibus heere-
guineetin lacrymis; in aqua regenerationis, in lacry- tici abutuntur, non loquuntur de parvulis, sed so-

miscorapunctioniset in sanguinepassionis.De pri- lummodo de adultis; quod patet ex eo quod par-

mo Dominus ait : « Nisi quis renatus fuerit ex
aqua 11
vu '' non habent mullitudinempeccatorum.nec par-
ct Spiritu sancto,non intrabit in regnum ccelorum vulis Evangelium praedicatur.
(Jean.m).» De secundo ait Psalmista « Lavabo per :
Hactenusjaudistis quod pertinet ad salvationem
singulas noctes lectum meum.lacrymis meis stra-
humani generis,audite modoquod pertinet ad sub-
tum meum rigabo (psal. vi). » De tertio testatur limationem humanae naturae : Qui post me, inquit,
Joannea : sunt qui venerunt ex tribulatione,
« Isti
venturus est, ante me /actus
Ac si diceret Qui est. :

et laverunt stolas suas in sanguine Agni (Apoc. vn).»

mihi succedit tempore,praecedit me dignitate.quo-
Nullus autem istorum emundat, nisi per Spiritum
niam qui de ccelo venit super omnes est. Ex hoo
sanctum igne charitatis fuerit calefactus.Nam sine
loco quidam sumpserunt quidem occasionem er-
charitate baptismus in aqua reputalur figmcntum,
randi, dicentes sed mentientes quod Christus est
baptismus in lacrymis debet reputari lamentum,
angelus incarnatus,unus videlicet de magnis sera-
baptismus in sanguine debst reputari tormentum. phim, qui secundum humanam naturam in terra
Cur baptizabat Joannes, si uon baptizubat in Spi- passus est propter homines,et secundum angelicam
ritu sed in aqua? Duabus ex causis prima, ut :
naturam in aere passus est propter angelos ut.se- ;

praecursoris ordinem adimpleret,quia sicut prasiv.t

cundum Apostolum, repararet ea quae in ccnlis et
Christum nascendo et moriendo, ita prscurreret qua?in terra sunt.id estlapsum angelicumetcasum
baptizando et praedicando secunda, ut per suum ^
:
humanum. Aiunt enim quod tres tantum sunt ra-
baptismum assuefaceret ad baptismum susoipien- tionabiles naturee, divina videlicet.angelica et hu-
dum, quia de simili ad simile facile pertransitur. mana.Si Christus autem non fuit factus ante Joan-
Natura ignis haec est, ut non solum sensibilia, sed nem secundum naturam divinam.neque secundum
etiam insensibilia calefaciat. Et propter hanc cau-
humanam naturam, restat igitur quod Christus
sam Joannes baptismum Christi comparat igni, fuerit factus ante Joannem secundum naturam an-
quia baptismus Christi non solum jam credentes
gelicam, quoniam in principio temporis fuit cum
purificat, sed etiam nondum credentes emundat. mundo creatus ; nam coaeva sunt ista tria.videlicet
Per hoc illorum confunditur error, qui dicunt angelus,mundus et tempus.Errant omnino non in-
quod parvulis baptismus non prodest Volentesau- telligentes Scripturam neque virtutem Dei. Cum
tem hoc perauctoritatem Evangelii comprobare: Ait, enim angelus non sit immensus, profecto non exi-
dicunt, Christus apostolis« Euntes in mundum : stit ubique non igitur in coelo aimul et in terra.
;

universum praedicate Evangelium omni creaturas : Unde isde quo narratur dixit « Nemo ascendit in .•

qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit qui ;

CLclum nisi qui de coelo descendit, Pilius hominis
vero non crediderit, condemnabitur (Marc. xvi). » qui est in ccelo (Joan. ni| ; » non est angelus sed
Parvulus enim baptizatus, qui non credit, damna- D est Dcus, qui de se dicit : • Ccelum et terras ego
tur. Praeterea cum peccatum non possit dimitti nisi impleo (lsa. xxm. » Et qui de se dicit ad Patrera.
per charitatera parvulus igitur qui non diliyit.non
, « me, Pater, apud temetipsum claritate
Clarilica
potest a peccato per baptismum mundari. Porro quam habui antequam mundus fieret (Joan. xvn).
« caeci sunt tales duces caecorum (Matth. xv);» non Nam « in principio erat Verbum, et Verbum erat
attondenles quod aliud est originale peccatum quod apud Deum, Dous eratVerbum (Joan. l). » Sicut
et
semper sine consensu contrahitur, et aliud actuale ergo Verbum est faotum caro.nec tamen simpliciter
peccatum quod sine consensu nunquam committi- estfactum itaChristusestfactusante Joannem.neo
;

tur. Illud ergo quod sine consensu contrahitur, tamen simpliciterfaotus.praalatus Joanni quoniam ;

sine coosenau remittitur.Illud autem quod non po- adverbium istud aute non designat praecedentiam
test sine consensu contrahi, non potest sine con- tomporis sed priecollontiain dignitatis.sicut ipsemel
sensu remitti.Cum ergo parvuli non teneantur nisi Joannes exponit Ante tne, inquit, ^Mnj Ml, quia
:

ex originali peccato, sino omni consensu poaaunt prior me e r at. Altera enim expositio est alteriui,
345 SERMO VIII. — DOMINICA I POST EPIPHANIAM. 346

quod apertius ostenditcnm subdidit: Cujus nonium A positionem partium, et habetconcrelionem proprie-
dignus corrigiam calreamenti solvere, tatum anima vero partim est simplex quia caret
;

Quanta sit preecursoris humilitas, quantaque compositione partium.ut divinitas.et partim com-
gublimitas Redemptoris, ex hoc loco perpenditur positaquoniam concretionem proprietatum habetut
manifeate.Nam, licet Joannes existimaretur tam corpus. Dt hoc calceamento dicitDominua per Psal-
j

magnus, ut putaretur a pluribus' esae Christus, mistam « In Idumaeam exlendam calceamentum

:

ipse tamen reputat se tam parvulum ut ad solven- meum (Psal. lix), » id est gentibus ostendam in-
dam corrigiam calceamentorum ejus existimet se carnationem meam.
esse indignum. Sed certe « qui se humiliat exaltabi- Verumcuminhoc calceamento diversae sunt cor-
tur, et qui ee exaltat humiliabitur (Luc. xvm) » ; rigisB, quoniam in Christo diversae sunt uniones, vi-

— Deus enim superbis resistit, humilibus autem animam, unio

delicet unio Deitatis ad Deitatis ad
dat gratiam (Jac. iv). — Nam omnis valtis implebi- carnem, unio carnis ad animam, quid quod Jo- est

tur, et omnis mons et collis humiliabitur. « Excel- annes tantum unam corrigiam commemorat et non
sus Dominus et humilia respicit, et alta de longe plures?Salvavero fidei m.ijestate potest hoc modo
cognoscit (Psal. cxxxvn). » Sane sicut tres personaa quod cum hujus calcea-
probabiliter responderi,
sunt in una substantia, videlicet Pater, Verbum et
R mentum sit corpus assumptum,et duae sinl corpo-

Spiritus sanctus.ita tres substantis sunt in unaper- ris uniones, una videlicet qua corpus conjungitur

aona, videlicet deitas, corpus et anima,quae mystice animae, et altera qua corpus conjungiturDeitati,ea
designantur per pedem, calceamentum, et caligam. tantum est inscrutabilis quaecorpus Deitati conjun-
Nam,sicut calceamentum velat pedem el caligam; git in unitate personae Ideoque Joannes ad sol-
ita caro velat deitatem et animam. Et sicut pes cal- vendum unam tanlum corrigiam calceamenti asserit
ceamento oonjungitur caliga mediante sic deitas, se indignum. Sed desinamus scrutari scrutinium,
;

anim.i mediante, conjungitur carni. Mediat autem in quo plurimi defecerunt quoniam « accedit homo ,

anima inter divinitatem et carnem non solum per ad cor altum, et exaltabitur Deus ^Psal. lxiii) » et ;

unionem, verum etiam per naturam. Nam deitas investigatormajestatisopprimeturagloria; suppli-

est penitus simplex, quoniam et caret compositione citerexorantes unigenitum Dei Filium Jesum Chri-
partium, et caret concretione proprietatum.Corpus stum, quatenus de merito fidei nos transferat ad
autemestomnino compositum.quoniam habet com- praemium spei, qui cum Patre, etc.

SERMO VIII.

DOMINICA PRIMA POST EPIPHANIAM.

Die tertia nuptise factas sunt in Cana Galitxx, et C quae spectat ad honestatem. Cum audis, gratia ejus
erat ibi mater Jesu. yocatus est autem et Jesus et in me vacua non /uit, intellige prolem.quae spectat
discipuli ejus ad nuptias (Joan. n). ad fecunditatem. Gratia ejus in me manet, intellige
«Quia spirilus est qui vivificat,caro non prodest sacramentum, quod spectat ad infirmitatem. Inter
quidquam (Joan.vi), » praetermissis carnalibus nu- filios autem et filias tanquam inter fratres et sorores
ptiis, de spiritualibus disseramus, ut per ea quae illud nuptiale convivium celebratur,quod moraliter
sunt carnaliter facta, ea quae sunt spiritualiter fa- inter fratres et filias B. Job singulis consueverat ce-
cienda monstremus.Celebrantur igitur istae nuptiae lebrari (Job \). Unde nuptise istae in Cana Galilse»
inter «piritum hominis,etgratiam conditoris.quan- referuntur factae fuisse, quoniam ibi fuit vir relo
do videlicet divina gratia rationali spiritui conjun- charitatis et amore salutis, homo convertitur et
gitur. Et ne tanquam steriles maledicantur a Deo, tr.insmigrat ab errore ad charitatem, et a vitiig ad
filios et filias ex se gignunt, id est affectus et actio- virtutes. Cana quoque %elus, et Galilaea transmigra-
nes, sive desideria sancta et opera justa. De uxore tio interpretatur ex Hebraico in Latinum. Bene di-
simul et prole. Psalmista dicit ad virum et patrem : cunlur hee nuptiae die tertia factae fuisse, quia
« Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus primus diesexstitit antelegem, secundus sub lege,
tuae. Filii tui sicut novellae olivarum in circuitu tertius post legem. Primus fuit cognitio virtutis in

mensae tuae (Psal cxxvn). » Has nuptias expertus D lege naturae, secundus in lege Scriplurae, tertius
fuerat, qui dixit : « Gratia Dei sum, id quod sum, Lex autem per Moysen data est,
in lege gratiae. «
et gratia in rae vacua non fuit, sed gratia Dei sem- gratia et veritaa per Jesum Christum facta est
per in me manet (/ Cor. xv). » Inveniuntur igitur (Juan. i). »

inter spiritum et gratiam bona conjugii, vide-

tria Die ergo lerlia nuptix factx sunt in Cana Gali-
licet fides, proles et sacramentum. Cum enim au- l;vx. El erat mater Jesu ibi. Invitatus est autem ad
dis : Gratia Dei sum id quod sum, intellige fidem, nuptias ipse, et discipuli ejus. In hoc loeo moraliter
 »

347 INNOCENTII III VAV.K 8BUM0NES DK TEMPORE. 348

dioitarsormo ilivinus,quuniam « ipse orat in princi- A ium purifiealionem JiuUeorum, capientet singulm
pio apud Deum, Deua erat Verbum Jca>i.\}. » Di-
ei mstrelas binas vrl teruas. Sex bydriae sunt sexopera
BOipuli ejus honesti mores inlolliguntur, quoniam quaj Dominus comincndabit « Esurivi,
in judicio :

o divioue tanquaru magister instruit et infor- et mandueare; sitivt, et dedistismihi

dedislis inihi
uiut. Mater Jobu ioteltigitur lides catholica,de qua bibere hospcs eram, ct collegistis mo
; nudua ;

sermo divinus nascitur et pruredit. lle sunt perso- eram, et cooperuistis me inlirmus eram, et vi- ;

[ua nnptiis istis interfuisse leguntur, scilicet sitastis nic in carcere eram, et venistis ad rae
;

sermo divinus tanquam niagister honesli mores, ; (Matth. xxv). » Dicuntur autem hydria; lapidea; non
lauquam discipuli; lides catholica, tanquam mater. propter duritiam, cum opera miscricordia; non sint
Sponsa quippe pro patte sua vocat ad nuptias vir- dura, sed propter lirmitalem, cum tnisericordia sit

tutes gratuitas, sponsus naturales alfectus. Non so- originepericulum (sic) impugnabile sacramentum,
lum autem istaepersona;,verumetiam architriclinus dicente Scriptura,quod ipsa«super scutum potentis
interfuisse narratur. Et in hoc conjugio invenitur otlanceamadversusNinivemptignabit(£ecI».xnix).
triclinium, id est trcs roensoe, videlicet animse na- Pertinet cniui ad illos lapides, de quibus dicit Apo-
turalis vis rationalis, vis irascibilis, vis concupisci- stolus : o Alius superosdilicat argentum, aurum et
Prima, qua; discernit inter bonum, secunda „ lapidcs pretiosos (/ Cor. m). » Unde bene sex hy-
bil is.

qu<B respuit malum,tertia quaj appetit bonum.Ista dria; propter purilicationem Judasorum diountur ibi
namque sunt tria munera (ilatth. n) quae naturales fuissc posila;; quia purificatio intelligitur satisfactio
philosophi Christo moraliter obtulerunt,scilicet au- confidenlium.NamJudffiiconlidentesinterpretantur,
ruin,quod propter splendorem rationabilitatem si- etad coniidentespersex opora misericordias satisfa-
gnat thus.quod propter honorem signat concupi-
;
c ieinlte peccatis (sic). Capiunt autem ista; sex hydrias
scibilitatem myrrham,qita? propter amaritudinem
; singulaa metretas binas vel ternas ;
quoniam sex
irascibilitatera figurat. in hoc ergo triclinio quasi opora misericordiaa, qucedam duas.et qoasdam trcs
architriclinus priesidet pars rationis superior.quae distinctiones admittunt. Triplex est enim cibus aut
proprie synderesis appellatur. potus, materialis, sacramentalis et doctrinalis. De
Cum autem vinum in hoc convivio defecisset, ma- iiiateriali dicit Apostolus : « Si esurierit iniiuicus
ter Jesu dixit ad ilium : Viiiuin non habent. Et ille tuus, ciba illum ; et si sitit, potum da illi (Prov,
respondil : Quid mihi et tibi est, inulier ? nondum ve- xxv ; Rmn. xn). » De sacramenlali Veritas ait :

nit hora mea. Vinum

hoc loco propter fervorem
in « Caro niea vere est cibus, et sanguis meus vere est
signat charitatem, de qua sponsa dicit in Canticis: potus (Joan. vi). » De doctrinali Sapiens protesta-
« Introduxit me in cellara vinariam, et ordinavit tur : « Cibavit illum pane vitae, et inlellectus, et
in me n). • Vinum illud abundat ^ aqua sapientiae salutaris potavitillum (Eccle. xv). »
charitatem (Cant.
in principio nuptiarum.quia charitas in iniliocon- Itaque tribus modis pascere debemus esurientera,
versionis fervescit. Sed interdum deflcit istud vi- eisdem tribus modis sitientem potare, videlicet ali-
num, quia charitas aliquando frigescit, quod non- niento naturae, sacramento Eucharistiae, documento
nunquam contingit ex dispensatione divina, ut vi- Scnpturae. Duplex est autem infirmitas, scilicet
cissitudo venientiset recedentisspiritusostendatur, Una quidem poena.altera culpa.
eordis et corporis.
qui, « ubi vult spirat, et vocem ejus audi3, et ne- De prima Dominus ait: « Inlirmitas ha;c non est ad
scis unde venit, aut quo vadit (Joan. m). » Sive mortem (Joan. xi) » de secunda dicit Apostolus
; :

quia « septies in die cadit virjustus,et fortior resur- « Ideo inter vos rculti infirmi et imbeoilles.et dor-
git (Prov. xxiv). » Unde permisit Dominus cadere miunt multi (/ Cor. xi). » lnlirmum ergo corpore
Petrum, ut fortior resurgeret, et negationem ter-
visitamus, cura eum corripimus in spiritu lenitatis.
nam confessionc purgaret (Matth. xxvi). Similiter duobus modis dcbemus incarceratum
Deficiente vino, dicit mater Jesu ad eum : Vinum adire quia duplex est caroer, unus corporis, et
;

non habent. Quia cum charitas refrigescit, et fides alter cordis. De carcere corporis Evangelista testa-
suggerit et suadet, ut sermo divinus instruendo et tur, quod Herodes vinxit Joannem, et posuit io
exhortando charitatem accendat. D carcerem (Jtfarc. vi). De carcere cordis dieit Psal-
Et dicil ei Jesus : Quid ttbi et mihi est mulier ? mista « Educ de carcere animam tneaui
: /'>uJ- v

nonduin venit hora inea. Verbum

nonexindi- istud cxli). » Similes distinctiones invenire poteritis in
gnatione, sed ex discretione procedit. Ac si dicere- Scripturis super hospitalitate ac nuditate. Hydria
tur manilestius Sustineri dobel ad tompus, ut pro-
:
capiunt mctretas binas vel ternas, Hydria vero
pter causas praedictas charitas remissa tepesceret, impletur aqua, cum misericordia consummatur.ut
quatenus cum tempus advenit opportiinuiii,l'ortius uum datur esurienti cibus, sitienti potus.aut nudo
accedatur. Nam mala aure iu lectis aureis vcrbum vestitus. De hac aqua secundum etlectuui dioit
prolatum in tempore suo. Scriptura: « Sicut aqua exstinguit ignetti, ita elee-
Dixit trgo maltr Jesu ministris; Quidquii dixtrit ua exatinguit peccata (Eccle. ui). » PropUl
vobu.jacite. Quia lides jubct, ut liat quidquid jus- quod Dominusjjail : • Dato eleeuiosynam, 1 1

serit sermo diviuua. oniuia muii-la suut vobis \Luc. xi). » lljdria vero
Erantaulem ibi lapidev tm hydri;v posit.v sccun- usquu ad suuiuium impletur.cum opus miserlcM"
3'i9 SERMO VIII, DOMINICA I POST EPIPHANIAM. 350

diae ad perfectionem perducitur. Certe cum miseri- A quasi de frigido calidus, de insipido sapiens, de
cordia sine charitate largitur, refrigerat quidem pallido rubens. Sciendum est quod in his nuptiis
accipientem, sed non facit [al. satiaf]donantem. Et sponsus est Spiritus sanctus, sponsa, gratia. Jesus,
ideo tunc est aqua solummodo, etnon vinum ;
quo- sermo divinus, et discipuli ejus mores honesti ;

niam, ut inquit Apostolus, « si distribuero omnes mater Jesu, fides catholica architriclinus qui prae-
;

facultates meas pauperum, charitatem au-

in cibos sidet in triclinio, rationalis qune prapeminet inter
tem non habeam, mihi prodest (/ Cor. xm). »
nihil virtutes animi naturales. Cana Galilaeae conversio
Sedcum misericordia exhibcturex charitate, tunc peccatoris et dies tertia
; tempus gratiae; aqua, ;

aqua fit vinum, quoniam exhibitio misericordiee lil misericordia vinum, charitas. Deficit enim vinum
;

operatio charitatis, et quae prius fuit rigida, tunc lit cum charitas refrigescit (Matth. xxiv). Sex hydriae
calida ;
quae prius tepida, tunc fit sapida ;
quae suntsex opera, quae Christus in judicio commen-
prius fuit pallida, tunc fit fulgida, sic moraliter dabit, quae dicuntur iapideae non propter duritiam
aqua vinum. Corpus quod est in se naturaliter
fit inflcxibilem, sed propter inexpugnabilem firmita-
pium, fit ex charitate meritorium, non tam merce- tem. Capiunt ergo singulae hydriae metretrasbinas
dis aeternaa quam retributionis aeternae. Ministri vel termas ;
quoniam singula opera duas vel tres
ergo qui hydrias implent aqua, liberalitas et hila- p distinctiones admittunt. Ministri namque libe-
ritas, quaa opera misericordiae administrant. De ralilas et hilaritas, quae opera misericordiae admi-
quibus ait « Unusquisque prout desti-
Apostolus : nistrant. Aqua fit vinum, cum effectus misericordiae
navit in corde suo, non ex tristitia aut necessitate. charitatis informatur affectu. Architriclinus autem
« Hilarem dotorem diligit Deus (// Cor. ix). » El approbat vinum, quando ratio charitatem commen-
iterum : « Qui praeestin sollicitudine, qui miseretur dat. Verumtamen unde sit, nescit quia rationalis ;

in hilaritate (liom. xn). » Alius autem dicit : « Non perse originalem causam verse charitatis ignorat,
differas bene facere, quia spes qua; differtur, afQi- quantum ministri qui hauserunt, quia per haustum
git animam (Prov. xm). » Et iterum « Cor inopis : gratioe intelligunt veritatera.
ne afflixeris, et ne protrahas datum angustianti Animalis autem, id est haereticus vel hypocrita,
(Eccle. iv). » Eis ergo dicit Jesus hnptete hydrius : primum bonum vinum estsanam doctri-
portat, id
aqua. nam vel honestam exhibet vitam, ut cum inebriati
Et cum implevissent eas, adjecit : Itaurite nunc, fuerint homines ad faciendum illis illecti, ratio in
et ferte architriclino. VI autem gustavil architriclinus quod deteriusest virus erroris vel maliiiae fermen-
aquam vinum (actam, Hoc est igitur initium signorum
nesciebat unde esset, ministri tum, apponat.
autem sciebant, qui hauserant aquam, vocat spon- Cana Galilasis, quando justificat quod facit Jesus in
sum architriciinus, et dicit ei Omnis homo primo C impium, convertit iniquum et revocat peccatorem.
:

vinum bunum ponit, etc. Tunc fit quod dictum est. Et propterea credunt in eum discipuli ejus. Adhas
Ministri jubentur haurire et ferw archilriclino, ut nuptias celebrandas hodiernam stationem apud
rationabiliter fervorem charitatis approbet et com- sanctum Spiritum salubriter instituimus, in quo
mendet quia charitas rationalis minime per se
;
tanquam in Cana Galilaeae, in loco stilicet ubizelus
comprehendit undesit charitas, quamDeus in ho- transmigrandi de vitiis est ad virtules, positaesunt
mine solus operatur quia charitas non est ex
;
sex hydriae, id est instituta sunt sex opera mise-
liberoarbitrio, sicutdicitnaturalis philosophus.sed ricordiae, quae sunt : pascere esurientem, potare
ex Deo tantum, sicut iidelis catholicus proiitetur, stientem, colligere hospitem, vestire nudum, vi-
Et ob hoc architriclinus tanquam minus intelligen9 sitare infirmum, adire incarceratum. Et est ibi
gratiae sacramentum, inquit ad sponsum Omnis : mater Jesu, quoniam ibi memoria gloriosisimae
homo primo bonum vinum ponit. In primo melius matris Christi rc. olitur, in cujus honore ipsa est
vinum debet ponere in fine (sic) quoniam « qui per- ;
Ecclesia dedicafi. Invitatur autem et filius ejus
sevoraverit usquead finem, hic salvus erit [Matth. Jesus cum discipulis suis ad has nuptias salutares,
x), »quamvis hoc specialiter possit referri ad haere- quoniam effigies Jesu Christi a ministris Ecclesise
ticos et hypocrilas, qui sanam doctrinam et bona D ad hunc locum hodie venerabiliter, deportatur, ut
opera exhibent a principio, et cum homines ine- ejus gloria fidelibus populis, qui conveniunt ad has
briati fuerint, id est per ipsus illecti, tunc id quod nuptias pietatis et misericordiae celebrandas desi-
deterius est virus erroris et malitiae fermentum derabiliter, demiraretur. Ne quis ergo famelicusab
apponunt. Animalis igitur homo sic faciat. Tu vero his nuptiis revertatur, universi qui hac in tenta-
qui spiritualis existis, servasti vinum bonum usque tione conveniunt, ut de coeteroliberalius ethilarius
adhuc, id esl charitatis fervorem custodisti ; quia se exhibuerint salubriter celebrare, de injunctis
debito charitatis quanlo plus solvitur, tanto magis unus remittatur annus ad ampliorem
poenitentiis
debetur. Hoc igilur initium signorum qase fecitjesus obtinendamindulgentiam,peccatorumutsicaquam
in Cana Galilxjs, quoniam inter opera gratiae pri- convertatin vinurn sponsusChristus, qui estestbe-
mum obtinet locum conversio peccatoris, et lunc nedictus in saecula saeculorum. Amen.
de aqua fit vinum, quia de peccatore fit justus
351 INNOCBNTII III PAPvtt SBRMONB8 DB TEMPOBE. 362

SERMO IX.

DOMINICA IN SEPTUAGESIMA.

De gravi jugo super fllios Adam, in ingressu, progressu et egressu ; et de occupatione

honesta et ulili.

Oceupatio magnaomnibus hominibus,

creata est A. Et Deus inquit ad ipsum « Cinis es, et in cine- :

et jugum grave super Adam, a die exitus de filiot rem reverteris. » —

« Comparatus sum, inquit,

ventre matris eorum, usque in diem sepulturx in luto, et assimilatus sum favillaeet cineri (Jobxxx). i

matrem omnium (Eccli xl). Audistis enim de quo formatus est homo, sed
Mater omniiim hominum terra est, et eadem audite de quo conceptus. « Quis, inquit, polest fa-
terra est omnium hominum sepultura. Propterea cere munduiu de immundo conceptum semine?»
quod Job dicebat « Nudus egressus sum de utero
: • Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in de-
matris meaj, nudus revertar illuc (Job i). » In ver- lictispeperit me mater mea (Psal. t). » Nemo mun-
bis autem propositis circastatum hunune condi- du9 a sorde peccati, nec infans uniusdiei, qui na-
tionis tria prsecipue considerare debemus ingres- : tus est super terram. Audite ergoad quid natusest
gum, progressum, egressum. De progressu prae-
et homo. « Avis, inquit, nasciturad volatum, ethomo
mittitur Occupatio magna crealaest omnibus homi-
:
natus est ad laborem (Job v).
nibus ; de ingressu subjungitur A die exitus de : « Cuncti dies ejus laboribus etserumnis pleni sunt:

ventre malris eorum deegressu conctuditur Usque;

: ncc requiescit per noctem mens ejus. Homo natus
in diem sepulturas in matrem omnium. Circa quem- de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis
statum considerare debemusquod inter- p miseriis. Qui quasi fios egreditur et conteritur, et
libet vero
ponitur jugum grave super filios Adam. Grave
: Et fugit velut umbra, et nunquam in eodem statu v

quidem est in ingressu, gravius est in progressu, permanet (Job xiv.) » Talis ergo factus est homo.
gravissimum in egressum. Meritoergofiebatet dice- Sed audite quod faciat bomo « Gloriantur, in- :

bat propheta Quare de vulva matris egressus

: « quit, cum malefecerint, et exsultant in rebus pes-
sura, ut viderem laborem et dolorem, et consume- simis (Prov. n). » Propterea tradidit illosDeus « in

rentur in confusione dies mei?» (Jer. xx.)Formatus reprobum sensum, ut faciant ea quae non conve-
estenim homo de terra, conceptus in culpa, natus niant, » non expediunt, « repletosomni iniquitate,
ad pcenam. Agit prava, qua? non licent turpia, ; malitia, fornicatione, avaritia, nequitia, caeterisque
qus non decent vana, qus non expediunt ; fiet
;
vitiis et peccatis (Rom. n), » qu» Paulusenumorat
massa putredini». Ecce
cibus ignis, esca vermis, ad Romanos. Videns itaque Deus quod multa
«

quam grave jugum creatum est super filios Adam, malitia horoinum esset in terra, et cuncta cogita-
a die exilus de ventre matris eorum, usque in diem tio cordis intenta esset ad malum omni tempore,

tepulturx in matrem omnium. Exponam id planius, pcenituit eum quod hominem fecisset in terra, ta-

edisseram id plenius, ostendens de quo factus est ctusque dolore cordis intrinsecus : Delebo, inquit,
homo, qnid faciat homo, quid futurus sit ,homo. hominem quem creavi (Gen. vi). » Ecce quid fecit

Formatus homo de pulvere, de luto, de cinere : homo.

quodque vilius est, de spurcissimo semine conce- Sed audite quid (iat : « Exibit, inquit, spiritus
ptus, in pruritu carnis, in fervore libidinis, in fe- ejus, et revertetur in terram suam in : illadie pe-

tore luxuri» quodque deterius est, in labe pec-

: ribunt omnes cogitationes eorum (Psal. cxlv.) » —
cati natus ad lnborem, timorem et dolorem,
:
« Auferes spiritum eorum et deficienl, etin pulve-
quodque miserius est, ad mortem. Agit prava, qui- rem suum revertentur (Psal. cni). » « Qui —
bus offendit Deum, offendit proximum, offendit quasi putredo consumendusest, et quasi vestimen-
ee ipsum. Agit turpia, quibuspolluit lumam, polluit lum quod comeditur a tinea (Job. »iu). » « llomo —
personam, polluit conscientiam. Agit vana, quibus putredo, hominis vermis (Jobxxv), » vindicta
filius

negligitseria, quibus negligit utitia, negligit ne- cirnis impii, vermis et ignis. « Vermis, inquit,
cessaria. Fiet cibus ignis, qui semper uritet ardet eorum non morieturet ignis eorum non exstingue-
inexstinguibili» ; esca vermis, qui semper rodit et tur (Isa. lxvi). » Et « dabit Dominus Deus ignem
comedit immortalis massa putredinis, quas semper
;
et vermes in carnes eoruni, ut unmtur et sentiant
mihi non creditis, Scri-
fetet et sordet horribilis. 8i usque in sempiternum (Judic. xvi). » Vere ergo
pturae credatis. « Formavit, inquit, Duminus Deus occupatio magna creata est omnibus honiinibus, *t
hominem de limo lerrae (Gen. 111). » Proptor quod D juyum grnve super fitios Adam. Iteati taimn qaiM>
ipse dicit ad Deum «Memento.quasso, quod sicut : cupantur in bonis, quia de bonis tranoibunt ad
lutum feceris me, etin pulverem reduces me. » optiuia. Miseri vero qui occupantur in mali», quit
353 SERMO X, DOMINICA IN SEPTUAGES.
354
de malis transibunt ad peesima. Beati quoque qui A et Apostolus inhonestam et inutilem occupationem
jugnm Christiportant, quod est grave in principio, in epistola edocentevitare » Neacitis, inquit, quod
:

sed semper in fine suave. Miseri vero qui jugum hi qui in stadio currunt,
omnes quidem currunt,
diaboli portant, quod suave est in principio, sed sed unus accipit bravium Siccurrite,
ut compre-
:

in semper est grave. Hanc autem humanae

fine hendatis. Ego autem sic curro, non
quasi in incer-
conditionis miseriam considerat etdeplorat Eccle- tum sic pugno, non quasi aerem verberans,
;
» etc.
sia, gemens et lacrymans ad introitum, cum pro- (/ Cor. ix.) Inter jugum et jugum Propheta di-
pheta lugens et recolens lapsum humanum t Cir- : Btinguit in tractu : « De profundis clamavi ad te,
cnmdederunt rae, inquit, gemitus mortis, dolores Domine, Domine, exaudi vocera meam.
Si iniqui-
inferni oircumdederunt me (Psat. cxiv). » Ne vero tates observaveris, Domine, Domine,
quis substine-
prae nimio dolore desperet, statim in graduali mise bit?(fta/. cxxix.) Ecce jugum diaboli grave, de
ricordiam commemoratConditoris :« Auditor.inquit quo dicitur per prophetam « Gomputruit
jugum l :

inopportunitatibus, in tribulatione sperentin tequi facie olei, » unde mox subdilur t Quia apud te :

noverunt nomen tuum ;

quoniam non dereliquisti propitialio est, et propter legem tuam sustinui te
quaerentes te Domine (Psal. cx). » Domine (Isa. x). Ecce jugum Christi suave de
Occupalionem autem honestam et utilem Domi- quo Veritas inquit: « Jugum meum suave est et
nus indicat in Evangelio, conducens in vineam onus meum leve (Matlh. xi). »
operarios, ut reddat illis mercedem (Matlh. xx) ;

SERMO X.

IN EADEM DOMINICA.

Simileregnum coelorum homini patrifamilias,

est distinguuntur. Sic sol primo mane usque ad ter-
qui exiens primo mane conduxil operarios in vi- tiam horam tepet, a tertia usque
ad sextam calet,
neam suam (Matth. xx). a Bexta usque ad novam fervet,
et ex lunc calor
Haec parabola, fratres charissimi, est plena non remittitur a nona usque ad undecimam,
et ab un-
terrore, sed pietate non desperatione, sed confi-
;
decima usquesero, donec sol faciat occasum
ita :

denti.i non amaritudine sed dulcore non ira, sed C calor naturalis in pueritia tepet, in adolescentia
: ;

gratia non odio, sed amore. Quia licet multi sint

;
calet, in juventute fervet, et extunc
remittitur us-
Vocali, pauci vero electi, fuerunt lamen novissimi que in senectutem et senium, donec homo vergit
primi. Ne quisergo desperet, quia diu multumque in raortem. Est ergo paterfamilias,
Deus Paler
peccavit, misericors Deus, quia neminem vult pe- universae conditor creaturas, qui creaturas
suas
rire de omni eetate, alios ad sui cultum addudit vo- disponit, et regit in domo. Hic primo mane
exiit
cans ad vineam quosdam in pueritia, quosdam in conducereoperarios invineam suamcumin prima
adolescentia, quosdam in juventute, quosdam in aetale puero gratiae suae rorem infundit,
et in Ec-
senectute, quosdam in senio, quibus in communi clesia sua fideliter operatur. Vinea namqueDomini
pro merito temporali reddet praemium sempiter- Sabaoth domus Israel est, in hac vinea vitis est
uutu. Ut autem efficacius revocet peccatores a vitiis Christus, et palmites sunt fidcles. « Sicut autem
ad virtutes, saepe tardius venientes remunerat palmes non potest facere fructum a semetipso, nisi
seque. Ut cum, illi qui convertuntur in senectute rnanserit in vite, sic nec fideles, nisi in Christo
vel in senio, prius vocantur ad gloriam, quam hi manserint. Qui vero manet in eo, hic ferl fructum
qui in pueritia convertuntur. Qui quoniam asque multum, quiasine ipso nihil potest facere. Si quis
diligunt, aequemerenturet si minuslaborant; quo- D autem in ipso non manet, mittetur foras sicut pal-
niam vis merendi non penes laborem, sed penes mes, et arescet.et colligent eum, et in ignem mit-
charitatem existit. Paterfamilias in hoc loco intel- tent ct ardet (Joan. xv).»
ligitur Deus pater vinea, Ecclesia, operarii, justi.
; Egressus aulem circa horam tertiam, vidit alios
Conventio facta operariis ex denario diurno, pro- stantes in foro oliosos, et dicit illis : Ite et vos in vi-
missio facta justis de praemio sempiterno. Quinque neam meam, et quod justum fuerit, dabo vobis. Deus
horae, quinque tetates intelliguntur : mane pueri- quippe fidelibus suis non solum quod justum est,
tia, tertiaadoleacentia, sexta juventus, nona sene- reddet, verum etiam supra quam justum est, do-
ctus, undecima senium, et ita sero est finis vitae. nat quia a non sunt condignas passiones hujus
;

Forum autem estssculum ; otiosi, desides, pondus temporis ad futuram gloriam qua? revelabitur in
et aestus, labor et sollicitudo ;
procurator vineae, nobis (Rom. vm). » Semper eum remunerat supra
homo Christus Jesus. meritum, et citra merita punit. De primis autem
Congrue vero per has horas diei aetates horainis non dicitur quod fuerint otiosi, quoniam ante pue
 : ::

3j5 INNOCENTII III PAIMS SBRMONES DE TEMPOHE. 350

ritia uoa ost kempui merindi, BBde nibil Infenti m) i ipti iennrios. II accipienles murmurarunt adversus

neritum imputetnr. Bed d ii dioitur, quod patrem familias, dicenles : lli novUttmi una hora
steti'1-iot otioil, qutnlam in osteria atetibuB no^li- feeeruni, et pares iltos nobis fecisti, qui porlavimus

^•entia imputatur ed culpam. Otiositus eniin eat pondus diei et mstus. Pondui laboria et a?atuaeur-
inimica virtutibus, sod vitiia uuiicu. Ihuio David, nis preeipue et principalitor portant adolescentea

qui soiuper luit viotor in bollo, tandem est viotUfl et juvones, pondus diei et xstus portant, qui
in otio, adullerium pariter et homicidium perpe- gravantur et uruntur in hnc vita pro Deo, siout
trando. Quia vero damnabilior cst otiositua in de- Apostolus, qui dicebat « Quis inlinnatur, et ego
;

crepito quum amplius morti

in cajteris, oum ille sit non infirmor ?quis scandalizatur, et egonon uror?»
vicinus, idcirco in undecima hora sub quadam (II Cor. ti.) Qui vero non luborat in h)ccle.»ia

exaggeralione subjungitur Quid hic slatis tota die : aecundum voluntatis divinte, sed potius evangeli-
utiost Quia nemo nos conlu.nt. Carta ncnio venit
'!
zatur in sreculo socundum dcsiderium carnis hic
ad Filium nisi Pater traxerit illutn i|uia non est
,
; non est operarius in vineu, sed otiosua in foro.

volentis neque currentis, sed Dei miserentis. Scd Solent autem in hoc loco mult.-»: fieri quaestiones

nec est de talibus desperar.dum, quonium dicit quomodo verum sit, quod accipientea murmura-
iilisUe el vos
: in vineam meam. Num « quacunque rent adversus patrem familiaa, cum accipientes
hora peccator conversus fuerit, et ingeiuucrit, denuriumintelliguntur beati, qui accipiuntrequiem
omnium iniquitatum ejus non recordabor [Ezeoh. prolabore,aquibusesl omnismurmuratio relegata,
xvin). » Etalibi dicit » Quia sive in prima, vel in
: :iaxime contra Deum, cujus laudibus incessanter
secunda, vel in tertia vigilia venerit, et ita invene- insistunl.Juxtaquod legitur « Beati qui habitant :

rit, beati sunt servi illi (Ltic.xit). » in domo tua, Domine, in saacula saeculoruui lauda-

Cum autem sero factum esset dixit Domintu vinex bunt te (Psal. lxxxiii) » Sed neque tales moventur
procuralori suo. Sero est finis vitae ; procurator vi- invidia contra proximos. Et quomodo arbitrati

nea, homo quod plus essent accepturi, cum nullus fal-

Christus Jesus, cui Deus Pater Eeele- sunt,
siam procuraniam commisit. Ei ergo Dominus
laturin prima(a« Patria? ), quiabeatus est ille, cui
ait Voca operartos et redde illis mercedem suam,
:
omnia optata succedunt.Prasterea quomodo potest
quia Pater omne judicium dedit Filio (Joan. v), esse, quod oculus alicujus beati sit nequam, cum in
qui reddet unicuique post mortcm juxta opera sua, prima nulla sit pravitas, sed perfectissima recti-
incipiens a novissimo usque ad primos. Vocare ope- tudo ? Cum i;t Apostolus o Unusquisque merce- :

rarios ad mercedem, est accipere justos ad re- dem accipiet secundum suum laborem (Rom. n).»
quiem. Tarde siquidem venit, et parum laboravit Quomodo non amplius recipiet, qui amplius labo-
latro pendens in cruce, cito tamen el multutn ac- C rabit ? Scriptum est enim :« Reddet Deus mcrccdera
cepit. Qui cum dixit « Memento mei, Domine, laborum sanctorum suorum. « Ad his autem quae-
:

dnm veneris in regnum tuum, » statim audivit stionum angustiis facile liberatur, qui diversos
« Hodie eris mecura in paradiso (Luc xxm). » modos loquendi novit distinguere in Scripturis. Hic
.

Quia vero his, quae frequentius fiunt, similitudines sane locus per hypothesin intelligitur, ac si aper-
adaptantur, idcirco dicitur, ut a novissimis usque tius diceretur Ponatur quod accipientes vellent :

ad primosincipiut quoniam eum convertuntur ad

;
murmurare adversus patrera familias dicentes
Dominum adolescentes et senes, veljuvenes et de- Hi novissimi tina hora fecerunt, et pares illos nebis
crepiti, prius admittuntur ad prsemium senes, fecisli, qui portavimns pondus diei et aslus ; certe

quam vel decrepiti vel juvenes, quia secundura pater familias sic posset eorum murmur juste
cursum naturae citius moriuntur isti quam illi. comprimero: Amice,non facio tibi injuriam: nonne

Cum ergo venissent, qui circa hram undeciman ex denario conveni tecuml Tolle quod tuumest.et
veneranl, acceperunt singulos denarios. Sane dena- vade. Quasi dicerel : Accipe pr»miura, et ascende
rius, qui valet decem nummos usuules, intelligitur prainiatus ad ccelura, quia non habebis contra
in hoo loco pramium setupiternum. qui redditur mejustam materiam murtuurandi, cum debitam
pro legis Decnlosjo temporaliter observato. Vel quia rj mcrcedem exsolvam.
tibi

denarius profert imaginem regis, idcircn gloriam Volo autem huic nooissimo dare sicut et tibi. An-
sempiternamdenuriocompurut, inquu regemsuum non mthi facere quod volo * an oculus tuus
licet
isti videbunt, non jum perspeculuni in amigmate, nequam est,quia ego bonus sum ? Quasi dicat Non- :

sed facio ad laciem sicuti est (1 CflP. Vil), cutn si- nelicet mihi de bonitatosupplere huic, quod minus
miles ei erimus in ipsius imagine transtormati ei competit ex labore? ln eo namque quodduobus
(IJoan. iu), quU« fulgebuut justi sicutsolin regno impariter laborantibus, aod pariter diligentibus,
Patris eoruui (Matlk. xm). » Juxta quod ait Apo- par premiura elar^itur, evulontiua «aiuHitati* quam
stolus Sulvutoremexpeclumus Dominum Je.-uiu
: u '

aaquitatis circa unum etfectua eluret. Ex eo auteiu

Cbristutu qui r&fbrm&bitoorpui humilrt»tianoitr« quod plnriiiii murmurarunt, moralater instruit,
conligiirutum corpori charitatii sua: (PhH. m). *
quod cum muUiWiu. delinquit, non esl iuchoanda
Venienies autem et prnni, arlnlratt sunt, quod corrcolio simul ab omnibus, aed diviaim ab uno,
Plus essenl accepturi. Aeeeperunt uutem et stnyulos lioot ait impoasibile quod accipiena denarium iv-
357 SEBMO XI, IN DIE CINERUM. 358

muncrationis ajternas raurrauraret contra Domi- A. (Eccle. i), et perversi difficile corriguntur. i> Licet
num,aut quod ejus oculus sit ncquam. Sicut autem autom ex eo quod est praemittitur, quia sic erunt
in legitima facultata seponitur impossibile gratia primi novissimi et novissimi primi. Protinus vide-
disponendi, sicut et in hoc lcco impossibilo ponitur tur inlerri quod mulli sunt quibus dici- vocati de
per fiimilem cuusam, ut vcruin ostcndatur, quo- tur : Voca operarios, mercedem suam.
et reddc illis

modo juste valeat responderi. Palet ilaque quod Inde electi, de quibus subjungitur, quod accipien-
sic jjrirni novissimi, unde
erunt novissimi primi, et tes dcnarium coelestis beatitudinis,non possunt in-
nullus omnino desperet sive de diuturnitato pec- telligi nisi beati, qui universaliter sunt electi. Ad
cati tanquam non possit consuetudo mutari quia ;
illam perfactara sententiam hasc conclusio debet
Deus non solum pueros, adolescentesjuvenes, ve- inferri, qua in omnem terram evan-
dicitur : Quod
rum etiam senes et decrepitos vocat ad pceniten- gelicas pradicationis
sonus exivit (Psal. xvm), sed
tiam ut convertantur et resipiscant sive pro ma- ; non omnes Christi Evangelio credunt. Qui vero
gnitudine peccatorum, tanquam non possit im- non credit, jam judicatus est unde cura plures ;

pius digne satisfacere de peccatis.quia Deus ctiarn sunt increduli quam lideles, absque dubio multi
parum laborantes multuin remunerat. Nec illud sunt vocati, pauci electi, cum et de fidelibus multi
deterreat ultra modum, quod mutli sunt vocati, .. damnentur, hi scilicet, qui fidem operibus abne-
pauci vero elecli, quoniam in huc paucitate magna gaut ;
quia « melius est viam veritatis non agnos-
est multitudo; quia tot salvundi sunt ex bomini- cere, quam post agnitionem retroire (// Petr. n). «

bus, quot fuerunt angcli. Juxta quod legitur : Ab istorum ergo numero nos excipiat dispensator
« Constituisti terminos gentium secundum nume- vineas Jesus Cbristus, qui cum Patre et sancto
rum angelorum Dei. » Sed dicuntur pauci respectu Spiritu vivit et regnat Deus in seecula sasculorum.
malorum, quia « stultarum inlinitus est numerus Amen.

SERMO XI.
IN DIE CINERUM SEU CAPITE JEJUNII.

De jejunii dignitate, et utilitale : triplici solemni jejunio, vidclicel qualuor temporum, qua-
dragesimse, et Vigiliarum ; de modo jejunii , orationis unguento , et eleemosijnarum largi-
tione.

Tu cum jejunaveris, ungc caput tuum, el faciem Q civitate tua Hierusalera, et a monte sancto tuo
tuam lava (Mallh. vi). Placare, Domine,attende et fac,ne moreris. Adhuc
Dignitas jejunii multipliciter commendatur : a ipso loquente, ecce vir Gabriel tetigit eum in bora
looo, tempore, ab auctore. Fuit enim jejunium sacrilicii vespcrtini, et nuntiavit preces ejus exau-
praeceptum a Deo, praeceptum Adae, praeceptum in ditas a Domino (Dan. ix). »

principio, praeceptum in paradiso « De ligno scien- : Valet etium ad veniam impetrandam, secundum
tiae boni et mali ne comedas : quacunque die co- quod ad pradicationem prophetae viri Ninivitae
mederis, morte morieris (Gen. n). » Primum ergo praedicaverunt jejunium « Homines et jumenta, :

prasceptum, quod Deus intulit homini, de ciborum boves et oves,et pecora non gustaverunt quidquam
exstitit Quod donec ipse custodivit,
abstinentia. aut biberunt.Et vidit Deus opera eorum, quia con-
Ubi vero trausgressus est, mor-
fuleliter perstitit. versi essent oitoa viasuamala.et misertus est super
taliter corruit. Unde per ejus contrarium intelligi malitia quam locutus est, ut faceret eis (Jon. m).»
potest, quam bonum sit jejunium. Omnis enim Valet ad pcenam vitandam, secundum quod Es-
anima, quaecunque se non hurailiaverit in ipso jeju- ther (cap. iv) ad consiliura Mardochsei tribus die-
nii die, exterminabitur de populo suo (Levit. xxn). bus et tribus noctibus jejunavit, et extunc ad re-
Utilitas ergo jejunii multiplicius assignatur. Le- r. gem ingressa impetravit revocationem sententiae,
giturenim jejunium valuisse ad iram Dei placan- quam Aman postulerat adversus Judaaos, ut uni-
dam et veniam impetrandam ad poenam vitandam, : versi perirent.
et nequitiam exstirpandam ad munditiam retinen- ; Valet ad nequitiarn exstirpandam, secundum
dam, et ignorantiam repellendam ad vicioriam ; quod Veritas inquit in Evangelio « Hoc genus :

consequendam et gratiam obtinendam. Valet crgo daemoniorumnonejioitur, nisi in orationeet jejunio

jejunium ad iram placandam, secundum quod Da- (Mallh. xvn). » Lunaticus enim ille stridebat, spu-
niel oravit Dominum in jejuniis, panem desidera- mabat, et arescebat stridebat per iracundiam,
:

bilem non comedens, carnesque et vinum non spumabat per luxuriam, arescebat per ignaviam.
gustans : « Avertatur, inquit, obsecro, ira tua a Quare? Spiritus iracundiaa, spiritus luxuriae, spi-
 ;

358 INNOCENTll III PAP.fi 8BRM0NES DE TEMPOKE. 360

ritus ignaviae, per orationem et jejuniurn expel- A fiat, ex ordine cognoscamus. Primum ergo jcju-
luntur. nium est, quod ugitur
quatuor in Temporum ob-
Valet ad munditiam retinendam.secundum quod servantia, tribus de causis quater in anno fit sub
Daniel et tres pueri proposuerunt non pollui do trinario : videlicet, ad prosequendum imperium
mensa regis, ncque de vino potus ipsius, et roga- agitur,ad dolendum peccatum.et ad exprimendum
verunt principem eunuchorum, ne contaminurcn- mysterium.Ad prosequendum imperium agiturhoc
tur comederunt legumina, et biberunt aquam,
; ct jejunium, quia praeceptum est legis, quod ante
apparuerunt vultus eorum meliores (Dan. i). legem legitur observatura (Exod. xxn), ut ex om-
Valet ad ignorantiam cxpellendam, secundum nibus Deo primitiaB persolvantur. Hoc autem pree-
quod Paulus fuit in conversione tribus diebus et ceptum etiam ad tempus extenditur, ut sicut qua
tribus noctibus non videns, et non manducans ne- tuor sunt anni tempora, et in quolibet tempore sunt
que bibens. In quo triduo creditur Evangelium di- tres menses, ita nos pro primitiis quatuor vicibus^
dicisse a Spiritu suncto (Acl. ix). Unde gloriatur jejunemus in anno, et in qualibet vice tribus diebus
fuisse se theodidactum, dicens : « Neqne ab ho- ad gloriam Trinitatia.Hoc quadripartitum jejunium
mine,neque per hominem illud accepi.ncque didiri, principium habuit ex Veteri Testamento, sicut le-
6ed per revelutionem Jesu Christi |Ga/. i). » r. gitur in propbeta « Jejunium quarti, et jejunium
:

Valet ad victoriam consequendam, secundum quinti, et jejunium septimi, et jejunium decimi,

quod pugnantes adversus Benjamin
cseterae tribus domui Israel vertetur in dies festos (Zach. vm). »
pro uxore Levitae, secundo succubuerunt in prae- Nunc autem convenientibus jejunatur, in Martio
lio donec peracto jejunio praevalentes, tribum il-
;
scilicet, et in Junio, in Septembri et Decembri. In
lam pene penitu9 deleverunt (Judic. xx). Martio namque fuit mundus conditus et redemp-
Valet ad gratiam obtinendam, secundum quod tus : « Et Verbum caro factum est, et habitavit in

Spiritus sanctus in die Pentecostes super aposto- nobis (Joan. i). » In Junio lex fuit condita, et san-

los jejunos descendit, Petro testante : t Non sunt ctuarium institutum.et proscursor natus est Salva-
toris. In Septembri expiatio facta fuit, et propitia-
hi ebrii, cum sit hora diei tertia (Act. n). »
tio impetrata, et mater orta est Redemptoris. In
Quia vero longum esset ex sacris Scripturis sin-
gulas virtutes jejunii numerare, illud potissimum
Decembri mundatum fuit templum et dedicatum,
et natus est unigenitus Creatoris.
attendamus, quod per temporale jejunium mere-
mur tcternum convivium. Juxta quod Veritas ait :
Ad delendum peccatum agitur hoc jejunium ; ut
t Beati qui nunc esuritis, quia saturabimini (Act. sicut quatuor modis peccatum sub ternario, ita

n). » Edemus enim et bibemus super mensam ejus quatuor vicibus sub ternario jejunemus.
in regno suo, si sic a cibis jejunemus in corpore, Primo modo peccamus in Patrem, peccamus in
ut et a vitiis jejunemus in mente. Aliter enim ad Filium, peccamus in Spiritum sanctum. In Palrem
modicum valet jejunium, sicut Dominus Judasis peccamus per impotentiam et tragilitatem, in Fi-
improperans, ait « Cum jejunaretis per septua-
: lium peccamus.per ignorantiam et simplicitatem
ginta annos.nunquid jejunastis mihi? » (Zach.vn). in Spiritum sanctum peccamus, per duritiam et
Et alibi « Ncomenias vestras et jejuninm ves-
: malignitatem.Patri namque appropriatur potentia,
trum odivit anima mea (Luc. vi). > Et iterum :
Filio sapiontia, Spiritui sancto benignitas ;
quibus
Ecce ad lites et contentiones jejunatis, et percutitis contraria sunt impotentia, ignorantia et maligni-
pugno impie, et omnes debitores vestros repetilis, tas. Hinc Veritas inquit in Evangelio : « Qui pec-
etc. (Isa. i). Magnum ergo et salutare jejunium est cat in Patrem.remittetur ei ;
qui in Filium, remit-
Dequo Dominus per prophetam
a vitiis declinare. : tetur ei ;
qui in Spiritum sanctum, non remittetur
« jejunium (Joel. i), • et alibi • Hoc
Sanctificate : ei, neque in hoc ssculo, neque in futuro (Matth.
eat jejunium, quod elegi, dissolve colligationes im- xxn). »
pietatis, solve fasciculos Secundo modo peccamus transgrediendo legcm
deprimentes, etc. (ha.
lviii). Sic jejunaverunt apostoli. De quibus legem Scriptura>,et trane-
ait naturae, transgrediendo
Dominus « Non possunt filii sponsi lugere.quan- D grediendo legem gratiae. Hoc est triplex illud si-
:

diu cum iliis est sponsus. Venient autem dies lentium,de quo legitur « Dum medium silentium :

cum auferetur ab eis sponsus, et tunc jejunabunt tenerent omnia, et nox in suo cursu medium iter
(Matth. ix). » perageret, omnipotens sermo tuus, Domine, de
Triplex est autem solemne jejunium.quod gene- ccelis a regalibus sedibus venit (Sap. xvm). • Pri-
raliter indicit Ecclesia. Primum, in quatuor lem- mum namque silenlium inco?pit, quando Cain in-
porum observantia; secundum, in quadragesima- terfecit Abel (Gen. iv) seriiiulum inccepit, quuiido ;

lium abstinentia tertium in festivitutum vigilia.

; sedit populus manducare et bibere.et surrexerunt
Quodlibet eorum certis temporibus, certisque die- ludere {Exod. xxxni); tertium erit vel forte jam
bus, certis rationibus, certiaque causis est insti- est.quoniam superabundavit iniquitas, et relriguit
tuluin. charitas multorum (Matth. xxiv).
Qus singulu diligenter investigare non convenit, Tertio modo peccamus in corde, peoounnt in
ut non solum quid (iat, sed qualiter (iat, et quare ore, peccamus in opere. Hi sunt tres mortui, quM
 ;

361 SERMO XI, IN DIK CINERUM. 362

Dominussuscitavit, domo, in porta, in monu-
in A. Secundum vero jejunium, quod agitur in qua-
mento. Mors in domo est, peccatum in cogitalione ;
dragesimalium abstinentia, tribus de causis semel
mors in porta est, peccatum in locutione mors ; in anno, sub quadragenario celebratur. Propter
in raonumento est, peccatum in actione. trinum exemplum, propter divinum praeceptum,et
Quarlo modo peccatum propter numeri sacramentum.
distinguitur inpeccatum
originale, in peccatum veniale, et in peccatum mor- Propter exemplum ergo jejunamus quadraginta
tale. Hi sur.t, serpens, mulier et vir. Serpena, id diebus, quia Christus, Moyses, et Elias totidem
est concupiscentia, suggerit originaliter ; mulier, jejunaverunt, ante legem, sub lege, post legem.
id eat sensualitas, comedit venialiter vir, id est ;
Hoc est in principio legis, in medio et in line. Ante
ratio, consentit mortaliter. Isti suntqualuor qua- legem Moyses jejunavit, qui accepturus legem
drantes, dequorum ultimo Dominus dicit : « Non ascendit in montem, et fuit ibi cum Domino qua-
exiet hinc, donec reddat novissimum quadrantem draginti diebus, panem non comedens, et aquam
(Matth. v.), id est donec solvat in poena quod non bibens (Exod. xxxvi). Sub lege jejunavit Elias,
commisit in culpa. Ad exprimendum mysterium qui in forlitudine cibi unius panis ambulavit per
agiturhocjejunium., quiasicut numeremusascendit desertum nuadraginta diebus, usque ad montem
ab unitatead unitatem, si quater fiat roultiplicatio g D?' Oreb (/// fteg. xix). Post legem jejunavit Chri-
ad ternarium : sic anima conscendit de virtute in stus, qui statim post baptismum assumptus est a
virtutem, si quater agat jejunium per ternarium. spiritu in desertum, et jejunavit ibi quadraginta
Fiat ergo prima multiplicatio ter unum. tria; fiat diebuset quadraginta noctibus, et postea esuriit
secunda, ter tria, novem ; fiat tertia multiplicatio, (Matlh.ix). Hinc 1'orte apparuerunt discipulis Moy-

ternovem, septem fiat quarta multiplica-

viginti ;
ses et Elias in transfiguratione loquentes cum Chri-
septem, octoginta unum. Ecce per
tio, ter viginti sto (Matlh xvn).
talem multiplicationem, numerus ab unitateascen- Quadragenarius enim numerus sanctus est in
ditad unitatem, significans quod per talejejunium Scripturis (Gen. vn).Nam Deus in diluvio xl die-
anima conscendit « de virtute in virtutem, donec bus et xl noctibua aquas effudit abyssi (/Vum. xm).
videatDeum deorum in Sion (Psal. xxxvm). » Haec Nuntii Moysi xl diebus terram exploraverunt pro-
autem multiplicatio bene competit animaa propter missam Israeli (Exod. xvi). Israel xLannis angelo-
quatuor sui status, quibus quatuor istae multiplica- rum pane nutritus est indeserto. Jonassubversio-
tiones conveniunt. Primus est status creationis, nis Ninive xl dierum spatio prophetavit (Jon. m),
secundus est status vegetationis; tertius eststatus Christus quoque post resurrectionem quadraginta
operationis, quartus est status resolutionis. Primo diebus ramansit in terris (Act. i). Hoc autem tem-
statui convenit prima multiplicatio, qme abuuico P nr e potius quam alio jejunamus, ut sicut exem
profluit in ternarium quoniam in statu creationis,
;
plum imitatur exemplar ita jejunium Christiani
anima suscipit et unitatem cssentia?, et ternarium jejunium Christi sequuntur. El sicut hoc tempore
potentiarum, id est vim irascibilem, vim concu- abundautiam humorum membra laxantur ad ma-
piscibilem et vim rationabilem. Secundo statui con- lum, ita per abstimentiamciborum mernbrarestrin-
venit secunda multiplicatio, qu» a ternario ascen- ganturad bonum. Et sicut hoc tempore per esum
ditad novenariurn quoniam in statu vegetationis,
;
illiciti cibi Adam descendit in mortem, itaperab-
anima suscipit offlcium regondi corpus humanum, stinentiamliciti cibi Cbristianus ascendat ad vitam,
quod aecundum naturalem contemperantiaminfluit ut compatienti Christo compatiamur (// Tim. i).
et defluit per novem foramina, id est per duos ocu- Quia si volumus conregnare, oportet et compati.
los, duas aures, duas nares, unum os, et duos Licet « non sunt condigna? passiones hujus tem-
inferiores meatus. Tertio statui convenit tertia poris ad futuram gloriam, quae revelabitur in no-
multiplicatio, quae a novem ad viginti ascendit bis (Rom. viii) ; « ut et mundati per abstinentiam,
quoniam in statu purioresaccedamus ad Eucharistiam, quam si«quis
operationis anima visibiles et
corporales actiones exercet, qua?. indignemanducat, judicium sibi manducat et bibit,
per viginti septem
congrue designantur, qui numerus est solidus. Et D non dijudicans copus Domini (/ Cor. xi).
lnbettriplicemdimensionem, ad similitudinemho- Propter praeceptum vero jejunamus quadraginta
minis, id est ad longitudinem et latitudinem et diebus, quiaDeus in lege praecepit, ut ex omnibus
spissitudinem.Quarto statutui convenitquartamul- decimaj persolvantur, quod praeceptum usque ad
liplicatio, quee post octoginta redit ad unitatem tempus extenditur. Habet enim annus solaris tre-
;

quoniam in statu resolutionis anima post varieta- centos sexagintaquinque dies et quadrantem ;quo-
tem vitae praesentis, revertitur ad puritatem naturas. rum decimae sunt triginta sex dies et dimidius. et
Nam « corpus quod corrumpitur, aggravat animam decima pars quadrantis, Ut autem quadragenarius
(Sap.vi). » Per octoginta namque terminus vitae numerus compleatur dierura, additur decima deci-
prsesentis accipitur, dicente Propheta « Si in po- maj, quam ex praecepto legis mimores levitae, summo
:

tentatibus octoginta anni, et amplius eorum, labor sacerdoti reddebant (Exod. xxn). Ecclesia quque
etdolor(P*«/. lxvxix). » Ecce quibus rationibus decimam temporis decimans Christo, qui est pon-
Quatuor Tempora jejunamus. tifex futurorum bonorum, sacerdoa in aeternum

Patrol. CCXVII. 12
383 1NN0CKNTH III PAP.E SKRMONKS DK TKMPORK. 364

aecmulum ordlnem MeloMwdecB (//<'<. r, /'.>«/, ax), A toalatua oBtet diviort. Hleautem oppositaiBunt tres
jirincipales virlutes, orutio.jejuniumeteleeiuosyna,
de trlginta qulnque diebus accopii pro decima
et
merito oonjunguntur, quoniam his duabui
deolmtetreadiei, etdimldlum adoomplendumqua"
t
<
1
1 1 .
• silii

dragenarium. Et quia nonrostabat ailhuc decimare, virtulibua, quasi duabne ulis, jejunium volat ad
nisi unuin diem et qaadrantem, ai deeimam
par- Deum. Unde cum VcriLas pruiiuisisseL iu Kvaujjolio
deoraliune cl elcc.iuosynu,statiin subdidit dejcjunio.
tem quandrantis, ideu liistulit ctiui misaa jejuniuui
usque ad noctem in Subbata sanctopasohali, seeun- Scd vable cuvenduui estneforto dum jejunanius,
sub occasiono jejunii tria pradiota vitiu coinniitU-
dum quod dicitur In Colleota Dcus qui fcaw sucm-
:

inus.UuidumenimjejununL ox vuna quidum

tissimam noctem, eto. Propter saeiamontum quo-
gloriu,
cx guslriinurgiu, quiduui e\ uvurila. Priuii sunt
que jejunamusxL diebus. Bt quadi agenarius nu- liy-

pocrita jejununilu inuinlaces, secundi suntgulosi,

merus est superabumlans, et ex suis parlibus ag-
1

jejtinundo voraces, sunt cupidi, jejunando te-

gregatus ascenditad quinqu age&ariom Cujus par- .
tertii

vicenarius, donarius, nuces. 1'rinii jejununt, ut occultetur exterius, quod

tes aggregata; sunt septem,
continetur interius extra sinmlant sanctitulem,
octonarius, quinarius, quaternarius, binarius, et :

unitas, quae aggregatae reddunt quinquagenarium

aed iulus conservant iniquitulcm : nolentes appa-

(Juinquagenarius autem quietem et remissionem rere quod sunt.sed volentes apparerequi non sunt
fi
significat, propter ijuinquagcnarium jubilasuin in
Extcrminant enim facies suas.ut appareant homini-
quo dcbita rcmittcbantur. ot omnia quicscebant bus jejunantos. SoAamendico vobia, quiarcceperu.nl

(Levit. xxv). Jejunamus ergo xl diebus, per hoo merceiem suum. Secundi sunt gulosi, qui jejunant
signiticantcs, quia sicut quudragenarius numerus ut magisooiuedant,edentesrarius,utedantavidius:
quinqua- non ad necessitatem, sed supertluitatem non ut
ex suis partibus aggregatis pertingit ad ;

quadragesimale jejunium cum suis sustentent naturam, sed ut provocent gulam. At

gcnarium, ita
remis- escaventri, et venter 63ois. Deus autem et huno et
partibus congregalis perducit ad quietem et
hanc destruet. Tertii jejuuant, ut quod subtrahunt
sionem ooternani.
voluptati reponant cupiditati, gulam evacuant, ut
Suntenim septem partes spiritualis jejunii, vide-
crumcnara adimpleant ; sed thesaurizant, et igno-
licet, a septem capiLulibus viliis abstinere, a quibus
rant cui congregent illud (Psal xxxvm). De. taliter
tanquam a septem tbntibus caetera vitia oriuntur.
vitiorum jejunantibus scriptum est : « Ecce in die jejunii
llis crgo per jejunium arefactis, cajLcri
vestri invenitur voluntas vestra, eto. (ha. lvih).
rivuli desiccantur. Ecce quibus ralionibus Quudra-
Tu autem eum jcjunas unge caput tuum, unguen-
gesimam jejunamus. Terliuir. quoque jejunium,
to orationis. Per unguentum enim orato designa-
euodaeitur in festivitatum vigilia tribus de causis
C tur seoundum .llud
indioitur. Sed ut compendiosc pertranseam, id so-
>

lum ad praescns notandum est, quod Deus in lege Ne libi deperdant morientes figmata muscx.
solemnitati- Ferveat assitlue peetoris olla tui.
praecepit (Deut. xvi), ut in prreeipuis

bus omnes in Hierusalem ascenderent ad orandum; Muscae morientes pcrdunt suavitatem unguenti
nec apparerent in conspectu Domini vacui, sed ofTer- (Eccle. x), id est importunae cogitationes tollunt de-
rent. Nos igiturinpraecipuissolemnitatibus ascen- votionem orationis.
dcntes llierusalem, id esl in Eeclesiam ad orandum autem unguentum ex variis speciebus conli-
IIoc

ne appareamus conspectu Domini vacui, et pra;-

in citur: aliispertinentibusad substantiamorandorum
teraliasoblationesetiamjejuniumdierum olTerimus aliis pertinentibus ad modum orantium. Ad subs-

tantiam orandorum pertinent septem species. Ha?

Primum ergo jejunium, est jejunium primitU-
sunt septem petitiones, quas continentur in oratione
rum, secundum osljejunium decimaruni, lertium
Dominica, per quas duo principaliter expetuntur,
est jejuniuui oblatiouuiu. In primo jejunio, primi-
scilicetbonorum adeptio et malorum remotio.
tias mensium Deo reddimus; in secundo
jejunio,
in tcrtio vero jejunio, Bonorum autem quaedam sunt asternalia, quas-
decimam anni persolvlmus ;

diorum oblationosDoo tribuimus. Ecce quibus lem-

dam temporalia. iEternalia petuntur in praemium,
quibus diebus, quibus rationibus ,quibus- D spiritualia petuntur in meritum, temporalia petun-
poribus,
tur in sustentaculum. De aeternalibus dicitur Ad-
que causis jejunare debemus. Quia vero Deus ma-
:

quam faetum io modo, veniat rcjnuin luum. De spirituulibus dicitur Fiaf :

gis attenditmoduin in facto,

voluntas tua sieut in ecelo et in terra. De tempora-
magisque considerat, quomodo aliquid liat, quam
fiaL:,ipse insLiuit, quomodo libus subditur: Panem nostrum qaotidianum da
quodaliquo modo
nobis hudie. Malorum autem alia sunt praeterita,
jcjunare debemus: Tu, inquit cu>u jejunas, unije
alia sunt presentia, alia sunt futura. Praeterita
eaput tuum, cl faciem tuum laca, umje capui tuum,
id ostexbilara menteui uugueulo orationis. F.t taca
sunt dolenda, prsesentia sunt vincenda , futura

fucicm tuam, id estconscicntiain tuam muiuiu aquu sunt praieavemlu. De pi.vtcritis dieitur : Dnnitie

misorutionis. Cum crgo jejunus i oga siinul et ero- nobis debita nostra. l>e futuris additur : Ke nos i»«

vaoa ducas in tentationem. De praeaentibus subditur:

ga. Sunt ciiim prscipue tria vitia, Boilioel

gluria, gula, ct avuritia, dc quibus primtll Ailuui Scd libera nos a malo. Ilice sunt illa qu« debemU
tantatus est et devictus ; do eisdcm seoundus Adam orare, sed omuia proptor beatitudinem, dicente
365 SERMO XI, IN DIE CINERUM. 366

Domino « : Petite et accipietis, ut gaudinm vestrum A. (Psal, xcv). » Hoc unguentum conficiendum est in
sit p\enum (Joan. xvi). Unde
septem specie-
» his secretoquodamcubili, id estin secretario conscien-
bus admiscendae sunt alias species septem, id est tiae. Juxta quod Dominus dicit Cum oraveris, inlra :

septem beatitudines, quas ipse Ghrislus enumeral in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem tuum.
in Evangelio « Beati pauperes spiritu, quoniam
: Claudendum est ostium, ne muscee morientes sub-
ipsorum est regnum cudorum (MuUh. v). » Ilae intrent, quae perdant suavitatem unguenti(£cc/e.x).
species discretionis pistillo teruntur in mortariolo Nam « ingreditur mors per fenestras nostras (Jcr.
memoriae, nedurum unguenlum, id est
conficiatur ix). » Si sic oraverimus, tunc obtinebimus quod
ne oratio fiat in peccatura. Sunt enim qui aliud Dominus ait : « Quaecunque petieritis in oratione
orant.quam debent. Et sunt qui aliter orant, quam credentes accipietis(iV<;;r. \i). » Et iterum:» Quid-
debeant.Aliud quam deheat, orabat mater filiorum quid p atieritis Patrem in nomine meo fiet vobis
Zebedaei, qus ad suggestionem filiorum accedens {Joan. xiv). » Cum ergojejunas, ungecaput tuum un-
ad Jesum oravit et petiit : « Domine, dic, ut bi duo fruentoorationis. Sed et lava jacicm tuam. Lava
mei sedeant, unus ad dexteram tuam, et alius
filii aqua miserationis. Per aquam enim eleemosyna
ad sinistram in regno tuo. Propterea Dominus re- designatur, secundnm illud « Sicut aqua exstin- :

spondit illis « Nescitis quid petatis (Mattk. xx). »

: guit ignem, ita eleeraosyna exstinguit pcccatum
Aliter quam debeat, orabat Pharisseus, qui ascen- (Eccle. m). » Unde el eleemosyna dicitur non so-
dens in templum
ut oraret, hoc apud se urabat : lum ab elimino, sed ab heli,quod est Deus. et moys,
« Domine, gratias ago tibi,quia nonsum sicut cae- quod est aqua. Inde eleemosyna, quasi eleemosyna,
leri hominum, raptores, injusti, adulteri, sicut id est aqua Dei. Quia per eleemosynam maculae

etiam hic publicanus. Jejunio bis in Sabbato, de- peccatorum abluuntur a Deo.
cimas do omnium quae possideo. » Propter quod Hascaqua dividitur in tres fonles. Quorum pri-
Dominus specialiter inlulit : u Omnis qui se exal- mus manat manat ex ore, ter-
ex corde, secundus
tat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur tius manat ex opere. Eleemosyna quippe triplici-
{Luc. xvin). » ter erogatur. Ex corde,per compassionem; ex ore,
Ad modum orantium pertinent septem species. per correptionem ex opere, per Iargitionem. De
;

Ha? sunt septem virtutes fides, spes, charitas, ju-

: compassione cordis dicit Apostolus « Quis infir- :

stitia, fortitudo, prudentia, temperantia. His etiam matur, et ego non iufirmor? Quis scandalizatur,
admiscenda? sunt septem aliaa species. Haesunt sep- el ego non uror? // Cor. n). » Peccata proximo-
tem dona gratiae septiformis, quae Isaias enumerat rum, frixoria sunt juslorum. De correptione oris-
dicens : « Resquiescet super eum Spirilus sapien- Dominus ait : « Si peccaveritin te frater tuus,cor-
tiae et intellectus.spiritus consilii el fortitudinis,spi- ripe. cum inter te et ipsum solum, Si te audierit,
ritu» scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus ti- lucratus eris fralrem tuum (Matth. xvm). » De lar-
moris Domini.(Isa.ii).»Omnes hsespecies devotionis gitione operis inquit propheta Frange esurienti : «

balsamo condiuntur in vasculo sapicntia;, qu;c est panem tuum, et egenos vagos induc in domum
odor suavissiraus Domino per quam incensum tuam (lsa. lviii). » Singuli vero fontes in duos ri-
dignum offertur in odorem suavitatis. vulos dividuntur. Quorum primus decurrit ad nos,
Sunt enim multi qui multum orant, sed negli- secundus decurrit ad proximos. Eleemosyna si-
genter et indevote, quod Dominus prohibet : Cnm, quidem danda est ordinate. Primo nobis, secundo
inquit, oratis,nolilemullum loqui, sicul elhnici /«- proximis. Crudelis enim et fatuus, qui a!ii compa-
ciunt. Pulant enim m multiloquio exaudiri. Tales titur, etsibi non miseretur qui alium castigat, et

cum orant, aliud loquuntur in ore, et aliud medi- se non emendat qui alii subvenit, et se decipit.
;

tantur in corde. De quibus convenienter accipitur Econtra percipitur : « Miserere animae ture placens
quod Dominus ait « Populus hic labiis me hono-
:
Deo (Eccli. xsx). » — « Ejice primo trabem de ocu-
rat, cor autem eorum longe est a me (/sa.xxix.) » lo tuo, et tunc educes festucam de oculo fratris

De talibus dicitur « In ore suo benedicebant, et

:
tui [Matth. vn). » — « Cum videris nudum, operi
incorde suo maledicebant. » In ore benedicunt, D eum,et carnem tuam ne despexeris (Isa. lviii).
quia loquuntur eloquia veritatis 3ed in corde suo ;
Si sic dederimus eleemosynas, tunc sane inerebi-
maledicunt,quia« meditantur inania vanitatis(Psa/. mur quod Dominus ait « Date eleemosynam, et :

uti). » Aliter oraverunt Moyses et Susanna, qui cla- ecceomnia munda sunt vobis (Luc. xi. » Eleemo-
maverant ad Dominum cum tribularentur, et de sina quidem maximam fiduciam prsestat apud
necessitabus eorum liberavit eos. Clamaverunt Altissimum.
enim.non tam vocis intentione,quam cordis devo- Cum ergo, charissimi,jejunamus,ungamuscaput
tione, dicente Propheta « Delectare in Domino, et : nostrum oleo devotae oratiois,et lavemus faciem
ipse dabit tibi petitiones cordis tui (Psal. xxxvi), » nostram aquapiae miserationis, i!lo misericorditer
Expedit tamen ut cordis devotione, oris pronuntia- concedente, cujus verba sunt optimis unguentis
tio comitetur. Nam quod facitflatus carboni, pro- fragrantia, qui est fons vitae nquaa vivae salientis
nuntiatio facit devotioni.AudiperPhophetam « Ad : in vitam aeternam (Joan. iv), Dorainus Jesus Chris-
psum ore meo clamavi,et exsultavi sub lingua mea tus, qui est Deus benedictus in saacula. Amen.
 »

367 INNOCENTII III PAIMS SEKM0NE8 DE TEMPORE. 368

SERMO XII.
1N EODEM DIE CINEIIUM.

De trtbus colhgatiombus impietatis, nimtrum hxreticorum, peccatorum et damnatorum : de tribus

funiculis peccatorum, quibus clerici ut plurimum detinentur liyati, et dissolutionibus colligato-
rum.

Hoc est majus jejunium quod elegi : dissolve colli- A lucrint dissolutse, timcndum ost nobis.ut non solum
gationes impietatis, solve fasciculos deprimentes {Isa. infirma, sed et pars sincera trahatur. Dissolvamus
LVlll). ergo colligationes impietatis; quoniam hoc est ma-
Si digne volumus observanliam jejuniorum cele- jusjejunium quod elegit Dominus.
brare, hoc jejunium prae caeteris observemus, de De colligalionibus peccatorum inquit prophela :

quo Dominus loquitur per prophetam : Hoc cst « Va; qui trahunt peccata quasi longam restcm! (Isa.

rnajus jejunium quod elegi : dissolve jolligationes v).» Haec quoque restis connectitur ex tribus lunicu-

impietatis, etc. lis. De quibus Joannes apostulus ait « Quidquid :

Tres colligationes impietatis legimusin Scriptu- est in mundo, aut est conscupiscentia carnis, aut
ris, haereticorum, peccatorum et damnatorum. Col- concupiscenlia oculorum, et superbia vitaB (/ Joan.
ligationes haereticorum.sunt falsa dogmata.Colliga- II:. »

tiones peccatorum, sunt prava opera. Colligationcs Concupiscentia carnis ad voluptates; concupis-
damnatorum, sunt asterna supplicia. centia oculorum, ad opes; superbia vitae pertinet
De colligationibus haereticorum ait meretrix in ad honores. Voluptates autem luxuriosum faciunt,
parabolis: • Intexui funibuslectulmn meum, stravi opes avarum, honores superbum. Ilis tribus funi-
tapetibus pictis ex /Egypto (Prov. vn). » Meretrix culis nos clerici pra?cipue colligamur. Funiculus
R
enim, id est haeretica pravitas, intexit lectulum enim luxuriae, peccatis exigentibus, ita nos dctinet
suum, id est doctrinam suam confinxit. funibus, ut non erubescamus mulierculas in do-
alligatos,
id est deceptionibus subtilibusquidem,sed tortis : mibus publice retinere, de quibus atique nuper
ut ejus castigatio sit quasi funiculus triplex qui dif- fuerunt turpiter capt» et violenter abstracta», gra-
ficile rumpitur, contextus de theologicis auctori- viter flagellatae, in magnam clericorum infamiam,
tatibus, de rhetoricis floribus et de dialecticis ar- multumopprobrium sacerdotum. Nobisautem dici-

gumentis. Sacras autem auctoritates perverfit, tur per prophetam « Mundamini, qui fertis
: vasa
sophisticasargumenlationes inducit,rhetoricos ser- Domini (lsa. lii). » Nam el in veteri sacerdotio, lotis

mones exornat; simplicea fallit, ut vagos alliciat.ut nianibujet pedibus, omnia sacerdos feminalia in-
incautos seducat. De talibus enim dicit Propheta cum David fugeret perse-
duebat(£.rfld.xix). Certe,
in psalmo : «Quoniam quae perfecisti, destruxerunt cutionem Saul, venit cum suis in Nobe ad Abime-
(Psal. x). » Testimonia quippe sacrae Scripturae, lech sacerdotem, postulans sibi dari vel quinque
quae Spiritus sanctus perfecit, hsretici destruunt, panes ad esuriem expellendam. Cui sacerdos res-
dum illa pervertunt.PorroScriptura docente didici- pondit « iNon habeo panes laicos ad manum, sed
:

mus.quodqui sophistice loquitur, odibilis est. tantum panem sanclum si mundi sunt pueri.ma- ;

« Non est enim illi data a Domino gratia ; sed omni *-1
xime a mulieribus, manducent (/ /tej;. xxi). » Quia
sapientia defraudatus est [Eccli. xxxvn).» Scriptum panem sanctuni digne manducare non possunt,
estenim « Perdamsapientia.-n sapientium, et pru-
: qui mundisunt acoitu mulierum.Turpe dictu,
nisi

dentiam prudentium reprobabo(/ Cor. i). » Prteser- scd turpissimum actu : dici liceat, ut agi non libeat.

timeorum,qui veritatem Dei detinent in mendacio. Qtiidam nocie tiliuni Veneris agitant in cubili,mane
Quorum preedicatio non est in ostensione spiritus lilium Virginis olTerunt in altari. Nocte Venerem
etvirtutis.sedin persuasibilibus humanaesapientiiR mane Virginem venerantur. At si ve-
ainplexiintur,
secundum prophe-
vcrbis. Isti eunt caupones, qui rum est.imo quia verum est, quod dicit Apostolus :

tam aquam vino commiscent, qui fel draconum •Fornicatores et adulteri regnum Dei non possi-
(Deut. xxxn) in aureo calice liabylonis propinant, debunt (/ Cor. vi). »

qui circumeunt mare et aridam, ut unum prosely- Sod et luniculus avaritiae peccatisexigentibus iU
tum faciant (Mattk. xxn). Isti sunt illa vulpeculae, nos detinetalligatos.et ut multi nostrorum non eru-
de quibus sponsa dicit in Canticis « Capile nobis : bescant mercari.non timeant fenerari, a propheli
Tulpes parvulas.quiB drinoliuntur vineas (('(iii(.n).» usque ad sacerdotes omnes, avaritias student et
Quarum caudas Samson ad invicem colligavit. majore usque ad uiinorem omnes laciunt dolum
ignem apponens ut incondoret eegelcs Hiilisilnno- [)
(7«r.vi).Dominus autem facto flagello, vendentea et

rum(Jin/. xv). Sed ecec. jiiin pobliee docenl el pra- ementesejecit deteraplo, .».- negotiatorum elVudit,

dloant libere. ita quod niel colligatlooa» eornoi olto ot menaas nummulariorum evertit [Jo*n. u). Ava-
369 SERMO XII, IN DIE CINEBUM. 370

js enim sacerdos, non Deo servit, sed idolo. A xxi). » —

« Ibi erit vermis qui non moritur, et

Nam,ut inquit Apostolus « Avaritia est idolorum : ignis qui non exstineuitur (Isa. lxvi).» « Dimit- —
servitus (Ephes.y).» Scriptum estenim:» Nihil est tite me, dicit Job, ut plangam paululum dolorem

avnro scelestius, et nihil est iniquius quam amare meum, antequam vadam ad terram tenebrosam et
pecuniara (Eccli. x). » Quia « radix omnium ma- opertam mortis caligine, terram miseriae et tene-
lorum est cupiditas (/ Tim. vi). » Ex bac radice brarum, ubi umbra mortis,et nullus ordo, sed sem-
procodit,quod subditorum peecata palpamus; quasi piternus horror inhabitat (Joh. x). « Tantam enim
(icanes muti, non valentes latrare (Isa. l),'i ne forte in poenis reprobi sustinebunt angustiam, ut nihil
subtrahant nobis oblationes, decimas atque primi- cogitare valeant praeter pcenas : sed illuc dirigent
tias. Ex hac radice procedit, quod alienos paro- impetum vim doleris. Sa-
cogitationis, ubi sentient

chiano9 seducimus.et invadimus parochias alienas, loraone dicente Nec opus, nec ratio, nec scien-
: «

mittentes falcem in messem alienam, et transgre- tia, nec sapientia est apud inferos, quo tu properas
dientes terminos quos posuerunt patres nostri, ut (Eccle. ix). Sijustue vix salvabitur, impius et pec-
nobis ex eleemosynis quaestus accrescal. cator ubi parebunt ? Audite Joannem in Apocalypsi

et funicalus suberbiae, peccatis exigentibus,

Sed dicentem « In diebus illis quaerent homines mor-
:

ita nos detinet alligatos, ut jam magis velimus su- tem.et non invcnient eam Desiderabunt enim mori,
g —
perbi quam humiles apparere, incedentes extento et fugiet mors ab illis (Apoc. ix). » « Dies illa,

dies dies tribulationis et angustise, dies cala-

collo, elevatis oculis, erecta cervice, magnificantes irae,

fimbrias, phylacteria dilatantes, quaerentes primos mitatis et miseria?, dies tenebrarum et caliginis,

recubitus in camis, primas cathedras in synagogis, dies nebulae et turbinis, dies tuba? et clangoris

et vocari ab hominibus rabbi (Matth. xxm). Sic (Soph. i). » Dissolvamus ergo colligationes impieta-
quoniam hoc est majus jejunium quod elegit Al-
jam ornati prodimus.ut magis sponsi quam clerici tis,

videamur. Qui mollibus vesliuntur in domibus re- tissimus.

gum sunt (Matth. n). Justus autem elegit abjectus Quia vero non sufficit medicos causam infirmi-
esse in domo Domini,magis quam habitare in taber- talis agnoscere, nisi siudeanl medicinam salutis
naculis peccatorum (Psat. lxxxiu). Non in veste atrerre,postquam speciescolligationum ostendimus,
pretiosa dicit Apostolus (/ Tim. n). Nam « dives etiam modos dissolutionum dicamus. Dissolvamus
ille qui indnebatur purpura et bysso, sepultus est ergo colligationes haereticorum, per fidelem doctri-
in inferno (Luc. xvi). »Tantaest superbia clerico- nam. Colligationes peccatorum, per humilem poe-
rum, ut nunquam ad satisfactionem priores possint nitentiam.
humiliari, non imitantes eum qui dicit « Discite
Colligationes damnatorum, per finalem perseve-
:

p
^
a me, quia mitis sum et humilis corde (Malth. xi), » rantiam. Apostolus enim inquit ad Timotheum :

— « qui non venit ministrari, sed ministrare (Matth. « Attende tibi et doctrinae, insta in illa. Hoc enim
xx);» sed illum,qui posuit sedeui suam ad aquilo-
faciens, et te ipsum salvum facies, et eos qui te
nem, ut esset similis Altissimo (Isa. xiv). » — « Qui audiunt. Spiritus enim manifeste dicit,quia in no-
est rex super omnes filios superbiae (Joh. xli). »
vissimis temporibus discedent quidam a fide, atten-
Isti sunt fasciculi deprimentes,de quibus cum pro-
dentes spiritibus erroris et doctrinis daamoniorum,
pheta dixisset Dissolve colligationes impietutis,
:
in hypocrisi loquentes mendacium, et cauteriatam
consequenter adjunxit Solve /asciculos deprimentes.
:
habentes conscientiam, prohihentes nubere et ab-
Impietas enim super talentum plumbi sedere de- stinere a cibis, quos Deus creavit (1 Tim. iv). »
scribitur. Propter quod alibi legitur : • Iniquitales
Qualiter autem sit haec colligalio dissolvenda, sta-
meae supergressae sunt caput meum, et sicut onus tim docet Apostolus, dicens Quia omnis creatura
: «
grave gravatse sunt super me (Psal. xxxvn).
bona est,et nihil Nam Dei rejiciendum (ibid.). » Nam
« impius cum venerit in profundum viliorum,con- Deus cuncta qure fecit, et erant valde bona
« vidit
temnit (Prov. xvm).» Dissolvamus ergo coltigationes (Gen. i). » Dissolvamus ergo colligationes baereti-
impietatis;quoma.m hoc est majusjejunium quod ele- corum, per fidelem doctrinam quoniam hoc est :

git Altissimus. D majus jejunium quod elegit Dominus. Porro « qua-

De colligationibus damnatorum Dominus inquit cunque hora peccator conversus fuerit et ingemue-
in Evangelio « Golligite primum zizania, et alli-
:
rit, vita vivet, et non morietur, ait Dominus. Nolo,
gate ea in fasciculos ad comburendum (Matih. inquit, mortem peccatoris, sed ut convertatur, et
xiu). » vivat (Ezech. xxm). » Peccatum autem quod per
Sed et iste funiculus connectitur ex tribusfuni- pcenitentiam non dissolvitur, suo pondere statim
culis, qui sunt : obscuritas tenebrarum, acerbitas ad aliud trahit. Et sic efficitur restis illa, de qua
paenarum, diuturnitas misenarum. dicit propheta » Vae, qui trahunt peccatum quasi
:

Ignis enim gehennae semper ardebit,et nunquam longam restem (Isa. v). Propter quod Petrus apo-
!

lucebit; semper uret, et nunquam consumet; sem- stolus ait « Poenitemini igitur et convertimini,ut
:

per alficiet et nunquam deficiet. « Ligatis, inquit, deleantur vestra peccata (Act. m). » Dissolvamus
manibus et pedibus, mittite cum in tenebras exte- igitur colligationes peccatorum, per humilem pce-
riores, ubi erit fletus et stridor dentium (Matth. nitentiam ;
quoniam hoc majus jejunium quod
371 INNOCENTII III PAPJ? 8ERMONB9 »15 TEMPORE. 372

eli'K't Altissimus. Ouia voro canis reversus ad vo- A. ter fratrcs talarem tunieam babuisse deseriliitur
inituiii (// Petr. n), est bomo rediens peooatum,
a<l i.r.en. w.wii |,el eauda hostiie in altari juhetur of-
gi juxta sententiam Veritatis « dimissa sunt tibi l'< 'i n.lii- .oKiinius initur colli^ationea daninatorum
peccata, vade, et aniplins noli peccare (Joan. viul ;
» pcr finalem perseverantiam.ipso prastante.qui est
quooiam » qui perseveraverit usque in linem, hic super omniu benediotua Deus in sascula saeculorum.
salvus erit (Mattlt. t). i llinc ost quod Joseph in- Amen.

SEUMO XIII
DOMINICA PFUMA IN QUADIUGESIMA.

De tribus tentantibus, Deo scilicet. et themone, et homine ; et de quibus iliuhotus Cliristum tentaverit, circa
qux tamen docet septem esse observanda; item de astutia diaboli unde comprobetur. et de causis tcnta-
(ionum.

Ductus est Jesus in dcsertum a spiritu. ut tentare- ritia vero tentavit, cum inquit : Hxc omnia tibi
tur a diabolo ; et cum jejunastel quadraginta diebus dabo, si cadens adoraveris me.
ct quadraginta noetibus, postea csuriit (Matlh. iv). Attende diligcnter astutiam tentatoris. Tentat
Tres sunt qui tentant homo. " enim ex diversis causis, in diversis locis, di-
: Deus, dannon ot

Se.d Deus tentat scmper ad bonum, da?mon spmpcr versis modis. De gula, de j actantia. de avaritia.
tentat ad maluni (l.uc. iv). Ilomo vero quandoque In deserto, in templo, in monte. Suggerendo,
tentat ad bonum, quandoque tentat ad malum. argumentando, et promittendo. Suggerendo cum
Deus semper tentat ad bonum,quia semper bonus dicit Dic ut lapides isti panes fiant; argumen- :

est. Dsemon scmper tcntat ad malum, quia semper tando, cum intulit Scriptum est enim : Quia :

est malus. Uomo vero quandoque tentat ad bonum, angelis suis mandavit de le, et in manibus tollent
quandoque tentat ad malum, etc, quia quidam te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum (Psal.

bonus est,et quidam malus est. « Deus enim inten- xc). Promittendo, cum inquit Hxc omnia tibi :

tatormalorum est. Unusquisque enim tentatur a dabo, ut quem ex una causa non poterat, ex alia
»ua concupiscentia abstractus et illectus (Jac. i). » causa seduceret. Quem in uno loco non peterat,
De his tribus personis statim dicitur in principio in alio loco deciperet. Quam non poterat una mo- :

Ductus est Jesus in desertum a spiritu, ut tentare- do, falleret alio. Sed nullo modo profecit, quia
tur a diabolo. Ductus esl Jesus, ecce homo. A spi- Christus semper repulit tentatorem et superavit
ritu, omnino. Non per sublimitatem potentia*, sed per
ecce Deus. Ut tentaretur a diabolo, ecce d«-
mon. enim eum Spirilus duxit divinus, ubi p auctoritatem Scripturse. Per hoc nos docens et in-
Illuc

eum erat malignus spiritus tentaturus. Ad jeju- struens, ut quoties nobis graves tentationes emer-
nandum duxit illum Spiritus divinus, sed ad ten- gunt, recurramus ad testimonia Scripturarum. In
tandum sumpsiteum spiritus malignus. Deus an- quibus invenimus et speculum quod miremur, et
tem tentat, ut probet dsemon tentat, utfallat; ;exemplum quod imitemur.
homo tentat, ut investiget. De primo dicitur Porro circa tentationem hujus, septem prwcipue :

« Proba me, Domiue, et tenta me (Psal. xxv) » considerare debemus, qua? docet nos evangelista ;

de secundo legitur « Cur Satanas tentavit cor

: notare, videlicet personam, locum et tempus,
tuum ? (Act. vi.) » de tertio scribitur « Tenta causam et modum et ordinem, et qui post omnia
:

nos, obsecro, riiebus decem (Dan. i). » sequitur, finem. Personam scilicet qu«e tentatur;
Dumon autem piincipaliter tentat, per volupta- Quia Jesus esi ducius a spiritu, ut tenlaretur u dia-
tes, per opes et per honores. « Nam quiilquid est bolo ; locum, ubi tontatur; quia ductUS esl in dc-
in mundo, aut concupiscentia carnis est, aut con- sertum ; tcmpus, quando tentatur quia cum jeju- ;

cnpiscentia oculorum, aut superbia vitae (/ Joan. nasscl quadraginta diebus et qttadraginta noctibus:
n). » Concupiscentia carnis, ad volnptates con- ;
causam, ex qua tentatur, quia postea csurtit ; mo-
cupiscentia ooniorum, ad opcs ; superbia vitB, dum, in quo tentatur quoniam acctdens tentalor;

pertinet ad honores. In voluptaliluis, tental per j;u- " dLvit ei : Si Filius Dei es. dic ut lapides isti panes
lam et per luxuriam;in opibus.tenlat per eupidita- ftant; soeundum quem ipse tentatur,
ordinem,
tem et avaritiam in hominibus, tentat per super-
: quoniam assumpsit eum diabolus in sanctam civita-
biam et jaetantiam.Do bie tribus diabofaa tonlavit te>", stutitciis cuni supcr ptnnacu'um templi. t't

.lesutn de gula videlicet, avaritia •'

jactantii '' itrruin assumpsit eum in montem esteehum ve
gnla tontavit, ciiiu ail Si Filius /'." M, 04 ut ln-
: OSt initia rcijna muiidi ; tinein, ad quein
pidesUti patui iiant de jaolantia lentavit, oum
; tentatur; quia reliquit eum diabolus et aceesseruml
dixit : m Filiui Dei es, mittc tc dtwtum | ie ava- ad eum uifjeli, et ministrabatit ei.
 •
SERMO XIII, DOMIN. I IN QUADRAGES. 374
373
dolus in ore ejus (Isa. liii
Circa quotilibet istorum duo quaedam debemus A nec inventus est ;

Praecaveat sibi ergo peccator, quia

distinguere.Circa primum debemus attendere per- / Pet. 11). »

personam quia du- tentatus est ipse Salvator nec sit justus omnino
sonam lentatoris, et tentati ;
;

ctus est Jesus a spiritu, ut tentaretur a diabolo. securus, quia tentatus est ipse Deus. Sed non de-
Jesus ergo tentatur, et diabolus tentat. Circa se- speret homo quilibet cum tentatur, quia tentatus
cundum debemus notare locum solitarium, et lo- est pro nobis ipse Salvalor, ut sua tentatione vin-
cum assiduum quoniam intra desertum assumpsit ceret nostram, quia sua morte nostram peremit.
;

eum in montem excelsum. Et intra civitatem statuit Tentavit autem non in foro, sed in dcserto ; non
supra pinnaculum templi.C\rc& tertium debemus at- in trivio, sed in templo ; non in valle hurnili, sed

tendere tempus post baptismum, et tempusetiam in monte sublimi. Idem ipse qui tentavit in para-
post jejunium. Quia cum baptizatus fuisset, tunc, diso, tentavit in eremo. Sed in paradiso tentavit
ut dicit evangelista, ductus est Jesus in desertum, primum Adam, et devicit (Gen. m). In eremo ten-
ut tentaretur, et jejunavit quadraginta diebus et tavit secundum Adam, et devictus est. Quia « non
guadraginta noctibut. Circa quartum debemus no- est potentia, non est sapientia, dou est consilium
tare causam qua jejunavit et cau-
potestatis, ex contra Deum (Prov. xxi).» Non sit ergo monachus
;

sam infirmitatis, ex qua esuriit.Ciroa quintum de- p securus in claustro.non sit eremita securus in so-
bemus attendere modum tentandi secundum qua- litudine, quia tentatus est Adam in paradiso, quia
litatem naturae.Quia cum Jesu3 esuriisset.suggessit tentatus in deserto Jesus.
ei diabolus : Dic, inquiens, ut tapides isti panes Tentavit etiam non post convivium, sed post je-
fiant. Et secundum auctoritatem Scripturffi, quia junium non post peccaturn,sed post baptismum ;
;

cum Buggessit ut mitteret ae deorsum, adjicit :

quia magis insistit, satagit et laborat. ut seducat
Scriptum enim
est Quia angelit suis mandavit de
:
tam magnum quam parvum, tam justum quam
te, et in menibus toltent te, nc forte oftendas ad impium, sapientem quam fatuum ut in sedu- ;

lapidem pedem tuum. Circa sextum debemus no- ctione magni.seducanturet parvi ; et in seductione
tare ordinem.Quia post gulam tentavit de jactantia justi,eeducanturetimpii in seductione eapientis.
;

et post jactantiam tentavit de avaritia. Nam cum seducanturetfatui.Scriptum est enim « Quiasub :

assumpsisset eum in sanctam civitatem, et statuis- umbra dormit, et in secreto calami, in locis hu-
8et eum supra pinnaculum templi, ao illi dixisset : mentibus ; absorbet fluvium etnon mirabitur ; ha-
Si Filiut Deies, mitte te deorsum : iterum assumpsit betenim fiduciam, quod influat Jordanis in os
eum montcm excelsum valde,
in et ostendit ei omnia ejus (Job. xl). » Cum enim quis ab errore ad veri-
regna mundi et gloriam eorum, et dixit ei : Hsec tatem.a vitiis ad virtutes.eta diabolo ad Christum
omnia tibi procidens adoraveris me. Circa C convertitur, tunc majores contra se tentationes et
dabo, si

septinium debemus attendere recessum spiritus graviores se persecutiones perpetitur.Undefilios m

maligni. Quia lunc reliquit eum diabolus, el ac- Israel in deserto, post exilum de jEgypto, Amale-
cesserunt benigni spiritus, quoniam accesserunt citse graviter leguntur impugnasse (Exod. xiv).
angeli et ministrabant ei. Ecce licet in superficie
Propterea Sapiens monet et hortatur « Fili, cum :

simplex appareat textus evangelica lectionis, latet accesseris ad servitutem Dei, prapara cor tuum
tamen sub cera favus, sub cortioe nucleus, sub ad tentationem (Eccie.. n). » Ecoe dubium est, si
spica frumentum. qui hic tentationem non habuerit, in futuro quis
Eruderemusitaqueputeum,quiaaitusest(Joan.v), scit si salvabitur.Abhacigitur tentatione maligna,

ethauriamus aquam in gaudio de fontibus Salvatoris vel potiusab hujus tentatione maligni, nulla per-
(ha. xn). Tentavit ergo non qualiscunque tentator sona excipitur, nullus locus excluditur, nullum
sed ipse diabolus.qui super omnes tentatores mali- tempi'3 discernitur ubique dolus et laqueus, ubi-
;

gnos probatur astutus,et ex subtilitste naturse et ex qtie fovea et tendicula.

antiquitate temporis, et ex assiduitate fallendi.Ex Vere tentatio est vita hominis super terram
subtilitate naturae, juxta quod ei dicitur : « Tu si- (Job. vn). Annon vere tentatio ? cum multiplices
gnaculum similitudinis, plenus sapientia et pprfe- " hostes undique semper insidientur ut capiant,
ctus decore in paradiso Dei fuisti (Ez-erh.
xxvm).» persequantur ut perimant.dsmon et homo, mun-

Ex antiquitate temporis, quia prima est creatura, dus et c-ro. Daemon cum vitiis.homo cum bestiis,
non quod cunctas praecesserit.sed quam nulla prae- mundus cum elementis, caro cum sensibus. Pro-
ces9it, juxta quod dicitur « Quomodo ceeidisti, : pterea plorat et clamat Apostolus « Inlelix ego :

Lucifer, qui mane oriebaris? » (Isa. xiv.) Ex assi- homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus?
duitate fallendi, quoniam (Rom. vn). » Et Psalmista dioebat « Educ de oar-
« adversarius vester dia- :

bolus, tanquam leo rugiens circuit semper quae- cere animam meam, ad confitendum nomini tuo,
rens quem devoret (/ Petr. v). » Hic er#o tentator Domine (Psal. cxli). » DiaboluB enim causas ido-
tam subtilis, callidus
antiquus, tentavit non
et neas ad tentandum, et assumit inventas,et invenit
hominem qualemcunque, sed ipsum Jesum, du- assumendas.Ad tentandum quippe de gula.causam
ctum a spiritu ut teniarelur a diabalo, non pecca- idoneam a^sumpsit inventam ;
quia cum jejunasset
torera, aed Salvatorem. « Qui peccatum non fecit, Jesus quadraginta diebus et quadraginta noctibus,
375 INNOCENTII III 1'APiE SBRMONK8 DE TKMPORE. 376

et postea esuriisset, accessit ad eum tcnttt/oi\et atl : A secnndum uuctoritatem Scripturm respondens Do- :

Dic ut lopidtt tsti panes fiant intendem illi st

: intiiuin Deum tuum adorabit, et illi toli tmiet
posset per nimium aviditnlem edendi truhere ad (Deut. vn), id ost soli Deo servitutem adorationis
peccatum, sicut olim Ksau, qui rnmcm sustinero impendes.
non sufTerens, pro lentia edulio vnndidit primo- Ad tentnndum etiam de jnctuntia causam as-
genita (Grn. xxx.). sumpsit idoneam,ct congruumlo cum invenit. Quo-
Nos ergo.fratrcs et tllii,euveanius astutiam tenta- niam assumpsit eum tn sanctam civilutem, el stntuit
lionis,ne forlo cum jejunamue, per nimiam avi- euin supra pinnaculum ternpli, dicens St Filius :

ditatem edendit rahumuradculpam.Quin non solum Dci es, mitte te deorsum. Duo sunt de quibus ho-
in variis ferculis et lautis cihariis,sed in liora prao- mines so magis consuevere jactare, dignitas et
venta, et in appetitu immoderato peccatur. Undo scientia. Doctores de sciontia, sacerdotes de digni-
non ait : Dic ut lapides isti carnes liant,aut pisces, tate. Ideoque de jactantiu tenlaturus, statuit eum
no forte in cibis lautis et variis deprehendatur fa- supra pinnaculum templi, qui locus est proprius
cilius astutia tentatoris ; sed dixit : Die ut lapides doctorum et sacerdotum.Etquoniam qui sejactant,
isti panes fiant, ut si fnmis impatiens lapides mu- laudcm humnnam desiderant,etexpetunthumanum
nimia doprehenderetur aviditas co-
taret in panes, .* favorem, idcirco do jactantia tentaturus, eum non
medendi. Attendant hoc illi.qui varios exquirendo in locum desertum, sed in civitalem sanctam as-
supores, substuntiam convertunt in accidens, et sumpsit, ut cuin favoris npplausu ab hominibus
naturam in artem, ut provocent et revocent appe- laudaretur. Ut autem persuaderet fucilius quod di-
litum. cehat, propheticum protulit testimonium.sed illud
Ad tentandum vero de avaritia causam idoneam ad alienum sensum pervertit, ut spiritus erroris
assumendam invenit; quia duxit illum diabolus in haereticam instrueret pravilatem.
montem excelsum, et ostendit ei omnia regna mundi Porro cum ex diversis causis, in diversis locis,
etgloriam eorum, et ait Hscc omnia libi dabo, si : diversis modis tentasset, nec profecisset, confu-
cadens adoraverit me. Attendite diligenter insidias sus abcessit. Quia reliquit eum diabolus, et acces-
inimici. Utenim traheret illum ad casum.in tnon- serunt angeli et ministrabant ei. Quid autem mini-
lem excelsum assumpsit quia quanto major excel-
; strabant angeli, an cibum esurienti? Sed quidquid
lentia tanto gravior est ruina. Et ut excitaret etin- ei angeli ministraverunt.moraliter nos inslruimur,

vitaret concupiscentiam oculorum,ostendit et pro- quia si tentationes diaboli curaverimus caute re-
misit omnia regna mundi el gloriam eorum. Sed pellere, profecto nobis angeli ministrabunt.
cum prius tentasset.neque seduxisset de vitiocor- Oremus ergo, fratres et filii, Dominum nostrum
porali, hoc est de gula, rursus tentat de vitio spi- C Jesum Ghristum, ut qui tentatoris superavit astu
rituali, hoc est de avaritia. Dominus autem con- tias, ipse nos liberet ab insidiis tentatoris.nec nos
tradefectum carnis, virtutem mentis objecit re- ; permittat in tentationem induci, sed si quando
spondens secnndum auctoritatem Scripturae, quod forte tentatio nos apprehendal humana, non per-
non in solo pane tivit homo, sed in omni verbo,quod mittat usque ad consensum tentari (/ Cor. x) : qui
procedit de ore Dei. Et contra
cupiditatem et ava- cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus,
ritiam, quae secundum Apostolurn, « servitus est per omnia saecula sseculorum. Amen.
idolorum {Ephes.v),» divinam opposuit servitutem,

SERMO XIV.
IN SABBATO QUATUOR TEMPORUM.

Christi trausfujuratio, et discipuli tres quid designent de vestimentis Christi, de multiplici transHguralionm
;

comprubalione, decasu bonorum et malorum dircrso.

Assumpsit Jesus Petrum el Jacobum et Joartnem D regno. Sed ecce promissnm implevit, quia post sex
fratrem ejus, et ducit illos in montem e.vcclsuin dies assumpsit Jesus Petrutn, ct Jacobum, et Joam-
seorsum, et tratujlgwatut est ante eos (Matlh. ivii). nem fratrem ejus, et t/ucit illos in montem excelsum
Quia fidelis est Dominus in promisso, ideoquod seorsum, et transfiguratus est antc cos. S.\ eium
promisit, adimplevit.Promiserat enim apostolis suut dies, in quibua oportet hominem operari;
direns : « Sunl quidam de hic stantibus, qui nnn septimo autem die requievit Deus ab omni op
gustahunt mortem, donec videmit Kilium hominis quod patrarat Gen. n). Heete igitur ha>o tran
venientem in regno suo (Matth. xxvi), » id est in guratio post diea sex faota fuisse narratur, quia
ea cluritate, in qua peracto judicio apparcbit iu glorilioatio futura promittitur in requie post labo-
 ;

377 SERMO XIV, IN SABBATO IV TEMP. 378

rem, tanquam in septenario post senarium (Luc. A. tem ejus et duos viros,qui stabant cum illo. Moyses
xm). Etpropter eamdem cansam bene Lucas dicit: vero sive corpus aereum sumpserit, sicut angeli
Post iies octo (Luc. ix). quoniam haec transfigura- cum apparent hominibus; sive veraciter resurrexe-
tio in octava resurrectionis aetate promittitur ad rit, procul dubio rediit, unde venerat. Et si dicatur
Quamvis et secundum litteram non discor-
futura. eum obiisse, mors illa non fuit p'ena; quiaexilla
det, quod post sex dies secundum Mattbaeum et nullum sensit dolorem. Sicut autem post resurre-
Marcum, et posl octo secundum Lucam hujusmodi ctionem ad instruendam fidem, etiam in corpore
transfiguratio facta fuisse docetur: cum illi rnedios immoitali, signa mortalitatis exhibuit, quando la-
dies tantum commemorent, iste vero et primuin teris aperturam, et locum clavorum ostendit; sic

prsemisit, et uUimum quo complevit, adjunxit. et propter assertionem fidei ante resurrectionem
In transfiguratione vero Jesus non substantiam immortalilatis signaiii corpore mortali monstravit.

assumptae carnis amisit, sed gloriam futurae resur- Quia resplenduit facies ejus sicut sol, et vestimenta

rectionis ostendit. Sed ante omnia potest quaeri, ejus facta sunl alba sicut nix.

qualis fuerit utrum spiritualis, an potius

illa visio :
Verum quia mirum eratetmirabilequod monstra-
corporalis. Quaedam spiritualis esse videtur, quia bat, ut firmius crederetur, voluit illud multiplici

secundum quod discipuli erant somno gravati. R testimonio comprobare. De ccelo scilicet et de terra,
*
Verum •__
_" __. __- ____._. ____ _____..
in somno non apparet vera visio,sed tantum
_ _. r n
de paradiso
l n __t
et A
de in Pr_ virt n
inferno. A\ Deo,
!"_____
._ __f
et m r.
homine
/_ /_o
a ,
(
-i -. i . i (-1 /_ V.j-1 l r_ .
;

imaginaria et ideo, visio illa non videlur corpo-

;
vivis, et morluis per praeteritos, et presentes per ; ;

ralis, sed spiritualis. Prsterea cum Moyses vera- legem,et prophetas.quoniam-pparu.rtoi.c/. Moyses
citer esset mortuus (Num. xxvn Deut xxxn, et Elias, cum ipso ioquenles. Et ecce nubes lucida
; .

xxxiv), si tunc corporaliter apparebat, videtur ergo obumbravit illos, et vox de nube dicens : Hic est
quod surrexisset cum vero corpore aut iterum Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui :
;

fuit mortuus, et sie fuit contra justitiam sine ipsum audite. Vox de nube perhibuit testimonium
culpa. veritati de ccelo. Discipuli autem in monte fuerunt
testes veritatis in terra. Moyses de inferno, quia
Punitur, quia quaelibet mors est poena aut per- ;

petuo mansit vivus, et ita Christus contra verbum

nondum Christus eduxerat vinctos suos de lacu, in

Apostoli non fuit primitiae dor-

Cor. xv; Col. x) quo non eral aqua (Zach. ix). Elias de paradiso, in
(/ ;

mientium, quia non surrexit primus immortalis quo cum Enoch usque ad tribulationem ultimam
et impassibilis. Econtra videtur quod illa visio fuit
futuram per Anticbristum creditur permansurus.
corporalis, quia sacra Scriptura manifeste distin- A
Deo Patre vox illa processit Hic est Filius :

guit inter spiritualem visionemetcorporalem.Evan- maus dilcctus. Ab homine Petro verbum illud ex-

gelium verospiritualemvisionemcommemorat.tunc ivit Domine, bonum est nos hic esse. Vivus erat
:

perhibeteam factam in somnovel ine\cessu, quem- Elias, mortuus Moyses. At ille vivus erat, sed mo-
admodum angelus apparuit Joseph dicens « Jo- : rietur; i.te vero mortuus, sed victurus. Ambo ta-
seph fili David, noli timere, accipe Mariam conju- men rra??cntes erant, is ut legifer, hic ut propheta
gem tuam [Matlh. i). » Expresse dicitur quod in ul rei ruiraa mirabile testimonium perhiberent. Per
somnis apparuit, cum Petrus vidit coelum apertum, illos, ut per praeteritos ;
per apostolcs, ut per prae-
et descendens vas quoddam.velut linteum magnum sentes perbibelur testimonium veritati. Quoniam
quatuor initiis submitti de ccelo in terram. Ex- et qui praeibantet qui sequebantur clamabant, di-
«quod cecidit super eum mentis ex-
presse dicitur centes: « Ilosanna Filio David, benedictus qui venit
cessus (Act. Quando vero corporalem visio-
x). » innomine Domini (Matth. xxi). » Tres apostoli et
nem commemorat, tunc narrat rem gestam quem- :
duo propheta. fuerunt adhibiti, quia secundum le-
admodum ubi dicitur, quod angelus Domini sletit gfm divinam « in ore duorum vel trium testium
juxta pastores, et claritas Dei circumfulsit illos, et omne verbum
stat (Dcut. xvn). »
timuerunt timore magno (Luc. n). Et ubi dicitur, Petrus antem visionis gloria, vel potius visione
quod magi videntes slellam in Oriente, venerint gniria. Domine, bonum esl nos
delertatus aiebat :

Jerusalem, dicentes : « Ubi est qui natus est Rex " hir. Sed Peirus videns glorilicatam humanita
esse.
Judaeorum ? {Matth. n). » Pra?terea nisi visio ista tem, tanto afficitur g.iudio, ut nunquam velit ab
vera, procul dubio non fuisset verum signum glo- pjus intuitu separari quid de illis putandum est, :

rificationis futurae, quoniamverum non recte signa- qui divinitatem glorificantem aspiciunt,cum quanto
tur per falsum. Quid ergo dicemus ? utique quod gandio semper illi desiderant inhaerere ? « Nec
haec visio exstitit corporalis ;
quia sicut corporales oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis
assumpsit discipulos, et adduxit ad montem illos ascendit.quae praeparavit Deus diligentibus se (Isa.
corporaliter : transjxguralus est ante eos, etm veritate lxiii). » In eo vero quod addidit Si vis, faciamus :

resplenduit facies ejus sicut sol el vestnnenta ejus facta . hic tria lahernacula, tibi unum, Moxjsi unum, et
sunt alba sicut ni.r. Licet ergo Petrus, et qui cum Elix unum, nesciebat, ut ait alius evangelista (Luc.
illo erant, essent somno gravati, non tamen visio- ix), quid diceret. Quia non est necessarium taber-
nem istam in somno viderunt; quia sicut idem culum, ubi secundum Apocalypsin Joannis, « Deus
evangelista testatur, evigilantes viderunt majesta- omnipotens est templum et agnus (Apoc. xxi). » Et
379 INNOCBNTII III PAP.E SBRMONB8 DB TBMPORE. 380

quia glorium quai promittitur post resurrectionera A rassent cum ipso, vox Patria videretur incerta, cui

in mbIo, redditam esse putubat ante resurrectio- potius tostimonium protulisset. Scio fratrcs et lilii,

ii >- 1 1 1 iii teria, sed pcrterritus et nttonitus, vel magis quod tos dolectttt expositio littoralis, sed puto quod
in exstasi positus, et in excessu tranalatus, nesrie- magis spirituulis oxpositiu delectabit. Et ideo si
bat cogiture futura, quem prajsentia deloctabunt. litteram diligonter audistis, spiritum diligentius
Unde reprehendi non meruit, aut etiam inciT.pari. audiatis. Assumptit crgo Jesus l'etrum, et Jaco-
Sed adhuc ipso loquente, ccce nubcs lucutu, non ob- bum el Joannem, et duxit illos in montem excel-
scura non enim ost conventio lucis ad tenobras,
;
sum, etc.

nequa Christi ad Belial (II Cor. ti) ; obumbravii Tres iati discipuli designaut tres ordines fide-
eos, ut ostenderet visionem hujusmodi non esse lium in Ecclesia, praelatos, continentes et conju-
veritatem futurae glorilicationis, sed urabram, ut gatos. Ili sunt Noe, Duniel, et Job, quos Ezechiel
per umbram veniretur ad veritatem, quasi per spe- vidit in visionc salvandos (Ezech. xiv).Sed secun-
ciem ad rem, et per fidem ad speciera. dum evangolicam veritatem, « duo sunt in agro,
Porro quare factum sit hoc miraculum, et cur duo in lecto, et duo assu-
in mola ;
quorum unus
hoc mirabile sit ostensum, ostenditur, cum infer- metur, et alter relinquetur (Matth. xxxiv). » Quo-
tur Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene
: g niam de quolibet ordine quidam assumuntur ad
complacui: ipsum auditc. Ac si diceret manifestins : gloriam, et ulii relinquuntur ad poenam. Non enim

Ego, qui dixeram « Pcenitet me fecisse hominem :

locus sanctificat hoiuinem, sed homolocum. Tres

(Gen. vi), » ecce nunc dico Hic est Filius meus :

crgo discipulos assumpsit Jesus, et duxit eos in
dilectus, in quo mihi bene complacui. Hic ergo, non montem excelsum ; quia tres ordines fidelium acce-
alius filius est, non servus mcus, non alienus di- ;
pit Dominus, et adduxit in coelum; sed non omnes

lcctus, non maledictus, in quo mihi complacui, non de omnibus ;

quia ducit illos seorsum, id est divi-

displicui, et ideo ipsum audite, non contradicite. sim, « sicut pastor segregat oves vel agnoe ab haedis
(Matth. xxv), ut tollatur impius, ne videat gloriam
Et audientes discipuli cecidcrunt in faciem suam,
Dei, quas promittitur et datur in coslo (Isa. xxvi),
et timuerunt valde. Bon\ namque cadunt in faciem,
quia « Dominus in ccelo sedes ejus (Psal. x), » Qui
mali vero retrorsum. De bonis autem cadentibus
dicit : « Volo, Pater, ut ubi ego sum, illic sit et mi-
dicitur: « Ceciderunt in facies suasetadoraverunt
nistermeus [Joan. xvn). »
Dominum (Apoc. iv). » De malis vero cadentibus
Abierunt retrorsum, et ceciderunt in Quod autem transfiguratus est anteeos significat
legitur : «
quod videmus nunc per speculum in aenigmate,
terram (Joan. xvm). » Isti cadunt in faciem, per
tunc autem videbimus facie ad faciem, sicuti est
humiliationem illi cadunt retrorsum, per aversio- ;
q (1 Cor. xm), quando de figura transferemur ad ve-
nem. Isti quo cadunt, intelligunt; illi quo cadunt,
ritatem, et de fide producemur ad speciem.
ignorant. Beatus tamen qui temper est pavidus
«

(Prov. xxvm). » Quia « timor Domini peccatum Et resplenduit facies ejus sicut sol, veslimenta
expellit (Eccli. i).» Hinc propheta dicit ad Dominum : autem ejus facta tunt alba sicut Vestimenta
nix.
« A timore tuo concepimus, Domine, et pcperimus Christi sunt universi fideles, de quibus ad ipsum
spiritum salutis (Isa. xxvi). » dicitur per prophetam : « His omnibus velut vesti-
Audiente* ergo ditcipuli testimonium deitatis, et mento vestieris {Isa. xlvi). » Et ad quos Apostolus
majestis gloriam intuentes, ceciderunt et timue- dicit : « Quotquot in Ghristo baptizati estis, Chri-

runl ; quia « accedet homo ad cor altum, et exal- stum induistis llom. vi).
,
Et ideo non solum facie*
tabitur Deus (Psal. lxiii), » et investigator ma- Christi resplenduit sicut sol, sed etiam oestimenla
jestalis opprimetur a gloria (Prov. xxv). Unde pro- ejus facla sunt alba xicut nuc. Quemadmodum, iu-
pheta : « Domine, audivi auditionem tuam, et ti- quit Apostolus, « Salvatorem exspectamus Domi-
mui (Habac. m) ; » consideravi opera tua, et num Jesum Christum, qui reformabit corpus hu-
expavi. Ex eo aulem pr.Tecipue timuerunt, quod militatis nostriB, configuratum oorpori clantatis
cum Petrus quasi comparasset Jesum Moysi etEliae, suas (Phil. m). » Porro, quanta est differentia inter
dicendo : Si vis, faciamus hic tria tabernucula, tibi u claritatem solis.et nivis candorem, tanta est diffe-

unum, iloysi unum, et Elir unuin, andiontes postea rentla inter gloriam capitis, et glorifioationem
vocem de nube dicentem : Hic est Filius meus di- membrorum. Duplex autem gloriticationi» est spe-

quo mihi bene complacui ; et intelligentea

lectus, in cies : una spiritus, Una qua glo-
ot altera corporis.

ipsum Deum esse, Dei Filium Jesuiu Christum, qua gloriticatur spiritus;
rilicatur corpus, et ultera

tanquam erraverunt, timore perterriti ceciderunt. ijuia, secundum prophetim Jsu. xl!, de manu Do-

Sed ne prte timoris magnitudine desperarent.neres- mini rccipieraus duplicia. Totus igitur homo in
sit Jesus. et tctiyit eos, duitque itlis : Surgite, et stola mentis et stola carnis gloriam obtinebit.Quia
noiite timere. Accessit, st tetigit ;
quia per so sur- vero corpus constat ex quatuor cleinontis, terra,
gere non valebanl. « Sine mo, inquil, nihil potestie uqiui, igno ot ure, ad slolum oorporis qu.ituor
lacere (Joan. xv). » propristates pertinero dicuntur, clantHs, iubtilitas,
Levanles autcm MUicM sn. «, neminem viderunl, agilltas st impassibilitas. Bt quia spiritM «•"• h»-
nin sotum Jesum. N.un si MoytSl Bl Klias porsevo- bot nuturales virtutes, vim rutionstnloui, vim ira-
3S1 SERMO XV, DOMIN. III IN QUADRAGES. 382

scibilemet vira concupiscibilem, ad stolam sipiritus A qnia uno die discurrit ab [Oriente in Occidentem'
tres asseruntur proprietates spectare, cognitio, di- Has etiam proprietates in mortali corpore Christus
lectio et delectatio. Has et illas commemorat et ostendit ; subtilitatem, quando nascebatur de Vir-
commendat Sapiens ille, qui ait Fulgebunt justi, : gine (Luc.n) ; agilitatem, quando gradiebatur su-
et tanquam scintillae in arundineto discurrent: et per aquas (Joan. vi) ; claritatem, quando transfigu-
regnabit Dominus illorum in perpetuum (Sap. m.) » rebntur in monte (Matth. ix) ; impassibilitatem,
His verbis proprietates glorilicati corporisdesignat. quando manducabatur in ccena (Joan. xix). Pro-
Ac si diceret : Fulgebunt clari, et tanquam scintillx prietates autem glorificati spiritus commendantur,
subtiles in arundinelo discurrent agiles. Etregnabit cum dicitur Ilic est Filius meus dilectus, ecce di-
:

Dominus illorum inperpetuum, et ipsi cum Domino lectio. In quo mihi bene complacui, ecce delectatio.
impassibiles. Consequenter autem glorificari spi- Ipsum audite, ecce cognitio. Nam et ipse dicebat:
ritus proprietas assignat. Qui confidunt in illo, « Quaecunque audivi a Patre meo, nota feci vobis
intelligent veritatem, et fideles in dilectione acqui- Joan. xv). » Deus enim quando magis cognoscitur,
escent ei ;
quia donum et pax est electis Dei. In- tantomagis diligitur quando magisdiligitur, tanto ;

telligent veritatem, ecce cognitio. Fideles in dile- magis delectat.

etione, ecce dilectio. Pax est electis, ecce delectatio. p Nos ergo, fratres et filii, sicupimus glorifica«
Ut autem Dominus in apostolis circa mercedem tionis stola vestiri, de valle ascendamus ad mou-
glorificationis aeternae erigeret spem, astrueret fi- tera, ut nostra conversatio sit in coelis (Ph.il. m),
dem et accenderet charitatera in seipso utramque ; juxta quod monet Apostolus dicens « Quae sursum :

stolam, et utriusque proprietas exhibuit Quia : sunt quaerite, non quae super terram (Col. m), »
resplenduit /acies ejus sicut sol, ecce corporis stola. non inhiantes terrenis, sed adhaarentes ccelesti-
Nonenimsimpliciter dixit Resplenduit, sed addidit, : bus ut ascendamus « de virtute in virtutera, do-
;

sicutsol. Nam illas quatuor proprietatesinveniuntur nec videamus Deum deorum in Sion (Psal.
in sole : claritas in substantia, quia ignea est, et lxxxiii), » praestante Domino nostro Jesu Christo,
lucida, impassibilitas in natura, quia perpetua qui est super omnia Deus benedictus in saecula.
consistit et incorrupta : subtilitas in radio, quia Amen.
sine obslaculo penetrat vitrum : agilitas in motu,

SERMO XV
DOMINICA TERTIA IN QUADRAGESIMA.
Aquosa loca in quibus immundus spiritus requiescil : de tribus scopis, quibus conscientise
domus mundatw, el tribus ornamentis, quibus ornatur ; et de septem vitiis capitalibus.

Cum immundus homine, am- C quae docet nos Veritas ipsa notare, videlicet egres-
spiritus exierit ab
bulat per qu&rens requiem et non
loca inaquosa, sum, progressum et regressum egressum ab ho- ;

inveniens, di.ril Revertar in domum meam unde

: mine ; progressum per loca regressum ad domum. ;

txtvi. El cum venerit invcnit eam sropis mundatam De primo dicitur Cum immundus spiritus exierit :

et ornatam. Et tunc vadit et assumit septem alios de homine; de secuudo subditur : Ambulat per loca
spirilus nequiores se, et ingressi habitanlibi. Et tunc inaquosa ; de teitio vero additur : Revertar, inquit,
/iunt novissima hominis illiut pejora prioribus in domum meam unds exivi. Egressus est semper
(Luc. x^). homini bonus regressua semper est homini ma-
;

Saepe necessilas impedit quod requirit utilitas, lus. Progressus autem interdum est homini bonus.
quodipse nunc experiri compellor. Requirit enim interdum est malus. Bonus, cum tentationi non
utilitas, uthis sacris diebus frequentiussolito, per acquiescitur, malus autem, cum consentitur. Vi-
exhortationes sermonum debeam populos admo- deamus ergoquid provenit de egressu, quid evenit
nere. sed impedit hoc necessitas, quia praeter so- de progres3u, quid advenit de regressu. Cum im-
litum, imo plus solito, multis et magnis sum oc- mundus, inq';it, spiritus exierit ab homine, tunc
cupatus negotiis, ut nullus mihi sit otium otio- domus usopis mundatur et ornatur. Ecce quid pro-
sum. Quid ergo ? Facere nolim quod queo, quia r, venit de egressu. Ambulat per loca inaquosa, quse-
quod velim (acere nequeo? Absit! Esl aliquo pro- rens requiem sed non invenii. Ecce quid evenit de
dire tenus si non datur ultra. Nam et Apostolus progressu. Tunc vadit et assumit seylem alios spi-
ait « Lac vobis potum
: dedi, non escam (/ Cor. ritus nequicres se, elingressi habitant ibi. Ecce quid
m). Dicam ergo : Cum immundus spiritus exierit advenil de regressu. Procuremus itaque diligenter
de homine ambulal per loca inaquosa. egressum, ut domus nostra scopis mundetur et
Circa immundum spiritum tria notaredebemus. ornetur. Caveamus autem [prudenter progressum,
 INNOCENTII III PAP.E SERMONES DE TBMPORE. 384
ut immundua spiritus qu_rens roquiem non inve- A justitia, fortitudine, prudentia,
..,..!
inai. r; —,..,.
Timeamue ,...u~ ».._
vehementer
....... _j_-
regrossum, ne sint
...
turquoquo varietate operum
.

:
...
temperantia. Orna-
oralione, jejunio,
novutima noatra ptjora prioribm. Intrat ergo spi- Bleamoayna, et prajserlim illis operibus pietatis,
ritus iinmuiiilus per culpum, sed exit per pcenitrn- qtUB Dominus in judicio commendubit • Esurivi, :

tium ; ingreditur pcr vitium, sod exitper virtuteni. et dedistis manducare sitivi, et dedistis inihi ;

\ iiii egressua vitii, virtutis operatur ingressum. bibere, etc. (Mutth. \xv). »
Vol potius virtutis ingressus, vitii operatur cgies- Tunc immundua spiritus, quasi non possit solus
siiin. Quiu
non est convcntio lucis ad tonelirus, «
domum istain irrumpero, vadit, el assumit septem
neque Christi ad Beliul (// Cor. vi). » « Dimissa — alios spiritus nequiortt se. Idco nobis describitur
sunt, inquit, ei peccata multa, quoniam dilexit immundi spiritus astutia, ut studeamus adhibere
multum (l.uc. vn). • cautelam. Certe, cum non potest unum seducere,
Cum autem immuntlus tpiritus exieril de homine tentut ut seducat alium.Quia cum immundusspirt-
tunc umbulal ptr loco. inaquosa, sed quaerit in eis tus exieril ab hominc, ambulat per loca inuquosa.
requicm, et non invenit. Aquosa loca, sunt corda Cum uno modoseducere nequit, tenlat utalio modo
luxuriosa, in quibus concupiscentia:
luxus exube seducat. Quia quierens requiem et non inveniens,di~
rat. De hac enim aqua patriarcha Jacob dixisse J}
cit : lievertnr m domum meam undeexivi. Cum solus
legitur ad Ruben « Effusus es siout aqua, non : non potest seducere, tentat ut seducal cum aliis>
crescas, quia ascendisti cubile patris tui [Gen. quia vadil et assumil septem nlios spiritus nequiores
xlix). » Nam et aquas furtivaB dulciores sunt, et se, et ingressi habitunt ibi. Verbi gratia supponatur
punis absconditus est suavior (Prov. ix). • In his exemplum: cum spiritus luxuria? ejectus abhominc,
locisaquosis immundus spiritus requiescit, [Juxtu videteum continentia praedilum, honestate prajcla-
quod legitur : «Sub umbra dormit, in secreto ca- rum, ita ut diflicile sit eum decarnis fragilitate se-
lami, in locis humentibus (Job xl). » Loca vero duci, ad alias artes recurrit, aliasque fraudes ex-
inaquosa sunt corda casta, qua. charitatis igr.e cngitat. Et primo, spiritum simulationisassumens,
flammescunt in ;quibus non malignus sed beni- ; tentat per hypocrisim, ut seducat ; secundo, spiri-
gnus spiritus requiescit, juxta quod legitur t Su- : tum assumens, tentat per vanam gloriam,
favoris
per qusm.inquit, requiescet spiritus meus, nisi su- ut decipiat tertio, spiritum ambitionis assumcns,
:

per humilem et quietum, et trementem sermonem tentat per cupiditatem, ut fallat; quarto, spiritum
meum (Isa. v.) » Ambulat ergo spiritus immundus
.'
elationis assumens, tentat per superbiam, utsedu-
per inaquosn loca, fiduciam habens, ut Jordanis cut ;
quinto, spiritum 'praesumptionis assumens,
inlluat in os ejus (Job xl). « Circuit enim quaerens p tentat per arrogantiam, utdecipiat sexto.spiritum ;

quem
..iii I *- nn iA M ^..i^.^I- __«_*_ _.__« _____> * * *
i,i
Sed quxrens in eis_ re-
.._ _ _a
4
_^-
devoret
. 1 . . . \ . . . . i

(/
I >
(Petr. v).
1 1 ..

»
_ i _. - . _-__
ostentationis _
assumens, _ _
tentat per jactantiam, ut
. ^ v i- . ._ i ._ i

quiem ct non inveniens, dixit : Revertar in domum seducat ; septimo, spiriturudissolutionis assumens,
meam unde exivi. Non enim est rairum si spiritus tentat per superfluitatem, ut fallat. Et sic demum
mendacii mentiatur, aut si spiritus praasumptionis spiritus luxurise revertitur, et subintrat. Et fiant
praesumat. Adhuc enim domum dicit esse suam, de novissima hominis illis pejora prioribus. Non so-
qua. exivit quae non est jam spiritus immundi, de : lum, quia imputantur peccata dimissa, sed quia
qua spiritus est ejectis immundus. Haec domus est superinducuntur admissa.
conscientia. De qua dixit Psalmista « Perambu- : Sed nec sic desperandum est, quia Jesusseptem
labam in innocentia cordis mei, in medio domus daBmonia ejecisse legitur (Marc. x) de Maria, id est
meae (Psal. c). » vel septem vitia principalia, quae significata sunt
Cum in hanc venerit domum, de qua per poeniten- per septem gentes, quae de terra promissionis fue-
tiam est egressus, invenit eam scopis mundatam et runt ejectae quibus opponuntur septem petitiones,
;

ornalum, Mundatum ejectis vitis, ornatam introdu- septem virtutes et septem dona: vel potius vitia
ctis virtutibus. Tribus autem scopis domus ista spiritualia simul et corporalia, qua? per septena-
mundatur : scopa compunctionis in corde, scopa r> rium designantur, prupter ternurium et quaterna-
confessionis in ore, scopa satisfactionis in opere rium, in quibus componitur septenurius. Ternurius
Seopa compunctionis mundatur cor a labecontagio- enim referturad spirilum, qui tres habet naturales
nis iniquae, scopa confessionis mundatur cor a virtutes vim ralionabilem, ut disceruut inter bo-
:

sorde locutionis perversa., scopa satisfactionia num et malum

vim irascibilem, ut fugiat ma-
;

inundatur opus a foeditate consuetudinis pravae. lum vim concupiscibilem, ut appetat bonum. Qua-
;

Tribus etiam ornamentis ornatur, donis, virtutibus ternarius autem refertur ad corpus, quod constat
et operibus de quibus inquit Propheta Astitit ; :
ex quatuor elementis, terra, aqua, ignect aere . ut

regina a dextris tuis in vestitu deaurato, cireum- aeptem diemonia intelligantur ejecta, quandovitie
amictd varietute (Psal. xliv). » Ornutur enim va- corporalia et spiritualia sunt dimissa. Corporalia,
rictute d( rum, spiritu sapientia; et intellectus, ut gastrimurgia, luxuria. Spirituulia, ut ira, invi-
spiiitu cnnsilii ot Ibrtiludinis, spiritu scientiae et diu, etc.
pietatis, ct spiritu timoria Domini (Isa. n). Orna- Sutugunuis ergo, fratres et filii, ne airul canfti
tur et varietate virtutum, lide, ape et rharitate, revertamurail tomitum (Prov. xwiu . Qtua « ne-
 ,

385 SERMO XVI, FER. V POST DOMtN. I QUADRAGES. 386

nio mittens manum suam ad aratrum, et respiciens \ fragilitatedefecimus.beatorummartyrum Stephani

retro, aptus est regno Dei (Luc. ix). » Nam et uxor et Laurentii merita imploremus, ut ipsi pro nobis

Lot, quia retro respexit, legitur in statuam salis Dominum Jesum Christum, qui est
intercedant ad
fuisse conversa (Gen. xix). Quia vero ex nostra super omnia Deus benedictus in 6»cula. Amen.

SERMO XVI.

FERIA V POST PRIMAM DOMINICAM QUADRAGESIM^E.

De Chrisli juslilia, poteniia , misericordia prudentia

, , vigilantia , el doctrina de ; febribus
Synaogogae quibus detinelur, et de simplici, duplici, continua et mterpollata febri ; denique
de xgritudinis varietalibus

Surgens Jesus de synagoga, inlroivit in domum juxta quod ipsa dicit in Canticis « : Filii matris
Simonis. Socrus autem Simonis tenebatur magnis mea3 pugnaverunt adversum me (Cant. i) » Nam de
febribus (Luc. iv). Synagoga nati sunt primum [al. primitivi] fideles,
Multa nobis et magna circa Redemptorem no- B de qua secundum carnem et ipse Chrislus traxit
strum in hac evangelicae lectionis serie commenda- originem. Propter quod et ipse dicebat Quia sa- :

tur, justitia, potentia, misericordia, prudentia, vi- lus est ex Judaeis (Joan. iv). » Postquam ergo Chri-
gilantia et doctrina. Justitia, quia surgens de syna- stus a Synagoga surrexit, deserens eam propter
goga, intravit in domum Simonis ; potentia, quia perfidiam, tunc ipsa socrus Simonis ccepit magnis
stans super eam imperavit fcbri, el dimisil illam. febribus detineri. Non dixit febre, sed febribus, :

Misesicordia, quia manus simjulis superponens, cu- ut intelligatur non una tantum, sed multis febribus
rabat cos prudentia quia increpans dxmonia cla-
;
laborasse. Synagoga quippe duabus prscipuefebri-
mantia cl dicentia Quia tu cs Filius Dei vivi, non
: bus detinetur, erroris videlicet etinvidine. De pri-
sinebat ea loqui ; vigilantia, quia el aliis civitatibus ma dicit Psalmus « Quoniam erraverunta ventre, :

oportet me, inquit, evangelvMre regnum Dei ; doctri- locuti sunt falsa (Psal. xxxvn). » De secunda dicit
na, quia erat prxdicans in synagogis Galilxx. evangelista (Matth. xxvn), quod per invidiam tra-
Surgens ergo de synagoga, intravit in domum Si- diderunt eum. Febris erroris de frigido procedit
monis, quoniam infideles deseruit, et ad (ideles ac- humore. Juxta quod legitur « Factasunt encoenia :

cessit. Synagogam propter perfidiam reprob;ivit et in Hierosolmis, et hiems erat (Joan. x). » Hiema
Ecclesiam propter obedientiam praeelegit. Simon r erroris et infidelitatis et ignorantiae. Unde quando
autem interpretatur obediens cujusdomusestuni-; Petrus negavit (Joan. xvm), calefaciebat se ad
versalis Ecclcsia, quam ei Dominus gubernandam ignem, quia frigus erat. Febris autem invidin?, de
commisit- « Tu es, inquit, Petrus, et super hanc calido procedit humore, juxta quod legitur « Su- :

petr.im aedificabo Ecctesiam meam (Malth. xvi). » per eo9 cecidit ignis, et non viderunt solem (Psal.
Cujus obedientiam Dominuscommendat et comine- lvii). » Ignis invidiae, indignationis et odii.« Nam,
morat per prophetam: «Populus,inquit, quemnon exarsit ignisin synagogaeorum, et flarnma combus-
cegnovi, servivit mihi, in auditu auris obedivit sit peccatores (Psal. cv). » O quam gravi torque-
mihi (Psat. xvu). » Nihil justius, quam ut Dorninus tur invidia Synagoga, quando videt Ecclesiam ha-
infideles et inobedientes abjiciat ; fideles autem et bero regnum et sacerdotium, templum et altare,
obedientes assumat. « Quoniam humilia respicit, et legem et prophe.liam ! Quoniam ablatum est ei re-
alta a longe cognoscit (Psn/cxxxvn). » — «Superbis gnum Dei, et datum genti facienti fructus ejus
resistit, humilibus autem dat gratiam (Jacob.rv; (Matlh. xxi). Tam grandi tamen detinotur errore,
I Pet. v). » Propter quod alibi apostoli leguntur ut nec sic intelligat veritatem. Cognovit bos pos-
dixisse Judsis : « Quia repulistis verbum Dei, et sessorem suum, et assinus praesepe domini sui :

indignos vos fecistis vitae sternee, ecce convertimur Isaelautem me non cognovit, et populus insi-
ad gentes Act. xm). » Unde si nolumus abjici, sed piens non intellexit (Isa. i). »
assumi, infidelitatem, et inobedientiam studeamus His ergo febribus socrus Simonis, id est Syna-
abjicere ; fidem autem assumere
et obedientiain goga tenetur ; sed qui sunt in domo fideles, orant
studeamus. Quia « fides sine operibus mortua est pro ipsa, petentes, utDeus auferat velamen de cor-
(Jac. v) », et opera sine fide non vivunt. dibus ejus, ut Jesum Christum, qui est veritas.
Socrus autem Simonis tenebalur magnis febribus. agnoscat. Ipse vero precibus fidelium inclinatus,
Quam prius dixeratSynagogam, modo Simonis so- stans super eam, ad Patris videlicet dextram exal-
crum appellat. Socrusenimest maleruxoris. Mater tatus quoniam « exaltavit illum Deus, et dedit ei
;

autem Ecclesiae, quae uxor est Simonis, sacramen- nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine
taliter sibi conjugio copulata, intelligitur Synagoga, Jesu omne genu flectatur, ccelestium, terrestrium
:i87 INNOCENTU 111 PAWB SBRMONE8 DE TEMPORE. 388
etinfernoium, ot ouinis lingoa conliteatur quiu \ illum pro eu, et iutperuvil febri, ot diiniail illum.
Domuius Jesus Christus iu gloria est Doi Patris Qwta qun suia meritis curari nun poterat, alienia
(Plul. n). >. precibus est sanuta. Et ideo cum quis aliquo gravi
lmp$r%tii febri. <•( dinusit illam. Non quod febris peccato laboral, roourrat ud Ecclesiain, utoret pro
tanquam res sensibilis sut rationabilis inlollexerit; illo. Scriptum est enim, quia « Jesus ut vidit fideiu

sed quod de ipsa suumboneplacittiinadiiiipleverit. illorum, uit parulytico Dimittuntur tibi peccuta
:

« Qui dixit, et fucta sunt ; munduvit, et creutu sunt tuu [Mare. n). »

Num omnia quffiounque voluit

(Ptal. cxlviii). » (i Cvmtolauiem occidiuet, omnts qui liubebant in-
Dominus fccit, in ceolo et in terra, in muri et in firmos oariit langu iribut, ductbant illos ad eum, ct
omnibus abyssis [Ptal. exxxiv). » Nihil potont'us, curabnntur onrntt. Bol justitia: Christus est, qui
quam quod ejus imperium insensibiliu quoquo scn- « illuininat omnem bominem venientem in hunc
tiant et obcdiant iruperanti. mundum (Joan i). » De quo dicit Propheta: » Sol
i i le continuo tuigant minittrabat illis. Licet cognovit occasum suum [Ptal. ciu). » Hicsoloccu-
enim naturalesitfebricitantibus.incipiente sunitate buit, quando Christus, inclinato capite, spiritum
lassescere, eta^gritudinis molestiam perscntire, mi- cniisit (Matlli. xxvn). Veruni antequam tol occu-
raculuiu tamen vicit naturam. Quia sanitas quae ™ builtet, pauci fuerunt sanati, quoniam pauci ante
Dei datur imperio, tota simul et integra redit. £/ mortcm Christi sunt ad fidem conversi. Propter
ideo continuo surgens minislrabat boo illis ; ut in quod ipse dicebat « Singulariter sum ego donec
:

miraculurn ulludat mysterio. Quia sanitas anim.e transeam (Psal. cxl). » « Cum autem exaltatus —
tota simul et integra restituitur. Scriptum estcnim, fuero a terra, omnia traham ad meipsuro, » quia :

quia totum hominera sanum fecit in Sabbato

<•
« Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum
(Joun. vn). » lloc autem implebitur, « quando plo- solum manet.Si autem mortuumfue-
fuerit, ipsuiu

nitudo gentium intrabit ad lidem, et tunc omnis ritmultum fructum afferi (Joan. xnj-» Etideo cum
Israei sulvus liet (Rom. iv). » Quoniam « in diebus sol occubuisset, omnes qui habebant infirmos variis
illis salvabitur Juda (Jer. xxxm), » « et reliquiae languoribus, ducebant illos ad Jesum, et curabat

Seiendum est auterc,

Israel salva? fient (Kom. ix). » eos.

quod quaedamfebrissimplex.quaedamduplex, quae- Languores mentis sunt vitia. Tot ergosunt varie-
dam continua, et quasdam interpolata. Simplicife- tates languoris, quot sunt species vitiornm. Enu-
bre laborat, qui unicovitio molestatur. Sicutinulti mereiuus ergo pauca de multis, ad aedificationem
sunt,quiacaeterisabstinentes, luxuria inquinantur. multorum. Quidam patiuntur dolores, quidam tu-
Nam quod Jacobus apostolus ait: « Quicunque in mores, quidam calores, et quidam furores. Item
uno oflendit, factus estomnium reus (Jacob. 11), » C quidam sunt caeci, quidam sunt surdi, quidam sunt
sanedebet intelligi,sic videlicet, quod uuicunque in muti, et quidam sunt claudi. Rursus, quidam sunt
uno ofjundit, unum de mandatis divinis trensgredi- leprosi, quidam hydropici, quidam paralytici, et

tur, factus est omnium reus, id est amittit charita- quidamlethargici. Gravessunta3gritudinesista3,sed
tem, sine qua csatera non implentur. Nam « linis omnesper Dei gratiam sunt curabiles.
praecepti charitas est ll Tim.i), » Et perfectio legis Dolor cordis est odium, de quo legitur: » Con-
est charitas (Rom. xm). cepit dolorem, et peperit iniquitatem (Psal. vu). »
Duplici vero febre laborat, qui multis vitiis irre- Gravis est iste languor ;quoniani «quiodit fratreiu
titur, ut mulier illa qua Dotninusle-
peccatrix, de suum, homicida est (/ Joan. m). »Tumoranimi est
gitur (Marc. xvi) septem daemonia ejecisse; non superbia. Dequolegitur : <t
Scientia intlat, charitas
quod, qui habet unum vitium, babeatuniversa, sic- autem aedificat (/ Cor. vm) » id est scientia sine ;

ut qui habet unam virtutem, habet universas. Nam charitate facit hominem superbire. Sed et gravis est
secus est in invio, quam in via. Omnes enim virlu- iste languor, quoniam « initium omnis peccati est
tes sibi invieem suffrajiantur, sed quaedam vitia sibi superbia Calor spiritus est luxuria. De
(Eccli. x). »

invicem adversantur, ut prodigalitas et avaritia, de qua propheta « Omnes adulterantes, quasi

dicit :

speratioetprajsumptio.Continua febre laborat, qui- D clibanus succensus a coquentc (Osese. vn). » Et iste
cunque in vitio persevorat. Et haec febris velut languor est gravis, quia fornicatores et adulteri
acuta mortalis existil. De qua Dominus ait : « Mo- regnum non possidebunl (Uebr. xiu). Furor
Dei
rieinini in peccatis vestris (Joan. vm). » Et de bac cordis est ira, de qua legitur « Fel draeonuui vi- ;

iorteJoannes apostolus ait » Est peccatum ad mor- : num eorum, et luror aspidum insanabilis (Deut.
tem, non pro eo dico ut quis oret (Joan. v). • xxxi). » Et iste languor est gravis ; « quoniaui ira
Interpolata vero febre laborat, qui quandoque viri justitiam Dei non operatur (Jae. i). «

pujnitet de peccato, sed ad illud revertitur tan- Porro, quicunque habent intirmos, ducunt illos
quam canis ad vomitum [PTQV. tam) ot talia quan- ; ad Jesum, ut sanentur a Salvatore quia non est .*

doque quotidiana, quandoquo tertiana, quando- aliud nomen datum sub ciolo, in quo oporteat ho-
que quartuna lebi-e iabortti secundum quod fa- ; mines salvos lieri lc/. iv raapltiut ud serpenteiii
i
1
,

cile, vel lacilius, vel faeilliuic puniletis relabitur in .i-ncimi peinlenleiii in HgBO, ful pereussi suut ab
peicatum. Nenio tuiuein daaperat, ([ina rogavorunl igBitis serpenlibus, ut saueutur r Vum. xxi). Cjboi
 :

38!» SERMO XVII, DOMIN. IV IN QUADRAGES. 390

aunt.qui carentluminc veritatis.de quibus legitur: A. Apostolus:«A quocunque prsdieetur Christus, gau-
« Sinite, oseci sunt, et duces caecorum (Mutth. xv).» deo, sed et gaudebo (Phil. i), » quare prohibebat
Si cscus Officum duxerit, arnbo in foveam cadent daemonia dicere veritatem?Nonne firmius est testi-
(Luc. vi). Surdi sunt, qui prreceptis Dominicis obe- monium,quod profertur ab adversario?Tribus qui-
dire contemnunt, de quibus dicitur : « Sicut aspi- dem de causis prima, ut doceret nos fugere vanam
:

dis surdee et obturantis aures suas,qu8e non exau- gloriam,ne videlicet humani favoris delectemur ap-
diet vocem incantantium,et veneficia quse incantan- plausu secunda, ut doceres nos h;ereticam pravi-
;

tur a sapiente (Psal. liii). » Muti sunt, qui a laude tatem vitare,quatenus hoc exemplo inhibeamus ha>
tacent divina, juxta quod legitur : « Obmutui, et reticis, ne pradicent etiam veritatem. Quiafeldra-
humiliatus sum, et silui a bonis (Psal. xxxvm). conum propinant in aureo calice Babylonis (Deut.
Claudi 8iint,qui non gradiuntur per semitam man. xxxn). Tertia, ne qua dremones epiritus falsitatis,
datorum, juxta quod legitur « Quousque claudi- ; veritatem dicere credentur. In quo moraliter edoce-
oatis in duas partes? si Dominus est Deus, sequi- mur, ne laudari velimus a fallacibus et mendaci-
mini eum (// Heg. xvm). » bus;quorum laudatio magis redundat ad injuriam
Sed omnes qui habent infirmos, ducant illos ad quam ad honorem.
Jesum, ut sanentur a Salvatoreiquia neminem de- Illud autein, quod su bditu r :Quia sciebant ipsutn
spicit, nullum abjicit. Salus, inquit, populi mei D esse Christum,sa.x\e debet intelligi,ne videatur con-
ego sum. « Venite ad me omnes qui laboratis et trarium ei quod dicit Apostolus, quia « si cognovis-
onerati estis, et ego vos reliciam, et invenietis re- sent, nunquam Dominum glori» crucifixissent (/
quiem animabus vestris (Matth. xi). » — « Omnis Cor. n), » quod a quibusdam exponitur de damo-
enim qui venil ad me, non ejiciam foras (Joan. nibus. Hi si cognovissent Christum esse Dominum
vi). » gloria;, nunquum eum suggestione maligna cruci-
Hseretici sunt leprosi, qui in una parte sunt in- fixissent. Nam hoc est mysterium absconditum a
tegri,et in alia parte sunt corrupti : quia sub spe- ssculis.revelatum autemprincipibusetpotestatibus
cie veritalis, viros falsitatis infundunt. Cupidi sunt per Ecclesiam (Coloss. i). Distinguantur itaque tem-
hydropici, qui quanlo plus bibunt, tanto plus si- Dsmones enim quan-
pora, et concordat Scriptura.
tiunt : ad instar fornacis, qui quanto plura ligna doque credebant, quandoque dubitabant.Nam cum
reoipit, tanto plura consumit. Paralytici sunt acti- videbant eum humanos sustinere defectus, dubita-
busdissoluti. Lethargici sunt beneficiorum ingrati. bant de ipso, quemadmodum legitur; quod cum
Sed nec isti desperent, securi veniant ad Jesum ut jejunasset quadraginta diebus et quadraginta nocti-
curentur; quia « vere languores nostros ipse tulit, et bus, et poslea esuriisset, accedens lentator dixit ei
dolores nostros ipse portavit : percussus est propter C Si Filius Dei es, dic ul lapides isti panes fiant (Uatth.
iniquitates nostras.attritus propter scelera nostra. iv).Cum autem videbant eum operari miracula,cre-
Disciplina pacis nostra? super eum, et livore ejus debantdeipso quod Filius Dei esset.Quemadmodum
sanati sumus (Isa. liii). Exibant autem dxmonia a alibi dixisse leguntur « Jesu Nazarene, quare ve-
:

multis, clamantia et dicentia, quia tu es Filius Dei. nisti ante tempus torquere nos? Scimus quia San-
Et increpans non sinebal ea loqui. Porro cum dioat ctus Dei es\(Matth. vm).

SEiiMO XVII.
DOMINIGA QUARTA 1N QUADRAGESIMA.
De Christi potentia, sapienlia, et benignitate ; de duobus miracuiis et eorum exposilione; de vita eonlemplativa

et activa, denique de duobus Testamentis et populis.

Est puer unus hic, qui habet quinque panes hor- D quos spiritualiler paveratcibo doctrin«,pascitetiam
deaceos etduos pisces. Sed kxc quid sunt inter tan- corporaliter alimento naturas; ut qui refecerat spi-
tos? Joan. vi.) ritum, alat et corpus.
Tria nobis pracipue circa Redemptorem nostrum Hoc autem miraculum de multiplicatione panum
in hac evangelicae lectionis serie commendantur : et piscium,ex quibusDominus multitudinem populi
potentia, et sapientia, et benignitas. Potentia, in satiavit, bis legitur operatus. Sed inter primum
miraculo; sapientia, in mysterio ; et benignitas, in et secundum miraculum multaet magnadifferentia
officio.Quid enim potentius, quam res augmentare est.Varia quidem, sed non contraria diversa, sed ;

parvissimas sineaddilamento vel nutrimento? quid non adversa. In primo quippe miraculo de quinque
sapientius, quam causas figurare profundas sine panibus hordeaceis et duobus piscibus, quinque
dicto vel scripto? quid benignius,quam turbas sa- millia hominum saturavit, et de fragmentis qua
turare famelicas, sine prece vel pretio? Et certe superaverant, discipuli duodecim cophinos imple-
391 INNOCENTIl 111 PAP.U 8RUMONE8 DE TEMPORK. 392

verunt. In secundo vero miraculo de septem pani' A dura littera occultatur.Quia littera occidit,spiritus
et paucis piscibus.quutuor millia virorum re- autem vivilicat (/ Cor. ui). » Videamua unde illi

de fragmentis impleverunt apostoli septem

tVcit.et panes hordeuci fuisse describuntur.Franguntur au-
9portas (Marc. vm). ln primo miraculo distingui- tem hujusmodi panes, cum exponuntur. Et tuno
tur quales panes fuerunt, et quot pisces; in secundo revera mulliplicantur,ut possint multitudinemesu-
vero miraoulo, neque hoc exprimitur neque illud. rientis populi saturare. Porro dupliciter exponun-
In primo miraculo puer unus quinque punes hor- tur, littcralitcr, secundum historiamjet spirituali-

deaceos et duos piaces habehat; in secundo vero ter, aecundum allegoriam. Nam liber Ezechielis

iniraculo septem panes et paucos pisces discipuli monstratus, scriptus erat intus et foris (Bzech. iii).
hubuerunt. In primomiraculodiscubueruntquinquo Eregit ergo Dominus duos pisces et quinquc panes,

milliahominum super fenum in secinnlo vero ;

quundo aperuit discipulis sensum, ut intelligerent
miraculo discubuerunt quatuor milliu hominum Scripturas (Luc. xxiv). Gratias egit, quando inquit
super terrum. ad Patrom : « Conliteor tibi Pater, Domine cooli et

1'lena sunt omnia divinis mysteriis et cudesti terras, quoniam abscondisti haec a sapientibus, ct

dulcedineredundantia:si tamen diligentem habeunt revelasti ea parvulis (Matth.xi).» Benedixit, quando

n legem Mosaicam approbavit « Si crederitis, in-
inspectorem.qui norit sugere mel de petra.oleum- jj :

que de saxo durissimo (Dtftrf. xxxn). Eruderemus quit, Moysi, crederitis et mihi de me enim ille :

ilaque puteum quoniam altus e9t, et hauriamus quando docuit

scripsit (Joan. v). » Jussit apponi,

aquam in gaudio de fontibus Salvatoris (Isa. xn). legem veterem venerari,protestans, quia non venit
legem solvere, sed adimplere (Malth. v). Verum de
Sane dus sunt vitfe, duo sunt populi, et duo sunt
quinque panibus hordeaceis et duobus piscibus,
Testamenta contemplativa videlicet,et activa, Ju-
:

Novum et Vetus. Activ» vitsa do- quinque millia hominum saturantur;quia de quin-
daicus et gentilis,
que libris Veteris Testamenti, et duabus tabulis
serviunt quinque sensus. Judaicus populus habet
legis divinae.secundum litteralem expositionem hi-
duodecim prophctas.duodecim tribus et duodecim
quinque libris storiae reliciuntur hominis animales activam vilam
patriarchas. Vetus Testamentum in

continetur. Porro et contcmpla- ducenles; cui deserviunt quinque sensus : visus,

et duabus tabulis
auditus,oderatus,gustus et tactus,quales sunt car-
tivm vitae deserviunt septem dona. Gentilis populus
nales Judaei, qui sensibilia tantum appetunt, et
habet septera Ecclesias, septem angelos et septem
corporeis solummodo sensibus delectantur. Unde,
diaconos.Novum Testamentum consistit in quatuor
Evangeliia. Ad primum ergo miraculum, per quod
quoniam « animalis homo non percipit ea quos Dei
autem omnia dijudicat (7 Cor. n),»
sunt;spiritualis
de quinque panibus hordeaceis et duobus piscibus, p de fragmentis quae remanent, duodecim cophini
quinque millia hominum suntsatiata, et de frag-
cumulantur. Quia de subtilioribus legis mysleriis,
mentis qua; superaverant duodecim cophini sunt
quae animales homines non percipiunt, spiriluales
impleti.ad Vetus pertinet Testamentum, cum quin-
viri replentur.sensum capientes duodecim prophe-
que libris Mosaicis et duabua tabulis legis. Simili-
tarum, qui non carnaliter, sed spiritualiter sunt
tcr activa vita cum quinque sensibus et Judaicus
locuti.
populus cum duodecim prophetis.duodecim tribu-
luis ct duodecim patriarchis. Audistis expositionem primi miraculi, audiatis
Ad secundum vero miraculum, per quod de se- ctiam expositionem secundi, ne dicere valeatis :

ptem panibus et paucis piscibus quatuor millia ho- « Parvuli petierunt panem, et non erat qui frange-
ret eis (Thren. iv), » quamvis non ego frangam, 9ed
minum aunt refecta, et de fragmentis quee supera-
verantseptem sporta? repleta?,pertinet vita quem in fractione panis disoipuli cognoverunt
contem- ille,

plativa, cum septem donis, et quibusdam virtuti- (Luc. xxiv). Septem panes, sunt septem praeeipua

bus. Gentilis populus tum septem Ecclesiis, septem dona Spiritus septiformis.quae enumerat Isaias di-
Ac Novum Testamcn- cens (cap. xi) « Requiescet super eum spiritus
diaconibus et septem angelis. :

tum cum quatuor Evangeliis.Ecce telam sermonis sapientias et intellectus, spiritus consilii et fortitu-

brevitersumus orsi;si tameneam sufticientertexere " dinis, spiritus scientiee et pietatis, et replebit cum
valeamus.Postulemus igitur a Domino sapientuuii, ^jiiiitus tiiuoris Domini.» Pauci pisciculi.sunt aliai

qui dat omnibus affluentcr et non impropcrat minores virtutes, ad contemplationis tamen epulaa
(Jacob. i), si forte clavis David aperire dignetur, aecesaaris. llos paneset jiisces hahebanl disoipuli.
qua3 claudit et nemo aperit, aperit et nenm clnu lit Ue quibua legitur » Quia repleti aunt omnes Spi- :

(Apoe. v). Quinque panos hordcacei sunt quinque ritu sancto, ot induti sunt virtute Spiritus ax alto
libri Veteris Testamenti. Et duo piscss sunt don (Act. u), » Panea iati creduntur fui9se non bordau
tabulos legis divina3, ut metonymice accipiatur con- cei, sed triticei. Quiapanemde ccdIh dedit eis, IVu-

tinens pro contcnto. Puer unua qui babebat quio- mentationem misiteisinabundantiam (P»n/. lxwui.
quo panes duOB pisccs, eat Moyscs, qui oxhilmit
et Pttoes igitur de frumento sunt dona quibua viri

quinquo libroa ct duaa tabulas. Purui quidom in implativi fruuntur, Hosseptem paneaviri ooa

se.sed populum inatituene puerilem.Medulle - bor- templativi Bpiritualiter frangunt, quando oooUa
dei aub duro cortice togitur, et spiritus legis sub plutionia olium,cui desorviuutdona Spiritus saiu- 5
 393 SERMO XVIII, DOMIN. L^TARE. 394

sepliformis, propter proedicationis officium inter- A regni Doi casteris autem in Parobolis (Luc. vm). »
rumpere compelluntur, ut deserviant ulilitutibus Et ad hos pertinent septem diacones, qui electi
proximorum, et quod in otio contemplationis addi- sunt ab apostolis, viri pleni Spiritu sancto et sa-
scunt legentes et meditantes, hoc in studio prtedi- pientia, ut mensis ministrarbnt victualia (Act. vi).
cationis exponant, admonentes et exhortantes. Respico igitur in primo miraculo discubuerunt
Quatuor millia hominum, qui de septem panibus et homines super femum, et in secundo miraculo
paucispiscibus saturantur,sunt homines spiritua- diseubuerunt homines super terram quoniam :

les, doctrinam Christi servanles, in quatuor Evan- animales homines, qui vitam ducunt activam,
geliis comprehensam : qui ad prredicationem do- super carnis jacent mollitiem. Nam « omnis caro
ctorum spirituali gratia saginantur. Quia « non in Cenum, et omnis gloria ejus quasi flos feni (Isai.
solo pane vivit homo, sed in omni verbo Dei,quod \l). » Spirituales autem viri, qui contemplativam

procedit de ore ejus (Matth. iv). » Fragmenta qua3 vitam observant, super mentis stabilitatem exi-
remanent, sunt arcana mysteria contemplationis, stunt, a terrenis suspensi et intenli ccclestibus,
quae simplices non attingunt (Deut. vm). De quibus juxta vorbum Apostoli admonentis : u Quae sur-
septem sportae replentur, septem angelituba
id esl sum sunt quoerite, non quee super terram. Quas
canentes, videlicet prtelati septem Ecclesiarum,
R sursum sunt sapite, ubi Christus est in dextera
quas Joannes apostolus in Apocalypsi describit Dci sedens (Col. m). » Qui cum Patre et Spiritu
(cap. ix, xn). Tales erant apostoli, quibus Veritas sancto vivit et regnat Deus per omnia sascula sae-
ipsa dicebat « Vobis datum est
: nosse mysteria culorum. Amen.

SERMO XVIII.

DOMINICA L^TARE, SIVE DE ROSA.

Romanus pontifex cur i Dominica Lxtare florem aureum fidclibus populis reprxsentet, et cur
i in basilica
Sanctx Crucis videndus ostenditur, el de quadruplici Jerusalem, qux sit.

Lxtare, Jerusalem, et conventum jacite omnes qui r< tur. Ilodiernum enim officium totum est plenum
diligitis eam ; gaudete cum Ixtitia, qui in Iristilia Jaetitia, totum exsultationerefertum, totum gaudio
fuislis, ut exsultelis et satiemini al> uberibus consola- cumulatum, Lxtare, inquit, Jerusalem, et conven-
tionis veslrx (Isa. lxvi). ium facite omnes qui diligilis eam gaudete cum Ix-
Ilodierna solemnitas, fratres etfilii, de antiqua se- tilia, qui in tristitia fuistis, ut exsultetis et satiemini
dis aposlolicae consuetudine celebratur, cujus anno ab uberibus consolationis verbo-
vestrae. In omnium
praiterito, si bene recolitis, duplicem exposuimus rumclausulajucunditasexuberat,gaudiumresonat,
ralionem.Quiavero quidam nostrum, quod aspeclu hilaritas inculcatur. Lxtare Jerusalem, gaudete in
percipiunt, concipere cupiunt intellectu, sicaliqua Ixtitia, ut exultclis et satiemini. Repraesentat enim
repelere volumus, ut alia superaddere procuremus. dies istc charitatem post odium, gaudium post tri-
Sane duplex est ratio, cur hacdie Romanus pon- stitiam, satietatem post famem, chantatem post
tifex in hoc loco florem aureum fidelibus populis odium, unde Lxtare, Jerusalem et conventum fa-
:

reprasentat. Una secundum litteram, altera vero cileomnes qui diligitis eam; gaudium post tristiti-
secundum spiritum. In quo prascipue sex conside- am unde Gaudete cum lxtitia,qui in tristilia fuistis ;
:

rare debemus personam et causam, materiam et

: satietatem post famcm,unde : Ut saliemini ab uberi-
formam, tempus et locum. bus eonsolationis vestrx. Hsec triapariter designan-
Scitis enim, charissimi.quodcorruptibile corpus I* turin tribus proprietatibus hujus floris, quemvo-
inter anxietates continuas non potest subsislere, bis visibiliter prasentamus. Charitas, in colore;
nisiquandoque recreationis remedium intercedat. jucunditas,in odore, satietas,in sapore ; rosa quip-
Propter quod dicitur : pe praj casteris floribus colore delectat, odore re-
Interpone luis interdum gaudia curis. creat, sapore confortat ; delectat in visu, recreat
Quod caret allerna requie, darabile non est. in olfactu, confortat in gustu.
Unde Veritas in Evangelio inquit Misereor su- : Quia vero « spiritus vivificat, caro non prodest
per turbam, quia ecce jam triduo sustinent me, quidquam (Joan. in,) » de carnalibus ad spiritualia
nec habent quod manducent; et si dimisero eos transeamus. Flos iste, florem illum significat, qui
jejunos, deficient in via(Afarc. vni) » Ne ergo fide- de se dicit in Canticis : « Kgo flos campi et lilium
lis populus propter asperitatem quadragesimalis convallium (Canl. i). Et de quo dicit propheta
» :

abstinentia? sub continuo labore deficeret, in hac « Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice
mediana Dominica quoddam recreationis solatium ejus ascendet (Isa. n). » Vere flos florum, quia
interponitur, ut anxietas temperata levius suflera- Sanctus sanctorum, qui pree caeteris floribus, id est

Patrol. CCXVII. 13
395 INNOCKNTII III VAPM SKUMONKS DE TEMPORB. 396

pr» oieteria 9ancti9 colore delectut invisu, quia A.

lr ilini uutem.qui postsoptenarium 9equi-
i> apeeiuaua forma pru) Bliia lioiiiiuum (Psal. xlix) tur Jubilffiua.Recte igitur et septinia tunluin Domi-
I ii quem deaideiantaugeli prospicoro (/ Pttr.l)» Qui nica llos iate lidelibus populia demonstratur ;
quia
odore reoreat in olfuclu, quia « iueliora sunt uliera Chrietua in septima taiitum 03tate ab unimabus san-
tua vino frasguutiu ungueutia optiinia. « Quem udo- ctis videtur.Quodcirca flos iale non in quolibetloco,
lesoentuliB dilexeruiH.quiaiicurrunt iu odore ungeu- sed in bae recle basilica videndus ostenditur ;
quas
torum euoruiu [Cant. i). » Qui aapore confortat m tanotas crucia in Jerusalem appellatur, snpernte
gualu, quia pitnia quem ipse dat caro sua eat, pro Jerusulem typuui obtinena, et spociein reprse*en-
muudi vita (Joan. vil,ouino delectumentum hubnna, tans, de qua dicit Apostolue in epistola quum audi-
et umnis saporia suuvitaiem [Sup. xvi). Hic eat stia: n llla quie sursum eat Jeruaalein, libera e6t,
enim,qui 9eounduni quod uudistia in Evangelio, de quasest mater uostra {Gal. iv). » In qua Christum
quinque panibuset duobus pibcibua quinque uiil- ungeli sunoti el beataj animaa contemplanlur. Ad
lia bominum aatiuvit (Joan. vi). quam Lxtare Jerusalem, et conven-
nierito dicitur:

Triplex estautem in hoc flore materia, videlicet, tum omnes qui diligilis eum. Jerusalem qua-
farile

aurum, muscus, balsamum. 3ed medianto balsamo tuor modis accipitur, secundum quatuor iheologi-
muscuaconjungiturauro.QuiatriplexestinChristo g coa intellectus historicum, allegoricum, tropolo- :

subslantia :deitas, corpus, et anima. Sed mediante gicum et anagogicum. Est auteui Jerusalem supe-
anima corpus conjungitur deitati : quia tnntiv subti- rior et inferior, interior et exterior. Superior estin
litatis est divina natura, ut corpori de limoterrae patria, inferior cst in via, interior est in anima.ex-

formato non oongrueretuniri, nisi rutionali spititu terior est in Palasstina. De superiori legitur ; « Je-

mediante. Bajulus hujus floris, vicurius est Salvato- rusalem quas eedificatur ut civitas, cujus partici-
patio ejus in idipsum (Psal. cxvij. » Ad inferiorem
ris, Romanus videlicet pontifex, aucccssor utique

Petri, vicarius Jesu Christi. Jesus enim inquit ad dicitur Surge illuminare Jerusalem quia venit
: 11

Petrum « Tu me sequaris
: Quod intel-
(Joan. xn). » lumen tuum, et gloria Domini super te orta eat
ligi debet non tantum de specie martyrii, qnantum
{Isa. vi :

. » De interiori legitur : « DaboinSion sa-

de ordine magisterii. « Tu vocaberis, inquit, Cephas luteui, et in Jcrusalera gloriam meam(7<a. xlvi).»
(Joan. i), » quod exponitur caput. Utique caput a
Ad exteriorem dicitur : « Jerusalem, Jerusalem,
capile, sicut Petrus a petra. Et « caput mulieris qus3 occidis prophetas, et lapidas eo9, qui ad te
vir, caput viri Christus, caput Christi Deus (Ephes.
missi sunt (Matlh. xxmj. » Ad quam ergo Jerusa-
v). » Sicut enim plenitudo sensuum abundat in ca-
lem recte pertioet, quod voce prophetica dicitur :

Lxtare, Hicrusalem, et conventum jacite omnes qui

pite, in creteris autem membris pars est aliqua ple
nitudinis; ita ea:teri vocati sunt in partemsollicitu- C ditigitis eam.Non ad exteriorem, quas peccatis exi-

dinia; solusautem Petrus assumptus est in pleni- gentibus captiva tenetur;cuipotiu9 competit, quod
tudinem potestatis, utillius ostendatur esse vica- narratur in Threnis (cap. i) « Vioe Sion lugent, eo :

rius,quidese dicit in Evangelio « Data est mihi :

quod non sintqui veniant ad solemnitatem. Facti
omnis poteslas in ccelo et in terra (Matth. xxxm).» sunt inimici in capite. » Sed ad superiorem praeci-

Unde Jesus spiritualiter inquit ad Petrum: « Quod- pue, de qua merito dicitur: Exultubunt aancti ia
gloria, loetabuntur in cubilibussuis (Psal. cxlix »
ounque ligaveria super terram, erit ligatum in coe- .

lis etquodcunquc solveria super terram, erit

;
so- Ad hos vero dicitur : Gaudets cum Isetilia, qui in tri-
< Quoniam absterget Dous omnem la-
stilia fuistis.
lutum et in coelis Malth. xvij. »
crymara ab oculi9 sanctoruni, et jam non erit am-
Hunc ergo florem Homanuspontifex reprasentat
plius neque luctus, neque clamor, sed nec ullus
non in omni tempore, sed in hac tantum Dominica,
dolor, quoniam priora transierunt (Apoc. vu, xxi). »
quai septima est ab illa qua3 Septuagesima nuncu-
Cum enim propheta dixisset : Lsetare Jerusa-
patur.Quia Christus non qualibet hora sed in se-
lem, statim ostendit qui debeant lastari cum ait :
ptima tantuin aetate videtur ab illis, qui beata re-
Convctitum facite cmnes qui diligitis eam. Et quali-
quie con9olantur. In sexta namque cernitur Chri-
j)
liter debeantloilari, cum subdit Gaudete cumlxli-
:

tua per fidem, in septima vero cernilur Christus

tia, qui intrislitia fuitlis. Et quare debeant laetari,
per speciera. « Non homo et vi-
videbit me, inquit,
QuiaDeumnemo vidit unquam subdit cum ait: /'( tx ultetis, et satiemini ah uheri-
vet(Exod. xxxmj. »
hus consolationis vestrx.
(/ Joan. iv), subintelligendum est in hac mortali vi-

ta.ISam videtur in vita beata, non jam per speculum Oebcnt igiturad lfetandum convenire omnesqui
in eiiijjmate.sedfaciead faciem.sicuti eal, /Cor.xm I. non bojretici, sed catholioi non ca-
diligunt, ld est ;

Propter quod dicit apostolis : « Manilestabo eis nea, aed ovea. Quia charitasfons est proprius, cui
meipsum {Joan. xix). » non coiumunioat alieuus. Habet autem chantatem
8ed diea sunt, in quibua licet homini oporari. In in corde, qui vere vult in hoc conventu gaudi

septimo vorodie requiovitDeua ab omni opere quod memor ejusquod legitur « Quia cuui rcx intraa- :

patrarat (Gen. n). lit ideo septenariu9 quietem 9i- letadnupttaa, ut videretdiaoumbentes, et vidisaei
gnificat. Undo soptimus dies, aeptima helnlomada, ibi hominem non veatitura veste nuptiali, juseit il-

aeptimua monsis, aeptimus annu9, est feriatua in lum expolli, et in teucbras exteriore» retrudi
397 SERMO XIX, CCENA DOMINl. 398

(Matth. xx.) Ideoque dicit propheta: Convenlum A statur. « Qui confidunt in illo, intelligeut verita-
facite, qui diligilis eam. tem, et fideles in dileutione illi quiaacquiescent ;

Porro multi laetantur in corpore, qui tristantur donum et pax est electis Dei
m). » Partes (Sap.
in corde;gaudium ostendentesexterius, sed luctum glorificationisincorporesuutqu.ituor:claritas,sub-
habentes interius. Quia « nonest impiis gaudere, lilitas, agilitas et impassibilitas. De quibus idem
dicit Dominus (Isa. xlviii) » « nec est pax ossi-
;
— Sapiens protestatur : « Fulgebunt justi, el tanquam
bus a facic peccatorum (Psal. xxxvn). • Ideo cum scintilla: in arundineto discurrent judicabuutna- :

dixisset [iropheta: Lxlare, Jerusalem, consequenler tiones, etc. (ibid.). Quia bonum esset si possemua
adjur.xit : Gaudetc cum Lxtitia, qui in trislitia fui- hic esse, ut liceret nobia has species gloriationis et
stis. Quasi diceret: Exterius gaudium, interior la:- glorificatiouis meditari et contemplari. Sed ecce re-
titia comitetur, ut cor, et caro nostra exultent in tinet uos et revocatoccupatio graudisetgravis.uti-
Deum vivutn (Psal. lxxxiii). Quia « gloria noslra que
utinam non et vana quia « vanitas vani-
varia, ;

htco est, testimonium cmscientio; noslra omnia vanitas (Eccle. 1; »

(// Cor. tatum, et I

i). » VI cxultetis el satiemini ab uberibus consola- Petamus ergo, iratres et lilii, petamus in oratione
tionis vestrji. « Saliabor, inquit, cum apparuorit crcdentes, « de oordepuro, conscientia boua et lide
gloria tua (Psal. xvi «. non ficta (/ Tim. 1), » puras manus sine deceptione
1'atet orgoquod duo uberaconsolationis,sunt dua; " Lvantes ad Deum, ut de sacramento rei,quam ce-

species glorificalionis, videlicet stola mentis et slola lebramus, perducat nos Uomiuus ad reiu sacrameu-
6arnia.De quibussponsa dicit in Canticis: « Ego mu- ti, quain exspectamus. Ubi vita sine morte, dies
rus, et ubera measicut turris, ex quo facta sum coram sine nocie, certe sine forte. Ubi erit securitas sine
te quasi pacem reperiens (Cant. vin). » Ubereglori- timore, jucunditas sine dolore, tranquillitas sine la-
ficationis in mente, satiantur animas sancta; in «tate bore; ubi erit pulchritudo sine deformitate, forti-
septima quiescentium ubere glorificatioois in car-
: tudo sine debilitate, retitudo sine perversitate; ubi
ne, satiabuntur corpora incorrupta in ortava n sur- erit charitas sine militia, veritas sine fallacia, feli-
gentium. Propterquod dicitur « Da partes septem, : citas sine miseria ; ubi erit gaudium, quod « nec
nocnon et octo (Eecle. xi). » Septenario danda; sunt oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor bominis
partes glorilicationis in ccrde : octonario dand;e sunt ascendit(Isa. lxiii). » Quod nobis praistare digne-

parles gloriticationis in corpore. turUomiuus Jesus Cbristus, qui est super omnia
Partes ";lorificationis in corde sunt tres : cogni- Ueus benedictus in saecula sa;culorum. Amen.
tio, dilectio, et delectatio. De quibus Sapiens proto-

SERMO XIX
IN COENA DOMINI.
De triplici lavacro et sex speciebus lotionis

Qui lotus est, non indiget nisi ut pedcs lavet, sed C mis meis statum meum rigabo (Psat. vi). » Ex ar-
est mundus totus (Joan. xm). boribus procedunt ad sacramentum. Juxta quod
Triplex est lavacrum : in aqua, in lacrymiset in legitur, quiu Samaritanus appropians vulnerato, su-
sanguine. Quolibet est duplex: nam
autemeorum periufundit vinum et oleum (Luc. x).
aliud estLivacrum aquaj materialis, aliud lavacrum Itidem aliudest lavacrum sanguinis in supplicio
aqua; spiritualis. Materialis aqus lavacrum est ba- elaliudlava':rum sauguinisin mysterio.Sanguissup-
ptisimns, de quo Dominus dicit: « Nisiquis renatus plicii semel fuit fusus in cruce,,juxta quod legitur:
fuerit ex aqua et Spiritu sancto, nonintrabilin re- « Non per saugmuem hircorum
aut vitulorum, sed
gnum Dei (Joan. m). » — « Qui crediderit etbapti- per proprium sanguinem, semel introivit Jesus in
zatus fuerit, salvus erit (Marc. xvi). » Spiritualis Sancta, seterna redemptione inventa (Hebr. ix). »
aquae lavacrum cst elcemoysyna. De quadicit Scri- Sanguis autem mysterii ssepe potatur in calicejuxta
ptura: « Sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemo- quod Veritasait: « Bibite ex hoc omnes. Hic est
syna exstinguit peccatum (Eccli xxix). » « Date, — enim calix Novi Testamenti in sanguine meo. Hsec
inquit, eleemosynam, et ecce omnia munda sunt quotiescuuque teceritis, in meam commemoratio-
vobis (Luc. xi). B nem facieti? (Mutth. xxvi). » Lavit ergo nos a pec-
lavacrum lacrymarum, qu»
Similiter aliud est catis nostris in sanguine suo.
procedunt ex oculis, etaliud est lavacrum lacryma- D Sex ergo suut species lotionis, quas hodie re-
rum,quce proceduut ex arboribus. Ex oo,lis pro- praisentat Ecclesia (Apoc. i; Lotionem aquaa mate- :

fluunt ad lamentum. De quibus inquit Propheta rialisin ablutione pedum,propterhumilitatisexem-

:

« Lavabo pcr singulas noctes leetum ineum, lacry- plum, et lotionem aquie spiritualis, in refectionem
 ;

309 INNOCENTII III PAP.E SEPMONES »E TBMPORR. 400

pauporum, propler oflicium pictatis, sieut audistis A_ pontifex summus in lcge seinel in anno in Sancta
cuui Kvangclium legsretur: Quia Burgsni Jesus a sanctoruin cuin sanguino introivit. Ecce breviter
cccna, posuit vestlmenta sua, ct prsoingene bo lin- hodiernie solemnitalis intimavimus sacramcnta,
teo, misit aquum in pelvim, ct lavit pedes disci- quai prosequi non valemus, et proptcr lumultum
pulorum, et ail : Bxemplum ilcdi vobU, ut et vos populi, ct prolixitatem officii, sed qui lotutett, non
similiter laciatis. Itein lotioncm lacrymarum, qua m pedet lavet, sed est mutndut totus.
Indiget niti
profluuntex oculisad lamentum, in reconciliutione Multi sunt ab operibus malis, qui tamcn loti
loti

pajnitenlium, qua; hodie cclcbratur. Et lotio lacry- non BUnt a cogitationibus pravis. Et ideo multi la-
marum, qu<e proccdunl ex arboribus ad sacramen- vant manus, qui tamen pedesnon lavant. Quocirca
tum, in chrismatis confoctione, quod c.\ oleo et qui lotas habet manus ab affectu pcccati, lavet pe-
balsamo consecratur. Itursu9, lotioncm sanguinis, desabalfcctu ppccandi ; et sicmumdussit totus.Pro
qui licct semcl sit cffusus ln cruce, sape tamen po- qua munditia prxmissaj lotiones sunt instituta;,
tatur in calico. Quarum alteram Romanus pontifex quas ille digne nos faciat celebrare; qui dignanter
reprsssentat, in eo quod hodie remota tabula Late- Jesus Christus Dominus noster, qui
illas instituit :

ranensis altaris, intra ipsum allare conficit curhu- estsupcr omniabenedictus Dcus in sascula sascu-
ristiam : illud iu hoc facto commemorans, quod lorum. Amen.

SERMO XX.

DOMINICA PRIMAPOST PASCHA.

Post passionem suam Chrisius prxbuit seipsum B Quid est autem quod Christus post resurrectio-
vicum aposlolis in muliis argumentis, per dies ijtia- nem prius feminis quam masculis se ostendit, et in-

draginta apparuit eis, loquebatur de regno Dei ter feminss primo Mariae Madaglenae, ac deinde
(Act. i). aliis mulieribus, et inter masculos primo Petro,
Volens, fratres charissimi, volo, sipossum, argu- ac deinde discipulis aliis? Sit ista ratio, si non po-
menta distinguere, perqusDominus veritatem sus test melior assignari, ut quia mulier prius pecca-
resurrectionis irrcfragabili ratione probavit, vide- vit quam vir, et in Eva peccaverunt caeterae mulie-
licet per frequentiam apparitionum, et testimonium res, in Adam vero ctfteri viri. Propterea Christus
angelorum, per ostensionem vulnerum et esum ci- secundum prascriptum ordinem prius mulieribus,
borum, per expositionem Scripturarum, et per ope- et postea viris apparuil. Ut quemadmodum pro-
rationem miraculorum. Per frequentiam enirc ap- cessitmors per culpam, ita procederet vitaper gra-
paritionurr veritatem su» resurrectionis Christus tiam.IHud autem sane debet intelligi, quod Christus
ostendit, quia in Evangelio decies post resurrectio- per quadraginta dies post resurrectionem suam di-

nem apparuisse describitur. Primo Maria Magda- catur apparuisse discipulis, non quidem quod ap-
lenae, quando dixit ei : Noli me tangere, etc. (Joan paruerit illis singulis quadraginta diebus, sed quia
xx); secundo, ipsi, ct mulieribus, quandoac- p frequenterper quadraginta dies.sicutJoannesevao-
aliis

cesserunt, et tenuerunt pedes ejus, et adoraverunt gelista testatur, quod tertisdiei apparitiouem, sed
eum (Matlh. xxvm) ; tertio, Simoni Potro (Luc. tertiam apparitionum dicm commemorans ait : Hio
xxiv); quarto, duobus discipulis euntibus in Em- jam Jesus discipulis ad mare
tertio manisfestavit se

maus (ibiil.); quinto, coeteris discipulis, quando Tiberiadis. Manifestavit autem sic Erant siniul :

post dies octo venit ubi erant congregati, et Tho- Simon Petrus, etc. (Joan. x.xi.) » Non est ergo ali-
mns erat cura eis (Joan. xx) : sexto, septem disci- quatenus dubitandum deDei veritate.quoties niul-
pulis ad mare Tiberiadis, quando illis piscantibus torum oculiscst ingesta.quam ad majorem fidei lir-
btetit Jesus in littore (Joan. xxi); septimo, unde- uiitatem perangelorum namquc testimoniuin mul-
cim discipulis, quundo abieruntin Galileaminmon- toties declaravit. Primo, quando angelus Poinini

tera ubi constitueral xxvm)

illis Jcsus [Maith. doscendit dc ccelo, et accedens revolvit lapidem.et
octavo, in crenaculo; ubi rccumbenlihus undecim sedit supereum, ct dixit, mulieribus: « Surrcxit,
discipulis, etc. (Luc. xxn); nono, quundo cduxit non est bie (IFarc. xvi), • Seoundo, quando t Maria

undccim discipulos foras in inontcm Oliveti versua Magdalena in monumentum venitetvidit duosange-
Bethaniam, et eis videntibus ascendit in coalum. los sedentes in albis, uuum ad caput, et untiui ad
Propter has autem appariliones dicit ApostoluB : pedes, ubi positum fuerat oorpusJesus ^Jsan. xx). »

ccQuia visus est plus quam quingontis fratribussi- D — .. Et ecce duo viri steterunt secus illos in voste
mul (/ Cor. xv). Deindo visus e9t Jacobo. Novis- fulgenti, et dixcrunt ad illos: Quid quearitis vivcn-
simo autem omnium tanquam abortivo visus est tem cum mortuis? non csl hio, »ed surrexit Juc.
ipsi Paulo. » xxiv). • Tertio, quando cidentibus illis eteiatus est:
401 SERMO XX, DOMIN I POST PASCHA. 402

et nubes suscepit eutn ab oculis eorum. Et ecce duo A ginla dies fuerunt postquam resurrexit a mortuis,
viri astilerunl juxta illos in vestibus albis, e! dixe- usque dum ascendit in coelum, ita quadraginta ho-
runt : Viri Galilxi, quid statis aspicientes in cailum? rae fuerunt ex quo mortuus est in cruce, usque dum
hic Jesus qui assumplus est a vobis in ccelum, sic resuscitatus est de sepulcro. Nam sexla feria hora
venict quemadmodum vidistis cum euntem in coilum. nona, inclinato capite, tradidit spiritum, et uno
Cum igitur « in ore duorum vcl trium stet omne Sabbati hora prima resurrexit a mortuis, et revixit.
verbuin (Matth. xvm ;// Cor. xin), » manisfestum Quutuor ergo horae restabant ic sexla feria, scilicet
estquidem in hac re angelorum testimonio creden- nona, decima, undecima, duodecima, dies autem
dum. Sabbati et du;e noctes, una praecedens et altera

Verum ne quis posset super hoc aliquatcnus du- subsequens, habuerunt triginta sex horas, et ita
bitare, signa plagarum in suo corpore reservavit, simul horae omnes quadraginta fuerunt. Patet igi-
dum ait discipulis : « Videte manus meas, elc. (Luc. tur ex praemissis, quod Christus tribus diebus et

xxiv),» propter naturam quippe glorificati corporis noctibus.etsi non per tres dies, .jacuit in sepulcro,
reservavil Dominus in corpore suo vulnerum cica- scilicet sexta feria saltem per unam horam, Sab-
trices, non solum ut fides apostolorum per eas fir- bato per decem, et Dominica partem unius. Unde
mius solidaretur, verum etiam ut illas pra:sentaret n prudenter et caute Veritas ait in Evangelio « Sicut :

inlercedendo Deo Patri pro nobis, ostendens quale Jonas inventre ceti tribus diebuset tribus uoctibus,
pro nobis pertulit genus mortis, ut sic pro nobis ita etiam Filius hominis in corde terrne (Matlh.

efficacius intercedat. xn) non dicit, per tres dies, et per tres noctes ; )>
;

Ne vero phantastica posset e.jus resurrectio re- sed, tribus diebus, e.t tribus noctibus. Quoniam
artem magicam,et non potius aliud est esse in die et aliud esse per diem. In die
putari, quasi facta per
per virtutem divinam,voluit etiam propternaturam namque est, quod existit in aliqua parte diei sed ;

incorruptibilis corporis post resurrectionem suam per diem est, quod per varias partes diei existit.
cum manducare. Primo, cum di.xit « Ha-
apostolis :
Sed quomodo verum est,quod tribus diebus et
betis hic aliquid quod manducetur? At illi obtule- tribus noctibus jacuit in sepulcro, cum non inter-
runt ei partem picis assi et favum mellis (ibid.); sint nisi dua? noctes ? Porro sciendum est quod
secundo, quando septem discipuli de navi descen- sicut dies dicitur claritas aeris, cum sol rutilat
derant, viderunt prunas et piscem suppositum et super terram,
nox dici potest obscuritas acris, ita
panem, etc; tertio quando convescens praecepiteis cum sol super terram non lucet. Verum hora
a Jerosolymis ne discederent, ete. sexla, in qua crucifixus est Dominus, usque in
Sciendum est autera quod cibos, quos Dominus p horam noiam, in qua spiritum emisit, « tenebrae
ante mortem comedit, digessit; quos vero post re- fact* sunt super universam terram, et obscuratus
surrectionem accepit.absumpsit.Sicut aliter absor- est sol [Luc. xxiii). » Patet igilur quod hora nona
bet aquam terra sitiens, et aliter ignis. Nam illa proptcr obscuritatem solis, obscuratus est aer.
imbibit, iste consumit. Corpus namque quod pro- Ideoque hora nona, in qua mortuus est Christus,
pter sui subtilitatem, quae est una de quatuor pro- intelligitur nox fuisse ut sicut de ultimo die mors;

prietatibus glorificati corporis, januis clausis intra- Christi unam horam tantum accepit, ila de prima
vit, et propter naturam carnis, quae resurgendo non nocte unam tantum horam acciperet. Verum cum
evanuit, sed refloruit, palpabile se ostendit : in utro- hujusmodi nox, id est obscuritas aeris, praecesse-
libet miraculum si fuerit, ad probationem miraculi rit sepulturam, quam cum jam sero factum esset,
sullicit alterum. Quid ergo scriptum est : « Et quo- in parasceve ante Sabbatum legimus celebratam,
niam in fractione panis ab oculis duorum discipu- secundum istam sententiam. Per cor terrae debet
pulorum subito se subtraxit. Et post dies oclo venit intelligi, quod Veritas ait : Sicut Jonas fuit in ven-
Jesu9,januis clausis,et dixit.-Pax vobis (Lhcxxiv);» tre ceti tribus diebus, et tribus noctibus, ita etiam
tertio, cum dixit discipulis : « hominis in corde terra (Malth. xn). »
Mittite in dexteram et Filius
navis rete, etc. (Joan. xxi) » quarto eum videnti-
; Porro sccundum istam seutentiam per cor terrae
bus apostolis, elevatus est, et nubes suscepit eum, ^ debet intelligi non tam locellus petrosi sepulcri,
et ferebatur in coelum (Luc. xxiv), ubi sedet ad quam umbilir.us hujus habitabilis zonae. « Hic enim
dexteram Dei. Congruunt autem sane miraculave- per cor inlelligitur medium secundum quod dicitur
ritati; decebat enim ut in ejus resurrectionc fieret in Psalmo « Dominus autem rex noster ante sae- :

terra2molus,incujusmortelegiturterraemotus,resur- cula operatus est salutem in medio terrae (Psal.

gens intraretad discipulosclausovirginisalvo(itees£ xxxvn) ; » quoniam in eo loco crucifixus est Domi-
aliquid), ut illi qui miraculose caperent pisces, mira- nus, mortuus, sepultus et suscitatus. Nam usque
culosiusessenthominespiscaturi;etipsemirabiliter ad resurrectionem Christi dies praeeessit noctem,
inccelum ascenderet, foret mirabilius descensurus. juxta quod legitur « Factum est vespere et mane
:

DaecsuntresurectionisDominicaeargumenta, dequi- dies unus (Gen. i), » quod bene competit sacra-
busin Actibus apostolorum Lucas evangelista testa- mento quoniam in homine dies virtutum praeces-
;

tur,dicens: Quiprxbuitseipsum vivumpost passionem sit uoctem vitiorum. Sed ad resurrectionem Christi

suam in multis argumentis, etc. Sicut autem quadra- nox coepit praecedere diem, quia lux successit post
403 INNOCENTII III 1'AP.K SERMONKS 1>E TKMPORE. 404

noctpm rulpa), jdxta quod nit ApOBtolus : » Erntia \ oj us ernt sieut nix. Ut sicut in unum trium evan-
aliquando tonehra* nune autem lux in Domino gi li tarum verba dioamus, hoc ipsum non solum
[Bphet. v), »jNox ergo, qus (uit inter Sabbatum nnvi»>, se.l vrli ros erclesiarum picturae tcstantur,
et Dominicam, bia numerntur, semel propter ordi- quas ab ipsa primitiva Ecclesia causae priiuonliuni
nem naturalem, qui fuit, ut <li»js prscederet no- asserunt.
ctom :iterum propter ordinem spiritualom, qni autem inquirat, quibus vestibus indulus
Si quis
fuit utnux prsoederet diem, et ita oura luerunt dus npparuit quod non illie, quibus ipdueba-
? Const.it
noctes, si una bis numeretur, intellipuntur fuisse tur riini adhoc ossot pnssibilia ct mortalia, oruoig
tres propter causnm prsdiclam. Csterum qualia- divieerunt aortem, juxta quod Domioua preadixerat:
cunquo sint verlin, is tatnen ost sensus socundum « Divisorunt eibi vestimcnta moa, et supor vestem
quomdam modum loquendi : tribus diebus et tribiit moaui miserunt Bortem [Psal. xxi).» Unde ?i qnn>-
noctibus, id ost tribus inler diea ot nnctes, quiu ratur, uhi Christus illam vestom acceperit ? et ego
duabus noctibus et uno dic integrs sunt in cnrde requim uhi angelus candidam stolam aeccpit ?
tcrr.v. Licot ergo dc horn resurrectionis, Dominicae Psalmista vero hene determinnt dicens: « Omnia
diei hora surrexisso credatur: Surgena, inquit, qusounqne voluit. Dominua fecit in cceln ot in terra,
mane nrima Sabbati, apparuit primo mane Maria?
g j n mari et in omnibus abyssis [PsaL cxxxiv), »
Magdalenap, de qua ojecit scptem da-mnnin (Joan. Talis nntem sedet in ocelo, qunlis in judicio appa-
xx). Cui consonat Psnlmista Exsurge glnria : rehit, qnando videbunt in quem transfixerunt (Joan.
mea, exsurge psaltorium et cithara ; exsurgam xix). »
diluculn (Psal. lvi|. » Nam et in Evangelio et in Fortassisadhuc hnmana cogitatiopulsataninium,
Symbolo continetur, quod die terlia resurre.rit.
quierens, nbi pnst resurrectionem Dominus ornt
Unde colligitur quod non resurrexit in nocte, sed per qadraginta dies, quando cum discipulis non
in die. manebat? Potost autem probabiliter responderi,
Sed dissentitet consentit Mnttha?us evnrgelistn, qund orat in paradisn terrestri, ubi Enoch et Elias
cum dixit « Vespere ^abhati, qune lueesrit in
: sunt, cum ille locus sit dignior et amcenior, ubi
prima Sabhati, venit Mnrin Mngadnlenc videre cum eo sanctorum animac, qnos eduxit de infernn,
sepulerum, otc. (Mntth.x\v n). » Bane vospere dici- usque dum ascendens in erelum « captivam duxit
tur finis dioi, id ost erepusculurn ot llnis noetis, id
; captivitatem (Ephes. xi) : »juxta quod legitur di-
est diluculum.Ul autem determinnret evangelista, xisse latroni : « Hodio mecnm eris in paradiso Lue.
de quo vcsuere dixerit, conseqnenler adjnngit: xxm). »

« Quae lncescit in prima Snhhnti, » ac si dixisset :

Scd ex hoc verbo alia suboritur qua?stio : Utrum
In diluculoqeod fuit intor noetem Pahbnti, et Do- ipso die mortis anima Christi statim dcscendit
minicam. Huie quoque s^ntenti.-e coneorHat osus ad infernnm, ut eum protinns spolinverit oducons
Eeclesinc.qua? in eommemnratinne resurrectionis Do- snnctorura animas de inferno in paradisuni ? Sed
minicae matutinas laudes decanlal. In diluculo ita quamvis non congrue dici possit, qnod simul
igitur, id e.st cum ccelum ab oriontis partibus ascendit ct corpus de tumulo et anima de inferno,
claresceret, Dominus resurrexit, per quod illa sol- juxta illud Psalmists: « Non derclinques animam
vitur contrarietas, qua» de adventu muliertim ad meam nec dabis snnctum tuum videra.
in infcrno,
monumentum inter evangelistas versari videtur. corruptionetn (Psal. xv) » puto quod anima ChrN ;

Nam Mntthaeus dieit, qtinci vonerunt vespere Sah- sti mox, nt exivit a corpore, facta est impass ;

bati, qua? lncohat in prima Sabbati Lucas vero, ; cum illico fuerit ab omni causa passicnis immunis;
quod valde diluculo Joannes autem, quod mane,
; quoniam tunc noc alieno consortio, nec ex delieto,
cum adhuc tenebra? essent econtra Mattheus, ; nec ox propria pati potcrat natura, nisi forsitan
quod, orto jam solo, quod totus ortus solis intelli- illud videatur obsistorc, quod siout rorpus et anima
gitur hic diluculum.sieut ipse Matthsus determinal Christi simul incipiens pnssihilitati subesso, <;uo-
dicens « Et valde mane una Sabbatorum veniunt
: ninm illud fuit corpus siiuul et formando nnima-
ad mnnumenlum, orto jam solo. » Patetigitur qtiod « tum et nnimandn fnrmatum, ita et corpus et
et orto jam solc vonerunt, et tnntum nnte luoem anima Christi simul impnssibilitatcm accoperunt,
cum adhuc tonehne. ossent, id est diluculo, oum ut aniraa reddita corpori simul fuerit gloriiieata
videlicot ex ortu solis rcehim ex "riont s partibua
;
cum illo.

albescit, et eum adhue tenebrs BPBent in partibus Sed andi consiliunt Sapientis : « Altiora '

ocoidontis. Nam oa hnra si quis aspiciat nrientera,

i
ierif, forliora to oe soruteria [Ettli. m) .

ortum solis discornit. Si vero reepioiat oooidentem, quia deflciunt scrulantes scrutioioio, nnde ApoatoJ
lucem propter tenehras non distingoit, lus « Non plua Bapere, ete. (ftOM. xn
:
» chiistus N

Si vero quaratur, ntrum ChriatUB pOBt rcsurre- metipsum mullia argomentis pai
io
ctionom sunm nmhis apparoerit nn IndutUB? Rc- diea quadraginla, el apparena ois et loquana do
spondendum, qui.i IndutUI apparull eum ot un- : regno Dei. Adhuo velim distlnguere, qus >int illa

gelns qui rosurrcclionem suam venernt nuntinro, quc Chrietua do regno post paeaiooem su;i"
stola candidacoopertus apparuit;i|tiia vostimenlum loootus apoatolit Scd priua eet diBtioguenduro,
405 8ERM0 XXI, DOMIN II POST PASCHA. 406

quod regnum Dei dicitur in Scripturis universalis A commisit Petro, cum ait : « Simon Joannis, diligis
Ecclesia, ccelestis patria, fides recta, et sacra Scri- me plus his? Cui cum Petrus lertio respondisset :

ptura. Primum in solo, secundum in polo, terlium Domine, tu scis, quia amo te secundo quoque prae-
;

in oorde, quartum in codice. De regno quirlem cepit ei dicens : Pasce ove meas (Joan. xxi). »

soriptum est « Exient angeli et colligent de regno

: Audi de secundo, id est de regno coelestis patriae :

ejus omnia scandala (Matth. xm). » De regno pa- « me tangere, nondum enim ascendi
Noli ad Pa-
triae reperitur: « Fulgebunt justi sioutsolin regno trem menm, etc. (Joan. xx). » Et iterum « Data :

Patris eorum (ibid). » De regno fidei dicit Scri- est mihi omnis potestas in ccclo et in terra (Matth.
ptura : « Regnum Dei intra vos est (Luc. xvn). » xxvm). » Audi de tertio, id est de regno fidei :

De regno Scripturoe legitur « Auferetur a vubis

: « Euntes in mundum universum praedicate Evan-

regnum, et dabitur gentibus facientibus fructum gelium ornni creaturae. Qui credid' rit et baptizatus
ejus (Malth. xxi). » Sed et ipse Ghristus regnuaa fuerit, salvus erit; qui autem non crediderit, con-

Dei potest intelligi, secundum Ulud : « Si ego in di- demnabitur (Marc. xvi). » Et iterum « Quia vi- :

gito Dei ejicio dasmonia, propterea pervenit in vos disti me, Thoma, crcdidi^ti, boati qui non viderunt,
regnum Dei (Mattk. xn). » Et statiin post ejus re- et crediderunt (Joan. xx). » Audi de quarlo, id est

surrectionem potest accipi regnuui Dei,.juxta quod de regno Scripturae : « Incipiens a Moyse et pro-
ait « Non bibam amodo de hoc genimine vitis,
: phetis interpretabatur illis quae de ipso erant; » et
donec bibam illud vobiscum novum in regno Pa- ideo iterum : « Necesse est impleri omnia qua;
tris mei (Matth. xxvi). » Licet ergo multipliciter scripta sunt in lege Moysi, et prophetis et psalmis
regnum Dei distinguatur, Chnstus tamen seuundum de me. Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent
hoc quatuor modis post resurreclionem suam lo- Scripturam (Luc. xxiv). j
cutus est apo3toliB suis de regno Dei. Audi de Ecce breviter assignavimus.qum de resurrectione
primo, scilicet do regno univeisalis Ecclesiae : Christi secundum fidem perlinent ad instructio-
« Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nem Majora autem »unt illa, quresecun-
scientiaj.
noinine Patris, et Filii,et Spiritus sancti, docentes duiu mores pertinent ad instructionem vitoe.quibus
eos qua mandavi vobis, et ecce
servare omnia alias ipso uctore docemur, qui docet omnem scien-
sum omnibus diebus usque ad con-
ego vobiscum tiam Dominus Jcsus Christus,qui est super omnia
summationem saeculi (Matth. xxvm). » Hoc regnum Deus benediotus in soecula soaculorum. Amen.

SERMO XXI.

DOMINICA SECUNDA POST PASCHA.

De bonitate pastoris Christi, de animoe triplici acceptione in Scripturis, de triplici alimento quo nos
pascit Christus, et dt mercenario, lupo et ove.

Ego sum pastor bonus. Bonus pasto< animam C fons et origo bonorum. Propter quod ipsedicebat:
suam dat pro ovibus suis (Joan. v). x « Si vos, cum sitis rnali, nostis bona dala dare filiis
Parabolicae similitudinis propositum paratligma, vestris;quanto magisPatervestercoelestisdabitspi-
de mercenario et pastore, lupis et ovibus, nie, Ira- ritum petentibus se (Luc. xi). » Nam « et vidit Deus
tres et Dlii, valde perterret ;
quia vae mihi est, si cuncta quae fecerat, et erant valde bona (fien. n). »
forte sim nomine pastor, et opere mercenarius si ;
Ipse bonus est in officio; quia bonus pastor animam
meritum discrepat ab olficio, si vita discordat a suam dut pro ovibus suis. Et ipse quidem animam
lingua. ls enim est pastor bontis, quia unimam suam dedit, uon solum pro justis, sed etiam pro
suam dat pro ovibus suis. Quis autem sit ille. Do- iujustis. « Quia Christus mortuus est pro peccatis
minus ostendit cum ait Ego sum pastor bonus. . nostris, justus pro injustis, ut nos offerret Deo,
:

Quis enim bonus ut ipse ? Bonus in natura, bonus inortificatos quidem carne, vivilicutos autem spi-
in effeetu, bonus in officio. Namque non est aliud ritu (/ Petr. 111). » Non solum pro amicis, sed etiam
esse bonum, quam esse cum ejus bonitas sit es-
; pro iuimicis. Quia « cum inimici essemus, recon-
sentia. Quapropter ipse bonus est per naturam, ciliati sumus in sanguine ejus (Rom. v). » « Lavit
homo bonus per gratiam. Ipse bonus essentialiter, enim nos a peccalis nostris in sanguine suo (Apoc.
homo bonus accidentaliter. Propter quod ipse di- n i). » quanta gratia, quantum donum, ut justus
cebat « Nemo bonus, nisi solus Deus (Marc. x). »
: pro injustis, amicus pro inimicis animam suam
Ipse bonus est in effectu.quia «omne datum opti- daret; imo Dominus pro servis, Deus pro homi-
mum, et omne donum perfectum desursum esl nibus, Creator pro creaturis.
Provideamus ergo nobis, ne tantae gratiae simus
'

descendens a Patie luminum (Jac. i); » qui est

407 INNOCKNTII III PAP.F. SBHMDNKS 1>K TKMPORE. 408

ingrali, nevo tanto dono reddamurlndigni.OniaA.pro humano favore. Sed « amen dioo vobis, rece-
n proprio Filio suo non peperoit Daoi, Bed pro nobis pit meroedem Buam (Matth. vi). »

omniboa tradidit illnm (liom. vm). tpie i

rt argo
trum autem sit pastor, et an oves sint ejus pro-
i

pastor bonus [n natura, in affeetu, io ofl

priai,hoc argumento potesl probari. « Si i|uis
animam tuam pro ovibut
Bontii <tutcm pastor dat habet Bubetantiam liujus mundi, et viderit fratrem
suis. Vocabulum anims, Iribus wodis accipitur in Buum i
Boesse babere, et clauserit viscera sua ab
Scripluris. Dicitur enim anima spirilus, sccundum co m), » profecto non eti patlor, scd mcrcc-
(Joan.
illud Potestatcm habeo ponendi animam meam, ct
:
nariut. Quia si non dat ovibus suis terrcnam
iterum sumcndi cam. Dicitur vita, Becnndum illud :
substaiUiain.quomodo daret pro eis unimam suam?
«Qui amat aniinam suam, pcrdctcam (Joan. xu.) » « Pellom, inquit, pro pelle, et cuncta quaj hubet

Dicitur sanguis, secundum illud • Anima carnis utique

:
homo, dabit pro anima sua (Job. n). » Talis
in sanguine est (Levit. xvn). Secundum quemli-
» videt iupum venienlem, ct dimittit oves et fugit.
let modorum isinrum, Christus animam tuam dedit Luptis csl il.Tiuun, lupus est ha?reticus, lupus est
pro ovibus suis. Uedit enim animani, id estepiritum, tyrannus. De primo dicitur: Luput rapit ct ditpet-
in patibulo crucis. Dedit animatn, id cst vitam in (jit ovet. Do secundo legitur « Atlendite a falsis :

articulo moriis. Dat animam, id est sanguinem, in ]J prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis oviura,
poculo calicis. Nam qui dedit se pro nobis in pre- intrinsccus autcm sunt lupi rapaces (Matth. vn)
tium, ut redimeret nos a morte, ipse se tribuit, De tertio vero scribitur « Eece mitto vos, sicut
:

nobis in cibum, ut nutiiat nos ad vitam. Ipse ergo agnus intcr lupos [Luc. x). » H.-ereticus rapit, ty-
est pastor bonus, qui animam suam dedit pro ovi- rannus dispergit, Doemon autem et dispergit et ra-
bus suis. Paslor quippc dicitur a pasccndo. Et ipse pit. Dispergit per vioientiam, rapit per fraudulcn-
tribus mudis nos pascit, videlicet, alimento natu- tiam. Quia est violentus ut leo, et fraudulentus ut
rse, cibo doctrinae, et pabulo cucharisti;e. Ipse nos draco. Quemlibct istoruin luporum mercenarius
pascit alimento naturos, qui dat semen serenli, et eidet venientem, el dimittit oves et fugil : non sem-
panem comedenti i// Cor. ix). « Qui dat escam per mutando locum, sed sspe subtrahendo pra:si-
pullis corvorum invocantibus eum (Psal. cxlvi). » dium. Quia latet, tacet et sustinet, cum minimo
Qui Evmgelio
dicit in « Nolite solliciti esse, di-
: videt injustitiam, violentiam et perfidiam, contra
centes Quid manducabimus, aut quid bibemus ?
: impotentes, orphanos et egenos ;
quasi canis mu-
Respicite volatilia cceli, quoniam non serunt, ne- tus non valens latrare (lsa. xlvi). Heu quot hodie
que metunt, et Pater vester ccelestis pascit ea tales habemus et dolemus [at. videmus] in Ecclesia
(Matth. vi). » Ipse est ergo paslor bonus. Ipse nos p mercenarios propter quod cum nomen
: pastoris
pascit cibo doctrina?, qui cibat nos pane vitse et in- habeant, el officium.non meritum.invalescunt h«-
tellectus. « Et potat nos aqua sapientios salutaris retici, tyianni sa^viunt, et perfidi persequuntur.
(Eccl. xv). Quia « non in solo pane vivit homo,
i Quia vix lnvenitur, qui ponat se murum pro domo
sed in omni verbo quod procedit ab ore Dei (Deut. Israel, aut stet ex adverso in die Domini [Ezeck.
vm). • Propter quod ipse loquitur in parabolis : xm). « Messis enim multa, operarii vero pauci
« Venite, comedite panem meum, et bibite vinum [I.uc.xV « Quoniam etsi multos videamus in no-
quod miscui vobis (Prov. ix). » Ipse est ergo paslor niine, paucos tamen videmus in opere. Proptcrea
bonus. Ipse nos pascit pabulo cucharislis, qui dicit /h/>ms rapit, et dispergit oves. Quoniam « adversar-us
in Evangelio « Caro mea vere est cihus,et sanguis
: noster diabolus, tanquam leo rugiens circuit, quavi
meus vere est potus. Qui manducat meam carnem rens quem devoret (/ Pet. v). » Mercenarius autem
et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in fugit, quia mercenarius non perlinet ad cum
est, et

eo. Panis enim, quem ego dabo, caro mea est pro de ovilms. Sed ego, dicit Dominus, sum pastor bo-
mundi vita (Joan. vi). « Utinam
nos pascat in futuro nm, cl cognosco oves meas, et cognoscunt me tncx.
epulis gloriae, de quibus Psalmista dicebat « Sa- : Ego cognosco meas, per approbationem, dilectio-
tiabor cum manifestabitur gloria (l'sal. xvi). » nem ct gubernationem. Mcx vero cognoscunt me,
Nam «in voce exsultationis et confessionis, sonus perdevotionem,obedientiam et imitationein. « Xo-
epulantis (Psal. xli). » — « Edetis, inquit, et bibelia vit enim Dominus qui sunt ejus (// Tim. n). » Qui
super mensam meam in regno meo (Luc. xxi). » econtra reprobis ait : n Amen dico voliis, non novi
Et : « Vincenti dabo edere de ligno vit.p, quod est vos. Oves autem ejus ilhim sequuntur, et aoiunl
in paradiso Dei mei (Apoc. n). » Ipse ergo est pastor vocem Alienum autem non sequuntur, sed fu-
ejus.
bonus, quia animam suam dat pro ovihus suis. giunt ab eo; quia non novcrunl vocem alienorum.
Mercenarius autem, qui non cst patior, eujut non Sicut novit mc Palcr. et ego agnosco Patrttn. Filius

sunt oves propris,videt lupum venienlem, et dimiltU per se novit Patrem, nos vero per illum, juxta
quod alibi dioit « Nemo novit Pilium, nisi P.itor,
oves et futjit. Mercenarius quidem est, qui locum :

pastoris habet, sed pastoris opus non agit qui pro ;

nequB Patrem ipiis novit, niai 1'ilius, et oui Filius
mercede non spirituali.scd pro terapoi ull; nOD veru, voluerit revelare (Malth. «). i Itemque Joanoea!
sed falsa non Bjterna, sed transitoria pasoit ovea;
;
« Detiiu nemo vidit uoquam, nisi Uoigenitua, qui
videlieet pro luoro terreno, pro mundana gloria, ost in siuu Patria, ipse anarravit [Joan
409 SERMO XXII, IN ASCENSIONE DOMINI. 410

tera ista duobus modis valet intclligi, quia potcst A laedant; sed potius diligant inimicos suos, benefa-
dupliciter construi. Primo, ut sub uno versu dica- ciant his qui odcrunt eos ; et orent pro persequen-
tur : Cognosco meas, et ccgnoscunt me mex, sicut tibus et calumniantibus se, illius exemplo qui so-
novit me Pater, et ego agnotco Pulrem. Ut ita si- lem suum facit oriri super bonos et malos,et pluit
militudo cognitionis notetur inter pastores et oves, super justos et injustos (Matlh. v), ut sint uliles,
quas inter Patrem et Filium. H*c autem cognitio quatenus pastoribus suis reddant lanam,vel lac et

est dilectio, sicut Joannes evangelista testatur,in- limum decimas et obla-

et fetum.id est primitias et
quicns : « Qui dicit se nosse Deum, et mandata tiones. « Dignus est enim operarius mercede sua
ejus non custodit, mendax est (/ Joan. n). » Ve- (/ 7'»». v). » Propter quod dicebat Apostolus: t Si

ritas ergo dicit : «Quidiligit me,sermonem meum seminavimus vobis spiritualia, non est rnagnum si
servabit (Joan. xiv. » Est ergo sensus. Sicut di- carnalia vestra metamus (/ Cor. ix). »
ligit me Pater, ct cgo diligo Patrem ; ita ego diligo Sequitur : Et alias oves habeo qux non sunt ex
oves meas, et ipsae me diligunt. Cujus dilectionis hoc ovili, el illus oportet me adducere ; et fxct unum
est evidens argumentum, quia animam meam pono ovite ct unus pastor. Ilabetat ergo Dominus oves,et
pro ovibus meis. « Majorem enim charitatem nemo justificatas per gratiam.et praedestinatas ad vitam.
habet,quam ut animam suam ponat quis pro ami- p De justificatis prosmiserat Cognosco meas, et co- :

cis suis (Joan. xv). » Itemque Oves mex voccm gnoscunt me mx. De praedestinatis subjungit
:
:

meam audiunt. Quia « populus, quem non co- Alias oves habco, quse non sunt cx hoc oviti. Printae
gnovi, servivit mihi, in audiiu auris obediunt ergo jam collectoe erant ex populo Judaeorum ; se-
mihi (Psal. xvn). » Vel intelligi potest, ut sub alia cundoa adhuc erant colligenda: de populo gentium.
clausula dividalur. Dixerat enim anle : Cognosco Utraque tamen congregandae erant, ut esset unum
meas, et cognoscunt me mex ; nuncautem ostendit, unus pastor, id est una Ejclesia, et unus
ovile, et
quo auctore, quove fine illas cognoscit. Quo au- Dominus. « Ipse enim est pax nostra, qui fecit
ctore, quia sicut novitme Palcr, et ego agnosco Pa- utraque unum, ut duo parietes ediverso venientes
trem. Quo animam meam pono pro ovi-
fine, quia in uno angulari lapide convenirent (Ephcs. n). »
bus mcis. Ac si dixisset apertius Quod vult Paler, : Quaecunque ovis extra hoc invenitur ovile, lupo-
et ego volo. Unde juxta beneplacitum Patris ani- rum morsibus patet; quoniam et omnes qui non
mam meam pono pro ovibus meis. fuerunt in arca in diluvio perierunt (Gen. vi).Porro
Ustensum est qualis debet esse pastor.ostemlen- quaedam oves sunt lentae, quaedam sunt morbidae,
dum estergo quales debcant esse oves.Tria praeeipue et quaedam vagae. Bonus itaque pastor debet pun-
commendantur mansuetudo, innocentia et
in ove, gere lentas, sustentare morliidas et colligere vagas.
utilit&s. Scriptura enim « Tanquam ovis ad "
est : Quas tria bene signilicantur in baculo pastorali,qui
occisionem ductus est, et sicut agnus coram ton- est in ultimo acutus, in medio rectus, in summo
dente se, sic non aperuit os suum (Isa. liii). » To- retortus. Acutus,ut pungat oves lentas et pingues;
tum est utile quod exit ab ove, lac et lana, pellis rectus,ut sustentet oves morbidas et infirmas re- ;

et caro,fetus et fimus,qui terram impinguat: tales tortus, ut recolligat oves vagas et errabundas.Oves
debcnt esse fideles, ut sint mansueti, ne reddant suas pascendas Dominus Petro commisit (Joan.
malum pro malo, neque maledictum pro male- xxi), vocabulo tertio repetito, quem pastorem sibi
dicto, ejusexemplo (/ Pct. m) « Qui cum male- : substituit,et ob hoc hodierna statio in ejus basilica
diceretur non maledicebat, cum pateretur non celebratur, ad laudem et gloriam summi pastoris
comminabatur (/ Pet. n). » Ut sint innocentes, Ecclesia: Jesu Christi, qui est supcr omnia Deus
ne quemquam offendant, nulli noceant, neminem benedictus in sascula sceeulorum. Amen.

SERMO XXII.
IN SOLEMNITATE ASCENSIONIS DOMINI NOSTRI JESO CHRISTI.
De tribus solemnitatibus, scilicct Paschx, Scenopegix et Pentecostes, et quomodo debeamus eas celebrare ; de-
tribus ordinibus eas celcbranlium.

Ascendens Christus in altum, caplivam duxitcapti- D sed in spiritu celebramus. Pascha,in resurrectio-
vitatem, dedil dona homimbus (Eplies. iv). ne ; Scenopegia, in ascensione : Pentecosten, in
Tres olim solemnitates non solaa, sed praecipuae Paracleti missione. Christus enim captivam duxit
celebrabantur in lege, videlicet Pascha, Pentecoste cuptivitalem, quando resurgens eduxit vinctos suos
et Scenopegia, id est solemnitas azymorum.solem- de lacu Zach. ix), in quo non erat aqua. Ascendit
nitas hebdomadarum et splemnilas tabernaculo- in altum (Psal. lxvii), curn exaltatus est super coe-
rum. Quas et nos in Evangelio, non ad litteram los ccelorum ad orientem. Dedit dona hominibut,
411 INNOUENTII 111 PAP.E 8ERM0NES DE TEMPORE. 412
cum effudit de Spiritu saneto supor omncm oar- A tiam, sed nmgis tropologiam.quro animum instruit
nem. Ateendent ergo Ghritlu» in altum, iedit dona ud saluluin.l.liristus enim resurrexit, ut nos resur-
hominibus, quoniam « omnc dutuin optimom, et gamus ascendit ut nos ascendamus; Paracletum
:

omnc donuui perfectum desursum est, descendens dedit, ut nos consolomur : Paracletus enim adi>o-
a Patre lumiuum \Jac. i). » Pasoha Biquidem calut vel consolator inlei pretatur.Sed post tres diee
tranritus appeUatur, eo
quod angelua tranBiit per reaurrezil a mortuis, inde poat quudragintu dios
/Egyplum.exBtinguena primogenita /Egypli, ab bo- ascendit ad cuolos, extunc post decem Paracletum
mine usquead pecus sod super Hebra?orum tecta : dedit. Plona sunt omnia divinis raysteriis, ac sin-
transivit, neminem eorum lsdena, eo quod agni gula ceolcsti dulcedinc redundantia si tamen dili- ;

Bunguine Bxod.xu). Et tuno populus

lila I 58i I
gentem babeant inspectorem, qui novit sugere
Israel itcr arripuit transcundi de .figypto in soli- « mel ile petra,oleuiiKiue do saxu durissimo (Deut.
tudinem. Porru » pascha noatrum immolatus est XXXl). )1

Christus (/ Cor. \), » cujus sanguine tecta tangun-

Resurgamus ergo, fratres et filii, resurgamus a
tur, cum corda nostra fide passionis insigniunlur,
morluis post tres dies. Resurrectio prima est re-
quae sola diabolus extorminaro non potest, in co
inissio peccatorum de quadicit Joannes « Beati
; :

qui intus ex fide vivit.

B qui habent partem in rcsurrectione prima (Apoc.
Transitum autem istum Joannes evangelista de- xx). » Ad hanc itaque pervenimus per viam trium
terminat, dicens Sciens Jesus, quia ejus hora
« dieruin, qua lilii Israel egressi sunt de __.gypto, ut
venit, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, cum sacrilicarent Doniino in deserto. « Sacrificium Deo
dilexisset suos, in finem dilexit eos (Joan. xm); » spiritus contribulatus,cor contritum et humiliatum
resurgens ergo transiit de morte ad vitara, de la- Deus non spernit (Psal. l). » Flst ergo primae diei
bore ad requiem.de rnundo ad Patrem nam Chri- ; via, per quam ad ressurrectioncm anima. proticisci-
stus resurgens ex mortuis.jam uon moritur.mors mur,iuquisitio peccatorum.quando peccator inqui-
illi non dominabitur (liom. vi). Scenopegia
ultra rit et investigat modum, et numerum, et aliascir-
fixiotabernaculorum interpretatur, eo quod Israel cumstantias peccatorum, secuudum illud : « cogi-
quadragintaannis subtahernaculiscommoratusest tabo pro peccato nieo (Psal.ui) ; » hic eoim primus
in deserto (Deut. xvi), in cujus rei meinoriam ad- dies,haec prima mentis illuminatio huic successit ;

huc Judrei celebrant Scenopegiam.habitantes in ta- secundus, videlicet recordatio delictorum, quando
bcrnaculis. Porro tabernaculum est corpus Christi peccator coram se statuit modum et numerum et
assumptum.in quo sub humanitate latet divinitas, alias circumstantias delictorum, secundum illud :

de quo dicit Psalmista « In sole posuit taberna-

p « peccatum meum contra me est semper (Psal.y).»
:

b
-..1
culum suum„/„--/ _
(Psal. xvm
-- . .1
» lloc utique taberna
T,.- . _________ . J- _•_•___
Hic est secundus dies,ha.c est secunda mentis illu-
,

I.

culum Christus in carne mortali non tigebat, quo- minatio.cui tertius quoque successit,videlicetcon-
niam « exsultavit ut gigas ad currendam viam tritio vitiorum, quando peccater pcenitens conterit
(ibid.). » discurrens de loco in locum, ut susce- omnia vitia per dolorem, seoundum quod inquit.
ptum ministerium adimpleret.Sed tunc tixit taber- « Secundum multitudinemdolorum meorumin cor-

naculum suum, cum « assumptus in coelum sedet de meo consolationes tua. la.tificaverunt animam
ad dexteram Dei (Mar. xvi), » requiescens, in pa- meam (Psal. xcinj.» Statim ergopuella suscilatur
trimonialibus bonis Patris, « doner pnnat iniraicos in domo (Matth. «), » juvenis in porta (Luc vn),
suos scabellum pedum suorum (Psat. cix^ » ttevt- Lazarus iu sepulcro (Joan. vi > Nara qua hora ,1.

T^xovta Grcece, asiarco Hebraice, quinquaginta in- peccator conversus tuerit et ingemuerit, omnium
terpretatur Latine ; inde Pentecostes appellaturilla iniquitatum ejus non recordabor : « vita vivet, et
solemnitas, qua fit in memoriam legis datas quin- non morietur (Ezech. xxxiu), » ait Dominus om-
quagesimo die ab exitu Israel de .Egypto (Exod, nipotens. Hoc est ergo Pasoha vel solemuitas, in
xx Nos autem Pentecosten celebramus in honore
'.. qua salutarem transituiu celobramus, de morte ad
Spiritus Paracleti,qui datus est apostolis quinqua vitam, de malo ad bonum, de tenebris ad lucem,
gesimo die postquam Christus resurrexii a inortuis D de vitiis ad virtutes.Tunc aniina transit de tonebris
(Act. n). Ipse quidem est lux salutaris, « scripta ^f.gypti,ad coluinnam nub.sobumbrantem per diem
non in tabulis lapideis, sed in cordibus {II Cor. et columnam ignis lucentem per noctem ^Exod.
m) » hominura digito Dei de quo dicit Joannes ; : xiv) ;
quando peccator per pienitentiam tenebias
« Unctio docebit vos de omnibus (7 Jean. n u . intoriores deponit, de quibus ait Apostolus : • Oh-
Et Christus in Bvangelio : « Cum venerit Puriulo- Bouratum est insipicns cor eorum liom. i) » et :

tus, ille vos docebit omnem veritatera (Joan. xv).» lueem veritaUa asaumit, qua illuminat omnem ho-
Hujus solemnitatem bonorifice celebranuis,
diei iuiinin venientem in huno niundiim Amn. i\ t
recolentes qund duni oomplerentur diea Penteoo- qu«e pernubem refrigeratel perignem IHuatrat.Sed
stes, « factus est repenle do cudo snnus udvonien- a reaurreotione post quadraginta diea debemuaafr
tis Spiritus vehemeotiB dct.ii). » Verum utomoii cendere, ut disponentei • I OOnaionM in corde, iu
Christi actio.Christiani sit lectio.non sulum requU oonvalle laorymarum Psat. taoesdamu mu .

ramus allegoriam, quie unimani instruit ad scieu- do virtute iu virtutem, doneo videamui Deum doo-
 413 SRRMO XXII, 1N ASCENSIONE DOMINI. 414

rura in Sinn. » Faciamusergo dignos fructuspceni- A. quam ignis.seditqueeupra singulos eorum (ibiri.) »
tcntia? (Matlh. in), qnae sunt prtrcipur, oratio, Igniso\pressitconstantiam, lingua scientiam nam ;

jejunium; eleemosyaa: ut sicut tres per peccaturn ignis testam mollemet fragilem consolidat
con- et
offendimus, Deum, nosipso- et proximum, ita tres firmat : lingua
affectum exprimit etexponit.
ine.itis
per saUsfictionem plicemus ut onitio dirigalur : Datus cst autem Spiriiussanctus apostolis ad con-
ad Deum, jejunium feratur in nos, eleernosvna stantiam, ut induti virtute Spiritus ex alto, testes
distribuatur adproximum. fierent in Jerusalcui et Samaria et usque ad extre-
Scitis autem, charissimi, quod quadragcnarius mum terrte (Luc. xxiv ; Act. i). Datus est ad scieu-
specialis et proprius est satisfaotionis numerus ;
tiam, ut loquereutur variis linguis aposloli magna-
unde observantiam militiae Christianae, per quam
et liaDei iiuatenus in omnem terram exiret sonus
:

ad satislaciendum Domino de commissis decimam corum, et i:i fines orbis terra vcrba eorum (liom.
totius anni persolvimus, sub hoc numero compre- x). Hinc alibi legitur « Spiritus Domini replevit :

hendimus. Ut enim caeteras significationes hujus orbern terrarum, et hoc quod coutinet omnia.scien-
numeri taceamus, quae sunt multiplices in Scriptu- tiam habet vocis (Sup. i). « Sic nos, fratres et filii,

ris, Jonas hujus numeri spatium Ninivitis indnlsit. si Drcalogi mandata servamus, prufecto Spiritum
ut converterentur ad Dominum ct satisfacerent de
R
sanctum in igneis linguis accipimus, ut sit iguis
commissis : « Adhuc inquit, quadraginta dies, et flagrans in corde et lingua sonaus in ore. De hoc
Ninive subvertetur (loan. i). » (Est enim numerus igne Dominus ait : « De exeelso misit ignem iu os-
superabundans, ex suis partibus aggregatis asccn- sibus meis (Thrcn. i), » item : « Ignem veni mit-
dens ad quinquagenarium, qui ratione jubilei, ple- tere in tcrram, et quid volo, nisi ut ardeat ? (Luc.
nam remissionem significat; quia si sic ascende- xii.) n Et alibi : « Ignis in altari meo semper arde-
rimus, post decem dies Spiritum sanctum Paracle- hit (Levit. vi). » Hunc ignem exposuit Salomon,
tum accipiemus. Denariusenimdierum est Decalogi ubi ait Aquai multae non possunt exstinguere
: «

observanti», qui totus in dilectione Dei et proximi charitatem (Cant. vm). » Ardeat igitur ignis in
adimpletur; na-n « plenitudo legis est charitas corde, ut lingua congrue sonet in ore. Nam pecca-
(Tim. ii), » el « tinis pnccepti charitas esf, de corde tori dixit Deus «Quaretu enarras justitias meas,
:

puro et conscienlia bona et fide non ficta / Tim. (

et assumistestamentummeum perostuum? «(Psal.
n). i) Nam et illorum mandata in duabus tabulis xlix.) Certe, cujus vita despicilur, restat utpraedi-
sunt conscripta ; trii in una, quae Dei dilectionem catio ejuscontemnatur, et dicatur ei : « Medice,
insinuant. Quoruni primum spectat ad Patrem : cura teipsum (Luc. iv) » « Ilypocrita, : ejice pri-
Non habebis deum alienum » secundum ad Fi- ; mum trabem de oculo tuo, et lunc ejicies festucam
lium « Non assumes nomen Dei tui in vacuum »
: ;
ti de oculo fratris tui (Matth vn) » « Qui praedicas
tertinm ad Spiritum sanctum « Memento ut diem : non furandum, furaris?qui dicis non mcechandum,
Sabhati sanctifices, qui estverae quietis sanctifica- moecharis ? » (Hom. n). Has tres solemnitates, ce-
tio (Fxod. xx). » Unde non incongrue quinquagesi- lebrant tres ordines fidelium in Ecclesia : Ineipien-
mo die, qui primusestpost septimam septimanam, tes, qui resurgunt per humilem pccnitentiam pro- ;

missus est in apostolos, ut eos in illa pacis requie ficientes.qui ascendunt per abundantem justitiam ;

solidaret.De qua dicit Veritas in Evangelio : « Pa- perficier.tes, qui consolantur per finalem perseve-
cem relinquo vobis, pacem meam do vobis (Joan. rantiam. Tres istos gradus fidelium designant tres
xiv). » Post dies hos itaque decem, id est post de- quinquagena? psalmorum, quarum prima termi-
eimam observantiam mandatorum Dei, Paraclelum natur in poe.iiteutia, quam psalmus ille quinqua-
Spiritum sanctum accipimus non quoniam et ante : gesimus docet: c ( Miserere mei, Deus. » Secunda,
Paracletum Spirilum non acceperimus quoniam terminatur in justitia, quam psalmus ille centesi-
« charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per musexprimit: « Misericordiam
judicium cantabo et
Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. xv) » ; tibi.Domine. » Tertia terminaturin laudis perseve-
sed quouiam amplius, et adaliud illum accepimus. rantiaquain ultiiuus psalmusexponit: « Omnisspiri-
Sicut apostoli, qui Spiritum sanctum acceperunt fj tus laudet Dominum.» Isti tresstatus sunt tres ca-
ipso die resurectionis Dominicas, quando Dominus merae arcas Noe(Gcn. ix). Hi sunl tresdies,de quibus
ait: « Accipite Spiritum sanctum, quorum remi- Dominus ait:« Hodie damonia ejicio,cras sanitates
seritis peccata, remittuntur eis (Joan. xx) ; » et consummor (Luc. xm). »
perlicio, et tertia die
tamenquinquagesimoSpiritumsanctumacceperunt Celebremus ergo, charissimi, solemnitates istas,
Quia «repletisuntomnesSpiritusaneto, etcceperunt non tam corpore quam corde;quia reliquiae cogi-
loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat tationum agent diem festum Domino (Psalm. lxxv),
eloqui illis (Act. u). » Ad quid eo die Spiritum inspiranle Paracleto qui a Patre procedit et Filio
ganctnm acceperunt, per visibiles figuras ostensum (Joan. xvi). Quicum eis est vivus et verus Deus,
est ; nam s apparueruntillis dispertitajlingua' tan- benedictus in sajcula ssculorum. Amen.
** 5 INNOCENTII III PAP^ SERMONE8 DE TEMPORE. 416

SERMO XXlll.

1N SOLEMNITATE SAMcT.l: PBNTEC0STE8.

[>e duplici liquefaelione, ci diverfitale liqtiefactorwn de charitate apostolorum
; taptentia et ;

el quod illa duod in praedicationii o/jUefo conjungi dibeant, ui ioceat prxdicator vcrbo et
exemplo.

Lique/iicta cst ttrra

etotnnet habitantesin ca ; cnjo A profundum malorum contemnit (Prov. xviu). »
confirmaci colummis ejus (Psal. lxxiv). Quoa utiquc qunnto Dous per patientiam diutius
Duplex est una bonorum, do qua
liquefactio, sustinct in prffiaeuti, lanto per justitiam gravius
Sponsadicit inCantico Aniuia mea liquefuctaest, : « puniet in futuro quiajuxla testimonium sacraj
;

utdilectus meus locutuscst (Cant. v). » Aitera vero Boriplurffl . « Dedit eis Deus tempus pcenitendi, et
malorum, de qua Propheta ait in Psalmo : « Sicul ipsi ubusi sunt eo(Jol> xxiv). » Cera quidem ad
cera liquefacta auferentur (Psal. lvii). » Porro ignem primo mollescit, secundo liquescit, tertio
qusedain liqueliunt solummodo ad honorem, quee- evanescit. Sic et diabolus, qui est raalorura iu-
dam aulem ad calorem et humorem. Ad colorem, ut tentor, primo ignein tentatioDis accendit, quo ma-
cera ad humorem, utsal
; ad colorem pariter et ; gis anima liquefacla, quasi cera mollescil, cum in-
humorem.utnix. Item qua:dam quando liquescunt, Secundo magis ignem tentationis cipit delectari.
et permanent quredam quando liquescunt, et per-
; accendit, quo magis anima liquefacta quasi cera
eunt. Liquescunt, et pcrmanent, ut ceraet sepum liquescit, cum incipit conscntire. Tertio magis ac ;

liquescunt et pereunt, utnix et glacies. Sicetmali magis ignem tentationis accendit, quo magis ac
quidam solummodoliquescunt ad calorem qui vi- magis anima calefacta, quasi cera penitus cvane-
;

delicetdissolvuntur per spirituales cupiditates, qua3 scit, cum incipit perpetrare. Quia « peccatum cum
R
de cordis calore procedunt, ut per iram vel per in- fuerit consuirmatum, generat mortem (Jac. i), »
vidiam. De quibus legitur, quod « exarserunt in propter quod legitur « Sicut cera afacie ignis.sic :

concupiscentiis suis (Dan. xm), » indammati a ge- pereant peccatoresa facie Dei (Psal. lxvii). »
henna. Quidam vero liquescunt adhonoremsolum- Nos ergo.fratreset lilii,qua3ramusDominumdum
modo qui videlicet dissolvuntur per corporales
; inveniri potest invocemus eum dum propo es
concupiscentias, qus de carnis humore procedunt, (Isai. lv) ne forte simus ex illis, de quibus Pro- ;

ut per gulam vel per luxuriam, de quibus legitur, pheta pramittit : Liquefucta est terra, el omnes ha-
quod Behemotb dormit in locis humentibus, fidu- bitantcs in ca. Sed ut simus de illis, de quibus Do-
ciam habens quod inlluat Jordanis in os ejus (Job minus dicit Ego confirmavi columnas ejus. Nomine :

xl). Quidam vero liquescunt ad calorem pariter et terr;ehumana3 caropotest intelligi, quajfuitde linio
humorem ;
qui videlieet et perspirituales cupiditates terrffl formata. Cui a Domino dicilur : » Terra es,
et per corporales concupiscentias dissolvuntur. De et in terram ibis (Gen. m). » Habitantes in ea, pos-
quibus, ut pcena sit similis culpas, dicit Scriplura, sunt intelligi viventesin carne, de quibus inquit
quod de aquis nivium, transibunt ad calorem ni-
» Scriptura « Qui habitant domus luteas, et terre- :

iuium (Job xxiv).» De illis dicit David « Super num habent fundamentum (Job iv). » Tales cura
:

eos cecidit ignis, et nonvideruntsolem^sa/. lvii). » " venit Christus, invenit et cum ascendit, dimisit. ;

l)e his inquit Jacob « Effusus es sicut aqua, non

: Quoniam « omnes declinaverunt, simul inutiles
crescas : quando ascendisti cubile patris tui (Gen. facti sunt (Psal. xm). Sed ne terra tota liquefacta
xlviii). » Eorum vero quidam liquescunt et perma- poriret, Deus confirmavit MitMMMI ejus, quando
nent, ut illi qui peccant et pcenitent; quia per poe- quinquagesiina diepost resurectionem suam apo-
nitentiam reparantur. Nam « quacunque bora pec- stolos induit virtute Spiritus sancti ex alto (.ict. i

cator ingemuerit conversus, vita vivet et non mo- et n).Qui designantur nomine columnarum quia ;

rietur, ait Dominus (Eiech. xvin). • Quidain vero per eos Ecclesia sustentatnr, seeunduin quod et
liquescunt et pereunt ; ut illi qui peccant, et nun- Paulus apostolus ait, quia Potrus, Jacobus et Joan-
quam pcenitent, quia propter impcenilentiam con- nes videbantur oolumna csse \Gal. n). « Nisi enim
deranantur. Nam « mortuo homine impio, nulla Dominus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma
spes erit de eo (Prov. xi). » O quam periculosus fuissemus (lsai. i). » Liquefacia est tcrra. et om-
modus liquefactionis est iste, utvidelioet quia mu- nes habitantes in ta. Sed dominua conlirmavit .v-
riaturin poceato Ecce mundus fere totus liquefu-
I tunnias ejus. Pro hac oonflrmatione orant Ipaa co-
ctus est vitiis, lere liquefactus totus est ln peeoatie, lumn» dieentr^ Conflrma hoc Daua, quod
: i i

Nuin« supcrabundavit iniquilas, et refriguit cliuri- £) ratusaa in nobis, a templo eaooto tuo quod eat in
tasmultorum (Malth. xxiv), n — (il.iriimtur enim Jeruaalem [Psal. lxvii), » Nam« poatquam implflti
homines cum male leccrint, et u ullaut lo rclms sunt diei Pentecostea, faotus est repanta >lc eosle
pe3simis(/, ;-op. n). » Quia « cuin implui venerit in sonua, tamiuam advenlentie apiritua vehementig, at
417 SERMO XXIII, IN PBNTECOSTE. 418

replevit totam domum ubi erant sedentes, etc. Et A vcste pontificali dependebant mala granata cum
repleti sunt omnes Spiritu sancto, et cceperunt lo- tintinnabulis aureis (Exod. xvm).
qui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat Ardeat ergo prius ignis dilectionis in corde, ut
eloqui illis [Act. n). » Antequam apostoli Spiritum postea sonet lingua prfodicationis in ore (Matlh. xn).
sancturn accepisscnt,quasi limore liquefacti,relicto Nam « cum apparuissent illis dispertitae ling-joe tan-
Christo, fugerunt (Matth. xxvi). Sed ubi Spirituin quamignis,tuncreplelisuntomnesSpiritussancto:
Paracletum acceperunt, quasi confirmati virtute et cceperunt loqui variis linguis, proul Spiritus
Spiritus ex alto,« ibantgaudentesaconspectu conci- sanctus dabat eloqui illis (Act. n). » Ecce nunc im-
lii,quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu con" pletum vident, quod olim audicrunt promissum :
tumeliam pati (Act. v). » Unde Petrus,qui prius ad « Non enim vos estis qui loquimini, sed spirilus

vocem ancillaj negaverat (Matlh. xxvi), postea co- Patris vestri, qui loquitur in vobis (Joan. xiv). »
ram regibus et principibus nomen Christi portavit, In hoc loco conjunguntur ignis et lingua, quo-
constanter aflirmans, quoniam magis oportet Deo, niam « apparucrunt illis dispertitas lingum tanquam
quam hominibus obedire (Act. v). ignis (Act. n). » In Evangelio, quod audistis, con-
Mali liquefiunt per vitia et peccata, boni autcm junguntur dilectio et sermo quia ;
» qui diligit me,
confirmantur per virtuteset dona.Uli liquefiunt per n sermonem meum servabit (Joan. xiv). In Psalmo
ardorem cupiditatis et per humorem concupiscen- vero conjunguntur et spiritus et doctrina « Spiritu :

tise. Isti vero conlirmantur per ardorem charitatis principali confirma me. Docebo iniquos vias tuas
et per humorem sapientiae.Nam«apparuerunt illis (Psal. l) : » ut hoc triplici testimonio cognoscatur.
dispertitae linguaa tanquam ignis (Acl. n). » Duo di- Quia sicut unum sunt, lingua, sermo, doctrina sic ;

cit : ignis et lingua,per visibiles formas, invisibiles unum est ignis, dilectio, spiritus.Nam « Deus no-
species repraesentans. Ignis cnim in arido vivit, lin- ster ignis consumens est (Deut. iv). » — « Deus au-
gua manet unda.Et ignis quidem cbaritatem si-
in tem est charitas (/ Joan, iv). » — « Charitas vero
gnificat.lingua vero exprimit sapientiam.De chari- diffusa esl in cordibus nostris per Spiritum san-
tatis ardore Solomon dicit in Canticis « Aquae : ctum, qui datus est nobis (Rom. v). » Hic est diie-
multae non possunt exstinguere charitatem (Cant. ctioPatriset Filii, amoret connexio utriusque, cui
vm). » De humore sapientia; idem loquitur in Pro- specialiter hodierna solemnitas dedicatur.Quia vero
verbiis : « Aqua profunda ex ore viri vcrba,et tor- liquequefacta estterraciomncs habitantes in eu,idcirco
rens inundans est fons sapientiee (Prov. xvn). » Et Deus confxrmavil columnas ejus. Sed rursus, quia
inter virtutes charitas esl praecipua; et inter dona, Deus confirmavit columnas ejus, liquefacta est terra
prima est sapientia. De illa Major
dicit et omnes habitanles in ea. Postquam enim apostoli
Apostolus : «

autem horum est charitas (/ Cor. xiii). » De ista « Spiritum sanctum accepere Paracletum, stans Pe-

dicit propheta: « Requiescet super eum spiritus sa- trus cum undecim elevavit vocem suam,et locutus
pientioe et intellectus, etc. (Isa. n). » Has ergo est plcbi, exponens eis prophetiam Joel, et alia
duas,primam videlicet et prajcipuam.in figura ignis prophotica testimonia. Quibus auditis, compuncti
et linguae per Spirilum sanctum hodierna die Chri- sunt corde, et dixerunt ad Petrum et ad reliquos
stus infudit apostolis,quos missurus erat in orbem, apostolos « Quid faciemus, viri fratres? Petrus :

ul pradicarent Evangelium omni creaturm (Marc. verodixitad illos Poenitentiam agite et baptizetur :

xvi). Charitatis enim informat vitam, et sapientia unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi. Ba-
informat doctrinam. Quae duo debent in prtedica- ptizati sunt igitur et appositi sunt in illa die animae
tione conjungi, ut non solum verbo doceat, sed et circiler tria millia (Act. n). » Ecce liquefacti sunt
exemplo.«Nam cujus vita despicitur, restat ut ejus isti et per ardorera et per humorem per ardorem :

pr.-edicatio contemnatur, et dicatur ei : « Medice, poenitentiae, et per humorem baptismi. De ardore

cura teipsum (Luc. iv).» — « Hypocrita, ejice primo pcenitontiie dicit Psalmista : « Concaluit cor meum
trabem de oculo tuo, et tunc ejicies festucam de intra me, et in meditatione mea exardescet ignis
oculo fratris tui (Luc.
vi). » Qui pr&dicas non — (Psal. xxxvin).» De humore baptismi Dominus ait :

furandum, furaris? quipraedicas non mcechandum, {)

« Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto,
mcecharis? » (liom. n.) « Ccepit ergo Jesus facere non intrabit in regnum ccelorum (Joan. m). »
et docere [Act. i), » — « nobis relinquens exemplum, Nos ergo fratres et filii, qui jam liquefacti sumus
ut sequamur vestigia ejus; qui peccatum non fecit,» per aquam baptismi, liquefiamus adhuc per ardo-
utsit nobis honestas in vita :«nec inventus est do- rem pcenitentiae, ut nostra deleanlur peccata, prae-
lus in ore ejus (/ Pet.ii\ha.ini), » ut sit veritas in stante Spiritu Paracleto, qui est vera remissio
ductrina. Nara « qui fecerit et docuerit, magnus peccatorum; qui cum Patre et Filio vivit et regnat
vocabitur in regno coelorum (Matth. v), » Unde a Deus, per omnia saacula saeculorum. Amen.
 ;

419 INNOCENTII III PAIM? RBRMONES DIC TEMPORE. 420

8ERM0 XXIV.

IN BADEM BOLBMNITATR.
Dt duplipi baptumo nobit in Evangtlio eommendalo, it quomodo apoitoli Spiritu sancto baptiiati tunt, et
quumlo nos m spiritu baptizamur.

Joanues quidem baptiaatit ojua ; vos uutem buyti- A. et leplovit totam domum, ubi crant sedentes. Et
inbimini Spiritu sancto, non post multos hos dies apparueruot illia dispertitaa lingua? tunquam i^nia,
( \et. I). scditque supra singulos eorum.Et repleti suntom-
i Duplex enim nobis baptismus in Evangclio com- nes Spiritu sanoto;et cceperunt loqui variia linguis,

iiieudalur, in aqua Sed in uqua

videlicet et igne. prout Spiritus aanctus dabat eloqui illia (Act. n).»
inateriali, et in igne spirituali, ne vel aqua ignein Cum uudis.quod apparuerunt illis ditptrtitse lingus
exstinguat, vel ignis uquam consumat. De utruque tanquam tgnis, altei.de buptismum in igne. Cum
baplismo Joacnes Baplista dicebat « Ego buptizo :
audis, quia rtpltii sunt emnes Spiritu sancto, ut-
vos in aquu; medius autcm vestruni stetit, qui tende sunctilicutionem in spiritu. Cum audis, quia
Jjaptizat vos de Spiritu sancto et igoe (Malth. m eaptruni loqui variis linguid, atlende sanctilicatio-
Luc. in). ii Verum ulerque b.iptismus sunetilicitur nem in Verbo. Hodie namque completum est quod
in vcrbo, utcrque sanctificatur in Spiiitu. NajQO in pcrsona Ecclesiaj piopheta pr.edixerat « De :

« verbo Domiui eaeli Grmati sunt, et spiritu oris exculso misit igneni ia ossibus meis (Thren. i). »

ejus omnis virlus eoruni (Psai. xxxu). » Omnis De excelso namque, iJ est de coclo misit ignem, id
enim firmitas, omnis virtus a Deo Putte, per Ver- esl Spiiitum sanctum in linguis igneis. In ossibue

bum in Spiritu aancto confertur. Num « tres sunt P meis, id cst in apostolis, per quus totum corpus
qui testimonium dunt in ocelo : Pater, et Verbum, Ecclesiee sustentutur, quos et tunc fecit nssa, id

et Spiritus sancus. Et hi tres unum sunt (/ Joan. est fortes,constantea et virtuosos, quemadmodum
v). »Joannes quidem baptizavit aqua duntaxal. illis promiserat : « Accipietis, inquit, virtutem su-
Quia cum esset bomo solummodo, neque per Ver- perveuientis Spiritus sancti in vos ; et eritis mihi
bum, neque pcr Spiritum poterat aquam conse- testes in Jerusalem, et in omni Judaea et Samaria,
crare. Jesua autem baptizat in spiritu, quia cum et usque ad uliimum terrse (Act. n). » Iste ignis
sit Deus de Deo per Spiritum sanctum.qui a Patre Spiritus sanctus est,de quo dicit Scriptura: • Deus
procedit (Joan. xv), et ipse sanctificat et purificat noster ignis consumens est (Deut. iv), » amor,
animam, et Spiritum sanctum infundit. Attende charitas et dileclio. De hoc igne Dominus ait :

prudenter, quomodo baptismus nquae- sanctificatur «Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi
in verbo. « Baptizate, inquit, omnes gentes in no- ut ardeat? » (Luc. xn.) Ignisenim splendorem illu-
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. strat, per culorem purificat. Et Spiritus sanctus
xxvm). » Nomen enim, id est invocatio Trinitatia per sapientiam illuminat mentem, purificat autera
sanctificat aquam, ut tingens r.orpus purificet cor. per charitatem quibus baptizstur anima, id est
;

Et ideo diceb.it : « Mundans fam, » id est Eccle- purificatur in Spiritu. Per sapientiam, a tenebris
eiam, « lavacro aquoc in verbo vitffi (Ephes. v). » C ignorantiae; per charitatem, a maculis culpon. Tunc
Nam verbum ad elcmcatum, et fit sacra-
uccedit Brgo baptizamur in spiritu, cum cliaritas Dei dif-
mcntum. Attende quoque prudcnter, quomodo fundiiurin cordihus nostris por Spiritum sanctum
baptismus aqua snnctificatur in spiritu, teste qui datus est nobis (Rom. v). De hoc baptismo Do-
Veriiale quaj dicit : « Nisi quia rcnatus fuerit ex minns prsedixerat per prophetam : « Effundum de
aqua et Spiritu regnum Dei
sancto.non intrabit in spirilu meo super omncm carnera (Jotl u .
• Iluno
(Joan. m). >i Sicut enim homo secundum naturam ergo baptismum bene receperunt apostoli, juxta
nascitur ex femina, sod de viro, quia vel fcrundat quod Dominus illis promiserat Joannem, inquit, :

feminam ut concipiat iti secundum gratiam ex ; bnpiizavit aqua, ves aulem baptizabimini Spirilu
aqua renascitur^cd de spiritu.Quod spiritus aquam sancto, non posl tnultos hos dies.
sanctificat, ut purilicet. Nam quod naturaliter esl Quiaquagesima die post immohtionein agni pa-
ex cnrne,caro cat; quod autem nascitur ex spiritu, schalis, celobrato Phase,
filiis [srael exenntibus de

spiritus est. /Egypto per mare Rubrurn, submersis .-Egyptiia, et

Bed et baptismus ignis sanctificatur in Vcrbo pa- liberatis Hebreeis num Moyses ascendisset io moo-
riter et in Spirito quemadmodum oetendit epieto- tem Sioai, ut asaisteret Domioo, et populus ex-
lica leetio qiiam aulistis : « Dum complorentur, f,
spectaret ad mnntis radicem, ipso quaquagesimo
omnes discipuli pa-
inquit, dies Penteoostes, erant die cceperunt andire tonitrua, fulguru inicaie,
riter ineodem looo et fnctus est repente de ccelo : Conotus autem populus videbal et lamj
snnus, tanquam advpnientia spiritUI vi hmnentia, iiitiini buooinee, et montem fumantem,et tunc 1K>-
421 SERMO XXV, IN PENTECOSTE. 422

minus deditlegem filiis Israel, qu;e scripta est in X mum, ubi erant sedentes, et apparerunt illis dis-

tabulis lapideis digito Dei [Exod. xix). Plena sunt pertitffi lingus tanquam ignis , sedilque supra
ista divinis mysteriis, et ccelestibus resonantia sa- singulos eorum (Act. n). » Jam potes agnoscere,
cramentis. Nam hodie umbra protulit lucem, ef qualiter lucem umbra, figura protulit veritatem.
figura veritatem. Postimmolationem siqtiidem Cum enim audis, quia fartus est repente de ctelo
Cbrisli, qui estverus Agnus paschalis, de quo di- sonui, intellige tonitrua audiri. Cum autem intel-
cit Apostolus : <• Pascha nostrum immolattis est ligis quod apparueru.nl 1'lis dispertitse lingux tan-

Christus(/ Cor. v), » illo celebrato phase, id est quam ignis, agnosce micarc fulgura; etcum audia
transiiu, de quo dicit Joannes : Sciens Jesus, quia Deum dedisso legem filiis Israel expectantibus,
venit hora ejus, ut transeat de hoc mundo ad Pa- ink-lligas eum dedisse Spiritum sanctum apostolis

trera (Joan. xin); » filii Israel, id est populi Chri- juxta qnod illis praceperat, a Jerosolymis ne dis-
stiani, Deum videntes per fidem, exeunt de jEgypto, cederen* , sed exspeetarent promissionem Patris ,

id estde tenebris vitiorum, per mare Rubrum, id quam audistis inquit, per os meum : quia Joanties
est per sacramentum baptismi Christi sanguine ru- baplizavit arjua vos autem baptizabimini Spiritu
;

bricatum. ln quo subraersis iEgyptiis, id estdeletis sancto, non post multos hos dics. H;ec est lex gra-
peccatis, liberantur Hebrai, id est justificantur li- tinp, quae scribitur in tabulis cordis, et digito Dei,
R
deles. Quod quidem impletur, cum post dipm juxta quod Dominus ipse prorniserat : « Cum ve-
passionis Dominics paschalibus initiatus mysteriis nerit, inquit, Pnracletus, quemego mittam vobis a
consecratur baptismus, in quo cateehumeni rsna- Patre, ille vos docebit omnia pt suggeret vobis ;

scintur. Cumqne verus Moyses, i 1 est Christus omnia quoccunque dixero vobis (Joan. xm). » Ha;c
ascendisset in montem, id est in ccelum.utsederet est unctio, quffi secundum Joannem (Uoan. i) do-

ad dexteram Dei Patris (Marr. xvi), quinquagesimo cet no? de omnibus. Hac unotione per Spiritum
die post Pascha, qui Pentecoste appellatur, ccepe- s;mctum nos ungat Dominus Jesus Christus, ut nos
runt audire tonitrua, fulguraque micare ,
quia doceat vias suas, nt ambulemus in semitis ejus
« factusost repente de ccelo sonus, tanquam adve- (Isa.u ), don^c ascendentes de virtute invirtutem,
nientis spiritus vehomentis, et replevit totam do- vi leamus D^um deorum in Sion (Psal. lxxxiii).

SERMO XXV.
1N EADEM SOLEMNITATE.

De excelso misit irjnem in ossibus meis (Thrcn. i). mittere iu terram, et quid volo nisi ut ardeat? »
Sunt Ecclesias per Jeremiam prophetam loquen- (Luc. xu.)
tis interius. Excelsus autem est Pater, mittens est C Notandum est autem Spirilum iutriplici legeesse
Filius, ignis est Spiritus sanctus. DePalre quidem missum. Primo, iu columba; secundo, in flatu
;
excclsius, quoniam est principium sine principio, tertio, in igne. De primo legitur, quod Jesu ba-
qui a nullo est et omnia sunt ab eo, ait Psalmista: ptizato iu Jordane, ap.rtum est coelum, et descen-
« Excelsus Dominus, ethumilia respicit, et alta a dit Spirilus sanctus in ip^um curpurali speciesicut
longe cognoscit (Psal. cxxxvn). » De Filio, qui est columba, et vox Pattis audita est llie est Filius : .<

missus, quor.iara a Patre mittitur, et Spiritum meus dileelus, etc. (Matth. m.) » De secundo legi-
sanctum mittit, ipsa Veritus ait ; « Cum venerit tur, quod « oum Jusus dixissct apostolis: Pax vo-
Paracletus,quem ego mitb.m vobis a Palre, ille bii, insuffluvit, et ait: Accipite Spiritum sanctum;.
testimonium perhibebit de me (Joan. xi). » De quorum remiseritis peccala, remittuntur eis, » etc-
igne, qui est Spiritus sanctus, quiestamor Patris (Joan. xx.) De tertiu logitur « Fuclus est repentede
:

et Filii pignus connectio utriusque, dicit Scri-

et coelo sunus tauquam udvenicntis spiritus vehemen-
ptura : « Deus noster ignis consumens est (Deut. tis, et rcpievittotam domum, ubi erant sedentes.
iv). » De excctso igitur, id est de Patre Filius misit linguae tanquam, Et apparueruut illis dispertita
ignem, id est Spiritum sanctumin os ministrorum. supra siugulos eoruin (Act. n). » ignis, sedit'jue
Dicitergo Ecclesia, videlicet in apostolos, perquos n Prima misso facta esl in baptismo, secuuda iu re-
corpus Ecclesioe sustentatur, quos tunc quasi de surrectione, tertiaiu Pcnteciste. Inpriuid missione
carnalibus fecitossa hoc est, quod de timidis fe-
; audita est vox Patris Hic est Fitius meus dilec- :

cit fortes, cum induit ecs virtute Spiritus ex alto, ctus, inquo mihi bene complacui. In secunda mis-
ut essent omnes testes in Jerusalem et in omni sione auditum est verbum Filii Accipite Spiritum :

Judaea, et Samaria, et usque ad ultimum terrae sanctum quorum remiserilis peccata, remittuntur
;

(Acl. i). De hoo igne Dominus ait : « Ignem veni eii. In tertia missione auditus est sonus Spiritus,
 :

429 1NN0CENTII III PAP.E SRRMONES DE TEMPORE. 424

quia lactu* estrepente 4i ccelo sonut lanqvam a&vt- A (Joan. xx) ; » quia pcr remissionom peccati anima
nienlis tpiritvt vehetMntit. 1'lcnu sunt oinniu divi- reaurglt a morte culpm, dequadicitur in Apoca-
nis mysteriis, et cuelestibtis gravida saeiuiuentis. lypsi : K Qui babet partem in resurrectione prima
Sed cuiii altus sit puteuB, in quo huurium aquain? (\poc. xx). > Pater enim omne judicium dedit H«
Dicam igitur , co inspirunto, quod n ubi vull spirat, lio, qui de so ait : « Kgo sum resurrectio ct vita
unde vcniat, uut quu vadat (Joan. m). »
et nescit (Joan. xi). ii Ignis cnirn duo principaliter agit, ca-
Dloam crgo, quod in columba missus est super lel ctsplendct; quia ralet, signal charitatcm ;quia
Christum ud judicium et oslensionem. In llatu splendet, aignatsapientiam. I)o calore charitatisait
missns est in apostolos ad judiciuni et discrctio- Saluinon : i< Fortieeet uf mors dilectio, et dura siout
nem. In igne missus est in discipulos ad robur et infcrnus estaMiiulatio. Aquae muitae non possunt
conlirmutionem. Columba siqnidem fellis amari- cxstinguero charitatem (Cant. vm); » dc eplcn-
tudine caret, ct fecunditate fetua abundat. Hioigi- dore Bapientis idem dicit: « Sapientia est candur
tur ostendit quod Chrislus caret omni amaritudine lucis ffiterna;, et speculumsine inacula divinie ma-
vitiorum, et abundat omni fecunditate virtutum. jestatis, imago bonitalis illius (Sap. vn). » Ad hoc
Spirilus sanclus descendit in ipsmn corporali spc- ergo Spiritus sanctus inignc missus cst apostolis,
cio sicut columba quoniam qui pecca- ipse est '
ut splenderent per sapientiam, et calcrent per cha-
;

tum non
p
fecit,
. t
#
":
t ~~t ji :« ~„~ «;..«
nec inventus est dolus in ore cjus
'* i.;( n *™. n u n ~u nn An m n rnnmn t ..;t..
ritatem;charitas enim informat
i n i » n »; An t; M
vitam, et
; ;
sapicntia m
(I Petr. n); « — « in quo plenitudo Divinitatis ha- infom)atdoctrinam,quae duo debent in praedicatione

bitat corporaliter(Co/oss. n,)»— «et de pleniludine conjungi, ut verbo doccat et exemplo ; nam « qui
ejus accepimus (Joan. i); » quia baptizat in Spiritu fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regnc
sancto auferendo peccata et conferendo vitia, et cjslorum (Matlh. v). » Ilaec duo erant necessaria in

gratiaset virlutes. testimonium Quemadmodum « apostolis, qui profecturi erant in mundum univer-
perhibuit Joannes Baplista, dicens: Quiavidi Spi- sum,ut prKdicarent Evangelium omni, creaturne ;

ritum descendentem et manentem super eum, hic ideoque cum apparuerunt iilis dispertitas lingua?

est qui baptizat in Spiritu sancto, et ego vidi, tanquum ignis, tunc « repleti sunt omnes Spiritu

et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei sancto, et cocperunt loqui variis linguis, prout Spi-
(ibid.). » ritus sanclus dabat eloqui illis (.lc<.n).»Ideo autem
in Pentecostes conus Spiritus est auditus, ut osten-
Ideo aulem in baptismo vox Patris audita est
datur quod sicut quinquugcsimo die post typicum
« Hic estFilius meus dilectus, in quo mihi bene
complacui (Mallh. m); » quia per baptismum ex pascha lex litter» data fuit filiis Israel de monte
aqua et Spirilu sancto renascimur filii Dei, de-
Sina cum fulgore et tonitruo (Exoil. xx), quinqua-

positis vitiis et assumptis virtutibus, accipientes C gesimo die post verum Pascha lex gratis data est
apostolis, de excelso quidcin in igne et scno; Spi-
spiritum adoptionis, in quo clamamus « Abba Pa- :

Quoniam «nisi quis renatus fuerit rituB enim ubi vult spirat, et nemo eum audit, et
ter (Jfarc.xiv). »
regnuui nescit unde venit, aut quod vadat (Joan. m). »
ex arjuaet Spiritu sancto, non intrabit in
Dei (Joan. iu), » ut filius sit illius, a quo omnis Ad ostendendum vero quanta sit dillerentia inter
paternitas in coclo et in terra vocatur. Porro sicut servos et dominum. Spiritus sanctus in rc animata
Spiritus procedit a Palre et Filio (Joancs. xv), ita fla- niijsus est superChristuni in columba,in apostolos
tus a pulmone procedit et corde. Cum autem flatus in reinanimata in flatu spiritus et igne; quia.sicut
emittitur, si stringilur os, infrigidat aerem ; si os res animata rcbus inanimatis prafertur, ita exem-
aperitur, aerem calefacit ;
quia nimirum cum spi- plo apostolis, imo longeamplius antecellit. Nam
ritualis profeit sententiam, si stringituros ut le- « quis in nubibus squabitur Domino?uut quis erit

gitur, peccator per excommunicationem vel inter- similis Altissimo inter filios Dci 1*(Psal. iaxxviii.)
dictum contemnens procul dubio infrigeratur, , In hac ergo triplici visione audita est vcx Patris,
quoniam congelatur in malo. Justum est cnim, verbum Filii, sonus Spiritus ut perhoc ostenda- :

qui in sordibus est, sordescatadhuc (Apoc. xxu) tur, quod Paracletus iste missus est temporaliter
Si autem os aperitur, ut peccator absolvatur ab £) non s0 |um a Patrc et Filio, sed etiam a seipso ;

excommunicalione, poenitens procul dubio cale- quoi.ium indivisa sunt opera Trinitatis. Verum in-
scit, quoniam inflammatur ad bonum. Dignum tcr aetcrnum processionem et temporalrm missio-
est cnim, ut « qui justus est, justificetur adhuc neui hoc distat, quod Bteroaliter proccdit acci-
(ibid.). » In hoo verojudicio, discretio spiritus est piendo naturam, teinporaliter vero mittitur dando
maxima necossaria ne apostolicum (remittcndo) di- gratium. Quoniam ergo naturam aocepit non a se,
cant bonum malum, vel contra ponentes tenebras sed a Palrc simtil et Filio, ideo a Patre mittitur
lucem, el luccm tenebras (lsa. v); mortilicantes a'teniullter, non a se, sed u Patre Filioque prooft*
animas, qua; non moriuntur aut vivilicuntes ani- dit; t[tiia crgo gratiam dat oum PatrO simul et
mas, qu» non vivunt. Filio, idco tolum a
temporaliter mittilur non
Idco autem in rcsurreotiono uuditumest vorbum Patre et l'ilio, £ternaliUc
verutn etiam aeaipso.
Filii dicentis apostolis » Aoolpite Bpiritum san- : Spiritua eanctus ab alio prooedit, eed non alium,
otum, quorum remisoritis poccata, romittunturois temporaliter vero mittitur ab ulio et in allum; non
 ;

425 SERMO XXIII, IN PENTECOSTE 426

enim, ut erralGraacus, Spiritum Filii dicit.eo quod A alium de hoc spiritu disserentem : « Nemoin Spi-

asternaliter procedit in Filium; sed, ut credit Lati- ritu Dei dicit anathema Jesu, et nemo dicere po-
nus, ideodicitur Spiritus Filii quoniam seternaliter test Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto. Divisio-
proredit a Filio, quoniam tantum Filius habet a nes vero gratiarum sunt idem autem Spiritus. Uni-
Patre, ab aeterno : quippe Spiritus sancttis irieo n cui'jue autem datur manifestatio Spiritus ad uti-
Patre non procedit in Filium, quoniam niillum in litatem. Alii quidom per Spiritum sanctum datur
eum aeternaliter operatnr effectum, cnm secun- sermo sapientioe alii autemsermo scientiae, secun- :

dum naturam aetcrnam Fiiius nec illuminetur, nec dum etimdem Spiritum alteri fides in eodem Spi- :

sanctiliceturab ipso. Sed ideo Spiritus Filii uppel- rilu alii gratia sanitatum in uno Spiritu
: alii :

latur, quia procedit a lilio, quemadmodum Spiritus operatio virtutum, alii riistinctio spirituum, alii

Patris quia procedit a Patre, non quod

dicitur, genera linguarum, alii interpretatio sermonum.
«slernaliter prooedit in Filium, sicut nec procedit Hkc autem operatur unus atque idem Spiritus.di-
m Patrem utrumque divina Scriptura testatur videns singulis prout vult (l Cor. xn). » Idem alibi

ait enim Christus in Evang. : « Non enim vos estis dieit : « Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris
qui loqnimini, Sed Spirilus Patris vestri, qui Inqui- per Spiritum sanctum.qui datus est nobis (Rom.
tur in vobis (Malth. Apostolus ait « Spiri- n v).» «Dominus Spiritus est. Ubi vero Spiritus Dei,
x); » et :
—
tus ejus, qui suscitnvit Christum a mortuis habi- ibi libertas (II Cor. m). » manet nam « qui Spiritu
:
:

tat in vobis (Roin. vitt) » idem ait « Misit Deus

; Dei aguntur, non sunt sub lege. Fructus enim
:

Bpiritura Filii in corda vestra clamantem Abba Spiritus est charitas, gaudium, pax, patientia, lon-
:

(Pater) iGal. iv); » et itertim « Quispiritum Christi

: ganimitas, mansuetudo, bonitas, benignitas, fides,
non habet, hic non est in eo (Rom. m). » Quis, qua- modestia, continentia, castitas. Adversus hujus-
lis, et quantus fuerit Spiritus iste, sacris testimo- modi non est lex (G«/. v). » Hic est scriptum, de
niis comprobtitur; scriptum estenim quod « om- quo in principio Genesis (cap. i) legitur : « Spiritus
niuin est artifex Spiritus intelligentiae, sanctus, Dei ferebatur super aquas. » Et de quo Cabriel ad

nnicus,multiplex,subtilis,mobilis, incoinquinatus, Virginem «Spiritu9 sanctus superveniet in te, et

:

castus, suavis, amans bonum, acutus, quem nihil virtus Altissimiobumbrabit tibi (Luc. i). » Spiritus
vetat, benefaciens, bumanus, benignus, slabilis, isle charitas est, de quo Joannes apostolus « Deus :

securus, intelligibilis,mundus.— Spiritus enim dis- charitasest.etqui manetincharitate.in Deomanetet

ciplinaaelTngiet lictum, etauferet seacogitationibus, Deus ineo (I/oan.iv). »Nam« qui adhaaret Deo, unus
qua? sun sine intellectu, et corripietur a puperve- spiritusest(I Cor. vt), » cum 9piritus iste unctio est.
niente iniquitate. Benignus est enim spiritus sa-
p De quo dicit idem Joannes » Unctio ejus docebit :

pientias, et non liberabit maledicum a labiis suis :

vosde omnibus (Uoan. u). Et dequa Petrus aposto-
quoniam renum illius testis est Deus, etcordisejus lus ait : « Jesus Nazarenus, quem unxit de Spiritu
scrutator et verus, et linguce ejns auditor (Sap. i, sancto (Act. prophetam testa-
iv). » Sicut ipse per
vn). ». De hoc Spiritu alibi legitur « Spiritum : tur : « Spiritus Domini super me, eo quod unxerit
rectum innova in visceribus meis; » et « Spiritu : me : evangelizarepauperibus migit me (Isa. lxi). »
principali conlirma me (Psal. l); » « Spiritus — Spiritug iste digitus Dei est.de quo Verilas ait : « Si
tuus bonus deducet me in terram rectam (Psal. ego in digito Dei ejicio daemonia, filii vestri in quo
cxlii). » etc.Audi quid de Spiritu Veritas dicat ejiciunt?» (Luc. xi). De quo magi Pharaonis dixe-
apo9tolis Ego rogabo Patrem et alium Paracle-
: « runt : « Digitus Dei est hic (Exod. vm). » Spiritus
tum dabitvobis, ut maneat vobiscum in aeternum, iste est dotium divinum, de quo Dominus ait : « Si
Spirilum veritatis, quem mundus non potest acci- scires donum Dei, et quis est qui dixit tibi : Da
pere quia non videt eum,necscit eum. Parncle- mihi bibere,tu forsan petiisses ab eo ut daret tibi
tus autemSpiritus sanctus,quem tnittet Pater in no- aquam vitsB (Jonn. iv). » Imo Spiritus iste incun-
mine meo, ille vosdooebit omnia.et suggerot vohis ctanter et Patri est Filio sub9tantialis et coaeter-
omniaquaecunquedixero vobis (Joan. xvi) » «Si — nue, sicut Joannes evangelista testatur : « Tres
enini ego nonabiero.Paracletus non veniet ad vos : D sunt, inquit, qui testimonium dant in coelo : Pater,
si autem abiero, mittam eum ad vos. Et cum ve- Verbum et Spiritus, et hi tres unum sunt (I Joan.
nerit, illearguct mundum de peccato,et de justitia, v). » Unum in natura, unum in nomine, unum in

et de judicio. Cum autem venerit Spiritus verila- potestate. « Baptizate, inquit, in nomine Patris, et
tis, docebit vos omnem veritatem; nonenim loque- Filii et Spiritus sancti (Matth. xxvm); non ait :

ttir a semetipsn, sed quoecunque audiet, loquetur « In nominibus, nomine » quia trium, » sed : « In ;

(Joan xvij. » etc. Paracletus autem advocatus vel unum est nomen, una natura, una potestas. Procul
consolalor Apostolus
interpretatur, « ut
Ipsn : dubio Dcus est, qui omnia replet, omnia continet,
Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabili- omnia potest, et omnia novit. Scriptum est « Spi- :

bus Rom. vm), » quia facit nos postulare. Ad ritus Domini replevitorbem terrarum et hoc, quod :

qnod dicit Propheta « Secundum multitudinem

: continet omnia scientiam habet vocis » (Sap. i.), »
dolorum meorum in corde meo, consolationes tuae omnem habens virtutem, omnia prospisciens nam ;

lastificaverunt animam meam (Psal. xciirj. » Audi « Verbo Dei cceli firmati sunt (Psal. xxxn). » etc.

Patbol CCXVII. 14
487 INNOCENTII III PAP,E BBRMONES DK TEMPOUE. m
« KmitteSpiritumtuum et creabuntur,et renovabis A. fralres et filii.cordo pnriteret fide non ficta (/ Tim
Diolen Ut\\\3{I'su1. ani). » quam dtilcis iste Spi- i), suam misericordiam seipsum infundat,
ut per
ritus, quam delectabilis, qiiam suavis I ille novit, et templum glnriai nos inbabitando perliciat. Qui

qui gustavit. n Guslutc, inquit, qiuuii dulcia est oum Patro ct filio vivit el regnat in saicula sa:culo-
Uominus ! » (Psal. uiiil). Hogemus ergo ipsum, rum. Amen.

SERMO XXVI.
DOMINICA NONA POST OCTAVAM PENTECOSTES.

De rigore et benignitate Dei, de divite el villico, de vocatione Dci el ejtti e.j]eclu, de debito ct de-
biloribus , de tritico tt oleo quid signijicenl, de sxculi
/iliis el lucis , el de mummona iniqutta-
tis.

Ilomo quidam erat dives, qui habebat villicum qui B xxviii). Quia « melius est nomen bonum, quam
diffamatus erat apud ilhtm, quasi dissipassel bonuip- divitis multo: (Prov. xxn).
sius (Luc. xvi). Quantumergodelinquat.simaculet famam suam,
Qualiter autem haec parabola summatim possit quantumque sit puniendtis, si suisculpis exigenti-
intelligi, frequenter audisti. Quomodo vero parti- bus malasit 1'ama respersus,manifeste colligiturex
intelligi debeat, nor.dum existimo vos au-
culatim hoc loco. Quoniam villicus ille, qtti di/famatus erat
Dimittamusergo quodab aliis est expositum,
disse. apud dotninum suum, quasi dissipasset bona ipsius,
et prosequamur quod a nobis est exponendum. audivit a domino Redde rationem villieationis tuse,
:

Deus igitur^quiajuslus estet misericors [Psal. c\iv |,

jam enim non poteris vitlicare, Nec dicitur quod dis-
idcirco in hac parabola rigorem et benignitaiem sipaverit, sed qnasi dissipasset bona domini sui ct ;

ostendit. Rigorem, quia dissipatorem villicum a tamen post redditam rationem avillicationc dicitur
villiciitione removit; benignitatem, quia olfensus a amovcndus, tanquam is qui de dilapidatione infa-
villico, prudontiam commendabat ipsius. Homo matus, etiam post computationem exibitam ab
namque dives, est Christus, qui est dives in omni- administrtionis sit officio snspensus, ut mala fama
bus et superomnes (Rom. x) : cujus « est terra et quiescat; ne scandalum sit in populo Dei, talera
plenitudo ejus, orbis terrarum, et universiqui ha- super se habere praalatum.
bitaat in eo (Psal. xxm.) Villicus vero dicitur Sed dices Si dominus pro ccrto sciebat villicum
:

villae custos. Hic est rector Ecclesia?, qui debet vil- esse dilapidatorem culpabilem, cur indicebat ei ra-

lara, id est Ecclesiam, custodire. Multos autem vil- tionem reddendam.cum scireteum non possedigne
licos habet Christus; quia multos in Ecclesia recto- reddere rationem?Si vero rationem digne reddere
res constituit, inter quos alius quidem bonus est, poterat.cur inlligebat ei.tanquam culpabili.pcenara,
qui commendatur, cum dicitur: « Euge serve bone ut non possetamplius villicare?Forsitan ex hoc loco'
et fidelis, supra multa te constituaro, intra in gau- quidam viri religiosi quamdaai regularem institu-
dium dominitui autem malus,
(Matth. xxv) : » alius tionem traxerunt, ut postquam pra?latus aliquis
qui reprobatur cum dicitur «Servenequam, omne : apud eos est inlumatus, ipsum sine omni discus-
debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me nonne ;
sionc removeant ab officio prwlaturas, quamvis ju-
oportuit et te misereri conservi tui, sicutetego tui dicatur frequenter manifeste culpabili eomputaUi
misertus sum? Et tradidit illum tortoribus, quo- facienda, ut per hanc, quibus deliquerit, co-
in

usque redderet universum debitum (Malth.xvm). » gnoscatur, et appareat quid sit residuum, qtiitve
Talis hic erat villicus, qui diffamutus erat apud distracUim.
dominum tuum quasi dissipasset bona ipsius. In Vocavit ergo dominus villicum, dicens illi : Quid
duobus enim et ex duobus reprehensibilis appare- D hoc audio de (*? /ic'i/(/t' rattonem vilticatiuuii !u.r :

bat ; et quia lamam corrupcrat, et quia substantiam jam cnim uon poteris i i7/tf<ir<;.Similiter pene dictum
dissipaverat. lleu! quothodie tales in Ecclesia proe- csi Gxechiffi « Diapone domini
: tute, quia moriarfl
lati, qui cum dcberent esse odor vita: ad vitam, tu, et mni vivea [ha.xxxviu). » Ista vooatio cst in-

facti sunt ordor mortis in mortcm // Cor. n) ; et apiratiojuxta quod alibi dieiiur : « Vocabis me, et

cum deberenl esse disponsatoros, ipsi sunt dissipa- ego respondebo tibi Job. xiii). • Tune enint Chri-
toresoflecti. Debetautom pra;latus I uomen tus prslatum oulpabilem vooat dicens illi Quid ;

bonum habere, nonsi iii intus sunt, sed tudio dc tef Quiu niala est fama tua, qun per
r-
etiam nb his qui sunt loris/ Tim, v), id est non wnit ad me; quando manti ejus inspirat, ut di
solum b domeatiois, sed etiam ab extraneia. Non oulpa siia rec liteat, quatenu

tantum a fldelibua, verum etiam al> inQdelibua; ut aalisfaoiens in prnsenti, dignain rationem redde.
babeat dc bysso retorta veetem oontextam (E.tod. poaait in futuro, Propter quod ail : RtdA* rattowm
 ::

429 SERMO XXVI, DOMIN. IX P09T OCTAVAM PENTECOSTES. 430

villicationis, id est dignum exhibo te, ut de villica- A. [ -t >deo convocatis singulis debitoribus domini sui,
tione tua dignam possis redere rationem. Jum non dicebal primo Quoniam debes domino meol Qui
:

Quia volo te de hac vita subtrahere,

poleris villicare. di.rit Centum cados olei. Debitum illud est pcena,
:

postquam non erit tempus villicandi, sed tempus quae debetur pro culpa, juxta quod alibi legitur,
recipiendi. Ecce quam clemens et benignus estDo- quia« duo debitores erantcuidam fceneratori unus :

minus. Revera non vult mortem peccatoris, sed ut debebat denariosquingentos, quinquaginta et alius
convertatur et vivat {Ezech. xvm). Gorripit enim, (Luc. vn). » Et ob hoc petimus in orationem Domi-
ut corrigat ; et innolescit, ut ignoscat. nica « Dimittenobis debita nostra, sicut et nosdi-
:

Quis autem sit hujus vocationis effectus, conse- mittimus debitoribus nostris (Maith. vi). » Per hoc
quenler ostenditur, ubi dicitur : Ait ergo villicus quod villicus a debitore quaesivit, quantum deberet
intra se, quasi divina inspiratione compunctus :
domino euo, mystice datur intelligi quod sacerdoa
Quid faciam ? Quo me peccatorem vertarn ? Quia a pcenitente debet inquirere de quantitate et quali-
dominus meus aufert a me villicationem, id est de tate peccati, ne supprimat illa confusus ;
quia per
prassenti vita me subtrahit, post quam non pctero interrogalionem confessio facilius extorquetur. Ca-
villicare, nec aliquid operare. Per hoc quod intra veat tamen, nec sic interrogat, ut super ignotis et
ee ait, ostenditur quod dominus illum intra se vo- n enormibus peccandimodisinstruat poenitentem ;qui

Sed ille vocavit per inspirationis affectum.

cavit. Nitimur in vetitum semper, cupimusque negata.
respondetpercompunctionis aifectum Ve-
Iste vero [Ovid. Am., 1. iii, el. 4, v. 17.)
rumtamen non audet responsionem ad illum diri- Quia vero Dominus villicum istum de prudanlia
gere, quem vehementer pro suo erubescil delicto. commendavit, videamus quam prudens exstiteril in
Sed ad seipsum responsionem convertit, ut in se opere et sermone. Recognovit ergo se peacatorem,
puniat, quod deliquit in illum. Quid ergo faciam, et ad pcenitentiam se convertit, ut pro veniaconse-
quia dominus meus auferl a mevillicalionem ? Fo lere quenda satisfaceret de peccato ; dimisit itaque debi-
non mendicare erubesco. Quia posl hanc vitam
valeo, toribus suis, ut Deus sibi dimitteret debitori ; et
non est locusagendi opus, sed recipiendi pro opere, ideo convocatis debitoribus domini sui, tanqnam
nec est tempusmendicandi meritum, sed recipicndi debitoribus suis quoniam et ipse tanquam praela-
;

pro merito. Quia tunc unusquisque recipiel,'prout tus Ecclesia? vicaricus ejus erat uni dimidiam par- :

gessit in corpore (// Cor. vi). « Ligatis, inquit, ma- tem, debiti, quintam partem dimisit. Unus
et nlii
nibus et pedibus, projiciteeum in tenebras exle- enim cenlum cadosolei, etalius centum coros tri-
riores (ilatth. xxn). » Ligati manus et pedes, ope- tici debebat sed debenti centum cados olei, quin-
;

rari non possunt. Et dives ille gulosus, qui sepultus ., quaginta dimisit et debenfi centum coros tritici,
;

estin inferno, frustra mendicabat guttam aquas de dimisit viginti, ut illi de debito quinquaginta cadi,
digito pauperis Lazari (Luc. xvi). Frustraque fatuae et isti ocloginta cori rcstarent. Oleum in hoc loco
virgines oleum a prudentibus mendicare volebant significat nilidam famam, juxta quod alibi legitur:
(Matih. xxv). Heu quanla erubescentia coram uni-
!
« Oleum effusum nomen tuum (Cant. I) » triticum ;

versis electis et reprobis, coram Deo et angelis ejus, vero significat terrenam substantiam, quemadmo-
nudum in judicio sine bonorum operum vestibus dum alibi dicilur « Ut det illis in tempore tritici
:

apparere: quantum opprobrium, qnanta confusio, mensuram (Luc. xn). » Qui ergo maculat nitidam
quantus pudor! Revera 'xbeatiquorum remisss sunt famam, ille corrumpit oleum et ideo debetcentum :

iniquitates, et quorum tecta sunt peccata » (Psal. !

cados olei, hoc est magnam pcenam pro fama cor-
xxxi.) Quia charitas operit multitudinem pec-
(i
rupta qui vero dilapidat terrenam substantiam,
;

catorum (/ Petr. iv). » Primi parentes, lii.et soli ille dispergit tiiticum et ideo debet centum coros :

essent iu paradiso, cum cognovissent se esse nudos tritici, hoc est magnam prenam pro subslantiadis-
consuerunt folia iicus, et fecerunt sibi perizomata, sipata nam per numeri magnitudinem, exprimitur
;

et abscor.derunt se in medio paradisi (Gen. m),

debiti magniludo. Verum longe periculosius est in-
Reprobusautem quilibetin judicio nec indumentum teriorem, quam exteriorem substantiam dissipare,
sibi poterit mendicare, nec latibulum fodere. Quia ]) sicut de prodigo lilio legitur, quod in regionem lou-
tunc libri et manifestabuntur abscon-
erunt aperti, ginquam abiit, et ibi substantiam suam cum me-
dita tenebrarum. Et ideo forte dicit Fodere non :
retricibus dissipavit (Luc. xv).
valco, mendicare erubesco. Sed « prope est Dominus qui eentum cados debebat
Ait ergo illi, olei
omnibus invocantibus eum (Psal. cxliv). » Et ideo
Accipe cautioncm tuam, id est, cautelam adbibe ne-
quid anxius faceret ilie, ipse misericorditer inspi-
cessariam, juxta quod dominus praecepit « Dimissa :

ravit.
sunt tibi peccata tua; vade, et amplius noli pec-
Scio, inquit, quid faciam, ul cum amotus fuero care (Jocn. vm). » ne velut canis ad vomitum re-
a vitlicatione, rccipiant rne in domos suas : non vertaris. Et ideo sedecito, id est statim, exnunc a
utique materiales in terris, sed spirituales in ccelis. peccato quie^ce. Etscribe quinquaginla, id est cogno
De quibus ait Veritas u In domo Patris mei man-
:
sce dimidiampartem debititibiamefore dimissam,
siones mult«sunt [Joan. xiv) ;» ut videlicet illi me ex illa parle clavium, quam mihi Dominus tribuit
ibi recipiant, apud quosego potero promercri. « Quorum, inquit, remiseritis peccata, remittuntur
 :

431 INNOCENTII III PAP.E 8ERM0NES DE TEMPORE. .32

eia : et quorum retinucritis, retenta sunt (Joan. X cndentes. Verum fllii hufut ueeult, id estamatorea

xx). » Seribe dicit, id est, in corde tuo quasi scri- mundi, peocant propter amorera sa^uli ,prttden-
ptum lirmiter retine, no tuntre grati.e s- i
gi-atus. iiorcs sunl /iltis huis, id est hypocrilis, tn yenent
Similiter ait illi, qui oentum ooroi tritloi debobat s»(7, id e.st in slatu suo. Quia licet illi plus in-
litlerat tuas, id est scribe hoc in tabulis cor- Bistant illioitiB, ct isti plus a lioitis ubstineant : illi

dis, ut amodo deleri non possit. Porro cum tantura tamen recognoscunt quandoque se malos, et con-
debuerit ille qui nitidam famam corrupit, qtiantum vertuntur a malo isti vero, quia semper volunt
;

et illeterrcnam substantiam dissipavit quoniam ;

videri boni, raro convertuntur ad bonum.

ill centum cados olei, et iste centum coros tritici

.

Et ego vobis dico : Facite vobis amicos de mam-

debebat quid est quod illi magis et isti minus di-
:
mona iniquiiatU ut cum
: iefecerifit, recipianl vos in
misit ? quoniam illi dimidiam, isti quintam par- mlerna tabernacula.
Ilic cst fructus, haec merces,
tem ilimisit. Sed sciendum quod corus major est hoc premiom
prsemisFT parabolae, ut per cleemo-
mensura, quam cudus, et ideo plusdebnnti secun- synam tcmporulem acquiratur gloria sempiterna.
dum mensuram dimisit, minus secundum numerum Mammona lingua Syru divilix nuncupantur pr<e- ;

minus debenti dimisit quiamajus percatum, ma- ; cepit ergo Dominus, ut de mammona iniquitatis
gisestpuniendum.etminusestpuniendumminus. BfaciamusnobisamicoSi ;degt „, jni djvi(ias
M __£.-_.
Majus enim peccatum est dissiputio quam
__* tinnnnl t*rk\ __d * ilu-.iiw>ll,l
_.__.* ll'IIH'1
'llll dilfama- _ I I II . \ I

pauperibus erogemus quatenus per erogationem ;

tio nam dissipatioet culpa esl dissipanliset pcena earum iniquitas deleatur, juxta consilium Danie-
;

est dissipali ; dillamatio magis est culpa quam lis : « Pccc_ta tua eleemosynis redime (Dan. iv) ; it

pcena. quia i sicut aqua exstinguit ignem, sic eleeinosyna

Potest etalitorhoc intelligi, utperoleum significe- resistit peccato (Eccli. » « Date, inquit Domi- m). —
tur misericordia, per triticum fortitudo, secundum nus, eleemosynam, omnia munda sunt vobia et ecce
quod legitur : « Ut exhilaret faciem in oleo, et pa- (Luc. xi). Porro cum Deus iniqua muneranonacce.
i)

nis cor hominis confirmet (Psa!. cvm) de tritico ; ptet, unde « Respexit Deus ad Abel etmunera ejus
:

namquefitpanis. Quiaergo miseris non compatitur adCain autemet muneraejusnonrespexit(__H. iv); •>

ille corrumpit oleum, quia negat misericordiam, et nam « quiaoffert sacrilicia de rapina pauperis, ac ai

ideo debet centum cados olei, id est plenam et per- victimet (ilium inconspectu patris (Eceli. xxxiv). ;
»

fectam pcenae mensuram pro misericordia denegata et in legepra?cipitur : « Non offeras in domo Doniini
Similiteret ille qui cedit adversis, dispergittriticum Dci tui pretium canis, aut mercedem prostibuli
et fortitudinem perdit : etideo debetcentum coros (Deut. xxni); quid est ergo quod Dominus jubet in
perfectam pcenae mensuram r Evangelio Facile vobis amicos de mammona ini-
tritici, id est plenam et :

._ j-. ___-_____!_ -
-t nis_. j.u:..._. _..: I" quitatis,
-..,.-,.•.. .. t„» -1
tanquam acceptet j. .•_:..-.:-
properditafortitudine. Verum illius debitum, qui eleemosynas de injustis
misericordiam denegavit, quando dimiltitur, ad operibus erogatas ? Verum mammona iniquitatis
quinquagintareducitur, qui est numerus misericor- appellantur hic opes non quidem iniquae, scd quia :

diae impendendaj propter quinquagesimum Jubi- de iniquitate solent acquiri unde ab eo quod con-
:

leum illius vero, debitum, qui perdidit fortitudinem

; tingit frequcntius, vocabulum sortiuntur. Vel mam-
quando dimittitur, ad octoginta reducitur, qui est mona iniquitatis dicuntur divitiae, quibus pree.t
numerususque ad quem fortitudo perseverare so- Mammon iniquus, id est dacmon ille, qui tentat
lebat. Juxta quod legitur: « Si auiem in potentati- hominem malignus qui tentavit
de divitiis, sicut ille

bus.octogintaanni ;plurimum eorumlabor et dolor Christum de divitiis (sed non profecit), quando
(Psal. cxxx). » Attende prudentiam dimittentis, non « ostendit illi omnia regna mundi etgloriam eorum,

solum in hoc, sed in eo quod illis dimisit, quidad et ait : Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris
.imililudinem eorum debebat ; ipse namquedebe- me (Maltlt. rv). » Vel potius inter iniquitatem et

bat, quia diffamatus erat apud dominum suum, et iniquitatem distinguendum est. Nam est qaffidam
quia dissipaverat bona ejus, talibus ipse dimisit iniquitasex qua diviti;e licite possunt pauperibus

qui et famam corruperant, et qui substantiam erogari, ut de militia, vel de joculatioue quia ;

dissipaverant. Kt ideo laudavit dominu* villi- D transeunt in dominiura possessoris. Kt estquavlam

cum iniijititatis non quod tunc iiiiquus esset, sed
;
iniquita.s, ex quo divitias acquisitas non licet aliis

quod fuisset iniquus, quemadmodum dioebatur erogari, ut de turto, usura, in quibus dominiuni
Simon leprosus [Murc. xiv), non quia talis existe- nou translertur, et ideo tanquam alienas oportet
ret, sed quia talis exstiterut. Laudayit, inquam, illas restitui quia non uimittitur peeoatum, nisi
;

non quod fuisset iniquus, sed quia prudenter jecis- prius restituatur ablatum. Quo.l Zachsua bene di-
sct ; quia filii hujut sseculi prudentioret fUiU lueU stinxit,cum dixit « Eooe dimidiuiu bouoriun :

in generatione tua sunl. Filii liujus Bteouli sunt, qui nieoium, Domine, dopuuperibu. et si quid nliquem ,

deserviunt huic saiculo; filii vero Imi.s in hoc loco derraudavi, reddo quadrnplum ^Luc ta). Ait >

dicuntur bypocrita!, qui cum sint angeli Satano, ergo : Facite vobisamicotdemammonainiquitatit,ui
tranligurant se in angelos luoie (// Cor. xi), et«fa- cuin defeceritit, id est decesseritis ex nac vita, vel

ciunt justitias, Buae, ut videantnr ab bominibua ciiin propria defuerint ineiita, i(/i r<>.< recipiant, id

(Mtiiih. vi). u Undo alibi diountur BtelleB de ornlo est meritiseorum reoipiamiir. na tabtmacuU
 433 SERMO XXVII, IN DBDICAT. BCCLES. 434

id est in perpetuas mansiones, de quibus legitur : A men reputat esse justum, ille sibi gloriam.aut gra-
« Beali qui habitant in domo tua, Dornine, in saecu- tiam mereatur, ne dator eleemosynaj injuste suo
lum saeculi laudabuntte! »(Psal. lxxxii). Ex hocper- merito delraudetur.an quia cum ille displiceat,non
pendilur evidenter, quod sieut unus alii potest gra- possit Deum ad gratiam vel gloriam provocare: vel,
tiam promereri, juxta quod legitur': Quia Jesus si possit, an unnm et idem opus, et alii meritorium
«ut vidit lidem eorum,ait paralytico Dimittuntur : debeat judicari ; an per hoc et uni sit meritum mor-
tibipeccata tua (Marc. n), » ita unus potest alteri tis, et alteri meritum vitae, sicut bonum et malum a
gloriam promereri, qutMiiadmoduin hic habetur : Deo et a diabolo, quaeri potest et dubitari. Sed ha-
Facile vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum rum quaestionum solutio differatur, quia non est
defeceritis, recipiant vos in xleima tabernacula. Sed hujus propositi hujusmodi solvere quaestiones.
utrum cum quis eleemosynam dat injusto, quem ta-

SERMO XXVII.

1N SOLRMNITATE DEDICATIONIS ECCLESLE.

Domus el mansiones Deiut sint vario? : et qnid, ubi, quomo lo, et quare sit adorandum.

lntroibo, Domiue, in domum tuam, adorabo ad B Filius et Spiritus sanctus. Quoniam omnes et sin-
templum sancluin tuum in timore tuo (Psal. v). guli sunt solus et unus Deus, spiritus increatus»
Universorum Dominu-s et Creator, cujus est im- immensus, incommutabilis, summe potens, summe
mensa majestas, incircumscripta sublimitas et in- sapiens, summe bonus. Spiritus, quia non constat
creata potestas, multas et varias habet domos, in partibus ; increatus,quia non inccepit ex tempore;
plurimas et diversas in domibus mansiones uni- ; immensus, quia non circumscribitur loco; incom-
versalem videlicet et particularem, specialem et mutabilis, quia non variatur affectu ; summe po-
singularem, superiorem et inferiorem, interiorem tens, cui nihil rst impotentia?; summe sapiens,cui
et exteriorem. Universalis domus Dei est tota ma- nihil est ignorantioe ; summe bonus, cui nihil est
china mundialis, de qua Salomon ait « Novimus, : invidentiae. A quo omnia,
quem omnia, in quo per
Domine, quia fabricasti tibi domum perpetuam, omnia; a quo diligenter sunt conservata creata per
ccelum et terram, simul et mare (]7 Par. vi). » potentiam, formata per sapientiam, conservata per
Particularis domus diligentiam per potentiam, Patrem causam efli-
Dei est sancta mater Eeclesia, ;

de qua legilur Domum

tuam, Domine, decet
: « cientem per sapientiam, Filium causam efficien- ;

sanctitudo in longitudine dierum (Psal. xcn). » tem per diligeutiam, Spiritum sanctum causam ;

Specialis domus Dei est gloriosa Virgo Maria, de p perficientem. « Tres sunt namque qui testimonium
qua dicit propheta « Vidi, et ecce implevit gloria
: dant in coelo Pater, et Verbum, et Spiritus san- :

Domini domum Dei (Ezech. xliii). » Singularis do- ctus et hi tres unum sunt (/ Joan. v), cum tamen :

mus Dei, humanitas Salvatoris assumpta, de qua personaliter sua quisque notione distinctus sit.Pa-
legitur: » Sapieutia sdificavit sibi domum, excidit ter generatione, verbum filiatione, Spiritus sanctus
columnas septem (Prov. Superior domus Dei
ix). » processione : unum esse initialiter, lotum omnes,
est beatitudo ccelestis, de qua scriptum est « In- : quod singuli sunt natura, potentia, voluntate et
grediar in locum tabernaeuli admirabilis,usque ad omnino quidquid secundum substantiam prsedica-
domum Dei (Isa. lvi). » Inferior domus Dei est tur. Licet enim alia sit persona Patris, alia Filii,
orationis basilica, de qua Dominus ait : « Domus alia Spiritus sancti tamen Patris et Filii et Spiri-
:

mea, domus orationis vocabitur (Luc. xix). » Inte- tus sancti una est divinitas, aequalis gloria, cos-
rior domus Dei est pura conscientia, de qua dicit terna majestas. Una est igituret aequalis totius in-
Psalmista « Perambulabam in iunocentia cordis
: dividure Trinitatis adoratio. De qua sane potest in-
mei, in medio domus mea? (Psal. c). » Domus ex- telligi quod Dominus ait « Veri adoratores adora- :

terior est qure habitatur, ejusque familia, vel sacra bunt Patrem in spiritu, et veritale (Joan. iv). » Nam
Scriptura, de
qua scriptum est « Ambulavimus qui Deum adorat veraciter,ipse quidem adorat Pa-
:

in domo Domini cum consensu (Psal. liv). » D trem in spiritu, sed et veritate hoc est, in Filio, ;

Quoniam igitur ex tam multis et variis domibus qui de se dicit « Ego sum via, veritas, et vita :

domum Dei vir fidelis inlrabit, ut ad templum (Joan. xiv). » — « Ego, inquit, in Patre, et Pater
sanctum adoret, considerandum nobis occurril, in me est (Joan. x). » Ideo Pater adorandus est
quid, ubi, qualiter, et quare sit orandum. Sane in Filio, et Filius est adorandus in Patre, et Spiri-
adorandus est Pater, adorandus est Filius, adoran- tus sanctus est adorandus in utroque.
dus est Spiritus sanctus. Adorandi sunt, Pater, et Adorandi sunt Tatcr et Filiuset Spirilus sanctus
•135 lNNOCKNTll III PAP.tt SKKMONKS I) •; TKMPORK. 436

in domo inferiori, in domo interiori, in domo ex- \ in sucra busilica, quantum in pura conscientia
teriori, id esl in sacra basilica, in pura conscientia, Dominum adoremus.
et In divinu Scriptura; ut tandem adoreturjin domo De oordo puro Deus est adorandus, non ut qui-
superiori, hoc est in ceelosti patria.de qua legitur: dam adorant.qui Deum in prosperitate glorilicant,
« Beati qui habiiuut in domo tua, Domine, in sicou- sed in adversitate blasphcmant, de quibus inquit
lum sajculi laudabunt te! u (/\<a/..LXxxiu). Propheta : « Confitebuntur tibi, cum benefeceris

Sed cum Deus ubique non tantum pcr polen-

sil,
eis (Psal. xlviu). » — « Si vero non fuerint satu-
tiam, verum etiam per esseutium, cur magis in ruti, murmurabunt (1'sul. lviii). »

templo, quam in alio loco DfiUB Bflt adorandus? In Adorundus est Deus de conscientia bona non ;

omni enim loco dominationes ejus sunt, secundum ut quidum adorant, qui contra Deum gravissimc

quod propheta dicit « Ccelum et terram ego im-

:
peccant, et tamun illi sacrilicant. De quibus legi-
pleo (Jer. xxui). » Et do quo dicit Psalmista « Si :
tur n Peccatori dixit Deus
: Quaro tu enarras ju- :

ascendero in ccelum, tu illic es; ct si descendcro ad stitias meas,et assumis testamentum meum per os

infernum, ades (Psal. cxxxvm). " Item cum mulier tuum?» [Ptal. xlix). lllud utique Ie6tamentum, de
Samaritana solutionem queestionis a Christo quav quo Veritas ail « Ilic est sanguis ineus novi testa-
:

sisset, quoede loco adorationis irequentissime ver- g menti [Marc. xiv).

tebatur « Patres, inquit, nostri in monte hoc ado-

: Adorandus est Deus de tide non ficta non ut ;

raverunt, et vos dicitis, quia in Hierosolymis est quidam adorant, qui recto dicunt, sed prave vivunt,
locus ubi adorare oportet. Ucspondit ei Jcsus : quibus Dominus improperat dicens « Populus hic :

Mulier, crede mihi, quia vcnit hora, quando nec labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me

in monte hoc, nec in Hierosolymis adorabitis Pa- (lsa. xxix ; Matih. xv ; Marc. vn). » Dicunt enim,
trem ; sed veri adoratores udorabunt Patrem in et non faciunt.
spiritu et veritate [Joan. iv). » Quasi diceret : Non Adorandus est ergo Deus, corde, ore et opere
prsefero locum loco, ubique adoretur Deus, dun- (Rom. %.). Corde per ilcvotionem, super omnia
taxat in spiritu et veritate, id?est pro spiritualibus diligendo ; ore, per confessionem, super omnia
et veris, hoc est aeternis. Verum licet ubique sit collaudundo ; opere, super omnia famulando. Quia
Deus adorandus, specialiter tamen in templo, se- vero quidam zelum Dei habent, sed non secundum
cundum illud : « Adorate Dominum in aula sancta scientium.ne per simplicem ignorantiara gravi deti-
ejus (Psal. xxvm). u Speciuliter quoque ad orien- neamur
errore, adoremus juxta sententiam et au-
tem, secundum quod in libro Sapientiae legitur ctoritatem sacneScriptuiae.SacranamqueScriptura
:

« Ad ortum lucis oportet adorare [Sap. xvi), n sci- n duas speciesadoralionis distinguit.lati iam videlicet
licet ut nobis adorantibus Deum, oriatur « lux et duliam.Latriam Creatori debemus impendere; du-
vera, qua? illuminat oinnem hominem venientem liam vero quibusdam creaturis possumus exhibere.
in hunc mundum (Joan. i), » Sol justitiec Christus Latria solum Creatorem debemus super omnia reve-
Deus noster (Malach. iv). Frustra namque tanto reri ; autem quasdam creaturas possuraus in-
dulia
studio, tantoque labore templum Domino fieret.nisi ter omnia venerari. Ad latriam spectant templa,
gratius acceptaretin eo Dominus
Legimus adorari. altaria, sacerdotia, sacrificia, festivitates et ciere-
enim quod templo constructo et dedicato Salomon monia; ;
quse, ut ait doctor egregius
Augustinus,
adoravit ad Dominum (/// Hog. vm), ut quicunque soli Creatori Deo sunt exhibenda. De cujus adora-
Judieus vel gentilis ascenderet in templum orans tione scriptum est « Dominum Deum tuum ador.i- :

pro peccatis, vel quacunque tribulatione clamans bis et illi soli servies \Dtui. vi ; Matth. iv), » id
ad Dominum, in his qua: juste postularet, exaudi- est soli Deo servitutem adorationis
impendes. Qui
retur a Domino. Quam quidem orationis formam secus agunt, oon Theosebi;e cultum exhibent, sed
adhuc servat Ecclesia, quas in dedicatione tenipli idololatiue crimen incurrunt servientes creatura ;

sic orat « ut quisquis hoc templum beneficia peti-

: quasi Creatori, mutautes gloriam incorruptibilis
turus ingreditur.cuncta sc impetrasse laHetur. » As- Dei.in siinilitudinem corruptibilis hominis Roik i).
sistunt enim in sacris templis angeli Dei lidclibus D Legimus enim [Act. xiv quod cum Paulus et Bar-
adorantibus, ut devotas eorum orationes offerant nabas quemdam claudum sanassent, « elevuveruut
Domino, secundum illud « In conspectu angelo-
: vocem turb» dicentes Dii similes facti hominibm :

rum psallam tibi et adorabo ad tcmplum sanctum deaoenderuBt ad nos. » Quibus sacrilicare volenles
tuum, et conlitebor nomini tuo, Domine (Psal, attulerunt tauros ad victimam l'bi vero Paulus et :

cxxxvn). » Hinc angelus ad Tobiain « Ego obtuli Barnabas audierunt quod eis divinos honores »ole- I
:

Orationem tuam Domino (Tob. xn). » Requiescunt bant impendere, soiderunt sibi vostiiuenta, dicen-
et in sacris templis sanctorum reliquiie, qui nobis tes so homines esse roortalee, qui potins veneiunt,
suis precibus assequuntur, quod nos aostria me- ab idololatria revocarent. Joannes quoque 1

ritis non valeamus. Et ideo.fratres, dlligeuter Bttenj cum in visione vellet angelum adoraxe, prohibuit
dito, quam sollicitoset devotos anto sanctoruin ro- eum angelus dicens « Deum adora. BgO ennu fra-
:

coram angelis Doi, vos oportct in templo

liquias, ter tuus sum, et oonservus fratrum tuorum I

Doininum adoruro. Undo necesse est ut non tuutum xix). •

 »

437 SICHMO XXVII, 1N DEDICAT. ECCLES. 438

Cum igitur homines et angeli 9ancti nolint ali- X gelis civitalem intrantibus occurrens adoravit, pe-
quatenus adorari, quid est quod quidam subprae- tens ut in domum suam hospitio declinarent (Gen.
textu pietatis et obtentu religionis, ut caetera ta- xix.) Quid est ergo quod Joannes inhibitus fuerat
ceam, diversas adorant imagines, tanquam liceat angelum adorare? Quia Christus homo jarn erat
manufactumaliijuidadorare? Siquidem « simulacra super angelos exaltatus. Do adoratione hoininum
gentium argentum et aurum, opera manuum bomi- legitur quia Jacob videns Esau venientem, prajces-
num.Similes illis fiant qui faciunt ea,et omnes qui sit utramque turmam, et pronus in terram adora-

confidunt in eis (Psat. c.xxxiv).» « Confundantur — vit septies (Gen. xxxm). Filii quoque Jacob adora-

omuesqui adorant sculptilia, el qui glorianturin si- verunt Joseph in ./Egypto (Gen. xlhi). Cur ergo
mulacris suis (Psal. xcvi). » Quantum eliam hujus Mardochaeus Aman noluit adorare? Quoniam ille
criminis dumnetur perversitas, ex libris propheta- divinam volebat sibi adorationem impendi (Esther
rum, et praesertim ex libro Sapientise, manifestis- ni De adoratione sacrainentorum dicit Ecclesia
. :

sime declaratur. Quorum hic testimonia brevitatis iiCrucem tuam adoramus, Domine.» Unde alibi lc-
causa praetereo, illud tantum commemorans,quod gitur Christiani sacras imagines pie venerantur
: (i

Moyses ait populo Israel o Ne forte errore decep-

: et adorant. n Verius tamen adoramus Deum coram

tus adores ea qus creavit Dominus Deus tuus „ imaginc, quam imaglnem coram Deo unde prae ;

(Deut. iv). » Hinc cst quod serpentem aeneum.quem ceptum est « Coram allari non adorabitis (Isa. :

Moyses erexerat in deserto, ut intuentes iu illum xxxvi). » Non ait, altare, sed, coram altari. Et
percussi a serpentibus sanarentur (Num. xxi),licet Propheta Adorabo ad sanctum templum suum in :

in figuram humanae redemptionis praecesserit, timore tuo. Non in timore humano, de quo Domi-
quia tandem post multum temporis evoluti, popu- nus ait : « Nolite timere eos qui corpus occidunt,
lus ei contra legis prpeceptum thuris adolebat in- animam autem non possunt occidere (Matth. x). >>

censum, rex Ezechias pius et prudens conlregit, Nec de quo Joannes apostolus dicit « Ti-
servili, :

et pulverem sparsit in torrentem Cedron (IV mor non est in charitate, sed perfecta charitas
Reg. xviu). foras mittit timorem II Joan. iv). » Sed in timore
Porro, fratres, una est Dei Patris imago, quam initiali. de quo dicit Sapiens : « Initium sapientiae
una cum Patre debemus adoratione venerari, scili- timor Domini (Eccle. i). » Sed in timore filiali, de
cet unigenitum Jesum Chrislum Dei Filium,qwi est quo dicit David propheta « Timor Dei sanctug :

iisplendor gloriae et tigura substantiae ejus, por- permanet in saeculum sasculi [Psal. xvm). »
tansque omnia verbo virtutis suae (Uebr. i). Cujus Cur autem Deus sit adorandus, idem propheta no
non solum deitatem, sed ct humanitatem adorare instruxit dioens « Venite,adoremus et procidamus
:

debemus, secundum illud « Adorare scabellum : C ante Deum, pl.iremus coram Domino qui fecit nos
pedum ejus.quoniam sanctum est (Psat. xcvm), » quia ipse est Dominus Deus noster (Psal. xciv).
Caeteras autem imagines non latria, sed dulia pos- Quia ipse Deus, id est Creator; quia ipse est
et

sumus venerari non propter imaginem, qux per

: Dominus, Redemptor; quia ipse est noster,
id est

se nihil potest, sed propter imaginatum, qui per se id est Salvator. Tunc enim erit verissime Salvator

cuncta potest non ut nos, qui facti sumus ad ima-

: noster, cum erit omnia in omnibus (Col. nij, » id

ginem et similitudinem Dei, memores nos repute- est sutficientia singulorum. Ipse est ergo Deus>
mus similes imaginibus, quas ipsi fecimus ad ima- qui nos de nihilo creavit. Ipse est Dominus, qui
ginem et similitudinem nostram sed ut nos pro- ; suo sanguine nos redemit. Ipse est noster, qui
pter Deum sacris imaginibns inclinemus, qui pro- suo munere nos salvavit. Qui creando dedit nobis
pter nos «exinanivit seipsum formam servi accipiens naturam, qui redimendo tribuit gratiam, qui sal-
(Phil. n).» —« Omnis enim qui se exaltat humilia- vando feret gloriam.
bitur; et qui se humiliat exaltabitur (Luc. xvm). » adorandum, quia Pater
Habemus ergo quid sit

Videntes quippe imagines inclinamus, non ut spem sit adorandum,

et Filius et Spiritus sanctus. Ubi
salutis constituamus in illis, sed ad memoriam ex- quia in sacra basilica, pura conscientia, et in di-
citati, devotionem, quam ipsi Deo corde gerimus, q vina Scriptura. Quomodo sit adorandum, quia ex

opere demonstremus. Duliam enim, ut dictum est, corde, ex ore, ex opere. Quare sit adorandum,
creaturis, sanctis et sacris possumus exhibere, sci- quia propter creationern, propter redemptionem,
angelis,hominibus, sacramentis.De adoratione
licet et propter salvationem. Quam nobis praestare

angelorum legitur quod Abraham elevans oculos dignetur Dominus Jesus Cbristus, qui est super
8uos in convalle Mambre tres vidit, et unum ex an- omnia Deus benedictus in sajcula saaculorum.
gelis adoravit(Ge«. xvm). Loth quoque duobus an- Amen.
439 INNOCBNTII III PA1M5 8ERM0NES DK TKMPORE. UO

SERMO XXVIII.

IN CONSECllATIONE ALTAMS.
De dedicatione tempti corporis nostri, et consfcralione altaris cordU nostri) et quid signifieent ea qux
in consecratione altaris fiutit.

Nescitis quia corpora vestra templum sunt Spiritus A « Castigo corpus meum, et in servitutem redigo,
'

sancti '.'
|
/ Cor. vi.) ne forte cum aliis prasdioavero, ipse reprobus elti-
Si desideratis lieri partici|)essoleranitatis hujus, ciar (/ Cor. ix).» Consecretur altare cordis per con-
ad quam eum desiderio convenistis, satagere vos ceptum timoris, consecretur per alfectum amoris,
oportet, ut quidquid in eonsecrationc tetnpli mate- consecretur ut consummetur in melius. Nam • ini-
rialiter a;,'itur, totum
spirilualiter com-
in nobis tium sapientia; timor Doniini (Eccli. i). » De quO
pleatnr.» Templum enim
sanctum est.quod estis
Dei dicitur per alium prophetam «A timore tuo, Do- :

vos (/ Cor. ui), —

« super«edilicati super fundamen- mine, concepimus, et pepenmus spiritum salutis
tum apostolorum et prophetarum, ipso summo an- (Isa. xxv.) » Finis autem proscepti est charitas, —
gulari lapide Jesu Christo in quo omnis xdiiica- : do cordo puro, et conscientia bona, et fide non
tio constructa, crescit in templum sanctum in Do- ficta (/ Tim. i). » « Plenitudo namque legis cha- —
mino (Ephes. 11).» Nos tamen ad pnesens dabimus ritas est (liom. xm). Consecretur altare cordis in
vobis lac potum, non escam (/ Cor. m); quia pcr- vobis, ut concipiatis desideria ssncta. Dedicetur
fectorum solidus est cibus (Hebr. v), et sapientiam et templum corporis, ut pariatis opera justa, qua-
loquimur inter perfectos (/ Cor. n). Inter vos autem tenus mundi corde et casto corpore sacrificetis
nihil judicamus nos scire, nisi Jesum Christum Deo, « non in fermento veteris maliliae et nequitia:,
et hunc crucifixum (ibid.) Quia « quasi modo geniti
B sed in
azymis sinceritatis et veritatis (i Cor. vj. »
infantes lac concupiscitis, ut in salutem crescatis Altare vero consecratur hoc ordine : supponitur
(/ Pelr. n). Excipiamus ergo pauca de multis, quo- tabula, ungitur mensa, adoletur incensum, vestitur
rum vobis 9ignificationem ad a:dificationem expo- altare; sic demum sacrificium celebratur. Recon-
namus breviter. duntur reliquia:, qua: sunt exempla, qua: nobis
Templum quod dcdicatum est, intelligitur cor- sunt ad imitationem relicta. Hoec in capsa recondi-
pus; quod consecratum est, intelligitur
altare mus, cum ad imitandum ea in uiemoria retinemus,
cor. De templo corporis dicit Apostolus Nescitis :
sicut dicit Apostolus :« Imitatores mei estote.sicut
quia corpora vcstra templum sunl Spiriius sanetit et ego Christi (I Cor. iv).» — « Chrislus enim pas-
Juxta quem modum dicebat Dominus « Solvite : sus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut
templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud :
sequamini vestigia ejus. Qui peccalum non fecit,

hoc autem dicebat de templo corporis sui (Joun. nec invenlus est dolus in ore ejus (i Petr. u). »
II.) » De altari cordis jubetur a Domino : « Ignis in Quid est autem quod sanctorum reliquiae cum tri-
altari meo semper ardebit (Lev. vi). » Ignis enim bus granis thuris in capsula reconduntur, nisi quod
qui ardet jugiter in altari est charitas, quae con- exempla {sanctorum in fide Trinitatis debemus in
tinue fervet in corde. Nam « aquae multa non pos- C memoria retinere? Nam « sine fide impossibile eet
sunt exstinguere charitatem (Cant. vn.) Vos ergo
» placere Deo (Hebr. xi).» — « Justus enim ex fide vivit
secundum Prophetam tigite diem solemnem in con- (Hebr. x). »Tabuhi superposita s>gnificat oharita-
frequentationibus, u9que ad cornu altaris [Psal. lem, de qua dicit Apostolus « Charitas Dei diffusa :

cxvn) quia reliquiae cogitationis diem festum agent

;
est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui
Domino (Psal. lxxv.) datus est nobis (Hom. v). » De cujus latitudine di-
Dedicetur ergo templum corporis noslri per ab- citur per Psalmistam « Latum mandatum tuum
:

stinentiam, emundetur a sordibus gulee; dedicetur niinis (Psul. cxvm). " Latum est enim charitalis
per continentiam, ut purgetur ab inquisamentis mandalum, quod usque ad inimicos extenditur,
luxuriae. Nam omne peccalum quod fecerit homo, sxtra sccundum prsceptum Dominioum : « Diligite ini-
corpus est; qui autem fornicatur, in eorpus suum micos vestros, benefaoite his qui oderunt \os, et
peccat Attendite, fratres et lilii, quam grave sit orate pro persequentibus et calumniantibus voi
peccatum templum Spiritus sanotf per adulterium (Matlh. v). » Diligite corde, benefacite opere, ut
violare.tollere membra Christi, ot facero membra fiat in vobis « funioulus triplex, » qui « diflicile
meretricis. Unde legitur quod adulterium priinum rumpitur (Eccle. iv). » fteliquiis ergo labula super-
in pcenis obtinet locum.Crucifigatisergo carnem ve- D ponitur.quia exemplis sanctorum aocendilurchari-
stra cum vitiis et concupiscentiis (Gal. v), ae domi- tas, qun operil multitudinem peooatoruro [I Petr.
netur peccatum in vestro mortali corpore |finui. vi), iv). Mensa ungitur, ut cliaritas miiereatur. t'u-
secundum exemplum Apostoli de leipio dicentii :
ctio namque d ssignal misericordiam, sccundum
 ;

441 SBEMO XXIX, IN CONSECRAT. ALTARIS. 442

illud Unge caput tuuin, et faciem tuara lava

: « A. et in rnedio, nisi quod quinque sensus corporeos
(Matth, Unde Samuritanus appropians vul-
v). sicexercere debemus, ut luceat lux nostra corum
nerato, superinfundit vinum et oleum (Luc. x). hominibus, quatenus videntes opera nostra, glori-
Quid est autem quod mensa in sexloeis inungitur, licent Putrem nostrum qui in ccelis est (Malth. vi),
videlicet inmedio, in quatuor angulis, et in fronte, Jamigitur vestitur altare, quando cor hoiuinis iuun-
nisi quod charitatem exercere debemus per sex dum bonis operibusadornatur. Dequibus Salomon
opera miserico.-diae, qu;e commemorantur in Evan- ait » Omni tempore vestimenta tua sint candida
:

gelio : manducare, * etc.

Esurivi, et dedistis mihi (Eccle ix), » id ost opera munda. Super altare
(Matlh. xxv.) Post unctionem udoletur incensum, quod hoc ordine consecratur, sacrificium offertur
ut fama boni operis dilfundatur ad proximos. De acceptum Altissimo.Illud videlicet.dequo propheta
qua dicit Apostolus » Christi bonus odor sumus
: dicit in Psalmo « Sacriticium, Deo spiritus con-
:

in omni loco (// Cor. n) » ut cortina cortinam tra- ; tribulatus cor contiitum el humiliatum Deus non
;

hat (Exod. xxxvi), » et qui audit, dicat : Veni spernit (P«i/. l). » Vel illud etiam, de quo dicit in
(Apoc. xxri). Quid est autem quod in quinque lo-
» alioloco : «ImmolaDeo sacriticium laudis, et redde
cis adoletur incensum, scilicet in quatuor angulia Altissimo vota tua (Psal xlix). »

SERMO XXIX
IN EADEM SOLEMNITATE ENARRATIO EVANGELIGiE LECTIONIS.

De iluobus egressibus Redemptoris, et quod voluntarie mutabilitatem nostram assumpsil ; de duobus

generibus percalorum ; de quatuor impedimentit salutis, el quatuor sujfragiis salutis ; denique quid
(aciendum ut videri possit Jesus, el de eleemosijnlirum largilions, et virtulibus Zachxi, et triplici dome.

Egressus fesus perambulabat Jericho. Et ecce vir B brn,et nunquamin eodemstatu permanet^oixiv).»
nomine Zachxus : el bic erat princeps publicanorum, Egressus ergo Jesus perambulabat Jericho Nam
et ipse divcs. Et quirrebal videre Jesuni, quis esset, qui prius egrediebatur utcrum
de sinu Patris in
et non poreral prx turba, quia statura pusillus matris, de ccelis ad terras, idem ipse semper erat
erat (Luc. xix). et est.juxta quod ipse de se loquitur per prophetam:
Duo sunt Redemptoris egressus unus reternus, :
« Ego sum Deus, et non mutor (Malach. m). »Idem

et alius unus occultus, et alius mani-

temporalis ; ipse j-ostquam exivit a Patre, et venit in mun-
festus unus seoundum quod est natus de Patre,
; dum, voluntarie mutabilitatem nostram assum-
et alter secundum quod est natus dematre; unus psit, et se sponte mutationi nostra subjecit
in forma l)ei, et alter in fnrma servi. Ulrumque quoniam esurivit, et sitivit, et expavit, doluit, ad
commemoratet commendat propheta cum ait « Et : ultimum crucem et mortem suscepit. « Cumenim
tu Bethlehein terra Juda, nequaquam minima es in jejunasset quadraginta diebus et quadraginta no-
prineipibu9 Juda. Ex te enim egredietur, qui regat ctibus, postea esuriit (Matth. iv). » Qui cum dixis-
populum meum Israel et egressus ejus ab initio, : dederunt in escam ejus fel,
set in cruce : » Sitio,

a diebus aeternitatis (Mich. v). » Egressus ergo Jesus et ipsum in sitim suam aceto potaverunt (Joan.
perambulabat Jericho, quonium exivit a Patre, et p xix\ » Ipse quoque de se per prophetam testatur:
venit in mundum (Joan. xvn ). Exivit autem non « vos omnes, qui transitis per viam, attenditeet
deserendo naturam divinam, in qua cum Patre ma- videte, si est dolor sicut dolor meus (Ihen. l.) » —
net occultus, sed assumendo naturam humanam, « Coepit enim Jesus pavere et taedere (Marc. xiv)-
in qua de matreapparuitmanifestus. Jerichonam- « ccepit constristari et mcestus esse (Matth. xxvi), »
que secundum interpretationem expnnitur luna ;
— factus obediens usque ad mortem, mortem
(i

quao pro sui volubilitate et mutabilitate significat autem crucis (Phil. n). » Jesus ergo, cui secundum
mundum, qui semper volvitur et mutatur. « Vidi naturam divinam nihil accedit. et a quo nihil re-
enim cuncta quae fiunt sub sole, el ecce universa cedit, quia nihil in se habet, nisi se, nec aliud est
vanitas et alflictio spiritus; etvidi nihil permanere habens ab habito, nec aliud habitum ab habente:
sub sole (Eccle. i). » Unus nascitur, et alter mori- nisi quod « in similitudinem horuinum factus, et
tur : unus extollitur, et alter deprimitur ; unus cre- habitu est inventus ut homo (ibid.), » ipse pro uobi3
scit, et alter decrescit ; unus laetati;r, et altertrista- mutabililates nostrasassumpsit,etdel'ectus nostros
tur unus fit pauper, et alter fit dives; unus tit do-
; suscepit.
minus, et alter fit servus. « Ilomo natus de muliere, Et ideo egressus perambulabat Jericho. Et ecce
brevi vivens tempore, repletur multis miseriis. Qui nomine lachxus, et hic erat princeps publica-
vir
quasi flos egreditur et conteritur, et fugil velut um- D norum, et ipse dives. Et quxrebat videre Jesum,
 ;:

443 INNOCENTII 111 PAPiE SURMONKS DH TBMPORK. 444

uuis cssel, et non poterat prx turlu, quiu ttntura £ piT.li> pmnitentia cogitantes, el do miserioordla
jmtilhu erut. Duo sunt genera peecutorun,, quo- oonfldentes; qualis ernt Zaohaeus, qui desidi
rwn quidam d( Deid cordia, dioen< Jisuin, i iin (] iiam i|ui meditabatur de venia,
kei miserauillter eum c.aiu ; « Major e»t iuii|uitaa tei noii poterai prse turba; tanquam qui detineba<
BHi quam ut veniam merear [Gtn. re ueteorum , luraculpu, rationo rcpugnans, scri sensualitate
quia deaparabilis est inQrmitaa, ipsorum quoque b. a.i hoc utiijue pertinet quod inqnri
sanitas ilrsperatur ; nam
impius cum venerit in
i
Psalmiata: « Cuncupivit anima mca desideraro ju-
profundam pcceatorum, contemnit [Prov. xvuii. n stificntiones tuas (Psal. cxvm). » llle justilicationes
Alii vero riemisericnrriiu sperantdivinu dicentcsmi- De i mcupiscit desidcrare, qui nondum pei
Bsrioorditer cum David : « Miserere mei, Deus, se- desiderat, eed ut perfecte desideret, concupiscit;
cundum magnaui mlaerieordiam tuam [Pial. i), » quemadino.lum quidam dolent, quia dolere non
et ipsi quia qmeruntsulutem.sanitatem aequirunt. possunt, sed dolenl, ut rioleant, id est ut dolor inef-
Venit enim filiut hominit qu&rereet salvare quod licax dolorcni inferat effloacem. Pnecedit enim in

ptrierat. Talis erat iste Zachajus, qui licet esset peccatoribus quiddam, i|uo licet nondum jusiili-

princeps publicanorum , quxrcba

et centur, digni taincin, id est habilesjustilicationibus
ipse divet ,

tamen videre Jesvm non poterai

quis ettel, et
p inveniuntur. Quwrebat ergo Zachtrut videre Jestm pw
turlni, quia statura purillui erat. Quatuor impedi- quis esset, eed prse Utrba tum poterat ; quia » musca?
menta sibi videbantur obstare, no posset videro morientes perdunt suavitatem unguenti (Eccte. x).»
Jesum primum, quia princeps publicanorum ;sc-
;
Turba namque turbabat, sive malorum hominuin,
cundum, quiadives erat tertium.quia non poterat
; sive malignarum cogitationum, sive da?monum
prae turba quurtum, quia statura pusillus erat.
;
malignorum, qui semperinducunl, soggerunt, per-
Publicani dicebantur qui publica vectigalia exige- trahuiit ad peccandum. Undo legitur quod cum
bant, quorum commercia vix aut nunquam sine c.tcus clamaret : « Miserere mei, fili David, qui pros-
peccato praevalent exerceri ; princepsergo publica- ibant, increpabant eum ut taceret, ipse vero multo
norum erat exactor lisci. Unde sicut princeps la- magis clamabat Fili David, miserere mei \Luc. :

tronumest particeps latroeinii, itaet publicanorum xvm) » quia quanto magis contra nos infurgit tur- ;

ipsius publici commercii particeps erat, ex quo batio, vel dasmonum, vel cogitationum, vel homi-
sibi per fas et nefas divitias acquirebat. Licet enim num tantomagisdebemusinsistere.ut tentationes ;

habitus divitiarum non sit in crimine, sed abusus; hujusmodi repellamus, ne per ignorantiam vel ne-
propter quod dicitur per Prophetam « Divitia; si gligentiam obdormiamus in mortem :sedpcr solli-
:

affluant, nolite cor apponere (Psal. lxi) » nam citudinem et vigilantiam resurgamus ad vitam
;

Abraham dives erat [Gen. xm), et David locuples ^ exemplo Zachaei, qui prsecurrens ascendit in arbo~ 1

(// Reij. xn), et Job opulentus (Job. i), qui Deo rem sycomorum, ut videret Jesum, quia inde erai
placentes inventi suntjusti; ditficile tamen est transiturus, Nullus ergo, pro eo quod in aliquo
divitias habere et non amare, sicut esse in igne pra?oocupatus est delicto, negligendo diflidat, aut
et non ardere. Propter qued Veritas ait Dilficile negligat diffidendo, sed pra?currens, ascendat in
: «.

est divitem intrarein regnum ccelorum [Marc. ix) ;» arborera sycomorum. Ecce Zachaeus de sua salute
sed quod impossibile creditur apud homines, apud sollicitus, contra quotuor impedimenta, quatuor
Deum possibile reputatur [MailU. xix), qui non de- invenit suffragia.perquatuor argumenta.Nam quia
spicit divites, cum et ipse sitdives. dives eral, dimidium bonorum suorum dedit pau-
Unde Zachoms quarebat vidcre Jesum quis esset, peribus et quia prineeps erat publicanorum, si ;

sed non poteral prse iurba, quia statura pusillus erat. quem defraudavit, reddidit quadruplum ; rursus,
Quandiu turba premit, Jesus non potest, videri quia statura pusillus erat, ascendit in arborem sy-
praesertim quis sit nisi forte perfidem, non autem
: comorum : et qui prse turba videro non poterat,
per speciem. Propter quod ipse dicebat « Mani- : priccurrit, et ita post se turbam dimisit. bic et noa
festabo eis meipsum [Juan. xiv).» Quoniam « haeo fratres, quoties in via Dei ab aliquibus adversan-
est vita a*terna, ut solum verum D tibus impedimur, argumentosi etstudiosi ad oppor-
cognoscant te
Deum el quem misisli JesumChristum (Joan. vni..> tuna suffragia reourremus, nec defioiamus in via,
— « Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- sed potius expediti proliciscamurad patriam. Pr.e-
bunt » [Matth. v.) Ille moraliter est pusillus sta-
!
eurrens argo Zachams, turbum dimisit post se
tura, qui parum persistere potest, id estqui facile quia peecator volens ad veniam properare, del.et
cadit, uut fragilitate carnis inlirnins, aut oompede post sc deserere malos homines, eogilationes ma-
consuetudinis alligatua: quales multos esse novi- lignas, etdiemones malignantes, quoaquaper tur-
mus dolemus, quibus displicent mala quic fa-
et bam preediximus designari, ut in lstis non h.vreat,
eiunt, sed fragilitate vel
consuetudioe tracti seu his non succumbat, illisnon acquieaoat, sed quantq
vioti, operuntur quod detestantur quia « oara magis impugnant, tanto magis repugnet, ut
;

concupiscit adversus spiritum, et spiritus conou- gnet potius impugnHiites ejus exemplo qtiem ,

piscit adversus carnom (Gal. v). Poccant tameu quanto plus inerepabant, turb.v, qu.v praubaut, ut
magis sub Doiuino, quam contra Dominum, som- tuceret, tanto magis clamabat « Kili David, iui»e- :
 SERMO XXIX, IN CONSECRAT. ALTARI8. 456
445

rere mei. » Vincat ergo piae postulationis cla- A ut videret Jesum.legitur quod Jesus suspiciens vidit
?!!.___ __:__i ^ _ _ £_ 4 _._T i^ -~ /_ II Vil »"\__tl11_"_»__tx.'l__
. _ _ _ 1 1
illum, quia nisi visus fuisset,
_ .

ubi potuissel vi-

mor, impia. suggestionis naturam, ut pra.valeat
spiritus contra carnem : ut cum fuerit separatus dcre veritatem ? quemadmodum nisi lux lucernae,

pertidi^, et discretus a pravis, vel solis prius videat oculos hominis.quantumlibet

a malis, divisus a
ascendat in arborem sycomorum, ut Jesum inde aperiat oculos homo, non potest videre lucernam
videat transeuntem. vcl solem. Christus autem est veritas. Christusest
sol, Cbristus est « lux vera, quaa illun.inat omnem
Sycomorus est celsa, et,ut a quibusdam dicitur,
hominem venientem in hunc mundum (Joan. i) ; »
ficus facua (...-). Haec est sane crux Christi, quaa ab
unde legitur : « Respexit Dorninu3 Petrum, et sta-
inlidelibus stultitia reputatur : « Proedicarnus, in-
tim exiens foras flevit amare (Luc. xxn). » Dixit-
quit Apostolus, Jesum Christum, et hunc cruci-
fixum,Judaeis quidem scandalum, gentibus autem
que Dominus ad Zachaeum Zachsee, feslinans :

descende, quia hodie oportel me ma- in domo tua

stultitiam(/ Cor. i).» Hujus arboris ascensum alia

quoque Scriptura proponit « Ascendam, inquit, :

nere. Commendatur ascensus, quia pra.currens
ascendit. Commendatur et descensus, quia festi-
in palmam,et apprehendam fructusejus (Cant.vu).»
Palma, quae est sijinum victoria_,fidem crucisdesi-
nans descendit. Ascendit per fidem, ut videret Je-
sum deseendit per numilitatem, ut susciperet
gnat, de qua dicit Joannes
:
Iloec est victoria,
: •
g « Super quem, inquit, requiescet Spiritus
quae vincit mundum, fides nostra (/ Joan. v). » ipsum.
Quae comprehendit « cum omnibus sanctis quae sit
meus, nisi super humilem et quietum, et tremen-
longitudo, latitudo, sublimitas, et profundum tem sermonesmeos? « (/.a.Lxvi).Nam «quidoscen-
(Ephes.m). » Fructus bujus arboris est purpureus, dit, idem est qui ascendit (Ephes. vn). » Et Jacob

succum habens sanguineum quiafructus vitae,quae vidit scalam, summitas cujus ccelos tangebat, et
;

pependit in cruce,sanguinem suum pro nobiseflu- angelos ascendentes et descendentes peream (Gen.

xxvui). Ergo [estinant descende, quia hodie in

dit.Qui vult ergo vidi-re Jesum transeuntem, as-
cendal in arborem sycomorum quia Jesus, id est :
dcmo tua oportet me manere. Quasi diceret : Jam es

Salvator, videri non potest, nisi de loco salutis, illuminatus per fidem, quapropter vide per fidem.
id est de cruce, per quam « Deus, Rpx noster ante Tenebris lugatis erroris, opportunum est non
saecula, operatusest salutem in medio terra. [Psal. mihi, sed tibi (quia ego non indigeo bonorum tuo-
lxxiii .» in loco Calvaria..Unde cum Moyses poste- rum, sed tu sine mcnihil potes facere),ut indomo
riora Domini vidit.lcgitur quod in foramine petrae tua faciam mansionem, non tanquam hospes diur-
stetit (E.rod. xxxm ; cum enim petra significet nus, sed tanquam perpetuus habitator; quoniam
« qui perseveraverit usquein fidem, hic salvuserit
Christum, secundum illud : « Petra autem erat „
Christus (/ Cor. x'i », recle foramina petra_,vulnera (Malth.x). i Domo quidem, non tam materiali,

Christi designant. Propter quod alibi legitur : « In quae conslruitur ex lapidibus,quam spirituali,qua_

foraminibus petrae, in cavernis maceriae, ostende ex virtutibus fabricatur. Plua obtinuit quam spe-
mihi faciem tuam (Canl. n) » quia qui vult fa- ;
ravit ;
quia contentus erat ut ascendens in arborem

ciem Christi videre, debet in foraminibus petrae, videret Jesum sed Jesus non solurn se illi viden-
;

hoc est in vulneribus Christi, per fidem passionis dum ostendit,imo et in domo sua dignatus eslho-
spitari Per quod conjicitur et colligitur manifeste,
et crucis stare. Ascendit ergo Zuchceus in arborem
quia conscientia metuit, et adjicit
et dimittit qua.
sy.omorum, ut videret Jesum, quia inde erat trans-
quod oratio non prresumit. Porro, quia « non au-
iturus. « Erat enim in loco, ubi crucifixus est,hor-
ditores legis, sed factores justi sunt apud Deum
tus ; et in borto monumentum novum.in quonon-
(Rom, n). » Zacbaeus non tardus et obliviosus au-
dum quisquam positus fuerat. Ibi ergo propter
Parasceven Judhorum, quia juxta erat monumen- ditor, sed studiosus et diligens exsecu\or, festinutis
descendit, el suscepit illum gaudens. Per quod mo-
tum, posuerunt Jesum (Joun. xix). » Unde trans-
raliter instruitur Christianus, ut non cura mora
ivit de morte ad vitam,de mundo ad Patrem quem-
desidia, divinum
admodum dicit Joannes « Sciens Jesus quia ejus vel tarditate, non cum taedio vel
:

exsequatur mandatum, juxta quod dicil Aposto-

hora venit, ut transeat ex hoc m undo^ad "pl- D
trem, cum dilexisset suos, in finem dilexit eos lus Obedientia sine mora sed nec cum tristitia :
:

(Joun. xm). » vel dolore, cum murmure vel querela divinam

exerceat servitutem quia secundumeumdem Apo- ;
Et cum venisset ad illum locum, suspiciens Jetus
stolum « Hilarem datorem diligit Deus (// Cor. :

vidil illum. Ab eum praedestinationis

aeterno vidit
ix). »
inspectu, juxta quem modum inquit Nathanaeli :

t Priusquam te Philippus vocaret, cum esses sub Festinans ergo descendit, et suscepil illum gau-

ficu. vidi le (Joan. i). » Sed cum in plenitudine dens. E. cum viderent omnes murmurabant, quod
temporis venit ad locum Calvaria., in quo pro pec- ad hominem peccatorem divertisset. Quidam ex in-
catorum salute voluit crucifigi, suspiciens vidit eum vidia, et quidam ex ignorantia murmurabant; sed
et alios peccatores miserationis intuitu, qualenus utrumque murmur erat injustum, tanquam siqui-
eos benigne respiciens redimeret et salvaret. Et libet murmuraret, quod medicus diverteret ad
eccecumZachaeus ascendissetarborem sycomorum, aegrotum perinde quidem, quod Salvator ad pec-
;
447 INNOCENTII III PAP^: 8BRM0NES DE TEMPORB. iVS

oatorem divertere dignubatur. Unde eum Pharis»i A riuntur ; uut aultem tot esse puniendutn supplioiis,
dixissent upostolis « Quare oiim pulilicanis ol
: quot pconin supplicos afQiguntur ; nam « qui lia-

iliu.t manduoat et bibit magister vester? bqerit Bubstaotiam bujus mundi el viderit fralrem
Jesua tudiena ait illis : Non est opus valenti- Bum DeoeBBitatem babere, et clauscrit visoera sua
bus medicus, sed male habeutibus. Non enim ab eo, quomodo cbaritas Doi numct in illo?»
vcni vooare justos, sed peccatores (llatth. ix). »
(/ Joan. m). Nec bb quisquam excuset, quia sul-
Et Petrus attonilus miraculi novitatc, dixit ad Uo- licit ut unusquisquc tribuat secundum propriam
minum » Kxi a me, Domino, quia homo peccator
: facultatem. Si multum ci fuerit, abundanter im-
sum [Luc. v),a cum potius dicore debuissct lnlru : pendat si exiguum, rtiam deexiguo libenter stu-
:

ad me.Domine.quia homo peccator sum quoniam : deat impertiri (Tob. iv) itaquod necessitati uliquid :

non reoedunt. Stans au-

nisi lux accedat, tenpbra- subtrahat, ct superfluitati auferat totum, ex toto
tem Zachseus dixii ai Dominum : Eoce dimidium restituens alienum, non semper in simplum, sed
iwn meorum, Domine,do pauperibiu etsi quid : interdum in quadruplum. Res enim aliena subri-
aliquem defraudavi, reddo quadruplum. Quantum pitur aliquando per industriam soienter.aliquando
praesentia profecit Salvatoris,salutis effectus osten- per negligentiam ignoranter; cuni vero ros aliena
dit. Nain qui fuerat iniquus per fraudem, factus
R subripiebatur scienter, si rcs cxstabat, secundum
est justus per fidem et qui fuerat princcps publi-
: legis justitiam restituebatur in duplum si non :

oanorum et ipse dives.factus est pater egenorum et exstabat, restituebalur in quadruplum.sicut jube-
ipse pauper. Unde non immerito nomen ejus voca- tur in Exodo (c. xxn).Si autem res alienasubripie-
tur Zachaeus, quod interpretatur justificatui. l'cce, batur per ignorantiam, reddebatur caput, et quin-
inquit, dimidium bonorum meorum,Domine, do pau- ta pars desuper. Idem quoque fiebat de re fur-
peribus,et siquid aliquem defraudavi,reddo quadru- tiva, si furtum latebat,et fur confitens sponte red-
p/t«m.Quia vero « si recte offeras.nonautem rectedi- debat, sicut in libro Numeri rpperitur.
vidas, peccasti (Gen. iv, sec. LXX),» Zach»us tan-
Ait illi Jesus : Hodie salus domui huic facta est,
quam providuset discretus,et recteobtulit.et recte
eo quod et ipse ftlius sit Abrahse. Filius quidem,
divisit; quia dimidium bonorum suorumdeditpau-
non carne, sed fide non successione.sed imitatio-
;
ribus, etsi quid aliquem defraudavit,reddidit qua-
ne, juxta quod Veritas ait « Si filii Abrahaj estis, :

druplum. Dedit sua, et reddidit aliena quia non

dimittitur peccatum, nisi restituatur ablatum et:
;
opera Abrahae facite (Joan. vm). » « Abraham —
;
credidit Deo, et reputatum est illi ad justitiam
« Qui faoit pleemosynatn de rapina pauperis, ac si
(Gen. xv liom. iv Gal. m)
; Zachssus autem obe-
;
. >>

victimet filium in conspectu patris (Eccli. xxxiv).

divit Jesu, et factum est ei in salutem. Abraham
Deus iniqua munera non acceptat, praesertim qu«
angelos Domini sucepit hospitio ^Gen. xvm\ Za-
fuerunt de sacrilegio vel de furto, de rapina vel
chaetis autem Dominum angclorum.Abraham exsul-
usura, in quibus, quia non transfertur dominium,
tavit ut vlderet diem ejus, vidit et gavisus est
ira magis quum misericordia provocatur. Quidam
(Joan. viu) Zacha>us auiem ascendit in arborem
:

cum habeant multum, dant parum cum habeant ;

sycomorum, ut videret illum transeuntem, et de-

charum, dant vile cum habeant proprium, dant
;
scendens suscepit illum gaudens. Merito ergo salus
alienum cum dare debeant egenis,dant histrioni-
;
iomui Ituic jacta est, eo quod et ipse filius silAbra-
bus.Zachaius autem et recte obtuli t,et recte divisit,
hse. Vcnit enim filius hominis quserera, et salrum
dando non parvum, sed multum, quia dedit dimi-
facere quod perierat. In hoc sane justificato pleni-
dium non vile, sed charum,quia dedit dimidium
;

tudo virtutum multipliciter ussignatur, liles.spes,

bonorum non alienum sed proprium, quia dedit
;
charitas, justitia, fortitudo, prudentia,temperantia
dimidium bonorum suorum, non histrionibus,sed
obedientia cum humilitate, hospitalitas cum hila-
egenis.quia dedit dimidium bonorum suorum pau-
ritate, misericordia cum largitate.Fides, quia prx-
peribus.
cwens asccndit in arborem sycomorum ; spea.quia
Omni tempore debemus indigenti subvenire.sed quserebat videre Jesum quis esset ; charitas, quia
pra>sertim hoc tempore, in quo Deus sterilitatem et D suseepit illum gaudms ; justitia, (\u\& reddidit qua-
famem induxit, in uno simul eodemque negotioet druplum; forlitudo, quia stans dixit ad Dvminum ;

misericordiam exibens, ei justitiam manifestans : prudentia, quia non solum dedit pauperituis, sed
ut oum pro peccalis nostris per famis inediam nos reddidit defraudatis temperantia.quia non distri- ;

flagellat,justitia)suferigorem ostendat ; etcum sub- buit totum, sed dedit dimidium obedientiu cum ;

veniendi pauperibus occasionem exponit, miscri- humilitate, quia fesiinans deccndit ; hospitalis eum
cordite causam impendat ;
quatenus cum fiagellum hilaritate, quia suscepit cum gaudens misericordia ;

Dei portaverimus patienter, et indigentibus libera- cum largitate, quia dimidium booorura BuoruBj
liter subvoncrimus.liberemur utique |>er justitium, dedit pauperibus, et reddidit defraudatis. Per fh
et per miserioordiam ccronomur. Qui autem in dem enim prxcurrens ascendit in arborem s\
tantae necessitatis articulonon cuntentus etiam su- rum : in arborem Bycomorum ascendit, qui RdaaJ
perflua retinuerit, sciat so tot mortibus esso di- cruois oxtollit pcr spem qustrebat vidtrt Jesum
;

gnum, quot inopcs proptcr ipsins avaritiam mo- tset, vidit et gavisus est. Hinocnioi Domiuua,
449 SERMO XXIX, IN CONSECRAT. ALTARIS. 450

ait : « Petite, et dabitur vobis : qussrite, et inve- A. peccati (Eccli. x); ostium, concupiscentia, quse
nietis : pulsate, et aperietur vobis (Luc. xi). » Per militat adversus animam: paviment'im, avaritia,

charitatem suscepil illum gaudent; charitas enim quas est idolorum servitus (Gal. v); quatuor latera
gaudcbat, quia ventatem suscipiebat. Per justitiam parietum, sunt quatuor genera peccatorum, vide-
reddidit quadruplum quia nemo justificatur a;
licet peccatum fragilitatis, per impotentiam; pec-
cuipa, nisi restituat aliena. Per Ibrtitudinem sta- catum simplicitatis, per ignorantiam peccalum ;

bat, non jacebat ut debilis, sed stabat ut fortis; securitatis, per negligentiam; et peccatum mali-

nam et Jesus ut Stephanum confortaret, non ap- gnitatis, per invidenliam. In domo naturae funda-
paruit ei sedens, sed stans « Ecoe, inquit, video
: mentum tectum memoria, ostium intel-
est ratio,

ccelos Jesum stantem a dextris Dei

aperlos, et lcctus, pavimentum voluntas, qualuor laterales

(.(<•/. prudentiam dedit pauperibus, et

vn). » Per parietes, quatuor naturales affectus, timor et spes,

rcddidit defraudatis dedit proprium, et reddidit

;
dolor et gaudium.
alienum. Graviter ergo peccant, qui decimas et pri- Ilinc cupiunl homines, meluuni gaudentque dolent-
milias non redduut sacerdotibus, sed eas pro sua que. In doino gratia?, fundamentum est ddes. De
voluntate distribuunt indigentibus. Per temperan- qua dicit Apostolus : « Eides est substantia re-
tiam dedit non totura, sed dimidiam partem; dedit „ T> rum sperandarum, argunientum non apparentium
superfiua, et retinuit necessaria, dicente propheta : [llebr. xi). » Tectum est charitas, de qua Jacobus

«Cum videris nudum.operi eum, et carnem tuam ait : « Charitas operit multitudinem peccatorum
ne despexeris (ha. lvih). » Per obedientiam festina- (Jac. v). » Ostium, obedientia, de qua Dominus
vit, scriplum est enim « Obedientia sine mora. » : ait : « Si ad vitam, serva mandata
vis intrare
Per humilitalem descendit; quoniam « cui se hu- (Maltli. Pavimentum, humilitas, de qua
xix). »

miliat, exaltabitur, et qui se exaltat, humiliabitur Psalmista: « Adhaesit pavimento anima mea (Psal.
(Luc. xvm). » Per hospitalitatem cum hilaritate cxvm). » Quatuor laterales parietes sunt quatuor
suscepit eum gaudens; quoniam « hilarem dato- principales virtutes, justitia, fortiludo, pruden-
rem diligit Deus. » Per misericordiam cum largi- tiu, temperantia. Haec sunt in Apocalypsi (cap. xx)
tate dimidium bonorum suoruni dedit pauperibus, quatuor latera civitatis aequalia. Penestrae sunt
et ideo « justitia ejus manet in sajculum sa;culi hospitalitas cum hilaritate, et miscricordia cum
(Psal. cxi). «Soriptum est enim « Date eleemosy- : largitate. Hkc est domus, de qua Dominus ait :

nam, et ecce omnia niunda sunt vobis (Luc. n); >> « Si quis diligit me, sermones meos servabit; et

quia « sicut aqua exsfinguit ignem, ita eleemosyna Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et
exstinguit peccatum (Eccli. m). » Quis nostrurn, mansionem apud eum faciemus (Joan. xiv). «
charissimi, non dico dimidium, sed vel quartum, *-•
Verum et hsc sacra basilica domus est numinis
vel sextum, vel etiam duodecimum satagit paupe- et templum Dei, de qua Dominus ait « Domus :

ribus erogare? Quando secundura consilium Jesu mea, domus orationis vocabitur (Isa. lvi; Matth.
Christi vendet universa quae habet,et dabit paupe- xxi). i) In hanc domum hodie venit Jesus per dedi-
ribus (Matth. xix), quando nec decimam reddit, catiouis gratiam, et consecrationis effectum. Le-
quam reddere tenetur ex debito? (Matth. xvm). giturenim quod templo Salomonis dedicato, cum
Certe superabundavit iniquitas, et refriguit cha- sacerdotes dicerent « Conlitemini Domino quo-
:

ritas multorum (Malth. xxiv). Zachaeus autem niam bonus, quoniam in sasculum misericordia
dimidium bonorum suorum dedit pauperibus, et ejus (I Par. xvi), » nebula implevit domum Do-
si quid aliquem defraudavit, reddidit quadru- mini, et obumbravit tacies sacerdotum, ita quod
plum. se invicem videre non poterant. Et ait Salomon :

Ex istis virtutibus domus illa construitur, in « Dominus dixit ut habitaret in nebula (III Reg.
qua Jesus habitare dignatur. Festinaus, inquit, de- vm). » Dixit, id est opere demonstravit, quoniam
scende : quia hodie in c/omo tua oportet me manere. in monte Sina apparuit in nebula (Exod. xix), et
Est domus numinis, et est domus hominis, et est Israel in nube prscessit (Exod. xiv), et ante Moy-
domus doDmonis. Domus Dei, por gratiam; domus D sen positum in caverna petra pertransivit in ne-
hominis, per naturam; domus daimonis, per cul- bula (Exod. xxxm). Expressum mysterium, sed
para. De prima legitur « Domum tuam, Domine,
: alias exponendum.
decetsanctitudo in longitudinedierum (Psal.xcu); » De fratres, quia « quascunque scripta
castero,
.de secunda dicitur « Qui domos habitant luteas,
: sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt (Rom.'
et terrenum habent fundamentum (Job w); » de xv), » imitemur ergo Zachaium, ut in domo no-
tertia scriptum est « Revertar in domum meam
: stra Jcsus babitaie dignetur, qui est super om-
unde exivi (Matth. xn). » nia Deus benedictus in saecula saeculorum. Amen.
Vitiorum tectum est superbia, quae est initium
 ; ;

',M INNOCKNTII III PAP.W 8KRM0NKS DR 8ANCTI8. -i52

INNOCENTII PAPJE
HUJUS NOMINIS TEltTII

SERMONES DE SANCTIS.
SERMO PRIMUS.
1N NATIVITATE DOMINI.
De multiplici verbo, de carnis quadruplici acceptionc, ct cur Verbum caro /aclum tit.

Verbum caro factum est, et liabitavit in nobis A nascitur aeternaliter, de matre temporaliter, in
(Joan. i). mente spiritualiter. .Eternalitcr conceptus de di-
Juxta communem sensum loqucndi, multi6 mo- vinitatis arcano, temporaliler profertur ex matris
dis accipitur verbum. Est enim verbum quod corde De verbo
utcro, spiritualiter scribitur digito Dei.

concipitur, verbum quod ore profertur, verbum concepto secundum divinam nativitatem ex Patre
quod calamo scribilur. Corde concipitur intelle- dicit Joannes In principio eral Verbum, et Verbum
:

ctus, ore prorertur sonus, calamo scribitur sigoum. erat apud Deum,
et Deus erat Verbum. De verbo

Inlellcctus in mente, sonus in aere, signum est in prolato secundum nativitatem humanam ex matre
imagine. Quia vero « spiritus est qui vivificat, » de loquitur Isaias (cap. ix) « Verbum misit Dominus
:

carnalibus ad spiritualia transeamus; « caro enim in Jacob, el cecidit in Israel. » De verbo scriplo

non prodcst quidquam (Joan. vi). • secundum nativitatem gratuitam in mente Lucas
E6t cnim verbum humanura.et verbum divinum. (cap. m) testatur :« Factum Domini super Joan-
Verbum humanum transit prolatum; verbum divi- nem Zachariae lilium in deserto. »
num permanet natum. De illo dicit poeta : autem vcrbum supernum, verbum internum,
Est
Et semel emissum volal irrevocabile vcrbum. verbnm externum. Verbum supernum, Deus et
et
(Horat., Ep. I, xvin, 71.) p caro; internum, spiritus et vita; verbum exter-
De isto dicit Propheta :« Verbum Domini manet in num, semen et gladius. Verbum Ueus secundum
ffiternum,cogitationes cordis ejus in generatione et aeternititem, quoniam in principio erat Verbum, et
generationem (Psal. xxxn)- " Verbum Uei Patris est Verbum erat apud Deum, et Deus arat Verbum. Ver-
Dei Filius, per (iuem « Ipse dixit, et facta sunt bum caro secundum humanitalem, quia Verbum
mandavit, et creata stint (ibid.). » Nam omnia per caro factum est et kabitavit in nobis. Verbum spi-
ipsum fncta sunl, et sine ipse factum est nikit. ritus, iiitelligcntibus; verbum vita, credentibus
« Verbo Domini ccvli Brmati sunt, et spiritu oris unde « Verba qua looutus Bum vobis, spirilus ot
:

ejus omuis virtus eorum (Psal. xxxui.)» Sicut enim vita sunt (Joan. vi). » Vorbum semen in propa-

verbum cxprimitur intellectus, ita pcr Filium gandis virtutibus unde » Semen est verbum Ooi
per ; :

Pater innotatnr, juxla quod i>se dicit in Evangelio;

i (Luc. vm). » Verbum gladius, in vitiis amputan-
u Pater, ego clarilicavi te snper terram, ego mani- dis unrie « Et gladius spiritus, quod cst vcrbum
; :

1'estavi nomen tuum hominihus, quos deriisti milii Dei (Ephes. vi). »

de mundo (Joan. xvn). » Propter quod ipse Filius Sane tit Verbum caro, tit panis caro, fit homo
sermo Patris nuncupatur. Scriptum est cniiu caro. Verbum tit caro per unionem, panis lit caro
:

r per conversionem.homo
« Omnipoi tuua, l' imine, n regalibua se- fit caro peroommistionem;

dibus venit (Sap. xvni); a et alibi « Bcoe nomen

: per unioncm personalcm, per convorsionem sacra-
'

Hoinini venit de longinquo (Ua. xoxi). » Est autem mentalem, per conimistioiuiu carnalem. l>e primo
hoc Varbum conceptum, prolatnm, at Boriptum, dicitur: Verbum caro faclum est,et habitavii in no-
;,l:iin, secundum nutivitatem riivinam pro- ;
bis: de secundo legitur : « Panis quem ego dabo,
latum,secundum nalivitatem bumanam; Boriplum, caro mea est pro mundi vita (Joan. vi irtio

secunduin nalivitatem graliiiUm. Scctunlum nali vero soribitur :• Propter quod relinquet homo pa-
vitatem diviuam conoeptum de Patre; seoundum trem et matrem, et adl erebit uxori suie : et ortint
nativiiatoiu bumanam, oatum exmatre; Beoundura duo in oarne una Gen. 11). « Itaque jaui non sunl
nativiiaiem graluitam,8criptum In meute.De Patre ,i, ed una caro. N n lis qu indoque d
 ;: :

453 SERMO I, IN NATIVITATE DOMINI. 454

gnatur natura, quandoque persona, quandoque A « Eritissicut dii, scientes bonum et malum (Gen.

fragilitas, quandoque earnalitas. Natura, cum dici- m) Tanta ergo debuit esse virtus humilitatis, ut
»

« Aliaest caro piscium, alia volucrum, aliaju- Deus fieret sicut homo jtixta quod dicit Apostolus
tur : ;
:

mcntorum Cor. xv) persona, cum dicitur « Cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus
(/ ;

ii Videbit omnis caro salutare Dei nostri (Luc. m) ;» est esse se asqualem Dec, sed semetipsum exina-

fragilitas, ubi dicitur : « Non permanebit spiritus nivit, formam servi accipiens, in similitudinem
meus in homine in sternum, quia caro est (Cen. hominis factus, et habitu inventus ut homo. »

vi) ; » carnalitas, Caro etsanguis re-

ubi dicitur : « Verbum ergo factum est caro, ut daret nobis
gnum Dei non possidebunt (lt Cor. xv). »Cum ergo humilitatis exemplum quatenus quisuperbi reces- :

dicitur Verbum caro factum est, nomine carnisin-

: simus, humiles redeamus. « Initium enim omnis
telligitur vel habitus, vel humanitas. Verbum enim peccati est superbia (Eccli. x). » Perhanc angelus
caro factum Deus est incarnatus
esl, id est quia ;
peccavit in coelo, qui dixit : « Ponam sedem meam
« factus est ex semine David secundum carnem ad aquilonem, et ero similis Altissimo (Isa. xiv). »
(Rom. i). » Ac per hoc solvitur qusstio illa, quadi- Per hanc homo peccavitinparadiso, cui dictum est
citur Cum homo sufficienter ex anima constet et
: « Eritis sicut dii, scientes bonum et malum. »
carne, cur propter unam partem ferbum dicitur r> Hoc vitium primum in peccante, ultimum in pro-
caro factum, el propter alteram, verbum non dici- nitente quo accedente peccatum committitur,
:

lurfacium anima prssertum cum major sit simili-

; quorecedente peccatum diroittitur ; quia quam cito
turlo inter Verbum ctanimam, quam interVerbum mandatum contemnimus divinum, tam cito contra
et carnem ? Quia scilicet incarnatum significat habi- Dominum superbimus et quam cito pro peccato :

lnin, id est carne vestitum quod convenit Verbo :

; compungimur, tam cito coram Deo hurniliamur.
animatum vero significat vitam, id cst anima vege- Verbum ergo factum est caro, ut sicut humiliatus
tatum, quod Verbo non convcnit Verbum enim ; est Ueus pro homine, Dominus pro servo, Creator
non anima sed potius vivificat ani-
vivilicatur ab pro creatura : ita humilietur homo pro Deo, servus
mam. Vel per syneciochen Verbum dicitur caro fa- pro Domino, creatura pro Creatore ;
quoniam « qui
ctum, id cst Deus factus homo nam « homo factus ; se humiliat, exaltabitur: et qui se exaltat, hu-
eam Altissimus (Psal.
est in ea, et ipse fundavit miliabitur (Lue. xiv). » « Deus enim superbis re-—
lxxxvi), »secundumquod alibi dicitur « Effun- :
sistit, humilibus autem dat gratiam (Jac. iv). »In-
dam de spiritu meo super omnem carnem (Joel. ter Ueum et hominem gravis erat inimicitiarum
n). «Antequam Verbum caro fieret, procul habita- discordia, quoniam homo pcccando servum sub-
bat a nobis : ubi vero factum esl caro Verbum, ha- traxit et abstulit Deo, quem tradidit etsubjecit dia-
bitavit in non solum por gratiam, Verum C bolo. Pax igitur inter eos lieri rationabiliter non
nobis,
etiam per naturam. Ilic enim « est Deus noster, » qui poterat, nisi daninum quod intulerat, restauraret.
secundum prophetam « in lerris visus est, et cum Homo vero nihil habebat, quod digne Deo recom-
hominibus conversatus est (Raruch m), » os ex ossi- pensaret pro damno quia si quid Deo de rationa- ;

bus nostris, et caro de carne nostra. Illos autem in- bili redderet creatura, pro rationabili sublatasub-
habitat, quostemplum Spintus sanctus constituit, stantia, minus esset sed bominem non poterat :

sicut dicit Apostolus Templum Dei sanctum est,

: «<
digne restituere, quia jusluiu et innocentem abstu-
quod estis vos (/ Cor. m), » propter quod ipse Do- lerat et neminem nisi peccatorem inveniebat. Vi-
nnnus dicit in Evangelio « Si quis diligitme, ser- dens itaque Peus hominem suavirtute non posse
:

monem meum servabit, et Pater meus diligeteum, juguin damnationis evadere, primo prasvenit eum
etad eum veniemus, et mansionem apud eum fa- per solam misericordiam, ut deinde liberaret etiam
ciemus (Joan. xiv), » et iterum Vobiscum.inquit, per juslitiam. Ut ergo Deus placari posset ab homi-
:

ero usqueadconsummationems;eculi (Matlh. xxvm) ne, dedit Deus homini gratis, quod homo pro debito
Quatuor enim ex causis Vcrbum caro factum est redderet Deo. Dedit igitur homini hominem, quem :

ut superbos humiliaret, ut inimicos reconciliaret, ut restituerel homo prohomine qui, ut recompensa- :

servos redimeret, ut amicos nutriret. Cum eniin D tio digna fieret, priori non solum esset a;qualis,sed
.<

in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse major. Quocirca Verbum caro factum est, ut daretur
se aiqualeni Deo : sed semetipsum exinanivit, for- ho ninibus Deus homo, sicut prasdixerat Isaias :

mam serviaccipiens,in similitudinem hominum fa- « Puer uatus est nobis, et Filius datus est nobis
ctus, ethabilu inventusut homo (Phil. n). » Quod (Jsa. ix), » qualenus inter Dcum et hominem legi-

Apostolusdicit : « Exinanivit, » Prophetadicit : » Ab- time mediaret. Si enim alterius tantum esset natu-
broviatum. « — « Verbum inquit,abbreviatum faciet tee, non utrique eommunis, quocirca nec esset ido-

Dominus super terram (Psal. x). » Vilium quippe neus, ut inter eos pacis fcedera reformaret. « Me-
superbia?, perbumilitatis virtutem oportuit expiari diator enim unius non est, » ut inquit Apostolus
quia contrariaeonlrariis curantur : ut quantum fuit (Gal. 111) : et ob hoc in nativitate Christi ccelestis
superbia? vitium, tanta foret virtus humilitas. Vi- militiaj multiludo psallebat : « Gloria in excelsis
tium autem superbia? lantum fuit, ut homo vellet Deo, et in terra pax hominibus bona? voluntatis
esse sicut Deus, sicut serpens illi promiserat : (Luc. n). » — « Ipse estenim pax nostia, qui fecit
 455 INNOCENTII III PAP.G 8ERMONRS DE 8ANCTI8. 456

utraquo unum (F.phes. n) ; » lapia nngularis, qui A. ros nostros ipse tulit, etdolores nostros ipse porta-
(liicis (> diverso parietes in tino novo homine copulu- vit (Isa. liii). » Carnem autem assumptam non so-
vit («-iiit/.). hominern solo verbo per
Poterut t>t>us dodit pro nobis in pretium, ut rodimeret nos a
luiii

potentiam liberare, sed maluiteum redimere pretio morte, vernni etiam dedil eam nobis in cibum, ut
per justitiam, ut eura non ad potentiam, scd jus- aleret nos ad vitam. Secundum quod ipseraet polli-
tiliumitivitarel. Et justum ernt, ut homo per pre- cctnr: ii Panis quem ego dabo, caro mea est pro
tium pn'ii;u redimeretur adebito culp;e : placando niuiidi vita (Joan. vi), » ut sicut per cibum mors in-
pcr pcenam, quem offonderat per culpam. Nnllius traverat in orbem, ita percibum vita rediret ador-
cnim pcena suflieere poterat ad pretium redemptio- liem. Sicut enim corporalis vita sine corporali cibo
nis humanie pro omnibus prasertim cuni quilihct : non potest subsistere, ita spiritualis vitu sine spiri-
csset debitor pccme non solumex iniquitate com-
: tuali cibo non potest nutriri « Nisi manducaveri- :

missa, verumetiamex lube contracta nam « si dixe- : tis, inquit, carnem Filii huminis, ct biberitis cjus

rimus quia peccatum non habemus, nosipsos se- sanguinom, non habcbitis vitam in vobis (ibid.). »
ducimus, etveritas in nobis non est (/ Joan.i). » Verbum ilaque caro factum est, ut quod erat cibus
• Omnes declinaverunt simul inutiles faiti sunt: ungolorum sccundum divinitatem, fieret cibus ho-
non est qui faciat bonum, non est us <|ue ad unum n minum secondum humanitalem ut panem angelo- :

(1'sal. xiii). » Quocirca Verbum caro ftictum est, ut rum munducarot homo (Psal. lxxii), « omne de-
in carne mundissima, qu« prorsus esset immunis a lectamentum in se habentem, et omnem saporis
culpa, sustinendo pcenam indcbitam, pretium re- suavitatem (Sav. x).» —
« Probet aulem seipsum ho-

demptionis humana? Dco persolveret, « tactusobe- mo, et de pane isto sic edat, et de calice bibat. Nain
diens usque ad mortem, morteui autem crucis [Phil. qui panem istum manducat indigne, judicium sibi
n), „ — „ Redempti enim sumus non oorruptibi- manducat, non dijudicans corpus L»omini(/ Cor.
libus auro vel argento, sed protio magno, sanguine Sicut eniin bonus suslinendo mortem vitain
xi). »

agni immaculati (/ Pftr. i). » Hic est summus sacer- acquirit; ita malussumendo vitam, mortem incur-
dos, in cujus morte rei qui fugerant aH civitatem rit. Nos ergo, fratres, tantee gratiae non simus ingra-
refugii, securi reverlcliantur ad propriu (Num. xlv). ti, sed ltedemptori nostro dignissimas grates pro
Suscepit igitur in se poenam pro omnibus. ut daret tanta gratia referamus, humiliter implorantes, ut
per se gloriam universis, Isaia testequi ait:« Vul- qui factus est particeps nostrae naturae (/ Cor. ix),

neratus ost propteriniquitates nostras, attrilus est faciat nos participes suae gloriae, Jesus Christus Do-
propter scelera r.ostra disciplina pacis noslrae su-: minus noster, qui esl per omnia Deus benedictus
per eum, ct livore ejus sanati sumus. Vere languo- in sajcula saeoulorum. Amen.

SERMO II.

IN EaDEM SOLEMNITATE.
Quomodo novum multismodis in Scriptura accipiatur : deque triplici novitate in Chritli nativitat* facta,et
de tribus illius nomutibus.

Novum jacict Dominui super terram. Feinina cir- C nere (Luc. xiv) « Novum dicitur miraculosum, se-
cumdabit virum qremio ttteri sui (Jer. xxxi). cundum illud : « et immuta mirabilia
Innova signa,
Novum in sacra Scritura multis modis accipitur. [Eccli. xxxvi). • Novum ergo faciei Dominus super
Nam ct novum dicitur in-
novura dicitur innovans terram. Nam « a Domino faetum est istud, et est mi-
novatum novum dicitur recens, et novum dieitur
;
rabile in oculis nostris (Psal. cxvil) » His omnibus
insuetum novum dicitur ultinium, et novum dioi-
;
L*
modis novum feoit Dominus super terram quoniam
;

tur miraculosum. Nivura dieitur innovans, secun- femina circumdedit virum gremio ttteri sui Tunc
dum Mandalum novum do vobis, ut diligatis
illud:« enim venit propheta magnus, et ipse renovavitJe-
invicem, sicut dilexi vos. (Joan. xm) • Novum di- rusalem (Jer. xxwm). «Tunc ooosummavitDominus
citur innov.itum, secundum illud : « Vidi ccelum testamentum novum super Jerusalem, dotmiui Is-
novum et terram novam ((Apoc. xxi). » — « Etdixit rael, et super domum Juda non secundum testa- ;

qui sedcliat in throno : Ecce nova facio ornnia mentum quod dedit patribus eorum, ciini exirent
[ibid. ). » Novum dicitur recens, secundum de terra ^Egypti. Tunc illud impletum est « Vetu- .•

illud «Ncinomittit vinurn novum in uteres veteres

: stissima veterum comedetis, et novis supervenien-
(Marc.ii).» Novuin dicituriasuetam, Beoundum illud tibus vetera projicietis (Levit. xxvi). » Tunc enim
« Linguis loquentur novis, serpentes tolleut [MarC. novum Dominus in persona novum feoit in
fecit

xvi). ii Novum dieitur ultiiiiuin, secundum illud : natura, novum feeil in grutia. In persona, quia no-
« Tunc incipius cum rubore locutn novissimuni te- vum fecit in mulre, novu n feoit in prole ; in natura,
 :

457 SIIRMO II, IN NATIVITATE DOMINI. 458

quia novum fecit in signo, novum fecit in modo; in A. quam evenit, natus est Deus, Fortis, Pater futuri
novum fecitin fccdere,
gralia, quia novum fecit in seculi, Princeps pacis. Ilnde Propheta « Orietur :

munere. Novum fecit in matre, quia virgo peperit in diehus ejus justitia et abundantia pacis, do-
virum, stclla protulit solem, filia concepit patrem, nec auferatur luna (Psal. lxxi). » Et alius item
creatura Creatorem genuit: simnl in unum mater propheta « Pax erit in terra nostra cum venerit
:

ftt filia, gcnitrix et ancilla, quae cum integritate pe- (Mirh. v). » — « Ipse enim est pax Dei,qua3 exsupcrat
perit, cum virginilate concepit : quodignisin ruho, omnem sensum (Philip. iv).»— « Ipse pax nostra.qui
quod fructusin virga.quod rosin vellereprapsignave- fecit utraque unum (Ephe*. n) » in cujus ortu cce- ;

Descendit enim sicut pluvia in vellus, et sicut

rant.ii lestis militlae multitudo psallehat:
« Gloria in altis-
stillicidia stillantia super terram (Psal. lxxi). » simis Deo, et in terra pax hominibus bona? volun-
Haec cst porta in domo Domini clausa, et vir non tatis (Lnc. n). »
est ingressus per eam (Ezech. xliv). Hacc est illa,
Novum fecit in modo, quia in s,ua nativitate mo-
|U8sprimaet sola maledictum legis evasit, qua di-
dum humanae conditionis implevit. Primus enim
citur Malcdieta sterilis in Israel
: et (Exod. xxm) !

nec de masculo, nec de modus fuit, ut homo fieret

propositum virginitatisimplevit;quoniam<tantequam
secundus vero fuit, ut homo Femina, sicut Adam ;
convenirent.inventa est in utero habens de Spiritu n n J .

,„ ...
.
M e ..,
n B "erut de masculo, non de femina, sicutEva; tertius
, •
sanctof/lw»/t.i).»Novumfecitinprolp,quia Dominus
fuit, ut homo fieret de masculo et de feiaina,sicut
servus, aeternus factus est puer, excelsus factus est
Abel quartus fuit, ut hoiuo fieret de femina, non ;
factus est parvulus,immensus factusestlocalis,sim-
de maaculo, sicut Christus, quemadmodum admi-
plcx factus est compositus, immortalis factus est
ransVirgodixeratadangelum:« Quomodo fietistud,
mortalis, matris suk Pater, et filiae suae filius. De3cen-
quoniam virum non cognosco? » (Lue. i). Et sicut
dit in malrem,sed remansitcum patre. Stiscepit hu-
tres sunt persona: in unitate substantiae, ita lecit
manitatem, sed retinuit Divinitatem. Nam « cum in
ut tres sint substantiae in uuitate personae ut sicut :
forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se
trinitas personarum non dislinguit substantiam.ita
jequalem Deo, » elc. (Philip. n)«Puernatusestnobis,
trinitas substantiarum non distinguat personam.
et lilius datus est nobis, et vocabitur nomen ejus
Quoniam sicut anima rationalis et caro unus est
AdmiraLiilis, Consiliarius.Deus, Fortis, Pater futuri
homo, ita Deus et homo unus est Christus. Ecce
saeculi, Princeps pacis (Isa. ix). » Matri « Sion dicet
novum illud recens et ultimum, quod feoit Domi-
Homo,et homo natus est in ea,et ipse fundavit eam
nus super terram, quoniam femina circumdedit vi-
Altissimus (Psal. lxxxvi). » Ecce novum illud mi-
rum gremio uteri tui. Ergo « cantate Domino can-
raculosum et insuetum, quod fecit Dnminus super
tlcum novum quia mirahiha fecit Dominus (Psal
femina circumaea.il virum gremio P
.
j j-, • • • ;
terram, quando
,
C ,

xcvn). » XINovum_ \fecit

____ „ .
, ,
in foedere, quia Deus in utero
uteri sui. Ergo « cantate Domino canticum novum,
virttinali naturam sibi conjugavit humanam. In una
quia mirabilia fecit Dominus (Psal. xcvn). » Novum
persona sponsum repraesentans et sponsam, dicente
fecit in signo; quia, Christo nascente, stella magis
propheta : « Sicut sponso imposuit mihi mitram.et
apparuit.secundum vaticinium Balaam: « Orietur,
tanquam sponsam decoravit me corona (Isa. lxi). »
inquit, stella ex Jacob, et exsurget virga ex Israel
« In sole namque posuit tabernaculum
suum, et
(Num. xxiv). > Octavianus Augustus ferlur in coclo
ipse tanquam sponsus procedens de thalamo suo
vidisse virgincm gestantem lilium ad ostensionem
(Psal.xvm). » Hinc illud resonat epithalamicum
Sibyll33,etextuncprohibuit ne quis eum dominum canticum :' a Osculelur me osculo oris sui » et ; :
appellaret, quia natus erat « Rex regum, et Domi-
« Meliora sunt ubera vino, fragrantia unguentis op-
nus dominantium (Apoc. xvn). » Unde poeta :
timis (Cant.i). » Hujus conjugii sacramentum illud
En nova progenies cwlo dimittitur alto. nomen significat, quod propheta praadixit: « Voca-
(Virg., Buc. eclog.iv,7). biturnomen ejus Emmanuel (lsa. vn). » Ipse nam-
Fons olei per totum diem de taberna emeritorum que vocatur Jesus, vocatur Christus, vocatur Em-
largissiraus emanavit; signans quodille nasceretur manuel.Jesus secundum naturam divinam.Christus
in terris, qui unctus erat oleo prae consortibus suis D secundum naturam humanam, Emmanuel secun-
(Psal. xliv). Templum Pacis funditus corruit. Ro- dum utramque. Jesus enim interpretatur Salvalor,
mani siquidem pro pace perfecta, qua? Loti orbi sub secundum quod Deus, salvavit populum
et ipse,
Augusto imminebat, lemplum Pacis mirificum con- suum eorum (Matth. i) unde in cantico
a peccatis :

struxerant. De quo consnlentes quandiu deberet du- Abacuc (cnp. m) « Ego autem in Domino gaudebo,
:

rare, responsum est « Donec virgo pariat. » Qui

: gloriaborin Deo Jesu meo. » Christus interpretatur
gaudentes responderunt « Ergo erit aeternum,quia ; inunctus,et ipse,secundum quod homo,
« unctus est
nunquam virgo pariet. » Sed perdidit Deus sapien- oleo laetitiae pro consortibus suis » unde in :

tiam sapientium, etprudentiam prudentium repro- Cantico canticorum « Oleum effusum :nomen
bavit (I Cor. i). quoniam in hora Dominica; nati- tuum (Cant.i). » Christus enim a clirismate dicitur,
vitatis funditus corruit. Cum enim plena pax et chrisma vero principaliter fit ex oleo unde nomen :

perfecta per totum orbem universaliter abundaret, ejus dicitur oleum. Et quoniam a Christo cuncti
quod nunquam ante contigerat, nec diu post un- iideles Christiani dicuntur, ob hoc oleum effusum
Patrol. CCXVII. 15
£9 INNOCENTII III PAPJE SBUMONES DK SANCTI8.
est aomen ejus. Kuinianiiol interpretatur nabiseum A inmui Deo per mortem ipsius (Rpm. v) Ecco no-
Deus[Matth i), scilicet honio Deus, vcl Ucuh homo. vnni lln.l innovatum et innovans, quod feoit DomU
Ut 1'iiim intcr Deomet hiuniiiein legitime tnediaret, uus super terram, quando femina oircumdedit virum
atpotfl qui ncntii purti suspectus existere.t, [aotttl gremio uteri tui; oiroumdana illum in utero,a quo
estDeus homo, utriusque gerena in una persnna oiroumdabatur in iiaoulo. Pemina virgo, mulicr
naturam. « Mediator enim oon est unius, Ueus uu- illibala circuuidedit Deuni verum,virum perrsctum,
tem unus est (Gal. m) » siiuul in unum dives et
; qui nattingit a flne ueqne ad linem fortiter.et dispo-
puuper, saeerdos et hostia, judex et advooatoa : iui omnia luaviter [Sap. vm)j » qui per prophetara
Ailvocatuin eniin hahemus apud Patrem Jesum dicit : « Gcelum et terram ego impleo (Jer. xxm). »
Christum juslum, qui interpcllat pro nobis; et ipse Et ad quoin dicit Propheta: Si ascendero in coe-
cst propitiatio pro poocatis nostris [Uoan. n) » qui ; lum, tu illic cs ; si desccndoro ad infernum, ades

exaudit in omnibus pro sua reverentia [Bebr. v). [Psal. cxxxvm). Super omnia non elatus, stibter
11

Ipse rogat se, et ipse seipsum exaudit. Ipsc servus omnia non prostratus inter omnia non inclusus, ;

rogat seDominum, Ueus exatidit se hominem.

ipse extra omnia non exclusus. Cstera mulieres conci-

Novum fecit in munere, quia Ueus factus est ho- piunt infantes, h;ec autem femina circumdedit vi-
mo, ut homo fieret Oeus. Deus de eudis ad terras .* rum gremio utcri sui. Tunctempus produxit rcter-
descendit, ut homo de terris ad coelos ascenderet nitateni, locus concepit immensitalem, numorus

Deus factus homo lieret liber. Ueus

est servus, ut comprehendit inlinitatem. Ergo « cantate Domino
factus est mortalis.uthomo fieret immortalis.Deus cantioum novum, quia mirabilia fecit Domi-
factus est pauper, ut homo tieret dives. « Tantum nus. » Ut autem novo Regi canticum novum digne
Deus dilexit mundum, ut Filiuin suum unigenitum cantare possitis, « exuite veterem hominem cum
daret pro mundo (Joan. m). » Nam « proprio Filio cctibus suis, et induite novum, qui pecundum
suo non pepercit Deus.sed pro nobis omnibus tra- Deum creatus est (Col. 111). » — «Expurgate vetusfer-
diditillum (Rom. vui).» —
« Vix projusto qnismori- mentum, ut sitis nova conspersio. Non in fermento
tur; nam pro bono quis raori audeat? Commendat veteri, neque in fermento malitine et nequitia», sed
autem suam charitatem Deus in nobis, quoniam in azymis sinceritatis et veritatis (I Cor. v) : » ipso

cumadhuc peccatores essemus, Christus pro nobis praastante, qui est superomnia Deus benedictus in

mortuus est ; el cum inimici essemus, reconciliati SKCula.

SERMO III.

IN EADEM SOLEMNITATE.

Dc tribus Christi nativitatibus, quas in missis tribus in festo nali Domini reprxsentat Eccletia ; el de sex
Christi nominibus, et cur non sinl plura aut pauciora.

Puer natus est nobis ct filius datus esl nobis, el C nam « in principio erat Verbum, et Verbum eral
vocabitur nomen ejus Admirubilis, Consiliarius, Deus, apud Deum, et Deus erat Verbum Joan. i). » De
Fortis, Pater futuri sxculi, Princeps pacis (Isa. ix). matre natus est semel, quoniam illa generatio est
Sicut tres in Christo aubstantias (ides cutholica humana, de qua dicit propheta « Ecce virgo in :

confitetur, divinitatem, carnera, et spiritum ; ita utero concipiet, et pariet filium (Isa. vn) ; » et

tres in ipso nativitates Scriptura sacra testatur, di- alihi : « Novum faciet Dominus super terram, femi-
vinam ex Patre, carnalem ex matre, spintualem in na circumd&bit virum gremio uteri sui {Jcr. xwi » .

mente. Ex Patre nascitur Ueus,de matre natusest Nam » Verbum caro factum est, et habitavit in no-

caro, in mente nascitur spiritus. Ex Patre via, de bis (Joan. 1). » In mente nascitur stepe, quoniam
matre veritas, in mente vita. « Ego sum, inquit, illa geheratio est graluita de qua ;
dicit Scriptura:
via,veritas et vita (Joan. xiv). » Ex Patre nascitur « Timentibus Deum orielur sol justitiie ^Ual. \\ .»

semper, de matrenatus est semel.in mentc nasci- « Sto, inquit, ad ostiuiu et pulso ; si qnis aperueril

tur sa;pe.O mira novitus, et uovuin miraouluml ut mihi, introibo ud illura, et oceuabo cum illo.et ipse

idem ipse nascatur, ot semper, et eemel, et s;ope. De mecum (Apoc. m). » Socundum uativitateui «
P.itrc nasciturscmper, quoniam illa generatio est ikiiii Chriatai habet patrem sine matre; secundum

reterna. Do qua Paler inquit ad Eilium « Antc lu- „ huinanitateui Christus hubct matrera sine patre;
:

cifeium genui to (Psal. t;ix). » Chrietue enim est secuniluin gratuitara Ghriatni babel patrem etma
• Doi virtusetDii iaj lentia (1 Cor. i), » primogenita trem, ipio atteatante, qui ait « Quionmqua focerit :

ante omnem oreaturam, qnei de ae dlolt por Salo- voluntatem Patrii mei.qui in oalia est, tpae meua
inonern : « Priusquuin lierent uhyssi, ego jani con- rrater, soror et iiiutcc cst [Muttk. u
ceptaeramjante collos ego parturiobar (Prov. viu):» iius trei Chriati nativitatei in tribu* missis he
 ; »

461 SERMO IIF, 1N NATIVITATE DOMINI. 462

die reprasentat Eoclesia. Primam, in missa quae A. satio digna non solum esset aequulis,
fieret, priori

cantaturin nocte;secundum,in mis3a quaecantatur sed major. Quocirca caro factum est, » « Verbum
in uurora ; tertiam, in missa quo3 cantatur in die. ut darctur hominibus Deus homo, sicut prae-
.•Eternaquippe nativitas est prorsus ucculta, ut de dixerat Isaias Puer natus est nobis, et filius
:

ea dicat propheta » Generationem ejus quis enar-

: datus est nobis. Filius spirituuliter, juxtaquod dicit
rabit? [Isa. liii.) » Ad ([uod significandum prima Apostolus « Proprio Fiho suo non pepercit Deus,
:

missa canlatur in nocte. Quia carnalis nutivitas sed pro nobisomnibus tradidit illum (Bom. vn) ;

partim estocculta, partim manifesta occulta quan- : etiterum: « Gum venit plenitudo temporis, misit
tum ad modum, manilesta quanlum ad factum ;
Deus Filiumsuum, natum de muliere, fuctum sub
quod admirans Virgo dixit ad angelum Quomodo : lege (Gul. iv) ; ut Dous, qui ia sapientia sua mun-
tiel istud,quoniam virumnon cognosco?» et respon- dum creaverat, secundum iilud : « Omniain sapien-
dit illiangelus:» Spiritus sanctus superveniet in te. tia fecisti, Domine (Psal. cm) , » ipse mundum in
et virtus Altissimi, » etc. (Luc. i.)Ad quod signifi- eadem sapientiarecrearet. Hsc mulier evange-
est
canduiu secunda missa cantatur in aurora. Spiri- Uca(Luc. xv), qua;accendit lucernam, ut drachmam
tualis autem nativitas est clarius manifesta, Christo dccimam, quae perdita fuerat, inveniret. Proprium
manifestante, qui ait : « Si quis diligit me, sermo-
n sibi filiationis nomen reservuns, ut qui erat in dei-
nem meum servabit (Joan. xiv). » Ghristus enim tute Dei Filius, idem fieret in humunitate hominis
per affectum concipitur, peraffectLm nascitur, pcr Filius. Pucr ergo natus esl nobis, ut nos renasca-
profectum nutritur. Ad quod significandum tertia mur ; et jilius datus est nobis, ut nos redimamur.
missa celebratur in die. Ut renascamur in gratiam, et redimamur in glo-
Puer ergo natus est nobis; sed de Patre natus est riaiu ut renascamur ex aqua, et redimamur in
;

nobis ad creationom, in mente ad justiiicationem, sanguine quia « Nisi quis]renatus fuerit ex aqua et
:

ex matre ad salvatiouem ad creutionem, ut nalu- :

Spiritu sanoto, non intrabit in regnum Dei (Joan.
ram ad justificationem, ut daret gratiam ;
daret ;
m) ; Redempti sumusnon corruptibilibus auro
et :«

ad salvutionem, ut daret gloriam. Ad creationem et argento, sed pretioso sanguine Agni immaculati
ergo natus est de Patre nubis.juxta quod legitur (IPetr. i) . »

« Dixit Deus Fiat lux [Gen. i), »id estverbum pro- Sex hujus
;
Et vocabilur nomen ejus Admirabilis.
tulit, hoc estFilium genuit, per quem fecit lucem. pueri nominanumerantur, nec pauciora, neopkira.
Nam « omnia per ipsum facta sunt, et sine lpso fa- Scitis enim, fratres et tilii, quia secundum arithme-
ctum est nihil (Joan. Ad justilicationem nasci-
i). »
ticasrationes numerorum, aliusestdiminutus, alius
tur nobis in mente, juxtu quod legitur « Ti- ;
r> perfectus, alius superabundans. Diminutus est cu-
mentibus Deum orietur sol justitioo, » id est jus partes aggregatae minorem summam consti-
lux quaj justificat, illa videlicet, « quae illuminat tuunt, ut oclonarius: cujus purtes sunt quaterna-
omnem hominem venientem in hunc mundum riu3, quae estmedietas, et binarius, quseest quarta,
(ibid.) . » Ad salvationem natus est nobis exmatre, et unitas, quee est octava quae simul aggregataa ;

juxta quod legitur: « Paries quidem filiuni, et vo- reddunt septenarium. Perfectus est ille, cujus par-
cabis nomen ejusJesum (Luc. i). » « Ipse enim — tes aggregataj reddunt eamdera summam, ut sena-
salvum faciet populum suum a peccatis eorum rius cujus partes aggregatas sunt trinarius, quae
;

(Matth. i). »
eat medietas, et binarius, quaeest tertia, et unitas,
Et filius datus est nobis. Nobis autem datus est a quoa est sexta ;
quae simul aggregatm reddunt eam-
Deo, ut Deo redderetur a nobis pro debito. Inter dem summam, id est senarium.Superabundans est
Deum enim hominem gravis erat inimicitiarum
et ille, oujus partes aggregatas majorera summ&m
discordia, quoniam homo peccando servum sub- constituunt, ut duodenarius; cu.jus partes aggre-
traxit et abstulitDomino, quem tradidit et subjecit gatse suntsenarius, quae est medietas, etquaterna-
diabolo. Pax igitur inter eos rationabiliter fieri non rius, quae est tertia, ec ternarius, quae est quarta,
poterat, nisi damnum quod intulerat, restuuraret. et binarius, quas est sexta, et unitas, quae est duo-
Homo vero nihil habebat quod digne Deo recom- D decima ;
quae simul aggregatas majorem summam
pensaret pro damno, quia si quid de rationabili constituunt, id sedenarium. Quia ergo puer hic
redderet creatura pro rationali sublata substantia, Deus est, cui noiuina ista conveniunt, et in Deo
minus hominem non poterat digne resti-
esset, sed nihilest diminutum.tanquain infirmum nihil est ;

tuere, quia justum ct innocentemsustulerat, et ne- superabundans, quasi superfluum sed totum est :

minem nisi peccatorem inveniebat. Videns itaque omnino perfectum, velut ssternum idcirco haec ;

Deus hominem sua virtute non posse jugum dam- nomina, quaesibi secundum naturam divinam con-
nalionis evadere, primo praevenit eum per solam veniunt, sub perfecto numero designantur. Deo
misericordiam, ut deinde liberaret etiam per justi- namque nihil aecedit, ut aliquid superabundet in
tiam. Ut ergoDeus placari possetab homine, dedit illo, nec ab eo quidquam recedit, ut aliquid dimi-
Deus homini gratis quod homo ex debito redderet nuatur ab ipso sed idcm ipse semper existit, non
:

Deo. Deditigitur hominem homini, quemrestitue- habens in se quidquam diversum, sicut non habet
ret homo [a/.Deus] pro homine; quiut recompen- adversum nec habet quidquam varium, sicutneo
:
163 INNOCKNTII III PAI\E SHRMONR^ DE SANCTIS. ir>4

contrarium non habet in se, nisi 80 nec uliud est

: :
A Joannes: « In principio erat Verbum, et Vorbum

habens ab huliito, nec aliud habitum ab habente : erat upud Deuiu, et Deus erat Verbum (Joau, i),»
licct ipsius habentis nullius sit liabitus, nec alicu- Dicat JThomas « Dominus meus, ct Deus meus
:

jus babitus ipse sit habens, nisi quod « in similitu- (Joan. xx). » Dicat 1'aulus: « Cum in forma Dei
dinem hominum factus, habitu inventus est ut essel, non rapinam arbitratus est esse so aequalem
homo (Philip. n). » Propler quod ipse de se perpro- Deo Philip, n). » Dicat David « Unxit teDeus Deus :

phetam teBtatur: « Ego sum Deus, et non mutor tuus.oleo la;litia;,praecon8ortibus tuis (Psal. xliv). u

(Malach.ui). » Porrocumtres numeri sint perfecti, Dioat Jeremias : « Hic est Deus noster, et non oesti-

primus, intra primum limiteii, id est infra dena- mabitur alius pr.eter ipsum. Post hiec in terris vi-
rium, videlicet sei secundus, infra secundum li-
; sus est, et cum hominibus convcrsatus est (tiaruc,
mitem, idest centennrium, videlicetxxvm tertius, ; m). » « Ego in Domino gloria-
Dicat et Habacuc :

infra tertium limitcm.id est millenarium, videlicet bor, et exultabo in Deo Jesu raeo. (Habac. m.) »
quadringenta nonaginta «ex, cur potius sub hoc Nam quiavoluit homoessc sicut Deus, juxta quod
tantum perfeoto numero, videlicet senarin, nomina serpens ille promiserat : Kritis sicut dii, scientes

designantur? An quia « Deus spiritus est

ideo bonum etmalum (Gen. m), oportuit ut Deus lieret

{Joan. iv), » et ideo summe simplex ? Quocirca ne Juxta quod dicit Apostolus, quia « in sirai-
R homo.
multiplicitas ista nominum aliquid in co composi- litudine hominum factus est, et habitu inventus

tum designaret, sub eo numero comprehenditur, ut homo (Pltiltp. n) » ut quantuin fuit superbiae vi- ;

qui solus perfectus est in monadibus, id est inter tium, tanta ticret virtus humilitatis.

simplices numeros, qui est senarius ; unde sexto El twcubititf nomem cjus Fortis. « Quisest iste
die perfeeitUeus coelum etterram, et omnem orna- Rex gloria; ? Dominus fortis et potens, Dominns po-
Uim eorum (Gen, n). Et cum in plenitudine tem- tens in prwlio (Psal.xvui). » Ipse enimest sapien-
poris sexta venisset aetate, sexto die sub hora sexta tin, quoe vincitmalitiam.« Attingptcrgo afine usque
genus redemit humanum. Vocabitur ergo nown cjus ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter Sap.
Atdmirabitis. Vere gloriosus Dpus in sanctis suis, viu\ »> Sapientia Christus est ; de qua dicit Aposto-
mirabilis in majestate, faciens prodigia de quo ; lus : i Christus cst Dei virtus, et Dei sapientia
secundum humanitatcm dicitur in Evangelio quo- ; (/ Cor. i). » Hic a fine usque ad finem, id est ab em-
niam « mirabantur omnes super doctrina et re- pyreo usque ad infernum, attingit fortiter, deji-
sponsis ejus, et super his quae gloriose tiebant ab eo ciendo superbos angelos de empyreo, et educendo
(Luc. xm). » Ad quem spriitualiter dicitur :« In- justas animas de inferuo; et omnia, id est media,
nova signa, et immuta mirabilia (Eccli. xxxvi).» „ quae sunt inter empyrcum et in fernum disponit
Et vocabilur nomen eju* Consiliarius, quia consilium suaviter, redimendo miseros, et justilicando pec-

pacis invenit, sicut ipse testatur : « Ego cogito co- catores. Hic est verus David, manu fortis, qui vicit

gitationes pacis, et non afflictionis (Jer. xxix) ;

» ursum, superavit leonem, postravit PhilistreurD
de quo dicit Propheta : « Consilium Domini manet (/ Reg ,xvn). Hic est vcrus Samson, qui catulum
in aeternum. cogitatio cordi* ejus in steculum sa>- leonis occidit, milleviros mandibulaasiniinterlecit
culi 'Psat. xxxn). »» — «0 altitudo divitiarum sa- portas Gazaecum suispostibus asportavit (Judic.xiv
pientiae et scieutias Dei, quam incomprehensibilia xvil.hic fortiorsuperveniens fortem superavitarma-
sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! tum (Luc. xi 1

. El vocabitur nomen ejus Pater luturi I

Quis cognovit sensum Domini, aut quis consilia- sxculi. Sio Pater, et dator, sicut ipse testatur in I

riiis ejus fuit ? (liom. xi.) » Et vocabitur nomcn cius Evangelio : « Pater vester ccelestis dabit spirituml
Deus. Hic ergo puer Deus, Foctis vocatur. Nomen bonum petentibus se (Luc. xi). » Venit enim dare ;

ergo Divinitatis multis modis accipitur Seriptu-

non praesentia, sed futura non terrena,
'

in fidelibus, ;

ris. Substantive, secundum naturam adoptive, sed ccelestia ; non transitoria, sed asterna non 80* I
; ;

secundum gratiam potestative, secundum olii-

: lum, sed polum non mundum, sed ccelum ut I ; ;

cium ;usurpative,secundum vitium. Secundum na- futuri soeculi Pater haereditatem paternam liliis suis I
turam, ut « Audi. Israel Deus tuus, Deus unusest D largialur. Propter quod docuit nos orare
: : A lve- :

(Deut. vi) » secundum gratiam, ut: «

; Ego dixi niat regnum tuum (Matth. vi). » » Regnum, ia- 1 : —
Dii estis, et tilii Excelsi omnes (Psal. lxxxi) ; » se- quit, meum non est de boo mundo ^Joan. xviu).»l
cundum otlicium.ut : « Diis non detrabeB, et prin- In cujus utiqueregno est vita sine morte, dies sinf I
cipem populi tui non mnleliccs (Exod. xxn): » se- nocte, oerte sine forte ; ubi erit securitas sine ti- <j

cundum vitium, ut •Omnes dii gontium diemonia

: more, jucundiias sine dolore.tranquillilas sina la

(Psnl. xcv). » Hic autem putw vocatur Deus aub- bore ubi erit pulchritudo sine delormitate, foHt
;

stantivc, secundum naturam. VI autem confunda- tudo sine debibtate, rectitudo sine perversitate; ub
tur hsreticus, eterubesrat Judnnis, producantur in eritcharitas sinc malitia, >'eritas sine fallacia, fe

medium testimoniu, tam de Veteri, quam <le Novo lioitassine miaeria; ul»i erit gaudium, quod ne»

Testumento, ut rota contineatnr in rota, Bt basis oculus vidit, nec uuris audivil, ncc in cor lu»:nini
sit incolumnu. Quoniam « in oro duorum vel trium aacendit(/ Cor n) /( vocabitur nomen ciu> l'nn
testium stat omne verbum (Dcut. xix), » dicatergo ceps pacis, • lpae cst enim pax Dei, qu» exsupera
 SERMO IV, IN CIRCUMCISIONE DOMINI. 466
465

omnem sensum (Phil. iv) »— « ipse pax nostra.qui A. vobis, pacem meam do vobis, non quomodo mun-
;

fecit utraque unum (Eph. n) in uno novo ho- dus dat, ego do vobis (Joan.xiv » et post resurre-
: » ;

mine faciens pacem, pacem his qui prope, et pacem ctionem dixit eisdem « Pax vobis, » iterum dicens :

his qui lunge in cujus nativitate coelestis militicc

:
eis « Pax vobis (Joan. xx) ; » propter pacem tem- :

mullitudo psallebat : Gloria in altissimis Deo, et in poris et pacem «ternitatis ; ad quam ipse nos per-

terra pax hominibusbonae voluutatis (Luc. 1). » Qui ducat, qui est superomnia Deus benedictus in see-

circa passionem dixit apostolis « Pacem relinquo : cula saeculorum. Amen.

SERMO IV.

1N CIRCUMCISIONE DOMINl.

Postquam consummati sant dies octo, ut circum- J}

Postquam consummati sunt dies octo ul circumci-
ciderclur puer, voratum estnomen ejus Jesu.s : qwd deretur puer, vocatum at nomen ejus Jesus : quod
vocalum est ab angeto, priusquam in utero concipe- vocatum est ab angelo, priusquam conciperetur. Hoc
retur (Luc. n). nomen Jesus non solum fuit praenuntiatum ab an-
gelo, verum etiam a propheta praedictum « Ego,
Quia circumcisum de cirruraciso verbum Verbo :

audistis, et nos de hoc circumciso Verbo verbum inquit, in Domino gaudebo, exsultabo in Deo Jesu
aliquod circumcisum dicamus. Hoc est enim ver- meo (Habac. m). » Convenit ergo nomen ejus Jesus

bum abbreviatuni,quoil fecit Dominus super terram secundum naturam humanam ex

personos divinaa, ;

(Rom. verbum quod misit in Jacob et cecidit in

ix), quo consequenter infertur quod si est Jesus, est
Israel (Isa. ix); verbum quod utinamin cordenostro Deus : et si est Jesus, est bomo ac per hoc si est
:

fructuosum existat, et deore nostro vacuum non re- Jesus, est Deus homo, vel homo Deus. Sane hoc
cedat. Circumcisus est ergo Christus, utCbristianus nomen Jesus babet duas syllabas, etquinque litte-

circumciderelur in spiritu :quoniam, ut ipse ait : ras, tres vocales, etduas consonantes, habet etiam
« Spiritus est qui vivificat, caro autem non prodest tres inflexiones, per quas declinantur, ut Jesus,
quidquam (Joan. vi).» Propterea dicit propheta:Cir- Jesu, Jesum, ex quibus componitur hoc verbum :

cumcidite corda vestra, et non corpora vestra (Joel. Sum. Dute igilur terminantur in consonantes, et
li). Et, ut inquit Apostolus: « Circumcisio cordisest
^ sunt singulse singulares quoniam una est tantum :

in spiritu non in httera,cujus laus nonestex homi- nominativi casus, altera accusativi, tertia inflexio
nibus, sed exDeo (Rom. n). » Debuit autem circum- desinit in vocali, qua quatuor casibus estccmmu-
cisionismysterium observari,donec subslitueretur nis, genitivo, dativo, vocativo et ablativo. Magnum
sacramenium baptismi quia qui modo clamat in
,
mysterium, et arduum sacramentum eruderemus ;

Evang. « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu

: itaqueputeum,quiaaltusest,ethauriamusaquamde
sancto, non intrahit in regnum Dei (Joan. m); » fonte Salvatoris (Isa. xn). Hoc igitur nomen Jesus
olim clamabat in lege: Masculus, cujus caro pra-
« duas habet syllabas, quia Jesus duas habet naturas,
putii incisa non fuerit, peribit de populo suo (Gen scilicet divinam et humauam divinam ex Patre, de
%
;

xvn.) » Venturus ergo Christus « in propria, » quia quo natus est sine matre humanam de matre, de ;

« sui eum non receperunt (Joaa. i), debuit circum- qua natus est sine patre. Audi naturam divinam :

cidi, ne contra ipsum Judaei circumcisionem recipe- « In principio erat Verbum, et Verbum erat apud

renUad excusandas excusationcs in peccatis (Psal- Deum, et Deus erat Verbum (Joan. i). » Audi natu-
cxl), » et dicerent Inciroumsisus es, perire debes
: ram humanam « Verbum caro factum est, et ha- :

de populo tuo transgressor es legis, nolumus te

; bitavit in nobis (ibid.). * Audiiterum uaturamdivi-
contra legem audire.Quapropteripsedicebat « Non D nam « Ego et Pater unum sumus (Joan. x). i Audi
: :

venisolvereIegein,sed adimplere (iUa«A.v).»Circum- humanam « Pater major me est (Joan. xiv). » De :

cisus est ergo Christus tantum in corpore,quia nihil utraque natura dicit Propheta « Uomo factus est :

habuitquod circumcidereturin corde:sicut baptiza- in ea et ipse fundavit eam Altissimus (Psal.

tus est tantum in carne; quia nihilhabnitquod bap- lxxxvi). » Item alius propheta : « Betbleem, ex te

tizaretur in mente. « Qui peccatum non fecit,nec in- exiet dux qui regat populum meum Israel. Et egres-

ventus est dolus in ore ejus (/ Pelr. n). » Sed neque sus ejus ab initio a diebus eeternitatis (Mich. x). »
peccatuni conlraxit, quoniam « Dominus iu
ascendit Kcce dua? sunt syllabas in hoc uno nomine, quia
nubern levem Isa. xix;, id est assumpsit carnem a duae sunl naturse in bac una persona.
peccatisiiiiinuncm. Ju.xta quod angelusdixitad Vir- Notandum vero quod vocalis est illa, quae dat
c'inem:«Spiritus
'
sanctus superveniet in le, etvirtus voceni per se, consonans illa, quae reddit sonum ex
Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nasce- alia. Per tres igitur vocales signiucatur divinitas
tur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. 1). » qua; cum sit una per se, sonat in tribus personis ;
 « ; «

407 1NNOCKNT1I III PAPjE SERMONE9 DE 8ANCTIS. 408

num ii trea sunt qui testimonium ilant in ornlo, Pu- A Jesua, acilicct aet u>. Sed quarc ? Quoniam oportnii,
t,r, \ .! Iiliim et Spiritus, et bi tre» unum sunt (/ cum illud idem significetorperduaBsyllabashujuB

Joan. v). » l'er iluas consouantes signnlur humani- nominis,quod perbas duasvocalesalibidesigi
tas, quee cum habeat duaa Byllabas, eoilicetcamom Bcilicet natura divina, sccundnm quam est princi-

et aniuium, nen sonut pcr sc, sed magis euin alia, pium.et natura humana.seeundtim quamGbristui
cujus est junctain virtutc persouaB. Nam siout anima est linis. Nam qui IVrit hominem in (|iiuntum
rutionulis et caro homo, itu Deus et homo unus esl ii Vcrbum caro factum est et habitavit in nobis, »
unus est Christus. Et DeuB quidcm est, et hoir.o, CbristUB, sccundum Apostolum, est « linis ud jueti-

scd per so aonat in quantum est Deus non aulem : tiam omni crcdcnti [Rom. x), » qui de se dicit « Bgd :

per B6 sonat in quantum est homo, quia divinitas principium, qui ct loquorvobic (J»an. vm). » lllud
retinuit jns personalis assumens, sed huiuanitas autcm in hoc nomino Jesus non solum considora-
non accopit jus pcrsonalitalis assumpta, quoniam tionc.scd ctiam vcneratione dignissiinum invenitur,
nec persona personam, nec naturu naturam, sed quod cum ipsum haheat duas syllabas, prima lan-
persona naturam assumpsit. Habet autcm hoo no- tum illarum nomen cjus cujus est ipsum, vidclicct
men Jesus illas easdem vocales, quas habct illud Ie, quod sicut prnedictum nomen cst Dei, quia nimi-
uomcn Domini Tetragrammaton, et erat scriptura R rimi cum Jcsus habcat duas oaturas, una lumen
lamina aurca supcr 1'rontem pontificali cidaripen illarum esl ipse.id est divina.qua; bene designatur
denle, videlicet I, B, V, sive lolh, Eth, Vau, quod in boc nomine personali Jesus, per illas easdem
nomen Dei dicunt inelfabile, unde non audentillud vocalcs, ex quibus constat illud nomen essentiale,
proferre, sed pro co scribunt et proferunt hoc no- quod Tetragrammaton dicilur; quoniam illn cadom
men Adonai autem constat ex quatuor litte-
: Illud natura quoe cssentialiter est in tribus personis,
ris ; I, E, V, E vel mae;is ex tribus, qnoniam una
: plena simul ac tota est in hac una.
est geminala.Reveraillud nomenest ineffabile, non Sed forte miraris, quod .per tres inflexiones de-
quantum ad sonura, sed qnantum ad intellcctum ; clinutur hoc noraen. Attende quod Christus tribus
quia trinitatis et unitatis mysterium designant tres modis dicam, declinavit seipsum
inflexit; velut ita
personas in una substantia, qucmadmodum Abra- pcr passibilitatem, patientiam et passionera pcr :

ham tres vidissc describitur, et unum legiturado- passibilitatem, quara dignanter assumpsit; per pa-
rasse. Duo contra seraphin clamant, altcrad alte- tientium,quam cvidenter exhibuit; per passior.cm,
rum « Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus exer-
:
quam libcnter^ excepit b Ublatus est cnim, quia :

ciluum (Apoc. iv). » Inquit ergo Joannes. « Tres ipse voluit (Isa. lui). » Vis audire quuliter Jesus
sunt qui testimonium dant in coelo, Pat"r, Vcrbum, seipsum mihi non credis,
inflcxit et dcclinavit? si
et Spiritus sanctus. Et hi tres unum sunt. » C Apostolo crede; in forma Dei
quia, inquit, « cum
Et Dominus in Evaag. : « Bnptizate omnes gen- esset, non rapinam aibiiratus est esse se iuqualem
tcs in nomine Patris, ct Filii, et Spiritus sancti Dco, exinanivit se, » hoc esj humiliavit, inflexit et
(Ualih. xvinV a
declinavit," formamserviaccipiensinsimilitudinem

Hoc autem nomen tantffl virtutis existit, ut peri- hominum factus, et habitu iuventus ut homo (Phi-

tissimi asserunt Hebraeorum, quod si distlnguatur tipp. ii). » Adhuc etiam magis inllexit et declinavil

in trcs dictiones, quadibet iliarum signilicat illud scipsum, et digito scribebat in terra, et inater eura

quod totum, ut si dicatur, le, Eu, Ue, quaclibet no- in praesepio decliuavit. Proplcr hoc autem quod
men cst Dei, sicut videlicel et totum, I, E, Ue quia:
adeo se inflexit et declinavit, « exaltavit eura Deus,

mirum, personarum, sicut et ipsa

quaelibct trium et dcdit illi nomen, quod cst super orane nomcu, ut
natuia, est unus Deus. Media vero littera sola in in noraine Jesu omnegenu flectatur codestium.tcr-

hoc nominegeminatur, quia media tanturn pcrsona rcstriura et infernorura (ibid.). » Redde singula
geminum habet in Divinitatcrespectum. Patcr onim singulis, quia declinavit seipsum, < propterea cxal-
a nullo est factus nec fccnitus, sed ulius estab eo ;
tavlt illum Deus, et dedit illi nomen, quod est super
solus ,iutem Filius, et est ab alio, et alina ub co est omno nomen ;
» etquia seipsum, propterej
inflcxit

Spiritus sanctus ab alio cst, ct uullus ab eo ; solus D « Qeotilur ei omne genu ocelestiuin, tenestrium et
autem Bene
Filius et est ab illo, et alius ab co est. iufarnoi um. »

igitur est io his discretionibus BSCUQda sumitur ;

Recteigiturextribusterminalibus litteris illarum
tcntuin a prima, et tertia sumitur a prinia pariter Iriiiiu inflexionum componitur hoc verbum : Sum,
et aecunda quia cum prima Lerminetur in E, vide-
: quod vcre ac proprie compelit ei secuudum axceii
licel le, sccund.i inchoatur ub E, videlioot Eu, at lentissimam gloriam.ut osiendetur bio esse Llle,qn i
oum seounda termineturin 0,Eu,tertia inoboaturab si- dicit iii veleri lego • Ego sura qui sum :
.

Ye. Ipaa terminuturin E, a quainoij

ilioet m). l'i inte isum quasi dioontem F- :

oundu.et inquadesinit prima quonium indivinitate : bus sum, egosuiu Deus quiaJesus nomen esl Deli ;

Filius est tantum a Patre, --> d Spiritua sanotua pro- ao si diceret Manifi .-dus ego sum Deus. et non mu-
:

codit pariterab utroque, Licel autem Chrialua ait tor. Hio ipsum oxpressit in Evangelio, oura divit :

Bt '", primu i
linis.sola) v Antequam Abraham ficeret, ego su i ,J

t&mon voculcs istaj non inveniuntur in hoonomine et iterum : « Ego sum, nolite timere / ••• mv).
469 8ERM0 V, IN RESURRECTIONE DOMINI. 470

Harum trium inflexionum duae terminantur conao- A. cales quam mutae, idcico duae istae consonantes, S,
nantes, nominativus in S, et acousalivus in M. In etM, per quas humana in Christo natura, id est
tertia vocali, scilicet U, qua3 quatuor casibus est anima designatur et caro, non mutse,sed semivoca-
communis, genitivo, dativo, vocativo, ablativo. Por les existunt; quoniam inter omnes humana natura
duas consonantes, sicut prasdictum est designatur dignior est in Christojuxta quod inquit Psalmista :

in Christo huuiana natura, qu.tin duabus substau- « Gloria honore coronasti eum et constituisti
et
tiis, anima videlicet et carne, consistit;et Christus eum super operamanuum (uarum,omniasubjecisti
secundum humanarn naluram, ut ita dicam, nomi- sub pedibus e.jus (Psal. vm). » Licet enim tanto
nativuset accusativus invenitur fuisse. Nominati- ab angelisminor siteuVctus,quanto diferentius prae
vus,quantum ad praedicationisoliicium, quod exer- illis nomen haereditavit (Hehr.i); tamen in quantum

cuit;accusativus,quantumadpassionissupplicium, passibilem carnem assumpsit, paulo minus est ab

quod sustinuii, ad praedicationisenimofficium per- angelis minoratus, cum angelica natura sit impas-
tinet,quod ipse dicebat « Pater manifestavi nomen
: sibilis.Benesecunda illarum seraivocalium est a li-

tuum hominibus.quos dedisti mihi de mundo(/<>a». quida, videlicet M, in casu accusativo : quia Chri-
xvn). » Ad passionis autem supplicium accedebat, stus quasi semetipsum quodpassionem mortis su-
quod apud Pilatum in raultis legitur accusatus. stinuit (sic), propterquod Apostolus exponens illud
Christus autem, qui vocalis designatur secundum verbum propheticum « Mmuisti eum paulo rainus
:

naturam divinam, quasi genilivus,dativus,et abla- ab angclis, gloria et honore coronasti eum, Domine
tivus.secundum eamdem naluram existit.Genitivus (ibid.) i interdicit eum quod modico quam angeli

condit naturam, dalivus exhibet gloriam, vocativus minoratus est. VidemusJesum propter passionem
clamat giatiam, ablativus tollit ad poenam. Exqui- mortis gloria et honore coronatum, ut gratia Dei
bus cum duo priora perficit in praesenti, et duo gestarel inortem. £t nota qnod sicut apud Debr.eos
posteriora perficit in 1'uturo. Genitivum enim se illud inelfabile nomen alio modo describitur, et alio
ostcndit esse, cu:n ait : « Si ergo qui generatio- modo proferluc; scribitur enim his quatuor litteris,
nem exteris tribuo, sterilisero (lsa. lxvi) '? » nam f, E, V, E, et profertur Adonai : sio apud Latinos
« Pater meus usque modo operatur et ego operor illud excellentissimum nomen alio modo scribitur,
(Joan. v). » Dativum se probat esse, cum inquit : modo profertur. Profertur Jesus, scribiturr
et alio
« Pacem meam do vobis.pacem relinquo vobisnon I S cum titulo superposito. Expressum rayste-
quomodo mundus dat ego do vobis (Joan. xiv). » rium sed alias exprimendum, quem pertransibunt
Vocativum se ostendit, cum dicit « Venite bene- : plurimi, et multiplex erit sententia. Lioc est igitur
dicti Patrismei, percipite regnum, quod vobis pa- nomen sanctum et gloriosum, quod invocatum est

ratum est ab origiue mundi (Matlh. xxv). » Ablati- super nos « Nec est aliud nomen sub
: ccelo, in
(

vum ostendit, cum infert : « Ite, maledicti in quo nos oporteat salvos fieri (Art. iv), » nomen
igncm «ternurn, qui paratus est diabolo et angelis suave, nomen delectabile, nomen amabile, nomen
ejus (ibii.). Tunc enim aufert malos de medio ju-
<> utique salutare, per quod ipse nossalvel Dominus
storum, ut tollatur impius, ne videat gloriam Dei. noster Jesus Christus, qui est bcnedictus in sae-

Quia vero inter consonantes digniores sunt semivo- culasaeculorum. Amen.

SERMO V.
DE RESURRECTIONE DOMINI (iZ

Hxc diesquam fecil Dominus : cxsuUemus ei Ix- D dominabitur (liom. vi). » IIujus ergo dies sine no-
iemur in ca (Psal. cxvn). cte, vita sine morte, in qua Christus surrexit ex
Cum omnes dies faciat Dominus, quasnam dies mortuis, descendens ad inferos mortem absor-
et

est tam celebris et solemnis de qua specialiter di- buit, etinfernum momordit, juxta quod legiturin
eitur : Hxc dies quam frcit Dominus, etc. ? Ha?c est propheta « :mors, ero mors tua morsus tuus ;

dies resurrectionis Dominica5,in qua Christus resur- ero, inferne (0$e. xm). » Dies autem dicitur sol
gens a mortuis, spem de securitate ac certitudine rutilans super terrain, id est claritas aeris quae
nobis tribuit ac immortalitatis gloriam resurgen- provenit ex sole super terram lucente. Iste sol
di, ut inquo praacessit sublimitas capitis, illuc et Christusest, de quo Iegitur : « Timenlibus Deum
corpus humilitatis subsequatur. Licet enim multi orietursoljustitiae(il/aZac/i.iv), » id est sol qui justi-

ante Christum surrexerint, ipse taniem prior sur- ficat, «lux» videlicet « quae illuminat omnem homi-
rexitimmortalis et impassibilis; unde dicitur : nem venientem in hunc mundum i). » Qui
(Joan.
«Primitiasdormientum (I Cor.xv),»et :« Primogeni- de sc dicit in Evangelio : « Ego sum lux mundi,qui
tus mortuorum {Apoc. i). « Nam Christus resurgens ambulatin die r.on olTendit (Joan. x). » Sol iste in
ex morluis, jam non moritur, mors illi ultra non ara crucis occubuit quando Jesus, « inclinato ca-

(13) Ex edit. Angelo Mai.

 » .

471 INNOCENTII III 1>A1\E SEKMONES DE 8ANCTI3.

pite, emisitspiritum (Joan. xtx). » Oe cujus occusu \ on legalur, ut quum prtecaHeris mors filii

dieitttr per Psulmistuiu : •• Sol cognovit occasum contrisluverat.unte ciotcrosipsanj ipsius resurreotio
luum (Pio<.oiu);»qoetn etiam tol materialie agno» jucitndttivi.Ail i|uud forsitandesignandum bodit rna
scens, suum sn l l Nam « ab hora Stutio in liac ejus basiiiia eelebratur.
seitu » inqua c.-t Dominus, tiM|ue ud
oruoifixua ••
PoBSunt borae aliter designari secundum dislin-
boram aonam, qua Bpiritum smisit,
< in teni bra >•
ctione.n quinqus borarum, quaa lk minus assigna-
-unt Buper universam terram [Malth, xxvn), vn in Evangelic [Matlh. ix), quando Dominus iuistl
et sol obscuratiis(/.i(i\ xxui).»Cum uuteui ilie ter- operarios in vineam, suam videlicet tuane, hora
ti.i resurrexit, dies nuva iiiuntlo roluxit.quia « Deus tertia, sexta, nona,undocima, sub quibus compre-
Dominus illuiil nobis (l'sul. CXVIl). « henduntur Beptem borai, ut undeoim sint horaj
olicB

Duodecim enim sunt horte rliei; ethso dies, id diei. lloru itaque prima fuit munifestutio Dominicu
est olaritas resurreotionie resurrectionislucta per testimoninium angelorum
Dominios,duodeoimha- ;

duodecim apparitiones ipsius Oo-

bet horas, ld est etlKeosub se continet horas duus, unam qtiando
mini resurgentis, quibue ejus resurrectio clurissi- « angelus Domini desccndit de cudo.et accedens re-

mccomprobatur. Prima aiquidem horafuit.qiiaudo volvit lapidem, etresedit super eniu(,il/<i///(.xxvin);»

apparuitManae Magdulame BBstimantieum esse hor- n « et rcsponileiis nngelus mulieribus uit Nulite — :

tulanum, et dixitei : n Noli ine tangere, uondum expavescere Jesum Nazarenum qunritis
; crucifi-
enim aecendi ad Patrem meum (7on».xx).«Secunda xum, surre.xit, non est hic (Marc. x.xi). » Allera
hora fuit, quando apparuit mulieribus ct dixitillis: quando Muria Magdalene « inclinuvit se et prospe-
« Avete ; illseatttemaccesserunt ettenuerunt pedes xit in monumeutuiii, el vidit duos ungelos in ulbis
ejus.et adoraverunt cum (.V<(///t.xxviu).»Tertiahora sedentes, unum ad caput et unutn ad pedes, ubi
fuit,quando apparuit Petro.Quarta hora luit.quando positum fuerat corpus Jesu (Joun. xx). » « Et ecce —
appuruitduobus discipulis.cuntibus in Emmaus in duo viri astiteiunt juxta illas in veste fulgenti, et
specie peregrini, et agnoverunt eum in fractioue dixerunt ad iilas : Quem quseritis ? viventem cum
panis. Quinta hora fuit, quando apparuit undecim mortuis?non est hic sed surrexit (Luc. xiv). »
discipulis,absente Thoma. stuus iu medio eorum.et Cum igitur in ore duorum vel trium lestium stet
dixit « Pax vobis, nolite timere (Joan. xx). » Sexta omne verbum (Deut. xix; Multh. xvin), constat
fuit,quandoapparuil iterum discipulis suis.et Tho- quod in hoc testimoniis angelorum cst credeu-
maserat cum eis, etostendit eis manus et latus. d u ui
Septima fuit, quando manifestavit se discipulis ad Tertia horafuit manifestatioresurrectionis Domi-
mareTiberiadisstans inlittore maris dixitque illis: „ nica; facta nam phan-
per comestionem ciborum ;

« Mittite in dextrum navigii rete,et invenietis (Joan.

tastica puteratur, quasi facta pcr artem magicam
xx). i Octava fuit, quando apparuit undecim disci- et non per virtutem divinam. Nam corpus phanta-
pulisin Galikeain monteubiconstituerat illis Jesus, scice suscitatum non potest comedere cibum unde ;

et ilixit illis . « Dataestmihi omnis potestas in coelo ibi comestio verissimse resurrcctionis est certissi-
etin \err&(Matth. xxvnK»Nona fuit.quando recum- mum argumentum. Ad quod utique designandum
bentibus undeeim decipulis apparuit illis Jesus, et Joannes evangelista describit, quod in ccena quam
exprobravit incredulitatem illorum et durum cor, antesex dies paschaefecerunt cum Jesu inBethania,
quia iis qui vderant eum resurrexisse a mortuis ubi fuerat Lazarus mortuus, iptse Lazarus mortuus
non credebatit. Decima hora fuit, quando eduxit erat unus ex discumdentibus [Joan. xn). Et cum
eos foras iit montem Oliveti versus Bethamiam, et Dominus resuscitassei puellam, prtscepit ut darent
o videntibus illiseb-vatus est, ct nubessucepiteum illiraanducare (Marc. v). Verum hno manifestatio
ab oculis eorum (^4r(. i). » comprehendit sub se tres horas;quando dixit
Fuerunt et alias duee horas in quibus apparuit, ut apostolis : « Habetis aliquid quod mandecetur? at
duodenarius horarum numerus eompleretur, de illi attulerunt partem picisassi et favum mellis. Et
quibus dicit Apostolus « Visus est plus quain quin- : oum manducassetcorameis, assumens reliquiasde-
gentie fratribus simul, deiode Jacobo Cor. xv). i,l
D dit eisLuc.xxiv).» Alteram quando seplemdiscipuli
Sed hoa duai hor<e in Evangeliu non leguntur, nisi descenderunt de navi in terram, et viderunt prunas
quod le«ilur in Evangclio, quod appellutur secuu- positasei piscem superimpositum et panem, dixit-
dum Ilajbreos, quod cum Doininus dedisset sindo- que illis : \'enite,prandete,et nemo discumbentium
nein servo sarerdotis, venit ud Jucobum, et appu- audebat eum interrogare : Tu quises? scientea
ruit et. Juraverat enim Jububub 86 non oomesurum quiu Domiuua est (Joan. xxi). » Tertiam quando
panem ab illa horu qua biberat oalioem Domini, recumbentibus undecim appuruit illis Jcsus, el .

Douiinum a dormieotibna reeurgen-

videret convesccns praeoepit eis ab Jerosolymia ne disce-
lera. Novissime autem lanquam abortlvo viei dcrenl, ent prouiissionem Patris (Acl.
et Paulo; sed lnec apparitio facta 1'uit postquam l). Sexta bora fuit manifestatio resurrectionis
ascenilit iu ooelum, el dua Ideo tioo perlinenl ad Dominicu' facta per ostensionem miraroloruni. Kt
horus diei. Veri.-unile lainen est ut ttnte oii.nes baec similiter coutinet sub se tres horas primara :

upparuerit glorioeissimajsum mutri, liret iu quod k resurgente eo, « multa oorpora saootorum
473 SERMO VI, DOMINI NICALIS. 474

qui dormierant.resurrexerunt, et venerunt in san- A. pturarum. Haec simililer sub se continet horas
ctaui civitatem, et apparuerunt uiultis (Matlli. duas : unam quando discipulis dixit in via : «

sxvn). Alteram quando « terras motus factus est

» slulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae.
magnus. Angelus enim Domini descendit de ccelo, locuti sunt prophetae ! nonnc haec oportuit pati

et accedens revolvit lapidem, et sedit super eum; Christum, et ita intrare in gloriam suam? Et inci-
pree timore autem ejus exterrili sunt custodes, et picns a Moyse et omnibus prophetis exposuit illis

facti sunt velut mortui (Matth. xxvni). » Aliam Scripturas quae de ipso erant (Luc. xxiv). » Alteram
quando ad verbum omini diseipuli miserunt in
: quando dixit aposto!is:«Haec sunt verba qua; locutus
dextrum navigii ad discipulos januis
rete. Cum sum ad vos cum adhuc essem vobiscum,quianecesse
clausis intravit, et bajulis nubibus in ccclum as- est impleri omnia qus scripta sunt :n lege Moysi et
cendit profecto ingressus, et ascensus hujus non prophetis de me.Tunc aperuit illis sensum ut intel-
tam mirabilis quam naturalis in corpore glorifi- ligerent scripturas, et dixit eis Quoniam sic scri- :

cato videlur fuisse propter sublilitatem et agilita- ptum est et sic oportebat Chrislum pati, et re-
;

tem, quas corpus glorificatum naturaliter habet. surgere a mortuis die tertia (ibid.). »

Nona hora fuit manifestatio resurrcctionis Domi- Ecce dupliciterexposuimusduoderimhorashnjus

nicae facta per demonstrationem plagarum, quas „ votivae ac festivae diei, ut ex istis horis dies natu-
Christus reservavit in corpore impassibili, et Pas ralis consistat, viginti quatuor babens horas, quom
ostenditdiscipulis ut crederent ipsutn eumdem re- frcitDomimts ut exsultemus et txternur in ea. Exsul-
suscitatum quem noverant pbigatum in
a morte, temus in corde, ac lsetemur in corpore, secundum
cruce. Ipsa vero sub se continet duas horas; unam quod legitur « Cor meum et caro mea exsultave-
:

quando dixit apostolis « Videte manus et pedes : runt in Deum vivum (Psal. lxxxiii). » Exsultat cor
meos, quia ipse sum palpate el videte, quoniam;
quando cognoscit se a pravis cogitationibus libe-
spiritus carnem et ossa non habet sicut me videtis ratum laetatur corpus, quando sentit se ab im-
;

habere. Et cum dixisset, ostendit eis manus et mundis operibus expialum. Non enim est impiis
latus et pedes (Luc. xxiv). » Altcram quando dixit gaudere, dicit Dominus (Isa. xlviii), i nec est
Thomae : « Infer digitnmtuum huc, et vide manus pax ossibus a faeie peccatorum (Psal. xxxvn). »
meas, et affer manum tuam et mitte in latus meum, Et ideo si diem Dominicae resurrectionis dijjne cu-
et noli esse incredulus sed fidelis (Joan. xx^. » pimus celebrare, corda et corpora nostra munde-
Undecima hora hujus dici fuit manifcstatio re- mus,ut salubriter exsullemus et Lvtemur in ea; ipso

surrectionis Dominicre facta per expositionem Scri- prrestante, qui cum Patre, etc.

SERMO VI

DOMINICALIS (14).

Duo homines ascenderunt ia templum ut orarent, C Domino quod non est raptor, adulter et injustus,
unus Pharisxus et alter publieanus (Lac. xviii). vel quod decimas dat de
bis jejunat in Sabbato, et
Licet Phiirisaeus in templum ascenderet ut ora- universis qure possidet, sed quia superbe se jactat
ret, sedcommendavit se ipsum, et proximnm ac- quod non sit sicut cx'eri hominum, causa qua ipse
cusavit. Se vero commendavit de tribus, de justi- sit Sabbatum enim intelli-
singulariter justus.Per
tia singulari, unde Non sum sicul cseteri hominum;
: giturhebdomnda juxta consuetudinemHebrneorum,
de abstinentia corporali, unde Jcjuno bis in Sab- : quia Sabbatum denomirant r.Tteros dies, ut prima
bato ; de cultura legali, unde Decimas do omnium : Sabbati, et sic reliqnos; ut intelligatur his in Sab-
qu.r iiossideo.Proximum autem accusavit de tribus, bato, id est in hebdomada.
de adulterio, injustitia et rapina; unde, cum de Non sic sentiehat Apostolus,qui dicebat: «Nihil
sua commendatione dixisset : Non sum sicut crteri mihi conscius sum, non tamen in hoc justificatus
hominum : raptores, adulteri et injusti, stnlim de snm (I Cor, iv). » Nam et Psalmista teslatur :

proximi accusatione suhjunxit; sicut et hic publica- « xvm.) Propterea

Delicta quis intelligit? » (Psal.
?tus raptor, adulter injustus.Sed more superbi vo- deprecatur « Ab r.ccnltis nieis munda me, Domine
:

lens se sineulariter et arroganter prseferre univer- (ibid.).« Salomon quoque ait:«Quis potest dicere :

sis, prasmisit : Non sum sicut cxleri hominum;&c si Mundum est cor meum,et purus sum a peccato? »
diceret : Ego solus sum justus,caeteri sunt injusti. (Prov.xx.) Nam « si dixerimus quoniam peccatum
Non reprehenditur Pharisaeus quod gratias egit non habemus,ipsi nos seducimus,et veritas in no-

(14) Ex edit. card. Mai.

475 1NN0CENTII III VAPJE 8KRM0NES DE 8ANCTIS. 170

bis non ost (/ Jom, i)," quoniam « in muHie offen- A. dere vd timore psriter uc doloro, propter tuorum
rlimos omnei [Jae. m), Audi, arrogans Pburisjeo, multiludinem ac magnitudioem pecoatorum, ut et
qui tedejuetitia jaotaBtemere,beatumJobdesi Ip o tu a Deo per humilem poenitentiam veram iudul-

bumiliter proteetantem : «8i i implex, inquit, fuere gentiam ejiisequaris.hujus excmplo qui deBCeiulit
(Job.ix).»llocipsum ut juetut alTiniies.quod aon I
in domum BuamjustifloatuB ab illo;non quod pcr
aiout csleri bomioura, rnptor, adulter et InjuslnB- illiiin juitiflcatua sit iate, quin polius accusutus,
Prudontiua quidcm ogissetsi te humilitcr aocuaae' s**i i quia omparatione illius istc justus apparuit,
BU juxtn sententiuin Supientis : « Jti>-tiis, inquit, sive minus injuslus (15). Quemadmodum ud Juru-
in principio aeousator est sui (Prov. xvm). » Nam s.ilcin dioitur pcr prophctam « Porta conlusioiiem :

qui se accusat, Deus illum exousabit; et qui se ex- tuam,quia vicisti sorores tuas peccatis tuis.scele-
cusut, Deus illum aocusabit.In humano quippeju- ratius agens ab cis; justificalee sunt enim a te
dicioqui peccatum suum eoiilitotur (14*), ju.xtu il- (Entch, xiv). » Vcl ab illo rcmanentc iu excelso su-
lud : « Dic tu iniquitates tuas ut jusliliceris (Job perbiaj, iste separutus desccndit in domum suam, ut
xl). » Psalmo « Conlitebor udvcrsum me
Unde in intra humilitatis domicilium habitarct jusisftcutus
:

injustitiam meam Domino.et tu remisisti impieta a Deo.

tem peccati mci (Vsal.xxix). » n Verum cavo prudenter, ne forte cum audis con-
Certe interaccusatorem et reum in hac parabola demnatum u Domino I'hurisa;um, intclligas eum
oontroversia coram judicc vontilutur ; accusator ost peccasse quia decimas dabat omnium quos possido-
Pharisa:us,publicanus est reus humilis et dcvotus, bat.vel quia bis in Sabbato jejunabat. iSon quidem
judcx justus et verax.Ille tanquam superbus cl ar- peecalum in his, cum bonum sit de omnibus dare
rogans ait : Non sttm sicut cxteri hominum rapto- : decimas, sicut ctium bouum est bis in Sabbato, id
res, injusti. Addidil, sicut etiam hic publicanus. Iste est inhebdomadu, jejunare, scd ex eo maxime quod
sicut humilis et devotus stans a lomje ncc oculos se superbe jactuvit,quodnon esset sicut caHcri ho-
suos volebat ad cveluin levare, sed percutiebat pcctus minum raptor, adulter, injustus.Per quod mani-
:

suum dieens : Deus, 'propilius esto mihi peccatori. feste comprobutur quod majus est peccatum arro-
Judex nutem tanquam justus ot verax, auditis coo- gantiu vel superbia, quaui adulterium vel rapina.
fessionibus partium, causrc senlenliam promulga- De omnibus igitur quas possidentur, id est perci-
vit : Amen dico vnbis, descendit hic justificatus in piuntur.danda; sunt decima3,non solum de majori-
domum suam ab ilto. Sententiae causam exprcssit : bus scd etiam de minoribus :juxta quud alibi Veri-
quoniam omnis qui se exaltat humiliabitur, ct qui se tas ait : « Va? vobis Pharisasis, qui decimatis iiitfn-

humiliat exaltohitur. Iste confitetur se peccatorem, tham et rutam,et omne olus.et pra;termittitis judi-
et Deus dimittit illi peecatum. Nam « Deus super- C cium et charitatem Dei Heec autcm oportuit fa-
I

bis resistit,humilibus autem dat gratiam (Jac iv).» cere, ct illa non omittcre (Luc. xi). » lllud ctiam

Id tribus publicanus isle specialitercommendatur, diligenter attendc,quod licet Phariscus esset arro-
quod a longe stabat, quod oeulos levare nolebat, gans et superbus,non tamen in tantam proruperat
quod pectus suum percuticbat; ppr quac, tria illa audaciam vel superbiam.ut a se fateretur existere
notantur quas sunt necessarin pccnitenti, videlicet bona sua; sicut ii qui dixisse leguntur « Labia :

pudor,timor et dolor. Ex pudore namque a longe nostraa nobissunt,quisnosterDominicusest'?(/'*<i/.

stabat, ex limore oculos non levabat, ex dolore xi.) » Sed ea potius recognoscebat ab illo, a quo
pectus percutiebat. Ergo erubescii, i xpavescit et « omne datum optimum et omne donum perfeetum

ingemiscit, propter turpitudinem, multitudinem et desursum est, descendens a Patre luminum (Jac.
magnitudinem peccatorum.Et ideo de sua diffidens i). » Unde et illi do bonis suis gratias refercbat.
justitia,et de divina confidons misericordia brevitcr Quare illorum est versania penitus aspernenda.qui
orat : Deus, inquit, propitius esto milii peccatori. prajsumunt asserere so homines esse faotos a Deo,
Sed brevis oratio longam indulgentiam promerotnr, sed bonos a se, Deo attribuentes naturam, et sibi
quia descendit hic justificattts in ilomum suam ab illo. ascribentes virtulem.
In percussione poctoris tria sunt quoe debcnt no- Stans a lcngo publicanus nec oculos audebat ad
j)
tari, ictus, sonus et tactus:per queB,tria illa signi- catuin tcvarc. scd pcrculicbnl pcctus siium, tlircns :

ficantur quai sunl in vera ptrnitentia neeessaria, Deus, propitius <'</o mihi peccatoW.Qooniam plerow
videlicet oordis contritio, quam signili ;ul iotus ;
que vestrum oportct sequi oxeiiiplnin huiuilis pu-
oris confcs9io,quam significat sonus ; operis satis- blicnni.inslrimmur cur pabtioanua isle u longo sta-
factio, quam significal tac.lus. Et idco pconilenlcs bat, et in eodum asploero non audebat. .Ksimio
solent ct debent percuterc pcclus. Tu ergo, quicun- quidsro quod si fuisset interrogatus, protinus re-
quecs, Chrisliano, disce cum in templuin asrcmlc- Bpondisset i Ideo a longe sto quia oonfundor al cru-
ris,non jactuntrr c| suporlir! juctnrc |r ipsum, vcl besco ocalum Buspioere vareor, el expavsaoo ad
; in
proximum accusnre, sod Inudure dcvolc uc humilW altara aooedare, propter quatuor maxime oauaai
ter eupplioare, Luani malltiam accusando cum pu- quas per ordinem explioabo.Prima siquidem causa

/14') Deest uliquid.

(15) Hecto; est cnim hobraismus, ut linguiu sancta) tironibus notum est.
477 SERMO VI, DOMINICALIS. 478

est quod sum fedus et fcetidus nefariis et nefandis A sustinere quin se vindicare de illis, si vindicandi
maculis peccutorum, ita ut abominabilior et im- potestatem opportunitatem haberet, profecto
et

mundior sit anima mea quam caro leprosa. Ego unus creator cognoscitur esse tam patiens; inde
sum quippe sepulcrum deforis dealbatum, intus omnipotens eomprobatur. Ipse mihi dedit tempus
autem plenum omni spurcitiaet ossibus mortuorum pcnnitendi, sed ego abusus sum eo; et ideo sto a
(Malth. xxiiij.Egosuinquatriduanus mortuusfetens loiige, quoniam erubesco et paveseo apparere, ne
in monumento imo, ut ila loquar, qua-
(Joan. xi), propter grandem abusum et grandem contemptum
dria?tanus, quia per quatuor jam fetates ah infantia divinim magis majestatem offendam Quare« vere-
usqueadseneetutem in sepulero eonsuetudinis pra- cunilia mea contrameest, et confusio vultus mei
vae fetorem turpissimum conversationis emisi,quasi operuit me. »
jumentum in stercore computrescens (Joel. i), bene Quart i denique causa est, quod ipsi Deo meo
mortuus quoniam a vera vita, id est a Deo, peni-
; sum infidelis et mandax etproditor et perjurus, co
tus separatus et ideo a longe sto, quoniam eru-
; quod non servavi propositum, non promissum, non
besco et pavcsco appropinquare, ne feditatis 1'elorc votum, non etiam juramentum, sed semper ut ca-
divinam magis majestatem offendam. Quare « lota nis ad vomitum (Prov xxvi) sum reversus. In
die verecundia mea contra me est, et confusio fa- baptismo siquidem renuntiavi diabolo omnibus et
g
ciei mea? cooperuitme (Psal. xliii). » pompis ejus, sed post baptismum ad pompas dia-
r
Causa vero secundo est, quia ,ingrah;s ctindevo- boli me oonverli. In pcenitentia ssepenumero re-
tus sum Deo pro on.nibus omnino bonis et donis proinisiquod flenda iteru/n non committerem, sed
mibi concessis etcollatis ab eo. Omnia enim dona post pocnitentiam iterum sine numero flcnda com-
sive corporalia sive spiritualia sive naturalia sunt misi; peccare non destiti, et satisfacere non cu-
gratuita, quod vivo, et quod mo-
etquod sum, et ravi.-Certe pro recuperanda salutc corporis sa?pe
veor, ab ipso recepi, a quo «omne datum oplimum sustinui tenes et graves diaMas, semper assumpsi
etomne donum perieclum de3ursum est, descen- durissimas et gravissimas potiones, quin etiam
dens a Patre luminum. « Et ego semper rependi passus sum ferrum et ignes ; et pro recuperanda
eis offensas pro gratia, maleficia pro beneficiis, animre salulevfx quidquam voltii difficilesustinere.

injuriam pro honore.homo Dco, servus domino, Cur hoc quod minus fideliter de anima? salute
?nisi
factura factori, immemor et ingratus illius inae- speravi. Annon infidelitatis est argumentum quod
stimahilis gratiai, quod ipse Deus pro me faetus pro adipiscendo commodo temporali multos et
est servus, ipse creator pro me factus est oreatura, magnos labores sustinui, et prn seterno prao.mio
ipse vita pro me sustinuit mortem ut a morte re conseqnendo vix levem volui subire laborem ? Et
dimeret me ad vilam. Quoniam « cum in formaDeiiC;ideo a longe sto, quaniam erubesco et expavesco
esset, non rapinam arbitratus cst esse se requalem apud mc, nc divinam majestatem offendam. Unde
Deo.Semctipsnm exinanivit, formamserviaccipiens « tota die vercundia mea contra me est, et confusio

ac in similitudinem hominis factus.et habiluinveu- vultus mei operuit me. »

tusuthomo, factus obediens usque ad mortem, Quid itaque faciam ? Fugere nequeo, appropin-
mortem autem crucis [Pkilip. n). » Et ideoalonge quarepavesco. Sed necessitas superet verecundiam,
sto, quoniam erubescoet pavesco appropinquare,
et audacia vincat tiroorem. « Surgam » igitur, et
ne propter indevotionem et ingratitudinem meam nnnc tandem « ibo ad patrem meum, et di-
divinam magis majestatem offendam. Unde « tota cam ei Pater, poccavi in ccelum et coram te
; ;

die verecundia mea contra meest, et confusio vul- jam non sum dignus vocari filius tuus, » nec
tus mei operuit me. »
sum dignus videre altitudinem cceli praa multitu-
Tertia vero causa est quod patientia Dei semper dineac turpitudine iniquitatum meirum. « Facme»
sum abusus, divilias honitatis et longanimitatis saltem «sicutunum de mercenariis f.uis (Luc. xv),»
ejus contemnens. Benignitas quippe Dei ad poeni- neque sinas in peecati' me mori, tu qui mortuus
tentiam me adduxit : sed ego secundum duritiam es pro peecatis omriu::-.. Domine Deus noster, ad
cordis mei et imptenitens cor thesaurizavi mihi D te confugio, ad te clamo fontcm pietatis et portum
iram in die irae et revelationis justi judicii Dei, qui salutis. Aniina niea sicut terrasine aqua tibi {Psal.

reddet unicuique secundum opera sua (Rom. n). cxlii), arida el sicca. Sed « sicut cervus desiderat
Ipse hactenus invitavit et exspectavit ut respice- ad fojtes aquarum,ita desiderat anima meaad te,
cerem redirem ad eum, et ego me semper a eo
et Deus (Psul. xli). » Et ideo percutio pectus meum ;

alienavi elongavi vadens (Psal. xliv) post vani-

et et in ipsa percustione tria prudenter attendo, Bci-
tates et concupisccntias cordis mei, abiens in re- licet ictum, sonum et tactum; per qna? spiritualiter
gionem longinquam, ubi luxuriose vivendo suh- intelligoillalriaquaisuntinverapcenitentianecessa-
stantiam dissipavi (Luc. xv), mandata ejus con- ri.i scilicet conlis contritionem quam significat ictus,
tempsi, consilia declinavi ; non attendens quod oris confessionem quam signiflcat sonus, operis sa-
ipse si vellet posset me solo verbo destruere, solo tisfactionem quam significat tactus. Namsicuttri-
nutu dejicere. Certecum nulla creutura tot et tan- bus modis peccavi, corde, ore, opere; ita tribus
tas injurias et offensas tandiu posset aequanimiter modis debeo pcenitere,cordis compunctione in qua
 ;

47'.) 1NN0CKNTII III PAP.E SEUMONKS T.E SANCTIS. 480

ost dolor, ore per confessioncm in qua cst pudor, A_ cumstantia confiteri, secundtim qund magis pec-
,i opere |
ar Batiafactionem in qua estlabor. cavit, in loco, in tempore, in numero, iu persona,
i
o poanitene no fallaoiter poBniteat, cum seoundum ffitatem,8ecundum Bcientiam, Beoundum
eaalimet bb veraeiter pcenitere. Namoum pcenitere gradum, Becundum ordinom, si facile, si Frequen-
sit pronam tencrc, proleolonon pncnitct qui pcenam ter, si manifeste, si pereeveranter. Sune siculsanics

non tenet. [deoque Psalmista dicebat « Laboravi sub cute oollecta tumorem moltiplioat el dolorem,
:

in gemitu meo, etc. (Psal. vi.) De raro et de donec ea per apertionem educta tumor scdatur et
modico gpmitu non dixisset « laboravi in gemitu dolor ita putrcdo peccati sub cordiscongestalati- :

meo » sed de diulurno et continuo, quia non la-

;
bulo inflal animum et perturbal, donec ipaa per
borat in gemitu qui protinns ridet ut gemit. Pro- confessionem ejecta inflationis et turbationis mo-
fecto non pcenitens qui poenam non tenens, sed leslia protinus mitigetur. Ex qua non solum pro-

magis deridens, quia degemitu ad risum procedens. fecto spiritus hilarescit, sed corpusetiamjucunda-
Ille vero laliorabat in gemitu qui dicebat « Tota tur ut jam alleviatum se senliat ingenti prius in-
:

die contristatus ingrediebar rugiebam a gemitu firmitale gravatum.

;

cordismei, et dolormcus anlemeest semppr (Psal. Creterum non solet pcenitens uno duntaxat digito
xxxvn). Nec semel est flendum, sed smpe. Proptcr _ vel duobus peroutere pectus, sed omnibus simul
— — —
ii

H „:-.:.„* u_u_*
___ u 1__
nocles i-_» quoniam __.__! :_ :__ .

quodj ait . _: i
sicut manus quinque digitos habet, ita
.
« Lavabo per singulas
: lectum i

meum (Psal. vi). Nec

» mndicum quidem seil mul- salisfactio quinque partes, qute Bnnt virtus oralio-
lum. Propter quod addidit: « l.arrymis meisstra- nis, abatinentia cibi, largitas eleemosynaruin, la-

tum nipum rigabo (ibid.). » Ubi enim est irrigatio, bor operis, et asperitas vestis De quibtts inquit
ibi est abundantia humoris. Propterea non dicit in Psaltes "Induebar cilicio, humiliabam in jejunio :

noctibus,sed pcr noctes non dicit peraliquas, sed animam meam, ct oralio mea in sinu meo conver-
;

persingulas ut ostendatse diutinum etcontinuum

; tetur (Psnl. xxxiv) » « Exercitatus sum, et de- : —
fletum habere ; illorum duritiam reprehendens.qui fecit paulisper spiritus meus (/'.•.«/. lxxvi): » — «Defe-
vix raro possunt ad laerymas emolliri. Saxeum cerunt oculi mei (Psal. lxvii), « — « Turbatus
enim pectus, lapideum cor et ferreum habet, qui sum et non sum locutus (Psal. lxxvi). b Utinam

pro se non tam in eorpnre morituro quam forsitan percutiendo pectus fecerim quod dixi ! ut securus
in corde jam mortuo gemitus non producit, suspi- diccre possim : Dcus, propitius cslo milii peccatori,
-
ria non lacrymas non effundit. Seiat
emittit, et « r>omine,miserere(P6 rt/. xl).» Confiteoret cognosco

ergo se cnlpabiliter durum et dure culpabilem, qui quod tam multa sunt et lam magna scelera mea,
corporalem amici sui mortem deplorat, et spitua- quod si secundum exigentiam meritorum meorum
lem anima. suss mortem non deflet. C velles agere mecum, justissime quidem mc posses
et in praescnti confundere etin perpetuum condem-
Attende potius illius peccatricis lacrymas, qua. nare. Sed tu, Dcus, propitiuscs/o mihipeccatori, Do-
« stans retro secus pedes Domini, lacrymis rigabat mine miserpre. Certe non esset sufliciens poena,
pedes ejus, et capillis copitis sui tergebat » et tu neque condigna vindicta, si ignis de coslo descen-
;

fac similiter, si vis audire cum illa :« Dimittuntur deret, et me totum consumeret si terra aperiret ;

tibi peccata tua (Lmc.vii). » Vel per noctem intel- os sum, et deglutiret me vivum. Sed tu, Deus, pro-
ligitur culpa, qua: mentem obtenebrat, et obscurat pitius esto mihi peccatori, Domine, miserere. Ergo
caligine peccatorum ;etperlectum ir.lc'ligiturcon- - non intres in judicium cum scrvo tuo, quia non
seientia in qua dormit quando quiescitab
spiritus justilicabitur in conspectu tuo omnis vivens (Psal.

inquietudine vitiorum. Dicitergn: « Lavabo lectum cxlii).»— «Si» enim«iniquitates observaveris.Pcmi-

meum, » id est mudaboconscientiam meam » per ; re, Domine, quis snstinebit?» (/'.n/.cxxixJ.Sed tu,
singulas nocles , » id est per singulas culpas ,
Deus, propititu esto mihi pcccalori Domine, mise-

hoc est ab universis peccatis. Pro singulis enim rcre. Nisi Bcirem te misericordissimum et piissi-
culpis debet poenitens singulas hostias immo- mum, clenienti.ssimuni et benignissimum, patien-
lare, utjuxtalegem divinam dignum olferat sa- n lissimuin el mitissimum, ego quideni omnino dif-
crilicium pro peccato (l.ev. v) ; illud utiqtie, de lidoretn et penitus desperarem. Sed lu. Oomine pro-
quo alibi legitur : » Sacrilicium Deo spiritus con- pitiusesto mihi. Lioet autem de meritis et viriboa
tribulatue (Psal. t), » in qua incestiva singula meia dillidam penitua et desperem, de pietate ta-

hodie abluuntur. Cavoat ergo poenitens ne forte ln mcn et tua miBericordia, Deus, Bpero plurimum et

confusione si sonum proferat, sibilus prodeat, oonildo. Quare, impietatem meam pietastua supe-
Nam qui peccata suapartim rovelat ct partim oc- ret, et miseriam meam misericordia tua vincai
oullat, vel unam parlemalteram partem uni, et Quia «tibisoli peooavi et malum ooram te feoi, ut
alteri conlitetur vel exprimit factum ct suppriinit juBtiftceria in sermonibua tuia, et vinoaaoumjudi-
modum, sou criinon attcnuat et excusat, is pro- caris (1'sal. i.), » Jesu Christo, mundi Salvator,
fecto non sonum profert, Bed albilum prodit. Qui qui ea super omnia benediotua in asoula M
vero voruciter coulitetur, dcbct omnes poocati cir- culoruiu. Auii ia,
 ;

481 SKRMO VII, IN FESTO S. SILVESTRI. 482

SERMO VII.

IN FESTO D. SILVESTRI PONTIFICIS MAXI.MI.

Dc clignilate, sanctitate, et utilitate sancti Silvettri, de regno ei sacerdotio pontificit Romani, et quod
tacerdoiium prxcetsit regnum, denique splemlorem scienlix pariter et vitx necetsarium esse sacer-
doti.

Ecce sacerdos magnus, qui in diebut suis placuit A. tifiealisauctoritas et prior est,et dignior et diffusior
Deo, et inventut est justus : ei in tempore iracundix quum imperialis. Sacerdotium eniin in populo Dei
factus est reconciliatio. (Offic, Eccles.ex Eccli.cx.iAv). regnum proecessit,cum Aaron priinus pontilex Sau-
Tria Dobis in verbis propoaitis circabeatum Sil- lem primum regem prajcesserit [fl/.consecraverit]
veatruun praecipue commendautur, dignitas,sancti- Noe quoque Neinroth, cuui de illo dieit Seriptu-
tas, et utilitas. De dignitate praeniittitur : Ecce sa- ra, quod prineipium Netnrolh exstitit Babylon
cerdos inagnus de sanciiLtte suljjungitur Qui in
; : (Gen. x). Noe vero eedificavit altare Domino, et

diebus suis placuit Deo, et mvenlus est justut;de holocausta obtuiit super iilud (Gen. vm). De sa-
utilitate concluditur Et in tempore iracundix ja-
: cerdutibus autem et regibus loquens.sacerdotes ap-
cius est reconciliatio. Undepost dignitatem subjun- pellut deos, et reges principes : « Uiis, inquit, non
gitur sunctitas, post sauctitalem utilitas ;
quia qui detrahes, et principem popuii tui non maledioes
locum obtinet diguitalis, debet habere meritum (Exod. xxn). » Ei cum de rege dicat Apostolus :

sanctitatis : et qui nieritum habet sanctitatis.debel « SubJiti estote omni humana? creaturae propter
exercere opus utilitatis ne forte qui summus est ; Deum sive regi, quasi precellenti sive ducibus, : :

loco,sit iniimus merito et innocens corde,sit inu-

: tunquam ab eo missis IPelr. 111). » Ad Jeremiam (

tilis opere. Heu quot hodie tales sunt in Eeclesia

I saeerdotem de sacerdotibus Anatolh ipse Dominus
R
qui sunt loco subiimes.sed rnerito viles,et aliis sunt ait « Constitui te super gentes et regna.ut evellaa :

inutiles. Utinam et ego non sim uniis de talibus, ct destruas, et sedifices et planles (Jdr.i).Petro vero

quasi « positusin ruiuam » magis.quam « in resur- fuit dictum a Domino, et in Petro successoribus
rectionem multorum (Luv. u) ». Avertat hocDomi- Petri « Tibi dabo claves regni ccelorum et quod- : :

nus, qui « potens est de lapidibus suscitare filios cunque ligaveris super terram, erit ligatum et in
Abrahae {ilalih. m). » ccelis et quodcunque solveris super terratn, erit :

Fuit ergo B. Silvester sacerdos, non solum ma- solutum et in ccelis (ilattli. xvi). . Nihil excepit,
gnus, sed maximus, pontificali et regali potestate qui dixit : Quudcuuque. » Propter quod alibi
«
sublimis. Illius quidem vicarius, qui est « Rex re- dixit : i Pascc oves meas (Jouji. xxi), » non distin-
gura, et Dominus dominantium (Apoc. xix), Sacer- guens inter has oveset illas ut ostenderet ad oves :

dos in seternum, secunduni ordinem Melchisedech suas minime pertinere,qui Petrum recusat habere
(Psal. cix), » ut spiritualiter possit intelligi dictum pastorem. Ei quoque singulariter dixit « Tu vo- :

ad ipsum et successores illius, quud ait beatus Pe- caberis Cephas (Joun. i), quod exponitur caput, in
trus apostolus, primus ei pracipuus praidecessor quo sensuum plenitudo consistit ;
quia cum csteri
ipsorum « Vos eslis genus electum, regale saeer
: vocati sint in partetn sollieitudinis, solus Petrus
dotium (I Petr. n). » Hos enim ele^it Dominus, ut C assumptus est in plenitutiuem potestatis.
essent sacerdotes et reges. Nam vir Constantinus Fuit ergo beatus Sylvester successor Petri, vica-
egregius imperator,ex revolationedivinaperbeatum rius Jesu Christi. Et ideo vere sacerdos magnus
Silvestrum fuit a lepra in bapiismo mundatus,Ur- fuit, qui in diebus suis placuit Deo. Non tam in
bem pariter et senatum eum hominibus et dignita- diebus temporum, quam in diebus virlutum;
tibus suis.et omne regntimOccidentis ei tradidit et nam illi volubiles transeunt, isti stabiles perseve-
dimisit.secedens et ipse Byzantium.et regnum sibi rant; singuls namque virtutes sunl singuli dies
retinens Orientis. Coronam vero capitis sui voluit quas mentem de quibus mystice legitur
illustrunt ;

illi conferre : sed ipse pro reverentia clericalis coro- quod filii Job faciebant convivia per singulos dies
na3,vel magis humilitatis causa.noluit illam porta- (Job. i). Duo vero sunt maxime necessaria sacer-
re ;
verumtamen pro diademate regio ulitur aurifri- doti, splendor vitte, splendorque scientiae, ut vide-
gio circulari.Ex auctoritate pontificali constituit licet tam exemplo, quam documento resplendeat.
patriarchas, primates,metropolitanos,et praesules; «Ccepit »enim« Jesusfacerect docere(.I^.i),>isacer-
ex potestate vero regali, senatores, prsfectos.judi- dotibus relinquens exemplum, ut sequantur vesti-
ces et tabelliones institoit.Romanus itaque pontifex gia ejus. « Qui peccatum non fecit, » ut sit ho-
in signum imperii utitur regno, et in signum pon- nestas in vita,« nec inventus est dolus in oreejua,
q
tificii utiturmitra ;
sed mitrasemper utituret ubi- (1 Pc;/r.n),»utsitveritasindoctrina;nam «quifecerit
que ;
regno vero,necubique,necsemper: quia pon- et docuerit, magnus vocabitur in regno ccelorum
4*1 INNOCBNTII III PAI\E SRRMONES DB SANCTIK. 484

(Matth. v).» Unde u tunica pontilicali dependebant \ (lei bie qui praeunt {Sap. sunt duo «Jies,
vi). » Isti

mala granata, cum tintinnabulis aureis (/> i/. vita videlicet et scientia,in quibus bcalus Silvester
wvui). Debet eniin shcitJos, propter 0x01111,111111, placuit Deo, et invenlus est justus, sicut historia

bonis operibus resplendcre. Propter quod alil.i ili- manifeete teetatur; nam multa sustinuit ad meri-
citur » Luceat lu*
: veatra ooram hoininibus, ut tum vitiu, inultuque constituit ud documentum
videant opera vestra bona, et glorilicent Patrem Bcicnti.c. G/ ipee in tempore iracundist foctus est

vcstrum, qui in coelis est (Malth. v) , » et itcrum : r itiatio, reconcilians pcccatores ad veniam.ot
* lumbi vestri prcoineti, et lucernas ardenles
Sint discordantea a.l pacem. Nam usque ad teinpus
inmanibus vestrii {Luc. xu). » Debet e propter :
ipsius tanta paganorum contra Cliristianos cffer-
ilocumentum pollere seientia ; pmpter quol dici- buit iracundia, quod tanquam oves occisionia
tur : « Vos estis sal terrs, V33 estis lux inundi. mactabantur ubiquc, « lapidati sunt, secti sunt.in

Nemo accendit lucernam, et ponit eam subraodlo, occisione gladii mortui sunl,C'rcuierunt in nudotia

sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in et in pollibus oaprimis, egentes,angustiati,afflicti,

domo sunt (Matlh. v.) » nani n diee diei eructat

;
quibusdignus non orat mundus {Hebr.xi).*Sed per
verbum.et nox noctiindieat scientiam [PmI.xviii).» bcatumSilvestrnmreconciliatisunt Christianipaga-
Isti forte sunt duo dies, de quibus evangelista tes- p n is q uia baptizato piissiuio principe Constantino, ;

tatur, quod Jesus roansit apud Samaritanos duos tanquillitas et libcrtas est Eoeleaia Dei data.Et ex-
dies [Joan. rv), videlioet quia Samaritani reman-
,
tunc coepit Ecclesia dilatari, et implcri vaticinium
serunt illuminati per Christum.tam txemplo vita-, Isaia; dicentis ad ipsam « Leva in circuitu oculos :

quam verbo dootrinffl. Non sufficiat sacerdoti alte- tuos et vide : omnes isti congregati sunt.venerunt
rum sine altero. Quia cujus vita despicitur restat tibi.Filii tui de longe venient.et filiae tua; delateie
ut ejus proedicatio contemnatur, et dicutur ei : surgent (Isa. lx). Illius vere vicarius, de quo dicit
« Medice,cura teipsum (Luf.iv);»— «hypocrita,ejice Apostolus : « Deus erat in Christo mundum recou-
priino trabem de oculotuo.et tunc ejicies festucam cilians sibi : et posuit in nobis verbum reconcilia-
de oculo fratris tui (Luc vi).« —
k Qui prosdicas non tionis. Obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo
furandum, furaris : quipradicas non mcechanduin (// Cor. v) , > mediatores enini sunt sacerdotes
mcecharis (Hom. 11). » Certe b si sacerdos, qui iuter Deum et hominem, et ideo tales debent exi-
unctus est, peccaverit, facit delinquere populum stere, ut et Deo sint grati, et bominibus accepti.
(Levit. iv) ; » et si i"cantator fuerit ascrpente per- Quales nos faciat meritis, et precibus beati Silve-
cussus, quis medebitur ei '? » (Eccli.xu.) « Potentes stri Dominus Jesus Christus, qui est super omnia
potenter tormenta patientur, et judicium durum benedictus in sajcula saeculorum. Amen.

SERMO VIII.

IN SOLEMNITATE APPARITIONIS DOMIM NOSTRI JESU CHRISTI.

De sacrosancto conjugio inter Lhristum ct Ecclesiam, promisso, juruto, completo, consummato, confirmato,
et de tribus mauifestalionVnis : de adventu et muneribits magorum, ac eorumdem declaraiione
declarato : :

denique de allcgorica Evangelii cxpositione. el de domibus in guibui C/iristus invenitur.

Videnles stcllum mayi, gavisi sunt gaudio magno C cxxxui). Sed quod promiserat et juraverat, Mariae
valde. Et intrantcs domuin, invcncrunt pttcruin ctt/ii matri complevit quoniam « in sole posuit taberna-
;

Maria matre ejus, el procidentes adoravcrunt eum :

culum suum, tanquam sponsus procedcns
et ipse
et apertis ihesauris suis, obtulerunt ei munera, au- de thalamo suo (Psal. xvm). » « Verbum enim —
rum, thus et mijrrham (Matth. 11), « caro factum est, et i.abitavit in nobis (ioofi. 1).»

Sacrosanctum conjugium, quod inter Christum Uluc enimoonjugium legitur hodie consummatum,
et Ecclesiam iuerat patriarchaiAbiahaj promissum, quando gentilee in adoratione magoram conjunxe-
dcinde Duvid regi juratum, deinde matri Marias runt sc Christo per fideui. Qooniam eeee magi ab
completum, hodio esl consumniatum, conlirma- orientc venenmt Hierosolymam, dicentes : ibi cst,

tum, ct ilcclarutuin. Consummatum in adora- qui liiitus est rex Jud&oruml Bodie legitur oonflr-
tione magorum, cunlirinatum iu bapUamO Jor- inatum : quoniam vox Patria ab Ipao in Jor.Unis
danis, deelaratum in miraculo vini. Olim eni.n baptismo audita est super Gbriatum • Bio : cst

Deus Abraluc patriarcha) promisit, quod in se- Filiua nicus dileotus, in quo mihi bene com|
uiiiio suo bcncilicerentur omnc^ gentea [Q$n. (Matth. 111). •>
Hodie legltur deolaratum, quando
xvi » et David regi juravit, quod de
; fructu Cbristus in nuptiis aquam oonvertit tn vinum :

vontris ipsius poneret super sedem suum il'sat. quoniaui ad boc fecil initium aignoram Jcsus in
 :

485 SERMO VIII, IN EPIPHANIA DOMINI.

Cana Galilaeae, et manifestavit gloriam suarn, et A ideoque magi ab oriente venerunt Hierosolymam,
crediderunt in cum discipuli ejus (Joan. n). » Hse puiantes invenire natura regem in regia civitate,

triasimul hodie recolit et veneratur Ecclesia. Quia signum stella? de tem-

sed qui certificati fuerant per
tertiadtcimadiepostn.itivitatem, Jesusfuilador.itus pore, per vaticinium prophetiae meruerunt certiQ-

amagis, et eodem dic tricesimo anno in Joriane eari de loco. Sic enim fueratscriptum perprophetam

baptizatus est a Joanne : ac deinde revoluto anno, Michaeam Et tu Bethleetn,|terraJuda, nequaquam

:

eadem die aquam mutavit

vinum. Et ideo, fratres in minima es ia prineipibus Juda exte enim egredie- ;

elfilii.gaudeamusetexsultemus, non inhucsaeculo, turdux, qui regat populum meum Israel etegres- :

sed in Domino, sicut dicitur: « Qui gloriatur, ia sus ejus ab initio, a diebus aeternitatis (Mich. v). »

Domino glorietur Cor. i.) » sicut jubilando

(/ ;
El ecce slella quam viderant in orientc, antecede-
cantavimus: « Ilodie ccelesti Sponso juncta est
bul eos, existimanles quod in oriente viderant stel-
Ecclesia, hodie in Jordane lavit Ghristus ejus cri- lam super Judam et quas prius stabat immobilis :

mina, currunt cum muncribus magi ad regales donec Jeiusalem advcnissent, incoepit moveri, et
nuptias, et ex aqua facto vino latantur convivae. » antecedebat eos, donec veniens starel supra ubi
Propterea dies iste, sicut in antiquioribus codicibus erul puer. Et intrantes domum, illud videlicet di-
invenilur, Epiphaniarura, id e?t manifestationum, g ve rsorium, de quo dicit evangelista Quia non
plur.iliter appellatur : quiahodie manifestatus eet
erat eis locus in diversorio (Luc. n), » invencrunt
Christus per signum verbum Patris, et
stella:, per puerum eum Maria matre ejus. Ilic ost lapis angula-
per miraculum vini. Unde quidam hastres manife- ris, ad quem duo parietes coavenerunt, unus vide-
stationes specialibus [ci/spiritualibus] distinguunt licet ex Judaeis, id est pastores, ad verbum angeli-
nominibus, Epiphaniamvocantes eam, qua? dcsuper alter ex gentibus, id est magi, ad signum stellae :

est facla per stellam, ab z~\, quod est supra Theo- ;

« ut sit unum ovile et unuspastor (Joan. x) « utra-
;

phaniara, quae a Deo facta est in baptismo, afj:o;, que tamen in terra, sed de ccelo commonita quia
;

quod Bethphaniam, qu;e in nuptiis

est Deus ; et Rox ccelorum natus erat in terris, stellacucurrit ad
faeta est intra domum, a beth, quod est domus, et stellam, quia « Ego sum, descendit in stellam.
phane, quod est iltustratio. inquit, stella splendida etmatutina (Apoc. xxu). »
Gaudeamus er: o, fralres et lilii, gaudeamus in
r

Et procidentes reguli ante Regem, magi ante Magi-

Domino nam et Magi gavisi siuit gaudio.magno
: strum, adoraverunt, serviDominum.homines Deum
valde. Quia viderunt stellam, gavisi sunl sed quia :
sed magni parvulum, imo verius parvi magnum ;

stellam quam viderant in oriente, antecedebat eos, erat enim hic puer ille, de quo praedixerat Isaias :

gavisi sunt gaudio magno etquia invenerunt pue- : « Puer natus est nobis, et filius datus est nobis :

«niii cum Maria

rum JMst vi/t
/n(*-ii *viyi /«•/) iinif nrcitfioT ennf gaudio
sunt rroiiilin ^-* - f - - _i !_.>:_-_ X.__ __._ _x
matre ejus, gavisi et
i . i ... ~,
factuscst principatus super humerum
t. .. *

ejus, et
magnovalde.Secundumhistoriam tresisti magi tres vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius,
reges fuerunt non arioli, sed philosophi, qui a
:
Deus, Fortis Pater futuri saeculi, Princeps pacis
magnitudine scientias sunt sic vocati ;
quia quos (Isa. ix). » Et quia pueruin istum, cui stella famu-
Groeci philosophos, Persaa magos appellant, succes- labatur credebant, esseDeum, ideo procidentes ado-
sores doctrinas Balaam, qui stellam ejus vaticinio ruvcrunt eum. Et apertiis thesauris suis obulerunt
cognoverunt, praedicentis olim in spiritu: « Orietur magi Domino aurum thus et myrrham juxta con-
stella ex Venerunt autem de
Jacob (/Vum. xxiv). » suetudinem Sabasorum ;signiQcantes tamen ipsum
finibus Persarum et Chaldasorum, ubi fluvius est in auro regem, in thure Deum, in myrrha morta-
Saba, quo et Sabaea regio nuncupatur. Sicut pra?- lem. Aurura enira regi redditur in tributum, thus
dixerat David « Reges Arabum'et Saba dona addu-
:
offertur Deo in sacriflcium, myrrha vero adhibetur
cent (Psa. lxxi). » Et de partibus tam remotis nnrtuo in sepulturam, quia vermesarcet a corpo-
in tam brevi tempore super dromedarios, ani- ribus mortuorum. Unde Joseph attulit misturam
malia videlicet velocissima, festinasse credunlur. myrrhae et aloes.ut ungeret corpus Jesu (Joan. xix).
secundurn illud prophetae :«Inundatio camelorum Non singula singuli, sed omnesorania obtulerunt ;

operiette, dromedarii Madian et Epha (Isa. lx). D quia quilibet obtulit aurum, credens eum esse Re-
Convenientes igitur isti tres reges juxta condi- gemet Dominumdominantium ;quilibetobtulitthus
ctura, seeundum consuetudinem in dograatibus credens eum Deum deorum, et Creatorem creatu-
perscrutandis, viderunt quamdam stellam mirabi- turarum et quilibet obtulit myrrham, credenseum
;

leraexislentem supra regionem Judaeas, in multis mortalem pro mortuis, et pro mortalibus moritu-
notabilem et discretam ; quiavidelicet luxsolis eam rum. VpI polius in tribus muneribus tres inChristo
non obumbrabat, nec flrmamenlo cum sideribus in designavere substantias, deitatemvidelicet, carnens
erat. nec cum sed inaeresub-
planetis in aethere ;
et animam. Magi Pharaonis primum el secundum
limiori, vieinaterris, immobilis permanebat : cujus signum in plagis .Egypti fecerunt, sed defeceruntin
signo commoniti, creJiderunt illum regem esse na- tertio, dicentes ad Pharaonem : « Digitus Dei est
tum in Jernsalem, de quo praedixerat Balaam : hic (E.rorf. vm) » quia videlicet naturales philo-
;

« Orietur stella ex Jacob, et exsurget virga ex sophi ductu rationis pervenerunt ad notitiam Patrie
Israel, et de Jacob eritquidominetur(/Vwm.xxiv).» et Filii, quos ipsi Togatum et Noima appellabant
 »

INNOCENTIl III PAPitf 8KRMONE9 DE 8ANCTI8. /.88

sed ad cognitionem tertke person», vidolicet Spiri- A " <l

11 '' 1 in lus (jum Patris moi sunt.oportet meesse?»
tus sancti, sine doelrina tidei minimeperveiierunt; (Luc. ii.) llanc ergo domum inlrantes fideles, pue-

qui digllua Dei dioltur, juxta illud quod Dominua niMiJesum cum Maria matre bjub iovenerunt, cre-
riiin nttuiii ih^ Virgine.secundum humanam
inquit loEvangeiio.' « Bi ego in digito Dei ejic

monia, tilii veetri in quo ejiciunt? (Luc. n). » Dnde naturam aasumptam, quistellamcreavit, secundum
pro digito alius evaogelista diolt « inSplritu [Matth. potestatem divinam.
xn). » [lli ergo Dei digitum oominabant, quem Et procidentes adoraveruut eum Boni cadunt
ignorabant ideoquesignum tertium faoere nun va-
:
in Cuciem, mali vero cadunt rctrorsum, De bo-
lebant. Isti vero illuminati per fidem crodiderunt, nis namque cadenlibus legitur : « Ceciderunt in
quia « tressunt qui testimonium dant in coelo, Pa- conspectu throni in facies suas, et aloraverunt
ter et Vert.um, etSpiritus sanctus, ethi tres unum D.jum (Apoc. v). 11 De inalis autem cadentibus le^i-
sunt (/ Et ideo hi tres ipsi reges in lide
Joun. v).
tur: Abierunt retrorsum, et eeeiilerunt in terratn
«

Trinitaiistria muneraobtulerunt.QnisquiB igiturad

(Jnan. xvm). » Qui vero cadunt in faciem, ipsi qui-
notitiam individuaa Trinit&tis Bine pradicatione vel idunt sultChristo,etanteChristum, tanquain
lectione pervenit, hanc ei non humana ratio sulnliti et devoti unde « Populi sub te cadcnt ; :

divina inspiratio revelavit ul ei qui perhibetur di- :

psa » etc. « : Et Procidamus ante Deum
),

xisse Prima monas seeundum monadem genuit,

: «
(PhiI. xciv). » providenles ergo per subjectionem
prima et secunda suum in sc reflectunt ardorem. » et devotionem, adoraverunt eum, illum videlicet
Porro secundum allegonam, per tres magos signi- de quo dicit Scriptura : « Dominum Deum tuum
fieantur tres ordines lidelium in Ecclesia, Noe, l)a- adorabis (Luc. iv). » Sune ubi sit adorandusosten-
niel et Job, quod est pralati, continentes et conju-
dit. cum dicit : Et inlrantes domum. Et quomodo sit
gati, fidem Trinitatis habentes, quos Ezechiel vidit
adorandus ostendit cum additur Obtutcrunt ei mu- :

in visione salvandos (Eiech. xiv) et secundum ;

neru, aurum, thus ct myrrham. Verum cum solus
evangelicam parabolam, duo sunt in agro, et duo
Deus sit adorandus, illa videlicet adoratione quae
in lecto, etduo in mola, quorum unua assumetur,
latriu Gra?ce vocatur vel nuncupatur, ad quam per-
et alter relinquetur [Matth. xviu.) Isti videntes stel-
tinentultaria.templa et sacrificia qua)soli Deo sunt
lam, idestevangelicampnedicationem intelligentea dedicanda, consecranda et offerenda, non quidem
qua3 nocte sa:culi fulget contra tenebras erroris et
angelis, non apostolis, non martyribus, sed Deo
i"norantia?, dicente Psalmista: « Lucerna pedibua
tantum ad honorem ipsorum quia videlieet servitus ;

meis verbum tuum, Domine, lumen semitis meis

et
ista non creatur», sed Creatori debetur. (Unde an-
(Psal. cxvin) gavisi sunt gaudio magno valde.''"*"*/,
J uxta
;
gelus in Apocalypsi se prohibuit adorari, dicens
illud propheticum « H«reditate acquisivi testuno- L ° L j r . •

Joanm « Deum adora

:

ego enim tratcr tuus sum,

.
: ;

nia tua in aeternum quia exsultatio cordis mei

:
et eonservusfratrum tuorum (.4poc. xix).» EtPaulus
sunt (ibid.). Hic enim ille thesaurus in agro abs- el Barnabas cuin Lystrisin Lycaonia claudum sa-
conditus, « queni qui invenil homo, abscondit, et
nassent, efvoluissent eis turbas victitnas immolare,
pras gaudio illius vadit et vendit universa quae habet,
conscissis lunicis exierunt in turbas, prohibent ~;e
et emit agrum illum [Matth. xmj. » Multa quidem
adorari (Act. xiv). Et Mardoohaus testatur se ti-
intelligenti et diligenti est exsultatio, et dulcedo in
muisse Aman superbissimum adorare.ne honoiim
evangelicae pradicationis doctrina, qu;e mentem
Dei sui translcrret ad hominem, et ne quemquam
reficit el jucundat, exhiiarat et saginat. Unde Psal-
adoraret, excepto Deo suo (Esh. xni). Quid est hoo
mista « Quam dulcia faucibus ineis eloquia tua
:

qu d magi non Deum, scd puerum adorasse dicun-

Domine super mel et tavum ori meo (Psal. cxm). »
;
tur f Qui licet iu veritate sit Deua, nontamen seeun-
£( intrantes domum invenerunt puerum cutnMaria dum naturam divinam, sed secundum carnemas-
matre cjus. Qui vult invenire Jesum, ingrediatur Bumptam est puer, secunduni quam etiam non est
sanctarn Ecclesiam, puram conscientiam, et divi- Factor, sed factus, Paulo attestante « Qui tactus :

nam Boripturam. In his enim domihus Jesu inve est ex semine David secundum oarnem (Rom. i).
nitur,quoniam intermultas istap sunt pra:cipue do- D contestante Psalmista, quod « Homo factus est in
'."
mus Dei. De priina legitur : « Domuui tuam, Do- ea, et ipse fundavit eam Altissimue a.\

mine, decetsanctiludo in longitudine dierum (Psal. cuin et Uoyses mandet in lege. ne quis errore de-

xcn);» de seounda Perambulabamiuin- dicitur : < ceptus adoret ea, qua feoit Dominus Deua suus
r.occntiacordismei, inmediodomus mete (P*ai. c); [Deut. iv). Porro si solus Deus sit adorandus,

de tertia legitur « Ambnlavimus in domoDomini

: oum puer iste sit Dcus, Isaia propbeta testantej
cum consensu (Psal. u?). » Frustra argo querit « Puer natus est ool is, et Filius datua est nobia,
Iwercticus, quia Christus extra domum et vocabitur nomen ejus Admirabilis, ConsiliariuH.

nullatenus reperitur. 1'ropterquod ipse dicebat Ju- Fortis ; • ergo puer iste, qui natt:

da;is « Qua-retis me.et oon inveoietis [Joon.vn). »

: nobis, quasi Deua adorandus existit. Una qui-

Quareb&ot Jeeum pareatea eju», «et Invenerunt ilfin adoratione cum Patrr qui genuil et Spiritu qui

euin in templo, in medio doctorum, interrogunt em ••

ht, siout, ipsa Veritasait in Evangelio : « V«n
Btre8pond6ntem:«Ne8oiebatiB,»inquitqu«arentibo8, adorutores adorabunt Patrem in Spirituet ventate
489 SERMO IX, IN FESTO CONVERSIONIS D. PAULI. 490

(Joati. iv). »Nura ct tanta C3t illa uiiio personalia ^justorura (Deut.wi); » sed thesauris sapientiae, de
inter divinam et humanam, naturam, ut in hypo- quibus Dominus inquit iu Evangelio, quod « omnis
stasi Verbi, propter assumentem divinitatem, hu- scriba doctus in regno ccelorum de thesauro suo
manitas etiam adoretur assuupta, secundum illud nova profert et vetera ()latlh. xm). » Et Salomon :

propheticum « Adorate scabellum pedum ejus,

: « In thesauris sapientiac signifiratio disciplinae (Ec-

quoniam sanctum est (Psal. xcvm). » C.-etera vero cli. i). His ergo Thesauris apertis fideles offerunt
>>

sacra vel sancta non adorada sunt lalria, sed dulia ei munera, aurum, thus et mijrrham. Aurum con-

veneranda, ne fortc subspecie pietatis 8eo<j£6eio( con- templationis in fide, thus orationis in spe, myrrham
vertatur in idololatriam.et itasubintret vitium pro compasionis in charitale. Ordo conveniens et con-
virtute. venientia ordinala.utpriusanimacomtcmpleturpcr
Apertis ergo Ihesaitris suis, non ulique thesauris fidem,deinde deprecelur in spe, tandem compalia-
pecunior, de quibus illa muncra proferuntur, quoe tur iu charilale.
(i oeulos sapientum excaecant et perverlunt verba

SERMO IX

IN FESTO CONVERSIONIS DIVI PAULI APOSTOLI.

De tractatione Pauti, et magna Dei misericordia et palienlia errja peccalores, ct ut ncmo desperet.

Nemo venil ad me, nisi Patcr mcus Iraxeril eum B fcudi qualiter tractus fuerit : « Et dum iter faceret,

(Joan. vi). subito circumfulsit eum lux de ccelo cadensque in

:

S;epe locutus sum vobis per divisiones et distin- terram, audivit vocem de ccelo dicentem sibi Saule :

ctiones ad instructionem scienlise, nunc autem lo- Saule, quid me persequeris ? Durum eat tibi
cutus sum vobis per admonitiones et exhortationes contra stimulum calcitrare. Et tremens ac stupens
ad informationem vitaj, quae est in Christo Jesu. dixit ad Jesum Domine, quid me vis facere ?
:

Nam «scientia inflat, charitus autem idificat (/ Cor. (ibid.). »Audi quo tractus fuerit «Baptizatus est, :

vm). » Nemo, inquil Filius, venit ad me, nisi Pater inquit, et continuo ingressus in synagogas praedi-
meus traxerit eum. Vereverum est verhum hoc, quia cabat Jesum, quoniam hic est Filius Dei. Magis au-
verbum veritatis Verbi, Verbi quod erat in princi tem ac magis convalescebat et confundebat Judaeos,
pioapud Dcum « Non est enim volentis neque
: affirmans quoniam hic est Filius Dei (ibid.). » Tra-
currentis sed Dei miserenlis (Rom. is). »— « Sine ctus est igitur a profundo confusionis, quae late-
me, inquit, nihi! polestis facere, quia sine me fa- bat in corde ;
quia « Saulus erat spirans ininarum,
ctum est nihil non enim palmes potest ferre fru-
; et caedis in discipulos Domini. » Tractus est a pro-

ctum a semetipso, nisi manserit in vite (Joan. xv);» fundo confusionis, quae patebat in opere, quando
cum et « omne datum optimum et omne douura „ « abiit sd principem sacerdotum, et petiit ab eo epi-
perfectum desursum sit descendens a Patre lumi- stolas in Damascum ad synagogas, ut si quos inve-
num (Jac 1). » Homo namque per se peccare potest, nirel, » etc. Vides ergo quod tractus est a profundo
.

sed per se non potest resurgere. Antequam peccet, perversitatisquamsustinebat.eta profundo perver-
est integer, et ideo potest se dejicere, cum uutem sitatis quam inferebat.Tractusestautemaspritu ti-
cecidit, est confractus,et ideo per se resurgere non moris, etperfulgorem illustrationis supernos quia ;

potest. Cumenim homo descendit abJerusaleiuin

« i subito circumfulsit eum lux de coelo,» et per tremo-

Jericho, tunc inciditin latrones.qui despoliant eum, rem inspirationis inlernae, quia tremens ac stupens
et plagis impositis abeunt semivivo relicto(Luc.x).» dixit:«Domine,quidmejubes facere?» Luxsuperve-
Ncmo ergo venit ad Filium, nisi Patcr traxerit eum. niensexcaecavit illum incorpore, utluxinterveniens
llnjus sententise manifestum exemplum in conver- illuminaret illum in mente jluxintulit coecitutem, et
siune sancti Pauli reperimus, qui fuit tractus ut lucem. Tractus est quidem et ad fi-
caacitas intulit
traheret in Christo, et traheret ad Christum. Sed dei sacramentum, qui baptizatus est, et raansit
unde, qualiter,et quo tractus'?De profundo conlu- apud discipulos dies aliquot, et ad prKdicationis of-
sionis,per spiritum timoiis, ad semitam veritatis. ficium, quando ingressus « in synogas praedica-
Audi breviter unde tractus exstiterat « Saulus, : bat Jesum, quoniam hic est Christus. » l)e Saulo
inquit, adhuc spirans minarum et eocdis in disci- D factus est Paulus, de persecutore factus est prsedi-
pulos Domini.accessit ad principem sacerdotum,et eutor, de lupo factus est agnus. Et ita circumfulsit
petiit ab eo epistolas in Damascum ad synagogas, eumlux, ut mentem ejus illuminaret hic est enim ;

ut siquos inveniret hujus viae viros ac mulieres, de quo diciturin benedictionibus patriarchs Jacob:
vinctos perduceret illos in Jerusalem (Aet. ix). » «Benjamin lupus rapax, mane comedet prcedam,

PiTROt. CCXVII. 16
 ; ;

191 1NN0CENT1I III PA1M3 8BRMONES DE SANCTIS. 492

sero dividet spolia ((.Vh.xlix). » Habes orgo uiulo A talem ol tuntuni feoit creando, quem talom et tan-

tractus est Saulus, quiu ile confusione cordis et ope- tum rediniendo?Mugnum est quod crea-
fecit etiuin

ri8;quomodotraotat,quia perillustrationemsuper- vit, sed uiujus cst quod redemil. Creundo fuctus est

num et upirationem internam ;el quo tractus, quo- homo ad imaginem et similitudincm Doi, redi-
nium ad lidei sacrauientuin, et prffldioationie ollii- mendu fuctus cst Deus ad imaginem et similitudi-
eium. nem hominis. De illo dicitur : « Fecit Deus ho-
Nullusergo prajmultitudinovclmugnitudinopec- minem ad imaginem et similitudinom suam (ficn.
catorumdesperetjquiaDeusnon solum reoipit pte- i); » de isto dicitur : n Cum in forma Dei esset, non
aitentea, vernm etiam attruhit pecutores; nam n a rapiaam arbitralus est esso sc gsqualem Deo, sed
diebus Joannis Baptietffi rcgnum coelorum viin pa- cxinanivit se, formam servi accipicns, in similitu-

titur, et violenti diripiunt illud (Matth. xi). » Nullus dinc huininuni factus, et hubitu invcntus ut homo
omnino desperet quia Dcus n cst putiens el mise- (Philip. u).« Mujus est quidcinhaboresiinilitudinem
;

ricors, et proestabilis supermalitia (Jocl.u); >> suuvis Dei, quum hubero similitudincm hominis sed ta- ;

ac mitis et copiosus in misericordiu omnibus in- men majus cst quod Deus factus est ad imaginem
vocantibus se : quia « non vult mortem peccatoris, ct similitudinem hominis, quam quod homo faclus

sed ut convertatur xvm). » Quia « est ad imagincm ct similitudinem Dei; majus qui-
et vivat (E%eoh.
« majusestgaudiumangelisDeisuperunopeccatore dem rationc dignalionis, majus etiam rationc uti-
litutis. Quis ergo potest diffidere, quin Deus mise-
poenitentiam agente, quam super nonaginta novem
justis, qui non indigent peenitcntia (Luc. xv), » quia reatur illius, quera fecit ad imaginem et similitu-
« noa venil vocurejustos, sed peccatores, » quiu«non dinem suam, quem praefecit volalilibus ccoli, b^stiis
indigent qui sanisunt medico.sed qui male habent terrae, ac piscibus maris? [Gen. i.) Nam « Omnia

(Matth. ix). »—« Venit enim quajrere et salvare quod subjecit sub pedibus ejusoves et boves universas,
perierat (Luc. ux);»Quacumquehoro peccator con- insuper et pecora campi. Volucres cceli et pisces

versus fuerit et ingemuerit, «omnium iniquitatu^ maris.qui perambulant semitas maris Psal.\m). » •

ejus non recordubor (Exech. xvin); » quucunque ho- Quis valeat dubitare, quin Deus misercatur illius,
ra, sive in pueritia, sive in juventute, sive in senectu- propter quem « exinanivit se, formam servi acci-
te,idestsempcrdumvixerit. Item quacunque hora piens, in similitudine hominum factus, et habitu
conversus fuerit.id est quotiescunque poenituerit homo factus obediens usque ad mor-
inventus ut :

juxta quod Veritas, inquit ad Petrum quaerentem tem,mortemautemcrucis?(PA(7. n.)»nam « proprio

quoties esset dimittendum fratri peccanti « Non Filio suo non pepercit Deus, sed pro nobis om-
:

dico tibi usque septies, sed usque septuagies se nibus tradidit illum (liom. vm); » qui tantum « di-
pties (Malth. xvm). » Nec dicit :Conversus fueritet C lexit mundum, ut Filium suuiu unigenitum daret
satisfecerit sed dicit
;
Conversus fuerit et inge-
: pro mundo (Joan. m). » Aliqui frustra natus est
muerit quoniam in contritione peccatum dimitti-
;
Christus et passus, frustra resurrexit a mortuis, et
tur, secundum illud propheticum:« Dixiconfltebor ascendit in ceelos? Absil! EL.ec est tides catholica
injustitiam meam Domino, et tu remisisti impieta- sanguis enim ipsius clamat semper pro nobis ad
tem cordis mei (Psa/.xxxi). » Multum peccavit Cain, Patrem ;
qui exauditur in omnibus pro sua reve-
quando intertecit Abel, sed mugis peccavit, cum rentia. Advocatum enim habemus apud Patrem,
«

ait: « Major est iniquitas mea, quam ut veniam

me- Jesum Christum justum (/ Joan. n), » qui sempei
rear (Gen. iv). » Absit enim ut major sit ir.iquitas interpellat pro nobis, signa passionis ostendens. Et

hominis, quam misericordia Dei, cum defectus a Re-

ipse est vere po*opitiatio pro peccatis nostris. «

bono, qui est iniquitas, Bummo bono non possit dempti enim sumus, non corruptibilibus auro et
comparari, quod est misericordia Dei. Nullus ergo argento sed pretioso sanguine Agni immaculati
demiscricordiadivinadesperet; quoniam u misera- (f Petr. i). »

tiones ejus super omnia opera ejus (Psal. cxliv);

« Quis audiens tanta beneficia Redemptoris, non
— « non enim ex operibuBJuetitix quee lccimus
nos, trahatur ad ipsum?Si lapis audiret, utique trahe-

secundum suam n
misericordiamsalvos nos fecit retur ei quidem de lapidibus suscitat Deus lilioa
:
sed
inquit Apostolus, fui blas- Abrahio (Matth. m). « Mittit enini crystalluin suam
rit. lii).»— « Primum,

persocutor, et injuriosus sed miseri- sicut frustum punis [Psul. cxlvii) ; et ex Basai
phemus, :

l'one tibi ante oeulos muliw

cordia consecutus sum, ut ostenderet in me
Chri- convertit (Psal. lxvi).
informa- rem, qu;o erut in civitate peccatrix, de qua d.o-
stus Josus omnem longaniinitatem, ad
crediluri sunt /Vm. i). » monia septeui Pone anto oeulo»
ejioit [l.uc. vin).
tionem eorum qui (l

psalmi David tibi latronem, qui propter homicidium et seditiM

llic est enim quod cpistola? Pauli ct
Scripturis in ccclesia frequentantur iicm missus fuerat in oarcerem, imo suspensua in
pras ca^teris

ut cum peccatores uudierint Paulum blusptumuin cruoe (Lue. xxm) ot pro certo videbia, quod noa
:

etpersecutorem faclum esso apostoluui, et David cst unquam de Uei misorioordia deaporaoduio.
Licet enim « Domini sint misericordia.
uuiversa) \ i;e
adulterum et homioidam esse factum prophatam,
et veritas (Psal. xxiv), » ut cognosoamua tamea,
coniidunt por Dei miaerioordiam non solum veniam
promereri, sed oliaui gloiiuin udipisci. Quu cniin quiu « miserioordia suporexaltat judioium (J*t*
sicut oleuiu supernatat vino, oonfariunu»%4
dubitet, quin Dous misereri vclit illius, quem
n), »
493 SERMO X, IN FESTO CONVERSIONIS D. PAULI.

invioem misericordia etjustitia, et videbimus ma- \ ad nos, et nos convertamur adipsum. Ut nos tra-
niieste, quia justum est, ut Deus pareat, non ta- hat de profundo confusionis, quoe latet in corde
men pium est, ut Deus puniat. Justum est quidem per pravam cogitationem, quaa patet in ore per
ut parcat, quia non potest esse Deus, quin sit mi- iniquam locutioncm, quoe valet in opere per maiam
sericors, imo divinitas ipsa est misericordia ;
sed consuetudinem. Hoc est, ut _resuscitet puellam in
nec potest esse Deus, quin sit ipse justus, cum domo, juvenem extra portam, quatriduanum in
deitas sit ipsa justitia ; ergo ratio deitalis noc exi- monumento per spiritum timoris; quia « timor
git, ut ipse idem et parcat per misericordiam, peccatum (Eccli. i), » dicente pro-
et Domini expellit
puniat per justitiam. Nihilautem est justum, nisi Domine, concepimus, et pheta : « A timore tuo,
quod exigit ratio justum est igitur, ut parcat et
;
peperimus spiritum salutis (ha. xxvi). Gum enim
puniat. Quis ergo desperet de misericordia, cum peccator incipit in se cogitare magnitudinera, mul-
spem adjuvet ipsa justitia? Justitia tamen divina titudinem, et turpitudinem peccatorum, ct attemlit
solummodo, non humana. Quia « statuentes suam in judice potentiam, quam noa potest effugere;

justitiam, justitia; divinae non suntsubjecti (Rom. sapientiam quaiu non potest laterc et justitiam ;

x). » Nemo ergo venit ad Filium, nisi Paler traxerit quamnon potest corrumpere videtquoe, et quanta, :

cum. Quamvis indivisa sint opera Trinitatis, Patri et qualis ptena peccatores maneat in gehenna, sta^
lamen
i ~~ n u„:i..:i — —
~j ..„* *-: t ..„ —
attribuitur, quod est tribus commune, pro-
« u ..___ _, ,. .. —
tim obstupescit ct timet, concipiens compunclio-
. .. . .
_ _

pter auctoritatem priucipalem ; vel potius, quia nem in cordo, pariens confessioneminore,nutriens
cum in Trinitate Patri attribuitur potentio, Filio satisfactionem in opere, ut jam dicere valeat : « A
sapentia, Spirilui sancto benignitas, recte Patri timore tuo, Domine, concepimus, et peperimus spi-
appropriatur quidquid pertinet ad potentiam. Et rilum salutis. Sicque trahitur ad semitam veri-
>

certe nihil divinam potentiam evidentius manifestat, tatis, per vitationem prohibitorum, per exsecutio-
quam justilicare impium, hoc est trahere peccato- nem mandatorum, et supererogationem consilio-
rem juxta quod legitur Quia Deus ommpoteutiam
;
: rum ut in primo gradu de malo trahatur ad
:

suam parcendo maxime et miserando manifestat. bonum, in secundo gradu de bono trahatur ad me-
Majus est enim justificare, quam sit creare cum ; lius, in tertio gradu de meliori trahatur ad opti-
creando detur nalura, justificando vero auferatur mum. Quod precibus et meritis beatissimi Pauli
cuipa, et gratia conferatur. vobiset nobisconcedatDominus Jesus Ghristus, qui
Ecce, fratres et filii, propositum est nobis spe- estsuper omnia Deus benedictus in saecula soeculo-
culum quod miremur, propositum est exemplum, rum. Amen.
quod imitemur ad Dominum, ut ipse convertatur

SERMO X.

IN EODEM FESTO
De morte triplici : de resurrectione triplici : de vita triplici, el voluntate Dei

Nolo mortem peccatoris , sed ut convertatur el C queris. Durum est tibi contra stimulum calcitrare.
vivat (Ezech. xxx). Et tremens ac stupens dixit : Domine, quid me vis
Hujus sententiaa manifestum exemplum in con- facere? (ibid.) » Ecce conversio pcenitcnthe, quam
versione S. Pauli nobis Dominus demonstravit. Dominusfecit. « Etcumbaptizatusfuisset,ingressus
Quem non solum venientem recepit, sed etiam fu- synagogas praedicabat Jesum, quoniam hic est Fi-
gientem retraxit. Attendamus ergo, fratres, in eo liusDei, affirmans quoniam hicest Christus(z'Wd.).«
mortem,quamDominus noluit.conversionem quam Ecce vita gratia;, quam Dominus tribuit. Verum
fecit, vitam quam tribuit; mertem culpae, conver- est ergo quod Veritas ait: Nolo mortem peccatoris,
sionem pcenitentisa, vitam gratiaa. » Saulus adhuc sed ut cnnverlatur et vivat. Ideo Deus mortem pec-
spirans minarum et caidis in discipulos Doraini, ac- catoris quiaDeus mortem non fecit; ideo
non vult,
cessit ad principes saccrdotum, et petiit ab eis epi- vero mortem non fecit, quia quod factum est in
stolas in Damascum ad synagogas, ut si quos in- ipso, vita erat;-quia ipse est « via, veritas, et vita
veniret hujus viae viros ac mulieres, vinctos per- (Joan. xiv). » Idco quoque Deus mortem peccatoris
duceret in Jerusalem (Act ix). » Ecce mors culpae, non vult, quia mors pcccatorum pessima ideo ;

quam Dominus noluit. « Et cum iter faceret,subito autern est pessima, quia« mortuo homine impio
circumfulsit eum lux de terram
ccelo, et cadens in nulla spes erit de eo (Prov, n). » Ideo vero nulla,
r
audivit vocem dicentem quid
sibi : Saule, Saule, quia in inferno nulla erit redemptio. Gratias ergo
me persequeris? Qui dixit Quis es, Domine? Et : tibi, Domine Jesu Christe, nos peccatores re-
ille :Ego sum Jesus Nazarenus, quera tu perse- ferimus, quia mortem peccatorum non vis, sed ut
 INNOCENTII III PAP.K SKHMONES DK SANCTIS.
rtanturM Dieam vobia qua; sit illa
irivaat. A. el i mortuia, ct illuminabit te Chrislus
mora peccatoris, quam lu, viu non vis. Nonnc tu ( Ephes. v). » Morloin culpae sequitur niorsgchennai.
mortifloaa et vivifloaa ? nonne mors et vita in manu mors immortalia, inors vivens, in qua vivent morti,
tua ? Quid eo9, quos non vis existerc pec-
i qui vit;e sun> mortui, quaercnt et non invenient, qui
rutores, vis mori? sed eos qui vi« mori, non vis viluin hubucrunt et perdidcrunt. Audi Joannemin
exieti irea quia culpum odis, aed pmoam
;
Apocalypsi direntem : « In diebus illis quajrent
iofljgis. An dietinguendum est inicr mortem et homines mortem, ct non invenient: desidcrabunt
mortein ? Utiquc dislinguendum Est enim mors ! mori, ct fugiet mors ab illis (Apoc. ix). O mors, •>

corporalis, sj;iritualis el gehennalia mors coipo- ; quam dulcis csses, puibus tum amara fuisti :te so-
ralis exstinpuit naturam, mors spiritualis adimit lum desiderabunt, optabuot, quite solam vehemen-
gratiam, mors gehennalis impedit gloriam. Kr^o tcr oderunt. Gratiasergotibi, Domine Jesu Christe,
prima mors inula, seounda pejor, lertia mors pes- no9 peccatores referimus, quianon morlem pcc- vis
srimu est prima mors cst mala pro poenu, seeunda
; catoris, sed ul convertalur etvivat. Quacunquebora
pejor pro oulpa, tertia vero peseima pro pccna si- peccator convcrsus fuerit, vita vivet et non morie-
mul De prima legitur « Quis est cjtii vi-
et culpa. : tur, uit Dominu9 (Exech. xvm). Viri Ninivitic ad
vit, etnon vidobit mortem ? » (Psal. lxxxviii) quasi n praidicationem Jonae prredicaverunt jojunium, et
dicat Nullus oinnino qui mortem corporis non
: induti sunt sacco, « et vidit Deus opcra eorum,
incurrat. De secunda lcgitur « Est peccatmn ad : quia conversi sunt de viasuu mula, et miserlus cst
mortem, non pro eo dico, ut quis orct (/ Joati. iii ;» super malitiam, quam locutus luerat ut faceret cis
quasi dicat Est quoddam peccalum mortale, pro
: (Jon. iii). » — « Patiens enim est el misericors, et
quo non est orandum quia« ncc in hoc sa?culo, nec
;
pra;stabilis super malitia (Joel. u). » Convertamur
in futuro remittitur [Matth. xn) ; » De te.rlia niorle ergo peccatores ad Dominum, quia Dominus statim
legitur : « Sicut ovcs in inferno positi sunt, uiurs convortetur ad nos. « Nonenimvenit vocarejustos,
depascet eos {Psat. xlvhi)» ;
quasi dicat : Sicut ovis sed peccatores (Natth. ix) ; » quia « venit qusrcre
non carpit herbam, sed pascit, ut hcrba scmper rc- et salvare quod perierat (Luc. xix). » Quantacun-
nascatur ad pastum itu infernus non consumit
: que sit nostra miseria, major esl pietas sua. Absit
hominem, sed alQigil, ut homo semper vivat ad ut cum Cain desperemus, dicentes « Major est :

mortem. Acorporali morte resurguntomnes, aspi- iniquitas mea, quam ut veniam merear (Gen. iv). •
rituali morte resurgunt quidam, a gehennali morte Propter quod ille vagus et profugus abiit super
resurguntnulli. « Omnes enim resurgemus,sed non terram.
omnes immutabimur (/ Cor. xv). » — « Beati vero
Porro triplex est vita, sicut triplex est mors
p :

qui habent partcm in resurrectione prima [Apor.

Vita naturae, vita gratiee, vita gloriae. De vita na-
xx) ; » quia « non resurgent impii in judicio, neque
tur® beatus Job ait : « Memento mei, Deus, quia
peccatores in consilio justoruiu {Psal. i). « Jam in-
ventus est vita mea (Job. vn) ; » de vitagratia? dicit
telligo plenius, Domine Jesu Christe, quia mortem propheta : « Justus ex fide vivit (Habac. n) ; de
»
culpae tu non vis;tu namque mors, ero dixisti : «
vita gloriae Sapiens protestatur : Justi in perpe-
mors tua, morsus tuus ero, inferne {Ose. m). »
luum apud Dominum est merces eorum
vivent, et
Mors hoc ordine. Prius homo di-
ista contingit bona, secunda mclior, tortia
(Sap. m). » Priina
stemperatur, deinde inlirmatur, deinde moritur, vcro optima. Convertatur ergo peccalor a morte
post hscc effertur, ad ultimum lumulatur. Distem- culpie.ad vitamgratiae,etevadataraortemgehenn.e,
peratur in cogilatione, infirmatur in delectatione, ad vitam gloriae. Deus enim semper tenet manus
moritur in conscnsu.efferlurin opere, tuinulutur in expansas ut recipiat peccatores; quia non vult
consuetudine, in qua putrescit et fcstet, Moritur mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat. Ve-
ergo spiritus in consensu et tunc puella nioitua : rum cuiu divinse voluntati nihil obsistat, namcum
jacet in domo (Matth. ix). omnia qu&cunque vult, fecit in Offllo et in terra,
Effertur in operc : et »
lunc adolescens mortuus cducitur extra portam in mari, et in omuibus abyssis [l'sal. cxxxiv), t si
{Luc.xu); tumulatur in consuetudine et tunc D Deua non vult mortem ptetatoris, sed ut convertaiur
:

iluati'iduanusmorluusfcetctinmonumento(Jti(i« ix); el vivat, quid est quod plurimi peccatores, non so-

(|uia tunc animo (juasi junientum in stercorc oom- lutn non convertuntur ut vivunt.sed etiam perver-
putrescit (Joel. u). U si viderotnr anima mortua in luntur ut pereant ? Nam » multi sunt vocati, pauci
peccatis, quuntis fuetoribus eordet, quantiesordibua vero electi (ilatth. xx). » An forte quos non vult
fmtet, quum detestabilie ct ubumiuabilis appareat! mori, convertuntur ct vivunt: quos auteui vult
Sedneoaiodesperandum,quiatu, Domine, tresistos niuii, pervertuntur et pereunt ? Nam ut dicit Apo-
morluossuscitasti puellam in domo, adolesoentem
: stolus : « Cui vult, niiserotur, et quem vult, indu-
extra portam, Lazarum inscpulcro. Una tantum aat iat ,/('("''• ix). Sed et ipse per prophetani lesUtur :

Bpecieshujue mortie, a quo nemo reaurgit, acilicet « Jueob dilexi, Esuti uuteui odio habui [Malac. i

Qnalis impmnitentia de qua lortetu dixiati «Sina

; : Quid est ergo quod alibi dicit Apostolus Deua : -

inortuos aepelire mortuoa suos Mattk. viu). » Ad omncs bomiues

vult sulvos tiori J Tim. i

ca;tcro8autemclamatApostulu3:»Surgeiiui(loiiiii9, propbetu dieit ad ipauui : « Nihil odiati eoruui qua>

 : ;

497 SERMO XI, 1N NATIVITATE S. MARLE. 498

fecisti, Domine? {Sap. xi). » — « Oaltitudo divitia- A. gratiamoperantemnemopossitpromereri; quoniam

rum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehen- ut idem Apostolus ait Si ex meritis estjam non ex
:

sibilia sunt judicia ejus et investigahiles via; ejus ! gratia :nonvideturhomini imputandum, sinon con-
(Rotn. xi.) » Voluntas tamen Dei multipliciter acci- vertatur, quandoquidemDeusgratiamnon apponit.
pitur: pro beneplacito videlicet, et pro signo. Be- Sod uliud est promereri et aliud demereri promereri ;

neplacitum unum est, sed signa diversa. Propter nemo gratiam polest, sed demercri gratiam quisque
quod dicitur: « Magna opera Domini, exquisita in potest; et ideo non penitus imputandum homini, si
omnes voluntates ejus (Psal. cx). » Inter quaesunt gratiam modo non mereatur, sed imputatur ei
consilium et praeceptum. Vult ergo Deus, id est con- prorsus, si gratiam demeretur.Si ergo, fratrcs, ali-
sulitomneshominessalvosfieri;et vult, idestproeci- quis vestrum prneoccupatus est in aliquo dilecto,
p\t,ut convertatur et vivat. Sed consilium ejusetprae- nullo modo desperet, sed interim faciat quidquid
ceptum ejus non semper implentur. Verum qui boni potest, ut Deus cor ejus ilhistret ad poeniten-
secundum consilium et praeceptum ejus conver- tiam : aperiat oculos, ut solis lucem aspiciat;
titur, vivet: qui vero non convertitur, morietur. mollifcet ceram, ut impressionem sigilli recipiat

Porrocum sine gratia Dei operantepeccatorconverti reddatse habilem, ut ei Deus formam suao similitu-
non possit,nam ut dicit Apostolus :« Non est volentis tudinis imprimat et gratise suos virtutem imponat.
neque currentis, sed Dei miserentis (Hom. ix) » et B Amen. ;

SERMO XI
IN NATIVITATE SANCT/E MARLE (16).

Egrcdietur virga dc radice Jesse, et flos de radice appellatur propheta sicut Paulus apostolus, quia
ejus ascendet (Isa. xi). creleri quasi per figuras et visiones, per somnia in
ln verbis propositis tria proecipue considcrare aenigmate prophetaverunt, huic autem aperte reve-
debemus, radicem, virgam et florem. Radix, Da- latus est spiritus prophetioe. Undedicebat: « Super
vid ; virga, Virgo; et flos est Christus. Dicitur au- senes intellexi (Psal. cxvm); » et: « Audiam quid
tem David radix Jesse, non a quo ille sed qui ab loquatur in me Dominus Deus (Psal. lxxxvi.)»
illo processit, quemadmodum ipse Chistus radix Expressior quoque similitudo inter David et
Jesse nuncupatur: « Erit, inquil, radix Jesse qui p Christum, quam inter Christum et Abraham inve-
exsurget regere gentes, in eum genles sperabunt nitur. Undefrequentissime in Scripturis per David
(Rom. xv). » Diverso quippe respectu et Puter di- intelligitur Chrislus. De illo siquidem legitur:
citur radix Filii, et Filius dicitur radix Patris. « Iuveni David servum meum,o!eo salutis meae
Quemadmodum et Christus dicitur semen Abrahs unxi eum (Psal. lxxxviii). » Et adhuc dicitur:
« Benedicentur, inquit, in seminetuo omnes gentes « Unxit te Deus tuus oleo salutis prae consor-
(Gen. xxn). » Sed dices, cum promissio de incar- tibus tuis (Psal. xliv). » Hic ergo processit de illo,

natione Christi prius facta fuerit Abraha? quam propheta videlicet de propheta, rexderege, unctus
David, cur potius de radice Jesse quam de radice de uncto, Jesus Nazarenus quem unxit Deus spi-
Abrahsc Christus dicitur nasciturus ? Rcddaturhsc ritu sancto (Act. x) qui de se dicit: « Spirilus
;

triplex ratio, nisi ir.elior reddi possit. Respondea- Domini super me, propter quod unxit me, evange-
tur, hoc dictum propter excellentiani dignitatis, lizare pauperibus misit me (Luc. iv) » quihabet in ;

propter expressionem similitudinis, et propter fir- veslimento femore suo scriptum Rex regum
et in

mitatem promissionis. Licet enim Abraham fuerit et Dominus dominantium (Apoc. xvn) de quo alibi ;

dignitatis, utpote praecipuus patriarcha, majoris dicitur: « Suscitabo David germen justum, et re-
tamen fuit dignitatis David veluti excellentissimus gnabit rex, et sapiens erit, et faciet judicium et
regum et eximius prophetarum. Ipse quidem fuit D justitiam in terra (Jer. xxm). » Propheta magnus
primus rex electus et confirmatus a Deo, nam Saul de quo locutus Moyses « Prophetam suscitabit :

electus non fuerat scd extortus, qui confirmari non Deus de fratribus vestris, ipsum tanquam me au-
meruit, sed potius reprobari. Unde quamvis in ge- dite (Deul. xvm) » et alius: « Esse veniet pro- ;

nerationis serie quatuordecim a David usque ad pheta magnus, et ipse renovabit imperium (Eccli.
transmigrationem Babylonis reges exstiterint, Mat- xlvi). » Revera magnus quia Dominus prophetarum
thffius tamen antonomastice solum David regem ap- de quo in Evangelio dicitur « Propheta magnus :

pellat. Et quamvisDebbora prophetissa et Samuel surrexitin nobis (Luc. vn). » Licet enim Abrahae
propheta ipsum praecesserint.et multi alii prophetae 'uerit repromissum « In seminetuo benedicentur :

ipsum fuerint subsecuti.antonomasticelamenDavid omnes gentes (Gen. xxn); » propter quod et Apo-

(16) Ex edit. Angelo Mai.

499 INNOCBNTn III VAVAi SERMONES PE SANCTI8. 500

stotus ait, quia « Dous non angelos, non archan \ oODOlueit Ecoe ancilla Dnmini, (iat mihi secun- : ii

golos sed semon Abraba apprehendi! [Hebr. a) a ilimi vorbum tuum roapexit humilitatem ancilla) \
;

evidentlua tamen el afflrmatiua et expreseius luit suro, cccc cnim cx hoc bcatam me dicont omi
lioc repromiaanm David non aimpliol verbo sed gcnoratiuncs (ibid.). »
interpoaito aaeramento: « Juravit, inquit, Dominus Ncc eel virga indignationis ct ullionis; tle qua
David veritatam, ot non fruatrabitur cam: do fru- legitur; « Virga furoris ct corrcptionis et desfru-
ciu vcntris tui ponam aupor Bedem tuam (Psal. ctionis meae Aaaur (Isa. x), » « Bt vieitabo io —
cxxxi). » Multi aiquidem Jurant, sod non veritatem virga inlquitaiee eorum (Psal. lxxxvui). » Non cst
et inuiti jurant veritatem, sed illam non Bervant. virga correptionis et destructionis, do qna lcgitur:
Deua autem et juravil David et veritatem jnravit, « In virga vcniam ad vos (l Cor. iv) » « ct qui ;
—
ot illam vcritatem scrvavit : quia non frustalnlur parcit virga;, odit filium (Prov. xm) : » sed est
inquit,eam;de (ructu ventrii tui ponam supcr sedem virga sustenUtionis el consolationis, dc qua potcst
tutnn non tuam tlico sed mcam. Undc cum ocalum
;
intclligi: « Virga ctbaculus luus ipsi meconsolati
mihi sit scdcs, illum profeolo non tamsupcr |tuam sunt (Psal. xxn). Do hac virga proccssitvirga ve-
»
terrcstrem quam super meani coelestem scdcm con- ritatis ct poteslalis do qua lcgilur: « Virgam vir-
stituam, ut scdeat ipse homo a dexlris mcis.
p tnlis tua! emittet Dominus ex Sion (Psal- cix) ; » —
Et propterca in genealogia Christi David pramit-
« ot reges eos in virga ferrca (Psal. n). » Virga per
titur ct prccponitur Abraha;, « Liber, inquil, gene-
quam verus Moyses fecit prodigia in ^Egypto et in

trationis Jesu Chrisli illii David , filii Abraham deaerto. 1'roteclo virga de radice Jesse. David ergo
(Matth. 1). » Isti sunt duas columna; quas verus cst radix Christi. Nam, ut inquit Apostolus: « Fa-

pacificus in vestibulo lempli posuit ante ostium, ctus est ex semine David seoundum carnem (liom.

quas ambit funiculus duodccim cubitorum, dequo- i). Christus auiem est radix Ecclesiae, de quo )e-
»

riim medio Christus ostium aperit qui de se gitur: « Ascendit sicut virgultum coram eo,et sicut
;

dicit : « Ego sum ostium,- per me si quis introierit radix de terra sitienti (Isa. liii). » Ecclcsia vero

salvabitur, ct ingredielur, et egredielur, cl pascua est radix sanctorum, do qua dicitur:«Si radix
inveniet (Joan. x). » Unam columnam, id est Da- sancta, et rami (l\om. xi), » id est ministri. Est

vid, ambit funiculus duodecim cubilorum, id est prKterea radix bonorum perseverantia, de qua le-

civtus duodecim palriarcharum. Sicut enim ex gitur: « lli radices non habent, quia ad lcmpus
Abraham duodecim patriarchaa nepotcs ipsius car- credunt, et in tempore tentationis reccdunt (Luc.
naliter descenderunt, sic etiam a David duodecim vm). » Radixfides pra;dicatorum, de qua dicitur:
propbetffl imitatorcs ipsius spiritualitcr processe- « Si seminaverit in lerra, radix cjus ad odorem
ruut. David itaquc radix esl, de qua evangelicus aquoe germinabit (Job xix). Radix virtutum ti-

propheta pradixit : Egredielur virga de radice Jesse, des, de qua dicit Apostolus: « In lide radicati et

et flos de radice cjus ascendet. Ilocc cst « virgula ftmdati (Ephes. m). qua dici- » Vel humilitas, de
fumi cx aromatibus myrrhaj et thuris (Cunt. m), » tur « Justus radiccm suam mittit doorsum (7sa
:
-

virga quae floruit ct protulit fructum, quia virgo xxxvn). » Radix autem sapientia? verbum Dei non
credidit ct concepit et Christum. De hacpeperit est in excelsis. Ergo radix iniquoruni diabolus, de
virga Balaarn prophetavit dicens: « Orietur stella qua De radice colubri egredietur regulus
dicitur : «

ex Jacob ct consuiget virga de Israel, et de Jacob (Isa. xiv) » et alibi : « Radix juniperorum erit
;

erit qui dominclur (Num. xxiv). » Stella, id est cibus eorum, et radices ejus densabuntur super
Maria, qini! slella maris interpretatur, eadcmque acervos petrarum (Job xxx). » Conlra quam dici-
virga quas protulit hunc florem,et ipse est qui « do- tur :Securis ad radicem posita est (Matth. ni). »
<i

minabitur a maii usque ad mare, et a fltimine us- Est prssterea radix mala obstinatio in peccatis, vel
que ad terminos orbis terra; (Psal. lxxi) » nam ;
terrenorum amor, de quo dicitur: « Ego vidi stu.li
« Dominus nonien cst ci (Psat. lxvii) » virga hu- ;
tum firma radice, et maledixi pulchritudiui ejus
militatis, virga virginitatis et virga fccunditatis, statim (Job v). » Bed « omnis plantatio, quam non
qu.e tria in verbis proposilis congruodesignantur. D plantavit Pater ca-lestis, eradioabitur (Matth. xv
Ctiui enim audis radicem, bumilitatem intellige; Econtra do sapientia legitur: n In electis meis
cum audis virgain, virginitatcm agnosce; cum mitto radices, et radicavi in populo honoriticato
audie Dorem, fecunditatemintende. In bis sano tri- (Eccli. xxiv). »

bus bffio virga prajcipuc commecdatur. Undo cum Sequitur de radice ejus ascemtit. Quid
••
Et flos
angelua de Peounditate predixii : « Kcce virgocon- cst hoc quod non dioitur a3oendiase de virga,
flos
oipiet ct pariet liliuni (Isa. vil) ; » et illa ci de vir- sed potius de radice, do qua el virgo prooessitl
gnitate rcspondit : « Quomodo Get istud Pquooiam Bane propbeta Spiritu sanoto plenus dioere inaluit
non cognosco (Luc. i) »
viruin , intelligens tandem quod floa de rad oe ejua asoenderet, quamdevirgi
quod nec virginitaa impediret fecuudltatem, aeo videlioet ad distinguendum gradua aaoeo
foounditas aiilerret virglnitatom.angelo piolostanto deeignandum sublimitatia fastigium.el ad perimen«
quia« Spiritus Banolus Buperveniel in te, et virtus dum virus erroris. In genealogia Biquideiu Christl
AHissiuii nfunibraliit tibi, » protinua de liumilitalo viginti octo sunt gradua aacenaionia de radioe u»-
501 SERMO XI, IN NATIVITATE S. MARLE. 502

quc ad virgam, id cst a David usque ad virginem A. Christum de stirpe David et de seminc regio nasci-
Mariam, de qua natus est Christus, qui vocatur turum,sicut dicit Isaias, egredielur, inquit, virga de
Jesus (Matth.i).FA per hos gradus accensionis flos radice Jesse, id est de rege David, qui fuit utique
de radice ascendit ad virgam, in qua terminatur Jesse filius et regiae stirpis, et flos in Christo de ra-
ascensns. Et quamvis secundum naturam carnis dicc ejus ascendet. Et alibi : «Suscitabo David ger-
Christus descendit de David, ipse lamen incorpo- mcn justum,et regnabit rex,et sapiens erit,et faciet
raliter super illum secundum excellentiam digni- judicium et justitiam in terra, et hoc est nomen
tatis ascendil. Ideoque signanter et ipse propheta quod vocabunt eum, Dominus justus noster (Jer.
praedixitquod flos de radice ejus ascenderet, ut xxm). » Ubi in Latino ponitur Dominus, in Hebraeo
solium ejus intelligatur longe sublimius throno Da- ponitur Adonai, quod est nomen Dei, et in Hebrseo

vid; t;mto siquidem excellentius quanto differentius non poniturnisi pro Deo. Unde probatur quod hoc
pras illo nomen haireditavit. Unde bene diclum est germen David videlicet Ghristus est Deus. In Apo-
per prophetam « Super solium David, et super
: calypsi quoque unus de senioribus dixit Joanni :

regnum ejus (Isa, ix). » Non dicit in solio, sed it Ne fleveris, ecce vicit leo de tribu Juda, radix
snper solium; nec dicit in regno, sed supcr retjnum ;
David, etc. (Apoc. v). » Paulus quoque ad Timo-
ut ostendatur quod illud fuit terrenum et tempo- R theum:«Memor esto Dominum Jesum Christum. re-
rale, istud aulem seternnm est et cceleste. Ad quod surrexisse a mortuis ex semine David secundum
referendum est il!ud,quod angelus inquit ad virgi- evangelium meum (II Tim. n). » Per id tamen
nem « Dabit ei Dominus scdcm David palris ejus, quod in fine legitur numerorum de filiis Machir, et
:

et regnabit in domo Jacob in aetemum (Luc. i) » de filiabus Falsaath potest sufficientcr ostendi quod
;

ut significans pro significato ponatur. mulieres illae quai partem haeraditatis habebant,
Per hoc etiam quod flos de radice dicitur ascen- debebant nubere viris non solum de sua tribu, sed
etiara de eadem familia. Unde scriptum est ibi
disse.perimilur errorimpii Manichmi,qui praesum- :

psit assererequod Christus non habuit naturalem « Omnes ducant uxores de tribu et cognatione
viri

et vcram carnem sed umbratilem et phantasticam;

sua,et cunctae femime maritos de eadem tribu acci-

quod inde fallaciter colligebat, quia non de carno piant, ut hsreditas permaneat in familiis (Num.

nec de sanguine,sed dc Spiritu sancto dicitur esse Joachim autem et Anna masculum non
xxxvi). »

conceptus.« Quod autem natum est ex carne,caro habuerunt haeredem, sed eorum primogenita fuit
est;et quod natum est ex spiritu, spiritus est (Joun. virgo Maria. Unde incunctanter ad eam pars haere-

m). » Contra quod expressive loquens propheta ditatispra?cipuapertincbat.Quarecumsanctanupse-

prsedixit rit juslo, profecto secundum legem nupsit viro de
Flos de radice ejus ascend.it; ut ostendat
:

radicem et florem ejusdem esse naturav, sicque C eadem tribu; etexeadem tribu et familia fuit virgo
Christum existere verum hominem, sicut David ox- Maria.

stititverus homo. Praeterea ne putaretur quod Maria Sed quomodo florem istum ascendisse dicunt,et
adoptione de una familia ad aliam esset assumpta, non potius descendisse, cum Christus in quantum
sicut aliquando virga pcr insitionem deunaradice est incarnatus.descenderit potius quam ascenderit.
in aliam radicem assumitur,ut propheta designaret Nam ipse est panis vivus qui de ccelo descendit
certius et expressius veritatem, dicit quod flos de (Joan. vi). Qui etiam de se dicit Descendi de : «
radice ejus ascendet. Nam et sicut David post mul- cojIo non ut faciam voluntatem mcam, sed volun-
tas persecutiones regnavit,sic et Ghristus post pas- tatem ejus qui misit me (Joan. v). » Et ad quem di-
sionem suam in gloriam Patris intravit. citur per prophetam : « Utinam dirumperes coelos
Per genealogias autem, quas Matthaeus et Lucas et descenderes! (lsa. lviv.) » Hoc autem ad conser-
describunt,non videtur esse probatum quod Maria vandam proprietatem sermonis, quia sicut in pro-
fuerit de stirpe David,sed neque de tribu Juda,ha- pagatione generis fit ascensus, unde cum de ger-
bito etiam pro constanti quod secundum legem per mine loqueretur, ascensionis voluit et debuit uti
scnae diversarum tribuum sibi in matrimonio con- verbo ; nam et de inferiori futurus erat ad superio-
jungantur, nec conjungantur passiones et sortes. D retn progressus, ideoque dicendus erat ascensus.
Nam dua; tribus sacerdotalis et regia, Iicite sibi Verumtamen qui descendit, idem est qui ascendit,
jungebanlur ad invicem fcedere conjugali unde ; sicut ipse testatur in Evangelio : « Nemo ascendit
Maria legitur fuisse cognata Elisabeth quae erat de in cceluni nisi qui descendit homi- de ccelo, Filius
filiabus Aaron;et sic polerat licite conjungi Joseph nis qui est in coelo (Joan.m).»Nam a summo ccelo
qui erat de stirpe regia, de domo videlicet et familia egressus ejus,et occursus ejus usque ad summum
regis David. Scd concesso quod Joseph et Maria ejus, nec cst qui se abscondat a calore ejus. Audi
fuerint contribules, de tribu videlicet Judic, non descensum:«Cum in forma Dei esset, non rapinam
tamen probatur fuisse de eadem familia ;
quia sicut arbitratus est esse se asqualem Deo exinanivit se, ;

Joseph descendit de stirpe David.sic et Maria potuit formam servi accipiens, factus obediens usque ad
descendisse de progenie femoris ipsius, vel eliam mortcm.mortem autem crucis (Phil.u). » Sed audi
de aliis familiis tribus ejusdera. Ideoque propheta? quantum ascendit : « Propter quod, inquit, exalta-
Spiritu sancto pleni voluerunt aperte pradicere vit illum Deus, et dedit illi uomen quod est super
503 INNOCBNTU III PAPjE SERMONES DE SANCTIS. 504

omno nomcn.ut in nomine Jesu omne genu flecta- A. Ad quem dicit Prophetu < Speciosus lorma pra :

ini.lincslninn et intcrnoriim.ol omnis tiliis hominum, diflusa Cst gratia in labiis tuis ;

lingua ooufiteatur quia Dominus Jeaoa Christusin Bpeoie tua ot pulchritudine tua intende prospore
aloria aat Dai Patria [Phil. u). » procedo ot rogna (l'sal. xliv).» Tu enim cs sol ju-
Nec inireris si flos iste rjeaccndcndo asoendit, Btitia (ATatoc. iv), tu « lux vera quoe illuminas om-
quia cum ipse sit vorus Deus et bomo, ipae idem nem ho.-nincm venientom in hunc nuindum (Joan.
ascendit in quantura eet homoDeus.Deque asocnsu i) ; » cujus pulchritudinem sol ct luna mirantur;
dicitur per prophctum :« Ascendet Dous super nu- « in qucm desiderant angeli prospicere (/ Pelr. 1), »

bem levem, et ingredietur .Egyptum [Isa. xiv). » admirando dicentes Quis est iste qui venit dc : «

Ergo de radiee ejus atcendit. Aic in Canticis de sc Edom, tinctis vestihus dc Bosra? Quare rubrum est
dicit v Ego (los campi.et lilium convallium (Cant-
: induiuontum tuum quasi calcantium in torculari?
n). » Sane sunt flores veritatis et gratiaj, et sun Nam, ut alihi le^itur « Vcstimcntum
(Isa. liii.) » :

flores vanitatis ct culpne.De primis legitur : « Flo- asporsum sanguine (Apoc. xix), non uti-
ejus fuit
res apparuerunt in terra nostra, tempns putationis que inquinantc sed emundante, secundum quod
advenit. Stipate me malis, Culcite mo Doribus, quia legitur, qtiia n laverunt stolas suas et candidas cas
amore langueo Ciroumdabant cam floros
(ibid.). » ., fecerunt in sanguinc agni [Apoe. xxu). » Et licet per
rosarum, et lilia convallium. Dc secundis dicitur ignominiam despicabilis passionis indecorus ctin-
« Omnis caro lcentnu, et omnis gloria cjus quasi gloriosus vidcretur.propter quod inquitdeco pro-
flos fccni. Exsiccatum ost foenum, et cecidit tlos, pheta, vtdimus eum non habentcm speciem neque
verbura autem Doraini manet in a?ternum (/.<a.XL),» decorem, ipsius tamen decor et species cum non
— • Homo natus de muliere, brevi vivons temporc, apparebat nihilominus permanebat.
repletur multis miseriis.qui quasi flos egreditur et Unde flos iste non dcfloruit nec cffloruit, sed flo"
oonteritur, et fugit velut umbra, et nunquam in ruit et rclloruit ; floruit in conceptione immunis a
eodem statu permanet (Job. xiv). » —« Mane flo- culpa, ipso per Psalmistam testante : « Refloruit
reat, et transeat.vespere decidat.induret et arescat caro mea, et ex voluntate mea confitebor illi (Psal.

(Psal. lxxxix). • De islis legitur : « Coronemus nos xxvn). » De hujus etiam floris odore Sponsa |dicit

rosis antequam marcescant, nco pertranseat nos in Canticis : « Meliora sunt ubera tua vino, sicut
flos temporis (Sap. n). » De illis dici'ur: »In atriis unguentum optimum. In odore unguentorum tuo-
domus Dei nostri florebunt (Psat. xix). » rum currimus (Cant. i). » Hinc etenim sapientia
Ca?terum iste flos gloriae, iste flos florum venit Dei de se dicit : « Sicut cinnamomnm et balsd-
plantare primas ct eradicare secundas, plantare mum aromatizans odorem dedi, quasi myrrha
virtutcs el vitia extirpare. O si hunc florem digne electa dedi suavitatem odoris (F.ccli. xxiv). » Hujus
laudare possemus! ct si non digne.vel non indigne! odorem tioris prsesentiens Isaac in Spiritu sancto
Cerlc flos iste speciosissimum habet eolorem, sua- dicebat:« Ecce odor mei sicut odor agri plcni, filii

vissimum habet odorem,et dulcissimum habet sa- cui benedixit Dominus (Gen. xxvn; « ctijus odore
porcm.Unde nos.fratres charissimi, etsi non quan- resurgunt mortui, sanantur aegroti et confirman-
tum volumus, quantum tamen valcmtis,prospicia. tur infirmi, Csterum iste flos est procul dubio
mus hujus floris colorem delectabilem et decorum; panis vivus qui dc ccelo descendit, omne delecta-
sumamus hujus floris colorem recreabilem et amce- mentum omnis saporis suavitatem
in se habens,et

num; gustemus hujus floris saporem delectabilem (Sap. xvi) super mel et favum dulci3 anima; dili-
;

ot sincerum. De hujus floris colore sponsa dicit in genti (Eecli. xxiv) de quo dicit Psalmographus
; :

Canticis : « Dilectus meus candidus

rubicundus et « Gustate et videte quoniam suavis est Dominus
(Cant. v); » Candidus in conceptione, rubicundus in [PsaL. xxxiii). » Et de quo Petrus apostolus ait :

passione. Cum enim ipse sit candor lucis eBtarnaa, el « Si tamen gustastis quam suavis est Dominus (/

speculum sine macula Dei majestatis. et imago bo- Petr. n). » Hic ipse flos sapientia Dei dicilur:» Qui
nitatis ipsius, profecto non potuit alicujus peccali edur.t me, adhuc esurient, et qui bibunt me
macula majeslas Dei ct imago bonitatia obscurari. r. adhuc siticnt (EeeH. xxiv). u Quia tanta est hujus

Et ideo « peccatum non lecit.nec invcntus est do- flotis dulcedo, quod saturitas provocat fanuni, ct

lus in orc cjus (/ Petr. u). » Sad noquc peooatum ebrietas silim inducit.Beati oculi quitlorem is

contraxit.quia quod non rapuit, hoc exsolvit. Nam ot nunc intuentur per lidem.ct tatulem coutoiupla-
matcr cjus Maria inventa cat in utero habens do btintur per speciem vidontea eum non pcr speou-
!

Spiritu sanotu, sicut et ungelus prasdixcrat : « Spt- lum in CBnigmate, sed facie ad raoiem Cor. ;,/

ritus sanctus supervenict in te, ct virtus Altissimi xn) oculis corporis homioem, ooulia oordia
oLiumbrabil tilii, u ideuque quod orieturox Ie,om- Deum ad oujus visionem porpetuam ips
j

mnndtini, omnino candidura, • vooabitur l'i- oorditer nos perdueat ijtii oum Patre et S;nritu
lius Dci (Luc. i). » Dominus enim decorem induit. sancto, olc.
505 SEBMO XII, IN PURIFIC. S. MARLE. 506

SKRMO XII.

IN SOLEMNITATE PURIFICATIONIS GLORIOSISSIM/E SEMPER VIRGINIS MARI^.

De litleris, signis, et nuntiis ante Christi advenlum prxmissis : de tribus trium nuntiorum viis et
triplici pace cnr in purificatinne ccereos portamus accensos
:
: item de triplici adventu Domini, et
triplici templo ad quod venit, et de templi sedificatione.

Ecce cgo mitto angetum mcum,ct prxparabil viam A fralribus vestris, etc. (Deut. xvm). » Rursum : « Vi-

antc faciem luam: et stalim venict ad tcmplum san- debitis vitam vestram pendentem ante oculos ve-
clum suum dominator, qucm vos quxritis, et angclus stros, et non credetis vilae vestrae [Deut. xxvm). »

qucm vos vultis (Malac. m).

lestamenti, Hos autem nuntios longe ante praemisit. Novissime
Rex regurc et Dominus dominantium pro salule vero cum jam venturus esset,in proximos tres egre-
populi sui venturus in propria sui eum recepturi gios et illustres nuntios destinavit. Primus praepa-
non erant (Joan. i), ne de ignorantia sui adventus ravit viam incarnationis, secundus viam nativitatis,

excusationcs in peccatis assumerent, adventus sui tertius viam prasdicationis. Perprimam viam venit

signa praemisit, litteras illis direxit,et ante faciem ad templum salutare, per secundam venit ad tem-
suam nuntios destinavit. His enim tribus, videlicet plum materiale, pertertiam venit ad templum spi-

litteris, signis, et nuntiis, suum liquido declaravit rituale. De primo nunlio legitur in Evangelio :

adventum. Non enim solus aut subitus debuit Missus est angelus Gabriel a Deo in civitatem Ga-
ve- «

nire, qui cum venisset, binos et binos ante faciem lilaeae, cui nomen Nazareth,ad virginem dcsponsa-

suam legitur destinasse. Praemisit itaque signa, id tam viro, cui nomen erat Joseph, et nomen virginis
est mysteria ligurarum direxit litteras, id est testi-
;
Maria. Et accedens ad virginem, eam suaviter salu-
monia Scripturarum destinavit nuntios, personas R tavit: Ave, inquit, gratia plena, Douiinus tecum,
;

vidclicet prophetarum. Praesignatus est etenim in benedicta tu in mulieribus (Luc. 1). » Ave, quia per
figuris ut Isaac natus de sterili (Gen. xxi), praesi-
: tc mutabitur nomen Evae. Illa fuit plena peccato,

gnavit Christum nasciturum de Virgine. Virga sed tu plcna gratia. Illa recessit a Deo, sed Dotninus
fronduit (Num. xvn) et attulit fructuro,quia conce- tecum. Illa fuit maledicta in mulieribus, sed bene-
pit Virgo, et peperit Christum. Hoc ipsum ignis in dicta tu in mulieribus. Fructus ventris illius fuit

rubo (E.vod. m), manna in deserto (Exod. x), plu- maledictus Cain, sed fruclus ventris tui erit bene-
via in vellerc prwsignavit (Judic. vi). Praenunliatus dictus Jesus. Per illam mors intravit in orbem, sed
est in Seripturis.ut in Genesi Nonauferetur scep-
: « per te vita rediit ad orbem quia tu concipies et;

trum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat paries filium, et vocabitur nomen ejus Jesus (ibid.).
qui mittendus est : et ipsc exspectatio gentium c Ipse enim salvum faciet populum suum a peccalis
(Cen. xlix). » Et alibi : « Veniet Dominus sicut eorum (Matth. i). » Salutatione prasmissa, statim
quercus, qui est in Silo, cum ex semetipsa fuerit in Domini sui pra»nuntiavit adventum : « Spiritus san-
duodecim partita (Amos. n). » Et in secretis Jere- ctus superveniet in te, et virlus Altissimi obumbra-
miae : « Post hoc in lerris visus est, et cum homi- bit tibi (Luc. i). » His ita peractis, statim Spiritus
nibus conversatus est (Baruc. » Annuntiatus sanctus advenit, et triplicem viam ante faciem Do-
111).

est per prophetas, ut Isaias Ecce virgo conci- G mini praeparavit. Prima fuit virginalis consensio,
: «

piel, ct pariet iilium, et vocabitur nomen ejus Em- secunda luit carnalis mundatio, terlia fuit corpo-
manuel (Isa. vn). » Et Habacuc: « Si moram fecerit, ralis formatio. Prima fuit consensus mentis in vir-

exspecta eum quia veniens veniet, et non tardabit

: gine, seeunda fuit mundatio carnisa fomite, tertia
(Habac. n); » et Daniel « Septuaginta hebdomadoa
: fuit formatio corporis ex purissimo sanguine. Cum

abbreviata; sunt, ut consummetur praevaricatio, et enim angclus admirantivirginimodumconceptionis

adducatur justitia sempiterna,et ungatur Sanetus et ordinem.indicasset, statim illa summo desiderii

sanctorum (Dan. ix). » Porro tam manifesta signa flagruns ardore, consensit,et instinctu Spiritus san-
Bynagoga misera non notavit, tam apertas litteras cti respondit: « Ecce ancilla Domini, fiat mihi se-

Judaea cosca non intellexit, tam veridicos nuntios cundum verbum taum(ibid.). »Beata quae credidit,
pupulus incredulus non accepit, et ideo cum « venit quoniam omnia completa sunt ei. Non enim auctor

in propria, sui eum non receperunt (Joan. i). » De fidei concipi potuit de incredula ; ideoque primam
quibus per prophetam conqueritur, dicens « Co- : viam, scilicet consensum virginis oportuit praspa-
gnovit bos possessorem suum, et asinus praesepe rari. Statim autem Spiritus sanctus supervenit in
dominisui: Israel autem me non cognovit (Isa. i). » eam ;
prius quidem in nam venerat, cum in utero

Hinc eis dicit in Evangelio « Si crederelis Moysi :

D malris auimam ejusab originali peccato mundavit,
crederetis utique et mihi (Joan. v). De me enim sed et nunc supervenit in eam, ut carnem ejus a
scripsit ille : Prophetam suscitabit vobis Deus de fomite peccati mundaret, quatenus esset sine ruga
507 INNOCKNTII III VAVM 8BRMONKS DK SANCTIS. 508

prorsuset oiacula.Tyraunum itu<|iic carnis.lan^uo- A nifestus : vel potius ratione mysterii, quia quod
i-ciii natura;, fomitcm peceati, sic.ut opinor, in ea virgo concepilChrislum percarneni in utcro.signi-
prorsusexstinxit ; ut de ea-tero non poaset in mcm- anima debet concipcre Christum
itquod lididis
ln-is i-jus snrgere motusex]egepeooaU,coDtra per fldem animo? Quod virgo pepcrit Christum io
in
justitiao, Deque caro concupiscere posBel adversua BtBCulo, Bigniflcal quod lidclis anima debet purorc
gpiritum,in qua » pax Dei, quae exauperal omnem ' um in opere. « Fides vero sine operibus mor-
l

sonsum [PhiL rv), debebat oorporaliter babitare. tua cst(Jae. m). » Vivit auleui, cuin lides per dile-

Ideoque secuoda via,seilicetcarnisinundatio,debuil ctionem operalur. Idcoquc magis parlus, quam

pra?parari.Moxau[onidepurissimiseanguinibusglo- ptua solemnis bahetur. Dc charitate legitur :

riosissima; virginis, corpus redemptoris spirituali « Deus dilexit munduin, ut Filium suum unige-
Sic
quadam operatione lormavit, ct sine temporis inter- nitum darot pro mundo (Joan. 111). » Filium dediti
Btitlone, novam aniinam inlundendo creavit, quam non servum unigenitum et optimum dedit, non
;

una cum corpore Verbum assumpsit, ct factum est reddidit: quia non ex operibus justitia; quas feci-
homo, ex anima rationali, ct humana carne subsi mus nos, sed secundum suam misericordiam salvos
stens. llac orgo triplici via Domino pra?parala,sta- nos fecit [Tit. 111). Nec tamen dedit, sed tradidit :

tim virtus Altissimi descendit in eam, et univit se ,, quia proprio Filio suo non pepercit Deus, sed
.<

__: l!..t. nf__:..i. _... __:

corpori anima mediantc. Mcdiat aulem anima non
: D pro ..-u:_ :i
nobis omnibus i i:_:i :n in
tradidit illum (Hom. vin). »
\
—
solumper unionem, verum etiam per naturam.Di- «Majorcmautemcharitatemnemo habet,ut animam
vinitas cnim penitus est simplcx, nam etcaretmul- suam ponat quis pro ainicis suis (Joan. xiv). »
tiplicitate partium, et habet concretionem proprie- inajstimabilis Dci cbaritas.qua; fecit hominem sine
tatum.Corpus aulem prorsus est compositum; nam homine, factus est homo pro homine. Hinc ciiam
ct habet multiplicitatem partium.et habet concre- de Spiritu sancto natus asseritur, non quod ipso
tionem proprietatum. Anima vero partim est sim- paternaliter gcnerante, sed quod eo spiritualiter
plcx,quia caret multiplicitate partium, ut divinitas; opcrante natus sit Christus de virgine. Licet enim
partim composita, quoniam habet concretionem indivisa siut operaTrinitatis.opus tamendilectionis
proprietatum, ut corpus. Ilinc itaque legitur tanta? Spiritui sancto specialiter attribuitur, qui est dile-
subtilitatis esse divina natura, ut corpori de limo ctioPatris et Filii, amor et connexio utriusque. Sed
terra? formato uniri non congruerit, nisi rationali in incarnatione charitas evidenter elucet,non solum
essentia mcdiante. Statim crgo venit ad templum quia Deus ineffabili charitate Filium suum unige-
sanclum suutn, templum vidclicet salutare. De quo nitum incarnavit, verum etiam quia virgo ex ni-
dicit in Evangelio « Solvite templum hoc, et in
:
mio charitalis ardore Dei Verbum concepit, cum
triduo excitabo illud. Hoc autem dicehat de templo ait « Ecce ancilla Domini, (iat mihi secundum ver-
:

corporis sui (Jean. n). Hoc templum cst sanclum,

» bum tuum (Luc. i). » Habetis itaque primum nun-
id est sanclificans; uon aulem sanctificatum.id est tium, primam viam, primum adventum,et primum
apeccato mundatum: co quod iniquitatem non fe- templum.
cerit, nec inventus sit dolus in ore ejus (Isa. liii). Sed post primum nuntium venit secundus, qui
Sed neque peccatum contraxit, quia quod non apparcns pastorihusail: «Evangelizo vobis gaudium
rapuit, hoc exsolvebat (Psal. « Ascendit
lxviii). magnum, quia natus est Christus Dominus in :ivi-
enim Deus nubem levem, » id est assumpsit carnem tato David (Luc. :i). » Hic quoque triplicem viam
a pcccato immunem, « et intravit /Egyptum (lsa. ante laciem Domini preeparavit. Primam, pr.rpa-
xix), » id est venit in mundum. Venit autem per rando famulum in obsequio; secundam, prappa-
incarnationem ;
quia « Verbum caro factum est, et rar.do locum in diversorio tertiam, praeparando ;

habitavit in nobis (Joan. i), » — « Exinanivit enim cunabulum in pra;sopio. Apparuit enim angelus Do-
se formam scrvi accipiens.in similitudine hominum mini Joaepbin somnis, dicens: « Joseph lili David
factus, ct habitu inventus ut homo (Phil. n). » Mariam conjugem tuam: quod
noli timere accipere
Porro sicut non venit subitus, ita nec solus. Vene- enimin ea natum est.de Spiritu sancto est (Mutth.
runt enim cum eo spiritus poteslatis et spiritus D .). u Disposult sane coelestis altitudo consilii, ut
charitatis. Ex potestate valuit, ex charitate voluit virgo sponsum haberet, dod soIudi ut tolleret for-
incarnari.De potestate legitur: « Omnipotens sermo nicationis opprobrium, non solum ut falleret falla>
tuu?, Domine, a regalibus scdibusvenit(S(i/j.xvnO,» oem diabolum, verum etiam ut osset virginiad so-
insimulatum portar.s imporium.Et qua? major po- latium, etut parienti preberet obaequium.Postmw
tentia, quam quod asternus fecit so temporalem, dum autem inter Irequontiam multitudinis.qu.o ad
Bimplexcomposituni.etimmortalisinortalem? Certe proQtendum convenerat,looum Boilicet arotissimua
non est impossihilo apud Deum omne vcrbum. parienti virgini pra?paravit.DequodioitevangelisUj
Cum ergo niajus fuit Deum hominem fieri, et de « Quia non erat eilocus, v> alius acilicet, « in diver-
virtfinc concipi, <|u.-uii Deum hominem factum de sorio. » Tandem vero preeparavit illi ounabulum in
virgine nasci quid cst crgo, quod nativilas Christi
: pio.in quo virgo puerum reclinavit /:
majori solemnitule recolitur, quam ejus oonoeplio .'
De quodicit propheta: •
In medioduum animaliuoi
An quia coDceptua oceultus, ct partua exstitit ma- inDotesccri» (Habac, m). » Non enim ett in
 :

509 SERMO XII, IN PURIFIC. S. MARLE. 510

bile, quin hoo i!le praeparaverit, «qui facitangelos A. est porta clausa (Ex-ech. xliv), et vir non est trans-
suos spiritus, et ministro3 suos ignem urentem gressus per eam.
(Psal. cm). » Quid estautera quod in hoc festo cereos povta-'
Sed quid est quod angelo congaudente pastori- mus accensos ? Hoc ex libro Sapientiae potest con-

bus, Deus horao nascitur, in prasepi bovisetasini jici, ubi legunlur idololatrae obscura sacriflcia fa-
quid est, inquam, nisi quod triplicem pacem nobis ciontes. Gentilcs enim Februarium mensem inferis
insinuat ? Scitis enim, charissimi, quod ante Re- dedicaverunt, eo quod sicut ipsi putabant, sed er-
demptorisadventum tres erant inimicitiarum parie- rabant, in principio ejus mensis Proserpina rapta
tes. Primus erat inter Deum et hominem, sccundus fuerat a Plutone ;
quam quia mater ejus Ceres faci-
inter angelum et hominem, tertius inter hominem bus accensis, in Ethna tota noctc per Siciliam quae-

et hominem. HomonamqueperinobedientiamCrea- sisse credebatur, et ipsi ad commemoriationem ip-

torem offenderat, per suum casum restaurationem sius, facibus accensis, in principio mensis urbem
angeli impedierat, per varios ritus se ab homine de nocte lustrabant. Unde fcstum illud appellaba-
separaverat. Judaeus naraquo c;eremonias excole- tur Amburbale. Cum autem sancti Patres consue-

bat, gentilisidololatriam excrcebat, utriusqueritus tudinem istam non possent penitus exstirpare, con-
alterius displicebat. Sed veniens « pax nostra fecit R stituerunt, ut in honore beatae Virginis Mariaj ce-
utraque unum, » destruxit maoerias inimicitiarum reoa porlarent acconsos et sic quod prius fiebat
(Ephcs. n). et concurrentes parietes in se angulari ad honorem Cereris, modo fit ad honorem Virginis ;

lapide copulavit, ut de caetero esset «unum ovilo et qucd prius fiebat ad honorem Proserpinaa, modo

et unus pastor (Joan. x). » Abstulit ergo peccatum fit ad laudem Mariae. Ob hoc quoqucin Puriiicatio-

et reconciliavit hominem Deo, reparavit casum, et ne Virginis cereos accensos portamus, ut purificati
reconciliavit hominem angelo, destruxit ritus, et per Rratiam, cum accensis lampadilras quasi pru-
reconciliavit hominem homini. Rcstauravit ergo denteavirgineaad nuptiasingredimereamur (Matth.
eecundum Apostolum, qui in cccliset qui in terris xxv). Ad ha:c, sicut non subitus venit, sic nec so-
sunt, et ob hoc illa ccelestis militiae multitudo psal- lus ;
venerunt enim cum eo spiritus humilitatis et
lebat : « Gloria in excelsis Deo, » id est angelis, spiritus paupertatis humilitaseumobtulit, humili-
;

Deo. « et in terra pax hominibus, » Judasis et tas in praesepio reclinavit, paupertas eum vilihus
gentibus« bona? voluntatis (Luc. m). » Hinc est pannis involvit, paupertas eum vili mercede rede-
etiam quod angelus loquitur etcongaudet pastori- mit. mira Domini pietas, mira dignatio : pauper
bus quia pax inter angelos et homines est rcfor-
: effeetus esl, cujus est « lerra et plenitudo orbis
mata. Nascitur Deus homo, quia pax inter Deum et terrarum, et universi qui habitant in eo (Psal.
homines est restaurala nascitur in prasepi bovis
;
xvm). » Ilumiliatua est qui eratexcelsus, quia «ma-
et asini, quia pax estinter boraines et hominesre- gnus Dominus, et magna virtus ejus et sapientias
parata. Por bovem enim judaicus, per asinum gen- cjus non est numerus (Psal. cxlvi).» Habetis ergo
tilis populus prasfiguralur, secundum illud : « Non secundumangelum, secundum viam.secundumad-
arabis in bove et asino (Deut. xx i), » Judaeo sci- ventum, secundum templum.
licet et gentili. Uis gestis « venit
Dominator Domi- Sed post secundum nuntium venit et tertius, de
nus ad templum sanctuai suum (Mulac. m). » Ad quo angelus Gabriel ait : « Ipse praibitante illum
templum materiale, de quo legitur in Evangelio : in spiritu et virtute Elias parare Domino plebem
« Quadraginta et sex annis aedificatum est templum perfectam (Luc. i) » Joannes autem ;angelus ap-
hoc (Joan. n). « Et in Psalmo « Suscepimus mi- :
pellatur, non naturaa proprietate, sed officii quali-
sericordiam tuam in modio templi tui (Psal. tate.juxtaquem modum ipseChristus consequenter
xlvii). » Venit autem per oblationcm, secundum
angelus appellatur, juxta illud « Et statimveniet :

quod hodierna die sancti Evangeli lectio deolaravit, ad templum sanctum suum Dominator quem vos
quia postquam irapleti sunt diespurgationis Ma-
<
quseritia, et Angelus Testamenti quem vos vultis
rioe, Jesum in Jerusalem, ut sisterent eum
tulerunt
[Malac. m). » Itevera magnus, quia prreco judicis,
Domino (Luc.u), »etc. Oblatusest enim, quia ipse vox Verbi, paranymphus spon3i, lucernasolis, qui
voluit : sed a matre fuit oblatusin templo.qui Pa- pro sui diguitate non tantum propheta, sed plus
triseobtulit in cruce. In templo redemplusest, qui quam propheta meruit appellari (Matlh. n). Ipse
incruceredemit. Sedipseseipsum deditredemptio- namque limes prascedentium
fuit et sequcntium :

nem pro mundo, mundus autem par turturum.aut quia « lex et prophetae usque ad Joannem (Luc.
duos pullos oolumbarum dedit redemptionem pro xvi),» Evangelium et apostoli a Joanne. Ipse cum

eo.Legitur autem bis fuisse redemptus, semel sa- praecedentibus Christum praedixit futurum « Qui :

cerdotibus.sedcolumba vcl turture ;item minislris, post me veniet, ante me factus est, cujus non sum
sed drachma vel statere (Matlh. xvn). Ipse lamen dignus corrigiam calceamenti solvere (Joan. i), »
non redemptus exdebito, sed tantumex bene-
fuit
cum prssentibus praesentem ostendit « Ecce Agnus :

placito, nam secundum legem redimi non teneba-

Dei, ecce qui tollit peccata mundi (lbid.). »
tur,nisi primogenitus vulvam aperiens (Levit.
xn), Hic viam ante faciera Domini praparavit Viam,
sed ipse vulvam Virginis non aperuit.
Nam hajc inquam, triplicem: nam triplex legitur ease bapti-
511 1NN0CENT1I III 1'APAi SBRMONKS DB 8ANCTIS. 512
siiiiih : ablutionis, compunctionis et pussionis. Ab- A. sti pramittitur, qui praepnrerct ei viam. Hic ost
lutionisin aqua, compunctionis in luerymis, pas- ille fumiliaris et spiritualis nunlius do
quo dicit
sionis in sanguinc. Primnm viam praiparavit bapli- prophcla « A timoro tuo, Dominc, conccpimus ct
:

zando, secundam viam pracdicando, lertiam viam peporimus spiritum salulis (Isa. xxvi). » Timor
moricndo. U jptizal<at corpus extorius, sed non istepraaparatitertrium dierum,quo lilii Israel e^res-
mentcm intorius ; uudo : « Ego baptizo in aqua, si sunt dc .Egypto (Exod. xiv), id est, pncnitcntcs
nuiliusautcmvestrumstat, quibaptizatvosinSpiri- egrediuntur dc toncbris pcccatorum. Iter primaa
lu sancto et igni (Mallh. m). » Praedicavit poeni- diei est inquisito vitiorum, iter secundas diei est
tentiam.sodnonconlulitindulgentiam. Unde «Pre- : recordatio pcccaLorum, ilor tertias diei est contri-
nitentam.agite, appropinquabit enim regnum ccclo- tio delictorum. Praicedit enim in poonitente subtilis
rum (Luc. m). » Mortuus est pro justitia, sed non inquisitio, quai diligenterconsidcrat et inquirit nu-
ipse justilicavit, quia llerodes fecit amputari caput merum et genera victorum, jnxta quod ipse pccni-
Joannis in carcere (Marc. vi). SLatim crgo venit tens ait : « Iniquitatem meam cgo prasnuntio, etco-
Dominus ad lemplum sanctum suum, ad templum gilabo pro peccato ineo (Psal. xxxvn). » Succedit
spirituale, de quo dicit Aposlolus : «Tcmpluiii Dei huic lamcntabilis recordatio, quas rccolit et atlendit
sanctum cst, quod estis vos (/ Cor. (n). » Post
P turpitudines at circumstantias delictorum, secun-
baptismum enim alque jcjunium congregavit eos, dum quod ait: « Iniquitatem meam ego cognosco,
quos elegit de mundo,quos templum Spiritus san- et peccatum meum contra me est semper (Psal.
cti genus electum, regalc sacerdotium
conslituit, « l). » Sequitur gravis contritio, quae delet et purgat
(/ Sed tunc sicut non venit subitus, ita
Petr. n) » maculas peccatorum, juxta quod ait « Secundum :

necsolus, Venerunt enim cum eo spiritushonesta- multidinem dolorum meorum in corde meo, con-
tis et spiritus veritatis honestatem in factis.veri- :
solaliones tuaj h-etificaverunt animam meam (Psal.
tatam in dictis exhihuit. Ipse nomque, « peccatum xcni). » Hac triplici via per timorem Domino prs-
non fecit, » ecce spiritus honeslatis, « nec invcntus parata, statim venit per gratiam ad templum san-
est dolus in oreejus [ha. liii), » ecce spiritus ctum suum, id est, in animam pcenitentis, nt illam
veritatis. Fecit cnim opera singularia, juxta quod sanctificet. Venit autem non solus, sed cum eoPa-
ipso lestatur Si opera non fecissem, quaa nemo
: «
ter et Spiritus sanctus accedunt, juxta quod ipse
alius fecit, » ctc. (Joan. xv). Verba protulit salu- testatur : « Ad eum veniemus, et mansionem apud
taria. Petro testante, qui ait « Domineverba vita? :
eum faciemus (Joan. xiv). «
a?ternac habes, » etc. (Joan. vi). — « Venil ergo ad Mansionem autem istam hoc ordine faciunt. Fun-
templum sanctum suum Dominator quem vos quae- damentum jaciunt, basesdisponunt,columnaseri-
titis, et Angelus Testamcnti, quem vos vultis (Ma. ^ gutt, epistyliasupponunt, capitclla prteficiunt, pa-
Ith.m). » Metaplasmus hic est, prius enim loque- rietes producunt, fenestrasordinant.tectumsuper-
batur Pater ad Filium o Ecce ego mitto angelum
:
ponunt, ostium inserunt, pavimentum sternunt. et
meum, » etc. nunc auteni convertit sermonem ad tempUiiuinduasmansionesdistinguunt.Hcecomnia,
illosqui Filii desiderabant adventum dicentes Ve- :
fratres, spiritualibus sunt plena sacramentis. Fun-
ni, Domine, et noli tardare. relaxa facinora plebis damenlum enim est fides Christi, supcr quam tide-
tute Israel. » Etalibi : « Emitte Agnum, Domine, lis anima fundata, contra spiritus tempestatis et
Dominatorem terraa, etc. (ha. xvi). » De qnibus turbinis stabilis soliditate consistit. De qua dioit
Dominus inquit apostolis « Multi rugcs et prophe- :
Apostolus Fides est substantia rerum speranda-
: «

taevoluerunt videre quae videtis et non viderunt, etc. ruii), argumentum non apparentium. Sine tide im-
Luc. x). » Ilorum desiderium reprajsentat Ecclesia possible est placere Deo (Hebr. xi). » — « Quia
in illisantiphonis «0 Emmanuel, » etc, « stirps : quiquid non est ex fide, peccatum est (Rom. xiv). »
Jesse. » — « Justus enim ex tide vivil (Babac. n ; Rom. i
;

CaHerum quia spiritus est qui vivifioat, de spiri- Hebr. x). » Unde in Gen. : « Credidit Abraham Deo,
tuali adventu Cliristi, spiritualiter aliquid propona- ct reputatum est ei ad justitiam [G«n. xvi. Super
mus. Tres enim advcntus Christi lcgimus in Scri- D hoc fundamentumeepterabasesordinabiliterdispo-
pturis, piffisenlcm, praUeritum etfuturuni ? prasen* nuntur, id est, septem petitiones, quse continontur
tem insanctilate,pra:terilum inhumilitate.futurum inorationeDominica;tresportinentcsadpra'sentem
inmajestale.Primo venit inmundum ad redcmptio- vitam.et tres portinentes ad futuram vitam, media
nem, secundo venit inanimam ad sunctificutioiicin, vero pertinens ad utramque.« Adveniat. inquit, re-

terliu veniot in judicium ad rctributioncm. Depriino gnum tuum, liat volnntaa tua, » eto. (lUatt. vi.)
dicit: ci Exivi u 1'atro, et veni in munduin (Joan. Supor hasbases scptem colunin;c lirmitcr crigun-
xvi) ;
(i de secundodixit : « Ad cum vcnieuuis, et tur, idest eepUm dona gratiae eeptiformis, qu»
mansionem opud eum facicmus [Joun. xivl i> Da Isuias superChristum enumcrnns, nit •Requiescet :

tcrtio dioit : « Vidcbitis Filiiiin hominis vciiicntcin supor eura spirilus sapientiw et intellectus, spinttis
in nubibus cceli cum potcstatc iiiagnu, u ctc. [Luc. consilii ot fortitudinis, spiritus soientiwel piel
xxi). Do priino dictum csl, do nceuiido diccniltiiu '
et replobit eum Bpiritus Linioris Doraini
eat sed in hoc udvontu angelus uute lacicm ilui-
; Do quibus Salomoni; «Sapientiaedilicavitsibido-
513 SERMO XIII, IN FESTO D. GREGORII I PAP^I. 514
mum, columnas septem {Prov. ix). » Hinc
excidit A vita subintrat.sicuti econtramors percarnales sen-
et oculi septem iti lapide uno, et lucernae septem sus ingreditur, dicente propheta « Intravit mors :

aurea; in candelabro,secundum vaticinium Zacha- per fenestras (Jer. ix\ » Tecum quod praefertur est
rias (Zach. m). His columnis septem epistylia pra:- « charitas, » super alias virtutes exoellens, « quse
ponuntur, et epistyliis capitella, id est septem vir- operit multitudinem peccatorum (7 Petr. iv).» Os-
tutes, et septem beatitudines, quas ipse Christus tium quod in latere orientis infertur, est spes, per
enumerat inquiens » Beati pauperes spiritu,quo-
: quam ad justitiam exsequendam ingredimur.Cujus
niamipsorumestregnum ccelorum.Bcati mites,etc. duajsnntjanuas abstinentiaetcontinentia.Abstinen-
(Matth. Octava namque beatitudo redit ad
v). » tia3Januaolaudidebet,neforteNabuzardamprinceps
caput.Ad hocaiditicium quatuorparietes producun- cocorum subintret.qui Jerusalem totam subvertat.
tur, id est quatuor cardinales virtutes,justitia,for- Continentias janua debet claudi,ne subintrent mu-
titudo, prudentia,lemperantia.Latus justitiae respi- lieres alienigenae, qu« mentem Satomonis evertant
cit orientem, per quam timontibus Deum sol justi- (/// lieg. xn). Interius autem sternitur pavimentum

tiae Christus exoritur. Latus fortitudinis respicit id est humilitas de qua legitur « Adhaesit pavi-
; :

aquilonem, per quam adversis resistimus, quae mento anima mea (Psal. cxviii. » Templum istud
secunduni prophetam abaquilone panduntur (Jer. in duas mansiones dividitur.Interiorest sapientia,
i),Latus temperantiae respicit ad meridiem, per quacaelestibus contemplandis inhaeret.Exterior est
quam illecebras coercemus,quibus concupiscentia? scientia,quaj terrenis disponendis intendit.Interior
exardescunt. Latus prudentia: respicit occidentem contemplativa, exterior activa. In interiori, Maria
perquam occidua declinamus.et occidentium vila- secus pedes Domini audiens ejus verba sedebat in ;

mus insidias. Haac quatuor latera sunt aequalia, ut exteriori,«Marthasatagebatcircafrequens ministe-

in quadrum sit aedificium.In his lateribus quinque rium (Luc.x).» Satagamus igituret nos dignos fru-
fenestraj ordinantur,id est quinque sensus spiritua- ctus agere pajuifentiae (Matth. m), ut tale templum
liter intellecti, scilicet visus intelligenliae, auditus nos sibi faciat Angelus Testamenti Dominus noster
obedientiae, odoratus discretionis, gustus delecta- Jesus Christus, qui est super otnnia benedictus
tionis et tactus operis. Per hos spintuales sensus Deus in seecula saeculorum. Amen.

SERMO XIII

IN FESTO D. GREGORII PAP.E, HUJUS NOMINIS I.

Qux ad testamentum requiraittur, et de testamento Ghristi de qualuor speciebus Scripturx, qux per qua-
;

luor flumina de paradiso /luentia designantur ; de duplici sacerdotio, el de pontijicalibus indumenlis qui-
bus pontifex Veteris Testamenti induebatur.

Statuit illi Dominus testamenlum sempiteriium, el C lum septem testes, sed universos apostolos sibi te-
dedit illi saceidotium magnum et beatijicavit illum tes adhibuit, quibus et dixit : « Vos eritis mihi
in gloria (Eccli. xlv). testes in Jerusalem, et in omni Judaea et Samaria,
[Tria nobis circabeatum pontificem et egregium et usque ad extremum terrae (Luc. xxiv). Coram >,

doctorem nostrum pra;missa verba commendant, ipsis non unum tantum hasredem, sed omnes ele-
seientiam charitatis,excellentiam dignitatis et glo- ctos sibi hocredes instituit. Qui.secundum Aposto-
riam sanctitatis. De primo prjemittitur statuit ei ; lum, sunt haeredes Dei, cohaeredes autem Christi
Dominus sacramentum sempiternum. De secundo (Hom. vui) de quibus dixerat per Prophetam
; :

subjungitur dedit illi sacerdotium magnum. De

: « Disposuitestamentumelectis me\s(Psul.L.x&xm) »
tertio subinfertur: beatificavit illum in gloria (17).] Eis ergo regnum ccelorumex testamento disposuit,
Testamentumestpropriae voluntatisjusta sententia, secundum quod dixit « Beati pauperes spiritu,
:

supereo quod quis de rebus suis vult lieri postmor- quoniam ipsorum est regnum coilorum (Matth.v).»
tem. Exiguntur autem in testamento testes idonei, Hinc eryo apostolis ait « Dispono vobis sicut di-
:

coram quibus testator et haeredes instituat,etdere- sposuit mihi Pater meus regnum,utedatis etbiba-
bus disponat Exigitur et tabellio.qui testamentum tis super mensam meam in regno meo (Z,mc.xxii).»

conscribat,ut sic demum post obitum testatoris sit Surnmam vero testamenti concludens,« accepit pa-
immobile testamentum.Haec omnia,fralres,in testa- u nem, benedixit et fregit, deditque discipulis suis
mento Christi possumus invenire; qui quanto per- dicens Accipite et comedite Hoc est corpua: :

fectior est, tanto perfectius volens condere testa- meum. Simiiiter et calicem postquam coenavit, di-
mentum, cum moriturus esset in proximo,nonso- cens Hic est sanguis meus novi testamenti,qui pro
:

(17) Uncis inclusa affert Maius ex codice Vaticano.

515 1NN00ENTII III l'\VM SERMONKH 1)E 8ANCT1S. 516

inultis effundrtur.in i. iui>- m.h. m

pi DO&torum (l.uc. A. laote el melle Quentem, frumentum et vinum ot
xxn). » Adfuit et tal.ellio, non unu8 tiintuiu, Bd oleuia [Exod. xui), » et similia. 1'hison interpro-
Mattbnua st Joannea qui teetamentum illud,i 1 1
i tatur oris mututio, signans allegoriain, secundum
gelium Donaoripaeruutajuxta quod altar eorum quam littera mutatur in spiritum ; aliudque Bonat
Bubscribena, ait « Hioest discipulus ille.qui sori-
: in littera.et aliud in spiritu continetur. Tigria in-

psitheo (Joun. xxi). » Hoo ergo teatamentum bbI tcrprotatur velox, designans anagogem, ad cujus
Bempiternum quia teatatoriB morte fuit Qrmatnm.
;
illtelleotum velox declaratur ingenium, et facilia
ideoquo vetus teBtamotttum debuit dejure ceesare, intclligentia ; eoquod prajcipue desupercoclestibus
Beoundumquod BoriptnmeBt ; Novis Bupervenien- agat, id est de trinitate personarum, ct ordinibus
tibus, vetera projioielis (llcbr. ix). » Et iterum : angelorum. Euphrates interpretatur (rugifer, si-
« Ecee nova faoio omnia [Apoc. n). » Uude pro- gnans tropologiam per quam anima plantatur in
pheta « Ecce dies voniont, dieil Domiuus,ct oon-
: moribtis.llis aulemlluminibus beatus Gregorius ir-
summabotostamentum novum supor donium lsrael rigavit paradisum, id ost fccundavit Ecclesiam :

ot super domum Juda; non secuiuiuni lestamentum » Tetendit arcuiu suum et paravit illum ; et in ipso
quod dedi patribus corum, cum educcrem eos de paravit vasa mortis, sagittas suas ardcntibus effe-
terra /Egypti; sed dabo legea nieas in inentes eo- cit (['sal. vii). » ln arcu duo sunt, lignum et chorda

rum, etc. (Jcr. xxxi). » Licet autem hoc testamen- B sibi

oiki invicem cohaerentia. Sed lignum duruni pcr

tum electis oniuibus disposuerit, principalitcr ta- chordam mollem infleotitur. Lignuin durum est
men apostolis, eorumque vicariis, quibus regni lex Mosaica, de qua Petrus apostolus ait « Cur :

principatum commisit, dicente 1'salmographo tentatis nobis imponere jugum quod neque nos, :

« Pro patribus tuis nati sunt tibi lilii, constitues neque patres nostri portare potuimus? (Act. xv) »
cos principes super omnem terram (I'sal. xliv) » Ciiorda mollis est lex evangelica, de qua dicit Do- ;

— u qui ordinant testaincutum ejussupcrsacriiicia minus « Jngum meuin suave est, et onus meum :

(l'sal. xlix). » Beatus autem Gregorius revera tc- leve. (Matth. 11). » Jugum durum per chordam

stamentum ejus super sacriticia ordinavit qui,si- mollem inllectitur quia lex Mosaica per legem ; ;

cut uuiversalis tenet Eccleaia, uormam et rcgulam evangclicam temperatur.Lex illa reddebat oculum
officiorum, tam super sacrificio, quam super pro oculo, manum pro manu, dentem pro dente
caHcris mysteriia prudentor instituit; qui No- (Levil. \\\\). Lex ista praeeipit Si quis te per- : .<

vum el Vetus Tcstamentum et utilius exposuit, cusserit in unam maxillam, prasbe ei et alteram.

et subtilius inlellexit, ut ei convenienter apte- Si quis abstulerit tibi tunicam, da ei et pallium.

tur, quod Sponsa dicit in Gauticis: « Omnia poma Si quis angariaverit te mille passus, vade cum eo
nova et vetera servavi tibi, dilecte mi (Cant. vai);» C alia duo (Matth. v). » PraHerea sponsa dicit in
quia nimirum Novum et Vetus Testamentum per Cantico a Meliora sunt ubera tua vino fra- :

alios expositores aliquatenusfloruit,sed per ipsum grantia unguentis optimis (Cant. 1). » Et sponsus
plene fructilicavit.Uic est enim scriba doctus in re- in Evangelio « Yenite ad me omnes qui laboratis :

gno ccelorum, qui de thesauro suo nova produxit et onerati estis, et ego vos reficiam ; et invenietis
et vetera (Matth. xtn). Hic cst stabularius, qui ad requiem animabus vestris (Matth. n). » Lignum
curationem vuinerati protulit duos denarios, quos et chorda cohajrent quia Novum et Vetus Testa-
;

a Samaritano recepit (Luc. x). Hic de lonte Scri- mentum conveniunl. Bota namque continetur in
ptura: quatuor expositionum rivos produxit. De niedio rota? {Ezech. 1). Et duo cherubim sese respi-
quibus mystice legitur « Fluvius egrediebatur de : ciunt versis vultibus in propitiatorium [Exod. xv).
loco voluptatis ad irrigandum paradisum.Qui divi- ln hoc arcu paravitbeatus Gregorius (18) vasa mor-
ditur in quatuor capita, Phison, et Gion, Tigriset tis adversus haireticos adversantes, ut caperelvul-
Euphrates (Qen. u). » Locus voluptatis congrue peculas qua) demoliuntur vineas (Cant. ii), ora
Spiritus sanctus accipitur, qui est dilectio Patris quidem habentes diversa, sed caudas ad invicem
et Filii, amor et connexio utriusque. colligatas (Juilic. xv)quia de vanitat? conveniunt
;

De quo legitur Torrente voluptatis

: .< ttia;pota- i. in idipsum. Sagittas suas ardcntibus cffecit, pro-
bis oos (Psal. xxxv). » Fluvius indo rrogredicus pter catholicos dcliuqucntes, ut oves errantes ad
est sacra Scriptura, qme per Spiritum sanctum caulas reduccrct, et in amffinia virgultis pasceret.
cst edita ct exposita. Sicut enim lluvius ille divi- His vasis atque sagittis liber Moralium quasi pha-
debatur in quatucr capita, Phison.et Cion.Tigriii), retra plena consistit.
ct Euphratem ; sic Scriptura sancta dividitur in
quatuur spccies, historiam, ot allcgoriam, anago- Statuit igitur ci Dominu
gen et tropologiam.Gion interpretatur hiatus num, ct dcdit illi sacerdolium magnum [Eccli. slv).

designans historiani qtiia secundum wtnvs, in- ;

Uuplex saoerdotium. Unum, quod visibilitaj
cst
hiabant terrenis, eo quod secuiuluiu liistoriam datur exterius in ordiuutione alterum, quod M^i- ;

tcrrena promittebantur. Ut : <> D.ibo vobis terrum biliter datur interius in justifioatione. Unom cst

(18) Lib. Moralium.

517 SERMO XIII, IN FESTO D. GREQORII I VAPM. 518

digaitatis, alterum est sanctitatis. De primo ait A. candida (Eccli. ix) » Tertio cingebat se balteo, si-

Dominusad Moysen : « Applica ad te fratrem tuum gnilica.is castitatem, qua circa

lumbos debet ac-
Aaron et filios ejus ut sacerdotio mihi fungantur cingi, utrestringatconcupiscentiam. Unde Veritas

(Exod. xxvm); de secundo Petrus ait « Vosestis

» : ait: Sint lumbi vestri praacincti, etlucernas arden-
><

genus electum, regale sacerdotium (I Pelr. n). » tes in manibus vestris (Luc. xn). » Quarto induebat

Utrumque contulit Dominus B. Gregorio, non so- tunicam poderim, id est talarem significans quod
lum magnum, sed maximum ;
quem indumentia pontifexdebetinduere perseverantiam; quia « qui
virtutum ornavit, et ad apicem apostolicae sedis perseveraverit usque in finem, hic salvus erit
sublimavit. Licet enim comrauniter omnes aposloli (Matth. x). Pertalum enim, propter extremitatem,
claves regni ccelorum acceperunt, ac pcr hoc om- perseverantia designatur, secundum iilud : « Ipsa
nes episcopi, ut quidquid adhibitis clavibus liga- conteret caput tuum, ct tu insidiaberis calcaneo
verint super terram, sit legatum et in ccelis ; et ejus (Gen. m).
» Dependebant enim pro fimbriis
quidquid solverint superterram, solutumet in sit malogranatacum tintiunabulis aureis(Rro<7.xxviii).
ccelis (Matth. xvi), principaliler tamen B. Petrus Per malogranatum intelligitur operatio, per tintin-
claves regni ccelorum accepit, ac per hoc successor nabulum aureum accipitur pradicatio quae duo ;

ejus, ut ipse non „ debent in sacerdote conjungi, ne sine illis ingre

possit ligare caeteros, sed ligari
possit a caateris. Ei naraque singulariter dictum diens sanctuarium moriatur. « Coepit enim Jesus
est «Tuvocaberis Cephas (yoflH. i), » id est caput.
: facere et docere (Act. ij), » sacerdotibus relinquens
Sicut enim in humano corpore solura caput habet exemplum, ut sequantur vestigia ejus (I Petr. iij.
plenitudinem sensuum,caetera vero meinbrapartem Qui peccatum non fecit.ut sit honestas in conversa-
recipiunt plenitudinis ; sic et in ecclesiastico cor- tione; nee inventusest dolus inore ejus (ibid.), ut sit
pore caeteri episcopi vocatipartem sollici- sunt in veritasin praedicatione. Quinto induebatur ephod,
tudinis, sed supremus pontifex assumptus est in id estsupehumerale, significans quod pontifex de-
plenitudem potestatis. betinduerepatientiam, ut in patentia sua possi-
Porro B. Gregorius magis voluit prodesse quam deat animam suam (Lue. xxi). Humeris enim onera
praeesse, ita ut potestas magis ei fueritoneri, quam
portamus, secundum illud : « Supposuit humerum
honori, unus eorum effectus, de quibus legitur ad portandum, et factusest tributis serviens (Gen.
:

« Induti sunt arietes ovium et valles abundabunt

xlix). Habeat autem duas oras conjunctas in
.i

frumento (Psal. lxiv). Indutus est autem orna->

utroque latere summitatum, signilicansquod pon-
mentis virtutum, quae per pontiliealia indumenta tifex debet habere arma justitiae a dextris et a si-

signantur, ut esset unus eorum, de quibus dicitur :

non erigatur prosperis, nec
nistris (II Cor. vi), ut

« Sacerdotes tui induantur justitiara, et sancti ex- deprimatur adversis. Habebat et duos lapides ony-
sultent (Psal. cxxxi). » Erant autem in lege (Exod. chinosinsertos humeri3, in qnibus sculpta erant
xxxvm, xxxix), octo, vel verius septem pontifica- duodecim nomina iiliorum Israel, sex in uno, et

lia indumenta, Spiritus sancti gratiam ipso modo sex in altero (Exod. xxviu). Per duos onychinoa
designantia, spiritum sapientiae el iutellectus, spi- significanturveritasetsinceritas : veritas per clari-
ritum consilii et fortitudinis, spiritum scientiae et tatem, sinceritas per soliditatem. Per filios Israel

pietatis, et spiritum timoris Domini (Isa. xi). Eis signilicantur sancta desideria et justa opera.secun.

autem pontifex induebatur hoc ordine. Lotis prius dum illud :« Maledictus homo, qui non reliquerit
manibus ac pedibus induebatur monachasim, id semen in Israel. » Per senarium significatur per-
est feminalia, signans quod sacerdos mundatis fectio, pro eo quod Deus sexto die perfecit ccelum
operibus et aflectibus lacrymis poenitentia? debet et terram et omnem ornatum eorum. Quod ergo
assuraere continentiam, ul offerat hostiam imma- sex nominafiliorum Israel sculpta erant in uno la-
culatam, sanctam, Deo placentem (Rom. xn). No- pide, et sex in alio.signifieabat, quod desideria sa-

ster autem pontifex,quia jugem debet habere con- eerdotis et opera perfici debent, non « in fermento
tinentiam, non induit in sacrificio feminalia, sed malitia3 et nequitirc, sed in azymis sinceritatis et
sandalia. Ac si dicatur : « Qui lotus est, non indi- D veritatis (I Cor. v.) » Ut sinceritas formet intentio-
get nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus (Joa:i. nem, et veritas finem. Habebat et duas catenulas
xni). » manus enim opera designantur, secun-
Per auri purissimi sibi invicem cohairentes, quae duo-
dum illud « Benedictus Dominus Deus meus, qui
:
bus inferebantur uccinis (Exod. xxvm), significan3
docet manus meas ad praelium, et digitos meos ad quod pontifex debet habere duos charitatis affectus,
bellum (P$aLcxLiii).»Per pedes signantur affectus, ad Deurnscilicet etad proximum de quibus praeci-
secundum illud « Excutite pulverem de pedibus
: pitur : Dominum Deum tuum ex toto cor-
« Diliges
vestris (Matth. x). » Secundo induebatur cathe- de tuo, proximum tuum sicut teipsum (Deut.
et
mone, id est vestem lineam, significans quod sa- vij Luc.x).» Sicut enim aurum praeeminet universis
cerdos debet induere innocentiam, ut quod sibi metallis, ita charitas excellit universas virlutes ;

non vult fieri, alii non faciat (Matth. vn). Linum de qua dicit Apostolus Major horum est chari-
: «
enim propter candoremsignificat innocentiam, se- tas (I Ccr. xin). » Duo uncini, sunt intentio et finis
cundum illud :« Omni tempore vestimentatuasint quibus catenuls inseruntur, ut tam Deum quam
519 INNOCENTII III PAPJE SERMONES DE SANCTIS. 520

proximum dilig.tt « ile oorde puro, cl ooo.Boieo.tia A purpurom rcgiiu dignitalis sigaiflcalur pontilica-
boau, non lictu (I Tim. i)j n Bt lum Dcuni
et tido lis polestns, qua> via rogia deleel inoedere, no do-
quamproximumdlligat propterbeatitudinem^Deuoi olinel ad dextram,
ad ginietram ne li- vel deviet ;

propter seipsum, proximum propter Deum. gct dignoe aul Bolvat indignos; per coccum colo-
ris ignei, eignifloatur pontiliculis doctrinn quaj si-
Sexlo induebat logion (Etod. xxvm), id cst rn-
cnt ignie lucere debet et urere, propter quod et
tionale, signiiicuns quod pontilex debet induere
bis linetus esse nnrratur. Lucere debet per pro-
disoretionem, per quum disoernit inter luoem ot
tenebraa, inter dextrum ct sinistrnm quiu « non
iiissioncm, ut : a Omnie qui reliquerit patrera aut
;

est conventio lucis ad tcnebras, noque Christi nd

malrem etc, cenluplum accipiet, el vitam oeter-
iuiii possidebit (Matlh. xix). » Ureie debet pcr
liclial (11 Cor. vi). » Erat autcm rutionule quudran-
comminationem, ul : « Omnis arbor qua; non fece-
gulum, signlicans quod debet discerncre intcr
ritfruclum bonum, excidelur ct in igncm miltetur
quatuor inter verum ct falsum, ne deviet in cre-
:

dendia; inter bonum ot mulum.nedeviel in agen-

(.V<i///i.vii).»Per byssum eaudoriscximii significutur

dis. Erat et duplex,

prsolarhaB fama:, qoffl dcbet esse relorta. Ut pon-
quia debet discernere pro duo-
bus, pro se videlicet et pro populo, ne, si cascus
lifcx bonum habeat testimonium secundum Apo-
r. stolum « Et ab his qui inlus sunt, et ab his qui
oaenm ambo
foveam cadant (Luc. vi).
duxerit, in
:

foris sunt (I Tim. 111). » Per hyacintum coloris

Habebat et quatuor ordiues lupidum (Exod. xxvm),
tigurans quod pontifex debet hubere quutuor prin-
acrei signilicalur sereuilas conscienlia;, quam in-

cipaliores virtutes, justitiam, fortitudinem, pru-

Ira sc pontifex dcbet habere, secundum quod di-
cit Aposlolus : « Gloria nostra ha?o est testimo-
dentiam, temperantiam. ln singulis autem ordini-
nium conscientioe nostra (II Cor. i). » llis omnibus
bus habebat tres lapides signans quod pontifex ;

indutus fuit B. Gregorius, ut esset sacerdos ma-

in primo debet habere fidem, spem, charitatem ;

gnus, qui in diebus suisplacuit Deo, ct « inventus

in secundo modestiam, mansuetudinem elbenigni-
est juslus, et in tempore iracundioe faclus est re-
tatem ; in tertio, pacem, misericordiam et largi-
talem ; in quarto vigilantiam, sollicitudinem, et
conciliatio (Eccli. xiv). » Et ideo Dominus beatili-

longanimitutein. Per lapides etium figurantur vir-

cavit illum in gloria. Jam bcatificavit eum in ani-
ma, snd et beatiticavit illum in corpore. Sancti
tules secundum illud : « Alius sdifloat aurum et
namque duplicem glorilicationis stolam habebunt,
argentum et lapides pretiosos (II Cor. m). » Su-
unam spiritus et alteram carnis. Stola Spiritus in
premum capilis ornamentum eral cydaris vel thi-
tribus consistit, cognitione, dilectione, delecta-
quam ultimo ponlifcx assumebat, significans
ara,
tione ; de cognitione Veritas ait : « Hoec est
humiliialem , de qua Dominus ail : « Omnis qui se
cxallat, humiliabitur et qui se humiliat, ezaltabi-
vita oeterna, ut solum vcrum Deum,cognoscant te
;

et quem misisti Jesum Christum (Joan. xvm). »

lur (Luc. xiv, xvm). » Hanc aulem gestabat in ca-
Iu ea namque sancti cognoscunt sicut et cogn iti
pite, signilicans quod pontifex debet gerere humi-
litatem in mente, exemplo capitis nostri dicen-
sunt, videntes « non per speculum in wnigmate,
scd lacie ad faciem (l Cor. xni); » inlelligentes si-
lis: «Discite a me, quia mitis suin ethumilis cor-
cuti est, Trinitatem in unilate, et unitateiu in Tri-
de (Matlh. xi). » Per capul enim mens intelligilur,
secundum illud
nitale. Ex hac comprehensiva cognitione nascitur
« Unge caput tuum, el faeiem
:

tuam lava (Mutth. vi). » De cydari dependebat a summa dileclio, per quam sancti diligunt Deum
ex toto corde, ex tota mente, ex lotaanima {.Matth.
fronle lamina aurea, signilicans sapientiam, in
qua scriplum erat notnen Dei tetragrammaton, id
xxn; Luc. ix). « Ex corde, id est inlellectu, dili-
gunt filium toto, id est sine errore ex mente.id
est quatuor litterarum, Jolh, He, Vau, Heth, id ; ;

est memoria diliguut Patrem; tota.id estsine obli-

est principium vit.v, passionis iste ; ac si dicerel
vione; ex anima, id est voluntate, diligunt Spiri-
apertius : Ille, cujus pontifex iste geril personam,
tumsunctum; tota, id cst sinecontrarietate. Ex hao
scilicet Chrislus, est principium,.id cst auctor vi-
ta;passionis,id estvitea restaurats por pasaionem;
eumma dilectione, nascitur summa delectatio,

quiu « inorlem noslrum moriendo deatruxil, el vi- JJ quam « oculus non vidii, nec auris audivit, necin
oor hominia asoeadit (I Cor. u)\» de quu lamen
lam resurgendo repaiuvil (1'rxf. Ecctes.). » Nomen
lcgilur : « Exsultabunt sancti in gloria, laetabuntur
umabile, deleclabile nomen quod sa-
el salutare :

in cubilibus suis (Psal. cxi.ix

nat, relicil et illuminal; de quo legitur • Oleum :

effuaum est nomen tuum.idto adolescenlula; dilexo- Stolu carnis consistii in quatuor, olaritate, sub-
runl te (Cant. 1). » Non est vera sapientia, in qua tilitate, agilitate ct impassibilitale. De quibua
tanli myslerii nomen sculplum non esl. Eranl Dominus ait : Mensuram bonam, et confertam,
autem indumenta pro majori purto ronlexta opcre et coagitutum, et superffluentem reddeni in sinum
polymito, id cst vurio propter vnrielalem virlu- vestrum (Luc. vi). » et alibi : « Fulgebunt juali,
tum ;
de qua legitur : « Aatitlt regina a dexlrie el tanquam scintillae in arundineto discurrenl, et
tui» in vestitu deauraio,
oiroumamleta varietale regnabitDominus illorumin perpetuum .^ap.iu •

(Psal. xuv). Contexta vero de quutuor preliosis

>•
Fulgebunl clari el tanquam sointill» subtiles, in
coloribus, purpura, cocco, bysso, hyucinlho. Per arundineto discurrenl agiles ; et regnabit Domi-
 ;

521 SEKMO XIV, 1N ANNUNTIAT. B. MaRLE. 522

nus illorum in perpetuuni impassibiles « : ; ubstcr- A tiausierunt (lai. xxv; Apoc. vn). » Ad hanc gra-
getenirn Deus omuem Jacrymam ab oculis sancto- tiara meritis et precibus B. Gregorii nos perducat
rum, et jam mors non erit amplius, noque luctus, Dominus Jesus Christus,qui est benedictus in ss-
neque clamor, nec ullus dolor quoniam priora cula saaculorum. Amen.

SERMO XIV.

IN SOLEMNITATE ANNUNTIATIONIS GLORIOSISSIM.E SBMPER VIRGINIS MARLE.

De cceli varia acceplione : de gradibus descentus Christi, et ascensionis ejusdem, et quomodo nos debeamus
detcendere.

Nemo ascendit in ccelum, nisi qui do cwlo descen- homo, filius scilicet hominis, qui est in cwlo, ma-
dil, Filius hominis qui est in cuelo (Joan. m). nens Deus. Non enim sic descendit de coelo, ut
Cum diligenter intendo quis sum non remaneret in ccelo
quia non sic factus est
qui loquor,aut ;

de quo loquor, silendum potius arbitror quam

Deus sed simul in unum
lo- homo, ut desierit esse ;

quendum. Loquor enim mutus de Verbo, terra de est dives et pauper, Deus et homo Deus de Deo :

ccelo, peccator de Salvatore. Cum tamen de pecea- ante s»cula genitus; homo de homine in sfficulo
tore dicit Deus « Quare tu enarras justitias meas, B natus.In Psalmo quoque similelegitur
: «Asummo :

et assumis Testamentum meum per os tuum (Psal. ccelo egressio ejus.et occursus ejus usque ad sum-
lix) » sed quoniam creatura non debet obmute-
; mum ejus (Psal. xvm).» Hoc hodie.fralres, imple-
scere in laudibus Creatoris, liceat mihi, fratres, tum est, quando « Verbum caro factum est,et ha-
aliquid ex verbis praemissis ad laudem Redempto- biiavit in nobis (Joan. i). • « Hodie novum fecit —
ris in gazophylaciuin mittere. Quaa quidera verba, Dominus super terram,mulier circumdcdit virum »
tanto suhtiliori sunt consideratione pensanda, (Jer. xxxi) gremio uteri virginalis. Mulier, sed
quanto profundiori sunt intellectu fecunda. Vi- intacta ; mater, sed virgo. Haec in utero circumde-
detur enim quantum ad litteras superticiem, quod dit puerum, secVvirum infantem, sed Deum. O
;

solus Christus ad ccelum ascenderit, sicut ipseso- vere novum, quod hodie fecit Dominus super ter-
lus de ccelo descendit; cum tamen multi cum ipso, ram ;
quia stella solem, creatura Creatorem, filia
vel multi post ipsum in ccelum ascenderint. Multi patrem concepit. Hodie fecit, ut aeternus sit tem-
ergo sunt ascensuri, ut quo pracessit sublimitas poralis, simplex compositus, et mortalis sit im-
capitis.illue et humilitas corporis subsequatur.ipso mortalis. Hodie trinitatis mysterium innovavit, ut
dicente : « sum illic sit et mi-
Volo, Pater, ubi ego tres sint substantiae in unitate personae, sicut tres
nister meus » —
Ascendens autem in „ persona sunt in unitale substantiae ut nascere-
(Joan, xn). « ;

altum, captivam duxit captivitatem (liphes. iv), » tur de matre siue patre, qui de patre natus est
sanctos scilicet,quia divina visione suspensi in in- sine matre. Hodie simul descendit et ascendit
ferni tenebris tenebantur.De quibus legitur « Edu- sed Deus descendit in hominem, et homo ascendit
:

xit vinctos suos de lacu in quo non erat aqua in Deo.

(Zach. ix). )> Porro si corticem littera velimus di- Deus ergo descendit, homo ascendit. Sed quia
ligenter attendere, inveniemus sub illo nucleum, Christus Deus est et homo, ipse descendit pariter
subtilis intelligentiae. et ascendit. Fuit autem Christi descensus, servilis
Ccelum enim in sacra Scriptura variis modis formae susceptio,de qua dicit Apostolus « Exinani- :

Interdum divinitatis]signiflcat celsitudi-

accipitur. vit se formam servi accipiens (Phil.
> In hoc n).
nem, ut cum Lucifer ait « Ascendam in coelum, : vero descensu, velut in scala, multi sunt gradus
et ponam sedem meam ad aquilonem, et ero si- dispositi. Distr^buamus itaque gradus ejus, ut
milis Altissimo (Isa. xiv). » Cum enim Lucifer enarrentur in progenie altera. Primus gradus est
esset inempireo constitutus, non erat ccelum su- passibilitas quara assumpsit, ultimus est passio
perius quo posset ascendere. Sed ccelum divi- quam sustinuit. Et inter primum et ultimum di-
nitatis celsitudinera intellexit, in quam deside- versa; sunt graduum differenti*. Ad priinum spec-
rabat ascendere, ut esset similis Altissimo. Sic et D tant defectus hominis, quos suscepit, ut pavor et
hic coelum potest convenienter intelligi, ut taliter dolor, fames et sitis, paupertas et labor. Ad ulti-
accipiatur : Semo, id est nullus hominum unquam, mum pertinent pcens ab hominibus, quas
illatas

quantumlibet sanctus, etiam ab utero sanctifl- sustinuit. Captus est enim et ligatus, percussus
catus, ascendit in cmlum, id est in subliuiitatem et flagellatus, irrisus et exprobratus, maledictus
divinitatis, ut esset Deus, nisi ille qui de c<elo de- condemnatus, crucifixus et lancoatus. Ecce fra-
scendit, id est de celsitudine divinitatis, ut esset ctum est alabastrum,et domus repletaest ex odore
Patrol. CCXVII. 17
 INNOCENTII III PAPAS SEHMONHS DE 8ANCT1S. :..",

ntl (MatfA, ixvi.) Sed ut Buaviua o.iur un- X i pietotia, ot replebit eum spiritus timo
guenti reapiret.aasigDdudi aunt gradua defpotuum, risDominl [ibid.). »
quoniam tnanifesli sunt gradus pcenarum. iu gra- AJibi quoque grtidua in hoc asccnsu describcns
dum ergo pavoris ipse so duscoudisso futetur in idem propheta, sic ait : n Puer natus est nobis, et
psaliuo : « Formido inortts cecidit Buper me.timor lilius datus est nobis : et vocabitur nomen ejus Ad-
st tninor venerunt super mo(Pia/ uiv).)i Doeodein inirabilis, Consiliarius, Deua, Fortia, Pater futuri
in Lvungelio « Coepit Jesus pavere et tadere : sasculi, Princops pacis [Isa. ix). » llic cst qui ad
[Marc. xiv). » mlra Christi dignatiol Pro uobis gradum Bumms potestatia asoendit, sicut ipse te-
timuit quem angeli timent, quem arohangeli tre- sl;itur : « Duta est mihi omnis poteslas in eoelo et in

munt ; cui tlectitur omne genu, OOBleatium, terre- terra (Mntth. xxvm). omnia qutecunque » (,)uia «

strium ot infcrnorum (Pftt7.Il). lu gradum ergo do- voluit, fecit in ccolo et in terra, in mari, et in om-
loris ipse quoque se desoendisse per prophr-tam nibus abyssis (Psal. cxiu). » llabuit enim gradus
testatur : « vos omnes qui transitis per viam, ascensionis non solum per dona, quea in concep-
attnndite et vidcte si est dolor sicut dolor meus tionc recepit, verumetiam per rairacula, qua1 pro-
Unde in Evangelio
(Tarvn.i).» : « Tristis eatanima pria potcstate perfecit.Ascendit ergo per miracula,
mea usque ad mortem (Matth. xxvi). » O mira Do- quaa fccit in ccclo, et per miracula, qua; fecit in
mini pietas Pro pcceatoribus doluit, pro miseris! tcrra, et pcr uiiracula, quae fecit in aqua. Et in his

tlevit; cujus gaudium sempcr est plenum, cujus tribus mirucula fecit, nascendo, praidicando, mo-
laetitia nunquam delicit, per quom pater et ipse riendo. Ipse quoque nascente, nova stella apparuit
coram patre lusit in orbe terrarum {Prov. vm). in oriente ;
quia ortus est sol justitiae Olal. n),
In gradum famis et sitis descendit, ipso tcstante : quem magi stella duce venerunt cum muneribua
« Dedoruntin escam meam fel.et in siti mea pota- adorare (Matth. n). Romas vero templum Paeis
verunt me aceto (Psa/. lxviii).» De eodem in Evan- mirabiliter corruit ;
non
quia uatus est ille, qui
gelio : « Cum jejunasset quadraginta diebus et venit mittpre pacem, sed gladiuni (ilatth. x). Plena
quadraginta noctibus, postea esunil (Uaith. iv). » siquidem pace toti orbi sub Augusto Cajsare
ineffabilis dispensatio Redemptoris tbns vitae ! restituta, Romani tcmplum Pacis aedificaverunt.

sitit, cibus angelorum esurit, panis vitae, qui de De quo consulentes, quam diu foret duraturum,
coelo descendit, de quo si quis gustaverit, vivet responsum est Donec virgo parial. Qui gauden-
:

in aeternum [Joan. vi). » tes intulerunt Ergo erit in ilernum, quia nun-
:

quam virgo pariet. Statim autem in hora nativi-

In gradum paupertatis idem setlescendisse fate-
tatis Dominica? funditus corruit. Tunc etiam tlu-
tur : « Pauper, inquit, et dolens ego sum (Psal. vius Tiberis recepit in se rivulum olei manantem
lxviii). » De eodem in Evangelio « Vulpes foveas :
de taberna emunctoria quia natus est fluviusvo- ;

habent.etvolucrescodinidos; Filius autemhominis luptatis, de quo legitur « Oleum elTusuui nomen ;

non habet, ubi eaput suum reclinet (Matth. viii). » tuum (Cant. i). »
magnum humilitatis exeruplum Factusest pau- !

Ipse etiam proadicando per hos gradus ascentlit.

per, cujus esl tcrract plenitudo ejus, orbis terra-
Nam in transliguratione de coelo vox Patris auditsj
rum et universi qui habitant in eo (Psal. xxxm). »
est : « llic est Filius meus dilectus, in quo mihi
gradum laboris descendit.ipso dicente « La- bene coniplacui : ipsum audite (Matth. m). . lose
In :

Et Evangelio etiam, ut ca;tera miracula pratermittam, de terra

boravi olam&ns, etc. [Psal. vm). » in

fatigatus legitur in itinere (Joan. iv). Quifl autem quatriduanum Lazarum suscitavit (Joan. xn). Ipse
super aquas pedibus ambulavit (Marc. \r.
siccis
adeo durus, cujus pectus tum ferreum, cujus cor-
Eodem in crucis patibulo moriente, sol obsou-
pus tam lapideum, ut possit suspiria claudere.ge-
ratus est, terra trerauit, et de latere ejus aqua
mitum reprimere, cum audit Creatorem suum, re-
profluxit (Luc. xxm).
demptorem suum, per hos gradus humiliter de-
scendisse.qui factus est pro nobis obedicns usque
« Hac sunt qua; nemo alius fecit unquam, aut fa-

ad mortem mortem autem crucis?» (Phit.u.) Sciat D cere potuit ; et ideo nmo ateendit in caflum, nisi

se culpabiliter durum, qui deflet eonturnelias et qui de casio dticend.it, Filiut hominis, qui «I m
dolores amici, et cum audiorit tot Christi poenas, t elo.

tot oontumeliaa et opprobria, non movetur ad ge- Sed et nos fratres si volumua conregnare,
mitum, lacrymas non sffundit Non snim dcscen- oportel compati et si volumua
et aaoenderd ;

dit pro se.sod pro nobis.et dedit animain suamre- oportet ut desoendainus (// Tim. n). quia » qui
demptioneiu pro mundo. Veruin qui desoendit, se exaltat.humiliabitur ; et qui se humiliat.exalta-
ipeo est qui aseendit. I»e quo ascenau dici bitur /...-. u\).» Diubolus autoni, quia

pheta : k i' redietur virga de uperbiam, nou tautiuii doseonditj

doraiii i
eju oendel (/»o. ki). « Oonsequenter lidit, juxtu quod logitur : • Quomodo
autem quasi gradiiB asecu disti, Luoifer, qui uiane orieba
dit : n Et requiesoet auper eum apirilus Bapies Et de eodem Videbam Satanam tanquum
:

intollectus, spuitus consilii ot fortltudinla, iplritua de ccelo oadentem tLuc. 0.» Dosoeiuluiiun argo pw
oZj SERNiO XV, IN DIE PAliASCEVES. 526
humilitatcm, ct in ipso descensus gradus exemplo A. mundo sunt. Quidquid enim mundoest, concu-
in
Domini dispoDamus. Primo namque dcLeinus des- pisceotia carnis cst ii Joan. n), »quantum ad gu-
eendere per tubjectionem, secundo per compas- lam et luxuriam, et concupisoentia oculorum,
i, tertio per abjectionem. Subjeotio voro tree quantum ad divi i^sessiones. Sed difiirile
oootinet gradus : primus est, subdere se majori ;
est divitem intrare in regnum ccelorurr (Malth.
sccundus, subdere se pari teriius, subdere se ;
xiv). d Et superbia vita;, quantum ad honores et
minori. In primum descendimus per debitam ne- dignitates. Sed tollimur in altum, ut lapsu gra-
cessitatem ; in secundum, per mutuam cliarita- viore ruamus. Ad secundum gradum Dominus nos
tem ; in terlium, per abundanteiu bumilitatcm. ln invitat, dicens « Qui vult venire
: post me, abne-
hunc gradum Christus descendit, quando lavitpe- get semetipsum, et tollat crucem suum, et sequa-
des discipuloruin (Joan sui), et quando caput tre- tur me (Luc. ix). »
menduui angelis Baptistae inanibus supposuit, di- El in omnibus his debemus descendere, corde,
cens : « Sir decet nos implere omnem excludamus superbiam, ab
justitiam orc, opcre. Ut a corde
(Mntth. in), » id est superabundantem humilita- ore jactantiam, ab opere inanem gloriam. Si sic
tem. In eumdem gradum docuit apostolos et nos descendimus. melius ascendemus de malo ad bo-
in illis descendere, dicens « Qui major est ve-
:
R num, de bono ad melius, de meliori ad optimum.
strum crit omnium servus, seipsum in exemplum Primus ascensus est incipientium, secundus profi-
praponens quia Filius hominis non venit mini-
;
cientium, tertius pervenientium. Primo ascendiiur
strari,sed ministrare (Matlh. xx). » Hinc est quod ad justilicationem, secundo ad perfectionem, tertio
maxiiuusinEcclesia se servumservorum Dei appel- ad glorificationem.Primus autem ascensus tres gra-
|at, Compassio vero in duos gradus distinguitur dus habel, qui suntcontritio cordis, confessio oris,
;

quorum prirnu* est coinpassio sui, secundus est satisfactio operis. Ad primum ascendimus per do-
OOmpassio proximi. De primo dicitur « Miserere lorem, in secundum per pudorem, in tertium per
:

animne tua' placcns Deo (Eccli. xxx). a In secundum laborem. s, nndus ascensus tres similiter habet <

gradum descendit Apostolus, quidicebat :«Quis in- gradus. Primus cst vitatio prohibitorum, secundus
lirrnatur, et ergo non infirmor? quis scandalizatur, adimpletio pra;ceptorum,tertius supererogatiocon-
et ego non uror ? » (II Cor. u;. Descendamus et nos siliorum. Terlius ascensusduplici gradu distingui-
flentes hujus vitee iniseriam,ct ad 1'uturam gloriam tur. Primo ascenditur ad glorilicationem animae,
suspirantes.et gementes pro peccatis propriis, plo- secundo ad glorilicalinnem corporis. Ad quas nos
rantes pro alienis. Abjeclio quoquu duos continet faciat ascendere Dominus noster Jesus Christus,
gradus. Primus est abjectio mundi, secundus ab- qui est super omnia Dcus benedictus in saecula
jectio sui.AdPrimum nos hortaturJoannes diceus: C sscuiorum. Amen.
11Eilioli, nolite diligere mundum, neque ea qua; in

SERMO XV.
IN DIE SANCTO PARASCBVES.

Cur Christus cum impiis sit ligatus el Christum eligendum esse non Barahbam. Christum, inquam, non pec~
;

catum, et omnes pcccalores Barrabam prxjerre Christo, posseque eos abslinere a peccalo, si non magis
peccatum quam Christum diliyerent.

Quem vultis dimittam vobis'1 Barabbam, an Jesum £) homicidium fecerat. Jesus autem quid meruit ? cur
qui dicitur Christus? (Matth. xxvn). inter criminosos adjudicatur? Nonne ille ipse est,
Verba ista, charissimi, qu« frequenter audistis, qui iueffabili voluntate crircinosis veniam dabat :

frequenter legistis, manife=lum est a quo haec quae- qui corporali pr*sentia mortuos suscitabat ? Proh
hanc fecit Judaeis. Sed quare
stio facta sit. Pilatus nefab! " Quw societas luci ad tenebras? (II Cor.
hanc fecit? Ipse quidem judexerat, et pro judicia- vi).Sed ideo Christus cum impiis religatur, ut il-
ria potestate plures in carcere suo viuctos habe- lud, quod de eo dicium fuerat, impleretur « Et :

bat. Uo2c autem consuetudo illi erat, quatenus die cum impiis reputatus est (Isa. liii). » Cum impiis
Paschae, cum pro ejus solemnitatis gratia, tum pro pietas deputalur, et cum
impietate pietas non mu-
conservanda Jupeoruoiamicitia, per singulos annos tatur; sed potius ad pietatem ipsa postmodum im-
unum ex eis, quos vinclos haberet die supradicta, pietas comnr.:tatur. Dicit ergo Judseis Pilalus :

ad petitionem ipsorum liberum abire permitteret. Quem vultis vobis de dttobus dimitti? Ecce Judai,
ltaque inter alios vinctos unus erat, eui nomen ecce in vestro arbiirio posita est Christi etlatronis
Barabbas. Sed curBarabbas sit ligatus,causam op- electio. Quem vultis eligite, quem vultis abjicite.
time novimus. Ipse enim latroerat, et in seditione Ciiristus « peccatumnon fecit,nec inventusestdolus
 INNOCBNTIl III VWM SKHMONBS DE SANCTI8. 528

in nre eju* (I Petr.u). » Harublus autem latrooinii A vanitatem diligitis. « Quum bonus Israel Deus
scelere diffamatua, ethomicldii sanguine oruenta- (Piai. i.wii). »Sed quihus? Non curvis cnrde.
tus. Eoee Paaoha lo rermentum
aayraia oelebratia, gravi eorde, o filii homiuuin, quid est quod supor-
respuitis. Eligite ergo Christum innocontem et pu- greditur caput vestrum? unde in cordevestro tanta
rum respuite lali-oncm multis inquitatihus conler- gravitas? Ila;c siquidem est, de qua scriplum est :

uuMitatum abjicite homiueiii inlorfectorom, ct

;
« Iniquitassuper talentum plumbi sedet [Zach. v).»
suscipite hominera salvatorem. Ahjicite, inquaui, Sod hoc iniquitatis onere laborahat, qui in Psaliuo
illuiii, qui vivos mortilicahat, et suscipile illum dicehat « Quoniam iniquitates mas suporgressaj
:

qui mortuos vivilicabat. sunt caput ineum, et sicut onus grave gravatec sunt
Videamus tamen quem elegistis, uudiamus quid super mo (Psul. xxxvn). Hoc etiam pondere pre-
»

dixistis « Non hune, sed Barabbam [Joan. xvui). »

:
mebantur illi, de quibus dicitur: « Submersi snnt

Electio quam non fecit dilectio putonec illumdi- :

quasi plunihiim in aquis vehementibus (Exod.xv). »
ligebatis, quem elegistis. Nec ob aliud voluistis ll.veitaque iniquitas, ogravicorde lilii hominnm,
quod Barabbaa liberaretur, nisi ut Christua crucifi- non solum gravat corda vestra, sed ctiam ne nobis
geretur. ISon hune. seil Bambbam, Non hunc, proh respondeatis, opilavit os vestruiu et utinam saltem :

dolor ! latronis nomen

non no- dicitur, Christus r> taceretis, el nihil responderetis, et contemptoChri

niine dignus habetur. Sed gravis erateis ad nomi- sto.scortum non eligeritis Quod si quoeritis, quo- !

nandum, qui gravis erat cis ad videndum. modo vel quando Christum contemnitis, quomodo
vel quando scortum eligitis reducitead memoriatn
Sed, o dilectissimi, cur ista edicimus? Cur et
I

Pilati quaistionem, Jud;eorum responsionem tam tempus vestra?eonfessionis;mementote quid dicatis

diligenter discutimus? Ideo utique, quia ad hujus
tempore communionis. Ecce ponamus aliquem ad
quasstionis similitudinem aliam volumus facere presbylorum venientem, peccata confitentem et
qujestionem. Illa qua;stio facta est populo Jud;ro- dicentem « Conliteor, Domine, quia peccavi, pa-
:

rum, utnostra lieret populo Chrislianorum. Sed trem et matrem offendi, mentitus sum, pejeravi,
aliena furto et violentia rapu;.» Ad quemsacerdos
quia in populo Christiano sunt honi et mali.nos in :

pra;senti sermone non illam facimus bonis, imo (i Peenilet le ista fecisse, et si vis de csetero ista

potiu9 illis qui mali sunt, et filii hominum appel- dimittere ? Et ille : « Ex corde istorum pcenitet, et

lantur. Duo itaque proponamus illis peccatum, et libonter dimitto.» Et sacerdos : « Vide si, ait, plus
Christum. Dicite ergo, hominum Quid vultis
filii :
fecisti. Dic mihi, si inquam mulierem tetigisti ? »

de duobus dimitli, peccatum au Christum? bonum Et ille : « Quis esl, domine, qui haec non faciat?
an malum ? veritatem an vanitatem ? iniquitatem -, Quis est qui se abstineat a peccato isto ? » Et sacer-
an aequitatem? Et ut dicam expressius, quod vo- dos « Noli sic, loqui amice, noli
: sic loqui. Nisi
lumus, quid vultis de duobus dimitti? Scortum, an hoc peccatum sicut etalia confessus fueris, etnisi
Chriatum? carnem meretricis, an carnem Filii ho- de isto sicut de aliis emendationem promiseris,
minis? carnem qu;e vitam prrestat aelernam an soias pro certo quod nec communionem Christi di-
carnem quaa mortem afferat sempiternam? Quid gne percipias,nec post istam temporalem vitam, ad
melius vultis,an comedendo corpus Christi in ipso aMernam vitam pervenies. Fac igituretde isto pec-
manere, an cotuerendo meretrici, vestrum et illius cato confessionem, promitte emendationem, et sio
corpus unam erticere De corpore quippe suo Chri- : accipe communionem. » Et ille : «0 doraine, valde
stus sic loquitur « Qui manducat carnem meam,
: infirmus sum, a muliere abstinere non possum : et

et bibit sanguinem nieum, in ine inanet et ego in ideo non audeo promittere quodscio me non poaai
oo, etc. (Joan. vi). » Apostolus verode corpors me- servare. » — « Vovete, inquit, et reddite Domino
retricis sic dicit « Qui adhajret metrici, unum
: Deo vestro [Psal. lvii); » et melius est non vovere,
corpus eflicitur (I Cor. vi). » Dicite, filii hominum, quam vovere et non reddere (Eccl. iv). » Et sacer-
quid diligitis?Respondete quid de duohus elegistis? dos : « Non exigo quod non leci-
ut votum facias,
Adhihete, si potestis, discretionem, et facite electio- sti, sed redde quod promisisti. Nonne in baptismo
ncm; responsionem. Palam vobis facio D diabolo et operihus ejus abrenuntiasti? Nonne for-
et sic date
qu;cstioneni,nech abet necessaiiam.nec profundam nicatio diaboli est operatio? ltaque si serundum
discretionem. Bonum et malum, scortum et Chri- consilium nostrum promittis non fornicari, t.icis
slum vobis proponimus; et de his duohusquid po- quod faoere deces si non promittis, sempertamea :

tis-iinium eligatis, inquiritmis? lilii hominum, debes. Deniquo votum reddere nec debere, non vo-
quid dubitalis? cur non cito respondetis? cur, nisi tum, scd grutuitas dicitur proprie; is etenim votum
quia filii hominum estis? Et quid est lilii homi- facit, qui, ([uod non debet, gratuito se facturum
num, nisi filii carnalium, carnaliu amantiuiu, car- esse promittit ; at qui non fornioari promittit, vo*
nalia aapientium f Nonne illi vos estis, de quibus tum non faoit, non quod non debet, pivniit-
id est

scriptum huniinum usquequo gravi cor-

c.st : Fihi lit, sed id quod debet reddere deorevit. Kgo
de, utquid diligitia vanitatem et quierltii menda- on iii te a fornioatione abstinere, oastitatem tenere
tium ? u (Psal. iv). » Certe ista est oausa quare inoiico, non votuin cvigo, s t 'd dchituui qu.fro
bonum non olegitis, quod et gravi corde estis, et Quod autem dicii : Infirmua sum, a inuliere aba»
 ;

529 SERMO XVI, IN FESTO 8. JOANNIS BAPTIST^E. 530

tinere non possum, discutequod dicis, vide utrum A. Si unum elegeris, alliud habere non poteris ; elige
pro rerto possis ; credo enimquod posses, si velles; ergo quod vis.» filii hominum, intendite, quid hic
posse, si tantum Deum, quantum oculum tuum socius vester respondeat, videte quid eligat. « Si,

diligeres. inquit, aliter communicare nequeo, nisi castitalem

« Ecce tibi facio quaestionem, da veram respon- promittam, melius volo differre communionem,
sionem. Si modo lentatio superveniens le ad luxu- quam ultra meum posse ferre promissionem. »0
riam provocaret, si diabolus instigaret, si caro ti- stulla responsio, o Judaica electio.Quid responde-
tillaret, si etiam mulier impudenter et irreverenter runt Pilato Judaei ? Non hunc, sed Bwabbam. Quid
se ingereret, et se totam ad peccandum exponeret, respondit Filius hominis sacerdoti?Si verborum
tunc in ipso tentationis ardore, si pro certo scires ejus discutimus sensum, quid aliud respondet, nisi,
quod oculum perderes si cum ea peccares, dic pro « Non Christum, sed scortum ? » Quid enim aliud
Deo quid faceres ? Nonne stalim horrorquidam per dicit, cum dicil « Melius volo communionemdif-
:

corpus diffunderetur, et ardor ilie HLidinis, quite ferre, quam castitatem promittere. » Oquam peri-
totum occupaverat, sopiretur ? Xonne ipsam mulie- culos.um differre, o infelix hic differre, quandopo-
rem abhorreres ? Nonnc et pugno eam porculeres ? tes scin- ferre 1 Nonne melius tibi esset tentationem
Modo attende quid solcs dicere Yellernabslinere, :
t> sufferre, quam communionem differre. Sufferenlia
sipossem. Ecce potes, quia oculum perdere times. quidem tentationis faceret te beatum, ista vero
Quod potes per oculum, non poies per Deum nisi : communionis dilatio non absolvit, sed auget rea-
quia plus diligis oculum, quamDeum ? num plu3 tum. Beatus enim qui suffert tentationem (Jac. i)
(i

valetoculus, quam Deus? Noli itaque dicere quod sed vae illi, qui pro amore peccandi differt commu-
soles : Vellero, videlicetabslinere, si possem imo : nionem. Abnegate, filii hominum, Judaicam impie-
dic : Possem,
vellem. Corrige voluntatem, et di-
si tatem ;sequimini Christianam pietatem, diligite ju-
lige castitatem, et continendi accipies polestatem. stitiam,mundate conscientam. Si vultis seternam
Si autem te profiteris infirmum, quare non curris evadere damnationem, fugite fornicationem. Atvos
ad medicum ? si pateris infirmitatem, cur non am- miseri non solum praesentem et insistentem non re-
plecteris sanitatem ? si te conspicis impotentem, pellitis, sed quod pejus est, absentem quaeritis, fu-
quare non suscipis omnipotentem ? infelix, respi- gientem retinetis. Sed quid est fugere fornicatio-
ce teipsum et despice,suspice et suscipe. Ipse lotum nem.nisi evitare occasionem fornicandi ? Hanc ergo
erit, si ad te venerit, ipse curabit, ipse sanabit, el fuinte, christum eligite, quatenus in praesenti vita
ipse virtutem praestabit ; ipse enim medicus, ipse digne percipiatis ejus communionem, et in futura
salus, ipse etiam virtus, ipse sanitas. Acquiesce no- vita ad ipsius possitis pertingere possessionem, qui
atro consilio, et dimitte fornicationem, et fac casti- *-
vivit etregnat in unitate Spiritus sancti, Deus, per
tatis promissionem, et sic accipies communionem. omnia saecula saeculorum. Amen.

SERMO XVI.
1N SOLEMNITATE S. JOANNIS BAPTIST.E.
Quomodo Joannes Baptista multit modis fueril magnus.

Inter natos mulierum non surrexit major Joanne tem, quia veritatis confessio dignitatis professio
Baptista (Matth. xi). nem meretur.
Qui laudat, et qui gloriticat Deum, et ipselauda- 1 Quantus enim exstiterit Joannes, tam prophetica
tur et glorificatur a Deo, ipso testante Qui me : « quam Evangelica lectio protestatur. Fuitenimma-
confessus fuerit coram hominibus,confitebor et ego gnus in praedestinatione,magnus in annuntiatione,
eum coram Patre meo (Luc. xn). » Petrus enim quia magnus in magnus in natura, magnus
conceptione,
dixit ad Christum « Tues Christus Filius Dci vivi
: in persona, magnus in gratia, magnus in officio,
(Malih xvi), » et Christus inquit ad ipsum « Et : magnus in merito, magnus in sacrameDto, magnus
ego tibi dico, quia tu es Petrus, et super hanc pe- in dignitute, magnus in polestale, magnus in clari-
tram aadificabo Ecclesiam meam (ibid.). » Sic ergo tate, magnus in opinione, magnus in praedicatione,
Joannes quia dixit de Christo « Ecce Agnus Dei : magnus in passione. Fuit ergo magnus in praedesti-
ecce qui tollit peccata mundi (Joan. i), » et Christus natione, juxta quod Dominus ei loquitur per pro-
inquit de ipso : lnter natos mulierum non surrexit phetain : Priusquam te formurem in utero, no-
major Joannes Baplista. Illi deChristo contessi sunt vi te (Jer.i).»— « Novitenim Dominus qui suntejus
veritatem, Christus de ipsis professus estdignita- (// Tim. n), > id est praedestinuvit suos. Qui per
 INNOCKNTII 111 1'APJE SERMONES DB SANCTIS.
contrarium raprobia n i t ; « Non novi vos (ilatth. \ generc prooreatus. « Fuit, inquit, in dicbus Hero-
vn). » Secundum quom modum Dominus inquit rdos quidam aomine Zaohariai
Nathanaeli : Priuaquam to Phiiippufl vooaret, DUm lbia.etu QUabue Aaron, et nomen
osses sub licu, nuvi Sed cum Deua
tc (Joan. 1). » ejus Eliaabeth (Luc. i) » Nobilisde nubilibus.etju-
omnia noverit antequacu Bant quid eat quod specia- Btua dejuetis ;
quia « crant ambo justi anle Deum,
llter dioit de Joannc « Priusquam be Eormarem in
: inibua mandatis etjuatifloationibna
utero novi te ? (Jtr. 1). Sod qunndo quud pluribus > Domiui sine quercla (ibid.). » Fuit rnagnua in per-
communiterconveniluni specinliter attriboilur, aa- sonii : quia i> ipse est qui pr#cessit ante Dcut.i in
tonomatice debet intclligi. Deus cniin plenius imvil spiritu et veritate Elis, parare Dominoplebemsuam
Joatineui quia pradeatinavil ai majorera gratiam
;
perfeotam {ibid.). Proptcr quod ct Dominus dixit
in pra?senti, ct ampliorcm gloriam io futuro. Fuit de i 11 o : Ipteest Eliat qui venturutett (Matth. v). Iste
mugnus in annuntiatione quouiam apparuit an- : i namque prsnuntiavit primum adventum, illepra:n-

gehis Zaoharia>, stans a dcxtris altaris inoenei : Nfl untiavilsivundum. Jstepersecutionem passusestub
timeas, inquit, Zaoharia, quoniam exaudita est de- Herodo, propter llerodiadem uxorem ipsius, illc
precatio tua. Et ecce Elisnbeth uxor tua pariel tibi itionempa8suaest ab Acbab.propter
filiuui, et vocabis nomen ejus Jnanncm .'
et erit i
ejus. Magnus in gratia, unde voca-
B
gaudium tibi el ezsultatio : et multi in nativitato tiun eal noraeo ejus Jounncs.quod Dei grrattainter-

ejus gaudebunt (Luc. i). » Idem aogelus annuntia- pretaturtj quiarepletusestSpiritu sancto adhueet
vit patri nativiiatom Joannis, qui annunliavit matri utero malris sua; (Luc. i), Domino sibi per prophe-
nativitatem Jcsu, videlicel Gabriel : magnum utro- tain dioente : « Antequam exires de vulva, sancti-
bique annuntians miraculum.et virginis et sterilis liravi te 'Jer. i). » Prius fnit renalus quam natus, et
partum. Joannis autem non rnnceptum dicit, sed i
ralus prius quam generatus ; unde ut uudivit
ortum Jesu vero praedicit urlum pariter et conce-
;
salvationem Maria Elisabetli, infans in ejus utero
ptum. Non Zachariie patri prxdicitur : « Uxor tua exsultuvit (Luc. i).

pariet tibi lilium, et vocabis nomcn ejus Joannem Magnus existit in ofticio. Juxta quod ip9e pro-
(ibid). ; » sed Maria? matri prsedicitur : « Ecce con- phetioo v.'i'[>o respondit: « Ego vox clamatis in
cipics in utero, et paries tilium, et vocabis nomen deaerto, parate \iam Domini, rectas facite se-
ejus Jesum (ibid.). » Quia Joannes fuit concei tus mitus Dei noatri (Joan. i). » Ipse convertit corda
in culpa solus dtitc-m Christus fuil sine culpa con-
: patrum in tilios, et incredulos ad prudcntiam ju-
ceptus uterque vero natus in gratia; el idco utrius-
: storuni, parare Domino plebem perfeclam (I.ur-
que Nativitas colitur sed solius Christi conce- : i). Ipse vox Verbi, praco judicis, paranymphus
ptio celebratur. t"uit magnus in conreptione, quia sponsi, luc^rna solis, finis legis, initium Evangelii.
conceptus est non exigente natura, scd gratia ope- Magnus in mcrito ; quia vinum et siceram
rante cum esset Z icharias senex, « et Eli^abeth
: bibit (ibid.), » et « habebat vestimentum de pilis
sterilis, et ambo pariter processissent in diebus suis camelorum, et zonam pelliceam circa lumbos suos.
(ibid.). » Ecce alter Isaac natus de sene, conceptus Esca autem erant locusta; et mel silvestre. Mode-
de sterili, prasnuntiatus ab angelo, prasr.oiuinalus stus abstinentia, quia vinura et sicerara nor. t.ibit.

ab ipso, pater Jaeob qui genuit duadecim patriar- et erat escc ejus locusta; et mel silvestre (Matth.
chas (Gen. xvn, xxvm). llle de Abraham, iste de Za- m). » Castus in continentia ;
quia « vestinu-r.tuin
charia ille de Sara, i^Le de Elisabeth uterque, de
; :
habebat de pilis camelorum, et zonam pellioean
sene uterque de stenli utcique preenuntiatua ct :
circa lunibos suos (ibid.) ; » utossent« lumbi ejus
prirnominatus ab angelo : ille Isauc, iste Joannes. prsecincti, et lucerna? ardentes in mnnibus ejus
In nativitate Isaac ait Sara « Risum mihi fecit Do- :
Magnusin sacramento
(l.uc. xn). » nam « lcx et :

uiinus: quicunque audierit, corridel.it mihi(t>Wd.);» prohet.-eusque ul Joannem,et ex co regnu::

in nativitate Joannis audientcs vicini ct cognati loiuin evangelisatum est (Lur. xy). diebus uu- I

quod manifeslavit, vel magnilicavit Dominu9 misc tem Juunnit Baptistx regnum caelorum vitn putitur.
ricordiam suam cum Elieabwth, ooogratulabaotur j) el ujoien.i diripiunt illnd. lpsc eatqui rationem aw
ei, juxtaquod angelns prtedixerat Zachariaa « Gau- :
oramenli de aeipso testatur « tjui babetsponsaa :

diurn erit tibi et exsuitaiio, et multi in nutivitate sponeus est. Amicus autem sponai stat, et gaudio
ejus guudebunt (Luc. Sed Zaoharias, quia nou i). »
gaudet propter vocera ejus Joan. iu ) » Proptei
credidit angnlo, mutus factua est Abrabam autem, :
quod el sdibi dioit - Qui post me veniet, ante nie :

quia « cre.didit Deo, reputatum est ei Odesad jusli- factus est, cujua nonsum dignus corrigiam caloea-
tinm (Gen, xv). » Isaac qunsi carnalia pnter, Jacob mrnti ajus Bolvere (Joan. i). ••

carnuliter genuit Joannea quaai Bpiritualia, spiri-

;
Pater iiiquit ad
tualitergenuit Ghristum. Illeduo leoim p
Pilium • Ecoe niitto angelum nieun anle l'a-
:

iste duodecim ap sneravit ille magni

oiem luam, qu! pr»parabit viani tuam anle
;
i

istc major Quoniam internatoi mulierum nonsur- ia, non natura

:

rejcit majorjoanne Baptinta

proprietate, aed offlcii dignitalo : cuju.> exoellei

Magnus cxisht in nalura : quiu ilc sacord.l .li ip \ tulit, dicens : Quid
 :

533 SERMO XVII, IN FESTO S. JOANNIS BAPT1ST,E. 534

vicCere f Prophetam ? Etiam dico nobis, el plus quam A. secundum araplexum natus est de muliere secun-
;

proplietam. Nam Joannes el cum prophetis dixit dum speciem, non secundum mollitiem. Vel sub-
futurura : « Ecce veniet fortior me [Marc. i), et >> intnlligitur propheta, cum dicitur Non surrexit :

plus quam propheta ostendit proesentem : « Ecce major Joanne Baptuta, videlicet major propheta.
Agnus Dei, ecce qui lollit peccata mundi (Joan. i).» Juxla quod Dominus ipse pramiserat Quid cxistis :

Magnus in potestate, sicut in persona prophetae in descrtum videret Prophetam? Etiam diro vobis,et
Dominus inquit de illo « Ecce dedi verba mea in : plus quam prophetam (Matth. xxi). Nam etsi Chri-

ore tuo ; ecce constitui te super gentes et regna, ut stus alicubi propheta dicatur, ut Ecce veoiet pro- :

evellas et destruas, et disperdas et dissipes, et aedi- pheta magnus; et iterum: « Prophetamagnussurre-

fices et plantes (Jer. i); » nam manus Uomini erat xit in nobis (Luc. vu) » ipse tamen dicendus est
:

cum illo. Magnus in claritate ;

quia « ipse erat lu- non tam propheta quam Dominus prophetarum.
ccrna ardens et lucens (Joan. i) ; » de qua Pater Quid est autem quod sequitur Qui mitwr est in :

per Piophetam : « Paravi lucernam Christo meo regno cmUtrum, major est Joannr Baptitla ? Ut au-
(Psal. uxxxi). » — « Fuitenim homo missus a Deo, tem expositiones dubias et obscuras omittamus,
cui nomen erat Joannes. Hic venit in testimonium, plano simul et plene dicamus, quia in regno coelo-
ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes runi, id est in patria soli angeli eranl, quando
crederent per illum (Joan. i).» Magnus in opinione Christus ista dicebat : quia nondum ascendens in
nam existiinante populo et cogitantibus omnibua in altum suam duxerat captivitatem captivam (l'sal.
cordibus suis de Joanne, « ne forte ipse esset Chri- lxvii). Angelos autem majores esse quam homines

stus, respondit Joannes omnibus, dicens « Ego : propbeta loquens de Christo testatur « Minuisti :

baptizo vos in aqua veniet autem fortior me post

; eum paulo minus ab angelis (Psal. viii).» Nam illi
me, qui baptizabit vos Spiritu sancto et igne (Luc. sunt immortales.sunt isti mortales:illi sunt impas-
m). » Populus existimabat illum sublimem,seil ipse sibiles, sed isti passibiles: illi beati, sed isli miseri:
respondit se humilem, dicens: « Me oportet minui, illi triumphant, isti militact. Ergo qui tunc minor
illum autem crescere (Joan. m) ; » nam « qui se regno ccelorum, mijor crat Joannc Baptista.
exaltat, humiliabitur ; et qui se humiliat, exaltabi- Nos ergo fratres el filii.qui convcnimus ad crle-
tur (Luc. Magnus in pnedicatione
xiv). » quia : brandam nativitatern ipsius, si eara digne curave-
« venit Joannes in omnein regionem Jordanis, proe- rimus celebrare, pro certo sperare debemus, quod
dicans baptismum pcenitentiae in remissionem pec- quanto major est apuu Deum, tanto magis pro no-
catorum. Facite, inquit, dignos fructus pcenitentiae bis intrrveniet apud ipsum. Sed est nobis summo-
(Luc. m) » et ; » Puenitentiam, inquit
: agite, ap pere providendum.ut qui in nativitate ejus gaude-
propinquabit enim regnum coelorum (Hattli. m). » C mus extenus,in nalivitateejusinterius gaudeamus;
Egregius prsedicator, qui ea proecipue proedicabat, quia « reliquise cogitationum diem festum agent
per quas peccatorum vera remissio datur, id est Domino (Psal. lxxv). » « Non est autem impiis —
baptisraum et pcenitentiam (Matth. iii). Magnus in gaudere (l.sa. xlviii), » dicit Dominus, contestante
passioae quia pro veritate carcerem passus, tan-
: Psalmista « Non est pax ossibus meis a facie pec- :

dcm capite est truncatus, baptizatus in sanguine, catorum raeorum conscientia meame remordente ;

qui babtizavit in aqua (Joan. i). (Psal. xxxvn). » Quocirca purgemus animam a ma-
Est autem triplex baptismus, in aqua, in lacry- culis peccatorum, ut tantte solemnitatis gaudium
rais, in sanguine. In aqua regenerationis, in lacry- digne celebrare possimus. Nam qui nitet exterius,
miscompunclionis, in sanguine passionis. Quorum et sordet interius, similis est, ut Dominus ait, se-
quemlibet Joannes ante faciem Domini praparavit, pulcro deforis dealbato, intus autem omni pleno
baptizando, praedicando et moriendo. Inicr natos spurcitia (Maith. xxm). Oremus ergo, fratres et
itaqne mulierumnonsurrexit major Joannc Baptista. filii, oremus omnes et singuli, ut intercedente beato

Quid ergo ? An non major est Christus, qui natus Joanne Baptista nobis det gaudium solemnitatis
fuit de muliere? Juxta quod ipse inquit ad matrem: aeterna;, Jesus Christus Dominus noster, qui est
o Mulier, ecce filius tuus? » (Joan. x.) Sed Christus n supcr omnia Deus benedictus in sascula saaculorum.

natus est de muliere secundum sexum, non autem Amen.

SERMO XVII.

IN EODEM FESTO.

A diebus Joannis Baptistx regnum cxlorum vim ccelorum per violentiam rapitur. Sed mirum pro-
patitur, et violenti rapiunt illud (Matth. xi). fecto videri non potest his, qui propter regnum
Mirum fortasse videtur aliquibus, si regnum coolorum membra cum vitiis et concupiscentiis
 1NN0CBNTU 111 1'AIMC 8URM0NH8 DB SANCT18. 536

crucifigunt (Cul. »), i|ui propter ilivina verba cu- A tantus essct uc talis, ut eum metueret llorodce,
to.liunt viaa duraa, qui abnegant Bemetipsofl, ut sicut evangelioa lectio proteetatur. Et ideo recte
chrisium sequantur, et per vium arotam iooedant, dicitur, quod a diehus Joannit Baptitlx regnvm cet'

quaduoitad vitam. quantam aibi vira racitl quan- lonun vim patitur,etviolmti rapiuni illud. Joanoei
tani irrogat violontiam! quantam pugnam indioil, perepicuum in seipso monstravit excmplum.
qui, cum sit divea \ Bsonlo, facit se pauperem
i
quo quidem oporte-
Bst et aliud genus lucto, in
propter Deuin.ot alegit alijoctus esse in domo Do- quundo vidalicet favoria uura
ret cauliua reluctari,
mini, quam habitare inter peooatorea ! [Ptttl, demuleet prsoonium, laus appluudit, i>dulatoris
Lxxxm). Garo quippe cuntendit, iiatiua repugnat, lingua blandilui, nc rapiat se in altum, attullut ad
consuetudo resistit; aed vinoit gratia, superat spi- Bummum, erigai n ,•.< .Isinn ; scd inferiorem se
ritus, ratio dominalur, cum illud diligenter atien- rcputet, bumiliorcm se cxhibeat, minorem oslen-
dit, quod Christus vcraciter reproniiltil : i Beati autem, qucm prsconia non azhilarent
dat, Quifl eet
paupcros spiritu, quoniam ipsoruin est regnumcce- cl non dejiciant ct contristent?
exlollant, opprubria
loruin [Hatlh. v). » Felix confliotua, beata pugna, Ne autem hoc liat, necessaria est modeslia, quie
gloriosum prslium, quando proptcr adipiacendum violentum modum clationis cohibeat, et prudenter
regnum emlorum Bpiritui adverauB oarnem dimi- ^ excessum arrogantis moderetur, ut caput interius
cat. Ergo pugnat conlra naturam, ut vincat, ut oloum pectoris non impinguet (Psal. cxl). Tulis
superet, ut triumphet. Non potest hoc bellum sine fuit Joannes Baptista, qui cum putaretur ab ounii-
magna virtute, sine gravi difficultute, sine mulla bus csse Christus, noluit contra conscienliain ttc-
violentia cxerceri. Homo siqtiidem in divitiia enu- quiescere famae, ut Bxoederet inaniter supra se,
paupertatem abhorret, divitias amplexatur
tritus, ;
sed contra famam voluit acquiescere conscicntia»,
quia paupertas est dura, et divitia; suaves. Verum ut subsisterct veraciter contra se. Verum cum bo-
econtra qui jam didicit jugum Christi portare, mines pra:dicarent eum esse sublimem, Christum
amat inopiam, divitias vilipendit, sciens quod divi- csse credentes, ipse respondit se humilem : « Non
tispungunt animam et corpus dissolvunt, edoctus sum, inquiens, ego, sed post rae venturus est, qui
ab illo qui divitias vocat spinas (Luc. vm), quia ante me factus e.st, cujus non sum dignus calcea-
pungunt, lacerant, et affligunt, quoniam sine labore mentum solvere (Matth. m). » Recte dicitur, quod
non acquiruntur, sine timore non possidentur,sine o dicbus Joannis Baptistx regnum calorum vim pa-
dolore non amittuntur. Et idco « beali pauperas lilw.cl viotenti rapiunt illud : quoniam, ut hoo fie-
spiritu, quoniam ipsorum cst regnum ccclorum ret, Joannes in se perspicuum monstravit exem •

[Malth. v). Talis fuit Joannes Baptista, qui

>>
plum.
mundum cum divitiis dereliquit, eremum cum ^ 1

Quid dicam de gula? quid referam de luxuria '

paupertate qua?sivit, quoniam erat in deserto loco Quam difticile sit gulusae abstinentia? freno re-
usque in diem offensionis su;u ad Israel. Noluit stringi, quam grave luxurioso abstinentiae cingulo
fungi sacerdotio pro patre, ut sacerdotales et le- coarctari, cum sine multo molimine non valeat
gales proventus perciperet,ut decimas et primitias carnalem consuetudinem immutare: familiaris est
obtineret; quoniam, ut unde acciperet, universa hostis.et ideo facilius vitatur hujusmodi, non pro-
dimisit. Et ideo recte dicitur, quod a diebus Joan- non extra, sed intra. Nam virtus
cul, sed prope ;

nis regnvm cmlorum vim patilur, et violenti rajtiunt est in lumbis ejus (Job. xli. et fortitudo ejus ad-
illud, quoniam, ut hoc fieret, Joannes per spiritum
versus hunc hostem opus est nova ^ugna.quiu.cuiu
iu se ipso monstravit txemplum. regnum
fugitur, tunc fugatur. Qui ergopropter cce-

Cumautem sine causaquis sutfert injuriam,sus- lorum sobrietatem complectitur, et castitatem se-

cipit contumeliam, sentit jacturam, si propter re- ctatur ab epulis abstinens, et continens ab illece-
gnum ccelorum non ascendit in irain, non rapitur bris hic profecto vehementem sibi vim facii,
;

in furorem, non ascendit in vindictam, profecto gravem pugnam inducit.oum o curo concupiseatad-
magnamvim facit sibi, miiltsm irrogat violnntiara, versus spiritum, et spiritus adversus carnem Oat.
grandem ct gravem coarctionem infligit.Hujus tam ' '
v). » Et ubi inajor est lucta.ibi pretiosior est corona;

forlis est virtus, tain virtuosa cst fortitudo, ut stium ct ubi gravior est oonfliotus, iui gloriosior est

vincat ipse victorem, cum auperat aemetipsum ;

triumphns, Talis fuit Joannes, qui contempsit de-
quia juxta sententiain Salomonis « Melior est :
licins, sprevit epulas, et illeoebras evitavit; oastua,
patiena viro forti, et qui dominatur animo expu- sobrius et niodcstus. Bcriptum est quippe de illo,

goatore urbium (Prov. xvi). • In hoc sane duello is quod « hubebat vestimentum de pilis cameUrum,
vincitur, qui perpetral injuriam cuntra pruximum; et lonam pellioeam lumbos ejus. Ksoa autefl
oirca

qui
et ia vinoit, patitur injuriem propter Deum, cjus er.int loouflts mel silvestre ^Matlh. ui\
6t

juxla tpiod Veritas ait : « In patienlia vestra possi- unde manifeete meruit veritatia lefllimooium
debiiis animaa vestras |
Luc. xxi). » Tallfl luit Joan- Quid, int|tiit, extitis in dettrtum videre t komiuta
nes liaptista, qui pro justitia perpesBua BSl carce- mollilus vestitum f Eece oui moUibut vestiuntur, m
re.m, et tnndem pro justitia oapile truncatur. domibus regum tunt. Sed quid ex •

Toleruvit oon iuui iuuruns, non reluotans, quamvli phctam " Kliam dico vobit, plus quam prophetam
 :

537 SERMO XVII. IN PESTO S. JOAN SBAPTISTjB. 538

juoviam inter natos mulierum non surrexit major A rorem el imbrem. Sed lex Evangelica temporalem
Joannc Baptisla. Et ideo recte dicitur, quod a die- paupertatem indicit: «Si vis,inquit, perfectus esse,
bus Joannis Baplistx regnum cmlerum vitn patitur, vade, et vende omnia quae habes, et veni, et se-
et violenli rapiunt illud ; quoniam, ut hoc lieret, quere me (Matlh. xix); » quia nisi quis omnibus •<

Joannes Baptista perspicuum in se monstravit renuntiaverit qua? possidet, non potest meus esse
exemplum. quam difficile prohibetur invetera- discipulus (£,uc.xiv).» Lex Mosaica reddebat malum
tam consuetudinem immutare,pra?sertim de dulci- pro malo, talionem pro talione; sed lex Evangelica
bus ad amara, de placidis ad molestia, de prospe- reddebat bonum pro malo, benedictum pro maledi-
ris ad adversa transire? Quantam vim facit pro- cto. « Si pereusscrit te in unam maxillam, prsbe
fecto sibi quis, ubi transit de epulis ad jejunium, ei aliam : si abstulerit tibi tunicam, da ei pallium
de soporibus ad vigilias, dead molestias, de
oliis (Mattk. Lex Mosaica indicebat conjugalem
v), etc. »

deliciis ad miserias, de requie ad laborem, de copulam Maledictus, inquiens, homo, aui non re-
:

gaudio ad lamenlum, de libertate ad servitutem, linquit semen Israel et maledieta sterilis qui non :

experto crede magistro. parit;sed evangelica virginalem pudicitiam persua-

Est et alia quaedam pugna domestica,quanto fa- det : « Sunt, inquit, eunuchi, qui castraverunt se
miliarior, tanto gravior. Nec pnrvula videtur, quia p,
propter regnum ccelorum. Qui potest capere, capiat
contra parvulos agitur, ut leneantur et allidantur (Matlk. xix). » Gravia quidem sunt ista, sed dili-
ad petram.Quis enim malarum cogitalionum vitare gentibus levia reputantur ;
quia charitas snperat
posset intellectum, quem cogitationes importunaj universa. Venite, inquit, ad me, qui laboratis, el

non vexent? « Muscae morientes perdunt suavita- oneraliestis, etegovosreftciam, et invenietis requiem
tem unguenti (Eccti. x), volucres irruentes quas animabus vestris. Jugum enim meum suave est, et
Abraham a sacrificio abigebat (Gen. xv). Non est onus meum leve. Nam
« lex per Moysen data est,
utique in hominis potestate ne surgat, ut sit in ergo gratia et veritas per Jesum Christum facta est
hominis vehemen-
virtute ut crescat; qtiia parvulae (Joan. i). » Nam a diebus Joannis Baplistx regnum
ter affligunt, adults perimunt violenter. Primos ccclorum vim patilur, el violenti diripiunt illud. Pla-
quoque motus non possumus non sentire.quamvis ne diripiunt, et violenter acquirunt. In hanc vio-
illis non consentire possimus. Saepe jam obscenae lentiam patitur Dominus libenterinferri:quod non
cogitationes contra hominis voluntatem irrepunt, solum piis precibus, verum etiam importunis cla-
ut sine pudore cogitare non possint, ut tacearaus moribus ad praestanda beneficia inclinatur, quem-
de illis quae vanaa sunt et profanae, nec possunt admodum in Evangelio ipse docet:Quod si amicus
sine multo conamine,maxime per virtutem sanctae qui petebat tres panes accommodari, perseveraverit
orationis excludi. E pulsando « dico, inquit, vobis, etsi non dat illi, :

Magnam vim sibi facit.quod propter regnum coe- surgens eo quod amicus illius sit,propter improbi-
lorum est necessario faciendum. De illo namque tatem tamen ejus surget,et dabit illi quotquot ha-
praecipitur : « Diligite inimicos vestros, benefacite bet neeessarios (Luc. n). » Vult ergo importunis
his qui oderunt vos (Matth. v).» mandatur: De isto precibus exnrari, ut charius reputetur, quod quasi
« Si quis venit ad me,et non oderit palrem et ma- fuit per multam importunitatem exortum. Sic mi-

trem, adhuc autem et animam suam, non potest rum,quod angelus,qui cum Jacob luclabatur, co-
meus esse discipulus (Luc. xiv). » Gravis est pu- actus fuit ut benediceret ei;juxta quod idemangelus
gna, sed grandis est victoria, quando contendunt ait : « Dimitte me, aurora est. Respondit ei, et dixit

ad invicem carnalis et spiritualis affectus.Si spiri- Non dimittam te, nisi benedixeris mihi. At ille :

tuulis vincit in hac pugna carnalem, tunc utique Nequaquam, inquit, Jacob appellaberis, sed Israel

accae ferae, quae vitulos domi reliquerant j.lau- erit nomen tuum quoniam, si contra Deum ;
fuisti

strum novum trahentes,quo arcam Domini super- fortis, quanto magis contra bomines praovalebis? et
impositam sibi portanl,in directum procedunt per benedixit ei in eodem loco (Gen. xxxn), » Porro si

viam.quae ducit Bethsames, et uno itinere gradiun- tales fuerunt Patres Veteris Testamenti,curiicitur,
tur,pergentes et mugientes ut nec ad dextram,
: ]) quod a diebus Joannis Baplistx regnum ccelorum
neque ad sinistrara declinent (/ Reg. vi). A talibus vim paiiebatur: cum et ante lempus Joannis Bapti-
ergo regnum cmlorum vim patitur, H illud hujus- stae regnum coelorum passum fuerit hujusmodi vio-

modi nolenti diripiunt; qu:a per violentiam quam lentiam, qui despexere divitias, vitaverunt illece-
inferunt sibi ipsis.ut de vitiis transeant ad virtutes, bras, et delicias contempserunt?
regnum ccelorum obtinere merentur. Sed propter rationes ea etiam hac ratione dicitur:
Sed cum a diebus Joannis Baptistae non solum quia quod tunc fiebat raro a paucis, nunc fit fre-
per rationem superius replicatam,sed quia « lex et quenter a multis, qui catervatim contendunt, et
prophetee usque ad Joannem, et ex eo regnum coe- certatim perniuliarn frequentiam ad regnum coelo-
lorum evangelizatum est (Luc. xvi); » lex quidem rum trsasire. Quod in his manifestum est intueri,
Mosaica temporales duritiaspermittebat,undeVeri- qui diffusis omnibus propter Dominum abnegant
tas ait : Dabo vobis,inquit,terrum fluentem lacte
<i
Christum sequantur.
seipsos, 3rucera tollentes, ut
et melle (Levit. xx):» frumentura, vinum et oleum, Satagemus ergo,fratres charissimi,propter regnum
 INNOCENTII III PAPii SBRMONES DH SANCTIS. 540
ocalorun vim iwbisipsis iuferre, « ut abncgantes A morilis H. Jounnis liaptistre nobis prrestaro digne-
ri leBOularla deeideria, iob?ie,et juate,
a tur Dominue no9ter Jesus Chrislus,qui est benedi-
et pie vivaiuus in noo sa-culo, exspectantes adven- ctus iu POOUla sajculurum. Amon.
turo gloriae magni Oei (Tit. n). » Quod preoibufl et —

SERMO XVIII.

IN EODEM FESTO (19).

« A diehus Joannis Baptiit;c regnum enlorum vim B ligeret illud quod dicit Scriptura : • llomo factus
palilur, ct violenti din/nuut illud [Mutth. \i). » est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus? »{Psal.
Kegnuni ccelorum sive regnum Dei, fratres cha- lxxxvi.) Nec inlelligeret illud quod legitur : « Ex
rissiini, accipitur mtiitis modis; nam aliud est in- te,Iiethlehem terra Juda, exiet dux qui sit Domi-
ferius et aliud euperius, aliud interius et aliud nator in Israel et egressus ejus ab initio dierum
;

exterius; inferius est in via,su;>erius est in palria; Bternitatis d Propterca nisi

(lilich. v). anima cre-
interius est in corde, exterius in codice; inferius quod Maria genuit Cbristum Jesum, nun-
deret
est exercitus militans, superius chorus est trium- quam illud intelligerel quod alibi legitur: « Novum
phantium ; interius est fides recta, exterius Scrip- faciet Dominus super terram, femina ciroumdabit
tura divina. Ut autein basis sub columna, de sit » Multa sunt talia, sed sufficiant
viruni (Jer. xxxi).
his et illis supponamus exempla.De inferiori legi- pauca de multis, ut ad alia transeamus.
gitur «Simile est regnum ralorutn homini nego-
: Magnam vim patitur anima ista credendo, quia
tiatori qu.-erenti bonas margaritas (Matth. xm). » pene incredibilia sunt quas credit, ut fides habeat
De superiori dicitur « Venient et recumbentcum
: meritum cui humana ratio non praabet experimen-
Abraham et lsaac et Jacob in regno ccolorum tum. Audi prophetam de talibus admirantein :

{)lalth. vin) ; » de inferiori legitur : « Rpgnum Dei p « Antequam parturirel peperit, antequam veniret
intra vos est (Luc. rwi). » De exteriori dicitur : partus ejus peperit masctilum (Isai. lxvi). » Quis,
• Auferetur a vobis Rrgnum Dei, et dabitur genti inquam. audivit unquam tale, et quis vidit huic
facienti fructus ejus... (Matth. xxi), » quod regnum similc? Proptor quod alibi dicit « Generationcm :

inferius patitur vim ut diripiat regnum superius, ejus quis enarrabit? » (Isa. liii.' Tales igitur
quia per pugnam quas excrcelur in via pertingitur violenti qui per fidem inferunl vim naturee, diri-
ad coronam qure datur in patria, juxta quod dicit piunt regnum ccelorum, id est intelligunt mysteria
Apostolus : « Non coronabitur nisi qui legitime Scripturarum. Et haec vis incipit a diebus Joannit
certaverit (/ Tim. n). » Similitor regnum interius Baptist.V; quoniam lex et prophetx usque ad Joan-
patitnr vim ut diripiatregnum superius, quia per ncm, et ex eo regnum coelorum evangelizatum
fidem animse pervenitur ad intellectum Scriplura?, est. Usipie ad Joannem Baptistam litteralis senstis
juxta quod dicit propheta « Nisi credideritis,non : viguit in Scripturis, sed a diehus Joannis Baptistse
intelligetis.»Certe nisi noslraanima crederet,quod spiritualis intellcctus in Scripturis emicuit. juxta
tres persona; sunt unus Deus, nnnqnid intelligerct quod ipse Joannes Baptista requisitus quis esset,
illud quod dicit Scripluia « Duo seraphim cla- aperiens unum de mysteriis Scripturarum. res-
:

mabant alter ad alterum Sanctus, sanctus, s anctus : pondit « Ego vox clamantis in deserto, dirigite :

Deus exercituum? > (Isa. vi.) Nee intelligeret quod " vias Bomini, sicut dicit Isaias propbeta (Joan. i).»
Abraham tres vidifso describitur, et unum legi- Oportet i^ittir ut magnam aibi vim inferat qui
tur adorasse (Gcn. xvm). Item nisi anima erede- vull intelligere mysteria Scripturarum, quia sine
ret quod Deus Pater ab ieterno gennil lieum multis studiis et vigiliis, sine multis sudoribus
Filiutn, nunquid intelligeret illud quod Scriptura et laboribus, sine multa meditatioue ac lectione
testatur « Tecum principum in die virtutis tuai,
: non possunt intelligi. Propter quod Dominus
in splondoribus s.Mictorum, ex utero ante Lucife- ait : « ln sudore vultus tui vesceris pane tuo
rum gcnui te? » (Psal. cix.) Neo intelligeret quod (Gen. m) ; quia « non in solo pane vivit hoitm,
»

sapientia de se se loquitur in Proverbiis : o Domi- sed in omni verbo quod procedit de ore Dei
nus possedit me in initio viarum suarum, ante- (Matth. iv). • Ergo a diebut Joannis Baptiftx rc-

quam quidquam faccret a principio; necdum erant gnum cxlorum vim patitur, et violenti diripiunt
abyssi, et ego parturiebar; ot cum eo eram cuncla illud.
componens (Prov. vm). » Rursus nisi anima cro- Mirum fortasse aliquibus videtur.si reguuui
deret quod Deus faclus est homo, nunquam intel- lorum per violentiam rapitur, etc, ut tupra.

(i9) Ex odit. Angelo Maii.

541 SERMO XIX, IN FBSTO S. JOANNIS BAPTIST.cE. 542

SERMO XIX.

IN EODEM FESTO.

De triplici nntivilate Joannis, rarnali, saeramentali et spiriluali, in quibus mulli

gaudent.

Elisabeth uxor tua pariet tibi filium, et vocabis A. Auditemysterium.et intelligitesacramsntum : « Lex
noniem ejus Joannem : et crit libi ga wlinm el exsulta- etprophcta? usque ad Joannem, etexeo regnumcce-
tio, et multi in nativitate ejus gaudebunt (Luc. i). lorum evangelizatum (Lwr. xvi); » usque ad Joannem
Quod legimus et intelligimus a Gabriele praedi- nascebantur homines secundum naturam ex carne,
ctum, ecce videmus et gaudcmus in Joatine com- sed a Joannc renascuntur homines ex aqua per spi-
plelum quia >nul!i in ejus nativitate Isetanlur. Ver-
;
ritum; quia, nisi quis renatus fueritex aquaetSpi-
bum autem angelicum trifarium rcsoQ.itintellectum, ritu sancto, non intrabit in regnum coelorum. Quod
secundum triplicem nativitatem Joannis, carnalem, auteiu oatum est excarne.caro est etquod nalum :

sacramentulem et Carnalem, seoun-/

spiritualem. est ex spiritu spiritus est (Joan. iii). » Sufficitmodo
dum bistoriam : saeramentalem, sRcundum allego- parum de tanto mysterio prslibasse quia non om- :

riam spiritualem, secundum tropologiam. Sive

; nia sunt omnibus exponenda. Juxta quod Veritas
carnalem, secundum naturam saeratnnntnlem, ; uit Vobis datum est nosse mysteria regni Dei,
: <

secundum fi^uram et spiritualem, secundum gra-

;
csteris autem in parabolis (Matlh. xmi Luc. vni).» ;

tiam. Ad carnalem nativitatem secundum naturam Multi quoque gaudcnt in nativitale Joannis se-
pertinet, quod audistis in Evangelio : Elisabeth im- cunduiutropologiam.universi, videlicct.quinascen-
plelum est tempus parieiuii, et peperil liliutn. Ad ,, tem in se Dei gratiam cum mentis hilaritate susci-
sacrameutalem nativitatem secundum figuram spe- piunt el conservant. De quadicebat et orabat Psal-
Ctat, quod dicitur per prophctam « Priusquam te : mista : « Redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu

formarem in utero, novi te (Jer. i). » Ad spiritua- principali confirma me (Psal. lj. » Joannes enim
lem nativitatem secundum gratiam spectat, quod interpretatur gratia Dei, quae per affectutr. concipi-
sit angelus Spiritu sancto replebitur adhueex ntero
: tur, per effcctum nascitur, ct per profectum nutri-

matrix $ux. Secundum hisloriam cnira multi gau- tur. De ipso namque Joanne mater aiebat : « Ex
dent in Dativitate Joannis :non sulum Christiani, quo facta est vox salutationis lu;u in auribus meis
verum etiam Agareni : qui credentes ipsum fuisse exultavit iu gaudio infans in utero meo ;
quiu re-
prophetam, ejus nativitatem celebrantetexsultant. pletus fuit Spiritu sancto ex utero matris suaj

Soli autem haretici et Judu?i hujus gaudiisunt im- [Lnc. i). » Idem angelus annuntiavit patri nativita-

mune, quia hujus fidei sunt expertes. Gaudium temJoannis,quiannuntiavitmatri nativitatem Jesu,
illud in quibusdam partibus repraesentant puellae videlicet Gabriel :annuntiansutrobique miraculum,
hodie psallentes in cvmbalis, etcoronulas deferen- et virginis et sterilis partum. Joannis autem non

tes. In aliis vero partibus pueri ossa collecta cre- conceptum praedixit, sed ortum Jesu vero praedixit ;

mantes et ludentes ad ignem. Licet enim instilutio ortum, pariterque conceptum. Nam Zachariae patri
vana fuerit, intentio tamen est sana. C praedicitur:« Elisabeth uxor tua pariet tibi filium et
Purro secundum allegoriam, uativitatem Joannis vocabis nomen ejus Joannem (ibid.) : » scd Mariae
pnetiguravit nativitas Isaac; nam uterque fuitna- matri praedicitur: « Concipies in utero, et paries
tus de sene, uterquede sterili, uterque et praenun- filium, et vocabis nomen ejus Jesum (ibid.). » Cur
tiatus et praenominatus ab angelo, ille Isaac, iste hoc ? nisi quod Joannes fuit conceptus in culpa,
Joannes. In nativitate IsaacaitSara : « Risum fecit solus autem Christus fuit sine culpa conceptus :

mihi Dominus;quaecunqueaudierit,eorridebitmihi uterque vero natus in gratia et ideo utriusque na- :

(Gen. xxi). » In nativitate Joannis audientes vicini et tivitas colitur, sed solius Christi conceptio cele-

cognati, quia magnificavit misericordiam suam cum bratur.

Elisabeth, congratulabantur ei. Sed et Zacharias, Verum ne longe petamus exempla, quoniam in
quia non credidit angelo, factus est mutus ; Abra- quolibet.noslrum possumus moraliter invenire Za-
ham, quia credidit Deo, reputatum est ei ad justi- chariam et uxorem ejus Elisabetb, quas parit ei fi-

tiam. Abraham geauit genuit Jacob, Isaac, Isaac lium, ejus nomen debet vocari Joannes : « Eritque
Jacob genuit duodecim patriarchas (Gen. xvn); sic sibi gaudium et exsultatio. et multi in nativitate

et Zacharias Joannem, Joannes Christum, Christus ejus gaudebunt(/«((i.). » Elisabeth namqueuxorZa-

duodecim apostolos generavit. Sed inter Christum chariae potes intelligi caro copulata spiritui. Quia
jj
etJoannem generationis ordo mutatus est nam ; sicut vir castigat et regit uxorem, ita spiritus ca-
ZachariasgenuitJoannem secundum carnem, Joan- stigare debet et regere carnem, ne forte lasciviat et

nes autem Christum ex aqua secundum Spiritum. inc.dat in fornicationis reatum. Heec pariet ei filium
 ;:

543 INNOCENTII III PAP/E SBRMONES DE SANCTIS. 544

quando spiritus per carnis officium bonum opus A, veatra bona, glorilicent 1'atrem vostrum qui in cio-
exerceretjut, sidateleemosynam, vestit nutlum, pa- jis est [Matth. v). »

scit esurientem, visitut inlirninm, sepelit niortuura. EgtergOBumraopereprovidendum.ut qui gaude-

Tunc uxor ipsius sicut vitis abundut in lateribu8 mus exterius tripudiantes in corpore, gaudeumus
domu9 suse : lilii sui sicut novellae olivarum in cir- exsultantcsinmente quiareliquicecogitationisdiom ;

cuilu mensae sua? (Psal. xn). llujus nomen r>bet festum ugent Domino (l'sal. lxxv).» — « Non est uu-
vocari Joannns, vuielicet Dci gratiu ;
quia neino bo- tem iinpiis gauderc ; dicit Dominus (ha. xlviii); »

num opus sibi debel ascribere, scd gratiac Dei no- — « nec est pux ossibus meis a
peccatorum facie

stri juxta quod dicit Apostolus

;
« Gratia Dei sum, : (Ptul lxxv). » Quocirca purgcmus animas nostras
id quod sum, et gratia Dei iu me vacua non fuit, a maculis peccatorura, vitiorum, ut tunta; solemnis
sed gratia ejus in me semper manct (/ Cor. xv). » taiisgaudium digne celcbrare possimus; ne forte
Eritqut sibi (jaud'um tl crultatio, quia de liono simus ex illis qui hdantur cura malefecerint, et
<<

opere gaudebit et exultabit, quod mentem Ixtilicat exsultant in rebus pessimis (Prov. n) ; » —« et te-

etserenat. Nam
muliercumparit, tristitiain habet
« nenttympanum gaudent ad sonilum
et citharam, et
cum autera peperit niasculum, jam non meminit organi, sed in puncto ad inferna descendunt (Job.
prcssuroe propter gaudium, quia natus est homo in xxi) » quin potius simus ex illis, qui ingrediuntur
;

mundum [Joan. xvi). » « in lceum tabernaeuli admirabilis usque ad do-

Et mulli in nativitate ejus gaudent omnes : raum Dei, in voce ex9ultationis et confessionis so-
videlicetboni, qui proximo suo congratulabuntur nus epulantis (Psal. xl). » Praestanle Domino no-
in bono. Propter quod Veritas dicit : « Luceat stro Jesu Christo, qui est benedictus in saecula soe-
lux vestra coram horainibus, ut videntes opera culorum. Amen.

SERMO XX.

IN FESTO BEATI PETRI (20).

Dixit Jesus Simoni Petro : Simon Joannis, diligis C gitur :« Sine fide impossibile est placere Deo
me plus his? Dicil ei : Domine, tu scis quia amo ie [llehr. xi) De ista dicitur: « Si distribuero in
; »

(Joan. xxi). cibos pauperum omnem substantiom meam, cha-

Licet omnes apostoli aqud Deum valde meruerint ritaiem autem non habuero, nihil mihi prodest
honorari, propterea quod de omnibus apostolis di- (/ Cor. xm). » Illa magna, sed ista major, quia,se-

citur : Nimis honorati sunt amici tui, Deus, nimis cundum Apostolum, « nunc manent fides, spes,
confortatus est principatus eorum (Psal. cxxxvin) ; » charitas tria haec, major autem horum est chari-
;

praecipue beatissimus Petrus apostolus honorari tas (ibid.).

promeruit, propter fidem et cbaritatem quae in eo In concessione clavium interrogavit de fide, quia
principaliter claruerunt. Nam propter meritum claves nonnisi fidelibus committuntur ; de quibus
constantissinw fidei Dominus sibi cnncessitclaves, qui male sentiunt in prssenti, malum utique sen-
et propter meritum ferventissimse charitatis Domi- non credit, <am judicatus tient in futuro, quia « qui
nus sibi commisit oves. Ante concessionem commissione ovium interroga- cla- est (Joan. m). » In
vium Dominus interrogavit de fide « Vos, inquit, vit de charitate, quia mercenarius est et non pas-
:

quem me esse dicitis? Respondens Simon Petrus tor qui pascit oves cupiditate lucri, non autem
dixit Tu es Christus Filius Dei vivi. Respondens
:
n amore Dei. Verum interrogando de fide, interro-
autem Jesus dixit ei Deatuses,SimonParJona,etc.
: gavit semel, quia unu9 est Deus, una fides, unura
Tibi dabo claves regni ccelorum (Matth. xvi). » baptisma (Ephes. iv). Interrogando de charitate in-
Ante commissionem ovium interroguvil de chari- lerrogavit ter, quia Ires debet homo ex charitate
tate Simon Joannis, diligis me plut liis'? Dicit ei
: diligere. Deuin, se ipsum, et proximum. « Dilis;es,
Etiam, Domine, tu scis quia amo te, etc, usque inquit, Dominum Deum tuura (Vatth. xxn), » ecca
pasce oves meas. De his autein virlutibus spociali primum; sicutteipsum ibid.). » ecce secundum ;

ter requi9ivit, quia inter virtutes lides est prima, et « diliges proximum (ibid ),» ecce tertium. Sed di-
charitas est prascipua ; lides est fundamentum, et ces furtas-^is : Ktsi IVtrus tertio interrogatur d#
charitas est tectuin ; illa inchout, et ista consum- charitate, non tamen de sua charitate vel pro\imi,
mat. Ideoque legitur: « Fides est subatantia spe- se.dsolummodo Christi. Queramua ergo subiiliu»
ramlarum rcrum, argumentum non apparentium quaro Dominus tertio qusasierit a Petro : Sww*
De churilate legitur: Charitas operit
(llcbr.xi). » Joannis, diligis me plus hxsf Quod tertio respon
niultiludinem peccatorum(/ Petr. iv\ • De fide le- dente : Dominc, tu scis quia amo tc, tartn' m

(20) Ex odit. Card Muii

545 SERMO XX, IN FESTO S. PETRI. 546

junxit illi ; Pasce oves meas. Cur etiam solummodo X tur : Confitebuntur tibi dum benefeceris : « Si vero
prima vice dixit, diligis me plus his ? Et quure tan- non fuerint saturati, etc. (Psal. lviii). » Qui autem
tum tertia vice Petrus fuerit contristatus? Cur volunt « Deo servire et mammonae (Matth. vi), •
etiam bis dixerit, pasce agnos meosl ipsi profecto non diliguut Deum ex tota anima,

quia ter negaverat Domi- quia non est societas lucis ad tenebras,neque con-
Oportuit quidem ut,
Dominum venientia Christi ad Belial Cor. vi). Vel quia
num ex timore, ter quoque confiteretur (//

ex amore quatenus trins negationi triua confes9io Dominus de se dixerat : « Ego sum via, veritas et
;

vita (Joan. xiv), » tertio quaerit a Petro Simon,

redderetur, ne minus amori quam timori lingua : «

serviret, et sie fieret amoris officium pascere gre-

ditigis me plus ftw? ac si diceret, diligis me viam,
gem Domini, sicut fuerat timoris indicium negare veritatem et vilam ?Ego sum quippe via recte ope-
rantibus in exemplo, ego veritas sane praedicanti-
Dorainum gregis. Dominus vero dicendo Simon :

bus in ;et ego sum vita digne sumenti-

documento
Joannis, diligis me plus his, simul de duobus qua-
sisse videlur, utrum videlicet Petrus illum dilige- bus sacramento divinaa communionis. Si diligis
in

ret,et an plus caeteris ipsum amaret. Petrus autem me veritatem, pasce gratia et exemplo rectae ope-
memor illius vulgaris proverbii « Quem mordet :
rationis quoniam hoc est de quo sapientia dixit
; :

« Meus cibus est ut faciam voluntatemejus qui mi-

coluber formidat soape lacertum, » quia quondam
D sit me (Joan.iv). » Pasce documenlo sancta; praedi-
vires proprias non metitus, nimis audactcr respon-
omnes cationis, quoniam hoc est pabulum, de quo dixi
derat et proesumptuose : « litsi scandalizati :

« Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo

fuerint, ego non scandalizabor (Marc. xiv) etsi ;

oportuerit me mori tecum, non te negabo (Matth. quod procedit de ore Dei (Matih. iv). » Pasce sa-
xxvi) cum scandalizatus postmodum ad vocem crameuto divinoa communionis, quoniam hoc est
;

unius ancillae negaverit, nunc prudenter et caute pabulum de quo dixi : « Nisi manducaveritis car-
respondet dimittendo dubium et certum tenendo. nem Filii hominis et biberitis ejus sanguinem.non
Unde non respondet ad dubium utrum videlicet habebitis vilam in vobis (Joan. » Pasce igitur vi) ;

plns cwteris, sed ad certum, videlicet quod ipsura oves meas, ut per dilectionem proximi, Dei dilectio

amaret, dicens Dominc, lu scis quia amo te.

:
comprobetur. « Nam qui proximum quem videt
Quare cum super hoc prima vice prudenter etcaute non diligil, Deum quem non videt, quomodo dili-
responderit.Dominus super eo ulterius non inqui- get ? » (/ Joan. iv).

sivit.Ter autem quoerit an diligat.et ter injungitut Tres autem sunt ordinesovium quas pascerede-
pascat,propter tres diligendi causas.et tres modos bes ex chantate, videlicet virgines, continentes el
pascendi. Scriptum est enim : « Diliges Dominum conjugatos et ideo hoc lnjungit.paice agnos meos;
;

Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota mente " quasi pasce virgines et continentes,qui significan-
tua,et ex toto animo tuo (Deut. vi) : » Deum, vide- tur per agnos. Per ovea autem, quae generant, si-
licet Creatorem,qui creandodedit naturamDomi- ;
gnificantur illi qui carnali generationi deserviunt.
num, videlicet Redemptorera, qui redimendo prae- Talis est unus ordo fidelium in Ecclesia, videlicet
stitit gratiam Dominum.vidolicet Salvatorem,qui
: conjugati. Et ideo semel injungit, pasce oves meas,
salvando confert gloriam.Tunc enim erit verissime quasi pasce conjugatos qui significantur per oves.
tuus, cum erit omnia in omnibus (/ Cor. xv),fruc- CoiUristalus ergo Petrus quia tertio dixil ei : Diligis
tus, merces et pra>mium singulorum. mel tanquam super hoc dubitaret, et ideo illi re-
Ait ergo : Simo>i Joannis, diligis me creatorem, spondet : Domine, tu omnia nosti ; lu scis quia amo
redemptorem et salvatorem? Et ille Diligo, in- :
le; quasi diceret : Dubitare non potes, cum scias
quit, ex toto corde, ex tota anima (Deut. vi). Ex omnia.
corde, id est intellectu ; toto, id est sine errore: Ex Quia vero in sacramentoChristi agitur memoria
mente, id est memoria ; tota, sine impietate. Qui mo-tis ipsius, juxta quod dicit Apostolus « Quo- :

enim conlitetur divinam naturam, et huma-

negat tiescunque panem hunc manducabitis, et calicem
nam ut Manichaeus ; vel confitetur humanam, sed bibetis,mortem Domini annuntiabitis,donec veniat
negat divinam ut Arius, ille profecto non diligit D (/Cor. xi) mors autem induoit tristitiam, .juxta
;

eum cx toto corde,sicut diligit Petrus, qui confite- quod Dominus ait « Tristis est anima mea usque
:

tur divinam et humanam, juxta quod dicitur : ad mortem (Phil. n) » ideo tertia vice quando :

« Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth.xvi).» Chri- commemoratur sacramentum illius mortis.quae fi-
stus, id est unctus secundum humanitatem. Unde delibus exslitit causa vitae, Petrus dicitur contrisla~
Psalmus : « Unxit te Deus, Deus tuus oleo lcetitiae tus,c\xm conjugati significentur tertia vice per oves,
prae consortibus tuis (Psal. xliv). » Filius Dei nec modica sit tristitia propter tribulationem carnis,
unctus secundum divinitatem ; unde : « Filius quam secundum Apostolum hi patiuntur (I Cor.
meus es tu, ego hodie genui te (Psal. n). » Qui vi). » Unde bene Job.qui significat conjugatos.do-
vero Deum in prosperitate glorificant, et in adver- lens interpretatur. Si diligis me, ergo non te,pasce
sitate blasphemant, illi profecto non diligunt eum oves meas, non tuas, ul gloriam meam quae-
in eis
ex tota mente, quia facile sunt beneficiorum ejus ras.non tuam ; mea lucra.non tua. Ut ergo pastoris
immemores et ingrati ; sicut illi de quibus legi- officium salubriterexsequaris.esto Simon Joannis,
 . INNOCBNTII III PAPiE SKttMONKS 1)B SANCTIS. 548

ut non tuis meritiB virluti li Qtiee,8ed divinee \ i

sorutalua fueris (Eccli. ni), » quia « defecerunt
gratia lautum aaoribas. Bimon enim Interprelatur sorutuiites sorutinio (Piial. lxiii). » Et porsorutnti.r
obtdient, et Joannea exponilur Dei gralia. Pasco majestatis opprimetur a gloiia. Cave quoque ne
antera 688 non perfunotorie, non in-
non otiose, sunctum des canibus, neque margaritas projicias
cuute.qiioniuui mea sunt.id eet mei sunguinis pre- anto porcos [MaUh. vn). Sed neque parvulis soli-
tio oomparata.Nara bonus pastor pomt animam
>• diiui cibum tnbucs, ejus exemplo qui uil « Non ;

Buam pro ovibus suis Uoan. xV» Maguo igiturpre- potui vobis loqui quasi spiritualibus ; sed quasi
tio empta sunt, non corruptiLilibus uuro vel ar- carnulibns tanquam parvuiis in Chrislo lac potum
gento, sed pretioso sanguine Agni inimaculuti. Et iKdi vobis, uon eecum (I Cor. 111). » Sapienliam
ideo debes eas pascere Bollicito ac dilige-iter. cnim loquimur intcr perfcctos.inter vos autem non
Attende quippe prudcntcr quid demalis pastori- judicavi me uliquid scire, nisi Jesum Christum, et
bus per prophetam dieatur o Va> pustoribus, in- : hunc crucilixum (I Cor. n).
quit, Israelis qui pascebant semetipaos et gregeui Cum autem pascis sacramento luicharistise, mo-
meum non pascebant; lac oomedebant, gregem noas populum dicen9 « Qui manducat pancni vcl :

autem meum non pascebant. Quod inflrmnm iuit bibit eaiicem Domini indigne, reus est corporis et

non conBoiidastia. quod «grotum non sanaslis, „ sanguinis Domini.Probet autem seipsum bomo, et
quod fractum non alligastis, quod abjectum non s-ic dc pane illo cdat et de calice bibat. Qui enim

reduxietis, quod perditum non requisistis. Prople- manducat et bibit indigne.judicium sibi manducat
rea dispers» sunt oves mea?,facta? sunt in dcvora- et bibit.non dijudicuns corpus Domini J Cor. xit.»
tionem omnium bestiarum « sanguinem autem Sicut enim ille qui bene sustinet mortem, vitam
:

earum de manu vestra requiram [Ezeeh, xxxrv). » aoquirit; sic ille qui male accipit vitam, morteui
Porro cum pascis exemplo, cave prudenter ina- incunit. Recordare de illo qui intravit ad nuptias
nem glariam ne facias justitiam tuam coram homi- non habens vestem nuptialem, quia ex pra;cepto
nibus ut videaris ab eis ;« alioquin mercedem non Domini, ligatis manibus et pedibus, missus est in
habebis apud Palrem tuum qui in ccelo est Olalth. tenebras exteriores, ubi est fletus et stridor den-
vi) ; » sed sic «coram hominibus, ut
luceat lex tua tium, ubi est vermis qui non moritur, et ignis qui
videant ouera tua bona.et glorificent Patrem tuum non exstinguilur (Matth. xxn). Tales esse debetis,
qui in coelis est [Matth.v) ;> ut eortina cortinam tra- fratres.qui estis pastores. Sed et vos, lilii, satagite
hat, « et qui audit dicat : • Veni. » Certe tot mor- diligenter ut sitis veraciter oves mansuetae etinno-
tibus sunt digni pastores quot perditionis exempla centes, ne reddatis malum pro bono, neque male-
transmittunt ad oves. Cum enim subditus videt dictum pro tnaledicto (/ Petr. m), ejus exemplo
peccire pra»latum, facile exemplo corrumpitur, et C « qui cuui malediceretur non maledicebat,cum pa-
in suam culpam nxcusationem proetendit : sufticit teretur non comminabatur (V Petr. n) ; » ut sitis

discipulo si sit sicut magister suus ; non enim po- utiles et fructuosi, reddentes pastoribus vestris lac

test tilius facere.nisi quod patrem vidit facientem. et lanam, id est primitias et oblationes, quas ecce
Et sic unoeodemquepeccatopraelatusetsemetipsum [ita cod.] Dcminus nobis, sine vestro non potestis
condemnat, et populum perdit. Nam si sacerdos periculo retinere ;« dignus est enim operariusmer-
qui unctus est peccaverit, faciet delinquere popu- cede sua (1 Tim. v). » Propter quod dicebat Apos-
lum (Lev.iv). Cum pascis documento, cave pruden- tolus : Si seminavimus vobis spirilualia, non est

tor a pravitate h;eretica,ne forte aquam vino com- magnum si carnalia vestra metamus (i Cor. ix\ »

misceas, ne lel draconis propines in aureo calice Ergo.dum tcmpus habetis.seminate in benedictio-

Bubylonis. n Altiora te ne qua:sieris, et forliora te nibus, ut metalis vitam telernam. Amen.

SERMO XXI.

IN SOLEMNITATE D. APOSTOLORUM PETRI ET PAULI.

Docet famam propriam non esse neijlujendam, et multa disputat dc fclccitate, dicjnitale et potestate
Petri.

Inicrrocjahat Jesus discipulos tuot, dicens : Quem D nerandi confessionem. Unde cum Petrus dmsset :

dieuni hmntnet ette Filium hominitY&ioAMaUh.Tvj. /« tt Chrittut Filiut Dei iwi.etatim Dominus fldeai

Quia corde creditur ad justitiam.ore uutem con- contirmans respondit Beatut et, Simon HurJona,
:

quia caro tanguu non revelavii raier

fessio Balntem [Rem x), ideo Dominns in-
tlt uil ct

terrogabut ditcipuloi tuot, non quod ignoret aliqua, meut gui est in caelit. Ac deinde oonfessionem re-

qui novit omnia, aed ut ex Ip lona ocoa- munerana intulit : El ego dico tibi, eujus dioi

sionoiu assumat et conllrinundi tidem, ot reuui- cero est, quia tu es Petrut, et supcr hant peiram
 :;
.

549 SERMO XXI, IN FESTO SS. PETRI ET PAULI. 550

iEdificabo Ecclesiam meam: el libi dabo claves regni A vi»,tandem beatidudine palriae nunc beatitudine ;

cuiirum. Prius tamen de aliorum opinione quaesi- Mei [ai. spei] tandem bcatitudine spei [a/.requeci]
vit, ut eorum reprobaret errorem. Quia, « non est Quia caro et sanguis, id est carnalis quilibet,
sa-
societas luci ad tenebras (// Cor. vi) ; » et veritas pientia carnis, inflatus. non revelavit tibi
« sed Pa- ;

plantari non potesf. nisi falsitas exstirpetur. Ait termeusquicst in ccelis, ,, qui ccelestes mentesin-
ergo : Quem dicunt Iimnines esse Filium hominis? habitat, et eas lumine verilatis illustrat. » Abscon-
Manifestum nobistradiditexemplum, ue simus con- dit enim haec a sapientibus.et revelavit ea
parvulis
scicntia sola contenti, sed de fama quoque solliciti, [Matth. xi), qual.s estPetrus, non superbus, sed
,.

ul et concientiam, quo ad Deum, et f&mam, quo humilis. UndebenedieiturSimon.interpretaturoid-

ad proximum procuremus babere dilucidam, et diens; Bar-Jona, id est litius Joannis, quod
interpre-
studeamus servare serenam. Nam « mclius est no- tatur Dei 'jratia; quia virtus obedientiae de
gratia
men bonum quam divili;e multa? (Prov. xxn). At divina procedit.
illi de aliorum opinione interroeanti dixerunt : Alii
Beatitudo ista potissimum in cognitione acdile-
Joannem Baplistam, aliiautem Eliam, Jcremiam ulii
clione consisit, id est in fide et charitate. Quarum
aut unum cx proplietis. Pro eo namqne quo Chri-
una iuter virtutes est prima, reliqua praecipua. De
stus baptizabat, putabant homines, sed errabant, r>
tide namque dicit Apostolus : « Fides est substantia
suscitatum esse Joannem Baptistam. Vel unum ex
rerum sperandirum.argumentum non apparentium
duobus propheiis, qui transeuntes Jordanem pr.tfi-
(Hebr. xi). Ecce fides est prima. De charitate
,,

guravere bapUsmum, id est Kliani [lll Reg. xvnj,

vero idem Apostolus ait « Nunc manent fide3, :
vel Kliseum {IV Reg n). Jeremiam (eap. i) vero,
spes, charitas, tria haec ; raajor autem his est cha-
Quia legitur sanctillcatus in utero sicque poterant ;
ritas (/ Cor. xm), , ecce charitas est praecipua
errare de caeteris, quemadmodum Herodes errave-
De lide legitur: « Sine fide impossibile est placere
rat de Joanne: « Hic est, inquit, Joannes Baptista
Deo quia justus ex fide vivit (llebr. xi llabac. n). »
; ;
ipse surrexit a niortuis, et ideo virtutes operantur
De charitate dicitur. Si distribuero oranes fa-
in eo (Matlh. xiv). » Vos aulem, quem me esse di-
cutates meas in cibos pauperum, charitatem au-
citisl Ac si diceret : Vos, qui non carnales estis,
tem non babeam, nihil mihiprodest (/ Cor. xui). »
secundum spirituales, ut merito debeatis jam non
Ecce Dtraque est necessaria Nam de fide Dominus
homines, sed dii appellari potius, sicuthabetur in
ait: « Fides tua te salvam fceit, vadc, et amplius
Psalmo « Ego dixi : Dii estis, et (ilii excelsi omnes
:

noli peccare (Mattk. ix). » Idem dicit de charitato

iPsal. lxxi). » Quem me esse dicitis? Prudenter in-
:

« Dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexit

terrogat et distincte. Ac si diceretinanifestius Ho- :

multum Luc. ix). » Utramque .Dominus requisi-

mines de Filio hominis ita sentiunt, vos autem de "
vit Potro fidem, qnando concessit claves chari- .1 :

me quid sentitis? Sed quid possunt homines facti ;

latem, quando sibi commisit oves (Joan. xxi). In

dii sentire de Deo facto homine, nisi quod Petrus
concessioneclavium, defide interrogans requisivit:
primus et praecipuus inter omnes respondit pro om-
Vosautem quemmeesse dicitis? Et Petrus respon-
nibus, dicens Tu es Christus Filius Dei vivi. Quasi
:

dit: Tues Christus Filius Dei vivi. In commissione

dieat : Tu nonJoannes Baptista in carcere decol-
ovium de charitate requirens interogavit : « Simon
latus, es Cbristus ; non Elias
paradisum transla- in
tus (IV Reg. u). Filius Dei, non Jeremias, quamvis
Joannis, diligis me
plus his? Et ille respondit
Domine, tu scis, quia amo te (ibid.) Sed de fide ,,
ab utero sanctificatus Dei vivi, non unus ex pro-
semel tantum interrogans requisivit quia « unusest
phetis in ccemeterio tumulatus. Respondens aulem ;

Deus, una fides, unum baptisma [Ephes. iv). » De

Jesus dixit ei : Beatus es, Simon Bar-Jona, quiaearo
charitate vero requirens tertio simul interrogavit
et sanguis non revtlavil libi, sed Pater ineus qui est
quia tres debemus ex charitate diligere, Deum,
incmlis. Bar-Jonaest nomen Hebraeum,compositum
nos ipsos etproximum. « Diliges, inquit, Dominum
ex integro, quod est Bar, id est filius et corrupto,
Deum tuum, ecce primum: « Et sicut teipsum, »
quod est Joanna, id est filius Joannis.
ecce secundum : « diliges proximum (Deut. xi)
Sane nobis tria evangelica lectio in B. Petro sin- D Matth. xxn), eccetertium.Cum ergoDominuster- >,

gulari quadam praerogativa commendat felicitatem tio requisissset a Petro : « Simon Joannis, diligis me
etpotestatem. De felicitate permittiiur: Beatus es, plus his > et respondit
ille tertio : « Domine, tu scis
Simon Bar-Jona: quia caro el sanguis non revelavit quiaamo te (Joan. xxi), ,, tertio quoque prascepit
tibi, sed Pater meus quiDe dignitate
est in ccelis. oves pascendas. Ac diceret
Pasce verbo, pasce
si :

subjungitur: Tu es Petrus, et super hane petram exemplo.pasce prassidio.Pasce verbo prnedicationis,

Xdificabo Ecclesiam ineam, et portx inferi non prx- pasce exemplo conversationis, pasce prasidio
valebunt adversus eam. De potestate supponitur: defensionis. pastor bone, pastor sancte, pastor
Et tibi dabo claves regni civlorum. Et quodcunque egregie; quia animam tuam pro tuis ovibus po-
ligaveris super terram, erit ligatum et in suisti, sicut Dominus
coelis ; et ipse praedixerat : « Cum esses
quodcunqua solveris super terram, erit sotutum el in junior cingebas ibas ubi volebas,
te, cum autem
cmlis. Beatus est igitur, sed nunc rcerito, tandem senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget
preemio; nunc spe, tantem re; nunc beatitudine et ducet quo tu non vis. Hoc autem dicebat, signi-
 » :

551 1NN0CENTII III PAI*iE SEKMONKS DE SANCTIS. 552

lioans qua morteclarilieuturusosset Deuui {tbid.). » A. Oti nun utiquo mortui, eicut dii genlium, qui oa
Umlo ot alibi sibi ait « Sequere uio [Matttt. u).
: habent, et non loquuntur; oculos liabent, el non
Quasi dioeiet Sequoro mc in genere mortia, vide-
: videut; uures habent, et non audiunt; inanus ha-
licet in patibulo cruois. bent, et non pulpant pedes habent, et non gra-
;

Claves autem coneedens queosivit de fide; quia diuntur {l'ial. r.xui); » sed tu es Christus Filius Dei
claves nonnisi lidelibus conceduntur. De quibus vivi, qui vivens in se, vivificat universa , « in quo
dicitur : n Qui male sontiunt [al., serviunt] in
vivimus, movomur et sumus (Acl. xvn). » llano

prasenti, malum utique sentient in futuro quo- :

tantum lidem Dominus nulla passuB est tontatione

nium qui non credit jum judicutus est (Joan. m). » deficero. Undo cum i.i passionis urticulo B. Petro

Oves vero committens interroguvit do charitate dixisset: Simon, ecco Satanas oxpetivit veos ut
«
;

quia non esl pastor, sed mercenarius, qui pascit cribraret sicut triticum, » statim adjccit « Sed ego :

oves cupiditate lucri, non autem amore Dei pro te rogavi, ut non dcficial tides tua, et tu ali-

(Joan. x.)
quando conversus, confirma fratres tuos (Luc.
xxu). » Licct cnim aliquando dubitaverit, propter
Qualis enim et quanta fuerit lides Petri, sua
quod Dominuseum increpavit: «Modicas fidei,quare
profccio responsio indicavit : Tu es, inquit, Cliri-
'lubitasti? » (Matlh. xiv.) quia tainen fides in sua
stus Filius Dei vivi. Nam « corde creditur adjusti- P
ad salutem (Rom.
soliditato convuluit, statim eum de periculo pelagi
tiam, ore autem confessio fit x). »
liberavit.
Duas autem confitetur in Christo naturas, et unum
personam. Naturam humanum, cuiu dicit: Tu es Ha>c vera fidos et sancta, non de figmento pro-
Chnstus, quod interpretatur unclus, secundum hu- cessit humano, sed de revelatione liivina. Unde
manitatem, sicut ei dicilur a propheta « Unxit te . Christus intulit, dicens : Beatuse$,Simon Bar-Joua,
Dous tuus oleo lslitiae pras consortibus tuis (Psal. quia caro et sunguis non revetavit tibi, sed Pater
xliv. » Naturam divinam, cum ait : Filius Dei vivi. meus aui Super hanc lidein Ecclesia est
est in coalis.

Non enim quis naturaliter potest esse lilius alicujus in petra fundatn, propter quod Dominus addidit
quin habeat naluram ipsus quia sicut non potest ;
lu es Petrus, el super hanc pelram wdificabo Fccle-
esse Filius hominis, nisi homo, ita non potestesse siam meam. Dignitas ha3C in duobus attenditur,
Filius Dei vivi. nisi Deus. Unde Pater inquit ad quia scilicet beatissimusPetrusetfundamentum est
Filium: « Filius meus es tu, ego hodie genui te et caput Ecclesiae. Licet enim Christus sit primum

(l'sal. ii). » Qui de sua el Patris unitate secundum el praacipuum lundamcntum.sccundum quod dicit

naturamdivinam sic aiebat « Ego et Pater unum : Apostolus: « Fundamentum positum est, pneter

sumus (Joan. xvm). » Porro sicut inter Patiem et n quod aliud poni non potes, quod est Christus
Filium est diversitas in personis, sed unilas in na- (/ Cor. m); » sunt tamen secunda et secundaria
tura; ita inter divinitatem et humanitalem est di- fundamenta, videlicet apostoli et prophetsa, » juxta
versitas in natura, sed unitas in persona. Nam, quod inquit Apostolus « Superiedilicati super :

sicut anima rationalis et caro homo, ita unus est fundamentum ap ostolorum et prophetarum Ephes.
Deus et homo unus est Christus. Propter quod Pe- n), » de quibus alibi dicitur per Prophetam « Fun- :

trus respondit Tu es inquit, Ckristus, non Chri-

: dementum ejus in montibus sanctis (Psal. lxxxvi). »
sti; tu es Filius, et non Filii quia qui in Doitate ;
Inter quos beatissimus Petrus primus et prascipuus
erut Dei Filiue, idom ipse fuctus est in humanitate cui singulariter a Domino dicitur : <c Tu vocaberis
hominis Filius. Quia natura nomen est generis, Cephas (Joan. i). » Cephas enim licet secundum
persona vero nomen est juris. Tu ergo discretive, unam linguam interpretatur/V//'iiisecundumaliam
non alius quia « multi pseudopropheta; venient in
;
tumen dicitur caput. Quia, sicut plenitudo sensuum
nomine tuo, dicoutes Ego sum Christus ()larc.
: consistit in cupite, in casloris autemmembris pars
xii). » Sed tu solus es, non pututive, sed substan- est aliqua plenitudinis : ita c;eteri vocati sunt in
tive. Nam et Juannes reputatus est Christus, quod partemsollicitudinis.solusautem Petrus assumptus
de se ipso negavit. « Non sum, inquiens, egoChri- est in plenitudinem potestatis. Unde cum Dominus
stus sed qui desursum venit, super omnos est D
;
omnibus simul apostolis loquoretur, universaliter
(Joan. i). » Tu es Christus, videlicet unclus, non ait : « Quoruin remiseritis peccuta, romittuntur
unctione humana.secundum quam multi sunt chri- eis (Joan. x\) >• Cum autom soli Petro loeutus eat,
sti.juxtaquodlegitur: «Nolite tangerechristosmeos parliculariter dixit : Quodcuntjue ligaveris supcr ter-

(Psal. Lxxivm) » sed unctione divina, secundum

; ram cril liijatum ct in t\tlis quia Petrus potest li-

quam unus tantum est Christus.Quuniam» unxilte gare caateros, Bed non ligari potest a oatoria, uipote
Deus tuus oleo laHitiaj prffi consortibus tuis {Psal. priinuset summus magister at prinoeps Goeleaia,
lxiv). » Propter quod ipse per prophetam tlix.it : Quod omnibua apostolii simul dictum fuisse
otsi

« Spiritus Domini super me, oo quod unxcrit me, legatu'', non tamen aliis aine i|'m>, sed ipsi sine
evangelizare pauperibue miait me (/ja. lxi>. "Filius aliis legitur dictum esae ut quod non alii Bine ipso ;

non adoptivus, sed verus quoniam dixit ad to ;

: Bed ipae aine aliia intelligatur hoo poaae de plenita*
« Filius meus es tu, ego bodie gsnui te(Ptoi. tl)« dine poteatatia. Hinc est etiam quod oum couimu-
Unde non eitautum Filius bominis,sod otiam Fittus nitor diotum sitaliis ; • Lazure retiaiu capturam :
>
 :

553 SERMO XXI, IN FESTO SS. PKTlil KT PAULI. 554

singulariler diclum cst Petro Duc
: « in alluin (Luc. A in me, opera quae ego facio et ipse faciet, et ma-
iv). i) Et cum post resurrectionem caeteri navigio jura borum faciet (Joart. xiv). » Una quidem est
veuissent ad Dominum, solus Petrus tunica se suc- clavis, David, « quae claudit et nemo
aperit; aperit,
cinxit, et misit se in mare (Joun. xxi|. Ex huc et nemo claudit (Apoc. m) quae
uni Petro duas ;

nova nominis impositione traxit Ecolesiu ut quando claves commisit, propter illam excellentissimam
Petri successor eligitur, novum ei vocabulum im- fidem, quie in uuo Christo duas naturas
veraciter
ponatur. recognovit. Petrus er*o per claves acceptas. et
Sed solel quaeri, quando fuerit ei nomen hoc ira- claudit et aperit claudit cum ligat : aperit,
:
cum
posilum. Vel cum secundum Joannem intuitus eum al.solvit. Et quodcunque solveris super terram, erit
Jesus dixit Tu es Simon jilius Joanna, tu voca-
ei : sohUu;:: et in ccelis « Ckvis quidem discernit et
quod interpretatur Pclrus vel cum
beris Cephas, ;
dijudicat ingredientibus et egredientibus claudit
:

secundum Malthaeum dixit illiJesus Tu es Pelrus, : et aperit. Et quidem primaclavis intelligitur

scien-
et super hanc petram xdificubo ecclesiam nwain. tia discernendi.et di,judicandi,secunda clavis intel-
Sed ibi magis praedixsse hic autem magis contir- : ligilur potentia ligandi et absolvendi ; necessaria
masse videtur. Nam ibi dicitur Pocaberis hic : : quidem est clavis scientiae ad discernendum in-
vero Tu es. Verum absque dubitatione tenendum
: t> ' er leprum et lepram, inter bonum et malum
est, quod in electione duodecim tuit ei nomen hoc iuter luuem et tenebras, inter sanctum et profa-
Petrus impositum. Juxta quod Marcus (cap. m)te- num (Deut. xvn), » Nam « vae quia dieunt bonum
stalur « Et imposuit, inquit, Simoni uomen Pe.trus
: maluiii, etmalum bonum ponentes tenebras lu- :

Joanni autem et Jacobo imposuit nornina Boaner- cem, lucem tenebras (lsa. v); vivificautes ani-
et
ges. Etportx inferi non prxvalebunt adversus eam mas quuj non vivunt, et mortificantes animasquae
vitia videlicet et peccata, quae ad infernum intro- non moriuntur. » Verum scientia discernendi non
ducunt : quia nec perversitas, nec adversitas, Ec- semper est clavis quoniam etsi quidamdiscernere
;

clesiam possunt ullo modo Juxta quod

dejicere. seianl, discernere tamen non possunt quia non :

Veritas ait : « Flaverunt venti venerunt flumina, babentclavem polentia?, sine qua scientia non est
et irruerunt in domum illam, et non cecidit : fun- clavis. Provideat ergo sibi pastor Ecclesia?, ut cla-
data enim erut supra petram (Matth. vni : » et ldeo vem potenti;c sine clave scientia; non recipiat,
portx in/eri non prxvalebunt adversus eum. El tibi quiascriptum est in propheta : « Tu scientiam re-
dabo claves regni ccelorum. pulisti, et ego terepellam, ne sacerdotio fungaris
Potestas autem in duobus maxime commenda- mihi (Ose. iv) nam « labia sarcerdntis custodiunt
;

tur, videlicet in absolutione peeeatorum, et opera- scientiam,et legem requirent exore:ejus(il/rt/ac.n).

tione miraculorum. Licet enim communem cum Quia noluit intelligere, ut bene ageret, « iniquitatem
aliisdimiltendi peccata|potestatemacceperit,non ta- meditatus est in cubili suo (Psul. xxxv). » Contra
men sine rationali causa solus legitur interrogasse quos Dominus ait « Ipsi non cognoverunt vias
:

Jesum « Si peccaveritin me frater meus, dimit-

:
meas, quibus juravi in ira mea, si introibunt in
tam ei usque septies ? » (Matth. xvm) et ei soli legi- requiem meam (Psal. xciv). » Clavis ergo scienti*
tur respondisse Jesus « Non dico tihi usque :
necessaria fuit Petro cum clave potentiae : ut quod-
sepiies, sed usque septuagies septies (ibid.). »
cunque liijaveritis super terram, sit ligalum et in
Septenarius enim numerus universitatis est, quo- cceiis : et quodcunque solveritis super terram, sit
niam omne tempus septenario dierum numero solutum et inccelis. Quid ergo ? Nonnesaeerdos
justo
comprehenditur. Quid ergo septenarius numerus quandoque deceptus errore ligat aliquem super
per seipsum multiplicatus hoc loco significat, nisi terram, qui quoniam innocens est, non est a Deo
universorum universa peccata ? Sic ergo soli Petro ligatus in coelis ? Sane licet in vinculo ligationis

praecipitur, ut si peccaverit in se frater suus, di- hu.jusmodi adhibeatur clavis scientiae, quia scientia
mittat ei non tantum septies, sed'usque septuagies impermista [al. intermista] est falsitati, sed opinio
septies, quia solus Petrus in terra dimittere putest queedam, qu33 licet sit justa, tamen est falsa:
universorum universa peccata ; nam et sunt quae- D cutn * amen sententia ligationis juste ferlur ex
dam peccata, quorum
absolutio soli Petro est re- animo etex ordine, quiligatur sic super terram,
servata. Hicestqui tanta virtute pollebat ad facienda nihilomius ligaiur et in ccehs ,
quia ligationem
miracula (Act. m, iv), ut de ipso legatur, quod illam curiaccelestis approbatjet confirmat. Eatcrgo
« augebatur virurum ac mulierum credentiumin talis et solutus et ligatus in ccelis, sicut est et liga-

Christo multitudo, ita ut in plateis ejicerent infir- tuset solutus in terris. Ligatus est ex sentcntia,
mos, ponerent in lectulis etgrabatis, ut veniente
et solutus a culpa.
Petro saltem umbra illius obumbraret quemquam Est ergo duplex ligatio, culpae videlicet, et sen-
illorum, et liberarenturab infirmitatibussuis. Con- tentiae. Unde s;epe contingit, quod non semper
currebat autem et multiludo vicinarum civitatum istaesolutiones sese pariter comilantur. Quod Do-
Jerusalem, afferentes aegros et vexatos a spiritibus minus ipse in solutione Lazarimystice designavit
immundis, qui curabantur omnes (Act. v). » In hoc qui prius mortuum suscitavit, et postea.jussit apo
vere completum est quod Veritas ait « Qui credit :
stolis, ut solverent suscitatum. Solvit autem sa-

patrol. ccxvn.
18
 : ::

INNOCENTII III PAP/E SERMONE8 DE SANCTIS. 556

oerdos, non tantura OBtendendo solutum, et Dgat \ qucm goneraliter orbia se gaudct Patrem hnbere,
ii.Mi tantum OBtendendo ligatum; sed ligatot solvil sed Bpeoialiter urbs se gloriatur liabere palronum.
Bubtrehendo vel restituendo Buffragia eoolesiaBtioa Per eum enim fartn est veritatis magistra, qua? fue-

ct saeratnenta divina. Porte nunc soli Petro, sicut rat ea|>ut errorie : et longe nunc exccllenlior estin
promiait, ita ooraraisit claves Ecclesioe, apeoiaiiter apostolico magisterio, quam olim fuerat in impe-
quidem et prinoipaliter : vel post rcsurrectionem riuli principatu : cujue etiam magislerio iprc Uo-
cuiii aliis generaliter ct communiter, quando insuf- manus princeps noseilur esse Bubjeotua. In ea nunc
flavit, et ait : « Accipite Bpiritum santum quo- : viget coHeetia auctoritae, in qua quondam vigebat
rum remieeritie pecoata, remiltuntur eis : ct quo- terrena potestas, ad illud dignitatis provccta fusti-
rum retinucrilis, retcntasunt (700«. xxl. » gium, ut ejus sententia, qua> profertur in terris,
Halveat ergo fidem qui rccipit claves, habeatcha- ctiam observetur in ccelis. Super animas quoquo
ritatem qui suseinil ovcs, quaa utiquc tribus modia judioiariam obtinct potestatem, ut eas et Bolvere
pascere debel quia terlio jubetur ut pascat. Sunt
:
valeut et ligaro. Ipsum crgo Patrem et palronum
enim tres ordines liilelium in Ecclesia.Noe Daniel, nostrum fratrcs ct lilii depreccmur, quatenus a
ct Job id est pra^lati, continentes et conjugali
: peccalorum vinculis absolutos nos ad regna ccele-
quos Ezechicl quos pascere
vidit in visione salvos ; p siia suis mcritis introducat, prastanle Domino
debet prslatua, vcrbo, exemplo, sacramento, ct nostro Jesu Christo, qui est super omnia Deus
verbo dootrine, exemplo vito, sacramento eucha- benedictus in soccula soeculorum. Amen
ristie. Sic oves sibi commissas pavit B. Petrus,

SERMO XXII

IN EADEM SOLEMNITATE.

Quomodoper mare saeculunt, per navim Leclcsiam, permaris attitudinem liomam, ct per rete prxdicationem
aecipere debeamus.

Cum Jesus asoendisset inltnam moint, ouas erat C grave superomnes filios Adam, a die exitus de

Simonis. ct sedens docerel de navicula tnrbas, ut ventre matris eorum, usque in diem sepultura?
loqui cessavit, di.rit ad Simonem : Duc in altum, et in matrom omuium (Eccli. xl). » In mari rainores

la.vale capturam. Cui Simon respondit

relia in pisxes a majoribus devorantur, et in saaculo mi-

l'r;ireptor,pcr totam noctcm laborautes nikil cepimus nores homines a majoribus opprimuntur. « Qui
in verbo uutem tuo laxabo rete. Quod cum fecis- devorant inquit, plebem meam sicut escam panis,
sent, concluserunt piscium multitudinem copiosam Deum non invocaverunt, illic trepidarunt timo-
(Luc. v). re, etc. » Venatio leonis onager in eremo, sic pa-

Si aquae multa; sunt populi multi (Apoc. xix), scua divitum pauperes (Eccli.xill). »
proleclo mare magiium est totum sreculum. De quo Quiituuid delirant reijes, plectuntur ichivi.

lcgitur « Hoc mare magnum et spatiosum mani-

:
(Hokat. Ep. I, II, 14.)

bus, illic reptilia, quorum non est numerus ani- : Altitudo maris istius, de qua Christus iuquit ad
malia pusilla cum magnis, illic naves pertransibunt Petrum Duc in altutn, est Roma, qua) primatum
:

Sicutenim mare semper est turbulen-

(Psat. cni). » et principatum super universum sajculum obtine-
tum etamarum, itaBoeulum inamaritudine sempar bat el obtinet ;
quam in tantum divina dignatuj

etturbatione oousiBtil nusquam enim est paxetsc-

;
voluit exaltare, ut cum lempore paganitatis sola

oaritas,nusquam requiea et tranquillitas.eed ubique dominum superomnes gentiles, babuerit, Christiaj

timor et tremor, ubique labor et dolor. « Mundus nitatis tempore sola magisterium super lideles baj
enim maligno positus est (JJoan.v). •
in « Risus — beat universos. Dignum ergo Deus providit etcoai
doloremiscebiiur, et cxlrema gsudii luctus occu- gruum, sed et oongruum providit et dignum ; ut

pat [Prov. xiv). » Merito ergo clambat ApostoluB! il!e qui erat princeps Eoclosi», sedem consti
(i [nfelix ego homo, quis me liberabit de eorpore apud urbem, quae Lenebat siruli prinoipatum el ;

mortishujus ? » \liom. vii.) Bt Psalmista dicebat ideu Dominus inquit ad Petrum Duc in uttum. :

iiEduc de oarcere animam meam (/'.«</. c\li). » — Quasi diceret Vade Romam, te et cum luistrans-
:

• Avis enim nascitur ad volatum, et ho nascitur ferad urbem, et laxate ibi retiain capturam.
ad laborem {Job. v). » —
« Cunoti diee ejus labori- liquido pulet, quuntum Deua urbem istum d

bue pleni sunt el urumnis: nec per nootem re- rit, u eadem
t loerdotulia et regia, im
i

quioaoit rnene ejua (Bccli, n). - « Oooupatlo itineua ot exeroena non solum do-

magna creata est ooinlbue homlnibus, et jugum minium super oorpora, verum etlam magisteriun
557 SERMO XXIII, IN FESTO B. MARLE MAGDALEWE. 558

super animas.Longe nunc major et dignior aucto- A justitiainterdum simplieiter, interdum subtili-
:

ritale divina, quam olim potestate terrena. Per il- ter;sccundum historiam,ct secundum alle^oriam ;

lam habens claves regni coelorum, per istam orbis secundum anagogen, et secundum tropologiam :

fcerrarum regcns habenas.Ne vero tani.T dignitatis pcr auctoritates et rationes; per similitudines, et
honor, vel potius tanti honoris dignitas ad aliam exempla, ut
civilatem quacunque ratione bac trar.siret, scd in Singula quxque locum teneant sortita deetnter.
urbe juxta dispositionem perpetua lege maneret. (Hurat., De art. poet., 92.)
Curn 1'etrus persecutionem fugiens infitlelium ur- Ista sunt Qla, istse sunt chorda?, de quibus rete
bem exisset, apparuit ei Dominus juxta urbem : connectitur, id est prredicatio confirmatur.
Docet
cui cum Petrus dixisset : « Domino, quo vadis? » hoc egregius praedicator, qui de seipso sic ait :

respondit : « Vado Romam iterum crucifigi. » Quod « Sapientiam loquimur inter perfcctos, inter vos
Petrus intelligens pro sc dictum,ut videlicet caput autem non judicavi me scire aliquid, nisi Jesura
crueifigeretur in membro, rediil ad urbem; quam Christum, et hunc crucifixum (/ Cor. n). » Et ite-
taudem in crucis patibulo suosanguinecousecravit. rum « Non potui loqui vobis quasi spiritualibus,
:

Habuit autem socium beatissimum Paulum. Unde sed quasi carnalibus, tanquarr. parvulis in Christo
cum singulariter praemitlitur : DttC in allum, plu- n lac vobis potum dedi,non escam (/ Cor. ni). » He-
raliler subditur : Et laxale relia in capturam, quia tibus autem et pisces et volucresct bestire capiun-
solus Petrus tanquam universalis princeps Eccle- tur.Sed pisces in aqua, volucres in aerc, bestia;
sia? in altitudinem suprema; prrelationis ascendit, capiuntur in terra. Pisces intelliguntur luxuriosi,
cum Paulo relia prKdicationis ad capien-
sed i[)sum volueres superbi, bestite viulenti.Cum ergo pra;di-
dos homines in urbe laxavit. Et quidem non sine cator sermonem format contra luxuriam, super-
divina providentia crerlitur dispensatum, ut obi biam inducens auctoritates et ratio-
et violentiam,
duo fratres secundum carnem, Remus
Romulus, et nes simililutlines exempla, ut revocet luxuriosos
et
qui urbem istam corporaliter condiderunt, hono- ad contitientiam, superbos ad humilitalem, violcn-
rabilibus jacent tumulati sepulcris, ibi duo fratres tos ad mansuetudinem : tum utiquc laxat retia prae-
secundum fidem, Petrus et Paulus, qui urbem dicationis, ul capiat pisces in aqua, volucres in
istani spiritualiter fundaverunt, gloriosis requie- aere, bcstias in terra. Et captos non mortificat, sed
scant basilicis tumulati : Petrus ab ea parle ubi vivificat ; non occidit, sed alit; non deserit, sed
sepultus cst Romulus,et Paulus ab alia ubi Remus custodit.llffic ergo retia beatissimi Petrus et Pau-
est tumulatus; uthinc inde locati, civitatem istam Ius laxaverunt pariter in capturam per quorum ;

suis patrociniis tueantur.Unus ergo in altum, sed pi';edicationein Roma conversa est ab errore ad ve-
ambo retia laxaverunt in capturam. C ritatem, a vitiis ad virtutes. Omnes ergo beatos apo-
Porro, sbut navis Ecclesia, marc seeculum, alti- stolos Roma debet communiter venerari, sed hos
tudo Roma, sic rete intelligitur prtedicatio. Rete duos qu:isi primos et prrecipuos, quasi patres et
namque de diversis filis et chordis connectitur, et patronos ipsius debet specialiter et principaliter
pradicatio de diversis aucloritatibus et rationibus honorare; quatenus meritis et precibus eorum ad-
confirmatur. Debet enim providus pr.-edicator se- juta, ita nunc salubriter conservctur in terris, ut
cundum diversitatemrerum et personarum formare landeiu feliciter coronetur iu ccelis. Praistante Do-
sermonem, ut modo loquaturde virtutibus, modo mino nostro Jesu Christo,qui est super omnia Deus
de vitiis : quandoque de praemiis, quandoque de benediclus in srecula sreculorum. Amen.
pcenis ; aliquando de misericordia, aliquando de

SERMO XXII [.

IN SOLEMNITATE BEATISSIM/E MAHLE MAGDALEN/E.

Quomodo seplem 7nodis tiumana mortalitas deliquit, ct dsemon tripliciier hominem vexat : itcm quo-
modo Maria Magdalena septem dxnwniis fucrit obsessa, et de peeeato illius ct pcenitenlia ae satisfac-
tione.

Ubi abundavit delictum, superabundavit ct gratia D in ore, in opere : per ignorantiam

et iiopotentiam,
(Rorn. v). per negligentiam invidentiam.Hasc sunt fortasse
et
Propositum vobis apostoli verbum.certum est in illa septem dremonia,qua3 juxta testimonium evan-
Maria Magdalena fuisse completurn, in qua videli- gelicurn deMaria Magdalena Christus cjecit. Vide-
cet abundavil delictum, supcrabundavil et gralia. licetpeccatum cogitationis in corde, peccatum lo-
Septem autent modis mortalilas humana deliquit, cutionis in ore, peccatum exsecutionis in opere :

in tribus generibus,et quatuor speciebus:in corde, delictum simplicitatis per ignorantiam, delictum
 - :

PAP.E SERM0NE9 DE SANCTIS. 500

' INNOCENTII III

deHotom wnritati. A - Perqm» qule peeeavit, per beo torquctur (Sap

»>._Uitatia net tapotentlam,
t.Mg.lLLal.M" ' *
___-!«-.
.... ..__ii.ii. ... j__
malignitatis per in
,,\
n). » Veniena Ai-on
ergo nocoatr X
pecoatrix ad fontem miseii-
m.seil
et delictum
per negligentiatn,
eam corpora- cordi» absolvcnda [al. abluenda}, magno dolore
videntiam. Non ewim oredendum
eal
turbata.laorymia pedes ejus rigavit notabili con-
spiritualiter a eeptem :

liior a Beptem d»monlie,aed

fusa pudore,«stetit retro secus pedes ipsius.et oscu-
vitiia fuisse vexataua.
labutur eos {/.i«\ vil). • Krubescens ante faciem
Tripliciter enim d»mon hominem vexat. Primo Domini apparere, sed tacens ore, clamebal corde :

aurerendo gratuita; aecundo per

poe
P er oulpaiu, n Domine, tu scis insipientiam meam, scelera mea
naturalia; tertio porjacturam.inlo-
„;,„, isdendo ct delicta mea a te non sunt abscondita (Psal,
« Homo qui-
rendo discrimina. De primo legitur :
l.wiii). Eccequaenon erubescit convivas, Donii-
»
et incidit
dam descendebat ab Joruealem in Jerioho, num quonium iili contemplantur exte-
erubescit;
in latrones.qui
despoliaverunt illum, et plagis mul- rius, Dominua autem interius contemplatur.Et
illa

tis impositis abierunt, sem.vivo relioto (Luc. _);• turpiorcratintusinconscientia.quam

quidem longe
Jesus ejiciens du:mo-
de secundo legitur « Erat :
foris infama. Multo laborc devota « attulit alaba-
mutum [Luc. «). Ab effeclu »
strum unguenti, et unxit pedes ipsius (Lur. vin).
>•
nium
videlicet,
et illud erat
quia mutum elYeeerut. De tertio i

a planta pedis
lcgilur, ^ ^^ hQc tantum eg lS
;t ed saspius.Primo cum
quod Satan percussit Job (cop. in omo Simonis Pharissei pedcsDomini O.BUt(JoaN
fj i)
tj

omnibua pnus
usque ad verticem ulcere pessimo, xn); secundo, cura in domo Simonis leprosi super
sterquihnio samem testa
ablatis;ita quod sedens in caput ejus unguentum efiudit (Matth. xxvi); tertio,
da-moma Mar.am
radebat. Vexabant ergo aeptem cum emit aromata, ut veniens ungeret caput Jesu
Magdalenam.perculpam-, quoniam eam septem sacramenlum,
(Marc. xvi). Profundum in his est
solummodo delinquendi.sed etiam pec-
modis non sed alias exponendum.Delictum itaque cordis pur-
peccatumd.shn-
candi seduxerant.lnter delictum
el
gavit lacrymis, delictum oris purgavil oculis, de-
omittendo, pcccatum m
guitur- quia delictum in lictum operis purgavit unguentis. « Ua:c est mutatio
Delictum est ncn agere fa-
committondo consi.tit.
dextera Excelsi (Psal. lxxvi). » Sicut enim exhi-
non agendum. Hinc
ciendum, peccutum est facere buerat membra sua servire immunditi» ad iniqui-
x) districte praecepit
Dominua in Levitico (cap. i,
tatem.ita.secundum exhortationem Apostoli (Hom.
et pro del.cto. Deliquit
hostias offerri pro peccato vi),exhibuit ea servire justitia: in sanctificationem.
corde, deliquit et poccavit m
et peccavit igitur in Quinque enim sunt sensus corporei:visus,auditus,
opere.Deliquit in corde, sensibus
ore deliquit et peccavit in gustus, odoratus et tactus. His quinque
_ . . ,

urai»™— —
cum descendentes bonas cogitationes
cuui
abjecit
abun iavit in Magdalena deltctum, his quinque sen-
aaceudentes cogitationcs -
peccavit in corde, cum gibua SM/ era fr u «doi'i7 gratia.Deliquit oculis.quia for- ,

cogitationes descen-
malas recepit. Bonae namque _
nicatio mu ii e ris in extollentia est oculorum [EccU
Jacobus apostolus
dunt a Deo, secundum quod xxvi). » Sed in oculis satifecit, juxta quod scriptum
omne donura per
aif «Omne datura optimum.et est:«Maria stabat ad monumentum plorans Joan.
descendensa Patre luminum
foctum dcsursum est xv). « Dum ergo Qerot, inclinavit se, et prosrexit
cogitationes asceudunt ab ho- convertit
Uac i). » Malas in monuraentum. Deliquil auribus, quia
inquit apoato-
mine, seoundum quod Dominus auditura ad fabulas vanitatis.Sed et auribus satis-
lis
•
. Utquid cogitationes ascendunt
m corda ve-
fecit,juxta quod scriptum est : « Maria sedebat
Deliquit in ore, cum lacuit
stra? (Luc. xxvi.) •
secus pedes Domini.et audiebat verba illius (Luc.
ore.cum protulit falsitalem. « Circulus enim aureus in
veritatem; peccavit in x). » Deliquit naribus :

propheta Vae mihi, quu taoui I

»
De primo dicit .
naribus suis, mulier pulchra et fatua (Prov. n).
Perdea
(Isa De secundo dicit Psalmus
vi.) »
« :
Sed et naribus satisfecit, juxta quod scriptum est
mendaciun. (Psal. vn). » De- pre-
omnes qui loquuntur « Maria accepil libram unguenti nardi pistici
on.isit; peccav.t in
Hquitin ope.e, cum bonum tiosi, et unxit pedes Jesu, et domus
repleta est
commisit. Econtra preoipitur :

opere,cu... malum
.Declinaamalo.etfacbonumCPsa/.xxxiii.xxxvi).»
Fuit autom ejus peccatum
magnum, iiiultum,
^
ex odore unguenti (Joan. xn). » Deliquil labiiaj
_ favus distilluns labia n.eretricis, et nit
oleo guttur ejua (Prov. v). » Sed et labiis sutisle-
«ln.s

torium. Magnum fuit, quia septem dajmoma Chn- cit,juxta quod scriptum est « Maria stans retro :

Multum, quia « dim.ssa sunt e.

Domini osculabutur eos (Luc. vu). »
stus de ee ejeoit, secus pedes
» Notorium, quia.. mu- domum
peccata uiulta (Luc. v.i). Deliquit manibus, quia mulier insipiens
(ibid.). » Oniaibu. ad 8ed
lier erut in civitale
peccatrix oonatruotara manibua deatruil (Prov. x.v »
pat.tl.atur
eam patebat eooeaeuB, nec quiequam „,„„,;, feoit, juxta quod soriptum esl j

al. ee repuleam. Bed

ubundavit deltctum, M
tupera*
(, Maria lavit pedos Jesu, et capillis cupiiis sui ter-

bundm -U quiu niagnum luit rjua pec-

cl gratia. Nam sit [Luc. VU). »
dolore, quia inulium.
catuiii, megno Batiafcoit
deliqu peccavil per ignora
notabili Veruiu iu his t et
multo saUafeoit labore; quia notorium, et pecca\ it per negligi
diguam aataa- et fragilitatem.deli |iiit
satisfecit pud Hase tria aunt, qua>
malignitatom.Sed ubi abundavit dclidum.
•

ei
perlloiunt, dolor in oorde, pudor
in ore,
factionom ignore»
Solomouis Sap.e.itiau. abundavii it graiia. Nam oontra deliotum
labor in opere. Ul juxlu
:
561 SERMO XXIV, IN FE8TO S. PETRI AD VINCULA. 562

tisesuscepit in Dei contemplatione scientiara ct ; A. ventes, secundum quod legitur : Jesus ergo rur-
contra peccatum fragilitatis, assumpsit in Christi eus fremens in semetipso clamavit voce magna
passione constantiam. Rursus contra delictum ne- dicens : Lazare, veni foras. Et statim prodiit, qui

gligentkc, piurn exercuit operationis obsequium ;

mortuus fuerat (Joan. xi). » Abundavit igitur in
et contra peccatum malignitatis, benignum exhi- Magdalena deliclum, quia multis fuit vitiis irre-
buit dilecti onis officium.Dc contemplationis scien- tita. Superabundavit et gratia, quoniam Puit vir-

tia commendatur a Domino : « Maria, inquit, opti- tutibus universis exornata. Quasdam enim vi-

mam partera elegit,qua3 non auferetur ab ea (Luc. tia sibi invicera adversantur, ut alia cura aliis
x). » Sedebat enim secus pedes Domini, et au- haberi non possint; sed universae virtutes sibi in-
diebat verbum illius. De mentis constantia cora- vicem suffragantur, ut aliao sine allis haberi non
mendatur ex eo quod cum discipuli relicto Christo possint.
fugissent, Maria Christum usque ad crucem secuta De cwtero, fratres, quia i quaeeunque scripta
est. « Stabat enim juxta cucem Jesu mater ejus, et sunt, ad nostram doctrinamscripta sunt (/iom.w),»
soror matris ejus Maria Cleophae.et Maria Magda- exemplo beatae Mariae Magdalenae convertamur ad
lene (Joan. xix). De operationis obsoquio com Dominum; quoniam pius est et multum mise.ri-

mendatur Domi no « Quid, inquit, molesti estis n cors,

a : et praestabilis super malitia (Joel.u).» — .«Non
huic mulieri? Opipus bonum operata est in me. enim vult mortem peccatoris, sed magis ut con-
Mittcns enim hoc unguentura in corpus meuro, vertatur, et vivat (E.5<?c/i.xvin).»Sit ergo nobisejus
ad sepeliendum me fecit (Matth.xxvi). » Dilectio- exemplo dnlor contritionis in corde, pudor confes-
nis officio commendatur ex eo, quod « dimissa sionis in ore, labor satisfactionis iu opere .-quate-
sunt ei peccata multa quonium dilexit multum nus dolore contritinnis deleaturpeccatum cngitatio-
(Luc. vn). » cc Charitas enira operit multiludinem nis, ut puella suscitetur in domo (.Wa///(.ix).Pudore

peccatorum (Prov. x). » Diligebat Maria Dominum, oonfessionis abluatur crimen locutionis, utadoles-
quoniam Dominus diligebat Mari.im dicente Scri- cons suscitetur in porta (Luc. vn). Labore satisfac-
ptura : « Diligebat Jesus Martham et sororem tionis purgetur facinus actionis, ut suscitetur La-
ejus Mariam et Lazarum (Joan. xi). » Flevit Ma- zarus e sepulcro (Joan.xi) Illo misericorditer con-
ria pro Domino, quia dominus flevit pro Maria, cedente, qui primo misericorditer beata? Mariae
dicente Scriptura : « Jesus ut vidit Mariam plo- Magdalenae suas resurrectionis gaudium intimavit
rantem, turbavit semetipsum, et lacrymalus est [Joan. xx), Dominus noster Jesus Christus, quiest
(Joan.xx). » Sed illa flebat, quaerens viventem super omtiia Deus benedictus in sajcula saecuto'
cum mortuis; iste flebat revocans mortuum ad vi- rum. Amen.

SERMO XXIV.
IN FESTO B. PETRI AD VINCULA.

Alkgorica hujus diei Epistolte exposilio.

Misit Herodes rex manus, ut afjligeret quosdam C quia diabolus potestatem exercet, ut flagellet ali
de Ecclesia. Occidit autem Jacobum fratrem Joannis quos de congregatione fidelium. Occidil autem Ja-
gladio. Videns autem quia placcret Judxis, apposuit cobum fratrem Joannis gladio, quando seducit ali-
ut apprehenderet el Petrum. quem justum ; fratrem Joannis, quasi german-im
Quia plane videmus historiam, pleno investige- gratiae quia nemo justus nisi per gratiam.Ocndi/
;

mus allegoriam sub littera spiritum, quasi sub

: eum gladio, quando separavit illum a capite Chri-
cortiee nucleum requirentes; quia « Spiritus est sto,quia « caput viri Christus, caput Christi Deus
qui vivificat, caro non prodest quidquam (Joan. (I Cor.xi). » Videns autem quia placeret Judwis, ap-
n). » Sicut enim in imagine non tam intendimus posuit ut apprehendcret et Pelrum. « Laetantur daa-
tabulam quam picturam, sic in expositione non mones cum malefecerint, etexsultant inrebuspes-
tam debemus historiam quam figuram;quia tabulre simis (Prov. 11). » Et ideo videns Herodes quod
historia? non semper sque respondent picturae,al- cognoscens occisio Jacobi placeret Judxis, id est
legoriae est sigoificatum quandoque sit malum, et diabolus quod seductio justi placeret daemonibus,
signiflcatum bonum, et econverso.il/ /s(7 ergo Hero- apposuit ut apprehcnderet et Petrum; non qucmlibet
des rex manus, ut affligeret quosdam de Ecclesia. justum, non qnalemcunque fidelem; sed ipsum Pe-
Herodes diabolus, Judaai daeniones; ille rex Judaeo- n trum praelalum Ecclesiae. « Absorbet enim fluvium,
rum.iste rex daemonum; « ipse enim est rex super etnonmirabilur, et habet fiduciara quod Jordanis
omnes filios superbiae (/06. xlv). » Herodes ita.|ue influat in oa ejus (Job. xl). » Esca enim electa est
rex misit manus ut affligeret quosdam de Ecctesia ;
cibus ipsius ; nam « si sacerdos, qui est unctus
 1NN0CENTII III 1'APJE SEPM0NE8 DE SANCTIS. r.i-,1

poccaverit, facil delinqucro popuhim (l.cv. iv). g A Naw "

I 11 male agit, oilit luoeiD (Soan, m), » et
'

Erant autetn diet atymorum, Bieut persona) subli- ideo Petrui in ipsa nocle erat dormient inter duot
mitas poccat itin exaggerat, ita Bolemnitaa tamporii milites, vinr.tus catenis duabus, Dme oatenee aunt
deliotum augmentat, ei ideo non lo quolibeltem- cupiditaB el ooncupiacentia, nna mentia,aUera car-
pore appotuii Berodet apprehendere Petrum, aed in hib, duo rnilites sunt duo dasmones, qui tentttnt
diebua azymoruni quando propter Bolemnitatem : pcr cupidilalom rerum et oonoupisoentiaqp mulio
niajorem, b! delinquitur, magis peooatur. An non rum. Ideoque Petrus erai dormiens inter duet >m-
Petrum apprehendit Herodes, quando Petrue oon- lites, vinolut eatenit duabut,et custodet antt i

tra Buam promiaeionem terlio Cbristum negavit? oustodiebani ewcerem. Ostium per quod intratur ad
Apprehendit quidem, sed non oecidit, quia « res- carcerem, est opus per quod intratur ad consue-
pcxit hominus Polrum (l.uc. xxu,>. » tudinem oslium ergo oarceris custoditur, quando
;

peccalum consuetudinis frequcntatur. Illi qui cus-

Non ergo fratres, ct apprehcnsionis modum, ct
todiunt careerem ante ostium, sunt libertas pec-
creptionis ordincm attendamus.ut caveamus nobis
candi,et voluplas peccati enim magis fovet : nihil
ne capiamur ct si forto capti fuerimus, providea-
:

consuetudinem pravam, quam delcctatio ovlpea, at

mus nobis ut libercmur. Cum enim llerodes appre-
hendttsel et
;..,,.
Petrum, muu eum in carctrem; quia
•
•, • t>
U
lmpunitas
'
pcenoe.
r

cum diabolus seducil prslatum, inducit illum in Et cccc angclui Domini astitit, ct lumen refulsU
consuetudinera, ut fctcat quasi qualriduamus in in habitaculo. Hactenus modum captionis andi-
monumento. Quia gravis carcer est prava consue- stis, amodo liberationis ordinem audiatis. Herodes
tudo, de qua uon facilc quis educilur, nisi per Del apprehcndit Pctrum, ct mitit cuni in curcercm.An-
gratiam liberetur; quoniam « impius cum venerit gelus uutcm Domtni, non insligator aut hostis, scd

in profundum vitiorum conlcmnit (Prov. xviu). » visitator ct custos astilit ad progedendum et libe-

Tradcns eum quatuor guaternionibus militum custo- randum :el'n\eolumeii gratia? refulsil in habitucalo,
id est committens eum quatuor principi-
dicndum, quod tenebris peccatorum fuerat obscuratum :

bus daemomum retinendum. Sicut enim quatuor percussoque latere Pelri, lancea charitatis, de qua
sunt principales virtutes, videlicet justitia, forli- sponsa dicit in canticis tcap. n) « Vulnerata :

tudo, prudentia, temperantia ita sunt quatuor : charitate ego sum, excitavil cum a somno peccati,
prmeipales modi peccaudi quibus dajmones pec- dieens : Surge veiociter : juxta quod dicit Aposto-
carc faciunt homii.es et seducunt. Per fragilitalem, las «Surge qui dormis, et cxsurge a mortuis et
: :

et simplicitatem : per malignitatem et securitatem ;

illuniinabit te Ghristua (Ephes. v). » El cecidenmt
sive per impotentiam, et ignorantiam per indus- catenx de manibus cjus. Tunc catenae cadunt de
:
p
triam et negligentiam. Pcr impotenlian vel fragili- manibus nostris, quando cnpiditas et concupisceu-
tatem, contra lortitudinem ;
per ignorantiam vel tia decidunt aboperibus : ut jam nec cupiditas cu-
simplicitalcm, contra prudentiam; per indu^triam piat, nec coneupiscentia concupiscat. Dixit uuiem
et malignitatcm, contrajustitiam;per negligentiam angelus ad eum : Prxcingere, et calcea te caligas
vcl securitatem, conlra temperantiam. Non est tuus. Non sufficit nobis malum dimittere, nisi bo-
enim peceatum, quodnon modorum istorum aliquo num eliam faciamus; propter quod dicitur: « l)i-

committalur. Isti sunt quatuor illi quadrantes, de verte a malo etfac bonum [Psal. xxxm). » Et ideo
quorum ultimo Veritas dixil in Evangelio « Non : postquam ccciderunt catena? de manibus dieitur
cxiet hinc, donec reddat novissimum quadrantem illi Pracingere et calcea te caligas tuas ao si
: :

(Multh. v), » iJ est donoc solvat in pcena quidquid dicatur Astringe te cingulo continentis, ooni
:

commissit inculpa. Tradidit evgo eumquutuor qua- tra concupiscentiam : et assume tibi exempla ju-
temionibut miliium custodiendwn,volens post l'as- stitiu-, contra cupiditatem. Juxta quod Dominus
cha producere curn populo. Festo dur inte noluit eum pracipit : « Sint luinbi vestri preecincti, et lucer-
producere populo, id est tradere cum da'monibus
ardentesiu manibus vcstris (Luc. xn). » na? 1

puniendum, ut quia « peccatum oonsummatum ge

enim sunt opera, caligae sunt exempla; de quibui
nerat mortem (Jac. i), » euni retrudercnt in infer- D profecto Doniinusait « Luceat lux vestra :

nuin. Et 1'ctrus quidem tervabatur incarcere: quod homiriibus, ut videant opera vestra bona, et glori»
mystiee (it, quando pralatus fovetur in prava oon- licent Patroni vestrum qui in ooalis ost \Matth. v). •
Buetudine. Oratio autem (iebat ab Eccltsia sinc in- Ex hoo moraliter datur intelligi, quod virirel
termistiont ad Deuwi pro eo, Bx hoe patet, qoan- exigentenecessitatepossunt aliquando rij

tu-ii valeat « .j usti deprecatio, modo BBeidua (Jae. dinis tomperare, quia Petrus in oaroere cuuuluin
iii quandoquidem per uruliones ecce peccator
: » relaxavit; et dixit illi : Circumda tibi vestimentum
de prava consuctudine liberatur. E\ lioc quoque tuum, ct se Vestimenta ^tmt opei
co u r quod universalis Eeclesia pro suimiio
1 1 i .l; i l
, quibus alibi dioitur : « Ouitii tempore vostinientl
pontifioe sine intermissione debet orare. Cum au- tua sint cundidu (Eccle. ixi. » id est opera iu«
tem produeturut eum estei Berodes, in ipsa nocte munda : illo orgo rirctimdat sibi vesliim
trai Petrut dormient inter duos mUitet, vinotut m- suum, ot soquitur angolum, qui or
I8i it duobut, Qul Jaoat ln oulpa dorrait io noeto. bonis, ot seqtiittir l.hrislum
 ;

565 SERMO XXV, IN FESTO S. LAURENTII. 5G6

eum : et nesciebat quia verum esset quod fiebat per A. faciebat illum transireprimam et secundam custo-
angelum : existimabat autem sc visum videre. Quid- diain, hoc est prxterire voluntatem pcccati, et li-

quid tempore agitur vanitas est.non veritas, re-

in bertatem peccandi, quibua peccator in prava con-
spectu asternitatisnon status, sed somnus, Salo-
:
suetndine custoditur. Porta ferrea est persecutio
mone altestante « Vidi in omnibus vanitatem et
:
dura, de qua dicit Propheta « Propter verba :

nihil permancre sub sole (Eccle. n). » Psalmista labiorum tuorum ego custodivi vias duras (Psal.
quoque dicentc « Dormierunt somnum suum, et
: xvi).a Hffic ducit adcivitatem, quia « arcta est via

nihil invenerunt omnes viri divitiarum in manibus quffi ducit ad vilam (Matlh.vu). Quie ultro apertaest

suis (Psat. lxxv). » Cum autem bomo evigilaverit eis. Quia « fidelis cst Deus, qui non patitur fideles

in futuro,tunc convertetur ad se quia tani|uam ab suos tentari supra quaui possunt; sed facit cum
alieno redibit ad proprium. onima dis- Cum vero tentatione proventum (// Cor. i). » Et exeuntes
trahitur per occupaliones humanas mundanas, et vicum unum. Exierunt, videlicet mun-
processei unt

distenditur per sollicitudines sreculares, tunc alio- durn istum, « in quo quandiu sumus, tanquam in
se, tanquam abiens in regionem lon-
natus est a vico peregrinamur a Domino (// Cor.v). Et continuo
ginquam, cum non reducitur ad cogitandum de discessit angelus ab eo ; quia post hanc vitam,
Deo, et meditandum de se, quid fiet lihere post ™ cum pervenitur ad illam,non est necessarius visi-
hanc vitam ;
quia « corpus quod corrumpitur, ag- tator aut custos; quia « Deus est otnnia in omrii-
gravat animam, et deprimit tcrrena inhabitatio bus (Col. 11 1) . »

sensum multa cogitantem (Sap. ix). » Tunc vero Nos ergo, fratres et filii, sine intermissionc ore-
revertitur ad se, et vere dicere poterit : Nunc scio mus ad Dominum, suum, qui
ut mittat angeluin
vcre, quia Dominus angelum suum, el cripuit
misit eruat nos de manu omni exspecta-
Herodis, et de
me de manu llerodis, etc' Transeuntes aulem pri- tione plebis Judaeorum, Jesus Christus Dominus
mam ct secundam custodiam venerunl ad portam noster,qui est super omnia Deus ben(-dictus in sae-
fcrream,qux ducil ad civitatem, qux ultro aperta est cula sxculorum, Amen.
eis. Dicitur autem angelus transire cum Petro, quia

SERMO XXV.
IN FESTE D. LAURENTII MARTYRIS.

De operibus, miraculis ct iormentis B. Laurcntii ; de mulliplici igne ; de visitatione Dei; quomodo ab

avaritia. superbia el ambitione B. Laureniius fuerit alienus, sed paliens et fortis, et dcunim colla-
tionem facil inlcr Pharaonem regem sEgypti, tt li. Laureutium archidiaconem Ecclesim Chrisli.

Probasti, Dominc, cor mcum, et vivificasli nocte :

C raculis claris ;
quia mirabilis Deus in sanctis suis,
ignc me c.vaminasli, et non est inventa, in me ini- ipse dat virtutem et fortitudinem plebi suse (Psal.
quilas (Psal. xvi). lxvii). Igne me examinasli, tormentis crudclihus.
Tria sunt, qua; B. Laurentium gloriose commen- Nam « beatus vir, qui suffert tentationem ;
quo-
dant : opera, miracula et tormenta. Opera justa, niam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitac,
miracula clara.tormenta crudelia. Propter ha»c tria quam repromisit Deus diligentibus se (]ac. i). »
propheticis verbis clamabat ad Dominum Pro- : Ergo probasti cor meum, etc.
basli cor weum, operibus justis; visitasii nocte, mi- Triplex est ignis, spiritualis, artificialis, et na-
raculis claris igne me examinasti, tormentis cru-
; turalis. Sed inter hos mulliplex est naturae diver-
delibus. Probasti cor meum operibus justis quia ; Nam quidam
sitas. ignis non urit, sed lucet ;
qui-
jam thesauros tuos expendi, quos tradidisti mihi. dam non lucet, sed urit ;
quidam et lucet, et urit.
« Dispersit enim, dedit pauperibus, justitia ejus Non urit et lucet ignis empirei: non lucet,sed urit
manet in sa?culum sxculi (Psal. m). me » Visiiasti ignis inferni ; lucet et urit ignis camini. Rursus
nocte, miraculis claris ; quia mea nox obscurum quidam ignis semper vivit, et nunquam moritur ;

non habet, sed omnia in luce clarescunt. Lauren- quidam aliquando vivit, et aliquando moritur
tius enim bonum opus operatus est, qui per si- J) quidam statim ut vivit, statim et moritur. Semper
gnum crucis cascos illuminavit.Z<7?it; me examinasti, vivit,et nunquam moritur ignis sideris ; aliquando
tormentis crudelibus ;
quoniam in craticula te vivit, et aliquando moritur ignis fornacis : statim
Deum non neeavi,sed in ignem applicatus te,Chri- ut vivit.statim et moritur ignis fulguris. Item qui-
ste, confessus sum. Stringebant enim corporis dam ignis pascitur et consumit, quidam consumit
membra posila super craticulam.subjicientibusque et non pascitur, et non consumit. Pascilur et con-
ministris prunas insultat Levita Christi. Probasti sumit ignis usualis,consumit et non pascitur ignis
cor tneum, operibus justis, quoniam a fructu arbor solaris, pascitur et non consumit ignis gehennalis.
cognoscitur.« Non enim potest arbor mala fructus Scriplum est enim « Sicut oves in inferno positi
:

bonos facere (Matlh. vn), » Visitasti me nocle, mi- sunt,mors depascet eos (Psal. xlviii) ;» sed « opta-
 :

567 INNOCENTII III PkVJE SBRMONEH DE 8ANCTI8. 5(58

bunt hominca mori, et fugirt mors ab illis (Apoc. \ <le sublimi, ol devoravit holocaustum ot ligna (///
ix). u Quia vero philosophicum est nuigis quam /1Y1/. svm), »

thcologicum i-oruni Indagare o&turas: noaqui spi- Esl ignia bonus, de quo dioit Jonnncs : « Ego
rilualea esse dcbemus, de epirilualibua proBequa- baptiao voa in aqua medius aulem veslrum
: stat
inur. Kst eiiini ignis culpm.livnr uiviili.v, vcl unlnr
qui baptizat vns Bpiritu siincto ot igne(iV<i///i. m) »
eoooupi>josntiv,de quo legitur :<i Super eoa oeoidit ignis malus.de
iv i et quo ilicit propliota:« Vrrmis
igaia et non viderunt solom IPtal. lvh). » Bt alibi ooruin non moriotur, et ignis eorum non exslin-
« Aaoendit ignia, et comtmssit spcciosa riosi-rti guetur tfsa. i.xi). » Cum ergo tol spocies ignis
(Joel. li. u [gnie « pcentB, dolor est oompunotionia,
Boriptara sacrnriistinrMiat, quoigne gloriosus mar-
vil moaror compassionis. De quo dioitur « lloc :
tyr el levita i aurentius, prophetiois ve.rhis .

liicii-iis, carbones ignis rongoro.s supoi' caput ojus natum so fuisse lestutnr: Probasli cormeum, in-
{Rom. xu) ; » et alibi : « Concaluit cor meum intra quit, et vifitasti noctc : igne me examinatli, ei non
ine, ot in medit&tione mea ezardesoet ignis (Psal. ui inventa in mc infyuttaj.Fxaminattte est quidem
xxxvni). ii Ignis gratlffl,fervor charitatis.vcl splen- igne porsocutionis.el ignc dilectionis igne pcrse- :

dor vcrilatis, do quo scribitur b Ignem veni mit- :

cntionis in corpore, igne diloctionis in conio. Igne
tere in terram,ct quid voio, nisi ut acccndalur? »
l\
perspoutionia in adversis, igne dilectionis in pros-
(Lnc. xn). Et alibi : « De ezoeiao misit ignem in peris; quia probavit eum Deus et visitavit. Prn-
ossibus meis (Thren. i). » Item, est ignis diaboli- buvit in die, visitavit in nocte ;
probavit in pros-
cus, angelicus, divinus. Do piimo dicitur « Ignis :
peris, visitavit in adversis.In prosperitate fuit hu-
de cce!o cecidil Job. i), » secundum illud : i< Vide" milis et inisericors, in adversitate fuit fortis et pa-
bam Satanam quasi lulgur dc coelo cadentem (Luc. tiens. tn neutro defecit, sed ln utroquo proferit.
x) ; » de secundo scribilur :« Qui facit angolos suos « Quia diligentibus l»eum omnia cooperantur in
spiritus, et ministros suos iguem urentem (Psal. bonum; bis qui secundum propositum vocati sunt
cin) ; » de tcrtio legitur « Deus noster ignis con- :
sancli (Rom. vm). »
sumens est (Deul. iv). »
Deus aulein dupliciter visitat, conferendo gra-
Rursus, est ignis perseoutionis, ignis increpa- tiara, et inforendo vindictam. De primo legitur :

tionis, et ignis purgationis. De primo logitnr

« Per viscera misericordiae Dei nostri, in quibus
:

« Probasti nns, Deus, i^ne nos examinasti, sicul visitavit nos oriens ex Alto (Luc. 1) ; » de secunrio
examinatur argentum describitiir « Visitabo in virga iniquitates eo-
(Psal. lxv) ; » de secundo :

dicitur quis succendorit ignera, et ignis de-

: « Si rum, et inpeccata eorum (Psat.
vorberihus
struxerit segetes, ille tenotur qui succendit ignem n lxxxviii). » Verum
omnia prospera duo ma- inter

(E.rod. xxuj; » de tertio scribitur : .. Uniuscu-

xime solcnt cor hunianum corrumpere, videlioot
jusque opus quale ignis opes, et riignitates. Opes enim cupidnm faciunt,
sit, probabit (/ Cor.
m). » dignitatos superbum. Porro Scriptura sacra do-
cente didicimus, quod « radix omnium malorum
Auiplius : Est igois doctrinse sacree, ignis cau- est cupiditas (/ Tim. vi) ; » et « initium oninis
teriatie conscientiie, et ignis apternm vindictse. De peccoti est superbia (Eccle. x). » — « Nam qui vo-
primo legitur Dominus de monte Pharan, :« Venit lunt divites fieri, incidunt in teniationem et la-
et in manu ejus i^nea lex (Deut.
xxxm) » de se- ; queum diaboli (/ Tim. VI). » « Homo vero, qui
cundo scribitur « Produoam ignem do medio tui, : cum in honore esset.non intellexit, comparatus est
qui comedat te (Ezech. xxvm) » de tcrtio diritur ; : jumentis insipiontibus, et sirailis factus cst illis
« Discedite a me, maledicti, in ignem a>ternum, (Psal. xi.vui). » Multos enim seduxit oupiditaa ot
etc. (Matth. xxv). » Praterea est ignis mystici damnavit. Aohior lapidatus interiit, quiit tulit au-
sacrilicii, de quo legitur « Ignis in altari meo : rum ct argentum de anathemate Jerioho (Jos. vu).
semper ardebit (Levil. vi)." Ignis superni prfosidii, Giezi lcpra percussus ost, quia potiit et accepit
de quo dicitur :«Expandit nubem in protectionem aurum ot et vesles sub nomine Elisei
argontum
''
eorura, et ignem ut luceret eis per nnctem (Psal. (/(' Judas laqueo se suspendit, quia ven-
/((<;. v).

civ). » Est etiam ignis divini juriioii, <lo quo sori- riidit aanjruinem juBti(MotfA. xxvn).» Eur enira erat

bitur : « Ignis in oonspoctu ejue ardebit, ot in oir- et loculos hnbens, ea qu» miitebantur portabat
cuitu ojus tenipeslas valida (Ptal. xi.ix'.» Quia vero (Joan. xu). Non sic. non sic U. Laurontitis qui
>i :

judicia Dei abyssus multa (Psul xxxv), » ignis di- oum pcolesino thesauros baberet rcoonditos, non
vini judicii multis de causis emittitur. Ad ultio- pauooa nut modicos, sed tot ot tanto*, quoa etiam
nein, ut ibi : « Pluit Dominus snpor Sndomam et Romanus princeps cuperet voheraontor liahoro.non
Gomorrham sulphur et ignem a Domino <lo coslo oos sibi retinuit,non parentibus tradldit,eed .lis-

(Gen xix). » A.l Bignifloationemj ul ibi : « Tranait perait, dedit pauperibus ; » el idro « juatil
ignia, sed non in igne Dominoi (/// Btg, \i\\ » Ad permanel inssBculum sseouli (Psal. cxt) » Co
probationem, ut ibi e Domrae Deua patrum ao- : iviii boo qui facultatea Bocleaie, qui patrimoniua
struruiii, 1'vm.ii noe bodie, ul diaoat popului
lete oruoiflsi i" delioiaspropriaaluxurioaa oonsumunt,
quia tu es Dominus Deus meua. Bl deaoendit Ignia vel in divitias propinquorum immoderate <li>tn-
 :

569 SERMO XXV, 1N FESTO S. LAURENTII. 570

buunt.paupjres autem negligunt etegenos contem- A. (I'hil, i), » non timens eos qui corpus occidunt,
nunt. Nam « qui habot substantiam hujus mundi animam autem oecidere non possunt;sed eum
et virierit fratrem suum necesse habere,et clauserit timens, qui corpus et animam potest mittere in
viserra eua ab eo, quomodo charitas Dei manet in gp.hennam IMatth. xi.lndutus enim virtute spiritus
illo? (/ Joan. ui.) » Deus autem non tam fecit i!i- ex Alto, tam fortis exstitit,tam patiens perduravit
vites propter pauperes, quampaupercs propterdi- ut inter ipsa tormenta tam dira,tam dura, ut hor-
vites quia plusproficit divitibus quori riistriluunt ribile sit non solum ea dicere, verum eliam audire
;

quam pauperibus quod acoipiunt. « Facite, inquit, dicoret ad tyrannum « Disce,miser,quia carbones
:

vobis amicos de mammona iniquitatis,ut cum drfc- tui non ardorem, sed refrigerium mihi prasstant.

cerilis, recipiant vos in a;teroa tahernacula (Luc. Ece miser, nssasti partem unam, regyra aliam et
xvi) »tam bonis utitur propter malos,
Sicut non manduca. » Christum ergo sine timorc cnnfpssus
quam malis utiturpropterbonos quia non granum ;
est.cum amore secutus uLmoriens demortetrim- ;

propter flagellum,sed flagellum factum est proptcr pharet, vivens cum vita regnaret (Luc. xxiv). Tan-
granum.Sed et superbia multos exlulil et prostra- quam aurum in fornace probavit eum (Sap. m) ;

vit.Nabuchodonosor, quia potentiamsuam superbe « multo pretiosior auro, qtiod per

ut probatio fidei
jactavit, regnum amisit, et cum bostiis quasi bos n ignem probatur, inven.retur in laudem,et gloriam
fonum comedit (Dan. iv). Sennacherib, quia os et honnrem (/ Peliw) ;
» quoniam iniqailas in eo in-
suum posuit in ccelum, et contra Deum superbe vcnta non fuit.

looutus est, in templo Nesrath a filiis est occisus

Quia vero conlrariajuxta se posita clarius eluce-
(IV lieg. xxxvu) Amnn, quia divini:m
xix Isa.
;
scunt, proponamus in medio Pharaonem, qui de-
sibi voluit honorem impendi, suspensus est in pa-
fecit in prosperis et adversis, ut ex comparatione
Non sic, non sio B. Laurentius,
tibulo (Esther. vn).
virtutem extollamus.
duorum, illius vitium, istius
quicum esset apostolicoe sedisarcbidiaconus,sum- Ille namque fuit rex in terra /Egypti, iste archidia-
mus post primum,velprimus potius post sumnium, conus in Ecclesia Christi. Ille tyrannus corporum;
quaerebat pauperes sanctos per regiones et vicos,
iste medicus animarum. Ille temporalium rector,
per domos et cryptas, quorum pedes lavabat, et
Joseph
iste spiritualium ministrator. Ille beueticia
osculis confovebat.magistri seculus excmplum,qui
penitus ignorabat, isle donaDci jugiter memorabat
cum lavisset podes discipulorum,adjecit : « Exem-
Ille populum Uei detinebat in servitute,istc thesau-
plum dedi vobis, ut similiter vos ficiatis (Joan.
populum
rum ecclesias habebat in potestate. Ille
XIII 1
»
duiis angnriis alfligebat, iste tbesaurum ecclesiae
.

Inter adversa quoque duo solent inaxime cor hu- Q largis muneribus erogabat.Ad illum venerunt Moy-
manum subvertere,soilicet, damna reruin, et peri- ses et Aaron, ut populum Dei liberarent ; in istum
cula personarum.Illa propter timorem mundanuiu, insurrexerunt Decius et Valerianus,ut ecciesiaj the-
ista propter humanum.Herodes enim timensamit- sauros diriperent. Ministri Dei contra servum dia-
tere regnum,innocentes occidit (Matth. n). Judaji boli, ministri diaboli contra servum Dei.Deciusut
quoque tiraentes no Romani venirent et auferrent Valerianus intonabant minis ; Moyses etjAaron co-
eis locum et gentem, inierunt consilium ut Jcsuin ruscant miraculis (Exod.iv). Illi proponebant saeva
caperent et occiderent (Joan. xn). Petrus autem qui pr*cepta,isti dabant consilia.Pharaon taraen sanis
dixerat « Et si oportuerit me mori tecum, non te
: consiliis noluit acquiescere, Laurentius saevisprs-
negabo (Matth. xxvi), timore mortis, ad vocem ceptis noluit obedire. Ille nomen Dei superbe con-
ancillse negavit. Marcellinus quoque, qui diu co:i- tempsit, iste nomen ejus humiliter praedicavit.Ille
fessor exstitcrat, thurificavit idolis formidine pas- populum gravius affligebat,iste thesaurum largius
sionis.De talibus scriptum est: «Filii Ephreminten- erogabat. Illum tandem Moyses et Aaron decem
dentes arcum, et mittentes sagittas suas, conversi plagis mirabiliter percusserunt,istuui Decius et Va-
sunt in die belli (Psul. lxxvii). » Multi namque lerianusdecemtormentiscruciarunt.Primo naraque
mittentes manum ad aratrum (Luc. ix), et respi- B. Laurentius fuit reelusus in carcere, secundo
cientes r.»tro cum uxore Loth, in statuam salis scorpionibus cassus, teitio vinctus catenis, quarto
conversi sunt (Gen. xix). Non
non sic B. Lau- sic, fuslibus flagelIatus,.-iuinto laininis ignitis adustus,
rentius.qui cum conspiceret Sixtum episcopum et sexto maceratus plumbatis, septimo in cathasta
diacones ejus ad martyrii tormenta deduci,fortis et prostralus et protensus.octavo contusus lapidibus,
inirepidus exclamabat: o Quoprogrederis sine filio, nono furcis compressus, decimo flammis assatus.
Pater? Quo,sacerdos sancte,sine diacono pro[ieras ? Verum ille plagis revocari non poluit,iste tormentis
Noli me derelinquere, Pater sancte ;
quia jam the- inclinari nequivit.Ille niagis ac magis indurabatur
sauros tuos expendi, quos trariidisti mihi. » Non in malo.iste magis acmagis confortabatur in bono.
erat ambitiosus honoris, non cupidus dignitatis.ut Gae erum, quia contrarii fuerunt in vita, contrarii

desideraretni'»rtem pra?lati,quatenusipsepostillum quo |ue fuerunt in morte. Nam ille super currum
ad pralationem ascenderet. Non enim desiderabat fuit aquis submersus (Exod. xivj, iste super crati-
praehdo suecedere, qui volebat cum proelato dece- culam fuit igne crematus. At ille de aquis nivium

dere; sed cupiebat « dissolvi et esse cum Christo transivit ad incendium(yo6.xxiv),iste de igne trans-
 »;

571 INNOCKNTll III VAVAi 8KKMONHS DK 8ANCTIS. 572

ivit ad refrlgerium. lllo deaccndit in consortium A joros per Buperabundantem humilitatem.Ut simus
diiiiiuiiimi, islft ascendit in cousorliuiu angelorum 1'iutcs iu inide, fortos in ore.fortcs in opere.Corde

Dc catei o,fratre6,quia nqnfflounqueeoriptaeunt, oontra limorem, ore contra pudorem.operccontra

ad Do&tram dootrinam toripta mnt (Rom. xv), liiborcm. Ut simus paticntea in dnmnis, in oppro-
nnue exemplum B. Laurentii.misericordiam, lniis. Mi llagcllis, ne concipiatuus dolorcm, ne pa-
humilitatomln proBperiB,fortitudinem el alientiam |
riamus furorem, ne nutriamua rancorem.sed juxla
in advorsis : ut simus iniscricordcs in cordc, mi- praoeplum Dominicumdiligamusinimicosnostros,
eerioordea in oiv. misrricordes in upiuv.Corde per benefaoiamus his qui oderunt noa, et oremus pro
oompassiooom, ore per oorreptionem, operc per persequentibua ot culumnianibus nos (Mattk. v).
Bnbventionem. Ut simus humiles ad inajorcs, ad Prsetante Domino nostro Jesu Christo, qui cstbe-
pares ct ad minorcs.A I minorea per dobitam neces- nedictus in ssoula Beoulorum.Amen.
sitatem, ad parcs per muluam charitatem,ad ma-

SKHMO XXVI.
IN BODlllM FESFO.

De triplici cralicula, item deeralicula pcenitentium, perfectorum, ct martyrum : dc duplici confessione, et

multiplici altari.

Faeitt craliculam in modum retis xncam.pcr cujus B in Isracl (Isa. ix). » Cecidit ergo, quando Chrislus
quatuor angulos crunt quatuor annuti, quos pones exinanivit se, formam servi accipiens, in similitu-
supcr arulam altaris \F.xod. xxvii). dincm hominum factus.et habitu inventus ut homo
Trcs craticulas legimus in Scripturis; unamsu- (Plut. n), » mortuum autem quando Christus
fuit,

perquam carnes sacriiiciorumassabantur.Alteram, «factuscstobcdicnsusqueadmortcm.mortemautem

supcr quam panes azymi coquebantur.Aliam.super crucis (i7'irf.),»multum fruclum attulit quia« propter
quani homines damnatilii cremabantur. De prima hocexaltavit illum Deus.etdcditilli nomen.quod est
reperiturin Exodo : Facies craticulam in modorctis super omne nomen, ut in nomine Jesuomnegenu
ancdin. ct pones supcr arulam allaris; de secunda flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum,ut
legiturinLevitico.n Sisacriliciumfueritdecraticula, oinnis lingua confiteatur,quia Don:inusnosler Jesus
simila oleoconspergetur(LrTii.ni); »de tc.rtiadicitur Christus in gloria estDei Patris (ibid.).» Antequam
ab historiographo : a Stringebant corporis membra hoc granum frumenti fuisset mortuum, modicum
positasupercraticulam.»Superhanccraticulamglo- attulit fructum, sicut ipse dicit in Psalmo « Sin- :

riosus martyr el Levila Laurentius ignecrudcli.vel gulariter suin ego, donec transeam |f'5<i/. cxl). »
potius,ignita crudelitate crematus esl.Verum arde- Postquam aulem morluum fuit, multum tructum
bat interius ignis amoris, qu; refrigerabat exterius r< uttulit.sicut ipse dixit in Evangelio « Gum exalta-
:

ignem ardoris.ignis interior mitigabat cxteriorcm : tus fuero a terra,omnia traham ad meipsum (Joan.
sed ignis exterior aooendebatinteriorem:« Fortis est xn). » Unde in Excdo legitur de filiis Israel, quod
enim ut mors dilectio : et dura sicut infernus aemu- « quanto plus opprimebantur,tanto magis multipli-

l.itio. Aqua3 non possunt exstingucre charitatem cabantur et crescebant (Exod. i). » Est et Verbum
(Cant. Hinc enim B. Laurentius pura voce
viii;. » Dci.quod Deus est.Nam « Verbuin erat apud Deum,
clamabat ad Dominum In craticula te Deum non : et Dcus crat Verbum (Joan.i).» Est et Yerbuin Dei,

negavi,et ad ignem applicatus te,Christe,conlessus quod non est Deus, de quo dicit Scriptura » Non :

sum « probaati cor mcum et visilasti nocte, igne

: in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod
me examinasti, et non est inventa in mc iniquitas procedit de orc Dei (Deut. viu; Matth. iv).» Verbun
(Psal. xvi). « Dei quod Deus cst,« nisi cadens in terram mortuunj
Sit crgo prima craticula preniteitium, secunda fuisset.nullum fructum profecto tulisset (Joan xn),
craticulaperfcctorum,tertiacraticula martyruni.Ad quia nibil nasci profuit.nisi redimi profuisset.Ver»
craticulani iiiurlyrimi pcrlinet prinnini oepitulum, bum autem Dei quod non estDeus.si oadensinter-
quod audistis in Evangelio « Nisi granum fru- ram mortuum fuerit, nullum penitus fruotum
:

menti cadcDS in terrum mortuum fucrit,ipsmn so- fert. Undo legitur, quod somen illud, quod ceoi-

lum manet. Si vero mortuuin fuorit, multum fru- " dit secus viam.natum non fuit quia volucres ooli :

ctuui affert (Joan. xn). • Granum frumenti esl ver« COIllodcruiit lllud \l iic. vill). »
bum Dei, quo fruuntur bomiaea et angeli Banoti Ail craticulam pusnitontium pertinet secundum

hoc granum in terram oeoidit, quando « Verbum oapitulum.quod audiatia in Kvangelio « t»ui aniat :

oaro lactum cst, el habitavit in nobit (Joan. u. » animam euam.perdet eam.Qui autem oditanimaa
Nain « Yorbum miait Dominue in Jacob, ct oeoidit Buain in hoc mundo.in vitam eternam ouatodil eea
573 SERMO XXVI, IN FE8TO S. LAURENTU. 571

Jonn. vi). » Porro, si juxta propheticum tQstimo- A. ideo promittebat non regnum terrenum, sed coe-

ninm, n oditanimam suam

qui diligit iniquitatem, leste, dicendo : . Ubi ego sum.ibi et minister nieus
Psal. x) « et juxta verbur.i Dominieum, » qui odit
:
erit (Joan. xn). » — « Beati enim pauperes spiritu,

animam suam in hoc mundo, in vitam reternam cu- quoniam ipsorum est regnum coelorum (Muttli. v).»
stoiliteam (Joan. xu) ; » consequens ergo videtur, Quid enim honorabilius.gloriosius.et bcatius,quam
quod i|ni diligit iniqnitatem, animam suam in vi- ut sit homo cum Deo, servus cum domino, creatura
tam sternam custodit. Absit omnino. Nam sicutest cum Greatore : « Hodie, inquit, mecum eris in pa-
amor bonus et amor inahis ita est bonum 0'iiiim. :
radiso (Luc. \xin). » Ac si dixisset apertius : llodio

Bcrnus amor est ille, de quo Dominus ait: « Si amas mecum eris, quod cst in paradiso esse.

me, pasce oves meas (Joan. xxi). » Malusamor est Facies ergo cratkulam in mundum retis xneam,per
ille, de quo dicit Apostolus « In diebus illis eitint : cujus qualuor angulos erv.nl guatuor annuli, i/uos
homines seipsos amantcs (// Tim. m). « Bonum pones super arulam altaris. Habebat ergo craticula
odium illud est, de quo dicit Psalmista: « Iniquos quatuor anguloslaterales, ct quatuor annulos an-
odio habui, et legem tuam dilexi (Psal. cxvm) » ; gulares ; habebat et costas reticulate dispositas, ut
et iterum : « Perfecto odio oderam illos, et inimici per oculos craticulee ignis sucoensus ascenderet, qui
facti sunt mihi (Psal. cxxxvm). » Malum odium cst, sacrilicium superpositum adolcret. Exeutiamus
_ ,. n.__ -J_. i--l „ U„
R
" -t -„ll;„o--..c, frumentum
. _
de quo dicit Joannes Qui odit fratrem suum, ho
.

: « ergo .,„1 .,
paleam, et colligamus :frangamus
micida est (/ Joan. m) et alibi « Superbia
; >» : corti.em, ut nucleum extrahamus : exprimamus
eorum qui te oderunt, ascendit semper (Psul. favtim, ul mel degustemus. Ignis ergo succensus,
lxxii ). »Ergo qui male amat, perdit: et qui bene est dolor compunclionis, craticula superposita, est
odit, custodit. Nam qui benc odit, hic custodit : ct labor satisfactionis ; dc hoc igne dicit Psalmista :

qui male amat, hic odit. Non simpliciter dicitur: « Concaluil cor meum intra me, et in meditatione

Qui odit animam suam, custodit eam sed ctun ad- : mca exardescet ignis (Psal. xxxvm). » Cum enim
junclo « Qui odit animam suam in hoc mundo, »
: peccator de ftituro judicio meditalur, in corde ejus
id cst in voluptatibus et concupiscentiis, et illece- doloris ignis accenditur, titnens in manus Dei vi-
bris hujus mundi ut eas babeat odiosas, crucifi- ventis incidere, qui exigit debitum usque ad novis-
gendo carnem suam cum vitiis et concupisccntiis, simum quadrantem (Mattti. v). Ipse enim reddit
hic « profecto in vitam eeternatn custodil eam (Joan. unicuique secundum merita sua (Apoc. xv). Currit
xn). » Siiniliter per contrarium,« qtii amat animam igituret festinatad sacerdotem, qui craliculam ea-
suam, » subaudiendo in hoc mundo, id est ad volu- tisfaelionisimponat, superquamcarnalilatetnsuam
ptales ot concupiscentias et illecebras hujus mundi, contritionis igne comburat, ut dicere valeat cum
ut delectetur in illis, eundo post concupiscentias :
" Propheta Ossa mea sicut in frixorio confrixa sunl
:

hic ulique « perdet eam (ibid.) » in gehennam ignis qnia cinerem sicut panem manducabam, et potum
eeterni. meum cum fletu temperabam (Psal. c).

Per quatuor angulos hujus craticulea, quatuor

partes satisfactionis intellige, videlicet orationes,
Ad craticulam perfectorum pertinet terlium capi-
eleemosynas, jejunium, et vigilias. Quatuor
lulum, quod audistis in Evangelio « Oui mihi mi- :

nistrat, me sequatur, et ubi ego sum, illic et mini- enim modis peccamus, per ignorantiam et fra-

gilitatern, per negligentiam et malignitatem. Isli

ster meus erit (Joan. xm). » Alibi legitur Dominum
lorle quadrantes, de quibus Veritas dicit
sunt illi
respondisse : « Si vis perfectus esse, vade etvende
omniaqna: habes, et da pauperibus, sequere
et veni
in Evangelio:« Non exiet inde, donec retidat nnvis-

me (Mutlh. xix: Marc. x; Luc. xvm). » Ad perlectionem simum quadrantem (MaUh. v). »id est doncc solvat
in poena, quiquid deliquit in culpa.
ergopertinet sequi Christum.nt nudussequatur nu-
dum, pauper pauperem. Qui quamvis sit Dominus Econtra, quatuor modis oportet nos satisfacere.
omnium,habens in vestimsnto etin femoresuoscri- Contra fragilitatem, jejunare (Matlh. iv) ; conlra
ptum « llex regum et Dominus dominantium
:
ignorantiam, orare contra malignitatem, erogare; ;

(Apoc. xix), » tam pauper tamen est factns, ut tle

D conlranegligentiam, vigilare. Isti sui.t digni fruclus
se dicat in Evangelio « Vulpes foveas habent, et poenitentia., quos Dominus commemorat, et com-
:

volucres coeli nidos: filitis autom hominis non habet mendat in Evangelio « Hoc, inquit, genus deemo- :

non ejicitur, nisi oratione et jejunio (Matth.

ubi caput reclinet (Matth. vm Luc. ix). » Unde nii

« cum nasceretur, non erat ei locus in diversorio xvn ; Marc. ix).» « Date eleemosynam, et ecce omnia
(Luc. n). » Preemittit ergo meritum, ubi dicit: « Qui munda sunt vobis (Luc. xi). »— « Vigilate, quia

mihi ministrat, me sequatur, » et statim promittit nescitis, qua hora ftir veuturus sit (Malth. xxv ;

praemium, ubi subdit: « Ubi ego sum ibi et mini- Marc. xm ; Luc. xn). »

ster meus Simul et in terra ma-

erit (Joan. xn). » 1 1- his quatuor angulis, qualuor annuli debent
nebat secundum hominem, et in coelo regnabat immittijVidelioet qualuor principales virtutes.justi-
secundu.n Deum unde et ip.e dicebat « Nemo ; : tia, fortitudo, prudentia temperantia. In oratione
ascendit in cceltim, nisi qui de coelo descendit, prudentin, ne « tiat oratio in pcccatum Psal. cvm).»
Qlius hominis qui est in ccelo (Joan. m). » Et In jejunio fortiludo, ut perveniat ad montem Dei
575 INNOCENTII III PAP.tt SERMONES DE 8ANCTIS. 576

Oreh ('// Rig. xix). Fn elemnsyna justitin, ut invo- A ot peroatorum. Do prima dicitur : i Confitomini Do-
n)at juftum oai det.In vigilile tempftrantia, ne deB- mino in cithara, in decem chordarum
psnllerio
ciat in tentationr. psallite illi (Psal. xzxn) ;»
de eecnnda logitnr: «Con-
Coetn cratiinl.r sunl oprni pie(iilis,qna>Dominu9 liloniiui nllerutrum ppccata vrstra {Jac. v). » Debcl
commendabit « Bsurivl,
In judlcfo : et dedistie mibl ergo utraque oraticula csse a>n°a.Illa propter con-

mandocare siiivi, ct dedisti mihi

; bibere ;
nudus fessionem prccnti,quain ngit pcenitcnsjistaproptor
eram, et operulstis me ; hoepea, et collegistis mej conlcssionem praeconii, quarn ngit perfectus.
incarci'rc,ctvisiinstismc(.i/(/(f/i.xxv). »HisoporiiHi9 Facies ergo craliculam, ei ponet eam tuper arulam

pcenitentes dehent insistere, hisrruciilinsnljundarc. altaris. Multiplex ultare lcgitur in Scripturis, supe-
Sed et perfectus ignem sihi BUCcendit, et craticu- rius ct inferius, interius et extorius. Quodlibet au-
lnm Buppoeit, Ignis cst fcrvor dilectionis;craticula, tem est dnplex. Nam nltare superius estDeusTri-
dolor compunctionis Do hoc ignc Veritns ait : nitas, de quo legitur: « Non ascendes ad altare
« Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi meum pcr gradus (Exod. xx). » Est et altare supe-
ut ardeat ? (Luc xn.J » De huo crnticula lcgitur : rius triumphans Ecclesiu, de qua dicitur: « Tuno
« Peccata proximorum, frixorium sunt justomm.» imponent super altare tuum vitulos (Psal. i). » Al-
Perfectus est enim qui diligit proximum sicul se- r» tare inferius est militai.s Ecclesia, de qua legitur:
ipsum, compatitur proximo tanquam silii
et qui «Si allare lapidcum feceris milii, non aedilicabis il-
ipsi. Sibi compatitur super incolatu vitao pra- lud de sectis lapidibus (Exod. xx). » Est ct altare
sentis ct super dilulione vilae futunc, dicente Psal- inferius niensa templi, de quadicitur: « Consti-
mista:« ileu me, quia incolatus meus pronlongatus tuite diem solemnem usque ad cornu
in condensis
est, habilavi cum habitnntibus Cedar, multuin in- altaris (Psal. cxvn). » Altare interius est cor'mun-
cola luit anima mea (Psal. cxix).» Hoc est irriguum dum.de quo praecipitur « Ignis in altari ineo sem-
:

superius, et inferius, quod Cnleph dedit Axa? filiae per ardebit (Levit vi). » Est et altare interius, fides
suae in dotem xm). Proxirao vero computi-
(Josue incarnationis, de qua jubetur
« Altare de terra fa-
:

tur in adversis, et perversis, Apostolo conlestante ; cietis mihi (Exod. xx). » Altare exterius est ara cru-
« Quis intirmatur, et ego non inlirmor? quis scan- cis, hoc est altare holocausti.superjquod cremabitur

dalizatur, et ego non uror? » (// Cor. xi.) Isti sunt sacrificium vespertinum. Est et altare exterius,
quator an^uli, quibus et quatuor annuli debent ecclesiastica sacramenta, de quibu9 scriptum est.
immitti. Inmcolatu vits prtesontis, contemptus « Altaria lua, Domine virtutura (Psal. lxxxih), » etc.
mundi, secundum illud Joannis « Nolite diligere : Cum ergo tot sunt altaria, super cujus altaris
mundum, neque ea quae in mundo sunt(/yoan.n).» arulam pracipitur poni craticula? Sed certe crati-
In dilatione vitae futurae, desiderium cceli, secun- ^ cula super altaris arulam, e9t pcenitentia guper cor-
dum illud Apostoli : « Cupio dissolvi, et esse cum dis munditiam; quia« sacrilicium Deo spirituscon-
Christo (Phil. i). » In perversitate correptio, juxta tribulatus, cor contritum et humiliatum Deus non
quod Veritas praecipit : « Si peccaverit in te fra- spernit (Psal. l). » Faciamus ergo nobis, fratres
ter tuus, corripe eum inter te et ipsum solum charissimi.craticulampcenitentiae, super quamoffe-
(Matlh. xvni). » In adversitate subvenlio, secundum ramus sacrificium pro peccato, carnalitatem no-
quod propheta suadet « Frange esurienti panem
: stram compunctionis igne crementes, ut si postmo-
tuum, et egenos vagosque induc in domuin tuam dum irr.molemus sacrificium laudis non in fer- :

(Isa. xxxvm). » mento malitiae et nequitiae,sed in azymis sincerita-

Facies ergo craticulam in modum relis xneam. tis et veritatis (/ Cor. v), ipso misericorditer coace-
JEs, quia mctallum sonorum est confcssionem si- denle, qui est super omnia Dcus benedictus in sae-
gnilicat. Est autem duplex confessio, prajconiorum, cula saeculorum. Amen.

SERMO XXVII.
IN SOLEMNTATE ASSUMPTIONIS GLORIOSSIM.E SEMPEK VIRGINlS
MARl.E

Quomodo beata Maria sil castellum, et quale, el uuomodo Chnstus illud sit ingrestus, et <te duabus sororibus;
de vita activa et contemplativa.

Intrarii Jenu in quoddttm catUllum, $t mulier j) ria, quando « Verbum caro faotum est, et habitavit
qusedam Martha nomine exoepxtillum in domum in nobis [Joan. i), « sicut angelus illi promiiertt;
suam. Et huic erat soror nomine Maria ; qum tedent « Spiritus, inquit, sanotus superveniet in W\ vir-

secus pedes Domini, audiebat verbum illitu (Lue. x), tus Altissimi obumbrabit tibi.ldeoquequod i

Caslellum illud quod tntnvit Jesus, cst virgo Ma- »

tur ox te sanotum, vooabitur Filius Doi (luc. i .
577 SERMO XXVII, IN ASSUMPTIONE B. MARLE. 578
Porro cumChristussil verus Deus et verushorao, A exallabitur Juxta quod ipsa Virgo
(Luq. xiv). »
Deusde Deo ante saeeula genitus, ethoraodehoraine testatur : Deposuit potentes de sede, et exaltavit
in soaculo natus ;
quidquid ei veraciter attribuitur, humiles (Luc. i). » De muro virginitalis dicit ad
aut convenitsecundum divinam naturam, aut se-
ei ai.gelum :« Quomodo fiet istud, quouiam virum non
cundum humanam, aut secundum utmmque. Sc- cognosco? (ibid.). Nam « antequum convenirent,
cundum divinam appellatur Jesus, quod inlerpre- inventa est in utero habens de Spiritu aanclo(.\fallh.
tatur Salvator. Secundum humanam dicitur Chri- i). » Item de turri humilitatis, radem ad ange-
stus, quod exponitur uitctus. Secundum utramque lumait: « Ecce ancilla Domini, fiat mihi secun-
vocalur Emmanuel, quod interpretatur nobiscum duni verbum tuum:quoniam respexit humilitatem
Deus(Matlk.i). ancillae suae ecce enim ex hoc beatam me dicent
:

Cum autem intrare sit de foris inlus accedere, omnes generationes (Luc. i). » felix virginitas,

qusri potest, etiam dubitari, secundum quam

et quam ornat humilitas quam ho- ; o felix humilitas,
naturam in istud castellum id esl in uterum virgina-
,
norat virginitas! Humilitas ornat virginitatem.nesit
lem intravit. Non secudum divinam,cum ipsesine despccta. Est ergo virginitas humilis, ne extollatur:
motu moveat universa, et totus sit semper ubique, est humilitas virginalis ne contemnatur. Legimus
sicut de se Joquitur per prophetam « Coelum et :
enim et virgines
prudentes etvirgines fatuas(A/a«/i.
terram ego iinpleo (Jer. xxni). » Itein « Ego sum :
xxv). Prudentes sunt humiles, fatuoe sunt superbae.
Deus, et non mutor (Mal. m). » Sed nun secundum Habet ergo castellum istud murum virgi nitatis con-
humanam, cum mater ejus Maria non accepit ex- tra insultum luxuris, habetturrim humilltalis con-

terius quidquam in uterum, sed concepit taiitum tra incursum superbia:. Isti namque sunt hostes,
interius in utero,sieutlsaiasaperle testatur:« Ecce, qui miserum hominem
frequenter ac violenter in-
inquit, virgo concipiet in utero, et pariet filium,et festant, videlicet luxuria carnis exterius, et super-

vocabiturnomemejusEmmanuel (lsa.vn;Matth.i).» bia mentis interius. De quibus inquit Apostolus :

Llasc est enim, secundum Ezechielem (cap. xliv), « Non est nobis culluctatiu tantum udversuscarnem
« porta in domo Douiini clausa, et vir non est in- et sanguinem, « ecce luxuria » : sed adversus spiri-
gressus per eam. » Christus autem ab ipsa con- tualia nequitiae in » ccelestibus (Eplies. vi),
ecce
ceptione vir exstitit, Hieremia propheta testante :
superbia. Ex hac procedunt turpia, qu_ non de-
«Novum, inquit, faciet Uomiuus super terram.fe- cent, ex ii!a procedunt turpia, quae non licent, ex
mina circumdabit virum gremio uteri sui (Jer. utraque procedunt vana, quas non expediunt. Si
xxxi). » Quid ergo dicemus ? Quomodo ergo in ca- quando te luxuria carnis lmpugnat, ad hoc castel-
stellum illud intravit? Salubre consilium dedit Apo lum procede, muro virginitatis adhasre, deprecare
stolus dicens « Noli plus supere, quam oportet sa- " Mariam. Quis unquam invocavit eum et non est
:

pere, sed sape ad sobrietatem (/iwm.xn).» Et alius: exauditus ab ea ? Si quando te superbia mentis
« Altiora te ne quaesieris, etmajoratesirutatus non infestat, ad hoc castellum accede, turrim humilita-
fueris (Eccli. m). »— «Perscrutatorenimmajestatis, tis ascende, deprecare Mariam. Quis unquam invo-
opprimetur a gloria (Prov. xxv). » Narn » accedat cavit eara, et non est exauditus ab ea ? Haec est
homo ad cor altum,etexaltabiturDeus(Psa/.LXiii).» « mater pulohra? dilectionis et sanctae spei yEccl.
Salva tamen majestate possumus respondere,
fidei xxiv),» quaj pro miserisorat,pro alflictis supplicat,
quodcum secundum philosophos iuitium existendi, pro peccutoribus intercedit.
ingressusinsubstautiam appelletur, quaecunqueres
habet initium, hahet pariter et ingressum. Unde
In hoc castello duaa sorores inbabitant,
quae ca-
cum Verbum Dei secundum humanitateui assum- stellum custodiunt, Martha seilicef, etMaria. Mar-
ptam inceperit esse in utero virginali, profecto se-
tha, qnaelaborat et operalur; Maria, quap quiescit
cundum eamdem intravit in illum.non deforis ve-
contemplatur. Illa laborat et operatur, ne ca-
et
niens, sed intus assumens. Juxta quem modum lo-
stellum capiatur per negligentiam: ista quiescit et
quendi Veritas ipsa testatur « Exivi a Palre et veni
:
contemplatur, ne castellum rapiatur per lgnoran-
m mundum (Joan.
v
xvi » non quod extra mundum
, uiiuuiu D .,•,,,-,
tiam. i„„„„^„ t 4
Ignorantiagigniterrorem
,. ,. ,- • -

. ^ cordis, nesligentia
accessent, sed quod intra mundum processen
processent. In- n , r ii.„ P „ nrom „ n „i Do „ errorem
„„„„„„ js.f.,f__..
paril torporem nperis. Per cordis delinqui :

travit ergo Jesus in quoddam casiellum. Ad muni-

mus in credendis, per torporem operis delinquimus
nientum castelli duosunt necessaria,murus ettur-
in agendis. Porro « impossihile estsine fide placere
ris; murus exterior, et turris interior; ad custo-
Deo (Heb. xi) » « Fides autem sine operibus ;
—
diam quoque castelli duo opportuna, speculatoret
mortua est (Jac n). » Vigilet ergo contemplativa,
propugnalor speculator ut contempletur, et pro-
:
ui deleat ignorationem quoniam«ignorans
ignora-
pugnator, ut operetur.
bitur (/ Cor. xiv). » Laboret acliva, ut perimat ne-
Quaaramus crgo si tale fuerit hoc castellum. Sane gligentiam, quoniam « maledictus est qui facit
in hoc spiriluali castello, quod est Dei genitrix opus Dei negligenter (Jer. xlviii). » Audi virginem
Virgo Maria, murus exteriorest virginitascorporis: laborantem « Fili, quidfecisti nobissic?Ego enim
:

turris interior est humilitas cordis ; nam « omnis et patertuus dolentes qu_rebamus te (Luc. n). »
qui se exaltat, humiliubitur : et qui se humiliat, Audi virginem contemplantem : « Maria conserva-
 i

6T9 1NN0CHNT1I 111 PAP^R SERMONES D! SANCTIS. 580

bat< ilo oonferensin oordeBUO(jpia'.).»

verba Ijjbo, A '/»< non auferelur ab ea. Non hoo Martha dicobat,
si quando negligentia te reddil pfgrura, Invoca Mar- tunquam invideret Marim quod ipsa lnborarct et
iiiiui, age oum
quandoteignorantiaraddit
Lia; si illn i j j i
«•: '-i ifL : sed quod nctiva cuni sibi non suf-
obsourum, appellu Mariam, vigila oum Hnehelo Qolt, propter diflicultuloa rerum, vel ambiguitatfls
XXVIIl). oauaarum, auiilium conlemplutiva? requirit: ut
Intravil ergo lesus in quoddam castellum <t mu- quod ipsa laborando vel operando nequit cliiccre,
illa ornndo et supplicando valoat impetrnre quia
lierqusdam Martha nomine excepit illum in iomum :

suam quia venit Jeaus non ad quletem, sednd la- cum Moysce orabat in monte, Josuo vincebat in
;

vulle (r.cod. xvu). Sed nec Uominus illi respondit,

b iii non ad ketitiam, sed ad dolorem non ad
: :

pacem, scn ad ngonem: postromo venitad mortein

lunquam reprchcndcrif MarthamcommendandoMa-
Audi laborem « Laboravi olamans, raucoe factte
:
riam : sed bonis prtatulit optimtim, plurimis unur
sunt faticcs mm [Psal. l.xvin). « Tota dic bx- — perpctuuiu transitoriiB. Martha, inquil, sollicita cs,

paodi manua ineaa ad popuium non credentcm mihi

ei lurbaris erga plurima. Poiro unum esl neccssa-
rium. Marie optimatn partem elegil, qux non aufe-
(tsa. lxv); » unde et « fatigatus legilur cx itincrc
[Joan. iv). » Audi dolorem vos omncs, qui : «<
retur abeu. Ad aotivam enim pertinont opera pie-

per viam, attendite cl videte, si cst dolor

tatis, commendabit
qu;e Uominus in judicio
transitia p
sicut dolor meus (Threm. i). »— «Trislis est, iuquit, « manducare : sitivi, et
Ksurivi, ct dedistis mihi

aninia mca us<|tio ad morteiu [Matth. xxvi). » — dedistis mihi bibere nuduscrum, ot operuistis me :

u Ca-pit cnim pavere ct teedere [Mar. xiv). » Audi [Matth. \\v). » lpse quoque Muriam commenduvit

agonein Factus, inquit, in agonia, prolixius ora-

: « dc olficio sppulturac. « Quid, inquit, molesti estis
bat: ct factus est sudorcjus, sicut gutla? sanguinis huic mulieri? Bonum opus operata est in me. Mit-
» Audi ot mortem
cadentis in terram (Luc. xxi). :
tens enim ungucntum hoc in corpus meum, ad se-

n suo non peperoit Deus, scd pro

Proprio Filio pclicndum me fecit(il/nt(/i. xxvi);»Bonasunt istanec
nobis omnibus tradidit illum (Rom. vm). » — cessandum ab ipsis, quandiu fuerint nccessariu.
» Factus est enim obediens usquo ad niorlem, Porro cum cessaverit defectus miserioe, misericor-

mortcm autem crucis (Pliil. u). » dios quoque cessabit effectus ;

quia misericordia mi-

Audi quomodo ipseJesussalagebatcircafrcquens

seris exibelur. Cum autem vencrit quod pcrfe-

Meus, ctum est, evacuabitur quod ex parte est (/ Cor.

niinisteriuui, et turbabatur crga plurima. «

voluntalem ejus, qui

xni). » Et illud cst cptimum, quod inxlernum ma-
inquit, cibus est ut faciam
misit me Baptismo habeo bapti-
(Joan. iv). » — «
nebit. Maria ergo optimam partem cleyit, quse non
auferetur abea. Quia « heec est vita asterna, ut co-
zari, et quomodo coarclor doncc perticiatur (Luc. r,

xn). » Vere ergo Marlha e.vcepit illum in domum

gnoscant te solum verum Ueum, et quem misisti
Josum Christum (Joan xvu]. ».Quod utique nunc
suam. Unde secundum carnem non dc Hachole
natus esl, scd de l.ia. Maria autem sedcbat secus
incipit a contemplatione per fidem, consumma-
et
bitur tandem in gloriticatione per speciem.o Nunc
pedcs Domiui ct audiebat vcrbum itlius. Duo pedes
duo allcctus, timor et amor enim cx parle cognoscimus, et ex partc, propheta-
liomini, sunt tneiitis

Timor sanctus, et amor castus. Timor sanctus mus tunc aulem cognoscemus, sicut et cogniti
:

preestat initium ; num « initium sapientiae timor sumus videntes uon per speculum in snigmate,
:

» Amor eastus praeparat tinem: sed facie ad faciem intuentes (/ Cor. xiii). » Audi
Uomini (Psal. cx).
Tim. Maria quomodo Paulus apostolus tanquam activus solli-
num finis prajcepti charilas cst (/ i). »
citus crat, et erga plurima turbatus :« Quis.inquit,
igitur oplimam partcm elajil qux iioii auferelur ab
nunquam excidit [Cor. xm).» infirinatur, ct egonon inlirmor? quis scandaliza-
ea: quia « cbaritas
sasculum tur, et ego non uror?Instautia mea quotidiana sol-
\il « timor Uomiui sauctus permanet in
lioitudo omnium ecclesiarum (// Cor. xi). » Sed
saculi [Psal. xvin). Martha ergo stabat, ct sata-
audi quod idem ipse tanquam 'contemplativus,
gebal ut paaccret Dominum: ha;c audiebat, ut pa-
« raptus est usque ad tertium ccelum, et audivit
Bceretur u Uomino. llla quidcm, ut pasoeret Uoini
uute.n, ut pasccrctur u Do- D aroaaa yerba, quffi non licet hominiloqui (ilmi
uum cibo carnali : hfflc
.\d hoc lunqunm ad uiiuin aspirabat, oumdiceret:
uiino cibo spiriluali non in solo pane vivit
;
quia «

liomo, scdin oiuni vcrbo quod proccdit de ore Dei

« Cupio dissolvi, et essecum Christo (/'/n/. u).»Sed
[Matth. iv), » Bane quantu melior eat anima cor-
illud tunquam necessarium sustiuebat, cum adde-
rct « Manere autem in oarne aeoessariumestpro»
pore, lanto dulcius aapit spiritualis cibus in nicnle.
:

Quam pter voa [ibid.).» Ergo ct illa neceaaaria sunt, c.rca

quum carnalis iu ventre. « dulola, tnquit,
faucibua meis eloquia tua, Uomino super niel ct qu» Batagit Murthu: et illudest necessariuuj, quod.

favumori ineu [Psal. cxvui). » llla dicobut ub Uo- elegit Maria. Sed illu sunt neoessaria, id eat ntilia :

uiinum : est tibi cursz quod soror

' ; mea istud autem neooaaarium, id cst commodabil<v
reliquii me solam ministruit. Dic erjo illi, ut me Juxta quem modum in logioa lucultate docetur,

^djuoet, Pi'o hac Dominua respoadi/ : Martha, Mar- quod uliudest veruiuconti inuw,
iim sotlicita cs, et turbarii erga plurima' Porro Contingcna ost iatud, quod ita esl verum, quod
uuuin csi tutcessarium, Maria optimampartemelegit, possitnon eaae verum Necesaurium eat autem illud,
 581 SRRMO XXVIII, IN ASSUMPTIONE B. MARLB. 582

quod ita verum est, quod non possit non esse ve- A. est necessarium. Maria crgo optimam parlcm elegit,
rum. Nonne cum Virgo dixit ad Filium Fili, quid : qux non atiferelur ab «a.IIoc unum optabat et pete-

fecisti n^bis sic ! Ecce pater tuus et ego dolentes bat Prophetn,cum diceret:« Unam Domino,
petii a

quairebamus te (Luc. n),quasi cum Martha dixisse hanc requiram, ut inhahitcm in domo Domini om-
videtur Domine, non est tibi curx, qitod soror mca
:
nibus diebus meas (Psal. xxvi).
vitsc Prsponitur •>

reliquit me solam ministraref Cic ergo illi, ut we unum multis; quia sicut oinnia procedunt ab unc,
adjuoet. Et cum ipse respondit : « Quid est, quod sicomnia procedere debent ad unum; ad illum vi-
me quaerebatis? nesciebatis, quia in his quai patris delicet, qui est a et<o, primus et novissimus, prin-

oportet me esse? (ibid.), » nonne quasi

raei sunt, cipium et linis, Jesns Ghristu.s Dominus noster, qui
Dominus respondisse videtur ad Martham :Marlha, est super omnia Deus benedictus in saecula saecu-
sollicita es, et turbaris erga plurima : porro, unum lorum. Amen.

SERMO XXVIII.
[N EADEM SOLEMNITATE.
De aurorx, lunx et solis condilionibus sive qualitatibus, et quomodo Mari:e conveniant.

Quie esl isla, qiue progreditur quasi aurora con- (Luc. i). » Quasi diceret : plena peccato, sed
Illa fuit

surgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut tu « plenagratia.» Illa fuit maledicta in mulieribus,
caslrorum acies ordinala? (Cant. vi.) sed benedicta tu in mulieribus [ibid.}.» Fructus
«

Cum
aurora sit finis noctis et origo diei, merito ventris illius fuit maledictus Cain, sed fructus

per auroram designatur Virgo Maria; quae finis ventris tui erit benedictus Jesus. Cain invidiose
danmationis, ct origo salutis fuit. Finis vitiorum, fratrem occidit Abel (Gen. iv) sed Jesus invidiose ;

et origo virtutum. Oportebat enim, ut sicut per fuit occisus a fratribus.

feminam raors intravit in orbem ; ita per feminam Aurora fugatis tenebris lumen mundo ostendit :

vita rediret in orbem. Et ideo qucd dumnavit Eva, tu verojdestructis vitiis, Salvatorem ssaculo protu-
salvavit Maria, ut unde mors oriebatur, inde vita listi; quia per te « populus » gentium,« qui ambu-

resurgeret. Illa consensit diabolo, et vetitutn po- labat in tenebris, vidit lucem magnam habitanti- :

mum comedit, secundum illud : « Tulit de fructu bus in regione umbrae mortis lux orta est eis (Isa.
et comedit, deditque viro (Gen. m) ; » ista credidit u). » illa videlicet, « quae illuminat omnem homi-
angelo, et filium promissum concepit, secundum nem venientem in hunc mundum (Joan. i). » Tu es
illud : Ecee concipies et paries tilium (Luc. i. »
« igitur aurora consurgens, finis videlicet noctis, et
Illa comedit pomutn ad morteni, juxta quod fuerat origo diei ; finis damnationis, el origo salutis.
illi praedictuin : « Quacunque die comederis,'morte Pulchra ut lima. Sicut rationabiliter asserunt,
morieris (G; n. n); » ista concepit filium ad salutem, qui dererum naturis edisserunt, Luna frigida est
pranotatum: « Vocabis nomen ejus
sicut ei fuerat et humida. Quia frigida, designat virginitatem ;

Jesum. Ipse enim salvum faciet populum suuin a quia humida,designat humilitutem. Ignis enim.de
peceatis eorum (Matlh. i). » Illa peperit in dolore, quo siccitas provenit, quasi levis, naturaliter petit
secundum illud « Multiplicabo oarumnas tuas et
: sublimia. Aqua vero, de qua procedit humilitas,
conceptus tuos, et in dolore paries (Gen. m); » ista quasi gravis, naturaliter petit humilia. Frigidilas
generavit in gaudio, secundum illud « Annuntio : ergo et humiditas lun;e, virginitas est et humilitas
vobis gaudium magn'.im, quod erit omni populo ;
Mariai; quia frigida fuit contra aestum luxuriae.hu-
quia natus est vobis hodie Salvator, qui est Cbri- mida vero contra fastum superbiaj. Luna vero tunc
stus Dominus,iu civitate David (Luc. n). » Illa fuit est plene pulchra, cum existit rotunda; et Maria
de solo viro producla, quoniam oedificavit Dominus tunc exstitit plene formosa, cum fuit prole fecun-
Deus costam, quam tulerat de Adam in mulierem, quam ornavit humilitas; felix da. Feiix virginitas,
sed produxit virum et feniinam (Gen. n), hsec honoravit virginitas. Sed longe humilitas, quam
autem producta fuit de viro et femina, sed solum felieior utraque fecunditas, quaiu simul ornavit et
viru:n produxit « Quia uovum fecit Duminus super D honoravit virginitas et humiiitas. Ne ergo virginitas
:

terram, femioa circumdedit virum gremio uteri sui uialedictionem illam iucurreret, de qua dicitur :
(Jcr. xxxi).« Illa fuit sine culpa producta,sed produxit « Maledicta non parit (Exod. xs.m
sterilis qua;
;

in culpam; haec autem fuit in culpa producta (21), Deui. vn), » comitatur illam fecunditas et ne fe- ;

sed sine culpa produxit. Illa dicta est Eva, huic di- cuuditas immunditiam illam contraheret, de qua
ctnm est, Ave; quia per hanc mutatum est nomen legitur « Quis potest facere 'riundum.de imniundo
:

Evse. « Ave, inquit, gratia plena, Dominus tecum conceptum semine (Job. xiv), » comitatur illam

(21) Sic sentire potuit Inuocentius III papa,circa de fide,nempe:Maria sine labe conccpta est. Edit.
rem nondum ab Ecclesia detinitam ;
quae nunc est Pathul.

i
583 INNOCENTH III PAP.E 8KKMONBS DE SANCTIS. 584

itas Ne vero virginilas vel ferunditns sen« A, AUiSBJmi obumbravit ei, ut nd concipicndum in

tentiam illam acoiperet, de i|ua legitur : « oordedaret ei Bapientia? intelleclum. Pmpter quod
i|ui ae exaltut, bumiliabitur [Luc. nv, xvni), » legitur : « lieata qnaj credidisti, quoniam omnia
utramque comitatur bumilitas. lla>c tria simul oompleta Bun1 tibi a Doraino [ibid.). » Conccpit in
evangelista commcndat, et conimemorr.t in Maria: corpore n Verbum, quod caro factum est, et habi-
« Cuni esset, inquit,desponsal'i niater Jesu, Maria tavit in [Joan. i) » ea. Conccpit in corde « Ver-
Joseph.antequnm convonirent, invcnla esl in utero lium, n quncl i. erat in principio apud Dcum, ot

habens de 8piritu sancto (Mattk. I). » Magna liumi- Deus erat Vcrbuin [ibid.). » Etecta igitur est u' sol,
lilas, quia mater Jetu eral desponsata Joseph San- quatcnus « in sole pnsuit tabernaculum suura, et
cta lecunditas, quia inventa tst in utero huhens de ipse tanquam sponsus proccdens do thalarao suo
Spintu mncte. Pura virginitas, quoniam, anlequam [Psal. xvm). »

txmvenirent, inventa est in utero hahens, non quod Terribilis ut eastrorum acits ordinata. Scriplura
post unquam commistione convenirent, carnali esteuim quia iBapiontia vincit nialitiam(Sap.viu),»
quia virgo fuit ante partum, virgo in partn. virgo inler quas in bao vila mortali grundis et gravis
post partum. • Haeo eet enim porta in domo Do- exercetur oonfliotus. Pro Bapionlia namque pugnat
mini clausa, ct vir non est mgressus per eam ^ B j expugnat ohorua virtutum pro malitia vera :

[Ezech. xi.iv). » Hic est « hortus conclusus rt lons pugnat et expugnat exercitus vitiorum quia« non ;

signatus [Cant. iv). » Ha>c est rubua ardens, sed est oonventio lucis ad tencbras, ncque Christi ad
non consumptus [Exod. m). De fecunditate Gabriei Bel al (// Cor vi). » Castra vitiorum quasi ducera
angelus praedixit illi : « Kcce concipies el paries sequuniur supcrbiam, de qua dicit Soriplura :

filium Luc. l). » llla verode virginilate respondit .

« Initium omnis peccali est supcrbia (Ecclc. x). •

«Quomodo lietistud.quoniam virum non cognosco?» Castra vero virtutnm, quasi ducem sequuntur hu-
[ibid.) Cum autem audivit quod nec virginitas mililatem, de qua dicit Maria « Rcspexit humili- :

impediret fecundilatem, nec tecunditas auferret tatem ancilbe sua; ; ecce enim ex hoc beatam me
virginitatem : « Spiritus sanctus, inquit, superve- dicent omnes generationes (Luc. i). • Aeitt ergoai-
niet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi; » strorum,\ii est plenitudo virtutuni ita fuit in virgine
statim de humilitate subjunxit: « Ecce ancilla l)o- ordinata, ut de se vere dicere possit '
« Introduxit
mini, fiat mihi secundum verbuin tuum (t'6ut.|. » me rex in cellam vinariam.et ordinavit in me cha-
Fuit ergo Maria pulchra ul luna, virgo scilicet hu- ritatem (Cant. n),» ut postquamineu plenitudo divi-
niilis et fecunda. n ', vicit ex toto nitatis corporaliter habitav.t (Coloss.

Electa ut sot Duomalitiam.Quoniam.ut vohementer opinor, ex tunc

praecipue commendantur in
p
sole, splendor et calor.Quia splendet.significat sa-
fomes peceati, languor naturas, slimulus caruis in
pientiam quia calet, significat charitatem. De sa- ea ru.it non solum sopi'us, sed prorsus exstinctus:
;

ut de ca>tero non concupisceret caro adversus spi-

pientia namque legitur.quod ipsa « est randor lucis
aelerna et Bpeoulnm sine macula Dei majestatis,
1 ritum,sed plena gratia,viliis et dsemoniis terribilis
,

appareret.
et imago bonitatis illius [Sap. vu) • De charitate
legitur,quod n ignis est in Sion,et caminusin Hie- Ipsa est ergo aurora consurgens, pulchra ut luna,
rusalem (lsa. xxxi). » « Aqus multa? non pos- —
electa ut sol, tembilis ut castrorum acies orAinata.

sunt exstinguere cbsritatem {Cant. vin). » Elccta Luna lucet in uocte, aurora in diluculo.sot in die;

est ergo Maria, quatenus splenderet et caleret ui nox autem est culpa, diluculuni puraitentia, diaj
sol.Splenderet per sapientiam.caleret per cbarita- gratia. Qui argojaoet iu uocte culps, respioiat lu-

tem ; quia Spiritus sanetus supervenit in eam, et nam, deprecetur Mariam, ut ip»u per Fiiium cur
virtus Allissimi obumbravit eam [Luc. l). SpiritUS ejus aJ compunctionem illustret. Quis enuu de uo-
sanctus est charitas.'de quo dicitur : « Deus cha- Cte invocavit eam, el nou est exauditus ab ea'' lp»a
ritas e%\,(lJoan. n), » Kt virtus mater pulchr® dilectionis et sancta." spei [Eccti.
Altissimi, sapien- est «

tia. de qna legitur : Quia vcro ad diluculum pcenitentiae surgit,

« Christus est Dei virtus ct Dei x\iv).

sapientia (Acl. vm). » Andi Mariam interrogantem D respiciat aurorara, deprecetur Mariam, ut ipsa per
ex sapientia «Quomodo fiet istud,qunniam virum
: Filium cor ejus ad satisfactionem illuminet. Quis
non cognosco? » (Luc. i.) Audi respondentem ex enim devote invooavit eaui.et non est exauditusab
cbaiitate : « Kcce anrilla Don.ini, liat inihi secun- ea ? mater pulchra dilectionis et sancta
lpse est «

dum verbum tuum (ibid ) » Audi sapientiam in spei (Eccti. xxiO. » Quia vero « militia est vita bO"

Maria : « Maria, inquit, observnbat omnia verba rainis super terram (Ji>r> vu) • [nain mundus posi«
ha?c conferens in corde suo (ibid.). » Audi chari- tus est in raaligno (J Joan. v)], earo concupisoU
tutein in ea mea Dominum.
: • MagniBcftt anima adversus spiritum (Gal. vi), oculusdeprsdatur ani-
Kt exaultavil spiritua maus, in Deo snlulari meo Ihrtn. m), niors ingreditur per fcm
(ibid » Supervenit igitur in eam Bpiritua sanctuB,
|. (</,>•. i\i : nec est nobis collectatio tantum advar»
ut ad concipieiiilum in oorpore daret ei charitatis sus carnem et sanguinem, sed adversus spiritulM
afleotum.Propter quod legitnr, quta Christua natus ncquiti» in coolestibus, adversus rectores lenebrt'
Bbt de Spiritu sancto cx Maria virgine. Et virtus rum harum (Ephes. vi . Adversariua enim uoster
 585 SERMO XXIX, IN NATIVITATE B. MARLE. 586

diabolus« lanquam leo rugiens circuit, qua;rens A. deprecetar Mariam, ulipsa per Filium « mittat au-
quem devoret (/ Petr. v) « quicunque sentit im- ; xilium de sancto, et de Sion tueatur (Psal. xix). »
pugnationem ab hostibus, vel a mundo, vel a carne, Ipso praestante, qui est super omnia Deua benedi-
vel ada3mone,respiciat castrorum aciem ordinatam ctus in saecula saculorum, Amen.

SERMO XXIX.
IN SOLEMNITATE NATIVITATIS GLORIOSISSIM.E SEMPEIt VIRGINIS
MARI.E.

De inslrumenlis piscaioris, mdelicet virga, liamo cl esca, et quid per ea accipere debea-
mus,ei quare diabolus nominibus diversarum bestiarum nuncupetur.

In oculis tuis qttaai Itamo capiel Behemoth(Job xl.) J)

hlii David, filii Abrahum (Uallh. i). » Hanc ergo
Verbaqua» locutus sum, fratres eharissitni, vi-rba lineam dixerim esse genealogiam. Nam sicut linea
sunt Domini ad Job pauca, sed multa parva, sed ;
piscatorisdediversisfilis connectitur, sicgenealogia
magna brevia, sed prolixa. Pauca litteris, sed
; Redemptoris dediversispersoniscontexitur,deviris
multa sententiis parva : syllabis, sedmagna figuris ;
et mulieribns, de Juda^is et gentilibus, de justis et

brevia dictionibus, sed prolixa significationibus. peccatoribus ; nam « omnes peccaverunt, et egent

Plena sunt quippe omniasuis mysteriis, et ccelesti gloria Uei (ttom. m). » Prasterea dicif in Evangelio ;

dulcedine superredundantia si tamen diligentem : «Non veni vocare justos, sed peccatores(il/ai i/i.ii).»
,

habeant inspectorem, qui norit sugere « niel de pe- Et idcc elamabant dicentes : « Veni. Uomine, etnoli
lia, et oleum de saxo durissimo (Deut. xxn). » tardare: relaxa facinora plebis tuae Israel. Emitte
« Ego vero dabo vobis lac polum,non escam (/ Cor Agnum, Domine. dominatoreni terras, de petra de-
iii) ; » quia « sicut inodo gpniti infantes lac concu- serti ad montem filiae Sion (Isa. xvi). »

salutem crescatis (/ Pelr. u). »

piscitis, ut in Huic liue;:e subnectitur hamus sicut evangelista
In instrumento piscatoris quatuor uotare debe- determinat dicens « Jacob genuit Joseph virum :

mus, virgam etlineam, hamum et eseam.Qua: sit Mariae; de qua natus est Jesus, qui dicitur Christus
husc virga propheladeterminat, dicims « Ivredie- _ (Matth. i). » Hunc igitur hamum dixerim esse Chrl-
:

turvirga de radice Jesse, et Qos di' radice ejus as- stum, ferreum, acutum et uncum ferreum per po- ;

cendet (Isa. xi). » Haec est virgula fumi, ex aro- tcntiam, acutum per sapieutiam, uncum per dili-
matibus myrrha; et thurisfCan/. m). » Virgafloruit gentiam. Per potentiam enim domat etsuperat, per
et attulitfructum (Isa. vn; quia Virgo concepit et sapientiam penetrat et indagat, perdiligentiam re-
peperit Christuin hanc ergo virgam dixerim esse
: tinet et conservat. De primo dicitPsalmograpbus :

Mariam, Virga teneritudinem habcl, rectitudinem « Reges eos in virga ferrea, tanquam vas figuli
etlongitudinem tenerituJinein, ne sitdura; rectitu-
: confringes eos [Psal. n) ; » de secundo dicit Apo-
dinem, ne sit curva, longitudiuem, ce sit curta. ; slolus : « Vivusest sermo Dei et efficax et penetra-
Maria vero virginitatem habet.humilitatem et cba- bilior omni gladio ancipiti Htbr. iv; rie tertio ; >i

ritatem ; virginitatem sine concupiscentia, humili- dicit Dominus « Hrec est voluntas Patris
: mei, ut
tatem sine superbia, charitatem sine malitia. De omnes quod dedit mihi, non perdam ex eo quid-
virginitate dicit propheta « Ecce virgo concipiet, : quam (Joan. v).» Huic hamo circumposita fuit esca,
et pariet filium, etvocabiturnomenejusEmmanuel cum « Verbum caro factum no- est, et habitavit in
(Iso. vii ; Matih. xin). Missus est enim angelus Ga- bis (Joan. Ilamus euim esca colatus, est Deus
i). »

briel a Deo in civitatem GaliUvae, cuinomen Naza- carne velatus. Hancigilur escam dixerim carnem,
reth, « ad virginem desponsatam viro, cui nomen D secundum quam Christus comparat se vermi « Ego :

erat Joseph, de domo David, et nomen virginis Ma- sum, » inquit, « vermis et non homo, epprobrium
ria (Lmc. i). • De bumilitate dicit ipsabeata Maria : hominum et abjectio plebis (Psal. xli). » Dicitur
« Respexi, bumilitatem ancillae suss : ecce enimex autem vermis, proptervilitatem abjectionis. et pro-
hoc beatam me dicent omnes geuerationes (ibid). » pter proprielatem conceptionis. « Nos, » inquit pro-
t Super quem, inquit Deus, requiescet spiritus pheta, putavimus eum quasi leprosum, et percus-
«

meus,uisisuperhumilem, etquietum, et trementem sum a Deo et humiliatum : generationem autem

verbamea ilsa lxvi). » De charitate dicit inCanti- ejus quis enarrabit?» (Isa. li.) Sicut enim vermis
cis « Stipate me malis, ornate me floribus,
: quia nascitur sine semine, ita Christus natusestde vir-
amore langueo. Introduxit enim me rex in cellam gine. Hunc amum misit piscator in mare, ut cape-
i

vinariam, et ordinavitin me charitatem (Ca.-it. n). » ret piscem, cum Deus misit Christum in mundum,
Huicvirgailinea colligatur,qua:n Mattha?us Evan- ut caperet Behemoth, id est diabolum diabolus ;

gelicus describit : • Liber generationis Jesu Christi. enim cum caperet escam humanitatis, captus est
Patrol. CCXVII. 19

\
 :

INNOCBNTII III PAP.B SKRMONKS DE 8ANCTIS. 588

hamo tude piophctu

diviuitutis. |
« ln dte illti vi- A. tur Uohemoth, iil est belluu, undc : Kccc beheinnlb,
sitavit Dominus ingladio ^uo duro et grandi 1'orti i/u:r frci laitin. Hl speoiflcatO vububulodicitur leu,
super Leviathan serpeutem vectem, etsuper Levia- undel'ctrus «Adversarius vester diabolus tanquam
:

than serpentem tortuosum, et oooldei cetum, qui leo rugions circuit quterens quem devoret (/ Pelr.
ost in mari (/5«. xxvn).» 1'roptereu dicit in Psulmo: v). » Dicitur lupus, unde Lupus vcnit, et merce-
: «

« Veni in eJUtudinem m*aria, eltempestas deiuersit nariua fugit (Joun. x). • Damionescrgo bcstia;nun-

me [Psal, lxviii). » Cum ergo diabolus suggessit cupantur, unde in Psalmo « Ne tradasbestiis ani-
:

Christum occidi, tunc a Christo nieruit captivari, mas conlitentes tibi (Psal. vi). » Dicitur serpens,
secundum illud pru|>hoticum : » niors, ero mors unde illud : « In dic illa visitabit Dominus super
tua morsus '.uus ero, inferne (Ose. xu). » Diabolus
: Leviathun scrpcntein vectem (lsa- xxvn). » Levia-
enim paradisum intravit, et colonosejeoit etChri- : than enim interpretatur udditamentu/n eorum, quia
stus ad iufernum descendit, etcaptivoseduxit.Nam scilicet primis parentibus gloriam addere se spo-
quia diaholus misil manum quo nihil
in illuni, in pondit: « Eritis, inquit, sicut dii, scientes bonum
juris hahebat, jure amisit illos, in quibus aliquid et malum (Gen. 111). » Etspecificuto vocubulodicitur
juris videbatur hahere. Ne verodiabolus videretur coluher, undo dicitur: « Obstetricante manu ejus
fraude deeeptus, cum haiuo dioitur captus, prtemi-
R eductus est coluher tortuosus [Jub. xxvi). » Dicitur
sit: In oculis suis quusi kamocapiei Bthmotk. Nam draco, unde « Draco iste quem formasti ad illu-
:

scienti et volenlidolusnon infertur Diaboluseuim dondum cm). » Daemones ergo, quia diver-
ei (Psal.

Christum cognoscendo timuit, et timendo cognovit. sis modis seducunt,diversis reptilium nominibus
« Quid, » inquit, « tibi et nobis, JesuNazarene? Ve- appellantur, unde: « Super aspidem et basiliscum
nisti ante tempus perdere nos. Scio quia sis sanctus ambulabis, elc. (Psal.xc). » Item « Caput aspidum :

Uei(Luc. vm). » Et iterum « Quid mihi et tibi,

: snget, ct occidet eum lingua vipera; (Job. xx). »

Fili Jesu Dei altissimi ? Obsecro te, ne me torqueas Dicitur piscis, in cujus figura piscis immanis
(Matlh. v). » Consuela tamen aviditas eum traxit, exivit, ut devoraret Tobiam (Job v). Et specificato
et temeritas impulit, ut sanguinem ejus sitiret, et vocahulo dicitur cetus, unde : « Occidet Dominus
carnem appeteret. cetum, qui est in niari (Isa. xxvn). >i In hisomnibus
Behemothnominisinterpretationesignat >f//!i <im.
,

appellatur Satan, id est tidveisnrius, undeillud:

Diabolus enim propter diversas proprietates,diver- « Stabat Satan a dextris ejus, ut adversaretur ei

sisanimalium nominibus nuncupatur. Nominalur (Zach. v). » Dicitur Belial, id est a;.ostata, pru;vari-
enim nominibus hestiarum, propter violentiam et cator et absque jugo, unde dicitur « Quae commu- :

oppressionem nominibus reptilium, propter astu-

: nicutio Christi ad Belial ? » (II Cor. vi). Nuncupatur
tiam et decoptionern nominibus piscium, propter ^ diabolus, id est criminator, sive deprsum fluens;
;

luxuriam et effusionem. His enim quatuor modis unde in Psalmo « Diabolus stet a dextris ejus, et :

maxime tentat et superat. Dicitur enim avis, unde oratio ejus fiat in peccatum (Psal. cvm). » :

Piunquid illudes eiquasiavi ? Et specificato vocabulo Kortis est ergo diabolus et astutus, sed fortioret
dicitur unde illud
perdix, : «Clamavit perdix, astutior supervcnit, qui vasa ejus diripuit, etcapti-
congregavit quod non peperit (Jer. vu). » Doetnones vos eduxit (Luc. xi), Dominus Jesus Christus, qui
ergo volucres appellantur, unde in Evangelio est superomnia Deus benedictus in s%cula sa>cu-
« Voluores ceelicomederuntillud (Luc. vm). » Dici- lorum.

SERMO XXX.
IN SOLEMNITATE OMNIUM SANCTORUM.

Quil per duoserajihim intelligere dcbeamus, et dc tribus exercitibus clamantibus, et de

quiuque locis, in quibus huma/ii sjiiritus commorantur.

Duo seraphim cl.imabant alter adaltcrum, et dice- D « In Verbum, et Verbum erat apud
principio erat
Intnt : Sanclus. sunctus, saitclus, Dominus Deus cxer- Deum, Deus erat Verbura (I Joan. v). » Quod
et
cituuin, pleno cst omnis terra tjlvriu (Isa. VI). enim inillo minus aperto scribitur, in isto magis
Duoseraphim, quorum ulterclamabaladalterum, aperte narratur. In illo soribitur : Sanctus, sanctus,
duo sunt testumonta, quorum alterum convenit sanctus, Dominut Deus cxcrcituum ; in islo narra-
alteri. Nam rota continetur in medio rota; (Bzecit. tur : « Tres sunt qui testimuuiuin dant iu coslo!

1), et duo cherubim sese respiciunt versis vultibus Pater, Verbum et Spirilus sanctus : et tii tres unum
in propitiatorium (Exod. xxv). Unde utruinquo sunt. Prfflter unitatis i^itur et trinitatis mjslenum
testamentum oonsimiliter inclpit illud iln prinoi- : quod evidenter et excellentor h»c verba comtnen-
pio creavit Dous ccolum ot torram (Gen. 1) » Istud: ; daut, etiam hodiern» suloiunituti pleuo simul oa
 589 SEaMO XXXI, IN SOLKMNITATE OMNIUM 8ANCTORUM. 590
plane conveniunt. Deus enira trinus et unus, tres X morituri.Et inter medium
infimum,qui est me-
et
tribu9 locis habet exercitus. Unum, qui triumphat diocriter malorum, in quo puniuntur qui pceniten-
in ccelo; alterum, qui pugnat in niundo; tertium, tfam non egerunt in via, vel aliquam macuUm ve-
qui jacet in purgatorio. De his tribus exercitibus nialem portaveruut in morte. Qui propterea mali
inquit Apostolus: « In nomine Jesu omne genu fle- dicuntur, partira a malo pcenae, partim a malo
ctatur, ccelestium, terrestrium et infernorum [Plul. culpffi. autem quinque sunt loca, in tribus
Licet
n). » Hi tres exercitus distincte clamant cum sera- tamen exercitus Domini commoratur. Nam qui
phim, Sanctus Pater, sanclus Filius, sanctus Sjiiritus. sunt in inferno, non pertinent ad exercitum Dei,
Patri namque attribuitur potentia, quae conveuit sed ad exercitum Zabuli, quibus tandem dicetur :

exercitui, qui pugnat in via ; Filio sapientia, quae ii Ite, raaledicti, in ignera oaternum, qui paratus est
competit exercitui, qui triumphat in patria; Spiri- diabulo et angelis ejus [Matth. xxv). » Qui vero
tui sancto misericordia, quae congruit exercitui, sunt in parailiso, licet pertineant ad exercitum Dei,
qui jacet in pcena. Primus exercitus in laude, se- per se exercitum non perficiunt, cum sint duo.
cundus in agone, tertius autem in igne. De primo Medius autem exercitus bodie reddit laudes pro
legitur: Beati qui habitant in domo tua,Domine,
« exercitu qui triumphat in ccelo, cras fundens preces
in saecula sseculorum laudabunt te (Psal. lxxxih) » n pro exercitu qui jacet in purgatorio pro illo reddit
; ;

de secundo dicitur: « Militia est vita hominis super laudes, qui regnat in gloria; pro isto fundit preces,
terram et sicul dies mercenarii,dies ejus (Job.vn).*
; ut evadat a pcena. quam rationabilis et salubris
De tertio vero inquit Apostolus « Uniuscujusque est hujus observantiae institutio. Quis enim non
:

opus quale sit, ignis probabit (/ Cor. m). » Sane libenter reddat laudes individuae Trinitati.pro san-
quinque loca sunt, in quibus humani spiritus com- ctis.quorum precibus et meritis nos credimus ad-
morantur. Supremus, qui est summe bonorum ;
juvari, ul ubi sunt, illic simus et nos? Quis non
infimus, qui est summe malorum ; medius, qui est libenter fundat preces individuae Trinitati pro mor-
bonorum et malorum et inter supremum et me- : tuis, cum et ipse sit moriturus; ut alii faciat in hac
dium unus, qui est mediocriter bonorum et iDter ; vita, quod sibi vult fieri post hanc vitam ? Plena est
medium et intimum alter, qui est mediocriter ma- igitur omnis tcrra gloria ejus; quia sonus solemni-
lorum. Supreraus, qui est sumine bonorum, est tatis istius, per quam Deus glorificalur in sanctis,
ccelum, in quo sunt beali. lnfimus.qui est summe in omnem terram exivit (Psal. xvm), qusa sub una
malorum, est infernus, in quo suat damnati. Me- solemnitate omnium sanctorum merita veneratur,
dius, qui est bonorum et malorum, est mundus, in ad laudem et gloriam individuas Trinitatis, quae
quo justi et peccatores. Et inter supremum et me- vivit et regnat Deus, per omnia sreculasaeculorum.
dium, qui est mediocriter bonorum, est paradisus; ^ Amen.
in quo sunt Henoch et Elias, vivi quidem,sed adhuc

SERMO XXXI.
IN EADEM SOLEMNITATE HABITUS IN MONASTERIO SUHLACENSI.
Mundi corde quinam sint, quomodoque iidem beati ; beatitudo ut sit duplex ; visionem Dei esse tri-
plicem ;
quo denique pacto cor mundandum sit.

Beati mundo corde, quoniam habere quam dicere, vel dicere quam habere.
ipsi Deum videbunt est
(Matth. v). Cor siquidem mundum habent viri sancti et bomi-
Plana, sed plana sunt verba, quaa protulit Ver-
n nes justi, qui mundati sunt a peccatis mortalibus,
bum facunda pariter et fecunda, si tamen dili-
: etavitiis criminalibus expiati, quales erant illi,
gentem habeant inspectorem, qui norit excutere de quibus Veritas ipsa dicebat « Qui lotus est, :

frumentum de palea et elicere mel de favo. Qui- non indiget, nisi ut pedes lavet, sed est mundus
busdam quaestionibus praemissa verba pulsant ani- totus. Vos autera mundi estis, sed non omnes
mum,ut pleniorem concipiant intellectura.Salomon (Joan. xm). » Alioquin frustra orasset Psalmista,
quippe testatur : « Quis potest dicere : Mundum est cum diceret « Cor mundum crea in me, Deus, et
:

cor meum, purus sum a peccato? » (Prov. xx).

et spiritura rectum innova in visceribus meis. Am-
Nam « si dixerimus quia peccatura non habemus, plius lava me ab injustitia mea, et a delicto meo
nosmetipsos seducimus, et veritas in nobis non munda me (Psal. l). » Licet enim fragilis homo
est (I Joan. i) » quoniam « in multis offendimus
; non possit omnino venialibus culpis carere, quia
omnes (Jac. m). » Quomodo ergo beati sunt nec luna penitus est sine macula, et « septies in
mundo corde, nemo potest
si dicere se mundum die cadit vir justus (Prov. xxiv), » sed fortior re-
habere cor, et purum existere a peocato ? Sed aliud surgit ;
per gratiam tamen Dei, quae principaliter
591 1NN0CKNTU III VAVM SEltMONES DE 8ANCTIS. 592

opcrutur, et libertutem arbitrii, quod sune coope- A. Doinine (Ptal. cxli). » Si erat infelix, quomodo
ratur eidem, pote:-l ab olfensis criuiinuhbus uhsti- ergo beatua? Nihil est quippe sub solo, nisi vani-
nere. Mundus utitem hio dicitur, uon quia oinniuo ta8 ot ullictio spirilus. (Eccle. i). » Miseriam enim
EQUDdUB, sed uiugib lliugisque uiuudundu.s, i|uiu nostiuin plus experiri contingit, quum exprimi
nullus adeo muudus est in buc vita.quin niundior possit. Veruin duplex est beatitudo, una viae, altera
poaait 8888 111 eu. « Omuem, mquit, pulniitem, qui patriae. Heutitutlo viuj consistil in spe, beatitudo
leit fructum, purgubit eum, ut fructus plus uflorat patriae consislit in re [a/. merito]. Ista consistit
(Joait. xv). » Nemo tameu dicere debet, quusi glo- in lide, illa in spccie ; ista cuusistit in merito,
nando, se cor mundum habere, scd « qui stat, vi- illu oonaialit iii prujmio ; istu coneiatit in gratia,
deut ne cudat (I Cur. x); » quia a militia est vita illa consistit in gloiiu. Do hac beatitudino legitur :

luiuiinis super terram (Job. vu), » et ideo ante linem « lleali immaculati in via, qui ambulunt in lege Do-
pugnae, non est de successu victoriae gloriandum. mim (Psal. cxvm). » De illa beatitudinc dicitur :

« Adversurius enim noster diabolus tanquum leo « Beali qui habitant in domo tua, Domine, in sae-
rugiens oircuit, qu»rens quem devoret ^I Pdr.x ;» culuin sxculi luudabunt te (Psal. lxxxiii). » Isti

pugnantque quotidie contra miserum hominem umbulant, sed illi habitant quia isti laborant, ;

daemon, mundus et caro. Daimon cum vitiis, mun- sed illi quiescunt; isti exercentur in lege, sed illi
dus cum elemeutis, caro cum seas.bus [u/. concu- delectantur in laude. Beati ergo sunl mundo corde,
piscentiis]. « Ueatus ar^o qui semper est pavidus aed modo
per spem, tandem pcr rein modo per ;

(Prov. xxviu) * quia tiuior Oomini peccatum ex-

; lidem,tandem per speciem modo per meritum, ;

pellit (Eccli. 11). » Unde timendum est potius et tandcm per praemium modo per gratiam, tandem ;

cavendum, quum gloriandum vel praesumendum. per gloriam : quoniam ipsi Deum jidebunt.

Sed « qui gloriatur, in Doinino glorietur (I Cor. n),» Contrarium videtur dixisse Joannes in Evangelio :

non in sublimilate, sed in humihtate, sicut gloria- « Deum nemo vidit unquam (Joan. i). » Et Deua
batur Apostolus dicens: « Libenter gluriaborin in- inquit in lege : « Non videbit me homo, et vivet
firmitatibus meis, ut inhabitetin me virtus Christi (Exod. xxxiii). » Quibus tamen Isaias videtur
(II Cor. xii). contrarium quod alibi di-
» Nec est contradicere, dicens : « Vidi Dominum sedentem
cit:« Gloria nostra haec est, testimoniumconscien- super solium excelsum et elevatum (Isa. vi). »
tiae nostrs (II Cor. 1). » Quia gloria illa non erat Et Jacob Vidi Dominura facie ad faciem, et salva
:

sibi de se, »ed de Deo, id est testimonium liberae facta est anima mea (Gen. xxxn). « Forsan aliquis
conscientia?, ne videlicet frustra gloriaretur de responderet et diceret, quod Deus videri non potest
Deo, si pr;esuineret contru testiuiouium rectiie con- - secundum uaturam divinam, visus est tamen se-
scientis gloriari ;
quemadmodum frustra glorian- cundum naturam humanam, quemadmodtm in-
tur hypocritae, sinailes sepulcris deloris deaibalis, nuit Jeremias : « Hic est, inquit, Deus noster, et
intus autem pleni sunt omni spurcitia, et ossibus non ffistimabitur alius ad alium (Baruc. 111). • Post
mortuorum (Mutlh. axiii). Quia « Spiritus sanctus ha-c in tenis visus est, et cum hominibus conver-
disciplinae elfugiet lictum (Sap. Vel « Quis
»
i). :
satus est. Verum ergo est, quod « Deum nemo vidit
putest dicere: Muudum habeo cor, purus sum a
et
(Joan. i) » secundum puritatein et simplicitatem
peccato? » (Prov. xx.) quasi rarus.Quia « multi sunt divinae naturae quia Deu» est spiritus invisibilia.
;

vocati, pauci vero clecti [Mtttlh. xx. » Puuci nam- Sed verum est, quod visus est Deus secundum
et
que sunt boni respectu malorum,quoniam « stulto- imaginem et similitudinem huinanaj oaturae, quia
rum inlinitus est numerus,et perversi dilTicile cor- factus viaibilia homo. Verum ista visionis distin-
rigunlur (Lccle. i). » • Sed et delicta quis intelligit?» ctio ad hunc sententia» intellectum non pertinet;
(/'<(i /. xvm). Unde cuin dixisset Apostolus Nihil quia multi viderunt, et videbunt in Deo uuturam:

mihi conscius sum, statim adjunxit: « Nec tuuien humanuni.qui tamen nec beati fuerunt.nec erunt,
in hoc justilicatus sum (I Cor. iv). » Et ideo Psal- ut Herodes et Pilutus, et Judas, et Cuiphas. Illi
mista dicebat « Ab occultis meis munda me, Do-
: quoque de quibus dieitur « Videbunt, in quem :

mine (Psal. xvm). » Nam et ahbi legitur « Nemo D trunslixerunt (Joan. xix); » qui non ad salutein,
:

scit utrum dignus sit odio vel amore (Eccli. ix). » sed ad damnationein videbunt; quia lolleturiuipius,
Quod de praedestinatione vel reprobutione potius ne videat gloriam Dei. « Beati ergo qui non vide
queinadmoduui Dominua loquitur per
intelligitur, runt et crediderunt. (Joan. xx). Sie est ergo potiua
pro|ihetam « Jacobdilexi, Esau autem odio habui
: dislinguenduni, quod visionum alia eat corporea,
(Mat. i) » quia Deus prajdestinavit J.icob; et Esau
; alia eenigmatica, alia comprehensiTa. Corporea
reprobuvit. Ergo beati mundo cordt, quoniam ipsi consistil in sensu, amigmatica in imagine.oompra-
Deutn vtdeounf Sed quomodo sunt beati.qui udhuo
. hensiva in iutelleclu.Do prima dioilur: « Videruot

sunt in pugna et iu miaeria? Quis mundior erat oculi mei Salutare iuuiu. (Luc. i); de eeundu le«
•

Paulu, qui tainen dicebat « Inlelix BgO QOmO, : gitur: « Videmua quqc per speculum in asaigraatt
quis ine liberabit <\i- oorpora mortia hujua? » (Rom. ^l Cor. \iu); de tertia vero subditur : • Tunc au-
vn). Cui ooaaouat Paalmiata, dicens « Kduo de : tem videbimua faciead faoiem il Cor, w . - \isione
carcerc uiiiinuin incuui ud cuniiteudum nuiiuui tuo, corporea nullus unquam videre potuit aut potorit
593 SEBMO XXXI, IN SOLEMNITATE OMNIUM SANCTORUM 594

Deitatem quia Deus non est corpus, sed spiritus.

;
\ ceps erat publicanorum, et ideo negotiis vectigali
Visione aulem aenigmatica Deus in prssenti vide bus occtipatus. Statura pusillus, quia terrenis in-
tur utcunque, non per speciem, sed perfidem,nec tentus, prostratus erat. in terram, nec erectus in
plene, sed imperfecte. Visione vero comprehensiva coelum ; et ideo prae turba, id est implicatione solli-

pure videtur ab angelis sanctis el animabus beatis, citudinum saacularium, non poterat videre Jesum
qui cognosrunt.sicut et rogniti sunt. Verum est ergo quis esset, donec turbam praeteriens,id est occupa-
quod Deum nemo vidit unquam (Joan. 1), » sed tiones mundanas relinquens.ascenderet in arborem
intelligendum esl de visione corporea. Verum est sycomorum, id est ad fidem vivifica; crucis accede-
quoque quod ait : « Non videbit me homo utique ret. De qua apprehendit cum oranibus sanctis, quos

et vivet (Exod. xxxiu), » sed intelligendum est in sit longitudo, latitudo, quae sit sublimitas, et pro-
hac vita mortali. Quod bcne signatum est Moysi, fundum m). Abigantur aulem muscae mo-
(Ejihes.

qui stans in foramine petras, posteriora Domini vi- rientes, quae perdunt suavitatem unguenti(Eec/<?.x);
dit, sed faciem non aspexit. Quia ?icut homo versus hoc est, excludantur importunna cogitationes, quae
a tergo scitur utique quod sit homo, sed non quis contemplationis dulcedinem tollunt; et parvuh al-
homo ;quod Deus sit modo scimus, spd quid
ita lidantur ad petram tPsal. cxxxvi), id est primi mo-
sit ipse ncscimus. Scimus equidem quod sit Deus, tus compriniantur ad Christum, ut anima de vir-
R
sed nescimus quid sit.Dominum ergo patres antiqui tute in virtutem ascendens Deum deorum videat in

viderunt aenigmatice, per quamdam videlicet simi- Sion (Psal. i.xxxm). Substernat itaque sibi mens
litudinem visionis humanos, quae vel sensui vel ima- universa terrena, in quibus est vanitas et alfiictio,

ginationi potius apparebat. Sed beati mundo corde, et transcendat ad investiganda coelestia, in quibus
quoniam ipsi Deum videbunt. Non ait de praesenti, est vera felicitas et beatitudo perfecla: considerans
Vident, sed de futuro, Videbunt : quia plenius et etadmirans in illa superna curia ordines angelo-
perfectius vidotur in futuro. Videtur tamen et in rum, patriarcharum ccetus, prnphetarum choros,
praasenti per inspirationis, cor.templationis,oratio- apostolorum coronas, martyrum palmas, confesso-
nis, meditationis, lectionis, praedicationis effectum, rum manipulos,et viririnum fructus, quiescentesin
quibus ad intuendum Deum anima sublevatur. pace, gaudentes in laude, fulgentes in luce, sine
Oportet autem mundari cor, et a criminalibus cul- timore securos, sine labore quietos, sine dolore ju-
pis, et a saecularibus curis (21*) ne Deus lippis vi- cundos quanta sit illis cognitio, delectatio el di-
:

deatur oculis ;
quia, si quanta sit pulchritudo, rectitudo et fortitu-
oculus tuus siraplex (uerit, lectio ;

totum corpus tuum lucidum erit sin autem ne- do quanla sit impasiiibilitas, incorruptibilitas et
; ;

quam exstiterit, totum corpus tuum tenebrosum immortalitas, quod ipse « Deus sit omnia in omni-
erit (Matth. vi). » Et ideo iste minus, ille minime C bus (/ Cor. xv), » merces et praemium singnlorum.

lumen intuetur aeternum. Nam « qui male agit, Et si ad hnec investiganda mens rapitur cum quo-
odit lucem, et in lenebris ambulat [Joan. m). » —
dam dulcedinis gustu, tunc utique contemplatur.Et
» Lux autem in tenebris lucet, sed tenebra? eam quam dulce sit taliter contemplari, novit ille ple-
minime comprehenderunt (Joan. i). » « Obsrura- — nius, qui gustavit. Adhuc tamen dulcior quidam
tum est, inquit Apostolus, insipiens cor eorum contcmplationis est gustus, videlicet investigare
(Hom. i) » et quo magis « quis peccat, eo magis
; complexum Patris et Filii et Spiritus sancti, qui est
obtenebratur, donec de tenebris interioribui pro- amor et delcctatio utriusque, ab utroque procedens;
jiciatur in tenebras exteriores, ubi erit Qetus et scd nec posterior nec minor utroque.tanquam con-
stridor dentium, ubi eritvermis qui non morietur, substantialis, vel coaeternus utrique. Sicut enim in

et igni3 qui non exstinguetur (Matlk. xxn). » Ghristo sunt tres substantiae in una persona, sic in
Exeat igitur de /Egypto, qui vult sacrificare Domi- Deo tres sunt personae in una substantia. In tribus
no indeserto,purgeturatenebrisvitiorum;quiaDeus substaqtiis est aliud, sed non alius. In tribus au-
< lux est, et in eo tenebrae non sunl ullai (l Joan. i). » tem personis est alius, sed non aliud quia tres ;

Heu si quis videret animam peccatricem,quam sit unum sunt, quod est aeternum et simplex quia nec ;

focda, quam sit fetida, quam obscura, quam tene- J)

principium habet, nec finem, sed est principium
brosa, profecto magis abominabilis et detestabilis sine principio, et finis sine fine, quasi principium
appareret quam caro leprosa. Oportet etiam, ul qui sit ad linem, et finis sit ad principium. Nec habet

Deuin vult libere contemplari, mundet cor a saecu- multitudinem partium,nec habet concretionem pro-
laribus curis quia quandiu fuerit divisum per
;
prietatum, quia nihil habet in se, nisi se; nec aliud
actiones mundanas, et dislractum per occupationes esthabens ab habito, nec aliud habitum ab haben-
terrenas, quasi pro=tratura ad solum, suspicere ne- te licet ipsius habentis nulli sit habitus,majus aut
:

quit ad polum. Quod bene signatum est in Zachaeo, minus. Licet in ipso substantialiter uno sit alter et
qui cum esset princeps publicanorum,et ipse dives, alius, videlicet Pater, et Filius,et Spiritus sanctus.
volebat videre Jesum quis esset, sed prasturbanon In illo vero personaliter uno, quia etalterum est et
poterat, quia statura pusillus erat (Luc. xix). Prin- aliud iuvenitur, prius et posterius, majus et minus,

(21*) .41. ut Deum libere valeat intueri quia qui criminalibus culpis involvitur caecus est; et qui sae-
;

cularibus curis irretitur, luscus est, etc.

505 INNOCENTU III PAP.E SEUMONES COMMUNES. 596

videlioet xternum, novuin ot vetue : adc.rnum Doi- A scnsiim. Dolcctaris in lnco, si Deum vidcs, hubes
tas,novum unimu, vetus euro. Inter bsc dulce ni- quod cu|iis;quia Uens est perfectissima «lux, qu®
mis et jucundum, in hoc sumiuo ct vero bono in- illuminal omnem hominem vcnientem in liunc,
vestigare potontium.qua! c;,nctacreuvit;sii|>ientium, munduin (./()<!«. 1), 11 o et ipso hubitut lucem inac-
quee cunetu disposuit (Sap. vm); et benignitatem, cessibilem (/ Tim. vi). » Dclecturis in forlitudino,
quee cuncta gubernut. A (iua, et per quani, et in qua si Deum vidcs, hubes quod cupis, quia Deus est per*
universa consistunt, magna, pulchra et utilia. Ut lectissima lorliludn. Cui nihil est impossibilc.cujus
per magnitudinem investiges potentem, per pul- voluutati nihil reaistit, qui est forlis et pntcns su-
chritudincm sapientem, per utililatom lienignum. peromnesdcos.Si dclectarisforsuninduloedine.ipse
Unus tamen et idem est, qui creavit, disposuit et estsumma dulcedo. de quo dicit Scriptura: « Quam
gubornat. In quo non est aliud potentia, quam sa- magna multitudo dulccdinis lua;. Domine, quum nb-
pientia, vel benignitas: ut sicut est unitas in natu- scondisti limentibus to (Psal. xxx). » « tlustate, in-

ra, sic et distinctio in personis. Sed desinamus quit, et videte Dominus, dulcis
quoniam suavis est

scrutari scrutinium ;
quoniam « accedit homo ad et rectus, benignus et pius (Psal. xxxiu). » Quid

cor altum, et exaltabitur Deus (Psal. lxiii), » et autem moramur in singulisV Quidquid boni deside-
investigator majestis opprimetrr u gloriu (Proi». r> ras, si Deum vides, habes in eo. Qui cum sit sum-

xxv). » mum bonum, in ipso est omnium plenitudo bono-

mundo corde. quoniam ipsi Deum
Beali ergo sunt rum, quem si vides, et comprehendis si compre- ;

videbunt. Comprehensiva siquidem visio est animi hendis.et habes. Proptcr hoc summum bonum adi-

beatitudo perfecta quoniam « haec est vita aeter-

;
piscendum obtinendum deseruistis sa;culum,et
et

na, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem ereinum elegistis, non quamcunque, sed illum vide-
misisti Jesum Christum (Joan. xvii). » Perfecte licct, quam patcr et patronus noster B. Benedictus
namque est beatus, cui omnia optata succedunt. elegit, in qua monasticam vitam constiluit ct mo-
Et certe qui Deum
videt,quidquid desiderat,habet. nasterium ordinavit, cujus utique statuta [al. regu-
Delectaris in sapientia, si Deum vides, habes quod lam] non solummodo propter votum, sed etiam
cupis ;
quia Deus perfectissima sapientia est, quaj proptcrlocumtenemiuicustodire.Quorcirca.lratres,
« attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit mundate cor vestrum, ut Deum videre possitis. Cor
universa suaviter(Sap.vm).i> — « In quo omnes the- autem mundaudum cst scopis illis, quibus mundata
sauri sapientiae et scientia? sunt absconditi v Co/. est domus illa, de qua spiritus immundus exivit,

n). » Delectaris in pulchritudine, si Deum vides, quum postea scopis mundatam etornatum invenit.
habes quod cupis; quia Deus est p»rfectissima pul- Bona scopa est poenitentia, bona eleemosyna, bona
chritudo, « in quem desiderant angeli prospicere jejunium, bona oratio, bona vigiliae. His utique sco-
(/ Petr. i). » Cujus pulchritudinem sol et luna mi- pis domos vestri cordis mundetis, ut Deum viicre
rantur. Delectaris in pace, si Deum vidcs, habes possitis. Ipsoproestante.qui vivitetregnat in sa^cula

quod cupis ;
quia ipse est perfectissima pax, qiwB saeculorum. Amen.
fecit utraque unum, cujus pax exsuperat omnem

INNQGENTII III PAPJE

SERMONES
Iu natalitiis et festis sauctorum apostolorum, martyrum, confessorum ac Virgiuum,
quos Commuues vorant.

SERMO PRIMUS
DE APOSTOLIS.

De singulari prcerogntiva. honoratione ac veneratione aposiolorum, et de tribus prxcipue quw

illorum commendant honorabilem principatum

Nimis honorati sunt amici (ui, Deus, nimis confor- D. veri Dei veraciter appelletur amioutf Si enim ho-
fu/u.i eit principatut torum (fsal. cxxxvui), norifloura reputatur et inter amiooa terreni
In quo plus posset quispiam bonorari, quam ut adaoribi, quanto plus dobot honorabile reputari
 597 SERMO I, DE APOSTOLIS. 598

coelestis esse regis amicum ?Interfamiliares antem \ ter mea, et hi sunt fratres mei (Luc. xvm). » Ni-
amicos debct esse commumtaseventuum, commu- mirum ipse pro illis animam posuit, et illi pro
nicatio secretorum, et communicatio voluntatum : ipso animam posuerunt. « Pellem quippepropelle,
ex quibus amicitia fidelis comprobatur. Quoniam et cuncta quae habet homo, dabit pro anima sua
hoc est proprium amicorum, nihil esseproprium (Job n).» — «Majorem autem charitatem nemohabet,
inter illos; Christus enim tam insokibili charitate quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis
sibi devinxit apostolos, ut ipsorum eventus reputet (Joan. xv). b Profecto sederunt apostoli ad men-
esse suos, quemadmodum illis aiebat : « Qui vos sam divitis amici (Prov. xxm) : et ideo talia para-
spernit, mc spernit : et qui tos recipit, me recipit verunt illi, qualia perceperunt ab ipso- Biberat
(Luc. xix). Propterquod Saulo dicebat n Saule,
» : enim ille pro ipsis : et ideo biberunt ipsi pro illo

Saule, quid rae persequerisPDurum est tibi contra calicem passionis, juxtavocem dicentis in Psalmo :

stimulum recalcitrare (Act. ix). » Idem Petro qua_- « Quid rctribnam Domino pro omnibus quae retri-
renti u Domine, quo vadis?» Respondit
: « Eo : buit mihi ? calicem salutaris acoipiam, et nomen
Romam iterum crucifigi. » Ipsequidem impassibi- Domini invocabo (Psal. cxv). » « Ibant igitur apo-
lis regnabat in coelo, et tamen se passibilem dice- stoli gaudentes aconspectu concilii,quoniam digni

bat in terris quoniam et sua reputat suorum esse, habiti sunt pro nomine Jpsu contumeliam pati
__ ... :-_. »_i j: D __, _, ___• j- _•__,_ __•__ j ,
et suorum reputat esse sua Non enim
i\T
est dispar (Act. v). » Memores enira erant discipuli ejus, quod
.
:
. . ,

eveotus, quorum compar efTectus necest diversa audierant a magistro dicente. « Qui me confessus
:

fortuna, quorum est una anima, unde dicebat fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum co- :

«Volo Pater, ut ubi ego sum, illic sit et minister ram Patre meo (Luc. xn) ;
« nam « corde creditur
meus. Pater, quos dedisti niihi, volo, ut ubi ego ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem
sum, et illi sint mecum qua dilexisti: ut dilectio, (Hom. x); <( nam « qui me erubuerit coram homi-
me, in ipsissit, et ego in ipsis, ut sint unum, sicut nibus, hunc Filius hominis erubescet, cum venerit
et nos unum sumus (Joan. xvn). » Idem etiam in m;ijestate sua, et Patris et sanctorum angelorum
apostolos suos tam sincera sibi amicitia copulavit, (Luc. ix). » Ideoque dicebat Apostolus : « Mihi
quod suorum eos fecit conscios secretorum. Jam, absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu
inquit, non dicam vos servos, sed amicos, quia Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et
servus nescit quid faciat dominus ejus. Vos autem ego mundo! » (Col. vi.) Licet igitur omnes sancti
dixi amicos, quia omnia quaecunque audivi a Pa- apud Deum, et apud Ecclesiam sint honorabiles
tre meo, nota feci vobis (Juan. xv). » Et iterum venerabiles apostoli tamen principaliter et pra_- : :

« Vobis datum est nosse mysteria regni Dei, caete- cipue sunt honorandi ac venerandi, qui salutare
ris autem in parabolis (Luc. vm). » Propter quod C Dei videre meruerunt familiariter,et audire,quem-

ipse dicebat « Contiteor tibi, Pater, Domine coe.1i et

:
admodum ipse Dominus protestatur « Beati qui :

terrae, quoniam abscondisti haec a sapientibus, et vident quae vos videtis, et audiunt qure vos auditis.
revelasti ea parvulis (Matlh. n). » Sed quomodo Amen dico vobis Multi reges et propbet» volue- :

verum est, quod omnia quaecunque audivit a Patre, runt viderc qme vos videtis, et non viderunt, et au-
nota fecit apostolis, cum alibi dicat « Multa ha- dire quae auditis, et non audierunt (Luc. x). »
:

beo vobis dicere, quae non potestis portare modo? » Propter hujus familiaris praerogativae gratiam sin-
(Joan. xvi.) Considerandum est quis hoc dixerit. gularem Dominus eos fratres et amicos appellat
Ille profecto, qui dixit, et facta sunt : qui cuncta (Joan.xv) : fratres, tanquam coh<eredes bonorum,
novit antequam (ierent, cui sunt futura prapferita, amicon, tanquam socios secretorum. «Narrabo,in-
vel potius cui nomen tuum fratribus meis, in medio eccle-
sunt universa prresentia, tam prae- quit,

terita, quam quoniam « qui vivit in aeter-

fulura :
sia. laudabo te (Psal. xxi) » Itemque : « Dico vobis,

num, creavit omniasimul (Eccli. xvm.) » Qinedam amici mei, ne terreamini ab his, qui corpus occi-
ergo quantum ad ipsum notificavit Christus apo- dunt, animam autem non possunt occidere (Luc.
stolis, quae quantum ad illos notificanda erant eis- xn). » Illorum autem prineipatum praevidens Pro-
dem. « Cum venerit, inquit, ille Spiritus veritatis, D phetu praedixit in Psalmo Nimis honorali sunt :

docebit vos omnem veritatem (Jori.. .xvi); » quoniam amici tui, Deus, nimis confortalus est principalns
docebit vos de omnibus, et eritis omnes docibiles eorum. Multa sunt sane, qu<e bonorum apostolo-
Dei (Joan. vi). » Christus ergo tanquam verusami- rum commendat honorabilem principatum sed ;

cus apostolis suis revelavit occulta : ipsi vero tan- inter universa sunt principalia tria,dignitas,aucto-

quam veraces amiei Domini sui beneplacita perfe- ritas et potpstas. De dignitate namque Veritas in-
cerunt : quemadmodum illis aiebat : « Vos amici quit apostolis : « Vos estis, qui permansistis me-
mei estis, si feceritis quae pra_cipio vobis (Joan. cum in tentationibusmeis: et ego dispono vobis re-
xv); » nam si « quis diligit mo sermonem meum gnum, sicut Pater meus mihi disposuit, ut edatis et
servabit (Joan xiv) : » et « qui fecerit voluntatem bibatis super mensam meam
in regno meo (Luc.

Tatris mei qui in ccclis est,ipse meus fratrer, et so- xii). » quanta dignatio Domini quanta dignitas
ror, et mater est (Matth. xxn). » Quapropter exten- servi, ut vidplicet servus Domino cohaerens consli-
dens manus ia discipulos suos ait : « Haec est ma- tuatur in regno, edatque panem vitae, qui de coalo
 ,

5'.»'.) 1NN0CENT1I III 1'Al'K SKUMONKS COMMUNEH. 000

descendit, ot bibat vIduid, quod latera Christi X moltiplicalo per quaternarium, ot quaternario por
profuxit auper menBam altaris lo regno i
trinariua antibu i fidem individute Trinitatia,
milltantia (Joan. xvi). De bla etlam ad sp et qu;.i i

rum dootrinam. Sive trea vir

dioitnr per Psalmiatam : « Prb patribua tuia nati tui 'uiologicaa, ct quatuor virtutes po-
Bunttibl fllii, oonatitueaeoe | liiii aenauum, quee spectnnt ud
!),ex quinario
terram(P«a(. lxiv). Duodecim enim » apoatoli nati oorpus, et duorum, qute apeotanl ad
Beptenario
Bunt Booleais pro duodeeim patriai spiritum. UndeGhristue primodie dequinqne pn-
que pro prophetia, quoa Ipat noipea auper nibushi loan.vi), propter vitum actr
omnem torram eonatituit.Quoniam ipai Bunt « prin- cui deaerviunt eenauscorporis.et postea d<; sepicni
oipea populorum, qui Puerunl cuin Deo Abraham panibua triliceia, propler vilnm coiitemplutivtu.i,
conjjregati [Psal. xvj. » Porro, prinoipatua iettj oui deserviunt dona Bpiritua, pcr munus apostolo-
non confert dominium, sed tribuit ministeriuni : rum multitudinem populi satiuvit (Mutth. xv). Ilic
quoniam intordicitur dominatio, et indiciturmini- numerus ex Buia partibua uggregulis excrescit in
stratio.JuxtaquodDominua Inquit apoatolie Prin- : septenarium : qui constat cx denario ct scuario,
cipes gentium ilominantur eorum ,et qui poteBtatem mandatorum exaeoutionem signans. Quia deccm
habent super eos, benetici vooantur. Vosautem non ., simt le 'is
n 1 1
1
i :i!ata, qu;e sex diebus exsequinuir,
sic; sed qui major eet inter V08, erit sicut junior, excrescenies in oharitatfs perfectionem, qaaseeun-
et qui pnecessor, sicut ministrator (Lue. xxn). Et dum Apostolum sederim proprietntes hubere di-
ideo Princeps apostolorum aiebal : « Non quasi do- gnoscitur. « Chnritas eniminquil, paliens est, be-
minantes in elero, sed forma faoti gregis ex animo nigna est, m>n aamulatur, non agit perperam, non
(I 1'etr. v); nquoniam « qui se exaltat,huinilinbitur, inflatur, non est amuitiosa, non quaerit iiue sun

et qui se humiliat, exaltabitur (Lt«c.xiv, xvm) » sunt; non irritutur, non cogitat maluin,non gaudet
«Excelsusenim Dominus humilia respicit, et alta super iniquitntc, congaudet aulem veritati omnia :

de longe cognoscit(P.«i/. cxn). «Propter quod dici- sutfert,omniaeredit,omnia superat, omniasustinet.

tur « Quando major es, humilia te in omoibua
: Churitns nunquam excidet (I Cor. xiu). » Potestas
(Eccli.m). » —
b Principem te constitnerunt, noli vero commendatur, commemoratur, cum et dici-
extolli esto in illis quasi unus ex ipsis » (Eccli.
: tur Convocatis, Jesus, duodecim apostolis
: suis,
xxxu). » Quanto enim humilior est sublimitas, dedit illis potestatem spirituum immundorum, ut
tanto sublimior ideoque sint hu-
est humilitas; ejicerent ens, et cnrnrent omnem languorem et
miles, qui volunt esse sublimes. Auetoritateui Do- omnem inlirmitutem (Malth. x). » Ethinc illis aie-
minus commemorat, et commendat aposiolis, di- bat Si habueritis fidem, ut : ci granum sinapis,
cens : h Quorum remiscritis peccata reniittuntur C dicetis monli Transi hinr, et : transibit (Matth.
eis : et quorum retinueritis, retenla sunt (Joan. xvn .»\am v qui credideritin me, opera qu« ego l'u-

20). non tam prinoipes corporum, quam

» Facti cio, et ipse faciet et mnjora horum faciet (Joan.
judices animarum. Quoniam in re>jcneratione xiv); » quoniam « omnia posibilia sunt credenti
« cum sederit Filius hominis in sede majestntis (Marc. » Unde revorsi sunt discipuli cum g.ui-
ix).

suas, 9edebitis et vos super sedes duodeoim judi- dio, dicentes «Domine, etiam da-monin subjiciun-
:

cantcs duodecim tribus Isrnel [Matth. xix). » — tur nobis in nomine tuo (Luc. x). » Saneti namque
Dominusenim ad judiciumvenit cumsenionbus po- per fidem viccrunt regnn (Hebr. xi), quoniam « h;eo
puii sui (lsa. iii). » — « Nobilis in poriis virejus, est victoria qu.u vincit nundum, lides nostra
quando sederit cum senaturibus terrae (Prov. I). » (Uoan. v).» Isti sunt enim, ad quoruui clangorera
Duodenarius enim numerns et sacratus in duode- muri Jerioha corruerunt (/,««£ vi); qui in sua praj-
ciin apostolis, duodecim prophetis, duodecim pa- dicalione cooverterunt mundum ab errorc ad veri-
triarehis; in duodecim exploratoribus, duodecim tatem, et a vitiis ad virtutes, euntes iu mundum
principibus, duodecim tribubus induodecim fon- ; uuivecsum et pr;vdieantes Evangelium universa
tibus, duodecim lapidibus, duodeoim sedibus; in creaturn», docentes omnes gentes servarc, queecun-
duodecim horis, duodecim mensibus, duodeoim j)
que mandavit eia Deus, Unde profecti predicave-
aunis; in duodecim signis, duodecim stellis, duo- runt uliique. Domino cooperaote, et sermonem
dccim gemmis; in duodecim portis, duodeciiu an- oonfirmante aequentibua signis (Jfarc. xvi). Nam
gulis, et duodecim fundamentis; in duodeoim vir- o in omneni terram exivil sonus eorum, et in lines

gis, duodecim cubitis, et duodecim oophinis in ; orbis terra verba eorum(Pjai.xvui).» — «Annuntia-
duodeoim phiulis, duodeoim aoetabulis, el duode- verunt opera Dei et factaejus intellexerunt ,/\<<i/.

cira mortariolis; in duodccim bubus, duodeoim lziii). » Isti Buntvigiles, de quibua sponsa dicit in
leviculis, (t duodecim urielibus. Canticis : « invenerunt me vigiles, qui oustodiuot
Bst autem numerus soperabundans, oonstana ax paululum cum pertransissem eos, inveni
oivitatem;
duobua Benariia, aignantibua perfectionem eogita- quem diligit anima mea [Cant. m).» De quibua
tionia ct operia,aive mentiset corporis, ex trinario etiam ail Dominus per propbetaiu :« Supormuroa

(22) Hic vidctur aliquid desiderari.

601 SERMO II, 1N COMMUNI APOSTOLORUM. 602

tuos Jerusalem posui custodes, tota die et nocle A. guis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis (Act.

non tucebunt laudare nomen Uomini (Isa. lxii). » ii). » Sane licet Chrislus sit primum et praecipuum
Isti sunt testes, de quibus legitur quia virtute ma- fundamcntum Ecclesios, de quo dicit Apostolus :

gna reddebant apostoli lestimonium Jesu Christi « l*'undamentum positum est, preeter quod aliud
(Act. iv), quemadmodum promiserat illis : « Ma- puni non potest, i|Uod est Christus Jesus [l Cor.
nete in civitale, donec induamini virlute Spiritus iii) » aposloli lamen sunt secunda et secundaria
;

exslto(Luc.xxiv)." — «Eteritis mihi testes in Jerusa- fundamenta, de quibus dicit Psalmista « Funda- :

lem.el in omni Juda"a et Samaria, et usque ad ex- nienta ejus in monlibus sanctis, diligit Dominus
tremum Unde cum inhibiti fuis-
lerras (Act. i). » porlas Sion super omnia Labernacula Jacob {Psat.
sent apostoli, ne in nomine Jesu praedicarent, re- lxxxvi). » Ilinc enim Apostolus ait « Jam non :

sponderunt, dicentes « Oportet Deo magis quam: estis hospites et adveuce.sed estis cives sauctorum
homimbus obedire (Act. v). » Non enim est aliud etdomestici Deijsupeiiedilicati super fundamentum
nomen sub ccelo, in quo oportet homines salvos apostolorum et prophetarum,ipso summoangulari
fieri (Act. lv). » Isti sunt cceli, de quibus per Psal- lapide Christo Jesu (Ephes. n), » Quia vero laudcs
mistum dicitur : « Coeli enarrunt gloriain Dei, et apostolicas non sufiicimus dignis prsconiis expli-
opera manuumejus annuntiant lirmamentum(/'.*o/. care, cunvertamur ud prece.s, suppliciter imploran-
xvni). » Verbo Uomini cceli flrmati sunt, et spirilu tes,ut qui tantara dignitatem,auctoritaiem et pote-
oris ejus omnis virtus eorum (Psat. x.xxn). » Quia statem a Doinino susceperunt, et obtinere meren-
« spiriLus Domini ccelos ornavit (Job. xxvi), » et tur quidquid postulant in nomine Salvatoris, ipsi
apparuerunt illis dispertils lingun,tunquam ignis, pro nobis suis meritis ct precibus interveniant
seditque supra singulos eorum et « repleti sunt ; apud euin, qui est super omnia Deus beuediclus
omncs Spiritu sancto.et cceperunt loqui variis lin- in saecula sa:culorum.

SERMO II.

IN COMMUNI APOSTOLORUM.
De diversis civitatibus Dei, nimirum coelesti, terrestri, spirituati et corporati.

Nisi Dominus custodierit civitatem, in vanum vigi- C erat qui sepeliret (Jer. xiv). « Dedisti nos oppro-
lant tjui custodiunt eam (Psal. cxxvi). brium vicinis nostris, derisum et contemptum his
Rex regum, fratres charissimi, diversus habet in qui in circuitu nostro sunt {Psal. xliii). » Insul-
diversi3 regionibus civitates, coelestem videlicet et tant nobis inimici nostri dicentes : Confidebatis in
terrestrem : spiritualem,et corporalem. Ccelestis ci- ligno, sed ecce seipsum non potuit salvum facere
vitas est Ecclesia triuinphantium, terrestris est (Matth. xxvn).Unde nunc est gloriatio vestra? Per-
Ecclesia militantium ; spiritualis est lidelis anima, iit oranino spes vestra. « Stulli, redite ad cor, et
corporalis est mirabilis Jerosolyma. De prima sapienles quandoque sapite (Psai. cxm). » Sed tti,

legitur : « Jerusalem quae aedilicatur ut civitas, Domine,responde pro nobis ; imo responde pro te,

cujus parlicipatio ejus in idipsum (Psal. cxxi) ; » ne consentiant adversarii nostri et dicant:« Manus
de seeunda : « Mous Sion lalera aquilonis, civitas nostra, et non Deus fecit haec omnia iDeul. xxxn);»
regis magni (Psal. xlvii) ; » de tertia : « Fluminis quia nisi tu cusiodieris civitatem, in vanum vigi-
iiupL-Lus laetilieat civitatem Dei (Psal. \lv) ; » de lant qui custodiunt eam. « Sine me, inquit, nihil
quarta Videns Jesus civitatem, flevit super
: « potestis facere (Joan. xv). » Porro ccelestis civitas
eum {Luc. » Sed et nunc super eam flere
xix). non munitur custodibus quia non impugnatur ab
;

magis libet, quam aliquid dicere. Cujus enim pec- hostibus. Est enim in ea securitas sine timore,
tus tam ferreum.cujus cor tam lapideum.ut gemi-
d:jucunditas sine dolore, dies sine nocte, vita sine
tus non producat, lacrymas non elTundat cum di- ; morte.O quam magna multitudo dulcedinis tuss,
«

ligenter allendal calamitatem.ut dicere valeat cum Domine, quam abscondisti timentibus te (Psal.
propheta « Viae Sion lugeut, eo quod non sint
: 30) ; »qnam « neque oculus vidit.neque auris audi-
qui veniant ad solemnitaiem et facti sunt inimici ; vit.nec in cor hominis ascendit (/ Co;\ii).» Felix ani-

ejus in capite (Ibren. i). » infelix eventus, vel ma, cui datum civitatem istam non solum inha-
eveniens infelicitas. « Deus, venerunt gentes in bitare per gloriam.verum etiamadire per gratiam :

haereditatem tuam,coinquinaverunt templum sanc- non tatitum intueri per speciem.sed imaginari per
tum tuum, posuerunt Jerusalem in pomorum fldem. Givitas vero super montem constructa, fun-
custodiam Fuderunt sanguinem
{Psal. lsxxvih). » damentum habet et muros, turres et portas, custo-
servorum tuorum in circuitu Jerusalem, et non des et hostes (lia. xxxiv). Mons autem super quem
603 INNOCENTII III PAPiE 8ERU0NES COMMUNE8. 004
oivitas ista consiatit, est Christus, qui do lapide A eum spiritus timoris Domini (Isai. u). Sod ut bre-
parvo orevlt montem magnam, mons in vertioe
in viter transeam, anin.ae porta est charitas, jnnua
montium.ad quem contluunt omnes genles,d'> quo veru spi's,e:i'tern> virtules sunt propugnacula. Cus-
ipsemet dicit : « Non polest rivilas abscondi super todes animte angeli sunt, dfl quibus Verilas dicit :

montem posita (Mafth. v) d Ihc est primum et pra>- « Angeli eorumsemper vidonl furiem Patris (Matth.
cipnum, qnaal fundamentum fandamentorum, de xvn i). ii Utraqnp civitaB mtiltipliccs hostes habet :

qoo dicil Vpoetolus:« Fundamentum poeitumeet, superiores et inferiores, interiores et exleriores.

pr.rtrr quod nliud poni non potest.quod est Chri-
Superinrcs sunt tlaomone9 malignantes, inferiores
stus Jesus (/ Cor. in). » Snper hoc faudamentum
sunt honiines adversantes interlores sunt conru- ;

quasi secundiiria fundamenta eonsurgiint apostoli piscentiae carnalcs, cxteriorcs sunt illecebroe stecu-
et prophet.-e.de quihus inquit Psalmisla :« Fundu-
larcs.De snperioribus inquit Apostolus : « Non est
menta ejus in montibus sanctis (Psal. lxviii). » nobis colluctatio adversus cainem et sanguinem,
Muri civitatis sunt universi lideles, superaedilicali sed adversus spiritualia nequitiae in ccelestibus
super fundamentum apostolorum et prophelarum, (Ephes. vi) ; » de inferioribus dicit Psalmista : « Su-
de quibus inquit propheta « Super muros tuos, :
pra dorsum meum fabrieaverunt peccatores, pro-
Jerusalem, constitui custodes (Isa. lmi). o Sed et Tj longaverunt iniquitatera suam (Psal. cxxviii) » de ;

Christtis est murus murorum, de quo legitur :

interioribus ait Pnulus Caro concupiscit adver- : «
« Urbs fortitudinis nostrae Sion Salvator, ponetur sus spiritum.et spiritus adversus carnem (Gal.x) ;»
in ea murtis (Isa. muros quasi
xxvi). Inter hos de exterioribus dicit Joannes : « Nolite diligere
turres elevantur perfecti, pneminentes excellenliu
mundum.neque ea quae in mundo sunt; quia quid-
meritorum.de quibus inquit Psalmista :« Fiatpax quid in mundo est, aut est concupiscentia carnis,
in virtute tua.et abundanlia in turribus tuis(/>sa/.
aut concupiscentia oculorum, aut superbia vitae
cxxi). n Sed et Christus est turris turrium, de qua Joan. n). » Infelix homo, quem tot inimici cir-
(/
legitur :« Facttts est spes inea turris ftirtitudinis a cumstant, quem tot hostes impugnant. Ob hoc et
facie inimici (Psal lx). » Portte sunt do- civitatis clamabat Apostolus « Infelix ego homo, quis me :

ctores Ecclesia-, qute gentes introducunt ad fidem, liberabit de corpore mortis hujus?« (Rom. vii).
de quibus inquit P.-almista « Diligit Dominus :
Certe nisi Dominus custodierit eivitatem, in vanum
portas Sion super otnnia tabernacula Jacob (Psal.
vigilant qui custodiunt eam ; quia « non est currenti9
lxxxvi). » Sed et Christus est ostium ostiorum, qui
neque volentis.sed Dei misercntis (Rom. ix). » Ad-
de se ait : « Ego aum oatium (Joan. x), etc. » Cu- versus hos quatuor hostes, rectores Ecclesiae qua-
stodes civitatis sunt rectores Ecclesiae, sancti apo-
p tuor noctis vigilias debent sollicite custodire ;nam
stoli et apostoiici viri, de quibus sponsa dicit in « pastores custodiebant vigilias noctis super gre-
Canticis : « Inveoerunt me vigiles qui custodiunt
gem suum (Luc. u) ; » videlicet conticinium, gal-
civitatem [Cant- 111). u Sed et Christus custos cus- Iicantum,intempestum et antelucanum: in quibus
todum, de quo legitur : « Ad me clamat rex Seir :
custodes civitatis obsessae vigilant ulternatim. Pri-
Custos.quid de nocte ?» (/int.xxil.Ad hunc modum, mam ergo noctis vigiliam custodire debent adver-
dilectissimi fratres.spiritualis civitas habet funda-
sus hostes superiores.id est contra fallacias dtrmo-
mentum et muros, lurres et portas, custodes et num ; secundam adversus hostes iuferiores, id est
Fundamentum animse
bostes. tides est, de qua di- contra versutias hominum ; tertiam, adversus ho-
citApostolus> Fides est substantn rerum speran- stes interiores.id est contra carnales concupiscen-
darum, argumentum non apparentiura (Hebr. n).» tias quartam, adversus hostes exteriores, id est
,

Scriptum est enim :« Nisi credideritis, non perma- contra soeculares illecebras. Primus enim hostis
nebilis {Isai. vn). » Quatuor animte muri sunt tanquam scrpens callidus Evam seduxit ;secundus,
quatuor principales virtutes : justitia, fortitudo, tanquam vulpes dolosa, vineas depascit; tertius,
prudentia, temperantia. Mnrus justitiae respicit tanquam Dalila blandiens, Samsonem circumve-
orientem, per quam timentibus Deum o oritur Sol nit ;
quartus.tanquain Sirena mulcens, nautas ad-
justitiae (Malac. iv), » qui « illuminat omnem ho- ^ ducit. Hinc forte nocturnum oltuium in quatuor
niinem venientem in hunc mundum (Joan. 1). » partes dialinctum est : in tres nocturnos.et mutu-
Murus fortiludinis respicit aquilonem, per quain tinas laudes.Quod,nl tradunt.divisum per quatuor
occidua fugimus, quaj secundum prophetam nb noctis vigilias.contra quatuor hostium persecutio-
aquilone panduntur (/ Jer. 1). Mtirus temperantite nes antiquitus decantabat Erclesia. Primus enira
respicit ad meridiem, per quam illecebras ooeroe- hostis persequitur per diabolicas suggestiones ; se-
mus.quibus conciipiseentia» fervor ardescit. Murus cundus, per htereticas subversionea; tertius, per
prudentiae respicit ocoidantem, p«r quam ocoidua vanas delectationes quartus.per muudanas an.bi-;

fagimna, ne cum ipsis infeliciter occidamus. Tur- tiones. Sed ut ctBter^s pneterraittam, ex ipais ho-
rcs anima) sunt dona Spiritus septiformis, qutc minibus varios habet hostes : impioa et schismati-
Isaias enumertii dioena Requieecel BUper eum i
cos, perfidos et haerel S lum enim e\ tote
SpiritUB sapicnti.e e< ir.lellertus.spiritus COOSilii et defooerunt schismati.qui nituntur dividere caputa.
fortitudinis.spiritus scientite ot pietatis.ot roplei.it membria, patrem a filiia, paatorem ab ovibus , sed
605 SERMO III, IN COMMUNI DE EVANQELI8TIS. 606

nisi desistant, cum Dathan et Abiron portionem ac- a, dem hubentes diversa, sed caudas ad invicem colli

cipient, quos terra vivos absorbuit (!fum. xvi). galas (Cant. n) ;> quia « de vanitate conveniunt in
Necdum etiam defecerunt haeretici, » quorum ser- idipsum (Psai. lxi). » Si diligenter custodimus di-
roo serpit ut cancer (// Tim. n) » quia venenum : vitias temporales, quanto diligonlius custodire de-
aspidnm et fel draconum in aureo calice Bubylonis bcmus divitias spirituules. Qui fidem subripit, vi-
propinant [llier. u): qui veris falsa miscentes, sub tam furalur quia : « justus ex fide vivit (Piom. i).»

pralextu reli^ionis virus nequitis diffundunt in Qui charitatem tollit, Deuui adimit : quia Deus
simplices. « Vcniunt aulein in vestimentis ovium, charilas est. Ab bis ergo hostibus meritis et preci-
cum sint lupi rapiccs (Mallh. vn).» Instemus ergo bus beati N. apostoli civitatem suain custodiat Do-
solliciti, circumspiciarnus attenti, ut » capiamus minus Jesus Christus, qui est supcr omnia Deus
vulpes parvulas, quae domoliuntur vincas : oraqui- benediotus iu sascula ssculorum. Amen.

SERMO 111

IN COMMUNI DE EVANGELISTIS.
De quadruplici acccptione paradisi, secundum quum verba themaiis quatvor modis exponun-
lur, scilicct historiaiitcr, allegorice, moraliter et anagogice.

Fluvius egrediebatur de loco voluptalis ad irrigan- B aitSalomon «Aqua profunda, verba ex ore viri, et
:

dum paradisum Qui dividitur in quatuor capila, torrens inundans est fons sapientiaa (Prov. xvm);»
Phison elGeon, Tigrin et Euphratem (Gen. n). quoe tam longe lateque defluxit, ut mundum reple-
Quadruplex in sacra Scriptura legitur paradisus. verit universum, juxta quod Dominus ipse prajce-
Superior et inferior, interior et exterior. Superior pitapostolisdicens:«Euntes in mundum universum
est ccelestis, inferior ost terresiris, interior spiri- praedicate Evangclium omni creatuiw (Marc. xvi).»
tualis, exterior corporalis ; ccelestis in patria, ter- Quapropter, « in omnem
terram exivit sonus eo-
restris in via, spiritualis in mente, corporalis in rum, et in fines orbis verba eorum (Psal. terrae
oriente. De superiori paradiso dicitur ad Lucife- xvm). » Haec irrigat paradisum, id est fecundatec-

rum : « Tu signaculum similitudinis, plenus sa- clesiam, juxla quod dicit Apostolus «Ego plantavi, :

pientia et perfectus decore, in deliciis paradisi Dei Apollo rigavit ; Deus autem incrementum dedit
fuisti (Ezech xxvm) » de inferiori dicitur ad an-
; (/ Cor. iii). » Hic est enim fons hortorum, puteus
gelum Ephesi :« Vincenti dabo edere de ligno vitm, aquarum viventium, qua; fluunt impetu de Libano
quod est in paradiso Dei mei (Apoc. n); » de spi- (Can. iv).» Fluvius iste in quatuor capita dividitur
rituali scriptum « Amen
reperitur in quia praedicatio Jesu Christi in quatuor Evangelia
Evangelio :

dico tibi, hodiemecum (Luc.xxm;» p derivatur. Licetenim multi scripserint Evangelia;

eris in paradiso
de corpcrali scriptum reperitur in Genesi Plan- nam, ut Lucas testatur, «multi conatisunt ordinare
:

taverat Dominus Deus paradisum voluptalis a prin- narrationem eorum, qua3 in nobis completae sunt
cipio. Secundum hanc quadripartitam acceptio- (Luc. i):» tamen non nisi qualuor recepta sunt ab
nem nominis paradisi, quatuor modis proposita ecclesia, videlicet Matthaei, Marci, Lucae, Joannis.
verba possunt exponi ; historialiter et allegorice, Quod utique factum est ratione multiplici. Primo,
moraliter et anagogice. Historialiter enim fons ad ostendendam duorum testamentorum concor-
quidam erumpit de medio paradisi ad irrigan- diam. Sicut enim Veteri Testamento unus fuit
dum herbas et arbores paradisi. Qui de paradiso Moyses, et quatuor majoros
legislator, videlicet
progrediens in quatuor capita derivatnr, quae sunt propholae, videlicet Jeremias, Ezechiel et
Isaias,

quatuor flumina paradisi. Allegorice vero fluvius, Daniel; duodecim autem minoresprophetas.acmulti
qui de loco voluptatis egreditur, est evangelica prae- alii sapientes, ut Job, David, et Salomon, et Jesus.

dicatio, quae de Domino Jesu Christo procedit. Qui ita et in Novo Testamento unus fuit legis dator,
est fons vitae, in cujus lumine videbimus lumen quatuor Evangelistse, videlicet
;
videlicet Christus, et
a quo generaliter omnis vera voluptas emanat. «Ve- MatthBeus, Marcus, Lucas, Joannes. Duodecimau-
nite, inquit, ad me, omnes qui lalioratis et onerati tem apostoli; et alii multi doctores, utHieronymus,
cstis, et ego vos reficiam et invenietis requiem D Augustinus, Ambrosius et Gregorius
;
ut per hoc :

animabus vestris jugum enim meum suave est, et

;
ostendatur, quia « rota continetur in medio rotae
onus meum leve (Matlh. n). »— « Gustate et videte (E^ech. i),» et duo seraphim sese respiciunt versis
quoniam suavis est D&minus, beatus virqui sperat vultibus in propitiatorium (Exod. xxvi. Secundo,
in eo (Psal. xxxiii).» Haec prsdicatio recte fluvio pro mysterio quadrigae Aminadab, de qua sponsa
comparatur, non solum quia reficit, abluit et fe- dicit in Canticis: « Anima mea turbata est propter
cundat, sed quia fluvius dicitur aqua fluens. Et ut quadrigas Aminadab (Cant. vi).» Aminadab enim
 :

607 INNOCKNTIl III PAVM 8BRMONES COMMUNE8. 608

mterpretaturjponfatiauj Pei. Hio estChristus, «qui A palea intentionesdesignatssunt perflgurnsillorum
(actua est obedieni usqae ud morteca [Phil. ii)j » quatuor animulium. Quorum quodlibet sccundum
et oblatuBeat, quia ipse voluit (Isa. uu). » Ilujus visionom Ezechielis [cap. quutuor facies habet;
quadrlga est avaogelica doctrinn ppr quam fama quoniam oinnes dc singulia agunt, licet quidam
Chiisti pcr miindum vehitiir uuiversum. Cujus piincipalius dequibusdam; pra?serliin cum omncs
quatuor rot« buoI quatuor Evangeliatm. Propter agant do Christo, cui quatuor lllffi RguMB conve-
hanc quadrigam sponea, id eeteeeleaia, salnbri do- niunt. Fuit enim homo nasccndo, vitulus moricndo,
lore turbatur ad posnitentiam. Tertlo, ad signifi- leo resurgendo,aquila ascendendo. Ili sunt Phison
oandam liberationem humani generisamortequa- et Geon, litjris et Euprales. Phison interpretatur
drifida, id est, atransgressioncqimdruplici. Prima oris muta/io; per quem significatur Joannes, qui
namquc fuit transgressio m.indati in paradiso, mutat os, cum de divinitate ad humanitatem de-
seoundu transgressio legie naturaiis, tertia trana- sccndit, vel de huinanitateaddivinitatein ascendit.
gressio legis Bcripta, quartatransgressio Evangelii. Unde cum dc divinitate dixisset « In principio :

Vel putius, peocatum rragiiitatia, perimpotenliam; erat Verbum, et Verbumerat apud Deum, et Deus
peccatum simplicitatis, per ignorantiam;
pecoatom erat Verbum, » consequentcr ad humanitatem de-
securitatis, per negligentiam; peocatum malignita- scendit.dicens :« Et verbiim caro factum est, et ha-
B
tis, per invidentiam. His cnim quatuormodis pec- bilavit in nobis (Joan. i).» Geon interpretatur hia~
cati anima moritur, id est separatur a Deo, pro tus lerrx per qucm signifieatur Matthxus, qui ;

mysterio Forle quadrati. Sicut eniui inter caeleras humanam Christi generationem describit, de qua
formas, quadrum, sic intercmteras doctrinas Evan- dicit Propheta: Veritas de lerra orta est, et justi-
gelium solidius et stabilius perscverat. Nam illud tia de ccelo prospexit (Psal. lxxxiv), » id est Chri-
uodiquc stat, et istud propter stabilitatem appella- stus natus est de Maria. Tigris interpretaturcWox,
tur aeternum, per eujusgratiam homo quadratur in signans Marcum, qui caeteris velocius, id est, bre-
moribus, id est virtutibus solidatur. Istorum autem vius describit historiam evangelicam. Cui figura
potius quam
aliorum Evangelio sunt recepta; lum leonis congrue coaptatur, qui est animal velocissi-
quia diligentius et apertius historiam evangelicam mum. Euphrates interpretatur /ruji/er, significans
deacripserunt,tum quia, lioet ali<|uando varia.nun- Lucam, cui secundum visionem propheticam figura
quam tamen contraria; licet interdum diversa, vituli captatur, qui frugibus excolendis inservit
nunquam tamen adversa quoniam
scripserunt. Et fructum ventris benedictum describit. Hi
et ipse
isti quatuor per figuras quatuor significati sunt etiam per quatuor annulos
quatuor animalium in vi-
sione Joannis (Apoc. iv) et Ezechielis prsfigurati arese, qui rotundi erant et aurei (Exod. xxv). ln

fuerunt, Matthaeus per hominem: eo quod ejus C auro namque claritas, in rotundo designatur aeter-
intentio praecipue circa scribendam humanitatem nitas; quia rotundum et initio caret et fine. Ele-
Christi versatur. Unde ab humanaChristi nativitate ganler enim per annulos aureos designantur, qui
liber ejus sumit exordium :« Liber.inquit, genera- aeternam Christi claritatem, etclaram aetemitatem
tionis Jesu Christi, lilii David, filii AbrahamtMiJr/i. describunt. Per duosannulos a sinistris,signilican-
i).» Marcus per leonem eo quod ejus intentio
:
tur duo evangelistae qui doctrinam Evangelii ,

praecipue describendam Christi resurrectio-

circa non acceperunt a Christo; sed unus a Petro, vide-
nerr. consistit.Undeejus Evangelium in dieresurrcc- licet Marcus, et alter a Paulo, scilicet Lucas. Per

tionis antonomastice legitur. Dicitm enim quod leo duos a dextris, duo illi, qui ab ipso Christo fuerunt
rugitu maximo tertia dic suos excilat catulos. lta edocti.scilicetMatthaeus et Joannes. Quidam tamen
Deus Pater immensa potentia Filium suum tertia per duos annulos a sinistris Matthaeum et Joan-
die suscitavit. « Unde et Marcus ah exclamatione nem accipiunt qui adh«serunt Domino adhuc
,

incipit, dicens :< Vox olamantis, ete. (Marc,i).»Hio passibili et mortali. Perduosa dextris Marcum et
est leo fortissimus bestiarum, qui ac nullius pave- Lucam,qui post ascensionem adhaeserunt Christo,
scit occursum (Prov. xxx);» qu: quantae sanclitatis jam facto immortali et impassabili. Per sinistram
exstiterit, ipsiuscollobinm, quod in hac sua con- [)
enim mortalitas, per dexteram vero immortalitas
servatur ecclesia, patenter ostendit. Lucas per vitu- designatur spcundum illud: « Laeva ejus. sub capite
lum: eo quod ejus intei-.tio proeipue circa scriben- meoet dextera ejusamplexabitiirme(Can/.n>."Prop-
dam Christi passionem versatur; in qua Christus ter hanc causam in picturis ecclesiarum Paulus ad

se obtulit hostiam Deo Patri: idem ipse sacerdos dexternin.et Petrus ad sinistram Salvatoris statuitur.
et hostia. Yitulus enim erat hostia sacerdotis. Moralitcr nutem fiuvius, qui de loco voluptatis
Unde a Baoerdotio ineipii dicens : « Puit in dicbus egreditur, est infusio gratis, quee de Spiritu sanoto
Herodis regia Judan Bnoerdos quidam, eto.(£uc,i) ••
procedit qui est delectatio Patris 1 Filii, araorel 1
;

Joannes per aquilam; quia esteria in terra cum connexio ulriusque. De quo dioit Psalmisla:» Tor
Domino gradicntibus, ipsc in oelum ad describen- rente voluptatis tuae potabis eoa \Psal.. xxx»).»li
dam Chrisii divinitati m volavit, el ait: « ln prin- irrigut paradisum, Id csi inebrial meutam, leeun-
Verbum Bt verbum
cipio crat
erat apud Deum at dum id quod in Psaluio promittitur. •• luebiiabiui-
Deuserat Verbum Uoan. i), » Ilaic quatuor princi- tur ab ubertato domus tu» (ibidj. »
609 SHRMO IV, IN COMMUNI DE UNO MARTYRK. 610

Dividitur autem in quatuor capita, id est in qua- A. legitur: « Absterget Deus omnemlacrymam ab ocu-

tuor principales virtutes, justitiarn, forlitudinem, lis sanctorum, et jam non erit amplius neque
prudentiam, temperantiam. Haec sunt moralitfr luclus neque clamor, sed nec ullus riolor.quoniam
quatuor flumina paradisi, de quibus Veritas dieit: priora transierunt (Apoc. xxi). » De mentis cogni-

«Quicreditin me, flumina de ventrc ejus fluent tione Vcritas ait : « Ha?c est vita aeterna,ut cogno-
aquae vivae (Joan. vn). » Hoc autem dicebat de spi- scant te solumverum Deum,et quem misisti Jesum

ritu, quem accepturi erant credcntes in eum. Christum (Joan. xvn) » ibi cognoscemus, sicut et;

Anagogice vero, fluvius qui de loco voluptutis cogniti snmus.videntes non per speculum in aenig-
egreditur, est beatitudinis affluentia,quae de divina mate, sed facie ad faciem (/ Cor. xni). De cordis
pcrfruitione procedit. Haec irrigat paradisum.id est delectatione dicitPsalmista:« Exsultalmnt sancti in
laetificatpatriam.secundum illud «:Fluminis impe- gloria.loetabunturin cubilibussuis (Psal.cx.ux). »Ibi
tuslaetificatcivitateniDei (Pmi/.xlv). «Dividiturau- gaudium nostrum implebitur,quod omnem sensum
tem in quatuor species.riuas pertinentes ad slolam exsuperat ad quod per suam misericordiam inef-
;

corporis,ettotidem pertiuentes ad stolamanimae. Ad fabilem nos faciat pervenire, meritis et precibus

illam pertinont claritas et impassibilitas ad istam ;
beatissimi N. evangelistae,Dominus Jesus Ghristus
pertinent cognilio et delectatio. De claritate corpo- qui est super omniaDeus bencdictus in saecula sae-
R
ris legitur: « Fulgebunl justi sicut sol in regno pa- culorum. Amen.
tris eorum (Mallh. xiu). » De impassibilitate carnis

SERMO IV

1N COMMUNI DE UNO MABTYRE.

De abneyalione sui, et quinque gradilnts ejus ; ct de mysterio, et sacramenlo sanctw irucis.

Qui vult venire post me, abneget semetipsum, et qui fuerara, quia videlicet non est talis in culpa-
lollalcrucem suam, el sequatur me (Luc. ix). licet idem sit in natura, secundum illud propheti-
Volentibus ire post Christum duo
principaliter cum « Verte impios, et non erunt (Prov. xn). » :

dicuntur, videlicet abnegare seipsum, et tollere C Qui ergo vult ire post Christum, almeget seipsum.
crucem post Christum. Hoc est declinare a malo, Porro, si juxta testimonium Veritatis in hominis
et facere bonum (Psal. xxxvi), ut quo praecessit voluntate consistit, ut ahnegando seipsum, possit
sublimitas capitis, illuc et corporis humilitas sub- ire post Christum, quid est quod dicit Apostolus :

sequatur. Abnegationis autem hujusquinque sunt « Non est volentis, neque currentis, sed Dei mise-

gradus quia debet Chrislianus abnegare non tan-

;
rentis? » (Rom. ix.) Verum igiUir, quia bonura
tum aliena.sed sua nec sua tantum.sed se nec se
; opus principalius spectat ad Dei misericorJiam,
;

tanlum,sed seipsum ; nec seipsum tantum,sed se- quam ad hominis voluntatem. Quia divina miseri-
metipsum. Abnegat aliena, qui nec oblata retinet, cordia non solum pravenit et praeparat, verum
nec concupiscit aulerre, unde Zachaeus « Si quid : etiam subsequitur, prosequitur voluntatem hu-
et

aliquem defraudavi, reddo quadruplum (Luc.xix).» manam. Piaeveuit inspirando, subsequitur adju-
Abnegat sua, qui neque acquisitis adha^ret, nei|ue vando. Praeparat ut incipiat, prosequitur ut perfi-
inhiat acquirendis, unde Petrus « Ecce nos reli- : ciat. De praeveniente Propheta dirit in Psalmo :

quimus omnia, et secuti sumus te (Matth. xix). » « Misei-icordia ejus proeveniet me (Psal. lviii). » De
Abnegat se, qui concupiscentias carnis castigat, subsequente dicit in alio : « Misericordia tua sub-
unde Paulus « Castigo corpus meum el in servitu-
:
j. sequetur me (Psat. xxn). » Gratia namque princi-
tem redigo (/ Cor. ix). » Abnegat seipsum, qui cu- paliter operatur, cui secundario cooperatur arbi-
piditates mentis evacuat, unde David « Domine, : trium, juxta quod dicit Apostolus « Gratia Dei:

non estexaltatum cor meum, neque elati suntoculi sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non
mei (Psal. cxxx). Abnegat seipsum, qui propriam
• fuit (/ Cor. xv). » Et ideo Veritas ait ;
Qui vutt ve-
abdicat voluntatem, unde Jesus « Non quod ego : nire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem
volo, sed quod tu (Marc. xiv). » Cum ergo gulosus suam, et sequatur me. Suam dicit, id est volunta-
fit sobrius, luxuriosus fit castus, avarus fit largus, riam, non coactam ; spontaneam, non invilam ;

superbus fit masuetus, et,

humilis, iracundus fit per patientis virtutem, non per angarias servitu-
ut generaliter dicair.cum criminosus fit virtuosus, tem ;
quia non placent e.i coactaservitifi,qui potius
tunc abnegat seipsum, ut dicere valeat cum Apo- exigit cor, quam manum ; voluntatem.quam actio-
stolo : « Vivo jam non ego, vivit aulem in me nem. Spontaneus enim tnlit crucem Jesus, de quo
Christus (Gal. n). » Cum autem impius ab impie- legitur : « Et bajulans sibi crucem, exivit in eum,
tate convertitur, profecto dicere potest : Non sum, qui dicitur Calvaria locus (Joan. xixj. » Invitus
 lill INNOCENTII III PAPJ? SBHMONES fOMMUNES. 1512

uuteiii lulit eruoem Simon Cyretuous, de quo A. ot materialitor tullilur. Hpiritualiter vcrn duobus
qo6d n angariaverunt eum,ut tollerel opu- ; per mentia compassionem, et carnis uflli-

cem Jesu (ilatth. profundom ''-t

xxvn). » qtiutn ctioncm. Propter qnod dicit Apostolus « Cruci- :

oroois mysterium, quum arduum sacramentam I Bxerunt membra sua eum vitiis cl roneupisccntiis
;
or quod Moyeea ad maedatum Domini serpen- (Sal.v) ; ot iterom : « Mihi nrnndoe rruoifixusest,
ti ii! ,1'iHMiiu oi'i-\it piii signo. quem BBpioientee ,qol et ego iiuinilo ((1111. vi). » Cnm cnim quisque cru
pereusBl ruerant a Berpentibus, sanulmntur (Num. ciulur in cordc compaticndo proximo, tunc utique

xxi).Quod ipse ChristuB BxponensinEvangelioait ;

crneem tollit cum Apostolo, qui diccbat : « Quis
..Bicut Moyses fxallavit sorpontem in deserto, ita inlirmaliir,etcgo non Infirmor? Quis scandalizatur,
exaltari oportct Filium hominis, ut oiimis qui crc- et cgo uon uror? (// Cor. xi). » Cuin vero crueiu-
dit in ipao, niui pereai [Joan. m).» Legitur etiam, tur in corpore, affligcndo seipsum,tuin ctiam eum
quoti cum Josephapplicuisset Munasaen et Kphraim Apostolo cruccm tollit, qui ait : « Castigo corpus
ad Jaoob, Btatuene majorem atl dexteram,et mino- meom, et in servitutem redigo nc forte eum aliis :

rciii iul Binistram, ut eia Becundum ordinembene- pnedicaverim, ipse reprobus effiolar (/ Cor. ix). »
dioeret.Jacob manuB ooramutans.id est in modura Materialiter quoquo duobus modis crux lollitur, in
crucis oancellans, dextram poBoit anper caput E signum religionis, et in aupplicium passionis. In
phruim ininoris.et eioistram super eaput Munasse u signum cnim religionis quidam religiosi crucem
majoris.et dixit : « Angelos,qui eruil mc dc ounctia portant,ut ostcndant se spiritualiter mancipatos ad
mulis, bencdicat pueris istis [Gen. xlviii), » etc. ohsequium cruoifixi : in supplicium, et boni qui-
Bzeohiel uutem audivit Dominum dicentem ad vi- dem, et mali qui pro justitiu vel offensa suspcn-
rum vestitum lincis, habentem atramentarium duntur in cruces quemadmodum juxta crucem
:

scriptoris ad rcnes : « Transi per mediam civila- Jesu tiuo latrones crucifixi fucrunt.unos a dextris.
tem,et signa Thuu in frontibus virorum dolentium et alius a sinistris (Mattli. xxvn). Fuerunt autem
ct gementium [E%ech ix) ;
» post h.rc dixit septem in cruce Dominica ligna qnatuor, stipes crectus.et
viris : « mediam civitatem, ct pereu-
Transite per lignom transvcrsum, truncus snppoFitus,et titulus
tite omncm snper quem non inveneritis Thau supcrpnsittis.Fuerunt Pt clavi quatuor, quilma
(ibid.). »Ncmini parcat oculus vester. Joannea manus eonfixa> sunt.et pcdesaftlixi sunt,et lancea,
quoque vidit « angolum ascendeutem ab ortusohs qua latus apertum est.Fuitet corona spineacapiti
hubentem signum Dei vivi.et clamavitvoce magna cireumposita.
qualuor angclis, quibus datum fuit nocere terra; et Hasc omnia,fratres,etiam in spirituali crucc spi-
muri, diceus « Nolite nocere terrae etmari, neque
ritualitcr possuut assiguari. Num quatuor crucis
:

arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri C

ligna sunt qualuor mcntis virtutes, tidcs,spes,pcr-
in Irontibus eorum (Apoc. xvn). » Hinc est igitur
severantia, patientia; dc quibus inquit Apostolus :

quod,cum DominusiEgyptiorum percuteret ptitno- « Ut comprehendatis cumomnibua sanctis,qua3 sit

genita, domos Hebraeorum absque lassione trans-
longitudo,latitudo,sublimitas et profundutn(£/»/i«.
cendit, eo quod sanguinem in superliminari, et in
m). » Lonigtudo crucis est perseverantia, de qua
utroque poste vidissel (Exod. xn). Dum Moysea
Dominus att « Qui peraeveraverit uaquoin finem, :

munus tenebat extensaa, Israel pugnaua Amaleo hic salvus erit (Matth. x) ; » latitudo crucis est pa-
superabat (Exod. xvu).
tientia, de qua Veritas ait : In patientia vestra
Lignum missum Marath aquas, aquaa dulco-
in possidebitis animas vestras (Luc. xxi), » profundi-
ravit amaras (Exod. xv). El ad lignum missum in tas crucis est fides.de qua dicit Apostolus « Fides :

Jordanem, ferrum quod exciderut, enutavit (IV est substantia rerum sperundarum, argumentum
R<<j. vi) Hoc est lignum vitae in medio puradisi non apparentium (Ilebr.u) sublnuitas crucisest ; >»

(Gen. n), de quo Supiens protestatur o Bonedi- : spos, dc qua dicit Psalmogr.iphus « ln verbo tuo :

ctum lignum, per quod fit justitia, salutatio (Sap. supersperavi (Psat.cwm).» Ilabuit crgo cruxChri-
xiv). » Quoniam rcgnavit a ligno Deus ctcnim sti unuin lignum crectiim in longituJinem.et uke-
;

« correxit orbcm terr«, qui non commovebitur D rum transversum in lutitudinem.Per illa duo ligna
(Psal. xcv). » Qtii dixerunt : « Morto turpissima mystice dosignatu,i)u;e paupcrcula mulier Sarephta
condemnemus eum (Stip.n),» nescieruntsacramenta oollegit (/// Reg. xvn). Et benc stipes crcctu, ha-
Dci, neque comprehenderunt, « qua' si t longitudo buitlruncum suppositum et tittilum superpositum,
ct latitudo, sublimitas et profundum (Ephes. m).» quia pereeverantia Bdeprooedit ad Bpem, quasi
tlo

Crux ergo sanitatem restituit, benedictionem im- stipos ereotua de trunco supposito ad titulum su-
pendit, discernit a perlidis, liberat a poriculis : pcrpositum.Quud intelligena Job,ait ; « Cndo quod
hostcs expellit, victores constituit.Crux myhtcrium Rodemptor meue vivit,et in novissimo dicdeterra
Qdei, Brmamentum Bpei, clavis Boientis, forma Burreoturus sum, et in oarne mea videbo Doom.
justitiiii, iiiagnilieoiititt regiim, gloriu sacerdolum, Qoem visurus suiii ego Ipse b1 dob alloa, et oottH
innpum austentatio,puuperum oonBolalio.oeBoorum moi oonspooturi smit. Reposita ost li.oo spos mM
dux, claudortim baoulus, spea desperatorom, ra- iu simi inoo [Job. Xix). » Nisi 1'itiiu ortix haboat
aurrectio mortuorum. Crux autem et spintu.ilitor funilamentum Bdei.et titulum spei profecto supplf*
 »

613 SERMO V. IN COMMUNI DE UNO MAttTYRE. 614

ciuin est solummodo, non uierituin.Quod aulem et X stat. « Conversus sum in aeruinnamea, dum confi-
patientia spectet ad crucem, per se satis apparet, gitur spiua [Psal. xxxi). » Haec corona de tribus
eo quod patientes ln adversis tribulationibus susti- spiuiscomplectitur, scilicetcontritione.eonfessione
nent cruciatum unde Jacobus apostoius ait « Tri-
; : satislactione. Prima pungit cor, proptervanam co-
bulatio patientiam operatur (Job i). »De perseve- gitationem secunda puugit os, proptervanam lo-
;

ruulia quoque legitur « Esto fidelis : usque ad mor- cutionem terfia pungit manum, propter iniquam
;

tem, et dabo tibi coronam vitffi (Apoc. li). » Porro operalionem. Prima pungit per dolorem, secunda
secundum Apostolum « Non coronatur quis, uisi : per pudorem,tertiaperlaborem. Manusaulem sunt
legitime certavent (// Tim. nj. » Habet igitur per- opera, de quibus dicit Psalmista « Beuedictus Do- :

severantia, quae coronat et ipsa certamen, ut me- minus Ueus meus, qui docet manus nieas ad prae-
rito spectet ad crucem. lium [Psat. xiv). » Et Salomon « Dedit ei lanam :

In his duobus duas manus,

lignis duos pcdes et et linuin,et operata est conailio manuumsuarum
quatuor clavis debet configere Christianus. Quatuor (Prov. xxxi). Sunt igitur du;e manus, duo genera
clavi sunt quatuor principales virtutes, justitia, operum opus videlicet voluntatis, et opus neces-
:

prudentia, fortitudo, tomperantia. Pedes sunt men- sitatis; quodlibet enim opus est voluntaiium vel
quibus Sponsa Canlicis:
tis affectus, de dicit in
R necessarium. Manus operis voluntarii ronfigi debet
« Lavi pedes meos, quomodoinqumaboeos ? [Cant. clavo prudentide, ne curva faciat opera tenebra-
v.) Et Dominus dicit Apotolis : » Qui lotus est rum ;
cum enim inSaulo clavo prudentiae conlixa
non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus to- non fuit, Saulus persequebatur Kcelesiam cum ;

tus (Joan, 111 ) . ; » et iterum : « Excutite pulverem autem in Paulo clavo prudentioe confixa fuit, Pau-
de pedibus veslris (Mare. vi). » Sunt igitur duo lus passus est pro Ecclesia Manus operis necessa-
pedes,duo mentis affeclus, metus et appetitus. Pra?. rii conligi debet clavo triuperantiaj, ne laxa niinis
cipuus enim mentis allectusautestinliigiendo quod ac superflua extendatur. Opera necessaria sunt,
metuil, aut in eligendo quod appetit. Pes timoris, dormire, comedere, et sianlia, quae cum modestia
clavo fortitudinis debet configi, ne timidus propter temperare debemus ut somnum temperemus ora-
adversa succumbat ; metus enim dum in Petro cla- tionibus et vigiliiseibuin temperemus eleemosy-
;

vo fortitudinis confixus non exstitit, ad vocem an- nis et jejunis. Hisenim quasi fortibus armis ex-
cillas negavit (Luc. xxn) ; cum autem clavo forti- pugnare prxvalebimus inimicos. Legimus enim
tudinis confixus exstitit, ante reges et prassides no- quod, cum pugnaret lsrael adversus Auialec in de-
men Domini pr«dicavit. Sed et ipse timor quidam serto, Moyse orante vincebat, quo desistentelsrael
clavus est, de quo dicit Psaltuographus Confige vincebatur (Exod. xvn). Legimusetiam quod cum : «

timore tuo carnes meas At clavus C caeteras tribus pugnarent adversus Benjamin pro
[Fsal. cxvm). »

clavo configitur, cuin timor fortitudine roboratur uxore Levitae, secundo succubuerunt in praelio, do- ;

pes appetitus clavo justitiae debet configi, ne cupi- nec indicto jejunio et humiliter celebrato, tribum
dus evagetur ad illicita desideria appetitus enim illam pene penitus deleverunt (Judic. xx). Caeterum
;

si confixus non fuerit, tunc caro concupiscitadver- non sulficit cuiquam abnegare seipsum, et tollere
sus spiritum, si fuerit coulixus, spiritus concupi- crucem suam, nisi Christum sequatur. Fuerunt
scit adversus carnem. Sicitaque C.hristianusclavos enim quidam philsophi, sunt quidam haeretici, qui
suos debet affigere cruci, ne vel timidus succumbat abnegaverunt seipsos, etgraves sustinent cruciatus
vel cupidus evagetur. Lancea vero qua latus est sed eis non profuit, nec proficit ad salutem quia ;

vulnerandum, est charitas, de qua sponsa dicit in non sequuntur eum qui est « via, veritas, etvita
Canticis « Vulnerata charitate ego sum. » Latus
: (Joan. xiv), » videlicet Jesum Christum, quipassus
enim est cordi contiguum, beneficio cujus, diligi- est pro nobis, relinquens exemplum, ut sequamur
mus quod ideo vulnerandum est, ut effectus exeat,
: vestigia ejus : «Qui peccatum non fecit, nec inven-
non solum ad amicos, sed ad inimicos juxta quod ; tus est dolus in ore ejus (/ Pctr. n). » Nos ergo,
Dominus prascipit : « Diligite inimicos vestros, be- fratres, abnegantes impietatem etsaecularia deside-
nefacite his qui oderunt vos, et orate pro perse- rj ria, cruciflgamus membra nnstracum vitiisetcon-
quentibus et calumniantibus vos (Matth. v.). » Co- sequendo Christum, ad vitam per-
cupiscentiis, ut
rona spinea ipsa quidem est pcenitentia, circum- veniamus aeternam, ipso prasstante, qui est super
ponenda capiti, id est menti, de qua dicit Psalmi- nmnia Deusbenedictusinsaeeula saeculorum.Amen.

SERMO V.
IN COMMUNI DE UNO MARTYRE
De duptici corona sanclorum, et de pretiosis lapidibus eorumdem et florilus.

Posuisti, Domine, super caput ejus coronam de Duplex est corona sanctorum, un.i, qua coro-
lapiie predioso (Psal. xx). nantur in via allera qua coronantur' in patria;
;
 :

615 INNOCUNTU III PAPjE B3KMONES COMMtlNKS. 016

una, quas datarad meritum ; etaltera, qua d itur i. dientiam et reverentiam. lntcr hos flores, trfls mi-
ad premiom una virtutieet gratis, altera ealutia
'.
nori •• iiini.i' conaiatont, id ost vires nnima? na-

oride; una nailltantium, et altera triumphan- turalea, vis ratiounlis.vis irrascibilis et vis conru-
tium. Coroua virtutis esl argentea, quam gratiae piaoibilia. Prima disoernit intor bnnum ct malum
oandor illustrat ; corona SHlntis est aurea, quam Beouada abjloit malum, tertia eligit bonum. Fidca
gloria; splendor illuminat '[al. irradiat]. l)o prima autem rationabililutem illuminat, spes irnscibilita-
diolt 1'salmographus • Heuedioes curonai anni be« : tem corroborat, charilas concupiscibilitatem infor-
nignitatia tuai (l'sul. uciv), • id est multiplicahis vir- mat. Scd et oiroa gemmaabujuimodi septem mar-
tutes in tempore gratiiejundesubjungit « Et cam-
: garitffi relulgent, idest, septem petitiones,quaecon-

ui lui roplebuntur ubertate (iliid.). » De secunda tinentur in oratione Dominicu, tres pnrtinentes ad
iliiit Apostolus : « De reliquo reposita esl mihi co- vitam praesentem, et tres ad vitam futuram : media
rona justitiie (// Tim. iv), » id est, prffimium, quod vero pertinens ad utramquc. Porro corona salutia
reddetur pro meritisunde subjungit » Quain red- ; : multo pretiosior est et dignior quatuor habens in
det mihiDominusin illo die, juatua judfix (toid.). » gyro lnpides principales, et tres in summo pra?ci-

Sunt autem tam in gyro quum in suinmo coron;e puos. Prinoipalea in gyrolapidessunt quatuor pro-
lapides pretiosi et pulcherrinii flons oum margari- prietates corporis glorilicali, claritas et subtilitas,
tis et gemmis mira varietate diepositi. Singuli la- " agilitas et impassibilitas, de qnibus Veritas ait

pides collaterales habent geminos flores.inter quos .. Mensuram bnnam confertam et coagitatam et
et
minores gemmae consistant, quae margaritis opti- gupcreflluentem reddent in sinum vestrum [Luc.
mis circuindanlur. Ilabet enim corona virtutis in vi).i —
" Kulgebunt enim justi, et tanquam scintills

gyro quatuor principales lapides.id est quatuor vir- in et regnabit Domi-

arundineto discurrent agiles,
tutes politieus, justitiam, fortUudinem, prudentiam nus illorum pcrpetuum (Sap. m), » et ipsi cum
in
temperantiam ab anteriori parte justitiam, a po-
; Domino impassibiles. « AbstergetenimDeus omnem
steriori parte prudentiam, teniperantiam a dex- lacrymam ab oculis sanclorum, etc. (Apoc. xxi).
tris, fortitudiuem a siuistris. Congruunt beneloca Erit enim in patria jucunditas sine do!ore,securitas
lapidibus, nam quae suntante, suntcerta ;
qu» sunt sine timore, reques sine labore, vita sine morte,
retro, sunt dubia : qua; sunt a dextris, sunt prospe- dies sine nocte, certe sine forle, fortitudo sine de-
ra ;
qua? sunt a sinistris, sunt adversa. Incertisau- bilitate, rectitudo sine perversitate, pulchritudosine
tem est exercenda justitia, in dubiisest adhibenda deformitate. Has proprietutes glorillcaticorporis in
prudentia ; in prosperis opus est temperantia, in argumentum futurae glorificationis etiam in carne
adversis est necessaria fortitudo. lsti sunt digiti
nortali Christus ostendit. Claritatem, quando se
quatuor, de quibus jubetur in Exodo Faoies co- C transtiguravit in monte, et « resplenduit facies ejus
: .«

ronam interrasilem altam quatuor digitis, et su- sicut sol (Mallli. xvn). » Subtilitatem, quando
pcr illam coronam aureolam (Exod. xxv). » Justitia o clauso signarulo virginali, » tanquam sponsus pro

habet duas cohaerentes virtutes, discretionem et re- cessit de thalamo suo (Pml. xvm). Agilitatem,
clitudinem prudentia, vigilantiam et cautolam
; ;
quando supra aquam sicco vestigio pertransivit
temperantia, continentiam et ubstinentiam forti- ;
(Joan. vi). Impassibilitatem, quando corpus et
tudo, conslantiam et maguanimitatem. Inter hos sanguinem suum in ccena diseipulis tribuit (Matlh.
floresquatuor minores gemmae cousistunt, id est xxvi). Praecipui lapides in summo, sunt tres pro-
quatuor naturales affectus, dolor eL gaudium, ti- prietates animae gloriticatae, cognitio, dilectio,
mor et spes de quibu3 legitur
;
:
delectatio, de quibus cum sapiens pnomisisset
llinc meiuuni, cupiunt, gaudentque iolmtque. « Fulgebunt jnsti, rtc. (Sn;>. nr, >• stalim subjun-
(Virg., .Eiwid. VI, 733.) xit : « Qui conlidunt in illum, intelligent veritatem
Justitianamquedirigitspemprudentinm mitigat et fideles in dilectione acquiescent illi quoniam ;

dolorem, temperantia lormat gaudium, foititiido donum ct pax est electis Dei (ibirf.). » Estenim in
confortat timorem. Circa gemmas in gyro aeptem sanctis comprehensiva cognitio, per quam cogno-
murgarita; resplendent, id est septem dona gratiee D scunt, sicutetcogniti sunt. Yidentesnon per specu-
septiformis, quae Isaias enumerat, dieens • Re- lum in ;rnigmate, sed facie ad faciem J for. xtn), :

quiescetsuper eum spiritus sapientiajetintellectus, Trir.itatem in unitate.el unitatem in Trinitale: le-

etc. » (Isa. n.) Caeterum in summo coronae, tres gentea in verbo vite, « in qOo bubI omnaa theaaoH
•
priecipni lapides sunt dispositi, id est tres virtutea sapientia- ct srientiu? Dei absconditi Joan. \\ l ,

theologicae : spes, tides, chantaa, super quas timor de qua cogiiitiime Veritas ail : « Ilaec esi vita.eter-

Uomini constituitur, Scriptura dicente « Qui ti- : nn, ut oognoaeant te aolom verum Deum,et quaa
mctis Dominum, credite illi, et non evacuabitur miaisti Jesum Christum ,/ Cor. xui). ••
Sxhaooomi
ea vestra. Qui timetis Deum, diligite illum et prehensiva oogni.tione prooedit aumma dileotio »

illuminabuntur oordo vestra Ju-rii. m. » liahcut per quam sanoti diligunt Deum >• es toto coi I

et lapidea iaii Qorea oontiguoa fldee, ainoeritatem tota ininti', ei tota anima [Matth, unj r'x

et veritateiu ; Bpes, patieotiara et pcraeverantiam ; mente, >>

id est memoria diligunt Patrem, • tota,

charitas, benignttatom et largitatem tiiuor, obe-; id e i Bine oblivione , «v oorde, ••

id est intelle-
617 SERMO VI, IN COMMUNI PLURIMORUM MARTTRUM. 618

ctu diligunt Filium, « toto, » id est sine errore. A_ laetabuntur in cubilibus suis (Psal. cxlix);» et rur-
Ex anima,
« id est voluntate diligunt Spiritum
>< sus : « Ingrediar in locum tabernaculi admirabilis
sanctum « tota, » id est s ne contrarietate. Adeo
;
;
us|up. ad domum Dei, in voce exsultationis et con-
nami]ue divinae voluntati per cuantatem inhsrent, fessionis,sonus epulantis \Psal. xli). » Ad quam
ut nihil omnino velint, nisi quod Deum velle cogno- exsultationem et epulas meritis et precibus sancti
scunt. Ex hac summa dilectione nascitur ineflabilis martyris N. nos perducat Dominus Jesus Christus,
delectatio.quam nec oculus vidit.nec auris audi-
i qui est super omnia Deus benedictus in saecula sa>
vit, nec in cor hominis a3cendit (/ Cor. n) » de ; culorum. Amen.
qua dicit Psa]mista:«Exsultabunt sancti in gloria,

SERMO VI.

IN COMMUNI MARTYRUM PLURIMORUM.

De duplici tributatione, et a quibus infligalur, et de multis et magnis tribulationibus, quas per-
pessi sunt sancti 'ttartyres : denique de triplici lavacro regenerationis : de triplici stola, et san-
guine.

Isti sunt, qui venerunt, de tribulatione magna et g gnandus. Contra primum praecipitur « Nolite di- :

laverunt slolus suas in sanguine Agni (Apoc. vn). ligere mundum.neque ea quae in mundo sunt quia :

Duplex tribulatio, fratres charissimi, legitur 'in quidquid in mundo est,aut est concupiscentia car-
Scripturis una culparum etvitiorum, altera pce-
: nis, aut concupiscentia oculorum, aut superbia vi-
narum et tormentorum, adversitatis una, perversi- tae (Joan. n); » Ista sunt ligna qua? mundus mi-
tatis altera. De prima legitur: « Pauci facti sunt.et nistrat. Contra secundum praecipitur : « Desideria
vexati sunt a tribulatione malorum et dolore (Psal. carnis fugite,quae militant adversus animam (/ Petr.
cvi);» dc secunda scriptum est : « Clamaverunt ad iij, quara caro supponit. Contra
» baec est scintilla,
Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus tertium quoque praecipilur:«Assumite scutumfidei,
eorum liberavit eos (ibid.).-O quam gravis est tribu- ut possitisexstinguern ignea tela nequissimi (Ephes.
latio peccatorum, qui semper intra se perferunt vi); » hic est ignis, quem accendit diabolus. Ex
« vermem conscientis, qui non moritur, et ignem hac tribulatione venerunt gloriosi martyres nostri,
rationis qui nunquam exstinguitur (Isa. lxvi). » « per viam trium dierum, ut sacriflcarent Domino
— « Non est impiis ^audere dicit Dominus (Isa. in deserto (Exod. m). » Via primsp diei est vitatio
lvii). Quia « cum
• impius venerit in profundum prohibitorum,via secunda» diei exsecutio precepto-
vitiorum, contemnit (Prov. xvm) ; » et « per quae rum.via tertiae diei est supererogatio consiliorum
quis peccat, per hsc et torquetur (Sap. n). » Sane (Job vn). Per primam viam percurritur illud man-
superbia inflat, avaritia stimulat, invidia rodit, ira datum : Quod tibi non vis fieri, alteri ne feceris
«

8uccendii, angit gula, dissolvit luxuria, ligat men- (Matth. vn); » pcr secundam viam percurritur illud
dacium, maculat homiciilium sic et caetera vitio- : praeceptum : « Quaecunque vultis ut faciant vobis
rum portenta ut quae sunt homini oblectamenta
: homines, et vos facite illis (ibid,); » per tertiam
peccati, Deo sint instrumenta puniendi.Tribulatio- viam percurritur illud consilium : « Si vis perfe-
nem istam tres hostes infligunt,mundus,caro, dia- ctus esse, vade, et vende omnia quae habes, et da
bolus. Mundus velut sirena dulcis navigantes sub- pauperibus (Matlk. xix). » De his legilur : « In
mergit; caro tanquam Dalila blandiens Samsonem mandatis tuis exercebor, et considerabo vias tuas
circumvenit ; diabolus quasi leo saeviens viatores (Psal. cxvm). • Sed in ipsa vita multas et magnas
interimit. De primo Veritas ait « Si mundus vos : tribulatinnes perpessi sunt;sane tribulati sunt cor-
odit, scitote, quia me priorem vobis odio habuit de, tribulati sunt ore, tribulati sunt opere. Tribu-
(Joan. xv) » de secundo dicit Apostolus
; « Caro : lati sunt corde per tristitias et dolores, tribulati
concupiscit adversus spiritum (Gal. v) ; » de tertio sunt ore per contumelias et terrores,tribulati sunt
acriptum Adversarius vester diabolus tan-
est : « opere, per angustias et labores. Per dolores contri-
quam leo rugiens circuit quaerens quem devoret (/ D tionis, et tristitias oompassionis, per terrores com-
Petr. v). » Isti sunt tres fallaces sophistae, qui mi- minationis, et contumelias irrisionis ;
per labores
serabiliter paralogizant incautos.Proponit mundus, afflictionis et angustia3 passionis. De tribulationi-
assumit caro, concludit diabolus; mundus propo- bus cordis dicit Psalmista : « Sacrificium Deo spi-
blandimenta, caro ;issumit illicila de-
nit sfficularia ritus contribulatus, cor contritum et humiliatum
sideria, diabolus concludit sempiterna lormenta; Deus non spernit (Psal. l) ; » et Apostolus ait :

mundus ligna ministrat, caro scintillam supponit, « Quis infirmatur, ego non infirmor? quis scanda-
et

Primus hostis est conte-

diabolus ignem accendit. lizatur, et ego non uror? (// Cor. xi.) » De tribu-
mnendus, seoundus comprimendus, tertius expu- lationibus oris ait Dominus per prophetam : « Con-
Patkul CCXVll 211
619 INNOCENTII III PAPjE 8BRMONES COMMUNES. 620

tumelias et terrores passus sum ab eis.et Dominus A pccoato] frigus et nuditatem : nos autem vestimur
meeum ost tanquura bellator fortis [Jer. xx) » et ; duplicibus et induiinur pretiosis ; illi toleraverunt
alibi n Omnes qui videbant me.aspernabantur ine:
: pro Christo famein et sitim : nos autem diversis
locuti sunt labiis et moverunt caput (Psul. xxi). » lerculis vescimur,et (ielicalis cibariis epularaur;illi

De tribulationibus operis in persona martyrum di- toleraverunt pro Christo vigilias et labores: nos au-
cit Psalmista : < Propter te morte aflicimur tota die, tem amplis horis quiescimus, et longis soporibus
mstimati sumus sicut oves occisionis (Psal. xliii); » dormitamus; illi toleraverunt pro Christo angu-
et ilerum : « Transivimus per ignem et aquara, et stias et dolores: nos vero gaudiis mundi fruimur,

induxisti non in relrigerium (Psal. lxv). » Sancti et carnis illecebris delectamur. Heu me ! quid di-
namque dum in hac valle lacrymarum peregrinan- cam ego miseraut faciam.cum veneril illedistrictis-
tur a Domino, multis modis et diversis personis. 8imus Judex.qui « reddet unicuique secundum ope-
pluribus locis et variis temporibus tribulantur.Di- ra sual » (ilutth. xvi.) Terribilis est locus iste; nam
versitates modorum et locorum satis expresse de- « si justus vix salvabitur, impius et peccator ubi
signat Apostolus dicens «Sancti ludibria et verbe- : parebunt? » (/ Petr. iv.) — « Multae sunt ergo tri-
ra experti, insuper et vincula et carceres lapidati : bulationes justorum.et de omnibus his liberabiteos
sunt, secti sunt, tentati sunt, in occcisione gladii „ Dominu9 (Psal. xxxiu).» Isti sunt ergo qui venerunt
mortui sunt, circumierunt in meloti9, in pellibus ex magna tribulatwne, et laverunt stolas suas in

caprinis, egentes, angustiati.ufflicti.quibus dignus sanyuine Agni.Triplex lavacrum justificationis,

est

non erat mundus.ln sollitudinibuserrantes.in mon- in lacrymis regenerationis,in aquaredemptionis,et

tibua et in speluncis et in caveruis terrae (llebr.xi). » in sanguine passionis. De primo dicit Psalmista :

Ac si diceret : Tot et tantis et tam diversis modis « Lavabo per singulas noctes lectum meuir>,lacry-
afflicti sunt, non solum in civitatibus, sed etiam mis meis stratum meum rigabo (Psal. vi); » de se-
in solitudinibns non solum in campis, sed etiam
: cundo Veritas dicit « Nisi quis renatus fuerit ex
:

in montibus non solum in domibus,sed etiam in

: aqua et Spiritu sancto.non intrabit in regnum coe-
speluncis noa solum in custodiis, sed etiam in
: lorum (Joan.m);» de tertio testatur Joannes :« La-
cavernis terrae perpessi sunt autem tribulationes
: vit nos a peccatis nostris in sanguine suo (Apoc. v.»

hujus mundi a bestiis,ab hominibus, a daemonibus. Sic et triplex est stola, prima innocentiae, secunda
Tribulati enim sunt a bestiis, dicente Psalmista : gratias, tertia vero gloriae. De prima dicit paler ad

« Posuerunt mortalia sanctorum tuorum, etc, be- servos suos Cito proferte stolam primam,et in-
:

stiis terrae (Psal. lxxviii). » Tribulati sunt ab ho- duite illum, » etc. [Luc. xv) Qui dixit primam, si-
minibus, juxta quod legitur : « Dum insurgerent gniticavit secundam;nam primum dicitur respectu
homines in nos, forsitan vivos deglutissent nos secundi. De tertio vero legitur : « Amavit eum Do-
(Psal. cxxm). » Tribulati sunt a dfemonibus. Apo- minus et ornavit eum,stola gloriae induit eum (Eecli.
stolo atlestante : « Non est nobis colluctatio adver- xv). » Haec triplex stola lavatur in illo triplici lava-

sus carnem et sanguinem, sed adversus spiritualia cro, sed potius ille lavatur, qui stolis induitur ;

nequitiae in ccelestibus (Ephes. vi). » Tribulantur quaelibet tamen stolalavatur

sanguine Agni.Sed in
autem non solum abalienis,sed etiam a parentibus, est sanguis culpee.sanguis pcena;,et sanguis veniae.
et cognatis non solum ab extraneis, sed etiam a
: De pritno sanguine legitur « Sanguis sanguinem :

domesticis non solum ab inimicis, sed etiam ab

: tetigit (Ose. iv). » Ab hoc sanguine petit liberari
ainicis. Probat hoc Veritas dicens « Trademini a : Psalmista, cum ait « Libera me de sanguinibus,
:

parentibus et cognatis et amicis, et morte afficient Deu9,Deus salutis meae (Psat.h).» De secundo san-
ex vobis (Luo. xxi). » Porro, tribulati sunt ante le- guine legitur « Effuderunt sanguinem sanctoriim
:

gem.sub lege,post legem;ante legem tribulati sunt tuorum in circuitu Jerusalem ^Psal. lxxviii). » Pro
patriarchae,sub lege prophelae, post legem apostoli, sanguine isto postulat vindicari chorus martyrum
nec non et martyres. Hinc enim Veritas ait « Ecce : dicens: « Vindica sanguinem nostrum qui effusus
ego mitto ad vos prophetas, sacerdotes ct scribas, est.Deus noster (Apoc. vi). » De tertio sanguine le-
et ex illis occidetis et flagellabitis et cruciligetis,ut D gitur « Hic est sanguis Novi Testamenti, qui pro
:

veniat super vos omnis sanguis juslus, qui effusua niultiseffundeturinremissionem peccatorum^ Matth.
est a sanguine Abel justi.usque ad sanguinem Za- »Per hunc sannuin-m redemptum est genus
xxvi.).
chariae, filii Barachia;, quera occidistis inter tem- huraanum; quia « redempti sunuis QOD corruptibi-
plum et altare (ilatth. xxn). i Ante legem Abel, libus auro et argento, sed pratioao sanguine Agaj
sub lege Zachariam.post legem, tempore gra- id est immaculati (/ Pctr. 1).» Prinnim Banguinem instil-
tiee prophetas, et sacerdotes et scribas. nde lamen- I lat druco maliguua per pravain BUggaationaiB, se-

tatur Ecclosia dicens « Saepe expugnuverunt me a : cundum sanguinem elicit canis impius per 9
juvcntute mea.etcnim non potueruut uiilii : supra afl)iotionem,tertiuai sanguinem ellundU Agnus pe>
dorsum meum fabricaverunl peeoatoroa,« eto.(Ptai. riasimus propter nimiam dileotionem. Su' enim di-
cxxvui.) Imitemur ergo, IratrUi io illis virtules loxit nns.iit sanguinem suuni pro nobia effundereV
cordiset opori3, et deteatemur in nobis (ragilitatan - M (jorem obaritatem nemo habet,eto. \Jo»n. \\\, »
menlis et carnis. llli toleraverunt pro Chrieto [al. — « Quid ergo retribuara Domino pro omnibui qu»
 621 3ERM0 VII, IN COMMUNI PLDRIMORUM MARTTRUM. 622
Calicem salutaris accipiam,et nomen
retribuit mihi A ria.etliberavitDominusab exterminatore primoge-
Domini invocabo (Psal. cxv). » Sio retribuerunt ei nita eorum in nocte illa (Exort. vn). Agnus jugis
martyresnostri,gMj venerunt ex tribulatione magna, immolabatur a sacerdotibus mane et vespere, « in
et laverunt slolas suas in sanguine Agni. Non agni odorem suavissimum Domino (Num. xxvm). » hti
gregis, non agoi legis, nec agni jugis, sed Agni re- sunl qui venerunt rte magnatribulatione, et laverunt
gis, qui tollit peccata mundi. Dequo dicitur: Emit- stolassua in sanguine Agni. Quia vero «quscunque
te Agnum, Domine, dominatorem terrs, de petra srripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt
deserti ad montem filiae Sjon (Isa. xvi). Agnum (Rom. xv), et nos exemplo sanctorum martyrum
gregisimmolavitSamuel in Masphat, petensdaride laverr.us stolas nostras, id est opera nostra in san-
ccelo fulgura, nubes et tonitrua, et liberavit Domi- guineAgni, hoc est in fide passionis Ghristi
ipso ;

nus Jerusalem in die illa manu Philislhiim (I lieg. misericorditer concedente, qui est Deus benedictus
vuJ.Agnum legis immolaverunt filii Israelinfinibus in saecula saculorum. Amen.
Ramesse.linientes sanguine postes et superlimina-

SERMO VII

1N COMMUNI MARTYRUM PLURIMORUM.

De diversis fornacibus bonorum et malorum, et instrumentis earum : et quomodo in fornace palientim sancti
martyres probati sunt.

Tanquam aurum in fornace probavit eleclos Do- B Potentissimum quidem, quia « dixit, et facta sunt:
minus. (Sap. iii). mandavit, et creata sunt (Psal. xxxvti) : » qui vocat
Diversas nobis fornaces Scriptura sacra distin- dicunt « Adsumus (Baruc. m) ; »— « qui
stellas, et :

guit :
unam bonorum, inqua justi purgantur, alte- angelossuosspiritus, et ministrossuosignem
facit
ram vero malorum, in qua reprobi cruciantur. De urentem (Psal. cm). » Cujus voluntati nihil omnino
prima legitur « Vasa figuli probat fornax (Eccli.
: resistit (Rom. ix), cui nullum verbum est impossi-
xxvn);»de secunda scribitur Ascendit fumus : bile (Luc. i), cui ventiet mare obediunt (ttatth. vm),
putei sicut fumus fornacis magnae (Apoc. ix). » cui flectitur « omne genu, coelestium, terrestrium
Verum utraque fornax est duplex una mentis in- et infernorum (Phil.
:
Sapientissimum autem, n). »
terior, altera carnis exterior. Fornax enim beato- quia « oculis ejus omnia nuda sunt et aperta (Heb.
rum interior est afflictio pcenitentiae, per quam iv) » qui scrutatur renes et corda (Apoc. n),
: qui
pcenitentes purgantur ab iniquitate ; eorundem « pluviae guttas et arenam maris dinumerat (Eccli.
fornax exterior est tribulatio patientiae, per quam i) :» Deusscientiarum, Dominus
praescius omnium,
patentes in charitate probantur; in ista probatur
et conscius singulorum, omnia novit.omnia pene-
aurum, purgatur argentum. Malorum autem
in illa trat occultus occultorum omnium explorator. « Et
fornaxinteriorest vermis conscientiae, perquemim-
q erit, inquil, in die illaego scrutabor Jerusalemin
piispiritualiter torquenturex culpa; eorumdemfor- lucernis (Sopli. n). » Justissimum vero, quia Deus
nax exterior est ignis gehenna?, per quem reprobi judex justus, fortis et longanimis, justus et me-
corporaliter cruciantur in pcena; in ista ferrum
tuendus super omnes deos (Psal. vn), requirens
comburitur, in illa plumbum exuritur. Sunt antem sua usque ad novissimum quadrantem (Matth. v)
materialiter in meteriali fornace, follis, ignis et qui nec pretio, nec amore vel odio declinat a se-
carbo: forceps et aspersorium qua? possunt in
:
mita rectitudinis sed via regia semper incedens,
:

spirituali fornace spiritualiter assignari.

In fornace nullum malum deserit impunitum, nullum bonum
siquidem poenitentia, follis spirans est timor con- irremuneratum relinquit. « Judicabit enim orbem
siderationis, ignis ardens est dolor compunctionis,
lerrae in sequitate (Psal. xcv ;
» et « quis stabit ad
carbo rubens est pudor confessionis, forceps astrin-
videndum eum ? » Malac. m.) Beati qui in illo ju-
gens est labor satisfactionis, aspersorium stillans
dicio judicaturi preesentabuntur, non judicandi.
est amor justilicationis considerat enim pcenitens
;
• Horrendum estenim nimis inciderein manus Dei
in timore, compungitur in dolore, confitetur in ru- viventis (Heb. x). »Propterea clamabat propheta
bore, satisfacit cum labore, justificatur ex amore. David « Ne intres in judicium cim servo tuo, Do-
:

Notandusest tamen ordojustificationis hujusmodi:

mine: quia non justificabitur in conspectu tuo om-
Prncedit timor et introducit amorem, succedit amor ms vivens {Psal.
cxlii.). j> Si justus vix salva-
et inducit dolorem, accedit dolor
producit pudo- et bitur, impius
peccator ubi parebunt ?Hsc ethis
et
rem, procedit pudor et adducit laborem.
Timet similia peccatnr considerans, quanto timore pieta-
enimpeccatorexconsiderationejudicii.sciensjudi- tis turbatur, quanto tremore concutitur, sciens ju-
cempotentissimum.sapientissimumetjustissimum. dicem potentissimum, quem non potest efftigere,
623 INNOCENTII III PAP.E SERMONES COMMUNES. 024

dicente propheta « Si ascendero incoalum tu illio

:
A s°na : secundum ictatem, secundun. scientiam, se-
es, sidesccnderoad infemum adesiP.sii/.cxxxvui).» oundum gradam, secundum ordincm : si facile, si

Hapienlissimum, quem non polest latere, di< frequenter, si manifeste, si perseveranter. Hiecom-
Prophota Sctiit vetustus dierum, el libri coram
: .< nia crimen exaggerant, et ideo debet singula oonfi-
illoaperti sunt {Dani. vn). » Justissimum, quem teri, ne vel delictum alleviet.vel peccatumexcuset;
non potest oorrumpere, dioente Propheta « Reddct : pudor enim confcssionis pars e6t non modica sa-
unicuique secundum opera eua (Psat. lxi). u Quis tisfactionis, quam inimieis suis optabat ex chari-
nutem non timeat illud examen, in quo idem prit late Prophela, cum diceret : « Erubcscant, et oon-
acrusator et teslis, ct advocatus ct judcx. Dicethis turbcntur vehemrnter omnes inimici mei, conver-
qui a sinistris ejus existent : « Discedite a me, ma- tantur et erubescant valde velociter {Psal. vi). »
ledicti, in ignem seternum, qui paratus estdiabolo Erubescant in confessione, conturbentur incontri-
etangelis ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi tione, convertantur in satisfactione. Sic in fornace
manducare sitivi, et non dedistis mihi
: bibere. poenitentiffl carbonibus infiammatis aspersorium
Quando enim uni ex minimis meis non fecistis, amoris quo vehementius ignis doloris ac-
instillat,
nec mihi fecistis (Matth. xxv). » Spirat ad h.-ec follis cenditur et argentum ccelestis imaginis, quae fuerat
timoris, et in fornace pccnitentis ignem doloris ae- ri corrupta peccato, dilectionis virtute purgatur, juxta
cendit, secunduui illud propheticum A timore : <•
quod Veritas ait « Dimissasunt ei peccata multa,
:

tuo, Domine, concepimus, et peperimus spiritum quoniam dilexit multum (Luc. vn). » « Charitas —
salutis ilsai. xxvi). » —
« Secundum multitudinem enim opcrit multitudinem peccatorum (/ Pet. iv).»
dolorum meorumin corde meo, consolationes tuae, Amor mundi peccatum immittit, sed amor Dei pec-
Domine, lsetificaverunt. animammeam (Psal. lcii).» catum dimittit. Cupiditas inflammat ad culpam, sed
Dolet euim poenitens, suspirat et ingemiscit, non charitas ascendit ad veniam. Hoc aspersorio desi-
solum quia malum commisit, verum etiam quia derabat aspergi Propheta, cum diceret: « Asperges
bonum omisit non solum quia damnationem pro-
:
me, Domine, hyssopo et mundabor lavabis me, el :

meruit, verum etiamquiaglorificationem demeruit. super nivem dealbabor [Psat. l). » Tandem forceps
« Offendens enim in uno, factus est orr.niuni reus est adhibendus satisfactionis, qui de tornace pceni-
(Jac. i). »— « Finis enim praecepti charitas est, de tentiasscoriaspeccatorumemundnt.Forceps duobus
corde puro el conscientia bona et fide non ficta brachiis jungitur, et satisfactio duabus parlibus
(/ lim. i>. h Qui ergo contra charitatem otfendit, continetur. Una, qua culpam vitamus, et aitera,
nullum praceptum adimplet. Sciatautem seculpa- qua poeniteutiam perlicimus. De prima Veritas ait:
bililer durum, et dure culpabilem, qui corporalem « Vade, et amplius noli peceare {Joan. vm), » Irri-
amici sui mortem, deflet spiritualem vero animaj;
C sor enim est et non pcenitens, qui adhuc agit quod
sua? mortem.quae charitate esstincta statim ipsam pconitet. Canis reversus ad vomitum, et pcenitentes
opprimit, non deflet. Doleat igitur, ingemiscat et ad peccatum {Prov. xxvi). De secunda dicit Joannes:
fleat quia« sacrilicium Deo spiritus contribulatus,
:
« Facite vobis dignos fructus poenitentie (Luc. in).»
cor contritum et humiliatum Deus non spernit Qui prsecipue sunt oratio, jejunium, et eleemosyna;
(Ps<i/. lJ. » Clamet frequenter et dicat: « Miserere
tres enim offendit peccatum, Deum, nosipsos, et
mei Deussccundura magnam misericordiam tuam: proximum; tres satisfactione placantur, ut oratio
et secundum multitudinem miserationum tuarum dirigatur ad Deum, jejunium feratur in nos, elee-
dele iniquitatem meam (ibid.). » « Domine, pro- — mosyna distribuatur ad proximum. In hac prima
pitius esto mihi peccatori (Z.nc xvm) peccavi ;
fornace martyres suos Dominus sicut argentum pur-
super numerun arenae maris, sed secundum ma- gavil, secundum quod ipsi clamantin Psalmo, di-
gnam misericordiam tuam memoresto Deus inei, :
centes: « Probasti nos Deus, igne nos examinasti,
quoniam egoin flagella
« paratussum, etdolormeus
sicut examinatur argentum \Psal. lxiu\ » Ca?te-
ante me est semper (Psul. xxvn). »
rum in fornaoe patientias follis spirans, est terror
Jam ignis dolorisin fornacepoenitentis exardens, comminationis ignis ardens, est fervor perseou- ;

carboues confessionis inflammat. Hubor carbonis, D tionis carbo rubens, est cruor passionis forceps ; ;

ost pudor confessionis, de quo legitur « Lavant astringens, est horror alflictiorJs
: a9persorium ;

delictum lachryms, quod ore pudorest confiteri.» stillans, est vigor protectionis. Comminabantur
Cum quanlo putatis rubore coram altero conlite- enim crudeles tyranni sanctis martyribus omnia
tur,quod quisqueabsque magno pudore nec intra genera tormontorum, nisi Christum desererent
se meditatur, sedamplius debuit erubescere coram et nlolis adhaererentputantes eos per tonnenta
:

Deo cuncta cernento nefandas turpitudinesexercere terrere, OUOS non poterant per blandimenta mol-
quam corainhoiiiine qaodam audiente peractas tur- lire.Sed ips) prascepta Christi servantes. minas
pitudines revelare. Verendum est autein atquc ca- prineipum conlempserunt, juxta quod de beatis
vendum.nepudoris confu9iopuritatem confcssionis apostoli9 legitnr, quia cum verbumDeifldueia
impediat ;debetenioa pecentor omnem omnimopec- pradloarent, oomminati Bunt ei» prinoipea Bacerdo*
cati circumstantiam confiteri, secundum quod ma- tum, denuntiantes, ne deinoepa In hoc nomina U>-
gis peccavit in loco, in teuipore, in numero, in per- qui -i< ntur. Sed induti virtute Spiritu* sanoti ex
 625 SERMO VII, IN COMMUNI PLUEIMORUM MARTYRUM. 626

alto, liducialius responderunt « Obedire oportet :

A tuum vivent, et apud Dorninum est merces eorum,
Deo magis quam hominibus (Art. v) » quod ipsa ;
etcogitatioeorum apud Altissimum.Ideo «accipient
Veritas testalur : « Nolite, inquit, timere eos, qui regnum decoris, etdiadema speciei de manu Dei
corpus occidunt, Vehementer ita-
etc. (Matth. x.) » (Sap. v).» —
« Fulgebunt justi sicut sol in regno

que follis comminationis spirabat, sed commina- Patris eorum (Matth. xiii). » Fulgebunt, et tanquam
tione contempta persecutionis ignem vchementem scintillx in arundineto discurrent. Judicabunt natio-
accendebat. De quo marlyres gloriantur: « Trans- nes, et dominabuntur populis . et rcgnabit Dominus
ivimus, inquiunt, per ignem et aquam, et induxi- illorum in perpetuum. Reprobi vero mittentur « in
sti nosin refrigerium (Psal. lxv. » « Sancti nam- — caminum ignis ardentis (?'6;'d.),» ut in fornace con-
que ludibria et verbera experti, insuper et vincula scientiae torqueantur interius, et in fornace geben-

et carceres : lapidati sunt, secti sunt, tentati sunt, nae crucientur exterius.Possunt autem in hac inte-

in occisione gladio mortui sunt. Circuierunt in me- riorifornace singula foinaeis instrumenta describi.
lotis et in pellibus caprinis, egentes, angustiati, af- Follis enim est conturbans memoria, ignisest cru-
oians conscientia, carboestinsufficiens poenitentia,
quibus dignus non erat mundus in solitudi-
flicti, :

nibus errantes, et in montibus, et in speluncis, et forceps est torquens angustia, aspersorium est ob-

cavernis terras (Hebr. xi). » Quia vero ftamma per- n tenebrans ignorantia. Conturbabit enim
reprobos
secutionis ignem charitatis non poterat in marty- memoria peccatorum, secundum quod legitur :

ribus superare « (Fortis enim est

: ut mors dilectio « Venient in cogitationem peccatorum suorum ti-

(Cant. vni),»et « aquae multa.non possuntexstingue- mide, et transducet illos ex transverso iniquitas eo-
re charitatem (ibid): » ipsa perseoutio vehementius rum (Sap. iv), »cum maxima turbatione recogi-
ut

exardescens sanctorum cruorem diversis tormentis tent, qua. cum maxima delectatione gesserunt.Cru-
effudit, secundum quod scriptum est: « Effuderunt ciabitimpios conscientia delictorum, juxta quod
sanguinem sanctorum in circuitu Jerusalem, et non scriptum est « Vermis eorum non morietur, et
:

erat qui sepeliret (Psal. lxxviii). » — « Hi sunt ignis eorum non exstinguetur (Isa. lxvi), » ut sti-
qui venerunt de tribulatione magna, et laverunt mulus conscientiae pungat ad pcenam, quos aculeus
stolassuas in sanguine Agni (Apoc. vn). » Ut autem nequitiae stimulavit ad culpam. Pcenitebunt dam-

passio fieret gloriosa, necessarius erat forceps nati, sed inutiliter, secundum quod legitur « Di- :

cent inter se pcenitentiam agentes : Erravimus a

astringens, id egt horror afflictionis, qui martyrium
effecitgloriosum. Sensus enim carnis non appetit, via veritatis, et justitia. lumen non illuxit nobis.

nisi quod carnis appetitum delectat: inde contingit Quid profuit nobis superbia, et jaclanlia divitiarum
eis morte mereri, quia non delectabat martyres quid contulit nobis ? Transierunt haec omnia sicut
Spiritus quidem promptus est, caro au- C umbra, nos autem in
mabgnitate nostra consumpti
tem infirma (Malth. xxvi.) » Probat hoc Veritas.quae sumus (Sap. v). » Sic enim eis sua displicebit ini-
circa passionem dicebat apostolis « Tristis est ani- quitas, ut nulla placeat eis aequitas. Torquebit pec-
:

ma mea usque ad mortem (ibid.).' « Ccepit enim

catores angustia, juxta quod scriptum: « Videntes
—
Jesus pavere et taedere coepit contristari et mcestus turbabuntur timore horribili, gementes prae angu-
:

esse (Marc. xiv). » Hinoetiam post passionem suam stia spiritus.et dicentes: Nos insensati vitam san-

Petro apostolo dixit « Cum senueris, extendes

:
ctorum aestimabamus insaniam ecce quo modo :

manus tuas, et alius 16 cinget, et ducet te quo tu non computati sunt inter fllios Dei, etinter sanctos sors
vis (Joan. xxi). » Ne vero martyres horrore passionis illorum est (.&.-..).» Obtenebrabit miseros ignoran-
tia, secundum quod legitur: Tollatur impius, ne
deficerent, divinae protectionis eis aspersorium in-
videat gloriam Dei. » Vixenim aut raro aut nun-
protegens eos atque confortans, secundum
stillavil,
quam damnati erigent animum
ad cogitandum de
quod scriptum est « Protexisti me Deus a con-
:

Deo sed illuc

: dirigent impetum cogitationis, ubi
ventu malignantium, et a multitudine operantium
sentient vim doloris. In hac fornace plumbum ex-
iniquitatem (Psal. lxiii). » Succumberet enim hu-
uritur, illud videlicet, super cujus talentum sedet
mana fragilitas, nisi divina protegeret pietas; hinc
enim vox illa clamabat ad Deum « Custodi me, D im P ietas :
-

Domine, ut pupillam oculi, sub umbra alarum tua- In gehennalibus autem suppliciis tria sunt prae-
rum protege me, a facie impiorum qui me afflixe- cipue pravidenda, obscuritas, acerbitas, diuturni-
runt (Psal. xvi). » In hac secunda fornace martyres tas. Obscuritas tenebrarum, acerbitas pcenarum,
suos Dominus sicut aurum probavit, ut probatio diuturnitas miseriarum de quibus Dominus inquit ;

fidei multo pretiosior auro.quod per ignem proba- in Evangelio « Ligatis manibus et pedibus, proji-
:

tur « inveniretur in laudem et gloriam et honorem cite eum in tenebras exteriores, ubi erit fletus et

(1 Petr. 1). » — «0 quam magna multitudo dulcedi- stridor dentium (Matth. xxn) » « ubi erit ver- ;
—
nis, quam
abscondit Dominus timentibus se (Psal. mis, qui non moritur et ignis, qui non exstingui-
:

xxx): nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in tur (Isa. lxvi|. » — « Dimitte, dicit Job, ut plan-
cor hominis ascendit (/ Cor. 11). » — « Gaudete, gam paupulum dolorem meum, antequam vadam ad
inquit, exsultate : quia merces vestra copiosa est terram tenebrosam, et opertam mortis caligine.ter-
in ccelis (Matth. v). » — Justi namque in perpe- ram miseria? et tenebrarum, ubi umbra mortis ct
627 INNOCBNTII 111 PAP.E SERMONK8 COMMUNBS. 628

nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat (Job \ sunt mortui : « quicrent mortem, et non invenient
x). » Timidis, ait Dominus, et incrodulis, et exse- (Apoc. ixj; » quia vitam habuerunt et contempse-
oratis, et homioidis, et fornicatoribus, ct vensQola, runt. Ali his ergo malorum suppliciis nos eripiat,
idololatris, el mendacibus, para illorum erit in et ad illa sanctorum gaudia nos perduoat meritis
stagno ardenti igne et sulphure (Apoc. xxi). » ln et precibus beatoruin martyrum, Dominus Jesus
quo cruciabuntur die ac nocte in soicula saeculo- Christus, qui est super omnia Deus benediclus in
rum. ii Mortuo enim homine impio, nulla spes erit sascula s*culorum. Amen.
de eo (Prov. xi). » Tuno vivent morti, quia vitse

SERMO VIII

IN FESTO PLURIMORUM MARTYRUM (22).

Son sunt condignse passiones hujui temporis ad B sunt tempore quo Dominus ait
Antichristi, de :

futuram gloriam qiur revelabitur in nobis (Rom. « Erit tunc magna, qualis non fuit ab
tribulatio
viii). initio mundi usque modo.neque fietjetnisi breviati
Vas electionis et doctor gentium reprehendit et fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro sed ;

arguit eos in hoc loco qui delicate credunt in propter eleclos breviabuntur (ilatth. xxiv). » Aut
Christum, volentes quidem gloriam in co?lo habere enim passiones sunt graves, et cito consumman-
cum Christo, sed nolentes passiones in terra susti- tur: aut leves, et facile perferuntur. Licet igittr
nere pro Christo. Non sic, non sie, sed si volueri omnes omnino passiones quanlumlibet graves,
mus conregnare, oportet et coinpati. Nam si socii non condignx ad fuluram gloriam quse reve-
sint
passionum sumus, et resurrectionis erim us (// Cor. labitur in nobis, passiones tamen huju9 temporis
l): quia « non coronabitur quis, nisi legitime cer- longe minus, cum illarum respectu sint leves,
taverit (// Tim. n). » Et ubi major lucta, ibi major quae futurae »unt tempore Antichristi. Nec 9unt
corona. « Arcta enim est via quae ducit ad vitam inutiles quia non sunt condignx ad futuram glo-
(ilatth. vn) » unde Psalmista dicebat
; « Propter riam, etc. Sane non sunt condignx quantum ad
:

verba labiorum luorum ego sustinui vias duras tempus, quia passiones istee sunt transitoris, illa
{Psal.xi). » Si enim nec vinitor iructum vines.nec vero gloria est perpetua unde Petrus apostolus ;
p
agricola fructum agri potest percipere sine studio ait « Deus omnis gloriaa qui vocavit nos in ajter-:

et labore, quanto minus quis potest sine labore ac nam suam gloriam in Cbristo Jesu modicum pas-
studio percipere regnum Dei quod quidem non ;
sos, ipse perliciet.conservabit solidabitque (/ Petr.
otiosis sed studiosis conceditur, teste Veritate quae x). » Nam « id quod est momentaneum et leve

dicit « Regnum ccelorum vim patitur, et violenti

: tribulationis, ultra modum in sublimitate ingens
rapiunt illud (Matth. xi). » Ne vero quis dicat id- pondus gloria» operatur.» Quantum enim distatin-
circo se nolle passiones hujus temporis tolerare ter carnem et spiritum, quantum inter ccelum et
quia graves sunt et prolixas ac parum uliles, terram, tantum imo potius longe magis inter
occurrit Apostolus dicens, quia, non sunt condignx- transitorium et perpetuum.inter aeternum et tem-
passiones hujus temporis ad futuram gloriam qux porale.
revelabitur in nobis. Ac si diceret manifestius Non } sunt condignx qua.ntum ad locum.quiapassio-
:

suntprolixaequiapassiones sunt temporis, videlicet nes istae tolerantur in terra, illa vero gioria confer-
lemporales, quae diu permanere non possunt. Nam tur in ccelo. « Terra » vero postquam ejecti fuimus
omne temporale brevi concluditur tempore, teste germinat nobis spinas et tribulos (Gen.
a patria «
Salomone qui ait : Nihil permanere sub « peregrinamur a Domino (// Cor. vj »
so\e(Eccle. m),» in qua
n). Unde Psalmista Mille anni ante oculos tuos " tanquam exsules in convalle miseriarum et lacry-
:

tanquam dies hesterna quae prcteriit (Psal. i.ixxix); marum. « Incola, inquit, sum ego in terra (Psal.
et 1'etrus apostolus Anle Deum mille anni sicut
: cxvin), » et peregrinus sicut omne9 patres uiei ;

dies unus (// Petr. m); sicut etiam apud centc- unde Jacob « Dies peregrinationis me* parvi et :

narium qui cum moritur, quantumlibet vixerit,vix mali non pervenoru.it usque ad dies patrum meo
unum diem reputat se vixisse. Futura quippe na- rum,quibua peregrinati sunt (fim.xLvn).» Ideoqv
scuntur, praasentia moriuntur, et quidquid est prar beatus 1'etrus admonet dicens :« Obseoro vos tan
teritum, totum est mortuum. qnuin advenas et peregrinos abstinere vos a carna- >•

Neque sunt graves, quia passiones sunt temporis libus dosideriis qu.o militant adversus animam
hujus; ad differentiutu quippe illarum qua) futura (/ Petr. u). » Uuis autem in exsilio constitutus noa

(22) Bx edil. card. Maii.

 629 SEBMO VIII, IN FE8TO PLURIMORUM MARTYRUM. 630

libenter ad patriam revertantur?aut quia in carcere A coelorum, major est Joanne Baptista (Luc. vn), »
positus non desideret liberari? Audi Paulum cum quiaminimumprajmiumcomprehensionisestmajus
fletu clamantem : « Infelix ego homo ! quis me libe- quantolibct merito viatoris. Qmedam tamen pas-
rabitde corpore mortis hujus ? (/lom.vn).» EtDavid siones sunt digns, ut illae de quibus Veritas ait :

cum lacrvmis postulantem Educ de caroereani- :« « Beati qui persecutionem patiuntur propter justi-
mam meam ad conlitendum nomini tuo, Domine tiam, quoniam ipsorum est regnum ccelorum
(Psal. cxli). » N09 ergo qui desiderainus in sfeculo ltemque :« Beatus vir qui suffertten-
(Matlh. v). »
conversari,et in carne manere,procul dubio exhac tationem, quoniam cum probalus fuerit accipiet
parte sensum amisimus, et perdidimus ralionem, coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus
tanquam si peregrini desiderent degere in exsilio, se (Jac.i). » Alis vero passiones sunt prorsus indi-
et vincti velint in carcere detineri. Non sic non sic gnae ad gloriam obtinendam,ut illae quas malefacto-
Aposlolus, qui Gupio dissolvi et esse
dicebat : « res pro suis sceleribus potiuntur, de quibus Petrus
cum Ghristo {Philipp. i), » volens ab exsilio ad pa- apostolus ait « Nemo vestrum patiatur quasi ho-
:

triam remeare. Non sunt ergo condignx passiones micida, autfur, aut maledictus, aut alienorum ap-
quse tolerantur in hoc peregrinationis exsilio ad petitor si autem ut Christianus, non erubescat,
;

futuram gloriam quse revclabitur in illo beatiludinis

p glorificet autem Deum in isto nomine (/ Petr. vi).»
regno. Unde « ibant opostoli gaudentes a conspectu con-
Sed neque passiones ist® sunt condigwe quantum cilii. quoniam digni habiti eunt pro nomine Jesu
ad pretium, quia Deus incomparabiliter magis re- contumeliam pati (Act. v). » Non igitur tristemini
munerat quam aliquis mereatur. Nam ut ipsa Ve- sed Iaetemini,non doleatis sed gaudeatis.si passio-
ritas ait : « Qui reliquerit domum aut agrum pro- nes pro Domino sustinetis, juxta quod admonet
pter nomen meum,» ut videlicet paupertatem pati Jacobus apostolus dicens : « Omne gaudium sesti-
velit pro me, « centuplum accipiet et vitam aeter- mate, fratres mei, cum in tentationes varias inci-
nam possidebit (Ma/th. xix).» Non ergo vos taedeat deritis (Jac. i) ; » quod ad exteriores tentationes,
neque gravet, passiones sustinere pro Christo, sed quae poenae sunt, non autem ad interiores, qua?
eas potius aequanimiter et hilariter loleretis quia ;
culpae sunt, sano debet intelleclu referri. Oportet
non sunt condignx passiones hujus temporis, elc.Audi igitur nos tolerare pro Christo passionem cordis,
quoque Petrum dicentem :« Gommunicantes Christi oris, etoperis, videliret dolores et contumelias et
passionibus gaudete, ut et revelatione gloriae ejus terrores, angustias et labores, famem et sitim, fri-
gaudealis (/ Petr. iv). » « Christus enim passus — gus et nuditatem,et si necesse fuerit perseculionem
est pro
, nobis,, vobis relinquens
, exemplum , ut
_. se— ad mortem. Tristemur erge ~ doleamus non solum
— a- et
quamini vestigia ejus (/ Petr. n) ; » qui de se ipso ^ pro perversitate vel perversitatibus nostris, verum
dicebat Oportebat pati Christum (Luc. xxiv), »
: « etiam pro adversitatibus alienis, ejus exemplo qui
et sic intrare in gloriam suam. Sola Christi passio dicebat :« Quis infirmatur,et ego non infirmor?Quis
fuit ex toto caeteraa autem passiones non
condigna, scandalizatur.et ego non uror ? » (// Cor. xi). Ossa
sunt condignx quaedam tanien sunt digna;, alias
;
mea sicut in frixorio confrixa 9unt.Si«ut enim pi-
vero prorsue indignae. Passio quippe Christi con- scis in sartagine frigitur, sive volvatur in unam
digna fuit ad gloriam quam meruit non solum sibi partem, sive volvatur in aliam;sic et anima in
sed nobis.quia cum Christus sit verus Deus et verus conscientia debetaffligi sive cogitel aliena peccata,
homo, tantum tamen ipse Deus ad passionem de- sive recogitet sua.
scendit quantum ipse homo ad gloriflcationem as-
Illudautem tanquam immane flagitium penitus
cendit. Nam qui descendit, idem est qui ascendit.
est vitandum.de malo videlicet gloriari;nam « qui
Audi Apostolum hoc sentientem et asserentem de
gloriaturin malitia, ipseprofecto potensest in ini-
ipso : « Cum
forma, inquit, Dei esset, non ra-
in
quitate (Psai. li) ; » cum ma.jus piaculum sitgloriari
pinam arbitralus est esse se aequalem Deo exina- ;
de malo.quam agere malum. Unde Scriptura exa-
nivit se, formam servi accipiens, in similitudinem
gerando peccatum.de quibusdam loquitur dicens :

hominum factus,obediens usque ad mortem,mor- « Laetantur cum male fecerint,etexsultant in verbis

tem aulem crucis (Philipp. iij.» Ecce quantum de- pessimis (Prov. n). » Et iterum « Prsedicaverunt :

scendit, videlicet ab aequalitate Patris usque ad peccata sua sicut Sodoma (isa. m). » Vos ergo, fra-
mortem crucis. « Propter quod et Deus exaltavit
tres, non debetis gaudere sed dolore de malo, non
illum, et dedit super omne
illi nomen quod est
gloriari sed contristari, quoniam hujusmodi dolor
nomen, etc, et omnis lingua confiteatur, quia Do-
in gaudium convertetur, Domino promittente :

minus JesusChristus in gloria est Dei Patris(i6/d.).» « Beati qui fletis.quia ridebitis (Luc.vi);» itemque:
Ecce quanlum ascendit, videlicet a morte crucis quoniam
« Beati qui lugent, ipsi consolabuntur
usque ad gloriam Dei Patris. Et quidem
(Matlh. v). » si laetari velimus, laetandi
Caeterae auteni passiones non sunt condignx, quia materiam non habemus.quia corrupta est terra et
minima gloria quaa habetur in patria, major est iniquitate repleta ; « Superabundavtt iniquitas, et
quantalibet prena quae sustinetur in via. refrigescet charitas multorum (Matth. xxiv). »

Propler quod Veritas ait :«Qui minor estin regno « Multa est malitia hominum super terram,et cuu-
 ;

631 INNOCENTII 111 PAP.E SBRMONES COMMUNES. 032

cta cogitalio cordis ad maluni intonta (Htn. \ amplua nequc luctua neque clamor, sed nec
vi). » crit

ltaque " liquefactaest lcrra,et omnoa habitantosin tillus dolor.quoniiun prima transiorunt •/poe.xxi).» (

Undique angustiw sunt ac uLi-

eo.(Psal. lxxiv). » Noli etium pro Chtisto tiinore atiBtinere fameni aut
que dolores.Toleretia itaque pro Christo oontume- sitim, quia cum « trunsiena ministrabit <Luc. m), »

liaa et terrores.quia « beati critis oum vos odcrint inmstimabiles delicias suis fidolibua exhibebit.quae
homines et maledixerint vobia, et dixerint omno qnuntoamplius guslabuntur,tanto avidius appeten-
maliun udvorsus voa mentientcs Luc. VI).» Nam si tur eo quod gustatue non ingerunt fastidium, sed
;

exprobramini in nomine Christi ,beati critis, dum- puriunt dosiderium. Et ipsa> quidem tria contincnt
uiodo cum accipiotisconlumcliam vel dctractionem alimonta, non panem aut vinum aut carnem, sed
non subito exurdcscatis in improperia,
audiotis, cognitionem,dilectionem et laudem, quibus ineffa-
nec prommpatis piotinus ad vindictam, quonium biliter satiatur anima Deum videns : « Satiabor.in-
«in patientiavestra poaaidebitis animasvestras(Luc. quit, dum munifestabitur gloria tua (Psal. xvi). »

xxi). » Certe nunquam potestis melius confundero Nihil dulcius quam

Deum trinum et
cognosccre
adversarios, quam si percuticntibus vos in unam uniiiii, nihil aiiKvius quam diligere Deum unum et

maxUlam,alteram praeboatis (Matth.v) ; cjua exem- vcrum, nihil delectabilius quam laudare Deum
plo « qui cum maledicerelur,non maledicebat;cum J) creatorem et Salvatorem.
puteretur, non comminabatur (/ Petr. n). » Si sic Non sunt ergo condignse passiones hujus temporit
biberitis mortiferum, non vobis noccbit melius ;
ad futuram ylortam qux revelabitur in nobis,\n qua
enim perferendo injuriam,quam inferendo vincetis, erit vita sine morte.dies sine nocte,certe sine forte
secundum illud quod legitur Contumeliaset terro :
ubi eritsecuritassine timorejueunditas sinedolore,
res passus sum ab eis, et « Dominus mecum eat tranquillitassine labore;ubierit pulchriludosinede-
tanquam bellator fortis Uer. i).» quantum mens formitate, fortitudo sine debilitate, rectitudo sine
illa sibi congaudetqu«potuiteequanimiter injuriam perversitate; ubi erit bonitas sine malitia, felicitas
sustinere, quantumque furor ille confunditur, qui sine miseria ; ubi erit gaudium quod « nec oculus
sine coramotione ulterius injuriam perpetravitlSicut vidit.nec auris audivit,nec in cor hominis ascendit
nimirum ars deluditur arte, cum non ad hoc iste (/ Cor. ii). » Et ideo dicitur quod gloria illarevela-
intulerit injuriam.ut ab isto minime turbaretur.sed biiur in nobis, quia nunc abscondita et occulta, in
ut illum valde turbaret.et ille sic pertulitinjuriam, tantumquod eamnonsuflicimusintelligere.necdum
ut ab isto minime turbaretur, sicque factus cst de etiam explicare. « Quam magna, inquit, multitudo
turbatore turbatus. Angustias enim et labores non dulcedinis luee.Deus, quam abscondisti timentibus
trepidetis sustinere pro Christo.quoniam ipse (ide- „ te (Psal. xxx).» « Vincenti dabo manna abscondi- !

libus suis ait :« Venite ad me omnes qui laboratis tum (A/ioc. ii) » longe dulcius et suavius, quam
et onerati estis, et ego reficiam vos (Matth. xi. » illud de quo Sapiens protestatur « Panem de ccelo
:

Quid ergo. fratres, quid de nobis ipsis dicemus? praestitisti eis sine labore, omne delectamentum in
Qui cum deberemussustinere proChrislo frigus ct se habentem,et omnissaporissuavitatem (Siip.xvi).»
nuditatem,vestimentis duplicibus induimur et pre- Nam manna nostrum erit utiqueDeus noster « om-
tiosis cum deberemus proChristo tolerare famem nia in omnibus (Ephes. i), » qui sapiet unicuique
;

et sitim, diversis ferculis vescimur et delicatis ci-

quod desiderabit anima ejus. « Gustate, inquit, et
videte quoniam suavis est Dominus (Psa/.xxxiu) »
bariis epulamur cum deberemus
; tolerare pro Chri- ;

amplis quiescimus et qui plene ac perfecte gustabitur quando anima con-

sto vigilias et labores, otiis

dormitamus cumdeberemus pro templabitur in illum, « nonjam per speculum in

longis 8oporibus ;

Christo tolerare ungustias et dolores.gaudiis mundi cenigmate.sed facie ad faciem sicuti est (/ Cor.xm);»

fruimur et carnis illecebris delectamur. Verendum quoniam « haec est vita asterna, ut cognoscant te

estquidem ne tandem nobis dicatur quod olim di- solum Deum, et quera Jesum Christum
misisti

ctum est illi diviti qui induebatur purpura et bysso, (Joan. xvn); » qui cum sit summum bonum, in ipso
etepulabalur quotidie splendide « Kili reeordare :
estomnis plenitudobeatorum.Et ideo qui habuerit
quod recepisti bona,otc.;et Lazarus similiter mala Deuin solura, habebit penitus omne bonum.
;

nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris (Luc. Qtiidum tuiteuierroredecepti putant verbum istud
xvi). » Noli homo
timere frigus et nuditutem pro non esse verum, pro eo quod est absconditum, di-

Christo.quoniam « cum mortale hoc induct iminor- ccntes sed mentientes, resurrectionis gloriam non
talitatem (/ Cor. xv), » stolam accipics sine pretio esse futuram. Ad quorum convincendum errorem
pretioaam, non quidem de byssu ct purpura, hya- sulliciant testimonia Novi ot Veteria Teatamenttj
cintho el cocco contextam.sed de quatuor proprie- rationes etiam ct similitudines quas quidatn philo-
tatibus glorilioati corporis coaptatam, quee eunt Bopbi induxcrunt. Nos hoo unum ad presens indu-
subtilitas et agilitas, claritas et impassibilitas. Do ciiniis eurum insaniam elidendam.quod videHeti
ml
quibtis legitur :« Fulgebunt justi.ct tanquam scin- coiuin oredulitas, si est vert, minime prodest «i
II .

tilloa in arundinelo discurrent.et rtxnabit Dominus est fulaa, maxime nooet, Nam credere quod houii
illorum in perpetuum [Sap. m) » nam ubsterget ;
>< nos iuui rosurgent.nihil proderit si homines non
Deus oin u.iin lucrymam ab uculis eorum.et jam non surrcxerint ; et multum oberit, si resurroieriat h E
 SEBMO IX, IN FBSTO MARTYBUM. 634
633

vera.maxime pro longanimis, qui reddet unicuiquc

mines. Contraria vero fides si est A justus fortis et «

dest, siautem minime nocet; nam credere

falsa, secundum meritasua (Rom. n), • remunerabit aut
resurrectionem futuram, multum proderit, si re- puniet animam recipiendam cum corpore posthacc
surrexerint homines ; et nihiloberit,sihomines non vitam.quando erit locus recipiendi, sicut in hac viia
resurrexerint. Illa vero credulitas est omnino te- est locus merendi.quod lieri non posset nisi
corpus
nenda quae, si est vera, maxime prodest et si est resurgeret.quod profecto resurget Non autem in hoc .
;

falsa, minime nocet.Praeterea quisquam tractus si saeculo ubi bonis mala, et malis bona ssepe contin-
vel adjutus ab alio, cum ipso et peripsum bonura gunt.sed in futuro ubi boni bona et mali mala tan-
agit aut malum, nonne uterque apud justissimum tum recipient, corpus cum anima incomprehensi-
judicem pro bono praemium, vel pro malo suppli- dona recipient.praestante Domi-
bilia et ineffabilia
cium promeretur? Ita quidem.Cum igitur hoc modo noJesu Christo, qui est super omnia benedictus
se habeat corpus et aniraa, profecto Deus judex in s«cula saeculorum. Amen.

SERMO IX

IN FESTO MARTYRUM.

Anima mea lurbata est prop/er quadrigas Amina- R sanguis (23) ;

quia in sanguine, hoc est in peccato
dab (Cant. vi). Unde in Psalmo : « Viri sanguinum et dolosi non
Planctus est Jeremiae prophetae : « A, a, a, Do- dimidiabunt dies suos (Psal. nv) » quia haec vita
;

mine Deus.nescio laqui,quia puer ego sum (Jer.i).» fere tota agitur in peccato ; unde nec infans unius
Triplex A triplicem infirmitatero significat,scilicet diei sine peccato est.Conturbavit me turbatione oc>
defectum conscientiae, eloquentiaj, et sapientiee. Si cupationis et distractionis.de qua diciturin Evan-
plangit Jeremias ettimetpncdicareeximius prophe- gelio « Martha, Martha.sollicita es turbaris erga
:

tarum,qui etiam excellentissimum de Filio Dei hu- plurima (Luc. x) ; » propter quudrigas Aminadab.
manato perhibuit testimonium dicens « Post hoc : Aminadab spontaneus populi mei interpretatur.Hic
in terra visus est, et in hominibus conversatus est est « Christus Filius Dei vivi (Matth. xvi), » verus
(Bar. m) ; » si Jonas prophela inissus ad praedi- Aminadab, qui pro salute totius humani generis
candura Ninivitis fugit in Tharsis (Jon.i) quis ego « quasiovis ad occisionem ductus est, et oblatus
;

sum qui non sum prophela nec filius propheta;, est quia ipse voluit (Isai. lii). » Sunt autem qua-
imo nec puer, ut ascendam in raontem ut annun- tuor istius quadrigae quibus vehitur humanumge-
tiem Judseis et Jerusalem scelera eorum, ut labiis nus, elementaris, mundialis, temporalis, affectio-
incircumcisis loquar magnalia^Dei, impoenitens de „ nalis. Prima consistit in quatuor rotis elemento-
poenitentia, nocens de innocentia, pollutus desan- rum secunda in quatuor mundi cardinibus.orien- ;

ctitate, frigidus de charitate,cum frigidum pectus te, occidente, meridie, septentrione tertia in qua- ;

non possit incendere ? Verumtamen quia « parvuli tuor mundi lemporibus.in tempore scilicet deriva-
petierunt panem, et non est qui frangat eis (Thren. tionis quod fuit ab Adam usque ad Moysem, revo-
iv),» et quia saepe per lapideos canales aqua defluit cationis quod fuit a Moyse usque ad Christum,
ad fertiles areolas, et liscivum lavat quamvis non regressionis quod fuit ab incarnatione usque ad
lavetur, ad loquendum assurgo, promptior tamen ascensionem et durabit ad finem mundi quarta in ;

ad audiendum.Postulata ergo in ipso sermonis ve- quatuor affectibus, qui suntgaudium, spes, dulor.
stibulc ab universitato vestra triplicis imo multi- et timor.
plicis insufficientiae venia,et invocato ejus auxilio, De his quadrigis ait Zacharias per prophetam :

qui inspiravit corda prophetarum, breve verbi Dei « Levavi oculos meos et vidi, et ecce quatuorqua-
seminarium, et utinam fructificaturum magna.au- medio duorum montium, et
drigae egredientes de
dientiae vestrae seminabo. montes aerei. In prima quadriga equi rufi, in se-
Anima mea iurbata esl propter quadrigas ,4mina- cunda nigri, in tertia albi, in quarta varii (Zach.
dab. Verba sunt sponsse in Cantico amoris, et lo- iv). » Prima quadriga scilicet quatuor elementa

quitur in persona totius humani generis,quasi dicat D egressa sunt de medio duorum montium asreorum,
humanum genus Anima mea, hoc est vita prae- qui sunt materia et forma qua» durabiles sunt sicut
:

sens, juxta illud Job « In cujus manu est omnis

: aes et sunt ejus equi rufi propter duo principalia
;

anima vivens (Job. x) » in Cantico canticorum

; elementa, scilicet ignem qui rutilat et terram quas
:

« Indica mihi quem diligit anima mea (Cant. i). » naluraliterrufaest; unde Adam in agro Damasceno
Et dicitur anima ab h quod est in.etalua quod est de terra rubra plasmatus est. Equi secundi nigri

(22) In hac tradendaetymologia respicit fortasse belluarum anima sermo sit.Innocentius aulem tro-
Innocentius ad Levitic. xvn, 14; quamquamibi de pologicum sensum mox sequitur.
 ;

635 INNOCKNTII III PAP.E 8ERMONE8 C0MMUNE8. 636

sunt propter terrenam inhabitationem qu» nigra a Loquitur item in porsona cujuHlibot justi :« Ani-
et tenebrosa est unde Job « ln tenebris 9travi
; : ma mea tecum 09t, » scilicet spiritus meus ; unde
lectum iiieum (/06. xvu); » et in Cantieis « Nigra : in Ezechiole : « Omncs aniraie mea? sunt ; et aniina
siiui sed forinosa, lilue Jerusuleiii (C.ant.i). » Hanc que pecoat ipea moritur (E%ech. xvm). « Kt di-
quadrigain quatuor inundi caidinuin nb humano citur anima ab a quod est alpha, nota Pa-
h.-uc

genere possidendam praeliguravit nomen Ada\ ex trem et vou; qnaj mens est, nota Filium
; et ;

quatuor nominibuH quatuor cardinalium slella- amor quod est Spiritus sanctus. Denominatur
rura (24) compositum, qua? 8untavatoXjj,oo<jis,apx- enim a tribus personis, quia plurimum reducet in
to«,u,e<jT||j.6 3[a,ex
l
quorum nominum capitibus com- anima vestigium Trinitatis, propter tres ejus vi-
positum est Qomenirfam.Sirailiter et hoc generale res, irascibilem, rationabilcm, concupiscibilem.
nomen homo ei his quatuor nominibus, orien9,oc- Vis irascibilis sonat in animositatem et potentiam,
cidens, meridies, septentrio est compositum, /i po- et ita respicit ud Patrem rationabilis in sapien- ;

sita,pro septem prolTtTi,sex pro e^.Equi tertia

s ut tiam, et ita pertinet ad Kilium concupiscibilis ;

sunt albi, quiatrahunl ad aeternitatem, in quu est pertinetad voluntatem.et ita respicit Spiritum san-
candoret lux inellabilis, juxta illud: « Deushabitat ctum, qui est voluntas utriusque. Conturbavit me,
Jucem inaccessibilem (/ Tim. vi), » cujus horizon id est corpus meum ei imperando propter qua- :

et circumferentia est tempus, ut dicit Psalmista. " drigas Aminadab. Ista; quatuor quadrigae.sunt qua-
Equi quartae sunt varii propter affectionis varie- tuor virtutes cardinales.quoe informatee sunt chari-
tates. Et islae quatuor quadrigae egress» sunt « de tate. In hoc curru igneo Elias raptus est in ccelum
niedio duorum monlium, » qui suiit principium et (IV Reg. 11), Loquitur item sponsa in persona
finis. pconitentis anima mea, hoc est sensualitas mea, :

Loquitur nostra 9ponsa in propria persona, quia qux... in terrenis versatur. Eet enim homo na-
dicit militans Ecclesia Anima mea, etc., hoc est
: tione terrestris, sicut ratione ccelestis, Conturbavit
justi eleeti mei. Unde in Genesi « Omnes animae me conturbatione passionis, de qua in Psalmo
: :

domus Jacob quae ingressce sunt in .Egyptum fue- « Anxiatus est in me spintus meuc, in me tur-

runt, lxx (Gen. xlvi). anima ab

» batum est cor meum (Psal. cxlii). »
Et dicitur haec
ava, quod imago quod estsimilitudo.
est rectum, et Propter quadrigas Aminadab. Sunt autem duae
Unde in Genesi:« Faciamus hominem ad imaginem principales quadrigae prima et principalior qua-
et similitudinem nostram (ften. 1). » Conturbavit tuor rotis volvitur, quae sunt peccatorum reraissio,
me, turbavit me turbatione desiderii, de qua in cordis contritio, oris confessio, operis satisfactio.
Psalmo « Anima mea lurbata est
: valde (Psal. Quae quatuor insinuantur quatuor verbis, scilicet :

vi) » propter quadrigas. Sunt autem dua? quadri- C « Miserere mci, Deus (Pial. l). » Et in Canticis
;

gae, quibus vehitur Ecclesia una est commemo- quater repetitur

;
Reverlere, revertere, ul intuea- :

ralionis quae commemorat quatuor mundi tem- mur te. In hac sedet .-Ethiops eunuchus bap-
pora, annuatim Ecclesiastica offlcia quadrifariam tizandus a Philippo, sicut legitur in Actibus apo-
variando. Tempu9 derivationis in Septuagesima stolorum (cap. viu). Hio currus succedit currui
tempus regressionis a Pascha usque ad Penteco- Pharaonis, et absorbetur; qui similiter quatuor
stem ab inde usque ad Aventum tempus peregri-
; rotas habet, quatuor genera peccatorum, scilicet
nationis usque ad octavas Epiphuniaj applica
: delectionis, consensus, locutionis, et operis. Quae
tempus regressionis; ab Abraham usque ad Se- submergitur in mari Rubro, hoc est in baptismo
ptuagesimam tempus peregrinationis.Propter hanc seu pcenitentia vel flamma gehennali. Secuuda
quadrigam diciturin Psalmo « Psallite Deonostro, quadriga consistit in quadruplici satisfactione,
;

psallite, psallite Regi no9tro, psallite (Psal. xlvi).» scilicet jejuniis,vigilii9,orationibus et eleemosynis,
Altera est quae habet qualuor rotas, id est quatuor quse similiter quatuor verbis signiticantur in Psal-
status, clericorum, pcenitentium, innocentium, mo : « Declina a malo et fac bonum, inquire pa-
confessorum. Istos ordines insinual Spiritus san cem et persequere eam (Ptal. xxxvi). » Hoc
ctus inCanticis ubi ait : Qux est in isla qiuv ascendit rj plaustrum stridet orationibus et fenum portat,
sicut aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut scilicet arelactionem et desiccationem corporis
sol, terribilis ut caslrorum acies ordinata ? Isti humani, juxta illud Amos prophetee (cap. 11) :

sunt quatuor colores qui erant in operimento « Ecce ego subter vos, sicut stridet plaustrum
tabernaculi, scilicet purpura;, byssi, cocci et feno onustum. « Et opponitur hsec quadriga plau-
hyacinthi. In his quadrigis reducitur arca fa-deris stro ferreo Damasci habenti siiniliter quatuor ro-
a Gabaa in Jerusalem et regina Austri venit a
; tas, peccatum looutionis, cogitationis, et operis,
finibus terrae audire sapientiam Salomonis. Ingre- et finalis impcenitentia?. Unde in Amos propheta,
ditur Jerusalem ; hoc est Ecclesia militans, queB « Supor tribus sceleribus Uamasci, << scilieet locu-
proliciscitur in ccelestem Jerusalem contemplari tione, cogitatione et opere ; « et super quarto, •

summura Salomonem. scilicet super tinali impwnitentia, « ut oonverttt

(24) Cod. slolarum. Sed malui steltarum, id est caramans., stola enim nihil hio facit.
637 SERMO IX, IN FE8TO MARTYRUM. 638

eum, eo quod trituraverit in plaustris ferreis Galaad A consolidantia, quarto per ciratricantia ita vul- ;

(Amos i). » In hoc pilaustro sedet omnis filius nus peccati primo circumligari et calaplasmari
perditionis, omnis peccator, et vehitur in Baby- jejunis debet, qus desiccant humorem carnalium
lonem, hoc est in jeternam damnationem. vuluptatum et purificant. Secundo vigiliis, quae
rep^rcutiunt et repellunt noxia imminentia. Tertio
Istam quadrigam scilicet quadruplicis satisfa-
orationibus quaB virtute et frequentia sua plagam
ctionis ipse Salvator factis et dictis conse-
suis ;

consolidant. Quaro eleemosynis, quae velut oleum

cravit ;
primam rotam, jejunium, quando
scilicet
praefiguravit Mojse et Elia. Et per Jo- omnibus bonis supernatant, quia potior misericor-
jejunavit,
diaomnibus holocautomatibus, et locum cicatricis
nam prophetam : « Sanctificate jejunium, adhuc
complanant et leDificant.
quadraginta dies et Ninive subvertetur (Jon. m). »
Nec sufficit jejuniumgustusacibis etpotibus;sic
Unde et iste numerus, scilicet quadraginta, est
enim jejunat et avarus ne expendat, Epicureus ut
pcenitentialis, quia producitur ex decimo multi-
prandium suumad splendidam coenam reservet,hy-
plicato perquaternariam et omnis mortaliter pec- ;

pocrita ut appareat. Imo etiam caeteris sensibus est

cans transgrediturDecalogum et quatuor Evangelia
jejunandum, visu ab impudicis et illicitis spectacu-
« qui enim oflendit in uno, factus est omnium
reus (Jac. u). » SecuDdam rotam, scilicet vigi-
n lis, quia per fenestras oculorum mors ingreditur ad
nos. UndeJeremias « Oculus meus depraedatusest :

lias, dedicavit quando in horto vigilans in nocte

animam meam (Tren. m). » Et in Psalmo; « Averte
qua tradebatur, dixit discipulis suis : « Vigilate et
oculos meos ne videant vanitatem (Psal. xvm). »Si-
orate nunc, ne inlretis in tentationem (Matth.
militer auditu a fabulis otiosis et scurrilibus sermo-
xxvi). » Et alibi : « Omnibus dico vigilate (Marc.
nibus, ne simus auribus prurientes. Similitertactu
xm). » Tertiam, scilicet oralionem, quando in
a mollibus et delicatis, a vestibus 3erieis et purpu-
eodem horto oravit, sudor ejus sic-
et factus est
reis, quia « qui mollibus vestiunlur, in domibusre-
ut guttae sanguinis decurrentis in terram (Luc.
xxn). » Et quando dixit : « Orate ne fuga vestra
gum 8unt (Matth. xi),» non Regis summi. Undedi-
ves evangelicus « qui induebatur purpura et bysso,
fiathieme vel Sabbato (Matth. xxivj, » quando
sepultus est in inferno [Luc. xvi). » Imo est praeci-
semper pausandum est. Quarlam rotam, scilicet
eleemosynam consecravit, quando in cruce elee-
puum cordisjejunium a vitiis, quod solum sanctum
est, et sanctificat praedictacorporalia jejunia. Unde
mosynam dedit orationis crucifigenti crando se,
Joel propheta : « Sanctilicate jejunium, vocatecce-
pro ipsis et quando dixit
; : « Date eleemosynam,
omnia munda sunt vobis
tum (Joel i). » Similiter non sufficiunt corporales
et ecce (Luc. xi). »
vigiliae in studiis nocturnis, scilicet ut moris est
Si ergo sedes vel sedisti in curru Pharaonis, id C gcholastiois, sed etiam in ecclesiis vigilandum est
est in quadriga peccatorum, descende, audi con- corde a pastoribuscirca gregem suum virtutum sci-
silium Isaise prophetae dicentis « Descende, sede :
licetetcogitationum, ne abigei abigant (sic), et fures
in terra, virgo filia Babylonis. Non est filiae Chal- domum et ovile vestrum perfodiant. Unde in Evan-
daeorum thronus, non vocaberis ulra mollis et gelio : « Si^sciret paterfamilias quahora furventu-
delicata accipe molas, mole farinam, discooperi
;
rus esset, vigilaret utique, et non sineret perfodi
velamentum tuum, denuda crura tua, transi flu- domum suam (Matth. xxiv). »
mina (ha. xlvii). » Quasi dicat Anima prevari- :
Similiter non sufficit vocalis oratio, orare scilicet
cata, sterilis in bono, descendede superbia pecca- vel psallere in choro, et animo vagari et negotiari
torum renuntiando peccatis et post remissionem ; in foro ;
quia talis oratio est clauda, et clauda ho-
peccatorum non eris in delectatione peccati. Mole sliaDomino probibeturofferri.Taliterorantesarguit
farinam, scilicet peccati duritiem per contritionem Dominus per Isaiam « Populus hic labiis me hono- :

cordis molendo, comminuondo et annihilando, et rat, cor autem eorum longeest a me (Isa. xxix). »
nebulas peccati quasi cinerem spargendo; quia Item non sufficit corporalemdarepauperi eleemosy
«cor contritum ethumiliatum Deus non despiciet nam, nisi des ex hilari corde. Deus~ enim cor in- :

(Psal. l). » Discooperi velamentum tuum, denuda non manum et « hilarem datorem diligit
^ terrogat, ;

catceamenta, hoc est peccata tua, quibus per cam- Deus (/ Cor. ix). » Non suflicit ipauperem liberare
pos licentiae ruendo de peccatis in peccatum cur- a necessitate temporali, a morte corporali, si temet-
rebamus, tendendo in [Babylonem. Confitere juxta ipsum non liberas a morte spirituali, amortepec-
illud : « Dic tu iniquitates tuas, ut justificeris cati ; id est ordinata charitas a seincipit. Inprirais
(Job. xl). n Et iterum : « Revela Deo viam luam miserere anirrue tuas pcenitendo, confitendo, satis-
(Psal. xxxvi) » transi flumina carnalium volu-
;
faciendo. Noli differre, quia mora trahit ad se pe-
ptatum, de quibus in Psalmo : « Super flumina Ba- riculum.
bylonis illic sedimus et flevimus (Psal. cxxxvi) » ; Qui non est hodie, cras yninus aptus erit.
transi in curru pcenitentiae praedicto, jejunando, (Ovid., Rem. Amor., 94.)
vigilando, et orando, et dando eleemosynas. Sic- Justum est enim ut « qui in sordibus est, sordescat
ut enim vulnus corporale per quatuor remedia adhuc, » ut legitur in Apocalypsi (cap. xxn). Noli
sanatur, scilicet per mundificantia et carnis de- dicere Fragilis suni,
: non possum modo, posteapoa-
siccantia, secuado per repercussiva, tertio per nitebo, in anno futuro ; misericore estDeus, in fine
 :

030 INNOCBNTII III PAP^ SKKMONES COMMUNKH. 040

pcenitebo, sicut latro in cruce.et salvabor. QuOEQOdo A. fortiacontra diabolum arcusaeneua. irremediabi- ;

securua est in anno, imo de mense, imo de die lis mterna; damnationisimpoinitentia.Timetearcum

proxima, imo de hora presenti ? quia et praBsens iatum, lacum de quo " exivit sanguis usque ad Ire-
certam non habet horu tidem. Nihil enim eat morte nos equorum, » ut legitur in Apocalypsi (cap. xiv).
certius, nihil hora mortis incertius. Terreat te illud Mors ubi ? Mortale est non potuisse mori ubi nil ;

evangelicum animatua repetetur a te,et

: « Stulte, praeter v» \m, sclt dicere tilius F.voe. Verum quia
forte haec hora est undecima (Luc. xn). » terribilia sunt ista quamvis vera, et aures graves
« Ecce nunc tempus acceptabile.eccenunc diessa- sunt adterrorcset tonitrua, utaitTullius « Brevem :

lutis (// Cor. vi) » hora est jam nos de somno sur-
; oportet esse miserationem, quia, nihil lacrymaci-
gere. Ecce Christus in cruce clamat': « vos omnes tius arescit. » Ad linera veniamus. Descendamus, viri
qui transitis per viam, attendite et videte si est do- fratres, de curru Pharaonis, ejiciamus lapides de
lor eicut dolor meus (Tren. 1). » Non potes ei con- platea, fugiamus de terra aquilonis, ascendamus
regnare, nisi velis computi non sibi morienti
et currum .Cthiopis ounuchi, curruin etiam quadru-
;

triumphatori, sed tibi mortuo, et nisi p'cniteas per- plicis satisfactionis, ut tandem igncocurru Elia; mi-
ituro unde ipse ait in Evangelio k Filia; Jerusa-
; gremus in ccelestem Jerusalem ad cantica laetitiae,
;

lem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete n ad gaudia quae« nec oculus vidit, nec auris audivit,
[Luc. xxm). » Nolite timere temporalem satisfa- nec in cor hominis ascenderunt (/ Cor. n) » ipso :

otionem, timeleaeternamdamnationem. Et iterum: prKstante, cui est honor et imperium per inlinita
« fugient arma ferrea, irruent in arcum aeneura sascula sascubrum. Amen.
(Job.xx).» Arraa ferrea sunt opera pcenitentialia,

SERMO X.
IN COMMUNI DE UNO CONFESSORE.
Dt somno vitiorum, et vigilantia virCutum, «t quomodo vigilare debeamus : de quatuor modis quibus Dominus
venit : et cur Dominus oidinem vigiliarum immutaverit.

Vigilate, qui^ nescitis quando dominus dominus ve- C (Rom. xv); »nam «omniainfigura contingebant illis
niel ;sero,anmedia nocte, angalli cantu,anmane,ne (/ Cor. x). » Ecce tam Isboseth, quam ostiaria dor-
cum venerit repente, inveniat vos dormientes (Marc. miebat (// Reg. iv). Ostiaria, quee triticum purgat
xvm). a lolio, frumentum a vitio, estcustodia raentis vel
Duobus modis anima dormit in vitiis, etduobus sollicitudo l24*,jquae forteperignorantiamobdor-si

modis vigilat Dormit per errorem et

in virtute. mierit, ut ostia domus,
id est sensus corporis non

ignorantiam, dormit per torporem et negligentiam. custodiat, duo principes, latronum, id est spiritus
Contra primum modum orat Psalmista « Illumina : cupiditatis et spiritus superbiae, qua» sunt duo vitia
oculos meos, ne unquam obdormiam in morte principalia : nam « radix omnium malorum est cu-
(Psal. xn) contra secundum modum invehitur
; » piditas (/ Tim. vi), » ad quam spectat omnis illici-
Salomon Usquequo piger dormis, quando con-
: « tus appetitus :et «initium omnispeccati est super-
surges? Paululum dormies, paululum dormitabis, x), » ad quam spectat omnis iniqua prai-
bia (Eccli.
et veniet tibi lanquam viator egestas (Prov. vi). » sumptio ) • ingressi domum.statim Isboseth dor-
:

Uterque somnus est damnabilis et mortalis nam ;

mientem,» idest animum negligentem, in inguine
«ignoransignorabitur.etnegligensnegligeturl/Cor feriunt, » id est percarnis delectationem occidunt;
xrv). » Dum
culpa nescitur, pcenitentia non agitur, p.
nihil enim magis est amicum voluptati, quam
et ideo venia non donatur. Dum oura negligitur, otium. Quod etiam poeta cognovit, cum ait

raedicina non quaeritur, et ideo sanitasdesperatur. QuiBritur, .-Egisllius quare sit factus adulter,
Legitur enim in libro Regum, quod duo viri prin- In promptu causa est desidiosus erat. :

cipes latronum « Rechab et Baana venientes in- (Ovid., Rem., am. 161),
gressi sunt domum Isboseth, qui dormiebat super Bene igitur Isboseth, vir cenfusionis interpretatur :

stratum suum meridie, et ostiaria domus purgans quia dignus est confusione, qui negligit vigilare.
triticum obdormivit. Qui percusserunt eum in in- Semper igitur aliquid operis facito, ut diabolui
guine, et mortuus est, et sublato capite, abierunt occupatuin te inveniat. Propterea Dominus pr.ivi-
Sane o quaecunque scripta sunt, ad
(// fieg. iv). i pit : « Vigilate, i|ui,i ncsiitia qua hor.i fUr vontu-
nostramdoctrinam scripta sunt, ut per patientiam rus sit (Matth. xxiv^ ; » et apostolus ait : Fratre.»,
et consolationem Scripturarum spem habeamua
sobrii estote et vigilate, quiaadversarius veaUrdta

(24") Al. Ipaa est ratio, quoi discernit bonum a malo, virtutem a vitii», qu», etc.
641 SERMO XI, IN PESTO CONFESSORUM. 642

bolus tanquam leo rugiens circuit quaerens quem A. D^i ad pcenitentiamleadducit ? secundum duritiam
devoret. (/ Pet. v). » Porro vigilare debemus per tuain et corimparaitens thesaurizas tibi iram in die

fidem cordis et per sollicitudinem operis. Per fidem irae, et revelationis justi judicii Dei (Rom. n). »

cordis adversus errorem et ignorantiam persolli- ;

Porro, cum mane hominis pueritia, galli cantus
citudinem operis, contra torporemetnegligentiam ; adolescentia, media nox juventus,
et sero seneclus

nam « sine lide irapossible est placere Deo (Heb. intelligi videatur quare Dominus ordinem con-
:

xO; » et :« Fides sineoperibusmortua est (Jac.ll).» vertit et mutat? Non enim ait Mane, in galli :

Ergo udum lucem babetis, credite in lucem, ut filii cantu, an media nocte, an sero sed ait: Sero, an :

lucissitis(./0a?i. x.xi),»Etdumtempushabetis, « ope- media nocle, an galli cantu, an manc. Dominus autem
remini bonum ad omnes, maxime autem ad dome- necessarium ordinera servat, secundum quod quis-
sticosfidei(Ga/.n).»Veniettempus,quandonec age- que magis vigilare tenetur senex quara juvenis,et:

re poteritis nec videre. « Ligatis.inquit.manibus ac plus juvenis, quam adolescens, et plus odolescens,
pedibus, projicite eum in tenebras exteriores(Afu//A. quam puer; vel potius.quia cum homo nascitur ad
xxn.) » Ligati manus non possuntagere.projecti in miseriara, tunc incipit ei nox, cum autem mori-
tenebras non possunt videre. Vigilate ergo quia ne- tur ad salutem, tunc incipit ei dies ; recte per sero
scislis quando veniet Dominus. Et si niliil morte sit quod est noctis initium, intilligitur pueritia : per
certius, tamen est hora mortis incertius.
nihil mane vero, quod est finis noctis, senectus accipi-
quae quia semper nobis est incerta, semper nobis tur. Etideo Dominus prius commemorat sero, quam
sit suspecta ut ita semper vivere libeat, tan-
:
mane, ulde nocte transeamus ad diem, id est de
quam mori semper oporteat. Nescimus ergo miseria vitae praasentis ad gloriamvits futurae.
quando Dominus veniat. Quatuor modis Dominus Hincenim Pialmisiatestatur:« Dormierunt somnum
venit. Primo et ultimo venit semel, secundo, suum, et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in
tertio, venit sspe. Primo venit in mundum ad manibus suis (Psal. lxxv). » Quaerendum est autem,
redemptionem, ultimo veniet in judiciurn ad retri- cum sint hominis sex aetates, videlicet infantia,
butionem secundo venit in raenlem ad sancti-
;
pueritia, adolescentia, juvenius, senectus et se-
ficationem tertio venit in carnem ad dissolutio-
:
nium, quare Dominus, prima et ultima prater-
nem. De primo dicitur : « Exivi a Patre, et veni missis medias lantum comraemorat ? Sed quamvis
,n mundum (Joan. xvi) ; » de ultimo : « Videbitis occultata, tamen necessaria provisum est ratione.
filiumhominis venientemin nubibusccelicum pete- Duo namque pra>miserat -.Vigilate, scilicet, etorale,

stale raagnaet majestste (Matth. xxiv); » desecundo: nescitis quando Dominus veniat. In prima quidem
« Ad eum venieraus ntmansionem apud eum facie- aslute licet homo nesciat, quando Dominus veniat,

mus (Joan. xiv) ; » de tertio: « Cum venerit etpul- C tamen non habet opus vigilare quia non solet ;

saverit, confestim aperiant ei (Luc. xn). » Venit, ut infans ea a;tate peccare ; in ultima vero licet opus
animam quam dedit accipiat ;
pulsal, ut, percarnis habeat vifjilare, scittamendecrepitus quod ea aetate
molestiam, mortem vicinam annuntiet. Nescitu au- Dominusvenit:quoniama3tasillamortefinitur. Licet
tem quando Dominus veniat,sero,an media nocte,an autem omnibus praeceptum sit vigilare, secundum
galli cantu, an mane Per quatuor horas intelli- illud Quod vobis dico omnibusdico : Vigilate; specia-
:

gunturquatuoraetates, videlicetpuentia, adolescen- liter tamenpraelatis Ecclesia:,secundum illud :Jani-

tia.juventusatque senertus,inquibusdormit,quine- tori prxcepit ul vigilet. Janitor enim est, cui claves
gligit et ignorat : vigilat, qui credit et operatur. Ecclesias committuntur, qui tam pro se, quam pro
Porro, qui dormit in una, vigilet saltein in alia ; populo vigilare tenetur. Ne, si cscuscaecumduxerit,
quia quacunque hora peccator conversus fuerit, ambo in foveam cadant(Luc. vi). Cuietdicitur a Do-
g vita vivet et non morietur, ait Dominus (Ezecli. mino per prophetam « Sinon annuntiaveris iniquo
:

xvm). » Nam si veneril in prima vigilia, et si in iniquitatem suam, sanguinem ejus demanutua re-
secunda vigilia venerit, et sic invenerit, beati sunt quiram (Ezec. —
xxxm). » « Pastores enim custodie-
8erviilli. Nemo tamen longanimitatis ejus patientia bant vigilias noctis super gregem suum (Luc. n). »
diutius abutatur : quia quanto magis suslinet in fj Vigilate etgo, quia « beati sunt servi illi, quos,
prssenti, tanto gravius puniet in futuro. Hinc cum venerit dominus, invenerit vigilantes (Luc.
enim Apostolus ait : « Ignoras, quoniam benignitas xn). »

SERMO XI
IN FESTO CONFESSORUM (25)

Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit Patri Cum dicat alibi Scriptura divina : « Beatus vir
meo dare vobis regnum (Luc. xn). qui semper est pavidus (Prov. xxvm),» et « qui sine

)25)Exedit. card. Maii.

 :

643 INNOCBNTII III PAP.E SBRMONE8 COMMUNBS. 644

timore est .justifioari non poterit {Eccle. vm) ; » for- A conapectu angelorum psallam libi {Psal. cxxvn).»
tassis intravo8eognitatiovestradicit:(Juidest quod Si ergu diligitis D»um, non
quoniam vo- estis soli,

diciturnobis : N<>tile limere, pusillus ijrexf Putabam biscum adest Trinitas individua, quoniam multitu
et ego quod in cordibus vestris tnlia diceretis, cum dincsan^olorum vobiscum sunt.Necestispauperes,
etiam scriptum sit « Timete Doum omnes sancti
:
dicente Scriptura « Non vidi justum derelictum,
:

ejus, quoniara inopia deest ti ueiitilms eum [Ptul. nec Beinoa ej us qua?rens panem (Psal. xxxvi). •
xxxm). •— * Deum time, et maodatu ejusobserva, • Diviies cgucrunt et esurierunt, inquirentes autem

hoc est enim omnis homo (Eede. xu). » Distio- Domiaum ooa minueutur omni bono (Psal. xxxm).«
guendi sunt, fratres, diversi tilQOres, humanus, Unde cum Dominns dixisset apostolis « Quando :

mundanus, naturalis, servilis, initialis et tinalis. misi vos sine sacculo et pera et calceamentis, num
Duo primi sunt vitia, duo ultimi virtutes sunt, duo aliquid defuit vobis ? Responderunt, nihil (Luc.
medii sunt nec vitia nec virtutes, Humanus tiraor xxu). nQuxrite ergo primum regnum Dei eljustitiam
quo quis a bono declinat ad inalum, ut vi-
est ille ejus el hxc omnia adjicientur (vobis. » Nolite solli-
tet periculum temporale, sicut Petris qui ne mor- citi manducibimus aut quid bi-
esse dicentes, quid
tem incurreret, vitam negavit, immemor ejus quod bemus, aut quomodo opericmur ? haec enim omoia
audierat a magistro : » Nolite timere eos qui occi- ,
geotes inquirunt; scit enim Pater vester coelestis,
dunt corpus animam autem non possunt occidere quia his omaibus iadigetis (Malth. vi). » QuiaPater
(Matth. x).» Mundanus timor est ille, quo quis a est, vult ;
qui ccelestis est, potest j scit ergo, po-
bono declinat ad malum, ut vitet incommodum test, Quare sioe dubitatiooe donabit quod
et vult.

temporale, sicut Herodes qui ne regnum amitteret, vobis expediat ad salutem. Ille quippe « dat escam
innocentes occidit (Matth. n). « Ulic trepidavit ti- pullis corvorum invocantibus eum (Psal. cxxxvi) « ;

more ubi non erat timor (Psal. xni). » Naturalis dabit escam per corvos suos dabit vobis escam ma-
timor est ille quo quilibet homo naturaliter horret nentibus in deserto, albis per nigros, justis per peo-
pccnam, sicut etiam ipse Christus, de quo legitur, catores, claustralibus per saeculares. Prsterea cur
quod « coepit Jesus pavere et tosdere, contristari et timeatis paucitatem, cum deserendo saeculum fuge-
mccstus esse [Marc. xiv). » Servilis timor est ille multitudinem?Cur timeatispaupertatem, cum
ritis

quo quis non amore justitiae sed formidine pcenae abnegando vos ipsos divitias contempseritis ?
oohibet malum animum suum a peccato ; et de tali
Ergo nolite timere, pusillus grex si tamen grex
timore legitur : « Timor non est in charitate, sed
sitis non quidem porcorum qui se prascipitaverunt
perfecta charitas foras mittit timorem (Uoan. iv). »
in mare (Luc. viii), sed « tonsarum quae ascende-
timor est quo quis declinat a malo,
Initialis ille
runt de lavacro (Cant. vn). » Porci enim sunt qui
partim amore justitios, partim formidine pcens de ;
'

divina sacramenta conculcant, de quibus legitur:

quo legitur : « initium sapientise esl timor Domini
i Nolite margaritasmittereanteporcos (Matth. vn).»
(Eccle. i). » Finalis timor est ille quo quis declinat Porci sunt qui carnis immunditias amploxantur,
a malo tantum amorejustiti» ; dequolegitur «Ti- :
quia « sus lota in volutabro luti (// Petr. nj. » Porci
mor Domini super omnia se superposuit (Ec-
suntqui nonruminant, quividelicetnon meditantur
cli. xxv). »
in lege Domini, et tales secundum legem non sunt
Gum ergo dicitur vobis : Nolite timere pusillus esibiles illi qui cum editur edit, quoniam in corde
grex, demundano vel humano intelligatis timore, parat sibi esus edentes. Cavete itaque, cavete ne sitis

nevidelicet propter corporale periculum vel incom- grex porcorum qui preecipitaot se io mare (Luc vn .
l

modum temporale de virtute ad vitium declinetis. ue deauo immergatis vos in hoc mare magnum et
Ergo nolite timere, pusillus grex, pro eo videlicet spatiosum, id est in sollicitudines et in illeccbras
quod sitia pusilli, quia pauci vel pauperes ; etsi hujus saeculi, ubi est « via lata et spatiosa, quae
pauci, numero, sed non merito ; et si pauperes fa- ducit ad mortem (Matth. vu). »Sed sitia grex ovium
cultatibus, locupletes virtutibus. Certesi Deum di- non quarumlibet, sed « tonsarum qu® de lavacro
ligitis, soli non eslis, veniunt (Gant. iv).»Oves sunt innoceotes, dequibus
quia totam Trinitatem in vo-
bis habetis, dicente Domino « Si quis dilinit me, D legitur « Isti qui ovessunt, quid fecerunt i.^UReg.
: :

sermones meos servabit, et Pater meus diligel eum, x\v.) Oves obedieotes, de quibus Domious ait
et ad eura veniemus, et mansionem apud eum f'a- « Oves raeas vocem meam audiuat (Joan. x). » Oves

ciemus (Joan. xiv). » Nam « Deus charitas est, et patientes et mites, de quibus dicitur : « Tanquam
qui raanet in charitate, io Deo manet, et Deus in eo ovis ad occisionem daotus est, et quasi agnus co-
(Joan. iv). » Si Deum diligitis, soli non estis, quia ram tondente se obmutescit, sic non aperiet os
multitudinemangelorumvobiscum habetis.Recolite suum (Psal. liii). » Et vos, fratres, oves esse de-
fratres, quod Elisaeus inquit ad puerum « Plures : betis per innocentiani, ut non reddatis « mahim
nobiscum suntquam cum illis (IV liey. vi), » quia promalo, neque maledictuni pro inaledioto (I Petr.
descenderat exorcitus angelorum ad piasulium Eli- m). » Oves esse debetia per odedientiam, ut sine
883i. Et Raphaelangclus ad Tobiaui « Cum orabas, : mora pariter et querelaobediatis ooo solum divinli
inquit, cum lacrymis, ego obtuli oratiooem tuam pr;i'ceplis, vertiiu etiam regularibus institttlis. (Uf<
Domioo (Toh. xn). » Unde Pgalmista dicebat: « In esse debetis per mansuutudinem et patientiaiu, ut
645 SERMO Xri, IN COMMUNI DE UNA VIRGINE. 646

in patientia vestra possideatis animas vestras (Luc. A. patrim, ad quam totis affectibus anhelare debetis;
xxi); ejus exemplo, qui « eum pateretur non com- ut qui aliquando habuistis terram arenlem, nunc
minabatur, cum malediceretur non maledicebat hiibelis irriguam, exemplo Axae quae a patre suo

(/ Pelr. u), factus obediens Deo Palri usque ad mor- Caleph irriguum superius et inferius accepitin do-
tem, mortem autem crucis (Philip. ii) », qui etiam tem (Josue. xv).
erat subditus matri (Luc. n), se ipsum in exemplum Certum est enim quod si fueritis grex tonsarum,
proponens « Discite a me, inquit, quia mitis sum
: quce de lavacro veniunt (Cant. iv), non est vobis

et humilis corde (Matth. xi). » timendum quod pusillus grex sitis, quia in vobis
non grex porcorum, sed grex ovium
Sic ergo Patri complacuit. Legitur quod placet Deus Pa- sibi

esse debetis nec simpliciter ovium.sed tonsarum

;
ter in Filio : « Hic est Filius meus dilectus, in quo
deposito vellere, ne lana vos laniet quae vermes mihi bene complacui (Mallh. xvn). » Quod Patri
producit, vel pili vos implicent qui spinisinhierent. complacet in electis, unde Complacuit Palri meo :

quando dimisistis pro Christo

Certe tonsi fuistis in vobis. Quod homo justus complacet Deo, unde:
non solum propriam facultatem, verum etiam pro- « Placuit Deo, et inventus est justus (Eccli. xliv). »

priam voluntatem, ejus exemplo qui ait: « Ecce Deus Pater in Filiosibi complacet,in quo tanquam
nos reliquimus omnia, et secuti sumus te (Malth.
R unigenito ex toto sibi consimili prae caeteris dele-
xix). » Rursus tonsi non solum quando di
fuistis ctatur. Deo Patri complacet in electis, quos tan-
misistis pro Christo natale solum, verum eliam quam unigeniticohaeredes praedestinavit ad regnum
quando venistis in patriam alienam, ejus exemplo (Rom. vm). Homo justus complacet Deo, qui tan-
cui dictum est « Egredere de terra et de cogna-
: quam obediens el devotus beneplacitum ejus adim-
tione tua, et veni in terram quam monstravero tibi plet. Primum et maximum est quod complacet sibi

(Gen. xn). » Sed videte, charissimi, ne lana rena- Pater in Filio secundum et medium quod Patri
;

scatur in vobis, ut in ^Egyptum redire velitis ad complacet in electis tertium et ultimum quod ju- ;

ollas carnium vel pepones et alia (Exod. xxvi), ne stus complacct Deo. Studeatis itaque, fratres, stu-
forte, quod absil, in sepulcris concupisceatia; mo- deatis Deo complacere, beneplacitum ejus tolis
riamini. Si quando igitur talis lana renascitur, pro- viribus adimplendo, ut in vobis sibi complaceat,
tinus tondeatur, ut sitis grcx « tonsarum quas de regnum suum vobis misericorditer largiendo, re-
lavacro venerunt (Cant. iv). » De primo lavacro gnum pacis et tranquillitatis, regnum delectationis
venistis quando ex aqua et Spiritu sancto renati et jucunditatis, regnum lucis et claritatis, regnum

fuistis (Joan. iii); de secundo vero lavacro saepe in quo cum an-
beatitudinis et felicitatis aeternae ;

venire debetis, ut lavetis per singulas noctes le- animabus beatis mereamini semper
gelis sanctis et
ctum vestrum.et lacrymis stratum vestrum irrige- C ipsum videre, ipsum cognoscere, ipsum diligere,
tis Psal. vi); non solum pro peccatis vestris, verum
(
ipsum habere trinum et unum, Patrem, Filium et
etiam pro alienis offeratis Deo sacrificium contribu- Spiritum sanctum, sternum, vivum etverum Ueum,
lati spiritus. Non spernit Qentes, non solum pro qui est super omnia benedictus in saecula saeculo-
incolatu vitse vel viae, verum etiam pro dilectione rum. Amen.

SERMO XII.

IN COMMUNI DE UNA VIRGINE.

De quadruplici acceptione regni ccelorum : negoiiatore iniquo et justo, pravo et sancto de margaritarum :

mulliphci distinctione, prsccipue tamen tle triplici, quarum quxlibet a quibusdam bene, et ab aliis male
quxritur.

Simile est regnum caelorum homini neqotiatori,qux- D scandala : de tertio « Regnum Dei intra vos est :

renti bonas margaritas. Inventaautempretiosa marga- (Luc. xvn) ; » de quarto « Auferetur a vobis re- :

rila, dedit omnia sua, et comparavit eam (Uatth. gnum et dabitur genti facienti fructus ejus (Matlh.
xm). xxi). » Regnum ergo ccelorum intelligitur in hoc
Regnum ccelorum, cujus defmitio multifarie spar- loco Ecclesia miiitantium, eorum videlicet, qui de
gitur in Scripturis, aliud est supra nos, aliud circa se dicere possunt : « Nostra conversatio in ccelis
nos, et aliud extra nos. Quod supra nos est, intel- est (Philp. iii). » Hoc regnum, id est Ecclesia,
ligitur Ecclesia triumphantiura ; quod infra nos simile dicilur homini negoliatori, quxrenti bonas
est, intelligitur fides recta quod extra nos est,
;
margaritas. Sed est negotiator iniquus et pravus,
intelligitur lex divina. De primo dicitur « Venient, : et est negotiator justus et sanctus.De negotiatione
et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno iniqua et prava dicitur in Psalmo : « Quoniam non
ccelorum (Matth. vm); » de secundo Exibuni an- : cognovi negotiationes, introibo in potentias Do-
geli, id est messores,et colligent de rtgno ejus omnia mini (Psal. lxx) ; » de negotiatione honesta, et
 : »

647 INNOCBNTII III VAPJR SErtMONEB C0MMUNE8. 648

sancta Dorninus ait : « Negotiamini, dum venio A. Sunt tamen aliqui Chriatiani, sicut ipsi frequenter
[Luc. Xll). "etiam quod homo illo perpgre
Hmo est audivimus, et intelleximus, qui mari/arilam scien-
proficiscens, divisit servis suis bona. Et alii dedit tiae, non ad veritatis defensionem, sed ad falsit.itis

quinque talenta.alii autem duo.alii vero unum. Qui assertionem allegant, ut pro mnrgarita mercani [ol.
quinque talenta acceperat, superlucratus est alia vitum] accipiant, de quibus inquit 1'salmista :

quinque.Qinautein duoacceperat superlncratus e?t «NarruvoruDt mihi iniqui fabulationes, sed non ut
alia duo [Matth. xxv). Cujusinodi lucrum domi- lex tua, Domine (Psal. cxvm). » Margaritam quo-

nus rediens commendavit « Euge, inquit, serve : que gratiae male quaerit ambitiosus, bene quoerit de-
boneetfidelis,superpauca fuisti fidelis.supramulta Simoniacam pravitatem, iste
votus. Ille quaerit per

te constituam:intra in gaudium doininitui (ibid.).» per catholicam puritatem ille ut fraudem exerceat, ;

Qui vero pecuninm acceptam ligavit in audario, et iste ut laudem perticiat ille audit cum Simone ; :

absoondit, reprobatus est a domino sibi dicente : » Pecunia tua tecum sit in perditionem (Acl. viu):

« Serve nequam,nonne oportuit te pecuniam meam iste audit a Domino • Gratis accepietis, gratis da-
:

tradere numulariis ad usuram etc. r» (ibid.) Usura te (Malth. x). » Dominus cnim vendentes et emen-

perfecta est cum per merita consequimur pramia, tes ejecit de templo, mensasevertit, acs numulario-

per temporalia lucramus oeterna. Simile cst enjo n rum effudit (Luc. xix), nobis relinquens exemplum,
regnum coelorum homim negalialori, quxrenti bonas ut Giezitas et Simoniacos de ecclesia cxpellamus
mar^aritaJ.Multiplexestmargaritarumsivelapidum qui non habent partem in regno Christi et Dei.
pretiosorum distinctio seu divisio in Scripturis. Sed et gloris margaritam male quseritJudxus,bene
Ait enim propheta o Omnis lapis pretiosus operi- :
qu83rit Christianus ; ille quaerit per devia, ideo nun-
inentumtuum (Eicc). xxyiii). » Etenumerat statim quam invenit : per viam, ideo ad illam pertin-
iste

novem genera lapidum, propter novem ordines an- git ; ille tanquam caecus vultu velato iste tanquam :

gelorum.Moyses quoque duodecim species lapidum videns facie revelata. Una enim est, et unica via per
posuit in rationali judicii (Exod. xxvm), propter quam perveniturad patriam.illa videlicet qua; de se
« Ego sum via, veritas et vita
duodecim apostolorum doctrinam. Paulus enim in dicit : (Joan. xiv). •

Epistola dioit : « Alius aedilicat lignum, fenura, sti- Multffi sunt igitur margaritae, sed una est protiosa ,

pulam : alius autem aurum et argentum, et lapides quam qui invenit homo, vendit universa qux habet,

pretiosos (/ CV.iu). » Item in Apocalypsi Joannis: et comparat eam. Dat temporalia, ut acquirat aeler-
Lapides pretiosi omnes muri ejus, et turres Jeru- na dat lerrena, ut acquirat ccelestia dat universa,
: :

salem gemmis .Tditicabuntur (Apoc. xxi). non solum sua. sed seipsum: non solum propriam
Sufficit autem ad aedificationem nostram, distin- facultatem, sed etiam propriam voluntatem, secun-
guere tresspecies margaritarum. Est autem marga- dum illud « Qui vult venire poet me, abneget se-
:

rita scientiae in Scriptura, margarita gratire in Ec- metipsum, et tollat crucem suam (Luc. xi), » etc.
clesia, margarita gloriae in patria.Prima compara- Hinc ergo Petrus aiebat « Ecce nos reliquinius :

turpretio meditationis et lectionis.secunda compa- omnia, et secuti sumus te [Matth. xix). » Omnia
ratur pretio contritionis et confessionis, tcrtia com- ergo venduntur, ut unum solummodo comparetur.
paratur pretio cogitationis et actionis. Primam « Martha, Martha, Dominus inquit, sollicita es, et

comparat is, de quo dicitur : « In lege Domini fuit turbaris erga plurima. Porro unum est necessarium
voluntas ejus, et in lege ejus meditabitur die ac (Luc. x). » Hanc unicaro margaritara quaerebat Pro-
nocte (Psal. i). » Secundam comparent ii, ad quos pheta, cum diceret « Unam petii a Domino, hanc
:

dicitur : « Facite vobisamicos de inammona iniqui- requiram {Psal. xxvi). » Quam pretiosa sit hn?c
tatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in eterna margarita, cogitare non possumus, nedum etiam
tabernacula(Luc.xvi) (V5*_).m Verius tamen videtur, explicare; quia nec oculus vidit, nec auris audi-
«

quod per gratiam veniatur ad veniam, quam per ve- vit, nec in cor norainis ascendit, quae pr«paravit

niam veniaturad gratiam, teste Veritate, qua? dicit: Deus diligenlibus se (1 Cor. n). » Sed ne penitus
« Dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexit taceamus, dicamus hanc marjraritam esse unum
multum Porro quaelibet margaritarum
(Luc. vn). » D Deum,qui est omnia in omnibus, sanctorum pr«-

istarum male quaeritur a quibusdam, ab aliis bene mium,et remuneratio singulorum.Hic est denarius
quaeritur. Nam male quaerit haereticus niargaritam ille, qni redditur omnibus in vinea laborantibus
scientiae,bene qusBrit catholicus. Ille quaerit, ut ve- (Matth. xx). Etbene margarita dicitur, propten/o-
ritatem impugnet iste qurerit, ut veritatem defen-
:
gnitionis splendorem, in qua consistil vita^terna:
dat ille quroril, ut fidem evacuet:iste qua?rit ut
;
« Haec est, inquit vita atterna, ut cognoscant te go-
fidem conlirmet: ille qusrit ut aquam vinci oom- lum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum
misceat, ct in aureo calice fel draconis propinet [Joatl. svii). » Nemo vero pro paupertate desperct,
iste quaerit ut capiat « vulpes parvulas, quir den D- oum amlit pretioaam margaritam, quia de laoiH
liuntur vineas (Cant. n), » facies quidem habentes comparatur. Emil eam \iilim duobui ininutis. qu.-e
diversas, sed caudas ad invicem colligatas (Jiulw. misit in gazophylacium yVarc. vu ;emit eam «lius
xv) quia de vanitate oonveniunt in idipsum.
: potu caliois aquaa frigido), quein in nomine il.vlit

(25*) Hio videtur aliquid desiderari.

 649 3ERM0 I, IN CON8ECRAT. PONTIFICIS. 650
propbetae (Matth. x) ; emit eam lalro pendens in A est facultas. Demus ergo quod possumus, terrena
cruce unico verbo, dicens : « Memento mei, Domi- pro coolestibus, transitoria pro aeternis, ut pretio-
ne, dura venerisin regnum tuum. » Moxenimau- sam margaritamcomparemus a Domino; ipso prae-
divit : o Hodie mecum eris in paradiso (Luc. xxm).» stante, qui est super omnia Deus benedictus in sae-
Nullus ergo desperet, quiasufficit voluntas, ubi de- cula sasculorum, Amen.

INNOCENTII PAPiE
HUJUS NOMINIS TERTII

SERMONES DE DIVERSIS.
SERMO PRIMUS.
IN CONSF.CRATIONE PONTIFICIS.

De sacerdotis dignitate, periculo et peccato : quid pcr vitulum et tabernaculum aecipiendum sit : et de vera
universorum peccatorum pwnitentia, et integra eorumdem confessione et satisfaclione.

Sisacerdos, qui est unctus, pecoaverit, faciens de- B datum est panem
vinum consecrare in corpus et
et
linquere populum, ofjeret pro pcccato suo vilulum im- sanguinem Jesu Sed « si manducas indi-
Christi.
maculatum Domino, et adducel illum ad oslium ta- gne, judicium tibi manducas, nondijudicans corpus
bernaculi testimonii coram Domino, ponelque manum Domini (I Cor. xi). » Q.iid, quod tuo peocato facis
super capul ejus, et immolabit eum Domino (Lev. iv) detinquere populum ? Per te « nomen Dei blasphe-
Verba quse locutus sum vobis, fratres charissirni, matur in gentibus (Rom. n). » « Non enim potest fi-
verba sunt Domini loquentis ad Moysen in Leviti- lius facere, nisi quod viderit patrem facientem
co, super expiando crimine sacerdotis. Sunt autem (Joan.r). >. Et in excusatioue praetendit : Sufficit
quatuor species personarum, sacerdos, princeps, discipulo, si sit sicut magister ipsius (Luc. vi). Cur,
populus, et anima. Porro, sicut peecatum sacerdo- inquit laicus, non adulterer, cum sacerdos fornice-
tis primum describitur, ita maximum judicatur: tur?Curnon foanerer cum sacerdos foeneretur?
tum propter officii dignilatem, tum propter perver- Certe tot mortibus est dignus sacerdos, quotexem-
sitatem exempli. Primum notatur, cum dicitur: Si plaperditionis transmittit in populum.Sicaputfue-
sarerdos, qui est unclus,peccaoerit secundum, cum : rit infirmum, totum corpus languidum erit ; nam
additur: Faciens delinquere populum nam juxta ; « omne caput languidum aet omne cor moerens :

satyricum Juvenalem : planta pedis usque ad verticem non est in eo sani-

tas (Isa. i). Cum haeretici nos peccare conspiciunt,
Omne animi vitium tanto conspectius in se
Criminen habel, quanto qui peccat major habelur docent eleemosynas nobis dandas non esse, indu-
centes ad hoc auctoritatem sacrae Scripturae dicen-
Multa sunt levia subditis, quae gravia sunt praela- tis Desudet eleemosyna in manu tua, donecinve-
:

tis et multa suDt laicis venialia, quae clericis sunt

:
niasjuslum cui des. Non dicit, Donec invenias
mortalia. Si enim incantator fuerit percussus a ser- sacerdotem adulterum, ebriosum, invidum, su-
pente, quis medebitur ei ? (Eccli. xn.) Et si sacerdos perbum, perjurum, cupidum: usurarium, et hu-
peccaverit, quisorabit pro illo ? Sane quantogradus jusu:odi : sed dicit : Donec invenias cui des. Obla-
altior, tanto casus gravior. Nam cui pluscommitti- tiones quoque, decima? vel primitiae dandae sunt
tur, plus ab eo exigitur. « Judicium durum fiet his ministris Dei, non servis diaboli ; nam « qui facit
qui praesunt (Sap.vi). » Tibi, sacerdos, datum est peccatum, servus est peccati (Joan. vm). » Cum hae-
nosse mysteriaregni Dei, caeteris auteminparabolis retici nos peccare conspiciunt, docent praedicatio-
(Luc. vm). » sed « servus sciens voluntatem domini nem nostram audiendam non esse, probanles hoc
sui, et non faciens, vapulabit multis (Luc xu). » auctoritate sacrae Scriptura*, dicentis : « Peccatori
« Tibi, sacerdos, datae suntclavesregnicoelorum.ut dixit Deus Quare tu narras justitias meas, et as-
:

quodcunque ligaveris super terram, sit ligatum et sumis testamentum meum per os tum ? (Psal.
fj
in ccelis : et quodcunque solveris super terram, sit xlix.) Cum is qui displicet, ad intercedendum
.i

solutum et in ccelis|A/«M/i.xvi).»
Sed vestibi, simor- animus ad deteriora provocatur. Nam
mittitur, irati
tificas animas quae non moriuntur, aut vivificas ani- cujus vita despicitur, restat ut ejus praedieatio con-
mas quae non vivunt (Ezech. xm). « Tibi, sacerdos, temnatur, et dicaturei : « Medice, cura teipsum
Patrol. GCXVII. 21
Ool INNOCKNTIl 111 VAVte AV RMONBS UK DIVBRSI8. 658

[LiK\ iv). » —«
ISJioe priuaum trubem deooulotuo,. A custodium ostium circumsluntiai labiis
ori meo, et

et tuoc ojicios iestucum de oculo fratris tui (Luc : moie (Ptal. CXL). i Ad hoc osliium vitulusducitur,
vi). » Propheta quoquo cum mittendus esset ad cum ad cbnfeaslonem oriesccrctum cordis progre-
prajdicuuiluin, prius ab iniquilate ir.undutur, el os ditur. Dic, inquit, iniquitutes tuus, <i ut justificeris
ejus tungitur culculo.quod Ibrcipe lollitur dc altar 1 [Ita. xliii). »— « Justus enim in prinoipio ser-
[tsa. vi). Cum
nos puccare conspiciunt,
hajretici iiuiiiis uccusutor est sui (Prov. xviu). » Qui co-
doccnt nos ecclesiasticu sacrumentu non posse con- ram Deu semetipsum accusat, Ueus illum excu-
licere, inducentes auctoritatem Scripturre dicentis: Bat. qui coram Uco semetipsum excusat, Dcus
Efit

o Muledicara benedictionibus vestris, etcum multi- illum accusat. Recurramus ad Evangelium, ibi
plicaveritis orationem non cxaudiara vos (blalac. inveniemus oxemplum « Uuo homines ascende- :

n). » — « Manusenim vestra) sanguiue plena; sunt runt in teraplum, ut orarent (Luc. xviu), » etc.

(ha i.) » Quidquid immundus. immunduiu

tctigit Multum distatinter confessionem criminis, quai fit

erit (Lev. v). Lux ergo nostra luce.it coram homi- in huinano judicio, et eam quae fit in divino Nam
nibur, ut videant opera nostra bona, et glorilicont illa condemnat, etista justificat. In illo judiciocum
Patrom nostrura qui in coelis est (Maltli. v). reus conlitetur, plectitur, in isto absolvitur, et ideo
Propheta deprecutur « Non absorbeat me profun- :

Si enim sacerdos, qui uiictus est, peccaverit, fa- g dum nequo urgeat super rae puteusos sunra (l'sal.
ciens delinqucre populum, o/Jeret jiro pcccato suo
lxviii). » Sed valdecaveudumest, ne quis ad ostium
vitulwnimmaculatwnDomino, Nonsufiicit sacerdoti
tubcrnaculi non vitulum, sed vulpem adducat.Nam
offerre pro peccato suo turturem vel columbam,
qui peccuta suu partim revelat, et partim occultat
haedum rel agnum, capram vel ovom sed oportet ;

vel unam partem uni, et alteram partem alteri con-

ut offerat vitulum, non qualeincunquo, sed imma-
iitetur vei exprimit factum, et supprimit in eodem
:

culatum nec ubicunque, sed ad ostium tabernaculi:

:

intentionem seu crimen attenuat et excusat, is

:

nec unte quemlibet, sed coram Domino : nec quo-

profecto non vitulum, sed vulpem adducit. Nam
modolibet, sed ponet manum supcr caput ejus el
« vulpes foveas habent, et vclucres coeli nidos (Luc.
immolabit eum Domino. Anima;peccanti prscipilur,
ix). »Nos autem, secundum prophetam, « redda-
utofferat capram, principi peccanti prrecipitur, ut
mus vitulos labiorum nostrorum (Osee. xiv). » om-
offerat hircum j sed tam pro peccato sacerdotis,
nem omnino peccali oircumstantiam conlilentes,
quam pro peccuto multitudinis, imperatur utvtlu-
secundum quod magis peccavimus in loco, in :
immaculatus. Unde conjicilur, quod
lus offeratur
tempore, in numero, in persona secundura oetatem ;
peccatum sacerdotis totius multitudinis peccato
secundum scientiam.secundumgradum.secundum
coaequatur quiu sucerdos in suo peccato totam
;
_,
ordinem si tacile, si frequenter, si manifeste, ei-
;

fucitdeiinquere inultitudinem. Offerat ergo sacerdos

perseveranter. Hoc enim prscipitur, ut adducatur
pro peccato vitulum immacutatum quia gruudis ;
vitulus od ostium tahernaculi coram Domino, qui
culpa grandi debet hostia expiari. Pervitulum im-
scrulatur« renes et corda (Apoc. n), » cujusoculis
maculatum moraliter intelligimus spiritum contri-
omnia nuda sunt et aperta (Herb. iv), > quem nul-
bulatum quia« sacrificium Deo spiritus contribu-
;
lum latet secretum nullum fallit occultum. In hu-
latus, cor contritum et humiliatum Deus non
mano quippe judicio, cum reus eontitetur pecca-
spernit (Psat. li. » llic vitulus, h«c hoslia, hoc
tum, judex instruitur: in divino judieio cum reus
sacriflcium debet otlerri Domino pro peccato : ut
conlitetur peccatum, Dominus obliviscitur. Nam
vitulus qui peccando fuernt indomitus per super-
quacunque hora peccator fuerit conversus et inge-
biam, pcenitendo per humilitatera domelur, et ju-
muerit, « omnium iniquitalum ejus non recordabor
gum Christi suscipiat, de quo dicit in Ewingelio:
Dominus. Caveat ergo sacerdos,
(frzech. xvin), » ait
« Jugum meuui suave est, ct onus meum leve
non ut homini, sed ut Deo
cui conlitetur psccator,
(Hatth xi). » Tunc Deus acceptabit sacriticium
ne Ibrte post confcssionem auditam recordetur peo-
justitiae, « tunc impones super altare ejua vitulos
cati Hoc e.st ne verbo vel signo innuat se scire
(Psal. l). > —
:

Adducat ergo sacordos viiulum ad

<•

dolictum, quia non dicitur, ut vitulus adducatur

ostium taberuaculi, perorisconfossionem.et ponat D
«rf ostium tabernaculi coram homine, sed coramDo-
manum suam super caput ejus, per operis satisfa- inino. Gravius enim peccat
sacerdos, qui prccutum
ctionem et immolel euni Domino, per cordis con-
:
revelat, quain horao qui peccalum committit.
tritionem: ut diluulur pecealum cogitationis in
corde, peecatum locutionis in nir, poeoatum opera- Sec|uitur: Et ponat manum suptr caput ejus. Per
tionis in consuetudiue. Quatcnus puolla suscitetur caput vituli principale mentis, id est ratio designa-

in domo (Malth. ix), adolescens in porta(Liu\ vn), tur, secundum illud « Unge raput tuum et fa- :

Lazarus in monuracnto (Joan. xi Adducat ergo ciom tuum lava. » l'er manum intelligitur opera-
) .

sacerdos vitulum ud ostium tabG DBOUli. Si pcr tu- tio, secundum illud « Anima mea m manibua :

bernuculum intelligimua oorpua, in quo, seoundum meis soraper ^Matth. vi). Tuno enira manun
Apostolum, « peregrinamur a Domino(/J Cor, v),» nimus super caput vituli, cuin operationeui consli-
profecto per oetium tabernaculidebemuaoaoorpo- tiniiius super rationeni, ul, secundum Apoatolu(9|

ria intelligero, do quo dicit Uavid : « Pono, Domine, u lationabile sit obsequiun noetrum, ut dignoa
 :;

653 SERMO II, IN CONSECRAT. PONTIF. MAX. 654

fructus poenitentiaefaciamus (fiom. xn). » Manus A poenitens ad peccatum. Porro sunt quidam qui vi-
quinque digitos babet, et satisfaclio quinque par- tulum ferunt, sed non immolant; hi sunt qui de
tes : qu.-e sunt asperitas vestis,abstinent:a cibi, vir- uno peccato poenitent, sed in alio delectantur; sed
tus orutionis, interruptio somni,et largitas eleemo- frustra quis poenitet, nisi de universis pcenileat
syna (Luc. n). De his Propbeta dicit in Psalmo : quia Deus veniam non dimidiat. Totum enim ho-
« Induebam me cilicio, et humiliabam in jejunio minem sanum fecit in Sabbato (Joan. vn) ; rursus
animam raeam, et oratio mea in sinum meum con- septem dasmonia simul ejecit (Marc. xvi), septena-
vertetur (Psal. xxxiv) ; » et : « Media nocle surge- rionumero designans universitatem criminum di-
bam ad conlitendum tibi (Psal. cxvm).» Sed in his missorum item ab alio legionem daemonum effu-
;

omnibus debet ponere manum super caput vituli, gavit (Luc. vm), ostendens quia quajcunque sunt
ut rationale sitejus obsequium:ne forte juraentum in uno peccata, oportet dc omnibus poenitere. Si
si nimis fuerit oneratum,succurnbat,si vero parum secundum sententiam evangelicam propter unum
fuerit oneratum, lusciviat (Hom. xn). Secundum pcccatum redeunt etiam dimissa peccata, quanto
modum culpas sit modus pcenaa, pensata qualitate magis propter unum peccatum non dimissa peccata
pccnitentia! ; non sil tam levis ut prasumatur, nec retinentur? Si ergo sacerdos, qui est unctus, etc.
tam gravis ut desperetur ;« Humanum dicopropter Vivamus ergo.fratrea charissimi, non solum caste,
inlirmitatem carnis vestra.Sicut exhibuistis mem- sed etiam caute. Caste, ne contaminemus unctio-
bra vestra servire iniquitati ad iniquitatem, ita nem ordinis quem accepimus;propter quod dicitur:
exhibeatis servire justitiae in 9anctificationem(Rom. Si sacerdos, qui unctus est, peccaverit; quasi dicat
vi). » Vna his qui culicem colant, et camelum de- Non peccet, ne contaminet unctionem. Vel additur
glutiunt :qui alligant onera gravia et importabilia, ad exclusionem eorum, qui cum essent de genere
etimponunt in humeroshominum.digito aulem suo sacerdotum, propter maculas corporis inungi non
nolunt ea movere (Malth. xxm). Ponat ergo sacer- poterant, nec ministrare valebant. Caute, ne cor-
dos manum super caput vifuli, et immolct eum Do- rumpamus alios per exemplum.propter quod dici-
mino. Immolare vitulum, est conterere cor, ut, tur Faciens delinquere populum ; quasi dicat Non
:
:

secundum apostolum, moriatur peccato et vivat peccet, ne populum peccando corrumpat. Vel se-
justitiaj (/ Pelr. n). Cum sic occiditur, tunc ju9ti- cundum Hebraicam veritatem : Si sacerdos, qui tst
Hcatur (al. vivificatur) : cum sic percutitur, tunc unctus, peccaverit ad
culpam populi, id est tam vili-
sanatur. « Ego, inquit Dominus, occidam, et ego ter,ut unus de populo,quod nimis est in sacerdote
yivere faciam : percutiam, et ego sanabo (Deut. damnabile.Custodiamus itaque sanctimoniam cor-
vxxn). » Mortificetur ergo vitulus noster, immole- dis et corporis, sicut decet Dei ministros et Dei
lur, utde eaetero non reviviscat ad culpam. Irrisor C sacerdotes.adjuvanle Domino Jesu Christo, qui est
9St enim, non pcenitens, qui adhuc agit quod pceni- super omniaDeus benedictusin saeculasa:culorum.
tet. « Canis reversus ad vomitum (// Petr.u), » est Amen.

SERMO II.

IN CONSECRATIONE PONTIFICIS MAXIMI.

Oe primatu apostolicx sedis, el quod a Deo sit, et excellenti potestute pontificis Romani, quod servus
sit, non
dominus : et de fidelis scrvi officio, qui super familiam Domini constituitur, et triplici cibo, quem famitise
dare tenetur.

(Quis putas est fidelis servus et prudens,quem cons- JJ beat, sed omnia fecundo sunt gravia intellectu.
ituit Dominus super familiam suam, ut det eis ci- Dominus ergu non quilibet, sed ille, qui in vesti-
ntin in tempore'/ (Matth. xxiv). mento et in femoresuo scriptum habet i Rex re- :

Qualis debeat esse, qui super familiam consti- gum et Dominus dominantium (Apoc. xixj.i de quo
uitur : et qualiterdebeatsuper illam constitui, Ve- legitur, quia Dominus nomen est llli (Psal. lxviii) :

'itas ipsa patenter ostendit. Debetenim esse fidelis per se ipsum apostolicae sedis primatum constituit,
iprudens,ut det eis cibum in tempore.Fidelis siqui- utejus constitutioni nullapossit audacia refragari.
lem,ut det eis cibum prudens autem,ut det in tem-
; Juxta quod ipse testatur Tu es Petrus.et super
:

lore.Manifeste quoque describitur, quis constituit, hanc petram a;diiicabo Ecclesiam meara, et portae
|uia Dominus:quem constituit.quiu servum: qualem inferi non praavalebunt adversus eam (Matth. xvi.»
onslituit,quia fidelem pariler et prudentem
super : Cum enim idem ipse sit fundator et fundamen-
[uid constituit,quia siper familiam
quare consti- tum Ecclesiae, profecto portae inferi prasvalere
:
non
uit,quoniam ut det eis cibum quando, in tempore : possunt adversus eam quia fundamentum im-
:

uo.Ponderemusergosingulaverba quiacum verba : mobile perseverat,de quo dicit Apostolus « Funda- :

int Verbi, nihil est in eis, quod pondus non ha- mentum positum est.praeterquodaliudponinonpo-
 INNOCENTII 111 PAP.E SEUMONES DK 1MVER8I8. f.06

leat,quod eat Christus Jesus (J Cor.ui). » Licet ergo \ digoe possunt uni scrvirc.nedum quod unus possit
navicula magnia (tuetibua in medio mari sa-pe
.'eti i digne omnibtis faniulari.o Quis enim inlirmatur ( et
jactotur, prasertim cum in ea dormit Jesus, nun- ego non inlinnnr? quis scandalizalur, et ego non
quamtamen submergitnr i|tna Jesus imperat ven- :
uror?Pro;ler illuqmeextrinsecus sunl.instantia mea
tis et man, et tranquillitas magna lit, ita ut ho- quotidiana,sollicitudo omnium Ecclcsiarum(//t'or,

minea inde mirenlur et dicant : Qualis est hie ? xi): » Quot angustias et dolores.quot sollicitudinea
quia venti mare obediunt oi (Malth. viu). Hao
et et lubores sustineain, plus sufferre valeo quum pro-

eat enim domus illa sublimis et stabilis, do qua Ve- ferre. Nolo mugis exaggerare, quod sufferu, ne

ritas ait : « Uoscendit pluvia.venerunt flumina.lla- minus sufferre valeumquod aggero.o Diesdiei quot
verunt vonti, et irruerunt in domum illam, et uon labores sustineam eructal, et nox uocti sullicitu-
cecidit ; fundata enim erat supra potram (Matth. dines indicat (Psal. xvm). » — « Nec fortitudo

vn).» Super illam vidolicet,do qua dicit Apostoltis: mea fortitudo lapidum,nec caro mea a?nea esl(Job.

u Petra autem erat Christus (/ Cor. x). n Patet xvi).» Porro, licet enim frugilitate deficiam, « suf-

ergo, quod apostolica sedos non tamen mea ex Deo est (// Cor. m), » —
delicit in tribula- ficientia

tione, sed proficit de Dei promissione, ut dicere « qui dat omnibus affluenter, et non improperat
valeat cum Propheta :« In tribulatione dilatasti me „ (Jac. 1). » Et ideo, quamvis « non sit in liomine
sii..__ :.-: _.:. a__ D .... .... .. __ . j;_:„; ...---.._ --.--.-
[l'sal. iv). » L)e illius promissiono proficil conlisa, via ejus », al> eo tamen spero dirigi gressus meos

qui dixit apostolis « Vobi9Cum ero omnibus

: die- (Jer. x), qui beatum Petrum ambulantem in flucti-

bus, usque ad consummationem saiculi (Matth. bus ne mergeretur.erexit (Matlh. xiv) qui « prava :

»_viii). » Porro, « si Deus nobiscum, quis contra convertit in recta, et aspera mutat in plana (Isa.
nos ? lltom. vm). » Quia igitur constitutio haec.non xl). » Audistis conditionem, audite debitum.
est ab homine,sed a Deo;imo verius.quia bsc con- Cum enim sim servus,debeo esse fidelis el pru-
stitutio estab bomine Deo, fruslra laborat haereli- dens.ut dem lamilia. cibuin in tempore.Tria prw-
cus ve) 9chismaticus,frustra laborat perlidus lupus, cipue Deus requirit a me, qua. notat his verbis
ut demoliatur vineam.ut tunicam scindat, ut ever- videlicet, lidem cordis, prudeniiam operis, cibum
tat candelabrum, ut lucernam exstinguat, juxta oris : hoc e9t, ut siir. fidelis in corde, ut sim pru-
verbum Gainalielis, honorabilis legis doctoris, di- dens in opere, et dem cibum in ore. « Corde nam-
centis : « Si ex hominibus est hoc consilium, dis- que creditur adjustitiam.oreautem confessio fitad
solveturtsi vero ex Deo est.non poteritis illud dis- salutem (Rom. x). » Quia « credidit Abraham Deo,
Deo inveniamini repugnare (Act.
solvere,n c forte et et reputatum est ei ad justitiam (Gen. xv). » —
v). „ —
« Dominus mihi adjutor, non timebo quid Sine lide impossibile est placere Deo (Heb. n) ;
>'
|

faciat mihi homo (Psal. cxvn). » Ego namque sum C q U ia« quidquid non est ex fide,peccatum est (Rom.
servus ille, quem Deus constituit super familiam xiv). » Nisi enim ego solidatus esgem in fide, quo- 1

suam sed utinam fidelis et prudens, ut dem ei

'

: modo possem alios in fide firmare ? Quod ad offi-

'

cibum in tempore !
ciuin meum noscitur specialiter pertinere, Dominc
protestante « Ego, inqnit, pro te rogavi.Petre, u
Plane servus.et utique servus servorum, utinam
:

non unus ex illis, de quibus inquit Scriptura :

non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus
contirma lratre9 tuo9 (Luc. xxn). » Rogavit, et im
«Qui fecerit peccatum, servug 09t peccati (Joan.
petravit: quoniam exauditus est in omnibus prosoi s
vm) » De quo dicitur « Serve nequam,omne de-
! :

reverentia. Et ideo fide9 apogtolic» sedis in nulli

bitum dimisi tibi (Matlh. xvm). » Rursumque :

nunquam turbatione defecit, sed integra sempere

« Servus sciens voluntKtem domini sui et non fa-
illibata permansit: ut Petri privilegi_m persistere
ciens,vapulabit multis (Lur.xn); . sed unti9eorum,
Dominu9 ait o Cum omnia bene feceritis,
inconcussum.In tantumenim fides mihi necessarii
quibii9 :

dicite.quia 9ervi inutiles sumus (Lvc. xvn). » Ser- est, ut cum de ca.teris peccatis solum Deum ju
dicem hubeam, propter solum peccatum quod ii
vuin me fateor, et non dominum juxta quod Do- ;

lide committitur possem ab Ecclesia judicari.Nan

minus inquit apostolis « Reges gentium dominan- :

qui non crettit, jam judicatus ost (Joan. m). Credi

tur eorum et qui pote9tatem habent inter eos, be-
:

quidem.el certi9sime credo,quod catholiceoredam

nelici vocantur. Vos autem non sic sed qui major :

omnium servus et qui pra.cessor, conlidens, quod lides mea debeat me salvare, juxtt
est vestrum,erit :

tanquam ministrator (/,«< xxn).» Et ideo mini9te- .

promissionem dicentis :« Fidestuate salvum IV.it
vade.et ampliusnoli peccare (Lik viu - Porro «
1
ti

rium mihi vindico, dominium non usurpo illius

.

des sineoperibus mortuaest (Jac. n). » Vivit auten

primi et prscipui praidccessoris oxemplo, qui ait :

lidos illa,qua; per dilectionera operatur quia ju^tu

« Non quasi dominantes in clero sed forma facti

gregis ex aninio (/ l'etr. v) » ejus quoque, qui;

ex lide vivit (Hehr. x). » — « Non enim auditoN
dix.it : « Minislri Christi sunt (ut minus eapieni legis.aed factorosjusti suntapud Deum lh»n. u 1
!

dicaui), plus ego (// Cor. xi). » Grandis honor,

— « quia si quis auditor est verbi, et non I

sum fumiliam constitutus hic oomparabitur viro eonsideranti vultum nativi

quia stiper : sed grave
tatis suai in speculo (Jac. »
onus,quia totius sum servus familiae.» Sapientibus l).

et insipiontibus debitor sum (Rom. l). » Vix multi Prupterea neo tldes suftieit sine prudentia,
657 SERMO II, IN CONSECRAT. PONTIF. MAX. 658

prudentia sufficit sine fide. Oportet igitur ut sira A. super terram, erit ligatum et in ccelis, etc. ;« quia
prudens; scriptum est enim «Estote piu-
fidelis el : Petrus ligare potest ceeteros.sed ligarinon potesta
dentes sicut serpentes (Matlh. x). » quam necessa- caeteris. a Tu, inquit, vocaberis Cephas (Joan. i), »

riaest mibi prudentia, ut rationabilesit obsequium quod exponitiirrupu/; quia sicutin capite consistit
meum (I\om. xn), » ut nesciat sinistra mea quid omnium sensuum plenitudo, in caeteris autem
faciat dextra mea (Matlh. vi) : ut sic dicernam membris pars est aliquaplenitudinis: ita casteri vo-
inter
inter
lepram et non lepram,inter bonumetmalum,
lucem et tenebras, inter sanctum et profa-
catisuntin partemsollicitudinis,solusautem Petrus
assumptus est in plenitudinem potestatis. Jam ergo
>
num ne dicam malum bonum, vel bonum malum
:
videtisquisiste servus, qui super familiam consti-
[Deut. xvn) ne ponam tenebras lucern, vel lucem
:
tuitur, profecto vicarius Jesu Christi, successor

tenebras (Isa. v) ne morlificem animas quae non

:
Petri, Christus Domini, Deus Pharaonis inter :

moriuntur, vel vivificem animas quae non vivunt Deum hominem medius constitutus.citra Deum,
et

(Ezech. xn). Recte igitur inter ornamenta pontili- sed ultra hominem minor Deo, sed major ho- :

calia logion prfeeipue commendatur, quod qua- mine : qui de omnibus judicat, et a nemine judi-
drangulum erat duplex et pontificis ratio, quam
:
catur : Apostoli voce pronuntians, « qui mejudi-
etlocoprasignabatetnomine, debetdiscernere in- cat, Dominus est (lCor. iv). » Verum officium ser
fi
ter quatuor, inter verum et falsum, ne deviet in vitutia humiliet, quem fastigium sublimitatis ex
credendis : inter bonum et malum, ne deviet in altat, ut humilis sublimitassit, et sublimis humili-
agendis. Debet discernere pro duobus, pro se vide- tas ; nam i superbis Deus resistit, humilibus au-
licet et populo, ne, si caecus csrcuui duxerit, ambo tera dat gratiam (Jac. iv). » — « Qui se humiliat,
infoveam cadant (Matth. xm). « Erat quadrangu- exaltabitur; et qui se exaltnt, humiliabitur (Luc.
lum propter quadrifarium intellectum, quem pon- xiv). » — « Omnis vallis implebitur, et omnis mons
tifex in Scripturis debet habere, historicum, alle- et collis humiliabitur (Itai. xl). » Salubre consi-
goricum, tropologicum.et anagogicum. Erat et du- lium : Quanto major es, humilia te in omnibus
«

plex, proptergeminum testamentum.quod (Eccli. » Et

m), « Principem te constituerunt,
pontifici :

non expedit ignorare; quia «littera occidit, spiritus noli extolli, sed esto in illis quasi unus ex illis

auiem vivillcat (II Cor. m).» Quadrangulum, propter (Eccli. xxxii). » — « Haec est lucerna posita super
Novum Testamentum, quod in quatuor Evangelii» candelabrum (Eccli. xxvi), ut cves qui in domo
continetur duplex etiam, propter Vetus quod in
:
'sunt videant (Matth. v). » Porro, « si lumen hoc
duabus tabulis exaratur. quanla debet esse illa tenebra? liant, ipsae tenebrse qnunta» erunt? (Matth.

una prudentia,qu« compelliturad omnem pruden- vi). » — « Uic est sal terrae. Quod si sal evanuerit,
« Ad nihilum valet ul-
tiam respondere, quaestionum nodosdissolvere,du- C in quo salietur? (Matth. v).

bitationum abdita reserare, causarum merita pan- tra, nisi ut mittatur foras, et conculcetur ab homi-

dere judiciorum ordines observare, Scripturas

:
nibus. Unde cui plus committitur, plus ab eo exi-

exponere, populis praedicare, inquietos corripere, gitur; plus rnim habet unde possit vereri, quam
debiles confortare, haerelicos confundere, catholi- unde valeat gloriari rediturus Deo rationem, nou :

cos conlirmare. « Quis est hic,et laudabimus eum? solum pro se, sed pro omnibusqui sunt sua; curae
(Eccii. xxxi.) » Ideo Dominus signanter
Quis ait : « commissi. At omnes omnino qui sunt de familia
putasest fidelis servus
prudens? (Matth. xxiv.) »
et Domini, sub ejus cura constituti sunt non enim ;

Talis debet esse, qui super familiam constituitur. distinguit inter hanc atque illam familiam, necplu-

Equidem constitutus sum super familiam, utsiout riter dicitur Super familias, tanquam multas
: :

sed singulariter dicitur : Super jamiliam, tanquam

excellentissimus mihi est locus, ita sit et excellen-
tissimum meritum. Verum ad magnam potentis unam, ut sit unum
unus pastor (Joan. x). » ovile et

Domini laudem accedit, quod per vilem servum

— « Una columba mea, perfecta mea
est, inquit,

suum beneplacitum operatur, ut nihil ascribatur (Can. vi); » una quoque « tunica inconsutilis, quae

human.T virtuti, sed totum attribuatur divinae po- divisa non fuit (Joan. xix). « Una tantum exstitit

tentiaB.Quis autem sum ego, aut qu.-e domus patris n arca, intra quam quicunque fuerunt, « sub uno
mei, ut sedeam excellentior regibus et solium glo- rectore leguntur in cataclysmo salvati. Qui autem

teneam? Mihi namque dicitur extra ipsam inventi sunt, omnes in diluvio perie-
riae in Propheta :

runt (Gen. vi). »

« Constitui te super gentes et regna, ut evellas et
destruas et disperdas et dissipes, et asdifiees et Ad hoc autem est super familiam conslitutus, ut
plantes (Jer.i). > Mihi quoque dicitur inApostolo: det illi cibum in tempore. Primatum Petri Dominus
« Tibi dabo claves regni ccelorum, et quodcunque Jesus Chritus et ante passionera, et circa passio-
ligaveris super terram, erit ligatum et in ccelis, nem, et postpassionem constituit. Ante passionem
etc. (Matlh. xvi). » Cum omnibus apostolis loque- cumdixit:» Tu es Petrus, et super hanc petram
retur, particulariter dixit : Quorum remiseritis
« aedificabo Ecclesiam meam, et quodcunque ligaveris
peccata remittuntureis, et quorum retinueritis re- super terram, ligatum et in ccelis et quod-
erit :

tenla sunl (Joan. xx). » Cum autem soli Petro lo- cuuque solveris super terram, erit solutum et in
queretur, universaliter : ait: Quodcunqueligaveris ccelis (Matth. xiv). » Circa passionem cum ait :
659 INNOCENTIl 111 PAPiE SERM0NK8 1)E DIVERSI8.

« Simon, Satanas expetivit, vos ut cribraret sicul \ est pro mundi vitu. Quia nisi manducaveritis cur-

triticum : ego auleiu rogavi pro te, ut non deticiat nem Filii hominis.et biberitis ejus sunguinem.non
fldes tua : et tu aliquundo conversus, conlirmafra- habebitis vitum in vobis (Joan. vi). > Hunc tripli-

tres tuos (Luc. xxn). » Post passionem vero, cura cem cibum dare quidem teneor, scd intempore ;

tertio prsecepit : si diligis me, pasce oves meas quia, juxta proverbiuni Salomonis : « Umnia bona
(Joan. xxi) » In primo sublimitas potestatis, in se- in tempore suo
Eccli. nrj. » Prius teneor dare ci-
(

cundo constantia fidei, et in tertio pastura gregis bum exempli, deinde cibum verbi, ut digne dem
exprimitur qua; circa Petrum in hoc loco mani-
:
cibum sacramenli. Quia « ccepit Jesus faccre et
festissime declarantur. Constantia fidei, cum dici- docere, nobis relinquens exemplum, ut sequumur
tur Constituit super familiam. Pasturagregis, cum
:
vestigia ejus (Act. 1). » — « Qui peccatum non fe-

dicitur : Ut det illi cibum. Cibum dare tenetur, vi- cit,noc inveutus est dolus in ore ejus (/ Petr. n).»
delicet exempli, verbi, sacramenti. Quasi dicat 5 Nam « qui fecerit et docuerit.magnus vocabiturin

Pasce exemplo vitae, verbo doctrina?, sacramento regno ccelorum (Matth. v).« Propler quod a tunica
eucharistiae.Exemplo actionis, verbo praedicationis, dependebant mala granata cum tintin- pontificali

sacramento communionis. De primo veritas dicit :docuero ct nabulis aureis (Exod. xxvni,). Si enim
« Meus cibusest.ut faciam voluntatem.ejus qui me „ non fecero, recte mihi dicetur « Medice, cura te- :

misit (Joan. iv) • de secundo Scriptura dicit

;
ipsum (Luc. iv). » Et « Hypocrita, ejice primura
: :

Cibavit eum pane vitae et intellectus, et aqua sa- trabem de oculo tuo, et tunc ejicies festucam de
pientiae salutaris potavit illum (Bccli.xv); » de ter- oculo fratris tui (Mattk. vn • Qui praidieas :

. —
tio Dominus inquit « Caro mea vere est cibus, et
:
non furandum, furaris? Qui praedicas non mco-
sanguis meus vere est potus (Joan. vi). » Cibum chandum, mcecharis? (liom.u.) » Peccatori autem
exempli teneor dare familiae, ut luceat lux mea co- dixit Deus « Quare tu enarras justitias mens, et :

ram hominibus, quatenus videntes opera mea bo- assumis testamentum meum per os tuum ? PsaL t

na, glorificent Patrem vestrum qui in ccelis est xlix.J » Certe cujus vita despicitur, restat ut prae-

(Matth. v). • —
« Nemo enim accendit lucernam, et dicatio ejus contemnatur.« Omnibus omnia factus
ponit eam sub modio, sed supercandelabrum, ut snm,dicit Apostolus.ut omnes lucrifacerem (/ Cor.
luceat omnibus qui in domo sunt {ibid). » Propter ix).» —Gaudere cum gaudentibus,flere cum flen-
«

quod alibi Dominus ait « Sint lumbi vestri prae- :

tibus, ut ratiouabile sit obsequium uostrum (Rom,
cincti, et lucernae ardentcs in manibus vestris (Luc. _
xn). » —
o Sapientiam loquimur inter perlectos.

H). » Cortina cortinam trahat, et qui nudit dicat : Inter vos autem niliil judicavi me scire,ni.-i Josum

Si enim sacerdos qui est unctus, pereaverit, facit de- Christum, et hunc crucifixum (/ Cor. n). » —
linquere populum. Nam « « Tanquam parvulis in Christo lac vobis potum

Omne animi vitium tanto conspectius in se dedi, non escam. Perfectorum enim solidus est ci-
Crimen hxbet, quanlo quipeccat major habetur. bus (/ Cor. m,i. » Probetergo seipsum homo.et sic
(Juvenalis). de pane illo edat, et de calice bibat quoniam « qui :

Sed et cibum verbi teneor darefamiliae.ut talen- maDducat indigne, judicium sibi manducat, non
tumacceptumerogandomultiplicem.quatenus opus dijudicans corpus Domini (/ Cor. xi). »
evangelistas perliciam. Quia, juxta verbum Apo- Ecce, fratres et filii, cibum verbi de mensa sa-

stoli,« non misit me Deus baptizare, sed evangeli- crae Scriptur* vobis proposui comedendum, hano
zare (/ Cor. xui) » ut catelli edant de micis, quss
:
a vobis recompensationem exspectans, haiic a vo-
cadunt de mensa dominorum suorum quia « non ;
bis vicissitudioem postulans, ut puras nianussine

in solo panevivit homo, sed in omni verbo, quod disceptatione levetis ad Dominum, et petatis in

procedit de ore Dei [Matth.\).« Ne forte propter me, oratione credentes, quatenus hoc apostolicae servi-
irao verius contra me.illud dicatur : « 1'arvuli petie- tutis olieinm, quod est meis debilibus huuieris
runtpanem.et nonerat qui frangereteis(T'i> <'/> iv).« -
importabile.digne mc faciat adimplere,ad gloriam
Cibum quoque sacramenti teneor dare familiae, nominis sui, ad salnU-m aniniu' meae,ad profeotua
ut in eo vitam accipiat, ct ex eo mortem evadut, [j
universalis Ecclesi», ad utilitalem totius popull

ipso dicente : « Ego sum panis vivus, qui de ccelo Christiani, Jcsus Christus Dominus noster, qni Mt
descendi : si quis manducaverit ex hoc pane, vivet super omnia Deus benodictus in saecula suoulorum.
in aeternum. Et panis quem ego dabo, caro mea Amen.

SERMO 111.

1N CONSECRATIONE PONTIFICIS.
De quatuor speeiebus desponsationum, fl prSConiU Rtmanie Ecclesix : de Spiritvuh eonjugio episee
F.celesia sua, et bonis conjutju.

Qui habet sponsam, sponsus est. \mieus autem Paranymphus ait ista de ap
sponsi, quistat et audii eum, gavdU gaudH propter lucern i de Bole, Joannes de Christo. Sponsna •«»••

vocem sponsi (Joan. iu). est Christus, et sponeu quam habet Ecoleaia. Oe
 :

SERMO III, IN CONStfCRAT. PONTIFICIS. 662

661

posuit tabernaculura multiplicavit in me munera gratiae, contulit mihi

lllo dicit David « In sole A.

» etc. De sponsa loquitur Salo spiritualia beneficia, superaddidit temporalia,

suum (Psal. xyiii),
spero quidem quod donabit aeterna « Si gloriari
mon « Vulnerasti cor meum, soror mea, sponsa
:
:

non expedit quidem Cor. n); » quia

mea (Canl. vi). » Qualuor enim specios desponsa- oportet, (//

tionumnos distinxisse meminimus in libello.qurm « cui plus committitur, plus ab eo exigilur (Luc.
edidimus de quadripartita specie nuptiarum. Et xn), »juxta regulam veritatis. Stans itaque gau-

primam, inter virum ct legitimam feminam se- : de o propter vocem ejus sed propter quam vocem ? ;

An propterillam quamdixit mihi in Petro Tibi

cundam, inter Christum et sanctam Ecclesiam : ««

tertiam, inter Deum et animam justam quariam, :

dabo claves regni ccelorum ? et quodcunque liga-
veris super terrara. erit ligatum etin coelis (Matlh.
inter Verbum et humanam naturam. De primis nu-
Propter xvi. » An propter illam quam mihi locutus est in
ptiis, protoplastus evigilans prophetavit : « )

hoc relinquet homo patrem et matrem, etc. (Marc. propheta « Constitui te super gentes, ut evellas et
:

x), de secundis nuptiis Joannes

i) in Apocalypsi lo- destruas et sdifices etplantes ? (Jer. i. »Sed pro- )

quitur : « Veni, ostendam tibi novam nuptam spon- pter hanc vocem magis mihi timendum est, quam

sam Agni (Apoc. xxi) ; » do tertiis nuptiis ait Domi gaudendum. Scio namque, qui dixit « Judicium :

et ideo mo-
nus per prophetam : « Sponsabo te mihi in justitia g durum fiet his qui praesunt (Sap. vi)

miserationibus (Osc net et dicit Scriptura : «. Quanto major es, humi-

et judicio » in misericodia et
n) de quartis nuptiis spon3a dicit in Canticis
; » lia te in omnibus (Ecc/i.m).» — « Principein te con-
stituerunt, noli extolli, esto in illis quasi unus ex
canticorum « Egredimini, filise Jerusalem, et videte
.

regem Salomonem in diademate, etc. (Cant. m). » illis (Eccli. xxxn) ; » et Dominus in Evangelio :

In hac quadriparlita specie nuptiarum, quiddam et «« Qui major est inter vos, erit omnium servus: et
qui pra?cessor, tanquam ministrator (Luc. xxn). »
admiratione pariter et veneratione dignissimum
reperitur. Per primas efllcitur, ut sint duo in carne Et propter quam vocem mihi gaudendum est?
una: per secundas eflicitur, ut sintduo in uno Propter illum ulique, quam Dominus inquit aposto-
corpore : per tertias efficitur, ut sint duo in uno lis « Vobiscum ero omnibus diebus usque ad con-
:

spiritu : per quartas efficitur. ut sint duo in una summationem saeculi (Matth. xxvm). » Et specia-
persona. De primis namque testatur auctoritas : liter Petro : » Simon, ecce Satanas expetivit ut
« Erunt duo in carne una (Gen. n). » Propterea eribraret vos sicut triticum.etc. (Luc. xxn). » Hasc
Veritas intulit jam non sunt duo, sed
: » Itaque est vox Sponsi, pro qua gaudeo quia sicut pras- ;

una caro (Matth. xix). » De secundis dicit Aposto- dicit Simoni pugnam, qui promittit victoriam, sic

lus « Omnia mombra corporis cum sint multa,

: injungit officium, quiimpendit auxilium. Pugnam
unum tamen corpus sunt in Christo(/ Cor. xiu) » preedicit, cum ait : « Salanas expetivit ut cribraret
Propter quam unionem idem alibi subdit :« Etenim vos sicut triticum. » Victoriam promittit, cum ad-
omnes nos inunum corpus baptizati sumusfi/iiii. ).» dit: >• Ego autemrogavi pro te, ut non desinatfides
De tertiis vero dicit Scriptura: « Qui adhosret Deo, tua (ibid. ). » Nam « haec est victoria quee vincit

unus spiritus est cum eo I Cor. vi ). » Propter ( mundum, fides nostra I Joan. v). » Officium in- (

quam unionem Joannes apostolus ait « Qui m^uet ; jungit, cum dicit Confirma fratres tuos (Luc.
:

in charitate in Deo manet, et Deus in eo (/ Johan. xxn). » Auxilium impendit, cum ait « Ego pro te :

iv). » De quartis fides catholica confiletur, quod rogavi, Petre (ibid). »— « Exauditur enim in omni-
sicut anima rationalis et caro unus est homo, ita busprosuareverentia(Hc?/>r.v). »— « Dominus mihi
Deus et homo unus est Christus. Propter quam adjutor, non timebo quid faciat mihi homo (Psal.
ineffabilem unionemEvangelistatestatur: « Verbum cxvn). »
caro factum est, et h.ibitavit in nobis ( Johan. i ).»
Ergo qui habet sponsam, sponsus est. An non ego
Primam ergo unionem recte carnalem, secundam sponsus sum, et quilibet vestrum amicus sponsi?
sacramentalem, tertiam spiritualem, et quartam Utique. Sponsus, quia habeo nobilem, divitem, et
personalem. Carnalem, ut diximus, inter virum et sublimem, decoram. castam, gratiosam, sacro-
II
legitimam feminam sacramentalem, inter Chri- :
sanctam, Romanam Ecclesiam quae disponente :

stum et sanctam Euclesiam spiritualem, inter :

Deo, cunctorum fidelium maler est et magistra.
Deumetjustam animam personalem, inter Ver- :
Haec est Sara malurior, Rebecca prudentior, Lia
bum et humanam naturam. Ergo quihabelsponsam, fecundior, Rachel gratior, Anna devotior, Susanna
sponsus est amicus autem sponsi stat, et gaudio
:
castior, Judith animosior, Edissa formosior,
gaudet propter vocem sponsi. Ego factus sum ami- « Multae filiae autem
congregaverunt divitias, haec
cua Sponsi, cui Sponsus amicabiliter « Amice, : unwersas (Prov. xxxi). » Cum
sola supergressa est
ascende superius (Luc. xxix) ; » illius successor ef- hac mihi sacramentale conjugium, cum hac mihi
fectus, qui terna responsione dixit Sponso : « Do- commercium nuptiale. Mira res, qui coalibatum
mine, tu scis quia Utinam amo te (Joan. xxi). » promisi, contraxi conjugium, sed istud conjugium
amem Sponsum, sicut amatus sum a Sponso Quid ! non impedit ccelibatum, nec fecunditas hujus
enim ultra mihi facere potuit, in quo valuit me conjugis tollit virginitatis castitatem. Placuit in
plus amare? Accumulavit enim in me bona naturae, coelibatu Joannes, placuit in conjugio Abraham.
 : :

663 1NN0CENTU III PAPjE SBRMONB8 DB DIVER818 664

Utinam ego plaoeam in utroque, ut utriusquo ma- A vii). » Porro, cum Ecclosia Romnna debitum reve-
nipulos cum exsultatione porteml Solet dioi carnale renlia) nulli prorsus impendat, nisi Romauo ponti-
conjugium, quod est intor virum et feiuiiiaai, ini- (lci, qui pnat IJiHiui alium superiorem non habet
tiatuin, ratum, et consummatum. Initiatum in de- quidesthoc, quoil Uomanus pontifex debitum pro-
sponsatione, ratuui in cunsensu, cnn»uinmntuin in nunutique tantum Romana; Ecclesia sed
vidi'iitia) 1
,

copula. Sic et spirituale oonjugium, quod estinter omnibus omnino tenetur Eeclosiis exhibere? « Sa-
episcopum et Ecclesiam, initiatum dicitur in cle- pientibus et insipientibus debilor sum (Itom. 1), »
ctione, ratum in conlirmatione, consummatum in inquit Apostolus ; et : « Instantia mea quotidiana
consecratione. Illud autem conjugium, quod ego sollicitudo omniuin Kcclesiarum (II Cor. xi) . i

Sponsus cum hac mea sponsu contraxi, simul toit Quid judicatur ad paria, utsocundum quod legitur
initiatum et ratum quia Komanus pontifex cum
:
in Veteri testamento, unus posset habere plures^,
eligitur, conlirmatur, et cum conlirmatur, eligitur. Nonne legislis quod Abraham Saraui habebat uxo-
Nonne recolitis quod de ipso legistis in canone? rem, quaj tamen Agar famulam suain introduxil
quoniam electus, sicut papa verus, auctoritatem ad ipsum nec commisit propter hoc adulterium,
:

obtinet regendi Romanam Eeelesiam, etdisponendi sed oflicium adimplevit (Gen. xvij. Sic et Romanus
omnes facultatesillius. Certecumego contraherem, r, pontitex sponsam habet Romanam Ecclcsiam, qua:
ducebat matrem in conjugeiu ubi vero con-
filius :
tamcn Ecclesias sibi subjectas introducit ad ipsum,
traxi, pater habuit Gliam in uxorem. In carnali
ut ab eo debitum providentiae
recipiant quia :

conjugio excluduntur propinqui, et admittuntur quanto plus redditur, tanto magis debetur. Sed
extranei;sed in spirituali conjugio prima facie re-
nunc fit in spiritu, quod tunc liebat in carne quia ;

gulariter excluduntur extranei, et admittuntur « Spiritus est qui vivificat, caro non prodestquid-
propinqui. De propinquis excludentis in carnali
quam [Joan. vi). » At nonne potest unus episcopa-
conjugio, legistis in canone cautum : « Omnes affi- tushabere duosepiscopos, et unus episcopus duos
nitatepropinquosad conjugalem copulam accedere episcopatus habere? Ne longe exempla petantur.
denegamus. » De extraneis autem aspirituali con-
unus et idem est Hostiensis et Vellucensis [f. Ver-
jugio excludentis canonica tradit auctoritas, ut sit
cellensis episcopus, ut utraque simul Ecclesia
facultas clericis remittendi, si |se viderint praegra-
nupsit eidem. Rursus Hipponensis Ecclesia, quoe
vari, et quos sibi ingeri ex adverso contigerit, non
conjuncta erai Valerio, ipso vivente etiaiu nupsit
timeant refutare. Propterea reperitur cautuiu in
beato Augustino : qui non tam successit, quam
canone, ut in apostolatus culmine de carnalibus
accessit Valerio.Sed qua ratione possunt haec fieri
presbyteris aut diaconis nemo consecretur.
salva lege eonjugii, vos exquirile, quos delectat in-
Anniversarium ergo dicm, quo hoc conju- ^ quisitio qusstionum
fuit me alia sollicitudo detinet :

gium spirituale consummatum, hodie mecum pri- occupatum. Contra hoc conjugium interepiscopum
mum celebratis, licet ipso die fuerim in sede apo- etEcclesiam, ut religiosam prolem Christo generet,
stolica consecratus, quo beatus Petrus apostolus in quatenusuxorilhussicutvirisabundansinlateribus
episcopali fuit cathedra constitutus. Sed sicut lux doinus suae. « Filii suisicut novellae olivarum, » etc.
solis, lucem secum videri non patitur sic illa
stellae :
(Psal, cxxvn.) Propter quod dicit Apostolus
solemnitas hanc secum non sustinet celebrari. « Filioli mei, quositerum parturio, donec formetur
Cedit ergo minor majori, quia minor majori succe- Christus in vobis (Galat. iv). » Et Lia, datis quon-
dit. Ego igitur conjugium contraxi, consecratione
dam mandragoris, a conduxit Jacob, ut ad lllam
nuptias celebravi. intraret, quaj concepit et peperit ((>». xxx). » Eos
Tria vero principaliter sunt bona conjugii, fides. autem quo Christus regenerat, doctrinis instruit
proles.et sacramentum. Fides ad castitatem, proles salutaribus, et monitis informat honestis, « cibat
ad fecunditatem, sacramentum ad stabilitatem re- eos pane vitae et intellectus, et potat eos aqua sa-
fertur.Tantam enim fidem Homanus pontifex et pienti.T salutaris (Eecli.xv.) »— « Venite, inquit,
Romana Ecclesia sibi semper invicem servaverunt, etcomedite panem meum, et bibite vinum meum,
ut eis congrue valeat coaptari, quod Veritas inquit D quod miscui vobis (Prov. ix). » Panem c.rle-
in Evangelio Cognosco oves meas, et cognoscunt
: « stem et calicem salutaris, de quo si quis gustaverit.
me mea3 (Joun. x) » alienum non sequuntur sed
: viv'1 in aMernum « Omne delectamentum in se
:

fugiunt, quia non noverunt vocem alienorum. habentem ct omnis saporis suavitatera(Sa/>. \\i i
Alieni autem sunt ha?retici el schismutici, quoa Saorumenium autem inter Romanum pootlficem el
Ecclesia Romana non sequitur, sed persequitur Romanam ecclesiam tam lirmum et stabile perte*
et fugat. Suum autem cognoscunt et audiunt, non verat, ut non nisi per mortem unquam ab iuvicem
apostaticum, sed apostolicum non Catarum, sed : separentur quia mortuo viro mulier, seoundoa
;

catholioum, recipienset reddens debilum conju- Aposlolum, « soiuta eet a lego viri (Aom. \u\ •
gale, recipiens ab eo
dehitum providentia\ et red- a tem isto alligatus uxori, Boiutionem
\'ir ooi
dens debitum reverentia> Quia • virnon habel po- qusrit, non cedit, oon deponitur; nam • tuo do«
testatem aui corporis, sed mulier. Bimiliter Doulier mino aui Btat, aut oadit (Hom. xiv). » — « yui tu
non habet potestatem sui corporis, sed vir ^lCor. tem judicat, Dominus Cor. Propter
ett J iv). .
 665 8ERM0 IV, IN C0N8ECRAT. PONTIFICIS. 666

oausam vero fornicationis Ecclesia Romana posset A. sicut aliquis posset esse alicujus Ecclesiae sponsus,
'

dimiltere Romanum pontificem.Eornicationem non antequam pontifex esset illius. Cum enim per pro-
dico carnalem, sed spiritualem ;
quia nou estcar- visionem majoris injuste retinentibus juste datur
nale, sed spirituale conjugiuiu,id est propter infi- episcopus, antequam in ipsum consentiant, utique
delitatis errorem ;
quoniam « qui non credit, jam pontifex est eorum propter auctoritatem concessio-
judicutus est (Joan.m) : » et in hoc articulo intelli- nis.Sed videtur fortasse.quod nondum sitsponsus
gitur, quod legitur in Evangelio, quod audistis : eoruiu propter defectum consensus, unde consen-
« Vos estis sal terrae, quod si sal evanuerit in quo tire teneatur, et cum eo conjugale fcedus inire.
salietur? (Matlh. v.) » Ego tamen facile non credi- Cum autem mu-
per electionem accipitur, propter
derim, ut Deus permitteret Romanum pontificem tuum consensum eligentium et electi,utique spon-
contra (idem errare : pro quo spiritualiter oravit sus eorum efficitur, praesertim cum electio confir-
in Petro : « Ego, inquit, pro te rogavi, Petre, etc. matur. Sed antequam consecretur, nec nomen
[Luc. xxn), » Ergo qui habet sponsam, sponsus est. pontificis, officium vindicabit. Sed an ita sit,

Hiec autem sponsa non nupsit vacua, sed dotem sollicitudo nostra disquirat. Inter sponsam autem
mihi tribuit absque pretio pretiosam, spiritualium et virum, et inter sponsuui et conjugem distingui
videlicet plenitudinem etlatitudinem temporalium, n potest in spiiitualibus quod sponsus appellatur
:

magnitudinem et multitudinem utrorumque. Nam electus ante confirmationem, videlicet antequam

caeteri vocati sunt in partem sollicitudinis, solus cognoscat,id est antequam administret vir autem ;

autem Petrus assumptus est in plonitudinem pote;j appellatur post confirmationem, et maxime post
statis. In signum spiritualium contulit mihi mi- consecrationem, cum jam plenarie administrat.
tram.in signum temporalium deditraihi coronam ;
Vel potius, sponsus aut sponsa dicitur propter vir-
mitram pro sacerdotio, coronam pro regno, illius ginitatem, conjux propter fecunditatem.c Despondi
me constituens vicarium, qui habet in vestimento enim, inquit Apostolus, vos uni viro virginem ca-
et in femore suo scriptum stam exhibere Christo (UCor.xi). » Ergo qui habet
« Rex regum et Domi-
nus dominantium (Apoc. xix) sacerdos in *ter- sponsam, sponsus est. Vos autem fratres et filii,
:

num, secundum ordinem Melchisedech (Psal. cix).» qui estis amici Sponsi, et gaudio gaudelis propter
Amplam mihi tribuit dotem, sed utrum ego dona- vocem Sponsi, puras manus sine disceptatione le-
tionem aliquam sibi fecerim propter nuptias, vos vetis ad Dcum, et « corde puro et conscientia non
videritis. Ego nolo asseverare jactanter. Ignoran- ficta (l Tim. i) » in oratione precantes, ut ita red-

tem quaesivit, renitentem accepit sed contradi- dam Kcclesiae debitum conjugale, quod, veniente
;

centem in principio, sed consentientem in fine Sponso, cuni virginibus sapientibus merear accen- ;

quia solus consensus inter legitimas personas effi- C sis lampadibus ad nuptias introire (Matth. xxv)
cit matrimonium. Inde videtur contingere, quod Ipso praestante, qui est super omnia Deus benedi-
licet mirabile videatur, quod aliquis possit esse ctus in saecula saeculorum. Amen.
alicujus Ecclesiee, antequam sit spcnsus ipsius :

SERMO IV.
IN CONSECRATIONE PONTIFICIS.
Quod doclori necessaria sit cha.itas et sapientia, ct quale debeat esse sat in prxlato : de duplici vanilate et
evanescentium dive.silate

Vos estis sal terrse. Quod si sal evanueril, in quo D menta patientur. Et judicium durum (iet his, qui
salietur ? Ad nihilum valet ullra nisi ut mittatur fo- pr.psunt (Sap, vi). Certe quanto major est excel-
ras, el conculceiur ab hominibus (Hattk. v). lentia, tanto gravior est ruina. Nam
Veritas, quee falli non potest, et fallere non
Omne animi vilium tanto eonspeclius in se
vult.terribile quoddam in verbis propositis et irre-
Crimen habel, quanto qui peccat major habetur.
fragabile quoddam argumentum inducit, propo-
(Juvenalis.)
nendo, assuinendo, et concludendo. Proponit enim
ofticium, assumit defectum, concludit tormentum. Ait erc;o Christus : Vos estis sal terrse. Inter virtutes
Officium proponit, cum ait : Vos estis sul terrx. et dona duo quasi praecipua sunt nobis principaliter
Defectus assumit, cuni addit : Quod si sal evanue- necissuiria, videlicet charitas et sapientia.Charitas
rit, in quo salietur? Tormentum concludit, cum ad intormationem honestae vitae, sapientia vero ad
infert : Ad itihilum valet ultra, nisi ut mitlatur fo- eruditionem vera doctrinae, nam « qui feceritetdo-
ras, el conculcelur ab hominibus. Provideal ergo cuerit,magnus vocabitur in regno ca:lorum. « Coe-
qui gerit officium, ne incurrat defectum, quianon pit enim Jesus facere et docere, nobis relinquen3
evadet tormentum. « Potentes enim potenter lor- exemplum, ut sequamur vestigia ejus (Act. i). »
 »

INNOCBNTH III PAP.E 8ERMONKS «E DIVERSIS. 0(58

• Qui pocoatum non 1'ecit, ut sit nobis honoatas in •>

A seil aquie pessima), sed et torra sterilis, aitillis :

vita,« nec invenlus est dolus in ore ejus(/ /V/.u),» Afferte mihi vas novum, et mittito in illud sal. Et
ut ait veritaa in doolrina. Unde a veste pontiticuli ait : Uajc dicit Doniinus : Sanavi uquas has,etnon
depeadebant « inila granatu, cum tintinnabulis erit in eis ultra mors.neque sterilitas (IV /iej.n).»
aureis [Hxod. xxvuii : » ne sine illis ingrcdiens EUizeua Christus, civitas lex, aqua littera, sal sa-
eunctuariuui moreretur. Sunt enim multi, dequo- pientia, vas pradicator, terra Synugoga. Habitutio
rum numero utinam ipse non siin, (]iii diount, et ergo civitatis hujus est oplima, quia secundum
non laciunt. « Alligant onera gravia ot importabi- Apostolum : « Lex sancta et mandatum sanc-
lia, et imponunt humeris hominum, digito antem tuni (liom. vn) : » sed aqua pessima est quia « lit-
suo nolunt eu movcre (Matlh. xxiu). » Sed dicitur teru occidit, spiritus autem vivificat (// Cor. m):
tali : « Medice, cura ipsum (Luc. iv). »
te — et ideo terra sterilis est, id est Synagoga infru-
« Hypoorita, ejice primum trabem do oculo tuo.ct ctuosa ; quia lex ad perfectum neminem adduxit.
tunc ejicies festucam de oculo fratris tui (Matth. Vas novum est Evangelii pra;dicator, qualia fuit
vn). » — « Qui predioas non furandum, 1'uraris? apostolus Paulus.de quo Dominus ait : « Vas elec-
qui prajdicns non nioachandum,mcecharis '? » (liom. tion'8 erit mihi Qui dicitur vas iste (Acl. ix). »
ii. ) Ila?c duo, videlicct charitas et sapientia, t> novum, proptcr novam doctrinam, de qua Veritas
conimendantur quod conficitur cx duobus,
in sale :
ait « Nemo mittitvinum novum in utres veteres
;

calore videlicet.et humore quoniam humor calore :

(Matth. ix).» Inhocvase miltitur sal.de quoDomi-
densatur ut fiat sal. Per calorem enim charitas de- nus inquit apostolis « Habete salem in vobis, et :

signatur, de qua Dominus ait « Ignem veni mit- : pacem habete inter vos (Murc. ix). » Ex hoc vase
tere in terram, et quid volo,nisi ut ardeat ?» (Luc. novo miltit Elizeus saltem in fontem, ut sanet
xii.) — « Aquaa multae non possunt exstinguere aquas, ne sit « in eis ultra mors neque sterilitas
charitatem (Cant. vm). » Per humorem auteu: in- (IV Heg. n) » quoniam Christus per Evangelium
:

telli;;itur sapientia, de qua Salomon ait : « Aqua pra;dicatores mittit in occidentem litteram quia :

profunda verba ex ore viri : et toriens inundans • Spiritus est qui vivificat, ct.ro non prodestquid-
est fons sapientire (Prov. xvm). > Pontifex ergode- quam (Joan. n). « Sic ad nuptias aquam convertit
bet esse sal terra?, ut informet populum exemplo in vinum, et velamen tollit de facie Moysi.ut reve-
vitseper charitatem, et instruat verbo doctrina? lata facie gloriam Domini contempletur.Debet enim
per sapientiam. praelatus non solum cibos condire, sed et carnes

Sal principaliter tria facit, cibos condit, carnes siccare ut castiget corpus suum, et in servitu-
:

terram sterilem reddit. Ad primum spectat,

siccat, tem redigat (/ Cur. n ne forte, cum aliis prajdi- 1

'J
quod beatus Job ait « Nunquid comedi potest in- :
caverit, ipse reprobus fiat quia nisi fluxusearna- :

sulsum quod non est sale condilum? » [Job. vi) ad lis concupiscentiae desiccetur, profecto carnalis

secundum pertinet, quod de pisce dicitur in To- homo tanquam jumentum in stercore computrescit,
bia : « Salierunt carnes ejus (lob. vi) ;
» ad ter- et quasi quatriduanus fcetet in monumento.
tium vero respicit, quod inquit Psalmista « Po- :
Proterea Psalmista dicebat : « Confige timore tuo
suit terram fructiferam in salsuginein a uialitia in- oarnes meas, a judiciis enim tuis timui (Psal.
habitantium in ea (Psal. cvi). » Talis debet esse cxvm). Optimus clavus est timor, qui carnem
..

sal in praelato, ut cibos condiat, carnes siccet, et cruci affigit. Juxta quod legitur « Crucifixerunt :

lerram sterilem reddat.Ui condat cibum doclrinee, membra sua cuoi vitiis et concupiscentiis Gal.
de qua Veritas ait « Quis putas cdt fidelis ser- :
v) » quia «
: timor Domini peccatum expellit
(Ecci. i) » de quo rursus dicitur per Propbetam
vus et prudens.quem constituit dominus superfa- ; :

miliam suam.ut det illi cibum in tempore ? » (Matth. « A timore tuo, peperimusDomine, concepimus et

xxiv) ut siccet carnem concupiscentice, de qua spiritum salutis (Psal. xxvi). » Legitur etiam quod
dicit Apostolus « Caro concupiscit adversus spi-
:
reges victores, urbes destructas salibus semina-
ritum, et spiritus adversus carnem (Gal. v). » Ut bant, ne quod in eis germen ulterius orirettir. Re
terram nequitia: reddat sterilem, de qua dicit Do- D ges victores, sunt sancti praedicatores, de quibus
minus ad Ad.im « Maledicta lerra in opere tuo, :
inquit Apostolus « Sancti per tidem vicerunt re- :

spinas et tribulos geminabit tibi (Gen. m). » In- gns (Hcbr. Urbes destructa
n). sunt gentes ad
» 1
.

sulsus est cibus doctrina>,qui non fuerit sapientia; lidem conversaa, a quibus regnum diaboli est de-
sale conditus, illius utique sapientiae, de qua dicit striictum.de qua destruotione Dominus loquitur per
Apostolus : « Christus est Dei virtus etDeisapien- prophetam : « Constitui to super gentes et auper
tia (/ Cor. i). » Unde non bene sapit ulla doctrina, regna, ut evellas et destruas et dissipes et disper-
quas Christum non resonat,qui est anima: sapor et das jjer. i). » Haa i^itur urbes destructas debe-
suavitas duloedo. BU, iiu]uit A|iostolus,sermo
et • mus salo Beminare, ne quid in ois germon ulteriua
vester salo conditus (QolOl, iv|. u lusipidus enicn oriatur, ne de ceatero germinet spinas el tribulos
est sermo.qui sale gaplenUte spiritualia non ooodi- vitiorum. Bino orgo Dominua in le^re prwcipit :

tnr. Unde cum lilii proplietaruin dixissont ad Kli- « ln omni sacritioio sal otferea (Levit. u), » Id »•(
ztjum : « Boce,habitatio civilatis hujus ostoptima, in omni quod dices aut facies, adhibe sapicntiam,
 :

669 SERMO IV, IN CONSfiCRAT. PONTIFICIS. 670

ne quid ofTeras Doraino insipidum vel insulsum. A. Damnosum aliis, quia si sal evanuerit, in quo sa-
Quod si sal evanerit, in quo salietur ? Duplexrst tielur ? Periculosum sibi ; quoniam ad nihilum valel

vanitas : una naturae, qua? est mutabilitas condi- ult rti. nisi ut miltatur foras, id est ab officio depo-
tionis, altera culpas, quae est vitium et peccatum. natur e: conculcetur ab hominibus id est a populo
:

De prima dicit Apostolus « Vanitati subjecta est :

contemnatur. Vel miltalur foras,el conculcetur ab
creatura non volens inom. xvm) ei « Vanitas ; :
hominihus id est ut excommunicetur et evitetur.
vanitatum, ct oninia vanitas, inquit Ecclesiastes Vcl mittalur foras ;quia peccavitin se ; et concul-

(Cap. 1). » Item Psulmista « Universa vanitas om- : cetur ab hominibus : quia peccavit in proximum.
nis homo vivens [Pxal. ixxvni). » De secunda dici- Qualiter ergo de quoliliet alio praelato possitintel-
lur ab eodem : « Filii hominum usquequo sod qualiter intelligi debeatde gravi ligi, satis apparet ;

corde, ut quid diligitis vanitatem, et quscritis nonestadeo manifestum. Servus

men- Romano pontifice,
dacium ? » (Psal. iv.) Et iteruin « enim, secundum Apostolum, « suo domino stat aut
: Mendaces filii
hominum in stateris, ut decipiant iLsi de vanitate eadit (Rom. xiv). » Propter quod idem Apostolus
in idipsum (Psal. lxxi) » item, « quia defecerunt
; ait: a Tu quis es, qui judicas alienum servum ? »
in vanitate dies corum, et anni eorum cura festi- (Ibid.) Unde cum Uou.anus pontifex non habeat
natione (Psal. lxsv i). > Primam vanitatem nullus p aliumdominum nisi Ueum, quantumlibet evanescat
evadit, juxta quod de beato Job legitur « Homo quis potest eum foras mittere, aut pedibus concul-
:

natus de muliere brevi vivens tempore, repletur care ? cum illi dicatur : « Collige causam tuam in
multis miseriis. Quiquasi flos egreditur et conte- sinum tuum? »Verumnon frustra sibi blandiaturde
ritur, et fugit velut » Ad secun- potestate, neque de sublimitale vel bonore temere
urubra (Job xiv).
dam quod Dominus ail
vero vanitatem pertinet, glorietur quiaquando minus judicaturab homine, ;

Si sal evanuerit, in quo salietur'1 Ac si diceret Si tanto magis judicatur a Deo. Minusdico quia po- :
;

pra;latus fuerit dissohitus in vitium, aquo popu- test ab hominibus judicari, vel potius judicatus
lus instruetur? Porro, quidam evanescunt in corde, ostendi,si videlicetevanescatin haeresim quoniam ;

quiilam iu ore, quidam in opere. In corde, qui « qui non credit, jam judicatus est (Joan. m). » In
male credunt in ore, qui male docent in opere,
; hoc siquidem casu debet intellig; de illo, quod si-
;

qui male vivunt. De primis dicit Apostolus « Eva- sul evanuerit, ad nihilum valet ultra, nisi ul mitta-
:

nuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est tur foras, et conculcelur ab hominibus. Quid est quod
insipiens cor eorum (Rom. i) » de secundis dicit dicit ; Ad nihilum valet ultra ? Nonne quacunque :

Psalmista « Vaualocutisuntunusquisquead proxi-

:
hora peccator conversus tuerit et ingemuerit, vita
mum suum, labia dolosa in corde, et in corde lo vivet et non morietur, ait Dominus 1(Ezech. xvm.)
cuti sunt mala (Psat. n); » detertiis veroSalomon C Nonne as t r, dimissis nonaginta novem ovibus in
p
ait « Vidi cuncta qua flunt sub sole, et ecce uni-
:
deserto, venit quasrere centesimam qua> perierat, et
versu vanitas a quiaperversi difflcile corriguntur,
:
inventam humeris reportavit ? (Luc. xv.) Nonne mu-
et stultorum infinitus est numerus. »
lier accendit lucernam et domum evertit, ut dra-

Qnidam autem evanescunt solummodo ad humo- gmamperditaminveniret?(/6('d.)Et adutramquepa-

rem, quidam solummodo ad calorem pariterethu- rabolamDominusintulit :Quia « majus gaudium est
morem. Ad calorem evanescunt, qui dissolvuntur angelis Dei super uno peccatore poenitentiamagente
per spirituales cupiditates, ut per iram vel per in- quam super nonaginta novem justis, qui pcenitentia
non indigent (lbia .). » Nonne David evanuit, cum
1

vidiam, de qnibus legitur : « Exarseruntin concu-

piscentis suis. inflammati a gehenna (Dan. xiu). » adnlterium et homicidium perpetravit ? el tamen
Ad humorem evanescunt, qui dissolvuntur per car- non est foras ejectus, nec ab hominibus conculca-
nales concupiscentias, ut per gulam et per luxuriam tus, sed peccato dimisso remansit in regno (II Reg.
dequibus legitur:« 3ehemothdormit in locishumen- n). Nonne Petrus evanuit, qui tertio Christumne-

tibus, flduciam habens, quod influat Jordanis in os gavit ? et tamen non solum apostolatum non perdi-
ejus(JoixL). »Ad calorem panterethumoremt dit, sed etiam principatum accepit (Matth. xxvi).

scunt, quisimul et per spirituales cupiditates et per D Quid est ergo quod dicit : Quod si sal evanuerit, ad
carnales concupiscentias dissolvuntur, de quibus, nihilum valet ullra, nisi ut mittatur foras, etconcul-

ut pcenasitsimilisculpa3,dicit Scriptura « Deaquis : celur ab hominibus ? Verum aliud est evanescere in

nivium transibunt ad calorem nimium (Job xxiv). » agendis, et aliud est evanescere in credendis. Qui
De illis dicit David :«Super eos cecidit ignis, et non evanescit in opere, durnmodonon evanescatin fide,

viderunt solem (Psal. lvii). » De istis inquit Jacob: si pamituerit, semper reparatur ad gratiam,et sa^pe
« Eflusus es sicut aqua, non crescas quoniam as" : rpi-Uuratur ad gradum quiautemevanescitin
;
fide,

cendisti cubile patris tui [Gen. xlix). » Si taliter eva- ut iiathsreticus autapostata, reparari quidem po-
nuerit sal in praslato, in giio populus satieturl Quasi testad gratiam, sed difficile restauratur adgradum;
dicat : In nullo, quia,juxta testimonum legis di- quia remanet cicatrix exhujusmodi lepracontracta,
vinae, si sacerdos, qui est unctus, peccaverit, fucit Petrus enim no;i corde, sod ore negavit. Ne autem
delinquere populum \(Levit iv). Peccatum ergo evanescat sal in me.quod damnosum nimis et peri-
praslati et aliis damnosum, elsibi est periculosum. culosu m existeret, vos fratres et filii, et apud miseri-
671 INNOCENTII III PAP.E SKRMONKS DK DIVBRSIS. 672
cordi9iiiiiuin Putrcm piis prccilms imploretis, ut A conlirmct, qua3 perdilectionernoperatur, ad gloriara
ipse qui beato Petro prajdixit : « Ego pro te rcgavi, nominis ad salutem anim«e meae, ad profectum
sui,
Petre, ut non deficiat fides tua : et tu aliquando universalis Ecclesiae, Jesus Christus Dominus no-
conversus, conlirma fratres tuos (Luc. xxm in ; ster, quiest super omnia Deusbcnedictus in saecula
rae successore suo iuimerito et indigno lidem illam saeculorum. Araen.

SERMO V
AD CLAUSTRALES (26).

Ad claustrales loquens Scriptura ait : « Ecce B riores superioribus obediant, superiores minoribus
quam bonum et quam jucundum habitare fralres moderata consuetudine condescendant. Ad insi-
in unum (Psal. cxxxn.) Et alibi Psalmista ait in
! • nuandumhujusunitatis meritum, unusqui descen-
persona claustralium « Unam petii a Domino,
: debat in piscinam salvabatur \Joan. v), unus filius
hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini om- viduae suscitatur (Luc. vn), arca in uno cubito
nibus diebus vitx meae (Psal. xxvi). » Cum apud consummatur (Gen. vi). Ad annuntiandum David
naturalem philosophum unitas celeberrimis adno- victoriam unus mittitur(// Reg. i). Unus nuntians
tetur mvsteriis, apud theologum non
minoribus Job mortem liliorum a periculo liberatur. Omnia
subjacet sacramentis. Sine unitate spirituali necin quae ad ecclesiasticam unitatem pertinent, ample-
praesenli gratia habetur, nec in futuro gloria con- ctitur unitas. Omnia informal singularitas. Est
fertur ; sine unitate omnis exsuffiatur religio ; sine enim • unus Deus, una fides, unum baptisma
unitate languescit superna dilectio ; 9ine unitale li- (Ephes. iv), una lex, unus rex, una gratia, una
des perit sine unitate obedientia deficit. Unitas in
; gloria.
divinis parat consonantiam, in angelis concordiam, Inter claustrales autem similiterdebet esse trina
in Ecclesiis obedientiam. untas, unitas religionis, unitas possessionis, unitas
Triplex est unitas est enim unitas superccele-
; cbaritatis. Unitas religionis, ut sint uniformes in
stis, unitas ccelestis, unitas subccnlestis. Unitas su- habitu, uniformes in victu, uniformes in jejuniis,
percoelestis est in concordiaTrinitatis, ubi est uni- uniformes in vigiliis. Sed quidam anomali se a re-
tas uniens et unita, et est ibi unitas uniens nec gula hujus unitatis excipiunt, cupientes se mollio-
unita, et etiam unita non uniens. Unitas uniens et ribus accumberestratis, paucioribus interes9e vigi-
unita, est Spiritus sanctus qui Patrem unit cum liis, modico vel nullo uti silentio, delicatioribus
Filio unde dicitur unum Patri cum Filio etalibi
; ; Quidam enim monachi vilem habitum
vesci cibis.
dicituresse osculum et amor Patris et Filii. Etest quoquo modo insigniunt, aut pulveris excussione,
cum Filio,mediante divina
unitas, quia unitur Patri aut quadam partium eleganti dispositione, quiaaut
natura. Unitas uniens non unita est divinanatura, pedes in calceis arctius ponunt, aut manicas strin-
quia tres personas sibi invicem unit, sed ipsa eis gunt, aut capucium super anres reflectunt ; cibos
non unitur, quia ipsa non est persona. Unitas unita pro posse suo delicatiores appetunt, quantum et in
non uniens est Pater, quia unitur Filio et Spiritui possunt, si non materiam, saltem mutant formam !

sancto ; sed neuter eorum cum eu. De unitate unus vult fabas vel alios cibos tenues parari quia si
uniente et unita dicitur n Nunc sancte nobis Spi-
:
uno modo, alius vult alio. Quidam silentia fran-
rilus unum Patri cum Filio. » De unitate non unila gunt, etsi non verbis, saltem signis, et sic fabulas
dicitur « In Patre unitas, etc. »
:
D verborum redimunt pluritate signorum. Quidam
Unitas ccelestis in angelorum concordia est, et vigiliag aut intermittunt, aut intercidunt.
est triplex unitas, unitas naturae, unitas grati», Unitag etiam debet esse in possessione, utomnia
unitasgloriae. Unitas naturae, quia omnes sunt sint communia nihil enimproprium debet habere ;

spiritus administratorii unitas gratiae, quiasuntin

; monachus in possidendo, quia nec proprium debet
gratia confirmati ; unitas gloria?, quia omnes sunt habere in volendo. Quodautem nihil debeat habere
in aeterna beatitudine glorilicati. In bac triplici uni- proprium in re exemplo Ananiee quid ad
intelligat
:

tate est diversitas in dignitatum magisteriis, in of- pedes Petri exspiravit quia proprium retinuit (Act.
ficiorum ministeriis, ia cognoscendis arcanorum v). Et adinstructionem claustralium dicit l>ominus
mysteriis. Est ibi concors dissonantia, consonans » Nisi quis renutiaverit omnibu9 qua; possidet,
discordia, diversa unitas, unita diversitas, dissen- non potest meus e9se discipulus (Luc. xiv). » Nec
sus consentiens, divcrsitas uniens. Unitas vero 8uflicit propriis ubrenuntiare in re, nisi abrenun-
9ubcoelestis in Ecclesia esse debet, et trina unitas tient etiam voluntate. Unde et Petrus de hac abre-
;

fidei, unitas rharitutis, unitas e'>edientiae, nuntiatione voluntatia nos reliquimus

ut infe- ait : » Klooe

(26) Kx edit. card. Maii.

673 SERMO VI, IN CONC. QEN. LATBRANENSI HABITU8. 674
omnia et secuti sumus te (Matth. xix). Clauslralis A. jari charismate vicarium amoris vinculum. Ab hac
ergo qui proprium habere desiderat, respicit cum triplici unitate claustialis monachus dicitur, quasi
uxore Lot (Gen. xix), manum ad aratrum mittit unitatis custos. Si primara unitatem non Bervat,
sed retrahit, cum Diua
Jacob ornatus alienige-
filia fit anomalus; si secundam, apostata ; si tertiam
narum appetit (Gen. xxxvm). » Qui ergocommuni schismaticus.
actione possessionis aliquid proprium excipit, lo- Sit ergo in convictu claustrali unitas uniens et

cum Jud» proditoris et furis emit. claustralis qui unita, id est praelatus subditos uniens auctoritate,
multa reliquisti in muudo, noli ad mundum redire subditus unitus charitate. Sit ibi unitas unita aon
uniuj nummidesiderio; non capiat te unius nummi uniens, id est subditus qui etsi alios non uniat.aliia
appetitus, quem non decepit divitiarum thesaurus. tamen se charitate jungat. Sit ibi unitas uniens non
Timeas ne decipula diaboli capiat te in minimo, unita, id est charitas, nulli se tantum in praesenti
quae non decepit in maximo. firmiter copulans. Sit in eis unitas natura, ut in
Propriam etiam abjiciat monachus voluntatem, se naturam diligant; sit unilas gratias, ut sibi in-
ut sicut communitas est religionis, ita sit in volun- vicem gratiam collatam impertiant; sit unitasglo-
tate ; non solum eis omnia sint communia quan-
ut riae, ut una spe ad aeternae vitae gloriam
tendant.
tum ad censum, verum etiam quantum ad sensum; _ Sit unitas fidei, ne sint haeretici sit unitas chari- ;

ut omnes conveniant in una voluntate, omnes con- tatis ne sint schismatici sit unitas spei, ne sint ;

sentiant in una charitate; ut de eis vere possit dici: specialiter obstinati ut de eis possit dici « Ecce : :

« Erat eis cor unum in Deo, et anima una (Act. quam bonum,» quantum ad hominum opinionem;
iv). » Tenetur etiam claustralis habere unitatem « et quam jucundum, » quantum ad menlis dele-
charitatis, ut in proximi profectu suum inveniat; ctationem , « habitare fratres in unum (Psal.
in proximi defectu suum lugiat. Sapientior minus cxxxn)» religionis, in unum possessionis, in unum
peritum instruat, sanus cegroto condoleat, incolu- charitatis! ut ad illam
unitatem pervenire valea-
mis sano congaudeat; et sic vita claustralis imago mus, de qua dicit Psalmista: « Unam petii a Do-
sitvitas coelestis-, ubi sicut in vita aeterna in dis- mino, hanc requiram.utinhabitem in domoDoraini
pari claritate par gaudium, ita in claustrali in dis- omnibus diebus vitas meae (Psal. xxvi). »

SERMO VI.
IN CONCILIO GENERALI LATERANENSI HABITUS(27).

Desiderio desideravi koc pascha mandacare vobis- C et alius : « Desiderium malignum longe fac a me
cum, antequam paliar, idest antequam moriar(Luc. (hccli. xxui). » Ego autem illius invoco testimo-
XXII.) nium, qui testis est in ccelo fidelis, quod non car-
Quia« mihi vivere Christus mori lucrum est, et nali,sed spirifuali desiderw desideravi hoe pascha
(Philip.i),» nonabnuo,sidisposituraestaDeo,bibere manducare vobiscum non propter commoditatem :

calicem passionis, si ve pro defensione fidei catholicae terrenam, aut gloriam temporalem, sed propterre-
sive pro subsidio TerrseSanctae, siveprostatueccle- formationem universalisEcclesiae, ad liberationem
siasticaelibertatis,mihtfueritpropinatus: quanquam potissimum Terrae Sanctae: propter quae duo prin-
desideremincarne permanere, dooec consummetur cipaliter et praecipue hoc sacrum concilium convo-
opusincceptum. Verumtamen non mpa, sed Dei vo- cavi. Sed forte dicitis : Quid est hoc pascha quod
luntas fiat. Etideodixivobis:D(;«deno desideravi hoc desidcras manducare nobiscum ? Pascha namque
pascha manducare vobiscum antequampatiar. Mulla diversis modis accipitur in Scripturis divinis. Pro
sunt et varia hominum desideria: quis ea suilicit die, unde : Appropinquavit dies azymorum, qui dici-
explicare? Omnia tamen reduci possunt ad duo, tur pischa ;
pro hora, unde: « Quartadecima ad
spirituale videlicet et carnale spirituale, quod de : vesperam pascha Domini est (Levit. m);» pro agno,
ccelestibus et aeternis ; carnale vero, de temporali- p unde : Venit dies azymorum quando necesse erat
bus et terrenis. De isto Propheta dicit in Psalmo : occidi pascha; pro azymo, unde: « Non introierunt
« Concupivit anima mea desiderure justificationes praBtorium, ut non contaminarentur, sed comede-
tuas in omnitempore (Psal. cxvm).» Et sponsa di- rent pascha (Joan. xvm), > pro festo, unde « Ante :

cit in Canticis :« Sub umbra illius quem desidera- diem festum Paschae, sciens Jesus quia venit hora
veram sedi: et fructus ejus dulcisgutturi meo(Cant. ejus, ut transeat de hoc mundo ad Patrem (Joan.
n).» De illo dicit apostolus : « Desideria carnis fu- xiii); » et etiam pro ipso Christo, unde Pascha :

gite, quse militant adversus animam (I Pelr. n) ; » noctrum immolatus est Christus (/ Cor. v). » Sane

(27 Ex Mansi ConciL, t. XXII, p. 968, ut et sermo VII.

675 INNOCENTll 111 1'AI'jE 8KKMONKS 1)E DIVliRSIS 076

pascha Uebraicc dicitur phase, quod est trotttitui A llttojue de qua dicil Piolmista : « Maler Ston di-
(Exod. xu), Grmce vcro ttjj/eiv quod ast pati: quia cit: Homo, st liiuiio nalue est in ea, ct ipse funda-
per passiones debemus traQSire ad gloriam, secun- vit ean? Altiaaimua (P*ai. lxxxvi); • ubi Deaa rrx
dun» quod Veritas ipsa dicebat n Oportebat pati : noater ante aeoula Balutem in medio terra digna-
Christuui, et sic intrare in gloriam suum l.ur. tus est operari. Quid ituque faciemus? Ecce egn,
xxiv). » Q'2\& si volumus conregnaro, oportet cl dileoli tratres, totum me vobis committo, totum nie
compati : licet « non sint condignac passiones hu- vobis cxpono, paratus juxta coucilium vestrum,si
jus temporis ad futuram gloriam quaa revelabitur videritis expedirc, personalem Bubire, laborem, et
in nobie (fldm. vml. » lloc pateha, quod est phase, transirc ud reges, et populos, el populos, et natio-
id est trantitut detiderio detideravi mandunart vo- ln-: adhuc anteoo et ultr.i, si clamore valido eos
biteum. De quo in Exodo dioitur: « Comodcnt fe- valeuin excitarc, ut surgant ad Doinini prrelium
stinanler est enim phase, id transitus Domini
: prailiandum, et vindicandam injuriam Crucifixi.qui
{Exod. xu). » Legitur quippe in libro Kegum, et pro pecoatis nostris ejectus est de terra, et de sede
inParalipomenon apertissime O0ntinetur,quodxvil) sua.quam sanguine comparavit, etin quauniversa
anno re;;ni Josias regis restauratum est lempluni.et redemptionis noetrue sacramenta peregit. Quiquid
r ilfliratumestPhasp.qualenon fuitinlsrae) adiebus ~ tamen egerint alii, nos sncerdotes Domini hoc ne-
judicum atque regum [IVtteg. xxiv; // Paral.xxKv). gotium specialiterassumamus, subvenientesetsuc-
Utinam ha;c historia, instantis temporis sit parabola, currentes, in personis ct rehus, necessitatibus Ter-
ut in hoc nostri pontiticatus anno xviu templum m Suncta; : ita quod nullus omnino remaneut.qui
Domini, quod est Ecclesia, restauretur, et celebre- tioa sit particeps tanti operis, ne sit expers tants
tur Phase, sive Pascha, vicelicet hoc solemne con- merccdis. Na;r. et olim in simili casu per sacerdotes
cilium, per quod liat trunsitus de vitiis ad virtutes fecit Deus salutem in Israel, quando per Macha-
quale revera non fuit factum in Israel a diebus ju- ba!OS, utiquc sacerdotes, filios Mathatiae, liberavit

dicuro atque regum, id est a temporibus Putruin Jerusalem lemplum de manibus impiorum (/
et
sanctorum, atque catholicorum principum, in po- Mucli. ix). De spirituili vero transitu Dominus ad
pulo Christiano, Deum vidente per fniem. Et ego virum vestitum lineis, habentem atramentarium
pro certo spero in eo qui suis promittit fidelibus, - scriptoris ad renes « Transi per mediam civita-
:

dicens Ubicunque duo vel tres congregati fue-

: « tatem, et signa Thau super frontes virorum gtn.cn-
rint in nomine meo, ibi in medio eorum suva(ilatth. tium atque dolentium super cunctis abominationi-
xvn); » quia ipse in medio nostrorum adest ad ce- bus quaj sunt in medio ejus (E%ech.lt.). » Deinde
lebrandum hoc Pascha, qui congregati sumus in dixit sexviris habentibus vasa interitus in mani-

hac Salvatoris lasilica in nomine Salvutoris, pro **

bus suis :« Transite per civitatem, sequcntes eum,
his quaB pertinent ad salutem. Triplex autein Pa- et percutite omnem, super quem non inveneritis
scha sive Phase desidero vobiscum celebrare, cor- Thuu. Neminipareal oculus vester, et a sanctuario
porale, spirituale,«ternale: corporale, ut fiat trans- meo incipite (Ibid.). » Vir vestitus lineis, habens
itus ad locum, pro miserabili Jerusalem liberanda; atramentarium scriptoris ad renes ejus, is debet
spirituale, ut tiat transitus de statu ad statum,pro esse qui loquatur, vir virtutibus virens, qualia erat
universali Ecclesia reformanda; aeternale, ut fiat Ule de quo dicit Scriptura: « Vir erat in terra Hus
transitus de vita in vitam, pro ccelesti gloria ob- uominc Job et erat vir iste simplex, et rectus, ac
,

tinenda. De corporali transitu clamat ad nos mise- timena Deum, et recedens a malo (Job i). » Vcsti-
rabiliter Jerusalem in Threnis per Jereniam:«0 tus lineis, id est honestis moribus et bonis ope-
vos omnes, qui transitis per viam, attendite.et vi- ribus adornatus. Juxta quod alibi dicitur «Omui :

dete, si est dolor similis, sicut dolor meus (Thren. tempore vestimenta tua sint candida Eccli. (

i).»Ergo transite ad me omnes qui diligitis me,ul ix ) » id est opera

, tua munda. Linum enim
a tanta miseria me liberctis. Ego enim, quae sole- munditiam et honestatem designat propter can-
bam esse dorcina gentium, rnodo factu sum sub tri- dorein, ad quem per carnis macerationem et con-
buto: quse solebain esse plena populo, rr.odosedeo D tritionem perducitur, de quo vestis sacerdotalis
quasi sola.« Vioe Sion lu c'ei:t, eo quod non s.ntqui tiebut in lege. Scriptor autem egregius et supre-
veniant ad solemnitatem (Ibid.) ; » facti sunt ho- inus Spiritus sanctus est digitus Dei, quo scn-
stes ejus in capite, loca sancta profanata suut uui- pta fuerunt tabuloe Testamenti. De quo dioit 1'sal-
versa, et sepulcrum Domini est inglorium, quod inisu>:« Lingua mea oalamua Bcribwvelooilereori-
solebat esso gloriosuui. Ubi colebatur unigenitus bentia (Ptal. suv), »Hujua scriptoria atramenu-
D.-i tilius JcsusChristus, modo colitur lilius per- rium eet donum Boienvtia:da quo per oaiamua
ditionis afahometus. Insultunt mihi lilii ulicni, et lingiur, atramentum dootrina profertur, al In oor»

improperant lignum crucis, dicentos Confldebaa ili^ susperaoribitur pergameno.ln renibua aa 4o a eafl

in li^no, ecce nunc ad.juvet, quantUB

si potost.u (l desiderii, de quibua Dominua praoipit: « Reaet
pudor.quanta confuaio, quautum opprobrium,quod 'galmista orubat
lilii uncillu>,viliesimi Agarcni, detinenl iimirem no- ad Dominum: - I
•
ineoa at oor meuin J'sat
strain, matrcm univeraorum Qdelium anoillatdm ! \w'. lllo igitur habet atramentarium Bcrlptoria,
677 SERMO VI, IN CONC. GEN. LATBRANENSI HABITUS. 678

qui perdonum scientiee sibiaSpiritu sancto ddtum A. Et cum in plenitudine temporis, sexta venisset
desideriacarnis cohibet et restringit, ut in vita non aetate, sexta die sub hora sexta, genus redemithu-
discrepet a doctrina, ne sibi ipsidicatur « Medice, : manum. Ideoque sex uliima verba dixit in cruce.
cura te ipsum (Luc. iv) non furan- ;
qui praedicas Vas interitus, quod tenere debetis in manibusves-
dum, furaris: qui doces non mcechaudum, mce- stris ad intcrimendum scelestos, est pontificalis
charis(Rc)tn.ii). » ProptereaVeritasnit «Sint lumbi : auotontas, quam excrcere debetis in operead peri-
vestri praecincti, et lucemae ardenles in mambus mendum iniquos, exemplo Psalmistae dicitur « In :

vestris (Luc. xiO. • Hinc transire praecipitur per matutino interficiebam omnes pcccatores terrae, ut
mediam civitatem, et signare Thau super frontes disperderem de civitate Domini omnes operantes
virorum gementium et dolenliuin, T est ultima lit- iniquitatem (Pascal.c). »De hisvasis alibi dicitur :
tera Hebraici alphabeti, exprimens forman crucis. « Tetendit arcum suum, et paravit illum, et in eo
qualis eratantequam Domino crucifixo Pilalus titu- paravit vasa mortis: sagittassuas ardentibus effecit
lum superponeret .'
quam et sanguis agni positus {Psal. vn). » Vobis ergo praecipitur: Transite per
superutrumquepostem, et in superliminaribus do- mediam civilatem, sequentes eum, summum vide-
morum mirifice designabat. Hoc signum gerit in licetsacerdolcm, quasi ducem, principem, et ma-
fronte, qui virtutem crucis ostendil in opere : ut
p inatrum.ut percutiatis interdicendo etsuspendendo,
juxta quod di.nt Apostolus « Oucifigat carnem : excommunicando et deponendo, prout culpaa qua-
suam cum vitiis et concupiscentiis (Gal. v; ) » litas postulaverit, omnem super quem non invene-
idemque cumAposlolo dicat: « Mihi absit gloriari, ritisThau signatum abipso, qui claudit, et nemo
nisi in cruce Domini nostri JesuChristi, perquem aperit ;nemo claudit (Apoc. in).
aperit, et Signatis
mihimundus crucifixus est, et ergo mundo (Gal. enim nocendumnon est, juxta quod alibi dicitur:
vi.) » Tales profecto dolent et gemunt super cun- « Nolite nocere neque mari, neque arbori-
terrae,
ctisabominationibus, quse fiunt in medio civitatis: bus, quoadusque signemus servos Dei nostri in
quia peccata proximorum frixoria sunt justorum. frontibus eorum (Apoc. xvn). » De caeteris autem
« Quis, inquit Apostolus.infirmalur, et egonon in- dicitur: « Nemini parcatoculus vester (Ezeli. ix), »
firmor? quis scandalizatur et ego non uror? » ut non sit in vobis personarum acceptio, recolen-
(I Cor. xi.) Vir ergo vestitus lineis habens atra- tibus illud quod Moyses legitur dixisse Levitis :

mentarium scriptoris ad renes debet transire per « Si quis est Domini, jungatur mihi. Ponat vir
mediam civitatem, et signare Thau super frontes gladium superfemur suum. Ite, et redite de porta
virorum gementium et dolentium super cunetis usque ad portam per medium castrorum, et occidat
aboininationibus, quee fiunt in medio ejus ;
quo- unusquisque fratrem, et amicum, el proximum
niam summus pontifex. qui super domum Israel ^ suum. Feceruntquefilii Levijuxta sermonem Moysi
constitutus est speculator, transire debet per uni- (Exod. xxxn). » Etvos similiter faciatas. Porro sic
versam Ecclesiam, quse est civitas regis magni, percutite, ut sanetis, sic occidite, ut vivificetis:
civitas posita supra montem, investigando et in- ejus exemplo qui ail : Ego occidam, et ego vivere
quirendo merita singulorum ne dicant bonum ma- : faciam : percutiam, et ego sanabo (Deut. xxxn). »
bum, vel malum Lonum ne ponant tenebras lucem ; — « Et a sanctuario meo, iniquil, incipite (EzecK.
et lucem tenebras (Isa. v); ne mortificeut ani- ix). » — « Tempusenim est, sicutbeatus apostolus
mas qua3 non moriunlur, autvivificent animas quaa ait, ul judioium incipiat a domo Domini (/ Petr.
non vivunt (Ezecli. xi ). Et ideo, ut distinguat et dis- iv). » Nam omnisin populo corruptela principa-
cernat inter illos et istos debet signare Thau su- liter procedit a clero : quia « si sacerdos, qui e§t
per frontes virorum et dolentium, quatenus osten- unctus, peccaverit, facit delinquere populum (Levil.
dat eos, qui dolent et gemunt super abominationi- iv) : » quippe dum enor-laici vident turpiter et
bus quse in medio Ecclesiae perpetrantur, signatos miter exeedentes, et ipsi eorum exempload iniqui-
esse Thau in frontibns suis. Tales profecto pro tatem et scelera prolabuntur. Cumque reprehen-
culpa dolent, et pro infamia gemuntsuper abomi- duntur ab aliquo, protinus se excusant, dicentes:
nationibus, quas fiunt in medio civitatisquoniam ; D « Non potest filius facere, nisi quod viderit patrem
in tantum jam processit abominatio, quod et in- facientem (Joan.v); » et : « Sufficit discipulo, si
famis est culpa, et est culpa infamia. Unde si fo- sit sicut magister ejus (Matth. x). » Impletum est
derimusstudioseparientem.sicutprophetajpraecipi- illud propheticum : « Erit sicut populus, Bic sa-
tur (Ezeck. xn),videbiuius abomiuationes majores, cerdos (Ose. iv) : » quinimo, « erubesce, Sidon, ait
abominationes pessimas, quas nonnulli exercent in mare (tsa. xxutj. » Hinc etiam mala provenerunt
templo. Sex viri habentes vasa interitus unusquis- in populo Christiano. Perit fides, religiodeformatur,
quein manu sua, vos esse debetis viri virlutum: libertas confunditur, justitia conculcalur, haeretici
sex quidem propter nutneri sacramentum, ut per- pullulant, insolescunt schismatici, perfidi saaviunt,
fecti sitis in opere ac sermone senarius euim nu- : prasvalent Agareni, De transitu antemaBternali Do-
merus est perfectus, eo quod redditurex suis par- minus : « Beati sunt servi illi, quos cum venerit Do-

tibus aggregatis. Unde sexta die perfecit Deus cce- minus, invenerit vigilantes. Amen, dico vobis, quia
lum et terram, et omnem ornatum eoruin (Gen. i). prascinget se, et facietillosdiscumbere, et transiem
079 INNOCBNTII III PWM SERMONEH DE DIVERSIS. 680
mmiatrabit eis (£110, xxu.) » De hoc transitu BaDfl A ('"""• iv) : » ilu islu legitur: « Cinercm sicut pa-
martyrea glorianlur in Psulmo, dicentes » Tiuns- : nciu uiHiiducaveriint (Psat. ci).»Est prailerea man-
ivimus per ijjnem flt acuam, flt induxisti nos in ducutio cticharistice, et manducatio gloriae. Ue illa
refrigcrium (Psal. lxv). » lloc pascha prae caeleris dicitur: « Qui manducat me, vita vivet propter me
Detidero manducare vobiscum in regno Dei. Est au- (Joan. vi :) » do istalegitur: « Beatus qui maudu-
tem manducatio corporalis.et spiritualis. l)e illa cabit puncm in regno Dei(Luc. xiv). » llac ultima
dicitur: « Date illis mauducare(iV<i//i. xiv.) » Drista manducatione praecipue desidero manducare vobis-
dicitur : « Macta, et munduca(.lf/. x). » Itemmandu- cum hoc pascha, ut transeamus do laboro ad re-
catio culpae, etmanducatio poonae de illadicitur: ; quiein, de dolore ad gaudium, de infelicitate ad
« Manducaverunt sacriticiamoituorum(/'fn/. cvj:» gloriam, de morte ad vitam, de corruptione ad
de ista legilur « Gladius meus manducabit carnes
: ictcmitatem ;
pncstante Domino nostro Jesu Chri-
[Deut. xxxn). » Rursus est manducatio doctrinulis, sto, cui est honor et gloria in sapcula sasculorum.
et est manducatio poBnitentialis. De illa dicitur: Amen.
» Ego cibum babeo manducare, qucm voa ncscitis

SERMO VII
IN CONCILIO GENERALI LATERANENSI HABITUS

Si dormiatis inter medios clcros, pennx columbx B stolusait : « Nolo vos ignorare de dormientibus, »
deargentatx, et posteriora dorsi ejns tn specie etc. (/ Ihess. iv) de secunda dicit David
; :

auri (Psal. lxvii). « Nunquid qui dormit non adjiciet ut resurgat?

Duo sunt nobis ad meritum neccessaria.viti sci- (Psal. xl) et Apostolus inquit: « Surge qui dor-
licetet doctrina ; alterum proptpr nos, alterum pro- mis : exsurge a mortuis, et illuminabit teChristus
pter proximos. * Cospit enim Jesus docere et facere (Ephes. v). »
(Ac.l. 1), » nobis relinquens exemplum, ut sequa- Hoc autem tribusmodis admittitur, per ignoran-
mur vestigia ejus, « qui peccatum non fecit, nec tiam, negligentiam, et concupiscentiam. De sommo
inventus est dolus in ore ejus (7 Petr. 11) ; » — pec- ignorantiaedioitPsalmista: « Illumina oculos meos,
catum non fecit, ut sit honestas in vita ; nec inven- ne unquam obdormian in morte (Psal. xn). » De
tus estdolus in ore ejus, » ut sit veritas in doctri- somno negligentiae Salomon ait « Usquequo piger :

na. Quae duo commendanturnobis in verbis propo- dormis? quando consurges de somno tuo ? paulu-
sitis. De vita praemiltilur : si dormiatis ; doctrina lum dormies, paululum dormitabis, paululum con-
tubjuogitur: Inter medios Hinc est igitur, cleros. seres manus tuas, ut dormias et veniet libi quasi :

quod a veste pontificali dependebantmalagranata, viator egestas.et pauperiesquasi vir armatus (Prov.
cum tintinnabulis aureis (Exod. xxvm).Per malum p j\). » De somno concupiscentite dicit David « Dor :

granatum accipitur operatio, per tintinnabulum inierunt somnum suum et nihil invenerunt omnes :

aureum intelligitur prcedicatio quaiduodebentin viri divitiarum in manibus suis {Psal.

: lxxiii). »

sacerdole conjungi, ne sineillisingrediens sanctua- Caeterum dormitio vitae duplex quoque legitur in
rium moriatur. Scripturis: una vitse corporalis proveniens ex na-
Quia vero per meritum perveniturad pramium, tura, altera vitae spiritualis procedens exgratia. De
recte post meritum promittitur praemium. Quod prima Dominus dixit apostolis « Dormite jam, ct :

duplex promittitur unum in praesenti, et alterum

; requiescite (Matth. xxvi) u de secunda, sponsa ;

in futuro. Pietas enim promissionem habet vitee dicit in Canticis : « Ego dormio, etcor meumvigi-
quaa nunc utcentuplum accipiut.et
est, et futurae, iat(Gani. v). » Sic et nos, eharissimi, vigilemus, et
vitam aetcrnam possideat centuplum in praesenti, : dormiamus : sed dormiamus a malis.et vigelemus
vitam tcternam in futuro. De praesenti pramittitur: in bonis.
Pennx cotumba' deargentatx De futuro subjun^i- . Siquidem vit» perfectio in duobus consistit, ia

tur : Et posteriora dorsi ejus in specie auri. Quo- declinandis vitiis, et in exercendis virtutibus, se-
niatn tnisericordiam el veritalem diliyit Dcus gra- cundum illud :Diverte a malo, et fac bonum
tiam et gloriam dabit Dominus (Psal. lxxxiu). » (Ptal, xxxvi. » Per alterum vitamua lupplicium,
Gratiam meritum, gloriam in
in prasenli pranstat ad per alterum aoquirimua prtemium qua duo per ;

futuro pr.estubit ad pririnium. Est autem duplex dormitiooom convenienter intelliguntur. Sorooui
dormitio, una mortis, altera vitaa sed utraque di- : enim, ut asserunt quidererum oaturis edisseruot,
viditur nam alia est dormitio niortis eorporalis, et
; est quies animalium virtutum, oum ioteDtiooe na-
haec est poena; et alia dorutilio spiiituulis et hasc turalium. Nosuutem, qui epiritusles sumus, spiri-
ost culpa. De prima Dominus inquit apostolis : tualiter hus in spiritu possuraus invenire. Suut
« Lazarus amicus noster dormit (Joan. u) » ot Apo- : enim tres uuturuloa virea in auima, vis ratioualis,
681 SBBMO VII, IN CONC. GEN. LATEBANEN8I HABITUS. 682

via concupiscibilis, vis irascibilis. Bationabilitas A cernere inter quatuor : inter verum et falaum, ne
quasi vis digestiva, quae discernit inter bonum et deviet in credendis ; inter bonum et malum.ne de-
malum, inter lucem et tenebras, inter sanctum et viet in agPndis.Erat et duplex : quia debet discer-
profanum : concupiscibilitas, quasi vis appetitiva, nere pro duohus.pro se et pro populo ne.si caecus :

bonum eligit, lucera appetit, et sanctum inquirit : cascum duxerit, ambo in foveam cadant (Matth.
irascibilitas, quasi vis expulsiva, malum abjicit,te- xv). Dormiamus ergo ab ignorantia quia « non :

nebras repellit, et profanum respuit. Econtra sunl dormitabit neque dormiet qui custodit Jsrael (Psal.
tres animales defectus in anima, ignorantia.negli- cxx). » Non dormitabit a poena, nisi nos dormia-

gentia, et concupiscentia. Contra rationabilitatem, mus a culpa. Dormiendum est quoque nobis a ne-
est ignorantia ; contra irascibilitatem, negligentia; gligentia, praesertim in oratione quae spectat ad
contraconcupiscibilitatem, concupiscentia. Abhis Dominum, et correctione quas spectat ad proxi-
tribus vitiis maxime nobisest dormiendum.Nam ex duo non possumus sine peccato negli- raum : quae
negligentia procedit delictum, ex concupiscentia gere. Quidam enim orant tam negligenter et inde-
procedit peccatum.ex ignorantia provenit delictum vote, quod ore quidem loquuntur coelestia.sed cor-
atque peccatum.Differt enim inter delictum etpec- de meditantur terrena quibus Dominus imprope- ;

catum; quia delictum in omittendo, peccatum in n rat per prophetam « Populus hic labiis mehono- :

committendo consistit. Delictum utique est non l'a rat, cor autem longe est a me (Isai. xxvi). » De

oerefaciendum;peccatumvero agere non agendum. talibus legitur « Ore suo benedicebant, et corde :

Dormiendum est nobis ab ignorantia.praesertim ab suo maledicebant (Psal. lxi).» Ore suo benedicunt,
ignorantia mandatorum in praeceptis divinis.et offi- qui loquuntur eloquia veritatis sed corde maledi- ;

ciorum in duo sine

sacramentis ecclesiasticis ;
quae cunt; qui meditantur inania vanitatis. Alii vero
periculo non possumus ignorare.Scriptum est enim tara festinanter orant et indiscrete, quod medio
« Ipsi vero non cognoverunt vias meas, quibusju- praatermisso non proferunt nisi caput et caudam.
ravi in ira mea, si introibunt in requiem meam. Sed qui semetipsum non audit, quomodo Deus il-
Nescierunt neque intellexerunt,in tenebris ambula- lum exaudiet? Uui taliter orat, non inclinatDeum
bant (Psal. xcxv). » Ait autem Deus prophetae : ad indu)gentiam,sed provocat illum ad iracundiam
« Tu scientiam repulisti,et ego te repellam, ne sa- « Tu autem cum oras, intra in cubiculum, et clau-

cerdotio fungaris mihi (Ose. iv).» — « Et populus so ostio ora Patrem tuum (Matih. xvi). » Intra in
meus captivus duclus est, quia non habuit scien- cubiculum cordis, ostio sensuum intercluso, ne
tiam : et nobiles ejus inlerieruntfame.et multitudo muscae norientes perdant suavitatem unguenti.
ejus siti exaruit (Isai. v). » — « Voluit intelligere Ora Patrem tuum non in multiloquio.sicut ethnici
ut bene ageret iniquilem medilatus est in cubili
: faciunt, qui putant in multiloquio exaudiri, sed
buo (Psal. xxxv). « —
« Nam si cognovissent, nun- « in corde puro, et conscientia bona, et fide non

quam Dominum gloriae crucifixissent (/ Cor. n). » ficta (/ Tim. i). » Sicoraverunt Moyses et Susanna

Caveamus igiturnos praecipue ignorantiam.quibus (Dan. xm), qui clamaverunt ad Dominum, et de

datum est exolficio nosse mysteria regni Dei, cae- necessitatibus eorum liberavit eos. Clamaverunt,
teris autem in parabolis (Matth.xiu). Nos enim de- non tam vocis intentione, quam cordis devotione,
bemus esse boves arantes, caeteri sunt asiniejuxta dicente Psalmista Delectare in Domino.et dabit
:

pascentes.Nos psallentes Deo repromittimus « In : petitiones cordis lui (Psal. lvi). » Hinc et Aposto-
tuis justificationibus meditabor,non obliviscar ser- lus ait : o Cantantes et psallentes in cordibus ve-
mones tuos (Psal. cxvm). » Nos debemus esse lux stris (Ephes. m). » Deus enim non tam auditor est
mundi. Si vero lumen quod in nobis est tenebrae vocis, quam cordis ; nec est admonendus clamori-
liat, tenebrae quantae erunt ? Nos debemus esse sal bus, qui renum est scrutator el cordium (Psal.
terrae. « Quod si sal evanuerit,in quo salietur?Ad vn). Quod Anna gerens typum Ecclesiae legitur ob-
nihilum valet ultra,
nisi ut mittatur foras, et con- servasse, quae non petitione clamosa, sed oratione
culcetur ab hominibus (Matth.w). » Quiescat igitur devota, quod petiit, impetravit. Legitur in libro
ignorantia, et rationabilitas intendatur, secundum D Regum.quod « Anna loquebatur in corde suo.tan-
illud : « Ralionabile sit obscquium veslrum (Rom. tumque labia sua movebantur, et vox penitus non
xn) : » et « Parati sitis reddere rationem omni
: audiebatur (/ Hey. i). » Unde in Psalmo « Quae :

poscenti voa de ea, quae in vobis est, fide (/ Petr. dicitis in cordibus vestris,in cubilibus vestriscom-
ni). » Hoc enim est logion, sive rationale, quod pungimini (Psal. iv) ;
» quia« sacrificium Deospi-
pontifex ferebat in pectore, in quo scriptum est ritus contribulatus : cor contritum et humiliatum
urim et tummim, id est manifestatio et veritas Deus non spernit (Psal. l). » Expedit tamen ut oris
(Exod. xxvm). Nam in pectore sacerdotis mani- pronuntiatio devotum comitetur affectum quia :

festadebet esse cognitio veritatis, secundum illud quod facit flatus carboni,hoc facitpronuntiatio de-
propheticum « Labia sacerdotiscustodiuntscien-
: votioni. Audi Psalmistam : « Ad ipsum ore meo
tiaai, etlegem exquirunt ex ore ejus.quia angelus clamavi, et exaltavi sub lingua mea (Psal. lxv). »
Domini exercituum est (Malac. n). » Erat autem Vos ergo,charissimi,cum oratis,state coram Domi-
rationale quadrangulura quia sacerdos debet dis- :
no Deo nostro compuncti, humiles et devoti, sine
Patbol. CCXVII.
083 lNNOCENTll III PAPA5 8ERMONKS D3 DIVER8I8. 684

motu, sine risu.sino cachinno nolite nimiumcla- ; A. nihil iniquius quam amare peouniam (Eccl. z)

mare, nimium festinare, sed pronuntiate distincte Verbum est sapientis, quod confirraut Apostolu"»

ad inlelligendum quia « maledictus homo qui

:
dicens : • Qui vnlunt fieri divites, incidunt in ten-

opus L)ei ugit negligenter (./?>. xlviii). » Ergo « ser- tationem et in laqueum diaboli,et desideria multa,

vite Domino in limore.et exsullate ei cum Iremoro ct inutilia, ct nociva.qua: mcrgunt hominem in in-

(Psal. D : • prtesertim in sacrificio in quo mortis teiilum.et perditionem : radix eniin oiunium ma-
Christi iretnoria celebratur. « Hoc, inquit.facite in lorum esl cupidita9 (I Ava-
Tim. vi). » Et alibi : «

meam comuiemoralioncm (Luc. xxtt). Et Apoeto- ritia est idoloruin servitus (Ephes.v).» Audite quid

lus dicit Quotiescunque manducabitis panem

: « contra cupidos sacerdotes dicat propheta « Prin- :

hunc.et calicem bibelisjmortem Domini annuntia- cipes ejus in muneribus judicabant, et sacerdotes
bitis dooec veniat (I Cor. n). » In quolibet enim ejus in mercede doccbant.et propheta? ejus in pe-
officio negligentia est peccatum, sed m saeriticio cunia divinabant (Mich. m). » — « Infernus et per-

est periculum quoniam « qui manducat indigne,

:
ditio nunquam replentur, simililer et oculi homi-

judicium sibi manducat.non dijudicans corpusDo- num insatiabiles (Prov. xxvn). » — <« Sanguisuge
duae sunt dicentea Affer, affer (Prov. xxx). »
mini (Ibtd.). • Caveamus quoque negligentiam lilise :

correctione peccantium.Quidam enim sunt « canes g Nam.

muti, non valentes latrare (Isai. lvi), » palpantes Crescit amor nummi, juantum ipsa pecunia crescit.

vitia peccatorum, cupiditatisamore.vel fragili-

vel (Joven., xiv, i39.)
tatis timore : cupiditatis amore, ne forte perdant « Porro transit mundus, et concupiscentia ejus
oblationes aul decimas ; fragilitatis timore, neforte (I Joan.u).» — « Ne timeamus ergo.cum dive9 factus
incurrant indignationem aut odium. Contra tales fuerit homo, et multiplicata fuerit gloria domus
perprophetam « Vae quiconsuunt pulvillos
dicitur :
eju8. Non enim, cum morietur,accipiet haecomnia
sub omni cubito manus, et faciunt cervicalia sub neque descendet cum eo gloria ejus (Psal. xlviii).»
capite uuiversae aetatis (Eiech. xn). • ltem « Ipsi : Nec hoc dico, quin liceat divitias habere, sed quia
aedificahant parietem.illi autem liniebant eum rur- non licet divitiis inhaerere.secundum illud: « Divi-
9us (ibid. ).»— « Prophelae tui viderunt tibi stulta et tiaesiafQuant.nolite corapponere [Psal. lxi).»Nu1Ius
falsa,nec aperiebant tibi iniquilatem tuam,ut te ad ergo vestrum alienum parochianum seducat, aut
pcenitentiam provocareut (Isa. lxi).» Econtra praeci- alienam parochiam invadat.Praeceptum est enim.ut
pitur « Clama, ne cesses
: quasi tuba exalta vo- :
nemo mittat lalcem in messem alienam (Deut.xxxm),
cem luam.et annuntia populo meo scelera eorum, neque transgrediatur termino9,quos posuerunt pa-
et domui Jacob peccata eorum (Isa. lviii). » Hino tres nostri. Caveamus nihilominus a concupi9cen-
ApostolusdicebatEphesiis « Mundae sunt manus : tia mulierum nam « vinum et mulieres faciunt
:

meae a sanguine omnium vestrum. Non enim sub- apostatare sapientes (Eccli. xix.) »

terfugi quominus annuntiarem omne consilium Et propterspeciem mulierismulti perierunt.« Vi»

Dei vobis (Act. xx). » Audi prophetam « Vae mihi, : inferi domus eju9, penetrantes in interiora niortia
quia tacui quia vir pollutus labiis ego sum, et in
: (Prov.vn.) » Semper illam praeceduntardoret petu-

medio populi polluta labia habentis ego habito (Isa. lantia.semper comitantur fetoret immunditia.sem-
vi).» Non timuit Joannes Herodem, quominu9 eum persequunturdoloret poenitentia.« Favus enim diB-
libere reprehenderet, propter Herodiadera, quam tillans labia meretricis,et nitidius oleo guttur ejus :

vivente viro suo Philippo, tenebat uxorem. Quie- novissima autem illius amara sicut absynthium.et
scat ergo negligentia, et irascibilitas intendatur, acuta qua9i gladius biceps (Prov.v).» Familiaris est
secundum illud : « Irascimini, et nolite peccare inimicus.habitans nonprocul,9ed prope; non extra,
(Ephes. iv, Psal. iv) ne ; » id est, irascimini vitiis, sed intra ; nam « virtus ejus in lumbis ejus.et forti-
peccetis. Hic est zelus ille, quo Christus accensus tudo illius in umbilico ventris ejus (yofe.XL).» Nun-

ejecit vendentes et ementes de templo (Joan. n), quam fugatur, nisi cum fugitur :nunquam maeta-
secundum illud c Zelii9 domus tu;e comedit me
: tur, nisi cum maceratur. N09 autem in sacris or-

Lxvm) » quo succensus Phinees Judaeum D dinibus constitutijam ex necesgitate tenemur p«-
(Psal. :

cum Madianitidecoeuntem pugione transfodit(iVum. dicitiam custodire. Scriptum est enim, quod cum
xxv). Discretus ergo sacerdos contra rebelles et David fugeret persecutionem Saul, venit in Nioba
obstinatos severitatam exerceat, erga humiles et ad Achimelech sacerdotem, postulans sibi dari
pcenitentesexhibeat pietatom.Non illum sequimini quinque pane9 ad e^uriem expellendam et respod- ,

dit eaccrdos • Non habeo panes laicos ad maiuim,

eemivivo mortuo relicto in vulneribus, quetn Sa- :

maritanus duxit in stabulum,et vinura superinfu- 9ed lantum panem sanctum. Si mundi sunt pueri,
dit et oleum (Luc. xx). Et in area tabernaculi virga maxime a mulieribus, manducent (I Reg. ii\). »
contincbatur et manna. Dormiendum est quoque Non dixit, si babent lldem, spem, et charitatem :

nobi9 ab oinni eoncupiscentia, praesertim a concu- si habent justitiam, fortitudimem, prudentiam et

piscentia rerum quae procedit ox avaiitia, et con- temperantiam si habent spiritum sapientieet in-
;

cupiscentia mulierum quae provenit ex luxuria. tollectua, apiritum consilii et tortitudinis,»pintum

Scriptura est enim : < NihJl e»t avaro acelestius^et 8oientiK et pietatis, et «piritum timorit Domini ;
 :

685 SERMO VII, IN CONC. GBN. LATERANHN HABITUS.

sed dixit : « Si mundi sunt, maxime a mulieribus, A secundum illu odlegitur : «Filioli, nolite dili-
manducent > quia panem sanctumdigne mandu-
; gere mundum neque ea quae in mundo sunt (/

care non possunt, nisi qui mundi sunt a coitu Joan. iil Dormiamus inter tnedios cleros sacrae
mulierum. Quiescat ergo concupiscentia, et con- Seripturaeper vim rationalem, ut in altera tantum
cupiscibilitas incendatur, secundum illud : « Con- sui parte quiescamus, secundum quod legitur;
cupivit anima mea desiderare justificationes tuas « Littera occidit : spiritus autem vivificat(/I Cor.
in omnitempore (Psal. cxtiu). » Incendatur autem m). » Dormiamus inter medios cleros coelestis bea-
per tres principalea virtutes, fidem.spem, et cha- titudinis per vim concupiscibilem, ut in utraque
ritatem ut rationabilitas illuminetur per fidem,
:
parte quiescamus, secundum hoc quod legitur.
irascibilitas confortetur per spem ;
concupiscibili- « Gaudete et exsultate, quia merces vestra copiosa
tas informetur per cbaritatem. Uluminetur autem est in coolis (ilatlh. v), » Gaudete pro stola cordis,
per fidei veritatem, ut rationabilitas expellat er- et exsultate pro stola corporis. Si sic dormieri-
roremignorantiae;confortetur per spei stabilitatem, mus, profecto nos sumus pennx columbs dcar-
ut irrascibilitas excludat torporemnegligentiae ;
in-
gentatse. Sicut per columbam designatur Ecclesia,
formetur per charitatis einceritatem, ut concupis sic pennas columbae designantur sacerdotes
per
cibilitas extinguat ardorem concupiscentiae. Dor-
R exempliseam sublevant ad
Ecclesiee, qui verbis et
miamus igitur, sed inter medios cleros, id est in coelestia. Unde sponsus de sponsa dicit in Canticis :

medio clerorum, secundum idioma Graecorum. Ad « Una est columha mea, perfecta mea (Cant. vi). »
litteram nos inter mcdios cleros totius orbis existi-
Cujus pennas perfecte propheta describens dicit
mus, propterea nequeunt opera nostra latere, sive « Qui sunt bi qui ut nubes volant, et quasi co-
bonasint,sive mala. « Luceatergo luxvestracoram
lumbae ad fenestras suas? (Isa lx). » Pennx dear-
horainibus, ut videant opera vestra bona.et glorifi-
gentatx sunt illi qui divinis sunt eloquiis eruditi,
cent Patrem vestrum, qui in ccelis est(Mutth. l) : »
secundum illud « Eloquia Domini, eloquia casta,
:

utcortinacortinam trahat,etquiaudildicat :« Veni.»

argentum igne examinatum, probatum terrae, pur-
gatum septuplum (Psal. xi) » Hinc alibi dioitur :

Aliter tamen hoc possumus intelligere: xXtjpcx; « Oculi tui sicut columbae, quae lacte sunt lotaB,
enim Graece sors vel hsereditas interprelatur, unde iedentes super fluenta plenissima (Gant. v). »Sunt
clerici dicuntur, quod in partem Domini sint sor- autem pennae virtutis, pennaj contemplationis, et
liti, secundum Dominus pars haereditatis
illud : «
pennae doctrinae.De primis legitur « Volavit super :

meaa (Psal. xt). autem triplex haereditas,

» Est pennas ventorum (Psat. xvn) » de secundis dici-
infima.mediaetsuprema. Infimaestterrena,'dequa Q uis dabit mini penna8 8icut columbae, et
^ tur .
(<

legitur: « Deditterrameorum haereditatem ;ha?redi-

volabo, et requiescam ? (Psal. liv ») de tertiis
tatem Israelservosuo (Psal. cxxxv).»Mediaestsacra autem scribitur: « Junctae erant pennee unius ad
Scriptura, de qua dicitur « Haereditate acquisivi :
alterum (Ezech. i). » Porro sunt verae, sunt pennae
testimonia tua in aeternum : quia exsultatio cordis
quidem et falsae : verae sunl pennae justorum, qui
mei sunt (Psal. cxvm). » Suprema est beatitudo
signantur per pennas herodii ; falsae sunt pennae
coelestisde qua legitur : « Funes ceciderunt mihi
hypocritarum, quae signanturper pennas strulhio-
in praeclaris, etenim haereditas mea praeclara est
nis. Legitur enim in Job : « Penna struthionis si-
mihi (Psal. xv). » Quaelibet haereditatum istarum
milis est pennae herodii et accipitris (Job xxxix). »
suas habet medietates. Terrena possessio res mo-
biles et immobiles, sacra Scriptura spiritum et
Pennae sumusdespicientes mundana per vim ira-
gcibilem dormienles inter medios cleros possessio-
litteram, beatitudo coelestisstolam mentiset stolam
nisterrenae: pennae columbae simus, appetentes
carnis. Inter hos medios cleros, inter has medias
haereditates, dormire debemus, aliter autem etali-
ccelestia per vim concupiscibilem, dormientes inler

ter:est enim medium, quodutrumque extremo-

medios cleros beatitudinis sempiternas, pennsedear-

rum contingit et est medium, quod neutrum ex-

;
gentalx simus, inlelligentes divina pervim rationa-
D bilem, dormientes inter medios cleros sacrae Scri-
tremorum contingit;etest medium, quod alterum
tantum extremorum contingit. Verbi gratia, me- pturae. Nec tantum in praesenti simus pennx co-
dium quod utrumque extremorum contingit est lumbx deargentatx, sed posteriora dorsi ejus in
aer, qui medius inter ccelum et terram, utrumque
specie auri. Sicutdorsum laborem vitae praesentis
significat; secundum illud, « Supra dorsum meum
contingit medium, quod neutrum extremorum
;

contingit est sol,qui medius inter ccelum et terram, fabricaverunt peccatores (Psal. cxxviu): » ita po-
aeutrum contingit medium quod alterum extremo-
:
steriora dorsi requiem futurae vitas designant, se-

rum tantum contingit, est arbor, quae media inter cundum illud « Jam non erit amplius neque lu-
:

coelum etterram alterum tantum contingit. Ad hunc ctus, nequeclamor, sed nec ullus dolor quoniam :

modum inter hos medios cleros, interhasmediashae- priora transierunt (Apoc. xxi). » Ergo posteriora
reditates dormire debemus. Dormiamus igitur in- dorsi, id est requies post laborem, erit in specie

ier medios cteros possessionis terrenae, per vim auri,hoc est in gloria contemplationis, quae per
irascibilem, ut in neutra sui parte quiescamus, fulgorem auri congrue designatur propter illud ;
:
687 INNOCBNTIl III PA1\E 8ERM0NE8 DH DIVERSIS. 688

.. Fulgebunt justi aicut sol in regno Patris eorum A n"9 Jesus Chrlstus, qui cst Deus bfinecditue in

(Sap. 111). » Ad quam gloriam nos perducat Domi- saecula eaooulorum. Amen.

MONITUM AD SEHMONEM SEQUENTEM.

[Mai, Spicileg. Rom. VI, p. 678.]

Sub finem codicu prioris lnnocentiani e.rstat, post alia, sermo magtstri Romani cardinalis De p&nitentia
seu confessione. liomanus presbijter cardinalis sub Paschali II fuit, sseculo ineunte XII, testibut fastis, apud
Cardellam, Paulo vetustior alius Petrus, Romanus presbyter card. apud Panvinium sub Alexandro II, post
medium smculum xi vcriniitutem huic prxponitur nomen Petrus ; ivqualia tamen hic fuit Altoms cardinalis.
,•

Tertius quoque Romanus prcsbijler eardinalis habetur in faslis sub Civlestino III, sxculo xn desinenle. Fue-
runt etiam Bomani diaconi cardinales; verumtamen hic sermo ad presln/teros polius quam ud diaconos refe-
rendus videtur. Et quidem Komani presbijleri [ut videtur cardinalis) magnificum epitaphium apud ecclesiam
Sancti Clementis recitatur a l\ondininio,p. 281. tli omnes pontificatum Innocenlii lertii prxcesstrtint, quan-
quam aliquis propemodum altigit. Ilunc igitur sermonem, qui pa;nilentise sacramenlalit imaginem cujusmodi
jam lunc erat, exhibet, hic allexere non recusavi.

MAGISTRI ROMANI GARDINALIS

SERMO DE POENITENTIA.

Veni soror mea sponsa de Libano, veni de Libano, B salute nostra, quod nequaquamfaoeret maritus. Et
veni, coronaberis (Cant. iv. sicut maritus non vult habere aliquem participem
Sic legitur in Canticis canticorum, et loquitur uxoris SU83, sic nec Christus fidelis animae; quae
Chrislus sponsus et frater sanctae EcclesijB sorori et tamen ab eo recesserit peccando, revocat eam
si

sponsae suae, Deus Pater misericordiarum et Deus dicens per Ezechielem « Tu fornicata cum ama-
:

totiusconsolationis videns animam a secreatamla- toribus tuis (Cap. xvi) > tandem revertere ad me.
psam nonposse reverti nisi tractam, revocateamdi- Tribus modis moritur anima primo cogitatione,
cens : Veni, etc. Eam dicit sororemquia eam fecit, et resuscitatur pergratiam Dei cordis contritione,
ad imaginem et similitudinem suam quantum ad sicut in domo puella a Domino. Secundo moritur
rationem et intellectum sponsam vocat hominem
; mala locutione, et resuscitatur aDomino mediante
quantura ad baptismum, quia ei jungitur quasi vera confessione, sicut resuscitatus est in portafi-
sponsa inbaptismo. Deus animam creandoinfundit, lius viduae (Luc. vn). Tertio moritur iuala opera-
etinfundendocreavit etquialapsaesttribus modis,
; tione, sicut Lazarus
sed resuscitatur a Domino
scilicet cogitando, loquer.do, operando, ter eam
mediante satisfactione. Hbb sunt tres
re- (Joan. ii,)

vocatdicens: veni,veni,veni, et bisdicit deLibano, diaetae, quibus nos oportet reverti ad Creatorem

id est de c*ndidatione scilicet corporis et animaa.

p nostrum, utsacrificemus eisacrificiumlaudis sic- ;

Et coronaberis, quiapost mundificationem corporis ut tertio die, perfecto itinere suo, sacrificium Abra-
et animas, sequitur corona. Sicut prima die facta ham (Cen. xxn). Hae sunt tres distae, quas pe-
estlux, sic primo infundenda estgratia divina post tierunt Hebraei, scilicet tilii Israel a Pharaone
lapsum; secunda die divisas sunt aquae que erant dicentes: « Viam trium dierum ibimus in deserto,
super firmamentura ab eis quae erant sub firiua- ut sacrificemus Domino (Exod. m). » Hebrasi di-
mento sic postgratiam acceptam lideet operatione
; cuntur scilicet de vitiis advirtutes transeuntes.qui-
mediantibus, virtutesavitiis dirimuntur. Tertiadie bus Pharao, id est diabolus contradicit. Desertum
« germinat terra herbarn virentem, lignum pomife- est mundus iste, in quo sunt bestiaaet reptilia, quo-
rum faciens fructuin juxta genus suum (Cen. i). » rum non est numerus, scilicet diversa genera peo-
Terra, sancta Kcclesia, herbam virentem reddens, catorum. In hoc deserto sacrificemus Domino in
soilicet sanctoa praBdicatores, qui fructilicant juxta tuto loco, id est in claustro religionis. Tres etiam
genus suum convertendo pranlioatione sua peccato- diountur dia>tae proptertrinam negationem Petri et
ros. Vel dilexit Christus animam lidelem, quasi fra- trinam confessionem, propter etiam trium persona-
ter sororem, vel filiuspatrem vel
matrem; « exina- rum Trinitatem. Prima diaUa est eordia contritio
nivitenim se ipsum (Philip. n) » pro ea nostram quae nocessaria est sicutenim luil in mala eogita- ,

assumonshumanitatem. Amplius diligit nos quam ^ tione delectatio, sio debet sequi in satisfactione
sponsam suara maritus voluit enim cruciligi pro
; amaritudo arte enim niedicin» oontrana oontra- ;
 ;

MAGISTRI ROMANI CARDINALIS 8BRMO DE PC3NITENTIA. fi90

riis curantur. Secunda diaeta est oris confessio, quae A. Propria debet esset sua enim peccata debet confl-
;

necesaria est, ut spirituali medecinapeccatum cure- teri, non aliena. Nuda dcbet esse confessio aperte ;

tur, in confessione enimomnia lavantur.ut Jacobus enim debel et distincte confiteri peccator quiquid
apostolus ait : « Confitemini alterutrum peccala egit.Integradebetesse.mediataenimconfessionulla
vestra, orate pro invicem ut salvemini (/ Jac. v).» est non enim curatur vulnus quandiu ferrum latet
;

Quindecim sunt gradus confessionis, sicutquin- in vulnere, et Christus quos sanavit integraliter
decim sunt cantica graduum, et quindecim fuerunt curavit. Indivisa debet esse, ae partem dicat con-
gradus quibus ascendebatur in templumSalomonis. fitens uni sacerdoli et partem alteri : sic enim est
Et nos ut in templum veri Salomonis, id est Christi hypocrita dum vult videri justus. Secreta debet
veniamus, hisxv gradibus ascendamus. Sunt autem esse qui enim publicat peccatum
; suum coram
hi : Confessio debet esse voluntaria, vera, verecun- omnibus, seipsum damnat, quia
da, accusatoria, festinata, frequens, morosa, pro-
Non est confessi causa luenda rei
pria, nuda, integra, indivisa, secreta, et ordi-
Voluntaria qui autem secreto confitetur, se ip3um liberat.
nata, generalis, specialis et individua.
Recta et ordinata debet esse, ut eo ordine quo
debet esse ; unde : « Voluntarie sacrificabo tibi et
coafitebor nomini tuo Deus (Psat. liiiJ.» Non de- perpetratum est peccatum fiat confessio. Gene-
bet esse coacta, quod fit in extremis quando pec-
B ralis debet esse, ut dicatur in generali : Peccavi
in superbia, in cupiditate, in luxuria, et sic
cator impotens est sui et immemor conscientiae
unde ait Augu- de caeteris. Deinde fit descensus ad specialia, ut
suae propter angustias mortis ;

stinus : « Confiteri quando peccatum potius di- dicatur in hac specie luxuriae, sive in fornicatione,
mittit hominem quam horao peccatum, nec laudo sive in adulterio, sive in incestu, etsic de caeteris ;

nec vitupero ; » et Salomon : « Sanus confitere, deinde descendus ad individua, utdicatur

fit In :

et vivus confiteberis (Eccli. xvn). » Vera debet hac specie luxuriae boc modo peccavi.
esse;quienimcausahumilitatis mendaciterse accu- Haec etiam attendendasunt in confessione, ut sic

sat, cum prius justus fuerit, peccatorem se consti-

perveniaturad tertiam diaetam, scilicet operis satis-
tuit. Verecunda debet esse ; erubescentia enim factionem, quee debet esse voluntaria, humilis et

magna pars est pcenitentiae nec pro erubescentia hilaris, secreta et condigna. Voluntaria, quia
;

debet quis omittere quin confiteatur. Melius est

voluntarie debemus sacrificare hostiam pcenitentiae

erubescere coram solo sacerdote qui vicarius est et laudis ;

pcenitentiae dico quia nullum malum im-
Christi, quam coram omnibus qui ad judicium punitum aut punitur in hoc sasculo etlevius, aut
,

in purgatorio. In hoc saeculo insufficienter est puni-

erunt ;
quia tunc libri aperti erunt, id est conscien-
tiae singulorum singulis patebunt, exceptis illis,
n tum, illie pcena est major quam quae est acrior in

quae per confessionera tectae erunt et diabolo qui

hoc saeculo ibi enim quod torquendum est, in
;

scribit peccata nostra, quilibetenimhabet diabolum ignem totum mittitur qui ignis, ut dicit beatus ;

sibi insidiantera, elDeo qui non recordabitur ini- Gregorius, tandum distat in violentia et ardore a
quitatum nostrarum et ipsi etiam sacerdoti cui fit ;
nostro materiali igne, quantum distat ignis mate-
rialis a picto igne. Sacrificium laudis offerimus
oonfessio occultae erunt non enim audet detegere ;

quasaudivit quod si faceret, absque misericordia Domino in omnibus enim debemuslaudare Domi-
;
;

degradandum esset. Dicit Propheta « Beati quo- :

num. Humilis debet esse poenitentia, ne pcenitens
rum remissas sunt iniquitates, et quorum tecta
aliquem despiciat, si viderit eum minus habere
sunt peccata (Psal. xxxi). » Accusatoria debet esse gratiae. Hilaris debet esse ;
« hilarem enim datorem
confessio justus enim in principio
sermonis sui diligit Deus (II Cor. ix). » Secreta debet esse, ut
;

accusator estsui, non aliumdebet nominare. Festi- devitet poenitens inanem gloriam. Condigna debet
nata debet esse confessio, ne tunc velit peccator esse, ut secundum gravitatem culpae sit mensura
pcenitentiae. Aut enim homo in hac vita punit, aut
confiteri, quando non poterit unde illud ; :

Deus in futuro sed « horrendum est incidere in

;
Nocuit differre paratis.
manus Dei viventis (Hebr. x).» His tribus diaetis per-
Frequens debetesse, jasttsenim septies in diecadit. D actig>po terimus sacrificare Domino, et pervenire ad
Morosa del.et esse,cooutendo enim peccator, cujus- terram p rom issionis cum filiis Israelitis, qui dicun-
libetpeccalidebetd.cereomnescircumstantiasjqnae tur viri videntes bona ;
quod nobis prsstare digne-
8
" tur qui vivit etregnat per omnia ssecula saeculo-
Quis, quid,ubi, quibus auxiliis.cur, quomodo, quando. rum. Ameri.
691 INNOCENTII III PAPiE. 692

II.

OPUSGULA.
DIALOGUS INTER DETM ET PECCATOREM.

MONITUM.
(Mai, Spicilegium Romanum, tom. VI, pag. 562.)

Alterum lnnocentii in bibliolheca Vaticana .nonumentum reperi, Palatino coiici 365 insertum, inscri-
ptumque Dialogus Innocentii tertii inter Deum et peccatorem, quem dialogum utrum ante an post pontifi-
catum scripterit ignoro, neque enim ipse de se Innocenlius loquitur, sed cujuslibet peccatoris personam cum
Deo loquentem introducit ; nec vero quisquam miretur, diatogum hunc in Gestis non recenteri, multa enim
alia sive edila, tive inedita Innocentii scripta auctori Gestorum ignota fuerunt. Accipiat igitur Chrittiana
Eccletia hanc quoque a nobis magni pontifxcis lucubrationem, ause dum religiosissimum auctons animum
comprobat, legentium pariter pietatem excilat morumque emenaationem impense suadet.

DIALOGUS 1NTER DEUM ET PECCATOREM

Quia pius miserioor3DominuB, fratres charis- A

et te, poterone peroipere quod verbum illud a fideli
simi, permittit, imogratum ei, a miseris se morta- propheta tuo probatum in meimpleatur?
libus invocari, erigitur mihi quoque audaoia, licet DEUS AD PECCVTOREM
indigno et peccatori, clamandi ad Deum voce ma- Pro certo quod sic orare docuit te Filius consub-
gna, et ipsius clementiam invooandi. Non igitur stantialia mihi et coaeternus sed quia tu temet-
;

onerosum sit vobis, quia proflcere poterit Domino ipsum mihi non exhibes sicut fitium, non potes in
adjuvante, ad pccnitentis fructum, quasi diaiogum oratione prsdicta digne invocare me siout patrem-
»n auribus charitatts vestrae conatituam quoddam Nam mea dicit propheta « Si ego Pa-
ex persona :

colloquium inter peicatorem et Deum. Non enim ter, ubi est amor meus? [Malac. i.) • Si autem me

dedignatur Altissimus hujusmodi cjlloquia servo- tanquam Patrem, homo quem creavi, diligeres,
rum suorum, dicente ad eum Job « Loquere et : mandata mea tanquam filius qui pairem diligit cu-
ego respondebo tibi, aut certe ego loquoret tu re- stodires ; exhibitio enim operis, probatio est dile-
sponde mihi (Job. xiii). » Ipso itaque attendentede jtionis. Sed consideranti mihi omne genus homi-
ccelo el residenle in excelso gloriae suae, tanquam num el universum statum in carne Tiventium, ra-
immutabili Deo apud quem non est transmutatio rus occurit in praelatis et subditis, in regibus et
neque vicissitudinis obumbratio, ego prostratus R ministris, in claustralibus et professis, in dominis
in terra et adhaerens humiliter pavimento, tanto et servis, in clericis et laicis,qui adimpleat meam
competentius personam assumam peocatoris in hoc voluntatem exsequendis mandatis meis, et tan-
in

colloquio, quanto prae caeteris reum et culpabilem quam patri amorem exhibeat mihi lilialem. Omnit

immundum et peccatorem esse me fateor et agno- sexus et aetas corrupit viam suam, ut eat post con-
sco. Incipiens ergo etaperiens, mentis meai desi- oupiscentias suas contemnendo universamtraditio-
deriuin sio loquor verbis meis adeum : nem evangelicam et doctrioam.
PECCATOR 1D DEUM.
PECCATOR AD DEUM.
scientia tua, Domine, contrt
Mirabilis facta est
Deus «terne, eujus natura bonitas, et opus mi- me, non potero ad e«m. Claudisos nifiim et ob-
ot

«ericordia est, qui etiam cum iratus fueris, misori- struis ratiuuibua tuis, utad invooationemtuani pro»
cordi«e recordaberis, quibus vorbis digne te potero silire non audeam verbisorationis pr«Bfatap.« loquol

invocare ut et tu digneris invocantcm misericordi- tamen ail Dominum meum, cum sim pulvis et cuiis
ter exaudire? Scio quia Redemptor meus, Filiua (Qol xtiii), • mutabo verbum, si forte dignainve-
tuus. doctor voritatis et sapientia>, oum adeumdi- niatur invooatio mea iu auribus luis asiutnamad ;

ceret unus ex discipulis suis : Domine, doce me to invocandum illam orationem fideli» prophtta tui

orare ; ait: « Dicite : Pater noster qui ea in ccplis C David, cui perhibuiati testimouium tuuin du-eus:
(Luc. u). » 8i igitur, Domino.sic orando invocavero Inveni virum «eoundum cor meum \Puti. tuivm}.
693 DIALOGUS INTER DEUM ET PECCATOREM. 694

Sic enimorando clamabo ad te, Domine : « Mise- A. fura Deus venter eorum est (Phitip. m). » Unde si
rere mei. » Et itidem ego dixi Domine, miserere
: « alium Deum preeter me habes, istudscilicet vitium
mei ;
» et alibi : « Miserere mei, Domine, etexaudi quod plus amas quam me, qui verus sum Deus, ad
orationem meam (Psal. iv). » propitiandum tibi digne non invocabis me. Imo vi-
DECS AD PECCATOREM. detur quod velles irridere me, et velut ironice Deum

Non bene sonat oratio illa in ore tuo, quia non invorare, si cultum et amorem mihi debitum alii

habes me pro Domino, quia non times me sicut exhibendo, ad me clamares : « Deus, propitus esto

servus timeredebet dominum suum, licet diffiteri mihi peccatori (Luc. xvm) ; w cum haecstulta opinio
contratria eit Deus nun irride-
Scripturae di^enti «
non possis te servum meum. Ego quidem qui per :

prophetam dixi contra filios inobedientiae : « Si ego tur (Gal. Sed tu facis sicut adultera, qure ha-
vi). »

Pater, ubi est amor meus (Malac. 1) » per eum- bens ex una parte legitimum virum suum, ex alia
dem clamavi contra servos qui sunt sine timore :
recipit amatorem suum. Nam me, qui sum sponsus

« Dominus, ubi est timor meus ? (ibid.) »

Si ego tuus, tanquam meretrix impudica contemnis, et ex-

Quod autem non timeas me, vel non habeas me cludis thalamo animae tuae, ubi tecura deberem de-
pro Domino, de facili tibi probo. Si enim esses in licioso et sancto amore quiescere, quia deliciae sunt

aliquo loco secreto solus cum sola muliere aliqua, -. mihi esse cum filiis hominum.Non sine injuria mea
u- jm: l ...u :_
quara valde diligeres, paratus etvalde accensusin
" diabolum velut amatorem externum inducisad la-
eam ut libidinem corporalem impleres, nonne si sciviendum cum eo in eoncupiscentiis et desideriis
tuis. Quibus vere dicit Scriptura « Angustum, in-
aliquis quem tu formidares irrumperet, statim di- :

mitteres opus incceptum, et fugeres prae timore il-

quit, est stratum, ita ut alter decidat (Isa. xxvm). »

Iius, vel saltem ne videreris ab illo prae verecundia Ideo relinquo stratum, et recessi a te, quia in forni-
et timore seu pudore, si posses, ad latibulum ali- cationibus suis alii inhoerendo impudenter anima

quod convolares ? Pro me vero non dimittis vicinis reliquil me,virumutique pubertatissuaB.cuidebue-
ooulis lalia operari, cui etiam displicere, et ne fa- rat inseparabiliteradhaerere. Caeterum quando cre-
cias, inhiberecognoscis ? De me enira ait propheta :
dis te posse me invocare ut respondeam tibi, cum

« Nunquid Deus e vicino ? » (Jer. xxiu.)En Deus a non sim in te ? quare pertraosis clausis oculis et .'

longinquo ego sum. Nunquid si absconderitse ho- vim illius verbi quod ponit Propheta, scilicet « In- :

mo, ego non videbo eum ? Undemagis illumquam vocabis, et Dominus exaudiet te (Isa. lviii), » non

me timere convinceris imoillum metuere tanquam ;

attendis ? Invocare enim dicitur quasi intus orare,
dominum, qui similis esttibi homo mortalis etcor- ad eum scilicet qui intus est vociferando clamare.
ruptibilis ; et me, qui sum omnipotens etoeternus Certe si saepe pulsando clamares ad ostium alicujus
etvelis nolis, Dominus tuus, contemnere compro- C domus in qua nullusesset, tota dieclamare posses,
baris. Non ergo digne convenit tibi ut sic invoccs et quia nemo intus esset qui te audiret, nemo tibi

me dicendo, Domine, miserere. clamanti, quamvis fortiter et frequenter, responde-

ret. Sic est de me, qui cum dimiserim habitaculum
PECCATOB AD DEUM.
Convincis me, Domine, evidenteretconcludisar-
animae tuae a quo me coegisti propter immun-
ditiam ejus, longe factus a te jam audire non pos-
gumentando irrefragabiliter. Ad hoc cum loquorad
sum clamorem vocis tuae nedum quod te debeam,
Dominum meum homo ego putredo, et filius homi-
donec operarig ea quae mihi displicent, favorabiliter
nis vermis, occurrit. Domine, menti meae oratio illa
exaudire.
peccatoris et publicani, quam tu misericors acce-
PECCATOR AD DEUM
ptasti, cum orans in templo
nolens levare oculos et
Quid ergo, piissime Domine, faciam ut redeas ad
in ccelum, percuteret pectus suum, dicens « Deus :

propitius esto raihi peccator \(Luc. xvm). » Ipsius

me, a quo te propter iniquitates meas, proh dolor !

elongasti ? ut sic intus existens respondeasinvo-

exemplo et similibus verbis ad te clamabo, si forte
candi, et salvus fiam, qui fueram a te derelictus,
sic invccantem exaudias, et propitieris peccato meo,
multum est enim. cum scriptum sit « Longe a peccatoribus salus :

DEUS AD PECCATOREM
n iPsal. cxvm). »

Si Dominus Deus tuus ego sum, qui solus certe DEUS AD PECCATOREM
eum, omnino irrisorie ad me clamare videris, utens Audi Scripturae sanctae consilium, et si fecerisil-
ad invocandum me verbis orationis praedictae cum lud, reduces me statim utinvocantem exaudiam te
;

aliud sit praHer me quod colis ut Deum, ad quod ad hospitium tuum. Habe contritionem cordis, et
tuum. Illud enimest
principaliter dirigia affectum dole fortiter, quia offendisti me
peccatis tuis juxta ;

Deus tuus quod magis a te diligitur. Si enim ava- quod tibi et tibi propheta « Scindite
similibus ait :

rus es, pecuniam tanquam idololatra colis et amas corda vestraet non vestimenta vestra (Joel. n). »
ut Deum. Avaritia siquidem, teste Apostolo meo, Item « Juxta est Dominus his qui tribulato sunt
:

idolorum est servitus (Ephes. v). » Si gastrimar-

• corde, et humiles spiritu salvabit (Psal. xxxm). »
gus sive gulosus, venter est Deus tuus, quia de his In ipsa quoque contritione propone constanter pec-
ouram habes quae maxime ingluviem ventris incen- cata tua sacerdoli veraciter confiteri, dicente pro-
dtint. Dioitur a praedicto Apostolo : « Hi sunt quo- pheta David : « Dixi, confitebor adversum me in-
«95 INNOCKNTII III PAPiE. 696

Justitiam meam Domiao, impietatcm \ format el erudit me incrustabilis altitudo scientin

ct iu rrmisisii
peccati mei (Psal. xxxi). quo potes manifeste
> In tua?. Meditabor ergo sollicite benefioia tua.piissime
intelligere quam nr.agna ct quam incomparabilissit Deus, quibus multiplicitor obligasti me, dirigens
clementia mea, quae ad tale propositum relaxatet intellectum meum ot applicans tenuiter prout pns-
dolet crimina universa. Concessa vero tibi copia sum sicut terra sine aqua tibi, si forte per hujus-
oonliteri, dicente propheta et clamantc: » Diclu ini- modi cogitationes congruum me, pater raisericor-
quitates tuas, ut justiliceris (Isa. xliii) » id ipsura diarum, invenias oui rorem gratiae tuae quam non
;

Aposlolo • Conlitemini altcrutrum peccata vestra

: merui dignanter inlundas cujus etiam adminiculo
(Jac. v). » Sed et Filius meus Unqunm mngnicon- valcam excitatus ad bonum de commissis impieta-
silii angelus venit salvum facere populum suum a tibus meis sufficienter in corde atteri, cum propo"
peccatiseorum.confessionem, quam apostolus suus silo easdem humiliter confitendi. Quamvishaec ipsa
expresse praecepit, significative et ligurative man- meditatio beneficiorum tuorum sine te menti meie
dans curatis a lepracorporali per ipsum « Ite et innasci non possit ex me, dicente Apostolo « non
: :

ostendite vos sacerdotibus (Luc. xvn) ; » porhaii; in sumtis sulficientes aliquid anobisquasi ex nobis,
nuens quod pcenitens qui conteritur cum proposito sed sufficientia noftra ex Deo est (HCor. m). » Ve-
con(itendi,asordibuspeccatorum,inanimatanquam R rumtamen miseregoquidfaciam, quiacompunctus
spirituali lcpra mundfttus cst quia cum pcenae re- ;
ex gratia tua propono so?pius confiteri ; sed multa
manent debiti, ad confessionis sacramentum acce- occurrunt mihi, quae me impediunt et revocant ab
dant humiliter, sacerdotura[arbitrio se devote com- exsecutione propositi ?Priiriuiii impedimentum est
opere satisfaciant juxta illud quod sacer-
rr.ittant, et vercundia magna quae tota die contra me est, et
dotes mandaverint. confusio vultus raei quas operuit me. Dispono mul-
PECCATOR AD DEUM. toties ad sacerdotem accedere, sed quia valde pu-
Magna Domine, virtus contritio-
ast et ineffabilis, denda sunt quas commisi, declino a tali proposito
nis per quam tu justificas impium, ct de perverso pra? pudore. Multoties sacerdotem adire disposui,
bonum mirabiliter facis. Sed ego peccator eam me _ sed et iniquitatem meam devote revelaturus adivi,
reri non possum, et nisi per infusionem gratiaetuae et cum pedibus ejus assisterem, stimulante me
non potero illam aliquatenus obtinere. Quid enim conscientia mea, irruit super me confusio repen-
illa contritio sit nescio, sed quod solius tuae gratiae tina, et turbatus in seipso spiritus meus fluctuare
donum sit non ignoro, a quo tanquam a Patre lumi- ccepit et dicere : Heu quid agam ? referarane scelus
num descendit omne datum optimum et omne do- poterone referre ? Sicque prasvalente in me vere-
num perfectum (Jac. i). Cur autem, Domine, requi- cundia mea, confessione postposita, sine medica-
ris a me ut per contritionem bonum me faciam, C mento salutis a pcenitentiali foro recessi, corrup-
qualem me ipsum facere non possum ?>;um etiam ta;que sunt et deteriores efjectae cicatrices meae a
tanquam reus et sordidatus eam mereri nequeam, facie insipientiae mese.
nisi per inaestimabilem gratiam misericordiae tuae, DECS AD PECCATOREM.
DEUS AD PECC4T0REM. Stultus nimis et indiscretus argueris fore, dum
Noli errarevel te ipsura decipere; uon enim re- sicutluna mutaris, et confiteri peccata tua prae ve-
quiro a te ut facias bonum, qualem te scio facere recundia et pudore dimittis. Laudabile est si con-
non posse, cura hoc sit in me ; sed ut applicando funderis et invadit te pudor, quandoad memoriam
liberum arbitrium tuum ad me, divina super bene- tuam seclera tua reducis, Jeremiaprophetadicente
meditaudo, reddas tc mihi habileiu. Quod si fe-
ficia ci Gonfusus sum el erubui, quia sustinui oppro-
ceris, cum hoc sit in te, indubitanter gratiae meae brium adolescentiae meae (Jer. xxxi). » Sed cavere
recipies influxionem, quam semper de bonitate raea debes omnino, ne talis sit verecundia qtise te revo-
paratus sum darecuilibeteam efficaciter volentire- cet a confessione peccati; quia ejusmodi confnsio
eipere ;
quamvis habilitas illa non de merito, sed
realum uccumulat, non diminuit, cum poenitentem
de congruo infusionem gratiae meas praecedat in
non sinit conlitendo detegere quod commisit. Est
peccatore. Unde Augustir.us « Praecedit quoddam D
:
confusio adducens gloriam, et est contusio addu-
in peccatoribus, qui licet non justilicentur, digni censreatum nam culpabilis est si confessionem ;

tamen justificationibus et habile3 inveniuntur. »Sio excludit, laudanda si sic pudet, ut etiam conlitendi
est in eo qui cluusos hahet oculos, quo nihil exigi-
ocmea existat,jactanti«e siquidem potius quam de-
turutvideant, nisi tantum illud quod in eoest posse votionis signum exponere sine rubore peccatum.
facere, scilicet oculos aperire, cum exterius parata Cur autern insipiens pudet te dicere semel, quod
sit claritas solis.quao protinus ad videndum apertos
non puduit commisisse frequenter ? Loquere tamen
oculns illustrnbit. Tali exemplu considera mani-
ante, si tentaris, et dicito Non erubescam Dm in :

feste quod ad infundendum se homini divina gratii,

ministro suo, qui mei similis houno mortali* est,
parata, solius habilitatis in eo requiritur congruen-
confiteri quod non potest ab oculis iiiajestatis sua
tia per liberi urlntrii applicationem inventa.
abscondi. Non erubescain homini reatuiii imuiiii
II clATOR AD 1)1
I M exponere in vita prwsenti, quem si nou detcxero •),
i

Evidentor agnosco, Doinine, quod niirabiliter in scio fore oranibus msnifestnm in die Judicii. 81
 »

697 DIALOGUS INTER DEDM ET PECCATOREM. 698

autem hic illum revelavero, Deusillum contegetet A momentaneum tribulationis nostrae, sublime pon-

abscondel de ina_stimabili bonitate,et faciet me de dus operatur in aeternitate.

numero beatorum, « quorutn remissaesunt iniqui- PECCATOR AD DEUM.

quorum lccta sunt peccata {Psal. xxvi). »
tates et Jucunda sunt,Domine, eloquia tua servo tuo su-
PECCATOR AD DEUM. per mel et favum ori meo dulciora (Psal. cxvm),

Confortasti me, Domine, verbis tuis et corrobo- licet indignus sum altitudinem inspicere.Non dedi-

sermonibus sanctis, et non prae verecundia gneris adhuc,supplico,sustinere quid modicum in-
rasti
Domine, jam non impediet in-
sipientiae meae. Ecce,
jamdimittam quandoad ministrum tuumexcessus
meos per confessionem relevaturus accedam. Sed me confessionem pudor culpae vel timor pcenae.
aliud est, mi Domine, quod ne confitear magnum
Sed est aliud quod retardat me modicum, imo re-
vocat a ccnfessione cor meum, temporalium scili-
mihi praestat obstaculum, scilicet timor poenae.
cet rerumaffeclus vel dosiderium. Considero aepud
Peccavi, Domine, super numerum arenae maris, et
multiplicata sunt peccata mea quare timeo valde ;
me ipsum et colloquor menti meae si delicta mea :

confessus fuero sacerdoti, forsitan injunget mihi ut

ad conlessionem accedere, quia si juxta quantita-
poenae, tanta Hierosolymam proficiscar.vel laborem alicujus pere-
tem culpae injungenda est quantitas
potero satisfactionis sarcina praegravari, quae juxta R grinationis assumam vel saltem ut ecclesias visitem,
acstimationem reatuum mihi debebit im- et in eis diutius vacaturus orationes frequentem ; et
meorum
poni, quod si longissimo tempore viverem, eam possem interim temporalibus lucrisinsistere, et ac-
quisitionibusmultisetmihietmeishujusmundisub
explere miserrimus non valeam.
stanliam amplinre sed si qua penes me sint, opor-
;

DEUS AD PECCATOREM.
tebit minui potius quam augeri, donec assumpta
Adhuc stultitia tua te non deserit, et indiscreta
peregrinatio valeat peragi, vel quandiu spirituali-
opinio in cor tuum ascendit. Nunquam credere de-
bus exercitiis me contigerit occupari. Quapropter
bes,quod Deus prascipiat homini impossibile, vel-
utilius est mihi a confessione desistere, quam ac-
eam tibi jnbeat imponi pcenam quam tu nequeas
quisitionis mundanne studium impedire.
sustinere. Vicarius meus papa, quem ego constitui
loco mei in terrisjudicem tuum, dolorem confiten- DEUS AD PECCATOREM.
tis mitigabit attentis circumstantiis peccatorum. Vana est cogitatiojilla, imo tentatio Satanae, quae

Et quia potestatem a me ligandi pariter et sol- te apprehendit. Ut autem cogitationem illam pro-
vendi, ministerio quidem non auctoritate suscepit, cul a te expellas, recordare quod Scriptura evange-

moderabitur pcenam juxta suae discretionis arbi- lica proclamat: « Vae praegnantibus et nutrientibus
XXIV >- " Praegnantes quidem sunt
trium, et talem injunget pcenitentiam, ut per eam, n in illa dic (*"""*•
animae perversae, quae per Hlicita desideria tempo-
me cooperante, justitiae recipias incrementum qu :

etiam tantum in te dolorem, amaritudinem, et con- ralium.vel alicujusiniquitatis consensum.tanquam

tritionis invenire poterit vehementiam, quod post- a diabolo malitiae semine injecto menteconcipiunt.

modum de injuncta pcena parlem maximam vel Nulrientes vero animae dicuntur illae quae terrenas
forte totam de bonitate Dei praesumas relaxandam. delicias nondesinuntperavaritiam cumulare.vel de
Sed et tu, quem timor poenae praesentis retrahit a perpretatis iniquitatibus, delectabiliter perseveran-

proposito confitendi, quare non consideras et re- tes in eis, differunt pcenitere. Veniet proculdubio
volvis mente, quod po_na hujus quanlumcun-
vitae mors super illos.etdescendentin infernum viventes,
que sit longa, brevis esl respectu aeternae quantum- ;
quoniam nequitiainhospitiiset in mediomuntis eo-
cunque amara, dulcis est infernali pcenae collata. rum.Certesi sanesaperes,quando tead sui concupi-
Quamobrem meliusest tibi hic poenitere, quam in- scenliam res istae mundanae sollicitant,meditari de-
tolerabiliter postmodumet amarissime cruciari.Ne beres quia quaecunque concupiscibilia videntur in
tibi contingat quod aitJob: « Qui timet jiruinam, mundos.sunttransitoria;quae vero a Deo promittun-
irruet super eum grando » et qui poenam
(Job vi) ;
tur,aeterna;istaterrena,illaccelestia;istamodica,illa

mctuittemporalem, indubitanteraeternam incurrrt. magna;illa mentita, illa certa : ista infirma, illa

Item « Fugiel arma ferrea, et irruet in arcum superna ; ista maxima ista cum la-
ininima illa ;

aereum (Job xx). » Poena siquidem praesens quae bore acquiruntur, cumtimore et sollicitudine con-
cito transit et consumitur, per arma ferrea desig- servantur, cum dolore et angustia amittuntur. Licet
natur, quae per rubiginem consummantur pcena ;
autem in his acquirendis sit labor, quia « regnum
vero aeterna quae finiri non potest, per arcum cceleste vim patituret violenti rapiunt illud (Matth.

aereum, qui aesest incorruptibile significatur. Maxi- xi) ,de ipsorum tamen custodia nullo modo
»

me tamen fructuosa sit inhoc mundo, infructuosa possessores eorum pungi possunt sollicitudinum
vero penitus, imo perniciosa poenitentia in futuro. stimulo, nec dolore torqueri deipsorum amissione
Illud etiam Apostoli verbum tibi debetpraestare so- vel damnatione, quia « ibi aerugo vel tinea non de-
latium, et ad sustinentiam temporalis poenae te for- molitur, nec fures effodiunt et furantur(A/a.</t.vi)
titer animare quod dicitur : « Non sunt condignoe PECCATOR AD DEUM.
passiones hujus teroporis ad futuram gloriam quae Ne Domine, si et hac vice modo, Io-
irascaris,
revelabitur in nobis (Rom. vn). » ltem hoc leve et quendi audaciam in conspeotu altitudinistuae vilis-
nV'1 INNOCBNTII III PAPA?. 700
simum flgmentum ego assumo et sicut in aliis, in A
; ties usque ad finem vitae sustineo, et punire difle-
eo quod propositurus aum inveniam apud abyssum rens ut pocniteant patienter exspecto. Oe me siqui-
aapientia; tuastanquam positus in perturbatione dem propheta clamat dicena : t Audite, domus
oonsilium. Est adhuo quiddam quod valde me con- Jacob et residuum Israel, [quoniara portamini a
cutit, et difticilius c»teris mihi conlessionis impe- meo utero, et gestaraini a mea vulva ; ego feci, et
dimentum apponit, unde desperationem incurro ego feram, usque ad canos ego portabo (Isai.
et
ex gravi difficultate resistendi peccato. Infelixego xlvi). « Curde me debeas desperare qui postquara
multotiee cecidisse me memini, qui et postmodum creavi hominem,ut faccrem eum gloriae meae parti-
pcenitendo, te adjuvante, surrexi, eed staro non cipem, ex nimia charitate qua eum dilexi, unigeni-
pr»valens, relapsus sum, et redii mullotios in id- tum meura in mundum misi, qui eum venundatum
ipsum, revertens iterum atque iterum tanquam sub peccato non corruptibilibus auro et argento
canis ad vomitum et sus ad luti volutabrum redemit, sed pretioso sanguine suo quem pro eo .'

(// Peir n). Unde cum lubricus et instabilis tan- abunde effudit? Scito et videto qui reauis confl-
quam cereus sim in vitium flecti, de mea stabilitate teri, pro eo quod ipsa eadem, quaa sajpe confessus
despero, et propterea penitus de confessione es, nimis iterans, vias tuas viliter corrupisti;
desisto, existimans nihil prodesse si erigor et cum malum sit et amarum reliquisse te Domi-
quia
resurgo qui sum casurus B
in proximo, et stare num Ueum tuum, longe deteriua revelatur perse-
temporis intervallo, existimans nihilo-
diflido brevi verare in malo, et ipsius amore postposito, elon-
minus veniam impetrare non posse de facili, qui gare te jugiter et tuum ab eo.
avertere vultum
frequentererectus, et frequenter ad peccatum rela- Quare non consideras tu quod saepius cadis, et sae-
psus, ingratus et indevotus invenior erigenti. pius surgis, quod rainus malum cadere sit alter-
natim et surgere, quara in peccato continuo perma-
DEUS ADPECCATOREM. nere ? quando sic
Potest enim ex Dei benignitate

In eo quod modo proponis non tam insensatus surgis, in bono statutemporali te mors intercipere
quam insanus esse probaris. Nam recte faois side
ut salveris. Si vero permanens in peccato perversus
fueris in fine tuae. vitae repertus, procul dubio de-
te ipso diffidas, et fragilitatem tuam attendens, de
non praesumens, existimesquod post-
tuis viribus portaberisad aeterna suppliciacondemnandus;quia,

quamsurrexerisdetuavirtutesperarenonpossis.Sed dicente Scriptura, judicat Dominua fines terrsB et

demesperaredebes,quod licetinfirmusetdebilissis finalia opera (Psal. xcx) ; ad aquilonem

et arbor si

exte,possum tamensi demea misericordia voluero, vel ad austrum ceciderit, prius ut reor eligeret ab

quamvis debilem stabilire,etquantumvis infirmum ipso luto extrahi, et inde postea cadere, quam in
p illo jugiter permanere. Sicetiam qui laborat aliqua
ne corruas confirmare. Curautem de me desperes,
qui nolo mortem peccatorissed magis ut conver- febre, nonne gravius reputaretureara pati continue,

tatur et vivat (Ezech. xvn) qui utique misericors

quam ab ea interpolatim vexari ? Ita et tu duobus
,
malis propositis, scilicet cadere in peccatum et sur-
sum et praestabilis super malitia? Atlendc quia si
gere consequenter ab eo, vel irregresaibiliter et
desperes de me, peocatum incurris irremissibile,
irreverenter perseverare in malo, potius debes fu-
quod est peccatum in Spiritum sanctum nec est ;

peccatum huic comparabile, quia ipsum est solum pere secundum quam primum. Noli ergo tanquam
diffidens et desperans de Deo, te a confessione
quod nec in hoc saeculo neque in in futuro creditur
retrahere, sed quoties miseriam pateris ea quae
remittendum. Attende, quia, si de rae desperes,
confessus es iterum committendo, tu nihilominus
tanto gravius meoffendisquanto clementius poten-
eadem iterura confitere. Nam sicut aqua vestiraen-
tiam meam exstinguere, et meam mihi benignita-
tum, quod saepius inquinatur, quandocunque illud
tem, quam non ex accidentali dono, sednaturalem
abluit, mundat a sordibus et etficit quasi novum
habeo, auferre conatussis, et omnipotentiam meam ;

me sic et confessio quotiee ad eam recurritur, restituit

a interim separare. Ego enim sum cui dicitur:
«Deus
animae eum, quem
araitit decorem ex reiterationc
cui propriura est misereri semper et par-
D peccati, munditiae candidatum. Te autem conlitente
cere. »Ego ad quem congregatio fidelium clamat :

peccatum, et expulso ab anima tua veneno nequi-

« Deus, quiomnipotentiam tuam parcendo |maxime
tiae per confessionis antidotum, statim ad eam
et miserando manifestas. » Cur, infelix, de me de-
regrediar tanquara ad domum meam unde priua
beas desperare qui gaudium mihi reputo et angelii
exivi. Et ex tunc si me invocaveris, exaudiam te,
meis super uno peccatore pcenitentiam agente qui ;
et tanquam intus habitans sine mora reapondebo
et nonaginta novem ovibus in deserto relictis, misi
clamanti.
pastorem earum ut unom perditam quaereret, in-
ventam portaret in humeris suis qui filium prodi- BRCGATOR AD DEUM.
;

gum revertentem lastanter excepi, stolam primam Domine Deus salutis meie, verba sunt vit»
et annulumeidedi.Pt fuciensgrandeconvivium pro- aeternae.qu» loqueris, et salutaria monita quae hor-
eo, vitulum saginatum occidi {Luc. xx). Ego sum Adjutus ergo a te requiram devote iniiiiiiruiu
taris.
qtii tanquam niater liliis etiam dttlinquentibua tuum,et etfundam coram illo sicut aquam cor
viscera pietatis aperio ;
qui offendentes me multo- meum, aperiam in conspectu ejus labis niea locu-
 ,

701 DB CONTEMPTU MUNDI. — LIB. I. 702

turus in amaritudine animaa meae. Sicut qui digitum \ nabilia te relinquere fecerat mentis meae hospitium
ingerit gutturi suo, srutabor scrutinio conscien- cum inasstimabili fragrantia unguentorumtuorum
tiam raeam et non desistam, donec evomam illam clementer in illud regredi et inhabitare digneris,

amarara super absinthium et fel, quae latet intrin- juxta sanctum et ineffabile tuum promissum : qui
ecus, meorum saniem peccatorum ut sic evo-
;
es benedictusin saecula sasculorum. Amen.
mita foris et ejecta putredine, cujus fetor abomi-

DE GONTEMPTU MUNDI
SIVE

DE MISERIA GONDITIONIS HUMANJE

LIBUI TRES
(Edit. Opp. Innocentii III, Coloniae 1575, in-folio, p. 421.)

LIBER PRIMUS.

PROLOGUS. B non in vulva matris mortuus sura ? egressus ex

Domino Patri charissimo P. Dei gratia Portuensi utero non statim perii? Cur exeeptus genibus, lacta-

episcopo, Lotharius indignus diacoous, gratiam in tus uberibus (Job. m), nalus in combustionem [al.

praesenli, et gloriam in futuro. confusionem] et cibum ignis? (Isa. ii.) » — « Uti-

Modicum otii, quod intermultas angustias nuper nam interfectus fuissem in utero, ut fuisset mihi

ea, quam nosti, occasione captavi, non ex toto mi- mater mea sepulcrum, et vulva ejus conceptus
hi praeteriit otiosum. Sed ad deprimendam super- aeternus (Jer. xx). » — « Fuissem enim quasi non
biam (quae caput est omnium vitiorum) (Eccli. x) essem, de utero translatus ad tumulum (Job. x). »
vilitatem humanae conditionis utcunque descripsi. — t Quis ergo det oculis meis fontem lacrymarum

Titulum autem praesentis opusculi vestro nomini (Jer. ix), » utfleam miserabilemconditionis huma-

dedicavi, rogans et postulans, ut si quid in eo ve- nae conversationis progressum, damnabilem huma-

stra discretio dignum invenerit, divinae gratiae to- nae dissolutionis egressum? Consideravi ergo cum
tum ascribat. Si vero paternitas vestra suggesse- lacrymis de quo faclus sit homo quid faciat homo,
:

rit, dignitatem humanae naturae, Ghristo favente, quid facturus [al. futurus] sit homo. Sane forma-
describam (28) : qualenus itaper hochumilieturela- tus de terra, conceptus in culpa, natus ad pcenam,
agit prava qute non licent, turpia quae non decent,
tus, ut per illud humilis exaltetur [al. Gratuletur]. r
vana quae non expediunt, fiet cibusignis, esca ver-

CAPUT PRIMUM. mis, massa putredinis. Exponam id planius, edisse-

ram plenius. Formatus est homo de pulvere, delu-
De mittrabili humanx conditionis ingressu.
to,decinere: quoque vilius est, de spurcissimo
« Quare de vulva matris egressus sum, ut vidc- spermate conceptus in pruritu carnis in fervore
:

rem laborem et dolorem,et consumerentur in con- libidinis, in fetore luxuriae : quodque deterius est

fusione dies mei ? (Jer. xx.) » Si lalia de se locutus in l.ibe peceati natus ad laborem, dolorem, timo-
;

est ille, quem Dominus sanctiflcavit in utero (Jer. rem : quodque miserius est, ad mortem. Agit pra-
i). qualia loquar ego de me, quem mater mea ge- va, quibus offendit Deum, offendit proximum, of-

nuit in peccatis ? Heu me, dixerim, mater mea, qui fendit seipsum ; agit turpia, quibuspolluitfamam.
megenuisli, filium amaritudinis et doloris,? « Quare polluit conscientiam, polluit personam ; agit vana,

(28) Liber de dignitate naturs humans nondum inventus.

703 INNOCBNTII III PAIM?. 704

quibusnegligitseria.negligit utilia, negligit neccs- A. deir. infusa contruhit labcm peccati, maculam cul-
saria. Fiet oibui ignis, qui semper ardet, et urit pa), sordem Sicutexvaae corrupto liquor
iniquitatis.
inexstinguibilis : esca vermis, qui semperrodit, et infusus corrumpilur, etpollutum contingens.ex ip-
comedit immortalis : massa putredinis, quaa sem- so contactu polluitur. Habct enim anima tres na-
per fetet, et sordet horribilis. turales potenlias, sive tros nuturales vires Rationa-

GAPUT II.
lem, ut discernat inter bonum et malum ; irascibi-

De vilitate matervv ipsius hominis. lem, ut respuat malumconeupisclbilem, ut appe-

;

Formavit igitur Dominus Ueus hominem de limo tat bonum.Istae tres vires tribusoppositis vitiisori-
terras, quae caeteris elementis est vilior, ut patet
ginaliter corrumpuntur. Vis rationalis per ignoran-
Gen. 11. Planetas et stellas fecit ex igne, flatus et tiam, ut non discernat inter bonum et malum; vis

ventos fecit ex aere, pisces et volucres fecit exaqua, irascibilis per iracundiam, ut respuat bonum ; vis

homine8 et juiuenta fecit de terra. Considerans igi- concupiscibilisperconcupiscentiam, utappetat ma-

tur aquatica, homo se vilem inveniet ; considerans lum. Primagignit delictum, ultima parit peocatum,
aerea, se viliorem agnoscet ; considerans ignea, se media delictum generat et peccatum. Est enim de-
vilissimum reputabil, nec valebit se parificare coe- lictum non facere facicndum peccatum, agere non ;

lestibus, nec audebit se praeferre terrenis, quiapa- B agendum. Haectriavitia contrahuntur ex carne cor-

rem se jumentis inveniet, et similem recognoscet. rupta, per tresnaturalesillecebras. In carnali quip-

t Unus est enim hominum et jumentorum interitus, pe commercio, rationis sopitur intuitus, ut ignoran-
tia seminetur libidinis irrilatur pruritus, ut ira-
et sequa utriusque condilio, et nihil habet hoino ju- :

mento amplius. De terra orta sunt, et in terram pa- cundia propagetur : voluptatis satiatur affectus, ut

riter revertentur {Eccle. m). » Verba sunt ista non concupiscentia contrahatur. Hic est tyrannus car-
cujuslibet hominis, sed sapientissimi Saloinonis. nis, lexmembrorum, fomes peccati, languornatu-
Quid est igitur homo, nisi lutum et cinis? Hinc rae,pabulum mortis, sine quo nemo nascitur, sine
enim homodicit ad Deum « Memento, quaeso, quod
:
quonullus moritur qui si quando transit reatu,
:

sicutlutum fereris me, et in pulverem me reduces semper tamen remanet actu. » Si enim dixerimus
(Job x). » Hinc et Deus inquit ad hominem :« Pul- quia peccatum nonhabemus, nosipsos seducimus.
vis es, et in pulverem reverteris (Gen. m). » — et veritas in nobis non est (/ Joan. i). » gravis

« Comparatus sum, ait Job, luto, et assimilatus necessitas et infelix conditio. Antequam peccemus,
suni favillae et cineri (Job. xxx). » Lutum etiicitur peccato constringimur : et antequam delinquamus
ex aqua et pulvere, utroque manente. Cinis autem delicto tenemur. « Perhominemunum peccatum in

fit ex ligno et igne, utroque deficiente. Expressum p

bunc mundum intravit, et per peccatum in omnes
mysterium, se.l alias melius exprimendum, quid homines mors pertransit (Rom. vj. » An non « pa-
ergo lutum superbis ? d6 quo pulvis extolleris ? un- tres uvam coraederint acerbam, et dentes filiorum

de cinis gloriaris? obstupescunt? » (Jer. xxxi; Eiech. xvm.)|

CAPUT II. CAPUT V.
Divisio conceptionis. Quali cibo conceptus nutriatur in utero.
An illud forsan respondebis, quod Adam ipse Sed attende quocibo conceptusnutriaturinutero.
fuit de limo terrae formatus, tu autem ex humano Profecto sanguine menstruo, qui cessat ex femina
semine procreatus? At ille fuit formatus de terra, post conceptum, ut ex eo conceptus nutriatnr in
sed virgine; tu vero procreatus de semine, sed im- femina. Qui fertur esse tam detestabilis et immun-
mundo. « Quis enim potest facerc ::uindum de im- dus, ut ex ejus contactu fruges non germinent,
mundo concepturc semine ? » Quis est
(Job. xiv.) arescantarbusta.morianturherbae, amittantarbores
homo, ut immaculatus sit, et justusappareat natus foetus, et si canes inde comederint in rabiem elfe-
de muliere ? « Ecce enim in iniquitatibus conceptus rautur. Concepti fetus vitium seminis contrahunt,
sum, et in peccatis concepit me mater mea (Psal. itaut leprosi et elephantici ex bac corruplione na-
l). » Non in una tantum iniquitate, non in uno tan- scantur. Unde secundum legem Mosaicam, mulier
tumdelicto, sed in multisiniquitatibus, etin multis " qus menstruum patitur, reputatur, immundu J.ev.
delictis. In delictis videlicet et iniquilatibus pro- x) ; et si quis ad menstruatam accesserit, jubetur
priis ; in delictiset iniquitatibus alienis. interfici (Lev. xu). Ac propterimmunditiam men-
CAPUT IV.
struorum praecipitur, ut mulier si masculum pare-
De conceptione in/antis. ret quadraginta, si vero feminam, ootogintadiebus
Est enim duplex conceptio: unaseminum, etal- a templi cessaret ingressu.
tera naturarum.Priraa fit in commissis, seoundafit CAPUT VI.
in contraclis; parentes enim committuntin prinia, De itnbecillitate infantis.
proles contrahunt in secunda. Quis enim nesoiat Quare ergo data est misero lux, et vita iis qui
concubitum ctiain conjugalem nuuquam omnino sunt in amaritudine anim» ? (Job ui.) Felices llli
committi sine pruritu oarnit, sine fervore luxurise qui moriuutur antequam oriantur. Priu» raorteui
sine fuitore libidinis? Unde semina conceptu foedan- sentientes, quuin vitam scientes.Quidam enimtaru
tur, muculantur ct vitiantur, ex quibus anima tan- deformus el prodigiosi nascuntur, ut nonbominei.
705 DE CONTEMPTU MUNDI. — LIB. I. 706

eed aborainationes potius videantur, quibus forte \ spirant suavitatem odorK et tu de te reddis abo-
melius fuisset provisum, si nunquam prodiissent minationem fetoris. Qualio est ergo arbor, talis est
ad visum, quoniam ut monstra monslrantur, et fructus. « Non enim mala fructus bo-
potest arbor
ostenduntur ostentui. Plerique vero diminuti mem- Quid est enim homo
nos facere (Matth. vn et xn). »

bris, et sensibus corrupti nascuntur, amicorum secundumformam,nisiqu3Bdamarborinversa?cujus

parentum infamia, verecundia propinquo-
tristia, radices sunt crines, truncus caput cum collo, sti-
rum.Quid hoc particulariterdixerim de quibusdam, pes est pectus cum alvo, rami sunt illa cum tibiis,
dum generaliter omnes sine scientia, sine verbo, frondes sunt digiti cum articulis. Hoc est folium
sine virtute nascamur?Flebiles, debiles.imbecilles, quod a vento rapitur,et stipula quae a sole siccatur
parum a brutis distantes, imo minus in multis ha- (Job xui).
bentes ? Nam illa statim ut orta sunt, gradiuntur: CAPUT X.
nos autem non pedibus non ince-
solunrt erecti De incommodis seneclutis et brevitate vilae hominii.
dimuSjVerumetiamcurvatimanibus non reptamus. In primordio conditionis humanac noningentis
CAPUT VII. annis et amplius homines vixisse leguntur (Gen. vi),
De delore partus et ejulatu in/anlis. sed paulatim, vita hominis declinante, dixit Domi-
Omnesnascimus ejulantes, ut nostram miseriam nus ad Noe * Non permanebit spiritus meus in ho-
:

exprimamus. Masculus enim recenter natus dicit A, mine in aeternum, quiacaro est. Eruntque dies illius
femina vero E : centum viginti annorum (Gen. vi). » Quod intelligi
Dicentes E vel A, quolquot nascuntur ab Eva. potest tam de termino vitai, quam de spatio poeni-
tendi. Ex tunc enim rarissime leguntur homines
Quid est igitur Eva, heu ha? Utrumque do-
nisi
plus vixisse, sed cum magis ac magis vita recide-
exprimens magnitudi-
lentis est interjectio, doloris
retur humana.dictum est a Psalmista: « Dies anno-
nem. Haec enim ante peccatum virago, post pec-
catum Eva meruit appellari, ex quo sibi dictum
rum nostrorum in ipsis septuaginta anni. Si autem
in potentatibus octoginla anni, et amplius eorum
audivit: « In dolore paries (Gen. m). » Non eat
labor et dolor (Psal. lxxxix). • Nonne autem pau-
enira dolor sicut parturientis : unde Rachel prae
citas dierum meorum linietur brevi tempore? (Job
nimio dolore partus interiit, et moriens vocavil
nomen sui Benoni, id est
x.) « Dies nostri velocius transeunt quam a te-
filii fitium doloris (Gen.
xente tela succiditur (Job vn). Horao natus de
» c
xxxi.) Uxor Phinees subitis doloribus irruentibus
muliere brevi vivens temporerepletur multismise-
peperit simul ac periit, et in ipso mortis articulo
riis. Qui quasi flos egreditur et conteritur, et fugit
vocavit filium Ichabod (Reg. iv). « Mulier autem ut
velut umbra, et nunquam in eodem statu permanet
naufragus, cum parit, tristitiam habet cum vero pe- :

\ (Jol xiv). » Pauci enim nunc ad quadraginta, pau»

pererit puerum, jam non meminit pressurae pro-
cissimi ad sexaginta annos perveniunt.
pter gaudium, quia natus est homo in mundum
(Joan. xvi). » Concepit ergo cum immunditia et CAPUT XI.
fetore, parit cura trislitia et dolore, nutrit cum De incommodis senectutis.
angustiaet labore.custodit cum instantiaet timore. Si quis autem ad senectutem processerit, statim
CAPUT VIII. cor ejus affligitur, et caput concutitur, languet spi-
De nudiiale hominit. ritus et fetet anhelitus, facies rugatur, et stalura

Nudus egreditur, et nudus regreditur. Pauper ac- curvatur, caligant oculi, et vacillant articuli, nares
cedit, et pauper « Nudus,inquit Job, egres-
recedit. elfluunt, et cnnes defluunt, tremit tactus, et depe-

sus sum de utero matris meae, et nudus revertar rit actus, denles putrescunt, et aures surdescunt.
illuc (Job i). » «Nihil intulimus in hunc mundum, Senex facile provocatur, difficile revocatur ; cito

haud dubium quia nec auferre quid possumus cupidus, tristis

credit, et tarde discredit, tenax et

(Tim. vi). » Si quis autem indutus ingreditur, at- et querulus, velox ad loquendum, tardus ad audien-

tendat quale proftrat indumenlum. Turpe dictu, dum, sed non tardus ad iram laudat antiquos, :

turpius auditu, turpissimum visu. Fcedam pellicu- spernit modernos : vituperat praesens, commendat
lam sanguine cruentatam. Haec est illa maceria, de D praeteritum, suspirat et anxiatur, torpet et infirma-
qua Tbamar inquit in partu « Quare divisa est : tur. Audi Horatium poetam :

propter te maceria? » Et ob hanc causam vocavit Mulla senem circumoeniunt incommoda.

nomen ejus Pharos, quod interpretatur divisio (Horat., De arle poet.)
(Gen. xxxvm). Porro nec senes contra juvenem glorientur, nec
CAPUT IX. insolescant juvenes contra senem.quiaquod sumus
Quem fructum homo producit. iste fuit, erimus quandoque quod hic est.

conditionis humanae indignitas, o indigna

vilis CAPUT XII.
vililatis humanae conditio Herbas et arbores inve-! De tabore mortalium.
stiga. Illee de se producunt flores et frondes, et fru- « Avis ergo nascitur ad volandum, et homo na-

ctus et heu tu de te lendes et pediculos et lumbri-

: scitur ad laborem (Job v). » Cuncti dies ejus la-
cos. Ille de sefundunt oleum,vinum etbalsamum, boribus et aerumnis pleni sunt, nec per noctem re-
et tu de te sputum, urinam et stercus illae de se : quiescil mens ejus. Et quid hoc est nisi vanita» ?
 —

707 1NNOCBNTH III PAIMi. 7M

Non eet quiequam eine labore eub eoU, non «st slne A (jie)et consuunt.edifloantdoraoe.plantanthortosex-
defeclu sub luna, oon estaine vanilutesub tempore. colunt agros, pastinant vineas, succendunt cliba-
Tempus est mora rerum mutabilium. « Vanitas va- noe, exstruunt molendina, piscantur, venantur et
nitatum. Inquit Ecclesiastes (Cap. i), omnia va-
et aucupantur. Meditantur et eogitant, consiliantur
nita». » quam variu sunt studia hominum, quam et ordinant, querulantur et litigant, diripiunt et

diversa sunt exercitia. Unus est tamen omnium fi- furantur, decipiuut et mercantur, contendunt et
nis, etidem effectus, labor et afflictio spiritus. « Oc- praeliantur et innumera talia faciunt, ut opes con-
cupatio magna creataest omnibus hominibus, et gcraot, ut quaestus xultiplicent, ut lucra secten-
jugum grave super lilios Adam, a die exitus de tur ut honores acquirant, ut dignitates extollant,
ventre matris eorum, usque in diem sepulturae in ul potestates extendant, et Ii.tc quoque labor et
matrem omnium (Eccli. xl). » mentis mihi non creditur, Salomoni
afflictio. Si

CAPUT XIII. credatur « Magnilicavi, inquit, opera mea aedi-

: :

ficavi mihi domos, et plantavi mihi vineas feei

De studio sapientum. ;

hortos et pomaria, consevi ea cuncti generis ar-

Perscrutentur eapientes, investigent alta ccsli,
boribus; exstruxi mihi piscinas aqnarum ut irri-
lala terrte, profunda maris, et de singulis disputent,
garem silvam lignorum germinantium possedi ser-
de cunctio pertractent, discant sempar aut doceant. B :

voset ancillas.multamque familiam habui.armenU

Kt quid ex hac occupationt nisi laborem ei dolorem
quoque et magnos ovium greges, ultra omnes,
•t afDictionem spiritus invenient? Noverat hoc expe-
rimento qui dixerat • Dedi cor meum ut scirem
:
qui fuerant ante me in Jerusalem. Coaoervavi
mihi aurum argentum.et substaatias regum et
et
prudeotiam atque doctrinam, errores et stultiliam,
provinciarum. Feci mihi cantores et cantatrices,
et agnovi quod esset labor et afflictio spiritus, eo
et delicias filiorum hominum, scyphos et urceolos
quod in multa sapieutia multa sit indignatio.et qui
in ministerio ad vina fundenda, et supergresus
addit scientiam addit dolorem (Eccle. i). » Licet
sum opibus omnes, qui ante me fuerunt in Je-
enim oporteat indagantem et multis insudare vigi-
liis, et tamen
invigilare laboribuB et sudoribus, vix
rusalem. Cumque me convertissem ad universa,
est quidam tam vile, vix est tam facile, quod ad
quae ff^ceranl manus roeae, et ad Iabores quibus
frustra insudaveram, vidi in omnibus vanitatem
plenum intelligat homo, comprehendatquc ad liqui-
et afflictionem animi, et nihil permanere sub sole
dum, nisi forBan ilhid perfecte sciatur, quod nihil
(Eccl. i). »
Bcitur perfecte.quanquam ex hoc insolubilis redar-
gutio consequatur. Quin imo « corpus quod cor- CAPUT XV.
rumpitur, aggravatanimam, et deprimit terrenain- p De diversis anxietatibus.
habitatio eensum multa cogitantem (Sap. ix). e quanta mortales angit anxietas, affligit cura,
Audi quid super hoc sentiat Salomon « Cunctae sollicitudo molestat, metus exterret, tremorconcu-
:

res difficiles, non pblest eas homo explicare sermo- tit, horror obducit, dolor affligit, conturbat triBti-

ne (Eccle. 1).»— « Est homo qui diebus ac noctibus tia, constristut turhutio [tribulatio]. Pauper et di-
somnum non capit oculis, et nullam operum Dei ves, servus et dominus, conjugatus et continens,
potest invenire rationem. Et quando plus labora- denique bonus et malue, omnes mundanis crucia-
verit ad queerendum, tanto minus inveniet (Eccle. tibusalfiiguntur,etmundanisalflictionibus,crucian-
tiii). » —
« Deticiunt ergo scrutantes scrutinio, tor. Experto crede magistro. « Si impius, inquit,
quoniam accedet homo ad cor altum, et exaitabitur fuero, vae mihi est ; et si justus, non levabo ca-
Deus (Psal. nui). »— « Perscrutator enim maje- put eaturatus alflictione et miseria (Job x). »
atatie opprimetur a gloria (Prov. xxv). » Qui enim
magis intelligit, magis dubitat : et ille videtur sibi
CAPUT XVI.
De miseria divitis et pauperis.
pluB sapere, qui plus desipit. Ergo pars scientiae
est scire quod nesciat. «Fecit autem l)eus hominem Pauperes enim premuntur inedia, cruciantur
rectuin, et ipse se infinitis immiscuit qutestionibue. «rumna, fame, siti, frigore, nuditate : vilescunt,
(Ectti. »uj. » tabescuut, spernuntur, et confunduntur. mise-
CAPUT XIV. rabilis mendicantis conditio ; et pudore
si petil,

De variis studiis kominum. confunditur et si non petit, egestate eonsumitur,

Currunt et discurrunt mortales per sepes et sed ut mendicet, necessitate compellitur. Deum
semitas, ascendunt uiontes, trausceudunt colles, causutur iniquum, quod non recte dividat ; proxi-
trausvolantrupes, pervolant alpos, transgrediuntur mum criminatur malignum, quod non plene sub-
foveas, ingrediuntur cavernas, rimantur viscera veniat. lndignatur, murmurat, impreoatur. Adverte
terrae, profunda maris, incerta Quminis, opaca super hoc scntentiam Sapientis : • Meliue est, in-
nemoris, invia solitudinis, exponunt se ventis et quit, mori quam indigere [Ecclt. xl). »— « Etiam
imbribus, tonitruiset fulminibus, fluctibus ct pro- proximo suo pauper odiosue ent [Prvv. xivi. ••

cellia, ruinia et prmcipitiis. Metalla cudunt et oon- v Uuuies dies pauperis mali, fratres homiine pau-

fluut, lapides eculpunt el poliunt, ligna succidunt peris odorunt eum. Insuperet anioi prouulreoM-
•t dolaut, telae ordiuntur et loxunt vcelee, einuiduat eerunt ab eo {Prov. xix); » quia
709 DE CONTBMPTU MUNDI. — LIB. I. 710

Donec eris felix multos numerabis amicos A. potest capere, capiat (Matth. xvi). » Unde cum
Tempora si fuerint nubila, solus eris. Deus ipse de eertis pontilicalibus indumentis jus-
Ovid. Jrisl. i, ix, 3.) sisset, ut Moyses et Aaron fllios suos veslirent, de

Proh pudor? secundum fortunam existimatur per- sotis ferainalibus non praecepit, sed ail, ut ipsi

sona, cum potius secundum personam aestimanda feminalibus ulerentur, cum ingrederentur taberna-
sit fortuna. Tam bonus reputatur quam dives, culum testimonii (Exod. xvm). Sed et Apostolus
tam malus quam pauper, cum potius (am dives dicit: « Nolile fraudare invicem, nisi forte ex
oon-
sit reputandus quara honus, tam pauper quam sensu ad tempus, ut vacetis orationi, et iterum
malus. Dives autcm a superfluitate resolvitur, et revertemini in idipsum: ne tentet vos Satanas pro-
jactanlia effrenatur, curnt ad libitum, et corruil pter incontinentiam vestram. Melius est enim nu-

ad ilticitum. Etiam flunt instrumenta pcenarum, bere, quam uri (/ Cor. vn). > Pugnat ergo con-

queB fuerant oblectamenta culparum. Labor in tra continentiara angelus Satanae, qui carnaliter
acquirendo, timor in possidendo, dolor in amit- stimulat graviter colaphizat, ignem naturae flatu
el

tendo, mentem ejus semper fatigat, solticitat et suggestionis succendit, materiam apponit, facul-
affligit. « Ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et tatem tribuit, et opportunitatem ministrat.
cor tuum (Matth. vi). « Sed de hoc in sequenti- B Pugnat etiam, et species, quae subito visa esl, fa-
bus plenius dicemus. oile concupiscitur. Undecum Daviri post meridiera
CAPUT XVII. deambularet in palatio domus regise, videns ex
De miseria servorum et dominorum. adverso Bethsabee se lavantem, « misit et tulit
Servus ministrat, minis terretur, anguriis fati-
eam et dormivit cum ea, erat enim mulier pulchra
gatur, plagis affligitur, opibus spoliatur quod si :
nimis (// Reg. xn). » Porro qui cum uxore est,
non habet, habere compellitur, et si hauet, cogi-
sollicitus est quae sunt mundi et divisus est. Dis-
tur non habere. Culpa domini, servi pcena culpa :
trahitur enim per multas angustias.et in sollicitu-
servi, domini praeda :
dines varias dissecatur, ut filiis et uxori, famulis et
Quidquid detirant reges, plcctuntur Achivi. ancillis necessaria quaerat et subministret. « Tri-
Hor. Ep. i, n, 14.) bulaliones ergo carnia habent hujusmodi (/ Cor.
Venatio leonis onager iu eremo, sic et pascua di- vn). » Uxor contendit habere pretiosum ornamen-
vitum pauperes. extrema conditio servitutis I tum [al. ornatum], et variam supellectilem, ut plu-
Natura liberos genuit, sed fortuna servos constituit ris saepe sit cultus quam census mariti alioquin :

(Eccli. xih). Servus cogitur pati, et nemo sinitur per noctes et dies plangit et suspirat, garrit et mur-
compati dolere compellitur, el uemo condolere g murat. Tria sunt enim, quae non sinunt horainem
:

permittitur. Sic ipse non suus est, ut nemo sit in domo permanere, fumus, stillicidium, et mala
sibi. Miseri qui castra sequuntur, quia miserum uxor. Illa, inquit, ornatior procedit, et ab omnibus
est vivere aliena praeda. Dominum autem si cru- honoratur ego autem miserrima in conventu mu-
:

delis est, oportet vereri propter nequitiara sub- lierum sola despicior, a cunctis contemnor. Sola
jectorum ; si mitis est, contigit illum contemni vult dihgi.sola laudari, alterius amorem suum as-
propter insolentiam subjectorum. Severura ergo serit odium, alterius laudem suum suspicatur de-
metus affligit, mansuetum vilitas parvipendit; decus. Amandum esl omne quod diligit, odiendum
nam crudelitas parit odium, et familiarilas parit omne, quod odit [al. spernit]. Vincere vult, sed
contemptum ; familiaris enim cura fatigat, et do- vinci non vatet (29). Famulari non patitur, sed do-
mestica sollicitudo enim eum
molestat. Oportei minari molitur. Cuncta vult posse, nulla non posse.
semper esse paratum, ubique munitum, ut possit Si pulchra fuerit, facile adamatur : si foeda, non
insidias malignantium prtecavere, oppugnantium facile concupiscitur. Sed dilficile custoditur, quod
injurias propulsare, hostes conterere, cives tueri, a multis diligitur et molestum est possidere,
:

Nec sufflcit diei malitia sua, sed dies diei labo- quod nemo dignatur habere. Alius forma.alius in-
rem nox nocti sollicitudinem indicat „ genio, alius facetiis, alius liberalitate sollicital et
eructat, et :

(Psal. xvm). Dies ergo laboriosi ducuntur. et no- ex aliqua parte capitur, quod undique incessitur
ctes expenduntur insomnes. [al. lacescitur]. Equus et asinus, bos et canis, ve-

CAPUT XVIII. stis et lectulus, calix etiam et urceolus prius pro-

De miseria continentis et conjugati. bantur, postea comparantur: sponsa vero vix tan-
Si potest ignis non urere, potesl caro non con- dem ostenditur, ne prius displiceat quam ducatur,
cupiscere, quia quantumcunque punietur [al. qualicunque tamen casu obvenerit, semper [o/. ne-
pugnetur] nunquam tamen Jebusaeus ille potest cessarioj esthabenda. Si fceda, si fetida, si aegra,
expelli : si fatua, si superba, si iracunda, si quolibet modo

Naturam expellas furca, tamen usque recurret. vitiosa, nisi propter solam fornicationem, non po-
(Hor. Ep. i, x, 24.) test uxor a viro dimitti. Sed nec dimittens potest
« Non omnes, inquit, capiunt verbum istud, sed qui aliam ducere, nec dimissa alii potest copulari

(29) Rieron. adversut Jovinianum.

711 INNOCENTII 111 VAPM. 712

Naiu • quicunque dimiserit uxorem suam, nisi ob

^ nuditute (II Cur. u). » Justuscnim • abnogat seme-
fornicationis causam, facit eam mcechari, et qui tipsum (l.uc. ix), » — « cruciligens membra suu cura
dimissamduxerit,uiojchatur(Mu«/t.v).» — « Quod si vitiis et concupiscentiis {Gal. v), » ul sibi mundus
uxor a viro diacesserit, nianere debet innupta, aut crucilixus sit, et ipse mundo. « Non habet hic ma-
viro suo reconciliari similiter et vir, si discesse-
; nentem civitatem, sed futuram inquirit (//efcr.xn).»
rit ab uxore (l Cor. vn). » Grave nimis est pondus Sustinet saeculum tanquam exsilium, clausus in
conjugii nam, ut inquit Salomon, « stultus est et
; corpore tanquam in carcere. « Incola, inquit, ego
impius est, qui tenet adulterani (Prov. xvui), ct >< sum in terra, et peregrinus sicut omnes patres
patronus est lurpitudiuis, qui celal crimen uxoris. mei (Psal. cxvni). » — « Remitte mihi ut refrige-
Si vero dimittil adulteraui, ubsque sui culpapuni- rer, priusquam abeam, et amplius non ero (Psal.
tur, quoniaiu illa vivente cogitur continere, propter xxxtiii). » —
« Heu mihi, quia incolatus raeus pro-

quod et discipuli Christi dixerunt : « Si ita est longatus est, habitavi cum habitantibus Cedar,
causa homiuis cum
non expedit nubere iiiultum incola fuit anima mea (Psal. cxix). »
uxore, —
(Multh. xix). » Quis unquam wquanimiler potuit « Quis inlirmatur, et ego non infirir.or? Quis scan-

sustinere rivalcm ? Sola suspicio zelotypum vehe- dalizatur, et cgo non uror (II Cor. n)? » Nam

menter affligit naui licet scriplum sit

; « Erunt peccata proximorum frixoria sunt justorum. Hoc
:

duo in carne una (Gen. m) » zelus tamen vin D est irrifjuum, quod Calob Axae filiae suae dedit in
;

duos in una carne non patitur. dotem (Jos. xv).

CAPUT XIX. CAPUT XX
De miseria bonorum el malorum.
De hostibus hominis.
Non est impiis gaudere, dicit Dominus, quia per
quae peccat homo per haec et torquetur (ha. « Militia ergo est vita hominis super terram
xxxvin, xxxvu) « vermis : » enim conscientiae (Job. vn). • . n non vera militia est, cum multipli-
« nunquam moritur, et ignis » rationis [al. terro- ces hostes semper undique insidientur, ut capiant,
ris] « nunquam exstinguitur (Isa. cxvi). » Vidi persequantur ut perimant, daemon et homo, mun-
enim eos, « qui operantur iniquitatem, et semi- dus et caro ? Daemon cum vitiis et concupiscentiis,
nant dolores, et metunt eos, flante Deo perisse, et homo cum bestiis, mundus cum elementis, caro
spiritu irae ejus esse consumptos (Job. iv). » Su- cumsensibus. Caroenim concupiscitadversusspi-
«.

perbia inflat, invidia rodit, avaritia stimulat, ira ritum, spiritus autem adversus carnem (Gal. v). »
succendit, angit gula, dissolvit luxuria.ligat men- Verum « non est nobis colluctatio adversus carnem
dacium, maculat homieidium. Sic et cstora por- et sanguinem, sed adversus spiritualia nequitiae in
tenta vitiorum, et quae sunt homini oblectamenta « ccolestibus, adversus rectorestenebrarum harum
peccandi, Deo sunt instrumenta puniendi. (Ephrs. vi). » —
« Adversarius enim vester diabolus,

Invidus alterius rebus marcescit opimis : tanquam leo rugiens circuit, quaerens quem devo-

sed ret (I Pet. v). » Accenduntur ignea tela nequissimi.

Invidia Siculi non invenere tyranni. « Mors ingreditur per fenestras (Hier. ix), ocu-

Majus tormentum. lus animam depraedatur (Thren. m), • pugnat orbis

(Hor. Ep. l, li, 57.) terrarum conlra insensatos (Sap. v) » « Gens —
Vitium enim corrumpit naturam, Apostolo testante, contra gentem, et regnum adversus regnum.et ter-
qut ait: « Quia evanuerunt in cogitationibus suis, rsmotus magni erunt per loca, pestilentiae et fa-
obscuratum est insipiens cor eorum. Propter quod mes, terroresque de coelo et tempestates (Luc. xxi).»
Deus tradidit illos in desideria cordis eorum, in Terra producit spinas et tribulos (Gen. Hl), aqua
immunditiam, ut contumeliis afficiant corpora sua, procellas et Uuctus aer tempestates et tonitrua; ;

et sicut reprobaverunt Deum habere in nolitia, ita ignis coruscationes et fulgura. « Maledicta, inquit,
tradiditeos Deus in reprobum sensum, ut faciant terra in opere tuo, spinas et tribulos germinabit
ea quae non conveniunt (Rom. i). » Sed et « qui pie tibi. In sudore vultus tui vesceris pane tuo, donec
vivere volunt in Christo, persecutionem patiun- D revertaris in terram, quia terra es, et in terram
tur (// Tim. iu). » — « Sancti namque ludibria et ibis (ibid.). » — « Insidiatus esl eum « aperde sylva,
verbera experti, insuper et vincula ct carceres, la- et singularis ferus depaslus esl eum (Psal. lxxix).»
pidati sunt, secti sunt, tentati sunt, in occisione Lupus ct ursus, pardus et leo (Hier. v), tigris et

gladii mortui sunt pro Domino.Circuierunt in me- onager, crocodilus et gryphus, serpens et coluber,
lotis, in pellibus caprinis, egentes, augustiati, af- basiliscus et aspis, cerastes et draco, scorpionea
quibus dignus non erat mundus.In solitudi-
flicti, etviperae ; sed et lendeset pediculi, formicfe et pu-
nibus errantes, et in montihu*, in speluncis et in lices, cinipheset muscas, crubroncs et vesps, pis-
cavernis terrae (Hebr. n). Periculis fluminum, pe- ces et volucres ; nam qui rreati ftiimus, ut domi-
riculis lutronum, periculis ex genere, periculis ex n iremur piaolbua muris et volatilibus cue)i,et uni-
gentibus, pcriculis in civitate, pcriculis ox falsis versis aniinantibus quaei iuovciitui' in lerra, nunc
fralribus. In lubore et aarumna, in vigiliis multis, ilhs damur in praedam, et in esoaui ois tiilunmur
in luiuo et aiti, in augustiis mullis, in 1'rigore et (Gen. i) ; scriptuiu esl enim : « Dontes bestiarum
713 DE CONTEMPTU MUNDI. — LIB. I. 714

mittam in eos, cum furore trahentium super ter- \ quam dies hesterna, quae praeteriit. Semper enim
ram atque serpentium (Deut. m.) a futura nascuntur, semper praesentia moriuntur, et

CAPUT XXI. quidquid est praeteritum, est mortuum totum. Mo-

De carecere animx, quod esl corpus.
rimur enim dum vivimus semper, et tunc tantum
Infelixego homo, quis me lioerabit de corpore desinimus mori cum desinimus vivere. Melius est
mortis hajus (liom. vn) ? » Certe non vult educi de
ergo mori vitae, quam vivere morti quia nihil est ;

carcere, qui non vult exire de corpore nam car- ;

vita mortilis, nisi mors vivens unde Salomon ; :

cer animae corpus est. De quo Psalmista « Educ de :

« Laudaviraagis mortuos quam viventes,et utroque
carcere amimara meam (Psal. cxli). » Nusquam feliciorem judicavi, qui necdum natus est (Eccle.

nusquam pax nec aecuritas

quies et tranquillitas, IV). 11 non potest
Vita velociter fugit, et retineri :

ubique timor et tremor, ubique labor et dolor. mors autem instanter occurrit, et impediri non
Caro duia vivit, dolebit, et anima super semet- valet, hoc est illud miratile, quod quanto plus cre-

ipssm lugebit. scit, tanto magis decrescit; quia quanto plus vita

procedit, tanto magis ad linem accedit.

CAPUT, XXII.
De brevi Ixtilia hominis. CAPUT XXV.
Quis unqain vel unicum diem totum duxit in De terrore somniorum.
g
sua delectatione jucuudum, quem in aliqua parte Tempus quod quieti coneessum est, non conce-
diei reatus conscieutis, vel impetus irae, vel inotus ditur esse quietum nam terrent somnia visiones
:

concupiscentiae non lurbaverit? Quem livor invidiaj conturbant. Et licet non sint in veritate tristia, vel
vel ardor avaritis, vel tumor superbiasnon vexave- terribilia, seu laboriosa, quae somniant somnian-
rit ? quem aliqua jactura vel offensa, vel passio tes, tamen in veritate tristantur, terrentur et fati-
non commoverit? quem donique visus, vel auditus, ganlur.in tantum, ut aliquanrto dormientes lacry-
vel actus aliquis non offenderit? P.ara avis in ter- mentur, et evigihintes saepissime conturbantur. Si
ris oigroquesiinillima cygno. Audi super hoc sen- vero jucundum quid viderint,nihilominus evigilan-
tentiam Sapientis « A mane usque ad.vesperam
: tes tristarentur, tanquam illud amiserint. Adverte
immutabitur tempus (Eccli. xvm). » « Cogita- — quid superhoc dicat EliphasThemanites. « In hor-
tiones variae sibi succedunt, et mcns rapitur in di- rore visiouis nocturnaB,cum solet sopor occupare
versa (Job.xx).» —
«Tenent tympanum et citharam, homines, pavor tenuit me et tremor, et omnia ossa
et gaudent ad sonitum organi, ducunt in bonis mea perterrita sunt, et cum spiritus me praesente
dies suos, et in puncto ad inferna descendunt transiret.inhorruerunt pili carnis mece. o Considera
(Job. XXl). »
f
Job dicentem : « Si dixero, consolabitur me lectus
L
CAPUT XXIII. mcus et relevabor loquens mecum in stratu meo,
De inopinato dolore. terrebis me per somnia, et per visiones horrore
Semper enim mundanae [al. humanae] laeti tite concuties Job vn). » Nabuchodonosor somnium
tristitia repentina succedit. Et quod incipitagaiulio vidit, quod eum valde perterruit, et visiones capitis
desinilim mcerore.Mundaiia quippe felicitas multis ejus conturbaverunt eum (Dan. n). Multas curas
amantudinibusestrespersa. Noverat hoc qui dixe- sequuntur somnia, et ubi multa somnia, vanitates
rat « Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii
:
plurima;. Multos errare fecerunt somnia, et excide-
luctus occupat (Prov. xiv). » Experti sunt hoc li- runt sperantes in illis. Apparent enim lrequenter
beri Job, qui cum comederent et biberent vinum turpe3 in somniis imagines, ex quibus per illusio-
in domo fralris sui primogeniti, repente vehemens nes nocturnas non solum caro polluitur,sed anima
ventus irruitaregione deserti.et concussit quatuor quoque maculatur. Unde Dominus in Levitico Si :

angulos domus, quae corruens universos oppressit sit, inquit, inter vos homo, qui pollutus sit in noc-

(Job i). Merito ergo pater aiebat : « Versa est in turno somno, extra castra egrediatur, et non re-
luctum cithara mea et organum meum in vocem vertatur priusquam ad vesperum lavetur aqua, et
flentium (Job xxx). » — « Melius est enim ire ad post solis occasum regredialur in castra (Levit.

donium luctus, ad domum convivii (Eccie.

quam D xix).

vi). » Attende salubre consilium « In diebonorum :

CAPUT XXVI.
non immemorsismalorum (Eccle. n). » —« Memo- De compassione amicorum.
rare novissima tua, et in asternum non peccabis quanto dotore turbamur, quanto tremore con-
(Eccle. vm). » cutimur, cum amicorum damna sentimus, et pa-
CAPUT XXIV. rentum pericula formidamus Plus interdum sanus !

De vicinitate mortis. in formidine, quam

infirmus aegritudine perturba-
Semperultimus dies primus,et nunquamprimus tur. PIus hic voluntarius affectu doloris, quam in-

dies ultimus reputatur. Cum tamen ita semper vi- vitus effectu languoris affligitur. Verum est illud

vere deceat, tanquam mori semper oporteat. Scri- poeticum.

ptum est enim : « Memor esto, quia mors non tar- Res est sollicili plena timoris amor.
dat (Eccle. xiv). » Tempus praeteril, et mors ap- (OVIDIUS).
propinquat. Mille anni ante oculos morientis, tan- Cujus pectus tam ferreura, cujus cor tam lapideum,

Patrol. GGXVII. 23
715 INNOCBNTII III PAPiE. 716

ut gemitus non exprimat, lacrymas non effundat, \ piscibua iiiaris.lleu,heu,heu, miserae matres,quae

cum proximi vel aniici morbum vel interituin [al. tuin infelioea genuistis liliosl Uer.x\).

raortem] inluetui, ut pntienti non compatiatur, et CAPUT XXX.

dolenti non condoleat? IpseJesus cum vidis»et Ma- De tiuodam horrendo facinore, tcilictt quod quxdam
rium et Judaeus.qui cum eavenerantad monumcn- mulier romedit infantem suum.
tum, plorantes, infremuit Bpiritu, turbavit seme- llludigiturhorribile facinus libet reminisci, quod
lipsum; et lacrymatus esl forsitan non quia mor- Josephus de Judaica obsidione describit (30). Mulier
tuus est, sed eo potius, quia mortuum ad vitas mi- quuedam facultatibus et genere nobilis cumcaetera
serias revocavit Sciatautemse culpabiliter durum multitudine qu;u confluxerat Hierosolymam com-
etdure culpabilem, qui corporalem amici sui mor- muncm cum omnibus obsidionis casum ferebat.
tem deplorat, el spiritualem animae suse mortem hujus reliquas facultates, quas de domo in ur-
non defleat. bem convexerat, tyranni penitus invaserunt. Si
CAPUT XXVII. quid vero relictum ex magnis opibus fuerat, quo
De subitis in/ortuniis. victum quotidianum pertenuem duceret, irruentes
Subito cum non per momenta satellites praedonum rapiebant, pro
suspicatur, infortunium accidit,
calamitas irruit, morbusmors intercipit, p quo ingens labor mulierem ex indignatione quadam
invadit,
quam [al. quia] nullus evadit. Ergo « ne glorieris velut insania fatigabat, ita ut interdum praedones
in crastinum, ignorans quid superventura pariat in necem sui maledictis et conviciis instigaret. Ve-

—
dies (Prov. xxvn). » « Nescit homo finem suum rum cum nec irritatus quisquam nec miseratus
:

sed sicut pisces capiuntur hamo et sicut aves illam perimeret, et si qui forte fuisset cibi quassi-
comprehenduntur laqueo, sic capiuntur homines tum ab illa, id ab alii3 qusreretur, nec jam fieret
in tempore malo, cum eis extemplo supervenerit usquam copia requirendi. Fames autem dira dum
(Eccle. ix). » visceribus insisteret ac medullis, et ad furorem
CAPUT XXVIII. jam famis inedia perurgeretur, pessimis usa est

De innumerabilibus speciebus zrgritudinum.

consiliis, etcontra ipsa naturae jura jam armatur.
aegritudinum genera, tot Erat enim ei sub uberibus parvulus filius, quem
Nondum a saeculis tot
ante oculos ferens, « Infelicis, inquit, matris es.
passionum species, physicalis industria potuit in-
humana fragilitas potuit tolerare. To- infeliciorfili, in bello fame ac direptione praedo-
dagare, quot
lerabilem dixerim intolerantiam morhorum, aut
num cui te reservabo? Nam etsi posset vita sperari,
jugo tamen Romanae servitutis urgeberis [o/. ur-
intolerabilem dixi rim tolerantiam ? Melius est ut
Nam intolerabile et pro- geor]. Veni ergo nunc, o mi nate, esto matri ci-
utrumque conjunxerim. r,

acerbitatem, et tolerabile propter bus, praedonibus furor, saeculis fabula, quae sola
pter passionis
diem magis ac ma- deerat cladibus Judaeorum. » Et cum hoc dixisset,
patiendinecessitatem : de die in
Ita quod plurima protinus filium jugulavit, eum deinde igni apposito
gishumana natura corrumpitur.
torret, etmedium quidem consumit.medium servat
fuerunt olim experimenta salubria, quae propter
obtectum. Et ecce slatim prsdones irruerunl am-
defectum ipsius hodie sunt mortifera. Senuit jam
bustae carnis odore suscepto, mortem minantur,
mundus uterque, scilicet macrocosmus, et micro-
nisi cibos sine mora quos paratos senserant, de-
cosmus, id est major mundus etminor mundus. Et
monstraret. Tuncilla inquit « Partem vobis opti-
:

quando prolixius utriusque senectus producitur,

tanto deterius utriusque natura perturbatur.
mam reservavi, • et continuo, quae superfuerant
membra retexit infantis. At illos repente ingens
CAPUT XXIX. horror invasit, membraque eorum diripuere, et
De diversis generibus tormentorum. quasi animi duritie vox eorum est faucibus inter-
Quid dicam de miseris, qui per innumerabilia clusa. Illa vero truci vultu et ipsis praedonibustru-
tormentorum genera puniuntur? Caeduntur fusti- culentior, « Meus, inquit, est partus, meus est fi-

bus et gladiis jugulantur, cremantur (lammis, et iius, meum est facinus, edite, nam ego prior edi
lapidibus obruuntur, discerpuntur ungulis, et pati- q quem genui. Nolite vos effici aut matre religiosio-
bulis suspenduntur.torquentur tigribus [u/.ungui- res.aut femina molliores.quod si vos pietas ?incit,
bus], etscorpionibus flagellantur, arctantur vincu- meos exsecramini ribos, quae jam talibus pasta
lis, et laqueis strangulantur, detruduntur carceri- sum, ego iterum his pasoar. » Post haeo illi territi
bus, et jejuniis macerantur, praecipitantur et sub- contrementesquc discedunt, qui buno solum ex
merguntur, excoriantur et distrahuntur, secantur omnibus facultatibus cibum miserae matri relique-
et sutlodiuntur. Qui ad mortem, ad mortem qui ; runt.
ad gladium, ad gladium; qui ad famem, ad fameui; CAPUT XXXI.
et qui ad captivitateiu, ad captivitatem. Crudele Quod quandoque punitur innocens, el nocens absol-
judicium, immane euppliciuin, triste spectaculum: vitur.

dantur in escam volatilibus cceli, bestiis terra) et Nemo ae contidat exportem a pu>na, qui se novit

(30) Joaephu», De bello Judaico, lib. vn, c. 13.

717 DB CONTEMPTU MUNDI. — LIB. II. 718

immunem a culpa. « Qui stat, videat ne cadat A vir justus et quietus inuthis, vir religipsus hypo-
(I Cor. x). » Nam saape innocens damnatur.et no- crita, vir simplex latuus reputatur. « Deridetur
cens absolvitur : pius punitur, et honoratur im- enim justi simplicitas (./06. xn) ; » lampas con-
pius : Jesuscrucifigitur,et Barrabas liberatur.Hodie tempta apud cogitationes divitum.

LIBER SEGUNDUS
Determinans de culpabili humanse conversionis progressu.

CAPUT PRIMUM. praedam, et avare sectando luora (Ezecli. xxn). »

Qusenam soleant homines communiter a/Jectare. « Principes ejus in muueribus judicabant, et —

Tria maxime solent homines alfectare Opes, B sarerdotos ejus in mercede docebant, et prophetae
:

voluptates, honores. De opibus prava, de volupla' ejus in pecunia divinabant (Mich. m). » Ecce con-
tibus turpia, de honoribus vana procedunt. Ilinc trarium Dominus per Moysen prascepit in lege :

enim Joannes apostolus nit « Nolile diligere mun- * Judicesetmagistros constitues in omnibus portis
:

dum,neque ea quaa in mundo sunl ;

quia quidquid tuis, ut judicent populum justo judicio, nec in al-
mundo,
est in est eoncupiseentia carnis, etconcu- terainpartem declinent.Non accipies personamnec
piscentia oculorum, et superbia vita (I Joan. 11). » munera, quiamunera excaecant oculos sapientum,
Concupiscentia earnis ad voluptates,concupiscentia et mutant verba justorum. Sed juste quod justum
oculorum ad opes, superbia vitae pertinet ad ho- est prosequeris, et vives (Deul. Duo dicit, xvi). »

nores.Opes generant cupiditates etavaritiam vo- : justum et juste ;

quidam enim
quod justum juste
luptates pariunt gulam et luxuriam : honores nu- est,alii quod injustumest injuste rursum quidam :

triunt superbiam et jactantiam. injuste quod justum est, alii juste quod injustum
CAPUT II. est persequuntur.
De cupiditate. CAPUT IV.
11 Nihil est igitur avaro scelestius, et nihil ini- De acceptione personarum
quius, quam amare pecuniam (Eccli. x). » Verbum p,
« Va3 vobis, qui » corrupti prece vel pretio, qui
esl sapientis, quod conlirmat Apostolus, dicens : tractiamorevel odio,« dicitisbonum malum,etma-
« Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem, lum bonum:ponentes lucem tenebras.ettenebraslu-
et in laqueum diaboli, et in desideria multa, et cem (Isa.v) mortiflcantes animas, quac non moriun-
:

inutilia et nociva, quai mergunt hominem in interi- tur, et vivificantes animas, quae non vivunt (Ezech.
tum et perditionem : Radixenim omnium malorum xm). » Vos enim non attenditis merita causarum,
est cupiditas (I 7Ym.vi), » hrec sacrilegia committit sed inerita personarum nonjura.sed munera non
: :

et 1'urta, rapinas exereet et pradas, hella gerit et justitiam,sed pecuniam non quod ratio dictat.sed
:

homicidia : Simoniace vendit et emit, inique petit quod voluntus affectat non quid lex sanciat, sed
:

et recipit : injuste negotiatur et feneratur ; instat quid mens cupiat.Non inclinatis animum adjusti-
dolis et imminet fraudibus :pactum, et
dissolvit tiam, sed justitiam inclinatis ad animum non ut :

violat juramentum ; corrumpit testimonium etper- quod licet hoc libeat, sed ut liceat hoc quod libet.
vertit judicium. Nunquam in vobis ita simplex estoculus,ut totum
CAPUT III. corpus sit lucidum (Mallh. vi), sed aliquid semper
De iniquis muneribus. adminiscetis fermenti, quo totam massam corrum-
Consule prophetam Evangelicum Isaiam « Om- : pitis (I Cor. v). Pauperum causam cum mora ne-
nes, inquit, diligunt munera, sequuntur retrlbu- D gligitis,divitum causam cum inslantia promovetis.
tior.es, pupillo non judicant, causa vidus non in- In illis rigorem ostenditis,cum istis ex mansuetu-
greditur ad eos (Isa. 1). » Non ipsi pracedunt re- dine dispensatis. Illos cum difficultate respicitis,
tributiones, quia non judicant, amore justitiae,sed istos cum favore tractatis.IllDs negligenter auditis,
retributiones pracedunt ipsos.quia judicant amore istos subtiliter auscultatis.CIamat pauper et nullus
pecuniaj. Semper enim sequnnlur largitionem, vel exaudit, loquitur dives et omnes applaudunt.« Di-
promissionem, vel spem, et ideo pupillo nonjudi- ves locutus est et omnes tacuerunt,et verbum illius
cant, a quo nihil largitur, aut promittitur.aut spe- usque ad nubes perducent pauper locutus est, et :

ratur. principes infideles, socii furum, quicun- dicunt, Quis est hic?etsi offenderit, subvertent
que diligitis munera,sequimini retributiones,nun- illum (Eccli. xm). » Clamat vim patiens et nullus
quam excutietis manum a munere, nisi prius ex- exaudit, vociferatur, et non est qui judicet. Sed si
cludatis cupiditatem a pectore. De vobis inquit lorte pauperum causam suscipitis, illos remisse
propheta : « Principes ejus quasi lupi rapientes fovetis cum autem divitum causam assumitis,
:
71U 1NN0CENTI1 III PAPAC. 720

illos pertinaoiter adjuvutis. Pauperes despieitis, \ implebitur peeunia, el qui amat divitias, fruclum
diviles honoratis : istis reverenter assurgitis, illos non capiet ex eis (Eccle. v). Infernus et perdilio
despirabiliter conculcatis. « Si introierit in con- nunquam replentur.siiniliterot oculi hominum in-
vontum vestrnm vir annuluin huhens aureum in- satiubites. « Sauguieuga vero du.e (ilias sunt, qua;
veste candida, inlroierit et pauper sordido habitu, dicunl : Alfer, ulfer (frov. xxx). » Nain.
et intendatis in eum, qui indutus est veste prae- Crescit amor nummi.quanlum ipsa pecunia erettit.
clara, et dixeritis ei : Tu sede hic bfene, puuperi (Juvknal., xiv, 139.)
vero dicatis, tu sta illic, aut sede sub scabello pe- CAPUT VII.
dum ineoruin.uonne judicatis apud vosmetipsos.et Quare cupidua satiari non potest.

tacti estis judioes cogitationtun iniquarum t (Jac. Vis, o cupidc.scire ijttare semper es vacuus, cur
ii.) »De vobis enim et contra vos dicil propheta : uun(|uain implcris? Adverle Non est plcna incn- :

•< Magnilicali sunl et ditali, incrassati etimpin- sura lua, qus quantumcunque contineat, adhuc
guati,causam pupilli non dixerunt, et judicium capax est amplioris. Sed humanus animus capax
pauperum non judicaverunt (Jer. v), » uti in lege est Dei, quoniam « qui adhairet Deo, unus spirilus

prajcipitur : «< Nulla erit distantia personarum, ita estcum Deo (I Cor. vi). » Quantumlibel ergo con-
parvum audietis ul inagnum.Nec accipietis cujus- " tineat, nunquam est plenus, nisi Deum habeat.cu-
cunque personam, quia:„ i^«: :..*]:_:
Dei judicium est—
— riwi ..
(Oeut.i).» jus scmper est capax. Si vis ergo, o cupide, sa-
t ..

— « Non enim est personarum aceeptio apud Deum tiuti, desinas esse cupidus.quia dum cupidusfue-
(Act. x). » ris, satiari nou poteris. « Non est enim conventio

CAPUT V. lucis ad tenebras, neque Christi ad Belial (il Cor.

De venditione justitix. vi), » quia « nemo pptestDeo servire et mammona?

datis, necjusti- (Matlh. vi). »
Vos autem nec gratiam gratis
tiam juste redditis, quia nisi venerit,non provenit: CAPUT VIII.

nec datur, nisi vendatur. Saspe justitiam tantum De fatso nomine dtvitiarum.
falsa diviiiaruin felicitas, quas divitem veraci-
dilfertis,quod litigantibus plusquam totum aulertis,
quia major est suraptus expensa: quum fructus sen- tcr eflicil filiutn infelicem.Quid enim est infelicius

tentiae. Quid autem poteritis illi in districto judicio [ul. fal>iusj quam opes muodi.quae divitiae nuncu-
respondere.qui prascipit: « Gratis accepistis.gratis pantur? Opposita quippe sunl esse divitem et ege-

date lucrum in arca, damnum in

? (Malth. x). »
num. At opes mundi non, auferunt, sed afferunt
conscientia, pecuniam captatis,sed animam capti-
egestatem. Magis enim inquit Salomon, suflicit
vatis.Verum « quid proficit homini si mundum lu- inodicum pauperi, quam plurimum diviti, quia
« ubi multae divitiae, ibi multi, qui comedunt illas
cretur universum, animae vero suae detrimentum C
(Eccle. v). » Quot et quanti magnates iudigeant,
patiatur? Aut quam dabit homo commututionem
proaniruasua?(il/aJ//i.xvi.) Frater non redimit, —
ipsemet frequenter experior. Opes itaque non fa-
ciunt hominem divitem, sed egenum.
redimet homo ? non dabit Deo placationem suam,
nec prelium redemptionis aniniae sua;, laboravit in CAPUT IX.

aeternum, et vivet adhuc in linem (Psal. xlv). » Exempla contra cupiditatem.

Audite divites quid contra vos Jacobus apostolus Quam multos seduxlt cupiditas ! quam plures
ait : « Agite nunc diviies, plorale et ululate in mi- perdidit avaritia! Balaam usellaredarguit, etpedea
seriis vestris, quae advenient vobis, diviliae vestr» sedcntis attrivit, quia captus cupiditate promisso-
putrefactae sunt, et vestimentu vestra a tineis co- rum disposuerat maledicere Isrutli (Num. x.\u).

mesta sunt, aurum etargentum vestruui a-rugina- Achan populus lapidavit, quia tulit aurum et ar-
vit, et terugo eorum erit vobis in testimonium, et gentum de anaihemate (Josue vu).Naboth interem-
mandticabit narnes vestras sicut ignis.Thesauriza- ptus esl, ut Achab ejus vineam possidereti/// lleij.
stisvobis iram in novissimis diebus. Ecce ir.erces xxi). Oiezi lepra percussus est, quia petiil et rece-

operariorum qui messuerunt regiones vestras.qua" argentum, et vestes sub nomine Eli- pit uurum ct

fratidata est a vobis clamat, et clamor ipsorum in D s ei ('•»'• Deg. ')• Judas laqueo se suspendil, quia
aures domini Sabaoth inlruivit (Jac. v). » Pro- vendidit et tradidit Christum (Mutlh. xxvn). Ana-
pterea Veritas pra>cipit « Nolite thesaurizare
: vo- nium et Saphiram subilanea mors exstinxit, quia
bis Ihezuuros in terra, ubi aoruyo et tincu demoli- do pretio agri defraudaverunt apostolos (Act. v).

tur, ubi furcs effodiunt et furantur (Matth. vi). » « 1 diticavit Tyrus inunitionem suam, et coacer-
vavit argentuin quasi humum, etaurum quasi lu-
CAPUT VI.
tum platearum, sed ecce Dominus poseidebit <uin,
De insatiabili desiderio cupidorum.
et peroutiet in mari lortitudinem ejus, et hsec igoi
ignis inexalinguibilia I ocupiditas insatiubilis!

Quis unqtiuui cupidus [irimo fuit voto contentus? devorabitur (Zacn. ut). ••

Cum adipisoitur quod optaverat, deaiderat amplio- GAPOT X.

ra, semper in habendis, et nunquam in habitis fi- De tuperflua solticiiu line cupnlorum.
nein constituit. Insutiubilis est oculus ctipidi.etin Cur uil oongregandum quia inetel, oun stHre

purtein iniquitatis nuu Baliabitur, « Avurus non non possil illc qui oongregat t Nam « quasi tlo»
72) DE CONTEMPTU MUNDI. — LIB. II. 722

egreditur velut umbra, et

et conteritur, et fugit A suspirat et anxiatur, dubiua habet et invitus ex-
nunquam in eodem
permanet (Joh xiv). »
statu pendit. Magnificat datum, sed vilificat dandum :

Cur multa desideret, cum pauca sufficiant? « Ha- dat ut lucreiur, sed non lucratur ut det: largus in
bentes, inquit, victum et vestitum, his contenti alieno, sed parcus in proprio. Gulam evacuat, ut
simus (/ Tim. vil » Cur necessaria cum multa arcam impleat: corpm? extcnuat, utlucum exlen-
solliciludine quaerat, cum ipsa sine magnadifficul- dat. Manum habet ad dandum collectam, sed ad
tatf se ofTerant? Audi quid super hoc Veritas dicit : recipiendum porrectam ad dandum clausam, sed :

« Nolite solliciti esse, dicentes: Quid manducabi- ad recipiendum apertam. Porro « substantia: inju-
mus, aut quid Libemus, aut quo operiemur ? Scit storum sicut fluvius siccabuntur (Eccli. xl), » quia
enim Pater vester coelestis, quia his omnibus indi- qui malecongregat, cito dispergit.Justumjudicium,
getis. Qusrite ergo primum" regnum Dei, etjusti- ut quae de malo proveniunt, ad malum perveniunt:
tiam cjus, et haec omnia adjicientur vobis (Matth. nec accedat ad bonum, quod non procedit ex bono.
vj ; Luc. xn). » — « Nunquam enim vidi justum Avarus ergo dannationem habet vitae, quae nunc
derelictum, nec semen ejus quaerens panem (Psal. est et futurae.
xxxvi). »
CAPUTXIV.
CAPUT XI.
B De iniquapossessione divitiarum.
De avaritia.

Tantalus sitit in undis,avarus eget in opibus(3l),

Verum est ergo quod Sapiens protestatur,«mul-
cui tantum est quod habet, quantum est quod non tos perdidit aurum et argentum (Eccli. vm).> «Qui —
habet, quia nunquam utitur acquisitis, sed semper
aurnm diligil, non justificahitur (Eccli. xxxi). »
« V;e illis qui sectantur illud. Ecce ipsi peccatores
inhiat acquirendis. Salomon : « Est quasi dives
cum et abundantes in hoc srcculo oblinuerunt divitias
nihil habeat, et quasi pauper cum in mul-
(Psal.. lxxii). » Hinc Veritas ipsa praecipiebat apo-
tis divitiis (Prov. xm). » Avarus et infernus
sit
stolis. « Nolite possidere aurum, neque argentum,
uterque comedit et non digeril, recipit et non rcd-
dit. Avarus nec patientibus compatitur, nec mise-
ncque pecuniam in zonis vestris (Mntth. x); » qnia
sicutcamelus non potest introireper foramen acus,
ris subvenit vel miseretur, sed olfendit Deum, of-
ita difficile est divitem intrare in regnum coelorum
fendit seipsum, offendit proximum. Nam Deo reti-
(Matth. xix); « Arcta est enim via et angusta por-
nct debita, proximo denegat necessaria, sibi suh-
ta, quae ducit ad vitam (Matlh. vu). » Apostolus
trahit opportuna. Deo ingratus, proximo impius,
sibi crudelis. « Viro cupido et tenacissimo sine
ergo secutus regulam Veritatis, aiebat: «Argentum

ratione est substantia, et homini livido ad quid au et aurum non est mihi (Act. m). » « Vae ergo —
aurum? Qui sibi nequam est, quomodo bonus aliis C vobis °- ui ^nj""^' 5 d ° mum ad domum, et agrum '

erit ? Et non jucundabitu." in bonis suis (Eceli. a " ro C0 P ulalis usaue ad terminura loci (Isa. v).»-

xiv). » —
« Qui habet substantiam hujus mundi,
« Repleta est terra argento et auro, et non est finis

et viderit fralrem suum necessitatem habere, et

thesaurorum ejus (Isa, n). » « Propter ini(]ui- —
tatem avaritise ejus iratus sum, et percussi eum
clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei
(Isa. lvii).
manet in eo?» (1 Joan. iu.) Non enim proximum ii

suum diligit sicut quem inedia perimit et

seipsum, CAPUT XV.
egestas consumit: neque Deum diligit super om- De licitis opibus.
nia, qni prasfert aurum et prsponit argentum.
Caeterum Abraham dives fuit, et Job locuples,
CAPUT XII. David opulentus, et tamen de Abraham inquit
Cur avaritia sit servitus idolorum.
Scriptura, quia: «Credidit Deo, et reputatum est
Recte diffinit Apostolus : « Avaritia est servitus « non
illi ad justiam (Gen. xv); » et de Job ; quia
idolorum (Ephcs. vi). » Sicut enim idololatra ser-
erat ei similis in terra, vir simplex et rectus aoti-
vit simulacro, sic et avarus thesauro. Nam ille cul- mens Deum, et recedens a malo (Job i); » de Da-
tum idololatriae diligenter
^ amplificat,et
*
istecumu ' vid quia « Dominus
autem, UUia
VLU aULOIIl, l'UUJlllUO invenit
lll,t IIM virum secun-
VIIUIU UObUll-
|^
lum pecuniae libenter augmenlat. Ule cum omni "
dum cor suum (J Reg xvi) K Al im fue runt«quasi
_ .

diligentia colit simulacrum et iste cum omni cura

nihil habentes, et omnia possidentes (// Cor.vi); »
custodit thesaurum. Ille spem ponit in idololatria,
juxta illud Prophetae: « Divitiae: si affluant, nolite
et iste spem constituit in pecunia. Ille timet muti-
cor apponere (Psal. lxi).» Nos autem sumus omnia
lare simulacrum, et iste timet minuere thesau-
possidentes, quasi nihil habentes, secundum illud
rum.
Psalmista;: « Divites eguerunt et esurierunt (Psal.
CAPUT XIII. xxxm); facilius enim invenies, qui diligit divitias,
De quibusdam proprfetatibus avaritix. et non habeat, quamqui habeat et non diligat;quia
Avarus ad petendum promptus, ad dandumtar- difficile est esse in igneet non ardere, difficiliusest
dus, ad negandum frontosus. Si quid expendit,to- possidere divitias, et non diligere. Audi prophe-
tum amittit, tristis, querulus et morosus,sollicitus tam Jeremiam « A minore usque ad majorem
:

(31) Horatius.
 ;

723 INNOCENTII III PAP*:. 724

omnea avariti» studont, ot a propheta usque ad sa- A ter escis, Dcus autem rt hunc ot hanc destruot
cerdotem cuncti faciunt dolum (Jer. vi.). • (/ Cor. vi).»

CAPUTXVI. CAPUT XVIII.

De incertitudine diiitiarum. IC.rempla contra gulam.

Omniscupidusetavarus cofltra naturam nititnr et Gula charum tributum exigit, sed vilissinmm
molitur.Naturaonim pauporem adducitin iiiunduin, reddit; quia quanto sunt ilclicaliora cibaria tanto

natura pauporem repulita mundo, nudum namque fcetidiora Bunt etercora. Turpiue egerit, qul turpi-

eum terra suscepit, nudum etiam suscipiet; cupi- ter ingerit, superius et inferius horrihilem llatum

dus autem cupit et curat lieri dives in mundo. exprimens, et abominubilem sonum emiltens.Gulu

« Destruam, inquit, horea mea, ot majora fuciam, paradisum cluusit (Gcn : m), primogenita Esau ven-
et illuc eongregabo omnia, qu« nata sunt mihi, et didit (Gen. xxv), suspendit pistorem (Oen. xli)

omnia bona mea (Luc. xu). • Sed dictum est ci :

decollavit Baptistam (Marc. vi ). Nabuzardam
« stulte, hac nocte repetetur anima tua a te,
princeps coquorum templum incendit.etJerusalem
qu;e autem parasti cujus eruut ? (Ibidl) Tho- » — «
evertit (IV licg. xxv). Balthasar in convivio ma-
saurizas, etignorascuicongreges^Psrt/. xxxvm).» num contra parietem scribentem aspexit, « Mane,
Dormierunt enim somnum suum.et nihil invene- TheRo1 phares • et eadem noctc interfeclns est a
B ' .

runt omnes viri divitiarum in manibus suis. (Psal. Chald.Tis (Dan. v). « Sedit populus manducare et

lxxv),»— «Dives cum dormierit, nihil secum affert bibere, et surrexerunt ludero (Exod. xxxn), » sed
aperiet oculos suos, et nihil inveniet (./oixxvii) »
« adhuc erant esca; eorum in ore ipsorum, et ira
—
;

— • Ne timueris ergo cum dives factus fuerit homo, Dei ascendit super eos.(Psal lxxii). » «Qui vesce-
atcum multiplicata fueritgloria domus ejus, quo- bantur voluptuose, interierunt in viis (Thren. iv). >
niam cum morietur, non accipiet hasc omnia.neque Dives ille, qui epulabatur quotidie splendide, se-

simul cum eo descendet gloria domus ejus (Psal. pultus in inferno (Luc xvi).
xlviii). » sed relinquet alienis divitias suas, et CAPUT XIX.
sepulcra eorum domus eorum in aternum. Hinc De ebrietate.
etiam Sapiens atlestatur: « Qui acervat ex animo Quid turpius ebrioso? cui fetor in ore, tremor
injuste, aliis congregat, et in bonis suis alius luxu- in corpore, qui promittit multa, prodit occulta.cui
riabitur (Ecch. xiv). » Proh dolor, quem habebat mens alienatur, facies transformatur ? « Nullum
hostem, dimittit haeredem. enim secretum, ubi regnat ebrietas (Prov. xxxu), »

CAPUT XVII. Horatius (Ep. i, v, 19):

De gula. r> Fxcundi calices quem non fecere disertumt

« Initium vitae hominis aqua et panis, et vesti- Porro non sufficit vinum, non sicera, non cervi-
mentum, et domus protegens turpitudinem (Eccli. sia, sed studiose conficitur mulsum, syropus, cla-
xxix). » Nunc autem gulosis non sufliciunt fructus retum, labore multo, sollicitudine mngna,sumptu
arborum, non genera leguminuin, non radices her- non modico, sed inde contentiones et rixse, liteset
barum. non pisces maris, non bestiae terras, non jurgia. » Vinum enim multum potatum, ut ait Sa-
aves coeli sed quaeruntur pigmenta, comparantur
;
piens, irritationem et iram et ruinam multam fa-
[al. operantur.] aromata, nutriuntur altilia, capiun- cit (Eccli xxxi). » Fornicationes ex eo sunt. « For-
tur ob escam, quaj studiosecoquuntur arte coquo- nicatio et vivum et ebrietas auferunt cor (Ose. iv).»
rum, quae laute paranturoflicio ministrorum.Alius Propterea dicit Apostolus: « Nolite inebriari vino,
contundit et colat, alius confundit et conficit.sub- in quo est luxuria (Bphes. v).» Et Salomon :«Luxu-
stantiam convertit in accidens, naturam mutat in riosa res vinum et tuinultuosa ebrietas (l'r< v \\ .n

artem, ut saturitas transeat in esuriem, ut fasti- Filii Uechab et filius Zacharias vinum et siceram,
dium revocet appetitum, ad irritandum gulam,non et omne quod inebriare poterat, non biberunt
ad sustentandam naturam, non ad necessitatem [Jer. x\xv Luca).
supplendam, sed ad aviditatem explendam. Caete- CAPUTXX.
rum tam brevis est gulae voluptas, ut spatio loci " Exempla contra ebrietatem.
vix sit quatuor digitorum, spatio lemporis vix sit Kbrietas enim verenda nudavit (Gen. ix), ince-
totidem momentorum. Contemnitur mediocritas stum commisit (Gm.xu), lilium regis oocidit //

et superftuitas saporum,
affectaiur, in diversilate Reg. xm prinoipem exeroitus jupulavit (hti. xm).
,

in vurietate ciborum. Aviditas nescit uiodum, et Verum est ergo quod Salomon ait:« Vucantes poti-
varietas [ai. voraoitas.J excedit mensuram, sed et bus dantes symbola consumentur [Prov. xxm);«
ct
mens gravatur, et stomachus turbatur, Beueua op- el lsiias: Vjb qui consurgitis mane ud ebi
primitur Inde non salus et sunitas, sed
in illis. ttin sectundam, et potandum ueqne ad veeperem,
morbus mor». Audi super hoc sontentiain Sa-
et nt vino Batuetis. Cithara et lyra rt tympaaem, et
pientis « Noli avidus esse in omni epulatione, et
: vinum in oonviviia veetria. V« qui potean
tiliui, et

non le effundas supcr omnem escam. ln multis ad bibendum vioum, et viri fortesad mi-
ia

enimesciserit infirmitas; et proptercrapulain multi Boendura ebrietatem (ha. li), »— « Eooe gaudlun
perierunt (Eccli. xxxvn). »— «Esca ventri, et ven- et laititia ocoidere vituloa et jngulure af
725 DB CONTEMPTU MUNDI. — LIB. II. 726

medere carnes, et bibere vinum. Comedamus et A immundos.Judaaum et Madianitidem pugionetrans-

bibamus, cras enim moriemur. Et revelata est in fodit (tfum. xxv) scilicet fornicatores tribus Benja-
auribus meis vox Domini exercituum Si dimitte- : min pro uxore levitaj delevit (Judic. xix, xx), adul-
tur haec iniquitas vobis donec moriamini (Isa. teros, filios Eli sacerdotis in bello prostravit stu-
xxn). » —
« Vs coronae superbis Ephraim. Sacerdos pratores [I Reg. n, iv). Amnon in convivio interfe-
et propheta nescierunt, pra^ ebrietate absorpti sunt cit (// Reg. denique Uriam occidit (//
xm). Haec
a vino, nescierunt videntero, et ignoraverunt judi- Reg. xi), presbyteros lapidavit (Dan. xm), Ruben
cium (Isa. xxvm). » Proh pudor, cum ad annun- maledixit (Gen. xxxv, xLix),Samsonem seduxit (/urt.
tiandam evangelicam lectionem, aquodam presby- xix), Salomonem pervertit (/// Reg. xi). Verum est
tero benedictio peteretur, hesternam crapulam, et ergo quod legitur, propter speciem uiulieris multi
nocturnim ebrietatem eructans, ferlur alta voce perierunt. Nam« vinum et mulieres apostatare fa-
dixisse « Potum servorum benedicat rex ange-
: ciuntsapientes.etarguunt sensatos (Ecc/t. xix). »Haec
lorum. » multos vulneratosdejecit, etfortissimi quique inter-
CAPUT XXI. fecti sunt ab ea, via inferi domus ejus, penetrantes
De luxuria. in inleriora mortis (Prov. vn). Haec vires enervat,
Porro turpis mater filiam generat turpiorem ;
sensus diminuit, dies consumit, opes effundit.
1!
justum est enim, ut « qui in sordibus est, sordescat
CAPUT XXIV.
et adhuc (Apoc. xxn). » — « Omnes enim adulte-
De coitu conlra naluram.
rante9 quasi clibanus succensus acoquente. Cocpe-
runl principes furere a vino (Ose. vnj. » Venter Haec ignominiosam morphosim operatur, quam

enim oppipare satur, libenter Venerem amplexatur- tamen Apostolus non confunditur nominare. «Pro-
extrema libidinis turpitudo, quae non solum men- pterea, inquit, tradidit eos Deus in pa9siones igno-

tem effcminal, sed etiam corpus enervat, non so- miniae. Nam feminae eorum commutaverunt natura-

lum maculat animam, sed foedat personam « Omne lem usum in eum quiestcontra naturam. Similiter
namque peccatum quodcunque fecerithomo, extra et masculi, relicto naturali usu feminae, exarserunt

suum corpus est, qui autem fornicatur, in corpus in concupiscentiis suis invicem, masculi in mascu-
los turpitudinem operantes (Rom. i). » Quid autem
suum peccat (/ Cor. vi). » Semper illam praecedunt
ardor et petulantia,semper comitantur fetor et hanc turpitudinem operantibus turpius ? Quid hoc
•mmunditia, sequuntur semper dolor et poeniten- crimine criminosius ? In lege enim quasi paria con-
tia. « Favus enim, inquit Salomon, distillans labia
junguntur concubitus maris cum masculo, et coitus
meretricis, et nitidius oleo guttur ejus. Novissima hominis cum jumento. Sic enim legitur in Levitico :

« Cum masculo non commisceberis coitu femineo,

autem amara sicut absinthium, et lingua ejus C
acuta quasi gladius biceps (Prov. v). »
quia abominatio est. Cum omni pecore non coibis,
nec maculaberis eum eo (Lev. xvin). » Utrique par
CAPUT XXII.
poenasubscribitur. «Qui dormierit, inquit, cum ma-
De generalilate luxurix
sculo coitu femineo, utrique operati sunt nefas,
Familiaris est inimicus, habitans non procul,
mortemoriantur pecus quoque occidile (Lev. xx).»
:

sed prope non exterius, sed interius nam « virtus

: ;

Qui habet aures audiat, imo qui desipit, resipiscat.

ejus in lumbis ejus, et forlitudo ejus in umbilico
ventris ejus (Job xl). » Nunquam cum
fugatur, nisi CAPUT |XXV.
fugitur : nunquam mactatur, nisi cum maceratur. De pazna hujus sccleris.
Ad causam exigit libertatem et abundantiam, sed Pcena docuit, quid haecculpa promeruit. « Pluit
requirit ad effectum facultatem
[al. reperit] et ad- enim Dominus super Sodomam et Gomorrbam sul-
jacentiam. Hasc omnem aetatem corrumpit, omnem phur et ignem de coelo (Gen. xix). » Noluit enim
sexum confundit, omnem ordinem solvit, oinnera Dominuscuiquam angelorum vel hominum exsecu-
gradum pervertit invadit enim senes et juvenes,
;
tionem hujus poenae committere, sed sibi ipsi vin-
mares et feminas, prudentes et simplices, superio- dictam hujus sceleris reservavit, secundum illud :

extremam generationem etiam D « Mea est ultio, et ego retribuam (Deut. xxxn). »
res et inferiores, ad
sacerdotes, qui nocteVenerem amplexantur, mane Et ideo pluit Dominus a Domino, videlicet a seipso,
vero virginem veneraotur. Turpe dictu, sed turpis- non imbrem vel rorem, sed sulphur et ignem. Sul-
simum actu, dici liceat quod agi non libeat. Nocle phur super fetorem luxuriae, ignem super ardorem
filium Veneris agitant incubilibus.manefilium vir- libidinis, quatenus poena similis esset culpae. Nec
ginis offerunt in altari. ipso verbo
misisse dicitur, sed pluisse, quatenus
iCAPUT XXIII. magnitudinem et abundantiam puenae notarel. Ne-

De diversis speciebus luxurise el panis earum. mini pepercit oculus ejns, sed omnes simul exstin-
Quis mutiplices species hujus sufficienter valet xit. Uxorem quoque Loth, quia retro respexit, in

explicare?Ha3C enimPentapolim cum adjacente re- statuam salis mutavit, nec solum urbes, sed et om-
gione subvertit (Gen. xix). Sodomitas et Sichen cum nes circa regiones in mare mortuum et vallem sa-
populo interemit, raptores Dina; (Gen. xxxiv), Iler, Hnariam convertit. « Horrendum est enim incidere
et Onam filios Juda percussit (Gen. xvi), scilicet in manus Dei viventis (Hebr. x). » qui quanto
727 INNOCBNTII III PAPiE. 728
majorem su«e longanimitatis exhibet patientiam, \ currus et equites, et quinquaginta virosqui praece-
tanto dnriorom suas severilatis inferl vindictam. dercntcum,et mane consurgens Absalon, stabut
CAPUTXXVI. juxla introitum porta;, et oinnein viruin, qui habe-

De amliitioso. batnegotiam, utveniretad regis judioium, vocabat,

Opes utique cupiduscongregat, et avarus conser- ad sc et dioebat Dequa civitatees tu ? Qui rcspon-
:

vat ; voluptates gulosus degustat, cl luxuriosus dit 15 x unu tribu Isracl ego
: sum servus tuus. Rc
cxercct ; honores arabitiosus affeotat, et supcrbus spondebut ei Abaalon Videntur mihisermones tu :

Ambitiosiisautemseiiiperest pavidus, sem-

extollit. justi et boni ; sed non est, qui te audiat oouBtitutui
per altentus, ne quid dicat vel faciat quod inooulis a rege. Dicebat et Absalon : Qui me constituat ,ju

hominuni valeat displicerc, humilitatcm sinmlat. dicem super terram, ul ad me veniunt omnes qu
honcstatem mentilur, affabilitatem exnibet, beni- lialn 'iit ncgotium,etjustcjudicem? Sed cum accedc

gnitatem ostendit, subsequitur ct obsequitur, con- ret ad oum honio quidam

et salutaret eum, exten

ctos honorat, univcrsis inclinut, frequentat curias, debat manum suam,

apprehendens euni oseula et

visitat optimates, assurgit et amplexatur, applaudit batur, faciebatque hax onini Israel, qui venieban
et adulatur, benc novit illud poeticum ad judicium, ut audirentur a rege, et sollicitaba
:
1

l.lsi nullus crit pulvis, lamcn excutit illum. n corda virorum Israel. Cunque abisset Absalon in
(OviDIUS.) Hebron, misit cxploratores in universas tribus Is-
Promptus ct fervidus ubi placere recognovorit, re- rael dicenles Statim ut audieritis clangores buc- :

missus et tepidusubi putaverit displicere. Improbat cina\ dicite Regnavit Absalon in Hebron et facta : :

mala, detestatur iniqua, scd alia cum aliis proba est conjuratio validu, et populus concurrens auge-
et improbat, ut judicetur idoneus, ut repulcturac" batur cum Absalone (// Reg. xv). »
ceptus, ut laudetur ab hominibus, et a singulis ap- CAPUT XXIX.
probetur, Et ecce gravem intra se sustinet pugnam> De brevi et misera vita magnatum.
diflicilemque confiictum, dum iniquitas pulsat ani- Sed est quod sublimetur |in altum, provehatur
mum, et auibitio continet manum (al. malum], et ad summum, statim cura; succrescunt, sollicitudi-
quod illa suggerit faciendum, ba:c fieri non pcrmil- nes cumulantur, extendu.itur jejunia, vigilije pro-
tii. Colludunt tamen ad invicem mater et filia, ini- ducuntur, ex quibus natura corrumpitur, spiritus
quitas et ambitio, nammaterin aperto subsistit,et infirmatur. Corrumpitur somnus, amittitur appeti-
filia in occulto non resistit. Haecenim vindieat sibi tus,'debilitatur virtus, attenuatur corpus, et sicin
publicum, illa secretum. Ambitiosus ergo libenter scipso deficiens non dimidiat dies suos, sed misera-
agit de principatu quem auibit, et dicit : quando bilem vitam miserabiliori line concludit. Verum est
principabitur qui severus sitin justitia, piusin " illud poeticum
ille :

misericordia, qui non delinet amore vel odio, qui

in se magna ruunt, summisque negatum est
non corrumpatur prece vel pretio, qui credat fide- Stare diu tolluntur in altum,
libus ct acquiescat suppticibus, qui sit humiliset Ut lapsu graviore ruant.
benignus, largus et mansuetus,constans, sapiens, Verius autem istud propheticum : « Vidi im-
patienset astutus. pium superexaltatum et elevatum sicut cedros
CAPUT. XXVII. Libani, trunsivi, et ecce non erat, qui eum co-
De nimia coneupiseentia ambiiiosorum. gnosceret quaisivi eum, et non est inventus lo-
:

Qui forsan hac arte non proficit,recurrit ad aliam cus ejus (Psal. xxxvi. » « Antequam dies ejus —
advocat Simonem et aocedit ad Giezi, per hunc ab impleantur peribit, Isdetur quasi vinea in primo
illojnititur emere, quod per se non pr;evalet obtinere flore botrus ejus, et sicut oliva projiciens ftorem
supplicat et promittit, offertet tribuit, proh pudor! (Jcr. xv). » Audi super hoc senlentiam Sapientis :

graliam quum gratis adipisci («/., obtinere perfas « Omnis potentatus brevis vita (Eccli. x).
et nefas]non potuit nititur adipisci. Nec desistit ad
CAPUT XXX.
huc,sed instat etinvadit violenterhonorem.et impu-
De diversis proprietatihua supcrborum.
denterarripitdignitatem, arnicorum suffragio, prac- D Slatim autem ut ambitiosus est promptus ad ho-
sidiopropinquorum, tantoque damnationis ioflam- superbiam
norem, in extollitur, et in jactantiam
matur ardore, tanta libidine praesidendi, ut nec sc -
effrenatur, neccurat prodesse, sed gloriatur prae-
hisma abhorreat, nec scandalum forraidet. Sed Giezi esse : prasumit se mcliorem quia crevit in Bupe-
lepra pcrcussit [IV Iteg. v), et Simon periit pecunia riorem. Atbonum facit non gradus, sed virtus: non
vm). Corc autem ctim complicibus ignis as-
(Ac.l.
dignitas, sed bonestas. Priores dedignatur amicos,
sumpsit, et Dathan et Abiron terra vivos absorbuit notos ignorat heeternos, oomitea oontemnit anti-
(Num. vi), « Nullus itaque sibi honorem assuinut, qims, vultum avertit, visum extollit, oervloemeri-
nisi qui voeatur a Deo tanquam Aaron (//<//(• v). » .
git, fastum ostendit grandia loquitur, sublimia
GAPOT XXVIII. meditatur, Subesse non patitur, praesse molitur,
De ambitionii txemple prclalis infestus, snl»litis onerosus. Moluta non
Liqnidum ambitionis rxemplum roperitur in Ab- suffert, oonoepta non differt, praoeps et audai>
salone, qui, cum aspirarot ad rognum, foclt sibi ci gloriosus ct arrogans, gravis et Importunua
 : :

729 DB CONTEMPTU MUNDI. — LIB. II. 730

CAPUT XXXI. A. eo quod elevatum est tuum, quasi cor Dei,etdixi-

De superbia et casu Lucifer. sti : Deus ego sum, cum sis homo. et non Deus,
superbia cunctis importabilis, et omnibu.i idcirco ego adducam super te robustissimos gen-

odiosa, inter omnia vitia tu semper es prima, tu tium, et interliciam te, et morieris in interitu occi

semper es ultima. Nam omne peccatum te aecidente sorum (Ezech.xs.vm). » Nabucbodonosor, quia po-
committitur, et te recedente dimittitur. Scriptum tentiam suam jactavit saperbe.et ait « Nonne haec :

est enim : omnis peccati est superbia

« Initium est Babylon, quam aedilicavi mihi in domo[a/. do-
(Eccli. x). » —
Primogenita mors (Job. xvm).
« »>
mum] regni in robore fortitudinis meae, et in gloria

Haec enim inter ipsa rerum primordia creaturani decoris mei? Cum adhuc sermo esset in ore regis,

contra Creatorem erexit, anpelum contra Deum, vox de ccelo ruit : Tibi dicitur, Nabuchodonosor
rex, regnum tuum transiet a te, et ab hominibus
sed eum absque mora dejecit, quoniam in veritate
non stetit, peccatum, a deliciis in
ab innocentia in
ejiciam te, et cum feris et bestiiserit habitatio tua,

miserias, a ccelo empyreo in aerem caliginosum. fenum quasi bos comedes, et septem tempora mu-
Audi prophetara « Quomodo cecidisti de coelo,
:
tabuntur super donecscias quod Excelsus domi-
te

Lucifer, qui mane oriebaris? Corruisti in terram, netur in regno hominum, et cuicunque voluerit, det
qui vulnerabas gentes, qui dicebas in corde tuo illud. Eadem hora sermo completus est super Na-
: R
In coelum ascendam, et super astra Dei exaltabo buchodonosor (Oan. iv). » Verurn est ergo quod
dicitur in Psalmo » Homo cum in honore esset,
soliuin meum, sedebo monte testamenti in late-
in
:

ribus aquilonis, etascendam super altitudinemnu- non intellexit, comparatus est jumeiitibus insipien-
bium, similis ero Altissimo (Isa. xiv). »> — «< Tu tibus, et similis factus est illis (Psal. xlviii). » Su-

signaculum similitudinis plenus sapientia perbia turrem evertit, et linguam confudit (Gen.
et perfe-
xi), prostravit Goliam (I Reg. xvn), et suspendit
ctus decore, in deliciis paradisi Dei fuisti. Omnis
lapis pretiosus vestimentum operimentum] Aman (Esther vn), interfecit Nicanorem (// Mack.
[al.

tuum, sardius, topazius, et jaspis, chrysolitus, peremit Antiochum(/ Mach. ix), Pharaonem
xv), et

onyx et berillus, cnrbunculus, sapphyrus, smarag - submersit (Exod. xrv), et Sennacherib interemit
dus, aurum, opus decoris tui et foramina tua in (iY Fieg. xix), Holofernis caput amputavit (Jxittilh

die qua conditus es, praeparata sunt. Tu cherub xm). • Sedes ducum superborum Deus, dextruxil

extentus et protegens, et posui te in montesanclo etradicesgentium superborum arefecit(£«- ti. xix).»»

Dei. In medio lapidum ignitorum ambulasti, perfc- CAPUT XXXIII.
ctus in viis tuis, a die conditionis tuos, donec in- De abominatione superbix
venta est iniquitas in te. Peccasti, et ejeci te de Quam detestabilis sitsuperbia, Dominusipsa per
monte sancto Dei. Elevatum estcor tuum in decore prophetam testatur, dicens: «Detestor ego super-
tuo, et in terram projeci te (Ezech. xxi). » —« Ce- biam Jacob (Amos. vi). » —
« Et juravit Dominus in

dri non fuerunl altiores illo in paradiso Dei. Abie- superbiam Jacob. Si oblitus fuero usque in finem
tes non aequaverunt ad summitatem ejus, et platani omnia opera eorum (Amos vin). » Unde inter illa
non fuerunt aequales frondibus ejus. Omne lignum sex, quae Dominus odit, et septimum detestatur ani-
pretiosum paradisi non est assimilatum ei et pul- ma ejus, Salomon primum ponit, « oculos subli-
chritudini ejus; quoniam speciosum fecit eum in mes (Prov. vi) » id est superbiam et Isaias « Dies : :

multis condensis frondibus (Ezech xxxi). » — « Ipse Domini exercituum super omnem superbum et ex-
est rex super omnes filios superbiae (Job xli). » Ipse celsum et super omnem arrogantem, et humiliabi-
est « dracomagnus, rufus, habens capita septem et tur eis altitudo virorum, et super omnes cedros

cornuadecem,etin capitibus septem diademata, cu- Libani, et sublimes, et erectas, et super omnes
jus cauda trahebat tertiam partem stellarum cceli, et super omnes montes excelsos.et quercus Basan.
et misit illa terram, et super omnes colles elevatos, et super omnem tur-
projectus est draco ille
magnus, serpens antiquus, qui rem excelsam, et super omnem murum munitum,
vocatur dia-
bolus et Satanas, qui seduxit universum orbem,et et incurvabitur sublimitas hominum,ethumiliabi-
projectus est in terram, et angeli ejus cum eo missi D tur altitudo virorum (Isa. n). » « Propterea di- —
sunt in terram (Apoc. xn). » De quo et Veritas ait latavit infernus animam suam, et aperuit os suum
« Vidi Satanam quasi fulgur de ccelo cadentem absque ullo termino, et descendent sublime glo-
(Luc. x). » Nam « omnis qui se exaltat, humiliabi- riosique ejus ad eum (Isa.v). » — « Dominus exer-
tur et qui se humiliat, exaltabitur (Luc. xiv),» cituum cogitavit hoc, ut detraheret superbiam om-
CAPUT XXXII. nis gloriae ejus (ha. xxm). » Job quoque dicit
« Si ascenderit usque ad coelum superbia, et caput
De arrogantia hnminum.
superba praesumptio, et praesumptuosa super- ejus nubes tetigerit, quasi sterquilinium in fine

bia, quae non tantum angelos Deo vuluisti adae- perdetur {Job. xx). »

quare, sed etiam homines praesumpsisti deificare. XXXIV.

Porro, quos erexit, depressit, et quos exaltavit, hu- Contra arrogantiam superborum.
miliavit. Ilinc ait Dominus ad prophetam « Fili : Omnis ferevitiosusdiligit sibi similem superbus :

hominis, dic principiTyrihancdicitDominus Deus: autem odit elevatum. Unde Salomon. « Inter su-
 :

731 INNOCENTII III PAP/E. 732

perboi sempor sunt jugia (Prov. xui), » et « ubi A. « Aut Dous es, aut homo : si Dous, debui te ado-
fuerit superbia, ibi et contumelia (Prov. v). »Super- rare : si homo, bcne potui juxta te sedcre. » Rex
bus insolita gestit, consueta fastidit, mngnum re- autom rcsponsionem convertens contra philoso-
putat si loqui dignetur, maximum si surgat et am- phum intulit « Imo si homosum.non dobuisti me
:

plcxetur. .iCstimat plus dignitatem ab ipso, quam adorare si Deus sum, non debuisti juxta me
:

ipsum effectum ex dignitate ; nunquam vult ut' sedere. » Sapienter isle respondit, sed ille pruden-
paternitalis affectu, semper vult uti dominationis ter elusit.
imperio; superbia ejus et arrogantia ejus et indi- CAPUT XXXVII.
gnatio ejus, plusquam fortitudo ejus. Revolat in
De superjluo cultu.
ani na quod legitur in Evangelio « Facta est cnn-
:
Primis parentibus fecit Deus tunicas [al. Perizo-
tentio inter oiscipulos Domini Jesu, quis eorum mata] pelliceaspostpeccatum (Gen. iu),et a Cbristo
videretur esse major, et ait Jesus Principes gen-
:
dicitur Christianis « Non duas tunicas habeatis
:

tiuin dominantur eorum, et qui potestatem habent (Matth. x). sed juxta Joannis consilium < qui :

inter illos benetici vocantur vos autem non sic,

:
habet duas tunioas det nonhabenliunam(_.uc. m)»
sed qui major est inter vos, eritsicutjunior, et qu' Superbus autem, ut magnilicus videatur, satagit
pnecessor, sicut ministrator (Luc. xxn). » Et ut n vestiri duplicibus, indui mollibus, pretiosis ornari.
Petrus apostolorum princeps ait « Non quasi do-
:
Sed quid est homo pretiosis ornatus, nisi scpul-
minantes in clero, sed forma facti gregis ex animo crum dealbatum, intus autem plenum spurci-
foris
(Prti . vl. » — « Uomini est terra, et plenitudo ejus,
tia? (Mallh. xxm). Hyacinthus et purpura, coccus
orbis terrarum et universi, qui habitant in eo el byssus, in limo putrescunt, aurum et argentum,
(Ptal. xxm). » Unusest ergo Deus, ctunus estDo- gemma sordescunt.
lapides et in luto Dignitas et
minus. Cjeteri vero non sunt domini, sed minislri,
potestas male jacent in pulvere, honor et gloria
quibus interdicitur dominium, et indiciturministe- male sedent in cinere. Quid ergo superbe phylacte-
rinni. Audi super hoc Sapientem: « Rectorem te
magnificas fimbrias ? Dives iile, qui
ria dilatas, et
posuerunt, noli extolli, esto in illis, quasi unus ex induebatur purpura etbysso, sepultus est in inferno
illis (Eccli. xxxn). »
(Luc. xvi). Dina filia patriarcbae Jacob, antequam
CAPUT XXXV. egrederetur, ut ait Josephus (52), ut emeret orna-
Contra jraudem ambitiosorum exemplum. mentum provincialium mulierum ^Gcn. xxxrv).
Filii Zebedei, qui per interventum matris hono- virgo permansit. Cum autem exivit, Sichem filius
rem postulaverunt a
Christo « Dic, inquit, ul regis Hemor, eam violenter oppressit. Holofernes,
:

sedeant hi duo mei, unus ad dexteram, et alius _ qui sedebat in canopeo, quod erat ex purpura et
filii

ad sinistram tuam in regno tuo, » meruerunt au- bysso et auro et smaragdo et lapidibus pretiosis
dire « Nescilis quid petatis. » Non enim honore,
:
intextum, jugulatus est a Judith quas cum prius ;

sed onere pervenitur ad re^num. unde Dominus uteretur cilicio, tunc assumpsit ornatum jucun-
subdit «Non est meum dare vobis quasi dice-
:
ditas (Judith. xm). Audi super hoc consilium
:

ret, meum quidem est dare, sed non vobis, id Sapientis : « In vestitu ne glorieris unquam (Eccli.
est anibitiosis, quales vos estis (Matth. xx). » Licet n) ; « et Apostolus : « Non in veste pretiosa (l Tim.
autem potestas Deo sit, superbus tamen non
a n) ; nec sit intrinsecus capillatura, aut oircumda-
regnat ex Deo, secundum illud propheticum « Ipsi : tio auri, aut vestimentorum cnltus (/ Pelr. m). »
regnaverunt, et non ex me, principes exstiterunt.et CAPUT XXXVIII.
non cognovi eos (Ose. viii).» Contra superfluum ornatum.
CAPUT XXXVI... Attendequid contra superfluum ornatum rommi-
De proprielcttibus arrogantium. netur Dominus prophetam « Pro eo quod ele- :

Superbusautem « amat primas cathedrasin syna- vatas sunt filiaj Sion, et ambulaverunt extento
gogis, et primos recubitus in cocnis, salulationes in collo, et nutibus oculorum ibant, decalvabit Domi-
ab hominibus Rabbi (Matth. xxm) »
foro, et vocari : nus verticem liliarum Sion, et crinem earum nuda-
non nomine persona sed nomine fortunae vult " bit. In die illa auferet Dominus ornatum calcea-
1
,

appellari non ut homo, sed ut dominus vult ho-

: mentorum, et lunulas, et torques, et monilia, et
norari. Sedet sublimis, incedit excelsus, vult sibi armillas, et mitras, et iliscrimicalia, et perisce-
omnesassurgere, singulos inclinare.Porro, quidam lidas, et murenulas, et olfactoriola, et inaures, et
philosophus volens arrogantiam cujusdam regis annulos et gemmas in fronte pendenles, et niuta-
illudere, cum vidisset eum in throno regali sedere toria, et palliola, et linteamina, et acus, et spe-
sublimem, prostratus in terram suppliciter adora- cula, et sindones, et vittas, et theristra. Et orit

vit, et confostim non invitatus, ascendens juxta pro suavi odore fetor, et pro zona funiculus, etpro
regein consedit. Quod rex vchementer admirans, crispanti crine calvitium, et pro fasi.in peotursU
eo quod nosset rum esse philosophum, quare hoo ciliciura (/j<i. iu). »Ecce justa pu>na redditur pro
egerit, exquisivit. Philosophus ergo respondit culpa, utin eo puniantur, in quo peocaterunt,

(32) Josephus, De Antiquit., cap. 28.

733 DE CONTEMPTU MUNDI. LIB. II. 734

Adhuc super his alium audi prophetam : « Tyre, A. est enim : « Homo cum morietur, non acoipiet haec
byssus varia de /Egypto texta est tibi in velum omnia, neque simul cum eo descendet gloria ejus
hyacinthus et purpura de insulis Elisa, facta sun£ (Psal. xlviii). »

iiuiumentum [al. operimentum] tuum. Dentes CAPUT XLI.

cburneos et hebeninos commutaverunt in pretio De immunditia cordis.
tuo. Propter multitudinem operum tuorum, gut- Non est qui de cordis mimditia valeat gloriari,
tam [/. gemmam], et purpuram, et scutulata, et quoniam « in multis offendimus omnes (Jac. m). »
byssum et sericum, et chadchod (33) proposuerunt — Et si dixerimus,quia peccatum non habemus,
ii

in mercatu tuo. Dedan institores tui in tapetibus ad nosipsos seducimus, et veritas in nobis non est
sede.idum, et repleta es, et glorifieata nimis. Sed (/ Joan. i). » Quis est, qui illud dicere valeat cum
nunc confrita es in mari, et in profundis aquarum Apostolo : « Nihil mihi conscius sum : non tamen in
opes tua; ad nihilum redact;e sunt, et non eris sum? ((
hoc jusiilicatus Cor. iv). » Quis est hic, et
usque in perpetuum (Ex-ech. xxvn). » landabimus eum ? Ecce « inter sanctos nemo est

CAPUT XXXIX. immutabilis, coeli non sunt mundi in conspectu

Quam plus defertur vestibus quam virlulibus. ejus (/ofc xv) ; et in angelis ejus reperit pravita-
philosophusinhabitu contemptibili g tem (Job iv). Quarito magis et abominabilis et inu-
Cum quidam
principis aulam adisset, et diu puls.ms non fuisset tilis est homo, qui bibit quasi aquam iniquitatem?

admissus, sed quoties tentasset ingredi,toties con- {Job xv). » — « Poenituit ergo Deum, quod fecisset

tigisset eum repelli, mutavit habitum, et assumpsit bominem quod multa esset bominum
in terra, eo

ornatum.Tunc ad primam vocem aditus patuitve- malitia super terram, et cuncta cogitatio hominis
nienti ;
qui procedens ad principem, pallium quod omni tempore ad malum intenta et ideo lactus :

gestabat, ccepit venerabiliter osculari. Super quo dolore cordis intrinsecus, delevit hominem quem
princeps admirans, quare hoc ageret, exquisivit. creaverat (Gen. vi). » Porro, « superbundavit iniqui-
Philosophus respondit : « Honorantem me honoro, tas, et refriguit charitas multorum (Malth. xxiv). >

quia quod virtus non potuit, vestis obtinuit. • — « Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt,
vanitas vanitatum, plus honoris defertur vestibus, non est qui faciat bonum, non est usque ad unum
quam virtutibus : plus venustati, quam honestati. Tota pene vita mortalium morta-
(Psal. xiii, li). »

XL. libus est plena peccatis, ut vixvaleat inveniri, qui

De fucatione colorum [al. oculorum]. non declinet ad sinistram, qui non revertalur ad
Artificialis species superducilur, et facies obdu- vomitum, qui non computrescat in stercore. Quin
citur naturalis,tanquam artilicium hominis artem potius « gloriantur cum malefecerint, et exsultant

superet Creatoris. Non sic. non sic. « Considerate, in rebus pessimis (Prov. n), repleti omni iniquitate
inquit Dominus, lilia agri, quomodo crescunt ? non malitia, fornicatione, avaritia, nequitia, pleni invi-
laliorant, neque nent dico autem vobis, quoniam
;
dia, homicidiis, contentione, dolo, malignitate, su-

nec Salomon in omni gloria sua coopertus est, surrones, detractores, Deo odibiles, contumeliosi,
sicut unum ex ipsis (Matlli. vi). » Absit autem ut superbi, elati, inventores malorum, parentibus non
adulterinus color comparabiiis Quinimo sit nativo. obedientes, insipientes,incompositi,sine affectione,
cum abomina-
facies adultcrino colore fucatur, os sine federe, absque misericordia. (Hom. i). » Tali-
bili fetore corrumpilur. « Universa vanitas omnis bus et pejoribus mundus iste repletus est, abundat
bomo vivens (Psal. xxxvm). » Quid enim vanius hsereticis et schismaticis, perfidis et tyrannis, Simo-
quam pectere crines, planare cssariem, tingere niacis et hypocritis, ambitiosis ct cupidis, rapto-
genas,ungerefaciem, producere supercilia? Quando ribus el prsedonibus, violentis et exactoribus, usu-
quidem « fallax sit gratia et vana sit pulchritudo ;
rariis et falsariis, impiis et sacrilegis, proditoribus

(Prov. xxxi). » — « Omnis caro fenum, et omnis et mendacibus, adulatoribu3 et fallacibus, garrulis

gloria ejus quasi flos agri (Isa. xl) : » quoniam et versutis, gulosis et ebriosis, adulteris et ince-
«tanquam fenum velociter arescit (Psal. xxxvi).» Ut stuosis, mollibus et immundis, pigris et negligen-

autem persons ornatum prsteream, ne malignius D tibus, vanis et prodigis, impetuosis et iracundis,

quam verius vidcat aliquos succensere, quid vanius impatientibus et inconstantibus, veneficis et augu-
quam ornare mensam mantilibus picturatis, cullel- ribus, perjuris et exsecratis, praesumptuosis et
lis ebore ornatis, vasis aureis et argenteis vasculis, arrogantibus, incredulis et desperatis, demum
scyphis [al. cupis] et nappis [al. mappis], bucalibus universis viiiis irretitus. Porro, « sicut deficit fu-

et gradalibus, scutellis et coclearibus, fuscinulis ct mus delicient, et sicut fluit cera a facie ignis, ita

solariis, liaeilibus et urceolis, capsulis et flabellis? poc -atores peribunt a facie Dei (Psal. lxvii). »

Quid prodest pingere cameras, ditare perticas, CAPUT XLII.

palliare vestibulum, substernerepavimentum,com- De doloribus, quos mali patiuntur in morte.
ponere lectum inflatum plumis, opertum sericis, M.ili siquidem quatuor dolores patiuntur in
obductum cortinis, aut etiam canapeo ? Scriptum morte. Primus dolor est augustia corporea, tanta

(33) Chadchod, vox Hebraica cujusdam lapidis pretiosi.

 735 INNOCHNTll III 1'AI'iK. 736

et tam gravis, quanta vel qualis nec fuit, nec est \ nnima tantum in
sine line. Puniuntur enim mali in
in pwsenti vita ante dissolutioncm illam. Quod in prima sepnralione corporis et animae, post judi-
qiiibusdam, etsi non in omnibui apparet,prs nimio cium vero in anima et corpore punientur. Unde di-
dolore seipsos discerpentibus. Eortis onim et in- citur : « Duplici contritione contcrc eos Jcrcm.xvu.»
oompurabilis est violentia, quando nexus illi et vi- CAPUT XI. III
talea nodi iotar eorpoi et unimam dierumpuntur, l)e udvcntu diem mortis CUJUtltbtt
Clirisli a<l
1'ii'le 1'ropheta lamentando ait : « Ciroumdede- hominu.
runt me dolores mortis (Psal. cxiv). Non eniin .
Videt etinm lam bonus quam malus, antequam
est membrum, non articulus in corpore, quod pe- egrediator anima do corporc Chrislum in crnce
nitus non involvatur inexplirahili dolore. positum. Malus videt sibi ad confusionem, ut cru-
Secundus dolor est, quando jum pene delatigato beecaf se non cssc redcmptum sanguine Christi,sua
corpore et suis exhausto viribus, anima multo li- culpa exigente. Unde de malis dicitur in Evangelio :

berius videt tunc in momenlo occurrere omnia « Yhlcrunt in quem pupugerunt (Joan. xix), » quod
opera bona, vel mala, quae fecit, qun> omnia redn- intolligitur de adventu Christi ad judicium, et de
cuntur ante oculos interiores. Dolor isteest tantus, adventu ejus ad diem mortis cujuslibet hominis.
tam gravis ost,
et retractatio [al. recogitalio] ista Bonus vero videt ad exsultationem. Et hoc habe-
quod anima plurimuiu turbata cogitur quasi sei- mus ex verbis Apostoli, qui uit « Usque in ad- :

psam odisse. Unde dicitur in Psalmo « Torrentes : ventum Domini nostri Jesu Christi (I Tim. vi), » id
iniquitatis conturbaverunt nie \Psal. xvn). » Nam est ad diem mortis, quando [al. quia], apparet tam
torrentes cum multo impetu veniunt, et videntur bonis quam malis Christus in rruce positus : et
diruere [al. destruere] omnia, ita in morte videbii ipse Christus de Joanne Evangelista ait : « Sic
malus omnia subito quae fecit opera bona eum
volo manere donec veniam (Joan. xxi), » [sci-
vel
mala. veniam ad obitum ejus. Quatuor namque le-
licet
Tertius dolor est, quando anima jam incipit guntur adventus Christi.duo visibiles, et duo invi-
tam juste dijudicare, et sibi pro suis iniquitatibus sibiles. Primus adventus visibilis fuit in carne,
singulis omnia et debita gehenna? tormenta vidct quando natus est de Virgine; alius adventus visi-
imminere. Unde dicitur in Psalmo • Circumde- bilis est ad judicium, quando judicabit bonos et
:

derunt me dolores mortis,et pericula inferni inve- malos, quando statuet oves a dextris, hoedos vero
"nerunt me (Psal. xvu). » a sinistris. Primus adventus invisibilis fit in mente
Quartus dolor est, quando anima adhuc in eor- justi, per gratiam unde Christus de viro justo ait: ;

pore posita videt spiritus malignos, ad rapiendum « Ad eum veniemus, et mansionem apud eum fa-
se paratos, ubi tantus dolor est et timor, quod mi- C ciemus (Joan. xiv). » Est ergo anima justi sedes et
sera anima licet a corpore egressura, quundiu po- habitaculum Dei, sicut scriptum est « Anima :

test, refugiat, ut tempus sua; captivitatis redimat, justi sedes Dei, » quia sedet Deus in eo per gra-
antequam de corpore exeat. Propter quod dicit tiam. Secundus adventus invisibilis est in obitu
Sophonias propheta (cap. i) « A prima porta exit
: uniuscujusque iidelis;unde Joannes in Apocalypsi:
clamor, et a secunda ululatus. » Prima porta di- desiderans liberari a carcere corporis ad Chris-
citur, quando anima mala quam cito egreditur a tum ait: « Veni Domine Jesu (Avoc. xxn), » scili-
corpore, tam cito rapitur a malignis spiritibus ad cet ad obitum meum unde dicitur, quod in die ;

»terna supplicia secunda porta dicitur, quando

; obitus sui, obviam venit ei Christus.
post diem judicii punientur in corpi.ro ct anima

LIBER TERTIUS
De miseria humanx conditxonis.

CAPUT PWMUM. D luntarius, sed invitus, quia cum dolore dimittet

De putredine eadavtrum. quae cum amoro possedit, ac velit, nolit, constitu-
' Exibit spiritus ejus, et rcvertetur in terram tus est terminus, qui pretnriri non poterit (Job
ei
suani, in illa dio peribunt omnes cogitationes eo- xiv), inquo terra revertetur io terram. Soriptura
rum (Psal. cxlv). » quot et quanta mortalcs de est enim Terra es, et in tcrrnm ibis (GiNi. Hi). Na-
:

mundanae provisionie inccrtitudine cogitanl, scd turale eiquidem est, ut materiatum In malerian
sub repontina; morlis articulo repente cuncta quro resolvatur. « Aufcret ergo spirilom eorum et <\c-
cogitaverant, ei-anescunt. « Sicut unibrn cum de- ficient, pulverem suum revertentur {P^it.
et in
clinat ablati sunt, ot excussi sunt sicut locusta).
cm). » — « Cum autem morietur bomo, lueredii»-
(Psat. cviu). » Exibit orgo spiritua ojus, non vo- bit bostias, serpentes et veruie.»
fttti,
(j
xut. » —
737 DE CONTEMPTU MUNDI. — LIB. III. 738

« Omnes enim in pulvere dormient,et vermes ope- A Cadite super nos, et ccllibus : Operite nos {Luc.
rient eos (Job xxi). » — veslimentum sic
« Sicut xxiii). >i Poenitebunt ad poenam, sed uon conver-
comedet eos vermis, et sicut lanam sic devorabit tentur ad veniam justum est enim, et qui nolue-
;

eos tiuea {Isa. li). » —

Quasi putredo consu- « runt cum bene potuerunt ;cuia velint,non possint;
mendus est.et quasi vestimentum quud comeditur dedit enim Dominus locum poenitentiae,et ipsi abusi
a tineu (Job xm). » —
Putredini dixi ait Job : sunt eo.Proptereadives,qui cruciabatur in flamma,
Pater meus es, mater mea, et soror mea vermibus dicebat ad Abraham « Rogo te pater, ut mittas :

(Job xvn). » — Homo putredo et

« filius hominis Lazarum in domumHabeo enim quin- patris mei.
{Job xxv). — Quam turpis pater, quam vilis mater, que fratres, ut ne et ipsi veniant in
testetur illis,

quam abominabilis soror! Conceptus est enim homo hunc locum tormentorum.» Cui cum Abrahara re-
de sanguine per ardorem libidinis putrefacto, cu- spondisset :« Habent Moysen et prophetas,audiant
jus tandeiu libidinis cadaveri quasi funebres ver- \\\oi, subjunxit
j) Non, pater Abraham sed si
: <t
:

mes assistent.Vivus generavit pediculos etlumbri- quis ex mortuis ierit ad eos, pcenitentiam agent
cos, mortuus generabit vermes et muscas vivus ; iLuc. xvi).» Agebat et ille pcenitentiam in inferno;
produxit stercus et vomitum, mortuus producet sed quia cognoscebat illam inutilem, rogabat ut
putredinem et fetorem vivus hoininem unicum ; .. annuntiaretur hoc fratribus suis quatenus agerent ;

impinguavit, mortuus vermes plurimos impingua- pcenitentiam in hoc saeculo fructuosam ; quia tunc
bit. Quid ergo fcetidius humano cadavere ? quid prodest homini pcenitere,cum potest ipse peccare.
borribilius homine mortuo ? Cui gratissimus erat CAPUT IV.
amplexus in vita, molestus etiam erit aspectus in De pctnis inferni diversis.
morte. Quid ergu prosunt divitiae? quid epula:?
Pcenaeautem infernales secundum diversa pec-
quid deliciae ? quid honores? Divitiae non libera-
cata sunt diversae. Prima posna est ignis, secunda
bunt a morte, epulas non defendent a morte, nec
frigoris [al. frigus]. De his dixit Dominus « Ibi erit :

delicia; a verme, honores non eripient a fetore.

Uetus et stridor dentium {ilatih. xm).» Fletus pro-
Qui modo sedebat gluriosus in throno, modo jacet
pter fumum ignis, slridor dentium,propter frigus.
despectus in tumulo ;
modo fulgebat ornatus
qui
Tertia erit fetor ; de his tribus dicitur in Psalmo :
in aula, modo sordet nudus in tumba qui modo ;
« Ignis,sulphur et spiritus procellarum pars calicis
vescebatur deliciis in coenaculo, modo consumitur
eorum (Psal. x). » Quarta, vermes indeficienles,
a vermibus in sepulcro.
unde Isaias o Vermis eorum non morietur, et
:

CAPUT II.
eorum non exstinguelur ? {Isa. lxvi). » Quinla,
ignis
De tristi memoria damnatorum.
p mallei percutientes, unde dicitSalomon « Parata :

« Vindicta carnis impii, vermis et ignis {Eccii. sunt damnationis judicioblasphematoribus [al. de-
vil). » Uterque duplex, interior et exterior. Inte- risoribus],et percutientes mallei stultorum corpo-
rior,qui rodit et urit cor : exterior.qui rodit et urit ribus (Proi'. x).» Sexta, tenebra palpabiles exterio-
corpus. « Veruiis, inquit, eorum non morietur, et res et interiores.unde Job « Terra miseriae et te-
ignis non exstinguetur [Isa. lxvi). » « Dabit Uo- — nebrarum, ubi umbra morlis, etc. (Job x). » Et
:

minus ignem et vermes in carnes eorum, ut uran- alibi « Vadam ad terram tenebrosam,et opertam
:

tur et sentiant usque in sempiternum (Jud. xvi). » mortis caligine (ibid.). » Et in Psaltuo « In aeter- :

Vermis conscientia; tripliciter laeerabit.Affliget me. num non videbunt lumen (Psal. xlviii),» et alibi :

moria, sera turbabit pcenitentia [al. exacerbabit « Impii in tenebris conlicescent (/ Reg. n). « Septi-
pecna], torquebit angustia. Venient enim in cogita-
ma, confusio peceatorum : « Tunc enim,ut legitur
tionem peccatorum suorum timidi, et traducent il- in Daniele.erunt libri aperti (Dan. vn),» id est con-
los ex adverso iniquitates eoruui.dicentes « Quid :
scientiae hominum erunt omnibus manifestae.Octa-
profuit nobis superbia?et jactantia divitiarum quid
visio daemonum, qui videbuntur in va, horribilis
contulit nobis?Transieruntilla omnia tanquam um-
excussione scintillarum de igne ascendentium.No-
bra, et sicul navis, qua3 pertransit fluctuantem
na, igneaj catensi, quibus impii singulis membris
aquara, cujus cum praeterierit, non est inveniri ve- D constringentur.
stigium (Sap. iv). » Sic et nos nati, continuo desi- Prima poena est concupiscentium,secunda mali-
nimus esse virtutis quidem nullum sicnum vale-
;
tiosorum, tertia luxuriosorum, quarta invidorum
mus ostendere, sed in malignitate uostra consum- et odium habentium.quinta eorum, qui in hoc sae-
pti sumus. Cum ingenti turbatione recogitabunt, culo per flagella non meruerunt castigari, quia
quas cum nimia delectatione gesserunt, ut stimu-
« tentaverunt et exacerbaverunt Dominum (Psat.
lus memoriae pungat ad pcenam, quos aculeus ne-
lxxvii) multitudine iniquitatum suarum.Unde
» in
quitiae stimulavit ad culpam.
scriptum est « Exacerbavit Dominum peccator
:

CAPUT III. secundummultitudinem iras suae non requiret(Psa/.

De inutili pmnilentia damnatorum. x). » Sexta eorum, qui in tenebris ambulantes, ad
Dicent intra se pcenitentiam agentes Erravi- : >i lumen verum.seilicet Christum,venire contempse-
mus a via veritatis, et iumen justitio; non luxit no- runt; septima confltentium peccata sua, et pceni-
bis (Sap. v).» — « Tunc incipient dicere montibus : tentiam contemnentium ; octava illorum,qui in hoc
73'.) 1NN0CENTU III PAPJE. 740

nona illo- lnterioribus tcnebris involventur quia spirituali

steculo libenter vident mulu, et faciunt :
^ ;

rum.qui por singula vitia sunt dclluxi, qui auibu- pariter et corporali luce carebunt. Scriptum est

lant in desideriis suis,eteunt post concupiscentias enim : Tollalur impius, no videal gloriam Dei (Isa.

suas. \x\i), qui solus tunc erit « in lucem sempiternam

CAPUT V. (Isa. lz). » Tuntam uutem in pcsnis reprobi tolera-
De ine/fnbili angustia damnalorum. buiU ungustiain, ut vix aliquid cogitare valebunt
«Videntosturbahuntur timorehorribili.gementes pr«ter ptenas sed illuc dirigent impetum cogita-
:

prae angustia spiritus, et dicentes : Hi sunt ijuos tionis.ubi sentient vim doloris.Sanediscipulus qui-

aliquando habuimus in derisum, et in similitudi- dam fertur apparuisse magistro suo post mortem.
nem improperii nos insensati vitam illorum a?sti-
;
Quem cum mugistcr esse dumnatum intellexisset,
mabamus insaniam Bt linem eorum sine honoro. qu;esivit ab eo, si aliquas qiuestiones apud infcros
Ecce quomodo computnti sunt inter filios Dei.et in- verterentur.Qui dicitur respondisse : « Apud infe-

ter sanetos sors illorum cst (Sap. v). » Supplicium ros qua:ritur solummodo quid non sit poena.» Sed

eritmalorum,intueri gloriam beatorum, licet foite et Salomon ait : « Nec opus.nec ratio,nec scientia,
post finem judicii.Beati quoque visuri sunt repro- nec sapientia est apud inferos, quo tu properus

bos in tormentis, secundum illud « : Laetabitur ju- .. [Becle. ix). » Erit enim tanta in reprobis mentis
stus cum viderit vindictam impiorum (Psal. lvii).» oblivio, tanta caecitas animi, tanta confusio ratio-

Reprohi vero non sunt visuri bealos in glorta, se- nis.ut raro vel nunquamad cogitandum quidquam
cundum illud .« Tollatur imp>us,ne videat gloriam »te Deo possint assurgere, nedum ad confitendum
Dei (/.(o.xxvi).» Talia dicent in inferno peccalores, vuleant aspirare. Nam « a mortuo tanquam ab eo,

quoniam spesimpii est tanquamlanugo,qua3avenlo qui non est, periit confessio <Fxcli. vn).» Scriptum
etlanquam spuma gracilis.quie a procella
tollitur, estenim :« Non mortui laudabunt le Domine.neque
tanquam fumus a vento diffusus, et
dispergitur.et omnes qui drscendunt in infernum (Psal. cxm). »
tanquam memoria hospitis unius diei (Sap. v). » — « Non infernus confitebitur tibi, neque mors

laudabit te (Isa. xxxviu). »

CAPUT VI.
De igne gehennali. CAPUT VIII.

Ignis gehennae nec lignis nutritur.nec flalu suc- De confusione pirnarum.

« Dimitte me, Domine, dicit Job, ut plangam
cenditur, sed a Dec creatus est inextinguibilis ab
origine mundi. Scriptum est enim « Devorabit :
paululum dolorem meum, antequam vadam ad
Credi- terram tenebrosam, et opertam mortis caligino
eum ignis, qui non succenditur (Job xx). » :

tur autem esse sub terris, secundum illud Isaia: :

terram miieri» et tenebrarum, ubi unibra mortis,
et nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat
Infernus subter conturLalus est in occursum
*-•
<c

tui (Isa. xiv).» Sed et omnis locus repro- (Job x). » Ordo quidem erit in quantitate pcsnarum,
adventus
bis esl poenalis, qui semper sccum dcfert crucia- quoniam « in qua mensuru mensi fuerint, reme-
ubique contra se tormentum insurrit. tietur eis (Lur. vi), » ut qui gravius peccaverunt,
tum, et
« Producam inquit.ignem de medio tui,qui come-
gravius puniantur. « Potentes enim potenter tor-

det te (Eiech. xxvm). » Ignis autem gebennse sem-

menta patientur (Sap. vi). » Sed ordo non est in

semper qualitate rerum, quia de aquis nivium transibunt

per ardebit, et nunquam lucebit : uret, et

nunquam consumet semper afficiet, : et nunquam ad calorem nimium [al. ignis] (Job i), ut subita
deficiet.Est enim apud inferos summa tenebrarum contrariorum mutatio graviorem inferat crucia-
obscuritas, immensa pcenarum acerbitas, inlinita tuin. Experimento cognovi, quod adustus, si fri-

miseriarum a3ternitas.« Ligatis, inquit, pedibus et gidum statim adhibeat, ardeniiorem sentiet cru-
ciatura.
manibus ejus, mittite eum in tenebras exteriores,
ubi erit fletus et stridor dentium (ilatth. xxu). »
CAPUT IX.

Singula pro suis peccatis propria sustine-

membra De indeficientia tormentorum.
bunt tormenta.ut in eo puniantur.in quo peccave- « Sicut oves in inferno positi sunl, et inors de-
« Per qua; peccat homo, D pascet eos (Psal. xlviii). » Dictum esl hoc a
simili
runt. Scriptum est enim :

per haec et torquebitur (Sap.xi) » uude qui in lin- jumentorom,

;
quae non radicitus ttvellunt herbas,

gua peccaverat.cruciabatur in lingua.Propter quod scd summitates solummodo carpunt,ut iterum her-
« Pater Abraham, miserere mei. et bat renascantur ad pustum.Sie et impii quasi mor-
ipse clamabat :

mitte Lazarum.ut intingat extremuin digiti sui in te pasti, revivisoent ad mortem, ut asteruuliter mo<
aquam, el refrigcret linguam meam, quia crucior riantur. Ovidius ;

in hac flamma (l.uc. xvi). » Per digitos intelligitur Sie ineonsumptutn iiiyi semperyut rt wwnwm
operatio digitis enim operamur. Quusi dicat
;
Si :
Non pcril, ut potstt Utpt ptrirt, icrur.
minimum opcrum Lazari haberem, minorom poa- (Ovid. Pont., i, ii, il).

nam sentirem. Tunc ent mora immortalis.tuno \i\.'ut mortui.qul

vite Bunt mortui. Quairent utorteui, et uon inve-
CAPUT Vll.
De ttntbri» inftrni. nient, quia vitam habuerunt et perdiderunt, Audl
Apoculypsi teup. ix) dioantea i»
lleprobi vcro non solum oxterioribus, sed etium Joannem in i
741 DE CONTEMPTU MUNDI. — LIB. III. 742
diebu9 illis quasrent homines mortetn, et non in- ^. nitentiam non delevit, Drus per indulgentiam non
venient desiderabunt mori el fugiet mors ab
eam : remiltet. Ad magnam erg'.i pertinet justitiam judi-
illis.» mors quam dulcis esses quibus tam amara candis, ut nunquam careant in gehenna supplicio,
fuisti, te solam desideranter optabunt, quitesolam qui nunquam carere voluerunt in vita peccato.
vebementer abhorruerunt. Voluissent utique, si potuissent sine fine vivere,
CAPUT X. volunt, qui nunquam desinunt peccare dum vi-

Cur reprobi nunquam liberabunlur a pcenis. vunt.

Nullus ergo quia « Deus

sibi blandiatur, et dicat,
CAPUT XI.
Teslimonia de suppliciis xternalibus.
non in finem irascetur, nequein aeternum indigna-
« Quis, inquit Isias, poterit habitare de
vobis
bitur (Psal. cn), » sed « miserationes ejus super
»Quia cum iratus
cum ardoribus sempiternis? (Isa. xxxm.) Isti fumus
omnia opera ejus (Psal. cxliv).
erunt in furore meo, ignis ardens tota die et nocte,
est,non obliviscetur misereri, nec quidquam eo-
et non exstinguetur, sed ascendit lumus ejus in
rum, quaa fecit Deus, odivit (Sap. n). Assumens
sempiternum (Isa. lxt). » Jeremias quoque ait
in argumentum erroris quod ait Dominus per :

« Dabo vos in opprobrium sempiternum, et igno-

Isaiam prophetam « Congregabuntur in congre
:

,mnlam slerDaln ' <J ua3 nunquam oblivione dele-

gatione unius fascis in lacum, et claudentur in R
carcere.et post multos dies visitabuntur (Isa.xxiv).*
" bitur [Jer. xxm). Et Daniel ait —
« Qui dormi- :

erunt in pulvere terras, evigilabunt, alii in vitara

Homo namque peccavit ad tempus, non ergo Deus
aeternam opprobrium, ut videant semper
alii in
puniet in aeternum.
(Dan. xn). » Salomonem quoque, « Mortuo, inquit,
spesinanis, o falsa praesumptio I Non credat
homine impio nulla spes erit de e j {Prov. xi). » Huic
frustra errore deceptus, quod aliquo pretio sit re-
exemplo veniet perditio sua, et subito conteretur,
dimendus, quoniam in inferno nulla est redemptio.
nec habebit ultra medicinam. Et Joannes aposto-
Congregabuntur ergo peccatores in lacum et clau-
lus : « Si quis, ait, adoraverit bestiam et imagi-
denturin carcerem, scilicet in inferno, in quo sine
nem ejus, hic bibet de vino iree Dei, et cruciabitur
corporibus usque in diem judicii torquebuntur, et
igne et sulphure fumus tormentorum ascendet
: et
post multos dies, postquam videlicet resurgent cum
in saecula saeculorum, nec habebit requiem die ac
corporibus suis in novissimo die, visitabuntur,non
nocte, qui adoraverit bestiam et imaginem ejus
ad salutem, sed ad vindictam quia post diemju- :

(Apoc. xiv). » Confirmat hsc Veritas, quae damnatos

dicii gravius punientur. Sic et alibi dicitur : «Visi-
[al. damnandos] in judicio sententialiter reproba-
tabo in virga iniquitates corum, et in verberibus
bit, dum dicet : « Ite maledictiin ignem aeternum,
peccata eorum (Psal. lxxxviii).» Praedestinatis ergo
Deus irascitur teraporaliter, quia « Qagellat omnem C qui praeparatus est diabolo et angelis ejus (Maith.
xxv). » Si secundum divinum judicium « in ore
Deus filium quem recipit (llebr. xn), » de quibus
duorum vel trium testium stat omne verbum (Deut.
illud accipitur Non in finem irascetur, » etc.
: «
xix), » quanto magis in ore tot et tantorum viro-
(Psal. cu). Reprobis autem Deus irascitur aHerna-
rum de proposita veritate constabit.
liter, quiajustum quod impius in suo prae-
est, ut
varicatur aterno, Deus ulciscatur in suo aeterno. CAPUT XII.

Nam peccandi facultas illum dimittat, ipse

licet De die judicii.

tamen non dimittit voluntatem peccandi. Scriptum « Ecce ergo dies Domini veniet crudelis, et in-
est enim « Superbia eorum, qui te oderunt as-
: dignatiouis plenus, irae et furoris, ad ponendam
cendit semper (Psal. lxxiii). » Nam non humilia- terram in solitudinem, et peccatores ejus conte-
buntur reprobi jam desperati de venia, sed ma- rendos de ea quoniam slellae cceli et splendor
;

lignitas odii lantum in illis excrescet, ut velint earum non expandent lumen suum, obtenebratus
illum omnino non esse, par quera sciunt se tam est sol inortu suo, et luna non splendebit in )u-
infeliciter esse. Maledicent Altissimo, et blasphe- mine suo. Et visitabo super orbem mala, et con-
mabunt excelsum, conquerentes eum esse mali- tra impios iniquitatem eorum. Et requiescere fa-
gnum, qui creal illos ad pcenam, et nunquam in- D ciam superbiam infidelium, et arrogatiara fortium
clinatur ad veniam. Audi Joannem in Apocalypsi humiliabo. Proptcr hoc omnes manus dissolven-
(cap. xvi) dicentera « Grando magna descendit de
: tur, et omne cor hominis tabescet et conteretur.
ccelo in homines, et blasphemaverunt homines Torsiones et dolores tenebunt, quasi parturientes
Deum propter plagam grandinis, quoniam magna dolebunt unusquisque ad proximum suum stu-
:

facta est vehementer. » Voluntas ergo damnati, pebit : facies combustae vultus eorum m). » (Isa.
licet amiserit potestatis effectum, semper tamen — « Dies irae dies illa, dies tribulationis et angu-
habebit malignitatis affectum, et ipsa erit in in- stiae, dies calamitatis et miseriae, dies tenebrarum
ferno supplicium, quae fuerat in mundo peccatum : et caliginis, dies nebulae et turbinis, dies tubae et
peccatum sit, sed non meritum
licet forsan et ibi clangoris, quia consummationem cum
festinatione
pcenae. Impius ergo quia semper habebit in se rea- faciet Dominus cunctis habitantibus terram (Soph.
tum ex culpa, semper sentiet contra [al. circa] se i). » — « Et superveniet repentinadies illatanquam
eBBe cruciatum ex pcena, quia quod ipse per pce- laqueus, in omnes, qui sedent super faciem orbia
74:! 1NN0CBNTII 111 PA.VJE. 744

,/n,'. m), h Quuniam « siout fulgor Bxit ab A voce archangeli et in tuba Dei descendtt dc cmlo
dU et apparel u.-,| uo in occidcntein, ita crit (I Theste. (iv). » Et « omnes qui in monumentii
«Ivcntus Filii boiuinis (Mattlt. xxivl. » — u Diea sunt, audient vocem Filii Dei, et procedunt boni in
enim Domini sicut fur in noaU iUvoniet. Bt oun reaurreotionem vitaj, mali vero in resurrectionem
dixerint pax et seouritas, tunc npentioufl cis su- judicii (Joan. v). » —
dabunt « Mors et inlernus
perveniel interltuB, Biout dolor in utero Jhabcniis, mortuos suos, qui in ipsis erunt (Apoc. xx). »
et non cllugicnt (I Thess.y). » — « Ecce venit in nubibus.et videbit omnis oculus,

et qui in eum pupugerunt plangent nmnes tii-

CAPUT XI II.
:

De judicium prtvcedenle tribulutionc. bus terrae (Apoc. i), et tunc videbunt Filium homi-
nis vcnientem in nubibus cum virtute multa ct
Praoedet autem tribulatio magna, qualis nun-
<i

ijuam fuit ab initio inundi usque modo, neque fiet. potcstatc magna, et majcstate (Luc. xxi). » Yeuiet

Bt nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva

autem Dominus adjudioium,non solum cum angelis
mnnia caro (Matllt. xxiv). » « Surget cnim gens — et aposlolis,sed ctcum senatoribuspopuli sui /unde

ait Sa iuiiuii « Nobilis in portis vir ejus, quando

uitra gentem, et regnum adversus regnum, et :

terrae motuscrunt magni per loca, et pestilentiae,

sederit cum senatoribus terroe (Prov. xxxi). » Se-
debunt enim et ipsi « super scdes duodecim judi-
et fames, terroresque de cmlu, et signa niagna „
erunt. Et erunt signa, in sole, et luna, et stellis, et
cantes duodccim tiibus Israel (Matth. x). » « As- —
picicbam, inquit Daniel, donecthronipositisunt.et
in terris pressura gentium, prae confusione sonitus
antiquus dierum sedit. Vestimentum ejus quasi nix
maris et tluctuum, arescentibus hominibus prae
oandidum, et capilli capitis ejus quasi lana munda,
timore et exspectatione, quae supervenient universo
orbi \Luc. xxi). » —
Surgent eoim pseudochrist.
«
thronus ejus flammas ignis, rotae ejus quasi ignis

et psemlopropheta?, et dabunt signa magna et pro.

accensus fluvius igneus rapidusque egrediebatur
:

a faeie ejus.Millia millium ministrabant ei, et de-

digia, ita ut in errorem deducantur, si fieri potest t

atiam electi (Mutth. xxiv). » — « Tunc revelabitur cies centena miilia assistebant ei (Dan. vn). » Unde
ait etPsalmista: «Deus nosiermanifesteveniet.Deus
homo peccati, filius perditionis, qui adversatur et

oxtollitur super omne quod dicilur Deus, aut quod noster et non silebit ignis in conspectu ejus ardebit,
etincircuitu ejus tempestas valida (Psat. lxlvi) »
colitur, ut in templo Dei sedeat, ostendens se tan.
quain sit Deus quem Dominus Jesus interficiet
:
— « Nubes et caligo in circuitu cjus.Justitia et judi-

spiritu oris sui (II autem

Thess. n). » Mittetur
cium prajparatio sedes ejus (Psat. xlix) » « Et —
« Elias propheta, priusquam Domini veniat dies advocavit coolum desursum, et terram, ut discernat,

magnus et horribilis, et convertet corda patrum populum suum (Psal. xnx) » Nam « congrega-
« buntur ante eum omnes gentes, et separabit eas ad
ad filios, et cor filiorum ad parentes (Muliuii. iv).»
invicem, iicut pastor segregat oves ad haedis et
Cum quo venict et Enoch, « et prophctabunt die- ;

bus mille ducentis et sexaginta amicti saccis. Et statuet oves quidem a dextris, h«dos autem a
sinistris (Matth. xxv). »
cum finierint testimonium suum, bestia quae as-
cendct de abysso, faciet adversus illos bellum, et CAPUT XV.
viucct illos et occidet, et corpora eorum jacebunt De potentia, sapientia et justitia judicis.

in plateis civitatis magnae quae vocatur spiritua- quantus tunc erit timor et tremor, quantus
liter Sodoma et yEgyptus, ubi Dominus illorum erit fletus et gemitus nam si « columnae oceli con-
;

crucilixus est. Et post tres dies et dimidium spiritus trcmiscunt et pavent ad nutum ejus (Job. xxvi), et
vilae intrabit in eos. (Apoc. i). » angeli pacis amare flebunt (Isu. xxxiu) : » pecca-
CAPUT XIV. tores autem quid facient ? « 8i justus vix salvabitur^

De signis juuicium prxceJenlibus. impius et peccatores ubi parebuut? (I Petr. iv). »

Statim autem post tribulationem dierum illo-

« Propterea clamat Propheta : « Xcintres injudicium
rum sol obscurabitur, et luna non dabit lumen cum servo tuo, Dominc, quia non justiticabitur in
suum, et stellae cadentde ccelo.et virtutes ccelorum conspcctu tuo omnis vivens [Psal. CXUI). » — 81
movebuntur : ettunc apparebit signuni Filii bomi- D cniin iniquitates observaveris,Domine, quis susti-
nis in ccelo. Et tunc plangent super so omnes nebit [Psal. czx). » Quis cnim non timeat judieem
.'

tribus terrae (Matth. xxiv) » — « Regcs terrae et potentisaimum, Bapientiaaimum et justissimum ?

piincipes, et tribuni et divites, et fortes, ct oibnis Potentissimum.qucm nemopotest effugere, sa;
aervua et liber abscondent se in speluncis ct in pe- tissiuium, quem nemo potest latere juslissimum, ;

tris tuontiuin, et dicent montibus ct petris : Cadite quem nemo polest corrumpere. • Sifortitudo iju.v-
super nos, et abscondito nos a farie sedentis super ritur, robuatissimus cst, sapiens corde.et loriis io-

thiunum.et ab ira Agni, quoniam venit diea inngnus boro ; si aequilas judioii, nemo audebit pro ine tcsti-

ir eipsorum. E( quii poterll Btare"? hw. vij » |

monium reddere; sijustifloare rae voluero.osmeua
— « Et mittet angelos suos cinii tubu ct voee nia- oondemnabit me ; Bi innocentera ostendero, pruvun
gna.et oongregabunt aleetoi ejoi a quatoor vcniis uir oomprobabit, etiam si Bimplex ruero [Jol

et Bummii atalorom uaqui ad termtaoa eorum — .. Ipsodixitet ractasunt, ipse mandavit etereaU
(Muitli. x\iv). » Tuno « ipse Doininus in jussu et »uut (1's.tt. CXLVIIl). - (Jui voeat stellas et ilieunt;
 745 LIB. DE ELEEMOSYNA. 746
« Ad8umus (Baruch. m). Qui facit angelos \ nefandissima crimina cunctis erunt liquida et ma-
suosspiritusetministros suos flammam ignis (Psal. nifesta! « Beati quorum remissae sunt iniquitates,
cin) ; i) oujus « voluntati nihil omnino resistit et quorum tecta sunt peccata (Isa. lvhi). » Ab illa
(liom. ix) ;
» — « cui nullum verbum esl impossi- enim sententia nunquam poterit provocari [al. re-
bile (Luc.i); » cui« flectitur omnegenu ccelestium, vocari vel appellari]. Quia « Pater omne judicium
terrestrium et infernorum (Phil. n). » Hunc ergo dedit Filio suo (Joan. xxn). » — « Qui claudit et
nemo potest fugere, sicut dicit Propheta : « Si as- nemo aperit, aperit et nemo claudit (Apoc. m). »
cendero in ccelum.tu illic es ; si descendero ad in- — " Os enim Domini locutum est (Isa. lviii). »
fernuni, ades (Psal. cxxxvm). » Ipse scrutatur re-
CAPUT XVII.
nes et corda xvm), cujus «oculis oranianuda
(Jer.
Quod nihil proderit domnalis.
sunt et iv). » Qui « pluviae guttas et
aperta (Hebr. Tunc non proderunt opes, non defendent hono-
arenam maris dinumerat (Eccli. r). » Deus scien- res, non suffragabuntur amici.Scriptum estenim:
liarum Dominus, prasscius omnium, et conscius Argentum eorum
« et aurum eorum non valebit
cingulorum.occultus occultorum omnium indaga- eos liLerare in die furorisDomini (Ezech. vn). »
tor. Hunc ergo nemo potest latere,sicut dicit Apo- « Flebunt et plangent omnes reges terrae,cum vide-

stolus « Non est ullacreatura invisibilis in con-

;
rint fumum incendii, propter timorem tormento-
I

spectu ejus [Hebr. iv). » Ipse est judex justus, rum eorum (Apoc. xvm). » Quid ergo facietis in
fortis el longanimis (Psai. vn), qui nec prece, nec die furoris Domini, in die visitationis et calamita-
prelio, nec amore,nec odio declinat asemita recti- tis.de longe venientis ? ad cujus fugietis auxilium ?
tudinis, sed viaregia semper incedens,nullum ma- « Unusquisque onus suum portabit (Gal. vi). »
luin praeterit impunitum,nullum bonum irremune- — « Anima qua; peccaverit, ipsa morietur (Ezech.

ratum relinquit l).Hunc ergonemo potest corrum- xvm). » quam durum et districtum judicium, in
pere, juxla quod dicit Psalmus « Tu reddessin- :
quo non soluin de factis,sed « de omni verbo otioso,
gulis secuudum opera sua (Psal. lxi). » quodcunque loculi fuerint homines, reddituri sunt
CAPUT XVI. rationem in die judicii (Matth. xn) » in quo « us- ;

De divino judicio. que ad novissimum quadrantem exigetur debitum

Quis autem non timeat illud examen,in quo idem cum usuris (Matth- xvm). » Quis ergo fugere —
erit,et accusator,et advocatus et judex? Accusabit poterita ventura ira ? » (Luc. m.) « Mittet ergo —
enim dum dicet Esurivi, et non dedistis mihi
: <•
Filiushominisangelossuos,etcolIigentderegnoejus
manducare sitivi, el non dedistis mihi bibere. »
;
omnia scandala, et eos qui faciunt iniquitatem, et
Advocabit,cum subdet « Quamdiu non fecistis uni alligabunt fasciculos ad comburendum, et mittent
:

de minimis meis his, nec mihi fecistis.» Judicabit ^ eos in caminumignis ardentis.Ibi erit fletus etstri-
cum inferl « Discedite a me, maledicti, in ignem
: dor dentium (Matlh. xin), » gemitus et ululatus
ffiternum (Mailh. xxv). » Non erunt testes in illo [at. eju)atus],luctus et cruciatus.slridoret clamor,
judicio necessarii,quia tunc manifesta erunt«abs- timor et tremor, dolor et labor, ardor et fcetor.ob-
condita tenebrarum (I Cor. iv). » — « Nihil enim scuritas et anxietas, acerbitas et asperitas.calami-
occulium, quod non revelabitur (Matth. x). » Tunc tas et egestas,angustia et tristitia,oblivio etconfu-
erunt libri conscientiarum aperti (Dan. vii), et ju- sio, torsiones et punciiones.amaritudines et terro-
dicabunt mortui ex his qus scripta sunt in libris, res; fames et sitis, frigus et cauma, sulphur et
secundum opera ipsorum : « Opera enim ipsorum ignis ardens in sascula sssculorum. Unde liberet
sequuntur illos (Apoc. xiv). » Quantus erit pudor nos Deus,qui est benedictus in saecula saeculorum.
in peccatoribus I quanta confusio erit, cumeorum Amen.
(1) Boetius lib. v, De consol. philosoph.

INNOGENTII III
ROMANI PONTIFICIS

LIBELLUS DE ELEEMOSYNA
(Ex edit. Opp. Innocentii III. Colon., 1575, in-fol., p. 198.)

CAPUT PRIMUM. D quam ipsa Veritas commendavit, quae per eleemo-

Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt synam asserit universa mundari. Unde bene con-
vobis (Luc. xi). gruitnomen effectui,et interpretatio veritatis. Nam
Nemo dignius posset eleemosynam commendare, eleemosyna diciturab elimino, vel eb eli, quod est

Patkol. CCXVII. 24
747 INNOCBNTII III PAPiE. 748

moys, quoil cst (iijiia; quia Heus per 1''«'- A et vestes quaa Fociebat eis qui ponens genua
0*141, ot
I
;

musynuin maculas peccutorum eliminat, et sordea oruvit et dixil : Tabilha, surge. At illa aperuitocu-
ubluitvitiorum. Elecmosyna quidem est indigent) los, et viso Petro rescdit (Act. ix). » Ecce qualiter
pietatis intuitu subvcnire cujus quuntus sit Iru-
;
eleemosyna resuscitul : « Stans autem Zacba;us
ctus, Scripturasacra demonstrat.Nam eleemosyna
dixit ad Dominum : Lcce dimidium bunorum, Do-

mundat, eleemosyna liberat, eleemosyna redimit mine, do paupeiibus, et si quid aliquem defrau-
elcemosynu protegit, eleemosyna postulnt, eleemo- davi, reddo quadrtiplum. Ait Jesus ad euin : Quia
syna impetrat, eleomosyna perficit,eleemosyna be- sultis dumui huic fucta est, eo quod etipselilius

nedicit, eleemosyna justificat, eleemosyna rcsus-

sit Abrahto. Venit enim Tilius hominis quicrere et

citat, eleemcsyna salvat. salvure quod perioral (Luc. xix). »» Ecco qualiter
eleemosyna salvat.
Audi de singulis exempla per ordinem, et ordi-
nate adexempla pcrsingula,utfructum eleemosynas
GAPUT II.

Effectus cleemosynse ex sacras Scripturx teitimoniis

consequaris. Date, inquit, Dominus cleemotynam,
multifarium probari.
omnia munda sunt vobis. Ecce qualiter elee-
etecce
mosyna mundat. Raphael angelus ad Tobiam : Sunt quoque et alii plures eleemosynarum effe-
« liona est, inquit, oratio cum jejunio et eleemo- B ctus, quos ex subjectis testiraoniis poteris cogno-
quam thesauros auri recondere scere. Quid ergo sollicitus qua:ris, cur anxius in-
syna, magis :

et ip3a est vcstigas, quid faciendo promerearis vitam a?ter-

quoniam eleemosyna a morte liberat ;

quse purgat peccata, et facit invenire vilam aster- nam ? Dominus in judicio pietatis opera commen-

nam (Tob. xn). » Ecce qualiter eleemosyna liberat. davit, pro quibusipse misericordibus regnum lar-
Placeat gietur aeternum. Veaite, inquit, benedicti Patris
Daniel autem dixit ad Nabuchonosor « :
«

tibi consilium meum, rex, et peccata tua eleemo-

mei, possidete regnum paratum vobis a constitu-

synis redime.et iniquitates tuas misericordiis pau- tione mundi ; esurivi enim, et dedistis mibi man-
perum, forsitan ignoscet Deus delictis tuis (Dan. ducare ; sitivi, el dedistis mihi bibere; hospes
iv). Tobias vero, quia pergens « per omnem co-
»>
eram, et collegistis me ; nudus.etcouperuistis me;
gnationem suam.dividebat unicuique prout poterat inlirmus, et visitastis me ; in carcere.et venistis ad

de facultatibus suis, csurientes alebat, nudisque me, Ameu dico vobis, quamdiu fecistis uni de mi-
vestimenta praebebat, et mortuis sepulturam solli- nimis his fratribus meis, mihi fecistis (Matth. xxv).»
citus impendebat, » cum rex jussisset illum occidi
— « Beati enim misericordes, quoniam ipsi mise-
« fugiens nudus latuit.quia multi diligebant eum
ricordiam consequentur (Matth. t) .- »> nam » in

[Tob. l). » Eccequaliter eleemosyna protegit... Abs-

qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis
^
conde, inquit, eleemosynara in sinu pauperis, et (Matth. vu). Dives ille, qui induebdtur purpura
•>

ipsa orabit pro te [Eccli. xxix) » quia ignem ar- ;

<> et bysso, et epulabatur quotidie splendide, quia
dentem aqua exstinguit, eleemosyna resistit
et non est misertus mendico nomine Lazaro, qui ja-

peccatis (Eccli. m). » Ecce qualiter eleemosyna cebat ad januam ulceribus plenus.cupienssaturari
postulat. « Cornelius autem centurio.virreligiosus de micis qua; cadebant de mensa divitis, et nemo
dabat, mortuus est, et sepultus inferno.
et timens Deum.faciens eleemosynas multas plebi,
illi in

et deprecans Deum semper, vidit in visu manifeste

Unde cum ipse post mortem misencordiam implo-
orationes tua\ et rasset « Pater, inquiens, Abraham,miserere mei,
angelum Dei dicentem sibi :
:

eleemosynaa tua; ascenderunt in luemoriam in con- et mitte Lazarum, ut intingat extremum digili sui

spectu Dei (Act. Ecce qualiter eleemosyna im-

x).»>
in aquam, ut refrigeret linguam meam, quia cru-
Dominus quoque dicit « Si vis perfectus cior in hac flamiua , » misericordiam obtinere non
pelrat. :

vadc, et vende omnia quffl habes, et da pau-

putuit,quouium ante mortem misericordiam noluit
esse,
exhibere. Propter quod Abraham illi respondit
peribus, et habebis thesaurum inultum in coeiis :

Ecce quomodo eleemosyna perlicit « Fili, recordare quia recepisti bona in vita tua, et
(Matth. xix). » ;

« Anno tertio.dicit Dominus,separabis aliam deci-

Lazarus similiter mala ; nunc autem hio consola-
inam ex onmibus quae nascuntur tibi eo tempore, D tur, tu vero oruciaris. Et in his omnibus.inter nos

et repones intra januas tuas,venietque Levites.qui

et voschaos magnuui tirmatum est (Luc. xvi). >»

aliam non habct possessionem tecum.et peregrinus Servus ille, qui noluit iniscreri conservo suo.sicut
et pupillus, ae vidua.qui intra portas sunt.etcom-
dominus fuerat illi misertus, traditus est torlori»
edont etsaturabuntur, ut benedicat Dominus tibi bus quoadusque debitum redderet universum
Deus tuusin cunctis operibus manuiim Uiarnm quas (Matth. xvni). Sed et diviti illi, qui eogitabat am-

reoerla (Deut. xiv). Ecce qnaiiter ele< moayna be-

»»
pliare horrea, et illio uberes fruetus cungregare ;

nedicit. « Dispersit, dedit pauperibus, jusiitia ojus Dominus ait : « Stulte, huc nocte aniniam tuam re-

inanetin sajculum BSQuli,00rnu ejus exaltabitur in petunt a to; qua> autem paraeti oujus erunt t,l ".' '.'»

sibi, et non est JivM

gloria (Psul. cxi). Booe qu.ililor ekemosyna ju- xu.) Sic est qui tbesauriaat
stilicat. Cuiii Tabitha, quai plena erat bonis ope- in Deum. Proplerea Duuiiuus praeoepit : Vendite

ribus et oleemosyiiis, ubiissot, « cireu iuatoterunt quaa possidetis, et dateeleemoaynam. Paoite vi

Pctrum uiiines vidute fieules.et ostehdentes tunicus eacoulus, qiu nuu veleruscuut, lliesauruuj nuu de-
749 LIB. DE ELEEMOSYNA. 750
ficientem in coelis (ibid ).» Et alibi : « Facite vobis A proficit pauper diviti, quam dives pauperi. Dives
amicos de mammona
iniquitatis,ut,cum defeceritis, enim dat pauperi eleemosynam temporalem, pau-
recipiant vos in a_terna tabernacula (Luc. xvi). » per autem retribuit diviti mercedem seternam.
Idem in lege mandavit : « Si unus de fratribus Unde Salomon « Fceneratur Domino, qui mise-
:

tuis, qui morantur intra portas civitatis tuae, in retur pauperi, et vicissitudinem reddet ei (Prov.
terra quam Dominus Deus tuus daturus est tibi, xix). » Et alius item sapiens « Eleemosyna viri, :

ad paupertatem venerit, non obdurabis cor tuum, quasi sacculus cum ipso,et gratiam hominis quasi
nec contrahea manum, sed aperies eam pauperi pupilhim conservabit,et postea resurget et retribuet
(Deut. xv). » Item : « Non deerunt pauperes in illisretributionem, unicuique in caput illorum,
terra habitationis tuae. Idcirco prascipio tibi, ut super scutum potestatis etsuperlanceam adversus
aperias manum fratri tuo egeno et pauperi, qui te- inimicum tuum pugnabit (_.ec/..xvn). Attende quo-
cum versatur in terra (Ibid.). » Nam juxta Joannis que, quod in caeteris rebus, quae charius diligitur,
apostoli testimonium :« Qui habuerit substantiam diligentius custoditur : qui vero plus diligit elee-
hujus mundi,et viderit fratrem suum necessitatem mosynam, eam amplius elargitur. Tale quidem est
habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo debiium charitatis, quod quanto plus solvitur,
charitas Dei manet in eo ? » (/ Joan. m). Hujus n tanto magis debetur. Porro cum eleemosynam das
m
mandati m etrm nn erat,
anrlflli memor ,,.,.,: _•_-!
qui «...,_....__. i. ti
exsecutor, beatus Job,
_«(.-._,__, _.^ _
i_ .'II __ i_
terra, reponis illam in coelo
_ m
et cum eleemosy-
_, . _. i

dicens :« Oculus fui caeco, et pes claudo,

pater nam alteri tribuis, eam tibi custodis. Unde per
eram pauperum, et mcerentium consolator (Job eleemosynam sic alii praestas subsidium, quod tibi
xxix).» — « Si negavi, quod volebant, pauperibus, comparas meritum sic subvenis alteri, quod pro-
;

et oculos viduae exspectare comedi buccel-

feci. Si ficis tibi. Nihil de rebus temporalihus universis
lam meam solus, et non comedit pupillus ex ea? tecum ex hac vita portabis, praeter eleemosynam
Quia ab infantia mea crevit mecum miseratio, et
solam, quam per manus pauperum praemittis in
de utero matris meae iagressa est mecum. Si de- coelum : « Nihil enim, ut dicit Apostolus (I Tim.
spexi praetereuntem, eo quod non habuerit indu- vi),intulimus in hunc mundum.haud dubium, quia
mentum, et absque operimento pauperem ? Si non nec auferre quid possuinus.» — « Nudus.ait alius,
benedixerunt mihi latera ejus, et de velleribus egressus sum de utero matris meae,nudus revertar
ovium mearum calefactus est? » etc. (Job xxxi). illuc (Job i). » Cum autem pauperibus erogas, the-

Hinc ait Dominus per prophetam « Frange esu- :

saurizas in ccelis.tesle Veritate, quae dicit : « The-
rienti panem tuum, et egenos vagosque induc saurizate vobis thesauros in ccelis, ubi fures nec
in
domum tuam. Cum videris nudum, operi eum, et effodiunt, nec furantur, ubi nec aerugo, nec tinea
carnem tuam ne despexeris (lsa. lviiij. » Audisti demolitur (Matth. vi).» Quid ergo gratius.aut quid
praeceptum ad meritum, audi proinissum ad prae- charius eleemosyna, qua. non deserit dantem, cum
mium. « Tunc erumpet quasi mane lumen luum, C8_lera deserant retinentem ?In illo cui datursitim
et salus tua coram te orietur, et anteibit
faciem
exstinguit,famem expellit.nuditatem operit. In eo
tuam justitia tua.et gloria Domini colliget te.Tunc vero qui dat, reatum exstinguit, culpam expellit
invocabis,etDominus exaudiet ; clamabis,et dicet operitque peccatum. O quam digna recompensatio,
:

Ecce adsum. Item cum ut pro eo quod eleemosyna nuditatem corporis te-
effuderis esurienti animam
tuam, et animam git in alio, iniquitatem mentis tegat in te. « Beati
afflictam rspleveris, orietur in
tenebrisluxtua, ettenebraetuaeeruntsicutmeridies, enim, quorum remissae sunt iniquitates.et quorum
et requiem dabit tibi Dominus tecta sunt peccata (Psal. xxxi). »
tuus semper, etc.
(Ibid.). » Gommendatur vidua Sareptana, pro eo CAPUT III.
quod pavit Eliam. Et ex illa die hydria farinae
non Eleemosynam in peccatis faclam non valere ad meri-
defecit, et lechitus olei non est
imminutus, usque tum, nec suum eflcctum sortiri, esse camen prxpa-
in diem qua dedit Dominus
pluviam super terram raioriam ad graliatn Dei consequendam.
(///Reg. xvn). Commendatur Abdias, qui
centum Verum, si tanta. virtutis
est eleemosyna, vel po-
prophetas quinquagenarios et quinquagenos
abs- tius tanta est eleemosyna. virtus, faciant igitur
condit et pavit. Unde liberatus ab igne, donari homines quaecunque libuerint.et eleemosynis dun-
raeruit spiritu prophetia. (/ Reg. xvm). Commen- laxat insistant, securi de veritate quadicit :«Date
datur hospitalitas in Abraham et Lot,
qui etiam eleemosynam, ct ecce omnia munda sunt vobia
Kngelos hospitio receperunt (Gen. xvm).
Commen- (Luc. n). » Nunquid ergo facientibus eleemosynas
datur in Maria et Martha, quae ante sex dies Pa-
omnia munda sunt, ebriosis, adulteris, homicidis,
scbae fecerunt ccenam Jesu (Joan. xii). Commen-
caeterisque vitiorum sordibus involutis? Licenter
datur in duobus discipulis euntibus in Emmaus.qui ergo suas exerceant turpitudines, et peragant vo-
infractionepanisDominumcognoverunt(Luc.xxiv).
iuptates, si eleemosyna sufflcit ad redimenda pec-
Paulusapostolus collectas faciebat in gentibus,
ut cata, si suflicit ad emundanda delicta? Absit om-
eas mitteret sanctis in Jerusalem (l Cor. xvi). At- nino, quia teste Scriptura
tende
: « Quidquid immundus
quod Dominus non tam fecit divites propter
tetigerit.immundum erit ! » (Lev. xv). Nam et cum
pauperes.quam pauperes propter divites quia plus
; Sapiens praemisisset : « Exorare, et facere eleemo-
751 INNOCKNTII III PAPiE. 752

synam ne despicias,» statiui ailjuuxit : « Ne dicas /\ diens usquo ad mortem, mortcm autem crucis
in iuiiltitiidi.il' iiiuiui iiin nieorum respiciet Deus.et (l'hil. n). » Ilestat igitur ut illud angelicum de
ollerente mc L)eo altissimo, euscipiet muncra mea morte intelligatur ajterna;sive culpaa.quoe praicedit
(Eccle. vn).» Non enim otTerentes a muneriljus pla- ut causa sive gehonntc, qua) succcdit ut puena.
;

cent, sed inunera ab oUerentibus. Unde legitur Sicergooleomosynaliberathuminemamorteanimie,

quod « respexit Dous ab Abel et ad munera ejus qualicunquo duntaxat sano accipias intcllectu.Non
(Gen. » Priusdixit: Ad Abel, et postea dixit,
iv). autcm ab ea morte, quae animae non debetur, cum
Ad rnunera; quia Dous magis attcndit inodum in hoc non sit mugno3virtutis,neque potentis efficaciae.
facto, qucim lacluw in modo, id est quomodo ali- Liberut igitur homineni a morte,quas animae debe-
quid fiat.quam quid aliquo modo fial.Attende pru- tur. Porro mors animus non debetur, nisi tantum

denter quod dicit Apostolus omnes : « Si distribuaro iniquis.qui mortalibus sunt irretiti peccatis. Talcs
meas in cibos pauperum.charitatem au-
facultates ergo per eleemosynas a mortc animoe liberantur.Ab
tem non habeam, nihil mihi prodost (liom. xm). » his autein quajstionum angustiis, illa potest to di-
Vera igitur eleemosyna de vera charitnte procedit. stinctio liberare, quod sicut quaedam praeparatoria
Nam secundum chariiatis mandatum hoc est « Di- : suntad culpam,ita qua!dam praparatoria sunt ad
liges proximum tuum sicut teipsum (Matllt. xxn).» gratiam. Pr.-eced ;
t enim in homine justo quasdam
Ad quod pertinet illud « Quaecunque vultis utfa-
: maligna suggestio, et succedit quaedam improba
ciant vobis homines.et vos faoile illis (Mattlt. vn). .> delectatio ;
qua;,licet nondum sil mortalis, sed ve-
Sicut ergo volumus nobis ab aliis ia nostris neccs- nialis,debilitat tamen animum et pra>parat ad con-
sitatibus subveniri ; sic et nos debemus uliis in suis sensum, qui cum accedit, facit hominem peccare
necessitatibus subvenire, ut sicut nos, ita proxi- mortaliter,cum et ipse sit mortale peccatum.In his
mos diligamus. enim ramus eleemosynae de
Nisi enim quotidie secundum spiritum renovamur, quaa
charitatis radice procedat, non habet pinguedinem semel ad litteram in primo homine prajcesserunt.
vel humorem,ut suavem vel maturum fructum pro- Serpens enim,id est concupiscentia suggerit origi-
ducat.Nam vera eleemosyna,f'ructus est charitatis. nalitei.Mulier, id est delectatio comedit venialiter.
« Charitas autem operit multitudinem peccatorum Vir, id est ratio consentit mortaliter. Sic et in ho-
(/ Petr.xi).' De qua Veritas ait « Dimissa suntei : mine impio qua?dam praeparatoria prascedunt ad
peccata multa.quoniam dilexit multum (Lhc.vii).» gratiam,qua;mollificant animum.sicut ignis ceram,
Eleemosyna quae de charitate procedit, ipsa profe (Psal. lxvii), ut imaginem sigilli, boc est similitu-
cto mundat a vitiis, et redimit a peccatis. dinem Dei per impressionemgratise snpervenientis

Sed oppones quod Cornelius centurio non-

forte
accipiat. Propter quod legitur : « Interim fac quid-

dum tidem mediatoris habebat, sine qua justus quid boni potes.ut Deus cor tuum illustret ad pce-
nitentiam.» Talis enim timor servilis, de quo lieet
esse non poterat, quia « justus ex fide vivit (/lom.i);»
nec «sinc fide poterat charitatem habcre,cum sine
dicatur,quod « tinior non est in charitate,sed per-

impossibile
fecta charitas foras mittit timorem (/ Joan. iv), •
fide sit placere Deo (Hebr. n) ; » fide,
inquam, mediatoris Dei diciiurtamen deipso, quia limor Domini peccalum
et hominum Jesu Christi.
expellit, et qui sino timore est, justificari non po-
Nam qui praeibant et qui sequebantur, clamabunt,
test. Cum ergo timor Domini sit initium sapientis
dicentes :« Hosanua filioDavid,benedictus qui venit
(Eccle. profecto prajparalorius est ad gratiam,
in nomine Domini (Maltlt. xvm). » Qui tamen Cor- 1),

et ipse sicutcetam filum.ebaritatem pra;vius intro-

neliuspereleernosynus meruit, et ad sacramentuiu
fideietad fidem sacramenti venire,quemaiImodum
ducit, quemadmodum dicitur per prophet.tm :« A
angelus ei dixit:« Oraliones tus et eleemosyns tuae timore tuo concepimus peperimus spiiitum sa-
et
lutis ylsa. xxvi). » Sic eleemosyna prajter chaiita-
ascenderuntin memoriaminconspcctu Dei (.lr/.\).»
lem,vel putius anle churitatem donuta.prolicit qui-
Ideoque praccepit ut accerseret Simonem Petrum,
dem, etsi non suflicit; pra!paratoria,licct uon pro-
qui veniens jussus in spiritu, catechizavit eum et
baptizavit (tbid.). PraHerea, cum Nabuchodonosor
meritoria gratiaj vel salutis ;
per quam tamen per-

«oo.i n in„„ f„„„i j- ,^

'
n venitur adgratiametsalutem.
° Redditeniin hominem
esset iniquus,frustra
; i
ded:sset -i-
ei consihum Daniel,
. •
i
D
habilom.reddit aptum,reddit idoneum.velut sitien-
ut peccata sua redimereleleeiiiosyuis.uisi per elce-
tem, velut anhelantem, velut appropinquantem ad
mosynas posset u suis iniquitutibus liberari(Z)an.iv).
fontem gratiassalutaris;perquemliberatur a morte,
Item cum juxta Raphaelis angeli Lestimonium elee-
mosyna mundatur a culpa, redimitur a peocato.
tanta? sit efficaci» (Job xu), ut a morte
liberet et purget peccata, nej hoc de temporali CAPUT IV
morte possit intelligi.cum onincj uinniuo nucessi- / teemosynam jejunio ct oratione esse meliorem, nec

tati moriendi simus addicti, ex quu primus honiu iltteinauam ab cxcusari.M

pcenam comminationie illius incurrit:«Quacunque Uunum est jejunium.sed melior est eleemosynk,
die comederia, morte morierii (C#n. n). » Nam et quia quod jejunium subtrahit, eleemosyna tributt.
« proprio Filio suo non pepercit Deus.scd pru uin- Alioquin quod jejunium subtrahit voluptati, i-epu-

nibus tradidit illum [llom. vm), » haud dubium nit oupiditati.Qui vero dateleemosynam.quodooi"
quin ud muiteni. Quiu « factus eat pro nohis obe- que sibi subduoit, alii totum impendit. Per !<-ju-
753 LIB. DE ELKEMOSYNA. 754

nium enim affligitur caro propria,pereleemosynam A. temporale. Cum ergo quiserogat eleemosynam,de-
vero reficitur aliena. Illud praestat esuriem, ista bet eam propter asternam beatitudinem erogare,
verosatietatem procurat. Rursum, bonumest orare, non propter favorem mundanttm, propterhuma- vel
sed melius erogare; quoniam eleeraosyna agit nam retributionem. Unde Veritas inquit in Evan-
utrumque, descendens ad proximum, et ascendens gelio « Cum faeis eleemosynam, noli tuba canere
:

ad Deum. Audi super hoc sententiam Sapientis : antete, sicut hypocrita? faciunt in synagogis et vi-
«Conclude eleemosynam,inquit, in corde pauperis. cis, ut honorificentur ab hominibus. Amen dico
et ipsa pro te orabit ad Dominum [Ecoli, xxix). » vobis, reeeperunt mercedem suam. Te autem fa-
Non enim desistitorare,qui non desinit beneagere, ciente eleemosynam.nesciat sinistratua quid faciat
cum melius sit orare opere, quam sermone. Sed dextra tua : ut sit eleemosyna tua in abscondito,

dices Ego sum pauper, egenus,et inops (Apoc. m),

: et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi

non habeo panem, non habeo vestem non habeo (Matth. vi). » Non est contrarinm quod Dominus
stipem, ut quidquam valcem erogare Verum at- alibi ait « Luceatlux vestra coram hominibus, ut :

tende quod apud Deum sufficit bona voluntas.ubi videant opera vestra bona, et glorificent Patrem
deest opportuna facultas. Nec tam attendit in mu- vestrum, qui in coelis est (Matth. v). » Primo quia
nere quantitatem, quam devotionem in opere R et intentio potest existere in abscondito, et opera-
;

pensans magis ex quanto, quam quantum. Respi- tio in aperto; ut propter intentionem absconditam,

ciens enim Jesus, vidit eos qui mittebant munera nesciat sinistra quid faciat dextra. Et propter ope-
sua in gazopbylacium divites. Vidit autem quam- rationem apertam, videntes opera bona glorificent
dam viduam pauperculam mittentem aera minuta Patrem. Secundo, quia nnmodebet facere opus bo-
duo et dixit:« Amen dico vobis quia vidua pauper num, ut ipse glorificetur ab homnibus, sed ut ho-
plus quam omnes misit. Nam hi omnes ex abun- mines glorificentDeum. Unde primum prohibetur,
danti sibi miserunt, in munera Dei; hsec autem ex secundum praecipitur.
eo quod deest, illi omnem
victum suum, quem ha-
Rursus alibi Veritas ait : « Cum facies prandium
buit, misit (Marc. xn). » Hinc alibi Dominus ait :
aut coenam, noli vocareamicos tuos aut fratres
«Quicunque potum dederituni ex minimis istis ca-
tuos, neque cognatos, neque vicinos diviles, ne
licem aque frigids tantum in nomine discipuli,
forte et ipsi te reinvetent, et fiat tibi retributio
amendico vobis,non perdet mercedem suam(<Vafr7i.
(Luc. xiv). i Propter quod alibi dicilur : « Ite, et
x). » Unde Tobias « Quomodo poteris, esto mise-
:

edite pinguia, et bibite mustum, et mittite partem

ricors. Si multum tibi est abundanter Iribue si ;
non prseparaverunt sibi (II Esdr. vm). »
his qui —
exiguum, etiam exiguum illud libenter impartiri facis convivium voca pauperes, debiles,
« Sed cum
stude. Praemium enim bonnm tibi thesaurizas in C
claudos et caecos, et beatus es, quia non habent
die necessitatis. Quoniam eleemosyna ab omnipec-
relribuere tibi. Retrihuetur enim tibi in retribu-
cato, et a morte liberat, et non patieturanimamire
tione justorum (Luc. xiv). » Hic finis, ha?c merces,
in tenebras. Fiducia magnaerit coram Deo eleemo-
hoc praemium, propter quod facienda est eleemo-
syna omnibus facientibus eam (Tob.iv); » non ergo
syna. Porro danda est eleemosyna non ex tristitia,
sep.iupertas excuset, quia sufficit ut voluntas sit
sed cum hilaritate. Non cum mora, sed cum velo-
dives, ubi facultas est pauper.
citate.Juxla quod docet Apostolus dicens « Unus- :

CAPUT V. quisque prout destinavit in corde suo, non ex tri-

Eleemo.iynir faciendx quisnam debeat esse ordo, stitiaaut ex necessitate. Hilarera enim datorem di-
modus, causa et fmis. ligitDeus (II Cor. ix). » F.t iterum u Qui preeest in :

Restat modo ut circa eleemosynam quatuor dili- sollicitudine,qui miserefur in hilaritate (Rom.xn). »
genter attendas, videlicet causam et finem, modum Nam super oinnia vultus acces«ere boni. Nec putes
etordinem. Causam, ut fiat ex charitate; finem, ut esse contrarium, quod a qnodam dicitur Sapienle:
fiat propter beatudinem; modum, nt fiat ex hilari- Da quod te doleat. VoluHentm per hoc datura com-
tate; ordinem, ut secundum regulam
fiat modare magnificum, vel potius ad datum magni-
Ex charitate quidem danda est eleemosyna; quia D ficum invitare. Noli propter tristem vultum totum
sicut arbor ad fructum, ita charitas se habet ad amittere meritum, sed propterhilarem faciem gra-
eleemosynam. « Non enim potest arbor bona fru- tam acquire mercedem.lienedictionem rei,cum po-
ctus malos facere, neque arbor mala fructus bonos tes, impende, cum vero non potes, benedictionem
facere (Matth. vn). » Propterea dicit Apostolus : verbi redde. «Non exasperes pauperem,neque con-
« Si distribuero oranes facultates meas in cibos turbes eum (Eccli. iv), » memor ejus quod legi-
pauperum,charitatem autem nonhabeam,nihil mihi tur et mandatur « Fili, in bonis non des querelam,
:

prodest (1 Cor. xn). » Non ergo se quisquam fru- et in omni dato non des tristitiam verbi mali.Nonne
stradecipiat,ut aestimeteleemosynamsine charitate ardorem refrigerat ros 5 Sic et verbum bonum me-
sibi posse sufficere ad salutem. Licet ad triavaleat lius quam datum. Nonne esse verbum super datum
eleemosyna extra charitatem distributa. Vel ad ha- bonum, et utrumque ctim homine jt:stificato?Stul-
bilitatem suscipiendi gratiam,vel ad mitigationem tus acriter improperabit, et datum indisciplinati
«ternoe poenae, vel ad obtinendum bonum aliquod tabescere facit oculos (Eccli. xvm). » Porro, bis
 ;

755 INNOCENTII III PAPJE. 756

dat.qui oito dat. Unde non differas bene facere; quia A intor hoa prwferendi sunt justi, si crcterrc circum-
«spesquadiffortur, aftligitanimam (Proi<. xui).»— stantio; pares existunt Undc forsitan oppones quod
«Cor inopis ne afflixeris.et non protrahas datum an- Uominus ait : « Omni petenti te tribue (Luc. vi) ; »

gustiati (Bccli.iv).»— « Ante mortem benefac unioo ncmincui enim exoepit, qui omnes inclusit. Pro-
tuo et secundum vires tuas pauperi porrige. Non pter tjuod «libi dicit : » Diligite inimicos vestros,
defrauderis a die bono ot particula boni doni non bcnefacite, etc, et orate pro porsequentibus et

te praetereat. Memoresto, quia mors non t.irdubit. ralumniantihus vus [Ibiii.]. » Diligite corde, orate

Unde sine dilatione fac bonum dum potes, quia ore, benofacito opere. Sicut Patcr vester cudestis

forte cum volueris facere bonum, non poteris, et <(solem suum facit oriri super bonos et raalos, et
"

in tuis booi9 alius luxuriabitur (Eccli. WV») " Au pluit super justos ct injustos (ilatth. v).» C.um
hoc spectat, quod secundum Joannem Jesus ait enim omnis homo tain bonus quam malus nobts
Judffl Quod facis
: < fac citius. Quidam enim puta- ratione naturaj sit proximus, et ex pwccepto divi-

bant, eoquod loculos habebat Judas, quod dixcrit no teneamur diligore proximos sicut nos ipsos :

ei Jesus, ut egenis aliquid daret (Joan. xin). » profeclo videtur, quod passim omni homini tene-
Unde namque potuissent illud putare, nisi frequen- amur indigenti cum possumus subvenire, et cum
ter audivissent Jesum Judacdirentem, ut cito daret „ majoris meriti videatur, inimicis benefacere quam
egenis? Noli ergo bonum quod concepisti differre, amicis, juxta sententiam Veritatis dicentis : « Si

quoniam a mane usque ad vesperam mutabitur diligitis eos qui vos diligunt, quam mereedem ha-
? nonne publicani hoc faciunt? » (Ibid.).
tempus et mons rapitur in diversa. Nec dimittas bebilis

illud exsequendum hasredi/quia vix tibilaudem, ne- Itemque Tobias « Ex substantia tua fac elemosy-
:

dum mercedem rependet. Caeterum in eleemosyna nam, et noli avertere faciem tuam ab ullo pau-
danda serva regulam ordinatam. pere. Ita enim fit ut nec a te avertatur facies Do-
mini (Tob. iv). » Econtra Veritas ipsa testatur :

Triplex enim eleemosyna est, cordis videlicet,

« Quicunque recipit justum in nomine justi mer-
oris et operis. Ex corde datur per compassionem,
dem justi accipiet (Matth. x.)» Non dicit indiffinite,
ex ore per correctionem,ex opere per largitionem. hominem, sed determinate,
qui recipit « qui re-
De primo dicit Apostolus « Quis infirmatur et ego
:

cipitjustum » quemadmodum alibi legitur « De- :

non iniirmor? Quis scandalizatur, et ego non uror sudet eleemosyna in manu tua, donec inveniasju-
(II Cor. xi)? » Multum enim consolamur afflictos,
tum cui des (Eccli. xn). » Ilinc alibi dicit Scriptu-
cum compalimur patientibus, etdolentibus condo-
ra : Si benefeceris, scito cui feceris, et erit gratia
lemus. De secunda Veritas ait « Si peccaverit in :

in bonis tuis multa. Benefac justo, et invenies

te frater tuus corripe cum inter te et eum solum. q
retributionem magnam et si non ab ipso, certe a
Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum (Luc.
;

Domino. Non enim est ei bene qui assiduus est in

xvu).» Errantinon modicum subvenisti, si correc-
malis, et eleemosynam non danti ;
quoniam et Al-
tum ad rectitudinem revocasti. De tertiadicit pro-
tissimus habet peccatores odio.et misertus est pce-
pheta: Frange esurienti
« panem tuum, et egenos,
nitentibus. Da miserericordi, et ne recipias pecca-
etc.(/*a. lviii).» Tu inducisillum in domum terre-
torem, etimpiis, et peccatoribus redde vindictam.
nam.etipse te inducet in aulam coelestem. Verum
Da bono, et ne receperis peocatores. Benefac hu-
hasc triplex eleemosyna danda est ordinate. Primo
mili, et ne dederis impio llbid). » Item Tobias :

nobis, secundo proximis. Crudelis est enira et fa-

« Panem tuum et vinum tuum super sepullurara
tuus, qui alii compatitur, et sibi non miseretur
justi constitue : et noli ex eis manducare et bibere
qui alium castigat, et se non emendat; qui alii sub-
cum peccatoribus (Tob. iv .

venit.etsedespicit. Econtra praecipitur « Miserere :

animae tuse placens Deo (Eccli. xxx).»— «Ejice primo Multumergocontingeret eleemosynam retardari,
trabem de oculo tuo, et tunc ejcies festucam de sisemper oporteret inter bonos in malos discerni.
oculo fralristui(itfaM.vii). »— «Cumvideris nudum Sed cur in eleemosynadanda non praeferas justum
operieum,etcarnemtuamnedespexeris(/M«.Lviii).» iniquo, cum ipse tibi meritis et preeibus suis plus

Ergii tibi ipsi primo da eleemosynam misertus tui.

* valeut apud Dominum promereri? Sane benefacien-
Corripe teipsum, subveni tibi; quoniam « qui sibi dum estet boniset raalis, etjustis etioapiis, et ami-

nequam est, cui bonus erit? » (Eccli xiv). Scias te cis et inimicis cum necesaitas exigit et facultas

ergo culpabiliterdurum, et dure culpabilem.si cor permittit; sodintalibus ponderandae sunt ciroiim-

poralemamici tuideploras mortem, et spiritualem stanti», ut possit decerni, quando.et quomodo, et

animoe tuae mortem non defleas. Post te da proxi- ubi, et rui miigis debeat subvoniri. Contingere enim
miseleemosynam, et in eis quoque ordincm serva, magis subveniendura sit inalo,
potest, ut aliquando

pra?forens li.lelea, domesticoa, propinquos. Propter quain bono, majori premitur egi
si videliret

quod dicit Aposlolus : « Operainini bOQUtS «d om- pneserlim cura absque periculo non potMt subven-
nes, maxime ad domcsticos lidri ''''/. vi). » Nam tio proregari. Et lioet inagni lit meriti benefaoew
hoc exigit charitas ordinata, do qua dicit sponsa inimicis, quia tuno maxime propler Deuni aninio

in Canticis : •< lntroduxit BM MX lo ivllam \ina- vis inferturunde A diebtis Joannis Ht>;
; : ..

riam, et ordiuavit inmo charitatom (Caut. u).»Sed regnum ccolorum vim patitur, oi viotenti diriplMt
 757 LIB. DE ELEEMOSYNA. 758

illud (fl/af*A.xi).»Si tamen parentes indigeant, eis A non poslulet veniam, sive satisfaeiat, sive non sa-
credo potius succurrendura, proptcrillud speciale tisfaciat, de offensa debes omnino dimittere, cum
mandatum « Honora patrem tuum, et matrem
: ex praecepto divino" tenearis diligere inimicum.
tuam (Exod. xx). » Quod non tantum ad reveren- Unde Joannes apostolus ait : « Qui fratrem suum
tiam exhibendam.quantum ad impensam praestan- odit, homicida est (IJoan. m). » Optima igitur elee-
dam creditur promulgatum.Licet ergo benefaeien- mosyna est indulgere peccantibus, dimittere debi-
dum sit generaliter omnibus proximis, amplius toribus, et miseris misercri. De qua Veritas ait :

tamen bonis quam malis, justis quam impiis, nisi « Dimitlite, et dimittetur vobis (Lub.vi).—» — «Mi-
regulae generali detrahat aliqua specialis exceptio, sericordiam autem volo, non sacrificium (Mattli.
circumstantiis ponderatis, quemadmodum pra?li- ix). » —
« Misericordiam namque superexaltat ju-

bavi. Illud aulem quod legitur : Desudet eleemo- dicium {Jac. n) » et « Beati misericordes, quo-
; :

syna tua in manu donec invenias justum cui

tua, niamipsi misericordiam consequentur (Matlli. v). »
des (Eccli. xn), juxta litterae circumstantiam per-
Restat dicendum, de quibus sit eleemosyna fa-
exhibendam decimam sacerdoti, ut is sil
tinet ad
cienda.Videtur profecto de his quee juste possides,
litterae sensus Donec invenias justum cui des, id
:

et rationabiliter acquisisti, secundum illud Sapien-

r
est sacerdotem cui debes.Nam sacerdos praeter pra?-
.„ :
r ...
r tis
D M ., _ _
« Noli offerre munera prava non enim sus- : :
.

ceplum instus esse tenetur,propter ofticium.quam- . ... _ „ «<«_.

cipiet llla Deus (Ecch. xxxvi. » Item «Qui offert sa.
. . .
'

vis in quibusdam codicibus sitjustum. Judaei vero

crificium de rapina pauperis, ac si victiraet filium
tres decimas dividebant, quas et eleemosynas ap-
in conspectu patris (Bccli. xxxrv).» Rursus « Non :

pellabant, de quibus ad pra:sens non est disseren-

offeras in domo Domini Dei tui pretium carnis,
dum. Quod autem alibi legitur « Da misericordi, :
aut mercedem prostibuli (Deut. xxm). » Multa
etne suscipias peccatorem;» et iterum « Benefac :

sunt talia in Scripturis, sed ista sufficiunt; quia

humili, et ne dederis impio (ibid.), » sane debet in- •< in ore duorum aut trium testium stat omne ver-
telligijuxta regulam illam Sic diligendi sunt ho- :

"bum (Deut. xvn). » Contrarium autem videtur Do-

mines, ut eorum non diligantur errores. Unde pec-
minus in Evangelio docuisse « Facite, inquiens, :

cator prohibetur suscipi, impio dari vetatur,et

vobis amicos de mammona cum de-
iniquitatis, ul,
videlioet ne per susceptionem ve) dationem hujus-
feceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula (Luc.
modi foveatur impius in peccato. Non ergo subve-
xvi). » In Ecclesiastico quoque legitur: « Noli ava-
niendum esttalibus occasione fovendae culpas; sed
rus esse in divrliis injustis (Eccli. v). » Verum in-
subveniendum est eis ratione sustentandae naturae.
ter ea quaj acquiruntur injuste, quaedam sunt in.

Caeterum solerter attende,quod nisi dederis elee- q quibus transfertur dominium, quaedam in quibus
mosynam cordis, Deus non acceptat eleemosynam non transfertur. De illis ergo in quibus transfertur
operis,ipso attestante qui ait : « Si dimiseritis ho- dominium, ut hujusmo-
in negotiatione, militia et
minibus peccata eorum, dimittet vobis Pater cce- di licite potest eleemosyna erogari,quia,cum effecta
lestis delicta vestra.Si autem non dimiseritis, nec acquirendojam ta-
sint tua,Iicet offenderis illicite
Pater vester vobis dimittet (Matth. vi). Sic enim rnen quasi de tuis, licite poteris eregare. De illis
docuit et praecepit orare : « Dimitte nobis debita autem in quibus dominium non transfertur, ut de
nostra, sicut etnos dimittimus debitoribus nostris furto, rapina sacrilegio et usura, non licet eleemo-
(Jbid.). » Propter quod in eodem sermone ipse praa- synam erogare quia, cum sint aliena, non tua,te«
;

ceperat : « Si offers munus tuum ad altare, et ibi neris ea his, quorum sunt, restituere, non autem
recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid ea invitis dominis contrectare. UndeZachaeus bene
adversum te, repone ibi munus tuum ante altare, distinxit « Ecce, inquit,dimidium bonorum meo-
:

el vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens, rum do pauperibus,et si quid aliquem defraudavi,
offeres munus tuum (Matth. v). » Vides aperte, reddo quadruplum (Luc. xix). » Quod autem de
quod Deus non approbat munus operis, nisi prius mammona iniquitatis in Evangelio (Luc. xvi), et
offeras munus cordis. Eleemosynam vero cordis quod de divitiis injustis in Ecclesiastico (cap. xiv)

prudeater impendis, cum aut offendenti dimittis, legitur, ad illas acquisitiones injustas, in quibus
aut satisfacis offenso,ut nec ille contra te rancorem Iransfertur dominium, refertur.de quibus licite po-
vel odium in corde retineat, nec tu contra ipsum test eleemosyna erogari quamvis et alio modo
:

retineas rancorem vel odium in corde. Unde ad sane possint intelligi, sed ad praesentem fidelium
utrumque sensum potest referri, quod dicitur : ille non pertinet intellectus. Alios autem auctorita-
« Quia frater tuus habet aliquid adversum te, » sive tes ad eas referas acquisitiones injustas, in quibus
quod ille contra te habet causam rancoris vel odii, dominium non transfertur : licet de mercede pro-
quia tu illum forsan offendisti; in quo casu tu ei stibuli soleant schloastici ctisputare,quo3 sitransire
satisfacere debes, ut reconcilieris eidem. Sive quod dicatur in dominium meretricis (Deut. xxm), di-
contra te commisit offensam, propter quam tu
ille cendum est sane, quod ratione mysterii, sicut et
moveris rancore vel odio contra euui in quo casu ; pretium canis, in domo Domini prohibetur offerri.
tu ei debes dimittere, ut reconcilies eum libi. Ran- Quia vero « non auditores legis, sed factores justi
corem enim cordis et odiura, sive postulet, sive sunt apud Deum (Hom.u), » rogo te.frater, et hortor,
750 INNOCHNTII III PAPiK. 760

et precor, et raoneo, quisquis es, Christiane, si vis A moritur (Jac. i). Hic « flos ogreditur et conteri-
esse quod diceris,ut sliidoas facere quod audisti, tur, et lugit velut umbra, et nunquam in eodem
tenens pro certo, quod eleemosyna quae datur« dfl statu permanet (Job xiv). » Finalis vero perseve-
oorde puro, et conscientia bona, et fide non licta rantia est, quae durat usque in finem.Hajc est fons
(/ Tim. i),» magnam pra>stat fiduciam apud Altis- vivus, hortus signatus (Cant. iv), cui non commu-
simum, et ipsa contra omne periculum salutaris nicat alienus, qui semper fluit.semper scaturit la-
est medicina. bures fideles, ut hanc habeant claustrales, ut hanc
CAPUT VI. retineant virgines, ut hac se informcnt viduas, et
Ad eleemosynam sivul ad quodlibet bonnm opus, in hac omnes requiescant. IMabolus quandoque
necessario requiri perseveraniiam.
hominem ad bonum, ut de bono gravius
irritat
Quoniam autem nec eleemosyna, nec jejunium, maliim eliciat.Contra hunc dasmonis insultum va-
nec oratio Deo placere, vel homini esse meritoria
let pcrseverantia, ut de bono fine bona claudantur
ad vitam beatam possunt, sine perseverantia, id-
initia. Bon enim incboare,et malo fine concludere,
>

circo vel pauca hic de virtuto perseverantiae con-

est monstruosa confingere. Illa enim actio chi-
nectenda sunt. Et in primis sequentibus auctori-
ma;ra est, qua; initium habet a ratione, finem vero
tatibu9 raonetur quilibet ad perseverantiam. Ait hwnano
a sensualitate.Cum enim sic agitur : capiti
namque Dominus noster Jesus Ghristus « Qui per- :
"
cermcem piclor depingit equinam, et sic varias in-
severaverit usque in linem, hic salvus erit (Matlh.
ducit infructuosasque plumas (34). Cave ergo, o
x) » et alibi
; « Si perseveraverit usque in
: finem
homo, ne actio tua monstra pariat, neque gignat
pulsans, dico vobis, etsi non dabit ei, surgens eo
pra-stigia. Enormis enim fructus viventis, si capiti
quod amicus ejus sit.propter improbitatem tamen
non respondeat finis. Sunt enim quidam, quorum
illius surgens, dabil ei quotquot habet necessarios
vita monstrum mirabile est, quorum initium bo-
(Luc. n). » Et Apostolus ait : « Omnes in stadio
num quasi caput hominis prstendit: medium vero
currunt, sed unus [accipit bravium (/ Cor. ix). »
in luxuriam descendens ventrem caprae praetendit:
Et « qui legitime certaverit, coronabitur (// Tim.
ad ultiraum in rapacitatem devians lup» pedes os-
n). » Et alibi dicitur, quod Dominus judicat fines
tendit.Ah homo! quid prodest tibi bonum inchoare,
terrai (Psal. ix). Et « ubi ceciderit arbor, sive ad
etnon bono fine concludere? Bonum enim virtulis
austrum, sive ad aquilonem, ibi erit (Eccle. xi). »
non solum amittis, sed ei damnum incurris, et
Finis enim. non pugna coronat. Ex^oc proceden-
supplicium promereris. Melius est viam veritatis
dum est sic Non est magnum sic inchoare bonum,
:

non agnoscere, quam post agnitam retroire (II

sed consummare perfectum. Multi aggrediunlur
Petr. u). Post hanc inconstantiam homo levitatis
magna, sed deficiunt in via multi exeunt Sodo- C ;

argueiis, apostasiam incurris, mentis stabilitatem

mam, sed retrospiciunt (liew.xix); multi egrediun-
postponis. homo, per perseverantiam brevitatem
tur Babylonem, sed morantur in via, nec perve-
vits redimis, nullum tempus incassum transire
niunt ad sternam pacis civilatem. Nec perseveran-
permittis. Cumpositaj mentis est posse consistere
tia piget aggredi magna, nec fatigat inchoatum.
in bono, et in bono morari. Nil tam utile est, uti
Hsc firmat nutantem,ha;c coronat pugnantem.haec
bonum opus bono flne concludere. Perseverantia
ducit ab bravium, hajc ad portum; hasc dat formam
bonum producit tenerum in maturitatem, perdueit
operi, regulam actioni ; ha;c est talaris tunica Jo-
provecta perseverantia in maturitatem ;
persew-
seph, in finem vitae pertingens (Gen. xxxvn) ; haec
rantia non quajrit aiiimuni puerilem, sed adultum :

est tunica sacerdotalis, usque ad peiies pervenien.s

maturos quaerit mores, et non teneros et inermes.
(Exod. xxvm) ; haec est cauda hostiae, quam tene-
mur Deo offerre (Levit. m) ; hasc est calcaneus Sivis consequi perseverantiam.assuesce te sem-
bona? operationis,- quam contra serpentis morsus per ad bonum, ut consuetudo.quae est altera quasi
debemus observare (Gen. m). Haec est virtus quaa natura, vita? persevcrantiam gignat, convictus bo-
pro oratione ad Deum allegat, omne
norum longanimitatem pariat. Si tolara vitam per-
quae votuin
bonum informat,qua laureantur martyres, qua co- n severantia non illustrat saltem perseverantia titia-
ronantur virgines;hs.'C est quae res difficiles reducit lis linem concludat. Si obtulisti llorem juventutis

ad facilitatem, qua; omneni vincit dilficultatem; haec diabolo, saltem feeces senectutis immola Deo tuo.
est vestis sine ruga, tunica sine macula (Iphes. In vespera laudatur serenitas diei, in line status
v) ; bsc est quae bonam actionem facit unicolorem boni operis. Vide a quanto bono deeidit Judas, qui
virtutem uniformem. in bono non pirseveravit [Mottk. xxvi); vide quid
Et notandnm quod quwdam perseveranti;i rsl Salomon por incoustantiani animi et instabilitateiti
temporalis, ut ita loquar, quadam tinali*. Teui- perdidit {III Reg. \i); in quantam calamitateut
poralis est, qu.e ad tempns viret, et in tempure Saul deoidil [I '«;/. xui). llle qui bonmu propouit,
perversitatis effloret.feno oomparabilis, quod nuac ci ad litimn Don perduoil, obvlat illud verbum Evan«
virescit, uuno in olibanum mittitur (Lue. xn) ; gelicum : Eooe hic homo inocspit a'dilicare,et uou
nunc floret,nunc conteritur, nunc conscquenter potnit oouaummare Luc uv). »

(34) Horat., De arte poet., vors. 1.

 :

ENCOMIUM CHARITATIS. 768

761

Quanti meriti sit perseverantia, ex flagilio oppo- A oret (I Joan. v). « Impoenitentia auterc ex despera-
conjecturare possumus. De impcenitentia
siti vitii tione nascitur, aut ex praesumptione oritur et :

etenim dicitur, quod taata est hujus peccati pcena, quantum in ipsa est, aut derogat Dei justitiae, aut
quod hunianitatem postulandi veriam subire non detrahit Dei misericordiae. Felix >3rgo perseveran-
possit. Hoc est enim peccatum in Spiritum sanctum, tin, quse impoenitentiam excludit, obstinationem

hoc est peccatum ad mortem,de quo Joannes ait : expellit, contemptum eliminat, obdurationem ex-

« Est peccatum ad mortem, non dico proeo utquis pugnat.

INNOCENTII III
PONTIFICIS ROMANI

ENCOMIUM CHARITATIS.
(Opp. Innocentii III ed. 1575, Colon., in-folio.)

Charitas ut sicut omne bonum opus, sic etiam eleemosynam reliquaque pietatis opera Deo
grata, hominique frucluosa efficiat.

Charitatis autem encomium in fine hic subncc- B desideriumaeternorum,non solum blanda respuere,
turus, primum eam ex sacris litteris probare et com- sed eliam adversa, pro eo quod diligit adipiscendo,
mendare Sunt autem h»
operae pretium existimo. cogittolerare. Hsecest charistas quae Abel martyrcm
auctoritates,quae formam praeferunt charitatis Di- : fecit, Abraham de terra sua eduxit. Haec Joseph in
liges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex •Egypto servavit. Haec est fl;>mma,quse tribus pue-
tota anima tua, el ex tota mente tua, et ex omnibus vi- ris in fornace"ftammam exstinxit. (Gen, iv, xiii, xu;

ribus luis;et proximum tuum sicut teipsum(Deut.\i; Dan. m). Haec est charitas omnium bonorum maxi-
(Matth. xxn). Item Joannes ait : Deus charUas est\ ma, cui nil sapit extraneum, vol asperum,vel con-
qui manet in charitate, in Dco manet, et Deus in fusum, virtutes caeteras munimine suae perfectionis
eo Uoan. xiv). Item Petrus : Ante omnia muiuam solidans. Quisquis in ejus radice se inserit, nec a
in vobismelipsis charitatem continuam habentes viriditate deficit, nec a fructibus evanescit, quia
quia churitas operit multitudinem peccatorum fecunditatis opus efficaciter non amittit. De hac

(I Petr. w). Item Paulus Charitas patiens est, beni-

: Isidorus ait Nullum praemium pensatur, sine
: »

gna est, non agit perperam (l Cor. xm). Item Sa- amore charitatis quamvis recte credat, tamen sine
:

tomon Odium suscitat

: rixas, et charitas parit di- charitate ad beatitudinem pervenire non potest.
leclionem(Prov. x). Item Augustinus: « Omnia qu?e- n Quia tanta est charitatis virtus, ut etiam prophetia
cunque facimus sine charitate,oihil nobis prosunt; et martyrium sine illa nil esse credatur. Charitas

fatuum et inane studium expendimus.si non habe- omnium virtutum obtinet prncipatum. « Unde et
mus charitatem, qui Deus est. » Item Gregorius : vinculum dilectionis ab Apostolo dicitur, quia uni-
« Tanto amplius rubigo peccatorum consumitur, versae virtutes ejus vinculo religan*ur. Dilige ergo
quanto igne charitatis crematur cor peccatoris. » Dominum ut eligas, dilige melius ut salubre degas.
Ex his sicprocedendum est Quis praeditus Tul-
: DiKge Deum ut eligas esse cum Deo, dilige melius,
liana eloquentia, quis omniformatus sapientia suf- ut unus fias cum eo. Per dilectionem ergo diligas,
ficit laudes charitatis exprimere, ejusque virtutes quod diligis, si tutius pervenire cupis, et festina ut
ad unguem exponere? Haec est charitas, quae docet apprehendas. Ergo per dilectionem curris, per di-
illecebras fugere, voluptales calcare, carnis concu- lectionem apprehendis. Item quo plus diligis,eo et
piscentias cohibere, desideria illicita frangere, ho- amplius ampleeteris. Ergo perdilectionem superius
mines contemnere,postremo universa blandimenta vide de quo tibi dilectio ipsa est. Dilectio ipsa est
respuere. De hac sponsus in Cantico amoris ait cursus, ipsa est perventio, ipsa est permansio, ipsa
:

Pone me ul signaculum super cor tuum, quia fortis est beatitudo. Dilige ergo Deum, elige Dominum,
est ut mors dilectio, dura sicut infernus semulatio curre, apprehende, posside, fruere. Haec est via su-
(Cant. m). Mors enim viventes exslinguit, infernus " perexcellens, via supereminens, vias distortas diri-
autem nee mortuis parcit. Dilectio igtlur ut mors gens, vias rectas ostendens.
esl fortis. Nam sicut illa sensum carnis, sic ista H,t>c est charitas, quae tantum in Deum praeva-
affectum carnalis coDCupiscentia? punit. Dura est luit, quod eum de sede supernae majestatis ad infir-
sicut infernus xmulatio, quiahos quos intus trahit mitatem nostrae humanitatis adduxit, vulneravit
763 INNOCENTII II [ VkVM 764
impassibilem, ligavit insuperabilem, traxitincom- A quaesic inrhoatur in via, quod consummaturin pa-
mutabilem, aeternum fecit mortalem. Si tantum tria. Ha;c cst ignis in Sion et caminus in Jerusa-
potuit rharitas in Deum, quautum homo deberet lem (Isa. xxxi). Charitas quasi Trinitatcm crcatam
posse in aeipsum?Si Deu? propter hominem tanta parit: inqua Trinitnte qunsi Pater est diiectio Dei,
pertulit, quid honio propter Deum tolerare recusa- a quo procedit dilcctio, qua se homo diligit, lan-
bit? Pudeat te, o homo, non subjici charitati, quaj quam proles a parente : ab utroque vero dilectio
sibi subjecit auctorem mundi, non pudeat subjici proximi procedit,quasi Spiritus sanctusabutroque.
charitati lutum, quas sibi subjecit et ligulum. Hajc Istae dilectionis sunt in una subslanlia charilatis,

nonivmulatur,tion agit perperam (/ Cor. xin). Ab illo sed divcrsa: in propria persona.
in quo habitat. radicem vitiorum exstirpat. Ghari- Cave ergo, o horno, si dilectionem eectari velis,
tas omnium virtuium est origo ; charitas menti-m ne umbra dilectionis fallaris.Est euim dilectio for-
hominis illuminat, conscientiam mundat, animam luna», quae cum prosperitate advenit, et in adversi-
l*tificat, Deum demonstrat. Animam in qua chari- tate recedit. Haec Deum diligit homo carnalis, qui
tas habitat superbia non infhit, invidia non deva- Deum laudat solum.cum benefecerit ei. Est dilectio
stat, ira non vexat, avaritia non excscat, tristitia naturoe, qua naturam suam Deumque scnsuuliter
malanon non inflammat,luxurianon
dissipat, gula ., diligit. Est dilectio gratiae, quae sola habet quod
coinquinat.Serapermunda est, semper quieta.sem- Deum diligit, ut in prajmium habeutur. Prima est
per casta, semper lajta, semper pacifica, semper be- deficiens, secunda faciens, tcrtia pcrliciens. Prima
nigna, semper modesta. In adversis secura.in pro- est charitatis.secunda sensualitatis. tertia rationis.
speris non elata. Haec crux spiritualis est.quam qui- Prima falsitatis, secunda humilis peccatoris, tertia
libet portare tenetur, ut tollendo hanc crucem, justificati homo, considera quam dul-
hominis.
Christi vestigia sequatur: cujus altitudo erigitur cis est amor Dei, quam impurus sit amor hujus
ad Deum, latitudo extenditur usque ad inimicum, saeculi. Aroor Dei mater est omnium virtutum :

longitudo ad vitae terminum, ejus profunditas di- amor saeculi mater est omnium vitiorum. Apud is-
vin« sapit bonitatis immensum. Haec est charitas tum amorem imperfecta sunt omnia, apud illum
quaa pugnanti est meritum,triumphanti praemium, perfecta sunt cuncta.

INNOCENTIi III
ROMANI PONTIFICIS

MYSTERIORDM EVANGELKLE LEGIS

SACRAMENTI EUGHARISTI^
LIBRI SEX,
(Edit. Opp. Innocentii III, Colon., 1575, in-folio.)

ORDO MISSiE.

Sacerdos. — In nomine Patris et Filii et Spiritus C Mimstri. — Quia tu es, Deus, fortitudo mea,
sancti. — Amen. quare me repulisti, et quare tristis incedo, dum
Introibo ad altare Dei. iffligit me
inimloui ?
Ministri. — Ad Deum qui leetiticat juventutem Sacerkos. —
Emitte lucem tuam et veritatem
meam. tuam : deduxerunt, et adduierunt in mon-
ipsa me
Sacerdos. —
Judica me, Deus, et discerne causani ti-iii tninelum luum, et in tabornaeula tua.

meam de gente non sanota ab bomino iniquo et

: Ministri. —
Et introibo ad allaie Dei ad D«uin :

doloso erue ine. qui hutilioat juventuUun iueain.

765 DB 8ACR0 ALTARIS MTSTERIO LIBRI SEX. — ORDO MISS^. 766

Sacerdos,— Confitebor tibi in citbara,De'JS,Deus A. quiae hic sunt, et omnium sanctorum : nt indulgere
meus quare tristis es, anima mea, et quare con-
;
digneris omnia pecccata mea. Amen.
turbas me ? Introitus. —
Cibavit eos ex adipe frumenti, al-
Ministri. — Spera in Deo, quoniam adhuc con- leluia ; de petra melle saturavit eos. Alleluia,
et

fitebor illi salutare vultus mei, et Deus meus. alleluia, alleluia. —

Psalm. Exultate Deo adjutori
Sacerdos. — Gloria Patri et Filio et Spiritui nostro : jubilate Deo Jacob. — Gloria Patri et Filio

sancto. et Spiritui sancto. (Altcrnatim cum ministris, dicit.)

Ministri. — Sicut erat in principio, et nunc et Kyrie eleison, kyrie eleison, kyrie eleison. Christe
semper, et in saecula saeculorum. Amen. eleison, Christe eleison, Christe eleison. Kyrie

Sacerdos. — Introibo ad altare Dei. eleison, kyrie eleison kyrie eleison.

Ministri. — Ad Deum qui ketificat juventutem Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus

meam. bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te,

Sacerdos. — Adjutoriura nostrum in notuine adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi

Domini. propter magnam

gloriam tuam. Domine Deus, rex
Ministri. — Qui fecit coelum et terrara.
ccelestis, Deus Pater omnipotens. Domine,Fili uni-
genite Jesu Christe, Doiuine Deus, Agnus Dei, Fi-
Sacerdos. — llnelinatus.) Confiteor Deo omni-
lius Patris, Qui tollis peccata mundi, miserere no-
potenti, beatae Mariae semper virgini, beato Mi-
bis. Qui lollis peccata mundi, suscipe deprecatio-
chaeli archangelo, beato Joanni Baptistae, sanctis
nem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, mise-
aposlolis Petro et Paulo, omnibus sanctis, et vobis,
rere nobis. Quoniam lu solus sanctus. Tu solus
fratres, quia peccavi nimis cogitatione, verbo et
Dominus. Tu solus Altissimus, Jesu Christe, cum
opere [perculit sibi pectus ter), mea culpa, mea
sancto Spiritu, in gloria Dei Patris. Amen.
culpa, mea maxima culpa. Ideo precor beatam
Dorainus vobiscum (versus ad populutn).
Mariam semper virginem, beatum Michaelem Ar-
changelum, beatum Joannem Baptistam, sanctos
Ministri. — Et cum spiritu tuo.

apostolos Petrum et Paulum, omnes sanctos, et

Sacerdos. — Oremus. — Deus,
qui nobissubsa-
cramento mirabili passionis tuae memoriam ,reli-
vos, fratres, orare pro me ad Dominum Deum no-
quisti, tribue, quaesumus, ila nos corporis et san-
strum.
guinis tui sacra mysteria venerari, ut redemptionis
Ministri. — Misereatur tui omnipotens Deus, et tuae fructum in nobis jugiter sentiamus. — Per
dimissis peccatis tuis, perducat te ad vitam aBter- Christum, etc.
nam. Lectio Epistolae beati Pauli ad Corinthios (I
Sacerdos. — Amen. (Deinde ministri repetunt con- C Cor. x). Fratres, ego enim accepi a Domino quod
fessionem). et tradidi vobis, quoniam Dominus Jesus, in qua
Sacerdos. — Misereatur vestri omnipotens Deus, nocte tradebatur, accepit panem, et gratias agens
et dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam fregit et dixit Accipite, et manducate
: hoc est :

aeternam. corpus meum, quod pro vobis tradelur hoc facite :

Ministri. — Amen. in meam commemorationem. Similiter et cali-

Sacerdos. — (Signat se signo crucis.) lndulgen- cem, postquam coenavit, dicens Hic calix novum :

tiam, absolutionem, et remissionem peccatorum testamentum est in meo sanguine. Hoc facite quo-
nostrorum, tribuat nobis omnipotens et misericors tiescunque bibetis, in raeam commemorationem.
Dominus. Quotiescunque enim manducabitis panem hunc, et
Ministri. — Amen. cacilem bibetis, mortem Domini annuntiabitis do-
Sacerdos. — (Inclinatus.) Deus, tu conversus vi- nec veniat. Itaque quicunque manducaverit panem
vificabis. nos. hunc, vel hiberit calicem Domini indigne, reus
Ministri. — Et plebs tua lastabitur in te. erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem
Sacerdos. — Ostende nobis, Domine, misericor- seipsum homo : etsic de pane illo edat.et de calice
diam tuam. D bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, judi-
Ministri. — Et salutare tuum da nobis. cium sibi manducat et bibit non dijudicans cor-
:

Sacerdos. — Domine, exaudi orationem meam. pus Domini.

Ministri. — Et clamor meus ad te veniat. Ministr'.— Deo gratias.
Sacerdos. — Dominus vobiscum. Sacerdos. — Ab ortu solis usque ad occasum
Ministri. — Et cum spiritu tuo. raagnum est nomen meum in gentibus. — Et in
Sacerdos. — (Ascendens ad altare.) Oreraus. — omni loco sacrificatur et offertur nomini meo
Aufer a nobis, quaesumus, Domine, iniquitates no- oblatio munda : quia magnumest nomen meum in

stras ut ad Sancta sanctorum puris mereamur

: gentibus. — Venite, comedite panem meum : et

mentibus introire. —
Per Christum Dominum no- bibite vinum quod miscui vobis.

strum. Amen. (Intiinatus medio altaris.) Munda cor meum

in

(Osculatur altare in medio.) Oramus te, Do- — ac labia mea, omnipotens Deus, qui Iabia Isaiae
mine, per merita sanctorum tuorum, quorum reli- prophetae calculo mundasti ignito ita me tua ;
 .

767 INNOCENTII III PAP^E. 768

grata miseratione dignare mundare ut sanetum A dignitatem mirabiliter condidisti, et mirabilius re-
Evangelium tuum digne valeam nuntiare. Por formasti, da nobis. per hujus aqune et vini myste-
Cbristum. — Dominus vobiscuin. rium, rjus divinitnlis esse consortes, qui hnma-
Ministri. — Et cuin spirilu tuo. nitatis nostras (ieri dignatus est partireps, Jcsus
Sackrdos. — Sequentia saneti Evangelii secun- Christus Filius tuus Dominus noster : qui tecum
duin Joannem. (Cap. \ 1 ' vivit et regnat, etc.
Mimstri. — Gloria tibi, Dftraine. (Ofterens calicem.) OlVerimus tibi. Domine, cali-

Sackiidos. — In illo tempore, di\it Jesus turbis licem salutaris, tuam deprecantes clomcntiam, ut
Juda?orum : Caro mea vere est cibus ct san;.r uis in eonspectu divinac mnjestatis tuae, pro nostra et

meus vere est potus. Qui mandurat meam carnem, totius mundi salutecum odore suvitatis ascendat.

et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego Amen.

in illo. Sicut misit me vivens Pater.et ego vivo In spiritu humilitatis. et in animo contrito sus-
propter Patrem et qui manducat me, et ipse vivet
:
cipiumur a te, Domine etsic fiat sacrificium no- :

propter me. Hic est panis qui de caelo descendit. strum in conspectu tuo hodie, ut placeat tibi, Do-
Non sicut manducaverunt patres veslri manna, et mine Deus. Veni, sanctificator, omnipotens aeternc
mortui sunt qui manducat hunc panem, vivet in n Deus.ct benedic hoc sacrilicium tuo sancto nomini
;

aeternum. praeparatum.
Ministri. — Laus tibi, Christe. (Sacerdos lavat manus dicens:) Lavabo inter in-
{Sacerdos osculatur evangelium) Per evangelica : nocentes manus meas et circumdabo altare tuuin,
dicta delantur nostra delicta. (Deinde ad medium Domine.
allaris). Ut audiam vocera laudis tuaj : et eDarrem uni-
Credo in unnm Deum, Patrem omnipotentem, versa mirabilia tua.
factorem cceli et terras, visibilium omnium et invi- Domine, dilexi decorem domus tuae, et locum
sibilium. Et ;n unum Dominum Jesum Christum, habitationis gloria? tuae.
Filium Dei unigenitum. Et ex Patre natum ante Ne perdas cum lmpiis, Deus, animam meam, et
omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, cum viris sanguinum vitara meam.
Deuraverumde Deo vero. Genitum non factum, ln quorum manibus iniquitates sunt dextera :

consubstantialcm Patri, pcr quem omnia factasunt. corum repleto est muneribus.
Qui propter nos homines, et propter nostram sa- Ego autem in innocentia mea ingressus sum :

lutem descendit de ccolis. Et incarnatusestde Spi- redime me, et misereremei.

ritu sancto ex Maria virgine et homo factus kst. Pes meus stetit in directo
: : in ecclesiis benedi-
Crucifixus etiam pro nobis, sub Pontio Pilato pas- " cam te, Domine.
sus et sepultus est. Et resurrexit tertia die, se- Gloria Patri, etc.
cundum Scripturas. Et ascendit in coelum : sedet (Inclinatus in medio allaris). Suscipe, sancta
ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum Trinilas, hanc oblationem, quam tibi offerimus ob
gloria judicare vivos et mortuos : cujus regni non memoriam passionis, resurrectii nis et ascensionis
eril finis. Et in Spiritum sanctum Dominum e.l vi- Jesu Christi Domini nostri ; et in honore beatae
vificantem ;
qui ex Patre Filioque procedit. Qui Mariae semper virginis, et beati Joannis Baptistae,
cum Patre et Filio simul adoratur, et conglorifica- et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, et isto-
tur : qui locutus est per Prophetas. Et unam sanc- rum, etomnium sanctorum ut illis proficiat ad :

tam, catholicam et apostolicam Eccb siam. honorem, nobis autem ad salutem et illi pro nobis :

Confiteor unum baptisma

remissionnem pec- in intercedere dignentur in ccelis, quorum memoriara
catorum. Etexspecto resurreetionem mortuorum. agimus in terris. Per eumdem Christum Dominum
Et vitam venturi sneculi. Amen. noslrum. Amen.
Dominus vobiscum {vtrau od populum). (Vrrsus ad populum). Orate, fratres, ut meum ac
Ministri. — Etcum spiritu tuo. vestrum sacrificium acceptabile fiat apudDeum
Sacerdos. Oremus. — Sacerdotes Domini in- — D Patrem omnipotentem.
censum panes offerunt Deo et ideo snncti rrunt
et : Ministoi. — Suscipiat Dominus hoc sacrificium
Deo suo, et non polluent nomen ejus, alleluia. de maniboe tuis ad laudem etgloriam nominissui,
(Ofjerens hostiam super patenam.) Suscipe, ad utilitatem quoque nostram, totuisque Ecclesiae
sancle Patcr, omnipotens aetorne Deus, hanc im- suas sanctae.

maculntam liostiam, quam ego indignus famulus Sacerdos. — Krclesiao tuae, qucrsumus, Domine,
tuus offero libi Deo meo vivo et vero, pro innu- unitatis et pacis propitius dona concede quao sub :

merabilibus peccatis el offensionibus et negli- oblatis muneribus mystice designantur. — Per om-
gentiis mcis, et pro nmnibus circumstantilius, sed nia s;vcula saeculorum.
et pro omnibus lidelibus Christianis vivis atque Mivistri. — Amen.
defunctis : ut mihi e,t illis proliciat ad salutem in Sa. i iidos. — Dominus vobiscum.
vitani aitcrnam. Amen. Mimsiiii. — Kt cum spinUi luo.
(Benedicit aquam.) Deus qui humanan substantiao Sackrdos. — Sursiini corda.
769 DE SACRO ALTARIS MYSTEEIO LIBRI SEX. — ORDO^MISSjE. 770

Ministri. — Habemus ad Dominum. A. acceptabilemque facere digneris, ut nobis corpus,

Saceroos. — Gratias agamus Domino Deo no- et sanguis fiat dilectissimi Filii tui Domini nostri

stro. Jesu Christi.

Ministri. — Dignum et justum est. Qui pridie quam pateretur, accepit panem in
Sacep.dos. — Vere dignura et justum est,a;quum sanctas ac venerabiles manus suas ; et, elevatis
et salulare, nos tibi semper
ubique gratias age-
et oculis in ccelum, ad te Deum Patrem suum omni-
re : DomiDe sancte, omnipotens, aeternc
Pater potentem, tibi gratias agens, benedixit, fregit, de-
Deus. Quia per incarnati Verbi mysterium, nova ditque discipulis suis,dicens : Accipite, et mandu-
mentis nostrae oculis lux tuae claritatis infulsit: ut cate et boc omnes :

dum visibiliter Deum cognoscimus,per hunc in in- lioc est enim corpus meum.
visibiliumamorem rapiamur.Et ideo cum angelis, Simili modo postquam ccenatum est,accipiens et
et arcbangelis, cum thronis et dominationibus, hunc praeclarum calicem in sanctas ac venerabiles
cumque omni militia cmlestis exercitus hymnum manus suas.item tibi gratias agens, benedixit, de-
glnris tua? canimus, sine line dicenles :
ditque discipulis suis, dicens : Accipite et bibite ex
Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sa- eo omnes :

baoth.
b hlc est enim calix sanguinis mei, novl et -eterni
Pleni sunt coeli et terra gloria lua.
testamenti mysterium fidei qui pro vobis et pro
: :

Hosanna in excelsis.
multis effundetur in remissionem peccatorum.
Benedictus qui venit in nomine Domini.
Haac quotiescunque feceritis, in mei memoriam
Hosanna in excelsis.
facietis.
CANON MISS.E. Unde et memores, Domine, nos servi tui, sed et
Te igitur, clementissime Pater.per Jesum Chris- plebs tua sancta, ejusdem Christi Filii tui Domini
tum Filium tuum Dominum nostrum, supplices nostri tam beatae passionis, necnon et ab inferis
rogamus, ac petimus, uti accepta habeas, et bene- resurrectionis, sed et in ccelos gloriosae ascensio-
dicashffic dona, hsc munera, haec aancta sacrificia nis:oflferiinus praeelarae Majestati tuae de tuis donis
illibata.imprimis quae tibi offerimuspro Ecclesiatua ac datis.hostiam puram,hostiara sanctam, hostiam
sancta catholica; quam pacilicare, custodire, adu- immaculatam panem sanctum ; vitae aeternae.et ca-
nare, et regere digneris toto orbe terrarum, una licem salutis perpetuae.
cum famulo tuo Papa nostro N.,et aniistite nostro Supra quae proprio ac sereno vultu respicere,
N., et omnibus orthodoxis.atque catholics, et apo- digneris et accepta habere, sicuti accepta habere
stolicae lidei cultoribus. i dignatus es munera pueri tui justi Abel,et sacrifi-
Commemoratio pro vivis. Memento, Domine, — cium patriarchae nostri Abrahae.et quod tibi obtu-
famulorum famularumque tuarum NN. Et om- — lit summus sacerdos tuus Melchisedech,
sanctum
nium circumstantium quorum tibi fides cognita est, sacrificium, immaculatam hostiam.
et nota devotio, pro quibus tibi offerimus, vel qui (Profunde inclinatus). —
Supplices te rogamus,
libi offerunthoc sacrilicium laudis,pro se, suisque omnipotens Deus, jube haec perferri per manus
omnibus pro redemptione animarum suarum,pro
;
sancti angeli tui in sublime altare tuum, in cons-
spesalutis, et incolumitatis suas tibique reddunt : pectu divina? Majestatis tuae : ut quotquot ex alta-
vota sua «terno Deo, vivo et vero. ris participatione, sacrosanctum Filii tui corpus et
Infra actionem. —
Communicantes, et memo- sanguinem sumpserimus,omni benedictione ccele-
riam venerantes.imprimis glorios» semperque Vir- sti et gralia repleamur.Per eumdem Christum Do-
ginis Mariae, genitricis Dei, et Domini nostri Jesu minum nostrum. Amen.
Christi : sed et beatorum apostolorum ac martyrum Commemoratio pro defunctis. Memento etiam, —
tuorum Petri et Pauli, Andreae, Jacobi, Joannis, Domine, famulorum famularumque tuarum N. N.
Thomas, Jacobi, Pbilippi, Bartholomaei, Matthasi, qui nos prscesserunl cum signo fidei,et dormiunt
Simonis et Thadaei, Lini, Cleti, Clementis, Xysti, in somno pacis ipsis,Domine,et omnibus in Chri- ;

Cornelii, Cypriani, Laurentii, Chrysogoni, Joannis D sto quiescentibus, locum refrigerii, lucis et pacis
et Pauli,Cosmae et Damiani, et omnium sanctorum ut iudulgeas, deprecamur. Per eumdem Christum
tuorum, quorum meritis precibusque concedas, ut Dominura nostrum. Amen.
in omnibus protectionis tu» muniamur auxilio. —
Nobis quoquepeccatoribus famulis tuis.de mul-
Per eumdem Christum Dominum nostrum. Amen. titudine miserationum tuarum sperantibus,partem
— Hanc igilur oblationem servitutis nostrae,sed et aliquam, et societatem donare digneris cum tuis
cunctae familiae tuae, quaesumus, Domine, ut pla- sanctis apustolis et martyribus cum Joanne, Ste- :

catus accipias diesque nostros in tua pace dispo-

; phano, Matthia, Barnaba,Ignatio, Alexandro, Mar-
nas, atque ab aeterna damnatione nos eripi et in cellino, Petro, Felicitate, Pcrpetua, Agatha, Lucia,
electorum tuorum jubeas grege numerari. Per —
Agnete,Ccecilia.Auastasia,etomnibussanctis tuis :
Christum Dominum nostrum. Amen. intra quorum nos consortium, non aestimator me-
Quam oblationem tu, Deus, in omnibus, quaesu- riti, sed ?enia3, quaesumus, largitor admitte, Per
mus,benedictam, adscriptam, ratam,rationabilem, Christum Dominum nostrum. Amen.
 .

771 1NNOCKNTII III PAP.lv 772

Par quem h«ec uiunia, Oomine, scmper bona g (1'ercutiens pectus dicit ter :) Domine, non sum
creas, sanctilicas, vivifieas, benedicis, et praestas dignus ut intres sub tectum meum ; sed tantum dic
nobis. Per ipsum, et cum ipso, et in ipso, est tibi verbo, et sanabitur anima mea.
Deo Patri omnipotenti, in unitate Spiritus sancti, (Sumit reverenler hostiam). Corpus Domini noslri
omnis bonor et gloria. Jesu Christi custodiat animam meam in vitam ;eter-
Per omnia s.veula saeculorum. nain. Amen.
Ministri. — Amen. Quid retribuam Domino pro omnibus quaj retri-
Sacerdos. — Oremus. Praeceptis salutaribus mo- buit inihi ? Calicem salutaris accipiam, et nomen
niti.et divina institutione formati,audemus dicere. Domini invocabo. Laudans invocabo Dominum, et
Pater nosler qui es in ccelis, sanctilicetur nomen ab inimicis meis salvus ero.
tuum : adveniat regnum tuum : fiat voluntas tua Sanguis Domini nostri Jesu Christi oustodiat
sicut in calo.et in terra. Panem nostrum quotidia- animam meam in vitam xternam. Amea.
num da nobis hodie : el dimitte nobis debita nostra, (Sumens abtutiones). Quod ore sumpsimus, Do-
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne mine, pura mente capiamus, et de munere tempo-
nos inducas iu tentationem. rali liat nobis remedium sempiternum.
Ministri.— Sed libera nos a malo. B Corpus tuum, Domine, quod sumpti, et sanguis
Sacerdos. — Amen. quem potavi, adhaereat visceribus meis et praesta :

Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus ut in me non remaneat scelerum macula, quem
malis prceteritis.praesentibus et futuris: et interce- pura et sancta refecerunt sacramenta. Qui vivis et
dente beata etgloriosa semper VirgineDeigenitrice r^gnas in saecula saeculorum. Amen.
Maria, cum beatis apostolis tuis Petro et Paulo,
Commdnio. — Quotiescunque manducabitispanem
atque Andrea et omnibus sanctis.Da propitius pa-
hunc.et calicem bibelis, mortem Domini annuntia-
cem in diebus nostris : ut ope misericordiae tuae
bitis,donec veniat itaque quicunque manducaverit
:

adjuti,et a peccato simus semper libe,ri,etab omni

panem,vel biberit calicem Domini indigne,reuserit
perturbatione securi. Per eumdem Dominum nos-
corporis et sanguinis Domini. Alleluia.
trum Jesum Christum Filium tuum qui tecum vivit
Dominus vobiscum.
et regnat in unitate Spiritus sancti Deus.
Ministri. — Et cum spiritu tuo.
Per omnia sascula steculorum.
Ministri. — Amen. Sacerdos. — Oremus. Fao nos, quaesumus, Do-

Sacerdos. — Pax Domini

mine,divinitatatis luaesempiterna fruitione repleri,
semper vobiscum. sit

Ministri. — Et cum spiritu tuo. _

quam pretiosi corporis et sanguinis tui temporalis
perceptio prafigurat. Qui vivis, etc.
Sacerdos. — Ha3c commistio et consecralio cor-
Dominus vobiscura.
poris et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, fiat — Et cnm spiritu
Ministri. tuo
accipientibus nobis in vitam «ternam. Amen. — Ite missa est.
Sacerdos.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere
Ministri. — Deo gratias.
nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere
Sacerdos. — Placeat tibi, sancta Trinitas, obse-
quium servitutis meae, et praesta ut sacrificium,
nobis.
quod oculis luae majestatis indignus obtuii, tibi sit
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis
acceptabile, mihique, et omnibus, pro quibus illud
pacem.
obtuli,sit, te miserante, propitiabile. Per Cbristum
Domine Jesu Christe, qui dixisti apostolis tuis :

Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis ne :

Dominum nostrum. Amen.

respicias peccala mea, sed fidem Ecclesiae tuae :

(Benedicens populum). Benedioat vos omnipotens

eamque secundum voluntatem tuam paciticare et Deus, Pateret Filius et Spiritus sanctus. Amen.
coadunare digneris. Initium sancti Evangelii secundum Joannem.
Domine Jesu Christe, Filii Dei vivi.qui ex volun- Ministri. — Gloria tibi, Domioe.
tate Patris, cooperante Spiritu sancto, per mortem I»
Sacerdos. — Inprincipio Verbum.et Verbum
erat
tuam mundum vivificasti : libera me per hoc sa- erat apud Deum et Deus erat Verbum.Hoc erat in
:

crosanctum corpus et sanguinem tuum ab omnibus principio apud Deum.Omnia per ipsum facta sunt:
iniquitatibus meis, et unWersis malis, et fac me et sine ipso factum est nihil quod factum est. ln
tuis scmper inhaercre mandatis, ei a te nunquam tenebris lucet.et tenebrae eam non comprehenderunt
separari permittas. Fuit homomissusaDeo.cuinomen eratJoannes. Hio
Perceptio corpons tui, Domine Jesu Christe, venit in testimoninm.ut testimonium perhiberet de
quod ego indignus sumere praesumo, non mihi pro- lumine ut omnes ere.lerent per illum.Non erat ille
:

veniat in judicium et condernnationem;sed pro tua iux.sed ut testimonium perhiberel de lumine. Erat
pietate mihi ad tutamentum inentis et corporis, et lux vera.quaeilluminat omnemhominem venientem
ad mcdelam percipiendam. inhune niunduni.Inmunduerat.etniuiHliispeiipsuai
Panem ocelestem accipiam,et nomen Domini in- factusest, et mundus cum nen e ^novit. ln propria
vocabo. venit, ot sui eum non reoeperunt. Quotquot autem
773 DB SACRO ALTABIS MYSTERKTLIBRI SEX. — PROLOQUS. 774

receperuut eum, dediteis potestatem filios Dei fleri, A. factum est et habitavit in nobis. Et vidimus glo-
:

bis qui credunt in nomine ejus qui non ex sangui- : riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum
nibus, neque ex voluntate carnis, neque ex volun- gratia? et veritatis. Ministri. Deo gratias. —
tate viri, sed ex Deo nati sunt. Et Verbum caro

DE SACRO ALTARIS MYSTERIO.

LIBRI SEX.

PROLOGUS.
in quibns praecipue divina lex consi-
Triasunt, B cium consistitin quatuor, scilicetin personis, ope-
stit mandata, promissa et sacramenta. In man-
:
ribus, verbis et rebus. Tres autem sunt ordine3
datis est meritum, in promissis est prsmium, in personarum : celebrantes, minislrantes etcircum-
sucramentis est adjutorium. Sacramentis enimad stantes. Tres operum species, scilicetgestug, actus
utrumque juvamur, et ad exsequendum mandatum et motus. Tresdiversitates verborum, videlicet ora-
et ad obtinendum promissum. Verum inter omnia tiones, modulationes et lectiones. Tresrerum ma-
sacramenta illud constat esse proecipuuin quod in teries [al. maneries], scilicet ornamenta, intru-
officio missae supra inensam altaris sacratissime menta et elementa.
celebratur : illud Ecclesiae repraesentansconvivium, HffiC omnia divinis sunt plena mysteriis, ac sin-
in quo illo filio revertenti pater occidit vituluin sagi- gula ccelesti dulcedine redundantia si tamen dili-
:

natum {Luc. xv), panem vitae proponens (Joan. vi), gentem habeant inspectorem, qui norit sugere mel
et vinum quod miscuit Sapientia (Prov. ix). de petra, oleumque de saxo durissimo (Deui. xxxu).
Hoc autem officium ipse Christus instituit, cum Quis autem novit ordinem cceli, et ponet rationes
haeredibus suisnovum condidit testamentum,dispo- ejus in terra (Job xxxvm.) Puteus altus est, et in
nens eis regnum, sicut Pater suus sibi disposuit, ut quo hauriam aquam non habeo (Joan. iv), nisi por-
super mensam ejus edant et bibant in regno suo, n rigat ille qui dat omnibus affluenter et non impro-
quod Ecclesia consecravit. Cosnantibus enim illis perat (Jac. i), ut inter medium montium transeun-
accepit Jesus panem, el gralias agens, benedixil ac tem (Psal. ciu) hauriam aquam in 'gaudio de fonti-
[regit, deditque discipulis suis, dir.ens : Accipile e* busSalialoris (lsa. xn). Pulsans ergo pulsabo, si

comedile : corpm meum, quod pro vobis tra"

lioc esl forte clavis David aperire dignetur (Apoc. m), ut
ilelur. Hoc facite in meam commemorationem introducat me rex in cellam vinariam (Cant. i), in
(Luc. xxn Matlh. xxvi ; Marc. xiv).
;
qua mihi supernum demonstret exemplar, quod
Hac igiiurinstitutione formati coeperunt apostoli Moysi fuit in monte monstratum (Exod. xvv), qua-
sacrosanclum mysterium frequentare, eam, quam tenus sacrosanctumaltarisofficium eo valeam reve-
Christus expresserat, et formam servantes in ver- lante disserere, qui linguas infantium facit esse di-
bis, et materiam tenentes in rebus, sicut Aposlolus serlas (Sap. x) cujus spiritus ubi vult spirat, divi-
Corinthiis protestatur : Ego, inquit, accepi a Do- dens singulis proul vull (Joan. in l Cor. xn), ad ;

mino, quod et quoniam Dominus Jesus

tradidi vobis : laudem gloriam Trinitatis, ad profectum et uti-
et
in qua nocte tradebatur, accepit panem, et gratias litatem legentium, ad meorum veniam et indulgen-
agens, fiegil et dixit :Accipite et manducate : hoc esl tiam peccatorum.
corpus meum, quod pro vobis tradetur (l Cor. n). . Si quid ergodignum in hoc reperietur opusculo,
Primus ergo beatusPetrusapostolus missam An- divinae gratiae penitus ascribatur. Nam omne dalum
tiochiae dicitur celebrasse, in qua tres tantum ora- optimum, el omne domum perfectum, desursum est,
tiones in primordio nascentis Ecelesiae dicebantur. descendens a Palre luminum (Jac. i). Si quid indi-
Coetera vero diversis temporibus et a diversis per- gnum, insufficientiae deputetur h u manae. Nam cor-
sonis leguntur adjecta, prout Christianae religionis pus quod corrumpilur aggravat animam, et deprimit
cultu crescente, visa sunt decentiusconvenire. terrena inhabitatio sensum multa cogitatenr (Sap. ix).

Hocenim officium tam provida reperitur ordina- Consuetudinem autem non illam
apostolicae sedis,
tione esse dispositum, ut quae per Christum gesta quam olim legitur habuisse, sed eam quam nunc
sunt Christum, ex magna parte contineat, ex
et in habere dignoscitur prosequendam proposui, quae
quo Christus de ccelo descendit, usque dumascen- disponente Domino caeterarum Ecciesiarum mater
dit in ccelum; et ea tam verbis, quam signis admi- est et magistra.
rabili quadam specie repraesentat. Ipsam autem offi-
 775 1NN0CKNTII 111 PAPiE. 776

LIBER PRIMUS.

GAPUT PIUMUM A. ultra portent tubcrnaculum et omniu vasa ejusad mi.

De scx ordimbus clcricorum. nistrandum (/ Par. xxiii). Acolythi corcos ferunt

Cum apostoliew seitis antistes celebritor agit mis- uccensos, dum legitur evangelium : non ut tenebras
sex habet seeum ordines clcrico- aeris illuininent, sod ut proximis operalucis osten-
arum solemnia,
sub- danl.
rum, id est episcopos, presbyteros, diacones,
diacones, acolythos olcantores, ipso numeri sacra- Hoc oflicium Dominus testatur se habere, cum
Eijo sum lurmundi. Qui sequitur me non am-
uiento perfectionem hujus oflieii manilestans.
dicit :

Senarius enim numerus est perfectus, eo quod red- biilat in lcnebris, scd habebit lumen vitx (Joan.vm).
ditur ex suis partibus aggregatis. Unde sexto die CAPUT IV.

perfecit Deus ccelum et tcrram et omnem ornatum De subdiaconibus.

eorum (Gen. i), et cum in pleniludine temporis Subdiacones nathinaiorum vices in Eccle9ia re-
sexta venisset a;tate, sexta quoque die, sub hora priEsontant De quibus in Esdra legitur (/ Entr. vm),
genus redemit humanum (Gal. iv). Sed et
sexta, quo i David dederat Nathimeos ad ministeria levita-
sex ministrorum legimus in Veteri Testamento : rum. Unde Gra;ce dicuntur hypodiacones, ex quo-
pontifices, sacerdotes, levitas.nathinsos, janilores rum ordine fuit ille Nathanael, quem Dominusin
et psaltes, quos ex majori parte
distinxit Artaxer- p Evangelio commendavit : Ecce inquit, vere lsrae

xes in epistola quam Esdrae scribas direxit :

Notum li'a. in i/uo dolus non est (Joan. i). Nathinaei vero

inquit, facimus de universis sacerdotibus, et

levitis, dicnntur, id est in humilitate Domino servientes.
cantoribus, janitoribus,nathwxis et ministris domus De quibus recte patribus placuit, ut qni sacramy-
Dei, ut eis vecligal, et tributum, et annona nulla- steria contrectant, legem continentiae debeant ob-
tenus imponatur (l Esdr. vn). servare, sicut scriptum est in Propheta Munda- :

GAPUT II. mini qui fertis vasa Domini (Isa. lii).

De primiceriis et cantoribus. Horum officio Dominus uti dignatus est, quando
David prophetarum eximius, volens ;cultum Dei facta cum discipulis ccena, mittens aquam in pel-

solemnius ampliare, cantores instituit, qui coram vim, lavit pedes discipulorum, et linteo, quo erat
arcafcederis Domini musicis instrumentis et modu- prajcinctus extersit (Joan. xm).

latis vocibus decantarent, inler quos

preecipui fue- CAPUT V.

runt Hemam, Asaph e.t Hethan. Sed omnium pri- De diaconibus.

mus neman, cujus vicem nunc in Ecclesia obtinet Oido diaconorum a tribu Levi sumpsit exordium
primieerius, qui eanloribus estprslatus. Undele- Unde Dominusad Moysen locutusest, dicens Ap- :

gitur in Paralipomenon (Isti sunt quos coristiluit

: plica tribum Levi, et fac stare in conspectu Aaron
Oavid super cantores domus Domini, stantes juxta sacerdotis, el ministrent ei et cxcubent, et observent

ordinem suum in minislerio, de liliis Caath, Heman quidquid ad cultum pertinet multitudinis coram ta-
cantor plius Joel ; et a dextris ejus Asaph filius Ba- bernuculo teslimonii, et custodiani vasa labernaculi

rachise, ad sinistram autem Ethan filus Cbusi (Num. m). A viginti quinque
in ministcrio scrvicntes

([ Par. Debent ergo cantores consonis vocibus

vi). annis et supra, jussi sunt in tabernaculo servire,
et suavi modulatione concinere, ,quatenus animos tanquam aetatis ad onera portanda robusti, qui
audientium ad devotionem Dei valeant excitare. possint arcam fcederis, mensam propositionis, et

GAPUT III. vasa tabernaculi deportare. Quod etia.ui in Novo

De acolylhis, quod sit eorum ministerium. Testamento recolitur, cum diaconibus supra sini-
Acolythi vero, qui Latine ceroferarii nuncupan-
strum humerum stola imponitur, et in diebus jeju-
nii supra eumdein humorum casula corapiicatur.
tur, ab Aaron et filiis ejus ministerii sui sumere
possunt exemplum. Scriptum est enim in Exodo :
Quia quidquid labons in hac vita sufferimus, tan-
Pr.vcipe fitiis Aaron ut ol)erant oleum de arboribus quam in sinistra portamus, donec a sinistra trans-
olivarum purissimum, piloque contusum, ut ardent eamus in dextrani, in qui requiem habeamus.
lucema semper in tabemaculo leHimonii ;ct coltoca Hincctiamdiacoiiicardinales mensam Laterancn-
bunt eam Aaron et filii ejus, et usque mane luceat D sis altaris supra huincros suos in die coen» dopor-
coram Domino (Exod. xxvn). Quodergo tuncsacer- tant, et reportantin Sabbato semper ipsi suinmum

dotcs agebant, hoc nunc acolythi faciunt in mini- pontilicem velut arcaui fa>deris levita portantes.
sterio lucernarum. Multa quippe non solum iti Novo Gieterum in Novo Tcstamento aumpait initium ab-
sed in Voteri Teatameuto legi Moyei super addita apostolis, qui septeni viros boni teatlmonit, plonos

legimuaet mutata. UndeDavid inllbro Parallpome> Bpiritu aauoto, dlaoonea elegerunt, orationa pra)-
non dixisse narratur j\oti crii officii tcvitarum, ut
:
missu.per impoeitionom uiaiiuuin ordinantw
777 DE SACRO ALTARIS MY8TERIO LIBRI SEX. — LIB. I. 778

vi). Hi 3Utit in Apocalypsi (Cap. viii) septem angeli A missa? non negligenter intendat,sed diligenterpro-
tuba cabentes. Hi septem candelabra aurea.hi voces spiciat. Ob hoc inquit Apostolus: Qui episcopatum
tonitruoruin, pacem annuntiant, praedicant
qui desiderat, bonum opus desiderat (11 Tim. m). Non
Evangelium,mensam componunt, otferunt euchari- dicit honorem, sed opus quoniam episcopus, non ;

stiam, etc. Quae licet humiliter, tamen excellenter tam ut praesit, quam ut prositeligitur.Presbyter au-
ad eorum spectant ministerium. tem non ab aetate dicitur, sed a prudentia. Presby-
Uoc ollicium Christus exercuit, quando post coe- ter enim Graece, Latine tenior intelligitur. Senectus
nam sacramenta confecta propriismanibus dispen- enim venerabilii est, non diuturna, nec annorum nu-
cum dormientes exeitavit apostolos ad
savit, et mero computata ; sed rani sensus sunt hominis, el
orandum : Vigilate, inquit, el orutt, ut non intretis setas senectutis vita immaculata (Sap. iv). Nam et
in tentationem (Malth. xxvi ; Luc. xxn). Uominus inquit ad Moysen Congrega mihi septua-
:

CAPUT VI. ginla viros de senioribus Israel, quos lu nosti, quod

De majoribus et minoribus sacerdotibus. senes populi sint et magistri (Num. n).

Sacerdotalis ordinis institutio a veteri lege sum- CAPUT VIII.

psitoriginem,secundumquodlegilurDominusMoysi De primatu Romani ponlificis.
praecepisse: Applica, inquit, Aaron fratrcm tuum ad Omnibus antem apostolis Christus unum
p praepo-
te cum suis filiis, de medio filiorum Israel, ut sacer- Petrum.cui totius Ecclesiae principa-
suit, videlicet
cerdolio fungantur mihi {Exod. xxvm). Verumtamen tum, et ante passionem, et circa passionem, et post
ante legem sacerdotes fuisse leguntur. Unde Mel- passionem commisit. Ante passionem, cum dixit :

chisedech sacerdos Dei altissimi legitur exstitisse; Tu es Petrus, et super hane peiram ^diftcabo __._-
cui decimas ex omnibus spoliis.tanquam sacerdoti clesiam meam, et porlse infcri non prxvalebunt ad-
Abraham persolvit (Gen. xiv Hebr. vn). Erant au-
;
versus eam :dabo claves regni cmlorum
et tibi
tem multi minores sacerdotes, quos Nazarasos com- (Matlh. xvi). Licetenim universis apostolis cotn-
muniter appellabant. Unus autem erat summus muniter dixerit Quorum remiseritis peccata, re-
:

sacerdos, quem vocabant specialiter [al. imperia-

mitluntur eis, et quorum retinueritis retenta sunt
liter [Arabarchum. Porro David xxiv sacerdotes
(Joan. xx) principaliter tamen Petro concessit :
:

instituit, xvi de Eleazar, et octo de Itbamar (/ Par.

Quodcungue ligaveris super terram, erit ligatum ei
xxi v); quibustamenomnibusunumpraefeoit.quem in ctclis ; et quodcunque solveris super terram, erit
statuit prinoipem sacerdotum. Singulis autem per
solulum et in coelis (Matth. xvi). Petrus potest li-
sortes vicis suae divisit hebdomadas, quarum oclava
gare casteros, sed ligari non potest a caeteris. Nam
provenit Abiae, de cujus genere Zacharias pater
el mfa particulariler dictum est Quorum remise .

Joannis Baptistae descendit (Luc. i). Verum in Novo «__.__._. _ ._._____ ........... •_ tt_ ______
ritis peccata, remittuntur eis. Huic autem universa-
.

Testamento Christus ipse majores et minores sa-

liter dicitur Quodcunquc liyaveris, etc. Circa
:

cerdotes instituit, duodecim apostolos

scilicet
passionem vero, cum pluraliler dixisset de omni-
(Mailh. x), et lxxii discipulos, quos praemittebat
bus Simon, ecce Salanas expelivit vos, ut cribraret
:

binos in omnem civitatein et locum quo erat ipse

sirut triticum (Luc. xxn) singulariter tamen pro :

venturus (Luc. x). Sicut enim pontifices summos

Petro subjunxit Ego autem pro te rogavi, ut non
:

Moyses regendis populis in lege pra_fecit, sed ad

deficiat fides tua ; statimque subjunxit Et lu ali- :

eorum societutis et operis adjutorium, sequentis

quando convcrsus, confirma fratres tuos (Luc. xxii).
ordinis viros, et secundae dignitatis elegit. (Nam in
Ad Petrum igitur lanquam ad magistrum pertinet
Eleazaro et Ithamar filiis Aaron,paternte transfudit
caeteros confirmare, cujus fides in nulla tentalioue
plenitudinis abundantiam, ut ad hostias salutares
defecit. Fides enim super firmam
apostolica_ sedis
et frequentioris olficii sacramenta,ministerium suf- petram stabili soliditate fundata, nullis unquam
ficeret sacerdolum. Et in ereuao per lxx virorum errorum sordibus potuit inquinari sed absque ;

prudentium mentes Moysi spiritum propagavit, ruga manens et macula, pro necessitate temporum,
quibus ille usus in populo.innumerabiles multitu- a ca_teris maculas detersit errorum. Post passio-
dines facile gubernaret [Num. ix]). Sic et Christus D D em autem, cum tertio qussiisset a Petro Simon :

apostolis suis discipulos addidit, quibus illi suis Joannis, diligis me plus his? et ille tertio respon-
pr«dicationibus totum orbem impleverunt. Aposto- dissct : Domine, tu scis quia amo le ; tertioque
lorum itaque vices majores obtincnt sacerdotes, praecepit : Pasce oves meat : statimque subjunxit :

id est episcopi discipulorum vero minores, id est

;
Sequere me Petrus enim secutus est
(Joan. xxi).
presbyteri.
Christum, non solum genere martyrii, sed et in
CAPUT VII. ordine magisterii. Quod Christus ostendit, cum ait:
De significatione nominum episcopi el presbyteri. Tu vocaberis Cephas (Joan. i). Licet enim Cephas
Nomen episcopi plus sonat oneris, quam honoris. secundum unam linguam interpretetur Petrus, se-
Episcopus Gra.ce superinlendens interpretatur, La- cundum alteram tamen exponitur caput. Nam sicut
tine, speculatoris gerens otficium, juxta quod Do- caput habet plenitudinem sensuum, caetera vero
minus inquit propheta. Fili hominis, speculatorem
: membra partem recipiunt plenitudinis ; ita caeteri
dcdi te domui Israel (Ezech. m), ut plebi sibi com- sacerdotes vocati sunt in partem sollicitudinis, sed

Pathol. CCXVII. 25
77'J INNOCENTII III PAPvE. 780

summus assumptus est in plenitudinom

pontifex A. Christi, dum pro poccatis obsecrant, ot peccato-
potestatis. quod non sine magni my-
Hinc otiaui, ros per po:nilentiam reconciliant Unde dixit
sterii sacramento.eum Ghriitus universos interro- Apostolus : Deus erat in Claisto, mundum recon-
gasset apostolos. Vo< autcm quem me esse dicitisl cilians sitn, et posuit in nobis verbum reconcilialio-
solus Petrus, quasi primus et potior respondit pro nit, Pro Christo ergo lcgationc fungimur, tanquam

omnibus Tu es Christus Fitius Dei vivi (Mutth.

: Deo exhorlanle per nos. Obsecramus ergo pro Chri-
xvi). Cumque timore periculi cuncti simul extcr- slo, reconeiliamini Deo (II Cor. v). Mediatores
rerentur apostoli, solus Petrus descendit intrepi- cnira sunt sacerdotes inter Deum et homines,
ilus.ut super undas maris ad Dominum ambularet dum prascepta Dei populo deferunt praidicando,
(Matth. xiv). Et cum multi discipulorum abiissent et vota populi Deo porrigunt supplicando. Quo-
retro, dicentes : Durus est hic sermo, di.rit Jesus circa tales debent existere sacerdotes, ut et
ad duodecivi : Nunquid et vos vultis abire'? Ilcspon- Deo sint grati, et hominibus sint accepti. Nam, ut
dit ei Simon Petrus : Domine, ad quem ilnmus? inquit Alexander papa Christi sacerdotes quanto
:

Verba vitse xtemx habes, et nos credimus et cogno- digniores fuerint, tanto facilius in necessitatibns
vimus, quia tu es Christus Filius Dei (Joan. vi). populi, pro quibus clamant, exaudiuntur. Et
Cumque Jesus respexisset discipulo», ait Simoni
R Apostolus : Mediator non est unius (Gat. iii). Di-
Petro: Si in te peccaverit frater tuus,vade et corripe scordes enim reconciliare non potest, qui simul
eum inter le el ipsum solum, etc. Cui cum Petrus utriusque societatis et amicitiaj vinculo non est
dixisset : Domine, quolies peccabit in mc frater concors. Si enim is qui displicet, ad interceden-
meus, et dimittam ei ? usque septies? Respondit ilti dum mittatur, irati animus ad deteriora provo-
Jesus : Kon dico tibi usque seplies, sed usque se- catur. Hi post invocationem sancti Spiritus super
ptuagies septics (Matth. xviu) : et cum omnes apo- utrumque humerum stolam accipiunt, ut ex hoc
stoli fugam arriperent, solus Petrus educens gla- intelligant, se per arma justitise a dextris et a sini-
dium, percussit servum pontificis, et dextram ejus stris esse munitos (II Cor. vi). Quatenus nec ad-
abscidit auriculam (Luc. xxn).Cumque post resur- versis frangantur, nec prosperis eleventur. Unde
rectionem alii discipuli navigio venissent ad Do- cum stolam accipiunt, dicit illis episcopus : Acci-
minum, Petrus succingens se misit in mare,ut inter pite jugum Domini, jugum enim ejus suave est, et

undas ad ipsum accederet (Joan. xi). Quapropter onus ejus teve iMatth. xn). Suave est in prosperis,
et Christus, cum rcsurrexisset a mortuis, prius se leve est in adversis. Accipiunt quoque calicem et
Petro quam coeteris ostendit apostolis, quia secun- patenam de manu pontificis, quatenus his instru-
dum Apostolum visus cst Cephx, post hoc undecim. mentis potestatem se accepisse agnoscant, placa-
Deinde visus est plusquam quingentis jratribus simul C biles hostias offerendi. Unde cum h*o episcopus
(II Cor. xv). tribuit : Accipite, inquit, potestatem ofjerendi sa-
crificium Deo,missamque celebrandi, tam pro vivis
CAPUT IX.
quam pro defunctis in nomine Domini.
De convenientia et differcntia potestatum inter epi-
piscopos et prcsbyteros. Officio sacerdotis usus est Dominus Jesus Chri-
stus, quando post ccenara panem et vinum in cor-
autem inter episcopos et presbyteros,
Diirert
pus sanguinem suum divina virtute convertit.
et
quia ad omnes sacerdotes communiter pertinet,
Accipitc, inquit, et comedite : hoc est :orpus meum.
catechizare, baplizare, pradicare, conficere, sol-
Hoc faeite in meam commemorationem (Matth.
vere et ligare.Sed specialiter ad pontilices spectat,
xxvi). Excellentius autem usus esl hoc officio, cum
clericos ordinare, virgines benedicere, pontifices
pro peccatis humani generis seipsum in ara crucis
consecrare, manus imponere, basilicas dedicare,
obtulit, idem ipse sacerdos et hostia.
degradandos deponere, synodos celebrare, chrisma
conficere, vestes et vasa consecrare. Ungunttir CAPUT X.

autem manus presbyteris ab episcopo, ut cogno- De communibus et specialibus indumentis pontificum

et sacerdotum.
scant hoc sacramento se per Spiritum sanctum
suscipere gratiam consecrandi. Unde cum eas ungit »' Htec autem communitas et specialitas potesta-
episcopus, dicit : Consecrare et sanctificare digne- tum inter episcopos et presbyteros, ipso numero
ris, Domine manxis islas, pcr istam unctionem et comiuunium et specialium vestium designatur.
nostram benedictionem; ut qinecuiique convcrave- Sex autem suut indumenta communia episcopis
rint consecrentur, et qu.rcuuque bciieiii.verint et presbyleris, videlieet amietus, alba, cingulum,
benedicantur in nomine Domini. Unguntur ctiam stola, nianipulus et planela. Quia nimirum sex
manus presbyteris, ut opera misericordi;e pro iiimt, in quibus comniunis episcoporum et pre-
viribus ad omnes debeant exercere. Per manus sbyterorum potestas consistit : videlicet cateehi-
enirn oleum misericordia designatur.
opera, per zare, baptizare, praedieare, eoniieere, solvere
Unde Samaritanus appropians vulneralo, vinum et ligare.
superinfudit et oleum (Luc. x). Verumtameu et Novem autom sunt ornamenta pontificum »pe-
majorcs et rainores saccrdotes communiter in oialia, videlicot ealiga\ sandalia, Buooiaetorium.
quibusdam vices gerunt suimni pontificis, id est tuiuea, dalmatiua, mitra ot chirotecw, annulut
781 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. I. 782

et baculus. Quia muriia novem sunt.in quibus spe- A contextum, sine manicis, ad modum colobii, ha-
cialis episcoporum potestas consistit,videlicet cle- bens aperturam in pectore quadram, ad magnilu-
ricos ordinare, virgines benedicere, pontifices dinem palmi,in qua Xoftov ejusdem mensurae inse-
consecrare, manus imponere, basilicas dedicare, rebatur. In cujus parte superiori, super videlicet
degradandos deponere, synodos celebrare,chrisma humeros, inlibulati erant auro duo lapides ony-
conficere, vestes et vasa consecrare. chini,quibus duodecim nominafiliorumlsraelerant
Pallium autem metropolitanorum, etprimatum, insculpta, sex in uno et sex in altero. Quod autem
et patriarcharum est proprium, ut super lllud a Samuel et David induti leguntur ephod, aliud erat
casteris episcopis discernantur,etprivilegiatam ob- lineum et proprie quidem ephobar dicebatur.Ter-
;

tineant dignitatem. Hoc ergo tam in Novoquamin tium Hebraice dicebatur heusen, Graece Xofiov, La-
Veteri Teslamento legitur constitutum, ut ponti- tine vero rationale vocatur, quod pontifex ferebat
fices prseter communes vestes habeant speciales. in pectore.Dictum est autem rationale judicii,quia
Sed ibi erant quatuor communes et qualuor spe- ibi erat lapis in cujus splendore Deum sibi esse

ciales : hic autem sex sunt communes, novem propitium cognoscebant.Erat autem rationale qua-
autem speciales.Id enim mystica ratio postulabat. drangulum duplex, de quatuor proedictis coloribus
Nam illae datae mundanis; ha R auroque contextum, habens duodecim lapides per
sunt carnalibus et
autem datte Quater-
sunt spiritualibus ordines quatuor. In primo sardium, topazium et
et perfectis.
narius enim convenit carni propter quatuor humo- smaragdum. In secundo carbunculum,sapphirum
res, et mundo proptcr quatuor elementa. Senarius et jaspidem. In tertio ligurium, achatem et ame-
autem perfectis, quia numerus est perfectus, qui thystum. In quarto chrysolithum, onychinum et
redditur suis partibus aggregatis. Unde sexto die berillum. In quibus erant scripta xn nomina filio-
perfecit Deus coclum et terram,et omnemornatum rum Israel. In singulis singula. Erant etiam in eo
eorum (Gen. i). Novenarius spiritualibus, quia no- scripta haic duo nomina purim et tymim, id est
vem sunt ordines angelorum, qui secundum pro- veritaset doctrina. Inferebatur autem Xo-ftov super-
phetam (E%ecli. xxvm) per ix species lapidum de- humerali, a superiori parte per duos annulos et
signantur, xv ergo sunt ornamenta pontificis xv duas catenulas aureas, immissas duobus uncinis,
gradus virtutum ipso numero designantia, quos qui sub duobus praedictis onychinis, in superhu-
perxv cantica graduum Psalmista distinxit. Vestes merali continebantur Ab inferiori veroparte
infixi.

enim sacerdotales virtutes significant, quibus de- per duos annulos aureos cum duabus juncluris sive
bent sacerdotes ornari, secundum illud propheti- catenis hyacinthinis colligabatur ephod. Ultimum
cum : Sacerdotes tui induanlur justitia, el sancti vero capitis ornamentum erat cidaris, id est mitra
tui exsultent (Psal. cxxxi). C in acutum procedens, habens circulum aureum

CAPUT XI. cummalagranatis et floribus.De qua super frontem

De legalibus indumentis secundum historiam. pendebat aurea lamina, quam petalum dicunt,
ad modum lunae dimidiaa. In quam sculptum erat
Quatuor erant indumcnta legalia,*am minoribus
Aioth [a\. Anoth] Adonai, id est Sanctum nomen
;
sacerdotibus quam principi sacerdotum communia
Domini. Tetragrammaton,id est quatuor litterarum,
Primum dicebatur manathasim Hebraice.Grace ne-
p'.£to[i.rca, et Latine femoralia dici potest, de bysso
Joth. He, Vau, Heth. Ne vero, cum movebatur
pontifex, moveretur et lamina, colligabatur vitta
retorta contextum. Secundum cathemone, quod nos
seu juncturahyacintinaperspicua,quae summitates
lineam sive subuculam, sed Moyses abanec appel-
posterius diffundebat. Noster ergo pontifex pro fe-
lavit. Ilebraei vero discedentes a Babyloniis, emis-
moralibus habet sandalia, pro linea albam, pro
san eam vocaverunt, eratque byssinum et duplex.
balteo cingulum, pro podere tunicam, pro ephod
Tertium balteus, id est zona ve! cingulum, latum
amictum vel stolam, pro Xoyiov pallium,procidari
quasi digitis quatuor,sic reticulatum, ut quasi pel-
milram, pro lamina crucem. Et quaedam ex his di-
lis viperea videretur, contextum de bysso, cocco,
versam habent formam ab illis, sed secundum fi-
purpura Quartum tiara, quod He-
et hyacintho.
braei manephei, nos autem infulam appellamus, |)
guram eamdem.
a cidari, id est mitra ponlificali plurimum diffe- CAPUT XII.
rens, quasi formam rotundae cassidis repraesen- De lypo legalium indumentorum secundum
allegoriam.
tans {Exod. xxvm passim).
Super haec,quatuor propriis indumentis pontifex His vestibus ornatus pontifex, totius orbis prae-
utebatur. Primum erat tunica hyacinthina, quam ferebat imaginera.Femoralia namque byssina con-
Hebraice dixit nathir, Graece dicitur rzo^pr^, La- grue terram figurabant, quia byssus de terra pro-
tine talaris vestis. Habebat autem pro (imbriis cedit. Balteus cum vittis et vasculis circumvolu-
malagranata cum octoginta tintinnabulis aureis, tionem Oceani designabant. Tunica hyacinthina
intercalari modo disposita, ut audiretur sonus, ipso colore aera praeferebat. Per lintinnabula so-
cum sanctuarium, ne forte
pontifex ingrederetur nitus tonitruorum. Per malagranata coruscationes
moreretur. Secundum erat ephod, id est superhu- ct fulgura figurabantur. Quatuor minoris sacer-
merale, de quatuor praedictis coloribus auroque dotis et quatuor summi pontificis indumenta,qua-
 783 INNOCKNTII III PAPiE. 784

tuor microcosmietquatuor megacosmi partesipso A CAPUT XVII.

numero designabant, id est quatuor humorea et De maiagranatis et tintinnaljulis aureis.

quatuor eleraenta. Ephod sui varietate cteluiu Dependebant autem ptolitnbriismalagranatacum

gidereum ostendebat. Quod autem erat aurum in- tintinnabulisaureis. Per malagranatum intelligitur
textum ooloribus, ligurabat quod oolor \f. color] operatio; per liutinnubulum aureum uccipitur pr«-
vitalis penetrat univeraa. Duo lapides onychini dicatio. Quae duo debent in sacerdote conjunfii; ne
solem et duo hemisphaeria denotabant:
lunam, vel sine illis ingrediens sanctuarium, moriutur Caepit
xn gemmaj pectorales, xn signa in zodiaco pr»fe- cnim Jesus facere et docere (Act. 1), sacerdotibus
rebant. liationale quidem, quod erat in medio, relinquens exemplum, ut sequantur vestigia ejus,
quia rationo plena sunt universa, quo terrena cce- qui peccatum non l'ecit,ut sit honestas in conver-
lestibus ha»rent. Imo ratio terrenorum et tempo- satione : Nec inventus est dotus in ore ejus (l Petr,
rum et caloris et frigoris, et duplex inter utrum- n), ut sit veritas in pranlicatione.

que temperies, de ccoli cursu et ratione desccndit.

CAPUT XVIII.
Per annulos, catenulas et uncinos, elementorum,
De superhumerali.
humorum et temporum colligamentasignantur.Ci- Quinto, induebat ephod, id est superhumernle,
daris.ccelum empyreum lamina superposita Deum
:

B significuns,quod pontifex debet induere patientiam,

signabat omnibus pr»sidentem.Ilanc quidem alle- suam
ut in paticntia sua poseideat aniinam (Luc.
goriam libri sapientise conlirmat auctoritas,dicens, xxi). Humeris enim onera supportamus, secun-
In veste poderis quam habebat, totus erat orbis tcr-
dum illud : Supposuil humerum suum ad portandum,
rarum, et parentum magnalia in quatuor ordinibut
tactusque est tributis serviens (Gen. xlix).
lapidum erant sculpta, et magnificentia tua in
diademate capilis illius erat scripta [Sap. xvm).
CAPUT XIX.
UAPUT XIII. De duabus oris.
De vestibus legalibus secundum tropohgiam. Habebat aulem duas oras conjunctas in utroque
De /emoralibus. lalere summitalum, sigificans quod pontifex debet
His indumentis legalibus sacerdos induebatur, habere arma justitiee a dextris et a sinistris (II
hoc ordine {Exod. xxix). Lolis priuS manibus el Cor. vi), ut non erigatur prosperis, nec deprima-
pedibus induebat manathasim, id est femoralia, tur adversis.
figurans quod sacerdos mundatis operibus et affe- CAPUT XX.
ctibus, lacrymis poenitentiae, debet assumere con- De duobus onychinis.
tinenliam, ut offerat hostiamimmaculatam, san- Habebat autem et duos lapides onychinos insertos
ctam, Deo placentem (Rom. xn). Noster autem C humeris, in quibus erant sculpta xn nomina fitio
pontifex, quia jugem debet habere contiuenliam, rum Israel : sex in uno, el sex in attero. Per duos
noninduitin sacrificio femoralia, sed sandalia; onychinos significatur veritas et sinceritas. Veritas
ac si dicatur : Qui lotus est, non indiget nisi ut pe- per claritatem, sinceritas per soliditatem Per (ilios

des lavet, et est mundus tolus (Joan. xxi). Israel significantur sancta desideria et justa opera,
CAPUT XIV. secimdum illud Maledictus homo qui non reli-
:

De veste linca. querit semem in Israel [Deut. xxvn). Persenarium

Secundo induebatur cathemone, id est linea ve- numerum signilicatur perfectio pro eo quod Deus
ste significans qnod saccrdos debet induereinno-
; sexto die perfecit COtlum in terram et omnem orna-
centiam, ut quod sibi non vult lieri alii ne faciat tum eorum (Gen. n).
(Matth. Linum enim propter candorem signi-
vii).
CAPUT XXI.
ficat innocentiam, secundum illud Omni tempore :

De duolecim nominibus liliorum Israel.

vcslimenta tua sint candiia (Eccle. ix).
Quod autem sex nomina filiorum Israel sculpta
CAPUT XV.
erant in uno lapide, et sex in altero, significat
De iona.
quod desideria sacerdotis et opera perfici debent,
Tertio, cingebat so balteo, significans castita-
q non in fermento malitip et nequiti.r, sed in a-.ymis
tem, quia circa lumbos debet accingi, ut rcstrin-
sincerildtis ct veritatis (I Cor. v), ut sinceritas for-
gat concupiscentiam. Undc Verilas ait :Sint lumbi
met intentionem et veritas finom.
vestri prxcincti, el lucernoc ardcntcs tn rnmibus ve-
slrts (Luc. xi).
CAPUT XXII.

CAPUT XVI. Hc duabus catcnulis.

De tumca. Habeat el duas catcnuLis auri pttrissimi, sibi

Quarto, induebat tunicam poderUD, id est tala- inviccm coharenlcs, quaa duobus inserebantur unci-
rem, significans quod pontifex debet induere per- nis signilicans, quod pontifex debet habere duos
:

severantiam quia qui perscveruvcrit usquc in ti-

;
oharitatis affeotus, ad Deum scilioet et ad prozK
nem, hic saivus erii (Matth.x). lYr taluni eniin iiiuin. quibua proclpitur
De Diliges Dominum :

propter extremitatem, perscverantia designutur, Deum timm cx ti<to corletuo.et iu tcta anima tua,
secundum illud Ipsa conteret capul tuum,et tu in-
:
et in tL<ta mfnte tua, et pro.itmum tuum sicut tc tv-

sidiaberis calcamo ejus (Qen. 1). sum (Dcut. vi Matlh. xn). Siout fnini «uriun
;
 785 DE SACRO ALTABIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. I. 786

praeeminet universis metallis, ita charitas excellit A gnificans sapientiam, qua praecellere debet ponti-

universas virtutes. De qua dicit Apostolus: Horum fex, secundum illud : Caput ejus aurum optimum
major est charitas (l Cor. xm). {Can. v).
CAPUT XXIII. CAPUT XXX.
De duobus uncinis. De nomine Domini tetragrammalon.
Duo uncini sunt intentio et finis,quibus catenulae In qua quidem lamina aurea erat scriptum no-

inserunlur, ut tam Deum quam proximurn diligat. men Domini tetragammaton, id est quatuor litte-
Deum propter se ipsum, proximum propter Deum, rarum Ioth, He, Vau, Heth, id est principium
:

ex puro corde, et conscientia bona, et fide non ficta passionis vits iste. Ac si diceretur apertius Ille :

(I Tim. i). cujus pontifex iste gerit personam, scilicet Chri-

CAPUT XXIV. stus, est principium, id est auctor vilae passionis, id
De ralionali. est, vitas restauratae per passiouem quia mortem ;

Sexto induebatur Xo-yiov, id est rationale,signifi- nostram moriendo destruxit, et\ilam resurgendo
cans quod pontifex debet induere discretionem,per reparavit. Nomen Doinini quod scribebatur in la-
quam discernat inter luccm et tcnebras.inter dex- mina aurea erat Anoth, Adouai, id est sanctum
tram et sinistram.Quia non cst convenlio lucis ad nomen Domini,telragrammaton,quod ineffabile di-
tenebras, neque Christi ad Ilelial (II Cor. vi). citur, non quia effari non potest, sed quia rem

CAPUT XXV. ineffabilem significat.

De quadralura ralionalis, et duplicitale. CAPUT XXXI.
Erat autem rationale quadragulum, significans De varietale operis.
qtiod pontifex debet discernere quatuor. Inter ve- Erant autem hasc indumenla pro majori parte
rum et f'alsum,ne deviet in credendis : et inter bo- contexta opera polymito, id cst vario, propter va-
num et malum.ne deviet in agendis.Erat et duplcx, rietatem virlutum. Dc qua dicit Psalmographus :

quia debet discernere pro duobus, pro se videlicet, .4stitit regina a dextrutuis in vestitu dtaurato,cir-

et pro populo ne si c/ecus cxcum duxerit, ambo in

;
cumdata varietate (1'sal. xliv).
foveam cadant{Matlh. xv). CAPUT XXXI I.
CAPUT XXVI. De quatuor coloribus.
De quatuor ordinibus lapidum. Contexta vero srant indumenta de quatuor pre-
Habebat et quatuor ordines lapidum.significans, tiosis coloribus purpura, cocco, bysso.hyacintho.
:

quod pontifex debet habere quatuor principales Per purpuram regiadignitatissignificaturpontiti-

virtules, justitiam, fortitudinem, prudeotiam, et calis potestas, quce via regia debet incedere,ne de-
temperantiam. I
clinet ad dexteram vel deviet ad sinistraur.ne liget
CAPUT XXVII. dignos, aut solvat indignos.
Dc duodecim lapidibus. Per coccum coloris ignei,qui et bis tinctus fuisse
In singulis autem ordinibus habebat tres lapides, narratur,significatur pontificalis doctrina,qua3 sic-
significans, quod pontifex in primo debet habere ut ignis lucere debet et urere. Lucere debet per
fideiu,spem ct charitatem; in secundo modestiam, promissionem, ut Omnis qui reliquc-it domurn
:

mansuetudincm et benignitatem ; in tertio pacem, aut patrem et matrem, etc, centuplum accipiet et vi~
misericordiam et largitatem.In quarto vigilantiam, tam seternam possidebil (Matth. x). Urere debet per
sollicitudinem et longaniuiitatem. Per lapides enim comminationem, ut Omnis arbor qux non jacit
:

figurantur virtutes, secundum illud:S» quis aulem fructum bonum, excideiur el in ignem mittetur
supersedifcat supra fundamcntum hoc, aurum ar- (Matth. vii).
gentum, lapides preliosos, ligna, fenum, stiputam Per byssum candoris eximii significatur prmcla-
tmiuscujusque opus manifestum erit (l Cov. xm). quae debet esse retorta, ut pontifex
ritas famas,
CAPUT XXVIII. habeat bonum teslimonium, secundnm Apostolum,
Dc cidari. et ab his qui sunt intus, et ab his qui sunt foris
Supremum capitis ornamentum erat cidaris vel D (I Tim. m).
tiara, quam ultimo pontifex assumebat,significans Per hyacinthum coloris aerei signatur serenitas
humilitatem, de qua Dominus ait : Omnis qui se conscientis, quam intra se pontifex debet habere,
exaltal,humiliabitur : et qui se humiliat, exaUabiiur secundum quud dicit Apostolus Gloria nostra hxc
:

(Luc. xviu). Hanc autem gestabat in capite.signili- est lestimonium conscienlix nostra.: (11 Cor. i).
cans quod pontifex debet gerere humilitatem in CAPUT XXXIII.
mente, exemplo capitis nostri sic dicentis Discite :
De vestibus evangelici sacerdotis.
a me, quia mitis sum et humilis corde (Malth. xi). Vestes autem evangelici sacerdotis aliud desi-
Per caput enim mens intelligitur, secundum illud: gnant in capite, aliud tigurant in membris.Nam et
Vnge caput tuum, et faciem tuam lava (Mailh. vi). caput membra,sacerdotis nomine nuncupantur.
et
CAPUT XXIX. Ad caput enim dicit Psalmographus Tu es sacer- :

De lamina aurea. dos in xternum secundum ordinem Melchisedech

De cidari dependebat a fronte lamina aurea, si- (Psul. cix). Ad membra vero dicit Apostolus ; Vos
787 1NN0CBNTII III PAIMS. 788

eitis genus eiectam, regale sacerdotium, gens sancta, A stolus ;

Exuite veterem hominem cum actibus suis,
popuius uc<iuisitionis {l l'etr. n). Prius ergo expo- etinduitc nocum homintm,qui secundum Deum crea-
nenda sunt earum mysteria.juxta quod capiti con- tus est (Ephes. iv). Nam et transliguratione rcsplen-

gruunt, ac demum, secundtim quod membriscon- duit facies ejus sicut sol, et vestimcnta ejus sunt
veniunt. facta alba sicul ni.v (Matth. xvn). Semper enim
CAPUT XXXIV. vestimcnta Christi munda fuerunt et candida,quia
De pontificalilms indumentis, secundum qttod Christo peccatum non fecit, nec inventus est dolus in lingua
conveniunt. ejus (/ Petr. n ; Isai. liii).

Pontifexergo in altaris officio Jcapitis stti Christi, CAPUT XXVII.

cujus membrum est, repraisentans personam,dum De zona sivc cingulo.
pedibusassumit sandalia,illud incarnationis Domi- Zona sarerdotalis illud significat, quod Joanncs
nicoe insinuat calceamentum, de quo Dominus in- apostolus ait : Conversus vidi similem filio hominis,
quit in Psalmo In Idumxum extendam calceamen-
:
prxcinclum ai mamillas xona aurea (Apoc. i). Per
tum mcum (Psal. lix), id est in gentibus notam fa- zonam auream porfectaChristi charitasdesignatur :

ciam incarnationem meam. Venit enim ad nos cal- quam dicit Apostolus Supereminentem scienlisecha-
:

ceata Divinitas, ut pro nobis Dei Filius sacerdotio

fi
,.,7„/ m
christi (Ephes. m), ferventem in corde, ra-
fungeretur.Per ligulas,quibus ipsa pedibus sanda- diantem in opere.Cujus succinctorium illud signi-
liaconstringuntur, illud idem accipimus, quod per licat, quod Isaias de Christo loquens proedixit :

corrigiam calceamenti Joannes Baptista significavit, Erit jiutitia cingulum lumborum ejus, et fides cin-
cum ait Cujus non sum dignus corrigiam calcea-
:
ctorium renum ejus (Isai.u). — Nam justus Dominus,
menti solvere (Matth. m). Unionem ergo ineffabi- H justitias dile.ril,xquitatem vidit vultus ejus (Psal.
lem, copulamque indissolubilem, quibus Verbi di- Dominus in omnibus vcrbis suis, et san-
x). Fidelis
vinitas se carni nostrae conjunxit,per sandaliorum etus inomnibus operibus suis (Psal. cxliv). Duoe
corrigias intelligiraus.Mediantibus verocaligis pe- summitates illius.dusa sunt partes naturales justi-
des sandalis conjunguntur : quoniam anima me- ti«, quam Christus el fecit, et docuit : Quod tibi
diante carni divinitas est unita. Sicut enim pes non vis fieri, alteri ne feceris (Tob. iv) ; sed quie-
corpus sustentat, ita Divinitas mundum gubernat. cunque vuttis ul (acianl vobis homines, et vos facite
Unde ait Psalmista:/! dorate scabellum pedum ejus,
illis (Matth. ix).
quoniam sanctum esl (Psal. xcvm). CAPUT XXXVIII.
CAPUT XXXV. De stola.
De amictu, ubi redditur ratio cur idem in Christo per Stola,quce super amictum collo sacerdotis incum-
q
calceamentum pedum, et per amictum capitis desi- bit,obedientiam et servitutem significat.quam Do-
gnalur. minus omnium propter salutem servorum subivit.
Amictus autem, quo sacerdos caput suum obnu- Namrum in forma Dei esset, non rapinam arbitra-
bil.illud significat.quod in Apocalypsi describitur, tus est esse se sequalem Deo. Ejcinanivit enim se
angelum Dei fortem descendisse de ccelo, amictum ipsum, formam servi accipiens,factus obediens usque
nube (Apoc. x). Et in Isaia Ecce Dominus ascen-
: ad mortem, morlem autem crucis (Philip. n). Cau-
det super nubem candidam (Isa. xix). Veniens au- sam quippc mortalitatis nec contraxit origine, neo
tem ad salvationem mundi Dei Filius,magni consi- commisit in opere ;
quia quod non rapuit, hoc ex-
lii angelus.amictus est nube.dum divinitatem abs- enim illi calicem Pater,
solvit (Psal. lxviii). Dedit
condit in carne. Nam caput viri Christus, caput non judex; amore, non ira; voluntate, non neces-
Christi Deus (I Hoc ergo carnis latibulum
Cor. n). sitate; gratia, non vindicta. Hic est ille Jacob qui,
Quod per illam syn-
amictiis sacerdotis significat. parens praecepto patris Isaac et consilio matris suaa
donem expressius designatur, qua summus ponli- Rebeccoe.servivit Laban,ut Rachel et Liam dueeret
fex caput obducit. Et pulchre quidem, quod per in conjugium (Gen. xxvm et xxxix).
calceamentum pedum.boc ipsum peramictum ca- CAPUT XXXIX.
pitis designatur : quia divinitas in carne latuit, et D De tunica.
per carnem innotuit. Nam cum notus esset in Ju- Tunica poderis, quaa hyacinthini coloris erat in
doea Deus, et in Israel magnum nomen ejus, in
veteri sacerdotio, tintinnabulis et malis punicis ab
Idunuvam extendit calceamentum suum (Psal. lix),
inferiori parte pendcntibus,ut pontifex totus voca-
et uitle conspectum gentium revelavtt justitiam suam lisincederet,coelestem Chiisti doetrinam insinuat.
(Psal. xcvn).
Cujus notitiam habuerunt homines, quibus Deus
CAPUT XXXVI. per prophetam ait:in montem c.vcetsum ascende tu,
/)c alba. qui evangeliias Sion (Isai. xl). Prsoipue tamel
Alba lineum vestimentum, longissimo distans a hanr habuit tunicam evangeliea- textrix doetrina,
tunicia pelliceis, quae de mortuis animalibus tiunt, sapientia Dei Jesus Christus.et dedit illam a['

quibus Ailam vestitus est post peccatum (Gen. 111), lia Omnia, inquit, qumtunqut audivi a Palrt
suis :

novitatem vita; signilicat.quam Christus et habuit, meo nota feci vobis (Joan. xv). Hano ergo aigaifl-
et doouit, et tribuit in baptismo.de qua di:-it Apo- oavit illa tunica Domiui,quam milito» soindere iu<-
789 DE SACRO ALTARIH MY8TERI0 LIBRI SEX. — LIB. I. 790
luerunt, eo quod essct inconsutilis, desuper contexta A quam Ecclesiam, quae passionem Christi prsecessit,
per totum (Joan. xix) : damnum fore maximum et novam.quoepassionem Christi subsequitur. Nam
existimantes, si qui doctrinatn evangelicam haeresi- et qui praeibant et qui sequebantur, clamabant, di-
bus scindere rnoliantur. cenies : Hosanna filio David, benedictus qui venit
CAPUT XL. in nomine Domini (Matth. xxi).
De dalmatica. CAPUT IXLIII.

Super hanc tunicam pontifex vestit dalmalieam, De manipulo.

qufe sui forma latam et largam misericordiam Quod sacerdos manipulum portat in laeva, desi-
Christi signilicat, quam ipse pra? c;eteris et docuit gnat, quod Christus bravium obtinebat in via. Per
et impedit. Estotc, inquit, misericordes, sicut et manipulum enim proemiumdesignaturjuxta quod
Pater vester misericors est {Luc. vi). Beati manque cum exultatione,
legilur: 'Venientes autem venient
misericordes, quoniam ipsi misericordiam conscquen- portantes manipulos suos (Psal. cxxv). Per laevam
tur (Matth. v). Judicium vero sine misericordia fiet, vita prsesens accipitur,secundum quod scriptum
ei qui non facit misericordiam, quia misericordia est Lxva ejus sub capite meo, et dextra illius am-
:

supcrcxaltat judicium (Jac. n). Ergo dimittite, et plcxabitur me (Cant. n). Christus autem simul
dimitletur vobis, sicque, inquit, orabitis : Dimitte B fruebatur et merebatur. Fruebatur in patria, mere-
nobis debita nostra, sicut el nos dimittimus debitori- batur in via. Nam simul comprehendebat, et sta-
bus nostris (Matlh. vi). Ilic est ergo Samaritanus dium percurrebat quia simul erat et in patria et
:

ille proximus noster, qui fccit nobiscum misericor- Nemo, inquit, ascendit, in cwlum, nisi qui de
in via.

diam, superinfundens vulneribus nostris vinum et coelo descendit Filius hominis qui est in coelo (Joan.
oleum (Luc. x). Nam per viscera misericordix suae m).
visitavit nos Oriens ex alto (Luc. x). Qui non ex ope CAPUT XLIV.
ribus juslitix quse fccimus nos, sed secundum mise- De mitra.
ricordiam suam salvos nos fecit (Tit. m). Qui pro- Mitra pontificis illud significat, quod Propheta
peccatoribus venit, ut de peccatis veniam indulge- loquens de Filio dicit ad Patrem Gloria et honore :

ret. Miscricordiam, inquit, volo et non sacrificium coronasti eum, Domine, et constituisti eum super
(Matth. ix). operamanuum tuarum (Psal. vm). Hoc est itaque
CAPUT XLI. illud nomen, quod est super omne nomen, ut in no-
De chirothecis. mine Jesu omne genu flectatur, cozlestium, terre-
Chirothecae sunt hocdorum pelliculs, quas Jacob strium, et infernorum (Philip. n). Nam et in aurea
manibus Rebecca circumdedit, ut pilosae manus „ lamina cidaris pontificalis sculptum erat nomen
majoris similitudinem exprimerent (Gen. xxvn). domini tetragrammaton, cujusmysteriumsuperius
Pellis haedi similitudo peccati, quam Rebeccama- prslibavimus. Per mitram ergo capitis Christi sum-
ter, id est Spiritus sancti gratia, manibus veri Ja- mam illam honorificentiam intelligimus, quoe pro-
cob, id est operibus Christi circumdedit : ut simi- pter divinitatem debetur humanitati. Nam propter
litudinem majoris, id est prioris Adae, Christus ex- pedem adoratur scabellura Adorate, inquit, sca- :

primeret. Christus enim similitudinempeccati sine bcllum pedum ejus, quoniam sanctum est (Psal.
peccato suscepit (Rom. vm), ut incarnationis my- xcvm).
sterium diabolo celaretur. Nam ad similitudinem CAPUT XLV.
peccatorura esuriit, sitivit, doluit et expavit, dor- De baculo.
mivit etlaboravif.Unde cum jejunasset quadraginta Virga pontificis Christi potestatem significat de ;

diebus et quadraginta noctibus, ac postea esuriissel, qua dicit Psalmista Virga rectaest virga.regnitui;
:

accedcns ad eum diabolus, eum

ad similitudinem quia dilexisli juslitiam et odisti iniquitalem, pro-
prioris Adae tentavit (Matlh. Sed quibus primum
iv). plerea unxit te Deus Deus tuus (Psal. xuv). Pro-
vicerat, eisdem modis victus est a secundo. pter quod et alibi dicit: Reges eos in virga ferrea

CAPUT XLII. (Psalu). Duritiaferri rigorem significat aequitatis,

De planeta, ubi etiam agitur de anteriori

^ quia Christustanquam vas figuli confringet peeca-
el posleriori
parte planelx. tores. Verumpotestas Christi non solumvirga, sed
Casula vel planela magni sacerdotis est univer- et est, quia non solum corripit, sed et su-
baculus
salis Ecclesia ; de qua dicit Apostolus : Quotquot stentat; unde Psalmista Virga lua et bacutus tuus
:

in Christo baptix&ti estis, Christum induistis (Gal. ipsa me consolala sunt (Psal. xxn).

m). Iloc est illud Aaron vestimentum, cujus in CAPUT XLVI.

oram descendit unguentum : sed a capite descendit De annulo.
in barbam, eta b&rba. descendit in oram (Psal.cxx.xu). Annulus digiti donum Spiritus sancti significat.
Quoniam de plenitudine spiritus ejus nos omnes ac- Digitus enim articulatusatque distinctus, Spiritum
cepimus (Joan.), primum apostoli, postmodum sanctum insinuat, secundum illud Digitus Dei est :

caeteri. Quod autemcasula, cumunica sit et integra, hic (Exod. vm) et alibi ; Si ego in digito Dei ejicio
:

extensione manuumin anteriorem et posteriorem dxmonia, filii vestri in quo ejiciunt (Luc. n ?Annu-
patem quodam modo dividitur, designat et anti- lus aureus et rotundusperfectionemdonorum ejus
 :

791 INNOOKNTIl III PAPiE. 792

signilicat, qu» sinemensuru Christus acccpit quo- \ CAPUTXLVIII.
nlam w te plenitudo dtvinitutis habitat eorportslittr De pontificalibus indumentis, sccundum quod
(Coloss Narn qui de cwlu veuU,super omnet est
ii).
;
memOris eonveniunl : ubi agitur tle caligit et
oui Deus non dedit spirilum a,l mensuram (Joan. sandaliis.

m). —
Sujier i/uem videris Spiritum, inqult, san- Interhuic, pedospontificis, in pneparatione Kvun-
ctum descendentem et maneutem, Itic est qui bapti- geln pacis, oaligil etsanduliis culceanlur, quoium
laiin Spiritu tcmeto (Joan. i). N«m requietcit tuper pulohritudinemadmirabatur prophctacumdiceret :

eum Spiritus sapienti.e et intellectus (Isa. u), etc. Quuui spcciusi sunt pedos evangelizuntium pucem,
Ipse vero de pleuitudiue suu seuundum didoruntes evangelizantium bona (Psal. m). Sandalia vero do
donutiones dutribuit :alii, secundum Apostolum, aubtus intcgram habent soleam.desupcr autem oo-
daus sermonem scientix,alii yratiam sanitatum alii rium fcnestrutum, quiagressusprajdicatorls debent
operationem virtutum (l Cor.xu), etc Quod ct vi- subtus esse muniti, ne polluantur tcrrenis, secun-
•ibilis pontifex imitatur, et alios m Ecclesia con- dum illud : Excutite pulverem dc pedibus vestris
•tituens sacerdotes, alios diacones, alios subdiaco- Malth. x) ; et sursum aperti, quatenus ad cogno-
nes, ei bujusmodi. scenda ccolestia revelentur, secundum illud pro-
phcticum lievela oculos meos, et contiderabo mi-
:

CAPUT XLYII. B cxvm). Quod auicm san-

rabiliu de legetua (Psal.
Dt quinque psaltms dum prxvaratur episcopus daliaquibusdam locis uperta, quibusdam clausa
dicendis. sunt, designat, quod evangelica pradicatio noc

Celebraturus episcpus missarum solemnia,

omnibus revelari, nec omnibus debet abscondi,
quosdam psalmoset orationespra;mittit, secundum sicut scriptum est Vobis datum est nosse myste-
:

exhortationem Psalmistas dicentis Prxoccupemus :

rium regni Dei, autem in parabolis (Luc.
cxteris

faciem ejus in confessione, et in psalmis jubilemus viii). Nolite sanctum dare canibus, nec margaritas
ei (Psal. xciv). Dicit autem hos quinque psalmos: spargatis anle porcot (Matth. vn). Prius autem ca-
Quam dilecta (Psal. xxm), Benedixisli. (lxxxiv), ligis induitur usque ad genua protensis, ibique
Inclina (untxv), Credidi (cxv),
De profundis (cxxix). constrictis, quia praedicator, pcdibus suis rectos fa-

Ut quidquit immundum quinque sensuum trans- cere gressus, et genua debilia roborare debet; num
gressione commisit, quinque psalmorum oratione qui fecerit el docuerit, hic magnus vocabitur in re-
detergat. Qusedam enim continentur in ipsis qum gno caiorum (Matth. v ).

recte conveniunt celebraturisaltaris mysterium et CAPUT XLIX.

eucharistiaesacramentum.In primo : Concupivit et De abluiione manuum.
defecilanima mea in atria Domini. Attariatua, Do- ^ Deinde corporaliter lavat manus, ut spiritualiter
mine virtutum, rex meus et Deus meus. Domine mundet actus auctoritate Psalmista» dicentis La- :

Deus oirtutum, exaudi orationem meam, aurtbus per- vabo inter innocentes mavus meas, et circumdabo
cipe Deus Jacob. Protector noster aspice Deus, et allare tuum, Domine (Psal. xxv). Non enim divina
respice in faciem Christi tui. In secundo Converte sacramenta lutum manuum contaroinat, sed si quis
nos, Dcus satutaris noster, et averte iram tuam a indigne manducat et bibit, judicium sibi manducut
nobis. Kunquid
seternum irasceris nobis? Oslende
in et btbit (l Cor. n). Quia non lotis manibus mandu-
nobis, Domine, misericordiamtuam, etsalutare tuum
care,noncoinquinat hominem. Qux autem procedunt
da nobis. Verumiamen propter timentes eutn salutare de ore, de corde exeunt ea coinquinant hominem.
ipsius, ul inhabitel gloria in terra nostra. in tertio cogitaliones malj;, homicidia, adultcria, furta for-
Auribus percipe, Domine, orationem meam, in-
et nicationes, falsa testimonia, blasphcmiw. liscc sunt
tende voci deprecationis mex. Omnes gentes quos- qux coinquinant hominem(Matth. xv). Unde sollicite
cunaue fecisli venienl tl adorabunt coram te, Do- satagendum est, ut non tam exteriora manuum,
mine. Confiitbor libi, Domine Deus meus, in toto
quum interiora mentium inquinamenta purgeo-
corde meo, et glorificabo nomen tuum in xtemum.
tur.
In quarto Culicem salutaris accipium, et, nomen D
:
CAPUT L.
Domim invocabo. Domine vincula meu,
Dirupisii, De amictu, ubi agitur de duabus ligulis quibus
tibi sacnficabo hostiam taudis, nomen Uomini antepectus ligatur.
in-
vocabo. Vota mea Domino reddam tn conspectu om-
Lolis itaque manibus assuiuit amiclum, qui su-
nis popttti ejus; in atriis dumus Uomint, tn
medio per bumeros circumquaque diifunditur. Per queni
tui Jerutalem. In quinto Fiant aures
: tux inten- optrum fortitudo signifloatur. Humeri quippe Eortai
dentes in voccm deprecationis mex. Sustinuit anima sunt ud opera peragendu,sccundum illud putriar-
mea in verbo ejus, speravit annna mea in Domino. humcrum ad porttmdum, et
obffi Jaoob : Suppomit
Quia apud Dominum misericordia copiosu apud
et
fuetut cst iributis servteus (Gen. xuz). Duo veaculi
eum redemptio. Orationes vero quas addil, mani- quibns amiotusante pectus ligatur, signant inten-
feitfl pertinent ad impotrandum oordis et corporis tionom et linem, quibus infoiinandum est opus, ne
inunditiam et munimen. fiat in fermento matitt.r ct nequitite, sed in aa i

sinceritatis el vtritatis (Cor, v). SacerdM cnim

 793 DB SACRO ALTABIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. I. 794

non debet otiosus existere, sed bonis operibus in- A pontifex crucem quamdarn insertam catenulis a

sistere et insudare, secundum quod Apostolus ait suspensam, sibi statuil ante pectus, ut sacra-
collo

ad Timotheum: Labora acttt bonus miles Jesu Chri- mentum, quod ille prieferebat in fronte, hic autem
sti (II Ttm. u). recondat in pectore : num corde creditur ad *usti-
CAPUT LI. tiam, ore autem confessio fit ad salulem (liom. x).

De alba. GAPUT LIV.

Alba rnembris corporis convenienteraptata, niliii De stola.
superfluum aut dissolutum in vita sacerdotis pssp Post hac stolam, qu;e alio modo vocatur ora-
debere, dernonstrat. Haec ob speeiem eindoris de- rium, super culluui sibi sacerdos iuiponit, ut ju-
signat munditiam, secundum quod legitur: Omni gum Domini se suscepisse significet ;
quae a collo
tempore vestimenta tua sint candida [Eccle.
ix). Fit per anteriura descendens, dextrum et sinistrum ia
autem de bysso Propterqnod scriptum
vel de lino. tus adornat, quia per arma justilix a dextris eta
est Byssum sunt justifirationes sanctorum. Sicut
: sintstris (II Cor. vi), id est in prosperis et adver-

enim byssu-, vcl linum candorem, quemexnatura sis, sacerdos debet esse munitus. Stola quippe si-

non habet, multis tunsionibus attritum, per artem gnificat sapieutiam vel patientiam, de qua scriptum
acquirit, sic et hominis carn munditiam, quam nnn p habetur Patientta vubis necessaria esl, ut reportelis
:

obtinet pernaturam, multis eastigationibus mace promissiones (Hebr. x). Et iterum In patientia ve- :

rata, sortitur per gratiam. Unde sacerdos, secun- stra possidebitis animas vestras (Luc. xxi). Hinc
dum Apostolnm, castigat corpus suum et in servi- est ergo, quod stola cum zona nexibus quibusdam
tutem ledigit (/ Cor. ix), ne forte cum aliis praedi- colligatur, quia virtules virtutibus sociantur, ne
caverit, ipse reprobus (iat. H.t>c vestis in veteri sa- aliquo teutationis moveantur impulsu. Debet autem
cerdotio stricta fuisse decribitur, propter spiritum saeerdos secundum decretum Braccharensis conci-
servitutis in tiraore. ln novo larga est, propter spi- lii de uno eodemque orario cervicem pariter et
ritum adoptionis in liberlate (II Cor. iii). Quod au- utrumque humerum premens, signum crucis in
tem aufrigium habet, et gemmata est in diversis pectore suo praparare. Si quis autem aliter egeril
locis et variis opcribus ad decorem, illud insinuat, excommunicalioni dcbitce subjacebit.Nisi forte quis
quod Prophela dicit in Psalmo Attitit regina a de.c-
: dixerit hoc decretum per contrariam Ecelesiae Ro-
tris luis in vestilu deaurato, circumdata varietate manae consueiudinem abrogatum.
(Psal. xliv). CAPUT
LV.
CAPUT LII. De tunica
De wna et succinctorio Deinde pontifex induit tunicam poderem, id est
Dcbet igituralba circalumbos zooa praecingi, ut u talareinsignificantemperseverantiam; undeJoseph
castitatis sacerditis nullis ineentivorum stiroulis inter fratres suos talarem tuuicam habuisse descri-
dissolvatur, unde : Sint litmbi vestri prsecincli, et bitur (Cen. xxxvn). Cum vero caterae virtutes cur-
lucernx ardentes in manibus vestris (Luc. xn). In rant in stadio.perseverantia tamen acxipit brevium;
lumbisenim luxuria dominatur. Sic Dominus lo- quoniam, qu> perseveraverit usque in ftnem,hic sal-
quens de diabolo manifestat Cirtus ejus in lumhis
: Unde pr^ecipitur Esto fidelis
vus eril (Matth.x). :

ejus, et furtitudo illius in umbilico ventris ejus (Job usque ad mortem, et dabo tibi coronam vilse (Apoc.
xl).Debent ergo lumbi proecingi per continentiam n). Habebat autem haec vestis in veteri sacerdotio,
Debent et subcingi per abstinentiam; quoniam hoc pro fimbriis mala punica cum tintinnabL.lis aureis,
genus immonii non ejicitur nisi in oratione et jeju- quorum supra mysterium exposuimus.
nio \Malth. xvn). Hinc etiam Apostolus ait : State CAPUT LVI.
succincti lumbos in veritate (Ephes. vi). De dalmatica.
CAPUT LIII. Superhanc tunicam episcopus vestit dalmaticam,
Quare Romanus pontifex post albam orale, et post sic dictam, eo quod iu Dalmatia fuit reperta. Quae
orale crucem assumat. sui forma figurat largitatem, quialargas habet ma-
Romanus autempontifex post albam et cingulum D nicas et protensas [al. largitas habet manus pro-
assumit orale, quod circa caput involvit, et replicat tensas]. Uode secuudum Apostolum: Oporiet epi-
super humeros, legalis pontiiicis ordinem sequens, scupum non esse turpis lucri cupidum, sed hospiia-
qui postlineam strictam et zonam induebaturephod, lem (l Tim. m). Non ergo manum habeat ad dan-
id estsuperhumerale, cujus locum modo tenet ami- dam collectam, et ad recipiendum porrectam, sed
ctus. Et quia signo erucis auri lamina cessit, pro illud efficiat quod jropheta suadet Frange esu- :

lamina, quam pontifex ille gerebat in fronte, pon- riatti panem iuiuii, el egenos vagosque duc in domum
lifex iste crucern gerit in pectore. Nam mysteriurn, tuam. Cum videris nudum, opeti eum, et carnem
quoJ in quatuor litteris aurilamina coutinebat, in tuam nc despexeris (Isa. lviii). Ou hoc forte specia-
quatuor partibus forma crucis explicuit, juxta liter utuntur diaconidalmaticis, quod principaliler
quod iuquit Apostolus :Ut comprehendatis cum om- electi suntab apostolis, utinensis ex officio mini-
nibus sanctis quse sil longitudo et latitudo, et subli- strarent (Act. Debet autem dalmatica habere
vi).

mitas ctprofundum (Ephes. m). Ideoque Rornanus duas lineas coccineas, hinc inde, ante et retro, a
 :

795 INNOCENTIl III PAPJE. 796

summo usque deorsum ut pontifex habeat ; fervo- A. vino cultui mancipatis seope subrepit accidia, quai
rem ad Deum et ad proximum, in prosperis et ad- quodam torpore roddit animura dormientem, di-
Testumenti pra:ceptum
versis, juxta Veteris et Novi cente Psalmista: Donnittivit auima mea prx txdio
quod est Diliges Dominum Deum tuum ex tolo
: Psat. cxviu), in sinistra manu qurcdam apponitur
corde tuo, et pro.vimum tuum sicut te ipsum [Deut. mappula, qua; munipulusvel sudarium appellatur,
vi ; Mutth. xxu). Unde Joannos fJturissiini, non : quu sudorem mentis abstergat, et soporem cordis
novum mandatum scribo vobis, sed matittatum vetus, excutiut, ut, depulso ta>dio vel torpore, bonis opc-
quod liabuistis ab initio; alque iterum : Mumlutum ribus diligcnter invigilet. Permanipulum orgo vigi-
novum scribo vobis etc (/ Joan. n). In sinistro lantia designatur, de qua Dominus ait : Viyilate,
quoque latere dalmaticafimbrias haberesolet, idest quia nescitis qua hora Dominus vester vcnlurus sit

sollicitudines aclivse vila)signantes,quas episcopus (Malth. xiv) ; unde sponsa dicit in Canticis : Ego
debet uabere pro subditis, juxta quod dicit Apo- dormio, et cor meum vigilat (Cant. v).

stolus : Prxter iila qux extrinseeus sunt instantia CAPUT LX.

mea quotidiana, solticitudo omnium Ecclesiarum Dc mitra.
[11 Cor. ii)
Mitra pontificis scientiam utriusque Tcstamenti
CAPUT LVII.
significat : nam duo cornua duo sunt Testamenla,
De chirolhecis
dua:fimbriaespiritus et littera. Circulus aureus, qui
Quia vero plcrique bonum opus, quod faciunt,
anteriorem et posteriorem partem compleclitur, in-
inani favore corrumpunt, statim cpiscopus manus
dicat quod omnis scriba doclus in regno calorum de
operit chirothecis, ut nesciat sinistra 6ua quid fa-
thesauro stto nova profert et velera (Matth. xm). Ca-
Per chirothecam ergo
ciat dextra sua.(Matth. vi).
veat ergo diligenter episcopus, ne prius velit e6se
congrue cautela designalur, qua; sic facit opus in
magister, quam norit esse discipulus, nc si cxcus
publico, quod intentionem continet in occulto. Nam
ciecum duxerit, ambo in foveam cadanl (Matth. xv).
etsi Dominus dixerit : Luceat lu.v vestra coram ho-
Scriptum est enim in Propheta : Quia tu scientiam
minibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent
repulisti, ego te repellam, ne sacerdotio fungaris mihi
Patrem vcstrumqui in avlis est [ibid.), propter quod
(Ose. iv).
chirotheca circulum aureum desuper habet ipse ;

CAPUT LXI.
tamem praecepit : Atlendite nc justiliam vestram fa-
De annulo.
coram hominibus, ut videaminiab eis,alioquin
ciatis
mercedem non habebitis apud Patrem vestrum qui in Annulus est fidei sacramentum, in quo Christus
cwlis est (ibid.)
sponsam suam sanctam Ecclesiam subarrhavit, ut
CAPUT LVIII. C ipsa de se dicere valeat Annulo suo subarrhavit :

De casula vel planeta. me Dominus meus, id est Christus. Cujus custodes

Postremo super omnes vestes induitcasulam vel et paidagogi sunt episcopi et praelati, annulumpro

planetam, qua; significat charitatem. Charitasenim signo ferentes in testimonium. De quibus sponsa
operil multitudinem peccatorum (l Petr. iv), de qua dicit in Canticis : Invenerunt tne vigiles, qui custo-

dicit Apostolus Adhuc excellentiorem viam vobis

:
diunl civitatem (Cant. v). Hunc annulum dedit pa-
demonstro, si linguis hominum toquar et angelorum ter filio revertenti, secundura illud : Date annutum
charitatem autem non habuero, factus sum velut xs in manum ejus (Luc. xv).

sonans el cijmbalum tinniens (I Cor. xiii). Et ha?c est CAPUT LXII.

qua loquitur Uominus inEvan-
vestis nuptialis de De baculo, et quare summus pontifex pastorali virga
gelis Amice, quomodo huc instrasti, non habens ve-
:
non ulitur.
stemnuptialem? (Matth. xxn.) Quod autem ami- Baculuscorreptionem[rt/.correctionem]significat
ctus superos planet» revolvitur, innuit.quod omne pastoralem, propter quod aconsecratore diciturcon-
opus bonum debet ad charitatem referri. Nam secrato : Aceipe bacutum pastoralitatis. Et de quo
finis prseeepti charitas est de corde puro, et con- dicit Apostolus : In virga veniam ad vos (l Cor. iv).
scientia bona,et fide uon fieta (1 Tim. i). Quod au- D, Quod autem est acutu? in line, rectus in medio,
tem extensione manuum in snteriorcm et posterio- retortus in summo, designat quod pontifex debet
rem partem dividilur, significat duo brachia chari- per eum pungere pigros, regere debiles, colligere
tatis, ad Deum scilicetet ad proximum. Diliges, in- vagos. Quod uno carmino versiticator quidam ex-
quit, Dominum Deum tuum ex loto corde luo, et pressit
proximum tuum sicut te ipsum (Deul. vi). In kii duo- Collige, sustenta, 2 stiiuula. vaga, uiorbi.la.leuta.
bus mandalis pendet tota lex el prophetx (Matth.
Romanusautempontifex pastorali virga non utitur
xxn). Latitudo planetse significut latiludinem cha-
pro eo quod beatus 1'etrus apostolus baculuni suum
usquo ad inimicos extenditur; unde
ritatis, qiu-e
misit Kuchario primo episcopo Treveroruiii, qauB
:

Lalum mandtUiun tttuin nimis [Psal. cxvm).

una cum Valerio rt Materno ad pr»dioandura Kvan-
CAPUT LIX. gelium genti Teutonicaj destinavit. Cui laeOMsfl
De manipulo. in episcopatu Maternus, qui por bactilum sancti
Caeterum quia mentibus bene compositis et di- Petri do morte fuerat uusoitatus. Quem baouluiu
797 DE SACRO ALTAEIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. I. 798

usque hodie cum magna veneralione Treverensis A [al. juncta ; at, vincta] canalibus, quam Saloroon
servot Ecclesia. coramemorat in Canticis canticorum (cap. vn). Is
ergo qui gloria pallii decoratur, si cupit esse quod
CAPUT LXIII.
dicitur, in anteriori parte debet habere justitiam,
De pallio, ubi materiaet forma secundum mysterium
exponuntur. ut reddat unicuique quod suum est. Prudentiam
in posteriori, ut caveat quod unicuique nocivum
Pallium, quo majores utuntur episcopi,significat
est. Fortiludinem a sinistris, ut eum adversa non
discipllnam, quase ipsos et subditos archiepiscopi
deprimant. Temperantiam a dextris, ut eum pro-
debent regere. Per hanc acquiritur torques aurea,
spera non extollant. Duce lineoe, quarum una post
quam legitime certantes accipiunt, de qua dicitSa-
dorsum, et altera progreditur ante pectus, activam
lomon in Parabolis : Audi, fiti mi disciplinam po-
etcontemplativam vitam significant. Quas ita debet
tris tui el dimittas legem malris tux, ut addatur
exercere praelatus, ut exemplo Moysi nunc in mon-
gratia capiti tuo el torques collo tuo (1'rov. i). Fit
tem ascendat, et ibi philosophetur cum Domino
enim pallium de candida lana contextum, habens ;

nunc ad castra descendat, et ibinecessitatibus im-

desupor circulum humeros constringentem,et duas
lineasab utraque parte dependentcs.Quatuorautem mineat populorum, provisurus attentius ut cum
SiE P e se dederit al " 8 ' interdum se sibi restituat
cruces purpureas, ante etretro, a dextris et a sini- B
stris sed a sinistris est duplex, et simplex a dex- (Exod. xxiv, xxxiv). Quatenus etcum Mavtha circa
;

tris. Haec omnia moralibus sunt imbuta mysteriis, frequenssatagatministerium,etcum Maria verbum
et divinis gravida sacramenlis. Nam, ut Scriptura
audiat Salvatoris (Luc. x). Utraque tamen gravat

testatur la thesauris sapienlix inferius, quia corpus quod corrumpitur aggravatani-

: signifieatio disci-
plinse (liccle. i). In lanaquippe notatur asperitas.in mam, et deprimit lerrena inhabitatio sensum mulla
cogitanlem (Sap. Quapropter et pallium duplex
ix).
candore benignitas designatur. Nam ecclesiastica
disciplina contra rebelles et obstinatos severitatem est in sinistra, sedsimplex in dextra. Quia vita
exercet, sederga peenitenteset praesens, quae per sinistram accipitur, multis est
humiles exhibet pie-
tatem. Propter quod de lana non cujuslibet anima- subjecta molestiis; sed vita futura, quoe per dexte-

lis, sed ovis tantum efticitur, quae mansuetum est

ram designatur, ;n una semper collecla quiete est.
Quod Veritas ipsa designavit, cumintulit Marlha, :
animal, unde Propheta : lanquam ovis ad occisio-
Mariha, sollicita es el (urbaris erga pturima. Porro
nem ductus est, et quasi agnus coram tondente se
unum cst necessarium. Maria optimam parlem elegit,
obmutuit, et non aperuit os suum (Isa.uu). Hinc est
qux. non auferetur ab ea in aeternum (Luc. x). Pal-
quodillius semivivi vulneribus, quem Samaritanus
liura duplex est in sinistro, quatenusad tolerandas
vinum adhibetur et oleum, ut
duxit in stabulum, et
vitae praesenlis molestias praelalus fortis existat.
per vinum mordeantur vulnera, et per oleum fo-
veantur (Luc. x), quatenus qui sanandis vulneribus Simplex in dextra, quatenus ad obtinendam vitae

futurae quietem,toto suspiret affectu, juxta verbum

praest, in vino morsum severitatis adhibeat, in
oleo mollitiem pietatis. Hoc nimirum et per arcam
Psalmistae dicentis : Unam petii a Domino, hancre-

tabernaculi designatur,inquacura tabulisvirgacon- quiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus

tineturetmanna (Hebr. iv). Quoniaminmenterecto- vitcVmese (Psal. xxvi). Tres autem acus, quee pallio

ris cum Scripturie scientia debetesse virga distri- infiguntur.ante pectus,superhumerum etpost ter-

ctionis,et manna dulcedinis,ut severitas immoderate gum, designant compassionem proximi, admini-
non sa3viat, et pietas plus quam expedit non indul-
strationera officii, districtionem judicii. Quarum
geat.Circulus pallii,per quem humeri constringun- prima pungit animum per dolorem, secunda
tur, est timor Domini, per quem opera coercentur perlaborem, tertia per terrorem. Prima pungebat
ne vel ad illicita defluant, velad superfiua relaxen- Apostolum cum dicebat Quis inftrmatur, et ego:

tur. Quoniam disciplina sinistram cohibet ab illici- noninf>morl quis scandaliialur, elego nonuror'1 (II
tis formidine pcenae; dextram vero temperat a su- Cor. xviii). Secunda est, prxter illa quse extrinse-
perfluis amore justitiae. Beatus ergo vir qui semper cus sunl instantia mea quotidiana, sollicitudo om-
est pavidus (Prov. xxvm). Nam juxta sententiam D nium Ecclesiarum (I Petr. iv). Tertia : Si justus vix
Sapientis Timor Domini peccatum repetlit (Eccli.x),
:
satvabilur, impius el peccator ubi parebuntl (II Cor.

qui vero sine timore existit, justificari non poterit. xi). Super dextrum humerum non infigitur acus,

Hinc est ergo quod pallium et ante pectus et super quoniam in aeterna quiete nullus est afflictionis

huineros frequenteraptatur. Quatuor cruces purpu- aculeus, nullus stimulus punctionis. Abstergetenim
reae sunt quatuor virtutes politicae : justitia, forti- Deus omnem lacrymam ab oculis sanctorum, et jam
tudo, prudentia, temperanlia : quae nisi crucis non erit amplius neque luctus, neque ctamor, sed nec
Christi sanguine
purpurentur frustra sibi virtutis ullus ilolor, quoniam priora transierunt (Apoc. xxi).

nomen usurpant, et ad veram beatutidinis gloriam Acus est aurca, sed inferius est acuta, et superius
non perducunt. Unde Dominus inquit, apostolis : rotunda, lapidem continens pretiosum,quia nimi-
Nisi abundavcrit justitia vestraplus quam scribarum rum bonus pastor propter curam ovium in terris
et Pharisxorum, non intrabis in regnum cmlorum affligitur, sed in coelis aeternaliter coronabitur, ubi
(Matlh. v). Haec est purpurea regis tunica tincta pretiosam illam margaritam habebit, de qua Do-
790 INNOCENTII III PAP,E. ROO

minus ait in Evungelio : Simile est regnum ccelo- A. rubieundus in murtyiibus ot apostolis. Hi et 1111
ruin hoiniiu iidjoliatori qutereuti bonas margaritas sunt flures rosarum et lilia convallium. Albis in-
lucenla autcin una pietio%a margarilu, ulnit cl ccn- duinenlib igitur utendum est in festivitutibus oon-
dtdil onmiaqux habuit,el eimt cum (Matth. xiii). Di- fessorum etvirginum, propter integiitatomot inno-
citur autem pallium plenitudo pontilicalis ollicii, ceiuiam. Nam candidi facti sunt Nazaraai ejus, et
quoniam in ipao et cum ipso eonfertur pontiliealis aiubulant sumper cum eo in albis Virgines enim
ollieii plenitudu. Nam anlequam mctropoliluuus sunt, ct sequuntur Aijnum quocunque ierit (Apoc.
pallio decoretur.non debet clericos ordinare.pon- xiv). Propter eam eausum utendum est albis in so-
tilicesconsecrare, vel ecclesius dedicaro, neo ar- lemnitutibussequentibus,8cilicet in solemnilulibus
chiepiscopus appellari. angolorum, de quoruin nitore Uominus ait ad Lu-
CAPUT LXIV. ciferum : Ubi eras, cum me laudarent astra matu-
De armatura virtulum. tinal (Job. xxxvui). ln nativitate Salvatoris ct prae-

Ista sunt armaquat pontifex debet induero con- cursoris, quoniam uterque natus mundus, id
est

tra spirituales nequitias pugnaturus.Nam,ut inquil est carens originali peccato. Ascendit enimDominus
Apostolus :
tuper nubem lcvem, id est
.4rma militircnoUrx nonsuntcarnalia, sumpsit carnem a pec-
ted ad destructionem munitionum polentia Deo (II B catis immuncm et intravil JEgijptum (Isa. xix), id <

Cor. x). De quibus idem Apostolus in alia dieit est venit in mundura, juxta quod angclus ait ad

Epistola Induite vos armaturam Dei, ut possitis

:
Virginem Spirilus sanclus superveniet in te, el:

stare adversus insidias diaboli. State ergo succincti virlus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque quod na-
lumbos vestros in veritate, ct induti toricam justitise, scetur ex te sanctum, vocabilur Filius Dei (Luc. i).

et calceati pedes in prseparationem Evangelii pacis, Joannes autem etsi fuit conceptus in peccato, fuit
in omnibus sumentes scutum fidei, quopossilis omnia tamcn sanctificatus in utero, secundum illud pro-
tela nequissimi ignea exstingcre, ei galeam salutis pheticum : Anlequum exires de vulva, sanclificaci
assumite, el gladium spiritus, quod est verbum Dei te (Jer. 1). Nam ait ad Zachariam
et angelus Spi- :

(Bphes. vi). rilu sancto replebituradhuc ex utero malris sux

Provideat ergo diligenter episcopus, et attendat (Luc. i). In Epiphania propter splendorem stella:,
sacerdos studiose, ut signum sinesignificatio non quae magosadduxit, secundura illud propheticum :

lerat ut vestem sine virtule non portet, ne forte Et ambulabunt gentes in lumine tuo, et reges in
similis sit sepulcro deforis dealbato,intus autem splendore ortus tui (Isa. lx). In Ypopanti, pro-
omni plenospurcitia (Matth.xxm). Quisquis autem pter puritatem Mariae, quae juxta canticum Simeo-
sacris indumentis ornatur.et honestis moribusnon nis obtulit lumen ad revelationem gentium, et glo-
induitur, quanto venerabilior apparet hominibus, riam plebis sux Israel (Luc. n). In coena Domini,
tanto indignior redditur apudDeum. Pontificalem propter confectionem chrismalis, quod ad munda-
itaque gloriamjam honor non commendat veslium, tionem animaa consecratur. Nam et evangelica le-
sed splendor animarum.Quoniam et illa quas quon- ctiomunditiam principaliter in illa solemnitate
dam carnalibus blandiebantur obtutibus, ea potius commendat. Qui lotus est, inquit, non indiget, nisi
quae in ipsis erant intelligenda poscebant ut quid- : ut pedes lavet, sed est mundus totus; et iterum :

quid illa velamina in fulgore auri et in nitore gem- Si non laveronon habebis partem mecum (Joan.
te
marum, etin multimodi operis varietatesignabant, xm). In resurrectionis, propter angelum testem et
hoc.jamin moribus actibusque elarcscat. Quod et nuntium resurrectionis, qui apparuit stola candida
apud veteres reverentiam ipsa? significationum coopertus (Marc. xiv); de quo dicit Matthaeus, quod
apud nos certiora sunt experi-
species obtinent, et erat aspectus ejus sicut, fulgxtr, et vestimentum ejus
menta rerum quam, aenigmata figurarum. Tunc sicut nix (Malth. xxvml. In Ascensione, propter
enim valles abundant frumento, cum arietes ovium nubem candidam [al lucidam], in qua Christus
sunl induti (Psal. xi.iv). ascendit. Nam et duo viri steterunt juxta illos in

CAPUT LXV. vestibus albis, quiet dixerunt : Viri GaiiUri, quid

De quatuor coloribus principalihus,quibus sccundum D stalis aspicientes in calttml etc. (Act. i). Illud au-
proprietatcs dierum vestes sunt distinguendie. tem non otiose notandum quod licet in conse-
est
Quatuor autem sunt principale» coIotps, qnibus cratione pontilicis talibus indumentis sit utendum,
secundum proprietates dierum sacras vestes Ec- conaeonintibus scilicet et ministris (nam conse-
clesia Romana distinguit, albus, rubeus, niger el crandus semper albis utitnr) qualiaseoundum pro-
viridis. Nam*et in legalibus indumentis quatuor prietatem diei conveniunt; in dedicatione tamen
colores leguntur (/•'.nn/.xxviii) byssus et
fuisse :
EoolMiffi semper utondum est albis, quoounque
purpura, hyacinthus et coccus. Albis induitur dierum dedicatio celebretur. Quoniam in conaecra-
vestimentis in festivitatibus confossorum et vir- tione pontilicis cantatur inissa diei.sed indedica-
ginum, rubeis in solemnitutibus apostolorum et tione basilicro dedicationis missa cantaiur. Naiu
martyrum. Hinc sponsa dicit in Canticis Dtlcclus : ct l.iclesia virgineo noiniiit' nuncuputur.sccundum
meus candidus et rubicundns, clcdus cx millibus illud Apoitoli ; Respondi tnim ivj imi virt vngineni
(Cant. v). Cundidus in conlossoribus ot virgiuibue, DeijuaSpon»u»
eastam exhtbert Chrtsto (11 Cor, xi).
801 DE 9ACR0 ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. II. 802

dicit in Canticis Tota pulchra et, amira mea, et A. Nigris autem indumentis utendum estin die affli-

macula non est in le. Veni de Libano, sponsa mea, ctionis et abstinentiac, pro peccatis et pro defunctia.
veni de Libano, veni (Cant. iv). Ab adventu scilicet usque ad Natalis vigiliam, el a
Rubeis autem utendum est indumentis in solem- Septuagesima usque ad Sabbatum Paschre Sponsa
nitatibus apostolorum et martyrum, propter san- quippe dicit in Canticis Nigra sum, sed formosa,
:

guinem passionis, quem pro Christo fuderunt Nam filix Hierusalem, sicut tabernacula Cedar, sicut pel-
ipsi sunt qui venerunl ex magna tribulatione, et la- lis Salomonis. Nolite me considerare, quod fusca
verunl stolas suas in sunguine Agni (Apoc. vn). In sim, quia decoloravit me sol (Cunt. i). In Innocen-
festo crucis, de qua Christus pro nobis sanguinem tum autem die.quidam nigris,alii vero rubeis indu»
suum fudit; unde Propheta Quare rubrum est in-
: mentis utendum esse contendunt.Illi propter tristi-
dumentum luum, sicut calcantium in lorculari? tiam, quia vox in Ramn audita est, ploratus et ulU'
(lsa. lxiii.) Vel in festo crucis melius est albis latus mullus, Rachel plorans filios suos, et noluit
utendum, quia nor. passionis, sed inventionis vel consolari, quia non sunt (Jer. xxi). Nam propter
exaltationis est festum.in Pentecoste, propter san- eamdem causam cantica laetitine subticentur,et non
cti Spiritus fervorem qui super apostolos in linguis in aurifrigio mitra defertur.Isti propter marlyrium
igneis apparuit. Nam apparuerunl illis dispertitx quod principaliler commemorans inquit Ecclesia
imjux tanquam
limjux ignis,
ignrs, seditque
seaitque supra singulo
singulos eo- Sub throno Dei sancti clamabant : Vindica sanguinem
rum (Act. n). Unde propheta : Misit de ca?lo ignem nostrum qui ej]ususest, Dcus noster (Luc. xvm ; Apoc.
in ossibus meis (Thren. autem in aposto-
i). Licet vi).Propler tristitiam drgo quam et silentium in-
lorum Petri et Pauli martyrio rubeis situtendum, nuit laetitiae canticorum, mitra quae fertur non est
in conversione tamen et cathedra utendum est al- aurifrigio insignita, sed propter martyrium rubeis
bis.Sicut licet in nativitate sancti Joannis sit albis est indumentis utendum. Hodie utimur violaceis,
utendum,in decollatione tamen ipsius utendum est sicut in Lxtare Hierusalem,vropter laetitiam,quam
rubeis.Cum autem illius festivitas celebratur, qui aurea rosa significat.Romanus Pontifex portat mi«
simul est et martyr et virgo, martyrium praefertur tram aurifrigio insignitam, sed propter abstinen-
virginitati, quia signum est perfectissimaa chari- tiam nigris, imo violaceis utitur indumentis.
tatis, juxta quod Veritas ait Mqjorem charitatem
: Restat ergo.quod in diebus ferialibus et commu-
nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro nibus, viridibus sit indumentis utendum, quia vi-

amicis suis (Joan. xiv).Quapropter et in commemo- ridis color medius est inter albedinem et nigredi-
ralione Oninium Sanctorum quidam rubeis utun- nein et ruborem.Hic color exprimitur, ubi dicitur :

tur indumentis; alii vero, ut curia Romana. can- Ci/pri cum nardo, nanlus et crocus (Cant. iv).
didis cum non tam in eadem, sed de eadem so- C Ad hos quatuor cieteri releruntur.Ad rubeum co-
;

lemnitate dicat Ecclesia, quod sancti, secundum lorem coccineus, ad nigruin violaceus, ad viridem
Apocalypsim Joannis (ra/i.vn), stabant in conspectu croceus. Quamvis nonnulli rosas ad martyres, cro-
Agni, amicti stolis albis, et palmse in manibus cum ad coniessores, lilium ad virgines referant.
eorum.

LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. in parabola sauciati.quia sacerdos quidam descen-

De accessu pontificis ad allare. dit eadem via.et /iso illo praeterivit similiter et le-

His indumentis ornatus episcopus ad altare pro- vita (Luc. x). Moyses et Elias in figura legis et pro-
cedit, duobus eum dacentibus hinc inde,sacerdote phetiae apparuerunt in monte eum Christo loquen-
videlicet et levita, subdiacono praacedente,qui clau- tes (Maith. xvn). Sacerdos ergo et levita deducunt

sum portat codicem Evangelii, donec episcopus ad ^ episcopum, quia lex et prophetia
Christum annun-
altare perveniat,ibique codicem osculatur apertum. tiaverunt et promiserunt. Moyses enim inquit in
Hasc omnia divinis plena sunt sacramentis. Episco- lege Prophelam sutcitabit vobis Deus de fralribus
:

pus enim illum in se repraesentat pontificem,de quo vestris, ipsum tanquam ine audielis (Deut xxm). Et

dicit Apostolus Christus assislens pontijex futuro-

:
Isaias Ecce veniel propheta magnus, et ipse reno-
:

rum bonorum.per amplius el perfectius tabemaculum, vabit Hierusalem (Isa. lxvi).

non manufactum (Hebr. ix), ld est non hujus crea- CAPUT III.
tionis, etc. De subdiacono qui prucedit, clausum portans codi-
CAPUT II.
cem Evangelii.
De presbi/tero et diacono qui deducunt ponlificcm Subdiaconus qui praecedit, Joannem Baptisiam
hinc inde. significat, qui praecessit
Christumin spiritu et vir-
Sacerdos et levita significant legem et prophe- tute Eli«,parare Domino plebem perfectam (Luc.
tiam,secundum illud quod Dominus ipse proposuit vn). Hic ants pontificem portat codicem Evangelii,
loa INNOCKNTII III PAP^J. S04
quia Joannes anto Christum prtedicationem Evan- X au ^ lllllc oslium quas ambit funiculus
(// Petr. in),
geJii Inehoavit : Ptcmientium, inquit, «</!/«, oppw- duodccim cubitorum, quos lides duodecim
id est
pinquabit chhii regnum citiorum [Mattk. u!. Quod npostolorum complcctitur, de quorum medio Chri-
autem libor clausus tenetur, donec pontifex ad al- stus ostium aperitur crodentibus (Joan. x).
tare pervcniat, et tuiii- aperitur, hoc insinuut quod
CAPUT VII.
Iq Apooalypai deBeribitur : Quouium nenw inoentui
De mappula, qu.v portatur super pontiftcem qualuor
est ditjnus aperirt librwn, qui scriptus erat intus et baculis colliijala.
foris, siijiiatus siijillis septem.nisi leo de Iribu Juda, Quatuor autcm ministri supcr pontificom fcrunt
radi.r David;ijiti et septem cjus siijilla
libfVm apcruit mappulam quatuor baculis colligatam,propterquod
solcit Per altare signatur Ecclesia,
(Apoe. xiv). ipsi minislri muppularii nuncupantur. Mappula
juxta quod Doniinus dixit in Exodo Si altare la- :
quai diversis imaginibus est figurata, sacram Scri-
itn non .vdificabis illud de sectis
feceris miki, pturam signal.quoe multis mysteriis est insignila.
tapidibus (Exod. \\\ Quod sectionem lapidum HfflC quatuor baculis super pontificem portaturcx-
prohibet in altari,divisionem lidelium reprobat, ne tensa, quia sacra Scriptura quatuor modis super
Ecclesia dividatur per errores et schisiuata. Christum fertur exposita, socundum historiam, se-
CAPUT IV. n cundum allegoriam, secundum tropologiam et ana-
be pontifice gui pervenit ad altare. gogen. Ilic est fluvius paradisi, qui quatuor in ca-
Tunc ergo liber aperitur.cum episcopus pervenit pita divisus progreditur (Gen. n). Haec est mensa
ad altare. Quoniam ubi Cbristus primitivam aposto- propositionis,quae quatuor pedibus elevata subsistit
lorum congregavit Ecclesiam,docens et pradicans, (K.rod. xxv). Haec autem super pontificem extensa
Scripturoe mysteria revelavit : Vobis, inquit, datum portatur, ut is venisse monstretur, quem lex scri-
est nossc mystcrium regni Dci.cictcris autem in para- pser.it etprophetae.Nam ipsementwnp/enjChristus
bolis (Luc. v 1 1
1
) . Unde post resurrectionem aperuit a Moyse et prophetis, interpretabutur in omnibus Scri-
;llis sensum ttt intelligercnt Scripturas (Luc. xxiv). pturis, qu.v dc ipso erant (Luc. xxiv). Propter quod
Rectius crgo facit episcopus, cum ipsemet aperit alibi dicit : Si crederetis Moysi, crederelis, et milti,
librum evangelii, quamvis et per ministros suos ille cnim de me scripsit (Joan. v).
Christus patefecerit mysteria Scripturarum. Quod CAPUT VIII.
episcopuscodicemevangeliiosculatur,insinuatquod De cereis et incenso.
Christus p;»cem in Evangelio pradicavit. Pacem Et ideo pncferuntur duo lumina cum incenso,
mcam, inquit, do vobis, pacem relinquo vobis, non quia lex et prophetae cum psalmis Christi praenun-
quomodo mundus dat, eijo do vobis (Joan. xiv). tiaverunt adventuin,Christo attestante, qui ait:Ne-
CAPUT V. cessc est impleri omnia qux scripta sunt in lege
De processione Iiomani pontificis a secrelario Moysi et propltctis cl psalmis de me (Luc. xxiv)>
ad altarc. In majoribus autera solemnitatibus septem cande-
Cum auteni stationalis solemnitas celebratur, labra coram pontifice deferuntur, per quod illud
Romanus pontifexcum sex proefatis ordinibus a se- ostenditur, quod Joannes in Apocalypsi describit :

cretario processionaliter ad altare progreditur, de- Converstts, inquit, vidi scptcm caudclabra aurea, et
signans quod Christus exivit a Patre, et venit in in medio candelabrorum aitreoium similem filio ho-
mundum (Joan. xvi). Qic enim processionis ordo minis vcstitum podere (Apoc. i), ut ille per hoc ad-
generationis Christi seriem repra9sentat,quam Mat- venire monstretur, super quem requievit Spiritus
tha>us evangelista describit (Cap. i), in qua sex gratiae septiformis, secundum vaticinium Isaiae :

inveniuntur ordines personarum,a quibus Christus Egredielur, inquit, virga de radice Jesse, et [los de
secundum carnem traxit originem, et in mundum radice ejtts asccndct.ct reguieseet supcr eum Spirittts
processit : patriarchae videlicct et prophetn?, reges Domini, Spiritus tapientix ct Sjiritus
intelteetus,
et principes,pastorcset duces Abraham patriarcha,
concilii et fortttudinis, Spirilus scienti.r et pietatis,
David propheta, Salomon rex, Salumon princeps, el replebit ctim Spirittts timoris Domini (Isai. xi).
Judas pastor, Zorobabel dux. D CAPUt JX.
CAPUT VI.
De igne quem manipulo stuppx pontifex upponit in
De duobus diaconis qui ducunt pontificem. choro.
Duo diaconi qui ducunt pontificem, designant quibusdam basilicis circa medium chor: ma-
In
Abraham et David, quibus facta est incarnationis nipulus stupps super columnam appenditur, cui
Christi repromissio. Nam illi promissum est : ln pontifexignem apponit,ut in conspcctu popuii subi-
seiniue tuo benciliccntur onincs gentcs (Ccn xxn); to oomburatur.Per hoc secundum adventum com-
isti pollicituiu, /),• fructu vcnlris tui ponum super mcmorans, in quo Chriatua judicabit vivoa et nior-
st ' iii lunm Propter quod evangeli-
(Ptal. cxxxi). tuos etseoulum perignem, Nam ignis in conspectu
sla signanter hos duos in generatione Cnriati pra- ejus exardetcet, ct in circuitu ejut tempettat valida
misit : Liber, ini|uit, generationit Jetu Chritti, fitii (1'sul. xi.ix). Ne quis ergo male seourua oxistst.qui
David, fUii Abraham (Matih. i), Isti sunt dus oo- per primum blanditur, per aeouuduia extorret,
lumnaj.quas verus pacifieus in vestibulo templi po- Quia qui judioaudua venit in primi, judioaturua
805 DE SACRO ALTARIS MY8TERIO LIBRI SEX. — LIB. II. 806

veniet in 9ecundo. Vel potius, quia secundutn apo- A CAPUT XIII.

stolum Jacobum vita nostra vapor est ad modicum De confessione et pectoris tonsione : in qua tria no-
parens [Jac. iv), pontifex ignem apponit in stuppam. tantur, ictus, tactus et sonus

ne forte, qui gloriosus incedit, in temporali glo- Quia juslus vero in principio sermonis accusator
ria delectetur. Nam omnis caro fenum, et omnis glo- est sui(Prov. xvm), pontifex ad altare perveniens,
riaejut quasi jlos feni {Isai. xl ; I Petr. 1). et ad seipsum revertens, antequam ordiatur sacrum
officium, dejpeccatissuis cumastantibusconfitetur,
CAPUT X.
psalmum illum prffimittens, qui manifeste per to-
De primicerio, qui pontificis dextrum humerum tum sibi ad hoc dignosciturpertinere et convenire :

osculatur.
Judica me, Deus, etc, ut disoretus a gente non san-
Cum autem pontifex appropinquat altari, primi- cta et ab /lomiNeliberatus iniquo (Psal. xlii), ad
cerius schola: cantorum accedens, dextrum ipsius altare Dei dignus introeat. Illud autem in hac con- /
humerum coram astantibus osculatur. Quia cum fessione notandum est, quia non (ut quidam minus '
Ghristus nasceretur in mundo, angelus ille cum provide faciunt) in specie, sedin genere confitenda
quo facta est ccelestis militisa multitudo laudantium sunt peccata, quoniam ista confessio non est oc-
Deum, nativitatem ejus pastoribus patefecit (Luc. t> culta, sed manifesta. Percutimus autem pectus, cum
n). De quo dicit propheta Puer natus est nobis,
: confitemur peccata, quatenus exemplo publicani,
cl Fitius datusest nobis, et faclus est principatus su- qui percutiebat pectus suum,dicens : Domine, pro-
per humerum ejus (Isai. ix). pitius esto mihi peccalori (Luc. xvm). justificati de-
scendamus in domum. In percussione tria sunt,
CAPUT XI.
ictus, sonus et tactus, per qua? signantur illa tria,
De tribns sacerdolibus, qui coram altari reverenter qus sunt in vera pcanitentia necessaria, videlicet
inclinant, os et pectus pontiftcis osculantes.
cordis contritio, oris confessio, et operis satisfactio.
Tres sacerdotes qui pontifiei venienti coram al- Nam sicut tribus modis peccamus scilicet, corde
tari reverenter occurrunt, et inclinantes os ejus cogitando, ore Ioquendo, et opere perpetrando, ita
osculantur etpectus, tres illos Magos signant, qui tribus modis poenitere debemus, scilicet corde per

venerunt Hierosolymam, dicentes : Ubi est qui nalus dolorem, ore per pudorem et opere per laborem.
est rex Judxoium ? el procidentes adoraverunl in- CAPUT XIV.
ventum, et apertis thesauris suis, obtulerunt ei mu- Dc incenso, quod sacerdos reprxsentat in capsula, et
nera, aurum, thus et myrrham (Matth. n). Per ge- episcopus apponit thuribulo.
minum osculum, geminam naturam con- in Christo
rj Ingressurusergo pontifex ad altare.incensum ap-
litentur, divinam scilicet et humanam divinam ponit thuribulo, perhoc illud insinuans, quod ange-
:

quasi latenlem in pectore, quas quoque per oblata gelus venil et stetit ante altare habens thuribulum
munera Magi mystice figurarunt. Osculum enim aureumin manu sua, quod implevit de igne altaris :

est signum reverentiae juxta quod Esther summi-

;
et data sunt ei incensa multa ; ut darct de orationi-
tatem virgse regislegitur osculata (Esth. v).
bus sanctorum (Apoc. vn). Angelus enim Christus,

CAPUT XII.
thuribulum aureum corpus immaculatum, altare
Ecclesia, ignis charitas, incensum oratio, secundum
De processionis dbpositione.
llud propheticum Dirigatur oratio mea sicut in-
:

Disponitur autem ista processio velut castrorum censum in conspectu luo (Psal. cxl). Venit ergo
acies ordinata (Cant. vi). Nam
et majoreset fortio- angelus, id est Ghristus ; stetit ante aitare, id est in
res quasi custodes exercitus praveniuntet sequun- conspectu Ecelesis, habens ihuribulum aureum, id
tur minores quasi debiiiores colliguntur in medio.
; est corpus immaculatum plenum igne, id est cha-
Prrecedunt enimepiscopi et presbyter, subsequun- ritate et data sunt ei incensa multa a fidelibus,
: id
tur pontifex et diaconi, colliguntur in medio sub- est orationes, utdaret, id est praisentaret eas Pa-
diacoai et acolyti. Cantores autem quasi tubicines tri, de orationibus sanctorum. Non dicit, orationes
praecedunt exercitum, ut eum ad praelium contra '

tantum, quiaChristus non omnesorationesexaudit,

damones excitent et invitent de quo praelio in- ; sed de omnibus illis quas pertinent ad salutem.
quit Apostolus :Non est nobis colluctatio adversus Undc cum Paulus ter rogasset Dominum, ut ab eo
carnem et sanguinem, sed adversus principes et po- stimulum carnis auferret, respondit ei Dominus :

testates adversus mundi rectores tenebrarum harum, Sufficit tibi gralia mea (11 Cor. xn) ; nam virtus
contra spirilualia nequitix in cadeslibus fEphes. vi). in infirmitiite perficitur. Episcopus ergo thusappo-
Unde Psalmista : Buccinate in neomenia luba, in nit thuribulo, quia Christusorationes inspiratani-
die insigni solemnilatis vestrx (Psal. lxxx). Crux mo, ut per ipsum offeralur incensum dignum in
ergoquasi regalevexillum praemittituret praafertur, odorem suavitatis Ipse nos praevenit in benedi-
ut fugiant qui oderunt eum a facie ejus (Psat. lxvii). ctione dulcedinis, ut ejus donum sit nostrum me-
Nobis ergo absit gloriari, nisi in cruce Domini no- ritum, quia non accipit nisi quod tribuit. Sine me
stri quem mundus nobis crucifixus
Jesu Chrisli, per inquit, nihil potestis jacere; quia palmes :\on potest
est, et nos mundo crucifigi debemus (Galat. vi). I ferrc fructum a semetipso, nisi manserit in vite
 807 INNOCENTII III PAPiE. 808

(Joan. xv). Sacordus autem ineensum n l

A modiatoriB hominer Dgo placerenon pnssunt (llebr.

episcopo, quia lex illud prntiosum thymiama eon- n), sed juxta verhum promissionis ipsius : Si quid
quod in odorem suavitntis offortur Altissimo,
fui it, petifirnnt eredtntes in nrattone, acoipient [HaUh.
de quo Dominus subdit in Exorio Talim eotnpori- :
wii. Per thurihulum enim vnrbum accipitur incar-
tionem non facxetii in utiu ptitros, quin tanettm nutum.
est Domino. Bemoquieunqutrimilomfeeerit, utodort QAPUT Wll.
iltius perfruatur,peribitdepo} ulitsuis[Es*od. xuu). De forma thurihuli el de duplici causa thurificiuidi,
Fuerunt qui dieorent, quo i si thuribulum desccn- spiriluali ct litterali.
dat ab altari, luno aliud ihi thus sinehencdictione Nam sicut in thuribulo purs supcrior ct inferior
ponendum est, et hominibus olferendnm, tanquam tribus catenulis uniuntur, ita tres in Chrislo sunt
illud spectet ad htriam, istud ad duliam. Meliusta- uniones, quibus divinitas et humanitasconjungun-
men secundum spirilum, quam sicundum litterum
unio carnis ad animam, unio divinitatis ad
tur ;

inlellgitur. Nam littera occidil, spiritus autem viri-

carnom, el unio divinitatis ad animam. Quidam
ficat (II Cor. 111). autcm quartam unioncm assignant, videlicet deita-
GAPUT XV. tis ad compositum ex animi simul et carne nam et ;

De triplici osculo, viielicet oris, altaris et pectoris. g quedam thuribula quatuor habent catenulas. De
Tunc accedens episcopus at altarc, osculatur hoc thurihulo MoysQB specialiter inquit ad Aaron.
sacrumaltare, signilicans, quodChristusadvenions, Tolle thuribulwn et hausto igne de altari, mitte in- '

sanctam sibi copulavit Ecclesiam, seeundnm illud ccnsum desupcr (\'um. \vi). Practer mysticam ra-
epithalamium Osculctur me osculo oris sui (Cant. 1).
:
tionem, ob hoc etiam incensatur altare, quatenus
In osculo siquidem os ori conjungitur ;et in Christo ab eoomnis daemonis neqnitia propellatur. Fumus
non solum humanitas ost unita divinitati, verum enim incensi valere creditur ad dsemonee elfugan-
etiam sponsasponso est copulata, secundum illud dos. Unde cum Tobias interrogasset angelum, quod
prophcticum Quasi sponsum decoravit me corona,
:
remedinm habcrent ea rusedepisce jusserat re-
et quusi sponsam ornavit me monilibus (Isai. lxi). servari, respondit : Cordis ejus particulatn si supcr
Unde Joanncs : Quihabet sponsam sponsus est (Joan. carbones ponas fumus ejus omne genus doemoniorum
ln). Nam in solc posuit tabernaculwn suum, el ipsc extricut (Tob. vi .

tanquatn sponsus procedens de thalamo suo (Psal." CAPDT xviir.

xvml.Deinde conversus episcopus oseulaturdiaco- De antiphnna qiur dicitur ad introitum, et eur ipsa
nes, ut ostendat pacem illim in adventu Christi rcpeiitur, interposita gloria Trinitatis et quis eatn
venisse.quamprophcLe promiserant undeDavid: ;
canlari constiluit.
Orietur in diebus ejus justilia et abundanlia pacis, Interea chorus concinit antiphonam ad introi-
donec (tuferatur luna (Psal. i.xxi). Alius iterum pro- tum, quam repetit interposita gloria Trinitatis.
pheta? Pax erit in tcrra nostra cum venerit (Hier. Porro, sic introitus sacerdotis adventum Christi
ii). Et ideo Christo nascente, vox intonuit angelo- signat, antiphona quoe diciturad introitum,
sic et
rum : terra pax horninibus bonx voluntalis
Et in desiderium adventusejus signat. De quo Dominus
(Luc. n).Osculum enim quandoque pacem signal, inquit apostolis Multiregeset prophetse voluemnl
:

juxla quod dicit Apostolus Salutate vos inviccm : videre qust vos videtis, et non viderunt, et audire
in osculo sancto (Iiom. xvi). Ueus autem pacis sitcum quee auditis, et non audierunt (Matth. xin,- Luc. x).
omnibus vobis. Amen (Rom.xv). Diaconus autem Chorusautemdilatataniuvimsuam.etinjubilocantat
statim inclinans osculattir pectus episcopi, desi- introitum quoniam prophetae, patriarchee, regeset
;

gnans quod inspirationc divina prophctae praerlixe- sacerdotes, omnesque fidelesadventum Christicum
rtint pacem futuratn. Nam et Joannessupra pectus magnodesiderioexspeotabant, clamantes et implo-
Christi recamben3 (Joan. xn), Evangclii fluenla runtos: Emitte Agnum, Domine, dominatorem terr.r,
de ipso sacro Dominici pectoris fonte potavit. de petra deserti ad montcm filiic Sion (Isa. xvi|.
Veni, Domine, et noli tardare, rolaxe facinora ple-
CAPUT XVI.
" bis ttue Israel. Hinc ergo Simeon ille justus et se-
De thurificatione, qua pvntife.v inccnsat altare, et
sacerdvs eptscopum ncx benedixit Nunc ilimilis servum tuum,
ot dixit :

a Episcopus ergo thuribulum accipiens adiacono, Domtiie, sciuiuium verbum tuuiu in pace ; quiavide-
sacrum inccnsat altare; quiaChristus corpus assu- rant uculi tnci salutare tuum (Lue. Ii). Exoorum cr-
mens, de genere prophctaruin, factus cx semine go persona cantatur introitus, per quos Christus
David secundum carnem, suis oratinnibus fovetEc- intravit in mundum, juxta quod Apostolus ait £f :

clesiam, secundum quod erat in Evangelio Pater : Gtttn inlrodueit primogenitum in crlcm terr;r, tlicti:
sancte, ego pro eis roijo, ct non tantum pro eis, sed Et adorcnt euin oinnes aiiijcii Dei {flelr. i . Aiitipho-
pro illis jui credtturi sunt per vcrlnim eorum (Joan, nas repetitio, multiplioationem clainoris insmuat.
xvn). Quod aulem diaconus thnribuluui teoipil, ut Unde propbeta : Munda remanda expeeta, rcec-
incenset episcopo, moraliter instruil, quod Bi di- sinrta, ntodicum modicum ibt [Isa IXVH
ibi, s

gne rolumue inoensam orationii ofllsrro, thuribu- niiirain fecerit, exspecta eum,quia veniens ventet, et
um incarnationis debeiuus tenero. Nam sinc p<ie nan tardabii (Habac. 11). interpoaitio gloria dosi-
809 DB SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. - LIB. II. 810
gnat oaptationem benevolentia.. Ut enim quod exs-
A ex hominibus reparatus, novem associetur ordini-
pectabant, facilius obtinerent, ad totam Trinita- bus angelorum.
tem glorificando clamabant : Ostende nobis, Domi- Beatus Gregorius (34*) Kyrie eleison ad missam
ne, misericordiam luam, et salutare tuum da nnbis cantari praecepita clero,quod apud Graecos
ab om-
(Psal. lxxxiv). Qui sedes supcr cherubin, appare
ni populo cantabatur.
coram Ephraim, Benjamin et Manasse (Psal. lxxix).
Quorum tandem claraorem Spiritus sanctus exau- CAPUT XX.
divit, unguens eum oleo laetitioe, prre consortibus De Gloria in excelsis, et de Iripliei pace et
quis
hi/mnum angelicum cantari ad missam
suis, et adevangelizandum pauperibus destinavit, coristi-
tuit.
secundum quod ipse Filius per prophetam testatur:
Spiritus Domini super me, proptcr quod unxit w,ad
Mox sequitur hymnus angelicus.temporali Chri-
sti nativitati perhibens testimonium,quem
evangelizandura pauperibus misit me (Isa. lxi, Lue. ille pri-
iv). Hocergo desiderium antiquorum introitus re-
mus inchoando pronuntiat, qui Angelum magni
consilii repra_sentat.Chorus autem
prasentat, non secundura intellectum littcroe, sed concinendo pro-
jubilo sequitur,q\'ia subito factaestrum nngelo
eantilens. Coslestinus papa constituit, ut multitudo
psalmi David cl ante sacrificium canerentur anti- militia. coclestis laudantium et dicentium
n : Gloria
in altUsimis Deo,et in terra pax hominibus bonx vo-
phonatim ex omnibus, quod antea non fiebat, sed
epistolatantum et evangelium legebantur. Excepti luniatis (Luc. n). Hymnus iste non tantum est an-
sunt ergo de psalmis introitus, gradualia quoque gelorum.sed hominum congratulantium,quod
mu-
lier illa, quae perdiderat drachmam
ac offertoria, necnon comnr.uniones, quae cum nio- decimam, jam
dulatione creperunt admissam in Ecclesia Romana lucernam accenderat.ut drachmarn perditam
inve-
niret. Et pastor dimissis nonaginta
cantari. Antiphona Graece, dicitur vox reciproca, novem ovibus
quia duo chori reciprocando vicissim melodiarum in descrto, jam venerat ut quaereret centesimam
cantus alternant. ovem quam amiserat (Luc. xm).
Ante nativitatem enim Christi, tres erant inimi-
CAPUT XIX. citiarum parietesrprimus inter Deum et hominem,
De Kyrie eleison, et quare novies decantatur, et secundus inter angelum et hominem, tertius inter
quare sex vicibus dicilur Kyrie eleison, el Iribus
hominem et hominem. Homo namque
per inobe-
Christe eleison.
dientiam Creatorem offenderal, per suum
casum
Cum ergo jam tempus plenitudinis,ct benignita- restaurationem angelicam impedierat,
per varios
advenerit, sicut praedictum fuerat a Psalmista
tis
_, ,
:
— —
ritus se- ab homine separaverat. Judams
r-._.. _._... juu*us namque
Tu cxurgens tmsei eberis Sion, quia
tempus Q caeremonias excolebat.gentilis idololatriam
venit
e.erce-
miscrendi fjus (Psal. ci), congrue chorus tunc con bat.utrisque ritus alterius displicebat. Sed
veniens
cinendo subjungit Kyrie eleison, quod interpreta-
:
pax vera, facit utraque unum, destruxit inimicitia-
tur,Domine,wiserere ; Unde propheta Domine,mi- rum macerias, et concurrentes parietes in se
:

an-
tererc nostri te enim exspectavimus (Isa. xxxm).
:
gulari lapide copulavit(£pA... n ),ut de
ca.tero unum
Uieit autem hic novies, contra novem genera pec- esset ovile el unus pastor (Joan. x).
Abstulit ergo
catorum. Est enim peecatum originale, mortale et peccatum.et reconciliavit hominem Deo.
Reparavit
veniale hoc est, serpens, mulier et vir. Serpens
:
casum, et reconciliavit hominem Deo et angelo.
enim, id est concupiscentia suggerit originaliter Destruxit ritus, et reconciliavit hominem
;
homini!
mulier, id est delectatio comedit venialiter; vir, id Restauravit ergo, secundum Apostulura,
qux in
est ratio consentit mortaliter. Item est peccatum caslis et qux in terris sunt (Coloss.
i).Et ob ha.c cre-
cogitationis,locutionis,et perpetrationis. Cogitatio- lestis militice multitudo psallebat
Gloria in excel- :

nis.incorde, locutionisinore, perpetrationisinope- sis, id est in angelis, Deo ; et terra pax Judaeis m
re hoc est mors in domo, mors in porta, mors in hominibus, et gentilibus
;
bonx voluntatis (Luc. n).
monumento. Rursus,'. peccatum
r est
- ....„v._,
fragilitatis,Hinc
__,._„ est etiamquod
__. Dl .,aui "u.a augeiusioquitur.et
angelus loquitur.et congaudet
,. . . ,.
simplic.tat.s.et mal.gmtatis. Fragilitatis per impo- pastoribus, quia pax est inter homincs
tentiam.simphcitatis
tentiam.simplicitatis per ignorantiam,malignitatis
n et angelos
relormata. Nascitur Deus Dpiis ], nmn n„;o
homo, „„„ est
quia pax ...=__
inter
per invidentiam.Hoc est.peccatum in Patrem, pec- Deum et hominem restaurata. Nascitur in praesepi
catum in Filium.peccatum in Spiritum sanctum.Et bovis et asini.quia pax est inler homines
et homi-
ideo chorus dicit ter ad Patrem Kyrie eleisun,ter ad nes reparata.Per bovem enim Judaicus.per
asinum
Filium Christe eleison,ter ad Spiritum sanctura Ky- gentilis pepulus figuratur.secundum illud
Cogno- :

rie eleison.Sed ad Patrem et Spiritum sanctumsub

vit bos possessorem suum, et asinus
prsesepe dornini
eodem tantum vocabulo,quiaPater et Spiritus san- sui (Isai. i).
ctussunt ejusdem naturae tanlum, ad Filium vero Syramachus papa constituit tam die Dominico,
sub alio, quia Filius etsi sit ejusdem naturae cum quam natalitiis martyrum Gloria in excelsis ad
illis,est tamen etiam alterius.ut geminae gigas su-
missam cantari,quem hymnum Telesphorus
nonus
bstantia.. Vel ideo dicitur novies, ut ordo decimus a beato Petro ad missam nocturnam
Natalis Do-

(34") Gregor. I.

Patrol. CCXVII.
26
811 1NN0CENTH III PAP.E. 812

uiini (quam idem constituit) cantai-i preoeperat.ISt A_ quud ip-n» diecbut Trisiis cst anima mea usquc ad
:

in eo.ea quas sequuntur ad verliu angelorum adje- morlem (Matth. xx). Debct ergo sueordoa vertUB
cit ;
quanquaui a pluribus asseratur, quod BB bea- orientem orure, quia vititavit nos Oriens ex nlto
tua Hilariua Pictavionsis adjeeerit. (l.ur. 1 ; V.ach. rv). quo legilur F.ccc vir Oriens
I>e :

CAPUT XXI. nomcn ejus (Jcr. xxm), cujus argumcnluin in libro

De candelabro el cruce, quse super vtedio collocantur Sapienti.r roperitur : Oportet, inquit,ad lucis ortum
altaris. adorare (Sap. xvi). Non quod dlvlna raajestaB loca-
Ad signilicandum itaquegaudiumduoruin popu- liter in oriente consistat, quoe tamcn essentialiter
lorum.do nativitute Cliriali l.utantium, in cornibus esl ubique : (Coslum, inquit, d ttrram ego impleo
altaris duo snnt constituta caudelubra, quee me- (tsai. i.xvi) ; sod quia timtntibus Dcum orielur sol
diante cruce.faculas lertint accensas. Augelus enini justitix (Mal. iv), qui omnem hominem
illuminat
paatoribus inquit^nnunito vobis gaudiwn tnagnvm, venicntem in hunc mundum (Joan. ij nam et tem- :

quod erit omni populo; quia natus est vobis Salva- pUuii Salomonis (/// Beg. vi) et tabernaculuni
tor, etc. (Luc. n). Ilic est verus Isaac, qui risus in- Moysi legitur (Exod. xxvi) ad orientom ostium ha-
terpretatur (Gen. xxi). Lumen autein candelabri, buisso. Quia autem sub Vcteri Testamento ingrcs-
populi.Nam ad Juduicum populum inquit
fides esl us i C n»pli erat ab oriente in occidentcm.ad signi
<<

propheta Surge, Utuminare Jcrusalcm, quia venii

:
licandum, quia omnes ante Christi passionem ten-
lumen luum, et gloria Domini super te orta est (Isa. debant ad occasum, id est ad infcrnum post mor-
lx).Ad populuin vero gentilem dicit Apostolus :
tcm ; nuns vero fit ingressus in tcmplum ab occi-
F.ratisaliquando tenebrx, nunc aulcm lux in Do- dente in orientem, ad fignrandum orluin nostrum
mino ^jjAw.vj.Nani et in hortu Chrisli nova stella et asecnsum ad gloriam. In illis autem ecclesiis,
raagis apparuit, secundum vaticinium Balaam :
quae habent ostium ab occidente, sacerdos coram
Orietur, inquit, stella ex Jacob, et consuryet virga allari consistens ut adoret ad orientem, seinper in
ex Isrocl (Num. xxiv). Inter duo candelabra in al- salutatione se convertit ad populum, excepto pr.e-
tari crux collocatur media, quoniam inter duos fationis et fractionis articulo, cum orationi totus
populos Christus in Ecclesia mediator cxistit.lapis intenlus,el cor habet aursum ad Dominum, et Eu-
angularis (/ Pet. n), qui fecit utraque unum (Ephcs. charistiae peragit sacramentum.
n) : ad quem pastores a Juda;a, et magi ab Oriente CAPUT XXIII.
venerunt. De depositione mitriB pontificis.
CAPUT XXII. Oraturus episcopus mitram deponit.quia vir.se-
De mutalione saeerdotis ab una parte ad aliam eundum Apustolum (// Cor. n), revelato capite de-
Pontifex oraturus ad sedem ascendit, et stans C bet orare, quatenus inter ipsum et Deum nullura
collectam pronuntiat.quam libro legit aperto. Quia malitia? sit velamen, ut revelat? facie, Domini glo-
secundum evangelica testimonia venit Jesus in Na- riam comtempletur.
mreth, ubi erat nutritus. et intravit secumlum con- CAPUT XXIV.
suetudinem diei Sabbali in sijnagogam, et surrexit Dc satutatione pontificis et sacerdotis ad popttltim.
legere. Et traditus est ei liber Isaise prophetx. Qaem Pontifex ergo sulutationem prxmittit ad popu-
ut revolvit, invenit locum, ubi erat scriptum : lum, dicens : Pa.c vobis; illius utens eulogio.cujus
« Domini super me, propter guod un.vit
Spiritus Minor autem sacerdos cum sa-
fiingitur pontilicio.
me, evangeluare pauperitnts misit mc (tsa. lxi). » lutat populnm.ait Dominus ivM.scum.Quod ulique :

Et cum plicuisset iibrum, reddidil mmistro, ct scdit. verbum Booz legitur (Ruth n) dixisse messoribus ;

Porro secundum consuetudinem aliorum episcopo- quod intelligitur Booz quoque figuram Salvatoris
rum, cum episcopus orat.ud dextrarn consislit ul- expreasisse. Quia Ruth Ifoabitidem duxit uxorera.
taris. In hoc illud signans, quod fuerat propheta- Chorus uutem utrique respondet El cum sptritu :

tum : Deus ab auslro venict (llabac. ni). Et quoniam tuo.Quod sumptum ex Epistola Puuli ad Tiiuo-
ea qufe sunt lteta, signantur per dexlram ea qute ; llieum Dommus, inquit, Jtsus Christus cum spi-
:

sunt tristia, per sinistram, idoirco pontilex ad jj ritu luo (II Tim. iv). Ul autera episcopus osten.Iat
dextrum purtomaltaris primum acccdit.ut gaudium Cbristl vioarium,prima vioe <lieit Pax vobts. Quo- :

Dominicaa nalivitutis osteudut. Douule post evan- nium bno Ittit primu voxChristi ad discipulos.euin
gelium ad sinistraui ooiivertitur,iit tristitiain pas- eis post resurrectioneui apparuit. Ad instar vero
sionis insinuet. Sed iteruiu redil utl dexlram, ut saeortlotuni eaderorum diofl postM Domtnus vo- I

gauiiium resurrectionis unnuntiet. Uoc ipstiui Kze- biscum ; ut se iiniiui ex ipsia oatendat, GBteruBL
chiel in descriptione t|uatttor animalium li^uravit :
soptem vicibnsp<i|Hiliis sttlututnr in niissu.quutenus
Facies, inquit, homiuis el fucics teonii a ilcxlrts /p- axolusia septeiu vitiiscapitulibus.siiseipiut grutium
sorum quatuor (Eiech. i). I'er hoininem quippo na- SCptillll'IIK'111.

tivitas, per leonem 1'csurrcctio, per boveiu iui- t:\rt IT \w

molatio dcsignatur. Ll ideu 1'ucies hominis et la- / t sacerdos non minus quam ttuo uibus
cies leonis eraut u doxtria, fucies autem vituli erat debcal iClchraie.
a sinistris, quiu nativitus et roaurrectio gutulitiin Slatutum est uiiteiu in saoria eanonibus, ut nul-
attulerunt:puBaio vcro tristiliuiu inspiruvit.proptor lus presbyteroruin miasarum BOlemnit oelebrare
 813 DE 8ACR0 ALTARIS MYSTBRIO LIBRI SEX. — LIB. II. 814

pr.Tesumat,nisi duobuspraesenlibus, sibiquerespon- A norationum, antonomastice, sicut Cantica cantico-

dentibus, ipsetertius habeatur. Quia cum pluraliter rum. Amen optantis vel affirmantis ostendit affe-
ab eo dicitur: Dominus vobiscum, et illud in secre- ctum. Nam in fine Psalmorum ubi dioimus : Fiat,
tis : Orate pro me, apertissime convenit, ut illius fiai, Hebraeus Amen amen. Et Christus in
dicit :

salutationi respondealur a pluribus. Verum aliud Evangelio saspe dicit Amen, amen dico vobis hoc
: ;

est necessitatis articulus, et aliud religionis con- est verum, verum d>co vobis, secundum illud quod
temptus. Pie quoque credendum est, et sacris au- alibi dicit : Sit sermo vesler, est, est (Mallh. v). Re-
ctoribus comprobatur, quod angeli Dei comitesas- spicit ergo vel ad forman oralionis, ut quod ora-
sistant orantibus, secundum illud propheticura : tur optetur, vel ad modum concluditur, aflirmetur.
ln conspectu angelorum psallam libi (Psal. cxxxvn). Verbi gratia, cum sacerdos orat : Da nobis quxsu-
Kt angelus ad Tobiani Quando orabas eum lacry-
: mus, Domine, salutem mentis et corporis, populus
mis ego obtuli orationem tuam Domino (Job. xn). optandu responi et Amen, id est tiat. Vel cumsa- :

Sed et in ranone continetur: Suppliees te rogamus, cerdos concludit Qui tecum vivit el regnal in uni- :

omnipotens Deus jube hxc per/erri per manus angeli tale Spiritus sancti, Deus per omuia sxcula sxculo-
tui sancti in sublime altare tuum, etc. Sane quilibet rum, populus affirraando respondet Amen, id est ;

homo habet angelum suum ad custodiam. Unde p verum est.

legitur in Actibus apostolorum, quod cum puella, CAPUT XXII.
quse cucurrit ad ostium, Petri nuntiaret adventum, Quare orationes dicantur coilectx et quot sunt in
dicebant: Angelut ejus est (Actus, xn). Et Domiuus missa dieendae.
loquens in Evangelio de parvulis, ait: Angeli eorum Orationes qua3 circa principium missa; dicuntur,
semper vident faciem Patris (Matth. xvm). Illos igi- collectae vojantur, eo quod sacerdos qui fungitur
tur habemusin ratione participes, quos habebimus ad Deum legatione pro populo, petitionesomniura
in glorificatione consortes. in eis colligat et concludat. Proprietamen collectse

CAPUT XXVI. dicuntur, quaa super collectam populi fiunt, dum

De oratione et conclusione. colligitur populus, ut ad stationem faciendam, de

Salutatione pra;missa, per quam auditores red-

una ecclesia procedant ad alteram. Orationum vero
plures et varii fuerunt auctores, ut in tantum ea-
dantur attenti,subdit orationes quae designantur in
Apocalypsi (cap. vm) per fumum aromatum, qui
rumdem numerus et diversitas excrescebat, quod
octavum Africanum concilium, cui beatns Augu-
ascendil in conspectu Domini de manu angeli.
stinus interfuit, ita constituit nullaa preces vel
Christus enim verus homo passioni propter nos de- :

stinatus (cujus illa vox est pro de-

: llolocausta et commen-
orationes, vel missffl, vel praefationes, vel
p dationes, vel manus impositiones
licto non postulasli, tunc dixiEcce venio [P.tul. :
dicantur, nisi in
concilio fuerint approbata?. Nam et Gelasius papa
xxxix]) semper unitum sibi Verbum pro nobis ora-
tam a se quam ab aliis compositas preces dicitur
bat. Qui, secudum Apostolum, in diebus carnis
ordinasse. Beatus autem Gregorius seclusis his,
suse preces supplicaiionesque ad D^um, qui salvum
illum facere posset a morte, cum clamore valido et qua* nimia vel incongrua videbantur, rationabilia
coadunavit, et congrua multa per se necessaria su-
\acrymis offerens, exaudilus esl in omnibus pro sua

reverentia (Hebr. Quod autem peraddens. Quidam vero modum et ordinem exce-
v). in line orationis
subjungitur Per Dominum nostrum Jesum Chri- dentes, in tantum orationes multiplicant, utaudi-
:

stum, illud signat, quod ipse dicit in Evangelio :

toribus suis ta^dium generent et fastidium, cum
Quidquid pelieritis Pairem in nomine meo fiet vobis econtra Dominus dicat in Evangelio Cum oratis, :

(Joan. xv, xix). Non enim per aliam viam ad nos nolite multum loqui sicut faciunt ethnici. Putant
enirn se in mul/iloquio exaudiri (Matth. \i;Luc.
ssterna Dei benelicia possunt devenire, quam per
eum horninum, homo Chri-
qui est mediator Dei el
xn). Unde cum ei dixissent apostoli : Domine, doce
slus Jesus (I Tim. u). Sicut per mediantem cry- nos orare, coinpendiosam orationem eos edocuit:
stallum mutuamus ignem, in escam suppositam a Pater noster qui
Hujus ergo es in cxlis, etc. (ibid.).

orationis formara sequentes sacerdotes in missa se

solo longinquo. Sumptum est autem de Epistola ad D
Romanos Gloriamur, inquit, in Deo per Dominum
:
ptenarium numerum non excedanl. Nam Christus
noslrum Jesum Christum (Rom.v). Ulud autem septem petitionibus omnia corporis et anima? ne-
quod sequilur, qui lecum vivit et regnat in unitate cessaria comprehendit. Quia vero

Spiritus sancti Deus ita potest simpliciter, sed noa ...Numero Deus impare gaudet,
imprudenter intelligi: Qui cum Patre vivitetregnat (Virg.)
in unitate Spiritus sancli Deus, id est unacumsan- summopere quidam observant, ut impares di-
cto Spiritu. Nam Pater, et Filius, et Spiritus san- cant orationes in missa, vel unam, vel tres, vel
ctus sunt unus Deus. Vel: In unitate Spiritus san- quinque, vel septem . Unam vel tres, propter
cti, id est in Spiritu sancto, qui est unitas Patris et unitatis sacramentum vel mysterium Trinitatis;
Filii, amor
connexio utriusque. Per omnia sas-
et quinque vel septem, propter quinquepartitam Do-
cula saeculorum, hoc consecutive et antonomastice mini passionem, velSpiritum gratiae septiformem.
potest iatelligi; consecutive, sicut generationes ge- Deus enim divisionem et discordiam detestatur.
815 1NN0CKNTII III VA.PM. 816

Unde cum caeterorum ilierum operibus benedixit, A BUWftia cst [Jac. n). Lavomus ergo puras manus
'
operibuasecunda) dici benedixisse inm legitur.Qala mt dtscrepatione [l Tim.u), quasrentee qus sur-
binarius numerus »b unitate rccedit, et ttb eo caj- tunt non qui tuper lerram, ubi Cluistus
itiffl est in

teri diviaibilee numeri sortiuntur originem. Kt oa> dcxira Dei scdens (Colos. iuj.

vendnm est si forte collecU pro dofuncto miscca- CAPUTXXIX

tur, non finalis, spd penultima, vel ante penultima Dc epittola qux pr.rtniltitttr evtiwjclio.
dicatur, qua finis ad suum
debet torqucri priuci-
Epietola qnnj pramittitur evangelio, prxrursoris
pium. In missa vero pro defunctis non debet inter- ;nat oflicitim, quod Joannes anto Ghriatnm
popi oratio pro vivis, nisi illa communis
Omtu- :
rxercuit, qui prmivit nnte faciem Doniini parare
polens sempitcrne Deus, qui vivorum, etc.
viaa ejus. Sicut ipso testatur: Etjo vo.c clamantis in

CAPUTXXVUI. dcserto, parale viam Dvmiuo (Malth. m). Joannea

ergo quasi subdiaconus fuit, id est subminister
De extensione tnttnuum sucerdotis iu missa.
illius, qui de se dicit : Non veni ministrari, sed
Stans ergo pontifex ad orandum, manus clevat ministrare (Mfltfh. xx). Lex cnim quasi pmdago-
et extendit, astantibushincinde ininistris, qu; ma- gus, infantcm Dei pnpulum per manuniMoysi cu-
nus ejus sustentant, saccrdote coram eo tenerte g stodiendum atl ventnm docuitcx-
Buscipiens, illius
sacrainentarium. Lex quippe istud sacramentum spectare qne.m eidem pnpulo jam adulto, prr os

insinuat. Legitur enim in Exodo [cap. xvn), quod digitumque Joannes pracsentcm in rarne monstra-
cum lsrael pugnaret adveraus Amalcch in deserto, vit, ut cum ducens seqneretur ad regnum. Eccc,

Moyses ascendit in vertioem collis ctimque lcva- ;

inquit Agnus Dei ecce qui tollit peccata tnundi
,

ret Moyses manus, vincebat Israel. Si autem pau- (Joan. i). Praeessit namque lex Evangelium, sicut

lulum remisisset, Amalech superabat. Aaron autem umbra lucrm, timor chariftitem,
virga spiritum,

ct Hur sustentabant manus ojus ex utraqtic parte. initium perfeHionem

dominantis prajceptum
,
,

Et factum est, ut manus ejus non lassarentur, us- amantis consilium. Nam lex per Moysen dtita. est,
que ad solis occasum, fugaviiquc Josue Amalech grntia el veritas per Jesum Christum facta est [ibid.).

et populum ejus in ore gladii. Propter hoc ergo sa- Epistola vero vox legis est, suam imperfectionem

cerdos extendit iuanus in missa cum orat. Nam ct Joannis testimonio profitentis, et ad perfectionem
Christus cum expandisset manus in cruco, pro evangelicam transmittentis. Ilic est, inquit, de quo
persecutoribus oravit, et dixit: Pater, dimitte illis, dixi vobis Qui post mevenil ante me factus cst,
:

quia nesciunt quid /aciunt (Luc. xxm), moraliter cujusnon sum dignus corrigiam calceamenti solcere.
instruens, quia Christus semper paratus esi reci- )Ic oportcl minui, illum autem crescere. Non eral

pere poenitentes, juxta quod ipse promisit Omnis :

ille hu\ sed ut teslimoniiiin perhibcre de lumine.
qui vcnit ad tne, non ejiciam foras (Joan. vi). Cum Eratluxvera, qwe illuminat omnem hominem ve-
autem verus Moyscs, id est Christus elevat manus, nientcm in hunc mitndiin [ibid Lex quippe nemi- X
id est impendit auxilium et solatium, vincit Israel, nem dtixit ad perfectionem (Hebr. vn). Hinc est
id est Kcclesia. Nnm si Deus pro nobis, quis conira ergo, quod subdiaconum lcgentem epistolam tinus
nos (Rom. vm). Sin autem paululum manus re- acolythus comitatur, diaronum vero legentemevan-
mittit, id est si, peccatis exigentibus, subtrahitau- gelium, tara Bubdiaoonus quam acolythus comi-
xilium et solatium, superat Amalech, id est diabo- tantur; quia pndicationem Joannis pauci seruti
lus. Quia non est volentis, neque curreniis, sed Dci sunt, sed proedirationem Evangelii plurimi susce-
Quia vero Chrislus promisit
tniserentis (liom. ll). perunt. Unde disripuli leguntur dixisse Joanni :

Ecclesia: Ecce sum omnibus diebus

ego vobiscutn ttabbi, qui erat tecum trans Jordanem, cui tu tcti-
usque ad consummalionem sseculi (Matth. xxym v, monium perhibuisti. ecre hicbvptitsat, ct omnes rr»
ob hoc Aaron, id est mons fortitudinis, et llur, id niunt ad etitn (Joan. iu). VI ergo cognovit Jcstts.quia

est ignis charitatis, sustentant manus ipsius, ut in Pharis;ri audicrunt , quod Jcstts plures diripulos
fortitudine ferat auxilium, etcx charitatesolatium, faceret quam Joannes,retiquit Judmam, etc. (Joan.w)
ne manus ejus lassentur usque ad solis ocoasum, B Quia vero Joannea fuit limrs precedentium rt sub-
id estusque ad linem mundi.SicqueJosue ducc, id sequentiam, mediua inter apostolos et propbctas
est Christo ductore Israel fugat Amalech et popu- (nam lex et prophetee usque ad Joannem, et ex eo
lum ejus id est Ecclesia supcrat diabolum etexcr- regnum Dei evangelizatur, et omnis in illud vim
citum dttmonum in oregladii, id est per virtutem facit (Matth. xi), ideo epistola neo semper legitof
orationis. GladillB eniin est vcrbum Uei [EptUS. vi.l de prophetis, nec semperde apostolis, Bed intcrduni
Si quis ergo vult orationis virtute superare diabo- suinitnr de Veteri TestamentOj interdum de
lum, debet elcvare manus, id est actus ad Deum, Quia Joannes, cujus vocem repraasentat cpistola,
ut ejtis conversatio sit in CCSlls (Phil. m). l'inio cum uiitit|iiis prwdixit Cbristum venturum Qui :

demissas manus erigite, ct genua iebilia roborait post me vtnit, antt me factus tst, et oum modernlt
(Ha. xxxv). Nam elevalio muuiium cst yicrtficium miiii oatendit prassentem : Eece AgnusD*i,pd
vesperliiium [Psal, xi.)Uona ost orutio oumjejunio tollit peecata mutnti. Epiatola vero Gr»oe, Latioe
et eleemoayna (Job m).Fidei autem snte opi supermissio vel superrogatio nunoupatur, quoil uo-
 817 DE SACRO AI.TARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. II. 818

men bene congruit litteris apostolicis, quae super- A. responsorium illud quod graduale vocatur,ad voca-
rogatae sunt Evangelio, de quibus frequentius le- tionem apostolorum referri, quando Christo vo-
guntur episiolos. Apostolicus enim ordo per illum cante: Venite post me, ipsi non tantummodo verbo,
siabularium intelligitur, cui Samaritanus commisit sed opere responderunt. quia reliclis omnibus secuti
horuinern a latronibus spoliatum, vulneratum et sunt eum [Matth. n) et ideo graduale cantatur,
:

semivivuai relictum, proferens duos denarios, et quoniam apostoli gradiebanlur post Dominutn,
dicens Curam illius habe, et quodcunque super-
ei :
discipuli post magistrurn. Post epistolam ergo

erogaoeris, ego, cum rediero, reddam tibi (Luc. x). graduale cantatur, quia post prsdicationem
GAPUT XXX. Joannis diseipuli sunt secuti Christum. Sicut
Joannes Evangelista describit Stabat, inquit,
Ue reverentta quam subdiaconus exliibel episcopo :

post lectam epistolam. Joannes et discipuli ejus duo, et respiciens Je-

Quod autem subdiaconus cum acolytho ad sacer- suia ambulantem, dicil : Ecce Agnus Dei, ecce qui
dotem post lectain epistolam accedit,illud insinuat, tollit peeeata mundi ; et audierunt eum discipuli duo
quod Joannes cum audisset in vinculis opera Chri- loquentem, et seculi sunt Jesum. Erat autem Andreas
sti, mittens duos ex discipulis suis, ait illi Tu es :
fraler Simonis Petri unus ex duobus qui audierant
qui icnturus es, an alium exspectamus [Mallh. xi) ? a Joanne, et sccuti eum fuerunt. Hic graduale can-
utpervisa miracula Christumjam venissecognosce tavit cum invenit tratrem suum Simonem, et dicit

rent. Unde respondensJesus.ait illis Euntcs renun- :

ei Invenimus Messiam, quod est interpretatwn
:

tiateJoanniquse vidistisetaudistis : Cxciviient, clau U Christns, et adduxil eum ad Jcsum. Philippus quo-
ambulanl ,leprosi mundantur,sur ii audiun! ,moi ttti rc- que graduale cantavit Cum invenit Nalhanaelcm,
:

surgunt, pauperes evangelizantur (ibid.). Et quia et dicit ei: Quem sMpsit

Moyses in iege,etprophetx,
dextra Domini fecii virtulem (Psul. cxxvn), ideo invenimus Jesum (Uium Joseph a Sazareth, veni et
subdiaconus osculatur sacerdotis dextram. Quia vide (Joan. i).

vero per visa miracula cognovit hunc esse de quo CAPUT XXXII.
magister pratdixerat Qui post me venit, anle me
:
De Alleluia.
factus esl, cujus non sum dignus eorrigiam calcea-
Pnst luctum sequitnr consolatio, nam : Beali
menli sohere, pronus ad pedes, calceamentum Ro-
qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur \Malth. v) :

mani pontificis osculatur. Sacerdos vero subdiaco-

et idno post graduale cantatur Alleluia, quod signi-
num benedicit, quia Christus commendavit Joan-
ficat inpflabile gaudium angelorum et hominum in
nem. Quil, inquit, exislis in iescrlum videref pro-
aeterna felicitate laptantium.hoc est semper laudare
phelam? Etiam dico vobis, et plus quam prophelam.
Deum. Nam : Beati qui habitant in domo tua, Do-
Amen dico vobis, inler natos mulierum non surrexil C mine, in satcula sxculorum laudabunt (Psal.
te
major Joanne Baptista (Uatth. m). Subdiaconus
lxxxiiiI. In voce exullalionis et confessionis sonus
ergo post iineun, sed diaeonus ante principium
epulanlis (Psal. xu). Quid sit alleluia, cxn psalmus
lectionis ad sacerdotem accedit.et exhibet reveren-
exponit, cui cum alleluia praemittitur in titulo.sta-
tiara,quia lex accepit finem in Christo, sed Evan-
tim psalmus exponendo titulum incipit : Laudate,
gelium origiuem sumpsit ab ipso. Nam lex et~pru-
pueri, Dominum. Hoc ineffabile gaudium vitae prae-
phelae usque ad Joannem, Evangelium et apostoli
sentis inopia nullatenus habere raeretur, sed pr«-
post Joaunem.
gustans illud in spe, sititetesurit quod gustaverit,
CAPUT XXXI. donec spes mutetur in rem, et fides in speciem.
De graduali. Quapropter boc nomen Hebraicum interpretatum
Verum quia Joannes pcenitentiam praedicabat : remansit, id est interpretatum non fuit, ut pere-
Ptenitcntiam, inquit, agite, appropinquabil enim grinum ab hac vita gaudium, peregrinum quoque
regnum caslorum; et iterum : Facite dignos fruclus vocabulnm signaret potius quam exprimeret.Cujus
pamitentia; (Mallh. m). Merito post epistolam gra- mysterium, velut quoddam gaudii stillicidium, de
dualeconsequitur, quod pcenitentiae lamentum insi- supernae Hierusaleui, primum in mentem
divitiis
nuat. Propter quod in diebus Peiitccostes tollitur D patriarcharum etprophetarum,post in apostolorum
de officio, quia videlicet dies illi futurum in regno ora plenius per Spiritum sanctum delapsum est
Dei felicem Ecclesiae statum signilicanl.Quandojam Quoniam igitur Alleluia futurae beatitudinis quasi
area Christi ventilabro quod est in manu ejus pur- proprium est vocabulum, jure magis eo tempore
gatu grana reponentur in horreo ielicitatis aiterna?. frequentatur, quo Christus resurgens ejusdem bea-
Dicitur autem graduale a gradibus humilitatis, ut- titudinis spem nobis tribuit et meritum [al. pro-
pote illi conveniens, qui necdum ascendit de vir- missum]. Ut autem aliis temporibus caneretur ad
tute in virtutem, sed adhuc in valle lacrymarum missam, olim Ecclesia; Rcmanae consuetudo non
positus (Psal. lxxxiii), jam tamen ascensiones in erat,sed a beato Gregorio constitutum,imo potius
corde disposuit. Rectius ergo faciunt qui graduale restauratum est. Nam a tempore Damasi papaa,
non festivis aut modulationis vocibus efferunt ;
cum prius fuisset, eadem consueludo defecerat.
sed quasi cantum gravem asperum simpliciter
et Denique cum de hoc et quibusdam aliis quosdam
potius et lamentabiliter canunt. Potest tamen murmurare sentiret, tanquam Constantinopolitanae
810 INNOCENTII III PAP.E. 820
Ecclesiao oonsuetudinem sequefptur, nou est dedi- \ el jam non crit amplius neque luctut,neque clamor,
gnatus reddere rationein Nos in nullo horum :
eed nec ullus dolor, quoniam priora transierunt
aliain Uxolesiaui seeuli sumus. Nani ut alleluiahio (Apoc. xxi). Hoc ipsum significat, quod in quibus-
non diocretur, de Hierosolyinoruin Kcclesia, ex dam ecclesii8 sequentia post Alleluia cantatur,
B. Hierouymi traditione, tempnre beatie memoriaB suavi jubilo dulcique canore.
Dainasi papa: traditur tractuni el ideo in hoc magis;
Notanduin est autem.quod in oflicio missai trium
illam consuetudineni amputavimne^qun hioaQrffi* linguarum concurrit divcrsitas, ut omuis lingua
cis tradita fucrat. Canimus ergo Alleluia pnst gra- ConfitBatur, quia Dominus Jesus Chrislus in gloria
dualo : canticum lstitis post luctum puinitenti r. est Dei Putris (Phitip. n). Quod et titulus crucis
Suiiimopere uilentes exprinierc uiagnitudinem con- ostendit, qui scriptus fuit tittoris Hebraicis, Gra3-
solatiouis, quaj reposita est lugentibus, jubilantes cis, el Latinis, Jesus Niiiarenus rex Jadxorum
potius quam canentes,unamque brevem digni ser- (Joan. xix).
monis syllabam in plures neumas protraliimus, ut CAPUT XXXIV.
jucundo auditu mens attonita repleatur et rapiatur De sacerdotis consessu, dum cpistola legitur,
illuc, ubi semper erit vita sine morto, dies sine et graduale cantatur.

nocte, certe sine forte, jucunditas sine dolore, Hactenus tacitus scdobat sacerdos, illud insi-
securitas sine tiniore, tranquillitas sine labore.for- nuans quod praedicante Joanne, Christus quodam
titudo sine debilitate, rectitudo sine perversitate, modo tacebat, quia non proedicabat uperte. Sed ut
pulchritudo sine deformitate, veritas sine fallacia, tradit evangelista Postquam truditus fuil Juannes,
:

charitas sine malitia, felicitas sine miseria. Potest venitJesus in Galilxam, prxdicans Evaugelium regni
tamen dlleluia referri ad exultationem eorum qui de Dei (Marc. i). Vel quia sedere victoris est, sessio
miraculisGhristigaudebant, laudantes Dominum et sacerdotis Christi vistoriam signat, qui post jeju-
dicentes: Quia vidimus mirabilia hodie (Luc. v), et nium vicit diabolum ; nam reliquit eum tentator, et
quia Dominus plebem suam (Luc.xu). Tunc
visitavil accesseruitt angeli, et ministrabant ei (Matth. iv).
enim cantabatur in jubilo Alleluia, cum omnis
CAPUT XXXV.
plebs ut vidit, dedit laudem Deo, et omnis populus
De mutatione saceniolis, ab una parte altaris ad
gauiebat in universis quse gtoriose hebant ab eo aliam, cum lecrurus est Evangetium.
(Luc. x). Nam duo reversi sunt cum
et septuaginta
sacerdos ad sinistram
rite prasmissis,
His ergo
gaudio dicentes : Domine,
dsemonia subji-eliam
partem accedens pronuntiat Evangelhitn,
altaris
ciuntur nobis in nomine tuo (ibid.). Hinc est quod
significans quod Christus non venit vocare justos,
a Septuagesima usque ad Pascha non canlatur Al-
sed peccatores ad pcenitentiam, juxta quod ipse
leluia; quia tempore tristitiae non debet carmen C
dicit in Evangelio quia non indigent qui sani
:

lalitiae decantari, secundum illud propheticum :

sunt medico.sed qui male habent [Matth. ix). Per
Quomodo cunlabimus caniicum Domini in terra
dextram enim justi,per sinistram peccatores Qgu-
alienafj'tal. cxxxvi.) Septuagcsimanamquetempus rantur. Propter quod Dominus in judicio ttatuet
Babylonicae captivitatis reprassentat spiritualiter.in
quidan ovet a dextris, hxdos autem a sinislris
quasuperfluminaBabylonissedentesetflentesinsa-
(Matth. xxv). Quidam tamen in hoc loco dicunt,
licibus organa suspenderunt (fiid.).Canitur autem
quod ideo sacerdos in principio missae consistit ad
Tractus.qui cum asperitate vocum, tum prolixitate
dextram, cum autem pronuntiat Evangelium con-
verborum miseriam praesentis incolatus insinuat.
vertitur ad sinistram, et circa finera, iterum redit
De qua dicit Psalmista lleu milu quia incotatus
:

ad dextram, quia cultus tidei primo fuit in populo

meus prolongatus est, habitavi cum habitantibus C$-
Judaeorum; deinde transivit ad gentes et circa :

dar, multum incola fuit anima mea (Psal. cxix).

finemiterum reverteturad Judaeos, ad prasdicalio-
CAPUT XXXIII. nera Enoch et Eliae, qui convertent corda patrum
De versu qualis esse debcat, et qualiter interponatur. in filios (Malac. iv), quoniaui in diebus illis salva-
Quod autem interposito versu bis Alleluiacanta- bitur Juda, et reliquim Isruel salc:e fient (Rom. ix\
tur, designat quia interjectalanitia.sancti geminam D Sed cum sacerdos, qui pronuntiat Evangelium, ip-
glorilicationisstolam accipient, mentis et carnis, sius Christi repraesentct personam, et Cbristus non
sive cordisetcorporis. Nam seeundum stolani men- piaudicaverit gentibus, sed Judoeis juxta quod ipse
tisexsultabunt sancti in gloria, l.rtabuntur in cubili- dic.it in Evangelio : Non suin missus nisi ad vves,
Israel [Matth. xr) \ utrum
secundum stolam carnis q iu' perierunt domus
bns suis (Psal. cxlix) : il-

fuhjrbunt justi, tanquam tcintillm in aruiulineto

et luil recte dicatur, prudens audilor advertat.

discurrent (Sap. m). Versus ergo nihil sinistrum

CAPUT XXXVI
aut triste.sed totum jucundum et dulce debont so- Quare diaconus, qui lecturus esl evangelium,
nare, qualos sunt Dominus reguuvit, dtrorem m-
: dc.rtrum ponti/icis osculutur.
dutus esl 'Psal. xcu); Dominus rejnuvit, e.vsullet Porro oum episcopus celebrat, ouinia solemniua
terra (Psat xcvi) Jubilate Deo
. .
(1'sul . xcix) ; peraguntur. Diaconus enim dexlia pontiHoia QMU*
Justus ut palma flartbil (fsal. xci). Quoniam ab- liit.i, codicem Evangelii susoipiem Ivne-
>K' iltari,
siergel Deus umnem lacn/mam ab oouti) eanotoruin, diotioneni postulat «b epiaoopo.qua data, prooedit
821 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. -- LIB. II. 822

ad pulpitum praecedentibus ccroferariis, qui facu- A. n ^m messis, ut millat operarios in messem suam
las fuerunt accensas et thuribulum cum mcenso (Matlk. ix ; Lac. x).Isaias quoque cum audisset
Jam figura mutatur nam diaconus, qui prius re-
; vocem Domini dicentis :Quem miltam? et quis ibit
prtesentabat prophetaro, modo repraesentat evan- ex vobis ? Respondit : Ecce ego, mitte me ; dixitque
gelistam. Lex enim prophetae usque ad Jeannem, Dominus : Vade,et dices populohuic, Audite audien-
exeoautem regnum ccelorum evangelizatur (Matth. les, etc. (Isa. vi.) Pontifexergo visibiliter benedicit

ii;. Puteus hic altus est, sed si fuerit diligenter diacono, qui lecturus est evangelium, quod non
eruderatus, hauripmus aquam ingaudto de fontihns fecerat subdiacono, qui lecturus erat epistolam :

Salvatoris (Isa. xn ). Diaconus ergo dextram pnn- quiaChristus invisibilis manens, legem et prophe-
tificis osculatur, quia praedicator evangelizare de- tas, quae per epistolam significantur, invisibiliter
b°t pro gloria sempiterna, de qua spnnsa dicit in- misit et docnit : Eunles, inquit prsedicate dicentes :

Canticis : Dextra illius amplexabitur me (Can. vm): Appropinquavit regnum coziorum tMatth. x). Sed
nam et angelus, qui resurrectionis Christi gloriam postquam tn terris visus est, et cum hominibus con-
venerat nuntiare, sedebat ad dextram,sfn/a eandida versatus est (Barurh. m), apostolos et Evangelistas
coopertus (Mare. xvi). Licet ergo, secundum Apo- visibilitermisit. Dli autem egressicircuibantcastella,
stolum, qui seminant spiritualia, metere possunt „ evangeliiantes et curantes ubique (Luc. ix).
«~ ~i:~
carnalia ii r>~~ ...\
(I Cor. iv)
.
:
-_x i
non est tamen seminandum : i
^* p \ niiT
CAPUT vwnr
XXXIV..
pro carnalibus et terrenis, sed pro spiritualibuset De susceptione codicis Evangelii de altari.
aeternis ; nam qui seminal in benedictionibus, de be- Textus Evangelii sumiturde altari, quia de Sion
nediclionibus el metet vitam aetcrnam (// Cor . ix). exivit lex, ct verbum Domini de Jerusalem (Isa. n) ,

Mercenarius enim est. qui de. praedicationis offieio non utique lex Mosaica, quac quondam exierat de
non qup3ritpra;miumsempitcrnum,sed commodum monte Sinai, sed evangelica lex, de quadicit pro-
temporale. pheta Ecee dies veniunl, dicit Dominus, et con-
:

C.APUT XXXVII. servabo testamentura novum super domum Israel

Quando manus et pedes summi pontifieis etsuperdomum Juda, non secundum testamentum,
debeant osculari. quod iedi patribuseorum, cum educerem eos de lerra
Caeterum subdiaconus vel diaconus non manus, ASgypti. Scd dabo leges mcas in menteseorum, etin
sed pedes Romani pontifiris osculatur, ut summo corde eorum superscribam eas, e.t ero illis in Deum,
pontifici summamexhibeat reverentiam, eteumil- el ipsi erunt mihi in populum (Jer. xxxi). Lex quippe

lius ostondat vicarium csse, cujus pcdes osculahatur J"osnica scripta fuit in tabulis lapideis; sed lex
mulier illa. qu:e tuerat in civitate. peccatrix [I.ur. evatigelica scribitur in tabulis cordis digito Dei (//

vn). Adorandum est enim scabcllum pedum ejus, C Cor. m) ; nam

dabatur duris, habentibus cor
illa

quoniam sanclum est (Psal. xcvm), cujus pedes l.ipideum sed haec datur obedientibus, sicut ipse
;

mulieres tenentes resurgenterc amortuis adcrave- dieil in Psalmis Populus, quem non cognovi, servi-
:

runt (Jonn. xx). Gencraliter autem nemo debet vit mihi, in auditu anris obedivit mitii (Psal. xvn).
manus summi pontificis oseulari, nisi cum de ma- CAPUT XL.
nibus ejus aliquid accipit, vel cum ad manus pjus De his qui prxcedunl diaeonem cum cereis et incensj,
aliquid tribuit, ut ostendatur quod ex utroque de- Diaconus praemittit ceroferarios cum faculis et
bemus ei gratias exhibere. Quia sicut spmper dat incenso. quia praedicator debet ex se odorem bonae
propria, sic nunquam recipit aliena. Ipsevero prae- opinionis emittere. Secundum illud Apostoli : Chri-
lerob ation em, pani3.ini II am aliam oblationem ma-
1 sti bonus odor sumvs Dco in omni loco (IlCor n) ;

nibus tangit, nisi quae pro defunctis nffertur. Quam namcujusvitadespicitur,restatutcujii9 praedicatio
ideo manibus accipit, ut eorum sugillet errorem, contemnatur, etdicitur: Medice,cura tcipsum(Luc.
qui dogmatizant, elemosynas non valere defunctis. iv). Ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc eji-
Panem vero tangit propter reverentiam sacrificii, cies fesfucam de oculo fratristui (Matih. vn). Debet
quod ex pane conlicitur, eo quia vicarius est illius, etiam desideriumetgaudium in cordibusauditorum
qui de se dicit : Ego sum panis vivus, qui de ca>lo r. arcendere, quatenuset libcnter audiantet gratanter
j j./» ^,... _... ti.. V ..-! rt_-_ i j__:j tl
obediant. Quis autem non desideret bonum nun-
. .
desccndi (Joan. vi) Caeleras autem oblationes ad
pedes accipit, propter illud quod in Actibus aposlo- tium, et de bono nuntio quis non gaudeat? Evan-
lorum habetur, quoniam afferebant pretia eorum gelium enim bonum nuntium, ipsa sui nominisin-
qu% vendebantur,et ponebant antepedes apostolo- terpretatione signat. Vel per hoc, quod episcopus
rum (Act. rv). duos pramittitacolytosante diaconem, qui lecturus
CAPUT XXXVIII. est Evangelium, portantes cereos et incensum, no-
De benedictione quam diaconus petit et accipit. tatnr quod Christus praemittebat binos ante faciem
Suscipiens ergo diaconus codicem Evangelii, be- suam. in omnrm civitatem el locum, quo ipse erat
npdictionera postulat ab episcopo, quia nullus de- vcnturus, pracferentes coruscationes miraculorum
secundum illud Apo-
bet praedicare nisi mitlatur, et odorem virtutum unde reversi dixerunt Do-; :

stoli Quomodo prxdicnbunt, nisi prius mittantur

: mine, in nomine tuo etiam dsemonia subjiciuntur
(Bom. x). Et Dominus inquit apostolis Messis qui- : nobis (Imc. x). Facies enim Christi convenienter
dem multa, opcrarii autempauci. Rogate ergo Domi- hic intelliguntur apostoli, quiformamdoctrinaesuae
823 INNOCENTII III PAP/E. 824

populisostnndebant.Propterquodipsisaiobat: Qui \ Dei, et indignoiVOi feoistle,«0M convertimus adgcn-

vos rccipit, VM reeipit [Matth. x). Vel ideo librum tes [Aet. xm).
evangelicum prvcpdunt ihuribulumctcundclubrum CAPUT XLIII.
qnia dootrinnn Christi virtus et fama praaibant, Quare vermi aquilonen legitur Bvangelium
evangelista testantc Extvit/MUi in virtute tpiritut
:
Diaoouue argo in amlionem ascendit, ut annun-
in Galilteam, et (ama exivit m unioeriam regionem tiot Bvangelium, seoundura illud propbelioum :Su-
deillo,et ipse rtoceb.il in synagogis eorwm (l.uc. iv|. per montem excelsum atcende tu, qui evangelixas
Sion, exalta in /onitudine vocem tuam (Isa. xl). Et
CAPUT XLI.
Do-ninua inquit in Evangelio : Quod iieo vobis in
Quatiter subdiuconus incundo scquitnr,et in rcdcundo
tenebrit, dicite in lumine : et quod in avre auditis,
prxcedit referens Evangelium.
prxdicate super tecta (Matth. x). Nam et ipse Do-
Diaconus ergo prneeedit ut doctor, subdiaconus, minus ascendit in montem, utEvangelium praedica-
autemsequitur utnuditor.llle pracedit ut pradicet, ret et aperiens os suum, docebal discipulos suos,
istesequitur ut ministret; quia rfti/nus est operarius quoniam ipsorum eti
dieenti ticati pauperes spiritu,
merccde sua(Luc. x) : seoundum quod Dominus in (Matth. m), ctc. Facieraante Buam
regnum eatlorum
lege prjecipit Non claudcs ot bovis triturantis
:
rsU8 aqui i onem opponit, ut ostendat prsdicatio-
[Deut. xxv). Post vero lcctionem subdiaconus quasi
ne[n chrjsti contra cum spe cialiter dirigi, qui ait:
sufficienter edoctus prsacedit referens Evangelium
Ponam sedem meam ad aquilonom, et ero similis
quoniam mercedem Evangelii de sua ministratione kUittimo (Isa. xiv). Num secundum prophetuin, ab
reportat, secundum illud quod ipse Dominus pro- aquilone pandetur omne malum super habilatores
misit in Evangelio : Qui recipit prophelam in nomine terrx (Jer. Adversus ergo aquilonem legitur
1).
prophetx, mercedem prophetx recipiet (Matth. x).
Evangelium, utaquilo surgat etauster veniat [Canl.
Quem ideo praemittit diaconus ad episcopum, ut iv), id est ut diabolus fugiat, et Spiritus sanotus
ostendat fructum prsedicationis referre, dequo Do- accedat. Undediaconus munit se signaculo crucis,
minus jusserat Posui vos ut eatis et fructum affe-
:
ne diabolus.qui bonis insidiatur operibus, tollat ei
maneat (Jaan.xv). In quibus-
ratis, et tructu vetler
devotionem de corde, vol sermonem de ore.
dam tamen ecclesiis suddiaconus praeoedit diaco- Sacerdos iUque vel diaconus curo lecturus est
num, ferens pulvillum, quem libro supponat, ut Evangclium, signare sedebet in fronte, signare se
mnlliter sedeat. Per pulvillum qui fesso supponitur
debet in ore, signarc se debct in pectore, ac si di-
adquietem.signaturvitaj solutium, ulvidelicct au-
cat Ego crucem Chrisli non erubesco, sed corde
:

ditores, quasi pro mercede laboris prsdioanti sibi

credo, quod orc prtedico. Piwdicamus, inquit Apo-
necessaria subministrent nam, ut inquit Aposto- C stoluS(
;
Jesum c.hristum et hunc cru.ciftxum Judxis :

lus Qui altari drserviunt, cum altari partcipant

:
quidem scandalum, genlibus autem stultitiam (1 Cor.
(1 Cor. ix).
i), Nos autem gloriari oportel in cruce Domini no-

CAPUT XLII stri Jesu Chrisli, in quo est salus (Galat. xi), quia

Quare diacontis per unam partem ascendit in pulpi- Dominus inquit in Evangelio Qui mt erubuerit et :

tum, et per aliam descendil. mcos sermones, hunc Filius hominis erubcscet cum
venerit in majestate sua et Patris el sanctorum an-
Procedit ergo diaconus cum silentio, nihil ferens
gelorum (Luc. ix). Debet etiam signare librum et
praiptercodicem Evangelii propterillud quod Domi- ,

osculari librum osculaturdiaconus vcl presbyler,

nus praecepit : Neminem sulutaverilis, et nihd lule-
;

dicto Evangelio, et non prius, quasi dicat: Ilic est

ritis in via(Matth. x). Subdiuoonus autem per unani
liber crucifixi, per quem reconciliationcm accepimus.
vi.tm, et diaconus per aliam ascendit in pulpitum;
quoniam illedocendo, istediscendo procedit in au- CAPUT XLIV.
gmentum scientiee: vel quiu ministrutor per meri- De crucis mysterio, et de multiplici ejus eflectu.
tuiii operis, et praedicator per meritum oris progre- quam prufunduiu est crucis mysterium ! quam
ditur io augmentum
° justitiae,
- '
de quo
1 dicit Psulmi
T\
nrduumest sacrame.itum Legiturenira quod Moy-
I

sta : Juslitia tua sicut monles Dei [Psal. xxxv). Sed u ses ad mandutum Domini serpcutem ere.vit SMIM
per caiudem viam rovertuntur ad pieesulem quia ; pro signo. quem aspioientea qui perouasi fucranta
perliualeinpersevbrnntiampertingitiuad prsemium, Berpentibna, sanabantur (Num. xx\\ quod ipse
sicut Dominus ait : Qui perseveravcrit usque ad Christus exponens in Ev&ngelio, inquit :Stcut Moy-
finern,hic salvus erit (Mutth. x xxiv). Et quia sesexaHavil terptnitm m dcserto, ita exultari opor-
prsdioatio non sufficitsine opnre (eapit onim Jesut telFilium hominis ut oinnis qui crcdit in ipso non
faeert et doccre (Acl. i) ; idcirco prvdicator per pereat. sed habeatvUam mteruamdomn. iii). Lagitur
viam eamdern revertitur, per quum ministrator ac- etium, quod cura Joaepb applieniawt Himm (
ocsserat. Vel ideo diaconus, qui locturus cst Evnn- Ephruim ad Jacob.statucn.- majorem ad dcxtrum.ot
gclium, ab una purte progrcditur, ct ub ultera parte minorem ad Biniatram, ut eis secundum ordinea
i-grcditur, quoniam upostoli prius prmdicuveiv Ju benedioaret, Jacob vero mauaa oommatana, Id est
deis, ot postou gentilibus praDdicaverc, sccundiiin in uhiihun oruaie oanoollana, dextr&m poault super
quod inquiunt ud Judasos: Quia repulistis verbum caput Ephraim miuoris, at siuisliam super eaput
 ;

825 DE SACRO ALTARIS MYSTEIUO LIBRI SEX. — LIB. II. 826

Manasse mnjoris, et dixit : Angelus,qui eruit me de A CAPUT XLVI.

cunctis rnalis, benedicat pueris istis (Gen. xlviii), etc. De salutatione qux prsemittilur Evangelio.
Ezechiel autem audivit Dominumdicentemad virum Diaconus ergo in ambone consislens.salutat po-
veslitum lineis.hahentem atramentarium scriptoris pulum, dicens Dominus vobiscum, iilud observans
:

ad rones : Transi pcr medium civitatis,et signu Tau quud Dominus jusserat ln quamcunque domum:

in frontibus virorum dotentiumet gementium (Ezerh. intraverilis, primum dicitc: Pax huic domui (Mattk.
ix).Pos 1
hoc dicit septem viris Transite pcr me- :
x;Z.«c.x).Slans ergu populus, quod ante non fecerat,
diam civitatem, et percutite omnem supcr qucm non cum epistola legeretur,devotus et attentus respon-
vidcritis Tau. Nemini parcat oculus vcsler iibid). det Etcumspiritu iuo. Statiinque diaeonus, ut eos
:

Joannes quoqne vidit angelum ascendenlem ab ortu benevolos reddat et dociles, subdit Sequenlia sancti :

solisjiabentem signum Dei vivi,et clarnnvit voce ma- Evangelii, elc. Sed et ipai cum reverentia et honore
gna quaiuor angelis, quibus datum csl nocere terra' respondent Gloria libi, Domine. Glorificanles Do-
:

et mari, dicens : iVotite noccre terrsc ct mari, neque niinuui qnod miserit eis verbum salutis, sicut in
arborihus, quandusque signemu* servos Dei nostri in Actibus apostolorum habetur : Et glorificavcrunl
fronlibus eorum (Apoc. vn). Hinc est etiam cum Dominum, dicentes : Ergo et gentibus dedit Deus
Dominus percuteret .'Egyptiorum primogenita, do- pienitentiam ad vitam (Act. n;.
g
mos Hebraeorumabsquela?sionetranscendit,pnquod
CAPUT XLVII.
sanguinem in su; erliminari et in utroque poste vi
De prseeminentia Evangelii.
disspt (E.rod. xvm). Dum Moyses manus tenebat
Sane sicut caput prreeminet corpori.et ei Ceetera
extensas, Israel pugnans Amalech superabat (E.rod.
membra subserviunt, sic Evangelium toti officio
xvn). Lignum missnm in Marath, aquas dulcoravit
praecellit, et ei caeterae partes intellectuali ratione
amaras (Exod. xv). Et ad lignum missum in Jorda-
consentiunt. Hoc est verbum Verbi, sermo sermo-
nem, ferrum quod inciderat, enatavit (IV Reg. vil.
nis, sapientia Sapientiae. Verbum Verbi quod erat
Ilic estlignum vitae in medio paradisi (Gen. m),de
in principio apad Deum, omnia per ipsum facta sunt,
quo Sapiens protestatur B»nedictum lignurn per
:

el sine ipso factumest nihil (Joan. i). Sermo sermo-

quod fit justitia, quoniam regnavil a ligno Deus
nis, qui venit a rcgalibus sedibus (Sap. xviii), insi-
(Sap. xiv). Elenim correxit orbem terrw, qui non
mulatum portans imperium, vivus et efficax, et pe-
commovcbitur (Psal. xcm). Qui dixerunt Morle :

nelrabilior omni gtadio ancipiti (Heb. iv). Sapientia

turpissima condemnemus eum (Sap. n), nescierunt
Sapiuntix, quas attingit a /inc usque ad finern forti-
sacramenta Dei, neque eomprehenderunt quae sit
ler, et disponit universa suaviter (Sap. vm). Para-
lalitudo et longitudo, quaesit sublimitas et profun-
disus deliciarum, hortus aromatum.celia vinaria,
dum (Ephes. in).Crux ergo sanitatem restituit, be- Vj
coenaculuin vilae, mensa propositionis, quadriga
nedictionem impendit,discernit a perfidis.liberat a
Aminadab, turris David, gazophylacium tcmpli,
Crux
periculis, hostes expellit, victores constituit.
thesaurus patrislamilias. Hic est fons hortorum,
mysterium fidei.firtnamentum spei.clavis scientiae,
puleusaquarum viventium, qux flunnt impetu rfe
forma justitije, magnifieentia regum, gloria sacer-
Libano (Cant. iv). yuocirca diaconus corde purum,
dotum, inopum sustentatio, pauperum consolatio,
ore mundum, opere castum se studeat exhibere,
caecorum dux, elaudorum baculus, spes despera-
quatenus sacrosanctum Lvangelium possit digne
torum, resurrectio mortuorum.
proierre, quia puteus aijuarum viventium, id est
CAPUT XLV. evangelica praedicatio, non iluit impetu, id est li-
Quomodo sigrium crucis sil exprimendam. berc, nisi de Libano, id est de corde casto et ore
Est autem signum crucis tribus digitis exprimen- candido. Non enim est speciosa laus in ore peccato-
dum, quia sub invocatione Trinitatis imprimilur, ris (Eccli. xv). Sed peccatori dicit Deus : Quare tu
de qua dicit propheta : Quis appendil tribus digitis enarras justitias meas,et assumis testamenlum meum
molem terrxl (Isa. xl.) ita quod a superiori de- tuumf (Psal. xlix.) Ilic jam non loquitur
per us
scendat in inferius, et a dcxtra Irunseat ad sini- Moyses (Exod. iv), qui ab heri et nudiustertius
I)
stram, quiaChristus de coelo descendit in lerram; iion eloquens est, sed impeditioris et tardioris lin-
et a Judteis transivit ad gentes. Quidam tamen si- guae faetus est, ex quo Dominurn loquentem sibi
gnum crucis a sinistra producunt in dextram audivit. Hinc non loquitur Isaias, quae se dicit :

quia de miseria transire debemus ad gloriam, sicut Vse mihi, quia tacui, quia vir pollutus iabiis ego
etChristus transivitde mortead vitam, etde inferno sum (iia.vi).Hic non loquitur Jeremias, qui dicit :

ad paradisum, praesertim ut seipsos et alios uno A, a, u, Domine Dcus, nesciu luqui, quia puer ego
eodemiiue pariter modo consigncnt.Constat autem sum {Jcr. i). Sed hic loquitur Pater in Filio, quem
quod cum super alios signum crucis imprimimus, constuuit liaeredem uuiversorum,per quem fecit et
ipsos a sinistris consignamus in dextram. Verum sseculu [Hebr.i).
si super alios siguum
diligenter attendas, etiam
CAPUT XLVIII.
crucis a dextra producimus in sinislram, quia non
Quure post evangelium tiber et Ihuribulim ad
consignamus eos quasi vertentes dorsum,sed quasi episcopum reportanlur.
faciem praesentantes. Evangelio perfecto, liber et thuribulum ad epi-
 r ;

827 1NN0CENT1I 111 PAPjK. 828

scopum reportantur, quoniani ad oum omnia bona \ Descendit ad mferna, lertia dieresnrrexil o mor-
sunt referemla, a quo conctu procedunt; unde tuis.

multi Polniorum inlulautur In /inem 1'salmus : Kumtiii ad ca-los, sedet ad dexteram Dei Patns
Quia Chrtltai est linis ronsummans, sed
iKirnt. omniyolentit.
non coiieumcns, alpliu et omega., primus et novis- Imte venturus esl judicure vivos et mortuos.
bIdqqb, initiuin et Bois. Epieoopus ergo thus odo- Credo in Spiritu tanctum,
rat, ot codicem osculatur. Quia Christus quod in- Sanctam Ecclesiam catholicum, sauetorum commu-
spiruvit et docuit, hoc approtwt et ucceptat. Deus nionem.
enim nihil accipil.nisi remunerat>
quod elficitjnec Ilem issionem peceatorum.
nisiquod donat. Quiu sicut cuncta qua; facit, sunt Carnis resiirreelionem.
bonajsic nulla sunt bona, nisi quae facit. Nam vi- Et vitam xternam. Amen.
dit Deus cuncUt qux feeerat, et erant valde bona Constantinopolilanum quoque Symbotum dignoscitur
(Gen. i). conlinere duodccim clausulas.

CAPUT XLIX. Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, fa-

clorem visibilium omnium el invisibi-
caeli el terrse,
De si/mbolo, quod post evangelium cantatur.
n lium.
Quia vero corde creditur ad juslitiam, ore autem ° Et in unum Dominum Jestw Christum, Filium
confessio fit ad satutcrn (Piom. x), ut ostendat Ec- Dei unigenitum, et ex Putre natum aule omnia sx-
clesia,quod Evangelii verbum corde recepit, mox cula : Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum
fidei Symbolumore decantat, quod tamen episco- de Deo vero, genitum non factum, consubstanlialem
pus incipit, ut signilicet, quod omne bonum a Patri, per quem omnia jacta sunl.
Christo procedat. Nam omne datum eptimum, el Qui propter nos homines, et propter nostram salu-
omne liomum perfectum desursum esl, descendens a tetn descendil de avlis, et incarnatus est de Spirilu
Patre luminum (Jacob i), Quocirca ne musicus ille saneto ex Maria virgine ; et homo factusest.
coelestis diceret : Cantavimus vobis, et non saltastis
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, pas-
(Matth. n), chorus catholicus evangelics doctrinae
sus et scpultus est.
consona voce respondet, et solemni tripudio (idem Et resurrexil tertia die sccundum Scripturas.
catholicam profitelur. Symbolum autem Graece, Et ascendit in caium, sedct ad dexteram Patrxs.
Latine sonat indicium vel collatio, tum quia fidei
Et iterum venturus cst cum gloria judicare vivoset
plenam indicat regulam et perfectam rationem,tum
mortuos, cuius regni non erit /inis.
quia simul in unum continet articulos fidei.Tradi-
Et in Spiritum sanctum Dominum et vivificantem
tur enim quod postquam apostoli sanctum Para- C qui ex Palre Fitoque proc€ dit. Qui cum Patre et
cletum acceperunt.cuni jam forentad praedicandum qui locutus
Pilio simul adoraiur, el congloripcatur ;
Evangelium profecluri.conferentes in unum super
est per prophetas,
articulis fidei, siatuerunt ut sicut omnes erant in
apostolicam Eccle-
Et unam sanctam catholicum el
una Dde concordes.sic omnes unam fidem concor-
siam.
diter praedicarent.et ideo Symbolum componentes, unum baptisma in remissionem peccalo-
Confiteor
unusquisque bolum,id unam appo-
esl particulam
rum.
suit.Unde secundum apostolorum catalogum duo- mortuorum,
Et exspecto resurrectioncm
decim particulas dignoscitur continrre.Symbolum
F.t vitam futuri sxculi. Amea.
ergo post Evangelium, fidem posl praedicationem
Isti sunt duodecim panes, qui recentes et calidi
ostendit. Unde Joannes Hxc eo loquenle, multi :

super mensam propositii.nis coram Domino pone

crcdiderunt itt eum (Joan. vu) ; nam et secundum
bantur (I.cvit. xxiv). Hsec sunl dona.quae principes
Apostolum fides est ex auditu, auditus autein per
tribuum in consecratione altaris duodecimobtulere
verbum Christi (llom. x).Dumasus autem papa con-
diebus (Num. vu). Duodenarius enim numerus
stituit, ut Symbolum cantetur ad missuni, cx de-
multipliciter
r est consecratus, in duodecim aposto-
creto sancta; universalis synodi apud
r Constantino- n . ,. . j„_j^. s— patnar-
t^aIiiyi pp p 1 1 1
J
nt v
D ,.
lis,
,
m
., .

duodecim prophetis, in duodecim „„,,.;„.v_

chis.in duodecim exploratoribu9,in duodecim prin-

CAPUT L. cipibus, in duodecim tribubus, in duodecim fonti-
De duodecim parlibus utriusque Symboli, tam bus in duodecim lapidibus, in duodecim sedibus,
apostolici quam Cvnstantinopolilani. in duodecim horis.in duodeeim niensibus, in duo-
Credo in Deuin Palrem omnipotentem, rreatorem dccim annis.in duodecim signis, in duodecim stel-
cmli et lerrx. lis, in duodecim gemmis, in duodeciiu portis, m

Et in Jesum Christum, Filium ejus unieum, Domi- duodecim un^ulis.in duodecim fuiulamentis.in duo-
num nnslrum. decim virgis, in duodecim cubitis, in duodeoln
Qui conceptus est de Spiritu saneto, nalus e.c )la- cophinis, in duodecim phialia, ia duodeoim aceta-
ria virgine. bulis.in duodeoim mortariolia, iu duodeoim bobot)
PoiJUJ sub Pontio Pitato, crucifi.ctts, mortuus et in duodecim leunoulia.io duodeeim arietibu*
tepultus. tiutein numeru» euperj.bundan s,constans ex duoblM
 :

829 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. II. 330

senariis signantibus perfectionein cogitationis et A. habuerunt fidem, sed speciem non credentes, sed
operis, sive mentis et corporis : ex ternario multi- agnoscentes. Dedicationis Ecclesiarum, ad quam
plicato per quaternariurn.et qualernario per terna- respicit illud, Sanctam Ecclesiam catholicam tunc :

rium, signantibus fidem individuiB Trinitatis, et enim sanctificatur, et,ul ita dicam.catholica Eccle-
qvatuor Evangeliorum doctriuam, sive tres virtutes sia, cum dedicatur. Ad octavas rcspicit resurrectio
theologicas, et quatuor virtutes politicas. Hie nu- mortuorum,de qua continetur in Symboio Exspe- :

merus ex suis partibus aggregatis excrescit in sede- cto resurreclionem mortuorum.ln festo tamen Agne-
narium, qui constat ex dennrio et scnario, jnanda- tis secundoSymbolum non cantatur, quialicet ce-

torum cxsecutionem significans quia decem sunt ;

lebretur in octava, non tamen est festum octavae.
legis mandhta, quas sex diebus exsequimur, excrc- Unde nec in Kalendarb scribitur, nec in ecclesia
scentes in charilatis perfectionem, (jua; secundum pronuntiatur octava.Quidam non absurde singulis
Apostolum xvi proprietates habere dignoscitur. diebus Paschalibus,sicut omnibus diebus Domini-
Charilas, inquit, paliens est, bcnigna e*t, non xmu- cis, Symbolum cantant, a die resurrectionis usque

latur, non agit perperam, non inflatur, n,m esl am- ad ftstum Ascensionis.Quidam etiam in festivitate
biliosa, non quxril quse sua sunt, non irritatnr, non sanclas Marias Magdalenae, dicentes illam apostolo-

R rum apostolam, symbolum

cogitat malum, non gaudet super iniquilale, congau- cantant, pro eo quod
del aulem verilati, omnia sufjert, omnia credit om- ipsa proprie vel priina resurrectionis gaudium apo-
nia speral, omnia sustinct, charitas nunquam cxcidit stolis nuntiavit (Joan. xx). De quibusdam tamen

(1 Cor. xm). mentio fit in Symbolo.in quorum commemoratione

CAPLT LI. Symbolum uon cantatur,ut passionis etsepulturaj,
Quibus diebus Symbolum sil dicendum in missa. quoniam illorum dierum officium aliorum officio-
Symbolum autem in illlis tantum solemnitatibus rum regulam non sectatur.

cantari debet ad missam, de quibus aliqua meutio CAPUT LII.

fit in Symbolo, videlicet omnibus diebus Uominicis, ^l quibus, et ubi Symbolum sit cantandum.

Natali Domini, Epiphania Domini, Coena Uomini, Quia veroChristusnon venit prasdicare geutibus,
Pascha, Ascensione, Pentecosle,omnibus festivita- sed Judsis, juxta quod ipse dixit in Evangelio :

tibus beatffi Marise.Sancta: Crucis,Angelorum, Apo- Xon sum missus, nisi ad oves quie perierunt domus
comme-
stoloruin, dedicationibus Ecclesiarum, et lsrael {Matth. xv). Unde prscepit apostolis : In

moratione Omnium Sanctorum:quauqudm et ipsa viam gentium ne abieritis, et in civitates Samarita-

sit dedicationis festivitas. Infra octavas Natalis Do- norum non intraveritis (Matlh. x), donec post resur-
mini, excepta die Innocentum.in qua cantica lajti- r rectionem praecepit eisdem : Euntes in mundum uni-
tias subticentur. Tum quia vox in Rama audita est versum, prsedicate Evangelium omni crtaturx [Marc.
ploratus el ululatus muttus, Rachel plorans filios suos xvi). Idcirco Roiuano pontifice solemniter cele-

(Jer. xxxi, Matth.u; : tuiu quia Innocentes descen- brante.SymboIum fldei non cantores in choro, sed

derunl ad inferos, tum etiam quia non loqueodo, subdiacones ad altare decantant,et ipsi generaliter
sed moriendo confessi sunt. In octava tamen can- ad universa respondent.usque dum pontifex dicit
tatur propter resurrectionis gloriam, quam oclava Pax Domini sit semper vobiscum. Quoniam usque
signat. Infra octavas Epiphaniae, Paschae, Asccn- post Christi resurrectionem.sola Judaeorum Eccle-
sionis, Pentecostes, apostolorum Petri et Pauli, et sia, qua; per subdiacones desiguatur, qui sursum

Assumptionis virginis Mariae. Unde licet in uativi- ad altare consistunt, corde credulit ad justitium, ore
tatesancti JoannisBaptis'„«,et festivitatesancti Lau- aulcm conles=a est ad salutem (Rom.x). Sed exlunc
rentii Symbolum non cantetur, in octavis eorum cantoresin choro iespondent,ct universadecantant,
tamen cautatur, quod infra octavas Apostolo-
eo quia post resurrectiunem Ecclesia geniium, quam
rum et Assumptionis adveniant, et ob hoc in oc- cantores designanl, qui deorsum in choro consi-
tavis sancti Joannis praelatio tie apostolis, et in oc- sluut fidem Christ; recepit, et laudum praconia
tavis sancti Laurentii praefatio de Assumptione Saivatori persolvit. lnter evangelium tamen et sa-
cantatur.Horum omniumcommemoratiofit inSym- D crilicium chorus concinit otlertorium ;quoniam in-

bolo, quorumdam tameu obscure, ut Epiphaniae, ter praedicationem et passionem gentilitas lidei vo-

quae est festum baptismatis, de quo continetur in tum offerens decantavit, quando mulier Chananaea
symbolo Confileor unum baptisma : Ccenae Do-
:
de finibus Tyri et Sidonis egressa clamavit, et di-
mini, quae esl solemnitas Eucharisliae, ad quam xit : Miserere tnei, Domine fili Davii,filia meaa dx-

respicit illud.quod in Symbolo continetur, Sancto- monio male vexalur : cu^xis tandem fidem cominen-
rum communionem. Angelorum, qui nomine coeli dans Dominus ait mulier, magna est fides tua : :

debent intelligi, cum in bymbolo dicitar, Creatorem fiat tibi, sicul vis (Malth. xv).
vel factorem ca>li et terrx, secundum illud : In CAPUT LIII.
principio ceavit Deus cwlum et terram (Gen. i), id De oflertorio.
est naturam angelicam et bumanam.Quibusdamta- Dicturus sacerdcs Oremus, praemillit, Dominus
men videtur, in festivitatibus Angelorum non esse sit Dominus.ad salu-
vobiscum ;quia nisi nobiscum
Symbolum decantandum,eo quod angeli nunquam tem nostram orare non possumus. Statim autem
 ;

831 1NNOCKNTII III PAPAS. 832

canitur olTertorium, traheri8 nomcn ab o/Jeretuto, f^ ara crueis offerret, in resurrectione Lazari, lacry-
(|u iu iluui offertoriua) oautatur, Moerdos accipit mus effudit miaeratus t EvangeliBta testante : Jcsus,
oLlutiones u |ui|iulis, vel hostias u uiinistiis. Ilila- inquit, infremuit spaitu, turbavit temelipsum,et la-
rcm tuiiH iatoi ci.i diliijil Detts (II Cor. l). Ordo con- crymatut est (Joan. xi).
voniens, ut poat predicationem sequatur Qdet io
CAPUT LVI.
corde, luus ia ore, liuetns in o t Jcro. Fides in Sym-
De corporutibus, et quarr unrt pars cxiendilur et al-
bolo, luus in offartorio, Iructua in sacriticio. Qua- tera complicatur.
propter offerenda cuututur, tjuia sucrilicium luudis
Intprim vero diaconus corporales pallas super
offertur ; unde Psalmista : Ctrcumibu et immotubo alinre diaponit,quce signitinint linteamina,quibus
in Utbernaculo ejus
hoslium vooiforatiouia, cantabs involutum lir.t corpus Jesu.Purs autom quie plicata
et ftaimum iicam Domine (Ptal. xxwj. Et in Para- ponilursupercalicem signat sudarium.quod fuerat
lipomenon : Cum offerrent holocautla, easperunj super caput ejus sepuratim involutum in unumlo-
laudrs canere Domino, et in diversis organis, qiur
cum. Oe his itaque tuntum reperitur in cunone :

David re.v compcrerat, concrcpnre (l'ar. xxix). i< Consultu omnium constituimus, ut sacrilicium
CAPUT LlV. altaris non in serico panno,aut inlincto quisquam
De silenlio post ef/rrtorium. celebrare priesumut, sed in puro lineo \al. lin-
Post h.fc sacerdos silentii solitudinem cxpetit, B teo] (35), ab episcopo consecrato, terreno scilicet
instante memoria Dominica" passionis, illud insi lino procreato utque contexto, sicut corpus Domini
nuans quod Jesus jam non palam ambulabat apud nostri Jesu Christi iu sindone lineu munda sepul-
Juda;os, cum cogitarent eum interficere, scd abiit tuui fuit. h Potest tamen in biset aliud ligurari.
in regionem, juxta desertum in civitaie quai dicitur Duplex est eniin palla.qute dicitur corporale : una
Ephrem.et ibi morabatur cum discipulis suis. Col- quam diaconus super allare totam exteudit, ultera
legerunl ergo ponti/ices et Pharis;vi concilium, et quuui super calicem plicatuui imponit. Pars ex-
dicebant Quid faciemus, quia hic homo multa signa
: tcusa,signat lidem,pars plicata signut intellectum.
facitl 1
si dimittimus eum sic,omnescredent in eum,et Hic euiin myslerium credi debet, sed comprehendi
venieiu liomani, nostrum locum el gentem.
et tollent non fides habeat meritum, cui humana
valet, ut
Vnus autem ex tllis,Caipltas nomine, cum esset pon- r&tio non pr«bet experiuientuiu. Ciedamus ergo de
tifex anni itlius. dixit eis : Vos nescitis quidquam, corie puro,eonscientia bona et fiie non ficta(l Tim.\).
nec cogitatis, quiu expedit vobis, ut unus homo pro Sed nou praEsumamus discutore, quia defectrunt
populo morialur.ct non tota gens pereat. Ah itlo ergo tcrutantet wrulinio (Psal.. Lxiu).Scriptum est enim,
die cogitaverunt,
ut inlerficerent eum (Joan. xi). Si- quia perscrulator mujestatis opprimetur a gloria
l^ntium ergo sacerdotis latibulum Ghristi signat. C (Prov. xxv). Nam qui dixerunt, durus est hic sermo,
CAPUT LV. et quis polest illum audire? abierunl relro, el jam

De abiutione manuum antequam sacrificium ojje- non ambulabant cum Chrislo (Joan. vi).

ratur.
CAPUT LVII.
Notandum vero, quod rum sacerdos dixisset, el incenso, et quare sacerdos tertio cir-
De oblatione
Oremus, non statim orationcm subjungit.sed nnte- cumducit ct reducit inccnsum, ct quare totum un-
quam ad altare procedat, manus abluit, quatenus dique ineensatur altare.
lotis manibus oblationem nccipiat,ineensum olTerat Tunc surgens sacerdos ad altare procedit, ut
et orationem effundat.Scriptum est enim in Exodo: mysticam oblationem accipiat a rainistris. Ulud
Fucies et tabrum aeneum, ponesque itlud in toberno- insinuans quod Joannes evangelista describit:Jtv.!u',
culum testimonii ud alture, et missa aqua lavnbunt inquit, antc sc.v tlies Paschn venit in liethaniam, ubi
in ea Aaron et filii ejus manus suas el pei/es.quando fueral Laiarus mortuus, quem tuscitavii Jesus. Fe-
ingressuri sunt tabernaculum testimonii, et guando ceruni autem et ctrnam ibi, et Martka mimstrabat
accessuri sunt ad altare (Exod. xxx). Cum ergo jam (Joan. xn). Oblatione suscepla, statim adoletur ia-
manus suas lavisset epiacopua ingressurus taber- censum, per quod illud innuitur, quod statim per
naculum.iunc iterum manus abluit, cum acressu- rj evangelistam subjicitur Maria ergo accepit libram
:

rus est ad altarc, ut magis mapisque inundatus untjitenli nardi 1'istici pretiosi.ct un.cit pcdes Jesu, ct
offeral hostiam immaculatam,sanctnm,Dco placen- domtu impletu est ex odore ungucnti \ibid.). Quod
tem (Itom. xu).Undo Psalmista, cum esse.t munda- autem saoerdoa tertio supcrducit et oiroumduoit
tus, petebal amplius emundarl. implius, inquit, incensum.designal quod Maria ler oxhibuit et adhi-
iavame abinjustitia mea, etadelicto meo munda m$ buit unguenlum cum
cirea corpus Jesu. Primo,
(Psal. Sacerdos igitur hostiam oblaturus, detn
i.). l unxit pedes ipsius domo Bimonia pha
in
conscientiam lavnre lacrymis pivnitentiai.sr-ciindum (i.uc. vii). Seoundo, oum in domo Simonia ieproai
illud Lavabo per tingulat noclet lectum meum, la-
:
super caput cjus unguentem ethulit (JfaitA, xvO
crymit meit ttratum nunm rigabo (Ptal. vi). Nani st tertio,?um emit aromata ut veaiena ungeret Jesum,
Christus antcquam veruui et unicum sacrilicium in jam potituin m sepuloro. Volunlasenim pro facto

(35) De consec., dist., can. 1.

833 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRf SEX. — LIB. II. 834
reputatur, cum et per ipsam non steterit, quo mi- A aqua, calicem cum vino, thuribulum cumincenso:
nus expleverit quad incepit. Quod undique totum efficitsuper ea crucis signaculum, ut per crucis
incensaturaltare, designat quod fact'im iliud totam virtutem omnis comitatus [al. conatus] diabo-
undique respargit Ecclesiam. Sicut Dominus ipse licae malignitatis effugiat, ne contra sacerdotem

tcstatur Amcn dico vobis, ubicunque prsedieatum

: vel sacrificium aliquo modo proevaleat. Ob boc
fuerit hoc Evangelium in toto mundo, dicelur quod etiam in modum crucis superducit et
circumducit
memoriam ejus (ibid.). Moraliter autem
tioc fecit in incensum et sacrificium ad altare.quatenus et cru-
incensum devotionis adolendum est in thuribulo cis signaculo et thuris incenso diabolicoe fraudis
cordis, igne charitatis, ut odorem suavilatis emit- malignitas extricetur. sicut prsediximus et osten-
tat de quo dicit Scriptura
; Fu?igi sacerdotio, et
: dimus ad id utrumque valere.
kakere laudem in nomine ipsius, et offerre illi inc.cn- CAPIIT LIX.
sum dignum in odorem suavitatis (Ecr.les. xlv). Hoc Depatena. super quam sacrificium panis offerlur.
enim incensum sacerdos accipit, id est Christus Patena, quae dicitur a patendo, cor latum et am-
acceptat, et incensat ex co sacrificium et altare. plum signat; super hanc patenam, id estsuperla-
CAPUTLVIII. titudinem charitatis, sacrificium justitias debet of-
De modo et ordine sacrificium offerendi, et de com- B ferrl'. ui holocaustum animre pingue liat. Hanc lati-
mistione aqux ct vitii tudinem cordis apostoli habebant, cum Petrus aie-
Verum libet adhuc oblationis mysterium expli- bat Et sioportuerit me mori lecum, non te negabo.
:

care. Subdiaconus enim calicem pneparat, panem Similiter el omnes disciputi Christo dixerunt. Pro-
et vinum in illo disponens, quia nimirum lex quae pter quod Dominus intulil, dicens Spiritus quidem :

per subdiaconum hic congrue designatur, hujus promptus est, caro autem infirma (Matth. xxvi). Sed
oblationis mysterium prresignavit, docens quod latitudo cordis ab eis aufugitet latuit, cum omnes
Melchisedech, re.v Salem protulit panem et vinum. discipuli relicto magisiro fugerunt et latuerunl. Et
Erat enim Dei sacerdos Altissimi (Gen. xiv). Quod idfio postsusceptamoblatamsacerdosabsconditsub
exponens Propbeta dicit ad Christum Tu es sacer- : corporali patenam, vel ab altari remotam subdia-
dos in wternum, secundum ordinem Melchisedech conus retro continet involutam, per quod discipu-
(Psal cix). Diaconus autem calicero praeparatum lorum fuga vel latibulum designatur, qui dum ve-
accipiens, in altari componU. Quoniam Evangelium rum sacrilicium offerretur, fugcrunt relicto Christo,
cujus est figuradiaconus,hujussacrilicii ritumcom- et latueruntsicut eis ipse pradixerat Omnes vos :

mendavit Ecclesia?, quam per altare supra diximus scandalum paliemini in me in liac nocte. 'Scripium
figurari. Prius tamen diaconus patenam cum hostia est enim: Perculiam pastorem, etdispcrgenlur oves
tradit episcopo, quam episcopus ipse super altare L gregis, poslguam autem surrexero, prcecedam
vos in
disponit, insinuans quod ipsemet Christus hoc sa- Galilxam (ibid.). Et ideo sacerdos DominicEe re-
craroentum primum instituit, et Ecclesias tradidit surrectionis annuutiaturuseulogium, resumitpate-
celebrandum, dicens lloc est enim corpus meum,
: nam, quia cum esset sero dic itto una Sabbatorum
quod pro vobis tradetur, hoc facite in meatn comme- etfores essent clausse, ubi erant discipuli congregati
moralionem (I Cor. xi). Episcopus aquam vino proptcr mctum Judmarum, venit Jesus, et stans in me-
commiscet in calice, quia Cbristus populum recon- dio dixit eis Pax vobis (Joan. xxj, resumens oves :

ciliavit in morte. Scriptum est enim quia aquse qurc trcpidantes aufugerunt.
multx sunt populi multi(Apoc. xi). Christus autem CAPUTLX.
sanguinem suum effudit pro populo, sicut ipse te- De sacerdotis inclinalione.
statur Hic est sanguis meus novi testamenti, quipro
: Tunc saccrdos inclinans, orat primum pro se,
multis effundelur in rcmissionem pcccatorum (Matth deinde pro populo, nionens ul populus oret pro ipso.
xxvi). Et de latere Cbristi simul exivit sanguis et Debemus enim pro
Orate, inquit, pro me, fratres.
aqua, quutenus ne<; Christus sit sine populo, nec invicem orare, secundum apostolum, ut salvemur
populus sine Christo. Quia cum aqua vinomiscetur, (Jac. v). Nam et Dominus inquit in Evangelio.
Christus et populus aduncntur. Verum hoc quoque fj
Amen dico vobis, quia si duo vcl tres consenserinl de
mysterium lex Mosaica figurat, sicut exponit Apo- omni re supcr tei ram quamcumque pelierint, fxet eisa
stolus dicens Bibebant autem de spirituali conse-
: Patre meo qui esl in cailis (Matth. xvin). Oravit au-
quente eos pelra. Pelra autetn erat Christus (I Cor. tem et Christus primum prose, deinde pro populo,
\J. Quapropter ampullam cum aqua subdiaconus dicens Pater, venit hora, clarittca Filium tuum, ut
:

tradit episcopo, quem episcopus fundit in calicem, et Filius tuus clarificcl te. Paler sancte, serva eos
ut sicut aqua non separatur a vino, sic nunquam quos dedisti mihi, ul sint unum, sicul et nos (Joan.
populus separetur a Christo. Calix ponitur ad dex- xvn). Per hoc autem quod sacerdos inclinatse, hu-
trum latus oblatos, quasi sanguinem suscepturus, miliationem Christi signat, qui exinanivil se.met-
qui de latere Christi dexlro creditur vel cernitur ipsum, formam servi accipiens, factus obediens usque
profluxisse. Nam sicut panis in corpus, ita profecto ad mortem, mortem autem crucis (Phil. n). Nunc
vinum transsubstantiatur in sanguinem. Porro cum tandem sacerdos dicit orationem quam intermisit,
sacerdos accipit patenam et urceolum, calicem et quia tunc demum Christus rediit Hierosolymam ad
thuribulum/ patenam cum hostia, urceolum cum domum orationisquamad tempusdeserueral, cum
835 1NN0CKNT1I III PAP.M. 836

secesserat in Ephrem. Sic ODim hahotur iu Evun- A. [Matth. ui). Vnx angelorum Trinitatis ot unitatis
gelio :
Cutn vtniuet Jttui Bitrotoiymam, intrmrii arcanumjvox hoininum divinila-
in Dcnciniiineiulat

in ttmphm Dci tt tjtctt vtn Itntes tt emtnttt <le tlsetbumacitaUs in Christopersonalsaeramentum.

temvlo, diccns : Domus mea domus vralionis voeabi- Potest tnmen prrefationis ofliciuin nd illud refcrri,
tur [Mntth. txi)< quod Jesus ascendit in ca'iiaculum magnum stra-
CAPUT L\I. lum. In quo niultu lucutus eat cumdiscipulis suis,
De pntfatione. et gralias agens, hymnum retulit Deo Patri ^Luc.
xxu), qtiem Jonnnes cvangelista describit, usque
Quiu vero iteruni jain palain ambulabat Jesus,
dum cgrcssus esset Irans torrentem Cedron, de
ita quod m erastinwn tuiba muita quss conventrat
quodicii Matthsua .'
Et hymno iictoexierunt in mon-
(id diem ftstum,cum audisstnt quia Jttus vtnii llie-
tem Uliveti (Mallh. \xvi). Gelasius papa tractns et
rvsolymant, acctptruntrames patmarum, et obviam
hymnns compnsuit, sacramentorum praefationes
et
proeesscrunl, clamantes ; Hosanna ! BtntdUttvs qui
cauto ot elimato sermono dictavit. Sixtus autem
venit in nomine Donnni rc.v hrael ^Joan. xnj. Lcvut
hymiuim Sunclus, sanctus, sanctus, cantari con-
ergo sacerdos manus el voceui, diceudo pulam : Per
stituit.
omnia saecula saeeulorvm. Finis orationis cst prin-
cipium prffifationis, per quod sacerdog insinuat, n CAPUT LXII.

quod Ghristus est lapia angolaria (I l'etr. n), qni De txpositiont prsrfationis ejusderr..

fteii utraque unum [Bphet. n)Judaos continens et Monct ergo sacerdos, ut cordasursum habeamus
gentiles, ul sit unttni ovilc ct unus pastor (Joan. x). ad Dominum, sccundum exhorlationcm Apostolidi-
Unde post laudem Jud;rorum evangclista describit centis : Quss sursnm sunl qu.Trite (Colos. m), et non
iidem gentillum. Eranl, inquit, gcntiles quidum cx qus super terram (al. sapite). Nam ubiest thesaurus
his qui asetnderant ut adorareni in die feslo, hi ro- tuus,ibiet cor tuum(Matlh. vi). Multi quidem dum
gaverunt Philippum, dicentes: Domine, volumus Je- ore loquuntur cceleslia, corde meditantur terrena;
sum videre (Joan. xn). Dicturus autem sacerdos quibus Dominus improperat per prophetam : I'o-

orationem dignissimam, proemittit salutationem, pulus hicme labiis honorat, cor autem eorum tonge
optans nos tales existere. cum quibus Domfnus est a me (Isa. xxix). In qualibet ergo oratiune pec-
manere dignetur, illud nobiscum celcbrare convi- catum periculum, cer habere divi-
est, scd in ista

vium, ad quod mulicr attulit alabastrum 'unguenti sum ab ore, vel os haberc divisum a corde nam ;

nardi pislici pretiosi, et illud effudit super caput qui semetipsum non audit, necDeus illum exaudit,
Domini recumbentis (ibid.). Unde slatim sacerdos Chorus ergo respondens profitetur se sacerdotis
subjungil: Sursum corda. Chrorusque subjungit: monita suscepisse cum ait Habemus ad Dominttm. :

Habemus ad Dominum, ut Ecclesia sicut veremulier ^ Diligenter ergo provideat necor babens deorsum
1

unguentaria.sursum ad ipsam Vertiidivinitatemcor ad saeculum Spiritui sanctodamnabiliter mentiatur

elevet, et illud caput ajquale Deo Patri Dde contin- Sacerdos postquam attentos reddidit et devotos,
gcns, unguento catholicoe confessionis perungat, hortatur ut gratias agamus Domino Deo nostro,
Cujus sane praseonium sacerdosprosequitur dicrns: Quoniam ipse est Deus, id est Creator, ipse estDo-
Grulias ayumtts Domino Deo nostro, Chrorusque re- minus, id est Redemptor, ipse enim est noster Je-

spondet : Dignttm etjustum enim deh.'- est. Gi-atias sus, id est Salvator.Tuncerilverissimenoster.cum
mus referre omnipoti-nli Deo per Christum Domi- crit omnia in omnibus, id est, stifficientia singulo-
num nostrum. Credentes et confitentes quod per rum, quoniam ipse est Deus qui de nihilo nos crea-
iysuin majestalem ejus laudanl angeli, adorant domi- vit, ipse esl Dominus, qui sangtiine suo nos rede-

nationes, tremunt polestuies. Nimirum hoo Divinita- mit, ipse est noster, qtti sui munere nos salvavit.
tis urcanum ejus unguentum effundere, quod cx Qui creando nobis dedit naturam, qui redimendo
evaogelici pigmcnti medulla Joannes cvangelista do.it ,'ratiam, et salvando conferet gloriam. Chorus
confecit : In principio erat Verbum, et Verbum erat namque respondens sacerdotis verbum approbatet
apud Deum, et Deus erat Vcrbum Omnia pcr ipswn aflinnat. Diijnum, inquit, est. Dignum est W justum
faeta sunt, et sine ipso factum est nikil (Joan. i) D quanlum Dominum, quia ipseest Dominus Deus
ad
lloc sacrae confe9sk>nis prseonium, ita recte con- noster.justum est, quantum ad nos, quia nos sumus
cludit Eoclcsia, ut cum angelis et hnminibus de- populus cjus, et oves paseum cjus [Ptat, xcix). Vere
cantet hunc devoti pectoris hymnum : SanctUS, dignum etjustum est, sequum et salutare, nos tibi
sanclus, sanctus, ; oratin ista, vel hymnus partim semptr et tibiqut, eto, Dignum, quia nos mera vo-

iingMorum, parlim hominum verba complcctitur. luntatu fecisti ;

juslum, ijtiia nos pura misericordia
Lngltnr enira in Isaia, quod ttraphim clamabant, redemiati ; xquum, quia gratulto nosjuatifloaa; «n-
alter ad alterum, et iietbant : Sanctut, sanctus, »a«- lularc, quia nos perpetuo gloriflcaj ; au*rc gratias
tut, Dominus Dtus txtreituum omnis : pltna tst tibi, Domine sancte, ubique, Paier omnipetent, tcm-
tcrra gloria ejus [Ita, vi). Legitur quoque In Evao- per, BBterne omni loco
Deus, Unde psalmista : ln
gelio, quod quiprteibani ei sequtbantw, elamabant domxnationis ejus benedieanima mea Domino (Psmt\
dictntts: Hosanna Ftlie David I Btntdietus qui ve- cii); et iierum : Bencdicam Dominum in omm tem-
nit in nomine Domintl Bosanna (n ultissimis! pore, semptr laus ejus in ort meo [Ptal. xxxiu). Ptr
837 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. LIB. II. 838
ChristumDominum nostrum. Advocatum cnim habe- /^ Deo inter filios Deil (Psal. lxxxviii). Quoddam
mus apud Patrem Jesum Christum Dominum justum enim increatsTrinitatis vestigiumrelucet in omni-
qui interpellat pro nnbis, et ipse est propitialio pro bus ereaturis, tam in angelo quam in homine et in
peccaiis nostris (I Joan. n), qui exauditur in orani- mundo. Nam ad angelum inquit propheta Ta si- :

bus pro sua reverentia {lleb. v). Per eum quasi per gnaculum siinititudinis plenus sapientix, et perfectus
mediatorem laudes efferimus, per eum, quasi decore [Ex.ech. xxvm). De homine dicit Scriptura :

per advocatum gratias exhibemus \per quem maje- Fecit Deus hominem ad imaginem el similiiudincm
statcm tuam laudant aiujeti, adorant dominationes, suam (Gen. i). De mundo dieit Apostolus Invisibi- :

Irernunt potestates. Per illum itaque laudant, ad- lia Dei per ea quse facta sunt, a creatura mundi con-
quem omnia facta sunt, per
orant et tremunt, per spiciunlur intellecta (Itom. i). Quaelibet autem trini-
quem omnes spirituum ordines sunt creati nam ; tas, sive spiritualis in
angplo, sive corporalis ia
dixii Deus, ftat lux, ct facta est lux (Gen. i). Verbo mundo, sive spiritualis et corporalis in hominc si-
dixit,et verboquia verbo Domini crli ftrmati
fecit, militudinem quamdamdivinaeTrinitatisostendit,ip-
sunt (Psal. xxxn). Et in prinripio erat Verbum, et sius tamen similitudinis non perficit veritatem.
Verbum erat apwi Drum. Oninia pcr ipsum facta Deus enim est spiritus increatus.immensus, incom-
sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan.i). Laudant, _ mutabilis, summe potens, summe sapiens summe
unde Psalmista Laudate eum omnes angeli ejus
: bonus. Increatus, quia non inccepit in tempore
ipor vel
(Psal. cxlviii). Adorant, unde Esdras Exercitus : ex tempore. Immensus, quia non circumscribitur
ewli te adorant Tremunt, unde Job
(II Esdr. ix). : loco ;
incommutabilis, quia non variatur in facto
Columnx cceli contremiscunt et pavent udventum ejus [al. affectu] , summe potens, cui nihil est impossi-
(Job xx). Tremere vero dicuntur, non metu formi- bile ;
summe sapiens,cui nihil est ignorantiae;sum-
dinis, cum sint perfccte beati,sed admirationis af- me bonus.cui nihil est invidentiae.A quo omnia, in
fectu,vel obedientiae faruulalu,cum sceundumApo- quo omnia.per quem omnia (P,om. n) aquoomnia
;

etolum, omnes sint administratorii spiritus in minis- sunt potenter creata.per quem omnia sunt sapien-
terium destinati (Heb. 1). Ccoli dicuntur laudare ter formata, inquo omnia sunt diligenter conser-
Deum, quia laudis praestant materiam. Unde Pro- vata. Creata per potentiam, formata per sapien-
pheta Cmli cwlorum el aqux qux super cmlos sunt,
: tiam, con?ervnta per diligrntiam Creata per po-
laudenl nomen Domini (Psal. cxlviii). Vel per cce- tentiam Patrem, causam effieientem per sapien-
;

los hic thronos accepit, quia Dominus ait C lum : i tiam Filium, causam aificientem ; per diligenliam
mihi sedes est (Isui. lxvi). Seraphin, ardens, vel Spiritum sanctuin.causam perlicientem. Tres enira
succendens interpretatur, eo quod prae caeteris ar- sunt qui dant testimonium in cmio, Paler, Verbum,
dent et succenduntur in charitate.Reperitur autem C el Spiritus sanclus, et hi tres un um sunt (l Joan.
hoc nomenet neutrum et masculinum,sed neutra- iii). Tres personaliter, sua quisque ratione dis-
liter terminatur in n,ut in hoc loco beata Seraphin; tiuctus. Pater generatioue, Verbum tiliatione, Spi-
masculine terminatur in m, ut in propheta Sera- ritus sanctus processione.Unum efiicialiter [al. es-
:

phim clamabant, alter ad alterum (Isa. vi). Verum sentialiter]: totum omnes quod singuli natura,
po-
cum novem sint ordines angelorum, quare tribus tentia, voluntate et omnino quidquid secundura :

exclusis, tantum sex in praefatione ponuntur ? an substantiam prajdicatur. Hanc .eternam et indivi-
non illi cum caeteris majestatem divinam glorifi- duam Trinitatem laudant unyeli, adorant domina-
cant et adorant? absit Nam virtutes coelorum, tiones, tremunt potestates cutn quibus et nostras
!
;

omnes comprehendunt.Unde Psalmista Verbo Do- voces. Duas euini omnipotens Deus rationabiles con-
:

mini cmli fumati sunt,et spirtlu oris ejus omnis vir- didit ereaturas, angelicam et huT.anam, qua? lau-
lus eoium {Psal.xsxm). Et iterum Dominus vir- dibus divinis insistereut, et ei gratiarum actiones
:

tutum ipse est rex gtorix (Psal. xxm). Vel forte li- redderent, quas dum pari voto concelebrant, tan-
cet occulta,tarnen certa provisum est ratione. Dio- quam superiores et inleriorea chord33 in ccelesti
nysius (40^ quippe tres esse tradit ordines angelo- cithara sociantur. De qua dicit Joannes Et audivi :

rum trinos in singulis ponens,ut similitudo Tri- D vocem cilluiriedorum citharizantium in citharis suis,
:

nitatis eis insinuetur impressa. Sunt enim tres or- et canlabant quasi canticum novum (Apoc. xiv). Sup-

dines superiores, tres inferiores, ties medii. Supe- plici confcssione, quasi uon superba praesumptione,
riores, seraphin, uherubin, throni. Medii, domina- sed humili laude diceutes: Sanctus, sanctus, Domi-
tiones, principatus, potestates Inferiores, virtutes, nus Deus Sabaoth (Isa. vi). Ter dicitur Sanctus, et
archangeli,angeli. l)e singulis autem hic ordo me- semel Deus dicitur, ut Trinitatis et unitatis myste-
dius subtrabitur, de superioribus cherubin,de me- rium ooniprobetur.Hoc non solum seraphin clama-
diis principatus.de interioribus autem archangeii. bant, sub excelso Dei solio secundum prophetam,
Quia ad comparationem Trinitatis aeternae (cujus sed et quatuor unimalia, secundum Apocalypsim
majestas hic praecipue commendatur) omnis alia (cap. vi), in circuitu sedis, requiem non habebant
trinitasdiminuta reperilur et imperfecta. Nam ^uii die ac nocte diceatia : Sanctus, sanctus, sanctus,
in nubibus zequabitur Domino ? aut quis similis erit Dominus Deus omnipotens. Sanctus dicitur, id est

(36) Dionysius, De cwlesti hierarch.

839 1NN0CKNTII III PAPtfl. SiO

llflcans,non autera aanotifioatus ; undo :S<mcii \ extra omnia non exclusus undo reperitur in Job ;

eslote, qttia ego tanctut tum Domintu Dcus vtsttr (fd/>. xn Bxceltior coslo est, <t <jiii(l (aciet t profun-
:

(Lcvtt x et x\). Sanctns Pater, dioente Pilio :

/'«- dior infcrno, et unde cognosces? longior terra mcit-

ter aanclifios eos in veritate//uo« dc<lisii mihi, quia sura ejus, et hitior muri. Quia vcro necessarium
tu sanctus cs (Joan. xvn) Sanctus Kilius, angolo cst ud aHernam salutero.incarnationis quoque my-
protaatante : Qvod naseetur ex te tanctum, vocabi- sterium contiteri.recte subjungitur : Benedictut <jui

tur Filius Iki (Luc. i ; J"'in. xx). Sanctus Bpiri- venii in nomine Domini. Ego,\nquil,veni in nomme
tus, Christo dicente : tccipite Spiritum sanctum, Palril mei (Joan. v). Nomen Patris cst Filius, de

quorum remiserilit peccata, remitttmlur eis. Dicitur quo dicit propbeta Kece nomen Domini venit de
:

autem Dominus Deus Babaoth.ifl est Dominus exer- longinquo (Isai. xxx Hotanna in excelsis. Hosanna
.

cituum, videlicet angelorum et hominum, quorum verbura Ilebr;eum quod signat, Salva, obsecro,
est,

tcrribilis ut castrorum aciet est ordinata {Cant xi). compositum ex quod est salva, ct anna quod
osi,

est interjectio obsecrantis vel, osi et anna duaj

Tot enim exercitus habct Deus in terra, quot sunt ,

ordine9 in Ecclesia tot habet in ccelis, quot ordi-

:
sunt dictioncs per elipsim prolatee. Bis autem di-
nes sunt in angeiis. Pleni sunt cceli et lerra gloria citur llosanna, propter duas partes salutis, quas

tua. Nomine cccloruni et terre, angeli ot homincs p.

sunt stola mentis et stola carnis, quibus sancti
divina pleni gralia perhibentur vel ad litteram :
beatiticantur in gloria. Hic laudis versiculus in

ccelum et terra gloria divina reptentur, quia deitas psalmo centesimo decimo seplimo reperitur. Quod
i~al. divinitas] est ubiquc.Unde Propheta: Siuscen- piiim turb;e dixerunt Hosanna, hoc est quod ibi
:

dero in ccelum tu illic et, si detcendero ad infernum dicitur Dom>ne,salvum ine fac, et eisdem verbis
:

ades (Ptat. cxxxvin). Super omnia non elatus, sub- subjungitur Benediclus gui venit in nomine Domi-
:

ter omnia non prostratusintraomnia non inclusus, ni (Joan. v).

LIBER TERTIUS
CAPUT PHIMDM. vebantur, et vox penitus non audiebatur (I Reg. i).

De silentio post pr&fationem. Item in Psalmis Dicite in cordibus vestris, ct in

C :

Posl acclamalum prascouium, sequitur secretum cubilibus vestris compungimini [Psal. iv). Spiritus

silentium. Nam ut Joannes Evangelista describit, est Deus, et eos gitt adorant in spiritu et veritate

ubiJesus honorilicefuit reeeptus a turbis,cumpsal-

oportet adorare (Joan. iv). Ne vero muscx morienlcs
perdant suacilatem unguenli (Eccle. iv), flabello spi-
mis et laudibus, abiit el abscondit se ab eis (Joan.
dispen- Qnatenus auster adveniens perflet
ritus abig;intur.
xu), non utique trepidaalis formidine, sed
sanlis ollicio.quia nondum veueiat hora ejus, quas hortum, ut aromata fluant (Ctmt. iv), hoc est, ne
importunecogitationestollantdevotionemorationis,
postquam advenit.spontaneus ad passionem acces-

inquii, eamus, ecce appropinquet qu

:
me inspiratione gratia? repellantur. Quatenus Spiritus
sit. Surgite,

tradtl (JfaJt&.XX), oblatus est enim quiu ipse voluit sunctus accedens mentem fecundct, ut virtutes

(Isa. uiii unde cum cobors et ministri venissent abundent. Caeterum ne sacrosancta verba vilesce-
;

laternis et factbusct a>ni.s,\il coinprehenderent rent, dum omnes pene per U9um ipsa scicntes, in
cum
uux ventura crant super plateis et vicis, aliisque locis incongruis decanta-
illum, scient Jvsus omnia
Quem qumritist /iespon- rent, decrevit Ecclesia, ut hi-c obsecralio quae se-
ciim, processii et iixit eU :

Xautrenum. Dicit eis Ego sum crota censetur, a sacerdote secrete dicatur, unde
derunt ei Jesum :
:

(Joan. xvui). Illud ergo lalibulum Christi hoc 86- rum ante consuetudir.em quar postmo-
fertur.quod
^ dum inolevit, quidam pastores ea decantarent in
cretuin silentium repra>sentut,in quo cessaute ver-
agro, divinitus sunt percussi.
boruiu tumultu, sola dirigitur ad Deum intenta
devotio.
CAPIT II.

De his quorttm nninoria colitur in Sccreta.

Tunc enim saccrdos dobet intrare in cubiculum
In Secreta recolitur momoria passionis, videlicel
cordis, et ostio sensuum intercluso, Deum Patrem
orare, non multiloquio, sicut e.thnici faciunt, qui eorum qua gesta sunt per hebdomadam ante Pa-
putant multiloquio exaudiri (Itfai7/i.vi),sed in corde schalem, a decima luna primi mensis, quando Je-
puro el conscientia bona, et /ide non ficta (I Cor. i). sus adiit Hierosolymam, uaque ad septimam deoi-

Deue enim non est exauditor vocis sed cordis, nec mara quando resurrexit a mortuia. 1'ropter quod
intcr pr;efationem at canonetu in plerisquc sacra-
cst admonendus clamoribus.quia rcnuin cst <cruttt-
mentariis Irr.ago Chriati depingitur, ut non aolum
tOT el cordium (Jerem. xvu). Quod Anna lypuni ge-

rens BecIesieB.legitur observasse^quee oon petitione intalleotua littene, verum etiam aspeotua piotUNi
clamosa.sed taoita devolione Impetravtt qua patiit. iam Domioioee passionis inspiret.Bt forte di-
Scriptum cat enim in libro RegUOl, quod Ann<t lo- vina factum est providentia, lioet numana noo lil

quebatur tn corde tUO,tantwnque labia itlius commo- industria piocnratum.ut ab cu littcra T ounou in-
 :

841 DK SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. III. 842

ciperet, quae forma signum crucis ostcndit et

sui /V manitatem, Spiritus sanctus accepisse propter be-
cxprimi in figura. T namiiue mysterium crucis in- nignitatem. liberalis gratiu, libprali tatis gratiosa,
sinuat, dicente Domino per prophetam Signa : quod Deus dedit in donum hoc accepit a nobis in
Thau in frontibus virorum dolentium ct gemeittiiwi munus, eodem enim sacrificia dona sunt simul et
(Szech. ix). muncra. Dona sunt nobis collata, munera sunt a
CAPUT III. nobis oblata ; nam qu<e sacris offeruntur altaribus,
De tribus signis qux fiunt sttper oblatam et calicem. et munera nuncupantur et duna; unde Dominus in-

Te igitur clementissime Pater. Eadem die qua lau-

quit in Evangelio : Si offers munus luum ad altare,
vade prius reconciliari fralri tuo (Mtctlh. v). Et Apo-
des a turbis Christo sunt acclamatac, videlicet de-
stolus de pontifice, ut ojferat dona et sucrificia pro
cima luna primi mensis, quando secundum legem
peccatis (Hebr. v). Daniel quoque dixit ad Bulthasar:
lypicus agnus in domos Hebraeoruru inferebatur
Munera luic tibi sint, et dona tua alleri da. (Dan. v).
(Exod. xn), verus Agnus ingressus est Hierosoly-
Sermonum igitur inculcatio.piae devotionis est ex-
mam, et a nequissimis lanistis obsessus, multis in-
citatio vel ineffabilis commendatio sacramenti.Non
sidiis quaerebatur ad mortem. Traditus est autem
aDeo, a Juda, a Judaeo. De prima tradi
enim unum aliquod invenitur vocabulum, quod
a tribus,
tanl " m sacralnentum di S ne valeat «ppellare, nisi
one dicitApostolus ProprioFilio suo non pepercU B
: ,
quod Graece dicitur eucharistia, quod exponitur
Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum (liotn.
bona gratia. Dicuntur autein pluraliter dona,mune-
vm). De secunda scribitur in Matthoeo (aip. xxvi)
ra, sacrificia, quia panis et vinum antequam conse-
Quxrebtit Judas opportunitalem, ut eum traderet. De
crentur, et diversaa sunt species substantiarum, et
tcrtiu legitur in Joanne (cap. xxviii) Gens tua el pon- :

diversae specierum substantia;. Sed ubi consecratio

tiftces lui tradiderunl te mihi. Priina fuit e* gratia,
semetipsum pro nobis
quidem remanent, sed
coelestis accesserit, species
quia dilexit nos, et tradid.it
substanthe converluntur,ila quo diversa sunt conti-
(Ephes. v). Secunda ex avaritia, qnia constituerunt
exinde quxrebat opporlunita-
nentia, sed unicum est contentum. Nam idem sub
ei triijinta argtnteos, et
utraquespeciecontinetur.licet non in idem utraque
lem ul traderel eum sine turbis (Luc. xxn). Tertia
substantia convertatur.sicutinfraplaniusetplenius
ex invidia, sciebat enim Pilatus quod ex invidia tra-
ostendetur. Dicuntur et sancta et illibata, quia pa-
didissent eum Deus ergo tradidit il-
(IUatth. xxvn).
vinum significant sacrosanctum corpusetim-
nis et
Ium ex dono, Judas pro munere, Judaeus in sacrifi-
maculatum sanguinem Jesu Christi. Non enim di-
ciuni illibaium.quod utique,non Judoei libavere.sed
gentes. Quoniam ablatum est regnum a Judaeis, et
cunlur illibata, quasi nondum gustata ; sed potius
immaculata, quae
illibata dicuntur, id est
4 sine ma-
datum est genti facienti fruclus e]us (Matth. xxi ).Ad n cula cordis .
'
'

,
hoc
:_:».._ j._: j r_.:» *
igitur designandum, sacerdos facit tres cruces
j_ C et corporis oportet offerri, quatenus cor
ab iniquitate purgetur, et corpus ab immunditia.
super oblatam et calicem, dur.i dicit Hxc dona, :

Quoniam, ut inquit Apostolus, quicunque manduca-

hxc munera, hxc sancta sacrificia tllibata. Comme-
verit panem vel biberit calicem Domini indigne,reus
morans illam traditionem.quam Deus feeit exdono,
erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem se-
Judas pro mun :re, Judaeus in sacrilicium illibatum.
ipsum homo, el sic de pane illo edat et de calice bi-
Singuli tamen ad mortem, tnortem autem crucis (Phi-
bat. Qui autera manducat et bibit indigne, judicium
n) nam licet diversa fuerunt operantia.tamen
lip. ;

sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini.

unum etidem exstit.it operatum. Haec trina traditio
Ideo mulli sunt infirmi et imbecilles, el dormhtnt
tunc inccepit, cum Tilius ex Dei Patris decreto. et ex
multi (l Cor. xi).
necnon ex proprio bene-
consilio Spiritus sancti,
placitoveniensHierosolymam.semetipsumexposuit CAPUT IV.

passioni qui cum venisset,ibiitem exposuit ad quid De tribus sacrifwiis Ecclesise.

;

venisset. Nisi graniwt frumeitti cad.ens in terram, Porro tria sunt Ecclesias sacrificia, quoe signifi-
mortuttm jtteril, ipstim solum manet : si autem mo r - cata sunt in Veteri Testamento per propitiatorium,
luum fuerit, multum fruclum
ajfert. Et ego si exal- thuribulum et altare, videlicetsacrificium pomiten-
tatus fuero de lerra,omnia traham ad meipsum (Joan. D tiae, sacrificium justitiae, etsacrificium eucharistia?.
xn). Hoc autem dicebat, significans qna morteesset De primo ait Psalmista Sacriftcium Deo spiritus :

moriturus. Vel potius quia indivisa sunt opera Tri- contributatus (Psal. l) de secundo Tunc accepta- ; :

nitatis, potest referri totum ad individuam Trinita- bis sacrificium justilix [ibid.) ; de tertio Tibi sacri- :

tem,qu33 tota tradidit Cbristum in mortem.ut tota ficabo hostiam laudis (Psal. cxv). Super altare caro
per Christum redimeret nos a morte. Donum enim mactatur, infra thuribulum thus adoletur, ad pro-
est dantis,munus accipientis,sacrificium offerentis; pitiatorium sanguis intertur. Caro mactatur in con-
et Pater dedit, Filius obtulit, Spiritus sanctus acce- tritione, thus adoletur in devotione, sanguis infer-
pit. Hincergo dicit Apostolus : Christusper sanctum tur pro redemptione super altare corporis, infra
Spiriium semetipsum oblulit Dco immaculatum (Hebr. thuribulum cordis,ad propitiatorium Dei Patris. In
ix). Singuli tamen obtulerunt, et dederunt et acce- sacrificiis illis panis et vinum et aqua spiritualiter
perunt. Sed ad distinctionem dicitur Pater dedisse eflcruntur. In sacrificiopoenitentiae vinum doloriset
propter auctoritatem, Filius obtulisse propter hu- compunctionis, aqua mceroris et plorationis,panis

Patrol. GCXVII. 27
 ;

84:t INNOCENTII III PAPM. 844

laboris et afflictionis : doloris in corde.n.ceroris in \ cat, cum tulelium mentes adunat, ut per Spirium
l&boril ln opwe. Insacrificiojustitia; panisfor sanctum charitatc ditfusa, multitudinit credenlium
DN,
Bit cor unum el anima una (Acl. iv). Tunc custodit,
titudiuis et constantite, vinuin rectitudinis ct pru-
dentitf.aqua mansuetudinis et temperantia;: forti- cum inter mundi pericula regit, ul desancto mittens
tudinis inter adversa, rectiludinis inter iniqua,
au.rilium, eam dc Sion tueatur (l'sal. xix;. Licet
mansuetudinis inler probra. In sacriticio euchari- eniin septem in Apocalyp9i scribantur Ecclesia:
(Apoc. i), una tamer, in Canticis est columba (Cant.
stitBpanis unitatis,vinum charitatis.aqua lidelita-
tispanis pro corpore, vinum pro anima, et aqua vi), nam tapitntia xdificavil sibi domum, cxcidil co-

pro populo, sicut infra planius et plenius ostendi- lumnas scplem (Prov. ix), una ergo est Ecclesia,
tur. Inter haio saorificia, primum edueit.secundum seplem nrdinibus dislributa, vol septem charisma-
libus insignita, quam ille pacificat et adunat Ille
deducit, tertium autem inducit.Educit incipientes,
deducit proficientcs, inducit perficientes ex /Egypto custodit ct regit, qui propter ipsius regimen et niu-

per descrtum in patrium ex jEgypto confusionis, :

nimen unum proeposuit
universis, utomnes ab uno,

per desertum peregrinationis.in patriam glorilica- corpus a capite gubernetur. Pro quo statim
sicut
oralur, una cum famttlo luo papa noslro. Uude con-
tionis. Haic tria sacrificia sacerdos offert in missa.
secundum prsfatione, stat.ut inquit Pelagius.ab universo orbe eeparatos
Primum in confessione, in R
esse, qui quulibet dissensione inter sacra mysteria
tertium in actione. Nam et tria sunl qua?,secundum
apostolici pontificis memoriam secundum consue-
prophetam.Ueus requirit ab homine Diligere mise- :

ricordiam, facere judicium, et sollicitum amlntlarc tudinem non frequentant. Qui vero non sunt de
{Hich. vi). Diligal ergo misericordiam qui Roinuna dioecesi, pro suo quoque dicuntur orare
cum Deo
vult offerre sacrificium pcenitentia3,faciat judicium
pontifice. Quatenus unitatem spirttttsin vinculo pacis

qui vult offerre sacrificium justitis, cum Deo

observent (Eplies. iv). Orandum etiam esse pro

sollicitus qui vult offerre sacrificium eu- principe Apostolus docet ad Tiiuotheum : Obsecro,
ambulet
charistiae.
inquit, primum omnium fieri obsecraliones, oratio-
nes, postulationes, graliarum actiones, pro omnibus
CAPUT V.
homiitibus, pro regibus, et pro omnibus qui in subli-
Pro quibus sacrificium olferatur. mitale sunt tonstituti ut quietam et tranquillam vi-
tam agamus in omni pietate el castitute (/ Tim. n).
In primis igitur... Hic primo investigandum oc-
Sicut enim sunt duse vita\ccelestis videlicet et ter-
currit, quibus videlicet el pro quibus, qualiter et
rena, una qua spirilus vivit ex Deo, altera qua caro
quare sacrificium laudis debeamus offerre. Qos vivil ex spiritu; sed ulraque vita nutritur ut possit
qualuorexipso canone possumus evidenter adver- C subsistere.ccclestis spiritualibus, et terrena carna-
tere.Quibus.soli Deo scilicet et individuae Trinitati ita sunt dua? potestates, ecclesiastica ct
libus :

pro quibus, pro Ecclesia sancta cathoiica, videhcet mundana una qua? moderatur spiritualia, et
;
alia
pro omnibus orthodoxis qualiter, in unitate fidei,
;
moderatur carnalia. Ista per clericos, illa per lai-
videlicet in communione sanctorum quare, pro ;
quanlum ad animam,
cos.ut ista vacet ccelestibus
beneficiis lemporalibus et spiritalibus et aeternis,
et illu terrenis qunntum ad corpus.Post utramque
sed omnibus propter Deum. Prinium notatur cum potestatem orandum est pro omnibus orthodoxis,
dicitur Tibl reddunt vota sua xterno Deo vivo et apostolicam
qua; sub utraque fidem catholicam
:
el
vero; secundum : Pro Ecclesia tua sancta catholica;
vencrantur et colunt. Orthodoxi quasi recte gloriosi
tertium Cowmunicantes et memoriam agentes [al.
:
dicuntur, qui Deuir. recta Gdei confessione gloriii-
vencrantes]; quartum Pro redemptione animarum
:

cant. Licet autem unus tantum oilerat sacriticium

suarum, pro spe saluliset incolumilatis *«U2. Sacrifi- pluraliter tamen dicit oflerimus, quia sacerdos non
cium ergo laudis offerturet generuliterprocunctis, tantum in sua, sed in totius Ecclesia* persona sa-
et specialiter pro quibusdaui pru;latis et subditis, crificat. Quapropter in sacramento corporis Chrisli
ibi Una cum /amulo tuo papa noslro, et omnibus
:
nihil a bono majus, nihil a malo minus perlicitur
orthodoxis pro viris et mulieribus ibi astantibus:
;
n sacerdote, dummodo sacordos cum caneris in arca
ldimento,Domint,famulorumfainulaiumqucluarum;
consis'at, et formam observet traditam acolumba.
pro sacerdotibus et astantibus ibi lA omnium cir- :

Quia non in merito sacerdotis.scd in verbo conlici-

cumstaitltum. Et qui libi ollerunt hoo sacnlieiuni :
Non ergo sacerdotis iuiquitas etTe-
tur Creatoris.
pro nobis et nostris, ibi, pro se suisque omnibua. ctum impeditsucruinonti.sieut necintirmitasmedici
In primis, id est principalitcr, o/fcrimits tibi p>o fcV-
virtutem medicinae corrumpit.Quamvis igitur opui
clesia sancta tua calholica, id est universali toto
operana aliquando sit immundum, semper tainea
orbe terrarum ditfusa.sed lidei sacrame.ntis unita,
opus oper&tum ost immduiu. Sed aioutfinutti ntnt
quam jhtcificare iigntrit,\tt paoein babaat ab hare-
muu.la mitndis [itt i), sic omnia stint immunda
ticis el schismaticis adunare quae dispersu .sl
et
;
iminundis. Malus ergo cum vitam aOoipit, inortom
inter paganos et perfldoa,quam eliam custodiw di-
incurrit : sic eoontru, bonua oum mortem suatinel
pMrubvitiii et deemoniis.et ragtre io proaperiaet vitam acquirit: nam qui man.tucat tuUijne.judicium
adversis. Idipaum tainen videlur esse pueilioaro,
sibt nntnducat. I Cor. \i .

coadunure, custodiro et rcgere. Tunc enim pacili-

 845 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LlBRl SKX. — LIB. III. 846

CAPUT VI. A largiraur ; unde : Si esuriero non dicam tibi, meus

In quo loco debeanl, vivorum nomina rccilari. est orbis terrx, el plcniludo ejus. Ergo immola Deo
tacrificium laudis, et redde Altissimo vota tua.
Memento famulorum famuiarumque luarum et
(Psal. xlix). Vel potius sacriGcium laudis dicitur,
omnium circumstantium. Ex hac junctura verborum
quia propter hoc maxime Deum laudare debemus,
manifeste conjicitur quod hic quasi qiiidrim sit io-
quia non solum se dedit pro nobis in pretium, sed
cus ubi sacerdos specialiter quos voluerit, debeat
etiamsededitnobisincibum.ut perpretium redime-
nominare. Vivorum tamen noniina hic debet recen-
ret nos a morte, per cibum ut aleret nos ad vitam.
sere, quoniam in sequentibus locus occurret, ubi
Unde Qui manducal vivet propter me (Joan. vi).
:
defunctorum poterit agere memoriam specialem.
Pro se suisque omnibus. Videlicet consanguineis vel
Hinc evidenter apparet.quam sanclum sit ac salu-
affinibusfamiliaribus, velamicis. Liceteniradiligere
bre raissartim interesse mysteriis.cum sacrilicium
teneamur etiam inimicos, secundum illud Diligite :

cucharistiae pro circumstantibus offeratur specia-

inimicos vestros (Mallh. v) servare tamen debemus ;
lius. Unde cautum est in canonibus quod oranes fi-
ordinem charitatis, secundum illud Introduxit me :
deies qui conveniunt in sacris solemnitatibus ad ec-
clesiam, et Scripluras apostolorum et Evangelium
rex in celtam ritiariam et ordinavit in me charila-
j- » /o->\ r\ . t> tem (Lant. n). Nam et Apostolus ait Dum temput :

audiant (37). Qui vero nnn perseveraverunt usque B , , •.„_._

habemut, operemur bonum ad omnes maxime autem
dum missa peragatur, velut injuietudines ecclesioe
ad domesticos fidei (Gal. vi).
commoventes,eorivenitcommunioneprivari. Verum
cumDominusnihilignoret, nec alicujus valeat obli-
CAPUT VII.
visci, quid est quod petimus ut Deus nostri memi-
De tribus bonis pro quibus sacriftcium laudis ofjer-
nerit.Porro Deus dicitur scire quos approhat, un-
tur temporalibus, spiritualibus et xternis.
de:Novit Dominus qui sunt ejus et dicitur nescire ;

quos reprobat, unde : Non novi cos (Matth. i). Rur- Pro redemplione animarum suarum. Quasi: Non
sus dicitur oblivisci rnalorum, cum malus ad bo- pro tempor.ili lucro et appetitu terreno, sed pro
num convertitur; unde : Si tmpius egerit pair.iten- spe salutis et incolumitatis, id est pro salute vel
iiam, omnium iniquitatum ejus non recordabor(Ex,ech. incolumitate sperata, spe salvi facti su- namque
xviii) Et dicitur oblivisci bonorum.cum bonus ad mus, pro salute mentis
incolumitate corporis. et
raalum pervertitur, unde Si justus a justita se Namque : utrajue sanitas est ab illo. Qui dicit Sa- :

omnes juslitias eius non recordabor (ibid.),

averlerit, lus pcpuli ego sum (Isa. li). Verum utraque sanitas
Deus quandoque ergo recordaturad misericordiam, provenit ex redemptione aoima_, id est remissione
unde ilemenio mci, Deus, quia venlus est vtta mea n peccati, sicut econtra, de reatu peccati procedit
:

(Job vn). Quandoque recordatur ad puniendem. infirmitas utriusque. Juxta sententiam Veritatis :

unde Memento, Domine, filiorum Edom in die Je-

: Ecc.e sanus, inquit, factus es, jam noti peccare, ne
rusalem (Psal. cxxxvi Ergo petimus, ut non lan-
. dcterius tibi aliquid contingat (Joan. v). Porro tria
tum meminerit, sed hic petimus ut nostri miserea- sunt hominis bona,corporalia,spiritualia etasterna,
tur. Secundum illud Reminiscere miserationum
: videlicet infima, media et suprema, pro quibus
tuarum, Domine, et miserirordiarum tuarum, qute saceidos dicit se offerre. Pro corporalibu9, id est
a sxculo sunt {Psal. xxiv). Quorum tibi ftdes cognila pro incolumitate ;
pro spiritualibus, id est pro re-
est, et nota devolio. Quasi qui propitiaris fidelibus dnmptione ;
pro eeternis, id est pro salute. Nam et
et devotis, qui solus vides in concientiis, qui recte Dominus docet nos pro his tribus orare. Pro aeter-
credant et de.ote te diligant, otpote renum scru- nis, uode : Adreniat regnum tuum. Pro spirituali-
tator et cordium,Deus scientiarum Dominus, oc- bus, unde : Fiat voluntas tua, sicut ... cwlo et in
cullus omniura occultorum perscrutator (Psal. vn). terra. Pro corporalibns, unde : Panem nostrum da
In cujus contpcctu nulla creatura est invisibilis nobis quotidianum (Matth. vi). OUerimus ergo sa-
(Hebr. iv). Pro quibus ofjerimus, vel qui tibi offe- crificium pro 33terni8,utdenturnobis in praemium ;

runt. Memento, Domine eorum pro quibus

Quasi : pro spiritualibus, ut dentur nobis ad meritum pro :

offerimus, sed et sacerdotum qui offerunt. Cnm " corporalibus, ut denturnobis ad adminiculum, ut
enim sacerdos offert pro populo nihilominuset pro per haec et ista perveniamus ad illa. Aliquando non
se. Vel ideo dicit pro quibus oflerimus, vel qui tibi offerimusDeo sacrificiumnisipropterseipsum, quia
offerunt, quia non solum offerunt sacerdotes,sed et ipseestDominus Deus noster; unde Propheta Con- :

universi fideles. Nam

quod specialiter adimpletur filcmini Domino qunniam bonus (Psat. i.xvii) Verum .

minisleiio sacerdotum, hoc universaliter agitur cum dicat Apostolus Quod virtus in infirmitate per- :

voto fidelium. Dicitur autem sacrificium laudis,se- fxciiur; et iterum : Cum infirmor tunc potens sum
cundum Quiquid facitis, omnia in
lllud Apostoli : [II Cor. xn).Quid est quod pro corporis incolu-
laudem Dei agite ut Deus laudetur in vobis (Coloss. mitate sacriQcium laudis offerimus ? ut conservata
iii). Vel sacrificium laudis dicitur quia cum Deo nobis sanitate vel reddita, gratiarum actiones in
quidquam otlerimus, sua sibi reddimus, ncn nostra ecclesia referamus.

(37) De consecratione, dist. i, c. Omnns fideles.

 1NN0CENTII UI PAPiE. 848
847
CAPUT VIII. A.
CAPUT IX.

De trina commeuunutioiie sunclorum, qu;v fil in

Quod tacri/ldum attaris gmtalittr offertur toti Tn-
Canone.
nitati.
Comniuuicuiitcs Secrela quas secundum di-

Tibi reitdunt vola cum nostra donemu9 et

sua, versos el canon et adio nuncupatur, non tolu si-

aliena reddamus. Quomodo votu si sua sunt red- mul ab uno, sed puulaliin a pluribus, ex eo quoque
dunt et non potius donant?Vel si nddunt, qoo- perpenditur luisse compositu, quod ter in ea san-
modo sua sunt et non potius aliena? Sane volum otoruui coinuiemoralio repetiiur. Lioet hoc ipsum
bonum et hominis est et Dei, sed Dei propter au- pervenerit u.l luudeiii et gluriam Triuitatis. In 86-
ar-
ctoritatem gratitc, hominis propter libertatem cunda quippe couiinemorutione supplentur qui de
bitrii. 1'ropter quod dicit Apostolus : Non autem primitivis suiiotis doesse videbanturin prima. Ve-
sed tjratiu Dri mteum (/ Cor. xv). Et ite-
rum in ea ooiiiuiernoratione qnffl lit ante oonsecra-
eyo,
rum : Coadjulores Dei sumus (ibid.). - .V.lerno Deo tioneui oorporis Christi poslulalur sanotorura suf-
namque dicuntur homines et dffl-
vivoet vero. Dii fragiuin. lu eu vero quuj post conseorutionem oor-
monea et imaginrs, sed homines adoptive, dffl- poris Christi sanotoruin cuiisorlium implorutur,
mones usurpalive, imagines nunoopative. Perado- J3
i|uia iiiuiiruiii anloquam eorpus Cbristi quod est
ptionem, ut ibi Ego dixi dii cstis et /S/it Exeelsi
: :
universalis Ecolesia conseoratur, id est antequam
omnes (Psal lxxi). Per usurpationem, ut
ibi :
regnuin adveniut, necessarium est nobis in via san-
xcxv). Per nun- ctorum suffrugium, ul meritis eorum et precibus
Omnes dii ijentium iLvmonia (Psal.

cupationem, ut ibi : Appellaverunt deos opera ma- divinu: protectionis muniamur auxilio. Sed ubi cor-
nuum nominum Primi sunt veri et vivi
(Sap.Xlil). pus Christi iuerit consecratum, id esl ubi regnum
secundisunt sed nec aeterni, ner
vivi, advenerit, assequemur in patriu sunctorum con-
nec fflterni ;

veri ; tertii nec sunt veri, nec etemi nec vivi. sorlium, ut societutem et partem euin sanctis apo-
Sed solus est sternus, vivus et verus, itno ve-
ille stolis et niartyribus habeamus. lu via quippe com-
ritas et vita et aeternitas,
qui est Deus per essen- munioamussunctis per lidem.quum ipsi habuerunt
sum Deus, et non est et spem,
tiam, qui de se dicit Ego :
et nos hubeuius. Nos euim iidem habemus
me (Isa. xlv). Licet autem ha:c ob- illi specieui habent et rem. Nos
percurrimus sta-
alius, prxler
Patrem, propter diuin, illi possident bruviuiu. Nus pugnamus in
via,
secratio specialiter dirigatur ad
auctoritatem principii. Nam et Filiusita docet nos triumphanl in patria. Comuiunicamus igitur
illi
et

orare Pater noster qui es in

:
cceli.s {Mattk. vi). Pro- meinorium veneramur apostolorum et martyrum et

pter boc in principio Cauonis

dieitur: Te igitur prsecipue gloriosaj Dei genitricis virginis Maria?, ut
C
clememissime Puter per Jesum Christum Fitium eorum suffiagio de lide perducamur adspeoiein, de
tuum Dominum nostrum suppliees rogamus el peti-
stadio veniamus ad bruvium, de via transeamus ad
mus. /Bqualiter tamen individu.-e Trinitati, sacri- patriam. In huc quidem eomuiemoratione sancto-
quam Filio quam ruui illud observut Ecolesia, quod antlquitas
cou-
ficium laudis offertur tam
Patri

utriusque Spiritui. Quorum sicut indivisibilis est suevitagere, ut in orationibus suis recolut patrum
quod Ve- suffraganlibus
majestassic indivisibilis adoratio. Juxta iiioinoriaui, quatenus eoruin nieiitis

ritas docet :Veri

adorutores adorubunt Patrem in
iacihus oblineat quod implorat. Sic Moyses pro pec-
spiritu el veritate (Joan.
iv). Nam qui Deum satagit cante populo intercedens patruni memoriani inter-
adoret in Spiritu sancto posuit: Hecordare Abruham, haac, Israel, servo-
veraciter adorare, Patrem
et verilaie.iJ est
Filio.quia 1'uter essentialiter est rumtuorum (Exod. xxxu). Sic Azarias orasse legi-
etFilius naturaliter in Patre, Spirilus san- tur in fornace Ne, quxsumus, auferas miserfnr-
:
in Filio,
substantiuliter in ulroque, secundum illud :
diam tiuuii a nobis, Domine Deus noster, propter
ctus
cst me (Joan. xiv et xvn). Abrah.tm dilcctum tuum, et Isaac servum tuum. et
Ego in Patre et Pater in
Quapropter possunt non indiscrete distingui,
illa lsrael sunctum tuum (Dan. ui). Multum enim iue-
/Eterno Deo, vivo et vero, ut quod rila patrum Bliia snllrugantur. Undocum
Ezechius
cum dicitur :

secunduin essentiam approprietur auxilium postuluret, audivit Protegam

est commune rj
divinum uuxilium
divinuni :

propter notitiam. .«ternitas Palri, ratu.ne prin- urbem hanc »i servubo eam pivpter me et propter

quiu Pateranullo est, et

omniasunt ab eo, DavU Mivum ineiim [IV Reg. xix). BX alibi : Kt*t
oipii
Filius per generationem.Spiritus
sanctus per pro- ego tcindam regnum dt manu Satomonit, verumta-
caiteru por creutioneiii. Veritas
Filio,
men tina Irtbits remancbit ei propttr servum meum
cessionem,
qui de se dicit : Ego «B veritas (Joan. xiv). Et de David, itt remaneoi Ihwtim Daoid ttroi <nei coram

quo Psalmus dicit : Verilas deleira orta tit [Ptal. meinJtrusalmneunetit diebut (111 Rtg. u) Und»;
nabetor !n Bym- Propter Davtd servum non avertas /aciem Chrt-
lxxxiv). Viia Spiritui atinoto, alcul tittim

bolo: Credo in Spirilum tanetum Dominumot i»»wi-

tti ntt (Psul. cxxu). Et quoniam extr» uniUtaq
Totius igi- um-
laorifioium
jicantem.qui ex Patrt rilioque proeedit. Boolesiaj, qoo ast locua offerendi
tur indlviduffl Trinitatil indivisa estadurutio, quas tatis. Ideo aanotorum memori» communioamu» i«
principaliter exbibetur io sucrilioio. aaorifloio.quatanuain oonimunitiou»aanotoruma»i
nnil-
critioium otreramus. Nain liout unus panis ex
 849 DK SACRO ALTABIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. III. 850

tis graiiis, ila et unum corpus ex mullis membris. A. Dei, sed Deo potius ad honorem sanctorum dedi-
Sic ex multis fidelibus una constat Ecclesia. Scri- cantur lempla, consecrantur allaria.sacerdotiasta-
ptum est enim alienigena non vescelur ex eis. quo-
: tuuntur, sacrificia offeruntur, neforte si secusaga-
niam sancta sunt (Exod. xxix). Et ideo solum il- tur, non theosebia, scd idololatria committatur,
lum, ad esum hujus agni assumimus, qui nostrae Hinc ergo Deus in lege praecepit : Dominum Deum
conjunctus est domui, videlicet omnem domesti- luum adorabis et illi soli servies (Deut. vi), et soli

cum fidei usque ad plebem, a

a principe populo Deo servitutem adorationis impendes.
usque ad publicanum. Diesque nostros in tua puce disponas. Beatus Gre-
gorius has tres orationes in canone dicilur addi-
CAPUT X.
disse, videlicet Dies lua pace : nostros in dispone,
Quare non commemorat io confessoruin in canone.
fU
per eum qui j ro nobis est tradilus in manus eorum
Illud autem oportet inquiri, cur in canone nulla
qui paccm oderunl. Ab aeterna damnatione noseripi,
sil commemoratio conlessorum, cum inter sanctos

eorum uiemoriam magnilice veneretur Ecclesia? per eum qui pro nobis morte tcmporali damnatus
est, et in ulectorum grcge numerari, per euin qui
Sed sd hoc potest probabiliter responderi. Quod
pro nobis deputalus est cum iniquis.Est aulem pax
canon prius fuit editus, quain memoriam sancto
rum confessorum Ecclesia celehraret. Nam omnes B peccatorum, et pax justorum, pax temporis et pu
aeternitatis. Porro pax lemporis interdum concedi-
fere sancti, qui commeinorantur in canone, prae-
tur bonis et malis. Sed pax aeternitatis nunquam
cesserunt Silveetrum.praeter Joannem et Paulum,
Marcellinum et Petrum.qui proximo successerunt. dabitur nisi bonis, quia non est pax impiis, dicil

Ecclesia vero post tempus boati Silvestri coepit

Dominus (Psal. xlviii). De pace peccatorum dicit
Psalmista Zelavi inpeccaloribus pacem peccatorum
sanctorum confessorum memoriam venerari. Nam :

videns (Psal. lxxii). Adversushanc pacem Dominus

et sedes episcopales, qu.e juxta dispnsitionem beati
Petri apostoli sunt in civitatibus singulis antiquitus
inquit in Evangelio Son veni mitlere pacem, sed :

gladium (Malth. x). De pace juttorum dicit Aposto-

coostructae, non in memoria conlessorum, sed ad
lus Fructus spiriius esl charitas, gaudium, pax,
honorem apostolorum et martyrum et pracipue :

patientia (Gal. v). Hanc pacem Dominus reliquit

beata! Viginis, veterum devolio dedicavit. Nam et
in Ecclesiasticis reperitur historiis, (]uod sanctus
apostolis, dicens Pacem relinquo vobts (Joan. xiv). :

Bonifacius, qui quartus a beato Gregorio Romanae De pace temporis inquit Propheta Orietur in die- :

urbis episcopatum tenebat, suis precibus a Phoca bus ejus juslitia, et abundantia pacis (Psal. lxx).

Cd;sare impetravit donari EcclesiaChristi templum Hanc pacem incessanter petit Ecclesia : Da pacem
in diebus nosiris, quia non esl alius, qui pugnct pro
Romae, quod ab antiquis Pantheonantea vocaba- „,

quo eliminala omni spurcitia fecit ecclesiam

tur. Iu
' nobU nisi tw Deus nosler. De pace aeternitaiis Do-
DeiGenitricis atquc omnium martyrum Christi Ca-
minus dixit apostolis Pacem meam do vobis, non :

nonautem exeoeonjicitur pnvcessisse, quodaposto- quomodo mundus dat ego do vobis (Joan. xiv). Haec
lorum catalogus non ita reperitur, in eo dispositus, secunium Prophetam, pax super pacem, de qua
dicit Psalmista In pace in idipsum dormiam et
sicut in emendatioribus codicibus reperitur. In
:

requiescttm {Psal. iv). Propter hanc triplicem pa-

prioribus enim editionibus, ut inquit Hieronyinus,
non solum evangelistarum mutaius est ordo, sed cem ter oramus in missa Dies nostros in tua pace :

disponas; da propiliuspacem in diebus noslris ; dona

etiam verborum ac sententiarum erat confusa com-
nobis pacem, ut de pace temporis, per pacem pectoris
mistio. Traditur autem quod Gelasius papa, quin-
quagesimus primus a beato Petro, qui fuit post transeamus ad pacem xlernistatis. Ob hoc etiatn sa"
Silvestrum per clx annos canonem principaliter cerdos ter in missa osculatur allare, in principio,

ordinavit. Sed ut beatus Gregorius asserit in Re- in medio, in fine.

gistro, Scolasticus illam orationemcomposuit,quae CAPUT XII.

super eucharistiam dicitur in Secreta. De quinque signis qux secundo super oblatam et
ftunt

CAPUT XI. calicem,et de Christi vendilione; de persona vendi-

" toris et vendili et ementis.
Quod sacrificium soli Deo of/erendum sit, uude dis-
tinguuntur dux species servilulis. Quam oblationem... Quarta feria Judas unus ex
Hanc igitur oblationem servitutis nostrx.... Duae duoriecim, a diabolo supplanlalus, immane sacri-
sunt species serwtutis, una qrae debetur soli Dco legium perpetravit, dum Filium Dei pro trigintasi-
creatori, et dicitur latria. Et altera quae creaturis clis argenteis vendidit Pharisaeis,in recompensatio-
impenditur, et Utramque speciem
dicitur dulia. nem damni, quod incurrerat p ropter effusionem
determinat Dominus, dicens Reddite qux sunt : unguenti : quare hoc unguentum non veniil trecentis
Cxsaris Csesari, et quse svnt Dei Deo (Matth. xxn). denariis, et datum est egenis. Dixit autem hoc, non
Ad 'atriam pertinenttempla,altaria, sacerdotia, sa- quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia jur erai
crificia, et hujusmodi quae sunt soli Deo exiben- et loculos habens, ea qux mittebantur porlabat (Joan.
da, qui gtorificatur in consilio sanctorum magnus xn). Quilibet autem argenteus valebatdecem dena-
et metuendus super omnes qui in circutiu ejus sunt rios usuales, et ita damnura unguenti, quod value-
(Psal. lxxxviii). Non enim sanctis, ad honorem rat ccc denarios, triginta recompensavit argenteis.
8M INNOCENTIl III PAPjE. 852

Si vero dicamus argenteosdenarios fuisse usuules, \ venditum, duas crures discrote, super obla-
facit
dicenui s quod Judas vendidit Cbristuin tj uusi vile tnm cumdicit (Jt fiat eorpus ct sanguU.
et calicem, :

nitnoipium trijtintu denuriis. «jui sunt decima tro- iviiiuiis erga hanc oblationcm, ut Dous faciat be-
centorum denarioruin quod valaarat unguentum, nedictam, ascriptam el ratam,t\i eamconsecret, ap-
propter quod Dominus despertive loi|nitur per pro- probel etconfJrmet in ruiionubilem hostiam ct uc
phetam : Apptnderunt mercedem meam triginta nr- oeplabile Baorifloium,ut itu nobis,id est ad nostram
genteis, quo upprcciatus sum ab eis (Zach. n). Ad salutem punis liut corpus, et vinuin sanguis, dilo-
desi^nandum ergu pretii qaaotitatem,quo Christus otissimi Kilii Dei Domini nostri JesuC.hrisli.Velor a-

est venditus, sacenlus liir faeil tres

. criuvs roininu- mus, Deus hanc obliitionem farerc dignctur ascri-
ut
niUr super oblatam el calicem.rum dicit : tiencdi- ptam, id est talem qua; de memoria sua nulla pos-
ctam, ascriptan, ralam, Nam et trecenta pariteret sit oblivione deleri, et ratam, id est talem quffi de
tringintu multiplicationem suseipiunt a ternario. memnria sua nulla possit mutatione convelli.Ratio-
Postmodum autem ad designandum venditionem et nabilem autem eam lieri deposrimus, id cst talem
emptionem, duas cruces imprimit sigillatim,unam qua? divinee rationi conveniat. Refert enim intor
super oblatam, et ali.im suner calicem, cum dicit : rationubile et rationale, quia rationabile dicitur
Fiat corpus et sanguis; quasi diceret : Illa venditio „ qund de ratione proccdit; e.t rationale, quod utilur
fuit maledicta, proscripta, irrita, iniqua et detesta- ratione. Vel oblationem ita, quam tu, Deus, digno-
bilis, sed tn Deus hanc oblationom digneris facere ris et omnibus farere benedictam, boc est trans-
benedictam, ascriptam, ratam, rationabilem et ao- forre in eam hostiam, quae est in omnibus beno-
ceptabilem. Judas enim dilexit maledictionem, et dicta, ascripta, ratu, rationabilis et acceptabilis.
venitei, et noluit benedictionem, et prolonjrabitur Benedictu dicitur hostia salutaris, id est ab omni
ab eo. Sed Deusdigneris hanc oblationem facere
tu causa mulodictionis immunis tam originali quam
ascriptam, per quam nos inter electos ascribas. actuaii, tam criminali quam veniali. Sicut Elisu-
Judas se laqueo suspendit, et episcopatum ejusac- beth inquit ad Virginem : Benedictus fruclus veniris
cepit alter (Act. i). Sed tu, Deus, hanc oblationem tui (Luc. 1). Ascripta dicitur, id est figuris et scri-
digneris facere rationabilem, per quam rutionabilo pturis veteribus designata, tam in agno Paschuli
fiat nostrae servitutis obsequium. Judas reddidit (E.vod. xii), quam manna coolesti (Earoi. xvil,
in
malu pro bonis, et odium pro dilectione retribuil. tam in lsaac immolando, quam in Abel immolato
Sed tu Deus hanc oblationemdigneris facere accep- Quoniam, ut inquit Joannes, hicest Agnus,
(Gen. iv)
tabilem, per quam nos tibi rcddas acceptos. Ideo cst ab origine mundi (Apoc. xm). Rata
qui occissus
sacerdos facit tres cruces communiter supnr o!>la- dicitur quasi non transitoria, sicut vetus quoe re-
tam et calicem, quia Christus communiter tria egit C cessitet nova successit, sed qu;e permanet in aeter-
circa panem et vinum, accepit, benedixit, et dedit. num secundura ordinem Melchisedech (Cen. xiv;
Postmodum unam crucem facit specialiter super (Psal. cix Hebr. ix). Rationalis dicitur quasi non ;

oblatam, quia dixit Comeiite, hoc est corpus meum;

: pecoralis,sicuterat legalis.quae sanguine taurorum
etalteram facitspecialiter super calicom,quiadixit: et hircorum non poterat a peccato mnndare, sed
Bibite, ha°c est sanguis meus. Et secundum hunc quae sanguine proprio conscientias emundat ab
sensum recte subjungitur Qui pridie quam patere-
: 0|ioribus mortuis. Acceptabilis dicitur, quasi non
tur vel potius, quia Judas vendidit Ghristum ad illa de quu dicit Propheta Sacrificiutn et oblatio- :

crucifigendum sacerdotibus, scribis et Pharisaeis. nem noluisli (Psal. xxxixV Sed sicut Dominus ait :

Idcirco sacerdos ct notandum communiter tres eni- Sacridcium laudis, honorabit me (Psat. xlix). Se-
ptores, facittres cruces communiter super oblatam cundum hanc expositionem recte subjungitur Ut :

et calicem, cum dicit : Benedictam, ascriptam, el fiat corpus et sanguis dileclitsimi Fitii tui Domini
ratum. Ad notandum vero discrete venditorem et noslri Jesu Christi.

LIBER QUARTUS.

CAPUT PRIMUM. D Quis enim novit ordinem c<> it et ponit rationcs cius

De sacramento Eucharistite. in terra (Job. xxxviu)? Sed pulscmus ad ostium,

si forte cluvis David aperire dignctur \Apoc. 111). ut
Ecce nunc ud summum sacramrnti verticem ac oommodet nobia trcs panea amioua, qui mazima
codentes, oum ud ipsum cordivmi sacrilicii pene- erunt buio convivio aeoeaaarii (Lut. m\ Pidea
truinus, quidquid oonaraur exprimere, vix ullius enim petll et uccipilvitam Bpea quarit at invenit
appurot csse momenti, defloit lingua, Bermod viam, charilus pulsut et aperit vcritutc.n. ls cniin
ret, supcrutur ingcuiuiii, oppnuiitur iutclloctus. cdt uia, ccritas ct cita \Joait. \\
 :

853 DE SACRO ALTAIUS MYSTKRIO LIBRI SEX. — LIB IV. 854

CAPUT II.
A Apostolus ait : Nolo vos ignorare, fratres, quiaomnes

De diversis figuris eucharistix, qux prxcesserunt palres noslri eamdem escam spiritualem manducave-
in Seteri TeslameiUo. runt, et omnes eumdem potum spuitualem biberunt.
Bibebant autem de spirituali conscquente eos petra
Qui pridie quam palcretur... Quintadecima die
Petra aulem erat Christus (l Cor. x).
mensis primi, qui tunc exstitit sexta feria, passus
Dominus est, et praecedente nocte, videlicet quar- CAPUT III.

ladecima luna pritni mensis ad vesperam, ut legis Quure sacramentum corporis et sanquinis constitu-

figuras impleret, post typicum pascha corporis et

lum est sub specie panis et vini.

sanguinis sui sacrjmentum instituit, et Ecclesiae Accepit panem. Sacrificii ritum Melchisedeh pri-
trudidit frequsntandum. Sie enim fuerat prsefigura nius legitur celebrasse, offerens panem et vinum.

tum in Exodo (cap. xn) Decima die mensis primi

:
Erut enim sacerdos Dei Allissimi (Gen. xiv). Unde
tollat unusquisque agnum per familias eldomos suas,
David inquit ad Christum Tu es sacerdos in xler- :

ilt servabil eum usque ad quartam decimam diem num secundum ordinem Melchisedech (Psal. cix).
tnensis hujus, immolabitquc cum universa multitudo Sacrificium ergo evangelicum praecessit legale, non

fitiorum Israel ad vesperam, et sument de sanguine solum dignitate, sed etiam tempore, sicut Aposto-
lus plenius oslendit in Epislola ad Hebraeos (cap.
agni, et ponent supra utrumque postem, et in super- j>

liminaribus domorum in quibus comedent illum, et vn). Ideo vero panem et vinum in sacrificium cor-

edent nocle illa carnes assas igni et avjmos panet poris et sanguinis sui Christusinstituit ;quia,sicut
prae caeteris cibis et potibus corporalibus panis cor
cum lactucis agrestibus. Et post pauca : enim
Est
phase, id est transitus Domini (ibid.). Transitum hominis confirmat, et vinum laetifical cor hominis
istum Joannes evangelista determinat, dicens (Psal. cm) ita corpus et sanguis Christi prae cae-
;

Antediem feslum Paschx, sciens Jesus quia venil ho- teris cibis et potibus spiritualibus interiorem ho-

ra ejus ul Iranseat de hoc tnundo ad Palrcm. cum minem reiiciunt et saginant. Unde : Pocuium tuum
dilexissel suos qtti erant in mundo, in finem dilexit
itiebrians quam prxclarum est (Psal. xxn). In his

eos, el facta ccena complevit ea qux fuerant figurata enim duobus plena consistit et perfecta refectio,

(Joau. /Egyptus est

xiii). mundus, extcrminator sicut ipse testatur : Caro mea vere est cibus, etsan-
guis meus vere est polus (Joan. xn). Panis autem
diauolus, agnusChristus, sanguis agni passio Chri-
sti, domus animarum corpora, superliminare do-
debet esse de frumento, et vinum de vite. Quia
mus cogitationum corda, ista sanguine tingimus Cbristus semeptipsum comparavit frumento, cum
in terrammor-
ail Nisi granum frumenli cudens
perpassionisfidem.illa sanguine tingimus per pas- :

sionis imitationem,signum crucis intus et fnris op-

ipsum solum manet (Joan. xn). Et viti,
tuum fucrit,

ponentes contra adversarias aereas potestates, de- C cum dixit Eyo sum vitis
vera (Joan. xv). Porro :

nique carnes Agni comediinus cum in sacramento nec r.tcemus uvae, nec granum frumenti debet of-
ferri, nisi vel expressum in vinum, vel redactum-
verum corpus Christi suscipimus, et azymos panes
id est sincera opera, laclucis agrestibus, id est
inpanem, quia Christus et panem se dedit, et fru-
amaritudines pcenitentiae. Sicut enim manna fuit mento se comparat. Quia vero Christus accepit
datum Hebraeis post transitum maris Hubri jam panem et calicem in sanctas ac venerabiles manus
submersis /Egvptiis (Exod. xvi), sic eucharistia suas, et sacerdos exemplo Christi panem et oali-

datur Chrislianis postablutioneni baptismi jam de- cem in manus utrumque per se crucis
accipiens,

letis peccatis.ut perbaptismum mundemur a malo,

signaculo benedicil. Cum tamen sacerdos plures

per eucharistiam servemur in bono. Nam sicut simul benedicit oblatas, unam proomnibus inma-
manna populum illum per vastitatem inviae solitu- nibus accipit. Namque in unum Christi corpus

dinis ad terram promissionis perduxit, sic Eucha- omnes simul hostiae convertuntur.

ristiapopulum istum per incolatum vitae praesentis CAPUT IV.

ad patriam paradisi perducit. Unde Deazymo et fermentato pane.
recte viaticum
appellatur, quia reficiens in via, ducit ad patriam Panis autem non fermentatus, sed azymus debet
Sane quod injmanna praecessit, in Eucharistia con- D offerri in sacrificium, tum ratione facti, tum etiam
summatur. Nam quantamlibetquisqueparlem acci- ratione mysterii. Sic enim legitur prajceptum in
pit, totam percipit eucharistiam, sicut evenit de Exodo Pritno mense, quarta decima die, ad vespe- :

manna, quia nec qui plus collegerat habuit am- ram comedetis azyma, septem diebus fermentatum
plius nec qui minus paraverat reperit minus. non inveniclur in domibus vestris : qui comederit
Hanc ergo praefigurabat panis ille ccelestis, de quo fermenlatum, peribit anima ejus de cwtu Israel,
sapiens protestatur Panem de cailo prsestitil sine
: tam de advenis quam de indigenis terrm otnne fer- ;

labore, omne delectamenlum in se habentem et om- mentatum non comedelis, in cunctis habilaculis
nis saporis suavitatem (Sap. xvi). Quod de se quasi vestris edetis aiyma (Exod xn). Cum ergo Christus
Christus exponens : Ego sum, inquit, panis vivus, quarta decima die mensis ad vesperam ccenaverit
qui de coilo descendi. Si quis manducaverit ex hoc cum discipulis, f-t agnum pasehalem comederit, el
pane, vivet in xternum. Et panis quem ego daho, utique ritu legali cum azymis panibus et lactucis
caro mea est pro mundi vita (Joon. vi). Hinc ergo agrestibus, constat quod ea hora fermentatum non
855 INNOCBNTII III VAPM. 856
inveniebatur in domibus Hebraiorum. Etitapanrm \ quocunque septem dierum contigeret. Nam omni -
azymum in corpus suum sine dubio consecravit. erant solemnes, et non odeo Biout priraus et ul-
si

Permeotum oorruptionem signat, Apostolo

enira timus, sed ad edenduin azyma septcm dirbus opor
testente, qul dioil Modioum fermenlitotam mat-
! tebal eos omnee ezistere mundos. Unde qnolibel
iu/;i corrumpil I Gor. v). Ut ergo nihil corruptum Beptem dierum non poterant introire pretorium,
sive corrumpens, sed totum '.sincerum atque sin- necontaminarentur, sed comederent pascha, id s-t <

cerans in hoc cssc sacramento monstretur, non in pascha. Vol nomine paschaj possunt et azyma
fermentatum, aed asymum ooneeoramus. Num 86- deaignari. O/uod autem mulieres die lesto Parasceve
cundum Apostolum 1'ascha nostrum immolatus
: dicuntur unguenta parasse, non obest, quia non
esl Christus. Ilaque epulemur non in fennentu ma- erat sub lege, sed sub gralia. Verumtamen Lncas
lilix et nequilix, ted in azytnit sinceritalis et veri- ait, qnia Sabhalo siluerunt secundum mandutum.

tatis(ibiiL). Graeci autem insuo pertinaces errore, Scdet mandatum erat in lege, quod in diebusazy-
de fermentato conficiuot, asserentos in Parasceve morumprima et ultima nihil opcris facerrnt ; ex-
lunam quartam docimam exstitisse, iu qua verus ceptis his quae pertincnt ad vescendum. Praslerea
Agnus est immolatus, ut legis impleretur figura. nemo tunc etiani volentibus emere vcndidissct aro-
Onminus ergo ea die se passurum esse pranoscens, % mata, ut venientes ungerent Jesum. Ut ergo nihil
pracedente vespcra necessitate anticipavit corr.e- dubictatis remaneat, Lucas reducatur ad Marcutn,
dere Pasoha, quia tunc poterat comerii fermonta- ut intelligatur quia rnulieres rcvertentes parave
tum, et ipsi corpus Domini de fermentato tonfi- runt secundum Lucam aromata et unguenta non :

ciunt. NaraJoannes evangelista testatur, quod

et tunc, scd secundum Marcum, cum Sabbatum per-
ante diem festum pascha; Jesus cum apostolis transisset. Quid si longeantea paravcrant, quiafrc-
nocte ccenavit; dicit etiam Judasos in Parascevenon quenter audierant Dominum in proximo vcnturum-
intrasse praHorium, nt non contaminarentur, sed Nonne Magdalena jam parasse videtur, et per inspi"
comederent pascha (Joan. xvn, xviii). Sabbatum rationem prasoceupasse mysterium unctionis, teste
quoque post crucem, raagnum diem Sahhati nomi- Verilale, quae dixit: Mitlenshoc ungucntum in eor-
navit, quod dioi non solet, nisi cum Sabbato pum meum, ad sepclicndum me fecil (Mallh. xxvi .

festum concurrat. Et Lucas ait, quod mulieres in Et iterum : Sinitc illam, ut in diem sepullurx mcr
Parasceve paraverunt unguenta, quod eis in die scrvel illud (Joan. xu). Sed ungentum quod prius
festo facere non liceret (Lttj. xxm). Matthaeus quo- inceperat, postea consummavit. Porrodispositio sa-
que describit, quod principes sacerdotum etsenio- cerdntum dispositioni Dei praivalere non poluit, qui
res populi disposucrant Christum occidere.sed non disposuerat, ut verus Agnus in diebus paschalibus
in die festo, ne forte tumultus fieret in populo. " immolaretur, et sicut typicus agnus quarla decima
Porro qua* dicta sunt, eorum assertioni nonconso- luna primi mensis comedebatur in nocte a Judaeis.
nant, si sane fuerint intellecta. Pascha namque ita verum Agnumdiscipuli eadem hora comeric-
dicitur dies,solemnitas, agnus et hora. Dies ui ibi : runt vivum. Et verum esset quod Grseci deluna
si

Appropinquat dies feslus azymorum qui dicitur contendunt credendum tamen est ita ritum legis
Pascha (Luc. xxn). Solemnitas ut ibi : Ante diem in aliis Dominum observasse, qui non
hoc sicut in
festum paichst (Joan. xm). Agnus ut ibi : Ubi vis venit legcm solvere, sed adimplere (Matth. v) natus
paremus tibi comedere paschu [Matth. xiv). Hora ut de muliere, fictus sublege ut eos qui sub lege erant
ibi Scitis quia po*t biduum pascha fict [Matth.
: redimeret [Gal. v) Sed ipsi rursum opponunt.quia
xxvi). Diesautem feBtua p^schalis erat quinta deci- cum veritas venit, figura cessavit, et evanutt uin-
ma luna secundum illud El in quinta deciinu die
: bra,cum lumen efTulsit. Cum ergo ad nostrum pa-
solemnitatem cclebrabilis Aliissimo Domino (Lev. scha perventnm est, qua' prajcesserunl in typo ces-
xxm). Nam quarta decima non erat solemnis nisi saverunt. secundum illud : Novis supervenientibu^,
tantuin ad vesperara. Aute diem festum liunc Do- vetcra projicietis (Lev. xxvi.) Et Apostolus ait :

minus pascha cum apostotis celehravit. Nam, ut omnia (II

Vetera transierunt, ecce nova facta sunt
inquit Matthieus [cap. xivi, prima die a%ymoru>n D Cor. v). Et idtju Christus verura paacha oonfeoll
accesserunt dtscipuli ad Jesum, tticentes Ubi vis sine laoliioia agiestibus.sir et absque panibus azy-
:

paremus comedere paseha t

libi Ei vespere jacto mis, ne veterem ritum ia novo sacrificio retineret,
discubuit cum diwdccim. Marcus autem primum ao per hoc Judaizare dooeret. Nara otrumque
diem azymoium determinat, dioene Quomodopa- : pariter erat in lege praeceptum : Edtmt inquit, cai-
scha immolabanl (Marc. iv.i. Et Lunas : In qua ne- nes nocle illa assas igni, ct aiymos panes cum laclu-
cesse erat occidi pascha (Luc. xxn). Constat ergo cis agreitibus [Sxod. ui). Sotendum ergo quia nofl
quia Christus cum npostolis ea die fecit pasoha, oiiuics antiqua lcgis consueludineaahjeoit Eccleaia
quod necessarin liebut ex leg<\ srilice.t quurla dc- Bed quasdam provida oon»ideratione retinuil nds t

cimu luna primi hiciisis u,l vcspcram. llocenim in- Bponsa dioil ad sponsum in Caottoia li&ntioorun :

cunclanter poterit invenire, qui labulam oomputi Omnia poma novu vetera, dihett mi, servavi tibi
percurrerit diligenler, Diem magnum Sabbati no- [Canl vu). Adhuc enim faoiem pleaa luoa obser-
minabant in trihus soltmiiiutibua hufnlomadalibus vat ne pascba celebretur in detectu.Adhuo oonfloit
857 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO I.IBRI SEX. - LIB. IV. 858

thus suavitatis incendit,adhuc A fermentavit, ut non solum haereticos, verum etiam

oleum unctionis, et

solvit decimas et primitias, adhuc habet candela- haeresiarehas, produceret. Romanam autem Eccle-
siamsuperapostolicae fidei peiram,stabili soliditate
brum.et lucernas, et vestes, et vasa, et ponlifices,
fundatam, nulla prorsus haereticae pravitatis pro-
et levitas. Nam si propterea repudiandum est azy-
mum, quia lex illud admisit, pari ratione repudie- cella potuit conquassare. Sed illud semper integra
fide servavit, quod ab ipsis accepit apostolis, qui
tur fermentum, quia lex statuit in Levitico (cap.
vn) : Offerent panes fermentatos, cum tiostia gratia- praesentialiter eam sacris vel instituere doctrinis,et

rum, qux offertur pro paci/icis I Item in Pentecostc ecclesiastici ritus regulam docuere. Ab ipsis ergo
offcretis panes primitiarum de duabus decimis similx
beatis apostolis Petro et Paulo, quos et vivos ha-
buit, et defunctos custodit, hunc sacrificii rituin
fermcntatx (Lev. xxm). Non solum de constitulio-
nibus legalibus, verum etiam de scriptis gentilium
accepit, quem hactenus inviolabili cultu servavit.

libenter assumit Ecclesia, si quid in eis probe di-

Grceci vero postquam tunicam Domini inconsutilem
diviserunt, ut perpetuae divisionis scandalum inter-
ctum,vel factum agnoscit,ettanquammulieriscapti-
vaeresecat ungues, pilosque superfluos, ut ab aliena ponerent, sacrificii ritum temere mutavere, quos

superfluitate mundata, thalamum veritatisdigna sit Leo ix per epistolam ad impcratorem Constantino-
supervariis confutavil ha.resi-
introire CDeut.xu); legales ergo consuetudines non B politanum directam
penitus sunt abolitae, nequeconlrariissupervenien- bus. Qui Latioos inler ca_tera azymitas vocabant,

tibus sunt destruct;e,sed interdum in inelius com- cum ipsi verius fermentarii nuncupenlur.
mutatae. Nam cum Deus circumcisionem mutavit, CAPUT V.
non superduxit contrarium, id est praepulium, sed De tribus verbis quse formx contecrationis videntur
protulit melius.id est baptismum, quia circumcisio adjecta.
nihil est, neque prxputium aliquid valet, ut dicit Elevalis oculis in cwlum. Tria quidem hic com-
Apos.olus ; sed fides qux per dilectionem operatur memorantur in canone,quae nullus evangelistarum
(Gat. v). At azytnum et fermentum penitus sunt describit, videlicet elevatis oculis in coelum, aeterni
opposita, sicut immediata contraria non crgo de-
:
Testamenti, mysterium fidei.Quis ergo lantae prae-
cebat, ut Deus tanquam sibi contrarius abjicerel sumptionis exstitit et audacioe, ut hoc de corde suo
azymum, et assumeret fermentatum, quasi minus tentaverit interponere? Sane formam istam verbo-
bonum praeferret. Nec illud valere putandum est, rum ab ipso Christo acceperunt apostoli, et ab ipsis
quod dicunt ideo se fermentatuin offerre, quia fer- apostolis accepit Ecclesia. Multa quippe tam de
mentatura, ut aiunt, Spiritus sancti fervorem si-
Dominicis pra.termiserunt
verbis, quam de factis
gnat, quo superveniente corpus Christi de Virginis evangelistae quae tamen apostoli suppleverunt, ut
p
carne conceptum est, sicut angelus preedixerat est illud quod Apostolus dicit in Epislola ad Co-
:

Spiritus superveniet in te, et virtus Altissimi obum- rinthios : Visus est plusquam quingenlis fratribus
brabit libi. Ideoque el quod nascctur ex sanctum
te simul, deinde visus est el Jacobo, novissime omnium
vocabitur Filius Dei (Luc. i), trahentes hanc signi- tanquam abortivo visus est et miki (/ Cor. xv). Nam
ficationem fermenti ex illa parabola Evaugelica : inter ipsos, queedam omittuntur ab uno,quae sup-
Simile est regnwn ccelorum fermento quod accepit plenturabalio. Unde cum tres evangelistae commc-
mulier, et abscondit in farina satis tribus, donec morant : Hoc esl corpus meum, solus Lucas (cap.
fermentatum est lolum (Mallh. xm). Nam et fermen- xxn) adjecit, quod pro vobis tradetur. Et cum Mat-
tum manile.te signat tumorem uteri virginalis, et tb;eus (cap. xxvi) et Marcus (cap. xiv) dicant pro
vinculum unionis. Porro inulto religiosius insinuat, multis, Lucas dicit pro vobis : sed Matthaeus addit
quod secundum Apostolum de massa peccatrice, in remissionem peccatorum, Et tamen ea quae ad-
corpus sine peccato suscepil, tanquam de fermen- duntur in canone, possunt ex aliis locis Evangelii
tato susceperit azymum, et ut inter Christum et comprobari. Joannesenim Lazari suscitationera de-
populum, ita malitiae et nequitiae nihil intorsit, scribens.testatur quod Jesus elevatis sursum oculis,
sicut inter frumentum et aquam in azymo nihil dixit : Paler gratias ago tibi, quoinam audisti me
veteris massce, vel alienae corruptionis intervenit. D (Joan. xi). Idem alibi dicit : Hxc locutus est Jesus,

Nam frumentum Christus, per aquaui populus

per et sublavatis oculis in Puter clarifica
calum, dixit :

designatur, secundum illud NUi granum frumenli : Fitium tuum (Joan. xvn). Si enim tunc in ccelum
cadens in terram mortuum fueiit, ipsum solum ma- oculos levavit ad Patrem, cum animam Lazari re-
net (Joan. xn) ; et illud : Beali qui seminatis super vocabat ad corpus, quanto magis credendum est,
aquas (Isa. Aqua sine fermento, mista fru-
xxxn). quod tunc oculos in coelum levarit ad Patrem,cum
mento, designat populum sine peccato, Christo panem et vinum, in eorpus et sanguinem proprium
conjunctum. Quanquam et illud valeat designare, convertebat? Utrobique tamen hoc ad nostram in-
quia sicut azymus panis de pura massa sine fer- structionem agebat. Unde et nos, oculos cordis ad
mento conficitur, ita corpus Christi de illibata terram non deprimamus,sed elevemus in ccelum.si
Virgine sine peccato conceptum est. Caeterum id quod oramus, volumus impetrare. Gratias ugens.
solum Latinis sufficeret contra Grascos, quia Con- Hinc quoque colligitur, unde sacrificium laudisdi-
stantinopolitanam Ecclesiam haereseon corruptio catur. Quia Christus gratias agens, illud instituit.
8r»i) 1NN0CENTI1 III PAP;E.

Gratius autein non pro so, sed pro nobis id ost pro A eorpui meimt. Veritas hoc dizit, et ideo verum est
reparutione honiinuiii sic fulura. omnino quod dizit. Quod ergo panis fuerat cum
CAPUI' VI. accepit, corpus suum eral cnin dedil. Panis itaque

Quomodo Christus confecit, et sub qua forma.

mututus erat in corpus ipsius, et similiter vinum in
sanguioem. Nou enim ut haTetioos sapit.sed desi-
Itenedixit. Cum ad prolationcm vcrbnrum isto-
pit, it.i debet quod Dominus ait: Hoc est
intclligi,
rum : Hoe est eorpui nmtnt, hoe est sanguis meus
eorpus meitm, hoc signat corpus meum.sicut
id est
(Matlh. xxvi), sacerdos conficiat, credibile judica-
quod dicil Aposlolus: Pelru autem erat Christus, id
tur, quod et Christns cinlem verba dicendo, confe-
est petra signilicabat Christum (/ Cor. x). Hoc
cit. Porro quiriam dizeraot, quod Cbristus conlerit»
eniin potius dixisset de agno paschali, quara de
cum benedlxit, littt-ram construentes hoc ordine
Aceepit jwifm.ocntv/i.rif.siibaudicnrium eet dicent
;
azymo pane.
paschalis agnus absque riubio
'
Nam
Dominicum, sed azymus panis,
figurabat corpus
Hoe est corput meum, et lunc fregil et dedit, et ait :

opus sincerum. Sicut enim .loannes Baptista, quod

Aceipit et comedite, et iteravit hoe est rorims :

dixerat Ecce Agnus Oei qui tollit peccata mundi :

meum. Prius ergo protulit illu verba, ut eis vim
(Joan. i), sic et Christus quod dixerat Hoc est
conficiendi tribueret, deinde protulit eadem, ut
:

„ corpus meum, pcr adjimctum determinavit, quodpro

apostolos formam conficiendi rioceret. Alii vcro
volns tradrtur (Luc. xxn). Sicut ergo corpus Christi
dixerunt, quod et sacramentum confecitet formam
veraciter tradetur, ita vere demonstrabatur, non
instituit post benedietionem, cum dicit Hoc est :

corpus meum, mtelligentes illam benedictionem in figura qua; jam cessaverat, sed in veritate qus
fuisse, vel aliquod signum, quod super panem iiu-
jam advcnerat. Sane cum litigarent Juda;i ad invi-

prossit, vel aliquod verbum, quod super panem eem, dicentes : Quomoclo hic poterit curnem suam
expressit. Quibus illuri videtur obsistere, quod dare nobis ad manducandum ? dixit illis Jeius :

prius fregent quam dixerit lloc est corpus meum. :

Amen, amen dico vobis, nisi manduuaveritis camem
Nec eliam est credibile, quod prius dederit quam FiUi hominis, el biberitis ejus sanguincm, non ha-

confecerit. Sane dici potest, quod Christus virtute bebitis vitam in vobis. Qui manducat carnem meam,
divina confecit, et postea formam expressit.sub qua et bibil sanguinem meum, hahet vitam xternam
posleri benedicerrnt. [pse namque per se virtute (Joan. vi). Ideo dicit :Amen, amen, id est in veri-
propria benedixit. Nos autem ex illa virtute quam tate, ut non figurative, sed vcre intelligatur
indidit verbis. quod dixit : Nisi manducaveritis carnem, etc,
CAPUT VII. et ad majorem veritatis expressionem adjungit :

De veritate co-poris el sanguinis Christi sub specie _ Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est
panis et vini. potus (i6i'r/.|.Ego vero quia vitam aeternam habere
Cum enim sacerrios illa Chrisli verba pronuntiat: desidero, carnem Christi veraciter comedo, et san-
Hocest corpus meum, et hic est sanguis meus [Matth. guinem ejus veraciter bibo. Illam utique carnem
xxvi), panis et carnem et sanguinem
vinum in quam traxit de Virgine, et illum sanguinem quem
convertuntur, illa qca verbum earo
verbi virtute, fudit in cruce. Ego credo corde, et ore confiteor,
fuctum esl, et habilavit in nobis (Joan. i), qua dixil, quod ipsum Dominum nostrum Jesum Christum,
et facta sunt, ipse mandarit, ct creata sunl. Qua (c- inhoc sacramento manduco, fretus auctoritate qua
minam in statuam (Gen. xix), et virgam
mutavit dicit Qui manducat carnem meam, vivet propter
:

convertit in colubrum (Exod. ivj; i^ua fontes mu • me (ibid.). Non enim cum manducatur, per partcs
tavil in sanguinem, et aquam convertit in vinum dividitur, nec laceratur sub sacramento, sicut curo
(Joan. ii>. Nam si verbum Eliaj potuit igne.m de quae venriitur in macello, sed et illiesus sumitur et
ccelo deponere (IV Rcg. i), verbum Christi non integer manducatur. Vivit manducatus, quia sur-
potuit panem in carnem mutare? Quis hoc auricat rexit occisus manducatus non moritur, quia re-
;

opinari de illo, cui nullum verbum est impossibilo surrexit non nioriturus. Christus enim resuryau ex
(Luc. i), per quem omniu jacta lunt, el sine quo morluis, jam non moritur, mors illi uttra non domi-
factum esl nihtl? (Joan. i). Certe majus est creare 1) nabitur quod tnim mortuus est, peccato mortuus
;

quod non est, quam mutarc quod est. Ac longe ett semei, quod autem vivit, vivit Deo (Rom. vi).

rjQitjus, quod non est, de nibilo procreare, quam Sicut enim vidua Sareptana quotidie oomedebat,
quod est in aliud transmutare. Illud autem nemo et nunquam diminuebat farinam de hydria, et

quidem dubitet, et de hoc aliquis riubitabit? absit oleum de lecbyto (Ul Reg. xvn sic universalis 1
;

omnino Incomparabiliter niajus est.quori Dous ita

! Ecclesia quotidie sumil et nunquam consumit e.ir-
factus est homo, quod non desiit essc Deus, quam nem et sanguinem Jesu Chrisli, sub diveraa specie
iiuil panis ita lit curo quori desinit esse panis. Illuri
(| sacrauienti. Sicut ergo corpus Chrisli quotidie
per incarnationem semol Bfll factum, isttid poroon- manducatur, et non dclicit nec decrescit, ita panis
eeoratiooem Jugiber Bed dizerit aliquie Certue
lit. ; quotiriio transit in corpus Chriati, sed ipsiiiu eiu
sum omnino quod valct, sed nmi suni certus ali- pus ncc in aliquo proQcit neo aocresoit. Noo eniiu
quomodo quuii vclii. A.dvertal ergo, quod Cbrietua de pune vel de vinu in.iteiialiter lonnutur euro vel

oum accepisset punem, benedixit et, dixit lloc est : s.iuguis.seil materiu panis vel \ mi unitatur in sub-
 861 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. IV. 862

tantiam carnis et sanguis, nec adjicitur aliquid A prolationem illorum verborum corpus et sanguis
corpori, sed transsubstantiatur in corpus. Christi veraciter incipiunt esse sub illis, ita quod
'C.VPUT VIII. sub eisdem accidentibus utrumque vere sumitur
Quod sub tvta forma lotum corpus existit. panis et caro, vinum el sanguis, quorum alterum
Verum an partes in parles, totum in totum, an probat sensus, reliquum credit fides. Hi dicuntquod
totale transeat in totale, novit ille qui facil. Ego substantia panis frangitur et atteritur, inducentes
quodresiduum est igni comburo ; nam credere ju- ad hoc illud quod dicit Apostolus : Panis quem
bemur, discutcre prohibemur. tamen quaerentis
Si frangimus (l Lucas : Una Sabbali cum-
Cor. xj ; et

instet improbitas ego salva fide concesserim, quod convenisseinus ad jrangcndum panem (Act. xx). Hi
tot.lis panis m totale corpus convertitur, ita quod facile solvunt quaestionem illatn, qua qua?ritur quid

nulla pars transit in aliquara partera corporis. a mure comeditur, cum sacramentum cor roditur,
Reor autem salva fidei majestate, quod ubi panis coraeditur secundum illos illa panis subsUntia, sub
est consecratus, sub tota specie, totum corpus exi- qua corpus Christi esse moxdesinit. Porro qualem
stit Sicut enim miraculose tam magnum corpus, significanti modum habet nomen accidentis in phy-
sub tatn parva forma concluditur, ita miraculose sica facultate, talem existendi modum habet acci-
totum corpus in singulis partibus continetur quod R dens nominis in theologica veritate. Nam sicut hoc
' j --_•_ :_ :__** _ll _: :fi__i ~: -J« :_. ~..u~t__.*:_. A
: i
indeconjicio,quoniamin quotcunque partes species
i
nomen album significat accidens in substantia, id ;

dividantur.sub singulispartibus tolus, estChristus est in adjacentia, sed hoc nomen albedo significat
totus in magno, totus in parvo, totus in integro, to- accidens sine subjecto, id est in existentia : sic ante
tus in fracto. Scio tamen quod dicitur a quibusdam consecrationem accidens estin subjecto, quoniam
*3 quod quandiu species panis integra perseverat, sub existitin alio. Sed post consecrationem accidensest
tolali specie totale corpusexistit. Ubi vero dividitur sine subjecto, quoniam existit per se, transit enim
in singulis divisionibus incipit esse totum. Sicutin substantia, sed remanent accidentia : nec dicitur
speculo dum est intefjrum una tantum apparet in- accidena in vi participii, sed accipieudum est in vi
spicientisimago : sed eo fracto, tot apparent ima- nominis. Sicut enim ibi substantia corporis est ubi
gines quod sunt in eo fracturae. Porro cum Deus
forma corporis non videtur, sic ibi forma panis vi-
illam virtutem verbis contulerit, ut ad prolationem detur, ubi substantia panis non est, nec est aliis ibi
eorum corpus Dominicum incipiat esse sub specie panis nisi caro Christi, quae nomine panis aliquando
sacramenti, nec illa verba proferantur in fractione, designatur. Juxta quoa Dominus ait Panis quem :

diligenter attendant, et ipsi respondeant unde cor- ego dabo, caro niea esl pro mundi vita (Joan. vi) et ,

pus Christi quod antt? fractionem non in singulis Apostolus : Quotiescunque manducabitis panem hunc
partibus erat totum, sed sub totali specie totaliter C et calicem bibetis (1 Cor. xi). Non enim debemus
existebat, post fractionem in singulas partes quo- quaerere naturam in gratia.neque consuetudinem in
dam modo secedit et incipitesse singulatim in sin- miraculo. Non solum accidentales, verum etiam
gulis partibus quod integralitererat in integro. Licet naturales proprietates remanere videntur, pauci- 1

autem corpus Dominicum sit in ioco locale, queeri- tas quae saturando faiuem expellit, et vinitas quee
tur tamen utrum in sacramento sit locatum locali- satiando sitim exstinguit. Dicamus ergo quod forma
ter, id est utrum faciat localem distantiam, et an panis frangitur et atteritur, sed Chnsti sumituret
habeat localem situra, ut dici debeat quia jacet, comeditur. Ea videlicet quae notant corruptionem
sedet aut stat ? Sed et alia multa circa praesentem s_referentes ad formam panis, ea vero quarf notant
S. articulum possunt inquiri, quae jaelius est intacta acceptionem ad corpus Christi.
relinquere quam temere diffinire ; nam bestia quae CAPUT X.
tetigeritmontem, lapidabitur (E.vod. xix tutius est , De confessione Berengarii.
in talibuscilra rationem subsistere, quam ultra ra- Berengarius quippe suspectus habebatur de hae-
tionem excedere, ne forte quod absit ossa regis ! resi,et ne remaneret anguis in herba, ad majorem
Idumae redigantur in cinerem (Amos. n). expressionem coram Nicolao papa multisque prae-
CAPjT IX. Q sulibus est confessus, panem et vinum, quae in
De fractione, ubi dicitur quare fractio fiat et attritio. altari ponuntur post consecrationem, non solum
Fregit. Solet a multis inquiri, sed a paucis intel- sacramentum, sed etiam verum corpus et sangui-
ligi quid Christus tunc in mensa fregit, et quid sa- nem Christi esse, et sensualiter non solum sacra-
cerdos in altari nunc frangit. Fuerunt qui dicerent mentum, sed etiam in veritate manibus sacerdutum
quod, sicut post consecrationem vera panis rema- tractari et frangi, etiam lidelium dentibus atteri.
nent accidentia, sic et vera panis substantia, quia Non autem corpus Christi vel in partes dividitur,
sicut subjectum non potest sine accidentibus exi- vel dentibuslaceratur, cum immortale etimpa=-
sit

stere, sic accidentia non possunt existere sinesub- sibile sed in qua re fiat
: fractio vel attritio B. Au-
jecto(38). Accidentis essenonestaliud quam inesse. gustinus ostendit, dicens : « Quando Christus man-
Sed panis et vini substantiis permanentibus, ad ducatur, reficit et non deficit Nec quando mandu-

(38) Reprobata eslhaec opinio sub hoc pontifice in Trinit. et fid. cath. Et longe ante reprobata fuit a
concilio Lateranensi, ut patet ex tract. De summa S. Ambrosio.
863 INNOCBNTH III PAPAi. 804

camus do illo partcin facimus, quodquidcii. in sa- \ pus siuiul ot jnrebut mortuum in sepulcro, et rna-
oramento ilo Bt Nam et Chriatue oarnaJem oenoum oebal \. i v 11 m snb Baeramento. In ara crucis patic-
Ipulorum redarguit, qui putabant cameui ejus batur, et sub lorina panis non hedebatur. Sed
aleutallam carnonnliviilendainin parteet morsibus quoniam incredibile judicatur, ut secundum eam
laeeraudam, Dicitur autem forma panis, non quod dem naturam simul esset mortalis ct immortalis,
ait, »ed quod luit, eiout dioebatur Simon leprosus, quod tamen congruebat oi secundum eamdem per-
non quod talis existeret, sod quod talis exstiterat. » sonain. Fuerunt alii qui dixcrunt, quod Christus

CAl'UT XI.
mortalis utique fuit, sed voluntatenon nceeasitate.
Quid etiam a mure comeditur, cum sacramenlum In eo quippe quod immunis erat ab omni culpa,
corroditur. liber erat ab omni p^ena, ut nihil morti dcberet,
Si vero queratur quid a inuro comeditur, cum pro eo quod peccati nihil haberet, sustinuit tamen
saramentum corroditur, vcl tjuid incineratur cum sponte mortalilatem, quia morteui sustinere vole-
sncramendum creinalur ? respondetur quod, sicut bat. Quia si mortalitatem non suscepisset, omnino
miraculose substantia panis convertitur, cum cor- mori non potuisset. Ut ergo probaret quod morta-
pus Doininicum incipit e^se sub sacramento, sio lis erat, non necessitato, sed voluntate, quando vo-

quodammodo miraculose rcvertitur, cum ipsuin ibi

n
luit mortalitatem deposuit, et immortalitatem re-

desinitesse, non quod illa panissubstanlia reverta- cepit. Legiturenim ir. Evangelio, quod cum Judaii
tur quod transivit in carnem, sed quod ejus loco duxissent Jesum usque ad supercitium montis, ut
miraculose creatus, quamvis hujus accidentia sine eum pr.vcipitarent, ipse Iransieiis per medium itlo-'

subjecto possunt siccorrodi, sicut edi. Hic obstante runi ihat K

Luc. iv). Cum csset ducendus, teneri se
miraculo falso, trahitur argumentum a conjugatis sicut passibilem tolerabat, sed cum essct pra:cipi-
vel conjunctis, sicut alibi trahitur falso a contrariis tandus sicut iir.passibilis per medium transibat.
E9t enim hic color et sapor, quantitas et qualitas, Quatuor enim sunt glorificati corporis propriae
cum nihil coloratum aut sapidum,
alterutro sit qualitates, videlicet claritas, subtilitas, agilitas et
quantum aut quale. Miraculum quippe vincit natu- impassibilitas. De quibus legitur : Fulgcbunt justi

ram, et le»i detrahit dispensatio. Sane in natura et tanquam scieniillx in arundineto discurrent (Sap.
Dei est trinitas personarum, videlicet Pater et Fi- ni) et Absterget Deus omnem tacrymam ab ocu-
;

liuset Spiritus sanclus. In hypostasi Filii est sub- lis sanctorum, etjam non erit amplius neque lu-
stantiarum Trinitas, videlicet deitas, corpus ct ani- ctus neque clamor (Apoc. xxi). Hincetiam Dominus
ma in sacramento corporis est trinitas specierum,
;
inquit in Evangelio Menmram bonam et conjer-:

videlicet panis, vinum et aqua ; in natura Dei neo tam el cagilatam ct supercffluenlcm reddent in si-
esl accidens in substantia, nec substanlia in acci- C num restrum (Luc. vi). Singula sibi Christus singu-
dentia in hypostasi Filiiest accidens in substantia,
;
latim accepil antequam resurgens a mortuis natu-
et substantia in accidente in sacramento corporis
;
ram gloriflcati corporis induisset. Subtilitatem cum
accidens non est in substantia, sed substantia con- nasceretur ex Virgine claritalem, cum transfigura- ;

sistit sub accidente. relurin nionte agiliUtem cura incederet superma-

;

re, impassibilitalem cum manducareturin coena.Si-

CAPUT XII.
cut enim signum passibilitatis exhibuit in corpore
Quale corpus Christus dedit in eeena.
immortali, cumpost resurrectionem ostendit manus
Dedil. Quaeri solet quale cnrpus suum Chri-
et latus, sic in corpore mortali signum impassibi-
stus dedit in coena, mortale an immortale, passi-
bilean impassibile.accKteraquae adhancperlinent
litatis, cum carnem et sanguinem ante passioneua

exhibuit. Potest tamen salva tide concedi, quod

quaestionemEgodivina sacramentamajdsveneranda
tale dedit, quale tune habuit, mortale videlicet et
quam discutienda profileor, simpticitati fidei ratus
sufflcere.Si dicaturquod talededit
Non quod posset patiin sacramento, sed
passibile.
quale voluit, et
quod sub sacramento poterat pati. Nunc autem
rursus quale dederit ipse novit. Fuerunt tanienqui
sumitur a nobis immortale et impassibile. Nec ta-
dicerentquod sieutidem veracitcripseerat qui dabat
men majorem habet nunc elficaciam, sicut nec ma-
et quidabatur,itainPo quoddabatur erat immortalis D
jorem potenliam.Quod ergo passibilisedebaturetta-
et impassibilis, sicut visibiliter gestahat et invisihi-
men non la'debatur,non erat humanaenatunr.sed di-
litcr gestabatur : invisibiliter quantum ad formam
vina? potentiao qua valebat quidquid omnino volebal
corporis, non quantum ad speciem sacramenti.
Nain in eoquod gestabat, quod erat apparebal in : CPAUT Xlll.
eo vero quod gestabatur, qnod erat ipse non vi-
Utrum Judas accepii eucharistiam
debatur, quia forma panis et vini velabat for-
mam carnis ot sanguinis. Hic ost ille verus Da- Dedit disciputis suis. Dubitari solet utrum Judas
vid, qui coram Arbis rege tieth manibus suis cum aliis aoceperil euohariatiam. l.ncas enim
ferebatur / lleg. xxi). Quoniam immortalis daba- ostendit Jiulam ioterfuisae oum aliis, queoo statim
tur, incorruptiblliB edebatur.
Ili Bcilloet pro facto post oalicem traditoremoommemorat.dioeua Hit :

concedunt, posito quod paia aliqua aaoramenti per est calis novi testamentt iu sanyume mw, qu\ pro

Iriduum mortisChristi reeervata fuieset, idom cor- vobis eljundclur. rerumtamen tCC4 manus tradentxs
865 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. IV.

me,mccum esl in mensa (Luc. xxn). Quolquot au- A_ Judas enim non ad bonum sed ad malum accepit,
tem interfuerunt eucharistiam acceperunt, Marco sednecad malum dedissevidetur.QuiaChristus non
attestante, qui aitEt biberunl ex illo omnes (Marc.
: esiauctor malorum, sed ultor. llesponderi verissi-
xiv).Juxta quod Chrislus ipse prieceperat, teste mepotest, quod si propositio intentionem denotet
MatllKO Bibite ex hoc omnes (Matlh. xxvi). Et
: vel afleclum, curc dicitur dedit ad malum, falsa est
Judam non inteifuisse probatur. Nam se-
contra propositio. Si autem consecutionem insinuat velef-
cumlum Mattheum statiin dixit Jesus bibentibus fectum,vera est.Quia vero Christus buccellam intin-
calicem : Nonbibam umoUo de genimine vitis, usque ctam Judu; porrexit. Unde constitulum est ab eccle-
in dient illum, cum illud bibam vobUeum novum 9ia, ut eucharistia non detur intincta. Conhtitutuin

in regno Patris mei (ibid.). Judasergo non aderat, est nihilominus et pro hreresi exstirpanda, quae
qui cum eo non erat bibiturus in regno. Biben- dogmatizavit Christum sub neutra specie totuin
tiurn quoque nullum excipiens u.h, pro vobis ejjun- existere.sed sub utraque simul existcre totum. Nec
detur, sed multos excepit, cum, inquit,
aliorum debet intelligi, quod sub buccella panis intincta
pro mullis ejlundelnr in remissionem peccntorum. Christus eucharisiiam dederit traditori,sed perbuc-
Unde cum secundum Joannem Christus dixisset celam intinctam atque porrectam, suum denique
aposlolis : Beatierilis si feceritis ea, statim exce- „ fraditorem expressit, fortassis per panis intin-

pit, non de omnibus dico, ego scio quos elegerim ctionem illius significans fictionem.

(ibid.). Et iterum Vos mundi estis, sed non omnes

:
CAPUT XIV.
(Joan. xni). Quid ergo estnobis in hoc easu tenen- De duobus modis eucharistiam comedendi.
dum ? Illud forte sine prsjudicio aliorum, quod Accipite elmanducate. —
Non est inlelligendum,
Joannes insinuat, quia cum Judas accepisset buc- quodsumptuincorpusdemanuDominisibi discipuli
cellam panis, exivit coniinuo, erat enim nox (ibid.). ministrarent sed qui consecravit et ministravit ac
Christus autem post alios cibos tradidit eucha- si diceret Coinedite, iterumque comedite, utram-
:

ristiam. Quod autem Lucas post calicem comme-que hujus sacramenti comestionem insinuans. Uu-
morat traditorem, per recapitulationem potest in- pliciter enim corpus Christi comeditur, quia du-
telligi. Quia sspe fit iu sacra Scriptura, ut quod pliciter intelligitur. Verum, quod de virgine traxit
priusfactum fuerat, posterius enarretur, sicut Mat- etincruce pependil,et mysticum quod est Ecclesia
thaeus commemorat, biduo ante Pascha alaba-trum
Christi spiritu vegetata. De vero corpore Dorninus
unguenti, quod secundum Joannem ante sex dies
ait lloc est corpus meum quod pro vobis tradetur :

Paschte mulier effudit in domo Simonis leprosi.

(Luc. xxu). De mystico dicit Apostolus Unus :

Concesso autem quod Judas acceperiteucharistam, piUlis el unum corpus multl sumus ^ Co x Ve ,,
,

quod avnnuitipiim
minrl expositorum plerique> iinn|i|iilnnt
i , I nmnH iim ^ rum corpus Christi
i]ua;rendum
concedunt, .111 *>r>i , i 1 1 ni . _ i-, .1..
comeditur sacramentaliter, id
r _

est qua ratione medicus salutaris medicinam dabat est sub specie. Mysticum autem comeditur spiri-
«egroto, quam ei sciebat esse mortiferam? Sciebat tualiter, id est in fide sub specie panis, in fide
enim, quod qui manducat indigne, judicium sibi cordis. De comestione sacramentali Dominus ait :

manducat. An ut suodoceret exemplo, quod sacer- Accipite el comedite, hoc esl corpus meum quod pro
dos non debet illi communionem nejiare.cujus cri- vobis tradelur, hoc facite in mcam cummcmoratio-
men etsisibi sit notum, non tamen Ecclesiae ma- nem (I Cor. xi). Hoc modo tam boni quam mali cor-
nifestum, ne forte non sit corrector sed proditor. pus Christi manducant. Sed soli boni comedunt ad
Unde cautum reperitur in canone : Non prohibeat salulem, mali vere comedunt ad judicium. Nisi
dispensator Domini pingues terra. mensam Domini euim mali corpus Christi comederent, non dixis-
manducare. Sed moneal exactorem timere. Sit ita, set Apostolus Qui manducat indigne, judicium
:

si nihii quod est melius valeat responderi. Porro sibi manducat et bibit, non dijudicans cotpus Domini
cum minus malum sit reddi suspectum de crimine (ibid.). NametJudas traditurcumaliis eucharistiam
quam committere crimen. Et de duobus malis, si accepisse. De spirituali comestione Dominus ait :

alteruin urget, minus sit eligendum, cur discretus Nisimanducaverilis carnem Filii hominis, et biberilis
sacerdos non neget eucharistam criminoso, qua- D ejus sanguinem,non habebitis vitam in vobis (Joan.vi).
tenus miaus malum incurrat. ut majus evitet, id Hoc modocorpusChristi soli boni comedunt, Unde:
est ut reddatur suspectus, ne manducet indigne. Qui manducat carnemmeam etbibitsanguinemmeum,
Sane cum nemo debet vitium mortale committere, inme manet et ego in eo (Joan. vi). Nam qui manet
neproxiinus aliud mortale committat,eligendum est in charilate, in Dco manet, et Deus in eo (I Joan. iv).
potius sacerdoti non prodere peccatorem, quam Unde (Juid paras dentem et ventrem'?Crede et man- :

ut ille non peccet, sed ille potius debet eligere, ut ducasti. Qui credit in Deum, comedit ipsum qui ;

abstinendo reddatur suspectus, quam communi- incorporalur Christo per fidem, id est membrum
cando manducet indigne. Si vero quaeratur, utrum ejus effiritur, vel unitate corporis ejus firmius
Christus ad bonum an ad malum Eucharistiam quod manducatur, incorporatur et
solidatur. Alibi ;

Judas tradiderit. Et quidem non videtur ad bonum qui manducat, incorporat. Hic autem quod man-
dedisse, ne sua fraudatus sit intentione. Qui teste ducatur incorporat, et qui manducat iucorporatur.
propheta, fecit universa quee voluit (Psal. cxm). Utrumque modum Christus edendi insinual, ubi
 807 INNOCBNTIl III PAPjE.
dicit : Spiritut est gut vivijicat, caro nm prodtti A utruui Cliristus lucaliter descendat de coolo, vel
quidquam [Joan. vi). Quia caro Christi nisi spiri- ascendat in caclum,cum exhibet aut suhtrahit prte-
tuuliler eomedatur, non ad salutem, sed ad judi- sentiam corporulem, an alitcr incipiat vel desinut
uitini mandueatur. esse sub specie sucramenti, respondeo non opor-
CAPUT XV. tere nos in tulibus curiosos existere, ne
plusquam
Quid /iat de corpore Chrisli, postquam fueril possumus pra>sumamus, non comprehendamus. et
sumptum et comestum. Salobrs consilium dodit Apostolus Non plus sapere :

Fortassiscogitatioadhucpulsatanimum,qua'rens quam oporlel sapere , sed sapere ad subrielatem

quid fiat de corpore Christi, postquam sumptum (Itom.xn). Ego nescio quomodo Christus accedit,
fuerit et comestum ? Tales sunt cogitationes morta- sed et quomodo recedit ignoro, novit ille quid ni-
lium, ut vix quiescere velint in his ir.axime quoe liil ignorat.
quasrenda non sunt. Audi oonsilium Sapientis Al-
:
gaput xvn.
tioia le ne qaxsieris, et fortiora te ne scruteris, sed
Qando fiat transsubstantiatio.
qu.r prwcepit tibi Deus, illa tu semper coijila, et in

plurilius operibus ejus ne fueris curiosus [Eccle.

m). Hoc est eniin corpus meum. Si ad prolationem
8i vero praisentiaqusritur corporalis, in cosloqua - n istorum verborum, Iwc est corpus meum panis mu-
1

ratur, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Ad taturin corpus; et ad prolationem istorum verbo-
tempus tamen praesentiam exibuit corporalem, ut rum, hiccst sunguis meus, vinum mutatur in san-
adspirilualem praisentiaminvitaret.Cumsacramen- guincm, cum prius proferantur, ista verba quam
tum tenetur, comeditur etgustatur, Cbristus cor- illa, prius ergo niutatur panis incorpus, quam vi-
poraliter adest in visu, in lactu et in sapore, quan- num in sanguinem. Nunquidenim corpus est sine
diu corporalis sensu? afficitur, corporalis praesentia sanguine, vel sanguis sine corpore? Propterea dici-
non affertur, postquam in percipiendo sensus deli- lur a quibusdam.quod eumtotum est dictum.totum
cit corporalis. Deinceps non est qmerenda corpo- est factum, nolentes vel non valentes ipsius con-
ralis proesentia, sed spiritualis est retinenda. Dis- versionis determinare momentum. Alii dicunt et
pensatione completa,Cbristus de ore trunsit ad cor. bene, quod licet ad prolationem prwcedentiumpa-
Me.lius est enim ut procedat in mentem, quam ut nis a natura mutetur in corpus, et ad prolationem
descendat in ventrem. Cibus cst non carnis, sed sequentium vinum pratercamuteturin sanguinem,
animae. Venit ut comedatur, non ut consumatur: ut nunquam tamen corpus cst sine sanguine, vel san-
gustetur, non ut incorporetur. Ore comeditur; scd guisest sine corpore, sicut neutrum estsine anima,
stomacho non digeritur. Relieit animum, sed non sed sub forma panis sanguis existit in corpore, per
ellluit in secessum. Illud ergo sanedebet intelligi, C mutationem panis in corpus. Et e converso. Non

qtiod Dominusait \Omne quod in os inlrat, inven- quod pai is in sanguinem, vel vinum mutetur in
irem vadit, et in scccssum emitlelur (Malth. xv). Cum corpus, sed quia neutrum potest exislere sine reli-
constet illud fuisse dictum non de spirituali cibo, qno. Estergo sunguis sub speciebus panis, non cx
sed de carnali. vi sacramenti, sed ex naturali concomitantia, se-
CAPUT XVI. ctindum fratrem Egidiumj Sed quaritur, quid de-
Quod si secessus aut vomitus post solam eucliaristix monstratur Christus cum dixit Hoc est corpus :

perceptionem eveniai. meumf Non panem, qnia de pane non erat verum,
Quod si lortc sccessusvel fltixns autvomitus post quod corpus ejusexisteret,nec corpus.quia noudum
solim eucharistiu' perceptionem cvenerit, ex acci- illa verbaprotulerat,adquorum prolationem panem

dentibus et humoribus generatur, cum inler hiuno- mutavit in corpus. Quid ergo? similis objectio lit
res absquecujnslibet cibi materia vel effltiant in se- a Iogicis, cum dicitur:Hoc vinum est mortuum,
cessum, vel emittuntur ad vomitum. Cum ergo post positoquod in prolatione subjecti sit vinutn, et in
dispensationis officium aliquid iterato aentitur(39V. prolationeprsdicati sitmortuum. Sed quantum di-
In hoc ego speeies ad proprietatem famulatur, ut stat ortus ab occasu.tantum refert inter rairaeulum
veritas similituilinis ubique servetur. Nam in quo D et naturam. Ab hujtis ergo qua?slionis laqueo facile
similittido deliceret, in eo sacramentum non esset, scabsolvit, quidicit, quod C.hristus tunc eonfecit,
sed ibi se proderet, et fidei locum aufferret, neque cum bencdixit. Nam si opponatur de sscerdote qui
jam crederetur quod ita fieri non oportet. Itaque tunc consecrat, cum illa verba pronuntiat, respon-
qiianluin ad nos servat per omniacorruptibiliscibi detur, quod sacerdos nihil demonstrut, oum illis
siinilitudinem, sed qunnlum ad se, non amittit in- verbis non utaturenuuti.ttive.se.l reeitutive. Quem-
viuMiilis corporis veritatem. Species quandoque admodum et Christus ait :
Eft MM vitis vcra Joan.
eoi roditur vel iiiaculutiir, sed veritas nunquam cor- iv)j tge mni lux ntundi (Jom. vm), et innomwt
rumpituratit coinquinatur. Si quunto tule quid vi- talia.Bed rurstis quajritur, quid demontratit euin
fleris, noli timere sibi, sed esto sollicitus tibi ne tu dixit Mmttuoati t* hoe omnet } Lioet in nullo qua-
:

mulc ltedaris si rrate credideris. 8i vero quaaratur tuor evnngelistaiuni hoc legatur de oorpON

(3 .)) Hic deesso videtur pmticula qtiiedam forsitan ita supplenda

1

: Non att corporit aut sanyuims irrt-

tatem, sedud specierum eorruptibilltattm refertur.
869 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. IV. 870

tantum de a&ngmne,bibite ex hocomnes. Cumenim A panis sicut vere mutatur in carnem ipsius,ita vere
jam panem fre^'isset,si demonstrabat aliquid frag- mutatur in ipsum. Ego tamen sicut in aliis, ita
mentorum, illud non debebant omnes eomedere, pariter in hoc divina sacramenta magis veneranda
cum singulis singula distribueret. Si demonstrabat quam discutienda profiteor. Scriptuin est enim :

corpus non poterat ex isto.sed illud coinedere,quia yon comeditis ex eo crudum quid, nec coctum aqua,
corpus Cbristi non manducatur per partes,sed in- sed assum igni (Exod. xn). Et si secundum vim
tegrura sane secundum regulam Tyconii debet in- inferentiae non sequatur Quod si panis Iranssub-
:

telligi (40),qua frequenlerin sacraSoriptura videtur stantiatur in corpus humanum,

ideo panis trans-
agi de uno, sed agitur de diversis, ut est illud : substantietur in hominem,quia non homo, sed ho-
Benedixit,fregit etdedil : benedixit panem.formam minis pars est corpus.
tregit, et dedit corpus. Eodem modo cuiu dixit :
CAPUT XX.
Manducate ex hoc omnes, prouomen ostendit inte- De modo transsubstantiationis.
grum corpus,et praepositio innuit formam divisam
Quaeritur autem, utrum ante consecrationem sit
ut iste sitsensus Comedile hoccorpus integrum sub
:

concedendum, panis erit corpus Christi, vel post

fonna divisa. Nam sola foruia per partes dividitur,
consecrationem, id quod panis fuit, est corpus
et totum copusinteerum
b manducatur.Simili modo n n u ,
*,. . ,
d Chnsli. Quod mde videlur, quoniam qui gacerdos
potest mtelligi, quod subjunxit Hoc esl corpus :
lit, erit sacerdos, et qui sacerdos est factus, sa-
meum, id est illud quod praebeo sub hac forma.
cerdos est. Similiter quod corpus fit, erit corpus,
CAPUT XVIII. et quod corpus est factum, est corpus. Quis enim
De forma verborum. dixerit, quod hoc sit illud, si nunquum hoc erit
Quaeritur etiam, utrum additio vel subtractio, illud. Tradit etiam Augustinus, ante consecratio-
transpositio vel mutatio, si forte fit in illa forma nem panem esse et vinurn quod natura formavit,
verborum quara Christus expressit, effectum con- post consecrationem vero carnem, et sanguinem,
secrationis iinpediat,an non? Ut si dicatur addendo, quod benedictio consecravit. Et Ambrosius in haec
hoc est corpus meum, quod assumpsi de virgine; verba, quod erat panis ante consecrationem, jam
velsubtrahendo, hoc est corpus vel transponendo ; est corpus Christi post consecrationem. Nam etsi
corpus meura hoc est vel interponendo, hoc est
;
panis nec erit corpus Christi, nec aliud, panis ibi
utique corpus meum ; sive mutando, hoc est cor- nihil erit, et ita panis annihilatur, ergo nsc fit
pus Je9u. Sane fecit Deus hominem rectum, sed
corpus Christi, nec aliud. Si vero dicatur, quod
ipse se infinitis miscuit quaestionibus. His itaque panis erit corpus Christi.statim inlertur, aliud fore
pr»termissi8,qu£8 quandoque subvertunt animum, - corpus Christi, quod nec fuit natum, nec
passum
magis quam aedificent.lllud pro certo sciatur.quod « nec mortuum, nec sepultum,demonstratis quoque
.„.,..;„ „.,«„, m j;fs„„„» iii, ,a „„„ «».(„ „»;„i i . . .

graviter peccat.qui quodlibet horum quomodolibet diversis panibus, oportebit concedi.quod hoc etiam
attentaverit, maxime si formam intendat mutare, illud erit idem, et non est idem, hoc igitur fiet
vel haeresim introducere,quiaformaverborum quam illud, rursus si hoc erit panis, et non est corpus
Chrislus expressit peromnia illibata debetservari, Jesu, quod est penitus impossibile. Piaeterea si id
quamvis secundum philosophum nomina et verba quod fuit panis, estcorpus Christi,prol'ecto corpus
transposita idem signilicent. Nec utile per inutile Christi est illud quod fuit, pania ergo corpus
vitietur.
Christi vel fuit, vel est panis. Diversa et innume-
CAPUT XIX. rabilia talia possent inferri, quas penitus a veritate
Utrum panis transsubstuntietur in Chrislum. discordant. Propter haec et alia quie circa prassen-
Porro cum panis transsubstantietur in corpus tem articulum subtiliter magis quam utiliterpos-
itaque rationale animatum, videtur quod panis sent inquiri, non desunt qui dicunt, quod ea ra-
transsubstantietur in hominem, et pari ratione in tione diciturpanis muturi, vel converti seu trans-
Christum transsubstantietur, et ita in Creatorem. substantiari, sive transire in corpus Christi, quod
Sic ergo creatura quotidie fit Creator. Quidam vo corpus Christi sub eisdem accidentibus loco panis
luerunt astruere quod panis transsubstantiatur in " incipit esse, sicut dicitur a
granimaticis, quod a
Christum, non tamen in Creatorem, quia Christus mutatur ine,cum a praesenti formatur pra?teritum
dicitur secundum naturam humanam, secundum ago egi, quia loco hujus litteras a ponitur haec lit-
quam ipsum.Nam sicut
panis transsubstantiatur in tera e. Quidam autem expresse dixerunt.quod ipsa
dicilur Christus manducari, quia corpus ejus co- panis essentia vere mutatur in corporis Christi
meditur, itapanis credendus estin ipsum mutari, substantiam nec redigitur panis in uihiium, quia
quoniam in corpus ejus convertitur. Ego sum, in- desinit esse quod fuit, sed
mutatur in aliud, quod
quit, panis vivus, qui de ccelo descendi, el panis niam incipit esse quod non fuit. Fit autem ipsa
quem ego dabo caro mea est pro mundi vita (Jo<m. conversio non secundum unionem, sed secundum
Christus igitur seipsum et carnem suam no-
vi). transitionem, quia nequaquam essentia essentiaa
mine panis appellat, ut ostendat ex hoc, quod accedit in augmentum, ut per id quod accedit id ad

(40) De septem regulis Tyconii vide S.Augustin. De doctrina Christian., lib, iii circa fine
 s

871 INNOCKNTII III PAIMi. 872

quod uccedit,majus aliquid liat.sed id quod acccdit, ^ guiiicin oporatur, inquo aedes ost anima? Moyses ;

situnum cumeo ad quod uccedit. Noc corpus accipit quippo tcslatur, quod caro pro eorporo, sanguis
ease panis, sed pania accipit essc corpus, quiapania autom olfertur pro anima. Unde lcgiturin Levitico
transit in corpus, non corpus in panem. Cum ergo (cap. xvu). Anima carnis in sanguine est, quocirca
concluditur, quonium aliud
corpus Christi,
erit panis et vinum in sacrificio oireruntur, quod valet
quod nec fuit natum, nec passum. Si rclatio fiat ad ad tuitionem carnis ot aninia;, ne si sub alterutra
prsdicutum, est falsum. Si vero ad subjectum, est specie tantum sumeretur, ad ultcrius luntum puta-
verum, sed inde non provenit. ErgO corpus Christi retur pertinere salutom. Et quamvis sub specie
nec fuit calum, nec pasaum, sicul non sequitur, pania sanguis sumatur cum corpore, et sub specie
uliquid est Pater, quod nec genuit, nec spiravit, vini corpus sumatur cum sanguine, tamen nec san-
ergo nec Pater genuit, nnc spiravit. Quod autem guis sub specie panis, nec corpus sub gpecie vini
infertur, hoc ct illud erunt idem, et non sunt idcm, bibitur, et comedilur, quia eicut nec sanguis co-
hoc igitur fiet illud, non provenit, sed ita roctius meditur ncc corpus bibitur, itaneutrum sub specie
inferretur, hoc ergo fiet aliquid quod illud erit. panis bibitur, aut sub specie vini comeditur. Et si
Sicut Pater et Filius sunt idem, non tamon Patcr concessibilo vidcatur quod corpus bibendo, aut
est Filius, sed id quod est Filius. Licet autem hoc sanguis comcdendo sumatur. Est ergo modus su-
orit illud, nunqunm tamen erit verum hoc esse mendi carnem et sunguinem, quo neutrum mandu-
iliud, quoniam hoc desinit esse hoc, et incipiet catur et bibilur.
esse illud. Sicut sanum erit aegrum ; quia sanum CAPUT XXII.
desinit esse sanum,et incipiet essca'grum.Quamv'19 Utrum panis sine vino, vel vinum sine pane valeat
etiam id quod fuit panis sit corpus Chrisli, non ta- consecrari.
men corpus Chriati est aliquid quod fuit panis,
Sed qua?ritur, utrum panis sine vino, vel vinum
quoniam quod fuit punis, est aliud omnino quam
id
sine pane, non dico debeat, sed valeat consecrari.
fuit sed corpus Chrisli est omnino idem quod fuit.
;
Cum enim ud prolationem istorum verborum Hoc :

Sicut iniquum quod fuit Saulus est Paulus, non

esC eorpus meutn, panis mutetur in carnem et ad :

lamen Puulus est iniquum, quod fuit Saulus. Quod prolationeiu illorum verborum Hie est sanguis :

enim secundum naturam contingit in accidentibus, meus, vinum mutetur in sanguinem.Si post prola-
hoc secundum miraculum accidil in naturis. Est
tionem istorum, et ante prolationem illorum, im-
aulem duplex conversio, subslantiulis videlicet et pedimentum accidat gacerdoti quo minus procedere
formalis. Nam sicut aliquando forma convertitur
valeat, videtur ergo quod panis sit mutatus in car-
sine substantia, sic interdum substantia convertitur
nem, vino in sanguinem non mutato.Quid ergoju-
sine forma, nonnunquam utraque cum altera. Sub- C
dicabiiis in hoc articulo faciendum ? an alius sa-
stantia vero quandoque convertitur in id, quod sit,
cerdos lotum repetet a principio, et sic super pa-
et non erat, ut virga in colubrum (Exod. vn), et
nem iterabitur consecratio? an ab eo tantum loco
tunc forma convertitur cum substantia. Quandoque mcipiet, in quo sacerdos ille dimisit.et sic divide-
convertitur, in id quod erat, et non fit, ut panis in
retur mvsterium unitatis? De hoc itastatutum le-
eucbaristiam, et tunc substantia convertitur sine
gitur in concilio Toletauo Censuimus convenuv, :

formu. Sed desinamus scrutari scrutinium (Psal.

ut cum a sacerdotibus missarum tempore mysteria
lxiii), quoniam perscrutator majestatis opprimetw
«egritudiniscujuslibet accidateven-
consecrantur.si
a gloria (Prov. xxv). Nam accedit horno ad cor ul-
tus, quo omptum nequeat consecrationis explere
tum, ct exnttalntur Deus (Psal. lx.ii). Sicut incffa-
mysterium, sit liberum episcopo vel presbytero al-
bilis est illa unio qua Deus factus e9t homo, sic
teri, consecralionem etosequi ccepti otticii, ul praj-
inclfabilis est illa ronversio qua punis fit caro. Non
cedentibus, libenter alii pro complemento succe-
tainen ita panis dicendusest incarnari, quia panis Porro cum inter theologoa de
dant (Cant. vi).
lit caro. Nam verbum manens quod ita erat, fac-
tempore consecralionis sit diversa 9eotentia, qui-
tum est caro, quod carnem assumpsit, non trans-
busdam dieentibus, quod cum totum est dictum,
ivit tn carnem, scd panis dcsinens esse quod erat, rj
totum est factum uliis autem dicentibus, quod
;

ita fit curo, quod trunsit in earnein, nou assumit

panis ante mutatur in corpua.et postea viuum uiu-
carncm. sanguineui. Plerique tutius procedentes
latur in
CAPDT XXI. aftirmunt, quod alius sacerdos consecrationem re-
Cur euckariftia sub duplici speeie consecralur. patere debet atque perfleere. Quoniam, ut tradit
Simili modo licet sub alterutra specie sumatur auctoritas |'il),non dicitur iteratum quod nesiitur
ulrumqiic, id est corpus et sanguis, utraquo tamen aute esso factum. Verum ne illa liut iteratio, vel

species consecratur, et neutra supcrfiuit, ut osten- divisio eaoramenti, neo aorupulua •rroria
aliquis
datur quod Christus humanuni ii.it u r.i i i lutani 88- vel dubitationia remaneat, oonsultiua et tutiuaju-

eumpeit, ut totam redimeret, Panli enim rofertur dioatur,ut illa talii oblatio atudi^kisaime reoonda-
ad oarnem, >-t vinum ad animam, quia vinum san- tur, et supor altam totuiu oliiciuui colebretur.

(41) De cons. dist. iv, c. Cwn itiujue.

873 DB SACRO ALTAEIS MYSTERIO LIBRI SKX. — LIB. IV. 874
CAPCT XXIII. A principaliter celebranti concelebrant, et tunc omnes
Quseritur, utrum nccetsilate cogente, vel casu inier- siuiul cousecrant, ct conticiunt. Quanquam non-
cedenle, sola punis maleria possit in euchariitiam nulli consentiant, quod qui prius pronuntiat, ille
consecrari.
consecrat nec aliorum defraudatur intentio, quia
:

Et si vinum invenirinon possit, vel aliquo casu actum est quod intenditur. Consueverunt autem
defuerit, quajritur utrum, nccessitate cogcnte vel presbyteri cardinales Romanum circumstare ponti-
casu intercedente, sola panis materia possit in
cum eopariter celebrare. Cumque con-
ficem, et
eucbaristiam consecrari, sicut sub sola panis spe-
summatum est sacrificium de manu ejus commu-
cie debet eucharistia roservari ? Sunt sane qui di-
nionem recipere, significantes apostolos, qui cum
cunt,quod cum verbum et elcmentumeffieiant sa- Domino pariter discumbentes sacram de manu ejus
cramentum, nec forma verborum [nec materia re- eucharistiam acceperunt, et in eo quod ipsiconce-
rum, quas Christus expressit, rautari potest sive lebrant, ostendunt apostolos tunc a Dominoritum
dimidiari. Quia sicutvinum sine pane, sic panis hujus sacrificii didicisse.
sine vino minime consecratur, cum utrumquo sit
de substantia sacramenti, unde siveaqua pro vino CAPUT XXVI.
mittatur in calicem, sive hordeum pro frumento De hora institutionis.

formeturin panem. Sicut neutrum per se, sic neu- B Postquamccenatum csl. Quartadccima luna primi
trum cum alio transsubstantiatur in carnem, aut mensis ad vesperam (Exod. xn), Christus secundum
mutatur in sanguinem. Nam si panis sine vino, vel legis typum pischa cum tipostolis celebravit, de
vinum sine pane, mutari posset in carnem aut in quo cum dixisset Denderio desideravi hoc pascha
:

sanguinem in his regionibus, in quibus alter-

: mnnducare vobiscum antequam patiar (Luc. xn).
utrum inveniri non potest,liciteposset alterum sine Cur hoc dixerit statim ostendit, ut scilicet veteri
altero consecrari. Minus enim ignorantia quam ne- paschas imponen? finem, novumPascha? substitue-
cessitas, vel negligentia quam difficultas excusat. ret sacramentum. -iccipiens enimyanem, benedixit
Alii vero dicunt, quod cum Christus prius conver- ac frcijit, dedUque disripulis suis, dicens : Accipite et
tit panem in carnem, et postea vinum mutavit in comedite, hoc est enim corpus quod pro vobis meum
sangninem, sicut evangclicaelectionis textusosten- tradetur. Simititer et culicem, poslquam cxnavit,di-
dit, et sine vino panem, et sine panevinum conse- cens : Bibite cx hoc omnes, hic est sanguis meus novi
crari contingit. Graviter tamen offendit, qui negli- testamenti qui pro vobis ct pro multis ef]undetur in
genter aut ignoranter alterutram speciem prater- remissionem peccatorum. Hoc facite in meam com-
mittit gravius qui scienter aut sponte, maxime si
: memorationem (Matth. xxvi Marc. xiv Luc. xxi) ;
;

formam intendit mutare, vel hsresim introducere. C.'Hac ergo constitutione formati celebramus jugiter
CAPUT XXIV permysterium, quod semel offerebatur in pretium
Cautela quando sacerdos post consecrationem invenit Nam ubi veritas venit, figura cessavit, et signum
prsettrmissum vinum. est sublatum de medio, cum jam non erat res ali-

Quid ergo faciendum est sacerdoti, qui postcon- qua qune futura significaretur, sed quoe praesens
secrationem vinum comperiat pneterraissum ?Di- perciperetur mansit tamen tigura, donec fuit in
;

cunt aliqui,quod vinum apponerc debet, et super veritate completum, quod in similitudine prius erat
exhibitum. Ob id etiam Christus corpus sangui-
illud solummodo consecrationem repetere. Alii, et

quod, apposito vino, panem conecratum, sicut in nem suum post ccenam dedit apostolia, ut hoc sa-

die Parasceves, debet immillere, sicque surnere sa-

cramentum velutultimum testatoris mandatura ar-
ctius memoriae commendarent. Unde novissimum
crificium. Ego vero semper in dubiis quod tutius
est,judico praeferendum.
condens haeredibus testamentum : Vos, inquit, estis
qui mecum permansistis in tenlattonibus meis, et ergo
CAPUT XX. dispono vobis regnum, sicut Pater meus mihi dispo-
Dt diversis sacerdotibus super eamdem hostiam suit, ut edatis et bibatis super mensam meam in re-
Icelebranlibus. gno meo (Luc. xxn). Patet ergo cum primam acce-
Cum autem interdum multi sacerdotes .concele- D perunl apostoli eucbaristiam, non eos accepisseje-
brent, si forte non omnes simul consecratoria junos. Non tamen est calumniandum Ecclesiae,
ideo
verba pronuntient. Quaeritur, an ille solus conficiat, quod a jejunis semper accipitur. Placuit enim Spi-
qui primus pronuntiat ? Quid ergo cseteri taciunt, ritui sancto, ut in honorem tanti sacramenti prius
an iterant sacramentum ? Polerit ergo contingere, in os Christiani Dominicum corpus intraret, sicut
quod illenon conticitqui celebrat pnncipaliter, et ubique mos iste servatur (42). Non cnim quia post
ille conficiet qui secundario, celebrabit, et sic pia cibos Dominus dedit, ideo pransi velccenati debent
celebrantis intentio defraudabilur? Sane dici po- illud accipere, quemadmodum illi faciebanl, quos
test, et probabiliter responderi, quod sive prius, arguit Apostoius. dicens : Convenientibus vobis in
sives posterius proferant sacerdotes, referri debet unum jam non est Dominiram cmnam manducare,
eorum intenlio, ad instansprolationisepiscopi, cui uuusquisque suam ca>nam prxsumit ad manducan-

(42) Vide S. Augustin, Epistola ad Januarium.

Patrol. CCXVII. 28
875 INNOCKNTM III VAPJE. S76

dum, et aHviquidtm esurit, aliusebriut eti [l (Jor. xi) A. ptili nuilti (Apoc. xix), cl ob hoc aqua vino misce-

Salvatorergo prasscriptis cx causis post cu>nam lur, ut Christo populus adunetur. Nam de lutere
trailiiiit eucharistiam, quo autcmdeinde ordinesu- Chrisli c.vivit sanijitis 61 aqua [Jonn. \i\). Si non
meretur, disponendum apostolis resorvavit. convertitur, ubi post consecrationcm cxistit?et quo
CAPUT XXVII. modo separatur a vino, cuiluerat inunum cornmi-
Quod corpus Cltristi totitm cst in pturibus locis sta ? Prailereanon solum sanguinem exhibct sacer-
simul. dos in hoc sacramento, si post consecrationem aqua
leeipiens et Gontinens
hunc privclarum caliccm. — pura permanserit, postunam ergosumptionem ite-
metonomice, ponitur pro contento. Nam cl unus et rum eodcm die communicorenon debct, ac si prius
idem et tunc ct nunc ct hic et alibi 'sacrilicatur ab aquam bibisset. Nam idcirco sacerdos postquam
omnibus, totus in ccelo, et totus in altari, simulet profudit, eodem die iterum non sacrificat, qui vi
sedet ad dextram Patris et nianel sub specie sa- num purum assumit. An lorle sicut vinum mutatur
cramenti. Miraris quod verbum Dei juxta sacra- in sacrainentum redemptionis,sic et aqua transil in

menti virtutem totum locis exi- sacramentum ablutionis, quas de latere Christi pa-
siuiul in diversis
stit.Etnon miraris quod verbum hominis juxta vo- riter eflluxerunt. Quis hoc audeat diffinire? Illud

cis naturam totum estsimul in auribus diversorum omnino nefas est opinari, quod quidam dicere pra;-
g
Quid quaeris naturam in Christi corpore, cum prae- sumpserunt, videlicet aquam in flegma converti.
ter naturam sit ipse natus de Virgine ? Sic ergo Nam et de latere Christi non aquam, sed humorem
Christus in diversis locis est unus, sicutin divcrsis aquaticum, id est flegma mentiuntur exivisse, non
partibus totus. Quod autcm vinum in calicc conse- attendentea quodde
latere Christi duo prscipua Ec-

craverit, patel ex eo quod ipse subjunxit : Non bi- clesioe sacramenta fluxerunt, videlicet et sacramcn-
Ihtmamodo de lioc gcnimiiic vitis (Luc. xxn). tum redemptionis in sanguine.et sacramenlum re-

CAPUT XXVlll. generationis in aqua. Nonenim baptizamur in fle"

gmate, sed in aqua, juxta sententiam Evangelii
Quare sanguis Christi dicatur novum testamcntum.
:

Nisi quis rcnatus fucrit cx aqua et Spiritu sancto,-

Ilic est sanguis novi et xlcrni tcstamenti. Vetus
non intrabit in reynum Dei (Joan. m). Quibusdam
Testamentum quod hircorum fuit et vitulorum san-
vero non absurdum quod aqua cum vino
videtur,
guine dedicatum, promittebat homini temporalia ,

transit in san^uinem, eavidelicetratione,quod aqua

Novum autem quod fuit Christi sanguineconsecra-
Testamentum illud per adraistionem transitlin vinum, et vinum per
tum, promittit aeterna. Et ideo
consecrationem transit in sanguinem. Quis enim
fuit vetus et transitorium, hoc autem novum est et
aaternum, id estperpe-
ambigat aquam in vinum transire, cum multo vino
aeternum. Vel inde probatur
q modicum infunditur aqus ? Alioquin tota vini sub-
tuum, unde novum asseritur, id est ultimum. No-
stantia propter guttam aqua mutatur, ut quoddam
vissimumenimhoministestamentum immobile per
flatexillis confusum.quodnec sit atqua necvinum.
severat, quia testatoris tirmatur morte, juxtaquod
Sic ergo tota fontis vel fluminis aqua propter modi-
docet Apostolus: Tcstamenttirn, inquit, in mortuis
cam vini stillam in confessioni9 speciem mutaretur
confirmatum est, alioquin nondum valct, dum vtvit
nec panisille posset in eucharistiam consecrari, qui
qui tcstattts est (llebr. ix). Porro Testamentum di-
factus est de frumento, cui forte mistum fuerat
citur non solum Scriptura, sed et promissio quem-
Ideo novi testamenti
unum granum hordei vel avenae. Quid autem si plus
adraodum dicit Apostolus :

apponatur aquaj quam vini, erit irritum sacramon-

mcdiator est, ut repromissionem accipiant, quivocati
tum ? Oportet quidem quod tantum vini ibi ponatur
seeundumhunc
sunt, SBtemst hcercditaiis iibid.). Bt
quodaqua commistum saporem vini retineat. Licet
modum dicitur : llic estsanguis mcits novi ct.ctcmi
autem diligenti stiulio vinum optimum sit quaeren-
testamenti (Matth. xxvi), id est conlirmator nov.e
dum, ut sacrificium offeratur, vitium tamen vini
et aeternae promis3ionis. Sicut Dominus ipse pro-
non maculat mundiliam sacramenti. Quocirca sive
mittit Qui manducal carnem mcam, ct bibtt mctim
:

sanguinem, habet vitam xlernam (Joan. vi). indc

vinum novum, quod dicitur mustum, sive vinum
ncc primum Testamenlum, ut inquit Aposlolus, stne D acidum, quod appellatur acelum, in sacrilicium
olferatur, saoramentum conticitur et divinituscon-
sanguine dedicatum est. Lecto ennn umvcrso lcjis
secratur.
mandato, Moysea uccipicns sumjuinem kircorum ct
vitulorum, ipsum quotiue librum et omnem populum QAPUT XXX.
aspersit, diccns : llic esi sttnjuis novi testamcnti, Vlrum Christus resurgens sanjtiincm rcsumpsitqucm
qttod mandavitud vos Deus (llchr. n;Exod. xxiv). ejfudit in cruce.

Ecce quam propric Moyses vorba praedixit, quibus Jamct illudinquiratur, utrumChristus resurgens
Christus usus est in co-na. a inortuis, Banguinem illura resumpsitquem eiVmlit
CAPOT XXIX. in cruce. Si enim oapillus de oapite veotro oon p*«
Vtrum aqua cum vino convertatur tn sanguinem. rit, quanto magis Banguis ille non periii qui luit d<

8ed quaeritur, utrum aqua cum vlno oonvertatur veritato naturee. Quid ergo de oiroumoisione prapa<
in sanguinem ? Si convertitur ergo sacramentum, tii vel iiiiil'ilii-i praaoisione dioetur ' an In r«aum«
sanguis est, imo populi, namaqum molta sunt po- otione Chriati aimiliter rediit, «d veritatemhun
877 DE S&CRO ALTAHIS MYSTHEIO LIBBI SEX. — LIB. IV. 878

enim in Lateranensi basilica

substantiae ? Creditur A. vino mistum, secundum quod Dominus obtulit,
Sanctosanctorum conservari.Licet a qui-
scilicet in offeramus. Hinc ergo colligitur, quod vinum aqua
busdam dicatur, quod pra;putium Christi fuit in le- mistum Christus in coena discipulis tradidit. »

rusalem delatum ab angelo,Carolo Magno quisus- CAPUT XXXIII.

tulit illud et posuit Aquisgrani. Sed post a Carolo Ulrum fermentalum transsubslantietur.
Calvo positum est in ecclesia Salvatoris apud Caro-
Quoeritur autem, utrum qui fermentatum sacri-
sium.Melius est tanien Deototum committere,quam
ficat, sacrificium conficiat, prasertim si negligenter
aliud temere diffinire.
vel ignoranter hoc faciat? Superius enim sufficien-
CAPUT XXXI. ter ostensum est, quod Christus azymum consecra-
Ds vino post consecrationem admisto. vit, cum sacramentum instituit. Sed adhuc multi
Si vero post calicis consecrationem aliud vinum sacrificant de fermentato, quibus tanquam vere ca-
mitlatur in calicem, illud quidem non transit in tholicis Ecclesia Romana communicat. Verum haec
sanguinem,necsanguini commiscetur sed acciden- quoestio melius solvenda differtur, ut alias compe-
tibus prioris vini commistum corpori,quod sub eis tentius solvatur,
latet, undique circumfunditur, non madidans cir-

comfusum. Ipsa tamcn accidentia unum apposilum r>

CAPUT XXXIV.
Quare sub alia specie sumitur tncharistia.
videntur afficere,quod inde conjicitur, quia si aqua
pura fuerit apposita.vini saporem assumit.Contin- Tribus autem ex causis sacramentum corporis el

git accidentia permutare subjectum, sicut subjectum sanguinis sui Christus sub alia specie sumendum
contingitaccidentia permutare.Cedit quippe natura augendum meritum,ad fovendum sen-
instituit.ad

miraculo, et virtus supra consuetudinem operatur. sum, ad vitandum ridiculum. Ad augendum meri-
Quidam autem voluerunt astruere,quod sicutaqua tum,quoniam aliud ibi cernitur, et aliud esse cre-

pura per aqua: benedictac contactum efficiturbene- ditur, ut fides habeat meritum, cui humana ratio
dicta. Sic vinum persacramenti contactum eflicitur non praebet experimentum. Ad fovendum sensum,
consecratum, et transit in sanguinem,quorum as- ne abhorreret animus, quod cerneret oculus, quia
sertioni ratio minime suffragatur. non consuevimus carnem crudam comedere, vel
sanguinem humanum potare. Ad vitandum ridicu-
GAPUT XXXII.
lum, ne insultaret paganus, cum id ageret Christia-
Ulrum vinum sine aqua consecretur in sanguinem.
nus, ut ita veritas adsit et ridiculum desit.Ad hoc
Quacritur autem, an irritum sit quod geritur, si
ergo Christus sub specie principalis edulii sumen-
forte praetermittitur aqua.Cautum est enim in Ca-
dam proposuit eucharistiam, ut sensus foveretur
none,quod non potest eahx Domini aqua sola esse, „ . „ , ,.,. , „
emm
. .

. , . . , ,,„, L
. rn uno, et fides oedihcaretur in allero. Fovetur
neque vinum solum.msi utrumque misceatur 43), , ,. „
« Calix Domini non est aqua sola,
sensus in uno, dum solita percipit; aedificatur fides
Et Cyprianus :

in altero,dum in eo quod videt quale sit illud quod

nequevinum solum.sicut neque corpus Domini po-
non videt agnoscit.Proponitur autem species panis
test esse farina sola, nisi fuerit utrumque aduna-
et vini,quatenus in sumptione corporisetsanguinis
tum,et panis unius compage solidatum. » llocqui-
Christi doceaturesse perfecta refectio,plena quippe
dam constanter affirmant, dicentes, quod sicut aqua
refectio cibus et potus est. Cibi autem et potus, pa-
sine vino consecrari non potest, sic vinum sine
nis et vini est principaliter substantia.
aqua transsubstantiari non potest, quia de latere
Christi simul utrumque manavit (Joan. xix). Alii CAPUT XXXV.
vero consedunt, quod si quisquam non intendens Quoil sacramentum altaris simul est veritas et
haeresim introducere.oblivione vel ignoranlia prae- figura.

termiserit aquam,ille quidem vehementer est corri- Mysterium fidei. Ex his aliisque Scripturae verbis,
piendus, et graviter, non tamen fit irritum sacra- quidam munimentumerrorisducere putaveruntdi-
mentum. Quod ergo praedictum est, hoc est verum centes, in sacramento altaris veritatem corporis et
vinum solum offerri non posse, determinari debet, sanguinis Christi non esse, sed imaginem tantum et
quia recipit exceptionem, hoc modo non potest D speciem et figuram, pro eo quod Scriptura memo-
:

nisi fiat simpliciter vel ignoranter; vel non potest, ret aliquoties id quod in altari suscipilur, essc sa-
id est non debet.quia non dicitur posse fieri,quod cramentum et mysterium et exemplum. Qui pro-
de jure non fit nam et Graecorum Ecclesia dicitur
; fecto laqueum erroris incurrunt, quia nec sacra-
aquam non apponere sacramento.Ait enim Cypria- menta Dei reverenter suscipiunt, nec auctoritates
nus (44) : « Si quis de antecessoribus nostris vel Scripturaj convenienter intelligunt, nescientes Scri-
ignoranter vel simpliciter non observaverit, quod pturas neque virtutem Dei (Matth. xxn). Quid enim,
dos Dominus exemplo facere vel magisterio docuit, nunquid ideo saeramentum altaris veritas nonest,
potest simplicitati ejus indulgentia Domini venia quia figura est ? ergo nec mors Christi veritas est,
concedi, nobis vero non potest ignosci, qui nunc a quia figura est. Et resurrectio Christi veritas non
Domino instructi sumus, ut calicem Domini cum est,quia figura est. Nam et mortem et resurrectio-

(43) De consecr. dist. 2, o. 1-3 (44) In Epist. lib. u, epist. 3.

 ;

87'J 1NN0CENTII III PAPjK. 880

nem Christi figuram et imaginem et similituduiem A per hubemus nubiseum in propria forma pereonav
esee manifeste derlarat Apostolus dicens: Chnstus Dicitur ergo myslerium fidei quuniam aliud ibi cer-
mortuus ent pw dalictii nustris,el resurrexit propter niiur, et aliud creditur. Ceruitur species punis et
justifictitionem nostram (fiom. iv). Et Petrus aposto- vini.etereditur veritas carnis et sanguinis Domini.
lus : Christus passus cst pro nobis, vobis relinquens Quoduutein hie dicitur mysterium Qdei, alibi dici-
exemplum,ut scquamini veitiaia ejus (I l'ctr. n). Krgo tur spiritus et vita. Spiritus enim est inysterium,
mors exemplum fuit, ut peccato moriamur,
Christi secundum illud LiUera occidit, spiritus autcm vi-
:

el exemplum fuit, ut justitioe viva-

resurrectio ejus vtftcut [11 Cor. iii). Fides ost vita, secundum illud :

mus. Nunquid ideo veritas non fuit? ergo Christus Juslus cx ftde vivit (Rom. i). Hinc ergo Dnminus ait:

vere mortuus non fuit, et vere non resurrexit ; si Verba qux toculus sum vobis, spirilus et vita sunt
mors ejus vel resurrectio ejus vera non fuit, absit! (Joan. vi).
Nam propheta de ipso priedixit : Vere lamjuores CAPUT XXXVII.
nostros ipse tulit, et doloret nostros ipse portavit Quod speetes pani* et cini duabus ex causis inlelligi-
(Isa. liii). Allaris ergo sacramentuui est et veritas tur sacramcntum.
et figura. Verum cum consccratio perticiat sacramentum,
CAPUT XXXVI. g et post consecrationem non sit panis in altari aut
De sacramento et re sacramenti. vinum,quis panis est corporis.aut quod vinumest
Tria quippe in hoc sacrainento sunt discreta vi- sanguinis sacramentum? Si dicatur quod panis qui
delicet forma visibilis, veritas corporis, ct virtus fuit, vel vinum quod exstitit, profecto nec illud est

spiritualis. Forma panis vini,veritas carnis et san- oorporis, nec illud est sanguinis sacramentum,

guinis, virtus unitatis et charitatis. Primum oculo quia panis transivit in corpus, et vinum transivit
cernitur, secundum animo creditur, tertium corde in sanguinem. Si vero dicatur, quod species quoe

percipitur. Primum est sacramenlum, et nnn res remansit, illa quidem nec consistit ex granis, nec
secundum est sacramentum etres; tertium est res confluit ex aciuis,quoniam ex his non provenitac-
et non sacramentum.Sed primum est sacramentum cidens, sed substantia. Quam ergo similitudinem
geminse rei, tertium vero res gemini sacramenti, assignabimus inter sacramentum rei,et rem sacra-
secundum autem est sacramentum unius.et resal- menti? Nam si sacramenta non haberent similitu-
terius. Nam forma panis utramque carnem C.hristi dinem rerum quarum sunt sacramenta, nou dice-
signilicat, id est veram et mysticam. Sed veram car- rentur proprie sacramenta, sicut sacratnentum ba-
nem et continet et significat; mysticam vero signili- ptismi,quod est ablutio carnis exterior.similitudi-
cat, sed non continet. Sicut unus panis ex multis n nem habet
significati.quod est ablutio mentis inte-

granis conficitur, et unum vinum ex diversis acinis rior. Sane sacramentum istud in hoc gerit similitu-

confluit sic corpus Christi ex multis membris

:
dinem corporis.in quo panis siniilitudinem reproe-
componitur, etunitasecclesiastica ex diversis con- sentat.Species ergo panis sacramontum est corpo-
sistit ; in praedestinatis, vocatis, justilicatis et glo- ris, non solum ratione rei signilicatoe, verum etiani

rificatis. Nam quos prxdestinavit hos et vocavit, et ratione contentoe.

quos vocavit hos et justificavit (Itom. vm). Propter CAPUT XXXVIII.

quod dicit Apostolus : Unus panis et unum corpus Vtrum forma panis et vini, vc! species accidentis ei

multi sumus (1 Cor. x). In cujus rei typo facta est veritas corporis divisa sint sacramenla.

arca Domini de lignis setim quoe sunt imputribilia, Sed quaeritur: utrum species panis et veritascor-
et alba; spinae simillima (Exod. xxv).\'inum autem porisunum sunt sacramentum,an diversa suntsa-
in quantum liquet et rubet, similitudinem sangui- rramenta?Scriptum est enim: « Perliciant in nobis
nis signiticat. In quantum calet, et redolet, pro- tua quoesumus.sacramenta quod continent » sed ;

prietatem charitatis signilicat et ostendit. Nam vi- et alilii legitur « Proesta ut hoc tui eorporis et san-
:

num et sanguinem operatur, et excitat charitatoin, guinis sacramentum non sit nobis reatus ad poa-
quia cor bibcntis exhilarat et dilatal. Patet ergo nam,» proeterea cum eamdem rem sanctam signi-
quod substantia corporis et sanguinis Christi est ^)
flcent, videtur idem saeramentnui. Sed
quod sit

sacramentum et res, sed alterius sacramenti res, et cum diversa sint signa, videtur quod dive.rsa sunt
alterius rei sacramentum. Kst enim res primi.quia sacramenta. Sunt sane qui dicunt.quod forma pa-
significatur et continetura primo.videlicet a fonna nis et vini sunt unum sacramentum, non propter
visibili ; et est sacramentum tertii, quia significat unum signilicatum, aed propter uuuiii conleutum.
ct eflicit tertium, vidolicet unitatcin ccclesiasticam. Species autcin panis et veritas corporis sunt unum
lllud ergo sane dcbet intelligi quod Dominus uit : sacruinentum, non proptei unuiu contcntuin, scd
Pauperes sempcr habetii uobiscum, me autem non propter unum signifloatum. lli debent oonoedere,
semper hahetis [Matlh. xxvi). Ne videretur esse quod sicuL duersu- ros propter idein signilicatuni,
contrarium illi, quod alibi dicit: Kcce tgO VObiiCWH hlciu BUQt sucr.iuieuluin.sic c.i.len. rcs proptcr di-
sum omnibus diebut utque ad consummationem ut~ veria eignifloata diverea Bunt eaoramenta. Quihua
culi (Matlh. xxvm). Chriatum enim habemua no- objioitur, quod »i Bpeoiea pania et veritaa oorporil
biscum, aub divini specio sucruinenti, et uou soui- idein sunt saeruiiieuUuii.cuin apeoiea puui* sacra-
 88i DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. IV. 882

mentum sitcorporis, ergo veritas corporis idem est B mentum, id est sacrum significans, et sacrum si-

sacramentum,et ita sacramentum est sui. Non pro- gnatum.

venit, quia species panis est quoddam sacramen- CAPUT XL.
tum, quod est veritas corporis, et est quoddam Quod saaomentum consistit in tribus, in rebus, fa-
ctis et verbis.
quod non est illa, quoniam est duo significata di-
versa. Alii vero dicunt, quod sive sint diversa signi- Sacranientum vero consistilin tribus, rebus, fa-

semper diver-
ficata, sive diversa sint significantia ctis et verbis, secundum proprietatem, similitudi-
sa sunt sacramenta. Quod oportet concedere, qund nem et interpretationem. Leo namque secundum
in altari ad minus sunt quatuor sacramenta, vide- prnprieiatem designat diabolum,unde : Adversarius
licet species panis, et species vini, veritas carnis et vesler diabolus tanquam leo rugiens circuit, quserens

veritas sanguinis. Praeterea cum panis et vini di- quem devnret (I Petr. v). Seminare secundum si-

versa sint accidentia, ut sapor, odor, pondus et militudinem significat pr.^dicare, unde Exiit qui :

color, quantitas et figura, videtur quod singulaper seminat seminare semen suum et aliucl cecidit in ler-
se sint varia sacramenta. Nam qna
ratione potius ram bonam, aliud supra pelram, aliud inter spinas
unum.quam dicendum est saoramantum? Sed
aliud (Luc. vm). Emmanuel secundum interpretationem
cujus rei sacramentum est odoraut sapor ? Potest g significat Christum. unde Vocabitur nomen ejus :

nnn incongrue responderi, quia omnia simul ac- Emmanuel.qttod interpretatur Nolriscum Deus (Matth.
cepta, sunt unum eucharistica sacraraentum, eo i). Res utaqua haptismi, vel aqua factum ut si- ;

qund nullum sacramentum totum significetper se, gnaculum crucis verhum ut invocatio Trinitatis. ;

sed omnia simul panis speciem reprasentant, qtw Singula reperiuntur in hoc excellentissimo sacra-
corpus Christi continct, et significat. mento res, id est corpus et sanguis; factum, id
;

est esus et potus; verbum, hoc est corpus meum, hic

CAPUT XXXIX.
ett sanguis meus (Malth. xxvi).
De distinctione signorum, ubi ostend/tur quod sacra-
mentwn active et passive dicitur. CAPUT XLl.
Signorum autem alia sunt naturalia, etalia po- Quvd sanguis Christi dupliciler iutciligitur in rcmis-
sitiva. Naturalia sunt, quae secundum naturam si- sionem pcccatorum effusus.
gnificant.Quorum qusdam sunl quoe pcrantccedens Qui pro multis efjundetur ia remissionem peccato-
significat subsequens, ut rubore vespertinosignili- rum. Pro solis praedestinatis cflusus est, quantum
catur serenitas matutina. Alia sunt quoe per con- ailefficicnliam.Sedpro cunctishominibusesteffusus
sequens significant antecedens ul fumo vel cinere quantum adsufficientiam.Effusio quippe sanguinis
significatur ignis. Positiva sunt illa quassecundum C justi pro injustis tam fuit dives ad pretium ut, si
impositionem significant, quorum alia sunt signum universitas crederetin redemptionem, nullum om-
rei sacrae.utserpens aeneus erectus in erenio (Hum. nino diaboIivincularetinerent.Peccatumautem duo-
xxi). Alia sunt signa rei non sacrae, ut arcus trium- bus modis remittitur, quoad merituni cu!p;e,etquo-
phalis erectus in bivio. Signorum rei sacrse, alia ad debitum pcena. Meritum culpae remititurper
suntsacra, ut baptismus; alia non sacra, ut agnus sanguinis fidem.quia justificamur aculpa; debitum
paschalis. Sacra sunt signa Novi Testamenti, non pconae remiltur pei sanguinis pretium, quo redem-
sacra Veteris. Quamvis enim utraque sintsignarei ptisumus a pcena. Omnesenixn quasi oves erravimtts,
rem sacram
sacrs, id est significantia, non tamen unusquisque in viam suam declinavit.Et Dominus po-
utraquesunt sacra signa, id est justificantia; licet suit in eo iniquiiales omnium nostrum. Vuineratus
nonnulli dixerunt,legalia justificasse. Hosc estenim eU propter iniquitates nostras, atlritus esl propter
differentia inter legalia et inter evangelica sacra- scelera nostra disciplina pacis nostrse super eum, et

menta.quod illa significabant tantum et non justi- livore ejus sanati sumus. Vere languores noslros ipse
ficabant,ha:c autem significant et justificant.Verum portavil (Isa. liii). Quia ergo justus injuste puni-

quandoque quandoque stricte sacramentum

large tus, injusti Juste sunt liberati. Assumpsit enim poe-
accipitur. Large secundum quod omne signum rei ™ nam in se pro omnibus, ut daret per se gratiam
8acrae,sive sit sacruiu, dicitur sacramentum; unde universis.
signalegaliasacramenta dicuntur: stricle secundum CAPUT XLII.
quod sacrumsolummodo si^numdicitur sacramen- Quod sumptio eucharislix non est nimium diffe-
tum. Sacramentum autem active et passive dici- renda.
tur, quasi sacrum signans, vel sacrum signatum. Hxc quotiescunque feceritis. In perceptione corpo-
Nam nomine sacramenti quandoque ?if;num rei, ris et singuinisChristi,magnaestnobis adhibenda
quandoque res signi varie nuncupatur, sccundum discretio. Cavendum est enim, ne si nimium difle-
quod sacramentumaccipiturpro re signi,sacramen- ratur, mortis periculum incurratur, Domino prote-
tum dicitur a sacro et secreto, quasi sacrum secre- stante Nisi manducaverilis carnem Fitii hominis, et
:

tum.Species ergo panis dicitur sacramentum active, biberits cjus sanguinem, non habebitis vitam in vo-
id est sacrum significans unitas autem Ecclesias di-
; bis (Joan. vi). Si vero quis indigne suscipiat, judi-

citursacramentumpassivo, idestsacrumsignatum. cium damnationis incurrat, Apostolo testante: Qui

Corpus Domini cum utroque modo dicitur sacra- manducat et bibit indigne,judicium sibi manducat el
 INNOCENTII III PAP2E. 884
883

6t'M/ (lCor. It). Ideoquejuxtavocomcjusdein Apo- A prineipio apudDeum,perquem omnia fat M snn/quod
stoli : teiptum komo,
1'robtt et iic de pane illo cdat que caro (actum ett, et hnbilavit in nobis (Joan. i).

etdc calict bibai [ibid.i ingens itaquo nobis videtar

Nuin illud quidem luininare, medela salubris est,

veliiuiicitur bene viveiuli necessitus.nc corpus Do- stipcr nielet /"<iri<wiii".«i/.xviu),dulcisfaucibusanima)

mini vel indigne sumcndo sumanius judicium vel diligantia.^ed luntuscibusvalde paucorum.etsolius

auniere cessando niliilonuuus incurruums pcrieu- nientis pubuluin, quoluno anima plenissime, sutiu-

lum. Necessario quippe sumendus est Agnus, ut a bitur,cum Verbum ipsum iii.vternafelicitategusta-
vastanto angeloprotcgamur,noe exire possumus de bit.At ille quicorpus assumpsit etanimam.ut sana-

.(Egypto nisi celebrando phase paschalcm ognum rcl et nniinametcorpus, pigmenta sua providacha-
edamus (Exod. xn). Dixerit crgo quispiam commu- ritatis arte composuit, quibus letargicam mentem
nicandum esse quotidie.ilixerit alius quotidieconi- Kgroti renovata quotidie suai salutis commemora-
municandum non esse, iiat unusquisque quod pie lione percolleret, el edentulam, id est sine dentibus

crediderit l'ac cndum. Non cnim litigavcrunt ad in-

; plebcm (qua; verbum antiquum et ;eternum prin-
vicem, nec alter alteri sc pra?posuit Zaohatna (Luc. cipium, quasi solidum cibum ruminaro non pote-
xix\ et ille centurio cum alter eorum gaudens in rat) hoc dulcissimo confecto liquumine in pani3 el

domo sua Christum recepit, et alter eorum dixit : vini^sacramcnto consucfacere sorbillare.
g
Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum CAPUT XLIV.
[Matth. vn). Audi quid super hoc sentiat Augusti- Dediversis eausis insiitutionis.
nus Quotidie, inquit, eucharistam recipere, nec
: <<
Sapientia Dei,qua pcr visibilia manifestat,volens
laudo nec vitupero, omnibus diebus tamen Domi- evidenter ostcnderequod ipsa cibus est animarum
nicis hortor. Si tamen mens in affeetu peccandiest,
quod carnem assumptam proposuit in edulium,
gravari magis dico eucharistia: perceptione, quam ut per cibum humanitatis invitaret ad gustum di-
puriticari. Et licet quis peceato mordeatur, si ta-
vinitatis, de quo dicit Psalmita Gustate et vtdcte :

men peccandi de caitero non habeat voluntatem, et quoniam suavis est Dominus [Psal. xxxn). Totum
salisfaciat lacrymis el orationibus securus accedat. ergo Christus se exhibet nobis in cibum, ut sicut
Sed hoc de illo loquor, quem mortalia peccata non divinitate nos reticit, quam spiritualiter gustamus
gravant; cautura est enim in canone, quod si non corde, ita nos humanitate reliciat, quam corporu-
frequentius saltemter in annoomnescommunicent, liter ore comedimus, ut ita de visibilibus ad in-
quod nolunt ecclesiasticis carere luminibus in :
visibilia,de temporalibus ad sterna, de terrenis
Pascha, Pentecoste, et Natali. »
ad ccclestia,do humanis ad divinanos trausferat.
CAPUT XLIII. Ego tant, inquit, panis vivus qui de arlo dcscendit
c
Quod sacramentum allaris est commemoratio mortis cibus divinitatis El panis quem
{Joan. vi); ecce :

Chnsti. ego dabo, caro mea est; ecce cibus humanitatis.

tn mei memoriam faciatis. In hoc sacramentono- Panis igitur angelorum factus est cibus hominum
bis quotidio mortis Christl meuioria renovatur, sic- (Sap. xvi), secundum illud propheticum Panem :

ut Apostolus determinat, dicens : Quotiescunque angelorum manducavit homo (Psal. lxxvii Qua- .

tnanducaecritis panem hunc, et biberitis calicem, tenus qui secundum animam cibum divinitatis ac-
tnortem Domini annuntiabitis donec veniat ^l Cor. cipimus, etiam secundum carnem cibum humaui-
sij. Propter quoiipse discebatapostolis Hoc facite : tatis sumamus, quoniam sicut anima rationalis et

in meam commemorationcm yLuc. xxu). Hanc ulti- caro unus est homo, ita Deus et homo unus aal
mam sui memoriam Uominus nobis dereliquit, Christus. Et quia homo pergustura morlem incur-
quemadmodum siqui peregre proficiscens aliquod rit, per gustum quoque vitam acquirit, quatenus

pignusei quem diligit derelinquat,ut quoties tunc unde mors oriebatur inde vita resurgeret. Dictum
illud aspexerit, ipsius debeat amicitias memorari, est quippe de illo : Quacuiu/ue dic comcderis,mortc
quoniam is si absque magno fle-
perlectedilexerit, moriens Ocn. u). Dicitur autem de isto Si quis :

tu vel desiderio nequit illud aspicere. Ideoque hoc manducavcrit c.e hoc /iune, vivet in :etenium .Joan.
Salvator instituit sacramentum, ut quia venerat D vi). Cibus ille mortalis pependit in ligno scientix

ejus hora qua de mundo trasiret ad Patrem, quia boni et ir.ali cibus iste vitalis pcpendit in ligno
;

verum erat quod diccbat apostolis Quo ego vado, : vita), quod est in niedio paradisi. llhulfuil lignum

vos non polestis venire (Joan xiu). Num etfPetro iaobedentiffi ad quod homo maiius extendit, ut
dicenti : Domine quo vadis f Hespondit : Quo ego lieret sicul Deus, juxta qnod illi scrpens proniise-

vado. me seijtti nonpotet {ibid.). Competentem illis rat : Britil lieui dii, $ cicntes bonum et malttin {G$H>
hasreditatem proscribens, visibilein sui memoriam 111 ; istinl autem lignum in quo est obeilienti.e,
comrnendarat. Iloc, inquit, fucilc in mcam commc- Deus manus extendit, et factus esl homo, juxta
Non enim solum|8oripturarum com-
tnorationem. quod dicit Apostolua Hcinaaivit scmetipsum, for-
:

memorationom adhooBuffloerajadic iimt.qui letar- miii: scrvi aecipimt in similitudinem homnium fa-
1

gicum venerut ajgrotum sanare. Quanta niuiique ctus, et habitu inventut ut homo ; /actui
pars nostri cupit illud quod in Bva falio optimia utqut ad mortem, morttm autei
unguentis fragrat, untidotuiu Verbuin, quod erat ai Ut ergo suum erga uoa churiUUnn osten leivt. et
 .

885 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. V. 886

nostram erga sc charitatem accenderet, qui dedit A. nitas corpus etanima. Cum ergo Christus jsecun
se pro nobis in pretium, ipse tribuit se nobis in dum naturam divinam tribus modis in rebus exi-
cibum, ac per pretium se dedit pro nobis in mor- steret, localiter in coelo, personaliter in Verbo,
tem ot per cibum setribuit nobis ad vitam, ut mor- sacramentaliter in altari. Sicut enim secundum
tem nostram sua morte perimeret,etvitam nostram divinitatem totus essentialiter est in omnibus re-
sua vita nulriret. Panis iste si digne manducatur, bus, ita secundum humanitatem totus sacramen-
impinguat: ot calix iste si digne bibitur, inebriat, taliter est in pluribus Jocis. Hujus sacramenti vir-
non corpus sed cor, non ventrem sed mentem. tute possibile fit, ut qui de terra sunt, in ccelum
Unde : Poculum tuum inebrians quam pro-clarum ascendant, Ait ipse enim Salvator: Nemo ascendit
est (Psal. xxn). Per hujus ergo sacramenti virlu- in caslum. nisi qui de cwlo descendit Filius ho-
tem, univers (-fi virtutes augentur, et omnium gra- minis, qui est in cwlo (Joan. m). Unum et idem
liarum fructus exuberant. Is enim in hoc sacra- qui de ccelo descendit, Filius ho-
est Filius Dei,

mento sumitur totus et integer, qui est fons et minis qui ascendit in coolum Christus Jesus, cui
origo totius virtutis et gratiaj. Per crucis myste- tanquam suo capiti cunctamembra corporis anne-
rium eripuit nos a potestate peccati. Per cuchari- ctuntur,omnes quiperfidem hujus sacramenti ser-
stiae sacramentum n vant unitatem Spirilus in vinculo pacis (Ephes. iv)
liberat nos a voluntate pec-
:j: » T„ D T? m corpus, una persona, unus /~i_ •_!..
].•
candi nam eucharistia
;
:_i: _-._.
si digne sumatur, a malo
i -.*. ,,i
Et sicut unum .

Christus
Iiberat, et confirmat in bono, venialia delet et ca- cum suis membris in ccBlum ascendit, dicitque
vet mortalia. Unde cum prsmittimus in oratione gratulabundus gloriosam Deo representans Eccle-
Dominica Panem nostrum epiousion, id est snper-
: siam Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de
:

substantialem, da nobis hodie, statim adjungimus carne mea (Gen. n), et ostendens secum illa in
:

El dimitte nobis debita noslra, et ne nos inducas in unam convenisse personam. Erunt, inquit, duo
tentationem. Sed iibera nos a malo. Amen (Matth- in carne una (ibid.). Hoc autem, ut inquit, Apo-
vi). Quia per panem istum coelestem liberamur » stolus, magnum sacramenium est in Christo et in
malis praeteritis, pra.sei.tibus, futuris. Dedit ergo Ecclesia (Ephes. v), quod Eucharistia simul effi-
nobis hoc sacramentum salutis, ut quia nos quo- cit et figurat, secundum quod Dominus ait: Qui

tidie peceamus, etipse jam mori non potesl per manducat meam camem et bibit meum sanguinem,
;

hoc sacramentum, quod in memoria mortis ejus in me manet et ego in eo (Joun. vi). Per id ergo
accipimus, remissionem peccatorum qnotidie con- quod suscipit ipse de nostro, accipimus ipsi de
sequaraur. Non enim solum lavit nos peccatis suo, tam insolubili nexu conjungimur, ut qui est
uostris in sanguine suo, quando sanguinem suum unum cum Patre per inelfabilem unitatem, (iat
fudit pro nobis in crucis patibulo, verum etiam *J unum nobiscum per admirabilem unionem, ac per
quotidie nos lavat a peccatis nostris in sanguine hoc, ipso communiter mediante, cum Patre unum
suo, quando ejus sanguinem nos accipimus in ca- efllcimur. Pater sancte, inquit, serva eos in nomine
licis poculo. Ascensurus ergo Christus ad Patrem ttto, quos dedisti mihi, ut sint unum sicul nos. Non
quia promisit apostolis eoruraque sequacibus, vo- pro eis uutem rogo tantum, sed et pro illis qui cre-
biscum ero cunctis diebus usgue ad consummationem dilttri sunt per verbum corutn in me, ut et ipsi, in
• sseculi (Malth. xxvm), voluit remanere cum illis nobis unum sint, ct mundus credat quia tu me mi-
non solum par inhabitantem gratiam, nec per di- sisli(Joan. xv n). Rogat unitas pro unione,- Ver-
vinam tantum essentiam, verum etiam per corpo- bum cum Patre unum est in natura, homo cum
ralem praesentiam. Et ideo istud sacramentum in. Verbo unum est in persona, membra sunt unum
stituit, in quo prassens est nobiscum, sub alia cum capite. Primum est in justitia, postmodum
quidem forma, sed in propria vere substantia. Con- autem in gloria, quoniam qui adhgsret Deo, unus
gruum erat enim, ut Deus qui hominem quem Spiritus est cum eo (I Cor. vi). Ut ergo justitia
plasmavit, fecit ad imaginem et simililudinem unum sint, cognoscat mundus quia tu me misisti,
suam, expressius insigniret. Disposuit ergo cce- ut autem et gloria unum sint, volo ul ubi ego sum,
lestis altitudo consilii, sicut tres sunt persona. in D ^l illisinl mccum, ut videanl claritalem quum de-
unilate snbstantiee, Pater, Verbum et Spiritus, ita disti mihi, quia dilexisti me ante conslitulionem
tres essent substantia. in unitate personee, divi- mundi (Joan. xvn)-

LIBER QUINTUS.

CAPUT PRIMUM. ut in sui memoriam hoc faceremus. Idcirco tria

De signis qux tertio loco fiunt super oblatam el ibi commemoranda proposuitEcclesia, soilicet ejus
calicem beatam passionem, neo non ab inferis resurre-
Vnde et memores. QuiaDominus ipse preeceperat, ctionem, sed et in ccelos gloriosam ascensionem.
887 INNOCENTII III PAP.E.

Quorum primum,id ost passio, oxcitnt charitutem: \ dictum super hao ro potui reporire, dicam salva
seeundum, id est resurrectio corroborut fideiu ;
flde quod sentio sinc prnijndicio sententiio melioris.

tertium, Id 68taaoensio Istiftest spem. Quid enim In canone siquidem aliud verbasigniticunt, et aliud
magis in nobis charitatem accendit, qunm quod signa praptcndunt. Vcrba namque principnliter
proprio Filio suo non pcpercit Deus, sc.t pro nobis spectnnt ad eucharistiam consecrandam, signa
omnibut illumf [Rom. vm.) Chriitui autem
tradidii vero principalitcr ad hisloriam rccolendam. Nam
pi-ii nobti factut est obedicns utque ad mortem, mor- verbis utimur adconsecrandum panem et vinum
tem autem crucis (Dhil. n). Quid in noliis magis fi- in corpusetsanguincm Jcsu Christi signis utinuir ;

dem confirmat, quam quod Christus ressurrccit a ad recolcndam ea quae por hebdomadam nnto pa-
mortuis pnmiti.r dormicntium* Quoniam quidem scha gostasuntcircaChristum. Pater ergoquantnm
per hominem mori, etper hominem rssurrectio mor- ad ordinem eurh.tristiae con:3ecrnnd;i\ quod cnpi-
tuorum. Sicut et in Adam omnes moriuntur, ita et ttilum istud Qui pridic quam pateretur, in fine
:

in CJfisto omnes viviftrabuntur (I C.or. xv). Quid canonis suljici debuisset, quoninm in eo conserra-
magis in nobis amplificat spem, quum quod Chri- tio constimraatur. Sed quoniam impcdisset ordi-
stus nsccndens in altuin capiivam duxit captivitatem nem historios recolendae, quia quod fuit gestum in
dedit dona hnninibus (F.phcs. iv), ut ubi est ipse illic medio, poncretur in fine, providus canonis ordi-
sit et minister ipsius? Quia vero dicit Ecclesia, nator, ut ordinem servaret historiae, quasi quadum
memorem se Dominica? passionis, statim accrbio- neeessitate oompulsus, capitulum istud : Quipridie
rem speciemillius passionis commemorat, recolens quam quasi cor canonis, in medio col-
pateretur,
in quinque crucibus quinque plagas. Deinde per sequuntur intelligantur praecedere,
locavit, ut quee
partes Dominicae passionis prosequitur sirut sub- secundum illam figuram, qua saepe lit, ut quae
sequens expositio declarabit. Abhinc igitur usque narratione succedunt, intellectu preecedunt. Vel
dum corporale desuperralicem removetur, Domini potius, ut tam litterae quam
suus ordo historiaa
passio memoratur. Nam ubi dicit sacerdos Ho- : servetur. Dicatur itaque, quod signa portinent ad
stiam pwam, hostinm sanctam, hostiam immacula- historiam recolendam. Sed verba non pertinent
tam, panem sanctum vitx a'ternx, et cali^em satutis ad eucharistiam consecrandam, imo pertinent ad
perpetuse. Quinarium crucis signaculum imprimit eucharistiam consecratara hoc modo Nos tui :

super oblatam ct ralicem, significans illa viventis servi, videlicet sacerdotes, et plebs lua sancta, scili-
petra foramina, in quibus residet immaculata cet populus Christianus, (nam quod populus agit
columba fructuose nidificans. Cum inter praedicta voto. sacerdotes peragunt mysterio,) ofjerimus
crucis quinque signacula, quinque dilecti sui pla-prxclarx majestati tuse, id est prae cseteris clarae.
gas, duas manuum, totidem pedum, et « Nam si iusli fulgebunt sicut sol in regno Patris
videlicet
unam lateris, lida tenet et contemplatur memoria- eorutn (Matth. xm), quanto clarius divina pr»l'ul-
Tres autem sacerdos communiter facit swper obla. get majestas. De tuis donis, id est de frujiibus
tam et caiicem, quoniam in tribus verbis ulrumque segetum, quantum ad panem qui conseoratus est
pariter mtelligitur. Nunquam enim in crucis si- in carnem. Ac datis, id est de frugibus arborum
gnaculo panis separatur a calice, nisi cum sepa- quantum ad vinum quod est consecratum in san-
ratim nominatur in canone. Verum erecta pars guinem. De his, inquam, et illis offerimus hostiam
crucis solummodo super panem, transversa vero puram, hostiam sanctam, hostiam immaculatam, id
usquesuper calicem debet protendi, quoniamerecta est eucharistiam, immunem ab omni culpa vel
pars crucis corpus Christi sustinuit, et brachia peccato originali, veniali, et ,criminali ; Tel puram
transversa distendit. quantum ad cogitationem sanclam, quantum
; et
ad locutionem immaculatam, quantum ad opera-
;

CAPUT II. tionem, quia peccatum non fecit, nec est inventus
dolus in ore ejus (Isa. un). Hoc est, panem san-
Quare post consecrationcm siyna super eucharistiam
ctum, id est sanctiticantem datorem vilx stcmse, ;
fiunt.
quantum ad stolam carnis et calicem satutis pcr- ;

petux, quantum ad stolam animoe. Secundumillud:

Hincoritur qua»stio nnn prntrreiinda ailentio;
ligo sum panis vivus qui de ccelo descendi. Si quis
cum enim plcne et perfecte 'sit cousccratio cele-
manducaverit e.r hoc pane vivet in leternum (Joan.
brata, ( nam materia panisct vinijum transivitin
substantiam carnis et sanguinis.) Quaro super eu-
vi). Supra qu.e propitio, Domine, nobit tuo sereno
vultu, id ost placabili respectu, digneris reipiccrc.
charistiam hRnrdictnm et plenlssime consecratuni
Non quod vultus ejus mutolur aliquando: aed
adhuc benedictionis signum imprimitur, aut aliud
verbum consecrationis, profertur. Imo talia tunc Deus illurainat suum vultum super noi, et
quae-
soronat, cuiii misericurdiam suanisuper nos -.-xhibet
dam subjtinguntur in canonc, qu.i> videntur in-
nuere, qnnc nondum et declarat. Secundum illud Psalmist» lllwninet :
sit transsubstantiatin consum-
mata. Ego supcr hac qua-stione vellom potius do- vultnm suum supcr nos et misereaiur nostrt J'sal.
lxvi).
ceri quam docere, magisqua referroquam proferre
sentcntiam. Vcrum quia nihil, amajoribua aliquid
 DE SACRO ALTARIS MYSTBRIO LIBRI SEX. — LIB. V. 890

CAPUT III. A complacui (Matth. m, xvn). Oblatio vero Melchi-

sedech tam prorienovum sacrificium praesignavit,
De figuris Novi Testa-nenti qux prsecesserunt in
Veleri Testamento. utinde prredictum sit Tu es sacerdos in xternum
:

secundum ordinem Melchisedech (Psal. cix). Qui per

munera AbeL...
Siculi accepla habere dignalus est
omnia, secundum Apostolum, assimilaius Filio D".i,
Adverbium non
istud sicuti similiiudinem innuii.
manet sacerdos in perpetuwn [Hebr. vn). Abel di-
exprimit quantitatem. Multo quippe acceptius est
citur puer, non tam a pueritia, quitm a puritate,
hoc sacrificium, quam quod obtulit Abel, quod
secundum illud Ecce puer meus eleetus quem elegi,
:

obtulit Abraham, quod obtulit Melchisedech. Vide-

pnsui super ipsum spiritum meum (Isa. xlii). Abra-
tur enimamplius res quaui umbra, verilas quam
ham dicitur patriarcha, non tam Israelitica. plehis
figura. Ipsam ergo similitudinem magis quam quampopuli Christiani illiuspcrcarnem, hnjusque:

quanlitatem debemus atlendere. Similes ergo ofle-

per fid».m, sccundum ilhid Non ultra vocabitur :

rendo sumus Abel, si recte quidem ofTerentes, nomen tuum Abram, scd appellabcris Abraham. quia
recte nihilominus dividamns, quod quia Cain non
pafrem mullarum gentium constitui te (Gcn. xvn).
egit, pecc.ivit (Gcn. iv). Sua namque recte, cui
Melchisedech intrrpretatus est rcx jus'itix, dcinde
debebat, obtulit Deo, sed retinuit sibi seipsutn,
rex Salem, id cst pacis proptcr illud quod legi'ur '

et cor suum auferens Deo, male divisit. Abel au-

Orieturindicbusejusjustitiaet abundantia pacisdnnec
tem acceplum Deo justus in corde obtulit holo- aujeratur luna (Psai. lxxi). Sunctum sacrificium, im-
caustum, quia non se sibi retinuit, sed Deo se maculatam hostiam, hoc addiditin canone Leopapa.
totum subdidit et impendit. Et ideo respej.it Deus
ad Abel et ad munera. Ad Cain autem et a<l cjus
CAPUT IV.

munera non respexit (ibid). Prius respexit ad Abel, De signis qux quarto loco fiunl super oblatata et
calicem.
et postea respexit ad raunera, quia non offerens
placuit a muneribus, sed munera placuerunt ab Supptices te rogamus Dicto hymno, post cce-
offerente. Similiter Araham egregia fide totura se nam exiit Jesus in montem Oliveti transtorrentem
prius offerebat Altissimo, et propterca cum sua Cedron et progressus pusillum procidit in faciem
duceret offerenda, placidas hostias offerebat, quod suam orans et dicens : Paler, fieri potcsl, trans-
ut nosfcientes imitaremur, patrios ab illo Deus fer hunc caiicem a me. Sed et secundo et tertio

exegit affectus. Tolle, inquit, filium tuum unige- abiit, et oravit, eumdem sermonem dicens. Et
nilum quem ditigis haac, etojfer illum in holocau- factus in agonia prolixius nrabat, et faclus est sudor
stum super unum montium quem dixero tibi (Gen. ejus sicut gultx sanguinis decurrentis in lerram,
xxu), statimque promptum et obedientem invenit, „ tunc venil ad discipulossuos, dicens :Surgite, eamus,
• __t.._ _-___.i__ «_-i-_.. _ _ _:_ -_ l< - _ ..: T_-J.. _...__.
ecce appropinquat qui me tradet. Traditor autem
: .. , r

imo nobis 03tendit. Mclchisedech quoque, nisi se

prius acceptum Deo sacrificium obtulisset, futuro- dedit eis signum, dicens Quem osculatus fuero, ipse :

rum causas minime pra.vidisset, quarum intuitu est, tenete eum. Et confettim accedens, osculatus est

mysticum pauis et vini primus obtulit sacrificium. eum (Luc xxn Joan. xvm). Jesus igitur quia pro- ;

Erat enim Dei sacerdos Altissimi (Gen. xiv). Nos cidit orans et dicens Patcr si fieri polest, sacerdos :

ergo assistenles ad offerendum, si recte dividimus inclinans orat, dicens: Supplices te rogamus....per
prius, nos ipsos in sacrificium offeramus, arieti- osculum altaris repnesentans osculum proditoris.
nam propter viam, feritatem taurinam, hirci- Quia vero factus in agonia prolixius orubat tertio
namque luxuriam jugulanles. Juxtaquod in Psalmo dicens sermonem eumdein, sacerdos facit tres
cantavimus: Holocausta medullala offeram tibicum cruces, et secundam distincte super obla-
primam
incenso arietum, ofjeram tibi boves cum hircis (Psal. tam dicendo Sacrosanctum Filii tui cor-
et calicem

lxv).Ac deinde sicut munus Abel, sicut sacrifi- puset sanguinem, tcrtio tignando seipsum in fa-
cium Abrahae, sicut hostiam Melchisedech, vota ciem, cum dicit : Omni benedictione cmiesliel graliu
nostraDominusacccptabit.Verumnonsolumofferen- rcpleamur. Forte propter sudorem corporis crucein
tibus, sed etiaminipsis oblationibus debemus simi- imprimens super corpus, et propter gutta. sangui-
litudinem intueri. Namilla vetera sacrificia, hoc no- D nis crucem imprimens super sanguinem, et quia
vum sacrificium figurabant. Quid enim pcrmuuus procedit in faciem suam orans, imprimit sibi cru-
Abel offerentis de primogenitis gregis nisi Christus cem in facie. Vel potius per duas cruces, quas facit
expr\{ai\.arprimogenitusinmullisfra'ribus(Rom.vui.) sacerdos super corpus et sanguinem, designanlur
Quia sicut Abel invidiose fuit interfectus a fratre, vincula et flagella. Vincula, quibus ligatum est
sic ipse malitiose fuitoccisusa populo Judfeorum, corpus; fl.gella, quibus illisusest sanguis ejus.Nam
Namsecundum Apocalypsim Joannis :Ipseest Agnus de vinculis legitur Ministri Judxorum comprehen-
:

qui occisus est ab origine mundi (Apoc. xm). Quid derunt Jesum, et ligaverunt, et vincientes duxerunt
per sacrificium Abraha. dilectum et unicum filium et tradiderunl PiLito (Marc. xv.) De flagellis legi-

offerentis, nisi passio Domini designatur ? De quo tur : Apprehendit Pilatus Jesum, el flagellavit

dicit Apostolus : Dilecto Filio suo non pepercit Deus, (Joan. xix); cujus livore sanati sumus. Per tertiam
sed pro nobis omnibus tradidit itlum (Rom. vm). vero crucem quam sacerdos sibi in faciem facit,

Hic est, inquit, Filius meus dilectus in quo mihi bene recolitur illud, qui exspuebant in facicm ejus, et
 :

891 INNOCENTII III PAPiE. 89-

alapus in faci.in ei dabant, et velantes faciem ejus, A sacramenta, de quibus scriptum est : Allaria fua'
dici-iiant j Prophetuta nob is, Christe, quiteitqui te Dominc virtutum (l'sal. i.xxxmj. Quffl vero sint illa

peccussit ? (Luc. xxu.) quffi petit in sublimo altare perferri, determinat

subdens : Ut quotquot,..,
CAPDT V.
De ministerio angelorum qui semper in tacrificio Uemcnto, Domiiic. Urat pia mater Ecclesia, non
prsest ntet exiitunt. soltim pro vivis, sed etiam pro defunctis, et eos

Jube h:cc perferri per manus Tant» sunt pro- sacra? oblationis interccssione commendat, certis-

funditalis haec verba, ut inlellectus humanua \ix sime credens, quod sunguis ille pretiosus, qui pro
roultis cffusus cst in remissionem peccatorum, non
ea sufficiat penetrare. Nam et B. Gregorius tanli
sacramenti dignus interpres quodam in loco de solum ad salutcm viventium, verum etiam ad abso"
tanquam de pene ineffabiliter lo-
re ineffabili lutioncm valeat defunctorum qui rum signo fide 1

illis

quens. « Quis, inquit.fidelium habcre dubium pos- procedunt ad Oominum. Non quod ibi sit lides aut
spes, ubi speciesest et res. Nain lides evacuatur,
sit in ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem
Jesu Christi niysterio angelo- eharitas autem nunquam excidit (l Cor. xm), sed
ccelos aperi, et in
rum choros adesse, summis ima sociari, id est signum lidei pro charactere Christianitatis accipi-
terrense ccelestibus jungi, unum quid ex invisibili- B tur, quo fideles ab inlidelibus discernuntur, secun-

bus et visibilibus lieri (45). » Idem alibi dicit : Uno dum illud : Audivi numerum signatoru.n, centum
eodemque tempore ac momento et in ccelo rapitur guadraginta quatuor millia signuti ex omni Iribu

rainisterio angelorum consociandum corpori Christi filiorum Israel (Apoc. vi). dormiunt in somno
Et

ante occulos sacerdotis in altari videtur. Salvo

pacis, secundum illud : lnpacein idipsum dormiam
et
et requiescam (Psal. iv.) Frequenter enim sacra
tamen occulto ccelestis oraculi sacramento.possunt
Scriptura defunctos dormientes appellat, pro eo
ha;c verba licet siraplicius, tamen securius sic in-
telligi : Jubr hxc, vota fidelium videlicet et preces, quod sicut dormientes evigilant, ita defuncti resur-
nmnus sancti angeli, hoc per ministe- gent. Propter qnod dicit Apostolus Nelo vos igno- :
perferri per
quod rare de dormientibus ut non conlristemini sicut et
rium angelorum, secundum illud ail angelus ;

cxleri qui spem non habent Thess. iv). Et Domi-

Hd Tobiam Qtiandoorabas cum lacrymis,ego obtuli
:
(l

orationem tuam Domino(Tob. xu.) Jn sublime altare nus inquit in Evangelio : Laxarus amicus nosler

luum, hoc est in conspectum divinae majestatis tu».

dormit (Joan. xi.) Ipsis, Domine, et omnibus in

Porro sicut beatus Augustinus determinat, nondi-

Christo quiescentibus. In hoc loco sarcerdos, quorum
citur angelus orationes noslras offerre Deo, quasi
maluerit, delunctorum debet agere memoriam spe-
tunc primo Deusnoverit quid velimus, quia Deus p cialem. Locum refrigerii, in quo
non est ardor pce-
omnia novit antequam fiant, sed quia necesse ha- narum lucis, in quo non est obscurilas tenebra- ;

bet rationalis creatura temporales causas ad fflter- rum et pacis, in quo non est conflictus pcenarum. ;

nitatem referre, sive petendo quid erga se fiat, sive Nam absterget Deus omnem lacrymam ab ccttlis

consulendo quid faciat, ut quod, Deo jubenle, im- sanctorum (Apoc. Sed delectabuntur in multi-
xxi).

plendum esse cognoveril, hoc nobis vel evidenter tudine pacis, complacebunt coram Domino in lu-

vel latenter reportet. Hinc eliam |evidenterapparet, mine viventium (Psal. lv).
quod angeli seiuper in sacrificio praesentes existunt Nobis quoque peccatoribus. Nam ti dixcrimus quia
vel assistunt. Mutiplex autem altara legilur in peccatum non habemus, nosipsos seducimus, ct veri-
Scripturis, superius et inferius interius et exterius non est (I Joan. i). Licet enim omni
tas in nobis
Quodlibet autem est duplex. Nam altare superius tempore nos debemus ex corde recognoscere pecca-
esl Dei Trinitas, de quo legitur Nen ascendas ad tores, prwcipuo cum pro remissione peccatorum
:

altare meum per gradus (Exod. xx.) Est et altare sacrosanctum mysterium celebratur. Demultitudine
superius triumphans Ecclesia, de qua dicitur miseralwnum tuarum sperantibus, juxta quod inquit
Tunc imponent super altare tuum vitutos (Psal.i). Psalmista Sccundum multititclinem miieralit>num :

Altare inferius est Ecclesia militans, de quo dici- tuarum, Domine, delc iiuqttitatein meam (Psal. O.
L
lur Si altarc tapidcum fcccris ntihi, non .vdificabis
: Una tantum est Dei misericordia, non aliud quidem
illud de sectis lapidibus (F.xod. xx.) Est et altare quod ipse misericors. Sedmulti sunt ejus affec-
inferius mensa templi, de quadieitur : Constituite tus qui mi9erationes dicantur. Unde lieminiscerc :

diem solemnem in condensis, uji/mc ad cornu altaris miseralionum tuarum, Domine, et misiricordiarum
(Psal. cxvn.) Altare interius est cor mundum, de tuarum qux a ueculo sunt (Psat. xxiv). Porro cum
quo procipitur : Iynis in altari nico scmper ardcbit ipso Dctts sit omnia in omnibus (I Cor. x\), salus et
(Lcvit. vi). Est et altare interius fidos incarnationis praminm et gloriasingulorum. SaftM,inqnit,popi'
de qua jubctur : Altare de terra facietis mihi -um (Psal. xxxiv). Quidestquod dicitur: Par-
(E.vod. xx.) Atare exterins, ara cruois, hoc est tem aliquam ct ; tanquam
tocietatem donare digneris
altaro holocusti.superquod creinabatur sacrifioium non omnessint unum eumdem denarium a.vopturi ?
veepertinum. Kst ot allare cxtorius ecclesiastica Sano lioet unum et idem sit promium singularum,

(45) Gregor. pap», lib. iv. Dial. o. 58.

 893 DE SACRO ALTARIS MYSTHRIO LIBRI SEX. — LIB. V. 894

videlicet ipseDeus.in cujuscogniiione salus eeterna A tales, vivificas ut transeant in carnem etsanguinem,
consistit, secundum illud quod ipse dicit in Evan ct bcnedicis ut conferant charitatem et unitatem.
gelio : ILvc est vila seterna, quod cognoscant te ve- Per ipsum tanquam per mediatorem, cum ipso
rum Deum et quem
Jesum Christum (Joan.
misisti tanquam cum tequali, in ipso tanquam in consub-
xvn). Tamon secundum differentiam meritorum, stanliali. In Patre quippe notatur auctoritas, in
alii plus, alii minus divina visione fruuntur. Nam Filio sequalitas, in Spiritu sancto coinmunitas. Au-
stetla differt a stcila in claritale (/ Cor. xv) ;
pro- ctoritas in Patre propter principium, aequalitas in.

pterquod ipse Dominus ait /n domo Patris mei : Filio propter medium,communitas in Spiritu sancto
mansiones mullx sunt (Joan. xiv). Sicut unus est propter consortium.Tertia et sexta hora crucifixus
sol,cujus lumioe participant universi, alii plus,alii est Dominus, hora tertia linguis Judaeorum, quod
minus, secundum differentiam intuentium. narrat Marcus (cap. xv). Hora sexta manibus gen-
tilium, quod narrat Joannes (cap. xix). Et circa
GAPUT VI.
De secunda commemoralione sanciorwn.
horam nonam, inclinato capite, tradidit spiritum
(Joan. xix). Ad recolendam vero crucifixionem, quaa
Cum Joanne, Stephano, Matthia, Bamaba... In
hac secunda commemoratione sanctorum ex magna hora tertia facta est linguis Judaeorum terclaman-
parte supplentur, qui de primitivis sanctis deesse
t um: Cruci f>g e ^'- u "f''Jeeum(Luc.xxm), et rursus
B , !

videbantur in prima. Sed qualiter Joannes repeti- Tolte,tolle,crucilige eum. (Joan.xix),SKcerdos{a.ciltres

cruces super oblatam et calicem,cum dicit -.Sancli-
tur, Stephanus sociatus Joanni praemittitur
et
Malthiae ac Barnahas? Sane Joannes in prima com- ficas,vivificas, et benedicis. Ad recolendam vero

memoratione disponitur, et cum aliis numeratur crucilixionem,quaepost intervallum trium horarum

propter dignitatem apostolatus. In hac autem com- manibus gentilium (milites enim crucifixe-
facta est
runt Jesum),sacerdos iterum facit tres cruces cum
memoratione repetitur et cum Stephano sociatur,
hostia super calicem dicendo Per ipsum, et cum
propter privilegium ccelibatus. Virgines enim sunt, :

et sequuntur Agnum quocunque ierit (Apoc. xiv), et

ipso,et in ipso. Postmodum autem ad designandam
divisionem carnis et animae Domini morientis facit
proplerea caeteris praemittuntur. Virginitas enim
duas cruees in ore calicis cum dixit Tibi Deo
Joannis inde maxime commendatur, quia Christus :

in cruce matrem discipulo Virginem, virgini com- Patri omnipotenti, in unitate Spiritus sancti. €um
mendavit. Ex illa hora accepit eam discipulus in enim in Cliristo tres sunt unitas substautix, videli-
suam (Joan. xix). Stephani vero virginitas ex eo cet divinitas, corpus et anima : dua? tantum, id est

maxims commendatur, quia ipse est qui ab apo- corpus et anima, fueruul in morte divisaj. Nam di-
stolis deputatus est ad ministerium viduarum, et vinitas a neutra est divisa et separata, propterea

in hoc quod feminis est prspositus testimonium C non tribus crucibus, sed duabus mors Domini de-
meruerit sincerissimae castitatis (Act. vi). Posset signatur.
autem non Evangelista, sed Baptista Joannes intel- CAPUT VIII.
ligi, nisi praemitteretur, cum tuis sanctis apostolis De extensione manuum Salvatoris in cruce.
Unde conjicitur, quod apostoli tan-
ac martyribus, Sacerdos igitur super mensam altaris manus
tum ac martyres subnotentur, quamvis Joannes aram crucis manus
extendit, quia Christus super
Baptista merito inter martyres possit numerari. expandit,secundum illud propheticum Expandit :

Non secundum exigen-

aistimator meriti,quia non manus meas ad populum non credentem mihi (Isa.
tiam meritorum retribuis, sed minus puniendo,vel lxv), subtilius tainen atque profundius hoc possu-
magisremunerando,quamquisquemeruerit. Unde : mus ligurare.
Non secundum peccata nostra facias nobis (Psal. cn), CAPUT IX.
Et alibi Mensuram bonam, confertam el coagitatam
:
De tribus cruciaiibus juos Chrislus sustinuit.
et supereffluentem dabunt in sinum vcstrum (Luc.vi). Tres quippe cruces significant tres cruciatus,
CAPUT VII. quos Christus in cruce sustinuit, videlicet passio-
De signis qux quinto loco fiunt supcr corpus et san- nem, propassionem et compassionem. Passionem
guinem, et in latere calicis. 1

in corpore, propassionem in mente,compassionem

Per quem hxc omnia, Domine, semper bona oreas. in corde. De passione corporis ait Dominus per
Nam per eum omnia facta sunt, el sine ipso factum prophetam vo.i omnes, qui transitis per viam,at-
:

est nihil (Joan. Deus cuncta qux fece-

i). Et vidit lendite et videte, si esl dolor sicut dolor meus
rat, el eranl valde bona (Gen. i). Creas ergo con- (Thren. i). Foderunl manus meas et pedes meos, et
dendo naturam, et sanctificas consecrando mate- dinumcvavcrunt omnia ossa mea(Psal. xxi). De pro-
riam, vivificas transsubstantiando creaturam, et passione mentis Dominus inquit apostolis Tristis :

benedicisaccumulandogratiam. E3t autem simplex est anima usque ad morlem. Cozpil Jesus pavere et
pronominis demonstratio, sicut tempus verbi con- txdcre, cwpit contristari et mxstus esse (Matth.
fusum.Nam praesens confusum praesentis non lenet xvi Marc. xiv). Ex compossione cordis pro cruci-
;

usum. Hxc enim omnia, id est panem et vinum et fixoribus oravit ad Patrem Pater, inquit, ignosce
:

aquam semper bona creas, secundum causas primor- illis quia ncsciunt quid faciunt (Luc. xxm). Si enim
diales, et sanctificas secundum causas sacramen- cognovissent, nunquam Dominum glorix crucifixis-
 ,;

895 INNOCENTII III PAP.tf. 896

tent (I Cor. n), Idoo vern sacerdos feeit has tres A munera, httc sanctn sacrifieia illibata. Propter ter-
cruces cum hnstia snpor cnlicem, quia Christus nam Christi trnditionem, quan
facta est a Deo, a
sustinuit hujusmodi cruciatusin corpore superpa- Juda, a lodso, Seounda vice quinquies, ubi dici-
tibulum ; per calicem enim passio designatur, se- tur : Quam oblationem tu Dcus digturit facere bene-
cundum illud quod Ipae Dominus ait: Uomine/M- dictam, aseriptam, ratam, ut jiut corput et sanguis
trr, b! QerJ potest transeal a mc culi.v itie (ilatth. propter quiiiquo porsonas, venditoris, vcnditi ct
xxvi).
omptorum, videlicet sacerdolum et Scribaium, et
CAPUT X. Pharifisorum. Tertiu vice bis, ubi dicitur : Acci-
De aqtta ct sanguiuc qux de latere Christi fluxcrunt. pient Jcsus panem, bencdixit ac fregit, deditquc dis-

Dujb vero cruces, quas facit sacerdos in lalere

cipulis (Mutlli. xxvi). Simililcr ct hunc pncctarum
calicis, designaut duo sacramenta qnne delatere caticcm. Item ttbi giatitis agcns bcnedi vit : proplcr

Domini protluxerunl, videhcet aqua regenerationis, benedictionem panis qui transsubslautiuturin car-
et sanguisredemptionis.juxta testimonium Joannis nuin, et vioUBQ quod transsubstantiatur iu sangui-
uom. Quartu vice quinquies, ubi dicitur llostiam
dicentis : Vnus militum laneea latut ejtts aperuit, ct
:

continuo exivtt sanguis et aqua (Joan. xix).

puram, hostiam sanctam, hoslium immaculntum
punem sanctum vilx ulerme, el calicem salutis per-
CAPUT XI. pelux ; propter quinque diversas plagas, duas ma-
De scissione veli nuuni, totidemque pcdum, et unam luleris. Quinla
vice bis, ubi dicilur : Sacrosanctum Filii tui corpus
Corporale desuper calicem removetur, quia vclum
et sanguinem ; propter vincula quibus ligatum cst
tem/iti scissum est a summn usque deorsum (ilatth.
corpus,et flagella quibus allisus est sanguis.Sexta
xxvi).Imo quod de illo scriplum fuerat, hactenus
vice ter, ubi dicitur: Sanctificas, vivificas et bene-
clausum erat, sicut dicitur de quibusdam.Et illud
dicis ; propter crucifixionem quse facla est hora
verbum erat absconditum ab eis, ubi consumma-
tertia linguis Judieorum, ter clamantium: Crucifige
tum, etiam revelatum est. Nam lignum missum in
eum (Marc. xv). Seplima vice quinquies, ubi dici-
Marath, aquas dulcoravit amaras [Exod. xv).
tur : Per ipsum, et cum ipso, el in ipso esl libi Deo
CAPUT XI). Palri otnnipotenti, in unitute Spiritus sancti. Ter
De sepultura Christi el sacrtficii exaltatione. super calicem, propter Ires cruciatus quos Christus
sustinuit, passionis, propassionis et compassionis
Tunc accedit diaconus et exaltat nliquantulum ;

sacrificium de altari.quodtam ipse quam sacerdos

et bis in latere calicis, propter aquam et sangui-

deponit. Quia venit Joseph de Arimathin, venit et nem, quae de latere Christi fluxerunt. Inter has
C
Nicodemus.et impetratum a Pilato eorpus Jcsu de- septem vices sacrificium signatur vicibus duabus
bis, et duabus vicibus ter, et duabus vicibus quin-
ponentes sepelierunt. Et quia ille advolvit saxum
quies,septima bis etter.simul omnibus quinquies
magnum ad ostium monumenti (Mattk. xxvi), dia-
conus super os quinque, quas sunt simul viginti quinque, qui nu-
calicis corporale reponit.
merus per se ductus semper in seipsum reducitur,
CAPUT XIII. si ducatur in intinitum.Quantumlibet enim multi-
Oslendilur quare diaconus mensam altaris et armum plicetur eucharistioe sacramentum.semperestidem
pontiftcis oscutatur. sacrificium. In hoc etiam sacramento quinquesen-
Quia vero in pace factus est locusejus (Psal. lxxv), sus corporis exerceutur, visus, uudilus, odoratus,
diaconus osculatur mensam nltaris. Et quia factut gustus et tactus circa colorcm, saporem, odorem,
;

est principatus super humeriim ejus fructionem et sumplionem.Si tamen caro procedat
(lsa. n\ dia-
conus armum pontificis osculatur, ut in utraque in spiritum, quia spiritus est qui vivifical, caro non
significet Christum,
quievisse post mortem. et
et
prodat quidquam (Joan. vi). Unde quinquc sensus
vicisse post mortem. juxta qnod ipse prasdixit in anims spirituales exuberent, visus intelligeutiaj,
Psalmo In pace in idiptum dormiam et requie- n auditus obedientia;, odoratus discretionis, gustus
:

tcam (Psal. iv); et alibi delectationis et tactus operis. De quibus reperitur

mors, ero mors tua, mor-
:

sustuus ero, inferne ! (Ose. xm.) Christus enim per in Evangelio : Doutine, quinque tulenta tradtdisti
mortem triumphavit de morte. Nam quia factus est
mthi, ccce ulta qninque superlucratus sum (ilatth.

obediens usque ad morlem, mortem autem crucis, xxv).Sod et binarius et leruarius bene congruunt
idcirco Deus e.raltnvit illum (1'hilip. a). Hoc ipsnm sacrumentu. Binarius, propter caruem et saugm-
figurnvit quod Christus sibi crucem super hume- neni ; ternarius, propler panem et viuuin et aquaui.
rum bajulavit. Hiuurius, proptor dupliwm inodiim edondi, sacra-
CAPUT XIV.
mentalem sub epeoie panis, ot apiritualem m tide
cordis ; ternarius proplor Iria quto sunt iu boo sa-
Epilogus de numero it rutione siqiiorum quie fiunt
super oblatam et caltcem,
oramento disoreta, videlioei forma visibilia, venus
corporis, et virtus spirituahs. Forma pauia et vmi,
Sucrilicium itaque septcin vioibus signatur in veritas oarnia >( saoguinis.el virtua unitaiis et iha-
Canone. Priraa vjoe tor, ubi dioit timc dona, luir ! ritutis, ut ita ternarius por biuariuui, id esl Qdea
 897 DE SACBO ALTARIS MYSTEBIO LIBBI SEX. — LIB. V. 898
Trinitatisperdilectionem Deietproximioperetur(46 A. vestraservire iniquitatiad iniquitatem, ita exhibeatis
ea servire justitise in sanclificationem (Bom. vi). Pro
CAPUT XV.
rei petendae obtentioDe, quia facilius obtineturquod
De vocis expressione et pertnris tunsione.
Non sotum autem crucis impressio, verum etiam mstantius postulatur ; unde Petite et accipietis, :

pulsate et aperietur vobis (Mallh. vn). Pro iinpetratae

vocis expressio, quae gesta sunt juxta rrucem, in-
sinuat cum enim ad id ventum est : Nobis guoque
rei custodia, quia quod ssepius requiritur, diligen-
;

tius cu3toditur unde Tene quod tiabes, ue alius

peccatoribus famulis tuis, sacerdos paululum ex- ; :

pressa voce percusso pectore silentium interrum-

accipiat coronam tuam (Apcc. in). Oratur autem
pit, repraesentans contritionem et confessionem la-
et pro bonis adipiscendis, et pro malis vi-
tronis, inillopassionis Dominic.i? articulo incrnpan-
tandis. Pro bonis ternporalibus, spiritualibus
tis alterum et dicentis : !\os digni faetis recipimus, et aeternis ;
pro malis praeteiitib, praasentibus
hic vero nihil mali gessit ; et dicebal ad Jesum Do- :
et futuris. De bonis aeternis : AUveniat regnum
mine, memenlo mei dum veneris in regnum tuum, tuum : de spirituahbus : Fiat voluntas lua, sicut in
in ccflo et in ten-a/detemporalibus Panem nostrum
propter quod dixit illis Jesus Amen dico libi, hodie :
:

mecum eris in paradiso (Luc. xxm). Vel per exalta- quotidianum da nobis hodie. /Eterua petuntur in
tionemvocis et percussionem pectoris exprimitur praemium, spiritualia petuntui in meritum terapo ;
fj
illud quod centurio et qui cum eo erant, visis his
raliapetuntur in sust-jntaculum. De inalis prster-
quae fiebant, timuerunt valde, dicentes Vere Fi- :
itis Dimitte nobis debita nostra ; de prassentibus :
:

lius Dei erat istc(Malth. xxvn). Et omnis turba qux

Libera nos a malo de futuris iVe nos inducas in
; :

simul aderanl ad spectaculum istud pc-cutientes lentationem. Praeterita sunt dolenda, praesentta sunt

pectora sua rcvertebantur (Luc. xxm.) Quia Jesus vincenda, futura sunt praecavenda.

vero clamans voce magna, Iradidit spiritum, levat CAPUT XVII.

sacerdos vocem dicendo : Per omnia sseeula sasculo- De numero et ordine petitionum.
rum. Et quia mulieres lamentabantur flentps Domi- Septem sunt petitiones orationis Dominiea? prs-
num, chorus quasi lamentando respondit Amcn :
ter captationem benevolentiae, quarum tres primae
;

repraesentans fideles qui Dominum trito corde la- spectant ad patriam, tres ultimae ad viam. Media
mentabantur ac lugebant, vel quondam Abel invidi vero pertinet ad utramque. Porro tres prim.-e suc-
fratris furore parentes ejuslamentabantur occisum cedunt ordine temporis, sed praecedunt ordine di-
(Gen. iv). Jesus ergo voce magna clamvit : Pater gnitatis ; tres ultimaa succeduot ordine dignitatis,
in manus tuas commendo spirilum meum (Luc. xxiu), sed praecedunt ordine temporis. Dcminus autem in
et sacerdos elevata voce pronuntiat : Pater nosler p oratione secutus ordinem dignitatis qui est ar
est
qui es in cotlis tificialis, n t de majoribus ad minora descendat.
Doctores in expositione sequuntur ordinem tempo-
CAPUT XVI.
ris, qui est naluralis, ut de minoribus ad majora
De oratione Dominica, ubi agitur de diynitate
orationis, et ad quid valeat. rondescendant, vel de temporalibus ad aeterna.
Haec oratio mukis excausis, caeteris orationibus CAPUT XVIII.
anlecellit, auctoritate doctoris, brevitate sermonis, De adaptione septem petitionum et septem donorum.
sufficientia petitionum et fecunditate mysteriorum. Fit autem hic adaptatio septem petitionum et
Auctoritate doctoris, quae fuit ipsius ore protata. septem donorum, septem virtutum, et septem bea-
Os enim Domini loculum est (Isa. i). Brevitate ser- titudinum, contra septem vitia capitalia. Nam dona
monis, quia facile dicitur et profertur ; cum, in- petitionibus, virtutesdnnis, et beatitudines virtuti-
quit, oratis nolile mullum logui, sicul ethnici fa- bu- oblinentur. Scptfm dona sunt ista :Sapientia,
ciunHMatth. vi). Sufficientia petitionum, quoniam intellectus, consilium, forlitudo, scientia, pietas et
utriusque vitae continet necessaria ;
pietas enim pro- timor, de quibus inquit propbeta : Requiescetsuper
missionem habet vitx quse nunc esl et futwse (l Tim- eum Spirilus Domini. spiritus sapientix et intelle-
iv). Fecunditate mysteriorum. quoniam immensa ctus, spiriius consilii et fo'-iiludinis, spiritus scien-
continent sacramenta Perlransibunl enim plurimi, u lix etreplebit eum
: et pic.tatis, spiriius limoris Domini
el mutiplex erit scienlia (Dan. xn). Scit autem Septem autem virtutes sunt haac
\lsa. xi). : Pauper-
Dominus, quid velimus, sed vult nos orare vocali- las spiritus,mansuetudo, luctus, esuries justitiae,
ter pro excitanda devotione ;
quia quod facit flatus misericordia, munditia cordis et pax. Seplem autem
carboni, hoc facit pronuntiatiodevotioni. Unde: Ad beatitudines istae sunt : Begnum ccelorum, posses-
ipsum ore clamavi, et exaltavi sub lingua mea (Psal. sio terrce, consolatio, saturitas, misericordias con-
lxv). Pro aliorura instructione, ut cortina cortinam secutio, visio Dei, et filiatio Dei. De quibus con-
trahat, e.lqui audit, dicat Veni (Apoc. xlii) un- :
; ; junctim aitDominus Beati pauperes spiritu, quo-
:

de: Lux vestra luceatcoramhominibus(Malth.v). Pro niam ipsorum est regnum ccelorum. Beati mites quo-
linguae obsequio, ut quod lingua peccamus, satis- niam ipsi possidebunt lerram. Beati qui lugent, quo-
faciamus lingua ; unde : Sicut exhibuistis tnembra niam ipsi consolabuntur. Beati i/uieswiuntet siliunt

(46) Vide P- Lebrun. Explication litterale des cirimonies de la tnesse, preiac a page, XII, in-fc>°
 :

BOO INNOCENTIl III \>AVM. yoo

quoniam ipti tatttrafhintur. Beati mutn*

juslitlam, a
CAPUT XX.
eordu, quoniam mistrieordiatn oonttquentur. Btoti Delriplici mulo a quo pelimus liberari.
mundocordt, quontom Deum vidtbtmt. Bcati padfloi, Triplei est malum a quo petimus liberari.inna-
quoniam ftlii Dei vocabmtur {Matth. v). Hasc autom tuiii, Primum contrahinius,
addituin et inflieluin.
sunt septeiu vitia principalia: Iuanis gloria, ira.in- secundum comniitlimus, tertium sustinemus. Pri-
vidia, acedia, avaritia, gula, luxuria. Qu;o signili- niuiii cst originale.secundum actualo, lertiumpGO-
cata fuertint in septein populis qui terram Israel nale. Malum autcm vitamus per spirituin tiinuris
proraissamtenebant, videlicet : Hethaeus, Gergezus, nam, ut inquit Scriptura : Timor Domini peccatum
Amorrh.-eus, Chananauis, Pherezaeus, llevoeus, et Je-
expeilit (Ectii. i). Porro triplex est timor quo ces-
bustrus (Deut. vn). Homo igiturest rogrolus, etDeus samus a malo, servilis, initialis et lilialis. Timoro
medieus, vitia sunt languores, et petitioncs sunt servilicessamus a nialo formidine poenai liliali ti- ;

planetus, dona sunt antidota, ei virtutes sunt sani- more cessamus a malo amore justitiaj initiali ti- ;

tates, beatitudines vero sunt felicitates et gaudia. morc cessamus a malo, partim formidine puenae
CAPUT XIX. partim amore justitiaj. Servilis timor est incipien-
De captatione benevolenlitt. tium, initialis est prolicientium, filialis est periicien-
Paler nosttr qui es inDeus ^eneraliter et
coslis. t> lium. Quasi dicetur: Da nobis spiritum timoris et
spccialiter ct singulariter dicitur Pater. Deus est paupertatem spiritus, ut per spiritum timoris vite-
Pater generaliter oinnitim per creationem, speciali- musmala, perpaupertatcm spiritusabdicemusbona
terjustorum per adoptionem, singulariter Christi quatenus, excltisis vitiis et contcmptis terrenis,ha-
per generationem. Per creationem ut ibi Flecto :
bemus Kterna regnum coslorum, quod Lu-
scilicet

geitua mea ad Dominum Patrem omnipotentem, a cifer et primi parentes per inanem gloriam amise-
quo omnis palcntilas in caio et in terra nominalur runt, a qua nos retrahunt timor, spiritus paupertas
(Ephes. 111). Per adoptionem ut ibi Si vos, cum silis : et veritas. Duo vero sunt bona qune paupertate spi-
mali, nostis bona data dare ftliis vcstris, quanto ma- ritus abdicamus, interiora videlicet et exteriora.
gis Pater vestcr de cmlo dabil spiritum bonum peten- Interiora, de illis corde non prassumendo exteriora, ;

libus se ? (Luc. xi.) Per generationem ut ibi : Nemo cor illis non apponendo, secundum illud DivitLv si :

novil Filium nisi Pater, neque Patrem nisi Filitts, afflttanl, nolile cor apponcre (Psal. lxi). Illis ergo
et cui volwtrit Filius revelare (Malth. xi.) Per hoc compressis, ne pra?sumamus, vel istis despectis ne
quod dicit : Pater noster qui es in aiiis, dehortatur deficiamus, regnum ccelorum consequimur, secun-
nos a duobus : dicamus Pater mi,
a superbia, ne :
dum illud : Beati paupcres spiritu, queiuamipsorum
reprajsentantes proprium quod est commune; ab cst reguuin etvlorum (Matlh. v) ;
quod daemones et
indignitate, ne reddamur indigni tanto Patri qui homines per inanem gloriam amiserunt. Ilii Dei si

consislit in ccelis. Deus igitur solus Christi Pater militudinem, istiDei scientiam inaniterapponendo,
est per naturam, eui soli licet competenter dicere ;
Luoifer cnim dixit Ascendam in ccelum, et ponam
:

Pater mi. Fidelium autem atcr pergratiam, quibus 1 sedem meam ad aquilonem, eterosimilis Altissimo
competit dicere : Paler noster. Ille dicit : Paler mi, [Isa. xiv). Primis autem parentibus diclum est

si possititc cst, transfer httnc calicem a me (Marc. Eritis sicttt dii scientes bonum et malum (Cen. ra),

xiv); isti dicunt : Pater noster qui es mcatlis, san- CAPUT XXI.
nomen tutim. Hinc ipsemet dicit Vado ad
cttftcelur :
Dc diversis tentationibus, in quas pclimus non indttci.
Patrem (Joan. xvi).meumetPatrem vestrum ;meum /V« itos indttras iit tentutionem. Tentat Deus, ttui-
per naturam, vestrum per gratiam. Hortalur etiam homo, tentat diabolus. Deus tentat ut probet,
tat
nosad duo, ad servandam gratiam adoptionis, cum hoino tentat ut scial, diabolus tentat ut fallat. De
dicit Pater; et unionem fraternitatis, cum ait:
:
primo legitur Tentavit Deus Abraham (Gen. i
:

noster. Bencvolentia vero captatur a tribus, a per-

cundo dioilur : Tenta nos, obst
sona cognitoris, petitoris et assessoris. Cognitor ffin (Dtt/t. ij de tertio legitur Cur trnlnnl Sitianas ; :

enim est Deus, petitor homo, assessor cst angelus. ror luum ( Vfi\ v). Porro duobus modis tentamur,
A persona cognitoris cuinait: Pattr petitoris, cum D interius et exterius. Interius per deleotationem, i-x-
;

ait Noster ; assessoris cum ait Qui es in earlit. Id

:
terius per suggestionem. Verum interior tentaiio
:

est in angelis vel in sanctis, de qtiibus habetur: parum effloit, et exterior inultuin profloH, si non
Cceli enarrant gloriam Dei [Ptal. xvm.) Unde nobis oonsentiatur, sed resistatur. Beriptuia est enim;
spcs tribuitur, ut sanctos^nosfaciat vel in coelis, id Tentatio ros non apprehendat nisi humana (i Cor.
quod dalur li-
cst in secreto majestatis divin.v per x) : rursus : Beatus vir qui tufftrt tentationtm, i/m'-
ducia obtinendi donum OOOultum, quod nce orttlus niam eum probatus fuerit, accipiet eoronam t*t'ta

vidit, nee auris audivii, nee in eor hominii atcendil \Jac. l). Cum ergo oitl l
-nm tentaiuur, du-
(l Cor. n). Dat ergo litluciam impetraudi linniim. cimur in tentationem oum consentimue, in tenta- :

Nondicit : Domine cui servitar in timore, sed Pa- llonem induoimur, Biout piaois ante capturamin rete
ter cui scrvilur amore, quasi diccret : Pator es, duoitur. Cum autem inducitur, capitur et tenetur,
vi-t quia in cuilis cst, potos orgo nos liboraro a tunc implotur quod Jaoobus apostolua ait : (

malo. quiSQUt tentatur a COncVpitcentia stta abstractus H

901 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. V. 902

illcctus, deinde cum concupiscentia conceperit, parit /^ tur. Quid ergo debet illi diraittere, quinec satisfa-
pecatum peccatum vero cum consummalum fucrit,
: oere vult,nec veniam postulare? Sane distinguen-
generat morlem (/ac. i.) Porro cum ibidem apostolus dum est inter perfectura et imperlectum. Is viam
.dic&l quie., Deus est inleatator malorum (ibid.), quid perfeclionis arripuit, debet etum non petenti ve-
est quod petimus, neDeus nosin tentationem indu- niam omnimodis indulgere; qui vero nondumper-
cat'?Sed Deus quodammodo tentat, et Deus quo- fectionis votura assumpsit, tenetur quidem ranco-
dammodo non tentat. Tentat ut probet, setundum rem cordis deponere,aed nontenetur satisfactionem
illud Proba me Dcus, et tentacormeum (Psal. xxv);
: debitam condonare. Quanquam omnes teneamur
non tentaut fallat, secundum illud Deus neminem : universaliterdiligereinimicos nostros.et benefacere
tental (Jac.i). Petimus ergo neDeus nos in lentatio- his qui oderunt nos, et orare pro persequentibus et
nem inducat, id est nepermittat induci, sicut dici- calumniantibus nos (Malth. v.) Quia vero sunt
tur Quia non est malum in civitate quod Dominus
: culpffi, in quibusculpa est relaxni» vindictam. Et

non faciat, id est fieri non permittat (Amosiu). Scri- si peccatum in nos teneatur dimittere, peccatum

ptum est enim Fidelis eil Deus, qui non pulielur

: tamen in Deum et peccatum in proximum debemus
bos tentari supra id quod potcstis (I Cor. x). Quasi : punire. Quisquis ergo laborat odio vel invidia, gra-
Da nobis spiritum pietatis, et mansuetudinem spi- p vatur magis hac oratione, quam adjuvetur, nisi
ritus. ut per spiritum pietatis vincamus tentatio fortejam propositum habeat dimittendi. Verumta-
nem, exercendo nos ad pietatem. Et per mansue- men non in sua quisque, sed in totius Ecelesiae
tudinem spiritus vincamus iram, non reddendo persona videtur orare; unde non dicit Dimitte :

malum pro malo, ut ita possideamusterram viven- mihi debita mea sicut ego dimitto debitoribus
tium, quam per spiriturn pietatis et mansuetudi- meis, sed dicit : Dimitte nobis debila nostra, sicut
nis obtinebimus. Nam pictas promissionem habet etnos dimittibus dcbitoribus nostris. Quidam tamen
uunc est, et futurx (I Tim. iv), et Beati
vitse quee : etiam volunt intelligi, dimitte nobis..., id est sic
mitcs,quoniam ipsi possidebunt terram (Matt/i. v.) dimittenobis debita nostra, ut et nos dimittamus
Unde Psalmita Mansueti possidebunt terram, et
: debitoribus nostris.quasi danobis donum et scien-
delectabunlur in multitudine pacis (Psal. xxvi). tiarn, et luctum, quatenustam nostra
et virtutem,

CAPUT XXII.
quam aliena peccata cognoscamus et defleamus,ut
nobis debita nostra dimittas, et ita consolationem
De tribus dcbitis, qux petimus nobis dimitti.
habebimus adversus invidiam,qua; facit hominem
Debita dicuntur peccata, qus nos debitores pce-
de alieno bono tabescere. Per scientiam enim et
n.o constituunt. Non enim hic agitur de debitis pe-
luctum in praeseuti remissiomcm accipimus, et in
cuniarum, sed de debitis offensarum. Tria vero
C futuro consolatiouem habebimus, juxta quod legi-
sunt debita quae petimus nobis dimitti, videlicet
tur .4 delicto meo munda me, quoniam iniquitalem :

peccatum in Deum, peccatum in proximum, et pec-

meam egocognosco (Psat. l); et Beati qui lugent, :
catum in nosipsos. Unde Peccavimus cumpatribus :

quoniam ipsi consolabuntur (Matth. v) Luctus au-

nostris, in Deum; injuste egitnus, in proximum;
tem distinguitur in irriguum superiuset inferius,
iniquitatem fecimus, in nosipsos(P«i/. cv). Sed quia
quas CalebAxa? filiae suae dedit in dotem (Josue xv).
peccamus in Deum,
petimus ut ipse dimit-
idcirco
tat nobis debita nostra; quia peccamus in proximos,
Inferius pro peccatis tam nostris quam alienis ;

unde Quis in/irmatur, et ego non infirmor? quis

:
ideo petimus, ut dimittat nobis sicut et nos dimitti-
scandalcMlur, et ego non uror? (II Cor. xi). Supe-
mus debitoribus noslris. Hoc pacto et ea caulione
rius pro incolatu vits praesentis, et desiderio vitae
nobis debita dimittuntur,si nos debitoribus dimit-
coelestis; unde Cupio dissolvi, et esse cum Christo
timus, alioquin etiam dimisso revocantur indebi-
(Philip. i). Sed heu mihi quia incolatus meus pro-
tum,secundum illudServenequam, omne dcbitum
:

longatus est (Psal. cxix).

dauisi tibi quoniam rogasli me nonne eigo oportuit
:

et te misereri conservo tuo, sicut et ego tui misertus CAPUT XXIII.

suml El iratus dominus ejus, trudidit eum torlori- Dc quinque panibus quos petimus nobis dari.
bus, quoadusque rcdderet universum debitum. Sic et D Panem nostrum... Quinque panes sunt nobis ne-
Pater meus cceleslis jaciet vobis, si non dimiseri- cessarii,quatuor in via, et quintus in patria. Cor-
tis unusquisque fratri suo de cordibus suis. (Matth. poralis, spiritualis, doctrinalis, sacramentalis et
xviu). Ut ergo Dominus evidenter ostenderet quod ffiternalis. Corporalis vero ad sustentationem, spi-
iiuilus totius orationis fructusest, nisi debitoribus ritualis ad informationem, doctrinalis ad eruditio-
dimittamus,iniine subjunxit ad omnia S/ dimise- : nem, sacramentalis ad expiationem, Kternalis ad
ritis hominibus peccata eorum, dimittet vobis rater fruitionem. Deprimo ffon in solo pane vivit homo
:

vesler c&.lestis delicta vestra (MaHh. vi). His ergo (Multh. iv) de secundo Amice, commoda mihi
; :

qui debitoribus non dimittunt, hoec oratio non vi- tres panes (Luc. xi) ; de tertio : Venite, comedile pa-
detur prodesse, quinimo videtur obesse. Nam qui nem meum (Prov. xi) de quarto Qui panem Do- :

sic petit sibi dimitti, sicut debitoribus suis ipse tnini manducat indigne, reus erit corporis Domini
dimittit, profecto si non dimittit ipse debito- (I Cor. xi) de quinto Ego sum panis vivus qui de
; :

ribus suis, videtur petere, ut sibi non dimitta- cxlo descendi (Joan. vi). Cum enim homo fuerit li-
 INNOCENTII III PAP^. '.»04

boratus u mulo, curu vicerit tentaliones.cum fuerint \ misericordium consequentur. (Matth. v). Sicut enim
dunissu pecoalu, necessarius est ei spirilus forti- avarilia constitit in aequirendo et retinendo, ita
tudiuis, ne prsmiuui ezapooUmdo deliciat. Et ideo misericordia consistit in dando e.t dimittendo. Hu-

dicit : notlrum quotirfiamm da nobis, Id est

/'ii/K'»i jus petitionis aliarum duarum impletio incboa-
Pt

nobisquolidio necessarium..Vlioquin quod nostruiu tur in vin.cnnsummittur in patria. Ibi nihil velle po-

easol, noliis dari doo poxset, uisi prius desineiel terimus, nisi quod Deum velle sciemus, tunc dili-
BBM DOBtruO). Da nobis kodit quasit dicat : Da nobis gemus Deuffl c.r loto corde: ei ex tota mente, et ex tota

apiritum fortitudinis, qui multiplici pano roboiet anima (Mattli. xxti)./> corde, id est intellectu, dili-

aniinaiii ne delieiamus in pwsenti, esuriendo jus- gemus Kilium ex ; toto id esl aine errore. Kx mente,
titiam.per quttmexpcllentos acediam plena jtistitia id est memoria.diligcmus Patrem, /o/fl, id estsine
saturabimur in futuio, seeundum illud : Dculi qui oblivione. Ex anima, id est voluntate, diligemus
csui-iunt ct sitiunt justiuam, quoniam i}'si satura- Spiritum sanctutn toia, id est sine contrarietate; ;

buntur Matthcus dicit 1'atiem noslrum

(Maltlt. v). Patrem potentiam, Filium sapientiam, Spiritum
:

supcrsubstaiitiulem, quod duobus modis potest in- sanctum benignitatem.

telligi. Vel ut una sitdictio, vel nt du.vsint dictio- CAPUT XXV.
nes, quasi dicamus Panemdn nobis supersubstan- ~ : De regno Dei, quod petimus advenire.
tinlem.id est Ghristum.qui est supersubtantialis;id Advenial regnum tuum. Regnum Dci dicitur raili-
est superomnes substantias, qui panis est in altari. tans Ecclesia, quia regitur, et triumphans Ecclesia,
Vol ita Da nobis panem nostrum, id est Christum,
:
quia regnat. Itemregnum Dei dicitur et gratia fidei
qui proprius ribus est lidelium et hoe super panem, et gloria speciei.Rursus regoum Dei dicitur intellc-
id estsuper praeter panem subtantialem, id est ne- ctus Scripturae et locus patriae. De regno militantis
cessarium ad snstentationem.qnasi dioat Danobis :
Ecclesia srriptum est Exibunl angeli messorer, et
:

nostrum panem mentis et corporis. Lucas dicit :

colligenl de regno ejus omnia scandala (Matlh. xm).
Panem nostwm quotidianum, quod tam de corporali De regno triumphantis Ecclesioe reperitur Venient :

quam de sacramentali pane potest intelligi, videli- et recumbcnt cum Abraham, Isaac et Jacob in regno
cet de viatico. Greecus habet epiousion, quod inter- coelorum (Matth. vm). De regno fidei dicitScriptura :

pretatur supersubtatilialem. Hsebreus vero sogolla, Degnum Dei intra vos est (Luc. xvn). De regno spe-
quod intprpretatur ayregium, vel peculiarem, ob hoc ciei Dominus ait Percepite regnum quod vobis pa-
:

forte Lucas videns Matthasum sogolla dixisse, quod rutum est ab origine mundi (Matth.xxv). De regno
sonat peculiarem,d\x\t quol idianum. Grscus antem , Seriptura? legitur : Aufcretur a vobis regnum Dei, et
interpres Matthaei, quia vidit eum dixisse soyolla, dabitur genti facienli jructus ejus{Matth. xxi). De re-
quod sonat egregium, d\c\t epiousion, id est super- C gnopatria) reperitur : Fulgebunt justi sicut sol in
substantialem regno Patris eorum (Matth. xm). Sed et ipse Chri-
CAPUT XXIV. stus dicitur regnum Dei secundum illud : Si ego in

De voluntate Dci quam i» terra sicut in ca-lo fieri digiio Dei ejicio dsemonia, perfecto, pervenit in vos
postulamus. regnum Dei (Matth. xiv). Adveniat igitur regnum
Fiat voluntas tua. VuluLtas Dei duplieiter intel- tuum, regnum ad regnum, militans ad
id csl veniat

ligitur, et beneplacitum Dei aetcrnum, et signum triumphans; regnum tuum adveniat, id est ad vi-
beneplaciti temporale. Ueneplacilum Dei semner dendum te veniat ut repnum tidei ad regnum trans-
impletur; unde : Volunlatiejus qvis rcsislet? (Rom. eatsneciei, quoniam hsec est vila irterna, ut eogno-

ix). Et : Omnia qttacuuque voluil Dominus fecit in scant te sotum verum Deum, et quem misisti Jesum

<"(E/o«*i?i/<;>T(i(Psu/.cxiii).Signabeneplaciti quinque Christum {Joan. xvn), quasi diceret Da nobis spi- :

sunt Dr*ccptio,
: prohibilio, prouiissio, consilium tum intellectus, quo mundati corde, intelligamus
Unde Magna opera Domini cxquisita te in praesenti regnare per tidera, ut in futuro te
et operatio. :

in omncs voluntates ejus [Psal. cx). Hsec r.on semper videamus regnantem in nohis per speciem (II Cor.
implentur, seJ utimpleantur oratur Fial voluntas :
v); quod est contra gulam, de qua dicit propheta :

'''"'"" ''' ebrietas aufert cor (Osc. iv). Tunc

tua, id est opere compleatur, quod pra;cipis, quod D (>»"'
cognoscemus sieut et cogniti sumus videntes nou
consulis, quod suades; quia non sullicit volunlas
ptr speculum in ;rnigmate: sed tunc facie ad /aciem
ubi adest facultas. Sicul in civlo in terra, id est
sicut in angelis, vel sicut in
iltt
videbimus Deum deorum in Sion (I Cor. xin).
in hominibus ;

perfectis, ita et in convcrsis ; vel sicufin Christo, CAPUT XXVI.

ita et in Ecclesia, vel sieut in mente, ita pariter et De sanctificatione nomini*.
in curne, ul caro non oODOupisoat advereus spiri- Sanctifieexur nomen tuum Nomen Patris quatuor
tuin seeundum illuJ Cor nuumttcaro mta exsul- :
sanctilieatur modis in filiis.duobusin via, et duobM
taverunl in Deum vivum (Psu/.lxxxih). Qnasi dicat : in patria. In via perelticientiam et perseverantinm ;

Da nobis spirituin cmisilii, ut faciamus vclunta- in patria per eonsummationem et ostensionem. In

tcui tuam, maxime miaerioordiam qua? perimit via namque nomen pntris Banotifloatur iu liliis,
ttvaritiaiit, quutenus iniseiicordintn consequamur, quand." snnctilientionig effeotum operalur in eis,
s.cuudum illud : Deatt miserieordes, quoniam tpsi volqn.uulosanetificatioqunm acooperunt i:i nomioe
 :

905 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO UBRI SKX. - LIB.

?.!?. «S;;::;!:,,:!:!:!"^
Patr.s sanctificatur infiliis.quia
matur D eis.ut nunquam possint
i
sancitur et confir-
a filiatfonis gra-
A #* iib
hominis super lerram
— * -^^ - ^«^
VI.

{Job. vm), liberatus a malo.

906

pet.t ut intentationem non inducatur.Et quiadum

tia separari.Hic est enim quasi
mobile nomen Pa- in hao vita consistit.semper
est in aliquo peccato
tr.s in filus, nam
Judas quandnqne fuit filius
et
Nam st dixerimus quod peccatum non habemus, nos
:

quandoque non fuit pro qua

pnssibilitate n.a-
;
ipsos seducimus, et veritas in nobis
nendi dixit Apostolus non est {Joan. i)
: Castigo eorpus meum el in i.leo petitut deb.ta dimittantur. Cum autem fue-
servitutem redigo, ne forte cum
aliis prsedicavero, rit liberatus a malo, cum vicerit
ipse reprobus effiaar tentationes, cum
(I Cor. ,x). Ibique noraen debita fuerint dimissa, quia per se stare non po-
Hatns sanctificatur in filiis,
quia lales ibi sunt test.ne diu exspectando deficiat, petit utsibi
Blii. m quibus Spiritus sanctus apparet, tunc
panis
quotidianus donetur. Deinde cum fuerit liberatus
erunt manifesti qui nunc sunt
ocrulti, secundum a malis et roboratus in bonis.petit ut fiat voluntas
illud Nos insensati vitam illorum xstimabamus
:
in- Dei, sicut in ccelo
saniam, et /inem illorum sine
et in tprra. Quae quoniam in
honore; ecce quomodo bac vita perfecte non
computati sunt inter filios Dei,et
lieri potest. mox petit ut re-
intersanctos sorstl- guum adveniat, in quo nomen Patris sanctificetur
lorum est (Sap. v). Quasi dicat Da nobis spiritum
:

jj
in lil.is, et nunquam de caetero possint a sanctifi-
sap.entiie.prout dicitur a sapore, id
est juc.indita- catione separari. Amen. Hebrasus unum ex his tri-
tem aeternam, utgustemus quam tuavis est Domi- bus ponit in fine, Amen, Salem, quaesonant, vere,
nus {Sup. xii), generantem in nobis pacem, id est semper, pacem. Beatus Gregorius orationem Domi-
motuum interiorum quietem,ut caro non concupi-
nicsm post canonem super hostiam censuit reci-
scat adversus spiritum (Ga/.v),quia
non est pamos- tari.
stbus a /acie pecca'orum
(Psal.xxxvu), ut ita sancti- CAPUT XXVIII.
ficetur nomen tuum, id est
Pater in filiis, quate- De sihnlio post Orationem
nus in
Dominicam.
prasenti difficile, in futuro nequaquam a Quod hinc sequitur
lil.at.oms gratia separentur. secrete,
silentium innuit
Quod est manifeste Dominicae sep.ilturae.mediante Sabbato, qno Domi-
contra luxuriam, qua qui laborat non jucundatur
in Deo.id est pacem Dei
nus in sepulcro quievit.Unde Luca testtinte:M<ifiere«
non habet; filiug Dci non
quse paraverant unguenta, Sabbato quidem
est, sed jumento assimilatur, siluerunt
quia quasi jumen-
tum in stercore
secundum mandatum (Luc. xxm). Sed qui in sepul-
suo computrescit [Joel. i).
cro secundum carnem quievit, secundum animam
CAPUT XXXVII. descendit ad inferos.ut forlior snperveniens fortem
De duplici ordine
Vernm Hnnlov
,m,ra
d P
Dominica,
cum
.
'

unus ,-f
in h
o=t

I ll°'
descendendo,
donis; et alter in ascendendo, qui
l.. .
a

qui concordat
. j
a " dU
•

ln 0rati0 ne
,
C dit ^^
=puua le i armatum
spoliaret aru.aium (Malth.
(maun. xn).

quo non erat aqua (Zach.

»« *«- »«
Liberans eos a malis
ix).
Tunc
lunc ergo momor-
««cJdeiaeu, in

concordat pra3teritis,praesentibus et futuris.Etdans eis pacem

vel convenit cum virtulibus.
Dona namque de perpetuam, in qua sunt semper et a peecnto liberi,
summis ad ima descendunt. Unde
Requiescel su- :
el a perturbatione securi. Hsc oratio
per eum spiritus sapientUu et Libera nos... :

intellecfus (Isa. xi). dicitur embolismus,et est expositio novissimae

Homo quidem pe-
multis malis circumdatus, primo
titionis orationis Dominicae.

LIBER SEXTUS.

CAPUT PRIMUM. quium sepulturae.Juxtaquod

il legitur : Quiamulieres
De resumplione patenx, quam sacerdos
accipiens os- emerunl aromata, ul venientes
unyerent Jesum, et
culatur.
valde mane una sabbatorum veniunl ud monumen-
Post passionis tristitiam, ad
resurrectionis gau- tum, orto jam sole. El dicebant ad invicem Quis
dium pervenitur.secundum iUud quod :

legitur : Ad revolvet nobis lapidem ab ostio monumenli ? (Marc.

vesperum demorabitur fletus, ct ad matulinum Iseli- xvij. Hanc ergo putenam,
id est cor amplum lati-
tia (Psal. xxix).
Subdiaeonus quidem et diaconus tudine chaiitatis sacerdos accipit, id est Chrislus
repraesentant palenam, qu.im sacerdos
accipiena acceptat quia vero cruciiixus ardenti desiderio
;
nscula»ur, et cum ea signum crucis sibi facit in quaerebaturjuxla quod angelusinquit niulieribus:
faeie.Hi tam numero quam obsequio
sanctas illas Scio quod Jesum quxntis cruci/i.vum (Matth. xxvm).
mnlieres significant, de quibus narrat
evangelista Idcirco crux ejus cuiu patena signatur in facie sa-
Matthajus : Quod vespcre Sabbaii qux
lucescit in cerdotis, statiu.que sacerdos osculatur patenam,
pnma Sabbati venit Maria Magdalena
Maria
el altera ostendens quod Christusconfettim impleveritdesi-
vtdere sepulcrum (Matth.xxvm).
Praesentantes pale- derium mulierum, moxenim occurrit
nam.id est cor patens latitudine charitatis in iilis dicens :

obse- Avete. Quae procidentes tenuerunt pedesetejus, ado-

Patrol. CCXVII.
2!)
907 INNOCENTII III PAPjE. 908

raverunt (ibid.), baud dubiuiu quin pedes fuerint A. extra passionem, quao per calicem designatur.
osculatae. Chrlttui onim resurgens a mnrtuis,jam non moritur,

CAPUT II. tnors illi non dominabilur (Hom. vi). El qui

ultra

De fradione hostix, cujus purticulam sacerdos mittit cum ipso sunt non esurient amplius, neque
sancti,
in culicem. sitient,neque cadel super illos sol, neque ullus xstus,

Tunc sacerdos frangit hostiam in tres partes, et quoniam priora tranrierunt (Apoc. vn, xxi) Tertia

duabus extra calicem resorvatis, cum alia signum pars in calicem ponitur, signilicans eos qui adhuo
eflicit, supra calicem, do cujus oro dia-
crucis ter in passioneconsistunt.donec dehac vita migrantes,
conus removeral corporale, et alta voce dicendo : ad caput suuin transeant, nec moriautur araplius,
Pax Domini sit semper vobiscum, particulam hostiae neque ullatenus patiantur.
dimittit incalicem.Frangiligitur sacerdos hostiam, CAPUT IV.
ut in fractione panis Dominum cognoscamus.sicut De Agnus Dei.
illi duo discipuli Domini cognoverunt, quibus ipso Non solum autem per signa, sed etiam per
die resurrectionis Jesus apparuit in Emmaus trans-
vorba resurrectionis gaudium intimatur. Sacerdos
euntibus (Luc. xxiv). Commistio panis ct vini dc-
unira alta voce pronuntians Pax Domini sit sern- :

signat unionem carnis et animre, quae in resur- g per vobiscum, insinuat quod die illo una Sabbato-
rectione Christi denuo sunt unitoe. Nam, ut pra> rum venit Jesus et stetit in medio discipulorum suo-
dictum est, panis ad carnem, et vinum refertur ad rum, et dixit eis : Pax vobis. Quia vero Jesus statim
animam.Et ideo ter signum crucis produciturcum ut salutavit apostolos, dedit eis potestatem remit-
hostia supercalicem,quiavirtus Trinilatis animatn tendi peccataQuorum, inquit, remiseritis peccata,
:

crucifixi reducit ad carnem, ne derelinqueret ani- rcmiltunlur et quorum retinuerilis, retenia sunt
eis ;

inam ejus in inferno, nec daret carnem ejus videre (Joan. xx). Idcirco chorus clamat ad ipsum et
corruptionem. Juxta quod ipse dicit in Psalmo :
postulat Agnus Dei qui tollis peccata mundi, mise-
:

Ego dormivi somnum ccvpi et exsurrexi, quoniam

el rere nobis. Lavit enim nos a peccatis nostris in
Dominus suscepit me (Psal. xv, ni). Ideo tres cru- san^uine suo. Agnus Graace dicitur ab di-fvov quod
ces fiunt cum hostia super os calicis.quia tres mu- cst pium, Latine ab agnoscendo ; quoniam in ma-
lieres quaerebantcrucitixum ad ostium monumenti. gno grege solo balatu matrem agnoscit. Christus
Unde : Quid qu&rilis viventcm cum mortuis ? (Luc. autem in ara crucis,et patrem agnovit et matrem.
xxiv). Os ergo calicis in hoc loco significat ostium Patrem obedientia, matrein cura. Ibique pius
monumenti, de quo diaconus removet corporale, obtulit se, pro nobis. Et ob hoc in altaris immo-
designansquod angelus Domini revolvit lapidemab latione ter dicitur Agnus Dei, quasi, agne qui
C
ostio monumenti. Illud sane debet intelligi, quod agnovisti Patrem miserere nobis, pie qui redemisti
dicit sacerdos, cum hostiam mittit in calicem :
mundum da nobis pacem. Porro secundum consue-
Fial, inquit, commistio corporis et sanguinis Do- tudinem antiquam scholas cantorum, quam adhuc
mini. Quod utique referendum est ad species panis ipsi conservant, et in pluribus servatur Ecclesiis,
et vini, quibus continetur corpus et sanguis. Lateranensii nullatenus variatur, sed
ut in tri-

CAPUT III. bu9 vicibus uniformiter dicitur miserere nobis,

Quid significent partes illx qux fiunt de sacrificio. propter tria genera peccatorum, quae petimus no-
partes significent, Sergius papa bis remitti, cogitationis, loculionis et actionis co-
Quid autem
:
illae

Triforme est corpus Chrisli. » gitationis in corde, locutionis in ore, actionis in

determinat,dicens :

opere vel propter tres ordines fidelium in Eccle-

Pars oblata in caliceni missa, corpus Christi quod ;

qui sunt Noe, Daniel et Job, quos Ezechiel

jam resurrexit, monstrat. Pars comesta, ambulans sia,

vidit in visione salvandos (E&ech. xiv). Et secun-

adhuc super terram.Pars in altari usquo ad finem
remanens.corpus jacens in sepulcro.quia usque ad dum parabolam evangelicam duo sunt ih lecto,duo
sunt in agro, et duo in mota, quorum unus assu-
finem saeculi sanctorum corpora in sepulcro erunt.
Potest et aliter hoc mysterium explanari. Est enim
metur, et alter relinquetur t,Matth. xxiv). Postmo-
duin autem multis et variis adversitatibus et ter-
corpus Christi universalia Ecclesia, scilicet caput
roribus Eccclesia) ingruentibus, ccopit ad Domi-
cum membris, juxta quod dicit Apostolus Unus :

panis et unum corpus multi simus (1 Cor. x). Et

num clamare de tribulatione, dona nobis pacem. Et
ut clamor ejus facilius audiretur,in ipsa duxi ira-
inveniuntur in isto corpore quasi trcs paHes, ex
molationis hora clamandum. Hiec tamen varietas
quibua totum corpus consistit.Una pars est ipsum
caput videlicet Christus, qui et caput est et pars non discrepat a consuetudine Veteris Testamenti,
corporig. Altera pars sunt illi, quorum corpora ubi cum secundo reperitur, Parce, Domine, parce

requiescnnt in tuinulis, ot aninia- regnant cum populo luo, tertio variatur, et M des hxreditatcm

Christo. Et sunt quasi simul liae clu;n pnrtos vide- tuam in opprobrium 'Dicamus ergo mise-
(Joel. n).

licet caput ct h;cc pars corporis altera, sicut scrip- rere nobis, quantum ad aniiuara. Item mncrcre no-

tum est : Vbicunqut lunit eorpvt, iiluc confrtgt- Dt'j,quaQlum ad oarnem <tona nobis pae#M,propter;

bunlur et aquikv [Maith. xxiv). Propterea in altari atramqut ut habeamua paoem peotorla pirtlu-
i

dumpartos Beorsumextraoalicem rosorvantur,quasi lora.et pacom corporia teuiporalem.Sergius autem

 909 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. VI. 910

papa statuit, ut inter communicandum Agnus Dei A. et carnis ad animam, vel unionem qua unita est
a clero cantetur. Christo humana natura, sancta Ecclesia, et fldelis

CAPUT V.
anima. Ad significandum triplicem pacem, tempo-
ralem, spiritualem et a:ternalem, episcopus solem-
Dc osculo pacis.
niter celebrans ter osculatur ministrum, vel mini-
Posquam Dominus salutavit apostolos, iterum
stros semel, et secundo diaconum, et tertio sacer-
dixit Pax vobis (Joan. xx), ostendens quod non
:

dotem. Ad notandum quoque duorum testamento-

solum debemus habere pacem in ore, verum etiam
rum concordiam,episcopusduabus vicibus codicem
pacem debemus habere inpectore,nesimus de illis
osculatur, quia rola continetur in medio rota?, et
qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem
duo cherubim sese respiciuntversis vultibusin pro-
in cordibus eorum (Psal. xxvn). Ideo cum hoc dixis-
piliatorium (Ezech. i). Ad notandum charitatem, sa-
sel aposlolis, insufflavit et ait : Accipite Spiritum
cerdos osculatur patenam, qu« designat cor patens
sanclum (Joan. xx). Ad quod utique designandum
ad altitudinem charitatia. Unde Nonne cor no- :

sacerdos pr»bet osculum oris ministro, qui reve-

strum ardens erat in nobis, dum loqueretur in via ?
renter inclinans, pectus osculatur ipsius, et pate-
(Luc. xxix.) In signum reverentia; diaconus et sub-
nam
ntas,
extendit, ut per pacisosculum attendaturcha
quam patenam supra diximus dcsignare.
..... n
B
diaconus peues etmanus summi pontificis oseulan
,„_ ___ .__?__ i.»..:
tur, pedes subdiaconus osculatur, postlectam epi-
Quia ergo charitas Dei diffundiiur in cordibus no-
stolam, et diaconus ante legendum evangelium ma-
stris per Spirilum sanclum, qui datus est nobis
num osculatur, offerens ampullamcum aqua, calf-
iRom. v), ideo pacis osculum per universos fideles
cem cum vino. Et subdiaconus offerens palenam
diffundilur in Ecclesia. Nam et Apostolus (Hom. xvi)
cum hostia, thuribulum cum incenso, uterque
admonet salutarenos invicem in osculosaecto. In
vero de manu pontificisaccipienseucharistiam.il-
primitiva quidem Ecclesiasingulis diebus qui cele-
lud quoque vacare non ^creditur a mysterio quod
brationi missarum intererant, communicare sole-
summus pontifex a ministro septem modis accipit
bant, sed crescente multitudine fidelium, traditur
osculum : ad os, pectus, ad humerum, ad manus,
institutum.uttantura diebus communicarer.t Domi-
ad brachia, ad pedes, genua, expressum myste-
nicis. Postmodum autem quia nec hoc potuit ob-
rium, sed alias exprimendum.
servari, tertia secuta est institutio, ut ter saltemin
anno quilibet Christianus debeat accipere Eucha- CAPUTVII.
ristiam, hoc invento remcdio, ul singulis diebus Quarc episcopus subdiaconum et diaconum commu-
nicat.
osculum pacisdaretur pro mysterio unitatis. Quia
Tunc episcopus communicat cum ministris insi-
vero per immolationem hostia; salutaris dimissis
p nuans quod Christus post resurrectionem mandu-
peccatis reconciliamur Altissimo, recte pacisoscu-
cavit cum dispulis. Nara convescens prxcepit eis ab
lum decrevit Ecclesia, cum pro peccatisimmolatur
Hiersolymu ne discederent (AcX. i). Quod autem
Hostia salutaris. Inncentius autem papa primus
unam partem accipiens, reliquaa ministris impen-
aliam causam assignat(47). «Pacem, inquit.asseris
dit, illud insinuat, quod Lucas evangelista comme-
anteconsecrata mysteria quosdam populis imperare
morat, quia Jesus accipiens panem manducavit co-
vel sibi sacerdotes inter se tradere, cum 'post om-
ram suis discipulis, sumensque reliquias dedit illis.
nia quse aperire non debeo, pax necessario sit indi-
Et quoniam, eodem evangelista testante, Jesusacce-
cenda, per quam constet populum ad omnia quae
pit panem, ac fregit et porrigebat illis, quorum cor
mysteriis aguntur atque in Ecclesia celebrantur
urdens eral in eis (Luc. xxiv) ; idcirco pontifex inte-
prsebuisse consensum, ac finita esse pacis conclu-
gram Eucharislia? medietatem accipiens super pa-
dentis signaculo demonstrentur.
tenam, frangit in partes, et eas porrigit ministris
CAPUT VI. comedendas.
De diversis osculis quse danlur in missa. CAPUT VIII.

Osculum in sacra Scriptura significat unionem, Dc ablulione manuum post Eucharistiae sumptionem.
charitatem, pacem et reverentiam. De osculounio- D Post sumptum Eucharistia; sacrificium sacerdos
nis sponsa dicit in Canticis : Osculetur me osculo abluitet perfundit manus, nequidincaute remaneat
oris sui (Cant. i). De osculo charitatis Isaac inquit ex, contactu divinissimisacramenti, non quod quid-
ad filium suum : Accede ad me et da mihi osculum quam immundum excontactu sacramenti contraxe-
fili mi (Gen. xxvn). De osculo pacis dicit Apostolus rit, sed ut suam potiusindignitatem commemoret,

(liom. xv]). De osculo reverentire inquit Dominus ad qui se judicavit tantis sacramentis celebrandis indi-
Simonem : Osculum mihi non dedisti. Hsec autem gnum ; secundum quod Dominus ait Cum omnia
:

ex quo intravit, non cessavit osculari pedes meos bona feceritis, dicite : Servi inutiles sumus (Luc.
(Luc. vn). Ad designandum ergo tres uniones in xvn). Indignum quidem existeret, ut manus, qua?
Christo,sacerdos ter osculatur altare,videlicet unio- corpus incorruptibile tractaverunt, corpus corru-
nem divinitatis ad animam, divinitatis adcarnem, ptibile contingant, donec studiose Liventur. Ablu-

(47) Innocentius I, Ad Decentium, c. 1.

 Ull 1NN0CKNTI1 III PAPyK. 012

tlonia auteiu aqua debet in looum inuuduin diifuiidi \ cipit osculum u pontitice, sed in porceptione san-
bouosle, ut altitudo sacramenti reverentius honore- guinuis suscipit a diacouo, ut qui non insacrissunt
tur. Trina vero sacordolis ablutio, quae litin prin- amplius honorentur. Quamvis in hoc et niystica
cipio, in medio, iu line, designat uuiiulationein co- possit assignari ratio.
gitationis, locutionis et actionis. Vel purgationem CAPUT X.
originulis peccati, criminalis et venialis. Sivc quod De postcommunione.
agitur perignoruntiam, negligentiatn et industrium Antiphona qu;u post communionem concinitur,
ad quorum emundutionem otTertur sacrilicium sa- apostolorum gaudium de Christi resurreclione si-
luiare. Haic tauien ublutio potest referri ad ublu- gnilicat. Secundum illud quod legitur ; Quod <ja-
tioiiem baptismi, cujus formam Chriatus post re- visi sunt discipulit viso Domino, et prx gaudio mi-
surreclionoin instituit. Euutes, inqail, docete omnes rabanlur (Joan. xx). Quod autem reciprocando
gentes, baptizantet eos in nomine Patrit, et Filii, et cantatur, insinuat, quod discpulis resurrectionis
Spiritui suncti. Qui credideril et baplixatus fuerit, gaudium sibi Unde duo disci-
niutuo nuntiabant.
salvus erit [Matth. xxvu Murc xvi).
; puli cum invenissent undecim congregatos, et eos
CAPUT IX. qui cum ipsis erant, dicentes : Quia resurrexil Do-
Quod Romanus ponti/ex alium in communicando mo- Q minus vere, et apparuit Simoni, el ipsi narrabant
rem observal qucegesta erant in via,ct quomodo cognoverunt eutn
Ut autem in perceptione corporis et sanguinis in fractione panis (Luc. xxiv). Hxc est ergo dies
Christi nulla possit fallacia suboriri, sed in utro- quam fecii Dominus, cruttemus et Ixtemur in ea.
que perceptionis veritas evidenter appareat, sum- (Psal. cxvu.)

mus pontifex nonstatim particulam hostiae dimittit CAPUT XI.

in calicem, sed eam post trinum crucis signaculum De oralione novissima.
in patenam reponit, et postosculum pacisad sedem Peracto aliaris mysterio, pontifex cum mini-
ascendens.ibiconsistens, universiscernentibuspar- stiis ad altare procedit, et ultare deosculans, eleva-
tem majorem suscipit oblatae de patena, quam ei tis mauibus, ultimam orationem exsequitur, bene-

diaconus repraesentai, psamque videntibus dividens

i dictlonem illam significans quam Christus ascen-
unamque parliculam sumens. aliam mittit in cali- surus in ccelumlegitur dixisse discipulis suis. Nam
cem, quem tenet coram ipso subdiaconus, de quo ut Lucas commemorat, eduxit eos foras in Belka-
sanguinem haurit cum calamo. Deinde particulam niam, et etevatis manibus, benedixil eis. Et faclum
unam cum osculo traditdiacono, aliamque subdia- cst cum benedixisset illis, recessit ab eis, et fereba-
cono sine osculo, quem ad altare ministrantem ei Unde post salutationem
tur in ccelum (Luc. xxiv).

calieem diaconus osculatur. Et tnnc subdiaconuss '

novissimani, quam sacerdos facit ad populum, dia-
particulam dimissam in calicesumit cumsanguine conus alta voce pronuntiat: Ite missa est, reprao-
^, Hujus rei causam, non allegoricam, sed historicam sentans illud quod dictum est ad apostolos Hie :

a nonnullis audivi,quam quia nunquam in authen- Jesus qui assumptus est a vobis in coelum (Act. i).
tico scripto potui reperire, melius reticendam cen- Chorus autem qui Dco g ratius gr&lu\sindo respondet,
sui quam temere asserendam. Et licet non omnium, imitutur upostolos qui adorantcs regiessi sunt m
quaj a majoribus introducta sunt, ralio reddi pos- Hierusalcm cum gaudio mcigno, et erant semper in
sit, reor, tamen quod in his profunda lateant sa- templo iaudantes, et benediccntcs Dcum. Luc. xxiv.)
crainenta. Homanus communicat
pontifex ideo nou Et ad hoc respicit quod in diebus profestis dicitur:
ubi frangit, sed ad altare frangitet ad sedem com- bcnedictimus Domino; Deogratias, stutimque bym-
muuicat. Quia Christus in Enimaus coram duobus nus et psalmi illi dicuntur : Benedicite et Laudate.
discipulis fregit in Hierusalein coram uudecima
; Notandum vero quod Christus post resurrectionem
postolis munducavit. In Emmaus fregisse legitur Pax robis,
bis legitur salutusse discipulos dicens :

(Luc. xxvi), sed manducusse non signum duplicis pacis, videlicct temporis etster
legitur : iu Uieru- in

salem non legitur fregisse, sed legitur comodisse. nitatis, quoe secundum prophetam est pax super

Ministri repraesentaal pontilici oblatam et calicem, D pacem (Isa. lxvi), de qua Dominus inquit apostolis:
quia discipuli obtuleruntChrislo partem piscis assi, Pacem relinquo vobis, pacem »n iim do vobis (Joan.
et favum inellis. Puis piscis assi corpus Domini xiv). Hanc duplicem pacem, per duplex osculum sa-

crucitixi, qui fuitin ara crucis ussatus, favus mellis cerdos insinual, cum priusosculatur ministrum, et
sunguis Clnisti, super niel et favum dulcis faucibus postea altaro.
unimai diligentis. Ad notundum verodistinctionem CAPUTXII.
inter sucros ordines, non sacros, diaconus
et et inde dicitar MIM,
qui superioris sunt ordinis.cuin perc.piunt Kueha- Missa dieitur et luiuisteriumet luysterium, idest
ristiuin, osculum sutcipiunt ab episcopo. Aeolythus nlli.iuin quod proferturots;uTiliciuui quod olfertur.
et qui sunt Inferiorum ordinuin non suscipiunt. Offloium vito dividilur in inissa catechuiuenoium
Subdiuconus vero, quia oharaotor hujusinodi quon- ttQdelium inissaui. Missa caleohunenoruiu esl ab
dum inter non sucros, nunc autem inter sucros or- usque post ollcituiiiuu. Et dioitur unssaab
introitu
dines reputatur, in perceptione corporia non sus- emUUndo, quia teinpore quo saoerdos incipit eu-
 :

913 DE SACRO ALTARIS MYSTERIO LIBRI SEX. — LIB. VI. 914

charistlam oonsecrare,eatechumeni foras de eccle- A vni). Sane per humerum pxprimitur principatus,
sia emittuntur. Perlectosiquidem evangelio, diaco- secundum illud propheticum Et factus esl princi- :

nus clamare solebat Si quis caterhumenus aiesl,

: patus super humerum ejus (Isa. ix). Principatum
exeat foras. Catechumeni sacris mysteriis interesse vero Salvatoris expressit vox angelica, prophetica
non debent, quoe non nisi baptizatis fidelibus com- et legalis. Angelus enim inquit ad virginem: Dahit

mittuntur. Sicut de quibusdam, qui catechumeno- ei Dominus sedem David patris cjus, et regnabit in

rum, et nondum renatorum typum gerebant. Scri- domo Jarob in setertium, et regni ejut non eril finis
ptum est enim Ipse autem Jesus non credebat se
: (Luc. i). Propheta dicit in Psalmis: Sedes tua in
illisUoan. n) Missa fidelium est ab olTertoriousque sseculum s;cculi, virga recta etvirga regni tui, propler-
poslcommunionem. Et dicitur missa a dimittendo, ea unxit te Deus oleo Ixlitix prse consoriibus luis
quiatunc ad propria fidelis quisque dimittitur. Con- (Psal. xliv), Moyses inquitLxtamini si-
in lege ;

stilutum est enim in Aurelianensi concilio ntcum mul, codi cum eo et adorent eum omnes angelt Dei

ad celebrandas missas in Dei nomine convenitur, (Deul.xxvn). Ad quod drsignandum, tres humerum
populus non ante discedat,quam missne solemnitas pontificis in signum reverentiseosculantur primi- :

compleatur(48). Totum autemofliciumdicilurmissa cerius in principio, diaconus in medio, sacerdos

quasitransmissio, eo quod populus fidelis per mi- n la fi ne
nisterium sacerdotis (qui fungitur ministerio me- CAPUT XIV.
diatoris inter Deum et homines) preces et supplica- De bcnedictione novissima.
tiones et vota transmittat Altissimo. Ipsum sacrifi- Ultima benediutio quam facit episcopus superpo-
cium, idest hoslia missa vocalur, quasi transmissa. pulum, missionem Spiritus sancti siunificat, quem
Primum nobis a Patre ut esset nobiscum, postea de coolo misit Dominus in apostolos, juxta quod eis
Patri a nobis, ut intercedat pro nobis ad ipsum. ipse promisit Accipietis inquit virtutem superve-
Primum nobis a Patre per incarnationem, postea nientis Spiritus sancti in vos {Act. i). Haec benedictio
Patri a nobis, ut intcrcedat pro nobis ad ipsum. per verbum oris etsignum crucis exprimitur. Quo-
Painium nobis a Patre per sanctificationem, postea niam illa missio per sonum aeris et lingunm ignis
Patri a nobis per oblationem. Hsc est sola sufficiens innotuit, juxta quod legitur Factus esl repenle de
:

et idonea missio seu legatio ad solvendas inter cmlo sonus tanquam advenientis spiritus vehementis.
Deum et homines inimicitias et offensas. Cum ergo Et apparuerunt illis disperlilx. lingu,r. tanquam
diaconus ait Ite missa est, idem est ac si diceret,
: ignis (ibid.) Licet autem Spiritus sanctus spe-

redite ad propria, quia oblata est hostia salutaris. cialiter missus fuerit in apostolos, quiatame.n indi-
visa sunt ope.ra Trinitatis, missionem illam tota fuit
CAPUT XIII.
^ Trinitasoperata. Ideoque benedictionem istam facit
Quare sacerdos pontificis humerum osculatur.
episcopus in nomine Trinitatis, auotoritate Psal-
Oratione finita sacerdos qui assistit episcopo mistae dicentis : Benedical nos Deus Deus noster, et
mensam altaris etarmumpontificisdextrumoscula- benedicat nos Deus (Psal. lxvi). Benedictionis for-
tur, ostendens hunc esse illum pontificem, qui se- mam Ipgis expre«sit auctoritas, Domino dicente per
cundum legem figurate dextrum armum scparare Moysen Invocabu nomen meum super filios lsrael,
:

debet de hostiis salutaribus vel pacificis (Lev. vi, et ego Dominus benedicam (Num. vi).

LIBELLI CONCLUSIO.

Nemo cum expositionem istam audierit, hoc sa- volui. Praesertim eum causarum sim
ex officio, tot
crificium sufficienter aestimet expositum. Ne forte impeditus incursibus, negotiorum nexibus irre-
tot
cum opus humanum extulerit, divinum extenuet p. titus, ut infra breve temporis spatium, nec ad me-
sacramentum. In hoc enim officio tot ettanta sunt ditandum otium nec ad dictandum quiverim nan-
involuta mysteria, ut nemo, nisi per unctionem oisci quietem. Et quidem minor in singulis, divi-
edoctus, ea sufficiat explicare. Quis enim novil ordi- sus ad singula vix potui rneditata dictare, nedum
nemcceli, tt ponetrationes ejusinterralJob. xxxvm.) meditando concipere. Quocirca non solum beni-
Nam perscrutalor majestatis opprimetur a gloria gnum iruploro leclorem, verum etiam desidero libe-
[Prov. xxv). Ego quippe non pravalens lippien- rum correctorem. Hancsolam apud homines hujus
tibus oculis solem in rota conspicere, tanti mysterii opusculimercedem cxspcclans, ut apud misericor-
majestatem, quasi per speculumin xnigmate (I Cor dem judicem pro meis pcccatis devotas orationes
xui), mihi visus sum intueri, nec penetrans ad in- effundant, qui perlecte cogiwcit qua cordis inten-
teriora ccenaculi, sed pras foribus assidensin vesti- tione tiactatum istum exegerim eisi non multis,
bulo, feci diligenter ut potui, non sufficienter ut saltem aliquibus, aut etiam mihisoli modico
vel in

(48) Can. 22.

915 INNOCENTII III PAPJS. 916

proluturum. Quiaverocanonem missae particulutim A plenior pateal intellectus, totum continue censui
exposui.ne quid additum vel subtraclumseu trans- aubscribendum.
positum videatur, ut legentibus ipsius oxpositionis

Finito libro, sit laus et gloria Christo.

INNOGENTII III PAP^E

DE BEATISSIMA VllUSlNE MARIA ET FILIO EJUS JESU CHItlSTO ENCOMIUM

Virgo Dei genitrix virga est, flos lilius ojus. Pree- B enim tcnuis, tener et levis, lenis et pulcher, fla-
sumo pauca, et pauca loqui de virgine virga, et ti- grans et utilis. Quid enim flore cum isto tenuius
lio flore. Mirallorissummitaset inattingibilis virgae cum atteritur, quid lenius
astringitur, quid tenerius
proceritas. H;ec est virga recta, virga erecta, pro- cum attrectat, quid levius cum portatur, quid spe-
cera, fragilis, gf acilis, flexibilis, frondosa, florigera, oiosius cum aspicitur quid flagrantius cum adora-
fructifera. Recta per juslitiam, precta per devotio- tur, quid utiliuscumeffectus attenditur (Psal lxiv).
nem. procera per longanimitatem, fragilis per ab- Filius virginis et flos tenuis ad indignationem, tener
jectionem sui, gracilis per humilitatem, flexibilis ad miserationem, lenis per mansuetudinem, levis
per mansuetudinem, •
frondosa per saoctissimam dominatione, pulcher moderatione, flagrans repro-
conversationem, fllorigeraper virginalem conce- missioce, utilis remuneratione. Est ergo tenuis fla-
ptionem, per partum vitac aeternae fructifera. Recta gellis, tener misericordiis, lenis in donis, levis in
per fidem, erecta perspem, procera per charitatem praaceptis, pulcher exemplis, flagrans promissis,
fragilis per pudorem, gracilis per despectionem fructuosus in pramiis. Hic flos factus est nobis me-
mundi, fllexibilis per coinpassionemproximi, fron- dicina, in ipso potus et esca, ex eo mel et cera.
dosa per bonorum operum exsecutionem, florigera Medicina in redemptione, potus etesca injustilica-
per gloriam virginitatis, fructitera per prasrogati- p tione, mel etcera in glorificatiooe. Exhac medicina
vamfecunditatis. Miranda fecunditatis praerogativa, sempiterna sanitas incorruptionis, ex hac medicina
quod talis talem. taliter genuit. Gracilis virgo ante esca refectionis interna? satietatis, ex hac medicina
partum, et virgopost partum. Qualiter, angelo an- potus ebrietatis spiritualis, aeternaj fecunditatis, de
nuntiante, Spiritu sancto operante, virtute Altis- illius cerasplendor summac claritatis, inejusmelle
simi obumbrante (Luc. Qualem, Sanctum san-
i). dulcedoperpetuaefelicitatis. Flos est nobisChristus
ctorum, unicum matris virginis, unigenitum Dei in humanitate, fructus in divinitate : flos in terris,
Patris, Denm et Uominum majestatis. quam bene fructus in coelis ; flos in redemptione, fructus in
quam recte flos dicitur, qua;ex virginuli virga per- glorificatione. Quem ipse nobis largire dignetur.
ducitur, in quo semper sunt quae miremur Est I Amen.

INNOGENTII III PAPiE

DE VITA ET PASSIONE DOMINI NOSTRI JESU CHRISTI, OIUTIONES TRES

EKFICACISSIM.* I

Qui contrite et devote eas legentibus plurimas contulit remissiones et indulgentias.

ORATIO I. D judicari.et ut agnus innocens tuam orucem ferendo

Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi, qui pro re- ad victimam duci, clavis perforari, felle et aceto
dpmptiono nostra nasci, et circumcidi voluisti, ot a potari, atque in oruoe morte turpissima condem-
Jud;eis reprobari, a Juda osculo tradi, capi et li- nuri, ao lancoa vulnerari. Tu per has sacraiissimas
g^ri.etcum vinculis Annai, Caiphm.llerodi, 1'ilato poenas ab omnibus poccatis et pauiis uos libera, et
olferri, et coram eis illudi, colaphis, alapis llagellis per sanctam crucem tuam illuc perduo nos l r mM M
et arundine casdi, fucio velari, ct sputo conspui, peccalores, quo perduxisti teootn crucilixum Utro-
spinis coronari, u falsis quoquo lostibus acousari, nem sero pieniteutem Qui vivis, elo.
917 ORATIONES TRES ET HYMNUS 918

ORATIO II. A ORATIO III.

Auxilientur nobis, pie Doraine Jesu Christe, om- Domine Deus de Deo, lumen de lumine, qui hu-
nes passiones tuae, et defendant nos ab omni do- manum genus ex praecepto Patris patibulo crucis
lore et tristitia, ab omni periculo et miseria, ab proprio sanguine redimere dignatus es, te suppli-
omni peccato immunditia, ab omni scan-
et cordis citer exoramus, ut non secundum peccata nostra
dalo et infamia, a morbis malis animae et corporis, facias nobis, sed secundum misericordiam luam
et a morte subitanea et improvisa, et ab omni per- salvos fac nos indignos famulos tuos tu quo- :

secutione inimicorum visibilium et invisibilium, que exsurge in adjutorium nostrum, et esto no-
scimus enim quod in quacunque hora vel die pas- bis turris fortitudinis, et clypeus inexpugnabilis
sionis tuae memoriam hubuerimus, salvi erimus : justitiae, a facie tam quam incorpo-
corporalis,
ideo de immensa tua pietate confisi te deprecamur, ralis inimici, atque ab omni peccato et poena mi-
piissime Salvator, per benignissimas sacratissi- sericorditer nos libera, et ab omni adversitate
masque passiones tuas, ut benigna nos protegas corporis et anima clementer nos defende. Qui
auxilio, et continua pietate ab omni malo nos con- vivis, etc.
serves. Qui vivis, etc.

INNOCENTII III PAP.E

Orationes tres de omuibus sanctis, pro defensione et tranquillitate catholicae et orthodoxae
Ecclesiae.

ORATIO I.
B tribuens in prassenli, ct gloriam in futuro. Per
A cunctis nos, quassumus, Domine, mentis et eumdem Christum Dominum nostrum. Amen.
corporis defende periculis, et intercedeute beata ORATIO III.
et gloriosa virgine Dei genitrice Maria : cura beatis Mundet et muniat nos, quaesumus, Domine,
apostolis tuis Petro et Paulo, alque beato N. et om- unigeniti Filii tui pretiosissimus sanguis effusus
nibus sanctis, salutem nobis tribue benignus et et tibi oblatus in cruce, et intercedente beata
pacem, nt destructis adversitatibus et erroribus virgine Dei genitrice Maria, cum beatis apostolis
universis, Ecclesia tua secura tibi serviat liber- tuis Petro et Paulo, atque beato N. et omnibus
tate. Per eumdem Christum Dominum nostrum. sanctis, a cunctis nos reddas et perversitatibus
Amen. expiatos, et adversitatibus expeditos. Per eum-
ORATIO II.
dem Dominum nostrum Jesum Christum Filium
Exaudi nos, salutaris noster, ut per unigeniti tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spi-
Filii tui sacralissimai passionis virtutem a cunctis ritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum.
nos mentis et corporis hostibus tuearis, gratiam Amen.

INNOCENTII III PilP^

HYMNUS
De Christo et beatissima Yirgine Maria dignissima Matre ejus

Ad quem certas et magnas conlulit remissiones et indulgentias.

Ave mundi spes Maria. Me

defende peccatorem
Ave mitis, ave pia, Et ne tuum des honorem
Ave charitate plena. Alieno et crudeli,
Virgo dulcis et serena Precor te regina cceli,
Sancta parens Jesu Christi Me babeto excusatum,
Electa sola fuisti. Apud Christum tuum natum
Esse mater sine viro, Cujus iram pertimesco,
Et lactare modo miro. Et furorem expavesco
Angelorum imperatrix, Nam peccavi illi soli.
Peccatorum consolatrix, Maria Virgo, noli
Consolare me lugentem, Esse mihi aliena,
In peccatis jam fetentem, Omni gratia tu plena.
 lNNOCBNTII III PAIVR 920
919

E9to custos cordis nni, K Quia vero sum peccator.

Bigoa ma timore Dei,

Tu peccata dele mea,

Confer vitae sanitatem, Et cor mundum in me crea :

Da et morum honoslatein, Da spem firmam, lidem rcctam

Da peccata me vitare, Charitatem da perfectam.
Et quod justum est amare. Jesu da linem bonum.
dulcedo virginalis, Quod cst supcr omne donum,
Nunquam fuit, nec est talis Ut in corde sic compungar,

Inter natas inulierum. Tibi Chiiste quod conjungar

Omnium Greator rerum Fac iue digne manducare.

Te elegit genitricem,
Corpus tuum salutare
Qui Mariam peccatricem Ira tuanon me gravet,
Emundavit a reatu. Sanguis tuus sic me lavet,
me precatu, In sensibus et in cordo
Ipse tuo
A peccatis cunctis tergat, A peccutis et a sorde,

Ne infernus me demergat. Ut duin instat hora mortis,

11
Eia rosa sine spina, Angelus tunc astet fortis.
Peccatorum medicina, A te mihi datns custos,
Pro me Deum interpella, Qui me locet inter justos.

Ut me salvet a procella Mors si carncm meam frangat,

Hujus mundi tam immundi :
Mors secunda non me tangat,
Cujus fluctus furibundi Licet caro computrescat,

Omni parte me impungunt, Spiritus in te quiescat,

Et peccati zona stringunt, Ut resurgens te visurus,

Christe Fili summi Patris Semper tecum sim m.msurus.
v. Audi nos, pia mater Christi.
Per amorem tuae malris,

Cujus venter te portavit, iV Nam te Filius nihil negans honorat.

Et te dulci lacte pavit :

ORATIO.
Te per ipsam oro supplex, Interveniat pro Domine Jesu
nobis quoesumus,

Quia tu cs salus duplex, Cbriste, apud tuam clementiam, gloriosissima

Rerum dator mundanarum, Virgo Maria dignissima mater tua, cujus sanctissi-
Atque salus animarum. C mam animam in hora passionis et mortis tua? do-
Te nunc precor licet reus :
loris gladius perlransivit : Qui vivis et regnas cum
Miserere mei, Deus, Deo Patre in unitate Spiritus sancti Deus, Per
Miserere, miserator :
omnia sKCula sajculorum. Amen.
 «21 UE QUADRIPARTITA SPECIB NUPTIARUM. 922

INNOCENTII III
ROMANI PONTIFIGIS

DE QUADMPAIfflTA SPECIE NUPTIAflUM

LIBER.
(Trombelli, Bedas et Claudii Taurinensis, itemque aliorum vetcrum Patrum Opuscula, Bononis, 1755,
in quarto.)

Incipit prologus libri De quadripartita specie nuptiarum '

domini Innocentii papae terti

ad Benedictum presbyterum.

Gaudeo, 2 dilectissime frater in Domino, quod Uudiosum intelligo circa sacrarum intelligenliam, Scriptu-
rum ; hoc enim studium deccl Domini Sucerdotem, cui datum est ex ojficio regni Dei noscere mystcria.
Propter quod in veteri Sacerdotio novi prx/erenle jxguram 1 logion inter csetera, pontifuale peclus ornabut,quod
quadrangulum erat, et duplex. Quia nimirum ratio Sacerdolis, quam et loco prxsignat, ct nomiue, debet
discernere inler quatuor: Intcr verum, et /alsum, ne deviet in credendU : et inter bonum, et mutum, nedeviet
in agendis. Debel etiam discernere pro duobus;pro Sacerdote videlicet, et populo ne : si caecus* csecum du-
xerit, ambo praeripitenturin foveam. Erat ergo quadrangulum propter quadrifarium intelleclum, quem Sa-
cerdos in Scriptura d^brt habere. Eral etduplex propler geminum testamenlum, quod Sacerdoti non expedit
ignorare. Quadrangulum propter Novum, quod in quatuor Evangeliis continelur. Duplex est propler Pelus,
guod duabus tabulis exaralur. Quis autem possit vitare guodnescit? aut quis possit agere quod ignorat?
in

Scriptum esl enim 5 Nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant. Noluit 6 intelligere, ut bene
aueret iniquitatem meditatus est in cubili suo ipsi vero 7 non cognoverunt vias meas, quibus juravi in
:

ira mea ; si meam. Tu scientiam* repulisti, et ego te repellam, ne sacerdolio fun-

introibunt in requiem
garis mibi. Propterea populus meus captivus ductus cst iEgyptum, quia non habuerunt scientiam.
9

Nobiles ejus interierunt fame, et multitudo ejus siti exaruit. 10 Defecerunt ab esca oves, quia non erant
in praesepio oves. Cum ergo labia Sacerdotis debeant custodire scientiam, quia legem de ore ejus exquirunt,
tu cupiens esse quod diceris, in lege Domini jagiter meditaris el quod luo non prxvales argumento perci-
;

pere, alieno saiagis documento videre malens esse veritatis discipulus, quam mngister erroris. In rationali
:

quippe judicii, de quo fecimus menlionem, Urim, el Thummim id est manifrstatio, el veritas, posifa fuisse le-
gunlur quia in pectore Sacerdotis manifesta debel esse cognitio veritatis. Hujns Uaque studii fervore succen-
;

sus sxpe cummulta precum instanlia postulasli, quatenus de Nuptiis sponsi, et sponsse compendiosum tibi
tractatum exigerem in quo carnalium, et spirituahum nupiiarum similitudines assignarem, et prsecipue
:

Psalmum quadragesimum quarlum exponerem, in quo de Nuptiis sponsi, et yponsx multimoda laude tracta-
tur. Ego vero non mco, sed tuo satisfaciens desidei io,prsebeo,quod optaslis; sciens opus non respondere maie-

rix, nec xdiftcium fundamcnto. Feci tatnenutcunque, non qnod volui, sed quod non ralui multis impeditus
atigiutiis, quas ipse mecum ex magna parte portasti.

Explicit prologus.

1
Sermonem, eumdem titulura habentem, id est de quatusr specicbus deponsationum, reoitavit Innocen-
tius III in Consecratiove Pontificis pag. 101. Tom
1. sed brevis ille e3t, et vix ea attingit, quae in eo trac-
tatu, quem damus, copiose exequitur. 2 An is est Benedictus Cardinalis S. Petri ad vincula, ad quem
una cum Cardinale P. XII Apostolorum dinguntur litterae lunoceniii 1(1 (page t) ei 18, Tora. 2)1 viderit
Lector. Sed cur vocatur is frater, cum presbyteros eliarn Cardinale^ filios appellare Pontilices soleant ?
An in amanuensem id referendum est, qui cum in vetusto codice invenerit litteram f. interpretatus est
frater cuui flius poni debuisset? An Innocentius virum sibi probntissiaium, quem angustiarum suarum
parlicipem deinceps appellat, fratris nomine honestare voluit? Judicet id quoque Lector. 3 Bxod. 28, 15
5 6
et 16. * Muith. cap. 15, 14. Psalm. 81, 5. Psulm. 35, 4 et 5. ' Psalm.
74, II. 8
Osee 4, 6. 9
lsaise
10
5, 13. Aut vestulam aliquam versionem sequitur, aut aliqliod, sed nostris teoiporibus minime vulga-
tum, adagium.
 : » :

923 1NN0CBNTII III PAPiK. 024

INCIIMT LIBER

DE QUADRIPARTITA SPEGIE NUPTIARUM.

Sacra docente Scriptura, didicimus quatuor esso \ sto; propter quam unionem idem Apostolussubdit

specicsNuptiarum juxta quatuor theologicos intel " Etenim omues nos in unum corpus baptizali su-
lectus Historicum, Allegoricum, Tropologicum, et
: mus. Dc tertia vero dicit idem Apostolus " Qui :

Anagogicuin.Primum inter viium, et legitUnam unus spiritus adhxrei Domino unus spiritus est, et

feminam. Secundum inter Cbristum, et sanctam est cum eo, propter quam unionem Joannes Apo-
Ecclcsiam. Tertium interDeum et justamanimam. stolus •* Qui manet in charitate, in Deo manet, et :

Quartum inter Verbum, et humanam naturam. De Deus in co. De quarta, fides Catholica conlitetur,
primis nuptiis Protoplastus evigilans prophetavit quod 5
sicut anima rationalis, et caro unus est :

" Propter hoc relinquet liomo palrem suum, et ma- homo ita Deus et homo unus est Christus ; propter :

trem, etadhxrebit uxori sux et erunt duo in carne quam ineffabilem unionem Evangelista testatur,
:

una. De secundis nupliis Angelus in Apocalypsi lo- quia u Verbum caro factum est, et habitavit in no-
quitur ad Joannem l-
Veni, et ostendam libi spon-
: bis. Primam ergo unionem recte Carnalem: secun-

snm,uxorem Agni. De tertiis nuptiis ait Dominus dam Sacramentalem tertiam spiritualem et quar- : :

per Prophetam Oseam " Sponsabo te mihi in ju-

: tam dixerimus Personalem. Carnalem, ut diximus,
stitia, etjudicio, et in misericordia, et miserationi- inter virum, et mulierem legitimam Sacramenta- :

bus. De quartis nuptiis sponsa dicit in Canticis lem inter Christum, et sanctam Ecclesiam spiri- :
:

B
14 Egredimini,
filix Sion, et videte Regem Salomo- tualem inter Deum, et juslam animam persona- :

nem in diademate, quo coronavit eum mater sua in lem inter Verbum, et humanam naturam.
die desponsationis sux quasi dicat hlix Sion,
:
De causa conjugii inter Verbum et humanam natu-
:

id est Judaei fragiles, et carnales, egredimini de ram.

tenebris infidelitatis, et ignorantia?, et videte non Uteniminter Deum, et hominem inimicitiarum
oculis corporis, sed oculis cordis, id est credite, destructo pariete, pacis reformaretur integritas,
RegemSalumonein,\d est Christum verum pacificum, nuptiale fcedus inter Verbum bumanam naturam
et
qui fecit " utraque unum, in diademate, quo coro- per Incarnationis mysterium est contracturn. Nam
naviieum mater sua, id est in aliagratiasingulari, Verbum. *7
caro factum esl, et habitavit in nobis.
qua concepit eum Virgo Maria sine pruritu carnis, Antequam Verbum caro fieret procul habitabat a
sine fervore libidinis, sine labe peccati, sanctum, nobis; ubi vero factum est Verbum caro, habitavit
mundum et immaculatum juxtaquod Angelus : in- Jn nobis. Juxta quod alibi legitur «' : Inhabitabo
quit ad Virginem ,6
: Spiritus Sanctus superveniet in eis, et inambulabo inter eos, et ero illorum Deus,
in te, et virtus Altissimi obumbrabit libi : ideoque et ipsi erunt mihi poputus. Quia vero necin angelis,
quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei. nec in hominibus parem, aut similem poteratinve-
In die desponsationis, id est Incarnationis suae, C n re) secundum illud quod legitur *• Quis in nubi
j

quando " Verbum caro factum est, et naturam des- bibus xquabitur Dominol aut quis similis erit Deo
ponsavit humanam. inler /ilios Deit exinanivil se 80
formam servi acci-

De quadriparlitia specie Nuptiarum. hominum factus,et habitu in-

piens, in similitudinem

In hac quadripartita specie Nuptiarum quoddam, venlus uthomo S1 Pauto minus ab angelis minoratus
et admiratione pariter et veneratione dignissimum est, quando non solum servilem formam accepit,

reperimus et quod per primam

; efficitur, ut sint verum et passibilem naluram assumpsit.
duo in una carne per secundam efficitur, ut sint De Sponsatibus.
duo iu uno corpore : per tertiam efficitur, ut sint " Non tnim Angelus, sed semen Abrahx appre-
duo in unospiritu;per quartamefficitur, utsintduo hendit, cum quo longepriusde matrimoniocontra-
in una persona. De prima namque teslatur aucto- bendo convenerat dicens ,3 In semine tuo benedi- :

ritas ,s Erunt duo in carne una

: propter quara ;
centur omnes gentes. Non dicit in seminibus, quasi
unionem Veritas intulit " Itaque jam non sunt : in multis, sed quasi in uno semine tuo, " qui ett

duo, sed una caro. De secunda dicit Apostolus »° : Christus ;

quasi dicat, de seraine tuo carnem acci-
Oinnia membra corporis cumsint mutta, unum cor- piam, propterquam dabiturnon solum Judseis, sed
pus sunt. Ita et nos 1 ' unum corpus sumus in Chri- D omnibus gentibus benedictio

" Cen. 2, 21. « Cap. 2<, 9. '» Cap. 2, 19. •• Cap. 3, II. '» Ephes. 2, 14. '• Lucte 1, 35. " Jo. 1,
44. "> Cen. 2, 21. >» tforct. 10, 8. » / Corinth. 12, 18. »' Rom. 12, 5. «» / Corintn. «, 17. "/
Corinth. 12, 13. » Epitt. 1. rap. 4, 6. »• In Si/mbolo, quod tnbuttur Athanasw. «• Jo. 1, 14. « Jo. 1,
14. «' // Corinth.
6, 16. »• Psalm. 88, 7. •* 'Philiv. 2, 7. " Ptalm. 8, 6. •» llebr. 2, (6. " Ctn. 22,
48. » Galat. 3, 10.
925 DE QUADRIPARTITA SPECIE NUPTIARDM. 926

De Juramento. A De Paranympho.
Earadem David de conjugio consum-
ipsi regi In hoc vero nuptiali commercio paranymphus
mando juravit, secundum Davidicum dictum 35 fuit angelus Gabriel, qui missus ad virginem, eam
:

JuravitDominusDavidverilatem,etnonfruslrabitur suaviter salutavit 5l Ave, inquit, gratia plena : :

eam de fructu ventris tui ponam super sedem tuam.

: Dominus tecum. Statimque thalamum prnpparans
Propter quod Angelus inquit ad Virginem 36 : Da- virginalem, adjunxit: 82 Spiritus sanctum superve-
bit ei Dominus Deus sedem David patris ejus, et niet in tc, el virtus Altissimi obumbrabit tibi. Quo
53
regnabil in domo Jacob in xternum. Nam et Isaias per con9censum Virginis praeparato Ecce, in- :

Propheta praedixerat 37 Super solium David, et quit ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum
:

super regnum ejus sedebit. tuum, protinus inter Verbum et humanam naturam
De Famiha. sacrosanctum conjugium est contractum.Quia V er- :

Quia ergo filius regis erat, decebat, ut acciperet bum caro faclum est, et habitavit in nobis 5 *. Beata,
oonjugem de semine regio Est enim Rex ' 8
re- 65
quse credidil, quoniam omnia compteta sunt ei.
:

gum, et Dominus dominantium. De cujus nuptiis Dc testibus.

epithalamicum canticum Psalmista composuit 39 Ne vero conjugium esset omnino clandestinum, :

Eructavit cor meum(inquit) verbum bonum ; dico ego

g quatuor adfuerunt personae Pater, et Mater, Sacer- :

opera mea regi dos, etParanymphus quos utique Deum Patrem et :

De Genere. Virginem Matrem, Spiritum Sanctum etGabrielem

Et quoniam erat de Palre sine matre, decebat ut Angelumintelligimus.Sed PateretSpiritus Sanctus
acciperet conjugem de matre sine patre ; secundum interius invisibiliter adfuerunt Mater et Angelus ;

illud Propheticum " Egredietur virga de radice

:
exterius visibiliter astiterunt.
Jesse, et f)os de radice ejus ascendet. Et iteruin :
Conlra Maleficum.
Ecce Virgo *' concipiet, el pariet filium, et vocabi- Pauci quidem et tales, quos nullus suspicare-
tur nomen ejus Emrnanuel. tur, ad hoc convenere commercium, quatenus In-
De Dote. carnationis mysterium Diabolo celeratur, ne quid
Verum quia Domini a est terra, etplenitudo ejus, invidus, et malignus contra salutem machinaretur
orbis terrarum, et universi qui habitant in eo,et ipse humanam. Jnvidia 55
namque diaboli mors introvit
43 bonorum nostrorum non indiget, dos ei nec dari in orbem lerrarum.
poterat, nec debebat. De Effectu.
De Donatione. Plene tamen ex omni parte rationalis spiritus in-
Sed ipse sicut immensus donationem propternu terfuit, et divinus, angelicus, ethumanus quia, per ;

ptias feciteximiam. Pos/u/a,inquit u a me, etdabo C , Deum, et

nca rn'ationis mysterium non solum inter
[

Oenleshxredilatemtuam,etpossessionemtuam t er
tibi
hominem verum hominem
et inter Angelura et
minos terrx. Omnia * 5 subjecisti sub pedibus ejus, esset concordia reformata cum secundum Aposto- :

oves, et boves universas, insuper et pecora campi. lum 61 Et quce in Coelis, el qux intcrris sunt, re-
:

De Forma. stauraveril.Et ob hoc illa coelestis militiae multi-

5S
(Jtautera, quisplendorest gloriae, gloriosara sibi tudo psallebat Gloria in excelsis Deo, et in
:

desponsaret, et splendidam, eam quidem, et lavit, terra pax hominibus bonx volunlatis.
etunxit: lavitab oranialabepeccati,utessetsineru- De Loco.
gaprorsusetmacula; quatenuseamimmunemacul- Locum ergo celebrandis nuptiis, thalamum Vir-
pasusciperet. Ascendit enim * 6 Dominus nubemlevem, ginis deputavit, propheticum
secundum 5'
illud :

id est assumpsit carnem a peccatia iiomunem et ;

in sole posuit tabernaculum suum, et ipse tanquam
intravit AEgyptum, id est venit in mundum. Et sponsus procedens de thalamo suo.
unxit " oleo Ixtitix prx consortibus tuis, ut esset De Annulo.
spectabilis torma prx filiis hominum :propter verita- In hoc thalamo Dei Filius humanam naturam
tem, el mansuetudinem, et juslitiam. Spirilus * 8 .
et annulo desponsavit, et osculo. Nam si Spiritus
inquit, Domini super me, propter quod unxit me, D Sanctus per digitum designatur; secundum illud
evangelizare pauperibus misit me. 61
quod legitur 60 Digilus Dei est hic. Et alibi
: :

De Tempore. Si ergo in digito Dei ejicio dsemonia, filii veslri in

Tempus autem plenitudinis, et annum benigni- quo ejiciunt ? Recte per annulum digiti, donum Spi-

tatis elegit, in quo : Misit " Deus Filium suum natum ritusSancli debet intelligi.
de muliere, faclum sub lege, uteos,qui sub lege erant, De Subarrhalione.
redimeret. Nam
Lex 60 per Moysen data esl, gratia, Tuncergo Dei verbum humanam naturamannulo
et veritas per Jesum Christum facta est. subarrhavit, cum eam donis Spiritus Sancti sine

85
Psalm. 131, 11. 36 Lucx 1, 32. »' Isaicc 9, 7. 3S
Apocalyp. 19, 16. " Psalm. 44. *° Isaix
11, 1. " /*. 7. 14. « Psalm 23, 1. M Psalm. 45, 1. " Psalm 2, 8. *5
Psalm. 8, 8. *6 Isaix
19 1. M Psnlm. 44. 8. w lsais 6i, 1, et Lucx 4, 18. *' Galat. 4, 4.
B0
60
Jo. 1, 17. "
•> 28. 5a
Lucce 1, 2«.
Ibid. vers. 35. " Ibid. vers. 38. •* Jo. 1, 14. «B
Lucx i, 49. 56
Sap. 2, 24. 5
' Ephet. i 10. 68 Lucx
3, 14. " Psal. 18, 6. 60 Evoi. 18, 9. •' Lucx 11. vers 19 el 20.
 :

927 INNOCENTII III PAPM. 028

mensura raplevit, seoundumillud prophelicum "* "

:
A de/ieiamut tcrutanlet teruiionio: quia perscruta-
Hequicscet super cum spintus sapiotti;v, ct inteile- tor " majestatit opprimetur a gtoria ; ct maximo
rtus, tpiritut contilii et fortitudinit, tpiritut scicn- ne quis ex verbis falsum pro vero concipiat, pla-
lise ei pietatit, et replebil eum tpiritut timoris Do- nius et plenius dc Sacramcntali, ct spirituali con-
mini. jugio proscquamur.
De Oniutu. De duplici Inslitutione Conjugii.
llis illam virlutibus vclut pretiosis monilibus Porro Sacramentalcs nuptia? contrahuntur ad si-
adoroavit. Quati spontum, incuit, M deeoravU me militudiuem carnalium nuptiarum. Sacramentum
corona, et qitasi tpontam omavil monilibut suis : ln ergo conjugii duplicem institutioneru legitur ha-
eo quippe secundum Apostolum :
6-
Omnes tltesauri buisse unam ante peccatum, et alteram post pec-
:

sapientici', ei scicnti.e sunl abtcondiU. catum. Ante rcccatum enim institutum estad offi-
De Corona. oium, ut propagaretur natura : post peccatum insti-
Dehac corona Propheta dicit in Psaltcrio :
63 tutum est ad remedium, ut cohiberetur offensa ut :

Cloria, et honore coronasti cum, Domiiie, et consti- natura propagaretur in prole, ut offensa cohiberetur
tuisti eum super opera manum tuarum. Haec est in fornicatione. De prima institutione, quse facta
illamagnificenlia singularitas, velpotius illamag- p est ad officium, scriptura Divina teetatur :

nificentiaisingularitatis, dc qua dicit Apostolus :

6
Crescite, el multiplicamini, et replete lerram. De se-
Dedit nomen, quod est supcr omne nomcn,
illi ut in cunda institutione, quaj facta est ad remediura,
nomine Jetu omne genu jlectatur, cceleslium, lcrrc- Apostolica testatur auctoritas :
w Vnutquitque ha-
strium, cl infernorum. Vocabilur, inquit Propheta, beat uzorem suam propter fornicationem, nonutique
65
nomen ejus, admirabilis, consiliarius, Deus for- committendam, sed evitandam nam n Fomicato- :

tit,pater futuri sasculi, princeps pucis. res,et adulteri regnum Dei non possidebunt. Quod
De Oscuto. autem in carnali conjugio secundum naturam, hoc
Tuncet osculum cidedit, cum eam sibi copula- in sacramentali, et spirituali conjugio secundum
vit personaliter, juxta quod ipsa petit desideranter gratiam invenimus. Christus eniin sanctam sibi
66
in Canticis Osc ulttur me o..culo oris sui. Sane
: conjugavit Ecclesiainet ad propagationis officium,
duo labiacunjunguntur inosculo quiaduae natura : ut per Sacramentum regenerationis multiplicetur
uniuntur in Christo, Divinitas , et humanitas, ut in etad lornieationis remedium, etpercultum
filiis,

idem ipse sit Deus de Deo, anle sascula genilus 63

,
religionis revocetur ab Idolis. Prius quippe quam
el homo de homine in saeculo natus. Ecclesia sacramentaliter Christo copulata fuisset,
De Traditione.
C
r ——
passim
« eum Idolis mujchabalur sicut impropera-
t • — :

77
bat ei Uominus per Prophetam : Fornicata es
desponsavit, ad dexteramPatris traduxit, quando post grntes, inter quas polluta es in Idolis earum.
secundum humanitatem assuptam 67
ascendit in Et alibi :
7*
Judicate matrem vestram, judicate
68
Coelum, et sedet a dctlris Dci, tanto melior An- quouiam ipsa non uxor mea, et ego non vir ejus. Au-
gclis efjectus, quanto difterenlius prae illis nomen ferat fornicationes suas a facic sua, et adulleria sua
hxredilavit. de medio uberum suorwn.
De Nuptiis. De cognatione Spirituali.
Cum
quibus interim nuptias celebrat in excelsis Ut vero Chrislus Sacramentaliter sibi copulavit
a quibus ad judiciura reverterelur slcutipse dicit :
Ecclesiam, desiil cum Idolis fomicari veluti per :

in Evangelio 69 7»
Et vos similes hominihus e.rpectan- Prophetam ei Dominus pollicetur : Spontabo te

tibus Dominum suum, quando revertatur a nuptiis. in xtpernum, et sponsabo te mihi in fide, et

De Modo. scUs, quia ego Dominus. In die illo *° vocabis me :

Inhoc divinoconjugiononestunioduarum perso- Yir meus ; et non vocabis me ultra, Baalim. Et au-
narum in una natura.sed unio duarum naturarum in feram nomiiia Daulimde orc tuo,et non recordaberis
iina persona.Quianon pcrsona personam assumpsit, ultra nominis corum.
sed natura naturam noc natura personam D : De Propagatione Spirituali-
accepit,sedpersonanaturam.Persona veronaturam Ex tunc ccepit Ecclesia mulios ubiqu" filios ge-
assumpsil, sed inpersonara, nonin naturam. Talis nerare quod praevidens, et praedicens Isaias Pro- :

enimfuitillasusceptio.utpropterineffabilem unio- phetadescripsit :

8I Levn, inquit, in circuitu oculo<
nem et sponsus vocetur ct sponsa, sictit Prophe- tuos, et vide : omnes isti congregati. sunt, venerunt
taipsetestalur 70 Quasisponsum docoravit me corona,
: tibi. Filii tuide longe venient, et jllim tuse de latere
etquasisponsamornm<itmemoiiililnis.Qu\&\erorese$l sunjcnt. lunc videbis, et atflues, ct mirabitur cl dt-
in.'(r;ihilis de qua loquimur :indc nec ip?t> tuum, quando, conversa ad
Joannes latabitur cor fuerit te
fuit digmu 71
solva-c calceamcnti rorrigiam. Ne multitudo maris, forlitudo gentium venerit tibi
•'* Itaiee
11,2 » Isaix 61, 10. •»' Colott. 2, 3. •' 1'sal. 8, 6. •» Philipp. 2, 10. •* hu»0, «'•"

«Cap. 1. l. " S mbolum Athanatii. Mare. 10. Si,mbolum AooU. •» llebr. l, 4. •» Lttf* 18,
'»/»1*61,10." Luc.v .i, 16.
'•
Ptalm. 68, 7. » Frovtrb. fco, 27. '» Cenet. 1, 28. '« / Connth.
~, 2.
76
/ Corinth. 6, 10. " Exech. 28, 30, '» Om 2, 2. Osee TB -', 10 et 20. ,0 Ibid. vers. 16 ei C
81
Cap. 00, 4 et 5.
 :

929 DB QUADRIPARTITA SPECIE NUPTIARUU. '930

Sancta quippe mater Ecclesia, nova semper prole A Filii, qui fecunditatem afferunt, sed virginitatem
fecunda concipit, parit, et nutrit. Goncipit, cate- non auferunt. Imo virginitatem animanon servaret
chizando quos instruit. Parit baptizando quos , nisi tales filics procrearet, quia muledicta 9!
ste-
abluit. Nutrit , communicando quos reficit. Eos rilis, quae non parit. Quod bcne significalum est in
autem ex aqua, et Spiritu Sancto viro suo Cbristo conjugio Joseph et Muriae, quoniam aniequam 91
8!
non ex sanguinibus, neque ex vo-
regenerat ;
qui convenirent ir.venta cst in utcro habens dc Spiritu
luntate viri, sed 8J ex Deo nati sunt. Quia quod tia- Sancto. Antequam conncnircnt invenla est: Ecce vir-
tum est ez spirilu, spiritus est. ginitas in unitate. ln utero habcns: Ecce fecun-
De Spirituali Fornicatione. ditas.

quoque de causis inter Deuin et animam con-

Ilis De consensu animurum, el cornmisiione corporum.
jugium spiritualo contrabitur ul anima scilicet et :
Coeterum duo sunt in conjugio consensus ani- :

cohibeatur avitiis, et propagetur in meritis. Nam morum, et commistio corporum. Quorum alterum
si juxta Prophetam Idololatria est fornicslio, et se- significat charilatem, quae consistit in spiritu inter

cundum Apostolum avaritia est idololatria, constat Deum et justam animam: reliquum dcsignat con-

itaque quod avaritia est fornicatio ; dicitenim Apo- formitatem, qua? constit in carne intcr Christum
stolus: M Auaritia est Idotorum scrvitus. Rursus et sanctam Ecclesiam, Magnum quidem Sacramen-

Samuele testantc probatur, quod 86

quasi pecca- " tum, quod est in carne ; sed plane mujus quod est
tutn ariolandi est, repujnare, ct quasi scelus idolo- in spiritu. Nam spiritus 9l est, qui vivincat : caro
ialrise, nolle acquiescere. Quisquis ergo repugnat, autem non prodest qniaquam.
et mandatis non acquiescit Divinis, quasi peccatum De charitate sponsm ad sponsum.
ariolandi, et idololatriae scelus committit. Sicut Ad spirituale conjugium, quod per aniuii chari-
enim mulier cum adulteralur carnaliter, proprio tatem contrahitur inter Deum
et justam animam
viro despecto, se subjicit alieno ; sic aniuia cum spectat illud, quod sponsa de sponso dicit in Can-
praevaricatur mortaliter, vero Deo contempto, se tico :
95
Introdux>t me rex in cellam vinariam, et
supponit Diabolo. Non est enim 86
conventio lucis ordinavit in me charitatem. Fulcile mefforibus, stipate
ud lenebras, neque Chiisti adBclial. Sicut ergo pro- me rnalis, quia amore langueo. Loquitur hic vel ani-
pter amorem viri femina cohibetur ab adulterio, ma, vel Ecclesia. Sed anima dicit : Introduxit me
sic propter amorem Dei anima cohibetur a vitio. rex in cetlam vinariam, id est iu sanctam Eccle-
De Spiritu-di Prole. siam, quae dicitur cella vinaria, quia vinum laetifi-

Cujus ainorem cum in corde conceperit, perfectos csns Spiritus Sancti continct graliam, dequa legi-
filios inopero parit, juxta verbum Psalniistae dicen- tur " Vinum Ixtificat cor hominis. Vel dicit Ec- ;

tia " Uxor lua sicut vitis abundans in lateribus G clesia Introduxit me rex in cellam vinariam, id est
: :

domus tux. Filii luisicut noveilx olivarum, in cir- in Saeram Sripturam, quoe dicilur cella vinaria,

cuitu mensx tuse. Quasi dicat Uxor tua, id est fi- quia vinum novum,id est doctrinam continet Evan-
:

delis aniina, sicut vitis abundal, id est jucundos gelicam, de qua legitur 97 Nemo miUit vinutn :

operum fructus abuude producit in lateribus domus ncvum in ulres veleres Et ordinavitin me charilatem,
;

tux, id est in sinceritale cordis, et ventale ut siu- id est docuit meregulam diligendi. ;

ceritas formet inteolionem, et veritas finem qua- : De ordine Charilatis.

tenu9 opera ex sincera intentione ad verum tine.m Rectus ordo charitajis hic est ut : homo primo
procedaut. Domus Dei, cor purum intelligitur. juxta loco dili^at Deum ; secundo se ipsum ; tertio proxi-
!3
quod alibi dicit Perambulabam tn innocentia mum. Et in se diligat magis
quod majus est* id
cordis mei, in medio domus mae. Cujus duo sunt la- est animam et minus, quod minus est, id est cor-
;

tera, sinceritas intentionis, et veritas finis; ut pus. Inter proximos autem diligat primo parentes,
89
opera fiant ; Non in (ermenlo malitix, el nequi- deinde domesticos, ad ultimum inimicos et forte :

lias ; sed in azymis sinceritatis, et veritatis. filii magis bonos debet in charitate praelerre. Deum au-
tai, id est opera bona, quae tu gignis ex aniina, tem debet diligere propter se, proximum, propter
sunt sicut novellx olivarum, id est viretoleo chari- fj Deum. Sed bonum in 98 Deo, inalum ad Deum.
tatis intentio. In circuitu mensx tux, id est circa Quantum autem ex ordinata charitate profecerit,
doctrinam Sacrae Scripturae, quam alibi mensam consequenter ostendit. Fulnte me floribus, stipate
90
appellat. linde : Parasti in conspectu meo men- malis, quia amore lanyueo. Loquitur adolescentulis,
sam. Docet, ut anima sicut vitis abundetexercendo et exprimit magnitudinem charitatis, quando dicit :
justitiam ; et sicut oliva fructificet exercendo mise- Ego amore langueo ;id estprae nia.nnitudine charitatis
ricordiam. Unde Samaritanus 91 appropians vul- infirmor, non m
Deo, sed in rnundo non in spiritu ;

nerato, superinfundit vinum et oleum. Isti sunt sed in carne, non in ccelestibus, sed in terrenis

83
81 Jo.
I, 13. Jo. 3, 6. 8t Coloss. 3, 5. 8 ' / Req. 15, 23. ' 6 // Corinih. 6, \b. 81 Psal. »27, 3. 8S Psal 100
2. •• Corinth. 5, 8. 90 Psalm. 22, 5. 91 Lttcx. 10, 34. 92 Exodi 23, 26. Deut. 7, 14 fucild ad hunr locum per-
/
9i
tinent : Non erit infecunda. Non erit apud te sterilis. °3
Mulih. 1. 18. Joan. 6, 64. 93 Cap. 2. vers. 4 et 5.
M Psalm. 103, 15. 97 Lucx 6, 64. 98 Locus isle corruptus esse videtur sed quomodo emendem, nescio. :
asi
lNNOCENTll III PAPiK 932

Cupiens M dissolvi, et esse cum Christo. Quem eiiitn .\ Ecclesia et Christus, aunt in carno una, id est in

perfeota oharitaa imbuitintenenis

prorsuscecidit, unn carnis natura. Quia: Vcrbum caro factum ttt,

BBOundun Fortk est utmorsdilectw, dum

illud i
" ,0 et habitavit in uobis.

sicut in/trniu amuktio.... AqiutMullB, idestpopuli, De tribus bonis Conjugii.

tum poiutrunt emttinguera eharitakm. Et ideo. vos Tria vero sunt principalia bona conjugii. Fides,
adoUaoentula, fukiteme ftoribut, id e»t recreate Proles, et Sacramentum. Eides ad castitatem.
me vostris virtutibus. Stipate me m.dis, id est su- Prolea ad fecunditatem Sacramentum ad stabi-
:

stentutc uie vestria operibus. Per flores enim, et

litatom refertur. Hac in srcramentali conjugio sa-
iiiala opcru designantur cl virtutes. Nam anima cramentaliter invenimus.
florct in virtutibus, et fructificot in operibus Mul-
De Fide.
tum onira recreatur perfectus, cum videt prolicero Tanta namque (idei puritate Christo copulatur
'
iniperlcctum piopter quod dicebat Apostolus
:
:

Ecclesia, ut inter eos nunquam conjugii castitas

Yos cstis gloria nostra, el ijaudium.
violetur. Unde Salomon in Parobolis laudes Eccle-
De Charitate sponsi adsponsam. siaj prosequitur dicens : Confidit in ea cor viri sui.

Quantn vero charitate Christus amet Ecclesiam, Cor firi conlidit in illa. quam credit castam, quam
ostendit Apostolus dicens :
!
Viri, diligite uxorcs B creditpudicam, quam credit honestam de qua nihil ;

vettrat. tieut Chrittut dilexit Ecclesiam, el tradidit suspicatur iniquum, nihil sinistrum, nihil adver-
3 charitatem nemo sum. Ne quis autem existimet, quod per fallaciam
semetipsum pro ca. Majorem ergo
habet, quam ut ponat quis animam suam pno amicis mulieris in hac sua fide fallatur, diligenter atten-
Deus * dilexit
suis. Sic mundum, ut Filiwn suum dat, quod super hoc veritasdicat in Evaogclio '• :

unigenitum daret pro mundo. Qui proprio

5
Filio Cognosco ovesmeas, et cognoscunt me mex. 1S Alie-
suo non pepercit, sed pro nobis omnibus iradidit num non sequuntur, sed fugiunt ab eo, quia non no-
illum. verunt voccm alienorum. Ecclesiasiquidem, qua3 per

sponsum sponsam. oves, et earum innocentiam designatur, non sequi-

De Conjormiiale nalurx inler el
tur alicnum, non extraneum, non adulterum sed
Ad sacramentale ergo conjugium, quod per na-
suum, scilicet proprium viruro, sed dilectum, quem
turs conformitatem contrahitur inter Christum, et
diligentissime quajrit, et invenit, ubi pascit, et ac-
sauctam Ecclesiam, spectat illud quod inquit ,
cubat in meridie, ne juxla quod inquit in Canticis :

Adain 6 lloc nunc os ex ossibus meis, et caro de

:
16
Incipiat vagari post greges sodalium. Ut enim in-
carne mea ... Propterhoc relinquet homo patrem, et
violatam Christo fidem servaret Ecclesia, pro (ide
adhxrebit uxori suse ; el erunt duo in carne una.
nominisejus universa pertulit generatormentorum,
Nam.-Ctim, Christus, in 7
jorma Dei esset, non
ne Christo deserto Idolis adha;reret- Sancti enim 1
rapinam arbitratus est esse se xqualem Deo : sed
lulibria el verbera experti, insuper et vincula, et
semetipsum exinanivit, ormam servi accipiens, in
carceres, lapidalisunl' interfecli sunt, tentatisunt, in
similitudinem hominum faclus, et habitu inventus ut
occisione gladii mortui sunt, etc.
homo. Ut rectejam sponsus dicere possit de sponsa:
De Prole.
Hoc nunc os ex ossibus meis, et earo de carne mea.
Verbum enim • caro faclum esl, et habitavit in Quanto ergo satagat desiderio prolem Ecolesia de
nobis. Christo suscipere, Doctor Ecclesiae manifeste de-
18
clarat, inter castera dicens : Filioli mei, quos ite-
Quomodo Christus dsreliquit pairem, et malrem, et
adhxsit Lcclesix. rum pcuturio, donec formelur Christusin vobit. ti&m

Propter hoc crgo, id est propter dilectionem Ec- etLia •quondatn datis mandragoris, mercede con-
clesiae, Christus homo, de quo dicit Psalmogra- duxitJacob, ut ad illam intruret, de quo concepit,
phna : ' Homo factus est in ea ; el ipse fundavit eam elpepcrit. Christus quoque suscipiendae prolis affe-
Altistimut, dereliquit patrem, id est : Exinanivit 10
ctum per Isaiam exprimit dicens *° Nunquiil ego. :

Sijcrinam scrvi accipiens, non dcserendo naturam qui alios parere facio, ipse non pariam, dicit Domi-
divinam, sed assuiuendo naturam humanam quia ;
D nus ? Si ego, qui generalioncm CtHeril tribtto, stcrilis
S1 Qui
non secundum Divinitatem,sed secundum humaui- ero '? Prophetu quoque dicit in Psalterio

tatem apparuit. Et reliquit matrem suum, id est habitare facit tterilem in donw, matrem filiorum
dcseruitSynagogam, de qua secundum carnem or- Uttantem. Eamdem et slcrilem, et matrem filwrum
tus est. In cujusliguram Jesusdereliquit" Judooam, appellut : sed prius stcnlcm antequam Christo co-
et abiit in regionem juzta ilesertum, in civitatem, pulata luisset ;
postea vero matrem filiorum Uttun-
ct ibi morabatiir cum discipulis suis. Et adbaisit tem : sectindum illud Propheticuin " iattda ste- :

uxori sua;, id eat Ecclesice se conjunxit, ut sit: ritit, OIUB non paris cxulta, 0MB HOH parttti is, quia
:

Unumovilc, et unus pastor '-. Et ita duo, scilicet multi ftlii desertx magit, qwm tjut, qu.v habtt vi-

4
*» /7ii/. 1, 23,
ln0
*> Phil. l, -.i. "'"
Cant. «,
tanl. 6 «•(/.'(
8, vers. u et 7. i Thcssal.
utcssal. J,
-', e». • Fphes.
20. -', ' Joan.
;>, 25,
t.pnes. 5, rf«" U.. 13. /••». 3, 10. '
liom. h, 82. 6 G«i. -', vc><. 23 ct -''i ' Phihp. '-', 6 etl. » Joun. t, L4. • Pioim. I86, 5.
,0
Phlip. -', 7. " A'jh. .

11,54. " Joun. 10, tfl. " Cap. 31, vert. 11. u Joan. 10, 14. " Joun. 10,5, t. vers.O. "HW'-. 11,90.
,0
C
C,,..
18
Galat. i, 19.
,u
Gen. 30, 10. •• Cap. 60, 9. > Psal. 112. 9, •» Isaix 54, 1.
933 DE QUADRIPARTITA SPECIE NDPTIARUM. 934

rutn. Multiplicabo " semen tuumsicut arenam, qux A. uxor a viro dimittitur;sicpropter apostasiam anima
est in littore maris. Eos autem, quos amantissime separatur a Christo.
suscipit, religiosissime nutrit, ne contingat de natis De Spirituali reconciUatione.
EcclesiiB, quod accidit de filiis Synagogse, de qui- Potest tamen
reconciliari, si redeat, et viri flagitet
bus ipse conqueritur apud Prophetam : Filios in- pietatem, ipso attestante, qui ait 3 « Convertimini :

quit, M nutrivi, tt e.valtavi, ipsi autcm spreverunt ad me,et ego converta? ad vos. Alioquin mittens 37
me. Ecclesia vero, quos genuit, doctrinis instituit manum ad aratrura, et respiciens retro cum uxore
8!
salutaribus, et moribus informat honestis. Cib&t Lot in salis statuam convertetur.
eos " pane vits, et intellectus, et potat eos aqua Quid impediat, aut dirimat Conjugium.
s<
sapientiae salutaris. Venite, inquit, panem come- Licet autemquaelibetcriminalis offensaspirituale
dite mecum, el bibite vinum meum, guod miscui i>o» conjugium, quod est inter Deum et animam, et im-
bis. Relinquite infantiam, et vivile, etambulateinviis pediat contrabendum, et dirimat jam contraclum,
prudenlix. Dat et panem coelestem et calicem salu- quia charitas non patitur habitare cum vitio, unde
tarem, de quo ti guis gustavcril, " vivel in xlernum ;
nemo potest Deo servire™ elmammonx: sacramentale
omne delectamenlum S8
in se habentem, ct omnem tamen conjugium, quod inter Chrislum est, et Ec-
saporis suavilalem. Hic 28 clesiam, sola forte vel contrahendum impedit, vel
est panis vivus, qui de g
caslo descendit ; quem filiis suis tradidit Ecclesia. contractum impedit, vel dirimit infidelitas. Nam
De Sacramento. qui ficte baptizatur, ut Simon, *° etsi fldei suscipiat
SacramentumauteminterChri8tum, et Ecclesiam sacramentum, quia tamen non accipit, a Christo
inseparabilem perseverat sicut sponsa de sponso ;
dissentit et ideo conjugium cum ipso non contra-
;

dicil in Cantico :
30
Inveni quemdiligit animamea :
hit. Quis enim dixerit, quod sine consensu conju-

tenui eum, necdimittam, donec introducam illum in gium contrahatur? Quisquis autem, ut Julianus
domo malris mcx. Christus quoque cum dixisset Apostata, etsi sacramentura fidei non amittat, quia
Apostolis 31
Nunquid et vos vultis abire ? Petrus
: tamen fidem sacramenti dimittit, de Christi conju-
pro tota respondit Ecclesia Domine verba vitse :
gio, quasi fornicando, recedit. Omnis ergo, qui my-
aetemx habes et adquem ibimus ? Ad hoc insepa-
: sterium Incarnationis Verbi non credit, ad conju-
rabile Sacramentum pertinere dignoscitur, quod gium sacramenlalenoncrediturpertinere.quod per
Christus loquens Apostolis Catholic;e promittit Ec- Incarnationis mysterium inter Christum, et Eccle-
clesioe :
33
Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, siam est contractum.
usque ad consummationem sxculi. Haec, quae dicta Quod Sacramentale Conjugium nunquam dirimalur.
sunt de tribus bonis conjugii juxta sacramentale Porro cum anima per apostasiam separatura
conjugium, facile possunt ad spiritale conjugium Christo, non desinit esse uxor cum femina, quae ;

retorqueri. propter mcechiam separatur a viro, uxor esse non

De Conjugalis vinculi firmitate. desinat, etsi alteri copuletur. Nam sicutin ista per-
Porro fides, et proles iti ordinato conjugio sem- durat vinculum matrimonii, sic in ista permanet,
per adhaerent. Nam interdum castitas violatur, et Sacramentum baptismi. Et sicut illa contraxit con-
fecunditas impeditur. Sacramentum autem sta- jugium per consensum sicista per fidem : ces- ;

bile persevei-at, ut sine ipsoesse non possit conju- sanle tamen in illa consensu, conjugium non dis-
gium. Manet autem sernper vinculum inter viventes solvitur.
conjugale.utetiam causa fornicationis intervenienti Cur in ista, fide cessante, Conjugium non dissolva-
divortio conjugalis vinculi Drmitas non solvatur; tur.
Domino testante, qui ait 33 Quicunque dimiserit : An forte qurelibet anima Christiana non solum
uxorem suam, nisi ob fornicalionem et aliam duxe- justa, sed apostala conjux est Christi, licet, adul-
rit, maechalur ; et qui dimissam duxerit, msechatur. tera, quia viro fidem non servat, quam servure
Apostolus vero 3 * necessanam veritatem secuturus tenetur, propter debitum Sacramenli, quod etiam
adjunxit similiter quiab uxore discesserit.Simili-
: in apostata perseverat alioquin non esset adul-
:

ter quasideconjugioChristirecedens, etfide et vir ;

D tera si conjux ipsa non esset ? Sit ita, si nihil est
si discesserit ab uxore. quod melius valeat responderi.
De Spirituali Conjugio. Quxslio.
Sic et Apostata perdita 35 Sacramentum fidei non Illudautem videtur obsistere, quod in OseePro-
amittit,quod lavacro regenerationis accepit red- ; pheta Dominus prolestatur M Judicate malremve- :

dereturenim redeuntisibi, si discederet ab admisso stram, judicate : quoniam uxor mea, et ego
ipsa non
Habet hoc qui recesserit ad cumulum supplicii, non non vir ejus ;auferat forn icaiiones suas a facie sua,
ad meritum praemii. Sicut ergo per fornicationcm et adulleria sua de medio uberum suorum. Ecee

23
Genes. 22, 17. « Isaix 1, 2. Eccles. 15, 3. 36 Prov. 9, et 6. " Joan. 6, 52.
53 !8
Sap. 16, 20. '-«Joan. 6, 51.
so
Cap. 3. vers. 4. 3I Joan. 6. 67. 3i
Malth. 28, 20. Matth. 19, 9.
34
Hic n
sensus yidelur [l.ibrarii causa} non
uihit deficere. Idem quoque incommodum in subsequentis capitis initio occurrit. 35 Subsiilue fide, alioquin
S6 37 38 39
nultus in his verbis esl sensus. Zach. 1, 2. Luc. cav. 9. vers. 62. Gen. 19, 26. Matth. 6, 24. *° Act.
8, 13. *« Cap. 2, 2.
 :

INNOCENTII III VAPM. 936

propter fornicationem, ot adtilteiium dirit disso- » sponsa. Lapis " anguluris, qui fccit "utraquc unum
lutuiii e9se eonjugium, ut ne.c ipsesit vir, peo ipsa Nam •* Et qiu prseibant, ct qui tequebanlur, cla-
sit uxor. tnabanl dieentet : Hoiamna ftlio David : liencdictus,
& hltio. gw nomine Domini. Sed et secundum aliam
ventt in

Sane spirituale ronjugium, quod pnranimichari- sueciem nuptiarum Cliristus in plenitudine tempo-
tatem l>eus cum Synagoga contraxit, illud utique ris sibi conjugavit Ecclesiam, quain olim sibi de-
fuit per idololatriam diaeolutum, per quain anima
sponsaverat Synagogam. Nam ul essent " duo in

moritur, qnia separatur a Deo. Nam sicut corpus cume una, Verbum 50
caro faetum ett, ct habitavit

vivit, ex anima, sic anima vivit ex Deo. Apostolo m nobis ; ut dicere vuleat :lloc " nunc vs ex ossibus

vorodoconte" didicimus, quod alterocnnjugatorum tr.eis, et caro de carnc mea. Secundum hanc speciem
dofuncto, reliquus a ooojugii lege solutusest Sa- Cbristus est unicus unica\ Una est, inquit, •• co-

cramentale vero oonjugium dissolvi non potest, lumba mea ,

qua:n nuniquam repudiabit, nec aliam
quia nonduui Chrislua per iiaturar conformitatem superducet, quia pepigit " cum ea testamentum
conlraxerat cum Eoclesia, quia Verbum nondum aHernum in sanguino suo : Vobiscum inquit, 60
ero

iuerat incarnatum. omnibus diebus, nsque ad consummativnem tsscuh.

In qua vero natura Christus est sponaus Ecclesiae,
Utrum parvulus hapthatus contrahat Sacramentalc B
conjugium?
iu ea unclus e8 , ofefl l;f( ;(i:, t consortibus suis ,
fW
ut essct Pontifex, et Sacerdos sccundum ordinem
Si voro quaeratur de parvulo, qui non credit,
Melchisedcch, Christus ergo secundum illud,quod
utrum Christo per Sacr.imentumfidei desponselur, est Pontifex, non esl bigaraus, sed monogamus.
quod sicut in fide bRptiza-
forsitan respondebitur,
Alia quxslio de eodem.
tur Ecclcsia?, sic per fidem Ecclesiae, desponsatur.
Nam sicut in adnlto tnles Sacramenti sine Sacra- Illud autem movere non debet, quod in multis

mento tidei potest peccata delere, sic in parvulvo auctoribusScripturarum multosdescribuntur Eccle-
Saeramentum fidei sine lide Sacramenti peccatum sias. Paulus enim Apostolus ait 6S Prxter illa, quse :

potest dimittere. Quid enim si supplet gratia, quod exlnnsecus sunt. inttantia mea quotidiana. sotltci-
negat natura ? Tametsi verum sit, in curnali conju- tudo omnium Ecclesiarum. Et Joannes Apostolus
gio, quod per alienum coiiseusum nemo matrimo- scribit septem Ecclesiis, quae sunt in Asia" :Quod
nialiter obligatur. vides, inquit, scribe in libro, etmitte septem Eccle-

Qusestio
siis, tphesum, et Smyrnam, et Pergamum, et Thya-
tiram, et Sardis, et Philadelphiam, et Laodician.
itrum Christus dicendus sit bigamus.
Sicut aulem multa sunt membra corporis, ex qui-
Cum autem seeundum Apnstolum *' oporteat C bus unum corpus efticitur; ita multae sunt Ecclesia?
Episropum esse unius uxoris virum, id est monoga-
particulares, de quibus una cmsistit Ecclesia, quas
mnm : quomodn Christus, qui est Ponlifex" futu-
Catholica dicitur, id est universalis, uno Christi
rortnn bonorum, sacerdos in seternum seeundum or-
Spiritu vivificata per totum, sicut et corpus huma-
dinem ilelchisedech, *6
repudiata Synago^a, super-
num una per totum anima vegetatur. Quod bene
duxit Ecclesiam? Sane licet Christusnd tempus de-
significavit Salomon ubi ail 6V : Sapicntia crdiftcavit
Synagosam quoniam ut ipse m^minit per
scruit :
sibi domum, excidit columnas septem. Christus est
Prophetam * 6 Denudavit fomicationes suas,et dis-
:
Dei virtus, et Dei sapientia, qui aedificavit sibi do-
cooperuit ignominiam siuim, et recessit ab ea po-
;
mum, id est Ecclesiam, de quae dicit Propheta •*
stea tamen illam resumpsitin primitivis lidelibus,
Israel, quam magna est domut Dei ! Et excidit
quia, solus ex Judxis est a cui non superduxit
columnas septem ; id est distinxit in ea septem
Ecclesiam, sed inaeruit tanquara oleastrura olivae: 66
*8
dona, vel septeua ordines Sanctorum : uuitatem
juxta quod ei dixit '
postolus : Quod si aliqui ex
enira Ecclesiae Dominus in Evangelio commendavit
ramis fracti sunt, tu cum oleaster e.-ses, inierlu* es 60
iu es, inquit, 1'ctrus, ct super hanc pclram ;rdi-
in Hlis, et ftictus est socius radicis, et pinguedinis
meum. Et Propheta dicit ficabo Ecctesiam in Psal-
oliva?.... Lxcxtas * 8 emm ex parte cectdtt 111 Israel, r, , „ „ ..
.

, . . , D .
' cum 1» Lcclesia plebis . , ,' teriu " 8 Exaltcnt : et 111 ca-
donec plenitwlo Gcntium intraret, et sic omnislsrael,
thcdra seiaorum taadent eum
salvus fteret. Veritas quoquc euiii in Evaogelio pra>-
misissiet Animam meam pono pro ovibus meis; Itcm alia tjvmstio dc eodem.
:

consequenter adjunxit" : £/ alias oves habeo, qu.r Verum quid adhuc respondebitur : Cum omnis
non sunl ex hoc nvili efilltis oportet me adducere, : anima justa Christo desponsata per tidcm.et sit

d eoeem meamaudient, ct erit unum ovile, et unus cupulata percharitatem ;tot ergo suntChristo spon-
pusior : id est unus pastnr, unus BpOOSua, ot una s;v, qnot sunt anirr.se just.e Quod ergo pertinel ad
45
Itom 7, 2. Timolh. 3, 8. ;
u
Hebr. 0. II. » ln ead. Epist. 5, 6. u Ktech. 23, is. " Jotm. i. .'-'.
« "
/tom. 11, 17. ei 26
K Joan 10, 15. S1 vert. 18. u Bphes.2, 20. " Ibid. vert. 11. " Mttrci U,©. M
»vers,25
f.rn. 25 » Joan. I, 14, M Gan.2, 25," '• -"<• w
2, Cant. 5, 8. Fccl. 17, 10, tt c. \et. 80,
Hatth. 28, 20. •« Ptatm. 44, 8. ** 11 Cor. 11, 28, M ipoc I, 11. « Prov. 9, 1. •» Barueh 3, '»ar- '

gine adjunauntur httc Virgioem Mariara, tngeloSi Prophotas, IpoatoJoa, Martyrea, CoateswNi
:

Virginea. " Malth. 16, 18. »» Psal. 106,

 :

937 DE QUADRIPARTITA SPiiCIfi NUPTiARUM. 938

similitudinis sacramentum, primam legem conjugii A « operibus justffix, qux jecimus nos, sed secundum
factam in Paradiso, quam Christus in Evangeli suam misericonliam satvos nos fecit per lavacrum
conlirmavit Erunl inquit 69 non multi sed duo in
: , regenerationis Spintui Sancti, quem e/fudit in nobis
carne una uuo carnali conjugio. 1'ropter
; id est in abunde per Jesum Christum Salvatorem noslrum : ut
hoc relinquet homo palrem, et mutrem, et adhxrebit justificali gralia ipsius, hxredes simus secundum spem
non uxoribus, sed uxori. Sacramentum aulem hoc vitx xltrnx. Si aulem gralia, 81 non ex operibus :

magnum est, non inter Deum, et animam, sed, ut in- alioquin gratia jam non est gratia. Non est ergo "
70
quit Apostolus, in Chrislo, et in Ecclesia. volentis, neque currentis,sed Dei miserentis,ad quem
Quanquam omnes animae justae sint una sponsa, nullus accedit, nisi ipse praecedat, nemo pervenit
et una virgo propter unitatem Spiritus 7,
,quam m nisi ipse praeveniat : unde Propheta dicit in Psal-
vincuclo pacis observant. /£mu/or,inquit, 7 8I
- vos Dei terio ; Prxvenisti eum in benedictionibus dulcedi-
xmulalione : despondit enim vos uni viro virginem nis, et Christus in Evangelio:
Nemo venit ad me, 81

castam exhibere Christo. Pluraliter ait vos,ei singu- meus traxerit eum. Misericordia enim Dei
nisi Pater
lariter ait virgincm ;
quia omnes in Christo sunt non solum praevenit. sed subsequitur. Praevenit in-
una virgo, propter unum integritatisspiritum, elvir- spirando subsequitur ad.juvando. Praevenil, ut in-
;

ginitatis auctorem. Nara 7J

divisiones gratiarum p eipiat ; subseruitur ut perticiat. De praevenienti dicit
Sunt... Unus autem Spiritus, dividens singulis prout in Psalterio ^ Misericordia ejus prxveniat me. De
:

vult. subsequenti dicit in alio loco 86 Misericordia lua :

De personis legitimis. subsequetur me. Non ergo pro dote, sed tantum ex
gratia Deus animam,vel Cbristus sibi desponsavit
Suntautem nonnulla? personnae.quae carnalecon-
Ecelesiam. Quis enim prior 87 dedit illi,et retribuetur
jugium inter secontrahere prohibentur. Etquidem
ei! Quoniam ex ipso, el per ipsum, et in ipso sunt
ante legem fuerunt patieissimae : sub lege plures :

M omnia. Quid igitur habet homo, 89 quod non acce-

Prupter hoc relinquet homo patrem, et matem ; id
est propter copulam conjugalem, nec filia patrem,
peril ? Ipsa caritas, per quam anima Deo spirilua-
liter copulatur, datur a Deo Paulo attestante,
sibi :
nec filius matrem accipiet. Christus autem in con-
qui ait " 8 Caritas Dei diffusa est in cordibus noslris
:

jugem accipit et matrem, et filiam, et s >rorem, et

per Spiritum sanctum, qui datus est nobis.
omnem omnino personam, quae Patris ejus efficit
Quod Christus donalionem faal Ecclesix.
voluntatem. Quicunque vero fecerit 7S voluntatem
Haec animae peccata dimittit, ut separatam a Dia-
cffilis, ipse suus
ejus Patris, qui est in frater, eo-
bolo copulet Deo. Caritas enim 90 operit mulliludinem
mater est. Hic quoque sponsus in Canticis
ror, et
peccatornm. Et Dominus inquit in Evangelio :
9l
Di-
earndem et sponsam nominat, et sororem 76 fulne- :
(J
missn sunt eipeccata mulla, qnoniam dilexit multum.
rasti cor meum soror mea: sponsa mea vulnerasti
Qui cum propossuisset Simoni Pharisaeo, »' quod
cor meum. Similiter eamdem et regenerat, et de-
duo debitores erant uni fxneratori, et unus debebat
sponsat regenerat prolem, et desponsat uxorem,
:

denarios quingentos, et alius quinquaginta, non ha-

Nec exspectat septennium prosponsalibus: nec pro
bentibus autem illis unde redderent, donavit utrique,
nuptiis duodennium. Quid itaque rairum, si filiam
Quis ergo plus diligit ? Recte Simon illi respondit
dueitinconjugem,quifiliam elegit in matrem?Nam
Exislimo cui plus donavit. Heec est ergo donatio
et Filius matrem genuit, et filia peperit Genitorem.
propter nuptias, remissio pec;atorum. Nam si ca-
Nullus ergo spirituale, vel sacramentale conjugium
ritas est conjugium, propter quod Deus animae co-
contrabere prohibetur. Quin imo quibuslibet hu-
pulatur, et propter caritatem debita condonantur,
jusmodi copulam inire praecipitur. Non esl enim di-
profecto donatio propter nuptias est remissio pec-
stinctio, sicut dicit Aposlolus : " sed justitia Dei per
catorum ; et secure dicimus, et libere protestatur,
fidem Jesu Christi super omnes, qui credunl. Omnis,
" quod causa justificationis est caritas, secundum
inquit, 8
qui venil ad me, non ejiciam foras. Omnes
Evangelicum,et Aposlolicum testimonium.quod in-
tamen unum, sicut ipse dicit ad Patrem "
eflicit :

duximus Dimissa sunt ei peccata

r multa, quoiuam :

Ego claritatem, quam dedisti mihi, dedi eis ut om- n ... '/ : . . .

U ddexit multum. Et si caritasoperit muttitudinempec-

nes sint unum, unum, sumus. Ego m eis,
sicut et nos
catorum (lucem enim tenebraefugiuntjutique lux te-
et tu in me utsint consummati in unum, et cogno-
:
nebras fugat. Quia non est conventio 93 lucis ad
scat, mundus, quia tu me.misisti.
tenebras, neque Christi ad Belial. Aliam quoque
Quod Ecclesia Christo dotem non tribuit donationem Christus promittitEcclesiae, quam pu-
•*
Verum nec animaDeo, nec Ecclesia Christo do- blicis litteris Matthoeus Evangelista describit :

tem aliquam pro suo tribuit conjugio contrahendo, Beati pauperes spirilu, quoniam ipsorum est regnum
80
quia gratis eam absque dote suscepit. Non enim Coelornm. Beati miles, etc.

•• Mallh. 19, 5

Matth. 12,50. 76
8!
6. Rom. 9, 16
Cor. 4, 7. 8 » Rom
vers. 3, et seq.

Patrol. CGXVII. 30
 :

939 1NN0CBNTII III PAPiE. 940

je myticis </<»nv, ,/ur Ccntililus Christo

pr.cmisil. \ vid, il kabttanHbtU Jerusalem in ablutionem pecca-

Lloet nutem Beoleete viro suo dotem non dode-

toris,et mmttruatte. Propterquod et VeriUs inquit
3
rit, sed doniUionem ab ipso receperit, pcr nuntios in Bvangelto : Itisi quit renatu» fuerit ex aqua, el

tumen idoneos, viros utique pmdeDtaB,

nobiles, et Spiritu Sanclo, non intrabit in rcgnum ceelorum.
quffidam sute dileetioois ot devotionis myslica dona Sed ' Qui crediderit, et baptix,atus fuerit, salvus

prsmisit, quando gentilitas ItagOfl ab Oriente Je- cril.

rosolymam destinavit qua:rentes, •• Ubinam esset, De Unguento.

qui natus erat Uex Juda:orum? Viderunt enim stel- De unguento Sponsa dicit ad Sponsum in Canti-

lam eju9 in Oriente, cujus signo processerunt, et cis • : C.urtemus in odorem unguentorum luorum.
invenerunt; prociderunt.et adoravcrunt. Etapertis Unguenta sunt Spiritu9 9ancti chrismata, qua> con-
thesauris suis, obtulerunt ei munera,aurum, ihus, et ficiuntur ei illis pigmentis, quaj Isaias commemo-
mjrrham. Aurum regi : Thus sacerdoti ; Myrrham rat, dicens :
• Requiescit super eum spiritus sapien-

mortali. Tunc coepit impleri vaticinium Propheta- tix, el intellectus, spiritus consilii, et fortitudinis,

rum : •• Reges Tharsis, InsuUv munera offerenl

et spiritus scienli.r, el pietalis, et replevit eum spirilus

Reges Arabum, et Saba dona adduccnt. el Omnes de timoris Domini. Ha>c sunt aromata myrrhx, tt
'

Saba veniunt, aurum, et thus deferentes, et laudem g thuris, el universi pulveris pigmentarii. Unguenta

Dotnino annunliantes. ista impinguant. Redolent exterius

redolent, ct

De tnulliplici cultu, quem sponsx sponsusadhibuit. hilari tama, impinguant interius spirituali Isctitia.

Christus itaque non ex merito, sed ex gratia sibi Propter hilarem famam dicit Apostolus • Christi :

desponsavit Ecclesiam, quam lavit, et unxit ; orna- bonus odor sumus in omni loco, et :
' Domus impleta
vit, etdecoravit. Sic per Ezechielem Prophetam sub estex odore unguenti. Propter spiritualem laetitiam,
typo Synagogae describitur •• Juravit libi, et in- : inquitPsalmista 10 Impinguasti in oleocaput meum, :

gressus sum pactum tecum : ait Dominus Deus et : et ' Siculadipe elpinguedine repleatur animamea.
:

[acla es mihi. Et lavi te aqua, et emundavi sangui- Unguentum istud principaliter abundat in Christo,

nem tuum ex te : et unxi te oleo. El vestivi te disco- cni sine mensura datus est Spiritus, quia " Unctus
loribus, et '» lavi le janthino : et cinxi te bysso, et est oleo Isetititf prse consortibus suis. Sed unguen-
indui te sublilibus. Et ornavi te ornamenio, et dedi tum " a capite descendit in barbam, et a barba in
armillas in tnanibus tuis, et torquem circa collum oram vestimenti descendit, quia ** de plenitudine
tuum. Et dedi inaurem super os tuum, et circuios ejus omnes accepimus ; primum Apostoli, deinde
auribus tuis, el coronam dccoris in capite tuo. Et caeteri. Hsec est unctio, quse secundum Joannem "
ornala es auro, et anjento el vestita es bysso, el po- docet de omnibus ; qua reges et Sacerdotes unsun-
lymito, el muttis coloribus : similam, mel et oleum
et tur, sed illi, de quibus Petrus Apostolus ait :
'• Vos
comedisti et decora facta es vehementer nimis, et estis genus ekctum, regale sacerdotium.
profecisti in regnum. Etegressum est nomen tuum in De Ornalu.
Gentes propter speciem tuam, quia perfecta eras in De ornatu loquitur Salomon in Parabolis " :

decore meo, quem posueram super le, dicit Dominus Slragulatam veslem fecit sibi: byssus, et purpura ve-

Deus. stimenlum ijus : Omnes " domestici ejus vesliti sunt

De Lavacro. duplicibus. Vestes Ecclesim sunt virtutes, quibus
Lavit ergo Christus Ecclesiam, ut eam a crimini- Ecclesia protegitur, et ornatur, secundum illtid

bus emundaret. Unxit me, ut chrismatibus decora- Propheticum :

" Sacerdotes tui induant justiliam.
,0
ret; ornavit me, ut virtutibus insigniret. De lava- Et : Induli sunt arietes ovium, et valles abun ta-
cro dicil Apostolns ad Ephesios :
10 °
Viri diligite bunt fru meu/o.Totigitur habetdiversitates vestium,
uxores vestras, sicut et Christus ditexit Ecctesiam, et quot habet varietates virtutum, juxta quod alibi le-
21
se ipsum reddidil pro ea, ut illam sanctifica- gitur : Astitit regina a dextris tuis in vestitu deau-
ret mundans lavacro aqu.v in verba viue, ut exhibe- rato, circumdata varietate. Propter quod domestici
ret ipse sibi gioriosam Ecclcsium non habenlnn macu- ejus, id est lideles in domo Domini conversantes,
lam, aut rugam, uut aliquid hujusmodi. seil ut sit D dicuntur vestiti duplucibus, id est diversis virtuti-

sanctu et immaculuta. Baptismus enim abluit non bus oruati. Slrayulata vero vestis est illa, qua- non
tantum corpus, sed cor per ablutionem corporis :
solum texitur ex virtutibus, verum et contexiturex
esteriorem signilicans ablutionem cordis interio- operibus, ut varietate, textura lirmissima contexa-
rem. Juxta quod Doininus per Ezechielem testa- tur ; h«e est virtus operans, et operatio virtuosa.
tur Elfundam
:
'
super vos ai/uam mundam, et (Juia vero duo sunt genera 1'idelium in Kcelesia, vi-

tnundabimini ob omnibus iiiquinamcntis vcslris. Et delicet Confessores, et Martyres, recte subjungitur:

Ezechias: » In die illa crit fons patens domui Da- Byssus, 9t purpura vestimentum ejus Purpura nam-
•
Matth 2, 1, et seq. •• Psalm. 71, 10. »' Isaix, 60, »• Cap. I('> vcrs S, c! seq. "» .Von mhil distat huv in- .

Urprelatio a Vulgata. .\n id in timanuentem refereudum cst t Judicei Leetor. "* Cap. 5, rcrs. 25, <•/ Mf. '
Cap. 36, 25. ' Cap. 18, I. ' Joan. 3 5. Marc, 16, 16, 5 Cap. I, :>. 6 Cap. tt, 8, ' Cant cap. 8, 6. • //
•

Cunmh. 2, 11. » Joan. 12, 3. 10 Pial. 22. ' Ptal. 62, 6. " U, 8, " PsalASt, 2, </ 3. '• loan, 1. 16, " /
;">.

Joan. 2, 27. '• / Pctr. 8, 9. " Cap. 31, 28. " Eod. cap. vcrs. 21. " Psalm. 131, '.>. -» fsulm. 64, U. '« Ptalm.
44, 10.
 941 DE QUADRIPARTITA SPECIE NUPTIARUM 942
que Martyribus convenit propter sanguinem, de A De Desponsatione.
tingitur: Byssus autem congruit Conlessoribus pro- His ergo ornata virtutibus Ecclesia desponsiitur,
pter candorem, quem ex maceratione sortiuntur. et ad plenitudinem desponsationis omnimodam
*'
Quocirca Sacerdotalis ornatus contextus erat annulatur, amplexatur, etosculatur; annulo fidei,
ex auro, et hyacintho, el purpura, coccoque bis tin- amplexu spei, osculocarilatis. In cujus figura pater
cto, et bysso relorla opere polijmilo, id est vario, de accurren? filio revertenti, cecidit super collum ejus
quibus plenius egimus in libello, qui de Missarum 38
et osculatus esteum Dixitque paler ad servos
tnysteriis appellatur. Gutideamus ergo 23
et exulte- suos date annulum in manu ejus, etc.
mus,quia venerunt nuptioe Agni,etuxor ejusprxpa-
De forma contrahendi.
ravit se. Et datum est illi, ul cooperiat se byssino
Forma vero conjugii conlrahendi simul in utro-
splendenti, et candido. Uyssinumcnim jusstificaliones
quo servatur. Cum enim vir, et mulier ad contra-
sunt sanctorum. H*c est Sara maturior, Rebecca
hendum conveniunt, praesentibus arbitris uterque
sapientior, Lia fecundior, Rachele gratior, Anna
quarit ab altero, si velit ipsum accipere eumque
devotior, Susannacastior, Judithaanimosior, Edissa ;

responderit : Volo ; statim uterque dicit ad alterum

formosior : Multx ** fdix congregaverunt divitias :

Et ego aceipio te in meum. Ita cum catechumenus,

heec autem supergressa est universas.
B et sacerdos ad baptizandum conveniunt, patrinis
De Pulchritudine sponsx. prasentibus, sacerdos interrogat: Utrum catechu-
menus credat in Trinitatem ? Cumque responderit:
Ecce quanto decore Christus venustavit Eccle-
Credo statim illo subjungit Et ego te baptizo in
siam ut recle dicat in Canticis K Totaputchraes,
; :

; :

nomineTrinitatis sacramentale namque conjugium

amica raea,virtutibusdecorata etmaculanon estinte :

in baptismatecelebratur. Quodbene recolitur, cum

criminibus expoliata. Sed quomodototapulchra.et
in Epiphania quasi carmen nuptiale cantatur *'
sine maoula, cum modo macula sit in Luna ? Et
:

Hodie ccelestisponso juncta est Ecctesia, quoniam in-

multi sunt in Ecolesia, qui vitiorum sordibus in-
Jordane lacit Christus ejus crimina ; currunt cum
quinantur ? Nam et Arca Noe ,6
munda continuit
muneribus Magi regates nuptias ; et ex aqua facto
et immunda domus : Abrahae, *7
liberam habuit, et
vino txlanlur convivx Ut enim Christus ascende-
ancillam : uterus Rebecc/e " praedestinatum re-
29
ret, quo per sacramentum baptismi sacramentales
portavit, etreprobum. Sagena piscatoris bonos
nuptiee contrahuutur.quibusChristo copulataGen-
recepit, etmalos ager hominis ,0 triticumattulit,
:

tilitas, eodem die, quo fuit adoratus a Gentibus,

et zizania rex quoque 31 bonos, ac malos jussit
:

excursis triginta annis baptizatus est in Jordane,

ad nuptias introduci. Licet autem illud sitabsque
n ac revoluto anno, nuptias consecravit.
=<^ia»ii. ui sicut m
Et oioui in
dubitatione verissimum secundum statum trium- « . . .

baptismo vim regenorativam aquis exhibuit, sic ad

phantis Ecclesiae, quem habet in patria verum est :

nuptias vim conversivam in aquis exercuit, cum

tamen secundum statum militantisEeclesiae, quem
aquam convertit in vinum. Ut quemadmodum fri-
babet in via sed quantum ad illos, quid non solum
;

gidus liquor est mutatus in calidum, et calidus in

numero, sed merito non solum nomine, sed nu- :

rubentem ita qui frigidus, et pallidua fuerat per :

mine sunt in Ecclesia, qui spectant non solum ad

peccatum, fiat calidus, etrubens per baptismum,
sacramentale, sed ad spirituale conjugium. Porro
qui Christi sanguine rubricatur.
cum 32
nec infans unius diei sine peccato sit super
terram non est enim 3S homo justus interra.quifa-
: De Paranymphis.
cial bonum, et non peccet. Et 3 * si dixerimus, quo- Sacramenti conjugio, quod interChristum, et
In
niam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et Ecclesiam estcontractum, Joannes extititparanym-
veritas in nobis non est, quoniam 83 tw multis offen- phus, qui viam ante faciem Domini praeparavit:
dimus omnes, quomodo verum est, quod vel anima sicut scriptumest perlsaiam Prophetam dicentem:
justa tota sit pulchra, et macula non sit in illa? 04
Ego vov clamantis in deserto, parate viam Domini,
Nam si careat criminali, sed non penitus veniali. rectas facite semitas Dei nostri. Hic est, de quo per
Ceterumvenialisculpanon uiaculal animae pulchri- D Malachiam Prophetam Pater inquit ad Filium :
**

tudinem. Nam sicutstilla situlaa non extinguit.sed Ecce ego milto ./ngelummeum ; id est Joannes.qui
accendit fornacis ardorem, ita venialis olTensa non dicitur Angelus, non naturae proprielate, sed officii
minuit, sed incendit caritatis fervorem. Septies dignitate, quia Christum et praenunciavit praesen-
enim a6
in die cadet justus vir, et fortior resurget, tem, Venit inquit, *2
forlior me post me, cujus non
Cadit,inquam, non in criminale, sedin veniale pec- sum dignus corrigiam calceamenti solvere Et * 3 Qui . :

catum, a quo per sacrificium 31 contributati spiri- poslme venil, ante me factus est. Rursus **: Hic est
tus fortior elevatur. de quo dixi vobis : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit

"Exod. 28, Apocal. 19, 7 et 8. *» Prov. 31, 29. 25 Cap. 4, 7. 2 « Gen. 7, 8. " Galat. 4, 22, et Gen 16
6.
!3

28 29
15. Rom. 9, Malth. 13, 47. so Matth. 13, 25. 31 Matth. 22, 10. »» Job. 14, 4. secundum 70. » 3
10, etseq.
Eceies. 7, 21. i4 I Joan. 1, 8. * 3 Jacob. 3,2. 36 Prov. 24, 16. Desunt tamen vocesilUin die. 31 Psal. 50, 19.
38
LucseiS, 20, elseq. " Antiph. adBened. in ead. Solemn. i0 Can. 40, 3.* Cap 3, 1. * 2 Marc. 1. 7. *» Joan. 1

1, 45. «Ibid. I, 29.

 : :

943 1NN0CENTII 111 PM>JE. '.144

pteeatum ntundi, </ui prxporabit viam %nte ta,Boili- \ ubi vuH tpirat, el vocemejus nudis, sea tiescis unde
cetpoanitentiuni, et baptiemucn. Pmnitentiam, in- vniiat, aul (/iii) vaiat. /.'/ «3
nemo novit, qux suni m
quit, " agitc, approfinquavit enim regnum Caslorum hoiiiinc, ni»i spiritus Dci qui facit hominem. Ne
Et •' Ego baptito imu aqua ; medius autem vetirum taiiien et hoc conjugium sine testibus conlrahatur,
iiat, qui baptitabil vot Hpiriiu Sancto, et igni, l.t tres illi prsaentialiter adsunt «* Qui tcstimouium
statim M
post annunoiatiooem Joanuie, venietad dant ln Crlo : 1'ater, Verbum, et Spiritus Sanctus :

l
temptum saiitum suum (idest adEcelesiam, utillam et hi tres unum sunt ; Filio testante, qui ait : ' Si

despunsaado sanctiticet de qua dicit Apustolus : : quis diligit me, sennonem meum servabit, et Paler
Templum Domini sanctum ett, quo l estis vos) Do- meus diligel eum, et ad eum veniemus, el tnansionem
minator, quem qumritis, ct Angetut tettamenti quem apud eum faciemus.
vos vultis. Metaplasmus est. Convertit eninj sermo-
De traducliont.
nem ad illos, qui Christi desiderabant adventum
dicentes :** Emitte Agnum, Domine, dominatorem Solet vir desponsare prius puellam, et postea tra-
terrx, de petra deserti ad montem fUise Sion. Hic est ducere desponsatam. Unde «• cum esset desponsata
ergo vox Yerbi judicis, parany i phus sponsi, lu- mater Jesu Maria Joseph, untequam convenirent, in-
cerna solis, qui sesponsi vocat amicum, et exhibet venla est in utero habens de Spirilu Sancto. Joseph
paranympbum. Qui habet inquit, 60 sponsum, spon- autem vir cjus, cutn csset justus, et nollet eam tradu-
sus est, amicui autem sponsi, qui stat, etaudit eum, cere, voluit occuttc dimitiere eam. Ita Christus Eccle-

gaudio gaudet propter vocem sponsi. In spirituali vero siam prius desponsavit per fidem, et postea tradu-
conjugio, quod inter Deum et animam cclebralur, cet in speciem. Cum 67 tradideril regnum Deo, et
paranymphus est timor, qui carilatem introducit Patri, et cvacuvcrit omnem principatum el postesta-

Nam " Timor Domini expellil peccatum. Et \lnitium tcm... Cum mortale hocinduet immortalitatem, et cor-
sapientix 61 timor Domini. De quo dicitur per pro- ruptibile lioc induet incorruplionem : quando dicet
6S 68
phetam : .4 limore luo,Domine, concepimus, etpe- his, qui a dextris ejus existent : Yenite benedicli
perimus spirilum salutts. Patris mei, postidele paratum vobis regnuma con-
De solemni conjugio. stitutione tnundi': quando dicit illi, qui duplioavit
talentum :
6*
Euge, serve bone etfidelis.guiain pauca
Sacramentale conjugium noluit esse clandesti-
fuisti fidelis, super tnulta te constituam, intra in
num, sed omnibus manilestum. Nam «* In sole po-
gaudium Domim lui, tunc exelusis, extraneis, et in
suit tabernaculum suum ; et ipse tanquam sponsus
gehennareclusis, sponsa cum sponso, solacum solo
proccdens de thalamo suo. In sole, id estmanifesto ;
requiescet
H in lectoquietis, intracubiculum gaudii,
Jiuxta quod
alibi dicitur
'*
Son venil lucerna, ut - \ '
H
.-,..> .V..,. -.,A
,
. ,
:

. », . C sub umbraculo *pacis,* de quo *

Propheta dicit m
ponatur sub modio, sed super candelabrum. iSotum
-ii.i.Vi., f.l.l .llli. .',! illlti ,1 )•)! )ll
' \,ll)l)l)
>' ll

70
Psalmo Abscondes eos in abscondito vultus tui a :

enim 66 fecit Dominus salutare suum in conspectu

Venient, u et recumbent
,
conlurbatione hominum.
gentium revclavit justitiam suam. Propheta dicebat
cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regno Coelorum.
Apostolis 67 Qux dico vobis in tenebris, dicile in
.'

Tunc exultabunl " Sancli in gloria ; txtubunlur in

lumine : el quse inaureuuditis, prxdicate super tecta. ~
cubilibus suis. Nam absterget 3 Deus omnem tacry-
Eunles 58 in mundum universum prmdicate Evange-
mam ab oculis Sanctorum et mors ullra non erit, :

lium omui creaturx.... Itli autem profecli prtcdi-

neque luctus, neque clamot , neque dolor erit ultra,
caverunt ubique, Domino cooperante, el sermonem
quia priora abierunt. Ec<e ego '* creo carlos novos,
confirmante, sequentibus signis. yuapropter " In
etterrum novum ait Dotmnus : et non erunt in me-
omnem tcrram exivit sonus eorum ; et, in fines orbis
tnoria priora, el non ascendent super eos. Sed yau-
errx verba eorum. Hoc sacramentale conjugium
debitis, et exultabitis usque in sempilernum in his
quilibet Christianus debet publice contiten ; Nam
quse ego creo, quia ecce tgo creo Jerusalem exulta-
coHe ad jushtiam : ore autem confessio
creditur
tionem, el populum ejus guudium. Et exuttabo in
fit ad satulem. Propter quod
ipse dicit in Evangelio
Jcrusulem, et gaudebo in populo meo, et non audte-
Qui me confessus fuerit coram hominibus, con/ilebor
'" eu ltu /'*""> ''' V0J~ clamons. In tetra '

el ego eum coram Patre tneo, qui in ccetis est. Fi •' n '"
sua duplicia possidebunt quoniam in lerra vi- :

Qui me erubuerit, et meos sermones, hunc Filius ho-

ventium Sancti geminam gloriticationisstolam ac-
minis erubescet, cumvcitcrit in gloria sua, et Patris
cipient, spiritualem et corporalem ;unam mentis, ;

et sanctorum Angelorum.
qufficonsistit in tribus ; et alteram carnis, quse con-
De Clandeslino Conjugio. eistitinquatuor, quorum proprietates invenies as-
Spirituale conjugium contrahitur in occulto, quia signatas in illo sermone, quem De dupiici Conna de
Deus justilicat hominem sine hoiiiiue. Spiritus
'* scripsimus ".

" Uatth. 3, 2. rfll ««

joaii 1, 26. Corinth. 3, 17. 4 » h \im 18, l. "> Joan. 3, 89, " Eoeii
;7
'latth. 3, 1. *» I

i, m. "Psttlm, 1 10, 10
H Isaise 23, 18. M
• Marc. i, 21. 5 ° Psal. '.'7, 2. " Muttk. 10, 17.
Pialra. 18, 6.
Psal. 18, l. M Rom. 10, 10. " Matlh. 10, 32.
";
Marc 15 et 20. »•
16, Lucx 9, 26. »' Joan. 3, 8. •• / Corinth.
2,H. ••'
Joan. 5, 8. I
M Joun. 14, 23. 61 Matth. 1, 1« ei 19. •• / Corinth. 53. «».Wui/ <

vers. 23. 1l 30, 21. '

7
Matih. 8, 11. " Psul. 149, 5. '* Apocat. 21. 4, 7S Isaix 65, 17, ct scq. '* Itaist 01 7.
945 DE QUADRIPARTITA SPECIE NUPTIARUM. 946

De nuptiali convivio. ^caromca pro mundi vita. H\o est Agnus pascha-
est
9!
Cum autem ingreditur Ecclesia in locum 77
taber- lis, ex quonon crudum quid nec coctum aqua sed
naculi admirabilis usque acl domum Dei, tunc, in tantum assum igni jabemur comedere, caput cum
voce exultationis, et confessionis, erit sonus epulan- pedibus, et intestinis vorare. Si quid residuum [uerit
tis: tunc in cceli palatio nuptiale convivium cele- igni comburere. Illa-sus dividitur, etinteger mandu-
brabit, de quo Veritas inquit Apostolis :
78
lidetis, catur. Vivit manducatus, qui resurrexit occisus.
et bibelis supermensam meam in regno rneo. Et An- Manducatus, non moritur, qui resurrexit non mo-
gelus ad Joannem 73 beati qui ad cosnam nuptia- riturus. Totum comedit.qui quantumlibet edit,quia
rum Agiti vocali sunt. Faciet illos m discumbere, et nec qui plus collegerat, habuit amplius, nec qui
transiens ministrabit illis. Beati 81
qui esuriunt, et minus paraverat, reperit minus.

sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Et in- De Vino.

1
ebriabuntur' ab ubertate domus Dei. Quando tor- vinum, quale nec Cyprus 98 attulit, Propinatur et

rente voluptatis nec est repertum in Engaddi

sux potabit eos, semper saturabun- de quo dicit Psal- :

tur, et nunquam fastidient. Saturitas illa nunquam mista ^ poculum luum inebrians, quam prxclarum :

incurret fastidium.quia suavitas illasemper ingeret est\ Quod non fecit ebrios, sed reddit sobrios Et :

desiderium. Tunc plene gustabunt, 83 quam dulcis n quo plus potalur.eo plus affcclatur. Generatdesi
est Dominus cum ipse Deus erit omnia in omnibus;
:
derium, quod non parit fastidium et ideo qui plus :

8*
Cibus, potus, saturitas, et satietas singulorum bibit, plus sitit, donec spes muteturin rem, et Udes
;

dulcedo corporalis suavitas ineffabilis odor in-

: in speciem. Hicest calix novi testamenti continens
:

extimabilis. Quam magna™ multitudo dulcedinis viuum in quo stola lavatur, 98 et pallium in san-
tux, Domine,quam absconduti timentibuste\ Magna guineuvae. magnum et salutare convivium.in quo
quidem esl multitudo dulcedinis, quoniam una suf- caro Christi coraeditur, et sanguis Christi potatur !

ficit omnibus, et non sufficiunt omnes uni, quam Caro munda, caro pura, caro sincera, delectabilis,
tamen non in praesenti tribuis, sed in futuro reser- amabilis, suavis. Sanguis proeclarus, sanguis pre-
vas quoniam abscondisti eam titnentibus te.Satia-
:
tiosus.sanguis acceplus,sanctificans,et vivificans,
bor, inquit,
88
cum manifcstabitur gtoria tua. Tu et emundans, super mel et favum dulcis est animae

nempe dixisti 87 Ego vincenli dabo tnuna abscondi-

: diligenli. Quod quisque salubnter cupit, hoc sibi

tum. Quod nec ocuius 88 vidit, nec auris audivit, nec suaviter sapit. Nam quomodo virtutes non saperet,
in cor hominis,ascendit,elc.Ego n vincenti duboedere in quo est plenitudo virtutum ? Si cupit virtutem,
90 99
de ligno vitx quse est in paradiso Dei mei. Etjo si- et sapientiam, Christus est Dei virtus, et sapien-
10 °
tienti dabode fonte aqux vivx gralis; de qua quibi- tia. Si cupit veritatem, et vitam, Christus est

berit, 91 non sitiet ie asternum. via, et veritas, et vita. Currenti per singula non
Ue Sacramentali Convivio. deerunt exempla. Scriptum est enim Panem de : *

Interim autem donec sponsa traducatur in reg- omne dcleclamentum

ccelo prxslitisti eis sine labore,

num, ne deficiat expectando, sponsus ei solemne in se liabentem, et otnnis sapons suavitatem. Panis,
quem ego dabo,caromea est pro mundi
'

convivium prsparavit, quantum, et quale non fuit inquit, 2

a saeculo celebratum. Illud utique, quod filio re- vita.Tanta caritate sponsus diligit sponsam, ut illi
vertenti pater exhibuit,in quo jussit 92
occidi vitu- se tribuat non solum habendum, verum et come-
lum saginatum. In hoc convivio deliciae spirituales dendum. Nam qui semetipsum dedit in pretium,ut
abundant, quae pra? caeteris cibis, et potibus men- redimeret nos amorte, semetipsum tradidit in ci-
tem satiant, et saginant. bum, ut nutriat nos ad vitam. Qui' manducat me,
De Pane. vivet propter me. Pro corporis ergo salute, sub
Panis enim ccelestis apponitur, de quo 93 Si quis specie panis caro comeditur ; et pro salutespiritus
manducaverit,vivetin xternum. Panis iste sumitur, sub specie vini sanguis potatur ; alterutrum sub
nou consumitur editur, et non egeritur mandu-
: : utroque. Panis enim refeitur ad carnem, et vinum
catur, et non incorporatur, sed manducatus incor- ad aniraam quia vinum sanguinem operatur, in
:

porat, et manducans incorporatur D quod sedes est animae Moyses quippe testatur,
: transsubtian- :

tiatur non transformatur, sed transformat, non quod caro pro corpore, sanguis autem offertur pro
transsubstantiat quotidie manducatur.et non de-
: anima 4 .

ficit, nec decrescit, quia quotidie transsubstantia- De magnitudine convivii.

tur, et nec proficit, nec accrescit.
'
Ad hoc convivium celebrandum non sufficit unus

De carne. dies,non suflicit unus mensis, non sufficit unus

Verum sub forma panis substantia carnis comc- annus sed a passione Christi fuit iuitium, et usque
ditur, secundum illud :
9*
Panis, quem ego dabo, ad finem mundi perdurabit : ut, quia quotidie per

7i
Sermo,quem Innocentiushic allegat,id est,quisecundumcblinel locuminter inter eos,quideuuo martyre
inscribitur pag. m.Tom. 78
Psal. 41, 5. 79
I. Lucse 22, 30. 80 Apoc. 19, 9. 81
Lucx 12, 37. 82 Malth.
5,6 83 Psalm. 35, 8 8i / Petr. 2, 3. 85 / Corint. 15, 28. 86 Psal. 30, 20. 87 Psalm. 16, 15. m Avoc. 2,
17. 89
/ Corinth. 2, 9.
90
Apocal. 2, 7. 91
Ibid. 21, 6. 9*
Joan. 4, 13. 9S
Lucx 15, 23. M Joan. 6,
52. »' Joan. 6, 52. 96
Exod. 12, 9, et seq. '7
Cant. {/13. 9S
Psal. 22, 5. " Gen. 49, 11.
10 °
/ Corinlh.

i, 24. Uoan. U, 6, a Sap. 16, 20. 8 Joan. 6, 52^ * Joan. 6, 58.

 :

947 INNOCENTII III PAPiE. 948

infirmitntem peccamus, quotidie por hunc mctiici- A Priusigilur per Prophotas, qui prandinm istud prm-
nani u peooato sanemur. Vobi*cutn, iiKjuit, * ero numiavere, ad prandium Judiucum populum invi-
evmetit dabtu, mque ad con&umtnationem s.rculi. tavit, scd vmiri! m^lixit. llmiin per upostolos, qui

Semper est prresens nobiscum in isto convivio,sub prandium istud unnnnciavere, ad prandium invita-
alia quidem lorma sed in propriu vero substunlia. viteumdem, sed veniro contempsit: quin immo
Cum enim Christus secundum naturam Divinam quosdam ex illis, etistis uffectos contumcliis occi-
tribus modis in rebus cxistat in omnibus por : derunt. Ne ut nuptioj jam paratte remaneront, per
essentiam in solis justis per grutium : in hoinine diversos prmdicutores Gentilem populum invitavit,
assumpto per unionem voluit idem ipse secundum ;
qui credidit, et accessil ; et impleta; sunt nuptise
naturam humanam tribus modis in rebus cxistero: discumbontium.
localiter in Coalo personaliter in Verbo sacra-
: : Dc tribus ordinibus.
mentaliter in Altari. Sicut onim secundum Divinita- Liccl uutem multi sint ordincs convivarum quia
tem totus cssentialiler est in omnibus rebus, ita tembilis ' 2
ut castrorum est acies ordinata, tres ta-
secundum humanitatem totus Sacramentalitcr est men sunt principales, Noe, Daniel, et Job: id est

in pluribus locis. Praelati, Continentes, etConjugati jnamsecundum

De Mensa. n parabolam Evangelicam, duo 3 sunt in agro duo '
;

Tantum est igitur hoc cmleste convivium,ut neo in leclo duo io mola, quorum unus assumetur, et ;

alter relinquetur.Intranlium enim ad nuptias qui-

unus locus ejus celebrationi sufficiat; sed unum,
et idem, in nullo varium ac divorsum, super om-
dam vestem non habent nuptialem »* ; Quoniam indi-
18
nem mensam altaris per universa mundi climata gne inunducaiis,judicium sibi manducat ,non dijudi-
celebratur. Ornatur autem hoec mensa mantilibus cans corpuf Domini. Vestis nuptiulisestcaritas, qux
pretiosis, et desuper palla corporalis extenditur, multitudinem operit ' 6
peccatorum. Probet ergo
ut in muudissima sindone sacrosanctum convivium seipsum hotno, " utrum habeat caritatem, el sicde
celebretur. Ilajc est mensa, de qua dioit Propheta: pane illo cdat, et de calice bibal. Alioquin liyatis »•
• Parasti in conspectumeo mensam, et de qua dicit manibus, et pedibus, mittetur in tenebras exteriores

Apostolus: T
rion potestiscommunicaremensx Chri- ibi erit fletus, et uridor de-.tium.

tti, etmensx dxmoniorum. De Spirituati Convivio.

In spirituali vero conjugio spirituale convivium
De Ministris.
celebratur. Illud utique, quod per singulos dies '•
In hoo excellenti convivio divisi sunt sunt ordines
septem filii Job cum tribus sororibus faciebant.
ministrorum. Sed in omnibus, et pr;o omnibus tres
Tunc enim septem filii Job cum tribus sororibus
prscipui,
r Subdiaconorum, Levitarum, et Sacer- '- p convivantur, quando septem dona cum tnbus vir
\ .. . , .
,

dotum, quosoportetcordis.etcorpons, haberemun-

tutibus animum, quem afficiunt interna satietate
ditiam, juxla mandatum Propheticum Munda- :

reficiunt. De quo Dominus ait "> Ecce ego sto ad :

mini qui fertis vasa Domini.

ostium, et pulso : siquis audierit vocem meam, et
De Vasis. aperueril mihi januam, intrabo ad illum et casnabo
Vasa quidem non lignea. quasivilia; nonvitrea, cum illo, et ipse mecum. Ad hoc convivium invitat
quasi fragilia ; non eerea.velut eeruginantia : sed Psalmista, qui ait :
" Gustate, et videte, quoniam
aurea, velargentea, pretiosis lapidibusinsignita, in suavis est Dominus. Petrus Apostolus
Lac concu- : ','

quibus tam ordinate ministrant, ut ipsorum mini- piscite, ut in salutem crescatis, si tamen gustatis,
strorum ordo mirahilis Divinum innuat Sacramen- quoniam dulcis est Pominus, Dulcedinem istam illa
tum. jam gustaverat, quae dicebat " Comedi favum :

De Canvivis. meum eum melle meo. bibi vinum meum cum lacte
Ad hoc generale convivium Sponsus omnes gen- meo : propter quod et alios ad gustandum invitat :

tes invitat: Venite, inquit, • adme, omnes qui labo- Comedite, amici, et bibite et inebriamini charissimi.
ratis, et onerati estis, et e<jo rejicium vos. Simile, Custatur super mensam '* de lignis Sethim quatuor
inquit, '"regnum Ccelorum homini liegi,
factum cst
J)
pedibus subsistentem, super quam " panes propo-
qui lecit nuptias plio suo, etc. Parabolam istam sitionis coram Douiino ponebantur. Haae estmensa
Beatus Gregorius " tam diligenter, etevidenter ex- Scripiurae, super quam cibatur Ecclesia Pane
posuit, utnon solum superfluum,- scd et temera- vitx, '* ct intellectus et potatur aqua sapietitix sa-
rium sit post illum quidquam addere, vel mutare. lularis.

8
Levit. 17, li, 13, etc. 6
2X, 20.
Muttli. 7
Psalm. 22, 5. »/ Cor. 10, 21. • Isaix 52, II. "
Matlh. 11, 28. " Ibid. J2, 2. "
llom. 38. tn Evang. »• Cnnt. 6, 3. »* l.uc. 17, 54 et 35. »• Matth. 88,
11. '
6
. I Cor. 11, 29 » / Pelr. 4, 8. '• In supra talleg. ipiit. D. Pauli eap. II, -'8. " Matih. 28, i, l

'• Job. 1, 1. et seq. « Apocal. 3,(20 " Psal. 33, 9. •' Bpist.A. cap. 2. v. 2. •» Cant. 5, 1. Bxod. :
•• lbid. v. 30.
 ; ::.

949 DE QUADBIPABTITA SPBCIB NUPTIABUM. 950

EPITHALAMIUM
IN LAUDEM SPONSI, ET SP0NS.E.

Solent igitur cantores et psallentes nuptialibus A. calamus scribx velociler scribentis : id est instru-
adesse conviviis, ut instrumentis, et canticis laeti- mentum Spiritus Sancti celeriter inspirantis, qui
ficent discumbentes. Propter quod in illo convivio, non sub humano cruciatu deliberat, sed repente
quod pater fecit filio revertenti, symphoniam, *i et ubicumgue 36
vutt spirat : secundum quod alibi legi-
chorum legimus concrepasse. Per symphoniam in- tur, q-iia 36
faclus est repenie de coslo sonus, tan-
telligentes instrumenta chordarum per chorum ;
guam ndjenientis spiritus vchemenlis. Sicut enim
cantica vocum. Veniat igitur ad hoc nuptialecon- atramenrum de cornu scriba per calamum impri-
vivium optimus ille cytharista David, et Epithala- mit pergameno, sic Spiritus Sanclus veritatis scien-
mium, quod eructavit corejus,ad honorem sponsi, tiam de Divinitatis arcano, per linguam Prophetae
et sponsa? decantet. cordi perfudit humano. Scriptoregregrius, qui tabu-
PILEPATIO. las legis similes omnino prioribus 37 ab utraque
De commendatione Cantoris. parte rescripsit : Velociter ergo scribet deillo, qui

Eruclavit * 8 cor meum verbum bonum dico ego :

juxta vaticinium Isaiae 38 vocatur: Accelera, spolia,
opera mea regi. Clamat in persona pulsantis ad delrahe, cilo prxdare.

ostium, ut intromittat ad nuptias. Et quasi janitor InteromnesutriusquesermonesRex cytbarcedum

respondeat ideo tibi non patet ingressus, quia imperat introduri qui protinusinlroductus laudes
illi ;
g :

joculatores, et histriones soleut esse maledicentes regis excellenter extollit.

et adulterantes ; insipientes, et arrogantes ; Non Narralio de taudibus sponsi.

sum, inquit, insipiens,quoniam 29 eructavit cor Speciosus (inquit) forma prse filiis hominum
meum ; id est plenum sapientia» verbum protulit. Utriusque laudes et regis, et reginae prosequitur:
Non sum adulator, qui laudat ex ore, sed non lau- sed regem, quasi majorem, prius laudat, et excel-
dat px corde; quia non solum os, sed cor cru- lentius; reginam, quasi minorem, poslerius, et re-
ctavit. Non sum arrogans, quisibi tanquam pro- missius. De sponso praemittit : Speaosus forma prx
prium attribuit alienum i|uoniam eructavil cor
: filiis hoininum. Ue sponsa subjungit : Astilit regina
meum. Non sum maledicus, qui loquitur verbum a dexlris tuis, in vestilu deuirato. Sponsum autem
asperum, et malignum : quoniam eructavit cor quadiilormiter laudat ; a forma : a potestate : a
meum verbum bonum, verbumdulce, verbum.suave, judicio : ab ornatu. A forma cum ait : Speciosus
verbum jucundum Nam 30 ex ahundantia cordis: forma prx filiis hominum. A potestate, cum ait

os loguitur. Et bonus homo de bono thesauro npva Accingere gladio tuo super femur tuum, potentissime.
profert, et vetera. A judicio, cum subjungit : Sedes tua, Deus in sx-
Sed quasi janitor replicaverit Dicergo mihi tu : culum sxculi: Virga recla est, et Virga regni tui Ab
verbum bonum, ut ego referam illud Regi. Nonde- 1

ornatu, cum subdit : Myrrha, et gutta, ct casia a

cet, inquit, ut tu metas quse non seminasti pro- : vestimenlis tuis.
pterea " Dico ego opera mea, non tua, regi. Regi 38 Verum a lorma multipliciter eum laudat : com-
non tibi, quia 3l dignus est operarius mercede sua : parative videlicet, aliis praelerendo unde speciosus
prsesertim cum intendat perfectelaudare : videlicet forma prxfiliis hominum: absolute, simpliciter
corde,ore, et opere. Corde : quoniam eructavit cor commendando, unde specie tua, et pulchritudine
meum. Ore : quoniam eructavit verbum bonum. tua intende, prospere, etc. Bursus laudat ipsum a
Operequia dico ego opera mea regi, scilicet laudes forma secundum utramque naluram Secundum ;

sponsi, et sponsae, quas operatus sum ego inve- humanitatem Spectosus forma prx filiis hominum:
:

niendo, et componendo. Dico etiam opera mea regi Secundum divinitatem Specie tua, et pulchritudine
id est consecro carmina mea Christo. iua. etc. Item secundum pulchritudinem corporis :

Et quasi janitor insultaverit, quod verbum ejus Speciosus formaprx filiis hominum; et secundum
confusum sit, et morosum.Non est, inquit, confu- pulchritudinem cordis: Specie tua, elpulchriludine
sum, 33 quia lingua mea est calamus scribx veloci- lua inlende. prospere procede, regna ; quasi dicat
terscribentis: quasi dicat, Cur experimentum quxris Rex, licet in Isaia de te scriptum legatur 40 : Vide
** ejus, gui in me loquitur Chrisius ? Lingua mea est D eum non habentem speciem, neque decorem propter

" Eccli. 15, 3. JS

Lucx 15, 25. ^Psalm. 44. 30 Ilse, et affines alise adnotationes extant in Codicis mar-
eine. Commendatur in corde. 31 Malt/i. 12, 34, et seq., el cap. 13, 52.
32
Marg. Commendatur ab opere. s *
Lucx cap. 10, 7. 3i
Marg. Commendatur ab ore 3S Coiint/i. 13, 3.
'6
Joan. 3, 8. 31 Act. 2, 2. M Exod. 34, 1,
U
Cap. 8, 1. " Marg. Laudalur sponsus a forma. <0
Cap. 53. vers. 2.
 : ;

951 INNOCENTII III PAPiE. 952

ignominiam despicahilis passionis, tu tiimen M A. denint

» Numquam : sic locutus est homo, sicut hic

iui forma pi fUiit hominum propter gloriao loquilur homo.

Biogularii conoeptionia quia tu BoluBMConceptua ;

I' Sii|iii'[itiuin invidi celant ut eum aliis non
de Virgine sine orimine,uiundus de munda ceteri :
communiceni. Sed diffuta cst gratia in labiu tuis

vero naseuntur de corruptis corrupti peccatores ;

Tu numquc dixisti :
6 '
Otnnu qutteumque audivi a

de peccutoribus. Tu soluses Kilius bominie, et non Patre mco, nota feei vobit Nam thesaurus* abi
hominum oeteri sunt filli hominum, et DOn bomi-
:
ditus, ct tapientia abscondita, qutt utilitat in utro-

nis. Et ideo speciosus forma pr«B filiit homxnum. Kt que? UtrumqueScriptura rcdarguil et qui frumen- ,•

eiverua sis homo, vere tamen es super oiunes ho- tum 65 abscondit in populo et qui talentum ** in ;

mines, quoniam *' qui de COSlo venil. super omnes terra sufTodit.
61
est. Et licetsis speciosut forma prst filiit hominum, Multi quandoque sapienter loquuntur, qui ta-

quouiam in teditiderant *2
Angeli prospicere : vere tnen libcnter non audiuntur. Sed diflusa est giatia
speciosus factua es,quoniam imiuuuisa culpa; quia in labiit tttis ; quia verbum luum et universis est

M peccalum non fecit, ntc inventus csl doltts in ore gratum, ct totum est gratiosum, non solum apud
ejus : cum tamen nil obstet inteiligi secundum for- homines, sed et apud Deum. Subjicitur Propterea :

nam **corporis eum prre coteris hominibus spe- g benedixit te Deus in seternum, id est, propterea be
ciosum. nedictionem tibi dedit aeternam ; scilicet liegnum,
6*
45
Quoniam vero multi sunl speciosi secundum cttjus non crit ftnis; quia per gratiam pra;dica-
formam, qui non sunt gratiosi secundum linguam: tionis meruisti gloriam resurrectionis. Quia vero
postquam laudavit sponsum a foima, statim com- Christus ab initio fuerat benedictus, juxta quod Eli-
69
mendat lllum a lingua. Diffusa est gratia, inquit, sabeth inquit ad Virginem : Benedicta lu inter
in labiis tuis. Verbum effusiouis, gratia- signiticat mulieres, et benedictus fructus ventris lui, poteslsic
largitatem, secundum illuJ i6
E/fttndam dc spiritu intelligi : Benedixit, id est benedictum ostendit. Si-
meo super omnem carnem :
M Curitas Dei diffusa mile quoque dixit Apostolus: ,0 Humiliavil semet-
est in cordibus nostris i6
,
quasi dicat: Os tuum ipsum factus obediens usque ad mortem, morlem au-
non aubundat i9 nequilia, ner linguatuidolum con- tem crucis. Propler quod et Deus e.raltavit illum, et
cinnat j sed diffusa est gralia in tabiis tuis. !u labiis donavit illi nrme.n, quod est super omne nomen. Hoc
80
Moysi est effusa vindicla Ocutum inquit, 61 pro : oomeo et ante mortcm habebat, sed quod Filius
oculo, dentem pro dente, adusliwicm pro aduslione : habuerat ante mortem, Pater illi ilonavit ; id est do-

sed in labiis luis diifusaest grntia. Si angariuverit natum ostendit post morteui. Sicut ipse post resur-
71
te, inquit, 6i
mille passus, vude cum illo alio duo. rectionem aiebat : Data est n
mihi omnis poteslas
Si abslulerit libi paltium, da ei et tunicam. Si per- incoslo, el in terra ; id est in evidenti nunc est

cusserit te in iiuain ma.rillam, prxbe ei alteram. quasi data.

Nam ** lex per Moysen data est : gratia, et oeritat " Accingere gladin tuo super femur luum, poten-
per leswn Chiistum facta est. tissime. Laudat sponsum a potestate, quem tripli-
6i Multifariam, 53
mtiltisque modisloquebaris olim citer ostendit armuum : gladio, sagittis, et virga.
Patribus in Prophetis, novissime vero diffusa est Gladio lerit propinquos; sagitlis percellit remotos;
gratia in labiis tuis. Moyses de se dixit: 56 Ab heri, virga corripit subditos. Non est ergo, qui potesta-
et nadiusterlius non sum elouucns, et impeditioris, tem ejus possit fugere, dicente Propheta 13 Quo :

et tardioris linguse sum, ex quo locutuset mihi, Et ibo a spirilu luo : et quo a facie tua fugiam Si .'

Isaias : *' Vx mihi, quia tactti, quiavir polluttts /«- ascendero in civlum, tu illic es : si descendtro in w-
biis ego sum, et inmrdio populi potlttta tdbiahabentis feritum, ades. Pra;mittit ergo de gladio : Acctngere
ego habilo. Et .leremias: *' A a a, Domine Deus gladio tuo super femur taum, potcntissime. Adjicit
ecce nescio loqui, quia ptter uijo sum k sed diffusa est de sagittis: Sagittse tase acutce, popult sub lecadent.
gralia in labiis tuis. 5s Quonriarn in veibis luis erat Subdit de virga : Virga rccta est virga regni tui

terror effusus : unde 60 perterriti ac. pavure COHCUtsi quasi dicat : potentissime.cui nemo "potestre-
Jurieei steterunl ; rocul dtccnlcs Moysi: Loi/ttere (tt U sistere, quanduquidem dtffusa esl gratta in labtis

nobis audiemus: non loqualur nobis Dominut, ne

et tttis, ergo accingere gladio spiritus, quod est ver-
forte moriamur. Nunc uuteiu d a aiia in la- bum Dei, utverbi virtute separes homines a dia-
biis tttis. Ilnde ministri, qui missi fuerant a princi- bolo quatenus lortior " superveniens fortem viu-
:

pibus Sacerdotum, ut te comprehenderent, respon- cas armatum, et omnia vasa ejus ,6 diripias. De

*» Joan. 3,32, *' I Petr.

1, 12.
M Ibid. 22,2. u Accedcrc hie videtur Innocentius illorum sentenli.r, qui
Christum pulchra forma,el venusto corpore fuisse rtrbibantur.* Marg Laudatur sponsusa lingua. '• Act.
Apost. 2, 17. ll Rom. 5, 5. M:u;.'. Dtverti» moilit exponit. ,J Psal
'•* ' Marg. F,.ri>enit grutitm, "
F.xod 81, 24. » Matth. 5, 59. et .««/, - Jo.3 17. Si Marg. Exponit labia. "Ilcbr. 1, 1. 10. "Cap.
, I .

6, 5.
5i
Cap, t 6. m Marg. Exponil aratiam, 6 " Bxodi 20, 18. " h 7, if>. 6 Marg Exponit niffusam.** Joan -

18, 15.
6i
Eceli. 20, 32. 66 Proverb. II, '-'•>. "" Htatlh. 26, Marg. Exponit gratiam " Luett. I. 33. " '
> '

ll/id. 1, 42, '"'Phtlip. 2. 8etQ. 7I Matth. 28, 18. » Marg. Laudatur sponsui a potestate
»»
Psal. 138, 7. et S.
m psal. 78, 5. » Lucx II, -'1 d 22.
1fi
Matth. 12, 29.
 953 DB QTJADRIPARTITA SPBCIB NtJPTIARUM. 954

hoc gladio tu dicis in Evangelio: ™ Non veni pacem A. est hotninem pereuntem miseratus respicias, redi-
mittere in terram, sed gladium. feni enim separare mens per humanam, et glorifieans per Divinam.Ut
hominem adversus patrem suum, et filiam adversus autem hoc coinpetenter efficias, prospere procede ad
matrem suam et inimici hominis domeslici ejus. passionem, non utique prosperatu«,sed prosperans,
Sed accingere glodio super femur tuum " Lego di- ut miseros redima? et regna per Rpsurrectionem, :

ctum in Exodo ™ Ponat vir gladium super femur

: ut redemptos jjlorifices. Vel quia diffusa est gralia
suum : lle, et redilc de porta usque ad portam per in labiis tuis, ergo prospere procede prsedicationis
medium castrorum, et occic/at unusquisque frutrem, officio, quia tu es lignum 88
quod pluntalum est

et amicum, et proximum suum. Lego quoque scri- secus decursus aquarum,quod fruclum suum dabitin
ptum in Canticis :
80
Lectulum Salomonis sexaginta tempore suo : et folium ejus non defluet : et omnia,
forles amhiunt ex forlissimis Israel uniuscujus- qucecumque faciet, prosperabuntur. Et ideo gladio
que ensis super femur suum, propter timores noctur- prasdicationis super femur humanitatis accinctus
nos. Sed et aliter intelligo diutum de illis, et aliter regna; primo per fidem in Ecclesia militanle ; de-
intelligodictum de te. Nam illi super femur ac- muni per speciem in Ecclesia triumphante quate- ;

nus adveniut 88 regnum tuum:

culpam carnis restringant; tu vero
cincti sunt, ut fial voluntas tua sicut
super femur accingeris,ut naturamcarnisostendas. . in cmlo, el in terra.
Femur enira est seminarium humanae naturae, vel 90
Propler vcrilatem, et mansuetudinem, et jusli-
propagationis juxta quod Abraham dixit ad ser-
;
iiain. IterumSponsum commendattripliciter-A veri-
vum 81 Pone manum tuam subter femur tuum, non
: tate doctrinae : a mansuetudine patientiae : a justi-
ail super, sed subter, propter tui reverentiam, qui tia vitae : a veritate doctrinae quam praedicat : a
secundum naturam humanam de illo eras femore mansuetudine patienti» quam exhibet : a justitia
" propagandus. Accingere itaque super femur, id vitae quam implet.
estsuper humanitatem, in qua debes diabolum M 91
Haec tria maxime necessaria sunt regnanti : ut
expugnare. Aliud siquidem esl accingi ; aliud est sit verax in ore : mansuelus in corde : justus in
succingi ; et aliud esl prxcingi. Nam accingimur opere. Erso propier veritatem, quam praedicasti
pugnaturi, secundum illud :
H Accingimini,et estote (unde ego veritatem '• dico vobis) expedit vobis, ut ego
filii polentesquoniam melius est nobis mori in vailam. Propter mansueludinem, quara exhibuisti.
bello, quam videre mnla genlis noslrx, et Sanclorum. unde discite n a me, quia mitis sum. et humilis
Succingimur ituri, secundum illud 85
Simon Pe- : corde. Propter justiliam, quam implesti, unde sic
Irus, cum audisset quia Dominus est, tunica sucdnxit decet 94
nos imvlere omnem juslitiam. Diceris quo-
se, et misit se in mare. Praecingimur ministraturi, que verax in promissis implendis : unde lex 95
per
secundum illud :
86
Tunc prxcingel se, et faciet illos « Moysen data est ; gratia, et veritus per Jesum Ctiri-
discumbere, et transiens minislrabit illis. Ponitur stum facta esl. Ergo regna propler veritatem ; nam
tamen frequenter unum pro alio ; sicut facile po- de te scriptum est °6
Ungetur Sanctus Sanctorum,
:

test ex multis Scripturarum auctoritatibus compro- el imptebitur visto, et prophetia, ut deleatur iniqui-
bari. tas, et adducatur justitia sempiterna. Diceris man-
" Specie tua, et pulchritudine tua intende, pro- suetus in opprobriis perferendis unde ego sicut " :

spere procede, et regna. Solent speciosissimi de pul- agnus mansuetus, qui portatur ad vicdmam. Ergo
chritudine superbire : solent et potentissimi praa regna propter mansueludinem; tu namquedixisti: * 8
fortitudine desaevire. Tu vero licet sis speciosus for- stulli, el tardi corde ad credendum in omnibus,

ma prx filiis hominum, non tamen superbis: et ideo qux locuti sunt Prophetie ! Son hxc oportet pali
*pecie tua, et pulchritudine tua inlende : licet sis Christum, et ita intrare in gloriam suam ? Diceris
potentissimus, accinctus gladio super femur non justusin jndiciis exercendis unde Justus 99 Domi- :

lamen desaevis et inde prospere procede, et regna.

: nus, et justitiam dilexil, xquitatem vidit vullus
Laudaverat sponsum tripliciter, asserens eum spe- Ergo regna propter juslitiam ;
ejus. nam de te scri-
ciosissimum,eloquentissimum, et potentissimum : ptum est 00 Pater omne judicium
:
'
deilit Filio Et
nunc autem singulis singula reddit. Intende, pro- J)
polestatem dedit ei judicium facere, quia Filius ho-
speri procede el regna : quasi dicat, quia speciosus minis est.

es forma secundum humanitatem, ergo specie tua Plerique vero potentes humanae conditionis
nobis intcnde. Sed quia prx filiis hominum speciosus obliti, solent esse terribiles, crudeles, tyranni, fal-

secundum Divinitatem: ergo intende nobis pulchri- laces,impatientes,iniqui.A te vero, qui est potentis-
tudme tua ; quatenus specie tua,et pulchritudine tua simus, b<ec omnia removentur. Non enim es terri-
intendens, secundum utramque naturam intendas,id sed benignus; quia specie tua, et pulchritudi-
bilis,

" Matth. 10, 34, et seq. n Marg. Femur dupliciler explicatur. ,9

Cap. 32, 27. 80
Cap. 3, 7, et 8. 8I
Gen.
24. 2. »• Ibid. 22, 8. IMach. 3, 58 et 59. 85 Jo. 21, 7. *• l.ucse 12, 37. 81 Marg. Laudalur Sponsus
8'
Jo. 3, 8. »*
aforma secundum utramque naturum. 1 * Ps. 1, 3. 8S Mat.h. 6, 10. 90 Marg. Laudatur Sponsus de verilate
mansuetudine, etjustitia. " Marg. De tribus, qux. necessaria sunt Hegnanti. " Joan. 16, 7. " Mutth. 11, 29.
•* Ibid.
3, 15. •« Joan. 1, 17. 9 « Daniel 9, 24. •' Jer. 11, 19. 9S Lucx 24, 25 et 26. 99 Psal. 10, 8. Joan. 5. m
22 etVt.
»55 INNOCENTH III PAP.B. 956
ne tua Non ea crudelis, sed pius quia
intendit. ; \ caritatem. De ferientibus dieitur : '-Sagittxtux in
protpere procedit. Non es tyrannus, sod princepa ;
(ixx sunl mihi et confirmasti super me manum tuam,
quiu prospere regnat. Non es fullax, sed verax ;
De 8uccondentibus legitur 2
Sagittx potentis aculx :
'

quia inlendis secundum veritutem. Non os impatiens, cum carbonibus desolatoriis. Audi sagittam ferien-
sed mansuetus ;
quia procedis secundum mansuetu- tem inl pccnitentiam Genimina " vipararum quis:

dniem. Non es iniquus, sed justus ;

quia regnas se- docuit vosfugere a ventura ira t Facite ergo fruclus
cuuduin justiliam. Et quoniam talis os, dextera tua, dignos p&nitentix. Intonde ad sagittam succenden-
id est potentia tua ; illa videlicet, de qua dicitur : tem ad caritatcm : Siquis 11
ditigitme, sermones meos
Dextera tua fecit virtutem ; dextera Domini e.raltavit servabit, et Pater meusdiliget cnm, et ad eum venie-
me : mirabiliter, id est per miracula, te deducet de mus, el mansioncm apud cum faciemus. Hanc ergo
verbis ad opera, de morte ad vitam, do terris ad sagittam noverat. illa, quas dicebat :
l
'Vuliieratasum
occlos, de Judrcis ad Gentes, percursus totius tcrra). caritate. Quocirca populos sagittis hujusmodi vul-
Nam de te scriptum est Stupebunt omnes, qui :
'
nerat. Sub te cadent, id est humiliabunt se tibi. In
eum audiebant, super prudentia, et responsis cjus. corde, vcl in corda inimicorum regit. ^ Diversilas
J
Bt videntes admirati sunt. Item Repleti sunt om~ littera?, diversitatom generat intellectus, et secun-
nes timore, dicentes Quia vidimus mirabilia hodie.
: ,. dum utramque litteram duobus modis ordinatur
Tibi etiam diclum est ' lnnova signa, et immuta : cor.structio. Nam si dicatur in corde, talis esl sen-
mirabilia ; quia tu opera illa 4 fecisti, quaa nemo sus: Populi lui percussi sagittis cadent, id est hu-
alius umquam fecit. Deducet ergo te mirabiliter miliabuntur tn corde inimicorum regis, id est in
dextera tua. oorde suo, qui sunt inimici regis, id esl inimici tui,
• Sagittx tux acutx, potentissime, populi sub te qui es/tex 18 magnus super omnes populos; et fienl de
cadent in corda inimicorum regis. Si per armaturam inimicis amici ; ut ubi prius erigebantur elati, ibi
intelligitur Sjicra Scriptura, per sagittam debet in- nunc humilientur devoti sicul Paulus, qui prius
telligi sermo Uivinus. Tunc enim de arcu sagittas erectus, tandera humiliatus, ccelitusemissasagitta,
emittimus, cum de Sacra Scriptura verba proferi- corde percussus cecidit dicens: " Domine, quidme
mus. Hunc arcum, et has sagittas noverat, qui di- vis faceret Vel aliter; Populi inimicorum regis, id
cebat 6
Arcum suum telendit, et paravit illtim
: est mulli de inimicis tuis, qui es RexRegum, ** et

sagittas suas ardentibus efjecit. Duo vero sunt in sa- Dominus dominantium, cadent sub tt, id est suppo-
gitta; lignum.et ferrum. Lignum directum ut per- nent se tibi ; in corde, id est ex corde ; hoc est ex
volet ferrum acutum, ut penelret; qua? duo ser-
: et voluntate,quia cumcaHerapossit homo nolens.cre-
moni divino recte conveniunt. Scriptnm est enim dere non potest nisi volens Voluntarie " sacrifi- : :

1
Qui emittil eloquium suum terrx, velociter currit C cabo tibi, et confitebor nomini tuo, Domine, quoniam
sermo ejus. Item Vivus e*t sei-mo Dei,et efficax, et
: bonum esl. Si vero dicatur in corda, talis est sensus:
penelrabilior omni ghidio ancipiti. Ait enim Vere Populi sub te cadent in corda, id est contra corda,
:

deducel te mirabiliter dextera tua, quia sagittx tux inimicorum regis : id est contra voluntatem inimi-
acutse sunt, id est verba tua sunt penetrabilia, et corum tuorum; non solum Scribarum, et Phari-
compunctiva: penetrant, enim, ut per timorem in- saeorum, verum etiam Regum, et Principum, qui-
troducant amorem et compungunt, ut per pocni-
; busnolentibus ct prohibentibus.populi crediderunt
tentiam tribuant indulgentiam.Andi sagittam.quae Collegerunt enim *• Pontifices et Pharisxi conci-
penetrat, et compungit : Omnis arbor, hic homo multa
' qux non lium, et dicebanl : Quidfacimus, quia
facit fructum bonum, excidetnr, ignem mittetur- signa facit f Ecce mundus " totus post eum abiit.
et in
Item 10 Quid prodest lionuni, si mundum universum
: Si dimittemus s * eum si omnes credent in eum. Vel
lucretur, animx vero sux detrimentum patialur ! aliter: Populi sub tecadent, id est tibi se subdent,
Propterea dicit Sponsa in Canticis u Anima mea quia sagittx luse acutx infixae sunt in corda inimi-
:

liquefacta est, ut dilectus meus locutus est loquente corum regis. id est transfixerunt corda inimicorum
:

quippe dilecto, anima liquescit, quia verbum Divi- tuorum ad poenitentiam. " Cadunt boni, cadunt
num cor humanum mollificat, et per compunctio- q mali sod boni in faciem, mali cadunt retrorsur :

nis ardorem, ut ini |uitatis deponat duritiam.et per De bonis legitur: ,6 Ceciderunt in facies suas, et
caritatis fervorem, ut justitiae formam accipiat.Du- adoraverunt Deum.He malis legilur:" .ibieruntre-
plex eniin usus sagittae, ad feriendum, et sucoen- trorsum, et oadunt
ceciderunt in terram. Boni vero
dendum : feriendo plagam
succendendo infligit, et sub Christo, et ante Christum mali cadunt a ChrU ;

flammam immittit quia sermo Divinus plagando

: sto, et super Christum. De bonis Cddentibus legi-
ferit ad picnitentiam, et inflammando succenditad tu r : Populi tub te cadent : Et *• Procidamut anle :
 : ;

957 DE QUADRIPARTITA SPBCIE NDPTIARUM. 958

Dominum. De malis cadentibus legitur ;

" Cadenl A. injuste, sed quoaiam dilexisti justitiam. Non
rite,
30
a latere tuo mille. Et Qui ceciderit super lupidem injusta ex causa quia non fertur contra meritum
;

islum, conteretur. scd juxta debitum, quoniam dilexisti justitiam, et

81
Sedes tua, Deus, in sxculum sxculi ; virgarecta odisli iniquitutem. Deus autem diligit justitiam tri-

est, el virga regni lui.ttic a judicio laudat sponsum bus rnodis, quia creat, approbat, et reinunerat. Et
quem commendat tripliciter : a dignitate : ab sequi- contra, tribus inodis odit iniquitatem, quia prohi-
late : a puritate. A dignitate secundum officium : bet, delet, et punit.Duo namque sunt legis nalura-
ab aaquitate secundum judicium a puritale secun- : lis praecepta : unumad diligendum justitiam.quod
dum animum quasi dicat Jurisdictio tua non est
;
: docetur in Evangelio :
38
Quxcunque vullis, ut fa-
delegata, sed ordinaria ; non est Alterum ad
transitoria, sed ciant vobis homtnes, et vos /acile iilis.

perpetua qa\& sedes tua,Deus,est in sxculum sxculi

;
odiendum iniquitatem, quod legitur in Tobia 3 » :

Senlentia tua non est prava,sed recta non iniqua, Quod ab alio tiln oderis fieri, alleri ne feceris. Cum ;

sed justa; quia virga recta est, et virga regni tui. autem hominem iuiquum odimus, non humanita-
Voluntas tua non est ficta, sed vera non est cor- tem, sed iniquitatem debernus odire, sicut monel ;

rupta, sed pura quia dilcxisli justitiam, et odisti

: Ecclesia. Cum hominem iniquum diligimus, non
iniguitatem. Nullus ergo de mutabilitate confidat n iniquitatem, sed humanitatem debemus diligere;
quia sedcs lua, Deus, in sxculum sxculi. Nullus de nam qui ;0 Uiligit iniquitatem odit animam suam.
41
pietate praesumal ;
quia virga est recta, et virga Propterea unxit te Deus, Deus luus, oleo Ixtitix
regni lui. Nullus de perversitate succenseat ;
quia prx consortibus tuis. Non quia dilexisti justiliam,et
dilexisti jusliliam, et odisti iniquitatcm. Forum tuum odisti iniquitatem ; sed ut diligeresjustitiam,et odi-
nemo potest accipere quia sedes tua, Deus, in sx- ;
res iniquitalem. Non enim propterea Christus est
culum sxculiJadic\uva tuum nemo potest arguere; unctus oleo laetitiae proe consortibus suis, quia di-
quia virya recta est, virga regm lui. Animum tuum lexit justitiam, et odivit iniquitatem, sed ut dilige-
nemo potest corrumpere, quia dilexisti justiliam,et ' ret justitiam, et odiret iniquitatem, unctus est oleo
odisli iniquitatem. laetitiae prae consortibus suis. Ostenditur ergo quis
" Bonus judex debet hahere constantiam, ne sit unxerit, quia Deus ; et quem unxerit, quia/e;et
impetuosus debet habere justitiam.ne sit iniquus;
; quo unxerit,qui;i oleo Ixlitrde et quantum unxerit, ;

debet habere prudentiani, ne sit indiscretus. Tu quia prx consorlibus tuis : et ad qu>d unxerit.quia,
33
ergo, qui es Justus judex, fortis, et longanimis, ut diligercs justitiam, et odires iniquitatem. In qui-
non es impetuosus, sed stabilis quia sedes tua, ;
bus verbis Tiinitas personarum exprimitur nam :

Deus, in sxculum sxculi. Non est iniquus, sed ju- Pater est unguens Filius unctus Spiritus Sanctus: :

stus ;
quia virgarecla est virga regni («f.Non es in- C est unctio. Ali hac unctione Filius nomen accepit';
discretus.sed providus ;
quia dile.visti justitiam, et quia Hebraice Messias, Graece Christus,Latine dici-
odisti intquitatem Sedes est judicialis auctoritas, de tur Unctus. De quo Sponsa dicit in Canticis 3t :

34
qua Veritas ait : In regeneratione cum sederii Fi- Oleum cflusum nomen luum ; quia Christus a chri-
lius hominis in sede maiestatis sux, sedebitis el vos smate dicitur, quod principaliter fit ex oleo efju- :

super sedes duodecim, judicantes duodccim tribus sum, quia ab unctione uncti,id est a
caeteri Fideles

Israel : haec sedes est i>i sxculum sxculi quia quod ;

Christo Christiani dicuntur.Adlilteram oleo Ixtitix
statuit, non mutatur quod decernit, non irritatur. ;
intelligitur unctio Sacerdotalis, et regia, quas laeti-
Per virgam regni, quae Sceptrum vocatur, regalis ficat inunctos. Unxit ergc te Deus et regem, et sa-
3
potestas accipitur : quae dicitur virga dircclionis, cerdotem, ut sis Rex regum, *
el Domijius domi-
quia dislortos dirigit, justos regit, iniquos conterit, nantium, et ut sis Saccidos ** inxlemum secundum
secundum illud :
35
Reges eos in virga ferrea, et ordinem Melchisedech. Unxit autem oleo Ixtitix, id
tamquam vas figuli confringes eos. est plenitudine gratiee.quae mentem laetificat,et ju-
*B
86 Dilexisti justitiam, et odisti iniquilalem. Sen- cundatjsicut inquit Apostolus : Gloria nostra
tentia tribus modis judicatur iniqua ; ex animo,et hsrc est lestimonium conscientix nostrx. Vel oleo
ordine, ex causa. Ex animo, si feratur contra men- n Ixtitix, id est Spiritu Sancto, qui est laetitia Pa-
tis sinceritatem : ex causa, si feratur contra negolii tris, et Filii ; amor, et dilectio utriusque : de quo
*6
veritatem ex ordine, si feratur contra juris so-
: alibi legitur : Fluminis impeius ixlipcal civitatem
lemnitatem. His tribus modis fuit iniqua sententia, Dei. Oleum istud noverat qui dicebat :
" Compu-
qua duo Presbyteri condemnaverunt 81 Susannam. truit jugum a facie olei, et ille qui prasdixerat u :

Sententia vero tua non est iniqua ex animo quia ;

Suxerunt mel de petra, et oleum de saxo durissimo.
non fertur ex malignitate, sed ex caritate, quia Quid sit hoc oleum, in Actibus Apostolorum expo-
49
dilexisli. Non injusta ex ordine; quia non fertur nit Pelrus : Jesum, inquit, Nuiarenum, quem un-

a»
Jo. 18, 6.
3
Ps. 94,6. <> 81
Ps. 90,7. " Matth. 21, 44. M Marg. Laudatur sponsus a Judicio.
u Marg. bono Judici necessarise. 86 Ps. 7, 12.
De rebus, qux tunt 3S
Matth. 19, 28. 3'
Ps. 2, 9. "
42 48
Marg. De justa sententia. »' Daniel, 13, 41. 40 Malth. 7, 12. 4l Cap. 4, 16. Psal. 10, 6.
Marg. De unctione. 44 Cap. i, 2. » I Timoth. 6,15. 4 « Ps. 109, 4. "II Corinth. 1, 12. 41 Psalm.
45, 5. '• ItaiK. 10, 27.
 :

050 INNOCKNTII PAP^.

III 960

xit D-ut Spiritu Saneto. U itaque Spiritus Sanctus \ citur M aromaca sedans tumores, et reprimcns in-
est oleum ImtilW, (|UO Jesus Nazarenus est unctus, flaturas.hiimilitatcm signilicat.qumtumoremcordis
!il'iis suis .CiinsortesChristi sunt univcrsi BXpellit, Bt inflaturam mentis cvacuat. Casia, quas
Pldelet, qui secuniiuui Apostolum *° sunt hierrdct dicitur listula,in humido crescens.et n callido pur-
Dfi. eohr rtd et avttm Vkrttli; eompnrticipu 6I /»-o- gans.fidem signilicat,qu* crescit in aqua baptismi,
missionis, iii est haereit itutis Bterns, hristus au- ( et purgat ab iestu peccati. Veslimenta Christi sunt
tein plenitudinem unctionis arcepit, quiu daln- ist universi lideles, quibus inquit Aposlolus :
" Qui-
ei spiritus sine mensura ; in qno plrnitudo M Divi- cunque ui Chrislo baptitati estis, Chrislum induistis.
mtaiis habitat corporalitcr : ca;teri vero partem ac- Et de quibus inquit Psalmista :
*° Sicut unguen-
cipiunt plenitudinis ;
quoniam Unguentum M de- tum quod i» oram vestimenti descendil. Ab
in capite,
scendit a cnpile in barbam, et a barba tn oram ve- his indumentis spirant i\\;e tres virtutes redden-
ttimenli ilescendit -,
quiu de plenitudine ejus 6J
om- tes odorem ; de quibus dicit Apostolus :
*' Christi
nes accepimus ;
primum Apostoli, deraum casteri. bonus odor sumus Deo in omni loco. Haec est illa ve-

Unxit ergo le Deus, Deus tuus oleo Ixtilix prx con- stiinentorum fragnntia, quam sentiens Isaacbene-
Jud*us, Ha?reticus, et Pa-
sortibus tuis. Erubescat dixit, et ait '» Ecce odor filii mei, sicut odor agri :

ganus.qui Christum non esse Deum perverso corde pleni cui benedixit Dominut. Tres istte species di-
n
mentiuntur cum David, Prophetarum eximius,
: stinpuunt tres ordines fidelium in Ecclesia.qui sunt
Christum esse Deum aperta voce pronunciet Unxit Noe, Daniel, et Job id est Praelati, Continentes,et : ;

le Deus, Oeus tuus Deus Pater unxit te, Deus Fili. Conjugati. Nam gutla, id est humiliias species de-
;

Quod in Graco satis elucet, in quovocativus a no- bet inesse Pra?.latis,secundum illud ** Quanto ma- ;

minativo distinguitur propter quod in praecedenti ior es, humilia le in onnibus. Et

;
•* Qui major est :

versiculo non mutata persona Deum illum vocavit in vobis fiat sicut junior et qui prxcessor,sicut mi- ;

sedes, inquit, tua, Deus,inssccuium sxculi. Cui con- 6*

nistrator : quia qui se exaltat, humiliabitur ; et
65
sonat Isaias : Vocabilur, inquit, nomen ejus, Ad- qui se humiliat, exaltabitur. Myrrha, id est mortifi-
mirabilis, consiliarius, Deus, fortis, pater futuri catiocarnisconvenitContinentibus.secundum illud:
sseculi, princeps pacis. Et Jeremias :
** Hic Deus •' Mortificate membra vestra qux sunt super terram :

noster, et non xstimabilur alius prieter eum.... Post fornicationem, immundiiiam, libidinem, et conrupi-
haec in terris, vitilf est, et cum hominibus conversa- scentiam. Et M si spiritu facta carnis mortificaveri-
Deus igitur unxit Deum,
tus est. scilicet Deum ho- tis, vivetis. Nam •* caro concupiscit adversus spiri-
minem,propier hominem Deum : Nam et Deusest tum ; spiritut autem adversus carnem. Casia, id est
Pater Filii secundum Divinitatem Pater autem ; est fides.competit Conjugatis.secundum illud :
" Con-
Deus Filii secundum humanitatem. C fidit in ea cor vwi sui. Nam ettriasunt bona conjogii,
n
Myrrha, et gutta, et casia a veslimentis luis, a fides, proles, et Sacraraentum.Fides, ut propter le-
domibus eburneis. Laudat Sponsum ab ornatu re- gitimum usum uxoris, cum altero, vel altera mi-
rum, et personarum sed ab ornatu rerum dupli- ; nime coinquinentur quasi : dicat : Rex, tu solus
citer; videlicet a vestibus, et domibus : unde «ccepisti plenitudinem unctionis, quia unctus es
Myrrha, et gultit, et casia a vesiimeutis tuis, o do- prx consortibus
oleo i/rtilix tuis; ceteri vero par-
mibus eburneis, Item ab ornatu personarum dupli- tem plenitudinisacceperunt : quia Myrrha,et gutta,
citer a familia, et a sponsa
: unde delectaverunt : et casia, id est mortificatio carnis, et humilit