0% found this document useful (0 votes)
75 views44 pages

Gis GPS RS 2022

This document contains 3 paragraphs summarizing key aspects of geographic information systems (GIS). The first paragraph introduces GIS and explains that it allows users to create, manage, analyze and map all types of spatial or geographic data. The second paragraph describes three main technologies used in GIS: Global Positioning System (GPS), Geographic Information System (GIS), and Remote Sensing (RS). The third paragraph outlines seven benefits of using GIS, such as integrating maps and data from various sources, analyzing spatial relationships, and sharing geographic information between different users.

Uploaded by

hihygj
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
75 views44 pages

Gis GPS RS 2022

This document contains 3 paragraphs summarizing key aspects of geographic information systems (GIS). The first paragraph introduces GIS and explains that it allows users to create, manage, analyze and map all types of spatial or geographic data. The second paragraph describes three main technologies used in GIS: Global Positioning System (GPS), Geographic Information System (GIS), and Remote Sensing (RS). The third paragraph outlines seven benefits of using GIS, such as integrating maps and data from various sources, analyzing spatial relationships, and sharing geographic information between different users.

Uploaded by

hihygj
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 44

kj is;shï úoHd;aul

l%uYs,am

Wajira Wickramasinghe
Geography (Hon’s)
B.A (Colombo)
M.A (Kelaniya)

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 1 jðr úl%uisxy


ye|skaùu
fN!;sl yd udkj N+ o¾Ykfha wjldYSh jHdma;s rgd oelaùu i|yd fuj,ula f,i
is;shï Ndú; lrhs' ta wkqj uE;la jk ;=re u ta i|yd uqøs; is;shï Ndú;hg .ekqKs'
tfy;a kùK ;dCIKsl fuj,ï yd l%fudamdhkaf.a ÈhKqj o mß.Kl yd pkaøsld
;dCIKh wdY%s; j we;s jQ ÈhqKj
q o iu. wxÅ; is;shï (Digital Map) weiqßka tu ld¾hhka
j¾;udkfha oS isÿ lrkq ,efí' fï wkqj j¾;udkh jk úg wxÅ; is;shï N+f.da,Sh f;dr;=re b;d
m%fhdackj;a yd ld¾hCIu j bÈßm;a l< yels nyqld¾h fuj,ula njg m;a j we;'

kùk is;shï úoHdj hkq l=ula o@

kùk is;shï úoHdj hkq o;a; wxÅ; iy .;sl udOHhka ;=<ska ks¾udKh" ú.%y
lsÍu" iy øDYHlrKh lsÍfï l,dj iy úoHdjhs'

th wjldYfha mj;sk fuka u wjldYfha fkdmj;sk o;a; f¾Çh yd ffoYsl


wdldrfhka úúO mßudKfhka yd úúO uDÿldx. ;=<ska .%yKh" .nvd lsÍu iy
ksrEmkh lsÍu i|yd fndfyda WmldÍ fõ'

úúO l%ufõo ;=<ska /ialrk o;a; ^pkaøsld PdhdrEm" .=jka PdhdrEm& ixl,kh o
óg we;=,;a fõ'

is;shï úoHdfõ oS Ndú; jk kj ;dCIKsl l%ufõo yd m%fhdack


j¾;udk f;dr;=re yd ikaksfõok ;dCIKfha ÈhqKqj is;shï úoHdfõ ÈhqKqj i|yd
o fnfyúka n,md we;' fuu fCIa;%hg wod< j kj uDÿldx. úYd, ixLHdjla oekg ks¾udKh lr
we;s w;r ;jÿrg;a tajdfha iS>%fhka ÈhqKqa fjñka mj;S'
mß.Klh yd kj uDÿldx. Ndú;h ksid j¾;udkfha b;d ksjerÈ j is;shï
ks¾udKh lsÍug;a N+f.da, úoHd;aul o;a; yd f;dr;=re /ia lsÍu" úYaf,aIKh yd ksrEmkh
lsÍu;a b;d myiq ù we;'
ta wkqj fï i|yd Ndú; lrk kj ;dCIKsl l%ufõo ;=kls'

1. f.da,Sh ia:dk.; lsÍfï moaO;sh (Global Positioning System – GPS)


2. N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;sh (Geographical Information System – GIS)
3. ÿria: ixfõoh (Remote Sensing – RS)

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 2 jðr úl%uisxy


kj is;shï úoHd;aul l%uj, fmdÿ ,CIK
i. ÈhqKq ;dCIKsl WmlrK yd ixfõok WmlrK weiqßka ks¾udKh jk úúO
f;dr;=re we;=,;a ùu'

ii. f.da,Sh LKavdxl yd cd;sl LKavdxl u.ska b;d ksjerÈ j msysàu oelaúh
yels ùu'

iii. is;shï.; wjldYSh f;dr;=rej, È." m<," Wi jeks mrdñ;Ska ks jerÈj


y÷kd .ekSug yels ùu'

iv. hï m%foaYhl wjldYSh f;dr;=re fuka u wjldYSh fkdjk f;dr;=re o


fuu is;shï mßyrKfhka ,nd.; yels ùu'

v. kùK úoHd;aul is;shïj, f;dr;=re b;d myiqfjka hdj;ald,Sk lsÍug


we;s yelshdj ksid iEu úg u hdj;ald,Sk is;shï mßyrKhg wjia:dj ysñ
ùu'

vi. is;shu ;=< úYd, f;dr;=re m%udKhla .nvd lr .ekSu" mßyrKh"


/f.khdu jeks yelshdjka ;sîu'

vii. is;shï.; f;dr;=re myiqfjka yqjudre lr.; yels ùu'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 3 jðr úl%uisxy


f.da,Sh ia:k.; lsÍfï moaO;sh (Global Positioning System – GPS)

f.da,Sh ia:k.; lsÍfï moaO;sh (Global Positioning System – GPS) hkq #


mDÓúhg by<ska lCI.; lr we;s pkaøsld moaO;shla u.ska
mDÓúfha ´kEu ia:dkhl lsishï jia;=jl fyda rEmñ;shl fyda msyà
s u
´kEu ld,.=Ksl ;;a;ajhla hgf;a b;d ksjerÈ j LKavdxl.; j y÷kd
.ekSu i|yd ks¾udKh lr we;s hdka;%sl moaO;sh hs'

weußldkq tlai;a ckmo wdrCIl


fomd¾;fïka;=j úiska ks¾udKh lr mj;ajdf.k hkq ,nk
Navigation System for Time And Ranging (NAVSTAR) hk
kñka ks, jYfhka fuu moaO;sh y÷kajhs'

uq,a wjêfha oS fuu moaO;sh weußld tlai;a ckmofha wdrCIl fomd¾;fïka;=j


úiska wdrCIl yd hqO lghq;= i|yd fhdod.kq ,enqj o 1993 jif¾ w.Nd.fha isg isú,a lghq;=
i|yd o b;du;a ld¾hCIu j yd m%dfhda.sl j Ndú; lrhs'

f.da,Sh ia:dk.; lsÍfï moaO;sh wdY%s; ;dCIKh


iEu GPS pkaøsldjla u kshñ; llaIhla (Orbit) u; Èklg fojrla mDÓúh jgd
.uka lrñka mDÓúh fj;g ix{d (Signals) iïfm%aIKh (Transmit) lrhs' GPS .%dyl u.ska fuu
ix{d .%yKh lrf.k ksjeros msysàu ,nd .ekSu i|yd l%shd lrhs' tysoS pkaøsldj u.ska ix{d
ksl=;a lrkq ,enQ fõ,djka yd .%dylh fj; tu ix{d ,enQ fõ,djka w;r mj;sk fjki
wdOdrfhka pkaøsldj yd .%dylh w;r ÿr weia;fïka;= lrhs'

fï wdldrhg ,nd .kakd f;dr;=re wkqj oaúudk (2D) yd ;%sudk (3D) jYfhka
y÷kajhs'

oaúudk f;dr;=re - pkaøsld ;=kla wdOdr lrf.k lsishï ia:dkhl LKavdxl ^wlaIdxY yd
foaIdxY& ms<ns | ,nd .kakd jákdlï óg wh;a fõ'

;a fõ'
;%sudk f;dr;=re - wlaIdxY yd foaIdxY jákdlïj,g wu;r j Wkak;dxY (Altitude)
jákdlï o ,nd .ekSu fuu.ska woyia flf¾' fï i|yd wju jYfhka pkaøsld y;rlska
o;a; ,nd .; hq;= fõ'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 4 jðr úl%uisxy


- f.da,h
S f;dr;=re moaO;shl uQ,sl Wmdx.

wNHjldY fldgi md,l fldgi mßYS,l fldgi

wNHjldY fldgi

wNHjldYfhys r|jd we;s pkaøsld moaO;sh wNHjldY fldgi f,i y÷kajhs' lsf,da
ógr 22"000la muK by< wNHjldYfhys r|jd we;s pkaøsld 31 lska fuu moaO;sh iukaú; jk
w;r moaO;sfha l%shdldÍ;ajh i|yd fhdod .kakd pkaøsld .Kk 24ls' ^b;sß pkaøsld 7 yÈis
wl¾ukH ùul oS Ndú; lsÍu i|yd wNHjldYfhys r|jd we;'&

q d we;s lCIhl mehg lsf,da ógr 11"000l (11,000kmph-1)


iEu pkaøsldjla u msysgj
fõ.hlska Èklg fojrla mDÓúh jgd .uka lrhs' ta wkqj tla pkaøsldjlg mDÓúh jgd .uka
lsÍug meh 11hs ñks;a;= 56l ld,hla .; fõ' tneúka pkaøsldjla Èklg fojrla mDÓúfha tlu
ia;dkhla miq lrhs'

fuu lCISh ie,eiaug wkqj iEu fudfyd;l u fmdf<dfõ tla mfilg pkaøsld
4 - 12 w;r ixLHdjla o¾Ykh jk neúka ´kEu ia:dkhlg GPS myiqlu ,nd .; yelsh'

idudkHfhka pkaøsld 4la tla lCI ;,hla ksÍCIKh i|yd fhdojd we;s w;r ta
wkqj mDÓú ;,h l,dm 6lg fnod fuu msßlaiSu isÿ lrhs' o< jYfhka mDÓúfha wxYl 55l (550)
l,dmhla wdjrKh jk mßÈ fuu lCI ;, ks¾udKh fldg ;sfí'

pkaøsld u.ska ,nd fok mDÓú m%;sìïnh f.da,Sh LKavdxl (Global Cordinate)
u.ska ;u msysàu ksjerÈj olajhs'

Pkaøsld moaO;sh ks¾udKh iy w;ayod ne,Su - 1974


m<uq pkøsldj w;ayod ne,Su - 1978
pkaøsld 24la we;=,;a iïmQ¾K moaO;shla ks¾udKh lsÍu - 1994
j¾;udk pkaøsld .Kk - 31

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 5 jðr úl%uisxy


md,l fldgi

❖ md,l fldgi m%Odk fldgia ;=kla hgf;a meyeÈ,s l< yels wdldrh my; j.=fõ oelafj'

m%Odk md,l uOHia:dk fufyhqï uOHdia:dk wekagkd uOHia:dk

we't'c' fld,rdfvda iam%sx.aiays weußld tlai;a pkaøsld md,khg wod< úê


zzIßjß .=jka yuqod l|jqf¾ZZ ckmofha .=jka yuqodj úodk ,nd oSu i|yd fhdod
msysgqjd we;' úiska uq¿ f,dj u .kS'
wdjrKh jk mßÈ fuu
ld¾hka m%Odk md,k uOHia:dkfhka
moaO;sh msysgqjd we;'
,efnk ksjerÈ ld,
• hï pkaøsldjl ld¾ñl
ta wkqj m%Odk .Kkhka yd llaISh
fodaYhla we;akï ta ms<sn| j
fufyhqï uOHia:dk f;dr;=re pkaøsld fj;
f;dr;=re ,ndf.k tu
my; oelafõ' iïfma%IKh lrhs'
fodaIh ksjerÈ lr ta ms<sn| j
h<s oekaùu' i. yjdhs ¥m;a m%Odk md,k uOHia:dkhg
wu;r j tjeks uOHia:dk
• pkaøsldj, llaI.; lsÍu ii. wefikaIka ¥m;a
y;rls'
ksjerÈ lsÍu
iii. Èhdf.da .dIshd
i. wefikaIka
• ish,q u Trf,daiq tl u iv. lajdhsf,ka
ksjerÈ fõ,djlg wkqj ii. Èhdf.da .dIshd
mj;ajdf.k hdu' v. fld<rdfvda iam%sx.aia
iii. lajdhsf,ka
vi. flama lekjr,a
• jdhqf.da,Sh n,mEïj,g wod< iv. fld<rdfvda iams%x.aia
ksjerÈ lÍï isÿ lsÍu'

m%Odk md,k uOHia:dkh" fufyhqï uOHia:dk yd wekagkd uOHia:dk


msysgqjd we;s ia:dk

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 6 jðr úl%uisxy


mßYS,l fldgi

GPS moaO;s yd tajd mßyrKh lrkakka


óg wh;a fõ' GPS ßiSjr jdykj, iú lsÍug o wf;a
f.k hd yels WmlrKhla f,i o Ndú; l< yelsh'
óg wu;r j kùk cx.u ÿrl:k o GPS .%dyl f,i
Ndú; l< yelsh' tneúka b;d mq¿,a mrdihl me;sreKq
úúO ;rd;srïj, wh GPS mßYS,lfhda fj;s'

ksrjoH;djh" úYd,;ajh yd ksudj wkqj GPS .%dyl j¾. .Kkdjla we;s w;r
.%dylhlg wh;a Wmx. my; oelafõ'

• wekagkdj yd m%j¾Olh
• f¾äfhda ix{d CIqø ilikh
• md,l yd m%o¾Yk Wmdx.
• o;a; má.; lsÍfï tall
• n, iemhqu

f.da,h
S ia:dk.; lsÍfï moaO;sfha m%fhdack
hï mqoa.,fhl=g ;u isák ia:dkh ksjerÈj oek.ekSug we;s yelshdj'

hï isÿùulg wod< ia:dkh ksYaÑ;j u y÷kd .ekSug yels ùu'

m%fõY ud¾. y÷kd .ekSug yels ùu'

hïlsis b,lalhla fj; ,`.d ùug .; jk ld,h .Kkh l< yels ùu'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 7 jðr úl%uisxy


f.da,Sh ia:dk.; lsÍfï moaO;h Ndú; jk fCIa;%
1. uekSu yd iss;hs ïlrKh
fuu ;dCIKh Ndú;hg meñKSug
fmr ìï uekSu iy is;h
s ï ilia lsÍfï oS úYd,
f,i udkj iïm; Ndú;hg .ekqKs' kuq;a fuu
;dCIKfha iqúfYaI;ajh jkafka wju fuj,ï
m%udKhla Ndú;hg .ksñka flá ld,hla ;=< ìï
uekSu isÿ l< yels ùuhs'

tfuka u uekqï md,l ,CI msysgqùu ld¾hCIu j isÿ l< yels w;r ta yryd N+ñh
uekSu jvd;a myiq ù we;' ta i|yd WodyrK f,i ù j.dfõ oS l=Uqre bvfï m%udKh .Kkh lsÍu
oelaúh yelsh' fï myiqj ksid u Y%S ,xldfõ zzìï iúhZZ jevigyk i|yd o GPS ;dCIKh
fhdodf.k we;'

2. m%jdyKh yd .ukd.ukh
r:jdyk i|yd GPS ;dlaIKh Ndú;hg .ekSfï oS wxls; ud¾. is;shula o
.%dylfha m%o¾Ykh jk neúka .ukdka;h Bg we;=,;a l< úg tys .uka úia;rh" ÿr" ld,h"
úl,am ud¾. wdÈh ms<sn| f;dr;=re ,nd foa' fuu moaO;sh Ndú;fha we;s ;j;a jdishla kï .uka
lrk ud¾.h wdY%s; j ta jk úg mj;sk ud¾. ;onoh ms<sn| f;dr;= re o hdj;ald,Sk lrñka ,nd
oSuhs' my; oelafjk rEm igyk wOHhkh lsÍfuka ta nj meyeÈ,s fõ'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 8 jðr úl%uisxy


3. .uka wëCIKh
jdykj,g iqúfYaIS jQ GPS WmlrKhla iúl< úg
cx.u ÿrl;k cd, o Wmfhda.S lr .ksñka tu jdykj, msysàu"
.uka ud¾.h yd .uka lrk fõ.h" Bg .;jk ld,h wdoS úia;r
mß.kl ;srhla yryd wëCIKh l< yelsh' ÈhqKq rgj, Wux ud¾.
wdY%s; j fmdÿ m%djyk moaO;s l%shd;aul lsÍfï oS fuka u k.r
wdY%s; j fmdÿ m%jdyk cd,h i|yd o fuu moaO;sh id¾:l j
fhdodf.k ;sfí'

4. .=jka .uka yeisrùu


.=jkahdkd kshñ; mßÈ f.dvneiaiùu i|yd .=jka kshuqjka GPS ;dlaIKfha iyh
,nd .kS' tfuka u by< wyfia .=jkahdkdj, msysàu ksYaÑ; lr.ekSfuka miq j tajd wfkl=;a
hdkd iu. iïnkaO lr.ksñka .=jka wk;=re j,lajd .kS'

;jo .=jkahdkdj, msysàu .=jka md,l uOHia:dkh u.ska hdj;ald,Sk lr.kafka o


fuu moaO;sfha Wmldrfhks' ta wkqj .=jka hdkdjla wyfia mshdir Wi" mshdir fõ.h"
.ukdka;hg we;s ÿr wdÈh ms<sn|j f;dr;=re tu hdkhg fuka u md,l uOHia:dkhg o fuu
moaO;sh yryd ,nd .ekSfï yelshdj mj;S'

óg wu;rj my; i|yka wjia:dj, oS o ;dCIK fhdod .kS'

• .=jkahdkd kshñ; mßÈ f.dvneiaiùfï oS

• wdrCIl wxY úiska ñksiqka rys; .=jkahdkd Ndú; lrñka isÿ lrk fufyhqïj, oS

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 9 jðr úl%uisxy


5. kdúl lghq;=
.=jka .ukaj,oS fuka u kdjql .ukd.ukh i|yd o jdv;a M,odhS wkaoñka GPS
;dCIKh fhdod.; yelsh' ta wkqj kdjql hd;%dfõ msysàu" fõ.h" .uka l< hq;= ÈYdj" .uka l<
hq;= ud¾.h hkdoS f;dr;=re fuu ;dCIKsl myiqlu u.ska ie,fia' tneúka .ukdka;h olajd we;s
ÿr wvq lr.ksñka bkaOk b;sßlr .ksñka jvd;a blaukska .ukdka;hg <`.d ùfï yelshdj ,efí'

óg wu;r j kdjql fCIa;%fha oS GPS ;dCIKh fhdod .kakd wdldr i|yd my;
i|yka WodyrK oelaúh yelsh'

• ëjr l¾udka;fha oS uiqka nyq, m%foaY yd uiqkaf.a ixl%uK rgd y÷kd .ekSu

• l=vd m%udKfha fndaÜgq ^fvdard hd;%d& uqyqfoa oS ;u msysàu ;yjqre lr .ekSu yd wk;=re
iys; wjia:djl oS .,jd .ekSfï lKavdhï fj; ;u msysàu LKavdxl c,hg wkqj
oekqï oSu'

6. mßir ixrCIKh
mdßißl wdmodjkag ,lajk m%foaYj, ^l=Kdgq" ,eõ.sks" .xj;=r& msysàu y÷kd
.ekSug yd jki;=kaf.a jHdma;sh yd ixirK rgdjka ms< sn| j wjfndaOhla ,nd .ekSu i|yd GPS
;dCIKh fhdod .kS'

ta wkqj l=Kdgq wjia:djl oS tu l=Kdgqj .uka lrk ÈYdj" tys fõ.h wdoS
f;dr;=re fuu moaO;sh weiqßka ,ndf.k tys n,mEug ,la ùug kshñ; l,dmfha Ôj;a jk
ck;dj oekqïj;a lsÍug mshjr .ekSfï yelshdj mj;S'

i;aa;aj ixrCIKfha oS leianEjqka" w,ska jeks i;=kaf.a ixprK rgd ms<sn| j


wOHhkhg GPS moaO;sfha ;dCIKsl iyh ,nd.kS' ta wkqj Y%S ,xldfõ isxyrdc jkdka;rfha ÔJ;a
jk w,skaf.a ixprKh wOHhkh i|yd fuu ;dCIKh fhdod f.k ;sîu WodyrK f,i oelaúh
yelsh'

isxyrdc jkdka;rfha isák w,shdf.a ixprK rgdj is;shï .;lr we;s wdldrh

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 10 jðr úl%uisxy


7. hqO lghq;=
fuu moaO;sh weußld tlai;a ckmofha wdrCIl fomd¾;fïka;=j úiska ks¾udKh
lrk ,oafoa u wdrCIl lghq;= i|yd fhdod .ekSfï mokfuks' ta wkqj hqO keõ" .=jka hdkd"
iíueÍk" hqO gexls jeks WmlrK muKla fkdj È.=ÿr ñihs, wod< b,lalh fj; fhduq lsÍug o
GPS ;dCIKh fhdod .kS' ^lDia ñishs, ;u ksjerÈ b,lal fj; <`.d ùug wjYH .uka u. ilid
.kafka tys wka;¾.; lr we;s GPS WmlrK wdOdrfhks'&

óg wu;r j kshuqjka rys; .=jka hdkd Ndú; lrñka i;=re b,lalj, ls%hdldrlï
wëCIKh i|yd fuka u i;=re b,lal fj; m%ydr t,a, lsÍu i|yd o GPS ;dCIKh Wmfhda.S
lr.kS'

W;=re fldßhdjg wh;a lDia ñihs,hla

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 11 jðr úl%uisxy


N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;sh
(Geographical Information System – GIS)

N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;sh (Geographical Information System – GIS) hkq #


mß.Kl øDvdx. yd uDÿldx. Ndú; lrñka N+ wjldYSh f;dr;=re we;=,;a lsÍu" .nvd
lsÍu" wjYH mßÈ ilia lsÍu yd ksrEmkh lsÍu i|yd Ndú; lrk l%ufõohla f,i N+f.da,Sh
f;dr;=re moaO;sh y÷kajdÈh yelsh'

N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shl uQ,sl ixrpl $uQ,sldx.


1. mß.Kl øDvdx.

2. mß.Kl uDÿldx.

3. o;a;

4. Ndú; lrk mqoa.,hska

5. l%ufõo

1' mß.Kl øDvdx.


wdodk Wmdx. m%;sodk Wmdx. .nvd Wmdx.
mß.klh (Computer)
(Input Device) (Output Device) (Stroage Device)

fuu moaO;sh N+f.da,Sh o;a; ilia moaO;shg


l%shd;aul lrùug my; wxÅ; o;a; njg lrk ,o o;a; we;=,;a l< o;a;
i|yka .=Kdx.júka iukaú; ilia lr mß.Kl.; m%o¾Ykh lsÍu wjYH wjia:dj,oS ,nd
mß.klhla wjYH fõ' lsÍfï oS my; i|yd my; .kSu i|yd wxÅ; yd
oelafjk Wmdx. oelafjk Wmdx. ffoYsl wdldrfhka
• o;a; ieliSfï fõ.h jeä
wjYH fõ' Ndú; l< ;eïm;a lr ;nd
uOHu ieliqï tallhla
yelsh' .ekSug fuu Wmdx.
(Central Processing Unit – • pqïNl ;eá
fhdod .kS'
CPU) (Magnetic Disk) •ixo¾Ylh
• wxlk M,lh (Monitor) • oDv ;eá (Hard
• Odß;djh jeä iiïNdù (Digitizing Board) Disk) ixhqla; ;eá
u;lhla (Random Access •uqøK hka;%h
• iqmsßlail (Compac Disk)
Memory) jeä o;a; (Printer)
(Scanners)
m%udKhla .nvd l< yels • äðg,a nyqld¾h
• ;sr ixLHdxlkh •,l=Kq lrKh
oDV ;eáhla (Hard Disk) (On Screen ;eá (Digital Versatile
(Plotter)
Digitizer) Disc)

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 12 jðr úl%uisxy


2' mß.Kl uDÿldx.
GIS l%shd;aul lsÍu i|yd Ndú; lrk mß.Klj,g iqúfYaIS jQ uDÿldx. we;=,;a
l< h;= j we;' N+f.da,Sh o;a; yd f;dr;=re we;=,;a lsÍu" .nvd lsÍu" úYaf,aIKh lsÍu yd
m%o¾Ykh lsÍu jeks ld¾hhka i|yd fuu uDÿldx. Wmfhda.Slr .kS' tu uDÿldx. my; mßÈ j¾.
l< yelsh'

N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shl uDÿldx.

jdKsc uDÿldx. újD;a; uDÿldx.

- Arc GIS - Geo Media - QGIS - GRASS

- Map Info - Global Mapper - ILWIS - SAGA GIS

- IDRISI - Intergraph

3' o;a;
GIS ys m%Odk o;a; j¾. folla y÷kd.; yelsh'

o;a;

wjdldYSh o;a; wjdldYSh fkdjk o;a;

N+f.da,Sh
wjldYSh o;a;j, we;=,;a Wm,CIK fmkakqï lrk
LKavdxl
o;a; óg wh;a fõ'
weiqßka
msysàu WodyrK # m%foaYhl ck ixLHdfõ m%udKh
olajk ,CI"
f¾Ld" nyq fnda. j.djl ìï m%udKh
wi% óg wh;a
ud¾.hl È.
fõ'
wjldYSh fkdjk o;a; ñkqï j¾. y;rla hgf;a
WodyrK# oelaúh yelsh'
mßmd,k tall
uyd ud¾. 1. kduud;%sl o;a; 3' wkqmd; o;a;
.x.d
ksjdi 2. wkql%ñl o;a; 4' m%dka;r o;a;

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 13 jðr úl%uisxy


N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shl wvx.= o;a; .nvd lsÍfï wdlD;s folls'

1. ffoYsl o;a; wdlD;sh

2. isõ/is o;a; wdlD;sh

1' ffoYsl o;a; wdlD;sh - ish,qu N+f.da,Sh ,CIK ,CI" f¾Ld yd l,dm ke;skï nyqwi% hk
ixfÄ; fhdodf.k ksrEmkh lrhs'

,CI f¾Ld l,dm$nyqwi%

• c,dYh

• f.dvke`.s,a, • ud¾. • .x.d

• .i • .x.d • ud¾.

• <s| • jdß we< • j.dìï

ffoYsl o;a;

2' isõ/is o;a; wdlD;sh - fuysoS is;shï.; m%foaYh ;Sre yd fma<s rgdjlg mßj¾;kh fldg iEu
fldgila u ksÍCIK tall jYfhka i,ld tajdg hï ixLHd;aul jákdlï ,nd oSu isÿ lrhs'

ienE N+ñfha .x.djla GIS ys ksrEmkh lrk wdldrh

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 14 jðr úl%uisxy


GIS ys isõ/is o;a; ksrEmkh lrk wdldrh

4' Ndú;d lrk mqoa.,hska


GIS Ndú; lrk mqoa.,hska moaO;s Ndú; lrkakka (System users) iy m%;sM, Ndú;
lrkakka (End users) f,i m%Odk fldgia folla hgf;a oelaúh yelsh' ta wkqj tu mqoa., ldKav
folg wh;a udkj iïm; my; mßÈ oelaúh yelsh'

moaO;s Ndú; lrkakka m%;sM, Ndú; lrkakka


uDÿldx. ks¾udKlrejka is;shï Ndú; lrkakka

;dCIKsl úfYaI{hska is;shï ksmojkakka

o;a; úYaf,aIlhska ie,iqïlrejka

moaO;s bxðfkarejka N+ f;dr;=re úYaf,aIlhska

óg wu;r j o;a; W;amdokh lrkakka (Data Generators) isák w;r Tjqka moaO;s
i|yd wjYH wuq o;a; (Row Data) imhhs' tufka u udkj iïm; jD;a;shla f,i .;a l, Tjqka
m%Odk fldgia ;=klg fjka l< yelsh'

i. l%shd;aul lrjkakka (Operational Staff)

ii. ;dCIKsl jD;slhska (Technical Staff)

iii. l<ukdlrK fiajl uKav,h (Management Staff)

5' l%ufõo
o;a; /ia lsÍfï isg wjidk m%;sM,h ,nd .kakd f;la moaO;sh ;=< isÿ flfrk
ish,q u l%shdldrlï l%ufõo f,i ye|skafõ' fuu moaO;sh o wjYH jQ úg hdj;ald,Sk lsÍu"
.Kkh lsÍu hk l%shdj,shkag ,lal< yels jk mßÈ úúO mqoa.,hskag m%fhdackhg .; yels jk
mßÈ mej;sh hq; fõ' ta i|yd l%ufõo Ndú; lrhs'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 15 jðr úl%uisxy


➢ N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shla Ndú; lrk wjia:d wkqj o tys l%ufõo fjkia fõ'

WodyrK # .ul yd k.rhl f;dr;=re bÈßm;a lsÍfï oS iudk l%ufõo Ndú;hg .; fkdyel' .ul N+ñ
mßyrKh k.rhg idfmaCIj ir, uÜgul mj;sk w;r k.rh N+ñ mßyrKh ixlS¾K fõ' tneúka iudk l%ufõo Ndú; lrñka
.fuys yd k.rfhys f;dr;=re úYaf,aIKh l< fkdyelsh'

wjidk jYfhka N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shla Ndú; lrñka o;a; /ia lsÍu" úYaf,aIKh lsÍu"
tajd Ndú;hg .ekSu hk wjia:d my; mßÈ oelaúh yelsh'

fN!;sl f,dalh

ls%hd mámdáh
;SrK .ekSu meyeÈ,s lr
yd l%shd;aul .ekSu
lsÍu
GIS moaO;shg
wh;a jk
l%shdoduhka
wjldYSh o;a;
/ia lsÍu yd
m%;sM, jd¾;d ixialrKh
lsÍu

úYf,aIKh

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 16 jðr úl%uisxy


N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;sh wdY%s; l%shdj,sh

1. o;A; .%yKh

2. o;a; .nvd lsÍu

3. o;a; iuqoaOrKh ^o;a; kej;


,nd .ekSu$ bÈßm;a lsÍu&

4. o;a; hdj;ald,Sk lsÍu $


fjkia lsÍu

5. o;a; ilia lsÍu $ yeisrùu

6. o;a; mßKduKh ^o;a;


l<ukdlrKh iy yqjudrej&

7. o;a; úYaf,aIKh iy iïnkaO lsÍu

8. o;a; m%o¾Ykh

1. o;A; .%yKh (Data Capturing)

ixLHdxl o;a; ^isõ/is o;a;&


Rcqju;a m%;siu o;a; ^ffoYsl o;a;& ixLHdxl
o;a; njg m;a lsÍfukq;a moaO;shg we;=,;a
lrk w;r wjldYSh yd wjldYSh fkdjk hk
o;a; foj¾.h u Bg we;=<;a l< yelsh'

2. o;a; .nvd lsÍu (Data Storing)

fCIa;%Sh o;a; wdldr lsysmhlg .nvd lr .kS'


fuu rEm igyfka oelafjkafka o;a; .nvd lr we;s wdldrh
hs'

i. ffoYsl fyda isõ/is wdlD;s jYfhka

ii. úia;rd;aul o;a; o;a; j.= jYfhka

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 17 jðr úl%uisxy


3. o;a; iuqoaOrKh ^o;a; kej; ,nd .ekSu$ bÈßm;a lsÍu& (Data Retrieving/
Presentation)

wjYH wjia:dj,oS tu o;a; kej; ,nd .ekSu yd tajd úúO wdldrj,ska m%o¾Ykh
lsÍu fuu wêhf¾ oS isÿ flf¾' my; oelafjkafka Bg WodyrKhls'

4. o;a; hdj;ald,Sk lsÍu $ fjkia lsÍu (Data Updating/ Changing)

kj o;a; we;=,;a lsÍu" mj;sk o;a; fjkia lsÍu yd merKs o;a; bj;a lsÍu hk
ldrKd fuu wêhf¾ oS isÿ flf¾'

5. o;a; ilia lsÍu $ yeisrùu (Data Processing/ Data Manipulation)

GIS ;=< we;s o;a; wjidk úYaf,aIKhg iqÿiq ;;a;ajhg m;a lsÍu olajd ilia
lsÍfï l%shdj,sh óg wh;a fõ'

6. o;a; mßKduKh ^o;a; l<ukdlrKh iy yqjudrej& (Data Management and Exchange)

fï wjia:dj jk úg ukdj ixúOdkh lrk ,o o;a; fuu moaO;sh i;=j mj;S'


l<ukdlrK l%uhla u.ska moaO;sfha jQ tu o;a; md,kh lsÍu yd tlsfkl w;r yqjudre lr
.ekSfï yelshdj o mj;S' ta wkqj ilik ,o o;a; wjYH wjia:dj, oS wjYH ia:dkhg fhdod .;
yelsh'
úúO wdh;kh yd mqoa.,hska fj; tu o;a; ,nd foñka jeäÈhqKq lrk wdldrh

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 18 jðr úl%uisxy


7. o;a; úYaf,aIKh iy iïnkaO lsÍu (Data Analysis and Combination)

moaO;sh ;=< we;s o;a; tlsfkl ixl,kh lr fyda iïnkaO lr tajd úYaf,aIKh
yd úúrKh lsÍug yelshdj mj;skafka fuu wjia:dfõ oS h'

my; rEmigyfka oelafjkafka fndlalla wdY%s; f.dvìï m%foaYh uqyÿq c,fhka


hgjk wdldrh mqfrdal:kh lr we;s wdldrh hs' tys r;= meyefhka oelafjk fldgi m<uq
wjodkï ldKavfha N+ñ m%foaYh jk w;r ly meyefhka oelafjk m%foaYh wjika wêhf¾ oS uqyqÿ
c,fhka hg ùfï wjOdkug ,la jk njg tu m%foaYfha Wkak;dxY o;a; weiqßka úYaf,aIKh lr
we;'

8. o;a; m%o¾Ykh (Displaying)

o;a; úYaf,aIKh lsÍfuka wk;=rej is;shï" rEm igyka" o;a; j.=" m%ia:dr iy
;%sudk o¾Yk wdoS úúO iajrEmhkaf.ka tajd m%o¾Ykh lsÍu wjidk wêhf¾ oS isÿ flf¾'
rEmigyfka oelafjkafka úúO ia:r wdldrhg o;a; ksrEmkh lr we;s wdldrh hs'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 19 jðr úl%uisxy


N+f.da,Sh o;a; /ia lsÍu
N+f.da,Sh jYfhka jHdma; j mj;sk f;dr;=re o;a; f,i ye|kaúh yels w;r tu
o;a; /ia lr.kakd wdldrh wkqj m%Odk o;a; j¾. folls'

i. m%d:ñl o;a;

ii. oaú;shsl o;a;

i. m%d:ñl o;a; - m%d:ñl o;a; hkq moaO;shg Rcqj u we;=<;a l< yels ixLHdxlsl iajrEmfhka
mj;sk o;a;hka h'

WodyrK # pkaøsld o;a;


ixLHdxlsl .=jka PdhdrEm
GPS o;a;
ii. oaú;shsl o;a; - fjk;a wdldrj, mj;sk uQ,dY%j,ska wkshï j ,nd .kakd o;a; óg wh;a
fõ'
WodyrK # mj;sk is;shï
PdhdrEm yd fjk;a f,aLkj,ska Wmqgdf.k ixLHdxl iajrEmfhka moaO;shg
we;=<;a flfrk o;a;'

by; úia;r lrk ,o m%d:ñl yd oaú;shsl o;a; hk o;a; j¾. fol u


ffoYsl yd isõ/is hk wdldr foflka u bÈßm;a l< yelsh'

o;a;j, iajrEmh
o;a;
m%Njh
ffoYsl o;a; (Vector Data) isõ/is o;a; (Raster Data)

• mQ¾Kudk (Station) jeks uekqï • ixLHdxlsl .=jka PdhdrEm (Digital


WmlrKj,ska /ial< o;a; Aerial Photographs)
m%d:ñl
o;a; • f.da,Sh ia:dk.; lsÍfï moaO;s (GPS) • pkaøsld o;a; (Satalight Image)
o;a;

• oekg mj;sk is;shï • iqmsßlaikh l< is;h


s ï (Scanned
ixLHdxllrKfhka ,nd .;a o;a; Map) yd PdhdrEm
oaú;shsl
o;a; • ia:dk kdu o;a; (Toponomy) • is;shïj,ska W;amdokh l<
ixLHdxlsl Wkak;dxY wdlD;s

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 20 jðr úl%uisxy


ffoYsl o;a; isõ/is o;a; njg mßj¾;kh lsÍfï l%u

N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shg (GIS) we;=<;a l< yelafla ixLHdxl iajrEmfhka


mj;sk o;a; muKla neúka fjk;a wdldrj, o;a; ^m%;siu o;a;$ffoYsl o;a;& Bg we;=<;a lsÍfï
oS tajd ixLHdxl o;a; njg mßj¾;kh l< hq;= h'

uq,a wjêfha oS GIS i|yd fhdod.;a lvodis is;shï ixLHdxllrKh lr ffoYsl


o;a; f,i moaO;shg we;=<;a flreKs' kuq;a GPS iy kùk WmlrKj, wd.ukh;a iu. ffoYsl
o;a; Rcqj u moaO;shg we;=,;a lsÍfï m%jK;djhla mj;S' ta wkqj ffoYsl o;a; isõ/is o;a;
njg mßj¾;kh lsÍfï l%shdj,sh zzixLHdxllrKhZZ (Digitization) f,i y÷kajk w;r th isÿ
lrk wdldr ms<sn| j meyeÈ,s lr .ksuq'

ta wkqj zzixLHdxllrKhZZ (Digitization) fyj;a is;shul wvx.= iEu rEmñ;shla u


X Y LKavdxlj,g wkqj ^ffoYsl wdldrhg& mß.Kl .; lsÍfï l%shdj,sh my; i|yka wdldr
hgf;a isÿ l< yelsh'

I. yiaÓl ixLHdxllrKh (Manual Digitization)


II. ;sr ixLHdxllrKh (Screen Digitization)
III. w¾O iajhxl%Sh ;srixLHdxllrKh (Semi Automatic Digitization)
IV. iqmsßlaiSu (Scanning)

I. yiaÓl ixLHdxllrKh (Manual Digitization)


md,l ,CI msysgqjdf.k is;shu u; we;s f;dr;=re l¾irh f.k hñka mß.Kl
;srh u;g ,nd.kS'

jdis # - wjYH úia;r muKla f;dardf.k mß.Kl.; lsÍug we;s yelshdj'

wjdis # - jeä ld,hla yd Y%uhla jeh ùu'

- f;dr;=re >k;ajh jeä wjia:dj, ixLHdxllrKh wmyiq ùu'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 21 jðr úl%uisxy


II. ;sr ixLHdxllrKh (Screen Digitization)
ixLHdxllrKh l< hq;= is;shfï iqmsßlaik (Scan) wkqrejla
mß.Kl ;srhg f.k uQislh Ndú; lr ta u; ixLHdxllrKh lsÍfï
l%shdj,sh hs' fuys we;s jdis lsysmhls'

• úia;r >k;ajh jeä wjia:djl ;srh u; jQ is;shu úYd, lsÍfuka tajd meyeÈ,s lrf.k
ixLHdxllrKh l< yels ùu'
• uDÿldx.j, ;sr ixLHdxllrKh myiqlï o wka;¾.; neúka jvd;a myiqfjka th l< yels ùu'

III. w¾O iajhxl%Sh ;srixLHdxllrKh (Semi Automatic Digitization)


ixLHdxllrKh w;ska isÿ lrkjd
fjkqjg f¾Ld yUdf.dia th w¾O iajhxl%Shj u isÿ
lrk l%uhls' iqmsßlaik wkqrefjys f¾Ldjl wdrïNh
i,l=Kq l< úg th Tiafia bÈßhg iajhxl%Shj u .uka
lsÍu fuysoS isÿ fõ' ifudaÉP f¾Ld jeks f¾Ld nyq,
wjia:dj,oS fuu l%uh b;d jdisodhl jqj;a ta i|yd
by< mßjehla oeÍug isÿ ùu wjdishls'

V. iqmsßlaiSu (Scanning)
fuu.ska oDv msgm;l we;s m%;siu o;a; ixLHdxl o;a; njg fmr<d isõ/is o;a;
wdlD;shla f.dvk`.hs' fuys .=Kd;aul nj /f|k idOl folls'
• uq,a msgmf;a meyeÈ,s nj'
• iqmsßlaik hka;%fha úfNaok yelshdj'
iqmsßlaikh u.ska mßj¾;kh lr.;a isõ/is
o;a; iajhxl%Shj u ixLHdxlkh lr ffoYsl o;a; njg
mßj¾;kh l< yels uDÿldx. (R2V) mj;sk w;r fuu
l%shdj,sh ffoYsllrKh (Vectorization) f,i y÷kajhs'

yia:sl ixLHdxllrKhg jvd ksjeros jQ;a


ld¾hCIu jQ;a l%shdj,sh hs' fuu.ska o;a; u.yeÍu wju lr.; yels w;r mqyqKq Y%uhla o wjYH
fkdùu úfYaI jdishls' óg wu;r j N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;shg o;a; ,nd .kakd ;j;a
wdldrhla kï fjk;a wdh;kj,ska o;a; ,nd .ekSuhs'
WodyrK # Y%S ,xld ñkskafodare fomd¾;fïka;=j

by; lreKq bÈßm;a lr we;af;a ffoYsl o;a; isõ/is o;a; njg mßj¾;kh
lr.kakd wdldrh ms<sn|jhs' ta yereKq úg j¾;udkfha jvd;a iq,n j Ndú; lrk l%ufõoh
jkafka moaO;shg Rcq j u o;a; we;=,;a lsÍfï l%shdj,shhs'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 22 jðr úl%uisxy


isõ/is o;a;

GIS i|yd o;a; /ia lsÍfï ;j;a l%uhla jkafka isõ/is o;a; fhdod .ekSuhs' tu
isõ/is o;a; /ia lrk wdldr lsysmhls'

1. ÿria: ixfõo o;a; - GIS i|yd Rcqj u we;=,;a l<yels isõ/is o;a; ,nd .ekSfï myiq
u l%uh jkafka ÿria: ixfõoh (Remote Sencing - RS) hs' fN!;sl iam¾Yhlska f;dr j
o;a; /ia lrk fuu l%ufha oS uQ,sl jYfhka .=jka PdhdrEm yd pkaøsld PdhdrEm Ndú;h
.kS'

2. wka;¾cd, is;shï - GIS i|yd zz.+.,a w¾;aZZ (Google Earth) u.ska ,nd .kakd f;dr;=re
o isõ/is wdldrfhka Ndú;hg .kS'

o;a; .nvd lsÍu

GIS ys o;a; .nvd lrk m%Odk wdlD;s folls'

I. foYsl o;a; wdlD;s (Vector Data Models)

II. isõ/is o;a; wdlD;s (Raster Data Models)

GIS ys o;a; .nvd lsÍfï oS mslai,a l%uh Ndú;hg .kakd w;r tla tla j¾K mslai,aj,ska
ksrEmkh lsÍfï oS tajdg kshñ; wxlhla ,nd foa'

fuys mslai, m%udKh jeä jk úg by< úfNaokfhka hq;a meyeÈ,s is;h


s ula o ms lai,a m%udKh
wvq ùfï oS is;shfuys m%udKh wmeyeÈ,s ùula o isÿ fõ'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 23 jðr úl%uisxy


ienE N+ñfha mj;sk foaj,a ffoYsl yd isõ/is o;a; wdlD;s hgf;a bÈßm;a lrk wdldrh my;
rEm igyk u.ska meyeÈ,s flf¾'

ienE f,dalfha o;a; ffoYsl yd isõ/is f,i bÈßm;a lrk wdldr

• GIS ys o;a; ffoYsl yd isõ/is wdldrfha wdlD;s hgf;a .nvdlr ;nd .kakd wdldrhg by;
oS meyeÈ,s lr .;af;uq' ó<`.g oelafjkafka tu wdlD;s fol Ndú;fhka o;a; ksrEmkfha oS
we;s jk jdis iy wjdis h'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 24 jðr úl%uisxy


ffoYsl yd isõ/is o;a; o;a;j, jdis iy wjdis

isõ/is o;a; wdlD;sh ffoYsl o;a; wdlD;sh


jdis jdis
1. ir, o;a; wdlD;shla ùu 1. ixhqla; jQ o;a; wdlD;shla
;sîu'

2. ia:r jYfhka tl u; tl we;sÍu (Overlaying)


myiq h; ld¾hlaIu h' 2. cd, úYaf,aIKh myiq h'

3. ÿria: .%yK yd iqmsßlaik o;a; (RS) yeisrùu 3. LKavdxl mßyrKh myiq h'
myiq h'
4. is;shulg wdikak
4. wjldYSh úp,;djh fyd¢ka yeisrúh yelsh' ksrjoH;djhla we;'

5. wjldYSh fkdjk o;a; úYaf,aIKh myiq h' 5. iaM,l rgdj (Topology)


meyeÈ,sj úia;r l< yelsh'

6. úúO ia:r ksrEmkh lsÍu tlu wdldrfha fldgq


(Grid Cell) u.ska isÿ lsÍu' 6. o;a; hdj;ald,Sk lsÍu myiq
h'

7. wjldYSh úYaf,aIK yd fmryka Ndú;h myiq h'

wjdis wjdis
1. o;a;j, by< Odß;djh ksid .nvd lsÍfï .eg¨ 1. ixlS¾K o;a; wdlD;shls'
u;= ùu'

2. u;=msg w;=rd flfrk


2. cd, úYaf,aIKh wmyiq ùu' úYaf,aIKh wmyiq h'

3. yevh mßñ;sh yd j¾.M,h fodaaY iys; ùu'


3. by< wjldYSh ú,H;djhka
ksrEmkh lsÍu wmyiq h'
4. m%lafIamKh mßj¾;kh wmyiq ùu'
4. wjldYS; o;a; we;=,a lsÍu
i|yd jeä ld,hla .; ùu'
5. o;a; .%yKfha § l=vd rEmñ;Ska u.yeÍug we;s
yelshdj'

6. ;shqKq odr meyeÈ,s fkdùu ksid is;shfï ksudj


ÿ¾j, ùu'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 25 jðr úl%uisxy


is;shï ;,
GIS ys wjldYSh o;a; .nvd lrkq ,nkafka tla tla f;audjka
hgf;a fjka fjka ;, jYfhks' úúO f;aud hgf;a is;shï ;, ms<sfh< lrk w;r
tajd my; ldKav hgf;a bÈßm;a l< yelsh'

1. N+ ,CIKd;aul ;, (Topographic Layers) - ud¾." c,jykh"


k.r" mßmd,k fldÜGdi udhsï wdÈh'

2. iajNdúl iïm;a ;, (Natural Resources Layers) - N+ñ mßyrKh"


jDCI,;d" mi" c,h" yd Lksc iïm;a

3. N+ Wkak;dxY ;, (Elevation Layers) - N+ñ Wi" ifudaÉP


f¾Ld" nEjqï

4. ix.Kk wdY%s; ;, (Census – Related Layers) - ck jHdma;sh" /lshd"


wd¾Ól yd iudc f;dr;=re

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 26 jðr úl%uisxy


N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;sfhys m%dfhda.sl Ndú;h
1. ie,iqïlrKh

ie,iqïlrKh myiq ld¾hhla njg m;a j we;af;a fuu moaO;sh ;=< úêu;a o;a;
moaO;shla mj;ajdf.k hdug yelshdj ;sîu fya;=fjks'

WodyrKhla f,i li, neyer lsÍug iqÿiq ia:dkhla y÷kd .ekSfï oS th


ckdlS¾K m%foaYhla fkdúh hq;= jkjd fiau th my; i|yka Wmudkhkag hg;aj f;drd .; hq;=
h'
ckdlS¾K m%foaYhla fkdùu
li, neyer,Sfuka isÿúh yels ydksh wju ùu
c, uQ,dY%j,g n,mEula isÿ fkdùu
li, m%jdyk myiqlï ;sîu
m%;spl%SlrKh lrkafka kï Bg wjYH bv myiqlï mej;Su

by; lreKq i,ld ne,Sfï oS wod< m%foaYh ;=< we;s ish,q u ksjdi yd
f.dvke`.s,sj, msysàu" ud¾. cd,h" c, uQ,dY%j, msysàu" wdrCIs; l,dm" há;, myiqlï jeks
tla tla o;a; i|yd jQ is;shï ;, tl u; tl w;=rd (Overlying) by; Wmudkhkag hg;a
ia:dkhla f;dard.; yelsh'

óf;dguq,a, l=Kq lkao kdhhdug ,la ùug fya;= jQfha Bg hg jQ mdIdK ia:rh
wia:djr ù ;sîuhs' tneúka mdIdKj, iajNdjh úia;r jk is;shï ;,hla Ndú; lr iqÿiq
m%foaYhla f;dard .;af;a kï tjeks úm;la isÿ fkdùug bv ;snqKs'

2. wdmod l<ukdlrKh

c, .e,Sï" kdhhdï wdoS iajNdúl úm;a l<ukdlrKh i|yd o GIS fhdod .;


yelsh' th WodyrKhla weiqßka meyeÈ,s lr .ksuq'

c, .e,Sïj,g ksrka;rfhka ,la jk .x.d ksïk m%foaY wdY%s; j l=vd wka;rfhka


hq;= ifudaÉP f¾Ld jákdlï iys; o;a; /ialr j¾Idm;k ;Sj%;djh u; c,fhka hg úh yels
ksjdi yd uxudj;a fudkjdo" ta wjg we;s wdrCIs; Wia ia:dk fudkjdo" wj;eka jQjkag iyk
ie,iSug m%fõY úh yelafla l=uk ud¾. Tiafia o hkdoS jYfhka mq¿,a úu¾Ykhla fuu o;a;
moaO;sh Ndú;fhka isÿ l< yelsh'

;jo c,.yk f;dr;=re o we;=,;alr ;sfnkafka kï wdmodfjka úm;g m;a jQ mjq,a


.Kk yd mqoa.,hka ixLHdj y÷kdf.k Tjqkg ld¾hCIu j myiqlï ,nd Èh yelsh'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 27 jðr úl%uisxy


3. k.r ie,iqïlrKh

kj k.rhla úêu;a j ie,iqï lsÍfï oS k.rh wdY%s; m%foaYfha N+ úIu;djh" c,


ud¾. jHdma;sh" iajNdúl jDCI,;dj, jHdma;sh" wdoS fN!;sl f;dr;=rej,g wod< is;shï ;,
fuka u ie,iqu ilia lrk wjia:dj jk úg k.rfha ckdjdi msysàu" ud¾.cd, jHdma;sh"
ckixLHdfõ m%udKh wdoS f;dr;=re o ,nd .ekSfuka wk;=re j kj k.rh ie,iqï l< yelsh' ta
wkqj wjdOdkh fhduq l< yels lreKq lsysmhla my; oelafõ'

ud¾. cd,h ie,iqï l< hq;= wdldrh ^wêfõ.S ud¾. o we;=<;a j&

k.rh ;=< tl;=jk c,h neyer lsÍfï ldKq moaO;sh ilia l< hq;= wdldrh

mÈxÑh i|yd jQ ksjdi ixlS¾K bÈl< hq;= m%%foaY

fmdÿ ia:dk" ld¾hd," hkdosh msysgqúh hq;= ia:dk msysgqùug iqÿiq ia:dk

iajNdúl jkdka;r m%foaY f,i ixrCIKh l< hq;= wia:djr N+ñ m%foaY

y÷kd .ekSu i|yd fuu moaO;sh Wmldr lr.; yelsh'

4. jHdmdßl fCIa;%h

jHdmdßl fCIa;%fha oS o j¾;udkh jk úg GIS fufyhqï moaO;sh fhdod .kS' ta


wkqj kj jHdmdrhla wdrïN lsÍu i|yd iqÿi ia:dkhla f;dard .ekSfï isg tu jHdmdrfha
fnodyeÍï cd,h wëCIKh olajd jQ l%shdj,sh i|yd fuu moaO;sh fhdod .kS' WodyrKhlska
fufia meyeÈ,s lr .ksuq'

we`.¿ï l¾udka;hla isÿ lsÍfï oS we`.¿ï l¾udka;Yd,j bÈ lsÍug jvd;a fhda.H


ia:dkhla ms<sn| fidhd ne,Su i|yd fuu moaO;sh fhdod .; yelsh' ta wkqj wuqøjH myiqfjka
,nd .; yels jrdh myiqlï yd m%jdyk myiqlï iys; m%foaYhla ms<sn| j fuu moaO;shg we;=, ;a
lr we;s wjldYSh o;a; u.ska fidhd .; yelsh'

tfuka u we`.¿ï ksIamdok wf<ú lrk fj<|ie,a cd,h ms<sn| j f;dr;=re o


fuu moaO;shg we;=,;a lr ;sfnkafka kï ^wjldYSh fkdjk o;a; f,i& f;d. wjika ùu ms<n|
j o;a; moaO;sh u.ska f;dr;=re hdj;ald,Sk l< yelsh' fï wdldrhg we`.¿ï ksIamdokfha isg
wf<úh olajd jQ l%shdj,sfha oS GIS ;dCIKh fhdod .ekSug mq¿jk'

5. uyck fi!LH m%j¾Okh

uyck fi!LH fCIa;%fha oS b;d mq¿,a wkaoñka GIS Ndú;hg .; yelsh' ta wkqj
frda. jHdma;sh mj;sk m%foaY" wjodkï m%foaY yd frda. jHdma; ù fkdue;s m%foaY hkdoS jYfhka
tla tla f;audjka hgf;a is;shï ks¾udKh lsÍfuka ffjoH m¾fhaIlhskaf.a myiqj i|yd tu
is;shï Ndú; l< yelsh'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 28 jðr úl%uisxy


WodyrKhla f,i j¾;udkh jk úg f.da,Sh jix.;hla f,i me;sr mj;sk
zzfldúâ 19ZZ jix.; ;;a;ajfha jHdma;sh ms<sn| j wjfndaOhla ,nd .ekSu i|yd GIS fhdod.kakd
wdldrh Y%S ,xldj weiqßka i,ld n,uq' ta wkqj Y%S% ,xldfõ fldúâ 19 wdidÈ;hsk a yuqjk m%foaY
is;shï.; l< yelsh' tys oS ckixLHd o;a; we;=,;a is;shula o moaO;shg we;=,;a lr we;s úg
jix.;h jvd;a blaukska me;sr hd yels m%foaY wdo¾YlrKh (Projection) u.ska y÷kd .; yelsh'

tfia y÷kd.;a m%foaYj, we;s fmdÿ wdh;k" ñksiqka tla /ia jk ia:dk wdÈh o
o;a; moaO;shg we;=,;a lr we;s neúka tajdfha ck;dj .ejiSu yels;rï wvq lsÍug mshjr .;
yelsh' ta wkqj wjodkï iys; m%foaYj, ck;dj oekqïj;a lsÍu l< yelsh'

;j o wjodkï m%foaYj, fmdÿ ld¾hhka úêu;a ie,eiaulg wkqj fjk;a m%foaYj,


;djld,sl ia:dk msysgqjdf.k isÿ lsÍug mshjr .ekSfuka ffjrih me;sÍfï wjodku wju
lr.; yelsh'

❖ óg wu;r j Ndú;d jk fCIa;% /ils' bka lsym


s hla my; mßÈ úia;r l< yelsh'

i. myiqlï l<ukdlrKh

→ ud¾." c,k," úÿ,s yd ÿrl:k /yeka msysgqùu

→ úÿ,s /yeka moaO;sj, Odß;d ;=,kh lsÍu

→ n,Yla;s yd ixkaksfõok myiqlï wOHhkh

→ m%jdyk yd ud¾. cd, úYaf,aIKh

ii. iajNdúl iïm;a l<ukdlrKh

→ jkdka;r l<ukdlKh

→ fjr< yd id.r iïm;a l<ukdlrKh

→ jkÔù jdiia:dk yd ixl%uK rgd wOHhkh

→ N+.; c,h l<ukdlrKh

tfuka u f,dj úúO rgj, úúO lghq;= i|yd GIS fhdodf.k ;sfí' tjeks
wjia:d lsysmhla my; oelafõ'

 n%iS,fha N+ñ mßfNdackh ms<sn| pkaøsld PdhdrEm iu. t,aksfkda ld,.=Ksl fjkiaùï
ms<sn| ;;a;aj iïnkaOlr lDIsl¾uhg we;s úh yels n,mEï mqfrdal:kh lsÍu i|yd GIS
Ndú; lr we;'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 29 jðr úl%uisxy


 ngysr j¾ðkshdfõ m;,a lekSu u.ska N+ ;, c,h flfrys we;sjk n,mEu wOHhkh
lrkq ,nkafka WÉP;ajh" c,úoHdj" m;,a m%foaY yd c,fha ;;a;ajh wdoS ia:r taldnoaO
flreKq o;a; moaO;shla u.sks'

 fvkaud¾la n,Yla;s tackaish u.ska trg iEu f.dvke`.s,a,lg u Yla;s mßfNdackh ms<sn|
o;a; iuqodhla mj;ajd.ksñka tu f;dr;=re n,d.dr bÈlsÍï ie,iqï lsÍï yd fnodyeÍï
moaO;s ks¾udKh i|yd fhdod .kS'

GIS ys m%fhdack
i. is;shï ks¾udKhg wjYH o;a; Rcqj u o;a; iuqodfhka ,nd.; yels ùu'

ii. is;shï hdj;ald,Sk lsÍfï myiqj

iii. wjYH wjia:dj,oS wjYH wdldrhg mßudKh fjkia lsÍug yels ùu'

iv. LKavdxl mßj¾;kh iajhxl%Shj u isÿ l< yels ùu'

v. is;shï ixfYdaokh i|yd GPS o;a; Rcq j u Ndú; l< yels ùu'

vi. N+f.da,Sh úYaf,aIKh yd fufyhqï myiqfjka l< yels ùu'

vii. ;%sudK is;shïlrKh u.ska wjldYSh jHdma;sh ;%sudkj ksrEmkh lsÍug we;s
yelshdj'

viii. iïmQ¾K is;shula fyda tys fldgia ilia lsÍu yd m%;sks¾udKh myiq ùu'

ix. ixLHdk úoHd;aul fuka u wjldYSh úYaf,aIK myiq ùu'

x. is;shï ;, fjkia lsÍu yd iumd; lsÍfï myiqj'

xi. m%o¾Ykh lsÍu yd wdo¾YlrKh'

xii. .=Kd;aul yd is;aweo.kakd is;shï ks¾udKh lsÍug we;s yelshdj'

xiii. msúiSug wmyiq ia:dk wdY%s; is;shï ks¾udKh lsÍug we;s yelshdj'

xiv. ;dCIKsl ixj¾Okh iu. ukd .e,mSu yd o;a; .%yKh b;d myiqfjka yd
ksjerÈj isÿ lsÍug yels ùu'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 30 jðr úl%uisxy


ÿria: ixfõoh (Remote Sensing – RS)

ÿria: ixfõoh (Remote Sensing – RS) hkq # hïlsis jia;=jla fyda l%shdldÍ;ajhla fyda
fj; fN!;sl j ,`.d fkdù ÿr isg y÷kd .ekSu" wOHhkh lsÍu" jgyd .ekSu yd
úYaf,aIKh lsÍfï ;dCIKh ÿria: ixfõokh hs'

ÿria: ixfõoh (RS) u.ska is;shï ks¾udKh lsÍug wjYH o;a; yd f;dr;=re
iïmdokh lrk w;r tu.ska is;shï ks¾udKh lsÍu isÿ fkdfõ'

w;S;fha oS is;shï ks¾udKh lsÍu i|yd fCIa;%hg f.dia wjYH o;a; ,ndf.k ta
wkqj is;shï ilid we;' tfy;a ÿria: ixfõo ;dCIKh u.ska wE; wyfia fyda wNHjldYfha r|jd
we;s WmlrKhlska o;a; /ia lr is;shï ks¾udKh i|yd tu o;a; fhdod .kS'

ÿria: ixfõok l%shdj,sh

ÿria: ixfõok l%shdj,sfha oS hï jia;j


= la u.ska mrdj¾;kh lrk (Reflect) fyda
úfudapkh lrk (Emit) Yla;sh .%ykh lsÍu (Capture) yd úYaf,aIKh (Processing) lsÍu isÿ
flf¾' tu l%shdj,sh isÿ jk wdldrh my; rEmigyk weiqßka meyeÈ,s lr .ksuq'

ÿria: ixfõo l%shdj,sh

by; rEmigyk u.ska oelafjk l%shdj,sh my; i|yka wxY hgf;a úia;r l<
yelsh'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 31 jðr úl%uisxy


1. Yla;s uQ,dY%h (Energy Source)

ÿria: ixfõok l%shdj,sfha oS m<uq j b,lal.; jia;=j fyda l%shdj,sh m%oSmkh


lsÍug úoaHq;a pqïNl Yla;sh imhk Yla;s uQ,dY%hla wjYH fõ' ta wkqj m%Odk Yla; m%N jh f,i
iQ¾hhd l%shd lrk w;r we;eï wjia:dj,oS lD;%su Yla;s m%Njhka o Ndú;hg .kS'

2. iQ¾h úlsrKh iy jdhqf.da,h (Solar Radiation and the Atmosphere)

iQ¾h úlsrKh jdhqf.da,h yryd .uka lsÍfï oS tajd wjfYdaIKh lr .ekSu


(Absorbtion)" iïfm%aIKh lsÍu (Transmission) yd m%lsrKh ^úisÍu& (Scattering) hk n,mEïj,g
,la ù mDIaGh lrd <.d fjhs'

3. b,lal.; jia;=j iu. wka;¾l%shdj (Interaction with the Target)

jia;=j u; m;kh jk lsrK tu jia;+ka iu. wka;¾ l%shdfldg ta ta jia;=jg


wdfõksl jQ .=Kdx. wkqj tajd wjfYdaIKh lr .ekSu" mrdj¾:kh fyda úfudapkh lsÍu isÿ
flf¾' ÿria: ixfõok WmlrK u.ska .%yKh lr .kafka fï wdldrhg mrdj¾:kh lrk
Yla;sh hs'

4. Yla;sh igyka lr .ekSu (Recording of energy)

ta ta jia;+ka u.ska mrdj¾:kh lrk úoaHq;a pqïNl Yla;sh y÷kdf.k tajd úoaHq;a
pqïNl ix{d njg fmr<d ixLHdxlsl o;a; (Digital Data) jYfhka má.; lr .ekSu fõÈld u;
iúlr we;s ixfõol Wmdx. u.ska isÿ flf¾'

5. o;a; iïfm%aIKh (Data Transmission)

ixfõol WmlrK u.ska má.; lr.;a bf,lafg%dksl wdldrfhka mDÓúh fj;g


iïfm%aIKh lrk w;r th wdldr ;=klska isÿ flf¾'

i. pkaøsldj, isg fmd<j u; msysá m%;s.%dyl yd msßieliqï uOHia:dk fj; o;a; Rcqj u iïfma%IKh
lsÍu'

ii. fjk;a wjia:djl oS iïfm%aIKh lsÍu i|yd fuu o;a; hdkh ;=< u .nvd lr .ekSu'

iii. fjk;a ikaksfõok pkaøsld yryd m%;s.%dyl uOHia:dk fj; iïfm%aIKh lsÍu'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 32 jðr úl%uisxy


6. m%;s.%dyl yd msßieliqï uOHia:dk (Reception and Processing Center)

ixfõol u.ska Wlyd .;a o;a; m%;s.%dyl uOHia:dk fj; ,enqKq miq j tajd
msßieliSu isÿ lrhs' fuysoS jdhqf.da,Sh fodaI" úlsrKuh fodaI yd cHdñ;sl fodaI bj;a fldg tu
o;a; weiqßka pkaøsld ms<sìUq (Satallite Image) ilia flf¾'

7. o;a; úYaf,aIKh(Data Analysis)

tla tla jia;k


+ a úfudapkh lrk ,o Yla;s uÜgï mokï lrf.k ms<sfh< flreKq
m%;sìïN wkqidrfhka tajd oDYHuh f,i (Visually)" ixLHdxluh f,i (Digitally)
yd bf,lafg%dksl f,i (Electrically) ksrEmkh lsÍu" wOHhkh lsÍu yd újrKh lsÍu fuu
wêhf¾ oS isÿ flf¾'

8. Ndú;h (Application)

ÿria: ixfõok l%shdj,sfha wjidk wêhrhs' fuu wêhf¾ oS újrKh lr.;a o;a;"
f;dr;=re weiqßka m%dfhda.sl .eg,qj,g úi÷ï fiùu" kj .eg,q y÷kd .ekSu" mqfrdal:kh lsÍu
yd tajd l<ukdlrKh lsÍu isÿ flf¾'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 33 jðr úl%uisxy


ÿria: ixfõok ls%hdj,sfha oS fhdod .kakd l%ufõo

I. ÿria: ixfõok fõÈld

II. .=jka PdhdrEm ;dCIKh

III. Pkaøsld ;dCIKh

I. ÿria: ixfõok fõÈld


ixfõo l%shdj,sh i|yd wjYH lrk WmlrK /f.k hk jdyl ñka woyia fõ'
fuu fõÈldj, we;s ixfõol yryd jia;+ka u.ska mrdj¾;kh$úfudapkh lrk úoHq;a pqïNl
úlsrK .%yKh lr .ekSu;a" tajd y÷kd .ekSu;a" má.; lr.ekSu;a isÿ lrhs'

ÿria: ixfõok l%shdj,sfha oS jia;k


+ a m%;soSmkh lrk iajNdjh wkqj ixfõol
wdldr folls'

i. wl%sh ixfõol - ksÍCIKh flfrk jia;= u.ska iajNdúlj u


ksl=;a flfrk fyda mrdj¾:kh flfrk úoHq;a pqïNl
Yla;sh uekSfuka isÿflfrk ixfõok l%uh wl%sh ixfõoh
hs' fuysoS m%Odk Yla;s m%Njh f,i iQ¾hhd l%shd lrhs'

wl%sh ixfõol i|yd WodyrK # ùäfhda leurd iy .=jka leurd (Video and Aerial Cmeras)

nyqj¾Kdj,s iqmsßlailh (Multispectral Scanner)

;dmc iqmßCIlh (Thermal Scanner)

ii. il%sh ixfõol - ixfõol moaO;sh ;=<ska u úoHq;a pqïNl Yla;sh


b,lal.; jia;=j fj; fhduq lr tu.ska mrdj¾;kh lrk
;rx. weiqßka f;dr;=re /ia lsÍfï l%uh hs' fuysoS Ndú; jk
il%sh ixfõol lsysmhls'

• f,ai¾ iqmßCIlh (Laser Scanner)


• f¾vd¾ WÉPudkh (Rader Altimeter)
• f¾vd¾ m%;sìïndhkh (Imaging Rader)

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 34 jðr úl%uisxy


wl%sh yd il%sh ixfõolj, jdis yd wjdis

wl%sh ixfõol il%sh ixfõol

jdis jdis

.%ykh lr.; yels ;rx. wdhdu mrdih CIqø ;rx. Ndú; lrk ksid ld,.=K
úYd, h'^oï meyefha isg wfOdarla; lsrK ;;a;ajhkaj,ska ndOd we;s fkdfõ'
olajd&
iQ¾hdf,dalh wjYH fkdjk neúka Èjd rd;%S
iajhxl%Sh l%shdj,shla ksid WmlrKh u.ska ld, foflysoSu o;a; ,nd .; yelsh'
wu;r Yla;shla wjYH fkdfõ'
f¾vd¾ lsrK ;=re jeiau úksúo hk neúka
oDYH wdf,dalh Ndú; jk ksid wjldYSh mi ms<sn|j wOHhkh l< yelsh'
,CIK uekúka igyka fõ'

wjdis wjdis

l%shd;aul úh yelafla Èjd ld,fha oS muKs' úYd, Yla;s m%udKhla jeh lsÍug isÿ fõ'

ld,.=Ksl ;;a;ajhkaf.ka ndOd we;s fõ' f¾vd¾ ix{d u.ska wjldYSh ,CIK /ia
lsÍfï yelshdj fkdue;'

úYaf,aIK ixlS¾K jk w;r úhou o


jeäh'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 35 jðr úl%uisxy


fõÈld (Platforms)

N+ñfha wE; isg f;dr;=re .%yKh lr .ekSu i|yd ixfõol WmlrK


by< ia:dr lrd /f.k hk fldgi fõÈld f,i ye|skafõ'

WodyrK # pkaøsld" ne,Qk" .=jka hdkd" fv%dak hdkd

fõÈld ia:dk.; lr we;s wdldrh wkqj m%Odk j¾. ;=kls'

i. N+ñ mdol fõÈld


ii. jdir fõÈld
iii. wNHjldY fõÈld

i. N+ñ mdol fõÈld

N+ñh u; .uka lrk jdykhlg iïnkaO lr we;s


Wie;s l=¿kla u; ixfõol iú fldg th fõÈldj f,i
fhdod .kS'

fuh wvq Wkak;dxY ÿria: ixfõo l%uhls'

Ndú; lrk wjia:d # mdxY= ¥IKh wOHhkh

;=reúhka wOHhkh lsÍu i|yd

ii. jdir fõÈld

.=jfka isg N+ f;dr;=re ,nd .ekSug Ndú;


lrk WmlrK iu. .=jka.; flfrk .=jka
hdkd" fy,sfldmagr" ne,Qk" fv%dak hdkd wdÈh
fï hg;g .efka'

.=jka PdhdrEm yd ,hsvd ;dCIKh weiqßka


f;dr;=re tl;= lrk w;r ixfõol WmlrK
f,i .=jka leurd iy f¾vd¾ ixfõol Ndú;
lrhs'

jdir fõÈldj, úfYaI;ajh kï tajdfha mshdir Wi fjkia lrñka wjYH mßudKj,ska


PdhdrEm ,nd.; yels ùuhs'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 36 jðr úl%uisxy


iii. wNHjldY fõÈld

fmd<j uÜgfï isg lsf,da ógr 250 - 36"000 w;r jQ by< wyfia .uka lrk ish,q u wNHldY
hdkd óg wh;a fõ'

tajd .uka lrk Wi wkqj my; mßÈ fõ'

• wcgdldY hdkd (250km – 300km)

• wcgdldY uOHia:dk (300km – 400km)

• my< uÜgfï pkaøsld (700km – 1500km)

• by< uÜgfï pkaøsld (36,000km)

pkaøsld ksYaÑ; Wilska hq;= j .uka lrk neúka PdhdrEmj, úfNaokh ksjerÈj u mej;Su
úfYaI jdishls'

pkaøsldj, fõosldj ia:djr j mj;sk neúka .=jka PdhdrEmj,g idfmaCIj pkaøsld m%;sìïnhl
cdñ;sl fodaI o wju fõ'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 37 jðr úl%uisxy


pkaøsld j¾.
N+ ia:djr $N+ iuld,Sk pkaøsld O%ej lCI pkaøsld

• mDÓúfha iul ;,hg wNsuqLj lsf,da ógr • mDÓúfha isg 600km - 800km w;r Wilska
36"000l muK by< llaIhl .uka lrhs' iulhg 800 - 1000 w;r wdk;shlska fuu
pkaøsld .uka lrhs'
• mDÓú N%uK fõ.hg iudk j .uka lrhs'
• fuu pkaøsld Èklg lsysm jrla mDÓúfha
• fï ksid mDÓúfha msysàug idfmaCIj
hï ia:dkhlg by<ska .uka lrhs'
pkøsldfõ msysàu o ia:djr fõ'
• iEu úg u mDÓú N%uKhg idfmaCI j .uka
• tneúka N+ñfha tlu m%foaYhla iEu úg u
lrhs' tkï iQ¾hhdg iuuqyq¾; lCIj,
.%yKh lr .kS'
.uka lrhs'

• N+ñfha isg jeä ÿrlska msysgqjd we;s ksid


• tneúka tajd zziQ¾h iuld,Sk pkaøsldZZ
o¾Yk m%foaYh o úYd, h'
f,i o y÷kajhs'

• Ndú; lrk wjia:d


• ÿria: ixfõok lghq;= i|yd m%Odk

o ld,.=K f;dr;=re /ia lsÍu (GEOS, jYfhka Ndú; jkafka fuu iQ¾h iuld,Sk
Meteosat, INSAT) pkaøsld h'
o ikaksfõok lghq;=
• m<uq ÿria: ixfõok pkaøsldj - Landsat
o wdrCIl lghq;=

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 38 jðr úl%uisxy


ÿria: ixfõofha Ndú;h
pkaøsld ish .Kkla u.ska úúO úoHq;a pqïNl Yla;s uÜgï .%yKh lrñka úúO
úfNaokj,ska ,nd .kakd pkaøsld o;a; Ndú;h b;d mq¿,a fCIa;% .Kkdjl jHdma;j mj;S' ta
wkqj fuu ;dCIKh nyq, j Ndú; lrk fCIa;% lsysmhla my; oelafõ'

uy mßudkfhka isÿ flfrk lDIsl¾udka;fha oS fN!;sl j ,.d ùug wmyiq fuka


u jeä ld,hla .; jk wjia:dj,oS ÿria: ixfõoh Ndú;hg .; yelsh' ta wkqj fnda.j,
j¾Okh" frda. jHdma;sh ms<sn| wOHhkh" j.dfjka ,nd.; yels wiajekak mqfrdal:kh lsÍu
jeks wjia:dj,oS fuu ;dCIKh fhdod .; yelsh' fuh WodyrKhlska meyeÈ,s lr .ksuq'

i. lDIsl¾udka;h
fylagdr lsysmhla úYd, ;sß`.= hdhla j.d lr we;s úfgl oS tys ish,qu m%foaY
wdjrKh jk mßÈ ksÍCIKh lsÍu wmyiqh' tneúka fv%dak hdkdjkla ^jdir fõÈld& fhdodf.k
j.d N+ñh ksÍCIKh l< yelsh' wk;=rej j.dfõ hï lDñ ydkshla fyda frda.hla ms<sn| j y÷kd
.;fyd;a Bg wjYH lrk lDñkdYl fyda fnfy;a øjH ieye,a,q .=jka hdkhla Ndú; lrñka
y÷kd.;a m%foaYhg .=jfka isg biSfuka j.d ydksh j<lajd .; yelsh'

tfuka u tla N+ñ tallhl wiajekak o fv%dak hdkhla Ndú; lr .Kkh l< miq
tl yd iudk j¾Okhla fnda.fhka fmkakqï lrkafka o hk j. ;yjqre lr .ekSfuka wk;=re j
iuia: j.d N+ñfha wiajekak ms<sn| mQ¾j wjfndaOhla ,nd .; yelsh'

fv%dak hdkhla Ndú;fhka fnda.hlg fv%dak hdkhla iúlr we;s ixfõolh


oshruh øjH bisk wdldrh u.ska j.dfõ .%yKh lr.; yels N+ñ
m%foaYh

ii. jk úoHdj
,.d úh fkdyels >k jkdka;rhl jDCI,;d y÷kd .ekSu" tajdfha j¾Okh ms<sn|
wOHhkh lsÍu" l,E lemSï" jkdka;r .sks;eîï" ,eõ .sKs wdosh ms<sn| j o ÿria: ixfõoh u.ska
f;dr;=re ,nd .; yelsh'

WodyrKhla f,i ,eõ.skakla mj;sk wjia:djl tu m%foaYhg m%fõY ùug wmyiq


ksid .=jfka isg ,nd .kakd PdhdrEm" pkaøsld m%;sìïn wdÈh Wmfhda.S lr.ksñka iq<f.a ÈYdjg

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 39 jðr úl%uisxy


idfmaCI j .skak me;sfrk ÈYdj" fõ.h hkdoS f;dr;=re ,nd .ekSu tu ,eõ .skak md<kh
lsÍug jvd;a Wmldr fõ' 2019 jif¾ ´iafÜ%,shdfõ me;sreKq ,eõ.sks wjia:dfõ oS ÿria: ixfõok
;dCIKh nyq, j Ndú;hg .ekqKs'

my; oelafjkafka TiafÜ%,shdfõ ,eõ.sks wjia:dfõ oS ÿria: ixfõok l%uhg


pkaøsld ;dCIKh weiqßka ,nd .; PdhdrEm lssym
s hls'

iii. N+ úoHdj
N+ mdIdK y÷kd .ekSu" N+ mDIAGfha fN!;sl l%shdldÍ;ajh wOHhkh lsÍu" Lksc
iïm;a .fõIKh hkdoS ld¾hhkaj,oS ÿria: ixfõok ;dCIKh fhdod .kS' ta wkqj by<
wNHjldYfhka lCI.; lr we;s pkaøsld Wmfhda.S lr.ksñka mDÓú wNHka;rfha we;s Lksc øjH
fidhd .kS'

WodyrKhla jYfhka Èhuka;s" r;a;rka wdoS Lksc lekSï j,oS w;S;fha oS N+ñfha
isria lekSulska ,nd .; mia idïm, Wmfhda.S lr.ksñka b,a,ï y÷kd .;a; o j¾;udkh jk
úg tu ld¾hhka pkaøsld ;dCIKh Wmfhda.S lr.ksñka jvd;a myiqfjka isÿ lrhs'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 40 jðr úl%uisxy


iv. id.r úoHdj
uE; ld,Sk j id.r úoHdfõ oS o ÿria: ixfõo ;dCIKh Ndú;hg .kS' mDÓú
u;=msg úYd, u tallh jk id.ßl m%foaY ms<sn| .fõYkh lsÍfï oS úfYaIfhka pkaøsld
;dCIKh Wmfhda.S lr .kS' ukao id.ßl m%foaYj, f;dr;=re ,nd .ekSfï myiq u wdldrh
pkaøsld ;dCIKh ùuhs'

ta wkqj id.r m;a, .fõIKh" id.r iïm;a$u;aiH iïm;a .fõIKh wdoS


wd¾Óluh wjYH;d i|yd id.ßl m%foaY .fõIKh lrk w;r u l=Kdgq" iq<s iq<x" t,aksfkda
;;a;aj wdoS iajNdúl Wmøj ms<sn| j .fõIKh lsÍfï oS ÿria: l%ufõohla f,i pkaøsld
;dCIKh jvd;a ld¾hCIu fõ'

v. ld,.=K úoHdj
ld,.=K mqfrdal:k bÈßm;a
lsÍu" jdhqf.da,Sh ;;a;aj wOHhkh lsÍu"
kdúl yd .=jka lghq;= hkdÈh i|yd ÿria:
ixfõok ;dCIKh Wmfhda.S lr .ksS' ta wkqj
f.dvìu yd id.r hk wjia:djka foflysoS u
Èjd rd;%S fNaohlska f;dr j jdhqf.da,Sh
;;a;ajhka ksÍCIKh lrñka ld,.=K
uOHia:dk fj; f;dr;=re hdj;ald,Sk
lrkafka pkaøsld ;dCIKh ^wNHjldY fõÈld& Wmfhda.S lr.ksñks'

WodyrKhla jYfhka .;fyd;a jdhqf.da,h ;=< isÿjk fjkialï fya;=fjka we;s


jk iq<s l=Kdgq ;;ajhka ms<sn| mQ¾j y÷kd .ekSu ;=<ska tu iq<s l=Kdgqj ,`.djk f.dvìï
m%foaYh iy l=Kdgqfõ fõ.h y÷kdf.k yels blaukska ck;dj tu m%foaYj,ska bj;a lr
wdmodfjka isÿ jk ydksh wju lr .; yelsh'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 41 jðr úl%uisxy


vi. .a,eishr úoHdj
f.da,Sh WKqiqï ùu;a iu. uE;ld,Sj .a,eishrj, l%shdldÍ;ajh ms<sn| j wOHhkh
lsÍu jvd;a mq¿,a j isÿ flfrñka mj;S' tys oS úYd, whsia hdhka fj; fN!;sl ,`.d ùug
fkdyels ksid fndfyda úg fhdod .kafka ÿria: ixfõoh hs' ta wkqj jir lsysmhla ;=< ,nd.;a
pkaøsld m%;sìïn fhdod .ksñka ld,Sk j isÿ jk .a,eishr Ldokh ms<sn| j f;dr;=re .fõYkh
lsÍfï yelshdj ,eî ;sfí'

vii. is;shï úoHdj


is;shï úoHdfõ oS
m%Odk jYfhka ÿria:
ixfõo ;dCIKh Ndú;hg
.kakd wdldr lsysmhls' N+
,CIK is;shï i|yd o;a;
iemhSu" N+ñ mßfNda. yd N+
jeiau ms<sn| wOHhkh
hkdoS lreKq ms<sn|
wOHhkh lsÍu i|yd fuu
;dCIKh fhdod .kS'

is;shï ieliSfï oS uq,a ld,Skj .=jka PdhdrEmlrKh fhdod .;a w;r uE; ld,Skj
pkaøsld m%;sìïn fhdod .ekSu mq¿,a ù we;' ta wkqj N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;sh wdY%fhka is;shï
ieliSfï oS pkaøsld m%;ì
s ïn fhdod .kakd w;r N+ ,CIK is;shïj, f;dr;=re ;yjqre lr .ekSu
i|yd ÿria: ixfõo l%uhla f,i .=jka PdhdrEm fhdod .kS'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 42 jðr úl%uisxy


.=jka PdhdrEmlrKh

jdir fõÈldjl isg leurdjla u.ska N+ñfha PdhdrEm ,nd .ekSfï


l%uh .=jka PdhdrEmlrKh f,i y÷kajhs' leurdfõ m%ldY wlaIfha msysàu wkqj
fïjd isria" ;sria fyda we, .=jka PdhdrEm f,i j¾. flf¾'

.=jka PdhdrEm iy is;shula w;r fjkilï

.=jka PdhdrEmh is;shu

uOH m%lafIamKhls' ^N+ jia;= u.ska ksl=;a ,ïn m%lafIamKhls'


lrk ish,qu wdf,dal lsrK m%lafIamK
is;shu mqrd mßudKh talldÍj mj;S'
,CIhla ;=<ska .uka lr m%;sìïnh ilia
lrk ksid& N+ úia;r ir, lr ixfÄ; u.ska fmkajd
we;'
taldldr mßudKhla ke;'
is;shu úúrKh lr we;'
N+ñh ;=< olakg ,efnk wx. ta whqßka u
oelafõ'

újrKh lr.; hq;= j we;'

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 43 jðr úl%uisxy


.=jka PdhdrEmhla iy pkaøsld m%;sìïnhla w;r fjkilï

.=jka PdhdrEmh is;shu

úoHq;a pqïnl Yla;sfha oDYH wdf,dal úoHq;a pqïNl Yla;sfha úYd, mrdihlg
l,dmh PdhdrEmhg yiqlr .kS' ixfõoS fõ'

leurdj yd fiahd mg, Ndú;hg .kS' ixfõol Wmlrk fuysoS Ndú;hg .efka'

ridhksl l%u u.ska wdf,dal ixfõoS fiahd bf,lafg%dksl j igyka lr .kakd o;a;
mg, u; m%;siu o;a; ^ffoYsl o;a;& f,i ixLHdxlsl o;a; njg iajhxl%sSh j fmr<sh
úia;r igyka lr.kS' yelsh'

fuu.ska wdjrKh flfrkafka l=vd N+ñ úYd, N+ñ m%foaYhla fuu.ska wdjrKh
m%foaYhls' flf¾'

b;d iúia;r j f;dr;=re yiqlr .; yelsh' PdhdrEmhlg idfmaCI j igyka jk úia;r


m%udKh wvq jk w;r m%;sìïNfha úfNaokh
.=jka PdhdrEm kej; kej; ,nd .ekSfï oS
u; th r|d mj;S'
ld,h yd Okh jeh lsÍug isÿ ùu
wjdishls' pkaøsld ksÍCIK kej; kej;;a isÿ jk
neúka úia;r hdj;ald,Sk fõ'
whym;a ld,.=K ;;a;ajhkaj, oS PdhdrEm
,nd .ekSug fkdyels ùu o wjdishls' ld,.=K ;;a;ajhkaf.a n,mEu iSñ; h'
^wfOdarla; lsrKj,g j<dl=¿j,ska ndOd
we;s fõ'&

***

kj is;shï úoHd;aul l%uYs,am 44 jðr úl%uisxy

You might also like