0% found this document useful (0 votes)
304 views353 pages

सत्यार्थ प्रकाश - नेपाली (नारायण पौडेल)

This document provides a summary of Tofy{k|sfz, a book written by Dxlif{ bofgGb ;/:jtL in 1861-1940. It discusses various topics covered in the original book such as explanations of God and deities, education, marriage rituals, duties of kings and officials, theories of creation, and definitions of virtue and vice. The summary is presented in 20 sections with headings corresponding to the chapters in Tofy{k|sfz. It aims to translate the original content of the book into the Nepali language while maintaining the essence, subject matter, and style of the text.

Uploaded by

Reeshove paudel
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
304 views353 pages

सत्यार्थ प्रकाश - नेपाली (नारायण पौडेल)

This document provides a summary of Tofy{k|sfz, a book written by Dxlif{ bofgGb ;/:jtL in 1861-1940. It discusses various topics covered in the original book such as explanations of God and deities, education, marriage rituals, duties of kings and officials, theories of creation, and definitions of virtue and vice. The summary is presented in 20 sections with headings corresponding to the chapters in Tofy{k|sfz. It aims to translate the original content of the book into the Nepali language while maintaining the essence, subject matter, and style of the text.

Uploaded by

Reeshove paudel
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 353

;Tofy{ k|sfzsf n]vs

dxlif{ bofgGb ;/:jtL


ljqmd ;Djt\ !**! — !($)

-v_
.. cf]#d\ ..
cy ;Tofy{k|sfzM
j]bflbljljw;R5f:qk|df0f}M
;dlGjtM
æd]/f] s'g} gjLg sNkgf jf dt–dtfGt/ rnfpg]
n]zdfq klg clek|fo xf]Og . kIfkftnfO{ 5f]8]/ o;nfO{
x]gf{n] ;Tof;To dt ;a}nfO{ ljlbt x'g] g} 5 . lsgeg]
d]/f] tfTko{ s;}sf] xflg jf lj/f]w ug{sf] nflu xf]Og
lsGt' ;Tof;Tosf] lg0f{o ug{–u/fpgsf] nflu xf] . o;}
k|sf/af6 ;a} dg'iox¿ Gofob[li6n] rNg clt plrt
x'G5 . dg'io–hGdsf] k|of]hg ;Tof;Tosf] lg0f{o ug{–
u/fpgsf] nflu g} xf], g ls jfbljjfb, lj/f]w ug{–
u/fpgsf] nflu . d}n] o; u|GynfO{ agfpg'sf] d'Vo
k|of]hg ;To–;To cy{sf] k|sfz ug'{ xf] .Æ
—bofgGb ;/:jtL

>LdTk/dx+;kl/j|fhsfrføo{dxlif{bofgGb;/:jtL:jfldlj/lrtM
-;j{yf /fhlgod] lgof]lhtM_
k|sfzsM

-u_
u|Gysf] d"nnfO{ otfplt rnfpg] d]/f] ;fdYo{ 5}g . dfq dxlif{hLsf]
efiffnfO{ g]kfnLdf ¿kfGt/0f ug]{ d]/f] k|oTg /x]sf] 5 . s]xL hl6n ;Gbe{nfO{
k|i6Øfpgsf] nflu pxfFs} …;+:sf/ljlwÚ Pj+ …zf:qfy{;+u|xÚ tyf …efujt v08gd\Ú
k':tssf] ;xf/f lng'sf ;fy} g]kfnsf s]xL rlr{t :ynsf ;To 36gfnfO{
;d]6]sf] 5' . pxfFsf] efiff df}lns / kl/is[t /x]sfn] u|Gysf] dd{, ljifo /
z}nLnfO{ x'ax' g]kfnLdf ¿kfGt/0f u/]/ ptfg{ vf]Hbf efiffdf / 6fOlkË ubf{
d"ndf ;d]t kSs} klg q'l6 /xg uPsf] 5 xf]nf . o;nfO{ lj1hgx¿n]
cf}+NofOlbg' ePdf cfufdL ;+:s/0fdf ;d]6\g ;lhnf] x'g] lyof] .
cfof{jtL{o b]zx¿ dWo]df g]kfn klg Pp6f k|d'v b]z ePsf] / cljBfs}
sf/0fn] cwfld{stf, c1fg, s';+:sf/, cGwljZjf; Pj+ ¿l9jfbL k/Dk/faf6 of]
klg ef/tjif{b]lv cnu /xg ;s]sf] 5}g . u|Gydf p7fg ul/Psf ;Dk"0f{
;Tof;Tosf] ljifo jt{dfg ;dodf klg oyfjt} b]Vg kfOG5 . u|Gyn] !#) jif{
cufl8 rn]sf tTsfnLg ;dosf gjLg dtx¿sf] ;d]t s'/f ;d]6]sf] 5 .
jt{dfg ;dodf b]lvPsf cToGt–gjLg dtx¿ h:t} ;fO{+, cf];f], cå}t,
a|Xds'df/L, ç zflGt, af]nad, lgd{n OToflb ;a}sf dtx¿sf] klg ;dLIff
ug{sf] nflu ljåfg\x¿nfO{ o; u|Gyn] k|]/0ff lbG5 eÌ] d]/f] ljZjf; 5 . s'g} gofF
dt, kGy jf ;Dk|bfo agfpg'sf] ;§f j]bk|ltkflbt ;To–l;4fGtnfO{ u|x0f u/]/
c;TonfO{ Tofu ug{df ;Dk"0f{ dfgj hfltsf] lxtsf] nflu kSs} klg sNof0f /
pksf/sf] ljifo x'g]5 . afFsL s'/fx¿ u|Gy cfk}mn] af]ln/x]sf] 5 .
cg'jfbsM gf/fo0f kf}8]n
b'n]uf}+8f gu/kflnsf–!
uf5]kfgL, tgx"F
lj=;+= !)÷!!÷@)&#
[email protected]
[email protected]

-3_
ljifo–;"rL
qm=;+= ;d'Nnf; ljifo k[i7 ;+Vof
— ;Tofy{k|sfz ljifos Znf]sx¿ !
— e"ldsf @
! klxnf] cf]+sf/ cflb O{Zj/sf] gfdsf] JofVof ^
!=! Æ O{Zj/sf] gfdx¿sf] JofVof ^
!=@ Æ dGqx¿sf] cy{ ^
!=# Æ cf]Íf/sf] JofVof (
!=$ Æ dËnfr/0fsf] ljifodf ;dLIff !^
@ bf];|f] ;Gtfgsf] nflu ;'lzIffsf] ljifo !*
@=! Æ afn–aflnsfsf] lzIff ljifo !*
@=@ Æ e"t–k|]t cflbsf] ljifodf lgif]w !(
@=# Æ lrgf–l6Kkg Pj+ gju|xsf] ;dLIff @)
# t];|f] cWoog–cWofkg, a|Xdro{ Pj+ u|Gysf] ljifo @#
#=! Æ cWoog–cWofkgsf] ljifo @#
#=@ Æ u'? dGqsf] JofVof @#
#=# Æ k|f0ffofdsf] af/]df lzIff @$
#=$ Æ ;GWof–clUgxf]qsf] ljifodf pkb]z @%
#=% Æ o1kfq agfpg] ljlw Pj+ xf]dgsf] kmn @%
#=^ Æ pkgogsf] af/]df ;dLIff @^
#=& Æ a|Xdro{sf] ljlwsf] af/]df j0f{g @^
#=* Æ kfFr k|sf/sf] k/LIff Pj+ cWoog–cWofkg #!
#=( Æ k7g–kf7gsf] af/]df ljz]if ljlw #&
#=!) Æ k|dfl0ft–ck|dfl0ft u|Gyx¿sf] ljifo #(
#=!! Æ :qL Pj+ z"b|sf] nflu cWoog ljlw $!
$ rf}yf] ;dfjt{g, ljjfx Pj+ u[xf>dsf] ljlw $$
$=! Æ ;dfjt{gsf] ljifodf j0f{g $$
$=@ Æ 6f9f ljjfx ubf{sf kmfObfx¿ $$
$=# Æ ljjfxdf :qL–k'?ifsf] k/LIff $%
$=$ Æ ;fg} pd]/df ljjfx ug{ lgif]w $%
$=% Æ u'0f–sdf{g';f/n] j0f{ Joj:yf $&
$=^ Æ ljjfxsf nIf0fx¿ %!
$=& Æ :qL–k'?ifsf Jojxf/x¿ %#
$=* Æ kfFr dxfo1x¿ -a|Xd, b]j, tk{0f, >f4 xf]d_ %$
$=( Æ kfv08L lt/:sf/ %&
$=!) Æ laxfg p7]b]lvsf wd{sd{x¿ %&
$=!! Æ kfv08Lsf] nIf0fx¿ %*
$=!@ Æ u[x:y wd{sf] ljifo %*
$=!# Æ kl08tsf] nIf0fx¿ ^)
$=!$ Æ d"v{sf] nIf0fx¿ ^)

-ª_
$=!% Æ ljBfyL{sf sd{sf] j0f{g ^)
$=!^ Æ k'glj{jfx Pj+ lgof]usf] ljifo ^!
$=!& Æ u[x:y cf>dsf] >]i7tf ^&
% kfFrf}+ jfgk|:y Pj+ ;+Gof; cf>dsf] ljlw ^*
%=! Æ jfgk|:yff>dsf] ljlw ^*
%=@ Æ ;+Gof; cf>dsf] ljlw ^(
^ 5}6f}+ /fhf / k|hfsf] wd{ Pj+ st{Josf] j0f{g &%
^=! Æ /fhwd{sf] ljifo &%
^=@ Æ tLg ;efsf] af/]df syg &%
^=# Æ /fhf Pj+ ;efkltsf nIf0fx¿ &%
^=$ Æ b08sf] af/]df JofVof &^
^=% Æ /fhfsf] st{Jo &&
^=^ Æ cÝfx| Jo;gx¿sf] lgif]w &*
^=& Æ dGqL, b"t Pj+ /fhk'?ifx¿sf] nIf0f &(
^=* Æ dGqLx¿sf] sfo{lgof]u Pj+ b'u{ lgdf{0fsf] JofVof &(
^=( Æ o'4sf k|sf/ Pj+ tl/sf *)
^=!) Æ /fHosf] nIf0fx¿ Pj+ ljlw *!
^=!! Æ u|fd clwkltsf] j0f{g Pj+ s/ lng] k|sf/ *#
^=!@ Æ dGq0ffsf] k|sf/ *#
^=!# Æ cf;g cflb 5 u'0fx¿sf] JofVof *$
^=!$ Æ /fhf, pbf;Lg ldq Pj+ zq';Fu rNg] ljlw *$
^=!% Æ zq';Fu o'4 ug]{ tl/sf *%
^=!^ Æ Jofkf/ cflb tyf /fhefusf] syg *&
^=!& Æ cÝfx| ljjfbf:kb dfu{x¿df wd{ Pj+ Gofon] rNn]=== *&
^=!* Æ ;fIfLsf] nflu st{Jo / pkb]z **
^=!( Æ e'm6f ;fIfLsf] nflu b08 ljlw *(
^=@) Æ rf]/sf] nflu b08sf] JofVof ()
& ;ftf}+ O{Zj/ Pj+ j]b ljifodf lj:t[t JofVof (#
&=! Æ O{Zj/ / j]bsf] JofVof (#
&=@ Æ O{Zj/sf] ljifodf k|Zgf]Q/x¿ (#
&=# Æ O{Zj/sf] :t'lt–k|fy{gf–pkf;gf (^
&=$ Æ O{Zj/sf 1fgsf k|sf/x¿ ((
&=% Æ O{Zj/sf] cl:tTjsf] ljifodf syg !))
&=^ Æ O{Zj/sf] cjtf/ lgif]wsf] af/]df syg !))
&=& Æ hLjsf] :jtGqtf !)@
&=* Æ hLj / O{Zj/sf] leÌtfsf] j0f{g !)@
&=( Æ O{Zj/sf] ;u'0ftf / lgu'{0ftfsf] af/]df syg !)#
&=!) Æ j]bsf] ljifodf ljrf/ !)&
* cf7f}+ ;[li6–pTklQ–l:ylt–k|nosf] ljifodf JofVof !!!
*=! Æ ;[li6 / pTklQsf] ljifo !!!
*=@ Æ O{Zj/sf] leÌtf, k|s[lt / pkfbfg–sf/0fsf] JofVof !!!
*=# Æ ;[li6 ljifodf gfl:ts dtsf] lg/fs/0f !!%
-r_
*=$ Æ dg'iox¿sf] cflb;[li6 Pj+ :yfgsf] lg0f{o !@)
*=% Æ cfo{ / Dn]R5x¿sf] ljifodf JofVof !@!
*=^ Æ O{Zj/n] hut\nfO{ wf/0f ug]{ ljifodf JofVof !@@
( gjf}+ ljBf–cljBf / aGw–df]Ifsf] ljifodf JofVof !@^
(=! Æ ljBf–cljBfsf] ljifo !@^
(=@ Æ aGw / d'lQmsf] ljifodf j0f{g !@*
(=# Æ tbgGt/ >j0frt'i6o !##
!) bzf}+ cfrf/–cgfrf/ / eIo–ceIosf] ljifodf==== !$)
!)=! Æ cfrf/ / cgfrf/sf] ljifodf j0f{g !$)
!)=@ Æ eIo / ceIosf] ljifodf j0f{g !$#
cg'e"ldsf -!_ !$*
!! P3f/f}+ cfof{jt{sf dtdtfGt/ / v08g–d08g ljifo !$(
!!=! Æ d08gsf] ljifo !$(
!!=@ Æ rqmjtL{ /fhfx¿sf] gfd pNn]v !$(
!!=# Æ dGqx¿sf] l;l4 Pj+ lg/fs/0f !%)
!!=$ Æ jfddfu{sf] lg/fs/0f !%#
!!=% Æ cå}tjfbsf] ;dLIff !%&
!!=^ Æ e:d, ?b|fIf, ltns, dfnf, s07L cflbsf] ;dLIff !^#
!!=& Æ j}i0fjdtsf] af/]df ;dLIff !^%
!!=* Æ d"lt{k"hfsf] af/]df ;dLIff !^&
!!=( Æ uof>f4sf] af/]df ;dLIff !&$
!!=!) Æ huÌfy tLy{sf] af/]df ;dLIff !&$
!!=!! Æ /fd]Zj/sf] af/]df ;dLIff !&%
!!=!@ Æ sflnosGt, ;f]dgfy cflbsf] ;dLIff !&^
!!=!# Æ åf/sf Hjfnfd'vL cflbsf] ;dLIff !&&
!!=!$ Æ xl/åf/, ab/Lgfy, kz'kltgfy cflbsf] ;dLIff !&&
!!=!% Æ df+;fxf/ Pj+ aln k|yfsf] lgif]w !&(
!!=!^ Æ uËf:gfgsf] ;dLIff !*)
!!=!& Æ gfd:d/0f / tLy{ zAbsf] JofVof !*)
!!=!* Æ u'? dfxfTDosf] ;dLIff !*!
!!=!( Æ cÝfx| k'/f0fx¿sf] ;dLIff !*!
!!=@) Æ lzjk'/f0fsf] ;dLIff !*@
!!=@! Æ dfs{08]o k'/f0fsf] ;dLIff !*$
!!=@@ Æ efujt k'/f0fsf] ;dLIff !*$
!!=@# Æ ;"o{ cflb gju|xk"hfsf] ;dLIff !**
!!=@$ Æ u?8k'/f0fsf] ;dLIff !*(
!!=@% Æ bfg / kfqsf] nIf0f Pj+ ;dLIff !(#
!!=@^ Æ PsfbzL cflb j|tx¿sf] ;dLIff !($
!!=@& Æ df/0f–df]xg–pRrf6gsf] ;fy} jfddfu{sf] ;dLIff !(^
!!=@* Æ z}jdtsf] ;dLIff !(&
!!=@( Æ zfQm–j}i0fjdtsf] ;dLIff !(&
!!=#) Æ saL/kGysf] ;dLIff @))
-5_
!!=#! Æ gfgskGysf] ;dLIff @)!
!!=#@ Æ bfb"/fd, /fd:g]x kGysf] ;dLIff @)#
!!=## Æ uf]s'lno] uf]:jfdLdtsf] ;dLIff @)$
!!=#$ Æ :jfdL gf/fo0fdtsf] ;dLIff @)*
!!=#% Æ dfWj, lnË, rqmflÍt, a|fXdk|fy{gf ;dfhflbsf] ;==== @!!
!!=#^ Æ cfo{;dfhsf] ljifo @!$
!!=#& Æ tGqflb ljifos k|Zgf]Q/x¿ @!%
!!=#* Æ a|Xdrf/L Pj+ ;+Gof;Lsf] ;dLIff @!*
!!=#( Æ cfof{jt{b]zLo /fhj+zfjnL @@!
cg'e"ldsf -@_ @@$
!@ afx|f}+ gfl:tsdt rf/jfs, af}4 / h}g v08g–d08g @@%
!@=! Æ gfl:tsdtsf] ;dLIff @@%
!@=@ Æ rf/jfsdtsf] ;dLIff @@^
!@=# Æ af}4flbsf gfl:ts e]bx¿ @@&
!@=$ Æ af}4 / ;f}utdtsf] ;dLIff @#)
!@=% Æ h}gdtsf] ;dLIff @#)
!@=^ Æ ;ft eËsf :ofåfbx¿ @#!
!@=& Æ h}g / af}4sf] P]Sotf @#@
!@=* Æ tf}tfltsf] dtsf] pNn]v @#$
!@=( Æ h}gdtsf] O{Zj/v08g ljifodf k|Zgx¿ @#^
!@=!) Æ hut\sf] cgflbTj ;DaGwL ;dLIff Pj+ h}gsf ;fw'=== @#&
!@=!! Æ h}gdtdf /x]sf l;4fGt–;+u|x¿ @#&
!@=!@ Æ hLjsf] cgGt;Tjsf] ljifodf ;dLIff @#(
!@=!# Æ h}gdtsf] ;dLIff @#(
!@=!$ Æ h}gdtdf d"lt{k"hfsf] k|df0fx¿ @#(
!@=!% Æ h}gdtdf /x]sf c;Dej syfx¿sf] ;dLIff @$)
!@=!^ Æ h}gdtdf /x]sf] sfn / e"ldsf] kl/df0f @$#
!@=!& Æ h}gdtdf /x]sf] hLj–chLjsf] nIf0fx¿ @$%
!@=!* Æ ;DoSTjflbsf] nIf0fx¿ @$%
!@=!( Æ h}gdtdf d"lt{k"hfsf] k|df0fx¿ @%#
!@=@) Æ h}gdtdf /x]sf] c;Dej syfx¿sf] ;dLIff @%#
!@=@! Æ h}gdtsf @$ tLy{Í/x¿sf] JofVof @%*
!@=@@ Æ h}gdtdf /x]sf] hDa"åLkflbsf] lj:tf/ @%(
cg'e"ldsf -#_ @^#
!# t]x|f}+ O{;fO{dtsf] ljifodf JofVof @^$
!#=! Æ O{;fO{dtsf] ;dLIff @^$
Æ !#=@ -s_ k'/fgf] ljwfgsf] k':ts tf}/]t @^$
!#=@=! Æ pTklQ k':ts -tf}/]t_ @^$
!#=@=@ Æ ofqfsf] k':ts -tf}/]t_ @&$
!#=@=# Æ n}Jo Joj:yfsf] k':ts -tf}/]t_ @&^
!#=@=$ Æ u0fgfsf] k':ts -tf}/]t_ @&*
!#=@=% Æ ;d'Pnsf] bf];|f] k':ts -tf}/]t_ @&*
-h_
!#=@=^ Æ /fhfx¿sf] k':ts -tf}/]t_ @&(
!#=@=& Æ sfnsf] ;dfrf/sf] k':ts -ha"/_ @&(
!#=@=* Æ P]oa" sf] k':ts -ha"/_ @&(
!#=@=( Æ pkb]zsf] k':ts -ha"/_ @*)
Æ !#=# -v_ gofF ljwfgsf] k':ts O~hLn @*)
!#=#=! Æ dQL /lrt O~hLn cfVofg -O~hLn_ @*)
!#=#=@ Æ dfs{ /lrt O~hLn cfVofg -O~hLn_ @()
!#=#=# Æ n"sf /lrt O~hLn cfVofg -O~hLn_ @()
!#=#=$ Æ o"xÌf /lrt ;';dfrf/ -O~hLn_ @()
!#=#=% Æ o"xÌfsf] k|sflzt jfSo -O~hLn_ @(!
cg'e"ldsf -$_ @((
!$ rf}wf}+ ojgdtsf] ljifodf ;dLIff #))
!$=! Æ ojgdtsf] ;dLIff #))
!% — :jdGtJo–cdGtJo ljifodf k|sfz #$!

-em_
.. cf]#d\ ..
cy ;Tofy{k|sfzljifosZnf]sfM
>Lo'QmbofgGb;/:jtL:jfldlj/lrtM
bofof cfgGbf] ljn;lt k/:jfTdljlbtM,
;/:jTo:ofGt] lgj;lt d'bf ;Toz/0ff .
tbfVoflto{:o k|sl6tu'0ff /fli6«k/df,
;sf] bfGtM zfGtf] ljlbtljlbtf] j]BljlbtM ..!..
;Tofy{k|sfzfo u|Gy:t]g}j lgld{tM .
j]bflb;Tozf:qf0ff+ k|df0f}u'{0f;+o'tM ..@..
ljz]ifefuLx j[0ff]lt of] lxt+,
lk|of]˜q ljBf+ ;'s/f]lt tflŒjsLd\ .
cz]ifb'MvfQ' ljd'Ro ljBof,
; df]IfdfKgf]lt g sfdsfd'sM ..#..
g ttM kmndl:t lxt+ ljb'iff],
Xolws+ k/d+ ;'neÌ' kbd\ .
net] ;'otf] ejtLx ;'vL,
sk6L ;';'vL eljtf g ;bf ..$..
wdf{Tdf ljhoL ; zf:qz/0ff] lj1fgljBfj/f]–
˜wd]{0f}j xtf] ljsf/;lxtf]˜wd{:;'b'Mvk|bM .
o]gf˜;f} ljlwjfSodfgdggft\ kfv08v08M s[t–
:;To+ of] ljbwflt zf:qljlxtGwGof]˜:t' tfb[lU3 ;M ..%..


oL Znf]s ;Tofy{k|sfz k|yd ;+:s/0fsf] d"nk|ltdf ljifo;"rLsf] kZrft\ n]lvPsf] 5 . dxlif{
bofgGbsf] CUj]bflbefioe"ldsf, ;+:sf/ljlw, cfof{leljgo cflb u|Gyx¿df klg o;} k|sf/ Znf]s
n]Vg] z}nL ldNb5 . oL Znf]s k|yd / låtLo ;+:s/0fdf k|sflzt x'g afFsL /x]sf] lyof] , To;}n]
oxfF k|sflzt ul/Psf] 5 .
cf]#d\
e"ldsf
h'g ;dodf d}n] of] u|Gy …;Tofy{k|sfzÚ agfPsf] lyPF, To; ;do / To; eGbf k"j{
;+:s[tefif0f ug]{, k7g–kf7gdf ;+:s[t g} af]Ng] / hGde"ldsf] efiff klg u'h/ftL x'gfsf] sf/0fn]
dnfO{ o; efiffsf] ljz]if kl/1fg lyPg, o;}n] efiff cz'4 aÌ uPsf] lyof] . clxn] efiff af]Ng /
n]Vgsf] nflu hflg;s]sf] 5' . To;}n] o; u|GynfO{ efiff Jofs/0ffg';f/ z' 4 u/]/ bf];|f] k6s
5kfOPsf] 5 . ljz]if u/]/ o; k6sdf o;sf] efiff k"j{ eGbf pQd x'g uPsf] 5 . sxL+–sxL+ zAb,
jfSo /rgfsf] e]b x'g uPsf] 5 ;f] ug{ plrt lyof], lsgeg] o;sf] e]b u/] lagf efiffsf] kl/kf6L
;'wfg{ sl7g lyof], k/Gt' cy{sf] e]b ul/Psf] 5}g, a¿ a9L n]lvPsf] 5 . xf], h'g k|yd 5Kgdf sxL+–
sxL+ e'n /xg uPsf] lyof], To;nfO{ lgsfNb} zf]w u/]/ 7Ls–7Ls ul/Psf] 5 .
of] u|Gy rf}w -!$_ ;d'Nnf; cyf{t\ rf}w ljefux¿df /rgf ul/Psf] 5 . o;df !) ;d'Nnf;
k"jf{4{ / $ ;d'Nnf; pQ/fw{ u/]/ ag]sf] 5, k/Gt' cGTosf b'O{ ;d'Nnf; / kZrft\ :jl;4fGt s'g}
sf/0fjz k|yddf 5fKg ;lsPsf] lyPg, clxn] Tof] klg 5kfOPsf] 5 .
!— klxnf] ;d'Nnf;df O{Zj/sf] cf]+sf/f˜˜lb gfdx¿sf] JofVof 5 .
@— bf];|f] ;d'Nnf;df ;Gtfgx¿sf] nflu lzIffsf] af/]df atfOPsf] 5 .
#— t];|f] ;d'Nnf;df a|Xdro{, k7gkf7gJoj:yf, ;Tof˜;To u|Gyx¿sf gfd / k9\g–
k9fpgsf] nflu /Llt atfOPsf] 5 .
$— rf}yf] ;d'Nnf;df ljjfx / u[xf>dsf] Jojxf/sf] af/]df atfOPsf] 5 .
%— kfFrf}+ ;d'Nnf;df jfgk|:y / ;+Gof;f>dsf] ljlw atfOPsf] 5 .
^— 5}6f}+ ;d'Nnf;df /fhwd{sf] af/]df atfOPsf] 5 .
&— ;ftf}+ ;d'Nnf;df j]b / O{Zj/sf] af/]df atfOPsf] 5 .
*— cf7f}+ ;d'Nnf;df hut\sf] pTklQ, l:ylt / k|nosf] ljifo 5 .
(— gjf}+ ;d'Nnf;df ljBf, cljBf, aGw / df]Ifsf] ljifodf 5 .
!)— bzf}+ ;d'Nnf;df cfrf/, cgfrf/ / eIofeIosf] ljifodf 5 .
!!— P3f/f}+ ;d'Nnf;df cfof{jtL{o dt dtfGt/sf] v08g–d08gsf] ljifo 5 .
!@— afx|f}+ ;d'Nnf;df rf/jfs, af}4 / h}gdtsf] ljifosf] af/]df 5 .
!#– t]x|f}+ ;d'Nnf;df O{;fO{ dtsf] ljifosf] af/]df 5 .
!$— rf}wf}+ ;d'Nnf;df d';ndfgx¿sf] dtsf] ljifosf] af/]df 5 .
/ rf}wf}+ ;d'Nnf;sf] cGtdf cfo{x¿sf] ;gftg j]bljlxt dtsf] ljz]iftM JofVof n]lvPsf] 5,
h;nfO{ d}n] klg oyfjt\ dfGb5' .
d}n] o; u|GynfO{ agfpg'sf] d'Vo k|of]hg ;To–;To cy{sf] k|sfz ug'{ xf], cyf{t\ h'g ;To
xf] To; ;TonfO{ / h'g ldYof xf] To; ldYofnfO{ g} k|ltkfbg ug'{ ;To cy{sf] k|sfz ;De]msf] 5' .
To;nfO{ ;To elg+b}g hxfF ;Tosf] :yfgdf c;To / c;Tosf] :yfgdf ;Tosf] k|sfz ul/G5 . lsGt'
h'g kbfy{ h:tf] 5 To;nfO{ To:t} eÌ', n]Vg' / dfÌ'nfO{ ;To elgG5 . h'g dg'io kIfkftL x'G5, Tof]
cfˆgf] c;TonfO{ klg ;To / bf];|f] lj/f]wL dtjfnfsf] ;TonfO{ klg c;To l;4 ug{df k|j[Q x'G5,
o;}n] Tof] ;To dtnfO{ k|fKt x'g ;Sb}g . o;}n] ljåfg\ cfKtx¿sf] oxL d'Vo sfd xf] ls pkb]z jf
n]våf/f ;a} dg'iox¿sf] ;fd'Ì] ;Tof˜;Tosf] :j¿k ;dlk{t ul/b]cf];\, kZrft\ pgLx¿ :jo+n]
cfˆgf] lxtflxt ;De]m/ ;Tofy{nfO{ u|x0f / ldYofy{sf] kl/Tofu u/]/ ;bf cfgGbdf /x"g\ . dg'iosf]
cfTdf ;Tof˜;TonfO{ hfÌ]jfnf 5 tyflk cfˆgf] k|of]hgsf] l;l4, x7, b'/fu|x / cljBflb bf]ifx¿af6
;TonfO{ 5f]8]/ c;Todf e'mSg hfG5 . k/Gt' o; u|Gydf To:tf] s'g} s'/f] /flvPsf] 5}g / g t s;}sf]
dg b'vfpg' jf s;}sf] xflgdf tfTko{ 5, lsGt' h;af6 dg'io hfltsf] pÌlt / pksf/ x'G5,
;Tof˜;TonfO{ dg'ion] hfg]/ ;Tosf] u|x0f / c;Tosf] kl/Tofu u¿g\, lsgeg] ;Tof]kb]zsf] lagf
cGo s'g} klg dg'io hfltsf] pÌltsf] sf/0f 5}g .
o; u|Gydf hxfF e'n–r'sn] cyjf zf]wg tyf 5fKgdf e'n–r's /xg uPdf, To;nfO{
lj1hgx¿n] ljlbt u/fOlbPdf h:tf] ToxfF ;To x'g]5 To:t} ul/lbg]5f}+ . / hf] s;}n] kIfkftn]
cGoyf zÍf jf v08g d08g ug]{5, To;sf] s'/fdf Wofg lbOg] 5}g . xf], olb Tof] dg'iodfqsf]
lxt}ifL eP/ s]xL hgfOlbPdf To;nfO{ ;To–;To a'lemPdf To;sf] dtnfO{ ;+u[xLt ul/g]5 .
oBlk cfhef]ln y'k|} ljåfg\ k|To]s dtx¿df 5g\, ltgLx¿ kIfkftnfO{ 5f]8]/ ;j{tGq l;4fGt
cyf{t\ h'g–h'g s'/f ;a}sf] cg's"n ;a}df ;To x'G5, To;sf] u|x0f / hf] Ps bf];|f;Fu lj?4 s'/fx¿
5g\, To;sf] Tofu u/]/ k/:k/ k|Lltn] rNg] / rnfpg] u/]df t hut\sf] k"0f{ lxt x'g]5 . lsgeg]
ljåfg\x¿sf] lj/f]wn] cljåfg\x¿df lj/f]w a9]/ cg]sljw b'Mvsf] j[l4 / ;'vsf] xflg x'g hfG5 . o;
xflgn], h'g ls :jfyL{ dg'iox¿nfO{ lk|o 5, ;a} dg'iox¿nfO{ b'Mv;fu/df 8'afOlbPsf] 5 . oL
dWo]af6 hf] sf]xL ;fj{hlgs lxt nIodf nfu]/ k|j[Q x'G5, To;;Fu :jfyL{x¿ lj/f]w ug{df tTk/
eP/ cg]s k|sf/sf] lj£g ub{5g\ . k/Gt' …;Tod]j holt gfg[t+ ;To]g kGyf ljttf] b]jofgM .Ú cyf{t\
;j{bf ;Tosf] ljho / c;Tosf] k/fho / ;Toaf6} ljåfg\x¿sf] dfu{ lj:t[t x'G5 . o; b[9
lgZrosf] cfnDagaf6 cfKt hgx¿ k/f]ksf/ ug{df pbf;Lg eP/ slxNo} ;Tofy{k|sfz ug{sf] nflu
x6\b}gg\ . of] 7"nf] b[9 lgZro xf] ls …oQbu|] ljifldj kl/0ffd]˜d[tf]kdd\ .Ú of] uLtfsf] jrg xf] .
o;sf] clek|fo of] xf] ls h'g–h'g ljBf / wd{k|flKtsf sd{ 5g\, tL k|yd ug{df ljifs} t'No /
kZrft\ cd[tsf] ;b[z x'G5g\ . o:t} s'/fx¿nfO{ lrQdf /fv]/ d}n] o; u|Gysf] /rgf u/]sf] 5' . >f]tf
jf kf7su0f klg k|yd k|]dn] x]/]/ o; u|Gysf] ;To–;To tfTko{ hfg]/ oy]i7 dgg u¿g\ .
o;df of] clek|fo /flvPsf] 5 ls h'g–h'g ;a} dtx¿df ;To–;To s'/fx¿ 5g\, tL–tL
;a}df clj?4 x'gfn] To;nfO{ :jLsf/ u/]/, h'g–h'g dtdtfGt/x¿df ldYof s'/f 5g\, To;–To;sf]
v08g ul/Psf] 5 . o;df of] clek|fo /flvPsf] 5 ls ;a} dtdtfGt/x¿sf u'Kt jf k|s6 g/fd|f
s'/fx¿sf] k|sfz u/]/ ljåfg\ cljåfg\ ;a} ;fwf/0f dg'iox¿sf] ;fd'Ì] /fv]sf] 5', ;a}sf] ;a};Fu
ljrf/ dy]/ k/:k/ k|]dL x'Fb} Ps ;To dt:y aÌ ;sf}+ .
oBlk d cfof{jQ{ b]zdf hGd]+ / a:b5', tyflk h;/L o; b]zsf] dtdtfGt/x¿sf] e'm§f
s'/fsf] kIfkft gu/]/ ofyftYo k|sfz ub{5', To;/L g} bf];|f b]z:y jf dtjfnfx¿sf] ;fy klg
ub{5' . h;/L :jb]zLx¿sf ;fy dg'iof]Ìltsf] ljifodf nfUb5', To;/L g} ljb]zLx¿sf ;fy klg tyf
;a} ;Hhgx¿n] klg nflu kg{ of]Uo 5 . lsgeg] d klg s'g} Pssf] kIfkftL x'Gy]+ eg] t h;/L
cfhef]lnsf :jdtsf] :t'lt, d08g / k|rf/ ub{5g\ / bf];|fsf] dtsf] lgGbf, xflg / aGw ug{df tTk/
x'G5g\, To:t} d klg x'Gy]+, k/Gt' o:tf s'/f dg'iokgb]lv alxM 5 . lsgeg] h;/L kz' anjfg\ eP/
lga{nx¿nfO{ b'Mv lbG5g\ / dfb{5g\ klg, ha dg'io z/L/ kfP/ To:t} sd{ ub{5g\ eg] t tL dg'io
:jefjo'Qm xf]Ogg\, lsGt' kz'jt\ x'g\ . / h;n] anjfg\ eP/ lga{nx¿sf] /Iff ub{5 To;}nfO{ dg'io
eGb5g\ / h;n] :jfy{jz eP/ k/xflgdfq ul//fVb5, To;nfO{ hfÌ' ls kz'sf] klg bfh' xf] .
ca cfof{jtL{x¿sf] ljifodf ljz]if u/]/ P3f/f}+ ;d'Nnf;;Dd n]v]sf] 5' . oL ;d'Nnf;x¿df
h'g ls ;Todt k|sflzt ul/Psf] 5, Tof] j]bf]Qm x'gfn] dnfO{ ;j{yf dGtJo 5 / h'g gjLg k'/f0f
tGqflb u|Gyf]Qm s'/fx¿sf] v08g ul/Psf] 5, Tof] ToStJo 5 .
oBlk h'g afx|f}+ ;d'Nnf;df rf/jfssf] dt n]lvPsf] 5, Tof] o; ;dodf IfL0ff˜:t h:tf] 5
/ of] rf/jfs af}4 h}g;Fu w]/} ;DaGw cgLZj/jfbflbdf /fVb5 . of] rf/jfs ;a} eGbf 7"nf] gfl:ts
xf] . To;sf] r]i6fnfO{ /f]Sg cfjZos 5, lsgeg] h'g ldYof s'/f] /f]lsPg eg] t ;+;f/df y'k|} cg{y
k|j[Q x'g hfG5 .
rf/jfssf] h'g dt xf], Tof] af}4 / h}gsf] dt xf], Tof] klg afx|f}+ ;d'Nnf;df ;+If]kaf6
n]lvPsf] 5 . / af}4 tyf h}gLx¿sf] dt klg rf/jfssf] dtsf] ;fy d]n /fVb5 / s]xL yf]/}
s'/fdfdfq} e]b 5, / h}gL klg w]/} c+zdf rf/jfs / af}4x¿sf] ;fy d]n /fVb5 / yf]/} s'/fdf dfq
e]b 5 . o;}n] h}gLx¿sf] leÌ zfvf uÌ] ul/G5 . Tof] e]b afx|f}+ ;d'Nnf;df n]lvlbPsf] 5' . oyfof]Uo
jxL+ ;Demg" . h] o;sf] leÌ 5, ;f]–;f] afx|f}+ ;d'Nnf;df b]vfOPsf] 5 . af}4 / h}gsf] dtsf] ljifo
klg n]lvPsf] 5 .
oL dWo]df af}4x¿sf] bLkj+zflb k|frLg u|Gyx¿df af}4dt ;+u|x …;j{bz{g;+u|xÚ df b]vfOPsf]
5, To;}af6 lnP/ oxfF n]lvPsf] 5 / h}gLx¿sf lgDglnlvt l;4fGtsf k':tsx¿ 5g\ . tL dWo]af6—
$ rf/ d"n;"q, h:t}—
!–cfjZos;"q, @–ljz]if cfjZos;"q, #–bzj}sflns;"q, / $–kflIfs;"q .
!! P3f/ cË, h:t}—
!–cfrf/f+u;"q, @–;'o8f+u;"q, #–7f0ff+u;"q, $–;djfof+u;"q, %–eujtL;"q,
^–1ftfwd{syf;"q, &–pkf;sbzf;"q, *–cGtu8bzf;"q, (–cg'Q/f]jjfO{;"q, !)–ljkfs;"q, /
!!–k|ZgJofs/0f;"q .
!@ afx| pkfË, h:t}—
!–pjjfO{o;"q, @–/fok;]gL;"q, #–hLjfleud;"q, $–kÌu0ff;"q, %–hDa"åLkk00flt;"q,
^–rGbkÌlt;"q, &–;"l/ok00flt;"q, *–lg/Lofjlnsf;"q, (–slKkof;"q, !)–skj8L;of;"q,
!!–k'lKkof;"q, / !@–k'Kkr"lnof;"q .
% kfFr sNk;"q, h:t}—
!–pQ/fWoog;"q, @–lgzLy;"q, #–sNk;"q, $–Jojxf/;"q, / %–hLtsNk;"q .
^ 5M 5]b, h:t}—
!–dxflgzLya[xåfrgf;"q, @–dxflgzLyn3'jfrgf;"q, #–dWodjfrgf;"q $–lk08lg?lQm;"q,
%–cf}3lg?lQm;"q, / ^–køo{"if0ff;"q .
!) bz koÌf;"q, h:t}—
!–rt':;/0f;"q, @–k~rvf0f;"q, #–tb'nj}oflns;"q, $–elQmkl/1fg;"q, %–dxfk|TofVofg;"q,
^–rGbfljho;"q, &–u0fLljho;"q, *–d/0f;dflw;"q, (–b]j]Gb|:tjg;"q, / !)–;+;f/;"q tyf
gGbL;"q, cg'of]uf]4f/;"q klg k|dfl0fs dfGb5g\ .
% k~rfË, h:t}—
!–k"j{ ;a} u|Gyx¿sf 6Lsf, @–lg?lQm, #–r/0fL, $–efio . oL rf/ cjoj / oL ;a} d"n
ldnfP/ k~rfË eGb5g\ .
logLx¿df 9"+l9ofn] cjojx¿nfO{ dfGb}gg\ / oL b]lv leÌ klg cg]s u|Gyx¿ 5g\ ls
h;nfO{ h}gLx¿n] dfGb5g\ . logLx¿sf] ljz]if dtdfly ljrf/ afx|f}+ ;d'Nnf;df x]g'{xf]nf .
h}gLx¿sf u|Gyx¿df nfvf}+ k'g?Qm bf]if 5g\ / logsf] of] klg :jefj xf] ls cfˆgf u|Gy
bf];|f] dtjfnfsf] xftdf 5 jf 5flkPsf] 5 eg] t s'g}–s'g}n] To; u|GynfO{ ck|df0f klg ub{5g\, of]
s'/f] logLx¿sf] ldYof xf] . lsgeg] h;nfO{ s;}n] dfGb5, s;}n] dfGb}g, o;}n] Tof] u|Gy h}gdtb]lv
aflx/ x'g ;Sb}g . xf], h;nfO{ s;}n] dfGb}g / g slxNo} s'g} h}gLn] dfg]sf] xf];\, ta g} cu|fXo x'g
;Sb5 . k/Gt' o:tf] s'g} klg u|Gy 5}g ls h;nfO{ h}gLn] dfGb}g . o;}n] h;n] h'g u|GynfO{ dfGb5
xf]nf p; u|Gy:y ljifos v08g d08g klg p;}sf] nflu ;Demg'kb{5 . k/Gt' slt t o:tf klg 5g\
ls To; u|GynfO{ dfGb5g\ / hfGb5g\ t/ klg ;ef jf ;+jfbdf d'v k]mb{5g\ . o;} x]t'n] h}gLx¿n]
cfˆgf u|Gyx¿nfO{ n'sfP/ /fVb5g\ . bf];|f] dt:ynfO{ lb+b}gg\, ;'gfpFb}gg\ / k9fpFb}gg\, o;}n] ls
To;leq c;Dej s'/fx¿ n]lvPsf 5g\ h;sf] s'g} klg pQ/ h}gLx¿n] lbg ;Sb}gg\ . e'm§f] s'/fnfO{
5f]l8lbg' g} pQ/ x'G5 .
t]x|f}+ ;d'Nnf;df O{;fO{x¿sf] dtsf] af/]df n]lvPsf] 5 . logLx¿n] afOannfO{ cfˆgf] wd{ –
k':ts dfGb5g\ . logLx¿sf ljz]if ;dfrf/ p;} t]x|f}+ ;d'Nnf;df x]g'{xf]nf / rf}wf}+ ;d'Nnf;df
d';ndfgx¿sf] dt–ljifosf] af/]df n]lvPsf] 5 . logLx¿n] s'/fgnfO{ cfˆgf] dtsf] d"n k':ts
dfGb5g\ . logLx¿sf klg ljz]if Jojxf/ rf}wf}+ ;d'Nnf;df x]g'{xf]nf / o; eGbf cufl8 j}lbsdtsf]
ljifodf n]lvPsf] 5 .
hf] s;}n] o; u|Gystf{sf] tfTko{nfO{ lj?4 dg;fon] x]g]{5 To;nfO{ s]xL klg clek|fo ljlbt
x'g]5}g, lsgeg] jfSofy{af]wdf rf/ sf/0f x'G5g\— cfsf+Iff, of]Uotf, cf;lQ / tfTko{ . ha oL rf/}
s'/fx¿df Wofg lbP/, h'g dg'ion] u|GynfO{ x]b{5, ta g} To;nfO{ u|Gysf] clek|fo oyfof]Uo ljlbt
x'g]5—
…cfsf+IffÚ s'g} ljifodfly jQmfsf] / jfSo:y kbx¿sf] cfsf+Iff k/:k/ x'g] ub{5 .
…of]UotfÚ To;nfO{ elgG5 ls h;af6 h] x'g ;Sb5, h:t} hnn] l;~rg' .
…cf;lQÚ h'g kbsf] ;fy h;sf] ;DaGw x'G5, To;}sf] ;dLk To; kbnfO{ af]Ng' jf n]Vg' .
…tfTko{Ú h;sf] nflu jQmfn] zAbf]Rrf/0f jf n]v u/]sf] x'G5, To;sf] ;fy To; jrg jf
n]vnfO{ o'Qm ug'{ .
y'k|} x7L–b'/fu|xL dg'io x'G5g\ ls h;n] jQmfsf] clek|fo eGbf lj?4 sNkgf ub{5g\, ljz]if
u/]/ dtjfbLx¿ . lsgeg] dtsf] cfu|xn] pgsf] a'l4 cGwsf/df km;]/ gi6 x'g hfG5 . o;}n] h;/L
d}n] k'/f0f, h}gLx¿sf u|Gy, afOan / s'/fgnfO{ k|yd g} ljsf/b[li6n] gx]/]/ tL leqaf6 u'0fx¿sf]
u|x0f / bf]ifx¿sf] Tofu tyf cGo dg'io hfltsf] pÌltsf] nflu k|oTg ub{5', To:t} ;a}n] ug{ of]Uo
5.
oL dtx¿sf] yf]/}–yf]/} dfq bf]if k|sflzt ul/Psf] 5, h;nfO{ b]v]/ dg'iox¿n] ;Tof˜;To
dtsf] lg0f{o ug{ ;Sg]5g\ / ;Tosf] u|x0f / c;Tosf] Tofu ug{ u/fpgdf ;dy{ aÌ]5g\, lsgeg] Ps
dg'io hfltdf axsfP/, lj?4 a'l4 u/fP/, Ps–csf{nfO{ zq' agfP/, n8fP/ dfg{ ljåfg\x¿sf]
:jefjb]lv alxM xf] .
oBlk o; u|GynfO{ b]v]/ cljåfg\x¿n] cGoyf ljrfg]{5g\, tyflk a'l4dfgLx¿n] oyfof]Uo
o;sf] clek|fonfO{ a'‰g]5g\, o;}n] d}n] cfˆgf] kl/>dnfO{ ;kmn ;De]msf] 5' / cfˆgf] clek|fo ;a}
;Hhgx¿sf ;fd'Ì] /fv]sf] 5' . o;nfO{ b]v]/–b]vfP/ d]/f] kl/>dnfO{ ;kmn ug'{xf];\ . / o;} k|sf/n]
kIfkft gul/sg ;Tofy{sf] k|sfz ug{df d jf ;a} dxfzox¿sf] d'Vo st{Jo sd{ xf] .
;jf{Tdf ;jf{Gtof{dL ;lRrbfgGb k/dfTdf cfˆgf] s[kfn] o; cfzonfO{ lj:t[t / lr/:yfoL
u¿g\ .
.. cndltlj:t/]0f a'l4då/lz/f]dl0fif' ..
.. Olt e"ldsf ..
:yfgM dxf/f0ffhLsf] pbok'/
efb|kb, z'SnkIf ljqmd ;+jt\ !(#(
—-:jfdL_ bofgGb ;/:jtL

cf]#d\
;Tofy{k|sfz
-!_ klxnf] ;d'Nnf;
O{Zj/sf gfdx¿sf] JofVof -!=!_
Aae3m! , zNnae? im/Ç> z< vé?[/> zNnae? -vTvyR/ma , zNn/=#NÔae/ b&h/Spit/> z/N/na/e iv:[?uéé³/m>,

nmae/ äü?[e/ nm?Ste vayae/ Tvme/v à/Ty]</ äüa?is , Tvame/v à/Ty]</ äü? vid:yaim \/t</ v?id:yaim/ sTy<

v?id:yaim , tNmam?vtu/ tÖ/Ktar?mvtu , Av?tu/ mam! . Av?tu/ v/Ktar?m! ,

Aae3m! zaiNt/ZzaiNt/ZzaiNt?> .1.


—t}lQ/Lo cf/0os -k|kf7s &÷cg'jfs !_ ..
cy{— -cf]#d\_ h'g of] cf]+sf/ zAb 5 Tof] k/d]Zj/sf] ;jf]{Qd gfd xf], lsgeg] o;df h'g c,
p / d\ tLg cIf/ 5g\ tL ldn]/ Ps …cf]#d\Ú ;d'bfo ag]sf] 5 . o; Ps gfdaf6 k/d]Zj/sf] y'k|}
gfd cfpF5, h:t}– csf/af6 lj/f6\, clUg / ljZjflb . psf/af6 lx/0oue{, jfo' / t}h;flb .
dsf/af6 O{Zj/, cflbTo / k|1flb gfdx¿sf] jfrs / u|fxs xf] . p;nfO{ o;/L g} j]bflb
;Tozf:qdf :ki6;Fu JofVofg u/]sf] 5 ls hxfF k|s/0ffg's"n oL ;a} gfd k/d]Zj/sf g} x'g\ .
k|Zg— k/d]Zj/b]lv leÌ cy{x¿sf] jfrs lj/f6\ cflb lsg xf]Og < a|Xdf08, k[lyJoflb e"t,
dg'io, ljåfg\ / j}Bszf:qdf ;'7f] cflb cf}iflwx¿sf] klg oxL gfd n]lvPsf] 5 .
pQ/— 5g\, k/Gt' k/dfTdfsf klg x'g\ .
k|Zg— s]jn b]jtfx¿sf] u|x0f oL gfdaf6 ub{5f} ls ub}{gf} <
pQ/— tkfO{n] u|x0f ugf{df s] k|df0f 5 <
k|Zg— b]j ;a} k|l;4 / ltgLx¿ pQd klg 5g\, To;}n] d ltgLx¿sf] u|x0f ub{5' .
pQ/—s] k/d]Zj/ ck|l;4 / p;eGbf sf]xL pQd klg 5g\ < k'gM oL gfdx¿ k/d]Zj/sf] klg
lsg dfGb}gf} < ha k/d]Zj/ ck|l;4 / p;sf] t'No sf]xL 5}g eg] p;eGbf pQd c¿ sf]xL s;/L
x'g;Sb5 / < o;af6 tkfO{+n] eg]sf] of] s'/f] ;To x'Fb}g . lsgls tkfO{+n] olt eGb}df y'k|} bf]ifx¿
klg cfpF5g\, h:t}— …pkl:yt+kl/ToHof˜g'kl:yt+ ofrt Olt aflwtGofoMÚ s;}n] s;}sf] nflu
ef]hgsf] kbfy{ /fv]/ eGof] ls tkfO{+n] ef]hg ug'{xf];\ / p;n] To;nfO{ 5f]8]/ ck|fKt ef]hgsf] nflu
hxfF txL+ e|d0f ub{5 eg] Tof] t a'l4dfgL 7xl/+b}g . lsgeg] Tof] pkl:yt gfd ;dLk k|fKt ePsf]
kbfy{nfO{ 5f]8]/ cg'kl:yt cyf{t\ ck|fKt kbfy{sf] nflu >d ub{5 . o;af6 Tof] a'l4dfg\ xf]Og o:t}
tkfO{+sf] syg eof] . lsgls tkfO{+ tL lj/f6\ cflb gfdx¿sf h'g k|l;4 k|df0fl;4 k/d]Zj/ /
a|Xdf08flb pkl:yt cy{x¿sf] kl/Tofu u/]/ c;Dej / cg'kl:yt b]jflbsf] u|x0fdf >d ug'{x'G5,
o;df s'g} klg k|df0f / o'lQm 5}g . olb tkfO{+n] o:tf] eÌ vf]Hg'eof] eg] hxfF h;sf] k|s/0f 5,
ToxfF p;}sf] u|x0f ug'{ of]Uo x'G5, h:tf] s;}n] s;};Fu eGof] ls …x] e[To Û Tj+ ;}GwjdfgoÚ cyf{t\
t}+n] ;}Gwj lnP/ cfOh . ta To;n] ;do cyf{t\ k|s/0fnfO{ ljrf/ ug'{ cfjZos 5, lsgeg] ;}Gwj
gfd b'O{ kbfy{sf] x'G5, Pp6f 3f]8f / csf]{ nj0fsf] . olb udgsf] ;do 5 eg] t 3f]8f / ef]hgsf]
sfn eP t nj0fnfO{ Nofpg plrt x'G5 . olb udg;dodf nj0f / ef]hg;dodf 3f]8f nUof] eg]
t To;sf] :jfdL To;dfly q'm4 eP/ eÌ]5 ls ætF lga'{l4 k'?if xf];\ . udg;dodf nj0f /
ef]hgsfndf 3f]8f Nofpgsf] s] k|of]hg lyof] < tF k|s/0fljt\ 5}g;\, gqeg] h'g ;dodf h;nfO{
Nofpg'kg]{ lyof] To;}nfO{ NofpFly;\ . h'g t}+n] k|s/0f–ljrf/ ug'{ cfjZos lyof] Tof] t}+n] ul/g;\,
o;}n] tF d"v{ xf];\, dnfO{ 5f]8]/ hf .Æ o;af6 s] l;4 x'G5 eg] hxfF h;sf] k|s/0f ug{ plrt x'G5
ToxfF To;} cy{sf] u|x0f ug{ plrt x'G5 . o;/L g} xfdL / tkfO{+x¿n] dfÌ' / ug'{ klg kb{5 .
mNÇhêkae AwR -!=@_
Aae< oMäü? .1. —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq !&_ ..
x]g'{xf];\ j]bx¿df o:tf–o:tf k|s/0fx¿df …cf]d\Ú cflb k/d]Zj/sf gfd 5g\ .
AaeimTyetd]rmud!gIwmupasIt .2. —5fGbf]Uo pklgifb\ -cWofo !÷v08 !÷dGq !_ ..
AaeimTyetd]rimdœsvR< tSyaepVyaOyanm! .3. —df08"So pklgifb\ -!÷!_ ..
sveR veda yTpdmamniNt tpa<is svaRi[ c yÖdiNt ,

yidCDNtae äücYyR< criNt tÄe pd< s<¢he[ ävIMyaeimTyett! .4.


—s7f]klgifb\ -jNnL @÷dGq !%_ ..
àzaistar< sveR;am[Iya<sm[aerip , éKma-< SvPnxIgMy< iv*aÄ< pué;< prm! .5.

@tmiGn< vdNTyeke mnumNye àjapitm! , #NÔmeke pre àa[mpre äü zaZvtm! .6.


—dg':d[lt -cWofo !@÷Znf]s !@@–!@#_ ..
s äüa s iv:[u> s éÔSs izvSsae=]rSs prm> Svraq! ,

s #NÔSs kalaiGnSs cNÔma> .7. —s}jNo pklgifb\ -v08 !÷dGq *_ ..


#NÔ<? im/Ç< vé?[m/iGnma?hu/rwae? id/Vy> s su?p/[aeR g/éTma?n! ,

@k</ siÖàa? bhu/xa/ v?dNTy/iGn< y/m< ma?tirZva?nmahu> .8.


—CUj]b -d08n !÷;"Qm !^$÷dGq $^_ ..
su/p/[R< ivàa?> k/vyae/ vcae?i-/rek</ sNT<a? bhuxa k?LpyiNt .9.
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !!$÷dGq %_ ..
-Ur?is/ -Uim?r/Syid?itris iv/Zvxa?ya/ ivZv?Sy/ -uv?nSy x/ÇIR ,

p&/iw/vI< y?CD p&/iw/vI< d&?‡h p&iw/vI< ma ih?‡sI> puézÃgt! .10.


—oh'j]{b -cWofo !#÷dGq !*_ ..
! @ # ! @/ # @# @ # ! @
#NÔae mûa raedsI pàwCDv #NÔ> sUYyRmraecyt! ,
! @ # @ # !@ # !@ # @ # ! @
#NÔe h ivZva -uvnain yeimr #NÔe Svanas #Ndv> .11.
—;fdj]b -p=_÷cWofo !^÷-k|kf7s &÷lqs *÷dGq @_, -dGq !%**_ ..
àa/[ay/ nmae/ ySy/ sVRa?im/d< vze? ,

yae -U/t> sVRa?SyeZv/rae yiSm/NTsvR</ àit?i:Qtm! .12.


—cyj{j]b -sf08 !!÷;"Qm $÷dGq !_ ..
cy{— oxfF oL k|df0fx¿nfO{ n]Vgsf] tfTkøo{ oxL xf] ls h'g o:t}–o:t} k|s/0fx¿df cf]Íf/flb
gfdx¿af6 k/dfTdfsf] u|x0f x'G5 n]v]/ cfPsf] 5' . tyf k/d]Zj/sf] s'g} klg gfd cgy{s 5}g,
h;/L nf]sdf bl/b|L cflbsf] wgklt gfd x'G5g\ . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls sxL+ uf}l0fs, sxL+
sfld{s / sxL+ :jfefljs cy{sf] jfrs xf] .
…cf]d\Ú cflb gfd ;fy{s x'g\ . h:t}— -cf]+ v+ _ …cjtLTof]d\, cfsfzldj JofksTjft\ vd\,
)

;j]{Eof] a[xTjfb\ a|XdÚ /Iff ugf{n] …cf]d\,Ú cfsfzjt\ Jofks x'gfn] …vd\Ú, ;a}eGbf ljzfn -7"nf]_
x'gfn] O{Zj/sf] gfd …a|XdÚ xf] ..!..
-cf]ldTo]t=_ …cf]#d\Ú h;sf] gfd 5 / hf] slxNo} klg gi6 x'Fb}g, p;}sf] pkf;gf ug{of]Uo 5,
cGosf] xf]Og ..@..
-cf]ldTo]t=_ ;a} j]bflb zf:qx¿df k/d]Zj/sf] k|wfg / lgh gfd …cf]#d\Ú nfO{ eg]sf] 5, cGo
;a} uf}l0fs gfd x'g\ ..#..
-;j]{ j]bf=_ lsgeg] ;a} j]b ;a} wdf{g'i7fg¿k tkZr/0f h;sf] syg / dfGo ub}{ / h;sf]
k|flKtsf] OR5f ub}{ a|Xdrøof{>d ub{5g\ p;s} gfd …cf]#d\Ú xf] ..$..
-k|zfl;tf=_ h;n] ;a}nfO{ lzIff lbg] ;"IdeGbf klg ;"Id, :jk|sfz:j¿k, ;dflw:y a'l4n]
hfÌof]Uo 5, p;}nfO{ k/dk'?if hfÌ'kb{5 ..%..

/ :jk|sfz x'gfn] …clUgÚ, lj1fg:j¿k x'gfn] …dg'Ú / ;a}sf] kfng ugf{n] …k|hfkltÚ
k/d}Zjøo{tfjfnf x'gfn] …OGb|Ú, ;a}sf hLjgd"n x'gfn] …k|f0fÚ / lg/Gt/ Jofks x'gfn] k/d]Zj/sf] gfd
…a|XdÚ xf] ..^..
-; a|Xdf ; lji0f'=_ ;a} hut\nfO{ agfpgfn] …a|XdfÚ, ;j{q Jofks x'gfn] lji0f', b'i6nfO{ b08
lbP/ ?jfpgfn] …?b|Ú, dËndo / ;a}sf sNof0fstf{ x'gfn] …lzjÚ, …oM ;j{dZg't] g If/lt g ljgZolt
tbIf/d\Ú . ! . …oM :jo+ /fht] ; :j/f6\Ú . @ . …of]˜lUgl/j sfnM snlotf k|nostf{ ;
sfnflUg/LZj/MÚ . # . -cIf/_ hf] ;j{q JofKt / cljgfzL, -:j/f6\_ :jo+ k|sfz:j¿k / -sfnflUg_
k|nodf ;a}sf sfn / sfnsf klg sfn x'g\, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …sfnflUgÚ eof] ..&..
-OGb|+ ldq+=_ h'g Ps, clåtLo, ;To a|Xd j:t' 5, p;}sf] OGb|, ldq, j?0f, clUg, ;'k0f{,
dftl/Zjf cflb ;a} gfd x'g\ . …B'if' z'4]if' kbfy]{if' ejf] lbJoMÚ, …zf]egflg k0ff{lg kfngflg k"0ff{lg
sdf{l0f jf o:o ;M ;'k0f{M, of] u'jf{Tdf ; u?Tdfg\ of] dftl/Zjf jfo'l/j anjfg\ ; dftl/ZjfÚ .
-lbJo_ h'g k|s[Toflb lbJo kbfy{x¿df JofKt, -;'k0f{_ h;sf] pQd kfng / k"0f{ sd{ 5g\, -u?Tdfg\_
h;sf] cfTdf cyf{t\ :j¿k dxfg\ 5, -dftl/Zjf_ hf] jfo'sf] ;dfg cgGt anjfg\ 5, o;}n]
k/dfTdfsf] …lbJoÚ, …;'k0f{, u?Tdfg\Ú / …dftl/ZjfÚ oL gfd x'g\ . cyf{t\ >]i7 kfngstf{ clåtLo ;t\
¿kdf /x]sf] Pp6} k/d]Zj/sf ljleÌ u'0fx¿ / ¿ksf] ;DaGwdf ljåfg\x¿n] ljleÌ b[li6sf]0faf6
JofVof ub{5g\ . z]if gfdx¿sf] cy{ cufl8 n]Vg]5f}+ ..*–(..
-e"ld/l;=_ …ejlGt e"tflg o:of+ ;f e"ldMÚ h;df ;a} e"t k|f0fL x'G5g\, o;}n] O{Zj/sf] gfd
…e"ldÚ xf] . z]if gfdx¿sf] cy{ cufl8 n]Vg]5' ..!)..
-OGb|f] dÂjf=_ o;df …OGb|Ú k/d]Zj/sf] g} gfd xf], o;}n] of] k|df0f n]lvPsf] 5 ..!!..
-k|f0ffo=_ h;/L k|f0fsf] jzdf ;a} z/L/ / OlGb|ox¿ x'G5g\, To;/L g} k/d]Zj/sf] jzdf ;a}
hut\ /xG5 ..!@..
OToflb k|df0fx¿sf] cy{nfO{ 7Ls–7Ls hfÌfn] oL gfdx¿af6 k/d]Zj/sf] g} u|x0f x'G5,
lsgeg] …cf]#d\Ú / …cUGoflbÚ gfdx¿sf] d'Vo cy{n] k/d]Zj/sf] g} u|x0f x'G5 . h:tf] ls Jofs/0f,
lg?Qm, a|fXd0f ;"qflb Clif–d'lgx¿sf JofVofgaf6 k/d]Zj/sf] u|x0f b]lvgdf cfpF5 To;}nfO{ u|x0f
ug'{ ;a}sf] of]Uo 5, k/Gt' …cf]#d\Ú of] t s]jn k/dfTdfsf] g} gfd xf] / clUg cflb gfdx¿af6
k/d]Zj/sf] u|x0fdf k|s/0f / ljz]if0f lgodsf/s 5g\ . o;af6 s] l;4 x'G5 eg] hxfF–hxfF :t'lt,
k|fy{gf, pkf;gf, ;j{1, Jofks, z'4, ;gftg, ;[li6stf{ cflb ljz]if0f n]lvPsf 5g\ ToxL+–ToxL+ log}
gfdaf6 k/d]Zj/sf] u|x0f x'G5 / hxfF–hxfF o:tf k|s/0fx¿ 5g\ ls—
ttae? iv/raf?jayt iv/rajae/ Aix/ pUé?;> . —oh'j]{b -cWofo #!÷dGq %_ ..
ïaeÇa?Öa/yuí? àa/[í/ muoa?d/iGnr?jayt . —oh'j]{b -cWofo #!÷dGq !@_ ..
ten? de/va A?yjNt . —oh'j]{b -cWofo #!÷dGq (_ ..
p/íad!-Uimm/wae? pu/r> . —oh'j]{b -cWofo #!÷dGq %_ ..
t:dfåf Pt:dfbfTdg cfsfzM ;De"tM . cfsfzfåfo'M . jfof]/lUgM . cUg]/fkM .
cb\EoM k[lyjL . k[lyJof cf]ifwoM . cf]iflwEof]˜Ìd\ . cÌfb|]tM . /]t;M k'?ifM .
; jf Pif k'?iff]˜Ì/;doM .. —of] t}lQ/Lof]klgifb\ -jNnL @÷cg'jfs !_ sf] jrg xf] ..
o:tf] k|s/0fx¿df lj/f6\, k'?if, b]j, cfsfz, jfo', clUg, hn, e"ld cflb gfd nf}lss
kbfy{x¿sf x'G5g\ . lsgeg] hxfF–hxfF pTklQ, l:ylt, k|no, cNk1, h8, b[Zo cflb ljz]if0f n]lvPsf]
eP klg ToxfF–ToxfF k/d]Zj/sf] u|x0f x'Fb}g . Tof] pTklQ cflb Jojxf/b]lv k[ys\ 5 / pk/f]Qm
dGqx¿df pTklQ cflb Jojxf/ 5g\ . To;}n] oxfF lj/f6\ cflb gfdx¿af6 k/dfTdfsf] u|x0f geP/
;+;f/L kbfy{x¿sf] u|x0f x'G5 . lsGt' hxfF–hxfF ;j{1flb ljz]if0f xf];\, ToxfF–ToxfF k/dfTdf / hxfF–
hxfF OR5f, å]if, k|oTg, ;'v, b'Mv / cNk1flb ljz]if0f 5 eg], ToxfF–ToxfF hLjsf] u|x0f x'G5 . o:tf]
;j{q ;lDemg'kb{5 . lsgeg] k/d]Zj/sf] hGd–d/0f slxNo} klg x'Fb}g . o;af6 lj/f6\ cflb gfd /
hGdflb ljz]if0fx¿b]lv hut\sf] h8 / hLjflb kbfy{x¿sf] u|x0f ug'{ plrt x'G5, k/d]Zj/sf]
xf]Og . ca h'g k|sf/n] lj/f6\ cflb gfdaf6 k/d]Zj/sf] u|x0f x'G5, To;nfO{ o; k|sf/;Fu tn
n]lvPsf] k|df0fx¿ hfg .
cf]Íf/sf] cy{ -!=#_
…ljÚ pk;u{k"j{s -/fh[ bLKtf}_ o; wft'af6 lSjk\ k|Too ugf{n] lj/f6\ zAb l;4 x'G5 . …of]
ljljw+ gfd r/f˜r/+ hub|fholt k|sfzolt ; lj/f6\Ú ljljw cyf{t\ h;n] ax' k|sf/sf] hut\nfO{
k|sflzt ub{5, o;af6 …lj/f6\Ú gfdn] k/d]Zj/sf] u|x0f x'G5 .
-c~r' ultk"hgof]M_ -cu\, clu, O0f\ uToy{s_ wft' x'g\, logaf6 …clUgÚ zAb l;4 x'G5 .
…ut]:qof]˜yf{M— 1fg+ udg+ k|flKtZr]lt, k"hg+ gfd ;Tsf/MÚ . …of]˜~rlt, cRot]˜uToËtLlt jf
;f]˜odlUgMÚ hf] 1fg:j¿k, ;j{1, hfÌ], k|flKt x'g] / k"hf ug{ of]Uo 5, o;af6 k/d]Zj/sf] gfd
…clUgÚ xf] .
-ljz k|j]zg]_ o; wft'af6 …ljZjÚ zAb l;4 x'G5 . …ljzlGt k|lji6flg ;jf{0ofsfzfbLlg
e"tflg ol:dg\ of] jf˜˜sfzflbif' ;j]{if' e"t]if' k|lji6M ; ljZj O{Zj/MÚ h;df cfsfzflb ;a} e"t k|j]z
ul//x]sf 5g\ cyjf hf] logdf JofKt eP/ k|lji6 e}/x]5, o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …ljZjÚ xf] .
OToflb gfdx¿sf] u|x0f csf/dfqfn] x'G5 .
…Hof]ltj}{ lx/0o+ t]hf] j} lx/0od\ .Ú —OTo}t/]oztkya|fXd0f] ..
…of] lx/0ofgf+ ;"of{bLgf+ t]h;f+ ue{ pTklQlgldQdlws/0f+ ; lx/0oue{MÚ h;df ;"of{lb t]h
ePsf nf]s pTkÌ eP/ h;sf] cfwf/n] /xG5g\ cyjf hf] ;"of{lb t]hM :j¿k kbfy{x¿sf] ue{ gfd,
pTklQ / lgjf;:yfg xf], o;af6 p; k/d]Zj/sf] gfd …lx/0oue{Ú xf] . o;df oh'j]{bsf] dGqsf]
k|df0f—
ih/r/{y/g/-R> sm?vÄR/ta¢e? -U/tSy? ja/t> pit/rek? AasIt! ,

s da?xar p&iw/vI< *amu/tema< kSmE? de/vay? h/iv;a? ivxem . —oh'j]{b -cWofo !#÷dGq $_ ..
OToflb :ynx¿df …lx/0oue{Ú af6 k/d]Zj/sf] g} u|x0f x'G5 .
-Jff ultuGwgof]M_ o; wft'af6 …jfo'Ú zAb l;4 x'G5 . -uGwg+ lx+;gd\_ …of] jflt
r/f˜r/~hu4/lt alngf+ alni7M ; jfo'MÚ h;n] r/f˜r/ hut\sf] wf/0f, hLjg / k|no ub{5 / ;a}
anjfg\x¿ eGbf anjfg\ 5, o;}n] O{Zj/sf] gfd …jfo'Ú eof] .
-lth lgzfg]_ o; wft'af6 …t]hMÚ / o;nfO{ tl4t ugf{n] …t}h;Ú zAb l;4 x'G5 . hf] :jo+
cfk"m k|sfz / ;"of{lb t]h:jL nf]sx¿nfO{ k|sfz ub{5 o;}n] O{Zj/sf] gfd …t}h;Ú eof] . OToflb
gfdfy{ psf/af6 u|x0f x'G5g\ .
-O{z P]Zjo]{_ o; wft'af6 …O{Zj/Ú zAb l;4 x'G5 . …o O{i6] ;j}{Zjo{jfg\ jQ{t] ; O{Zj/MÚ h;sf]
;To, ljrf/zLn, 1fg / cgGt P]Zjo{ 5, o;}n] p; k/dfTdfsf] gfd …O{Zj/Ú eof] .
-bf] cjv08g]_Ö…cjv08g+ gfd ljgfzMÚ o; wft'af6 …clbltÚ / o;nfO{ tl4t ugf{n]
…cflbToÚ zAb l;4 x'G5 . …g ljBt] ljgfzf] o:o ;f]˜odlbltM, clblt/]j cflbToMÚ h;sf] ljgfz
slxNo} x'Fb}g ToxL …cflbToÚ ;+1f O{Zj/sf] xf] .
-1f cjaf]wg]_ …k|Ú k"j{s o; wft'af6 …k|1Ú / o;nfO{ tl4t ugf{n] …k|f1Ú zAb l;4 x'G5 . …oM
k|s[i6tof r/f˜r/:o hutf] Jojxf/+ hfgflt ; k|1M k|1 Pj k|f1MÚ hf] lge|f{Gt 1fgo'Qm ;a} r/f˜r/
hut\sf] Jojxf/nfO{ oyfjt hfGb5 o;}n] …k|f1Ú O{Zj/sf] gfd eof] . OToflb gfdfy{ dsf/af6 u[xLt
x'G5g\ . h;/L Ps–Ps dfqfaf6 tLg–tLg cy{ oxfF JofVoft ul/Psf] 5 To;/L g} cGo gfdfy{ klg
cf]Íf/af6 hfÌ ;lsG5 .
h'g -zÌf] ldqM z+ j?0fM_ o; dGqdf ldqflb gfd 5g\ tL klg k/d]Zj/sf] gfd x'g\, lsgeg]
:t'lt, k|fy{gf, pkf;gf >]i7s} g} ul/G5 . >]i7 To;nfO{ eGb5g\ hf] cfˆgf] u'0f, sd{, :jefj / ;To–
;To Jojxf/x¿df ;a}eGbf clws xf];\ . tL ;a}df klg h'g cToGt >]i7 5 To;}nfO{ k/d]Zj/
eGb5g\ . h;sf] t'No g sf]xL eP, g sf]xL 5g\ / g sf]xL x'g]5g\ . ha t'No g} 5}gg\ eg] clwst/
x'g] t s'/} ePg < h:t} k/d]Zj/sf] ;To, Gofo, bof, ;j{;fdYo{ / ;j{1Tjflb cgGt u'0f 5g\, o:tf]
cGo s'g} h8 jf hLj kbfy{sf] 5}gg\ . h'g kbfy{ ;To xf], To;sf] u'0f, sd{, :jefj klg ;To g}
x'G5 . To;}n] ;a} dg'iosf] of]Uo 5 ls k/d]Zj/sf] g} :t'lt, k|fy{gf / pkf;gf u/, o;b]lv leÌsf]
sbflk gu/ . lsgeg] a|Xdf, lji0f', dxfb]j k"j{h dxfzo ljåfg\, b}To–bfgjflb lgs[i6 dg'io / cGo
;fwf/0f dg'iox¿n] klg k/d]Zj/df g} ljZjf; u/]/, p;}sf] :t'lt, k|fy{gf / pkf;gf u/], p;b]lv
leÌsf]nfO{ xf]Og . o:tf] xfdL ;a}n] ug{ of]Uo 5 . o;sf] ljz]if ljrf/ pkf;gf / d'lQmsf] ljifodf
ul/g] 5 .
k|Zg— ldqflb gfdx¿n] ;vf / OGb|flb b]jx¿sf] k|l;4 Jojxf/ b]Vgfn] pg}sf] u|x0f
ug'{kb{5 .
pQ/— oxfF pgLx¿sf] u|x0f ug'{ of]Uo 5}g, lsgeg] hf] dg'io s;}sf] ldq x'G5, jxL cGosf]
zq' / s;}b]lv pbf;Lg klg b]lvgdf cfpF5 . o;af6 d'Vofy{df ;vf cflbsf] u|x0f x'g ;Sb}g, lsGt'
h;/L k/d]Zj/ ;a} hut\sf] lglZrt ldq, g s;}sf] zq' g s;}sf] pbf;Lg xf], o;b]lv leÌ sf]xL
klg hLj o; k|sf/sf] slxNo} klg x'g ;Sb}g . To;}n] k/dfTdfs} u|x0f oxfF x'G5 . xf], uf}+0f cy{df
ldqflb zAbaf6 ;'Åbflb dg'iosf] u|x0f x'G5 .
-l`ldbf :g]xg]_ …c:dfb wftf]/f}0fflbsM SqM k|TooM .Ú o; wft'af6 cf}0fflbs …SqÚ k|Toosf]
x'gfn] …ldqÚ zAb l;4 x'G5 . …d]bt] ldBt], l:gXolt l:gXot] jf ; ldqMÚ hf] ;a};Fu :g]x ub{5 /
;a}n] k|Llt ug{ of]Uo 5, Tof] k/d]Zj/ ;a}sf] ;fFRrf] …ldqÚ xf], o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …ldqÚ xf] .
-j[`\ j/0f], j/ O{K;fofd\_ oL wft'x¿af6 p0fflb …pgg\Ú k|Too x'gfn] …j?0fÚ zAb l;4 x'G5 .
…oM ;jf{g\ lzi6fg\ d'd'If"Gwdf{Tdgf] j[0ff]Toyjf oM lzi6}d'{d'If'lew{df{Tdlelj|{ot] jøo{t] jf ; j?0fM
k/d]Zj/MÚ hf] cfKtof]uL, ljåfg\, d'Qmsf] OR5f ug]{jfnf d'Qm / wdf{Tdfx¿sf] :jLsf/stf{, cyjf hf]
lzi6, d'd'If', d'Qm / wdf{Tdfx¿b]lv u|x0f ul/G5 Tof] …j?0fÚ gfdo'Qm O{Zj/ xf] . cyjf …j?0ff] gfd
j/M >]i7MÚ h;sf] nflu ;a} >]i7 5, o;}n] …j?0fÚ k/d]Zj/sf] gfd xf] .
-C ultk|fk0fof]M_ o; wft'af6 …ot\Ú k|Too ugf{n] …cøo{Ú zAb l;4 x'G5 / …cøo{Ú k"j{s -dfª\
dfg]_ o; wft'af6 …slgg\Ú k|Too x'gfn] …cøo{dfÚ zAb l;4 x'G5 . …of]˜øof{g :jfldgf] GofofwLzfg\
lddLt] dfGofg\ s/f]lt ;f]˜o{dfÚ h;n] ;To Gofo u/fpg] dg'iosf dfGo / kfk tyf k'0o ug]{x¿sf]
kfk / k'0osf] kmnsf] oyfjt\ ;To–;To lgodstf{ x'g\, To;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …co{dfÚ eof] .
-Olb k/d}Zjo]{_ o; wft'af6 …/g\Ú k|Too ugf{n] …OGb|Ú zAb l;4 x'G5 . …o OGblt k/d}Zjo{jfg\
ejlt ; OGb|M k/d]Zj/MÚ hf] clvn P]Zjo{o'Qm 5, To;}n] k/dfTdfsf] gfd …OGb|Ú xf] .
…a[xt\Ú zAbk"j{s -kf /If0f]_ o; wft'af6 …8ltÚ k|Too, a[xt\sf] tsf/sf] nf]k / ;'8fud x'gfn]
…a[x:kltÚ zAb l;4 x'G5 . …of] a[xtfdfsfzfbLgf+ kltM :jfdL kfnlotf ; a[x:kltMÚ hf] 7"nf]b]lv klg
7"nf] / ljzfn cfsfzflb a|Xdf08x¿sf] :jfdL xf], o;}af6 k/d]Zj/sf] gfd …a[x:kltÚ eof] .
-ljin[ JofKtf}_ o; wft'af6 …g'Ú k|Too eP/ …lji0f'Ú zAb l;4 ePsf] 5 . …j]j]li6 JofKgf]lt
r/f˜r/+ hut\ ; lji0f'M k/dfTdfÚ r/ / cr/¿k hut\df Jofks x'gfn] k/dfTdfsf] gfd …lji0f'Ú
eof] .
…p?d{xfg\ qmdM k/fqmdf] o:o ; p?qmdMÚ cgGt k/fqmdo'Qm x'gfn] k/dfTdfsf] gfd …p?qmdÚ
xf] . hf] k/dfTdf -p?qmdM_ dxfk/fqmdo'Qm -ldqM_ ;a}sf] ;[Åt\ clj/f]wL xf], Tof] -zd\_ ;'vsf/s,
Tof] -j?0fM_ ;jf]{Qd -zd\_ ;'v:j¿k, Tof] -co{df_ -zd\_ ;'vk|rf/s, Tof] -OGb|M_ -zd\_ ;sn
P]Zjo{bfos, Tof] -a[x:kltM_ ;a}sf] clwi7ftf -zd\_ ljBfk|b / -lji0f'M_ hf] ;a}df Jofks k/d]Zj/ xf],
Tof] -gM_ xfd|f] sNof0fsf/s -ejt'_ xf];\ .
-jfof] t] a|Xd0f] gdf]˜:t'_ …a[x, a[lx j[4f}Ú oL wft'x¿af6 …a|XdÚ zAb l;4 ePsf] 5 . hf]
;a}sf dfly lj/fhdfg, ;a} eGbf 7"nf, cgGt–ano'Qm k/dfTdf x'g\, p; a|XdnfO{ xfdL gd:sf/
ub{5f}+ . x] k/d]Zj/ Û -Tjd]j k|ToIf+ a|Xdfl;_ tkfO{+ g} cGtof{dL¿kn] k|ToIf a|Xd x'g'x'G5 -Tjfd]j
k|ToIf+ a|Xd jlbiofld_ d}n] tkfO{+nfO{ g} k|ToIf a|Xd eÌ]5', lsgeg] tkfO{+ ;a} 7fpFdf JofKt eP/
;a}nfO{ lgTo g} k|fKt x'g'x'G5 -Ct+ jlbiofld_ hf] tkfO{+sf] j]b:y oyfy{ cf1f xf], To;}sf] d ;a}sf
nflu pkb]z / cfr/0f klg ug]{5' . -;To+ jlbiofld_ ;To af]n"F, ;To dfg"F / ;To g} ug]{5',
-tGdfdjt'_ ;f] tkfO{+n] d]/f] /Iff ug'{xf];\ -tåQmf/djt'_ ;f] tkfO{+n] d cfKt ;TojQmfsf] /Iff ug'{xf];\
ls h;af6 tkfO{+sf] cf1fdf d]/f] a'l4 l:y/ eP/, lj?4 slxNo} klg ghfcf];\ . lsgeg] h'g tkfO{+sf]
cf1f xf], ToxL wd{ / hf] To;b]lv lj?4, ToxL cwd{ xf] . -cjt' dfdjt' jQmf/d\_ of] bf];|f] k6s kf7
clwsfy{sf] nflu xf] . h;/L …slZrt\ sl~rt\ k|lt jblt Tj+ u|fd+ uR5 uR5Ú o;df b'O{ k6s
lqmofsf] pRrf/0fn] tF zL3| g} u|fddf hf o:tf] l;4 x'G5 . o;/L g} oxfF klg tkfO{+ d]/f] /Iff cyf{t \
wd{df ;'lglZrt / cwd{b]lv 3[0ff ;bf u¿F o:tf] s[kf ddfly ug'{xf];\, d}n] tkfO{+sf] 7"nf] pksf/
dfÌ]5' -cf]#d\ zflGtZzflGtZzflGtM_ o;df tLg k6s zflGtkf7sf] k|of]hg of] xf] ls lqljwtfk
cyf{t\ o; ;+;f/df tLg k|sf/sf b'Mv 5g\—
klxnf] …cfWoflTdsÚ h'g cfTdf, z/L/df cljBf, /fu, å]if, d"v{tf / Hj/ kL8flbaf6 x'G5 .
bf];|f] …cflwef}ltsÚ h'g zq', Jof3| / ;kf{lbaf6 k|fKt x'G5 .
t];|f] …cflwb}ljsÚ cyf{t\ h'g cltj[li6, cj[li6, cltzLt, clt pi0ftf, dg / OlGb|ox¿sf]
czflGtn] x'G5 .
oL tLg k|sf/sf Sn]zx¿b]lv tkfO{+n] xfdLnfO{ b"/ u/]/ sNof0fsf/s sd{df ;bf k|j[Q
/fVg'xf];\ . lsgeg] tkfO{+ g} sNof0f:j¿k, ;a ;+;f/sf] sNof0fstf{ / wfld{s d'd'If'x¿sf sNof0fsf
bftf x'g'x'G5 . o;}n] tkfO{+ :jo+ cfˆgf] s?0ffn] ;a} hLjx¿sf] Åbodf k|sflzt x'g'xf];\ ls h;af6
;a} hLj wd{sf] cfr/0f / cwd{nfO{ 5f]8]/ k/dfgGbnfO{ k|fKt xf]pmg\ / b'Mvb]lv k[ys\ /x"g\ .
…sUYYRa?=Aa/Tma jg?tSt/Swu;?ZcÚ o; oh'j]{b -!#÷$^_ sf] jrgaf6 h'g hut\ gfd k|f0fL,
r]tg / hËd cyf{t\ hf] rNb5g\–lkmb{5g\, …t:y'ifMÚ ck|f0fL cyf{t\ :yfj/ h8 cyf{t\ k[YjL cflb x'g\,
tL ;a}sf cfTdf x'gfn] :jk|sfz¿k ;a}sf] k|sfz ugf{n] k/d]Zj/sf] gfd …;"o{Ú eof] .
-ct ;ftToudg]_ o; wft'af6 …cfTdfÚ zAb l;4 ePsf] 5 . …of]˜tlt JofKgf]lt ; cfTdfÚ hf]
;a hLjflb hut\df lg/Gt/ Jofks e}/x]sf] 5 . …k/Zrf;fjfTdf r o cfTdEof] hLj]EoM ;"Id]EoM
k/f]˜lt;"IdM ; k/dfTdfÚ h'g ;a} hLjflbb]lv pTs[i6 / hLj, k|s[lt tyf cfsfz eGbf klg clt;"Id
/ ;a} hLjx¿sf] cGtof{dL cfTdf xf], o;}n] O{Zj/sf] gfd …k/dfTdfÚ xf] .
;fdYo{jfn]sf] gfd …O{Zj/Ú xf] . …o O{Zj/]if' ;dy]{if' k/dM >]i7M ; k/d]Zj/MÚ hf] O{Zj/x¿df
cyf{t\ ;dy{x¿df ;dy{, h;sf] t'No c¿ sf]xL klg 5}gg\, p;sf] gfd …k/d]Zj/Ú xf] .
-if'`\ cleifj], if"ª\ k|fl0fue{ljdf]rg]_ oL wft'x¿af6 …;ljtfÚ zAb l;4 x'G5 . …cleifjM
k|fl0fue{ljdf]rg+ rf]Tkfbgd\ . oZr/fr/+ hut\ ;'gf]lt ;"t] jf]Tkfbolt ; ;ljtf k/d]Zj/MÚ h;n] ;a}
hut\sf] pTklQ ub{5, To;}n] k/d]Zjsf] gfd …;ljtfÚ xf] .
-lbj' qmL8fljlhuLiffJojxf/B'lt:t'ltdf]bd:jKgsflGtultif'_ o; wft'af6 …b]jÚ zAb l;4 x'G5 .
-qmL8f_ hf] z'4 hut\nfO{ qmL8f u/fpg] -ljlhuLiff_ wfld{sx¿nfO{ lhtfpg] OR5fo'Qm -Jojxf/_
;a}nfO{ r]i6fsf] ;fwgf]k;fwgx¿sf] bftf -B'lt_ :jo+k|sfz:j¿k ;asf k|sfzs -:t'lt_ k|z+;fsf]
of]Uo -df]b_ cfk"m cfgGb:j¿k / c¿nfO{ cfgGb lbg]jfnf -db_ dbf]GdQx¿nfO{ tf8\g]jfnf -:jKg_
;a}sf] zogfy{ /flq / k|nonfO{ u/fpg]jfnf -sflGt_ sfdgfsf] of]Uo / -ult_ 1fg:j¿k x'g'x'G5,
o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …b]jÚ xf] . cyjf …of] bLJolt qmL8lt ; b]jMÚ hf] cfˆgf] :j¿kn] cfk}m g} qmL8f
ub{5 cyjf s;}sf] ;xfosf] lagf qmL8fjt\ ;xh :jefjaf6 ;a hut\nfO{ agfpF5 jf ;a}
qmL8fx¿sf] cfwf/ xf] . …ljlhuLift] ; b]jMÚ hf] ;a}nfO{ lhTg]jfnf, :jo+ ch]o cyf{t\ h;nfO{ s;}n]
klg lhTg ;Sb}g . …Jojxf/olt ; b]jMÚ hf] Gofo / cGofo¿kL Jojxf/nfO{ hfÌ] / pkb]i6f .
…oZr/fr/+ hut\ Bf]toltÚ hf] ;asf k|sfzs . …oM :t'ot] ; b]jMÚ hf] ;a} dg'iox¿sf k|z+;fsf
of]Uo / lgGbfsf] of]Uo g xf] . …of] df]bolt ; b]jMÚ hf] :jo+ cfgGb:j¿k / c¿nfO{ cfgGb u/fpF5,
h;nfO{ b'Mvsf] n]z klg g xf] . …of] dfBolt ; b]jMÚ hf] ;bf xlif{t, zf]sb]lv /lxt / c¿nfO{ xlif{t
u/fpg]jfnf / b'Mvb]lv k[ys\ /fVg]jfnf . …oM :jfkolt ; b]jMÚ hf] k|nosf] ;do cJoQmdf ;a}
hLjx¿nfO{ ;'tfpF5 . …oM sfdot] sfDot] jf ; b]jMÚ h;sf] ;a} ;To sfd / h;sf] k|flKtsf]
sfdgf ;a} lzi6n] ub{5g\ . …of] uR5lt uDot] jf ; b]jMÚ hf] ;a}df k|fKt / hfÌof]Uo 5, o;}n]
k/d]Zj/sf] gfd …b]jÚ xf] .
-s'lj cfR5fbg]_ o; wft'af6 …s'a]/Ú zAb l;4 x'G5 . …o ;j+{ s'Dalt :jJofKTofR5fbolt ;
s'a]/f] hubLZj/MÚ hf] cfˆgf] JoflKtn] ;a}sf] cfR5fbg ub{5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …s'a]/Ú xf] .
-k[y' lj:tf/]_ o; wft'af6 …k[lyjLÚ zAb l;4 x'G5 . …oM ky{lt ;j+{ hulj:t[0fflt t:dft\ ;
k[lyjLÚ hf] ;a lj:t[t hut\sf] lj:tf/ ug]{jfnf xf], o;}n] O{Zj/sf] gfd …k[YjLÚ eof] .
-hn 3ftg]_ o; wft'af6 …hnÚ zAb l;4 x'G5 . …hnlt 3ftolt b'i6fg\, ;‹ftolt—
cJoQmk/df0jfbLg\ tb\ a|Xd hnd\Ú hf] b'i6x¿sf] tf8g / cJoQm tyf k/df0f'x¿sf] cGof]˜Go ;+of]u
jf ljof]u ub{5, Tof] k/dfTdfnfO{ …hnÚ ;+1s eGb5g\ . …oåf oHhgolt nflt ;sn+ hut\ tb\a|Xd
hnd\Ú cyjf hf] ;a}sf hgs / ;a} ;'v lbg]jfnf x'g\, o;}n] klg k/dfTdfsf] gfd …hnÚ xf] .
-sf˘f[ bLKtf}_ o; wft'af6 …cfsfzÚ zAb l;4 x'G5 . …oM ;j{tM ;j{+ hut\ k|sfzolt ;
cfsfzMÚ hf] ;a}lt/af6 ;a hut\sf] k|sfzs xf], o;}n] p; k/dfTdfsf] gfd …cfsfzÚ xf] .
-cb eIf0f]_ o; wft'af6 …cÌÚ zAb l;4 x'G5 .
cBt]˜lQ r e"tflg t:dfbÌ+ tb'Rot] .. —t}lQ/Lof] pklgifb\ -@÷@_ ..
cxdÌdxdÌdxdÌd\ . cxdÌfbf]˜xdÌfbf]˜xdÌfbM .. —t}lQ/Lof] pklgifb\ -#÷!)_ ..
cQf r/f˜r/u|x0fft\ .. —j]bfGt ;"q -!÷@÷(_ .. of] Jof;d'lgs[t zf/L/s ;"q xf] ..
hf] ;a}nfO{ leq /fVg, ;a}nfO{ u|x0f ug{of]Uo, r/fr/ hut\sf] u|x0f ug]{jfnf xf], o;af6
O{Zj/sf …cÌÚ …cÌfbÚ / …cQfÚ gfd x'g\, / h'g o;df tLg k6s kf7 5 Tof] cfb/sf] nflu xf] .
h;/L c~hL/sf] kmndf s[ld pTkÌ eP/ p;}df /xG5g\ / gi6 x'G5g\ To;/L g} k/d]Zj/sf] aLrdf
;a hut\sf] cj:yf 5 .
-j; lgjf;]_ o; wft'af6 …j;'Ú zAb l;4 ePsf] 5 . …j;lGt e"tflg ol:dÌyjf oM ;j]{if'
e"t]if' j;lt ; j;'/LZj/MÚ h;df ;a cfsfzflb e"t a:b5g\\ / hf] ;a}df jf; ul/x]sf] 5, o;}n] p;
k/d]Zj/sf] gfd …j;'Ú xf] .
-?lb/\ c>'ljdf]rg]_ ?b]l0f{nf]kZr o; l0fhGt wft'af6 …?b|Ú zAb l;4 x'G5 . …of]
/f]boToGofosfl/0ff] hgfg\ ; ?b|MÚ hf] b'i6 sd{ ug]{x¿nfO{ ?jfpF5, o;af6 k/d]Zj/sf] gfd …?b|Ú
eof] .
oGdg;f Wofolt tåfrf jblt oåfrf jblt tt\ sd{0ff s/f]lt ot\ sd{0ff s/f]lt
tble;DkBt] .. —-z=sf+= !$÷k|kf= ^÷a|f= @÷s+= &_ of] oh'j]{bsf] a|fXd0fsf] jrg xf] .
hLj h;sf] dgn] Wofg ub{5 p;nfO{ jf0fLn] af]Nb5, h;nfO{ jf0fLn] af]Nb5 To;nfO{ sd{n]
ub{5, h;nfO{ ub{5 p;}nfO{ k|fKt ub{5 . o;af6 s] l;4 x'G5 eg] h'g hLj h:tf] sd{ ub{5, To:t}
g} kmn kfpF5 . ha b'i6 sd{ ug]{jfnf, O{Zj/sf] Joj:yfn] b'Mv¿k kmn kfpF5 ta ?G5 / o;} k|sf/
O{Zj/n] ltgnfO{ ?jfpF5, To;}n] k/d]Zj/sf] gfd …?b|Ú eof] .
cfkf] gf/f Olt k|f]Qmf cfkf] j} g/;"gjM . tf ob:ofog+ k"j{+ t]g gf/fo0fM :d[tM ..
—dg':d[lt -cWofo !÷!) Znf]s_ ..
hn, k|f0f / hLjx¿sf] gfd klg gf/ xf], tL cog cyf{t\ lgjf;:yfg x'g\ h;sf, o;}n] ;a}
hLjx¿df Jofks k/dfTdfsf] gfd …gf/fo0fÚ xf] .
-rlb cfXnfb]_ o; wft'af6 …rGb|Ú zAb l;4 x'G5 . …oZrGblt rGbolt jf ; rGb|MÚ hf]
cfgGb:j¿k / ;a}nfO{ cfgGb lbg]jfnf xf], o;}n] O{Zj/sf] gfd …rGb|Ú eof] .
-dlu uToy{s_ wft'af6 …dË]/nr\Ú -p=;"= %÷&)_ o; ;"qaf6 …dËnÚ zAb l;4 x'G5 . …of]
dËlt dËolt jf ; dËnMÚ hf] :jo+ dËn:j¿k / hLjx¿sf] dËnsf] sf/0f xf], o;}n] p;
k/d]Zj/sf] gfd …dËnÚ eof] .
-a'w cjudg]_ o; wft'af6 …a'wÚ zAb l;4 x'G5 . …of] a'Wot] af]Wo]t jf ;M a'wMÚ hf] :jo+
af]w:j¿k / ;a} hLjx¿sf] af]wsf] sf/0f xf], o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …a'wÚ xf] . …a[x:kltÚ zAbsf]
cy{ ul/;lsPsf] 5 .
-O{z'lr/\ k"tLefj]_ o; wft'af6 …z'qmÚ zAb l;4 eof] . …oM z'Rolt zf]rolt jf ; z'qmMÚ hf]
cToGt kljq / h;sf] ;Ën] hLj klg kljq x'G5, o;}n] O{Zj/sf] gfd …z'qmÚ eof] .
-r/ ulteIf0fof]M_ o; wft'af6 …zg};\Ú cJoo pkkb nufP/ …zg}Zr/Ú zAb l;4 eof] . …oM
zg}Zr/lt ; zg}Zr/MÚ hf] ;a}df ;xhn] k|fKt w}o{jfg\ xf], o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …zg}Zr/Ú
eof] .
-/x Tofu]_ o; wft'af6 …/fx'Ú zAb l;4 x'G5 . …of] /xlt kl/Tohlt b'i6fg\ /fxolt Tofholt
; /fx'/LZj/MÚ hf] PsfGt:j¿k h;sf] :j¿kdf bf];|f] kbfy{sf] ;+o'Qm 5}g, hf] b'i6nfO{ 5f]8\g] /
cGonfO{ 5f]8fpg]jfnf xf], o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …/fx'Ú xf] .
-lst lgjf;] /f]ufkgog] r_ o; wft'af6 …s]t'Ú zAb l;4 x'G5 . …olZrs]tlt lrlsT;lt jf ;
s]t'/LZj/MÚ hf] ;a hut\sf] lgjf;:yfg, ;a /f]ux¿b]lv /lxt d'd'If'x¿nfO{ d'lQm ;dodf ;a
/f]ub]lv 5'6fpFb5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …s]tÚ' xf] .
-oh b]jk"hf;Ëlts/0fbfg]if'_ o; wft'af6 …o1Ú zAb l;4 x'G5 . …o1f] j} lji0f'MÚ— of]
a|fXd0fu|Gysf] jrg xf] [ztky a|fXd0f -!÷!÷@÷!#_Ù uf]ky a|fXd0f pQ/efu -k|kf=$÷s+=^_] . …of]
ohlt ljålb\el/Hot] jf ; o1MÚ h;n] ;a} hut\sf] kbfy{x¿nfO{ ;+o'Qm ub{5 / ;a} ljåfg\x¿sf]
k"Ho xf], / a|Xdfb]lv lnP/ ;a} Clif–d'lgx¿sf] k"Ho lyof], 5 / x'g]5, o;}n] k/dfTdfsf] gfd …o1Ú
xf], lsgeg] pm ;j{q Jofks 5 .
-x' bfgf˜bgof]M, cfbfg] r]To]s]_ o; wft'af6 …xf]tfÚ zAb l;4 ePsf] 5 . …of] h'xf]lt ; xf]tfÚ
hf] ;a} hLjx¿nfO{ lbg of]Uo kbfy{x¿sf] bftf / u|x0f ug{ of]Uo xf], o;}n] O{Zj/sf] gfd …xf]tfÚ
eof] .
-aGw aGwg]_ o;af6 …aGw'Ú zAb ag]sf] 5 . …oM :jl:dg\ r/fr/+ hut\ aWgflt aGw'j4df{Tdgf+
;'vfo ;xfof] jf jQ{t] ; aGw'MÚ h;n] cfk"mdf ;a} nf]s–nf]sfGt/x¿nfO{ lgodn] a4 u/]/ /fVb5 /
;xf]b/sf] ;dfg ;xfos x'G5, o;}n] cfˆgf]–cfˆgf] kl/lw jf lgodsf] pNn‹g ug{ ;Sb}gg\ . h;/L
e|ftf efOx¿sf] ;xfosf/L x'G5, To;/L g} k/d]Zj/ klg k[lyJoflb nf]sx¿sf] wf/0f, /If0f / ;'v
lbgfn] …aGw'Ú ;+1s xf] .
-kf /If0f]_ o; wft'af6 …lktfÚ zAb l;4 ePsf] 5 . …oM kflt ;jf{g\ ; lktfÚ hf] ;a}sf] /Ifs
h:t} lktf cfˆgf] ;Gtfgdfly ;bf s[kfn' eP/ pÌlt rfxG5, To;/L g} k/d]Zj/ ;a} hLjx¿sf]
pÌlt rfxG5, o;af6 O{Zj/sf] gfd …lktfÚ xf] .
…oM lktö0ff+ lktf ; lktfdxMÚ hf] lktfx¿sf] klg lktf xf], o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …lktfdxÚ
xf] .
…oM lktfdxfgf+ lktf ; k|lktfdxMÚ hf] lktfx¿sf] lkt[sf] lktf xf], o;af6 k/d]Zj/sf] gfd
…k|lktfdxÚ xf] .
-dfª\ dfg] zAb] r_ o;af6 …dftfÚ zAb l;4 x'G5 . …of] lddLt] dfgolt ;jf{~hLjfg\ ; dftfÚ
h;/L k"0f{s[kfo'Qm hggL cfˆgf ;Gtfgx¿sf] ;'v / pÌlt rfxlG5g\, To;/L g} k/d]Zj/n] klg
;a}sf] a9f]Q/L rfxG5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …dftfÚ xf] .
-r/ ulteIf0fof]M_ cfª\ k"j{s o; wft'af6 …cfrfo{Ú zAb l;4 x'G5 . …oM cfrf/+ u|fxolt ;jf{
ljBf af]wolt ; cfrfo{ O{Zj/MÚ hf] ;To cfrf/sf] u|x0f ug]{jfnf / ;a} ljBfx¿sf] k|flKtsf] x]t'
eP/ ;a} ljBf k|fKt u/fpFb5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …cfrfo{Ú eof] .
-uö zAb]_ o; wft'af6 …u'?Ú zAb ag]sf] 5 . …of] wDof{g\ zAbfg\ u[0ffTo'klbzlt ; u'?M . ;
k"j]{iffdlk u'?M sfn]gfgjR5]bft\ .Ú of] of]uzf:qsf] ;"q -!÷@^_ xf] . hf] ;Towd{k|ltkfbs, ;sn,
ljBfo'Qm j]bx¿sf] pkb]z ub{5, hf] ;[li6sf] cflbdf clUg, jfo', cflbTo, clË/f / a|Xdflb u'?x¿sf]
klg u'? / h;sf] gfz slxNo} x'Fb}g, o;}n] k/a|Xdsf] gfd …u'?Ú xf] .
-ch ultIf]k0fof]M hgL k|fb'ef{j]_ oL wft'x¿af6 …chÚ zAb ag]sf] 5 . …of]˜hlt ;[li6+ k|lt
;jf{g\ k|s[TofbLg\ kbfyf{g\ k|lIfklt hgolt sbflrÌ hfot] ;f]˜hMÚ hf] ;a} k|s[ltsf] cjoj cfsfzflb
e"t k/df0f'x¿nfO{ oyfof]Uo ldnfpF5, z/L/sf] ;fydf hLjsf] ;DaGw u/]/ hGd lbG5 / :jo+ slxNo}
hGd ln+b}g, o;}n] O{Zj/sf] gfd …chÚ xf] .
-j[x a[lx j[4f}_ oL wft'x¿af6 …a|XdfÚ zAb l;4 x'G5 . …of]˜lvn+ hulÌdf{0f]g ax{lt j4{olt ;
a|XdfÚ h;n] ;Dk"0f{ hut\nfO{ /r]/ a9fpF5, o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …a|XdfÚ xf] .
…;To+ 1fgdgGt+ a|XdÚ of] t}lQ/Lof]klgifb\ -@÷!_ sf] jrg xf] . …;GtLlt ;Gt:t]if' ;T;' ;fw'
tT;Tod\ . oHhfgflt r/f˜r/+ huQH1fgd\ . g ljBt]˜Gtf]˜jlwd{of{bf o:o tbgGtd\ . ;j]{Eof]
a[xŒjfb\ a|XdÚ hf] kbfy{ x'g\ ltgnfO{ ;t\ eGb5g\ . ltgdf ;fw' x'gfn] k/d]Zj/sf] gfd ;To eof] .
h;n] ;a}nfO{ hfGb5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …1fgÚ eof] . h;sf] cGt cjlw dof{bf olt nfdf]–
rf}8f, ;fgf] of 7"nf] 5, o:tf] kl/df0f 5}g, To;}n] k/d]Zj/sf] gfd …cgGtÚ eof] . hf] ;a} eGbf 7"nf]
ePs}n] k/d]Zj/sf] ;To, 1fg / cgGt gfd 5g\ .
-8'bf`\ bfg]_ cfª\k"j{s o; wft'af6 …cflbÚ zAb / g`\k"j{s …cgflbÚ zAb l;4 x'G5 . …o:dft\
k"j{+ gfl:t k/+ rfl:t ; cflbl/To'Rt] .Ú -dxfefio !÷!÷%÷@)_ …g ljBt] cflbM sf/0f+ o:o
;f]˜gflb/LZj/MÚ h;sf] k"j{ s]xL gxf];\ / k/] xf];\, To;nfO{ …cflbÚ eGb5g\, h;sf] cflbsf/0f sf]xL
klg 5}g, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …cgflbÚ xf] .
-6'glb ;d[4f}_ cfª\ k"j{s o; wft'af6 …cfgGbÚ zAb aGb5 . …cfgGblGt ;j]{ d'Qmf ol:dg\ oåf
oM ;jf{~hLjfgfgGbolt ; cfgGbMÚ hf] cfgGb:j¿k, h;df ;a} d'Qm hLj cfgGbnfO{ k|fKt ub{5g\ /
;a} wdf{Tdf hLjx¿nfO{ cfgGbo'Qm ub{5, o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …cfgGbÚ eof] .
-c; e'lj_ o; wft'af6 …;t\Ú zAb l;4 x'G5 . …obl:t lqif' sfn]if' g afWot] tT;b\ a|XdÚ hf]
;bf jt{dfg cyf{t\ e"t, eljiot\, jt{dfg sfnx¿df h;sf] afw gxf];\, p; k/d]Zj/nfO{ …;t\Ú
eGb5g\ .
-lrtL ;+1fg]_ o; wft'af6 …lrt\Ú zAb l;4 x'G5 . …oZr]tlt r]tolt ;+1fkolt ;jf{g\
;Hhgfg\ of]lug:tlRrTk/+ a|XdÚ hf] r]tg:j¿k ;a} hLjnfO{ r]tfpg] / ;Tof˜;TonfO{ hgfpg]jfnf
xf], o;}n] p; k/dfTdfsf] gfd …lrt\Ú xf] . oL tLg} zAbx¿sf] ljz]if0f x'gfn] k/d]Zj/sf] gfdnfO{
…;lRrbfgGb:j¿kÚ eGb5g\ .
lgTo— …of] w|'jf]˜rnf]˜ljgfzL ; lgToM .Ú hf] lgZrn cljgfzL xf], ;f] …lgToÚ zAbjfRo O{Zj/
xf] .
-z'Gw z'4f}_ o;af6 …z'4Ú zAb l;4 x'G5 . …oM z'Gwlt ;jf{g\ zf]wolt jf ; z'4 O{Zj/MÚ hf]
:jo+ kljq ;a cz'l4x¿b]lv k[ys\ / ;a}nfO{ z'4 u/fpg]jfnf xf], o;}n] O{Zj/sf] gfd …z'4Ú eof] .
-a'w cjudg]_ o; wft'af6 …QmÚ k|Too x'gfn] …a'4Ú zAb l;4 x'G5 . …of] a'4jfg\ ;b}j
1ftf˜l:t ; a'4f] hubLZj/MÚ hf] ;bf ;a}nfO{ hfGb5, o;af6 O{Zj/sf] gfd …a'4Ú eof] .
-d'Rn[ df]rg]_ o; wft'af6 …d'QmÚ zAb l;4 x'G5 . …of] d'~rlt df]rolt jf d'd'If"g\ ; d'Qmf]
hubLZj/MÚ hf] ;j{bf cz'l4x¿b]lv cnu / ;a} d'd'If'x¿nfO{ Sn]zaf6 5'6fOlbG5, o;}n] k/dfTdfsf]
gfd …d'QmÚ xf] . …ct Pj lgToz'4a'4d'Qm:jefjf] hubLZj/MÚ o;} sf/0fn] k/d]Zj/sf] :jefj lgTo,
z'4, a'4 / d'Qm 5 .
lg/\ / cfª\ k"j{s -8's[`\ s/0f]_ o; wft'af6 …lg/fsf/Ú zAb l;4 x'G5 . …lgu{t cfsf/fT;
lg/fsf/MÚ h;sf] cfsf/ s]xL klg 5}g / slxNo} klg z/L/ wf/0f ub}{g, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd
lg/fsf/ xf] .
-c~h" JolQmDnIf0fsflGtultif'_ o; wft'af6 …c~hgÚ zAb ag]sf] 5 / lg/\ pk;u{sf] of]uaf6
…lg/~hgMÚ zAb l;4 x'G5 . …c~hg+ JolQmDn{If0f+ s'sfd OlGb|o}M k|flKtZr]To:dfBf] lgu{tM k[yUe"tM ;
lg/~hgMÚ hf] JolQm cyf{t\ cfs[lt, Dn]R5frf/, b'i6sfdgf / rIf'/flb OlGb|oflb ljifox¿sf] kyb]lv
k[ys\ 5, o;}n] O{Zj/sf] gfd …lg/~hgÚ eof] .
-u0f ;+Vofg]_ o; wft'af6 …u0fÚ zAb l;4 x'G5 . o;eGbf cufl8 …O{zÚ jf …kltÚ zAb /fVgfn]
…u0f]zÚ / …u0fkltÚ zAb l;4 x'G5 . …o] k|s[Tofbof] h8f hLjfZr u0oGt] ;+VofoGt] t]iffdLzM :jfdL
kltM kfnsf] jfÚ hf] k|s[Toflb h8 / ;a hLj k|Voft kbfy{x¿sf :jfdL jf kfng ug]{jfnf x'g\, o;}n]
O{Zj/sf] gfd …u0f]zÚ / …u0fkltÚ xf] .
…of] ljZjdLi6] ; ljZj]Zj/MÚ hf] ;+;f/sf] clwi7ftf xf], p; k/d]Zj/sf] gfd …ljZj]Zj/Ú xf] .
…oM s"6]˜g]sljwJojxf/] :j:j¿k]0f}j lti7lt ; s"6:yM k/d]Zj/MÚ hf] ;a} Jojxf/x¿df JofKt
/ ;a} Jojxf/x¿sf] cfwf/ eP/ klg s'g} Jojxf/df cfˆgf] :j¿knfO{ k]mb}{g, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd
…s"6:yÚ xf] .
hlt …b]jÚ zAbsf] cy{ n]lvof] pltg} …b]jLÚ zAbsf] klg 5g\ . k/d]Zj/sf] tLg} lnËx¿sf] gfd
5g\, h:t}— …a|Xd lrlt/LZj/Zr]ltÚ ha O{Zj/sf] ljz]if0f x'g]5 ta …b]jÚ, ha lrltsf] x'Fbf ta …b]jLÚ
o;}n] O{Zj/sf] gfd …b]jLÚ xf] .
-zSn[ zQmf}_ o; wft'af6 …zlQmÚ zAb ag]sf] 5 . …oM ;j{+ hut\ st'{+ zSgf]lt ; zlQmMÚ hf]
;a} hut\ agfpgdf ;dy{ 5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …zlQmÚ eof] .
-l>`\ ;]jfofd\_ o; wft'af6 …>LÚ zAb l;4 x'G5 . …oM >Lot] ;]Jot] ;j]{0f hutf
ljålb\eof]{luleZr ; >L/LZj/MÚ h;sf] ;]jg ;a hut\, ljåfg\ / of]uLhg ub{5g\, p; k/dfTdfsf]
gfd …>LÚ xf] .
-nIf bz{gfÍgof]M_ o; wft'af6 …nIdLÚ zAb l;4 x'G5 . …of] nIfolt kZoToÍt] lrÂolt
r/fr/+ hubyjf j]b}/fKt}of]{luleZr of] nIot] ; nIdLM ;j{lk|o]Zj/MÚ h;n] ;a} r/fr/ hut\nfO{
b]Vb5, lrlÂt cyf{t\ b[Zo agfpF5, h:t} z/L/sf] g]q, gfl;sflb / j[Ifsf kq, k'ik, kmn, d"n, k[YjL
hnsf] s[i0f, /Qm, Zj]t, d[lQsf, kfiff0f, rGb|–;"of{lb lr agfpF5, tyf ;a}nfO{ b]Vb5, ;a}
zf]efx¿sf] klg zf]ef xf] / hf] j]bflb zf:q, wfld{s ljåfg\ of]uLx¿sf] nflu nIo cyf{t\ x]g{ of]Uo
xf], o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …nIdLÚ xf] .
-;[ utf}_ o; wft'af6 …;/;\Ú o;df dt'k\ / ªLk\ k|Too x'gfn] …;/:jtLÚ zAb l;4 x'G5 . …;/f]
ljljw+ 1fg+ ljBt] o:of+ lrtf} ;f ;/:jtLÚ h;nfO{ ljljw lj1fg, zAb, cy{, ;DaGw k|of]usf] 1fg
oyfjt\ x'G5, o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …;/:jtLÚ xf] .
…;jf{M zQmof] ljBGt] ol:dg\ ; ;j{zlQmdfgLZj/MÚ h;n] cfˆgf] sfo{ ug{df s;} cGosf]
;xfotfsf] OR5f n]zdfq klg ub}{g, cfˆg} ;fdYo{n] cfˆgf] ;a} sfd k"/f ub{5, o;}n] p;
k/dfTdfsf] gfd …;j{zlQmdfg\Ú xf] .
-0fL`\ k|fk0f]_ o; wft'af6 …GofoÚ zAb l;4 x'G5 . …k|df0f}/y{k/LIf0f+ GofoMÚ -jf=ef= !÷!÷!_ of]
jrg Gofo;"qdfly jfT:ofogd'lgs[t efiosf] xf] . …kIfkft/flxTofr/0f+ GofoMÚ h'g k|ToIfflb
k|df0fx¿sf] k/LIffaf6 ;To–;To l;4 ePsf] xf], tyf kIfkft/lxt wd{¿k cfr/0fnfO{ Gofo
eGb5g\ . …Gofo+ st'{+ zLnd:o ; Gofosf/LZj/MÚ h;sf] Gofo cyf{t\ kIfkft/lxt wd{ ug'{ g} :jefj
xf], o;}n] O{Zj/sf] gfd …Gofosf/LÚ xf] .
-bo bfgult/If0flx+;fbfg]if'_ o; wft'af6 …bofÚ zAb l;4 x'G5 . …bot] bbflt hfgflt uR5lt
/Iflt lxgl:t oof ;f bof, aÃL bof ljBt] o:o ; bofn'M k/d]Zj/MÚ hf] ceosf bftf, ;Tof˜;To
;j{–ljBfnfO{ hfÌ], ;a ;Hhgx¿sf] /Iff ug]{ / b'i6nfO{ oyfof]Uo b08 lbg]jfnf x'g\, o;}n]
k/dfTdfsf] gfd …bofn'Ú xf] .
…åof]ef{jf] åfEofldt+ ;f låtf, åLt+ jf, ;}j tb]j jf å}td\, g ljBt] å}t+ låtLo]Zj/efjf]
ol:d+:tbå}td\ .Ú cyf{t\ …;hftLoljhftLo:jute]bz"Go+ a|XdÚ— b'O{sf] x'g', b'O6}n] o'Qm x'g' Tof] låtf
jf åLt cyjf å}t, cyf{t\ h'g o;b]lv /lxt 5g\ . ;hftLo h:t} dg'iosf] ;hftLo bf];|f] dg'io x'G5,
ljhftLo h:t} dg'iob]lv leÌ hflt ePsf j[If, kfiff0fflb . :jut cyf{t\ h:tf] z/L/df cfFvf, gfs,
sfg cflb cjojx¿sf] e]b x'G5, To;/L g} bf];|f :jhftLo O{Zj/, ljhftLo O{Zj/ jf cfˆgf] cfTdfdf
tŒjfGt/ j:t'x¿b]lv /lxt Ps k/d]Zj/ xf], o;}n] k/dfTdfsf] gfd …cå}tÚ eof] .
…u'0oGt] o] t] u'0ff jf o}u'{0folGt t] u'0ffM, of] u'0f]Eof] lgu{tM ; lgu'{0f O{Zj/MÚ hlt ;Œj, /h,
td, ¿k, /;, :kz{, uGwflb h8sf u'0f, cljBf, cNk1tf, /fu, å]if / cljBflb Sn]z hLjsf u'0f x'g \
tL b]lv hf] k[ys\ 5 . o;df …czAbd:kz{d¿kdJood\Ú -s7f]klgifb\ !÷#÷!%_ OToflb pklgifb\sf
k|df0fx¿ 5g\ . hf] zAb, :kz{, ¿kflb u'0f/lxt 5, o;}n] k/dfTdfsf] gfd …lgu'{0fÚ xf] .
…of] u'0f}M ;x jQ{t] ; ;u'0fMÚ hf] ;a}sf 1fg, ;j{;'v, kljqtf, cgGtanflb u'0fn] o'Qm 5,
o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …;u'0fÚ xf] . h;/L k[YjL uGwflb u'0fn] …;u'0fÚ / OR5flb u'0fn] /lxt x'gfn]
…lgu'{0fÚ eof], To;/L g} hut\ / hLjsf] u'0fx¿b]lv k[ys\ x'gfn] k/d]Zj/ …lgu{'0fÚ / ;j{1flb u'0fn]
;lxt x'gfn] …;u'0fÚ xf] . cyf{t\ o:tf] s'g} klg kbfy{ 5}g h'g ;u'0f / lgu'{0ftfaf6 k[ys\ xf];\ .
h;/L r]tg u'0fb]lv k[ys\ x'gfn] h8 kbfy{ lgu'{0f / cfˆgf] u'0fn] ;lxt x'gfn] ;u'0f, To;/L g} h8
u'0fb]lv k[ys\ x'gfn] hLj …lgu'{0fÚ / OR5flb cfˆgf] u'0fn] ;lxt x'gfn] …;u'0fÚ . o;/L g} k/d]Zj/df
klg ;Demg' kb{5 .
…cGto{Gt'+ lgoGt'+ zLn+ o:o ;f]˜odGtof{dLÚ hf] ;a k|f0fL / ck|f0fL¿k hut\sf] leq Jofks
eP/ ;a}sf] lgod ub{5, o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …cGtof{dLÚ xf] .
…of] wDd]{ /fht] ; wd{/fhMÚ hf] wd{df g} k|sfzdfg / cwd{b]lv /lxt, wd{sf] g} k|sfz ub{5,
o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …wDd{/fhÚ xf] .
-od' pk/d]_ o; wft'af6 …odÚ zAb ag]sf] 5 . …oM ;jf{g\ k|fl0fgf] lgoR5lt ; odMÚ h;n]
;a} k|f0fLx¿sf] sd{kmn lbgsf] nflu Joj:yf ub{5 / ;a} cGofob]lv k[ys\ /xG5, o;}n] k/dfTdfsf]
gfd …odÚ xf] .
-eh ;]jfofd\_ o; wft'af6 …euÚ o;af6 dt'k\ x'gfn] …eujfg\Ú zAb l;4 x'G5 . …euM
;sn}Zjøo{+ ;]jg+ jf ljBt] o:o ; eujfg\Ú hf] ;du| P]Zjo{n] o'Qm jf eHgof]Uo xf], o;}n] O{Zj/sf]
gfd …eujfg\Ú eof] .
-dg 1fg]_ o; wft'af6 …dg'Ú zAb aGb5 . …of] dGot] ; dg'MÚ hf] dg' cyf{t\ lj1fgzLn /
dfÌof]Uo 5, o;}n] O{Zj/sf] gfd …dg'Ú xf] .
-kö kfngk"/0fof]M_ o; wft'af6 …k'?ifÚ zAb l;4 ePsf] 5 . …oM :jJofKTof r/f˜r/+ hut\
k[0fflt k"/olt jf ; k'?ifMÚ hf] ;a hut\df k"0f{ e}/x]sf] 5, o;}n] p; k/d]Zj/sf] gfd …k'?ifÚ xf] .
-8'e[`\ wf/0fkf]if0fof]M_ …ljZjÚ k"j{s o; wft'af6 …ljZjDe/Ú zAb l;4 x'G5 . …of] ljZj+ laelt{
w/lt k'i0fflt jf ; ljZjDe/f] hubLZj/MÚ h;n] hut\sf] wf/0f / kf]if0f ub{5, o;}n] k/d]Zj/sf]
gfd …ljZjDe/Ú xf] .
-sn ;+Vofg]_ o; wft'af6 …sfnÚ zAb ag]sf] 5 . …snolt ;+Voflt ;jf{g\ kbfyf{g\ ; sfnMÚ
hf] hut\sf] ;a} kbfy{ / hLjx¿sf] ;+Vof ub{5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …sfnÚ xf] .
-lzin[ ljz]if0f]_ o; wft'af6 …z]ifÚ zAb l;4 x'G5 . …oM lziot] ; z]ifMÚ hf] pTklQ / k|noaf6
z]if cyf{t\ afFsL /xG5, o;}n] k/dfTdfsf] gfd …z]ifÚ xf] .
-cfKn[ JofKtf}_ o; wft'af6 …cfKtÚ zAb l;4 x'G5 . …oM ;jf{g\ wdf{Tdg cfKgf]lt jf
;j}{w{df{Tdle/fKot] 5nflb/lxtM ; cfKtMÚ hf] ;Tof]kb]zs ;snljBfo'Qm, ;a wdf{Tdfx¿nfO{ k|fKt
x'G5 / wdf{Tdfx¿b]lv k|fKt x'g of]Uo, 5n–sk6flbb]lv /lxt 5, o;}n] k/dfTdfsf] gfd …cfKtÚ xf] .
-8's[`\ s/0f]_ …zd\Ú k"j{s o; wft'af6 …zÍ/Ú zAb l;4 ePsf] 5 . …oM z+ sNof0f+ ;'v+ s/f]lt
; zÍ/MÚ hf] sNof0f cyf{t\ ;'vnfO{ u/fpg] x'g\, o;}n] …zÍ/Ú gfd O{Zj/sf] xf] .
…dxt\Ú zAb k"j{s …b]jÚ zAbaf6 …dxfb]jÚ zAb l;4 x'G5 . …of] dxtf+ b]jM ; dxfb]jMÚ hf]
dxfg\ b]jx¿sf b]j cyf{t\ ljåfg\x¿sf klg ljåfg\, ;"of{lb kbfy{x¿sf k|sfzs x'g\, o;}n]
k/dfTdfsf] gfd …dxfb]jÚ xf] .
-k|L`\ tk{0f] sfGtf} r_ o; wft'af6 …lk|oÚ zAb l;4 x'G5 . …oM k|0fflt k|Lot] jf ; lk|oMÚ h;n]
;a} wdf{Tdfx¿, d'd'If'x¿ / lzi6x¿nfO{ k|;Ì u/fpF5 / ;a}sf] sfdgfsf] of]Uo xf], o;}n] O{Zj/sf]
gfd …lk|oÚ xf] .
-e" ;Qfofd\_ …:jo+Ú k"j{s o; wft'af6 …:joDe"Ú zAb l;4 x'G5 . …oM :jo+ ejlt ;
:joDe"/LZj/MÚ hf] cfk"maf6 cfk}m 5, s;}af6 slxNo} pTkÌ ePsf] 5}g, o;}n] k/dfTdfsf] gfd
…:joDe"Ú xf] .
-s' zAb]_ o; wft'af6 …sljÚ zAb l;4 x'G5 . …oM sf}lt zAbolt ;jf{ ljBfM ; slj/LZj/MÚ hf]
j]båf/f ;a} ljBfx¿sf] pkb]i6f / j]Qf xf], o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …sljÚ eof] .
-lzj' sNof0f]_ o; wft'af6 …lzjÚ zAb l;4 x'G5 . …ax'nd]tlÌbz{gd\Ú -wft'kf7] r'/flbu0f]_
o;af6 …lzjÚ wft' dflgG5 . hf] sNof0f:j¿k / sNof0fnfO{ u/fpg] xf], o;}n] k/dfTdfsf] gfd …lzjÚ
xf] .
oL ;o gfdx¿ k/d]Zj/sf n]lvPsf 5g\ . k/Gt' oL b]lv leÌ k/dfTdfsf] c;+Vo gfd 5g\ .
lsgeg] h;/L k/d]Zj/sf] cgGt u'0f, sd{, :jefj 5g\, To;/L g} p;sf cgGt gfd klg 5g\ . tL
dWo]af6 k|To]s u'0f, sd{ / :jefjsf] Ps–Ps gfd 5 . of] d}n] n]Vg' ;d'b|sf] cufl8 yf]kf]h:t} xf] .
lsgeg] j]bflb zf:qdf k/dfTdfsf] c;+Vo u'0f, sd{, :jefj JofVoft ul/Psf] 5, ltgnfO{ cWoog /
cWofkg u/fpgfn] ;a}nfO{ af]w x'g ;Sb5 / cGo kbfy{sf] 1fg klg ltg}nfO{ k"/f x'g ;Sb5, h;n]
j]bflb zf:qx¿nfO{ k9\b5g\ .
dËnfr/0fsf] ;dLIff -!=$_
k|Zg— h;/L cGo u|Gysf/x¿n] n]vsf] cflb, dWo / cGtdf dËnfr/0f ub{5g\ To:tf]
tkfO{+n] t s]xL klg g n]Vg' g ug'{ g} eof] <
pQ/— o:tf] ug'{ xfdLnfO{ of]Uo 5}g . lsgeg] hf] cflb, dWo / cGtdf dËn ub{5 eg] p;sf]
u|Gydf cflb, dWo / dWo tyf cGtsf] aLrdf h] hlt n]v]sf] xf]nf, Tof] ;a} cdËn g} /xg]5 .
o;}n]— …मङ्गलाचरणं शिष्टाचारात् फलदिशनाच्छ्रुतततश्चेततÚ of] ;f+Vozf:q -%÷!_ sf] jrg xf] . o;sf]
of] clek|fo xf] ls hf] Gofo, kIfkft/lxt, ;To, j]bf]Qm O{Zj/sf] cf1f xf] p;}sf] oyfjt\ ;j{q /
;bf cfr/0f ug'{nfO{ g} dËnfr/0f eGb5g\ . u|Gysf] cf/Deb]lv lnP/ ;dflKtko{Gt ;Tofrf/ ug'{
g} dËnfr/0f xf], g ls sxL+ dËn / sxL+ cdËn n]Vg' . x]g'{xf];\ dxfzo dxlif{x¿sf] n]vnfO{—
ofGogjBflg sdf{l0f tflg ;]ljtJoflg, gf] Ot/fl0f .. —of] t}lQ/Lof]klgifb\ -!÷!!_ sf] jrg xf] .
x] ;Gtfgx¿ xf] Û hf] …cgjBÚ clgGbgLo cyf{t\ wd{o'Qm sd{ 5g\, ltg}nfO{ ltdLn] ug{ of]Uo 5,
cwd{o'QmnfO{ xf]Og .
o;}n] hf] cfw'lgs u|Gy jf 6Lsfsf/x¿sf] …>Lu0f]zfo gdMÚ, …;Ltf/fdfEof+ gdMÚ,
…/fwfs[i0ffEof+ gdMÚ, …>Lu'?r/0ff/ljGbfEof+ gdMÚ, …xg'dt] gdMÚ, …b'uf{o} gdMÚ, …j6'sfo gdMÚ, e}/jfo
gdMÚ, …lzjfo gdMÚ, …;/:jTo} gdMÚ, …gf/fo0ffo gdMÚ OToflb n]v b]Vgdf cfPsf 5g\, lognfO{
a'l4dfgL hgx¿ j]b / zf:qx¿sf] lj?4 x'gfn] ldYof g} ;DemG5g\ . lsgeg] j]b / Clif, d'lgx¿sf]
u|Gydf sxL+ klg o:tf] dËnfr/0f b]Vgdf cfpFb}g / cfif{ u|Gyx¿df …cf]#d\Ú tyf …cyÚ zAb t
b]lvgdf cfPsf] 5 . x]g'{xf];\—
…cy zAbfg'zf;gd\Ú . cy]Too+ zAbf]˜lwsf/fy{M k|o'Hot] . —Jofs/0f dxfefio -k:kzflÂs_ ..
…cyftf] wd{lh1f;fÚ . cy]TofgGto]{ j]bfWoogfgGt/d\ . —of] k"j{dLdf+;f -!÷!÷!_ ..
…cyftf] wd{+ JofVof:ofdMÚ . cy]lt wd{sygfgGt/+ wd{nIf0f+ ljz]if]0f JofVof:ofdM .
—of] j}z]lifs bz{g -!÷!÷!_ ..
…cy of]ufg'zf;gd\Ú . cy]Toodlwsf/fy{M . —of] of]uzf:qsf] jrg -!÷!_ ..
…cy lqljwb'MvfToGtlgj[lQ/ToGtk'?iffy{MÚ .
;f+;fl/sljifoef]ufgGt/+ lqljwb'MvfToGtlgj[Œoy{M k|oTgM sQ{JoM .—of] ;f+Vozf:qsf] jrg xf] .
…cyftf] a|Xdlh1f;fÚ . rt'i6o;fwg;+kŒogGt/+ a|Xd lh1f:od\ . —of] j]bfGt;"q xf] -!÷!÷!_
…cf]ldTo]tbIf/d'b\uLyd'kf;LtÚ . —of] 5fGbf]Uof]klgifb\ -!÷!÷!_ sf] jrg xf] ..
…cf]ldTo]tbIf/ldbœ ;j{+ t:of]kJofVofgd\Ú . —of] df08"Sof]klgifb\sf] z'¿sf] jrg xf] ..
o;/L g} cGo Clif–d'lgx¿sf] u|Gyx¿df …cf]#d\Ú / …cyÚ zAb n]lvPsf 5g\, To;/L g} -clUg,
O6\, clUg, o] lqifKtfM kl/olGt_ oL zAb rf/} j]bx¿sf] cflbdf n]lvPsf 5g\ . …>Lu0f]zfo gdMÚ
OToflb zAb sxL+ klg 5}g, / hf] j}lbs hgx¿ j]bsf] cf/Dedf …xl/M cf]d\Ú eg]/ n]Vb5g\ / k9\b5g\,
of] kf}/fl0fs / tflGqs hgx¿sf] ldYof sNkgfaf6 l;s]sf x'g\ . s]jn cf]Íf/sf] kf7 t Clif–
d'lgx¿sf u|Gyx¿df b]lvg cfPsf] 5Ù …xl/Ú zAb cflbdf sxL+ klg 5}g . o;}n] …cf]#d\Ú jf …cyÚ zAb
g} u|Gysf] cflbdf n]Vg'kb{5 . of] d}n] lsl~rgdfq O{Zj/sf] ljifodf n]v]+ ca o; eGbf cufl8
lzIffsf] ljifodf n]Vg] 5' .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift O{Zj/gfdljifo]
k|ydM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..!..

-@_ bf];|f] ;d'Nnf;
afn–aflnsfsf] lzIff ljifo -@=!_
dft[dfg\ lkt[dfgfrfo{jfg\ k'?iff] j]b . —of] ztky a|fXd0fsf] jrg xf] ..
—-t'ngf–z=a|f=sf+= !$÷k|kf= %÷a|f *÷s+= @ .. tyf 5f=p=k|kf= ^÷v+= !$_ ..
j:t'tM ha hLj tLg pQd lzIfs cyf{t\ Ps dftf, bf];|f] lktf / t];|f] cfrfo{ eP eg] ta
g} dg'io 1fgjfg\ x'G5 . Tof] s'n wGo Û Tof] ;Gtfg 7"nf] efUojfg\ Û h;sf dftf / lktf wfld{s /
ljåfg\ x'G5g\ . hlt dftfaf6 ;GtfgnfO{ pkb]z / pksf/ k'Ub5, Tolt c¿ s;}af6 x'Fb}g . h;/L
dftf ;Gtfgdfly k|]d, ltgsf] lxt ug{ rfxlG5g\, Tolt cGo s;}n] ug{ ;Sb}g . o;}n] -dft[dfg\_
cyf{t\ k|z:tf wfld{sL ljb'ifL dftf ljBt] o:o ; dft[dfg\ . wGo tL dftf x'g\ hf] uef{wfgb]lv lnP/
ha;Dd k"/} ljBf gxf];\, ta;Dd ;'zLntfsf] pkb]z ub{l5g\ .
dftf / lktfsf] clt plrt of] xf] ls uef{wfgsf] k"j{, dWo / kZrft\ b'u{Gw, ¿If, a'l4gfzs
gzflb kbfy{x¿nfO{ 5f]8]/ h;n] zflGt, cf/f]Uo, an, a'l4, k/fqmd / ;'zLntfaf6 ;EotfnfO{ k|fKt
u¿g\ To:tf 3[t, b'Uw, ldi6, cÌkfg cflb >]i7 kbfy{x¿sf] ;]jg u¿g\ ls h;af6 /h–jLøo{ klg
bf]ifb]lv /lxt eP/ cTo'Qd u'0fo'Qm xf];\ . h:tf] Ct'udgsf] ljlw cyf{t\ /hf]bz{gsf] kfFrf}+
lbj;b]lv lnP/ ;f]x|f}+ lbj;;Dd Ct'bfg lbg] ;do xf] . ltgdf k|ydsf rf/ lbg TofHo 5g\, /x] !@
lbg, To;df klg PsfbzL / qof]bzLnfO{ 5f]8]/ afFsL !) /flqx¿df uef{wfg ug'{ pQd xf] /
/hf]bz{gsf] lbgb]lv lnP/ !^cf}+ /flq kZrft\ ;dfud gug'{ . k'gM ha;Dd Ct'bfgsf] ;do k"jf{]Qm
gcfcf];\ ta;Dd / ue{l:yltsf] kZrft\ Ps jif{;Dd ;+o'Qm gxf]pmg\ ls ha b'j}sf] z/L/ cf/f]Uo,
k/:k/ k|;Ìtf, s'g} k|sf/sf] zf]s gxf]cf];\ . h:tf] r/s / ;'>'tdf ef]hg–5fbg sf] ljwfg /
dg':d[ltdf :qL–k'?ifsf] k|;Ìtfsf] /Llt n]lvPsf] 5, To;} k|sf/n] u¿g\ / rn"g\ . uef{wfgsf] kZrft\
:qLn] c;fWo} ;fjwfgL;Fu ef]hg–5fbg ug'{kb{5 . kZrft\ Ps jif{ ko{Gt :qL–k'?ifsf] ;Ë gu¿g\ .
a'l4, an, ¿k, cf/f]Uo, k/fqmd, zflGt cflb u'0fsf/s b|Jox¿sf] g} ;]jg :qLn] ub}{/fvf];\ ls
ha;Dd ;Gtfgsf] hGd gxf];\ .
ha hGd xf];\ ta /fd|f] ;'ulGwo'Qm hnn] afnssf] :gfg, gf8L5]bg u/]/ ;'ulGwo'Qm
3[tflbsf] xf]d / :qLnfO{ klg :gfg, ef]hgsf] oyfof]Uo k|aGw ul/of];\ ls h;n] afns / :qLsf]
z/L/ qmdzM cf/f]Uo / k'i6 x'Fb} hfcf];\ . o:tf] kbfy{ p;sf] dftf jf wfoLcfdfn] vfpmg\ ls h;af6
b"wdf klg pQd u'0f k|fKt xf];\ . k|;"tfsf] b"w Ps lbg jf 5M lbg;Dd afnsnfO{ lknfpmg\ .
To;kl5 wfoLcfdfn] lknfpg] u¿g\ . k/Gt' wfoLcfdfnfO{ pQd kbfy{x¿sf] vfg–kfg dftf–lktfn]
u/fpmg\ . hf] sf]xL bl/b| 5g\ eg], wfoLcfdfnfO{ /fVg g;s]df ltgn] ufO{ jf afv«fsf] b"wdf pQd
cf}iflw h'g ls a'l4, k/fqmd, cf/f]Uo u/fpg]vfn] xf];\ To;nfO{ z'4 hndf lehfP/, 5fg]/ b"wsf]
;dfg hn ldnfP/ afnsnfO{ lknfpmg\ . hGd] kZrft\ afns / afnssL dftfnfO{ bf];|f] :yfg ls
hxfFsf] jfo' z'4 xf];\ To:tf] :yfgdf /fv"g\ . ;'uGw tyf bz{gLo kbfy{ klg /fv"g\, / To; b]zdf
e|d0f u/fpg plrt x'G5 ls hxfFsf] jfo' z'4 xf];\, / hxfF wfoLcfdf, ufO{, afv«f] cflbsf] b"w ldNg
g;sf];\, ToxfF h:tf] plrt x'G5 To:t} ug'{ . lsgeg] k|;"tf :qLsf] z/L/sf] c+zaf6 afnssf] z/L/
aGb5, o;}n] :qL k|;j ;dodf lga{n x'G5], To; ;do p;sf] b"wdf klg sd an x'G5, o;}n] k|;"tf
:qLn] b"w g lknfcf];\ . b"w /f]Sgsf] nflu :tgsf] l5b|df cf]iflwsf] n]k u/f];\, h;n] ubf{ b"w ;|ljt
gxf];\ . o:tf] ugf{n] låtLo dlxgfdf k'g/lk o'jtL x'g hfG5] . ta;Dd k'?if a|Xdro{n] jLo{sf] lgu|x
/fvf];\ . o; k|sf/ hf] :qL jf k'?ifn] ug]{5g\, ltgsf pQd ;Gtfg, bL3f{o', an, k/fqmdsf] j[l4 g}
e}/xg]5 ls h;af6 ;a} ;Gtfg, pQd an–k/fqmdo'Qm, bL3f{o', wfld{s xf]pmg\ . :qL of]lg;Íf]r,
zf]wg / k'?if jLo{sf] :tDeg u¿g\ . k'gM ;Gtfg hlt x'g]5g\ ltgLx¿ klg ;a} pQd x'g]5g\ .
afnsnfO{ dftfn] ;bf pQd lzIff u¿g\, h;n] ;Gtfg ;Eo ag"g\ / s'g} cËn] s'r]i6f g
ug{ kfpmg\ . ha af]Ng yfN5 ta p;sL dftf afnssf] lhÃf h'g k|sf/n] sf]dn eP/ :ki6
pRrf/0f ug{ ;sf];\ To:t} pkfo u¿g\ ls h'g j0f{sf] :yfg, k|oTg cyf{t\ h:t} …kÚ o;sf] cf]i7
:yfg / :k[i6 k|oTg ls b'j} cf]i7x¿nfO{ ldnfP/ af]Ng', o;sf] lagf z'4f]Rrf/0f x|:j, bL3{, Kn't
cIf/x¿nfO{ 7Ls–7Ls af]Ng ;Sb}g . dw'/, uDeL/, ;':j/, cIf/, dfqf, kb, jfSo, ;+lxtf, cj;fg
leÌ–leÌ >j0f xf]cf];\ . ha p;n] s]xL–s]xL af]Ng / a'‰g nfuf];\ ta ;'Gb/ jf0fL / 7"nf, ;fgf,
dfGo, lktf, dftf, /fhf, ljåfg\ cflb;Fu efif0f, pgLx¿;Fu jt{dfg / glhs a:g] cflbsf] klg lzIff
u¿g\ ls h;af6 pgsf] st} cof]Uo Jojxf/ gxf];\ ls ;j{q k|lti7f x'g hfcf];\ . h;/L ;Gtfg
lht]lGb|o, ljBflk|o / ;T;Ëdf ?lr u/f];\, To:tf] k|oTg ub}{ /fv"g\ . Joy{ qmL8f, /f]bg, xf:o, n8fO{,
xif{, zf]s, s'g} kbfy{df nf]n'ktf, O{iof{, å]ifflb g u¿g\ . pk:y]lGb|osf] :kz{ lagf lgldQ gu¿g\,
lsgeg] o;sf] :kz{ / db{gn] jLo{sf] IfL0ftf, gk'+;stf, x:tdf b'u{Gw klg x'G5 . o;}n] p;sf] :kz{
gu¿g\ . ;bf ;Toefif0f, zf}o{, w}o{, k|;Ìjbg cflb u'0fx¿sf] k|flKt h'g k|sf/n] x'G5 u/fpg] . ha
kfFr–kfFr jif{sf 5f]/f–5f]/L x'G5g\ ta b]jgfu/L cIf/x¿sf] cEof; u/fpg] cGob]zLo efiffx¿sf]
cIf/x¿ klg cEof; u/fpg] . To;kl5 h;af6 /fd|f] lzIff, ljBf, wd{, k/d]Zj/, dftf, lktf,
cfrfo{, ljåfg\, cltly, /fhf, k|hf, s'6'Da, aGw', elugL, e[To cflb;Fu s;/L–s;/L rNg'kb{5, oL
s'/fx¿sf] dGq, Znf]s, ;"q, uB, kB klg cy{ ;lxt s07:y u/fpg] . h;af6 ;Gtfg s'g} w"t{sf]
axsfpdf gcfcf];\ / hf]–hf] ljBfwd{lj?4 e|flGthfndf lu/fpg]vfn] Jojxf/ 5g\, ltgsf] klg
pkb]z ug]{, h;af6 e"t, k|]t cflb ldYof s'/fx¿sf] ljZjf; gxf];\ .
e"tk|]t cflbsf] lgif]w -@=@_
u'/f]M k|]t:o lzio:t' lkt[d]w+ ;dfr/g\ . k|]txf/}M ;d+ tq bz/fq]0f z'4Ølt ..
—dg':d[lt -cWofo %÷Znf]s ^%_ ..
cy{— ha u'?sf] k|f0ffGt xf];\, ta d[tsz/L/ h;sf] gfd …k|]tÚ xf] p;sf] bfx u/fpg] lzio
k|]txf/ cyf{t\ d[tsnfO{ p7fpg]x¿sf ;fy bzf}+ lbgdf z'4 x'G5 / ha To; z/L/sf] bfx e};Sof]
ta p;sf] gfd …e"tÚ x'G5 cyf{t\ Tof] cd'sgfdf k'?if lyof] . hlt pTkÌ ePsf 5g\ jt{dfgdf cfP/
/xFb}g, tL e"t:y x'gfn] ltgsf] gfd e"t xf] . o:tf] a|Xdfb]lv lnP/ cfh ko{Gtsf ljåfg\x¿sf]
l;4fGt xf] . k/Gt' h;nfO{ zÍf, s';Ë, s';+:sf/ x'G5, To;nfO{ eo / zÍf¿kL e"t, k|]t, zflsgL,
8flsgL cflb cg]s e|dhfn b'Mvbfos x'G5g\ .
x]/ Û ha sf]xL k|f0fL db{5 ta p;sf] hLj kfk–k'0osf] jz eP/ k/d]Zj/sf] Joj:yfsf]
;'v–b'Mvsf] kmn ef]Ugsf] cy{ hGdfGt/ wf/0f ub{5 . s] o; cljgfzL k/d]Zj/sf] Joj:yfnfO{ s;}n]
klg gfz ug{ ;Sb5 / < c1fgL hgx¿ j}Bszf:q jf kbfy{ljBfnfO{ k9\g], ;'Ì] / ljrf/b]lv /lxt
eP/ ;lÌkftHj/flb zf/L/ / pGdfbflb dfg; /f]ux¿sf] gfd e"t k|]tflb /fVb5g\ . To;sf] cf}iflw
;]jg / kYoflb plrt Jojxf/ gu/]/ tL w"t{, kfv08L, dxfd"v{ cgfrf/L, :jfyL{, eËL, rdf/, z"b|,
Dn]R5flb dfly klg ljZjf;L eP/ cg]s k|sf/sf] 9f]Ë, 5n–sk6 / plR5i6 ef]hg, 8f]/L, wfuf] cflb
ldYof dGq–oGq afFWg]–aFwfpg] ub{5g\ . cfˆgf] wgsf] gfz, ;Gtfg cflbsf] b'b{zf / /f]unfO{ a9fP/
b'Mv lbO/fVb5g\ .
ha cfFvfsf cGwf ufF7sf k"/f, tL b'a'{l4 kfkL :jfyL{x¿sxfF uP/ ;f]W5g\ ls ædxf/fh Û o;
s]6f], s]6L, :qL / k'?ifnfO{ yfxf 5}g s] eof] <Æ ta tL cGwf / n'Rrf eGb5g\ ls æo;sf] z/L/df
7"nf] e"t, k|]t, e}/j, zLtnf cflb b]jL r9]sL 5g\ ha;Dd o;sf] pkfo ub}{gf} ta;Dd o;n]
5f]8\g]5}g / k|f0f klg lng ;Sb5 . olb ltdLn] ef]u cyjf olt e]6L lbG5f} eg] xfdL dGq–hk–
k'/Zr/0fn] emf/k'ms u/]/ lgsflnlbg] 5f}+ .Æ ta tL cGwf / ltgsf ;DaGwLx¿n] eGb5g\ ls
ædxf/fh Û rfx] xfd|f] ;j{:j g} lsg ghfcf];\ k/Gt' lognfO{ lgsf] kfl/lbg'xf];\ .Æ ta t ltgsf]
eg]h:tf] x'g]5 . tL w"t{ eGb5g\ æn olt ;fdfu|L Nofcf], olt blIf0ff, b]jtfsf] e]6L / u|xbfg
u/fcf] .Æ d'h'/f, d[bË, 8Dk"m, yfnL lnP/ pgsf ;fd'Ì] ahfpF5g\, ufpF5g\, kmnfSg yfNb5g\ / tL
dWo]df Pp6f kfv08L pGdQ x'Fb} gfRb}, sfFKb} / pk|Fmb} eÌ yfNb5 ls d}n] o;sf] Hofg} lnG5' Û ta
tL cGwf To; eËL, rdf/ cflbsf] klg v'§fdf kb{5g\ / eGb5g\ ætkfO{+n] h] rfxg'x'G5 ToxL lng'xf];\,
o;nfO{ arfOlbg'xf];\ .Æ ta Tof] w"t{n] eGb5 ls æd xg'dfg x"F, Nofcf] ld7fO{, t]n, l;Gb"/,
;jfdgsf] /f]6L / /ftf]–nËf]6 .Æ æd b]jL jf e}/j x"F, Nofcf] kfFr af]tn dB, aL; s'v'/f, kfFr kf7L,
ld7fO{ / j:q .Æ ha pgLx¿n] eGb5g\ ls æh] rfxG5f} ToxL n]nÆ ta Tof] ax'nfx emg gfFRg–s'b\g
yfNb5 . k/Gt' ha s'g} ljåfg\n] To;sf] e]6L kfFr nfQf], 808f jf nk]6f] xfg]df To;sf] xg'dfg\, b]jL
/ e}/j em6\ k|;Ì eP/ stf efUb5 stf, lsgeg] Tof] s]jn wgflb x/0f ug{sf] nflu k|of]hgfy{ 9f]Ë
xf] .
lrgf–l6Kkg Pj+ gju|xx¿sf] ;dLIff -@=#_
k]ml/ ha s'g} u|xu|:t, u|x¿k, Hof]ltlj{bfef;sxfF uP/ eGb5g\ ls— æx] dxf/fh Û o;nfO{ s]
eof] <Æ ta ltgLx¿n] eGb5g\ ls æo;dfly ;"of{lb q"m/ u|x r9]sf] 5 . olb ltdLn] logsf] zflGt,
kf7, k"hf, bfg u/fof} eg] ;'vL x'g]5f}, gq eg] t c;fWo} kLl8t / dg}{ klg a]/ x'Fb}g .Æ
pQ/— eÌ'xf];\ Hof]ltlj{t\ Û h:tf] of] k[YjL h8 5 To:t} g} ;"of{lb nf]sx¿ 5g\ . ltgLx¿
tfk / k|sfzflbb]lv leÌ s]xL klg ug{ ;Sb}gg\, s] logLx¿ r]tg x'g\ < hf] qmf]lwt eP/ b'Mv /
zfGt eP/ ;'v lbg ;Sg] <
k|Zg— s] o; ;+;f/df /fhf–k|hf ;'vL–b'MvL e}/fv]sf 5g\, of] u|xsf] kmn xf]Og / <
pQ/— xf]Og, oL ;a} kfk–k'0osf] kmn xf] .
k|Zg— To;f] eP s] Hof]ltifzf:q e'm6f] xf] t <
pQ/— xf]Og, hf] To;df cÍ, aLh, /]vful0ft ljBf 5, Tof] ;fFrf] xf], h'g kmnsf] nLnf 5 Tof]
;a} e'm6f] xf] .
k|Zg— s] of] hGdkq -lrgf–l6kg_ 5 ;f] lgikmn xf] t <
pQ/— xf], Tof] …hGdkqÚ xf]Og lsGt' To;sf] gfd …zf]skqÚ /fVg'kb{5 . lsgeg] ha ;Gtfgsf]
hGd x'G5, ta ;a}nfO{ cfgGb x'G5 . k/Gt' ta;Dd x'G5 ha;Dd hGdkq ag]/ u|xx¿sf] kmn
;'Gb}gg\ . ha k'/f]lxtn] hGdkq agfpg ltgLx¿nfO{ eGb5 ta p;sf dftf, lktf k'/f]lxt;Fu
eGb5g\ ls— ædxf/fh tkfO{+n] c;fWo} /fd|f] hGdkq agfpg'xf];\Æ hf] wgf9Ø 5 eg] t y'k|} /ftf]–
kx]+nf] /]vfx¿n] lrq–ljlrq / lgw{g /x]5 eg] t ;fwf/0f /Lltaf6 hGdkq agfP/ ;'gfpg cfpF5 .
ta p;sf cfdf–a'af Hof]ltifLsf cufl8 a;]/ eGb5g\ ls æo;sf] hGdkq t /fd|f] 5 lg <Æ
Hof]ltifLn] eGb5 æh:tf] 5 To:t} d ;'gfOlbG5', o;sf] hGdu|x Psbd} /fd|f] 5 / ldq u|x klg /fd|f]
5, h;sf] kmn wgf9Ø / k|lti7fjfg\, h'g ;efdf uP/ a:g]5 ;a}dfly o;sf] t]h kg]{5, z/L/df
cf/f]Uo / /fHodfGo klg x'g]5 .Æ OToflb s'/fx¿ ;'g]/ lktf cflb eGb5g\ æjfx–jfx Hof]ltifLhL Û
tkfO{ c;fWo} c;n x'g'x'G5 .Æ Hof]ltifLn] ljrfb{5 ls oL s'/fn] sfo{ l;4 gxf]nfh:tf] 5 . ta
Hof]ltifL eGb5 ls æoL u|x t Psbd} /fd|f x'g\ k/Gt' of] u|xrflx+ q"m/ xf] . cyf{t\ kmnfgf]–kmnfgf]
u|xsf] of]un] *cf}+ jif{df o;sf] d[To'of]u 5 .Æ o; s'/fnfO{ ;'g]kl5 dftf lktflb k'qsf] hGdsf]
cfgGbnfO{ la;]{/ zf]s;fu/df 8'a]/ Hof]ltifL;Fu eGb5g\ ls ædxf/fh Û ca xfdLn] s] u/f}+ <Æ ta
Hof]ltifLn] eGb5g\ æpkfo u/ .Æ u[x:yn] ;f]w]— æs] pkfo ug]{ <Æ Hof]ltifLn] eGb5 ls æo:tf]–o:tf]
bfg u/, u|xsf] dGqsf] hfk u/fpm / lgTo a|fXd0fnfO{ ef]hg u/fof} eg] cg'dfg 5 ls gju|xx¿sf]
lj£g x6\g]5 . cg'dfg zAb o;sf] nflu xf] ls olb dl/xfNof] eg] t eÌ] ls xfdLn] s] u/f}+,
k/d]Zj/b]lv dfly sf]xL klg 5}g, xfdLn] t y'k|} oTg u¥of}+ / ltdLn] klg u/fof}, To;sf] sd{ g} o:t}
lyof] . olb ar]sf] v08df eGb5g\ ls, x]/ xfd|f] dGq, b]jtf / a|fXd0fsf] zlQm s:tf] 5 Û ltd|f]
5f]/fnfO{ arfOlbof] . oxfF of] s'/f x'g'kb{5 ls hf] logsf] hk, kf7n] s]xL gePdf b'O{u'0 ff–tLgu'0ff
?k}ofF tL w"t{x¿;Fuaf6 lng'kb{5 / ar]sf] v08df klg lng'kb{5 . lsgeg] h:tf] HofltifLn] eGof] ls
æo;sf] sd{ / k/d]Zj/sf] lgod tf]8\gsf] nflu s;}sf] klg ;fdYo{ 5}gÆ, o:t} u[x:yn] klg egf];\
ls æof] cfˆgf] sd{ / k/d]Zj/sf] lgodaf6 ar]sf] xf] ltdLn] ugf{n] xf]Og .Æ ca t];|f u'? cflbn]
klg k'0o–bfg u/fP/ cfk}m lnG5g\ ltgnfO{ klg ToxLvfnsf] pQ/ lbg'kb{5, h'g Hof]ltifLnfO{ lbOPsf]
lyof] .
ca /Xof] zLtnf / dGq–tGq cflb . logLx¿n] klg o:t}vfnsf] 9f]Ë drfpFb5g\ . s;}n]
eGb5g\ ls æh'g xfdLn] dGq k9]/ 8f]/f] of oGq–hGt/ agfof}+ eg] t xfd|f b]jtf / k|]tfTdf To;
dGq–oGq–hGt/sf] k|tfkn] To;nfO{ s'g} jfwf–lj£g x'g lb+b}gg\ .Æ ltgnfO{ klg ToxL pQ/ lbg'kb{5
ls s] ltdL d[To', k/d]Zj/sf] lgod / sd{kmnb]lv klg arfpg ;Sb5f} / < ltdLn] o:tf] ubf{df klg
slt aRrfx¿ d/]/ uPsf 5g\ / ltd|f] 3/df klg db{5g\ / s] ltdL klg d/0fb]lv aRg ;Sb5f} / <
Toltj]nf ltgn] s]xL af]Ng ;Sg] 5}gg\ tL w"t{n] a'‰g] 5g\ ls ca oxfF xfd|f] s]xL jz rNg] 5}g .
o;af6 oL ;a} ldYof Jojxf/x¿nfO{ 5f]8]/ wfld{s, ;a b]zsf] pksf/stf{, lgisk6tfaf6
;a}nfO{ ljBf k9fpg], pQd ljåfg\ hgx¿sf] k|To'ksf/ ug'{, h;/L pgLx¿n] hut\sf] pksf/ ub{5g\,
o; sfdnfO{ slxNo} klg 5f]8\g' x'Fb}g / hlt nLnf, /;fog, df/0f, df]xg, pRrf6g, jzLs/0f cflb
ub{5g\, ltgLx¿nfO{ klg dxfkfd/ ;Demg'kb{5 . OToflb ldYof s'/fx¿sf] pkb]z afNoj:yfdf g}
cfˆgf ;Gtfgsf] Åbodf xflnlbg'kb{5 . h;af6 :j;Gtfg s;}sf] e|dhfndf k/]/ b'Mv kfpg]5}gg\ /
jLo{sf] /Iffdf cfgGb / gfz ug{df b'Mv k|flKt x'g] s'/f klg hgfOlbg'kb{5 . h:tf] æx]/ Û h;sf]
z/L/df ;'/lIft jLo{ /xG5 ta p;sf] cf/f]Uo, a'l4, an, k/fqmd a9]/ y'k|} ;'vx¿ k|fKt x'G5g\ .
o;sf] /If0fsf] oxL /Llt xf] ls ljifox¿sf] syf, ljifoL hgx¿sf] ;Ë, ljifox¿sf] Wofg, :qLsf]
bz{g\, PsfGt;]jg, ;Defif0f / :kz{ cflb sd{af6 a|Xdrf/L hg k[ys\ /x]/ pQd lzIff, k"0f{
ljBfnfO{ k|fKt ub{5g\ . o;/L g} ltdLn] pQd lzIff / k"0f{ ljBfnfO{ k|fKt u/ . h;sf] z/L/df jLo{
x'Fb}g Tof] gk'+;s, dxfs'nIf0fL / h;nfO{ k|d]x /f]u x'G5 tyf b'a{n, lg:t]h, lga'l4{, pT;fx, ;fx;,
w}o{, an, k/fqmdflb u'0fx¿b]lx /lxt eP/ gi6 x'g hfG5 . olb ltdL ;'lzIff, ljBfsf] u|x0f /
jLo{sf] /Iff ug{df o; ;dodf r'Sof} eg] t k'gM o; hGddf ltdLnfO{ of] cd"No ;do k|fKt x'g
;Sb}g . ha;Dd xfdL u[xsd{nfO{ ug]{jfnfx¿ afFRb5f}+, ta;Dd ltdLn] ljBf–u|x0f / z/L/sf] an
a9fpg'kb{5 .Æ
o; k|sf/sf] cGo lzIff klg dftf / lktfn] u¿g\, o;}n] …dft[dfg\ lkt[dfg\Ú zAbsf] u|x0f
pQm jrgdf ul/Psf] 5 . cyf{t\ hGdb]lv kfFrf} jif{;Dd cfdfn], 5}6f}+ b]lv cf7f}+ jif{;Dd lktfn]
lzIff u¿g\ / gjf}+ jif{sf] cf/Dedf låh cfˆgf] ;Gtfgsf] pkgog u/]/ cfrfo{s'ndf cyf{t\ hxfF k"0f{
ljåfg\ / k"0f{ ljb"ifL :qL lzIff / ljBfbfg u/fpFb5g\, ToxfF s]6f / s]6Lx¿nfO{ k7fOlbg' . z"b|flb
j0f{n] pkgog gul/sg} ljBfEof;sf] nflu u'?s'ndf k7fOlbg' . ltg}sf ;Gtfg ljåfg\, ;Eo /
;'lzlIft x'G5g\, h;n] k9fpgdf nf8\Kof/ slxNo} ub}{gg\ lsGt' tf8gf g} ul//fVb5g\ . o;df
Jofs/0f dxfefiosf] k|df0f 5 ls—
;fd[t}M kfl0fle£g{lGt u'/jf] ljiff]lIft}M . nfngf>lo0ff] bf]iff:tf8gf>lo0ff] u'0ffM ..
—Jofs/0f dxfefio -*÷!÷*_ ..
cy{— hf] dftf, lktf / cfrfo{ ;Gtfg / lziox¿nfO{ tf8gf ub{5g\, of] a'em ls ltgLx¿n]
cfˆgf ;Gtfg / lzionfO{ cfˆgf] xftn] cd[t lknfpFb}5g\, / h;n] ;Gtfgx¿ jf lziox¿nfO{
nf8\Kof/ ub{5g\ ltgLx¿n] cfˆgf ;Gtfgx¿ jf lziox¿nfO{ ljif lknfP/ gi6–e|i6 ub{5g\ . lsgeg]
nf8gn] ;Gtfg / lzio bf]ifo'Qm tyf tf8gfn] u'0fo'Qm x'G5g\ / ;Gtfg / lziox¿klg tf8gfn] k|;Ì
/ nf8gfn] ck|;Ì ;bf /xg] u¿g\ . k/Gt' dftf, lktf tyf cWofksx¿ O{iof{, å]ifn] tf8g gu¿g\
lsGt' dflyaf6 eo–k|bfg / leqaf6 s[kfb[li6 /fv"g\ .
h:tf] cGo lzIffsf], To:t} rf]/L, hf/L, cfn:o, k|dfb, dfbsb|Jo, ldYofefif0f, lx+;f, q"m/tf,
O{iof{, å]if, df]x cflb bf]ifx¿nfO{ 5f]8\g] / ;Tofrf/nfO{ u|x0f ug]{ lzIff u¿g\ . lsgeg] h'g k'?ifn]
h;sf] ;fd'Ì] Ps k6s rf]/L, hf/L, ldYofefif0fflb sd{ u¥of], p;sf] k|lti7f To;sf] ;fd'Ì]
d[To'ko{Gt x'Fb}g . h:tf] xflg k|lt1f ldYof ug]{jfnfsf] x'G5, To:t} cGo s;}sf] x'Fb}g . o;}n] hf];Fu
h:tf] k|lt1f ul/G5, To;nfO{ To;/L g} k"/f ug'{kb{5, cyf{t\ h:t} s;}n] s;};Fu eGof] ls æd
ltdL;Fu cyjf ltdL d;Fu cd's ;dodf ldNg]5' jf ldNg' cyjf cd's j:t' cd's ;dodf d}n]
ltdLnfO{ lbG5'Æ o;nfO{ To;/L g} k"/f u/f];\, gqeg] p;sf] k|tLlt s;}n] klg ug]{5}gg\ . o;}n] ;bf
;Tok|lt1fo'Qm ;a}n] x'g'kb{5 . s;}n] cledfg ug'{ /fd|f] xf]Og, lsgeg] …cledfgM l>o+ xlGtÚ of] s'g}
sljsf] jrg xf] . h'g cledfg cyf{t\ cxÍf/ xf], To;n] ;a} zf]ef / nIdLsf] gfz ul/lbG5, To;}
cledfg ug'{x'Fb}g .
5n, sk6, jf s[t£gtfn] cfˆg} Åbo g} b'Mlvt x'G5 eg] bf];|fsf] s] syf eÌ' < 5n / sk6
To;nfO{ eGb5g\ hf] leq cs}{ / aflx/ cs}{ ub{5, c¿nfO{ df]xdf kf/]/ csf{sf] xflgdf Wofg glb+b}
:jk|of]hg l;4 ub{5 . s[t£gtf To;nfO{ eGb5g\ ls s;}n] ul/lbPsf] pksf/nfO{ gdfÌ] . qmf]wflb
bf]if / s6' jrgnfO{ 5f]8]/ zfGt / dw'/ jrg g} af]nf];\ / w]/} s'/f gu/f];\ . hlt af]Ng'kb{5
To;eGbf Go"g jf clws gaf]nf];\ . 7"nfnfO{ cfb/ u/f];\, cfk"m p7]/ pgLx¿nfO{ pRrf;gdf /fvf];\ .
k|yd gd:t] egf];\ . pgLx¿sf] ;fd'Ì] pQdf;gdf ga;f];\ . ;efdf To:tf] :yfgdf a;f];\ hxfF
cfˆgf] of]Uotf xf];\ / bf];|f] s;}n] cfk"mnfO{ gp7fpmg\ . s;};Fu lj/f]w gul/sg k|;Ì x'Fb} u'0fx¿sf]
u|x0f / bf]ifx¿sf] Tofu u/ . ;Hhgx¿sf] ;Ë / b'i6x¿sf] Tofu ub}{ cfˆgf dftf, lktf / cfrfo{sf]
tg, dgn] ;]jf u/f];\ .
ofGo:dfsœ ;'rl/tflg tflg Tjof]kf:oflg gf] Ot/fl0f ..
—of] t}lQ/Lof]klgifb\ -!÷!!_ sf] jrg xf] ..
o;sf] of] clek|fo xf] ls dftf, lktf, cfrfo{ cfˆgf] ;Gtfg / lziox¿nfO{ ;bf ;To pkb]z
u¿g\ / of] klg eg"g\ ls h'g–h'g xfd|f] wd{o'Qm sd{ 5g\, ltg–ltgsf] u|x0f u/ / hf]–hf] b'i6 sd{
5g\, ltg–ltgnfO{ Toflulbg] u/ . h]–h]nfO{ ;To hfGb5f} To;–To;sf] k|sfz / k|rf/ u/ . s'g}
kfv08L, b'i6frf/L dg'iodfly ljZjf; gu/ / h'g–h'g pQd sd{sf] nflu dftf–lktf / cfrfo{n]
cf1f lbG5g\ To;–To;sf] kfng u/f];\ . h;/L dftf–lktfn] wd{, ljBf, /fd|f] cfr/0fsf] Znf]s,
…lg306'Ú, …lg?QmÚ, …ci6fWofoLÚ, cyjf cGo ;"q jf j]bdGq s07:y u/fPsf x'g\, tL–tL nfO{ k'gM cy{
ljBfyL{x¿nfO{ ljlbt u/fOlbg] ug'{ . h;/L k|yd ;d'Nnf;df k/d]Zj/sf] JofVofg ul/Psf] 5, To;/L
g} dfg]/ p;sf] pkf;gf u/f];\ . h'g k|sf/n] cf/f]Uo, ljBf / an k|fKt xf];\ p;} k|sf/n] ef]hg,
5fbg / Jojxf/ ug'{–u/fpg' cyf{t\ hlt If'wf xf];\ To;eGbf s]xL Go"g ef]hg u/f];\ . dB–df+;flbsf]
;]jgb]lv cnu /xf];\ . c1ft uDeL/ hndf k|j]z gu/f];\, lsgeg] hn–hGt' jf cGo s'g} kbfy{af6
b'Mv / h;n] kf}l8g hfGb}g eg] 8'Ag klg ;Sb5 .
gjflj1ft] hnfzo] . —of] dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !@(_ sf] jrg xf] ..
clj1ft hnfzodf k|lji6 eP/ :gfgflb gu/f];\ .
b[li6k"t+ Go;]Tkfb+, j:qk"t+ hn+ lka]t\ . ;Tok"tf+ jb]åfr+, dgMk"t+ ;dfr/]t\ ..
—of] dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s $^_ sf] jrg xf] ..
cy{— b[li6nfO{ tn /fVb} tn–dflysf] :yfgnfO{ x]b}{ lx+8f];\, j:qn] 5fFg]/ hn lkof];\, ;Ton]
kljq u/]/ jrg af]nf];\, dgn] ljrf/ u/]/ cfr/0f u/f];\ .
dftf zq'M lktf j}/L, o]g afnf] g kfl7tM . g zf]et] ;efdWo], x+;dWo] asf] oyf ..
—of] s'g} sljsf] jrg xf] -rf0fSogLlt @÷!! _ ..
tL dftf / lktf cfˆgf ;Gtfgx¿sf k"0f{ zq' x'g\ ls h;n] ltgnfO{ ljBf k|flKt gu/fO{, tL
ljåfg\x¿sf] ;efdf To;/L g} lt/:s[t / s'zf]let x'G5g\ h;/L x+;sf] ayfgdf as'Nnf] . oxL dftf–
lktfsf] st{Josd{, k/dwd{ / sLlt{sf] sfd xf] ls hf] cfˆgf] ;GtfgnfO{ tg, dg, wgn] ljBf, wd{,
;Eotf / pQd lzIffo'Qm agfpg' . of] afnlzIffdf yf]/} dfq n]v]+, oltaf6 g} a'l4dfg\ hgx¿n] w]/}
a'‰g]5g\ .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift] afnlzIffljifo]
låtLoM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..@..

-#_ t];|f] ;d'Nnf;
cWoog–cWofkgsf] ljifo -#=!_
ca t];|f] ;d'Nnf;df k9\g–k9fpgsf] nflu k|sf/ n]lvG5 . ;Gtfgx¿nfO{ pQd ljBf, lzIff,
u'0f, sd{ / :jefj¿k cfe"if0fx¿nfO{ wf/0f u/fpg' dftf, lktf, cfrfo{ / ;DaGwLx¿sf] d'Vo sd{
xf] . ;'g, rfFbL, xL/f, dfl0fs, df]tL, d'+uf cflb /Tgx¿n] o'Qm cfe"if0fx¿ wf/0f ugf{n] dg'iosf]
cfTdf ;'e"lift slxNo} x'g ;Sb}g . lsgeg] cfe"if0f wf/0f ugf{n] s]jn b]xfledfg, ljifof;lQm / rf]/
cflbsf] eo tyf d[To'sf] klg ;Dej x'G5 . ;+;f/df b]lvg cfpF5 ls cfe"if0fsf] of]un]
afnsflbx¿sf] d[To' b'i6x¿sf] xftaf6 x'g] ub{5 .
ljBfljnf;dg;f] w[tzLnlzIffMÙ ;Toj|tf /lxtdfgdnfkxf/M .
;+;f/b'Mvbng]g ;'e"liftf o], wGof g/f ljlxtsd{k/f]ksf/fM ..
h'g k'?ifx¿sf] dg ljBfsf] ljnf;df tTk/ /xG5Ù ;'Gb/ zLn:jefjo'QmÙ ;Toefif0fflb
lgodkfngo'QmÙ / hf] cledfg, ckljqtfb]lv /lxt, cGosf] dlngtfsf] gfzsÙ ;Tof]kb]z, ljBfbfgn]
;+;f/L–hgx¿sf] b'Mv b"/ ugf{n] ;'e"lift, j]bljlxt sd{af6 k/fO{sf] pksf/ ug{df tTk/ /xG5g\, tL
g/ / gf/L wGo 5g\ . lagf o;n] s;}sf] klg zf]ef x'Fb}g .
o;}n] cf7 jif{sf ePkl5 s]6fnfO{ s]6fsf] / s]6LnfO{ s]6Lsf] kf7zfnfdf k7fOlbg] ug'{ . hf]
cWofks, k'?if jf :qL b'i6frf/L 5g\ eg], ltgaf6 lzIff glbnfpg' . lsGt' hf] k"0f{ljBfo'Qm wfld{s
5g\ ltg}nfO{ k9fpg] / lzIff lbgdf of]Uo x'G5g\ . låh cfˆgf] 3/df s]6fx¿sf] o1f]kjLt /
sGofx¿sf] klg oyfof]Uo ;+:sf/ u/]/ oyf]Qm cfrfo{s'n cyf{t\ cfˆgf]–cfˆgf] kf7zfnfdf k7fOlbg' .
ljBf k9\g] :yfg PsfGt b]zdf x'g' kb{5 / tL s]6f / s]6Lx¿sf] kf7zfnf b'O{ sf]; Ps–csf{af6
6f9f x'g'kb{5 . hf] ToxfF cWoflksf / cWofks k'?if jf gf]s/–rfs/ x'G5g\ ltgLx¿ sGofx¿sf]
kf7zfnfdf :qL / s]6fx¿sf] kf7zfnfdf k'?if /xg'kb{5 . :qLx¿sf] kf7zfnfdf kfFr jif{sf] s]6f /
s]6fx¿sf] kf7zfnfdf kfFr jif{sL s]6L klg hfg lbg'x'Fb}g cyf{t\ ha;Dd a|Xdrf/L jf a|Xdrfl/0fL
/x"g\, ta;Dd :qL jf k'?ifsf] bz{g, :kz{g, PsfGt;]jg, efif0f, ljifosyf, k/:k/qmL8f, ljifosf]
Wofg / ;Ë oL cf7} k|sf/sf] d}y'gx¿b]lv cnu} /x"g\ / cWofksx¿n] ltgnfO{ oL s'/fx¿af6
arfpg] ug'{, h;af6 pQd ljBf, lzIff, zLn–:jefj, z/L/ / cfTdfb]lv ano'Qm x'g'sf] cfgGbnfO{
lgTo a9fpg ;s"g\ . kf7zfnfb]lv Ps of]hg cyf{t\ rf/ sf]; b"/ u|fd jf gu/ /xf];\ . ;asf] t'No
j:q, vfg, kfg, cf;g lbOof];\, rfx] ltgLx¿ /fhs'df/ / /fhs'df/L g} lsg gx"g\, rfx] b'MvL–
bl/b|sf ;Gtfg x'g\, ;a} tk:jL x'g'kb{5 . ltgsf dftf–lktf cfˆgf ;Gtfg;Fu jf ;Gtfg cfˆgf
dftf–lktf;Fu ldNg g;s"g\ / s'g} k|sf/sf] kq Jojxf/ g} Ps–csf{n] rnfpg ;s"g\, h;af6 ;+;f/L
lrGtfn] /lxt eP/ s]jn ljBf k9fpgdf g} tlNng /x"g\ . ha e|d0f ug{ hfG5g\ t ;fydf cWofks
/x"g\, h;n] ubf{ s'g} k|sf/sf] s'r]i6f ug{ g;s"g\ / g t cfn:o k|dfb g} ug{ ;s"g\ .
sGofgf+ ;Dk|bfg+ r s'df/f0ff+ r /If0fd\ .. —dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !%@_ ..
o;sf] clek|fo of] xf] ls o;df /fhlgod / hfltlgod x'g'kb{5 ls kfFrf}+ cyjf cf7f}+ jif{b]lv
cufl8 cfˆgf s]6f–s]6LnfO{ 3/df g/flvsg kf7zfnfdf cjZo k7fOlbg] ug'{, h;n] k7fpFb}gg\ tL
b08gLo x'g\ . k|yd s]6fsf] o1f]kjLt 3/df xf];\ / bf];|f] kf7zfnfdf cfrfo{s'ndf xf];\ . lktf, dftf
jf cWofksn] cfˆgf s]6f–s]6LnfO{ cy{;lxt ufoqL dGqsf] pkb]z ul/lbg] . dGq o; k|sf/ 5—
u'?dGqsf] JofVof -#=@_
Aae3m! -U-uRv/> Sv/> , tTs?iv/tuvRre?{y</ -geRa? de/vSy? xImih , ixyae/ yae n?> àcae/dya?t! .
—oh'j]{b -cWofo #^÷dGq #_ ..
o; dGqdf h'g k|yd cf]Íf/ 5, o;sf] cy{ k|yd;d'Nnf;df ul/;lsPsf] 5, ToxL+ x]/]/
a'‰g'xf];\ . ca tLg dxfJofÅltx¿sf] cy{ ;+If]kdf n]Vb5'— …e"l/lt j} k|f0fMÚ …oM k|f0folt r/f˜r/+
hut\ ; e"M :joDe"/LZj/MÚ h'g ;a hut\sf] hLjgsf] cfwf/, k|f0f eGbf klg lk|o / :joDe" xf] p;
k|f0fsf] jfrs x'gfn] …e"MÚ k/d]Zj/sf] gfd xf] . …e'jl/TokfgMÚ …oM ;j{+ b'Mvdkfgolt ;f]˜kfgMÚ hf] ;a}
b'Mvb]lv /lxt, h;sf] ;Ën] hLjsf] ;a} b'Mvx¿ 5'6]/ hfG5g\, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …e'jMÚ xf] .
…:jl/lt JofgMÚ …of] ljljw+ hub\ Jofgolt JofKgf]lt ; JofgMÚ hf] gfgfljw hut\df Jofks eP/
;a}nfO{ wf/0f ul//x]sf] 5, o;}n] k/d]Zj/sf] gfd …:jMÚ xf] . oL tLg} jrg t}lQ/Lo cf/0os -k|kf7s
&÷cg'jfs %_ sf x'g\ .
-;ljt'M_ …oM ;'gf]To'Tkfbolt ;j{+ hut\ ; ;ljtf t:oÚ hf] ;a hut\sf pTkfbs / ;a
P]Zjo{sf bftf x'g\ -b]j:o_ …of] bLJolt bLJot] jf ; b]jMÚ h;n] ;a} ;'v lbG5g\ / h;sf] k|flKtsf]
sfdgf ;a}n] ub{5g\ pg} k/dfTdfsf] h'g -j/]0od\_ …jQ'{dx{d\Ú :jLsf/ ug{ of]Uo clt>]i7 -eu{M_
…z'4:j¿kd\Ú z'4:j¿k / kljq u/fpg] r]tg a|Xd:j¿k xf] -tt\_ pg} k/dfTdfsf] :j¿ksf] xfdLx¿
-wLdlx_ …w/]dlxÚ wf/0f u/f}+ . s'g k|of]hgsf] nflu eg] -oM_ hf] ;ljtf b]j k/dfTdf -gM_ xfd|f] -lwoM_
a'l4x¿nfO{ -k|rf]boft\_ k|]/0ff u¿g\ cyf{t\ g/fd|f] sfdaf6 5'6fP/ /fd|f sfdx¿df k|j[Q u¿g\ .
…x] k/d]Zj/ Û x] ;lRrbfgGbfgGt:j¿k Û x] lgToz'4a'4d'Qm:jefj Û x] s[kflgw] Gofosfl/g\ Û x]
ch lg/~hg lglj{sf/ Û x] ;jf{Gtof{ldg\ Û x] ;jf{wf/ ;j{–huTkltM ;snhub'Tkfbs Û x] cgfb]
ljZjDe/ ;j{Joflkg\ Û x] s?0ffd[tjfl/w] Û ;ljt'b]{j:o tj obf]+ e"e'{jM :jj{/]0o+ euf]{˜l:t tåo+ wLdlx
bwLdlx w/d]lx Wofo]d jf . s:d} k|of]hgfo]Toqfx– x] eujg\ Û oM ;ljtf b]jM k/d]Zj/f] ejfg:dfs+
lwoM k|rf]boft\, ; Pjf:dfs+ k"Ho pkf;gLo Oi6b]jf] ejt' . gftf]˜Goå:t' ejQ'No+ ejtf]˜lws+ r
sl~rt\ sbflrGdGofdx] .Ú
x] dg'iox¿ xf] Û ;a} ;dy{x¿df ;dy{Ù ;lRrbfgGbfgGt:j¿kÙ lgTo z'4–lgToa'4–
lgTod'Qm:jefjjfnfÙ s[kf;fu/, 7Ls–7Ls Gofo u/fpg]jfnfÙ hGdd/0fflb Sn]z/lxt, cfsf/ ljsf/
/lxt, ;a}sf] 36–36nfO{ hfÌ]jfnf, ;asf wtf{, lktf, pTkfbsÙ cgflb, ljZjsf] kf]if0f ug]{jfnf,
;j{JofksÙ ;sn P]Zjo{o'Qm,hut\sf lgdf{tf, z'4:j¿k / h'g k|flKtsf] sfdgf ug{ of]Uo x'g\, pg}
k/dfTdfsf] h'g z'4 r]tg:j¿k xf], To;}nfO{ xfdLn] wf/0f u/f}+ . o; k|of]hgsf] nflu pg} k/d]Zj/
xfd|f] cfTdf / a'l4nfO{ cGtof{dL:j¿k xfdLnfO{ b'i6frf/ cwd{o'Qm dfu{b]lv x6fP/ >]i7frf/
;Todfu{df lx+8fpmg\, pgnfO{ 5f]8]/ bf];|f] s'g} j:t'sf] Wofg xfdLx¿n] gu/f}+ . lsgeg] g sf]xL pgsf]
t'No / clws 5g\ . pg} xfd|f lktf, /fhf, GofofwLz / ;a} ;'v k|bfg ug]{jfnf x'g\ .
o; k|sf/ ufoqL dGqsf] pkb]z u/]/ ;GWof]kf;gfsf] h'g :gfg, cfrdg, k|f0ffofd cflb
lqmof 5g\, l;sfpg' . k|yd :gfg o;dfg]df xf] ls h;af6 z/L/sf] afXo cjojx¿sf] z'l4, cf/f]Uo
cflb x'G5 . o;df k|df0f—
cb\leuf{qfl0f z'WolGt, dgM ;To]g z'Wolt . ljBftkf]Eof+ e"tfTdf, a'l41f{g]g z'Wolt ..
—of] dg':d[ltsf] -%÷!)(_ jrg xf] ..
hnn] z/L/sf] aflx/L cjojÙ ;Tofrf/n] dgÙ ljBf / tk cyf{t \ ;a} k|sf/sf] si6 klg ;x]/,
wd{sf] g} cg'i7fg ugf{n] hLjfTdfÙ 1fg cyf{t\ k[YjLb]lv lnP/ k/d]Zj/ ko{Gt kbfy{x¿sf] ljj]sn]
a'l4 cyf{t\ b[9lgZro kljq x'G5 . o;}n] :gfg ef]hgsf] k"j{ cjZo ug'{ kb{5 .
k|f0ffofdsf] af/]df lzIff -#=#_
bf];|f] k|0ffofd, o;df k|df0f—
k|f0ffofdfbz'l4Ifo] 1fgbLlKt/fljj]sVoft]M .. —of] of]uzf:q ;"q -@÷@*_ sf] jrg xf] ..
ha dg'ion] k|f0ffofd ub{5 ta k|ltIf0f pQ/f]Q/ sfndf cz'l4sf] gfz / 1fgsf] k|sfz x'Fb}
hfG5 . ha;Dd d'lQm x'Fb}g ta;Dd p;sf] cfTdfsf] 1fg a/fa/ a9\b} hfG5 .
bXoGt] Wdfodfgfgf+ wft"gf+ r oyf dnfM . ty]lGb|of0ff+ bXoGt] bf]iffM k|f0f:o lgu|xft\ ..
—of] dg':d[ltsf] -^÷&!_ Znf]s xf] ..
h;/L clUgdf tkfpgfn] ;'j0ff{lb wft'x¿sf] dn gi6 eP/ z'4 x'G5g\, To;/L g} k|f0ffofd
u/]/ dg cflb OlGb|ox¿sf] bf]if IfL0f eP/ lgd{n x'g hfG5 .
k|f0ffofdsf] ljlw—
k|R5b{gljwf/0ffEof+ jf k|f0f:o . —of] of]uzf:q ;"q -!÷#$_ sf] jrg xf] ..
h;/L cToGt j]un] jdg eP/ cÌ aflx/ lg:sG5, To;}u/L k|f0fnfO{ aflx/ ˆofFs]/ aflx/ g}
oyfzlQmn] /f]lslbg' . ha aflx/ lgsfNg rfx]df, ta d"n]lGb|onfO{ dfly lvr]/, jfo'nfO{ aflx/
ˆofFlslbg' . ha;Dd d"n]lGb|onfO{ dfly lvlr/flvG5, ta;Dd k|f0f aflx/ /xG5 . Pj+ k|sf/n] k|f0f
aflx/ clws /f]lsg ;Sb5 . ha 3a/fx6 x'G5 ta ;':t/L–;':t/L leq jfo'nfO{ ln+b} k]ml/ klg To;}
ub}{ hfg], hlt ;fdYo{ / OR5f x'G5, / dgdf …cf]#d\Ú o;sf] hk ub}{ hfg] . o; k|sf/n] cfTdf /
dgsf], kljqtf / l:y/tf x'G5 .
Ps …afXoljifoÚ cyf{t\ aflx/ g} k|f0fnfO{ clws /f]Sg' . bf];|f] …cfEofGt/Ú cyf{t\ hlt k|f0fnfO{
leq /f]Sg ;lsG5 Tolt g} /f]Sg] . t];|f] …:tDej[lQÚ cyf{t\ Psbd hxfF–sf]–txL+ k|f0fnfO{ oyfzlQm
/f]lslbg' . …afXofEoGt/fIf]kLÚ cyf{t\ ha k|f0f leqaf6 aflx/ lgl:sg nfUb5 ta To;sf] lj?4
To;nfO{ lglSng glbOsg aflx/af6 leq lng] / ha aflx/af6 leq cfpg nfUb5 ta aflx/lt/
k|f0fnfO{ wSsf lbP/ /f]Sb} hfg] . o;/L Ps–bf];|fsf] lj?4 lqmof ub}{ uof}+ eg] t b'O6}sf] ult /f]lsP/
k|f0f cfˆgf] jzdf x'gfn] dg / OlGb|ox¿ klg :jfwLg x'G5g\ . an k'?iffy{ a9]/ a'l4 tLj| ;"Id¿k
x'g hfG5 ls h'g w]/} sl7g / ;"Id ljifonfO{ klg u|x0f ub{5 . o;af6 dg'io z/L/df jLo{ j[l4sf]
k|fKt eP/ l:y/ an, k/fqmd, lht]lGb|otf, ;a} zf:qx¿nfO{ yf]/} sfndf g} ;De]m/–a'e]m/ pkl:yt
ub{5 . :qLn] klg o;} k|sf/n] of]ufEof; ug]{ u¿g\ . ef]hg–5fbg, a:g]–p7\g], af]Ng]–rfNg], 7"nf–
;fgfl;t oyfof]Uo Jojxf/ ug]{h:tf s'/fsf] pkb]z ug]{ .
;GWof–clUgxf]qsf] ljifodf pkb]z -#=$_
;GWof]kf;g, h;nfO{ a|Xdo1 klg eGb5g\ . …cfrdgÚ Tolt g} hnnfO{ xTs]nfdf lnP/,
k~hfsf] d"n / dWob]zdf cf]i7 nufP/ ug]{ ls Tof] hn s07sf] tn Åbo;Dd k'uf];\, g To;sf]
clws, g Go"g . To;af6 s07:y skm / lkQsf] lgj[lQ clnslt x'G5 . kZrft\ …dfh{gÚ cyf{t\
dWodf / cgfldsf cf}+nfsf] cu|efun] g]qflb cËx¿df hn 5ls{g], To;af6 cfn:o b"/ x'G5 . hf]
cfn:o / hn k|fKt gePdf gubf{ x'G5 . k'gM ;dGqs k|f0ffofd, dg;fkl/qmd0f, pk:yfg . kl5
k/d]Zj/sf] :t'lt, k|fy{gf / pkf;gfsf] /Llt l;sfpg] . kZrft\ …c3dif{0fÚ cyf{t\ kfk ug{] OR5f klg
slxNo} gu/f];\ . of] ;GWof]kf;g PsfGt b]zdf Psfu|lrQn] u/f];\ .
ckf+ ;dLk] lgotf] g}Tos+ ljlwdfl:ytM . ;fljqLdKowLoLt uTjf/0o+ ;dflxtM ..
—of] dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !)$_ sf] jrg xf] ..
jgdf cyf{t\ PsfGt b]zdf uP/, ;fjwfg x'Fb}, hnsf] ;dLk l:yt eP/, lgTo sd{nfO{ ub}{
;fljqL cyf{t\ ufoqL dGqsf] pRrf/0f, cy{1fg / To;sf] cg';f/ cfˆgf]–rfn–rngnfO{ u/f];\ .
k/Gt' of] hk dgn] ug'{ pQd xf] .
o1kfq agfpg] ljlw Pj+ xf]dgsf] kmn -#=%_
bf];|f] b]jo1— hf] clUgxf]q, ljåfg\x¿sf] ;Ë ;]jflbaf6 x'G5 . ;GWof / clUgxf]q ;fo+–k|ftM
b'O6} sfndf dfq u/f];\ . b'O6} dfq /ft–lbgsf ;lGwj]nf x'G5g\, cGo xf]Og . yf]/}df klg Ps 306f
Wofg cjZo u/f];\ . h;/L ;dflw:y eP/ of]uLx¿n] k/dfTdfsf] Wofg ub{5g\, To;/L g} ;GWof]kf;g
klg ug]{ u/f];\ . bf];|f] clUgxf]q sd{–b'j} ;lGwj]nf cyf{t\ ;"of]{bosf] kZrft\ / ;"of{:tsf] k"j{ clUgxf]q
ug{sf] nflu ;do xf] . Pp6f s'g} wft' jf df6f]sf], dfly !@ jf !^ c+u'n rf}sf]0f,
Tolt g} ulx/f] / tn # jf $ c+u'n kl/df0fn] j]bL o; k|sf/;Fu agfcf];\ ls cyf{t\
dfly hlt rf}8f x'G5 To;sf] rt'yf{+z tn rf}8f xf];\ . To;df rGbg, knfz jf
cfd|flbsf] >]i7 sfi7x¿sf] 6'qmf To;} j]bLsf] kl/df0fn] ;fgf]–7"nf] u/]/ /fvf];\, To;sf]
dWodf clUg /fv]/ k'gM To;dfly ;ldwf cyf{t\ k"jf]{Qm OGwg /flvb]cf];\ . Ps k|f]If0fLkfq
o:tf] / t];|f] k|0fLtfkfq o; k|sf/sf], / Ps o; k|sf/sf]
cfHo:yfnL cyf{t\ 3[t /fVgsf] nflu kfq, / Ps rd;f o:tf] ;'g, rfFbL jf sfi7sf]
agfP/ k|0fLtf / k|f]If0fLdf hn tyf 3[tkfqdf 3[t /fv]/, 3[tnfO{ tkfcf];\ . k|0fLtf hn /fVg] /
k|f]If0fL o;sf] nflu xf] ls To;af6 xft w'g] hn lngsf] nflu ;'ud x'G5 . kZrft\ To; 3[tnfO{
/fd|f];Fu x]/f];\, x]/]kl5—
cf]+ e"/Ugo] k|f0ffo :jfxf . e'jjf{oj]˜kfgfo :jfxf . :j/flbTofo Jofgfo :jfxf .
e"e'{jM :j/lUgjføjflbTo]EoM k|f0ffkfgJofg]EoM :jfxf . —t}lQ/Lof]klgift\ -!÷%_ sf] cfzodf ..
clUgxf]qsf oL k|To]s dGqn] Ps–Ps cfx'lt b]cf];\ / hf] clws cfx'lt lbg' 5 eg] t—
ivZva?in dev sivtduRir/tain/ pra? suv , yÑ/Ô< tÚ/=Aa su?v . —oh'j]{b -cWofo #)÷dGq #_ ..
o; dGq / k"jf]{Qm ufoqL dGqn] cfx'lt b]cf];\ . …cf]+Ú …e"MÚ / …k|f0fÚ cflb oL ;a} gfd
k/d]Zj/sf x'g\ . logsf] cy{ cufl8 atfO;lsPsf] 5 . …:jfxfÚ zAbsf] cy{ of] xf] ls h:tf] 1fg
cfTdfdf x'G5 To:t} g} lha|f]n] af]nf];\, ljk/Lt xf]Og . h;/L k/d]Zj/n] ;a} k|f0fLx¿sf] ;'vfy{ o;
;a} hut\sf] kbfy{ /r]sf] 5, To;/L g} dg'ion] klg k/f]ksf/ ug'{kb{5 .
k|Zg— xf]dn] s] pksf/ x'G5 / <
pQ/— ;a}n] hfGb5g\ ls b'u{Gwo'Qm jfo' / hnaf6 /f]u, /f]un] k|f0fLx¿nfO{ b'Mv, / ;'ulGwt
jfo' tyf hnn] cf/f]Uo, / /f]ux¿ gi6 x'gfn] ;'v k|flKt x'G5 .
k|Zg— rGbgflb 3;]/ s;}nfO{ nufOlbof];\, jf 3[tflb vfgnfO{ lbof] eg] t 7"nf] pksf/ x'G5
lg . clUgdf xfn]/ Joy}{ gi6 ug'{ a'l4dfg\x¿sf] sfd xf]Og .
pQ/— olb ltdLn] kbfy{ljBf hfGbYof} eg] t slxNo} klg o:tf] s'/f eÌ] lyPgf} . lsg eg]
s'g} b|Josf] cefj x'Fb}g . x]/ Û hxfF xf]d ul/G5, ToxfFb]lv b"/ b]zdf l:yt k'?ifsf] gfl;sfn] ;'uGwsf]
u|x0f ub{5, To;/L g} b'u{Gwsf] klg . olQ s'/fn] a'em ls clUgdf xflnPsf] kbfy{ ;"Id eP/ k}mnFb}
jfo'sf] ;fydf b"/ b]zdf uP/ b'u{Gw lgj[lQ ub{5 .
k|Zg— ha o:tf] g} xf] eg] t s]z/, s:t'/L, ;'ulGwt k'ik / cQ/ cflb 3/df /fVgfn]
;'ulGwt jfo' eP/ ;'vsf/s x'G5 .
pQ/— To; ;'uGwsf] of] ;fdYo{ x'Fb}g ls u[x:ysf] jfo'nfO{ aflx/ lgsfn]/ z'4 jfo'nfO{ k|j]z
u/fpg ;sf];\, lsgeg] p;df e]bs–zlQm x'Fb}g / clUgsf] dfq} ;fdYo{ x'G5 ls To; jfo' /
b'u{Gwo'Qm kbfy{x¿nfO{ l5Ì–leÌ / xNsf u/]/ aflx/ lgsfnL kljq jfo'nfO{ k|j]z u/fOlbG5 .
k|Zg— To;f] eP dGq k9]/ xf]d ugf{sf] s] k|of]hg eof] t <
pQ/— dGqdf Tof] JofVofg 5 ls h;af6 xf]d ugf{sf] nfe ljlbt x'g hfG5 / dGqx¿sf]
cfj[lQ x'gfn] s07:y /xG5 . j]bk':tsx¿sf] k7g–kf7g / /Iff klg x'G5 .
k|Zg— s] xf]d gugf{n] kfk x'G5 / <
pQ/— lsgeg] h'g dg'iosf] z/L/af6 hlt b'u{Gw pTkÌ eP/ jfo' / hnnfO{ lauf/]/
/f]uf]TklQsf] lgldQ x'g hfgfsf] sf/0fn] k|f0fLx¿nfO{ b'Mv k|fKt u/fpFb5, Tolt g} kfk To;
dg'ionfO{ x'G5 . o;}n] To; kfksf] lgjf/0ffy{ Tolt g} ;'uGw jf To; eGbf clwsÙ jfo' / hndf
k}mnfpg' kb{5 / Vjfpg'–lknfpgfn] ToxL Ps JolQmnfO{ ;'vljz]if x'G5 . hlt 3[t / ;'uGwflb kbfy{
Ps dg'ion] vfG5, Tolt b|Josf] xf]dn] nfvf}+ dg'iosf] pksf/ x'G5 . k/Gt' h'g dg'ion] 3[tflb pQd
kbfy{ vfPg eg] t p;sf] z/L/ / cfTdfsf] ansf] pÌlt x'g ;Sb}g, To;}n] /fd|f] kbfy{ Vjfpg'–
lknfpg' klg kb{5, k/Gt' To;eGbf xf]d clws ug'{ plrt 5, o;}n] xf]d ug'{ cTofjZos 5 .
k|Zg— k|To]s dg'ion] slt cfx'lt ug'{kb{5 / Ps–Ps cfx'ltsf] slt kl/df0f xf] <
pQ/— k|To]s dg'ion] ;f]x|–;f]x| cfx'lt / 5M–5M dfzf 3[tflb Ps–Ps cfx'ltsf] kl/df0f
Go"g–eGbf–Go"g rflxG5 / o; eGbf clws u/]df emg} /fd|f] xf] . o;}n] cfo{j/lz/f]dl0f dxfzo, Clif,
dxlif{, /fhf, dxf/fhfx¿n] y'k|} xf]d ub{y] / u/fpFy] . ha;Dd xf]dsf] k|rf/ /Xof], ta;Dd cfof{jQ{
b]z /f]ub]lv /lxt / ;'vn] k"l/t lyof], olb clxn] klg k|rf/ ul/of] eg] t To:t} x'g hfg]5 . oL b'O{
o1 cyf{t\ Ps …a|Xdo1Ú h'g k9\g'–k9fpg', ;GWof]kf;g, O{Zj/sf] :t'lt, k|fy{gf, pkf;gf ug'{ . bf];|f]
…b]jo1Ú h'g clUgxf]qb]lv lnP/ cZjd]wko{Gt o1 / ljåfg\x¿sf] ;]jf ;Ë ug'{ . k/Gt' a|Xdro{df
s]jn a|Xdo1 / clUgxf]q dfq ug'{kg]{ x'G5 .
pkgogsf] af/]df ;dLIff -#=^_
a|fXd0f:qof0ff+ j0ff{gfd'kgog+ sQ'{dx{lt . /fhGof] åo:o . j}Zof] j}Zo:o}j]lt . z"b|dlk
s'nu'0f;DkÌ+ dGqjh{dg'kgLtdWofko]lbTo]s] .
—-;'=!÷@÷%_ of] ;'>'tsf] ;"q:yfg bf];|f] cWofosf] jrg xf] ..
a|fXd0f tLg} j0f{ a|fXd0f, Iflqo, j}ZoÙ Iflqo Iflqo / j}ZoÙ tyf j}Zo Ps j}Zo j0f{nfO{
o1f]kjLt u/fP/ k9fpg ;Sb5 . s'nLg z'enIf0fo'Qm z"b| xf] eg] t p;nfO{ dGq;+lxtf 5f]8]/ ;a}
zf:q k9fOlbg', z"b|n] k9f];\, k/Gt' To;sf] pkgog gu¿g\, of] dt cg]s cfrfo{x¿sf] xf] . o;
ljlw kZrft\ kfFrf}+ of cf7f}+ jif{b]lv s]6f–s]6fsf] kf7zfnfdf / s]6L–s]6Lsf] kf7zfnfdf hfpmg\ /
lgDglnlvt lgodk"j{s cWoogsf] cf/De u¿g\ .
a|Xdro{sf] ljlwsf] af/]df j0f{g -#=&_
if6\lq+zbflAbs+ røo{+ u'/f} q}j}lbs+ j|td\ . tblw{s+ kflbs+ jf u|x0fflGtsd]j jf ..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s !_ ..
cy{— cf7f}+ jif{b]lv cufl8 5QL;f}+ jif{ ko{Gt, cyf{t\ Ps–Ps j]bsf] ;fËf]kfË k9\gdf afx|–
afx| jif{ ldnfP/ 5QL; / cf7 ldnfP/ rjfnL;, cyjf cÝfx| jif{sf] a|Xdro{ / cf7 k"j{sf] ldnfP/
5AaL;, jf gf} jif{ tyf ha;Dd ljBf k"0f{ u|x0f gu/f];\ ta;Dd a|Xdro{ /fvf];\ .
k'?iff] jfj o1:t:o oflg rt'lj{œzltjiff{l0f tTk|ftM;jg+ rt'lj{+zToIf/f ufoqL ufoq+
k|ftM;jg+, tb:o j;jf]˜GjfoQfM k|f0ff jfj j;j Pt] xLbœ ;j{+ jf;olGt ..!..
t~r]b]tl:dGjol; lsl~rb'ktk]T; a|"ofTk|f0ff j;j Ob+ d] k|ftM;jg+
dfWolGbgœ;jgdg';Gtg't]lt dfx+ k|f0ffgf+ j;"gf+ dWo] o1f] ljnf]K;Lo]To'4}j tt PToubf] x
ejlt ..@..
cy oflg rt'ZrTjfl/œzåiff{l0f tGdfWolGbgœ;jg+ rt'ZrTjfl/œzbIf/f lqi6'Kq}i6'e+
dfWolGbgœ;jg+ tb:o ?b|f cGjfoQfM k|f0ff jfj ?b|f Pt] xLbœ;j{œ /f]bolGt ..#..
t+ r]b]tl:dGjol; lsl~rb'ktk]T; a|"ofTk|f0ff ?b|f Ob+ d] dfWolGbgœ;jg+
t[tLo;jgdg';Gtg't]lt dfx+ k|f0ffgfœ?b|f0ff+ dWo] o1f] ljnf]K;Lo]To'4}j tt PToubf] x ejlt ..$..
cy ofGoi6frTjfl/œzåiff{l0f tQ[tLo;jgdi6frTjfl/œzbIf/f hutL hfut+ t[tLo;jg+
tb:oflbTofcGjfoQfM k|f0ff jfjflbTof Pt] xLbœ;j{dfbbt] ..%..
t+ r]b]tl:dGjol; lsl~rb'ktk]T; a|"ofTk|f0ff cflbTof Ob+ d] t[tLo;jgdfo'/g';Gtg't]lt dfx+
k|f0ffgfdflbTofgf+ dWo] o1f] ljnf]K;Lo]To'4}j tt PToubf] x}j ejlt ..^..
—oL ;a} 5fGbf]Uof]klgifb\ -#÷!^÷!–^_ sf jrg x'g\ ..
a|Xdro{ tLg k|sf/af6 x'G5 . slgi7, dWod / pQd . tL dWo]df slgi7— h'g of] k'?if
cÌ/;do b]x / k'l/ cyf{t\ b]xdf zog ug]{jfnf hLjfTdfÙ o1 cyf{t\ ctLj z'eu'0fn] ;Ët /
;Tst{Jo xf] . o;nfO{ cjZo g} @$ jif{ ko{Gt lht]lGb|o a|Xdrf/L /x]/ j]bflb ljBf / ;'lzIffnfO{
u|x0f u/f];\ / ljjfx u/]/ klg nDk6tf u/]g eg] t p;sf] z/L/df k|f0f anjfg\ eP/ ;a}
z'eu'0fx¿nfO{ jf; u/fpg]jfnf x'G5 ..!..
o; k|yd jodf h;n] p;nfO{ ljBfEof;df ;+tKt u/f];\ / Tof] cfrfo{n] klg To:t} pkb]z
u/f];\ / a|Xdrf/Ln] o:tf] lgZro u/f];\ ls hf] d k|yd cj:yfdf 7Ls–7Ls a|Xdro{;Fu /x]+ eg] d]/f]
z/L/ / cfTdf cf/f]Uo, anjfg\ eP/ z'eu'0fnfO{ a;fpg] d]/f] k|f0f x'g]5 . x] dg'iox¿ xf] Û ltdLx¿n]
o; k|sf/;Fu ;'vnfO{ lj:tf/ u/, hxfF d}n] a|Xdro{sf] nf]k gu¿F . @$ jif{kl5 u[xf>d u/]+ eg] t
k|l;4 g} 5 ls /f]u/lxt /xg]5' / cfo' klg d]/f] &) jf *) jif{;Dd /xg]5 ..@..
dWod a|Xdro{ of] xf]— hf] dg'io $$ jif{ ko{Gt a|Xdrf/L /x]/ j]bfEof; ub{5, p;sf] k|f0f,
OlGb|ox¿, cGtMs/0f / cfTdf ano'Qm eP/ ;a} b'i6x¿nfO{ ?jfpg] / >]i7x¿sf] kfng ug]{jfnf
x'G5 ..#..
hf] d o;} k|yd jodf h:tf] tkfO{+n] eÌ'x'G5 s]xL tk:of u¿F, t d]/f] of] ?b|¿k k|f0fo'Qm of]
dWod a|Xdro{ l;4 x'g]5 . x] a|Xdrf/Lx¿ xf] Û ltdLx¿n] o; a|Xdro{nfO{ a9fcf] . h;/L d}n] o;
a|Xdro{sf] nf]k gul/sg o1:j¿k x'G5' / p;} cfrfo{s'ndf cfpF5' / /f]u/lxt x'G5' . h;/L of]
a|Xdrf/Ln] /fd|f] sfd ub{5, To:t} ltdLx¿n] klg ug]{ u/ ..$..
pQd a|Xdro{ $* jif{ ko{Gtsf] t];|f] k|sf/sf] x'G5 . h:tf] $* cIf/sf] hutL 5Gb, To:t}
h;n] $* jif{ ko{Gt oyfjt\ a|Xdro{ ub{5, p;sf] k|f0f cg's"n eP/ ;sn ljBfx¿nfO{ u|x0f
ub{5 ..%..
hf] cfrfo{ / dftf–lktf cfˆgf ;Gtfgx¿nfO{ k|yd jodf ljBf u'0fu|x0fsf] nflu tk:jL
u/fP/ / p;}sf] pkb]z ub{5g\ / tL ;Gtfg cfk}m g} cvl08t a|Xdro{ ;]jgaf6 t];|f] pQd
a|Xdro{sf] ;]jg u/]/ k"0f{ cyf{t\ rf/ ;o jif{ ko{Gt cfo'nfO{ a9fcf];\, To;/L g} ltdLn] klg
a9fpm . lsgeg] hf] dg'io o; a|Xdro{df k|fKt eP/ nf]k ub}{g, ltgLx¿ ;a k|sf/sf] /f]ub]lv /lxt
eP/ wd{, cy{, sfd / df]IfnfO{ k|fKt ub{5g\ ..^..
rt;|f]˜j:yfM z/L/:o j[l4of}{jg+ ;Dk"0f{tf lsl~rTkl/xfl0fZr]lt . cfiff]8zfå[l4M .
cfk~rlj+zt]of}{jgd\ . cfrTjfl/+ztM ;Dk"0f{tf . ttM lsl~rTkl/xfl0fZr]lt ..
—-t'ngf=;'=!÷#%÷@(_ ..
k~rlj+z] ttf] jif]{ k'dfg\ gf/L t' iff]8z] . ;dTjfutjLof}{ tf} hfgLofTs'znf] leifs\ ..
—-;"= !÷#%÷!#_ of] ;'>'tsf] ;"q :yfgsf] jrg xf] ..
o; z/L/df rf/ cj:yf x'G5g\ . Ps j[l4, h'g hGd]b]lv lnP/ !^ jif{ ko{Gt, bf];|f] of}jg,
h'g !^cf}+ jif{b]lv lnP/ @%cf}+ jif{ ko{Gt ;a} wft'x¿sf] a9\g] qmd x'G5 . t];|f] ;Dk"0f{tf, h'g @%cf}+
jif{b]lv lnP/ $)cf}+ jif{ ko{Gt ;a} wft'x¿sf] k'li6 x'G5 . rf}yf] lsl~rTkl/xfl0f, ha ;fËf]kfË
z/L/:y ;sn wft' k'i6 eP/ k"0f{tfnfO{ k|fKt x'G5g\, tbgGt/ h'g wft' a9\b5, Tof] z/L/df /xFb}g,
lsGt' :jKg, k|:j]bflb åf/af6 aflx/ lg:s]/ hfG5 . ToxL $)cf}+ jif{ g} pQd ;do ljjfxsf] xf],
cyf{t\ pQdf]Qd t $*cf}+ jif{df ljjfx ug'{ xf] .
k|Zg— s] of] a|Xdro{sf] lgod :qL jf k'?if b'O6}sf] nflu a/fa/ xf] t <
pQ/— xf]Og . hf] @% jif{ ko{Gt k'?ifn] a|Xdro{ u/] t !^ jif{ ko{Gt sGof, hf] k'?if #)
jif{;Dd a|Xdrf/L /x]df t :qL !& jif{, hf] k'?if #^ jif{ ko{Gt a|Xdrf/L /x]df t :qL !* jif{, hf]
k'?if $) jif{ ko{Gt a|Xdro{ u/]df t :qL @) jif{, hf] k'?if $$ jif{ ko{Gt a|Xdro{df /x]df t :qL
@@ jif{, hf] k'?if $* jif{ ko{Gt a|Xdro{df /x]df t :qL @$ jif{ ko{Gt a|Xdro{ ;]jg /fvf]; \, cyf{t\
$*cf}+ jif{eGbf cufl8 k'?if / @$cf}+ jif{eGbf cufl8 :qLn] a|Xdro{ /fVg x'Fb}g . k/Gt' of] lgod
ljjfx ug]{ k'?if / :qLx¿sf nflu xf] . h;n] ljjfx ug{ rfxFb}g, To;n] d/0fko{Gt a|Xdrf/L /xg
rfxG5 eg] t /xf];\, k/Gt' of] sfd k"0f{ ljBfjfnf, lht]lGb|o / lgbf]{if of]uL :qL / k'?ifsf] xf] . of]
Psbd sl7g sfd xf] ls h'g sfd j]unfO{ yfd]/ OlGb|ox¿nfO{ cfˆgf] jzdf /fVg' .
Ct+ r :jfWofok|jrg] r . ;To+ r :jfWofok|jrg] r . tkZr :jfWofok|jrg] r .
bdZr :jfWofok|jrg] r . zdZr :jfWofok|jrg] r . cUgoZr :jfWofok|jrg] r .
clUgxf]q+ r :jfWofok|jrg] r . cltyoZr :jfWofok|jrg] r . dfg'if+ r :jfWofok|jrg] r .
k|hf r :jfWofok|jrg] r . k|hgZr :jfWofok|jrg] r . k|hfltZr :jfWofok|jrg] r .
—of] t}lQ/Lof]klgifb\ - lzIffjNnL !÷cg'jfs (_ sf] jrg xf] ..
of] k9\g]–k9fpg]jfnfx¿sf nflu lgod xf] . -Ct+=_ oyfy{ pRrf/0fn] k9f];\ / k9fcf];\ -;To+=_
;Tofrf/n] ;ToljBfnfO{ k9f];\ / k9fcf];\ -tk=_ tk:jL cyf{t\ wdf{g'i7fg ub}{ j]bflb zf:qx¿ k9f];\
/ k9fcf];\ -bd=_ afXo OlGb|ox¿nfO{ g/fd|f] sfdaf6 /f]s]/ k9\b}–k9fpFb} hfcf];\ -zd=_ cyf{t\ dgsf]
j[lQnfO{ ;a} k|sf/sf] bf]ifx¿b]lv x6fP/ k9\b}–k9fpFb} hfcf];\ -cUgo=_ cfxjgLoflb clUg / ljB't\
cflbnfO{ hfg]/ k9\b}–k9fpFb} hfcf];\ / -clUgxf]q+=_ clUgxf]q ub}{ k7g / kf7g u/f];\–u/fcf];\
-cltyoM_ cltlyx¿sf] ;]jf ub}{ k9f];\ / k9fcf];\ -dfg'if+=_ dg'io ;DaGwL Jojxf/x¿nfO{ oyfof]Uo
u/]/ k9\b} / k9fpFb} /xf];\ -k|hf=_ cyf{t\ ;Gtfg / /fHosf] kfng ub}{ k9\b} / k9fpFb} hfcf];\ -k|hg=_
jLo{sf] /Iff / j[l4 ub}{ k9\b}–k9fpFb} hfcf];\ -k|hflt=_ cyf{t\ cfˆgf] ;Gtfg / lziosf] kfng ub}{
k9f];\–k9fcf];\ .
odfg\ ;]j]t ;tt+ g lgodfg\ s]jnfg\ a'wM . odfGktTos'jf{0ff] lgodfg\ s]jnfg\ ehg\ ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @)$_ ..
od kfFr k|sf/sf x'G5g\—
tqflx+;f;Tof:t]oa|Xdrof{kl/u|xf odfM .. —of]ubz{g ;"q -@÷#)_ sf] jrg xf] ..
cyf{t\ -clx+;f_ j}/Tofu, -;To_ ;To g} dfÌ', ;To g} af]Ng' / ;To g} ug'{, -c:t]o_ cyf{t\
dg, sd{, jrgn] rf]/L Tofu, -a|Xdro{_ cyf{t\ pk:y]lGb|osf] ;+od -ckl/u|x_ cToGt nf]n'ktf
:jTjfledfg/lxt x'g', oL kfFr odx¿sf] ;]jg ;bf u¿g\ .
lgod klg kfFr k|sf/sf 5g\—
zf}r;Gtf]iftkM :jfWofo]Zj/k|l0fwfgflg lgodfM .. —of] of]uzf:q ;"q -@÷#@_ sf] jrg xf] ..
-zf}r_ cyf{t\ :gfgflbaf6 kljqtf, -;Gtf]if_ ;Dos\ k|;Ì eP/ lg?Bd /xg' ;Gtf]if xf]Og,
lsGt' k'?iffy{ hlt x'g;Sb5 Tolt g} ug'{, xflg–nfedf xif{ jf zf]s gug'{, -tkM_ cyf{t\ si6;]jgn]
klg wd{o'Qm sd{x¿sf] cg'i7fg, -:jfWofo_ k9\g'–k9fpg' -O{Zj/k|l0fwfg_ O{Zj/sf] elQmljz]ifn]
cfTdfnfO{ clk{t /fVg', oL kfFr lgod atfOPsf] 5 . odx¿sf] lagf oL lgodx¿sf] ;]jg gug'{,
lsGt' oL b'O6}sf] ;]jg ug]{ ug'{ . h;n] odsf] ;]jgnfO{ 5f]8]/ s]jn lgodsf] ;]jg ub{5, To;n]
pÌlt k|fKt ub}{g . lsGt' cwf]ult cyf{t\ ;+;f/df lul//fVb5—
sfdfTdtf g k|z:tf g r}j]xf:Tosfdtf . sfDof] lx j]bflwudM sd{of]uZr j}lbsM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @_ ..
cy{— cToGt sfdft'/tf / lgisfdtf s;}sf] nflu klg >]i7 x'Fb}g, lsgeg] olb sfdgf u/]g
eg] t j]bx¿sf] 1fg / j]bljlxt sdf{lb pQd sd{ s;}af6 x'g ;Sb}g . o;}n]—
:jfWofo]g j|t}xf{]d}:q}ljB]g]Hoof ;'t}M . dxfo1}Zr o1}Zr a|fXdLo+ lqmot] tg'M ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @*_ ..
cy{— -:jfWofo_ ;sn ljBf k9\g]–k9fpg], -j|t_ a|Xdro{ ;Toefif0fflb lgod kfng ug]{,
-xf]d_ clUgxf]qflb xf]d, ;Tosf] u|x0f, c;Tosf] Tofu / ;To ljBfx¿sf] bfg lbg], -q}ljB]g_ j]b:y
sdf]{kf;gf 1fg ljBfsf] u|x0f, -OHoof_ kIf]i6Øflb ug'{, -;'t}M_ ;';Gtfgf]TklQ, -dxfo1}M_ a|Xd, b]j,
lkt[, j}Zjb]j / cltlyx¿sf] ;]jg¿k k~rdxfo1 / -o1}M_ clUgi6f]dflb tyf lzNkljBflj1fgflb
o1x¿sf] ;]jgn] o; z/L/sf] …a|fXdLÚ cyf{t\ j]b / k/d]Zj/sf] elQmsf] cfwf/¿k a|fXd0fsf] z/L/
agfpg'kb{5 . olt ;fwgx¿sf] lagf a|fXd0f–z/L/ aÌ ;Sb}g .
OlGb|of0ff+ ljr/tf+ ljifo]ijkxfl/if' . ;+od] oTgdflti7]b\ ljåfg\ oGt]j jflhgfd\ ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s **_ ..
cy{— h;/L ljåfg\ ;f/lyn] 3f]8fnfO{ lgoddf /fVb5, To;/L g} dg / cfTdfnfO{ vf]6f
sfddf lvRg]jfnf ljifox¿df ljr/0f ul//x]sf] OlGb|ox¿sf] lgu|xdf k|oTg ;a k|sf/n] ug]{ .
lsgeg]—
OlGb|of0ff+ k|;Ë]g bf]ifd[R5To;+zod\ . ;lÌoDo t' tfGo]j ttM l;l4+ lgoR5lt ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s (#_ ..
cy{— hLjfTdf OlGb|ox¿sf] jzdf eP/ lglZrt 7"nf–7"nf bf]ifx¿nfO{ k|fKt ub{5Ù / ha
OlGb|ox¿nfO{ cfˆgf] jzdf ub{5, ta} l;l4nfO{ k|fKt x'G5 .
j]bf:TofuZr o1fZr lgodfZr tkf+l; r . g ljk|b'i6efj:o l;l4+ uR5lGt slx{lrt\ ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s (&_ ..
hf] b'i6frf/L, clht]lGb|o k'?if x'G5, To;sf] j]b, Tofu, o1, lgod / tk tyf cGo /fd|f
sfdx¿n] slxNo} klg l;l4nfO{ k|fKt ub{}gg\ .
j]bf]ks/0f] r}j :jfWofo] r}j g}Tos] . gfg'/f]wf]˜:TogWofo] xf]ddGq]if' r}j lx ..!..
g}Tos] gf:TogWofof] a|Xd;q+ lx tT:d[td\ . a|Xdfx'ltx't+ k'0odgWofojif6\s[td\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !)%–!)^_ ..
j]bflb zf:qx¿nfO{ k9\g]–k9fpg], ;GWof]kf;gflb k~rdxfo1nfO{ ug]{ / xf]ddGqdf cgWofo /
lg/f]w cyf{t\ cg'i7fgÖ/f]sfj6 x'Fb}g, lsgeg] lgTosd{df cgWofo x'Fb}g ..!.. h;/L Zjf;–k|Zjf; ;bf
lnOG5, aGw ug{ ;lsÌ, To;/L g} lgTosd{ k|ltlbg ug'{kb{5, g s'g} lbg 5f]8\g', lsgeg] cgWofodf
klg clUgxf]qflb pQd sd{ u/]sf k'0o¿k x'G5 . h:t} e'm6f] af]Nbf ;bf kfk / ;To af]Nbf ;bf k'0o
x'G5, To;/L g} g/fd|f] sfd ug{df cgWofo / /fd|f] sfd ugf{n] ;bf :jfWofo g} x'g] ub{5 ..@..
clejfbgzLn:o lgTo+ j[4f]k;]ljgM . rTjfl/ t:o j4{Gt cfo'lj{Bf ozf] and\ ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !@!_ ..
h;n] ;bf gd|, ;'zLn, ljåfg\ / j[4x¿sf] ;]jf ub{5Ù To;sf] cfo', ljBf, sLlt{ / anÙ oL
rf/ ;bf al9/fVb5g\ / h;n] o:tf] ub{}g, To;sf] cfo' cflb rf/ a9\b}gg\ .
clx+;o}j e"tfgf+ sfo{+ >]of]˜g'zf;gd\ . jfs\ r}j dw'/f ZnI0ff k|of]Hof wd{ldR5tf ..!..
o:o jfª\dg;] z'4] ;DoUu'Kt] r ;j{bf . ; j} ;j{djfKgf]lt j]bfGtkf]ut+ kmnd\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !%(–!^)_ ..
ljåfg\ / ljBfyL{x¿nfO{ of]Uo 5 ls j}/a'l4 5f]8]/ ;a} dg'iosf] nflu sNof0fsf] dfu{sf]
pkb]z u¿g\Ù / pkb]i6f ;bf dw'/, ;'zLntfo'Qm jf0fL af]nf];\ . h;n] wd{sf] pÌlt rfxG5, Tof] ;w}+
;Todf rnf];\ / ;Tosf] g} pkb]z u/f];\ ..!.. h'g dg'iosf] jf0fL / dg z'4 tyf ;'/lIft ;bf /xG5Ù
To;}n] ;a} j]bfGt cyf{t\ ;a} j]bx¿sf] l;4fGt¿k kmnnfO{ k|fKt ub{5 ..@..
;+dfgfb\ a|fXd0ff] lgTod'låh]t ljifflbj . cd[t:o]j rfsfª\If]bjdfg:o ;j{bf ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !^@_ ..
ToxL a|fXd0fn] ;du| j]b / k/d]Zj/nfO{ hfGb5, hf] k|lti7fb]lv ljift'No ;bf 8/fpF5Ù /
ckdfgsf] OR5f cd[ts} ;dfg ug]{ ub{5 .
cg]g qmdof]u]g ;+:s[tfTdf låhM zg}M . u'/f} j;g\ ;l~rg'ofb\ a|Xdflwulds+ tkM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !^$_ ..
o;} k|sf/n] s[tf]kgog låh a|Xdrf/L s'df/ / a|Xdrfl/0fL sGof ;':t–;':t j]bfy{sf] 1fg¿k
pQd tknfO{ a9fpFb} n}hfpmg\ .
of]˜gwLTo låhf] j]bdGoq s'?t] >dd\ . ; hLjÌ]j z"b|Tjdfz' uR5lt ;fGjoM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !^*_ ..
h;n] j]bnfO{ gkl9sg cGoq >d ug]{ ub{5, Tof] cfˆgf] k'q–kf}q;lxt z"b|efjnfO{ zL3| g}
k|fKt x'g hfG5 .
jh{o]Gdw'df+;~r uGw+ dfNo+ /;fg\ l:qoM . z'Qmflg oflg ;jf{l0f k|fl0fgf+ r}j lx+;gd\ ..!..
cEoËd~hg+ rfI0ff]?kfgR5qwf/0fd\ . sfd+ qmf]w+ r nf]e+ r gQ{g+ uLtjfbgd\ ..@..
B"t+ r hgjfb+ r kl/jfb+ tyf˜g[td\ . :qL0ff+ r k|]If0ffnDed'k3ft+ k/:o r ..#..
PsM zoLt ;j{q g /]tM :sGbo]TSjlrt\ . sfdfl4 :sGbog\ /]tf] lxgl:t j|tdfTdgM ..$..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !&&–!*)_ ..
a|Xdrf/L / a|Xdrfl/0fL dB, df+;, uGw, dfnf, /;, :qL / k'?ifsf] ;Ë, ;a} k|sf/sf cldnf],
k|f0fLx¿sf] lx+;f ..!.. cËx¿sf] db{g, lagf lgldQ pk:y]lGb|osf] :kz{, cfFvfdf c~hg, h'Qf / 5qsf]
wf/0f, sfd, qmf]w, nf]e, df]x, eo, zf]s, O{iof{, å]if / gfr, ufg, afhf ahfpg' ..@.. B"t, h'g;'s}sf]
syf, lgGbf, ldYofefif0f, :qLx¿sf] bz{g, cf>o, bf];|fsf] xflg cflb s'sd{x¿nfO{ ;bf
5f]l8b]cf];\ ..#.. ;j{q PSn} ;'tf];\, jLo{ :vlnt slxNo} gu/f];\ . h;n] sfdgfn] jLo{ :vlnt u¥of]
eg] t hfg ls To;n] cfˆgf] a|Xdro{–j|tsf] gfz u¥of] ..$..
j]bdg"Rofrfof]{˜Gt]jfl;gdg'zfl:t . ;To+ jb . wd{+ r/ . :jfWofofGdf k|dbM . cfrføof{o lk|o+
wgdfÅTo k|hftGt'+ df JojR5]T;LM . ;TofÌ k|dlbtJod\ . wdf{Ì k|dlbtJod\ . s'znfÌ k|dlbtJod\ .
e"To} g k|dlbtJod\ . :jfWofok|jrgfEof+ g k|dlbtJod\ ..!.. b]jlkt[–sføof{Eof+ g k|dlbtJod\ .
dft[b]jf] ej . lkt[b]jf] ej . cfrføof{b]jf] ej . cltlyb]jf] ej . ofGogjBflg sdf{l0f tflg
;]ljtJoflg gf] Ot/fl0f . ofGo:dfsœ;'rl/tflg tflg Tjof]kf:oflg ..@.. gf] Ot/fl0f . o] s]
rf:dR5«]of+;f] a|fXd0ff:t]iff+ Tjof;g]g k|Zjl;tJod\ . >4of b]od\ . c>4of b]od\ . l>of b]od\ . lx|of
b]od\ . leof b]od\ . ;+ljbf b]od\ . cy olb t] sd{ljlrlsT;f jf j[QljlrlsT;f jf :oft\ ..#.. o] tq
a|fXd0ffM ;dblz{gf] o'Qmf co'Qmf cn"Iff wd{sfdfM :o'o{yf t] tq jQ]{/g\ . tyf tq jQ]{yfM .
-cyfEofVoft]if' . o] tq a|fXd0ffM ;+dlz{gM . o'Qmf cfo'QmfM . cn"Iff wd{sfdfM :o'M . oyf t] t]if'
jQ]{/g\ . tyf t]if' jQ]{yfM .._ Pif cfb]z Pif pkb]z Piff j]bf]klgift\ . Ptbg'zf;gd\ . Pjd'kfl;tJod\ .
Pjd' r}tb'kf:od\ ..$.. —of] t}lQ/Lof]klgifb\ -!÷!!_ sf] jrg xf] ..
cfrfo{ cGt]jf;L, cyf{t\ cfˆgf lzio / lziofx¿nfO{ o; k|sf/n] pkb]z u/f];\ ls t}+n] ;w}+
;To af]n, wdf{rf/ u/, k|dfb/lxt eP/ k9\–k9f, k"0f{ a|Xdro{n] ;d:t ljBfx¿sf] u|x0f / cfrfo{sf]
nflu lk|o–wg lbP/, ljjfx u/]/ ;Gtfgf]TklQ u/ . k|dfbn] ;TonfO{ slxNo} klg g5f]8 \, k|dfbn]
wd{sf] slxNo} klg Tofu gu/, k|dfbn] cf/f]Uo / rt'/fO{nfO{ g5f]8\, k|dfbn] pQd P]Zjo{sf] j[l4nfO{
g5f]8\, k|dfbn] k9\g / k9fpg klg slxNo} g5f]8\ . b]j, ljåfg\ / dftf–lktflbsf] ;]jfdf k|dfb gu/ .
h;/L ljåfg\sf] ;Tsf/ ub{5;\, To;/L g} dftf, lktf, cfrfo{ / cltlysf] ;]jf ;bf ug]{ u/f];\ . h'g
clglGbt wd{o'Qm sd{ 5g\, tL ;Toefif0fflbnfO{ ug]{ u/f];\, tL b]lv leÌ ldYofefif0fflb slxNo} klg
gug"{ . h'g xfd|f ;'rl/q cyf{t\ wd{o'Qm sd{ 5g\, ltgsf] u|x0f u/ / h'g xfd|f kfkfr/0f x'g\
ltgnfO{ slxNo} klg gu/ . hf] sf]xL xfd|f dWodf pQd ljåfg\ wdf{Tdf a|fXd0f 5g\, pg}sf] ;dLkdf
a;]/ pg}nfO{ ljZjf; ug]{ ug'{ . >4fn] lbg', c>4fn] lbg', zf]efn] lbg', nHhfn] lbg', eon] lbg' /
k|lt1fn] klg lbg'kb{5 . ha s'g} j]nf tFnfO{ sd{ jf zLn tyf pkf;gf 1fgdf s'g} k|sf/sf] ;+zo
pTkÌ ePdfÙ ta t h'g tL ;dbzL{ kIfkft/lxt, of]uL, cof]uL, cfb|{lrQ, wd{sf] sfdgf ug]{
wdf{Tdfhg 5g\, h;/L tL wd{dfu{df nfUb5g\ To;/L g} tF klg nfUg] u/ . oxL cfb]z cf1f, oxL
pkb]z, oxL j]bsf] pklgift\ / oxL lzIff xf] . o;} k|sf/ rNg' / cfˆgf] rfn–rngnfO{ ;'wfg'{ kb{5 .
csfd:o lqmof sflrb\ b[Zot] g]x slx{lrt\ . oBl4 s'?t] lsl~rt\ tQTsfd:o r]li6td\ ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s $_ ..
dg'ion] lgZro ug'{kb{5 ls lgisfd k'?ifdf g]qsf] ;+sf]r–ljsf; x'g klg ;j{yf c;Dej
x'G5, o;af6 of] l;4 x'G5 ls h]–h] s'/fx¿ klg ub{5, Tof]–Tof] r]i6f sfdgfsf] lagf x'Fbg} .
cfrf/M k|ydf] wd{M >'To'QmM :dfQ{ Pj r . t:dfbl:dGT;bf o'Qmf] lgTo+ :ofbfTdjfg\ låhM ..!..
cfrf/flåRo'tf] ljk|f] g j]bkmndZg't] . cfrf/]0f t' ;+o'QmM ;Dk"0f{kmnefUej]t\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s !)*–!)(_ ..
eÌ], ;'Ì]–;'gfpg], k9\g]–k9fpg]sf] kmn oxL xf] ls j]b / j]bfg's"n :d[ltx¿df k|ltkflbt
wd{sf] cfr/0f ug'{ . o;}n] wdf{r/df ;bf o'Qm /xf}+ ..!.. lsgeg] hf] wdf{r/0fn] /lxt x'G5, To;n]
j]bk|ltkflbt wd{hGo ;'v¿k kmnnfO{ k|fKt ug{ ;Sb}g / h;n] ljBf k9]/ wdf{r/0f ub{5, To;}n]
;Dk"0f{ ;'vnfO{ k|fKt ub{5 ..@..
of]˜jdGo]t t] d"n] x]t'zf:qf>ofb\ låhM . ; ;fw'lea{lxisfof]{ gfl:tsf] j]blgGbsM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !!_ ..
h;n] j]b / j]bfg's"n cfKt k'?ifx¿n] u/]sf zf:qx¿sf] ckdfg ub{5, To; j]blgGbs
gfl:tsnfO{ hflt, kª\lQm / b]zaf6 afXo ul/lbg' kb{5 . lsgeg]—
>'ltM :d[ltM ;bfrf/M :j:o r lk|odfTdgM . PtRrt'lj{w+ k|fx'M ;fIff4d{:o nIf0fd\ ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !@_ ..
>'ltÖj]bÙ :d[ltÖj]bfg's"n cfKtf]Qm dg':d[Toflb zf:qÙ ;Tk'?ifx¿sf] cfrf/ hf] ;gftg cyf{t\
j]båf/f k/d]Zj/f]Qm–k|ltkflbt sd{Ù / cfˆgf] cfTdfdf lk|o, cyf{t\ h;nfO{ cfTdfn] rfxG5, h:tf] ls
;Toefif0fÙ oL rf/ wd{sf nIf0f x'g\ cyf{t\ log}af6 wdf{˜wd{sf] lgZro x'G5 . hf] kIfkft/lxt Gofo,
;Tosf] u|x0f, c;Tosf] ;j{yf kl/Tofu¿k cfrf/ xf], o;}sf] gfd …wd{Ú xf] / o;b]lv ljk/Lt hf]
kIfkft;lxt cGofofr/0f, ;Tosf] Tofu / c;Tosf] u|x0f¿k sd{ xf], o;nfO{ …cwd{Ú eGb5g\ .
cy{sfd]ij;Qmfgf+ wd{1fg+ ljwLot] . wd{+ lh1f;dfgfgf+ k|df0f+ k/d+ >'ltM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !#_ ..
h'g k'?if -cy{_ ;'j0ff{lb /Tg / -sfd_ :qL;]jgflbdf km:b}gg\, ltg}nfO{ wd{sf] 1fg k|fKt
x'G5 . h;n] wd{sf] 1fgsf] OR5f ub{5, To;n] j]båf/f wd{sf] lgZro u/f];\, lsgeg] wdf{˜wd{sf]
lgZro lagf j]bsf] 7Ls–7Ls;Fu 1fg x'g ;Sb}g .
o; k|sf/ cfrfo{n] cfˆgf lziox¿nfO{ pkb]z u/f];\ / ljz]if u/]/ /fhf Ot/ Iflqo, j}Zo /
pQd z"b| hgx¿nfO{ klg ljBfsf] cEof; cjZo u/fcf];\ . lsgeg] h'g a|fXd0f x'g\ ltg}n] g} s]jn
ljBfEof; u¿g\ / Iflqoflbn] gu¿g\ t ljBf, wd{, /fHo / wgflbsf] j[l4 slxNo} x'g ;Sb}g .
lsgeg] a|fXd0f t s]jn k9\g–k9fpg / Iflqoflbaf6 hLljsfnfO{ k|fKt eP/ hLjg wf/0f ug{
;Sb5g\ . hLljsfsf] cfwLg / Iflqoflbsf] cf1fbftf / oyfjt\ k/LIfs b08bftf gx'gfn] a|fXd0fflb
;a} j0f{ kfv08 5n–sk6df km;]/, ljBfEof; wd{nfO{ 5f]8]/ kfv08df g} km:g hfG5g\ .
/ ha Iflqoflb ljåfg\ x'G5g\ ta a|fXd0f klg clws ljBfEof; / wd{kydf rNb5g\ / tL
Iflqoflb ljåfg\x¿sf] ;fd'Ì] kfv08, e'm6f] Jojxf/ klg ug{ ;Sb}gg\, / ha Iflqoflb cljåfg\ ePdf
t ltgn] h:tf] cfˆgf] dgdf cfpF5, To:t} g} ub{5g\–u/fpFb5g\ . o;}n] a|fXd0f klg cfˆgf] sNof0f
rfxG5 eg] t IflqoflbnfO{ j]bflb ;Tozf:qsf] cEof; clws k|oTgn] u/fcf];\ . lsgeg] Iflqoflb g}
ljBf, wd{, /fHo / nIdLsf] j[l4 u/fpg]jfnf x'g\, tL slxNo} leIffj[lQ ub}{gg\, o;}n] ltgLx¿ kIfkftL
klg ljBfJojxf/df x'g ;Sb}gg\ / ha ;a} j0f{df ljBf ;'lzIff x'G5 ta s;}n] klg kfv08¿k
cwd{o'Qm ldYofJojxf/nfO{ rnfpg ;Sb}g . o;af6 s] l;4 x'G5 eg] ls IflqoflbnfO{ lgoddf
rnfpg] a|fXd0f / ;+Gof;L tyf a|fXd0f / ;+Gof;LnfO{ ;'lgoddf rnfpg] Iflqoflb g} x'G5g\ . o;}n]
;a} j0f{sf :qL–k'?ifx¿df ljBf / wd{sf] k|rf/ cjZo x'g'kb{5 .
kfFr k|sf/sf] k/LIff Pj+ cWoog–cWofkg -#=*_
ca h]–h] k9\g'–k9fpg' 5, Tof]–Tof] /fd|f];Fu k/LIff u/]/ x]g{' of]Uo 5 . k/LIff kfFr k|sf/sf]
x'G5—
Ps— h]–h] O{Zj/sf] u'0f, sd{, :jefj / j]bb]lv cg's"n 5g\, ToxL–ToxL …;ToÚ / To;b]lv
lj?4 …c;ToÚ xf] .
bf];|f]— h]–h] ;[li6qmdl;t cg's"n ToxL–ToxL …;ToÚ / h'g–h'g lj?4 xf], Tof] ;a} …c;ToÚ
xf] . hf] s;}n] eGb5— ælagf dftf–lktfsf] of]un] 5f]/f] pTkÌ eof]Æ, of] ;[li6qmdsf] lj?4 x'gfn]
c;To xf] .
t];|f]— æcfKtÆ cyf{t\ h'g wfld{s, ljåfg\, ;TojfbL, lgisk6Lx¿sf] ;Ë pkb]zsf] cg's"n
x'G5, Tof] u|fXo / h'g–h'g lj?4 x'G5 Tof]–Tof] …cu|fXoÚ xf] .
rf}yf]— cfˆgf] cfTdfsf] kljqtf, ljBfsf] cg's"n cyf{t\ h:tf] cfk"mnfO{ ;'v lk|o / b'Mv
clk|o nfUb5, o:t} ;j{q a'‰g' ls d}n] klg s;}nfO{ b'Mv jf ;'v lbPF eg] t Tof] klg ck|;Ì jf
k|;Ì x'G5 .
/ kfFrf}+— cf7} k|df0f cyf{t\ k|ToIf, cg'dfg, pkdfg, zAb, P]ltXo, cyf{klQ, ;Dej / cefj .
oL dWo]df k|ToIfsf] nIf0fflbdf h'g–h'g tn ;"q n]Vg]5', Tof]–Tof] ;a} Gofozf:qsf] k|yd /
låtLo cWofosf] hfÌ'—
OlGb|ofy{;lÌsiff]{TkÌ+ 1fgdJokb]ZodJolerfl/ Joj;fofTds+ k|ToIfd\ ..
—Gofozf:q -cWofo !÷cflÂs !÷;"q $_ ..
h'g >f]q, Tjrf, rIf', lhÃf / 3|f0fsf] zAb, :kz{, ¿k, /; / uGwsf] ;fy cJojlxt cyf{t \
cfj/0f/lxt ;DaGw x'G5, OlGb|osf] ;fy dgsf] / dgsf] ;fy cfTdfsf] ;+of]un] 1fg pTkÌ x'G5,
o;nfO{ k|ToIf eGb5g\ . k/Gt' h'g Jokb]Zo cyf{t\ ;+1f;+1Lsf] ;DaGwn] pTkÌ x'G5, Tof]–Tof] 1fg
xf]Og . h:t} s;}n] s;};Fu eGof] ls ætF kfgL lnP/ cfOhÆ p;n] kfgL NofP/ ydfpFb} eGof] ls æof]
kfgL xf]Æ k/Gt' jxfF …hnÚ oL b'O{ cIf/sf] ;+1fnfO{, g Nofpg] jf dufpg]jfnfn] b]Vg ;Sb5 . lsGt'
h'g kbfy{sf] gfd …hnÚ xf], ToxL k|ToIf x'G5, / h'g zAbb]lv 1fg pTkÌ x'G5 Tof] zAbk|df0fsf]
ljifo xf] . …cJolerfl/Ú h:tf] ls s;}n] /flqdf vfFaf]nfO{ b]v]/ k'?ifsf] lgZro u¥of], ha lbgdf
To;nfO{ b]Vof] t /flqsf] k'?if1fg gi6 eP/ :tDe1fg /Xof], o:tf] ljgfzL 1fgsf] gfd Jolerf/L
xf] . …Joj;fofTdsÚ s;}n] 6f9faf6 gbLsf] afn'jf b]v]/ eGof] ls æjxfF j:q ;'ls/fv]sf 5g\, hn xf]
jf c¿ s'g} rLh xf] < Æ æTof] b]jbQ plePsf] xf] jf o1bQ <Æ ha;Dd Ps lgZro x'Fb}g, ta;Dd
of] k|ToIf 1fg x'Fb}g . lsGt' h'g cJokb]Zo, cJolerfl/ / lgZrofTds 1fg xf], To;}nfO{ k|ToIf
eGb5g\ .
bf];|f] cg'dfg—
cy tTk"j{s+ lqljwdg'dfg+ k"j{jR5]ifjT;fdfGotf]b[i6~r ..
—Gofozf:q -cWofo !÷cflÂs !÷;"q %_ ..
h'g k|ToIfk"j{s cyf{t\ h;sf] s'g} Psb]z jf ;Dk"0f{ b|Jo s'g} :yfg jf sfndf k|ToIf ePsf]
xf], To;sf] b"/ b]zaf6 ;xrf/L Ps b]zsf] k|ToIf x'gfn] cb[i6 cjojLsf] 1fg x'g'nfO{ …cg'dfgÚ
eGb5g\ . h:t} k'qnfO{ b]v]/ lktf, kj{tflbdf w'jfFnfO{ b]v]/ clUg, hut\df ;'v–b'MvnfO{ b]v]/
k"j{hGdsf] 1fg x'G5 .
Tof] cg'dfg tLg k|sf/sf] x'G5 . Ps …k"j{jt\Ú h:t} afbnnfO{ b]v]/ jiff{, ljjfxnfO{ b]v]/
;Gtfgf]TklQ, kl9/fv]sf] ljBfyL{nfO{ b]v]/ ljBf x'g] lgZro x'G5— OToflb . hxfF–hxfF sf/0fnfO{ b]v]/
sfo{sf] 1fg x'G5, Tof] …k"j{jt\Ú . bf];|f] …z]ifjt\Ú cyf{t\ hxfF sfo{nfO{ b]v]/ sf/0fsf] 1fg xf];\ . h:t}
gbLsf] k|jfxsf] a9f]Q/LnfO{ b]v]/ dflylt/ ePsf] jiff{sf], k'qnfO{ b]v]/ lktfsf], ;[li6nfO{ b]v]/ cgflb
sf/0fsf], ;[li6df /rgfljz]ifnfO{ b]v]/ stf{ O{Zj/sf], kfk–k'0osf] cfr/0fnfO{ b]v]/ ;'v–b'Mvsf] 1fg
x'G5, o;}nfO{ …z]ifjt\Ú eGb5g\ . t];|f] …;fdfGotf]b[i6Ú h;df s'g} s;}sf] sfo{ sf/0f gxf];\ k/Gt' s'g}
k|sf/sf] ;fwDo{ Ps bf];|fsf] ;fy xf];\, h:t} sf]xL klg lagf glx+l8 bf];|f] :yfgdf hfg ;Sb}g, To;/L
g} c¿sf] klg :yfgfGt/0fdf hfg'Ù lagf udgsf] slxNo} x'g ;Sb}g . cg'dfg zAbsf] cy{ oxL xf] ls
cg' cyf{t\ …k|ToIf:o kZrfGdLot] 1fot] o]g tbg'dfgd\Ú h'g k|ToIfsf] kZrft\ pTkÌ xf];\, h:tf]
w"d|sf] k|ToIf b]v] lagf cb[i6 clUgsf] 1fg slxNo} klg x'g ;Sb}g .
t];|f] pkdfg—
k|l;4;fwDof{T;fWo;fwgd'kdfgd\ .. —Gofozf:q -cWofo !÷cflÂs !÷;"q ^_ ..
h'g k|l;4 cyf{t\ k|ToIf ;fwDo{af6 ;fWo cyf{t\ l;4 ug{ of]Uo 1fgsf] l;l4 ug{sf] nflu
;fwg xf], To;nfO{ …pkdfgÚ eGb5g\ . …pkdLot] o]g tb'kdfgd\Ú h:t} s;}n] s'g} e[To;Fu eGof] ls
ætF b]jbQsf] ;b[z lji0f'ldqnfO{ af]nfP/ n]Æ p;n] eGof] ls æd}n] p;nfO{ slxNo} klg b]v]sf] 5}gÆ .
p;sf] :jfdLn] p;nfO{ eGof] ls æh:tf] of] b]jbQ 5, To:t} g} Tof] lji0f'ldq 5ÙÆ æjf h:tf] of] ufO{
5, To:t} ujo cyf{t\ gLnufO{ x'lG5g\Æ . ha Tof] jxfF uP/ b]jbQs} ;b[z b]Vof], lgZro hfGof] ls
oxL lji0f'ldq xf], p;nfO{ lnP/ cfof] . cyjf s'g} jgdf h'g kz'nfO{ ufO{sf] ;b[z b]Vof], To;nfO{
hfGof] ls o;}sf] gfd ujo xf] .
rf}yf] zAbk|df0f—
cfKtf]kb]zM zAbM .. —Gofozf:q -cWofo !÷cflÂs !÷;"q &_ ..
hf] cfKt cyf{t\ k"0f{ ljåfg\, wdf{Tdf, k/f]ksf/lk|o, ;TofjfbL, k'?iffyL{, lht]lGb|o k'?if h:tf]
cfˆgf] cfTdfdf hfGb5 / h;af6 ;'v kfPsf] 5, p;}sf] sygsf] OR5faf6 k|]l/t ;a} dg'iosf]
sNof0ffy{ pkb]i6f xf];\ . cyf{t\ hlt k[YjLb]lv lnP/ k/d]Zj/ ko{Gt kbfy{x¿sf] 1fg k|fKt eP/
pkb]i6f x'G5 h'g o:tf] k'?if / k"0f{ cfKt k/d]Zj/sf] pkb]z j]b xf], To;}nfO{ …zAbk|df0fÚ hfg .
kfFrf} P]ltXo—
g rt'i6\jd}ltXofyf{klQ;Dejfefjk|fdf0oft\ .. —Gofozf:q -cWofo @÷cflÂs @÷;"q !_ ..
h'g Olt x cyf{t\ o; k|sf/ lyof]Ù p;n] o; k|sf/ u¥of] . cyf{t\ s;}sf] hLjg–rl/qsf] gfd
…P]ltXoÚ xf] .
5}6f}+ cyf{klQ—
…cyf{bfkBt] ;f cyf{klQMÚ s]glrb'Rot]— …;T;' 3g]if' j[li6M, ;lt sf/0f] sføo{+ ejtLltÚ lsdq
k|;Hot]— …c;T;' 3g]if' j[li6/;lt sf/0f] r sføo{+ g ejtLltÚ h;/L s;}n] s;};Fu eGof] ls
æafbnsf] x'gfn] jiff{ / sf/0fsf] x'gfn] sfo{ pTkÌ x'G5Æ o;af6 gelgsg} of] bf];|f] s'/f l;4 x'G5
ls ælagf afbn jiff{ / lagf sf/0f sfo{ slxNo} x'g ;Sb}g .Æ
;ftf}+ ;Dej—
…;Dejlt ol:dg\ ; ;DejMÚ s;}n] eGb5 ls ædftf–lktfsf] ;Ësf] lagf ;Gtfgf]TklQ, s;}n]
d[ts Ao'FtfP, kxf8 p7fP, ;d'b|df 9'Ëf t}/fP, rGb|dfsf] 6'qmf kf/], k/d]Zj/sf] cjtf/ eof], dg'iosf]
;L+u b]lvof] / aGWofsf] k'q / k'qLsf] ljjfx ul/of]Æ OToflb ;a} c;Dej x'g\ . lsgeg] oL ;a}
s'/fx¿ ;[li6qmdsf] lj?4 5g\ / h'g s'/f] ;[li6qmdsf] cg's"n xf];\, ToxL …;DejÚ xf] .
cf7f}+ cefj—
…g ejlGt ol:dg\ ;f]˜efjMÚ h:tf] s;}n] s;};Fu eGof] ls æxfQL lnP/ cfOhÆ p;n] pxfF
xfQLsf] cefj b]v]/ hxfF xfQL lyof], ToxfFaf6 lnP/ cfof] .
oL cf7 k|df0f . logLx¿df h'g zAbdf P]ltXo / cg'dfgdf cyf{klQ, ;Dej / cefjsf]
u0fgf u/]df, t rf/ k|df0f /xg hfG5g\ . o; kfFr k|sf/sf] k/LIffn] ;Tof˜;Tosf] lgZro dg'ion]
ug{ ;Sb5, cGoyf ;Sb}g .
wd{ljz]ifk|;"tfb\ b|Jou'0fsd{;fdfGoljz]if;djfofgf+ kbfyf{gf+ ;fwDo{j}wDof{Eof+
tŒj1fgflÌM>]o;d\ .. —j}z]lifs -cWofo !÷cflÂs !÷;"q $_ ..
ha dg'ion] wd{sf] oyfof]Uo cg'i7fg ugf{n] kljq eP/ …;fwDo{Ú cyf{t\ h'g t'No wd{, h:t}
k[YjL h8 / hn klg h8Ù …j}wDo{Ú cyf{t\ k[YjL s7f]/ / hn sf]dnÙ o;} k|sf/n] b|Jo, u'0f, sd{,
;fdfGo, ljz]if / ;djfo 5M kbfy{x¿sf] tTj1fg cyf{t\ :j¿k1fgb]lv …lgM>]o;d\Ú df]IfnfO{ k|fKt
ub{5 .
k[lyJofk:t]hf]jfo'/fsfz+ sfnf] lbufTdf dg Olt b|Jofl0f . —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=%_ ..
k[YjL, hn, t]h, jfo', cfsfz, sfn, lbzf, cfTdf / dg oL gj b|Jo x'g\ .
lqmofu'0fjT;djflosf/0fldltb|JonIf0fd\ .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=!%_ ..
…lqmofZr u'0ffZr ljBGt] ol:dF:tt\ lqmofu'0fjt\Ú h;df lqmof, u'0f / s]jn u'0f g} /xf];\,
To;nfO{ …b|JoÚ eGb5g\ . tL b]lv k[YjL, hn, t]h, jfo', dg / cfTdf oL 5M b|Jo lqmof / u'0fjfnf
x'g\ . tyf cfsfz, sfn / lbzf oL tLg u'0fjfnf t x'g\ lsGt' lqmofjfnf xf]Ogg\ . -;djflo_ …;dj]t'+
zLn+ o:o tt\ ;djflo, k|fUj[lQŒj+ sf/0f+, ;djflo r tTsf/0f+ r ;djflosf/0fd\, nIot] o]g
tNnIf0fd\Ú h'g ldNgsf] :jefjo'Qm, sfo{n] sf/0f k"j{sfn:y x'G5, h;af6 lqmofu'0fo'Qm x'G5,
To;nfO{ b|Jo eGb5g\ . h;af6 nIo hflgG5, h;/L cfFvfn] ¿k hflgG5, To;nfO{ nIf0f eGb5g\ .
¿k/;uGw:kz{jtL k[lyjL .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=!_ ..
h;df ¿k, /;, uGw / :kz{ x'G5 To;nfO{ …k[YjLÚ elgG5 .
Jojl:ytM k[lyJof+ uGwM .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=@_ ..
k[YjLdf uGw, u'0f :jefljs 5 . ¿k, /; / :kz{ clUg, hn / jfo'sf] of]un] xf], hndf /;,
clUgdf ¿k, jfo'df :kz{ / cfsfzdf zAb :jefljs 5 .
¿k/;:kz{jTo cfkf] b|jfM l:gUwfM .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=@_ ..
¿k, /; / :kz{jfg\, b|jLe"t / sf]dn x'G5, To;nfO{ …hnÚ eGb5g\ . k/Gt' :jfefljs u'0f,
hnsf] /; xf], tyf ¿k–:kz{ clUg / jfo'sf] of]un] x'G5 .
cK;' zLttf .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=%_ ..
/ hndf zLtnTj klg u'0f :jfefljs xf] .
t]hf] ¿k:kz{jt\ .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=#_ ..
hf] ¿kjfnf / :kz{jfnf 5, Tof] …t]hÚ xf] . k/Gt' o;df ¿k :jfefljs / :kz{ jfo'sf] of]un]
ubf{ x'G5 .
:kz{jfg\ jfo'M .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=$_ ..
:kz{ u'0fjfnf …jfo'Ú xf] . k/Gt' o;df klg pi0ftf, zLttf, t]h / hnsf] of]un] x'G5 .
t cfsfz] g ljBGt] .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=%_ ..
¿k, /;, uGw / :kz{ cfsfzdf 5}g . lsGt'… zAbÚ g} cfsfzsf] u'0f xf] .
lgiqmd0f+ k|j]zgldTofsfz:o lnËd\ .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=@)_ ..
h;df k|j]z / lg:sg] x'G5, Tof] …cfsfzÚ sf] lnË xf] .
sføof{Gt/fk|fb'ef{jfRr zAbM :kz{jtfdu'0fM .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=@%_ ..
cGo k[YjL cflb sfo{x¿b]lv k|s6 gx'gfn] zAbÙ :kz{u'0fjfnf e"ld cflbsf] u'0f x'Fb}g . lsGt'
zAb cfsfzsf] g} u'0f xf] .
ck/:dÌk/+ o'uklRr/+ lIfk|ldlt sfnlnËflg .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=^_ ..
h;df ck/, k/, -o'ukt\_ Psk6s, -lr/d\_ ljnDa, -lIfk|d\_ zL3| OToflb k|of]u x'G5g\,
To;nfO{ …sfnÚ eGb5g\ .
lgTo]ijefjfblgTo]if' efjfTsf/0f] sfnfVo]lt .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=(_ ..
hf] lgTo kbfy{x¿df 5}g / clgTodf 5, o;}n] sf/0fdf g} sfn ;+1f xf] .
Ot Obldlt ot:tl2Zo+ lnËd\ .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=!)_ ..
oxfFb]lv of] k"j{, blIf0f, klZrd, pQ/, dfly, tn, h;df of] Jojxf/ x'G5, p;}nfO{ …lbzfÚ
eGb5g\ .
cflbTo;+of]ufb\ e"tk"jf{b\ eljiotf] e"tfRr k|frL .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=!$_ ..
h;af6 k|yd cflbTosf] ;+of]u ePsf] xf], 5, x'g]5, To;nfO{ …k"j{Ú lbzf eGb5g\, / hxfF c:t
x'G5, p;nfO{ …klZrdÚ, k"jf{led'v dg'iosf] bflxg]lt/ …blIf0fÚ / afofFlt/nfO{ …pQ/Ú lbzf elgG5 .
Pt]g lbuGt/fnflg JofVoftflg .. —j}z]lifs -c=@÷cf=@÷;"=!^_ ..
o;b]lv h'g k"j{–blIf0fsf] aLrdf lbzf 5 To;nfO{ …cfUg]oLÚ, blIf0f–klZrdsf] aLrnfO{
…g}C{ltÚ klZrd–pQ/sf] aLrsf] nflu …jfojLÚ / pQ/–k"j{sf] aLrsf] nflu …P]zfgLÚ lbzf eGb5g\ .
OR5få]ifk|oTg;'vb'Mv1fgfGofTdgf] lnËldlt .. —Gofozf:q -c=!÷cf=!÷;"=!)_ ..
h;df -OR5f_ /fu, -å]if_ j}/, -k|oTg_ k'?iffy{Ù ;'vÙ b'MvÙ -1fg_ hfÌ' u'0f xf], Tof] hLjfTdf .
j}z]lifsdf olt ljz]if 5—
k|f0ff˜kfglgd]iff]Gd]ifhLjgdgf]utLlGb|ofGt/ljsf/fM ;'vb'Mv]R5få]ifk|oTgfZrfTdgf] lnËflg ..
—j}z]lifs -cWofo #÷cflÂs @÷;"q $_ ..
-k|f0f_ leqaf6 jfo'nfO{ lgsfNg', -ckfg_ aflx/af6 jfo'nfO{ leq lng', -lgd]if_ cfFvfnfO{ tn
kfg'{, -pGd]if_ cfFvfnfO{ dfly p7fpg', -hLjg_ k|f0fnfO{ wf/0f ug'{, -dgM_ dgg ljrf/ cyf{t\ 1fg,
-ult_ oy]i6 udg ug'{, -OlGb|o_ OlGb|ox¿nfO{ ljifox¿df rnfpg', ltgaf6 ljifox¿sf] u|x0f ug'{,
-cGtlj{sf/_ If'wf, t[iff, Hj/, kL8f cflb ljsf/x¿ x'g', ;'v, b'Mv, OR5f, å]if / k|oTg oL ;a}
cfTdfsf lnË cyf{t\ sd{ / u'0f x'g\ .
o'ukH1fgfg'TklQd{g;f] lnËd\ .. —Gofozf:q -cWofo !÷cflÂs !÷;"q !^_ ..
h;af6 Ps sfndf b'O6f kbfy{sf] u|x0f, 1fg x'Fb}g, To;nfO{ …dgÚ eGb5g\ . of] b|Josf]
:j¿k / nIf0f elgof] . ca u'0fsf] af/]df atfOG5—
¿k/;uGw:kzf{M ;+VofM kl/df0fflg k[ySTj+ ;+of]u–ljefuf} k/Tjf˜k/Tj] a'4oM ;'vb'Mv]R5få]iff}
k|oTgfZr u'0ffM .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=^_ ..
¿k, /;, uGw, :kz{, ;+Vof, kl/df0f, k[ySTj, ;+of]u, ljefu, k/Tj, ck/Tj, a'l4, ;'v, b'Mv,
OR5f, å]if, k|oTg, u'?Tj, b|jTj, :g]x, ;+:sf/, wd{, cwd{ / zAb, oL @$nfO{ u'0f eGb5g\ .
b|Jof>øou'0fjfg\ ;+of]uljefu]ijsf/0fdgk]If Olt u'0fnIf0fd\ ..
—j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=!^_ ..
u'0f To;nfO{ eGb5g\ ls hf] b|Josf] cf>odf /xG5, cGo u'0fnfO{ wf/0f ub}{g, ;+of]u /
ljefux¿df sf/0f gxf];\, -cgk]If_ cyf{t\ Ps bf];|fsf] ck]Iff gxf];\, ltgsf] gfd …u'0fÚ xf] .
>f]qf]knlAwa'{'l4lgu|f{XoM k|of]u]0ff˜leHjlnt cfsfzb]zM zAbM .. —dxfefio -!÷!÷@÷@_ ..
h;sf] >f]qaf6 k|flKt x'G5 Tof] zAb, / h;nfO{ a'l4n] u|x0f ub{5 Tof] zAb, / h'g k|of]un]
k|sflzt x'G5 Tof] zAb, / cfsfz h;sf] b]z xf], To;nfO{ klg …zAbÚ elgG5 . g]qaf6 h;sf] u|x0f
x'G5 Tof] ¿k, lha|f]af6 h'g ldi6flb cg]s k|sf/sf] u|x0f x'G5 Tof] /;, gfl;sfaf6 h;sf] u|x0f x'G5
Tof] uGw, Tjrfaf6 h;sf] u|x0f x'G5 Tof] :kz{, Ps–lå OToflb ;+VofÖh;af6 kbfy{x¿sf] u0fgf
x'G5, -kl/df0f_ h;af6 tf}n cyf{t\ xn'sf] jf ef/L ljlbt x'G5, -k[ySTj_ Ps bf];|faf6 cnu, -;+of]u_
Ps bf];|f];Fu ldNg', -ljefu_ Ps ldn]sfsf] cg]s 6'qmf x'g', -k/Tj_ o;b]lv of] k/ 5 -ck/_ p;b]lv
of] j/ 5, -a'l4_ 1fg, -;'v_ cfgGb, -b'Mv_ Sn]z, -OR5f_ /fu, -å]if_ lj/f]w, j}/, -k|oTg_ cg]s
k|sf/sf] an k'?iffy{, -u'?Tj_ ef/Lkg, -b|jTj_ klUng', -:g]x_ k|Llt / lrKnf]kgf, -;+:sf/_ bf];|fsf]
of]ub]lv jf;gf x'g', -wd{_ Gofofr/0f / sl7gTjflb, -cwd{_ cGofofr/0f / sl7gtfb]lv lj?4
sf]dntf, oL @$ u'0f x'g\ .
pTIf]k0fdjIf]k0fdfs'~rg+ k|;f/0f+ udgldlt sdf{l0f .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=&_ ..
-pTIf]k0f_ dflylt/ r]i6f ug'{, -cjIf]k0f_ tnlt/ r]i6f ug'{, -cfs'~rg_ ;Íf]r ug'{–v'lDrg',
-k|;f/0f_ k}mng', -udg_ ;defudf ult ug'{ cyf{t\ rNg', cfpg'–hfg', 3'Dg' cflb x'G5g\, lognfO{ sd{
eGb5g\ . logsf] nIf0f—
Psb|Jodu'0f+ ;+of]uljefu]ijgk]Ifsf/0fldlt sd{nIf0fd\ .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=!&_ ..
…Ps+ b|Jodf>o cfwf/f] o:o tb]sb|Jod\, g ljBt] u'0ff] o:o ol:+d:tbu'0fd\, ;+of]u]if' ljefu]if'
rf˜k]Iff/lxt+ sf/0f+ tTsd{nIf0fd\Ú cyjf …ot\ lqmot] tTsd{, nIot] o]g tNnIf0fd\ sd{0ff] nIf0f+
sd{nIf0fd\Ú Ps b|Josf] cfl>t, u'0fb]lv /lxt, ;+of]u / ljefu x'gdf ck]Iff/lxt sf/0f xf], To;nfO{
…sd{Ú eGb5g\ .
b|Jou'0fsd{0ff+ b|Jo+ sf/0f+ ;fdfGod\ .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=!*_ ..
h'g sfo{–b|Jo, u'0f / sd{sf] sf/0f b|Jo xf], Tof] ;fdfGo b|Jo xf] .
b|Jof0ff+ b|Jo+ sføo{+ ;fdfGod\ .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=@#_ ..
h'g b|Jox¿sf] sfo{ b|Jo g} xf], Tof] sfo{kgb]lv ;a} sfo{x¿ ;fdfGo x'g\ .
b|JoTj+ u'0fTj+ sd{Tj~r ;fdfGoflg ljz]iffZr .. —j}z]lifs -c=!÷cf=@÷;"=%_ ..
b|Jox¿df b|Jokg, u'0fx¿df u'0fkg, sd{x¿df sd{kg oL ;a} …;fdfGoÚ / …ljz]ifÚ elgG5g\ .
lsgeg] b|Jox¿df b|JoTj ;fdfGo, / u'0fTj sd{Tjb]lv b|JoTj ljz]if xf], o;} k|sf/n] ;j{q hfÌ' .
;fdfGo+ ljz]if Olt a'4Øk]Ifd\ .. —j}z]lifs -c=!÷cf=@÷;"=#_ ..
;fdfGo / ljz]if, a'l4sf] ck]Iffn] l;4 x'G5g\ . h:t}— dg'io JolQmx¿df dg'ioTj ;fdfGo /
kz'Tjflbb]lv ljz]if tyf :qLTj / k'?ifTj logdf a|fXd0fTj, IflqoTj, j}ZoTj, z"b|Tj klg ljz]if x'g\ .
a|fXd0f JolQmx¿df a|fXd0fTj ;fdfGo / Iflqoflbb]lv ljz]if xf], o;} k|sf/n] ;j{q hfÌ' .
Ox]bldlt otM sfo{sf/0fof]M ; ;djfoM .. —j}z]lifs -c=&÷cf=@÷;"=@^_ ..
o;df of], h:t} b|Jodf lqmof, u'0fLdf u'0f, JolQmdf hflt, cjojdf cjojL, sfo{df sf/0f
cyf{t\ lqmof–lqmofjfg\, u'0f–u'0fL, hflt–JolQm, sfo{–sf/0f, cjoj–cjojL, logsf] lgTo ;DaGw
x'gfn] …;djfoÚ elgG5, / h'g b|Jox¿sf] k/:k/ ;DaGw x'G5, Tof] ;+of]u cyf{t\ clgTo ;DaGw xf] .
b|Jou'0fof]M ;hftLof/DesTj+ ;fwDo{d\ .. —j}z]lifs -c=!÷cf=!÷;"=(_ ..
h'g ;dfghftLos b|Jo / u'0fsf] sfo{sf] cf/De x'G5, To;nfO{ …;fwDo{Ú eGb5g\ . h:t}
k[YjLdf h8Tj wd{ / 36flbsfof]{TkfbsTj :j;b[z wd{ xf], To:t} hndf klg h8Tj / lxd cflb
:j;b[z sfo{sf] cf/De, k[YjLsf] ;fy hnsf] / hnsf] ;fy k[YjLsf] t'No wd{ xf] . cyf{t\
b|Jou'0fof]lj{hftLof/DesTj+ j}wDo{d\ of] ljlbt eof] ls h'g b|Jo / u'0fsf] lj?4 wd{ / sfo{sf] cf/De
xf], To;}nfO{ …j}wDo{Ú eGb5g\, h;/L k[YjLdf sl7gTj, z'isTj / uGwŒj wd{ hnb]lv lj?4 / hnsf]
b|jTj, sf]dntf / /;u'0fo'Qmkg k[YjLb]lv lj?4 5 .
sf/0ff˜efjfTsfof{˜efjM .. —j}z]lifs -c=!÷cf=@÷;"=!_ ..
sf/0fsf] gx'gfn], sfo{ slxNo} klg x'Fb}g .
sf/0fefjfTsfo{efjM .. —j}z]lifs -c=$÷cf=!÷;"=#_ ..
sf/0f ePdf dfq} sfo{ x'G5 .
g t' sfof{efjfTsf/0ffefjM .. —j}z]lifs -c=!÷cf=@÷;"=@_ ..
sfo{sf] cefjn] sf/0fsf] cefj x'Fb}g .
sf/0fu'0fk"j{sM sfo{u'0ff] b[i6M .. —j}z]lifs -c=@÷cf=!÷;"=@$_ ..
h;/L sf/0fdf u'0f x'G5g\, To;/L g} sfo{df klg x'G5g\ . kl/df0f b'O{ k|sf/sf] x'G5—
c0f'dxlblt tl:dlGjz]ifefjflåz]iffefjfRr .. —j}z]lifs -c=&÷cf=!÷;"=!!_ ..
-c0f'_ ;"Id, -dxt\_ 7"nf], ;fk]If xf] . h:t} q;/]0f' lnIff eGbf ;fgf] / åØ0f's eGbf 7"nf] xf],
tyf kxf8 k[YjL eGbf ;fgf], j[Ifx¿ eGbf 7"nf] xf] .
;lblt otf] b|Jou'0fsd{;' ;f ;Qf .. —j}z]lifs -c=!÷cf=@÷;"=&_ ..
h'g b|Jo, u'0f / sd{x¿df ;t\ zAb clGjt /xG5, cyf{t\ -;b\ b|Jod\–;g\ u'0fM—;Tsd{_ ;t\
b|Jo, ;t\ u'0f, ;t\ sd{ . cyf{t\ jt{dfg sfnjfrL zAbsf] cGjo ;a}sf] ;fydf /xG5 .
efjf]˜g'j[Q]/]j x]t'TjfT;fdfGod]j .. —j}z]lifs -c=!÷cf=@÷;"=$_ ..
h'g ;a}sf] ;fy cg'jt{dfg x'gfn] ;Qf¿k efj xf], To;nfO{ …dxf;fdfGoÚ elgG5 . of] qmd
efj¿k b|Jox¿sf] xf], / h'g cefj xf] Tof] kfFr k|sf/sf] x'G5 .
lqmofu'0fJokb]zfefjfTk|fu;t\ .. —j}z]lifs -c=(÷cf=!÷;"=!_ ..
lqmof / u'0fsf] ljz]if lgldQsf] cefjn] k|fs\ cyf{t\ k"j{ -c;t\_ lyPg . h:t} 36, j:qflb
pTklQsf] k"j{ lyPgg\, o;sf] gfd …k|fuefjÚ . bf];|f]—
;b;t\ .. —j}z]lifs -c=(÷cf=!÷;"=@_ ..
h'g eP/ /xFb}g . h:t} 36 pTkÌ eP/ gi6 x'G5, of] …k|Wj+;fefjÚ elgG5 . t];|f]—
;Rrf;t\ .. —j}z]lifs -c=(÷cf=!÷;"=$_ ..
h'g x'G5 / x'Fb}g klg . h:t} …cuf}/Zjf]˜gZjf] uf}MÚ of] 3f]8f ufO{ xf]Og / of] ufO{ 3f]8f xf]Og .
cyf{t\ 3f]8fdf ufO{sf] / ufO{df 3f]8fsf] cefj / ufO{df ufO{ / 3f]8fdf 3f]8fsf] efj 5 . o;nfO{
cGof]˜Gofefj elgG5 . rf}yf]—
oRrfGob;bt:tb;t\ .. —j}z]lifs -c=(÷cf=!÷;"=%_ ..
h'g k"jf]{Qm tLg} cefjb]lv leÌ 5, To;nfO{ …cToGtfefjÚ eGb5g\ . h:t}—…g/z[ËÚ cyf{t\
dg'iosf] ;L+u, …vk'ikÚ cfsfzsf] k"mn / …aGWofk'qÚ sf] k'q OToflb . kfFrf}+—
gfl:t 36f] u]x Olt ;tf] 36:o u]x;+;u{k|ltif]wM .. —j}z]lifs -c=(÷cf=!÷;"=!)_ ..
3/df 38f 5}g cyf{t\ cGoq 5, 3/sf] ;fy 38fsf] ;DaGw 5}g . logLx¿nfO{ kfFrf}+ cefj
elgG5 .
OlGb|obf]iffT;+:sf/bf]iffRrfljBf .. —j}z]lifs -c=(÷cf=@÷;"=!)_ ..
OlGb|ox¿sf] / ;+:sf/sf] bf]ifaf6 cljBf pTkÌ x'G5 .
t2'i6+ 1fgd\ .. —j}z]lifs -c=(÷cf=@÷;"=!!_ ..
h'g b'i6 1fg xf] cyf{t\ ljk/Lt 1fg xf], To;}nfO{ …cljBfÚ eGb5g\ .
cb'i6+ ljBf .. —j}z]lifs -c=(÷cf=@÷;"=!@_ ..
h'g cb'i6 cyf{t\ oyfy{ 1fg xf], To;nfO{ …ljBfÚ eGb5g\ .
k[lyJoflb¿k/;uGw:kzf{ b|JoflgToTjfblgTofZr .. —j}z]lifs -c=&÷cf=!÷;"=@_ ..
Pt]g lgTo]if' lgToTjd'Qmd\ .. —j}z]lifs -c=&÷cf=!÷;"=#_ ..
h'g sfo{¿k k[lyJoflb kbfy{ / pgdf ¿k, /;, uGw, :kz{ u'0f 5g\, oL ;a} b|Jox¿sf] clgTo
x'gfn] clgTo x'g\, / h'g o;af6 sf/0f¿k k[lyJoflb lgTo b|Jox¿df uGwflb u'0f 5g\, tL lgTo x'g\ .
;bsf/0fjlÌTod\ .. —j}z]lifs -c=$÷cf=!÷;"=!_ ..
h'g ljBdfg 5 / h;sf] sf/0f s'g} klg 5}g, Tof] lgTo xf] . cyf{t\ …;Tsf/0fjblgTod\Ú h'g
sf/0fjfnf sfo{¿k b|Jo u'0f xf], To;nfO{ clgTo elgG5 .
c:o]b+ sfo{+ sf/0f+ ;+of]lu lj/f]lw ;djflo r]lt n}lËsd\ . —j}z]lifs -c=(÷cf=@÷;"=!_ ..
o;sf] of], sfo{ jf sf/0f xf], OToflb ;djflo, ;+of]lu, Psfy{;djflo / lj/f]lw of] rf/
k|sf/sf] n}lËs cyf{t\ lnË–lnlËsf] ;DaGwn] 1fg x'G5 . …;djfloÚ h:tf] cfsfz kl/df0fjfnf xf],
…;+of]luÚ h:tf] z/L/ Tjrfjfnf xf], OToflbsf] lgTo ;+of]u x'G5, …Psfy{;djfloÚ Ps cy{df b'O6f /xg',
h:tf] sfo{¿k—:kz{ sfo{sf] lnË cyf{t\ hfÌ]jfnf xf], …lj/f]lwÚ—h:tf] e};s]sf] j[li6 x'g]jfnf j[li6sf]
lj/f]wL lnË xf] .
…JoflKtÚ—
lgotwd{;flxTod'eof]/]st/:o jf JoflKtM .. —;f+Vozf:q—@( ..
lghzSTo'b\ejldTofrfof{M .. —;f+Vozf:q—#! ..
cfw]ozlQmof]u Olt k~rlzvM .. —;f+Vozf:q—#@ ..
h'g b'O6} ;fWo ;fwg cyf{t\ l;4 ug{ of]Uo / h;af6 l;4 ul/G5 tL b'O6} cyjf Ps,
;fwgdfqsf] lglZrt wd{sf] ;xrf/ xf], To;}nfO{ …JoflKtÚ eGb5g\ . h:tf] w"d / clUgsf] ;xrf/
xf] ..@(.. tyf JofKt h'g w"d p;sf] lgh zlQmn] pTkÌ x'G5 cyf{t\ ha b]zfGt/df b"/ w'jfF hfG5
ta lagf clUgsf] of]un] klg w'jfF :jo+ /xG5, To;}sf] gfd JoflKt xf], cyf{t\ clUgsf] 5]bg, e]bg,
;fdYo{n] hnflb kbfy{ w"d¿kdf k|s6 x'G5 ..#!.. h:t} dxQŒjflbdf k|s[Toflbsf] Jofkstf /
a'4Øflbdf JofKotf wd{sf] ;DaGwsf] gfd JoflKt xf], h;/L zlQm cfw]o¿k / zlQmdfg\ cfwf/¿ksf]
;DaGw xf] ..#@.. OToflb zf:qx¿sf] k|df0fflbaf6 k/LIff u/]/ k9f];\ / k9fcf];\ . cGoyf
ljBfyL{x¿nfO{ ;Tosf] af]w slxNo} klg x'g ;Sb}g . h'g–h'g u|GynfO{ k9fpF5, To;–To;sf] k"jf]{Qm
k|sf/n] k/LIff u/]/ h'g ;To 7xl/G5, ToxL–ToxL u|Gy k9fcf];\ . h'g–h'g oL k/LIffx¿b]lv lj?4
x'G5g\, tL–tL u|Gyx¿ gk9f];\ / gk9fcf];\ . lsgeg]—
nIf0fk|df0ffEof+ j:t'l;l4M .. —Gofozf:q jfT:ofog efio -#÷!÷@*_ ..
nIf0f h:tf] ls uGwjtL k[YjL h'g k[YjL xf] Tof] uGwjfnL xf] . o:tf nIf0f / k|ToIfflb k|df0f,
oL b]lv ;a} ;Tof˜;To / kbfy{sf] lg0f{o x'g hfG5 . o;sf] lagf s]xL klg x'Fb}g .
k7g–kf7gsf] af/]df ljz]if ljlw -#=(_
ca k9\g–k9fpgsf] nflu k|sf/ n]lvG5— k|yd kfl0flgd'lgs[tlzIff h'g ls ;"q¿k xf], o;sf]
/Llt cyf{t\ o; cIf/sf] of] :yfg, of] k|oTg, of] s/0f xf] . h:t} …kÚ o;sf] cf]i7 :yfg, :k[i6 k|oTg
/ k|f0f tyf lha|f]sf] lqmof ug{'nfO{ …s/0fÚ eGb5g\ . o; k|sf/ oyfof]Uo ;a} cIf/x¿sf] pRrf/0f
dftf, lktf, cfrfo{n] l;sfOlbg' . tbgGt/ Jofs/0f cyf{t\ k|yd ci6fWofoLsf] ;"qx¿sf] kf7, h:t}
…j[l4/fb}r\Ú -ci6fWofoL cWofo !÷kfb !÷;"q !_ k]ml/ kbR5]b h:t} …j[l4M, cft\, P]r\Ú, kZrft\ ;df;
…cfRr P]Rr cfb}r\Ú, k]ml/ cy{— …cfb}rf+ j[l4;+1f lqmot]Ú cf, P], cf} sf] j[l4 ;+1f xf] . …tM k/f]
o:dfT; tk/:tfblk k/:tk/MÚ tsf/ h;b]lv k/ / h'g tsf/b]lv klg k/ xf];\, To;nfO{ …tk/Ú
elgG5 . o;af6 l;4 eof] ls h'g cfsf/b]lv k/ t\ / tsf/b]lv k/ P]r\ b'O6} tk/ x'g\ . tk/sf]
k|of]hg o; sf/0fn] xf] ls x|:j / Kn'tsf] j[l4 ;+1f ePg .
pbf/x0f …efuMÚ oxfF …eh\Ú wft'af6 …3`\Ú k|Toosf] k/ …3\, `\Ú sf] OT;+1f, nf]k, esf/:y
csf/sf] :yfgdf …cfÚ j[l4 eof] eg] t …efh\Ú . k'gM …h\Ú sf] u\ xf];\, csf/sf] ;fydf ldn]/ …efuMÚ
o:tf] k|of]u eof] .
…cWofoMÚ oxfF clwk"j{s …Oª\Ú wft'sf] x|:j Osf/sf] :yfgdf …3`\Ú k|Toosf] k/ …P]Ú j[l4 xf];\,
…cfo\Ú xf];\, ldn]/ …cWofoMÚ .
…gfosMÚ oxfF …gL`\Ú wft'sf] bL3{ O{sf/sf] :yfgdf …0j'n\Ú k|Toosf] k/ …P]Ú j[l4 xf];\, …cfoÚ
ldn]/ …gfosMÚ .
/ …:tfjsMÚ oxfF …:t'Ú wft'af6 …0j'n\Ú, x|:j psf/sf] …cf}Ú j[l4 …cfj\Ú cfb]z eP/ csf/df
ldNof] eg] t …:tfjsMÚ .
-s[`\_ wft'b]lv cufl8 …0j'n\Ú, k|Too p;sf] …0f\, n\Ú sf] OT;+1f eP/ nf]k, …j'Ú sf] :yfgdf
…csÚ cfb]z / Csf/sf] :yfgdf …cf/\Ú j[l4 eP/ …sf/sMÚ l;4 eof], / h'g–h'g ;"q cufl8 k5fl8sf],
k|of]udf nfUb5, To;sf] sfo{ ;a} atfOof];\ / v/Lkf6L cyjf sf7sf] kf6Ldf b]vfpFb}–b]vfpFb} sfFrf]
¿k wb}{ h:t} …eh±3`\±;'Ú . k|yd wft'sf] csf/sf] nf]ksf] kZrft\ 3\sf/ `\sf] nf]k eP/
…eh\±c±;'Ú o:tf] /Xof], k]ml/ …efu\±c±;'Ú, …efu±;'Ú k]ml/ efu¿F, k]ml/ efu¿+, k]ml/ efu\/ k'gM
efuM . h'g–h'g ;"qaf6 h'g–h'g sfo{ x'g' 5, To;–To;nfO{ k9]/ / n]Vg]–n]vfpg] ub}{ sfo{ ub}{–ub}{
hfg' . o; k|sf/n] k9\g]–k9fpg] ugf{n] /fd|f];Fu b[9 af]w x'G5 .
Ps k6s o;} k|sf/n] ci6fWofoL k9fP/ wft'kf7, cy{ / bz nsf/x¿sf] ¿k tyf k|lqmof
;lxt ;"qx¿sf] pT;u{ cyf{t\ ;fdfGo;"q h:t}— …sd{0o0f\Ú -ci6f=#÷@÷!_ sd{ pkkb nfu]sf] 5 eg]
t ;a} wft'n] dfq} c0f\ k|Too xf];\, h;/L …s'Desf/MÚ . kZrft\ ckjfb ;"q h:t} …cftf]˜g'k;u]{ sMÚ
-ci6f=#÷@÷#_ pk;u{leq sd{ pkkb nfu]sf] 5 eg] t cfsf/fGt wft'af6 …sÚ k|Too xf];\ . cyf{t\
h'g ax'Jofks h:tf] ls sdf]{kkb nfu]sf] 5 eg] t ;a} wft'af6 …c0f\Ú k|fKt x'G5, To;b]lv ljz]if
cyf{t\ cNk ljifo p;} k"j{ ;"qsf] ljifob]lv cfsf/fGt wft'sf] …sÚ k|Toon] u|x0f u/]/ lnof], h;/L
pT;u{sf] ljifodf ckjfb ;"qsf] k|j[lQ x'G5, To;/L ckjfbsf] ljifodf pT;u{sf] k|j[lQ x'Fb}g . h:t}
rqmjtL{ /fhfsf] /fHodf df08lns / e"ldbf/x¿sf] k|j[lQ x'G5, To:tf] df08lns /fhflbsf] /fHodf
rqmjtL{sf] k|j[lQ x'Fb}g . o;} k|sf/ kfl0flg dxlif{n] xhf/f}+ Znf]sx¿sf] aLrdf clvn zAb, cy{ /
;DaGwx¿sf] ljBf k|ltkflbt ul/lbPsf 5g\ .
wft'kf7sf] kZrft\ p0fflbu0fnfO{ k9fpgdf ;j{ ;'aGtsf] ljifo /fd|f];Fu k9fP/ k'gM bf];|f]
k6s zÍf, ;dfwfg, jflQ{s, sfl/sf, kl/efiffsf] 36gfk"j{s ci6fWofoLsf] låtLofg'j[lQ k9fcf];\ .
tbgGt/ dxfefio k9fcf];\ . cyf{t\ hf] a'l4dfg\, k'?iffyL{, lgisk6L, ljBfj[l4nfO{ rfxg]jfnf lgTo
k9f];\–k9fcf];\ t 8]9 jif{df ci6fWofoL / 8]9 jif{df dxfefio k9]/ tLg jif{df k"0f{ j}ofs/0f eP/
j}lbs / nf}lss zAbx¿sf] Jofs/0fb]lv af]w x'Fb} k'gM cGo zf:qx¿nfO{ zL3| k9\g–k9fpg ;Sb5 .
lsGt' h:tf] 7"nf] kl/>d Jofs/0fdf x'g] ub{5, To:tf] >d cGo zf:qx¿df ug{ kb}{g, / hlt af]w
lognfO{ k9\gfn] tLg jif{df x'G5, Tolt af]w s'u|Gy ;f/:jt, rlGb|sf, sf}d'bL, dgf]/dflbnfO{ k9\gfn]
krf; jif{df klg x'g ;Sb}g . lsgeg] hf] dxfzo dxlif{ hgx¿n] ;xhtf;Fu dxfg\ ljifo cfˆgf]
u|Gydf k|sflzt u/]sf 5g\, To:tf] oL If'b|fzo, dg'iosf] slNkt u|Gyx¿df s;/L x'g ;Sb5 / Û
dxlif{ hgx¿sf] cfzo, hxfF;Dd x'g ;Sb5 jxfF;Dd ;'ud / h;sf] u|x0fdf ;do yf]/} nfUb5, o;
k|sf/sf] x'G5 / If'b|fzo hgx¿sf] dg;f o:tf] x'G5 ls hxfF;Dd aÌ ;Sb5 ToxfF ;Dd sl7g /rgf
ug]{, h;nfO{ a8f] kl/>dn] cNk nfe p7fpg ;s"g\, h:t} kxf8nfO{ vÌ', sf}8Lsf] nfe kfpg' . cfif{
u|Gyx¿nfO{ k9\g' o:tf] xf] ls Ps uf]tf nufpg', ax'd"No df]ltnfO{ kfpg' .
Jofs/0fnfO{ k9]/ of:sd'lgs[t lg306' / lg?Qm 5M jf cf7 dlxgfdf ;fy{s k9f];\ /
k9fcf];\ . cGo gfl:tss[t cd/sf]zflbdf cg]s jif{ Joy{ gu'dfpg' . tbgGt/ lkËnfrfo{s[t
5Gbf]u|Gy h;af6 j}lbs nf}lss 5Gbx¿sf] kl/1fg, gjLg /rgf / Znf]s agfpg] /Llt klg oyfjt\
l;sf];\ . o; u|Gy / Znf]sx¿sf] /rgf tyf k|:tf/nfO{ rf/ dlxgfdf l;s]/ k9\g–k9fpg ;lsG5, /
j[Q/Tgfs/ cflb cNka'l4k|slNkt u|Gyx¿df cg]s jif{ g latfpg' . tTkZrft\ dg':d[lt, jfNdLls
/fdfo0f / dxfef/tsf] pBf]ukjf{Gtu{t ljb'/gLlt cflb /fd|f k|s/0f h;af6 b'i6 Jo;g b"/ xf];\ /
pQd ;Eotf k|flKt xf];\, To:t} sfJo/Llt cyf{t\ kbR5]b, kbfyf]{lQm, cGjo, ljz]io, ljz]if0f /
efjfy{nfO{ cWofksn] hgfOlbg' / ljBfyL{x¿n] hfGb} hfg' . lognfO{ Ps jif{ leq} k9]/ ;s"g\ .
tbgGt/ k"j{dLdf+;f, j}z]lifs, Gofo, of]u, ;f+Vo / j]bfGt cyf{t\ hxfF;Dd aÌ ;Sb5,
jxfF;Dd Clifs[t JofVof;lxt cyjf pQd ljåfg\x¿sf] ;/n JofVofo'Qm 5M zf:qx¿nfO{ k9f];\–
k9fcf];\ . k/Gt' j]bfGtsf] ;"qnfO{ k9\g eGbf k"j{ O{z, s]g, s7, k|Zg, d'08s, df08"So, P]t/]oL,
t}lQ/]oL, 5fGbf]Uo / a[xbf/0os oL bz pklgifb\x¿nfO{ k9]/ 5M zf:qx¿sf] efio j[lQ;lxt
;"qx¿nfO{ b'O{ jif{leqdf k9f];\ / k9fcf];\ . kZrft\ 5M jif{x¿sf] leqdf rf/} a|fXd0f cyf{t\ P]t/]o,
ztky, ;fd / uf]ky a|fXd0fx¿sf] ;lxt rf/} j]bx¿sf :j/, zAb, cy{, ;DaGw tyf lqmof;lxt
k9\g of]Uo 5 . o;df k|df0f—
S/w/a[ury</ -a?rh/ar> ik/la-U?dxI/Ty/ ved</ n iv?j/anait/ yae=W<a?m! ,

yae=WR<a?}/ #Ts/k?l< -/Ôm?Znute/ nak?meit/ }an?ivxUtpaPma .


—of] lg?Qm -!÷!*_ sf] dGq xf] ..
h;n] j]bsf] :j/ / kf7dfq k9]/ cy{nfO{ hfGb}g, Tof] h:tf] j[If–8fnL, kft, kmn, k"mn /
cGo kz'–wfGo cflbsf] ef/ p7fpF5, To:t} ef/jfx cyf{t\ ef/nfO{ p7fpg]jfnf xf], / h;n] j]bnfO{
k9\5 / pgsf oyfjt\ cy{ hfGb5, ToxL ;Dk"0f{ cfgGbnfO{ k|fKt eP/ b]xfGtsf] kZrft\ 1fgn]
kfkx¿nfO{ 5f]8]/, kljq wdf{r/0fsf] k|tfkn] ;jf{gGbnfO{ k|fKt x'G5 .
%/t Tv/> pZy/Ú d?dzR/ vac?mu/t Tv?> z&/{vÚ z&?[aeTyenam! ,

%/tae Tv?SmE t/Nv<1/? ivs?öe ja/yev/ pTy? %z/tI su/vasa?> . —CUj]b -d+=!)÷;"=&!÷d+=$_ ..
hf] cljåfg\ 5g\ ltgn] ;'Gbf;'Gb} klg ;'Gb}gg\, b]Vbfb]Vb} klg b]Vb}gg\, af]Nbfaf]Nb} klg af]Nb}gg\
cyf{t\ cljåfg\ hgx¿n] o; ljBf jf0fLsf] /x:onfO{ hfÌ ;Sb}gg\ / h;n] zAb, cy{ / ;DaGwnfO{
hfGb5 p;sf] nflu ljBf— h;/L ;'Gb/ j:q cfe"if0f wf/0f u/]sL, cfˆgf] kltsf] sfdgf ubL{ :qL
cfˆgf] z/L/ :j¿ksf] k|sfz kltsf] ;fd'Ì] ub{5]— To:t} ljBf ljåfg\sf] nflu cfˆgf] :j¿k k|sfz
ub{5, cljåfg\x¿sf] nflu xf]Og .
\/cae A/]re? pr/me Vyae?m/NyiS?mNde/va Aix/ ivñe? in;e/du> ,

yStÚ ved/ ikm&/ca k?ir:yit/ y #ÄiÖ/duSt #/me sma?ste . —CUj]b -d+=!÷;"=!^$÷d+=#(_ ..


h'g Jofks cljgfzL ;jf]{Ts[i6 k/d]Zj/df ;a} ljåfg\ / k[YjL ;"o{ cflb ;a} nf]s l:yt 5g\,
ls h;df ;a} j]bx¿sf] d'Vo tfTko{ xf], p; a|XdnfO{ h;n] hfGb}g, To;n] CUj]bflbb]lv s] ;'vnfO{
k|fKt ug{ g} ;Sb5 / < xf]Og–xf]Og lsGt' h;n] j]bnfO{ k9]/ wdf{Tdf, of]uL eP/ a|XdnfO{ hfGb5g\,
tL ;a} k/d]Zj/df l:yt eP/ d'lQm¿kL k/dfgGbnfO{ k|fKt x'G5g\ . o;}n] h]–hlt k9\g'–k9fpg' 5,
Tof] cy{1fg;lxt x'g'kb{5 . o; k|sf/n] ;a} j]bx¿nfO{ k9]/, …cfo'j]{bÚ cyf{t\ h'g r/s, ;'>'t cflb
Clif d'lg–k|0fLt j}Bs zf:q 5g\, ltgsf] cy{, lqmof, z:q–5]bg–e]bg, n]k, lrlsT;f, lgbfg, cf}ifw,
kYo, zf/L/, b]z, sfn / j:t'sf] u'0f 1fgk"j{s $ jif{sf] leqdf k9f];\–k9fcf];\ .
tbgGt/ …wg'j]{bÚ cyf{t\ h'g /fHo ;DaGwL sfd ug'{ 5, o;sf b'O{ e]b— Ps lgh
/fhk'?if;DaGwL / csf]{ k|hf;DaGwL xf] . /fhsfo{df ;a} ;ef, ;]gfsf] cWoIf, z:qf:qljBf, gfgf
k|sf/sf] Jo"xx¿sf] cEof; cyf{t\ h;nfO{ cfhef]ln …sjfhÚ eGb5g\ h'g ls zq';Fusf] n8fO{+sf]
;dodf lqmof ug'{kg]{ x'G5, To;nfO{ oyfjt\ l;sf];\ / h'g–h'g k|hfsf] kfng / j[l4 u/fpg] k|sf/
x'g\, ltgnfO{ l;s]/ Gofo k"j{s ;a} k|hfnfO{ k|;Ì /fvf];\, b'i6nfO{ oyfof]Uo b08 / >]i7x¿sf]
kfngsf] k|sf/ ;a k|sf/n] l;sf];\ . o; /fhljBfnfO{ b'O{–b'O{ jif{df l;s]/ …ufGwj{j]bÚ ls h;nfO{
ufgljBf klg eGb5g\, To;df :j/, /fu, /flu0fL, ;do, tfn, u|fd, tfg, jflbq, g[To, uLt cflbnfO{
oyfjt\ l;sf];\, k/Gt' d'Vo u/]/ ;fdj]bsf] ufg jflbqjfbgk"j{s l;sf];\ / gf/b;+lxtf cflb h'g–h'g
cfif{ u|Gy 5g\, ltgnfO{ k9f];\ k/Gt' eF8'jf, j]Zof / ljifof;lQmsf/s j}/fuLx¿sf] ube{zAbjt\ Joy{
cfnfk slxNo} gu/f];\, …cyj{j]bÚ ls h;nfO{ lzNkljBf eGb5g\ To;sf] kbfy{, u'0f–lj1fg–
lqmofsf}zn, gfgfljw kbfy{x¿sf] lgdf{0f, k[YjLb]lv lnP/ cfsfz–ko{Gtsf] ljBfnfO{ oyfjt\ l;s]/
cy{ cyf{t\ h;n] P]Zjo{nfO{ a9fpF5, To; ljBfnfO{ l;s]/ b'O{ jif{df …Hof]ltifzf:qÚ ;"o{l;4fGtflb
h;df aLhul0ft, cÍ, e"uf]n, vuf]n / e"ue{ljBf kb{5, To;nfO{ oyfjt\ l;sf];\ . tTkZrft\ ;a}
k|sf/sf] x:tlqmof, oGqsnf cflbnfO{ l;sf];\ . k/Gt' hlt u|x, gIfq, hGdkq, /flz, d'x"t{ cflbsf]
kmnsf] ljwfos u|Gyx¿ 5g\, ltgnfO{ e'm6f] ;De]m/ slxNo} klg gk9f];\ / gk9fcf];\ . o:tf] k|oTg
k9\g] / k9fpg]jfnfn] u/f];\ ls h;df aL; jf PSsfO{; jif{sf] leq ;du| ljBf pQd lzIff k|fKt
u/]/ dg'iox¿ s[ts[To x'Fb} ;bf cfgGbdf /x"g\ . hlt ljBf o; /Lltaf6 aL; jf PSsfO{; jif{x¿df
x'g ;Sb5, Tolt cGo k|sf/n] ztjif{df klg x'g ;Sb}g .
k|dfl0ft–ck|dfl0ft u|Gyx¿sf] ljifo -#=!)_
Clifk|0fLt u|Gyx¿nfO{ o; sf/0f k9\g'kb{5 ls pgLx¿ 7"nf ljåfg\, ;j{zf:qljt\ / wdf{Tdf
lyP / hf] cg[lif cyf{t\ h;n] cNk zf:q k9]sf 5g\ / h;sf] cfTdf kIfkft;lxt 5, ltgLx¿n]
agfPsf u|Gyx¿ klg To:t}vfn] x'g\ eg]/ hfÌ" .
k"j{dLdf+;fdfly Jof;d'lgs[t JofVof, j}z]lifsdfly uf}tdd'lgs[t k|z:tkfbefio, uf}tdd'lgs[t
Gofo;"qdfly jfT:ofogd'lgs[t efio, kt~hlnd'lgs[t ;"qdfly Jof;d'lgs[t efio, slknd'lgs[t
;f+Vo;"qdfly efu'l/d'lgs[t efio, Jof;d'lgs[t j]bfGt;"qdfly jfT:ofogs[t efio cyjf
af}wfogd'lgs[t efio j[lQ;lxt k9f];\–k9fcf];\, OToflb ;"qx¿nfO{ sNk cËdf klg uÌ'kb{5 . h:t}
Cu\, oh'M, ;fd, cyj{ rf/} j]b O{Zj/s[t x'g\ To:t} P]t/]o, ztky, ;fd / uf]ky rf/} a|fXd0fÙ lzIff,
sNk, Jofs/0f, lg306'–lg?Qm, 5Gb / Hof]ltif 5M j]bx¿sf] cËÙ dLdf+;flb 5M zf:q j]bx¿sf pkfËÙ
cfo'j]{b, wg'j]{b, ufGwj{j]b / cyj{j]b oL rf/} j]bx¿sf pkj]b OToflb ;a} Clif–d'lgn] agfPsf
u|Gyx¿ x'g\ . logdf klg h'g–h'g j]blj?4 k|tLt x'G5, ltg–ltgnfO{ 5f]l8lbg', lsgeg] j]b O{Zj/s[t
x'gfn] lge|f{Gt, …:jtMk|df0fÚ cyf{t\ j]bsf] k|df0f j]b g} x'G5 . a|fXd0fflb ;a} u|Gy …k/tMk|df0fÚ cyf{t\
logsf] k|df0f j]bfwLg xf] . j]bsf] ljz]if JofVof …CUj]bflbefioe"ldsfÚ df x]g'{xf];\ / o; u|Gydf klg
cufl8 n]Vg]5' .
ca h'g kl/Tofusf of]Uo u|Gyx¿ 5g\, ltgsf] kl/u0fg ;+If]kn] ul/G5 . cyf{t\ h'g–h'g tn
u|Gy n]Vg]5', tL–tL hfnu|Gy ;Demg'kb{5 . Jofs/0fdf sftGq, ;f/:jt, rlGb|sf, d'Uwaf]w, sf}d'bL,
z]v/, dgf]/dflb . sf]zdf cd/sf]zflb . 5Gbu|Gyx¿df j[Q/Tgfs/flb . lzIffdf …cy lzIff+ k|jIofld
kfl0fgLo+ dt+ oyfÚ OToflb . Hof]ltifdf zL3|af]w, d'x"t{lrGtfdl0f cflb . sfJodf gflosfe]b,
s'jnofgGb, /3'j+z, df3 . ls/ftfh'{gLoflb . dLdf+;fdf wd{l;Gw', j|tfsf{lb . j}z]lifsdf ts{;+u|xflb .
Gofodf hfubLzL cflb . of]udf x7k|bLlksflb . ;f+Vodf ;f+VotŒjsf}d'Bflb . j]bfGtdf of]ujfl;i7,
k~rbZoflb . j}Bsdf zfË{w/flb . :d[ltx¿df Ps dg':d[lt o;df klg k|lIfKt -kl5 ylkPsf_
Znf]sx¿nfO{ 5f]8]/ cGo ;a} :d[lt, ;a} tGq u|Gy, ;a} k'/f0f, ;a} pkk'/f0f, t'n;Lbf;s[t efiff
/fdfo0f, ?lSd0fLdËnflb / ;j{efiffu|Gy, oL ;a} skf]nslNkt ldYofu|Gy x'g\ .
k|Zg— s] oL u|Gyx¿df s]xL klg ;To 5}g t <
pQ/— yf]/} ;To t 5 k/Gt' o;sf] ;fydf y'k|} c;To klg 5 . o;af6 …ljif;Dk[QmfÌjt\
TofHofMÚ h;/L cTo'Qd cÌ ljifn] o'Qm x'gfn] 5f]8\gof]Uo x'G5, To:t} oL u|Gyx¿ x'g\ .
k|Zg— s] tkfO{+n] k'/f0f Oltxf;nfO{ dfÌ'x'Fb}g <
pQ/— xf] dfGb5', k/Gt' ;TonfO{ dfGb5', ldYofnfO{ xf]Og .
k|Zg— s'g ;To / s'g ldYof xf] t <
pQ/— a|fXd0ffgLltxf;fg\ k'/f0fflg sNkfg\ ufyf gf/fz+;Ll/lt .. –of] u[Xo;"qflbsf] jrg xf] ..
t'ngf—cfZjnfog -u[= ;"= c=#÷s+=#÷d+=!–@_Ù t}lQ/Lo cf/0os -k|kf=@÷cg'=(_ ..
h'g P]t/]oflb, ztkyflb, a|fXd0f n]lvof] pg}sf Oltxf;, k'/f0f, sNk, ufyf / gf/fz+;L kfFr
gfd x'g\, >Ldb\efujtflbsf] gfd k'/f0f xf]Og .
k|Zg— h'g TofHo u|Gyx¿df ;To 5, ltgnfO{ u|x0f lsg ub}{gf} <
pQ/— h]–hlt ltgdf ;To 5, ;f]–;f] j]bflb ;To zf:qx¿sf x'g\, / ldYof hlt ;a} pg}sf
3/sf x'g\ . j]bflb ;To zf:qx¿nfO{ :jLsf/ ugf{;fy ;a} ;Tosf] u|x0f e}xfNb5 . hf] s;}n] oL
ldYof u|Gyx¿af6 ;Tosf] u|x0f ug{ rfxG5g\ eg] t ldYof klg 3fF6Ldf 6fFl;P/ a]l/g] 5 . o;}n]
…c;Told>+ ;To+ b"/t:TofHoldltÚ c;Ton] o'Qm u|Gy:y ;TonfO{ klg 5f]l8lbg' kb{5, h;/L ljifo'Qm
cÌnfO{ .
k|Zg— ltd|f] dt s] xf] <
pQ/— j]b cyf{t\ h]–h] j]bdf ug{ / 5f]8\gsf] nflu lzIff ul/Psf] 5, To;}nfO{ xfdLn] oyfjt\
ug{–5f]8\g dfGb5f}+ . h; sf/0fn] j]b xfdLnfO{ dfGo 5, o;}n] xfd|f] dt j]b xf] . o:tf] dfg]/ g} ;a}
dg'ion], ljz]if u/]/ cfo{x¿n] P]sdTo eP/ /xg'kb{5 .
k|Zg— h:tf] ;Tof˜;To / Ps–bf];|fsf u|Gyx¿sf] k/:k/ lj/f]w 5, To:t} cGo zf:qx¿df
klg 5 . h:tf] ;[li6 ljifodf 5M zf:qsf] lj/f]w 5— dLdf+;f sd{, j}z]lifs sfn, Gofo k/df0f', of]u
k'?iffy{, ;f+Vo k|s[lt / j]bfGtzf:q a|Xdaf6 ;[li6sf] pTklQ dfGb5, s] of] lj/f]w xf]Og <
pQ/— xf]Og, k|yd t lagf ;f+Vo / j]bfGtsf] csf{ rf/ zf:qx¿df ;[li6sf] pTklQ k|l;4
n]v]sf] 5}g / logdf lj/f]w klg 5}g, lsgeg] ltdLnfO{ lj/f]wflj/f]wsf] 1fg 5}g . d ltdL;Fu ;f]W5'
ls lj/f]w s'g :yndf x'G5 < s] Ps ljifodf cyjf leÌ–leÌ ljifodf <
k|Zg— Ps ljifodf cg]sf}+sf] k/:k/ lj?4 syg xf];\, To;nfO{ aNn lj/f]w eGb5g\ . oxfF
klg ;[li6 Pp6} ljifo xf] .
pQ/— s] ljBf Pp6f 5 jf b'O6f < Pp6f xf] . olb Ps 5 eg] t Jofs/0f, j}Bs, Hof]ltif
cflbsf leÌ–leÌ ljifo lsg 5g\ < h:tf] ls Ps ljBfdf cg]s ljBfsf] cjojx¿sf], Ps–csf{;Fu
leÌ k|ltkfbg x'G5, To;/L g} ;[li6 ljBfsf] leÌ–leÌ 5M cjojx¿sf] 5M zf:qx¿df k|ltkfbg
ugf{n] logdf s]xL klg lj/f]w 5}g . h:tf] 3}+6f] agfpgdf sd{, ;do, df6f], ljrf/, ;+of]u–
ljof]uflbsf] k'?iffy{, k|s[ltsf] u'0f / s'dfn]sf] sf/0f xf,] To;/L g} ;[li6sf] h'g sd{ sf/0f xf], To;sf]
JofVof dLdf+;fdf, ;dosf] JofVof j}z]lifsdf, pkfbfg sf/0fsf] JofVof Gofodf, k'?iffy{sf] JofVof
of]udf, tŒjx¿sf] cg'qmdaf6 kl/u0fgsf] JofVof ;f+Vodf / lgldQsf/0f hf] k/d]Zj/ xf], To;sf]
JofVof j]bfGtzf:qdf 5, o;df s'g} klg lj/f]w 5}g . h:tf] j}Bszf:qdf lgbfg, lrlsT;f, cf}iflw–
bfg / kYosf] k|s/0f leÌ–leÌ slyt 5g\ k/Gt' ;a}sf] l;4fGt /f]usf] lgj[lQ xf], To;/L g} ;[li6sf
5M sf/0f 5g\, logdf Ps–Ps sf/0fsf] JofVof Ps–Ps zf:qsf/n] u/], o;}n] logLx¿df s]xL klg
lj/f]w 5}g . o;sf] ljz]if JofVof ;[li6k|s/0fdf ug]{5' .
h'g ljBf k9\g–k9fpgsf] nflu lj£g kfb{5, ltgnfO{ 5f]l8lbg' . h:t} s';Ë cyf{t\ b'i6 ljifoL
hgx¿sf] ;ËÙ b'i6Jo;g h:t} dBflb ;]jg / j]ZofudgflbÙ afNofj:yfdf ljjfx cyf{t\ @% jif{b]lv
k"j{ k'?if / !^ jif{b]lv k"j{ :qLsf] ljjfx x'g hfg', k"0f{ a|Xdro{ gx'g'Ù /fhf, dftf, lktf /
ljåfg\x¿sf] k|]d j]bflb zf:qx¿sf] k|rf/df gx'g'Ù cltef]hg, clthfu/0f ug'{, k9\g–k9fpg k/LIff
lng jf lbgdf cfn:o jf sk6 ug'{Ù ;jf]{kl/ ljBfsf] nfe g;Demg'Ù a|Xdro{n] jLo{, an, a'l4,
k/fqmd, cf/f]Uo, /fHo, wgsf] j[l4 gdfÌ'Ù O{Zj/sf] WofgnfO{ 5f]8]/ cGo kfiff0fflb h8–d"lt{sf]
bz{gdf Joy{ ;do gi6 ug'{Ù dftf, lktf, cltly / cfrfo{, ljåfg\ lognfO{ ;Tod"lt{dfg\ dfg]/ ;]jf /
;T;Ë gug'{Ù j0ff{>dsf] wd{ 5f]8]/ pmWj{k'08«, lqk'08«, ltns, s07L, dfnfwf/0f, PsfbzL, qof]bzL
cflbsf] j|t ug'{Ù uofsfzL cflb tLy{ / /fd, s[i0f, gf/fo0f, lzj, eujtL, u0f]zflbsf] gfd:d/0fn]
kfk b"/ x'g] ljZjf; ug'{Ù kfv08Lx¿sf] pkb]zn] ljBf k9\gdf c>4f x'g'Ù ljBf, wd{, of]u k/d]Zj/sf]
pkf;gfsf] lagf, ldYof–k'/f0fgfds efujtflbsf] syflbaf6 d'lQmnfO{ dfÌ'Ù nf]en] wgflbdf k|j[Q
eP/, ljBfdf k|Llt g/fVg'Ù otf–ptf Joy}{ 3'Db}/fVg'Ù OToflb ldYof Jojxf/x¿df km;]/ a|Xdro{ /
ljBfsf] nfeb]lv /lxt x'Fb} /f]uL / d"v{ aGb5g\ .
cfhef]lnsf ;Dk|bfoL / :jfyL{ a|fXd0f cflb h;n] c¿nfO{ ljBf / ;T;+uaf6 x6fP/ cfˆgf]
hfndf km;fpFb} pgLx¿sf] tg, dg, wg gi6 ul/lbG5g\, / rfxG5g\ ls hf] Iflqoflb j0f{ k9]/ ljåfg\
eP eg] t xfd|f] kfv08hfnaf6 5'6]/ xfd|f] 5nnfO{ lrGb}, xfd|f] ckdfg ug]{5g\ . OToflb lj£gx¿nfO{
/fhf / k|hfn] b"/ u/]/ cfˆgf 5f]/f / 5f]/Lx¿nfO{ ljåfg\ agfpgsf] nflu tg, dg, wgn] k|oTg ug]{
ug'{ .
:qL Pj+ z"b|sf] nflu cWoog ljlw -#=!!_
k|Zg— s] :qL / z"b|n] klg j]b k9\g] t < olb logLx¿n] k9] eg] t k]ml/ xfdLn] s] ug]{ lg <
/ logLx¿n] k9\gsf] nflu k|df0f klg t 5}g, h:tf] oxfF lgif]w 5—
:qLz"b|f} gfwLoftfldlt >'t]M .. —j]bfGtbz{g zf+s/efio -cWofo @÷kfb #÷;"q $_ ..
:qL / z"b| gk9"g\ of]— >'lt xf] .
pQ/— ;a} :qL / k'?if cyf{t\ dg'iodfqsf] k9\g] clwsf/ xf], / ltdL s'jfdf kl//fv / of]
>'lt klg ltd|} skf]nsNkgfaf6 ePsf] xf] . s'g} k|fdfl0fs u|Gysf] xf]Og, / ;a} dg'ionfO{ j]bflb
k9\g–;'Ìsf] nflu clwsf/sf] k|df0f oh'j]{bsf] 5AaL;f}+ cWofodf bf];|f] dGq 5—
ywe/ma< vaC<a? kLy/a[Im/avda?in/ jne?_y> ,

ä/ü/r/aj/Nya_ya‡ zU/Ôay/ cayRa?y c/ Svay/ car?[ay c , —oh'j]{b -cWofo @^÷dGq @_ ..


k/d]Zj/n] eGb5 ls -oyf_ h;/L d -hg]EoM_ ;a} dg'iox¿sf] nflu, -Odfd\_ o;,
-sNof0fLd\_ sNof0f cyf{t\ ;+;f/ / d'lQmsf] ;'vnfO{ lbg,] -jfrd\_ CUj]bflb rf/} j]bx¿sf] jf0fLsf]
-cf, jbflg_ pkb]z ub{5', To;/L g} ltdLn] klg u/ .
oxfF s;}n] k|Zg u/f];\ ls …hgÚ zAbn] låhx¿sf] u|x0f ug'{kb{5 lsgeg] :d[Toflb u|Gyx¿df
a|fXd0f, Iflqo, j}ZonfO{ g} j]bx¿ k9\g] clwsf/ n]v]sf] 5, :qL / z"b|flbnfO{ xf]Og .
pQ/— -a|Xd/fhGofEof+_ OToflb . x]/ Û k/d]Zj/ :jo+ eGb5 ls d}n] a|fXd0f, Iflqo
-cøof{o_ j}Zo -z"b|fo_ z"b| / -:jfo_ cfˆgf] e[To jf :qLoflb -c/0ffo_ / cltz"b|flbsf] nflu klg
j]bx¿sf] k|sfz u/]sf] 5', cyf{t\ ;a} dg'io j]bnfO{ k9\g]–k9fpg] / ;'Ì]–;'gfpg] u/]/ lj1fgnfO{
a9fpFb} /fd|f] s'/fsf] u|x0f / g/fd|f] s'/fsf] Tofu u/]/ b'Mvaf6 5'6 \b} cfgGbnfO{ k|fKt u¿g\ . eg Û
ca ltd|f] s'/f dfÌ] ls O{Zj/sf] < k/d]Zj/sf] s'/f cjZo dfggLo 5 . oltn] klg hf] s'g} o;nfO{
dfGb}g eg], To;nfO{ gfl:ts elgG5 . lsgeg] …gfl:tsf] j]blgGbsMÚ -dg':d[lt @÷!!_ j]bx¿sf]
lgGbs / gdfÌ]nfO{ gfl:ts eGb5g\ . s] k/d]Zj/n] z"b|sf] enfO rfxFb}g / < s] O{Zj/ kIfkftL xf] /
j]bnfO{ k9\g–;'ÌnfO{ z"b|sf] nflu lgif]w / låhx¿sf] nflu ljlw ug]{ < olb k/d]Zj/sf] clek|fo
z"b|flbsf] nflu k9fpg] ;'gfpg] x'Gy]g eg] t logsf] z/L/df jfs\ / >f]q–OlGb|o lsg /RYof] < h;/L
k/dfTdfn] k[YjL, hn, clUg, jfo', rGb|, ;"o{ / cÌflb kbfy{ ;a}sf] nflu agfPsf] xf], To;/L g} j]b
klg ;a}sf nflu k|sflzt u/]sf] xf], / hxfF st} lgif]w u/]sf] 5, To;sf] of] clek|fo xf] ls h;nfO{
k9\g]–k9fpgfn] s]xL klg cfpFb}g, Tof] lga'{l4 / d"v{ x'gfn] z"b| slxG5 . To;nfO{ k9\g–k9fpg Joy{
5, / h'g :qLx¿sf nflu lgif]w ub{5f}, Tof] ltd|f] d"v{tf, :jfy{tf / lga'{l4tfsf] k|efj xf] . x]/ Û j]bdf
sGofx¿n] k9\gsf] nflu k|df0f—
ä/ü/cYYRea?[ k/Ny/a3?/ yuva?n< ivNdte/ pit?m! , —cyj{j]b -sf08 !!÷cg'=#÷k|=@$÷;"=%÷d+=!*_ ..
h;/L s]6f] a|Xdro{;]jgn] k"0f{ ljBf / ;'lzIffnfO{ k|fKt u/]/ o'jtL, ljb'ifL, cfˆgf] cg's"n
lk|o ;b[z :qLx¿sf] ;fydf ljjfx ub{5, To:t} -sGof_ s'df/L -a|Xdro]{0f_ a|Xdro{ ;]jgn] j]bflb–
zf:qnfO{ k9]/ k"0f{ljBf / pQd lzIffnfO{ k|fKt u/]/ o'jtL x'Fb} k"0f{ o'jfj:yfdf cfˆgf] ;b[z lk|o
ljåfg\ -o'jfgd\_ k"0f{ o'jfj:yfo'Qm k'?ifnfO{ -ljGbt]_ k|fKt u/f];\ . o;}n] :qLx¿n] klg a|Xdro{ /
ljBfnfO{ u|x0f cjZo ug'{kb{5 .
k|Zg— s] :qLx¿n] klg j]bnfO{ k9\g] t <
pQ/— cjZoÙ x]/ Û >f}t;"qflbdf—
Od+ dGq+ kTgL k7]t\ ..
cyf{t\ :qL o1df o; dGqnfO{ k9f];\ . h;n] j]bflb zf:qnfO{ k9]sL g} 5}g eg] t o1df
:j/;lxt dGqx¿sf] pRrf/0f / ;+:s[tefif0f s;/L ug{ ;Sb5] < ef/tjif{sL :qLx¿df e"if0f¿k
ufuL{ cflb j]bflb zf:qx¿nfO{ k9]/ k"0f{ ljb'ifL ePsL lyOg\, of] ztkya|fXd0f -sf08 !$_ df :ki6
n]lvPsf] 5 . olb h'g k'?if ljåfg\ / :qL cljb'ifL / :qL ljb'ifL / k'?if cljåfg\ eP eg] t lgTok|lt
b]jf;'/–;+u|fd 3/df dlRrO/fVb5, k]ml/ ;'v sxfF < o;}n] hf] :qL gk9\g] eP t sGofx¿sf]
kf7zfnfdf cWoflksf s;/L x'Gy] tyf /fhsfo{ GofofwLzTjflb, u[xf>dsf] sfo{ h'g kltn] :qL /
:qLn] kltnfO{ k|;Ì /fVg], 3/sf] ;a} sfd :qLsf] cfwLg /xg', OToflb sfd lagf ljBfsf] /fd|f];Fu
slxNo} klg x'g ;Sb}g .
x]/ Û cfof{jQ{sf /fhk'?ifx¿sf :qLx¿ wg'j]{b cyf{t\ o'4ljBf klg /fd|f];Fu hfGby] . lsgeg]
olb hfg]sf x'Gy]gg\ eg] t s}s]oL cflb bz/y cflbsf ;fydf o'4df s;/L hfg ;Sy] / o'4 ug{
;Sy] < o;}n] a|fXd0fLnfO{ ;a} ljBf, IflqofnfO{ ;a} ljBf / o'4 tyf /fhljBfljz]if, j}ZofnfO{
Jojxf/ ljBf / z"b|fnfO{ kfsflb ;]jfsf] ljBf cjZo k9\g'kb{5 . h;/L k'?ifn] Jofs/0f, wd{ / cfˆgf]
Jojxf/sf] ljBf yf]/}df klg cjZo k9\g'kb{5, To;/L g} :qLx¿n] klg Jofs/0f, wd{, j}Bs, ul0ft,
lzNkljBf t cjZo l;Sg'kb{5 . lsgeg] lognfO{ l;s] lagf ;Tof˜;Tosf] lg0f{o, kToflbb]lv cg's"n
jt{dfg, oyfof]Uo ;Gtfgf]TklQ, ltgsf] nfng–kfng, j4{g / ;'lzIff ug'{, 3/sf] ;a} sfo{df h:tf]
rflxG5 To:t} ug'{ . j}Bs ljBfn] cf}ifwjt\ cÌkfg agfpg] . h;af6 3/df /f]u slxNo} gcfcf];\ /
;a} hgf ;bf cfglGbt /x"g\ . lzNkljBfnfO{ ghflgsg 3/ agfpg', j:q cfe"if0f cflbsf] agfpg'–
agfpg nufpg', ul0ft ljBfsf] lagf ;a}sf] lx;fa ;lDemg'–;Demfpg', j]bflb zf:qljBfsf] lagf
O{Zj/ / wd{nfO{ ghfg]/ cwd{b]lv slxNo} aRg ;Sg] lyPgg\ . o;}n] pgLx¿ g} wGo / s[ts[To x'g\
ls h;n] cfˆgf ;GtfgnfO{ a|Xdro{, pQd lzIff / ljBfn] z/L/ / cfTdfnfO{ k"0f{ an lbg ;s"g\,
h;af6 tL ;Gtfg dft[, lkt[, klt, ;f;", Zj;'/, /fhf, k|hf, l5d]sL, Oi6 ldq / ;Gtfgflb;Fu
oyfof]Uo wd{n] rn"g\ . oxL sf]z cIfo xf], o;nfO{ hlt Joo u¥of] plt a9\b} hfG5, cGo ;a} sf]z
Joo ugf{n] 36\b} hfG5 / efua08fdf klg lghefu lnG5g\, / ljBfsf]znfO{ rf]/n] rf]g{ ;Sb}g g t
efua08f g} nufpg'k5{ . o; sf]znfO{, /Iff / j[l4 u/fpgsf] nflu ljz]if /fhf / k|hf g} x'g\ .
sGofgf+ ;Dk|bfg+ r s'df/f0ff+ r /If0fd\ .. —dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !%@_ ..
/fhfsf] sfd xf] ls ;a} sGof / s'df/x¿nfO{ pQm ;dob]lv pQm ;do;Dd a|Xdro{df
/fv]/ ljåfg\ u/fpg' . hf] s;}n] o; cf1fnfO{ gdfg]df t p;sf dftf–lktfnfO{ b08 lbg' cyf{t\
/fhfsf] cf1fb]lv cf7 jif{sf] kZrft\ s]6f jf s]6L s;}sf] 3/df /xFg glbg' lsGt' cfrfo{s'ndf
/x"g\ . ha;Dd ;dfjQ{gsf] ;do gcfcf];\ ta;Dd ljjfx x'g gkfcf];\ .
;j]{iffd]j bfgfgf+ a|Xdbfg+ ljlziot] . jfo{Ìuf]dxLjf;l:tnsf~rg;lk{iffd\ ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @##_ ..
;+;f/df hlt klg bfg 5g\ . cyf{t\ hn, cÌ, uf}, k[YjL, j:q, ltn, ;'j0f{ / 3[tflb oL ;a}
bfgx¿ eGbf j]bljBfsf] bfg clt>]i7 xf] . o;}n] hf];Fuaf6 hlt aÌ ;Sb5 Tolt g} k|oTg tg, dg,
wgn] ljBfsf] j[l4df Joo ug]{ u/f}+ . h'g b]zdf oyfof]Uo a|Xdro{, ljBf / j]bf]Qm wd{sf] k|rf/ x'G5,
ToxL b]z ;f}efUojfg\ x'G5 . of] a|Xdrof{>dsf] lzIff ;+If]kn] n]lvof] . o; eGbf cufl8 rf}yf]
;d'Nnf;df ;dfjQ{g, ljjfx / u[xf>dsf] lzIffsf] af/]df n]lvg]5 .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift] lzIffljifo]
t[tLoM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..#..

-$_ Rff}yf] ;d'Nnf;
;dfjQ{g, ljjfx Pj+ u[x:yf>dsf] ljlw
;dfjQ{gsf] ljifo -$=!_
j]bfgwLTo j]bf} jf j]b+ jflk oyfqmdd\ . cljKn'ta|Xdrof]{ u[x:yf>ddfljz]t\ ..!..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s @_ ..
ha oyfjt\ a|Xdro{ cfrfof{g's"n rn]/, wd{n] rf/} j]b, tLg, b'O{ jf Ps j]bnfO{ ;fËf]kfË
k9]/ h;sf] a|Xdro{ vl08t gePsf] xf];\, Tof] :qL jf k'?if u[xf>ddf k|j]z u/f];\ .
t+ k|tLt+ :jwd]{0f a|Xdbfox/+ lkt'M . ;|lUj0f+ tNk cf;Lgdx{o]Tk|yd+ ujf ..@..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s #_ ..
Hff] oyfjt\ :jwd{ cyf{t\ h'g cfrfo{ / lziosf] xf], To;b]lv o'Qm lktf hgs jf cWofksb]lv
a|Xdbfo cyf{t\ ljBf¿k efunfO{ u|x0f, dfnfsf] wf/0f ug]{jfnf, cfˆgf] knËdf a;]sf cfrfof{nfO{
k|yd uf]bfgn] ;Tsf/ u/f];\ . o:t} nIf0fo'Qm ljBfyL{nfO{ klg sGofsf] lktfn] uf} lbP/ ;Ts[t
u/f];\ .
u'?0ffg'dtM :gfTjf ;dfj[Qf] oyfljlw . påx]t låhf] efof{+ ;j0ff{+ nIf0fflGjtfd\ ..#..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s $_ ..
u'?sf] cf1f lnP/, :gfg u/]/, u'?s'nb]lv cg'qmdk"j{s cfP/ a|fXd0f, Iflqo, j}Zo cfˆgf]
j0ff{g's"n ;'Gb/ nIf0fo'Qm sGof;Fu ljjfx u/f];\ .
c;lk08f r of dft'/;uf]qf r of lkt'M . ;f k|z:tf låhftLgf+ bf/sd{l0f d}y'g] ..$..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s %_ ..
h'g sGof dftfsf] s'nsf] 5M k':tfx¿df gxf];\ / lktfsf] uf]qsf] klg gxf];\, To; sGof;Fu
ljjfx ug'{ plrt x'G5 .
6f9f ljjfx ubf{sf kmfObfx¿ -$=@_
o;sf] of] k|of]hg xf] ls—
k/f]Iflk|of Oj lx b]jfM k|ToIflåifM .. —ztkya|fXd0f] .. t'=–z=a|f=-^÷!÷!÷@_Ù uf]=a|f=k"=-!÷!_ ..
of] lglZrt s'/f] xf] ls h:tf] k/f]If kbfy{df k|Llt x'G5, To:tf] k|ToIfdf x'Fb}g . h:t} s;}n]
ld>Lsf] u'0fnfO{ ;'g]sf] 5 / vfPsf] 5}g eg] t p;sf] dg To;} kbfy{df nflu/fv]sf] x'G5, h:t} s'g}
k/f]If j:t'sf] k|z+;f ;'g]/ ldNgsf] nflu pTs6 OR5f x'G5, To;/L g} b"/:y cyf{t\ hf] cfˆgf] uf]q jf
dftfsf] s'ndf lgs6 ;DaGwleqsL xf]Og eg] To;} sGof;Fu j/sf] ljjfx x'g'kb{5 .
lgs6df bf]if / b"/ ljjfx ug{df u'0f of] xf] ls—
-!_ klxnf]— hf] afns afNofj:yfb]lv lgs6 /xG5g\, k/:k/ qmL8f, n8fO{ / k|]d ub{5g\, Ps
csf{sf] u'0f, bf]if, :jefj, afNoj:yfsf] ljk/Lt cfr/0f hfGb5g\ / h'g gfË} klg Ps csf{nfO{
b]Vb5g\, pgsf] k/:k/ ljjfx x'gfn] k|]d slxNo} klg x'g ;Sb}g .
-@_ bf];|f]— h:t} kfgLdf kfgL ldnfpgfn] ljnIf0f u'0f x'Fb}g, To:t} Ps uf]q lkt[ jf
dft[s'ndf ljjfx x'Fbf wft'x¿sf] k]m/–abn gx'gfn] pÌlt x'Fb}g .
-#_ t];|f]— h;/L b"wdf ld>L jf z'7f] OToflb cf}iflwx¿sf] of]u x'gfn] pQdtf x'G5, To;/L g}
leÌ uf]q dft[–lkt[ s'nb]lv k[ys\ jt{dfg :qL k'?ifx¿sf] ljjfx x'g' Psbd} pQd xf] .
-$_ rf}yf]— h;/L Ps b]zdf /f]uL eP klg Tof] bf];|f] b]zdf jfo' / vfg–kfgsf] k]m/–abnn]
/f]u/lxt x'G5, To;/L g} b"/:y–b]zb]lv ljjfx ug{df pQdtf x'G5 .
-%_ kfFrf}+— lgs6 ;DaGw ubf{df Ps–csf{sf] lgs6 x'Fbfdf ;'v–b'Mvsf] efg / lj/f]w x'g' klg
;Dej 5, b"/:yx¿df x'Fb}g / b"/:yx¿sf] ljjfxdf b"/–b"/ k|]dsf] 8f]/L nlDaP/ a9\b} hfG5, lgs6:y
ljjfxdf x'Fb}g .
-^_ 5}6f}+— b"/–b"/ b]zsf] jt{dfg / kbfy{x¿sf] k|flKt klg b"/ ;DaGw x'gdf ;xhtfn] x'g
;Sb5, lgs6 ljjfx x'Fbfdf xf]Og, To;}n]—
b'lxtf b'lx{tf b"/]lxtf ejtLlt .. —lg?Qm -#÷$_ ..
lg?Qmdf n]lvPsf] 5 ls sGofsf] gfd b'lxtf o; sf/0fn] xf] ls o;sf] ljjfx b"/ b]zdf
x'gfn] lxtsf/L x'G5, lgs6 ubf{df x'Fb}g .
-&_ ;ftf}+— sGofsf] lkt[s'ndf bfl/b|Ø x'g klg ;Dej 5, lsgeg] ha–ha sGof lkt[s'ndf
cfpF5], ta–ta p;nfO{ s]xL–g–s]xL lbg}kg]{ x'G5 .
-*_ cf7f}+— sf]xL lgs6df x'gfn] Ps bf];|fsf] cfˆgf]–cfˆgf] lkt[s'nb]lv ;xfosf] 3d08 / ha
;fgf]ltgf] s'g} klg j}dg:o x'Fbfdf t :qL t'?Gt} lktfsf] s'ndf hfg ;Sb5], Ps bf];|fsf] lgGbf clws
x'g]5 / lj/f]w klgÙ lsgeg] k|foM :qLx¿sf] :jefj tLI0f / d[b' x'G5, OToflb sf/0fn] lktfsf] Ps
uf]q, dftfsf] 5M k':tf / ;dLk b]zdf ljjfx ug'{ /fd|f] x'Fb}g .
ljjfxdf :qL–k'?ifsf] k/LIff -$=#_
dxfGTolk ;d[4flg uf]˜hfljwgwfGotM . :qL;DaGw] bz}tflg s'nflg kl/jh{o]t\ ..!..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s ^_ ..
rfx] hlt;'s} wg, bf}nt Pj+ rf}kfo, /fHo, >L cflbn] ;d[4 oL s'n eP tfklg
ljjfx;DaGwdf lgDglnlvt bz s'nnfO{ Toflulbg' ..!..
xLglqmo+ lgik'?if+ lgZ5Gbf] /f]dzfz{;d\ . IføofdofJok:dfl/lZjlqs'li7s'nflg r ..@..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s &_ ..
h'g s'n ;lTqmofb]lv xLg, ;Tk'?ifb]lv /lxt, j]bfWoogb]lv ljd'v, z/L/e/L nfdf–nfdf /pF,
cyjf xif{sf] /f]u ePsf], Ifo/f]uL, bdsf] /f]uL, bL3{vf]sL, cfdfzo -chL0f{_, 5f/]/f]uL, Zj]ts'i7 /
ulnts'i7o'Qm s'nx¿sf] sGof jf j/sf] ;fydf ljjfx x'g'x'Fb}g . lsgeg] tL ;a} b'u'{0f / /f]u ljjfx
ug]{jfnfsf] s'ndf klg j+zf0f' ¿kn] k|lji6 x'g hfG5, To;}n] pQd s'nsf s]6f / s]6Lx¿sf]
cfk;df ljjfx x'g'kb{5 ..@..
gf]åx]Tslknf+ sGof+ gf˜lwsfËL+ g /f]lu0fLd\ . gfnf]ldsf+ gfltnf]df+ g jfrf6fÌ lkËnfd\ ..#..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s *_ ..
g t kx]+nL j0f{sL, g clwsfËL cyf{t\ k'?ifeGbf cUnL, 7"nf] Hofg ePsL, clws anjfnL, g
/f]uo'Qm, g /pF/lxt, g clws /pF ePsL, g w]/} aQf}/L / Psbd} s'lx/f cfFvf ePsL .
gIf{j[IfgbLgfDgL+ gfGTokj{tgfldsfd\ . g kIolxk|]iogfDgL+ g r eLif0fgfldsfd\ ..$..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s (_ ..
g CIf cyf{t\ clZjgL, e/0fL, /f]lx0fL cflb gIfqsf gfd ePsLÙ kLkn, j/ cflb j[Ifsf gfd
ePsLÙ uËf, hd'gf cflb gbLsf gfd ePsLÙ rf+8fnL cflb cGTo gfdjfnLÙ ljGWof, lxdfnof, kfj{tL
cflb kj{t gfdjfnLÙ sfsL, Zo]gL cflb kIfL gfdjfnLÙ gfuL, e'hËf cflb ;k{ gfdjfnLÙ bf;L cflb
k|]io gfdjfnL / eLdf, eo+sf/L sfnL, r08L cflb eLif0f gfd ePsL sGofsf] ;fydf ljjfx
ug'{x'Fb}g . lsgeg] oL gfd s'lT;t / cGo kbfy{x¿sf klg x'g\ . lsGt'—
cJoËfËL+ ;f}DogfDgL+ x+zjf/0fufldgLd\ . tg'nf]ds]zbzgf+ d[åËLd'åx]lT:qod\ ..%..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s !)_ ..
h;sf] ;/n ;Lwf cË xf];\, lj?4 gxf];\Ù h;sf] gfd ;'Gb/ xf];\ cyf{t\ ozf]bf, ;'vbf cflb,
x+; / xfQLgLsf] t'No h;sf] rfn xf];Ù ;"Id nf]d, s]z / bfFto'QmÙ / h;sf] ;a} cË sf]dn xf]; \,
To:tL :qLsf] ;fydf ljjfx ug'{ /fd|f] x'G5 .
;fg} pd]/df ljjfx ug{ lgif]w -$=$_
k|Zg— ljjfxsf] ;do / k|sf/ s'grflx+ /fd|f] x'G5 <
pQ/— ;f]x|f}+ jif{b]lv lnP/ rf}aL;f}+ jif{;Dd sGof / kRrL;f}+ jif{b]lv lnP/ c8\rfnL;f}+
jif{;Dd k'?ifsf] ljjfxsf] nflu pQd ;do xf] . o;df h;n] ;f]x| / kRrL;df ljjfx u/]df lgs[i6,
cÝfx| aL;sL :qL, tL; k}+tL; jf rfnL;sf] k'?if dWod, rf}aL; jif{sL :qL / c8\rfnL; jif{sf]
k'?ifsf] ljjfx pQd xf] h'g b]zdf o; k|sf/sf] ljjfxsf] ljlw >]i7 / a|Xdro{ ljBfEof; clws
x'G5, Tof] b]z ;'vL / h'g b]zdf a|Xdro{–ljBfu|x0f /lxt, afNofj:yf / cof]Uox¿sf] ljjfx x'G5,
Tof] b]z b'Mvdf 8'Ab5 . lsgeg] a|Xdro{ ljBfsf] u|x0fk"j{s ljjfxsf] ;'wf/n] g} ;a} s'/fsf] ;'wf/ /
lau|]df ;a} s'/f lau|g hfG5 .
k|Zg—
ci6jiff{ ej]b\ uf}/L gjjiff{ r /f]lx0fL . bzjiff{ ej]TsGof tt pmWj{+ /h:jnf ..!..
dftf r}j lktf t:of Ho]i7f] e|ftf ty}j r . qo:t] g/s+ oflGt b[i6\jf sGof+ /h:jnfd\ ..@..
—of] Znf]s kf/fz/L -&÷^*_ / zL3|af]w -!÷%$, ^%_ df n]lvPsf] 5 ..
cy{— sGofsf] cf7f}+ jif{ ljjfxdf uf}/L, gjf}+ jif{df /f]lx0fL, bzf}+ jif{df sGof / o;eGbf
cufl8 /h:jnf ;+1f x'g hfG5] ..!.. bz jif{;Dddf ljjfx gu/fOlbPdf t /h:jnf sGofsf dftf,
lktf / p;sf bfO–efO oL tLg}n] b]v]kl5 t g/sdf lub{5g\ ..@..
pQ/—
a|Xdf]jfr—
PsIf0ff ej]b\ uf}/L låIf0f]oGt' /f]lx0fL . lqIf0ff ;f ej]TsGof Xot pmWj{+ /h:jnf ..!..
dftf lktf tyf e|ftf dft'nf] elugL :jsf . ;j]{ t] g/s+ oflGt b[i6\jf sGof+ /h:jnfd\ ..@..
—of] ;Bf]lgld{t a|Xdk'/f0fsf] jrg xf] ..
cy{— hlt ;dodf Ps k/df0f'n] klN6 df5{, Tolt ;donfO{ If0f eGb5g\ . ha sGof hGdG5]
ta Ps If0fdf uf}/L, bf];|f] If0fdf /f]lx0fL, t];|f] If0fdf sGof / rf}yf] If0fdf /h:jnf x'g hfG5] ..!..
To; /h:jnfnfO{ b]v]/ p;sf dftf, lktf, bfO–efO, dfdf / alxgL ;a} g/sdf hfG5g\ ..@..
k|Zg— oL Znf]s k|df0f xf]Ogg\ .
pQ/— lsg k|df0f xf]Og < olb a|XdfhLsf] Znf]snfO{ k|df0f xf]Og eGb5f} eg] t ltd|f klg
k|df0f x'g ;Sb}g .
k|Zg— jfx–jfx Û k/fz/ / sfzLgfynfO{ klg k|df0f dfGb}gf} .
pQ/— jfx hL jfx Û s] ltdLn] a|XdfhLnfO{ k|df0f dfGb}gf}, k/fz/ / sfzLgfy eGbf a|XdfhL
7"nf xf]Ogg\ / < olb ltdLn] a|XdfhLsf Znf]snfO{ k|df0f dfGb}gf} eg] t, xfdLn] klg k/fz/,
sfzLgfysf Znf]snfO{ dfGb}gf}+ .
k|Zg— ltd|f Znf]s c;Dej x'gfn] k|df0f xf]Og, lsgeg] xhf/f}+ If0f hGd ;dodf g} laTb5
t ljjfx s;/L x'g ;Sb5 < / Tolt j]nf ljjfx ug{df s]xL kmn klg b]lv+b}g .
pQ/— olb xfd|f Znf]s c;Dej 5g\ eg] t ltd|f klg c;Dej 5g\ . lsgeg] cf7, gf} / bzf}+
jif{ ljjfx ug{ lgikmn 5, lsgeg] ;f]x|f}+ jif{ kZrft\ rf}aL;f}+ jif{ ko{Gt ljjfx x'gfn] k'?ifsf] jLo{
kl/kSj, z/L/ alni7, :qLsf] uef{zo k"/f / z/L/ klg ano'Qm x'gfn] ;Gtfg pQd x'G5g\ . h:tf]
cf7f}+ jif{sL sGofdf ;Gtfgf]TklQsf] x'g' c;Dej 5, To;/L g} uf}/L, /f]lx0fL gfd lbg' klg co'Qm 5 .
olb uf]/L sGof geP/ sfnL xf];\ t, p;sf] gfd uf}/L /fVg Joy{ 5 . k]ml/ uf}/L dxfb]jsL :qL,
/f]lx0fL j;'b]jsL :qL lyOg\ . pgnfO{ ltdL kf}/fl0fsx¿n] dft[;dfg dfGb5f} . ha sGofdfqdf uf}/L
cflbsf] efjgf ub{5f}, t k]ml/ pgLx¿l;t ljjfx ug'{ s;/L ;Dej / wd{o'Qm x'g ;Sb5 < To;}n]
ltd|f] / xfd|f] b'O{–b'O{ Znf]s ldYof g} x'g\ . lsg ls h;/L xfdLn] …a|Xdf]jfrÚ u/]/ Znf]s agfof}+, To;}
u/L g} k/fz/ cflbsf] gfdn] cfˆgf] dtna l;Gw'x¿n] Znf]s agfPsf x'g\ . To;}n] oL ;a}sf
k|df0fnfO{ 5f8]/ j]bsf] k|df0fn] sfd ug]{ u/ . x]/ Û dg':d[ltdf—
qLl0f jiff{0o'bLIf]t s'dfo{[t'dtL ;tL . pmWj{+ t' sfnfb]t:dflåGb]t ;b[z+ kltd\ ..
—dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s ()_ ..
sGof /h:jnf ePkl5sf tLg jif{ ko{Gt kltsf] vf]hL u/]/ cfˆgf] t'No kltnfO{ k|fKt u/f];\ .
ha k|ltdf; /hf]bz{g x'G5 eg] t tLg jif{df #^ k6s /h:jnf ePkl5 ljjfxsL of]Uo x'G5], o;b]lv
k"j{ x'Flbg .

plrt ;do eGbf Go"g cfo' ePsf :qL k'?ifsf] uef{wfgdf d'lgj/ wGjGtl/ hL ;'>'tdf lgif]w ub{5g\—
pmgiff]8zjiff{ofdk|fKtM k~rlj+zltd\ .
oBfwQ] k'dfg\ ue{+ s'lIf:yM ; ljkBt] ..!..
hftf] jf g lr/~hLj]HhLj]åf b'a{n]lGb|oM .
t:dfbToGtafnfof+ uef{wfg+ g sf/o]t\ ..@..
cy{— ;f]x| jif{ eGbf Go"g jojfnL :qLdf, kRrL; jif{ eGbf Go"g cfo' ePsf] k'?ifn] ue{ :yfkg u¥of] eg]
t Tof] s'lIf:y ePsf] ue{n] ljklQ k|fKt ub{5 cyf{t\ k"0f{ sfn;Dd uef{zodf /x]/ pTkÌ x'Fb}g ..!..
cyjf pTkÌ eP klg lr/sfn;Dd afFRb}g jf afFr]df klg b'a{n]lGb|o x'G5 . o; sf/0fn]
cltafNofj:yfjfnL :qLdf ue{ :yflkt gu/f];\ ..@..
o:tf]–o:tf] zf:qf]Qm lgod / ;[li6qmdnfO{ b]Vgfn] / a'l4n] ljrf/ ugf{n] oxL l;4 x'G5 ls !^ jif{ eGbf
Go"g :qL / @% jif{ eGbf Go"g cfo'jfnf k'?if slxNo} uef{wfg ug{sf] of]Uo x'Fb}gg\ . oL lgod eGbf ljk/Lt ug]{x¿
b'MvefuL x'G5g\ .
u'0f–sdf{g';f/n] j0f{ Joj:yf -$=%_
sfddfd/0fflQi7]b\ u[x] sGot{'dTolk . g r}j}gf+ k|oR5]Q' u'0fxLgfo slx{lrt\ ..
—dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s *(_ ..
rfx] s]6f–s]6L d/0fko{Gt s'df/} /x"g\, k/Gt' c;b[z cyf{t\ k/:k/ lj?4 u'0f–sd{–:jefj
ePsfx¿;Fu slxNo} klg ljjfx x'g'x'Fb}g . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls g k"jf]{Qm ;do eGbf k|yd, jf
c;b[z¿sf] ljjfx x'g of]Uo 5}g .
k|Zg— ljjfx ug'{ dftf–lktfsf] cfwLg x'g' kb{5 ls s]6f–s]6Lsf] cfwLgdf <
pQ/— s]6f–s]6Lsf] cfwLgdf ljjfx x'g' pQd xf] . olb dftf–lktfn] ljjfx u/fpgsf] nflu
ljrf/] tfklg s]6f–s]6Lsf] k|;Ìtfsf] lagf x'g'x'Fb}g . lsgeg] Ps bf];|fsf] k|;Ìtfaf6 ljjfx x'Fbfdf
lj/f]w yf]/} x'G5 / ;Gtfg pQd x'G5g\ . ck|;Ìtfsf] ljjfxdf lgTo Sn]z g} /xG5 . ljjfxsf] d'Vo
k|of]hg eg]sf] j/ / sGofsf] g} xf], dftf–lktfsf] xf]Og . lsgeg] olb pgLx¿df k|;Ìtf /Xof] eg]
t pgLx¿ ;'vL / lj/f]wdf pgLx¿ b'MvL x'G5g\ . /—
;Gt'i6f] efo{of eQf{ eqf{ eføof{ ty}j r . ol:dÌ]j s'n] lgTo+ sNof0f+ tq j} w|'jd\ ..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s ^)_ ..
h'g s'ndf :qLb]lv k'?if / k'?ifb]lv :qL ;bf k|;Ì /xG5g\, To; s'ndf cfgGb, nIdL /
sLlt{ lgjf; ub{5g\, / hxfF lj/f]w, snx x'G5, ToxfF bl/b|tf / lgGbf lgjf; ub{5g\ . o;}n] h;/L
:jo+j/sf] /Llt cfof{jQ{df k/Dk/fb]lv rn]/ cfPsf] 5, ToxL pQd xf] . ha :qL–k'?if ljjfx ug{
rfxG5g\ ta ljBf, ljgo, zLn, ¿k, cfo', an, s'n, z/L/sf] kl/df0fflb oyfof]Uo x'g'kb{5 . ha;Dd
oL ;a} s'/fsf] d]n x'Fb}g ta;Dd ljjfxaf6 s]xL klg ;'v x'Fb}g / g t afNoj:yfdf ljjfx ugf{n]
;'v x'G5 .
yuva? su/vasa/> pir?vIt/ Aaga/Ts %/ ïeya?N-vit/ jay?man> ,

t< xIra?s> k/vy/ %Ú?yiNt Sva/Xyae/3/? mn?sa dev/yNt?> .1. —CUj]b -d+=#÷;"=*÷d+=$_ ..
Aa xe/nvae? xunyNta/miz?ñI> sb/duR"a?> zz/ya Aà?duGxa> ,

nVya?nVya yuv/tyae/ -v?NtImR/hÎe/vana?msur/Tvmek?m! .2. —CUj]b -d+=#÷;"=%%÷d+=!^_ ..


pU/vIRr/h< z/rd?> zïma/[a d/a/e;avStae?é/;sae? j/r?yNtI> ,

im/nait/ iïY<a? jir/ma t/nUna/mPyU/ nu pTnI/v&R;?[ae jgMyu> .3.


—CUj]b -d+=!÷;"=!&(÷d+=!_ ..
h'g k'?if -kl/jLtM_ ;a}lt/af6 o1f]kjLt, a|Xdro{;]jgn] pQd lzIff / ljBfn] o'Qm,
-;'jf;fM_ ;'Gb/ j:q wf/0f u/]sf] a|Xdro{o'Qm, -o'jf_ k"0f{ hjfg eP/ ljBfu|x0f u/]/ u[xf>ddf,
-cfuft\_ cfpF5, -;M_ ToxL bf];|f] ljBfhGddf, -hfodfgM_ k|l;4 eP/, ->]ofg\_ cltzo zf]efo'Qm
dËnsf/L, -ejlt_ x'G5, -:jfWoM_ /fd|f];Fu Wofgo'Qm, -dg;f_ lj1fgn], -b]joGtM_ ljBfj[l4sf]
sfdgfo'Qm, -wL/f;M_ w}o{o'Qm, -sjoM_ ljåfg\x¿ -td\_ p;}nfO{ -pÌolGt_ pÌltzLn u/]/ k|ltli7t
ub{5g\, / hf] a|Xdro{wf/0f ljBf, pQd lzIffnfO{ u|x0f gul/sg} cyjf afNoj:yfdf ljjfx ub{5g\,
tL :qL k'?if gi6–e|i6 eP/ ljåfg\x¿sf dfem ck|lti7f sdfpF5g\ ..!..
hf] -ck|b'UwfM_ s;}n] gb'x]sf], tL -w]gjM_ ufO{s} ;dfg, -clzZjLM_ afNofj:yfb]lv /lxt,
-;jb'{3fM_ ;a} k|sf/sf] pQd Jojxf/nfO{ k"0f{ u/fpg]jfnL, -zzofM_ s'df/fj:yfsf] pNn‹g
u/fpg]jfnL, -gJofgJofM_ gjLg–gjLg lzIff / cj:yfn] k"0f{, -ejGtLM_ jt{dfg, -o'jtoM_ k"0f{
o'jfj:yf:y :qLx¿, -b]jfgfd\_ a|Xdro{ ;'lgodb]lv k"0f{ ljåfg\nfO{, -Psd\_ clåtLo, -dxt\_ 7"nf,
-c;'/Tjd\_ k|1fzf:qlzIffo'Qm, k|1fdf /d0fsf] efjfy{nfO{ k|fKt x'Fb} hjfg kltx¿nfO{ k|fKt u/]/,
-cfw'goGtfd\_ ue{ wf/0f u¿g\ . e'n]/ klg afNoj:yfdf k'?ifsf] dgn] klg Wofg gu/f];\, lsgeg]
oxL sd{ o; nf]s / k/nf]ssf] ;'vsf] ;fwg xf] . afNoj:yfsf] ljjfxn] hlt k'?ifsf] gfz ub{5 To;
eGbf clws :qLsf] gfz x'G5 ..@..
h;/L -g'_ zL3|, -z>df0ffM_ cToGt >d ug]{jfnf -j[if0fM_ jLo{ ;L+rgdf ;dy{ k"0f{
o'jfj:yfo'Qm k'?if, -kTgLM_ o'jfj:yf:y, ÅbonfO{ lk|o :qLx¿nfO{, -huDo'M_ k|fKt u/]/, k"0f{ ztjif{ jf
To; eGbf clws cfo'nfO{ cfgGbn] ef]Ub5g\, / k'q–kf}qflbn] ;+o'Qm /xG5g\ To;} u/L :qL k'?if ;bf
jQ{"g\, h;/L -k"jL{M_ k"j{ jt{dfg -z/bM_ z/bCt'x¿, / -h/oGtLM_ j[4fj:yfnfO{ k|fKt u/fpg]jfnL,
-pif;M_ k|ftMsfnsf] j]nfx¿nfO{ -bf]iffM_ /flq, / -j:tf]M_ lbg, -tg"gfd\_ z/L/sf], -l>od\_ zf]efsf],
-hl/df_ cltzo j[4kg, an / zf]efnfO{, -ldgflt_ b"/ ul/lbG5, To;/L g} -cxd\_ d :qL jf k'?if,
-p_ /fd|f];Fu, -clk_ lgZro u/]/ a|Xdro{n] ljBf, lzIff, z/L/ / cfTdfsf] an ;fy} o'jfj:yfnfO{
k|fKt u/]kl5 dfq} ljjfx u¿F, o;b]lv lj?4 ug'{, j]blj?4 x'gfn], ;'vbfos ljjfx slxNo} klg x'g
;Sb}g ..#..
ha;Dd o;} k|sf/ ;a} Clif–d'lg, /fhf–dxf/fhf, cfo{x¿ a|Xdro{n] g} ljBfnfO{ k9]/ g}
:jo+j/ ljjfx ub{y], ta;Dd o; b]zsf] pÌlt e}/x]sf] lyof] . hab]lv of] a|Xdro{n] ljBfnfO{
gk9\g, afNoj:yfdf k/fwLg cyf{t\ dftf–lktfsf] cfwLgdf ljjfx x'g yfNof], tab]lv qmdzM cfof{jQ{
b]zsf] xflg x'Fb} u}/x]sf] 5 . To; sf/0f o; b'i6 sfdnfO{ 5f8]/ ;Hhgx¿n] k"jf]{Qm k|sf/af6 :jo+j/
ljjfx ug]{ u¿g\ . ;f] ljjfx j0ff{g'qmdn] u/f];\ / j0f{Joj:yf u'0f sd{ :jefjsf] cg';f/ x'g'kb{5 .
k|Zg— s] h;sf dftf–lktf a|fXd0f 5g\ eg], Tof] a|fXd0fL–a|fXd0f x'G5 / h;sf dftf–lktf
cGoj0f{:y 5g\ eg], Tof] slxNo} a|fXd0f x'g ;Sb5 / <
pQ/— xf] x'g ;Sb5, y'k|} e};s]sf 5g\ / cufl8 klg x'g]5g\ . h:t} 5fGbf]Uo pklgifb\df
hfafn Clif c1ft s'n, dxfef/tdf ljZjfldq Iflqo j0f{ / dftË Clif rf08fn s'naf6 a|fXd0f
ePsf lyP . clxn] klg hf] pQd ljBf :jefjjfnf x'G5, Tof] a|fXd0fsf] of]Uo / d"v{ z"b|sf] of]Uo
x'G5, / o:t} cufl8 klg x'Fb} hfg]5 .
k|Zg— sxfF h'g /h–jLo{n] z/L/ ag]sf] x'G5, Tof] k]ml/P/ bf];|f] j0f{sf] of]Uo s;/L x'g
;Sb5 <
pQ/— /h–jLo{sf] of]un] a|fXd0f–z/L/ x'Fb}g . lsGt'—
:jfWofo]g hk}xf]{d}:q}ljB]g]Hoof ;'t}M . dxfo1}Zr o1}Zr a|fXdLo+ lqmot] tg'M ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @*_ ..
o;sf] cy{ k"j{df u/]/ cfPsf] 5' / oxfF klg ;+If]kdf n]Vb5'— -:jfWofo]g_, k9\g–k9fpg,
-hk}M_ ljrf/ ug{–u/fpg, -xf]d}M_ gfgfljw xf]dsf] cg'i7fg, -q}ljB]g_ ;Dk"0f{ j]bx¿nfO{ zAb, cy{,
;DaGw, :j/f]Rrf/0f;lxt k9\g'—k9fpg', -OHoof_ kf}0f{df;L Oli6 cflbnfO{ ug{], -;'t}M_ k"jf]{Qm
ljlwk"j{s wd{n] ;Gtfgf]TklQ, -dxfo1}Zr_ k"jf]{Qm a|Xdo1, b]jo1, lkt[o1, j}Zjb]jo1 / cltlyo1,
-o1}Zr_ clUgi6f]dflbo1, ljåfg\x¿sf] ;Ë, ;Tsf/, ;Toefif0f, k/f]ksf/flb ;Tosd{ / ;Dk"0f{
lzNkljBflb k9]/ b'i6frf/nfO{ 5f]8\b}, >]i7frf/df rNgfn] -Ood\_ of] -tg'M_ z/L/ -a|fXdL_ a|fXd0fsf]
-lqmot]_ agfpg ;lsG5 . s] o; Znf]snfO{ ltdLn] dfGb}gf} <
pQ/— dfGb5' .
k|Zg— k]ml/ lsg /h–jLo{sf] of]un] j0f{Joj:yfnfO{ dfGb5f} t <
pQ/— d PSn}n] dflGbg, lsGt' y'k|}n] k/Dk/fb]lv g} o:t} dfGb} cfPsf 5g\ .
k|Zg— s] ltdLn] k/Dk/fsf] klg v08g ub{5f} <
pQ/— ulb{g, k/Gt' ltd|f] pN6f] a'emfOnfO{ gdfg]/ v08g klg ub{5' .
k|Zg— xfd|f] pN6f] / ltd|f] ;Lwf a'emfO xf], o;sf] s] k|df0f 5 <
pQ/— oxL k|df0f xf] ls h'g ltdLx¿n] kfFr–;ft lk9Lx¿sf] cufl8sf] s'/fnfO{ jt{dfgsf]
;gftg dfGb5f} / xfdLn] j]b tyf ;[li6sf] cf/Deb]lv cfh ko{Gtsf] s'/fnfO{ k/Dk/f dfGb5f}+ . x]/ Û
h;sf] lktf >]i7 p;sf] k'q b'i6 / h;sf] k'q >]i7 p;sf] lktf b'i6 tyf sxL+ b'O6} >]i7 cyjf b'O6}
b'i6 b]lvgdf cfpF5 . o;}n] ltdLx¿ e|ddf k/]sf 5f} . x]/ Û dg' dxf/fhn] s] eg]sf 5g\—
o]gf:o lkt/f] oftf o]g oftf lktfdxfM . t]g ofofT;tf+ dfu{+ t]g uR5Ì l/iot] ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !&*_ ..
cy{— h'g dfu{af6 o;sf] lktf, lktfdx rn]sf 5g\, p;} dfu{df ;Gtfg klg rn"g\ k/Gt'
-;tfd\_ h;sf ;Tk'?if lktf, lktfdx 5g\ pgsf] dfu{df rn"g\ / h;sf lktf, lktfdx b'i6 5g\ t
pgsf] dfu{df slxNo} grn"g\ . lsgeg] ;Tk'?if, wdf{Tdf k'vf{x¿sf] dfu{df rNgfn] b'Mv slxNo} x'Fb}g,
o;nfO{ ltdLn] dfGb5f} ls dfGb}gf} <
xf]–xf] dfGb5f}+ .
/ x]/ Û h'g k/d]Zj/–k|sflzt j]bf]Qm s'/f xf] ToxL ;gftg / h'g o;b]lv lj?4 x'G5 Tof]
;gftg slxNo} x'g ;Sb}g . o:tf] ;a}n] dfÌ'kb{5 jf kb}{g <
cjZo dfÌ'kb{5 .
h;n] o:tf] dfGb}g, To;nfO{ eg ls s;}sf] lktf bl/b| 5 p;sf] k'q wgf9Ø /x]5 eg] t s]
cfˆgf] lktfsf] bl/b|fj:yfsf] cledfgn] wgnfO{ ˆofFlslbg] t < s] h;sf] lktf cGwf] x'G5, p;sf]
k'qsf] klg cfFvf k'm6flnlbg] t < h;sf] lktf s'sdL{ 5, s] p;sf] k'qn] klg s'sd{ g} ug]{ t <
xf]Og–xf]Og, lsGt' h'g–h'g k'?ifsf pQd sd{ 5g\, ltgsf] ;]jg / b'i6 sd{x¿sf] Tofu ul/lbg'
;a}sf] nflu cfjZos xf] . hf] s;}n] /h–jLo{sf] of]un] j0ff{>dnfO{ dfÌ] / u'0fsd{x¿sf] of]un]
dfGb}g eg] t To;nfO{ ;f]Wg'kb{5 ls hf] s;}n] cfˆgf] j0f{nfO{ 5f]8]/ gLr, cGToh cyjf s[ZrLg,
d';ndfg ePsf] 5, To;nfO{ a|fXd0f lsg dfGb}gf} < oxfF oxL eÌ]5f} ls p;n] a|fXd0fsf] sd{
5f]l8lbof] To;}n] pm a|fXd0f xf]Og . o;af6 olx l;4 x'G5 ls hf] a|fXd0fflb pQd sd{ ub{5g\,
ltgLx¿ g} a|fXd0fflb / h'g gLr klg pQd j0f{sf] u'0f sd{ :jefjjfnf x'G5 eg] t To;nfO{ klg
pQd j0f{df / hf] pQd j0f{:y eP/ klg gLr sd{ ub{5 eg] To;nfO{ gLr j0f{df cjZo uÌ'kb{5 .
k|Zg— äa/ü/[ae/=Sy/ muo?masId! ba/hU ra?j/Ny/> k&t> ,
^/ê td?Sy/ yÖEZy?> p/Ñya‡ zU/Ôae A?jayt . —oh'j]{b -cWofo #!÷dGq !!_ ..
of] oh'j]{bsf] #!cf}+ cWofosf] !!cf}+ dGq xf] . o;sf] cy{ of] xf] ls a|fXd0f O{Zj/sf] d'v,
Iflqo afx", j}Zo pm¿ / z"b| kuaf6 pTkÌ ePsf] xf] . o;}n] h;/L d'v, g afx' cflb / afx" cflb g
d'v x'G5g\, o;} k|sf/ a|fXd0f g Iflqoflb / Iflqoflb a|fXd0f x'g ;Sb}gg\ .
pQ/— o; dGqsf] cy{ h'g ltdLn] u/]sf 5f}, Tof] 7Ls xf]Og, lsgeg] oxfF k'?if cyf{t\
lg/fsf/, Jofks k/dfTdfsf] cg'j[lQ cfpF5 . ha pm lg/fsf/ 5 eg] To;sf] d'vflb cË x'g] s'/}
ePg, h'g d'vflb cËjfnf xf];\ t Tof] k'?if cyf{t\ Jofks xf]Og, / hf] Jofks xf]Og, Tof]
;j{zlQmdfg, hut\sf] ;|i6f, wtf{, k|nostf{, hLjx¿sf] k'0o–kfknfO{ hfg]/ Joj:yf ug]{jfnf, ;j{1,
chGdf, d[To'/lxt cflb ljz]if0fjfnf x'g ;Sb}g . To;}n] o;sf] cy{ of] xf] ls h'g -c:o_ k"0f{ Jofks
k/dfTdfsf] ;[li6df d'vs} ;b[z ;a}df d'Vo pQd xf], Tof] -a|fXd0f_ a|fXd0f, -afx"_—
…afx'j{} an+ afx'j}{jLo{d\Ú —ztkya|fXd0f t'=-^÷@÷#÷##Ù !#÷!÷!!÷%Ù %÷#÷#÷!&_ ..
an jLo{sf] gfd afx' xf], Tof] h;df clws x'G5 ;f] -/fhGoM_ Iflqo -pm¿_ sl6b]lv
cwf]lt/sf] / hfg'sf] pkl/:y efusf] gfd pm¿ xf], h'g ;a} kbfy{x¿df / ;a} b]zx¿df pm¿sf]
ann] hfG5–cfpF5, k|j]z ub{5, Tof] -j}ZoM_ / -kb\Eofd\_ h'g kusf] cyf{t\ gLr cËsf] ;b[z d"v{tflb
u'0fjfnf xf], Tof] z"b| xf] . cGoq ztky a|fXd0fflbdf klg o; dGqsf] o;/L g} cy{ ul/Psf] 5 .
h:t}—
o:dfb]t] d'Vof:t:dfGd'vtf] Xo;[HoGt . OToflb .
—t'ngf -z=a|f= ^÷!÷!÷!)Ù t}=;+= & ÷!÷!÷$_ ..
h;b]lv oL d'Vo x'g\ To;}n] d'vaf6 pTkÌ eP, o:tf] syg ;+ut x'G5 . cyf{t\ h:tf] d'v
;a} cËx¿df >]i7 xf], To;/L g} k"0f{ ljBf / pQd u'0f–sd{–:jefjn] o'Qm x'gfn] dg'iohfltdf pQd
a|fXd0f elgG5 . ha k/d]Zj/sf] lg/fsf/ x'gfn] d'vflb cË g} 5}gg\ t d'v cflbaf6 pTkÌ x'g'
c;Dej 5 . h:tf] ls aGWof :qLsf] k'qsf] ljjfx x'g' Û / hf] d'vflb cËaf6 a|fXd0fflb pTkÌ ePdf
t pkfbfg sf/0fsf] ;b[z a|fXd0fflbsf] cfs[lt cjZo x'GYof] . h:tf] d'vsf] cfsf/ uf]ndfn 5,
To;/L g} pgsf] z/L/ klg uf]ndfn x'g'kb{5 . Iflqox¿sf] z/L/ e'hfx¿sf] ;b[z, j}Zox¿sf] z/L/
pm¿sf] t'No / z"b|x¿sf] z/L/ kusf] ;dfg cfsf/jfnf x'Gy] . o:tf] 5}g . olb s;}n] ltdLnfO{ k|Zg
unf{ ls hf]–hf] d'vflbaf6 pTkÌ ePsf lyP, ltgsf] a|fXd0fflb ;+1f xf];\ k/Gt' ltd|f] xf]Og, lsgeg]
h;/L ;a} dg'iox¿ uef{zoaf6 pTkÌ x'G5g\ To;/L g} ltdL klg x'G5f} . ltdL d'vflbaf6 pTkÌ
geP/ a|fXd0fflb ;+1fsf] cledfg ub{5f} o;}n] ltdLn] eg]sf] cy{ Joy{ xf] / h'g xfdLn] cy{ u/]sf
5f}+ Tof] ;fFrf] xf], o:t} cGoq klg elgPsf] 5 x]/—
z"b|f] a|fXd0ftfd]lt a|fXd0fZr}lt z"b|tfd\ . IflqofHhftd]jGt' ljBfå}ZofQy}j r ..
—dg':d[lt -cWofo !)÷Znfs ^%_ ..
hf] z"b|s'ndf pTkÌ eP/ a|fXd0f, Iflqo / j}Zosf] ;dfg u'0f, sd{, :jefjjfnf ePsf] 5
eg] t Tof] z"b| a|fXd0f, Iflqo / j}Zo x'g hfG5, To;/L g} hf] a|fXd0f, Iflqo / j}Zosf] s'ndf
pTkÌ eP/ z"b|sf] ;b[z x'G5 eg] t Tof] z"b| x'g hfg]5 . To;/L g} Iflqo, j}Zosf] s'ndf pTkÌ
eP/ a|fXd0f jf z"b|sf] ;dfg x'gfn] a|fXd0f / z"b| klg x'g hfG5 . cyf{t\ rf/} j0f{df h'g–h'g
j0f{sf] ;b[z h'g–h'g k'?if jf :qL xf];\, Tof]–Tof] p;} j0f{df ulgg hfG5 .
wd{røo{of h3Gof] j0f{M k"j{+ k"j{+ j0f{dfkBt] hfltkl/j[Qf} ..!..
cwd{røo{of k"jf]{ j0ff]{ h3Go+ h3Go+ j0f{dfkBt] hfltkl/j[Qf} ..@..
—of] cfk:tDasf] ;"q xf] -wd{;"q k|Zg @÷k6n %÷sl08sf !!÷;"q !)–!!_ ..
wdf{r/0fn] lgs[i6 j0f{ cfˆgf] eGbf pQd–pQd j0f{nfO{ k|fKt x'G5 / p;} j0f{df ulgG5
h'gdf p;sf] of]Uotf x'G5 ..!..
To;/L g} cwdf{r/0fn] k"j{–k"j{ cyf{t\ pQd–pQd j0f{jfnf dg'io cfk"meGbf gLrf j0f{x¿df
k|fKt x'G5 / p;} j0f{df ulgG5 ..@..
h:tf] k'?if h'g–h'g j0f{sf] of]Uo x'G5 To;/L g} :qLx¿sf] klg Joj:yf ;Demg'kb{5 . o;af6
s] l;4 x'G5 eg] o; k|sf/af6 x'gfn] ;a} j0f{ cfˆgf]–cfˆgf] sd{, u'0f, :jefjo'Qm eP/ z'4tfsf]
;fy /xG5g\ . cyf{t\ a|fXd0fs'ndf sf]xL Iflqo, j}Zo, z"b|sf] ;b[z gx"g\ / Iflqo, j}Zo tyf z"b| j0f{
klg z'4 /xG5g\ . j0f{;+s/tf k|fKt x'g]5}g . o;af6 s'g} j0f{sf] lgGbf jf cof]Uotf klg x'g]5}g .
k|Zg— hf] s;}sf] Pp6} k'q jf k'qL 5, To;n] bf];|f] j0f{df k|lji6 u¥of] eg] To;sf dftf–
lktfsf] ;]jf s;n] ug]{5 / j+zR5]bg klg x'g hfg]5, o:tf] cj:yfdf s:tf] k|sf/sf] Joj:yf
x'g'kb{5 <
pQ/— g s;}sf] ;]jfsf] eË / g s;}sf] j+zf]R5]bg g} x'g]5, lsgeg] ltgnfO{ cfˆgf 5f]/f–
5f]/Lsf] ;§fdf :jj0f{sf of]Uo bf];|f ;Gtfg, ljBf;ef / /fh;efsf] Joj:yfaf6 ldNg]5, To;}n] s]xL
klg cJoj:yf x'g]5}g . of] u'0f sd{n] j0f{x¿sf] Joj:yf sGofx¿sf] ;f]x|f}+ jif{ / k'?ifx¿sf] kRrL;f}+
jif{sf] k/LIffdf lgot ug'{kb{5 / o;} qmdaf6 a|fXd0fsf] a|fXd0fL, Iflqosf] Iflqof, j}Zosf] j}Zof /
z"b|sf] z"b|fsf] ;fydf ljjfx x'g'kb{5, ta g} cfˆgf]–cfˆgf] j0f{x¿sf] sd{ / k/:k/ k|Llt klg
oyfof]Uo x'g]5 . oL rf/} j0f{x¿sf] st{Jo sd{ / u'0f o; k|sf/ 5g\—
cWofkgdWoog+ ohg+ ofhg+ tyf . bfg+ k|ltu|xZr}j a|fXd0ffgfdsNkot\ ..!..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s **_ ..
zdf] bd:tkM zf}r+ IfflGt/fh{jd]j r . 1fg+ lj1fgdfl:tSo+ a|Xdsd{:jefjhd\ ..@..
—eujb\uLtf -cWofo !*÷Znf]s $@_ ..
a|fXd0fsf k9\g'–k9fpg', o1 ug'{–u/fpg', bfg lbg'–lng', oL 5M sd{ x'g\, k/Gt' k|ltu|xM
k|Toj/M dg':d[lt -!)÷!)(_, cyf{t\ bfg lng' gLr sd{ xf] ..!.. -zdM_ dgn] g/fd|f] sfdsf] OR5f klg
gug'{ / To;nfO{ cwd{df slxNo} klg k|j[Q x'g glbg', -bdM_ >f]q / rIf' cflb OlGb|onfO{
cGofofr/0fb]lv /f]s]/ wd{df rnfpg', -tkM_ ;bf a|Xdrf/L lht]lGb|o eP/ wdf{g'i7fg ug'{ . -zf}r_—
cb\leuf{qfl0f z'WolGt dgM ;To]g z'Wolt . ljBftkf]Eof+ e"tfTdf a'l41f{g]g z'Wolt ..
—dg':d[lt -cWofo %÷Znf]s !)(_ ..
hnn] aflx/L cË, ;Tofrf/n] dg, ljBf / wdf{g'i7fgn] hLjfTdf / a'l4 1fgn] kljq x'G5 .
leq /fuå]ifflb bf]if / aflx/sf] dnnfO{ b"/ u/]/ z'4 ug'{ cyf{t\ ;Tof˜;TonfO{ ljj]sk"j{s ;Tosf]
u|x0f / c;Tosf] Tofun] lgZro kljq x'G5 . -IfflGt_ cyf{t\ lgGbf–:t'lt, ;'v–b'Mv, zLtf]i0f, If'wf–
t[iff, xflg–nfe, dfgfkdfg cflbdf xif{–zf]s 5f]8]/ wd{df b[9 lglZrt /xg', -cfh{j_ sf]dntf,
lg/ledfg, ;/n:jefj /fVg', s'l6ntflb bf]if 5f]8\g', -1fgd\_ ;a} j]bflb zf:qx¿sf] ;fËf]kfË k9\g]–
k9fpg] ;fdYo{, ljj]s ;Tof˜;Tosf] lg0f{o, h'g j:t' h:tf] 5 cyf{t\ h8nfO{ h8 / r]tgnfO{ r]tg
hfÌ' / dfÌ', -lj1fg_ k[YjLb]lv lnP/ k/d]Zj/ ko{Gt kbfy{x¿sf] ljz]iftfn] hfg]/ ltgaf6 oyfof]Uo
pkof]u lng', -cfl:tSo_ slxNo} j]b, O{Zj/, d'lQm, k"j{–k/hGd, wd{, ljBf, ;T;Ë, dftf, lktf, cfrfo{
/ cltlyx¿sf] ;]jf g5f]8\g' / lgGbf klg slxNo} gug'{, oL kGw| sd{ / u'0f a|fXd0fj0f{ dg'iodf
cjZo x'g'kb{5 ..@.. Iflqo—
k|hfgf+ /If0f+ bfgldHofWoogd]j r . ljifo]ijk|;lQmZr Iflqo:o ;df;tM ..!..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s *(_ ..
zf}o{+ t]hf] w[ltbf{Io+ o'4] rfKoknfogd\ . bfgdLZj/efjZr Iffq+ sd{ :jefjhd\ ..@..
—eujb\uLtf -cWofo !*÷Znf]s $#_ ..
Gofon] k|hfsf] /Iff cyf{t\ kIfkft 5f]8]/, >]i7x¿sf] ;Tsf/ / b'i6x¿sf] lt/:sf/ ug'{, ;a
k|sf/af6 ;a}sf] kfng -bfg_ ljBf wd{sf] k|j[lQ / ;'kfqx¿sf] ;]jfdf wgflb kbfy{x¿sf] Joo ug'{,
-OHof_ clUgxf]qflb o1 ug'{ jf u/fpg' -cWoog_ j]bflb zf:qx¿ k9\g' tyf k9fpg' /
-ljifo]ijk|;lQm_ ljifodf gkm;]/, lht]lGb|o /xFb}, ;bf z/L/ / cfTdfn] anjfg\ /xg' ..!.. -zf}øo{_ PSn}
;of}+ xhf/f}+;Fu klg o'4 ug{df eo gdfÌ', -t]hM_ ;bf t]h:jL bLgtf/lxt k|uNe b[9 /xg', -w[lt_
w}o{jfg\ x'g', -bfIo_ /fhkf6 / k|hf;DaGwL Jojxf/sf ;fy} ;a} zf:qx¿df rt'/f] x'g', -o'4]_ o'4df
klg b[9 lgMzÍ /x]/ p;;Fu slxNo} gx6\g', gefUg' cyf{t\ o; k|sf/n] n8f];\ ls h;af6 lglZrt
ljho xf];\, cfk"m arf];\, efUgfn], zq'nfO{ wf]sf lbgfn] g} hLt x'G5 eg] t o:t} g} u/f];\, -bfg_
bfgzLntf /fVg', -O{Zj/efj_ kIfkft/lxt x'Fb} ;a}sf] ;fy oyfof]Uo rNg', ljrfg'{, jrg lbP/ k|lt1f
k"/f ug'{, af]n]sf] s'/fnfO{ slxNo} klg eË x'g glbg', oL P3f/ Iflqo j0f{sf] sd{ / u'0f x'g\ .. j}Zo—
kz"gf+ /If0f+ bfgldHofWoogd]j r . jl0fSky+ s';Lb+ r j}Zo:o s[lifd]j r ..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s ()_ ..
-kz'/Iff_ ufO{ cflb kz'x¿sf] kfng, j4{g ug'{, -bfg_ ljBf wd{sf] j[l4 ug{–u/fpgsf] nflu
wgflbsf] Joo ug'{, -OHof_ clUgxf]qflb o1x¿ ug'{, -cWoog_ j]bflb zf:qx¿nfO{ k9\g', -jl0fSky_
;a} k|sf/sf] Jofkf/ ug'{, -s';Lb_ Ps ;os8fdf rf/ cfgf, 5M cf7, afx|, ;f]x| jf aL; cfgfb]lv
clws Jofh / d"n wgb]lv b'O{ u'0ff cyf{t\ Ps ?k}ofF lbPsf] 5 eg] t ;o jif{df klg b'O{ ¿k}ofF
eGbf clws glng' / glbg', -s[lif_ v]tL ug'{, oL ;a} j}Zosf u'0f sd{ x'g\ . z"b|—
Psd]j lx z"b|:o k|e'M sd{ ;dflbzt\ . Pt]iffd]j j0ff{gf+ z'>"iffdg;"oof ..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s (!_ ..
z"b|nfO{ of]Uo of] xf] ls lgGbf, O{iof{, cledfg cflb bf]ifx¿nfO{ 5f8]/ a|fXd0f, Iflqo /
j}Zox¿sf] ;]jf oyfjt\ ug'{ / To;}af6 cfˆgf] hLjg rnfpg', oxL Ps z"b|sf] sd{, u'0f xf] .
olt ;+If]kn] j0f{x¿sf u'0f / sd{ n]lvof] . h'g–h'g k'?ifdf h'g–h'g j0f{sf] u'0f sd{ x'G5g\,
To;–To; j0f{sf] clwsf/ lbg' . o:tf] Joj:yf /fVgfn] ;a} dg'io pÌltzLn x'g]5g\ . lsgeg] pQd
j0f{nfO{ eo x'g]5 ls xfd|f ;Gtfg d"v{Tjflb bf]ifo'Qm eP eg] t z"b| x'g]5g\ / ;Gtfg klg 8/fpFb}
/xg] 5g\ ls olb xfdL pQd rfnrng / ljBfo'Qm ePgf}+ eg] t z"b| x'g kg]{5 , / gLr j0f{df pQd
j0f{:y x'gsf] nflu pT;fx a9\g]5 . ljBf / wd{sf] k|rf/sf] clwsf/ a|fXd0fnfO{ lbg' lsgeg] ltgLx¿
k"0f{ljBfjfg\ / wfld{s x'gfn] To; sfdnfO{ oyfof]Uo ug{ ;Sb5g\ . Iflqox¿nfO{ /fHosf] clwsf/
lbgfn] slxNo} klg /fHosf] xflg jf lj£g x'Fb}g . kz'kfngflbsf] clwsf/ j}Zox¿n] g} ubf{df of]Uo
x'G5, lsgeg] ltgLx¿n] o; sfdnfO{ /fd|f];Fu ub{5g\ . z"b|nfO{ ;]jfsf] clwsf/ o; sf/0fn] xf] ls
ltgLx¿ ljBf/lxt d"v{ x'gfn] lj1fg;DaGwL sfd s]xL klg ug{ ;Sb}gg\ lsGt' z/L/sf] ansf] sfd
hlt ;a} ug{ ;Sb5g\ . o; k|sf/ j0f{x¿nfO{ cfˆgf]–cfˆgf] clwsf/df k|j[Q u/fpg' /fhf cflb
;Eohgx¿sf] sfd xf] .
ljjfxsf nIf0fx¿ -$=^_
a|fXdf] b}j:ty}jfif{M k|fhfkTo:tyf˜˜;'/M . ufGwjf]{ /fIf;Zr}j k}zfrZrfi6df]˜wdM ..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s @!_ ..
ljjfx cf7 k|sf/sf] x'G5 . Ps a|fXd, bf];|f] b}j, t];|f] cfif{, rf}yf] k|fhfkTo, kfFrf}+ cf;'/, 5}6f}+
ufGwj{, ;ftf}+ /fIf;, cf7f}+ k}zfr . logdf a|fXdljjfx Tof] xf] ls— j/ / sGof b'O6} oyfjt\
a|Xdro{n] k"0f{ ljåfg\, wfld{s / ;'zLn x'G5g, ltgsf] k/:k/ k|;Ìtfn] ljjfx x'g'nfO{ …a|fXdÚ ljjfx
elgG5 . lj:t[to1 u/]/, ClTjs\n] sd{ ub}{ hfdftfnfO{ cnÍf/o'Qm sGof lbg' …b}jÚ ljjfx elgG5 .
j/b]lv s]xL lnP/ ljjfx ug'{nfO{ …cfif{Ú elgG5 . b'O6}sf] ljjfx wd{sf] j[l4sf] cy{df x'g' …k|fhfkToÚ .
j/ / sGofdf s]xL n]gb]g u/]/ ljjfx ug'{ …cf;'/Ú . clgod, c;dodf s'g} sf/0fn] b'O6}sf]
OR5fk"j{s j/ / sGofsf] k/:k/ ;+of]u x'g' …ufGwj{Ú . n8fO{ u/]/ anfTsf/ k"j{s sGof u|x0f ug'{
…/fIf;Ú . zog jf dBflb lkP/ dft]sL a]xf]zL sGof;Fu anfTsf/ ;+of]u ug'{ …k}zfrÚ . oL ;a}
ljjfx¿df a|fXdljjfx ;jf]{Ts[i6, b}j / k|fhfkTo dWod, cfif{, cf;'/ / ufGwj{ lgs[i6, /fIf; cwd /
k}zfr dxfe|i6 xf] . o;}n] of] lgZro /fVg'kb{5 ls sGof / j/sf] ljjfxsf] k"j{ PsfGt d]n x'g'x'Fb}g .
lsgeg] o'jfj:yfdf :qL–k'?ifsf] PsfGtjf; b"if0fsf/s x'G5 . k/Gt' ha sGof jf j/sf] ljjfxsf]
;do xf];\ cyf{t\ ha Ps jif{ jf 5M dlxgf a|Xdrof{>d / ljBf k"/f x'gdf z]if /xf];\, ta sGof /
s'df/x¿sf] k|ltlaDa cyf{t\ h;nfO{ …kmf]6f]u|fkmÚ eGb5g\ cyjf k|lts[lt ptf/]/ sGofx¿sf]
cWoflksfsxfF s'df/x¿sf], / s'df/x¿lt/ s]6fx¿sf] cWofkssxfF s]6Lx¿sf] k|lts[lt k7fOlbg' .
h;–h;sf] ¿k ldN5, p;–p;sf] Oltxf; cyf{t\ hGdb]lv lnP/ To; lbg ko{Gt hGdrl/q sf]
k':ts xf];\ To;nfO{ cWofksn] dufP/ x]¿g\ . ha b'O6}sf] u'0f–sd{ :j;b[z x'G5 eg] ta h;–
h;sf] ;fydf h;–h;sf] ljjfx x'g of]Uo b]lvG5, p;–p; k'?if / sGofsf] k|ltlaDa / Oltxf;
sGof / j/sf] xftdf lbP/ / eg"g\ ls o;df h] ltd|f] clek|fo 5, xfdLnfO{ ljlbt ul/lbg' . ha tL
b'O6fsf lgZro k/:k/ ljjfx ug{sf] nflu kSsf xf]cf];\, ta tL b'O6}sf] ;dfjQ{g Ps} ;dodf xf];\ .
olb ltgLx¿n] cWofkssxfF ljjfx ug{ rfx]df ToxL+ u/fOlbg], gq eg] sGofsf] dftf–lktfsf] 3/df
ljjfx u/fOlbg of]Uo x'G5 . ha ltgLx¿ ;dIf x'G5g\, ta cWofksx¿ jf sGofsf] dftf–lktf cflb
eb|k'?ifx¿sf] ;fd'Ì] tL b'O6}nfO{ cfk;df s'/fsfgL, zf:qfy{ ug'{ / h]–hlt u'Kt Jojxf/ ;f]Wg'5 Tof]
;efdf n]v]/, Ps b];|fsf] xftdf lbP/ k|Zgf]Q/ u/f];\ . ha b'O6}n] b[9 k|]d ljjfx ug{df /flh x'G5g\,
ta ltgLx¿sf] vfg–kfgsf] pQd k|aGw x'g'kb{5 ls h;af6 pgLx¿sf] z/L/ h'g k"j{ a|Xdro{ /
ljBfWoog tkZrof{ / si6n] b'a{n x'G5, Tof] rGb|dfsf] snfe}+m a9]/ yf]/} lbgdf g} k'i6 eP/
cfcf];\ .
kZrft\ h'g lbg sGof /h:jnf eP/ ha z'4 x'lG5g\ ta j]bL / d08k /r]/ cg]s ;'uGWoflb
b|Jo / 3[tflbsf] xf]d tyf cfdlGqt cg]s ljåfg\ k'?if / :qLx¿nfO{ oyfof]Uo ;Tsf/ u/f];\ . kZrft\
h'g lbg Ct'bfg lbg of]Uo ;lDemG5g\, To;} lbg ;+:sf/ljlw:y ljjfx ljlwsf] cg';f/ ;a} sd{ u/]/,
dWo/flq jf bz ah] clt k|;Ìtfsf] ;fydf ;a}sf] ;fd'Ì] kfl0fu|x0fk"j{s ljjfxsf] ljlwnfO{ k"/f
u/]/, PsfGt;]jg u¿g\ . k'?if jLo{:yfkg / :qL jLof{sif{0fsf] h'g ljlw 5, To;}sf] cg';f/ b'O6}n]
u¿g\ . hxfF;Dd aG5, ToxfF;Dd a|Xdro{sf] jLo{nfO{ v]/ hfg gb]cf];\, lsgeg] To; jLo{–/haf6
h'g z/L/ pTkÌ x'G5, Tof] ck"j{ pQd ;Gtfg x'G5 . ha jLo{ uef{zodf emg]{ ;do x'G5, Tolt j]nf
:qL k'?if b'O6} l:y/ / gfl;sfsf] ;fd'Ì] gfl;sf, g]qsf] ;fd'Ì] g]q cyf{t\ ;Lwf z/L/ / cToGt
k|;ÌlrQ /x"g\, gxlNnpmg\ . k'?ifn] cfˆgf] z/L/nfO{ xn'sf 5f]8f];\ / :qLn] jLo{k|flKt;do ckfg
jfo'nfO{ dflylt/ lvrf];\, of]lgnfO{ dflylt/ ;+sf]r u/]/ jLo{nfO{ dfly cfsif{0f ub}{ uef{zodf l:yt
u/f];\ . kZrft\ b'O6}n] z'4 hnn] :gfg u¿g\ .
ue{l:yt ePsf] kl/1fg ljb'ifL :qLnfO{ t plTgv]/} yfxf x'G5, k/Gt' o;sf] lgZro Ps dlxgf
kZrft\ /h:jnf gePkl5 ;a}nfO{ yfxf x'G5 . z'7f], s]z/, c;uGw, ;]tf] ;'s'd]n / sfnf]ld>L xfn]/
ttfP/ k|yd g} /fv]/ ;]nfPsf] b"w oyf?lr b'O6}n] lkP/ cnu–cnu cfˆgf]–cfˆgf] zøofdf zog
u¿g\ . oxL ljlw ha–ha uef{wfg–lqmof ul/G5 ta–ta ug{ plrt x'G5 .
ha dlxgfe/df /h:jnf gePkl5 ue{l:yltsf] lgZro x'G5, tab]lv Ps jif{ ko{Gt :qL
k'?ifn] slxNo} klg ;dfud ug{'x'Fb}g . lsgeg] o:tf] x'gaf6 ;Gtfg pQd / bf];|f] ;Gtfg klg >]i7
x'Fb}g, jLo{ Joy{ hfG5, b'O6}sf] cfo' 36\b5 / cg]s k|sf/sf] /f]u nfUb5 . k/Gt' dflyaf6 efif0fflb
k|]do'Qm–Jojxf/ cjZo /fVg'kb{5 . k'?if jLo{sf] l:ylt / :qL ue{sf] /Iff / ef]hg–5fbg o; k|sf/n]
u¿g\ ls h;af6 k'?ifsf] jLo{ ;kgfdf klg gi6 gxf];\ / ue{df afnssf] z/L/ cTo'Qd ¿k,
nfj0o, k'li6, an, k/fqmdo'Qm eP/ bzf}+ dlxgfdf hlGdof];\ . ljz]if p;sf] /Iff rf}yf] dlxgfb]lv /
cltljz]if cf7f}+ dlxgfb]lv cufl8 ug'{kb{5 . slxNo} klg ue{jtL :qLn] /]rs, ?If, dfbsb|Jo, a'l4 /
angfzs kbfy{x¿nfO{ ef]hgflbdf ;]jg gu/f];\, lsGt' £o", b"w, pQd wfg, uxF', d+'uL, df; / cÌ,
kfgL / b]zsfnsf] klg ;]jg o'lQmk"j{s u/f];\ . ue{df b'O{ ;+:sf/ Ps rf}yf] dlxgfdf k'+;jg / bf];|f]
cf7f}+ dlxgfdf ;LdGtf]Ìog ljlwsf] cg's"n u/f];\ .
ha ;Gtfgsf] hGd x'G5, ta :qL / aRrfsf] z/L/sf] /Iff c;fWo} ;fjwfgLn] u/f];\ . cyf{t\
z'07Lkfs, cyjf ;f}efUoz'07Lkfs k|yd g} agfP/ /fvf];\ . Tolt j]nf ;'ulGwo'Qm pi0f hn, h'g
rflx+ dGtftf] xf];\, To;}af6 :qLn] :gfg u/f];\ . afnsnfO{ klg :gfg u/fcf];\ . tTkZrft\ gf8L5]bg–
afnssf] gflesf] k]mbdf Ps sf]dn ;"tn] afFw]/, rf/ c+u'n 5f]8]/ dflyaf6 sf6f];\ . To;nfO{ o;/L

of] s'/f] a8f] /x:osf] 5, o;}n] oltaf6} ;du| s'/fx¿ a'‰g'kb{5, ljz]if n]Vg plrt 5}g . –-bofgGb ;/:jtL_
afFlwof];\ ls h;af6 z/L/sf] Ps yf]kf klg ?lw/ hfg gkfcf];\ . kZrft\ p; :yfgnfO{ z'4 u/]/
To;sf] åf/leq ;'uGwflbo'Qm 3[tflbsf] xf]d u/f];\ . tTkZrft\ ;Gtfgsf] sfgdf lktfn] …j]bf]˜;LltÚ
-z=a|f= !$÷&÷%÷@%_ cyf{t\ t]/f] …gfd j]b xf]Ú ;'gfP/ ;'gsf] znfsf cyf{t\ tf/n] £o" / dx lnP/
;Gtfgsf] lha|f]df …cf]#d\Ú cIf/ n]v]/ dw' / 3[tnfO{ To;} znfsfn] r6fOb]cf];\ . kZrft\ p;sL
cfdfnfO{ b]cf];\ . b"w lkpg rfx]df cfdfsf] b"w lkofOof];\ . olb cfdfsf] b"w cfPsf] 5}g eg] s'g}
cGo :qLsf] b"w k/LIff u/]/ lkofOof];\ . kZrft\ bf];|f] sf]7fdf hxfFsf] jfo' z'4 xf];\, ToxfF ;'ulGwt
£o"sf] xf]d k|ftM / ;fo+sfn ug]{ ug'{ / To;}df k|;"tf :qL tyf afnsnfO{ /fVg' . 5M lbg;Dd dftfsf]
b"w lknfpg' / :qL klg cfˆgf] z/L/sf] k'li6sf] cy{ cg]s k|sf/sf] pQd ef]hg ug]{ / of]lg;+sf]rflb
klg ug]{ .
5}6f}+ lbgdf aflx/ lgl:sg] / ;Gtfgsf] nflu b"w lknfpgsf] nflu wfoLcfdf /fVg] . p;sf]
vfg–kfgdf /fd|f] x]/rfx u/f];\ . To;n] b"w lknfcf];\ / kfng klg u/f];\ . k/Gt' p;sL dftfn]
aRrfdfly k"0f{ b[li6 /fvf];\ ls s'g} k|sf/sf] cg'lrt Jojxf/ p;sf] kfngdf gxf];\ . :qLn] b"w aGw
ug{sf] cy{ :tgsf] cu|efudf o:tf] n]k u/f];\ ls h;af6 b"w ;|ljt gxf];\ . To;/L g} vfg–kfgsf]
Jojxf/df klg oyfof]Uo Vofn /fvf];\ . kZrft\ gfds/0fflb ;+:sf/ljlwsf] /Lltn] oyfsfn ub}{
hfcf];\ . kZrft\ ha bf];|f] dlxgfdf /h:jnf ePdf ta z'4 ePkl5 p;} k|sf/n] Ct'bfg b]cf];\ .
Ct'sfnfleufdL :oft\ :jbf/lg/tM ;bf .. —dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s $%_ ..
:qL–k'?ifsf Jojxf/x¿ -$=&_
a|Xdrføo{]j ejlt oq tqf>d] j;g\ .. —dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s %)_ ..
hf] cfˆg} :qLdf k|;Ì / Ct'ufdL x'G5, Tof] u[x:y klg a|Xdrf/L s} ;b[z x'G5 .
;Gt'i6f] efo{of eQf{ eqf{ efof{ ty}j r . ol:dÌ]j s'n] lgTo+ sNof0f+ tq j} w|'jd\ ..!..
olb lx :qL g /f]r]t k'df+;Ì k|df]bo]t\ . ck|df]bfTk'gM k';+M k|hg+ g k|jQ{t] ..@..
l:qof+ t' /f]rdfgfof+ ;j{+ tb|f]rt] s'nd\ . t:of+ Tj/f]rdfgfof+ ;j{d]j g /f]rt] ..#..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s ^)–^@_ ..
h'g s'ndf efof{n] etf{ / kltn] kTgL ;b}j k|;Ì /xG5], To; s'ndf ;a} ;f}efUo / P]Zjo{
lgjf; ub{5g\ . hxfF snx x'G5, ToxfF bf}ef{Uo / bfl/b|Ø l:y/ x'G5 ..!.. h'g :qLn] kltnfO{ k|Llt /
kltnfO{ k|;Ì ulb{g eg] t klt ck|;Ì x'gfn] ToxfF sfd pTkÌ x'Fb}g . h'g :qLsf] k|;Ìtfn] ;a}
s'n k|;Ì x'G5 / p;sf] ck|;Ìtfn] ;a} ck|;Ì cyf{t\ b'Mvbfos x'g hfG5g\ ..#..
lkt[lee|f{t[leZr}tfM kltleb]{j/}:tyf . k"Hof e"iflotJofZr ax'sNof0fdLK;'leM ..!..
oq gfo{:t' k"HoGt] /dGt] tq b]jtfM . oq}tf:t' g k"HoGt] ;jf{:tqf˜kmnfM lqmofM ..@..
Zff]rlGt hfdof] oq ljgZoTofz' tTs'nd\ . g zf]rlGt t' oq}tf j4{t] tl4 ;j{bf ..#..
t:dfb]tfM ;bf k"Hof e"if0ffR5fbgfzg}M . e"ltsfd}g{/}lg{To+ ;Tsf/]if"T;j]if' r ..$..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s %%–%&, %(_ ..
lktf, efO, klt / b]j/ lognfO{ ;Tsf/k"j{s e"if0fflbn] k|;Ì /fVg', h;nfO{ w]/} sNof0fsf]
OR5f 5, To;n] o:t} u/f];\ ..!.. h'g 3/df :qLx¿sf] ;Tsf/ x'G5, To;df ljBfo'Qm eP/ b]j;+1fn]
lrlgP/ cfgGbn] qmL8f ub{5g\ / h'g 3/df :qLx¿sf] ;Tsf/ x'Fb}g, ToxfF ;a} lqmof lgikmn x'g
hfG5 ..@.. h'g 3/ jf s'ndf :qLx¿ zf]sft'/ eP/ b'Mv kfpF5g\, Tof] s'n zL3| gi6–e|i6 x'g hfG5
/ h'g 3/ jf s'ndf :qLx¿ cfgGbn], pT;fx / k|;Ìtfn] el/P/ /xG5g\, Tof] s'n ;j{bf
al9/fVb5 ..#.. o;}n] P]Zjo{sf] sfdgf rfxg] dg'ionfO{ of]Uo 5 ls ;Tsf/ / pT;jsf] ;dodf e"if0f,
j:q / ef]hgflbn] :qLx¿sf] lgTok|lt ;Tsf/ u¿g\ ..$.. o; s'/fsf] ;b}j Vofn /fVg'kb{5 ls …k"hfÚ
sf] cy{ ;Tsf/ xf] / lbg–/ftdf ha–ha k|yd e]6 x'G5 jf 5'l§G5, ta–ta k|Lltk"j{s …gd:t]Ú
zAbaf6 Ps–csf{nfO{ clejfbg u/f}+ .
;bf k|Åi6of efJo+ u[xsfo]{if' bIfof . ;';+:s[tf]k:s/of Joo] rfd'Qmx:tof ..
—dg':d[lt -cWofo %÷Znf]s !%)_ ..
:qLx¿nfO{ of]Uo 5 ls cltk|;Ìtfn] 3/sf] sfddf rt'/fO{o'Qm ;a} kbfy{nfO{ pQd ;+:sf/,
3/sf] z'l4 / Joodf cToGt pbf/ ;bf /xg' cyf{t\ ;a} rLh kljq / kfs o:tf] k|sf/n] agfpmg\ ls
cf}ifw¿kL eP/ 3/, z/L/ jf cfTdfdf /f]u cfpg gkfcf];\ . h]–h] Joo ePsf] 5 To;sf] lx;fa
oyfjt\ /fv]/ klt cflbnfO{ ;'gfOlbg] ug'{ . 3/sf gf]s/–rfs/x¿af6 oyfof]Uo sfd lnof];\ . 3/sf]
s'g} sfdnfO{ lau|g glbof];\ .
l:qof] /TgfGoyf] ljBf ;To+ zf}r+ ;'efliftd\ . ljljwflg r lzNkflg ;dfb]oflg ;j{tM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @$)_ ..
pQd :qL, gfgf k|sf/sf] /Tg, ljBf, ;To, kljqtf, >]i7efif0f / gfgf k|sf/sf] sf/Lu/L ;a}
dg'ion] ;a} b]z / dg'ioaf6 u|x0f u/f];\ .
;To+ a|"oflTk|o+ a|"ofÌ a|"oft\ ;Todlk|od\ . lk|o+ r gfg[t+ a|"ofb]if wd{M ;gftgM ..!..
eb|+ eb|ldlt a|"ofb\eb|ldTo]j jf jb]t\ . z'isj}/+ ljjfb+ r g s'of{Ts]glrT;x ..@..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !#*–!#(_ ..
;bf lk|o ;To, bf];|fnfO{ lxtsf/s af]nf];\, clk|o ;To cyf{t\ sfgfnfO{ sfgf] gegf];\, e'm6
cyf{t\ bf];|fnfO{ k|;Ì ug]{ cy{ gaf]nf];\ ..!.. ;bf eb| cyf{t\ ;a}sf] lxtsf/L jrg af]nf];\ . z'isj}/
cyf{t\ lagf ck/fw s;};Fu lj/f]w jf ljjfb gu/f];\ ..@.. h'g–h'g csf{sf] lxtsf/s s'/f xf];\ /
g/fd|f] dfg"g\, tyflk eg]/} 5f]8\g' .
k'?iff axjf] /fhg\ ;tt+ lk|ojflbgM . clk|o:o t' kYo:o jQmf >f]tf r b'n{eM ..
—dxfef/t pBf]ukj{–ljb'/gLlt -cWofo #& Znf]s !$_ ..
ljb'/hL eÌ'x'G5 ls x] w[t/fi6« Û o; ;+;f/df csf{nfO{ lg/Gt/ k|;Ì ug{sf] nflu lk|o af]Ng]
k|z+;sx¿ y'k|} 5g\, k/Gt' ;'Ìdf clk|o ljlbt xf];\ / Tof] sNof0f ug]{ jrg xf];\, To;nfO{ eÌ] /
;'Ì] k'?ifx¿ b'n{e 5g\ . lsgeg] ;Tk'?ifx¿sf] afgL g} xf] ls d'vn] ;fd'Ì] csf{sf] bf]if eÌ' /
cfˆgf] ;'gfpg', k/f]Ifdf bf];|fsf] u'0f ;bf atfpg' . k]ml/ b'i6x¿sf] oxL /Llt xf] ls ;Dd'vdf u'0f
atfpg' / k/f]Ifdf bf]ifsf] k|sfz ug'{ . ha;Dd dg'ion] csf{af6 cfˆgf] bf]if ;'Gb}g jf eÌ]jfnfn]
eGb}g ta;Dd dg'io bf]ifx¿af6 5'6]/ u'0fL x'Fb}g . slxNo} klg s;}sf] lgGbf gug'{ . h:t}—
u'0f]if' bf]iff/f]k0fd;"of cyf{t\ bf]if]if' u'0ff/f]k0fdKo;"of, u'0f]if' u'0ff/f]k0f+ bf]if]if' bf]iff/f]k0f+ r
:t'ltM h;n] u'0fdf bf]if / bf]ifdf u'0f nufpF5 Tof] lgGbf / u'0fdf u'0f, bf]ifdf bf]ifsf] syg ub{5
To;nfO{ :t'lt elgG5 . cyf{t\ ldYofefif0fsf] gfd …lgGbfÚ / ;Toefif0fsf] gfd …:t'ltÚ xf] .
a'l4j[l4s/f0ofz' wGoflg r lxtflg r . lgTo+ zf:qf0oj]If]t lgudf+Zr}j j}lbsfg\ ..!..
oyf oyf lx k'?ifM zf:q+ ;dlwuR5lt . tyf tyf ljhfgflt lj1fg+ rf:o /f]rt] ..@..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !(–@)_ ..
h'g a'l4, wg / lxtsf] zL3| j[l4 u/fpg] zf:q / j]bx¿ 5g\, ltgnfO{ lgTo ;'g"g\ / ;'gfpmg\,
a|Xdrof{>ddf k9]sf x'g\, ltgnfO{ :qL k'?if lgTo ljrf¿g\ / k9fpg] u¿g\ ..!.. lsgeg] h;/L
dg'ion] zf:qx¿nfO{ oyfjt\ hfGb5, To;/L g} p;sf] lj1fg a9\b} hfG5 / To;}df ?lr klg a9\b}
/xG5 ..@..
kfFr dxfo1x¿ -$=*_
Clifo1+ b]jo1+ e"to1+ r ;j{bf . g[o1+ lkt[o1+ r oyfzlQm g xfko]t\ ..!..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @!_ ..
cWofkg+ a|Xdo1M lkt[o1Zr tKk{0fd\ . xf]df] b}jf] alnef}{tf] g[o1f]˜ltlyk"hgd\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s &)_ ..
:jfWofo]gfr{o]tifL{g\ xf]d}b]{jfg\ oyfljlw . lktög\ >f4}Zr gögÌ}e"{tflg alnsd{0ff ..#..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s *!_ ..
b'O6f o1 a|Xdro{df n]lv;s]sf] 5'— ltgLx¿ cyf{t\ Ps -a|Xdo1_ j]bflb zf:qx¿nfO{
k9\g'–k9fpg', ;GWof]kf;g, of]ufEof; . bf];|f] b]jo1—ljåfg\x¿sf] ;Ë, ;]jf, kljqtf, lbJo u'0fx¿sf]
wf/0f, bft[Tj, ljBfsf] pÌlt ug'{ xf] . oL b'O6f o1 ;fo+–k|ftM ug'{kg]{ x'G5 .
sa/y<sa?y< g&/hp?itnaeR A/iGn> àa/t> àa?t> saEmn/sSy? da/ta0 .1.

àa/t> àa?tg&/Rhp?itnaeR A/iGn> sa/y<sa?y< saEmn/sSy? da/ta0 .2.


—cyj{j]b -sf08 !(÷cg'jfs &÷dGq #–$_, -!(÷%%÷#–$_ ..
t:dfbxf]/fq:o ;+of]u] a|fXd0fM ;GWofd'kf;Lt . —-t'=—if8\lj+z a|fXd0f k|kf=$÷v+=%_ ..
pBGtd:t+ ofGtdflbTodleWofog\ ..#.. —t}lQ/Lo cf/0os -k|kf= @÷cg'jfs @_ ..
g lti7lt t' oM k"jf{+ gf]kf:t] oZr klZrdfd\ . ; z"b|jålxisfo{M ;j{:dfb\ låhsd{0fM ..$..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !)#_ ..
h'g ;GWof–;GWof sfndf xf]d ul/G5, Tof] x't b|Jo k|ftMsfndf jfo'z'l4åf/f ;'vsf/L
x'G5 ..!.. h'g clUgdf k|ftM–k|ftM sfndf xf]d ul/G5, Tof] x't b|Jo ;fo+sfn ko{Gt jfo'sf] z'l4åf/f
an, a'l4 / cf/f]Uosf/s x'G5 ..@.. o;}n] lbg / /flqsf] ;lGwdf cyf{t\ ;"of]{bo / ;"of{:t ;dodf
k/d]Zj/sf] Wofg / clUgxf]q cjZo ug'{kb{5 ..#.. / h;n] oL b'O6} sfd ;fo+ / k|ftMsfndf ub}{g,
To;nfO{ ;Hhgx¿n] ;a låhx¿sf] sd{b]lv aflx/ lgsflnlbg', cyf{t\ To;nfO{ z"b|jt\ ;Demg' ..$..
k|Zg— lqsfn ;GWof lsg gug]{ <
pQ/— tLg ;dodf ;lGw x'Fb}g, k|sfz / cGwsf/sf] ;lGw dfq ;fo+–k|ftM b'O6f g} j]nfdf
x'G5 . h;n] o;nfO{ gdfg]/ dWofÂsfndf t];|f] ;GWof ug{ dfGb5, To;n] dWo/flqdf klg lsg
gug]{ < h;n] dWo/flqdf klg ug{ rfxG5 eg] k|x/–k|x/, 38L–38L, kn–kn / If0f–If0fsf] klg
;lGwdf ;GWof]kf;g ug]{ u/f];\ . h'g o:tf] rfx]/ klg x'g ;Sb}g / s'g} zf:qsf] dWof ;GWofdf
k|df0f klg 5}g . o;}n] b'O6} sfndf dfq ;GWof / clUgxf]q ug'{, t];|f] sfndf xf]Og . k]ml/ h'g tLg
sfndf x'G5 Tof] e"t, eljiot\ / jt{dfgsf] e]bn] ubf{ ePsf] xf] . ;GWof]kf;gsf] e]bn] xf]Og .
t];|f] …lkt[o1Ú cyf{t\ h;df b]j h'g ljåfg\, Clif h;n] k9\5–k9fpF5, lkt[ h'g dftf–lktf
cflb j[4, 1fgL / k/d of]uLx¿sf] ;]jf ug'{ . lkt[o1sf] b'O6f e]b 5g\— klxnf] …>f4Ú / bf];|f]
…tk{0fÚ . >f4 cyf{t\ >t\ ;Tosf] gfd xf], …>T;To+ bwflt oof lqmoof ;f >4f, >4of olTqmot]
tR5«f4d\Ú cyf{t\ h;af6 ;Tosf] u|x0f ul/of];\ To;nfO{ >4f / h'g–h'g >4fn] ;]jf¿k sd{ ul/G5,
To;sf] gfd …>f4Ú xf] . …t[KolGt tk{olGt o]g lktög\ tQk{0fd\Ú cyf{t\ h'g–h'g sd{n] t[Kt cyf{t\
ljBdfg dftf–lktflb lkt[x¿ k|;Ì x'G5g\ / k|;Ì ul/of];\, o;}sf] gfd …tk{0fÚ xf], k/Gt' of] sd{
hLljtx¿sf] nflu xf], d[tsx¿sf] nflu xf]Og .
cy b]jtk{0fd\
cf]+ a|Xdfbof] b]jf:t[KoGtfd\ . a|Xdflbb]jkTGo:t[KoGtfd\ . a|Xdflbb]j;'tf:t[KoGtfd\ .
a|Xdflbb]ju0ff:t[KoGtfd\ .. —x]g'{xf];\ -kf/:s/ / cfZjnfog u[Xo;"q_ ..
Olt b]jtk{0fd\
…ljåfœ;f] lx b]jfMÚ —of] ztky a|fXd0f -#÷%÷^÷!)_ sf] jrg xf] .
hf] ljåfg\ 5g\, pg}nfO{ …b]jÚ elgG5 . h;n] ;fËf]kfË rf/} j]bnfO{ hfGb5, pg}sf] gfd …a|XdfÚ / hf]
pgLb]lv Go"g k9]sf 5g\, pgsf] gfd klg …b]jÚ cyf{t\ …ljåfg\Ú xf] . pgs} ;b[z ljb'ifL pgsL :qL
…a|Xdf0fLÚ / …b]jLÚ, pgs} t'No k'q / lzio tyf pgs} ;b[z pgs} u0f cyf{t\ ;]js x'g\, pg}sf] ;]jf
ug'{sf] gfd g} …>f4Ú / …tk{0fÚ xf] .
cy Cliftk{0fd\
cf]+ d/LRofbo Cifo:t[KoGtfd\ . d/LRofB[lifkTGo:t[KoGtfd\ . d/LRofB[lif;'tf:t[KoGtfd\ .
d/LRofB[lifu0ff:t[KoGtfd\ .. —x]g'{xf];\ -kf/:s/ / cfZjnfog u[Xo;"q_ ..
Olt Cliftk{0fd\
hf] a|Xdfsf] k|kf}q d/Llrjt\ ljåfg\ eP/ k9fpF5g\ / pgs} ;b[z ljBfo'Qm pgsL :qLx¿,
sGofx¿nfO{ ljBfbfg lbG5g\, pgs} t'No k'q / lzio tyf pgs} ;dfg pgs} ;]js x'g\, ltg}sf]
;]jg–;Tsf/ ug'{ …Cliftk{0fÚ xf] .
cy lkt[tk{0fd\
cf]+ ;f]d;bM lkt/:t[KoGtfd\ . clUgijfQfM lkt/:t[KoGtfd\ . alx{ifbM lkt/:t[KoGtfd\ . ;f]dkfM
lkt/:t[KoGtfd\ . xlje'{hM lkt/:t[KoGtfd\ . cfHokfM lkt/:t[KoGtfd\ . ;'sflngM lkt/:t[KoGtfd\ .
odflbEof] gdM odfbL+:tk{ofld . lkq] :jwf gdM lkt/+ tk{ofld . lktfdxfo :jwf gdM lktfdx+
tk{ofld . k|lktfdxfo :jwf gdM k|lktfdx+ tk{ofld . dfq] :jwf gdf] dft/+ tk{o fld . lktfdXo} :jwf
gdM lktfdxL+ tk{ofld . k|lktfdXo} :jwf gdM k|lktfdxL+ tk{ofld . :jkTGo} :jwf gdM :jkTgL+
tk{ofld . ;DalGwEoM :jwf gdM ;DalGwg:tk{ofld . ;uf]q]EoM :jwf gdM ;uf]qfF:tk{ofld ..
—x]g'{xf];\ -oh'j]{b cWofo !( .. dg':d[lt cWofo # .. a[= kf/fz/ :d[lt c=&÷Znf]s !^&–!^*_ ..
Olt lkt[tk{0fd\ ..
-;f]d;bM_ …o] ;f]d] hubLZj/] kbfy{ljBfof+ r ;LblGt t] ;f]d;bMÚ hf] k/dfTdf / kbfy{–ljBfdf lgk'0f
5 . …o}/Ug]lj{B'tf] ljBf u[xLtf t] clUgijfQfMÚ h;n] clUg cyf{t\ ljB'bflb kbfy{x¿nfO{ hfGb5 . …o]
alx{lif pQd] Jojxf/] ;LblGt t] alx{ifbMÚ hf] pQd ljBfj[l4o'Qm Jojxf/df l:yt 5 . …o]
;f]dd}Zjo{df]ifwL/;+ jf kflGt lkalGt jf t] ;f]dkfMÚ hf] P]Zjo{sf] /Ifs / dxf}iflw /;sf] kfg ugf{n]
/f]u/lxt / cGosf] P]Zjo{sf] /Ifs, cf}iflwx¿ lbP/ /f]u gfzs x'G5, tL …;f]dkfÚ . …o] xljxf]{t'dQ'dx{+
e'~ht] ef]holGt jf t] xlje'{hMÚ dfbs, lx+;fsf/s b|JonfO{ 5f]8]/ ef]hg ug]{x¿, tL …xlje'{hMÚ . …o
cfHo+ 1ft'+ k|fKt'+ jf of]Uo+ /IflGt jf lkalGt t]Ú hf] hfÌof]Uo j:t'sf] /Ifs / 3[t–b'Uwflb vfg] /
lkpg]x¿, ltgLx¿ …cfHokfÚ . …zf]egM sfnf] ljBt] o]iffGt] ;'sflngMÚ h;n] /fd|f] wd{ ug]{ / ;'v¿kL
;do xf];\ . …o] b'i6fg\ oR5lGt lgu[X0flGt t] odf GofofwLzfMÚ hf] Gofosf/L b'i6x¿nfO{ b08 /
>]i7x¿sf] kfng ub{5 . …oM kflt ;M lktfÚ hf] ;GtfgnfO{ cÌ / ;Tsf/sf] /Ifs jf hgs xf] Tof]
…lktfÚ . …lkt'M lktf lktfdxM lktfdx:o lktf k|lktfdxMÚ hf] lktfsf] klg lktf xf], Tof] …lktfdxÚ / hf]
lktfdxsf] klg lktf xf], Tof] …k|lktfdxÚ . …of dfgolt ;f dftfÚ h;n] cÌ / ;Tsf/åf/f cfˆgf]
;Gtfgsf] dfGo ub{l5g\ pgL …dftfÚ . …of lkt'df{tf ;f lktfdxL, lktfdx:o r dftf k|lktfdxLÚ hf]
lktfsL dftf x'g\, pgL …lktfdxLÚ / h'g lktfdxsL dftf x'g\, pgL …k|lktfdxLÚ . cfˆgL :qL tyf
elugL, ;DaGwL / Ps uf]qsf cyf{t\ cGo s'g} eb| k'?if jf j[4 x'g\, tL ;a}nfO{ cToGt >4fn] pQd
cÌ, j:q, ;'Gb/–ofg cflb lbP/ /fd|f];Fu h'g t[Kt u/fpg' cyf{t\ h'g–h'g sd{n] pgLx¿sf] cfTdf
t[Kt / z/L/ :j:Yo /xG5, To;–To; sd{af6 k|Lltk"j{s ltgsf] ;]jf ug'{nfO{ …>f4Ú / …tk{0fÚ elgG5 .
rf}yf] j}Zjb]j— cyf{t\ ha ef]hg tof/ x'G5 ta h]–hlt ef]hgfy{ ag]sf] 5, To;df cldnf],
nj0ffÌ / Iff/nfO{ 5f]8]/ 3[t–ldi6o'Qm cÌ ln+b} r'nf]af6 clUg lnP/, lgDglnlvt dGqn] cfx'lt /
efu ug'{ .
j}Zjb]j:o l;4:o u[Xo]˜Ugf} ljlwk"j{sd\ . cfEoM s'øof{2]jtfEof] a|fXd0ff] xf]ddGjxd\ ..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s *$_ ..
h] kfszfnfdf ef]hgfy{ cÌ l;4 5, To;sf] lbJo u'0ffy{, p;} kfsflUgdf lgDglnlvt dGqn]
ljlwk"j{ xf]d lgTo u/f];\—
xf]dsf] dGq
cf]+ cUgo] :jfxf . ;f]dfo :jfxf . cUgLiff]dfEof+ :jfxf . ljZj]Eof] b]j]EoM :jfxf . wGjGt/o]
:jfxf . s'Ã} :jfxf . cg'dTo} :jfxf . k|hfkto] :jfxf . ;x Bfjfk[lyjLEof+ :jfxf . l:ji6s[t] :jfxf ..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s *%–*^_ sf] cfwf/df ..
Ps–Ps dGq k9]/ Ps–Ps cfx'lt b]cf];\ . efu cyf{t\ yfnLdf jf e"lddf k"jf{lb lbzfsf] cg'qmdn]
efu nufpg'—
cf]+ ;fg'ufo]Gb|fo gdM . ;fg'ufo odfo gdM . ;fg'ufo j?0ffo gdM . ;fg'ufo ;f]dfo gdM .
d?b\Eof] gdM . cb\Eof] gdM . jg:kltEof] gdM . l>o} gdM . e|bsfNo} gdM . a|Xdkto] gdM .
jf:t'kto] gdM . ljZj]Eof] b]j]Eof] gdM . lbjfr/]Eof] e"t]Eof] gdM . gQm~rfl/Eof] e"t]Eof] gdM .
;jf{Tde"to] gdM .. —dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s *&–(!_ sf] cfwf/df ..
Ps–Ps dGqn] kGw| efu nufpg', k]ml/ nj0ffÌnfO{ e"lddf /fVg' .
z'gf+ r klttfgf+ r Zjkrf+ kfk/f]lu0ffd\ . jfo;fgf+ s[dL0ff+ r zgs}lg{j{k]b\e"lj ..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s (@_ ..
Ps s's'/, bf];|f] kfkL, t];|f] rf08fn, rf}yf] kfk /f]uL, kfFrf}+ sfu, 5}6f}+ s[dLsf] efu nufP/
s's'/ cflbnfO{ b]cf];\ / Tof] kGw| efunfO{ s'g} cltlynfO{ b]cf];\ cyjf Tolt j]nf cltly pkl:yt
gePdf t clUgdf /flvlbg' . of] dg':d[lt cflbsf] ljlw xf] . afFsL efG5f3/sf] jfo' z'4 / h'g
To;df cb[i6 hLjx¿sf] xTof x'G5, To;sf] k|To'ksf/ x'g hfG5 .
kfFrf}+ cltly;]jf— cltly–wfld{s, ;Tof]kb]zs, ;a}sf pksf/s k"0f{ ljåfg\, ;j{q ljr/0f
ug]{jfnf, ;+Gof;L cltly x'G5g\ . ltgsf] cf;g, vfg–kfg, gd|tflbn] ;Tsf/ u/]/, pg};Fu ;T;Ë
u/]/, ck"j{ ljBfnfO{ hfgf];\ . ;dosf] sf/0fn] u[x:y / /fhflb klg cltly x'g ;Sb5g\ . k/Gt'—
kfv08L lt/:sf/ -$=(_
kfifl08gf] ljsd{:yfg\ j}8fnj[lQsfg\ z7fg\ . x}t'sfg\ asj[QL+Zr jfª\dfq]0fflk gfr{o]t\ ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s #)_ ..
-kfif08L_ j]blgGbs, j]blj?4 cfr/0f ug]{ -ljsd{:y_ hf] j]blj?4 sd{sf] stf{,
ldYofefif0fflbo'Qm, h:t} la/fnf]n] n's]/ l:y/ x'Fb} tfSg], s'b\g], emlD6g] u/]/ d';f cflb k|f0fLnfO{ df/]/
cfˆgf] k]6 eb{5, To:tf hgx¿sf] gfd …j}8fnj[lQÚ, -z7_ cyf{t\ x7L, b'/fu|xL, cledfgL, cfk"mn]
hfGb}g c¿n] eg]sf] klg dfGb}g, -x}t's_ s'tsL{ Joy{ s/fpg] h:tf ls cfhef]lnsf j]bfGtL æxfdL
a|Xd xf}+ hut\ ldYof xf], j]bflb zf:q / O{Zj/ klg slNkt xf]Æ OToflb s'/f}6] -asj[lQ_ h:t} as'Nnf]
df5fsf] k|f0f lnP/ cfˆgf] k]6 eg{sf] nflu Wofgfjl:yt x'G5, To:t} jt{dfgsf h6fh"6 j}/fuL cflb
x'g\, ltgnfO{ jf0fLdfqn] klg ;Tsf/ gug'{ . lsgeg] logsf] ;Tsf/ ugf{n] a9]/ ;+;f/nfO{ cwd{o'Qm
u/fOlbG5g\ .
oL kfFr dxfo1sf] kmn— a|Xdo1 ugf{n] ljBf, lzIff, wd{ / ;Eotfsf] j[l4 x'G5 .
…clUgxf]qÚ n] jfo', j[li6, hnsf] z'l4 eP/ cf}iflwx¿ z'4 x'G5g\ . z'4 jfo'sf] Zjf;f:kz{,
vfg–kfgn] cf/f]Uo, a'l4, an, k/fqm a9]/ wdf{y{, sfd, df]Ifsf] cg'i7fg lglj{£gtfn] ;DkÌ x'G5 .
To;}n] o;nfO{ b]jo1 eGb5g\ . sf/0f o;n] jfo' cflb kbfy{nfO{ lbJo agfOlbG5 .
…lkt[o1Ú sf] kmn— ha p;n] dftf–lktf / 1fgLx¿sf] ;]jf ug]{5, ta To;sf] 1fg a9\g]5 .
To;af6 ;Tof;Tosf] lg0f{o u/]/ ;Tosf] u|x0f, c;Tosf] Tofu u/]/ ;'vL x'g]5 . bf];|f] s[t1tf cyf{t\
h:tf] ;]jf dftf–lktf / cfrfo{n] ;Gtfg / lzionfO{ u/], To;sf] abnf lbg' plrt g} xf] .
…alnj}Zjb]jÚ sf] klg kmn dfly g} eg]/ cfO;s]sf] 5', ToxL g} xf] .
ha;Dd pQd cltly hut\df x'Fb}gg\ ta;Dd pÌlt klg x'Fb}g . pgLx¿ ;a} b]zdf 3'd]/ /
;Tof]kb]z ugf{n] kfv08sf] j[l4 x'g kfpFb}g / ;j{q u[x:yx¿nfO{ ;xhl;t ;To lj1fgsf] k|flKt
e}/fVb5 / dg'iodfqdf Pp6} wd{ l:y/ /xG5 . lagf cltlysf] ;Gb]xlgj[lQ x'Fb}g . o;af6 g5'l6sg
b[9 lgZro klg x'Fb}g, lagf lgZrosf] ;'v sxfF <
laxfg p7]b]lvsf wd{sd{x¿ -$=!)_
a|fXd] d'x"Q]{ a'Wo]t wdf{yf}{ rfg'lrGto]t\ . sfoSn]zfFZr tGd"nfg\ j]btŒjfy{d]j r ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s (@_ ..
rf}yf] k|x/ cyjf rf/ 38L /ft x'Fbf p7\g] . cfjZos sfo{ u/]/ wd{ / cy{, z/L/sf
/f]ux¿sf] lgbfg / k/dfTdfsf] Wofg ug]{ . slxNo} klg cwd{sf] cfr0f gug]{ . lsgeg]—
gfwd{Zrl/tf] nf]s] ;BM kmnlt uf}l/j . zg}/fjQ{dfg:t' sQ'{d"{nflg s[Gtlt ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !&@_ ..
ul/Psf] cwdf{r/0f lgikmn slxNo} klg x'Fb}g, k/Gt' h'g ;dodf cwd{ ub{5, Tolt j]n} kmn
klg x'Fb}g, To;}n] c1fgLx¿ cwdf{r/0fb]lv 8/fpFb}gg\ . k/Gt' lgZro hfg ls Tof] cwdf{r/0fn]
lj:tf/}–lj:tf/} ;'vsf] ltd|f] d"nnfO{ sfl6/fv]sf] x'G5 . o; qmdaf6—
cwd]{0f}wt] tfjQtf] eb|fl0f kZolt . ttM ;kTgf~holt ;d"n:t' t' ljgZolt ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !&$_ ..
ha dg'ion] wd{sf] dof{bfnfO{ 5f]8\b5— h;/L aGw ePsf] kf]v/Lsf] kfgLn] 3]l/Psf]
kvf{nnfO{ k'm6fP/ kfgL rf/}lt/af6 j]un] aflx/ lg:sG5, To;/L g} cwdf{Tdf klg ldYofefif0f, sk6,
kfv08 cyf{t\ /Iff ug]{ ePsf j]bx¿sf] v08g / ljZjf;3ftflb sd{n] k/fO{ kbfy{nfO{ lnP/ k|yd
a9\b5, kZrft\ wgflb P]Zjo{n] vfg, kfg, j:q, cfe"if0f, ofg, :yfg, dfg, k|lti7fnfO{ k|fKt ub{5,
cGofon] zq'nfO{ klg lhTb5, kZrft\ zL3| gi6 eP/ hfG5 . h;/L h/f] sfl6Psf] ¿v gi6 eP/
hfG5, To;/L g} cwdL{ gi6–e|i6 eP/ hfG5 . To;}n]—
;Towdf{o{j[Q]if' zf}r] r}jf/d]T;bf . lziofFZr lziof4d]{0f jfUafx"b/;+otM ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !&%_ ..
h'g j]bf]Qm …;To wd{Ú cyf{t\ kIfkft/lxt eP/ ;Tosf] u|x0f / c;Tosf] kl/Tofu Gofo¿k
j]bf]Qm wdf{lbÙ …cfo{Ú cyf{t\ pQd k'?ifx¿sf] u'0f, sd{, :jefjÙ / kljqtfn] g} ;bf /d0f u/f];\ .
jf0fL, afx", pb/ cflb cËux¿sf] ;+od cyf{t\ wd{df rnfpFb}, wd{n] lziox¿nfO{ lzIff b]cf];\ .
ClTjs\ k'/f]lxtfrføo}d { f{t'nfltly;+l>t}M . afnj[4ft'/}j}{B}1f{lt;DalGwafGwj}M ..!..
Dfftflkt[Eof+ ofldlee|f{qf k'q]0f efo{of . b'lxqf bf;ju]{0f ljjfb+ g ;dfr/]t\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !&(–!*)_ ..
-ClTjs\_ o1 u/fpg]jfnf, -k'/f]lxt_ ;bf pQd rfnrngsf] lzIffstf{, -cfrfo{_ ljBf k|bfg
ug]{jfnf, -dft'n_ dfdf, -cltly_ cyf{t\ h;sf] s'g} hfg–cfpgsf] nflu lglZrt ltly 5}g, -;+l>t_
cfˆgf cfl>t, -afn_ afns, -j[4_ a"9f, -cft'/_ kLl8t, -j}B_ cfo'j]{bsf] 1ftf, -1flt_ :juf]q jf
:jj0f{:y, -;DaGwL_ ;f;", Zjz'/ cflb, -afGwj_ ldq ..!.. -dftf_ cfdf, -lktf_ a'af, -ofld_
lbbLalxgL, -e|ftf_ bfh'efO, -k'q_ 5f]/f, -efof{_ kTgL, -b'lxqf_ sGof / ;]jsx¿;Fu ljjfb cyf{t\
lj?4 e}m–emu8f slxNo} klg gu/f];\ ..@..
ctkf:TjgwLofgM k|ltu|x?lrlå{hM . cDe:oZdKnj]g]j ;x t]g}j dHhlt ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !()_ ..
Ps -ctkfM_ a|Xdro{ ;Toefif0fflb tk/lxt, bf];|f] -cgwLofgM_ cgk9, t];|f] -k|ltu|x?lrM_
cToGt wdf{y{ bf];|fb]lv bfg lng]jfnf, oL tLg} h:t} 9'Ëfsf] 8'Fufn] ;d'b| tg'{ a/fa/, cfˆgf] b'i6
sd{sf] ;fydf g} b'Mv–;fu/df 8'Ab5g\ . tL t 8'Ab5g\ g}, k/Gt' bftfx¿nfO{ klg ;fydf lnP/
8'afOlbG5g\ .
lqijKo]t]if' bQ+ lx ljlwgfKolh{t+ wgd\ . bft'e{jTogyf{o k/qfbft'/]j r ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !(#_ ..
h;n] wd{af6 k|fKt u/]sf] wg oL tLg}nfO{ lbG5, of] bfg–bftfsf] gfz o;} hGddf /
lng]jfnfsf] gfz k/hGddf ub{5 .
olb o:tf] eof] eg] s] x'G5—
oyf Knj]gf}kn]g lgdHhTo'bs] t/g\ . tyf lgdHhtf]˜w:tfb1f} bft[k|tLR5sf} ..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !($_ ..
h;/L 9'Ëfsf] 8'Fufdf a;]/ hndf tg]{jfnf 8'Ab5, To:t} c1fgL bftf / u|xLtf b'O6} cwf]ult
cyf{t\ b'MvnfO{ k|fKt ub{5g\ .
kfv08Lsf] nIf0fx¿ -$=!!_
wd{WjhL ;bfn'AwZ5flßsf] nf]sbDesM . a}8fnj|ltsf] 1]of] lx+;|M ;jf{le;Gws ..!..
cwf]b[li6g}{is[ltsM :jfy{;fwgtTk/M . z7f] ldYofljgLtZr asj|tr/f] låhM ..@..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !(%–!(^_ ..
-wd{WjhL_ wd{ s]xL klg gug]{, k/Gt' wd{sf] gfdn] dfG5]x¿nfO{ 7Ug], -;bfn'AwM_ ;j{bf nf]en]
o'Qm, -5flßsM_ sk6L, -nf]sbDesM_ ;+;f/L dfG5]x¿sf ;fd'Ì] cfˆgf] a8fOsf] l8Ë xfFSg], -lx+;|M_
k|f0fLx¿sf] 3ftsL, c¿;Fu j}/a'l4 /fVg]jfnf, -;jf{le;GwsM_ ;a} /fd|f]–g/fd|f]l;t klg d]n /fVg],
To;nfO{ a}8fn–j|lts cyf{t\ la/fnf] ;dfg w"t{ gLr ;Demg' ..!.. -cwf]b[li6M_ sLlt{sf] nflu tn b[li6
/fVg], -g}is[ltsM_ O{io{s s;}n] p;sf] k};f lnP/ ck/fw u/]sf] 5 eg] t To;sf] abnf lngsf] nflu
k|f0f;Dd lng tof/ x'g] . -:jfy{;fwgtTk/M_ rfx] sk6 cwd{ ljZjf;3ft lsg gxf];\, cfˆgf] k|of]hg
;fFWgdf rt'/, -z7M_ rfx] cfˆgf] s'/f] e'm6f] lsg gxf];\, k/Gt' x7 slxNo} g5f]8\g] -ldYofljgLtM_
e'm6–d'6 dflyaf6 zLn, ;Gtf]if / ;fw'tf b]vfpg], To;nfO{ -asj|tr/f] låhM_ as'Nnfsf] ;dfg gLr
;Demg' . o:tf–o:tf nIf0f ePsfx¿ kfv08L x'G5g\, logsf] ljZjf; jf ;]jf slxNo} klg gug'{ ..@..
u[x:y wd{sf] ljifo -$=!@_
wd{+ zg}M ;l~rg'ofb\ jNdLsldj k'lQsfM . k/nf]s;xfofy{{+ ;j{nf]sfGokL8og\ ..!..
gfd'q lx ;xfofy{+ lktf dftf r lti7tM . g k'qbf/+ g 1fltwd{l:ti7lt s]jnM ..@..
PsM k|hfot] hGt'/]s Pj k|nLot] . Psf] g' e'ª\St] ;'s[td]s Pj r b'is[td\ ..#..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @#*–@$)_ ..
PsM kfkflg s'?t] kmn+ e'ª\St] dxfhgM . ef]Qmf/f] ljk|d'RoGt] sQf{ bf]if]0f lnKot] ..$..
—dxfef/t pBf]ukj{ -k|hfu/kj{ !÷cWofo ##÷Znf]s $!_ ..
d[t+ z/L/d'T;[Ho sfi7nf]i7;d+ lIftf} . ljd'vf afGwjf oflGt wd{:tdg'uR5lt ..%..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @$!_ ..
:qL / k'?ifn] a'‰g'kb{5 ls h;/L k'lQsf cyf{t\ wld/f]n] b]jn agfpF5, To;} u/L ;a}
e"tx¿nfO{ kL8f glbOsg k/nf]s cyf{t\ k/hGdsf] ;'vfy{ lj:tf/}–lj:tf/} wd{sf] ;~ro u/f];\ ..!..
lsgeg] k/nf]sdf g dftf, g lktf, g k'q, g :qL, g 1fltn] ;xfotf ug{ ;Sb5g\, lsGt' Ps wd{ g}
;xfos x'G5 ..@.. x]/ Û PSn} hLj hGdG5, d/0fnfO{ k|fKt x'G5, PSn} wd{sf] kmn ;'v / cwd{sf]
b'Mv¿k kmnnfO{ ef]Ub5 ..#.. of] klg a'em ls s'6'Dadf Pp6f k'?ifn] kfk u/]/ kbfy{ NofpF5 /
dxfhg cyf{t\ ;a} s'6'Dan] To;nfO{ ef]Ub5g\, ef]Ug]x¿ bf]ifsf efuL x'Fb}gg\, lsGt' cwd{sf] stf{ g}
b'Mvsf] efuL x'G5 ..$.. ha s'g} s;}sf] ;DaGwL db{5, To;nfO{ sf7 jf df6fsf] 8Nnf]nfO{ e}+m e"lddf
5f]8]/, kL7 ksf{P/, aGw'ju{ ljd'v eP/ hfG5g\ . sf]xL klg p;sf] ;fydf hfFb}gg\, lsGt' Psdfq wd{
g} p;sf] ;ËL x'G5 ..%.. To;}n]—
t:df4d+{ ;xfofy{+ lgTo+ ;l~rg'ofR5g}M . wDd]{0f lx ;xfo]g td:t/lt b':t/d\ ..!..
wd{k|wfg+ k'?if+ tk;f xtlslNjifd\ . k/nf]s+ goTofz' ef:jGt+ vz/Ll/0fd\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @$@–@$#_ ..
To; x]t'n] k/nf]s, cyf{t\ k/d;'v / k/hGdsf] ;xfofy{ lgTo wd{sf] ;~ro lj:tf/}–lj:tf/}
ub}{ hfcf];\Ù lsgeg] wd{sf] g} ;xfotfn] 7"nf–7"nf b':t/ b'Mv;fu/af6 hLj tg{ ;Sb5 ..!.. lsGt'
h'g k'?ifn] wd{nfO{ g} k|wfg ;DemG5, h;sf] wd{sf] cg'i7fgn] st{Jo -Ö;Defljt_ kfk b"/ eP/ uP,
Tof] k|sfz:j¿k / cfsfz h;sf] z/L/jt\ 5, Tof] k/nf]s cyf{t\ k/dbz{gLo k/dfTdfnfO{ wd{n] g}
zL3| k|fKt u/fOlbG5 ..@.. o;}n]—
b[9sf/L d[b'bf{GtM q"m/frf/}/;+j;g\ . clx+;|f] bdbfgfEof+ ho]T:ju{+ tyfj|tM ..!..
jfRoyf{ lgotfM ;j]{ jfª\d"nf jflUjlgM;[tfM . tf+ t' oM :t]go]åfr+ ; ;j{:t]os[Ì/M ..@..
cfrf/fNnet] Xofo'/frf/fbLlK;tfM k|hfM . cfrf/f4gdIføodfrf/f] xGTonIf0fd\ ..#..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s @$^, @%^, !%^_ ..
;bf b[9sf/L, sf]dn–:jefj, lht]lGb|o, lx+;s–q"m/–b'i6frf/L k'?ifb]lv k[ys\ /xFg], wdf{Tdf,
dgnfO{ lht]/ / ljBflb bfgn] ;'vnfO{ k|fKt ub{5 ..!.. k/Gt' of] klg Vofn /fvf];\ ls h'g jf0fLdf
;a} cy{ cyf{t\ Jojxf/ lglZrt x'G5g\, Tof] jf0fL g} p;sf] d"n / ;a} Jojxf/ klg To;}af6 l;4
x'G5Ù h;n] o:tf] jf0fLnfO{ rf]b{5 cyf{t\ ldYofefif0fdf nufpF5, Tof] ;a} rf]/L cflb kfknfO{ ug]{jfnf
x'G5 ..@.. o;}n] ldYofefif0fflb¿k cwd{nfO{ 5f]8]/, h'g wdf{rf/ cyf{t\ a|Xdro{, lht]lGb|otfn] k"0f{
cfo', / wdf{rf/n] pQd k|hfÙ wdf{rf/af6} cIfo wgnfO{ k|fKt ub{5 tyf h'g wdf{rf/n] b'i6–
nIf0fx¿nfO{ gfz ub{5, To; cfr/0fnfO{ ;bf ug]{ u/ ..#.. lsgeg]—
b'/frf/f] lx k'?iff] nf]s] ejlt lglGbtM . b'MvefuL r ;tt+ Joflwtf]˜Nkfo'/]j r ..!..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !%&_ ..
hf] b'i6frf/L k'?if x'G5, Tof] ;+;f/df ;Hhgx¿sf] dfemdf lgGbfnfO{ k|fKt, lg/Gt/ b'MvnfO{
ef]Ug] / cg]s k|sf/sf] /f]un] u|:t eP/ cNkfo'd} zL3| gi6–e|i6 eP/ hfG5 . To;}n] o:tf] k|oTg
u/f];\—
oBTk/jz+ sd{ tQBTg]g jh{o]t\ . oBbfTdjz+ t' :oft\ tQT;]j]t oTgtM ..!..
;j{+ k/jz+ b'Mv+ ;j{dfTdjz+ ;'vd\ . PtlåBfT;df;]g nIf0f+ ;'vb'Mvof]M ..@..
—dg':d[lt -cWofo $÷Znf]s !%(, !^)_ ..
h'g–h'g k/fwLg sd{ 5g\, ltg–ltgsf] k|oTgn] TofuÙ / h'g–h'g :jfwLg sd{ 5g\, To;–
To;sf] k|oTgn] ;]jg u/f];\ ..!.. lsgeg] h'g–h'g k/fwLgtf xf], Tof]–Tof] ;a} b'Mv / h'g–h'g
:jfwLgtf xf], Tof]–Tof] ;a} ;'vÙ oxL ;+If]kn] ;'v / b'Mvsf] nIf0f hfÌ'kb{5 ..@..
k/Gt' h'g Ps–bf];|fsf] cfwLg sfd xf], To;–To;nfO{ cfwLgtfaf6 g} ug'{kb{5, h:t} ls :qL
/ k'?if Ps–bf];|fsf] cfwLg Jojxf/ cyf{t\ :qL k'?ifsf] / k'?if :qLsf] lk|ofrf/L, cg's"n /xg',
Jolerf/ jf lj/f]w slxNo} klg gug'{ . k'?ifsf] cf1fg's"n 3/sf] sfddf :qL / aflx/sf] sfdsf] nflu
k'?ifsf] cfwLg /xg' . b'i6 Jo;gdf km:gb]lv Ps–csf{nfO{ /f]Sg'kb{5, cyf{t\ oxL lgZro hfÌ' . ha
ljjfx x'G5 ta :qLsf] xftdf k'?if / k'?ifsf] xftdf :qL lals;s]sf x'G5g\, cyf{t\ :qL / k'?ifsf]
;fy xfj, efj, af]nL–jrg, gvlzvfko{Gt h];'s} x'G5, Tof] jLof{lb Ps–bf];|fsf] cfwLgdf x'g hfG5 .
:qL / k'?ifsf] k|;Ìtfsf] lagf s'g} klg Jojxf/ gul/of];\ . logdf h'g 7"nf] clk|osf/s Jolerf/,
j]Zof–k/k'?ifudgflb sfd xf], ltgnfO{ b'O6} :qL–k'?ifn] 5f]l8lbg'kb{5, b'O6}n] o;nfO{ 5f]8]/, cfˆgf]
nf]Ug];Fu :jf:gL / :jf:gL;Fu nf]Ug] ;bf k|;Ì /xg] ug'{kb{5 . :qLsf] k"hgLo b]j klt x'G5 / k'?ifsf]
k"hgLo b]jL cyf{t\ ;Tsf/ ug{of]Uo b]jL :qL x'G5] .
hf] a|fXd0fj0f{:y 5, To;n] s]6fx¿nfO{ k9fcf];\ tyf ;'lzIff u/f];\ tyf s]6Lx¿nfO{ :qLn]
k9fcf];\ . gfgfljw pkb]z / jSt[Tj k|bfg u/]/ ltgLx¿nfO{ ljåfg\ agfcf];\ . ha;Dd u'?s'ndf
/xG5g\, ta;Dd dftf–lktfs} ;dfg cWofksx¿nfO{ ;lDemg' / cWofksx¿n] klg cfˆg} ;Gtfg
;/x ;Demg'kb{5 .
kl08tsf] nIf0fx¿ -$=!#_
lzIff–bLIff lbg] cWofks / cWoflksf s:tf vfnsf x'g'kb{5—
cfTd1fg+ ;df/Del:tltIff wd{lgTotf . odyf{ gfksif{lGt ; j} kl08t pRot] ..!..
lgif]jt] k|z:tflg lglGbtflg g ;]jt] . cgfl:tsM >2wfg PtTkl08tnIf0fd\ ..@..
lIfk|+ ljhfgflt lr/+ ˘f[0ff]lt, lj1fo rfy{+ eht] g sfdft\ .
gf;Dk[i6f] Xo'ko'ª\Q]m k/fy]{, tTk|1fg+ k|yd+ kl08t:o ..#..
gfk|fKodlejf~5lGt gi6+ g]R5lGt zf]lrt'd\ . cfkT;' r g d'XolGt g/fM kl08ta'4oM ..$..
k|j[Qjfs\ lrqsy pmxjfg\ k|ltefgjfg\ . cfz' u|Gy:o jQmf r oM ; kl08t pRot] ..%..
>'t+ k|1fg'u+ o:o k|1f r}j >'tfg'uf . c;+leÌfo{dof{bM kl08tfVof+ ne]t ;M ..^..
—oL ;a} dxfef/t pBf]ukj{ ljb'/k|hfu/ -cWofo ##_ sf] Znf]sx¿ x'g\ ..
cy{— h;sf] cfTd1fgÙ ;Dos\ cf/De cyf{t\ hf] lgsDdf cN5L slxNo} g/xf];\Ù ;'v, b'Mv,
xflg, nfe, dfgfkdfg, lgGbf, :t'ltdf xif{, zf]s slxNo} klg gu/f];\Ù wd{df g} lgTo lglZrt /xf];\Ù
h;sf] dgnfO{ pQd–pQd kbfy{ cyf{t\ ljifo–;DaGwL j:t'n] cfsif{0f ug{ g;sf];\, To;}nfO{ kl08t
eGb5g\ ..!.. p;sf] sQ{JofsQ{Jo sd{— ;bf wd{o'Qm sd{sf] ;]jgÙ cwd{o'Qm sd{sf] TofuÙ O{Zj/,
j]b, ;Tofrf/sf] lgGbf gug]{Ù O{Zj/ cflbdf cToGt >4fn' xf];\Ù oxL kl08tx¿sf] sQ{JofsQ{Jo sd{
xf] ..@.. Tof] s:tf] x'g'kb{5— sl7g ljifonfO{ klg zL3| hfÌ;Sg]Ù w]/}sfn;Dd zf:qx¿nfO{ k9f];\,
;'gf];\ / ljrf/ u/f];\Ù h]–hlt hfGb5 To;nfO{ k/f]ksf/df k|o'Qm u/f];\, cfˆgf] :jfy{sf] nflu s'g}
sfd gu/f];\, lagf ;f]w] jf of]Uo ;dosf] lagf hfg] csf{sf] cy{df ;Ddlt glbg'Ù ToxL k|yd k|1fg
kl08tdf x'g'kb{5 ..#.. Tof] s:tf] xf];\— h'g k|flKtsf] cof]Uosf] OR5f slxNo} gu/f];Ù gi6 ePsf]
kbfy{dfly slxNo} zf]s gu/f];\Ù cfkTsfndf df]xdf k|fKt gxf];\ cyf{t\ Jofs'n gxf];\, ToxL g}
a'l4dfg\ kl08t xf] ..$.. p;sf] /Llt s:tf] xf];\— h;sf] jf0fL ;a} ljBfx¿df / k|Zgf]Q/ ug{df
cltlgk'0fÙ ljlrq zf:qsf k|s/0fx¿sf] s'zn jQmfÙ oyfof]Uo ts{ / :d[ltdfg\Ù u|Gyx¿sf] oyfy{
cy{sf] zL3| jQmf 5 eg] To;}nfO{ kl08t eGb5g\ ..%.. h;sf] k|1f ;'g]sf ;To cy{sf] cg's"n /
h;sf] >j0f a'l4sf] cg';f/ x'G5Ù h;n] slxNo} klg cfo{ cyf{t\ >]i7 wfld{s k'?ifx¿sf] dof{bfsf]
5]bg ub}{g, To;}n] kl08t;+1f k|fKt ub{5 ..^.. hxfF o:tf–o:tf ;Hhg :qL–k'?if cWoog–cWofkg
u/fpg]jfnfx¿ x'G5g\, ToxfF ljBf, wd{ / pQdfrf/sf] j[l4 eP/ k|ltlbg cfgGb a9\b} hfG5 .
d"v{sf] nIf0fx¿ -$=!$_
k9fpgdf cof]Uo / d"v{sf] nIf0fx¿—
c>'tZr ;d'Ì4f] bl/b|Zr dxfdgfM . cyf{+Zrf˜sd{0ff k|]K;'d"{9 OTo'Rot] a'w}M ..!..
cgfx"tM k|ljzlt Xok[i6f] ax' efift] . cljZj:t] ljZjl;lt d"9r]tf g/fwdM ..@..
—oL Znf]s klg dxfef/t pBf]ukj{ ljb'/k|hfu/ -cWofo ##_ s} x'g\ ..
cy{— h;n] s'g} zf:q k9]sf] 5}g, ;'g]sf] 5}gÙ / ctLj 3d08L, bl/b| x'Fbf klg 7"nf]–7"nf]
dgf]/y /fVg]Ù lagf sd{n] kbfy{x¿sf] k|flKtsf] OR5f ug]{, To;nfO{ a'l4dfgLx¿n] …d"9Ú eGb5g\ ..!..
gaf]nfOsg ;efdf jf s;}sf] 3/df k|lji6 ug]{, pRrf;gdf a:g rfxg], lagf ;f]w] ;efdf a8\a8\
ug]{Ù ljZjf;sf] cof]Uo j:t' jf dg'iodf ljZjf; ug]{, ToxL …d"9Ú / ;a} dg'iodf …gLrÚ dg'io
ulgG5 ..@.. hxfF o:tf k'?if, cWofks, pkb]zs, u'? / dfggLo x'G5g\, ToxfF cljBf, cwd{, c;Eotf,
snx, lj/f]w / k'm6 a9]/ b'Mv g} a9\b5 .
ljBfyL{sf sd{sf] j0f{g -$=!%_
ca ljBfyL{x¿sf] nIf0f—
cfn:o+ dbdf]xf} r rfkn+ uf]li7/]j r . :tAwtf rfledflgTj+ tyf˜TofluTjd]j r .
Pt] j} ;Kt bf]iffM :o'M ;bf ljBfly{gf+ dtfM ..!..
;'vfly{gM s'tf] ljBf gfl:t ljBfly{gM ;'vd\ . ;'vfyL{ of Toh]låBf+ ljBfyL{ jf Toh]T;'vd\ ..@..
—oL Znf]s klg dxfef/t pBf]ukj{ ljb'/k|hfu/ -cWofo$)_ s} x'g\ ..
-cfn:o_ z/L/ / a'l4df h8tfÙ gzf–df]xÖs'g} j:t'df km:g'Ù rkntfÙ otf–ptfsf] Joy{ syf
ug'{–;'gfpg'Ù k9\bf–k9\b} /f]lsg'Ù cledfgLÙ cToflu x'gÙ' oL ;ft bf]if ljBfyL{x¿df x'G5g\ ..!.. hf]
o:tf x'G5g\ ltgnfO{ ljBf slxNo} klg cfpFb}g . ;'v ef]Ug] OR5f ug]{nfO{ ljBf sxfF < / ljBf
k9\g]nfO{ ;'v sxfF < lsgeg] ljifo;'vfyL{n] ljBfnfO{ / ljBfyL{n] ljifo;'vnfO{ 5f]l8b]cf];\ ..@.. o:tf]
gul/sg ljBf slxNo} klg k|fKt ug{ ;ls+b}g . ;fy} o:tfx¿nfO{ ljBf k|fKt x'G5—
;To] /tfgf+ ;tt+ bfGtfgfd"Wj{/]t;fd\ . a|Xdro{+ bx]b|fhg\ ;j{kfkfGo'kfl;td\ ..
—dxfef/t cg'zf;g kj{ -cWofo &%÷Znf]s #*_ ..
hf] ;bf ;Tofrf/df k|j[Q, lht]lGb|o / h;sf] jLo{ cwM:vlnt slxNo} x'Fb}g, ltg}sf] a|Xdro{
;fFrf] / ltg} ljåfg\ x'G5g\ .. o;}n] z'enIf0fo'Qm cWofks / ljBfyL{x¿ x'g'kb{5 . cWofksx¿n]
o:tf] oTg u/f];\, h;af6 ljBfyL{x¿ ;TojfbL, ;TodfgL, ;Tosf/L, ;Eo, lht]lGb|o, ;'zLntflb
z'eu'0fo'Qm, z/L/ / cfTdfsf] k"0f{ annfO{ a9fP/ ;du| j]bflb zf:qx¿df ljåfg\ ag"g\, ;bf ltgsf]
s'r]i6fnfO{ 5f]8fpg] / ljBf k9fpgdf r]i6f ug]{ / ljBfyL{x¿n] klg ;bf lht]lGb|o, zfGt, k9\gdf
k|]dL, ljrf/zLn, kl/>dL eP/ o:tf] k'?iffy{ u/f];\, h;af6 k"0f{ ljBf, k"0f{ cfo', k"0f{ wdf{Tdf /
k'?iffy{ ug{ hfgf];\, OToflb a|fXd0f–j0f{sf] sfd xf] .
Iflqosf] sd{sf] af/]df /fhwd{df n]lvg]5 .
hf] j}Zo 5g\, ltgLx¿ a|Xdrof{lbn] j]bflb ljBf k9\g], ljjfx ug]{, gfgf b]zx¿sf] efiff, gfgf
k|sf/sf] Jofkf/sf] /Llt, ltgsf] b/–efj, lsÌ'–a]Rg', åLkåLkfGt/x¿df nfefy{ hfg'–cfpg', nfefy{
sfdsf] cf/De ug'{, kz'kfng / v]tLsf] pÌlt rt'/fO{af6 ug'{–u/fpg', wgnfO{ a9fpg', ljBf /
wd{sf] pÌltdf Joo ug'{, ;TojfbL, lgisk6L eP/ ;Totfn] ;a} Jofkf/ ug'{, ;a} j:t'x¿sf] /Iff
o;/L ug]{ ls, h;af6 s]xL gi6 x'g gkfcf];\ .
z"b| ;a} ;]jfx¿df rt'/, kfsljBfdf lgk'0f, cltk|]dn] låhx¿sf] ;]jf / pg}af6 cfˆgf]
pkhLljsf ug'{, / låhx¿ logsf] vfg, kfg, j:q, :yfg, ljjfxflbdf h]–hlt Joo x'G5, ;a} yf]s
lbg', cyjf dfl;s s/ lbg' . rf/} j0f{ k/:k/ k|Llt, pksf/, ;Hhgtf, ;'v, b'Mv, xflg, nfedf
P]sdTo /x]/ /fHo / k|hfsf] pÌltdf tg, dg, wg Joo ub}{/fvf];\ .
k'glj{jfx Pj+ lgof]usf] ljifo -$=!^_
:qL / k'?ifsf] ljof]u slxNo} klg x'g'x'Fb}g . lsgeg]—
kfg+ b'h{g;+;u{M kTof r lj/xf]˜6gd\ . :jKgf]˜Gou]xjf;Zr gf/L;Gb"if0fflg if6\ ..
—dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s !#_ ..
dB, efË cflb dfbs b|Jox¿ lkpg'Ù b'i6 k'?ifx¿sf] ;ËÙ klt;Fu ljof]u, PSn} htftt} Joy{
kfv08L cflbsf] bz{gn] lkmb}{ lx+8\g' / k/fO{ 3/df zog jf jf; ug'{Ù oL 5M s'/fx¿ :qLnfO{ b"lift
u/fpg] b'u'{0fx¿ x'g\, / log} b'u'{0f k'?ifx¿sf] nflu klg xf] . klt / :qLsf] ljof]u b'O{ k|sf/af6
x'G5— sxL+ sfof{y{ b]zfGt/df hfg' / bf];|f] d[To'af6 x'g] ljof]u . logdf k|ydsf] pkfo oxL xf] ls b"/
b]zdf ofqfy{ hfFbfv]l/ :qLnfO{ klg ;fydf n}hfg] . o;sf] k|of]hg of] xf] ls w]/} sfn;Dd ljof]u x'g
gk/f];\ .
k|Zg— :qL / k'?ifsf] ax'ljjfx x'g' /fd|f] xf] ls xf]Og <
pQ/— o'ukt\ g cyf{t\ Ps ;dodf xf]Og .
k|Zg— s] ;dofGt/df cg]s ljjfx klg x'g'kb{5 <
pQ/— x'g'kb{5, h:t}—
of :qL TjIftof]lgM:ofb\ utk|Tofutflk jf . kf}ge{j]g eqf{ ;f k'gM ;+:sf/dx{lt ..
—dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s !&^_ ..
h'g :qL jf k'?ifsf] kfl0fu|x0fdfq ;+:sf/ ePsf] 5 / ;+of]u -gePsf]_ cyf{t\ cIftof]lg :qL,
cIftjLo{ k'?if 5 eg] t, To; :qL jf k'?ifsf] cGo :qL jf k'?if;Fu k'glj{jfx x'g'kb{5 . k]ml/
z"b|j0f{df klg rfx] h:tf];'s} xf];\ k'glj{jfx x'g ;Sb5 . lsGt' a|fXd0f, Iflqo, j}Zo j0f{df Iftof]lg
:qL, IftjLo{ k'?ifsf] k'glj{jfx x'g'x'Fb}g .
k|Zg— k'glj{jfxdf s] bf]if 5 <
pQ/— -klxnf]_ :qL k'?ifdf k|]d Go"g x'G5 . lsgeg] ha rfxG5g\ ta k'?ifn] :qL / :qLn]
k'?if 5f]8]/ cs}{;Fu ;DaGw ufF:b5g\ .
-bf];|f]_ ha :qL jf k'?if, klt -jf :qLsf]_ d/]kl5 bf];|f] ljjfx ug{ rfx]df, ta k"j{ kltsf] jf
k|yd :qLsf] kbfy{nfO{ p8fP/ n}hfg' jf d]6fOlbg' /fd|f] dfGb5g\ / pgsf] s'6'Da tL ;Fu emu8f
ug]{5g\ .
-t];|f]_ y'k|} eb|s'nsf] gfd jf lr klg g/x]/, p;sf] kbfy{ l5Ì–leÌ x'g hfG5 .
-Rff}yf]_ kfltj|To / :qLj|t wd{ gi6 x'g', OToflb bf]ifx¿sf] cy{ låhx¿df k'glj{jfx jf cg]s
ljjfx slxNo} klg ug'{x'Fb}g .
k|Zg— ha j+zR5]bg x'g hfG5, ta klg p;sf] s'n gi6 x'g hfG5 / :qL k'?ifn]
Jolerf/flb sd{ u/]/ ue{kftfgflb y'k|} b'i6 sd{ ug]{5g\, To;}n] k'glj{jfx ug{ /fd|f] x'G5 .
pQ/— /fd|f] x'Fb}g, lsgeg] h'g :qL k'?if a|Xdro{df l:yt /xg rfxG5g\ eg] t s'g} klg
pkb|j x'g]5}g . k]ml/ h;n] s'nsf] k/Dk/f /fVgsf] nflu s'g} cfˆgf] :jhfltsf] aRrf sfv -uf]b_
lng]5g\, To;af6 s'n klg rNg]5 / Jolerf/ klg x'g]5}g, / h;n] a|Xdro{df /xg ;Sb}g eg]
lgof]u u/]/ ;Gtfgf]TklQ u/fpg ;Sb5g\ .
k|Zg— k'glj{jfx / lgof]udf s] cGt/ 5 <
pQ/— -klxnf]_ h;/L ljjfx ubf{df sGofn] cfˆgf] lktfsf] 3/nfO{ 5f8]/ kltsf] 3/df hfG5]
/ lktf;Fu ljz]if ;DaGw /xFb}g, / ljwjf :qL p;} ljjflxt kltsf] 3/df /xG5] .
-bf];|f]_ To;} ljjflxt :qLsf 5f]/fx¿ To;} ljjflxt kltsf ;DklQsf] c+za08fdf clwsf/L
x'G5g\ . k]ml/ ljwjf :qLsf 5f]/f jLo{bftfsf gfdn] lrlgb}gg\, g t To;sf] uf]qsf g} x'G5g\, g t
To;sf] :jTj tL s]6fx¿df g} x'G5, lsGt' ltgLx¿ d[tkltsf] gfdn] lrlgG5g\, p;}sf] uf]qsf x'G5g\,
/ p;}sf] kbfy{sf] clwsf/L eP/ p;}sf] 3/df /xG5g\ .
-t];|f]_ ljjflxt :qL–k'?ifn] k/:k/ ;]jf / kfng ug{ cfjZos 5, / lgo'Qm :qL–k'?ifsf] s'g}
klg ;DaGw /xFb}g .
-Rff}yf]_ ljjflxt :qL–k'?ifsf] ;DaGw d/0fko{Gt /xG5 eg] lgo'Qm :qL–k'?ifsf] ;DaGw
sfo{l;l4sf] kZrft\ 6'6\b5 .
-kfFrf}+_ ljjflxt :qL–k'?if cfk;df u[xsf] sfo{sf] l;l4 ug{sf] nflu oTg ub{5g\ eg] lgo'Qm
:qL–k'?if cfˆgf]–cfˆgf] 3/sf] sfd ug]{ ub{5g\ .
k|Zg— ljjfx / lgof]usf] lgod Pp6} xf] ls k[ys\–k[ys\ <
pQ/— s]xL yf]/} dfq e]b 5, hlt k"j{df eg]/ cfPF / bf];|f] of] xf] ls :qL–k'?if Ps klt /
Pp6} :qL ldn]/ bz ;Gtfg;Dd pTkÌ ug{ ;Sb5g\, / lgo'Qm :qL–k'?if b'O{ jf rf/ eGbf clws
;Gtfgf]TklQ ug{ ;Sb}gg\ . cyf{t\ h:tf] s'df/–s'df/Lsf] ljjfx x'G5, To:t} h;sL :qL jf k'?if db{5,
ltg}sf] lgof]u x'G5, s'df/–s'df/Lsf] xf]Og . h;/L ljjflxt :qL–k'?if ;bf ;Ëdf g} /xG5g\, To:tf]
lgo'Qm :qL–k'?ifsf] Jojxf/ x'Fb}g, lsGt' lagf Ct'bfgsf] ;do Psq x'g'x'Fb}g . h'g :qLn] cfˆgf] nflu
lgof]u ub{5] eg] ha bf];|f] ue{ /xG5, To;} lbgaf6 :qL–k'?ifsf] ;DaGw 5'6\b5 . ;fy} h'g k'?ifn]
cfˆgf] nflu lgof]u ub{5 eg] bf];|f] ue{ /x]kl5 ;DaGw 5'6\b5 . k/Gt' ToxL lgo'Qm :qLn] b'O{–tLg
jif{ ko{Gt tL aRrfnfO{ kfn]/ lgo'Qm k'?ifnfO{ ;'lDklbof];\ . o;/L Ps ljwjf :qLn] b'O6f cfˆgf]
nflu / b'O{–b'O6f cGo–cGo rf/ lgo'Qm k'?ifx¿sf] nflu ;Gtfg kfpg ;Sb5], / Ps d[ts:qL–
k'?ifn] klg b'O{ cfˆgf] nflu / b'O{–b'O6f cGo–cGo rf/ ljwjfx¿sf] nflu k'q pTkÌ ug{ ;Sb5 .
o;/L ldnfP/ bz–bz ;Gtfgf]TklQsf] cf1f j]bdf klg 5 . h:t}—
#/ma< Tvim?NÔ mIF!v> supu/Ça< su/-g<a? k&[u , dza?Sya< pu/Çana xe?ih/ pit?mekad/z< k&?ix .
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm *%÷dGq $%_ ..
x] -ld9\j, OGb|_ jLo{–;]rgdf ;dy{ P]Zjo{o'Qm k'?if Û tF o; ljjflxt :qL jf ljwjf :qLx¿sf]
nflu >]i7k'q / ;f}efUoo'Qm agf . o; ljjflxt :qLdf bz k'q pTkÌ u/]/ P3f/f}+ :qLnfO{ dfg\ .. x]
:qL Û t}+n] klg ljjflxt k'?if jf lgo'Qm k'?ifx¿af6 bz ;Gtfg pTkÌ u/]/ P3f/f}+ kltnfO{ dfg\ .
o; j]bsf] cf1fn] a|fXd0f, Iflqo / j}Zoj0f{:y :qL / k'?if bz–bz ;Gtfg eGbf clws pTkÌ
gu¿g\ . lsgeg] clws hGdfpgfn] ;Gtfg lga{n, lga'{l4, cNkfo' x'G5g\ / :qL tyf k'?if klg lga{n,
cNkfo' / /f]uL eP/ j[4fj:yfdf w]/} b'Mv kfpF5g\ .
k|Zg— of] lgof]usf] s'/f] t Jolerf/ h:tf] b]lvG5 lg <
pQ/— h:t} lagf ljjflxtx¿sf] Jolerf/ dflgG5, To:t} lagf lgo'Qmx¿sf] klg Jolerf/
dflgG5 . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls h:tf] lgod;Fu ljjfx ePkl5 Jolerf/ dflgb}g, To:t}
lgodk"j{s lgof]u ugf{n] Jolerf/ dflgb}g . h;/L— csf{sL 5f]/L / csf{sf] 5f]/fsf] zf:qf]Qm ljlwn]
ljjfxk"j{s ;dfuddf Jolerf/ jf kfk, nHhf, zd{ x'Fb}g, To;/L g} j]bzf:qf]Qm lgof]udf Jolerf/,
kfk, nHhf, zd{ dfÌ x'Fb}g .
k|Zg— 7Ls t xf], t/ of] j]Zofsf] h:t} sd{ b]lvG5 .
pQ/— xf]Og, lsgeg] j]Zofsf] ;dfuddf s'g} lglZrt k'?if jf lgod nfu' x'Fb}g, / lgof]udf
ljjfxs} ;dfg lgod nfu' x'G5 . h;/L cs}{nfO{ 5f]/L lbOG5, cs}{;Fu ;dfud ug{df ljjfxk"j{s
nHhf zd{ x'Fb}g, To;/L g} lgof]udf klg x'g'x'Fb}g . s] h'g Jolerf/L k'?if jf :qL x'G5g\, ltgLx¿
ljjfx ePkl5 klg s'sd{ ug{af6 aRb5g\ <
k|Zg— dnfO{ t lgof]usf] s'/fdf kfk b]lvg]h:tf] nfUb}5 .
pQ/— olb lgof]usf] s'/fdf kfk b]Vb5f} eg] t ljjfxsf] s'/fdf klg kfk lsg b]Vb}gf} < kfk
t lgof]unfO{ /f]Sgdf 5 . lsgeg] O{Zj/sf] ;[li6qmdfg's"n :qL–k'?ifsf] :jfefljs Jojxf/ /f]lsg
;Sb}g, l;jfo j}/fUojfg\, k"0f{ ljåfg\ of]uLx¿ afx]s . s] ue{ktg¿k e|"0fxTof / ljwjf :qL / d[ts
:qL–k'?ifsf] dxf;GtfknfO{ kfkdf uGb}gf} < lsgeg] ha;Dd o'jfj:yfdf x'G5g\, dgdf ;Gtfgf]TklQ
/ ljifosf] rfxgf x'g]x¿n] s'g} /fHoJojxf/ jf hflt–Jojxf/n] /f]sfj6 u/] klg u'Kt–u'Kt s'sd{
g/fd|f] tl/sf;Fu ul//fv]sf x'G5g\ . o:tf] Jolerf/ / s'sd{nfO{ /f]Sg] oxL Pp6f >]i7 pkfo xf] ls
h;af6 lht]lGb|o /xg ;s"g\, ltgn] ljjfx jf lgof]u gu/] t 7Ls} xf] . k/Gt' hf] o:tf 5}gg\, ltgsf]
nflu ljjfx / cfkTsfndf lgof]u cjZo x'g'kb{5 . o;af6 Jolerf/ Go"g x'g hfG5, k|]dn] pQd
;Gtfg eP/ dg'iosf] j[l4 x'g ;Dej 5, / ue{xTof ;j{yf 5'6]/ hfg]5 . gLr k'?ifx¿af6 pQd :qL
/ j]Zoflb gLr :qLx¿af6 pQd k'?ifx¿sf] Jolerf/¿k s'sd{, pQd s'ndf snÍ, j+zsf] pR5]b,
:qL–k'?ifx¿sf] ;Gtfk / ue{xToflb s'sd{ ljjfx / lgof]un] lgj[Q x'G5g\, To;}n] lgof]u ug'{ /fd|f]
xf] .
k|Zg— lgof]udf s]–s] s'/f x'g'kb{5 <
pQ/— h;/L k|l;l4n] ljjfx, To;/L g} k|l;l4n] lgof]u . h;/L ljjfxdf eb| k'?ifx¿sf]
cg'dlt / sGof j/sf] k|;Ìtf x'G5, To:t} lgof]udf klg . cyf{t\ ha :qL–k'?ifsf] lgof]u ug'{ 5 ta
cfˆgf s'6'Dadf k'?if–:qLx¿sf] ;fd'Ì] eg"g\ ls xfdL b'O{n] lgof]u ;Gtfgf]TklQsf] nflu ub{}5f}+ . ha
lgof]usf] lgod k"/f x'g]5, ta xfdLn] ;+of]u ug]{5}gf}+ . olb cGoyf u¥of}+ eg] t kfkL / hflt jf
/fHosf] b08gLo x'g]5f}+ . dlxgf–dlxgfdf Psk6s uef{wfgsf] sd{ ug]{5f}+, ue{ /x] kZrft\ Ps jif{
lbg;Dd k[ys\ /xg]5f}+ .
k|Zg— lgof]u cfˆgf] j0f{df x'g'kb{5 ls, jf cGo j0f{:ysf] ;fydf klg <
pQ/— cfˆgf] j0f{df jf cfˆgf] eGbf pQdj0f{:y k'?ifsf] ;fydf . cyf{t\ j}Zof :qLn] j}Zo,
Iflqo / a|fXd0fsf] ;fydf, Iflqof Iflqo / a|fXd0fsf] ;fydf, a|fXd0fL a|fXd0fsf] ;fydf lgof]u ug{
;Sb5] . o;sf] tfTko{ oxL xf] ls jLo{ ;d jf pQd j0f{sf] x'g'kb{5, cfk"m eGbf tNnf] j0f{sf] xf]Og .
:qL / k'?ifsf] ;[li6sf] oxL k|of]hg xf] ls wd{n] cyf{t\ j]bf]Qm /Lltn] ljjfx jf lgof]uaf6
;Gtfgf]TklQ ug'{ .
k|Zg— k'?ifn] lgof]u ug{ s] cfjZostf 5, lsgeg] p;n] bf];|f] ljjfx ug]{5 <
pQ/— d}n] n]lv;s]sf] 5', låhx¿df :qL / k'?ifsf] Ps k6s dfq} ljjfx x'g' j]bflb
zf:qx¿df n]lvPsf] 5, låtLo k6s xf]Og . s'df/ / s'df/Lsf] ljjfx x'g'df Gofo / ljwjf :qL;Fu
s'df/ k'?if / s'df/L :qL;Fu d[ts :qL k'?ifsf] ljjfx x'gdf cGofo cyf{t\ cwd{ xf] . h;/L ljwjf
:qL;Fu k'?ifsf] ljjfx ul/+b}g, To;/L g} ljjfx / :qL;Fu ;dfud ul/;s]sf] k'?if;Fu ljjfx ug{
s'df/Ln] klg OR5f ulb{g . ha ljjfx ul/;s]sf] k'?if;Fu s'g} s'df/L sGof / ljwjf :qLsf] u|x0f
s'g} s'df/ k'?ifn] klg ug]{5}g, ta k'?if / :qLnfO{ lgof]u ug'{kg]{ cfjZostf x'g]5 / oxL wd{ xf] ls
h:tfnfO{ To:t};Fu g} ;DaGw x'g'kb{5 .
k|Zg— h;/L ljjfxdf j]bflb–zf:qx¿sf] k|df0f 5, To;/L g} lgof]udf k|df0f 5 ls 5}g <
pQ/— o; ljifodf y'k|} k|df0f 5g\, x]/ / ;'g—
kuh? iSvÎ/ae;a kuh/ vStae?r/iñna/ kuha?i-ip/Tv< k?rt/> kuhae?;tu> ,

kae v<a? zyu/Ça iv/xve?v de/vr</ mYyR</ n yae;a? k&[ute s/xSw/ Aa .1.
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm $)÷dGq @_ ..
%dI?:vR nayR/i- jI?vl/aek< g/tasu?/me/tmup? ze;/ @ih? ,

h/St/¢a/-Sy? idix/;aeStve/d< pTyu?jRin/Tvm/i- s< b?-Uw .2.


—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !*÷dGq *_ ..
x] -clZjgf_ :qL–k'?ifx¿ Û h;/L -b]j/+ ljwj]j_ b]j/nfO{ ljwjf / -of]iff do{Ì_ ljjflxtf
:qLn] cfˆgf] kltnfO{ -;w:y]_ ;dfg :yfg zøofdf Psq eP/ ;Gtfgf]TklQsf] nflu -cf s[0f't]_ ;a
k|sf/af6 pTkÌ ub{5], To;/L g} ltdL b'O{ :qL–k'?if -s'xl:j2f]iff_ sxfF /flq / -s'x j:tM_ sxfF lbgdf
a;]sf lyof} < -s'xflelkTjd\_ sxfF kbfy{x¿sf] k|flKt -s/tM_ u¥of} < / -s'xf]ift'M_ s'g ;dodf sxfF
jf; ub{Yof} < -sf] jf+ zo'qf_ ltd|f] zog:yfg sxfF 5 < tyf sf] jf s'g b]zsf Xjf} < o;af6 oxL
l;4 x'G5 ls b]z–ljb]zdf :qL–k'?if ;Fu}df /x"g\ / ljjflxt klts} ;dfg lgo'Qm kltsf] u|x0f u/]/
ljwjf :qLn] klg ;Gtfgf]TklQ u/f];\ ..!..
k|Zg— h'g ljwjfsf] b]j/ cyf{t\ kltsf] efO 5}g eg] t lgof]u sf]l;t ug]{ <
pQ/— b]j/;Fu . k/Gt' b]j/ zAbsf] cy{ h:tf] ltdLn] ;Dem]sf 5f}, To:tf] xf]Og .
x]/ Û lg?Qmdf—
b]j/M s:dfb\ låtLof] j/ pRot] .. —lg?Qm -cWofo # . v08 !%_ ..
cy{— b]j/ p;nfO{ eGb5g\ ls hf] ljwjfsf] bf];|f] klt x'G5, rfx] kltsf] efO xf];\ jf bfO,
cyjf cfˆgf] j0f{ jf cfk"m eGbf pQd j0f{jfnf xf];\, hf];Fu lgof]u ul/G5, To;}sf] gfd …b]j/Ú xf] .
x] -gfl/_ ljb'O{ Û t}+n] -Pt+ utf;'d\_ o; d/]sf] kltsf] cfzf 5f]8]/ -z]if]_ afFsL k'?ifx¿b]lv
-clehLjnf]sd\_ dgn] rfx]sf] bf];|f] kltnfO{ -pk}lx_ k|fKt u/];\, / -pbLij{_ o; s'/fsf] ljrf/ /
lgZro /fv ls h'g -x:tu|fe:o lblwiff]M_ tF ljwjfsf] k'gM kfl0fu|x0f ug{sf] nflu lgo'Qm kltsf]
;DaGwsf] nflu lgof]u eof] eg] t -Obd\_ of] -hlgTjd\_ hlGdPsf] afns p;} lgo'Qm -kTo'M_ kltsf]
x'g]5 / olb t}+n] cfˆgf] nflu lgof]u ul/;\ eg] t of] ;Gtfg t]/f] ta x'g]5Ù o;/L lgZroo'Qm -cle
;d\ ae"y_ eP;\ / lgo'Qm k'?ifn] klg o;nfO{ kfng u/f];\ ..@..
Ade?v&/¸Nyp?it¸nI/hEix? iz/va p/zu_y?> su/yma? su/vcRa?> ,

à/jav?tI vIr/sUdeR/v&ka?ma Sy/aenemm/iGn< gahR?pTy< spyR .


—cyj{j]b -sf08 !$÷-k|kf=@(_ cg'=@÷dGq !* _ ..
x] -cklt£Gob]j[l£g_ klt / b]j/nfO{ b'Mv glbg] ePsL :qL Û tF -Ox_ o; u[xf>ddf, -kz'EoM_
kz'x¿sf] nflu, -lzjf_ sNof0f ug]{, -;'odf_ /fd|f] k|sf/;Fu wd{ lgoddf rNg], -;'jrf{M_ ¿k /
;j{zf:qljBfo'Qm, -k|hfjtL_ pQd–k'q kf}qflb ;lxt, -jL/;"M_ z"/jL/ k'qx¿nfO{ hGdfpg, -b]j[sfdf_
b]j/sf] sfdgf ug]{, -:of]gf_ / ;'v lbgsf] nflu, klt jf b]j/nfO{, -Plw_ k|fKt u/]/, -Odd\_ o;,
-ufx{kTod\_ u[x:y;DaGwL, -clUgd\_ clUgxf]qsf], -;ko{_ ;]jg ug]{ u/ .
tfdg]g ljwfg]g lghf] ljGb]t b]j/M .. —dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s ^(_ ..
olb cIftof]lg :qL ljwjf eO{ eg] t To;sf] kltsf] lgh ;fgf] efOn] klg To;;Fu ljjfx
ug{ ;Sb5 .
k|Zg— Ps :qL jf k'?ifn] slt lgof]u ug{ ;Sb5g\ < / ljjflxt lgo'Qm kltx¿sf] gfd s]
x'G5 <
pQ/— saem?> àw/mae iv?ivde gNx/vaeR iv?ivd/ %Ä?r> , t&/tIyae? A/iGn:qe/ pit?Stu/rIy?Ste mnu:y/ja> .
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm *%÷dGq $)_ ..
x] :qL Û -t]_ t]/f] -k|ydM_ klxnf] ljjflxt -kltM_ klt tFnfO{ -ljljb]_ k|fKt x'G5, p;sf] gfd
-;f]dM_ ;'s'df/tflb u'0fo'Qm x'gfn] …;f]dÚÙ h'g bf];|f] lgof]u x'gfn] -ljljb]_ Tof] -uGwj{M_ cyf{t\ Ps
:qL;Fu ;Def]u ugf{n] …uGwj{ÚÙ h'g -t[tLo pQ/M_ b'O{sf] kZrft\ t];|f] klt x'G5, Tof] -clUgM_
cTo'i0ftfo'Qm x'gfn] …clUgÚ ;+1sÙ / h'g -t]_ t]/f] -t'/LoM_ rf}yf]b]lv lnP/ P3f/f}+;Dd lgof]uaf6 klt
x'G5g\, ltgLx¿ -dg'iohfM_ …dg'ioÚ gfdn] lrlgG5g\ . h:t} -Odf+ TjldGb|=_ o; dGqdf P3f/f}+
k'?if;Dd :qLn] lgof]u ug{ ;Sb5], To;/L g} k'?ifn] klg P3f/f}+ :qL;Dd lgof]u ug{ ;Sb5 .
k|Zg— …PsfbzÚ zAbaf6 bz k'q / P3f/f}+ kltnfO{ lsg guÌ] <
pQ/— olb o:tf] cy{ u¥of} eg] t …ljwj]j b]j/d\Ú …b]j/M s:dfb\ låtLof] j/ pRot]Ú …cb]j[l£gÚ
/ …uGwjf]{ ljljb pQ/MÚ OToflb j]bk|df0fx¿b]lv lj?4fy{ x'g]5 . lsgeg] ltd|f] cy{n] t bf];|f] klg klt
k|fKt x'g ;Sb}g .
b]j/fåf ;lk08fåf l:qof ;Doª\lgo'Qmof . k|h]lK;tflwuGtJof ;Gtfg:o kl/Ifo] ..!..
Ho]i7f] ojLo;f] eføof{+ ojLofGjfu|hl:qod\ . klttf} ejtf] uTjf lgo'QmfjKogfklb ..@..
cf}/;M If]qhZr}j ..#..
) —dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s %(, %*, !%(_ ..
OToflb dg'hLn] n]Vg'ePsf] 5 ls -;lk08_, cyf{t\ kltsf] 5M k':tfx¿df kltsf] efO jf bfO
cyjf :jhftLo tyf cfˆgf] eGbf pQd hflt:y k'?if;Fu :qLsf] lgof]u x'g'kb{5 . k/Gt' h'g tL
d[ts:qL k'?if / ljwjf :qLn] ;Gtfgf]TklQsf] OR5f ub{5] eg] t lgof]u ug{ plrt 5, / ha
;Gtfgsf] ;j{yf Ifo x'G5, ta lgof]u xf];\ ..!.. h'g cfkTsfn, cyf{t\ ;Gtfgx¿sf] x'gdf OR5f
gx'Fbfdf, 7"nf] bfOsL :qL;Fu ;fgf]sf] / ;fgf] efOsf] :qL;Fu 7"nf] bfOsf] lgof]u eP/ ;Gtfgf]TklQ
x'Fbfv]l/ klg k'gM tL lgo'Qm cfk;df ;dfud u/] eg] t kltt x'g]5g\, cyf{t\ Ps lgof]udf bf];|f]
k'qsf] ue{ /xg];Dd lgof]usf] cjlw xf], o; kZrft\ ;dfud ug{ x'Fb}g ..@.. / olb b'O6}sf] nflu
lgof]u xf] eg] t rf}yf] ue{;Dd, cyf{t\ k"jf]{Qm /Lltn] bz ;Gtfg;Dd x'g ;Sb5 . kZrft\
ljifof;lQmdf ulgg]5, o;n] ubf{ ltgLx¿ klttdf ulgg]5g\ . / hf] ljjflxt :qL–k'?if klg bzf}+
ue{b]lv clws ;dfud u/] eg] t sfdL / lglGbt x'G5g\ . cyf{t\ ljjfx jf lgof]u ;Gtfgx¿s}
cy{df ul/Psf] x'G5, kz'jt\ sfdqmL8fsf] nflu xf]Og .
k|Zg— lgof]u d/]kl5 g}+ x'G5 ls klt hLpFbf] x'Fbf klg <
pQ/— hLpFbf] x'Fbf klg x'G5—
A/Nyim?CDSv su-ge/ pit</ mt! . —CUj]b -d08n !)÷;"Qm !)÷dGq !)_ ..
ha klt ;Gtfgf]TklQsf] nflu c;dy{ x'G5 eg] ta :qLnfO{ cf1f b]cf];\ ls x] ;'eu] Û
;f}efUosf] OR5f ug]{ ePsL tF -dt\_ db]lv -cGod\_ bf];|f] kltsf] -OR5:j_ OR5f u/\, lsgeg] ca
daf6 ;Gtfgf]TklQ x'g ;Sb}g . ta :qLn] bf];|f];Fu lgof]u u/]/ ;Gtfgf]TklQ u/f];\, k/Gt' To;
ljjflxt dxfzo kltsf] ;]jfdf tTk/ /xf];\ . To;/L g} :qL klg ha /f]uflb bf]ifn] u|:t eP/
;Gtfgf]TklQdf c;dy{ eO{ eg] ta cfˆgf] kltnfO{ cf1f b]cf];\ ls x] :jfdL Û tkfO{+n] daf6
;Gtfgf]TklQsf] OR5fnfO{ 5f]8]/, s'g} csL{ ljwjf :qL;Fu lgof]u u/]/ ;Gtfgf]TklQ ug'{xf];\ . h:t} ls
kf08' /fhfsL :qL s'GtL / dfb|L cflbn] u/] . ;fy} h;/L Jof;hLn] lrqfËb / ljlrqjLo{sf] d/0f
kZrft\ tL cfˆgL efOsL :qLx¿;Fu lgof]u u/]/ clDasfdf w[t/fi6«, cDaflnsfdf kf08' / bf;Ldf
ljb'/sf] pTklQ u/], OToflb Oltxf; klg o; s'/fsf] k|df0f x'g\ .
k|f]liftf] wd{sfof{y{+ k|tLIof]˜i6f} g/M ;dfM . ljBfy{+ if8\ ozf]˜y{+ jf sfdfy{+ qL+:t' jT;/fg\ ..!..
jGWofi6d]˜lwj]BfAb] bzd] t' d[tk|hfM . Psfbz] :qLhggL ;B:Tjlk|ojflbgL ..@..
—dg':d[lt -cWofo (÷Znf]s &^, *!_ ..
ljjflxt :qLÙ hf] ljjflxt klt wd{sf] cy{ k/b]z uPsf] 5 eg] cf7 jif{, ljBf / sLlt{sf]
nflu uPsf] 5 eg] t 5M jif{, / wgflb sdfpgsf] nflu uPsf] xf] eg] t tLg jif{;Dd af6f] x]/]/,
kZrft\df lgof]u u/]/ ;Gtfgf]TklQ u/f];\ . ha ljjflxt klt cfof] eg] t lgo'Qm k'?if klg
5'6f];\ ..!.. To;/L g} k'?ifsf] nflu klg lgod 5, ha ljjfx u/]b]lv cf7 jif{;Dd :qLdf ue{ /x]g
eg], olb aGWof e} eg] t cf7f}+ jif{df, ;Gtfg hGd]/ klg /x]gg\ eg] t bzf}+, ha–ha x'G5 ta–ta
sGof, k'q gePsf] v08df P3f/f}+, / hf] :qL clk|o af]Nb5] eg] t t'?Gt To;nfO{ 5f]8]/, bf];|f] :qL;Fu
lgof]u u/]/ ;Gtfgf]TklQ u/f];\ ..@.. To;/L g} hf] k'?if cToGt b'Mvbfos 5 eg] To;nfO{ t'?Gt 5f]8]/
bf];|f];Fu lgof]u u/]/ ;Gtfgf]TklQ u/]/ p;} ljjflxt kltsf] bfoefuL -c+lzof/_ ;Gtfg u/fcf];\ .
OToflb k|df0f / o'lQmx¿af6 :jo+j/ ljjfx / lgof]uaf6 cfˆgf]–cfˆgf] s'nsf] pÌlt u/f];\ .
h;/L …cf}/;Ú cyf{t\ ljjflxt kltaf6 hGd]sf] k'q, lktfsf] kbfy{x¿sf] :jfdL x'G5, To;/L g}
…If]qhÚ cyf{t\ lgof]uaf6 hGd]sf k'qn] klg d[tlktfsf] bfoefuL -c+lzof/_ x'G5 .
ca o;dfly :qL / k'?ifn] o; s'/fsf] Vofn /fVg'kb{5 ls jLo{ / /hnfO{ ;b}j cd"No
;lDempmg\ . hf] s;}n] o:tf] cd"No kbfy{nfO{ k/:qL, j]Zof jf b'i6 k'?ifx¿sf] ;Ëdf nfu]/ gi6
ub{5g\, tL dxfd"v{ x'G5g\ . lsgeg] ls;fg jf dfnL d"v{ eP/ klg cfˆgf] v]t jf jfl6sfsf] lagf
cGoq aLp /f]Kb}gg\ . h'g ls ;fwf/0f aLpsf] / d"v{sf] oxL jt{dfg -klxrfg_ xf] eg] t h'g ;jf]{Qd
dg'ioz/L/¿kL j[Ifsf] aLhnfO{ s'If]qdf v;fNb5 eg], Tof] dxfd"v{df ulgG5, lsgeg] To;sf] kmn
To;nfO{ ldNb}g / …cfTdf j} hfot] k'qMÚ of] a|fXd0f u|Gy -zt=sf+=!$÷k|kf=&÷a|f=%÷s+=@^_ sf] jrg
xf] .
A¼a?d¼/aTsM-?vis/ ùd/ya/dix? jayse , Aa/Tmais pu/Ç ma/ m&wa/> s jI?v z/rd> z/tm! .
—of] ;fdj]bsf] a|fXd0fsf] jrg xf] ..
—;fdj]b a|fXd0f dGqkj{ -k|kf7s !÷v08 %÷sl08sf !& sf] k"jf{4{ / !* sf] pQ/f4{_ ..
x] k'q Û tF cË–cËaf6 pTkÌ ePsf] jLo{af6 pTkÌ / Åboaf6 pTkÌ x'G5;\, To;}n] tF d]/f]
cfTdf xf];\, d eGbf k"j{ gdg"{, lsGt' zo jif{;Dd afFRg" . h;af6 o:tf–o:tf dxfTdf /
dxfzox¿sf] z/L/ pTkÌ x'G5, To;nfO{ j]Zoflb b'i6If]qdf v]/ kmfNg', jf b'i6 aLh /fd|f] If]qdf /f]Kg'
dxfkfksf] sfd xf] .
k|Zg— ljjfx lsg ug]{ < lsgeg] o;af6 :qL / k'?if aGwgdf k/]/ y'k|} ;+sf]r ug'{ / b'Mv
ef]Ug'kb{5, To;}n] h;sf] hf];Fu k|Llt x'G5, ltgLx¿ ta;Dd ldln/x"g\, ha k|Llt 5'6\b5 ta
5f]l8lbpmg\ .
pQ/— of] t kz'–kIfLx¿sf] Jojxf/ eof] lg, dg'iosf] xf]Og . olb dfG5]df ljjfxsf] lgod
/x]g eg] t, u[xf>dsf] /fd|f] Jojxf/ ;a} gi6–e|i6 x'g hfG5 . s;}n] s;};Fu eo jf nfh dfÌ]
5}g . j[4fj:yfdf s;}n] s;}sf] ;]jf klg ug]{5}g, / dxfJolerf/ a9]/ ;a} /f]uL, lga{n / cNkfo'
eP/ zL3|–zL3| dg]{5g\ . sf]xL s;}sf] kbfy{sf] :jfdL jf c+lzof/ gx'g] / s;}–s;}sf] kbfy{df
bL3{sfn–ko{Gt :jTj /xg]5, OToflb bf]ifx¿sf] lgjf/0ffy{ ljjfx cjZo x'g'kb{5 .
k|Zg— ha ljjfx x'g]5, Ps k'?ifsL Ps :qL / Ps :qLsf] Ps k'?if x'g]5, ta :qL ue{jtL
x'G5], l:y//f]lu0fL cyjf k'?if bL3{/f]uL eP eg] / b'O6}sf] o'jfj:yf /x]5 eg]Ù Toltv]/ pgLx¿sf] dg
dfg]g eg] s] ug]{ <
pQ/— o;sf] k|To'Q/ lgof]udf lbO;s]sf] 5', / ha ue{jtL :qL;Fu Ps jif{ ko{Gt ;dfud
gug]{ ;dodf k'?ifsf] :qLsf] dg yfldg ;s]g eg] s'g} ljwjfl;t lgof]u u/]/ To;sf] nflu k'qf]TklQ
ul/b]cf];\, k/Gt' j]Zofudg jf Jolerf/ slxNo} klg gug'{ .
hxfF;Dd x'g ;Sb5, ToxfF;Dd ck|fKt j:t'sf] OR5f, k|fKtsf] /If0f / /lIftsf] j[l4 clg a9]sf]
wgsf] Joo b]zf]ksf/df ug]{ ug'{ . ;a} k|sf/sf] cyf{t\ k"jf]{Qm /Lltn] cfˆgf]–cfˆgf] j0ff{>dsf]
Jojxf/x¿nfO{ cTo'T;fx, k|oTg, tg, dg, wgn] ug]{ ug'{ . cfˆgf dftf, lktf, ;f;", Zjz'/sf] cToGt
z'>"iff ug]{ ug'{ . ldq, l5d]sL, /fhf, ljåfg\, j}B / ;Tk'?ifx¿;Fu k|Llt /fVg] / b'i6;Fu pk]Iff /fv]/
ltgnfO{ ;'wfg{sf] nflu k|oTg ug]{ . hxfF;Dd aÌ ;Sb5, ToxfF;Dd k|]dn] cfˆgf ;Gtfgx¿nfO{ ljåfg\
/ ;'lzlIft agfpglt/ wgflbnfO{ nufpg] . wd{n] ;a} Jojxf/nfO{ ub}{ df]Ifsf] ;fwg klg ug]{ ug'{
h;sf] k|flKtn] k/dfgGb xf]cf];\ . tnsf o:tf Joy{ Znf]sx¿nfO{ gdfÌ"—
klttf]˜lk låhM >]i7f] g r z"b|f] lht]lGb|oM . lgb'{Uwf rflk uf}M k"Hof g r b'UwjtL v/L ..!..
—t'ngf -efiff kf/fz/L cWofo *÷Znf]s ##, k/fz/:d[lt cWofo *÷Znf]s #@_ ..
cZjfnDe+ ujfnDe+ ;+Gof;+ knk}lqsd\ . b]j/fRr ;'tf]TklQ+ snf} k~r ljjh{o]t\ ..@..
—t'ngf -kf/:s/ u[Xo ;"q sf08 !÷s+= # sf] ubfw/ efiodf p4[t Znf]saf6_ ..
gi6] d[t] k|j|lht] SnLj] r kltt] ktf} . k~r:jfkT;' gf/L0ff+ klt/Gof] ljwLot] ..#..
—efiff kf/fz/L -cWofo $÷Znf]s #)_ ..
oL skf]nslNkt kf/fz/Lsf Znf]s x'g\ . h'g b'i6 sd{sf/L låhnfO{ >]i7, / >]i7 sd{sf/L
z"b|nfO{ gLr dfGof] eg] t o;eGbf k/ kIfkft, cGofo, cwd{ bf];|f] clws s] g} xf]nf Û s] b'x'gf] ufO{
/ yf/f] ufO{ uf]kfnnfO{ kfngLo x'G5, To:t} s'dfn] cflbnfO{ ulwgL kfngLo x'Ì < / of] b[i6fGt klg
ljifd 5, lsgeg] låh / z"b| dg'io hflt, ufO{ / ulwgL leÌ hflt xf] . syl~rt\ kz' hfltaf6
b[i6fGtsf] Psb]z bfi6f{Gtdf ldn] klg t o;sf] cfzo co'Qm x'gfn] of] Znf]s ljåfg\x¿nfO{ dfggLo
slxNo} klg x'g ;Sb}g ..!..
ha cZjfnDe cyf{t\ 3f]8fnfO{ df/]/ cyjf ufO{nfO{ df/]/ xf]d ug'{ j]bljlxt 5}g eg] t
To;nfO{ slno'udf lgif]w ug'{ j]blj?4 lsg xf]Og < olb slno'udf o; gLr sd{nfO{ lgif]w dfGof}+
eg] t q]tf cflbdf ljlw x'GYof] . To;sf/0f o:tf] b'i6 sfd >]i7 o'udf x'g' ;j{yf c;Dej 5 . ;fy}
;+Gof;sf] j]bflbdf ljlw 5, To;sf] lgif]w ug'{ lgd{"n xf] . ha df+;sf] lgif]w 5 eg] t ;j{bf g} lgif]w
5 . ha b]j/af6 k'qf]TklQ ug{ j]bdf n]lvPsf] 5 eg] t of] Znf]sstf{ lsg eGsG5 < ..@..
olb -gi6]_ cyf{t\ klt s'g} b]z–b]zfGt/df uPsf] 5 eg], 3/df :qLn] lgof]u u/f];\, Tolt j]n}
ljjflxt klt cfof] eg] t Tof] s:sL :qL x'G5] < sf]xL eGb5 ls ljjflxt kltsL . xfdLn] dfGof}+,
k/Gt' o:tf] Joj:yf kf/fz/Ldf t n]lvPsf] 5}g . s] :qLsf kfFr g} cfkT;do xf] < /f]uL ePsf] eP,
n8fO{+ ePsf] eP, OToflb cfkTsfn kfFr eGbf clws 5g\, To;}n] o:tf–o:tf Znf]sx¿nfO{ slxNo}
klg dfÌx'Fb}g ..#..
k|Zg— s] t Û ltdLn] k/fz/ d'lgsf] jrgnfO{ klg dfGb}gf} <
pQ/— rfx] s;}sf] jrg xf];\, k/Gt' j]bsf] lj?4 x'gfn] dfGb}gf}+, / of] k/fz/sf] jrg klg
xf]Og . lsgeg] h;/L …a|Xdf]jfr, jl;i7 pjfr, /fd pjfr, lzj pjfr, b]Jo'jfrÚ OToflb >]i7x¿sf]
gfd n]v]/, u|Gy/rgf o;sf] nflu ub{5g\ ls ;j{dfGosf] gfdn] oL u|GynfO{ ;+;f/df ;a}n] dfÌ]5g\
/ xfd|f] k'isn hLljsf rNg]5 . s]xL k|lIfKt -kl5 ylkPsf]_ Znf]sx¿nfO{ 5f]8]/ dg':d[lt g} j]bfg's"n
5, cGo :d[lt 5}gg\ . o;/L g} cGo hfn u|Gyx¿sf] klg Joj:yf ;Demg' .
u[x:y cf>dsf] >]i7tf -$=!&_
k|Zg— u[xf>d ;a} eGbf ;fgf] xf] ls 7"nf] <
pQ/—cfˆgf] sd{df ;a} 7"nf x'g\ . k/Gt'—
oyf gbLgbfM ;j]{ ;fu/] oflGt ;+l:yltd\ . ty}jf>ld0fM ;j]{ u[x:y] oflGt ;+l:yltd\ ..!..
—dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s ()_ ..
oyf jfo'+ ;dfl>To jQ{Gt] ;j{hGtjM . tyf u[x:ydfl>To jQ{Gt] ;j{ cf>dfM ..@..
o:dfTqof]˜Kof>ld0ff] bfg]gfÌ]g rfGjxd\ . u[x:y]g}j wføo{Gt] t:dfHHo]i7f>df] u[xL ..#..
; ;+wføo{M k|oTg]g :ju{dIfoldR5tf . ;'v+ r]x]R5tf lgTo+ of]˜wfof]{ b'a{n]lGb|o}M ..$..
—dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s &&–&(_ ..
cy{— h;/L gbL / 7"nf–7"nf gb ta;Dd 3'ld/fVb5g\, ha;Dd ;d'b|nfO{ k|fKt ub{}gg\, o;}
u/L u[x:ys} cf>on] ;a} cf>d l:y/ /xG5g\, lagf u[x:yf>dn] cGo cf>dsf] s'g} klg Jojxf/
l;4 x'g ;Sb}g ..!.. -h;/L jfo'sf] cf>odf ;a} k|f0fL 5g\, To;/L g} u[x:yf>d ;a} cf>dx¿sf]
klg cf>d xf]_ lagf o; cf>dn] a|Xdrf/L, jfgk|:yL / ;+Gof;Lsf]] b}lgs Jojxf/ cyf{t\ lgjf{x l;4
x'Fb}g ..@.. h;af6 a|Xdrf/L, jfgk|:y / ;+Gof;L tLg} cf>dsf] bfg / cÌflb lbP/ k|ltlbg u[x:yn]
g} wf/0f ub{5, o;}n] u[x:y Ho]i7f>d xf], cyf{t\ ;a} Jojxf/x¿df w'/Gw/ dflgG5 ..#.. To;}n] h;n]
cIfo df]If / ;+;f/sf] ;'vsf] OR5f ub{5, To;n] k|oTg ub}{ u[xf>dnfO{ wf/0f u/f]; \ . u[xf>d
b'a{n]lGb|o cyf{t\ eL? / lga{n k'?ifnfO{ wf/0f ug{ cof]Uo 5, o;nfO{ /fd|f];Fu wf/0f u/f];\ ..$..
o;}n] h]–hlt Jojxf/ ;+;f/df 5g\, To;sf] cfwf/ eg]sf] u[xf>d g} xf] . olb of] u[xf>d
x'Gy]g eg] t ;Gtfgf]TklQ gx'gfn] a|Xdro{, jfgk|:y / ;+Gof;f>d sxfFaf6 x'g ;Sby] < hf] s;}n]
u[xf>dsf] lgGbf ub{5 eg], Tof] cfk}m lgGbgLo x'G5, / h;n] k|z+;f ub{5 ToxL k|z+;gLo x'G5 .
k/Gt' ta g} u[xf>ddf ;'v x'G5 ha :qL / k'?if b'O6} k/:k/ k|;Ì, ljåfg\, k'?iffyL{ / ;a} k|sf/sf]
Jojxf/sf] 1ftf x'G5g\ . o;}n] u[xf>dsf] ;'vsf] d'Vo sf/0f a|Xdro{ / k"jf]{Qm :jo+j/ ljjfx xf] .
oxfF ;+If]kdf ;dfjQ{g, ljjfx / u[xf>dsf] ljifodf lzIff n]v]+ . o;sf] cufl8 jfgk|:y /
;+Gof;sf] ljifodf n]lvg] 5 .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift] ;dfjQ{gljjfxu[xf>dljifo]
rt'y{M ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..$..

-%_ kfFrf}+ ;d'Nnf;
jfgk|:y Pj+ ;+Gof; cf>dsf] ljlw
jfgk|:yf>dsf] ljlw -%=!_
a|Xdrøof{>d+ ;dfKo u[xL ej]t\ u[xL e"Tjf jgL ej]ågL e"Tjf k|j|h]t\ ..
—ztky a|fXd0f sf08 !$ .. -t'ngf–hfafnf]klgifb\ v08 $_ ..
dg'ionfO{ of] plrt 5 ls a|Xdrof{>d ;dfKt u/]/ u[x:y, u[x:y ePkl5 jfgk|:y /
jfgk|:y eP/ ;+Gof;L agf];\, cyf{t\ of] cg'qmdn] cf>dsf] ljwfg xf] .
Pj+ u[xf>d] l:yTjf ljlwjT:gftsf] låhM . jg] j;]Q' lgotf] oyfjlålht]lGb|oM ..!..
u[x:y:t' obf kZo]b\jnLklntdfTdgM . ckTo:o}j rfkTo+ tbf/0o+ ;df>o]t\ ..@..
;+ToHo u|fDodfxf/+ ;j{+ r}j kl/R5bd\ . k'q]if' efof{+ lgMlIfKo jg+ uR5]T;x}j jf ..#..
clUgxf]q+ ;dfbfo u[Xo+ rflUgkl/R5bd\ . u|fdfb/0o+ lgM;[To lgj;]lÌot]lGb|oM ..$..
d'GoÌ}lj{ljw}d]{Wo}M zfsd"nkmn]g jf . Ptfg]j dxfo1flÌj{k]lålwk"j{sd\ ..%..
—dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s !–%_ ..
o; k|sf/ :gfts cyf{t\ a|Xdro{k"j{s u[xf>dsf] stf{ låh cyf{t\ a|fXd0f, Iflqo / j}Zo
u[xf>ddf /x]/ lglZrtfTdf / oyfjt\ OlGb|ox¿nfO{ lht]/ jgdf k;f];\ ..!.. k/Gt' ha u[x:y lz/df
Zj]t s]z tyf Tjrf rfp/L kg{ nfu]df, / gfltx¿ 7"N7"nf x'g yfn]df, ta jgdf k;f]; \ ..@.. Uf|fdsf]
cfxf/, j:qflb ;a} pQdf]Qd kbfy{x¿nfO{ 5f]8]/, k'qnfO{ :qLsf] lhDdf nufP/, jf cfˆgf] ;fy}df
lnP/ jgdf k;f];\ ..#.. ;fËf]kfË clUgxf]qnfO{ lnP/ u|fdaf6 lgSnFb}, b[9]lGb|o eP/, c/0odf cfP/
a;f];\ ..$.. gfgf k|sf/sf] ;fdf cflb cÌ, ;'Gb/ ;fu, d"n, kmn, sGbflbn] k"jf]{Qm k~rdxfo1x¿nfO{
u/f];\ / To;}af6 cltly ;]jf / cfk"mn] klg lgjf{x u/f];\ ..%..
:jfWofo] lgToo'QmM :of2fGtf] d}qM ;dflxtM . bftf lgTodgfbftf ;j{e"tfg'sDksM ..!..
ck|oTgM ;'vfy]{if' a|Xdrf/L w/fzoM . z/0f]ijddZr}j j[Ifd"nlgs]tgM ..@..
—dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s *, @^_ ..
:jfWofo cyf{t\ k9\g–k9fpgdf lgToo'Qm, lhtfTdf, ;a}sf] ldq, OlGb|ox¿sf] bdgzLn,
ljBfsf] bfg ug]{ / ;a}dfly bofn', s;};Fuaf6 s]xL klg kbfy{ glnof];\, o; k|sf/n] ;bf jt{dfg
u/f];\ ..!.. z/L/sf] ;'vsf] nflu clt k|oTg gug]{ lsGt' a|Xdrf/L /xg] cyf{t\ cfˆgf] :qL ;fydf /x]
tfklg pgL;Fu ljifor]i6f s]xL klg gu/f];\, e"lddf ;'tf];\, cfˆgf cfl>t jf :jsLo kbfy{df ddtf
gu/f];\, j[Ifsf] d"ndf a;f];\ ..@..
tkM >4] o] Xo'kj;GTo/0o], zfGtf ljåf+;f] e}Ifrøof{+ r/GtM .
;"øo{åf/]0f t] lj/hfM k|oflGt, oqf˜d[tM ; k'?iff] XoJoofTdf ..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s !÷v08 @÷dGq !!_ ..
hf] zfGt ljåfgLx¿ jgdf tk, wdf{g'i7fg / ;Tosf] >4f u/]/ leIffr/0f ub}{ jgdf a:b5g\,
hxfF gfz/lxt k"0f{ k'?if xflgnfe /lxt k/dfTdf 5g\, jxfF tL lgd{n eP/ k|f0fåf/af6 Tof]
k/dfTdfnfO{ k|fKt u/]/ cfglGbt x'G5g\ .
A/_yad?xaim s/imx/mGne? ìtpte/ Tviy? , ì/tÂ? ï/Ïa< caepE?mI/Nxe Tva? dIi]/tae A/hm! .1.
—oh'j]{b -cWofo @)÷dGq @$_ ..
Jffgk|:ynfO{ plrt of] 5 ls— d}n] clUgdf xf]d u/]/ bLlIft x'Fb} j|t, ;Tofr/0f / >4fnfO{
k|fKt u¿F– o:tf] OR5f u/]/ jfgk|:y xf]cf];\, gfgf k|sf/sf] tkZrof{, ;T;Ë, of]ufEof; / ;'ljrf/n]
1fg / kljqtfnfO{ k|fKt u/f];\ . kZrft\ ha ;+Gof;sf] u|x0fsf] OR5f ePdf, ta :qLnfO{ k'qsf]
lhDdf nufP/, k]ml/ ;+Gof; u|x0f u/f];\ ..!..
Olt ;+If]k]0f jfgk|:yljlwM .

;+Gof; cf>dsf] ljlw -%=@_
jg]if' r ljÅTo}j+ t[QLo+ efudfo'ifM . rt'y{dfo'iff] efu+ ToSTjf ;Ëfg\ kl/j|h]t\ ..
—dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s ##_ ..
o; k|sf/ jgdf cfo'sf] t];|f] efu cyf{t\ krf;f}+ jif{b]lv lnP/ krxQ/f}+ jif{ ko{Gt jfgk|:y
eP/, cfo'sf] rf}yf] efudf ;Ëx¿nfO{ 5f]8]/ kl/j|f6 cyf{t\ ;+Gof;L agf];\ .
k|Zg— u[xf>d / jfgk|:yf>d gul/sg, ;+Gof;f>d u/]df, To;nfO{ kfk x'G5, jf x'Fb}g <
pQ/— x'G5 / x'Fbg} klg .
k|Zg— o:tf] b'O{ k|sf/sf] s'/f] lsg ub{5f} <
pQ/— b'O{ k|sf/sf] xf]Og . lsgeg] hf] afNoj:yfdf lj/Qm eP/ ljifox¿df km;]df t
dxfkfkL, / hf] km:b}g Tof] dxfk'0ofTdf ;Tk'?if xf] .
obx/]j lj/h]Qbx/]j k|j|h]ågfåf u[xfåf a|Xdrof{b]j k|j|h]t\ ..
—of] a|fXd0fu|Gysf] jrg xf] . -t'ngf–cyj{j]bLohfafnf]klgifb\ v08 $_ ..
h'g lbg j}/fUo k|fKt x'G5, To;} lbg 3/ jf jgaf6 ;+Gof; u|x0f u/f];\ . klxnf ;+Gof;sf]
kIfqmd elgof] / o;df ljsNk of] bf];|f] kIf cyf{t\ jfgk|:y g u/f];\, u[x:yf>daf6} g} ;+Gof; u|x0f
u/f];\ / t[tLo kIf of] xf] ls hf] k"0f{ ljåfg\, lht]lGb|o, ljifo–ef]usf] sfdgfb]lv /lxt, k/f]ksf/ ug]{
OR5fn] o'Qm k'?if xf];\, To;n] a|Xdrof{>daf6} g} ;+Gof; n]cf];\ .
/ j]bx¿df klg otoM -CUj]b *÷^÷!*_, a|fXd0f:o -CUj]b !)÷!)(÷$_, ljhfgtM -oh'j]{b
$)÷&_ OToflb kbx¿df ;+Gof;sf] ljwfg 5, k/Gt'—
gflj/tf] b'Zrl/tfÌfzfGtf] gf;dflxtM . gfzfGtdfg;f] jflk k|1fg]g}gdfKg'oft\ ..
—s7f]klgifb\ -cWofo !÷jNnL @÷dGq @$_ ..
hf] b'/frf/b]lv k[ys\ 5}g\, h;nfO{ zflGt 5}g, h;sf] cfTdf of]uL 5}g, / h;sf] dg zfGt
5}g, To:tf]n] ;+Gof; lnP/ klg k|1fgaf6 k/dfTdfnfO{ k|fKt ug{ ;Sb}g . o;}n]—
oR5]åfª\dg;L k|f1:tBR5]b\ 1fg cfTdlg . 1fgdfTdlg dxlt lgoR5]QBR5]R5fGt cfTdlg ..
—s7f]klgifb\ -cWofo !÷jNnL #÷d+ !#_ ..
;+Gof;L a'l4dfg\ jf0fL / dgnfO{ cwd{b]lv /f]sf];\, pgnfO{ 1fg / cfTdfdf nufcf];\, / To;
1fg :jfTdfnfO{ k/dfTdfdf nufcf];\ / To; lj1fgnfO{ zfGt:j¿k cfTdfdf l:y/ u/f];\ .
k/LIo nf]sfg\ sd{lrtfg\ a|fXd0ff] lgj]{bdfofÌf:Tos[tM s[t]g .
tlå1fgfy{+ ; u'?d]jfleuR5]t\ ;ldTkfl0fM >f]lqo+ a|Xdlgi7d\ ..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s !÷v08 @÷dGq !@_ ..
;a} nf}lss ef]ux¿ sd{af6 ;+lrt ePsf] b]v]/ a|fXd0f cyf{t\ ;+Gof;L j}/fUonfO{ k|fKt
u/f];\ . lsgeg] …cs[tÚ cyf{t\ gul/Psf] k/dfTdf …s[tÚ cyf{t\ s]jn sd{n] k|fKt x'Fb}g, o;}n] s]xL
ck{0fsf] cy{ xftdf lnP/ j]bljt\ / k/d]Zj/nfO{ hfÌ] To; u'?sxfF lj1fgsf] nflu hfcf];\, uP/ ;a}
;Gb]x¿sf] lgj[lQ u/f];\ . k/Gt' ;bf logLx¿sf] ;Ë 5f]l8lbg' ls—
cljBfofdGt/] jQ{dfgfM :jo+ wL/fM kl08tDdGodfgfM .
h‹GodfgfM kl/olGt d"9f cGw]g}j gLodfgf oyfGwfM ..!..
cljBfof+ ax'wf jQ{dfgf jo+ s[tfyf{ OToledGolGt afnfM .
oTsld{0ff] g k|j]bolGt /fufQ]gft'/fM IfL0fnf]sfZRojGt] ..@..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s !÷v08 @÷dGq *–(_ ..
hf] cljBfsf] leq v]ln/x]sf x'G5g\, cfk"mnfO{ wL/ / kl08t dfGb5g\, / gLr ultlt/ hfg]
h:t} cGwfsf] k5fl8 cGwfn] b'b{zfnfO{ k|fKt ub{5, To:t} u/L g} d"9n] b'MvnfO{ k|fKt ub{5g\ ..!.. hf]
w]/} cljBfdf /d0f ug]{x¿, afna'l4n] xfdL t k"0f{ s[tfy{ 5f}+ o:tf] dfGb5g\, h;nfO{ s]jn
sd{sf08Lx¿ /fun] df]lxt eP/ hfGb}gg\ / hgfpg klg ;Sb}gg\, ltgLx¿ cfQ'l/P/ hGd d/0f¿k
b'Mvdf kb{5g\ .. To;}n]—
j]bfGtlj1fg;'lglZrtfyf{M, ;+Gof;of]ufBtoM z'4;TjfM .
t] a|Xdnf]s]if' k/fGtsfn], k/fd[tfTkl/d'RolGt ;j]{ ..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s #÷v08 @÷dGq ^_ ..
h'g j]bfGt cyf{t\ k/d]Zj/ k|ltkfbs j]bdGqx¿sf] cy{1fg / cfrf/df /fd|f];Fu lglZrt ub}{
;+Gof;of]un] z'4fGtMs/0f ;+Gof;L x'G5g\, ltgLx¿ k/d]Zj/df d'lQm–;'vnfO{ k|fKt u/]/, ef]usf]
kZrft\ ha d'lQmdf ;'vsf] cjlw k"/f x'G5, ta ToxfFaf6 5'6]/ ;+;f/df cfpF5g\ . lagf d'lQmn]
b'Mvsf] gfz x'Fb}g . lsgeg]—
g j} ;z/L/:o ;tM lk|oflk|oof]/kxlt/:Toz/L/+ jfj ;Gt+ g lk|oflk|o] :k[ztM ..
—5fGbf]Uof]klgifb\ -k|kf7s *÷v08 !@÷k|jfs !_ ..
hf] b]xwf/L 5, Tof] ;'v–b'Mvsf] k|flKtaf6 k[ys\ slxNo} /xg ;Sb}g / h'g z/L//lxt hLjfTdf
d'lQmdf ;j{Jofks k/d]Zj/sf] ;fy z'4 eP/ /xG5, ta To;nfO{ ;f+;fl/s ;'v–b'Mv k|fKt x'Fb}g .
o;}n]—
nf]s}if0ffofZr ljQ}if0ffofZr k'q}if0ffofZrf]Tyfofy e}Ifro{+ r/lGt ..
—t'ngf -zt=a|f=sf+= !$÷k|kf= %÷a|f= @÷s+= !_ ..
nf]sdf k|lti7f jf nfe, wgn] ef]u jf dfGo, k'qflbsf] df]xb]lv cnu eP/, ;+Gof;Lx¿ leIf's
x'Fb} /ft–lbg df]Ifsf] ;fwgx¿df tTk/ /xG5g\ .
k|fhfkTof+ lg¿Ko]li6+ t:of+ ;j{j]b;+ x'Œjf a|fXd0fM k|j|h]t\ ..!..
—oh'j]{ba|fXd0f] .. x]g'{xf];\–Gofo ;"q -$÷!÷^@_ df jfT:ofogsf] efio_ ..
k|fhfkTof+ lg¿Ko]li6+ ;j{j]b;blIf0ffd\ . cfTdGoUgLG;df/f]Ko a|fXd0fM k|j|h]b\ u[xft\ ..@..
of] bTjf ;j{e"t]EoM k|j|hToeo+ u[xft\ . t:o t]hf]dof nf]sf ejlGt a|XdjflbgM ..#..
—dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s #*–#(_ ..
k|hfklt cyf{t\ k/d]Zj/sf] k|flKtsf] cy{ Oli6 cyf{t\ o1 u/]/ p;df o1f]kjLt lzvflb
lrÂx¿nfO{ 5f]8]/, cfxjgLoflb kfFr clUgx¿sf] k|f0f, ckfg, Jofg, pbfg / ;dfg oL kfFr
k|f0fx¿df cf/f]k0f u/]/ a|fXd0f a|Xdljt\ 3/af6 lgSn]/ ;+Gof;L agf];\ ..!–@.. h;n] ;a} e"tÖ
k|f0fLdfqnfO{ ceobfg lbP/ 3/af6 lg:s]/ ;+Gof;L aGb5, To; a|XdjfbL cyf{t\ k/d]Zj/k|sflzt
j]bf]Qm wdf{lb ljBfx¿sf] pkb]z ug]{ ;+Gof;Lsf] nflu k|sfzdo cyf{t\ d'lQmsf] cfgGb:j¿k nf]s
k|flKt x'G5 ..#..
k|Zg— ;+Gof;Lx¿sf] wd{ s] xf] <
pQ/— wd{ t kIfkft/lxt Gofofr/0f, ;Tosf] u|x0f, c;Tosf] kl/Tofu, j]bf]Qm O{Zj/sf]
cf1fsf] kfng, k/f]ksf/, ;Toefif0fflb–nIf0f ;a} cf>dx¿sf cyf{t\ ;a} dg'iodfqsf] Pp6} g} xf],
k/Gt' ;+Gof;Lsf] ljz]if wd{ of] xf] ls—
b[li6k"t+ Go;]Tkfb+ j:qk"t+ hn+ lka]t\ . ;Tok"tf+ jb]åfr+ dgMk"t+ ;dfr/]t\ ..!..
q'm4ØGt+ g k|ltq'mWo]bfq'mi6M s'zn+ jb]t\ . ;Ktåf/fjsL0ff{+ r g jfrdg[tf+ jb]t\ ..@..
cWofTd/lt/f;Lgf] lg/k]Iff] lg/fldifM . cfTdg}j ;xfo]g ;'vfyL{ ljr/]lbx ..#..
Sn[Kts]zgvZd>'M kfqL b08L s';'Dejfg\ . ljr/]lÌotf] lgTo+ ;j{e"tfGokL8og\ ..$..
OlGb|of0ff+ lg/f]w]g /fuå]ifIfo]0f r . clx+;of r e"tfgfdd[tTjfo sNkt] ..%..
b"liftf]˜lk r/]4d{+ oq tqf>d] /tM . ;dM ;j]{if' e"t]if' g lnË+ wd{sf/0fd\ ..^..
kmn+ stsj[If:o oBKoDa'k|;fbsd\ . g gfdu|x0ffb]j t:o jfl/ k|;Lblt ..&..
k|f0ffofdf a|fXd0f:o qof]˜lk ljlwjTs[tfM . JofÅltk|0fj}o'{Qmf lj1]o+ k/d+ tkM ..*..
bXoGt] Wdfodfgfgf+ wft"gf+ lx oyf dnfM . ty]lGb|of0ff+ bXoGt] bf]iffM k|f0f:o lgu|xft\ ..(..
k|f0ffofd}b{x]2f]iffg\ wf/0ffleZr lslNjifd\ . k|Tofxf/]0f ;+;uf{g\ Wofg]gfgLZj/fg\ u'0ffg\ ..!)..
pRrfjr]if' e"t]if' b'1]{ofds[tfTdleM . Wofgof]u]g ;+kZo]b\ ultd:ofGt/fTdgM ..!!..
clx+;o]lGb|of;Ë}j}{lbs}Zr}j sDd{leM . tk;Zr/0f}Zrf]u|}:;fwoGtLx tTkbd\ ..!@..
obf efj]g ejlt ;j{efj]if' lgM:k[xM . tbf ;'vdjfKgf]lt k|]To r]x r zfZjtd\ ..!#..
rt'le{/lk r}j}t}lg{Todf>ldlelå{h}M . bznIf0fsf] wd{M ;]ljtJoM k|oTgtM ..!$..
w[ltM Ifdf bdf]˜:t]o+ zf}rldlGb|olgu|xM . wLlj{Bf ;Todqmf]wf] bzs+ wd{nIf0fd\ ..!%..
cg]g ljlwgf ;jf{:ToSTjf ;+uf~5g}M zg}M . ;j{åGåljlgd'{Qmf] a|Xd0o]jfjlti7t] ..!^..
—dg':d[lt -cWofo ^÷Znf]s $^, $*, $(, %@, ^), ^^, ^&, &)–&#, &%–*), (!, (@, *!_ ..
ha ;+Gof;L dfu{df lx+8\b5, ta otf–plt gx]/]/, tn k[YjLdf b[li6 /fv]/ lx+8f];\ . ;bf j:qn]
5fg]/ hn lkof];\, lg/Gt/ ;To af]nf];\, ;j{bf dgaf6 ljrf/ u/]/ ;Tosf] u|x0f / c;TonfO{
5f]l8b]cf];\ ..!.. ha sxL+ pkb]z jf ;+jfbflbdf s'g} ;+Gof;Ldfly qmf]w u/] cyjf lgGbf u/], To;dfly
slxNo} klg qmf]w gu/f];\ / ;bf p;nfO{ sNof0fsf] pkb]z g} u/f];\ . d'vdf, b'O{ gfl;sfsf], b'O{
cfFvfsf] / b'O{ sfgsf] l5b|x¿df 5l/P/ /x]sf] jf0fLnfO{, s'g} sf/0fn] klg ldYof slxNo} gaf]nf];\ ..@..
cfˆgf] cfTdf / k/dfTdfdf l:y/, ck]Iff/lxt, dBdf+;flbjlh{t x'Fb} cfTdfs} ;xfob]lv ;'vfyL{ eP/,
o; ;+;f/df wd{ ljBfnfO{ a9fpgdf pkb]zsf] nflu ;bf ljrl//xg' ..#.. s]z, gv, bf/L, h'FufnfO{
5]bg u/f];\, ;'Gb/ kfq, b08 / s';'De cflbn] /lËPsf] j:qx¿nfO{ u|x0f u/]/ lglZrtfTdf, ;a} e"t
-k|f0fL_ x¿nfO{ kL8f glbOsg ;j{q ljr/f];\ ..$.. OlGb|ox¿nfO{ cwdf{r/0fb]lv /f]Sb}, /fu–å]ifnfO{
5f]8\b}, ;a} k|f0fLx¿;Fu lgj}{/ jQ]{/, df]Ifsf] nflu ;fdYo{ a9fpg] u/f];\ ..%.. s;}n] ;+;f/df p;nfO{
b"lift jf e"lift u/] klg h'g s'g} cf>ddf jQ]{sf] k'?if cyf{t\ ;+Gof;L ;a} k|f0fLx¿df kIfkft/lxt
x'Fb}, :jo+ wdf{Tdf / cGox¿nfO{ klg wdf{Tdf agfpg] k|oTg u/f];\ / of] cfˆgf] dgdf lglZrt hfg]/
ls b08, sd08n' / sfiffoj:q cflb lr wf/0f wd{sf] sf/0f xf]Og, ;a} dg'ioflb k|f0fLx¿nfO{
;Tof]kb]z / ljBfbfgn] pÌlt ug'{ ;+Gof;Lsf] d'Vo sd{ xf] ..^.. lsgeg] lgd{nL j[Ifsf] kmnnfO{ lk;]/
cFv/fsf] hndf xfNgfn] hnsf] zf]ws x'G5, tblk lagf gxfln To;sf] gfdsygsf] >j0fdfqn]
cFv/fsf] hn z'4 x'Fb}g ..&.. o;}n] a|fXd0f cyf{t\ a|Xdljt\ ;+Gof;Ln] of] plrt 5 ls cf]Íf/k"j{s
;KtJofÅltx¿n] ljlwk"j{s k|f0ffofd hlt cfˆgf] zlQm x'G5, Tolt u/f];\, k/Gt' tLgb]lv Go"g slxNo}
gu/f];\, oxL ;+Gof;Lsf] k/dtk xf] ..*.. lsgeg] h;/L clUgdf tkfpgfn] / unfpgfn] wft'x¿sf]
dn gi6 x'G5g\, To;/L g} k|f0fx¿sf] lgu|xaf6 dg cflb OlGb|ox¿sf] bf]if klg e:dLe"t x'g
hfG5 ..(.. To;}n] ;+Gof;Lx¿ lgTok|lt k|f0ffofdx¿af6 cfTdf, cGtMs/0f / OlGb|ox¿sf] bf]ifÙ
wf/0ffx¿af6 kfkÙ k|Tofxf/af6 ;Ëbf]ifÙ Wofgaf6 cgLZj/sf u'0fx¿sf] cyf{t\ xif{, zf]s / cljBflb
hLjsf bf]ifx¿nfO{ e:dLe"t u/f];\ ..!).. o;} Wofgof]un] h'g cof]uL cljåfg\x¿sf] b'Mvaf6 hfÌ
of]Uo, ;fgf–7"nf kbfy{x¿df k/dfTdfsf] JoflKt / cfˆgf] cfTdf / cGtof{dL k/d]Zj/sf] ultnfO{
b]vf];\ ..!!.. ;a} e"tx¿b]lv lgj}{/, OlGb|ox¿sf b'i6 ljifox¿sf] Tofu, j]bf]Qm sd{ /
cTo'u|tkZr/0fn] o; ;+;f/df df]Ifkbsf] k"jf]{Qm ;+Gof;Ln] g} l;4 ug{ / u/fpg ;Sb5, cGo s'g}n]
xf]Og ..!@.. ha ;+Gof;L ;a} efjx¿df cyf{t\ kbfy{x¿df lgM:k[x sf+Iff/lxt / ;a} aflx/–leqsf]
Jojxf/x¿df efjn] kljq x'G5, ta g} o; b]xdf / d/]kl5 klg ;'vnfO{ k|fKt ub{5 ..!#.. o;}n]
a|Xdrf/L, u[x:y, jfgk|:y / ;+Gof;Lx¿nfO{ of]Uo 5 ls k|oTgn] bznIf0fo'Qm lgDglnlvt wd{sf]
;]jg lgTo u/f];\ ..!$..
Ps—-w[lt_ cyf{t\ ;bf w}o{ /fVg' . bf];|f]—-Ifdf_ h'g ls lgGbf–:t'lt, dfgf˜kdfg, xflg–nfe
cflb b'Mvx¿df klg ;xgzLn /xg' . t];|f]—-bd_ dgnfO{ ;bf wd{df k|j[Q u/]/ cwd{nfO{ /f]lslbg'
cyf{t\ cwd{ ug]{ OR5f slxNo} klg gp7f];\ . rf}yf]—-c:t]o_ rf]/LTofu cyf{t\ lagf cf1fsf] 5n,
sk6, ljZjf;3ft jf s'g} Jojxf/ tyf j]blj?4 pkb]zaf6 k/kbfy{sf] u|x0f ug'{ …rf]/LÚ / o;nfO{
5f]l8lbg' …;fx'sf/LÚ eGb5g\ . kfFrf}+— -zf}r_ /fuå]if kIfkft 5f]8]/ leq, / hn d[lQsf dfh{g cflbn]
aflx/sf] kljqtf /fvf];\ . 5}6f}+—-OlGb|olgu|x_ cyf{t\ cwdf{r/0fx¿b]lv /f]s]/, OlGb|ox¿nfO{ wd{df g}
;bf rnfcf];\ . ;ftf}+—-wLM_ dfbsb|Jo a'l4gfzs cGo–kbfy{, b'i6x¿sf] ;Ë, cfn:o, k|dfb cflbnfO{
5f]8]/, >]i7 kbfy{x¿sf] ;]jg, ;Tk'?ifx¿sf] ;Ë, of]ufEof;, wdf{r/0f, a|Xdro{ cflb z'esd{x¿af6
a'l4nfO{ a9fcf];\, o;b]lv ljk/Lt ug'{ cljBf xf] . cf7f}+—-ljBf_ k[YjLb]lv lnP/ k/d]Zj/–ko{Gt
oyfy{1fg / ltgaf6 oyfof]Uo pksf/ n]cf];\ . o; eGbf ljk/Lt cljBf xf] . gjf}+— -;To_ h:tf]
cfTdfdf To:t} dgdf, h:tf] dgdf To:t} jf0fLdf / To:t} sd{df jlQ{g' ;To, h:tf] h'g kbfy{ 5
To;nfO{ To:t} ;Demg', af]Ng' / ug'{ klg . tyf bzf}+—-cqmf]w_ qmf]wflb bf]ifx¿nfO{ 5f]8]/, zfGToflb
u'0f u|x0f ug'{ bzf}+ nIf0f wd{sf] xf] . o; bznIf0fo'Qm kIfkft/lxt Gofofr/0f wd{sf] ;]jg rf/}
cf>dsfx¿n] u¿g\ / ljz]if sfd ;+Gof;Lx¿sf] of] xf] ls o;} j]bf]Qm wd{df g} cfk"m rNg' /
c¿nfO{ klg ;DemfP/ rnfpg' ljz]if wd{ xf] ..!%.. o;} k|sf/n] lj:tf/}–lj:tf/} ;a} ;Ëbf]ifx¿nfO{
5f]8]/, xif{zf]sflb ;a} åGåb]lv ljd'Qm eP/, ;+Gof;L a|Xddf g} cjl:yt x'G5 . ;+Gof;Lx¿sf] d'Vo
sd{ oxL g} xf] ls u[x:yflb cf>dx¿nfO{ ;a} k|sf/sf] Jojxf/x¿sf] ;To lgZro u/fP/, cwd{
Jojxf/b]lv 5f]8fP/, ;a} ;+zox¿sf] 5]bg u/]/, ;Towd{o'Qm Jojxf/df k|j[Q u/fcf];\ ..!^..
k|Zg— ;+Gof;u|x0f ug'{ a|fXd0fsf] dfq} wd{ xf] ls Iflqoflbsf] klg <
pQ/— a|fXd0fsf] dfq} clwsf/ xf], lsgeg] hf] ;a} j0f{x¿df k"0f{ ljåfg\, wfld{s,
k/f]ksf/lk|o dg'io x'G5, To;}sf] gfd …a|fXd0fÚ xf] . lagf k"0f{ljBf, wd{, k/d]Zj/sf] lgi7f / j}/fUon]
;+Gof;–u|x0f ug{df ;+;f/sf] ljz]if, pksf/ x'g ;Sb}g . o;}n] nf]s>'lt 5 ls a|fXd0fnfO{ ;+Gof;sf]
clwsf/ 5, cGonfO{ xf]Og . o;df dg'sf] k|df0f klg 5 ls—
Pif jf]˜lelxtf] wdf]{ a|fXd0f:o rt'lj{wM . k'0of]˜IfokmnM k|]To /fhwd{+ lgaf]wt ..
—dg':d[lt -cWofo ^÷(&_ ..
oxfF dg'dxf/fh eÌ'x'G5 ls x] Clifx¿ xf] Û of] rf/ k|sf/ cyf{t \ a|Xdro{, u[x:y, jfgk|:y /
;+Gof;f>d ug'{ a|fXd0fsf] wd{ xf] . oxfF jt{dfgdf k'0o:j¿k / z/L/ 5f]8] kZrft\ d'lQm¿k cIfo
cfgGbnfO{ lbg] ;+Gof; wd{ g} xf], o;eGbf cufl8 /fhfx¿sf] wd{ ltdLn] daf6 ;'g . o;af6 oxL
l;4 x'G5 ls ;+Gof;u|x0fsf] clwsf/ d'Vo u/]/ a|fXd0fsf] xf], / Iflqoflbsf] a|Xdrof{>d xf] .
k|Zg— ;+Gof; u|x0fsf] cfjZostf s] xf] <
pQ/— h;/L z/L/df lz/sf] cfjZostf 5, To;/L g} cf>dx¿df ;+Gof;f>dsf] cfjZostf
5 . lsgeg] o;sf] lagf ljBf, wd{ slxNo} klg a9\g ;Sb}g / bf];|f cf>dx¿sf] ljBfu|x0f, u[xs[To
/ tkZrof{lbsf] ;DaGw x'gfn] cjsfz yf]/} ldNb5 . kIfkft 5f]8]/ jt{g' bf];|f cf>dx¿df b'is/
5 . h;/L ;+Gof;L ;j{tf]d'Qm eP/ hut\sf] pksf/ ug{ ;Sb5, To;/L cGo cf>dLn] ug{ ;Sb}g .
lsgeg] ;+Gof;LnfO{ hlt cjsfz ;ToljBfaf6 kbfy{x¿sf] lj1fgsf] pÌltdf ldNb5, Tolt cGo
cf>dx¿nfO{ ldNb}g . k/Gt' h'g a|Xdro{n] ;+Gof;L eP/ hut\nfO{ ;TolzIff lbP/ hlt pÌlt ug{
;Sb5, Tolt u[x:y jf jfgk|:y cf>d u/]/ ;+Gof;f>dL ug{ ;Sb}g .
k|Zg— ;+Gof; u|x0f ug'{ O{Zj/sf] clek|fob]lv lj?4 5, lsgeg] O{Zj/sf] clek|fo dg'iosf]
a9tL ug{df g} 5 . ha u[xf>dn] ub}g{ eg] t To;af6 ;Gtfg g} x'Fb}gg\ . olb ;+Gof;f>d g} d'Vo
xf] eg], ;a} dg'ion] u/] eg] t dg'iosf] d"nR5]bg x'ghfg]5 .
pQ/— x]/, ljjfx u/]/ klg sltsf ;Gtfg 5}gg\, cyjf eP/ klg zL3| gi6 eP/ hfG5g\,
k]ml/ Tof] klg t O{Zj/sf] clek|fob]lv lj?4 ug]{ eof] lg . ltdLn] egf}nf ls …oTg] s[t] olb g
l;Wolt sf]˜q bf]ifMÚ of] s'g} sljsf] jrg xf] -k~rtGq, ldqe]b syf $÷Znf]s @!&_ . cy{— h'g
oTg ugf{n] klg sfo{ l;4 gePdf t o;df s;}sf] s] bf]if cyf{t\ bf]if x'Fb]g . xfdLn] ltdL;Fu ;f]W5f}+
ls u[xf>ddf y'k|} ;Gtfg eP/, cfk;df lj?4frf/0f u/]/ n8\b} d/]eg] xflg slt 7"nf] x'G5 <
;lDemg' lj/f]waf6 n8fO{+ y'k|} x'G5 . ha ;+Gof;Ln] Ps j]bf]Qm wd{sf] pkb]zaf6 k/:k/ k|Llt
a9fpg]5 t nfvf}+ dg'ionfO{ arfpF5 . xhf/f}+ u[x:ysf] t'No dg'iosf] a9tL u/fOlbg] 5 . ;a}
dg'ion] ;+Gof;u|x0f ug{ g} ;Sb}gg\, lsgeg] ;a}sf] ljifof;lQm slxNo} klg 5'6\g ;Sb}g . h'g–h'g
;+Gof;Lx¿sf] pkb]zn] wfld{s dg'io x'g]5g\, tL ;a}nfO{ hfÌ' ls ;+Gof;Ls} k'q–t'No x'g\ .
k|Zg— ;+Gof;Lx¿ eGb5g\ ls xfdLnfO{ s'g} st{Jo 5}g . cÌ–j:q lnP/ cfgGbdf /xg',
cljBf¿k ;+;f/df dfyfkRrL lsg ug'{ . cfk"mnfO{ a|Xd dfg]/ ;Gt'i6 /xg', sf]xL cfP/ ;f]w]df
To;nfO{ To:t} pkb]z lbg' ls tF klg a|Xd xf];\ . tFnfO{ kfk–k'0o nfUb}g, lsgeg] zLtf]i0f z/L/,
If'wf–t[i0ff k|f0f, / ;'v–b'Mv dgsf] wd{ xf] . hut\ ldYof xf] / hut\sf] Jojxf/ klg ;a} slNkt
cyf{t\ e'm§f x'g\, To;}n] logdf km:g' a'l4dfgLx¿sf] sfd xf]Og . h]–hlt kfk–k'0o x'G5, Tof] t b]x /
OlGb|ox¿sf] wd{ xf], cfTdfsf] xf]Og, OToflb pkb]z ub{5g\, / tkfO{+n] t c¿ g} ;+Gof;sf] wd{
eÌ'eof] . ca xfdLn] s;nfO{ ;fFrf] dfÌ] .
pQ/— s] ltgLx¿nfO{ /fd|f] sd{ klg st{Jo xf]Og < x]/ Û …j}lbs}Zr}j sd{leMÚ -dg':d[lt
^÷&%_ dg'hLn] …j}lbs sd{Ú, h'g wd{o'Qm ;To–sd{ xf], To;nfO{ ;+Gof;Lx¿n] klg cjZo ug'{kb{5
eg]/ n]Vg'ePsf] 5 . s] ef]hg–5fbgflb sd{ klg ltgLx¿n] 5f8\g ;Sb5g\ / < ha oL sd{ 5'6\b}gg\
eg] t pQd sd{ 5f]8\gfn] ltgLx¿ kltt x'g] 5}gg\ < ha u[x:yx¿af6 cÌ–j:qflb lnG5g\ eg] /
ltgsf] pksf/ ub}{gg\ eg] t s] ltgLx¿ dxfkfkL x'Fb}gg\ < h:t} cfFvfn] x]g'{, sfgn] ;'Ì' gxf];\ t
cfFvf / sfgsf] x'g' Joy{ 5, To;/L g} hf] ;+Gof;L ;Tof]kb]z / j]bflb–;Tozf:qx¿sf] ljrf/–k|rf/
ub}{g eg] t ltgLx¿ klg hut\df Joy}{ ef/¿k x'g\ . k]ml/ cljBf¿kL ;+;f/df dfyfkRrL lsg ug'{
cflb n]Vb5g\ / eGb5g\, To:tf pkb]z ug]{x¿ g} ldYof¿k kfkL / kfknfO{ a9fpg]jfnf x'g\ . h]–
hlt z/L/flbaf6 sd{ ul/G5g\, tL ;a} cfTdfsf] g} / To;sf] kmn ef]Ug]jfnf klg cfTdf g} xf] .
h;n] hLjnfO{ a|Xd atfpF5g\, ltgLx¿ cljBflgb|fdf ;'Tb5g\ . lsgeg] …hLjÚ cNk, cNk1 / …a|XdÚ
;j{Jofks, ;j{1 xf] . a|Xd lgTo–z'4–d'Qm:jefjo'Qm 5, / hLj slxn] a4 slxn] d'Qm /xG5 . a|Xd
;j{Jofks ;j{1 x'gfn] e|d jf cljBf slxNo} x'g ;Sb}g, / hLjnfO{ slxn] ljBf t slxn] cljBf
x'G5 . a|Xd hGdd/0f b'MvnfO{ slxNo} k|fKt ub}{g / hLjn] k|fKt ub{5, To;}n] Tof] pgsf] pkb]z
ldYof xf] .
k|Zg— æ;+Gof;L ;j{sd{ljgfzLÆ / clUg tyf wft'sf] :kz{ ub}{gg\ . of] s'/f] ;fFrf] xf] ls
xf]Og <
pQ/— xf]Og . æ;Doª\ lgTodf:t] ol:dg\ oåf ;Doª\ Go:olGt b'Mvflg sdf{l0f o]g ; ;+Gof;M,
; k|z:tf] ljBt] o:o ; ;+Gof;LÆ h'g a|Xd / p;sf] cf1fdf pklji6 cyf{t\ l:yt / h;df b'i6–
sd{x¿sf] Tofu ul/of];\ Tof] ;+Gof;, Tof] pQd :jefj h;df x'G5, To;nfO{ ;+Gof;L elgG5 . To;}n]
;'sd{sf] stf{ / b'i6–sd{x¿sf] ljgfz ug]{jfnfnfO{ ;+Gof;L eGb5g\ .
k|Zg— cWofkg / pkb]z u[x:yn] ub{5g\, k'gM ;+Gof;Lsf] s] k|of]hg 5 <
pQ/— ;Tof]kb]z ;a} cf>dLn] u¿g\ / ;'g"g\, k/Gt' hlt cjsfz / lgikIfkfttf
;+Gof;LnfO{ x'G5, Tolt u[x:ynfO{ x'Fb}g . xf], hf] a|fXd0f 5g\, ltgsf] oxL sfd xf] ls k'?if
k'?ifx¿nfO{ / :qL :qLx¿nfO{ ;Tof]kb]z k9fpg] u/f];\ . hlt e|d0fsf] cjsfz ;+Gof;LnfO{ ldNb5,
Tolt u[x:y a|fXd0fflbsx¿nfO{ slxNo} klg ldNg ;Sb}g . ha a|fXd0f j]blj?4 cfr/0f ub{5 ta
To;sf] lgoGtf ;+Gof;L g} x'G5 . To;}n] klg ;+Gof;sf] x'g' plrt 5 .
k|Zg— …Ps/flq+ j;]b\ u|fd]Ú [—t'ngf gf/bkl/j|fhsf]klgifb\ pkb]z -$÷!$_] OToflb
jrgx¿af6 ;+Gof;Ln] Psq Ps /flq dfq /xg'Ù clws lgjf; ug'{x'Fb}g .
pQ/— of] s'/f] yf]/} c+zdf t 7Ls} xf] ls Psq jf; ugf{n] hut\sf] pksf/ clws x'g ;Sb}g
/ :yfgfGt/sf] klg cledfg x'g hfG5, /fu–å]if klg clws x'G5, k/Gt' hf] ljz]if pksf/ Psq
/xgfn] x'G5 eg] t e}/xf];\ . h;/L /fhf hgssxfF rf/–rf/ dlxgf;Dd k~rlzvflb / cGo ;+Gof;L
sof}+ jif{;Dd lgjf; ub{y] . k]ml/ …Psq /xg x'Fb}gÚ of] s'/f cfhef]lnsf kfv08L ;Dk|bfoLx¿n]
agfPsf x'g\ . lsgeg] hf] ;+Gof;L Psq clws /Xof] eg] t xfd|f] kfv08 vl08t eP/, clws a9\g
;Sg]5}g .
k|Zg— otLgf+ sf~rg+ bBfQfDa"n+ a|Xdrfl/0ffd\ . rf}/f0ffdeo+ bBft\ ; g/f] g/s+ j|h]t\ ..
—t'ngf [n3' k/fz/ :d[lt -cWofo !÷Znf]s %!_] ..
OToflb jrgx¿sf] clek|fo oxL xf] ls ;+Gof;Lx¿nfO{ h;n] ;'j0f{ bfg lbG5 eg] t
bftfn] g/snfO{ k|fKt ub{5 .
pQ/— of] s'/f] klg j0ff{>dlj/f]wL, ;Dk|bfoL / :jfy{l;Gw'jfn] kf}/fl0fsx¿n] slNkPsf x'g \,
lsgeg] ;+Gof;Lx¿nfO{ wg ldNof] eg] t ltgLx¿n] xfd|f] v08g w]/} ug{ ;Sg]5g\ / xfd|f] xflg x'g]5
tyf ltgLx¿ xfd|f] cfwLg klg /xg] 5}gg\ . ha leIfflb–Jojxf/ xfd|f] cfwLg /x]df t 8/fO
/xg]5g\ . ha d"v{ / :jfyL{nfO{ bfg lbgdf /fd|f] ;DemG5g\ eg] t ljåfg\ / k/f]ksf/L ;+Gof;LnfO{
lbgdf s]xL klg bf]if x'g ;Sb}g, x]/—
ljljwflg r /Tgflg ljljQ]mif"kkfbo]t\ .. —dg':d[lt -cWofo !!÷Znf]s ^_ ..
gfgf k|sf/sf] /Tg ;'j0ff{lb wg -ljljQm_ cyf{t\ ;+Gof;Lx¿nfO{ b]cf];\ . Tof] atfOPsf] Znf]s
klg cgy{s xf] . lsgeg] ;+Gof;LnfO{ ;'j0f{ lbgfn] ohdfg g/sdf hfG5 eg] rfFbL, df]tL, xL/f cflb
lbgfn] :ju{df hfg]5 .
k|Zg— oxfF kl08thLn] o;sf] kf7 af]Ng e'n] . oxfF o:tf] 5 ls …oltx:t] wg+ bBft\Ú cyf{t\
h;n] ;+Gof;Lx¿sf] xftdf wg lbG5, Tof] g/sdf hfG5 .
pQ/— of] klg jrg cljåfg\n] skf]nsNkgfn] /r]sf] xf] . lsgeg] hf] xftdf bfg lbgfn]
bftf g/sdf hfG5 eg] t, wgsf] s'Dnf] kfpdf /flvlbgfn] t :ju{df hfg]5 . To;}n] o:tf] sNkgf
dfÌ of]Uo 5}g . xf], of] s'/f] t xf] ls hf] ;+Gof;Ln] of]uIf]d eGbf clws /fVof] eg] t rf]/flbb]lv
kLl8t / df]lxt klg x'g]5 . k/Gt' hf] ljåfg\ x'G5, To;n] co'Qm Jojxf/ klg ub}{g, g t df]xdf
km:b5 g}, lsgeg] Tof] k|yd u[xf>ddf cyjf a|xdro{df ;a} yf]s ef]u]/ cfPsf] cyjf b]lv;s]sf]
x'G5 / h'g a|Xdro{n] o'Qm x'G5, Tof] k"0f{ j}/fUoo'Qm x'gfn] sxL+ klg km:b}g .
k|Zg— dfG5]x¿ eGb5g\ ls >f4df ;+Gof;L cfof] eg] jf lhpgf/ u/fof] eg] t p;sf lkt[
efUb5g\ / g/sdf lub{5g\ .
pQ/— k|yd t d/]sf lkt[x¿ cfpg' / ul/Psf] >f4 d/]sf lkt[x¿nfO{ k'Ug' g} c;Dej 5,
of] s'/f] j]b / o'lQmlj?4 x'gfn] ldYof xf] . k]ml/ ha cfpFb}gg\ eg] t efUg' aGb} aGb}g, ha cfˆgf]
kfk–k'0osf] cg';f/ O{Zj/sf] Joj:yfn] d/0fsf] kZrft\ hLjn] hGd lnG5 eg] pm s;/L cfpg
;Sb5 / < To;}n] of] ;a} s'/f] k]6fyL{, k'/f0fL / j}/fuLx¿sf] ldYof sNkgf xf] . xf], of] t 7Ls xf] ls
hxfF ;+Gof;L hfG5g\, ToxfF d[t–>f4 ug'{ j]bflb–zf:qb]lv lj?4 x'gfn] kfv08 b"/ x'g]5 .
k|Zg—h;n] a|Xdro{af6 ;+Gof; lnG5, To;sf] lgjf{x sl7gtfn] x'G5 / sfdnfO{ /f]Sg' klg
clt sl7gtf 5, To;}n] u[xf>d, jfgk|:y eP/ ha j[4 x'G5, ta g} ;+Gof; lng' /fd|f] x'G5 .
pQ/— h;n] lgjf{x ug{ ;Sb}g, OlGb|ox¿nfO{ /f]Sg ;Sb}g, To;n] a|Xdro{af6 ;+Gof;
gn]cf];\Ù k/Gt' h;n] /f]Sg ;Sb5 To;n] lsg gn]cf];\ < h'g k'?ifn] ljifosf] bf]if / jLo{;+/Ifsf]
u'0fnfO{ hfg]sf] 5, Tof] ljifof;Qm slxNo} klg x'g ;Sb}g, / To;sf] jLo{ ljrf/flUgsf] OGwgjt\ x'G5,
cyf{t\ To;}df Joo x'g hfG5 . h;/L j}B / cf}iflwx¿sf] cfjZostf /f]uLsf] nflu xf], gL/f]uLx¿sf]
nflu xf]Og . To;/L g} h'g k'?if jf :qLnfO{ ljBf, wd{j[l4 / ;a} ;+;f/sf] pksf/ ug'{ g} k|of]hg 5
eg], To;n] ljjfx gu/f];\ . h;/L k~rlzvflb k'?if / ufuL{ cflb :qLx¿ ePsf lyP . To;}n]
;Gof;Lsf] x'g' clwsf/Lx¿sf] nflu /fd|f] xf] . k]ml/ hf] cglwsf/Ln] ;+Gof; u|x0f ub{5 eg] cfk"m klg
8'Ab5 / c¿nfO{ klg 8'afpF5 . h;/L …;d|f6\Ú ;jf]{kl/ rqmjtL{ /fhf x'G5, To;/L g} …kl/j|f6\Ú
;+Gof;L x'G5 . k|To't /fhf cfˆgf] b]z jf ;DaGwLx¿df ;Tsf/ kfpF5, / ;+Gof;L ;j{q k"lht x'G5 .
ljåŒj+ r g[kTj+ r g}j t'No+ sbfrg . :jb]z] k"Hot] /fhf ljåfg\ ;j{q k"Hot] ..
—of] rf0fSoztssf] Znf]s xf] ..
ljåfg\ / /fhf slxNo} t'No x'Fb}gg\ . lsgeg] /fhfn] cfˆgf] b]zdf dfq} dfg kfpF5 / ljåfg\sf]
;j{q k|lti7f x'G5 .. To;}n] ljBf k9\g], ;'lzIff lng] / anjfg\ x'g] cflbsf] nflu a|Xdro{Ù ;a}
k|sf/sf] pQd Jojxf/ l;4 ug]{ cy{df u[x:yÙ ljrf/, Wofg / 1fg a9fpg], / tkZrof{ ug{ sf] nflu
jfgk|:yÙ / j]bflb–;Tozf:qx¿sf] k|rf/, wd{–Jojxf/sf] u|x0f / b'i6–Jojxf/sf] Tofu, ;Tof]kb]z /
;a}nfO{ lgM;Gb]x ug{sf] nflu ;+Gof;–cf>d xf] . k/Gt' h;n] o; ;+Gof;sf] d'Vo–wd{ ;Tof]kb]zflb
ub}{gg\, ltgLx¿ kltt / g/sufdL x'g\ . To;}n] ;+Gof;Lx¿nfO{ of] plrt 5 ls ;bf ;Tof]kb]z,
zÍf;dfwfg, j]bflb–;Tozf:qx¿sf] cWofkg / j]bf]Qm wd{sf] j[l4df k|oTg u/]/ ;a} ;+;f/sf] pÌlt
ug]{ u/f];\ .
k|Zg— hf] ;+Gof;Lb]lv cGo ;fw', j}/fuL, u';fO{+ cflb 5g\, ltgLx¿nfO{ klg ;+Gof;f>ddf
ulgG5 ls ulg+b}g <
pQ/— ulg+b}g, lsgeg] ltgLx¿df ;+Gof;sf] nIf0f 5}g . ltgLx¿ j]blj?4 dfu{df k|j[Q
eP/ j]b eGbf cfˆgf ;Dk|bfosf cfrfo{x¿sf] jrgnfO{ dfGb5g\ / cfˆg} dtsf] k|z+;f ub{5g\,
ldYof k|k~rdf km;]/ cfˆgf] :jfy{sf] nflu bf];|fnfO{ cfˆgf]–cfˆgf] dtdf km;fpF5g\ . ;'wf/ ug'{ t
6f9f, To;sf] abnfdf ;+;f/nfO{ axsfP/ cwf]ultnfO{ k|fKt / cfˆgf] k|of]hg ;fFW5g\, To;}n] lognfO{
;+Gof;f>ddf ulg+b}g . lsGt' oL :jfyf{>dL t kSs} x'g\, o;df s'g} ;Gb]x 5}g .
;+Gof;L cfk"m wd{df rNb5 / ;a} ;+;f/nfO{ rnfpF5, h;af6 ltdL / ;a} ;+;f/ cyf{t\ o;
hGd k/nf]s cyf{t\ k/hGddf :ju{ cyf{t\ ;'vsf] ef]u ug]{ u/f];\ . of] ;+Gof;sf] lzIff ;+If]kdf
n]lvof] / o; eGbf cufl8 /fhfk|hfwd{sf] af/]df n]Vg] 5' .
Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]
;'efifflje"lift] jfgk|:y;+Gof;f>dljifo]
k~rdM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..%..

-^_ 5}6f}+ ;d'Nnf;
/fhf / k|hfsf] wd{ Pj+ st{Josf] ljifodf j0f{g
/fhwd{sf] ljifo -^=!_
/fhwdf{g\ k|jIofld oyfj[Qf] ej]Ì[kM . ;+ejZr oyf t:o l;l4Zr k/df oyf ..!..
a|fXd+ k|fKt]g ;+:sf/+ Iflqo]0f oyfljlw . ;j{:of:o oyfGofo+ sQ{Jo+ kl//If0fd\ ..@..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !–@_ ..
ca dg'hL Clifx¿;Fu eÌ'x'G5 ls rf/} j0f{ / rf/} cf>dsf] Jojxf/ sygsf] kZrft\
/fhwd{x¿nfO{ atfpg]5' ls h'g k|sf/n] /fhf x'g'kb{5, / h;/L of] x'g ;Dej 5 tyf h;/L o;n]
k/dl;4 k|fKt u/f];\, Tof] ;a} k|sf/n] atfpF5' ..!.. ls h;/L k/d ljåfg\ a|fXd0f x'G5, To;/L g}
ljåfg\ ;'lzlIft eP/ Iflqosf] of]Uo xf] ls o; ;a} /fHosf] /Iff Gofoaf6 oyfjt\ u/f];\ ..@.. s;/L
ug{ ;Sb5—
ÇIi[? rajana iv/dwe? pu/êi[/ pir/ ivña?in -U;w/> sd<a?is,
—CUj]b -d08n #÷;"Qm #*÷dGq ^_ ..
O{Zj/n] pkb]z ub{5 ls -/fhfgf_ /fhf / k|hfsf k'?ifx¿ ldn]/ -ljby]_ ;'v k|flKt /
lj1fgj[l4sf/s /fhf–k|hfsf] ;DaGw¿k Jojxf/df -qLl0f ;bf+l;_ tLg ;ef cyf{t\ ljBføo{;ef,
wdf{øo{;ef / /fhføo{;ef lgot u/]/ -k'¿l0f_ w]/} k|sf/sf] -ljZjflg_ ;du| k|hf;DaGwL dg'ioflb
k|f0fLx¿sf] -kl/e"ifyM_ ;a}lt/af6 ljBf, :jftGœo, wd{, ;'lzIff / wgflbn] cn+s[t u/f];\ .
tLg ;efsf] af/]df syg -^=@_
t< s/-a c/ sim?ití/ sena? c/ .1. —cyj{j]b -sf08 !%÷cg'jfs @÷j=(÷dGq @_ ..
s_y?> s/-a< me? paih/ ye c/? s_ya?> s-a/sd?> .2.
—cyj{j]b -sf08 !(÷cg'jfs &÷j=%%÷dGq %_ ..
-td\_ To; /fhwd{sf] -;ef r_ tLg} ;ef -;ldltZr_ ;+u|fdflbsf] Joj:yf, / -;]gf r_ ;]gf
ldn]/ kfng u/f];\ ..!.. ;ef;b\ / /fhfnfO{ of]Uo xf] ls /fhfn] ;a} ;ef;b\nfO{ cf1f b]cf];\ ls— x]
-;Eo_ ;efsf of]Uo d'Vo ;ef;b\ Û t}+n] -d]_ d]/f] -;efd\_ ;efsf] wd{o'Qm Joj:yfsf] -kflx_ /Iff u/\,
/ -o] r_ hf] -;EofM_ ;efsf] of]Uo -;ef;bM_ ;ef;b\ 5g\, ltgLx¿n] klg ;efsf] Joj:yfsf] kfng
u¿g\ ..@.. o;sf] clek|fo of] xf] ls Pp6fnfO{ :jtGq /fHosf] clwsf/ lbg x'Fb}g lsGt' /fhf hf]
;efklt tbwLg ;ef, ;efwLg /fhf, /fhf / ;ef k|hfsf] cfwLg, / k|hf /fh;efsf] cfwLgdf
/xf];\ . olb o:tf] u/]gf} eg] t—
/fi6«d]j ljZofxlGt t:dfb|fi6«L ljz+ 3ft'sM .
ljzd]j /fi6«fofBf+ t:dfb|fi6«L ljzdlQ g k'i6+ kz'+ dGot Olt ..
—ztky a|fXd0f [sf+= !#÷k|kf= @÷a|f= #÷s= -&–*_] ..
hf] k|hfb]lv :jtGq :jfwLg /fhju{ /x] eg] t /fhk'?if -/fi6«d]j ljZofxlGt_ /fHodf k|j]z
u/]/ k|hfsf] gfz ug]{ ub{5 . h; sf/0fn] PSn} /fhf :jfwLg jf pGdQ eP/ -/fi6«L ljz+ 3ft'sM_
k|hfsf] gfzs x'G5, cyf{t\ …ljzd]j /fi6«fofBf+ s/f]ltÚ To; /fhfn] k|hfnfO{ vfOlbG5 ub{5 -cToGt
kL8f lbG5_, To;}n] s'g} PsnfO{ /fHodf :jfwLg ug{ x'Fb}g . h;/L— l;+x jf df+;fxf/Ln] k'i6 kz'nfO{
df/]/ vfG5, To;/L g} -/fi6«L ljzdlQ_ :jtGq /fhfn] k|hfsf] gfz ub{5, cyf{t\ s;}nfO{ cfk"m eGbf
clws cyjf dfly hfg lb+b}g, >Ldfg\nfO{ n'6]/, cf/f]k nufP/ cGofon] b08 lb+b} cfˆgf] k|of]hg l;4
ub{5 . To;}n— ]
/fhf Pj+ ;efkltsf] nIf0fx¿ -^=#_
#NÔae? jyait/ n pra? jyata Aixra/jae raj?su rajyatE ,

c/kR&Ty/ $f(ae/ vN*?íaep/s*ae? nm/Syae -ve/h .

—cyj{j]b -sf08 ^÷cg'jfs !)÷j=(*÷dGq !_ ..


x] dg'iox¿ xf] Û hf] -Ox_ dg'iosf] ;d'bfodf -OGb|M_ k/d P]Zjo{sf stf{, zq'x¿nfO{ -hoflt_
lhTg ;sf];\ -g k/fhoft}_ hf] zq'x¿b]lv k/flht x'Fb}g -/fh;'_ /fhfx¿df -clw/fhM_ ;jf]{kl/
lj/fhdfg -/fhoft}_ k|sfzdfg xf];\ -rs[{ToM_ ;efklt x'gsf] nflu cToGt of]Uo -O{8ØM_ k|z+;gLo
u'0f–sd{–:jefjo'Qm -jGBM_ ;Ts/0fLo -rf]k;BM_ ;dLk hfg / z/0f lng of]Uo -gd:oM_ ;a}sf
dfggLo -ej_ xf]cf];\, To;}nfO{ ;efklt /fhfn] agfcf];\ .
#/m< de?va=Asp/Tnœ su?vXv< mh/te ]/Çay? mh/te JyE:Q(a?y mh/te jan?raJya/yeNÔ?Sye/i/N/Ô/yay?0 .
—oh'j]{b -cWofo (÷dGq $)_ ..
x] -b]jfM_ ljåfg\x¿ Û /fhfk|hfhgx¿ Û ltdL -Odd\_ o; k|sf/sf k'?ifx¿nfO{ -dxt] Ifqfo_
7"nf] rqmjtL{ /fHo -dxt] Ho}i7fo_ ;a} eGbf 7"nf] x'g -dxt] hfg/fHofo_ 7"nf–7"nf ljåfg\x¿n] o'Qm
/fHo kfng, / -OGb|:o]lGb|ofo_ k/d P]Zjo{o'Qm /fHo / wgsf] kfngsf] nflu -c;kTgœ;'jWjd\_
;Ddlt u/]/ ;j{q kIfkft/lxt, k"0f{ljBf–ljgoo'Qm, ;a}sf] ldq ;efklt /fhfnfO{ ;jf{wLz dfg]/ ;a
e"uf]nnfO{ zq'/lxt agfcf] . k]ml/—
iSw/ra v?> s/NTvay?uxa pra/[ude? vI/¦U %/t à?it/:k-e? ,

yu/:mak?mStu/ tiv?;/I pnI?ysI/ ma mTYRa?Sy ma/iyn?> .


—CUj]b -d08n !÷;"Qm #(÷dGq @_ ..
O{Zj/n] pkb]z ub{5 ls x] /fh k'?ifx¿ xf] Û -jM_ ltd|f] -cfo'wf_ cfUg]oflb c:q …zt£gLÚ
tf]k, …e'z'08LÚ aGb"s, wg'if–af0f, …cl;Ú tnjf/ cflb z:qÙ zq'x¿sf] -k/f0f'b]_ k/fho ug{ -pt
k|ltise]_ / /f]Sgsf] nflu -jLn"_ k|z+l;t / -l:y/f_ b[9 -;Gt'_ ag"g\ -o'idfsd\_ / ltd|f] -tljifL_ ;]gf
-kgLo;L_ k|z+;gLo -c:t'_ x'Fb} h;af6 ltdL ;bf ljhoL e}/fv, k/Gt' -df dTo{:o dflogM_ h;n]
lglGbt cGofo¿kL sfd ub{5, To;sf] nflu k"j{ rLhx¿ gx"g\ . cyf{t\ ha;Dd dg'io wfld{s
/xG5g\, ta;Dd /fHo klg a9\b}/fVb5 / ha b'i6frf/L x'G5g\ ta gi6–e|i6 x'ghfG5 .
dxfljåfg\x¿nfO{ ljBf;ef˜lwsf/L, wfld{s ljåfg\x¿nfO{ wd{;efsf clwi7ftf / k|z+;gLo wfld{s
k'?ifx¿nfO{ /fh;efsf ;ef;b\ / ;a}sf] aLrdf hf] pQd k'?if x'G5, To;nfO{ /fhf ;efsf]
klt¿kdf dfg]/ ;a} k|sf/af6 pÌlt u¿g\ . tLg} ;efx¿sf] ;Ddltn] /fhgLltsf] pQd lgod /
lgodx¿sf] cfwLg ;a}hgf rn"g\, ;a}sf] lxtsf/s sfdx¿df ;Ddlt u/f];\ . ;j{lxt ug{sf] nflu
k/tGq / wd{o'Qm sfdx¿df h'g–h'g lghsf] sfd xf];\, To;–To;df :jtGq /xf];\ .
k'gM To; ;efkltsf] u'0f s:tf] xf];\—
OGb|f˜lgnodfsf{0ffdUg]Zr j?0f:o r . rGb|ljQ]zof]Zr}j dfqf lgÅ{To zfZjtLM ..!..
tkToflbTojRr}if rIf"+lif r dgf+l; r . g r}g+ e'lj zSgf]lt slZrbKolejLlIft'd\ ..@..
;f]˜lUge{jlt jfo'Zr ;f]˜s{M ;f]dM ; wd{/f6\ . ; s'a]/M ; j?0fM ; dx]Gb|M k|efjtM ..#..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s $, ^, &_ ..
Tof] ;e]z /fhf …OGb|Ú ljB't\sf] t'No zL3| P]Zjo{stf{, …jfo'Ú sf] ;dfg ;a}sf] k|f0fjt\ lk|o /
Åbosf] s'/fnfO{ hfÌ], …odÚ kIfkft/lxt–GofofwLzsf] ;dfg rNg]jfnf, …;"o{Ú sf] ;dfg Gofo, wd{,
ljBfsf] k|sfzs, cGwsf/ cyf{t\ cljBf–cGofosf] lg/f]ws, …clUgÚ sf] ;dfg b'i6nfO{ e:d ug]{jfnf,
…j?0fÚ cyf{t\ afFWg]jfnfs} ;b[z b'i6x¿nfO{ cg]s k|sf/af6 afFWg]jfnf, …rGb|Ú s} t'No >]i7–
k'?ifx¿sf] cfgGbbftf, …wgfWoIfÚ s} ;dfg sf]z¿nfO{ k"0f{ u/fpg]jfnf ;efklt xf]cf];\ ..!.. hf]
;"o{jt\ k|tfkL ;a}sf] afXo / leq dgnfO{ cfˆgf] t]hn] tkfpg]jfnf, h;nfO{ k[YjLdf s8f gh/n]
x]g{sf] nflu sf]xL klg ;dy{ gxf]cf];\ ..@.. / hf] cfˆgf] k|efjn] clUg, jfo', ;"o{, ;f]d, wd{k|sfzs,
wgj4{s, b'i6x¿sf] aGwgstf{, a8f] P]Zjo{zfnL xf]cf];\, ToxL …;efWoIfÚ …;e]zÚ agf];\ ..#..
b08sf] af/]df JofVof -^=$_
;fFrf] /fh s'g xf]—
; /fhf k'?iff] b08M ; g]tf zfl;tf r ;M . rt'0ff{df>df0ff+ r wd{:o k|lte"M :d[tM ..!..
b08M zfl:t k|hfM ;jf{ b08 Pjfle/Iflt . b08M ;'Kt]if' hfult{ b08+ wd{+ ljb'a'{wfM ..@..
;dLIo ; w[tM ;Dos\ ;jf{ /~holt k|hfM . c;dLIo k|0fLt:t' ljgfzolt ;j{tM ..#..
b'io]o'M ;j{j0ff{Zr leB]/G;j{;]tjM . ;j{nf]sk|sf]kZr ej]208:o lje|dft\ ..$..
oq Zofdf] nf]lxtfIff] b08Zr/lt kfkxf . k|hf:tq g d'XolGt g]tf r]T;fw' kZolt ..%..
t:ofx'M ;+k|0f]tf/+ /fhfg+ ;Tojflbgd\ . ;dLIosfl/0f+ k|f1+ wd{sfdfy{sf]ljbd\ ..^..
t+ /fhf k|0foG;Dos\ lqju]{0fflej4{t] . sfdfTdf ljifdM If'b|f] b08]g}j lgxGot] ..&..
b08f] lx ;'dxQ]hf] b'w{/Zrfs[tfTdleM . wdf{lårlnt+ xlGt g[kd]j ;afGwjd\ ..*..
;f]˜;xfo]g d"9]g n'Aw]gfs[ta'l4gf . g zSof] Gofotf] g]t'+ ;Q]mg ljifo]if' r ..(..
z'lrgf ;To;Gw]g oyfzf:qfg';fl/0ff . k|0f]t'+ zSot] b08M ;';xfo]g wLdtf ..!)..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !&–!(, @$–@*, #)–#!_ ..
h'g b08 xf] ToxL k'?if, /fhf, ToxL Gofosf] k|rf/stf{, / ;a}sf] zf;gstf{, ToxL rf/ j0f{ /
rf/} cf>dsf] wd{sf] …k|lte"Ú cyf{t\ hdfgt xf] ..!.. ToxL k|hfsf] zf;gstf{, ;a} k|hfsf] /Ifs,
;'lt/fv]sf k|hf:y dg'iox¿df hfUb5, To;}n] a'l4dfgLx¿ b08nfO{ g} wd{ eGb5g\ ..@.. h'g b08
/fd|f] ljrf/;Fu wf/0f ul/of] eg] t To;n] ;a} k|hfnfO{ cfglGbt t'NofpF5 / olb lagf ljrf/ u/]/
rnfOof] eg] t ;a}lt/af6 /fhfsf] ljgfz ub{5 ..#.. lagf b08n] ;a} j0f{ b"lift / ;a} dof{bf l5Ì–
leÌ x'g hfG5 . b08sf] oyfjt\ Joj:yf gx'gfn] ;a}hgx¿df k|sf]k a9\g]5 ..$.. hxfF s[i0fj0f{
/Qmg]q eoÍ/ k'?ifsf] ;dfg kfknfO{ gfz ug]{jfnf b08 ljrb{5, ToxfF k|hf df]xnfO{ k|fKt geP/
cfglGbt x'G5g\, k/Gt' b08nfO{ rnfpg]jfnf kIfkft/lxt ljåfg\ x'G5 eg] dfq ..%.. hf] To; b08nfO{
rnfpg]jfnf ;TojfbLÙ ljrf/sÙ a'l4dfg\Ù wd{, cy{ / sfdsf] l;l4 ug{df kl08t /fhf 5 eg], ToxL
g} To; b08nfO{ rnfpg]jfnf ljåfg\x¿ eGb5g\ ..^.. h'g b08nfO{ /fd|f] k|sf/;Fu /fhfn] rnfpF5Ù
Tof] wd{, cy{ / sfdsf] l;l4n] a9\b5Ù / hf] ljifodf nDk6, 6]9f], O{iof{ ug]{, If'b|, gLra'l4 GofofwLz,
/fhf x'G5Ù Tof] b08n] g} dfl/G5 ..&.. ha b08 a8f] t]hf]do x'G5 eg], To;nfO{ cljåfg\, cwdf{Tdfn]
wf/0f ug{ ;Sb}g, ta Tof] b08n] wd{b]lv /lxt s'6'Da;lxt /fhfsf] g} gfz ul/lbG5 ..*.. lsgeg] hf]
cfKt k'?ifx¿sf nflu ;xfo, ljBf, ;'lzIffb]lv /lxt, ljifodf cf;Qm d"9 x'G5Ù Tof] Gofon] b08nfO{
rnfpgdf ;dy{ slxNo} klg x'g ;Sb}g ..(.. / hf] kljq cfTdf, ;Tofrf/ / ;Tk'?ifx¿sf] ;ËL,
oyfjt\ gLltzf:qsf] cg's"n rNg]jfnf, >]i7 k'?ifx¿sf nflu ;xfotfn] o'Qm a'l4dfg\ x'G5, ToxL g}
Gofo¿kL b08nfO{ rnfpgdf ;dy{ x'G5 ..!).. To;}n]—
/fhfsf] st{Jo -^=%_
;}GofkTo+ r /fHo+ r b08g]t[Tjd]j r . ;j{nf]sflwkTo+ r j]bzf:qljbx{lt ..!..
bzfj/f jf kl/ifB+ wd{+ kl/sNko]t\ . œoj/f jflk j[Q:yf t+ wd{+ g ljrfno]t\ ..@..
q}ljBf] x}t's:tsL{ g}?Qmf] wd{kf7sM . qoZrf>ld0fM k"j]{ kl/ifT:of2zfj/f ..#..
CUj]bljBh'lj{Rr ;fdj]bljb]j r . œoj/f kl/ifH1]of wd{;+zolg0f{o] ..$..
Psf]˜lk j]blj4d{+ o+ Joj:o]b\ låhf]QdM . ; lj1]oM k/f] wdf]{ gf1fgfd'lbtf]˜o't}M ..%..
cj|tfgfddGqf0ff+ hfltdfqf]khLljgfd\ . ;x;|zM ;d]tfgf+ kl/ifŒj+ g ljBt] ..^..
o+ jblGt tdf]e"tf d"vf{ wd{dtlåbM . tTkfk+ ztwf e"Tjf tåStögg'uR5lt ..&..
—dg':d[lt -cWofo !@÷Znf]s !)), !!)–!!%_ ..
;a} ;]gf, / ;]gfkltx¿sf] dfly /fHoflwsf/, b08 lbg] Joj:yfsf] ;a} sfo{x¿sf] cflwkTo, /
;a}dfly jt{dfg ;jf{wLz /fhflwsf/, oL rf/} clwsf/Lx¿df ;Dk"0f{ j]b–zf:qx¿df k|jL0f, k"0f{
ljBfjfnf, wdf{Tdf, lht]lGb|o, ;'zLn hgx¿nfO{ :yflkt ug'{kb{5 . cyf{t\ d'Vo ;]gfklt, d'Vo
/fHoflwsf/L, d'Vo GofofwLz, k|wfg / /fhf oL rf/ ;a} ljBfdf k"0f{ ljåfg\ x'g'kb{5 ..!.. Go"g eGbf
Go"g bz ljåfg\x¿ cyjf Psbd} Go"g 5 eg] tLg ljåfg\x¿sf] ;efh:tf] Joj:yf u/f];\, To; …wd{Ú
cyjf Jojyfsf] s;}n] klg pNn‹g gu/f];\ ..@.. o; ;efdf rf/} j]b, Gofozf:q, lg?Qm, wd{zf:q
cflbsf] j]Qf ljåfg\ ;ef;b xf];\ k/Gt' Tof] a|Xdrf/L, u[x:y / jfgk|:y xf];\ ta Tof] ;ef ls h;df
bz ljåfg\x¿ eGbf Go"g x'g'x'Fb}g ..#.. / h'g ;efdf CUj]b, oh'j]{b, ;fdj]bnfO{ hfÌ] tLg ;ef;bsf]
Joj:yf u/f];\, To; ;efdf ul/Psf] Joj:yfnfO{ klg s;}n] pNn‹g gu/f];\ ..$.. olb Pp6f PSn}
;a} j]bx¿nfO{ hfÌ] låhx¿df pQd ;+Gof;Ln] h'g wd{sf] Joj:yf ub{5, ToxL >]i7 wd{ xf], lsgeg]
c1fgLx¿n] xhf/f}+ nfvf}+ / s/f]8f}+ ldn]/ klg h'g Joj:yf ub{5g\, To;nfO{ slxNo} klg dfÌ
x'Fb}g ..%.. hf] a|Xdro{–;Toefif0fflb j|t, j]bljBf jf ljrf/b]lv /lxt, hGddfqn] z"b|jt\ jt{dfg 5g\
eg] To:tf xhf/f}+ dg'io ldn]/ klg ;ef elg+b}g ..^.. cljBfo'Qm d"v{, j]bnfO{ ghfÌ] dg'ion] h'g
wd{nfO{ eGb5, To;nfO{ slxNo} klg dfÌ x'Fb}g . lsgeg] hf] d"v{n] atfPsf] wd{df rNb5g\ eg] t,
ltgsf] k5fl8 ;os8f}+ k|sf/sf] kfk nfUb5 ..&.. To;}n] tLg} cyf{t\ ljBf;ef, wd{;ef /
/fh;efx¿df d"v{nfO{ slxNo} klg etL{ ug{ x'Fb}g . lsGt' ;bf ljåfg\ / wfld{s k'?ifx¿sf] :yfkg
u/f];\ . / ca ;a} dfG5]x¿ o:tf x'g'kb{5—
cÝfx| Jo;gx¿sf] lgif]w -^=^_
q}ljB]Eo:qoL+ ljBf+ b08gLlt+ r zfZjtLd\ . cfGjLlIfsL+ rfTdljBf+ jfQf{/DefFZr nf]stM ..!..
OlGb|of0ff+ ho] of]u+ ;dlti7]l2jflgzd\ . lht]lGb|of] lx zSgf]lt jz] :yfklot'+ k|hfM ..@..
bz sfd;d'Tyflg tyfi6f} qmf]whflg r . Jo;gflg b'/Gtflg k|oTg]g ljjh{o]t\ ..#..
sfdh]if' k|;Qmf] lx Jo;g]if' dxLkltM . ljo'Hot]˜y{wdf{Eof+ qmf]wh]ijfTdg}j t' ..$..
d[uofIff] lbjf:jKgM kl/jfbM l:qof] dbM . tf}øo{lqs+ j[yf6Øf r sfdhf] bzsf] u0fM ..%..
k}z'Go+ ;fx;+ b|f]x O{iof{;"ofy{b"if0fd\ . jfUb08h+ r kf?io+ qmf]whf]˜lk u0ff]˜i6sM ..^..
åof]/Ko]tof]d"{n+ o+ ;j]{ sjof] ljb'M . t+ oTg]g ho]Nnf]e+ tHhfj]tfj'ef} u0ff} ..&..
kfgdIffM l:qoZr}j d[uof r oyfqmdd\ . PtTsi6td+ ljBfRrt'is+ sfdh] u0f] ..*..
b08:o kftg+ r}j jfSkf?iofy{b"if0f] . qmf]wh]˜lk u0f] ljBfTsi6d]tlTqs+ ;bf ..(..
;Kts:of:o ju{:o ;j{q}jfg'iflË0fM . k"j{+ k"j{+ u'?t/+ ljBfåØ;gdfTdjfg\ ..!)..
Jo;g:o r d[Tof]Zr Jo;g+ si6d'Rot] . Jo;Gowf]˜wf] j|hlt :jof{ToJo;gL d[tM ..!!..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s $#–%#_ ..
/fhf / /fh;efsf ;ef;b ta x'g;Sb5g\ ls ha rf/} j]bx¿sf] sdf]{kf;gf–1fg–ljBfnfO{
hfÌ]x¿df tLg} ljBf, ;gftg b08gLlt, GofoljBf, cfTdljBf cyf{t\ k/dfTdfsf] u'0f–sd{–:jefj–
:j¿knfO{ oyfjt\ hfÌ]¿k a|XdljBf / nf]sx¿;Fu jftf{x¿sf] cf/De ug'{ / ;f]Wg' clg l;s]/ dfq
;ef;b jf ;efklt x'g ;Sb5 ..!.. ;a} ;ef;b / ;efklt OlGb|onfO{ lhTg] cyf{t\ cfˆgf] jzdf
/fv]/ ;bf wd{df jQf{];\ / cwd{b]lv x6f];\–x6fcf];\, To;n] /ft–lbg lgot ;dodf of]ufEof; klg
ub}{/fvf];\, lsgeg] hf] lht]lGb|osf] cfˆgf] OlGb|o dg, k|f0f / z/L/ k|hf xf], o;nfO{ lht] lagf
aflx/sf k|hfnfO{ cfˆgf] jzdf :yfkg ug{sf] nflu ;dy{ slxNo} klg x'g ;Sb}g ..@.. b[9f]T;fxL eP/
sfdn] bz / qmf]wn] cf7 Jo;gdf km;]sf] dg'io sl7gtfn] lgSng ;Sb5, ltgnfO{ k|oTgn]
5f]l8b]cf];\ ..#.. lsgeg] hf] /fhf sfdaf6 pTkÌ ePsf] bz b'i6 Jo;gx¿df km:b5, Tof] cy{ cyf{t\
/fHo, wgflb / wd{b]lv /lxt x'g hfG5 . / hf] qmf]waf6 pTkÌ ePsf cf7 g/fd|f Jo;gx¿df
km:b5, Tof] t z/L/b]lv klg /lxt x'g hfG5 ..$.. sfdaf6 pTkÌ x'g] Jo;g— d[uof -lzsf/_ ug'{,
rf};/ v]Ng', h"jf v]Ng', lbgdf ;'Tg'Ù sfdsyf jf csf{sf] lgGbf ug]{ ug'{Ù :qLnDk6 x'g', dfbsb|Jo
dB, clkmd, efFu, ufFhf cflbsf] ;]jg ug'{Ù ufpg', ahfpg', gfRg' jf grfpg' jf ;'Ì' / x]g'{, j[yfdf
otf–ptf 3'ld/fVg' oL bz sfdf]TkÌ Jo;g x'g\ ..%.. qmf]waf6 pTkÌ x'g] Jo;g— …k}z'God\Ú cyf{t\
r'UnLvf]/L ug'{Ù lagf ljrf/] anTsf/ s;}sL :qL;Fu s'sd{df nfUg'Ù b|f]x /fVg'Ù …O{iof{Ú cyf{t\ csf{sf]
pÌlt b]v]/–;'g]/ 8fx ug'{ / leqleq} hNg', …c;"ofÚ bf]ifx¿df u'0f nufpg' / u'0fdf bf]iff/f]k0f ug'{Ù
…cy{b"if0fÚ cyf{t\ cwd{o'Qm g/fd|f sfddf wgflbsf] Joo ug'{Ù s7f]/ jrg af]Ng' / lagf ck/fw s8f
jf clws b08 lbg'Ù o:tf cf7 b'u'{0f qmf]waf6 pTkÌ x'G5g\ ..^.. h;nfO{ ;a} ljåfg\x¿n] sfdh /
qmf]whsf] d"n hfGb5g\ ls h;af6 oL ;a} b'u'{0f dg'ionfO{ k|fKt x'G5g\, To; nf]enfO k|oTgn]
5f]l8b]cf];\ ..&.. sfd Jo;gdf 7"nf] b'u'{0f klxnf] dBflb dfbs b|Jox¿sf] ;]jg, bf];|f] kf;f cflb
v]Ng', t];|f] :qLx¿sf] ljz]if ;Ë, rf}yf] d[uof -lzsf/_ ug'{, oL rf/ dxfb'i6 Jo;g x'g\ / oxL g}
sfdhx¿df cToGt b'Mvbfos bf]if x'g\ ..*.. lagf ck/fw b08sf] lgkftg, s7f]/ jrg af]Ng' /
wgflbsf] cGofodf vr{ ug'{, oL tLg qmf]waf6 pTkÌ x'g] dxfb'Mvbfos bf]ifx¿ x'g\ ..(.. h'g oL ;ft
b'u'{0f b'O6} sfdh / qmf]wh bf]if¿df ulgPsf 5g\, oL b]lv k"j{–k"j{ cyf{t\ Joy{ Joon] s7f]/ jrg,
s7f]/ jrgaf6 cGofon] b08 lbg', o;af6 d[uof v]Ng', o;af6 :qLx¿sf] cToGt ;Ë, o;af6 h'jf
cyf{t\ B"t ug'{ / o;eGbf klg dBflb ;]jg ug'{ a8f] ef/L b'i6 Jo;g xf] ..!).. o;df of] lgZro 5
ls b'i6 Jo;gdf km:g' eGbf dg'{ 7Ls 5 . lsgeg] hf] b'i6frf/L k'?if x'G5, Tof] clws afFRof] eg] t
clws–clws kfk u/]/ gLr–gLr ult cyf{t\ clws–clws b'MvnfO{ k|fKt ug]{5 / hf] s'g} Jo;gdf
km:b}g, Tof] d/] klg ;'vnfO{ k|fKt x'G5 . To;}n] ljz]if /fhf / ;a} dg'ionfO{ of] plrt x'G5 ls
d[uof / dBkfgflb b'i6 sfddf g km;f];\ / b'i6 Jo;gb]lv k[ys\ eP/, wd{o'Qm u'0f–sd{–
:jefjx¿df ;bf jQ]{/ /fd|f]–/fd|f] sfd u/f];\ ..!!..
dGqL, b"t Pj+ /fhk'?ifx¿sf] nIf0f -^=&_
/fh;ef;b / dGqL s:tf] x'g' kb{5—
df}nfg\ zf:qljbM z"/fFNnAwnIofg\ s'nf]b\utfg\ . ;lrjfG;Kt rfi6f} jf k|s'jL{t k/LlIftfg\ ..!..
clk oT;'s/+ sd{ tbKo]s]g b'is/d\ . ljz]iftf]˜;xfo]g lsGt'' /fHo+ dxf]bod\ ..@..
t}M ;f4{+ lrGto]lÌTo+ ;fdfGo+ ;lGwlju|xd\ . :yfg+ ;d'bo+ u'lKt+ nAwk|zdgflg r ..#..
t]iff+ :j+ :jdlek|fod'knEo k[ys\ k[ys\ . ;d:tfgf~r sføo]{if' ljbWofl4tdfTdgM ..$..
cGofglk k|s'jL{t z'rLg\ k|f1fgjl:ytfg\ . ;Douy{;dfxt{ögdfTofG;'k/LlIftfg\ ..%..
lgjQ]{tf:o ofjlb\el/ltst{Jotf g[leM . tfjtf]˜tlGb|tfg\ bIffg\ k|s'jL{t ljrIf0ffg\ ..^..
t]iffdy]{ lgo'~hLt z"/fg\ bIffg\ s'nf]b\utfg\ . z'rLgfs/sdf{Gt] eL¿gGtlg{j]zg] ..&..
b"t+ r}j k|s'jL{t ;j{zf:qljzf/bd\ . OlËtfsf/r]i61+ z'lr+ bIf+ s'nf]b\utd\ ..*..
cg'/QmM z'lrb{IfM :d[ltdfg\ b]zsfnljt\ . jk'idfGjLteLjf{UdL b"tf] /f1M k|z:ot] ..(..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s %$–%&, ^)–^$_ ..
:j/fHo :jb]zdf pTkÌ ePsf, j]bflb zf:qx¿nfO{ hfÌ], z"/jL/, h;sf] nIo cyf{t \ ljrf/
lgikmn gxf];\, / s'nLg, /fd|f];Fu k/LlIft, ;ft jf cf7 pQd wfld{s rt'/ …;lrjfg\Ú cyf{t\ dGqL
agfcf];\ ..!.. lsgeg] ljz]if u/]/ ;xfosf] lagf h'g ;'ud sd{ xf], Tof] klg Psn] ug{df sl7g x'g
hfG5, ha o:tf] x'G5 eg] t dxfg\ /fHosd{ Psaf6 s;/L rNg ;Sb5 / < To;}n] PsnfO{ /fhf /
Pp6}sf] a'l4df /fHosf] sfo{ef/ lge{/ /fVg' c;fWo} g/fd|f] sfd xf] ..@.. To;}n] ;efkltnfO{ of] plrt
x'G5 ls lgTok|lt tL /fHosd{df s'zn ljåfg\ dGqLx¿sf] ;fydf ;fdfGo u/]/ s;};Fu -;lGw_
ldqtf, s;};Fu -lju|x_ lj/f]w, -:yfg_ l:yt ;donfO{ kv]{/ r'krfk /xg', cfˆgf] /fHosf] /Iff u/]/
a:g', -;d'bod\_ ha cfˆgf] pbo x'G5 cyf{t\ j[l4 x'G5 ta b'i6dfly r9fO{ ug'{, -u'lKtd\_ d"n, /fh,
;]gf, sf]z cflbsf] /Iff, -nAwk|zdgflg_ h'g–h'g b]z k|fKt x'G5, To;–To;df zflGt:yfkg
pkb|j/lxt ug'{, oL 5M u'0fx¿sf] ljrf/ lgTo ug]{ ug'{ ..#.. o:tf] ljrf/ ug'{ ls tL ;ef;bx¿sf]
k[ys\–k[ys\ cfˆgf]–cfˆgf] ljrf/ / clek|fonfO{ ;'g]/ ax'kIffg';f/ sfo{x¿df cfˆgf] / cGosf]
lxtsf/s xf];\, o:tf] ug{ nfUg' ..$.. cGo klg kljqfTdf, a'l4dfg\, lglZrta'l4, kbfy{x¿sf] ;+u|x
ug{df clt rt'/, ;'k/LlIft dGqL agfcf];\ ..%.. hlt dg'iox¿af6 /fhsfo{ l;4 x'g ;Sb5, Tolt g}
cfn:o/lxt, anjfg\ / a8f rt'/ k|wfg k'?ifx¿sf] clwsf/L cyf{t\ gf]s/ /fVg' ..^.. logLx¿sf]
cfwLgdf z"/jL/, anjfg\, s'nf]TkÌ, kljq e[Tox¿nfO{ 7"nf–7"nf sd{x¿df lgo'Qm ug]{ / eL?
8/kf]sx¿nfO{ leqL sfddf lgo'Qm ug]{ ..&.. k|z+l;t s'ndf pTkÌ, rt'/, kljq, xfpefp / r]i6fn]
leqL Åbo, / eljiosf] s'/fx¿nfO{ hfÌ]jfnf, ;a} zf:qdf ljzf/b rt'/ b"tnfO{ klg /fVg' ..*.. Tof]
o:tf] xf];\ ls— sfd sfhdf cToGt pT;fx, k|Llto'Qm, lgisk6L, kljqfTdf, rt'/, k'/fgf] eGbf k'/fgf]
s'/fnfO{ klg ge'Ng]jfnf, b]z / sfnfg's"nsf] jt{dfgsf] stf{, ;'Gb/ ¿ko'Qm, lgeo{ / 7"nf] jQmf
xf];\, Tof] /fhfsf] …b"tÚ x'gdf k|z:t x'G5 ..(..
dGqLx¿sf] sfo{lgof]u Pj+ b'u{ lgdf{0fsf] JofVof -^=*_
s;–s;nfO{ s]–s] clwsf/ lbg of]Uo x'G5—
cdfTo] b08 cfoQf] b08] j}glosL lqmof . g[ktf} sf]z/fi6]« r b"t] ;lGwljko{of} ..!..
b"t Pj lx ;+wQ] legŒo]j r ;+xtfg\ . b"t:tTs'?t] sd{ leBGt] o]g dfgjfM ..@..
a'b\Wjf r ;j{+ tŒj]g k//fhlrsLlif{td\ . tyf k|oTgdflti7]b\ oyfTdfg+ g kL8o]t\ ..#..
wg'b'{u+{ dxLb'u{dAb'u{+ jfIf{d]j jf . g[b'u{+ lul/b'u{+ jf ;dfl>To j;]Tk'/d\ ..$..
PsM zt+ of]wolt k|fsf/:yf] wg'w{/M . zt+ bz;x;|fl0f t:dfb\b'u{+ ljwLot] ..%..
tT:ofbfo'w;DkÌ+ wgwfGo]g jfxg}M . a|fXd0f}M lzlNkleo{Gq}o{j;]gf]bs]g r ..^..
t:o dWo] ;'kof{Kt+ sf/o]b\u[xdfTdgM . u'Kt+ ;j{Q'{s+ z'e|+ hnj[If;dlGjtd\ ..&..
tbWof:of]åx]b\efof{+ ;j0ff{+ nIf0fflGjtfd\ . s'n] dxlt ;De"tf+ ÅBf+ ¿ku'0fflGjtfd\ ..*..
k'/f]lxt+ k|s'jL{t j[0f'ofb]j rlTj{hd\ . t]˜:o u[Xofl0f sdf{l0f s'øo'{j}{tflgsflg r ..(..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s ^%, ^^, ^*, &), &$–&*_ ..
cdfTonfO{ b08flwsf/, b08df ljgo–lqmof cyf{t\ h;af6 cGofo¿k b08 x'g gkfcf];\,
/fhfsf] cfwLg sf]z / /fhsfo{ tyf ;efsf] cfwLg ;a} sfo{ / b"tsf] cfwLg s;};Fu d]n jf lj/f]w
ug]{ clwsf/ b]cf];\ ..!.. b"t To;nfO{ eGb5g\ h;n] k'm6df d]n / ldn]sf b'i6nfO{ tf]8–kmf]8
u/fcf];\ . b"tn] To:tf] sfd u/f];\ h;af6 zq'df k'm6 k/f];\ ..@.. Tof] ;efklt / ;ef;b jf b"t
cflbn] oyfy{af6 csf]{ lj/f]wL /fhfsf] /fHosf] clek|fonfO{ hfg]/ To:t} k|oTg u/f];\ h;af6
cfk"mnfO{ kL8f gxf];\ ..#.. o;sf] nflu ;'Gb/ jg wg–wfGoo'Qm b]zdf -wg'b'{u{d\_ wg'wf{/L k'?ifx¿b]lv
uxg -dxLb'u{d\_ df6f]af6 agfOPsf] -cAb'u{d\_ kfgLn] 3]l/Psf] -jfIf{d\_ cyf{t\ rf/}lt/af6 jg -g[b'u{d\_
rf/}lt/ ;]gf /x"g\ -lul/b'u{d\_ cyf{t\ rf/}lt/af6 kxf8n] 3]l/Psf] aLrdf -b'u{_ sf]6 agfP/ o;sf]
dWodf gu/ a;fcf];\ ..$.. / gu/sf] rf/}lt/ -k|fsf/_ k|sf]6 agfcf];\, lsgeg] To;df l:yt ePsf]
Ps jL/ wg'wf{/L z:qo'Qm k'?if ;o hgf;Fu, / ;o bz xhf/ hgf;Fu o'4 ug{ ;Sb5g\, To;}n] b'u{
agfpg' pQd xf] ..%.. Tof] b'u{ z:qf:q, wg, wfGo, jfxg, a|fXd0f hf] k9fpg] pkb]z ug]{ x'g\ -lzNkL_
sf/Lu/, oGq, gfgf k|sf/sf] snf, -oj;]g_ rf/f, 3fF; / hn cflbn] ;DkÌ cyf{t\ kl/k"0f{ xf];\ ..^..
To;sf] dWodf hn j[If k'ikflbo'Qm ;a} k|sf/n] /lIft, ;a} Ct'x¿df ;'vsf/s, Zj]tj0f{ cfˆgf]
nflu 3/ h;df ;a} /fhsfo{sf] lgjf{x xf];\, To:tf] agfpg' ..&.. olt cyf{t\ a|Xdro{n] ljBf k9]/,
oxfF;Dd /fhsfd u/]/, ¿k u'0f ;f}Gbo{ o'Qm, ÅbonfO{ lk|o, clt pQd s'ndf pTkÌ,
;'Gb/nIf0fo'Qm, cfˆgf] Iflqos'nsL sGof h'g ls cfk"m ;b[z ljBflb u'0f–sd{–:jefj ePsL xf];\,
To:tL Pp6L :qL;Fu dfq ljjfx u/f];\ . bf];|L ;a} :qLx¿nfO{ cuDo ;De]m/ b[li6n] klg gx]/f];\ ..*..
k'/f]lxt\ / ClTjh\nfO{ :jLsf/ o;sf] nflu ug'{ ls ltgLx¿ clUgxf]q / kIf]li6 cflb ;a /fh3/sf]
sd{ ug{] u¿g\, / cfk"m ;bf /fhsfo{df nflu/xg' . cyf{t\ oxL g} /fhfsf] ;GWof]kf;gflb sd{ xf], hf]
/ft–lbg /fhsfo{df k|j[Q /xg' / s'g} klg /fhsfd lalu|g glbg' ..(..
o'4sf k|sf/ Pj+ tl/sf -^=(_
;fFjT;l/sdfKt}Zr /fi6«fbfxf/o]b\ alnd\ . :ofRrfDgfok/f] nf]s] jQ]{t lkt[jÌ[if' ..!..
cWoIfflGjljwfGs'of{t\ tq tq ljklZrtM . t]˜:o ;jf{0oj]If]/g\ gö0ff+ sfof{l0f s'j{tfd\ ..@..
cfj[Qfgf+ u'?s'nflåk|f0ff+ k"hsf] ej]t\ . g[kf0ffdIfof] Xo]if lglwa|fXdf] ljwLot] ..#..
;df]Qdfwd} /fhf Tjfx"tM kfnog\ k|hfM . g lgjt]{t ;+u|fdft\ Iffq+ wd{dg':d/g\ ..$..
cfxj]if' ldyf]˜Gof]Go+ lh3f+;Gtf] dxLlIftM . o'WodfgfM k/+ zSTof :ju{+ ofGTok/fª\d'vfM ..%..
g r xGofT:ynf¿9+ g SnLj+ g s[tf~hlnd\ . g d'Qms]z+ gf;Lg+ g tjf:dLlt jflbgd\ ..^..
g ;'Kt+ g lj;Ìfx+ g gUg+ g lg/fo'wd\ . gfo'Wodfg+ kZoGt+ g k/]0f ;dfutd\ ..&..
gfo'wJo;g+ k|fKt+ gfQ{+ gfltkl/Iftd\ . g eLt+ g k/fj[Q+ ;tf+ wd{dg':d/g\ ..*..
o:t' eLtM k/fj[QM ;+ª\u|fd] xGot] k/}M . eQ'{o{b\b'is[t+ lsl~rQT;j{+ k|ltkBt] ..(..
oRrf:o ;'s[t+ lsl~rbd'qfy{d'kflh{td\ . eQf{ tT;j{dfbQ] k/fj[Qxt:o t' ..!)..
/yf:j+ xl:tg+ 5q+ wg+ wfGo+ kz"lG:qoM . ;j{b|Jofl0f s'Ko+ r of] oHholt t:o tt\ ..!!..
/f1Zr bB?4f/ldTo]iff j}lbsL >'ltM . /f1f r ;j{of]w]Eof] bftJodk[ylUhtd\ ..!@..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s *)–*@, *&, *(, (!–(&_ ..
k|hfaf6 jflif{s s/ cfKtk'?ifx¿åf/f u|x0f u/f];\ / hf] ;efklt¿k /fhf cflb k|wfg k'?if
5g\ tL ;a}, ;ef j]bfg's"n eP/, k|hfsf] ;fydf lktfsf] ;dfg Jojxf/ u/f];\ ..!.. To; /fHosfo{df
ljljw k|sf/sf ljåfg\ cWoIfx¿nfO{ ;ef lgot u/f];\ . logLx¿sf] oxL sfd xf] ls hlt–hlt h'g–
h'g sfddf /fhk'?if x'G5g\, ltgLx¿ lgodfg';f/ jt{]/ oyfjt\ sfd ub{5g\ ls ub}{gg\Ù hf] oyfjt\
ub{5g\ ltgnfO{ ;Tsf/ / hf] lj?4 ub{5g\ ltgnfO{ oyfjt\ b08 lbg] u/f];\ ..@.. ;bf h'g /fhfx¿sf]
j]b k|rf/¿k cIfo–sf]z x'G5, o;sf] k|rf/sf] nflu hf] s'g} oyfjt\ a|Xdro{af6 j]bflb zf:qx¿nfO{
k9]/ u'?s'ndf cfpF5, ltgsf] ;Tsf/ /fh ;efn] oyfjt\ u/f];\, / ltgsf] klg h;nfO{ k9fOPsf
ljåfg\ x'G5g\ ..#.. o; s'/fnfO{ ubf{df /fHodf ljBfsf] pÌlt eP/ cToGt pÌlt x'G5 . ha slxn]
k|hfsf] kfng ug]{jfnf /fhfn] s'g} cfk"m eGbf ;fgf], t'No / pQd ;+u|fddf cfÃfg u/]df t
Iflqox¿sf] wd{nfO{ :d/0f u/]/, ;+u|fdaf6 slxNo} klg lgj[Q gxf];\ . cyf{t\ clt rt'/fO{sf] ;fy
ltgLx¿l;t o'4 u/f];\, h;af6 cfˆgf] ljho xf];\ ..$.. ha ;+u|fddf Ps csf{nfO{ xgg ug]{ OR5fn]
/fhfx¿ hlt cfˆgf] ;fdYo{ x'G5 lagf 8/, kL7 gb]vfP/, o'4 ub{5g\, ltgn] ;'vnfO{ k|fKt ub{5g\,
o;af6 ljd'v slxNo} gx"g\, lsGt' slxn]sflx+ zq'nfO{ lhTgsf] nflu ltgsf] ;fd'Ì]af6 n'Sg' klg
kb{5, lsgeg] h'g k|sf/n] zq'nfO{ lhTg ;lsG5, To:t} sfd ug'{, h;/L l;+x qmf]wn] ;fd'Ì] cfP/
z:qflUgdf zL3| e:d x'g hfG5, To:tf] d"v{tfn] gi6–e|i6 gx'g" ..%.. o'4 ;dodf g otfplt
plePsf, g gk'+;s, g xft hf]l8/fv]sfsf], g lz/sf] s]z v'ln/fv]sfsf], g a;]sfsf], g æd t]/f]
z/0fdf 5'Æ o:tf] eg]sfsf] ..^.. g ;'t]sfsf], g d"5f{nfO{ k|fKt ePsfsf], g gUg ePsfsf], g
cfo'wb]lv /lxt ePsfsf], g o'4nfO{ b]lv/x]sfx¿sf], g o'4 ul/x]sfx¿sf], g zq'sf ;fyLsf] ..&.. g
cfo'wsf] k|xf/af6 rf]6 vfPsfsf], g b'MvL, g cToGt 3fOt], g 8/fO/x]sf], g knfog ul//x]sf
k'?ifsf] ;Tk'?ifx¿sf] wd{sf] d{dnfO{ hfg]sf of]4fx¿n] slxNo} gdf/f];\Ù lsGt' ltgnfO{ ;dft]/ hf]
/fd|f 5g\, nu]/ /fd|f] aGbLu[xdf /fv]/ ef]hg–cfR5fbg oyfjt\ b]jf];\, / 3fOt] ePsfnfO{ cf}iflw
pkrf/ ljlwk"j{s ul/b]cf];\ . ltgnfO{ glr8fcf];\, b'Mv gb]cf];\ . olb ltgsf] of]Uo sfd 5 eg]
b]cf];\ . ljz]if o;dfly Wofg /fvf];\ ls :qL–afns, j[4 / cft'/ tyf zf]so'Qm k'?ifx¿dfly z:q
slxNo} klg grnfcf];\ . ltgsf 5f]/fx¿nfO{ cfˆg} ;Gtfg ;b[z kfnf];\ / :qLx¿nfO{ klg kfnf];\ .
ltgLx¿nfO{ cfˆg} :j;Gtfg cfdf, alxgL / sGofs} ;dfg ;lDemof];\, slxNo} klg ljifof;lQmsf]
b[li6n] gx]/f];\ . ha /fHo /fd|f];Fu hdf];\ / h;df k'gM o'4 ug]{ zÍf gxf];\, ltgLx¿nfO{ ;Tsf/k"j{s
5f]8]/ cfˆgf]–cfˆgf] 3/ jf b]zdf k7fOb]cf];\, / h;af6 eljioTsfndf lj£g x'g] ;Dej 5 eg],
ltgLx¿nfO{ ;bf sf/fuf/df g} /fvf];\ ..*.. / hf] knfog cyf{t\ efu]sf] / 8/fPsf] e[To zq'b]lv
dfl/of] eg] t, Tof] p;sf] :jfdLsf] ck/fwnfO{ k|fKt eP/ b08gLo xf];\ ..(.. / hf] p;sf] k|lti7f xf],
h;af6 o; nf]s / k/nf]sdf ;'v x'g] lyof] To;nfO{ p;sf] :jfdL k|fKt xf]cf];\, hf] efUb} u/]sf]
dfl/G5, To;sf] ;a}] k'0okmn To;sf] :jfdLnfO{ k|fKt x'G5, / efu]sfsf] ;a} k|lti7f gi6 x'g hfG5, /
p;n] To; k|lti7fnfO{ k|fKt u/f];\, h;n] wd{;+ut oyfjt\ o'4 u/]sf] 5 eg] t ..!).. o;
Joj:yfnfO{ slxNo} klg gtf]8f];\ ls h'g–h'g n8fO{+df h'g–h'g ;}lgsn] /y, 3f]8f, xfQL, 5q, wg,
wfGo, cÌ, ufO{ cflb kz' / :qLx¿ tyf cGo k|sf/sf] ;a}b|Jo / £o", t]n cflbsf] s'Ko] lht]sf 5g\
eg], To;n] g} ltgnfO{ u|x0f u/f];\ ..!!.. k/Gt' ;]gf:yhg klg Tof] lht]sf] kbfy{af6 ;f]x|f}+ efu
/fhfnfO{ b]cf];\ / /fhfn] klg ;]gf:y of]4fx¿nfO{ To; wgaf6 hf] ls ;a} ldn]/ lht]sf] xf]; \, ;f]x|f}+
efu ;]gf:y k'?ifx¿nfO{ cjZo b]cf];\, / hf] sf]xL o'4df d/]sf] 5, To;sL :qL / ;Gtfgx¿nfO{
To;sf] efu b]cf];\ / :qL tyf c;dy{ s]6fx¿sf] oyfjt\ kfng u/f];\ . ha To;sf] s]6fx¿ ;dy{
x'g]5g\ ta ltgnfO{ oyfof]Uo clwsf/ b]cf];\ . hf] s;}n] cfˆgf] /fHosf] /Iff, j[l4, k|lti7f, ljho /
cfgGbj[l4sf] OR5f /fVb5 eg], To;n] o; dof{bfnfO{ slxNo} klg pNn‹g gu/f];\ ..!@..
/fHosf] nIf0fx¿ Pj+ ljlw -^=!)_
cnAw+ r}j lnK;]t nAw+ /If]Tk|oTgtM . /lIft+ j4{o]Rr}j j[4+ kfq]if' lgMlIfk]t\ ..!..
PtRrt'lj{w+ ljBft\ k'?iffy{k|of]hgd\ . c:o lgTodg'i7fg+ ;DoSs'of{btlGb|tM ..@..
cnAwldR5]208]g nAw+ /If]bj]Ifof . /lIft+ j4{o]å[4Øf j[4+ bfg]g lgMlIfk]t\ ..#..
cdfoo}j jt]{t g sy~rg dfoof . a'Wo]tfl/k|o'Qmf+ r dfof+ lgTo+ :j;+j[tM ..$..
gf:o l5b|+ k/f] ljBflR5b|+ ljBfTk/:o t' . u"x]Ts"d{ OjfËflg /If]låj/dfTdgM ..%..
asjlRrGto]byf{g\ l;+xjRr k/fqmd]t\ . j[sjRrfjn'Dk]t zzjRr ljlgikt]t\ ..^..
Pj+ ljhodfg:o o]˜:o :o'M kl/klGygM . tfgfgo]åz+ ;jf{g\ ;fdflble?kqmd}M ..&..
olb t] t' g lti7]o'?kfo}M k|yd}l:qleM . b08]g}j k|;Xo}tfFZ5gs}j{zdfgo]t\ ..*..
oyf]4/lt lgbf{tf sIf+ wfGo+ r /Iflt . tyf /If]Ì[kf] /fi6«+ xGofRr kl/klGygM ..(..
df]xfb|fhf :j/fi6«+ oM sif{oTogj]Ifof . ;f]˜lr/fb\ e|Zot] /fHofHhLljtfRr ;afGwjM ..!)..
z/L/sif{0ffTk|f0ffM IfLoGt] k|fl0fgf+ oyf . tyf /f1fdlk k|f0ffM IfLoGt] /fi6«sif{0fft\ ..!!..
/fi6«:o ;+u|x] lgTo+ ljwfgldbdfr/]t\ . ;';+u[xLt/fi6«f] lx kfly{jM ;'vd]wt] ..!@..
åof]:qof0ff+ k~rfgf+ dWo] u'Nddlwli7td\ . tyf u|fdztfgf+ r s'øof{b|fi6«:o ;+u|xd\ ..!#..
u|fd:oflwklt+ s'øof{2zu|fdklt+ tyf . lj+ztLz+ zt]z+ r ;x;|kltd]j r ..!$..
u|fdbf]iffGT;d'TkÌfg\ u|fldsM zgs}M :jod\ . z+;]b\ u|fdbz]zfo bz]zf] lj+ztLlzgd\ ..!%..
lj+ztLz:t' tT;j{+ zt]zfo lgj]bo]t\ . z+;]b\ u|fdzt]z:t' ;x;|kto] :jod\ ..!^..
t]iff+ u|fDofl0f sfof{l0f k[ySsfof{l0f r}j lx . /f1f]˜GoM ;lrjM l:gUw:tflg kZo]btlGb|tM ..!&..
gu/] gu/] r}s+ s'of{T;jf{y{lrGtsd\ . pRr}M :yfg+ 3f]/¿k+ gIfqf0ffldj u|xd\ ..!*..
; tfgg'kl/qmfd]T;jf{g]j ;bf :jod\ . t]iff+ j[Q+ kl/0fo]T;Dou|fi6«]if' tRr/}M ..!(..
/f1f] lx /Ifflws[tfM k/:jfbflogM z7fM . e[Tof ejlGt k|fo]0f t]Eof] /If]lbdfM k|hfM ..@)..
o] sflo{s]Eof]˜y{d]j u[ÄLo'M kfkr]t;M . t]iff+ ;j{:jdfbfo /fhf s'of{Tk|jf;gd\ ..@!..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s ((–!)!, !)$–!)*, !!)–!!&, !@)–!@$_ ..
/fhf / /fh;ef cnAwsf] k|flKtsf] OR5f, k|fKtsf] k|oTgn] /Iff u/f];\Ù /lIftnfO{ a9fcf];\ /
a9]sf] wgnfO{ j]bljBf, wd{sf] k|rf/, ljBfyL{, j]bdfuf]{kb]zs tyf c;dy{ cgfyx¿sf] kfngdf
nufcf];\ ..!.. oL rf/ k|sf/sf …k'?iffy{Ú sf] k|of]hgnfO{ hfg]/ cfn:onfO{ 5f]8\b} o;nfO{ /fd|f];Fu
lgTo cg'i7fg u/f];\ ..@.. b08af6 ck|fKtsf] k|flKtsf] OR5f, lgTo b]Vgfn] k|fKtsf] /Iff, /lIftsf] j[l4
cyf{t\ Aofhaf6 a9fcf]; / a9]sf] Tof] wgnfO{ k"jf]{Qm dfu{df lgTo Joo u/f];\ ..#.. sbflk s;};Fu
5n gu/f];\ lsGt' lgisk6 eP/ ;a};Fu jQf{j /fvf];\ / lgTok|lt cfˆgf] /Iff u/]/ zq'n] u/]sf]
5nnfO{ hfg]/ lgj[Q u/f];\ ..$.. s'g} zq'n] cfˆgf] l5b| cyf{t\ lga{ntfnfO{ hfÌ g;sf];\ / :jo+n]
zq'sf] l5b|x¿nfO{ hfGb}/fvf];\, h;/L s5'jfn] cfˆgf] cËnfO{ u'Kt /fVb5, To;/L g} zq'x¿ k|j]z
ug]{ l5b|x¿nfO{ u'Kt /fvf];\ ..%.. h;/L as'Nnf]n] df5f] ;dfpgsf] nflu eg]/ Wofgfjl:yt eP/
tfSb5, To;/L g} cy{;+u|xsf] ljrf/ ug]{ ug'{ . h'g k|sf/n] b|Jo / ansf] j[l4 xf];\, zq'nfO{ lhTgsf]
nflu l;+xs} ;dfg k/fqmd u/f];\, lrt'jfn] e}+m n's]/ zq'nfO{ ;dftf];\ / ;dLkdf cfPsf] anjfg\
zq';Fu v/fof]sf] e}+m b"/ efuf];\ / kZrft\ ltgnfO{ 5nn] ;dftf];\ ..^.. o; k|sf/ ljho ug]{jfnf
;efkltsf] /fHodf hf] kl/kGyL cyf{t\ 8fFs–" n'6]/f x'G5g\, ltgnfO{ -;fd_ cyf{t\ ldnfpg', -bfd_ s]xL
lbP/ -e]b_ k'm6 kf/]/ jzdf ug'{ ..&.. olb oL s'/faf6 jzdf x'Fb}gg\ eg] t cltsl7g b08n] jzdf
ug'{ ..*.. h;/L wfgaf6 66xnf] lgsfn]/ wfgsf] /Iff ub{5 cyf{t\ 6'6\g lb+b}g, To;/L g} /fhf, 8fFs"–
rf]/x¿nfO{ df/f];\ / /fHosf] /Iff u/f];\ ..(.. hf] /fhf df]xn], cljrf/n] cfˆgf] /fHonfO{ b'a{n ub{5,
Tof] /fHo / cfˆgf aGw';lxt hLjgb]lv zL3| gi6–e|i6 x'g hfG5 ..!).. h;/L k|f0fLx¿sf] k|f0f
z/L/nfO{ s[z ugf{n] IfL0f eP/ hfG5, To;/L g} k|hfnfO{ b'a{n agfpgfn] /fhfx¿sf] …k|f0fÚ cyf{t\
anflb, aGw';lxt gi6 x'g hfG5 ..!!. To;}n] /fhf / /fh;ef /fhsfo{sf] l;l4sf] nflu of] k|oTg
u/f];\ ls h;af6 /fhsfo{ oyfjt\ l;4 xf];\ . h'g /fhf /fHokfngdf tTk/ /xG5, To;sf ;'v ;w}+
al9/fVb5g\ ..!@.. o;}n] b'O{, tLg, kfFr / ;o u|fdx¿sf] aLrdf Ps /fh–:yfg /fvf];\, h;df
oyfof]Uo e[To cyjf sfdbf/ /fv]/ ;a} /fHosf] sfo{ k"/f u/f];\ ..!#.. Ps–Ps u|fddf Ps–Ps k'?if
/fvf];\, pg} bz u|fdx¿sf] dfly bf];|f], pg} aL;u|fdx¿sf dfly t];|f], pg} ;o u|fdx¿sf dfly rf}yf]
/ pg} xhf/ u|fdx¿sf dfly kfFrf}+ k'?if /fvf];\ . cyf{t\ h;/L cfhef]ln Ps u|fddf Ps k6jf/L
-j8f_, pg} bz u|fdx¿df Ps yfgf -rf}sL_, / pg} b'O{ yfgfdf Pp6f 7"nf] yfgf / pg} kfFr yfgfdf
Ps tx;Ln / bz tx;Lndf Ps lhNnf lgot ul/Psf] 5, oL s'/fx¿ dg' cflb wd{zf:qdf 5g\
afFsL ;a} o;}af6 a'‰g'kb{5 ..!$.. o; k|sf/n] k|aGw u/]/ cf1f b]cf];\ ls Tof] Ps–Ps u|fdsf]
kltn] u|fddf lgTok|lt h]–h] bf]if pTkÌ x'G5g\, ltgnfO{ u'Kttfn] bz u|fdsf kltnfO{ ljlbt
u/fcf];\, / tL bz u|fdflwkltn] p;} k|sf/af6 aL; u|fdsf :jfdLnfO{ bz u|fdx¿sf] jt{dfg
lgTok|lt hgfOb]cf];\ ..!%.. / aL; u|fdsf clwkltn] aL; u|fdx¿sf] jt{dfgnfO{ ztu|fdflwkltnfO{
lgTok|lt lgj]bg u/fcf];\, To;/L g} ;o u|fdx¿sf kltn] ;o–;o u|fdx¿sf] jt{dfgnfO{
;x;|flwkltnfO{ cyf{t\ xhf/ u|fdsf] :jfdLnfO{ atfOb]cf];\ . / bz–bz u|fdsf b'O6} clwklt aL;
u|fdsf :jfdLnfO{ / aL;–aL; u|fdsf kfFr clwklt, ;o u|fdsf cWoIfnfO{, ;o–;o u|fdsf bz
clwklt xhf/ u|fdsf clwi7ftfnfO{ lbg–lbg}sf] jt{dfg atfOlbpmg\ / tL xhf/–xhf/sf bz
clwklt bz xhf/sf clwkltnfO{ / tL bz–bz xhf/sf bz clwklt nIfu|fdx¿sf /fh;efnfO{
k|ltlbgsf] jt{dfg hgfOlbg] u¿g\ / tL ;a} /fh;ef dxf/fh;ef cyf{t\ ;fj{ef}drqmjtL{–
dxf/fh;efdf ;a} e"uf]nsf] jt{dfg atfOlbg] u¿g\ ..!^.. / Ps–Ps bz–bz xhf/ u|fdx¿df b'O{–
b'O{ ;efklt To;/L g} u¿g\ h;df Ps /fh;efdf bf];|f] cWoIf agfcf];\ ls cfn:o 5f]8]/ ;a}
GofofwLzflb /fhk'?ifx¿sf] sfdnfO{ ;bf 3'd]/ x]b}{/fv"g\ ..!&.. 7"nf–7"nf gu/x¿df Ps ljrf/ ug{sf]
nflu ;efsf] ;'Gb/ pRr / ljzfn h:t} ls rGb|df 5, To:t} Ps–Ps 3/ agfcf];\, To;df 7"nf–7"nf
ljBfj[4 ls h;n] ljBfaf6 ;a} k|sf/sf] k/LIff u/]sf 5g\, ltgLx¿n] a;]/ ljrf/ u¿g\ . h'g
lgodaf6 /fhf / k|hfsf] pÌlt xf];\, To:tf–To:tf lgod / ljBf k|sflzt ug]{ u/f];\ ..!*.. hf] lgTo
ljr/0f ug]{jfnf ;efklt x'G5, To;sf] cfwLg ;a} u'Ktr/ cyf{t\ b"tx¿nfO{ /fVg', hf] /fhk'?if /
k|hfk'?ifx¿sf] ;fydf lgTo ;DaGw /fVb5g\ / ltgLx¿ leGbf–leGb} hfltsf x'g'kb{5 . ltgLx¿af6
;a} /fhf / k|hfk'?ifx¿sf] ;a} bf]if / u'0f u'Kt/Lltn] hfÌ] u/f];\, h;sf] ck/fw xf];\, To;nfO{ b08
/ h;sf] u'0f xf];\, To;sf] k|lti7f ;bf ug]{ u/f];\ ..!(.. /fhfn] h;nfO{ k|hfsf] /Iffsf] clwsf/
lbG5, ltgLx¿ wfld{s, ;'k/LlIft, ljåfg\, s'nLg x'g'kb{5, ltgsf cfwLg k|foM z7 / k/kbfy{ xg]{
rf]/–8fFs"x¿nfO{ klg gf]s/ /fvf];\, ltgnfO{ b'i6sd{b]lv arfpgsf] nflu /fhsf gf]s/ agfP/,
ltg}sf /Iff ug]{ ljåfg\x¿sf] :jfwLg u/]/, tL af6 cfˆgf k|hfsf] /Iff oyfjt\ u/f];\ ..@).. h'g
/fhk'?ifn] cGofo u/]/ jfbL–k|ltjfbL;Fuaf6 u'Kt wg lnP/ kIfkftn] cGofo ub{5, To;sf] ;j{:j
x/0f u/]/ oyfof]Uo b08 lbP/ o:tf] 7fpFdf /fvf];\ ls k'gM ltgnfO{ o; s'/fsf] b]v]/–;'g]/ bf];|f
/fhk'?if klg o:tf] b'i6 sfd ug{af6 ar"g\ . lsgeg] olb To;nfO{ b08 lbOPg eg] t ltgsf
sfo{nfO{ b]v]/ c¿n] klg o:t} b'i6 sfd ug{ nfUg]5g\, k/Gt' hltn] /fhk'?ifx¿sf] of]uIf]d enLefFlt
xf];\ / h;af6 wgf9Ø klg aÌ ;s"g\ Tolt wg jf e"ld /fhfsf] tk{maf6 dfl;s jf jflif{s cyjf
Ps}rf]l6 ldnf];\ / ha j[4 x'G5g\ ltgnfO{ klg cfwf ldnf];\ k/Gt' of] Wofgdf /xf];\ ls ha;Dd tL
afFRb5g\ ta;Dd of] hLljsf alg/xf];\, kZrft\ kb}{g, k/Gt' logsf ;Gtfg jf gf]s/L ltgsf u'0fsf]
cg';f/ cjZo lbg'kb{5 / h;sf afns ha;Dd c;dy{ x'G5g\ pgsL :qL afFlr/fv]sL 5 eg] ;a}sf]
lgjf{xfy{ /fhfsf] tk{maf6 oyfof]Uo wg ldnf];\ . k/Gt' h;sf :qL jf 5f]/f s'sdL{ 5g\ eg] t s]xL
klg lbgx'Fb}g, o:tf] gLlt /fhfn] a/fa/ /fvf];\ ..@!..
u|fd clwkltsf] j0f{g Pj+ s/ lng] k|sf/ -^=!!_
oyf kmn]g o'Ho]t /fhf sQf{ r sd{0ffd\ . tyf˜j]Io g[kf] /fi6«] sNko]T;tt+ s/fg\ ..!..
oyf˜Nkf˜NkdbGTofB+ jføof]{sf]jT;if6\kbfM . tyf˜Nkf˜Nkf] u|xLtJof] /fi6«fb|f1flAbsM s/M ..@..
gf]lR5GBfbfTdgf] d"n+ k/]iff+ rfltt[i0fof . plR5GbGXofTdgf] d"ndfTdfg+ tfFZr kL8o]t\ ..#..
tLI0fZr}j d[b'Zr :oft\ sfo{+ jLIo dxLkltM . tLI0fZr}j d[b[Zr}j /fhf ejlt ;DdtM ..$..
Pj+ ;j{+ ljwfo]bldltsQ{JodfTdgM . o'QmZr}jfk|dQZr kl//If]lbdfM k|hfM ..%..
ljqmf]zGTof] o:o /fi6«fb\ lw|oGt] b:o'leM k|hfM . ;DkZotM ;e[To:o d[tM ; g t' hLjlt ..^..
Iflqo:o k/f] wd{M k|hfgfd]j kfngd\ . lglb{i6kmnef]Qmf lx /fhf wd]{0f o'Hot] ..&..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !@*, !@(, !#(, !$), !$@–!$$_ ..
h;/L /fhf / sd{x¿sf] stf{ /fhk'?if jf k|hfhg ;'v¿k kmnn] o'Qm x'G5g\, To;/L g}
ljrf/ u/]/ /fhf tyf /fh;ef /fHodf …s/Ú :yfkg u/f];\ ..!.. h;/L h'sf, afR5f] / ed/fn] yf]/}–yf]/}
ef]Uo kbfy{nfO{ u|x0f ub5{g\, To;/L g} /fhfn] yf]/}–yf]/} jflif{s s/ n]cf];\ ..@.. clt nf]en] cfˆgf] jf
csf{sf] ;'vsf] d"nnfO{ plR5Ì cyf{t\ gi6 sbflk gu/f];\, lsgeg] h;n] Jojxf/ / ;'vsf] d"nnfO{
5]bg ub{5, To;n] cfk"mnfO{ / c¿nfO{ kL8f g} lbG5 ..#.. hf] dxLklt sfo{nfO{ b]v]/ tLI0f / sdnf]
klg xf];\, Tof] b'i6dfly tLI0f / >]i7dfly sdnf] /xgfn] /fhf cltdfggLo x'G5 ..$.. o; k|sf/ ;a}
/fHosf] k|aGw u/]/ ;bf o;df o'Qm / k|dfb/lxt x'Fb} cfˆgf] k|hfsf] kfng lg/Gt/ u/f];\ ..%.. h'g
e[To;lxt b]lv/x]sf /fhfsf] /fHoaf6 8fFs"x¿n] ?Fb} ljnfk u/]sf k|hfsf] kbfy{ / k|f0fnfO{ x/0f
ub{5g\, Tof] of] hfg ls e[To, cdfTo;lxt d[ts xf], hLpFbf] xf]Og, / dxfb'MvnfO{ kfpg]jfnf
x'G5 ..^.. To;}n] /fhfx¿n] k|hfkfng ug'{ g} k/dwd{ xf] . / h'g o; dg':d[ltsf] ;ftf}+ cWofodf …s/Ú
lng n]lvPsf] 5 / h:tf] ;efn] lgot ub{5, To;sf] ef]Qmf /fhf wd{n] o'Qm eP/ ;'v k|fKt ub{5,
h;n] o;sf] ljk/Lt ub{5 b'MvnfO{ k|fKt x'G5 ..&..
dGq0ffsf] k|sf/ -^=!@_
pTyfo klZrd] ofd] s[tzf}rM ;dflxtM . x'tflUga|f{Xd0ffFZrfRo{ k|ljz]T; z'ef+ ;efd\ ..!..
tq l:ytM k|hfM ;jf{M k|ltgGB lj;h{o]t\ . lj;[Ho r k|hfM ;jf{ dGqo]T;x dlGqleM ..@..
lul/k[i7+ ;df?Xo k|f;fb+ jf /xf]utM . c/0o] lgMznfs] jf dGqo]bljefljtM ..#..
o:o dGq+ g hfglGt ;dfuDo k[yUhgfM . ; s[T:gf+ k[lyjL+ e'ª\Q]m sf]zxLgf]˜lk kfly{jM ..$..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !$%–!$*_ ..
ha /ftsf] kl5Nnf] k|x/ xf];\ ta p7]/ zf}r / ;fjwfg eP/ k/d]Zj/sf] Wofg, clUgxf]q,
wfld{s ljåfg\x¿sf] ;Tsf/, ef]hg u/]/ leq ;efdf k|j]z u/f];\ ..!.. ToxfF pleP/ hf] k|hfhg
pkl:yt x'G5g\, ltgnfO{ dfGolbg', clg d'VodGqLsf] ;fy /fHoJoj:yfsf] ljrf/ u/f];\ ..@.. kZrft\
p;sf] ;fydf 3'Dgsf] nflu hfg', kj{tsf] lzv/ cyjf jg h;df Ps znfsf klg gxf]; \, To:tf]
PsfGt :yfg -rf}/df_ df a;]/ lj?4 efjgfnfO{ 5f]8]/ dGqLsf] ;fydf ljrf/–ljdz{ u/f];\ ..#.. h'g
/fhfsf] u"9 ljrf/nfO{ cGo hg ldn]/ klg hfÌ ;Sb}gg\ cyf{t\ h;sf] ljrf/ uDeL/ z'4 k/f]ksf/fy{
;bf u'Kt /xf];\, Tof] wgxLg klg /fhf ;a} k[YjLsf] /fHo ug{df ;dy{ x'G5, To;}n] cfˆgf] dgaf6
Pp6f klg sfd gu/f];\ ls ha;Dd ;ef;bx¿sf] cg'dlt gxf];\ ..$..
cf;g cflb 5 u'0fx¿sf] JofVof -^=!#_
cf;g+ r}j ofg+ r ;lGw+ lju|xd]j r . sfo{+ jLIo k|o'~hLt å}w+ ;+>od]j r ..!..
;lGw+ t' låljw+ ljBfb|fhf lju|xd]j r . pe] ofgf;g] r}j låljwM ;+>oM :d[tM ..@..
;dfgofgsdf{ r ljk/Lt:ty}j r . tyf Tjfolt;+o'QmM ;lGw1]{of]lånIf0fM ..#..
:jo+s[tZr sfof{y{dsfn] sfn Pj jf . ldq:o r}jfks[t] låljwf] lju|xM :d[tM ..$..
PsflsgZrfTolos] sfo]{ k|fKt] ob[R5of . ;+xt:o r ldq]0f låljw+ ofgd'Rot] ..%..
IfL0f:o r}j qmdzf] b}jfTk"j{s[t]g jf . ldq:o rfg'/f]w]g låljw+ :d[tdf;gd\ ..^..
an:o :jfldgZr}j l:yltM sfof{y{l;4o] . låljw+ sLTo{t] å}w+ iff8\u'0ou'0fj]lbleM ..&..
cy{;Dkfbgfy{+ r kL8Ødfg:o zq'leM . ;fw'if' Jokb]zfy{+ låljwM ;+>oM :d[tM ..*..
obfjuR5]bfoTofdflwSo+ w|'jdfTdgM . tbfTj] rflNksf+ kL8f+ tbf ;lGw+ ;df>o]t\ ..(..
obf k|Åi6f dGo]t ;jf{:t' k|s[tLe{[zd\ . cTo'lR5«t+ tyfTdfg+ tbf s'jL{t lju|xd\ . .!)..
obf dGo]t efj]g Åi6+ k'i6+ an+ :jsd\ . k/:o ljk/Lt+ r tbf ofoflb|k'+ k|lt ..!!..
obf t' :ofTkl/IfL0ff] jfxg]g an]g r . tbf;Lt k|oTg]g zgs}M ;fGTjoÌ/Lg\ ..!@..
dGo]tfl/+ obf /fhf ;j{yf anjQ/d\ . tbf låwf an+ s[Tjf ;fwo]Tsføo{dfTdgM ..!#..
obf k/anfgf+ t' udgLotdf] ej]t\ . tbf t' ;+>o]t\ lIfk|+ wfld{s+ alng+ g[kd\ ..!$..
lgu|x+ k|s[tLgf+ r s'of{b\ of]˜l/an:o r . pk;]j]t t+ lgTo+ ;j{oTg}u'{?+ oyf ..!%..
olb tqflk ;+kZo]b\ bf]if+ ;+>osfl/td\ . ;'o'4d]j tqf˜lk lglj{zÍM ;dfr/]t\ ..!^..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !^!–!&^_ ..
;a} /fhflb /fhk'?ifx¿n] of] s'/f] nIodf /fVg of]Uo 5 ls— hf] -cf;g_ l:y/tf, -ofg_
zq';Fu n8\gsf] nflu hfg', -;lGw_ ltgLx¿;Fu d]n ug'{, -lju|x_ b'i6 zq'x¿;Fu n8fO{+ ug'{, -å}wd\_
b'O{ k|sf/sf] ;]gf agfP/ :jljho ug'{, -;+>o_ / lga{ntfdf bf];|f] k|an /fhfsf] cf>o lng', oL 5M
k|sf/sf sd{ oyfof]Uo sfo{nfO{ ljrf/ u/]/ To;df o'Qm ug'{ kb{5 ..!.. /fhfn] h'g ;lGw, lju|x, ofg,
cf;g, å}wLefj / ;+>o b'O{–b'O{ k|sf/sf x'G5g\, ltgnfO{ oyfjt\ hfgf];\ ..@.. ha -;lGw_ cyf{t\
zq';Fu d]n ug'{ 5 eg] ta p;sf] t'No ;jf/L sd{ u/f];\ cyjf To;b]lv ljk/Lttf u/f];\, k/Gt'
jt{dfg / eljiot\df ug{'kg{] sfd a/fa/ ub}{ hfcf];\, o;}nfO{ b'O{ k|sf/sf] …d]nÚ elgG5 ..#.. -lju|x_
ha sfo{l;l4sf] nflu plrt ;do jf cg'lrt ;dodf :jo+n] u/]sf] jf ldqnfO{ ck/fw ug]{ zq';Fu,
lj/f]w b'O{ k|sf/af6 ug'{kb{5 ..$.. -ofg_ cs:dft\ s'g} sfo{ k|fKt x'Fbfdf PsfsL jf ldqsf] ;fydf
ldn]/ zq'lt/ hfg', o;nfO{ b'O{ k|sf/sf] …udgÚ elgG5 ..%.. ha :jo+ s'g} sf/0fn] IfL0f ePdf cyf{t\
lga{n ePdf, cyjf ldqn] /f]Sbfdf cfˆgf] :yfgdf al;/fVg', o;nfO{ b'O{ k|sf/sf] …cf;gÚ elgG5 ..^..
ha sfo{l;l4sf] nflu ;]gfklt / ;]gfnfO{ b'O{ efudf u/]/ ljho u/fpg', o;nfO{ b'O{ k|sf/sf] …å}wÚ
elgG5 ..&.. Ps s'g} cy{sf] l;l4sf] nflu s'g} anjfg\ /fhf jf s'g} dxfTdfsf] z/0f lng', h;af6
zq'b]lv kLl8t gxf];\ To;}n] b'O{ k|sf/sf] …cf>oÚ lng' elgPsf] xf] ..*.. ha of] a'emf];\ ls olt j]n}
o'4 ugf{n] yf]/} kL8f x'G5, / kZrft\ ugf{n] cfˆgf] j[l4 / ljho cjZo x'G5, ta zq';Fu d]n u/]/
plrt ;dosf] nflu wL/h /fvf];\ ..(.. ha cfˆgf ;a} k|hf jf ;]gf cToGt k|;Ì pÌltzLn, / >]i7
hfgf];\, To:t} cfk"mnfO{ ;Demf];\, Toltv]/} zq';Fu lju|xÖo'4 u/f];\ ..!).. ha cfˆgf] an cyf{t\
;]gfnfO{ xif{ / k'li6o'Qm k|;Ì efjn] hfgf];\, / zq'sf] an cfˆgf] eGbf ljk/Lt lga{n ePsf] j]nfdf,
ta zq'lt/ o'4 ug{sf] nflu hfcf];\ ..!!.. ha ;]gf an jfxgn] IfL0f eof]eg] ta zq'nfO{ lj:tf/}–
lj:tf/} k|oTgn] zfGt ub}{ cfˆgf] :yfgdf al;/fvf];\ ..!@.. ha /fhf zq'nfO{ cToGt anjfg\ hfgf];\
ta låu'0ff jf b'O{ k|sf/sf] ;]gf agfP/ cfˆgf] sfo{ l;4 u/f];\ ..!#.. ha cfk"mnfO{ yfxf eof] ls
zq'n] cfk"mdfly zL3| g} r9fO{ ug]{jfnf 5, ta s'g} wfld{s anjfg\ /fhfsf] cf>o zL3| n]cf];\ ..!$..
h;n] k|hf, cfˆgf] ;]gf / zq'sf] annfO{ lgu|x cyf{t\ /f]Sb5, To;sf] ;]jf ;a} oTgn] u'?sf] ;b[z
lgTo ug]{ u/f];\ ..!%.. h;sf] cf>o n]cf];\, To; ;]ljt k'?ifsf] sd{df bf]if b]v]df ToxfF klg /fd|f];Fu
o'4nfO{ g} lgMzÍ, eP/ u/f];\ ..!^.. hf] wfld{s /fhf x'G5 To;;Fu lj/f]w slxNo} gu/f];\ lsGt' p;;Fu
;bf d]n /fvf];\ / hf] b'i6 k|an x'G5, To;}nfO{ lhTgsf] nflu k"jf]{Qm k|of]u ug'{ plrt x'G5 .
/fhf, pbf;Lg ldq Pj+ zq';Fu rNg] ljlw -^=!$_
;jf]{kfo:tyf s'of{ÌLlt1M k[lyjLkltM . oyf:ofEolwsf g :o'ld{qf]bf;LgzqjM ..!..
cfolt+ ;j{sfof{0ff+ tbfTj+ r ljrf/o]t\ . ctLtfgf+ r ;j]{iff+ u'0fbf]iff} r tŒjtM ..@..
cfoTof+ u'0fbf]if1:tbfTj] lIfk|lgZroM . ctLt] sføo{z]if1M zq'legf{lee"ot] ..#..
oy}g+ gfle;+bWo'ld{qf]bf;LgzqjM . tyf ;j{+ ;+ljbWofb]if ;fdfl;sf] goM ..$..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !&&–!*)_ ..
gLltnfO{ hfÌ]jfnf k[YjLklt /fhf h'g k|sf/n] p;sf ldq pbf;Lg / zq' clws gx"g\, o:tf]
pkfon] rnf];\ ..!.. ;a} sfo{x¿sf] jt{dfgdf st{Jo, / eljiot\df h]–h] ug'{ 5, / h'g sfd
ul/;lsof] tL ;a}nfO{ oyfy{tfn] u'0f–bf]ifnfO{ ljrf/ u/f];\ ..@.. kZrft\ bf]ifx¿sf] lgjf/0f /
u'0fx¿sf] l:y/tfdf oTg u/f];\ . hf] /fhf eljiot\ cyf{t\ cufl8 ug]{ sd{df u'0f–bf]ifx¿sf] 1ftf,
jt{dfgdf t'/Gt lgZrosf] stf{, / ul/Psf] sfo{sf] z]if st{JonfO{ hfGb5, Tof] zq'b]lv slxNo} klg
k/flht x'Fb}g ..#.. ;a} k|sf/af6 /fhk'?if, ljz]if ;efklt /fhf o:tf] k|oTg u/f];\ ls h'g k|sf/
/fhflb–hgx¿sf ldq pbf;Lg / zq' jzdf u/]/ cGoyf gu/f];\, o:tf] df]xdf slxNo} gkm;f];\,
o;}nfO{ ;+If]kn] …ljgoÚ cyf{t\ …/fhgLltÚ elgG5 ..$..
zq';Fu o'4 ug]{ tl/sf -^=!%_
s[Tjf ljwfg+ d"n] t" oflqs+ r oyfljlw . pku[Xof:kb+ r}j rf/fg\ ;DolUjwfo r ..!..
;+zf]Wo lqljw+ dfu{+ if8\ljw+ r an+ :jsd\ . ;f+k/flossNk]g ofofbl/k'/+ zg}M ..@..
zq';]ljlg ldq] r u"9] o'Qmt/f] ej]t\ . utk|Tofut] r}j ; lx si6t/f] l/k'M ..#..
b08Jo"x]g tGdfu{+ ofofQ' zs6]g jf . j/fxds/fEof+ jf ;"Rof jf u?8]g jf ..$..
otZr eodfzª\s]t\ ttf] lj:tf/o]b\ and\ . kß]g r}j Jo"x]g lgljz]t ;bf :jod\ ..%..
;]gfkltanfWoIff} ;j{lbIf' lgj]zo]t\ . otZr eodfzª\s]t\ k|frL+ tf+ sNko]l2zd\ ..^..
u'Ndf+Zr :yfko]bfKtfg\ s[t;+1fg\ ;dGttM . :yfg] o'4] s'znfgeL¿gljsfl/0fM ..&..
;+xtfg\ of]wo]bNkfg\ sfd+ lj:tf/o]b\ ax"g\ . ;"Rof jh|]0f r}j}tfg\ Jo"x]g Jo"Xo of]wo]t\ ..*..
:oGbgfZj}M ;d] o'Wo]bg"k] gf}låk}:tyf . j[Ifu'Ndfj[t] rfk}/l;rdf{o'w}M :yn] ..(..
k|xif{o]b\ an+ Jo"Xo tfFZr ;Dos\ k/LIfo]t\ . r]i6fZr}j ljhfgLofb/Lg\ of]wotfdlk ..!)..
pk?Wofl/df;Lt /fi6«+ rf:of]kkL8o]t\ . b"ifo]Rrf:o ;tt+ oj;fÌf]bs]Gwgd\ ..!!..
leGBfRr}j t8fuflg k|fsf/kl/vf:tyf . ;dj:sGbo]Rr}g+ /fqf} ljqf;o]Qyf ..!@..
k|df0fflg r s'jL{t t]iff+ wDof{Goyf]lbtfg\ . /Tg}Zr k"ho]b]g+ k|wfgk'?if}M ;x ..!#..
cfbfgdlk|os/+ bfg~r lk|osf/sd\ . ceLlK;tfgfdyf{gf+ sfn] o'Q+m k|z:ot] ..!$..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !*$–!(@, !($–!(^, @)#–@)$_ ..
ha /fhf zq';Fu o'4 ug{sf] nflu hfG5 ta cfˆgf] /fHosf] /Iffsf] k|aGw / ofqfsf] ;a}
;fdfu|L oyfljlw lnP/, ;a} ;]gf, ofg, jfxg, z:qf:qflb k"0f{ lnP/, ;j{q b"tx¿ cyf{t \ rf/}lt/sf
;dfrf/x¿ lbg] k'?ifx¿nfO{ u'Kt :yfkg u/]/, zq'lt/ o'4 ug{sf] nflu hfcf];\ ..!.. tLg k|sf/sf]
dfu{ cyf{t\ klxnf] :yn -e"ld_ df, bf];|f] hn -;d'b| of gbL_ df, t];|f] cfsfzdfu{nfO{ z'4 agfP/
e"lddfu{df /y, 3f]8f, xfQL, hndf gf}sf -8'Fuf_ / cfsfzdf ljdfgflb ofgaf6 hfcf];\ . / k}bn, /y,
xfQL, 3f]8f, z:q, c:q / vfgkfgflb ;fdfu|LnfO{ oyfjt\ ;fydf lnP/ ano'Qm k"0f{ u/]/ s'g}
lgldQnfO{ k|l;4 u/]/ zq'sf] gu/sf] ;dLk lj:tf/}–lj:tf/} hfcf];\ ..@.. Hff] leqleq} zq'l;t ldn]sf]
5, / cfk"mdfly b]vfj6L¿kdf dflyaf6 ldqtf /fVb5, u'Kt tl/sfaf6 To:tf] zq'nfO{ e]lblbg',
To;nfO{ cfpFbf–hfFbfdf, To;;Fu cToGt ;fjwfgL /fVg' lsgeg] leq zq' / aflx/ ldq' eP/ b]lvg]
k'?ifnfO{ 7"nf] zq' dfÌ'kb{5 ..#.. ;a} /fhk'?ifx¿nfO{ o'4 ug]{ ljBf l;sfcf];\ / cfk"mn] klg l;sf];\,
tyf cGo k|hfhgnfO{ klg l;sfcf];\ . hf] k"j{ lzlIft of]4f x'G5g\, ltgLx¿n] g} /fd|f];Fu n8\g–
n8fpg hfGb5g\ . ha lzIff lbG5 ta -b08Jo"x_ b08sf] ;dfg cfˆgf] ;]gfnfO{ rnfcf];\, -zs6 _ )

h;/L zs6 cyf{t\ uf8Ls} ;dfg, -j/fx _ h;/L ;'Fu'/ Ps csf{sf] kl5 bf}8]/ k]ml/ Ps};fy ldNb}
)

e'm08 aGb5g\, To;/L g}, To:t} u/]/ -ds/ _ h;/L uf]xL kfgLdf rNb5, To;/L g} ;]gfnfO{ agfcf];\
)

-;"rLJo"x_ h;/L l;of]sf] cu|efu ;"Id kZrft\ :y"n / To;af6 ;"q :y"n x'G5, To:t} lzIff lbP/
;]gfnfO{ agfcf];\, / h;/L gLns07 -do"/_ n] dfly / tn emk6 dfb{5, To;/L g} ;]gfnfO{ agfP/
n8fcf];\ ..$.. htflt/af6 eo ljlbt x'G5 Totflt/} ;]gfnfO{ k}mnfcf];\, ;a} ;]gfsf kltx¿nfO{
rf/}lt/ /fv]/ -kßJo"x_ cyf{t\ kßfsf/ rf/}lt/af6 ;]gfnfO{ /fv]/ cfk"m dWodf /xf];\ ..%.. ;]gfklt /
anfWoIf cyf{t\ cf1f lbg] / ;]gf;Fu n8\g]–n8fpg] jL/x¿nfO{ cf7} lbzfdf /fVg' . htflt/af6
n8fO{+ e}/x]sf] 5 Tot}lt/ ;]gfsf] d'v kmsf{pg', k/Gt' bf];|f]lt/ klg kSsf k|aGw /fVg', gq eg]
k5fl8 cyjf kfZj{ efuaf6 zq'n] 3ft ug{ ;Dej x'G5 ..^.. hf] u'Nd cyf{t\ b[9 :tDex¿sf] t'No
o'4ljBfn] ;'lzlIft wfld{s l:yt x'g / o'4 ug{df rt'/, eo/lxt, / h;sf] dgdf s'g} k|sf/sf]
ljsf/ gxf];\, pgnfO{ rf/}lt/ /fvf];\ ..&.. yf]/} k'?ifx¿n] w]/};Fu o'4 ug'{ 5 eg] ldnfP/ n8fcf];\ /
h?/t k/]sf] v08df ltg}nfO{ k}mnfOb]cf];\ . ha gu/ b'u{ jf zq'sf] ;]gfdf k|lji6 eP/ o'4 ug'{ 5
eg] ta …;"rLJo"xÚ cyjf …jh|Jo"xÚ h:tf] b'O{ wf/ ePsf] v8\u, b'j}lt/af6 o'4 ub}{ hfg] / k|lji6 klg
x'Fb} hfg] To:t} cg]s k|sf/sf Jo"x cyf{t\ ;]gfnfO{ agfP/ n8fcf];\ . hf] ;fd'Ì] -zt£gL_ tf]k, jf
-e'z'08L_ aGb"s 5'l6/fv]sf 5g\ eg] t …;k{Jo"xÚ cyf{t\ ;k{sf] t'No ;'t]/ hfcf];\, ha tf]kx¿sf]
glhs k'uf];\ ta ltgnfO{ ;dfpFb} tf]ksf] d'v zq'x¿lt/} kmsf{P/ ltg} tf]k jf aGb"s cflbn] pg}
zq'nfO{ dfg'{ cyjf j[4 k'?ifx¿nfO{ tf]kx¿sf] d'vsf] ;fd'Ì] 3f]8fdfly ;jf/L u/fP/ bf}8fpg] /
aLrdf /fd|f–/fd|f ;jf/ /xg'kb{5 . Ps k6s wfjf af]n]/ zq'sf] ;]gfnfO{ l5Ì–leÌ kf/]/ kS8g]
cyjf nv]6\g] ..*.. olb ;de"lddf o'4 ug'{ 5 eg] t /y, 3f]8f / kbftLx¿;FuÙ / ;d'b|df o'4 ug'{ 5
eg] t gf}sfÙ cyjf yf]/} kfgL ePsf] 7fpFdf xfQLdf ;jf/ eP/Ù j[If / emf8Ldf af0fÙ tyf :yn
afn'jfdf tnjf/ / 9fnn] o'4 u/f];\–u/fcf];\ ..(.. hlt j]nf o'4 x'G5, Tof] ;dodf n8fsfx¿nfO{
pT;flxt / xlif{t kf/f];\ . ha o'4 aGw x'G5 ta h;sf] zf}o{ / o'4df pT;fx x'G5, To:tf] jSt[Tjn]
;a}sf] lrQnfO{ a9fcf];\ . cfk"m eGbf klg clws n8\g]jfnfx¿nfO{ vfg–kfg, c:q–z:q–;xfo /
cf}iflwx¿n] k|;Ì /fvf];\ . lagf Jo"xsf] n8fO{+ gu/f];\, gu/fcf];\, nl8/fv]sf cfˆgf ;]gfx¿sf]
r]i6fnfO{ x]b}{/fvf];\ ls 7Ls–7Ls;Fu n8\b}5g\ ls sk6n] n8\b}5g\ ..!).. s'g} j]nf plrt ;lDemof]
eg] t zq'nfO{ rf/}lt/af6 3]/f xfn]/ /fVg] / To;sf] /fHonfO{ kLl8t ug]{, zq'sf] rf/f, cÌ, hn /
OGwgnfO{ b"lift kf/]/ gi6 ul/lbg] ..!!.. zq'sf] tnfp, gu/sf] k|sf]6 / vfN6fx¿nfO{ tf]8 –kmf]8
ul/lbg], /flqdf ltgnfO{ -qf;_ eo lbP/ lhTg] pkfo ug]{ ..!@.. lht]/ ltgLx¿sf] ;fy k|df0f cyf{t\
k|lt1flb n]vfcf];\ / plrt ;do ;lDemof} eg] t To;s} j+z:y s'g} wfld{s k'?ifnfO{ /fhf
agfOb]cf];\ / n]vfcf];\ ls ltdLn] xfd|f] cf1fsf] cg's"n h;/L wd{o'Qm /fhgLlt x'G5, To;s} cg';f/
Gofon] k|hfsf] kfng ug'{kg]{ 5, o:tf] pkb]z u/f];\ / o:tf k'?if ltgsf] ;fydf /fvf];\ ls h;af6
k]ml/ pkb|j gxf];\, / h;n] xfb{5 To;sf] ;Tsf/ k|wfg k'?ifx¿sf] ;fydf ldn]/ /Tgflb pQd
kbfy{x¿ bfg lbP/ u/f];\, o:tf] x'g ghfcf];\ ls h;af6 To;sf] of]uIf]d klg gxf];\ . aGbLu[xdf
/flvPsf] /fhf eP klg To;sf] oyfof]Uo ;Tsf/ ul/of];\ . h;af6 p;n] xf/]sf] zf]sb]lv /lxt eP/
cfgGbn] /xf];\ ..!#.. lsgeg] ;+;f/df csf{sf] kbfy{ u|x0f ug{' ck|Llt / lbg' k|Lltsf] sf/0f xf] . ;fy}
ljz]if u/]/ ;dodf plrt lqmof ug'{ / To; k/flhtnfO{ dgf]jf+l5t kbfy{x¿ lbg' c;fWo} pQd xf] /
To;nfO{ lr9fpg' x'Fb}g, g t xF:;L / 7§f g} u/f];\, ;fd'Ì]af6 æxfdLn] ltdLnfO{ k/flht u/]sf xf}+Æ
o:tf] egf];\ lsGt' tkfO{+ xfd|f] efO x'g'x'G5 OToflb dfGo k|lti7f ;bf u/f];\ ..!$..
lx/0oe"ld;+k|fKTof kfly{jf] g ty}wt] . oyf ldq+ w|'j+ nAWjf s[zdKofoltIfdd\ ..!..
wd{1+ r s[t1+ r t'i6k|s[ltd]j r . cg'/Q+m l:y/f/De+ n3'ldq+ k|z:ot] ..@..
k|f1+ s'nLg+ z"/+ r bftf/d]j r . s[t1+ w[ltdGt~r si6dfx'/l/+ a'wfM ..#..
cfo{tf k'?if1fg+ zf}øo{+ s?0fj]lbtf . :yf}nnIo+ r ;ttd'bf;Lgu'0ff]boM ..$..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s @)*–@!!_ ..
ldqsf] nIf0f— /fhf ;'j0f{ / e"ldsf] k|flKtn] To;/L a9\b}g ls h;/L lgZrn k|]do'Qm
eljiot\sf] s'/fnfO{ ;f]Rg] / sfo{ l;4 ug]{ ;dy{ ldq cyjf b'a{n ldqnfO{ klg k|fKt u/]/
a9\b5 ..!.. wd{nfO{ hfÌ], …s[t1Ú ul/Psf] pksf/nfO{ ;bf dfÌ], k|;Ì:jefj, cg'/fuL, l:y/f/DeL,
n3' ;fgf] ldqnfO{ klg k|fKt u/]/, k|z+l;t x'G5 ..@.. ;bf o; s'/fsf] b[9 /fvf];\ ls a'l4dfg\, s'nLg\,
z"/jL/, rt'/, bftf, ul/Psf] s'/fnfO{ hfÌ] / w}o{jfg\ k'?ifnfO{ slxNo} klg zq' gagfcf];\Ù / o:tfnfO{
h;n] zq' agfpF5, To;n] b'Mv kfpF5 ..#.. pbf;Lgsf] nIf0f— h;df k|z+l;t u'0fo'Qm, /fd|f–g/fd|f
dg'iosf] 1fg, z"/jL/tf / s?0ff klgÙ :y"nnIo cyf{t\ dfly–dflysf] s'/fnfO{ lg/Gt/ ;'gfpg] u/f];\,
To;nfO{ …pbf;LgÚ elgG5 ..$..
Pj+ ;j{ldb+ /fhf ;x ;DdGœo dlGqleM . JofofDofKn'To dWofÂ] ef]Q'mdGtMk'/+ ljz]t\ ..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s @!^_ ..
k"jf]{Qm k|ftMsfnsf] ;dodf p7]/, zf}rflb ;GWof]kf;g u/]/ jf u/fP/, ;a} dGqLx¿;Fu
ljrf/–ljdz{ u/]/, ;}lgsx¿nfO{ e]6\b}, ;a} e[To / ;]gfWoIfx¿;Fu ldn]/, ltgnfO{ xlif{t u/fpFb},
gfgfk|sf/sf] Jo"xlzIff cyf{t\ sjfh u/fP/, ;a} 3f]8f, xfQL, ufO{ cflbsf] :yfg, z:q / c:qsf]
sf]z tyf j}Bfno, wgsf] sf]znfO{ x]/]/, ;a}k|lt lgTob[li6 /fv]/ h]–hlt ltgdf vf]6 5 eg] lgsfn]/,
Jofofdzfnfdf uP/ Jofofd ug]{, ef]hgsf] nflu cGtMk'/df cyf{t\ kTgL cflbsf] lgjf;:yfgdf k|j]z
u/f];\ / ef]hg ;'k/LlIft, a'l4ank/fqmdj4{s, /f]uljgfzs, cg]s k|sf/sf] cÌ–Jo~hg kfg cflb
;'ulGwt ldi6flb cg]s /;o'Qm pQd u/f];\ ls h;af6 ;bf ;'vL /xg ;lsof];\ . o; k|sf/af6
/fHosf] ;a} pÌlt ug]{ ug"{ .
Jofkf/ cflb tyf /fhefusf] syg -^=!^_
k|hf;Fu /fhfn] s;/L s/ lng'kb{5 o;sf] k|sf/—
k~rfzb\efu cfb]of] /f1f kz'lx/0oof]M . wfGofgfdi6df] efuM ifi7f] åfbz Pj jf ..
—dg':d[lt -cWofo &÷Znf]s !#)_ ..
Jofkf/ ug]{ Jofkf/L jf lzNkLnfO{ ;'j0f{ / rfFbLsf] hlt nfe x'G5 To;df kfFrf}+ efu, rfdn
cflb cÌdf 5}6f}+, cf7f}+ jf afx|f}+ efu lng] u/f];\ / h'g wg lnOG5 Tof] klg o; k|sf/n] lnof];\ ls
h;af6 ls;fg cflb vfg–lkg / wgn] /lxt eP/ b'Mv gkfpmg\ . lsgeg] k|hf wgf9Ø, cf/f]Uo
vfg–kfg cflbn] ;DkÌ /x]df g} /fhfsf] 7"nf] pÌlt x'G5 . k|hfnfO{ cfˆg} ;Gtfg ;b[z ;'v b]cf]; \ /
k|hfn] cfˆgf] lktf ;b[z /fhf / dxfk'?ifx¿nfO{ hfgf];\ . of] s'/f] 7Ls xf] ls /fhfx¿sf /fhf
ls;fg cflb kl/>d ug]{x¿ x'g\ / /fhf ltgsf] /Ifs xf] . olb k|hf g} ePg eg] t /fhf s] sfdsf] <
/ /fhf g} ePg eg] t k|hf s;sf] eÌ] < b'O6} cfˆgf] sfddf :jtGq / ldl;Psf] sfddf k/tGq
/x"g\ . k|hfsf] ;fwf/0f ;Ddltsf] lj?4df /fhf jf /fhk'?if gx"g\, /fhfsf] cf1fsf] lj?4 /fhk'?if jf
k|hf gag"g\, of] /fhfsf] /fhsLo lgh sfd cyf{t\ h;nfO{ …/fhgLltÚ eGb5g\, ;+If]kdf oxfF atfOof] .
ca o; eGbf ljz]if x]g{ rfx]df rf/}j]b / dg':d[lt, zf:qx¿nfO{ x]/]/ lgZro ug{" .
/ h;n] k|hfnfO{ Gofo ug{ rfxG5, To;n] dg':d[ltsf] ci6dfWofo cflbnfO{ /Lltk"j{s x]/]/
dgg ug'{kb{5 . k/Gt' oxfF klg ;+If]kn] n]lvG5—
cÝfx| ljjfbf:kb dfu{x¿df wd{ Pj+ Gofon] rNg] /Llt -^=!&_
k|Tox+ b]zb[i6}Zr zf:qb[i6}Zr x]t'leM . ci6fbz;' dfu]{if' lga4flg k[ys\ k[ys\ ..!..
t]iffdfBd[0ffbfg+ lgIf]kf]˜:jfldljqmoM . ;+e"o r ;d'Tyfg+ bQ:ofgksd{ r ..@..
j]tg:o}j rfbfg+ ;+ljbZr JoltqmdM . qmoljqmofg'zof] ljjfbM :jfldkfnof]M ..#..
;Ldfljjfbwd{Zr kf?io] b08jflrs] . :t]o+ r ;fx;+ r}j :qL;ª\u|x0fd]j r ..$..
:qLk'+wdf]{ ljefuZr B"tdfÃo Pj r . kbfGoi6fbz}tflg Jojxf/l:ytfljx ..%..
t]if' :yfg]if' e"loi7+ ljjfb+ r/tf+ gö0ffd\ . wd{+ zfZjtdfl>To s'of{Tsfo{ljlg0f{od\ ..^..
wdf]{ lj4:Tjwd]{0f ;ef+ oqf]klti7t] . zNo+ rf:o g s[GtlGt lj4f:tq ;ef;bM .&..
;ef jf g k|j]i6Jof jQmJo+ jf ;d~h;d\ . ca|'jlGja|'jGjflk g/f] ejlt lslNjifL ..*..
oq wdf]{ Xowd]{0f ;To+ oqfg[t]g r . xGot] k|]Ifdf0ffgf+ xtf:tq ;ef;bM ..(..
wd{ Pj xtf] xlGt wdf]{ /Iflt /lIftM . t:df4df]{ g xGtJof] df gf] wdf]{ xtf]˜jwLt\ ..!)..
j[iff] lx eujfGwd{:t:o oM s'?t] Xond\ . j[if+ t+ ljb'b]{jf:t:df4d{+ g nf]ko]t\ ..!!..
Ps Pj ;'Å4df]{ lgwg]˜Kog'oflt oM . z/L/]0f ;d+ gfz+ ;j{dGol4 uR5lt ..!@..
Kffbf]˜wd{:o sQf{/+ kfbM ;flIf0fd[R5lt . kfbM ;ef;bM ;jf{g\ kfbf] /fhfgd[R5lt ..!#..
/fhf ejToÌ]gf:t' d'RoGt] r ;ef;bM . Pgf] uR5lt sQf{/+ lgGbfxf]{ oq lgGBt] ..!$..
—dg':d[lt -cWofo *÷Znf]s #–*, !@–!(_ ..
;ef, /fhf / /fhk'?if ;a}hgf b]zfrf/ / zf:qJojxf/ x]t'x¿b]lv lgDglnlvt cÝfx|
ljjfbf:kb dfu{x¿df ljjfbo'Qm sd{x¿sf] lg0f{o k|ltlbg ug]{ ug'{ . / h'g–h'g lgod zf:qf]Qm
gkfOPdf / ltgsf] x'g'kg]{ cfjZostf 7xl/Pdf t pQdf]Qd lgod afFw]/ rnfpg' h;af6 /fhf /
k|hfsf] pÌlt xf];\ ..!.. cÝfx| dfu{ oL x'g\— ltgdf !– -C0ffbfg_ s;};Fu C0f n]g–b]gdf ljjfb . @–
-lgIf]k_ w/f}l6 cyf{t\ s;}n] s;};Fu kbfy{ w/f}l6 /fv]sf] 5 / dfUbf lb+b}g . #–-c:jfldljqmoM_ csf{sf]
kbfy{nfO{ bf];|} dfG5]n] a]lrlbg] . $–-;+e"o r ;d'Tyfgd\_ ldn]dtf] u/]/ s;}dfly cTofrf/ ug'{ . %–
-bQ:ofgksd{ r_ lbPsf] kbfy{nfO{ glbg' . ^–-j]tg:o}j rfbfgd\_ j]tg cyf{t\ s'g} klg gf]s/Laf6
lng' jf yf]/} lbg' cyfjf lb+b} glbg' . &–-;+ljbZr JoltqmdM_ k|lt1fb]lv lj?4 jlQ{g' . *–
-qmoljqmofg'zo_ cyf{t\ n]g–b]gdf emu8f x'g' . (–ljjfbM :jfldkfnof]M_ kz'sf] :jfdL / j:t'
kfNg]jfnf;Fusf] emu8f . !)–;Ldfsf] ljjfb . !!–s;}nfO{ s7f]/ b08 lbg' . !@–s7f]/ jf0fL af]Ng' .
!#–rf]/L jf 8s}tL dfg'{ . !$–s'g} sfd anfTsf/n] ug'{ . !%–s;}sL :qL jf k'?ifdf Jolerf/ x'g' .
!^–:qL / k'?ifsf] wd{df Joltqmd x'g' . !&–ljefu -c+za08f_ bfoefudf jfb p7\g' . !*–B"t cyf{t\
h8 kbfy{ / ;dfÃo cyf{t\ r]tgnfO{ bfpdf /fv]/ h'jf v]Ng' . oL cÝfx| k|sf/sf k/:k/ lj?4
Jojxf/x¿sf :yfg x'g\ ..%.. oL Jojxf/x¿df w]/} ljjfb ug]{ k'?ifx¿nfO{ Gofosf] ;gftgwd{sf]
cf>o cyf{t\ t/fh'af6 lg0f{o ug]{ ug'{, cyf{t\ s;}nfO{ klg kIfkft slxNo} gug'{ ..^.. h'g ;efdf
cwd{n] 3fOt] eP/ wd{ pkl:yt x'G5Ù olb To;sf] zNo cyf{t\ tL/jt\ wd{sf] snÍnfO{ lgsfn]/
cwd{sf] 5]bg ub}{g eg], cyf{t\ wdL{nfO{ dfg]/ cwdL{nfO{ b08 lb+b}geg], To; ;efdf hlt ;ef;b
5g\ tL ;a} 3fOt]s} ;dfg ePsf] ;lDemOG5 ..&.. wfld{s dg'ionfO{ of] of]Uo x'G5 ls ;efdf slxNo}
k|j]z gu/f];\, olb k|j]z ug}{ k/]df klg k|j]z u/]/ ;To g} af]nf];\Ù hf] s'g} ;efdf cGofo e}/x]sf]
b]v]/ klg r'k /xG5, cyjf ;To Gofosf] lj?4 af]Nb5, Tof] dxfkfkL x'G5 ..*.. h'g ;efdf cwd{n]
wd{, c;Ton] ;To ;a} ;ef;bx¿n] x]bf{x]b}{df dfl/G5, To; ;efdf ePsf hlt ;a} d[tssf ;dfg
x'g\, ltgLx¿df hLpFbf] sf]xL klg x'Fb}g ..(.. d/]sf] wd{n] dfg]{jfnfsf] gfz / /lIft ul/Psf] wd{n]
/Ifssf] /Iff ub{5, To;}n] wd{sf] xgg ulxNo} klg gug'{, sf/0f ls dfl/Psf] wd{n] slxNo} klg
cfk"mnfO{ gdf/f];\ ..!).. hf] ;a} P]Zjo{x¿nfO{ lbg] / ;'vsf] jiff{ u/fpg]jfnf wd{ xf], To;sf] nf]k
ub{5 eg] To;nfO{ dfG5]x¿n] …j[ifnÚ cyf{t\ z"b| / gLr eGb5g\ . To;}n] s'g} klg dg'ion] wd{sf]
nf]k ug{ plrt x'Fb}g ..!!.. o; ;+;f/df Pp6} dfq wd{ ;'Åb\ xf], h'g d[To' kZrft\ klg ;fy rNb5Ù
/ ;a} kbfy{ jf ;ËL, z/L/sf] gfz x'gf;fy g} gfznfO{ k|fKt x'G5g\, cyf{t\ ;a}sf] ;Ë 5'6\b5 k/Gt'
wd{sf] ;Ë slxNo} klg 5'6\b}g ..!@.. ha /fh;efdf kIfkftaf6 cGofo ul/G5 eg] ToxfF cwd{sf] rf/
ljefu x'g hfG5, To;df klxnf] cwd{sf] stf{, bf];|f] ;fIfL, t];|f] ;ef;bx¿ / rf}yf] kfb cwdL{
;efsf] ;efklt /fhfnfO{ k|fKt x'G5 ..!#.. h'g ;efdf lgGbfsf of]Uox¿sf] lgGbf, :t'ltsf of]Uox¿sf]
:t'lt, b08sf of]Uox¿nfO{ b08 / dfGosf of]Uox¿nfO{ dfGotf k|fKt x'G5, ToxfF /fhf / ;ef;b
kfkb]lv /lxt / kljq x'G5g\, kfksf] stf{nfO{ g} kfk k|fKt x'G5 ..!$..
;fIfLsf] nflu st{Jo / pkb]z -^=!*_
ca ;fIfL s:tf] x'g'kb{5—
cfKtfM ;j]{if' j0f]{if' sføof{M sfo]{if' ;flIf0fM . ;j{wd{ljbf]˜n'Awf ljk/Ltf+:t' jh{o]t\ ..!..
:qL0ff+ ;fIo+ l:qoM s'o'{lå{hfgf+ ;b[zf låhfM . z"b|fZr ;GtM z"b|f0ffdGTofgfdGToof]goM ..@..
;fx;]if' r ;j]{if' :t]o;ª\u|x0f]if' r . jfUb08of]Zr kf?io] g k/LIf]t ;flIf0fM ..#..
ax'Tj+ kl/u[ÄLoft\ ;flIfå}w] g/flwkM . ;d]if' t' u'0ff]Ts[i6fg\ u'l0få}w] låhf]Qdfg\ ..$..
;dIfbz{gfT;fIo+ >j0ffRr}j l;Wolt . tq ;To+ a|'jG;fIfL wdf{yf{Eof+ g xLot] ..%..
;fIfL b[i6>'tfbGolåa|'jÌføo{;+;lb . cjfª\g/sdEo]lt k|]To :juf{Rr xLot] ..^..
:jefj]g}j ob\ a|o" ':tb\ u|fXo+ Jofjxfl/sd\ . ctf] obGolåa|"o'wd{df{y{+ tbkfy{sd\ ..&..
;efGtM ;flIf0fM k|fKtfgly{k|Toly{;lÌwf} . k|f8\ljjfsf]˜g'o'~hLt ljlwgf˜g]g ;fGTjog\ ..*..
ob\ åof]/gof]j]{Ty sfo]{˜l:dFZr]li6t+ ldyM . tb\ a|"t ;j{+ ;To]g o'idfs+ Xoq ;flIftf ..(..
;To+ ;fIo] a|'jG;fIfL nf]sfgfKgf]lt k'isnfg\ . Ox rfg'Qdf+ sLlt{+ jfu]iff a|Xdk"lhtf ..!)..
;To]g k"ot] ;fIfL wd{M ;To]g j4{t] . t:dfT;To+ lx jQmJo+ ;j{j0f]{if' ;flIfleM ..!!..
cfTd}j XofTdgM ;fIfL ult/fTdf tyfTdgM . dfjd+:yfM :jdfTdfg+ gö0ff+ ;flIf0fd'Qdd\ ..!@..
o:o ljåfg\ lx jbtM If]q1f] gflezÍt] . t:dfÌ b]jfM >]of+;+ nf]s]˜Go+ k'?if+ ljb'M ..!#..
Psf]˜xd:dLTofTdfg+ oŒj+ sNof0f dGo;] . lgTo+ l:yt:t] ÅB]ifM k'0okfk]lIftf d'lgM ..!$..
—dg':d[lt cWofo -*÷Znf]s ^#, ^*, &@–&%, &*–*!, *#, *$, (^, (!_ ..
;a} j0f{x¿df wfld{s, ljåfg\, lgisk6L, ;a} k|sf/af6 wd{nfO{ hfÌ], nf]e/lxt,
;TojfbLx¿nfO{ GofoJoj:yfdf ;fIfL /fVg', oL b]lv ljk/Ltx¿nfO{ slxNo} g/fVg' ..!.. :qLx¿sf
;fIfL :qL, låhx¿sf ;fIfL låhÙ z"b|x¿sf z"b| / cGTohx¿sf cGToh g} ;fIfLdf /fVg' ..@.. hlt
anfTsf/sf] sfd, rf]/L, Jolerf/Ù s7f]/ jrg, b08lgkftg ¿k ck/fw 5g\, logdf ;fIfLsf] k/LIff
glng' / cTofjZos klg g;Demg', lsgeg] oL sfd ;a} u'Kt x'G5g\ ..#.. b'j}lt/sf ;fIfLx¿df
ax'kIffg';f/, t'No ;fIfLdf pQd u'0fL k'?ifnfO{ ;fIfLsf] cg's"n, / b'O6}sf ;fIfL pQd u'0fL / t'No
5g\ eg] …låhf]QdÚ cyf{t\ Clif, dxlif{ / oltx¿sf] ;fIfLsf] cg';f/ Gofo ug]{ ug'{ ..$.. b'O{ k|sf/af6
;fIfL x'gsf] nflu l;4 x'G5— Ps ;fIfft\ b]Vgfn] / bf];|f] ;'Ìfn]Ù ha ;efdf ;f]lwG5 ta ;fIfLn]
;To af]nf];\, Tof] wd{xLg / b08sf] of]Uo gxf];\ / h'g ;fIfLn] ldYof af]Nb5, Tof] oyfof]Uo b08gLo
xf];\ ..%.. h;n] /fh;ef jf s'g} pQd k'?ifx¿sf] ;efdf b]v]sf] / ;'g]sf] eGbf ljk/Lt ;fIfL as]df
t Tof] -cjfª\g/s_ cyf{t\ lhÃfsf] 5]bgaf6 b'Mv¿k g/snfO{ jt{dfg ;dodf k|fKt xf];\, /
d/]kZrft\ ;'vb]lv xLg agf];\ ..^.. ;fIfLsf] To; jrgnfO{ dfÌ' h'g :jefj}n] To; Jojxf/–;DaGwL
jrg af]Nb5 / o;b]lv leÌ l;sfOPsf] h'g–h'g jrg af]Nb5, To;–To;nfO{ GofofwLzn] Joy{
;lDemof];\ ..&.. ha cyL{ -jfbL_ / k|ToyL{ -k|ltjfbL_ sf] ;fd'Ì] ;efsf] ;dLkdf k|fKt ePsf
;fIfLx¿nfO{ zflGtk"j{s GofofwLz / k|f8\ljkfs cyf{t\ jlsn jf a}l/:6/n] o; k|sf/n] ;f]wf];\ ..*..
—x] ;fIfLx¿ xf] Û o; sfo{df oL b'O6fsf] k/:k/ sd{df h] ltdLn] hfGb5f} Ù To;nfO{ ;Tosf] ;fydf
eg, lsgeg] ltdL To; sfo{df ;flIftf 5f} ..(.. lsgeg] h'g ;fIfLn] ;To af]Nb5, Tof] hGdfGt/df
pQd hGd / pQd nf]sfGt/x¿df hGd k|fKt u/]/ ;'v ef]Ub5 . o; hGd jf k/hGddf pQd
sLlt{nfO{ k|fKt ub{5, lsgeg] h'g of] jf0fL xf] ToxL j]bx¿df ;Tsf/ / lt/:sf/sf] sf/0f n]lvPsf]
5 . h;n] ;To af]Nb5 Tof] k|ltli7t / ldYofjfbL lglGbt x'G5 ..!).. ;To af]Ngfn] ;fIfL kljq x'G5,
/ ;To g} af]Ngfn] wd{ a9\b5Ù To;}n] ;a} j0f{x¿df ;fIfLx¿n] ;To g} af]Ng] ug'{kb{5 ..!!.. cfTdfsf]
;fIfL cfTdf, / cfTdfsf] ult cfTdf xf]Ù o;nfO{ hfg]/ x] k'?if Û tF ;a} dg'iosf] pQd ;fIfL cfˆgf]
cfTdfsf] ckdfg gu/ cyf{t\ oxL ;Toefif0f xf] ls h'g t]/f] cfTdf, dg / jf0fLdf Pp6} 5 Tof] ;To
/ o;b]lv ljk/Lt Tof] ldYofefif0f xf] ..!@.. h'g af]Nb} u/]sf] k'?ifsf] ljåfg\ …If]q1Ú cyf{t\ z/L/nfO{
hfÌ] cfTdfn] leqleq} zÍf k|fKt ub}{gÙ To;b]lv leÌ ljåfg\x¿ s;}nfO{ pQd k'?if hfGb}gg\ ..!#.. x]
sNof0fsf] OR5f ug]{ k'?if Û hf] tF æd PSn} 5'Æ o:tf] cfˆgf] cfTdfdf hfg]/ ldYof af]Nb5;\ Tof] 7Ls
xf]Og lsGt' h'g bf];|f] t]/f] Åbodf cGtof{dL¿kaf6 k/d]Zj/ k'0o–kfknfO{ x]g]{jfnf d'lg l:yt 5,
To; k/dfTdfb]lv 8/fP/ ;w}+ ;To af]Ng] ug{' ..!$..
e'm6f ;fIfLsf] nflu b08 ljlw -^=!(_
nf]efGdf]xfb\eofGd}qfTsfdfTqmf]wfQy}j r . c1fgfb\ afnefjfRr ;fIo+ ljtyd'Rot] ..!..
PiffdGotd] :yfg] oM ;fIodg[t+ jb]t\ . t:o b08ljz]iffF:t' k|jIofDog'k"j{zM ..@..
nf]efT;x;|+ b08Ø:t' df]xfTk"j{Gt' ;fx;d\ . eofb\ åf} dWodf} b08Øf} d}qfTk"j{+ rt'u'{0fd\ ..#..
sfdf2zu'0f+ k"j{+ qmf]wfQ' lqu'0f+ k/d\ . c1fgfb\ å] zt] k"0f]{ aflnZofR5td]j t' ..$..
pk:yd'b/+ lhÃf x:tf} kfbf} r k~rdd\ . rIf'gf{;f r s0ff}{ r wg+ b]x:ty}j r ..%..
cg'aGw+ kl/1fo b]zsfnf} r tŒjtM . ;f/f˜k/fwf} rfnf]So b08+ b08Ø]if' kfto]t\ ..^..
cwd{b08g+ nf]s] ozf]£g+ sLlQ{gfzgd\ . c:jUo{~r k/qflk t:dfQTkl/jh{o]t\ ..&..
cb08ØfGb08og\ /fhf b08Øf+Zr}jfKob08og\ . cozf] dxbfKgf]lt g/s+ r}j uR5lt ..*..
jfUb08+ k|yd+ s'of{l4Ub08+ tbgGt/d\ . t[tLo+ wgb08+ t' jwb08dtM k/d\ ..(..
—dg':d[lt -cWofo *÷Znf]s !!*–!@!, !@%–!@(_ ..
b|i6JoM o;df b08sf] /sd clxn]sf] ljlgdo cg';f/ ldnfP/ /flvPsf] 5 .
h;n] nf]e, df]x, eo, ldqtf, sfd, qmf]w, c1fg / afnskgaf6 ;fIfL lbG5 eg] Tof] ;a}nfO{
ldYof ;Demg' ..!.. oL dWo]sf s'g} :yfgdf ;fIfLn] e'm6 af]n] To;nfO{ jIodf0f cg]sljw b08 lbg]
ug'{ ..@.. hf] nf]en] e'm6f] ;fIfL lbG5 eg] To;nfO{ @% ?k}ofF b08 n]cf];\, h;n] df]xaf6 e'm6f] ;fIfL
lbG5 % ?k}ofF, h;n] eoaf6 ldYof ;fIfL lbG5 !) ?k}ofF, h;n] ldqtfsf] sf/0fn] e'm6f] ;fIfL lbG5
To;nfO{ @) ?k}ofF ..#.. h;n] sfdgfaf6 k|]l/t eP/ e'm6f] ;fIfL lbG5 To;nfO{ $) ?k}ofF, h;n]
qmf]waf6 ;fIfL lbG5 To;nfO{ &$ ?k}ofF, h;n] c1fgaf6 ;fIfL lbG5 !) ?k}ofF, h;n] afnskgaf6
ldYof ;fIfL lbG5 # ?k}ofF b08 nufpg'kb{5 ..$.. b08sf pk:y]lGb|o, pb/, lhÃf, xft, v'§f, cfFvf,
gfs, sfg, wg / b]x oL bz :yfg x'g\ h;df b08 lbg] ul/G5 ..%.. k/Gt' hlt–hlt b08 n]lvPsf] 5
/ n]lvg]5 h:t} nf]en] e'm6f] ;fIfL lb+bfdf @% ?k}ofF n]lvPsf] 5 k/Gt' Tof] olb cToGt lgw{g 5 eg]
t To;eGbf yf]/} / olb wgf9Ø 5 eg] t To; eGbf b'O{u'0ff, tLgu'0ff, rf}u'0ff ;Dd klg n]cf]; \
cyf{t\ h:tf] b]z, sfn, k'?if / ck/fwsf] k|s[lt x]/]/ To;nfO{ To:t} b08–;hfoF nufpg' ..^.. lsgeg]
o; ;+;f/df h'g cwd{n] b08 u/fOG5, To;n] k"j{ k|lti7f, jt{dfg / eljiot\df x'g] sLlt{nfO{ gfz
ub{5 / k/hGddf klg b'Mvbfos x'G5, To;}n] cwd{o'Qm b08 s;}dfly gug'{ ..&.. hf] /fhf
b08gLonfO{ b08 glbg] / cb08gLonfO{ b08 lbg] ub{5 cyf{t\ b08 lbg of]UonfO{ 5f]l8lbG5 To;n]
hLpFb}df 3f]/ lgGbf / d/]kl5 7"nf] b'MvnfO{ k|fKt ub{5, To;}n] h;n] ck/fw ub{5 To;nfO{ ;bf b08
/ cgk/fwLnfO{ b08 slxNo} klg gb]cf];\ ..*.. k|yd jf0fLsf] b08 cyf{t\ To;sf] …lgGbfÚ, bf];|f] …lws\Ú
cyf{t\ tFnfO{ lwSsf/ 5 ls t}+n] o:tf] g/fd|f] sfd ul/;\, t];|f] …wgb08Ú cyf{t\ …wg lng'Ú / …jwÚ b08
cyf{t\ To;nfO{ sf]/f{ jf a]tsf] nf7Ln] xfÌ' jf lz/ sfl6lbg' ..(..
rf]/sf] nflu b08sf] JofVof -^=@)_
o]g o]g oyfË]g :t]gf] g[if' ljr]i6t] . tQb]j x/]b:o k|Tofb]zfo kfly{jM ..!..
lktfrføo{M ;'ÅGdftf eføof{ k'qM k'/f]lxtM . gfb08Øf] gfd /f1f]˜l:t oM :jwd]{ g lti7lt ..@..
sfiff{k0f+ ej]208Øf] oqfGoM k|fs[tf] hgM . tq /fhf ej]208ØM ;x;|ldlt wf/0ff ..#..
ci6fkfBGt' z"b|:o :t]o] ejlt lslNjifd\ . iff]8z}j t' j}Zo:o åflq+zTIflqo:o r ..$..
a|fXd0f:o rt'Mifli6M k"0f{+ jflk zt+ ej]t\ . låu'0ff jf rt'Mifli6:t2f]ifu'0fljl4 ;M ..%..
P]Gb|+ :yfgdlek|]K;'o{zZrfIfodJood\ . gf]k]If]t If0fdlk /fhf ;fxl;s+ g/d\ ..^..
jfUb'i6fQ:s/fRr}j b08]g}j r lx+;tM . ;fx;:o g/M sQf{ lj1]oM kfks[QdM ..&..
;fx;] jQ{dfg+ t' of] dif{olt kfly{jM . ; ljgfz+ j|hTofz' ljå]if+ rflwuR5lt ..*..
g ldqsf/0ffb|fhf ljk'nfåf wgfudft\ . ;d'T;[h]t\ ;fxl;sfg\ ;j{e"teofjxfg\ ..(..
u'?+ jf afnj[4f} jf a|fXd0f+ jf ax'>'td\ . cfttflogdfofGt+ xGofb]jfljrf/og\ ..!)..
gfttflojw] bf]iff] xGt'e{jlt sZrg . k|sfz+ jf˜k|sfz+ jf dGo':tGdGo'd[R5lt ..!!..
o:o :t]gM k'/] gfl:t gfGo:qLuf] g b'i6jfs\\ . g ;fxl;sb08£gf} ; /fhf zqmnf]sefs\ ..!@..
—dg':d[lt -cWofo *÷Znf]s ##$–##*, #$$–#$&, #%)–#%!, #*^_ ..
rf]/ h'g k|sf/n] h'g–h'g cËåf/f dg'iosf] lj?4 r]i6f ub{5Ù To;–To; cËnfO{ dg'iosf]
lzIffsf] nflu /fhfn] x/0f cyf{t\ 5]bg ul/b]cf];\ ..!.. rfx] lktf, cfrfo{, ldq, dftf, :qL, k'q /
k'/f]lxt g} lsg gxf];\Ù hf] :jwd{df l:yt /xFb}g, Tof] /fhfsf] cb08Ø x'Fb}g . cyf{t\ ha /fhf
Gofof;gdf a;]/ Gofo ub{5 ta s;}sf] kIfkft gu/f];\ lsGt' oyf]lrt b08 b]cf];\ ..@.. h'g
ck/fwdf ;fwf/0f dg'ionfO{ Ps k};f b08 x'G5Ù To;} ck/fwdf /fhfnfO{ xhf/ k};f b08 xf]cf];\
cyf{t\ ;fwf/0f dg'iosf] eGbf /fhfnfO{ xhf/ u'0ff b08 x'g'kb{5 . lbjfg cyf{t\ /fhfsf dGqLnfO{
cf7 ;o u'0ff, To; eGbf Go"gnfO{ ;ft ;o u'0ff / To; eGbf klg Go"gnfO{ 5M ;o u'0ff, o;} k|sf/
pQ/–pQ/ cyf{t\ h'g Ps ;fgf] eGbf ;fgf] e[To cyf{t\ rk/f;L xf], To;nfO{ cf7 u'0ff eGbf sDtL
x'g'x'Fb}g . lsgeg] olb k|hfk'?ifx¿ eGbf /fhk'?ifx¿nfO{ clws b08 x'Fb}g eg] t /fhk'?ifx¿n]
k|hfk'?ifx¿sf] gfz ul/lbG5g\ . h;/L l;+x clws / afv«f yf]/} x'Fbfdf jzdf kl/xfNb5 . To;}n]
/fhfb]lv lnP/ ;fgf eGbf ;fgf e[To ko{Gt /fhk'?ifx¿nfO{ ck/fwdf k|hfk'?ifx¿sf] eGbf clws
b08 x'g'kb{5 ..#.. To;/L g} hf] ljj]sL x'Fb} rf]/L ub{5, To; z"b|sf] rf]/Ldf cf7 u'0ff, j}ZonfO{ ;f]x|
u'0ff, IflqonfO{ aQL; u'0ff ..$.. a|fXd0fnfO{ rf};ÝL u'0ff jf ;o u'0ff cyjf Ps ;o cÝfO{; u'0ff
b08 lbg'kb{5 . cyf{t\ h;sf] hlt 1fg / k|lti7f clws x'G5, To;sf] ck/fwdf pltg} clws b08
x'g'kb{5 ..%.. /fHosf] clwsf/L, wd{ / P]Zjo{nfO{ rfxg] /fhfn] anfTsf/ sfd ug]{ 8fFs"x¿nfO{ b08
lbgdf Ps If0f klg ljnDa ug'{x'Fb}g ..^..
;fxl;s k'?ifsf] nIf0f o:tf] x'G5—
h;n] b'i6 jrg af]Nb5, rf]/L ub{5, lagf ck/fwaf6 b08 lbg] eGbf klg ;fx; anfTsf/–
sfd ug]{ jfnf ctLj kfkL b'i6 xf] ..&.. h'g /fhf ;fx;df jt{dfg k'?ifnfO{ b08 glbP/ ;xg ub{5,
Tof] /fhf zL3| g} gfznfO{ k|fKt x'G5 / /fHodf å]if p7\b5 ..*.. g ldqtf, g k'isn wgsf] k|flKtn]
klg, /fhf ;a} k|f0fLx¿nfO{ b'Mv lbg] ;fxl;s dg'ionfO{ aGwg–5]bg u/] lagf slxNo} g5f]8\g' ..(..
rfx] u'? xf];\, rfx] k'qflb afns xf];\, rfx] lktf cflb j[4 xf];\, rfx] a|fXd0f / rfx] w]/} zf:qx¿sf]
>f]tf lsg gxf];\Ù h;n] wd{nfO{ 5f]8]/ cwd{nfO{ jt{dfg lagf ck/fw csf{nfO{ dfg]{jfnf, o:tfnfO{
lagf ljrf/ dfl/xfNg'kb{5 / df/]kl5 dfq} ljrf/ ug'{kb{5 ..!).. b'i6 k'?ifx¿nfO{ dfbf{df xGtfnfO{
kfk x'Fb}gÙ rfx] k|l;4 df/f];\ rfx] ck|l;4, lsgeg] qmf]wLnfO{ qmf]wn] g} dfg'{kb{5 cyf{t\ qmf]w;Fu
qmf]wsf] g} n8fO{+ x'G5 ..!!.. h'g /fhfsf] /fHodf g rf]/, g k/:qLufdL, g b'i6 jrg af]Ng]jfnf, g
;fxl;s 8fFs" / gb08£g cyf{t\ /fhfsf] cf1fnfO{ eË ug]{jfnf x'Fb}g, Tof] /fhf ctLj >]i7 xf] ..!@..
eQf{/+ n‹o]Bf :qL :j1fltu'0fblk{tf . tf+ ZjleM vfbo]b|fhf ;+:yfg] ax';+l:yt] ..!..
k'df+;+ bfxo]Tkfk+ zog] tKt cfo;] . cEofbWo'Zr sfi7flg tq bXo]t kfks[t\ ..@..
bL3f{Wjlg oyfb]z+ oyfsfn+ t/f] ej]t\ . gbLtL/]if' tlåBft\ ;d'b|] gfl:t nIf0fd\ ..#..
cxGoxGoj]If]t sdf{GtfGjfxgflg r . cfoJoof} r lgotfjfs/fGsf]ifd]j r ..$..
Pj+ ;jf{lgdfg\ /fhf Jojxf/fG;dfkog\ . Jokf]Xo lslNjif+ ;j{+ k|fKgf]lt k/df+ ultd\ ..%..
—dg':d[lt -cWofo *÷Znf]s #&!–#&@, $)^, $!(–$@)_ ..
h'g :qL cfˆgf] hflt u'0fsf] 3d08n] kltnfO{ 5f]8]/ Jolerf/ ub{5], To;nfO{ y'k|} :qL /
k'?ifx¿sf] ;fd'Ì] tflnd k|fKt s's'/x¿af6 6f]sfP/ dfg'{ ..!.. To;/L g} cfˆgL :qLnfO{ 5f]8]/ k/:qL
jf j]Zofudg ub{5 eg], To; kfkLnfO{ kmnfdsf] kn+unfO{ clUgdf ttfP/ /ftf] agfpFb} To;dfly
;'tfP/ ;a}sf] ;fd'Ì] e:d ul/lbg' ..@..
k|Zg— olb /fhf jf /fgL cyjf GofofwLz jf p;sL :qLn] Jolerf/flb s'sd{ u/] eg] t
ltgnfO{ s;n] b08 lbg] t <
pQ/— ;ef, cyf{t\ ltgnfO{ k|hfk'?ifx¿sf] eGbf klg clws b08 ldNg'kb{5 .
k|Zg— /fhflbn] ltgLx¿af6 b08 lsg u|x0f ug]{ <
pQ/— /fhf klg Pp6f k'0ofTdf efUozfnL dg'io xf] . ha p;nfO{ b08 glbg] / p;n] b08
u|x0f gu/] t c¿ dfG5]n] lsg dfÌ] < / ha ;a} k|hf / k|wfg /fHoflwsf/L / ;ef wfld{stfn] b08
lbg rfxG5g\ eg] t PSnf] /fhfn] s] ug{ ;Sb5 / < olb o:tf] Joj:yf ePg eg] t /fhf k|wfg /
;a} ;dy{ k'?if cGofodf 8'a]/ Gofowd{nfO{ 8'afpFb} ;a} k|hfsf] gfz ub{5 / cfk"m klg gi6 x'g
hfG5 cyf{t\ Znf]ssf] cy{nfO{ :d/0f u/ ls Gofoo'Qm b08sf] g} gfd /fhf / wd{ xf], h;n] o;sf]
nf]k ub{5, Tof] eGbf gLr c¿ sf] x'g ;Sb5 / <
k|Zg— o:tf] s8f b08 x'g' plrt ePg, lsgeg] dg'ion] s'g} cËnfO{ agfpg jf lhnfpg
;Sb}g, To;}n] o:tf] b08 lbg'x'Fb}g .
pQ/— h;n] o;nfO{ s8f b08 dfGb5g\, ltgLx¿n] /fhgLltnfO{ a'‰b}gg\, lsgeg] Ps
k'?ifnfO{ o; k|sf/sf] b08 ldNgfn] ;a} hgf g/fd|f] sfd ug{b]lv kl5 x6\g]5g\, 3l6of sfd ug]{
5}gg\ . g/fd|f] sfdnfO{ 5f]8]/ wd{dfu{df l:yt /xg]5g\ . o;af6 ;fFRrf] s'/f s] eg] Pp6f tf]/Lsf]
u]8fhlQ klg of] b08 ;a}sf] efudf kg]{5}g / olb ;'ud b08 lbOof] eg] t b'i6 sfd a9]/ hfg]5 .
h;nfO{ ltdLn] ;'ud b08 eGb5f}, Tof] s/f]8f}+ u'0ff clws x'gfn] s/f]8f}+ u'0ff sl7g x'G5, lsgeg]
ha w]/} dfG5]n] b'i6 sd{ ug]{5g\ ta yf]/}–yf]/} b08 klg lbg'kb{5 . cyf{t\ h:t} Pp6fnfO{ dge/L
b08 eof] eg] csf]{nfO{ kfpe/L t kfpe/L eGbf clws, Ps dg b08 x'G5 eg] t k|To]s dg'iosf]
efudf cfwfkfp aL;;]/ b08 k¥of], ;'ud b08nfO{ b'i6x¿n] s] ;DemG5g\ < h;/L Pp6fnfO{ Ps
dg !))) / xhf/ dg'ionfO{ kfp–kfp b08 eof] eg] t 5M ;jf 5M dg'io hfltdf b08 x'gfn]
clws / oxL s8f tyf of] Ps dg b08 Go"g / ;'ud x'G5 .
h'g nfdf] dfu{df ;d'b|sf] vf8Lx¿ jf gbL tyf 7"nf gbdf hlt nfdf] b]z kb{5, Tolt …s/Ú
:yfkg ug]{ / dxf;d'b|df lglZrt …s/Ú :yfkg ug{ ;lsÌ lsGt' h:tf] cg's"n b]lvG5 ls h;af6
/fhf / 7"nf–7"nf 8'FufnfO{ rnfpgdf b'O6} nfeo'Qm xf]pmg\, To:tf] Joj:yf ug'{ . k/Gt' of] Vofn
/fVg'kb{5 ls hf] o:tf] eGb5g\ ls k|yd hxfh rNb}gy], ltgLx¿ e'm6f x'g\ / b]z–b]zfGt/, åLk–
åLkfGt/df 8'Fufaf6 ofqf ug]{ cfˆgf k|hf:y k'?ifx¿sf] ;j{q /Iff u/]/ ltgLx¿nfO{ s'g} k|sf/sf]
b'Mv x'g gkfcf];\ o:tf] Joj:yf ug]{ ..#.. /fhfn] -k|ltlbgsf sd{x¿sf] ;dflKtsf], xfQL–3f]8f cflb
jfxgx¿sf], lgot nfe / vr{sf]_ cfP/ /Tgflbsx¿sf] vfgL / sf]if -e08f/_ nfO{ x]g]{ u/f];\ ..$..
/fhfn] o; k|sf/sf ;a} Jojxf/x¿sf] oyfjt\ ;dflKt ub}{–ub}{ ;a} kfknfO{ 5f]8]/ k/dultsf]
df]If;'vnfO{ k|fKt ub{5 ..%..
k|Zg— ;+:s[t ljBfdf k"/f–k"/f /fhgLlt 5 ls cw"/f] <
pQ/— k"/f 5, lsgeg] e"uf]ndf h'g–h'g /fhgLlt rNof] / rNg]5 Tof] ;a} ;+:s[t ljBfaf6}
lnPsf x'g\, / h;sf] k|ToIf n]v 5}g, o;sf] nflu—
k|Tox+ nf]sb[i6}Zr zf:qb[i6}Zr x]t'leM .. —dg':d[lt -cWofo *÷Znf]s #_ ..
h'g–h'g lgod /fhf / k|hfx¿sf] nflu ;'vsf/s / wd{o'Qm b]lvG5 tL–tL lgodx¿nfO{ k"0f{
ljåfg\x¿sf] /fh;efdf k|of]udf Nofpgsf] nflu agfpg' . k/Gt' o;dfly lgTo Wofg /xf];\ ls
hxfF;Dd aÌ ;Sb5, ToxfF;Dd afNoj:yfdf ljjfx ug{ / x'g glbg' . o'jfj:yfdf klg lagf
k|;Ìtfn] gug',{ gu/fpg' / ug{ glbg' . a|Xdro{sf] oyfjt\ ;]jg ug'{–u/fpg' . Jolerf/ /
ax'ljjfxnfO{ aGw u/f];\ ls h;af6 z/L/ / cfTdfdf k"0f{ an ;bf /xf];\ . lsgeg] h;n] s]jn
cfTdfsf] an cyf{t\ ljBf 1fg a9fpFb} hfG5 / z/L/sf] an a9fPg eg] t Ps anjfg\ z/L/af6
;os8f}+ ljåfg\x¿nfO{ lhTg;Sb5 . k]ml/ olb z/L/sf] dfq} an a9fOof], cfTdfsf] xf]Og, ta klg
/fHo k'?if / kfngsf] pQd Joj:yf lagf ljBfn] slxNo} klg x'g ;Sb}g . lagf Joj:yfaf6 Ps–
cfk;df g} k'm6 k/]/ lj/f]w / n8fO{+ u/]/ e}m–emu8fn] gi6–e|i6 x'g hfG5g\ . To;}n] z/L/ /
cfTdfsf] annfO{ ;bf a9fpFb} /fVg'kb{5 . h:t} an / a'l4sf] gfzs Jojxf/, Jolerf/ /
cltljifof;lQm x'G5, To:tf] c¿ s'g} 5}g . ljz]if u/]/ Iflqox¿ b[9fË / ano'Qm x'g'kb{5 . lsgeg]
ha ltgLx¿ g} ljifof;Qm eP eg] t /fhwd{ g} gi6 x'g hfg]5 .
/ o;dfly Wofg /fVg'kb{5 ls …oyf /fhf tyf k|hfMÚ -rf0fSogLlt bk{0f !#÷*_ h:tf] /fhf
x'G5 To:t} k|hf x'G5g\ . To;}n] /fhf / /fhk'?ifx¿nfO{ of] plrt x'G5 ls slxNo} klg b'i6frf/
gu/f];\, lsGt' ;a} lbgx¿df wd{ Gofon] jQ]{/ ;a}sf] ;'wf/sf] nflu b[i6fGt agf];\ .
of] ;+If]kn] /fhwd{sf] oxfF j0f{g ul/of] . ljz]if j]b, dg':d[ltsf] ;Ktd, ci6d / gjd cWofo,
z'qmgLlt tyf ljb'/k|hfu/ / dxfef/t zflGtkj{sf] /fhwd{ / cfk4d{ cflb k':tsx¿df cWoog u/]/
k"0f{ /fhgLltnfO{ wf/0f ub}{ df08lns cyjf ;fj{ef}d rqmjtL{ /fHo u/f];\ / oxL ;Demf];\ ls—
…vy< à/jap?te> à/ja=A?-Um/0Ú —of] oh'j]{b -cWofo !*÷dGq @(_ sf] jrg xf] ..
xfdL …k|hfkltÚ cyf{t\ k/d]Zj/sf k|hf / k/dfTdf xfd|f /fhf clg xfdL p;sf lsÍ/ e[Tojt\
xf}+ . p;n] s[kf u/]/ cfˆgf] ;[li6df xfdLnfO{ /fHoflwsf/L agfcf];\ / xfd|f] xftaf6 cfˆgf] ;To
Gofosf] k|j[lQ u/fcf];\ .
ca o; eGbf cufl8 O{Zj/ / j]bsf] ljifodf n]lvg] 5 .
Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]
;'efifflje"lift] /fhwd{ljifo]
ifi7M ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..^..

-&_ ;ftf}+ ;d'Nnf;
O{Zj/ Pj+ j]b ljifodf lj:t[t JofVof -&=!_
\/cae A/]re? pr/me Vyae?m/n! yiS?mNde/va Aix/ ivñe? in;e/du> ,

yStÚ ved/ ikm&/ca k?ir:yit/ c #ÄiÖ/duSt #/me sma?ste .1.


—CUj]b -d08n !÷;"Qm !^$÷dGq #(_ ..
$/za va/Sy/im/d‡ sv/<R yiTkÂ/ jg?Tya/Ãg?t!,

ten? Ty/Kten? -uÃIwa/ ma g&?x/> kSy? iSv/Ïn?m!.2. —oh'j{]b -cWofo $)÷dGq !_ ..


A/hM-?uv</ vsu?n> pU/VyRSpit?r/h< xna?in/ s< j?yaim/ zñ?t> ,

ma< h?vNte ip/tr</ n j/Ntvae/=h< da/zu;/e iv -jaim/ -aej?nm! .3.


—CUj]b -d08n !)÷;"Qm $*÷dGq !_ ..
A/himNÔae/ n pra? ijGy/ #Ïn</ n m&/Tyve=v?tSwe/ kda? c/n ,

saem/imNma? su/NvNtae? yacta/ vsu/ n me? pUrv> s/Oye ir?;awn .4.


—CUj]b -d08n !)÷;"Qm $*÷dGq %_ ..
A/h< d<a? g&[/te pUVyR</ vSv/h< äü? k&[v</ mý</ vxRnm! ,

A/h< -u?v</ yj?manSy caeid/ta=y?Jvn> sai]/ ivñ?iSmN-re .5.


—CUj]b -d08n !)÷;"Qm $(÷dGq !_ ..
-Crf] cIf/] _ o; dGqsf] cy{ a|Xdrof{>dsf] lzIff -k[i7 #(_ df n]lv;lsPsf] 5 . cyf{t\ hf]
)

;a} lbJo u'0f–sd{–:jefj–ljBfo'Qm / h;df k[YjL ;"of{lb nf]s l:yt 5g\ / hf] cfsfzs} ;dfg
Jofks, ;a} b]jx¿sf klg b]j k/d]Zj/ xf]Ù To;nfO{ hf] dg'ion] hfGb}gg\, dfGb}gg\ / p;sf] Wofg
ub}{gg\ eg], tL gfl:ts / b'MvL x'G5g\ . To;}n] p;} k/d]Zj/nfO{ hfg]/ ;a} dg'io ;'vL x'G5g\ ..!..
O{Zj/sf] ljifodf k|Zgf]Q/x¿ -&=@_
k|Zg— j]bdf O{Zj/ cg]s 5g\, o; s'/fnfO{ ltdLn] dfGb5f} ls dfGb}gf} <
pQ/— dfGb}gf}+, lsgeg] rf/} j]bx¿df o:tf] sxL+ klg n]lvPsf] 5}g h;af6 O{Zj/ cg]s l;4
x'G5 . lsGt' of] t n]lvPsf] 5 ls O{Zj/ Ps 5 .
k|Zg— j]bdf h'g cg]s b]jtf n]lvPsf] 5, To;sf] s] clek|fo xf] <
pQ/— …b]jtfÚ lbJo u'0fx¿n] o'Qm x'gfsf] sf/0fn] elgPsf] xf], h:t} ls k[YjL, k/Gt' sxL+ klg
o;nfO{ O{Zj/ jf pkf;gLo dflgPsf] 5}g . x]/ Û o;} dGqdf ls …h;df ;a} b]jtf l:yt 5g\, Tof]
hfÌ / pkf;gf ug{ of]Uo O{Zj/ xf] .Ú of] ltgLx¿sf] e'n xf] h'g b]jtf zAbn] O{Zj/sf] u|x0f
ub{5g\ . k/d]Zj/ b]jx¿sf klg b]j x'gfn] …dxfb]jÚ o;}n] elgG5 ls jxL ;a} hut\sf] pTklQ–
l:ylt–k|nostf{, GofofwLz, clwi7tf xf] . …ÇyiSÇ<ziTÇ<zta0Ú [t'ngf—oh'j]{b -cWofo !$÷dGq #!_]
OToflb j]bdf k|df0f 5, o;sf] JofVof -ztky sf+=!$÷k|kf=%÷a|f=&÷s+=$_ df ul/Psf] 5 ls t]QL;
b]j cyf{t\ k[YjL, hn, clUg, jfo', cfsfz, rGb|df, ;"o{ / gIfq ;a} ;[li6sf] lgjf;:yfg x'gfn] cf7
…j;Ú' . k|f0f, ckfg, Jofg, pbfg, ;dfg, gfu, s"Dd{, s[sn, b]jbQ, wg~ho / hLjfTdf oL P3f/ …?b|Ú
o; sf/0fn] elgG5 ls ha z/L/nfO{ 5f]8\b5f}+ ta /f]bg u/fpg]jfnf x'G5g\ . ;+jT;/sf afx| dlxgf
afx| …cflbToÚ o; sf/0fn] x'g\ ls oL ;a}n] cfo'nfO{ lnP/ hfG5g\ . lah'nLsf] gfd …OGb|Ú o; x]t'n]
xf] ls k/d P]Zjo{sf] x]t' x'gfn] xf] . o1nfO{ …k|hfkltÚ eÌfsf] sf/0f of] xf] ls h;af6 jfo', j[li6,
hn, cf}iflwsf] z'l4, ljåfg\x¿sf] ;Tsf/ / gfgf k|sf/sf] lzNkljBfaf6 k|hfsf] kfng x'G5 . oL
t]QL; k"jf]{Qm u'0fx¿sf] of]un] …b]jÚ elgG5 . logsf :jfdL / ;a} eGbf 7"nf x'gfn] k/dfTdf rf}+tL;f}+
pkf:ob]j ztkysf] rf}wf}+ sf08df :ki6;Fu n]lvPsf] 5 . o;} k|sf/n] cGoq klg n]lvPsf] 5 . olb
ltgLx¿n] oL zf:qnfO{ x]/]sf cyjf cWoog u/]sf x'Gy] eg] t j]bx¿df cg]s O{Zj/ dfÌ]¿k
e|dhfndf lu/]/ e'm§f] lsg af]Nby] < ..!..
x] dg'iox¿ xf] Û h]–hlt o; ;+;f/df hut\ 5, To; ;a}df lgoGtf JofKt eP/ /x]sf] 5,
To;}nfO{ O{Zj/ hfg, p;;Fu 8/fpFb} t}+n] cGofoaf6 s;}sf] wgsf] cfsf+Iff gug"{ . To:tf] cGofosf]
Tofu / Gofofr/0f¿k wd{af6 cfˆgf] cfTdfn] cfgGbnfO{ ef]u ..@..
O{Zj/n] ;a}nfO{ pkb]z ub{5 ls— x] dg'iox¿ xf] Û d O{Zj/ ;a}sf] k"j{ ljBdfg, ;a}
hut\sf] klt x"F . d ;gftg huTsf/0f / ;a} wgnfO{ ljho ug]{jfnf / bftf x"FÙ dnfO{ g} ;a} hLj
h;/L lktfnfO{ ;Gtfgn] k'sfb{5g\ To;/L g} k'sf/ . d ;a}nfO{ ;'v lbg hut\sf] nflu gfgf k|sf/sf]
ef]hgx¿sf] ljefu kfngsf] nflu ub{5' ..#..
d k/d}Zjøo{jfg\ ;"o{s} ;dfg ;a} hut\sf] k|sfzs x"F . slxNo} k/fhonfO{ k|fKt x'Ì / g
slxNo} d[To'nfO{ k|fKt ub{5', d g} hut\¿k wgsf] lgdf{tf x"F, ;a} hut\sf] pTklQ u/fpg]jfnf dnfO{
g} hfgÙ x] hLjx¿ xf] Û P]Zjøo{ k|flKtsf] oTg ub}{ ltdLx¿n] lj1fgflb wgnfO{ d;Fu dfu / ltdLx¿
d]/f] ldqtfb]lv cnu gx'g" ..$..
x] dg'iox¿ xf] Û d}n] ;Toefif0f¿k :t'lt ug]{ dg'iosf] nflu ;gftg 1fgflb wg lbG5' . d
a|Xd cyf{t\ j]bsf] k|sfzs / dnfO{ h;n] j]b oyfjt\ eGb5, To;b]lv ;a}sf] 1fgnfO{ d}n] a9fpF5'Ù
d ;Tk'?ifsf] k|]/s, o1 ug]{x¿sf nflu kmnbftf / o; ljZjdf h]–hlt 5, tL ;a} sføo{nfO{ agfpg]
/ wf/0f ug]{jfnf x"F, To;}n] ltdLx¿n] dnfO{ 5f]8]/ s'g} bf];|fnfO{ d]/f] :yfgdf gk"Hg", gdfÌ" /
ghfÌ" ..%..
ih/r/{y/g/-R> sm?vÄR/ta¢e? -U/tSy? ja/t> pit/rek?=AasIt! ,

s da?xar p&iw/vI< *amu/tema< kSmE? de/vay? h/iv;a? ivxem .6.


—oh'j]{b -cWofo !#÷dGq $_ ..
x] dg'iox¿ xf] Û hf] ;[li6sf] k"j{ ;a} ;"of{lb t]hjfnf nf]sx¿sf] pTklQ–:yfg, cfwf/ / h]–
hlt pTkÌ ePsf] lyof], 5 / x'g]5, To;sf] :jfdL lyof], 5 / x'g]5Ù p;}n] k[YjLb]lv lnP/ ;"o{nf]s–
køo{Gt ;[li6nfO{ agfP/ wf/0f ul//x]sf] 5 . p;} ;'v:j¿k k/dfTdfsf] g} elQm h;/L xfdLn] ub{5f}+,
To;/L g} ltdLx¿n] klg ug]{ u/ ..^..
k|Zg— ltdL O{Zj/–O{Zj/ eGb5f}, To;sf] l;l4 s'g k|sf/af6 ub{5f} <
pQ/— ;a} k|ToIfflb k|df0fx¿af6 .
k|Zg— O{Zj/df k|ToIf k|df0f slxNo} klg 36\g ;Sb}g .
pQ/— OlGb|ofy{;lÌsiff]{TkÌ+ 1fgdJokb]ZodJolerfl/ Joj;fofTds+ k|ToIfd\ ..
—uf}tds[t Gofobz{g -cWofof !÷cflÂs !÷;"q $_ ..
h'g >f]q, Tjrf, rIf', lhÃf, 3|f0f / dgsf]Ù zAb, :kz{, ¿k, /;, uGw, ;'v–b'Mv, ;Tof;To
ljifox¿sf] ;fydf ;DaGw x'gfn] 1fg pTkÌ x'G5, To;}nfO{ …k|ToIfÚ eGb5g\, k/Gt' Tof] lge|{d xf];\ .
ca ljrf/ ug'{kb{5 ls OlGb|ox¿ / dgaf6 u'0fx¿sf] k|ToIf x'G5 u'0fLsf] xf]Og . h;/L rf/} Tjrf
cflb OlGb|ox¿af6 :kz{, ¿k, /; / uGwsf] 1fg x'gfn] u'0fL hf] k[YjL p;sf] cfTdfo'Qm dgaf6
k|ToIf ul/G5, To;/L g} o; k|ToIf ;[li6df /rgf ljz]if cflb 1fgflb u'0fx¿sf] k|ToIf x'gfn]
k/d]Zj/sf] klg k|ToIf x'G5 . k]ml/ ha cfTdf dg / dg OlGb|ox¿nfO{ s'g} ljifodf nufpFbf jf rf]/L
cflb g/fd|f] jf k/f]ksf/ cflb /fd|f s'/f ubf{df h'g If0fdf cf/De ub{5, To; ;do hLjsf] OR5f–
1fgflb, p;} OlR5t ljifodfly e'mSb5 . To;} If0fdf cfTdfsf] leqaf6 g/fd|f] sfd ug{df eo, zÍf
/ nHhf tyf /fd|f] sfd ug{df ceo, lgMzÍtf / cfgGbf]T;fx p7\b5 . Tof] hLjfTdfsf] tk{mlt/af6
xf]Og lsGt' k/dfTdfsf] tk{mlt/af6 ePsf] xf] . k]ml/ ha hLjfTdf z'4 eP/ z'4fGtMs/0fn] o'Qm of]uL
;dflw:y eP/ cfTdf / k/dfTdfsf] ljrf/ ug{df tTk/ /xG5, To;nfO{ Tolt j]n} b'O6} k|ToIf
x'G5g\ . ha k/d]Zj/sf] k|ToIf x'G5 eg] t cg'dfgflbaf6 k/d]Zj/sf] 1fg x'gdf s] ;Gb]x 5 / <
lsgeg] sføo{nfO{ b]v]/ sf/0fsf], lgodnfO{ b]v]/ lgoGtfsf], ;[li6nfO{ b]v]/ ;|i6fsf] cg'dfg x'G5 .
k|Zg— O{Zj/ Jofks 5, jf s'g} b]z -:yfg_ ljz]ifdf /xG5 <
pQ/— Jofks 5 . lsgeg] olb Psb]zdf /xGYof] eg] t ;jf{Gtof{dL, ;j{1, ;j{lgoGtf,
;a}sf] ;|i6f, ;a}sf] wtf{ / k|nostf{ x'g ;Sb}g . ck|fKt b]zdf stf{sf] lqmofsf] x'g c;Dej x'G5 .
k|Zg— k/d]Zj/ bofn' / Gofosf/L 5, jf 5}g <
pQ/— 5 .
k|Zg— oL b'j} u'0f k/:k/ lj?4 5g\ . hxfF Gofo u/] t bof / bof u/] t Gofo 5'6\b5 .
lsgeg] …GofoÚ To;nfO{ eGb5g\ ls hf] stf{sf] sd{sf] cg';f/ g clws g Go"g ;'v–b'Mv k'¥ofpg', /
…bofÚ To;nfO{ eGb5g\ h'g ck/fwLnfO{ lagf b08 5f]l8lbg' .
pQ/— Gofo / bofsf] gfddfqdf g} e]b xf] . lsgeg] h'g Gofoaf6 k|of]hg l;4 x'G5, ToxL
bofaf6 l;4 x'G5 . b08 lbgfsf] k|of]hg of] xf] ls dg'io ck/fw ug{af6 aGw eP/ b'MvnfO{ k|f Kt
gxf];\ . To;}nfO{ bof elgG5 h;af6 k/fo b'Mvx¿ 5'6\b5g\, / h:tf] cy{ ltdLn] bof / Gofosf]
u¥of} Tof] 7Ls xf]Og, lsgeg] h;n] hlt g/fd|f] sfd u/]sf] 5, To;nfO{ Tolt g} To:t} b08
lbg'kb{5, o;}sf] gfd …GofoÚ xf] / olb ck/fwLnfO{ b08 lbOPg eg] t bofsf] gfz x'g hfG5 .
lsgeg] Ps ck/fwL 8fFs"nfO{ 5f]l8lbg' eg]sf] xHhf/f}+ wdf{Tdf k'?ifx¿nfO{ b'Mv lbg' xf] . ha
Pp6fnfO{ 5f]8\gfn] xhf/f}+ dg'ionfO{ b'Mv k|fKt x'G5 eg], Tof] bof s'g k|sf/n] x'g;Sb5 < …bofÚ
ToxL xf] ls To; 8fFs"nfO{ sf/fuf/df /fv]/ kfk ug{af6 arfpg', / To; 8fFs"nfO{ dfl/lbgfn] cGo
xhf/ dg'iodfly bof k|sflzt x'G5 .
k|Zg— To;f] eP bof / Gofo b'O{ zAb lsg eP < lsgeg] ha b'O6} zAbsf] cy{ Pp6} xf] eg]
t b'O6f zAb x'g' Joy{ 5, s'g} Ps zAb /xGYof] eg] t /fd|f] x'GYof] . To;}n] bof / Gofosf] Ps
k|of]hg xf]Og .
pQ/— s] Ps cy{sf] cg]s gfd / Ps gfdsf] cg]s cy{ x'Fb}gg\ <
k|Zg— x'G5g\ .
pQ/— k'gM ltdLnfO{ zÍf lsg eof] <
k|Zg— ;+;f/df ;'lgG5, To;}n] .
pQ/— ;+;f/df t ;fFrf] / e'm§f] b'O6} ;'Ì] ul/G5, To;nfO{ ljrf/n] lgZro ug'{ cfˆgf] sfd
xf] . O{Zj/sf] k"/} bof t of] xf] ls h;n] ;a} hLjx¿sf] k|of]hg l;4 ug{sf] nflu ;a} kbfy{ pTkÌ
u/]/ hut\df bfg lbO/fv]sf] 5 . o;b]lv leÌ 7"nf] bof bf];|f] s'grflx+ 5 / < Gofosf] kmn hut\df
;'v–b'Mvsf] Joj:yf clws–Go"gtfaf6 b]vfO/x]sf] 5 . oL b'O6fdf oltdfq} km/s 5 ls dgdf
;a}nfO{ ;'v u/fpg] / b'Mv 5'6fpg] OR5f / lqmof ug'{, Tof] …bofÚ / afXo r]i6f cyf{t\ aGwg–5]bgflb
oyfof]Uo b08 lbg'nfO{ Gofo elgG5 . b'O6}sf] Ps k|of]hg of] xf] ls ;a}nfO{ kfk / b'Mvx¿af6 k[ys\
u/fOlbg' .
k|Zg— O{Zj/ ;fsf/ xf] ls lg/fsf/ <
pQ/— lg/fsf/, lsgeg] olb ;fsf/ x'GYof] eg] t Jofks x'g ;Sb}g . ha Jofks x'Fb}g eg]
t ;j{1flb u'0f klg x'g ;Sb}g, lsgeg] kl/ldt j:t'df u'0f–sd{–:jefj klg kl/ldt /xG5g\ tyf
zLtf]i0f, If'wf, t[iff / /f]u, bf]if, 5]bg–e]bg cflbb]lv /lxt x'g ;Sb}g . o;af6 of] lglZrt x'G5 ls
O{Zj/ lg/fsf/ xf] . olb ;fsf/ x'GYof] eg] t To;sf] cfsf/ agfpg]jfnf cs}{ bf];|f] x'g'kb{5 .
lsgeg] hf] ;+of]uaf6 pTkÌ x'G5 To;nfO{ ;+o'Qm ug]{jfnf lg/fsf/ r]tg cjZo rflxG5 . olb
s;}n] eGb5 ls O{Zj/n] cfˆgf] z/L/ agfof] ta t oxL l;4 x'G5 ls z/L/ aÌ eGbf k"j { lg/fsf/
lyof] . o;}n] Tof] k/dfTdfn] g z/L/ wf/0f ub{5, lg/fsf/ eP/ ;a} hut\nfO{ ;"Id cfsf/af6
:y"nfsf/ agfpF5 .
k|Zg— O{Zj/ ;j{zlQmdfg\ xf] ls xf]Og <
pQ/— xf], k/Gt' …;j{zlQmdfg\Ú zAbsf] oltdfq} cy{ xf] ls O{Zj/n] cfˆgf] kfng cflb sfd
ug{df s'g} bf];|fsf] ;fdYo{sf] ;xfotf lng kb}{g lsGt' :j;fdYo{af6 g} ;a} cfˆgf] sfd k"/f ub{5 .
k|Zg— xfdLn] o:tf] hfGb5f}+ ls O{Zj/n] h] rfxG5 ToxL ub{5 .
pQ/— p;n] s] / s:tf] rfxG5 < olb ltdLn] eGb5f} ls ;a} s'/f rfxG5 / ug{;Sb5 t
xfdLn] ltdL;Fu ;f]W5f}+ ls k/d]Zj/ cfk"mnfO{ dfg{, cg]s O{Zj/ agfpg, :jo+ cljåfg\, rf]/L, kfk
u/]/ b'MvL klg x'g ;Sb5 < h;/L oL sfdx¿ O{Zj/sf] u'0f–sd{–:jefjb]lv lj?4 5g\ tfklg ltd|f]
egfO cg';f/ æp;n] ;a} s'/f] ug{ ;Sb5Æ of] slxNo} klg 36\g ;Sb}g . To;}n] ;j{zlQmdfg\ zAbsf]
cy{ h'g xfdLn] eg]sf 5f}+, ToxL 7Ls xf] .
k|Zg— k/d]Zj/ ;flb xf] ls cgflb <
pQ/— cgflb . cyf{t\ h;sf] cflb s'g} sf/0f jf ;do gxf];\, To;nfO{ …cgflbÚ eGb5g\,
OToflb ;a} cy{ k|yd ;d'Nnf;df ul/Psf] 5, ToxfF -k[i7 !# df_ x]g'{xf];\ .
k|Zg– k/d]Zj/n] s] rfxG5 <
pQ/— ;a}sf] enfO / ;a}sf] nflu ;'vsf] OR5f ub{5, k/Gt' :jtGqtfsf] ;fy . s;}nfO{
lagf kfk gu/L k/fwLg ub}{g .
O{Zj/sf] :t'lt, k|fy{gf / pkf;gf -&=#_
k|Zg— k/d]Zj/sf] :t'lt, k|fy{gf / pkf;gf ug'{kb{5 ls kb}{g <
pQ/— ug'{kb{5 .
k|Zg— s] :t'lt cflb ugf{n] O{Zj/n] cfˆgf] lgodnfO{ 5f]8]/ :t'lt, k|fy{gf ug]{x¿nfO{ kfkb]lv
5'6fOlbG5 <
pQ/— xf]Og .
k|Zg— To;f] eP :t'lt, k|fy{gf lsg ug]{ <
pQ/— To;nfO{ ug'{sf] kmn cGo g} 5 .
k|Zg— s] xf] <
pQ/— :t'ltn] O{Zj/df k|Llt, p;sf] u'0f–sd{–:jefjn] cfˆgf] u'0f–sd{–:jefjnfO{ ;'wfg'{Ù
k|fy{gfaf6 lg/ledfgtf, pT;fx / ;xfotf ldNg'Ù pkf;gfn] k/a|Xd;Fu d]n / To;sf] ;fIffTsf/
x'g' .
k|Zg— oL s'/fnfO{ cem :ki6 u/]/ a'emfpm .
pQ/— h:t}—
s pYRa?gaCDu/³m?ka/ym?ì/[m?Snaiv/r‡ zu/Ïmpa?pivÏm!,

k/ivMRa?nI/;I p?ir/-U> Sv?y/M-UyRa?watWy/tae=wa/Rn! Vy/dxaCDañ/tI_y/> sma?_y>.


—oh'j]{b -cWofo $)÷dGq *_ ..
O{Zj/sf] :t'lt— Tof] k/dfTdf ;a}df Jofks, zL3|sf/L / cgGt anjfg\ hf] z'4, ;j{1, ;a}sf]
cGtof{dL, ;jf]{kl/ lj/fhdfg, ;gftg, :jo+l;4, k/d]Zj/ cfˆgf] hLj¿k ;gftg cgflb k|hfnfO{
cfˆgf] ;gftg ljBfn] oyfjt\ cy{x¿sf] af]w j]båf/f u/fpFb5, of] …;u'0f–:t'ltÚ cyf{t\ h'g–h'g
u'0fn] ;lxt k/d]Zj/sf] :t'lt ug'{ Tof] ;u'0f, / csfo cyf{t\ p;n] slxNo} klg z/L/ wf/0f jf hGd
ln+b}g, h;df l5b| x'Fb}g / h'g gf8L cflb aGwgdf cfpFb}g, / slxNo} kfkfr/0f ub}{g, h;df Sn]z,
b'Mv, c1fg slxNo} x'Fb}g, OToflb h'g–h'g /fu å]ifflb u'0fx¿b]lv k[ys\ dfg]/ k/d]Zj/sf] :t'lt ug'{
xf], o;nfO{ …lgu'{0f–:t'ltÚ elgG5 . o;sf] kmn of] xf] ls h:tf] k/d]Zj/sf] u'0f 5g\ To:t} g} u'0f–
sd{–:jefj cfˆgf] klg ug'{ . h;/L pm Gofofsf/L 5 To;/L g} cfk"m klg Gofofsf/L x'g' . / h;n]
s]jn efF8s} ;dfg k/d]Zj/sf] u'0fsLt{g ub}{ hfG5 t/ cfˆgf] rl/qnfO{ ;'wfb}{g, To;n] :t'lt ug'{
Joy{ 5 .
k|fy{gf—
ya< me/xa< de?vg/[a> ip/tr?íae/pas?te , tya/ mam/* me/xya=Gne? me/xaiv?n< kué/ Svaha? .1.
—oh'j]{b -cWofo #@÷dGq !$_ ..
tejae?=is/ tejae/ miy? xeih vI/YyRmis vI/YyR< miy? xeih/ , bl?mis/ bl</ miy? xe/ih ,

Aaejae/=Syaejae/ miy? xeih , m/Nyur?is m/Nyu< miy? xeih shae?=is/ shae/ miy? xeih .2.
—oh'j]{b -cWofo !(÷dGq (_ ..
yJja¢?tae dU/rmu/dEit/ dEv</ tdu? su/PtSy/ twE/vEit? ,

dU/r¼
/ /m< Jyaeit?;a</ Jyaeit/rek</ tNme/ mn?> iz/vs?»LpmStu .3.

yen/ kmRa?{y/psae? mnI/i;[ae? y/}e k&{viNt? iv/dwe?;u xIra?> ,

yd?pU/vR< y/]m/Nt> à/jana</ tNme mn?> iz/vs?»LpmStu .4.


yTà/}an?mu/t cetae/ x&it?í/ yJJyaeit?r/Ntr/m&T<a? à/jasu? ,

ySma/Ú=\/te ik< c/n kMRa? i³/yt/e tNme/ mn?> iz/vs?»LpmStu .5.

yne/d< -U/t< -uv?n< -iv/:yTpir?g&hItm/m&te?n/ sVRa?m! ,

yen? y/}Sta/yte? s/Pt hae?ta/ tNm/e mn?> iz/vs?»LpmStu .6.

yiSm/Ú&c/> sam/ yj?U‡i;/ yiSm/Nàit?i:Qta rwna/-aiv?va/ra> ,

yiSM~a?ií/ćsvR/maeT<a? à/jana/< tNme/ mn?> iz/vs?»LpmStu .7.

su/;a/r/iwrña?inv/ yNm?nu/:ya/Ú?enI/yte/=-Iz?ui-vaR/ijn?=#v ,

ù/Tàit?:Q</ yd?ij/r< jiv?:Q</ tNme/ mn?> iz/vs?»LpmStu .8.


—oh'j]{b -cWofo #$÷dGq !–^_ ..
x] …cUg]Ú cyf{t\ :jk|sfz:j¿k k/d]Zj/ Û tkfOFsf] :js[kfn] h'g a'l4sf] pkf;gf ljåfg\, 1fgL
/ of]uLx¿ ub{5g\ To;} a'l4n] o'Qm xfdLnfO{ o;} jt{dfg ;dodf klg a'l4dfg\ agfpg'xf];\ ..!.. tkfO{+
k|sfz:j¿k x'g'x'G5, s[kf u/]/ ddf klg k|sfz :yfkg ul/lbg'xf];\ . tkfO{+ cgGt k/fqmdo'Qm
x'g'x'G5, ddf s[kf–s6fIfn] k"0f{ k/fqmnfO{ wf/0f u/fOlbg'xf];\ . tkfO{+ cgGt ano'Qm x'g'x'G5, To;}n]
ddf klg an wf/0f u/fOlbg'xf];\ . tkfO{+ cgGt ;fdYo{o'Qm x'g'x'G5, dnfO{ klg ;fdYo{ lbg'xf];\ .
tkfO{+ b'i6 sfd / b'i6x¿dfly qmf]wsf/L x'g'x'G5, dnfO{ klg To:t} u/fOlbg'xf];\ . tkfO{+ lgGbf, :t'lt
/ :jck/fwLx¿nfO{ ;xg ug'{x'G5, s[kf u/]/ dnfO{ klg To:t} agfOlbg'xf];\ ..@.. x] boflgw] Û tkfO{+sf]
s[kfn]— …hf] d]/f] dg hfu]sf] cj:yfdf b"/–b"/;Dd hfG5, lbJou'0fo'Qm /xG5, / k]ml/ ToxL ;'t]sf]
cj:yfdf d]/f] dg ;'if'lKtnfO{ k|fKt x'G5 jf :jKgdf b"/–b"/ uPs} ;dfgn] Jojxf/ ub{5, ;a}
k|sfzsx¿sf klg k|sfzs, Ps of]Ú d]/f] dg …lzj;ÍNkÚ cyf{t\ cfˆgf] / c¿ k|f0fLx¿sf] cy{
sNof0fsf] ;ÍNk ug]{ agf];\ . s;}sf] xflg ug]{ oR5fo'Qm slxNo} klg gxf];\ ..#.. x] ;jf{Gtof{dL Û
h;af6 sd{ ug{sf] nflu w}o{o'Qm ljåfg\x¿ o1 / o'4flbdf sd{ ub{5g\Ù h'g ck"j{ ;fdYo{o'Qm,
k"hgLo / k|hfsf] leq /xg] ub{5, Tof] d]/f] dg wd{ ug]{ OR5fo'Qm eP/ cwd{nfO{ ;j{yf
5f]l8b]cf];\ ..$.. h'g pTs[i6 1fg / bf];|fnfO{ r]tfpg] lgZrofTdsj[lQ 5, / hf] k|hfx¿df leq
k|sfzo'Qm / gfz/lxt 5Ù h;sf] lagf s;}n] s]xL klg sd{ ug{ ;Sb}g, Tof] d]/f] dg z'e u'0fx¿sf]
OR5f u/]/ b'i6 u'0fx¿b]vL k[ys\ /xf];\ ..%.. x] hubLZj/ Û h;af6 ;a} of]uLx¿n] oL ;a} e"t,
eljiot\, jt{dfgsf] Jojxf/x¿nfO{ hfGb5g\, h'g gfz/lxt hLjfTdfnfO{ k/dfTdfsf] ;fydf ldnfP/
;a} k|sf/n] lqsfn1 u/fpFb5, h;df 1fg / lqmof 5Ù kfFr 1fg]lGb|o, a'l4 / cfTdfo'Qm /xG5, To;
of]u¿k o1 h;af6 a9\b5, Tof] d]/f] dg of]u–lj1fgo'Qm eP/ cljBflb Sn]zx¿b]lv k[ys\
/xf];\ ..^.. x] k/dljåg\ k/d]Zj/ Û tkfO{+sf] s[kfaf6 h'g d]/f] dgdf h;/L /ysf] dWo w'/f -cIf_ df
cf/f -dbfgL_ nfu]sf x'G5g\, To;/L g} CUj]b, oh'j]{b, ;fdj]b / cyj{j]b klg k|ltli7t x'G5g\Ù /
h;df ;j{1, ;j{Jofks, k|hfsf] ;fIfL lrQ r]tg ljlbt x'G5, Tof] d]/f] dg cljBfsf] cefj u/]/
ljBflk|o ;bf /xf];\ ..&.. x] ;j{lgoGtM O{Zj/ Û h'g d]/f] dg 8f]/Ln] 3f]8fsf] ;dfg cyjf 3f]8fx¿sf]
lgoGtf ;f/lys} t'No dg'iox¿nfO{ cToGt otf–ptf 8'nfpF5Ù h'g Åbodf k|ltli7t, ultdfg\ /
cToGt j]uzfnL 5, Tof] d]/f] dg ;a} OlGb|ox¿nfO{ cwdf{r/0fb]lv /f]s]/ wd{kydf ;bf rnfpg]
u/f];\, o:tf] s[kf ddfly ug'{xf];\ ..*..
AGne/ ny? su/pwa? ra/ye=A/Sman! ivña?in dev v/yuna?in iv/Öan!,

yu/yae/Xy›Sm¾u?hura/[menae/ -Uiy?óa< te/ nm?=%iKt< ivxem.—oh'j]{b -cWofo $)÷dGq !^_ ..


x] ;'vsf bftf, :jk|sfz:j¿k, ;a}nfO{ hfÌ] k/dfTdg\ Û tkfO{+n] xfdLnfO{ >]i7 dfu{af6
;Dk"0f{ k|1fgx¿nfO{ k|fKt u/fpg'xf];\Ù / h'g xfdLdf s'l6n kfkfr/0f¿k dfu{ 5g\, To;b]lv k[ys\
ul/lbg'xf];\ . To;}n] xfdLx¿ tkfO{+nfO{ gd|tfk"j{s y'k|} :t'ltx¿ ub{5f}+ ls tkfO{+n] xfdLnfO{ kljq
ug'{xf];\ . /—
ma nae? m/haNt?mut ma nae?=A-R/k< ma n/=%]?Ntm/ut ma n? %i]/tm! ,
ma nae? vxI> ip/tr</ maet ma/tr</ ma n?> ià/yaSt/Nva/e éÔ rIir;> .
—oh'j]{b -cWofo !^÷dGq !%_ ..
x] …?b|Ú Û b'i6x¿nfO{ kfksf] b'Mv¿k kmn lbP/ ?jfpg] k/d]Zj/ Û tkfO{+ xfd|f ;fgf–7"nf hg,
ue{, dftf, lktf / lk|o aGw'ju{ tyf z/L/x¿sf] xgg ug{sf] nflu k|]l/t gug'{xf]; \, o:tf] dfu{af6
xfdLnfO{ lx+8fpg'xf];\ ls h;df tkfO{+sf b08gLo gagf}+ .
c;tf] df ;b\ udo, td;f] df Hof]ltu{do, d[Tof]df{˜d[t+ udo]lt ..
—ztky a|fXd0f -!$÷#÷!÷#)_ sf] jrg xf] ..
x] k/du'/f] k/dfTdg\ Û tkfO{+n] xfdLnfO{ c;t\ dfu{b]lv k[ys\ u/]/ ;Gdfu{df k|fKt
u/fpg'xf];\ . cljBfGwsf/nfO{ 5'6fP/ ljBf¿k ;"o{nfO{ k|fKt u/fpg'xf];\, / d[To'/f]ub]lv k[ys\ u/]/
df]Ifsf] cfgGb¿k cd[tnfO{ k|fKt u/fpg'xf];\ . cyf{t\ h'g–h'g bf]if jf b'u'{0fb]lv k/d]Zj/ / cfk"mnfO{
klg k[ys\ dfg]/ k|fy{gf ul/G5, Tof] ljlw–lgif]wd'v x'gfn] ;u'0f–lgu'{0f k|fy{gf . hf] dg'ion] h'g
s'/fsf] k|fy{gf ub{5, To;nfO{ To:t} jt{dfg ug'{kb{5 cyf{t\ h;/L ;jf]{Qd a'l4sf] k|flKtsf] nflu
k/d]Zj/sf] k|fy{gf ug]{, To;sf] nflu hlt cfk"maf6 k|oTg x'g;Sb5, Tolt ug]{ . cyf{t\ cfˆgf]
k'?iffy{sf] pk/fGt k|fy{gf ug'{ of]Uo x'G5 . o:tf] k|fy{gf slxNo} klg ug{x'Fb}g ls h;nfO{ k/d]Zj/n]
:jLsf/ ub}{g h:t}— …x] k/d]Zj/ Û tkfO{+n] d]/f zq'x¿sf] gfz, dnfO{ ;a} eGbf 7"nf], d]/f] dfq}
k|lti7f / d]/f] cfwLg ;a} xf]pmg\Ú OToflb . lsgeg] ha b'O6} zq'n] Ps–csf{sf] gfzsf] nflu k|fygf
u/]df t s] k/d]Zj/n] b'O6}nfO{ gfz ul/lbg] t < olb s;}n] eGb5 ls h;sf] k|]d clws To;sf]
k|fy{gf ;kmn x'G5 ta xfdL eGb5f}+ ls h;sf] k|]d Go"g x'G5, To;sf zq'sf] klg gfz x'g'kb{5 .
o:tf] d"v{tfsf] k|fy{gf ubf{ub}{ s;}n] o;f] eg]/ klg k|fy{gf ug]{5g\ ls— æx] k/d]Zj/ Û tkfO{+n]
xfdLnfO{ vfgf ksfP/ Vjfpg'xf];\, 3/sf] a9f/a'9'/ / lnkkf]t ul/lbg'xf];\, n'uf wf]Olbg'xf];\ / v]tL–
kftL klg ul/lbg'xf];\ .Æ o; k|sf/n] hf] k/d]Zj/sf] e/f];fdf cN5L ag]/ a:b5g\, tL dxfd"v{ x'g\ .
lsgeg] hxfF k/d]Zj/sf] k'?iffy{ ug{sf] nflu cf1f 5, To;nfO{ hf] s;}n] tf]8\b5 eg], To;n] slxNo}
klg ;'v kfpFb}g . h;/L—
ku/vRÚe/veh kmRa?i[ ijjIiv/;eCD/t‡ sma?>, @/v< Tviy/ naNyw/etae/=iS/t/ n kMRa? ilPyte/ nre?.
—oh'j]{b -cWofo $)÷dGq @_ ..
k/d]Zj/n] cf1f lbG5 ls dg'io ;o jif{ køo{Gt cyf{t\ ha;Dd afFrf];\, ta;Dd sd{ ub}{
hLpg] OR5f u/f];\, slxNo} klg cN5L gagf];\ . x]/ Û ;[li6sf] aLrdf hlt k|f0fL jf ck|f0fL 5g\, tL
;a} cfˆgf–cfˆgf sd{ / oTg u/L g} /xG5g\ . h:t} lkkLlnsf -sldnf_ cflb ;bf k|oTg ul//fVb5g\,
k[YjL cflb ;bf 3'Db5g\ / j[If cflb ;bf a9\b}–36\b} /xG5g\, To;/L g} of] b[i6fGtnfO{ dg'ion] klg
u|x0f ug'{ of]Uo 5 . h;/L k'?iffy{ ul//fv]sf] k'?ifnfO{ c¿n] klg ;xfotf ub{5g\, To;/L g} wd{af6
k'?iffyL{sf] ;xfotf k/d]Zj/n] klg ub{5 . h;/L sfdsf] nfosnfO{ dfq} e[To -;]js_ /fVb5g\,
cGonfO{ xf]Og . x]g{sf] OR5f x'Fbfdf g]q ePsf]nfO{ g} b]vfOG5, cGwfnfO{ xf]Og . o;} k|sf/n]
k/d]Zj/ klg ;a}sf] pksf/ ug]{ k|fy{gfdf ;xfos x'G5, xflgsf/s sd{df xf]Og, hf] s;}n] …u'F8
dL7f]Ú 5 eGb5 eg], To;nfO{ u'F8 k|fKt jf :jfb k|fKt slxNo} klg x'Fb}g, / h;n] oTg ub{5, p;nfO{
zL3| jf ljnDan] u'F8 ldln g} xfNb5 .
ca t];|f] pkf;gf—
;dflwlgw"{tdn:o r]t;f] lgj]lzt:ofTdlg oT;'v+ ej]t\ .
g zSot] j0f{lot'+ lu/f tbf, :joGtbGtMs/0f]g u[Xot] ..
—of] d}qfo0fL pklgifb\ -$÷$÷(_ .. sf] jrg xf] ..
h'g k'?ifsf] ;dflwof]uaf6 cljBflb dn gi6 eP/ uPsf] 5, cfTd:y eP/ k/dfTdfdf lrQ
h;n] nufPsf] 5, To;nfO{ k/dfTdfsf] h'g of]usf] ;'v ldNb5Ù To;nfO{ jf0fLn] eg]/ ;ls+b}g ,
lsgeg] To; cfgGbnfO{ hLjfTdfn] cfˆgf] cGtMs/0faf6 u|x0f ub{5 . …pkf;gfÚ zAbsf] cy{ ;dLk
x'g' xf] . ci6fËof]uaf6 k/dfTdfsf] ;dLk:y x'g / To;nfO{ ;j{JofkL, ;jf{Gtof{dL¿kb]lv k|ToIf
ug{sf] nflu h'g–h'g sfd ug'kg]{ x'G5, Tof]–Tof] ;a} ug'{kb{5 cyf{t\—
tq—clx+;f;Tof˜:t]oa|Xdrof{˜kl/u|xf odfM .. —kft~hn of]uzf:q -;fwgkfb÷;"q #)_ ..
OToflb ;"q kft~hn–of]uzf:qsf x'g\— h;n] pkf;gfsf] cf/De ug{ rfxG5, To;sf] nflu
oxL cf/De xf] ls To;n] s;};Fu j}/ g/fvf];\, ;j{bf k|Llt u/f];\ . ;To af]nf];\, ldYof slxNo}
gaf]nf];\, rf]/L gu/f];\, ;To Jojxf/ u/f];\ . lht]lGb|o xf];\, nDk6 gxf];\ / lg/ledfgL xf];\, cledfg
slxNo} gu/f];\ . oL kfFr k|sf/sf …odÚ ldn]/ pkf;gfof]usf] k|yd cË x'G5 .
zf}r;Gtf]iftkM:jfWofo]Zj/k|l0fwfgflg lgodfM .. —of]u;"q -;fwgkfb÷;"q #@_ ..
/fu–å]if 5f]8]/ leqaf6, / hnflbn] aflx/af6 kljq /xf];\, wd{af6 k'?iffy{ ugf{n] nfedf g
k|;Ìtf / xflgdf g ck|;Ìtf u/f];\ . k|;Ì x'Fb} cfn:onfO{ 5f]8]/ ;bf k'?iffy{ ug]{ u/f];\ . ;bf
b'Mv–;'vx¿sf] ;xg / wd{sf] g} cg'i7fg u/f];\, cwd{sf] xf]Og . ;bf ;To–zf:qx¿nfO{ k9f];\–
k9fcf];\, ;Tk'?ifx¿sf] ;Ë u/f];\, / …cf]Íf/Ú sf] hk / cy{ ljrf/ ug]{ u/f];\ . cfˆgf] cfTdfnfO{
k/d]Zj/sf] cf1fg's"n ;dlk{t ul/b]cf];\ . oL kfFr k|sf/sf] …lgodx¿nfO{Ú ldnfP/ pkf;gfof]usf]
bf];|f] cË x'G5 . o; eGbf cufl8sf s'/fx¿sf af/]df 5M cË of]uzf:q jf CUj]bflbefioe"ldsfdf
x]g'{xf];\ .
ha pkf;gf ug{ rfxG5, ta PsfGt z'4 b]zdf -7fpFdf_ uP/, cf;g hdfP/, k|f0ffofd ub}{,
afXo ljifox¿b]lv OlGb|ox¿nfO{ /f]Sb}, dgnfO{ gfle, Åbo, s07, g]q, lzvf, kL7sf] dWo xf8df s'g}
:yfgdf l:y/ u/]/, cfˆgf] cfTdf / k/dfTdfsf] ljj]rg ub}{, k/dfTdfdf dUg x'g hfgfn] ;+odL
x'G5 . ha oL ;fwgx¿nfO{ ug]{5 ta To;sf] cfTdf / cGtMs/0f kljq eP/ ;Ton] e/k"/ x'g
hfG5 . lgTok|lt 1fg–lj1fgnfO{ a9fpFb} d'lQm;Dd k'UghfG5 . h;n] cf7 k|x/df Ps 38Ldfq klg
o; k|sf/n] Wofg ub{5, To;n] ;bf pÌltnfO{ k|fKt ub{5 . ToxfF ;j{1flb u'0fx¿sf] ;fy k/d]Zj/sf]
pkf;gf ug'{ …;u'0fÚ / å]if, ¿k, /;, uGw, :kzf{lb u'0fx¿b]lv k[ys\ dfg]/, clt;"Id cfTdfsf] leq–
aflx/ Jofks k/d]Zj/df b[9 l:yt x'g hfg' …lgu'{0ff]kf;gfÚ elgG5 .
o;sf] kmn— h;/L hf8f]n] s7fª\lu|Psf] k'?if cfuf]sf] glhs hfgfn] zLt lgj[Q x'ghfG5,
To;} u/L k/d]Zj/sf] ;dLk k|fKt x'gfn] ;a} bf]if, b'Mv 5'6]/ k/d]Zj/sf] u'0f–sd{–:jefjsf] ;b[z
hLjfTdfsf] u'0f–sd{–:jefj kljq x'g hfG5g\ . To;}n] k/d]Zj/sf] :t'lt, k|fy{gf / pkf;gf cjZo
ug'{kb{5 . To;}n] o;sf] kmn k[ys\ x'g]5, k/Gt' cfTdfsf] an olt a9\g]5 ls, To;n] kj{tsf] ;dfg
b'Mv k|fKt x'Fbf klg x8\a8fpg] 5}g / ;xg ug{ ;Sg]5 . s] of] ;fgf] s'/f] xf] t < / h;n] k/d]Zj/sf]
:t'lt, k|fy{gf / pkf;gf ub}{g, Tof] s[t£g / dxfd"v{ klg x'G5, lsgeg] h'g k/dfTdfn] o; hut\sf
;a} kbfy{ hLjx¿sf] ;'vsf] nflu lbO/fv]sf] 5, p;sf] u'0fnfO{ e'Ng hfg', O{Zj/nfO{ g} gdfÌ'
…s[t£gtfÚ / …d"v{tfÚ b]lv sd xf]Og .
O{Zj/sf 1fgsf k|sf/x¿ -&=$_
k|Zg— ha k/d]Zj/sf] >f]q, g]qflb OlGb|ox¿ 5}gg\ eg], k]ml/ p;n] OlGb|ox¿sf] sfd s;/L
ug{ ;Sb5 <
pQ/— ckfl0fkfbf] hjgf] u|xLtf kZoTorIf'M ; >[0ff]Tos0f{M .
; j]lQ ljZj+ g r t:ofl:t j]Qf tdfx'/u|Ø+ k'?if+ k'/f0fd\ ..
—of] Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo #÷dGq !(_ sf] jrg xf] ..
k/d]Zj/sf xft 5}gg\, k/Gt' cfˆgf] zlQm¿kL xftaf6 ;a}sf] /rgf, u|x0f ub{5Ù v'§f 5}gg\,
k/Gt' Jofks x'gfn] ;a} eGbf clws j]ujfg\ 5Ù cfFvf 5}gg\, k/Gt' ;a}nfO{ oyfjt\ b]Vb5Ù sfg
5}gg\, tyflk ;a}sf] s'/f ;'Gb5Ù cGtMs/0f 5}g, k/Gt' ;a} hut\nfO{ hfGb5 / p;nfO{ cjlw;lxt
hfÌ]jfnf sf]xL klg 5}gg\Ù p;}nfO{ ;gftg, ;a} eGbf >]i7, ;a}df k"0f{ x'gfn] …k'?ifÚ eGb5g\ . p;n]
OlGb|ox¿ / cGtMs/0fsf] lagf cfˆgf] sfd cfˆgf] ;fdYo{n] ub{5 .
k|Zg— p;nfO{ w]/} dfG5]x¿n] lgliqmo / lgu'{0f eGb5g\ lg <
pQ/— g t:o sføo{+ s/0f+ r ljBt], g tT;dZrfEolwsZr b[Zot] .
k/f:o zlQmlj{ljw}j >"ot], :jfefljsL 1fganlqmof r ..
—of] Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo ^÷dGq *_ sf] jrg xf] ..
p;sf z/L/ / OlGb|ox¿ 5}gg\, p;sf] ;dfg / pmeGbf atf{ klg c¿ s'g} b]lv+b}gg\, p;sf]
k/fzlQm g} gfgf k|sf/sf] ;'lgG5 / Tof] :jefljsL 1fglqmof / anlqmof xf] . cyf{t \ k/dfTdfb]lv
s'g} tb|"k sføo{ / p;sf] sf/0f cyf{t\ ;fwstd bf];|f] ck]lIft 5}g . g s'g} p;sf] t'No / g clws
5g\ . ;jf]{QdzlQm cyf{t\ cgGt 1fg, cgGt an / cgGt lqmof 5, Tof] :jfefljs cyf{t\ ;xh
p;df ;'lgg] ul/G5 . olb k/d]Zj/ lgliqmo x'GYof] eg] t hut\sf] pTklQ, l:ylt / k|no x'g
;Sy]g . To;}n] pm …lje'Ú tyflk …r]tgÚ x'gfn] p;df lqmof klg 5 .
k|Zg— ha p;n] lqmof ubf]{xf]nf ta cGtjfnf lqmof x'G5 ls cgGt <
pQ/— hlt b]z, sfndf lqmof ug{ plrt ;DemG5 Tolt g} b]z, sfndf lqmof ub{5 . g
clws, g Go"g, lsgeg] pm ljåfg\ xf] .
k|Zg— k/d]Zj/ cfˆgf] cGt hfGb5 ls hfGb}g < hfGb5 eg] t cgGt / hfGb}g eg] t k"0f{
1fgL xf]Og <
pQ/— k/dfTdf k"0f{ 1fgL xf] . lsgeg] 1fg p;}nfO{ eGb5g\ ls h;af6 h:tfsf] t:t} kbfy{
hfÌ ;lsof];\ . ha k/d]Zj/ cgGt 5 eg] t p;nfO{ cgGt g} hfÌ' 1fg, / cgGtnfO{ ;fGt /
;fGtnfO{ cgGt hfÌ' c1fg cyf{t\ …e|dÚ eGb5g\ . …oyfy{ bz{g+ 1fgldltÚ -t'ngf—eujb\uLtf
!#÷!!_ h'g h:tf] kbfy{ 5 To;nfO{ To:t} hfÌ' …1fgÚ / To;b]lv pN6f] …c1fgÚ . To;}n— ]
Sn]zsd{ljkfsfzo}/k/fd[i6M k'?ifljz]if O{Zj/M .. —of]u;"q -;dflwkfb ;"q @$_ ..
hf] cljBflb Sn]z, s'zn, cs'zn, Oi6, clgi6 / ld> kmnbfos sd{x¿sf] jf;gfb]lv /lxt
x'G5, Tof] ;a} hLjb]lv ljz]if x'gfn] …O{Zj/Ú elgG5 .
k|Zg— r]tg Ps 5 ls cg]s <
pQ/— O{Zj/ r]tg Ps, / hLj r]tg cg]s .
O{Zj/sf] cl:tTjsf] ljifodf syg -&=%_
k|Zg— O{Zj/fl;4]M ..!.. —;f+Vozf:q -;"q !÷(@_ ..
k|df0ffefjfÌ tlT;l4M ..@.. —;f+Vozf:q -;"q %÷!)_ ..
;DaGwfefjfÌfg'dfgd\ ..#.. —;f+Vozf:q -;"q %÷!!_ ..
—oL ;a} ;f+Vozf:qsf ;"q x'g\ ..
k|ToIfaf6 O{Zj/sf] l;l4 x'Fb}g ..!.. lsgeg] ha p;sf] l;l4df k|ToIf g} x'Fb}g eg] t
cg'dfgflb k|df0f 36\g ;Sb}gg\ ..@.. / JoflKt–;DaGw gx'gfn] cg'dfg klg x'g ;Sb}g . k'gM
k|ToIffg'dfgflbsf] gx'gfn] zAb–k|df0f cflb klg 36\g ;Sb}g ..#..
pQ/— oxfF O{Zj/sf] l;l4df k|ToIf k|df0f 5}g, / g O{Zj/ hut\sf] pkfbfg sf/0f xf] .
k'?ifb]lv ljnIf0f cyf{t\ ;j{q k"0f{ x'gfn] k/dfTdfsf] gfd …k'?ifÚ / z/L/df zog ugf{n] hLjsf] klg
gfd …k'?ifÚ xf] . lsg ls o;} k|s/0fdf elgPsf] 5 ls—
k|wfgzlQmof]ufRr]T;ËfklQM ..!.. —;f+Vozf:q -;"q %÷*_ ..
;QfdfqfRr]T;j}{Zjøo{d\ ..@.. —;f+Vozf:q -;"q %÷(_ ..
>'lt/lk k|wfgsføo{Tj:o ..#.. —;f+Vozf:q -;"q %÷!@_ ..
olb k'?ifdf k|wfgzlQmsf] of]u xf];\ t k'?ifdf ;ËfklQ x'g hfG5 . cyf{t\ h;/L k|s[lt
;"Id;Fu ldn]/ sfo{¿kdf ;Ët ePsf] 5, To;/L g} k/d]Zj/ klg :y"n x'g hfg]5 . To;}n] k/d]Zj/
hut\sf] pkfbfg sf/0f xf]Og, lsGt' lgldQ sf/0f xf] ..!.. olb r]tgaf6 hut\sf] pTklQ x'G5 eg] t
h;/L k/d]Zj/ ;du|}Zjo{o'Qm 5, To:t} ;+;f/df klg ;j}{Zjo{sf] of]u x'g'kb{5, To:tf] 5}g . To;}n]
k/d]Zj/ hut\sf] pkfbfg sf/0f xf]Og, lsGt' lgldQ sf/0f xf] ..@.. lsgeg] pklgifb\n] klg k|wfgnfO{
g} hut\sf] pkfbfg sf/0f eGb5 ..#.. h:t}—
chfd]sf+ nf]lxtz'Sns[i0ff+ aÃLM k|hfM ;[hdfgf+ :j¿kfM ..
—of] Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo $÷dGq %_ sf] jrg xf] ..
hf] hGd/lxt ;¤j, /h / tdf]u'0f¿k k|s[lt 5, jxL :j¿kfsf/n] y'k|} k|hf¿k x'g hfG5 .
cyf{t\ k|s[lt kl/0ffldgL x'gfn] cj:yfGt/ x'g hfG5 / k'?if ckl/0ffdL x'gfn] pm cj:yfGt/ eP/
bf];|f] ¿kdf slxNo} klg k|fKt x'Fb}g, ;bf s"6:y lglj{sf/ /xG5 . ;fy} k|s[lt ;[li6df ;ljsf/ /
k|nodf lglj{sf/ /xG5 . o;}n] hf] s;}n] slknfrfo{nfO{ cgLZj/jfbL eGb5, ToxL cgLZj/jfbL xf],
slknfrfo{ xf]Ogg\ . tyf dLdf+;fsf] wd{–wdL{af6 O{Zj/ . j}z]lifs / Gofo klg …cfTdÚ zAbaf6
cgLZj/jfbL xf]Og, lsgeg] ;j{1Tjflb wd{o'Qm / …ctlt ;j{q JofKgf]tLTofTdfÚ hf] ;j{1flb wd{o'Qm
;j{q Jofks ;a} hLjx¿sf] cfTdf xf], To;}nfO{ dLdf+;f, j}z]lifs / Gofon] …O{Zj/Ú dfGb5g\ .
O{Zj/sf] cjtf/ lgif]wsf] af/]df syg -&=^_
k|Zg— O{Zj/n] cjtf/ lnG5 ls ln+b}g <
pQ/— ln+b}g, lsgeg]—
A/j @k?pat! . —CUj]b -d08n &÷;"Qm #%÷dGq !#_Ù oh'j]{b -cWofo #$÷dGq %#_ ..
O{Zj/ Ps k|sf/sf] clåtLo, lgZrn, cJolerf/L, af]wjfnf h'g slxNo} pTkÌ x'Fb}g ..
s pYRa?gaCDu/³m?ka/ym?ì/[m?Snaiv/rm! . —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq *_ ..
O{Zj/ cfsfzs} ;b[z ;j{Jofks 5, t]h:jL / bLlKtdfg\ 5 . Tof] b]x/lxt, :gfo'/lxt cyf{t\
g;–gf8Lb]lv /lxt Pj+ l5b|/lxt tyf lgd{n 5 ..
n caSy kií¾inta n caixpa . —Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo ^÷dGq (_ ..
O{Zj/sf sf]xL klg dftf–lktf cyf{t\ pTklQstf{ 5}gg\, g t p;sf sf]xL :jfdL g} ..
idVyae ýmUtR> pué;> sbaýa_yNtrae ýj> ,

Aàa[ae ýmna> zuæae ý]raTprt> pr> . —d'08sf]klgifb\ -d'08s @÷dGq @_ ..


Tof] k|sfzdfg, cd"t{¿k a|Xd leq–aflx/ ;j{q ljBdfg 5 . Tof] chGdf, k|f0f/lxt, dg/lxt
Pj+ pHHjn 5 / cljgfzL cfTdf eGbf klg pTs[i6 5 ..
oL rf/j6} jrg CUj]b, oh'j]{b, Zj]tfZjt/f]klgifb\ / d'08sf]klgifb\sf x'g\ . OToflb jrgaf6
k/d]Zj/ g t hGd g t slxNo} z/L/jfnf x'G5 .
k|Zg— obf obf lx wd{:o Unflge{jlt ef/t .
cEo'Tyfgdwd{:o tbfTdfg+ ;[hfDoxd\ .. —eujb\ uLtf -cWofo $÷Znf]s &_ ..
>Ls[i0fhL eÌ'x'G5 ls ha–ha wd{sf] nf]k x'G5 ta–ta d z/L/ wf/0f ub{5' .
pQ/— of] s'/f] j]blj?4 x'gfn] k|df0f xf]Og . k]ml/ o:tf] klg x'g ;Sb5 ls >Ls[i0f wdf{Tdf
lyP / wd{sf] /Iff ug{ rfxGy] . o; sf/0f …d o'u–o'udf hGd lnP/ >]i7x¿nfO{ /Iff / b'i6x¿nfO{
gfz u5'{Ú eÌ'df s]xL bf]if 5}g . lsgeg] …k/f]ksf/fo ;tf+ lje"toMÚ k/f]ksf/sf] nflu ;Tk'?ifx¿sf]
tg, dg, wg nflu/x]sf] x'G5, tyflk o;af6 >Ls[i0f O{Zj/ x'g ;Sb}gg\ .
k|Zg— olb o:tf] xf] eg] t ;+;f/df O{Zj/sf] rf}aL; cjtf/ x'G5g\ elgG5, lognfO{ cjtf/
lsg dfGb5g\ <
pQ/— j]bsf] cy{ ghfÌ]n], ;Dk|bfoL JolQmx¿n] e'mSofpgfn] / cfk}m cljåfg\ eP/ e|dhfndf
km;]/ o:tf–o:tf ck|dfl0fs s'/f ub{5g\ / dfGb5g\ .
k|Zg— O{Zj/n] cjtf/ glng] xf] eg] t s+;–/fj0fflb b'i6x¿sf] gfz s;/L x'g ;Sb5 <
pQ/— k|yd t hf] hGdG5, To;n] cjZo d[To'nfO{ k|fKt ub{5 . hf] O{Zj/ cjtf/ z/L/ wf/0f
u/] lagf hut\sf] pTklQ, l:ylt, k|no ub{5, p;sf] ;fd'Ì] s+; / /fj0fflb Ps sL6 -ls/f]_ a/fa/
klg xf]Ogg\ . pm ;j{ Jofks x'gfn] s+;–/fj0fflbsf] z/L/df klg kl/k"0f{ e}/x]sf] 5, ha rfxG5 plt
j]n} dd{R5]bg u/]/ gfz ug{ ;Sb5 . o; cgGt–u'0f–sd{–:jefjo'Qm k/dfTdfnfO{ Ps If'b| hLjnfO{
dfg{sf] nflu hGd–d/0fo'Qm eÌ' dxfd"v{tfsf] sfd xf] . olb s;}n] eGb5 ls eQmx¿sf] p4f/sf]
nflu hGd lnG5 eg] klg ;To xf]Og, lsgeg] hf] eQmhg, O{Zj/sf] cf1fg's"n rNb5g\, ltgLx¿nfO{
p4f/ ug]{ k"/f ;fdYo{ O{Zj/df 5 . s] O{Zj/n] k[YjL, ;"o{, rGb|flb hut\nfO{ agfpg], wf/0f ug]{ /
k|no ug]{ ¿k sd{x¿b]lv k'qf]TklQ s+;–/fj0fflbsf] jw / uf]jw{gflb p7fpg' 7"nf] sd{ xf] < hf]
s;}n] o; ;[li6df ePsf k/d]Zj/sf] sd{x¿nfO{ ljrf/ u/]df t …g e"tf] g eljioltÚ O{Zj/sf] ;b[z
g sf]xL eof], g 5 / g x'g]5 .
k]ml/, o'lQmn] klg O{Zj/sf] hGd l;4 x'Fb}g . h:t} cgGt cfsfznfO{ s;}n] eGb5 ls …ue{df
cfof]Ú jf …d'ÝLleq kf/]+Ú, of] ;fFrf] slxNo} x'g ;Sb}g, lsgeg] cfsfz ;a}df Jofks 5 . g Tof] aflx/
cfpF5, g t leq g} hfG5, To;} u/L g} k/d]Zj/ Jofks x'gfn] p;sf] cfpg'–hfg' l;4 x'g ;Sb}g .
lsgeg] hfg' ToxfF x'g ;Sb5 hxfF pm 5Fb}5}g / cfpg' klg ToxfFaf6 x'G5 hxfF k/d]Zj/ x'Fb} gxf];\ .
s] of] ue{df Jofks lyPg hf] st}af6 cfof] < / aflx/ 5}g hf] leqaf6 lgSnf];\ < To;}n] k/d]Zj/sf]
hGd slxNo} klg x'g ;Sb}g . o;} k|sf/ …oLz' d;LxÚ sf] klg O{Zj/sf] hGd xf]Og of] ;Demg'kb{5 .
k|Zg— O{Zj/n] cfˆgf eQmx¿sf] kfk Ifdf ub{5 ls ub}{g <
pQ/— ub}{g, lsgeg] kfk Ifdf u¥of] eg] t p;sf] Gofo gi6 x'g hfg]5 / ;a} dg'io
dxfkfkL x'g]5g\ . lsgeg] ltgLx¿nfO{ kfk ug{df pT;fx / lge{otf x'g]5 . h:t} s'g} /fhfn]
ck/fwLx¿sf] kfk Ifdf ul/lbPdf t pgLx¿ emg clws–clws ck/fw / kfk ug{ yfNg]5g\ .
o:tf]df h;n] ck/fw ub}{g Tof] klg ck/fw ug{b]lv 8/fpFb}g . To;}n] ;a} sd{x¿sf] kmn lbg' g}
O{Zj/sf] sfd xf], Ifdf ug'{ xf]Og .
hLjsf] :jtGqtf -&=&_
k|Zg— hLj :jtGq 5 of k/tGq <
pQ/— cfˆgf] st{Jo sd{x¿df :jtGq / O{Zj/sf] Joj:yfdf k/tGq 5 .
:jtGqM sQf{ —of] kfl0fgLo ci6fWofoL -!÷$÷%$_ Jofs/0fsf] ;"q xf] ..
hf] :jtGq cyf{t\ :jfwLg 5, ToxL stf{ xf] .
k|Zg— :jtGq s;nfO{ eGb5g\ <
pQ/— h;sf] cfwLg z/L/, k|f0f, OlGb|o / cGtMs/0fflb x'G5g\, Tof] :jtGq xf] . olb :jtGq
x'Fb}g eg] t To;nfO{ kfk–k'0osf] kmn k|fKt slxNo} klg x'g;Sb}g . lsgeg] h;/L e[To :jfdLÙ /
;]gf, ;]gfWoIfsf] cf1fn] cyjf k|]/0ffn] o'4df cg]s k'?ifx¿nfO{ df/]/ klg ck/fwL x'Fb}gg\, To;} u/L
k/d]Zj/sf] k|]/0ff / cfwLgtfn] sfd l;4 x'G5 eg] t hLjnfO{ kfk of k'0o nfUb}g . To; kmnsf]
efuL k|]/s k/d]Zj/ x'G5 . :ju{–g/s cyf{t\ ;'v–b'Mvsf] k|flKt klg k/d]Zj/sf] x'G5 . h:t} s'g}
dg'ion] z:qljz]ifn] s;}nfO{ df¥of] eg] t ToxL dfg]{jfnfnfO{ kqmfp ul/G5, b08 kfpF5, z:qn]
xf]Og . To;/L g} k/fwLg hLj kfk–k'0osf] efuL x'g ;Sb}g . To;}n] cfˆgf] ;fdYof{g's"n sd{ ug{df
hLj :jtGq, k/Gt' ha p;n] kfk ul/;Sb5 ta O{Zj/sf] Joj:yfdf k/fwLg eP/ kfk ef]Ub5 .
To;}n] sd{ ug{df hLj :jtGq / kfksf] b'Mv¿k kmn ef]Ugdf k/tGq x'G5 .
hLj / O{Zj/sf] leÌtfsf] j0f{g -&=*_
k|Zg— olb k/d]Zj/n] hLjnfO{ agfpFy]g, ;fdYo{ lbGy]g eg] t hLjn] s]xL ug{ ;Sy]g .
To;}n] k/d]Zj/sf] k|]/0ffaf6 g} hLjn] sd{ ub{5 .
pQ/— hLj slxNo} pTkÌ ePgÙ of] cgflb xf] . h;/L O{Zj/ / hut\sf] pkfbfg sf/0f lgTo
5, / hLjsf] z/L/ tyf OlGb|ox¿sf uf]ns k/d]Zj/n] agfPsf x'g\, k/Gt' tL ;a} hLjsf] cfwLgdf
5g\ . hf] s;}n] dg, sd{ / jrgn] kfk–k'0o ub{5, ToxL ef]Qmf xf], O{Zj/ xf]Og . h;/L s'g}
sfl/u/n] kxf8af6 kmnfd lgsfNof], To; kmnfdnfO{ s'g} Jokf/Ln] qmo u¥of], p;sf] k;naf6
nf]xf/n] lnP/ tnjf/ agfof], nf]xf/;Fuaf6 s'g} l;kfxLn] tnjf/ lnof], p;n] To; xltof/af6
s;}nfO{ df¥of] . ca oxfF h;/L kmnfdnfO{ pTkÌ ug]{, p;af6 lsg]/ lng], tnjf/ agfpg]jfnf /
tnjf/nfO{ ;dft]/ /fhfn] b08 lb+b}g, lsGt' h;n] tnjf/åf/f df¥of], p;}n] b08 kfpF5 . o;} k|sf/
z/L/flbnfO{ pTklQ ug]{jfnf k/d]Zj/ p;sf] sd{sf] ef]Qmf x'Fb}g, lsGt' hLj ef]Qmf x'G5 . k]ml/ olb
k/d]Zj/n] sd{ u/fpFYof] eg] t s'g} hLjn] klg kfk ub}{gy], lsgeg] k/d]Zj/ kljq / wfld{s x'gfn]
s'g} hLjnfO{ kfk ug{df k|]/0ff ub}{g . To;}n] hLj cfˆgf] sd{ ug{df :jtGq 5 . h;/L hLj cfˆgf]
sfdx¿df :jtGq 5, To;/L g} k/d]Zj/ klg cfˆgf] sfdx¿df :jtGq 5 .
k|Zg— hLj / O{Zj/sf] :j¿k, u'0f, sd{ / :jefj s:tf] 5 <
pQ/— b'O6} r]tg:j¿k 5g\ . :jefj b'O6}sf] kljq, cljgfzL / wfld{stf cflb 5 . k/Gt'
k/d]Zj/sf ;[li6sf] pTklQ, k|no, ;a}nfO{ lgoddf /fVg', hLjx¿nfO{ kfk–k'0osf] kmn lbg' cflb
wd{o'Qm sd{ x'g\ eg] hLjsf] ;Gtfgf]TklQ, ltgsf] kfng, lzNkljBf cflb /fd|f / g/fd|f sd{ x'g \ .
O{Zj/sf] lgTo1fg, cfgGb, cgGt an cflb u'0f x'g\ . / hLjsf—
OR5få]ifk|oTg;'vb'Mv1fgfGofTdgf] lnËldlt .. —Gofozf:q -!÷!÷!)_ ;"q ..
k|f0ffkfglgd]iff]Gd]ifhLjgdgf]utLlGb|ofGt/ljsf/fM .
;'vb'Mv] OR5få]iff} k|oTgZrfTdgf] lnËflg .. —j}z]lifs ;"q -#÷@÷$_ rGb|fgGbj[lQ ;"qkf7 ..
b'O6} ;"qdf— -OR5f_ kbfy{x¿sf] k|flKtsf] clenfiff, -å]if_ b'Mvflbsf] clgR5f, j}/, -k|oTg_
k'?iffy{ an, -;'v_ cfgGb, -b'Mv_ ljnfk, ck|;Ìtf, -1fg_ ljj]s, lrÌ' oL t'No x'g\ . k/Gt' j}z]lifsdf
-k|f0f_ k|f0fnfO{ aflx/ lgsfNg', -ckfg_ k|f0fnfO{ aflx/af6 leqlt/ n}hfg', -lgd]if_ cfFvf lrDng',
-pGd]if_ cfFvf vf]Ng', -hLjg_ k|f0fnfO{ wf/0f ug'{, -dg_ lgZro, :d/0f / cxÍf/ ug'{, -ult_ rNg',
-OlGb|o_ ;a} OlGb|onfO{ rnfpg', -cGtlj{sf/_ leÌ–leÌ If'wf, t[iff, xif{, zf]sflbsf] x'g' . oL
hLjfTdfsf u'0f k/dfTdfb]lv leGb} 5g\ . log}af6 cfTdfsf] k|tLlt ug'{, lsgeg] Tof] :y"n 5}g .
ha;Dd cfTdf b]xdf x'G5, ta;Dd g} oL u'0f k|sflzt /xG5g\, / ha o;n] z/L/nfO{ 5f]8]/ hfG5,
ta oL u'0fx¿ z/L/df /xFb}gg\ . h;sf] x'gfn] h'g x'G5, / h;sf] gx'gfn] x'Fb}g, tL u'0fx¿ p;}sf
x'G5g\, hf] To; z/L/df lyof] . h:t} bLk / ;"of{lbsf] x'gfn] k|sfzflbsf] x'g', gx'Fbf gx'g', To;/L g}
hLj / k/dfTdfsf] lj1fg u'0fåf/f x'G5 .
k|Zg— k/d]Zj/ lqsfnbzL{ xf], p;n] eljiot\sf] s'/f] hfGb5 . p;n] h:tf] lgZro ug]{5,
hLjn] To:t} ug]{5 . o;af6 hLj :jtGq 5}g / hLjnfO{ O{Zj/n] b08 klg lbg ;Sb}g . lsgeg]
h:tf] O{Zj/n] cfˆgf] 1fgn] lglZrt u/]sf] 5, To:t} g} hLjn] ub{5 .
pQ/— O{Zj/nfO{ lqsfnbzL{ eÌ' d"v{tfsf] sfd xf], lsgeg] h'g eP/ /xFb}g, Tof] …e"tsfnÚ /
geP/ x'G5, Tof] …eljioTsfnÚ elgG5 . s] O{Zj/nfO{ s'g} 1fg eP/ /xFb}g tyf geP/ klg x'G5 <
o;}n] k/d]Zj/sf] 1fg ;bf Ps/;, cvl08t jt{dfg /xG5 . e"t, eljiot\ hLjx¿sf] nflu xf] . olt
t xf] ls hLjx¿sf] sd{sf] ck]Iffb]lv lqsfn1tf O{Zj/df 5, :jtM xf]Og . h;/L :jtGqtfn] sd{
hLj ub{5, To;/L g} ;j{1tfn] O{Zj/ hfGb5 . h:tf] O{Zj/ hfGb5, To:t} hLj ub{5 cyf{t\ e"t,
eljiot\, jt{dfgsf] 1fg / kmn lbgdf O{Zj/ :jtGq / hLj lsl~rt\ jt{dfg / sd{ ug{df :jtGq
5 . O{Zj/sf] cgflb 1fg x'gfn] h:tf] sd{sf] 1fg 5, To:t} g} p;sf] b08 lbg] 1fg klg cgflb 5 .
b'O6} 1fg p;sf ;To x'g\ . s] …sd{1fgÚ ;fFrf] / …b081fgÚ ldYof slxNo} x'g ;Sb5 < To;}n] o;df
s'g} klg bf]if cfpFb}g .
k|Zg— hLj z/L/df leÌ lje' xf] ls kl/lR5Ì <
pQ/— kl/lR5Ì . olb lje' x'GYof] eg] t hfu|t, :jKg, ;'if'lKt, d/0f, hGd, ;+of]u, ljof]u,
hfg', cfpg' slxNo} klg x'g ;Sb}g . To;}n] hLjsf] :j¿k cNk1, cNk cyf{t\ ;"Id 5 / k/d]Zj/sf]
clt;"Id, cgGt, ;j{1 / ;j{Jofks :j¿k 5 . To;}n] hLj / k/d]Zj/sf] …JofKo–JofksÚ ;DaGw
5.
k|Zg— h'g 7fpFdf Pp6f j:t' x'G5, To; 7fpFdf csf]{ j:t' /xg ;Sb}g . To;}n] hLj /
O{Zj/sf] ;+of]u ;DaGw x'g ;Sb5, JofKo–Jofks xf]Og .
pQ/— of] lgod ;dfg cfsf/ ePsf kbfy{df dfq 36\g ;Sb5, c;dfg cfs[ltdf xf]Og .
h:t} kmnfd :y"n, clUg ;"Id x'G5, o;sf/0faf6 kmnfddf ljB't\ clUg Jofks eP/ Pp6} cjsfzdf
b'O6} /xG5g\, To;/L g} hLj k/d]Zj/ eGbf :y"n / k/d]Zj/–hLj eGbf ;"Id x'gfn] k/d]Zj/ Jofks
/ hLj JofKo xf] . h:tf] of] JofKo–Jofks ;DaGw hLj–O{Zj/sf] 5, To;/L g} ;]Jo–;]js, cfwf/fw]o,
:j:jfdL, /fhf–k|hf / lktf–k'q cflbsf] klg ;DaGw x'G5 .
O{Zj/sf] ;u'0ftf / lgu'{0ftfsf] af/]df syg -&=(_
k|Zg– a|Xd / hLj cnu–cnu x'g\ ls Ps <
pQ/— cnu–cnu x'g\ .
k|Zg— olb k[ys\–k[ys\ xf] eg] t—
k|1fg+ a|Xd ..!.. —P]t/]o pklgifb\ -#÷%÷#_ ..
cx+ a|Xdfl:d ..@.. —a[xbf/0osf]klgifb\ -!÷$÷!)Ù zt=a|f=$÷#÷@÷@!_ ..
t¤jdl; ..#.. —5fGbf]Uof]klgifb\ -^÷*÷&_ ..
codfTdf a|Xd ..$.. —df08"Sof]klgifb\ @Ù zt= a|f= -!$÷$÷%÷!$_ ..
oL j]bx¿sf …dxfjfSox¿Ú sf] s] cy{ xf] <
pQ/— oL j]bjfSo g} xf]Ogg\, lsGt' a|fXd0f–u|Gyx¿sf jrg x'g\, / logsf] gfd …dxfjfSoÚ
eg]/ s'g} ;Tozf:qx¿df n]lvPsf] 5}g .
cy{— cyf{t\ a|Xd k|s[i6 1fg:j¿k 5 ..!..
-cxd\_ d -a|Xd_ cyf{t\ a|Xd:y -cl:d_ x"F . oxfF …tfT:Yof]kflwÚ 5, h:t} …d~rfM qmf]zlGtÚ
d~rfg k'sfb{5g\ . d~rfg h8 xf], To;df k'sfg]{ ;fdYo{ x'Fb}g, To;}n] d~r:y dg'iox¿ k'sfb{5g\ .
o;} k|sf/n] oxfF klg a'‰g'kb{5 . s;}n] eGb5 ls a|Xd:y ;a} kbfy{ 5g\, k'gM hLjnfO{ a|Xd:y
eÌ'df s] ljz]if 5 < o;sf] pQ/ of] xf] ls ;a} kbfy{ a|Xd:y x'g\, k/Gt' h:tf] ;fwDo{o'Qm lgs6:y
hLj xf], To:tf] cGo xf]Ogg\, / hLjnfO{ a|Xdsf] 1fg / d'lQmdf a|Xdsf] ;fIffT;DaGwdf /xG5, o;}n]
hLjsf] a|Xdsf] ;fydf …tfT:YoÚ jf …tT;xrl/tf]kflwÚ cyf{t\ a|Xdsf] ;xrf/L hLj xf] . To;}n] hLj /
a|Xd Ps xf]Ogg\ . h:t} s;}n] s;};Fu egf];\ ls d / of] Ps} xf}+ cyf{t\ clj/f]wL xf}+, To:tf] h'g hLj
;dflw:y, k/d]Zj/df k|]da4 eP/ lgdUg x'G5, To;n] eÌ;Sb5 ls d / a|Xd Ps cyf{t \ clj/f]wL
Ps cjsfz:y xf}+ . hf] hLj k/d]Zj/sf] u'0f–sd{–:jefjsf] cg's"n cfˆgf] u'0f–sd{–:jefjnfO{
9fNb5, ToxL ;fwDo{n] a|Xdsf] ;fy Pstf eÌ ;Sb5 ..@..
k|Zg— To;f] eP o;sf] cy{ s:tf] ub{5f} -tt\_ a|Xd -Tj+_ tF hLj -cl;_ xf];\ . x] hLj Û
-Tjd\_ tF -tt\_ Tof] a|Xd -cl;_ xf];\ .
pQ/kIf— ltdLn] …tt\Ú zAbaf6 s] lnG5f} <
k"j{kIf— …a|XdÚ .
pQ/kIf— …a|XdÚ kbsf] cg'j[lQ stfaf6 Nofof} <
k"j{kIf— …;b]j ;f]Do]bdu| cf;Lb]sd]jflåtLo+ a|XdÚ .. o; k"j{ jfSoaf6 .
pQ/kIf— ltdLn] o; 5fGbf]Uo pklgifb\sf] bz{g klg u/]gf} . olb ltdLn] b]v]sf x'GYof} eg] t
o:tf] e'm§f] lsg af]NYof} < jxfF …a|XdÚ zAbsf] kf7 klg 5}g, lsGt' 5fGbf]Uodf t—
;b]j ;f]Do]bdu| cf;Lb]sd]jflåtLod\ .. —5fGbf]Uof]klgifb\ -cWofo ^÷v08 @÷dGq !_ ..
o:tf] kf7 5 . jxfF …a|XdÚ zAb 5}g .
k|Zg— To;f] eP ltdLn] tR5Abn] s] lnG5f} <
pQ/— ; o Piff]˜l0fd}tbfTDoldbœ ;j{+ tT;Toœ ; cfTdf t¤jdl; Zj]ts]tf] Olt ..
—5fGbf]Uof]klgifb\ -^÷*÷&_ ..
Tof] k/dfTdf hfÌof]Uo 5 . h'g of] cToGt;"Id / o; ;a} hut\ / hLjsf] cfTdf xf] . jxL
;To:j¿k / cfˆgf] cfTdf cfk}m xf] . x] Zj]ts]tf] Û lk|ok'q Û …tbfTds:tbGtof{dL Tjdl;Ú p;
k/dfTdf cGtof{dLb]lv tF o'Qm 5;\ . oxL cy{ ;a} pklgifb\x¿b]lv clj?4 5 . lsgeg]—
o cfTdlg lti7ÌfTdgf]˜Gt/f] odfTdf g j]b o:ofTdf z/L/d\ .
o cfTdfgdGt/f] odolt ; t˜cfTdfGtof{Dod[tM .. —zt=a|f= -!$÷%÷%÷#)_ ..
—t'ngf [sf0j a[xbf/0osf]klgifb -#÷&÷@@_] ..
of] a[xbf/0os pklgifb\sf] jrg xf] . dxlif{ of1jNSon] p2fnsnfO{ eÌ'x'G5 ls— æx]
p2fns Û h'g k/d]Zj/ cfTdf cyf{t\ hLjdf l:yt / hLjfTdfb]lv leÌ 5, h;nfO{ d"9 hLjfTdfn]
hfGb}g ls Tof] k/dfTdf ddf Jofks 5 . h'g k/d]Zj/sf] hLjfTdf z/L/ cyf{t \ h;/L z/L/df hLj
/xG5, To;/L g} hLjdf k/d]Zj/ Jofks 5 . hLjfTdfb]lv leÌ /x]/ hLjsf] kfk–k'0osf] ;fIfL eP/
ltgsf] kmn hLjnfO{ lbP/ lgoddf /fVb5, jxL cljgfzL:j¿k ltd|f] klg cGtof{dL cfTdf cyf{t \
ltd|f] leq Jofks 5, To;nfO{ ltdLn] hfg .Æ OToflb jrgx¿nfO{ s] s;}n] cGoyf ug{ ;Sb5
/ < ..#..
…codfTdf a|XdÚ cyf{t\ ;dflwbzfdf ha of]uLnfO{ k/d]Zj/ k|ToIf x'G5, ta To;n] eGb5
ls æof] h'g ddf Jofks 5, jxL a|Xd ;j{q Jofks 5 .Æ To;}n] hf] cfhef]lnsf j]bfGtL hLj–
a|Xdsf] Pstf ub{5g\, ltgLx¿n] j]bfGtzf:qnfO{ hfGb}gg\ ..$..
k|Zg— cg]gfTdgf hLj]gfg'k|ljZo gfd¿k] Jofs/jfl0f ..!.. —5fGbf]Uof]klgifb\ -^÷#÷#_ ..
tT;[i6\jf tb]jfg'k|fljzt\ ..@.. —t}lQ/Lof]klgifb\ -a|XdfgGbjNnL÷cg'jfs ^÷dGq !_ ..
k/d]Zj/ eGb5 ls d hut\ / z/L/nfO{ /r]/ hut\df Jofks / hLj¿k eP/ z/L/df k|lji6
x'Fb} gfd / ¿ksf] JofVof u¿F ..!.. k/d]Zj/n] To; hut\ / z/L/nfO{ agfP/, To;}df pm k|lji6
eof] . OToflb >'ltx¿sf] cy{ cs}{ s;/L ug{ ;Sb5f} ..@..
pQ/— olb ltdLn] kb, kbfy{ / jfSofy{ hfGbYof} eg] t o:tf] cgy{ slxNo} ug]{ lyPgf} .
lsgeg] oxfF o:tf] ;Dem— Ps …k|j]zÚ / csf]{ …cg'k|j]zÚ cyf{t\ kZrft\ k|j]z elgG5 . k/d]Zj/
z/L/df k|lji6 ePsf hLj;Fu cg'k|lji6s} ;dfg eP/ j]båf/f ;a} gfd ¿kflbsf] ljBfnfO{ k|s6
ub{5Ù / z/L/df hLjnfO{ k|j]z u/fP/, cfk"m hLjsf] leq cg'k|lji6 e}/x]sf] 5 . olb ltdLn] …cg'Ú
zAbsf] cy{ hfGbYof} t To:tf] ljk/Lt cy{ slxNo} ub}{gYof} .
k|Zg— …;f]˜o+ b]jbQf] o pi0fsfn] sfZof+ b[i6M, ; ObfgL+ k|fj[6\;do] dy'/fof+ b[Zot]Ú cyf{t\
h'g b]jbQ d}n] pi0fsfndf sfzLdf b]v]sf] lyPF, p;}nfO{ jiff{ ;do dy'/fdf b]Vb5' . oxfF Tof] sfzL
b]z pi0fsfn, of] dy'/f b]z / jiff{sfnnfO{ 5f]8]/ z/L/dfqdf nIo u/]df g} b]jbQ nlIft x'G5,
To;/L g} o; efuTofunIf0ffb]lv O{Zj/sf] k/f]If b]z, sfn, dfof, pkflw / hLjsf] of] b]z, sfn,
cljBf / cNk1tf pkflw 5f]8]/ r]tgdfqdf nIo lbgfn] Pp6} a|Xd j:t' b'O6}df nlIft x'G5 . o;
…efuTofunIf0ffÚ cyf{t\ s]xL u|x0f ug'{ s]xL 5f]l8lbg'— h:t} ;j{1Tjflb jfRofy{ O{Zj/sf] /
cNk1Tjflb jfRofy{ hLjsf] 5f]8]/ r]tgdfq nIofy{sf] u|x0f ugf{n] …cå}tÚ l;4 x'G5, oxfF s] eÌ
;Sb5f} <
pQ/— k|yd ltdLn] hLj / O{Zj/nfO{ lgTo dfGb5f} ls clgTo <
k|Zg— oL b'O6} pkflwhGo slNkt x'gfn] clgTo dfGb5f}+ .
pQ/— To; pkflwnfO{ lgTo dfGb5f} ls clgTo <
k|Zg— xfd|f] dtdf—
hLj]zf} r ljz'4flrb\ lje]b:t' tof]å{of]M . cljBf tlRrtf]of]{uM if8:dfsdgfboM ..!..
—ljBf/0o lj/lrt …cg'e"ltk|sfzÚ -cWofo !÷Znf]s ^!_ ..
sføof]{kflw/o+ hLjM sf/0ff]kflw/LZj/M . sføo{sf/0ftf+ lxTjf k"0f{af]wf]˜jlziot] ..@..
—oL …;+If]kzf/L/sÚ / …zf/L/sefioÚ df sfl/sf x'g\ ..
—cKkobLlIft /lrt gf/fo0foGq—snsQfd'lb|t—l;4fGtn]z;+u|x ..
xfdL j]bfGtLn] 5M kbfy{x¿ cyf{t\ Ps hLj, bf];|f] O{Zj/, t];|f] a|Xd, rf}yf] hLj / O{Zj/sf]
ljz]if e]b, kfFrf}+ cljBf c1fg, / 5}6f}+ cljBf / r]tgsf] of]unfO{ cgflb dfGb5f}+ . k/Gt' Ps a|Xd
cgflb, cgGt / cGo kfFr cgflb ;fGt x'g\, h:tf] ls k|fuefj x'G5 . ha;Dd c1fg /xG5, ta;Dd
oL kfFr /xG5g\, / oL kfFr}sf] cflb ljlbt x'Fb}g, To;}n] …cgflbÚ / 1fg ePkZrft\ gi6 x'G5g\, o;}n]
…;fGtÚ cyf{t\ gfzjfn] elgG5 .
pQ/— oL ltd|f b'O6} Znf]s z'4 5}gg\, lsgeg] cljBfsf] of]usf] lagf hLj / dfofsf] of]usf]
lagf O{Zj/ ltd|f] dtdf l;4 x'g ;Sb}g . o;af6 …tlRrtf]of]{uMÚ h'g 5}6f}+ kbfy{ ltdLn] ug]sf 5f},
Tof] /x]g . lsgeg] Tof] cljBf dfof hLj O{Zj/df rl/tfy{ x'g uof] / a|Xd tyf dfof / cljBfsf]
of]usf] lagf O{Zj/ aGb}g, k]ml/ O{Zj/nfO{ cljBf / a|Xdb]lv k[ys\ uÌ' Joy{ xf] . To;}n] b'O6f dfq}
kbfy{ cyf{t\ a|Xd / cljBf ltd|f] dtdf l;4 x'g ;Sb5g\, 5M xf]Og ..!.. tyf ltd|f] k|yd sfof]{kflw /
sf/0ff]kflwn] hLj / O{Zj/sf] l;4 ug{ ta x'g;Sb5 ls ha cgGt, lgTo–z'4–a'4–d'Qm:jefj, ;j{1,
;j{Jofks a|Xddf c1fg l;4 u/] . olb To;sf]] Ps b]zdf :jf>o / :jljifos c1fg cgflb ;j{q
dfGof} eg] t ;a} a|Xd z'4 x'g ;Sb}gÙ / ha Ps b]zdf c1fg dfGof} eg] t Tof] kl/lR5Ì x'gfn]
otf–ptf cfpg]–hfg] ul//xg]5 . hxfF–hxfF hfg]5, ToxfF–ToxfFsf] a|Xd c1fgL / h'g–h'g b]znfO{
5f]8\b} hfg]5, To;–To; b]zsf] a|Xd 1fgL e}/xg]5 ta s'g} b]zsf] a|XdnfO{ cgflb z'4 1fgo'Qm eÌ
;Sg]5}gf} . k]ml/ h'g c1fgsf] ;Ldfdf a|Xd 5, To;n] c1fgnfO{ hfÌ]5 . aflx/ / leqsf] a|Xdsf]
6'qmf x'g hfg]5 . olb egf}nf ls 6'qmf x'g hfcf] a|Xdsf] s] xflg < h'g 6'qmf eof] eg] t Tof] cv08
xf]Og . h'g cv08 eof] eg] t c1fgL xf]Og tyf 1fgsf] cefj jf ljk/Lt 1fg klg u'0f x'gfn] s'g}
b|Josf] ;fy lgTo ;DaGwn] /xg]5 . olb o:tf] xf] eg] t ;djfo;DaGw x'gfn] clgTo slxNo} klg
x'g ;Sb}g . k]ml/ h:t} z/L/df Ps 7fpFdf 3fp x'gfn] ;j{q b'vfO{ k}mlnG5, To;/L g} Ps b]zdf
c1fg, ;'v–b'Mv, Sn]zx¿sf] pknlAw x'gfn] ;a} a|Xd b'Mvflbsf] cg'ejo'Qm x'g]5 / ;a} a|XdnfO{
z'4 eÌ;Sg] 5}gf} . To;/L g} …sfof]{kflwÚ cyf{t\ cGtMs/0fsf] pkflwsf] of]un] a|XdnfO{ hLj dfGof}
eg] t, xfdLn] ;f]W5f}+ ls a|Xd Jofks xf] ls kl/lR5Ì < olb eg ls Jofks / pkflw— …kl/lR5ÌÚ xf]
cyf{t\ Psb]zL / k[ys\–k[ys\ xf], ta t cGtMs/0f rNg]–lkmg]{ ub{5 ls ub}{g <
pQ/— rNg]–lkmg]{ ub{5 .
k|Zg— cGtMs/0fsf] ;fy a|Xd klg rNg]–lkmg]{ ub{5 ls l:y/ /xG5 <
pQ/— l:y/ /xG5 .
k|Zg— ha cGtMs/0f h'g–h'g b]znfO{ 5f]8\b} hfg]5, To;–To; b]zsf] a|Xd c1fg/lxt /
h'g–h'g b]znfO{ k|fKt ub}{ hfg]5 To;–To; b]zsf] z'4 a|Xd c1fgL x'Fb} hfG5 xf]nf . o;/L If0fdf
1fgL / If0fdf c1fgL a|Xd x'G5 xf]nf . o;af6 df]If / aGw klg If0feË x'g]5 . k]ml/ h:tf] Pp6fn]
b]v]sf]nfO{ s'g} cGon] :d/0f ug{ ;Sb}g, To;/L g} lxhf] b]v]sf]–;'g]sf] j:t' jf s'/fsf] 1fg /xg
;Sb}g . lsgeg] hlt j]nf b]v]sf]–;'g]sf] lyof], Tof] bf];|f] b]z / bf];|} sfn, hlt j]nf :d/0f ub{5, Tof]
bf];|f] b]z / bf];|} sfn xf] . olb eGb5f} ls a|Xd Ps xf], ta t ;j{1 lsg xf]Og < olb eGb5f} ls
cGtMs/0f leÌ–leÌ xf], o;n] ubf{ Tof] klg leÌ–leÌ x'g hfG5 xf]nf . To;f] eP t Tof] h8 xf],
To;df 1fg x'g ;Sb}g . olb egf}nf ls g s]jn a|Xd / g s]jn cGtMs/0fnfO{ 1fg x'G5, lsGt'
cGtMs/0f:y lrbfef;nfO{ 1fg x'G5 . tfklg r]tgnfO{ g} cGtMs/0fåf/f 1fg eof], To;f] eP Tof]
g]qåf/f cNk cNk1 lsg 5 < To;}n] sf/0ff]kflw / sfof]{kflwsf] of]uaf6 a|Xd, hLj / O{Zj/ agfpg
;Sb}gf} . lsGt' …O{Zj/Ú gfd a|Xdsf] xf] / a|Xdb]lv leÌ cgflb, cg'TkÌ / cd[t:j¿k hLjsf] gfd
…hLjÚ xf] . olb ltdLn] eGof} ls hLj …lrbfef;Ú sf] gfd xf], ta t Tof] If0feË x'gfn] jxL
…k|Tole1fÚ sf] eËsf] bf]if cfof] / …clgdf]{IffklQÚ klg cfpF5, lsgls hLj pTkÌ x'gfn] gi6 x'ghfG5
eg] t df]Ifsf] ;'v s;n] ef]Ug] < To;}n] a|Xd hLj / hLj a|Xd slxNo} Ps ePg, g 5 / g
x'g]5 ..@..
k|Zg— To;f] eP …;b]j ;f]Do]bdu| cf;Lb]sd]jflåtLod\Ú .. —5fGbf]Uof]klgifb\ -^÷@÷!_ ..
cå}tl;l4 s;/L x'g]5 < xfd|f] dtdf t a|Xdb]lv k[ys\ s'g} ;hftLo, ljhftLo j:t' / :jut\
cjojx¿sf] e]b gx'gfn] Ps a|Xd g} l;4 x'G5 . ha hLj bf];|f] xf] eg] t cå}tl;l4 s;/L x'g
;Sb5 <
pQ/— o; e|ddf k/]/ lsg 8/fpF5f} < ljz]io–ljz]if0f ljBfsf] ljrf/ u/ ls To;sf] s] kmn
xf] . olb eg ls …JofjQ{s+ ljz]if0f+Ú ljz]if0f e]bsf/s x'G5 eg] t, olt c¿ klg dfg ls …k|jQ{s+
k|sfzsdlk ljz]if0f+ ejtLltÚ ljz]if0f k|jQ{s / k|sfzs wd{jfnf klg x'G5 . ca eg ls cå}t
ljz]if0f a|Xdsf] xf] . o;df JofjQ{s wd{ of] xf] ls …å}t j:t'Ú cyf{t \ h;/L cg]s hLj / t¤j 5g\
tL b]lv a|XdnfO{ k[ys\ ub{5 / ljz]if0fsf] k|jQ{s / k|sfzs wd{ of] xf] ls a|Xd Pp6} x'g] k|j[lQ
u/fpF5 / k|sfzs xf] . h;/L æcl:dÌu/]˜låtLof] wgf9Øf] b]jbQM, c:of+ ;]gfofdlåtLoM z"/jL/f]
ljqmdl;+xM .Æ s;}n] s;};Fu eGof] ls— æo; gu/df clåtLo wgf9Ø b]jbQ / o; ;]gfdf clåtLo
z"/jL/ ljqmdl;+x 5 .Æ o;af6 s] l;4 x'G5 eg] b]jbQsf] ;b[z o; gu/df bf];|f] wgf9Ø / o;
;]gfdf ljqmdl;+xs} ;dfg bf];|f] z"/jL/ 5}g . Go"g t 5g\ . / k[YjL cflb h8 kbfy{, kZjflb / j[Ifflb
klg 5g\, ltgsf] lgif]w x'g ;Sb}g . To;/L g} a|Xdsf] ;b[z hLj jf k|s[lt 5}g, lsGt' Go"g t 5 .
o;af6 oxL l;4 eof] ls a|Xd ;bf Ps 5 / hLj tyf k|s[lt:y t¤j cg]s 5g\ . tL b]lv leÌ u/]/
a|Xdsf] PsTjsf] l;4 ug{sf] nflu …cå}tÚ jf …clåtLoÚ ljz]if0f xf] . o;af6 hLj jf k|s[ltsf] /
sføo{¿k hut\sf] cefj / lgif]w x'g ;Sb}g lsGt' oL ;a} 5g\, k/Gt' a|Xdsf] t'No xf]Og, o;af6 g
cå}tl;l4 / g å}tl;l4sf] xflg x'G5 . gx8\a8fpm, ;f]r / ;Dem .
k|Zg— a|Xdsf] ;t\, lrt\, cfgGb / hLjsf] cl:t, eflt, lk|o¿kb]lv Pstf x'G5 . k]ml/ lsg
v08g ub{5f} <
pQ/— lsl~rt\ ;fwDo{ ldNgfn] Pstf x'g ;Sb}g . h;/L k[YjL h8, b[Zo xf], To:t} hn /
clUg cflb klg h8 / b[Zo xf], oltdfq}n] Pstf x'Fb}g . logdf j}wDo{ e]bsf/s cyf{t \ lj?4 wd{
h:t} uGw, ¿Iftf, sfl7Go, cflb u'0f k[YjL, / /;, b|jTj, sf]dnTjflb wd{ hn, / ¿k, bfxsTjflb
wd{ clUgsf] x'gfn] Pstf 5}g . h:t} dg'io / ls/f cfFvfn] b]V5g\, d'vn] vfG5g\, v'§fn] lx+8\5g\
tyflk dg'iosf] hflt, cfs[lt, b'O{ v'§f / ls/fsf] hflt, cfs[lt cg]s v'§f cflb leÌ x'gfn] Pstf
x'Fb}g, To;/L g} k/d]Zj/sf] cgGt 1fg, cfgGb, an, lqmof, lge|f{lGtTj / Jofkstf hLjb]lv / hLjsf]
cNk1fg, cNkan, cNk:j¿k, ;e|flGtTj / kl/lR5Ìtflb u'0f a|Xdb]lv leÌ x'gfn] hLj / k/d]Zj/
Ps xf]Og, lsgeg] logsf] :j¿k klg, k/d]Zj/ clt;"Id / hLj p;b]lv s]xL :y"n x'gfn], leÌ 5 .
k|Zg— cyf]b/dGt/+ s'?t], cy t:o eo+ ejlt . —t}lQ/Lof]klgifb\ -a|=j=cg'=&_ ..
låtLofå} eo+ ejlt .. —a[xbf/0osf]klgifb\ -!÷$÷@_ ..
h;n] a|Xd / hLjdf yf]/} klg e]b ub{5, To;nfO{ eo k|fKt x'G5, lsgeg] bf];|f]af6 g} eo
k|fKt x'g] ub{5 .
pQ/— o;sf] cy{ of] xf]Og . lsGt' h'g hLjn] k/d]Zj/sf] lgif]w jf s'g} Ps b]z–sfndf
kl/lR5Ì k/dfTdfnfO{ dfg], jf p;sf] cf1f / u'0f–sd{–:jefjb]lv lj?4 ePdf, cyjf s'g} bf];|f]
dg'io;Fu j}/ u/]df, To;nfO{ eo k|fKt x'G5 . lsgeg] …låtLo a'l4Ú cyf{t\ O{Zj/;Fu d]/f] s'g} ;DaGw
5}g, tyf s'g} dg'ionfO{ egf];\ ls ætFnfO{ d}n] s]xL klg ;DemÌ, t}+n] d]/f] s]xL klg ug{ ;Sb}g;\,Æ
jf s;}sf] xflg ub}{ / b'Mv lb+b} uPdf To;nfO{ pgLx¿b]lv eo x'G5, / ;a} k|sf/af6 clj/f]w ePdf
t aNn Ps elgG5 . h:t} ;+;f/df elgG5 ls b]jbQ, o1bQ / lji0f'ldq Ps x'g\, cyf{t\ clj?4 x'g\
cyf{t\ lj/f]w g/xgfn] ;'v / lj/f]w /xgfn] b'Mv k|fKt x'G5 .
k|Zg— a|Xd / hLjsf] ;bf Pstf cg]stf /xG5 ls cyjf slxn] b'O6} ldn]/ Ps klg x'G5g\,
ls x'Fb}gg\ <
pQ/— ev{/} o;sf] k"j{ s]xL pQ/ lbO;lsPsf] 5, k/Gt' ;fwDo{ cGjoefjn] Pstf x'G5 .
h;/L cfsfzaf6 d"Q{–b|Jo h8Tj x'gfn] / slxNo} k[ys\ g/xgfn] Pstf / cfsfzsf] lje', ;"Id,
c¿k, cgGt cflb u'0f / d"Q{sf] kl/lR5Ì, b[ZoTj cflb j}wDo{n] e]b x'G5, cyf{t \ h;/L k[lyJoflb–
b|Jo cfsfzb]lv leÌ slxNo} klg /xFb}g . lsgeg] …cGjoÚ cyf{t\ cjsfzsf] lagf d"Q{–b|Jo slxNo}
klg /xg ;Sb}g / …Jolt/]sÚ cyf{t\ :j¿kb]lv leÌ x'gfn] k[ys\tf 5 . To;/L g} a|Xdsf] Jofks
x'gfn] hLj / k[YjL cflb b|Jo To;b]lv cnu /xFb}gg\ / :j¿kb]lv Ps klg x'Fb}gg\ . h;/L 3/
agfpg' eGbf k"j{ leÌ–leÌ b]zsf] df6f], sf7, kmnfd, cfsfzdf g} /xG5g\, ha 3/ aGof] ta klg
cfsfzdf g} x'G5 / ha Tof] gi6 eof] cyf{t\ To;sf] ;a} cjoj leÌ–leÌ b]zdf k|fKt x'g uP, ta
klg cfsfzd} x'G5 . cyf{t\ tLg} sfndf cfsfzb]lv leÌ x'g ;Sb}gg\ / :j¿kb]lv leÌ x'gfn] g t
slxNo} Ps lyP, 5g\ / x'g]5g\ . o;} k|sf/n] hLj tyf ;a} ;+;f/sf kbfy{ k/d]Zj/df JofKo x'gfn]
k/dfTdfb]lv tLg} sfnx¿df cleÌ / :j¿kb]lv leÌ x'gfn] slxNo} klg Ps x'g ;Sb}gg\ .
cfhef]lnsf j]bfGtLx¿sf] b[li6 sfgf] k'?ifsf] ;dfg cGjolt/ k/]/ Jolt/]sefjb]lv 5'6]/ lj?4
ePsf] 5 . s'g} klg o:tf] b|Jo 5}g h;df ;u'0flgu'{0ftf, cGjo–Jolt/]s, ;fwDo{–j}wDo{ / ljz]io–
ljz]if0f efj gxf];\ .
j]bsf] ljifodf ljrf/ -&=!)_
k|Zg— k/d]Zj/ ;u'0f xf] ls lgu'{0f <
pQ/— b'O6} k|sf/sf] xf] .
k|Zg— s] Ps Dofgdf b'O6f tnjf/ slxNo} /xg ;Sb5g\ Û Ps kbfy{df ;u'0f / lgu'{0ftf
s;/L /xg ;Sb5 <
pQ/— h;/L h8sf ¿kflb u'0f x'G5g\ / r]tgsf 1fgflb u'0f h8df x'Fb}gg\, To;/L g}
r]tgdf OR5flb u'0f 5g\ / ¿kflb h8sf] u'0f 5}g . To;}n] …ob\u'0f}:;x jQ{dfg+ tT;u'0fd\, u'0f]Eof]
olÌu{t+ k[yUe"t+ tlÌu'{0fd\Ú hf] u'0fx¿b]lv ;lxt Tof] …;u'0fÚ / hf] u'0fx¿b]lv /lxt Tof] …lgu'{0fÚ
elgG5 . cfˆgf]–cfˆgf] :jefljs u'0fx¿sf] ;lxt / bf];|f] lj/f]wLsf] u'0fx¿b]lv /lxt x'gfn] ;a}
kbfy{ ;u'0f / lgu'{0f x'G5g\ . s'g} klg o:tf] kbfy{ 5}g h;df s]jn lgu'{0ftf jf s]jn ;u'0ftf xf];\,
lsGt' Pp6}df ;u'0ftf / lgu'{0ftf ;bf /xG5 . To;/L g} k/d]Zj/ cfˆgf] cgGt1fg–anflb
u'0fx¿b]lv ;lxt x'gfn] …;u'0fÚ / ¿kflb h8sf] tyf å]ifflb hLjsf] u'0fb]lv k[ys\ x'gfn] k/d]Zj/
…lgu'{0fÚ elgG5 .
k|Zg— ;+;f/df lg/fsf/nfO{ lgu'{0f / ;fsf/nfO{ ;u'0f eGb5g\ . cyf{t\ ha k/d]Zj/n] hGd
ln+b}g, ta …lgu'{0fÚ / ha cjtf/ lnG5, ta …;u'0fÚ elgG5 <
pQ/— of] sNkgf s]jn c1fgLx¿sf] xf] . h;nfO{ ljBf x'Fb}g, ltgLx¿ kz's} ;dfg oyf–
tyf aa{/fpg] ub{5g\ . h;/L ;lÌkft–Hj/o'Qm dg'io c08a08 aSb5, To;/L g} cljåfg\x¿n]
eg]sf] jf n]v]sf]nfO{ Joy{ ;Demg'kb{5 .
k|Zg— k/d]Zj/ /fuL xf] ls lj/Qm <
pQ/— b'O6} xf]Og, lsgeg] /fu cfk"m eGbf leÌ pQd kbfy{x¿df x'G5, ;f] k/d]Zj/b]lv s'g}
kbfy{ k[ys\ jf pQd 5}g, To;}n] p;df …/fuÚ sf] ;Dej 5}g . / h;n] k|fKtnfO{ 5f]l8lbG5, To;nfO{
…lj/QmÚ eGb5g\ . O{Zj/ Jofks x'gfn] s'g} kbfy{nfO{ 5f]8\g ;Sb}g, To;}n] lj/Qm klg xf]Og .
k|Zg— O{Zj/df OR5f 5 ls 5}g <
pQ/— To:tf] OR5f 5}g . lsgeg] OR5f klg ck|fKt, pQd / h;sf] k|flKtn] ;'v–ljz]if
xf]cf];\ ta g} O{Zj/df OR5f x'g ;Sb5 . g t p;b]lv s'g} ck|fKt kbfy{, g t s'g} p;b]lv pQd /
k"0f{ ;'vo'Qm x'gfn] ;'vsf] clenfiff klg 5}g, To;}n] O{Zj/df OR5fsf] t ;Dej 5}g, lsGt' …O{If0fÚ
cyf{t\ ;a} k|sf/sf] ljBfsf] bz{g / ;a} ;[li6nfO{ ug'{ elgG5, Tof] O{If0f xf] . OToflb ;+lIfKt
ljifob]lv g} ;Hhgx¿n] w]/} s'/fx¿ a'‰g ;Sg]5g\ .
ca ;+If]kn] O{Zj/sf] ljifo n]v]/ j]bsf] ljifo n]lvG5—
ySma/d&cae? A/pat?]/n! yju/yRSma?d/pak?;n! ,

sama?in/ ySy/ laema?NywvaRi¼/rsae/ muO<a? Sk/M-Nt< äU?ih kt/m> iSv?de/v s> .


—cyj{j]b -sf08 !)÷k|kf7s @#÷cg'jfs $÷dGq @)_ ..
h'g k/dfTdfb]lv CUj]b, oh'j]{b, ;fdj]b / cyj{j]b k|sfzlt ePsf 5g\, Tof] s'grflx+ b]j
xf] < o;sf] pQ/— h;n] ;a}nfO{ pTkÌ u/]/ wf/0f ul//x]sf] 5, ToxL k/dfTdf xf] .
Sv?y/M-UyRa?watWy/tae=wa/Rn! Vy/dxaCDañ/tI_y/> sma?_y>, —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq *_ ..
hf] :joDe", ;j{Jofks, z'4, ;gftg, lg/fsf/ k/d]Zj/ xf], p;}n] ;gftg hLj¿k k|hfsf]
sNof0ffy{ oyfjt\ /Lltk"j{s j]båf/f ;a} ljBfx¿sf] pkb]z ub{5 .
k|Zg— k/d]Zj/nfO{ ltdLn] lg/fsf/ dfGb5f} ls ;fsf/ <
pQ/— lg/fsf/ dfGb5' .
k|Zg— ha lg/fsf/ xf] eg] t j]bljBfsf] pkb]z lagf d'vsf] j0ff]{Rrf/0f s;/L x'g ;Sb5 <
lsgeg] j0f{x¿sf] pRrf/0fdf tfNjflb :yfg, lhÃfsf] k|oTg cjZo x'g'kb{5 .
pQ/— k/d]Zj/ ;j{zlQmdfg\ / ;j{Jofks x'gfn] hLjx¿nfO{ cfˆgf] ljBfsf] pkb]z ug{df
s'g} klg d'vflbsf] ck]Iff 5}g . lsgeg] d'v–lhÃfb]lv j0ff]{Rrf/0f cfk"m eGbf leÌ dg'iosf] nflu ug]{
ul/G5, cfˆgf] nflu xf]Og . lagf d'v / lhÃfsf] dgdf cg]s Jojxf/x¿sf] ljrf/ / zAbf]Rrf/0f
e}/fVb5 . sfgdf cf}+nfn] y'g]/ x]/, ;'g ls lagf d'v–lhÃf–tfNjflb :yfgx¿sf] s:tf–s:tf zAb
e}/x]sf 5g\, To;/L g} hLjx¿nfO{ cGtof{dL¿kaf6 pkb]z u/]sf] 5 . lsGt' s]jn bf];|f]nfO{
;Demfpgsf] nflu pRrf/0f ug]{ ul/G5 . ha k/d]Zj/ lg/fsf/ ;j{Jofks 5 eg] t cfˆgf] ljBfsf]
pkb]z hLj:y :j¿kaf6 hLjfTdfdf k|sflzt ul/lbG5 . k]ml/ Tof] dg'ion] cfˆgf] d'vn] pRrf/0f
u/]/ bf];|fnfO{ ;'gfpF5, To;}n] O{Zj/df of] bf]if cfpg ;Sb}g .
k|Zg— s;sf] cfTdfdf slxn] j]bx¿sf] k|sfz u/] <
pQ/— cUg]jf{ CUj]bf] hfot] jfof]o{h'j]{bM ;"of{T;fdj]bM ..
—-t'ngf–_ ztky a|fXd0f -!!÷$÷@÷#_ ..
k|yd cyf{t\ ;[li6sf] cflbdf k/dfTdfn] clUg, jfo', cflbTo tyf clË/f Clifx¿sf] cfTdfdf
Ps–Ps j]bsf] k|sfz u/] .
k|Zg— of] j} a|Xdf0f+ ljbwflt k"j{+ of] j} j]bf+Zr k|lx0ff]lt t:d} ..
—Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo ^÷dGq !*_ ..
o; jrgaf6 a|XdfhLsf] Åbodf j]bx¿sf] pkb]z ul/of] . k]ml/ cUGoflb Clifx¿sf] cfTdfdf
lsg elgof] <
pQ/— a|Xdfsf] cfTdfdf clUg cflbsf] åf/f :yflkt u/fP . x]/ Û dg':d[ltdf s] n]v]sf] 5 <
clUgjfo'/ljEo:t' qo+ a|Xd ;gftgd\ . b'bf]x o1l;b\Woy{d[Uoh'M;fdnIf0fd\ ..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s @#_ ..
h'g k/dfTdfn] cflb ;[li6df dg'ionfO{ pTkÌ u/]/ clUg cflb rf/} Clifx¿åf/f rf/} j]b
a|XdfnfO{ k|fKt u/fP / p;} a|Xdfn] clUg, jfo', cflbTo / -tF cyf{t\_ clË/faf6 Cu\, oh'M, ;fd /
cyj{j]bsf] u|x0f u/] .
k|Zg— tL rf/}df dfq j]bx¿sf] k|sfz u/], cGonfO{ xf]Og, o;af6 O{Zj/ kIfkftL 7xl/G5 .
pQ/— ltgLx¿ rf/} hgfdfq ;a} hLjx¿ eGbf clws kljqfTdf lyP . cGo pgLx¿sf ;b[z
lyPgg\ . To;}n] kljq ljBfsf] pg}df k|sfz u/] .
k|Zg— s'g} b]z–efiffdf j]bx¿sf] k|sfz gu/]/ ;+:s[tdf lsg u/] <
pQ/— olb s'g} b]z–efiffdf k|sfz uy]{ eg] t O{Zj/ kIfkftL x'GYof], lsgeg] h'g b]zsf]
efiffdf k|sfz uy]{ ltgLx¿nfO{ ;'udtf / ljb]zLx¿nfO{ sl7gtf j]bnfO{ k9\g–k9fpgdf x'GYof] .
o;}n] ;+:s[tdf g} k|sfz u/], hf] s'g} b]zsf] efiffdf xf]Og, / cGo ;a} b]zefiffx¿sf] sf/0f xf],
p;}df j]bx¿sf] k|sfz u/] . h;/L O{Zj/sf] k[YjL cflb ;[li6 ;a} b]z / b]zjfnfx¿sf] nflu Pp6} /
;a} lzNkljBfsf] sf/0f xf], To;/L g} k/d]Zj/sf] ljBfsf] efiff klg Pp6} x'g'kb{5 ls ;a}
b]zjfnfx¿sf] nflu k9\g–k9fpgdf t'No kl/>d x'gfn] O{Zj/ kIfkftL x'Fb}g, / ;a} efiffx¿sf] sf/0f
klg xf] .
k|Zg— j]b O{Zj/s[t xf], cGos[t xf]Og, o;sf] s] k|df0f 5 <
pQ/— -!_ h;/L O{Zj/ kljq, ;j{ljBfljt\, z'4u'0fsd{:jefj, Gofosf/L, bofn' cflb u'0fjfnf
5, To:t} h'g k':tsdf O{Zj/sf] u'0f, sd{, :jefjsf] cg's"n syg x'G5, Tof] O{Zj/s[tÙ cGo xf]Og .
-@_ / h;df ;[li6qmd, k|ToIfflb k|df0f, cfKtx¿sf] / kljqfTdfsf] Jojxf/b]lv lj?4 syg gxf];\,
Tof] O{Zj/f]Qm . -#_ h:tf] O{Zj/sf] lge|{d 1fg To:t} h'g k':tsdf e|flGt/lxt 1fgsf] k|ltkfbg x'G5,
Tof] O{Zj/f]Qm . -$_ h:tf] k/d]Zj/ 5 / h:tf] ;[li6qmd /fv]sf] 5, To:t} g} O{Zj/, ;[li6, sfo{, sf/0f
/ hLjsf] k|ltkfbg h;df x'G5, Tof] k/d]Zj/s[t k':ts xf] . -%_ / h'g k|ToIfflb k|df0f–ljifox¿b]lv
clj?4, z'4fTdfsf] :jefjb]lv lj?4 gxf];\ .
o; k|sf/sf] j]bdfq} 5g\ . cGo afOan, s'/fg, cflb xf]Og . o;sf] :ki6 JofVof afOan /
s'/fgsf] t]x|f}+ / rf}wf}+ ;d'Nnf;df ul/g]5 .
k|Zg— j]b O{Zj/b]lv x'g'kg]{ s'g} cfjZostf g} 5}g, lsgeg] dg'iox¿n] qmdzM 1fg a9fpFb}
nu]/ kZrft\ k':ts klg agfpg ;Sg]5g\ .
pQ/— slxNo} klg agfpg ;Sg] 5}gg\ . lsgeg] lagf sf/0fsf] sfof]{TklQsf] x'g c;Dej 5 .
h:t} hËnL dg'io ;[li6nfO{ b]v]/ klg ljåfg\ x'Fb}gg\ / ha s'g} lzIfs ldNof] eg] t ljåfg\ x'G5g\ /
clxn] klg s;};Fu gkl9sg ljåfg x'Fb}gg\ . o; k|sf/ olb tL Clifx¿nfO{ j]b ljBf gk9fPsf] eP /
ltgLx¿n] c¿nfO{ k9fpg] lyPgg\ ta t ;a} hgf cljåfg\ /xg hfGy] . h;/L s;}sf] afnsnfO{
hGd]b]lv PsfGt, cljåfg\x¿ jf kz'x¿;Fu /flvlbof] eg] t Tof] h:tf] ;Ë 5, To:t} x'g hfg]5 .
o;sf] b[i6fGt hËnL eLn -s';'08fx¿_ cflb x'g\ . ha;Dd cfof{jQ{b]lv lzIff uPsf] lyPg ta;Dd
ld>, o"gfg / o"/f]k b]z cflb:y dg'iox¿df s]xL klg ljBf lyPg . / O+Un}08sf] sf]nDa; cflb k'?if
cd]l/sfdf ha;Dd uPsf lyPgg\, ta;Dd ltgLx¿ klg xhf/f}+, nfvf}+, s/f]8f}+ jif{b]lv d"v{ lyP .
ca lzIff kfpgfn] ljåfg\ ePsf 5g\ . To;/L g} k/dfTdfb]lv ;[li6sf] cflbdf ljBf–lzIffsf] k|flKtn]
pQ/f]Q/ sfndf ljåfg\ x'Fb} cfP .
; k"j]{iffdlk u'?M sfn]gfgjR5]bft\ . —of]uzf:q ;"q -;dflwkfb÷;"q @^_ ..
h;/L jt{dfg ;dodf xfdLx¿ cWofksx¿;Fu k9]/ g} ljåfg\ x'G5f}+, To;/L g} k/d]Zj/
;[li6sf] cf/Dedf pTkÌ ePsf clUg cflb Clifx¿sf …u'?Ú cyf{t\ k9fpg]jfnf x'g\ . lsgeg] h;/L
hLj ;'if'lKt / k|nodf 1fg/lxt x'g hfG5, To:tf] k/d]Zj/ x'Fb}g . p;sf] 1fg lgTo 5 . To;}n] of]
lglZrt hfÌ'kb{5 ls lagf lgldQaf6 g}ldlQs cy{ l;4 slxNo} x'Fb}g .
k|Zg— j]b ;+:s[tefiffdf k|sflzt eP / tL clUg cflb Clifx¿ To; ;+:s[tefiffnfO{
hfGb}gy], k]ml/ j]bx¿sf] cy{nfO{ pgLx¿n] s;/L hfg] <
pQ/— k/d]Zj/n] hgfof], / wdf{Tdf of]uL dxlif{x¿ ha–ha h'g–h'gsf] cy{nfO{ hfÌ] OR5f
u/]/ Wofgfjl:yt x'Fb} k/d]Zj/sf] :j¿kdf ;dflw:y eP, ta–ta k/dfTdfn] ceLi6 dGqx¿sf] cy{
hgfOlbP . ha w]/}sf] cfTdfx¿df j]bfy{k|sfz eof] ta Clif–d'lgx¿n] Tof] cy{ / Clif–d'lgx¿sf]
Oltxf;k"j{s u|Gy agfP . ltg}sf] gfd a|fXd0f cyf{t\ …a|XdÚ h'g j]bsf] JofVofgu|Gy x'gfn] …a|fXd0fÚ
gfd eof] . /—
Cifof] dGqb[i6oM dGqfG;Dk|fb'M . —-t'ngf–_ lg?Qm -c=&÷v+=#_Ù -c=!÷v+=@)_ ..
h'g–h'g dGqfy{sf] bz{g h'g–h'g ClifnfO{ eof] / k|yd g} c¿ eGbf klxnf s;}n] To;
dGqsf] cy{ k|sflzt u/]sf lyPgg\, k|sflzt u/] / c¿nfO{ k9fP klg, To;}n] cBfjlw tL–tL dGqsf]
;fy Clifsf] gfd :d/0ffy{ n]Vg] / n]vfOFg] ul/G5 . hf] s;}n] Clifx¿nfO{ dGqstf{ eGb5 eg],
ltgLx¿nfO{ ldYofjfbL ;Demg' . Clifx¿ t dGqx¿sf cy{ k|sfzs x'g\ .
k|Zg— j]b s'g u|Gyx¿sf] gfd xf] <
pQ/— Cs\, oh'M, ;fd / cyj{ dGq;+lxtfx¿sf] gfd j]b xf], cGosf] xf]Og .
k|Zg— dGqa|fX0fof]j]{bgfdw]od\ . —x]g'{xf];\ Û -sfTofogkl/lzi6 k|lt1f;"q !÷!_ ..
OToflb sfTofogflbs[t k|lt1f;"qflbsf] cy{nfO{ s] ub{5f} <
pQ/— x]/ Û ;+lxtf k':tssf] cf/De, cWofosf] ;dflKtdf j]b zAb ;gftgb]lv n]lv+b} cfPsf]
5 / a|fXd0f k':tssf] cf/De jf cWofosf] ;dflKtdf sxL+ klg n]lvPsf] 5}g . / lg?Qmdf—
OTolk lgudf] ejlt .. Olt a|fXd0fd\ .. —lg?Qm -cWofo %÷v08 #, $_ ..
5Gbf]a|fXd0fflg r tlåifofl0f .. —kfl0fgLo ci6fWofoL -$÷@÷^%_ ..
of] kfl0fgLo ;"q xf]— o;af6 klg :ki6 ljlbt x'G5 ls …j]bÚ dGqefu / …a|fXd0fÚ JofVofefu
xf] . olb o;nfO{ ljz]if x]g{ rfx]df …CUj]bflbefioe"ldsfÚ df x]g'{xf]nf . jxfF cg]szM k|df0fx¿b]lv
lj?4 x'gfn] of] sfTofogsf] jrg dfggLo x'g ;Sb}g . lsgeg] olb dfGof}+ eg] t j]b ;gftg
slxNo} x'g ;Sb}gg\ . lsgeg] a|fXd0f–k':tsx¿df y'k|} Clif, dxlif{ / /fhflbsf] Oltxf; n]lvPsf] 5
/ Oltxf; h;sf] x'G5, p;sf] hGdsf] kZrft\ n]lvG5 . tL u|Gy klg pgsf] hGd kZrft\sf] xf] /
o:t} l;4 x'G5 . j]bx¿df s;}sf] Oltxf; 5}gÙ lsGt' h'g–h'g zAbb]lv ljBfsf] af]w x'G5, To;–To;
zAbsf] k|of]u ul/Psf] 5 . s'g} ljz]if dg'iosf] ;+1f jf ljz]if syfsf] k|;Ë j]bx¿df 5}g .
k|Zg— j]bx¿sf slt zfvf 5g\ <
pQ/— Ps xhf/ Ps ;o ;QfO{; .
k|Zg— zfvfnfO{ s] eg]/ lrlgG5 <
pQ/— JofVofgnfO{ …zfvfÚ eGb5g\ .
k|Zg— ;+;f/df ljåfg\x¿ j]bsf] cjoje"t ljefux¿nfO{ zfvf dfGb5g\ <
pQ/— clnstf ljrf/ u¥of} eg] t 7Ls, lsgeg] hlt zfvf 5g\, tL cfZjnfog cflb
Clifx¿sf gfdn] k|l;4 5g\ / dGq;+lxtf k/d]Zj/sf] gfdaf6 k|Voft 5g\ . h;/L rf/} j]bx¿nfO{
k/d]Zj/s[t dfGb5g\, To;/L g} cfZjnfogL cflb zfvfx¿nfO{ tL–tL Clifs[t dfGb5g\ / ;a}
zfvfx¿df dGqx¿sf] k|tLs /fv]/ JofVof ub{5g\ . h:t} t}lQ/Lo zfvfdf …Oif] Tjf]h]{ Tjf OltÚ,
OToflb k|tLs /fv]/ JofVofg ul/Psf] 5 / j]b;+lxtfx¿df s;}sf] klg k|tLs /flvPsf] 5}g . To;}n]
k/d]Zj/s[t rf/} j]b d"n–j[If / cfZjnfogflb ;a} zfvf Clif–d'lgs[t x'g\, k/d]Zj/s[t xf]Ogg\ .
o;sf] ljz]if JofVof x]g{ rfx]df …CUj]bflbefioe"ldsfÚ df x]g'{xf]nf . h;/L dftf–lktf cfˆgf]
;Gtfgdfly s[kfb[li6 u/]/ pÌlt rfxG5g\, To;/L g} k/dfTdfn] ;a} dg'iodfly s[kf u/]/ j]bx¿
k|sflzt u/]sf] 5 . h;af6 dg'io cljBfGwsf/ e|dhfnaf6 5'6]/ ljBf lj1fg¿k ;"o{nfO{ k|fKt u/]/
cfgGbdf /x"g\ / ljBf tyf ;'vx¿sf] j[l4 ub}{ hfpmg\ .
k|Zg— j]b lgTo x'g\ ls clgTo <
pQ/— …lgToÚ x'g\, lsgeg] k/d]Zj/ lgTo x'gfn] p;sf] 1fgflb u'0f klg lgTo x'G5 . hf] lgTo
kbfy{ x'G5 To;sf] u'0f, sd{ :jefj lgTo / clgTo b|Josf] …clgToÚ x'G5 .
k|Zg— s] of] k':ts klg lgTo xf] <
pQ/— xf]Og . lsgeg] k':ts t sfuh / d;Ln] ag]sf] x'G5, Tof] lgTo s;/L x'g ;Sb5 <
lsGt' hf] zAb, cy{ / ;DaGw 5g\, tL lgTo x'g\ <
k|Zg— O{Zj/n] tL Clifx¿nfO{ 1fg lbof] xf]nf / To; 1fgaf6 tL Clifx¿n] j]b agfP
xf]nfg\ <
pQ/— 1fg 1]osf] lagf x'Fb}g . ufoœoflb 5Gb, if8\hflb / pbfQf˜g'bfQflb :j/sf] 1fgk"j{s
ufoœoflb 5Gbx¿sf] lgdf{0f ug{ lagf ;j{1sf] s;}sf] ;fdYo{ 5}g ls o; k|sf/sf] ;j{1fgo'Qm
zf:qnfO{ agfpg ;sf];\ . xf], j]bnfO{ k9]kZrft\ Jofs/0f, lg?Qm / 5Gb cflb u|Gy Clif–d'lgx¿n]
ljBfx¿sf] k|sfzsf] nflu u/]sf x'g\ . olb k/dfTdfn] j]bx¿sf] k|sfz gu/]sf] eP t s;}n] s]xL
klg agfpg ;Sg] lyPg . To;}n] j]b k/d]Zj/f]Qm x'g\ . log}sf] cg';f/ ;a} hgfx¿ rNg'kb{5 / olb
s;}n] ;f]w]df ls ltd|f] dt s] xf] < ta oxL pQ/ lbg' ls xfd|f] dt …j]bÚ cyf{t\ h]–hlt j]bdf
elgPsf] 5, xfdL Tof] ;a}nfO{ dfGb5f}+ .
o;sf] cufl8 ;[li6sf] ljifodf n]lvg]5 . olt ;+If]kn] O{Zj/ / j]bljifodf JofVofg n]lvof] .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift] O{Zj/j]bljifo]
;KtdM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..&..

-*_ cf7f}+ ;d'Nnf;
;[li6, pTklQ, l:ylt / k|nosf] ljifodf JofVof
;[li6 / pTklQsf] ljifo -*=!_
#/y< ivs&?i:q/yRt? Aab/-Uv/ yid? va d/xe yid? va/ n ,

yae A/SyaXy?]> pr/me Vyae?m/NTsae A/¼ ve?d/ yid? va/ n ved? .1.
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !@(÷dGq &_ ..
tm? AasI/Äm?sa gU/¦!hm¢e?=àke/t< s?il/l< sVRa?ma #/dm! ,

tuCD!yena/_vip?iht</ ydasI/Äp?s/StNm?ih/na ja?y/tEk?m! .2.


—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !@(÷dGq #_ ..
ihr/{y/g/-R> sm?vÄR/ta¢e? -U/tSy? ja/t> pit/rek? AasIt! ,

s da?xar p&iw/vI< *amu/tema< kSmE? de/vay? h/iv;a? ivxem .3.


—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !@!÷dGq !_ ..
pué?;=@/ved‡ svR</ yd!-U/t< yCc? -a/Vy/m! ,

%/tam&?t/TvSyeza?nae/ ydÚe?nait/raeh?it .4. —oh'j]{b -cWofo #!÷dGq @_ ..


otf] jf Odflg e"tflg hfoGt] o]g hftflg hLjlGt .
oTk|oGTole;+ljzlGt tlålh1f;:j tb\ a|Xd]lt ..%..
—t}lQ/Lof]klgifb\ -e[u'jNnL÷cWofo #÷cg'jfs !_ ..
x] -cË_ dg'io Û h;af6 of] ljljw ;[li6 k|sflzt ePsf] 5, h;sf] wf/0f / k|nostf{ xf] . hf]
o; hut\sf] :jfdL, h;\ Jofksdf of] ;a} hut\ pTklQ, l:ylt, k|nonfO{ k|fKt x'G5, ;f] k/dfTdf xf],
To;nfO{ t}+n] hfÌ" / bf];|fnfO{ ;[listf{ gdfÌ" ..!.. of] ;a} hut\ ;[li6sf] klxnf cGwsf/n] cfj[t,
/flq¿kdf hfÌsf] cof]Uo, cfsfz¿k ;a} hut\, tyf …t'R5Ú cyf{t\ cgGt k/d]Zj/sf] ;fd'Ì]
Psb]zL cfR5flbt lyof], kZrft\ k/d]Zj/n] cfˆgf] dlxdf cyf{t\ ;fdYo{af6 sf/0f¿kb]lv sfo{¿k
ul/lbof] ..@.. x] dg'iox¿ xf] Û h'g ;a} ;"of{lb t]h:jL kbfy{x¿sf] cfwf/ / h'g of] hut\ ePsf]
lyof], 5 / x'g]5 o;sf] Ps clåtLo klt k/dfTdf o; hut\sf] pTklQsf] k"j{ ljBdfg lyof], / h;n]
k[YjLb]lv lnP/ ;"o{ko{Gt hut\nfO{ pTkÌ u/]sf] 5, p; k/dfTdf b]jsf] k|]dn] elQm ug]{ ug"{ ..#.. x]
dg'iox¿ xf] Û hf] ;a}df k"0f{ k'?if / hf] gfz/lxt sf/0f / hLjsf] :jfdL, hf] k[lyJoflb h8 /
hLjb]lv cltl/Qm 5, jxL k'?if o; ;a} e"t, eljiot\ / jQ{dfg:y hut\nfO{ agfpg]jfnf xf] ..$..
h'g k/dfTdfsf] /rgfb]lv oL ;a} k[lyJoflb e"t pTkÌ x'G5g\, h;af6 hLpF5g\ / h;df k|nonfO{
k|fKt ub{5g\, Tof] …a|XdÚ xf], p;nfO{ hfÌsf] nflu OR5f u/ ..%..
hGdfB:o otM .. —zf/L/s ;"q -cWofo !÷kfb !÷;"q @_ ..
h;af6 o; hut\sf] hGd, l:ylt / k|no x'G5, jxL …a|XdÚ hfÌsf] of]Uo 5 .
O{Zj/sf] leÌtf, k|s[lt / pkfbfg–sf/0fsf] JofVof -*=@_
k|Zg— of] hut\ k/d]Zj/af6 pTkÌ ePsf] xf] ls cGob]lv <
pQ/— lgldQ sf/0f k/dfTdfb]lv pTkÌ ePsf] xf], k/Gt' o;sf] pkfbfg sf/0f k|s[lt xf] .
k|Zg— s] k|s[ltnfO{ k/d]Zj/n] pTkÌ u/]sf] xf]Og <
pQ/— xf]Og . of] cgflb xf] .
k|Zg— cgflb s;nfO{ eGb5g\ / slt kbfy{ cgflb 5g\ <
pQ/— O{Zj/, hLj / hut\sf] sf/0f, oL tLg …cgflbÚ x'g\ .
k|Zg— o;df s] k|df0f 5 <
pQ/— Öa su?p/[aR s/yuja/ soa?ya sma/n< v&/]< pir? ;Svjate ,
tyae?r/Ny> ipPp?l< Sva/ÖÅyn?îÚ/Nyae A/i- ca?kzIit .1.
—CUj]b -d08n !÷;"Qm !^$÷dGq @)_ ..
zañ/tI_y/> sma?_y> .2. —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq *_ ..
-åf_ hf] a|Xd / hLj b'O6} -;'k0ff{_ r]tgtf / kfngflb u'0fx¿n] s]xL ;b[z -;o'hf_ JofKo–
Jofks efjn] ;+o'Qm -;vfof_ cfk;df k/:k/ ldqtfo'Qm, ;gftg cgflb 5g\Ù / -;dfgd\_ To;/L g}
-j[Ifd\_ cgflb d"n¿k sf/0f / zfvf¿k sfo{o'Qm j[If cyf{t\ h'g :y"n eP/ k|nodf l5Ì–leÌ x'g
hfG5, Tof] t];|f] cgflb kbfy{Ù oL tLg}sf] u'0f, sd{, :jefj klg cgflb 5g\ . oL -tof]/GoM_ hLj /
a|Xd dWo]df Ps h'g hLj xf] Tof] o; j[If¿k ;+;f/df kfkk'0o¿k kmnx¿nfO{ -:jfålQ_ /fd|f]
k|sf/n] ef]Ub5 / bf];|f] k/dfTdf sd{x¿sf] kmnnfO{ -cgZgg\_ gef]Ub} rf/}lt/ cyf{t\ leq–aflx/ ;j{q
k|sfzdfg e}/x]sf] 5 . hLjb]lv O{Zj/, O{Zj/b]lv hLj / oL b'O6}b]lv k|s[lt leÌ–:j¿k tLg} …cgflbÚ
x'g\ ..!.. -zfZjtLEo _ cyf{t\ cgflb ;gftg hLj¿k k|hfsf] nflu j]båf/f k/dfTdfn] ;a} ljBfx¿sf]
)

af]w u/]sf] 5 ..@..


chfd]sf+ nf]lxtz'Sns[i0ff+, aÃLM k|hfM ;[hdfgf+ :j¿kfM .
chf] Xo]sf] h'ifdf0ff]˜g'z]t], hxfTo]gf+ e'Qmef]ufdhf]˜GoM ..
—Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo $÷dGq %_ ..
k|s[lt, hLj / k/dfTdf tLg} …chÚ cyf{t\ h;sf] hGd slxNo} x'Fb}g, logn] slxNo} hGd
ln+b}gg\, cyf{t\ oL tLg ;a} hut\sf sf/0f x'g\, logsf] sf/0f sf]xL 5}g . o; cgflb k|s[ltsf] ef]u
cgflb hLjn] ub}{ km:b5 / To;df k/dfTdf km:b}g / To;sf] ef]u klg ub}{g . O{Zj/ / hLjsf] nIf0f
O{Zj/—ljifodf atfP/ cfPsf] 5' . ca k|s[ltsf] nIf0f of] xf] ls—
;¤j/h:td;f+ ;fDofj:yf k|s[ltM k|s[t]d{xfg\ dxtf]˜xÍf/f]˜xÍf/ft\ k~rtGdfqf0o'eoldlGb|o+
k~rtGdfq]EoM :y"ne"tflg k'?if Olt k~rlj+zltu{0fM .. —of] ;f+Vo ;"q -!÷^!_ sf] jrg xf] ..
-;¤j_ z'4, -/hM_ dWo, -tdM_ hf8Ø cyf{t\ h8tf tLg j:t' ldn]/ h'g Ps ;+3ft x'G5,
To;sf] gfd …k|s[ltÚ xf] . To;af6 …dxQTjÚ a'l4, To;af6 …cxÍf/Ú, cxÍf/af6 kfFr …tGdfqfÚ ;"Id–
e"t / bz OlGb|ox¿ tyf P3f/f}+ dg, kfFr tGdfqfx¿b]lv k[lyJoflb kfFr e"t, oL rf}aL; / kRrL;f}+
…k'?ifÚ cyf{t\ hLj / k/d]Zj/ xf] . logLx¿df k|s[lt cljsfl/0fLÙ / dxQTj, cxÍf/ tyf kfFr ;"Id–
e"t k|s[ltsf] sfo{ / OlGb|ox¿ dg tyf :y"n–e"tx¿sf] sf/0f xf] . k]ml/ k'?if g s;}sf] k|s[lt,
pkfbfg sf/0f / g s;}sf] sfo{ xf] .
k|Zg— ;b]j ;f]Do]bdu| cf;Lt\ ..!.. —5fGbf]Uof]klgifb\ -k|=^÷v+=@_ ..
c;åf Obdu| cf;Lt\ ..@.. —t}lQ/Lof]klgifb\ -a|Xd jNnL÷cg'jfs &_ ..
cfTdf jf Obdu| cf;Lt\ ..#.. —t'ngf–a[xbf/0osf]klgifb\ -c=!÷a|f=$÷s+=!_ ..
a|Xd jf Obdu| cf;Lt\ ..$.. —oL pklgifb\sf jrgx¿ x'g\ -ztky !!÷!÷!!÷!_ ..
x] Zj]ts]tf]Ù of] hut\ ;[li6sf] k"j{—
;t\ ..!.. c;t\ ..@.. cfTdf ..#.. / a|Xd¿k lyof] ..$.. kZrft\—
tb}Ift ax' :of+ k|hfo]o]lt ..!.. —5fGbf]Uof]klgifb\ -k|=^÷v+=@÷d+=#_ ..
;f]˜sfdot ax' :of+ k|hfo]o]lt ..@.. —of] t}lQ/Lof]klgifb\ -a|=jNnL÷cg'=^_ sf] jrg xf] ..
jxL k/dfTdf cfˆgf] OR5fn] ax'¿k x'g uof] ..!–@..
;j{+ vlNjb+ a|Xd g]x gfgfl:t ls+rg . —of] pklgifb\sf] jrg xf] ..
h'g of] hut\ xf], Tof] ;a} lgZro u/]/ a|Xd xf] . p;df bf];|f] gfgf k|sf/sf] kbfy{ s]xL klg
5}g lsGt' ;a} a|Xd¿k xf] .
pQ/— lsg oL jrgx¿sf] cgy{ ub{5f} < lsgls pg} pklgifb\x¿df—
;f]DofÌ]g z'Ë]gfkf] d"ndlGjR5flb\e:;f]Do z'Ë]g t]hf]d"ndlGjR5 t]h;f ;f]Do z'Ë]g
;Gd"ndlGjR5 ;Gd"nfM ;f]Do]dfM ;jf{M k|hfM ;bfotgfM ;Tk|lti7fM ..
—5fGbf]Uof]klgifb\ -cWofo ^÷v08 *÷dGq $_ ..
x] Zj]ts]tf] Û cÌ¿k k[YjL sfo{af6 hn¿k d"n sf/0fnfO{ t}+n] hfg\ . sfo{¿k hnaf6
t]hf]¿k d"n / t]hf]¿k sfo{af6 ;b|"k sf/0f h'g lgTo k|s[lt xf] p;nfO{ hfg\ . oxL ;To:j¿k
k|s[lt ;a} hut\sf] d"n 3/ / l:yltsf] :yfg xf] . of] ;a} hut\ ;[li6sf] k"j{ c;t\sf] ;b[z /
hLjfTdf, a|Xd / k|s[ltdf nLg eP/ jt{dfg lyof], cefj lyPg .
/ h'g -;j{+ vn'=_ of] jrg …sxL+ sL O+{6 sxL+ sf /f]8f, efgdtL g] s'8\jf+ hf]8fÚ o:tf]
nLnfsf] xf] . lsgeg]—
;j{+ vlNjb+ a|Xd tHhnflglt zfGt pkf;Lt .. —5fGbf]Uof]klgifb\ -k|=#÷v=!$÷d+=!_ ..
/—
g]x gfgfl:t ls+rg .. —s7f]klgifb -cWofo @÷jNnL !÷dGq !!_ ..
h;/L z/L/sf] cË ha;Dd z/L/sf] ;fy /xG5g\, ta;Dd sfdsf / cnu x'gfn] lgsDdf x'g
hfG5g\, To;/L g} k|s/0f:y jfSo ;fy{s / k|s/0fb]lv cnu ugf{n] jf cGo s'g}sf] ;fydf hf]8\gfn]
cgy{s x'g hfG5 . ;'g Û o;sf] cy{ of] xf]—
x] hLj Û tF p; a|Xdsf] pkf;gf u/, h'g a|Xdb]lv hut\sf] pTklQ, l:ylt / hLjg x'G5Ù
h;n] agfpg] / wf/0f ugf{n] of] hut\ ljBdfg ePsf] 5, jf a|Xdb]lv ;xrl/t 5, p;nfO{ 5f]8]/
bf];|fsf] pkf;gf ug{x'Fb}g . o; r]tgdfq cv08}s/; a|Xd:j¿kdf gfgf j:t'x¿sf] d]n 5}g , lsGt'
oL ;a} k[ys\–k[ys :j¿kdf k/d]Zj/sf] cfwf/df l:yt 5g\ .
k|Zg— hut\sf] sf/0f slt j6f x'G5g\ <
pQ/— tLg j6f 5g\ . Ps lgldQ, bf];|f] pkfbfg, t];|f] ;fwf/0f . …lgldQ sf/0fÚ To;nfO{
eGb5g\ ls h;nfO{ agfpgfn] s]xL agf];\, gagfpgfn] gagf];\, cfk}m :jo+ aGb}g, bf];|fsf] k|sf/fGt/
agfcf];\ . bf];|f] …pkfbg sf/0fÚ To;nfO{ eGb5g\ h;sf] lagf s]xL aGb}g, jxL cj:yfGt/ ¿k eP/
agf];\ / lau|f];\ klg . t];|f] …;fwf/0f sf/0fÚ To;nfO{ eGb5g\ ls h'g agfpgdf ;fwg / ;fwf/0f
lgldQ xf];\ .
lgldQ sf/0f b'O6f 5g\— Ps–;a} ;[li6nfO{ sf/0fn] agfpg], wf/0f ug]{ / k|no ug]{ tyf
;a}sf] Joj:yf /fVg]jfnf …d'Vo lgldQ sf/0fÚ k/dfTdf . bf];|f]–k/d]Zj/sf] ;[li6b]lv ;a} kbfy{x¿nfO{
lnP/ cg]sljw sfof{Gt/ agfpg]jfnf …;fwf/0f lgldQ sf/0fÚ hLj .
pkfbfgsf/0f—…k|s[ltÚ …k/df0f'Ú h;nfO{ ;a} ;+;f/ agfpg] ;fdfu|L eGb5g\ . Tof] h8 x'gfn]
cfk}m aÌ / lau|g ;Sb}g lsGt' bf];|fn] agfpFbf aG5 / laufgf{n] lau|G5 . sxL+–sxL+ h8sf] lgldQn]
h8 klg aÌ] / lau|g] x'G5, h;/L k/d]Zj/n] /lrt aLp k[YjLdf v:g] / hn kfpgfn] j[Iffsf/ x'g
hfG5g\ / clUg cflb h8sf] ;+of]un] lau|g klg hfG5g\ . k/Gt' logsf] lgodk"j{s aÌ' / lau|g'df
k/d]Zj/ / hLjsf] cfwLg 5g\ .
ha s'g} j:t' agfOG5, ta h'g–h'g ;fwgx¿af6 cyf{t\ 1fg, bz{g, an, xft / gfgf
k|sf/sf] cf}hf/ / lbzf, sfn / cfsfz …;fwf/0f sf/0fÚ . h;/L 3}+6f] agfpg]jfnf s'dfn] lgldQ,
df6f] pkfbfgÙ / b08, rqm cflb ;fdfGo lgldQÙ lbzf, sfn, cfsfz, k|sfz, cfFvf, xft, 1fg, lqmof
cflb lgldQ ;fwf/0f / lgldQ sf/0f klg x'G5g\ . oL tLg sf/0fx¿sf] lagf s'g} klg j:t' aÌ
;Sb}g / lau|g klg ;Sb}g .
k|Zg— gjLg j]bfGtL s]jn k/d]Zj/nfO{ g} hut\sf] …cleÌlgldQf]kfbfgsf/0fÚ dfGb5g\—
oyf]0f{gfleM ;[ht] u[ t] r . —d'08sf]klgifb\ -d'08s !÷v08 !÷dGq &_ ..
h;/L dfs'/f]n] aflx/af6 s'g} kbfy{ ln+b}g, cfk}maf6 tGt' lgsfn]/ hfnf] agfpFb} cfk}m To;df
v]Nb5, To;/L g} a|Xd cfk"mdf hut\nfO{ agfP/, cfk}m hubfsf/ aGb}, cfk}m qmL8f ul//x]sf] 5 . ;f]
a|Xd OR5f / sfdgf ub}{ ls d …ax'¿kÚ cyf{t\ hubfsf/ xf]pFm . ;ÍNkdfqn] ;a} hub|"k aGof] .
lsgeg]—
cfbfjGt] r oÌfl:t jQ{dfg]˜lk tQyf . —of] df08"Sof]klgifbdfly uf}8kfbLo sfl/sf xf] ..
—j}tYofVo k|s/0f @÷^, cnftzfGtfVo k|s/0f $÷#! ..
h'g k|yd x'Fb}g, cGtdf /xFb}g, Tof] jt{dfgdf klg 5}g . lsGt' ;[li6sf] cflbdf hut\ lyPg,
a|Xd lyof] . k|nosf] cGtdf ;+;f/ /xg] 5}g . a|Xd /x]df t jt{dfgdf ;a} hut\ a|Xd lsg xf]Og <
pQ/— olb ltd|f] egfO cg';f/ hut\sf] pkfbfg sf/0f a|Xd x'G5 eg] t Tof] kl/0ffdL,
cj:yfGt/o'Qm ljsf/L x'g hfG5, / pkfbfg sf/0fsf] u'0f–sd{–:jefj sfo{df klg cfpF5g\—
sf/0fu'0fk"j{sM sføo{u'0ff] b[i6M .. —j}z]lifs ;"q -c=@÷cf=!÷;"=@$_ ..
pkfbfg sf/0fsf] ;b[z sfo{df klg u'0f x'G5g\ eg] t a|Xd ;lRrbfgGb:j¿kÙ hut\
sfo{¿kaf6 c;t\, h8 / cfgGb/lxtÙ a|Xd ch / hut\ pTkÌ ePsf] 5, a|Xd cb[Zo / hut\ b[Zo
5, a|Xd cv08 / hut\ v08¿k 5, olb a|Xdb]lv k[lyJoflb sfo{ pTkÌ x'G5 eg] t k[lyJoflb
sfo{sf] h8flb u'0f a|Xddf klg x'G5 . cyf{t\ h;/L k[lyJoflb h8 5g\, To;/L g} a|Xd klg h8 x'g
hfg]5 / h;/L k/d]Zj/ r]tg 5, To;/L g} k[lyJoflb sfo{ klg r]tg x'g'kb{5, / h'g dfs'/fsf]
b[i6fGt lbof}, Tof] ltd|f] dtsf] ;fws xf]Og, lsGt' afws xf] . lsgeg] Tof] h8¿k–z/L/ tGt'sf]
pkfbfg / hLjfTdf lgldQsf/0f xf] . k]ml/ of] klg k/dfTdfsf] cb\e't /rgfsf] k|efj xf] lsgeg] cGo
hGt'sf] z/L/af6 hLj tGt' lgSng ;Sb}g . To;/L g} Jofks a|Xdn] cfk"mleq JofKo k|s[lt / k/df0f'
sf/0fn] :y"n hut\nfO{ agfP/ aflx/ :y"n¿k u/]/, cfk"m p;}df Jofks /x]/ ;fIfLe"t cfgGbdo
e}/x]sf] 5 .
/ h'g k/dfTdfn] …O{If0fÚ cyf{t\ bz{g, ljrf/ / sfdgf u¥of] ls d}n] ;a} hut\nfO{ agfP/
k|l;4 xf]pFm, cyf{t\ ha hut\ pTkÌ x'G5 ta g} hLjx¿sf] ljrf/, 1fg, Wofg, pkb]z >j0fdf
k/d]Zj/ k|l;4 / w]/} :y"n kbfy{x¿;Fu ;x jt{dfg x'G5 . ha k|no x'G5 ta lagf k/d]Zj/ /
d'QmhLjx¿sf] afx]s p;nfO{ s;}n] hfGb}gg\, / h'g Tof] sfl/sf xf] Tof] e|dd"ns 5 . lsgeg]
;[li6sf] cflb cyf{t\ k|nodf hut\ k|l;4 lyPg / ;[li6sf] cGt cyf{t\ k|nosf] cf/Deb]lv ha;Dd
bf];|f] k6s ;[li6 x'Fb}g ta;Dd klg hut\sf] sf/0f ;"Id eP/ ck|l;4 /xG5 . lsgeg]—
tm? AasI/Äm?sa gU/¦!hm¢e? .1. —CUj]b -d08n !)÷;"Qm !@(÷dGq #_ sf] jrg xf] ..
cf;Llbb+ tdf]e"tdk|1ftdnIf0fd\ . ck|tSo{dlj1]o+ k|;'Ktldj ;j{tM ..@..
—dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s %_ ..
of] ;a} hut\ ;[li6sf] klxnf k|nodf cGwsf/n] cfj[t cyf{t\ cfR5flbt lyof] / k|nof/Desf]
kZrft\ klg To:t} x'g]5 . p; ;do g s;}n] hfÌ], g ts{df Nofpg], g t k|l;4 lrÂx¿n] o'Qm
OlGb|ox¿n] hfÌof]Uo lyof], / g t x'g]5, lsGt' jt{dfgdf hflgG5, k|l;4 lrÂx¿n] o'Qm hfÌsf]
of]Uo x'G5 / oyfjt\ pknAw 5 ..!–@.. k'gM p; sfl/sfsf/n] jt{dfgdf klg hut\sf] cefj n]v] ;f]
;j{yf ck|df0f xf], lsgeg] h;nfO{ k|dftf k|df0fx¿n] hfGb5 / k|fKt x'G5, Tof] cGoyf slxNo} x'g
;Sb}g .
k|Zg— hut\nfO{ agfpgdf k/d]Zj/sf] s] k|of]hg 5 <
pQ/— gagfpgdf s] k|of]hg 5 <
k|Zg— olb gagfPsf] eP t cfgGbdf al;/fVg] lyof] / hLjx¿nfO{ klg ;'v –b'Mv k|fKt x'g]
lyPg .
pQ/— of] cN5L / bl/b|x¿sf s'/f x'g\, k'?iffyL{sf] xf]Og . k]ml/ hLjx¿nfO{ k|nodf s] ;'v
jf b'Mv x'G5 < h'g ;[li6sf] ;'v–b'Mvsf] t'ngf ug]{ xf] eg] t ;'v sof}+ u'0ff clws x'G5 / y'k|}
kljqfTdf hLj d'lQmsf] ;fwg u/]/ df]Ifsf] cfgGbnfO{ klg k|fKt ub{5g\ . k|nodf lgsDdfx¿ h;/L
;'if'lKtdf kl//fVb5g\, To;/L /xG5g\ / k|nosf] k"j{ ;[li6df hLjx¿n] u/]sf kfk–k'0o sd{x¿sf] kmn
O{Zj/n] s;/L lbg ;Sb5 / hLjn] s]–s;/L ef]Ug ;Sb5g\ < olb s;}n] ltdL;Fu ;f]Wof] ls cfFvfsf]
x'gdf s] k|of]hg 5 < ltdLn] oxL eÌ]5f} ls x]g{sf] nflu . ta t O{Zj/df hut\sf] /rgf ug{ lj1fg,
an / lqmof 5, To;sf] s] k|of]hg < lagf hut\sf] pTklQ ug{sf] bf];|f] s]xL klg eÌ ;Sg] 5}gf} .
;fy} k/dfTdfsf] Gofo, wf/0f, bof cflb u'0f klg ta} ;fy{s x'g ;Sb5g\ ls ha hut\nfO{
agfcf];\ . p;sf] cgGt ;fdYo{ hut\sf] pTklQ, l:ylt, k|no / Joj:yf ugf{n] g} ;kmn x'G5 .
h:tf] g]qsf] :jfefljs u'0f x]g'{ xf], To:t} k/d]Zj/sf] :jfefljs u'0f hut\sf] pTklQ u/]/ ;a}
hLjx¿nfO{ c;+Vo kbfy{ lbP/ k/f]ksf/ ug'{ xf] .
k|Zg— aLp klxnf xf] ls j[If <
pQ/— aLp . lsgeg] aLp, x]t', lgbfg, lgldQ / sf/0f OToflb zAb Psfy{jfrs xf] .
sf/0fsf] gfd aLp x'gfn] sfo{sf] k|yd g} x'G5 .
k|Zg— ha k/d]Zj/ ;j{zlQmdfg\ 5 eg] t p;n] sf/0f / hLjnfO{ klg pTkÌ ug{;Sb5 .
olb ug{ ;Sb}g eg] t ;j{zlQmdfg\ klg x'g ;Sb}g <
pQ/— ;j{zlQmdfg\ zAbfy{ k"j{df n]v]/ cfPsf] 5' . k/Gt' s] ;j{zlQmdfg\ To;nfO{ elgG5
ls hf] c;Dej s'/fnfO{ klg ug{ ;sf];\ < h'g c;Dej s'/f] cyf{t\ h:tf] sf/0fsf] lagf sfo{ ug{
;Sb5 eg] t lagf sf/0f bf];|f] O{Zj/sf] pTklQ u/]/ / :jo+ d[To'nfO{ k|fKt, h8, b'MvL, cGofosf/L,
ckljq / s'sdL{ cflb x'g ;Sb5 ls ;Sb}g < h'g :jfefljs lgod, cyf{t\ h:tf] clUg pi0f, hn
zLtn / k[lyJoflb ;a} h8x¿nfO{ ljk/Lt u'0fjfnf agfpg O{Zj/n] klg ;Sb}g . h;/L cfk"m h8
x'g ;Sb}g, To;/L g} h8nfO{ r]tg ug{ klg ;Sb}g, / O{Zj/sf] lgod ;To / k"/f 5g\, To;}n]
kl/jt{g ug{ ;Sb}g . To;}n] …;j{zlQmdfg\Ú sf] cy{ oltdfq} xf] ls k/dfTdfn] lagf s;}sf] ;xfosf]
cfˆgf] ;a} sfo{ k"0f{ ug{ ;Sb5 .
k|Zg— O{Zj/ ;fsf/ xf] ls lg/fsf/ < olb lg/fsf/ xf] eg] t lagf xft cflb ;fwgx¿sf]
hut\nfO{ agfpg ;Sb}g / olb ;fsf/ xf] eg] t s'g} bf]if cfpFb}g .
pQ/— O{Zj/ lg/fsf/ 5 . hf] ;fsf/ cyf{t\ z/L/o'Qm x'G5, Tof] O{Zj/ xf]Og . lsgeg] pm
kl/lR5Ì, kl/ldt zlQmo'Qm, b]z sfn j:t'x¿df kl/lR5Ì, If'wf, t[iff, 5]bg, e]bg, zLtf]i0f, Hj/,
kL8flb ;lxt x'G5 . p;df l;jfo hLjsf], O{Zj/sf u'0f slxNo} 36\g ;Sb}gg\ . h;/L ltdL / xfdL
…;fsf/Ú cyf{t\ z/L/wf/L 5f}+, o;af6 q;/]0f', c0f', k/df0f' / k|s[ltnfO{ cfˆgf] jzdf Nofpg ;Sb}gf}+
g t tL ;"Id kbfy{nfO{ ;dft]/ :y"n agfpg ;Sb5f+}, To;/L g} :y"n b]xwf/L k/d]Zj/n] klg tL
;"Id kbfy{b]lv :y"n hut\ agfpg ;Sb}g . hf] k/d]Zj/ ef}lts–OlGb|ouf]ns x:t–kfbflb
cjojx¿b]lv /lxt 5, k/Gt' p;sf cgGt zlQm an k/fqmd 5g\, ltg}af6 ;a} sfd ub{5, h'g
rflx+ hLj / k|s[ltb]lv slxNo} x'g ;Sb}g . ha pm k|s[lt eGbf klg ;"Id ltgdf Jofks 5, ta g}
ltgLx¿nfO{ ;dft]/ hubfsf/ ul/lbG5, ;fy} ;j{ut x'gfn] ;a}sf] wf/0f / k|no klg ug{ ;Sb5 .
k|Zg— h;/L dg'ioflbsf cfdf–a'af ;fsf/ x'G5g\, pgsf ;Gtfg klg ;fsf/ x'G5g\, olb tL
lg/fsf/ x'Gy] eg] t ltgsf ;Gtfg klg lg/fsf/ x'g] lyP, To;/L g} k/d]Zj/ lg/fsf/ xf] eg] t
p;n] agfPsf] hut\ klg lg/fsf/ xg'kg]{ lyof] <
pQ/— of] ltd|f] k|Zg cljBfsf]Ös]6fsf] ;dfg 5 . lsg ls ev{/}dfq d}n] eg]+ ls k/d]Zj/
hut\sf] pkfbfg sf/0f xf]Og, lsGt' lgldQ sf/0f xf]Ù / h'g :y"n x'G5 Tof] k|s[lt / k/df0f' hut\sf]
pkfbfg sf/0f xf] . k]ml/ tL ;j{yf lg/fsf/ xf]Ogg\ lsGt' k/d]Zj/ eGbf :y"n / cGo sfo{n] ;"Id
cfsf/ /fVb5 .
k|Zg— s] sf/0fsf] lagf k/d]Zj/ sfo{nfO{ ug{ ;Sb}g <
pQ/— ;Sb}g . lsgeg] h;sf] …cefjÚ cyf{t\ hf] jt{dfg 5}g, p;sf] …efjÚ jt{dfg x'g'
;j{yf c;Dej 5 . h:t} s'g} ukmf8Ln] ukm xfFlslbof] ls æd}n] aGWofsf] k'q / aGWofsL k'qLsf]
ljjfx b]v]+, To;n] g/˘f[Ësf] wg'if / tL b'j}n] vk'iksf] dfnf klx/]sf lyP, d[ut[li0fsfsf] hndf :gfg
ub}{ / uGwj{gu/df /xGy], jxf“ afbnsf] lagf jiff{, k[YjLsf] lagf ;a} cÌx¿sf] pTklQ cflb x'GYof] .Æ
To;/L g} sf/0fsf] lagf sfo{sf] x'g' c;Dej 5 . h:t} s;}n] egf];\ ls ædd dftflkt/f} g
:tf]˜xd]jd]j hftM . dd d'v] lhÃf gfl:t jbfld rÆ cyf{t\ æd]/f dftf–lktf lyPgg\ olQs} d pTkÌ
ePsf] x"F . d]/f] d'vdf lha|f] 5}g, k/Gt' af]Nb5' .Æ æb]jndf ;k{ lyPg, lglSnP/ cfof] .Æ æd sxL+ klg
lyOg, oL ;a} st} lyPgg\ / xfdL ;a} hgf cfPsf xf}+ .Æ o:tf] c;Dej s'/f] k|dQuLt cyf{t\
ax'nfx¿sf] xf] .
k|Zg— h'g sf/0fsf] lagf sfo{ x'Fb}g eg] t sf/0fsf] sf/0f sf] xf] <
pQ/— h'g s]jn sf/0f¿k dfq} xf], tL sfo{ s;}sf] x'Fb}gg\ / hf] s;}sf] sf/0f / s;}sf] sfo{
x'G5, To;nfO{ bf];|} elgG5 . h;/L k[YjL 36 / 3/ cflbsf] sf/0f / hn cflbsf] sfo{ x'G5 . k/Gt'
hf] cflbsf/0f k|s[lt xf], Tof] cgflb xf] .
d"n] d"nfefjfbd"n+ d"nd\ . —;f+Vozf:q ;"q -!÷^&_ ..
d"nsf] d"n cyf{t\ sf/0fsf] sf/0f x'Fb}g . o;af6 csf/0f ;a} sfo{x¿sf] sf/0f x'G5 .
lsgeg] s'g} sfo{sf] cf/De ;dosf] k"j{ tLg} sf/0f cjZo x'G5g\ . h:t} n'uf agfpg eGbf k"j{
tGt'jfo, skf;sf] wfuf] / glnsf cflb k"j{ jt{dfg x'gfn] aNn j:q aGb5, To;/L g} hut\sf]
pTklQsf] k"j{ k/d]Zj/, k|s[lt, sfn / cfsfz tyf hLjx¿sf] cgflb x'gfn] o; hut\sf] pTklQ
x'G5 . olb logdf Pp6fsf] klg pkl:ylt ePg eg] t hut\ klg x'Fb}g .
;[li6 ljifodf gfl:ts dtsf] lg/fs/0f -*=#_
cq gfl:tsf cfx'M—
z"Go+ t¤j+ efjf] ljgZolt j:t'wd{Tjflågfz:o ..!.. —;f+Vozf:q ;"q -cWofo !÷;"q$$_ ..
cefjfb\ efjf]TklQgf{g'kd[B k|fb'ef{jft\ ..@.. O{Zj/M sf/0f+ k'?ifsdf{kmNobz{gft\ ..#..
clgldQtf] efjf]TklQM s06st}I0oflbbz{gft\ ..$.. ;j{dlgTod'TklQljgfzwd{sTjft\ ..%..
;j{+ lgTo+ k~re"tlgToTjft\ ..^.. ;j{+ k[yu\ efjnIf0fk[ySTjft\ ..&..
;j{defjf] efj]lijt/]t/fefjl;4]M ..*.. g :jefjl;l4/fk]lIfsTjft\ ..(..
—Gofozf:q ;"q -cWofo $÷cflÂs !÷;"q -!$, !(, @@, @%, @(, #$, #&, #(_ ..
oxfF gfl:tsx¿ o:tf] eGb5g\ ls— …z"GoÚ g} Ps kbfy{ xf] . ;[li6sf] k"j{ z"Go lyof], cGtdf
z"Go x'g]5, lsgeg] hf] …efjÚ 5 cyf{t\ jt{dfg kbfy{ 5, To;sf] cefj eP/ z"Go x'g hfg]5 .
pQ/— z"Go cfsfz, cb[Zo, cjsfz / laGb'nfO{ klg eGb5g\ . z"Go h8 kbfy{ xf] . o;
z"Godf ;a} kbfy{ cb[Zo /xG5g\ . h;/L Ps laGb'af6 /]vf, /]vfx¿af6 jt'{nfsf/ ugf{n] e"ld–
kj{tflb O{Zj/sf] /rgfaf6 aGb5g\, / z"GonfO{ hfÌ]jfnf z"Go x'Fb}g ..!..
bf];|f] gfl:ts— cefjaf6 efjsf] pTklQ x'G5 . h;/L aLhnfO{ db{g u/] lagf cª\s'/ pTkÌ
x'Fb}g / aLhnfO{ k'm6fn]/ x]/]df t cª\s'/sf] cefj b]lvG5 . ha k|yd cª\s'/ b]lv+b}g eg] t
cefjaf6 pTklQ eof] .
pQ/— h;n] aLhsf] pkdb{g ub{5, Tof] k|yd g} aLhdf lyof] . olb x'Gy]g eg] t pTkÌ
slxNo} x'g] lyPg ..@..
t];|f] gfl:ts eGb5— ls sd{x¿sf] kmn k'?ifn] sd{ ugf{n] dfq} k|fKt x'Fb}g . slt sd{x¿ t
lgikmn b]lvgdf cfPsf 5g\ . To;}n] cg'dfg nufpg ;lsG5 ls sd{x¿sf] kmn k|fKt x'gdf
O{Zj/sf] cfwLg 5 . h'g sd{sf] kmn O{Zj/n] lbg rfx]df lbG5 . h'g sd{sf] kmn lbg rfxFb}g eg]
lb+b}g . o; s'/faf6 sd{kmn O{Zj/fwLg 5 .
pQ/— olb sd{sf] kmn O{Zj/fwLg xf] eg] t lagf sd{ gu/L O{Zj/n] kmn lsg lb+b}g <
To;}n] h:tf] sd{ dg'ion] ub{5, To:t} g} kmn O{Zj/n] lbG5 . o;af6 O{Zj/n] :jtGq k'?ifnfO{
sd{sf] kmn lbg ;Sb}g . lsGt' h:tf] sd{ hLjn] ub{5, To:t} g} kmn O{Zj/n] lbG5 ..#..
rf}yf] gfl:ts eGb5— lagf lgldQsf] kbfy{x¿sf] pTklQ x'G5 . h:t} aa"n -8Dd¿_ cflb
j[Ifx¿sf sfF8f tLI0f cl0fjfn] b]lvgdf cfpF5 . o;af6 ljlbt x'G5 ls ha–ha ;[li6sf] cf/De
x'G5, ta–ta z/L/flb kbfy{ lagf lgldQsf] x'G5g\ .
pQ/— h;af6 kbfy{ pTkÌ x'G5, ToxL p;sf] lgldQ xf] . lagf aLh, s06sL j[Ifsf] sfF8f
pTkÌ lsg x'Fb}gg\ < ..$..
kfFrf} gfl:ts eGb5— ;a} kbfy{ pTklQ / ljgfzjfnf 5g\, To;}n] ;a} clgTo x'g\ .
Znf]sfw]{g k|jIofld ob'Q+m u|Gysf]l6leM . a|Xd ;To+ hulGdYof hLjf] a|Xd}j gfk/M ..
—of] s'g} u|Gysf] Znf]s xf] ..
gjLg j]bfGtLx¿ kfFrf}+ gfl:tssf] sf]l6df 5g\, lsgeg] pgLx¿ o:tf] eGb5g\ ls s/f]8f}+
u|Gyx¿sf] of] l;4fGt xf]— æa|Xd ;To, hut\ ldYof / hLj a|Xdb]lv leÌ 5}g .Æ
pQ/— hf] ;a}sf] lgTotf lgTo 5 eg] t ;a} clgTo x'g ;Sb}gg\ .
k|Zg— ;a}sf] lgTotf klg clgTo xf], h;/L clUg sfi7x¿nfO{ gi6 u/]/ cfk}m klg gi6 x'g
hfG5 .
pQ/— h'g oyfjt\ pknAw x'G5, To;nfO{ jt{dfgdf clgToTj / k/d;"Id sf/0fsf] clgTo
eÌ' slxNo} x'g ;Sb}g . h'g j]bfGtLx¿ a|Xdaf6 hut\sf] pTklQ dfGb5g\ eg] a|Xdsf] ;To x'gfn]
p;sf] sfo{ c;To slxNo} klg x'g ;Sb}g . h'g :jKg, /:;L–;kf{lbjt\ slNkt eg] tfklg 7Ls aÌ
;Sb}g . lsgeg] sNkgf u'0f xf], u'0faf6 b|Jo slxNo} x'Fb}g, / u'0f b|Job]lv k[ys\ /xg ;Sb}g . ha
sNkgfsf] stf{ lgTo 5 eg] p;sf] sNkgf klg lgTo x'g'kb{5, gq eg] To;nfO{ klg clgTo dfg .
h;/L ;kgf lagf b]v]–;'g] slxNo} cfpFb}g . hf] hfu[t cyf{t\ jt{dfg ;dodf ;To kbfy{ 5g\ ltgsf]
;fIfft\ ;DaGwn] k|ToIfflb 1fg ePkl5 …;+:sf/Ú cyf{t\ ltgsf] jf;gf¿k 1fg cfTdfdf l:yt x'g
hfG5, :jKgdf ltg}nfO{ k|ToIf b]Vb5 . h;/L ;'if'lKt x'gfn] afXo kbfy{x¿sf] 1fgsf] cefjdf klg
afXo kbfy{ ljBdfg /xG5g\ . To;/L g} k|nodf klg sf/0f b|Jo jt{dfg /xG5 . olb ;+:sf/sf] lagf
;kgf x'G5 eg] t hGdfGwnfO{ klg ¿ksf] :jKg x'g]5 . To;}n] jxfF ltgLx¿sf] 1fgdfq} xf] / aflx/
;a} kbfy{ jt{dfg x'G5g\ .
k|Zg— h;/L hfu[tsf] kbfy{ :jKg / b'O6}sf] ;'if'lKtdf clgTo x'g hfG5g\, To;/L g} hfu[tsf
kbfy{x¿nfO{ klg :jKg t'No dfÌ'kb{5 .
pQ/— o:tf] slxNo} klg dfÌ ;lsÌ . lsgeg] :jKg / ;'if'lKtdf afXo kbfy{x¿sf]
c1fgdfq x'G5, cefj xf]Og . h:t} s;}sf] k5fl8lt/ y'k|} kbfy{ cb[i6 /xG5g\, pgsf] cefj x'Fb}g,
To;/L g} :jKg / ;'if'lKtsf] s'/f] xf] . To;}n] h'g k"j{df eg]/ cfPF ls a|Xd, hLj / hut\–sf/0f
cgflb lgTo x'g\, jxL ;To xf] ..%..
5}6f}+ gfl:ts eGb5 ls— kfFr e"tx¿sf] lgTo x'gfn] ;a} hut\ lgTo 5 .
pQ/— of] s'/f] ;To xf]Og . lsgeg] h'g kbfy{x¿sf] pTklQ / ljgfzsf] sf/0f b]lvg cfpF5
Tof] ;a} lgTo eof] eg] t ;a} :y"n hut\ tyf z/L/ 36k6flb kbfy{x¿sf] pTkÌ / ljgi6 x'Fb} u/]sf]
b]lvG5 g}, o;af6 sfo{nfO{ lgTo dfÌ ;ls+b}g ..^..
;ftf}+ gfl:ts eGb5 ls— ;a} k[ys\–k[ys\ x'g\, s'g} Ps kbfy{ 5}g, h'g–h'g kbfy{nfO{ xfdLn]
b]Vb5f}+ ls pgdf bf];|f] Ps kbfy{ s'g} klg b]lv+b}g .
pQ/— cjojx¿df cjojL, jt{dfgsfn, cfsfz, k/dfTdf / hflt k[ys\–k[ys\ kbfy{–
;d"xx¿df Ps–Ps 5g\ . tL b]lv k[ys\ s'g} kbfy{ x'g ;Sb}g . To;}n] ;a} k[ys\ kbfy{ xf]Og, lsGt'
:j¿kn] k[ys\–k[ys\ x'g\ / k[ys\–k[ys\ kbfy{x¿df Ps kbfy{ klg x'G5 ..&..
cf7f}+ gfl:ts eGb5 ls— ;a} kbfy{x¿df Ot/]t/fefjsf] l;l4 x'gfn] ;a} cefj¿k x'g\ .
h;/L …cgZjf] uf}M . cuf}/ZjMÚ ufO{ 3f]8f xf]Og / 3f]8f ufO{ xf]Og, To;}n] ;a}nfO{ cefj¿k
dfÌ'kb{5 .
pQ/— ;a} kbfy{x¿df Ot/]t/fefjsf] of]u xf];\ k/Gt' …ulj uf}/Zj]˜Zjf] efj¿kf] jt{t PjÚ
ufO{df ufO{ / 3f]8fdf 3f]8fsf] efj g} x'G5, cefj slxNo} x'g ;Sb}g . h'g kbfy{sf] efj gxf];\ t
…Ot/]t/fefjÚ klg s;df elgg] 5 < ..*..
gjf}+ gfl:ts eGb5 ls— :jefjaf6 ;a} hut\sf] pTklQ x'G5 . h;/L kfgL, cÌ Psq eP/
;8\gfn] s[ld -ls/f_ pTkÌ x'G5g\ / aLh k[YjL hnsf] ldNgfn] 3fF; j[Ifflb / kfiff0fflb pTkÌ
x'G5g\ . h;/L ;d'b| jfo'sf] of]un] t/ËÙ / t/Ën] ;d'b|lk+mhÙ a];f/, r"gf / sfutLsf] /; ldnfpgfn]
/f]/L -caL/_ aGb5, To;/L g} ;a} hut\ t¤jx¿sf] :jefj u'0fx¿af6 pTkÌ ePsf] 5 . o;nfO{
agfpg]jfnf sf]xL klg 5}g .
pQ/— h'g :jefjb]lv hut\sf] pTklQ x'G5 eg] t ljgfz slxNo} x'Fb}g . olb ljgfz klg
:jefjb]lv dfg]df t pTklQ x'g]5}g . k]ml/ b'O6} :jefj o'ukt\ b|Jox¿df dfGof} eg] t pTklQ /
ljgfzsf] Joj:yf slxNo} x'g;Sg] 5}g . olb lgldQsf] x'gfn] pTklQ / gfz dfGof} eg] t …lgldQÚ
af6 pTklQ / ljgfz x'g]jfnf b|Jox¿b]lv k[ys\ dfÌ'kg]{5 . olb :jefjn] pTklQ / ljgfz x'GYof] eg]
t Ps ;dodf g} pTklQ / ljgfzsf] x'g' ;Dej 5}g .
olb :jefjb]lv pTkÌ x'GYof] eg] t, o; e"uf]nsf] lgs6df bf];|f] e"uf]n, rGb|–;"o{ cflb
pTkÌ lsg x'Fb}gg\ < / h;–h;sf] of]un] h'g–h'g pTkÌ x'G5, Tof]–Tof] O{Zj/n] pTkÌ u/]sf] aLh,
cÌ–hnflbsf] ;+of]un] 3fF;–j[If / s[ld cflb pTkÌ x'G5g\, lagf pgsf] xf]Og, h:t} a];f/, r"gf /
sfutLsf] /; b"/–b"/ b]zaf6 cfP/ cfk}m ldNb}gg\, s;}n] ldnfpgfn] dfq} ldNb5g\, To;df klg
oyfof]Uo -a/fa/ dfqfdf_ ldnfpgfn] /f]/L cyf{t\ caL/ x'G5, clws, Go"g jf cGoyf ugf{n] /f]/L
aGb}gÙ To;/L g} k|s[lt, k/df0f'x¿sf] 1fg / o'lQmaf6 lagf k/d]Zj/n] gldnfOsg h8 kbfy{ :jo+
s'g} klg sfo{l;l4sf] nflu ljz]if kbfy{ aÌ ;Sb}g . To;}n] :jefjflbb]lv ;[li6 x'Fb}g, lsGt'
k/d]Zj/sf] /rgfaf6} x'G5 ..(..
k|Zg— o; hut\sf] stf{ lyPg, g 5 / g x'g] g} 5 lsGt' cgflb sfnb]lv of] h:tfsf] t:t}
ag]sf] 5 . g slxn] o;sf] pTklQ eof], g slxNo} ljgfz x'g]5 .
pQ/— lagf stf{sf] s'g} klg lqmof of lqmofhGo kbfy{ aÌ ;Sb}g . h'g k[YjL cflb
kbfy{x¿df ;+of]u–ljz]ifn] /rgf b]lvG5, tL cgflb slxNo} klg x'g ;Sb}gg\, / hf] ;+of]uaf6 aGb5,
Tof] ;+of]usf] k"j{ x'Fb}g / ljof]usf] cGtdf /xFb}g . olb ltdLn] o;nfO{ dfGb}gf} eg] t sl7g eGbf
sl7g kfiff0f, xL/f / wft' cflbnfO{ k'm6fn]/, unfP/ jf e:d agfP/ x]/ ls ltgLx¿df k/df0f' k[ys\–
k[ys\ ldn]sf] 5 ls 5}g < olb ldn]sf] 5 eg] t tL ;do kfP/ cnu–cnu klg cjZo
x'g]5g\ ..!)..
k|Zg— cgflb O{Zj/ sf]xL 5}g, lsGt' hf] of]ufEof;n] cl0fdflb P]Zjo{nfO{ k|fKt u/]/
;j{1flbu'0fo'Qm s]jn–1fgL x'G5, ToxL hLj …O{Zj/Ú, …k/d]Zj/Ú eg]/ lrlgG5 .
pQ/— olb cgflb O{Zj/ hut\sf] ;|i6f gxf];\ t, ;fwgx¿n] l;4 x'g]jfnf hLjx¿sf] cfwf/
hLjg¿k hut\, z/L/ / OlGb|ox¿sf uf]ns s;/L aGy] < lagf logsf] hLj ;fwg ug{ g} ;Sb}g .

117
ha ;fwg g} gxf];\ t l;4 sxfFaf6 x'g] < hLjn] rfx] h:tf];'s} ;fwg u/]/ l;4 agf];\ t/ klg
…O{Zj/Ú— hf] ls :jo+ ;gftg cgflb l;4 5, h;df cgGt l;l4 5g\,— p;sf] t'No s'g} klg hLj
x'g ;Sb}g . lsgeg] hLjsf] k/d cjlw;Dd 1fg a9] tfklg kl/ldt 1fg / ;fdYo{jfnf x'G5 .
cgGt 1fg / ;fdYo{jfnf slxNo} klg x'g ;Sb}g . x]/ Û s'g} klg of]uL cfh;Dd O{Zj/s[t
;[li6qmdnfO{ abNg;Sg] ePsf 5}gg\, g t x'g] g} 5g\ . h;/L cgflb–l;4 k/d]Zj/n] g]qn] x]g]{ /
sfgx¿af6 ;'Ìsf] lgaGw u/]sf] 5, o;nfO{ s'g} klg of]uLn] abNg ;s]sf] 5}g . hLj …O{Zj/Ú slxNo}
klg x'g ;Sb}g .
k|Zg— sNk–sNkfGt/df O{Zj/n] ;[li6 ljnIf0f–ljnIf0f agfpF5 cyjf Pp6} < h:tf] clxn]
5, o:tf] klxnf lyof] / cufl8 klg x'g]5, e]b ub}{g <
pQ/— sU/yaR/c/NÔ/msaE? xa//ta y?wapU/vRm?kLpyt! , idV<a? c p&iw/vI< ca/Ntir?]/mwae/ Sv?> .
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !()÷dGq #_ ..
-Wfftf_ k/d]Zj/n] h;/L k"j–{ sNkdf ;"o{, rGb|, ljB't, k[YjL cGtl/If, cflbTo agfPsf] lyof] .
To;/L g} clxn] agfPsf] 5 / cufl8 klg To;/L g} agfpg] 5 .. o;}n] k/d]Zj/sf] sfd lagf e'n–
r'saf6 x'gfn] ;bf Psh:t} e}/fVb5 . hf] cNk1 / h;sf] 1fg a'l4–IfonfO{ k|fKt x'G5, To;sf]
sfddf e'n–r's x'g] ub{5, O{Zj/sf] sfddf xf]Og .
k|Zg— ;[li6–ljifodf j]bflb–zf:qsf] clj/f]w 5 ls lj/f]w <
pQ/— clj/f]w .
k|Zg— olb clj/f]w 5 eg]—
t:dfåf Pt:dfbfTdg cfsfzM ;De"tM . cfsfzfåfo'M . jfof]/lUgM . cUg]/fkM .
cb\EoM k[lyjL . k[lyJof cf]ifwoM . cf]iflwEof]˜Ìd\ . cÌfb|t] M . /]t;M k'?ifM .
; jf Pif k'?iff]˜Ì/;doM . —of] t}lQ/Lo pklgifb\ -a|=j=÷cg'=!_ sf] jrg xf] ..
p; k/d]Zj/ / k|s[ltb]lv cfsfz …cjsfzÚ cyf{t\ h'g sf/0f¿k b|Jo ;j{q k}mln/x]sf] lyof],
To;nfO{ hDdf ugf{n] cfsfz pTkÌh:tf] x'G5, jf:tjdf cfsfzsf] pTklQ xf]Og . lsgeg] lagf
cfsfzsf] k|s[lt / k/df0f' sxfF /xg ;Sb5g\ < cfsfzsf] kZrft\ jfo', jfo'sf] kZrft\ clUg,
clUgsf] kZrft\ hn, hnsf] kZrft\ k[YjL, k[YjLb]lv cf}iflw, cf}iflwb]lv cÌ, cÌb]lv jLo{, jLo{b]lv
k'?if cyf{t\ z/L/ pTkÌ x'G5 .
oxfF cfsfzflb qmdaf6, / 5fGbf]Uodf cUGoflb qmdaf6, P]t/]odf hnflb qmdn] ;[li6 eof] .
j]bx¿df sxL+ k'?if, sxL+ lx/0oue{ cflbaf6, dLdf+;fdf sd{, j}z]lifsdf sfn, Gofodf k/df0f',
of]udf k'?iffy{, ;f+Vodf k|s[lt / j]bfGtdf a|Xdfaf6 ;[li6sf] pTklQ dflgPsf] 5 . ca s;nfO{ ;fFrf]
/ s;nfO{ e'm§f] dfÌ] <
pQ/— o;df ;a} ;fFrf] xf], s'g} klg e'm§f] xf]Og . e'm6f] t Tof] xf] h;n] ljk/Lt ;DemG5 .
lsgls k/d]Zj/ lgldQ / k|s[lt hut\sf] pkfbfg sf/0f xf] . ha dxfk|no x'G5, To;sf] kZrft\
cfsfzflb qmd, cyf{t\ ha cfsfz / jfo'sf] k|no x'Fb}g / cUGoflbsf] x'G5 cUGoflb qmdaf6, / ha
ljB't clUgsf] klg k|no x'Fb}g t, ta hnflb qmdn] ;[li6 x'G5, cyf{t \ h'g–h'g k|nodf hxfF–
hxfF;Dd k|no x'G5, ToxfF–ToxfFb]lv ;[li6sf] pTklQ x'G5 . k'?if / lx/0ouef{lb ;a} gfd O{Zj/sf g}
x'g\, tL k|yd ;d'Nnf;df klg n]v]/ cfPsf] 5' . zf:qx¿sf] clj/f]wsf] ljifodf klg k"j{ n]v]/
cfPsf] 5' .
k/Gt' lj/f]w To;nfO{ eGb5g\ ls Ps–sfo{df Pp6} ljifodfly lj?4 jfb xf]cf];\ . 5M
zf:qx¿df clj/f]w x]/ o; k|sf/n] 5 . dLdf+;fdf— …o:tf] s'g} klg sfo{ hut\df x'Fb}g ls h;nfO{
agfpgdf sd{r]i6f ug{ gk/f];\ .Ú j}z]lifsdf— …lagf ;do gnflusg aGb} aGb}g .Ú Gofodf—
…pkfbfg sf/0f gx'gfn] s]xL klg aÌ ;Sb}g .Ú of]udf— …ljBf, 1fg, ljrf/ ul/Pg eg] t aÌ
;Sb}g .Ú ;f+Vodf— …t¤jx¿sf] d]n gx'gfn] aÌ ;Sb}g .Ú / j]bfGtdf— …agfpg]jfnfn] gagfPdf t
s'g} klg kbfy{ pTkÌ x'g ;Sb}g .Ú To;}n] ;[li6 5M sf/0fx¿n] aGb5 . tL 5M sf/0fx¿sf] JofVof
Ps–Pssf] Ps–Ps zf:qdf 5g\ . o;}n] pgdf lj/f]w s]xL klg 5}g . h;/L 5M k'?if ldn]/ Ps
5fk|fsf] nflu 5fgf] p7fP/ xfNb5g\, To;/L g} ;[li6¿k sfo{sf] JofVof 5M zf:qsfx¿n] ldn]/ k"/f
u/]sf 5g\ .
k/Gt' h;/L kfFr cGwf / Ps dGbb[li6 ePsf]nfO{ s;}n] xfQLsf] Ps–Ps b]z -cË_ b]vfof] .
pgLx¿l;t ;f]Wof] ls xfQL s:tf] 5 < tL dWo]sf] Pp6fn] eGof]–vfFaf], bf];|f]n] eGof]–gfª\nf], t];|f]n]
eGof]–d";n, rf}yf]n] eGof]–s'rf], kfFrf}+n] eGof]–rf}tf/f] / 5}6f}+n] eGof]–sfnf–sfnf rf/ vfFaf]dfly s]xL
e}+;Lh:tf] cfsf/ ePsf] 5 . o;} k|sf/ cfhef]lnsf cgfif{, gjLg u|Gyx¿ k9\g] / k|fs[t
efiffjfnfx¿n] Clifk|0fLt u|Gy gk9]/, gjLg If'b|a'l4slNkt ;+:s[t / efiffx¿sf] u|Gy k9]/, Ps
bf];|fsf] lgGbfdf tTk/ x'Fb} e'm6f] sn–emu8f dRrfPsf 5g\ . logLx¿sf sygnfO{ a'l4dfgLx¿n] /
cGox¿n] dfÌof]Uo 5}g . lsgeg] h'g cGwfsf] k5fl8 cGwf g} rn]df t b'Mv lsg gkfpg] < To;/L
g} cfh–ef]lnsf cNk–ljBfo'Qm, :jfyL{, OlGb|of/fd k'?ifx¿sf nLnf ;+;f/nfO{ gfz u/fpg]jfnf
x'G5 .
k|Zg— ha sf/0fsf] lagf sfo{ x'Fb}g eg] t sf/0fsf] sf/0f lsg x'Fb}g <
pQ/— c/] ;f]emf efOx¿ Û s]xL t cfˆgf] a'l4nfO{ sfddf Nofpg] u/ < x]/ Û ;+;f/df
b'O6}dfq kbfy{ x'G5g\, Ps– sf/0f bf];|f]– sfo{ . h'g sf/0f xf], Tof] sfo{ x'Fb}g / h'g hltv]/ sfo{
x'G5, Tof] sf/0f xf]Og . ha;Dd dg'ion] ;[li6nfO{ oyfjt\ a'‰b}g ta;Dd To;nfO{ oyfjt\ 1fg
k|fKt x'Fb}g—
lgTofofM ;Tj/h:td;f+ ;fDofj:yfofM k|s[t]?TkÌfgf+ k/d;"Idf0ff+ k[ys\ k[yUjQ{dfgfgf+
t¤jk/df0f"gf+ k|ydM ;+of]uf/DeM ;+of]u–ljz]iffbj:yfGt/:o :y"nfsf/k|flKtM ;[li6?Rot] .
cgflb lgTo:j¿k ;Œj, /h;\ / tdu'0fx¿sf] Psfj:yf¿k k|s[ltb]lv pTkÌ h'g k/d;"Id
k[ys\–k[ys\ jt{dfg t¤jfjoj ljBdfg 5, ltg}sf] k|yd h'g ;+of]usf] cf/De xf], / ;+of]u
ljz]ifx¿b]lv cj:yfGt/ bf];|f]–bf];|f] cj:yfsf] ;"Id :y"n–:y"n aGb}–agfpFb} ljlrq¿k ag]sf] 5,
o;}n] of] ;+;u{ x'gfn] …;[li6Ú elgG5 .
enf h'g k|yd ;+of]udf ldNg] / ldnfpg]jfnf kbfy{ xf], h'g ;+of]usf] cflb / ljof]usf] cGt
cyf{t\ h;sf] ljefu x'g ;Sb}g, To;sf] …sf/0fÚ / h'g ;+of]usf] k5fl8 aGb5 / ljof]usf] kZrft\
To:tf] /xFb}g, To;nfO{ …sfo{Ú eGb5g\ . h;n] To; sf/0fsf] sf/0f, sfo{sf] sfo{, stf{sf] stf{,
;fwgsf] ;fwg / ;fWosf] ;fWo eGb5, Tof] x]bf]{ cGwf], ;'Gbf] alx/f] / hfGbf] d"9 xf] . sxL+ cfFvfsf]
cfFvf], bLkssf] bLks / ;"o{sf] ;"o{ slxNo} x'g ;Sb5 < h'g h;af6 pTkÌ x'G5 Tof] …sf/0fÚ, / h'g
pTkÌ x'G5 Tof] …sfo{Ú, / h;n] sf/0fnfO{ sfo{¿k agfpg]jfnf xf] Tof] …stf{Ú elgG5 .
gf;tf] ljBt] efjf] gfefjf] ljBt] ;tM .
peof]/lk b[i6f]˜Gt:Tjgof]:t¤jblz{leM .. —eujb\uLtf -cWofo @÷Znf]s !^_ ..
slxNo} klg …c;t\Ú sf] efj jt{dfg / …;t\Ú sf] cefj cjt{dfg x'Fb}g, oL b'O6}sf] lg0f{o ug{
t¤jbzL{x¿n] hfg]sf 5g\ . cGo kIfkftL, cfu|xL, dnLgfTdf, cljåfg\x¿n] o; s'/fnfO{ ;xhdf
s;/L hfÌ ;Sb5g\ < lsgeg] hf] dg'io ljåfg\, ;T;ËL ag]/ k"/f ljrf/ ub}{g eg] Tof] ;bf
e|dhfndf kl//fVb5 . tL k'?ifx¿ wGo x'g\ ls h;n] ;a} ljBfx¿sf] l;4fGtnfO{ hfGb5g\ / hfÌsf]
nflu kl/>d ub{5g\, hfg]/ cGox¿nfO{ lgisk6tfn] l;sfpF5g\ . To;sf/0f hf] s;}n] sf/0fsf] lagf
;[li6 dfGb5 eg] t, To;n] s]xL klg hfGb}g .
ha ;[li6sf] ;do cfpF5, ta k/dfTdf tL k/d;"Id kbfy{x¿nfO{ hDdf ub{5 . To;sf] k|yd
cj:yfdf h'g k/d;"Id k|s[lt¿k sf/0fn] s]xL :y"n x'G5, To;sf] gfd dxQTj, / h'g To;b]lv s]xL
:y"n x'G5 To;sf] gfd cxÍf/, / cxÍf/b]lv leÌ–leÌ kfFr ;"Ide"tÙ >f]q, Tjrf, g]q, lhÃf, 3|f0f,
kfFr 1fg]lGb|ox¿Ù jfs\, x:t, kfb, pk:y / u'bf oL kfFr sd{ OlGb|ox¿ x'g\ / P3f/f}+ dg s]xL :y"n
pTkÌ x'G5,Ù / tL k~rtGdfqfx¿b]lv cg]s :y"nfj:yfx¿df k|fKt x'Fb} qmd}n] kfFr :y"ne"t h;nfO{
xfdLx¿n] k|ToIf b]Vb5f}+, pTkÌ x'G5g\ . To;af6 gfgf k|sf/sf] cf}iflwx¿, j[If cflb, ltgaf6 cÌ,
cÌaf6 jLo{ / jLo{af6 z/L/ aGb5 . k/Gt' cflb;[li6 d}y'gL;[li6 x'Fb}g . lsgeg] ha :qL–k'?ifx¿sf]
z/L/ k/dfTdfn] agfP/ ltgLx¿df hLjx¿sf] ;+of]u ul/lbG5, tbgGt/ d}y'gL ;[li6 rNb5 .
x]/ Û z/L/df s'g k|sf/n] 1fgk"j{s ;[li6 /r]sf] 5 ls h;nfO{ ljåfg\x¿n] b]v]/ cfZro{df
kb{5g\ . leq xf8x¿sf] hf]8, gf8Lx¿sf] aGwg, df+;sf] n]kg, 5fnfsf] 9Ssg, cfGb|fe'F8L, lkQ,
sn]hf], kmf]S;f], kÎf snfsf] :yfkg, ?lw/zf]wg, k|rfng, ljB't\sf] :yfkg, hLjsf] ;+of]hg, lz/f]¿k
d"n/rg, nf]d gvflbsf] :yfkg, cfFvfsf] ctLj ;"Id lz/fsf] tf/jt\ u|Gyg, OlGb|ox¿sf] dfu{sf]
k|sfzg, hLjn] hfu[t, :jKg, ;'if'lKt cj:yfnfO{ ef]Ugsf] nflu :yfgljz]ifx¿sf] lgdf{0f, ;a}
wft'x¿sf] ljefus/0f snf–sf}zn–:yfkgflb cb\e't ;[li6nfO{ lagf k/d]Zj/sf] s;n] ug{ ;Sb5 <
o;sf] cltl/Qm gfgf k|sf/sf] /Tg wft'af6 hl8t e"ld, ljljw k|sf/sf] j6j[If cflbsf] aLhx¿df
clt ;"Id/rgf, c;+Vo /Qm, xl/t, Zj]t, kLt, s[i0f, lrq, dWo¿kb]lv o'Qm kq, k'ik, kmn,
d"nlgdf{0f, ldi6, Iff/, s6's, siffo, ltQm, cDnflb ljljw /;, ;'uGwflbo'Qm kq, k'ik, kmn, cÌ,
sGb, d"nflb–/rg, cg]sfg]s s/f]8f}+ e"uf]n, ;"o{, rGb|flb nf]slgdf{0f, wf/0f, e|fd0f, lgoddf /fVg'
cflb k/d]Zj/sf] lagf s;}n] ug{ ;Sb}g . ha s;}n] s'g} kbfy{nfO{ x]b{5 eg] t b'O{ k|sf/sf] 1fg
pTkÌ x'G5 . Ps–h:tf] Tof] kbfy{ / bf];|f]–To;df /rgf b]v]/ agfpg]jfnfsf] 1fg x'G5 . h:t} s'g}
k'?ifn] ;'Gb/ cfe"if0f jgdf kfof], x]bf{v]l/ p;nfO{ ljlbt eof] ls Tof] ;'j0f{sf] xf] / s'g} a'l4dfg\
sfl/u/n] agfPsf] xf] . o;} k|sf/ of] gfgf k|sf/sf] ;[li6df ljljw /rgfn], agfpg]jfnf k/d]Zj/sf]
l;4 ub{5 .
dg'iox¿sf] cflb;[li6 Pj+ :yfgsf] lg0f{o -*=$_
k|Zg— dg'iosf] ;[li6 k|yd eof] ls k[YjL cflbsf] <
pQ/— k[YjL cflbsf] . lsgeg] k[lyJoflbsf] lagf dg'iosf] l:ylt / kfng x'g ;Sb}g .
k|Zg— ;[li6sf] cflbdf Ps jf cg]s dg'io pTkÌ u/]sf lyP ls cyjf s] xf] <
pQ/— cg]s, lsgeg] h'g hLjx¿sf] sd{ P]Zj/L ;[li6df pTkÌ x'gkg]{ lyof], ltgsf] hGd
;[li6sf] cflbdf O{Zj/n] lbG5 . lsgeg]—
…dg'iof CifoZr o]Ú —t'ngf [-oh'j]{b cWofo #!_Ù d'08sf]klgifb\ -@÷&÷!_]
…ttf] dg'iof chfoGtÚ —of] oh'j]{b [zt=a|f=-sf+=!$÷k|kf=#÷a|f=@÷s+=%_] df n]lvPsf] 5 .
o; k|df0faf6 oxL lgZro x'G5 ls cflbdf cg]s cyf{t\ ;os8f}+ xhf/f}+ dg'io pTkÌ eP .
k]ml/ ;[li6df b]Vgfn] klg of] lglZrt x'G5 ls dg'io cg]s cfdf–a'afsf ;Gtfg x'g\ .
k|Zg— cflb ;[li6df dg'io cflbsf] afNo, o'jf jf j[4fj:yfdf ;[li6 ePsf] lyof] cyjf tLg}
cj:yfdf <
pQ/— o'jfj:yfdf . lsgeg] olb afns pTkÌ uy]{ eg] t ltgLx¿sf] kfngsf] nflu bf];|f]
dg'io cfjZos x'GYof] . olb j[4fj:yfdf agfpFYof] eg] t d}y'gL–;[li6 x'Gy]g, To;}n] o'jfj:yfdf
;[li6 u/]sf x'g\ .
k|Zg— slxNo} ;[li6sf] k|f/De x'G5 ls x'Fb}g <
pQ/— x'Fbg} . h;/L lbgsf] k"j{ /ft / /ftsf] k"j{ lbg tyf lbgsf] kl5 /ft / /ftsf] kl5
lbg a/fa/ rn]/ cfpF5, o;} k|sf/ ;[li6sf] k"j{ k|no / k|nosf] k"j{ ;[li6 tyf ;[li6sf] kl5 k|no /
k|nosf] cufl8 ;[li6 cgflbsfnb]lv rqm rn]/ cfO/x]sf] 5 . o;sf] cflb jf cGt 5}g . lsGt' h;/L
lbg jf /ftsf] cf/De / cGt b]lvgdf cfpF5, To;/L g} ;[li6 / k|nosf] cflb–cGt e}/fVb5 lsgeg]
h;/L k/dfTdf, hLj, hut\sf] sf/0f tLg :j¿kaf6 cgflb 5g\, To;/L g} hut\sf] pTklQ, l:ylt /
k|no k|jfxb]lv cgflb 5g\ . h:t} gbLsf] k|jfx To:t} b]lvG5, slxn] ;'Sg hfG5, slxn] b]lv+b}g, k]ml/
jiff{df b]lvG5 / pi0fsfndf b]lv+b}g, o:tf] Jojxf/x¿nfO{ k|jfx ¿k hfÌ'kb{5 . h;/L k/d]Zj/sf]
u'0f, sd{, :jefj cgflb 5g\, To;/L g} p;n] hut\sf] pTklQ, l:ylt / k|no ug'{ klg cgflb xf] .
h;/L slxNo} O{Zj/sf] u'0f, sd{, :jefjsf] cf/De / cGt x'Fb}g, o;} k|sf/ p;sf] st{Jo–sd{x¿sf]
klg cf/De / cGt 5}g .
k|Zg— O{Zj/n] s'g} hLjx¿nfO{ dg'io hGd, s'g}nfO{ l;+xflb q"m/ hGd, s'g}nfO{ xl/0f, ufO{
cflb kz', s'g}nfO{ j[Ifflb, s'g}nfO{ s[ld sL6 ktËflb hGd lbPsf] 5, o;af6 k/dfTdfdf kIfkft
b]lvg cfpF5 .
pQ/— kIfkft cfpFb}g, lsgeg] tL hLjx¿sf] k"j{ ;[li6df ul/Psf] sdf{g';f/ Joj:yf
ugf{n] . olb sd{sf] lagf hGd lbGYof] eg] dfq} kIfkft x'GYof] .
k|Zg— dg'iox¿sf] cflb–;[li6 s'g :ynaf6 eof] <
pQ/— …lqlji6k\Ú cyf{t\ h;nfO{ …ltAatÚ eGb5g\ .
k|Zg— cflb ;[li6df Ps hflt lyof] ls cg]s <
pQ/— Ps dg'io hflt lyof] . kZrft\—
ivja?nI/ýaYyaR/n! ye c/ dSy?v> . —of] CUj]b -!÷%!÷*_ sf] jrg xf] .
>]i7x¿sf] gfd …cfo{, ljåfg\, b]jÚ / b'i6x¿sf] gfd …b:o'Ú cyf{t\ 8fFs", d"v{ / cgf8L gfd
x'gfn] …cfo{Ú / …b:o'Ú b'O{ gfd eP .
%/t zU/Ô %/taYeRa? . —of] cyj{j]b -!(÷^@÷!_ sf] jrg xf] .
cfo{x¿df k"jf]{Qm k|sf/af6 a|fXd0f, Iflqo, j}Zo / z"b| rf/ e]b eP . låh ljåfg\x¿sf] gfd
…cfo{Ú / d"v{x¿sf] gfd …z"b|Ú / …cgfo{Ú cyf{t\ …cgf8LÚ eof] .
k|Zg— k]ml/ pgLx¿ oxfF s;/L cfP <
pQ/— ha cfo{ / b:o'x¿df cyf{t\ ljåfg\ hf] b]j, cljåfg\ hf] c;'/, pgLx¿df ;bf n8fO{+–
emu8f–av]8f e}/fVof] . ha w]/} pkb|j dlRrg nfUof], ta cfo{ hgx¿ ;Dk"0f{ e"uf]nel/df o;
pQd e"ldsf] v08nfO{ hfg]/ oxL+ cfP/ a;] . o;} sf/0fn] o; b]zsf] gfd …cfof{jt{Ú x'g uof] .
k|Zg— cfof{jt{sf] cjlw -;Ldf_ sxfF;Dd kb{5 <
pQ/— cf;d'b|fQ' j} k"jf{bf;d'b|fQ' klZrdft\ . tof]/]jfGt/+ luof]{/føof{jQ{+ ljb'a'{wfM ..!..
;/:jtLb[ifåTof]b]{jgBf]o{bGt/d\ . t+ b]jlgld{t+ b]zdfof{jt{+ k|rIft] ..@..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @@, t'=–@@÷!&_ ..
pQ/df lxdfno, blIf0fdf ljGWofrn, k"j{ / klZrddf ;d'b| ..!.. tyf ;/:jtL klZrddf
…c6sÚ gbLÙ h'g pQ/tk{msf] kxf8af6 lg:s]/ blIf0fsf] ;d'b|sf] vf8Ldf uP/ ldn]sf] 5 . k"j{df
…b[ifåtLÚ h'g g]kfnsf] k"j{ efu kxf8b]lv lgSn]/, aËfnsf] cf;fdsf] k"j{ / adf{ -a|Xdf_ sf] klZrd
x'Fb} blIf0fsf] ;d'b|df uP/ ldn]sf] 5, h;nfO{ …a|Xdk'qÚ eGb5g\ . lxdfnosf] dWo/]vfb]lv blIf0f /
kxf8x¿sf] leq / /fd]Zj/–ko{Gt ljGWofrnsf] leq hlt b]z 5g, tL ;a}nfO{ …cfof{jt{Ú eGb5g\ .
of] b]z b]jlgld{t cfof{jt{ o;}n] elgPsf] xf] ls …b]jÚ gfd ljåfgx¿n] /fv] / cfo{hgx¿n] lgjf;
ugf{n] …cfof{jt{Ú elgof] .
k|Zg— k|yd o; b]zsf] gfd s] lyof] / o;df sf] a:by] <
pQ/— o;sf] k"j{ o; b]zsf] gfd s]xL klg lyPg / g s'g} cfo{x¿b]lv k"j{ o; b]zdf
a:by] . lsgeg] cfo{x¿ ;[li6sf] cflbdf s]xL sfn kZrft\ ltAataf6 ;Lw} o; b]zdf cfP/ a;] .
k|Zg— s;}n] eGb5g\ ls logLx¿ O{/fgaf6 cfPsf x'g\ . o;}n] ubf{ logLx¿sf] gfd …cfo{Ú
ePsf] xf] . logsf] k"j{ oxfF hËnL–dfG5]x¿ a:by] ls h;nfO{ …c;'/Ú / …/fIf;Ú eGby] . cfo{–hgx¿
cfk"mnfO{ b]jtf atfpFy] / pgLx¿sf] ha ;+u|fd eof], To;sf] gfd …b]jf;'/;+u|fdÚ eg]/ syfdf
n]lvof] .
pQ/— of] s'/f] ;j{yf e'm§f] xf] . lsgeg]—
iv ja?nI/ýayaR/n! ye c/ dSy?vae b/ihR:m?te rNxya/ zas?dì/tan! . —CUj]b -d+=!÷;"=%!÷d+=*_ ..
%/t zU/Ô %/taYeRa? . —cyj{j]b -sf08 !(÷;"Qm ^@÷dGq !_ sf] k|df0f xf] ..
d}n] n]lv;s]sf] 5' ls …cfo{Ú gfd wfld{s, ljåfg\, cfKt k'?ifx¿sf] / oL b]lv ljk/Lt
hgx¿sf] gfd …b:o'Ú cyf{t\ 8fFs", b'i6, cwfld{s / cljåfg\ xf] . tyf a|fXd0f, Iflqo, j}Zo låhx¿sf]
gfd …cfo{Ú / z"b|sf] gfd …cgfo{Ú cyf{t\ …cgf8LÚ xf] . ha j]bn] o;/L eGb5 eg] t c¿ ljb]zLx¿sf]
skf]nslNktnfO{ a'l4dfgLx¿n] slxNo} klg dfÌ ;Sb}gg\ . /Xof] b]jf;'/–;+u|fdsf] s'/f o;df
cfof{jtL{o ch'{g tyf dxf/fhf bz/y cflb h'g ls lxdfno kxf8df cfo{ ljåfg\ / b:o', Dn]R5
c;'/x¿sf] h'g o'4 ePsf] lyof], To;df …b]jÚ cyf{t\ cfo{x¿sf] /Iff / c;'/x¿sf] k/fho ug{sf]
nflu ;xfos ePsf lyP . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls cfof{jt{sf] aflx/ rf/}lt/ h'g lxdfnosf] k"j{,
cfUg]o, blIf0f, g}C{t, klZrd, jfoJo, pQ/, O{zfg b]zdf dg'io /xG5g\ pg}sf] gfd …c;'/Ú l;4 x'G5
. lsgeg] ha–ha lxdfno–k|b]z:y cfo{x¿dfly n8\gnfO{ r9fO{ ub{y], ta–ta oxfFsf /fhf–
dxf/fhfx¿ pg} pQ/ cflb b]zx¿df cfo{x¿sf] ;xfos x'g] ub{y] . k]ml/ h'g >L/fdrGb|;Fu blIf0fdf
o'4 ePsf] lyof], To;sf] gfd …b]jf;'/–;+u|fdÚ xf]Og, lsGt' To;nfO{ /fd–/fj0f cyjf cfo{ /
/fIf;x¿sf] ;+u|fd eGb5g\ . s'g} klg ;+:s[t u|Gydf jf Oltxf;df n]lvPsf] 5}g ls cfo{x¿
O{/fgaf6 cfP / oxfFsf hËnLx¿l;t n8]/, ho kfP/, pgLx¿nfO{ lgsfn]/ o; b]zsf /fhf eP,
k'gM ljb]zLx¿sf n]v dfggLo s;/L x'g ;Sb5 < /—
cfo{ / Dn]R5x¿sf] ljifodf JofVof -*=%_
cfo{jfrf] Dn]R5jfrM ;j]{ t] b:ojM :d[tfM ..!.. Dn]R5b]z:TjtM k/M ..@..
—dg':d[lt -t'ngf–cWofo !)÷Znf]s $%, cWofo @÷Znf]s @#_ ..
h'g cfof{jt{ b]zx¿b]lv leÌ b]z 5g\, ltgLx¿nfO{ …b:o'b]zÚ / …Dn]R5b]zÚ elgG5 ..!–@..
o;af6 klg of] l;4 x'G5 ls cfof{jt{b]lv leÌ k"j{b]zb]lv lnP/ O{zfg, pQ/, jfoJo / klZrd
b]zx¿df /xg]jfnfx¿sf] gfd …b:o'Ú / …Dn]R5Ú tyf …c;'/Ú xf] . ;fy} g}C{t, blIf0f tyf cfUg]o
lbzfx¿df cfof{jt{ b]z eGbf leÌ /xg]jfnfx¿sf] gfd …/fIf;Ú xf] . clxn] klg x]/ Û xAzL /
lgu|f]x¿sf] :j¿k eoÍ/ h:tf] ls /fIfx¿sf] j0f{g ul/Psf] 5, To:t} g} b]lvG5 . k]ml/ cfof{jt{sf]
;Lwf tn /xg]x¿sf] gfd …gfuÚ / To; b]zsf] gfd …kftfnÚ o; sf/0f eGb5g\ ls tL b]zx¿
cfof{jtL{o dg'iox¿sf] …kfbÚ -kfp_ cyf{t\ k}tfnfd'lg v'§fb]lv tn kb{5 . ltgLx¿nfO{ …gfuj+zLÚ
cyf{t\ gfu gfd ePsf k'?ifx¿sf j+zsf /fhf x'g] ub{y] . To;}sL pn'kL /fhsGof;Fu ch'{gsf] ljjfx
ePsf] lyof], cyf{t\ OIjfs'b]lv lnP/ sf}/j–kf08j;Dd ;j{–e"uf]ndf cfo{x¿sf] /fHo / j]bx¿sf]
yf]/}–yf]/} k|rf/ cfof{jt{b]lv leÌ b]zx¿df klg x'g] ub{Yof] . o;df of] k|df0f 5 ls a|Xdfsf] k'q
lj/f6\, lj/f6\sf] dg', dg'sf] d/LRoflb bz, logsf :jfo+ejflb ;ft /fhf / pgsf ;Gtfg OIjfs'
cflb /fhf hf] cfof{jt{sf k|yd /fhf eP, h;n] of] cfof{jt{ a;fPsf x'g\ .
ca cefUof]bon] / cfo{b]lv cfn:o, k|dfb, k/:k/sf] lj/f]wn] ubf{ cGo b]zsf] /fHonfO{
ufEg] t s'/} ePg o;sf] syf s] egf}+, lsGt' cfof{jt{df klg cfo{x¿sf] cv08, :jtGq, :jfwLg,
lgeo{ /fHo olt j]nf 5}g . h]–hlt 5g\ To;df klg ljb]zLx¿sf] kfbfqmfGt e}/x]sf] 5 . s]xL–s]xL
guGo dfqfdf /fhfx¿ :jtGq 5g\ . b'lb{g ha cfpF5 ta b]zjf;Lx¿n] cg]s b'Mv ef]Ug' kb{5 .
s;}n] slt g} lsg gu/f];\, k/Gt' h'g :jb]zLo /fHo x'G5, Tof] ;jf]{kl/ pQd x'G5 . cyjf
dtdtfGt/sf] cfu|x/lxt, cfˆgf] / k/fosf] kIfkftz"Go, k|hfdfly dftf–lktfsf] ;dfg s[kf, Gofo /
bofsf] ;fydf /x]sf] ljb]zLx¿sf] /fHo klg k"0f{ ;'vbfos x'Fb}g . k/Gt' leÌ–leÌ efiff, k[ys\–k[ys\
lzIff, cnu–cnu Jojxf/sf] lj/f]w 5'6\g clt b'is/ 5 . lagf o;nfO{ g5f]l8sg k/:k/sf] k"/f
pksf/ / clek|fo l;4 x'g sl7g 5 . To;}n] h]–hlt j]bzf:qx¿df Joj:yf jf Oltxf; n]lvPsf
5g\, To;}nfO{ dfGo ug'{ eb|k'?ifx¿sf] sfd xf] .
k|Zg— hut\sf] pTklQdf slt ;do JotLt eof] <
pQ/— Ps ca{, 5ofÌAa] s/f]8, sof}+ nfv / sof}+ xhf/ jif{ hut\sf] pTklQ / j]bx¿sf]
k|sfz x'gdf nfu]sf] 5 . o;sf] :ki6 JofVof x]g{ rfx]df d}n] agfPsf] …CUj]bflbefioe"ldsfÚ
x]g'{xf]nf .
OToflb k|sf/ ;[li6sf] agfpgdf / aÌdf /Xof] / of] klg 5 ls ;a} eGbf ;"Id 6'qmf cyf{t\
h;nfO{ sf6\g ;ls+b}g, To;sf] gfd k/df0f', ;f7L k/df0f'x¿ ldn]/ Ps c0f', o;nfO{ c+u|]hLdf
…P6dÚ eGb5g\, b'O{ c0f' ldn]/ Ps åØ0f's h'g ls :y"n jfo' xf], tLg åØ0f'ssf] clUg, rf/ åo0f'ssf]
hn, kfFr åØ0f'ssf] k[YjL cyf{t\ tLg åØ0f'ssf] q;/]0f' / To;sf] b'O{ u'0ff x'gfn] k[YjL cflb b[Zo
kbfy{ x'G5g\ . o;} k|sf/ qmd}n] ldnfP/ e"uf]nflb k/dfTdfn] agfPsf x'g\ .
O{Zj/n] hut\nfO{ wf/0f ug]{ ljifodf JofVof -*=^_
k|Zg— o;sf] wf/0f s;n] ub{5 < sf]xL eGb5g\— …z]ifÚ cyf{t\ xhf/ km0fjfn] ;k{sf] lz/df
k[YjL 5 . bf];|fn]] eGb5 ls— uf]?sf] ;L+udfly 5 . t];|f] eGb5 ls— s;}dfly klg 5}g . rf}yf]n]
eGb5 ls— jfo'sf] cfwf/df . kfFrf}+n] eGb5 ls— ;"o{sf] cfsif{0fn] lvlrP/ cfˆgf] 7]ufgfdf l:yt .
5}6f}+n] eGb5 ls— k[YjL ef/L x'gfn] tn–tn cfsfzdf wl;P/ u}/x]sf] 5, OToflbdf s;sf] s'/fnfO{
;To dfÌ] <
pQ/— h;n] æz]if ;k{sf] km0fdf / uf]?sf] ;L+udf cl8P/ k[YjL l:yt 5Æ eGb5, To;nfO{
;f]Wg'kb{5 ls ;k{ / uf]?sf cfdf–afpsf] hGd ;dodf s] dfly lyof] < tyf ;k{ / uf]? cflb s]
dfly 5g\ < uf]?jfnf d';ndfg t r'k x'g hfg]5g\, k/Gt' ;k{jfn] eÌ]5g\ ls ;k{ s"d{dfly, s"d{
hndf, hn clUgdf, clUg jfo'df / jfo' cfsfzdf cl8Psf] 5 . ltgLx¿l;t ;f]Wg'kb{5 ls tL ;a}
s] dfly 5g\ < cjZo eÌ]5g\ ls k/d]Zj/df l:yt 5g\ . ha pgLx¿;Fu s;}n] ;f]wf];\ ls z]if /
uf]? s;sf] 5f]/f] xf] < t eÌ] 5g\ ls sZok sb|", / uf]? ufO{sf] . sZok d/LrL, d/LrL dg', dg'
lj/f6\ / lj/f6\ a|Xdfsf] k'q, a|Xdf rflx+ cflb ;[li6sf] lyof] . ha z]ifsf] hGd g} ePsf] lyPg,
To;sf] eGbf klxnf kfFr k':tf e};s]sf] 5, ta s;n] wf/0f u/]sf] lyof] < cyf{t\ sZoksf] hGd–
;dodf k[YjL s;dfly lyof] < t …t}+ r'k d} r'kÚ / n8\g nfUg]5g\ . o;sf] ;fFrf] clek|fo of] xf] ls
h'g …afFsLÚ /xG5 To;nfO{ …z]ifÚ eGb5g\ . ;f] s'g} sljn] …z]ifwf/f k[lyjLTo'Qmd\Ú k[YjL …z]ifsf]
cfwf/df 5 .Ú— o:tf] eGof] bf];|fn] p;sf] clek|fonfO{ a'e]mg / ;k{sf] ldYof sNkgf u¥of] . k/Gt'
h;sf] nflu k/d]Zj/ pTklQ / k|nob]lv afFsL cyf{t\ k[ys\ /xG5, To;} sf/0fn] p;nfO{ …z]ifÚ
eGb5g\ / p;}sf] cfwf/df k[YjL 5—
s/TyenaeÄ?i-ta/ -Uim/> . —CUj]b -d+=!)÷;"=*%÷d+=!_, cyj{j]b -sf+=!$÷;"=!÷d+=!_ ..
-;To_ cyf{t\ hf] q}sfNofafWo, h;sf] slxNo} gfz x'Fb}g, p;} k/d]Zj/n] e"ld cflb ;a}
nf]sx¿nfO{ wf/0f u/]sf] 5 .
%/]a da?xar p&iw/vImu/t *am! . —of] klg -CUj]b !)÷#!÷*Ù cyj{=$÷!!÷!_ dGqsf] efu xf] ..
o;} …pIffÚ zAbnfO{ b]v]/ s;}n] uf]?sf] u|x0f u¥of] xf]nf, lsgeg] pIff uf]?sf] klg gfd xf] .
k/Gt' To; d"9nfO{ of] ljlbt klg ePg ls olt 7"nf] e"uf]nnfO{ wf/0f ug]{ ;fdYo{ uf]?df sxfFaf6
cfcf];\ Û o;}n] …pIffÚ jiff{åf/f e"uf]nnfO{ ;]rg ugf{n] …;"o{Ú sf] gfd xf] . p;n] cfˆgf] cfsif{0faf6
k[YjLnfO{ wf/0f u/]sf] 5 . k/Gt' ;"of{lbnfO{ wf/0f ug]{jfnf lagf k/d]Zj/sf] bf];|f] sf]xL klg 5}g .
k|Zg— olt 7"nf–7"nf e"uf]nx¿nfO{ k/d]Zj/n] s;/L wf/0f ug{ ;Sb5 xf]nf <
pQ/— h;/L cgGt cfsfzsf] ;fd'Ì] 7"nf–7"nf e"uf]n s]xL klg xf]Og cyf{t\ ;d'b|sf] cufl8
hnsf] ;fgf]–;fgf] s0fsf] t'No klg xf]Og, To;/L g} cgGt k/d]Zj/sf] ;fd'Ì] c;+Voft nf]s Ps
k/df0f'sf] t'No klg xf]Og eÌ ;lsG5 . pm aflx/–leq ;j{q Jofks 5 cyf{t\—
iv/-U> à/jasu? . —of] oh'j]{b -cWofo #@÷dGq *_ sf] jrg xf] ..
Tof] k/dfTdf ;a} k|hfx¿df Jofks x'Fb} ;a}nfO{ wf/0f ul//x]sf] 5 . olb Tof] O{;fO{, d';ndfg
/ k'/f0fLx¿sf] sygfg';f/, lje" x'Gy]g eg] t of] ;a} ;[li6sf] wf/0f slxNo} ug{ ;Sg] lyPg . lsgeg]
lagf k|flKtsf] s;}nfO{ s'g}n] wf/0f ug{ ;Sb}g . s;}n] eGb5 ls oL ;a} nf]s k/:k/sf] cfsif{0fn]
wf/0f ePsf 5g\, k'gM k/d]Zj/n] wf/0f ug{sf] s] ck]Iff 5 < ltgLx¿nfO{ of] pQ/ lbg'kb{5 ls of]
;[li6 cgGt 5, jf ;fGt < h;n] cgGt eGb5 eg] t cfsf/jfnf j:t' cgGt x'g ;Sb}g / olb
;fGt eGb5 eg] t p;sf] k/–efu …;LdfÚ cyf{t\ h;b]lv k/ s'g} klg bf];|f] nf]s 5}g, jxfF s;sf]
cfsif{0fn] wf/0f x'g]5 < h;/L ;dli6 / Joli6 cyf{t\ ha–ha ;d'bfosf] gfd jg /fVb5f}+ t …;dli6Ú
elgG5, / Ps–Ps j[IfflbnfO{ leÌ–leÌ u0fgf u¥of}+ eg] t …Joli6Ú elgG5, To;/L g} ;a}
e"uf]nx¿nfO{ ;dli6df ug]/ hut\ eGof}+ eg] t hut\sf] wf/0f / cfsif{0fsf] stf{ lagf k/d]Zj/sf]
bf];|f] sf]xL klg 5}g . o;}n] h;n] ;a} hut\nfO{ /Rb5, jxL—
s da?xar p&iw/vI< *amutemam! . —of] oh'j]{b -cWofo !#÷dGq $_ sf] jrg xf] ..
k[lyJoflb k|sfz/lxt nf]s–nf]sfGt/ / kbfy{ tyf ;"of{lb k|sfz;lxt nf]s / kbfy{x¿sf]
/rg–wf/0f jxL k/dfTdf ub{5, hf] ;a}df Jofks e}/x]sf] 5 .
k|Zg— k[lyJoflb nf]s 3'Db5g\ ls l:y/ 5g\ <
pQ/— 3'Db5g\ .
k|Zg— slt dfG5]n] t eGb5g\ ls ;"o{ 3'Db5 / k[YjL 3'Db}g . k]ml/ s;}n] eGb5g\ ls k[YjL
3'Db5, ;"o{ 3'Db}g . o;df ;To s'gnfO{ dfÌ] xf] <
pQ/— oL b'O6} cfwf e'm§f x'g\, lsgeg] j]bdf n]lvPsf] 5—
Aay< gaE> p&iî?r³mI/ds?dNma/tr<? pu/r> , ip/tr<? c à/yNTSv?> .
—oh'j]{b -cWofo #÷dGq ^_ ..
cyf{t\ of] k[YjL hnsf] ;lxt cfˆgf] cIfdf 3'Db} kmGsf] df/]/ cfsfzdf ;f}o{d08nsf] kl/lwsf]
sIfleq /x]/ ;"o{sf] kl/qmdf ub{l5g\ . cyf{t\ ;"o{sf] jl/kl/ /x]/ k[YjL 3'Dg] ub{l5g\ .
Aa k&/:[en/ rj?sa/ vÅRa?manae inve/zy?Ú/m&t</ mTYR<a? c ,

ih/r/{yye?n siv/ta rwe/na de/vae ya?it/ -uv?nain/ pZy?n! .


—oh'j]{b -cWofo ##÷dGq $#_ ..
hf] …;ljtfÚ cyf{t\ ;"o{ jiff{lbsf] stf{, k|sfz:j¿k, t]hf]do, /d0fLo:j¿ksf] ;fy jt{dfg,
;a} k|f0fL–ck|f0fLx¿df cd[t¿k j[li6 jf ls/0fåf/f cd[tsf] k|j]z u/fP/ ;a} d"lt{dfg\ b|Jox¿nfO{
b]vfpFb}, ;a} nf]sx¿sf] ;fy s]Gb|df /x]/ cfsif{0f u'0fn] ;x jt{dfg x'Fb} cfˆgf] cIfdf 3'ld/fVb5,
lsGt' s'g} nf]ssf] rf/}lt/ 3'Db}g . To;/L g} Ps–Ps a|Xdf08df Ps ;"o{ k|sfzs / bf];|f ;a} nf]s–
nf]sfGt/ k|sfZo 5g\, h:t}—
id/iv saemae/ Aix? iï/t> . —cyj{j]b -sf08 !$÷cg'jfs !÷dGq !_ ..
h;/L of] rGb|nf]s ;"o{af6 k|sflzt x'G5, To;/L g} k[lyJoflb nf]s klg ;"o{sf] k|sfzaf6}
k|sflzt x'G5g\ . k/Gt' /ft / lbg ;j{bf jt{dfg /xG5g\, lsgeg] k[lyJoflb nf]s 3'd]/ hlt efu
;"o{sf] ;fd'Ì] cfpF5, Toltdf lbg / hlt k[i7df cyf{t\ 5]lsG5, Toltdf /ft x'G5 . cyf{t\ pbo,
c:t, ;+Wof, dWofÂ, dWo/flq cflb hlt sfnfjoj 5g\, tL b]zb]zfGt/x¿df ;bf jt{dfg /xG5g\ .
cyf{t\ ha cfof{jt{df ;"of]{bo x'G5, Tolt j]nf …kftfnÚ cyf{t\ …cd]l/sfÚ df c:t x'G5 / ha
cfof{jt{df c:t x'G5, ta kftfn–b]zdf pbo x'G5 . ha cfof{jt{df dWo lbg jf dWo /ft x'Fbf,
ToxL ;dodf kftfn–b]zdf dWo /ft jf dWo lbg x'G5 .
h;n] eGb5g\ ls ;"o{ 3'Db5 / k[YjL 3'Db}g, tL ;a} hgf c1 x'g\, lsgeg] olb o:tf] x'GYof]
eg] t sof}+ xhf/ jif{sf] lbg / /ft x'GYof] . cyf{t\ ;"o{sf] gfd -a|WgM_ k[YjL eGbf nfvf}+ u'0ff 7"nf] /
s/f]8f}+ sf]; b"/ 5 . h:t} tf]/Lsf] u]8fsf] ;fd'Ì] kxf8 3'd]df w]/} a]/ nfUg]5 t/ kxf8sf] ;fd'Ì]
tf]/Lsf] u]8f 3'd]df w]/} ;do nfUb}g, To;/L g} k[YjL 3'Dgfn] oyfof]Uo /ft–lbg x'G5g\, ;"o{ 3'Dgfn]
x'Fb}g . k]ml/ h;n] ;"o{ l:y/ 5 eGb5g\, tL klg Hof]ltlj{Bfljt\ xf]Ogg\ . lsgeg] olb ;"o{ 3'Db}gYof]
eg] t Ps /flz :yfgb]lv bf];|f] …/flzÚ cyf{t\ :yfgnfO{ k|fKt x'Gy]g, / u'? kbfy{ lagf g3'ldsg
cfsfzdf lgot :yfgdf slxNo} klg /xg ;Sb}g . ;fy} h'g h}g cflb eGb5g\ ls k[YjL 3'Db}g lsGt'
tn hfG5 / b'O{ ;"o{ / rGb| s]jn hDa"åLkdf 5g\, tL t afx| nf]xf]6f ulx/f] efËsf] gzfdf lgdUg
5g\, lsgeg] olb tn–tn hfGYof] eg] t rf/}lt/af6 jfo'sf] rqm gaÌfn] k[YjL l5Ì–leÌ x'GYof] /
lgDg–:yn k[YjLdf /xg]x¿nfO{ jfo'sf] :kz{ x'g]lyPg, tnlt/kl§sfnfO{ clws / Ps}gf;sf] jfo'sf]
ult x'GYof] . b'O6f ;"o{ / rGb| x'Gy] eg] t /ft / s[i0fkIfsf] x'g' g} gi6–e|i6 x'GYof] . To;}n] Ps
e"ldsf] glhs Ps rGb| / cg]s rGb|, cg]s e"ldx¿sf] dWodf Ps ;"o{ /xg] ub{5 .
k|Zg— ;"o{, rGb| / tf/fx¿ s] j:t' x'g\ / ltgdf dg'ioflb ;[li6 5 ls 5}g <
pQ/— oL ;a} e"uf]n nf]s x'g\ / hLjg ;Dej ePsfdf dg'ioflb k|hf klg /xG5g\, lsgeg]—
Pt]if' xLbœ ;j{+ j;' lxtd]t] xLbœ ;j{+ jf;oGt] tBlbbœ ;j{+ jf;oGt] t:dfå;j Olt ..
—ztky a|fXd0f sf08 !$ -k|kf=^÷a|f=&÷s+=$_ ..
k[YjL, hn, clUg, jfo', cfsfz, rGb|, gIfq / ;"o{ logLx¿sf] j;' gfd o;} sf/0fn] ePsf] xf]
ls logLx¿df g} kbfy{ / hLjg ;DefJotf ePsfdf k|hf a:b5g\ / log}n] ;a} kbfy{nfO{ cfk"mdf
a;fpFb5g\ . h; sf/0f jf;sf] lgjf; ug{sf] nflu 3/ ePsfn] log}sf] gfd …j;'Ú xf] . ha o; xfd|f]
Ps ;f}/d08ndf l:yt ;"o{, k[YjL, rGb|, d+un, a'w, zlg, /fx', s]t' / gIfq cflb j;' 5g\ eg],
kZrft\ o; ljzfn a|Xdf08df /x]sf cGo ;f}/d08n:y cflbsf k[lyJoflb nf]sdf klg o;} k|sf/sf
k|hf x'gdf s]sf] ;Gb]x < / h;/L k/d]Zj/sf] of] ;fgf] k[YjLnf]s dg'ioflb ;[li6n] el/Psf] 5 eg] t,
s] tL ;a} d08n:y leqsf k[lyJoflb nf]s z"Go 5g\ xf]nf < k/d]Zj/sf] s'g} klg sfd lgik|of]hg
x'Fb}g eg] t, s] oltsf c;+Vo nf]s leqdf hLjg ;DefJotf /x]sf k[lyJoflb nf]sdf dg'ioflb ;[li6
gxf];\ t ;kmn slxNo} x'g ;Sb5 < o;}n] ;j{q d08n:y leqsf k[lyJoflb nf]sdf klg dg'ioflb
;[li6 5 .
k|Zg— h:tf] o; b]zdf dg'ioflb ;[li6sf] cfs[lt cjoj 5, To:t} g} cGo nf]sx¿df 5 ls
ljk/Lt <
pQ/— s'g–} s'g} cfs[ltdf e]b x'g ;Dej 5, h:t} o; b]zdf rLgL, xAzL / cfof{jt{, o"/f]kdf
cjoj / /Ë–¿k / cfs[ltdf klg yf]/}–yf]/} e]b b]lvG5, o;} k|sf/n] nf]s–nf]sfGt/x¿df klg e]b
x'G5g\ . k/Gt' h'g hfltsf] h:tf] ;[li6 o; b]zdf 5, To:tf] hflts} g} ;[li6 cGo nf]sx¿df klg
x'g ;Sb5 . h'g–h'g z/L/sf] k|b]zdf g]qflb cË 5g\, p;}–p;} k|b]z / nf]sfGt/x¿df klg p;}
hfltsf] cjoj klg To:t} g} x'G5g\ . lsgeg]—
sU/yaR/c/NÔ/msEa? xa/ta y?wapU/vRm?kLpyt! , idV<a? c p&iw/vI< ca/Ntir?]/mwae/ Sv?> .
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !()÷dGq #_ ..
…wftfÚ k/dfTdfn] h'g k|sf/sf] ;"o{, rGb|, Bf}, e"ld, cGtl/If / tq:y ;'v ljz]if kbfy{
k"j{sNkdf /r]sf] lyof], To:t} g} o; sNk cyf{t\ o; ;[li6df /r]sf] 5, tyf ;a} nf]s–nf]sfGt/x¿df
klg agfPsf] 5 . e]b ls+lrt\–dfq klg x'Fb}g .
k|Zg— h'g j]bx¿sf] o; nf]sdf k|sfz 5, pg} j]bx¿sf] tL nf]sx¿df klg k|sfz 5 ls
5}g <
pQ/— pg} j]bx¿sf] 5 . h;/L Ps /fhfsf] /fHoJoj:yfsf] gLlt b]zel/ ;a}df ;dfg x'G5,
To;/L g} k/dfTdf /fh/fh]Zj/sf] j]bf]Qm gLlt cfˆgf] ;[li6¿k ;a} /fHodf Ps}gf; x'G5 .
k|Zg— ha oL hLj / k|s[lt:y t¤j cgflb / O{Zj/n] agfPsf] xf]Og eg] t, O{Zj/sf] clwsf/
klg oL dfly g x'g'kg]{, lsgeg] ;a} :jtGq eP <
pQ/— h;/L /fhf / k|hf ;dsfndf x'G5g\ / /fhfsf] cfwLg k|hf x'G5g\, To;/L g}
k/d]Zj/sf] cfwLg hLj / h8 kbfy{ 5g\ . ha k/d]Zj/ ;a} ;[li6nfO{ agfpg], hLjx¿nfO{
sd{kmnx¿ lbg], ;a}sf] oyfjt\ /Ifs / cgGt ;fdYo{jfnf x'gfn], cNk ;fdYo{ hLj klg / h8
kbfy{ p;sf] cfwLg lsg gx'g] < o;}n] hLj sd{ ug{df :jtGq, k/Gt' sd{sf] kmn ef]Ugdf O{Zj/sf]
Joj:yfn] k/tGq 5, To;/L g} ;j{zlQmdfg\ ;[li6, ;+xf/ / kfng ;a} ljZjsf] ul//x]sf] 5 .
o; eGbf cufl8 ljBf, cljBf, aGw / df]If–ljifodf n]lvg]5 . of] cf7f}+ ;d'Nnf; k"/f eof] .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz] ;'efifflje"lift]


;[li6Ø'TklQl:yltk|noljifo]˜i6dM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..*..

-(_ gjf}+ ;d'Nnf;
ljBf–cljBf, aGw–df]Ifsf] ljifodf JofVof
ljBf–cljBfsf] ljifo -(=!_
iv/*a< ca=iv?*a< c/ yStÖeda/e-y?‡ s/h, Aiv?*ya m&/Tyu/< tI/TvaR iv/*ya/=m&t?mZnute.
—oh'j]{b -cWofo $)÷dGq !$_ ..
hf] dg'io ljBf / cljBfsf] :j¿knfO{ ;fy–;fy} g} hfGb5, Tof] …cljBfÚ cyf{t\ sdf]{kf;gfn]
d[To'b]lv t/]/ …ljBfÚ cyf{t\ 1fgn] df]IfnfO{ k|fKt ub{5 . cljBfsf] nIf0f—
clgTofz'lrb'MvfgfTd;' lgToz'lr;'vfTdVoflt/ljBf ..
—of] of]u;"q -;fwgkfb @÷;"q %_ sf] jrg xf] ..
h'g …clgToÚ ;+;f/ / b]xflbdf, lgTo– cyf{t\ h'g sfo{ hut\ b]lvG5 ;'lgG5, ;bf /xg]5,
;bfb]lv 5 / of]uann] pg} b]jx¿sf] z/L/ ;bf /xG5– To:tf] ljk/Lt a'l4 x'g', cljBfsf] k|yd efu
xf] . …cz'lrÚ cyf{t\ dndo :œoflbsf] / ldYofefif0f, rf]/L cflb ckljqdf kljq a'l4M 5g\ bf];|f] efu
xf] . cToGt ljifo;]jg¿k …b'MvÚ df ;'va'l4 x'g' cflb t];|f] efu xf] . …cgfTdfÚ df cfTda'l4 ug'{
cljBfsf] rf}yf] efu xf] . o; rf/ k|sf/sf] ljk/Lt 1fgnfO{ …cljBfÚ eGb5g\ . o;sf] ljk/Lt cyf{t\
clgTodf clgTo / lgTodf lgTo, ckljqdf ckljq / kljqdf kljq, b'Mvdf b'Mv / ;'vdf ;'v,
cgfTdfdf cgfTdf / cfTdfdf cfTdfsf] 1fg x'g' ljBf xf] . cyf{t\ …j]lQ oyfjt\ t¤j+ kbfy{:j¿k+ oof
;f ljBf, oof t¤j:j¿k+ g hfgflt e|dfbGol:dÌGolÌlZrgf]lt ;f˜ljBfÚ h;af6 kbfy{sf] oyfy{
:j¿ksf] af]w x'G5 of] …ljBfÚ / h;af6 t¤j:j¿k hfÌ g;lsof];\, cGodf cGo a'l4 x'G5, o;nfO{
…cljBfÚ elgG5 . cyf{t\ sd{ / pkf;gf …cljBfÚ o; sf/0fn] xf] ls of] afXo / cGtlq{mofljz]ifsf]
gfd xf], 1fgljz]ifsf] xf]Og . o;n} dGqdf elgPsf] 5 ls lagf z'4 sd{ / k/d]Zj/sf] pkf;gf
gul/sg d[To' b'Mvaf6 s;}n] klg kf/ kfpg ;Sb}g . cyf{t\ kljq sd{, kljqf]kf;gf / kljq 1fgaf6
g} d'lQm / ckljq ldYofefiff0fflb sd{, kfiff0fd"Œof{lbsf] pkf;gf / ldYof1fgn] aGw x'G5 . s'g} klg
dg'io If0fdfq klg sd{, pkf;gf / 1fgaf6 /lxt x'Fb}g . o;}n] wd{o'Qm ;Toefif0fflb sd{ ug{' /
ldYofefif0fflb cwd{nfO{ 5f]l8lbg' …d'lQmÚ sf] ;fwg xf] .
k|Zg— d'lQm s;nfO{ k|fKt x'Fb}g <
pQ/— hf] a4 5 .
k|Zg— a4 sf] 5 <
pQ/— h'g cwd{ c1fgdf km;]sf] hLj 5 .
k|Zg— aGw / df]If :jefjaf6 x'G5 ls lgldQaf6 <
pQ/— lgldQaf6 . lsgeg] :jefjaf6 x'GYof] eg] t aGw / d'lQmsf] lgj[lQ slxNo} klg x'g]
lyPg .
k|Zg— g lg/f]wf] g rf]TklQg{ a4f] g r ;fwsM . g d'd'If'g{ j} d'lQml/To]iff k/dfy{tf ..
—of] df08"Sof]klgifbdf Znf]s 5, -uf}8kfbLosfl/sf÷k|s/0f @÷sf08 #@_ ..
hLj a|Xd x'gfn] j:t'tM hLjsf] …lg/f]wÚ cyf{t\ g slxNo} cfj/0fdf cfof], g hGd lnG5, g
afFlwPsf] 5 / g …;fwsÚ cyf{t\ g s]xL ;fwgf ug]{jfnf xf], g 5'6\gsf] nflu OR5f ub{5 / g slxNo}
o;sf] d'lQm 5 . lsgeg] ha k/dfy{af6 aGw g} 5}g eg] t d'lQm stf <
pQ/— of] gjLg j]bfGtLx¿n] eg]sf] s'/f] ;To xf]Og . lsgeg] hLjsf] :j¿k cNk x'gfn]
cfj/0fdf cfpF5, z/L/sf] ;fy k|s6 x'g] ¿k hGd lnG5, kfk¿k sd{sf] kmn–ef]u¿k aGwgdf
km:b5, To;af6 5'6\gsf] nflu ;fwg ub{5, b'Mvaf6 5'6\gsf] nflu OR5f ub{5 / b'Mvx¿af6 5'6]/
k/dfgGb k/d]Zj/nfO{ k|fKt u/]/ d'lQmnfO{ klg ef]Ub5 .
k|Zg— oL ;a} wd{ b]x / cGtMs/0fsf x'g\, hLjsf] xf]Og . lsgeg] hLj t kfk–k'0ob]lv /lxt
;fIfLdfq xf] . zLtf]i0fflb z/L/flbsf] wd{ xf], If'wf–t[iff k|f0fsf] / xif{–zf]s dgsf] wd{ xf], cfTdf
lgn]{k 5 .
pQ/— b]x / cGtMs/0f h8 x'g\, ltgnfO{ zLtf]i0fsf] k|flKt / ef]u x'Fb}g, h:t} 9'ËfnfO{ zLt /
pi0fsf] efg jf ef]u x'Fb}g . hf] r]tg dg'ioflb k|f0fL To;nfO{ :kz{ ub{5 p;}nfO{ zLt–pi0fsf] efg
/ ef]u x'G5 . To;} u/L k|f0f klg h8 xf], g To;nfO{ ef]s / ltvf{, lsGt' k|f0fjfnf hLjnfO{ If'wf–
t[iff -ef]s–ltvf{_ nfUb5 . To;} u/L dg klg h8 xf], g o;nfO{ xif{ / zf]s x'g ;Sb5, lsGt'
dgaf6 xif{–zf]s, ;'v–b'Mvsf] ef]u hLjn] ub{5 . h;/L alxis/0f >f]qflb OlGb|ox¿af6 /fd|f–g/fd|f
zAbflb ljifox¿sf] u|x0f u/]/ hLj ;'vL–b'MvL x'G5, To;/L g} …cGtMs/0fÚ cyf{t\ dg, a'l4, lrQ,
cxÍf/af6 ;ÍNk, ljsNk, lgZro, :d/0f / cledfg ug]{jfnf hLj xf] . h;/L tnjf/ cflb s'g}
z:qn] s;}nfO{ dfg]{ jf /Iff ug]{jfnf b08 / dfGosf] efuL sd{sf] stf{ x'G5, tnjf/ x'Fb}g, To;/L g}
b]x]lGb|o, cGtMs/0f / k|f0f¿k ;fwgx¿af6 /fd|f–g/fd|f sd{x¿sf] stf{ hLj ;'v–b'Mvsf] ef]Qmf xf] .
hLj sd{x¿sf] ;fIfL xf]Og, lsGt' stf{sf] xf] . sd{x¿sf] ;fIfL t Ps k/dfTdf xf] . h'g sd{nfO{
ug{]jfnf hLj xf], jxL sd{x¿df lnKt x'G5Ù Tof] O{Zj/ ;fIfL x'Fb}g .
k|Zg— hLj a|Xdsf] k|ltlaDa xf] . h;/L bk{0fsf] 6'6\g–k'm6\gfn] laDasf] s]xL xflg x'Fb}g, o;}
k|sf/ cGtMs/0fdf a|Xdsf] k|ltlaDa hLj ta;Dd x'G5 ls ha;Dd Tof] cGtMs/0ff]kflw x'G5 . ha
cGtMs/0f gi6 eof], ta Tof] hLj d'Qm xf] .
pQ/— of] afnskgsf] s'/f] xf] . lsgeg] k|ltlaDa ;fsf/sf] ;fsf/df x'G5 . h;/L d'v /
bk{0f cfsf/jfnf x'g\ / k[ys\ klg 5g\ . olb k[ys\ gePdf t k|ltlaDa x'g;Sb}g . a|Xd lg/fsf/,
;j{Jofks x'gfn] p;sf] k|ltlaDa x'g ;Sb}g .
k|Zg— x]/ Û uDeL/ :jR5 l:y/ hndf lg/fsf/ / Jofks cfsfzsf] cfef; x'G5 . o;} k|sf/
:jR5 cGtMs/0fdf k/dfTdfsf] cfef; x'G5 . To;}n] o;nfO{ …lrbfef;Ú eGb5g\ .
pQ/— of] afna'l4sf] ldYof k|nfk xf] . lsgeg] cfsfz b[Zo g} xf]Og, To;nfO{ cfFvfn] s;}n]
klg b]Vg;Sb}g . ha cfsfzdf ePsf] :y"n jfo'nfO{ t cfFvfn] b]Vg ;Sb}g eg] cfsfznfO{ s;/L
b]Vg ;Sb5 <
k|Zg— of] h'g dflylt/ gLnf] / 3'd}{nf] -t'jfFnf]h:tf]_ b]lvG5 Tof] cfsfz xf] ls xf]Og <
pQ/— xf]Og .
k|Zg— To;f] eP s] xf] t <
pQ/— cnu–cnu k[YjL, hn / clUgsf] q;/]0f' b]lvG5 . To;df h'g gLnf] b]lvG5 To;n]
clws hn h'g jiff{pF5 ;f] gLn, h'g 3'd}{nf] b]lvG5 Tof] k[YjLb]lv w'nf] p8]/ jfo'df 3'ld/fVb5 ToxL
b]lvG5, / To;}sf] k|ltlaDa hn jf bk{0fdf b]lvG5Ù cfsfzsf] slxNo} xf]Og .
k|Zg— h;/L 36fsfz, d7fsfz, d]3fsfz / dxbfsfzsf] e]b Jojxf/df x'G5g\, To;/L g}
a|Xdsf] a|Xdf08 / cGtMs/0f pkflwsf] e]bn] O{Zj/ / hLj gfd x'G5 . ha 36flb gi6 x'ghfG5 ta
dxfsfz g} elgG5 .
pQ/— of] s'/f] klg cljåfg\x¿sf] xf] . lsgeg] cfsfz slxNo} l5Ì–leÌ x'Fb}g . Jojxf/df klg …3}+6f]
NofpmÚ OToflb Jojxf/ x'G5, s;}n] eGb}g ls 3}+6fsf] cfsfz Nofpm . To;}n] of] s'/f] 7Ls xf]Og .
k|Zg— h;/L ;d'b|sf dfemdf df5f, ls/f / cfsfzsf] dfemdf kIfL cflb 3'Db5g\, To;/L g}
lrbfsfz a|Xddf ;a} cGtMs/0f 3'Db5g\ . tL :jo+ t h8 x'g\, k/Gt' ;j{Jofks k/dfTdfsf] ;Qfn]
h:tf] ls clUgb]lv kmnfd, To:t} r]tg e}/x]sf 5g\ . h:t} ltgLx¿ lx+8\bf–8'Nbf -rnfodfg_ x'g\ /
cfsfz tyf a|Xd l:y/ 5, To;/L g} hLjnfO{ a|Xd dfÌdf s'g} klg bf]if cfpFb}g .
pQ/— ltd|f] of] b[i6fGt klg ;To xf]Og, lsgeg] hf] ;j{JofkL a|Xd ;a} cGtMs/0fx¿df
k|sfzdfg eP/ hLj x'GYof] eg] t ;j{1flb u'0f p;df x'G5 ls x'Fb}g < olb eGb5f} ls cfj/0f x'gfn]
;j{1tf x'Fb}g, ta eg ls a|Xd cfj[t / vl08t jf cvl08t xf] < olb eGb5f} ls cvl08t xf] t
aLrdf s'g} kbf{ x'g ;Sb}g . ha kbf{ 5}g eg] t ;j{1tf lsg xf]Og < olb eGb5f} ls cfˆgf]
:j¿knfO{ e'n]/ cGtMs/0fdf a|Xd km:g uof] ta t a|Xd lgTo d'Qm ePg . k]ml/ a|Xd cGtMs/0fsf]
;fy lx+8\b5 jf lx+8\b}g < ta o:tf] egf}nf ls lx+8\b}g . ha :jo+ rNb}g ta cGtMs/0f hlt–hlt
k"j{ k|fKt b]z 5f]8\b} hfG5 / cufl8–cufl8 hxfF–hxfF ;s{+b} hfg]5, ToxfF–ToxfFsf] a|Xd e|fGt, c1fgL
x'Fb} hfg]5 / hlt–hlt 5f]8\b} hfg]5, ToxfF–ToxfFsf] 1fgL, kljq / d'Qm x'Fb} hfg]5 . Pj+ k|sf/n] ;j{q
;[li6sf a|XdnfO{ cGtMs/0fn] laufg]{5 / aGw–d'lQm klg If0f–If0fdf x'g hfg]5 . h'g ltdLn] eg]
cg';f/ k|df0f x'GYof] eg] t s'g} hLjnfO{ k"j{ b]v]–;'g]sf] :d/0f x'g] lyPg . lsgeg] h'g a|Xdn] b]Vof]
Tof] k[ys\ /Xof] / bf];|f] b]zdf bf];|} a|Xdsf] ;DaGw x'g]5 . h;/L kmnfddf clUgsf] g} bfx k|sfz xf]
kmnfdsf] xf]Og, To;/L g} r]tgtf cGtMs/0fdf a|Xdsf] xf] cfˆgf] xf]Og, ta a|Xd g} stf{, ef]Qmf,
a4 / d'Qm x'g hfg]5 . To;}n] hLj ;a} k[ys\–k[ys\ x'g\ . a|Xd hLj jf hLj a|Xd Ps slxNo} x'Fb}g,
;bf k[ys\–k[ys\ 5g\ .
k|Zg— of] ;a} cWof/f]kdfq} xf] . cyf{t\ cGo j:t'df cGo j:t'sf] :yfkg ug'{nfO{ …cWof/f]kÚ
elgG5, To;/L g} a|Xd j:t'df ;a} hut\ / o;sf] Jojxf/sf] cWof/f]k ugf{n] lh1f;'nfO{ af]w u/fpg
x'G5, jf:tjdf ;a} a|Xd g} xf] .
-k|ltk|Zg_ k|Zg— cWof/f]knfO{ ug]{jfnf sf] xf] <
pQ/— hLj .
k|Zg— hLj s;nfO{ eGb5g\ <
pQ/— cGtMs/0ffjlR5Ì r]tgnfO{ .
k|Zg— cGtMs/0ffjlR5Ì r]tgb]lv bf];|} xf] ls ToxL a|Xd xf] <
pQ/— ToxL a|Xd xf] .
k|Zg— s] To;f] eP a|Xdn] g} cfk"mdf hut\sf] e'm6f] sNkgf u¥of] t <
pQ/— xf], a|XdnfO{ o;af6 s] xflg 5 / <
k|Zg— h;n] ldYof sNkgf ub{5, s] Tof] e'm6f] x'Fb}g / <
pQ/— x'Fb}g . lsgeg] h'g dg, jf0fLn] slNkt jf slyt x'G5, Tof] ;a} e'm6f] xf] .
k|Zg— k]ml/ dg, jf0fLn] e'm6f] sNkgf ug]{ / ldYof af]Ng]jfnf a|Xd slNkt / ldYofjfbL eof]
ls ePg <
pQ/— eof], dnfO{ Oi6fklQ 5 .
jfx /] e'm§f j]bfGtLx¿ Û ltdLn] ;To:j¿k, ;Tosfd, ;To;ÍNk k/dfTdfnfO{ ldYofrf/L
agfOlbof} . s] of] ltd|f] b'u{ltsf] sf/0f xf]Og < s'g pklgifb\, ;"q jf j]bdf n]lvPsf] 5 ls k/d]Zj/
ldYof;ÍNk / ldYofjfbL xf] < lsgls h:t} s'g} …rf]/n] pN6} GofofwLznfO{ b08 lbg]Ú cyf{t\ …rf]/n]
GofofwLznfO{ b08Ú of] syf ltdLdf 36\b5 . GofofwLzn] rf]/nfO{ b08 lbg' t plrt xf] . k/Gt'
rf]/n] GofofwLznfO{ b08 lbg' of] s'/f] ljk/Lt xf] . To;/L g} ltdL ldYof;ÍNk / ldYofjfbL eP/
ToxL cfˆgf] bf]if a|Xddf Joy{} nufpF5f} . olb a|Xd ldYof1fgL, ldYofjfbL / ldYofsf/L x'G5 eg] t
;a} cgGt a|Xd To:t} x'g hfg]5, lsgeg] Tof] Ps /; 5, ;To:j¿k, ;TodfgL, ;TojfbL /
;Tosf/L 5 . oL ;a} bf]if ltd|f x'g\, a|Xdsf] xf]Og . h;nfO{ ltdL ljBf eGb5f} Tof] cljBf / e'm6f]
cWof/f]k xf], lsgeg] cfk"m a|Xd gx'Fbf klg cfk"mnfO{ a|Xd / a|XdnfO{ hLj dfÌ' of] cljBf /
ldYof1fg geP s] xf] t < hf] ;j{Jofks 5 Tof] kl/lR5Ì c1fg / aGwdf slxNo} lub}{g, lsgeg]
c1fg kl/lR5Ì, Psb]zL, cNk, cNk1 hLjdf x'G5, ;j{1 ;j{JofkL a|Xddf xf]Og .
aGw / d'lQmsf] ljifodf j0f{g -(=@_
k|Zg— d'lQm s;nfO{ eGb5g\ <
pQ/—d'~rlGt k[yUejlGt hgf o:of+ ;f d'lQmM d'lQm gfd xf] 5'6]/ hfg'sf] .
k|Zg— s;af6 5'6]/ hfg' <
pQ/— h;af6 5'6\gsf] OR5f ;a} hLjn] ub{5g\ .
k|Zg— s;af6 5'6\gsf] nflu OR5f ub{5g\ <
pQ/— h;af6 5'6\g rfxG5g\ .
k|Zg— s;af6 5'6\g rfxG5g\ <
pQ/— b'Mvaf6 .
k|Zg— 5'6]/ s;nfO{ k|fKt ub{5g\ / sxfF /xG5g\ <
pQ/— ;'vnfO{ k|fKt u/]/ a|Xddf /xG5g\ .
k|Zg— d'lQm / aGw s'g–s'g s'/fn] x'G5 <
pQ/— k/d]Zj/sf] cf1f kfng ugf{n], cwd{, cljBf, s';Ë, s';+:sf/, g/fd|f b'Jo{;gLb]lv
cnu /xg' / ;Toefif0f, k/f]ksf/, ljBf, kIfkft/lxt Gofo–wd{sf] j[l4 ug]{, k"jf]{Qm k|sf/af6
k/d]Zj/sf] :t'lt, k|fy{gf / …pkf;gfÚ sf] cyf{t\ of]ufEof; ug'{Ù ljBf k9\g]–k9fpg] / wd{n] k'?iffy{
u/]/ 1fgsf] pÌlt ug'{Ù ;a} eGbf pQd ;fwgx¿nfO{ ug'{, h]–hlt ul/G5 Tof] ;a} kIfkft/lxt
Gofowdf{g';f/ g} ug]{, OToflb ;fwgx¿af6 …d'lQmÚ / oL b]lv ljk/Lt O{Zj/f1feË ug'{ cflb sfdaf6
…aGwÚ x'G5 .
k|Zg— d'lQmdf hLjsf] no x'G5 ls ljBdfg /xG5 <
pQ/— ljBdfg /xG5 .
k|Zg— sxfF /xG5 <
pQ/— a|Xddf .
k|Zg— a|Xd sxfF 5 / Tof] d'Qm hLj Ps 7]ufgdf /xG5 ls :j]R5frf/L eP/ ;j{q ljr/0f
ub{5 <
pQ/— h'g a|Xd ;j{q k"0f{ 5, p;}df d'Qm hLj …cJofxtultÚ cyf{t\ To;nfO{ sxL+ /f]sfj6
x'Fb}g, lj1fg cfgGbk"j{s :jtGq ljrb{5 .
k|Zg— d'Qm hLjx¿sf] :y"n z/L/ /xG5 ls /xFb}g <
pQ/— /xFb}g .
k|Zg— k]ml/ To;n] ;'v / cfgGbnfO{ s;/L ef]u ub{5 t <
pQ/— To;sf ;To–;ÍNkflb :jfefljs u'0f–;fdYo{ ;a} /xG5g\, ef}lts;Ë /xFb}g . h:t}—
˘f[0jg\ >f]q+ ejlt, :kz{og\ TjUejlt, kZog\ rIf'e{jlt, /;og\ /;gf ejlt, lh3|g\ 3|f0f+
ejlt, dGjfgf] dgf] ejlt, af]wog\ a'l4e{jlt, r]toFlZrQDejToxª\s'jf{0ff]˜xÍf/f] ejlt ..
—-t'ngf_—ztky a|fXd0f sf08 !$ -#÷@÷!&_ ..
—5fGbf]Uof]klgifb\ -k|kf7s *÷v08 !@÷k|jfs $–%_ ..
df]Ifdf ef}lts z/L/ jf OlGb|ox¿sf uf]ns hLjsf] ;fydf /xFb}g, lsGt' cfˆgf :jefljs z'4
u'0f /xG5g\ . ha ;'Ì rfxG5 ta >f]q, ha :kz{ ug{ rfxG5 ta Tjrf, ha x]g]{ ;ÍNk ub{5 ta
rIf', :jfbsf] cy{df /;gf, uGwsf] cy{df 3|f0f, ;ÍNk—ljsNk ubf{v]l/ dg, lgZro ug{sf] nflu a'l4,
:d/0f ug{sf] nflu lrQ / cxÍf/ ug{sf] nflu cxÍf/¿k cfˆgf] :jzlQmaf6 hLjfTdf d'lQmdf x'g
hfG5 / ;ÍNk OR5fdfq z/L/ x'G5 . h;/L z/L/sf] cfwf/df /x]/ OlGb|ox¿sf uf]nsåf/f hLjn]
:jsfo{ ub{5, To;}/L g} cfˆgf] zlQmn] d'lQmdf ;a} cfgGbnfO{ ef]u ub{5 .
k|Zg— p;sf] zlQm s:tf] k|sf/sf] / slt 5g\ <
pQ/— d'Vo Ps k|sf/sf] zlQm 5 . k/Gt' an, k/fqmd, cfsif{0f, k|]/0ff, ult, eLif0f, ljj]rg,
lqmof, pT;fx, :d/0f, lgZro, OR5f, k|]d, å]if, ;+of]u, ljefu, ;+of]hs, ljefhs, >j0f, :kz{g, bz{g,
:jfbg / uGwu|x0f tyf 1fg oL @$ k|sf/sf] ;fdYo{o'Qm hLj xf] . o;}af6 d'lQmdf klg cfgGbsf]
k|flKt ef]u ub{5 . olb d'lQmdf hLjsf] no x'GYof] eg] t d'lQmsf] ;'vnfO{ s;n] ef]Ug] < / h;n]
hLjsf] nonfO{ dfGb5g\, ltgLx¿ hLjsf] gfznfO{ g} d'lQm ;DemG5g\, ltgLx¿ dxfd"9 x'g\ . lsgeg]
d'lQm hLjsf] of] xf] ls b'Mvx¿af6 5'6]/ cfgGb:j¿k, ;j{Jofks, cgGt k/d]Zj/df hLjx¿
cfgGbn] /xg' . x]/ j]bfGt zf/L/s ;"qx¿df—
cefj+ afbl//fx Xo]jd\ . —j]bfGtzf:q -cWofo $÷kfb $÷;"q !)_ ..
hf] afbl/ Jof;hLsf lktf x'g\, pgn] d'lQmdf hLj / p;sf] ;fy dgsf] efj dfGb5g\ . cyf{t\
hLj / dgsf] no k/fz/hLn] dfGb}gg\, To;/L g}—
efj+ h}ldlglj{sNkfdggft\ . —j]bfGtzf:q -cWofo $÷kfb $÷;"q !!_ ..
/ h}ldlg cfrfo{ d'Qm k'?ifsf] dgsf] ;dfg ;"Id z/L/, OlGb|ox¿, k|f0f cflbsf] klg ljBdfg
dfGb5g\, cefj xf]Og .
åfbzfxjb'eoljw+ afb/fo0ff]˜tM . —j]bfGtzf:q -cWofo $÷kfb $÷;"q !@_ ..
Jof; d'lg d'lQmdf efj / cefj b'O6} dfGb5g\ . cyf{t\ bf]if cljBflb Sn]zflbsf] cefj /
hLj, cGtMs/0f, cfgGb, k|f0f, OlGb|ox¿sf] z'4 efj /xG5 cyf{t\ z'4 ;fdYo{o'Qm hLj d'lQmdf
alg/fVb5 . ckljqtf, kfkfr/0f, b'Mv, c1fgflbsf] cefj dfGb5g\ .
obf k~rfjlti7Gt] 1fgflg dg;f ;x . a'l4Zr g ljr]i6t] tfdfx'M k/df+ ultd\ ..
—s7f]klgifb\ -cWofo @÷jNnL #÷dGq !)_ ..
ha z'4 dgsf] ;fy kfFr 1fg]lGb|o hLjsf] ;fydf /xG5g\ / a'l4sf] lgZro l:y/ x'G5,
To;}nfO{ …k/dultÚ cyf{t\ df]If eGb5g\ .
o cfTdf ckxtkfKdf ljh/f] ljd[To'lj{zf]sf]˜ljlh3T;f]˜lkkf;M ;TosfdM ;To;ÍNkM
;f]˜Gj]i6JoM ; ljlh1fl;tJoM ;jf{+Zr nf]sfgfKgf]lt ;jf{+Zr sfdfg\ o:tdfTdfgdg'ljB ljhfgftLlt ..
—5fGbf]Uof]klgifb\ -cWofo *÷v08 &÷dGq !_ ..
; jf Pif Pt]g b}j]g rIf'iff dg;}tfg\ sfdfg\ kZog\ /dt] .
o Pt] a|Xdnf]s] t+ jf Pt+ b]jf cfTdfgd'kf;t] t:dfQ]iffœ ;j]{ r nf]sf cfQfM ;j]{ r sfdfM
; ;jf{+Zr nf]sfgfKgf]lt ;jf{+Zr sfdfg\ o:tdfTdfgdg'ljB ljhfgftLlt .
—5fGbf]Uof]klgifb\ -cWofo *÷v08 !@÷dGq %, ^_ ..
d3jGdTo{+ jf Obœz/L/dfQ+ d[To'gf tb:of˜d[t:of˜z/L/:ofTdgf]˜lwi7fgdfQf] j} ;z/L/M
lk|oflk|ofEof+ g j} ;z/L/:o ;tM lk|oflk|oof]/kxlt/:Toz/L/+ jfj ;Gt+ g lk|oflk|o] :k[ztM ..
—5fGbf]Uof]klgifb\ -cWofo *÷v08 !@÷dGq !_ ..
hf] k/dfTdf ckxtkfKdf, ;j{–kfk, h/f, d[To', zf]s, If'wf, lkkf;fb]lv /lxt, ;Tosfd,
;To;ÍNk 5, p;sf] vf]lh / p;nfO{ hfÌsf] nflu OR5f ug'{kb{5 . p; k/dfTdfsf] ;DaGwn] d'Qm
hLj ;a} nf]sx¿ ;a} sfdx¿nfO{ k|fKt ub{5, p; k/dfTdfnfO{ hfg]/ df]Ifsf] ;fwg / cfk"mnfO{ z'4
ug{ hfGb5 .. ;f] o:tf] d'lQmnfO{ k|fKt hLj z'4 lbJo g]q z'4 dgn] sfdx¿nfO{ b]Vb}, k|fKt eP/
/d0f ub{5 .. h'g oL a|Xdnf]s cyf{t\ bz{gLo k/dfTdfdf l:yt eP/ ;'vnfO{ ef]Ub5g\ / o;}
k/dfTdfsf h'g ls ;a}sf] cGtof{dL cfTdf xf], p;}sf] pkf;gf d'lQmnfO{ k|flKt ug]{jfnf ljåfg\x¿n]
ub{5g\, p;}af6 pgLx¿nfO{ ;a} nf]s / ;a} sfd k|fKt x'G5g\, cyf{t\ h'g–h'g ;ÍNk ub{5g\, Tof]–Tof]
nf]s / ToxL–ToxL sfd k|fKt ub{5g\ / tL d'Qm hLj :y"n z/L/ 5f]8]/ ;ÍNkdo z/L/n] cfsfzdf
k/d]Zj/df ljr{b5g\ . lsgeg] hf] z/L/jfnf x'G5g\, ltgLx¿ ;f+;fl/s b'Mvn] /lxt x'g ;Sb}gg\ ..
h;/L OGb|;Fu k|hfkltn] eg]sf 5g\ ls— x] k/dk"lht wgo'Qm k'?if Û of] :y"n z/L/ d/0fwdL{ 5 /
h;/L l;+xsf] d'vdf afv«f] x'G5, To;/L g} of] z/L/ d[To'sf] d'vsf] aLrdf 5 . pQm z/L/ o; …d/0f
/ z/L//lxtÚ hLjfTdfsf] lgjf;:yfg xf] . o;}n] of] hLj ;'v / b'Mvb]lv ;bf u|l;t /xG5 . lsgeg]
z/L/;lxt hLjsf] ;f+;fl/s k|;Ìtf–ck|;Ìtfsf] lgj[lQ x'Fb}g, / hf] z/L//lxt d'Qm hLjfTdf a|Xddf
/xG5, h;nfO{ ;f+;fl/s ;'v–b'Mvsf] :kz{ klg x'Fb}g lsGt' ;bf cfgGbdf /xG5 .
k|Zg— hLj d'lQmnfO{ k|fKt u/]/ k'gM hGd–d/0f¿k b'Mvdf slxNo} cfpF5 ls cfpFb}g <
lsgls—
g r k'g/fjQ{t] g r k'g/fjQ{t Olt ..!.. —5fGbf]Uof]klgifb\ -cWofo *÷v08 !%÷dGq !_ ..
cgfj[lQM zAbfbgfj[lQM zAbft\ ..@.. —zf/L/s ;"q, j]bfGtzf:q -cWofo $÷kfb $÷;"q @@_ ..
ob\ uTjf g lgjQ{Gt] t4fd k/d+ dd ..#.. —eujb\uLtf -cWofo !%÷Znf]s ^_ ..
To;kl5 kms{+b}g cyf{t\ cfjfudgb]lv d'Qm x'G5 ..!.. a|Xdnf]snfO{ k|fKt u/]sf] d'QmfTdfsf]
k'gM cfudg x'Fb}g ..@.. h'g k/dkbnfO{ k|fKt u/]/ dg'io kms]{/ ;+;f/df cfpFb}g, ToxL d]/f] wfd
xf] ..#.. OToflb jrgx¿af6 ljlbt x'G5 ls d'lQm ToxL xf] ls h;af6 lgj[Q eP/ k'gM ;+;f/df
slxNo} cfpFb}g .
pQ/— of] s'/f] 7Ls xf]Og . lsgeg] j]bdf o; s'/fsf] lgif]w ul/Psf] 5—
kSy? nU/n< k?t/mSya/m&ta?na</ mna?mhe/ caé? de/vSy/ nam? ,

kae nae? m/ýa Aid?tye/ pun?daRt! ip/tr<? c d&/zeY<a? ma/tr<? c .1.

A/GnevR/y< à?w/mSya/m&ta?na</ mna?mhe/ caé? de/vSy/ nam? ,

s nae? m/ýa Aid?tye/ pun?daRt! ip/tr<? c d&/zeY<a? ma/tr<? c .2.


—CUj]b -d08n !÷;"Qm @$÷dGq !–@_ ..
#danIimv svRÇ naTyNtaeCDed> .3. —;f+Vofzf:q ;"q -cWofo !÷;"q !%(_ ..
cy{— [k|Zg— xfdLx¿n] s;sf] gfd kljq hfgf}+ < sf] gfz/lxt kbfy{x¿sf] dWodf jt{dfg
b]j ;bf k|sfz:j¿k 5, xfdLx¿nfO{ d'lQmsf] ;'v ef]ufP/ k'gM o; ;+;f/df hGd lbG5 / dftf tyf
lktfsf] bz{g u/fpFb5 < ..!..
pQ/— xfdLn] o; :jk|sfz:j¿k, cgflb, ;bfd'Qm k/dfTdfsf] gfd kljq hfgf}+, h;n]
xfdLnfO{ d'lQmdf cfgGb ef]ufP/ k[YjLdf k'gM dftf–lktfsf] ;DaGwdf hGd lbP/ dftf–lktfsf] bz{g
u/fpFb5 . ToxL k/dfTdfn] o; k|sf/ d'lQmsf] Joj:yf ub{5 / ;a}sf] :jfdL xf] ..@..
h;/L o; ;dodf aGw d'Qm hLjx¿ 5g\, To;/L g} ;j{bf /xG5g\ . cToGt ljR5]b aGw jf
d'lQm slxNo} x'Fb}g, lsGt' aGw / d'lQm ;bf /xFb}g ..#..]
k|Zg— tbToGtljdf]Iff]˜kju{M .
b'MvhGdk|j[lQbf]ifldYof1fgfgfd'Q/f]Q/fkfo] tbgGt/fkfofbkju{M ..
—Gofo;"q -cWofo !÷cflÂs !÷;"q @@ ,@_ ..
ha b'Mvsf] cToGt ljR5]b x'G5, To;}nfO{ …d'lQmÚ elgG5 .
lsgeg] ha ldYof 1fg, cljBf, nf]eflb bf]if, ljifo b'i6–Jo;gx¿df k|j[lQ, hGd / b'Mvsf]
pQ/–pQ/x¿ 5'6\gfn] k"j{–k"j{sf] lgj[lQ x'gfn] g} …df]IfÚ xf], h'g rflx+ ;bf alg/xG5 .
pQ/— of] cfjZos 5}g ls cToGt zAb cToGtfefjsf] g} gfd xf]cf];\ . h;/L …cToGt+
b'MvdToGt+ ;'v+ rf:o jQ{t]Ú w]/} b'Mv / w]/} ;'v o; dg'ionfO{ 5 . o;af6 ljlbt x'G5 ls o;nfO{
w]/} b'Mv jf ;'v 5 . o;} k|sf/n] oxfF klg …cToGtÚ zAbsf] cy{ hfÌ'kb{5 .
k|Zg— olb d'lQmaf6 klg hLj k]ml/ cfpF5 eg] t Tof] slt ;do;Dd d'lQmdf /xG5 <
pQ/— t] a|Xdnf]s] x k/fGtsfn] k/fd[tft\ kl/d'RolGt ;j]{ .
—t'ngf [t}=cf= -k|kf=!)÷cg'=#÷Crf @@_Ù d'08sf]klgifb\ -d'=#÷v=@÷d+=^_] ..
tL d'Qm hLj d'lQmdf k|fKt eP/ a|Xddf cfgGbnfO{ ta;Dd ef]u]/ k'gM dxfsNksf] kZrft\
d'lQm–;'vnfO{ 5f]8]/ ;+;f/df cfpF5g\ .
o;sf] ;+Vof of] xf] ls— lqrfnL; nfv aL; xhf/ jif{x¿sf] Ps …rt'o'{uLÚ, b'O{ xhf/
rt'o'{uLx¿sf] Ps …cxf]/fqÚ, o:tf tL; cxf]/fqsf] Ps …dlxgfÚ, o:t} afx| dlxgfsf] Ps …jif{Ú, o:t}
zt–jif{x¿sf] …k/fGtsfnÚ x'G5 . o;nfO{ ul0ftsf] /Lltaf6 oyfjt\ ;Demg'xf];\ . olt ;do d'lQmdf
;'v ef]Ugsf] nflu xf] .
k|Zg— ;a} ;+;f/ / u|Gysf/x¿sf] oxL dt 5 ls h;af6 k'gM hGd–d/0fdf slxNo}
gcfcf];\ .
pQ/— o:tf] s'/f] slxNo} x'g ;Sb}g . lsgeg] k|yd t hLjsf] ;fdYo{, z/L/flb kbfy{ /
;fwg kl/ldt 5g\, k'gM To;sf] kmn cgGt s;/L x'g ;Sb5 < cgGt cfgGbnfO{ ef]Ug] c;Ld
;fdYo{, sd{ / ;fwg hLjdf 5}g, o;}n] cgGt ;'v ef]Ug ;Sb}g . h;sf ;fwg clgTo 5g\,
ltgLx¿sf kmn lgTo slxNo} x'g ;Sb}gg\ . olb d'lQmaf6 sf]xL klg hLj kms]{/ cfPgg\ eg] t
;+;f/sf] …pR5]bÚ cyf{t\ hLj lgZz]if x'g'kg]{ xf] .
k|Zg— hlt hLj d'Qm x'G5g\, O{Zj/n] Tolt g} gofF pTkÌ u/]/ ;+;f/df /flvlbG5, o;}n]
lgZz]if x'Fb}gg\ .
pQ/— olb o:tf] ePdf t hLj clgTo x'g hfg]5 . lsgeg] h;sf] pTklQ x'G5, To;sf] gfz
cjZo x'G5 . k]ml/ ltd|f] dtfg';f/ d'lQm kfP/ klg ljgi6 x'g hfg]5g\ . d'lQm clgTo x'g uof] . ;fy}
d'lQmsf] :yfgdf y'k|} eL8Def8 x'g] eof] . lsgeg] ToxfF cfud clws / Joo s]xL klg gx'gfn]
a9f]Q/Lsf] kf/fjf/ /xg]5}g .
/ b'Mvsf] cg'ejsf] lagf ;'v s]xL klg x'g;Sg] 5}g . h:t} s6' ePg eg] t dw'/ sxfF <
hxfF dw'/ ePg eg] t s6' s]nfO{ eÌ] < lsgeg] Ps :jfbsf] Ps /;sf] lj?4 x'gfn] b'O6}sf] k/LIff
x'G5 . h:t} s'g} dg'ion] dL7f] dw'/ g} vfFb}–lkpFb} uPdf, To;nfO{ To:tf] ;'v x'Fb}g, h:tf] ;a}
k|sf/sf /;x¿ ef]Ug]jfnfnfO{ x'G5 .
olb O{Zj/n] cGtjfnf sd{x¿sf] cgGt kmn lbof] eg] t, p;sf] Gofo gi6 x'g hfG5 . To;
sf/0f h;n] hlt ef/ p7fpg ;Sb5, Tolt g} p;nfO{ af]sfpg a'l4dfgLx¿sf] sfd xf] . h;/L Ps
dg ef/L p7fpg ;Sg]sf] 6fpsfdfly b; dgsf] ef/L af]sfOlbof] eg] t Tof] af]sfOlbg]jfnfsf] lgGbf
x'G5, To;/L g} cNk1 cNk–;fdYo{jfn] hLjdfly cgGt ;'vsf] ef/L af]sfpg', O{Zj/sf] nflu 7Ls
xf]Og .
olb k/d]Zj/n] gofF hLj pTkÌ ub{5 eg] t h'g sf/0fn] pTkÌ x'G5g\, Tof] r'Sg hfg]5 .
lsgeg] rfx] hlt;'s} g} 7"nf] wgsf]z xf];\, k/Gt' h;df Joodfq} 5 cfo 5}g eg] t slxn] g slxn]
of] 6f6 klN6g hfg] 5 . To;}n] oxL Joj:yf 7Ls 5 ls d'lQmdf hfg', jxfFaf6 cfpg' g} /fd|f] xf] . s]
yf]/} sf/fuf/ eGbf …hGd s}bÚ jf …sfnfkfgLÚ cyjf …kmf+;LÚ nfO{ s;}n] /fd|f] dfGnf / < ha jxfFb]lv
cfpg' g} 5}g eg] t …hGd–sf/fuf/Ú eGbf olt g} cGt/ eof] ls jxfF dhb'/L ug{ kb{}g, / a|Xddf
no x'g' ;d'b|df 8'a]/ dg'{ xf] .
k|Zg— h;/L k/d]Zj/ lgTod'Qm, k"0f{–;'vL 5, To;/L g} hLj klg lgTod'Qm / ;'vL /Xof] eg]
t s'g} klg bf]if cfpg] 5}g .
pQ/— k/d]Zj/ cgGt :j¿k, ;fdYo{, u'0f, sd{, :jefjjfnf 5, o;}n] pm slxNo} klg
cljBf / b'Mv aGwgdf lug{ ;Sb}g . hLj d'Qm eP/ klg z'4:j¿k, cNk1 / kl/ldt u'0f–sd{–
:jefjjfnf /xG5, k/d]Zj/sf] ;b[z slxNo} x'g ;Sb}g .
k|Zg— ha o:tf] xf] eg] tÙ d'lQm klg hGd–d/0fsf] ;b[z eof] . o;sf] nflu kl/>d ug'{
Joy{ 5 .
pQ/— d'lQm, hGd–d/0fsf] ;b[z xf]Og . lsgeg] ha;Dd #^,))) -5QL; xhf/_ k6s
pTklQ / k|nosf] hlt ;do x'G5, Tolt g} ;do ko{Gt d'lQmsf] cfgGbdf /xg', b'Mv gx'g' , s] ;fgf]
s'/f xf] t < ha cfh vfG5f}–lkpF5f}, ef]ln k]ml/ ef]s nfUg]jfnf 5, k'gM o;sf] pkfo lsg ub{5f} <
ha If'wf, t[iff, If'b| wg, /fHo, k|lti7f, :qL, ;Gtfg cflbsf] nflu pkfo ug'{ cfjZos 5 eg] t,
d'lQmsf] nflu lsg gug]{ < h;/L dg{ cjZo kg]{5, tfklg hLjgsf] pkfo ug]{ ul/G5, To;/L g}
d'lQmaf6 kms]{/ hGddf cfpg'g} 5, tyflk o;sf] pkfo ug{ cTofjZos 5 <
k|Zg— d'lQmsf s]–s] ;fwg 5g\ <
pQ/— s]xL ;fwg t k|ydd} n]v]/ cfPsf] 5' k/Gt' ljz]if pkfo logLx¿ x'g\— h;n] d'lQm
rfxG5 Tof] …hLjgd'QmÚ cyf{t\ h'g ldYofefif0fflb kfk–sd{x¿sf] kmn b'Mv xf], To;nfO{ 5f]8]/
;'v¿k kmnnfO{ lbg]jfnf ;Toefif0fflb wdf{r/0f cjZo u/f];\ . hf]–s;}n] b'MvnfO{ 5f]8\g / ;'vnfO{
k|fKt ug{ rfxG5, To;n] cwd{nfO{ 5f]8]/ wd{ cjZo ug'{ . lsgeg] b'Mvsf] kfkfr/0f / ;'vsf]
wdf{r/0f d"n sf/0f xf] .
k|yd ;fwg— ;Tk'?ifx¿sf] ;Ën] …ljj]sÚ cyf{t\ ;Tof˜;To, wdf{˜wd{, sQ{Jof˜sQ{Josf]
lgZro cjZo u/f];\, k[ys\–k[ys\ hfgf];\ / …z/L/Ú cyf{t\ hLj k~rsf]zx¿sf] ljj]rg u/f];\ . Ps
…cÌdoÚ h'g Tjrfb]lv lnP/ cl:yko{Gtsf] ;d'bfo k[YjLdo 5 . bf];|f]— …k|f0fdoÚ h;df …k|f0fÚ cyf{t\
h'g leqaf6 aflx/ hfG5, …ckfgÚ h'g aflx/af6 leq cfpF5, …;dfgÚ h'g gfle:y x'Fb} ;j{q z/L/df
/; k'¥ofpF5, …pbfgÚ h;af6 s07:y cÌ–kfg lvlrP/ cfpF5 / an–k/fqm x'G5, …JofgÚ h;af6 ;a}
z/L/df r]i6f cflb sd{ hLjn] ub{5 . t];|f]— …dgf]doÚ h;df dgsf] ;fy cxÍf/, jfs\, kfb, kfl0f,
kfo' / pk:y u/]/ kfFr sd{ OlGb|ox¿ x'g\ . rf}yf]— …lj1fgdoÚ h;df a'l4, lrQ, >f]q, Tjrf, g]q,
lhÃf / gfl;sf oL kfFr 1fg]lGb|ox¿, h;af6 hLjn] 1fgflb Jojxf/ ub{5 . kfFrf}+— …cfgGbdosf]zÚ
h;df k|Llt–k|;Ìtf, Go"g cfgGb, clwsfgGb, cfgGb / ;fwf/0f sf/0f¿k k|s[lt xf] . log}nfO{ …kfFr
sf]ifÚ elgG5 . log}b]lv hLjn] ;a} k|sf/sf] sd{, pkf;gf / 1fgflb Jojxf/x¿ ub{5 . tLg cj:yf
5g\— klxnf] …hfu[tÚ bf];|f] …:jKgÚ / t];|f] …;'if'lKtÚ cj:yf elgG5 . tLg z/L/ 5g\— klxnf] …:y"nÚ
h'g of] b]lvG5 . bf];|f]— kfFr k|f0f, kfFr 1fg]lGb|o, kfFr ;"Id–e"t / dg tyf a'l4 log} ;q t¤jsf]
;d'bfonfO{ …;"Idz/L/Ú elgG5 . oxL ;"Id z/L/ hGdd/0fflbdf klg hLjsf] ;fydf /xG5 . o;sf
b'O{ e]b 5g\— klxnf] …ef}ltsÚ cyf{t\ h'g ;"Id–e"tx¿sf] c+zn] ag]sf] 5 . bf];|f] …:jfefljsÚ h'g
hLjsf] :jfefljs u'0f ¿k xf] . of] bf];|f] …cef}ltsÚ z/L/ d'lQmdf klg /xG5 . o;}af6 hLjn] d'lQmdf
;'vnfO{ ef]Ub5 . t];|f] sf/0f— h;df …;'if'lKtÚ cyf{t\ uf9f lgb|f x'G5, Tof] k|s[lt¿k x'gfn] ;j{q lje'
/ ;a} hLjx¿sf] nflu Ps xf] . rf}yf] …t'/LoÚ z/L/ To;nfO{ elgG5— h;df ;dflwaf6 k/dfTdfsf]
cfgGb¿kdf dUg hLj x'G5g\ . o;} ;dflw ;+:sf/hGo z'4 z/L/sf] k/fqmd d'lQmdf klg oyfjt\
;xfos /xG5 . oL ;a} sf]if, cj:yfx¿b]lv hLj k[ys\ 5 . lsgeg] ha d[To' x'G5, ta sf]xLn]
eGb5g\ ls hLj lgSn]/ uof] . lsgeg] oxL hLj ;a}sf] k|]/s, ;a}sf] wtf{, ;fIfL, stf{, ef]Qmfsf]
gfdn] lrlgG5 . olb s;}n] eGb5 ls hLj stf{–ef]Qmf xf]Og, ta To;nfO{ hfÌ' ls Tof] c1fgL,
cljj]sL xf] . lsgeg] lagf hLjsf] oL hlt klg ;a} h8 kbfy{x¿ 5g\, logLx¿nfO{ ;'v–b'Mvsf] ef]u
jf kfk–k'0o–st[{Tj slxNo} x'g ;Sb}g . xf], logsf] ;DaGwn] ubf{ hLj kfk–k'0ox¿sf] stf{ / ;'v–
b'Mvsf] ef]Qmf x'G5 . ha OlGb|ox¿ cy{x¿df, dg OlGb|ox¿df / cfTdf dgsf] ;fy ;+o'Qm eP/
k|f0fnfO{ k|]/0ff u/]/ /fd|f–g/fd|f sd{x¿df nufpF5, ta g} Tof] alxd'{v x'g hfG5 . To;} j]nf leqaf6
cfgGb, pT;fx, lge{otf / g/fd|f sd{x¿df, eo, zÍf, nHhf pTkÌ x'G5, Tof] cGtof{dL k/dfTdfsf]
lzIff xf] . hf]–s;}n] o; lzIffsf] cg's"n jQ{G5, Tof] d'lQmhGo ;'vnfO{ k|fKt x'G5, / hf] ljk/Lt
jQ{G5, Tof] aGwhGo b'Mv ef]Ub5 .
bf];|f] ;fwg— …j}/fUoÚ cyf{t\ h;n] ljj]såf/f ;Tof˜;TonfO{ hfg]sf] 5, To;af6 ;Tofr/0fsf]
u|x0f / c;Tofr/0fsf] Tofu ug'{, ljj]s of] xf]— h'g k[YjLb]lv lnP/ k/d]Zj/–ko{Gt kbfy{x¿sf] u'0f,
sd{, :jefjn] hfg]/— To;sf] cf1f–kfng / pkf;gfdf tTk/ x'g', To;b]lv lj?4 grNg', ;[li6af6
pksf/ lng' ljj]s elgG5 .
tTkZrft\ t];|f] ;fwg— …if6\s ;DklQÚ cyf{t\ 5M k|sf/sf] sd{ ug'{ . Ps— …zdÚ h;af6
cfˆgf] cfTdf / cGtMs/0fnfO{ cwdf{r/0fb]lv x6fP/, wdf{r/0fdf ;bf k|j[Q /fVg' . bf];|f]— …bdÚ
h;af6 >f]qflb OlGb|ox¿ / z/L/sf] Jolerf/flb g/fd|f sd{b]lv x6fP/, lht]lGb|oTjfbL z'e sd{x¿df
k|j[Q /fVg' . t];|f]— …pk/ltÚ h;af6 b'i6sd{ ug]{ k'?ifx¿b]lv ;bf 6f9f /xg' . rf}yf]— …ltltIffÚ rfx]
lgGbf, :t'lt, xflg, nfe slt g} lsg gxf];\, k/Gt' xif{–zf]snfO{ 5f]8]/ d'lQm–;fwgx¿df ;bf
nflu/xg' . kfFrf}+— …>4fÚ h'g j]bflb ;To zf:q / logsf] af]wn] k"0f{ cfKt ljåfg\ ;Tof]kb]i6f
dxfzox¿sf] jrgdf ljZjf; ug'{ . 5}6f}+— …;dfwfgÚ lrQsf] Psfu|tfÙ oL 5M ldn]/ Ps ;fwg t];|f]
elgG5 .
rf}yf]— …d'd'If'TjÚ cyf{t\ h;/L If'wf–t[ifft'/nfO{ l;jfo cÌ–hnsf] bf];|f] s]xL klg /fd|f]
nfUb}g, To;/L g} lagf d'lQmsf] ;fwg / d'lQm afx]s, bf];|fdf k|Llt gx'g'Ù oL rf/ ;fwg / rf/
…cg'aGwÚ cyf{t\ ;fwgx¿sf] kZrft\ oL sd{ ug'{kg]{ x'G5— logLx¿df h'g k'?if oL rf/ ;fwgn] o'Qm
x'G5, ToxL g} df]Ifsf] …clwsf/LÚ x'G5 . bf];|f]— …;DaGwÚ a|Xdsf] k|flKt¿k d'lQm k|ltkfB / j]bflb–
zf:q–k|ltkfbsnfO{ oyfjt\ a'e]m/ clGjt ug'{ . t];|f]— …ljifoLÚ ;a} zf:qx¿sf] k|ltkfbg–ljifo a|Xd
p;sf] k|flKt¿k ljifojfnf k'?ifsf] gfd ljifoL xf] . rf}yf]— …k|of]hgÚ ;a} b'Mvx¿sf] lgj[lQ /
k/dfgGbnfO{ k|fKt u/]/ d'lQm–;'vsf] x'g', oL rf/nfO{ …cg'aGwÚ eGb5g\ .
tbgGt/ …>j0frt'i6oÚ -(=#_
Ps— …>j0fÚ ha s'g} ljåfg\n] pkb]z ub{5 ta zfGt, Wofg lbP/ ;'Ì', ljz]if u/]/
a|XdljBfnfO{ ;'Gbfv]l/ cToGt Wofg lbg'kb{5, lsgeg] of] ;a} ljBfx¿df ;"Id ljBf xf] . ;'g]/
bf];|f]— …dggÚ PsfGt b]z -7fpF_ df a;]/ ;'g]sf] s'/fnfO{ ljrf/ ug'{, h'g s'/fdf zÍf p7\b5 k'gM
;f]Wg' / ;'Gbfv]l/ klg jQmf / >f]tfn] plrt ;DemG5g\ eg] t ;f]Wg' / ;dfwfg ug'{ . t];|f]—
…lglbWof;gÚ ha ;'g]/ / dgg u/]/ lgM;Gb]x x'G5 ta …;dflw:yÚ eP/ To; s'/fnfO{ Wofg of]uaf6
x]g{'–a'‰g' ls Tof] h:tf] ;'lgPsf] lyof], ljrf/ ubf{ To:t} 5 ls 5}g . rf}yf] – …;fIffTsf/Ú cyf{t\ h:tf]
kbfy{sf] :j¿k, u'0f / :jefj x'G5, To:t} oyftYo hflglng'nfO{,— …>j0frt'i6oÚ eGb5g\ .
;bf tdf]u'0f cyf{t\ qmf]w, dlngtf, cfn:o, k|dfb cflbÙ /hf]u'0f cyf{t\ O{iof{, å]if, sfd,
cledfg, ljIf]k cflb bf]ifx¿b]lv cnu eP/ ;¤j cyf{t\ zfGt k|s[lt, kljqtf, ljBf, ljrf/ cflb
u'0fx¿nfO{ wf/0f u/f];\ . -d}qL_ ;'vL hgx¿df ldqtf, -s?0ff_ b'MvL hgx¿dfly bof, -d'lbtf_
k'0ofTdfx¿b]lv xlif{t x'g', -pk]Iff_ b'i6fTdfx¿;Fu g t k|Llt g t j}/ ug'{ .
lgTok|lt Go"g eGbf Go"g b'O{ 306f–ko{Gt d'd'If' Wofg cjZo u/f];\, h;af6 leqsf dg cflb
kbfy{ ;fIfft\ x'g ;s"g\ . x]/ Û cfˆgf r]tg:j¿k 5g\, o;}af6 1fg:j¿k / dgsf] ;fIfL x'G5 .
lsgeg] ha dg zfGt, r~rn, cfglGbt jf ljiffbo'Qm x'G5, To;nfO{ oyfjt\ b]lvG5 . To;/L g}
OlGb|ox¿–k|f0f cflbsf] 1ftf, k"j{b[i6sf] :d/0fstf{ / Ps sfndf cg]s kbfy{x¿sf] j]Qf,
wf/0ffsif{0fstf{ / ;a} eGbf k[ys\ 5 . olb k[ys\ x'Gy]g eg] t :jtGq, stf{, logsf k|]/s, clwi7ftf,
slxNo} x'g ;Sy]g .
cljBf˜l:dtf/fuå]ifflelgj]zfM k~r Sn]zfM . —of]uzf:q -kfb @÷;"q #_ ..
oL dWo]df …cljBfÚ sf] :j¿k elgof] . k[ys\ jt{dfg a'l4nfO{ cfTdfb]lv leÌ g;Demg'
…cl:dtfÚ xf] . ;'vdf k|Llt …/fuÚ . b'Mvdf ck|Llt …å]ifÚ / ;a} k|f0fLdfqnfO{ of] OR5f ;b}j /xG5 ls
æd ;bf z/L/:y /x"F, gd¿FÆ d[To' b'Mvb]lv qf;nfO{ …cleg]j]zÚ eGb5g\ . oL kfFr} Sn]zx¿nfO{
of]ufEof;, lj1fgn] 5'6fOlbPkl5 a|XdnfO{ k|fKt u/]/, d'lQmsf] k/dfgGbnfO{ ef]Ug'kb{5 .
k|Zg— h:tf] d'lQm tkfO{+n] dfÌ'x'G5, To:tf] cGo s;}n] dfGb}g . x]/ Û h}gLx¿ df]Iflznf /
lzjk'/df uP/ r'krfk al;/xg'Ù O{zfO{ rf}yf] cfsfz, h;df ljjfx n8fO{+ afhf–ufhf j:qflb
wf/0faf6 cfgGb ef]Ug'Ù To;/L g} d';ndfg ;ftf}+ cfsfzÙ jfddfuL{ >Lk'/Ù z}jdfuL{ s}nfzÙ lji0f'dfuL{
j}s'07 / uf]s'nLo uf];fO{ uf]nf]s cflbdf uP/ pQd :qL, cÌ, kfg, j:q, :yfg cflbnfO{ k|fKt u/]/
cfgGbdf /xgsf] nflu d'lQm dfGb5g\ . kf}/fl0fsx¿ -;fnf]So_ O{Zj/sf] nf]sdf lgjf;, -;fg'Ho_
;fgf] efOs} ;b[z O{Zj/sf] ;fydf /xg', -;f¿Ko_ h:tf] pkf;gLo b]jsf] cfs[lt 5, To:t} aÌ',
-;fdLKo_ ;]jssf] ;dfg O{Zj/sf] ;dLkdf /xg', -;fo'Ho_ O{Zj/;Fu ;+o'Qm x'g hfg'Ù oL rf/ k|sf/sf]
d'lQm dfGb5g\ .
j]bfGtLx¿ a|Xddf no x'g'nfO{ df]If dfGb5g\ .
pQ/— h}gL -!@_ afx|f}+, O{;fO{ -!#_ t]x|f}+ / -!$_ rf}wf}+ ;d'Nnf;df d';ndfgx¿sf] d'lQm cflb
ljifo ljz]if u/]/ n]lvg]5 . h'g jfddfuL{ >Lk'/df uP/ nIdLs} ;b[z :qLx¿, dB–df+;flb vfg'–
lkpg', /Ë–/fu ef]u ug'{nfO{ dfGb5g\, Tof] oxfFsf] eGbf s]xL ljz]if ePg, To;/L g} dxfb]j / lji0f'sf]
;b[z cfs[ltjfnf kfj{tL / nIdLs} ;b[z :qLo'Qm eP/ cfgGb ef]Ug', oxfFsf wgf9Ø /fhfx¿ eGbf
clws, olt g} n]lvG5 ls æjxfF /f]u gxf]nf / o'jfj:yf /xnfÆ, of] ltgLx¿sf] s'/f] ldYof xf] .
lsgeg] hxfF ef]u, jxfF /f]u, hxfF /f]u jxfF j[4fj:yf cjZo x'G5 . ;fy} kf}/fl0fsx¿;Fu ;f]Wg'kb{5 ls
h:tf] ltd|f] rf/ k|sf/sf] d'lQm 5, To:tf] t s[ld–sL6–ktË–kZjflbnfO{ klg :jtMl;4 k|fKt 5,
lsgeg] oL hlt nf]s 5g\ tL ;a} O{Zj/sf x'g\, log}df ;a} hLjx¿ /xG5g\, o;}n] …;fnf]SoÚ d'lQm
cgfof; g} k|fKt 5 . ;fdLKo— O{Zj/ ;j{q JofKt x'gfn] ;a} p;sf ;dLkdf 5g\, o;}n] …;fdLKoÚ
d'lQm :jtMl;4 5 . hLj O{Zj/ eGbf ;a} k|sf/n] ;fgf] / r]tg x'gfn] :jtM aGw'jt\ 5, o;}n]
…;fg'HoÚ d'lQm klg lagf k|oTgn] l;4 5 . / ;a} hLj ;j{Jofks k/dfTdfdf JofKo x'gfn] ;+o'Qm 5g\,
o;af6 …;fo'HoÚ d'lQm klg :jtMl;4 5 . k]ml/ cGo ;fwf/0f gfl:tsx¿ dgf{n] tŒjx¿df tŒj ldn]/
d'lQm dfGb5g\, Tof] t s's'/, uwf cflbnfO{ klg k|fKt 5 .
oL d'lQmx¿ xf]Ogg\ lsGt' Ps k|sf/sf] aGwg xf] . lsgeg] ltgLx¿ lzjk'/, df]Iflznf, rf}yf]
cfsfz, ;ftf}+ cfsfz, >Lk'/, s}nfz, j}s'07, uf]nf]snfO{ Psb]zdf :yfg–ljz]if dfGb5g\ . olb
ltgLx¿ tL :yfgb]lv k[ys\ ePdf t d'lQm 5'6\g]5 . To;}n] h;/L !@ 9'Ëfsf] leq b[li6aGw x'G5,
To;s} ;dfg aGwgdf x'G5g\ . d'lQm t Tof] xf] ls hxfF OR5f x'G5 ToxfF ljr/f];\, sxL klg
gc8\lsof];\ . g eo, g zÍf, g b'Mv x'G5 . h'g hGd xf] Tof] …pTklQÚ / dg'{ …k|noÚ elgPsf] 5 .
;dodf hGd lnG5g\ .
k|Zg— hGd Ps xf] ls cg]s <
pQ/— cg]s .
k|Zg— olb cg]s xf] eg] t k"j{ hGd / d[To'sf] s'/fsf] lsg :d/0f x'Fb}g <
pQ/— hLj cNk1 xf], lqsfnbzL{ xf]Og, To;}n] :d/0f /xFb}g . k]ml/ h'g dgn] 1fg ub{5,
To;n] klg Ps ;dodf b'O6f 1fg ug{ ;Sb}g . k"j{ hGdsf] s'/f t 6f9f /xglbg'xf];\, o;} b]xdf ha
ue{df hLj lyof], z/L/ aGof], kZrft\ hlGdof], kfFrf}+ jif{b]lv k"j{;Ddsf] h]–h] s'/f eP, ltgnfO{
:d/0f lsg ug{ ;Sb}g < / hfu[t jf :jKgdf y'k|} Jojxf/ k|ToIf u/]/ ha …;'if'lKtÚ cyf{t \ uf9f lgb|f
x'G5, ta hfu[tflb Jojxf/x¿nfO{ lsg ;d/0f ug{ ;Sb}g < / ltdL;Fu s;}n] ;f]wf];\ ls afx| jif{sf]
k"j{ t]x|f}+ jif{sf] kfFrf}+ dlxgfsf] gjf}+ lbgsf] bz ah]/ Ps ldg6 hfFbf ltdLn] s] u/]sf lyof} < ltd|f]
d'v, xft, sfg stfkl§ kms]{sf lyP < / dgdf s] ljrf/ lyof] < ha o;} z/L/df o:tf] xfn 5 eg]
t k"j{–hGdsf] s'/fsf] :d/0fdf zÍf ug'{ s]jn n8skgsf] s'/f x'G5 . ;fy} h'g :d/0f x'Fb}g o;}
sf/0fn] g} hLj ;'vL 5, gq eg] t ;a} hGdsf] b'Mvx¿nfO{ x]bf{x]b}{ b'MvL eP/ dg]{ lyof] . olb s;} n]
k"j{ / kl5sf] hGdsf] jt{dfgnfO{ hfÌ rfx]df klg hfÌ ;Sb}g, lsgeg] hLjsf] 1fg / :j¿k cNk
5 . of] s'/f] O{Zj/sf] nflu hfÌ of]Uo xf], hLjsf] nflu xf]Og .
k|Zg— ha hLjnfO{ k"j{sf] 1fg x'Fb}g / O{Zj/n] To;nfO{ b08 lbG5 eg] t hLjsf] ;'wf/ x'g
;Sb}g . lsgeg] ha ltgLx¿sf] kfksd{x¿nfO{ hgfP/ b08 b]cf];\ cyf{t\ ltgnfO{ 1fg xf];\ ls
xfdLn] cd's sfd u/]sf lyof}+, To;}sf] of] kmn xf], ta g} hLjn] tL g/fd|f sfdx¿b]lv aRg
;Sb5 <
pQ/— ltdLn] 1fg slt k|sf/sf] dfGb5f} <
jfbL k|Zg— k|ToIfflb k|df0fx¿af6 cf7 k|sf/sf] .
k|ltjfbL -pQ/_— To;f] eP ltdLn] hGd]b]lv lnP/ ;do–;dodf /fh, wg, a'l4, ljBf,
bfl/b|Ø, lga{'l4, d"v{tf cflb ;'v–b'Mv ;+;f/df b]v]/ k"j{–hGdsf] 1fg lsg ub}{gf} < h:t} Ps j}B /
Ps cj}BnfO{ s'g} /f]u nfUof], To;sf] lgbfg cyf{t\ sf/0f j}Bn] hfGb5 t/ cljåfg\n] hfÌ ;Sb}g .
p;n] j}BsljBf k9]sf] 5 t/ bf];|fn] k9]sf] 5}g . k/Gt' Hj/f]v/f] x'Fbf cj}Bn] klg olt t hfÌ
;Sb5 ls dnfO{ s'g} s'kYo ePsf] 5, h;n] ubf{ Hj/f] cfPsf] 5 . To;/L g} hut\df ljlrq ;'v–
b'Mv cflbsf] 36\bf]–a9\bf]nfO{ b]v]/ k"j{hGdsf] cg'dfg lsg nufpg ;Sb}gf} < olb k"j{ hGdnfO{
dfGb}gf} eg] t k/d]Zj/ kIfkftL x'g hfG5 . lsgeg] lagf kfksf] bfl/b|Øflb b'Mv / lagf k"j{;l~rt
k'0osf] /fHo, wgf9Øtf / a'l4 To;nfO{ lsg lbof] < / k"j{hGdsf] kfk–k'0osf] cg';f/ b'Mv–;'vnfO{
lbgfn] k/d]Zj/ Gofosf/L oyfjt\ /xG5 .
k|Zg— Ps hGd x'gfn] klg k/d]Zj/ Gofosf/L x'g ;Sb5 . h:t} ;jf]{kl/ /fhfn] h] ub{5 Tof]
Gofo . h;/L dfnLn] cfˆgf] pkjgdf ;fgf / 7"nf j[If nufpF5, s'g}nfO{ sf6\5, pv]N5 / s;}nfO{
/Iff u/]/ a9fpF5 . h;sf] h'g j:t' xf], p;n] To;nfO{ rfx] h;/L /fvf];\ . p;dfly sf]xL klg bf];|f]
Gofo ug]{jfnf x'Fb}g, h;n] p;nfO{ b08 lbg ;sf];\, O{Zj/ jf c¿ s;};Fu 8/fcf];\ .
pQ/— k/dfTdf h;sf] nflu Gofo rfxG5 ub{5, cGofo slxNo} ub}{g, o;}n] pm k"hgLo /
7"nf] 5 . h;n] Gofolj?4 ub{5, Tof] O{Zj/ x'g ;Sb}g . h;/L dfnL o'lQmsf] lagf ;8sdf cyjf
c:yfgdf j[If nufpg], g sf6\g of]UonfO{ sf6\g], cof]UonfO{ a9fpg], of]UonfO{ ga9fpgfn] b"lift
x'G5, o;} k|sf/ lagf sf/0fsf] ugf{n] O{Zj/nfO{ bf]if nfUb5 . k/d]Zj/sf] dfly Gofoo'Qm sfd ug'{
cjZo kb{5, lsgeg] pm :jefjb]lv g} kljq / Gofosf/L 5 . olb pGdQn] sfd ub{5 eg] t
hut\sf] >]i7 GofofwLz eGbf klg Go"g / ck|ltli7t x'g hfG5 . s] o; hut\df lagf of]Uotfsf]
pQd sfd ug]{nfO{ k|lti7f / b'i6 sfd ug]{nfO{ lagf b08 lbg]jfnf lgGbgLo / ck|ltli7t x'Fb}g <
o;}n] O{Zj/ cGofo ub}{g / pm s;};Fu 8/fpFb}g .
k|Zg— k/dfTdfn] k|ydb]lv g} h;sf] nflu hlt lbg' 5, Tof] ljrf/]sf] 5, Tolt g} lbG5 /
hlt yf]/} ug'{ 5, Tolt g} 36fpF5 .
pQ/— p;sf] ljrf/ hLjx¿sf] sdf{g';f/ x'G5, cGoyf xf]Og . olb cGoyf eof] eg] t, ToxL
ck/fwL cGofosf/L x'G5 .
k|Zg— 7"nf–;fgfsf] Ps}vfn]h:tf] ;'v–b'Mv x'G5 . 7"nfnfO{ 7"n} lrGtf / ;fgfnfO{ ;fg}
lrGtf . h:t}— s'g} ;fx"sf/sf] ljjfb /fh3/fgfdf nfv ?k}ofFsf] 5, pm cfˆgf] 3/af6 kfnsLdf
a;]/ srx/Ldf pi0fsfndf hfG5 . ahf/df hfFb} u/]sf] b]v]/ c1fgLx¿n] eGb5g\ ls— æx]/ k"j{
hGdsf] kfk / k'0osf] k|ToIf kmn oxL xf] ls Pp6f kfnsLdf cfgGbn] a;]sf] 5, / csf{ rflx+ lagf
h'Qfsf] tn–dflyaf6 tkfodfg x'Fb} kfnsLnfO{ af]s]/ n}hfFb}5g\ .Æ k/Gt' a'l4dfgLx¿ o;df o:tf]
hfGb5g\ ls hlt–hlt srx/L lgs6 cfpF5, Tolt–Tolt ;fx"sf/nfO{ 7"nf] zf]s / ;Gb]x a9\b} hfG5,
/ 8f]n]x¿nfO{ cfgGb x'Fb} hfG5 . ha srx/Ldf k'Ub5g\ ta ;]7hLn] otf–ptf hfg] ljrf/ ub{5 ls
k|f8\ljjfs\ -Öjlsn_ sxfF hfpFm of Oi6ldqsxfF . cfh xf5'{ ls lhT5', s] xf]nf < / 8f]n]x¿ tdfv"
agfpFb} vfG5g\ / k|;Ì x'Fb} cfgGbdf ;'Tb5g\ . olb ;fx"n] lht]df t s]xL ;'v / xf/]df t ;]7hL
b'Mv;fu/df 8'Ag]5g\, 8f]n]x¿ t h:tfsf t:t} /xG5g\ . o;} k|sf/ ha /fhf ;'Gb/ sf]dn la5f}gfdf
;'t] klg lgb|f cfpFb}g / dhb'/ lu§L, 9'Ëf, afn'jf / df6f]df ;'Tb5, To;nfO{ plTgv]/} lgb|f nfUb5,
o:t} ;j{q hfÌ' .
pQ/— o:tf] a'emfO c1fgLx¿sf] xf] . s] s'g} ;fx"sf/nfO{ eÌ] ls tF 8f]n] ag\ / 8f]n]x¿nfO{
eÌ] ls ltdLx¿ ;fx"sf/ ag, ;fx"sf/ slxNo} 8f]n] aGb}g / 8f]n]x¿ ;fx"sf/ aÌ rfxG5g\ . olb
;'v–b'Mv a/fa/ x'GYof] eg] t cfˆgf]–cfˆgf] cj:yf 5f]8]/ tNnf] / pkNnf] b'O6}n] aÌ rfxFb}gg\ .
x]/ Û Ps hLj ljåfg\, k'0ofTdf, >Ldfg\ /fhfsL /fgLsf] ue{df cfpF5 / bf];|f] dxfbl/b|sL :qLsf]
ue{df cfpF5 . Pp6fnfO{ ue{b]lv lnP/ ;j{yf ;'v / csf]{nfO{ ;a} k|sf/sf] b'Mv ldNb5 . Pp6f ha
hGdG5, ta ;'Gb/ ;'ulGwo'Qm hnflbn] :gfg, o'lQmn] gf8L–5]bg, b'Uwkfgflb oyfof]Uo k|fKt x'G5 .
ha p;n] b"w lkpg rfxG5, ta p;nfO{ ld>L cflb ldnfP/ oy]i6 ldNb5 . To;nfO{ k|;Ì /fVgsf]
nflu gf]s/–rfs/, v]nf}gf, ;jf/L, pQd :yfgx¿df dfof–k|]d / clws cfgGb ldNb5 . csf{sf]
hGd jgdf x'G5, :gfgsf] nflu hn klg kfpFb}g, ef]s nfu]sf] j]nfdf b"w t hxfF ;'s} hfcf];\ pN6f]
yKk8 cyjf d'8\sL kfpF5 . cToGt cft{:j/n] ?G5, s;}n] ;f]Wb}gg\, OToflb hLjx¿nfO{ lagf k'0o–
kfksf] ;'v–b'Mv x'gfn] k/d]Zj/dfly bf]if cfpF5 .
bf];|f] h;/L lagf sd{ gul/sg} ;'v–b'Mv ldNb5 eg] t cufl8 :ju{–g/s klg gx'g'kg]{ .
lsgeg] h;/L k/d]Zj/n] o; ;dodf lagf sd{x¿sf] ;'v–b'Mv lbPsf] 5, To:t} d/]kl5 klg
h;nfO{ rfxG5 :ju{df / h;nfO{ rfxG5 g/sdf k7fOlbg]5 . k'gM ;a} hLjx¿ cwd{o'Qm x'g
hfg]5g\, wd{ lsg ug]{ < lggls wd{sf] kmn ldNgdf ;Gb]x 5 . k/d]Zj/sf] xftdf 5 . h:tf] p;nfO{
k|;Ìtf x'g]5, To:t} u¥of] eg] t kfk–sd{x¿df eo geP/ ;+;f/df kfksf] j[l4 / wd{sf] Ifo x'g
hfg]5 . o;}n] k"j{hGdsf] kfk–k'0osf] cg';f/–jt{dfg hGd / jt{dfg tyf k"j{hGdsf] sdf{g';f/
eljiot\ hGd x'G5g\ .
k|Zg— dg'io / cGo k˘jflbsf] z/L/df hLj Ps}gf; 5g\ ls leÌ–leÌ hfltsf] <
pQ/— hLj Ps}gf;sf 5g\ . k/Gt' kfk–k'0osf] of]un] ubf{ dlng / kljq x'G5g\ .
k|Zg— dg'iosf] hLj kZjflbdf / kZjflbsf] hLj dg'iosf] z/L/df / :qLsf] k'?ifdf, k'?ifsf]
:qLsf] z/L/df cfpg]–hfg] ub{5 ls ub}{g <
pQ/— xf], cfpg]–hfg] ub{5 .
k|Zg— s'g k|sf/n] cfpg]–hfg] ub{5 <
pQ/— ha kfk a9\b5, k'0o Go"g x'G5, ta dg'iosf] hLj kZjflb gLr z/L/ / ha wd{
clws tyf cwd{ Go"g x'G5 ta …b]jÚ cyf{t\ ljåfg\x¿sf] z/L/ ldNb5 / ha kfk–k'0o a/fa/ x'G5
ta ;fwf/0f dg'io–hGd x'G5 . o;df klg k'0o–kfksf] pQd, dWod / lgs[i6 x'gfn] dg'ioflbdf klg
pQd, dWod / lgs[i6 z/L/flb ;fdfu|Ljfn] x'G5g\, / ha clws kfksf] kmn kZjflb z/L/df ef]u
ub{5g\, k'gM kfk–k'0osf] t'No /xgfn] dg'io z/L/df cfpF5 / k'0osf] kmn ef]u]/ k]ml/ klg dWo:y
dg'iosf] z/L/df cfpF5 . ha z/L/af6 lgSnG5 p;}sf] gfd …d[To'Ú / z/L/sf] ;fy ;+of]u x'gfsf]
gfd …hGdÚ xf] . ha z/L/ 5f]8\b5 ta …odfnoÚ cyf{t\ cfsfz:y jfo'df /xG5 . lsgeg] …od]gÚ
[CUj]b -!)÷!$÷*_], …jfo'gfÚ [cyj{j]b -@)÷!$!÷@_] j]bdf n]lvPsf] 5 ls …odÚ gfd jfo'sf] xf],
u?8k'/f0fsf] slNkt od xf]Og, o;sf] ljz]if v08g–d08g P3f/f}+ ;d'Nnf;df n]Vg]5' . kZrft\
…wd{/fhÚ cyf{t\ k/d]Zj/n] To; hLjsf] kfk–k'0ofg';f/ hGd lbG5 .
Tof] jfo', cÌ, hn cyjf z/L/sf] l5b|åf/f bf];|fsf] z/L/df O{Zj/sf] k|]/0ffn] k|lji6 x'G5 . Tof]
k|lji6 x'Fb} qmdzM jLo{df uP/, ue{df l:yt x'Fb}, z/L/ wf/0f u/]/ aflx/ cfpF5 . olb :qLsf] z/L/
wf/0f ug{of]Uo sd{x¿ ePdf t :qL, / k'?ifsf] z/L/ wf/0f ug{of]Uo sd{x¿ ePdf t k'?ifsf]
z/L/df k|j]z ub{5, / gk'+;s ue{sf] l:ylt ;do :qL–k'?ifsf] z/L/df ;DaGw u/]/ ck'i6 /h–jLo{sf]
a/fa/ x'gfn] o:tf] x'g hfG5 . o;} k|sf/ gfgf k|sf/sf] hGd–d/0fdf ta;Dd hLj kl//fVb5 ls
ha;Dd pQd sdf]{kf;gf–1fgsf] cf>o u/]/ d'lQm kfpFb}g . lsgeg] pQd sdf{lb ugf{n] dg'iodf
pQd hGd / d'lQmdf dxfsNk ko{Gt hGd–d/0f–b'Mvx¿af6 /lxt eP/ cfgGbdf /xG5 .
k|Zg— d'lQm Ps hGddf x'G5 ls cg]s hGddf <
pQ/— cg]s hGddf . lsgeg]—
leBt] Åbou|lGylZ5BGt] ;j{;+zofM . IfLoGt] rf:o sdf{l0f tl:dGb[i6] k/f˜j/] ..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s @÷v08 @÷dGq *_ ..
ha o; hLjsf] Åbosf] cljBf–c1fg¿kL ufF7f] sfl6G5, ;a} ;+zo l5Ì x'G5g\ / b'i6 sd{
IfonfO{ k|fKt x'G5, ta} p; k/dfTdf h'g ls cfˆgf] cfTdfsf] leq / aflx/ JofkL/x]sf] 5, p;}df
lgjf; ub{5 .
k|Zg— d'lQmdf hLj k/d]Zj/df ldNb5 ls k[ys\ /xG5 <
pQ/— k[ys\ /xG5 . lsgeg] olb ldNof] eg] t d'lQmsf] ;'v s;n] ef]Ug] / d'lQmsf hlt klg
;fwg 5g\, tL ;a} lgikmn x'g hfg]5g\ . of] d'lQm t xf]Og, lsGt' hLjsf] k|no hfÌ'kb{5 . ha hLj
k/d]Zj/sf] cf1fkfng, pQd sd{, ;T;Ë, of]ufEof;, k"jf]{Qm ;a} ;fwg ub{5, p;}n] d'lQm kfpF5 .
;To+ 1fgdgGt+ a|Xd of] j]b lglxt+ u'xfof+ k/d] Jof]dg\ .
;f]˜Zg't] ;jf{g\ sfdfg\ ;x a|Xd0ff ljklZrt]lt .
—t}lQ/Lof]klgifb\ -a|XdfgGbjNnL÷cg'jfs !_ ..
h'g hLjfTdf cfˆgf] a'l4 / cfTdfdf l:yt ;To1fg / cgGt–cfgGb:j¿k k/dfTdfnfO{
hfGb5, Tof] p; Jofks¿k a|Xddf l:yt eP/ p; …ljklZrt\Ú cgGtljBfo'Qm a|Xdsf] ;fy ;a}
sfdx¿nfO{ k|fKt ub{5 . cyf{t\ h'g–h'g cfgGbsf] sfdgf ub{5, To;–To; cfgGbnfO{ k|fKt ub{5,
o;}nfO{ …d'lQmÚ eGb5g\ .
k|Zg— h;/L z/L/sf] lagf ;f+;fl/s ;'v ef]u ug{ ;Sb}g, To;/L d'lQmdf lagf z/L/ cfgGb
s;/L ef]Ug ;Sb5 <
pQ/— o;sf] ;dfwfg dfly g} u/]/ cfPsf] 5', oxfF olt clws eGb5' ls ;'g— h;/L
;f+;fl/s ;'v z/L/sf] cfwf/n] ef]Ub5, To;/L g} k/d]Zj/sf] cfwf/n] d'lQmsf] cfgGbnfO{ hLjfTdfn]
ef]Ub5 . Tof] d'Qm hLj cgGt Jofks a|Xddf :jR5Gb 3'Db}, z'4 1fgn] ;a} ;[li6nfO{ x]b}{, cGo
d'Qmx¿l;t ldn]/, ;[li6ljBfnfO{ qmd}b]lv x]b,}{ ;a} nf]s–nf]sfGt/x¿df cyf{t\ hlt oL nf]sx¿
b]lvG5g\ / b]lv+b}gg\, tL ;a}df 3'Db5 . To;n] ;a} kbfy{x¿nfO{–h'g ls p;sf] 1fgsf] ;fd'Ì] 5g\–
;a}nfO{ x]b{5 . hlt 1fg clws x'G5, p;nfO{ Tolt g} clws cfgGb x'G5 . d'lQmdf hLjfTdf lgd{n
x'gfn] k"0f{ 1fgL eP/ p;nfO{ ;a} ;lÌlxt kbfy{x¿sf] efg oyfjt\ x'G5 . oxL ;'vljz]if …:ju{Ú /
ljifo–t[i0ffdf km;]/ b'Mvljz]if ef]u ug'{nfO{ …g/sÚ elgG5 . …:jMÚ ;'vsf] gfd xf] . …:jM ;'v+ uR5lt
ol:dg\ ; :ju{M, ctf] ljk/Ltf] b'Mvef]uf] g/s OltÚ h'g ;f+;fl/s ;'v xf], Tof] …;fdfGo :ju{Ú / h'g
k/d]Zj/sf] k|flKtaf6 cfgGb x'G5 ToxL …ljz]if :ju{Ú elgG5 . ;a} hLj :jefjaf6} ;'vk|flKtsf] OR5f
/ b'Mvsf] ljof]u x'g rfxG5g\, k/Gt' ha;Dd wd{ ub}{gg\ / kfk 5f]8\b}gg\, ta;Dd ltgLx¿nfO{
;'vsf] ldNg' / b'Mvsf] 5'6\g' x'g]5}g . lsgeg] h;sf] …sf/0fÚ cyf{t\ d"n x'G5, Tof] slxNo} gi6 x'Fb}g .
h;/L—
l5Ì] d"n] j[Iff] gZolt tyf kfk] IfL0f] b'Mv+ gZolt .
h;/L d"n sfl6g hfgfn] j[If gi6 x'G5, To;/L g} kfknfO{ 5f]8\gfn] b'Mv gi6 x'G5 . x]/ Û
dg':d[ltdf kfk / k'0osf] y'k|} k|sf/sf] ult—
dfg;+ dg;}jfod'ke'ª\Q]m z'ef˜z'ed\ . jfrf jfrf s[t+ sd{ sfo]g}j r sflosd\ ..!..
z/L/h}M sd{bf]if}of{lt :yfj/tf+ g/M . jflrs}M klIfd[utf+ dfg;}/GTohflttfd\ ..@..
of] ob}iff+ u'0ff] b]x] ;fsNo]gfltl/Rot] . ; tbf tb\u'0fk|fo+ t+ s/f]lt z/Ll/0fd\ ..#..
;Œj+ 1fg+ tdf]˜1fg+ /fuå]iff} /hM:d[td\ . PtåØflKtdb]t]iff+ ;j{e"tfl>t+ jk'M ..$..
tq oTk|Llt;+o'Q+m lsl~rbfTdlg nIfo]t\ . k|zfGtldj z'4fe+ ;Œj+ tb'kwf/o]t\ ..%..
oQ' b'Mv;dfo'Qmdk|Llts/dfTdgM . tb|hf]˜k|lt3+ ljBft\ ;tt+ xfl/ b]lxgfd\ ..^..
oQ' :ofGdf]x;+o'QmdJoQ+m ljifofTdsd\ . ck|tSo{dlj1]o+ td:tb'kwf/o]t\ ..&..
qof0ffdlk r}t]iff+ u'0ffgf+ oM kmnf]boM . cu|Øf] dWof] h3GoZr t+ k|jIofDoz]iftM ..*..
j]bfEof;:tkf] 1fg+ zf}rldlGb|olgu|xM . wd{lqmofTdlrGtf r ;flŒjs+ u'0fnIf0fd\ ..(..
cf/De?lrtf˜w}øo{d;Tsfo{kl/u|xM . ljifof]k;]jf rfh;|+ /fh;+ u'0fnIf0fd\ ..!)..
nf]eM :jKgf]˜w[ltM qmf}o{+ gfl:tSo+ leÌj[lQtf . oflri0f'tf k|dfbZr tfd;+ u'0fnIf0fd\ ..!!..
oTsd{ s[Tjf s'j{+Zr sl/io+Zr}j nHhlt . tH1]o+ ljb'iff ;j{+ tfd;+ u'0fnIf0fd\ ..!@..
o]gfl:dGsd{0ff nf]s] VofltldR5lt k'isnfd\ . g r zf]rTo;DkQf} tlå1]o+ t' /fh;d\ ..!#..
oT;j]{0f]R5lt 1ft'+ oÌ nHhlt rfr/g\ . o]g t'iolt rfTdf:o tT;Œju'0fnIfd\ ..!$..
td;f] nIf0f+ sfdf] /h;:Tjy{ pRot] . ;Œj:o nIf0f+ wd{M >]i7Ød]iff+ oyf]Q/d\ ..!%..
—dg':d[lt -cWofo !@÷Znf]s *–(, @%–##, #%–#*_ ..
dg'io o; k|sf/ cfˆgf] >]i7, dWo / lgs[i6 :jefjnfO{ hfg]/ pQd :jefjsf] u|x0fÙ dWo /
lgs[i6sf] Tofu u/f];\ / of] klg lgZro hfgf];\ ls h'g hLj dgn] z'e jf cz'e sd{ ub{5 To;nfO{
dgaf6, jf0fLn] u/]sf] jf0fL / z/L/af6 u/]sf] z/L/af6} ;'v–b'Mv ef]Ub5 ..!.. hf] g/ z/L/af6 rf]/L,
k/:qLudg, >]i7x¿nfO{ dfg]{ cflb b'i6 sd{ ub{5, To;nfO{ j[Ifflb :yfj/sf] hGd, jf0fLaf6 ul/Psf]
kfk sd{x¿sf] nflu kIfL / d[uflb, tyf dgaf6 ul/Psf] b'i6 sd{x¿sf] nflu rf08fn cflbsf] z/L/
ldNb5 ..@.. h'g u'0f oL hLjx¿sf] b]xdf clwstfn] jQ{G5, ToxL u'0fn] p; hLjnfO{ cfˆgf] ;b[z
u/fpFb5 ..#.. ha cfTdfdf 1fg x'G5 ta …;ŒjÚ, ha c1fg /xG5 ta …tdÚ, / ha /fu–å]ifdf cfTdf
nfUb5 ta …/hf]u'0fÚ hfÌ'kb{5 . oL tLg k|s[ltsf u'0f ;a} ;+;f/:y kbfy{x¿df JofKt eP/
/xG5 ..$.. To;sf] ljj]s o; k|sf/n] ug'{kb{5 ls ha cfTdfdf k|;Ìtf, dg k|;Ì, k|zfGtsf] ;b[z
z'4efgo'Qm jQf]{;\, ta ;Demg' ls ;Œju'0f k|wfg / /hf]u'0f tyf tdf]u'0f ck|wfg 5g\ ..%.. ha
cfTdf / dg b'Mv;+o'Qm, k|;Ìtf/lxt, ljifodf otf–ptf udg–cfudgdf nfUb5 eg], ta ;Demg' ls
/hf]u'0f k|wfgÙ ;Œju'0f / tdf]u'0f ck|wfg 5g\ ..^.. ha …df]xÚ cyf{t\ ;f+;fl/s kbfy{x¿df km;]sf]
cfTdf / dg x'G5, ha cfTdf / dgdf s]xL ljj]s /xFb}g, ljifox¿df cf;Qm, ts{–ljts{–/lxt,
hfÌof]Uo x'Fb}g, ta lgZro ;Demg'kb{5 ls o; ;dodf ddf tdf]u'0f k|wfg / ;Œju'0f tyf /hf]u'0f
ck|wfg 5g\ ..&.. ca oL tLg u'0fx¿sf] pQd, dWod / lgs[i6 kmnf]bo x'G5, To;nfO{ atfOG5 ..*..
ha ;Œju'0fsf] pbo x'G5, ta j]bx¿sf] cEof;, wdf{g'i7fg, 1fgsf] j[l4, kljqtfsf] OR5f,
OlGb|ox¿sf] lgu|x, wd{–lqmof / cfTdfsf] lrGtg x'G5, oxL ;Œju'0fsf] nIf0f xf] ..(.. ha /hf]u'0f
pbo x'G5Ù ;Œj / tdf]u'0fsf] c:tefj x'G5, ta cf/Dedf ?lrtf, w}o{ Tofu, c;t\ sd{x¿sf] u|x0f,
lg/Gt/ ljifox¿sf] ;]jfdf k|Llt x'G5, ta ;lDemg' ls /hf]u'0f k|wfgtfn] ddf jlQ{/x]sf] 5 ..!)..
ha tdf]u'0fsf] pbo x'G5Ù / b'O6}sf] cfGtef{j x'G5, ta cToGt …nf]eÚ cyf{t\ ;a} kfkx¿sf] d"n
a9\b5, cToGt cfn:o / lgb|f, w}o{sf] gfz, q"m/tf x'g', …gfl:tSoÚ cyf{t\ j]b / O{Zj/df >4f g/xg',
leÌ–leÌ cGtMs/0fsf] j[lQ / Psfu|tfsf] cefj, hf] s;};Fu …ofrgfÚ cyf{t\ dfUg', …k|dfbÚ cyf{t\
dBkfgflb b'i6 Jo;gx¿df km:g hfg', ta ;lDemg' ls tdf]u'0f ddf jlQ{/x]sf] 5 ..!!.. of] ;a}
tdf]u'0fsf] nIf0fnfO{ ljåfg\n] hfÌof]Uo 5 ls ha cfˆgf] cfTdf h'g sd{ u/]/, ub}{ / ug{sf] nflu
OR5faf6 nHhf, zÍf / eonfO{ k|fKt x'G5, ta hfÌ' ls ddf k|j[4 tdf]u'0f 5 ..!@.. h'g sd{n] o;
nf]sdf hLjfTdf k'isn k|l;l4 rfxG5, bl/b|tf x'Fbf klg rf/0f, ef6 cflbnfO{ bfg lbg 5f]8 \b}g, ta
;Demg' ls ddf /hf]u'0f k|an 5 ..!#.. / ha dg'iosf] cfTdf ;a};Fu hfÌ rfxG5, u'0f u|x0f ub}{
hfG5, /fd|f sd{df nHhf gu/f];\ / h'g sd{n] cfTdf k|;Ì x'G5 cyf{t\ wdf{r/0fdf g} ?lr /x]df, ta
;Demg' ls ddf ;Œju'0f k|an 5 ..!$.. tdf]u'0fsf] nIf0f sfd, /hf]u'0fsf] cy{–;+u|xsf] OR5f /
;Œju'0fsf] nIf0f wd{;]jf ug'{ xf], k/Gt' tdf]u'0f eGbf /hf]u'0f / /hf]u'0f eGbf ;Œju'0f >]i7 xf] ..!%..
ca h'g–h'g u'0fn] h'g–h'g ultdf hLjn] k|fKt ub{5, To;sf] af/]df cufl8 n]lvG5—
b]jTj+ ;flŒjsf oflGt dg'ioTj~r /fh;fM . lto{STj+ tfd;f lgToldTo]iff lqljwf ultM ..!..
:yfj/fM s[ldsL6fZr dT:ofM ;kf{Zr sR5kfM . kzjZr d[ufZr}j h3Gof tfd;L ultM ..@..
xl:tgZr t'/ËfZr z"b|f Dn]R5fZr ulx{tfM . l;+xf Jof3|f j/fxfZr dWodf tfd;L ultM ..#..
rf/0ffZr ;'k0ff{Zr k'?iffZr}j bflDesfM . /Iff+l; r lkzfrfZr tfd;Lif"Qdf ultM ..$..
emNnf dNnf g6fZr}j k'?iffM z:qj[QoM . B"tkfgk|;QmfZr h3Gof /fh;L ultM ..%..
/fhfgM IflqofZr}j /f1f+ r}j k'/f]lxtfM . jfbo'4k|wfgfZr dWodf /fh;L ultM ..^..
uGwjf{ u'Xosf oIff lja'wfg'r/fZr o] . ty}jfK;/;M ;jf{ /fh;Lif"Qdf ultM ..&..
tfk;f otof] ljk|f o] r j}dflgsf u'0ffM . gIfqfl0f r b}TofZr k|ydf ;flŒjsL ultM ..*..
oHjfg Cifof] b]jf j]bf Hof]tL+lif jT;/fM . lkt/Zr}j ;fWofZr låtLof ;fl¤jsL ultM ..(..
a|Xdf ljZj;[hf] wDdf]{ dxfgJoQmd]j r . pQdf+ ;fl¤jsLd]tf+ ultdfx'd{gLlif0fM ..!)..
OlGb|of0ff+ k|;Ë]g wd{:of;]jg]g r . kfkfG;+oflGt ;+;f/fgljåf+;f] g/fwdfM ..!!..
—dg':d[lt -cWofo !@÷Znf]s $), $@–%), %@_ ..
hf] dg'io ;fl¤js 5g\ ltgLx¿ …b]jÚ cyf{t\ ljåfg\Ù hf] /hf]u'0fL x'G5g\ ltgLx¿ dWod dg'ioÙ
/ hf] tdf]u'0fo'Qm x'G5g\, ltgLx¿n] gLr ultnfO{ k|fKt ub{5g\ ..!.. hf] cToGt tdf]u'0fL x'G5g\,
ltgLx¿ :yfj/ j[Ifflb, s[ld, ls/f, df5f], ;k{, s5'jf, kz' / d[usf] hGd k|fKt ub{5g\ ..@.. Hff] dWod
tdf]u'0fL x'G5g\, ltgLx¿ xfQL, 3f]8f, z"b|, Dn]R5, lglGbt sfd ug]{x¿, l;+x, Jof3|, …j/fxÚ cyf{t\
;'Fu'/sf] hGd k|fKt ub{5g\ ..#.. hf] pQd tdf]u'0fL 5g\, ltgLx¿ …rf/0fÚ h;n] sljtf / d'Qms Pj+
zfo/L agfP/ dg'iox¿sf] k|z+;f ub{5g\, ;'Gb/ kIfL / …bf+lesÚ k'?if cyf{t\ cfˆgf] d'vn] cfˆg}
k|z+;f ug]{x¿, …/fIf;Ú h'g lx+;s, …lkzfrÚ / cgfrf/L cyf{t\ dBflbsf cfxf/stf{ / dlng x'G5g\ .
Tof] ;a} pQd tdf]u'0fsf] sd{sf] kmn xf] ..$.. …emNnfÚ cyf{t\ sf]bfnf] cflbn] tnfa cflb vÌ]x¿,
…dNnfÚ cyf{t\ 8'Fuf cflb rnfpg]jfnfx¿, …g6Ú hf] afF; cflb snfdf s'b\g]–r9\g]–plqg] cflb ub{5g\,
z:qwf/L e[To, B"t / dBkfgdf cf;Qm x'g]x¿, o:tf] hGd gLr /hf]u'0fsf] kmn xf] ..%.. hf] dWod
/hf]u'0fL x'G5g\, ltgLx¿ /fhf, Iflqoj0f{:y /fhfx¿sf k'/f]lxt, jfbljjfb ug]{x¿, b"t, k|f8\ljjfs
-jlsn, a}l/i6/_, o'4–ljefusf cWoIfsf] hGd ldNb5 ..^.. hf] pQd /hf]u'0fL x'G5g\ ltgLx¿ -uGwj{_
ufOg]x¿, -u'Xos_ jflbq ahfpg]jfnfx¿, -oIf_ wgf9Ø, ljåfg\x¿sf ;]js / …cK;/fÚ cyf{t\ pQd
¿kjfnL :qLsf] hGd kfpF5g\ ..&.. hf] tk:jL, olt–;+Gof;L, j]bkf7L, ljdfgnfO{ rnfpg]x¿, Hof]ltifL
/ …b}ToÚ cyf{t\ b]xkf]ifs dg'io x'G5g\, ltgnfO{ k|yd ;¤ju'0fsf] sd{sf] kmn hfÌ' ..*.. hf] dWod
;¤ju'0fo'Qm eP/ sd{ ub{5g\, tL hLjx¿ o1stf{, j]bfy{ljt\, ljåfg\, j]b, ljB't\ cflb, / sfn–
ljBfsf 1ftf, /Ifs, 1fgL / …;fWoÚ sfo{l;l4sf] nflu ;]jg ug{ of]Uo cWofkssf] hGd kfpF5g\ ..(..
hf] pQd ;¤ju'0fo'Qm eP/ pQd sd{ ub{5g\, ltgLx¿ …a|XdfÚ ;a} j]bx¿sf j]Qf, …ljZj;[hÚ ;a}
;[li6qmd ljBfnfO{ hfg]/ ljljw ljdfgflb ofgx¿nfO{ agfpg]jfnf, wfld{s, ;jf]{Qd a'l4o'Qm /
cJoQmsf] hGd / k|s[ltjlzTj l;l4nfO{ k|fKt ub{5g\ ..!).. hf] OlGb|ox¿sf] jzdf eP/ ljifoL,
wd{nfO{ 5f]8]/ cwd{ ug]{ cljåfg\ 5g\, tL dg'iox¿df …gLr–hGdÚ g/fd|f]–g/fd|f] b'Mv¿k hGd
kfpF5g\ ..!!.. o; k|sf/n] ;¤j, /h / tdf]u'0fo'Qm j]un] h'g–h'g k|sf/sf] sd{ hLjn] ub{5, To;–
To;nfO{ To;}–To;} k|sf/sf] kmn k|fKt x'G5 .
hf] d'Qm x'G5g\, ltgLx¿ …u'0fftLtÚ cyf{t\ ;a} u'0fx¿sf] :jefjdf gkm;]/, dxfof]uL eP/
d'lQmsf] ;fwfg u¿g\ . lsgeg]—
of]ulZrQj[lQlg/f]wM ..!..
tbf b|i6'M :j¿k]˜j:yfgd\ ..@.. —of]uzf:q ;"q -;dflwkfb÷;"q !, #_ ..
dg'io /hf]u'0f–tdf]u'0f–o'Qm sd{x¿n] dgnfO{ /f]s]/, z'4 ;¤ju'0fo'Qm x'Fb} kZrft\ To;sf]
lg/f]w u/]/ …Psfu|Ú cyf{t\ Ps k/dfTdf / wd{o'Qm sd{ logsf] cu|efudf lrQnfO{ /f]s]/ /fVg',
…lg?4Ú cyf{t\ ;a}lt/af6 dgsf] j[lQnfO{ /f]Sg' ..!.. ha lrQ Psfu| / lg?4 x'G5 ta ;asf …b|i6fÚ
O{Zj/sf] :j¿kdf hLjfTdfsf] l:ylt x'G5 ..@.. OToflb ;fwg d'lQmsf] nflu ug'{ . /—
cy lqljwb'MvfToGtlgj[lQ/ToGtk'?iffy{M .. —;f+Vozf:q ;"q -cWofo !÷;"q !_ ..
h'g …cfWoflTdsÚ cyf{t\ z/L/–;DaGwL kL8f, h'g …cflwef}ltsÚ c¿ k|f0fLx¿af6 b'MvL x'g',
…cflwb}ljsÚ h'g cltj[li6, clttfk, cltzLt, dg OlGb|ox¿sf] r~rntfaf6 x'G5, o; …lqljw b'MvÚ
nfO{ 5'6fP/ d'lQm kfpg' …cToGt k'?iffy{Ú xf] .
o;sf] cufl8 cfrf/, cgfrf/ / eIof˜eIosf] ljifodf n]lvg]5 .
Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jfldlgld{t] ;Tofy{k|sfz]
;'efifflje"lift] ljBf˜ljBfaGwdf]Ifljifo]
gjdM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..(..

-!)_ bzf}+ ;d'Nnf;
cfrf/–cgfrf/ / eIo–ceIosf] ljifodf JofVof
cfrf/ / cgfrf/sf] ljifodf j0f{g -!)=!_
ca cfrf/ cyf{t\ h'g wd{o'Qm sd{x¿sf] cfr/0f, ;'zLntf, ;Tk'?ifx¿sf] ;Ë / ;låBfsf]
u|x0fdf ?lr cflb …cfrf/Ú / o;b]lv ljk/LtnfO{ cgfrf/ eGb5g\, o;sf] af/]df n]lvG5—
ljåb\leM ;]ljtM ;b\lelg{Todå]if/fluleM . Åbo]gfEog'1ftf] of] wd{:tlÌaf]wt ..!..
sfdfTdtf g k|z:tf g r}j]xf:Tosfdtf . sfDof] lx j]bflwudM sd{of]uZr j}lbsM ..@..
;ÍNkd"nM sfdf] j} o1fM ;ÍNk;DejfM . j|tflg odwdf{Zr ;j]{ ;ÍNkhfM :d[tfM ..#..
csfd:o lqmof sflrb\ b[Zot] g]x slx{lrt\ . oBl4 s'?t] lsl~rt\ tQTsfd:o r]li6td\ ..$..
j]bf]˜lvnf] wd{d"n+ :d[ltzLn] r tlåbfd\ . cfrf/Zr}j ;fw"gfdfTdg:t'li6/]j r ..%..
;j{Gt' ;dj]Io]b+ lglvn+ 1fgrIf'iff . >'ltk|fdf0otf] ljåfg\ :jwd]{ lgljz]t j} ..^..
>'lt:d[To'lbt+ wd{dg'lti7g\ lx dfgjM . Ox sLlQ{djfKgf]lt k|]To rfg'Qd+ ;'vd\ ..&..
>'lt:t' j]bf] lj1]of] wd{zf:q+ t' j} :d[ltM . t] ;jf{y]{ijdLdf+:o] tfEof+ wdf]{ lx lga{ef} ..*..
of]˜jdGo]t t] d"n] x]t'zf:qf>ofb\ låhM . ; ;fw'lea{lxisfof]{ gfl:tsf] j]blgGbsM ..(..
j]bM :d[ltM ;bfrf/M :j:o r lk|odfTdgM . PtRrt'lj{w+ k|fx'M ;fIff4d{:o nIf0fd\ ..!)..
cy{sfd]ij;Qmfgf+ wd{1fg+ ljwLot] . wd{+ lh1f;dfgfgf+ k|df0f+ k/d+ >'ltM ..!!..
j}lbs}M sd{leM k'0o}lg{if]sflblå{hGdgfd\ . sføo{M z/L/;+:sf/M kfjgM k|]To r]x r ..!@..
s]zfGtM iff]8z] jif]{ a|fXd0f:o ljwLot] . /fhGoaGwf]åf{lj+z] j}Zo:o åØlws] ttM ..!#..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !–$, ^, *–!#, @^, ^%_ ..
dg'iox¿n] ;bf o; s'/fdf Wofg lbg'kb{5 ls h;sf] ;]jg /fu–å]if /lxt ljåfg\x¿n] lgTo
u¿g\, h;nfO{ …ÅboÚ cyf{t\ cfTdfn] ;To–st{JonfO{ hfgf];\, ToxL wd{ g} dfggLo / s/0fLo
;Demf];\ ..!.. lsgeg] o; ;+;f/df cToGt sfdfTdtf / lgisfdtf >]i7 x'Fb}g . j]bfy{–1fg / j]bf]Qm–
sd{ oL ;a} sfdgfaf6 g} l;4 x'G5g\ ..@.. olb s;}n] eGb5 ls d lgl/R5 / lgisfd x"F, jf x'g hfpFm
t o:tf] slxNo} x'g ;Sb}g . lsgeg] ;a} …sfdÚ cyf{t\ o1, ;Toefif0fflb–j|t, od, lgod¿kL wd{
;a} ;ÍNkaf6 g} aGb5g\ ..#.. lsgeg] h'g–h'g x:t, kfb, g]q, dg cflb rnfOG5, tL ;a} sfdgfaf6
g} rNb5g\ . olb OR5f x'Fb}g eg] t cfFvf lrDng' / vf]Ng' klg x'Fb}gYof] ..$.. o;}n] ;Dk"0f{ j]b,
dg':d[lt tyf Clifk|0fLt zf:q, ;Tk'?ifx¿sf] cfrf/ / h'g–h'g sd{df cfˆgf] cfTdf k|;Ì /xG5
cyf{t\ eo, zÍf, nHhf h;df x'Fb}g, tL sd{x¿sf] ;]jg ug{ plrt x'G5 . x]/ Û ha s'g} dg'io
ldYofefif0f, rf]/L cflbsf] OR5f ub{5 eg] Tolt j]n} p;sf] cfTdfdf eo, zÍf, nHhf pTkÌ cjZo
x'G5, To;}n] Tof] sd{ ug{of]Uo xf]Og eÌ] yfxf nfUb5 ..%.. dg'io ;Dk"0f{ zf:q, j]b, ;Tk'?ifx¿sf]
cfrf/, cfˆgf] cfTdfsf] clj?4 /fd|f] t/xn] ljrf/ u/]/ 1fgg]q p3fb}{ >'lt–k|df0faf6 :jfTdfg's"n
wd{df k|j]z u/f];\ ..^.. lsgeg] hf] dg'ion] j]bf]Qm wd{ / hf] j]b;Fu clj?4 :d[To'Qm wd{sf] cg'i7fg
ub{5, To;n] o; nf]sdf sLlt{ / d/]kl5 klg ;jf]{Qd ;'vnfO{ k|fKt ub{5 ..&.. …>'ltÚ j]b / …:d[ltÚ
wd{zf:qnfO{ eGb5g\, logLx¿af6 ;a} sQ{Jof˜sQ{Josf] lgZro ug'{kb{5 ..*.. hf] s;}n] j]b /
j]bfg's"n cfKtu|Gyx¿sf] ckdfg ub{5 eg], To;nfO{ >]i7 hgx¿n] hfltafXo ul/lbg' . lsgeg]
h;n] j]bsf] lgGbf ub{5 eg] t ToxL …gfl:tsÚ xf] eÌ] hfÌ' ..(.. o;}n] j]b, :d[lt, ;Tk'?ifx¿sf]
cfrf/ / cfˆgf] cfTdfsf] 1fgb]lv clj?4 lk|ofr/0f, oL rf/ wd{sf …nIf0fÚ cyf{t\ log}af6 wd{
nlIft x'G5 ..!).. k/Gt' hf] b|Jox¿sf] nf]edf / …sfdÚ cyf{t\ ljifo;]jfdf km;]sf] 5}g, To;}nfO{
wd{sf] 1fg x'G5 . h;n] wd{nfO{ hfÌ] OR5f ub{5, p;sf] nflu j]b g} k/d k|df0f xf] ..!!.. To;}n]
;a} dg'ionfO{ of] plrt 5 ls j]bf]Qm k'0o¿k sd{x¿n] a|fXd0f, Iflqo, j}Zon] cfˆgf ;Gtfgx¿sf]
lgif]sflb ;+:sf/ u/f];\, h;n] o; hGd jf k/hGdnfO{ kljq ub{5 ..!@.. a|fXd0f j0f{sf ;f]x|f}+,
Iflqosf afO{;f}+ / j}Zosf rf}aL;f}+ jif{df …s]zfGt–sd{Ú / d'08g ug'{kb{5, cyf{t\ o; ljlwsf] kZrft\
s]jn lzvf /fv]/ cGo bf/L, h'Fuf / skfn ;bf kmfNb} /fVg'kb{5 cyf{t\ slxNo} g/fVg', / zLtk|wfg
b]zdf cfˆgf] jf; / sfdfrf/ 5 eg], rfx] k~rs]z /fvf];\ / hxfF clt pi0f b]z 5 eg] t ;a}
lzvf–;lxt klg 5]bg u/fpg'kb{5, lsgeg] lz/df skfn /xgfn] pi0ftf clws x'G5 / To;n] ubf{
a'l4 sd x'g hfG5 . bf/L–h'uF f /fVgfn] ef]hg–kfg /fd|f];Fu x'Fb}g / plR5i6 klg /pFx¿df /xg
hfG5 ..!#..
OlGb|of0ff+ ljr/tf+ ljifo]ijkxfl/if' . ;+od] oTgdflti7]lååfGoGt]j jflhgfd\ ..!..
OlGb|of0ff+ k|;Ë]g bf]ifd[R5To;+zod\ . ;lÌoDo t' tfGo]j ttM l;l4+ lgoR5lt ..@..
g hft' sfdM sfdfgfd'kef]u]g zfDolt . xljiff s[i0fjTd]{j e"o Pjflej4{t] ..#..
j]bf:TofuZr o1fZr lgodfZr tkf+l; r . g ljk|b'i6efj:o l;l4+ uR5lGt slx{lrt\ ..$..
jz] s[Tj]lGb|ou|fd+ ;+oDo r dg:tyf . ;jf{g\ ;+;fwo]byf{glIf0jg\ of]ut:tg'd\ ..%..
>'Tjf :k[i6\jf r b[i6\jf r e'STjf 3|fTjf r of] g/M . g Åiolt Unfolt jf ; lj1]of] lht]lGb|oM ..^..
gfk[i6M s:olrb\ a|"ofÌ rfGofo]g k[R5tM . hfgÌlk lx d]wfjL h8jNnf]s cfr/]t\ ..&..
ljQ+ aGw'j{oM sd{ ljBf ejlt k~rdL . Ptflg dfGo:yfgflg u/Lof] oBb'Q/d\ ..*..
c1f] ejlt j} afnM lktf ejlt dGqbM . c1+ lx afnldTofx'M lkt]To]j t' dGqbd\ ..(..
g xfog}g{ klnt}g{ ljQ]g g aGw'leM . CifoZrlqm/] wd{+ of]˜g"rfgM ; gf] dxfg\ ..!)..
ljk|f0ff+ 1fgtf] Ho}i7Ø+ Iflqof0ff+ t' jLo{tM . j}Zofgf+ wfGowgtM z"b|f0ffd]j hGdtM ..!!..
g t]g j[4f] ejlt o]gf:o klnt+ lz/M . of] j} o'jfKowLofg:t+ b]jfM :ylj/+ ljb'M ..!@..
oyf sfi7dof] x:tL oyf rd{dof] d[uM . oZr ljk|f]˜gwLofg:qo:t] gfd lje|lt ..!#..
clx+;o}j e"tfgf+ sfo{+ >]of]˜g'zf;gd\ . jfs\ r}j dw'/f ZnI0ff k|of]Hof wd{ldR5tf ..!$..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s **,(#,($,(&,(*,!)),!!),!#^,!%#–!%&,!%(_ ..
dg'iosf] oxL d'Vo cfrf/ xf] ls h'g OlGb|ox¿ lrQnfO{ x/0f ug]{jfnf ljifox¿df k|j[Q
u/fpF5, To;nfO{ /f]Sgdf k|oTg u/f];\ . h;/L 3f]8fnfO{ ;f/lyn] /f]s]/ z'4 dfu{df rnfpF5, o;
k|sf/ lognfO{ cfˆgf] jzdf u/]/ cwd{dfu{af6 x6fP/ wd{dfu{df ;bf rnfpg] u/f];\ ..!.. lsgeg]
OlGb|x¿nfO{ ljifof;lQm / cwd{df nufpgfn] dg'io lglZrt bf]ifnfO{ k|fKt ub{5 . / ha lognfO{
lht]/ wd{df nufpF5 ta} ceLi6 l;l4nfO{ k|fKt ub{5 ..@.. of] lgZro xf] ls clUgdf OGwg / £o"
xfNgfn] a9\b} hfG5, To;/L g} sfdx¿sf] pkef]un] sfd zfGt slxNo} x'Fb}g, lsGt' emg–emg a9\b}
hfG5, o;}n] ljifof;Qm dg'io slxNo} klg aÌ'x'Fb}g ..#.. hf] clht]lGb|o k'?if x'G5, To;nfO{ …ljk|b'i6Ú
eGb5g\ . To:tf]n] ugf{n] g t j]b1fg, g t Tofu, g t o1, g t lgod / g t wdf{r/0fn] g}
l;l4nfO{ k|fKt ub{5g\, lsGt' oL ;a} s'/f lht]lGb|o, wfld{s hgx¿nfO{ g} l;4 x'G5 ..$.. o;}n] kfFr
sd{, kfFr 1fg]lGb|o / P3f/f}+ dgnfO{ cfˆgf] jzdf u/]/ o'Qmfxf/ljxf/ of]un] z/L/sf] /Iff ub}{ ;a}
cy{x¿nfO{ l;4 u/f];\ ..%.. …lht]lGb|oÚ To;nfO{ eGb5g\ ls h'g :t'lt ;'g]/ xif{ / lgGbf ;'g]/ zf]s,
/fd|f] :kz{ u/]/ ;'v / b'i6 :kz{ u/]/ b'Mv, ;'Gb/ ¿k b]v]/ k|;Ì / b'i6¿k b]v]/ ck|;Ì, pQd
ef]hg u/]/ cfglGbt / lgs[i6 ef]hg u/]/ b'Mlvt, ;'uGwdf ?lr / b'u{Gwdf c?lr ub}{g ..^.. slxn]
lagf ;f]w] jf cGofo;Fu ;f]Wg]jfnfnfO{ ls h;n] sk6n] ;f]W5, To;nfO{ pQ/ gb]cf];\ . ltgLx¿sf
cufl8 a'l4dfg\ h8h:t} agf];\ . xf], hf] lgisk6 / lh1f;' 5 eg] t p;nfO{ lagf ;f]w] pkb]z
u/f];\ ..&.. Ps wg, bf];|f] aGw' s'6'Da s'n, t];|f] cj:yf, rf}yf] pQd sd{ / kfFrf}+ >]i7 ljBf, oL kfFr
dfGosf :yfg x'g\ . k/Gt' wg eGbf pQd aGw', aGw' eGbf clws cj:yf, cj:yf eGbf >]i7 sd{ /
sd{ eGbf kljq ljBfjfnf pQ/f]Q/ clws dfggLo x'G5 ..*.. lsgeg] rfx] ;o jif{sf] klg lsg
gxf];\ k/Gt' h'g ljBf, lj1fg/lxt 5, Tof] afns xf] / olb ljBf, lj1fgsf] bftf 5 eg], To;
afnsnfO{ klg j[4 dfÌ'kb{5 . lsgeg] ;a} zf:q cfKt / ljåfg\n] c1fgLnfO{ …afnsÚ / 1fgLnfO{
…lktfÚ eGb5g\ ..(.. w]/} jif{ laTgfn], s]z kfSgfn], clws wgn] / 7"nf] uf]naufnn] j[4 x'Fb}g, lsGt'
Clif–dxfTdfx¿sf] oxL lgZro 5 ls xfd|f] aLrdf ljBf, lj1fgdf hf] clws x'G5g\, pg}nfO{ …j[4Ú
k'?if eGb5g\ ..!).. a|fXd0f 1fg, Iflqo an, j}Zo wgwfGo / z"b| hGdn] cyf{t\ clws cfo'n] j[4
x'G5 ..!!. z/L/sf] s]z Zj]t x'gfn] a'9f] x'Fb}g, lsGt' h'g o'jfn] ljBf k9]sf] 5, p;}nfO{ ljåfg\x¿n]
7"nf] dfGb5g\ ..!@.. / h;n] ljBf k9]sf] 5}g, Tof] h:t} sf7sf] xfQL, sfl9Psf] 5fnfsf] d[u x'G5,
To:t} cljåfg\ dg'io hut\df gfddfqsf dg'io x'G5g\ ..!#.. o;}n] ljBf k9]/ ljåfg\, wdf{Tdf x'Fb},
lgj}{/tfn] ;a} k|f0fLx¿nfO{ sNof0fsf] pkb]z u/f];\ . pkb]zdf jf0fL dw'/ / sf]dn af]nf];\ . hf]
;Tof]kb]zn] wd{sf] j[l4 / cwd{sf] gfz ub{5g\, tL k'?if wGo x'g\ ..!$.. lgTo :gfg, j:q, cÌ, kfg,
:yfg ;a} z'4 /fvf];\ . lsgls logsf] z'4 x'Fbfdf lrQsf] z'l4 / cf/f]Uotf k|fKt u/]/ k'?iffy{
a9\b5 . zf}r Tolt g} ug'{ of]Uo x'G5 ls hltn] dn–b'u{Gw b"/ x'g hfG5 .
cfrf/M k/df] wd{M >'To'QmM :dfQ{ Pj r .. —dg':d[lt -cWofo !÷Znf]s !)*_ ..
h'g ;Toefif0fflb sd{x¿sf] cfr/0fnfO{ ug'{ xf], ToxL g} j]b / :d[ltdf elgPsf] …cfrf/Ú xf] .
ma [nae?] vxI> ip/tr</ maet mat/r/m!, —oh'j]{b -cWofo !^÷dGq !%_ ..
Aa/caYyR %p/ny?manae======äü/cair[?imCDte . —cyj{j]b -sf08 !!÷;"Qm %÷dGq #–!&_ ..
mat&devae -v , ipt&devae -v , AacaYyRdevae -v , Aitiwdevae -v .
—t}lQ/Lo -cf/0os k|=&÷cg'=!!_Ù t}lQ/Lof]klgifb\ -lzIffWofo÷cg'jfs !!÷Znf]s @_ ..
Dfftf, lktf, cfrfo{ / cltlysf] ;]jf ug'{nfO{ …b]jk"hfÚ elgG5 / h'g–h'g sd{n] hut\sf]
pksf/ x'G5 Tof]–Tof] ug'{ / xflgsf/nfO{ 5f]8\g' g} dg'iosf] d'Vosd{ xf] . slxNo} klg gfl:ts, nDk6,
ljZjf;3ftL, rf]/, ldYofjfbL, :jfyL{, sk6L, 5nL cflb b'i6 dg'iox¿sf] ;Ë gu/f];\ . …cfKtÚ hf]
;TojfbL, wdf{Tdf, k/f]ksf/lk|o hg 5g\, pgLx¿sf] ;Ë ug'{ …>]i7frf/Ú xf] .
k|Zg— cfof{jQ{jf;Lx¿sf] cfof{jQ{ eGbf leÌ b]zx¿df hfFbf cfrf/ gi6 x'G5 ls x'Fb}g <
pQ/— of] s'/f] e'm§f] xf] . h'g leq–aflx/sf] kljqtf ug'{sf ;fy} ;Toefif0fflb cfrf/ ug'{ xf],
of] hxfF sxL+ klg ug]{5, cfrf/ / wd{e|i6 slxNo} x'g]5}g . k]ml/ hf] cfof{jQ{df /x]/ klg b'i6frf/
ug]{5, ToxL g} wd{e|i6 / cfrf/e|i6df ulgG5 . olb o:tf] x'GYof] eg] t—
d]/f]x{/]Zr å] jif]{ jif{+ x}djt+ ttM . qmd]0f}j ;dfuDo ef/t+ jif{df;bt\ ..!..
; b[i6\jf ljljwfg\ b]zfg\ rLgx"0flgif]ljtfg\ ..@..
—of] dxfef/t zflGtkj{ df]Ifwd{df Jof;–z's;+jfbsf] jrg xf] ..
—t'ngf dxfef/t, snsQf ldzg k|]z ;+:s/0f lj=;+= !*(^ -cWofo #@&÷Znf]s !$–!%_ ..
cyf{t\ Ps ;dodf Jof;hL cfˆgf k'q z's / lzio–;lxt …kftfnÚ cyf{t\ h;nfO{ clxn]sf]
;dodf …cd]l/sfÚ eGb5g\, ToxfF lgjf; ub{y] . z'sfrføo{n] lktf;Fu Ps k|Zg ;f]w] ls— æcfTdljBf
olt g} xf] ls clws klg 5 <Æ Jof;hLn] hfg] klg To;sf] pQ/ lbPgg\, lsgeg] k"j{ To; s'/fsf]
pkb]z ul/;s]sf lyP . bf];|fnfO{ ;fIfLsf] nflu cfˆgf] k'q z'sb]jnfO{ eg] ls— ætF ldlynfdf uP/
oxL k|Zg /fhf hgs;Fu ug'{ . pgn] o;sf] oyfof]Uo pQ/ lbg]5g\ .Æ lktfsf] jrg ;'g]/ z'sfrføo{
kftfnaf6 …ldlynfÚ lt/sf] nflu lx+8] . k|yd …d]?Ú cyf{t\ lxdfnob]lv O{zfg, pQ/ / jfoJo lbzfdf
h'g b]zx¿ kb{5g\, ltgLx¿sf] gfd xl/jif{ lyof] . cyf{t\ xl/ eGb5g\ afFb/nfO{, To; b]zsf dg'io
ce}m klg …/Qmd'vÚ s]xL–s]xL afFb/s} ;dfg /ftf cfFvf x'G5g\ . h'g b]zx¿sf] gfd o; ;dodf
…o"/f]kÚ 5, To;}nfO{ ;+:s[tdf …xl/jif{Ú eGby] . tL b]zx¿nfO{ x]b}{ / h;nfO{ …x"0fÚ ox"bL klg eGb5g\,
tL b]zx¿nfO{ x]b}{ …rLgÚ df cfP . rLgb]lv lxdfno / lxdfnob]lv lx+8]/ ldlynfk'/Ldf cfP .
k]ml/ >Ls[i0f tyf ch'{g kftfndf …cZjt/LÚ df cyf{t\ h;nfO{ clUgofg 8'Fuf eGb5g\, To;df
a;]/ kftfndf uP/ dxf/fhf o'lwli7/sf] o1df p2fns ClifnfO{ lnP/ cfPsf lyP . w[t/fi6«sf]
ljjfx …ufGwf/Ú h;nfO{ clxn] ckmuflg:tfgsf] …sGwf/Ú eGb5g\ jxfFsL /fhk'qL;Fu ePsf] lyof] .
dfb|L h'g ls kf08'sL :qL lyOg\ …O{/fgÚ sL /fhfsL sGof lyOg\ / ch'{gsf] ljjfx kftfn b]zdf
h;nfO{ …cd]l/sfÚ eGb5g\ jxfFsf /fhfsL 5f]/L pn'kLsf] ;fydf ePsf] lyof] . olb b]zb]zfGt/,
åLkåLkfGt/df hfFb}gy] eg] t oL ;a} s'/fx¿ s;/L x'g ;Sby] < dg':d[ltdf h'g ;d'b|df hfg] gf}sf
-8'Fuf_ dfly …s/Ú lngsf] nflu n]lvPsf] 5, Tof] klg cfof{jt{b]lv åLkfGt/df hfgfsf] sf/0fn] g} xf] .
/ ha dxf/fh o'lwli7/n] /fh;"o–o1 u/]sf lyP, To;df e"uf]nsf ;a} /fhfx¿nfO{ af]nfpg
lgdGq0ff lbgsf] nflu eLd, ch'{g, gs'n / ;xb]j rf/} lbzfdf uPsf lyP . olb o;nfO{ bf]if dfGy]
eg] t slxNo} hfFb}gy] . ;f] k|yd cfo{ hgx¿ Jofkf/, /fhsføo{ / e|d0fsf] nflu e"uf]nsf] ;a}
7fpFdf 3'Dby] . k]ml/ cfhef]ln h'g 5'jf5't / wd{ gi6 x'g] s'/fsf] zÍf 5, Tof] s]jn d"v{x¿n]
axsfpgfn] / c1fg a9\gfn] ubf{ ePsf] xf] . hf] dg'io b]z–b]zfGt/ / åLk–åLkfGt/df hfg–cfpgdf
zÍf ub}{g, tL b]z–b]zfGt/sf cg]sljw dg'iox¿sf] ;fy ;dfud, /Llt–efFlt, snf–sf}zn b]Vgfn]
1fg a9]/, cfˆgf] /fHo / Jojxf/nfO{ a9fpgfn] lge{o z"/jL/ x'Fb} /fd|f] Jojxf/sf] u|x0f / g/fd|f
s'/fx¿nfO{ 5f]8\gdf tTk/ x'Fb}, 7"nf] P]Zjo{nfO{ k|fKt ub{5g\ . hxfF dxfe|i6 Dn]R5s'nf]TkÌ j]Zof
cflbsf] e]63f6n] dfq} cfrf/e|i6 wd{xLg x'Fb}gg\, lsGt' b]z–b]zfGt/sf pQd k'?ifx¿sf] ;fy
;dfuddf bf]if dfÌ' s]jn d"v{tfsf] s'/f xf] .
xf], olt sf/0f t x'G5 ls hf] dfG5]x¿ df+; dBkfgL x'G5g\, ltgsf z/L/, jLof{lb wft' klg
b'u{Gwflbn] b"lift x'G5g\, o;}n] pgsf] ;Ë ugf{n] cfo{x¿nfO{ klg st} oL s'nIf0f gnfuf];\, of] s'/f]
t 7Ls 5 . k/Gt' ltgLx¿;Fuaf6 Jojxf/ / u'0fu|x0f ug{df s'g} klg bf]if x'Fb}g, lsGt' pgLx¿sf
dBkfgflb bf]ifx¿nfO{ 5f]8]/, u'0fx¿nfO{ u|x0f u/]df t s]xL klg xflg x'Fb}g . hasL pgLx¿nfO{ x]bf{
/ :kz{ ubf{ klg d"v{–hgx¿n] kfk dfGb5g\, To;}n] pgLx¿;Fu o'4 slxNo} ug{ ;Sb}gg\Ù lsgeg]
o'4df pgLx¿nfO{ x]g{ / :kz{ ug{ cfjZos x'G5 .
;Hhgx¿n] /fu, å]if, cGofo, ldYofefif0fflb 5f]8]/Ù lgj}{/, k|Llt, k/f]ksf/, ;Hhgtflbsf]
wf/0f ug'{ pQd cfrf/ xf] . ;fy} of] klg a'‰g'kb{5 ls wd{ xfd|f] cfTdf / st{Josf] ;fy x'G5 . ha
xfdLn] /fd|f] sfd ub{5f}+ eg], xfdL b]z–b]zfGt/ / åLk–åLkfGt/df hfgdf s'g} klg bf]if nfUg ;Sb}g .
bf]if t kfksf] sfd ug{df nfUb5 . xf], olt cjZo rflxG5 ls j]bf]Qm–wd{sf] lgZro / kfv08dtsf]
v08g ug{ cjZo l;Sg'kb{5, h;af6 s;}n] xfdLnfO{ e'm6f] lgZro u/fpg g;sf];\ . s] b]z–b]zfGt/
/ åLk–åLkfGt/df /fHo jf Jofkf/ u/] lagf :jb]zsf] pÌlt slxNo} x'g;Sb5 < ha :jb]zd}
:jb]zLx¿n] Jojxf/ ub{5g\ / k/b]zLn] :jb]zdf Jojxf/ jf /fHo u/]df t l;jfo bfl/b|Ø / b'Mv
afx]s c¿ s'/f] xft nfUb}g . kfv08Lx¿ o:tf] ;DemG5g\ ls xfdLn] logLx¿nfO{ ljBf k9fof}+ / b]z–
b]zfGt/df hfg] cf1f lbof}+ eg] t logLx¿ a'l4dfg\ eP/ xfd|f] kfv08–hfndf gkm:gfn] xfd|f] k|lti7f
/ hLljsfsf] gfz ug]{5g\ . To;}n] ef]hg–5fbgdf av]8f lemSb5g\ sf/0f ls bf];|f] b]zdf hfg
g;s"g\ . xf], olt cjZo rflxG5 ls dB–df+;flbsf] u|x0f gu¿g\ .
s] ;a} a'l4dfgLx¿n] of] lgZro u/]gg\ xf]nfls /fhk'?ifx¿df o'4sf] ;dodf klg r'nf]–rf}sf]
nufP/ efG5f agfP/ vfg', cjZo klg k/fhosf] x]t' xf] < lsGt' ha;Dd Iflqox¿ o'4df Ps xftn]
/f]6L vfGy], hn lkpFy] / csf]{ xftn] zq'x¿sf] 3f]8f, xfQL, /ydf r9]/ jf k}bn} dfl/lb+b} hfGy],
cfˆgf] ljho ug'{ g} cfrf/ / k/flht x'g' cgfrf/ xf] . o;} d"9tfn] ubf{ logLx¿n] r'nf]–rf}sf
nufpFbf nufpFb} lj/f]w ubf{–ub}{ ;a} :jftGœo, cfgGb, wg, /fHo, ljBf / k'?iffy{dfly g} rf}sf]
nufP/ a;]sf 5g\ . OR5f ub{5g\ ls s]xL kbfy{ ldn]df t ksfP/ vfg]lyof}+ . k/Gt' To:tf] gx'gfn]
hfÌ' ls b]zel/d} rf}sf] nufP/ ;j{yf gfz ul/lbPsf 5g\ . xf], hxfF ef]hg ul/G5 p; :yfgnfO{
w'g', lnKg', a9fg'{, kmf]x/nfO{ b"/ ug]{ k|oTg cjZo ug'{kb{5, g ls d';ndfg jf O{ ;fO{x¿sf e}+m e|i6
kfszfnf agfpg' .
eIo / ceIosf] ljifodf j0f{g -!)=@_
k|Zg—kfSo / rf]vf] eg]sf] s] xf] <
pQ/— …kfSoÚ h'g hn cflbdf pl;g]/ ksfOG5, h:t} cÌ Pj+ sGbd"nflbÙ / h'g b"w–£o"df
ksfOG5, To;nfO{ …rf]vf]Ú . cyf{t\ of] klg log} w"t{x¿sf] kfv08 xf], lsgeg] h;df £o"–b"w clws
x'G5, To;nfO{ vfFbfdf pb/df lrNnf] kbfy{ clws hfcf];\, o;}n] o:tf] k|k~r /r]sf x'g\ . gq eg]
clUg jf sfnn] kfs]sf] …kSsfÚ / gkfs]sf] …sRrfÚ xf] . h'g kfs]sf]nfO{ vfg] / sfFrf]nfO{ gvfg] of]
klg ;j{q 7Ls xf]Og lsgeg] rgf cflb sfFr} klg vfOG5 .
k|Zg— låhn] cfˆgf] xftaf6} vfgf agfP/ vfg] ls z"b|sf] xftn] agfPsf] vfgf vfg] <
pQ/— z"b|sf] xftsf] vfgf vfcf];\, lsgeg] a|fXd0f, Iflqo, j}Zoj0f{:y :qLk'?if ljBf
k9fpgdf, /fHokfngdf / kz'kfng, v]tL / Jofkf/sf] sfddf tTk/ /xg'kb{5 / z"b|sf] kfq -df_ tyf
p;sf] 3/df ksfPsf] vfgf cfkTsfnsf] lagf gvfg' . o;df k|df0f—
cfof{lwli7tf jf z"b|fM ;+:sQf{/M :o'M ..
—of] cfk:tDasf] ;"q -cfk:tDa wd{;"q÷k|Zg @÷k6n @÷v08 #÷;"q $_ xf] ..
cfo{x¿sf] 3/df …z"b|Ú cyf{t\ d"v{ :qL–k'?ifn] kfsflb;]jf u¿g\, k/Gt' ltgLx¿ kljq z/L/,
;kmf j:q cflbn] /xg'kb{5, cfo{x¿sf] 3/df ha efG5f agfpmg\, ta d'vdf n'uf afFw]/ agfpmg\ .
lsgeg] ltgsf] d'vaf6 plR5i6 / lgSn]sf] Zjf;flb klg cÌdf gk/f];\, ;ftf–;ftfdf gvR5]bg
u¿g\ . ;bf :gfg u/]/ kfs agfpg] u¿g\ . cfo{x¿nfO{ VjfP/ cfk"mn] vfg] u¿g\ .
k|Zg— z"b|n] 5f]Psf] kfs]sf] cÌdf ha bf]if nufpFb5g\ eg], emg p;}sf] xftn] agfPsf] vfgf
s;/L vfg ;lsG5 t <
pQ/— of] s'/f] skf]nslNkt / Psbd} e'm§f] xf] . lsgeg] h;n] u'F8, lrgL, £o", b"w, lk;fg,
zfs, kmn, d"n vfP eg] t hfÌ' ls pgLx¿n] ;a} hut\el/sf] xftn] agfPsf] / plR5i6 vfP .
lsgeg] ha z"b|, rdf/, Rofd], kf]8], d'ndfg, O{;fO{ cflb dfG5]x¿ v]tdf pmv' sf6\b5g\, 5f]8fpF5g\,
k]n]/ /; lgsfNb5g\, ta dn–d"qf]T;u{ u/]/ lagf xft wf]P, pg} xftn] 5'Fb}, p7fpFb}, /fVb}, cfwf
nfFqmf] r':b} To;}df ld;fOlbG5g\, / /; ksfpg] j]nfdf To;} cfuf]df /f]6L klg ksfP/ vfG5g\ . ha
lrgL agfpF5g\, ta k'/fgf] h'Qfsf] h;sf] tn lji7f, d"q, uf]a/, w'nf] nflu/fv]sf] x'G5, ltg} h'Qfdf
/u8\b5g\ . b"wdf cfˆgf] 3/sf] plR5i6 kfqsf] hn xflnlbG5g\, To;}df 3[tflb /fVb5g\ / uxF', ds},
sf]bf] lk:bfv]l/ To;/L g} plR5i6 xftn] p7fpF5g\ / k;Lgf klg kL7f]df emb{5 . zfs, kmn, k"mn,
sGbdf klg o:t} nLnf x'g]ub{5 . ha oL kbfy{x¿nfO{ vfof} eg] t hfg ls ;a}sf] xftsf] vfOof] .
v]tLkftLdf ha blnt ju{n] sfd ub{5g\ eg], pgLx¿sf] klg kl/>d ldl;g hfG5 . pg}sf] 3§fdf
nu]/ xfdLn] kL7f] lk+Wg] ub{5f}+ .
k|Zg— /;, kmn, k"mn, sGb, d"n / cb[i6df bf]if dflg+b}g .
pQ/— jfxhL jfx Û ;To xf] hf] o:tf] pQ/ lb+b}gy] eg] t s] v/fgL–df6f] vfGy], u'F8–zSs/
dL7f] nfUg], b"w–£o"n] k'li6 ub{5, o;}n] oL dtnal;Gw'n] s]–s] /Rg 5f]8]gg\ < P===h'g cb[i6df bf]if
x'Fb}g eg] t kf]8]–Rofd] jf d';ndfg cflbn] cfˆgf] xftn] bf];|f] :yfgdf agfP/ ltdLnfO{ NofP/ lbP
eg] t vfG5f} ls vfFb}gf} < olb egf}nf vfÌf}+ ta cb[i6df klg bf]if 5 . xf], d';ndfg, O{;fO{ cflb
dB–df+;xf/Lx¿sf] xftsf] vfgdf cfo{nfO{ klg dB–df+;flb vfg–lkgsf] ck/fw kl5 nfUb5, k/Gt'
cfk;df cfo{x¿sf] Ps ef]hg x'gdf s'g} bf]if b]lv+b}g . ha;Dd Ps dt, Ps xflg–nfe, Ps ;'v–
b'Mv k/:k/ gdfg], ta;Dd pÌlt x'g Psbd} sl7g 5 . k/Gt' s]jn vfg–lkg dfq} Ps x'gfn] ;'wf/
x'g;Sb}g, lsGt' ha;Dd g/fd|f s'/fx¿nfO{ 5f]l8+b}g / /fd|f s'/fx¿nfO{ u|x0f ul/+b}g, ta;Dd
a9f]Q/Lsf] ;§fdf xflg g} x'g]5 .
ljb]zLx¿sf] cfof{jQ{df /fHo x'gfsf] sf/0f— cfk;sf] k'm6, dte]b, a|Xdro{sf] ;]jg gug'{,
ljBf gk9\g'–gk9fpg', afNofj:yfdf c:jo+j/ ljjfx, ljifof;lQm, ldYofefif0fflb s'nIf0f, j]bljBfsf]
ck|rf/ cflb s'sd{n] ubf{ ePsf] xf] . ha cfk;df efO–efO n8\b5g\, ta g} t];|f] ljb]zL cfP/
k~r ag]/ a:b5 . s] ltdLx¿n] dxfef/tsf] s'/f h'g kfFr xhf/ jif{sf] k"j{df ePsf] lyof], To;nfO{
klg e'Nof} < x]/ Û dxfef/t o'4df ;a} hgfn] ;jf/Lx¿df g} vfg]–lkpg] ub{y] . cfk;sf] k'm6n] ubf{
sf}/j, kf08j / ofbjx¿sf] ;Tofgfz x'g uof], Tof] t eof]–eof] k/Gt' clxn];Dd klg ToxL /f]u
kl5 nflu/x]sf] 5 . g hfg] of] eoÍ/ /fIf; slxn] 5'6\g]5 jf cfo{x¿nfO{ ;a} ;'vx¿af6 5'6fP/
b'Mv;fu/df 8'afP/ dfg]{5 < ToxL b'i6 b'of]{wg uf]qxTof/f], :jb]zljgfzs, gLrsf] b'i6–dfu{df
cfo{x¿ ce}m;Dd klg rn]/ b'Mv a9fO/x]sf 5g\ . k/d]Zj/n] s[kf u/f];\ ls of] dxf/fh/f]u xfdL
cfo{x¿af6 gi6 eP/ hfcf];\ .
eIof˜eIo b'O{ k|sf/sf] x'G5 . Ps wd{zf:qf]Qm, bf];|f] j}Bszf:qf]Qm .
h:t} wd{zf:qdf— ceIofl0f låhftLgfdd]Wok|ejfl0f r .. —dg':d[lt -cWofo %÷Znf]s %_ ..
…låhÚ cyf{t\ a|fXd0f, Iflqo, j}ZoÙ / z"b|x¿n] dnLg, lji7f–d"qflbsf] ;+;u{af6 pTkÌ ePsf
zfs, kmn, d"nflb g vfg' .
jh{o]Gdw'df+;+ r .. —dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !&&_ ..
h;/L cg]s k|sf/sf] dB, ufFhf, efË, clkmd cflb h'g–h'g—
a'l4+ n'Dklt ob\ b|Jo+ dbsf/L tb'Rot] .. —;fË{w/ -k|yd v08÷cWofo $÷Znf]s @!_ ..
a'l4sf] gfz ug]{vfn] kbfy{x¿ x'g\, logLx¿sf] ;]jg slxNo} gug'{ / hlt cÌ ;8\b5, lau|G5,
b'u{Gwflbn] b"lift x'G5, /fd|f];Fu gag]sf] / dBdf+;fxf/L Dn]R5 ls h;sf] z/L/ dBdf+;sf]
k/df0f'x¿n] g} k"l/t x'G5, ltgsf xftsf] gvfg' . h;df pksf/s k|f0fLx¿sf] lx+;f cyf{t\ h:t} Ps
ufO{sf] z/L/af6 b"w, £o", uf]?, ufO{ pTkÌ x'gfn] Ps k':tfdf s]xL yf]/} rf/ nfv dg'iox¿nfO{ ;'v
k'Ub5, To;}n] kz'x¿nfO{ gdfg'{, g t dfg{ lbg' .
h:t} s'g} ufO{n] aL; ;]/ / s'g}n] b'O{ ;]/ k|ltlbg b"w lbG5 eg], To;sf] dWoefu P3f/ ;]/
k|To]s ufO{af6 b"w lg:sG5 . s'g} ufO{n] cÝfx| / s'g}n] 5M dlxgf;Dd b"w lbG5g\, o;sf] dWoefu
klg afx| dlxgf eof] . ca k|To]s ufO{sf] hGdel/sf] b"wn] @$(^) -rf}aL; xhf/ gf} ;o ;f7L_
dg'io Ps k6sdf t[Kt x'G5g\ . p;sf 5M afR5f / 5M afR5L x'G5g\, tL dWo]df b'O6f d/] eg] klg
bz /xG5g\ . tL dWo]df kfFr afR5Lx¿sf] hGdel/sf] b"wnfO{ ldnfpFbf !@$*)) -Ps nfv rf}aL;
xhf/ cf7 ;o_ dg'io t[Kt x'g ;Sb5g\ . ca /x] kfFr uf]?, ltgn] klg hGdel/df %))) -kfFr
xhf/_ dg cÌ Go"g eGbf Go"g pTkÌ ub{5g\ . To; cÌdf k|To]s dg'iosf] ef]hgfy{ ^) ?k}ofF e/—
tLgkfj -Ö^) tf]nf_Ö cÌ vfgfsf] efu ugf{n]— @%)))) -;f9] b'O{ nfv_ dg'iox¿sf] t[lKt x'G5 .
b"w / cÌ ldnfP/ #&$*)) -tLg nfv rf}xQ/ xhf/ cf7 ;o_ dg'io t[Kt x'G5g\ . b'O6} ;+VofnfO{
ldnfP/ Ps ufO{sf] Ps k':tfdf #((&^) -tLg nfv pgfG;o xhf/ ;ft ;o ;f7L_ dg'io Ps
k6sdf kflnt x'G5g\ / lk+9L–b/lk+9L a9fP/ n]vfhf]vf u¥of}+ eg] t c;+Vo dg'iox¿sf] kfng x'G5 .
o;sf] cltl/Qm uf8L, ;jf/L, ef/ p7fpg] cflb sd{x¿n] dg'iosf] 7"nf] pksf/ x'g] u/]sf]
5 . tyf e}+;L ufO{ eGbf klg b"wsf] dfqfdf clws pksf/s x'G5g\, k/Gt' h;/L uf]? pksf/s
x'G5g\, To;/L g} /fFuf klg x'G5g\ . k/Gt' ufO{sf] b"w–£o"n] hlt a'l4j[l4n] nfe x'G5, Tolt e}+;Lsf]
b"w–£o"n] x'Fb}g . To;}n] d'Vo pksf/s cfo{x¿n] ufO{nfO{ dfg]sf 5g\, / hf] sf]xL cGo ljåfg\ x'g]5,
To;n] klg o;} k|sf/n] a'‰g]5 .
afv«fsf] b"waf6 @%(@) -kRrL; xhf/ gf} ;o aL;_ dg'iox¿sf] kfng x'G5, To;/L g} xfQL,
3f]8f, pFm6, e]8f, uwf, vRr/ cflbaf6 klg 7"nf] pksf/ x'G5g\ . oL kz'x¿nfO{ dfg]{jfnfnfO{ ;a}
dg'iox¿sf] xTof ug]{jfnf eg]/ hfÌ' .
x]/ Û ha cfo{x¿sf] /fHo lyof], oL kz'x¿ dfl/Gy]gg\, ta cfof{jQ{ jf cGo e"uf]n–b]zx¿df
clt cfgGbdf dg'ioflb k|f0fL jQ{Gy] . lsgeg] b"w, £o", uf]? cflb kz'x¿sf] a9f]Q/L x'gfn] cÌ, /;
k'isn k|fKt x'GYof] . hab]lv ljb]zL df+;fxf/L o; b]zdf cfP/ ufO{ cflb kz'x¿nfO{ dfg]{ dBfxf/L
/fHoff˜lwsf/L ePsf 5g\, tab]lv g} qmdzM cfo{x¿sf] b'Mv a9\b} u}/x]sf] 5 . lsgeg]—
gi6] d"n] g}j kmn+ g k'ikd\ .. —rf0fSogLlt -cWofo !)÷Znf]s !#_ ..
ha j[Ifsf] d"n g} sfl6lbOG5 eg] t kmn–k"mn sxfFaf6 x'g] <
k|Zg— olb ;a} clx+;s ag] eg] t Jof3|flb kz' olt a9\g] 5g\ ls ufO{ cflb kz'x¿nfO{
df/]/ vfg]5g\ . ltd|f] k'?iffy{nfO{ Joy{ ul/lbg] 5g\ .
pQ/— of] /fhk'?ifx¿sf] sfd xf] ls hf] xflgsf/s kz' jf dg'io x'G5g\, ltgnfO{ b08 lbg] /
k|f0f klg ljo'Qm ul/lbg] .
k|Zg— To;f] eP s] ltgLx¿sf] df;'nfO{ klg ˆofFlslbg] t <
pQ/— rfx] ˆofFlslbpmg\, rfx] s's'/ cflb df+;fxf/LnfO{ Vjfpmg\, jf hnfpmg\ . rfx] s'g}
df+;fxf/Ln] vfcf];\ t/ klg ;+;f/sf] xflg x'Fb}g, lsGt' To; dg'iosf] :jefj df+;fxf/L eP/ lx+;s
x'g ;Sb5 . hlt lx+;f / rf]/L, ljZjf;3ft 5n–sk6 cflbn] kbfy{x¿nfO{ k|fKt u/]/ ef]u ug'{
…ceIoÚ / clx+;f wdf{lb sd{x¿af6 k|fKt ef]hgflb ug'{ …eIoÚ xf] . h'g kbfy{x¿n] :jf:Yo,
/f]ugfzs, a'l4, an, k/fqmd / cfo'sf] j[l4 x'G5, tL wfg, uxF', ds}, sf]bf], kmn, k"mn, d"n, sGb, b"w,
£o", ldi6flb kbfy{x¿sf] ;]jg, tL kbfy{x¿sf] oyfof]Uo kfs d]n u/]/ oyf]lrt ;dodf ldtfxf/
ef]hg ug'{nfO{ …eIoÚ eGb5g\ . hlt kbfy{ cfˆgf] k|s[ltb]lv lj?4 ljsf/ u/fpg]vfn] 5g\, h;–
h;sf] nflu h'g–h'g kbfy{ j}Bszf:qdf jlh{t ul/Psf 5g\, To;–To;sf] Tofu / h'g–h'g h;–
h;sf] nflu ljlxt ul/Psf 5g\, To;–To;sf] u|x0f ug'{ …eIoÚ xf] .
k|Zg— ;Fu} a;]/ Ps};fy vfgdf s]xL bf]if 5 ls 5}g <
pQ/— bf]if 5 . lsgeg] Pssf] ;fydf bf];|fsf] :jefj ldNb}g . h:t} s'i7 /f]uL cflb;Fu
a;]/ vfFbfdf lg/f]uL dfG5]sf] klg ?lw/ lau|G5, To;/L g} csf{;Fu Ps} yfnLdf vfgfn] klg lauf/
ub{5, ;'wf/ x'Ì . To;}n]—
gf]lR5i6+ s:olr2BfÌfBfRr}j tyfGt/f . g r}jfTozg+ s'of{Ì rf]lR5i6M Sjlrb\ j|h]t\ ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s %^_ ..
g s;}nfO{ cfˆgf] h"7f] lbg] / g s;}sf] h"7f] vfg], g clws ef]hg ug]{ / ef]hg kZrft\ xft–
d'v gwf]Osg h'7} g st} otf–plt nfUg] .
k|Zg— …u'/f]?lR5i6 ef]hgd\Ú o; jfSosf] s] cy{ x'g]5 <
pQ/— o;sf] cy{ xf] ls u'?sf] ef]hgsf] kZrft\ h'g k[ys\ cÌ z'4 l:yt x'G5, To;sf]
ef]hg ug'{, cyf{t\ k|yd u'?nfO{ ef]hg u/fPkZrft\ lzion] ef]hg ug'{ .
k|Zg— olb plR5i6dfqsf] lgif]w xf] eg] t, df}/Lx¿sf] plR5i6 dx, afR5fsf] plR5i6 b"w /
Ps u|f; lnPkl5 t cfˆgf] klg plR5i6 x'g hfG5, lognfO{ klg gvfg kg]{ xf] .
pQ/— dx egfOn]dfq plR5i6 xf], Tof] w]/} cf}iflwx¿sf] ;f/ u|fXo, afR5f]n] aflx/sf] b"w
h"7f] kfb{5 leqsf] xf]Og, k/Gt' afR5f]n] b"w r';]kl5 kfgLn] ufO{sf] :tgnfO{ wf]P/ ;kmf efF8f]df b'x'g'
kb{5 . k]ml/ cfˆgf] h"7f] cfk"mnfO{ ljsf/sf/s x'Fb}g . ljrf/ u/]/ x]/ Û :jefjn] of] s'/f] l;4 5 ls
s;}sf] h"7f] s;}n] gvfcf];\, h;/L cfˆgf] d'v, gfs, sfg, cfFvf, pk:y / u'Xo OlGb|ox¿sf
dnd"qflbsf] :kz{df 3[0ff x'Fb}g, s'g} bf];|fsf] dn–d"qsf] :kz{df 3[0ff x'g] ub{5 . o;}n] of] Jojxf/
;[li6qmdaf6 l;4 x'G5 ls s;}sf] plR5i6 s;}n] gvfcf];\ .
k|Zg— s] :qL–k'?if klg ;fydf / plR5i6 gvfg] t <
pQ/— gvfg] . lsgeg] pgLx¿sf] klg z/L/sf] :jefj leÌ–leÌ x'G5 .
k|Zg— rfx] a|fXd0f of rf08fn xf];\, ;a}sf] xft 5fnfsf] x'G5 / h:tf] ?lw/flb a|fXd0fsf]
z/L/df x'G5, To:t} rf08fnsf] klg x'G5Ù k'gM kf]8]–Rofd]sf] xftsf] vfgdf s] bf]if 5 <
pQ/— bf]if 5 . lsgeg] h'g pQd kbfy{x¿nfO{ vfg'–lkpg'n] a|fXd0f / a|fXd0fLsf] z/L/df
b'u{Gwflb /lxt z'4 /h–jLo{ x'G5, To:tf] rf08fn, rf08fNgLsf] z/L/df x'Fb}g . lsgeg] rf08fnsf]
z/L/ b'u{Gwsf] k/df0f'x¿n] el/Psf] x'G5, To:tf] a|fXd0fflbsf] x'Fb}g . o;}n] a|fXd0fflb pQd
j0f{x¿sf] xftsf] vfg' / kf]8]–Rofd]sf] xf]Og . ha s;}n] ltdL;Fu ;f]Wg] 5 ls h:tf] 5fnfsf] z/L/
dftf, ;f;", alxgL, sGof, a'xf/Lsf] x'G5, To:t} cfˆgL] :qLsf] klg x'G5, s] t cfdf, alxgLx¿
cflb;Fu klg :j:qLs} ;dfg Jojxf/ ub{5f} < h;/L pQd cÌ xft / d'vn] vfOG5, To;/L g} b'u{Gw
klg vfg ;lsG5 eg] s] dn klg vfG5f} < o:tf] klg st} x'g ;Sb5 / <
k|Zg— h'g ufO{sf] uf]a/n] lnkkf]t ub{5f}, t cfˆgf] uf]a/n] lsg lnKb}gf} < / uf]a/n] lnk]sf]
rf}sfdf hfgfn] rf}sf] cz'4 lsg x'Fb}g <
pQ/— ufO{sf] uf]a/df To:tf] b'u{Gw x'Fb}g, h:tf] dfG5]sf] dndf x'G5 . uf]a/ lrKnf] x'gfn]
zL3| plKs+b}g, g t n'uf g} lau|G5, g t dnLg x'G5 . h:tf] df6f]n] d}nf] kfb{5, To:tf] ;'Ssf
uf]a/n] kfb}{g . df6f] / uf]a/n] h'g :yfgdf lnlkG5, Tof] b]Vgdf clt ;'Gb/ x'G5, / hxfF vfgf
ksfOG5 jxfF ef]hgflbaf6 £o", ldi6 / plR5i6 klg v:b5, To;af6 dfvf, ls/f cflb y'k|} cfpF5g\ .
ha To;nfO{ s'rf]n] a9f/]/ lnlklbof] eg] jf kSsL 3/ ePdf t wf]Olbof] eg] Tof] bf]if /xFb}g . h:tf]
ldofFhLsf] r'nfdf sxL+ sf]Onf, sxL v/fgL, sxL+ bfp/f, sxL+ k'm6]sf xfF8Lsf 6'qmf, st} h"7f] kQn,
sxL+ xf8–vf]/ x'gfn] x]bf{df klg g/fd|f] / xhf/f}+ dfvf / ls/fx¿sf] ;Nofª\aNofª\n] el/Psf] x'G5 .
olb uf]a/n] lnk]sf] cz'4 dfGb5g\ eg] t r'nfdf h"7f] s/fxL, To;}sf] cfuf]n] tdfv" ;Nsfpg], 3/sf]
leQfdf n]kg ug]{ cflbn] ldofFhLsf] klg rf}sf] e|i6 x'g hfG5 xf]nf <
k|Zg— rf}sfdf vfg' /fd|f] ls aflx/ <
pQ/— hxfF /fd|f] b]lvG5, ToxfF ef]hg ug'{kb{5 . k/Gt' cfjZos o'4flb sd{x¿df t 3f]8f
cflb ofgx¿df a;L–a;L jf p7L–p7L vfg cToGt plrt x'G5 .
k|Zg— s] cfˆg} xftsf] dfq vfg] c¿sf] xftsf] gvfg] <
pQ/— olb cfo{x¿df z'4 /Lltn] agfpF5g\ eg] t a/fa/ ;a} cfo{x¿sf] ;fy vfgdf s'g}
xflg 5}g . lsgeg] hf] a|fXd0fflb j0f{:y :qL–k'?if efG5f tof/ ug]{, r'nf]–rf}sf] lnKg], efF8f dfF‰g],
n'uf w'g] cflb av]8fdf nflu/fv]df t ljBflb z'eu'0fx¿sf] j[l4 slxNo} x'Fb}g . x]/ Û dxf/fh
o'lwli7/sf] /fh;"o o1df e"uf]nsf /fhf, Clif–dxlif{ cfPsf lyP . Pp6} kfszfnfaf6 ef]hg ug]{
ub{y] . hab]lv O{;fO{ / d';ndfg cflbsf] dtdtfGt/df rNg yfn], cfk;df j}/ –lj/f]w x'g yfNof] .
pgLx¿n] dB uf]df+;flbnfO{ vfg :jLsf/ u/], ToxL ;dob]lv ef]hgflbdf av]8f z'? eof] . x]/ Û
sfa'n, sGwf/, O{/fg, cd]l/sf, o"/f]k cflbsf b]zx¿sf /fhfx¿sL sGof ufGwf/L, dfb|L, pn'kL
cflbsf] ;fydf cfof{jQ{b]zLo /fhfx¿n] ljjfx ub{y] . zs'lg cflb, sf}/j–kf08jsf] ;fy vfg]–lkpg]
ub{y] . s]xL lj/f]w ub}{gy], lsgeg] Tof] ;dodf ;j{–e"uf]ndf j]bf]Qm Ps dt lyof], To;}df ;a}sf]
lgi7f lyof] / Ps–csf{sf] ;\'v–b'Mv xflg–nfe cfk;df cfˆgf] ;DemGy], ta g} e"uf]ndf ;'v lyof] .
ca t y'k|} dtjfnf x'gfn] w]/} b'Mv / lj/f]w al9/x]sf] 5 . o;sf] lgjf/0f ug'{ a'l4dfgLx¿sf] sfd
xf] . k/dfTdfn] ;a}sf] dgdf ;To–dtsf] o:tf] cª\s'/ k'm6fcf];\ ls h;af6 ldYof dtn] zL3| g}
k|nonfO{ k|fKt u/f];\ . o;df ;a} ljåfg\x¿n] ljrf/ u/]/ lj/f]wnfO{ 5f]8]/ clj?4dtsf] :jLsf/af6
;a} hgf ldn]/ ;a}sf] lxt, sNof0ffy{ cfgGbnfO{ a9fpFb} hfpmg\ .
of] yf]/}dfq cfrf/–cgfrf/, eIof˜eIo ljifodf n]lvof] . o; u|Gysf] k"jf{4{ o;} bzf}+
;d'Nnf; ko{Gtdf k"/f eof] . oL ;d'Nnf;x¿df ljz]if v08g–d08g o; sf/0fn] n]lvPg ls
ha;Dd dg'io ;Tof˜;Tosf] ljrf/df slQ klg ;fdYo{ a9fpFb}g ta;Dd :y"n / ;"Id v08gx¿sf]
clek|fonfO{ a'‰g ;Sb}g . o;}n] k|yd ;a}nfO{ ;To–lzIffsf] pkb]z u/]/–ca …pQ/f4{Ú cyf{t\ h;df
rf/ ;d'Nnf; 5g\, ltgdf ljz]if v08g–d08g n]lvg]5 .
oL rf/x¿ dWo]df k|yd ;d'Nnf;df cfof{jtL{o dtdtfGt/, bf];|f]df h}gLx¿sf], t];|f]df
O{;fO{x¿sf] / rf}yf]df d';ndfgx¿sf] dtdtfGt/sf] v08g–d08gsf] ljifodf n]lvg]5 . / kZrft\
rf}wf}+ ;d'Nnf;sf] cGtdf :jdt klg b]vfOFg]5 . hf] s;}n] ljz]if v08g–d08g x]g{ rfxG5 eg],
ltgLx¿n] oL rf/ ;d'Nnf;nfO{ x]g{" . k/Gt' ;fdfGo u/]/ sxL+–sxL+ bz ;d'Nnf;x¿df klg s]xL yf]/}
v08g–d08g ul/Psf] 5 . oL rf}w ;d'Nnf;nfO{ kIfkft 5f]8]/ Gofob[li6n] x]/]df, p;sf] cfTdfdf
;To cy{sf] k|sfz eP/ cfgGb x'g]5 . / h;n] x7, b'/fu|x / O{iof{n] x]b{5–;'Gb5, To;nfO{ o;
u|Gysf] clek|fo oyfy{ ljlbt x'g c;fWo} sl7g x'g]5 . To;}n] hf] sf]xL o;nfO{ oyfjt\ ljrfb{5 Tof]
o; u|Gysf] ;'e"lift, / ljrfb}{g Tof] o;sf] clek|fo ghfg]/ uf]tf vfO/xg]5 . ljåfg\x¿sf] oxL sfd
xf] ls ;Tof˜;Tosf] lg0f{o u/]/ ;Tosf] u|x0f, c;Tosf] Tofu u/]/ k/d cfglGbt x'G5g\ . ltgLx¿ g}
u'0fu|fxs k'?if ljåfg\ eP/ wd{, cy{, sfd / df]If¿kL kmnx¿nfO{ k|fKt u/]/ k|;Ì /xg]5g\ ..
Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]
;'efifflje"lift] cfrf/f˜gfrf/eIof˜eIoljifo]
bzdM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..!)..
;dfKtf]˜oDk"jf{4{M..

cf]#d\
pQ/f4{
cg'e"ldsf -!_
of] s'/f l;4 5 ls kfFr xhf/ jif{x¿sf] k"j{ j]bdtb]lv leÌ bf];|f] s'g} dt lyPg, lsgeg]
j]bf]Qm ;a} s'/fx¿ ljBf;Fu clj?4 5g\ . j]bx¿ k|lt dg'iosf] ck|j[lQ x'gfsf] sf/0fn] dxfef/tsf]
o'4 eof] . log}sf] ck|j[lQn] ubf{ cljBf˜Gwsf/sf] e"uf]ndf lj:t[t x'gfn] dg'iox¿sf] a'l4 e|do'Qm
x'Fb} h;sf] dgdf h:tf] cfof], To:t} dt rnfpg yfn] .
tL ;a} dtx¿df rf/ dt cyf{t\ hf] j]blj?4 k'/f0fL, h}gL, ls/fgL / s'/fgL ;a} dtx¿sf
d"n x'g\, tL qmdaf6 Pssf] k5fl8 bf];|f], t];|f] / rf}yf] x'Fb} u/]/ rn]sf x'g\ . clxn] oL rf/}sf
zfvfx¿ Ps xhf/ eGbf yf]/} 5}gg\ . oL ;a} dtjfbLx¿, logsf r]nfx¿ / cGo ;a}nfO{ k/:k/
;Tof˜;Tosf] ljrf/ ug{sf] nflu clws kl/>d ug{ gk/f];\ eg]/ of] u|Gy agfOPsf] 5 . h'g–h'g
o;df ;To–dtsf] d08g / c;To dtsf] v08g n]lvPsf] 5 . To;sf] ;a}nfO{ hfgsf/L lbgsf] nflu
g} k|of]hg ;lDemPsf 5f}+ . o;df h:tf] d]/f] a'l4, hlt d]/f] ljBf / hlt oL rf/} dtx¿sf d"n
u|GynfO{ x]gf{n] af]w ePsf] 5, To;nfO{ ;a}sf] cufl8 lgj]lbt ul/lbg d}n] pQd ;De]msf] 5', lsgeg]
lj1fg u'Kt ePsfsf] k'gld{ng x'g ;xh 5}g . kIfkftnfO{ 5f]8]/ o;nfO{ x]gf{n] ;Tof˜;To dt
;a}nfO{ ljlbt x'g] g} 5 . kZrft\ ;a}n] cfˆgf]–cfˆgf] ;dem cg';f/ ;To dtsf] u|x0f ug{ / c;To
dtsf] Tofu ug{ ;xh x'g]5 . logLx¿ dWo]df h'g k'/f0fflb u|Gyx¿af6 zfvf–zfvfGt/¿k dt
cfof{jt{ b]zx¿df rn]sf 5g\, ltgLx¿sf] ;+If]kn] u'0f–bf]if o; !!cf}+ ;d'Nnf;df b]vfOFg]5 .
o; d]/f] sd{n] olb pksf/ gdfg] t lj/f]w klg gug{" . lsgeg] d]/f] tfTko{ s;}sf] xflg jf
lj/f]w ug{sf] nflu xf]Og lsGt' ;Tof˜;Tosf] lg0f{o ug{–u/fpgsf] nflu xf] . o;} k|sf/af6 ;a}
dg'iox¿ Gofob[li6n] rNg clt plrt x'G5 . dg'io–hGdsf] k|of]hg ;Tof˜;Tosf] lg0f{o ug{–
u/fpgsf] nflu g} xf], g ls jfbljjfb, lj/f]w ug{–u/fpgsf] nflu .
o;} dtdtfGt/sf] ljjfbn] hut\df hlt–hlt clgi6 kmn eP, x'G5g\ / x'g]5g\, ltgnfO{
kIfkft/lxt ljåHhgn] hfÌ ;Sb5g\ . ha;Dd o; dg'io hfltdf k/:k/ ldYof dtdtfGt/sf]
lj?4jfb 5'6\g]5}g, ta;Dd cGof]˜GonfO{ cfgGb x'g]5}g . olb xfdL ;a} dg'io / ljz]if ljåHhg
O{iof{å]if 5f]8]/ ;Tof˜;Tosf] lg0f{o u/]/ ;Tosf] u|x0f / c;Tosf] Tofu ug{–u/fpg rfx]df t xfd|f]
nflu of] s'/f] c;fWo xf]Og .
of] lgZro xf] ls ltg} ljåfg\x¿sf] lj/f]wn] g} ;a}nfO{ lj/f]w–hfndf km;fP/ /fv]sf] 5 . olb
ltgLx¿ cfˆgf] k|of]hgdf gkm;]/ ;a}sf] k|of]hgnfO{ l;4 ug{ rfx]df t clxNo} P]Sodt x'g'kb{5 .
o:tf] x'gsf] nflu o'lQm o;} u|Gysf] k"lt{df n]Vg]5' .
;j{zlQmdfg\ k/dfTdf Ps dtdf k|j[Q x'gsf] nflu pT;fx ;a} dg'iox¿sf] cfTdfx¿df
k|sflzt u/f];\ .
.. cndltlj:t/]0f ljklZrå/lz/f]dl0fif' ..
.. OTog'e"ldsf ..

—bofgGb ;/:jtL
-!!_ P3f/f}+ ;d'Nnf;
cfof{jtL{o dtsf] v08g–d08gsf] ljifodf j0f{g
d08gsf] ljifo -!!=!_
ca cfo{ hgx¿sf] h'g ls cfof{jt{df a:b5g\, pgLx¿sf dtsf] v08g tyf d08gsf]
ljwfg ub{5' .
of] cfof{jt{ b]z o:tf] b]z xf] h;sf] ;b[z e"uf]ndf bf];|f] s'g} klg b]z 5}g . To;}n] o;
e"ldsf] gfd ;'j0f{e"ld xf], lsgeg] o;}n] ;'j0ff{lb /Tgx¿nfO{ pTkÌ ub{l5g\ . To;}n] g} ;[li6sf]
cflbdf cfo{x¿ o;} b]zdf cfP/ a;] . To;}n] xfdLn] ;[li6ljifodf klg eg]/ cfPsf 5f}+ ls …cfo{Ú
gfd pQd k'?ifx¿sf] xf] / cfo{x¿b]lv leÌ dg'iox¿sf] gfd …b:o'Ú xf] . hlt e"uf]ndf b]zx¿ 5g\,
tL ;a}n] o;} b]zsf] k|z+;f ub{5g\ / cfzf /fVb5g\ . kf/;dl0f kTy/ x'g] ;'lgG5, Tof] s'/f] t e'm§f]
xf] k/Gt' cfof{jt{ b]z g} ;fFRrf] kf/;dl0f xf] ls h;nfO{ kmnfd¿kL bl/b| ljb]zLn] 5'gf;fy …;'j0f{Ú
cyf{t\ wgf9Ø x'g hfG5g\ .
rqmjtL{ /fhfx¿sf] gfd pNn]v -!!=@_
Pt2]zk|;"t:o ;sfzfbu|hGdgM . :j+ :j+ rl/q+ lzIf]/g\ k[lyJof+ ;j{dfgjfM ..
—dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @)_ ..
;[li6b]lv lnP/ kfFr xhf/ jif{x¿b]lv k"j{ ;do ko{Gt cfo{x¿sf] …;fj{ef}d rqmjtL{Ú cyf{t\
e"uf]ndf ;jf]{kl/ Psdfq /fHo lyof] . cGo b]zx¿df …df08lnsÚ cyf{t\ ;fgf–;fgf /fhfx¿ /xGy]
lsgeg] sf}/j–kf08j ko{Gt oxfFsf /fhf / /fhzf;gdf ;a} e"uf]nsf ;a} /fhf / k|hfn] dfGby],
lsgeg] of] dg':d[lt h'g ;[li6sf] cflbdf ePsf] xf], o;sf] k|df0f 5— …o;} cfof{jt{df pTkÌ ePsf
…a|fXd0fÚ cyf{t\ ljåfg\x¿af6 e"uf]nsf ;a} dg'io a|fXd0f, Iflqo, j}Zo, z"b|, b:o', Dn]R5 cflb
cfˆgf]–cfˆgf] cg's"n ljBf, rl/qx¿sf] lzIff / ljBfEof; u¿g\ .Ú / dxf/fhf o'lwli7/hLsf]
/fh;"o–o1 / dxfef/tsf] o'4ko{Gt oxfFsf /fHofwLg ;a} /fHox¿ lyP . ;'Ì'xf];\ Û rLgsf] …eubQÚ,
cd]l/sfsf] …aa|'jfxgÚ, o"/f]ksf] …lj8fnfIfÚ cyf{t\ la/fnfsf] ;b[z cfFvfjfnf, …ojgÚ h;nfO{ o"gfg
elgG5 / O{/fgsf] …zNoÚ cflb ;a} /fhf /fh;"o–o1 / dxfef/t o'4df cf1f˜g';f/ cfPsf lyP . ha
/3'u0f /fhf lyP, ta /fj0f klg oxfFsf] cfwLg lyof] . ha /fdrGb|sf] ;dodf lj?4 x'g uof] , ta
To;nfO{ /fdrGb|n] b08 lbP/ /fHob]lv gi6 u/]/ p;sf] efO ljeLif0fnfO{ /fHo lbP .
:jfo+e'j /fhfb]lv lnP/ kf08jko{Gt cfo{x¿sf] rqmjtL{ /fHo /Xof] . tTkZrft\ cfk;sf]
lj/f]wn] n8]/ gi6 eP . lsgeg] o; k/dfTdfsf] ;[li6df cledfgL, cGofosf/L, cljåfg\x¿sf] /fHo
w]/} lbg rNb}g . ;fy} of] ;+;f/sf] :jfefljs k|j[lQ klg xf] ls ha w]/}h;f] wg c;+Vo k|of]hg eGbf
clws x'G5, ta cfn:o, k'?iffy{/lxttf, O{iof{–å]if, ljifof;lQm / k|dfb a9\b5 . o;n] ubf{ b]zdf
ljBf ;'lzIff gi6 eP/ b'u'{0f / b'i6 Jo;g b]zdf a9\b} hfG5, h:t} ls dB–df+; ;]jg, afNofj:yfdf
ljjfx / :j]R5frf/flb bf]if a9\b} hfG5 . ;fy} ha o'4ljefudf o'4ljBfsf] sf}zn / ;]gf olt a9] ls
h;sf] ;fdgf ug{]jfnf e"uf]ndf bf];|f] x'Fb}g, ta pgLx¿df kIfkft, cledfg a9]/ cGofo a9\g
hfG5 . ha o:tf] bf]if x'g hfG5, ta cfk;df lj/f]w u/]/ cyjf ltgLx¿b]lv clws bf];|f] ;fgf]
s'ndf s'g} o:tf] ;dy{ k'?if plEeG5 ls ltgLx¿nfO{ k/fho ug{df ;dy{ x'G5 . h;/L
d';ndfgx¿sf] afbzfxLsf] cufl8 …lzjfhLÚ, …uf]ljGbl;+xhLÚ pleP/ d';ndfgx¿sf] /fHonfO{ l5Ì–
leÌ ul/lbP .
cy lsd]t}jf{ k/]˜Go] dxfwg'w{/fZrqmjlt{gM s]lrT;'B'Dge"l/B'Dg]Gb|B'Dgs'jnofZj
of}jgfZjjlw|ofZjfZjkltM zlaGb'x{l/ZrGb|f]˜Da/Liff]˜gg"QmM :joflto{oflt/g/0ofIf;]gfboM . cy
d?Qe/tk|e[tof] /fhfgM .. —d}qf0o'klgifb\ -k|kf7s !÷Znf]s %_ ..
OToflb k|df0fx¿af6 l;4 x'G5 ls ;[li6b]lv lnP/ dxfef/tko{Gt rqmjtL{ ;fj{ef}d /fhf
cfo{s'ndf g} ePsf lyP . clxn] logLx¿sf ;Gtfgx¿sf] cefUof]bo x'gfn] /fhe|i6 eP/
ljb]zLx¿sf] kfbfqmfGt e}/x]sf 5g\ . h;/L oxfF ;'B'Dg, e"l/B'Dg, OGb|B'Dg, s'jnofZj, of}jgfZj,
jlw|ofZj, cZjklt, zzljGb', xl/ZrGb|, cDa/Lif, cgg"Qm, :joflt, ooflt, cg/0o, pIf;]g, pTy,
d?Q\ / e/t cflb …;fj{ef}dÚ ;a} e"lddf k|l;4 rqmjtL{ /fhfx¿sf] gfd n]lvPsf] 5, To;/L g}
:jfoDe'jflb rqmjtL{ /fhfx¿sf] gfd :ki6 dg':d[lt, dxfef/tflb u|Gyx¿df n]lvPsf] 5 . o;nfO{
ldYof ug'{ c1fgL / kIfkftLx¿sf] sfd xf] .
dGqx¿sf] l;l4 Pj+ lg/fs/0f -!!=#_
k|Zg— h'g cfUg]of:q cflb ljBf n]lvPsf] 5, ;f] ;To xf] ls xf]Og < / tf]k tyf aGb"s To;
;dodf lyof] ls lyPg <
pQ/— of] s'/f] ;fFrf] xf], oL z:qx¿ klg lyP . lsgeg] kbfy{ljBfaf6 oL ;a} s'/f x'g
;Dej 5 .
k|Zg— s] tL b]jtfx¿sf dGqaf6 l;4 x'g] ub{y] <
pQ/— xf]Og . oL ;a} c:q kbfy{x¿af6 l;4 ub{y] . tL …dGqÚ cyf{t\ ljrf/n] l;4 ub{y] /
rnfpFy] . …dGqÚ zAbdo x'G5, To;af6 s'g} b|Jo pTkÌ x'Fb}g . olb s;}n] eGb5 ls dGqaf6 clUg
pTkÌ x'G5, To;f] eP t Tof] dGqsf] hk ug]{jfnfsf] Åbo / lha|f] g} e:d ul/lbg'kg]{ . …dfg{ hfg]
zq'nfO{ / dl//xg] cfk"m .Ú o;}n] …dGqÚ gfd xf] ljrf/sf], h;/L …/fhdGqLÚ cyf{t\ /fhsd{x¿sf]
ljrf/ ug]{nfO{ elgG5, To;/L g} …dGqÚ cyf{t\ ljrf/af6 ;a} ;[li6sf] kbfy{sf] k|yd 1fg / kZrft\
lqmof ugf{n] cg]s k|sf/sf] kbfy{ / lqmofsf}zn pTkÌ x'G5g\ .
h;/L s;}n] Ps kmnfdsf] af0f jf uf]nf agfP/ To;df o:tf] kbfy{ /fvf];\ ls h'g clUg
nfUgfn] jfo'df w'jfF k}mng] / ;"o{sf] ls/0f jf jfo'sf] :kz{ x'gfn] clUg hnf];\, o;}sf] gfd
…cfUg]of:qÚ xf] . ha bf];|fn] o;sf] lgjf/0f ug{ rfx]df t To;}dfly …jf?0ff:qÚ 5f]l8b]cf];\ cyf{t\
zq'sf] ;]gfdfly cfUg]of:q 5f]8]/ gi6 ug{ rfx]df, To;/L g} cfˆgf] ;]gfsf] /Iffy{ ;]gfklt jf?0ff:qn]
cfUg]of:qsf] lgjf/0f u/f];\ . Tof] o:tf] b|Jox¿sf] of]un] ubf{ x'G5 h;sf] w'jfF jfo'sf] :kz{
x'g]lalQs} g} afbn ag]/ plTgv]/} jif{g nfuf];\ / cfuf]nfO{ lgefOb]cf];\ . o;/L g} …gfukfzÚ cyf{t\
h'g zq'dfly 5f]8\gfn] p;sf] cËnfO{ hs8]/ afFlwlbG5 . To;/L g} Ps …df]xgf:qÚ cyf{t\ h;df
gzfsf] rLh xfNgfn], h;df w'jfF nfUgfn] ;a} zq'sf ;]gf …lgb|f:yÚ cyf{t\ d"lR5{t x'g hfG5g\ . o;}
k|sf/af6 ;a} z:qf:q x'Gy] / Ps tf/ jf zLzfn] cyjf s'g} csf]{ kbfy{n] ljB't pTkÌ u/]/
zq'x¿sf] gfz ub{y], To;nfO{ klg …cfUg]of:qÚ tyf …kfz'ktf:qÚ eGb5g\ . …tf]kÚ / …aGb"sÚ gfd cGo
b]zsf] xf] . of] ;+:s[t cfof{jtL{o efiffsf] xf]Og . lsGt' h;nfO{ ljb]zLx¿n] tf]k eGb5g\, ;+:s[t /
efiffdf To;sf] gfd …zt£gLÚ / h;nfO{ aGb"s eGb5g\, To;sf] gfd ;+:s[t / cfo{efiffdf …e'z'08LÚ
eGb5g\ . h;n] ;+:s[t ljBfnfO{ k9]g / o; b]zsf] efiffnfO{ klg 7Ls–7Ls hfGb}g, tL e|ddf k/]/
s'g}sf] s]xL / s'g}sf] s]xL n]Vg] / aSg] ub{5g\ . To;nfO{ a'l4dfgLx¿n] k|df0f dfGb}gg\ .
/ hlt ljBf e"uf]ndf k}mlnPsf] 5, Tof] ;a} cfof{jt{ b]zaf6 ld>jf;Lx¿n], ltgLx¿af6
o"gfgLx¿n], ltgLx¿af6 /f]djf;Lx¿n] / ltgLx¿af6 cd]l/sf cflb b]zdf k}mlnof] . clxn];Dd hlt
k|rf/ ;+:s[t ljBfsf] cfof{jt{ b]zdf ePsf] 5, Tolt cGo s'g} b]zx¿df 5}g . hf] s;}n] eGb5 ls
hd{g b]zdf ;+:s[tsf] 7"nf] k|rf/ 5 / hlt ;+:s[t df]Ifd"n/ ;fxan] k9]sf 5g\ Tolt s;}n] k9]sf
5}gg\, of] s'/f] t eÌdfq}sf] xf] . lsgeg] …ol:dGb]z] b|'df] gfl:t tq}/08f]˜lk b|'dfot]Ú cyf{t\ h'g
b]zdf s'g} j[If x'Fb}g, To; b]zdf P/08nfO{ g} 7"nf] j[If dfGb5g\ . To;/L g} o"/f]k b]zdf ;+:s[t
ljBfsf] k|rf/ g x'gfn] hd{g / df]Ifd"n/ ;fxan] yf]/} k9] klg To; b]zsf] nflu clws xf] . k/Gt'
cfof{jt{ b]zlt/ x]¥of}+ eg] t pgsf] Psbd} Go"g u0fgf x'G5 . lsgeg] d}n] hd{g b]zlgjf;Lsf—Ps
…lk|lG;knÚ sf]—kqaf6 hfg]+ ls hd{g b]zdf ;+:s[t–lrÝLsf] cy{ ug]{x¿ klg Psbd} yf]/} /x]5g\, clg
df]Ifd"n/ ;fxasf] ;+:s[t–;flxTo / yf]/} dfqdf j]bsf] JofVofnfO{ x]/]/ dnfO{ ljlbt eof] ls
df]Ifd"n/ ;fxan] otf–ptf cfof{jtL{o hgx¿n] n]v]s} 6LsfnfO{ x]/]/ s]xL–s]xL oyf–tyf n]v]sf
/x]5g\ . h:t} ls—
…yu/ÃiNt? ä/Xnm?é/;< cr?Nt</ pir? t/Swu;?> , raec?Nte raec/na id/iv .Ú
o; dGqsf] cy{ …3f]8fÚ u/]sf 5g\ . o; eGbf t h'g ;fo0ffrføo{n] …;"o{Ú cy{ u/]sf 5g\ Tof]
/fd|f] xf] . k/Gt' o;sf] 7Ls cy{ …k/dfTdfÚ xf], ;f] d}n] agfPsf] …CUj]bflbefioe"ldsfÚ df x]g'{xf]nf .
p;df o; dGqsf] oyfy{ cy{ ul/Psf] 5 . oltaf6} hfÌ ;Sg'xg]5 ls hd{g b]z / df]Ifd"n/
;fxadf ;+:s[t–ljBfsf] slt kfl8To /x]5 .
of] lgZro xf] ls hlt ljBf / dt e"uf]ndf k}mlnPsf] 5, tL ;a} cfof{jt{ b]zaf6 g} k|rl/t
ePsf] xf] . x]/ Û Ps h}sflno6 ;fxa Kofl/; cyf{t\ k|mf+; b]z lgjf;L cfˆgf] …afOan Og Ol08ofÚ
df n]Vb5g\ ls— æ;a} ljBf / enfOx¿sf] e08f/ cfof{jt{ b]z xf] / ;a} ljBf tyf dt o;} b]zaf6
k}mlnPsf] xf]Æ / k/dfTdf;Fu k|fy{gf ub{5' ls æx] k/d]Zj/ Û h:tf] pÌlt cfof{jt{ b]zsf] k"j{ sfndf
lyof], To:t} g} xfd|f] b]znfO{ ug'{xf];\,Æ ;f] To; u|Gydf x]g{ ;Sg'x'g]5 . tyf …bf/flzsf]xÚ afbzfxn]
klg oxL lgZro u/]sf lyP ls h:tf] k"/f ljBf ;+:s[tdf 5 To:tf] cGo s'g} efiffdf 5}g . pgn]
o:tf] pklgifb\x¿sf] efiffGt/df n]Vb5g\ ls— æd}n] c/aL cflb y'k|} efiffx¿ k9]+, k/Gt' d]/f] dgsf]
;Gb]x 5'6]/ cfgGb ldn]g . ha ;+:s[t x]/]+ / ;'g]+ ta lgM;Gb]x eP/ dnfO{ 7"nf] cfgGb ldNof] .Æ x]/,
sfzLdf …dfgdlGb/Ú df zlzdfnrqmnfO{ ls h;sf] k"/f /Iff klg ePsf] 5}g, t/ klg slt pQd 5
ls h;df cfh;Dd klg vuf]nsf] y'k|} j[QfGt h:tf] ljlbt x'G5 . h'g …;jfO{ hok'/fwLzÚ To;nfO{
;Dxfn]/ / 6'6–k'm6 ePsf]nfO{ dd{t ul/lbPdf t c;fWo} /fd|f] x'g] lyof] . k/Gt' o:tf] lz/f]dl0f
b]znfO{ dxfef/t o'4n] o:tf] wSsf lbof] ls ce}m;Dd klg of] cfˆgf] k"j{ bzfdf kms]{/ cfpg
;s]g . lsgeg] ha efO–efOdf df/sf6 x'g nfUof] eg] t gfz x'gdf s] ;Gb]x <
ljgfzsfn] ljk/Lta'l4M .. —rf0fSogLlt -cWofo !^÷Znf]s %_ ..
of] s'g} sljsf] jrg xf] ls— ha gfz x'gsf] nflu ;do lgs6 cfpF5 ta pN6f] a'l4 eP/
pN6f] sfd ug{ yfNb5g\ . s;}n] ltgLx¿nfO{ ;Lwf ;DemfPdf klg pN6f] dfGb5g\ / pN6f] ;DemfPdf
t To;nfO{ ;Lwf dfGb5g\ . ha 7"nf–7"nf ljåfg\ dxf/fhf, Clif, dxlif{x¿ dxfef/t o'4df dfl/P /
y'k|} d/]/ uP, ta ljBf / j]bf]Qm wd{sf] k|rf/ gi6 x'g yfNof] . O{iof{, å]if / cledfg cfk;df ug{
yfn] . h'g anjfg\ eof] To;n] b]znfO{ bafP/ /fhf ag]/ a:of] . To;/L g} ;j{q cfof{jt{ b]zdf
v08–a08 /fHo x'g uof] . k'gM åLk–åLkfGt/sf] /fHosf] Joj:yf s;n] ug]{ <
ha a|fXd0fx¿ ljBfxLg eP ta Iflqo, j}Zo / z"b|x¿sf cljåfg\ x'gdf t syf g} s] eÌ] <
h'g k/Dk/fb]lv j]bflb zf:qx¿sf] cy{;lxt k9\g] k|rf/ lyof], Tof] klg 5'6\of] . s]jn hLljsfy{
kf7dfq a|fXd0fx¿n] k9\gnfu] . ;f] kf7dfq klg Iflqo cflbnfO{ k9fPgg\ . lsgeg] ha cljåfgL
u'? ag] ta 5n, sk6, cwd{ klg pgdf a9\b} uof] . …a|fXd0fx¿n] ljrf/ ug{ yfn] ls cfˆgf]
hLljsfsf] k|aGw afFWg' kb{5 .Ú ;Ddlt u/]/ oxL lgZro ub}{ Iflqo cflbnfO{ pkb]z ug{ nfu] ls
xfdL g} ltd|f k"Hob]j xf}+ . lagf xfd|f] ;]jfn] ltdLnfO{ :ju{ / d'lQm ldNg] 5}g . lsGt' ltdLx¿ hf]
s;}n] xfd|f] ;]jf u/]gf} eg] t 3f]/ g/sdf kg]{5f} . h'g–h'g k"0f{ ljBfjfnf wfld{sx¿sf] gfd a|fXd0f
/ k"hgLo j]b / Clif–d'lgx¿sf zf:qdf n]lvPsf] lyof], To;nfO{ cfˆgf] d"v{, ljifoL, sk6L, nDk6,
cwdL{x¿dfly 36fP/ a;fP . st} tL cfKt ljåfg\x¿sf] nIf0f o:tf d"v{x¿df slxNo} 36\g
;Sb5 < k/Gt' ha Iflqoflb ohdfg ;+:s[t–ljBfn] cToGt /lxt eP, ta ltgLx¿sf] ;fd'Ì] h]–h]
ukm df/] To;–To;nfO{ lar/fx¿n] ;a} dfGb} uP . ha ltgLx¿n] dfg] ta oL gfddfqsf
…a|fXd0fx¿Ú sf] eg]h:tf] x'g yfNof] . ;a}nfO{ cfˆgf] jrg–hfndf afFw]/ jzLe"t u/fP / eÌ yfn]
ls—
a|XdjfSo+ hgfb{gM ..
cyf{t\ h'g a|fXd0fx¿sf] d'vaf6 jrg lg:sG5, Tof] hfÌ' ls ;fIfft\ eujfg\sf] d'vaf6
lg:sG5 . ha Iflqoflb j0f{ …cfFvfsf cGwf / ufF7sf k"/fÚ cyf{t\ leqL ljBfsf] cfFvf] k'm6]sf] t/
wg;DklQn] kl/k"0f{ ePsf, o:tf–o:tf r]nfx¿ ldNb} uP, k]ml/ t s] lyof] / oL Joy{ gfddfqsf
a|fXd0fx¿nfO{ ljifofgGbsf] pkjg ldNof] . of] klg ltgLx¿n] k|l;4 u/] ls h]–hlt k[YjLdf pQd
kbfy{x¿ 5g\, tL ;a} a|fXd0fx¿sf nflu x'g\ . cyf{t\ h'g u'0f, sd{, :jefjaf6 a|fXd0fflb
j0f{Joj:yf lyof], To;nfO{ gi6 u/]/ hGdsf] cfwf/df /fv] / d[ts tyf :qL ko{Gtsf] bfg klg
ohdfgx¿af6 lng yfn] . h:tf] cfˆgf] OR5f eof] To:t} ub}{ hfg yfn] . oxfF;Dd ls …xfdL e"b]j
xf}+Ú xfd|f] ;]jfsf] lagf b]jnf]s s;}nfO{ ldNg ;Sb}g . ltgLx¿;Fu ;f]Wg'kb{5 ls ltdLx¿ s'g nf]sdf
hfG5f} < ltd|f sfd t 3f]/ g/sdf ef]Ugkg]{vfn] 5g\Ù s[ld, sL6 aÌ]5f} . ta t cToGt qmf]lwt eP/
eÌ]5g\ ls— æxfdL …>fkÚ lbG5f}+, ltd|f] gfz x'g]5, lsgls n]lvPsf] 5 …a|Xdå]ifL ljgZoltÚ
a|fXd0fx¿;Fu å]if ug]{jfnf gi6 eP/ hfG5 .Æ xf], of] s'/f] t ;fFrf] xf] ls ;Dk"0f{ j]b, / k/dfTdfnfO{
hfÌ]jfnf, wdf{Tdf, ;a} hut\sf] pksf/s k'?ifx¿;Fu hf] s;}n] å]if ub{5, Tof] cjZo gi6 x'G5 .
k/Gt' hf] a|fXd0f 5}g, To;sf] g a|fXd0f gfd / g t To;sf] ;]jf ug{ g} of]Uo x'G5 . k/Gt' ltdL t
a|fXd0f xf]Ogf} .
k|Zg— To;f] eP xfdL sf] xf}+ t <
pQ/— ltdL …kf]kÚ xf} .
k|Zg— …kf]kÚ s;nfO{ eGb5g\ <
pQ/— jf:tjdf o;sf] cy{ …/f]dg efiffdfÚ t luhf{3/sf] 7"nf] / lktfsf] gfd …kf]kÚ xf] k/Gt'
clxn] 5n–sk6af6 csf{nfO{ 7u]/ cfˆgf] k|of]hg kmQ] ug]{jfnfnfO{ …kf]kÚ eGb5g\ .
k|Zg— xfdL t a|fXd0f / ;fw' xf}+ . lsgeg] xfd|f lktf a|fXd0f / dftf a|fXd0fL tyf xfdL
cd's ;fw'sf r]nf xf}+ .
pQ/— of] ;fFrf] xf], k/Gt' ;'g efO Û cfdf–a'af a|fXd0fL–a|fXd0f x'gfn] / s'g} ;fw'sf] lzio
x'Fb}df a|fXd0f jf ;fw' x'g ;Sb}gf}, lsGt' a|fXd0f / ;fw' t cfˆgf] pQd u'0f, sd{, :jefjaf6 x'G5g\,
h'g ls k/f]ksf/L xf];\ .
;'g]sf 5f}+ ls h;/L /f]dsf …kf]kÚ cfˆgf r]nfx¿nfO{ eGy] ls ltdLn] cfˆgf] kfk xfd|f] ;fd'Ì]
eGof} eg] t xfdLn] Ifdf ul/lbg] 5f}+ . lagf xfd|f] ;]jf / cf1fn] sf]xL klg :ju{ hfg ;Sb}g . olb
ltdL :ju{df hfg rfxG5f} eg] t hlt ?k}ofF hDdf ug]{5f} Tolt g} ;fdfu|L :ju{df ltdLnfO{ ldNg] 5,
ha s;}n] nfv ?k}ofF :ju{sf] OR5f u/]/ …kf]khLÚ nfO{ lbGYof], ta Tof] …kf]khLÚ O{;f / dl/odsf]
d"lt{sf] ;fd'Ì] x'08L n]v]/ o:tf] sfuh lbGYof] ls—
æx] v'bfjGb O{;fd;L Û cd's dg'ion] t]/f] gfddf nfv ?k}ofF :ju{df cfpgsf] nflu xfdL;Fu
hDdf u/fPsf] 5 . ha Tof] :ju{df cfpF5 ta t}+n] cfˆgf] lktfsf] :ju{sf] /fHodf kRrL; xhf/
?k}ofFdf afu–au}+rf, 3/Ù kRrL; xhf/df ;jf/L, gf]s/–rfs/Ù kRrL; xhf/df vfg]–lkpg],
n'ufkmf6f]–;'Tg–a:gsf] nflu ;a} ;/hfd / kRrL; xhf/sf] Oi6 ldqx¿sf nflu lhofkmt
cyf{t\ vflt/bf/L cflbsf] nflu lbg' . of] x'08LnfO{ :jLsfl/lbg' .Æ —;xL kf]khLsf] .
k]ml/ kf]khL cfk}mn] ;xL u/]/ x'08Lsf] sfuh p;nfO{ ydfP/ eGbYof] ls— æha tF db{5;\
ta of] x'08L klg sa/ -lrxfg_ df uf8\gsf] nflu cfˆgf s'6'DanfO{ elglbg' . ha kml/Ztf -b"tx¿_
cfpg]5g\ ta tFnfO{ / x'08LnfO{ ;fy}df n}hfg]5g\ / n]lvPsf] k|df0f adf]lhd rLhx¿ tFnfO{ pknAw
u/fpg]5g\ .Æ
ca hfg ls :ju{sf 7]s]bf/x¿ log} kf]khL x'g\ . ha;Dd o"/f]kdf d"v{tf lyof], ta;Dd jxfF
kf]knLnf rNbYof] . clxn] ljBfjfg\ x'gfn] e'm6f] nLnf w]/} u/]/ rNb}g, lsGt' lgd"{n klg ePsf] 5}g .
To;/L g} cfof{jt{ b]zdf klg kf]khLx¿n] nfvf}+ cjtf/ lnP/ nLnf lk+mhfO/x]sf 5g\, cyf{t\
/fhf / k|hfn] ljBf gk9\g], /fd|f k'?ifx¿sf] ;Ët ug{ glbg], /ft–lbg axsfpg'sf] l;jfo c¿ s]xL
klg sfd ub}{gg\ . k/Gt' of] Wofgdf /fVg' ls h;–h;n] 5n, sk6 / :jfy{sf] nLnf ub{5g\,
ltgLx¿nfO{ g} …kf]kÚ eGb5g\, hf] ltgLx¿df klg wfld{s ljåfg\ k/f]ksf/L x'G5g\, tL ;Rrf a|fXd0f /
;fw' x'g\ . ca ltg} kf]kx¿ cyf{t\ 5nL–sk6L–:jfyL{x¿, ædg'ionfO{ 7u]/ cfˆgf] k|of]hg l;4
ug{]x¿sf nflu g}Æ u|x0f …kf]kÚ zAbaf6 ug{ / …a|fXd0fÚ tyf …;fw'Ú gfdaf6 pQd k'?ifx¿nfO{
:jLsf/ ug{ of]Uo x'G5 .
x]/ Û olb sf]xL klg pQd a|fXd0f jf ;fw' x'Fb}gYof] eg] t j]bflbzf:qx¿sf] k':ts
:j/;lxtsf] k7g–kf7g, h}g, d';ndfg / O{;fO{ cflbaf6 arfP/ cfo{x¿nfO{ j]bflb zf:qdf
k|Llto'Qm / j0ff{>ddf /fVg] sfd s;n] ug{ ;SbYof] <
…ljiffbKod[t+ u|fXod\ .Ú —dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s @#(_ ..
ljifb]lv klg cd[tsf] u|x0f ug{'s} ;dfg kf]knLnfaf6 axsfpFbf klg cfo{x¿n] h}g cflb
dtx¿b]lv ar]/ /xg' ljifdf cd[ts} ;dfg u'0f ;Demg'kb{5 .
ha ohdfg ljBfxLg x'guP / cfk"mx¿ s]xL k"hf–kf7 k9]/ cledfgdf cfPk5fl8 ;a} hgfn]
;Ddlt u/]/ /fhf cflb;Fu eg] ls a|fXd0f / ;fw' cb08Ø x'G5, x]/ Û …a|fXd0ff] g xGtJoMÚ …;fw'g{
xGtJoMÚ o:tf–o:tf jrg h'g ls ;Rrf a|fXd0f / ;Rrf ;fw'x¿sf] ljifodf lyof], ;f] kf]kx¿n]
cfk"mdfly 36fpg yfn] . ;fy} y'k|} e'm§f–e'm§f jrgo'Qm u|Gy agfP/ To;df Clif–d'lgx¿sf gfd
/fVb} pgLx¿s} gfdaf6 ;'gfpg] ug{yfn] . tL k|ltli7t Clif–d'lgx¿sf gfdaf6 cljåfgLx¿n] dfÌ
yfn] . kZrft\ ha cfk"mdflyaf6 b08sf] Joj:yf x6fOlbP, k'gM oy]i6frf/ ug{ nfu], cyf{t\ o:tf
s8f lgod rnfP ls tL kf]kx¿sf] cf1fsf] lagf ;'Tg, a:g, hfg, cfpg klg ;Sb}gy] . /fhfx¿nfO{
o:tf] lgZro u/fP ls kf]k;+1s egfpFbf dfqsf a|fXd0f ;fw'n] rfx] h];'s} u/f];\, slxNo} klg b08
glbg" cyf{t\ pgLx¿dfly dgn] klg b08 lbg] ljrf/ ;f]Rg' x'Fb}g . ha o:tf] d"v{tf eof], ta h:tf]
kf]kx¿sf] OR5f x'GYof], To:t} ug{ yfn], cyf{t\ o; k|sf/n] laufg]{ h8Lsf] d"n dxfef/t o'4 eGbf
k"j{ Ps xhf/ jif{b]lv k|j[Q ePsf lyP . lsgeg] To; ;dodf Clif–d'lgx¿ klg lyP tyflk s]xL–
s]xL cfn:o, k|dfb, O{iof{, å]ifsf] cª\s'/ pld|Psf] lyof], Tof] a9\b}–a9\b} j[If x'g uof] . ha ;fFrf]
pkb]z /x]g ta cfof{jt{df cljBf k}mlnP/ cfk;df n8\g yfn] . lsgeg]—
jfddfu{sf] lg/fs/0f -!!=$_
pkb]Zof]kb]i6[Tjft\ tlT;l4M . Ot/yf˜Gwk/Dk/f ..
—of] ;f+Vo;"q -cWofo #÷;"q &(, *!_ sf] jrg xf] ..
ha pQd–pQd pkb]zs x'G5g\ ta /fd|f] t/x;Fu wd{, cy{, sfd / df]If l;4 x'G5g\ . / ha
pQd pkb]zs / >f]tf /xFb}gg\, ta cGwk/Dk/f rNgyfNb5 . k]ml/ klg ha ;Tk'?if lg:s]/
;Tof]kb]z ub{5, ta cGw–k/Dk/f gi6 eP/, k|sfzsf] k/Dk/f rNb5 . k'gM tL kf]kx¿ cfk"mnfO{ /
cfˆgf] r/0fsf] k"hf u/fpg nfu] clg eÌ yfn] ls o;}df ltd|f] sNof0f 5 . ha logLx¿ ltgsf
jzdf x'g uP, ta k|dfb / ljifof;lQmdf lgdUg eP/ uf]7fnfs} ;dfg e'm§f u'? / r]nf km;] . ljBf,
an, a'l4, k/fqmd, z"/jL/tflb z'eu'0f ;a} gi6 x'g yfNof] . kZrft\ Ps jfddfu{ lgsfn] . …lzj
pjfrÚ …kfj{To'jfrÚ …e}/j pjfrÚ OToflb gfd n]v]/ To;nfO{ tGq gfd /fv] . To;leq o:tf]–o:tf]
s'/f n]v] ls—
dB+ df+;+ r dLg+ r d'b|f d}y'gd]j r .
Pt] k~r dsf/fM :o'df]{Ifbf lx o'u] o'u] ..!.. —dxflgjf{0ftGq k~rdf]Nnf;Ù sfnLtGqflb ..
k|j[Q] e}/jLrq]m ;j]{ j0ff{ låhftoM .
lgj[Q] e}/jLrq]m ;j]{ j0ff{M k[ys\–k[ys\ ..@.. —s'nf0f{j tGq -*÷(^_ ..
kLTjf kLTjf k'gM kLTjf ofjTktlt e"tn] .
k'g?Tyfo j} kLTjf k'gh{Gd g ljBt] ..#.. —s'nf0f{j tGq -&÷!))_ ..
dft[of]lg+ kl/ToHo ljx/]t\ ;j{of]lgif' ..$..
j]bzf:qk'/f0fflg ;fdfGoul0fsf Oj .
Ps}j zfDejL d'b|f u'Ktf s'njw"l/j ..%..
—1fg;+sngL tGqÙ x7of]u k|bLlksf pkb]z -$÷#%_ ..
x]/ oL uj{u08 kf]kx¿sf] nLnf ls h'g rflx+ j]blj?4 dxf cwd{sf] sfd xf] To;}nfO{ >]i7,
jfddfuL{x¿n] dfg] . dB, df+;, dLg cyf{t\ df5f, d'b|f k"/L, /f]6L cflb rj{0f, of]lg / kfqfwf/ d'b|f
tyf kfFrf}+ d}y'g cyf{t\ k'?if hlt ;a} lzj / :qL hlt ;a} kfj{tLs} ;dfg dfg]/—
cx+ e}/j:Tj+ e}/jL Xofjof]/:t' ;ËdM .. —s'nf0f{jtGq pNnf; -*÷(&, !)@_ ..
rfx] s'g} k'?if jf :qL g} lsg gxf];\ o:tf] pm6–k6f+u jrgnfO{ k9]/ ;dfud ug{df tL
jfddfuL{x¿n] bf]if dfGb}gg\ . cyf{t\ h'g gLr :qLx¿nfO{ 5'g x'Fb}g, ltg}nfO{ cltkljq logLx¿n]
dfg]sf 5g\ . h;/L zf:qx¿df /h:jnf cflb :qLx¿sf] :kz{sf] lgif]w ul/Psf] 5, To;nfO{
jfddfuL{x¿n] clt kljq dfg]sf 5g\ . ;'g Û logLx¿sf Znf]s v08 a08—
/h:jnf k'is/+ tLy{+ rf08fnL t' :jo+ sfzL,
rd{sf/L k|ofuM :ofb|hsL dy'/f dtf .
cof]Wof k'Ss;L k|f]Qmf . —OToflb -–?b|ofdn tGq_ ..
/h:jnfsf] ;fydf ;dfud ugf{n] hfÌ' k'is/ tLy{sf] :gfg, rf08fnLsf] ;fydf ;dfud
ugf{n] sfzLsf] ofqf, rdf/L;Fu ;dfud ugf{n] hfÌ' k|ofusf] :gfg, wf]aLsL :qLsf] ;fydf ;dfud
ugf{n] dy'/f–ofqf / s~h/Lsf] ;fydf nLnf ugf{n] hfÌ' ls cof]Wof–tLy{ u/]/ cfof} . dBsf] gfd
…tLy{Ú, df+;sf] gfd …z'l4Ú / …k'ikÚ, df5fsf] gfd …t[tLofÚ / …hnt'lDasfÚ, d'b|fsf] gfd …rt'yL{Ú,
d}y'gsf] gfd …k~rdLÚ . o:tf gfd ltgLx¿n] o;sf] nflu /fv] ls c¿ s;}n] a'‰g g;s"g\ . cfˆgf]
gfd sf}n, cfb|{, jL/, zfDej / u0f cflb /fv]sf 5g\ . k]ml/ h'g jfddfu{ dtdf 5}g, To;nfO{
…s06sÚ, …ljd'vÚ, …z'iskz'Ú cflb gfd /fv]sf 5g\ ..!..
/ eGb5g\ ls ha e}/jLrqm x'G5, ta p;df a|fXd0fb]lv lnP/ rf08fnko{Gtsf] gfd låh x'g
hfG5, / ha e}/jLrqmb]lv cnu ePdf t, ;a} cfˆgf–cfˆgf j0f{:y x'g hfG5g\ . e}/jLrqmdf
jfddfuL{x¿ e"ld jf k§fdf Ps laGb', lqsf]0f, rt'isf]0f, jQ'{nfsf/ agfP/ To;df dBsf] 3}+6f] /fv]/
To;sf] k"hf ub{5g\, k]ml/ o:tf] dGq k9\b5g\— …a|Xdzfk+ ljdf]roÚ x] dB Û tF a|Xdf cflbsf] >fkb]lv
/lxt eP;\ . Ps u'Kt :yfgdf ls hxfF l;jfo jfddfuL{ afx]s c¿nfO{ cfpg lb+b}gg\, ToxfF :qL /
k'?if hDdf x'G5g\ . Pp6L :qLnfO{ gfËL agfP/ k"Hb5g\ / :qLx¿n] s'g} Ps hgf k'?ifnfO{ gfËf]
agfP/ k"Hb5g\ . k'gM s'g} s;}sL :qL, s'g} cfˆgL jf csf{sL sGof, s'g} s;}sL cfdf, alxgL, a'xf/L
cflb cfpF5g\ . kZrft\ Ps kfqdf dB e/]/ df;' klg 7"nf] yfnLdf /fVb5g\ . To; dBsf] Kofnf h'g
ls pgLx¿sf cfrfo{ x'G5, To;n] xftdf lnP/ …e}/jf]˜xd\Ú …lzjf]˜xd\Ú …d e}/j jf lzj xF"Ú eGb} lkpg
yfNb5 . To;s} h"7f] kfqn] c¿n] klg lkpg yfNb5g\, / ha s;}sL :qL jf j]ZofnfO{ gfËL agfP/
cyjf s'g} k'?ifnfO{ gfËf] agfP/ To;sf] xftdf tnjf/ ydfpFb} :qLsf] gfd b]jL / k'?ifsf] gfd
dxfb]j /fVb5g\, pgLx¿sf pk:y -u'KtfË_ OlGb|osf] k"hf ub{5g\, ta p; b]jL jf lzjnfO{ dBsf]
Kofnf lkofP/, ToxL h"7f] kfqn] Ps–Ps Kofnf ;a}n] lkpF5g\ . k]ml/ To;} k|sf/ qmd}n] lkP/ lkpFbf–
lkpFb} pGdQ eP/, rfx] s'g} s;}sf] alxgL xf];\, rfx] sGof jf cfdf xf];\, h;sf] ;fy h;sf] OR5f
x'G5, p;}sf] ;fydf s'sd{ ub{5g\ . slxn]–sflx+ clws gzf r9\bfdf nfQL jf h'Qfn] xfgfxfg\,
d'8\sLn] xfgfxfg\, s]z n'5fn'5 u/]/ cfk;df n8\b5g\ . s'g}–s'g}n] ToxL+ jdg klg ub{5g\ .
ltgLx¿df h'g k'u]sf] x'G5 Tof] …c3f]/LÚ cyf{t\ l;4df ulgG5, To;n] jdg u/]sf] rLhnfO{ klg
vfOlbG5 . cyf{t\ logLx¿sf ;a} eGbf 7"nf l;4x¿sf] s'/f] of] 5 ls—
xfnf+ lkalt bLlIft:o dlGb/], ;'Ktf] lgzfof+ ul0fsfu[x]if' .
lj/fht] sf}njrqmjtL{ .. —s'nf0f{jtGq, pNnf; ( ..
hf] …bLlIftÚ cyf{t\ snf/sf] 3/df uP/ af]tn dfly af]tn yKb5 . /08Lx¿sf] 3/df uP/
s'sd{ u/]/ ;'Tb5, h;n] OToflb sd{ lgn{Hh, lgMzÍ eP/ ub{5, ToxL jfddfuL{x¿df ;jf]{kl/ d'Vo
rqmjtL{ /fhfsf] ;dfg dflgG5 . cyf{t\ hlt 7"nf] s'sdL{ ToxL g} ltgLx¿df 7"nf], / h;n] /fd|f]
sfd ub{5 / g/fd|f sfdx¿b]lv 8/fpF5 Tof] Tolt g} ;fgf] . lsgeg]—
kfza4f] ej]HhLjM kfzd'QmM ;bf lzjM .. —1fg;+sngL tGq, Znf]s $# ..
o:tf] tGqdf eGb5g\ ls hf] nf]snHhf, zf:qnHhf, s'nnHhf, b]znHhf cflb kfzf]df
afFlwG5 Tof] …hLjÚ / hf] lgn{Hh eP/ g/fd|f sfdx¿ ub{5 ToxL g} ;bf …lzjÚ xf] ..@..
…p•L;Ú tGq cflbdf Ps k|of]u n]lvPsf] 5 ls Ps 3/df rf/}lt/af6 cfno xf];\ . To;df
dBsf] af]tn e/]/ /flvlbg] . To; cfnodf Ps af]tn lkP/, csf]{ cfnodf hfcf];\ . k]ml/ To;af6
klg lkP/ t];|f]df hfcf];\, t];|f]af6 lkP/ k]ml/ rf}yf] cfnodf hfcf];\ . pleP/} ta;Dd dB lkof];\
ha;Dd ¿v n8\bfe}+m k[YjLdf gn8f];\ . k]ml/ ha gzf pq]df To;/L lkof];\ ls ha;Dd k[YjLdf
lub}{g . o;/L g} k'gM t];|f] k6s lkP/ lu/]sf] dfG5] p7]df t k'gh{Gd x'g] 5}g, cyf{t \ ;fFrf] t of] xf]
ls o:tf dg'iox¿sf] k'gM dg'iohGd x'g sl7g 5, lsGt' gLr of]lgdf ax'sfnko{Gt kl//xg]5 ..#..
jfddfuL{x¿sf] tGq–u|Gyx¿df of] lgod 5 ls Ps cfdfnfO{ dfq 5f]8\g' afFsL s;}nfO{ klg
g5f]8\g' cyf{t\ rfx] sGof jf lbbL–alxgL cflb g} lsg gx"g\, ;a}sf] ;fydf ;+ud ug'{kb{5 . oL
jfddfuL{x¿df bz dxfljBf k|l;4 5g\, To; dWo]df Pp6f dftËL ljBfjfnfn] eGb5 ls …dft/dlk
g Toh]t\Ú cyf{t\ cfdfnfO{ klg ;dfud u/] lagf g5f]8\g" . k]ml/ :qL k'?ifsf] ;dfudsf] ;dodf dGq
hKb5g\ ls xfdLnfO{ l;l4 k|fKt ecf];\ . o:tf ax'nfxf tfnsf dfG5]x¿ klg ;+;f/df ;f/} g} Go"g
xf]nfg\ ..$..
h'g dg'ion] e'm6sf] v]tL ug{ rfxG5, To;n] ;Tosf] lgGbf cjZo ub{5 . x]/ Û oL jfddfuL{
s] eGb5g\ < j]b zf:q, / k'/f0f oL ;a} ;fdfGo j]Zofx¿sf] t'No x'g\ / h'g Tof] zfDejL jfddfu{sf]
d'b|f xf], Tof] u'Kt s'nsL :qLx¿sf] t'No 5 ..%..
o;}n] logLx¿n] ;j{yf j]blj?4 dt lgsfn]sf 5g\ . kZrft\ logLx¿sf] dt w]/} rNof] . ta
w"t{tf u/]/ j]bx¿sf] gfdaf6 klg jfddfuL{sf] nLnf stf–slt rNg yfNof] . cyf{t\—
;f}qfd0of+ ;'/f+ lka]t\ . —t'ngf [zt=a|f=-sf+=!@÷#÷%÷@_ tyf -a=$÷s+=%_] ..
k|f]lIft+ eIfo]Gdf+;d\ . —dg:d[lt -cWofo %÷Znf]s @&_ ..
j}lbsL lx+;f lx+;f g ejlt ..!.. —t'ngf [dg':d[lt -cWofo %÷Znf]s $$_] ..
g df+;eIf0f] bf]iff] g dB] g r d}y'g] . k|j[lQ/]iff e"tfgf+ lgj[lQ:t' dxfkmnf ..@..
—dg':d[lt -cWofo %÷Znf]s %^_ ..
…;f}qfd0fLÚ o1df dB lkof];, o;sf] cy{ t of] xf] ls ;f}qfd0fL o1df …;f]d/;Ú cyf{t\
;f]djNnLsf] /; lkof];\ .
…k|f]lIftÚ cyf{t\ o1df df;' vfgdf bf]if 5}g, o:tf–o:tf kfd/kgsf s'/fx¿ jfddfuL{x¿n]
rnfPsf 5g\ .
ltgLx¿;Fu ;f]Wg'kb{5 ls olb j}lbsL lx+;f lx+;f x'Fb}g eg] t, tF / t]/f s'6'DanfO{ df/]/ xf]d
u/]df t s]sf] lrGtf < ..!..
df+;eIf0f ug{, dB lkpg, k/:qLudg ug{ cflbdf bf]if 5}g, o:tf] eÌ' 5f]s/kg xf] . lsgeg]
lagf k|f0fLx¿nfO{ kL8f glbOsg df+; k|fKt x'Fb}g, / lagf ck/fwsf] kL8f lbg' wd{sf] sfd xf]Og .
dBkfgsf] t ;j{yf g} lgif]w 5Fb}5, lsgeg] clxn];Dd jfddfuL{x¿sf] lagf c¿ s;}sf] u|Gydf
n]lvPsf] 5}g, lsGt' ;j{q lgif]w 5 . ;fy} lagf ljjfxsf] d}y'gdf klg bf]if 5, o;nfO{ lgbf]{if
eÌ]jfnf g} ;bf]if xf] ..@..
o:t}–o:t} jrg klg kljq Clifx¿sf u|Gydf xfn]/ sof}+ Clif–d'lgx¿sf] gfdn] u|Gy agfP/
…uf]d]wÚ, …cZjd]wÚ gfdsf o1 klg u/fpg yfn]sf lyP . cyf{t\ …oL kz'x¿nfO{ df/]/ xf]d ugf{n],
ohdfg / kz'nfO{ :ju{sf] k|flKt x'G5Ú o:tf] k|l;l4sf] lgZro t of] xf] ls a|fXd0fu|Gyx¿df
cZjd]w, uf]d]w, g/d]w cflb zAbx¿ 5g\, ltgsf 7Ls–7Ls cy{ hfg]g\ . lsgeg] olb hfGby] eg] t
o:tf] cgy{ lsg ub{y] <
k|Zg— cZjd]w, uf]d]w, g/d]w cflb zAbx¿sf] cy{ s] xf] t <
pQ/— o;sf] cy{ of] xf] ls—
/fi6«+ jf cZjd]wM .. —ztky a|fXd0f] -!#÷!÷^÷#_ ..
cÌšlx uf}M .. —ztkya|fXd0f] -$÷#÷!÷@%_ ..
clUgjf{ cZjM .. —ztkya|fXd0f] -#÷%÷!÷%_ ..
cfHo+ d]wM .. —ztkya|fXd0f] [t'ngf— -!#÷@÷!!÷@_] ..
3f]8f, ufO{ cflb kz' tyf dg'ionfO{ df/]/ xf]d ug{ sxL+ klg n]lvPsf] 5}g . lsGt' of] s'/f
klg jfddfuL{x¿n] g} rnfPsf x'g\, / hxfF–hxfF n]v 5, Tof]–Tof] klg jfddfuL{x¿n] k|If]k u/]sf x'g\ .
x]/ Û /fhfn] Gofo wd{af6 k|hfsf] kfng u/f];\, ljBflb lbnfpg] ohdfg / clUgdf £o" cflbsf] xf]d
ug'{ …cZjd]wÚÙ cÌ, OlGb|ox¿, ls/0f k[YjL cflbnfO{ kljq /fVg' …uf]d]wÚÙ ha dg'io db{5, ta p;sf]
z/L/nfO{ ljlwk"j{s bfx ug'{ …g/d]wÚ elgG5 .
k|Zg— o1stf{ eGb5g\ ls o1 ugf{n] ohdfg / kz' :ju{ufdLÙ tyf xf]d u/]/ k]ml/ kz'nfO{
lhTg] ub{y], of] s'/f] ;fFrf] xf] ls xf]Og <
pQ/— ;fFrf] xf]Og . olb :ju{ hfG5 eg] t o:tf s'/f eÌ]nfO{ df/]/, xf]d u/]/, :ju{df
k'¥ofpg'kb{5 jf To;sf lk|o dftf, lktf, :qL / k'qflbnfO{ df/]/ xf]d u/]/ :ju{df lsg k'¥ofpFb}gg\ <
jf j]bLaf6 k'gM lsg Ao'FtfpFb}gg\ <
k|Zg— ha o1 ub{5g\ ta j]bx¿sf dGq k9\b5g\ . olb j]bdf x'Gy]g eg] t sxfFaf6
k9\by] <
pQ/— dGqn] s;}nfO{ sxL+ klg k9\gdf /f]Sb}g, lsgeg] Tof] Ps zAb xf] . k/Gt' pgsf cy{
o:tf] xf]Og ls k'znfO{ df/]/ xf]d ug'{ . h:t} …cUgo] :jfxfÚ OToflb dGqx¿sf] cy{— …clUgdf xlj,
k[i6Øflbsf/s 3[tflb pQd kbfy{x¿sf] xf]d ugf{n] jfo', j[li6, hn, z'4 eP/ hut\nfO{ ;'vsf/s
u/fpFb5,Ú k/Gt' oL ;To cy{x¿nfO{ tL d"9n] a'‰b}gy] . lsgeg] hf] :jfy{a'l4 x'G5g\, ltgLx¿ cfˆgf]
:jfy{ ug{sf] cltl/Qm bf];|f] s]xL klg hfGb}gg\, dfGb}gg\ . ha oL kf]kx¿sf] o:tf] cgfrf/ b]v]/
csf{lt/ d/]sfsf] tk{0f, >f4flb u/]sf] b]v]/ Ps dxfeoÍ/, j]bflb–zf:qlgGbs, af}4 / h}g dt
k|rlnt ePsf] xf] . ;'lgG5 ls o;} b]zdf uf]/vk'/sf] Pp6f /fhf lyof], p;af6 kf]kx¿n] o1 u/fP .
p;sL lk|o /fgLsf] ;dfud 3f]8fsf] ;fydf u/fpgfn] /fgL d/]kl5, j}/fUojfg\ eP/ cfˆgf] k'qnfO{
/fHo lbP/, cfk"m ;fw' ag]/, kf]kx¿sf] kf]n vf]Ng yfNof] . To;}sf] zfvf¿k …rf/jfsÚ / …cfef0fsÚ
dt klg cfPsf] lyof] . ltgLx¿n] o; k|sf/;Fu Znf]s agfPsf 5g\—
kz'Zr]lÌxtM :ju{+ Hof]lti6f]d] uldiolt . :jlktf ohdfg]g tq sy+ g lx+:ot] ..!..
d[tfgfldx hGt"gf+ >f4+ r]Q[lKtsf/0fd\ . uR5tfldx hGt"gf+ Joy{+ kfy]osNkgd\ ..@..
—;j{bz{g;+u|x -rf/jfs bz{g, Znf]s $–%_ ..
olb df/]/ clUgdf xf]d ugf{n] kz' :ju{df hfG5 eg] t, ohdfg cfˆgf] lktf cflbnfO{ df/]/
:ju{df lsg k7fpFb}g ..!.. olb d/]sf dg'iox¿sf] t[lKtsf] nflu >f4 / tk{0f x'G5 eg] t, ljb]zdf
hfg]x¿sf nflu af6fvr{ vfg–lkpgsf] nflu eg]/, kf]sf] kf/]/ n}hfg' Joy{ 5 . lsgeg] ha
d[tsnfO{ >f4, tk{0fn] cÌhn k'Ub5 eg] t, hLpFb} k/b]z /x]sf jf af6fdf hfFb} u/]sfsf nflu
3/df efG5fdf ksfOPsf] vfgf yfnLdf k:s]/ c+v/fe/L hn lnP/ k/b]zL jf a6'jfsf] gfddf
/flvlbgfn] lsg k'Ug ;Sb}g < ha hLpFbf b"/ b]z cyjf bz xft k/ a;]sfnfO{ lbPsf] k'Ub}g eg] t,
emg} d/]sfx¿nfO{ lbPsf] t s'g} k|sf/n] klg k'Ug ;Sb}g ..@..
pgLx¿sf o:tf o'lQml;4 pkb]zx¿nfO{ dfÌ yfn] / pgLx¿sf] dt a9\g yfNof] . ha y'k|}
/fhf / wgLdfgLx¿ pgsf dtdf eP ta kf]khL klg pg}lt/ e'ms], lsgeg] logLx¿nfO{ htf
uhasf ukmf8L ldNb5g\, pt} hfg yfn] . wdfwd h}g aGb} uP . h}gdf klg c¿ y'k|} k|sf/sf]
kf]knLnf 5, ;f] !@cf}+ ;d'Nnf;df n]Vg]5' . y'k|}n] logLx¿sf dtnfO{ :jLsf/ u/] k/Gt' sltn] t h'g
kj{t, sfzL, sÌf}h, klZrd, blIf0f b]zjf;Lx¿ lyP, pgLx¿n] h}gx¿sf] dtnfO{ :jLsf/ u/]sf
lyPgg\ . tL h}gLx¿n] j]bsf] cy{nfO{ ghfg]/ aflxl/ofsf kf]knLnfsf] e|flGtn] j]bdfly dfg]/, j]x¿sf]
klg lgGbf ug{ yfn] . o;sf] k7gkf7g, o1f]kjLtflb / a|Xdrof{lb lgodx¿nfO{ klg gfz u/] . hxfF
hlt k':ts j]bflbsf kfP, gi6 u/] . cfo{x¿dfly y'k|} /fh;Qf klg rnfP / b'Mv lbP . ha
ltgLx¿nfO{ eo, zÍf /x]g, ta cfˆgf dtjfnf u[x:y / ;fw'x¿sf] k|lti7f / j]bdfuL{x¿nfO{
ckdfg / kIfkft;Fu b08 klg lbg yfn] . ;fy} cfk"mx¿ P]z–cf/fd / 3d08df cfP/, k'mNg yfn] .
d} x"F eGb} 8'Ng–lkmg{ yfn] . Cifeb]jb]lv lnP/ dxfjL/–ko{Gt cfˆgf tLy{Í/x¿sf 7"nf–7"nf d"lt{x¿
agfP/ k"hf ug{ yfn], cyf{t\ kfiff0fflb d"lt{k"hfsf] h8 h}gLx¿af6 rNof] . k/d]Zj/nfO{ dfÌ Go"g
x'g yfNof], ;a} kfiff0fflb d"lt{k"hfdf nfu] . o:tf] tLg ;o jif{ ko{Gt;Dd cfof{jQ{df h}gx¿sf] /fh
/Xof] . k|foM cfo{x¿ pg}df ldn]/ z"b|k|fo j]bfy{–1fgb]lv z"Go x'g uPsf lyP . of] s'/f] cg'dfgn]
sf]O{ ;f9] b'O{ xhf/ jif{ JotLt eof] xf]nf .
afO{; ;o jif{ eof] ls Ps …zÍ/frfo{Ú b|lj0fb]zf]TkÌ a|fXd0f a|Xdro{af6 Jofs/0fflb ;a}
zf:qx¿nfO{ k9]/ ;f]Rg nfu] ls cxx Û ;To cfl:ts j]bsf] dt 5'6\g' / h}g gfl:ts dt rNg', 7"nf]
g} xflgsf] s'/f ePsf] 5, o;nfO{ x6fpg'kb{5 . zÍ/frfo{n] zf:q t k9]s} lyP . k/Gt' h}g dtsf
k':ts klg k9]sf lyP / ltgLx¿sf o'lQm klg Psbd k|an lyP . pgn] ljrf/ u/] ls logLx¿nfO{
s;/L x6fpg] < lgZro eof] ls pkb]z / zf:qfy{ u/]df t logLx¿ x6\g]5g\ . o:tf] ljrf/ u/]/
pHh}gdf cfP . jxfF Tof] ;dodf …;'wGjfÚ /fhf lyP, h;n] h}gLx¿sf] u|Gy / s]x L ;+:s[t klg k9]sf
lyP . ToxfF uP/ zÍ/frfo{n] j]bsf] pkb]z ug{ nfu] / /fhf;Fu ldn]/ eg] ls tkfO{+n] ;+:s[t /
h}gLx¿sf klg u|Gy k9\g'ePsf] 5, h}g dtnfO{ dfÌ'x'G5, o;}n] d tkfO{;Fu eGb5' ls h}gLx¿sf
kl08tx¿;Fu d]/f] zf:qfy{ u/fpg'xf];\, o; k|lt1fdf ls— …h;n] xfg]{5 p;n] lhTg]jfnfsf] dtnfO{
:jLsf/ ug]{ / tkfO{+n] klg lhTg]jfnfsf] dtnfO{ :jLsf/ ug'{xf]nf .Ú
oBlk ;'wGjf h}g dtdf lyP tyflk ;+:s[t u|Gy k9\gfn] pgsf] cfFvf s]xL v'n]sf] lyof] .
To;}n] pgL cToGt kz' lyPgg\ . lsgeg] hf] ljåfg\ x'G5, To;n] ;To / c;Tosf] k/LIff u/]/
;TonfO{ dfGb5 / c;TonfO{ 5f]8\b5 . ha;Dd ;'wGjf /fhfnfO{ 7"nf ljåfg\ pkb]zs ldn]sf
lyPgg\, ta;Dd ;Gb]xdf lyP ls logLx¿df s'g rflx+ ;To xf] / s'g rflx+ c;To xf] < ha
zÍ/frfo{sf] o:tf] s'/f ;'g], Psbd} k|;Ìtf x'Fb} eg] ls d}n] zf:qfy{ u/fP/ ;Tof˜;Tosf] lg0f{o
cjZo u/fpg]5' . h}gLx¿sf kl08tx¿nfO{ 6f9f–6f9fb]lv af]nfP/ ;ef u/fP . To;df zÍ/frfo{sf]
j]bdt / h}gLx¿sf] j]blj?4 dt lyof] . cyf{t\ zËs/frfo{sf] kIf j]bdtsf] :yfkg / h}gLx¿sf]
v08gÙ h}gLx¿sf] cfˆgf] dtsf] :yfkg / j]bsf] v08g kIf lyof] . zf:qfy{ sof}+ lbg;Dd eof] .
h}gLx¿sf] dt of] lyof] ls— …;[li6sf] stf{ cgflb O{Zj/ sf]O{ xf]OgÙ of] hut\ / hLj cgflb xf], oL
b'O6}sf] pTklQ / gfz slxNo} x'Fb}g .Ú o;b]lv lj?4 zÍ/frfo{sf] dt lyof] ls— …cgflb l;4
k/dfTdf g} hut\sf] stf{ xf]Ù of] hut\ / hLj e'm6f] xf]Ù lsgeg] p;} k/d]Zj/n] cfˆgf] dfofn] hut\
agfof]Ù jxL wf/0f / k|nostf{ xf]Ù / of] hLj / k|k~r :jKgjt\ 5Ù k/d]Zj/ cfk}m g} ;a} ¿k x'Fb}
nLnf ul//x]sf] 5 .Ú
w]/} lbg;Dd zf:qfy{ e}/Xof] . k/Gt' cGtdf o'lQm / k|df0faf6 h}gLx¿sf] dt vl08t /
zÍ/frfo{sf] dt cvl08t /Xof] . ta tL h}gLx¿sf kl08t / ;'wGjf /fhfn] j]bdtnfO{ :jLsf/ u/],
h}gdtnfO{ 5f]l8lbP . k'gM 7"nf] xNnf eof] / ;'wGjfn] cfˆgf ldq /fhfx¿nfO{ kq n]v]/ zf:qfy{
u/fP . k/Gt' h}gLx¿sf] k/fhosf] ;do x'gfn] k/flht x'Fb} uP . kZrft\ zÍ/frfo{nfO{ ;j{q
cfof{jt{df 3'Dgsf] nflu k|aGw ;'wGjflb /fhfx¿n] ul/lbP / pgsf] /Iffsf] nflu ;fydf gf]s/–
rfs/ klg /flvlbP . To;} ;doaf6 ;a}sf] o1f]kjLt x'g yfNof] / j]bx¿sf] k7gkf7g klg rNof] .
bz jif{sf] leqdf ;j{q cfof{jt{df 3'd]/ h}gLx¿sf] v08g / j]bx¿sf] d08g u/] . k/Gt'
zÍ/frfo{sf] ;dodf …h}g–ljWj+;Ú cyf{t\ hlt klg d"lt{x¿ h}gLx¿sf k'm6]sf lg:sG5g\, tL ;a}
zÍ/frfo{sf] ;dodf k'm6]sf lyP . k]ml/ hlt gk'm6]sf lg:sG5g\, tL h}gLx¿n] e"lddf ufl8lbPsf
lyP tfls s;}n] gk'm6fn"g\ eg]/ . ltg} ce}m;Dd klg sxL+ st} e"ldaf6 lg:sG5g\ . zÍ/frfo{sf] k"j{
z}jdt klg s]xL yf]/} lyof], To;sf] klg v08g u/] . jfddfuL{x¿sf] v08g u/] . Tof] ;dodf o;
b]zdf wg y'k|} lyof] / :jb]zelQm klg lyof] . h}gLx¿sf dlGb/ zÍ/frfo{ / ;'wGjfn] k'm6fn]sf
lyPgg\ t/ ltg}df j]bflbsf] kf7zfnf agfpg] OR5f eg] u/]sf lyP .
ha j]bdtsf] :yfkgf e};Sof], / ljBf–k|rf/ ug{sf] nflu ljrf/ ub}{ lyP, To;}df b'O{ hgf
aflx/af6 j]bdt / leqaf6 s§/ h}g lyP, cyf{t\ sk6d'lg lyP, zÍ/frfo{ pgLx¿dfly clt k|;Ì
lyP, tL b'j} hgfn] cj;/ x]/]/ zÍ/frfo{nfO{ o:tf] ljifo'Qm j:t' VjfOlbP ls pgsf] ef]s dGb x'g
uof] . kZrft\ z/L/df y'k|} 3fp–vl6/f cfP/ 5M dlxgfsf] leqdf g} z/L/ 5'6]/ uof] . ta ;a}
lg?T;flxt x'g k'u] / h'g ljBfsf] k|rf/ x'g u}/x]sf] lyof], Tof] klg x'g kfPg .
h'g–h'g pgn] zf/L/s–efioflb agfPsf lyP, To;sf] k|rf/ zÍ/frfo{sf lziox¿n] ug{
yfn] . cyf{t\ h'g h}gLx¿sf] v08gsf] nflu …a|Xd ;To, hut\ ldYof / hLj a|Xdsf] PstfÚ syg
u/]sf lyP, To;sf] pkb]z ug{ nfu] . blIf0fdf ˘f[Ë]/L, k"j{df e"uf]jw{g, pQ/df hf]zLd7 / åfl/sfdf
;f/bfd7 afFw]/ zÍ/frfo{sf lziox¿ dxGt ag]/ / >Ldfg\ x'Fb} cfgGb ug{ yfn], lsgeg]
zÍ/frfo{sf] kZrft\ pgsf lziox¿sf] 7"nf] k|lti7f x'g yfNof] .
ca o;df ljrf/ ug'{ kb{5 ls …hLj a|Xdsf] Pstf, hut\ ldYofÚ zÍ/frfo{sf] lgh dt lyof]
eg] t Tof] /fd|f] dt xf]Og, / olb h}gLx¿sf] v08gsf] nflu To; dtnfO{ :jLsf/ u/]sf eP t, s]xL
/fd|f] xf] .
cå}tjfbsf] ;dLIff -!!=%_
gjLg j]bfGtLx¿sf] dt o:tf] 5—
k|Zg— hut\ :jKgjt\, /:;L -8f]/L_ df ;k{, l;kLdf rfFbL, d[ut[li0fsfdf hn, uGwj{gu/,
OGb|hfnjt\ of] ;+;f/ e'm§f] xf] . Ps a|Xd g} ;fFrf] xf] .
l;4fGtL— …e'm§f]Ú ltdL s;nfO{ eGb5f} <
gjLg j]bfGtL— h'g j:t' xf]Og t/ k|tLt x'G5 .
l;4fGtL— h'g j:t' g} xf]Og, To;sf] k|tLlt s;/L x'g ;Sb5 <
gjLg j]bfGtL— cWof/f]kaf6 .
l;4fGtL— cWof/f]k s;nfO{ eGb5f} <
gjLg j]bfGtL— …j:t'Goj:Tjf/f]k0fdWof;MÚ —t'ngf -;bfgGblj/lrt j]bfGt;f/ v08 ^_ ..
…cWof/f]kfkjfbfEof+ lgik|k~r+ k|k~Rot]Ú .
—ljBf/0olj/lrt -cg'e"lt|ksfz cWofo !÷Znf]s !*_ ..
kbfy{ s'g} csf]{ x'G5, To;df cGo j:t'sf] cf/f]k0f ug'{ cWof;, cWof/f]kÙ / To;sf] lg/fs/0f ug'{nfO{
ckjfb elgG5 . oL b'O6}df k|k~r/lxt a|Xddf k|k~r¿k hut\ lj:tf/ ub{5f}+ .
l;4fGtL— ltdL /:;L -8f]/L_ nfO{ j:t' / ;k{nfO{ cj:t' dfg]/ o; e|dhfndf k/]sf 5f} . s]
;k{ j:t' xf]Og < olb eGb5f} ls /:;Ldf 5}g t b]zfGt/df, / To;sf] ;+:sf/dfq Åbodf x'G5 . k]ml/
Tof] ;k{ klg cj:t' /x]g . To;/L g} :yf0f'df k'?if, l;kLdf rfFbL cflbsf] Joj:yf ;Demg'kb{5 . /
:jKgdf klg h;sf] efg x'G5, Tof] b]zfGt/df x'G5 / To;sf] ;+:sf/ cfTdfdf klg x'G5 . To;}n] Tof]
:jKg klg j:t'df cj:t'sf] cf/f]k0fs} ;dfg xf]Og .
gjLg j]bfGtL— h;nfO{ slxNo} b]v]sf] 5}g, ;'g]sf] 5}g, h:t} ls cfˆgf] lz/ sfl6Psf] 5 /
cfk"m /f]O/x]sf] 5, hnsf] wf/f dfly/lt/ u}/x]sf] 5, h'g slxNo} ePsf] lyPg, Tof] ;To s;/L
x'g;Sb5 <
l;4fGtL— o; b[i6fGtn] klg ltd|f] kIfnfO{ l;4 ub}{g, lsgeg] lagf b]v] ;'g] ;+:sf/ aGb}g .
;+:sf/sf] lagf :d[lt / :d[ltsf] lagf ;fIfft\ cg'ej x'Fb}g . ha s;}af6 ;'Gof] jf b]Vof] ls cd'ssf]
lz/ sfl6Psf] / p;sf efO tyf afp cflbnfO{ n8fO{+df k|ToIf ?Fb} b]Vof] / kmf]x/fsf] hn dfly r9\b}
u/]sf] b]Vof] jf ;'Gof] To;sf] ;+:sf/ p;sf] cfTdfdf x'G5 . ha of] hfu[tsf] kbfy{b]lv cnu eP/
x]b{5Ù ta cfˆgf] cfTdfdf pg} kbfy{x¿sf], h;nfO{ b]v]sf] ;'g]sf] lyof], b]Vb5 . ha cfk"mdf g}
b]Vb5 ta hfÌ' cfˆgf] lz/ sfl6Psf], cfk}m /f]Psf] / dfly hfFb} u/]sf] hnsf] wf/fnfO{ b]Vb5 . of]
klg j:t'df cj:t'sf] cf/f]k0fs} ;b[z xf]Og, lsGt' h;/L gSzf agfpg] jfnfn] k"j{ b[i6, >'t jf
ul/Psfx¿nfO{ cfTdfb]lv lgsfn]/ sfuhdf n]lvlbG5 cyjf k|ltlaDanfO{ ptfg]{jfnf laDanfO{ b]v]/,
cfTdfdf cfs[ltnfO{ a;fP/, a/fa/ n]v]/ lbG5 .
xf] Û olt t xf] ls slxn]sflx+ :jKgdf :d/0fo'Qm k|tLlt h:tf] ls cfˆgf] cWofksnfO{ b]Vb5
/ slxn] w]/} sfn b]Vgfn] / ;'Ìfn] ctLtsf] 1fgnfO{ ;fIffTsf/ ub{5, ta :d/0f /xFb}g ls h'g d}n]
To; ;dodf b]v]+, ;'g+] jf u/]sf] lyPF To;}nfO{ b]V5', ;'G5' jf ub{5' . h:tf] hfu[tdf :d/0f ub{5,
To:tf] :jKgdf lgodk"j{s x'Fb}g . x]/ Û hGdfGwnfO{ ¿ksf] :jKg cfpFb}g . To;}n] ltd|f] cWof; /
cf/f]ksf] nIf0f e'm§f] xf], / hf] j]bfGtLx¿ …ljjQ{jfbÚ cyf{t\ /:;Ldf ;kf{lbsf] efg x'g'sf] b[i6fGt,
a|Xddf hut\sf] efg x'gdf lbG5g\, Tof] klg 7Ls xf]Og .
gjLg j]bfGtL— clwi7fgsf] lagf cWo:t k|tLt x'Fb}g . h:t} /:;L gePdf t ;k{sf] klg efg
x'g ;Sb}g . h;/L /:;Ldf ;k{ tLg} sfndf x'Fb}g k/Gt' cGwsf/, s]xL k|sfzsf] d]ndf cs:dft\
/:;LnfO{ b]Vgfn] ;k{sf] e|d eP/ sfFKb5 . ha To;nfO{ bLk cflbn] x]b{5, plTgv]/} e|d / eo lgj[Q
x'g hfG5 . To;/L g} a|Xddf h'g hut\sf] ldYof k|tLlt ePsf] 5, To;sf] lgj[lQ / a|Xdsf] k|tLlt,
h:tf] ls ;k{sf] lgj[lQ / /:;Lsf] k|tLlt x'g]ub{5 .
l;4fGtL— oL j]bfGtLx¿;Fu ;f]Wg'kb{5 ls a|Xddf hut\sf] efg s;nfO{ eof] <
gjLg j]bfGtL— hLjnfO{ .
l;4fGtL— hLj sxfFaf6 eof] <
gjLg j]bfGtL— c1fgaf6 .
l;4fGtL— c1fg sxfFaf6 eof] / sxfF /xG5 <
gjLg j]bfGtL— c1fg cgflb / a|Xddf /xG5 .
l;4fGtL— a|Xddf a|Xdsf] c1fg eof] jf s'g} cGosf] < / Tof] c1fg s;nfO{ eof] <
gjLg j]bfGtL— lrbfef;nfO{ .
l;4fGtL— lrbfef;sf] :j¿k s] xf] <
gjLg j]bfGtL— a|Xd . a|XdnfO{ a|Xdsf] c1fg cyf{t\ cfˆgf] :j¿knfO{ cfk}mn] g} e'Nb5 .
l;4fGtL— p;n] e'Ngdf lgldQ s] 5 <
gjLg j]bfGtL— cljBf .
l;4fGtL— cljBf ;j{JofkL ;j{1sf] u'0f xf] ls cNk1sf] <
gjLg j]bfGtL— cNk1sf] .
l;4fGtL— h'g ltd|f] dtdf lagf Ps cgGt ;j{1 r]tgsf] afx]s bf];|f] s'g} r]tg 5 ls
5}g < cNk1 sxfFaf6 cfof] < xf], h'g cNk1 r]tg rflx+ a|Xdb]lv leÌ dfGb5f} eg] t 7Ls xf] . ha
Ps 7]ufgfdf a|XdnfO{ cfˆgf] :j¿ksf] c1fg x'G5 eg] t ;j{q c1fg k}mng]5 . h;/L z/L/df
lknf]sf] kL8fn] ;a} z/L/el/sf cjojx¿nfO{ lgsDdf u/fOlbG5, o;} k|sf/ a|Xd klg Psb]zdf
c1fgL / Sn]zo'Qm x'G5 eg] t ;a} a|Xd c1fgL / kL8fsf] cg'ejo'Qm x'g hfG5 .
gjLg j]bfGtL— of] ;a} pkflwsf] sd{ xf], a|Xdsf] xf]Og .
l;4fGtL— pkflw h8 xf] ls r]tg < / ;To xf] ls c;To <
gjLg j]bfGtL— clgj{rgLo 5 . cyf{t\ h;nfO{ h8 xf] ls r]tg, ;To jf c;To eÌ
;ls+b}g .
l;4fGtL— of] ltdLn] eÌ' …jbtf] Jof3ftMÚ s} t'No 5 lsgeg] eGb5f} cljBf 5 h;nfO{ h8,
r]tg, ;t\, c;t\ eÌ ;ls+b}g . of] t o:tf] s'/f] eof] ls h:t} ;'gdf lkQn ldn]sf] x'G5, To;nfO{
;'Fbf/sxfF nu]/ k/LIff u/fcf];\ ls ;'g xf] ls lkQn . ta oxL eÌ]5 ls o;nfO{ xfdLn] g t ;'g g
t lkQn} eÌ ;Sb5f}+ lsGt' o;df b'O6} wft' ldl;Psf] 5 .
gjLg j]bfGtL— x]/ Û h;/L 36fsfz, d7fsfz, d]3fsfz / dxbfsfzf]kflw cyf{t\ 38f, 3/ /
d]3sf] x'gfn] leÌ–leÌ k|tLt x'G5, jf:tjdf dxbfsfz g} xf]Ù o;/L g} dfof, cljBf, ;dli6, Joli6
/ cGtMs/0fx¿sf] pkflwx¿af6 a|Xd c1fgLx¿nfO{ k[ys\–k[ys\ k|tLt e}/x]sf] 5Ù jf:tjdf Ps g}
xf] . x]/ Û clu|d k|df0fdf s] eg]sf] 5—
clUgo{y}sf] e'jg+ k|lji6f] ¿k+ ¿k+ k|lt¿kf] ae"j .
Ps:tyf ;j{e"tfGt/fTdf ¿k+ ¿k+ k|lt¿kf] alxZr .. —s7f]klgifb\ -jNnL %÷dGq (_ ..
h;/L clUg nfdf], rf}8f, uf]nf], ;fgf], 7"nf] kbfy{x¿df Jofks eP/ tbfsf/ b]lvG5 / tL
cfs[ltjfnf kbfy{x¿b]lv k[ys\ x'G5, To;/L g} ;j{Jofks k/dfTdf cGtMs/0fx¿df Jofks eP/
cGtMs/0ff˜˜sf/ e}/x]sf] 5 k/Gt' tL b]lv cnu 5 .
l;4fGtL— of] klg ltdLn] eg]sf] Joy{ xf] . lsgeg] h;/L 36, d7, d]3x¿nfO{ k[ys\ dfGb5f}
/ cfsfznfO{ leÌ dfGb5f}, To;/L g} sf/0fsføo{¿k hut\ / hLjnfO{ a|Xdb]lv / a|XdnfO{
logLx¿b]lv leÌ dfg <
gjLg j]bfGtL— h;/L clUg ;a}df k|lji6 eP/ b]Vgdf tbfsf/ /xG5, o;} k|sf/ k/dfTdf
h8 / hLjdf Jofks eP/ h8 / hLjfsf/o'Qm c1fgLx¿nfO{ b]lvG5 . jf:tjdf a|Xd g t h8 g t
hLj xf] . h;/L xhf/ hnsf eF'8\sf /flvPsf] x'G5, ltgdf ;"o{sf] xhf/ k|ltlaDa b]lvG5, j:t'tM ;"o{
Pp6} x'G5 . e'F8\sfx¿ gi6 x'Fbfdf, hn rNgfn] jf k}mngfn] ;"o{ gi6 x'Fb}g, g t rN5 g t k}mnG5Ù
o;} k|sf/ cGtMs/0fx¿df a|Xdsf] cfef; h;nfO{ lrbfef; eGb5g\, k/]sf] 5 . ha;Dd cGtMs/0f
x'G5, ta;Dd hLj x'G5 . ha;Dd cGtMs/0f 1fgaf6 gi6 x'G5 ta hLj a|Xd:j¿k x'G5, o;
lrbfef;nfO{ cfˆgf] a|Xd:j¿ksf] c1fg–stf{–ef]Qmf, ;'vL–b'MvL, kfkL–k'0ofTdf, hGd–d/0f cfk"mdf
cf/f]lkt ub{5— ta;Dd ;+;f/sf aGwgx¿af6 5'6\b}g .
l;4fGtL— of] b[i6fGt ltd|f] Joy{ 5 . lsgeg] ;"o{ cfsf/jfnf, hnsf e'F8 \sf klg cfsf/jfnf
x'g\ . ;"o{ hn–e'F8\sfb]lv leÌ / hn–e'F8\sf ;"o{b]lv leÌ x'g\, ta g} k|ltlaDa kb{5 . olb lg/fsf/
x'Gy] eg] t ltgLx¿sf] k|ltlaDa slxNo} x'Gy]g . ;fy} h;/L k/d]Zj/ lg/fsf/, ;j{q cfsfzjt\
Jofks x'gfn] a|Xdb]lv s'g} kbfy{ jf kbfy{b]lv a|Xd k[ys\ x'g ;Sb}g / JofKoJofks ;DaGwn] Ps
klg x'g ;Sb}gg\ . cyf{t\ cGjoJolt/]sefjaf6 x]gf{n] JofKoJofks ldn]sf / ;bf k[ys /xG5g\ . olb
Ps x'Gy] eg] t cfk"mdf JofKoJofksefj ;DaGw slxNo} 36\g ;Sb}g . ;f] a[xbf/0ossf] cGtof{dL
a|fXd0f -c=#÷a|f=&÷s+=#–@#_ df :ki6 n]lvPsf] 5 . / a|Xdsf] cfef; klg x'g ;Sb}g, lsgeg] lagf
cfsf/sf] cfef; x'g c;Dej 5 .
h'g cGtMs/0ff]kflwaf6 a|XdnfO{ hLj dfGb5f}, ;f] ltd|f] s'/f] afnssf] ;dfg 5, lsgeg]
cGtMs/0f rnfodfg, v08–v08 / a|Xd crn / cv08 5 . olb ltdL a|Xd / hLjnfO{ k[ys\–k[ys\
dfGb}gf} eg] t o;sf] pQ/ b]pm ls hxfF–hxfF cGtMs/0f rNb} hfg]5, ToxfF–ToxfFsf] a|Xd c1fgL /
h'g–h'g b]znfO{ 5f]8\g]5, ToxfFsf] a|Xd 1fgL x'Fb} hfG5 ls hfFb}g < h;/L 5ftf k|sfzsf] aLrdf
hxfF–hxfF hfG5 ToxfFsf] k|sfz cfj/0fo'Qm / hxfF–hxfFaf6 x6\b5 ToxfF–ToxfFsf] k|sfz cfj/0f/lxt
x'G5, To;/L g} cGtMs/0f a|XdnfO{ If0f–If0fdf 1fgL, c1fgL, a'4, d'Qm ub}{ hfg]5 . cv08 a|Xdsf]
Psb]zdf cfj/0fsf] k|efj ;j{b]zdf x'gfn] ;a} a|Xd c1fgL x'g hfg]5, lsgeg] Tof] r]tg xf] .
/ dy'/fdf cGtMs/0f:y h'g a|Xdn] h'g j:t' b]Vof] To;sf] :d/0f p;} cGtMs/0f:yn] sfzLdf
x'g ;Sb}g . lsgeg]—
…cGob[i6dGof] g :d/tLlt Gofoft\Ú . —of]ubz{g -lje"ltkfb ;"q !$ Jof;efio_ ..
Ppn] b]v]sf] :d/0f cs}{nfO{ x'Fb}g . h'g lrbfef;n] dy'/fdf b]Vof] ToxL lrbfef; sfzLdf
/xFb}g, lsGt' h'g dy'/f:y cGtMs/0fsf] k|sfzs xf], Tof] sfzL:y a|Xd x'Fb}g . olb a|Xd g} hLj xf],
k[ys\ xf]Og eg] tÙ ;a} hLj ;j{1 x'g'kb{5 . olb a|Xdsf] k|ltlaDa k[ys\ xf] eg] t …k|Tole1fÚ cyf{t\
k"j{ b[i6, >'tsf] 1fg s;}nfO{ x'g;Sg} 5}g . olb eGb5f} ls a|Xd Ps xf] To;}n] :d/0f x'G5 eg] t
Ps 7]ufgf c1fgsf] b'Mv x'gfn] ;a} a|XdnfO{ c1fg jf b'Mv x'g'kb{5 . / o:tf b[i6fGtx¿n] lgTo–
z'4–a'4 a|XdnfO{ ltdLn] cz'4, c1fgL / a4 ul/lbPsf 5f}, / cv08nfO{ v08 ul/lbof} .
gjLg j]bfGtL— lg/fsf/sf] klg cfef; x'G5, h:t} ls bk{0f jf hnflbdf cfsfzsf] cfef;
kb{5 . Tof] gLnf] cyjf s'g} cGo k|sf/n] uDeL/ ulx/f] b]lvG5, a|Xdsf] klg ;a} cGtMs/0fx¿df
cfef; kb{5 .
l;4fGtL— ha cfsfzdf ¿k g} 5}g eg] t To;nfO{ cfFvfn] s;}n] klg b]Vg ;Sb}g . h'g
kbfy{ b]lv+b}g, Tof] bk{0f / hnflbdf s;/L b]lvG5 < ulx/f] jf 3'd}{nf] ;fsf/ j:t' b]lvG5, lg/fsf/
xf]Og .
gjLg j]bfGtL— To;f] xf] t k]ml/ h'g of] dfly gLnf]h:tf] b]lvG5, ToxL cfbz{ jf hndf efg
x'G5, Tof] s] kbfy{ xf] <
l;4fGtL— Tof] k[YjLb]lv p8]sf] hnsf s0f, k[YjL / clUgsf] q;/]0f' xf] . hxfFaf6 jiff{ x'G5,
ToxfF hn geP t jiff{ sxfFaf6 x'g] < o;}n] h'g b"/–b"/ lqkfnsf] ;dfg b]lvG5, Tof] hnsf] rqmsf]
xf] . h;/L s'lx/f] 6f9faf6 3gfsf/ b]lvG5 / lgs6af6 kftnf] / ;]tf]h:tf] klg b]lvG5, To:t}
cfsfzdf hn b]lvG5 .
gjLg j]bfGtL— s] xfd|f /:;L, ;k{ / :jKgflbsf] b[i6fGt ldYof x'g\ t <
l;4fGtL— xf]Og . ltd|f] ;dem ldYof xf], ;f] d}n] k"j{ n]lv;s]+ . dfq olt eg ls k|yd c1fg
s;nfO{ x'G5 <
gjLg j]bfGtL— a|XdnfO{ .
l;4fGtL— a|Xd cNk1 xf] ls ;j{1 <
gjLg j]bfGtL— g ;j{1 / g t cNk1 . lsgeg] ;j{1tf / cNk1tf pkflw;lxtdf x'G5 .
l;4fGtL— pkflwb]lv ;lxt sf] xf] <
gjLg j]bfGtL— a|Xd .
l;4fGtL— t a|Xd g} ;j{1 / cNk1 eof] . To;f] eP ltdLn] ;j{1 / cNk1nfO{ lsg lgif]w
u/]sf lyof} < olb eGb5f} ls pkflw slNkt cyf{t\ ldYof xf] eg] t …sNksÚ cyf{t\ sNkgf ug]{jfnf
sf] xf] <
gjLg j]bfGtL— hLj a|Xd xf] ls cGo <
l;4fGtL— cGo xf] . lsgeg] olb a|Xd:j¿k xf] eg] t h;n] ldYof sNkgf u¥of] Tof] a|Xd g}
x'g ;Sb}g . h;sf] sNkgf ldYof 5, Tof] ;fFrf] slxn] x'g ;Sb5 / <
gjLg j]bfGtL— xfdLn] ;To / c;TonfO{ e'm6f] dfGb5f}+ / jf0fLn] af]Ng' klg ldYof xf] .
l;4fGtL— ha ltdL e'm6f] af]Ng] / dfÌ]jfnf xf} eg] t e'm§] lsg xf]Ogf} <
gjLg j]bfGtL— xf], e'm6f] / ;fFrf] xfdLdf g} slNkt 5g\ / xfdL b'O6fsf] ;fIfL clwi7fg xf}+ .
l;4fGtL— ha ltdL ;fFrf] / e'm6f]sf] cfwf/ eof} eg] t ;fx"sf/ / rf]/ s} ;b[z ltdL eof} .
o;af6 ltdL k|fdfl0fs klg /x]gf} . lsgeg] k|fdfl0fs Tof] x'G5, h;n] ;j{bf ;To dfGb5, ;To
af]Nb5, ;To ub{5Ù e'm6 dfGb}g, e'm6 af]Nb}g, e'm6f] ub}{g . ha ltdL cfˆgf] s'/fnfO{ cfk}mn] e'm§f]
ub{5f} eg] t ltdL cgfKt ldYofjflb xf} .
gjLg j]bfGtL— cgflb dfof h'g ls a|Xdsf] cf>o / a|Xds} cfj/0f ub{5, To;nfO{ dfGb5f}
ls dfGb}gf} <
l;4fGtL— dfGb}gf}+ . lsgeg] ltdLn] dfofsf] cy{ o:tf] ub{5f} ls h'g j:t' 5}g / ef:b5 eg]
t, o; s'/fnfO{ To;n] dfGb5 h;sf] Åbosf] cfFvf] k'm6]sf] 5 . lsgeg] h'g j:t' 5}g To;sf]
ef;dfg x'g' ;j{yf c;Dej 5, h;/L aGWofsf] k'qsf] k|ltlaDa slxNo} klg x'g ;Sb}g . / of]
…;Gd"nfM ;f]Do]dfM k|hfMÚ -k|kf=^÷v+=*÷k|jfs $_ OToflb 5fGbf]Uo pklgifb\sf] jrgb]lv lj?4
eGb5f} <
gjLg j]bfGtL— s] ltdL jl;i7, zÍ/frfo{ cflb / lgZrnbf; ko{Gt eGbf klg clws kl08t
xf}, pgLx¿n] h] n]v]sf 5g\, ljrf/ u/]/ n]v]sf 5g\ < pgLx¿ ltdLeGbf w]/} 7"nf kl08t lyP .
l;4fGtL— ltdLn] s] b]V5f} <
gjLg j]bfGtL— d}n] t jl;i7, zÍ/frfo{ / lgZrnbf; cflbnfO{ clws b]V5' .
l;4fGtL— ltdL ljåfg\ xf} ls cljåfg\ .
gjLg j]bfGtL— d klg s]xL ljåfg\ 5' .
l;4fGtL— To;f] eP cfpm jl;i7, zÍ/frfo{ cflb / lgZrnbf;sf] kIfnfO{ xfd|f] ;fd'Ì]
:yfkgf u/, xfdL v08g ub{5f}+ . h;sf] kIf l;4 x'G5 ToxL 7"nf] x'g]5 . olb pgLx¿lt/ ltd|f] s'/f]
cv08gLo x'GYof] eg] t ltdL pgLx¿sf o'lQmx¿ lnP/ xfd|f] s'/fsf] v08g lsg ug{ ;Sb]gf} < ta
g} ltd|f] / pgLx¿sf] s'/f] dfggLo x'g]5 . cg'dfg 5 ls zÍ/frfo{ cflbn] t h}g dtsf] v08g
ug{sf] nflu g} of] dt :jLsf/ u/]sf x'g\ ls, lsgeg] b]z–sfnsf] cg's"n cfˆgf] kIfnfO{ l;4 ug{sf]
nflu y'k|} :jfyL{ ljåfg\ cfˆgf] cfTdfsf] 1fgsf] lj?4 klg ub{5g\ . / h'g oL s'/fx¿nfO{ cyf{t\ hLj
O{Zj/sf] Pstf, hut\ ldYof cflb Jojxf/ ;fFrf] g} dfGby] eg] t pgLx¿sf] s'/f ;fFrf] x'g ;Sb}g .
/ lgZrnbf;sf] kfl08To x]/ o:tf] 5 …hLjf] a|Xdf˜leÌZr]tg–Tjft\Ú …j[lQk|efs/Ú -@÷(_ df
hLj a|Xdsf] Pstfsf] nflu cg'dfg n]v]sf 5g\ ls …r]tg x'gfn] hLj a|Xdb]lv cnu xf]Ú . of] Psbd}
yf]/} ;dem ePsf] k'?ifsf] ;b[z s'/f] xf] . lsgeg] ;fwDo{dfqn] Ps bf];|fsf] ;fy Pstf x'Fb}g, j}wDo{
e]bs x'G5 . h:t} s;}n] eGb5 ls …k[lyjL hnf˜leÌf h8Tjft\Ú …h8 x'gfn] k[YjL hnb]lv cleÌ 5 .Ú
h;/L of] jfSo ;Ët slxNo} x'g ;Sb}g, To;/L g} lgZrnbf;hLsf] klg nIf0f Joy{ xf] . lsgeg] h'g
cNk, cNk1tf / e|flGtd¤jflb wd{ hLjdf a|Xdaf6 / ;j{ut, ;j{1tf / lge|f{lGtTjflb j}wDo{ a|Xddf
hLjb]lv lj?4 5, To;}n] hLj / a|Xd leÌ–leÌ x'g\ . h;/L uGwjŒj, sl7gTj cflb e"ldsf] wd{,
/;jŒj, b|jTjflb hnsf] wd{b]lv lj?4 x'gfn] k[YjL / hn Ps xf]Og, To;/L hLj / a|Xdsf] j}wDo{
x'gfn] hLj / a|Xd g slxNo} Ps lyP, g 5g\ / g slxNo} x'g]5g\ . oltaf6 g} lgZrnbf;flbnfO{
a'‰g'xf];\ ls pgLx¿df slt kfl08To lyof] .
/ h;n] of]ujfl;i7 agfPsf] xf], Tof] s'g} cfw'lgs j]bfGtL lyof]Ù g jfNdLls, g jl;i7hL / g
t /fdrGb|n] agfPsf jf eg]sf] g} ;'lgPsf] 5 . lsgeg] pgLx¿ ;a} j]bfg'ofoL lyP . j]bb]lv lj?4
agfpg ;Sb}gy] / g t eÌ ;'Ì g} ;Sby] .
k|Zg— Jof;hLn] h'g zf/L/s ;"q agfpg'ePsf] 5, To;df klg hLj a|Xdsf] Pstf b]lvG5 <
x]/—
;DkBf˜˜ljef{jM :j]g zAbft\ ..!..
a|fXd]0f h}ldlg?kGof;flbEoM ..@.. lrlttGdfq]0f tbfTdsTjflbTof}8'nf}ldM ..#.. PjdKo'kGof;ft\
k"j{efjfblj/f]w+ jfb/fo0fM ..$.. ct Pj rfgGoflwkltM ..%..
—j]bfGtzf:q -cWofo $÷kfb %÷;"q !, %–&, (_ ..
cy{— hLj cfˆgf] :j–¿knfO{ k|fKt eP/ k|s6 x'G5 h'g ls k"j{ a|Xd:j¿k lyof], lsgeg]
…:jÚ zAbaf6 cfˆgf] a|Xd:j¿ksf] u|x0f x'G5 ..!.. …codfTdf ckxtkfKdfÚ [t'ngf— 5f+=pk=-*÷&÷!_]
OToflb …pkGof;Ú P]Zjo{k|flKt ko{Gt x]t'x¿af6 hLj l:yt x'G5, o:tf] h}ldlg cfrfo{sf] dt 5 ..@.. /
cf}8'nf]ld cfrfo{ tbfTds:j¿k–lg¿k0fflb a[xbf/0os [-#÷&÷#–@#_Ù -$÷%÷!#_] sf] x]t'¿ksf
jrgx¿n] r}tGodfq :j¿kaf6 hLj d'lQmdf l:yt /xG5 ..#.. Jof;hL log} k"jf]{Qm pkGof;flb
P]Zjo{k|flKt¿k x]t'x¿af6 hLjsf] a|Xd:j¿k x'gdf clj/f]w dfÌ'x'G5 ..$.. of]uL P]Zjo{;lxt cfˆgf]
a|Xd:j¿knfO{ k|fKt eP/ …cGo clwkltb]lv /lxtÚ cyf{t\ :jo+ cfk"m, cfˆgf] / ;a}sf] clwklt¿k
a|Xd:j¿kaf6 d'lQmdf l:yt /xG5 ..%..
pQ/— oL ;"qx¿sf] cy{ To:tf] k|sf/sf] xf]Og, lsGt' logsf oyfy{ cy{ of] xf] ls, ;'Ì'xf];\ Û
ha;Dd hLj cfˆgf] :jsLo z'4:j¿nfO{ k|fKt, ;a} dnx¿b]lv /lxt eP/ kljq x'Fb}g, ta;Dd
of]un] P]Zjo{nfO{ k|fKt u/]/ cfˆgf] cGtof{dL a|XdnfO{ k|fKt ub}{ cfgGbdf l:yt x'g ;Sb}g ..!.. o;}
k|sf/ ha kfkflb/lxt P]Zjo{o'Qm of]uL x'G5 ta g} a|Xdsf] ;fy d'lQmsf] cfgGbnfO{ ef]Ug ;Sb5,
o:tf] h}ldlg cfrfo{sf] dt 5 ..@.. ha cljBflb bf]ifx¿af6 5'6]/ z'4 r}tGodfq :j¿kn] hLj l:y/
x'G5 ta g} …tbfTdsTjÚ cyf{t\ a|Xd:j¿ksf] ;fy ;DaGwnfO{ k|fKt ub{5 -o:tf] cf}8'nf]ld cfrfo{sf]
dt 5_ ..#.. ha a|Xdsf] ;fy P]Zjo{ / z'4 lj1fgnfO{ lht]/ g} hLjgd'Qm x'G5, ta cfˆgf] lgd{nh
k"j{ :j¿knfO{ k|fKt u/]/ cfglGbt x'G5 o:tf] Jof;d'lgsf] dt 5 ..$.. ha of]uLsf] ;To ;ÍNk x'G5
ta :jo+ k/d]Zj/nfO{ k|fKt u/]/ d'lQm;'vnfO{ kfpF5 . jxfF :jfwLg :jtGq /xG5 . h;/L ;+;f/df
Ps k|wfg csf]{ ck|wfg x'g] ub{5, To:tf] d'lQmdf x'Fb}g . lsGt' ;a} d'Qm hLj Psh:t} /xG5g\ ..%..
olb o:tf] x'Fb}g eg] t—
g]t/f]g'kkQ]M ..!.. e]bJokb]zfRr ..@.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb !÷;"q !^–!&_ ..
ljz]if0fe]bJokb]zfEof+ r g]t/f} ..#.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb @÷;"q @@_ ..
cl:dÌ:o r tBf]u+ zfl:t ..$.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb !÷;"q !(_ ..
cGt:t4df]{kb]zft\ ..%.. e]bJokb]zfRrfGoM ..^.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb !÷;"q @), @!,_ ..
u'xf+ k|lji6fjfTdfgf} lx t2z{gft\ ..&.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb @÷;"q !!_ ..
cg'kkQ]:t' g zf/L/M ..*.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb @÷;"q #_ ..
cGtof{Doflwb}jflbif' t4d{Jokb]zft\ ..(.. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb @÷;"q !*_ ..
zf/L/Zrf]eo]˜lk lx e]b]g}gdwLot] ..!).. —j]bfGt;"q -cWofo !÷kfb @÷;"q @)_ ..
cy{— a|Xdb]lv Ot/ hLj ;[li6stf{ xf]Og . lsgeg] o; cNk1 cNk;fdYo{jfnf hLjdf
;[li6st[{Tj 36\g ;Sb}g, o;}n] hLj a|Xd xf]Og ..!..
…/;+ Xo] jfo+ nAWjfgGbL ejltÚ [t}lQ/Lof]klgifb\ -a|XdfgGbjNnL÷cg'jfs &_] of] pklgifb\sf]
jrgsf] .
hLj / a|Xd leÌ x'g\, lsgeg] oL b'O6}sf e]b k|ltkfbg ul/Psf] 5 . olb o:tf] x'Gy]g eg] t
…/;Ú cyf{t\ cfgGb:j¿k a|XdnfO{ k|fKt u/]/ hLj cfgGb:j¿k x'G5, of] k|flKtljifo a|Xd / k|fKt
x'g]jfnf hLjsf] lg¿k0f 36\g ;Sb}g, o;}n] hLj / a|Xd Ps xf]Og ..@..
lbJof] Xod"Q{M k'?ifM ; afXofEoGt/f] XohM . ck|f0ff] XodgfM z'e|f] XoIf/fTk/tM k/M ..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s @÷v08 !÷dGq @_ ..
…lbJoÚ z'4, d"lt{d¤j/lxt, ;a}df k"0f{, aflx/–leq lg/Gt/ Jofks, …chÚ hGd–d/0f–
z/L/wf/0fflb /lxt, Zjf;–k|Zjf;, z/L/ / dgsf] ;DaGwb]lv /lxt, k|sfz:j¿k OToflb k/dfTdfsf]
ljz]if0fÙ / …cIf/Ú gfz/lxt k|s[ltb]lv k/ cyf{t\ ;"Id hLj, To;b]lv klg k/d]Zj/ k/ cyf{t\ a|Xd
;"Id 5 . k|s[lt / hLjx¿b]lv a|Xdsf] e]b k|ltkfbg¿k x]t'af6 k|s[lt / hLjb]lv a|Xd leÌ 5 ..#..
o;} ;j{Jofks a|Xddf hLjsf] of]u jf hLjdf a|Xdsf] of]u k|ltkfbg ugf{n] hLj / a|Xd leÌ
x'G5, lsgeg] of]u leÌ kbfy{x¿sf] x'g] ub{5 ..$.. o; a|Xdsf] cGtof{dL cflb wd{ syg ul/Psf] 5
/ hLjsf] leq Jofks x'gfn] JofKo hLj Jofks a|Xdb]lv leÌ x'G5, lsgeg] JofKoJofks ;DaGw
klg e]bdf ;+3l6t x'G5 ..%.. h;/L k/dfTdf hLjb]lv leÌ:j¿k 5, To;/L g} OlGb|o, cGtMs/0f,
k[YjL cflb e"t, lbzf, jfo', ;"of{lb lbJou'0fx¿sf] of]un] b]jtfjfRo ljåfg\x¿b]lv klg k/dfTdf leÌ
5 ..^..
…u'xf+ k|lji6f} ;'s[t:o nf]s]Ú [t'ngf– s7f]klgifb\ -c=!÷#÷!_] OToflb pklgifb\x¿sf jrgaf6
hLj / k/dfTdf leÌ xf] . To;/L g} pklgifb\x¿sf y'k|} 7fpFdf b]vfOPsf] 5 ..&..
…z/L/] ejM zf/L/MÚ— z/L/wf/L hLj a|Xd xf]Og, lsgeg] a|Xdsf u'0f, sd{, :jefj hLjdf
36\b}gg\ ..*..
-clwb}j_ ;a} lbJo dg cflb OlGb|oflb kbfy{x¿ -clwe"t_ k[lyJoflb e"t -cWofTd_ ;a}
hLjx¿df k/dfTdf cGtof{dL ¿kaf6 l:yt 5, lsgeg] p;} k/dfTdfsf] JofksTjflb wd{ ;j{q
pklgifbx¿df JofVoft 5g\ ..(..
z/L/wf/L hLj a|Xd xf]Og, lsgeg] a|Xdb]lv hLjsf] e]b :j¿kaf6} l;4 5 ..!).. OToflb
zf/L/s ;"qn] klg :j¿kb]lv a|Xd / hLjsf] e]b l;4 x'G5 .
To;/L g} j]bfGtLx¿sf pkqmd / pk;+xf/ klg 36\g ;Sb}g, lsgeg] …pkqmdÚ cyf{t\ cf/De
a|Xdaf6 / …pk;+;f/Ú cyf{t\ k|no klg a|Xddf g} ub{5g\ . ha bf];|f] s'g} j:t' dfGb}gg\ eg] t
pTklQ / k|no klg a|Xdsf] wd{ x'g hfG5g\ . / pTklQ ljgfz/lxt a|Xdsf] k|ltkfbg j]bflb
;Tozf:qx¿df ul/Psf] 5, To;n] gjLg j]bfGtLx¿dfly sf]k ug]{5 . lsgeg] lglj{sf/, ckl/0ffdL,
z'4, ;gftg, lge|f{lGtTjflb ljz]if0fo'Qm a|Xddf ljsf/, pTklQ / c1fg cflbsf] ;Dej s'g} k|sf/n]
x'g ;Sb}g . tyf pk;+xf/ -k|no_ sf] x'Fbf klg a|Xd, sf/0ffTds h8 / hLj a/fa/ alg/fVb5g\ .
o;}n] pkqmd / pk;+xf/ klg oL j]bfGtLx¿sf] 7Ls xf]Og . o;} k|sf/sf oL gjLg j]bfGtLx¿sf
sNkgf e'§f x'g\ . o:tf cGo w]/} cz'4 s'/fx¿ 5g\ ls h'g zf:q / k|ToIfflb k|df0fx¿b]lv lj?4
5g\ .
o;sf] kZrft\ s]xL h}gLx¿ / s]xL zÍ/frfo{sf cg'ofoLx¿sf pkb]zsf] ;+:sf/ cfof{jQ{df
k}mlnPsf] lyof] / cfk;df v08g–d08g klg rNbYof] . zÍ/frfo{sf] tLg ;o jif{sf] kZrft\ pHh}g
gu/Ldf ljqmdflbTo /fhf s]xL k|tfkL eP, h;n] ;a} /fhfx¿sf] dWo k|j[Q ePsf] n8fO{+nfO{ d]6fP/
zflGt :yfkgf u/] . tTkZrft\ et[{xl/ /fhf sfJoflb–zf:q / cGodf klg s]xL–s]xL ljåfg eP, pgn]
j}/fUojfg\ eP/ /fHonfO{ 5f]l8lbP . ljqmdflbTosf] kfFr ;o jif{sf] kZrft\df /fhf ef]h eP . pgn]
yf]/} Jofs/0f / sfJofnÍ/flbsf] olt k|rf/ u/] ls To;sf] k|efjn] pgsf] /fHodf sflnbf; h:tf]
afv«f uf]7fnf] klg …/3'j+zÚ sfJosf] stf{ ag] . /fhf …ef]hÚ hf] s;}n] /fd|f] Znf]s agfP/ n}hfGy] eg]
t To;nfO{ y'k|} wg lbP/ k|lti7f ub{y] . pgLk5fl8sf /fhfx¿ / >Ldfg\x¿n] t k9\g g} 5f]l8lbP .
e:d, ?b|fIf, ltns, dfnf, s07L cflbsf] ;dLIff -!!=^_
oBlk zÍ/frfo{hLsf] k"j{, jfddfuL{x¿sf] kZrft\ z}j cflb ;Dk|bfo:y dtjfbL klg b]vf
k/]sf lyP, k/Gt' ltgLx¿nfO{ a9L an ldNg ;s]sf] lyPg . dxf/fhf ljqmdflbTob]lv lnP/
z}jx¿sf] an a9\b} cfof] . z}jx¿df kfz'ktflb y'k|} zfvfx¿ klg ePsf lyP, h;/L jfddfuL{x¿df
bz dxfljBflbsf zfvfx¿ 5g\ . dfG5]x¿n] zÍ/frfo{nfO{ lzjsf] cjtf/ dfg] . pgsf cg'ofoL
;+Gof;Lx¿ klg z}jdtdf k|j[Q x'g uP / jfddfuL{x¿;Fu klg ldNb} /fv] . jfddfuL{— …b]jLÚ h'g
lzjsL kTgL x'g\ pgsf pkf;s, / z}j …dxfb]jÚ sf pkf;s eP . oL b'j}n] ?b|fIf / e:dnfO{
cBfjlw wf/0f ub{5g\, k/Gt' hlt jfddfuL{ j]blj/f]wL 5g\, Tolt z}j j]blj/f]wL 5}gg\ . logLx¿n]—
lwu\ lwu\ skfn+ e:d?b|fIfljxLgd\ ..!..
?b|fIffg\ s07b]z] bzgkl/ldtfGd:ts] lj+ztL å],
if6\ if6\ s0f{k|b]z] s/o'unutfg\ åfbzfGåfbz}j .
afÃf]l/Gbf]M snfleM k[ylult ulbtd]sd]j+ lzvfofd\,
jIf:oi6f˜lws+ oM snolt zts+ ; :jo+ gLns07M ..@..
—t'ngf [lzjk'/f0f -ljB]Zj/ ;+lxtf !÷cWofo @%÷Znf]s #&–#*_] ..
OToflb y'k|} k|sf/sf Znf]sx¿ agfP / eÌ yfn] ls h;sf] lgwf/df e:d / s07df ?b|fIf
x'Fb}g eg] t, To;nfO{ lwSsf/ 5 . …t+ Toh]bGToh+ oyfÚ [t'ngf– lzjk'/f0f -ljB]Zj/ ;+lxtf !÷cWofo
@#÷Znf]s !#_] To;nfO{ rf08fns} t'No Tofu ul/lbg' kb{5 ..!.. h;n] s07df #@, lz/df $),
sfgx¿df ^–^, s/df !@–!@, e'hfdf !^–!^, lzvfdf ! / Åbodf !)* ?b|fIf wf/0f ub{5, Tof]
;fIfft\ dxfb]jsf] ;b[z xf] ..@.. o:t} zfQmx¿n] klg dfGb5g\ .
kZrft\ oL jfddfuL{x¿ / z}jdfuL{x¿n] ;Ddlt u/]/ eu–lnËsf] :yfkgf u/], h;nfO{
hnfwf/L / lzjlnË eGb5g\ / To;sf] k"hf ug{ yfn] . tL lgn{Hhx¿nfO{ nHhf klg cfPg ls of]
kfd/kgsf] cyf{t\ zd{sf] sfd xfdLn] lsg ub}{5f}+ < s'g} sljn] eg]sf 5g\ ls …:jfyL{ bf]if+ g
kZoltÚ— [rf0fSogLlt -cWofo ^÷Znf]s *_] :jfyL{x¿ cfˆgf] sfd l;4 ug{df b'i6 sfdnfO{ klg
>]i7 dfg]/, bf]ifnfO{ x]b}{gg\ . ToxL kfiff0fflb d"lt{ / of]lg–lnËsf] k"hfdf g} wd{, cy{, sfd / df]If
dfÌ nfu] . ha /fhf ef]hsf] kZrft\ h}gLx¿n] cfˆgf]–cfˆgf] dlGb/x¿df d"lt{:yfkgf ug{ / bz{gsf]
nflu cfpg–hfg yfn] ta t oL kf]kx¿sf r]nf klg To;df hfg]–cfpg] ug{ yfn] / ptf klZrddf
s]xL bf];|fsf] dt / ojgx¿ cfof{jt{df hfg]–cfpg] klg ug{ yfn] . ta kf]kx¿n] of] Znf]s agfP—
g jb]BfjgL+ efiff+ k|f0f}M s07ut}/lk . xl:tgf tf8Ødfgf]˜lk g uR5]Hh}gdlGb/d\ ..
—t'ngf [eljiok'/f0f -k|lt;u{ kj{ #÷v08 #÷cWofo @*÷Znf]s %#_] ..
rfx] slt g} b'Mv k/f];\, k|f0f s07ut cyf{t\ d[To'sf] ;do cfP tfklg, Dn]R5 cyf{t\
ojgx¿sf] efiff d'vn] gaf]Ng" / pGdQ xfQL bf}8Fb} dfg{sf] nflu cfO/x]sf] 5, h}gsf] dlGb/df
k:gfn] k|f0f aRg ;Sb5 eg] klg h}gsf] dlGb/df k|j]z gug"{ . lsGt' h}g dlGb/df k|j]z u/]/ aRg
eGbf xfQLsf] ;fd'Ì] k/]/ dg'{ lgsf] x'G5 .
o:tf–o:tf s'/f cfˆgf r]nfx¿nfO{ pkb]z ug{ nfu] . ha pgLx¿;Fu s;}n] k|df0f ;f]Wof] ls
ltd|f dtdf s'g} dfggLo u|Gysf] klg k|df0f 5 < ta eGby] ls 5 . ha ltgLx¿n] eGy] ls
b]vfcf] < ta dfs{08]o k'/f0fflbsf] jrg k9]/ ;'gfpFy] h:tf] ls b'uf{ -r08L_ kf7df b]jLsf] j0f{g
n]lvPsf] 5 .
/fhf ef]hsf] /fHodf -!!cf}+ ztfAbL_ Jof;hLsf] gfdaf6 dfs{08]o / lzjk'/f0f s;}n] agfP/
tof/ u/]sf] lyof], o;sf] ;"rgf /fhf ef]hnfO{ x'gfn] tL kl08tx¿nfO{ x:t5]bgflb b08 lbP /
ltgnfO{ eg] ls hf] s;}n] sfJoflb u|Gy agfpF5 eg] t cfˆgf] gfdaf6 agfcf];\, Clif–d'lgx¿sf]
gfdaf6 xf]Og . of] s'/f] /fhf ef]hn] agfPsf] …;+hLjgLÚ gfds Oltxf;df n]lvPsf] 5 h'g ls
Ujflno/sf] /fHo …le+8Ú gfds gu/sf] ltjf8L a|fXd0fsf] 3/df 5, h;nfO{ nv'gfsf /fj;fx]a /
pgsf u'df:tf /fdbofn rf}a]hLn] cfˆg} cfFvfn] b]v]sf x'g\, To;df :ki6 n]lvPsf] 5 ls Jof;hLn]
rf/ xhf/ rf/ ;o / pgsf lziox¿n] kfFr xhf/ 5 ;o cyf{t\ hDdf bz xhf/ Znf]ssf] k|df0f
…ef/tÚ agfPsf lyP . ToxL k':ts dxf/fhf ljqmdflbTosf] ;dodf cfP/ aL; xhf/ Znf]ssf] kfOof],
k]ml/ dxf/fh ef]h eGb5g\ ls d]/f] lktfsf] ;dodf ToxL k':ts kRrL; xhf/ / d]/f] cfwf pd]/
;Dddf cfOk'Ubf t tL; xhf/ Znf]so'Qm …dxfef/tÚ sf] k':ts ldn]sf] 5 . olb o;/L g} a9\b} uof]
eg] t dxfef/tsf] k':ts Pp6f pFm6sf] af]em hlQs} x'g hfg]5 / Clif–d'lgx¿sf gfdaf6
k'/f0fflb u|Gy agfPdf t cfof{jQL{ox¿ e|dhfndf k/]/ j}lbswd{ljxLg eP/ e|i6 x'g hfg]5g\ .
o;af6 ljlbt x'G5 ls /fhf ef]hnfO{ s]xL–s]xL dfqfdf j]bx¿sf] ;+:sf/ lyof] . pg}sf] ef]hk|aGwdf
n]lvPsf] 5 ls—
36Ø}sof qmf]zbz}sdZjM ;'s[lqdf] uR5lt rf?uTof .
Jffo'+ bbflt Johg+ ;'k'isn+ ljgf dg'io]0f rnToh;|d\ ..
/fhf ef]hsf] /fHodf / glhs} o:tf lzNkLx¿ a;]sf lyP ls h;n] 3f]8fsf] cfsf/sf] Ps
ofg snfoGqo'Qm agfPsf lyP ls h'g Ps sRrL 38Ldf P3f/ sf]; / Ps 306fdf ;f9] ;QfO{;
sf]; hfGYof] . Tof] e"ld / cGtl/Ifdf klg rNbYof] . k]ml/ bf];|f] kÎf o:tf] agfPsf lyP ls lagf
dg'ion] rnfP snfoGqsf] ann] lgTo rn]/ k'isn jfo' lbGYof] . olb oL b'O6} kbfy{ cfh;Dd ag]/
/xGy] eg] t o"/f]lkog olt cledfgdf r9\g] lyPgg\ .
ta kf]khLn] cfˆgf r]nfx¿nfO{ h}gLx¿b]lv /f]Sg yfn] t/ klg dlGb/x¿df hfgaf6 /f]Sg
;s]gg\ / h}gLx¿sf syfdf klg dfG5]x¿ hfg yfn] . h}gLx¿sf kf]kx¿n] oL k'/ f0fL kf]kx¿sf
r]nfx¿nfO{ axsfpg yfn] . ta k'/f0fL kf]kx¿n] ljrf/ u/] ls o;sf] s'g} pkfo lgsfNg' kb{5, gq
eg] t cfˆgf r]nfx¿ h}gL aÌ hfg]5g\ . kZrft\ kf]kx¿n] oxL ;Ddlt u/] ls h}gLx¿s} ;b[z
cfˆgf klg cjtf/, dlGb/, d"lt{ / syfsf k':tsx¿ agfpg] . logLx¿n] h}gLx¿s} rf}aL;
tLy{Í/x¿s} ;b[z cfˆgf klg rf}aL; cjtf/, dlGb/ / d"lt{x¿ agfP . k]ml/ h;/L h}gLx¿sf cflb
/ pQ/–k'/f0fflb 5g\ To;/L g} cÝfx| k'/f0fx¿ / pkk'/f0fx¿ agfpg yfn] .
/fhf ef]hsf] 8]9 ;o jif{sf] kZrft\ j}i0fjdtsf] cf/De eof] . Ps z7sf]k gfds s~h/
-lkm/Gt]_ j0f{df pTkÌ ePsf] lyof], p;b]lv yf]/} rNof] . To;sf] kZrft\ d'lgjfxg e+uL s'nf]TkÌ /
t];|f] ofjgfrføo{ ojgs'nf]TkÌ cfrfo{ eof] . tTkZrft\ a|fXd0f s'nh rf}yf] /fdfg'h eP, logn]
cfˆgf] dt k}mnfP .
z}jx¿n] lzjk'/f0fflb, zfQmx¿n] b]jLefujtflb, j}i0fjx¿n] lji0f'k'/f0fflb agfP . To;df
cfˆgf] gfd o; sf/0fn] /fv]gg\ ls xfd|f] gfdaf6 agfof}+ eg] t s;}n] k|df0f dfÌ] 5}gg\ . To;}n]
Jof; cflb Clif–d'lgx¿sf gfd /fv]/ k'/f0f agfP . gfd klg logn] jf:tjdf gjLg /fVg'kYof]{ ,
k/Gt' h:t} s'g} bl/b|n] cfˆgf] 5f]/fsf] gfd dxf/fhflw/fh / cfw'lgs kbfy{sf] gfd ;gftg /flvlbof]
eg] t s] g} cfZro{ x'G5 / < ca logLx¿sf cfk;sf h:tf emu8f 5g\, To:t} g} k'/f0fx¿df e/]/
/fv]sf 5g\ .
x]/ Û b]jLefujtdf …>LÚ gfdf Ps b]jL :qLnfO{ >Lk'/sL :jfldgL n]lvPsf] 5, pg}n] ;a}
hut\nfO{ agfOg\ / a|Xdf, lji0f' h'g dxfb]jnfO{ klg pg}n] /r]sL x'g\ . ha tL b]jLsf] OR5f eof]
ta pgn] cfˆgf] xftnfO{ 3l;g\ . pgsf] xftaf6 5fnf eof] . To;}af6 a|Xdfsf] pTklQ eof] .
a|Xdf;Fu b]jLn] elgg\ ls t}+n] d;Fu ljjfx u/\ . a|Xdfn] eg] ls ltdL d]/L cfdf nfU5Øf}, d}n]
ltdL;Fu ljjfx ug{ ;lSbg . cfdfnfO{ qmf]w r9\of], s]6fnfO{ e:d ul/lbOg\, / k]ml/ xft 3;]/
p;}k|sf/af6 bf];|f] 5f]/f] pTkÌ u/]/ To;sf] gfd lji0f' /flvg\ . lji0f';Fu klg To;/L g} elgg\ . pgn]
dfg]g\, lji0f'nfO{ klg e:d ul/lbOg\ . k'gM p;} k|sf/n] t];|f] 5f]/f] pTkÌ ul/g\, To;sf] gfd dxfb]j
/flvg\, To;/L g} elgg\ ls t}+n] d;Fu ljjfx u/\ . dxfb]jn] eg] ls ltdL;Fu ljjfx ug{ ;lSbg,
ltdLn] bf];|f] :qLsf] z/L/ wf/0f u/ . b]jLn] To;} ul/g\ .

xfn uLtfk|];af6 pknAw …dxfef/tÚ df !,)),@!$ Ps nfv b'O{ ;o rf}w Znf]s /x]sf 5g\ . o;af6 s]
k|i6 x'G5 eg], d"n ¿kdf j]bJof; / pgsf lzion] /rgf u/]sf] …ef/tÚ hDdf !),))) bz xhf/ Znf]ssf] lyof] .
clxn];Dd cfOk'Ubf (),@!$ gAa] xhf/ b'O{ ;o rf}w Znf]s ylkPsf] b]lvG5 . eujb\uLtf klg dxfef/tleqsf] c+z
ePsf]n] clxn] o;df &)) ;ft ;o Znf]s pknAw 5g\ . o;nfO{ klg dxfef/tsf] clxn];Ddsf] ykfOsf] qmdsf]
t'ngfaf6 x]g]{ xf] eg,] d"n eujb\uLtf rflx+ hDdf &)–&% Znf]ssf] x'gkg]{ b]lvG5 . k]ml/ o; s'/fnfO{ ;Dej klg
b]lvG5 . lsgeg] n8fO{+sf] tof/Lsf] d'vdf >Ls[i0fn] ch'{gnfO{ uLtfsf] pkb]z u/]sf 5g\ . ToxfF pkb]zs} nflu
eg]/ w]/} ;do vlr{g' pko'Qm b]lv+b}g . lsgeg] 5f]6f] eGbf 5f]6f] ;dodf ch'{gnfO{ ;Demfpg'kg]{ b]lvG5 sf/0f
cg]sf}+ k6ssf] k|of;df klg zflGtsf] jftf{ c;kmn ePkl5 b'j} tk{msf ;]gf n8\gsf] nflu d}bfgdf pq]/ c:q–z:q
5f]8\g] tof/Lsf] ;do 5 . clxn] pknAw eujb\uLtfsf] &)) Znf]snfO{ k9\gsf] nflu dfq} klg cfwf lbg eGbf
sDtL ;do nfUb}g . o;sf] n]vfhf]vf tkfO{+x¿ :jo+n] g} ug{ ;Sg'x'g] 5 . —cg'jfbs .
ta dxfb]jn] eg] ls oL b'O{ 7fpFdf s]sf] v/fgLsf] y'k|f] xf] < b]jLn] elgg\ ls oL b'O6} ltd|f
bfOsf x'g\, ltgLx¿n] d]/f] cf1f dfg]g\, To;}n] e:d ul/lbPF . dxfb]jn] eg] ls d PSn}n] s] u5'{ /,
logLx¿nfO{ Ao'FtfOb]pm / b'O6f :qL pTkÌ u/, tLg} hgfsf] ljjfx tLg} hgf;Fu x'g]5 . To:t} g}
b]jLn] ul/g\ . k]ml/ tLg} hgfsf] ;fydf ljjfx eof], jfx /] Û cfdf;Fu ljjfx u/]gg\ / alxgL;Fu
ljjfx u/] Û s] o;nfO{ plrt dfÌ x'G5 < kZrft\ OGb|flbnfO{ pTkÌ u/] . a|Xdf, lji0f', ?b| / OGb|nfO{
kfnsL p7fpg] 8f]n] agfP, OToflb nfdf–rf}8f dgdfgL ukm n]v]sf 5g\ . s;}n] pgL;Fu ;f]w"g\ ls
To; b]jLsf] z/L/ / To; >Lk'/nfO{ agfpg]jfnf / b]jLsf dftf–lktf sf] lyP < egf}nf ls b]jL
cgflb x'g\, To;f] eP t h'g ;+of]uhGo j:t' x'G5, Tof] cgflb slxNo} klg x'g ;Sb}g . hf] dftf–
k'qsf] ljjfx ug{df 8/fpF5 eg] efO–alxgLsf] ljjfxdf s'grflx+ /fd|f] s'/f] lgSnG5 / < h:tf] o;
b]jLefujtdf dxfb]j, lji0f' / a|Xdflbsf] If'b|tf / b]jLsf] a8fO–r8fO n]lvPsf] 5, To;} k|sf/n]
lzjk'/f0fdf b]jL cflbsf] w]/} If'b|tf n]lvPsf] 5 . cyf{t\ oL ;a} dxfb]jsf bf; / dxfb]j ;a}sf
O{Zj/ x'g\ . h'g …?b|fIfÚ cyf{t\ Ps j[Ifsf] kmnsf] u]8f] / v/fgL wf/0f ugf{n] d'lQm dfGb5g\ eg] t,
v/fgLdf n8La'8L v]Ng] uwf cflb kz' / jgsf u]8fu'8L cflbsf] uxgf / dfnf wf/0f ug]{jfnf eLn -
s';'08f_, s~h/ cflbn] d'lQm kfpg]5g\ / ;'uF /' , s's'/, uwf, cflb kz' v/fgLdf n8La'8L v]Ng]x¿sf]
d'lQm lsg x'Fb}g <
k|Zg— sfnflUg?b|f]klgifb\df e:d nufpg] ljwfg n]lvPsf] 5 . s] of] e'm6f] xf] <
…Èya/yu/;< j/md?Gne0Ú —oh'j]{b -#÷^@_ ..
OToflb j]bdGqn] klg e:d–wf/0fsf] ljwfg / k'/f0fx¿df ?b|sf] cfFvfsf] c>'kftaf6 h'g j[If
aGof] To;}sf] gfd ?b|fIf xf] . o;}n] To;sf] wf/0fdf k'0o n]lvPsf] 5 . Pp6fdfq ?b|fIf wf/0f u/]df
t ;a} kfkx¿af6 5'6]/ :ju{ hfG5 / od/fh / g/ssf] 8/ x'Fb}g .
pQ/— sfnflUg?b|f]klgifb\ s'g} …k'm;|fÚ dg'io cyf{t\ v/fgL wf/0f ug]{jfnfn] agfPsf] xf] .
lsgeg] …of:of k|ydf /]vf ;f e"nf]{sMÚ OToflb jrg To;df cgy{s 5g\ . h'g k|ltlbg xftn]
agfPsf] /]vf xf], Tof] e"nf]s jf o;sf] jfrs s;/L x'g ;Sb5 <
/ h'g— Èya/yu/;< j/md?Gne> k/Zyp?Sy Èya/yu/;m! , —oh'j]{b -cWofo #÷dGq ^@_ ..
OToflb dGq 5g\, tL e:d jf lqk'08« wf/0fsf] jfrL xf]Ogg\ lsGt'—
rIf'j}{ hdblUgC{lifM —ztky a|fXd0f] -*÷!÷@÷#_ ..
x] k/d]Zj/ Û d]/f] g]qsf] Hof]lt -œofo'ifd\_ tLgu'0ff cyf{t\ tLg ;o jif{ ko{Gt /xf];\ / d}n]
klg o:t} wd{sf] sfd u¿F ls h;af6 b[li6–gfz gxf];\ .
x]/ t of] slt d"v{tfsf] s'/f xf] ls cfFvfsf] c>'kftaf6 slxNo} j[If pTkÌ x'g ;Sb5 < s]
k/d]Zj/sf] ;[li6qmdnfO{ s;}n] cGoyf ug{ ;Sb5 < h:tf] h'g j[Ifsf] aLh k/dfTdfn] /r]sf] 5,
To;}af6 ToxL j[If pTkÌ x'g ;Sb5, cGoyfaf6 xf]Og . To;}n] hlt klg ?b|fIf, e:d, t'n;L,
sdnfIf, 3fF;, rGbg cflb s07df wf/0f ul/G5, Tof] ;a} hËnL kz'jt\ dg'iosf] sfd xf] . o:tf
jfddfuL{ / z}jdfuL{ w]/} ldYofrf/L, lj/f]wL / st{Jo sd{sf TofuL x'G5g\ . logLx¿df hf] >]i7 k'?if
x'G5, To;n] oL ;a} s'/fnfO{ ljZjf; gu/]/ /fd|f] sd{ ub{5 . olb ?b|fIf e:d–wf/0fn] od/fhsf b"t
8/fpF5g\ eg] t k'ln;sf l;kfxL klg 8/fpF5g\ xf]nf < ha ?b|fIf e:d–wf/0f ug]{jfnfl;t s's'/,
l;+x, ;k{, laR5L, dfvf] / nfdv'§] cflb klg 8/fpFb}gg\ eg] t GofofwLzsf u0f lsg 8/fpg] <
j}i0fjdtsf] af/]df ;dLIff -!!=&_
k|Zg— jfddfuL{ / z}j t /fd|f xf]Ogg\ k/Gt' j}i0fj t /fd|f x'g\ <
pQ/— oL klg j]blj/f]wL x'gfn] tL eGbf klg clws g/fd|f x'g\ .
k|Zg— …nm?Ste éÔ m/Nyve?Ú . …izvay c izvtray cÚ . —oh'j]{b -cWofo !^÷dGq !, $!_ ..
…vE/:[/vm?is/Ú . —oh'j]{b -cWofo %÷dGq @!_ ..
…vam/nay? c/Ú . …g/[an?a< Tva g/[p?it‡ hvamheÚ . —oh'j]{b -c= !^÷d+= #), !(_ ..
…-g?vtI/ -Uya>Ú . —cyj{jb] -sf08 (÷;"Qm !)÷dGq @)_ ..
…sUyR Aa/Tma jg?tSt/Swu;?íÚ . —oh'j]{b -cWofo !#÷dGq $^_ ..
OToflb j]b k|df0fx¿af6 z}jflb dt l;4 x'G5g\, k'gM lsg v08g ub{5f} <
pQ/— oL jrgx¿af6 z}jflb ;Dk|bfo l;4 x'Fb}gg\, lsgeg] …?b|Ú k/d]Zj/ k|f0fflb jfo', hLj,
clUg cflbsf gfd x'g\ . hf] qmf]wstf{ ?b| cyf{t\ b'i6x¿nfO{ ?jfpg]jfnf k/dfTdfnfO{ gd:sf/ ug'{,
k|f0f / hf7/flUgnfO{ cÌ lbg' .
gd Olt cÌgfd . —lg306' -@÷&_ sf] jrg xf] .
hf] dËnsf/L ;a} ;+;f/nfO{ cToGt sNof0f ug]{jfnf xf], p; k/dfTdfnfO{ gd:sf/ ug'{kb{5 .
…lzj:o k/d]Zj/:ofo+ eQmM z}jMÚ . …lji0ff]M k/dfTdgf]˜o+ eQmf] j}i0fjMÚ . …u0fkt]M ;snhuT:jfldgf]˜o+
;]jsf] uf0fktMÚ . …eujTof jf0of co+ ;]jsf] efujtMÚ . …;"o{:o r/fr/fTdgf]˜o+ ;]jsM ;f}/MÚ oL ;a}
?b|, lzj, lji0f', u0fklt, ;"of{lb k/d]Zj/sf] / eujtL ;Toefif0fo'Qm jf0fLsf] gfd xf] . o;df lagf
;De]m o;/L emu8f dRrfPsf 5g\, h:t}—
Pp6f s'g} j}/fuLsf b'O6f r]nf lyP . ltgLx¿n] u'?sf kfp bafpg] ub{y] . Pp6fn] bfofF kfp
/ csf]{n] afofF kfpsf] ;]jf ug{sf] nflu afF8]sf lyP . Ps lbg Pp6f r]nf] sxL+ uPsf] lyof] / csf]{n]
cfˆgf] ;]Josf] kfpsf] ;]jf ul//x]sf] lyof] . olQs}df u'?n] sf]N6f] k]m¥of], ta cfˆgf] efudf csf]{
u'?efOsf] kfp rflx+ kg{ cfof] . p;n] nf7L lnP/ kfpdf ahf¥of] . u'?n] eGof] c/] b'i6 Û t}+n] of] s]
u/]sf] < p;n] eGof]— d]/f] v'§f]dfly of] csf]{ v'§f] s;/L r9Øf] < olQs}df bf];|f] r]nf] cfOk'Uof] .
p;n] klg ;]jf ug{ nfUof] . b]Vof] ls v'§f] ;'lgPsf] 5 . u'?;Fu ;f]Wof] ls of] d]/f] ;]Jo kfpdf s]
eof] < u'?n] ;a} j[QfGt ;'gfOlbof] . Tof] klg d'v{ g af]nL g rfnL, r'krfk nf7L p7fP/ hf]8 \l;t
bf];|f] kfpdf ahf¥of] . u'?n] k'sfb}{/fVof] . k]ml/ b'O6} r]nfn] nf7L lnP/ u'?sf] kfpnfO{ lk6\g yfn] .
a8f] k'sf/ dlRrof], ta s'g} a'l4dfg\ k'?if cfP/ 5'§ØfOlbof], tL b'O6} d"v{nfO{ pkb]z lbP ls æx]/ Û
oL b'O6} kfp ltd|f u'?sf x'g\ . b'O6}sf] ;]jf ugf{n] p;}nfO{ ;'v / b'Mv lbgfn] p;} PsnfO{ b'Mv
x'G5 .Æ
h;/L Pp6f u'?sf] ;]jfdf r]nfx¿n] nLnf u/], To:tf xLg, kfd/, dxfd"v{, ;Dk|bfoL
dfG5]x¿n]— k/d]Zj/sf] lji0f', ?b|flb ;a} gfd 5g\, h:tf] ls k|yd ;d'Nnf;df n]v]/ cfOPsf] 5 .
ltgnfO{ ghfg]/ zfQm, z}j / j}i0fjflb k/:k/ Ps bf];|fsf] gfdsf] lgGbf ub{5g\ .
tfkM k'08«+ tyf gfd dfnf dGq:ty}j r . cdL lx k~r ;+:sf/fM k/d}sfGtx]tjM ..!..
—e/åfh ;+lxtf kl/lzi6, -cWofo @÷Znf]s @_ /fdfg'hk6nk4lt ..
At?PttnU/nR tda/mae A?îute , #it ïute> . —CUj]b -d08n (÷;"Qm *#÷dGq !_ ..
cyf{t\ -tfkM_ zÎ, rqm, ubf / kßsf lrÂx¿nfO{ clUgdf tkfP/, e'hfsf] d"ndf bfu lbP/,
b"wsf] kfqdf lgefpF5g\, k]ml/ s;}n] To; b"wnfO{ lkpF5g\ klg . cyf{t\ To;df s]xL dfqfdf dg'iosf]
z/L/sf] df+;sf] c+z klg cfpF5 xf]nf . o:tf] sd{ ugf{n] k/d]Zj/nfO{ k|fKt ug]{ cfzf ub{5g\ /
eGb5g\ ls lagf zÎ, rqmflbn] z/L/ gtkfP t hLj k/d]Zj/nfO{ k|fKt x'Fb}g, lsgeg] Tof] -cfdM_
cyf{t\ sfFrf] 5 . / h;/L /fHosf sd{rf/Lsf] e]ife"iffdf ;/sf/L lr x'gfn] pgLx¿;Fu c¿ dfG5]
8/fpF5g\, To;/L g} lji0f'sf rqmflb cfo'wx¿sf] lrÂnfO{ b]v]/ od / odsf u0f 8/fpF5g\, / eGb5g\
ls—
bf]xf— afgf a8f bofnsf, ltns 5fk c? dfn .
od 8/k} sfn" sx], eo dfg] e"kfn .. —eQmdfn lgi7f ^ ..
eujfg\sf] afgf dxfg\ 5 . ltns, 5fk / dfnf wf/0f ug{] 7"nf] xf] . h;b]lv od/fh / /fhf
klg 8b{5g\ . -k'08«d\_ lqz"nsf] ;b[z nnf6df lrq lgsfNg', -gfd_ gf/fo0fbf;, lji0f'bf;,
bf;zAbfGt gfd, sdnu§f cflbsf dfnf / kfFrf}+ -dGq_ cyf{t\—
cf]+ gdf] gf/fo0ffo ..!.. —kßk'/f0f -efu ^÷pQ/v08 cWofo &@÷Znf]s !!&_ ..
of] logLx¿n] ;fwf/0f dg'iosf] nflu . bf];|f]—
>LdÌf/fo0fr/0f+ z/0f+ k|kB] ..@.. >Ldt] gf/fo0ffo gdM ..#.. —eQmdfn ..
OToflb dGq wgf9Ø / dfggLox¿sf nflu . lsgeg] of] klg Ps bf]sfg} 7xl/of] Û h:tf] d'v
To:t} ltns Û oL kfFr ;+:sf/x¿nfO{ rqmflÍtx¿n] d'lQmsf] x]t' dfGb5g\ .
oL dGqx¿sf cy{— d gf/fo0fnfO{ gd:sf/ ub{5' ..!.. / d nIdLo'Qm gf/fo0fsf]
r/0ff/ljGbsf] z/0fdf k|fKt x'G5' ..@.. / >Lo't gf/fo0fnfO{ gd:sf/ ub{5' cyf{t \ h'g zf]efo'Qm
gf/fo0f x'g\, pg}nfO{ d]/f] gd:sf/ k'uf];\ ..#..
h;/L jfddfuL{n] kfFr dsf/nfO{ dfGb5g\, To;/L g} rqmflÍt kfFr ;+:sf/nfO{ dfGb5g\ h'g
j]bsf] jrg n]lvPsf] 5 To;sf] o; k|sf/sf] kf7 / cy{ xf]—
p/ivÈ<a? te/ ivt?t< äü[Spte à/-ugaRÇa?i[/ pYeRa?i; iv/ñt?> ,

At?PttnU/nR tda/mae A?îute z&/tas/ #Öh?Nt/StTsma?zt .1.

tpae?:p/ivÇ</ ivt?t< id/vSp/de .2. —CUj]b -d08n (÷;"Qm *#÷dGq !, @_ ..


x] a|Xdf08 / j]bx¿sf] kfng ug]{jfnf k|e' ;j{;fdYo{o'Qm ;j{zlQmdfg\ Û tkfO{+n] cfˆgf]
JoflKtaf6 ;+;f/sf] ;a} cjojx¿nfO{ JofKt u/]/ /fVg'ePsf] 5 . Tof] tkfO{+sf] h'g Jofks kljq
:j¿k 5 To;nfO{ a|Xdro{, ;Toefif0f, zd, bd, of]ufEof;, lht]lGb|o, ;T;Ëflb tkZrof{b]lv /lxt
hf] ckl/kSj cfTdf cGtMs/0fo'Qm 5, To;n] tkfO{+sf] :j¿knfO{ k|fKt ub}{g / hf] k"jf]{Qm tkn] z'4
5g\, ltg}n] o;sf] cfr/0f ub}{ To; tkfO{+sf] z'4:j¿knfO{ /fd|f] k|sf/;Fu k|fKt ub{5g\ ..!.. h;n]
k|sfz:j¿k k/d]Zj/sf] ;[li6df lj:t[t kljqfr/0f¿k tk ub{5g\, ltgLx¿ g} k/dfTdfnfO{ k|fKt
ug{df of]Uo x'G5g\ ..@..
ca ljrf/ ug'{xf];\ ls /fdfg'hLoflb hgx¿ o; dGqaf6 …rqmflÍtÚ x'g' s'g tl/sfn]
lgsfNb5g\ < ltgLx¿ ljåfg\ lyP ls cljåfg\ < olb ljåfg\ x'Gy] eg] t o:tf] c;Defljt cy{ o;
dGqsf] lsg ub{y] < lsgeg] o; dGqdf …ctKttg"MÚ zAb 5 lsGt' …ctKte'h}sb]zMÚ zAb 5}g . h'g
…ctKttg"MÚ of] dGq gvlzvfu|ko{Gt ;d'bfosf] cy{ xf], o;nfO{ k|df0f u/]/ clUgaf6} tkfpg'
rqmflÍtx¿ :jLsf/ ub{5g\ eg] t, cfˆgf]–cfˆgf] z/L/nfO{ ef8df emf]s]/ ;a} z/L/nfO{ hnfP klg
o; dGqsf] cy{b]lv lj?4 x'G5, lsgeg] o; dGqdf ;Toefif0fflb kljq sd{ ug{ tk n]lvPsf] 5 .
Ct+ tkM ;To+ tkf] bd:tkM :jfWofo:tkM ..
—t}lQ/Lof]klgifb\ -lzIffjNnL (_Ù t}lQ/Lo -cf/0os !)÷cg'jfs *_ ..
OToflb tk elgG5 . cyf{t\ -Ct+ tkM_ oyfy{ z'4efj, ;To dfÌ', ;To af]Ng', ;To ug'{,
dgnfO{ cwd{df hfg glbg', afXo OlGb|ox¿nfO{ cGofofr/0fdf hfgb]lv /f]Sg' cyf{t\ z/L/, OlGb|o /
dgaf6 z'e sd{x¿sf] cfr/0f ug'{, j]bflb ;To ljBfx¿nfO{ k9\g'–k9fpg', j]bfg';f/ cfr/0f ug'{
cflb pQd wd{o'Qm sd{x¿sf] gfd …tkÚ xf] . wft'nfO{ ttfP/ 5fnfnfO{ kf]Ng' tk elg+b}g . x]/ Û
rqmflÍtx¿ cfk"mnfO{ 7"nf j}i0fj dfGb5g\, k/Gt' cfˆgf] k/Dk/f / s'sd{lt/ Wofg lb+b}gg\ ls k|yd
logLx¿sf] d"nk'?if …z7sf]kÚ lyof] ls h'g rqmflÍtx¿sf] g} u|Gyx¿df / eQmdfn u|Gy h'g gfef
8"dn] agfPsf] xf], To;df—
ljqmLo z"k{+ ljrrf/ of]uL .. —lbJo;"l/rl/tsfJo ;u{ @ ..
OToflb jrg n]lvPsf] 5 . cyf{t\ z7sf]k of]uL ;'kf]nfO{ agfP/, a]Rb} lx+8\bYof] cyf{t\ s~h/
-3'dGtf_ hfltdf pTkÌ ePsf] lyof] . ha p;n] a|fXd0fx¿;Fu k9\g jf ;'Ì rfXof] xf]nf, ta
a|fXd0fx¿n] lt/:sf/ u/] xf]nfg\ . To;n] a|fXd0fx¿sf] lj?4 ;Dk|bfo ltns, rqmfÍ cflb rnfof]
xf]nf . To;sf] r]nf] …d'lgjfxgÚ h'g ls rf08fn j0f{df pTkÌ ePsf] lyof] . To;sf] …ofjgfrfo{Ú h'g
ojgs'nf]TkÌ lyof], h;sf] gfd k]m/]/ s;}–s;}n] …ofd'gfrfo{Ú klg eGb5g\ .
logLx¿sf] kZrft\ …/fdfg'hÚ a|fXd0fs'ndf pTkÌ eP/ rqmflÍt eP . o;sf] k"j{df s]xL
efiffsf u|Gy agfpg] ub{y] . /fdfg'hn] s]xL ;+:s[t k9]/ ;+:s[tdf Znf]sa4 u|Gy / zf/L/s ;"q /
pklgifb\x¿sf] 6Lsf zÍ/frfo{sf 6Lsf eGbf lj?4 agfP, / zÍ/frfo{sf] y'k|} lgGbf klg u/] . h:tf]
zÍ/frfo{sf] dt hLj a|Xdsf] Pstf, hut\ k|k~r, ;a} ldYof dfof¿k clgTo 5 . o;b]lv lj?4
/fdfg'hsf] hLj, a|Xd / dfof tLgj6} lgTo 5g\ . zÍ/frfo{sf] cå}t cyf{t\ hLj a|Xd Ps, a|Xd
Pp6} 5, bf];|f] s'g} j:t' jf:tljs 5}g . oxfF zÍ/frfo{sf] dt a|Xdb]lv cltl/Qm hLj / sf/0f
j:t'nfO{ gdfÌ', /fd|f] xf]Og . /fdfg'hsf] o; c+zdf, h'g ls ljlzi6få}t— hLj / dfof;lxt k/d]Zj/
Ps 5 . o;/L tLgj6}nfO{ dfÌ' / cå}t eÌ' ;j{yf Joy{ 5 . hLjnfO{ ;j{yf O{Zj/sf] cfwLg k/tGq
dfÌ', s07L, ltns, dfnf, d"lt{k"hflb kfv08–dt rnfpg] cflb g/fd|f s'/fx¿ rqmflÍtdf 5g\ .
h;/L rqmflÍt cflb j]blj/f]w ub{5g\, To;/L zÍs/frfo{sf dtn] ub}{gg\ .
d"lt{k"hfsf] af/]df ;dLIff -!!=*_
k|Zg— d"lt{k"hfsf] yfngL sxfFaf6 eof] <
pQ/— h}gLx¿af6 .
k|Zg— h}gLx¿n] sxfFaf6 rnfP <
pQ/— cfˆgf] d"v{tfaf6 .
k|Zg— h}gLx¿ eGb5g\ ls zfGt Wofgfjl:yt a;]sf] d"lt{ b]v]/ cfˆgf] hLjsf] klg z'e
kl/0ffd To:t} g} x'G5 .
pQ/— hLj r]tg, d"lt{ h8 . s] d"lt{sf] ;b[z hLj klg h8 x'g hfG5 < of] d"lt{k"hf s]jn
kfv08 dt xf], h}gLx¿n] rnfPsf x'g\ . To;}n] o;sf] v08g !@cf}+ ;d'Nnf;df ug]{5f}+ .
k|Zg— zfQm cflbn] d"lt{x¿df h}gLx¿sf cg's/0f u/]sf 5}gg\, lsgeg] h}gLx¿sf
d"lt{x¿sf ;b[z j}i0fjflbsf d"lt{x¿ 5}gg\ .
pQ/— xf], of] t 7Ls xf] . olb h}gLx¿sf t'No agfpFy] eg] t h}gdtdf ldNg hfGy] . To;}n]
h}gLsf d"lt{x¿b]lv lj?4 agfP, lsgeg] h}g;Fu lj/f]w ug'{ logLx¿sf] / logLx¿;Fu lj/f]w ug'{
h}gLx¿sf] d'Vo sfd lyof] . h;/L h}gLx¿sf] d"lt{ gfËf] Wofgfjl:yt / lj/Qm dg'iosf] ;dfg
agfPsf 5g\ . j}i0fjflbn] a];/L ˘f[Ëfl/t, plePsf], :qLsf] ;lxt /Ë /fu ef]u ljifof;lQm ;lxtfsf/
d"lt{x¿ agfPsf 5g\ . h}gLx¿ w]/} zÎ, 306f 3l8of/ ahfpFb}gg\ . logLx¿n] 7"nf] sf]nfxn ub{5g\ .
ta g} oL j}i0fjflb kf]kx¿sf r]nf h}gLx¿b]lv ar] / y'k}|n] Jof;flb gfdaf6 y'k|} u|Gy agfP .
To;sf] gfd …k'/f0fÚ /fv]/ syf klg ;'gfpg yfn] . / d"lt{x¿ agfP/, sxL+ kxf8 hËndf /fv]/ cfP
jf e"lddf uf8]/ cfP . k]ml/ cfˆgf r]nfx¿df k|l;4 u/] ls— ædnfO{ :jKgdf dxfb]j, kfj{tL, /fwf,
s[i0f, ;Ltf, /fd jf nIdL, gf/fo0f, e}/j, xg'dfg cflbn] eg] ls xfdL kmnfgf] 7fpFdf 5f}+ . xfdLnfO{
ToxfFaf6 lgsfn]/ NofP/ dlGb/df :yfkgf u/, ltdL g} k'hf/L eof} eg] t xfdLn] dgf]jfl~5t kmn
lbg]5f}+ .Æ ha …cfFvfsf cGwf, ufF7sf k"/fÚ tL dfG5]n] ;'g]kl5 ;fFrf] dfg]/ To;;Fu eg] ls o:tf] Tof]
d"lt{ sxfF 5 < p;n] ltgLx¿nfO{ lnP/ uP/ b]vfOlbof], ta t tL d"v{x¿ To; w"t{sf v'§fdf g'u]/
eg] ls ætFdfly o; b]jtfsf] 7"nf] s[kf 5 . lx+8 xfdLn] dlGb/ agfOlbg]5f}+ / To;df log} b]jtfsf]
k"hf t}+n] ug]{ u/];\, / xfdLx¿n] o;sf] bz{g u/]/ dgf]jfl~5t kmn kfpg]5f}+ .Æ
o; k|sf/af6 ha Pp6fn] u¥of] k'gM ;a} kf]kx¿n] klg cfˆgf]–cfˆgf] hLljsfy{ o;} k|sf/
sk6–5naf6 d"lt{x¿ :yfkgf u/] .
k|Zg— k/d]Zj/ lg/fsf/ 5, Tof] Wofgdf cfpg ;Sb}g, To;}n] d"lt{sf] x'g' cfjZos 5 . c¿
s]xL gu/] klg d"lt{sf] ;fd'Ì] uP/ s]xLa]/ k/d]Zj/sf] :d/0f u/]/ gfd lnG5f}+ .
pQ/— ha k/d]Zj/ lg/fsf/ 5, ta p;sf] d"lt{ g} aÌ ;Sb}g . hxfF d"lt{nfO{ b]Vgfn]
k/d]Zj/sf] :d/0f x'G5 eg] t k/d]Zj/n] agfPsf] k[YjL, hn, clUg, jg:klt cflb /rgfo'Qm k[YjL,
kxf8, lxdfno cflb k/d]Zj/–/lrt dxfd"lt{x¿ ls h'g kxf8 cflbaf6 oL dg'ios[t d"lt{x¿
aGb5g\, logLx¿nfO{ b]v]/ k/d]Zj/sf] :d/0f lsg cfpg ;Sb}g < hxfF s'g} cs}{nfO{ x]/]/ bf];|f]
s;}sf] :d/0f x'G5 eg] t, ha Tof] ;fd'Ì] /xFb}g ta k/d]Zj/nfO{ e'Ng]5g\ / ha k/d]Zj/nfO{
dg'ion] e'Nb5 ta} p;n] PsfGt kfP/ cGofo ub{5 ls oxfF dnfO{ s;}n] b]Vb}g .
hxfF d"lt{nfO{ gdfg]/ k/d]Zj/nfO{ Jofks dfg]df t To;n] 8/n] ls dnfO{ k/d]Zj/n]
b]lv/x]sf] 5, kfk ub}{g . gfd:d/0f dfqn] s]xL klg kmn x'Fb}g . h:t} ls ld>L eGb}df d'v dL7f] /
gLd eGb}df tLtf] x'Fb}g, lsGt' To;nfO{ lha|f]n] rfv]df dfq} dL7f] / tLtf]sf] yfxf x'G5 .
k|Zg— s] gfd lng' ;j{yf ldYof xf], h'g ;j{q k'/f0fx¿df gfd:d/0fsf] a8f] dfxfTDo
n]lvPsf] 5 <
pQ/— gfd lng] ltd|f] /Llt pQd 5}g . h'g tl/sfaf6 ltdLn] gfd:d/0f ub{5f}, Tof] /Llt
e'm6f] xf] .
k|Zg— xfd|f] /Llt s:tf] xf] <
pQ/— j]blj?4 .
k|Zg— To;f] eP ca tkfO{+n] xfdLnfO{ j]bf]Qm gfd:d/0fsf] /Llt atfpFg'xf];\ <
pQ/— gfd:d/0f o; k|sf/n] ug'{kb{5— h:t} …Gofosf/LÚ O{Zj/sf] gfd xf] ls h;/L
kIfkft/lxt eP/ k/dfTdf ;a}sf] oyfjt\ Gofo ub{5, To:tf gfdx¿sf cy{x¿nfO{ cfk"mdf u|x0f
u/]/ Gofoo'Qm Jojxf/ ;j{bf ug]{, cGofo slxNo} gug]{ .
k|Zg— xfdLn] klg hfGb5f}+ ls k/d]Zj/ lg/fsf/ 5, k/Gt' cfˆgf lzj, lji0f', u0f]z, ;"o{, b]j L
cflbsf] z/L/ wf/0f u/]/ /fd, s[i0fflb cjtf/ lngfn] p;sf] d"lt{ aGb5, s] of] s'/f] klg e'm6f] xf]
t<
pQ/— xf]–xf] Psbd} e'm6f] lsgeg]—
…ch Pskft\Ú —CUj]b -d08n &÷;"Qm #%÷dGq !#_Ù oh'j]{b -cWofo #$÷dGq %#_ ..
…csfod\Ú —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq *_ ..
OToflb ljz]if0fx¿af6 k/d]Zj/sf] hGd / z/L/wf/0f /lxt j]bdf elgPsf] 5, tyf o'lQmn]
klg k/d]Zj/sf] cjtf/ slxNo} x'g ;Sb}g . lsgeg] hf] cfsfzjt\ ;j{q Jofks, cgGt / ;'v, b'Mv,
b[Zoflb u'0f/lxt 5, Tof] Ps ;fgf] jLo{, uef{zo / z/L/df s;/L cfpg ;Sb5 < cfpg]–hfg] Tof]
x'G5 h'g Psb]zL x'G5 . hf] crn, cb[Zo, h;sf] lagf Ps k/df0f' klg vfnL 5}g, p;sf] cjtf/
eÌ' hfg ls aGWofsf] k'qsf] ljjfx u/]/, p;sf] kf}qsf] bz{g ug]{ s'/f] xf] .
k|Zg— ha k/d]Zj/ Jofks 5 eg] t d"lt{df klg 5 . k'gM rfx] s'g} kbfy{df efjgf u/]/
k"hf ug'{ /fd|f] lsg xf]Og < x]/—
g sfi7] ljBt] b]jf] g kfiff0f] g d[0do] . efj] lx ljBt] b]j:t:dfb\efjf] lx sf/0fd\ ..
—t'ngf [u?8k'/f0f, wd{sf08, k|]tsNk -cWofo #*÷Znf]s !#_Ù rf0fSogLlt -*÷!!_] ..
k/d]Zj/ b]j g sfi7, g kfiff0f, g d[lQsfaf6 agfPsf kbfy{x¿df 5 lsGt' k/d]Zj/ t
efjdf ljBdfg 5 . hxfF efj u¥of] jxL+ k/d]Zj/ l;4 x'G5 .
pQ/— ha Jofks 5 eg] t s'g} Ps j:t'df k/d]Zj/sf] efjgf ug'{, cGoq gug'{ of] o:tf]
s'/f] eof] ls h:t} rqmjtL{ /fhfnfO{ ;a} /fHosf] ;Qfaf6 5'6fP/ Ps ;fgf] s'6Lsf] :jfdL dfÌ' slt
7"nf] ckdfg xf] Û To:t} ltdLn] klg k/d]Zj/sf] ckdfg ub{5f} . ha Jofks dfGb5f} t jfl6sfb]lv
k'ik–kq l6k]/ lsg r9fpF5f} < rGbg 3;]/ lsg nufpF5f} < w"k lsg afNb5f} < zÎ, 306, v+}h8L,
d'h'/f, d[bË, s/tn cflb lsg ahfpF5f} < ltd|f] xftdf 5g\, lsg hf]8\5f} < lz/df 5g\, lsg
lgx'/G5f} < cÌ–hnflbdf 5g\, lsg g}j]B r9fpF5f} < hndf 5g\ lsg :gfg u/fpF5f} < lsgeg] tL
;a}df k/dfTdf Jofks 5 . / ltdLn] Jofkssf] k"hf ub{5f} ls JofKosf] < olb Jofkssf] ub{5f} eg]
t kfiff0f, sfi7 cflbdf rGbg, k'ikflb lsg r9fpF5f} < / olb JofKosf] k"hf ub{5f} eg] t …xfdL
k/d]Zj/sf] k"hf ub{5f}+Ú eg]/, o:tf] lsg e'm6f] af]Nb5f} < …xfdL kfiff0fflbsf k'hf/L xf}+Ú, o:tf] ;To
lsg eGb}gf} <
…efjÚ ;fFrf] xf] ls e'm6f] < olb ;fFrf] xf] eg] t ltd|f] efjsf] cfwLg eP/ k/d]Zj/ a4 x'g
hfg]5 . / ltdL df6f]df ;'j0f{, kfiff0fdf xL/f–kÌf, ;d'b|lk+mhdf df]tL, hndf £o"–b"w, a/kmdf bxL
cflb, w'nf]df kL7f] / zSs/sf] efjgf u/]/ ltgLx¿nfO{ lsg To:t} agfpFb}gf} < b'Mvsf] efjgf s;}n]
ub}{g, k]ml/ b'Mv lsg x'g] ub{5 < / ;'vsf] efjgf ub{5f}, Tof] lsg x'Fb}g < cGwfn] g]qsf] efjgf u/]/
lsg b]Vb}g < dg]{ efjgf x'Fb}g k]ml/ lsg dfG5] db{5g\ < o;}n] ltd|f] efjgf ;fFrf] xf]Og . lsgeg]
…efjgfÚ h:tf]df To:t} efj ug'{nfO{ elgG5 . h:t} clUgdf clUg, hndf hn hfÌ' …1fgÚ / cGoyf
hfÌ' …c1fgÚ xf] . o;}n] ltdL cefjgfnfO{ efjgf / efjgfnfO{ cefjgf eGb5f} .
k|Zg— PhL Û ha;Dd j]bdGqx¿n] cfjfxg ul/+b}g, b]jtfx¿ cfpFb}gg\ / cfjfxg ugf{n]
em6\l;t cfpF5g\ / lj;{hg ugf{n] hfG5g\ .
pQ/— olb dGqsf] cfjfxg ugf{n] k/d]Zj/ cfpF5 eg] t d"lt{ r]tg lsg x'Fb}g < / lj;h{g
ugf{n] hfG5 eg] t Tof] sxfFaf6 cfpF5 / sxfF hfG5 < ;'g cGwfx¿ xf] Û k"0f{ k/dfTdf g cfpF5, g
t hfG5 . olb ltdL dGqn] k/d]Zj/nfO{ af]nfpF5f} eg] t pg} dGqn] cfˆgf] d/]sf] k'qsf] z/L/df
hLjnfO{ lsg af]nfpFb}gf} < / zq'sf] hLjfTdfsf] lj;h{g u/]/ lsg dfg{ ;Sb}gf} < ;'g efO Û x]
ef]n]x¿ xf] Û oxfF kf]khLn] ltdLnfO{ 7u]/ cfˆgf] k|of]hg l;4 ub{5g\ . j]bx¿df kfiff0fflb d"lt{k"hf /
k/d]Zj/sf] cfjfxg–lj;h{g ug{sf] nflu Ps cIf/ klg n]lvPsf] 5}g .
k|Zg— k|f0ff OxfuR5Gt' ;'v+ lr/+ lti7Gt' :jfxf .
cfTd]xfuR5t' ;'v+ lr/+ lti7t' :jfxf .
OlGb|of0fLxfuR5Gt' ;'v+ lr/+ lti7Gt' :jfxf .. —k|lti7fdo"v u|Gy, tGqu|Gy ..
OToflb j]bsf dGqx¿ 5g\, lsg eGb5f} 5}gg\ <
pQ/— c/] efO Û clnslt t cfˆgf] a'l4nfO{ sfddf nufpm . of] ;a} skf]nslNkt
jfddfuL{x¿sf j]blj?4 tGqu|Gyx¿sf kf]k/lrt k+lQmx¿ x'g\, j]bjrg xf]Ogg\ .
k|Zg— s] tGq e'm6f] xf] t <
pQ/— xf], ;j{yf e'm6f] xf] . h;/L cfjfxg, k|f0fk|lti7flb, kfiff0f d"lt{ljifos j]bx¿df Ps
dGq klg 5}g, To:t} …:gfg+ ;dk{ofldÚ OToflb jrg klg 5}g . cyf{t\ olt klg 5}g ls …kfiff0fflbd"lQ{+
/rloTjf dlGb/]if' ;+:yfKo uGwflble/r{o]t\ .Ú kfiff0fsf] d"lt{ agfP/, dlGb/df :yfkg u/]/ rGbg–
cIftflbn] k"hf u/, o:tf] n]zdfq klg 5}g .
k|Zg— olb j]bx¿df ljlw 5}g t v08g klg 5}g . / h'g v08g 5 t …k|fKtf} ;Tof+ lgif]wMÚ
d"lt{sf] x'gfn] g} v08g ;Ët x'g ;Sb5 .
pQ/— ljlw t 5}g, k/Gt' k/d]Zj/sf] :yfgdf s'g} cGo kbfy{nfO{ k"hgLo gdfÌ / ;j{yf
lgif]w u/]sf] 5 . s] ck"j{ljlw x'Fb}g < ;'g Û of] xf]—
A/NxNtm/> à iv?ziNt/ ye=s?M-Uitmu/pas?te,

ttae/ -Uy?=#v/ te tmae/ y=%/ sM-?UTya‡ r/ta>.1. —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq (_ ..


n tSy? àit/ma=A?iSt/ .2. —oh'j]{b -cWofo #@÷dGq #_ ..
ma ic?d/NyiÖ Z<a?st/ soayae===.3.
—CUj]b -d08n *÷;"Qm !÷dGq !_Ù ;fdj]b -dGq @$@_ ..
oåfrfgEo'lbt+ o]g jfuEo'Bt] . tb]j a|Xd Tj+ ljl4 g]b+ olbbd'kf;t] ..$..
oGdg;f g dg't] o]gfx'd{gf] dtd\ . tb]j a|Xd Tj+ ljl4 g]b+ olbbd'kf;t] ..%..
oRrIf'iff g kZolt o]g rIf"Flif kZolGt . tb]j a|Xd Tj+ ljl4 g]b+ olbbd'kf;t] ..^..
oR5«f]q]0f g ˘f[0ff]lt o]g >f]tldb+ >'td\ . tb]j a|Xd Tj+ ljl4 g]b+ olbbd'kf;t] ..&..
oTk|f0f]g g k|fl0flt o]g k|f0fM k|0fLot] . tb]j a|Xd Tj+ ljl4 g]b+ olbbd'kf;t] ..*..
—s]gf]klgifb\ -v08 !÷ dGq $–*_ ..
g ;+b[z] lti7lt ¿kd:o g rIf'iff kZolt sZrg}gd\ .
Åbf Ålb:y+ dg;f o Pgd]j+ ljb'/d[tf:t] ejlGt ..(..
—Zj]tfZjt/f]klgifb\ -cWofo $÷dGq @)_ ..
h;n] …c;De"ltÚ cyf{t\ cg'TkÌ cgflb k|s[lt sf/0fnfO{ g}, a|Xdsf] :yfgdf pkf;gf ub{5g\,
ltgLx¿ cGwsf/ cyf{t\ c1fg / b'Mv;fu/df 8'Ab5g\ . / …;De"ltÚ hf] sf/0faf6 pTkÌ ePsf]
sfo{¿k k[YjL cflb e"t, kfiff0f / j[Ifflb cjoj / dg'ioflbsf] z/L/sf] pkf;gf a|Xdsf] :yfgdf
ub{5g\, ltgLx¿ To; cGwsf/ eGbf klg clws cGwsf/ cyf{t\ dxfd"v{ lr/sfn ko{Gt 3f]/ b'Mv¿k
g/sdf k/]/ dxfSn]z ef]Ub5g\ ..!..
hf] ;a} hut\df Jofks 5 p; lg/fsf/ k/dfTdfsf] k|ltdf, kl/df0f, ;fb[Zo jf d"lt{ 5}g ..@..
x] ldqx¿ xf] Û k|e'b]lv leÌ c¿ s;}sf] z+;g jf :t'lt gu/, cyf{t\ k/d]Zj/nfO{ 5f]8]/ cGo
s'g} b]jsf] :t'lt pkfb]o 5}g ..#..
hf] jf0fLsf] …Ob+tfÚ cyf{t\ of] hn xf] lng'xf];\, To:tf] ljifo xf]Og, / h;sf] wf/0f jf ;Qfaf6
jf0fLsf] k|j[lQ x'G5, p;}nfO{ a|Xd hfg / pkf;gf u/, h'g p;b]lv leÌ 5, Tof] pkf;gLo xf]Og .
cyf{t\ hf] cfk}m jf0fLn] af]Ng ;Sb}g, h;af6 zlQm kfP/ jf0fLn] af]Ngsf] nflu ;dy{ x'G5, p;}nfO{
t}+n] a|Xd hfÌ", h'g p;b]lv leÌ 5, Tof] xf]Og a|Xd h;sf] t}+n] pkf;gf u/]sf] 5;\ ..$.. hf] dgb]lv
…OoQfÚ u/]/ dggdf cfpFb}g, h;n] dgnfO{ hfGb5, p;} a|XdnfO{ ltdLn] hfg / p;}sf] pkf;gf
u/ . hf] p;b]lv leÌ hLj / cGtMs/0f 5, p;sf] pkf;gf a|Xdsf] :yfgdf gu/ . cyf{t\ hf] cfk}m
dgn] ljrf/ ug{ ;Sb}g, h;af6 zlQm kfP/ dgn] ljrf/ ug{df ;dy{ x'G5, p;}nfO{ t}+n] a|Xd hfÌ",
h'g p;b]lv leÌ 5, Tof] xf]Og a|Xd h;sf] t}+n] pkf;gf u/]sf] 5;\ ..%.. h;nfO{ cfFvfn] b]lv+b}g /
h;af6 ;a} cfFvfn] b]Vb5, p;}nfO{ ltdLn] a|Xd hfg / p;}sf] pkf;gf u/, hf] p;b]lv leÌ ;"o{,
ljB't\ / clUg cflb h8 kbfy{x¿ 5g\, To;sf] pkf;gf gu/ . cyf{t\ hf] cfk}m cfFvfn] b]Vg ;Sb}g,
h;af6 zlQm kfP/ cfFvfn] b]Vb5, p;}nfO{ t}+n] a|Xd hfÌ", h'g p;b]lv leÌ ;"o{, ljB't / clUg
cflb h8 kbfy{x¿ 5g\, Tof] xf]Og a|Xd h;sf] t}+n] pkf;gf u/]sf] 5;\ ..^.. h;nfO{ >f]qn] ;'Ì
;Sb}g / h;af6 >f]qn] ;'Gb5, p;}nfO{ ltdLn] a|Xd hfg / p;}sf] pkf;gf u/ . p;b]lv leÌ
zAbflbsf] pkf;gf a|Xdsf] :yfgdf gu/ . cyf{t\ h;nfO{ sfgn] cfk}m ;'Ì ;Sb}g, h;sf] zlQm kfP/
sfgn] ;'Ì] ub{5, p;}nfO{ t}+n] a|Xd hfÌ", h'g p;b]lv leÌ zAbflbsf] pkf;gf, Tof] a|Xd xf]Og ..&..
hf] k|f0fx¿af6 rnfodfg x'Fb}g, h;af6 k|f0f udgnfO{ k|fKt ub{5, p;} a|XdnfO{ ltdLn] hfg /
p;}sf] pkf;gf u/ . h'g of] p;b]lv leÌ jfo' 5, To;sf] pkf;gf gu/ . cyf{t\ hf] k|f0fjfo'n]
hLljt x'Fb}g, h;af6 zlQm kfP/ k|f0fn] ult ub{5, p;}nfO{ t}+n] a|Xd hfÌ", h'g p;b]lv leÌ 5, Tof]
xf]Og a|Xd h;sf] t}+n] pkf;gf u/]sf] 5;\ ..*.. o; k/dfTdfsf] s'g} ¿k b[li6sf] ;fd'Ì] cl8g
;Sb}g, p;nfO{ s;}sf oL ef}lts cfFvfn] b]Vg ;Sb}g ..(.. OToflb y'k|} lgif]w 5g\ .
lgif]w k|fKt / ck|fKtsf] klg x'G5 . …k|fKtÚ sf]— h:t} sf]xL sxL+ a;]sf] 5, p;nfO{ ToxfFaf6
p7fOlbg' . …ck|fKtÚ sf]— h:t} x] k'q Û t}+n] rf]/L slxNo} gu/];\, Ogf/df gv:g', b'i6x¿sf] ;Ë gug'{,
ljBfxLg g/xg', OToflb ck|fKtsf] klg lgif]w x'G5 . ;f] dg'iosf] 1fgdf ck|fKt, k/d]Zj/sf] 1fgdf
k|fKtsf] lgif]w u/]sf] 5 . o;}n] kfiff0fflb d"lt{k"hf cToGt lglif4 5 .
k|Zg– d"lt{k"hfdf k'0o 5}g t kfk klg 5}g <
pQ/— sd{ b'O{ k|sf/sf] g} x'G5— ljlxt–h'g st{Jotfaf6 j]bdf ;Toefif0fflb k|ltkflbt 5 .
bf];|f] lglif4–h'g cst{Jotfaf6 ldYofefif0fflb j]bdf lglif4 5 . h;/L ljlxtsf] cg'i7fg ug'{ Tof]
wd{, To;nfO{ gug'{ cwd{ xf], To;/L g} lglif4 sd{nfO{ ug'{ cwd{ / gug'{ wd{ xf] . ha j]bdf lglif4
d"lt{k"hflb sd{ ltdLn] ub{5f}, ta kfkL lsg xf]Ogf} <
k|Zg— x]/ Û j]b cgflb x'g\ . Tof] ;dodf d"lt{sf] s] sfd lyof] < lsgeg] klxnf t b]jtf
k|ToIf lyP . of] /Llt t kl5af6 tGq / k'/f0fx¿b]lv rn]sf] xf] . ha dg'iosf] 1fg / ;fdYo{ Go"g
x'g uof], k/d]Zj/nfO{ Wofgdf Nofpg ;ls+b}g, d"lt{sf] Wofg ug{ ;lsG5, o; sf/0f c1fgLx¿sf
nflu d"lt{k"hf xf] . lsgeg] l;+9L–l;+9Laf6 r9]/ ejgdf k'luG5 . klxnf] l;+9L 5f]8]/ dfly hfg
rfx]df t hfg ;lsÌ, To;}n] d"lt{ k|yd l;+9L xf] . o;nfO{ k"Hbf–k"Hb} ha 1fgL x'G5 / cGtMs/0f
kljq x'g]5, ta k/dfTdfsf] Wofg ug{ ;Sg]5 . h;/L lgzfgfafhn] k|yd :y"ndf af0f, uf]nL jf
uf]nf dfbf{–dfbf{ kZrft\ ;"Id lgzfgfdfly klg dfg{ ;Sb5 . To;/L g} :y"n d"lt{sf] k"hf ubf{–ub}{
;"Id a|XdnfO{ klg k|fKt x'G5 . h;/L s]6Lx¿n] v]nf}gfsf] v]n ta;Dd ub{5g\, ha;Dd ;fFrf]
kltnfO{ k|fKt ub}{gg\, OToflb k|sf/af6 d"lt{k"hf ug{ b'i6 sfd xf]Og .
pQ/— ha j]bljlxt wd{ / j]blj?4fr/0fdf cwd{ 5 eg] t ltdLn] eGbf klg d"lt{k"hf cwd{
7xl/of] . h'g u|Gy j]bb]lv lj?4 5g\, ltgLx¿sf] k|df0f ug'{ hfg ls gfl:ts x'g' xf] . ;'g—
gfl:tsf] j]blgGbsM ..!.. —dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !!_ ..
of j]ba|fXofM :d[tof] ofZr sfZr s'b[i6oM .
;jf{:tf lgikmnfM k|]To tdf]lgi7f lx tfM :d[tfM ..@..
pTkBGt] RojGt] r ofGotf]˜Goflg sflglrt\ .
tfGojf{Ssflnstof lgikmnfGog[tflg r ..#.. —dg':d[lt -cWofo !@÷Znf]s (%–(^_ ..
dg'hL eÌx'G5 h;n] j]bx¿sf] …lgGbfÚ cyf{t\ ckdfg, Tofu, lj?4fr/0f ub{5, To;nfO{
…gfl:tsÚ eGb5g\ ..!.. h'g u|Gy j]bafXo, s'lT;t k'?ifx¿n] agfP, ;+;f/nfO{ b'Mv;fu/df
8'afpg]jfnf xf], tL ;a} lgikmn, c;To, cGwsf/¿k, o; nf]s / k/nf]sdf b'Mvbfos x'G5 ..@.. hlt
klg oL j]bx¿b]lv lj?4 u|Gy pTkÌ x'G5g\, tL cfw'lgs x'gfn] zL3| gi6 x'g hfG5g\ . ltgLx¿nfO{
dfÌ' lgikmn / e'm§f] xf] ..#..
o;} k|sf/af6 a|Xdfb]lv lnP/ h}ldgL d'lg ko{Gtsf] dt 5 ls j]blj?4nfO{ dfÌ x'Fb}g, lsGt'
j]bfg's"n s} cfr/0f ug'{ wd{ xf] . lsgeg] j]b ;To cy{sf] k|ltkfbs xf], o;b]lv lj?4 hlt klg
tGq / k'/f0fx¿ 5g\, tL j]blj?4 x'gfn] e'm§f x'g\, tL j]bb]lv lj?4 rNb5g\ . ltgdf atfOPsf]
d"lt{k"hf klg cwd{¿k xf] . dg'iosf] 1fg h8sf] k"hfn] a9\g ;Sb}g lsGt' h]–hlt 1fg 5, Tof] klg
gi6 x'g hfG5 . o;}n] 1fgLx¿sf] ;]jf–;Ëaf6 1fg a9\b5, kfiff0fflbaf6 xf]Og . s] kfiff0fflb
d"lt{k"hfaf6 k/d]Zj/nfO{ Wofgdf slxNo} Nofpg ;Sb5 < xf]Og–xf]Og . d"lt{k"hf l;+9L xf]Og, lsGt'
Pp6f 7"nf] vfN8f] xf], h;df v;]/ rsgfr"/ x'g hfG5 . To; vfN8f]af6 lgSng ;Sb}g, lsGt' To;}df
dg{ k'Ub5 . xf], ;fgf wfld{s ljåfg\x¿b]lv lnP/ k/d ljåfg\ of]uLsf] ;Ëaf6 ;låBf / ;Toefif0fflb
k/d]Zj/sf] k|flKtsf] l;+9Lx¿ x'g\, h;/L dfly 3/df hfgsf] nflu lgM>]0fL x'G5 . lsGt' d"lt{k"hf ubf{–
ub}{ 1fgL t sf]xL ePgg\, k|To't ;a} d"lt{k"hs c1fgL /x]/, dg'io hGdnfO{ Joy}{ ujfFP, y'k|} d/]/ uP
/ hlt ca 5g\ / x'g]5g\, ltgLx¿ klg dg'io hGdsf] wd{, cy{, sfd / df]Ifsf] k|flKt¿k kmnx¿af6
ljd'v eP/ lg/y{ gi6 x'g hfg]5g\ . d"lt{k"hf a|Xdsf] k|flKtdf :y"n nIojt\ xf]Og, lsGt' wfld{s
ljåfg\ / ;[li6ljBf xf] . o;nfO{ a9fpFb}–a9fpFb} nu]/ a|XdnfO{ klg kfpF5 . / d"lt{ v}nf}gfsf] v]njt\
xf]Og, lsGt' k|yd cIf/fEof; ;'lzIffsf] x'g', v]nf}gfsf] v]njt\ a|Xdsf] k|flKtsf] ;fwg xf] . ;'Ì'xf];\ Û
ha /fd|f] lzIff / ljBfnfO{ k|fKt ug]{5, ta ;Rrf :jfdL k/dfTdfnfO{ klg k|fKt ug]{5 .
k|Zg— ;fsf/df dg l:y/ x'G5 / lg/fsf/df l:y/ x'g sl7g 5, To;}n] d"lt{k"hf /xg'kb{5 .
pQ/— ;fsf/df dg l:y/ slxNo} klg x'g ;Sb}g . lsgeg] To;nfO{ dgn] em6 u|x0f u/]/
To;sf] Ps–Ps cjojdf 3'Db5 / bf];|f]df bf}8g hfG5 . / lg/fsf/ k/dfTdfsf] u|x0fdf ofjT;fdYo{
dg cToGt bf}8G5, t/ klg cGt kfpFb}g . lg/joj x'gfn] r~rn klg /xFb}g lsGt' p;}sf] u'0f–sd{–
:jefjsf] ljrf/ ubf{ub}{ cfgGbdf dUg eP/ l:y/ x'g hfG5 . olb ;fsf/df l:y/ x'GYof] eg] t ;a}
hut\sf] dg l:y/ x'g hfGYof], lsgeg] hut\df dg'io, :qL, k'q, wg, ldq cflb ;fsf/df kml;/fVb5,
k/Gt' s;}sf] dg l:y/ x'Fb}g, ha;Dd lg/fsf/df dg nufpFb}g, lsgeg] Tof] lg/joj x'gfn] p;df
dg l:y/ x'g hfG5 . To;}n] d"lt{k"hf ug'{ cwd{ xf] .
bf];|f]— To;df s/f]8f}+ ?k}ofF dlGb/x¿df Joo u/]/ bl/b| x'g hfG5g\ / To;df k|dfb x'G5 .
t];|f]— :qL–k'?ifx¿sf] dlGb/df d]nf x'gfn] Jolerf/, n8fO{+–av]8f / /f]u pTkÌ x'G5g\ .
rf}yf]— To;}nfO{ wd{, cy{, sfd / d'lQmsf] ;fwg dfg]/ k'?iffy{/lxt eP/ dg'iohGd Joy}{
ujfpF5g\ .
kfFrf}+— gfgf k|sf/sf] lj?4:j¿k–gfd–rl/qo'Qm d"lt{x¿sf k'hf/Lx¿sf P]Sodt gi6 eP/,
lj?4dtdf rn]/, cfk;df k'm6 a9fP/, b]zsf] gfz ub{5g\ .
5}6f}+— To;}sf] e/f];fdf zq'sf] k/fho / cfˆgf] ljho dfg]/ al;/fVb5g\ . To;sf] k/fho
eP/ /fHo, :jftGœo / wgsf] ;'v pgsf zq'sf :jfwLg x'g hfG5 . cfk"m k/fwLg ef8fsf 66\6" /
s'dfn]sf] uwfsf] t'No zq'x¿sf] jzdf k/]/ cg]sljw b'Mv kfpF5g\ .
;ftf}+— ha s;}n] s;};Fu eGb5 ls xfdL t]/f] a:g] cf;gdf 9'Ëf /flvlbG5f}+, ta t Tof]
qmf]lwt x'Fb} lk6\g hfOnfUg]5, To;/L g} h'g k/d]Zj/sf] pkf;gfsf] :yfg Åbo / gfddf kfiff0fflb
d"lt{x¿ /fVb5g\, ltgsf] ;Tofgfz k/d]Zj/n] lsg gug]{ <
cf7f}+— e|fGt eP/ dlGb/–dlGb/ b]z–b]zfGt/df 3'Dbf–3'Dbf b'Mv kfpF5g\, wd{, ;+;f/ /
k/dfy{sf] sfdnfO{ gi6 ub{5g\, rf]/ cflbaf6 kLl8t x'G5g\, 7ux¿b]lv 7luO/fVb5g\ .
gjf}+— b'i6 k'hf/Lx¿nfO{ wg lbG5g\, ltgLx¿n] Tof] wgnfO{ j]Zof, k/:qLudg, dB, df+;fxf/,
n8fO{+–av]8fx¿df Joo ub{5g\, h;af6 bftfsf] ;'vsf] d"n gi6 eP/ b'Mv kfpF5g\ .
bzf}+— dftf–lktf cflb dfggLox¿sf] ckdfg / kfiff0fflb d"lt{x¿nfO{ dfg u/]/ s[t£g x'g
hfG5g\ .
P3f/f}— + tL d"lt{x¿nfO{ s;}n] k'm6fN5 of rf]/n] n}hfFbf ta xf–xf u/]/ ?G5g\ .
Affx|f}+— k'hf/L k/:qLx¿sf] ;Ë / k'hfl/g\ k/k'?ifx¿sf] ;Ëaf6 k|foM b"lift eP/ :qL–k'?ifsf]
k|]dsf] cfgGbnfO{ xftaf6 wf]P/ a:b5g\ .
t]x|f}+— :jfdL–;]jssf] cf1f kfng oyfjt\ gx'gfn], cfk;df lj?4 eP/ gi6–e|i6 x'g
hfG5g\ .
rf}wf}+— h8sf] Wofg ug]{jfnfsf] cfTdf klg h8a'l4 x'g hfG5, lsgeg] Wo]osf] h8Tj wd{
cGtMs/0fåf/f cfTdfdf cjZo cfpF5 .
kGw|f}+— k/d]Zj/n] k'ikflb ;'uGw, jfo'–hnsf] b'u{Gw lgjf/0f / cf/f]Uotfsf] nflu agfPsf] xf],
To;nfO{ k'hf/Ln] l6k]/ gi6 ul/lbG5g\, k"0f{ ;'uGwsf] ;do;Dd To;sf] ;'uGw x'G5, To;sf] gfz
dWodf g} ul/lbG5g\ . k'ikflb d}nf]sf] ;fydf ldn]/–;8]/ pN6f] b'u{Gw pTkÌ ub{5 . o;}n] d"lt{k"hf
ug{df kfk x'G5 . OToflb kfkx¿sf] d"nsf/0f kfiff0fflb d"lt{k"hf klg xf] .
o:tf–o:tf cg]s d"lt{k"hf ubf{df bf]if cfpF5g\ . To;}n] ;j{yf kfiff0fflb d"lt{k"hf ;a} hgfsf]
nflu ToQmJo 5 . k]ml/ h;n] kfiff0fdo d"lt{k"hf u/]sf lyP, ub{5g\ / ug]{5g\, ltgLx¿ k"jf]{Qm
bf]ifx¿af6 gar], gaRb5g\ / g t aRg] g} 5g\ .
k|Zg— s'g} k|sf/sf] d"lt{k"hf ug{ x'G5 ls x'Fb}g / h'g xfd|f] cfof{jt{df …k~rb]jk"hfÚ zAb
k|frLgsfnb]lv rn]/ cfPsf] 5, To;sf] oxL …k~rfotgk"hfÚ— h'g ls lzj, lji0f', clDasf, u0f]z /
;"o{sf] d"lt{ agfP/ k"Hb5g\— oxL g} k~rfotgk"hf xf] ls xf]Og <
pQ/— s'g} k|sf/sf] d"lt{k"hf gug{, lsGt' …d"lt{dfg\Ú hf] tn n]lvPsf 5g\, pgLx¿sf] …k"hfÚ
cyf{t\ ;Tsf/ ug'{kb{5 . Tof] k~rb]jk"hf, k~rfotgk"hf zAb w]/} /fd|f] cy{jfnf lyof], k/Gt' d"9x¿n]
To;sf] ;by{nfO{ 5f]8]/, c;To cy{ kS8]sf 5g\ . hf] cfhef]ln lzjflb kfFr}sf] d"lt{x¿ agfP/
k"Hb5g\, To;sf] v08g t dfly ul/;s]sf] 5' . of] ;fFRrf] …k~rfotgÚ j]bf]Qm / j]bfg's"nf]Qm b]jk"hf
/ d"lt{k"hf xf], ;'g—
ma [nae?] vxI> ip/tr</ maet mat/r/m! .1. —oh'j]{b -cWofo !^÷dGq !%_ ..
Aa/ca/yR %p/ny?manae======äüca/ir[?imCDte .2. —cyj{j]b -sf+= !!÷;"= %÷d+= #—!&_ ..
Ait?iwg&R/hanup/gCDe?t! .3. —cyj{j]b [t'ngf– -sf08 !%÷;"Qm !@÷dGq !_] ..
ACRa?t/ àaCRa?t/ iày?me/xasae AcRt? .4. —CUj]b -d08n *÷;"Qm ^(÷dGq *_ ..
Tjd]j k|ToIf+ a|Xdfl; Tjfd]j k|ToIf+ a|Xd jlbiofld ..%.. –t}lQ/Lof]klgifb\ -!÷!_ ..
std Psf] b]j Olt ; a|Xd TolbTofrIft] ..^.. —ztky a|f= -sf+=!$÷k|kf=%÷a|f=&÷s+=!)_ ..
dft[b]jf] ej lkt[b]jf] ej cfrfo{b]jf] ej cltlyb]jf] ej ..&.. —t}lQ=pk= -lz=÷cg'=!!_ ..
lkt[lee|f{t[leZr}tfM kltleb]{j/}:tyf .
k"Hof e"iflotJofZr ax'sNof0fdLK;'leM ..*.. —dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s %%_ ..
k"Hof] b]jjTkltM ..(.. —dg':d[lt [t'ngf– -cWofo %÷Znf]s !%$_] ..
k|yd …dftfÚ d"lt{dtL k"hgLo b]jtf cyf{t\ ;Gtfgx¿af6, tg–dg–wgn], jf ;]jf u/]/
dftfnfO{ k|;Ì /fVg', lx+;f cyf{t\ tf8gf slxNo} gug'{ . bf];|f] …lktfÚ ;Tst{Jo b]j . p;sf] klg
dftfs} ;dfg ;]jf ug'{ ..!.. t];|f] …cfrfo{Ú h;n] ljBf lbG5, p;sf] tg–dgn] ;]jf ug'{ ..@.. Rff}yf]
…cltlyÚ hf] ljåfg\ wfld{s, lgisk6L, ;a}sf] pÌlt rfxg]jfnf, hut\df e|d0f ub{}, ;To pkb]zn]
;a}nfO{ ;'v k'¥ofpF5, To;sf] ;]jf ug'{ ..#.. kfFrf}+ :qLsf] nflu …kltÚ / k'?ifsf] nflu …:jkTgLÚ
k"hgLo 5 ..$.. oL kfFr d"lt{dfg\ b]j h;sf ;Ëaf6 dg'iob]xsf] pTklQ, kfng, ;TolzIff, ljBf /
;Tof]kb]zsf] k|flKt x'g] ub{5 . logLx¿ g} k/d]Zj/sf] k|flKt x'g] l;+9L x'g \ . logLx¿sf] ;]jf gu/]/
h;n] kfiff0fflb d"lt{ k"Hb5g\, tL cltj kfd/, g/sufdL x'g\ .
k|Zg— dftf–lktf cflbsf] ;]jf ug]{ / d"lt{k"hf klg ug]{, ta s'g} bf]if t x'Fb}g xf]nflg <
pQ/— kfiff0fflb d"lt{k"hf ;j{yf 5f]8\g / dftflb d"lt{dfgx¿sf] ;]jf ug{df g} sNof0f 5 .
a8f] cgy{sf] s'/f] xf] ls ;fIfft\ dftf cflb k|ToIf ;'vbfos b]jx¿nfO{ 5f]8]/ cb]j kfiff0fflbdf lz/
lgx'/fpg :jLsf/ u/] . d"9x¿n] o;sf] nflu :jLsf/ u/]sf x'g\ ls olb dftf–lktflbsf] ;fd'Ì] g}j]B
jf e]6–k"hf u¥of}+ eg] t :jo+ vfg]5g\ / e]6L k"hf klg lng]5g\ . xfd|f] d'v jf xftdf kg]{5}g . o;}n]
kfiff0fflb d"lt{ agfP/, To;sf] cufl8 g}j]B /fv]/, 6+6g 306f k"Fk"F zÎ ahfP/, cf}+nf] b]vfpFb}
…Tjdª\u'i7+ u[xf0f, ef]hg+ kbfy{+ jf˜x+ u|xLiofldÚ h:tf sf]xL s;}nfO{ 5n]/ jf lr9fP/ ls tF 306f
lnP/ cf}+nf] b]vfP;\, To;sf] cufl8sf ;a} kbfy{ NofP/ cfk}m ef]Ug], To:t} nLnf oL …k'hf/Lx¿Ú
cyf{t\ k"hfsf] gfddf ;Tsd{sf zq'x¿sf] xf] . d"9x¿nfO{ r6s–d6s, rns–emns b]vfP/,
d"lt{x¿nfO{ rds–bds kfb}{, cfk}m j]Zof, eF8'jf jf 7ux¿sf] t'No aG7g]/ ljrf/ ub{5 ls lga'l4{
cgfyx¿sf] dfnnfO{ xft ;fkm kfb}{ df]h ub{5g\ . olb s'g} wfld{s /fhf x'GYof] eg] t oL
kfiff0flk|ox¿nfO{ 9'Ëf kmf]g{, 3/ agfpg cflb sfddf nufP/ vfg–lkgsf] Joj:yf tyf lgjf{xsf]
af6f] ul/lbg] lyof] .
k|Zg— h;/L :qL cflbsf] kfiff0fflb d"lt{ b]Vgfn] sfdf]TklQ x'G5, To:t} ljt/fu zfGtsf] d"lt{
b]Vgfn] j}/fUo / zflGtsf] k|flKt lsg x'Fb}g <
pQ/— x'g ;Sb}g . lsgeg] Tof] d"lt{sf] h8Tj wd{ cfTdfdf cfpgfn] ljrf/zlQm 36\g
hfG5 . ljj]ssf] lagf g j}/fUo, j}/fUosf] lagf lj1fg, / lj1fgsf] lagf zflGt x'Fb}g . c¿ h]–hlt
x'G5 ;f] pgsf] ;Ë, pkb]z / pgsf] Oltxf;flbnfO{ b]Vgfn] x'g] ub{5, lsgeg] h;sf] u'0f jf bf]if
ghfg]/ To;sf] d"lt{dfq b]Vgfn] k|Llt g} x'Fb}g . k|Llt x'g'sf] sf/0f u'0f1fg xf] . o:tf d"lt{k"hf cflb
g/fd|f sf/0fx¿n] g} cfof{jt{df lgsDdf, k'hf/L, leIf's, cN5L k'?iffy{/lxt s/f]8f}+ dg'io ePsf
5g\ . tL d"9 x'gfn] ;a} ;+;f/df d"9tf pg}n] k}mnfPsf x'g\ . e'm6–5n klg w]/} k}mlnPsf] 5 .
k|Zg— x]/ Û sfzLdf …cf}/Ëh]aÚ afbzfxnfO{ …nf6e}/jÚ cflbn] a8f] rdTsf/ b]vfPsf lyP .
ha d';ndfg To;nfO{ kmf]g{sf] nflu hfOnfu], tf]ksf] uf]nfn] xfg], ta 7"nf–7"nf af?nf / cl/Ëfn
lg:s]/, d';ndfgsf ;a} kmf}hnfO{ Jofs'n kf/]/ eufOlbP .
pQ/— of] kfiff0fsf] rdTsf/ xf]Og . lsGt' ToxfF af?nf / cl/Ëfnsf] uf]nf] lyof] xf]nf .
ltgsf] :jefj x'G5 ls, ha s;}n] ltgnfO{ 5]8\b5 eg] 6f]Sg hfOnfUb5g\ . / h'g b"wsf] wf/fsf]
rdTsf/ eG5f} eg] t, Tof] k'hf/Lsf] nLnf lyof] .
k|Zg— x]/ Û dxfb]jn] Dn]R5nfO{ bz{g glbgsf] nflu s"kdf / j]0fLdfwj Ps a|fXd0fsf] 3/df
uP/ n's] . s] of] klg rdTsf/ xf]Og t <
pQ/— h;sf /Ifs egfpFbf sfne}/j, nf6e}/j cflb e"t–k|]t / u?8 cflb u0fx¿n]
d';ndfg;Fu n8]/ lsg x6fpg ;s]gg\ < ha dxfb]j / lji0f'n] k'/f0fx¿df cg]s lqk'/f;'/ cflb
a8f eoÍ/ b'i6x¿nfO{ e:d ul/lbP eg] hfaf] d';ndfgsf] kmf}hnfO{ lsg e:d u/]gg\ < o;af6
oxL ;l4 x'G5 ls Tof] lar/f kfiff0f s] n8\Yof]–n8fpFYof] < ha d';ndfg dlGb/ / d"lt{x¿ k'm6fNb}
sfzLsf] glhs cfP, ta k'hf/Lx¿n] To; kfiff0fsf] lnËnfO{ s"kdf -s'jfdf_ xfn]/ j]0fLdfwjnfO{
a|fXd0fsf] 3/df n'sfOlbP . ha sfzLdf sfne}/jsf] 8/sf] df/] odb"t hfFb}gg\, k|nodf klg
sfzLsf] gfz x'g lb+b}gg\ eg] t, Dn]R5x¿sf b"t lsg g8/fpg] < / cfˆgf /fhfsf] dlGb/sf] gfz
lsg x'g lbP < of] ;a} kf]knLnf xf] .
uof>f4sf] af/]df ;dLIff -!!=(_
k|Zg— uofdf >f4 ugf{n] lkt[x¿sf kfk kvflnP/ >f4sf] k'0osf] k|efjn] lkt[ :ju{df
hfG5g\ / lkt[n] cfˆgf] xft lgsfn]/ lk08 lnG5g\, s] of] klg e'm6f] s'/f] xf] t <
pQ/— ;j{yf e'm6f] xf] . h'g jxfF lk08 lbgfsf] ToxLvfnsf] k|efj x'G5 eg] t h'g
k08fx¿nfO{ lkt[x¿sf] ;'vsf] nflu nfvf}+ ?k}ofF lbG5g\, To;sf] Joo uofjfnfn] j]Zofudgflb kfkdf
Joo ub{5g\, Tof] kfk lsg 5'6\b}g < / xft lgSn]/ lk08–kfgL lnPsf] cfhsfn sxL+ klg b]lv+b}g,
lagf k08fx¿sf] xft afx]s . oxfF o:tf] u/]sf x'g\ ls s'g} w"t{n] hldgdf u'kmf agfP/ Ps hgf
dg'ionfO{ a;fNof] . To;sf] d'vdf s'z laR5fP/ lk08 lbof] xf]nf / To; dg'ion] p7fof] xf]nf . s'g}
…cfFvfsf] cGwf] ufF7sf] k"/fÚ nfO{ 7u] xf]nfg\, o;df s'g} cfZro{ 5}g . To;/L g} j}hgfynfO{ /fj0fn]
NofPsf] lyof], of] s'/f] klg ldYof xf] .
k|Zg— x]/ Û snsQfsL …sfnLÚ / …sfdfIffÚ cflb b]jLnfO{ nfvf}+ dg'iox¿n] dfGb5g\, s] of]
rdTsf/ xf]Og t <
pQ/— s]xL klg xf]Og . oL cGwfx¿ e]8fsf] ayfge}+m Pssf] k5fl8 csf]{ lx+8\b5g\, s'jf–
vfN8f]df v:b5g\, x6\g ;Sb}gg\ . To;/L g} Ps d"v{sf] k5fl8 csf]{ lx+8]/ d"lt{k"hf¿kL vfN8f]df
km;]/ b'Mv kfpF5g\ .
huÌfy tLy{sf] af/]df ;dLIff -!!=!)_
k|Zg— nf} t lg o;nfO{ t hfg b]pm, k/Gt' …huÌfyÚ df k|ToIf rdTsf/ 5 . Ps sn]j/
ablng] ;dodf rGbgsf] sf7 ;d'b|df :jod]j cfpF5 . r'nf]df dfly–dfly ;ft j6f s;f}+8L /fVgfn]
dfly–dflysf] klxnf–klxnf kfSb5 . olb s;}n] huÌfysf] k|;fb vfPg eg] t s'i7/f]u x'G5 / /y
cfk}m rNb5, kfkLnfO{ bz{g x'Fb}g . …OGb|bdgÚ sf] /fHodf b]jtfx¿n] dlGb/ agfPsf x'g\ . sn]j/
ablng] ;dodf Ps /fhf, Ps k08f, Ps l;sdL{ dg]{ cflb rdTsf/x¿nfO{ klg ltdLn] e'm§f] eÌ
;Sg]5}gf} .
pQ/— h;n] afx| jif{ ko{Gt huÌfysf] k"hf u/]sf] lyof], Tof] lj/Qm x'Fb} dy'/fdf cfPsf]
lyof], To;n] dnfO{ e]6]sf] lyof] . d}n] tL ;a} s'/fsf] pQ/ ;f]w]sf] lyPF, pgn] oL ;a} s'/fx¿ e'm§f
x'g\ eg] . lsGt' ljrf/ ubf{ klg of] lgZro x'G5 ls, ha sn]j/ ablng] ;do cfpF5, ta 8'Fufdf
rGbgsf] sf7 nu]/ ;d'b|df xfNb5g\ . tL sf7x¿ ;d'b|sf] 5fnn] ubf{v]l/ lsgf/f nfUb5g\ . To;nfO{
NofP/ d"lt{sf/x¿n] d"lt{ agfpF5g\ . ha efG5f agfpF5g\ ta kmf6s aGw u/]/ lagf efG5]x¿ afx]s
c¿ s;}nfO{ hfg / x]g{ lb+b}gg\ . e"lddf rf/}lt/ 5M / dfemdf Ps rqmfsf/ r'nf] agfpF5g\ . tL
s;f}+8Lx¿sf] lk+wdf £o", df6f] / v/fgL nufP/ 5M r'nf]df rfdnsf] slgsf ksfP/, To;sf tn
dfe]m/, of] dfemsf] s;f}+8Ldf plQ j]n} rfdn xfn]/, 5M j6} r'nfsf] d'v kmnfdsf] tfjf]n] aGw u/]/,
bz{g ug]{jfnf h'grflx+ wgf9Ø x'G5, To;nfO{ af]nfP/ b]vfpF5g\ . dfly–dflysf] s;f}+8Laf6 eft
lgsfn]/, slgsf ePsf] eftnfO{ b]vfpFb}, tnsf] sfFrf] eftnfO{ lgsfn]/ b]vfpFb} ltgLx¿nfO{ eGb5g\
ls æs]xL s;f}+8Lsf] klg nflu /fv .Æ …cfFvfsf cGwf ufF7sf k"/fÚ n], ?k}ofF–c;kmL{ /fVb5g\ / s;}–
s;}n] dfl;s ¿kdf klg lbg] ub{5g\ .
z"b| gLr hgx¿n] dlGb/df g}j]B NofpF5g\ . ha g}j]B r9fO;lsG5 ta tL z"b|x¿n] h"7f]
xflnlbG5g\ . kZrft\ hf] s;}n] ?k}ofF lbP/ s;f}+8L lnG5, p;sf] 3/ s;f}+8L k'¥ofOlbG5g\ / u/La
u[x:y / ;fw' ;Gtx¿nfO{ lnP/ z"b| / cGToh ko{GtnfO{ Ps} klª\Qmdf a;fn]/, h"7f] ef]hg
u/fpF5g\ . ha Tof] klª\Qm p7\b5, ta–ta pg} kft–6k/Ldf bf];|fnfO{ a;fNb} hfG5g\ . dxf cgfrf/
5 . k]ml/ y'k}| dfG5]x¿ jxfF hfFbfv]l/ ToxfFsf] h"7f] gvfP/ cfk}mn] ksfP/ vfP/ cfpF5g\, w]/}n] k|;fb
klg vfFb}gg\, ltgLx¿nfO{ s'g} s'i7/f]u nfUb}g . k]ml/ p; huÌfyk'/Ldf klg y'k|} s'i7Lx¿ 5g\,
lgTok|lt h"7f] vfFbf klg /f]u 5'6]sf] 5}g .
/ of] huÌfydf jfddfuL{x¿n] e}/jLrqm agfPsf 5g\, lsgeg] …;'eb|fÚ >Ls[i0f / anb]jsL
alxgL kb{l5g\ . pg}nfO{ b'O6} efOx¿sf] aLrdf :qL / dftfsf] :yfgdf a;fPsf 5g\ . olb e}/jLrqm
x'Gy]g eg] t of] s'/f] slxNo} klg x'g ;Sy]g .
k]ml/ /ysf] kfª\u|fsf] ;fydf snf agfPsf 5g\ . ha To;nfO{ ;Lwf 3'dfpF5g\ ta Tof] ;Lwf
3'Db5, ta /y lx+8\b5 . ha d]nfsf] aLrdf k'Ub5 TolQ j]n} sfF6LnfO{ pN6f] 3'dfOlbG5g\, h;sf]
sf/0fn] /y /f]lsG5 . k'hf/Lx¿ k'sfb{5g\— æbfg r9fcf], k'0o u/, h;af6 huÌfy k|;Ì eP/ /y
rnfpg]5g\, cfˆgf] wd{ /xf];\ .Æ ha;Dd e]6L cfpg]–hfg] e}/fVb5, ta;Dd o:t} k'sfb}{/fVb5g\ .
ha k"/f cfO;Sb5, ta Ps j|hjf;L /fd|f] bf];Nnf cf]9]/ cufl8 pleP/ xft hf]8\b} :t'lt ub{5 ls–
æx] huÌfy :jfldg\ Û tkfO{+ s[kf u/]/ /ynfO{ rnfpg'xf];\, xfd|f] wd{ /fVg'xf];\Æ OToflb eGb} ;fi6fË
b08jt\ k|0ffd u/]/ /ydf r9\b5 . 7Ls Tolt j]n} sfF6LnfO{ ;Lwf 3'dfOlbG5g\ / ho–hosf/sf] zAb
af]Nb}, xhf/f}+ dg'ion] 8f]/L tfGb5g\, clg /y rNb5 .
ha y'k|} dfG5]x¿ bz{gsf] nflu hfG5g\, ta olt 7"nf] dlGb/ 5 ls h;df lbgdf cFw]/f] /xG5
/ bLk hnfpg kb{5 . tL d"lt{x¿sf] cufl8, lvr]/ nufpg] k/bf b'j}lt/ /xG5 . k08f–k'hf/L leq
pleO/fv]sf x'G5g\ . ha aunjfnfn] k/bf lvRb5, t'?Gt} d"lt{ 5]lsG5 . ta ;a} k08f / k'hf/L
k'sfb{5g\ ls æltdLn] e]6L r9fpm, ltd|f kfk 5'6\g]5g\, ta bz{g x'g]5 . l5§f] u/ .Æ tL lar/f ef]nf
dg'io w"t{x¿sf xftaf6 n'l6G5g\ / em6 k/bf bf];|f]n] lvlrlbG5, ta bz{g x'G5 . ta ho zAb
af]n]/ k|;Ì x'Fb} wSsf vfP/ lt/:s[t x'Fb} lx+8\b5g\ .
…OGb|bdgÚ jxL xf] ls h;sf s'nsf ce}m;Dd snsQfdf 5g\ . Tof] wgf9Ø /fhf / b]jLsf]
pkf;s lyof] . p;n] nfvf}+ ?k}ofF vr{ u/]/ dlGb/ agfPsf] lyof] . o; sf/0fn] ls cfof{jQ{sf]
ef]hgsf] av]8f o; /Lltaf6 5'6f];\ . k/Gt' tL d"v{n] slxn] 5f]8\g] < …b]jtfÚ dfg t tL
sf/Lu/x¿nfO{ h'g lzNkLx¿n] dlGb/ agfP .
/fhf, k08f / l;sdL{ Tof] ;dodf db}{gg\, k/Gt' jxfF k|wfg /xG5g\ . ;fgfnfO{ b'Mv lbG5g\
xf]nf . pgLx¿n]– ;Ddlt u/]/ p;} ;do cyf{t\ sn]j/ abNg] j]nfdf tL tLg} pkl:yt /xG5g\ .
d"lt{sf] Åbo -5ftL_ df leqkl§ vfnL 5 . To;df Pp6f ;'gsf] ;Dk'6df Ps zflnu|fd /fVb5g\ ls
h;nfO{ k|ltlbg wf]P/ r/0ffd[t agfpF5g\, To;df /flqsf] zog cf/tLdf tL dfG5]x¿n]— ljifsf]
t]hfa nk]l6lbP xf]nfg\ . To;nfO{ wf]P/ pg} tLg hgfnfO{ VjfOlbP xf]nfg\ . h;n] ubf{ tL tLg} hgf
d/] xf]nfg\ . d/] eg]/ o; k|sf/n] ef]hge§x¿n] k|l;4 u/] xf]nfg\ ls huÌfyhL cfˆgf] z/L/ abNg]
j]nfdf tLg} hgf eQmx¿nfO{ klg ;fy}df lnP/ uP . o:tf e'm§f s'/f k/fo wg 7Ugsf] nflu w]/} x'g]
ub{5 .
/fd]Zj/sf] af/]df ;dLIff -!!=!!_
k|Zg— h'g /fd]Zj/df uËf]Q/Lsf] hn r9fpg] ;dodf lnË a9\b5, s] of] s'/f] klg e'm6f] xf]
t<
pQ/— Psbd} e'm6f] xf] . lsgeg] To; dlGb/df klg lbgdf cFw]/f] /xG5 . bLk /ft–lbg
hln/fv]sf] x'G5 . ha hnsf] wf/f 5f]8\b5g\, ta To; hndf lah'nLsf] ;dfg bLksf] k|ltlaDa
rDsG5, c¿ s]xL klg xf]Og . g kfiff0f 36\5, g a9\5, hlQsf] tlQ /xG5 . o:tf] nLnf u/]/ lar/f
lga'l4{x¿nfO{ 7Ub5g\ .
k|Zg— /fd]Zj/nfO{ /fdrGb|n] :yfkgf u/]sf x'g\ . olb d"lt{k"hf j]blj?4 x'GYof] eg] t
…/fdrGb|n]Ú d"lt{:yfkg lsg uy]{ / jfNdLlshLn] /fdfo0fdf lsg n]Vy] <
pQ/— /fdrGb|sf] ;dodf To; lnË jf dlGb/sf] gfd lgzfg klg lyPg, lsGt' of] 7Ls xf]
ls blIf0f b]z:y …/fdÚ /fhfn] dlGb/ agfP/, lnËsf] gfd …/fd]Zj/Ú /flvlbPsf x'g\ . ha /fdrGb|hL
;LtfhLnfO{ lnP/ xg'dfg cflbsf] ;fy nÍf lx+8], cfsfzdfu{df ljdfgdf a;]/ cof]Wof cfpFb} lyP,
ta ;LtfhL;Fu eGb5g\ ls—
cq k"j{+ dxfb]jM k|;fbds/f]låe'M . ;]t'aGw Olt ljVoftd\ ..
—jfNdLls /fdfo0f, nÍfsf08–o'4sf08 -;u{ !@#÷Znf]s @), @!_ ..
x] ;Lt] Û ltd|f] ljof]un] d Jofs'n eP/ 3'Dby]+ / o;} :yfgdf rft'df{; u/]sf] lyPF /
k/d]Zj/sf] pkf;gf Wofg klg ub{y]+ . pg} hf] ;j{q lje' Jofks dxfg\ b]jx¿sf b]j …dxfb]jÚ
k/dfTdf x'g\, pg}sf] s[kfn] xfdLnfO{ ;a} ;fdfu|L oxfF k|fKt eof] . k]ml/ x]/ Û of] ;]t' xfdLn] afFw]/
nÍfdf cfP/, To; /fj0fnfO{ df/]/, ltdLnfO{ lnP/ cfof}+ .. o;sf] l;jfo jxfF jfNdLlsn] cGo s]xL
klg n]v]gg\ .
sflnosGt, ;f]dgfy cflbsf] ;dLIff -!!=!@_
k|Zg— …/Ë x} sflnofsGt sf] . lh;g] x'Ssf lknfof ;Gt sf]Ú .. blIf0fdf Ps sflnofsGtsf]
d"lt{ 5 . To;n] ce}m;Dd klg x'Ssf lkpg] ub{5 . olb d"lt{k"hf e'm6f] x'GYof] eg] t of] rdTsf/ klg
e'm6f] agf];\ .
pQ/— e'm§f]–e'm§f]–e'm§f] . of] ;a} kf]knLnf xf] . lsgeg] Tof], d"lt{sf] d'vleq Kjfn 5 xf]nf .
To;sf] l5b| k[i7df lgsfn]/, leQfsf] kf/L, bf];|f] 3/sf] sf]7fdf gn nufPsf] 5 xf]nf . ha k'hf/Ln]
x'Ssf e/]/, lrnd nufpFb} d'vsf] gnLdf hf]8fP/, k/bf nufP/ aflx/ lg:sG5 xf]nf, 7Ls Tolt j]nf
k5fl8sf] dfG5]n] d'vn] gnLaf6 ;sf]{ tfGb5 xf]nf, otflt/ x'Ssf u8u8 u/]/ cfjfh ub{5 xf]nf .
bf];|f] l5b| gfs / d'vsf] ;fydf nfu]sf] 5 xf]nf . ha k5fl8 k'Fms dfb{5, ta gfs / d'vsf] l5b|af6
w'jfF lgSnG5 xf]nf . To; ;dodf y'k|} d"9x¿af6 wgflb kbfy{ n'6]/ wg/lxt ub{5g\ xf]nf .
k|Zg— x]/ Û 8fsf]/hLsf] d"lt{ åfl/sfb]lv eutsf] ;fydf cfof] . Ps ;jf /QLsf] ;'gdf sof}+
dgsf] d"lt{ tf}lnof] . s] of] klg rdTsf/ xf]Og <
pQ/— xf]Og . Tof] eQmn] d"lt{nfO{ rf]/]/ Nofof] xf]nf / ;jf /QLsf] a/fa/ d"lt{sf] t'ngf, s'g}
uFh8L dfG5]n] ukm xfFlslbof] xf]nf .
k|Zg— x]/ Û ;f]dgfyhL k[YjLb]lv dfly /xGy] / pgsf] a8f] rdTsf/ lyof], s] of] klg ldYof
s'/f] xf] <
pQ/— xf] ldYof xf] . lsgeg] Tof] kmnfdaf6 ag]sf] d"lt{ lyof] . tn dfly r'Das kfiff0f
nufP/ /fv]sf lyP . To;sf] cfsif{0fn] ubf{ Tof] d"lt{ lagf cfwf/ e'l08GYof] . ha dxd"b–uhgL
cfP/ n8Øf], ta of] rdTsf/ eof] ls To;sf] dlGb/ eTsfOof] / k'hf/L eQmx¿sf] b'bzf{ eof], /
nfvf}+ kmf}h bz xhf/ kmf}h;Fu k/flht eP/ efu]/ uP . h'g kf]k–k'hf/L k"hf, k'/Zr/0f, :t'lt,
k|fy{gf ub{y] ls ædxfb]j Û o; Dn]R5nfO{ t}+n] dfl/b], xfd|f] /Iff u/Æ, cfˆgf r]nf /fhfx¿nfO{
;DemfpFy] ls ætkfO{+ lglZrGt /xg'xf];\ . dxfb]jhLn] e}/j cyjf jL/eb|nfO{ k7fOlbg]5g\ . pgLx¿n]
;a} Dn]R5nfO{ df/]/ cGwf] agfOlbg]5g\ . clxn] xfd|f b]jtf k|l;4 x'g]5g\ . xg'dfg, b'uf{ / e}/jn]
;kgfdf eg]sf 5g\ ls xfdL ;a} sfd ul/lbg]5f}+ .Æ tL lar/f ef]n] /fhf / Iflqo kf]kx¿n]
axsfpgfn] ljZjf;df k/] .
slt g} Hof]ltifL kf]kx¿n] eg] ls clxn] ltdLn] r9fO{ ug]{ d'x"Q{ lg:s]sf] 5}g . Pp6fn] cf7f}+
rGb|df atfof] . csf]{n] of]lugL ;fd'Ì] b]vfof], OToflb axsfj6df /x] .
ha Dn]R5x¿sf] kmf}hn] cfP/ 3]/f xfn], ta b'b{zfn] cQflnP/ efu] . sof}+ kf]k–k'hf/L /
pgsf r]nf kqmfpdf k/] . k'hf/Lx¿n] xft hf]8]/ of] klg eÌ EofP ls tLg s/f]8 ?k}ofF n]n, dlGb/
/ d"lt{ gk'm6fn . d';ndfgx¿n] eg] ls æxfdL …a'Tk/:tÚ xf]Ogf}+ lsGt' …a'tlzsg\Ú cyf{t\ d"lt{k"hs
xf]Ogf}+, lsGt' d"lt{e~hs xf}+ cyf{t\ k'm6fNg]jfnf xf}+ .Æ uP/ dlGb/ k'm6flnlbP . ha dflysf] 5t
elTsof], ta r'Das kfiff0f k[ys\ x'gfn] d"lt{ tn v:of] . ha d"lt{ k'm6fn] ;'lgG5 ls cÝfx| s/f]8sf]
/Tg lgl:sof] . ha k'hf/L / kf]kdfly 808f / sf]/f{ al;{of], ta ?g nfu] . d';ndfgn] eg] ls sf]if
atfcf] . 8/sf] df/] t'?Gt} elglbP . tL ;a} lnP/ n'6kf6 ub}{ kf]ksf r]nfx¿nfO{ …bf;Ú a]uf/L
agfP/, lk:g;Dd lk;fP/, 3fF; sf6\g nufP, dn–d"qflb p7fpg nufP / rgf vfgsf] nflu lbP .
xfo Û lsg 9'Ëfsf] d"lt{nfO{ k"hf u/]/ ;TofgfznfO{ k|fKt eP < lsg k/d]Zj/sf] elQm u/]gg\,
h;n] Dn]R5x¿sf bfFt efFlrlbGy] / cfˆgf] ljho uy]{ . x]/ Û hlt d"lt{x¿ lyP, Tolt z"/jL/x¿sf]
k"hf ub{y] eg] tfklg logLx¿sf] slt /Iff x'g] lyof] < k'hf/Lx¿n] olt elQm kfiff0fx¿sf] u/] ls–
k/Gt' d"lt{n] Pp6f klg pgsf] lz/df p8]/ rf]6 k'¥ofpg ;s]g . olb s'g} Pp6f z"/jL/sf] klg
d"lt{s} ;b[z ;]jf u/]sf] eP t, To;n] cfˆgf] ;]jssf] oyfzlQm arfp ug]{ lyof] / zq'nfO{
dfg]{lyof] .
åf/sf Hjfnfd'vL cflbsf] ;dLIff -!!=!#_
k|Zg— åf/sfhLsf …/0f5f]8hLÚ sf] h;n] …g;L{d]xtfÚ nfO{ x'08L k7fOlbP/ p;sf] C0f r'Qmf
ul/lbP, OToflb s'/f] klg e'm6f] xf] t <
pQ/— s'g} ;fx'sf/n] ?k}ofF lbof] xf]nf . s'g}n] e'm§f] gfd p8fOlbof] xf]nf ls >Ls[i0fn] k7fP
eg]/ . ha ;+jt\ !(!$ sf] jif{df tf]kx¿ rnfP/ dlGb/–d"lt{x¿ c+u|]hx¿n] p8fOlbPsf lyP, ta
d"lt{ sxfF uPsf] lyof] < k|To't af3]/ hgx¿n] hlt jL/tf;Fu n8], zq'x¿nfO{ df/], k/Gt' d"lt{n]
Pp6f dfvfsf] v'§f hlQnfO{ klg efFRg ;s]g . olb sf]xL >Ls[i0fsf] ;b[z x'GYof] eg] t, logLx¿sf]
w'nf] sfl8lbGy] / oL efUg] lyP . hxfF ls p;sf] /Ifsn] g} df/ vfG5 eg] t, To;sf] z/0ffut lsg
glkl6g] <
k|Zg— Hjfnfd'vL t k|ToIf b]jL x'g\, ;a}nfO{ vflG5g\ / k|;fb lbPdf t cfwf vfOlblG5g\ /
cfwf 5f]l8lblG5g\ . d';ndfg afbzfxx¿n] pgLdfly hnsf] gx/ 5f]8]/ kmnfdsf] tfcf] h8fOlbPsf
lyP t/ klg Hjfnf lge]g / /f]lsPg klg . To:t} lx+unfh klg cfwL /ftsf] ;jf/L u/]/ kxf8df
b]lvlG5g\, kxf8df uh{gf u/fpFbl5g\ . rGb|s"k af]Nb5 / of]lgoGqaf6 lg:sg ;s]df k'gh{Gd x'Fb}g .
7"d/f afFWgfn] k"/f dxfk'?if x'G5 . ha;Dd lx+unfh uP/ cfpFb}g, ta;Dd cfwf dxfk'?if elgG5,
OToflb ;a} s'/fx¿ s] dfÌof]Uo 5}g <
pQ/— 5}g . lsgeg] Tof] Hjfnfd'vL kxf8leqaf6 cfuf] lg:sG5 . To;df k'hf/L kf]kx¿sf]
ljlrq nLnf 5 . h;/L emfÌnfO{ ttfPsf] rDrfsf] £o"df Hjfnf cfpF5, cnu ugf{n] jf kF'ms dfgf{n]
lgEb5, yf]/} £o"nfO{ vfOlbG5, z]if 5f]8]/ uPs} ;dfg ToxfF klg x'G5 . h;/L r'nfsf] Hjfnfdf h]
xflnG5 Tof] e:d x'g hfG5, hËn jf 3/df nfUg uPdf ;a}nfO{ vfOlbG5, o;eGbf ToxfF s] ljz]if
5 / < lagf Ps dlGb/, s'08 / otf–ptf gn /rgfsf] . lx+unfhdf g s'g} ;jf/L x'G5, / h]–hlt
x'G5, Tof] ;a} kf]k–k'hf/Lx¿sf] nLnf afx]s s]xL klg xf]Og . Ps hn / bNbnsf] s'08 agfP/
/fv]sf 5g\, h;sf] tnlt/af6 kfgLsf] kms'G6fx¿ p7\b5g\ . To;}nfO{ ;'kmnofqf x'g' d"9x¿n]
dfGb5g\ . of]lgsf] oGq kf]khLn] wg xg{sf] nflu agfP/ /fv]sf 5g\, / 7"d/] klg p;} k|sf/sf]
kf]knLnfsf] xf] . p;af6 dxfk'?if x'G5 eg] t Ps kz'dfly 7"d/]sf] af]em nbfOlbPdf s] Tof] dxfk'?if
aG5 t < dxfk'?if t 7"nf pQd wd{o'Qm k'?iffy{af6 x'g] ub{5 .
k|Zg—cd[t;/sf] tnfp cd[t¿k, Ps /L7fsf] kmn cfwf dL7f], Ps leQf lgx'/G5 / 9Nb}g,
/]jfn;/df a]8f tb{5g\, cd/gfydf cfk}m lnË aGb5, lxdfnob]lv k/]jfsf hf]8L cfP/ ;a}nfO{ bz{g
lbP/ hfG5g\, s] oL ;a} s'/fnfO{ klg dfÌ of]Uo 5}g <
pQ/— 5}g . p; tnfpsf] gfddfq cd[t;/ xf] . ha s'g} avtdf hËn lyof] xf]nf, Tolt
j]nf To;sf] hn dL7f] lyof] xf]nf . o;}n] To;sf] gfd cd[t;/ /fv] xf]nfg\ . olb cd[t x'GYof] eg] t
k'/f0fLx¿n] dfg]e}+m sf]O{ lsg db{y] < leQfsf] agfj6 o:tf] xf]nf ls g'U5 klg / 9Nb}g klg . /L7fsf]
s'/f] s'g} n]vf}8fn] cyjf ukmf8Ln] ukm xfFlslbPsf] xf]nf . /]jfn;/df a]8f t}/fpg] s'g} sf/Lu/L 5
xf]nf . cd/gfydf a/kmsf] kxf8 aGb5 eg], hn hd]/ ;fgf] lnË aÌ' s'grflx+ cfZro{sf] s'/f]
eof] < / k/]jfsf hf]8f kflnt xf]nfg\, kxf8sf] cf8af6 kf]khLn] 5f]l8lbG5g\ xf]nf . b]vfP/ k};f
x8K5g\ xf]nf .
xl/åf/, ab/Lgf/fo0f, kz'kltgfy cflbsf] ;dLIff -!!=!$_
k|Zg— …xl/åf/Ú :ju{sf] åf/, …x/sL kL9LÚ df :gfg u/] t kfk 5'6]/ hfG5g\, …tkf]jgÚ df
/xFgfn] tk:jL x'G5 . …b]jk|ofuÚ, uËf]Q/Ldf …uf]d'vÚ, pQ/sfzLdf …u'KtsfzLÚ, …lqo'uLgf/fo0fÚ sf]
bz{g x'G5 . …s]bf/Ú / …ab|Lgf/fo0fÚ sf] k"hf 5M dlxgf;Dd dg'ion] / 5M dlxgf;Dd b]jtfn] ub{5g\ .
dxfb]jsf] d'v g]kfndf kz'kltgfyÙ dnåf/ s]bf/df, t'Ëgfydf 3'F8f clg cd/gfydf k}tfnf .
logLx¿sf] bz{g–kz{g–:gfg ugf{n] d'lQm ldNb5 . jxfF s]bf/gfy / ab|Lgfyaf6 :ju{df hfg rfx] t
hfg ;lsG5, OToflb s'/fx¿ s:tf] xf] <
pQ/— xl/åf/ pQ/ kxf8x¿df hfgsf] nflu Pp6f dfu{sf] cf/De xf] . …x/sL kL9LÚ Ps
:gfgsf] nflu s'08sf] l;+9Lx¿nfO{ agfOPsf] 5 . ;fFRr} egf}+ eg] t …xf8kL9LÚ xf], lsgeg] b]z–
b]zfGt/x¿sf d[tssf xf8vf]/x¿ To;df t}l//fv]sf] x'G5 . kfk slxNo} 5'6 \g ;Sb}g lagf ef]u],
cyjf sl6+b}gg\ . …tkf]jgÚ ha lyof] ta lyof] xf]nf, clxn] t …leIf'sjgÚ xf] . …tkf]jgÚ df hfgfn],
/xFgfn], tk x'Fb}g, lsGt' tk t ugf{n] x'G5, lsgeg] jxfF y'k|} bf]sfgbf/ e'm6 af]Ng]x¿ klg /xG5g\ .
…lxdjtM k|ejlt uËfÚ kxf8sf] dflyaf6 hn v:b5 . uf]d'vsf] cfsf/ kf]knLnfaf6 agfPsf xf]nfg\
/ ToxL kxf8 kf]ksf] :ju{ xf] . jxfF pQ/sfzL cflb :yfg WofgLx¿sf nflu /fd|f] xf], k/Gt'
bf]sfGbf/Lx¿sf nflu ToxfF klg bf]sfg} xf] . b]jk|ofu k'/f0fsf ukmf8Lx¿sf] nLnf xf], cyf{t \ hxfF
cnvgGbf / uËf ldn]sL 5g\, o;}n] jxfF b]jtf a:b5g\, o:tf] ukm gdfg]{ eg] t ToxfF sf] hfg] /
s;n] k};f lbg] < u'KtsfzL t 5}g, Tof] t k|l;4 sfzL xf] . tLg o'usf] w"gL t b]lv+b}g k/Gt'
kf]kx¿sf bz–aL; lk+9Lsf] xf]nf, h:t} hf]uLx¿sf] w"gL / kf;L{x¿sf] cUof/L ;b}j hln/xG5 .
tKts'08 klg kxf8sf] leq x'gfn] pidf udL{ x'G5, To;df tk]/ hn cfpF5 . To;sf] glhs} bf];|f]
s'08df dflysf] hn jf hxfF tftf] 5}g, jxfFsf] hn cfpF5 . o;}n] rL;f] x'G5 . s]bf/gfysf] :yfg—
Tof] e"ld clt /fd|f] 5, k/Gt' jxfF klg Pp6f hd]sf] 9'Ëfdfly kf]k jf kf]ksf r]nfx¿n] dlGb/ agfP/
/fv]sf 5g\ . jxfF dxGt–k'hf/L–k08fn] cfFvfsf …cGwf ufF7sf k"/f;Fuaf6Ú dfndQf lnP/ ljifofgGb
ub{5g\ . To;/L g} …ab|Lgf/fo0fÚ df klg 7u–ljBfjfn] y'k|} a;]sf 5g\ . /fjnhL gfd u/]sf ToxfFsf
d'Vo 7ubf/ x'g\ . Pp6L :qLnfO{ 5f]8]/ y'k|} /vf}6L a6'n]/ /fv]sf 5g\ . kz'kltgfy Pp6f dlGb/ /
k~rd'vL d"lt{sf] gfd dxfb]j /fv]sf 5g\ . ha s;}n] ;f]Wb}g ta kf]knLnf anjtL x'G5 . k/Gt' c¿
tLy{sf hlt w"t{ wgx/] x'G5g\, To:tf kxf8Lx¿ x'Fb}gg\ . e"ld a8f] /d0fLo / kljq 5 .
k|Zg— ljGWofrndf …ljGWo]Zj/L sfnL ci6e'hfÚ k|ToIf ;To xf] . ljGWo]Zj/Ln] tLg ;dodf
tLg ¿k k]mb{l5g\ / pgsf] af/leq dfvf slQ klg x'Fb}gg\ . k|ofu tLy{/fh jxfF 6fpsf] d'8fP/ l;4,
uËf–hd'gfsf] ;Ëddf :gfg ugf{n] OR5f l;l4 x'G5 . To:t} cof]Wof sof}+ k6s p8]/ ;a} a:tL;lxt
:ju{df uof] . dy'/f ;a} tLy{x¿df clws, j[Gbfjg nLnf:yfg / uf]j4{g j|hofqf a8f] efUon]
ldNb5 . ;"o{u|x0fdf s'?If]qdf nfvf}+ dfG5] hfg]–cfpg] ub{5g\, s] oL ;a} s'/fx¿ cGoyf xf] t <
pQ/— k|ToIf t cfFvfn] tLgj6} d"lt{x¿ b]lvG5g\, kfiff0fsf d"lt{x¿ x'g\ . / tLg sfndf tLg
k|sf/sf] ¿k x'gfsf] sf/0f k'hf/Lx¿sf] j:q cfe"if0f klx/fpg] rt'/fO{sf] snf xf] / dfvfx¿ xhf/f}+–
nfvf}+ x'G5g\, d}n] cfˆg} cfFvfn] b]v]sf] 5' . k|ofudf s'g} gflkt Znf]s agfpg]jfnf cyjf kf]khLnfO{
s]xL lbP/ 6fpsf] d'8fpg] dfxfTDo agfP jf agfpg nufP xf]nfg\ . k|ofudf :gfg u/]/ sf]xL klg
:ju{ uPsf] t b]lvPsf] 5}g, lsGt' 3/ kms{+b} u/]sf b]lvG5g\ . cyjf olb s'g} jxfF 8'a]/ d¥of] eg] t
To;sf] hLj klg cfsfzdf jfo'sf] ;fydf 3'd]/ ToxL+ hGd lnG5 xf]nf . tLy{/fh klg gfd kf]kx¿n]
/fv]sf x'g\ . h8df /fhfk|hfefj slxNo} x'g ;Sb}g . of] a8f] c;Dejsf] s'/f] 5 ls cof]Wof gu/L,
a:tL, s's'/, uwf, kf]8], Rofd] ;lxt tLg k6s :ju{df uof] . :ju{df t uPsf] 5}g, jxL+sf] jxL+ 5,
k/Gt' kf]khLsf] d'v–uˆkmf}8fdf cof]Wof :ju{df p8]/ uof] . of] uˆkmf}8f zAb¿k p8\b} lkml//xG5 .
o:t} g} g}ldiff/0o cflbsf] klg kf]knLnf hfÌ' . …dy'/f tLg} nf]sb]lv clåtLoÚ t xf]Og, k/Gt' To;df
tLg hGt' a8f nLnfwf/L 5g\ ls h;n] ubf{ hn, :yn / cGtl/Ifdf s;}nfO{ ;'v ldNg sl7g 5 .
Ps t rf}a] hf] sf]xL ToxfF :gfg ug{ hfG5 To;nfO{ blIf0ffn] n'6]/ cfˆgf] agfpg pleP/ s/fO/x]sf]
x'G5 æNofpm ohdfg Û efË, lrnd lkcf}+ / n8\8' vfcf}+ .Æ bf];|f] kfgLdf s5'jfn] dfg}{+ cfF6\b5g\,
h;n] ubf{ 3f6df :gfg ug{ klg sl7g x'G5 . t];|f] cfsfzdfly /ftf] d'v ePsf afFb/ ku8L, 6f]kL,
uxgf, h'Qf;Dd klg 5f]8\b}gg\, n'5\g cfpF5g\, ws]n]/ v;fNg} cfF6\5g\, / oL tLg} y/L kf]k / kf]ksf
r]nfx¿df k"hgLo 5g\ . rgf cflb cÌ s5'jf, afFb/nfO{ rgf u'F8 cflb / rf}a]nfO{ blIf0ff /
n8\8'x¿n] pgsf ;]jsn] ;]jf ub{5g\ . j[Gbfjg ha lyof] ta lyof], clxn] t j]Zofjgjt\ nNnf–
nNnL / u'?–r]nL cflbsf] nLnf k}mln/x]sf] 5 . To;/L g} bLkdflnsfsf] d]nf, uf]j4{g / j|hofqfdf
klg kf]kx¿sf] :jfy{l;4 ePsf] 5 . s'?If]qdf klg ToxL hLljsfsf] nLnf ;Demg' . logLx¿df hf]
sf]xL wfld{s k/f]ksf/L k'?if 5g\, o; kf]knLnfaf6 k[ys\ x'g hfG5g\ .
k|Zg— oL d"lt{k"hf / tLy{ ;gftgb]lv rn]/ cfPsf] 5, e'm6f] s;/L x'g;Sb5 <
pQ/— ltdLn] ;gftg s;nfO{ eGb5f} < h'g ;bfb]lv rn]/ cfPsf] 5 . olb of] ;bfb]lv
x'GYof] eg] t j]b / a|fXd0fflb Clifd'lgs[t k':tsx¿df logLx¿sf] gfd lsg 5}g < of] d"lt{k"hf
kRrL; ;o–tLg xhf/ jif{sf] otflt/af6 jfddfuL{ / h}gLx¿n] rnfPsf x'g\ . k|yd cfof{jQ{df
lyPg . / oL tLy{ klg lyPgg\ . ha h}gLx¿n] lu/gf/, kfln6fgf, lzv/, zq'~ho / cfa" cflb tLy{
agfP, pgs} cg's"n logLx¿n] klg agfP . olb s;}n] logsf] cf/Desf] k/LIff ug{ rfxG5 eg] tL
k08fx¿sf] k'/fgf] eGbf k'/fgf] axLvftf, tfd|kq, e'hkq, u'7Lsf clen]v cflb x]g'{xf];\, ta lgZro
x'g hfg]5 ls oL ;a} tLy{ kfFr ;o cyjf xhf/ jif{sf] otfb]lv ag]sf x'g \ . xhf/ jif{ eGbf ptfsf]
n]v s;};Fu 5}g / lgsfNg klg ;sb}gg\ . o;}n] oL cfw'lgs x'g\ .
k|Zg— h'g–h'g tLy{ jf gfdsf] dfxfTDo cyf{t\ h:t} …cGoIf]q] s[t+ kfk+ sfzLIf]q] ljgZoltÚ
-sfzLdfxfTDo, sfzLv08_ OToflb s'/f] ;fFrf] xf] ls xf]Og <
pQ/— ;fFrf] xf]Og . lsgeg] olb kfk 5'6\Yof] eg] t bl/b|x¿nfO{ wg, /fhÙ cGwfx¿nfO{
cfFvf ldNYof] Û s'i7 /f]uLx¿sf] /f]u lgsf] x'g] lyof]Ù o:tf] x'Fb}g . o;}n] kfk jf k'0o s;}sf] klg
5'6\b}g .
k|Zg— x]/ Û g]kfnsf] d'lQmgfydf tLy{ofqLx¿sf] sqf] eL8 nfUb5 . rf/wfd u//] cfof] t/
d'lQmgfy uPg eg] t d'lQm ldNb}g . sfnLdf zflnu|fd kfOG5 . zflnu|fddf lji0f'sf] rqm k|ToIf
b]lvG5, s] of] klg e'm6f] xf] t <
pQ/— xf], e'm6f] xf] . d'lQmgfydf uP/ d'Qm ePsf t sf]xL b]lv+b}gg\, pN6f] ToxfFsf] l;/]6f]n]
xfg]/, psfnf] r9\bf bd a9]/ / zLtn] s7f+lu|P/ ynf kb}{ la/fdL eP/ 3/ kms{+b} u/]sf w]/}
b]lvG5g\ . zflnu|fdsf] s'/f e"uf]nsf] agfj6n] ubf{ gbLsf tL/df kmnfd] 9'Ëf kfOG5g\ . h;sf]
agfj6df wft' ldl;Psf]n] ubf{ To;nfO{ kmf]bf{v]l/ 6'qmfdf rqm kb{5 . j}i0fjdtsf k|efjsf sf/0f
lji0f'sf] rqm eg]/ dfGb5g\ .
df+;fxf/ Pj+ aln k|yfsf] lgif]w -!!=!%_
k|Zg— k]ml/, g]kfnsf clwsf+z dfO{ zAbfGt ePsf zlQmkL7x¿ h:t}— dgsfdgf dfO{, u9L
dfO{, ljGWojfl;gL dfO{, r'l/of dfO{, sflnsf dfO{, kfyLe/f OToflb / 5AbL j/fx, 9f]/ j/fx, tfn
j/fx h:tf j/fxIf]qsf] sqf] dlxdf 5 . d]8f] lnP/ cfpF5' eg]/ efsn u¥of] eg] t dgf]jfl~5t kmn
ldNb5 . ljleÌ sf]tx¿ nufot bz}+sf] ci6dL / gjdLdf zlQmkL7 / 3/–3/df b'uf{sf] :yfkgf u/]/
kz'–kIfLsf] aln lbG5g\ . s] o;sf] kmn / k/Dk/f klg e'm6f] xf] t <
pQ/— Psbd} e'6f] xf] Û hlt klg zlQmkL7x¿, sf]tx¿ / j/fxIf]q 5g\, tL ;a}df
jfddfuL{x¿sf] ljz]if k|efj k/]sf] 5 . ljz]if u/]/ b'uf{kf7 / tGqu|Gyx¿sf] c;/ xf] . cy{;lxt
j]bx¿nfO{ k9\g] ljåfg\ 5Fb}5}gg\ eGbf klg x'G5 . hLjlx+;fsf] cfzf /fv]/ efsn ug'{ / bz}+sf]
sf6df/sf] k/Dk/f s'g} k|sf/n] klg wd{ xf]Og . nfvf}+ lgbf]{if kz'–kIfLsf] aln r9fP/ /utn]
zlQmkL7, sf]t / cfFug /utfDo kf/]/ b'u{lGwt e}/fv]sf] x'G5 . of] dfq} 9'Ëf] /ftf] k]6 tftf] ug]{
k|k~r xf] . dgf]jfl~5t kmn kfPsf] t b]lv+b}g, a? sËfn aGb} uPsf eg] sof}+ b]lvG5g\ .
k/d]Zj/;Fu ;Da4 s'g} klg wdf{g'i7fgsf] gfddf hLjlx+;f gug{sf] nflu j]bsf] :ki6 cfb]z 5 .
x]/—
===A¸Nya/===yj?manSy p/zUn! pa?ih .1. —oh'j]{b -cWofo !÷dGq !_ ..
ra/j/sUY?a< vaj/pey?miGnòae/mStd?Xv/r> ,

A/kaR/Zv/me/xavuiCD?òe jI/vb?ihRmR/idNt?m> .2. —cyj{j]b -sf08 !!÷;"Qm &÷dGq &_ ..


ìI/ihm?Ä</ yv?mÄ/mwae/ ma;/mwae/ itl?m! ,

@/; v?a< -a/gae inih?tae rTn/xeya?y dNtaE/ ma ih?<isò< ip/tr<? ma/tr<? c.3.
—cyj{j]b -sf08 ^÷;"Qm !$)÷dGq @_ ..
! @ # ! @/ # !@
nik deva #nImis n Kya yaepyamis mNÇïuTy< cramis .4.
—;fdj]b -k"jf{lrs÷bztL (÷v08 &÷dGq @_Ù -dGq !&^_ ..
cy{— x] dg'iox¿ xf] Û kz' …c£GoÚ x'g\, cyf{t\ slxNo} klg dfg{ of]Uo 5}gg\, kz'x¿sf] /Iff
u/ ..!.. /fh;"o, jfhk]o, clUgi6f]d, cs{d]w, cZjd]w cflb ;a} …cWj/Ú cyf{t\ lx+;f/lxt o1 x'g\ .
h;n] k|f0fLdfqsf] nflu j[l4 / ;'v–zflGtsf] k|sfz 5b{5 ...@.. x] bfFtsf b'O6} k+lQmx¿ xf] Û eft
vfcf], hf} vfcf], df; vfcf] / ltn vfcf] . oL cgfh ltd|f nflu g} ag]sf x'g\ . o;}af6 ltd|f]
z/L/df /;–?lw/–df+;–d]b;\–cl:y–dHhf–jLo{¿kL ;ft wft'x¿sf] lgdf{0f x'g]5 . ltgLx¿nfO{ gdf/
hf] dftf–lktf aÌ] of]Uotf /fVb5g\ ..#.. x] b]jx¿ xf] Û xfdLn] lx+;f ub}{gf}+, g t To:tf] s'g} cg'i7fg
g} ub{5f}+ h;n] c¿nfO{ xflg k'¥ofcf];\, g t s'g} wd{ lj?4 sfo{ ub{5f}+, lsGt' j]b dGqsf] cfb]z
cg';f/ wdf{r/0f ub{5f}+ ..$.. Pj+ oL dGqx¿df ;Dk"0f{ o1nfO{ …c£GoÚ, …cWj/Ú, …df lx+l;i6d\Ú,
…OgLdl;Ú elgPsf] 5 . h;sf] Psdfq ;j{;Ddt cy{ ælx+;f/lxt o1Æ xf] . ctM :ki6 5 ls j]bn]
s'g} klg wfld{s cg'i7fgsf] sfo{df kz'jwsf] cf1f lbPsf] 5}g . ;fy} dg'ionfO{ df+;fxf/b]lv ;j{yf
b"/ /xgsf] nflu cfb]z ub{5 .
uËf:gfgsf] ;dLIff -!!=!^_
k|Zg—
uËf uË]lt of] a|"ofBf]hgfgf+ zt}/lk . d'Rot] ;j{kfk]Eof] lji0f'nf]s+ ; uR5lt ..!..
—a|Xdk'/f0f cWofo -!&%÷Znf]s *@_Ù kßk'/f0f pQ/v08 -cWofo @#÷Znf]s @_ ..
xl/x{/lt kfkflg xl/l/ToIf/åod\ ..@.. —kßk'/f0f pQ/v08 -cWofo &@÷Znf]s !@_ ..
k|ftMsfn] lzj+ b[i6\jf lglzkfk+ ljgZolt . cfhGds[t+ dWofÂ] ;fofÂ] ;KthGdgfd\ ..#..
—oL ;a} kf]kk'/f0fx¿sf Znf]s x'g\ -tLy{bk{0f k08fck{0f–kl/R5]b @_ ..
h;n] ;os8f}+–xhf/f}+ sf]; b"/af6 klg uËf–uËf eG5 eg] t, To;sf ;a} kfkx¿ gi6 eP/
Tof] lji0f'nf]s cyf{t\ j}s'07df hfG5 ..!.. …xl/Ú o; b'O{ cIf/sf] gfdf]Rrf/0fn] ;a} kfkx¿nfO{ x/0f
ub{5, To;/L g} /fd, s[i0f, lzj, eujtL cflb gfd dfxfTDo 5 ..@.. / h'g dg'io k|ftMsfndf …lzjÚ
cyf{t\ lnË jf p;sf] d"lt{sf] bz{g u/]df t /flqdf u/]sf], dWofÂsf] bz{gdf hGdel/sf], ;foÍfndf
bz{g ugf{n] ;ft} hGdx¿sf] kfk 5'6\b5g\ ..#.. of] bz{gdfxfTDo s] e'm6f] x'g]5 <
pQ/— ldYof x'gdf s] zÍf < lsgeg] uËf jf x/], /fd, s[i0f, gf/fo0f, lzj / eujtL
gfd:d/0fn] kfk slxNo} klg 5'6\b}g . olb 5'6\Yof] eg] t sf]xL klg b'MvL x'Gy]gg\ . / kfk ug{af6
sf]xL klg 8/fpg] lyPgg\, h;/L cfhef]ln kf]knLnfdf kfksf] a9f]Q/L e}/x]sf] 5 . lsgeg]
d"9x¿nfO{ ljZjf; 5 ls xfdLn] kfk u/]/, gfd:d/0f jf tLy{ofqf u¥of}+ eg] t kfkx¿sf] lgj[lQ x'g
hfg]5 . o;} ljZjf;df kfk u/]/ o; nf]s / k/nf]ssf] gfz ub{5g\ . / u/]sf] kfknfO{ ef]Ug} kb{5 .
gfd:d/0f / tLy{ zAbsf] JofVof -!!=!&_
k|Zg— To;f] eP s'g} tLy{ / gfd:d/0f ;To xf] ls xf]Og t <
pQ/— ;To xf] . j]bflb zf:qx¿nfO{ k9\g'–k9fpg', wfld{s ljåfg\x¿sf] ;ËÙ k/f]ksf/,
wdf{g'i7fg, of]ufEof;, lgj}{/, lgisk6tf, ;Toefif0f, ;To dfÌ', ;To ug'{Ù a|Xdrøo{Ù cfrfo{, cltly,
dftf, lktfsf] ;]jfÙ k/d]Zj/sf] :t'lt–k|fy{gf–pkf;gfÙ zflGt, lht]lGb|otf, ;'zLntf, wd{o'Qmk'?iffy{,
1fg–lj1fg cflb z'eu'0f–sd{ b'Mvx¿af6 tfg]{ x'gfn] tLy{ x'g\ . / h'g hn–:yndo 5g\, tL tLy{
slxNo} x'g ;Sb}gg\ . lsgeg] …hgf o}:t/lGt tflg tLyf{lgÚ dg'ion] h;nfO{ u/]/ b'Mvaf6 tb{5
To;sf] gfd …tLy{Ú xf] . hn–:yn tfg]{jfnf xf]Ogg\, lsGt' 8'afP/ dfg]{jfnf x'g\ . k|To't 8'Fuf cflbsf]
gfd …tLy{Ú x'g ;Sb5, lsgeg] p;af6 tfn, gbL / ;d'b| cflb tg]{ ul/G5 .
smantIweR vasI .1. —kfl0fgLo ci6fWofoL -cWofo $÷kfb $÷;"q !)^_ ..
nm/StIWyaRy? c/ .2. —of] oh'j]{b -cWofo !^÷dGq $@_ sf] jrg xf] ..
hf] a|Xdrf/L Ps cfrfo{;Fu / Ps zf:qnfO{ ;fy–;fy k9\b5 eg], tL ;a} …;tLYo{Ú cyf{t\
;dfgtLy{;]jL x'G5g\ ..!..
hf] j]bflb–zf:q / ;Toefif0fflb wd{–nIf0fx¿df ;fw' x'G5, To;nfO{ cÌflb kbfy{ lbg' /
p;af6 ljBf lng' OToflbnfO{ …tLy{Ú eGb5g\ ..@..
…gfd:d/0fÚ o;nfO{ eGb5g\ ls— ySy/ nam? m/h*z?> . —oh'j]{b -cWofo #@÷dGq #_ ..
k/d]Zj/sf] sfd 7"nf] …ozÚ cyf{t\ wd{o'Qm sfdx¿nfO{ ug'{ xf] . h;/L a|Xd, k/d]Zj/, O{Zj/,
Gofosf/L, bofn', ;j{zlQmdfg\ cflb gfd k/d]Zj/sf u'0f–sd{–:jefjaf6 x'G5g\ . h;/L …a|XdÚ
;a}eGbf 7"nf], …k/d]Zj/Ú O{Zj/x¿sf] klg O{Zj/, …O{Zj/Ú ;fdYo{o'Qm, …Gofosf/LÚ slxNo} cGofo ub}{g,
…bofn'Ú ;a}dfly s[kfb[li6 /fVb5, …;j{zlQmdfg\Ú cfˆgf] ;fdYo{af6 g} ;a} hut\sf] pTklQ–l:ylt–
k|no ub{5, ;xfotf s;}sf] ln+b}g, …a|XdfÚ ljljw hut\sf] kbfy{x¿ agfpg]jfnf, …lji0f'Ú ;a}df
Jofks eP/ /Iff ub{5, …dxfb]jÚ ;a} b]jx¿sf] b]j, …?b|Ú k|no u/fpg]jfnf cflb gfdx¿sf] cy{nfO{
cfk"mdf wf/0f ug]{ . cyf{t\ 7"nf sfdaf6 7"n} xf];\, ;dy{x¿df klg ;dy{ xf];\, ;fdYo{nfO{ a9fpFb}
hfcf];\, cwd{ slxNo} gu/f];\, ;a}dfly bof /fvf];\, ;a} k|sf/sf ;fwgx¿nfO{ ;dy{ u/f];\,
lzNkljBfaf6 gfgf k|sf/sf kbfy{x¿nfO{ agfcf];\, ;a} ;+;f/df cfˆgf] cfTdfs} t'No ;'v–b'Mv
;Demf];\, ;a}sf] /Iff u/f];\, ljåfg\x¿df klg ljåfg\ xf];\, b'i6 sd{sf] k|no / b'i6 sd{ ug]{x¿sf
nflu k|oTgn] b08 / ;Hhgx¿sf] /Iff u/f];\ . o; k|sf/ k/d]Zj/sf] gfdx¿sf] cy{ hfg]/
k/d]Zj/sf] u'0f–sd{–:jefjsf] cg's"n cfˆgf] u'0f–sd{–:jefjnfO{ 9fNb} n}hfg' g} k/d]Zj/sf]
gfd:d/0f xf] .
u'? dfxfTDosf] ;dLIff -!!=!*_
k|Zg— u'?a|{Xdf u'?lj{i0f'u{'?b]{jf] dx]Zj/M . u'?/]j k/+ a|Xd t:d} >Lu'/j] gdM ..
—u'?uLtf dfxfTDo k|s/0f Znf]s !( ..
OToflb u'?dfxfTDo t ;fFrf] xf] < u'?sf] r/0f wf]P/ lkpg], h:tf] cf1f ub{5g\ To:t} kfng
ug]{, u'? nf]eL 5 eg] t jfdgsf] ;dfg, qmf]wL 5 eg] t g/l;+xsf] ;b[z, df]xL 5 eg] t /fdsf]
t'No / sfdL 5 eg] t s[i0fs} ;dfg u'?nfO{ hfÌ' . rfx] u'?hLn] s:t} kfk u/] tfklg c>4f gug'{,
;Gt jf u'?sf] bz{gnfO{ hfg]df t kfOnf–kfOnfdf cZjd]wsf] kmn kfOG5, of] s'/f] 7Ls xf] ls
xf]Og <
pQ/— 7Ls xf]Og . a|Xdf, lji0f', dx]Zj/ / k/a|Xd k/d]Zj/sf gfd x'g\ . p;sf] t'No u'?
slxNo} x'g ;Sb}g . of] u'?dfxfTDo u'?uLtf klg Pp6f 7"nf] kf]knLnf xf] . u'? t dftf, lktf, cfrfo{
/ cltly x'G5g\ . pgsf] ;]jf ug'{, pgLx¿af6 ljBf–lzIff lng'–lbg', lzio / u'?sf] sfd xf] . k/Gt'
h'g u'? nf]eL, qmf]wL, df]xL / sfdL x'G5 eg] t To;nfO{ ;j{yf 5f]l8lbg', lzIff ug'{, ;xh lzIffn]
klg gdfg]df t …c£o{kfBÚ cyf{t\ tf8gf b08 k|f0fx/0f;Dd klg ug{df s]xL bf]if 5}g . h'g ljBflb
;b\u'0fx¿df u'?Tj 5}g, e'm6–d'6 s07L, ltns, j]blj?4 dGqf]kb]z ug]{jfnf, Tof] u'?dfq} x}g lsGt'
uf]7fnf] h:tf] xf] . h;/L uf]7fnfn] cfˆgf e]+8f–afv«fb]lv b"w cflbn] k|of]hg l;4 ub{5, To;/L g}
lziox¿sf, r]nf–r]nLx¿sf wg x/0f u/]/ cfˆgf] k|of]hg l;4 ub{5g\ . tL—
bf]xf— u'? nf]eL r]nf nfnrL, bf]gf]+ v]n+] bfj .
ej;fu/ d]+ 8"at], a}7 kTy/ sL gfj ..
u'? ;DemG5 ls r]nf–r]nLn] s]xL g s]xL lbg]5g\ / r]nfn] ;DemG5 ls e'm6f] ;ky / kfkaf6
5'6fOlbG5g\ cflb nfnrdf b'O6} sk6d'lg ej;fu/sf] b'Mvdf 8'Ab5g\, h;/L 9'Ëfsf] 8'Fufdf a:g]x¿
;d'b|df 8'a]/ db{5g\ . o:tf u'? / r]nfx¿sf] d'vdf w'nf]–v/fgL k/f];\ . ltgLx¿sf] ;fydf sf]xL
gnfu"g\ . hf] nfUb5g\ ltgLx¿ b'Mv;fu/df kg]{5g\ . h;/L kf]knLnf k'hf/L–k'/f0fLx¿n] rnfP,
To;/L g} oL uf]7fnfsf u'?x¿n] klg nLnf dRrfPsf 5g\ . of] ;a} sfd :jfyL{x¿sf] xf] . hf]
k/dfyL{x¿ x'G5g\, cfk"mn] b'Mv kfP/ klg hut\sf] pksf/ ug{ 5f]8\b}gg\ . / u'? dfxfTDo tyf
u'?uLtf cflb klg log} nf]eL, s'sdL{ u'?x¿n] agfPsf x'g\ .
cÝfx| k'/f0fx¿sf] ;dLIff -!!=!(_
k|Zg— ci6fbzk'/f0ffgf+ sQf{ ;TojtL;t'M ..!.. —:sGbk'/f0f, /]jfv08 -cWofo !÷Znf]s !#_ ..
Oltxf;k'/f0ffEof+ j]bfy{d'ka[+xo]t\ ..@.. —dxfef/t, cflbkj{ -cWofo !÷Znf]s @^&_ ..
k'/f0fflg lvnflg r ..#.. —dg':d[lt -cWofo #÷Znf]s @#@_ ..
Oltxf;k'/f0fM k~rdf] j]bfgf+ j]bM ..$.. —5fGbf]Uof]klgifb\ -c=&÷v+=!÷k|=$_ ..
bzd]˜xlg ls+lrTk'/f0fdfrIfLt ..%.. —t'ngf–ztky a|fXd0f] -!#÷#÷!÷!#_ ..
k'/f0fljBf j]bM ..^.. —;"qd\ -t'ngf–ztky a|fXd0f] !#÷#÷!÷!#_ ..
cÝfx| k'/f0fx¿sf stf{ Jof;hL x'g\ . Jof;jrgnfO{ k|df0f cjZo dfÌ'kb{5 ..!.. Oltxf;,
dxfef/t, cÝfx| k'/f0fx¿af6 j]bx¿sf] cy{ k9f];\–k9fcf];\, lsgeg] Oltxf; / k'/f0f j]bx¿s} cy{ /
cg'sn " 5g\ ..@.. lkt[sd{df k'/f0f / …lvnÚ cyf{t\ xl/j+zsf] syf ;'Ì' ..#.. Oltxf; / k'/f0fnfO{
k~rdj]b eGb5g\ ..$.. cZjd]wsf] ;dflKtdf bzf}+ lbg yf]/} dfq klg k'/f0fsf] syf ;'Ì'kb{5 ..%..
k'/f0fljBf j]bfy{nfO{ hgfpg] ePs}n] j]b x'g\ ..^..
OToflb k|df0fx¿af6 k'/f0fx¿sf] k|df0f / logsf k|df0faf6 d"lt{k"hf / tLy{x¿sf] klg k|df0f
x'G5, lsgeg] k'/f0fx¿df d"lt{k"hf / tLy{x¿sf] ljwfg ul/Psf] 5 .
pQ/— olb cÝfx| k'/f0fx¿sf stf{ Jof;hL x'Gy] eg] t, ltgdf Tolt lj£g ukmf}8f x'Gy]gg\ .
lsgeg] zf/L/s;"q, of]uzf:qsf efio cflb Jof;f]Qm u|Gyx¿nfO{ x]gf{n] ljlbt x'G5 ls Jof;hL slt
7"nf ljåfg\, ;Tojflb, wfld{s / of]uL lyP . pgn] o:tf ldYof syf slxNo} klg n]Vg] lyPgg\ . /
o;af6 oxL l;4 x'G5 ls h'g ;Dk|bfoLx¿sf k/:k/ lj/f]wLx¿n] efujtflb gjLg skf]nslNkt u|Gy
agfPsf x'g\, To;df Jof;hLsf u'0fx¿sf] n]zdfq klg lyPg . / j]bzf:qlj?4 c;Tojfb n]Vg
Jof;hL ;b[z ljåfg\x¿sf] sfd klg xf]Og, lsGt' oL sfd lj/f]wL, :jfyL{, cljåfg\ kfd/x¿sf] xf] .
Oltxf; / k'/f0f gfd efujtlzjk'/f0fflbsf] xf]Og, lsGt'—
a|fXd0ffgLltxf;fg\ k'/f0fflg sNkfg\ ufyfgf/fz+;Ll/lt .
—of] a|fXd0fu|Gy / ;'qx¿sf] jrg xf] ..
—t}lQ/Lo cf/0os -@÷(_Ù cfZjnfog u[Xo;"q -#÷#÷!_ ..
P]t/]o, ztky, ;fd / uf]ky a|fXd0f u|Gyx¿s} Oltxf;, k'/f0f, sNk, ufyf / gf/fz+;L oL
kfFr gfd x'g\ . -Oltxf;_ h:t} hgs / of1jNSosf] ;+jfb . -k'/f0f_ hub'TklQ cflbsf] j0f{g
cfVofg . -sNk_ j]b zAbx¿sf ;fdYo{sf] j0f{g, cy{ lg¿k0f ug'{ . -ufyf_ s;}sf] b[i6fGt
bfi6f{Gt¿k syf k|;Ë atfpg' . -gf/fz+;L_ dg'iosf] k|z+;gLo jf ck|z+;gLo sd{x¿sf] syg ug'{ .
log}af6 j]bfy{sf] af]w x'G5 .
…lkt[sd{Ú cyf{t\ 1fgLx¿sf k|;Ëdf s]xL ;'Ì', cZjd]wsf] cGtdf klg log}nfO{ ;'Ì' eg]/
n]lvPsf] 5 . lsgeg] h'g Jof;s[t u|Gyx¿ 5g\, ltgLx¿nfO{ ;'Ì'–;'gfpg' Jof;hLsf] hGdsf]
kZrft\ x'g ;Sb5, k"j{ xf]Og . ha Jof;hLsf] hGd g} ePsf] lyPg tab]lv g} j]bfy{nfO{ k9\g]–
k9fpg] ;'Ì]–;'gfpg] ub{y] . o;}n] ;a}eGbf k|frLg a|fXd0f–u|Gyx¿df g} oL ;a} 36gf x'g ;Sb5g\ .
oL >Ldb\efujt, lzjk'/f0fflb ldYofjfb b"lift u|Gyx¿df 36\g ;Sb}g . ha Jof;hLn] j]b k9] /
k9fP/ j]bfy{ k}mnfP, o;}n] pgsf] gfd …j]bJof;Ú eof] . lsgeg] Jof; eGb5g\ jf/kf/sf] dWo]
/]vfnfO{Ù cyf{t\ CUj]bsf] cf/Deb]lv lnP/ cyj{j]bsf] kf/ ko{Gt rf/} j]b k9]sf lyP / z'sb]j tyf
h}ldlg cflb lziox¿nfO{ k9fPsf klg lyP . gqeg] pgsf] hGdsf] gfd …s[i0få}kfogÚ lyof] . s;}n]
o:tf] eGb5g\ ls æj]bx¿nfO{ Jof;hLn] hDdf u/]Æ of] s'/f] e'm§f xf] . lsgeg] Jof;hLsf lktf,
lktfdx, k|lktfdxÙ k/fz/, zlQm / jlzi7Ù k]ml/ a|Xdf cflbn] klg rf/} j]bx¿ k9\g] ub{y], of] s'/f]
s'g k|sf/n] 36\g ;SYof] <
lzjk'/f0fsf] ;dLIff -!!=@)_
k|Zg— k'/f0fx¿df ;a} s'/f] e'm§f] 5 ls s'g}–s'g} ;fFrf] klg 5 <
pQ/— w]/} s'/fx¿ e'm§f 5g\ / sf]O{ …3'0ffIf/GofoÚ af6 ;fFrf] klg 5 . hlt ;fFrf] 5 Tof]
j]bflb ;To zf:qx¿sf] / hlt e'm6f] 5 Tof] ;a} kf]kx¿sf k'/f0f¿kL 3/sf] xf] . h:t} lzjk'/f0fdf
z}jx¿n] lzjnfO{ k/d]Zj/ dfg]/ lji0f', a|Xdf, OGb|, u0f]z / ;"of{lbnfO{ pgsf bf; 7x¥ofPsf 5g\ .
j}i0fjx¿n] lji0f'k'/f0f cflbdf lji0f'nfO{ k/dfTdf dfg] / lzj cflbnfO{ lji0f'sf bf; . b]jLefujtdf
b]jL k/d]Zj/L / lzj, lji0f' cflbnfO{ pgsf lsÍ/ agfP . …u0f]zv08Ú df u0f]znfO{ O{Zj/ / z]if
;a}nfO{ bf; agfP . hxfF o:tf] s'/f] oL ;Dk|bfoL kf]kx¿sf] geP s;sf] xf] t < Pp6f dg'ion]
agfpFbfdf o:tf] k/:k/ lj?4 s'/f x'Fb}g eg] t, ljåfg\n] agfPsf]df t emg} slxNo} klg x'g ;Sb}g .
logdf Pp6f s'/fnfO{ ;fFrf] dfg]df bf];|f] e'm6f] x'G5 / bf];|f] ;fFrf] dfg]df cGo e'm§f] x'G5 .
lzjk'/f0fjfnfx¿n] lzjaf6, lji0f'k'/f0fjfnfx¿n] lji0f'af6, b]jLk'/f0fjfnfx¿n] b]jLaf6,
u0f]zv08jfnfx¿n] u0f]zaf6, ;"o{k'/f0fjfnfx¿n] ;"o{af6 / jfo'k'/f0fjfnfx¿n] jfo'af6 ;[li6sf]
pTklQ–k|no n]v]/ k'gM Ps–Psn] Ps–Ps h'g hut\sf] sf/0f n]v], To;sf] pTklQ Ps–Psaf6
n]v] . s;}n] ;f]wf];\ ls h'g hut\sf] pTklQ–l:ylt–k|no ug]{jfnf xf], Tof] pTkÌ / hf] pTkÌ x'G5,
Tof] ;[li6sf] sf/0f slxNo} x'g ;Sb5 ls ;Sb}g < ta l;jfo r'k /xgsf] pk/fGt s]xL eÌ ;Sb}gg\ .
/ oL ;a}sf z/L/sf] pTklQ klg ToxL+af6} eof] xf]nf, k]ml/ cfk}m ;[li6–kbfy{ / kl/lR5Ì eP/
;+;f/sf] pTklQsf] stf{ s'g tl/sfn] x'g ;Sb5g\ < / pTklQ klg ljnIf0f–ljnIf0f k|sf/n] dfg]sf
5g\ h'g rflx+ ls ;j{yf c;Dej 5 . h:t}—
…lzjk'/f0fdfÚ lzjn] OR5f u/] ls d}n] ;[li6 u¿F, ta Ps …gf/fo0fÚ hnfzonfO{ pTkÌ u/]/
p;sf] gfleaf6 sdn, sdnaf6 a|Xdf pTkÌ eP . pgn] b]v] ls ;a} hndo 5 . hnsf] c~hln
p7fP/ x]b}{ hnd} k5fl/lbP . To;af6 Ps kms'06f] / kms'06f]af6 Pp6f k'?if aGof] . To;n] a|XdfnfO{
eGof] ls …x] k'q Û ;[li6 u/ .Ú a|Xdfn] p;nfO{ eg] ls æd t]/f] k'q xf]Og lsGt' tF d]/f] k'q xf];\ .Æ
pgLx¿df ljjfb eof] / lbJo;x;|–jif{ko{Gt b'O6} hndf n8\b}/fv] . ta dxfb]jn] ljrf/ u/] ls
h;nfO{ ;[li6 ug{sf] nflu k7fPsf] lyPF, tL b'j} hgf cfk;df nl8/fv]sf 5g\ . ta tL b'j} hgfsf]
dfemaf6 Ps t]hf]do lnË pTkÌ eof] / Tof] zL3| cfsfzdf uof] . To;nfO{ b]v]/ b'j} ;fZro{ eP .
ljrf/] ls o;sf] cflb–cGt yfxf kfpg'k¥of] . h;n] cflb–cGtsf] yfxf zL3| lnP/ cfp5 Tof] lktf /
hf] l9nf] cfpF5 Tof] k'q x'g]5 . lji0f' s"d{sf] :j¿k wf/0f u/]/ tnlt/ nfu] / a|Xdf xfF;sf] :j¿k
wf/0f u/]/ dflylt/ p8] . b'O6} dgf]j]un] rn] . lbJo;x;|jif{ko{Gt b'O6} nfUb} /x] t/ klg To;sf]
cGt kfPgg\ . ta tnaf6 dflylt/ lji0f' / dflyaf6 tnlt/ a|Xdf nfu] . a|Xdfn] ljrf/] ls olb
pgn] cGtsf] ;fFw NofPsf] eP t d k'q aÌ kg]{5 . o:t} s'/f ;f]lr/x]s} lyP ls p;} ;dodf Ps
ufO{ / Ps s]tsLsf] j[If dflylt/af6 pq]/ cfP . ltgLx¿nfO{ a|Xdfn] ;f]w] ls æltdLx¿ sxfFaf6
cfpFb} 5f} <Æ pgLx¿n] eg] æxfdL xhf/ jif{b]lv o; lnËsf] cfwf/b]lv cfO/x]sf 5f}+ .Æ a|Xdfn] ;f]w]
ls æo; lnËsf] yfxf 5 ls 5}g <Æ pgLx¿n] eg] æyfxf 5}gÆ . a|Xdfn] pgLx¿nfO{ eg] ls
æltdLx¿ d]/f] ;fydf lx+8 / o:tf] ;fIfL b]pm ls d}n] o; lnËsf] lz/df b"wsf] wf/f jiff{pFy] / j[Ifn]
eÌ" ls d}n] k"mn jiff{pFy], o;/L ;fIfL lbG5f} eg] d ltdLx¿nfO{ 7]ufgfdf lnP/ hfg]5' .Æ pgLx¿n]
eg] ls æxfdL t o:tf] e'm§f] ;fIfL lb+b}gf}+ .Æ ta a|Xdfn] s'lkt eP/ eg]— æolb ;fIfL lb+b}gf} eg] t
clxn] ev{/} d}n] e:d ul/lbG5' .Æ ta b'O6}n] 8/fP/ eg]— ætkfO{+n] h:tf] eÌ'x'G5, To:t} ;fIfL
lbG5f}+ .Æ ta tLg} hgf tnlt/ nfu] . lji0f' klxnf g} cfO;s]sf lyP, a|Xdf klg cfOk'u] . lji0f';Fu
;f]w] ætkfO{+n] yfxf Nofpg'eof] ls Nofpg'ePg <Æ ta lji0f'n] eg] æd}n] t kfOg .Æ a|Xdfn] eg]
æd}n] t NofPsf] 5' .Æ lji0f'n] ;f]w] æ;fIfL b]vfpm <Æ ta ufO{ / j[Ifn] ;fIfL lbP ls— æxfdL b'j}
lnËsf] lz/df lyof}+ .Æ ta lnËb]lv zAb lgl:sof] / >fk lbof] æh'g sf/0fn] ltdLx¿n] e'm6f] af]Nof},
To;}n] ltd|f] k"mn dnfO{ / cGo b]jtfnfO{ hut\df sxL+ klg r9\g]5}g / hf] s;}n] r9fof] eg] t
To;sf] ;Tofgfz x'g]5 .Æ ufO{nfO{ >fk lbP ls æh'g d'vn] ltdLn] e'm§f] af]Nof}, To;} d'vn] lji7f
vfg]5f} . ltd|f] d'vsf] k"hf s;}n] ug]{5}g, lsGt' k'5f/sf] ug]{5g\ .Æ / lji0f'nfO{ j/ lbP ls h;af6
æltdLn] ;To af]Nof}, To;}n] ltd|f] k"hf ;j{q x'g]5 .Æ / a|XdfnfO{ >fk lbP ls h;af6 æltdLn]
ldYof af]Nof}, To;}n] ltd|f] k"hf ;+;f/df sxL+ klg x'g]5}g .Æ k'gM b'j}n] lnËsf] :t'lt u/] . To;b]lv
k|;Ì eP/ lnËaf6 Pp6f h6fh"6 d"lt{ lgl:sP/ cfof] / eGof] ls æltdLnfO{ d}n] ;[li6 ug{sf] nflu
k7fPsf] lyPF, emu8fdf lsg nflu/fVof} <Æ a|Xdf / lji0f'n] eg] ls æxfdLn] lagf ;fdfu|Lsf] sxfFaf6
;[li6 ug]{ .Æ ta dxfb]jn] cfˆgf] h6faf6 e:dsf] uf]nf lgsfn]/ lb+b} æhfcf], o;}af6 ;a} ;[li6
agfcf]Æ OToflb .
s;}n] oL k'/f0fx¿ agfpg]jfnf kf]kx¿;Fu uP/ ;f]Wg' ls ha ;[li6t¤j / k~rdxfe"t lyPg
eg] t a|Xdf, lji0f', dxfb]jsf] z/L/, hn, sdn, lnË, ufO{, s]tsLsf] j[If / e:d ltd|f afafsf]
3/af6 cfP/ v;] <
To;/L g} …efujtÚ df lji0f'sf] gfleaf6 sdn, sdnaf6 a|Xdf / a|Xdfsf] bflxg] v'§fsf] a'9L
cf}+nf]af6 :jfo+e'j / afofF a'9L cf}+nfaf6 ;To¿kf /fgL, lgwf/af6 ?b| / d/Llr cflb bz k'q,
pgLx¿af6 bIf k|hfklt, pgsL t]x| 5f]/Lx¿sf] ljjfx sZok;Fu, tL dWo]df lbltaf6 b}To, bg'af6
bfgj, clbltaf6 cflbTo, ljgtfaf6 kIfL, sb|"af6 ;k{, ;/dfaf6 s's'/, :ofn cflb / cGo
:qLx¿af6 xfQL, 3f]8f, pFm6, uwf, e}+;L, 3fF;, k"m; / sfF8fbf/ j[If pTkÌ eP .
jfx /] Û efujtnfO{ agfpg]jfnf nfne'hSs8 < ltdLx¿nfO{ o:tf] ldYof s'/fx¿ n]Vgdf
nfh zd{ klg cfPg . hxfF Û :qL–k'?ifsf] /hjLo{af6 dg'io t aGb5g\ g} k/Gt' k/d]Zj/sf]
;[li6qmdsf] lj?4 kIfL, ;k{ slxNo} pTkÌ x'g ;Sb}gg\ . xfQL, pFm6, l;+xx¿ l:yt x'gsf] nflu
cjsfz :qLsf] uef{zodf x'g ;Sb5 < / l;+x cflb pTkÌ eP/ cfˆgf afp–cfdfnfO{ lsg vfPgg\ <
OToflb e'm§f s'/fx¿nfO{ cGwf kf]k / leq–aflx/sf] cfFvf k'm6]sf pgsf r]nfn] ;'G5g\ / dfG5g\ . oL
dg'io x'g\ ls cGo < oL efujtflb k'/f0fx¿nfO{ agfpg]jfnfx¿ hGdb}gg\, ue{df g} gi6 x'G5g\ jf
hGd]/ p;} ;do db{5g\ . lsgeg] oL kf]kx¿b]lv aRy] eg] t cfof{jQ{ b]z b'Mvx¿af6 aRg] lyof] .
k|Zg— oL s'/fx¿df lj/f]w cfpg ;Sb}g . lsgeg] …h;sf] ljjfx p;}sf] uLtÚ . ha lji0f'sf]
:t'lt ug{ nfu], ta lji0f'nfO{ k/d]Zj/ cGox¿nfO{ bf;, ha lzjsf] u'0f ufpg nfu], ta lzjnfO{
k/dfTdf cGox¿nfO{ lsÍ/ agfP . / k/d]Zj/sf] dfofdf ;a} aÌ ;Sb5 . dg'iob]lv kz' cflb /
kz' cflbb]lv dg'ioflbsf] pTklQ k/d]Zj/n] ug{ ;Sb5 . x]/ Û lagf sf/0f cfˆgf] dfofn] ;a} ;[li6
v8f ul/lbPsf] 5 . p;df s'grflx+ s'/f] c3l6t 5 < h] ug{ rfxG5, Tof] ;a} ug{ ;Sb5 .
pQ/— c/] ef]n] Û ljjfxdf h;sf] uLt ufpF5g\, To;nfO{ ;a} eGbf 7"nf] / c¿ ;fgf jf
lgGbf cyjf To;nfO{ ;a}sf] afp t agfpFb}gg\ lg < eg kf]khL Û ltdL ef6 / v'zfdbL rf/0fx¿
eGbf a9Lr9L ukmf8L Xjf} ls xf]Ogf} < ls h;sf] kl5 nfUg]Ù p;}nfO{ ;a} eGbf 7"nf] agfpg] /
hf];Fu lj/f]w ug]{ p;}nfO{ k5f/]/ tn kfg]{ . ltdLnfO{ ;To / wd{b]lv s] k|of]hg, lsGt' ltdLnfO{ t
cfˆgf] :jfy{a6fg{df g} sfd 5 . dfof dg'iodf x'g ;Sb5 . h'g ls 5nL–sk6L x'G5, To;}nfO{
…dfofjLÚ eGb5g\ . k/d]Zj/df 5n–sk6flb bf]if gx'gfn], p;nfO{ dfofjL eÌ ;ls+b}g . h'g cflb
;[li6df sZok / sZoksL :qLx¿af6 kz', kIfL, ;k{, j[Ifflb ePsf x'Gy] eg] t cfhef]ln klg To;/L
g} lsg ;Gtfg x'Fb}gg\ < ;[li6qmd h'g klxnf n]v]/ cfPsf] 5' ToxL 7Ls xf] . / cg'dfg x'G5 ls
kf]khL oxL+af6 wf]sf vfP/ as] xf]nfg\—
t:dft\ sfZoKo OdfM k|hfM .. —t'ngf [ztky a|fXd0f] -&÷$÷!÷%_] ..
ztkya|fXd0fdf of] n]lvPsf] 5 ls of] ;a} ;[li6 …sZokÚ af6 agfOPsf] xf] .
sZokM s:dft\ kZosf] ejtLlt .. —lg?Qm [-c=@÷v+=!_Ù t'ngf– t}=cf=-!÷*_] ..
;[li6stf{ k/d]Zj/sf] gfd …sZokÚ o; sf/0fn] xf] ls …kZosÚ cyf{t \ …kZotLlt kZoM, kZo
Pj kZosMÚ hf] lge|{d eP/ r/fr/ hut\, ;a} hLj / logsf sd{, ;sn ljBfx¿nfO{ oyfjt\ b]Vb5
/ …cfBGtljko{oZrÚ o; dxfefio -#÷!÷@#_ sf] jrg cg';f/ cflbsf] cIf/ cGt / cGtsf] j0f{
cflbdf cfpgfn] …kZosÚ af6 …sZokÚ aÌ uPsf] xf] . o;sf] cy{ ghfg]/ efËsf] nf]xf]6f r9fP/
cfˆgf] hGd ;[li6lj?4 syg ug{df gi6 u/] .
dfs{08]ok'/f0fsf] ;dLIff -!!=@!_
j}i0fjLrqmleÌ:o ?lw/;|fj;Dej}M . ;x;|f] huåØfKt+ tTk|df0f}d{xf;'/}M ..
—dfs{08]ok'/f0f, b'uf{;KtztL -cWofo *÷Znf]s $*_ ..
h;/L …dfs{08]ok'/f0fÚ sf] b'uf{zKtztL kf7df b]jtfx¿sf] z/L/b]lv t]h lgl:sP/ b]jL algg\,
pgn] …dlxiff;'/Ú nfO{ dfl/g\ . …/QmaLhÚ sf] z/L/af6 Ps yf]kf /ut e"lddf kgf{n] p;s} ;b[z
/QmaLhx¿ pTkÌ x'gfn] ;a} hut\df /QmaLh el/g hfg', ?lw/sf] -/utsf]_ gbL aUg' cflb ukmf}8f
y'k|} n]v]sf 5g\ . ha /QmaLhb]lv ;a} hut\ el/g uPsf] lyof] eg] t b]jLsf] l;+x / b]jL sxfF a;]sL
lyOg\ < olb eGb5f} ls b]jLb]lv 6f9f–6f9f /QmaLh lyP / hxfF ;a} hut\ /QmaLhn] el/Psf] lyPg <
/ ;a} hËnL kz', ;d'b|sf df5fx¿, kIfL, j[If cflb sxfF /x]sf lyP < oxfF oxL lgZro hfÌ' ls
b'uf{kf7 agfpg]jfnfsf] 3/df l:yt lyP xf]nfg\ . x]g'{xf];\ Û s:tf] c;Dej syfsf] ukm efËsf] gzfdf
p8fP, h;sf] s'g} 7f}/ g 7]ufgf .
efujtk'/f0fsf] ;dLIff -!!=@@_
h;nfO{ …>Leb\efujtÚ eGb5g\, To;sf] nLnf ;'Ì'xf];\ . a|XdfhLnfO{ gf/fo0fn] rt'MZnf]sL
efujtsf] pkb]z u/]sf 5g\—
1fg+ k/du'Xo+ d] olå1fg;dlGjtd\ . ;/x:o+ tbË~r u[xf0f ulbt+ dof ..
—efujtk'/f0f -:sGw @÷cWofo (÷Znf]s #)_ ..
ha efujtsf] d"n g} e'm6f] 5 t To;sf] j[If e'm6f] lsg x'Fb}g <
x] a|XdfhL Û tkfO{+n] d]/f] k/du'Xo 1fg h'g lj1fg / /x:oo'Qm Pj+ wdf{y{, sfd, df]Ifsf] cË
;fwg xf], To;nfO{ db]lv u|x0f ug'{xf];\ .. ha lj1fgo'Qm 1fg eg] t …k/dÚ cyf{t\ 1fgsf] ljz]if0f
/fVg Joy{ 5 / u'Xo ljz]if0fn] /x:o klg k'g?Qm eof] . ha d"n Znf]s g} cgy{s 5 eg] t u|Gy
cgy{s lsg 5}g < ha efujtsf] d"n g} e'm6f] 5 eg] t To;sf] j[If e'm6f] lsg gxf]nf <
a|XdfhLnfO{ j/ lbP ls—
ejfg\ sNkljsNk]if' g ljd'Xolt slx{lrt\ ..
—efujtk'/f0f -:sGw @÷cWofo (÷Znf]s #^_..
tkfO{+ …sNkÚ ;[li6 / ljsNk …k|noÚ df df]xnfO{ slxNo} k|fKt x'g'x'Ì, o:tf] n]v]/ k'gM
bzd:sGwdf df]lxt eP/ jT;x/0f u/] . oL b'O6fdf Pp6f s'/f] ;fFrf], csf]{rflx+ e'm6f] . o:tf] eP/
b'O6} s'/f] e'm§f] eof] . ha j}s'07df /fu, å]if, qmf]w, O{iof{, b'Mv 5}g eg] t ;gsflbx¿nfO{ j}s'07sf]
åf/df qmf]w lsg eof] < olb ToxfF qmf]w x'G5 eg] t Tof] :ju{ g} xf]Og . ha ho, ljho, åf/kfn
lyP . :jfdLsf] cf1f kfngL cjZo lyof] . pgLx¿n] ;gsflbx¿nfO{ /f]Sbfdf s] ck/fw eof] <
o;dfly lagf ck/fw >fk nfUg ;Sb}g . ha >fk nfUof] ls ltdLx¿ k[YjLdf em/, o:tf] eÌfn] oxfF
of] l;4 x'G5 ls jxfF k[YjL /x]g5 . cfsfz, jfo', clUg / hn xf]nf . olb o:tf] xf] eg] t åf/,
dlGb/ / hn s;sf] cfwf/df lyof] < k'gM ho, ljhon] ;gsflbx¿sf] :t'lt u/] ls ædxf/fh Û k'gM
xfdL j}s'07df slxn] cfpg]5f} <Æ ;gsflbn] ltgLx¿nfO{ eg] ls æolb k|]dn] gf/fo0fsf] elQm u¥of}
eg] t ;ftf}+ hGddf / lj/f]wn] elQm u¥of} eg] t t];|f] hGddf j}s'07df k|fKt x'g]5f} .Æ oxfF ljrf/
ug'{kb{5 ls, ho, ljho gf/fo0fsf gf]s/ lyP . pgsf] /Iff / ;xfotf ug{ gf/fo0fsf] st{Jo sfd
lyof] . h;n] cfˆgf] gf]s/x¿nfO{ lagf ck/fw b'Mv lbG5 eg], cfˆgf] :jfdLn] ltgLx¿nfO{ b08 lb+b}g
eg] t cfˆgf gf]s/sf] b'b{zf hf] s;}n] klg ug]{5g\ . gf/fo0fnfO{ plrt lyof] ls ho, ljhosf]
;Tsf/ / ;gsflbx¿nfO{ dhf;Fu b08 lbg', lsgeg] pgLx¿n] leq hfgsf] nflu lsg x7 u/] < /
gf]s/x¿Fu lsg n8], lsg >fk lbP < logsf] abnfdf ;gsflbx¿nfO{ k[YjLdf emfl/lbg' gf/fo0fsf]
Gofo x'GYof] . ha oltsf] cGw]/ gf/fo0fsf] 3/df g} 5 eg] t, p;sf] ;]js hf] ls j}i0fj eGb5g\,
ltgsf] hlt b'b{zf x'G5 Tof] yf]/} xf] .
k'gM tL b'O{ …lx/0ofIfÚ / …lx/0oslzk'Ú eP/ pTkÌ eP . ltgL dWo]df lx/0ofIfnfO{ j/fxn]
df/] . To;sf] syf o;/L n]lvPsf] 5 ls To;n] k[YjLnfO{ u'Gb|Ls} ;dfg nk]6]/, lz/fgL agfP/
;'Tof] . lji0f'n] j/fxsf] :j¿k wf/0f u/]/, To;sf] lz/sf] tnaf6 k[YjLnfO{ cfˆgf] bfx|fdf wf/0f u/] .
Tof] p7Øf] / b'O6}sf] eoÍ/ n8fO{+ eof] . j/fxn] lx/0ofIfnfO{ dfl/lbP . oL kf]kx¿;Fu s;}n] ;f]Wg'
ls k[YjL uf]nf] 5 ls u'Gb|Lh:tf] < ta s]xL eÌ ;Sg] 5}gg\ . lsgeg] kf}/fl0fsx¿ e"uf]nljBfsf zq'
x'g\ . enf, ha k[YjLnfO{ a]/]/ lz/fgL agfof] eg] cfk"m s] dfly ;'Tof] < / j/fxhLn] s] dfly v'§f
/fv]/ bf}8+b} cfP < / k]ml/ k[YjLnfO{ t j/fxhLn] d'vdf /fv] k]ml/ b'O6} s] dfly pleP/ n8] < jxfF
st} a:g] 7fpF klg lyPg . lsGt' efujtflb k'/f0f agfpg]jfnf kf]khLsf] 5ftLdfly pleP/ n8]
xf]nfg\ < / k]ml/ Tof] ;dodf kf]khL s] dfly ;'Tof] xf]nf < of] s'/f— …ukmf8Lsf] 3/df uˆkmL cfP,
eg ukmf8LhLÚ ha ldYofjfbLx¿sf 3/df csf{ ukmf8Lx¿ cfpF5g\, k]ml/ ukm dfg{df s]sf] sdL, o;}
k|sf/sf] xf] .
ca /Xof] lx/0oslzk', To;sf] 5f]/f] h'g …k|XnfbÚ lyof], Tof] eQm ePsf] lyof] . p;sf] afpn]
k9\gsf] nflu k7fpFYof] . ta To;n] cWofks;Fu eGYof] æd]/f] kf6Ldf /fd–/fd n]lvb]pm .Æ ha
p;sf] afpn] 5f]/fsf] o:tf] s'/f] ;'Gof], p;n] eGof] ls æt}+n] xfd|f] zq'sf] ehg lsg ub{5;\ .Æ
5f]/fn] dfg]g . To;nfO{ afFw]/ le/af6 v;flnlbof], s'jfdf xflnlbof], k/Gt' 5f]/fnfO{ s]xL klg ePg .
ta afpn] Pp6f kmnfdsf] vfFaf]nfO{ cfuf]df ttfP/ 5f]/fnfO{ eGof] ls olb t]/f] Oi6b]j …/fdÚ ;fFrf]
xf] eg] t t}+n] o; vfFaf]nfO{ ;dfPdf klg hNg]5}g;\ . k|Xnfb ;dfpgsf] nflu lx+8Øf] . dgdf zÍf
p7Øf] hNgaf6 aFR5' ls aFlRbg < gf/fo0fn] To; vfFaf]df ;fgf–;fgf sldnfsf] klª\Qm agfP .
k|XnfbnfO{ lgZro eof], em6\ uP/ vfFaf]nfO{ ;dfOlbof] . vfFaf] kmf6Øf], To;af6 g[l;+x lglSnP .
lx/0oslzk'nfO{ ;dft]/ 5ftLdf gª\u|fn] lr/]/ dfl/lbP . / ta k|XnfbnfO{ rf6\g yfn] . k|XnfbnfO{
eg] æj/ dfu .Æ p;n] lktfsf] ;b\ult x'gsf] nflu j/ dfUof] . g[l;+xn] j/ lbP æt]/f PSsfO{; k':tf
;b\ultnfO{ k|fKt ePÆ . x]g'{xf];\ Û of] klg bf];|f] ukmf8Lsf] efO emg ukmf8L . s'g} efujt jfFrg] jf
;'Ì]x¿nfO{ ;dft]/ dflyaf6 v;fn]df t s;}n] arfpg ;Sb}g, lsGt' rSgfr"/ eP/ dg]{5g\ .
k|XnfbnfO{ p;sf] afpn] k9\gsf] nflu k7fpFYof] s] g/fd|f] sfd u/]sf] lyof] < / Tof] k|Xnfb d"v{
k9\g 5f]8]/ j}/fuL x'g rfxGYof] . hxfF cfuf] aln/x]sf] vfFaf]df sldnf / k|Xnfb hn]gg\, o; s'/fnfO{
h;n] ;fFrf] dfGb5 To;nfO{ klg tftf] vfFaf]sf] ;fydf nufOlbg'kb{5 . olb of] kf]lnPg eg] t hfÌ'
ls k|Xnfb klg kf]lnPg xf]nf . / g[l;+x klg lsg kf]lnPg < k|yd t];|f] hGddf j}s'07df cfpg] j/
;gsflb d'lgx¿sf] lyof] . s] To;nfO{ ltd|f] gf/fo0fn] e'Nof] < efujtsf] /Llt cg';f/ a|Xdf,
k|hfklt, sZok, lx/0ofIf / lx/0oslzk' rf}yf] k':tfdf cfpF5g\ . PSsfO{; k':tf k|Xnfbsf] x'Fb} ePg,
k'gM æPSsfO{; k':tfn] ;b\ult kfPÆ eÌ' slt k|dfbsf] s'/f xf] Û / k]ml/ ltg} lx/0ofIf–lx/0oslzk',
/fj0f–s'Des0f{, k'gM lzz'kfn–bGtjSq ag]/ pTkÌ eP eg] t g[l;+xsf] j/rflx+ sxfF p8]/ uof] <
o:tf k|dfbsf s'/fx¿ k|dfbLn] ub{5g\, ;'gfpF5g\ / dfGb5g\, ljåfg\n] xf]Og .
/ cq"m/hL— /y]g jfo'j]u]g . —efujtk'/f0f -:s+=!)÷#(÷#*_ ..
plifTjf /ydf:yfo k|oof} gGbuf]s'nd\ .. —efujtk'/f0f -:s+=!)÷#*÷!_ ..
/y]g uf]s'n+ k|fKtM ;"o{Zrf:tlul/+ g[k .. —efujtk'/f0f -:s+=!)÷#*÷@$_ ..
cq"m/hL s+;n] k7fpgfn] jfo'sf] ;dfg bf}8g] 3f]8fsf] /ydf a;]/ ;"of]{bodf lx+8] / rf/
dLndfq 6f9f /x]sf] uf]s'ndf ;"of{:tsf] ;dodf k'u] . ;fob 3f]8fn] efujt agfpg]jfnfsf] kl/qmdf
ul//fv] xf]nfg\ < jf dfu{ e'n]/ efujt agfpg]jfnfsf] 3/df 3f]8f, ;f/ly / cq"m/hL ;'t] xf]nfg <
k"tgfsf] z/L/ 5M sf]; rf}8f / w]/} nfdf] n]lvPsf] 5 . dy'/f / uf]s'nsf] aLrdf To;nfO{
df/]/ >Ls[i0fn] ;'tfOlbP . olb o:t} xf] eg] t dy'/f / uf]s'n b'O6} blaP/ o; kf]khLsf] 3/ klg
blag k'Uof] xf]nf .
…chfldnÚ sf] syf slt p6\k6Øfª\;Fu n]lvPsf] 5— afpnfO{ gf/bn] eg]kl5 cfˆgf] 5f]/fsf]
gfd …gf/fo0fÚ /fv]sf] lyof] . dg]{ j]nfdf cfˆgf] 5f]/fsf] gfd lnP/ k'sf¥of] . aLrdf gf/fo0f bf}l8P .
s] gf/fo0fn] p;sf] cGtMs/0fsf] efjnfO{ hfGb}gy] ls cfˆgf] 5f]/fnfO{ k'sf/]sf] xf], dnfO{ xf]Og .
olb gfd ;fFRr}sf] dfxfTDo xf] eg] t cfhef]ln klg gf/fo0fsf] :d/0f ug]{x¿sf b'Mv 5'6fpgsf]
nflu lsg cfpFb}gg\ < olb of] s'/f] ;fFRr} xf] eg] t sf/fuf/sf s}bLx¿ gf/fo0f–gf/fo0f u/]/ lsg
5'6\b}gg\ <
o;/L g} Hof]ltifzf:q;Fu lj?4 ;'d]?sf] kl/df0f n]lvPsf] 5 . lk|oj|tsf] /ysf] rqmsf]
nLsaf6 ;d'b| aGof] . pgGkrf; sf]l6 of]hg k[YjL 5, OToflb ldYof s'/fx¿sf] efujtdf s]xL
kf/fjf/ 5}g .
efujt j]bJof;sf] /rgf xf]Og eÌ] s'/f k|i6;Fu a'‰g ;lsG5, x]g'{xf];\ logsf] cfk;sf]
emu8fsf] syf—
eujTof sflnsfof:t' dxfTDo+ oq j0o{t], gfgfb}Tojwf]k]t+ tå} efujt+ ljb'M .
snf} lsl~rb\b'/fTdfgf] w"tf{ j}i0fjdflggM, cGob\efujt+ gfd sNkloiolGt dfgjfM ..
—:sGbk'/f0f ..
cyf{t\ h'g u|Gydf eujtL sfnLsf] dfxfTDosf] j0f{g 5 tyf pgLåf/f dfl/Psf gfgf
b}Tox¿sf] pNn]v ul/Psf] 5, To;}nfO{ g} efujt eg]/ hfÌ'kb{5 . slno'udf s'g} w"t{ tyf b'/fTdf
j}i0fjx¿n] cs}{ u|GynfO{ agfP/ To;nfO{ efujtsf] gfdn] k|l;4 ul/lbPsf 5g\ .. of] :sGb k'/f0fsf]
Znf]sn] j}i0fjx¿ tyf zfQmx¿df ljBdfg å]ifsf] s'/fnfO{ g} l;4 ub{5 .
k]ml/ efujtdf Jof;k'q z'sb]jn] efujtsf] syf /fhf k/LlIft\nfO{ ;ft lbg;Dd ;'gfPsf
lyP eg]/ atfOPsf] 5, of] s'/f] k"0f{¿kn] e'm6f] ;fljt x'G5, n x]g'{xf];\ dxfef/tdf s] n]v]sf] 5—
cGtlx{t+ k|efj+ t' bz{loTjf z's:tbf . u'0ffg\ ;+ToHo zAbfbLg\ kbdEoudt\ k/d\ ..
—dxfef/t zflGtkj{, [df]Ifwd{ kj{ -cWofo ###÷Znf]s @^—@&_] ..
z'sb]jn] dxfef/tsf] o'4 eGbf k"j{ g} df]IfnfO{ k|fKt ul/;s]sf] s'/f o; cWofo ### sf]
k|;+udf ;Gbe{;lxt cWofon] atfO/x]sf] 5 . To;}sf] c+z of] Znf]s xf] . hxfF ls k/LlIft\sf] hGd
x'Fbf z'sb]jsf] b]xj;fg e};s]sf] lyof] . s'g tl/sfn] k/LlIftn] z'sb]jaf6 efujtsf] syf ;'g] cfk}m
a'‰g'xf];\ . syfsf] k|;+u ;f]Wg]jfnf k/LlIft\k'q /fhf hgd]ho / z'sb]jsf] ;dosf] cGt/ yf]/}df klg
&)–*) jif{sf] b]lvG5 . To; sf/0f of] efujt k"0f{¿kn] e'm§f 7xl/G5 .
/ of] efujt …af]ab]jÚ n] agfPsf] xf], h;sf] bfO …hob]jÚ n] …uLtuf]ljGbÚ agfPsf] lyof] .
af]ab]j b]jlul/sf /fhf lxdflb|sf] ;ef;b\ lyof] . o;sf] hGd t]x|f}+ ztfAbLdf ePsf] lyof] . p;n]
x]g'{xf];\ of] Znf]s cfk"mn] agfPsf] s'/f …lxdflb|Ú df n]v]sf] 5 ls …>Ldb\efujtÚ d}n] agfPsf] x'F, To;
n]vsf] tLg kq xfdL;Fu lyof] . To; dWo]df Ps kq x/fPsf] 5 . To; kqdf Znf]sx¿sf] h'g cfzo
lyof] To; cfzosf] xfdLn] b'O{ Znf]s agfP/ tn n]v]sf 5f}+ . hf] s;}nfO{ x]g]{ OR5f 5 eg] , Tof]
lxdfb|L u|Gydf x]g'{xf]nf . Znf]s—
lxdfb|]M ;lrj:ofy]{ ;"rgf lqmot]˜w'gf . :sGwf˜Wofosyfgf+ r oTk|df0f+ ;df;t ..!..
>Ldb\efujt+ gfd k'/f0f+ r do]l/td\ . ljb'iff af]ab]j]g >Ls[i0f:o ozf]lGjtd\ ..@..
o;} k|sf/sf] gi6kqdf Znf]s lyP . cyf{t\ /fhfsf] ;lrj lxdflb|n] af]ab]j kl08t;Fu eg] ls
ædnfO{ ltdLn] agfPsf] >Ldbefujtsf] ;Dk"0f{ syf ;'Ìsf] nflu cjsfz 5}g, To;}n] ltdLn]
;+If]kdf Znf]sa4 ;"rLkq agfpg", h;nfO{ x]/]/ d}n] >Ldb\efujtsf] syf ;+If]kn] hfÌ ;s"F .Æ ;f]
tn n]lvPsf] ;"rLkq p;} af]ab]jn] agfPsf] xf] . To; dWo]df To; gi6kqdf !) Znf]s x/fPsf
5g\, ca P3f/f}+ Znf]saf6 n]Vb5' . oL tn n]lvPsf Znf]s hlt ;a} af]ab]jn] agfPsf] xf] . tL
Znf]xs¿—
af]woGtLlt lx k|fx'M >Ldb\efujt+ k'gM . k~r k|ZgfM zf}gs:o ;"t:ofqf]Q/+ lqif' ..!!..
k|Zgfjtf/of]Zr}j Jof;:o lgj[{ltM s[tft\ . gf/b:ofq x]t"lQmM k|tLToy{+ :jhGd r ..!@..
;'Kt£g b|f}0oleej:tb:qfTkf08jf jgd\ . eLid:o :jkbk|flKtM s[i0f:o åf/sfudM ..!#..
>f]t'M k/LlIftf] hGd w[t/fi6«:o lgu{dM . s[i0fdTo{Tofu;"rf ttM kfy{dxfkyM ..!$..
OToi6fbzleM kfb}/Wofofy{M qmdft\ :d[tM . :jk/k|ltaGwf]g+ :kmLt+ /fHo+ hxf} g[kM ..!%..
Olt j} /f1f] bf9Øf]{Qmf} k|f]Qmf b|f}l0fhofboM .
Olt k|ydM :sGwM ..!..
OToflb afx| :sGwx¿sf ;"rLkq o;} k|sf/n] af]ab]j kl08tn] agfP/ lxdflb| ;lrjnfO{ lbP .
h;n] o;nfO{ lj:tf/;Fu x]g{ rfxG5, Tof] af]ab]jn] agfPsf] lxdflb| u|Gydf x]g'{xf]nf . o;} k|sf/ cGo
k'/f0fx¿sf] nLnf klg pÌfO{;–aL;–PSsfO{; s} xf/fxfl/df Ps–bf];|fb]lv a9]/} 5g\ .
x]/ Û >Ls[i0fsf] Oltxf; dxfef/tdf cTo'Qd 5 . pgsf] u'0f, sd{, :jefj, rl/q cfKt
k'?ifx¿sf] ;b[z 5 . h;df s'g} cwd{sf] cfr/0f >Ls[i0fn] hGd]b]lv d/0fko{Gt g/fd|f] sfd u/]sf
eP, o:tf] n]lvPsf] 5}g . / efujtdf b"w, bxL, gf}gLsf] rf]/L, s'Ahfbf;L;Fu ;dfud, k/:qLx¿;Fu
/f;d08n, qmL8f cflb ldYof bf]if >Ls[i0fdf nufPsf 5g\ . o;nfO{ k9]/–k9fP/ ;'g]/–;'gfP/ cGo
dtjfnfx¿n] >Ls[i0fhLsf] w]/} lgGbf ub{5g\ . olb of] efujt x'Gy]g eg] t >Ls[i0fhLsf] ;b[z
dxfTdfx¿sf] e'm6f] lgGbf lsg x'GYof] <
lzjk'/f0fdf afx| Hof]ltln{Ë n]lvPsf 5g\ . To;sf] syf ;j{yf c;Dej 5 . gfd /flvPsf] 5
Hof]ltln{Ë / h;df k|sfzsf] n]zdfq klg 5}g . /flqdf lagf bLk hnfP lnË klg cFw]/f] df b]lv+b}g,
of] ;a} nLnf kf]khLs} x'g\ .
k|Zg— ha j]b k9\gdf ;fdYo{ /x]g ta :d[lt, ha :d[ltnfO{ k9\gdf a'l4 /x]g ta zf:q,
ha zf:q k9\gnfO{ Ifdtf /x]g ta k'/f0f agfP, s]jn :qL–z"b|x¿sf nflu, lsgeg] logLx¿nfO{ j]b
k9\g–;'Ìsf] clwsf/ 5}g .
pQ/— of] s'/f] ldYof xf] . lsgeg] ;fdYo{ k9\g]–k9fpg] ugf{n] g} x'G5 / j]b k9\g–;'Ìsf]
clwsf/ ;a}nfO{ 5 . x]/ Û ufuL{, cflb :qLx¿ / 5fGbf]Uo -k|kf7s $÷v08 @÷k|jfs @_ df hg>'lt
z"b|n] klg j]b …/}Sjd'lgÚ ;Fu k9]sf] lyof] . / oh'j]{bsf] @^ 5AaL;f}+ cWofosf] bf];|f] dGqdf :ki6;Fu
n]lvPsf] 5 ls—
ywe/ma vaC<a? kLya/[Ima/vda?in/ jne?_y> ,

ä/ü/ra/j/Nya/_ya‡ zUÔay/ cayRa?y c/ Svay/ car?[ay c .


x] dg'iox¿ xf] Û d O{Zj/ -oyf_ h;/L -a|Xd/fhGofEofd\_ a|fXd0f, Iflqo -cof{o_ j}Zo
-z"b|fo_ z"b| -r_ / -:jfo_ cfˆgf :qL, ;]js cflb -r_ / -c/0ffo_ pQd nIf0fo'Qm k|fKt ePsf
cGTohsf nflu -r_ klg -hg]EoM_ oL pQm ;a} dg'iosf] nflu -Ox_ o; ;+;f/df -Odfd\_ o; k|s6
ePsf] -sNof0fLd\_ ;'v lbg] -jfrd\_ rf/} j]b¿k jf0fLnfO{ pkb]z ub{5', To;/L g} ltdLx¿n] klg
/fd|f];Fu pkb]z u/ .
cy{— h'g k|sf/ sNof0f ug]{jfnf o; lbJo j]bjf0fLnfO{ xfdL -dGqb|i6f Clif_ a|fXd0f, Iflqo,
j}Zo, z"b|, lk|o, clk|o hgx¿ Pj+ ;Dk"0f{ hgx¿sf] nflu pkb]z u/]sf] 5, p;} k|sf/ x] dg'i ox¿
xf] Û ltdLx¿n] klg pkb]z u/ .
j]bx¿sf] k9\g] ;'Ì] clwsf/ dg'iodfqnfO{ 5 . h'g dfly :ki6;Fu atfof] .
o:tf] s'/fnfO{ ga'lemsg k'gM To:tf–To:tf k'/f0flb ldYofu|Gy agfP/, dfG5]x¿nfO{
;Tou|Gyaf6 ljd'v /fv]/, hfndf km;fP/, cfˆgf] k|of]hgnfO{ kmQ] ub{5g\, ltgLx¿ dxfkfkL lsg
xf]Ogg\ <
x]g'{xf];\ Û u|xx¿sf rqm s:tf] rnfPsf 5g\ ls h;n] ljBfxLg dg'iox¿nfO{ c;fWo} u|l;t
u/]sf] 5 .
…Aa k&/:[en/ rj?sa/0Ú .1. of] ;"o{sf] dGq . —oh'j]{bM -##÷$#_ ..
…#/m< de?va=Asp/Tn‡ su?vXvm!0Ú .2. of] rGb|sf] dGq . —oh'j]{bM -(÷$)_ ..
…A/iGnmRU/ÏaR id/v> k/kuTpit?>0Ú .3. of] dËnsf] dGq . —oh'j]{bM -#÷!@_ ..
…%d!bu?XySvaGne0/ Ú .4. of] a'wsf] dGq . —oh'j]{bM -!%÷%$_ ..
…b&h?Spte/ Ait/yd/yaeR0Ú .5. of] a[x:kltsf] dGq . —oh'j]{bM -@^÷#_ ..
…zu/³mNx?s/>0Ú .6. of] z'qmsf] dGq . —oh'j]{bM -!(÷&@_ ..
…zÚae? de/vIr/i-:q?y0Ú .7. of] zlgsf] dGq . —oh'j]{bM -#^÷!@_ ..
…kya? niZ/c/Ç Aa -?uv0Ú .8. of] /fx'sf] dGq . —oh'j]{bM -@&÷#(_ ..
…ke/tu< k&/{vÚ?ke/tve/0Ú .9. o;nfO{ s]t'sf] sl08sf eGb5g\ . —oh'j]{bM -@(÷#&_ ..
-cf s[i0f]=_ of] ;"o{ / e"ldsf] cfsif{0f ..!.. bf];|f]– /fhu'0f ljwfos ..@.. t];|f]– clUg ..#.. rf}yf]–
ohdfg ..$.. kfFrf}+– ljåfg\ ..%.. 5}6f}+– jLo{, cÌ ..^.. ;ftf}–+ hn, k|f0f / k/d]Zj/ ..&.. cf7f}+–
ldq ..*.. gjf}+– 1fg u|x0fsf ljwfos dGq x'g\ ..(.. u|xx¿sf jfrs xf]Ogg\ . cy{ ghfg]/ e|dhfndf
k/]sf 5g\ .
;"of{lb gju|xk"hfsf] ;dLIff -!!=@#_
k|Zg— u|xx¿sf] kmn x'G5 ls x'Fb}g <
pQ/— h:tf] kf]knLnfsf] 5, To:tf] x'Fb}g . lsGt' h;/L ;"o{–rGb|dfsf] ls/0fåf/f pi0ftf–
zLttf cyjf Ct'jTsfnrqmsf] ;DaGwdfqn] cfˆgf] k|s[ltsf] cg's"n–k|lts"n ;'v–b'Mvsf] lgldQ
x'G5g\ . k/Gt' h'g kf]knLnfjfnfx¿n] eGb5g\ æ;'g dxf/fh Û ;]7hL Û ohdfgx¿ Û ltd|f cfh cf7f}+
rGb|–;"of{lb u|x q"m/ 3/df cfPsf 5g\ . ;f9] b'O{ jif{ zlgZr/sf] bzf z'¿ ePsf] 5 . ltdLnfO{ 7"nf]
lj£g kg]{5 . 3/–åf/ 5f]8]/ k/b]zdf 3'dfpg]5 . k/Gt' olb ltdLn] u|xx¿sf] bfg, hk, kf7, k"hf
u/fof} eg] t b'Mvaf6 aRg ;Sg]5f} .Æ ltgLx¿nfO{ eÌ'kb{5 ls æ;'g kf]khLx¿ xf] Û ltd|f] /
u|xx¿sf] s] ;DaGw 5 < u|x s] j:t' xf] .Æ
kf]khL— b}jfwLg+ huT;j{+ dGqfwLgfZr b]jtfM .
t] dGqf a|fXd0ffwLgf:t:dfb\ a|fXd0fb}jtd\ ..
x]/ Û k|df0f s:tf] 5 . b]jtfx¿sf] cfwLgdf ;a} hut\, dGqx¿sf] cfwLgdf ;a} b]jtf / tL
dGqx¿ ;a} a|fXd0fsf cfwLgdf 5g\, To;}n] a|fXd0fnfO{ …b]jtfÚ eGb5g\ . lsgeg] rfx]df p;
b]jtfnfO{ dGqsf] ann] af]nfP/, k|;Ì u/]/, l;l4 u/fpgsf] nflu xfd|f] g} clwsf/ 5, olb xfdLdf
dGqzlQm x'Fb}gYof] eg] t ltdLx¿ h:tf gfl:tsn] xfdLx¿nfO{ ;+;f/df /xg lbg] lyPgf} .
;TojfbL— hlt rf]/, 8fFs", s'sdL{x¿ 5g\, ltgLx¿ klg ltd|f b]jtfs} cfwLgdf xf]nfg\ <
b]jtfn] g} pgLx¿af6 b'i6 sfd u/fpF5g\ xf]nf < olb o:t} xf] eg] t ltd|f b]jtf / /fIf;df s]xL
e]b /x]g . olb ltd|f cfwLgdf dGq 5g\ eg], ltdLn] h] rfxG5f} ToxL ug{ ;Sb5f}, tL dGqaf6
b]jtfx¿nfO{ jzdf u/]/ /fhf / /fHosf] sf]if p7fP/ nu]/, cfˆgf] 3/sf] e08f/df e/]/, cfgGbn]
a;]/ lsg ef]Ub}gf} < 3/–3/df zlgZr/flbsf] t}n cflbsf] 5fofbfg lngsf] nflu dl/xQ] u/]/ lsg
lkmb{5f} < / h;nfO{ ltdLn] s'a]/ dfGb5f} p;nfO{ jzdf u/]/ rfx] hlt wg lng] u/ . larf/f
u/Lax¿nfO{ lsg n'6\b5f} <
ltdLnfO{ bfg lbgfn] u|x k|;Ì, glbgfn] ck|;Ì x'G5g\ eg] t, xfdLnfO{ ;"of{lb u|xx¿sf
k|;Ìtf–ck|;Ìtf k|ToIf b]vfpm . h;nfO{ cf7f}+ ;"o{ rGb| / csf{sf] t];|f] 5 eg], tL b'O6}nfO{
Ho]i7sf] dlxgfdf lagf h'Qf nufP/ tft]sf] e"lddf lx+8\g nufpg" . h;dfly k|;Ì 5g\ To;sf] v'§f
/ z/L/ hNb}g clg h;dfly qmf]lwt 5g\ p;sf] hNg'kb{5 . tyf kf}if–df3sf] dlxgfdf b'O6}nfO{ gfËf]
kf/]/ kf}0f{df;Lsf] /flqe/ d}bfgdf /fVg" . Pp6fnfO{ zLt nfUof] csf]{nfO{ nfu]g eg] t hfÌ' ls u|x
q"m/ / ;f}Do b[li6jfnf x'G5g\ . k]ml/, s] u|x ltd|f ;DaGwL x'g\ < / ltd|f] x'nfs jf tf/ pgLx¿;Fu
cfpg]–hfg] ub{5 < cyjf ltdL pgLx¿sxfF jf pgLx¿ ltdLsxfF cfpg]–hfg] ub{5g\ <
olb ltdLdf dGqzlQm 5 eg] t ltdL :jo+ /fhf jf wgf9Ø lsg aGb}gf} < jf zq'x¿nfO{
lsg cfˆgf] jzdf ub}{gf} < gfl:ts Tof] x'G5, h;n] j]b / O{Zj/sf] cf1f, j]blj?4 kf]knLnf
rnfpF5 . h;nfO{ u|x nfu]sf] 5 To;n] ltdLnfO{ bfg gb]cf];\, p;}n] u|xbfg ef]u]df t s] lrGtf
x'G5 < olb ltdLn] egf}nf ls x'Fb}g, xfdLnfO{ g} bfg lbgfn] u|x k|;Ì x'G5g\, cGonfO{ lbgfn] xf]Og,
To;f] eP ;a} u|xx¿sf] 7]Ssf ltdLn] lnPsf 5f} t < olb 7]Ss} lnPsf 5f} eg] t ;'of{lbnfO{ cfˆgf]
3/df af]nfP/ hn]/ d/ .
;fFrf] t of] xf] ls ;"of{lb nf]sx¿ h8 x'g\ . ltgn] g s;}nfO{ b'Mv g s;}nfO{ ;'v lbgsf]
nflu r]i6f ug{ ;Sb5g\ lsGt' hlt ltdL u|xbfgf]khLlj 5f}, tL ;a} ltdL u|xsf d"lt{x¿ xf}, lsgeg]
…u|xÚ zAbsf] cy{ klg ltdLdf g} 3l6t x'G5 . o] …u[ lGt t] u|xfMÚ h;n] u|x0f ub{5, To;sf] gfd
…u|xÚ xf] . ha;Dd ltd|f r/0f /fhf, /O{;, ;]7, ;fx"sf/ / bl/b|x¿sf 3/df k'Ub}gg\, ta;Dd s;}nfO{
u|xsf] :d/0f klg x'Fb}g . ha ltdL ;fIfft\ ;"o{–zg}Zr/flb d"lt{dfg\ q"m/ ¿k wf/0f u/]/ pgLdfly
uP/ r9\b5f}, ta lagf u|x0f gu/L pgLx¿nfO{ 5f]8\b}gf} / hf] sf]xL ltd|f u|f;df cfpFb}g, To;sf]
lgGbf gfl:tsflb zAbaf6 ug]{ ub{5f} .
kf]khL— x]/ Û Hof]ltifsf] k|ToIf kmn . cfsfzdf /xg]jfnf ;"o{, rGb|, /fx', s]t'sf] ;+of]u¿k
…u|x0fÚ nfO{ xfdLn] klxn] g} atfpg] ub{5f}+ . h;/L of] k|ToIf x'G5, To;/L g} u|xx¿sf] kmn klg
k|ToIf x'g hfG5 . x]/ Û wgf9Ø, bl/b|, /Í, ;'vL, b'MvL u|xx¿af6 g} x'g] ub{5g\ .
;TojfbL— h'g of] u|x0f¿k k|ToIf kmn xf] Tof] ul0ftljBfsf] xf], kmlntsf] xf]Og . h'g
ul0ftljBf xf] Tof] ;fFrf] xf] / kmlntljBf :jfefljs ;DaGwhGonfO{ 5f]8]/ afFsL e'm6f] xf] . h;/L
cg'nf]d–k|ltnf]d 3'Dg]jfnf k[YjL / rGb|sf] ul0ftaf6 :ki6 ljlbt x'G5 ls cd's ;dodf, cd's
b]zdf, cd's cjojdf ;"o{sf] jf rGb|dfsf] u|x0f x'g]5 . h:t}—
5fboTos{ldGb'lj{w+' e"ldefM . —u|xnf3j rGb|u|x0flwsf/ -$÷$_ ..
of] [u|xnf3j <] sf] jrg / o;} k|sf/ …;"o{l;4fGtflbÚ df klg 5 . cyf{t\ ha ;"o{ / e"ldsf]
dWodf rGb|df cfpF5 ta …;"o{u|x0fÚ / ha ;"o{ / rGb|dfsf] aLrdf e"ld cfpF5 ta …rGb|u|x0fÚ x'g]
ub{5 . cyf{t\ rGb|sf] 5fofF k[YjLdf / k[YjLsf] 5fofF rGb|dfdf kb{5 . ;"o{ k|sfz¿k x'gfn] p;sf]
;Dd'v 5fofF s;}sf] kb}{g lsGt' h;/L k|sfzdfg ;"o{ jf bLkn] b]xflbsf] pN6f] 5fofF kb{5, To:t}
u|x0fdf klg ;Demg' .
hlt wgf9Ø, bl/b|, /fhf, /Í x'G5g\, tL ;a} cfˆgf] sd{n] x'g] ub{5g\, u|xx¿n] xf]Og . y'k|}
Hof]ltifLx¿n] cfˆgf] 5f]/f5f]/Lsf] ljjfx u|xx¿sf] ul0ftsf] cg';f/n] ub{5g\, k'gM pgLx¿df lj/f]w
jf ljwjf cyjf d[t:qL k'?if x'g hfG5g\ . olb kmn ;fFrf] x'GYof] eg] t o:tf] lsg x'GYof] < To;}n]
sd{sf] ult ;fFrf] / u|xx¿sf] ult ;'v–b'Mv ef]udf sf/0f xf]Og . enf, u|x cfsfzdf / k[YjL klg
cfsfzdf w]/} 6f9fsf] b"l/df 5, logsf] ;DaGw stf{ / sd{x¿sf] ;fy ;fIfft\ 5}g . sd{ / sd{sf
kmnsf] stf{–ef]Qmf hLj, / sd{sf] kmnfO{ ef]ufpg]jfnf k/dfTdf xf] . olb ltdLn] u|xx¿sf] kmnnfO{
dfGb5f} eg] t o;sf] pQ/ b]pm ls h'g If0fdf Ps dg'iosf] hGd x'G5 h;nfO{ ltdLn] …w|'jfq'l6
dfg]/ hGdkq agfpF5f}, To;} ;dodf k[YjLdf bf];|f]sf] hGd x'G5 ls x'Fb}g < olb eGb5f} ls x'Fb}g ta
e'm6 / olb eGb5f} ls x'G5 ta t Ps rqmjtL{sf] ;b[z e"uf]ndf bf];|f] rqmjtL{ /fhf lsg x'Fb}g <
xf], olt eÌ ;Sb5f} ls of] nLnf xfd|f] k]6 eg{sf] nflu xf] ta s;}n] dfÌ klg ;Snfg\ .
u?8k'/f0fsf] ;dLIff -!!=@$_
k|Zg— s] u?8k'/f0f klg e'm6f] xf] t <
pQ/— xf], c;To xf] .
k|Zg— k]ml/ d/]sf hLjsf] s] ult x'G5 <
pQ/— h:tf p;sf sd{ 5g\ .
k|Zg— hf] od/fh /fhf, lrqu'Kt dGqL, p;sf a8f eoÍ/ u0f sf]Onfsf] kj{ts} t'No z/L/
ePsfn] hLjnfO{ ;dft]/ n}hfG5g\ . kfk–k'0osf] cg';f/ g/s–:ju{df xfNb5g\ . To;sf] nflu bfg,
k'0o, >f4, tk{0f, uf]bfgflb j}t/0fL gbL tg{sf] nflu ub{5g\ . oL ;a} s'/f s;/L e'm§f] x'g ;Sb5g\
t<
pQ/— oL ;a} s'/fx¿ kf]knLnfsf] ukmf}8f xf] . olb cGoqsf hLj ToxfF hfG5g\, ltgLx¿sf
wd{/fh, lrqu'Kt cflbn] Gofo ub{5g\ eg] t, tL odnf]ssf hLjn] kfk u/]df t bf];|f] odnf]s x'g]
dfÌ'kb{5 ls ToxfFsf GofofwLzn] logLx¿sf] Gofo u/f];\ / kj{ts} ;dfg odu0fx¿sf] z/L/ x'G5
eg] t lsg b]lv+b}gg\ < / dg]{jfnf hLjnfO{ lngsf] nflu ;fgf] åf/df ltgLx¿sf] Pp6f cf}+nf] klg
k:g ;Sb}g / ;8s–uNnLdf lsg /f]ls+b}gg\ . olb eGb5f} ls pgLx¿n] ;"Id b]x klg wf/0f ug{
;Sb5g\ eg] t, k|yd kj{tjt\ z/L/sf 7"nf–7"nf xf8 kf]khL lagf cfˆgf] 3/sf] sxfF /fVg]5g\ < ha
jgdf 88]nf] nfUb5, ta ;fgf–;fgf sldnflb hLjx¿sf] z/L/ 5'6\b5 . ltgLx¿nfO{ ;dfTgsf] nflu
c;+Vo odsf u0f cfpF5g\ eg] t, ToxfF cGwsf/ x'g'kg]{ xf], / ha cfk;df hLjx¿nfO{ ;dfTgsf]
nflu bf}8g]5g\, ta pgsf z/L/ 7f]lSsP/ h;/L kxf8sf a8f–a8f r§fg k'm6]/ e'OFdf v:b5g\,
To;/L g} odu0fsf a8f–a8f cjoj u?8k'/f0fnfO{ jfFrg ug]{jfnfsf] cfFugdf v;] eg] t ba]/
dg]{5g\, jf 3/sf] 9f]sf y'lgof] cyjf ;8s /f]lsof] eg] t s;/L lgSn]/ lx+8\;Sg]5g\ < >f4, tk{0f,
lk08k|bfg tL d/]sf hLjx¿nfO{ t k'Ug ;Sb}g, lsGt' d[ts¿sf k|ltlglw kf]khLsf] 3/, pb/ /
xftdf k'UghfG5 . h'g j}t/0fLsf] nflu uf]bfg lnG5g\, Tof] t kf]khLsf] 3/df cyjf s;fO{ cflbsf]
3/df k'Ub5 . j}t/0fLdf ufO{ t hfFb}g, k'gM s;sf] k'5f/ ;dft]/ tg]{5 < / xft t oxL+ hnfOlbP
cyjf ufl8lbP, k'5f/nfO{ s;/L ;dfTg]5 < oxfF Pp6f hf6sf] b[i6fGt o; s'/fdf pko'Qm x'G5—
Pp6f hf6 lyof] . To;sf] 3/df aL; ;]/ b"w lbg] Pp6L ufO{ lyOg\ . b"w a8f] :jflbi6 lyof] .
slxn]sfxL+ kf]khLsf] d'vdf klg kb{Yof] . To;sf] k'/f]lxtn] oxL Wofg nufO/fv]sf] lyof] ls ha
hf6sf] a"9f] afp dg{ nfUg]5, ta Tof] ufO{nfO{ lnP/ ;ÍNk u/fpg]5' . b}jof]un] To;sf] afpsf]
d/0fsf] ;do klg cfof] . af]nL aGb eof] / vf6af6 ptf/]/ tn e'OFdf ;'tfP . y'k|} hf6sf
;DaGwLx¿ pkl:yt ePsf lyP . To;} df}sfdf kf]khLn] k'sf/] æn ohdfg Û afpsf] xftaf6 uf]bfg
u/fpm .Æ hf6n] !) ?k}ofF lgsfNof], lktfsf] xftdf /fv]/ eGof]— æ;ÍNk k9\g'xf];\ ÛÆ kf]khLn] eg]—
æjfx Û afp k]ml/–k]ml/ dl//fVb5 / < ;fIfft\ ufO{ g} Nofpm, To;n] b"w klg b]cf];\ a"9L klg gxf];\ /
;a} k|sf/n] pQd xf];\ .Æ
Hff6— xfd|L dfq Pp6L ufO{ 5g\, To;sf] lagf xfd|f afnaRrfsf] lgjf{x x'g ;Sb}g, To;nfO{
d}n] lbÌ . n @) ?k}ofF lng'xf];\ / k9\g'xf];\ ;ÍNk . tkfO{+n] cs}{ ufO{ lnP x'G5 .
Kff]khL— jfx hL jfx Û ltdLn] cfˆgf] hGd lbg] afp eGbf klg ufO{nfO{ 7"nf] dfGof} < cfˆgf]
lktfnfO{ j}t/0fLdf 8'afP/, b'Mv lbg rfxG5f} < ltdL 5f]/f] ePsf] wGo /x]5f} Û ta t kf]khLsf]
s'/flt/ ;a} hgf s'6'DaLx¿ x'g uP . lsgeg] tL ;a} hgfnfO{ klxn]b]lvaf6} kf]khLn] dGt/]/ /fv]sf]
lyof] / Tolt j]n} klg Ozf/f ul/lbof] . ;a} hgf Ps}lt/ vlgP/ To; ufO{sf] bfg p;} kf]khLnfO{
h'6fOlbP . Tolt j]nf hf6n] s]xL klg eÌ ;s]g . To;sf] afp d¥of] . kf]khL ufO{, afR5f] / b"w
b'x'g] uf}jf ;d]t lnP/ 3/df uP/, ufO{–afR5f]nfO{ uf]7df afFw]/, uf}jfnfO{ leq /fv]/, ohdfgsf]
3/df kms]{/ cfof], clg a"9fsf] nfznfO{ Zdzfgdf nu]/ bfx ;+:sf/ u/] . Zdzfg3f6df klg s] xL–
s]xL kf]knLnf rnfof] . kZrft\ bzufq ;lk08L ug{ cflbdf klg To;nfO{ d'8'NofOlbP .
dxfa|fXd0fx¿n] klg n'6], ef]sf–cul:tx¿n] klg y'k|} dfn k]6df xfn], ha ;a}yf]s ;lsof] ta
hf6n] c¿ s;}–s;}sf] 3/af6 b"w dfuL–hf]uL u/]/ lgjf{x u¥of] . rf}wf}+ lbgsf] laxfg} hf6 kf]khLsf]
3/df k'Uof] . b]Vof] ufO{ b'x]/, uf}jfe/L b"w lnP/, kf]khLsf] p7\g] tof/L x'Fb} lyof] . olQs}df hf6
k'Uof] . kf]khLn] eg] cfpm a; Û
Hff6hL— tkfO{+ klg oxfF cfpg'xf];\ .
Kff]khL— n d b"w /fv]/ cfpF5' .
Hff6hL— xf]Og, b"wsf] uf}j} ;d]t lnP/ oxfF cfpg'xf];\ . kf]khL p;sf] glhs uP/, uf}jf
;fd'Ì] /fv]/ a;] .
hf6hL— tkfO{+ a8f] e'm§f] x'g'x'Fbf]/x]5 .
kf]khL— s] e'm6f] u/]+ / <
hf6hL— ufO{ s]sf] nflu lng'ePsf] lyof] <
kf]khL— ltd|f] afpsf] j}t/0fL tfg{sf] nflu .
hf6hL— k]ml/ tkfO{+n] j}t/0fLsf] lsgf/fdf lsg k'¥ofpg' ePg < xfdL tkfO{+sf] e/f];fdf
a:of}+ . g hfFg] d]/f] afpn] j}t/0fLsf] slt uf]tf vfP xf]nfg\ <
kf]khL— xf]Og–xf]Og, jxfF o; bfgsf] k'0osf] k|efjn] csL{ ufO{ alg;lsg\ . ltd|f] afpnfO{
kf/ u/fOlb;s]+ .
hf6hL— j}t/0fL gbL oxfFaf6 slt 6f9f / stfkl§ 5 <
kf]khL— cg'dfg tL; s/f]8 sf]; 6f9f 5 . lsgeg] pgGkrf; sf]l6 of]hg k[YjL 5 / blIf0f
g}C{t lbzfdf j}t/0fL gbL 5 .
hf6hL— olt 6f9faf6 tkfO{+sf] lrÝL jf tf/sf] ;dfrf/ uPsf] eP, To;sf] pQ/ t kSs}
cfPsf] 5 xf]nflg ls k'0osL ufO{ algg\, cd'ssf] lktfnfO{ j}t/0fL kf/L t/fOlbof}+, b]vfpg'xf];\ <
kf]khL— xfdL;Fu …u?8k'/f0fÚ sf] n]v afx]s c¿ x'nfs jf tf/;f/sf] bf];|f] dfWod 5}g .
hf6hL— o; u?8k'/f0fnfO{ xfdLn] s;/L ;fFrf] dfÌ] <
kf]khL— h;/L ;a}n] dfGb} cfPsf5g\ .
hf6hL— of] k':ts tkfO{+sf k'vf{x¿n] tkfO{+sf] hLljsfsf] nflu agfPsf x'g\ . lsgeg]
lktfnfO{ lagf cfˆgf] k'qsf] c¿ sf]xL lk|o x'Fb}g . ha d]/f] lktfn] dnfO{ lrÝL–kq jf tf/ k7fpg]5g\
ta} d}n] j}t/0fLsf] lsgf/fdf ufO{nfO{ k'¥ofOlbg]5' / pgnfO{ kf/L tf/]/, k'gM ufO{nfO{ 3/df NofP/
b"wnfO{ d}n] / d]/f] afnaRrfn] lkpg]5f}+, lbg'xf];\ dnfO{ Û b"wsf] uf}jf, ufO{ / afR5f] lnP/ hf6hL
cfˆgf] 3/ nfUg yfn] .
kf]khL— ltdLn] bfg lbP/ lkmtf{ lnG5f}, ltd|f] ;Tofgfz x'g hfg]5 .
hf6hL— r'k nfu Û gq eg] t]x| lbg;Dd b"wsf] lagf hlt b'Mv xfdLn] kfPsf 5f}+, To;sf]
;a} s;/ lgsfNg]5' . ta kf]khL r'k nfu] / hf6hL tLg} rLh lnP/ 3/ k'u] .
ha o:t} hf6hL h:tf k'?ifx¿ eP t kf]knLnf ;+;f/df rNg] lyPg . h'g u?8k'/f0fLx¿n]
eGb5g\ ls bzufqsf] lk08af6 bz cË, ;lk08L ugf{n] z/L/sf] ;fy hLjsf] d]n eP/, cf}+nf]dfqsf]
z/L/ ag]/ kZrft\ odnf]sdf hfG5 eg] t dg]{ j]nfdf odb"tx¿sf] cfpg' Joy{ x'G5 . qof]bzfxsf]
kZrft\ cfpg'kb{5 . olb z/L/ aGb5 eg] t cfˆgf :qL, ;Gtfg / ldqx¿sf] df]xn] lsg cfpFb}g <
k|Zg— :ju{df s]xL klg ldNb}g, h] bfg u/]sf] 5, ToxL jxfF kfOFG5 . To;}n] ;a} s'/f] bfg
ug'{kb{5 .
pQ/— To:tf] ltd|f] :ju{ eGbf t oxL+ /fd|f] eof] lg, h;df wd{zfnfx¿ 5g\, dfG5]x¿n] bfg
lbG5g\, Oi6–ldq / hfltdf lgdGq0ffx¿ e}/fVb5, /fd|f–/fd|f j:qx¿ kfOFG5g\, ltdLn] eg]sf]
k|dfl0fs :ju{df s]xL klg kfOFb}g . o:tf] lgb{oL, s[k0f, sËfn :ju{df kf]khL g} uP/ g/fd|f] ag"g\,
jxfF enf dg'iosf] s] sfd <
k|Zg— u?8k'/f0f cflbdf bzufq, Psfbzfx, åfbzfx, ;lk08L sd{, dfl;s, pmgdfl;s,
uof>f4 cflb lqmof n]lvPsf] 5, s] oL ;a} c;To xf] t <
pQ/— xf], cjZo ldYof xf] . lsgeg] j]bx¿df oL sd{x¿sf] ljwfg st} klg 5}g . o;}n]
cst{Jo xf] / d[ts hLjsf] ;DaGw k"j{ ;DaGwLx¿sf] ;fydf s]xL klg /xFb}g, g t oL hLpFbf
;DaGwLx¿sf] To; d[ts;Fu ;DaGw /xG5 . To; hLjn] cfˆgf] sd{sf] cg';f/ hGd wf/0f ub{5 .
k|Zg— olb ltd|f] egfOn] odnf]s / od 5}g eg] t d/]/ hLj sxfF hfG5 / logLx¿sf] Gofo
s;n] ub{5 <
pQ/— ltd|f] u?8k'/f0fn] eg]sf] t ldYof / ck|df0f xf] . j]bsf c1fgL / pkb]z gx'gfn]
o:tf] u/], k/Gt' h'g j]bf]Qm k|df0f of] xf] ls—
ymen . —CUj]bM [-!)÷!$÷*_Ù !÷!^#÷@_]Ù cyj{j]bM -!*÷@÷!!, @!_ ..
vayuna . —cyj{j]bM [-$÷#(÷$_Ù @)÷!$!÷@_] ..
sTyrajn! . —oh'j]{bM [-@)÷$_Ù t'ngf—CUj]bM -!)÷!$Ù$_] ..
;i¦d! y/ma \;?yae dev/ja #it .1. —CUj]b -d08n !÷;"Qm !^$÷dGq !%_ ..
z/kem? va/ijnae/ ym?m! .2. —CUj]b -d08n @÷;"Qm %÷dGq !_ ..
y/may? juhuta h/iv> , y/m< h? y/}ae g?CDTy/iGndU?tae/ Ar?<k&t> .3.
—CUj]b -d08n !)÷;"Qm !$÷dGq !#_ ..
y/m> sU/yma?nae/ iv:[u?> siMæ/yma?[ae va/yu> pU/yma?n> .4. —oh'j]{b -cWofo *÷dGq %&_ ..
va/ijn</ ym?m! .5. —CUj]b -d08n *÷;"Qm @$÷dGq @@_ ..
y/m< ma?t/irZva?nmahu> .6. —CUj]b -d08n !÷;"Qm !^$÷dGq $^_ ..
cy{— oxfF Ct'x¿sf] gfd od xf] ..!..
oxfF k/d]Zj/sf] gfd od xf] ..@..
oxfF clUgsf] gfd od xf] ..#..
oxfF jfo', ljB't, ;"o{sf] gfd od xf] ..$..
oxfF klg j]uzfnL x'gfsf] sf/0fn] jfo'sf] gfd od xf] ..%..
oxfF k/d]Zj/sf] gfd od xf] ..^..
OToflb j]bjrgaf6 lgZro x'G5 ls …odÚ gfd jfo'sf] xf]Ù z/L/ 5f]8]/ …jfo'Ú sf] ;fy
cGtl/Ifdf hLj /xG5Ù / hf] ;Tostf{ kIfkft/lxt k/dfTdf …wd{/fhÚ xf], jxL ;a}sf Gofostf{ x'g\ .
k|Zg— clxn];Dd ul/+b} cfPsf] cGo]li6sd{ 7Ls xf] ls xf]Og < t]x| lbg;Dd lsl/of a:g]
rng j]bljlxt xf] ls j]blj?4 <
pQ/— …cGTo]li6Ú sd{ To;nfO{ eGb5g\ ls h'g d[ts z/L/sf] cGtsf] ;+:sf/ xf], lrtfdf jf
j]bLdf bfx ul/;s]kl5 To; e:d z/L/sf] nflu s'g} klg cGo ;+:sf/ ug'{kb}{g . o;}nfO{ g/d]w,
k'?ifd]w, g/ofu, k'?ifofu klg eGb5g\ .
-Sma?Nt/‡ zrI?rm! .1. —oh'j]{b -cWofo $)÷dGq !%_ ..
lgif]sflbZdzfgfGtf] dGq}o{:of]lbtf] ljlwM ..@.. —dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !^_ ..
cy{— o; z/L/sf] ;+:sf/ -e:dfGtd\_ cyf{t\ e:d ug{] ko{Gt dfq} xf] ..!.. z/L/sf] cf/De
Ct'bfg / cGtdf Zdzfg cyf{t\ d[ts sd{ xf] ..@..
o; eGbf cufl8 d[tssf] nflu s]xL klg sd{ st{Jo /xFb}g, lsgeg] dflysf] -e:dfGtš
z/L/d\_ oh'j]{bsf] dGqsf] k|df0faf6 :ki6 e};s]sf] 5 ls bfxsd{ / cl:y;~rogb]lv k[ys\ d[tssf]
nflu bf];|f] s'g} klg sd{–st{Jo afFsL /xFb}g . xf], olb Tof] ;DkÌ 5 eg] t hLpFb}df, jf d/]kl5
p;sf ;DaGwLn] j]bljBf j]bf]Qm wd{sf] k|rf/, cgfykfng, j]bf]Qm wdf]{kb]zsf] k|j[lQsf] nflu rfx]
hltg} wg k|bfg u/f];\, w]/} /fd|f] s'/f x'g]5 . o;}n] k'/f0f cflbsf] ;a} sNkgf e'm6f] xf] .
k|Zg— >f4sf] kmn p;sf k"j{hx¿nfO{ k'Ub5 ls k'Ub}g <
pQ/— >f4sf] kmn p;sf k"j{hx¿nfO{ k'Ug ;Sb}g, lsgeg] p;sf lkt[x¿ ljlbt 5}gg\ ls
pgLx¿ s'g nf]sdf 5g\ . o; l;4fGtnfO{ :jLsf/ ubf{v]l/ bfgsf] kmn lgikmn 5 .
k|Zg— cfk"m hLljt 5Fbf u/]sf] sd{sf] kmn ldNg] / d/]kl5 bf];|fn] ul/lbPsf] gldNg] xf] t <
pQ/— xf], hLpFbf] x'Fbfv]l/sf] Tof] hLjsf] cfˆgf] sd{ xf], / sd{ stf{sf] ;fydf /xG5, gi6
x'Fb}g k/Gt' d[tssf] >f4 bf];|f] dfG5]sf] sd{ xf] / ha p;sf] ;DaGw k"0f{tof ;+;f/af6 6'l6;s]kl5
ul/Psf] x'G5, To;}n] lgikmn 5 / zf:qdf klg o:t} n]lvPsf] 5 .
stf{sf] o; ;+;f/af6 k"0f{tof gftf 6'l6;s]kl5 s'g} bf];|f] dfG5]n] ul/lbPsf] sd{ d[tssf]
hLjfTdfnfO{ k|fKt x'Fb}g . stf{ cfk}mn] u/]sf] kfk–k'0osf] kmn b]xaf6 k|f0f 5'6\gf;fy O{Zj/n] Joj:yf
u/]sf] lgodleq kb{5 / O{Zj/n] t'?Gt} p;nfO{ lbG5 . To; sf/0fn] s;}sf] klg kfly{j z/L/sf]
bfx;+:sf/kl5 d[tssf] hLjfTdfsf] nflu eg]/ bfg–k'0o ug{lt/ nfUg' Joy{ 5 .
k]ml/ o;sf] cltl/Qm olb of] dfGof}+ ls lkt[x¿nfO{ xfd|f] bfg of k|fy{gfn] /fd|f] nfe x'g k'Uof]
eg] t of] klg dfÌ'kb{5 ls p;sf zq'n] >fk lbG5g\ cyjf p;sf 5f]/fn] p;sf] gfdaf6 5n
ub{5g\, To;sf] k|efj klg cjZo x'G5 . o;af6 s] l;4 x'G5 eg] xfd|f] k|fy{gfn] :ju{ / >fkn]
g/sdf k6s–k6s cfpg–hfg kg]{5 . p;nfO{ k'0osf] kmn ldNg'kb{5, kfksf] xf]Og . sf/0f ls h'g
;dodf Tof] JolQm d¥of] TolQ j]n} kfksf] kmn cjZo lglZrt eof] xf]nf, To;}n] >fksf] k|efj klg
x'g ;Sb}g . pm d/]kl5 bf];|f] dfG5]n] ul/lbg] sd{ p;sf] nflu k"0f{tof lgikmn xf] .
hLpFbf lkt[x¿sf] >4fn] ;]jf k'?iffy{ jf kbfy{x¿åf/f t[lKt ug'{ >f4 / tk{0f slxG5 . oxL
j]bflb zf:qf]Qm xf] .
bfg / kfqsf] nIf0f Pj+ ;dLIff -!!=@%_
k|Zg— ltd|f] egfOn] t uf]bfgflb bfg s;}nfO{ glbg], / g s]xL bfgk'0o g} ug]{, o:tf] l;4
x'G5 .
pQ/— o:tf] ltdLn] eÌ' ;j{yf Joy{ 5 . lsgeg] ;'kfqx¿nfO{, k/f]ksf/Lx¿nfO{ k/f]ksf/fy{
;'g, rfFbL, xL/f, df]tL, dfl0fs, cÌ, hn, j:q, ufO{ cflb bfg ug{ cjZo plrt x'G5 lsGt'
s'kfqx¿nfO{ slxNo} lbg x'Fb}g .
k|Zg— …s'kfqÚ / …;'kfqÚ sf] nIf0f s] xf] <
pQ/— hf] 5nL, sk6L, :jfyL{, ljifoL, sfd, qmf]w, nf]e, df]xn] o'Qm, k/xflg ug]{jfnf, nDk6,
ldYofjfbL, cljåfg\, s';ËL, cN5L, hf] s'g} bftf x'G5, p;sxfF af/Daf/ dfUg], wgf{ lbg], gfOF eGbf
klg x7 u/]/ dfUb} hfg], ;Gtf]if gug]{, glbP/ To;sf] lgGbf, >fk, uflnunf}h ug]{, w]/} k6s ;]jf ug]{
/ Ps k6s gubf{df t p;sf] zq' aÌ], aflx/af6 ;fw'sf] j]z agfP/ dfG5]x¿nfO{ axsfP/ 7Ug] /
cfk"m;Fu kbfy{ x'Fbf klg d;Fu s]xL 5}g eÌ], ;a}sf] v'zfdb ug]{, /ft–lbg eLs dfUgdf g} k|j[Q
/xFg], lgdGq0f lb+bfdf c;fWo} efË cflb dfbs b|Jo lkP/ w]/} vfg], d:t eP/ ax'nfxf jf k|dfbL x'g],
;To–dfu{sf] lj/f]w / e'm6f]–dfu{nfO{ cfˆgf] k|of]hgfy{ rnfpg], cfˆgf r]nfx¿nfO{ cfˆg} ;]jfsf]
pkb]z ug]{, cGo of]Uo k'?ifx¿sf] ;]jfnfO{ xf]Og, ljBflb k|j[lQsf lj/f]wL, hut\sf] Jojxf/ cyf{t\
:qL, k'?if, dftf, lktf, ;Gtfg, /fhf, k|hf, Oi6ldqx¿df ck|Llt ug]{vfn] oL ;a} c;To x'g \, hut\
klg ldYof xf], OToflb b'i6 pkb]z ug]{ cflb …s'kfqx¿sf]Ú nIf0f xf] .
/ hf] a|Xdrf/L, lht]lGb|o, j]bflbljBfk7gkf7gzLn, ;TojfbL, k/f]ksf/lk|o, k' ?iffyL{, pbf/,
ljBf–wd{sf] lg/Gt/ pÌlt ug]{jfnf, wdf{Tdf, zfGt, lgGbf–:t'ltdf xif{–zf]s/lxt, lge{o, pT;fxL,
of]uL, 1fgL, ;[li6qmd–j]bf1f–O{Zj/sf] u'0f–sd{–:jefjfg's"n rNg]jfnf, Gofosf] /Llto'Qm,
kIfkft/lxt, ;Tof]kb]z / ;Tozf:qx¿nfO{ k9\g]–k9fpg]jfnfx¿sf] k/LIfs, s;}sf] v'zfdb
gug]{jfnf, k|Zgx¿sf 7Ls–7Ls ;dfwfgstf{, cfˆgf] cfTdfsf] t'No cGosf] klg ;'v–b'Mv, xfgL–
nfenfO a'‰g]jfnf, cljBflb Sn]z–x7–b'/fu|xf˜ledfg/lxt cd[ts} t'No ckdfg / dfgnfO{ ljifs}
t'No ;Demg]jfnf, ;Gtf]ifL, hf] sf]xL k|Lltn] hlt lbG5 Toltdf g} k|;Ì, Ps k]m/ cfkTsfndf dfu]
klg, glbP jf jh{gf u/] klg b'Mv jf g/fd|f] r]i6f gug]{, ToxfFaf6 t'?Gt} x6\g], To;sf] lgGbf gug]{,
;'vLsf] ;fy ldqtf, b'MvLdfly s?0ff, k'0ofTdfx¿af6 cfgGb / kfkLx¿af6 …pk]IffÚ cyf{t\ k|Llt–
å]if/lxt /xg], ;TodfgL, ;TojfbL, ;Tosf/L, lgisk6, O{iof{–å]if/lxt, uDeL/fzo, ;Tk'?if, wd{b]lv
o'Qm / ;j{yf b'i6frf/b]lv /lxt, cfˆgf] tg–dg–wgnfO{ k/f]ksf/df nufpg]jfnf, k/fo ;'vsf] nflu
cfˆgf] k|f0fsf] klg ;dlk{tstf{ OToflb z'enIf0fo'Qm …;'kfqÚ x'G5g\ . k/Gt' b'le{Ifflb cfkTsfndf,
cÌ, j:q / cf}iflw, kYo, :yfgsf clwsf/L ;a} k|f0fLdfq x'G5g\ .
k|Zg— bftf slt k|sf/sf x'G5g\ <
pQ/— tLg k|sf/sf x'G5g\– pQd, dWod / lgs[i6 . …pQd bftfÚ To;nfO{ eGb5g\ hf] b]z,
sfn / kfqnfO{ hfg]/, ;ToljBf wd{sf] pÌlt¿k k/f]ksfy{ bfg lbG5 . …dWodÚ Tof] xf] h;n] sLlt{ /
:jfy{sf] nflu bfg ub{5 . …gLrÚ Tof] xf] ls h;n] cfˆgf / k/fonfO{ s]xL pksf/ ug{ ;Sb}g, lsGt'
j]Zofudgflb jf ef+8–ef6x¿ cflbnfO{ lbG5, lb+bfv]l/ lt/:sf/ ckdfgflb klg ub{5, kfq–s'kfqsf]
s]xL klg e]b hfGb}g, lsGt' …;a} cÌ afx| k;]/LÚ a]Rg]jfnfsf] t'No ljjfb–n8fO+{, bf];|f wdf{Tdfx¿nfO{
b'Mv lbP/ ;'vL x'gsf] nflu lbG5, Tof] …cwdÚ bftf xf] . cyf{t\ hxfF k/LIffk"j{s ljåfg\ wdf{Tdfx¿sf]
;Tsf/ ul/G5, Tof] …pQdÚ bftf / s]xL k/LIff u/f];\ jf gu/f];\ k/Gt' h;df cfˆgf] k|z+;f x'G5
To;nfO{ ub{5, Tof] …dWodÚ / h;n] cGwfw'Gw k/LIff/lxt lgikmn bfg lbg] ub{5, To;nfO{ …gLrÚ
bftf eGb5g\ .
k|Zg— bfgsf] kmn oxfF x'G5 ls k/nf]sdf <
pQ/— ;j{q x'G5 .
k|Zg— :jo+ x'G5g\ ls, sf]xL kmn lbg]jfnf 5 <
pQ/— kmn lbg]jfnf O{Zj/ 5 . h;/L sf]xL rf]/–8fFs" :jo+ aGbL3/df hfFg rfxFb}g . /fhfn]
p;nfO{ cjZo k7fpF5 . wdf{Tdfx¿sf] ;'vsf] ;'/Iff ub}{, ef]ufpFb}, 8fFs" cflbb]lv arfP/ pgLx¿nfO{
;'vdf /fVb5 . To;/L g} k/dfTdfn] ;a}nfO{ kfk–k'0osf] b'Mv / ;'v¿k kmnx¿nfO{ oyfjt\
ef]ufpFb5 .
PsfbzL cflb j|tx¿sf] ;dLIff -!!=@^_
k|Zg— h'g oL u?8k'/f0fflb u|Gyx¿ 5g\, …j]bfy{Ú jf …j]bÚ sf] k'li6 ug]{jfnf x'g\ ls xf]Ogg\ <
pQ/— xf]Ogg\, lsGt' j]bsf lj/f]wL / pN6f] rNb5g\ tyf tGq klg o:t}vfn] x'g\ . h;/L sf]xL
dg'io Pp6fsf] ldq, c¿ ;a} ;+;f/sf] zq' x'G5, To:t} g} k'/f0f / tGqnfO{ dfÌ]jfnf k'?ifsf] ult
x'G5, lsgeg] oL Ps csf{;Fu lj/f]w ug]{jfnf u|Gyx¿ x'g\ . logLx¿nfO{ dfÌ' s'g} dg'iosf] sfd
xf]Og, lsGt' lognfO{ dfÌ' t kz'tf xf] . /fd|f];Fu x]g'{xf];\ Û lzjk'/f0fdf qof]bzL, ;f]djf/Ù
cflbTok'/f0fdf /ljjf/Ù rGb|v08df ;f]du|xjfn] dËnjf/, a'wjf/, a[x:kltjf/Ù z'qm, zg}Zr/, /fx',
s]t'sf]Ù j}i0fj PsfbzLÙ jfdgsf] åfbzLÙ g[l;+x jf cgGtsf] rt'b{zLÙ rGb|dfsf] kf}0f{df;LÙ
lbSkfnx¿sf] bzdLÙ b'uf{sf] gjdLÙ j;'x¿sf] ci6dL, d'lgx¿sf] ;KtdLÙ sflQ{s:jfdLsf] ifi7LÙ
gfusf] k~rdLÙ u0f]zsf] rt'yL{Ù uf}/Lsf] t[tLofÙ clZjgLs'df/x¿sf] låtLofÙ cfBfb]jLsf] k|ltkbf /
lkt[x¿sf] cdfj:ofÙ cÝfx| k'/f0fx¿sf /Lltn] oL pkjf; ug'{kg]{ lbgx¿ x'g\ . k]ml/ k'/f0fx¿df ;j{q
oxL n]lvPsf] 5 ls hf] dg'ion] oL jf/ jf ltlyx¿df cÌ–kfg u|x0f u/]df Tof] g/sufdL x'g]5 .
ca kf]k / kf]khLsf r]nfx¿nfO{ rflxof] ls s'g} klg jf/ jf ltlydf ltgLx¿n] ef]hg gu¿g\
lsgeg] h;n] ef]hg–kfg ub{5 Tof] t g/sufdL x'g hfg]5 .
ca …lg0f{ol;Gw'Ú …wd{l;Gw'Ú …j|tfs{Ú cflb u|Gy h'g k|dflbx¿n] agfPsf 5g\, pg}df Ps–Ps
j|tsf] o:tf] b'b{zf u/]sf 5g\ ls h;/L PsfbzLdf z}j bzdLlj4f, sf]xL åfbzLdf PsfbzLsf] j|t
ub{5g\, cyf{t\ j}i0fjfgf+ / :dftf{gf+ u/]/ cluNnf] / kl5Nnf] lbgnfO{ dfÌ] s:tf] a8f] ljlrqsf]
kf]knLnf 5 ls ef]sf] dg{df klg jfb–ljjfb g} u/]sf 5g\ . h;n] PsfbzLsf] j|t rnfPsf] xf],
To;df cfˆgf] :jfy{kg g} 5 / bof s]xL klg 5}g . eGb5g\ ls—
PsfbZofdÌ] kfkflg j;lGt ..
—kßk'/f0f a|Xdv08 -cWofo !%÷Znf]s !!_ tyf PsfbzL dfxfTDo ..
hlt klg kfk 5g\, tL ;a} PsfbzLsf] cÌdf uP/ a:b5g\ . o; kf]khL;Fu ;f]Wg'kb{5 ls
s;sf] kfk uP/ To;df a:b5g\ < ltd|f] jf ltd|f] lktf cflbsf] < olb ;a}sf] ;a} kfk PsfbzLdf
uP/ a;]df t PsfbzLsf] lbg s;}nfO{ klg b'Mv gx'g'kg]{ xf] . o:tf] t x'Fb}g lsGt' pN6f] If'wf -ef]s_
cflbn] b'Mv kfpF5g\ . b'Mv kfksf] kmn xf] . To;}n] ef]s} dg'{ kfk xf] . o;sf] af/]df a8f] 7"nf]
dfxfTDo agfPsf 5g\, h;sf] syf jfFr]/ w]/}nfO{ 7Ug] ub{5g\ . To;df Pp6f ufyf 5 ls—
a|Xdnf]sdf Pp6L j]Zof lyO{ . To;n] s]xL ck/fw u/L . To;nfO{ >fk k¥of]— ætF k[YjLdf
em/];\ .Æ To;n] :t'lt u/L ls d k'gM :ju{df s'g pkfon] cfpg ;Sg]5' < >fkbftfn] eGof] æha s'g}
j]nf PsfbzLsf] j|tsf] kmn tFnfO{ s;}n] b]nf ta g} tF :ju{df cfpg]5];\ .Æ Tof] ljdfg;lxt s'g}
gu/df v:bL eO{ . ToxfFsf] /fhfn] ;f]Wof] ls ætF sf] xf];\ <Æ ta p;n] ;a} j[QfGt ;'gfO{ / egL ls
æhf] s;}n] cfˆgf] PsfbzLsf] kmn dnfO{ ck{0f ul/lbPdf t d k]ml/ :ju{df hfg ;Sg]5' .Æ /fhfn]
gu/df vf]hL ug{ nufof] . sf]xL klg PsfbzLsf] j|t ug]{jfnf kfOPg . lsGt' s'g} Ps lbg s'g} z"b|
:qL–k'?ifdf emu8f ePsf] lyof] . qm]fwn] ubf{v]l/ :qLrflx+ To; lbg / /ft ef]sL /x]sL lyO{ . ;+of]un]
Tof] lbg PsfbzL k/]sf] lyof] . To;n] egL ls æd}n] PsfbzL hfg]/ t j|t u/]sL xf]Og t/ cs:dft\
To;} lbg ef]sL /xFg k'u]sL lyPF .Æ o:tf] s'/f To;n] /fhfsf l;kfxLx¿nfO{ egL . /fhfsf l;kfxLn]
To;nfO{ /fhfsf] ;fd'Ì] nu] . /fhfn] To; z"b|fnfO{ eg] ls æt}+n] o; ljdfgnfO{ 5f]Ob] .Æ To;n]
ljdfgnfO{ 5f]OlbO{ . x]/ Û plQj]n} ljdfg dfly p8Øf] . of] t lagf hfg] u/]sf] PsfbzL j|tsf] kmn
eof], h;n] hfg]/ ub{5 eg] t To;sf] kmnsf] kf/fjf/ s] xf]nf ÛÛÛ
jfx /] cfFvfsf cGwfx¿ xf] Û olb o:tf] s'/f] ;fFRr} xf] eg] t xfdLn] Pp6f kfgsf] la6f] h'g
ls :ju{df x'Fb}g, k7fpg rfxG5f} . ;a} PsfbzLjfnfn] cfˆgf] kmn b]cf] . olb Ps kfgsf] la6f] dfly
uof] eg] t k'gM nfvf}+–s/f]8f}+ kfg jxfF k7fOlbg]5f}+ / xfdLn] klg PsfbzL j|t ug]{5f}+ / olb o:tf]
ePg eg] t ltdLx¿nfO{ o; ef]sf]k]6 dg]{¿kL cfkTsfnb]lv arfpg]5f}+ .
oL @$ rf}aL; PsfbzLx¿sf gfd k[ys\–k[ys\ /fv]sf 5g\ . s'g}sf] …wgbfÚ, s'g}sf] …sfdbfÚ,
s'g}sf] …k'qbfÚ / s'g}sf] …lgh{nfÚ . y'k|} bl/b|, y'k|} sfdL / y'k|} lgj{+zLx¿n] PsfbzLsf] j|t u/]/ a"9f]
eP/ d/]/ klg uP, k/Gt' ltgnfO{ wg, sfdgf / k'q k|fKt ePg . k]ml/ Ho]i7 dlxgfsf] z'SnkIfdf ls
pi0ftfn] ubf{ Ps ldg6 klg hn kfPg eg] t dfG5] cfs'n–Jofs'n x'g hfG5, j|t ug]{x¿sf nflu
dxfb'Mv k|fKt x'G5 . ljz]if u/]/ aËfndf ;a} ljwjf :qLx¿sf nflu PsfbzLsf] lbg a8f] b'b{zf x'g]
ub{5 . oL lgb{oL s;fO{x¿nfO{ n]Vg] ;dodf slQ klg dgdf bof cfPg, gq eg] t …lgh{nfÚ sf]
gfd …;hnfÚ / kf}ifsf] dlxgfsf] PsfbzLsf] gfd …lgh{nfÚ /flvlbPsf] eP t s]xL /fd|f] x'g] lyof] .
k/Gt' o; kf]knfO{ bofsf] s] sfd < …sf]xL afFrf];\ ls d/f];\ kf]khLsf] k]6 k"/f e/f];\ .Ú hxfF;Dd ls
ue{jtL jf ;Bf]ljjflxt :qL, s]6f jf o'jf k'?ifx¿n] slxNo} klg pkjf; ug'{x'Fb}g . k/Gt' s;}n]
ug'{5 eg] t h'g lbg chL0f{ x'G5, ef]s nfUb}g, To; lbg zj{t jf b" w lkP/ a:bf /fd|f] x'G5 . h;n]
ef]s nfUbf vfFb}gg\ / ef]s gnfUbf vfg] ub{5g\, o:tfvfn] b'j} /f]u;fu/df uf]tf vfP/ b'Mv
kfO/xG5g\ . oL k|dfbLx¿n] n]v]sf]–eg]sf] s'/fnfO{ s;}n] klg k|df0f gug{" .
ca u'?lziodGqf]kb]z / dtdtfGt/sf] rl/qx¿sf] af/]df eGb5' .
d"lt{k"hs ;Dk|bfoLx¿n] k|Zg ub{5g\ ls j]b cgGt 5 . CUj]bsf] @!, oh'j]{bsf] !)!,
;fdj]bsf] !))) / cyj{j]bsf] ( zfvfx¿ 5g\ . oL dWo]sf yf]/}dfq zfvf kfOPsf 5g\, z]if nf]k
eP/ uPsf 5g\ . pg}df d"lt{k"hf / tLy{x¿sf] k|df0f lyof] xf]nf . olb x'Gy]g eg] t k'/f0fx¿df
sxfFaf6 cfpFYof] < ha sfo{nfO{ b]v]/ sf/0fsf] cg'dfg x'g] ub{5, ta k'/f0fx¿nfO{ b]v]/ d"lt{k"hfdf
s] zÍf 5 <
pQ/— h;/L zfvf h'g j[Ifsf] x'G5 p;}sf] ;b[z x'g] ub{5, lj?4 xf]Og . rfx] zfvf ;fgf] –
7"nf] lsg gxf];\ k/Gt' pgdf lj/f]w x'g ;Sb}g . To;/L g} hlt zfvf kfOPsf 5g\, ha logLx¿df
kfiff0fflb–d"lt{ / hn–:yn–ljz]if tLy{x¿sf] k|df0f kfOFb}g eg] t, tL n'Kt zfvfx¿df klg lyPg .
k]ml/ hf] rf/ j]b k"0f{ kfOPsf 5g\, ltb]lv lj?4 zfvf slxNo} klg x'g ;Sb}g / hf] ltb]lv lj?4 5g\,
To;nfO{ zfvf s'g}n] klg l;4 ug{ ;Sb}g . ha o:tf] s'/f 5 eg] t …k'/f0fÚ j]bx¿sf zfvf xf]Ogg\
lsGt' ;Dk|bfoL dfG5]x¿n] k/:k/ lj?4¿k u|Gy agfP/ /fv]sf 5g\ .
j]bx¿nfO{ ltdLn] k/d]Zj/s[t dfGb5f} ls dg'ios[t <
k/d]Zj/s[t .
ha k/d]Zj/s[t dfGb5f} eg] t …cfZjfnfogflbÚ Clif–d'lgx¿sf] gfdaf6 k|l;4 u|Gyx¿nfO{
j]b lsg dfGb5f} < h;/L xfFuf / kft b]Vgfn] kLkn, j/ / cfFk cflbsf] ¿vsf] klxrfg x'G5, To;/L
g} Clif–d'lgx¿n] u/]sf j]bfË, rf/} a|fXd0f, cË, pkfË / pkj]b cflbaf6 j]bfy{nfO{ lrlgG5 . o;}n]
oL u|Gyx¿nfO{ zfvf dflgPsf] 5 . hf] j]bb]lv lj?4 5g\, To;sf] k|df0f / cg's"nsf] ck|df0f x'g
;Sb}g .
olb ltdLn] cb[Zo zfvfx¿df d"lt{ cflbsf] k|df0fsf] sNkgf ub{5f} eg] t, ha s'g}n] o:tf]
kIf ug]{5 ls n'Kt zfvfx¿df j0ff{>d Joj:yf pN6f] cyf{t\ cGToh / z"b|sf] gfd a|fXd0fflb /
a|fXd0fflbsf] gfd z"b| cGTohflb, cudgLof–udg, cst{Jo st{Jo, ldYofefif0fflb wd{, ;Toefif0fflb
cwd{ cflb n]lvPsf] eP t ltdLn] p;nfO{ ToxL pQ/ lbg]5f} h'g xfdLn] lbof}+, cyf{t\ j]b / k|l;4
zfvfx¿df h;/L a|fXd0fflbsf gfd a|fXd0fflb / z"b|flbsf] gfd z"b|flb n]lvPsf] 5, To:t} g} cb[i6
zfvfx¿df klg dfÌ'kb{5, gq eg] t j0ff{>d Joj:yf cflb ;a} cGoyf x'ghfg]5g\ .
hxfF;Dd ls h}ldgL, Jof; / kt~hlnsf] ;do ko{Gt;Dd t ;a} zfvf ljBdfg lyP ls
lyPgg\ < olb lyP eg] t ltdLn] slxNo} lgif]w ug{ ;Sg]5}gf} / olb eGb5f} ls lyPg eg] t k]ml/
zfvfx¿ x'gfsf] s] k|df0f 5 < x]/ Û h}ldgLn] dLdf+;fdf ;a} …sd{sf08Ú, kt~hln d'lgn] of]uzf:qdf
;a} …pkf;gfsf08Ú / Jof;d'lgn] zf/L/s–;"qx¿df ;a} …1fgsf08Ú j]bfg's"n n]v]sf 5g\ .
ltgLx¿df kfiff0fflb–d"lt{k"hf jf k|ofuflb tLy{x¿sf gfd;Dd klg n]v]gg\ . n]v"g\ klg sxfFaf6 <
sxL+ j]bx¿df x'GYof] eg] t lagf n]v] slxNo} 5f]8\g] lyPgg\ . o;}n] n'Kt zfvfx¿df klg oL
d"lt{k"hflbsf] k|df0f lyPg .
oL ;a} zfvf j]b xf]Ogg\, lsgeg] logdf O{Zj/s[t j]bx¿sf] k|tLs /fv]/ JofVof / ;+;f/L
hgx¿ cflbsf Oltxf; n]lvPsf 5g\, To;}n] j]bdf oL slxNo} x'g ;Sb}gg\ . j]bx¿df t s]jn
dg'iox¿nfO{ ljBfsf] pkb]z ul/Psf] 5 . s'g} dg'iosf] gfddfq klg 5}g . o;}n] d"lt{k"hfsf] ;j{yf
v08g 5 .
x]/ Û d"lt{k"hfn] ubf{ >L/fdrGb|, >Ls[i0f, gf/fo0f / lzjflbsf] a8f] lgGbf / pkxf; x'G5 .
;a}n] hfGb5g\ ls pgLx¿ 7"nf dxf/fhflw/fh / pgsL :qL ;Ltf, tyf ?lSd0fL, nIdL / kfj{tL
cflb dxf/fgL lyP, k/Gt' ha pgsf d"lt{x¿ dlGb/ cflbdf /fv]/ k'hf/Lx¿n] pgsf] gfdaf6 eLs
dfUb5g\ cyf{t\ pgLx¿nfO{ lesf/L agfpF5g\ ls æcfcf] dxf/fh Û /fhfhL Û ;]7–;fx"sf/f] Û bz{g
ug'{xf];\, a:g'xf];\, r/0ffd[t lng'xf];\, s]xL e]6L r9fpg'xf];\, dxf/fh Û ;Ltf–/fd, s[i0f–?lSd0fL jf
/fwf–s[i0f, tyf nIdL–gf/fo0f / dxfb]j–kfj{tLnfO{ tLg lbgb]lv …afnef]uÚ jf …/fhef]uÚ cyf{t\
hnkfg jf vfgkfg klg ldn]sf] 5}g . cfh logLx¿;Fu s]xL klg 5}g . ;Ltf cflbnfO{ gy'gL cflb
/fgLhL jf ;]7fgLhLn] Û agfOlbg'xf];\ . cÌ cflb k7fOlbg' ePdf t /fds[i0fflbnfO{ ef]u nufpg]
lyof}+ . j:q ;a} kmfl6;s] . dlGb/sf] s'gf ;a} v;]sf] 5 . dflyaf6 r'x'G5 / h]–hlt lyof], ;a} b'i6
rf]/n] p7fP/ nu] . /x]df s]xL d';fn] sfl6lbP . x]g'{xf];\ Û Ps lbg t d';fn] o:tf] cgy{ klg u/] ls
d"lt{af6 cfFvf klg lgsflnlbP/ efu] . ca xfdLn] rfFbLsf] cfFvf t agfpg ;s]gf}+, To;}n] sf}8Lsf]
cfFvf agfP/ nufOlbPsf 5f}+ .Æ
/fdnLnf / /f;d08n klg u/fpF5f}+, ;Ltf–/fd, /fwf–s[i0f gflr/fv]sf 5g\, /fhf / dxGt
cflb pgsf ;]js cfgGbdf a;]sf 5g\ Û dlGb/df ;Ltf, /fdflb plePsf 5g\ / k'hf/L jf dxGthL
cf;g jf u2L lz/fgL nufP/ a:b5g\ . dxfudL{df klg tfnf nufP/ leq aGw ul/lbG5f}+ / tkfO{+
;'Gb/ jfo'df knË la5fP/ ;'Tg'x'G5 . y'k|} k'hf/Lx¿n] cfˆgf] gf/fo0fnfO{ 8Aafdf aGw u/]/ dflyaf6
sk8fn] a]/]/ 3fF6Ldf e'm08ØfpF5g\, h;/L ls jfg/Ln] cfˆgf] aRrfnfO{ 3fF6Ldf e'm08ØfpF5], To;/L g}
k'hf/Lx¿sf 3fF6Ldf klg e'ml08G5g\ . ha s;}n] d"lt{nfO{ k'm6flnlbG5g\ ta xfo–xfo u/]/ 5ftL lk6]/
aSb5g\ ls ;Ltf–/fdhL, /fwf–s[i0fhL / lzj–kfj{tLnfO{ b'i6x¿n] k'm6fn] . ca csf]{ d"lt{ dufpg
nufP/ h'g ls /fd|f] lzNkLn] ;+ud/d/sf] agfPsf] xf];\, :yfkgf u/]/ k"Hg' kb{5 . gf/fo0fnfO{ lagf
£o"sf] ef]u nfUb}g . w]/} geP klg yf]/} t cjZo k7fOlbg" . OToflb s'/fx¿ ltgLx¿dfly kfb{5g\ .
k]ml/ /f;d08n jf /fdnLnfsf] cGtdf ;Ltf–/fd jf /fwf–s[i0faf6 eLs dufpF5g\ . hxfF d]nf–7]nf
nfu]sf] x'G5, jxfF s]6fx¿nfO{ d's'6 k}x|fP/ sGx}of agfP/ dfu{df a;fpFb} eLs dfUg nufpF5g\ .
OToflb s'/fx¿dfly tkfO{+x¿n] ljrf/ ug'{xf];\ ls slt 7"nf] zf]ssf] s'/f 5 Û s], eÌ'xf];\ t,
;Ltf/fdflb o:t} bl/b| / leIf's lyP < of] pgLx¿sf] pkxf; / lgGbf geP s] xf] t < o;n] ubf{
xfd|f dfggLo k'?ifx¿sf] 7"nf] lgGbf x'g] ub{5 .
h'g ;dodf oL dxfk'?ifx¿ ljBdfg lyP, p; ;do ;Ltf, ?lSd0fL, nIdL, kfj{tLnfO{
;8sdf jf s'g} 3/df pEofP/ k'hf/Ln] eg]df ls æcfcf] logsf] bz{g u/ / s]xL e]6Lk"hf /fvÆ ta
;Ltflbn] oL d"v{x¿sf] egfOnfO{ dfÌ] lyPgg\ / o:tf] ug{ slxNo} klg lbg] lyPgg\ . hf] s;}n] o:tf]
pkxf; pgsf] uYof]{ eg] t, lagf b08 lbP To;nfO{ slxNo} 5f]8\y] < xf], ha pgLx¿af6 b08
kfPgg\ ta logsf sd{x¿n] k'hf/Lx¿nfO{ y'k|} d"lt{lj/f]wLx¿af6 k|;fbL ldnfOlbP / clxn} klg
ldNb}5 / ha;Dd o; sd{nfO{ 5f]8\b}gf} ta;Dd ldNg]5 klg . o;df s] ;Gb]x 5 ls hf] cfof{jQ{sf]
k|ltlbg dxfxflg, kfiff0fflb–d"lt{k"hsx¿sf] k/fho log} sd{x¿af6 x'g] ub{5, lsgeg] kfksf] kmn
b'Mv xf] . log} kfiff0fflb–d"lt{x¿sf] ljZjf;n] y'k|} xflg eP/ uof] . olb 5f]8\b}gf} eg] t k|ltlbg
clws–clws x'Fb}hfg]5 .
df/0f, df]xg, pRrf6gsf] ;fy} jfddfu{sf] ;dLIff -!!=@&_
logLx¿ dWo]df jfddfuL{ a8f] ef/L ck/fwL 5g\ . ha ltgLx¿n] r]nf agfpF5g\ ta
;fwf/0fnfO{—
b+ b'uf{o} gdM . e+ e}/jfo} gdM . P]+ x|L+ SnL+ rfd'08fo} ljRr] ..
OToflb dGqx¿sf] pkb]z ul/lbG5g\ / aËfndf ljz]if u/]/ PsfIf/L dGqf]kb]z ub{5g\,
h:t} ls– x|L+, >L+, SnL+ .. —->Ls07lzjkl08t/lrt zfj/tGq a+=k|sL=k|=$$_ ..
OToflb . / wgf9Øx¿nfO{ k"0ff{leif]s ub{5g\ .
o;/L g} bz dxfljBfx¿sf] dGq– x|f+ x|L+ x|"+ junfd'Vo} km6\ :jfxf .. —-zfj/tGq $!_ ..
sxL+–sxL+– x"+ km6\ :jfxf .. —-sfd/Tg tGq, aLhdGq $_ ..
/ df/0f, df]xg, pRrf6g, ljå]if0f, jzLs/0f, cflb k|of]u ub{5g\ . ;f] dGqaf6 t s]xL klg
x'Fb}g, lsGt' lqmofaf6 ;a} s'/f ub{5g\ . ha s;}nfO{ dfg{sf] nflu k|of]u ub{5g\, ta otf
u/fpg]jfnf;Fu wg lnP/ kL7f] jf df6fsf] k'Tnf h;nfO{ dfg{ rfxG5g\, p;sf] agfpF5g\ . To;sf]
5ftL, gfle, s07df 5'/f k|j]z u/fOlbG5g\ . cfFvf, xft, v'§fdf sfF6L 7f]lslbG5g\ . To;sf] dfly
e}/j jf b'uf{sf] d"lt{ agfP/, xftdf lqz"n /fv]/, To;sf] 5ftLdf nufpF5g\ . Pp6f j]bL agfP/ df;'
cflbsf] xf]d ug{ nfUb5g\ / ptf b"t cflb k7fP/ To;nfO{ ljif cflbn] dfg]{ pkfo ub{5g\ . olb
cfˆgf] k'/Zr/0fsf] aLrdf To;nfO{ dfg{ ;s] eg] t cfk"mnfO{ e}/j b]jLsf] l;l4jfnf atfpF5g\ .
…e}/jf] e"tgfyZrÚ OToflbsf] kf7 ub{5g\ .
df/o–df/o, pRrf6o–pRrf6o, ljå]ifo–ljå]ifo, l5lGw–l5lGw, lelGw–lelGw, jzLs'?–jzLs'?,
vfbo–vfbo, eIfo–eIfo, qf]6o–qf]6o, gfzo–gfzo, dd zq"g\ jzLs'?, dd zq"g\ jzLs'?, x'+ km6\
:jfxf .. —-sfd/TgtGq, pRrf6g k|s/0f, dGq %–&_ ..
OToflb dGq hKb5g\, dB efË v'a lkpF5g\, df+;flb vfG5g\, e[s'6Lsf] aLrdf l;Gb"/sf] /]vf
sf]b{5g\, slxn]sflx+ sfnL cflbsf] nflu s'g} dfG5]nfO{ ;dft]/ df/]/ xf]d u/]/ To;sf] df;' klg
vfG5g\ . olb sf]xL e}/jLrqmdf hfG5 / dB–df+; lkpFb}g–vfFb}g eg] t To;}nfO{ df/]/ xf]d
ul/lbG5g\ . tL dWo]df h'g …c3f]/LÚ x'G5, To;n] d[tdg'iosf] df;' klg vfG5, ch/L–ah/L ug]{jfnfn]
lji7fd"q klg vfG5–lkpF5 .
Ps …rf]nLdfu{Ú / …aLhdfuL{Ú klg x'G5g\ . …rf]nLdfu{jfn]Ú Ps u'Kt :yfg jf e"lddf Ps :yfg
agfpF5g\ . jxfF ;a}sL :qLx¿, k'?if, s]6f, s]6L, lbbL, alxgL, cfdf, a'xf/L cflb ;a} hDdf eP/ ;a}
hgf ldn]/ df;' vfG5g\, dlb/f lkpF5g\, Pp6L :qLnfO{ gfËL agfP/ To;sf] u'KtfËsf] k"hf ;a}
k'?ifx¿n] ldn]/ ub{5g\, To;sf] gfd b'uf{b]jL /fVb5g\ . Pp6f k'?ifnfO{ gfËf] agfP/ To;sf] pk:y
OlGb|o -u'KtfË_ sf] k"hf ;a} :qLx¿n] ldn]/ ub{5g\ . ha dB lkpg;Dd lkP/ pGdQ x'G5g\, ta ;a}
:qLx¿sf 5ftLsf] j:q h;nfO{ …rf]nLÚ eGb5g\, Pp6f 7"nf] df6fsf] £ofDkfdf ;a} j:q ldnfP/ /fv]/
Ps–Ps k'?ifn] To;df xft xfn]/ lemSg] ub{5g\, h;sf] xftdf h;sf] j:q cfpF5— Tof] cfdf, lbbL,
alxgL, 5f]/L / a'xf/Lsf] g} lsg gxf];\, To; ;dosf] nflu Tof] p;sL :qL aÌ hfG5] . cfk;df
s'sd{ ug]{ / gzf cToflws ePkl5 h'Qf cflbn] xfgfxfg ub{5g\ . ha laxfg ldld{/] pHofnf] x'G5
cfˆgf–cfˆgf 3/ nfUb5g\ ta cfdf cfdf, 5f]/L 5f]/L, lbbL lbbL, alxgL alxgL / a'xf/L a'xf/L g} x'g
hfG5] . / …aLhdfuL{Ú n] :qL–k'?ifsf] ;dfud u/]/ hndf jLo{nfO{ ldnfP/ lkpF5g\ . oL kfd/ o:tf
sd{x¿nfO{ d'lQmsf] ;fwg dfGb5g\ . ljBf, ljrf/, ;Hhgtflbb]lv /lxt x'G5g\ .
z}jdtsf] ;dLIff -!!=@*_
k|Zg— z}j t /fd|f x'G5g\ <
pQ/— /fd|f sxfFaf6 x'g' < …h:tf] k|]tgfy p:t} e"tgfyÚ . h;/L jfddfuL{n] dGqf]kb]zflb
u/]/ pgsf wg x/0f ub{5g\, To:t} z}j klg …cf]+ gdM lzjfoÚ OToflb k~rfIf/flb dGqx¿sf] pkb]z
ub{5g\, ?b|fIf e:d wf/0f ub{5g\, df6fsf] / kfiff0fflbsf] lnË agfP/ k"Hb5g\, …x/–x/Ú, …a+–a+Ú /
af]sfsf]h:tf] …a8–a8–a8Ú zAb d'vaf6 lgsfNb5g\ . To;sf] sf/0f of] eGb5g\ ls tfnL ahfpg] /
a+–a+ zAb af]Ngfn] kfj{tL k|;Ì / dxfb]j ck|;Ì x'G5g\ . lsgeg] ha e:df;'/sf] cufl8af6 dxfb]j
efu]sf lyP ta a+–a+ / 7§fsf] tfnLx¿ ah]sf] lyof], k]ml/ ufnf ahfpgfn] kfj{tL ck|;Ì / dxfb]j
k|;Ì x'G5g\, lsgeg] kfj{tLsf lktf bIfk|hfkltsf] 6fpsf] sf6]/ cfuf]df xfn]/ To;sf] z/L/df
af]sfsf] 6fpsf] hf]l8lbPsf lyP . To;}sf] gSsn af]sfsf] zAbs} t'No ufnf ahfpg dfGb5g\ .
lzj/flq k|bf]ifsf] j|t ub{5g\, OToflbaf6 d'lQm dfGb5g\ . To;}n] h;/L jfddfuL{ e|fGt 5g\, To;} u/L
z}j klg e|fGt 5g\ . logLx¿df ljz]if u/]/ sgkm§f, gfy, lu/L, k'/L, ef/tL, jg, cf/0o, kj{t /
;fu/ tyf u[x:y klg z}j x'G5g\ . sf]xL–sf]xL …b'O6} 3f]8fdfly r9\b5g\Ú cyf{t\ jfd / z}j b'O6}
dtnfO{ dfGb5g\ / slt t j}i0fjL klg /xG5g\ . pgsf–
zfQm–j}i0fjdtsf] ;dLIff -!!=@(_
cGtM zfQmf alxZz}jfM ;efdWo] r j}i0fjfM . gfgf¿kw/fM sf}nf ljr/GtLx dxLtn] ..
—of] tGqsf] Znf]s xf] -sf}nf]klgift\ tyf s'nf0f{jtGq Psfbz pNnf;_ ..
leq …zfQmÚ cyf{t\ jfddfuL{, aflx/ …z}jÚ cyf{t\ ?b|fIf e:d wf/0f ub{5g\, ;efdf …j}i0fjÚ
eGb5g\ ls xfdL lji0f'sf pkf;s xf}+ . o:tf gfgf k|sf/sf ¿k wf/0f u/]/ jfddfuL{x¿ k[YjLdf
ljr/0f ul//x]sf 5g\ .
k|Zg— j}i0fjLx¿ t /fd|f 5g\ <
pQ/— vfs /fd|f x'g] . h:tf ltgLx¿, To:t} logLx¿ klg 5g\ . x]/ j}i0fjx¿sf nLnf Û
cfk"mnfO{ lji0f'sf bf; dfGb5g\ . tL dWo]df >L j}i0fj hf] ls rqmflÍt x'G5g\, ltgLx¿n] cfk"mnfO{
;jf]{kl/ 7fGb5g\, To:tf s]xL klg xf]Ogg\ .
k|Zg— lsg s]xL klg xf]Ogf}+ < ;a}yf]s xf}+ . x]/ Û nnf6df -lgwf/df_ gf/fo0fsf] r/0ff/ljGbsf]
;b[z ltns / aLrdf kx]+nf] /]vf …>LÚ x'lG5g\, o;} sf/0f xfdL …>Lj}i0fjÚ xf}+ eg]/ lrGb5g\ . Ps
gf/fo0fnfO{ 5f]8]/ c¿ s;}nfO{ dfGb}gf}+ . dxfb]jsf] lnËsf] bz{g klg ub}{gf}+, lsgeg] xfd|f] nnf6df
>L lj/fhdfg l5g\, pgL nlHht x'lG5g\ . cfndGbf/flb :tf]qx¿sf] kf7 ub{5f}+ . gf/fo0fsf] dGq
k"j{s k"hf ub{5f}+, df;' vfFb}gf}+, dlb/f lkpFb}gf}+, k]ml/ /fd|f s;/L ePgf}+ <
pQ/— o; ltnsnfO{ …xl/kbfs[ltÚ, o; kx]+nf] /]vfnfO{ …>LÚ dfÌ' Joy{ 5, lsgeg] of] t ltd|f]
xftsf] sf/Lu/L / nnf6sf] lrq xf], h;/L xfQLsf] nnf6df lrq–ljlrq ub{5g\ . ltd|f] nnf6df
lji0f'sf] kbsf] lr sxfFaf6 cfof] < s] sf]xL j}s'07df uP/ lji0f'sf] k}tfnfsf] lr nnf6df 5kfP/
cfof] <
ljj]sL— k]ml/, >L h8 xf] ls r]tg <
j}i0fj— r]tg xf] .
ljj]sL— To;f] eP t of] /]vf h8 x'gfn] …>LÚ xf]Og . xfdLn] ;f]W5f}+ ls >L agfOPsf] xf] ls
lagf agfOPsf] < olb lagf agfOPsf] xf] eg] t of] >L xf]Og, lsgeg] o;nfO{ ltdLn] lgTo cfˆgf]
xftn] agfpF5f} k]ml/ t >L x'g ;Sb}g . ha ltd|f nnf6df >L x'G5 eg] t sof}+ j}i0fjx¿sf g/fd|f
d'v cyf{t\ cg'xf/ lsg zf]ef/lxt b]lvG5 < x]bf{ nnf6df >L 5 t/ 3/–3/ eLs dfUb5f} / ;bfjQ{
lnP/ k]6 eb}{ lsg lkmb{5f} < of] s'/f] l;/8L / lgn{Hhx¿sf] xf], b]Vbf logsf lgwf/df >L x'G5 t/
dxfbl/b|x¿sf] sfd ub{5g\ .
oL dWo]df Ps …kl/sfnÚ gfdsf] j}i0fj eQm lyof] . To;n] rf]/L–8fFsf df/]/, 5n–sk6 u/]/,
k/fo wg x/]/, NofPsf ;a} kbfy{ j}i0fjx¿nfO{ lbP/ cfk"m k|;Ì x'g] ub{Yof] . Ps avt To;nfO{
rf]/L ug]{ kbfy{ s]xL klg ldn]g h;nfO{ n'6f];\ . Jofs'n eP/ lkmb{Yof] . gf/fo0fn] ;De]m ls d]/f]
eQmn] t b'Mv kfO/x]sf] 5 . ;]7hLsf] :j¿k wf/0f u/]/, cf}+7L cflb cfe"if0f klxl/P/, /ydf a;]/
To;sf] ;fd'Ì] cfP . ta t Tof] kl/sfn /ysf] ;fd'Ì] uof] . ;]7nfO{ eGof] ls ;a} j:q zL3| ptf/,
gq eg] dfl/lbG5' . gf/fo0fn] k'msfNbf–k'msfNb} klg cf}+7L k'msfNg a]/ nfUof] . o:tf] x'Fbf Tof]
kl/sfnn] gf/fo0fsf] cf}+nf] g} sf6]/ cf}+7L lnof] . gf/fo0f cToGt k|;Ì eP/ To;nfO{ cfˆgf] rt'e'{h
z/L/ agfP/ bz{g lbP . eg] ls ætF d]/f] a8f] lk|o eQm xf];\, lsgeg] ;a} wg df/sf6–n'6kf6–rf]/L
u/]/ j}i0fjx¿sf] ;]jf ub{5;\ o;}n] tF wGo eO;\ .Æ To;n] uP/ j}i0fjx¿nfO{ ;a} uxgf lbof] .
Ps k6s Tof] kl/sfnnfO{ s'g} ;fx"n] gf]s/ agfP/ kfgLhxfhdf a;fpFb} b]zfGt/df lnP/
uof] . jxfFaf6 hxfhdf ;'kf/Lsf e/L–e/L af]/f nflbof] . Tof] kl/sfnn] Pp6f ;'kf/Lsf] bfgf ln+b}
k'm6fn]/ cfwf agfP/ ;fx"l;t eGof] æof] d]/f] cfwf u]8f] ;'kf/L hxfhdf /flvb]pm / sfuhdf n]v]/
b]pm ls hxfhdf ePsf] cfwf ;'kf/L kl/sfnsf] xf] .Æ ;fx"n] eGof] ls ærfxG5f} eg] ltdLn] xhf/}
;'kf/L n]n .Æ kl/sfnn] eGof], ælnÌ . d To:tf] cwdL{ xf]Og, h;n] e'm6–d'6sf] lng] . dnfO{ t cfwf
dfq} rflxG5 .Æ ;fx" ;f]emf] lyof], n]v]/ lbof] . ha cfˆgf] b]zsf] aGb/ufxdf hxfh cfOk'Uof],
;'kf/Lsf af]/f ptfg{sf nflu tof/L eof], ta kl/sfnn] eGof] æd]/f] cfwf ;'kf/L dnfO{ b]pm .Æ ;fx"n]
ToxL cfwf u]8f] ;'kf/L lgsfn]/ lbg nfUof] . ta kl/sfnn] emu8f ug{ yfNof] æd]/f] t k'/} hxfhdf
cfwf ;'kf/L 5, cfwf–cfwf afF8\g]5' .Æ o; s'/fsf] /fhk'?ifx¿;Dd emu8f k'Uof] . kl/sfnn] ;fx"n]
n]v]/ lbPsf] sfuh b]vfof] ls o;df cfwf ;'kf/L lbg' eg]/ n]lvPsf] 5 . ;fx"n] y'k|} s'/f elg/fVof]
k/Gt' To;n] dfg]g . cflv/df cfwf ;'kf/L lnP/ j}i0fjx¿nfO{ ck{0f ul/lbof] . ta t j}i0fj a8f]
k|;Ì eP . ce}m;Dd klg To; 8fFs" rf]/ kl/sfnsf] d"lt{ dlGb/x¿df /fVb5g\ . of] syf eQmdfndf
n]lvPsf] 5 . a'l4dfg\x¿n] ljrf/ ug'{ ls j}i0fj, pgsf ;]js / gf/fo0f tLgj6} rf]/d08nL x'g\ ls
xf]Ogg\ < oBlk dtdtfGt/x¿df s]xL yf]/} dfqdf /fd|f] klg x'G5, tyflk p; dtdf /x]/ ;j{yf /fd|f]
klg x'g ;Sb}g .
ca h:tf] j}i0fjx¿df k'm6–6'6 leÌ–leÌ ltns s07L wf/0f ub{5g\— /fdfgGbLjfnfn]
aundf uf]kLrGbg aLrdf /ftf], lgdfjtjfnfn] b'O6} kftnf] /]vf aLrdf sfnf] laGb', dfwjjfnfn]
sfnf] /]vf, uf}8 aËfnLn] s6f/Lsf] t'No, /fdk|;fbjfnfn] b'O6} rGb|fsf/ /]vfsf] aLrdf Ps ;]tf]
uf]nf] 6Lsf, OToflb logLx¿sf syg ljnIf0f–ljnIf0f 5g\ . /fdfgGbLn] /ftf] /]vfnfO{ nIdLsf] lr /
gf/fo0fsf] Åbodf >L, s[i0frGb|hLsf] Åbodf /fwf lj/fhdfg l5g\, OToflb syg ub{5g\ .
Pp6f syf eQmdfndf n]lvPsf] 5 . sf]xL Ps dg'io j[Ifsf] tn 5xf/Ldf ;'t]sf] lyof] .
;'Tbf–;'Tb} d¥of] . dfly xfFufaf6 sfun] lji7f ul/lbof] . Tof] lji7f v;]/ d[tssf] nnf6df
ltnsfsf/ aÌ uPsf] lyof] . ToxfF odsf b"t To;nfO{ lngsf] nflu eg]/ cfP . olQs}df lji0f'sf
b"t klg ToxfF cfOk'u] . b'O6}n] ljjfb ub{y] ls of] xfd|f] :jfdLsf] cf1f xf], xfdLn] o;nfO{ odnf]sdf
n}hfG5f}+ . lji0f'sf b"tx¿n] eg] ls æxfd|f] :jfdLsf] cf1f 5 ls o;nfO{ j}s'07df n}hfgsf] nflu .
x]/ Û o;sf] nnf6df j}i0fjL ltns 5 . ltdLn] s;/L n}hfg ;Sb5f} <Æ ta t odsf b"tx¿ r'k
nfu]/ kmls{P . lji0f'sf b"tn] ;'v;Fu To;nfO{ j}s'07df lnP/ uP . gf/fo0fn] To;nfO{ j}s'07df
/fv] . x]/ Û ha cs:dft\ ltsn aÌ hfFbfdf t o:tf] dfxfTDo 5 eg] t, h;n] cfˆg} k|Lltn] xftn]
ltns agfP/ nufpF5g\, tL g/saf6 5'6]/ j}s'07df hfG5g\ eg] t o;df s] cfZro{ eof] ÛÛ xfdLn]
;f]W5f}+ ls hfaf] ;fgf] ltns ugf{n] t j}s'07df hfG5g\ eg] t k'/} d've/L lnKgfn] jf sfnf]d'v
agfpgfn] jf z/L/e/L lnKgfn] j}s'07 eGbf klg cufl8 l;wf5{g\ ls l;wfb}{gg\ < To;}n] oL s'/fx¿
;a} Joy{ x'g\ .
ca logLx¿df klg y'k|} k'm;|]n] d'9fsf] vlnof] nufP/ w"gL tfKb}, hLpe/L v/fgL 3:b}, h§f
a9fpFb}, l;4sf] j]z wf/0f ub{5g\ . as'Nnfsf] ;dfg Wofgfjl:yt x'G5g\ . ufFhf, efË, wt"/f], r/];sf]
bd nufpF5g\, /ftf–/ftf cfFvf agfP/ /fVb5g\Ù ;a};Fu r'6\sL–r'6\sL cÌ, kL7f], t/sf/L, k};f
dfUb5g\, u[x:yx¿sf 5f]/fx¿nfO{ axsfP/ cfˆgf r]nf agfpF5g\ . w]/}h;f] dhb'/L–lga]s ug]{x¿
ltgdf x'G5g\ . s;}n] ljBf k9\g vf]Hof] eg] t To;nfO{ efFhf] xfn]/ /f]lslbG5g\, eGb5g\ ls—
kl7tJo+ tblk dQ{Jo+ bGts6fs6]lt ls+ sQ{Jod\ <
;Gtx¿nfO{ ljBf k9\gfn] s] sfd < lsgeg] ljBf k9\g]x¿ klg d/]/ hfG5g\, k]ml/ bGt–
s6fs6 lsg ug]{ < ;fw'x¿n] t rf/} wfd lkm/]/ cfpg', ;Gtx¿sf] ;]jf ug'{, /fdhLsf] ehg ug'{ .
hf] s;}n] d"v{ cljBfsf] d"lt{sf] bz{g u/]sf] 5}g eg] t log} k'm;|]x¿sf] bz{g u/]/ cfP x'G5 .
ltgLx¿sf glhs hf] sf]xL hfG5, pgnfO{ aRrf–aRrL eGb5g\, rfx] ltgLx¿ k'm;|]sf afp–cfdfs}
pd]/ ;dfgsf lsg gx'g\ . h:tf k'm;|]x¿ 5g\, To:t} ¿Fv8–;"v F 8, uf]bl8o] / hdftjfnf ;'t/];fO{,
csfnL, sfgkm§f, sfglr/f, hf]uL, cf}38 cflb ;a} Ps}vfn] x'g\ .
Pp6f k'm;|]sf] r]nf …>L u0f]zfo gdMÚ 3f]Sbf–3f]Sb} kFw]/fdf kfgL eg{sf] nflu uof] . ToxfF
kl08t al;/fv]sf] lyof] . To;n] …;|Lug];fhgd]+Ú eg]/ 3f]Sb}lyof], kl08thLn] eg] æc/] ;fw' Û cz'4
ls 3f]Sb}5f} …>L u0f]zfo gdMÚ o;/L z'4 3f]s .Æ To;n] em6 nf]xf]6f e/]/ u'?hL;Fu uP/ eGof] ls
æP aDdg d]/f] 3f]vfOnfO{ c;'4 eGb5 .Æ em6 k'm;|] p7Øf], kFw]/fdf uof], kl08tl;t eGof], æltdLn]
d]/f] r]nfnfO{ axsfpF5f} < ltdL u'?sf] n+8L s] k9]sf 5f} < x]/ ltdLn] Ps k|sf/sf] kf7 hfg]sf 5f},
xfdLn] tLg k|sf/sf hfg]sf 5f}+– …;|Lug];fhGgd]+Ú …;|Lug];foÌd]+Ú …>L ug];fo gd]+ .Æ
kl08t— ;'g ;fw'hL Û ljBfsf] s'/f] clt sl7g x'G5, lagf k9] cfpFb}g .
k'm;|]— hfpm–hfpm, ;a} ljåfg\nfO{ xfdLn] /u8 dfl/;Sof}+, h;nfO{ efËdf 3f]6]/ Ps ;sf]{df
;a} p8fOlbof}+ . ;Gtx¿sf] 3/ 7"nf] 5 . ltdL aRrfn] s] hfGb5f} <
kl08t— x]/ Û olb ltdLn] ljBf k9]sf x'GYof} eg] t o:tf] ckzAb lsg af]NYof} < ;a} k|sf/sf]
ltdLnfO{ 1fg x'g hfGYof] .
k'm;|]— hfpm–hfpm, ltdL xfd|f u'? aGb5f} < ltd|f pkb]z xfdLn] ;'Gb}gf}+ .
kl08t— ;'Gb5f} sxfFaf6 < a'l4 g} 5}g . pkb]z ;'Ì–;Demgsf] nflu ljBf rflxG5 .
k'm;|]— h;n] ;a} j]b–zf:qnfO{ k9Øf] t/ ;GtnfO{ dfg]g eg] t hfÌ' ls To;n] s]xL klg
k9]g .
kl08t— xf], xfdLn] ;Gtx¿sf] ;]jf ub{5f}+ k/Gt' ltdLh:tf x'b{ËfnfO{ xf]Og . lsgeg] …;GtÚ
;Hhg, ljåfg\, wfld{s, k/f]ksf/L k'?ifx¿nfO{ eGb5g\ .
k'm;|—] x]/ Û xfdL /ft lbg gfË} /xG5f}+, w"gL tfKb5f}+, ufFhf–r/];sf] ;os8f}+ bd nufpF5f}+,
tLg–tLg nf]xf]6f efË lkpF5f}+, ufFhf–efË–wt"/fsf] kftsf] t/sf/L agfP/ vfG5f}+, ;ÎL / clkmdnfO{
klg r6 lglnlbG5f}+, gzfdf us{ /ft–lbg a]ud /xG5f}+, b'lgofFnfO{ s]xL ;DemÌf}, eLs dfu]/ e'ª\u|]
/f]6L cfuf]df kf]n]/ vfG5f}+, /fte/L o:tf] vf]sL p7\5, hf] glhsdf ;'Tb5 To;nfO{ lgb|f slxNo}
cfpFb}g, OToflb l;l4x¿ / ;fw"kg xfdLdf 5, k]ml/ ltdLn] xfd|f] lgGbf lsg ub{5f} < r]t aRr" Û
h;n] xfdLnfO{ lbSs kfb{5, xfdLn] To;nfO{ e;d ul/lbg]5f}+ .
kl08t— oL ;a} nIf0f c;fw', d"v{ / uju{08x¿sf x'g\, ;fw'x¿sf xf]Ogg\ . ;'g Û …;fWgf]lt
k/fl0f wd{sfof{l0f ; ;fw'MÚ h;n] wd{o'Qm pQd sfd ub{5, ;bf k/f]ksf/df k|j[Q /xG5, s'g} b'u'{0f
h;df x'Fb}g, ljåfg\, ;Tof]kb]zn] ;a}sf] pksf/ ub{5, To;nfO{ …;fw'Ú eGb5g\ .
k'm;|— ] hfpm–hfpm Û ltdLn] ;fw'sf] sd{ s] hfGb5f} < ;Gtx¿sf] 3/ 7"nf] 5 . s'g} ;Gt;Fu
kËf gn]pm . gq eg] t x]/ Û lrD6f p7fP/ dfg]{5, 6fpsf] kmf]l/lbg]5 .
kl08t— P== xf] /== k'm;|] Û hfpm cfˆgf] cf;gdf, d;Fu w]/} gl/;fpm . yfxf 5 lg /fHo s:tf]
5 < s;}nfO{ df¥of} eg] kqmfpdf kg]{5f}, sf/fjf; ef]Ug'kg]{5, a]tsf] nÝLsf] s'6fO{ vfg]5f} jf s;}n]
ltdLnfO{ g} dfl/b]nf, clg s] ug]{5f} < of] ;fw'sf] nIf0f xf]Og .
k'm;|— ] lgSn–lgSn Û s'g /fIf;sf] d'v b]lvof] <
kl08t— ltdLn] slxNo} s'g} dxfTdfsf] ;Ë u/]gf}, gq t o:tf] h8 d"v{ x'g] lyPgf} .
k'm;|]— xfdL cfk}m dxfTdf xf}+ . xfdLnfO{ s'g} bf];|fsf] uh{ 5}g .
kl08t— h;sf] efUo k'm6]sf] x'G5, ltgsf] ltd|f] h:t} a'l4 / cledfg x'G5 .
k'm;|] uof] cfˆgf] cf;gdf, / kl08t uP 3/ . ha ;GWofsf] cf/tL eof] . ta To; k'm;|] nfO{
a"9f] ;De]m/ y'k|} c¿ k'm;|]x¿n] …808f]t–b08f]tÚ eGb} ;fi6fË u/]/ a;] . To; k'm;|]n] ;f]Wof], æc/]
/fdbfl;of Û t}+n] s] k9]sf] 5;\ <Æ
/fdbf;— dxf/fh Û d}n] …j]:g';x;/ gfdÚ k9]sf] 5' .
k'm;|]— æc/] uf]ljGbbfl;o] Û t}+n] s] k9]sf] 5;\ <Æ
uf]ljGbf;— d}n] …/fd;tj/fhÚ k9]sf] 5', cd's k'm;|];Fuaf6 . ta /fdbf;n] eGof] ls
ædxf/fh Û tkfO{+n] s] k9\g'ePsf] 5 <Æ
k'm;|— ] d}n] uLtf k9]sf] 5' .
/fdbf;— sf] ;Fuaf6 <
k'm;|–] hf 5f]q]m Û d}n] s;}nfO{ u'? agfpFlbg . x]/ Û d …k/fu/fhÚ df a:y]+ . dnfO{ cVv/
cfpFÌyf] . ha s'g} nfdf] wf]tLjfnfnfO{ b]Vy]+ ta uLtfsf] uf]6s]dfb]lv ;f]Wy]+ ls o; snËLjfnf
cVv/sf] gfd s] xf] < o;/L g} ;f]Wbf–;f]Wb} cÝfx| cWofo uLtf /u8 df/]+ . u'? Pp6fnfO{ klg
agfOg .
x]/ Û o:tf ljBfsf zq'x¿nfO{ cljBfn] 3/ agfP/ ga;] sxfF hfg] t <
logLx¿ lagf gzf, k|dfb, n8\g', vfg', ;'Tg', emfFem lk6\g', zÎ 306 ahfpg', w"gL lrtf
hnfpg', g'xfpg', w'g', ;a} lbzfx¿df Joy}{ 3'd–lkm/ ug'{, l;jfo cGo s]xL klg /fd|f] sfd ub}{gg\ .
a? s;}n] 9'ËfnfO{ kufNg ;Snf t/ oL k'm;|]x¿sf] cfTdfnfO{ af]w u/fpg sl7g 5 . lsgeg] ax'wf
ltgLx¿ z"b|j0f{, lga]sL, ls;fg, el/of cflb cfˆgf] dhb'/L 5f]8]/ v/fgL 3;]/ /dfpFb} j}/fuL, k'm;|f
cflb aÌ hfG5g\, ltgLx¿n] ljBf jf ;T;Ë cflbsf] dxfTDo a'‰b}gg\ . oL dWo]df gfyx¿sf dGq
…gdM lzjfoÚ . k'm;|fx¿sf] …g[l;+xfo gdMÚ . /fdfjtx¿sf …>L/fdrGb|fo gdMÚ cyjf …;Ltf/fdfEof+
gdMÚ . s[i0ff]kf;sx¿sf …>L/fwfs[i0ffEof+ gdMÚ …gdf] eujt] jf;'b]jfoÚ / aËfnLx¿sf …uf]ljGbfo
gdMÚ . oL dGqx¿nfO{ sfgdf k'mlslbP dfq klg lzio agfpF5g\ / o:tf–o:tf lzIff lbG5g\ ls,
aRrf Û t'Dafsf] dGq k9—
hn kljt/ ;yn kljt/ cf}/ kljt/ s'cf . lzj sx] ;'g kfj{tL t"Daf kljt/ x'cf ..
—-/fd:g]xwd{k|sfz #() t"DafdGq, /fdk6n k[i7 #_ ..
st}, o:tf] of]Uotf ;fw' jf ljåfg\ x'g cyjf hut\sf] pksf/ ug{sf] nflu slxNo} x'g
;Sb5 < k'm;|fn] /ft–lbg bfp/f, 5fgf] / d'9f hf]t]/ kf]ln/fv]sf x'G5g\ . Ps dlxgfdf sof}+ ?k}ofFsf]
bfp/f k'mls/fv]sf x'G5g\ . hxfF Ps dlxgfsf] bfp/fsf] d"Noaf6 sDanflb j:q lnof] eg] t ztf+z
wgaf6 cfgGbdf /xg ;Sb5g\ . logLx¿df olt a'l4 sxfFaf6 knfpg] < / cfk"mnfO{ p;} w"gLdf
tkfpgfn] g} tk:jL gfd /f]v]sf 5g\ . olb o; k|sf/af6 tk:jL xf]OG5 eg] t hËnL dg'io oL
eGbf klg clws tk:jL x'G5g\ . n§f kfNg], v/fgL 3:g], ltns nufpg] ugf{n] tk:jL x'G5g\ eg] t
;a}n] ug{ ;Sg] lyP . logLx¿ aflx/sf Tofu:j¿kL / leqsf dxf;+u|xL x'G5g\ .
saL/kGysf] ;dLIff -!!=#)_
k|Zg— saL/kGyL t /fd|f x'G5g\ <
pQ/— x'Fb}gg\ .
k|Zg— lsg /fd|f x'Fb}gg\ < kfiff0fflb d"lt{k"hfsf] v08g ub{5g\ . saL/ ;fxa k"mnaf6 pTkÌ
eP / cGtdf klg k"mn g} x'g uP . a|Xdf, lji0f', dxfb]jsf] hGd ePsf] lyPg, ta klg saL/ ;fxa
lyP . a8f l;4, h'g s'/fnfO{ j]b, k'/f0fn] klg hfGb}gg\, To;nfO{ saL/n] hfGb5g\ . ;fFrf] af6f] 5,
;f] saL/n] g} b]vfPsf x'g\ . logsf] dGq …;Togfd saL/Ú cflb xf] .
pQ/— kfiff0fflbnfO{ 5f]8]/ knË, u2L–lz/fgL, v/fpm, …Hof]ltÚ cyf{t\ bLk cflbnfO{ k"Hg'
kfiff0fd"lt{ k"Hg'b]lv Go"g xf]Ogf} . s] Tof] k"mnsf] d'h'/f jf y'Ëfdf a:g] ls/f] lyof] < h'g k"mnaf6
pTkÌ eof] < / cGtdf klg k"mn aGof] <
oxfF h'g of] s'/f ;'lgG5 ls, ToxL ;fFrf] x'g ;Sb5 ls sf]xL bhL{ sfzLdf a:bYof] . To;sf
5f]/f lyPgg\ . Ps ;do /ftsf] s]xL cFw]/f]df ahf/ hfFb} lyof], crfgs b]Vof] ls ;8ssf] lsgf/fdf
k"mnsf] 6f]s/Lleq k"mnsf] dfemdf To;} /flt hlGdPsf] afns lyof] . To;nfO{ bhL{n] p7fP/ nUof] .
nu]/ cfˆgL >LdtLnfO{ lbof] / kfng–tfng u¥of] . ha x'ls{P/ 7"nf] eof] To;n] klg bhL{sf] sfd
ub{Yof] . s'g} kl08t;Fu ;+:s[t k9\g eg]/ uof] . kl08tn] To;sf] ckdfg u¥of] . eGof] ls, æd}n]
bhL{nfO{ k9fpFlbg .Æ o;} k|sf/ sof}+ kl08tx¿sxfF k'Uof], k/Gt' s;}n] To;nfO{ k9fPgg\ . ta
pm6k6fË efiff agfP/ bhL{ cflb tNnf ju{sf dfG5]x¿nfO{ ;Demfpg yfNof] . v}+h8L lnP/ ufpFYof],
ehg agfpFYof] . ljz]if u/]/— kl08t, zf:q, j]bx¿sf] lgGbf ug]{ ub{Yof] . s]xL d"v{ dfG5]x¿ p;sf]
hfndf km;] . ha Tof] d¥of], To;sf dfG5]n] To;nfO{ l;4 agfOlbP . h'g–h'g p;n] hLpFbf] x'Fbf
agfPsf] lyof], To;nfO{ To;sf r]nfn] k9\b} uP . sfg y'Gbf h'g zAb ;'lgG5 To;nfO{ …cgxtÚ zAb
l;4fGt 7x¥ofOlbP . dgsf] j[lQnfO{ …;'/ltÚ eGb5g\ . To;nfO{ To; zAb ;'Ìdf nufpg', To;}nfO{
;Gt / k/d]Zj/sf] Wofg eGb5g\ . jxfF sfn k'Ug ;Sb}g . aN5Lsf] t'No ltns / rGbgflb sf7sf]
s07L afFW5g\ . o;nfO{ ljrf/ u/]/ x]g'{xf];\ ls o;df cfTdfsf] pÌlt / 1fg s] a9\g;Snf < of] dt
s]6fx¿sf] v]nh:tf] nLnf 5 .
gfgskGysf] ;dLIff -!!=#!_
k|Zg— k+hfa b]zdf …gfgshLÚ n] Pp6f dfu{ rnfP . lsgeg] pgn] klg d"lt{sf] v08g
ub{y] . d';ndfg x'gaf6 arfP . pgL ;fw' klg ag]gg\ lsGt' u[x:y alg/fv] . x]/ Û pgn] of] dGq
pkb]z u/]sf 5g\ ls, o;}af6 ljlbt x'G5 ls pgsf] cfzo /fd|f] lyof]—
cf]+ ;Togfd sQf{ k'?if lgef]{ lgj}{/ csfnd"t{ chf]lg ;xe+ u'? k|;fb hk,
cflb ;r, h'uflb ;r, x} eL ;r, gfgs xf];L eL ;r .. —hkhL kf}8L ! ..
-cf]#d\_ h;sf] ;To gfd xf], jxL stf{, k'?if, eo / j}//lxt …csfnd"lt{Ú hf] sfndf / h'lgdf
cfpFb}g, k|sfzdfg 5, p;s} hk u'?sf] s[kfaf6 u/ . Tof] k/dfTdf cflbdf ;fFrf] lyof], h'ux¿sf]
cflbdf ;fFrf], jt{dfgdf ;fFrf] / x'g]5 klg ;fFrf] .
pQ/— gfgshLsf] cfzo t /fd|f] lyof], k/Gt' ljBf s]xL klg lyPg . xf], efiff To; b]zsf]
h'g ls ufpFsf] xf], To;nfO{ hfGby] . j]bflb zf:q / ;+:s[t slQ klg hfGb}gy] . olb hfg]sf x'Gy]
eg] t …lge{oÚ zAbnfO{ …lgef]{Ú lsg n]Vby] < / o;sf] b[i6fGt pgn] agfPsf] …;+:s[tL :tf]qÚ 5 .
rfx]sf lyP ls d}n] klg ;+:s[tdf …kfp /fv"FÚ k/Gt' lagf k9] ;+:s[t s;/L cfpg ;Sb5 < xf], tL
u|fdL0fx¿sf] ;fd'Ì] ls h;n] ;+:s[t slxNo} klg ;'g]sf lyPgg\ …;+:s[tLÚ agfP/ ;+:s[tsf klg
kl08t aÌ uP xf]nfg\ . o:tf s'/f cfˆgf] dfg, k|lti7f / cfˆgf] k|VoftLsf] OR5f lagf slxNo} ug]{
lyPgg\ . pgnfO{ cfˆgf] k|lti7fsf] OR5f cjZo lyof]Ù gq eg] t h:tf] efiff hfGby], To:t} eGb}
/fVy] / of] klg elglbg] lyP ls d}n] ;+:s[t k9]sf] 5}g . ha s]xL cledfg lyof] t dfg–k|lti7fsf]
nflu s]xL b+e klg u/] xf]nfg\ . To;}n] pgsf] u|Gydf hxfF–txfF j]bx¿sf] lgGbf / :t'lt klg 5,
lsgeg] olb o:tf] ub}{gy] eg] t pgLl;t klg s;}n] j]bsf] cy{ ;f]Wg]lyof]Ù ha cfpFb}gYof] ta
k|lti7f gi6 x'GYof] . To;}n] klxnf g} cfˆgf lziox¿sf ;fd'Ì] sxL+–sxL+ j]bx¿sf] lj?4 af]Nby] /
sxL+–sxL+ j]bx¿sf nflu /fd|f] klg eg]sf 5g\ . lsgeg] olb sxL+ /fd|f] eGb}gy] eg] t dfG5]n]
pgnfO{ gfl:ts agfpg] lyP . h:t}—
j]b k9t a|Xdf d/] rf/f]+ j]b sxflg . ;Gt sL dlxdf j]b g hfgL ..
—-;'vdgL ci6kbL &, kb *_ ..
a|Xd1fgL cfk k/d]Zj/ .. —;'vdgL ci6kbL *, kb ^_ ..
s] j]b k9\g]x¿ d/]/ uP / gfgshL cflb cfk"mnfO{ cd/ ;DemFGy] < s] pgL d/]gg\ < j]b t
;a} ljBfx¿sf] e08f/ xf] . k/Gt' h;n] rf/} j]bx¿nfO{ sxfgL eGb5, To;sf ;a} s'/f sxfgL x'g \ .
hf] d"v{x¿sf] gfd ;Gt x'G5, tL lar/fn] j]bx¿sf] dlxdf slxNo} hfÌ ;Sb}gg\ . olb gfgshLn]
j]bx¿sf] g} dfg ub{y] eg] t pgsf] ;Dk|bfo rNg] lyPg, g t pgL u'? g} aÌ ;Sg] lyP . lsgeg]
;+:s[t ljBf t k9]sf g} lyPgg\ eg] bf];|fnfO{ k9fP/ lzio s;/L agfpg ;Sby] <
of] ;fFrf] xf] ls h'g ;dodf gfgshL k+hfadf ePsf lyP, To; ;dodf k+hfa ;+:s[t–
ljBfaf6 ;j{yf /lxt / d';ndfgx¿af6 kLl8t lyof] . To; ;dodf pgn] s]xL dfG5]x¿nfO{ arfP .
gfgshLsf] ;fd'Ì] s]xL pgsf ;Dk|bfo jf w]/} lzio e};s]sf lyPgg\ . lsgeg] cljåfg\x¿df of]
rfn x'G5 ls d/]k5fl8 pgnfO{ l;4 agfpF5g\, kZrft\ y'k|} dfxfTDo u/]/ O{Zj/s} ;dfg dfÌ
yfNb5g\ .
xf] Û gfgshL 7"nf wgL–dfgL klg lyPgg\, k/Gt' pgsf r]nfx¿n] …gfgsrGb|f]boÚ /
…hGdzfvLÚ cflbdf a8f] l;4 / 7"nf P]Zjo{jfnf lyP eg]/ n]v]sf 5g\ . gfgshL a|Xdf cflbl;t
ldn]/ y'k|} s'/fx¿ u/], ;a}n] lognfO{ dfg u/], gfgshLsf] ljjfxdf y'k|} 3f]8f, /y, xfQL, ;'g, rfFbL,
df]tL, kÌf cflb /Tgx¿n] ;h]sf / cd"No /Tgx¿sf] s'g} kf/fjf/ lyPg, n]v]sf 5g\ . enf, of]
ukmf}8f geP s] xf] t < o;df logsf r]nfx¿sf] bf]if 5, gfgshLsf] xf]Og .
bf];|f]— hf] pgsf] z]ifkl5 pgsf 5f]/faf6 pbf;L rn], / /fdbf; cflbaf6 lgd{n] . sof}+
u2Ljfnfx¿n] efiff agfP/ u|Gydf /fv]sf 5g\ . cyf{t\ logsf u'? uf]ljGbl;+xhL bzf}+ eP . logsf]
kl5 To; u|Gydf s;}n] efiff ldnfPsf 5}gg\, lsGt' jxfF;Dd hlt ;fgf–;fgf k':ts lyP, tL
;a}nfO{ Pp6}df hDdf u/]/ uftf r9fOlbP . logLx¿n] klg gfgshLsf] k5fl8 y'k|} efiff agfP .
sltn] t gfgf k|sf/sf] k'/f0fx¿s} ldYof syfs} t'No agfP . k/Gt' …a|Xd1fgL tkfO{+ k/d]Zj/Ú ag]/
To;dfly sd{ pkf;gf 5f]8]/ logsf lzio e'mSb} cfP, o;}n] w]/} lau|g uof] . gq t, gfgshLn] s]xL
elQm– ljz]if u/]/ O{Zj/sf] n]v]sf lyP, To;nfO{ cFufNb} cfPsf] eP t /fd|f] lyof] .
clxn] pbf;L eGb5g\ æxfdL 7"nfÆ, lgd{n] eGb5g\ æxfdL 7"nfÆ, csfnL tyf ;"t/];fO{
eGb5g\ ls æxfdL ;jf]{kl/ xf}+ .Æ
logLx¿df uf]ljGbl;+xhL z"/jL/ lyP . h'g d';ndfgx¿n] pgsf k'vf{x¿nfO{ w]/} b'Mv lbPsf
lyP, ltgLx¿l;t j}/ lng rfxGy], k/Gt' logL;Fu s]xL ;fdfu|L lyPg / ptf d';ndfgx¿sf]
afbzfxL k|Hjlnt e}/x]sf] lyof] . logn] Pp6f k'/Zr/0f u/fP . k|l;l4 u/] ls ædnfO{ b]jLn] j/ /
v8\u lbPsL 5g\ ls ltdL d';ndfgx¿;Fu n8, ltd|f] ljho x'g]5 .Æ y'k|} dfG5]x¿ pgsf ;fyL ag]
/ pgn], h;/L jfddfuL{x¿n] …k~r dsf/Ú, rqmflÍtx¿n] …k~r ;+sf/Ú rnfPsf lyP, To;/L g}
…k~r ssf/Ú cyf{t\ logsf k~r ssf/ o'4sf pkof]uL ;fdfu|L lyP .
Ps– …s]zÚ cyf{t\ h;nfO{ /fVgfn] n8fO{+df nÝL / tnjf/af6 s]xL arfj6 x'g ;sf];\ .
bf];|f]– …s+u0fÚ h'g lz/dfly ku8Ldf csfnLx¿n] /fVb5g\ / xftdf …s8fÚ h;af6 xft /
6fpsf] aRg ;sf];\ .
t];|f]– …sf5Ú cyf{t\ 3'F8fb]lv dfly ls h'g Ps hfF3] bf}8g / s'b\gdf /fd|f] x'G5, w]/} h;f] u/]/
cvf8dNn -s':tL_ / g6 klg o;nfO{ wf/0f ub{5g\ ls h;af6 z/L/sf] dd{:yn 5f]lkof];\ /
c8\sfp gxf];\ .
rf}yf]– …s+ufÚ ls h;af6 s]z ;'w|G5 .
kfFrf}+– …sfr"Ú -s[kf0f_ ls h;af6 zq';Fu e]6–e8\Ssf x'Fbfdf n8fO{+df sfd cfcf];\ .
o;}n] of] /Llt uf]ljGbl;+xhLn] cfˆgf] a'l4dQfaf6 To; ;dosf] nflu lnPsf lyP . casf]
o; ;dodf To;nfO{ /fVg' vfz} pkof]uL b]lv+b}g . k/Gt' klxn] h'g o'4sf] k|of]hgsf] nflu s'/fx¿
st{Jo lyP, ltgnfO{ cfhef]ln wd{sf] :yfgdf dfg]sf 5g\ .
d"lt{k"hf t ub}{gg\ k/Gt' p; eGbf ljz]if u|Gysf] k"hf ub{5g\, s] of] d"lt{k"hf xf]Og < s'g}
h8 kbfy{sf] ;fd'Ì] 6fpsf] lgx'/fpg' jf To;sf] k"hf ug'{ ;a} d"lt{k"hf xf] . h;/L d"lt{jfnfx¿n]
cfˆgf] bf]sfg hdfP/ hLljsf 7f8f] u/]sf 5g\, To;/L g} logLx¿n] klg u/]sf 5g\ . h;/L
k'hf/Lx¿n] d"lt{sf] bz{g u/fpF5g\, e]6L r9fpg nufpF5g\ . To;/L g} gfgskGyLx¿ u|Gysf] k"hf
ub{5g\–u/fpFb5g\, e]6L klg r9fpg nufpF5g\ . cyf{t\ d"lt{k"hfjfnfn] hlt j]bsf] dfGotf ub{5g\,
Tolt oL u|Gy;fxajfnfn] ub}{gg\ . xf], of] eÌ ;lsG5 ls logLx¿n] j]bx¿nfO{ g t ;'g] g t b]v],
s] u¿g\ < olb ;'Ì / b]Vgdf cfPdf t a'l4dfgLx¿ hf] ls x7L–b'/fu|xL 5}gg\ ;a} ;Dk|bfojfn]
j]bdtdf cfpF5g\ . k/Gt' oL ;a}n] ef]hgsf] av]8f w]/} x6fOlbPsf 5g\ . h;/L o;nfO{ x6fP, To;/L
g} ljifof;lQm / b'/ledfgnfO{ klg x6fP/ j]bdtsf] pÌlt u/] t, w]/} /fd|f] s'/f] xf] .
bfb"/fd, /fd:g]x kGysf] ;dLIff -!!=#@_
k|Zg— bfb"kGyLsf] dfu{ t /fd|f] 5 <
pQ/— /fd|f] t j]bdfu{ xf], h;nfO{ ;dfpg ;Sof} eg] t ;dfpm, gq t ;bf uf]tf vfO/fVg]
5f} . logsf] dtdf bfb"hLsf] hGd u'h/ftdf ePsf] lyof] . k'gM hok'/ glhs} …cfd]/Ú df a:by] .
t]nLsf] sfd ub{y] . O{Zj/sf] ;[li6sf] ljlrq nLnf 5 ls bfb"hL klg k'lhg nfu] . ta j]bflb
zf:qx¿sf ;a} s'/fnfO{ 5f]8]/ …bfb"/fd–bfb"/fdÚ df g} d'lQm dfÌ yfn] . ha ;Tof]kb]zs x'Fb}g ta
o:tf–o:tf g} av]8f lg:sg] ub{5g\ .
yf]/}dfq lbg ePsf] 5 ls Ps …/fd:g]xLÚ dt zfxk'/af6 rn]sf] 5 . tL ;a} n] j]bf]Qm wd{nfO{
5f]8]/ …/fd–/fdÚ k'sf/L /fv]sf 5g\ . p;}df 1fg, Wofg, d'lQm dfg]sf 5g\ . k/Gt' ha ef]s nfUb5,
…/fdgfdÚ af6 /f]6L lg:sFb}g, lsgeg] vfgkfg cflb t u[x:yx¿sf 3/df g} ldNb5 . ltgLx¿n] klg
d"lt{k"hfnfO{ lwSsfb{5g\ k/Gt' cfk"m :jo+ d"lt{ aGb}5g\ . :qLx¿sf ;Ëdf w]/} /xG5g\, lsgeg],
/fdhL–/fdsLsf] lagf cfgGb g} ldNg ;Sb}g .
ca yf]/} ljz]if /fd:g]xL dtsf] ljifodf n]Vb5'—
Ps …/fdfr/0fÚ gfds ;fw' ePsf] 5, h;sf] dt d'Vo u/]/ …zfxk'/fÚ :yfg d]jf8af6 rn]sf]
5 . ltgLx¿ …/fd–/fdÚ ug{nfO{ g} k/ddGq / o;}nfO{ l;4fGt dfGb5g\ . logLx¿sf] Pp6f u|Gy ls
h;df ;Gtbf;hL cflbsf jf0fL 5g\, o:tf] n]Vb5g\—
pgLx¿sf jrg
e/d /f]u ta xL ld6Øf, /6Øf lg/+hg /fO .
ta hd sf sfuh km6Øf, s6Øf s/d ta hfO .. —-;'d/0fsf] cË !&_ ..
ca a'l4dfgLx¿n] ljrf/ ug'{xf];\ ls …/fd–/fdÚ ugf{n] e|d hf] ls c1fg xf], jf od/fhsf]
kfkfg's"n zf;g cyjf ul/Psf] sd{ slxNo} 5'6\g ;Sb5 ls ;Sb}g < of] s]jn dg'ionfO{ kfkdf
km;fpg' / dg'io hGdnfO{ gi6 ul/lbg' xf] . ca logsf h'g d'Vo u'? lyof] …/fdr/0fÚ, To;sf
jrgx¿—
dxdf gf+j k|tfk sL, ;'0ff} ;/j0f lrt nfO . /fdr/0f /;gf /6f}, qmd ;sn em8 hfO ..!..
lhg lhg ;'ld/Øf gf+j s"+, ;f] ;a pt/Øf kf/ . /f+dr/0f hf] aL;/Øf, ;f] xL hd s] åf/ ..@..
/f+d ljgf ;a e"m7 atfof] ..
/f+d eht 5"6Øf ;a qmDdf . r+b c? ;"/ b]O k/sDdf .
/f+d sx] ltg s"+ e} gfxL+ . tLg nf]s d]+ sL/lt+ ufxL+ ..
/f+d /6t hd hf]/ g nfu} ..
/f+d gfd lnif ky/ t/fO{ . eult x]lt cf}tf/ xL w/xL ..
p+mr gLr s'n e]b larf/} . ;f] tf] hgd cfk0ff] xf/} ..
;Gtf+ s} s'n bL;} gfxL+ . /f+d /f+d sx /f+d ;Dxf+xL+ ..
P];f] s'0f hf] sL/lt ufj} . xl/ xl/hg sf} kf/ g kfj} ..
/f+d ;+tf+ sf cGt g cfj} . cfk cfksL a'l4 ;d ufj} .. —-gfdk|tfk_ ..
ca logsf v08g
k|yd t /fdr/0f cflbsf] u|Gy x]gf{n] ljlbt x'G5 ls of] u|fdL0f Ps ;Lwf ;fbf dg'io lyof] .
g To;n] s]xL k9]sf] lyof], gq eg] t o:tf] uk8rf}y lsg n]VYof] < of] s]jn logLx¿sf] e|d xf] ls
/fd–/fd eÌfn] sd{ 5'6]/ hfG5 . s]jn logLx¿ cfˆgf] / csf{sf] hGd gi6 ub{5g\ .
hdsf] eo t a8f] ef/L 5, k/Gt' /fhl;kfxL, rf]/, 8fFs", Jof3|, ;k{, laR5L / nfdv'§] cflbsf]
eo slxNo} 5'6\b}g . rfx] /ft lbg /fd–/fd u/] klg, s]xL klg x'g] 5}g . h;/L …lrgL–lrgLÚ eGb}df
d'v dL7f] x'Fb}g, To;/L g} ;Toefif0fflb wd{ u/] lagf /fd–/fd ugf{n] s]xL klg x'Fb}g, / olb /fd–/fd
ubf{, logsf /fdn] ;'Gb}g eg] t hGd–e/L eg] klg ;'Ì] 5}g / olb ;'Gb5 eg] t bf];|f] k6s klg
/fd–/fd eÌ Joy{ 5 . logLx¿n] cfˆgf] k]6 eg{ / c¿sf] hGd klg gi6 ug{sf] nflu Pp6f kfv08
78ØfPsf 5g\ . ce}m xfdLn] a8f] cfZro{ ;'g]sf 5f}+ / b]v]sf 5f}+ ls gfd t /fv]sf 5g\ …/fd:g]xLÚ /
sfdrflx+ ub{5g\ /fF8L:g]xLsf], hxfF x]/ jxfF /fF8L g} /fF8Ln] ;Gtx¿nfO{ 3]l//x]sf 5g\ . olb o:tf–
o:tf kfv08 rNb}gYof] eg] t cfof{jQ{ b]zsf] b'b{zf lsg x'GYof] < logLx¿n] cfˆgf r]nfx¿nfO{
h"7f] VjfpF5g\, :qLx¿ nDk;f/ k/]/ b08jt\ k|0ffd ub{5g\ . PsfGtdf klg :qLx¿sf / ;fw'x¿sf
nLnf rln/fv]sf] x'G5 .
ca logsf] bf];|f] zfvf …v]8fkfÚ u|fd df/jf8 b]zaf6 rn]sf] 5 . To;sf] Oltxf;— Pp6f
/fdbf; gfds hfltsf] cwd a8f] rnfv lyof] . To;sf b'O6L >LdtLx¿ lyP . Tof] k|yd w]/}
lbg;Dd c3f}8 ag]/ s's'/x¿sf] ;fydf vfO/Xof] . kl5 jfdL s"08fkGyL . k]ml/ kl5 …/fdb]jÚ sf]
sfdl8of! aGof] . cfˆgL b'O6} :qLx¿sf] ;fydf ufpFYof] . o;/L 3'Dbf–3'Db} …;LynÚ@ df cwdsf] u'?
…/fdbf;Ú lyof], p;nfO{ e]6Øf] . p;n] To;nfO{ …/fdb]jÚ sf] kGy atfP/ cfˆgf] r]nf agfof] . To;
/fdbf;n] v]8fkf u|fddf cfˆgf] 7fpF agfof] / o;sf] dt otf rNof], ptf zfxk'/fdf /fdr/0fsf] dt
rNof] .
To;sf] klg Oltxf; o:tf] ;'lgPsf] 5 ls Tof] hok'/sf] algof+ lyof] . To;n] …bf+t8fÚ u|fddf
Ps ;fw'sf] j]if lnof] / p;nfO{ u'? agfof] / zfxk'/df cfP/ cfˆgf] c•f hdfof] . ef]n] dg'iox¿df
kfv08sf] h/f] l56f] ufl8G5, ufl8of] . oL ;a}df dflysf] /fdr/0fsf] jrgsf] k|df0fn] r]nf agfP/
pr–gLrsf] s]xL e]b 5}g . a|fXd0fdb]lv lnP/ cGToh ko{Gt o;df r]nf aGb5g\ . clxn] klg
s"+8fkGyLaf6} 5g\, lsgeg] df6fsf] cf/Ldf g} vfG5g\ / ;fw'x¿sf] h"7f] klg vfG5g\, j]b wd{af6,
dftf, lktfnfO{ ;+;f/sf] Jojxf/af6 axsfP/ 5'6fpFb} r]nf agfpF5g\ / /fd gfdsf] dxfdGq dfGb5g\Ù
/ o;}nfO{ …5'R5dÚ# j]b klg eGb5g\ . /fd–/fd eÌfn] cgGt hGdx¿sf] kfk 5'6]/ hfG5g\, o;sf]
lagf d'lQm s;}sf] x'Fb}g .
h;n] Zjf; / k|Zjf;sf] ;fydf /fd–/fd eÌ l;sfpF5, To;nfO{ ;Tou'? eGb5g\ /
;Tou'?nfO{ k/d]Zj/ eGbf klg 7"nf] dfGb5g\ / To;sf] d"lt{sf] Wofg ub{5g\ . ;fw'sf r/0f wf]P/
lkpF5g\ . ha u'?b]lv r]nf 6f9f x'G5 ta u'?sf] gª / bf/Lsf /pF cfk"m;Fu /fVb5g\ . To;sf]
r/0ffd[t lgTo lnG5g\, /fdbf; / x//fdbf;sf] jf0fLsf] k':tsnfO{ j]b eGbf klg clws dfGb5g\ .
To;sf] kl/qmdf / cf7 b08jt\ k|0ffd ub{5g\ / olb u'? ;dLkdf 5 eg] t u'?nfO{ b08jt\ k|0ffd
ub{5g\ . :qL jf k'?ifnfO{ …/fd–/fdÚ Ps};/L pkb]z ub{5g\, gfd:d/0faf6 sNof0f dfGb5g\, / k9\gdf
kfk ;DemFG5g\ . pgLx¿sf] ;fvL—
k+8tfO kfg] k8L, cf] k"/a nf] kfk . /fd–/fd ;'d/Øf+ ljgf+, /OUof} /Ltf] cfk ..!..
j]b k'/f0f k9] k9 uLtf, /f+dehg lag /O uP /Ltf ..
o:tf–o:tf k':ts agfPsf 5g\ . :qLnfO{ kltsf] ;]jfdf kfk / u'?–;fw'sf] ;]jfdf wd{
atfpF5g\ . j0ff{>dnfO{ dfGb}gg\ . hf] a|fXd0f /fd:g]xL 5}g eg] t gLr, / rf08fn /fd:g]xL ePdf
t To;nfO{ pQd dfGb5g\ .
clxn] O{Zj/sf] cjtf/ dfGb}gg\ / /fdr/0fsf] jrg h'g dfly n]v]/ cfOof] ls—
eult x]lt cf}tf/ xL w/xL ..
;Gtx¿sf] lxt cjtf/nfO{ klg dfGb5g\, OToflb kfv08–k|k~r logsf] hlt 5, ;f] ;a}
cfof{jQ{ b]zsf] clxtsf/s xf] . oltaf6} a'l4dfg\x¿n] w]/} s'/fx¿ a'‰g]5g\ .
uf]s'lno] uf]:jfdLdtsf] ;dLIff -!!=##_
k|Zg— uf]s'lno] uf];f+O{x¿sf] dt t clt /fd|f] 5 . x]/ Û s:tf] P]Zjo{ ef]Ub5g\ . s] of] P]Zjo{
nLnfsf] lagf x'g;Sb5 <
pQ/— of] P]Zjo{ u[x:yx¿sf] xf], uf];f+O{x¿sf] s]xL klg xf]Og .
k|Zg— jfx–jfx Û uf];f+O{x¿sf k|tfkn] ePsf] xf] . lsgeg] o:tf] P]Zjo{ c¿nfO{ lsg
ldNb}g <
pQ/— csf{n] klg o:t} 5n k|k~r /r]df t P]Zjo{ ldNgdf s] ;Gb]x 5 / < olb logLx¿
eGbf clws w"t{tf u/] t clws P]Zjo{ x'g klg ;Sb5 .
!= /fhk"tfgfdf …rdf/Ú x¿ u]?jf j:q /ËfP/ …/fdb]jÚ cflbsf] uLt h;nfO{ pgLx¿n] …zAbÚ eGb5g\,
rdf/ / cGo hfltx¿x¿nfO{ ;'gfpF5g\, ltgLx¿nfO{ …sfdl8o]Ú eGb5g\ .
@= …;LynÚ hf]wk'/sf] /fHodf Pp6f 7"nf] ufpF 5 .
#= 5'R5d cyf{t\ ;"Id .
k|Zg— jfx hL jfx Û o;df s] w"t{tf 5 < ;a} uf]nf]ssf] nLnf xf] .
pQ/— uf]nf]ssf] nLnf xf]Og lsGt' uf];f+O{x¿sf] nLnf xf] . olb uf]nf]ssf] nLnf xf] eg] t
uf]nf]s klg o:t} xf]nf .
of] dt …t}nËÚ b]zaf6 rn]sf] xf] . lsgeg] Pp6f t}nËL nId0fe§ gfds a|fXd0f ljjfx u/]/
s'g} sf/0fn] dftf, lktf / :qLnfO{ 5f]8]/ sfzLdf uP/ To;n] ;+Gof; lnPsf] lyof] / e'm6f] af]n]sf]
lyof] ls d]/f] ljjfx ePsf] 5}g . b}jof]un] To;sf dftf, lktf / :qLn] ;'g] ls sfzLdf uP/ ;+Gof;L
ePsf] 5 c/] . To;sf dftf, lktf / :qL sfzLdf k'u]/ h;n] p;nfO{ ;+Gof; lbPsf] lyof], To;nfO{
eg] ls æxfd|f] k'qnfO{ lsg ;+Gof;L agfO;\ < x]/ Û o;sL of] o'jtL :qL xf] .Æ :qLn] egL ls æolb
d]/f] kltnfO{ d;Fu k7fpFb}gf} eg] dnfO{ klg ;+Gofl;gL agfOb]pm .Æ ta t To;nfO{ af]nfP/ eg] ls
ætF t a8f] ldYofjfbL /x]5;\ . ;+Gof; 5f]8]/ u[xf>d u/Ù lsgeg] t}+n] e'm6f] af]n]/ ;+Gof; lnPsf]
5;\ .Æ To;n] k'gM To:t} u¥of] . ;+Gof; 5f]8]/ hf]O{kf]O ldn]/ lx+8] .
x]/ Û o; dtsf] d"n g} e'm6–sk6af6 rn]sf] 5 . ha t}nË b]zdf uP, To;nfO{ cfˆgf]
hfltdf s;}n] lnPgg\ . jxfFaf6 lgSn]/ 3'Dg yfn] . …r/0ffu{9Ú h'g ls sfzLsf] glhs kb{5,
hfFbfhfFb} To;}sf] glhs …rDkf/0oÚ gfds hËndf k'u] . ToxfF s'g} Pp6f s]6f]nfO{ hËndf 5f]8]/
rf/}lt/af6 6f8f–6f9f cfuf] ;NsfP/ 5f]l8lbPsf] lyof] . lsgeg] 5f]8\g]jfnfn] klg of] ;De]msf] lyof]
ls— cfuf] nufOg eg] t clxNo} s'g} hgfj/n] dfg]{5 . nIfd0fe§ / p;sL :qLn] To; s]6fnfO{
lnP/ cfˆgf] k'q agfP . k]ml/ sfzLdf uP/ a;] . ha s]6f] 7"nf] x'Fb} uof] ta To;sf cfdf–afpsf]
z/L/ 5'6Øf] . sfzLdf afNoj:yfb]lv o'jfj:yf;Dd s]xL k9\b} klg u¥of], k]ml/ Ps lji0f':jfdLsf]
dlGb/df r]nf aGof] . ToxfF s]xL v6k6 k/]sf] x'gfn] Tof] k]ml/ sfzLdf uof] / ;+Gof; lnof] . k]ml/ s'g}
To:t} g} hfltalxis[t a|fXd0f sfzLdf a:bYof] . To;sL 5f]/L o'jtL lyO{ . To;n] s]6fnfO{ eGof]
æt}+n] ;+Gof;nfO{ 5f]8]/ d]/L 5f]/Ll;t ljjfx u/]/ 3/hd a;f .Æ To;} u¥of] . h;sf] afpn] h:tf]
nLnf u/]sf] lyof] To:t} k'qn] lsg gug]{ < To; :qLnfO{ lnP/ jxL+ uof] hxfF k|yd lji0f':jfdLsf]
dlGb/df r]nf ePsf] lyof] . ljjfx u/]sf] x'gfn] ToxfFaf6 To;nfO{ lgsflnlbP . k]ml/ a|hb]zdf hxfF
ls cljBfn] 3/ agfP/ /fv]sf] 5, uP/ cfˆgf] k|k~r cg]s k|sf/sf] 5n–o'lQmx¿ k}mnfpg yfNof] /
eÌ yfNof] ls d;Fu s[i0fn] eg]sf 5g\ ls æhf] uf]nf]sb]lv …b}jLhLjÚ dTo{nf]sdf cfPsf 5g\,
ltgLx¿nfO{ a|Xd;DaGw cflbn] kljq u/]/ uf]nf]sdf k7fpg" .Æ OToflb k|nf]egsf s'/f atfP/ yf]/}
dfG5]x¿ cyf{t\ *$ rf}/f;L j}i0fj agfof] /
>Ls[i0fM z/0f+ dd ..!..
of] dGq bl/b|x¿sf nflu agfof] .
bf];|f]— SnL+ s[i0ffo uf]kLhgjNnefo :jfxf ..@..
—x]g'{xf];\ -uf]kfn;x;|gfd tyf kßk'/f0f ^÷pQ/ v08÷cWofo &@÷Znf]s !@@_ ..
oL b'O{ ;fwf/0f dGq x'g\, k/Gt' cufl8sf] of] lgDgf]QmnfO{ a|Xd;DaGw / ;dk{0fsf] dGq
eGb5g\—
>Ls[i0fM z/0f+ dd ;x;|kl/jT;/ldtsfnhfts[i0fljof]uhlgttfkSn]zfgGtlt/f]efjf]˜x+ eujt]
s[i0ffo b]x]lGb|ok|f0ffGtMs/0ft4df{+Zr bf/uf/k'qfKtljQ]xk/f0ofTdgf ;x ;dKk{ofld bf;f]˜x+ s[i0f
tjfl:d ..
o; dGqsf] pkb]z u/]/ lziox¿nfO{ ;dk{0f u/fpF5g\ . …snL+ s[i0ffo]ltÚ— of] …SnL+Ú tGq
u|Gys} xf] . o;af6 ljlbt x'G5 ls of] jNne dt klg jfddfuL{x¿s} e]b xf] . To;}n] :qL;Ë
uf];f+O{x¿ ax'wf ub{5g\ . …uf]kLjNne]ltÚ— s] s[i0f uf]kLx¿s} dfq lk|o lyP, cGosf xf]Ogg\ <
:qLx¿sf lk|o Tof] x'G5 hf] …:q}0fÚ cyf{t\ :qL ef]udf km;]sf] 5 . s] >Ls[i0fhL o:t} lyP <
ca …;x;|kl/jT;/]ltÚ— ;x;| jif{x¿sf] u0fgf Joy{ 5, lsgeg] jNne / p;sf lzio sf]xL
;j{1 xf]Ogg\ . s[i0fsf] ljof]u ;x;| jif{b]lv eof] / cfh clxn]sf] jNnesf] dt Tolt j]nf lyPg .
cyf{t\ g t jNne hGd]sf] lyof], p;sf] k"j{ cfˆgf b}jL hLjx¿sf] p4f/ ug{sf] nflu lsg cfPg <
…tfkÚ / …Sn]zÚ oL b'O6} kof{ojfrL zAb x'g\ . oL dWo]df Pssf] u|x0f ug{ plrt lyof],
b'O6fsf] xf]Og . …cgGtÚ zAbsf] kf7 ug{ Joy{ 5, lsgeg] hxfF cgGt zAb 5 eg] t …;x;|Ú sf] kf7
ug{ x'Fb}g / olb cgGtsfnb]lv xf] eg] …lt/f]lxtÚ cyf{t\ cfR5flbt /xG5, p;sf] d'lQmsf] nflu
jNnesf] x'g' Joy{ 5, lsgeg] cgGtsf] cGt x'Fb}g .
enf Û b]x]lGb|o, k|f0ffGtMs/0f / p;sf] wd{, :qL, k'q, k|fKtwgsf] ck{0f s[i0fnfO{ lsg ug]{ <
lsgeg] s[i0f k"0f{sfd x'gfn] s;}sf] b]xflbsf] OR5f ug{ ;Sb}gg\ / b]xflbnfO{ ck{0f ug'{ klg x'g
;Sb}g, lsgeg] b]xflbsf] ck{0fn] gvlzvfu|ko{Gt b]x elgG5 . To;df h]–hlt /fd|f]–g/fd|f] j:t' 5,
dn d"qflbnfO{ klg s;/L ck{0f ug{ ;Sb5f} < / h'g kfk–k'0o¿k sd{ x'G5g\, ltgnfO{ s[i0ffk{0f
ugf{n] To;sf kmnefuL klg s[i0f g} x'g]5g\ cyf{t\ gfd t s[i0fsf] lnG5g\ / ck{0f cfk"maf6
u/fpF5g\ . h]–hlt b]xdf dnd"qflb x'G5 Tof] klg uf];f+O{hLnfO{ lsg ck{0f x'Fb}g < …s] dL7f]–dL7f]
u8Kk / tLtf]–tLtf] y"Ú < / of] klg n]v]sf] 5 ls uf];f+O{hLnfO{ ck{0f ug'{ cGo dtjfnfnfO{ xf]Og .
of] ;a} :jfy{–l;Gw'kg / k/fo wgflb xg]{ / j]bf]Qm wd{–gfz ug{sf] nflu nLnf /r]sf 5g\ . x]g'{xf];\ Û
of] jNnesf] nLnf—
>fj0f:ofdn] kIf], PsfbZof+ dxflgzL . ;fIffb\eujtf k|f]Q+m tbIf/z pRot] ..!..
a|Xd;DaGws/0fft\ ;j]{iff+ b]xhLjof]M . ;j{bf]iflgj[lQlx{ bf]iffM k~rljwfM :d[tfM ..@..
;xhf b]zsfnf]Tyf nf]sj]blg¿lktfM . ;+of]uhfM :kz{hfZr g dGtJofM sbfrg ..#..
cGoyf ;j{bf]iff0ff+ g lgj[lQM sy~rg . c;dlk{tj:t"gf+ t:dfåHh{gdfr/]t\ ..$..
lgj]lbleM ;dKo}{j ;j{+ s'of{lblt l:yltM . g dt+ b]jb]j:o :jflde'lQm;dKk{0fd\ ..%..
t:dfbfbf} ;j{sfo]{ ;j{j:t';dKk{0fd\ . bQfkxf/jrg+ tyf r ;sn+ x/]M ..^..
g u|fXoldlt jfSo+ lx leÌdfu{k/+ dtd\ . ;]jsfgf+ oyf nf]s] Jojxf/M k|l;Wolt ..&..
tyf sføo{+ ;dKo}{j ;j]{iff+ a|Xdtf ttM . uËfTj] u'0fbf]iff0ff+ u'0fbf]ifflbj0f{gd\ ..*..
oL Znf]sx¿ uf];f+O{x¿sf …l;4fGt/x:oflbÚ u|Gyx¿df n]lvPsf 5g\ . oxL g} uf];f+O{sf dtsf]
d"n tŒj xf] . enf, logLx¿;Fu s;}n] ;f]w"g\ ls >Ls[i0fsf] b]xfGt ePsf] s]xL sd kfFr xhf/ jif{
laTof] . >Ls[i0f jNnenfO{ >fj0f df;sf] cfwL /ftdf s;/L ldNg ;s] < ..!.. hf] uf];f+O{sf] r]nf
x'G5 / u'?nfO{ ;a} kbfy{sf] ;dk{0f ub{5, To;sf] z/L/ / hLjsf] ;a} bf]ifx¿sf] lgj[lQ x'g hfG5 .
oxL jNnesf] k|k~r g} d"v{x¿nfO{ axsfP/ cfˆgf] dtdf n}hfg] xf] . olb uf];f+O{sf r]nf–r]nLx¿sf
;a} bf]if lgj[Q x'g hfG5 eg] t /f]u–bfl/b|Øflb b'Mvx¿af6 lsg kLl8t /xG5g\ < / tL bf]if kfFr
k|sf/sf x'G5g\ ..@.. Ps— ;xh bf]if cyf{t\ h'g …:jfefljsÚ sfd–qmf]wflbaf6 pTkÌ x'G5g\ . bf];|f]—
s'g} b]z, sfndf gfgf k|sf/sf] kfk ul/Psf] x'G5 . t];|f]— nf]sdf h;nfO{ eIofeIo eGb5g\ /
j]bf]Qm h'g ls ldYofefif0fflb x'g\ . rf}yf]— …;+of]uhÚ h'g ls g/fd|f] ;Ëtaf6 cyf{t\ rf]/L, hf/L,
dftf, elugL, sGof, k'qjw", u'?kTgL cflb;Fu ;+of]u ug{af6 ePsf] . kfFrf}+— …:kz{hÚ c:kz{gLox¿sf]
:kz{ ug{af6 ePsf] . oL kfFr bf]ifx¿nfO{ uf];f+O{x¿sf dtjfnfn] slxNo} gdfÌ] cyf{t \ oy]i6frf/
ug]{ ..#.. …c¿ s'g} k|sf/n] bf]ifx¿sf] lgj[lQ x'Fb}g, lagf uf];f+O{hLsf dtsf] . o;}n] lagf ;dk{0f
u/]sf] kbfy{x¿nfO{ uf];f+O{sf r]nfx¿n] ef]Ub}gg\ .Ú To;}n] logsf r]nfn] cfˆgL :qL, sGof, k'qjw" /
wgflb kbfy{x¿ klg ;dlk{t ul/lbG5g\ . k/Gt' ;dk{0fsf] lgod of] 5 ls ha;Dd uf];f+O{hLsf]
r/0f;]jfdf ;dlk{t x'Fb}gg\ ta;Dd p;sf] :jfdLn] :j:qLnfO{ :kz{ gug]{ ..$.. o;}n] uf];f+O{x¿sf
r]nf ;dk{0f u/] kZrft\ cfˆgf]–cfˆgf] kbfy{sf] ef]u ub{5g\, lsgeg] :jfdLsf] ef]usf] kZrft\ ;dk{0f
x'g ;Sb}g ..%.. o;}n] k|yd ;a} sfdx¿df ;a} j:t'x¿sf] ;dk{0f ug]{ . k|yd uf];f+O{hLnfO{ efof{lb
;dk{0f u/]/ kZrft\ cfk"mn] u|x0f ug]{, To;} u/L xl/nfO{ ;Dk"0f{ kbfy{ ;dk{0f u/]/ cfk"mn] u|x 0f
ug]{ ..^.. uf];f+O{hLsf] dtb]lv leÌ dfu{sf] jfSonfO{ uf];f+O{sf lzion] slxNo} klg g;'Ì], slxNo} u|x0f
gug]{, oxL pgsf lziox¿sf] Jojxf/ k|l;4 5 ..&.. To;/L g} ;a} j:t'x¿sf] ;dk{0f u/]/ ;a}sf]
aLrdf a|Xda'l4 ug]{ . To;k5fl8 h;/L uËfdf cGo hn ldn]/ uËf¿k x'g hfG5, To;/L g} cfˆgf]
dtdf u'0f / csf{sf] dtdf bf]ifsf] j0f{g ug]{ u/f];\ ..*..
ca lng'xf];\ ls of] Û uf];f+O{x¿sf] dt ;a} dtx¿b]lv clws cfˆgf] k|of]hg l;4 ug]{jfnf
xf] . enf, uf];f+O{x¿nfO{ s;}n] ;f]wf];\ ls a|Xdsf] Ps nIf0f klg ltdLn] hfGb}gf} eg] t lziox¿nfO{
a|Xd;DaGw s;/L ug{ ;Sb5f} < olb egf}nf ls xfdL g} a|Xd xf}+, xfd|f] ;fydf ;DaGw x'gfn]
a|Xd;DaGw x'g hfG5 . To;f] eP ltdLdf a|Xdsf] u'0f–sd{–:jefj Pp6f klg 5}g, k'gM s] ltdL
s]jn ef]u–ljnf;sf] nflu dfq a|Xd ag]sf xf} <
enf Û lzio / lziofx¿nfO{ t ltdLn] cfk"mdf ;dlk{t u/fP/ z'4 ub{5f} k/Gt' ltdL / ltd|L
efof{, sGof, k'qjw" tyf k'qflb c;dlk{t /xgfn] cz'4 /xg uof} ls uPgf} < olb c;dlk{t j:t'nfO{
cz'4 dfGb5f} eg] t ltdL cz'4 lsg xf]Ogf} < o;}n] ltdL / ltd|L efof{ / k'qflb cGosf] ;fy
;dlk{t x'g'kb{5 ls kb}{g < olb egf}nf ls kb}{g ta t cGonfO{ cfˆgf] ;fy ;dlk{t lsg ub{5f} <
o;}n] ltd|f nflu of] plrt x'G5 ls j]bdtnfO{ dfg / k|k~rflb g/fd|f sfdx¿nfO{ 5f]8, h;af6
o; nf]s / k/nf]ssf] z'l4 eP/ cfgGb ef]u .
logn] cfˆgf ;Dk|bfonfO{ …k'li6 dfu{Ú eGb5g\ cyf{t\ vfg]+–lkpFg], k'i6 x'g]+, ;a} :qLx¿;Fu
oy]i6 ef]u–ljnf; ug]{ . k/Gt' ha eu+b/flb -lel/ËL_ /f]u nfUb5 t oxL dt ;fIfft\ g/s dfu{
aGb5 . a8f] cfZro{sf] s'/f 5 ls o:tf–o:tf kz'jt\ qmL8f ug]{x¿sf klg dt ;+;f/df rln/fv]sf]
5 . sxfF;Dd n]v"F logLx¿sf ;a} nLnf o;/L g} zf:qlj?4 kfkj4{s 5g\ .
o;} k|sf/ ldYofhfn /r]/ lar/f ef]n–] efn] dg'iox¿nfO{ hfndf km;fP/ cfk"mnfO{ >Ls[i0f
dfGb} ;a}sf] :jfdL aGb5g\ . o:tf] eGb5g\ ls æhlt klg b}jL hLj uf]nf]saf6 cfPsf 5g\,
ltgLx¿sf] p4f/ ug{sf] nflu xfdL nLnf k'?iff]Qd hGd]sf xf}+ . ha;Dd xfd|f] pkb]z ln+b}gg\
ta;Dd uf]nf]ssf] k|flKt x'Fb}g . jxfF Ps >Ls[i0f k'?if / afFsL ;a} :qLx¿ 5g\ .Æ
jfx hL jfx Û /fd|f] dt /x]5 ÛÛ uf];f+O{x¿sf hlt r]nf 5g\, tL ;a} uf]lkgLx¿ aÌ hfg]5g\ .
enf h'g Ps k'?ifn] b'O6L :qL /fv]sf] x'G5, To;sf] a8f] b'b{zf x'G5 eg] t hxfF Ps k'?if / s/f]8f}+
:qL Pssf] k5fl8 nfu]sf 5g\, To;sf] b'Mvsf] kf/} 5}g . olb egf}nf ls >Ls[i0fdf 7"nf] ;fdYo{ 5,
;a}nfO{ k|;Ì ub{5g\ eg] t p;sL :qL h;nfO{ :jfldgLhL eGb5g\, p;df klg >Ls[i0fs} t'No
;fdYo{ 5 xf]nf, lsgeg] Tof] p;sL c4f{lËgL xf] . h;/L oxfF :qL k'?ifsf] sfdr]i6f t'No cyjf k'?if
eGbf :qLsf] clws x'G5 eg] t uf]nf]sdf lsg gxf]nf < olb o:tf] 5 eg] t cGo :qLx¿ /
:jfldgLhLsf] cToGt n8fO{+ klg x'G5 xf]nf, lsgeg] ;kTgLefjsf] h/f] w]/} g/fd|f] x'G5 . k'gM uf]nf]s
:ju{sf] abnf g/sjt\ eof] xf]nf, cyjf h;/L w]/} :qLufdL k'?if euGb/flb /f]ux¿n] kLl8t /xG5,
To:t} uf]nf]sdf klg 5 xf]nf . o:tf] uf]nf]s eGbf t dTo{nf]s g} /fd|f] 5 .
x]/ Û h;/L oxfF uf];f+O{hL cfk"mnfO{ s[i0f dfGb5g\, y'k|} :qLxsf] ;Ën] euGb/ k|d]xflb
/f]ux¿n] kLl8t 5g\ eg] t clxn] h;sf :j¿k …uf];f+O{Ú kLl8t x'G5g\ eg] t uf]nf]ssf :jfdL
>Ls[i0f oL /f]ux¿af6 kLl8t lsg 5}gg\ xf]nf < / olb 5}gg\ eg] t pgsf :j¿k uf];f+O{ lsg
kLl8t x'G5g\ <
k|Zg— dTo{nf]sdf nLnfjtf/ wf/0f ugf{n] /f]u–bf]if x'G5, uf]nf]sdf x'Fb}g, lsgeg] jxfF /f]u–
bf]if 5}g .
pQ/— …ef]u] /f]ueod\Ú [et[{xl/ j}/fUozts, Znf]s ##] hxfF ef]u x'G5, ToxfF /f]u cjZo
x'G5 . / >Ls[i0fsf s/f]8f}+–s/f]8 :qLx¿sf ;Gtfg x'G5g\ ls x'Fb}gg\ < olb x'G5g\ eg] t 5f]/f–5f]/f
dfq} x'G5g\ ls 5f]/L–5f]/L < cyjf b'O6} < hlt 5f]/Lx¿ x'G5g\ ltgsf] ljjfx sf]l;t x'G5 xf]nf <
lsgeg] jxfF bf];|f] sf]xL k'?if 5}g, olb bf];|f] 5 eg] t ltd|f] k|lt1f–xflg x'g uof], / s]6fx¿sf]
ljjfx sxfF x'G5 xf]nf < cyjf 3/}df ljjfx ub{5g\ < cGosf 5f]/fx¿ 5g\ eg] klg ltd|f] k|lt1f
…uf]nf]sdf Pp6} dfq >Ls[i0f k'?ifÚ gi6 x'g hfg]5 / olb ;Gtfg x'Fb}–x'Fb}gg\ eg] t s[i0f cyjf
pgsL :qLx¿sf z/L/df jLo{xLgtf jf aGWofkg bf]if x'g]5 . Tof] uf]nf]s s] xf], hfg lbNnLsf]
afbzfxsL :jf:gLx¿sf] ;]gf Û
k]ml/ uf];f+O{x¿ tg–dg–wg cfk"mdf ck{0f lzio / lziofx¿nfO{ u/fpFb5g\ . h'g z/L/ xf]
Tof] ljjflxt :qL / kltnfO{ ;dk{0f x'g hfG5 / dg klg k]ml/ bf];|f] k'?ifnfO{ ;dk{0f x'g ;Sb}g, olb
x'g ;Sb5 eg] t Tof] :qL b'O{ kltjfnL eP/ Jolerfl/0fLdf ulgG5] . / h'g gvlzvfu|z/L/
u';f+O{hLnfO{ ck{0f xf] eg] t To;df pTkÌ ePsf wft', dn, d"qflb klg u';f+O{hLnfO{ ck{0f e};Sof] /
wgsf] ck{0f o;sf] nflu ub{5g\ ls sdfpg] r]nf ef]Ug] uf];f+O{ . hlt uf];f+O{ 5g\, tL clxn];Dd
t}nËsf] hfltdf 5}gg\, hf] s;}n] lognfO{ 5f]/L lbG5, Tof] klg hfltafXo eP/ e|i6 x'g hfG5,
lsgeg] oL hfltaf6 kltt ul/Psf / ljBfxLg /ft–lbg k|dfbdf /xG5g\ .
k]ml/ x]/ Û ha sf]xL lognfO{ kw/fjgL -u'?k"hf_ ub{5g\ ta uP/ r'krfk sf7sf] k'tnLe}+m
a:b5g\, g af]Ng' g rfNg' . lsgeg] af]nf];\ ta g} ha d"v{ x'Fb}g . …d"vf{0ff+ an+ df}gd\Ú d"v{x¿sf]
an df}gdf x'G5, olb af]Nof] eg] t To;sf] kf]n vf]lnG5, k/Gt' :qLx¿lt/ v'a tfls/fVb5, h;nfO{
uf];f+O{hLn] x]/] Tof] :qL, p;sf] klt, efO, aGw', dftf, lktf a8f] k|;Ì x'G5g\ . ;a} :qLx¿n] uf]8f
5'G5g\ . h;dfly uf];f+O{hLsf] dg nfU5 To;sf] xft uf]8fsf] cf}+nfn] bafpF5 . Tof] :qL / To;sf
;DaGwLx¿n] cfˆgf] wGoefu ;DemG5g\ / To;sf klt cflbn] To; :qLnfO{ eGb5g\ ls tF
uf];f+O{hLsf] r/0f;]jfdf hf . / hxfF sxL+ To;sf klt cflb k|;Ì x'Fb}gg\, jxfF b"ltgL s'l6gLx¿af6
sfd l;4 ub{5g\ . ;fFRr} ;f}W5f} eg] t o:tf sfd ug]{ u/fpg]jfnf pgsf dlGb/ / pg};Fu eF8'jfkg
ug]{jfnf w]/} 5g\ .
ca logLx¿sf] blIf0ffsf] nLnf cyf{t\ e]6L o;/L dfUb5g\ ls— uf];f+O{hLnfO{, a'xf/LhLnfO{,
nfnfhLnfO{, 5f]/LhLnfO{, d'lvofhLnfO{, aflx/LofhLnfO{, uj}ofhLnfO{, 7fs'/hLnfO{ e]6 L Nofpm eGb},
oL ;ft bf]sfgaf6 v'a dfn dfb{5g\ . ha s'g} pgsf] ;]js dg{ nfUb5 ta To;sf] 5ftLdf uf]8f]
5'jfP/, h] ldNb5 Tof] uf;f+O{n] lnG5g\ . s] of] dxfa|fXd0f / sl6{ofsf], d'bf{jnLsf] bfg xf]Og < s;}–
s;}n] ljjfxdf klg uf];f+O{nfO{ af]nfpF5g\ / s]6f–s]6Lsf] kfl0fu|x0f u/fpF5g\, sf]xL–sf]xL ;]js ha
…s]zl/of :gfgÚ cyf{t\ uf];f+O{hLsf] z/L/df :qLx¿n] s]z/sf] pa6g -n]kg_ nufP/ Pp6f 7"nf]
efF8fdf k§f nufP/ uf];f+O{hLnfO{ :qL–k'?ifn] ldn]/ :gfg u/fpF5g\, k/Gt' ljz]if u/]/ :qLn] :gfg
u/fpF5g\ . k'gM ha uf];f+O{hL lktfDa/ klx/]/ v/fpmdf v'§f /fv]/ aflx/ lg:sG5g\ / wf]tL p;}df
kl6\slbG5g\ . To; hnsf] cfrdg p;sf ;]jsn] ub{5g\, / /fd|f] d;fn]bf/ kfg la8L uf];f+O{hLnfO{
lbG5g\ . To;nfO{ rafP/ s]xL lgN5g\, z]if Ps rfFbLsf] s6f}/fdf p;sf ;]jsn] d'v cufl8
/flvlbG5g\, To;}df jslnlbG5g\ . To;sf] klg k|;fbL afFl8G5 h;nfO{ …vfz k|;fbLÚ eGb5g\ .
ca ljrf/ ug'{xf];\ ls logLx¿ s:tf vfnsf dg'io x'g\ < h'g d"9tf / cgfr/ x'G5 eg] t
oltdfq} xf]nf / Û y'k|}sf ;dk{0f lnG5g\ . To; dWo]df sltn] t j}i0fjx¿sf xftaf6 dfq} vfG5g\
cGosf] xf]Og . sltn] t cfˆg} xftn] dfq agfPsf] vfG5g\, bfp/f] / bflanf] ;d]t w'G5g\ k/Gt' kL7f],
u'F8, lrgL, £o" cflb wf]P lagf :kz{ lau|g hfG5 . s] u¿g\ lar/fn] Û olb lognfO{ wf]Pdf t kbfy{ g}
u'dfpg' kb{5 . ltgLx¿ eGb5g\ ls xfdLn] 7fs'/hLsf] /Ë, /fu, ef]udf y'k|} wg nufOlbG5f}+, k/Gt'
tL /Ë, /fu, ef]u cfk}mn] ub{5g\ / ;fFRr} egf}+ eg] t ToxfF a8f–a8f cgy{ x'G5g\ . cyf{t\ xf]nLsf]
;dodf lkRsf/L e/]/ :qLx¿sf c:kz{gLo cjojx¿df dfb{5g\ / /;ljqmo a|fXd0fsf] nflu lglif4
sd{ xf] To;nfO{ klg ub{5g\ .
k|Zg— u';f+O{hL /f]6L, bfn, s9L, eft, d7/L, n8\8' cflb a]Rb}gg\ lsGt' cfˆgf gf]s/–
rfs/x¿nfO{ kQn -b'gf / 6k/Ldf_ afFl8lbG5g\, ltgLx¿n] a]Rb5g\, uf];f+O{hLn] xf]Og .
pQ/— olb uf];f+O{hLn] pgLx¿nfO{ dfl;s tnasf] ¿kdf k};f lbg] xf] eg] t ltgLx¿n]
kQn g} lsg lnGy] < uf];f+O{hL cfˆgf gf]s/x¿sf] xft bfn–eft cflb gf]s/Lsf] abnfdf a]Rb5g\ /
ltgLx¿n] aflx/ a]Rb5g\ . olb uf];f+O{hLn] aflx/ a]Ry] eg] t gf]s/ hf] a|fXd0fflb 5g\, ltgLx¿ t
/;ljqmo bf]ifaf6 aRg] lyP, PSn} uf];f+O{hL dfq} /;ljqmosf] kfkdf km:g] lyP . k|yd cfk"m km;] /
cGonfO{ klg km;fP, sxL+–sxL+ gfyåf/f cflbdf uf];f+O{hLn] klg a]Rb5g\ . /;ljqmo ug'{ gLrx¿sf]
sfd xf], pQdx¿sf] xf]Og . o:tf–o:tf dfG5]x¿n] o; cfof{jQ{sf] cwf]ult ul/lbPsf 5g\ .
:jfdL gf/fo0fdtsf] ;dLIff -!!=#$_
k|Zg— æ:jfdLgf/fo0fsf]Æ dt s:tf] 5 <
pQ/— …ofb[zL zLtnf b]jL, tfb[zf] jfxg v/MÚ h:tf] wgx/0fflbdf uf];f+O{ nLnf 5, To:t} g}
:jfdLgf/fo0fsf] klg 5 .
h'g …;xhfgGbÚ cof]Wofsf] glhs Pp6f u|fddf hGd]sf] lyof], Tof] a|Xdrf/L ag]/ u'h/ft,
sfl7ofjf8, sR5e'h cflb b]zx¿df lkmb{Yof] . p;n] b]Vof] ls of] b]z d"v{ / ef]nf 5, h;/L rfx]
klg logLx¿nfO{ cfˆgf] dtdf e'msfpg' kb{5 . To;n] b'O{ rf/ lzio agfof] . ltgLx¿n] cfk;df
;Ddlt u/]/ k|l;4 u/] ls ;xhfgGb gf/fo0fsf] cjtf/ a8f] l;4 5 , rt'e'{h ag]/ bz{g klg lbG5 .
Ps k6s sfl7ofjf8df s'g} …sf7LÚ cyf{t\ h;sf] gfd …bfbfvfr/Ú lyof] . u9\8fsf] e"ldof
-hldGbf/_ lyof] . To;nfO{ lziox¿n] eg] ls æltdLn] rt'e'{h gf/fo0fsf] bz{g ug{ rfxG5f} eg] t
xfdL ;xhfgGbhL;Fu k|fy{gf u/f}+ <Æ To;n] eGof]– æclt /fd|f] s'/f] xf] .Æ Tof] ef]nf dfG5] lyof] .
Pp6f sf]7/Ldf ;xhfgGb d's'6 wf/0f u/]/ zΖrqm cfˆgf] xftdf dflylt/ wf/0f u¥of] / Ps bf];|f]
dfG5]n] p;sf] k5fl8 pleP/ ubf–kß cfˆgf] xftdf lnP/ ;xhfgGbsf] afx'nf eGbf cufl8 xft
lgsfn]/ rt'e'{hsf] t'No ag–7g u/]/ b]vfP . bfbfvfr/;Fu pgsf r]nfx¿n] ;DemfpFb} eg] ls æPs
k6s cfFvf p3f/]/ x]g"{ clg t'?Gt} cfFvf lrlDnxfNg" / otflt/ lgl:sxfNg" . olb w]/}a]/;Dd x]l//fVof}
eg] t gf/fo0fn] sf]k ug]{5g\ .Æ cyf{t\ r]nfx¿sf] dgdf t lyof] ls xfd|f] sk6sf] k/LIff gu/f];\ .
tL lziox¿n] To;nfO{ Tof] algagfp 7fpFdf nu], Tof] ;xhfgGb sf/Lu/Lsf ;fdfu|Ln] ;lh;hfp /
rDsFbf] /]zdL j:q wf/0f u/]/ a;]sf] lyof] . cFw]/f] sf]7/Ldf plePsf] lyof] . To;sf r]nfx¿n]
crfgs nfn6]gn] sf]7f pHofnf] kf/] . bfbfvfr/n] cfFvf p3f/]/ x]bf{ t rt'e'{h d"lt{sf] ¿kdf b]Vof],
r]nfx¿n] t'?Gt} aQL 5]lslbP . tL ;a} lgx'/]/ gd:sf/ ub}{ bf];|f]lt/af6 aflx/ lgl:sP / To;} j]nf
cfjfh ;'gfP ls æltdL wGo efUo eof} . ca ltdL dxf/fhsf] r]nf ag .Æ To;n]– æx'G5 d aG5'Æ
eGof] . ha;Dd kms]{/ bf];|f] :yfgdf k'Ubf t j:q abn]/ ;xhfgGb cfˆgf] u2Ldf al;/fv]sf] lyof] .
ta r]nfx¿n] p;nfO{ eg] ls æx]/ Û ca bf];|f] :j¿k wf/0f u/]/ oxfF a:g'ePsf] 5 .Æ
Tof] bfbfvfr/ logsf] hfndf km:g k'Uof] . ToxL+b]lv logsf] dtsf] h/f] ufl8g k'Uof] lsgeg]
Tof] Pp6f 7"nf] e"ldof -hldGbf/_ lyof] . ToxL+ cfˆgf] h/f] u8fof] . k'gM otf–plt 3'Db} klg /Xof],
;a}nfO{ pkb]z ub{Yof], y'k|}nfO{ ;fw' klg agfof] . slxn]sflx+ ;fw'sf] s07sf] gf8LnfO{ dn]/ d"l5{t
klg kfl/lbGYof] / ;a};Fu eGbYof] ls d}n] lognfO{ ;dflw r9fOlbPsf] 5' . o:tf–o:tf w"t{tfdf
sfl7jf8sf ef]n] dfG5]¿ To;sf] k]rdf km:g uP . ha Tof] d¥of] ta To;sf r]nfx¿n] y'k|} kfv08
k}mnfP .
o;df of] b[i6fGt plrt x'g]5 ls— h:t} Pp6f rf]/L ubf{ub}{ /Ë]xft klqmof] . GofofwLzn]
To;sf] gfs sf6\gsf] nflu b08 ;'gfP . ha To;sf] gfs sfl6of] ta Tof] w"t{ gfRg, ufpg / xfF:g
yfNof] . dfG5]x¿n] ;f]w] ls ætF lsg xfF;]sf] 5;\ <Æ To;n] eGof]— æs;}nfO{ eÌ x'Fb}g ÛÆ k]ml/
dfG5]x¿n] ;f]w]— æo:tf] s'grflx+ s'/f] 5 <Æ To;n] eGof]— æa8f] ef/L cfZro{sf] s'/f] 5, d}n] o:tf]
t slxNo} b]v]sf] lyOgF .Æ dfG5]x¿n] eg]— æeg\–eg\ Û s] s'/f] xf] <Æ To;n] eGof] æd]/f] ;fd'Ì]
;fIfft\ rt'e'{h gf/fo0f pleg'ePsf] 5 . d}n] b]v]/ a8f] k|;Ì x'Fb} gfRg]–ufpg] / cfˆgf] efUonfO{
wGojfb lbPsf] 5' ls d}n] gf/fo0fsf] ;fIfft\ bz{g ul//x]sf] 5' .Æ dfG5]x¿n] eÌyfn]— æxfdLnfO{
lsg bz{g ePsf] 5}g <Æ To;n] eGof] ls— ægfsn] 5]ls/x]sf] 5 . olb gfs s6fof} eg] t
gf/fo0fnfO{ b]Vg]5f}, gq eg] b]Vb}gf} .Æ tL dWo]df Pp6f d"v{n] c7f]6 u¥of] ls gfs a? uP hfcf];\,
k/Gt' gf/fo0fsf] bz{g cjZo ug'{kb{5 . p;n] eGof] ls æd]/f] klg gfs sfl6b]cf], gf/fo0fnfO{
b]vfOb]cf] .Æ To;n] p;sf] gfs sf6]/ eGof] ls æt}+n] klg d}n] h:t} u/\, gq eg] t t]/f] / d]/f]
pkxf; x'g]5 .Æ p;n] klg s'/f] a'‰of] ls ca sfl6Psf] gfs t kms]{/ cfpFb}g, o:t} ug'{ 7Ls 5,
p;n] klg To;} u/L gfRg, ufpg, s'b\g / xfF:g yfNof] clg eÌ yfNof] ls— æd}n] klg gf/fo0fnfO{
b]v]+ .Æ o:t} x'Fbfx'Fb} Ps xhf/ dg'iosf] e'm08 aGof], a8f] sf]nfxn eof], cfˆgf] ;Dk|bfosf] gfd
…gf/fo0fbzL{Ú /fv] . of] s'/f] s'g} d"v{ /fhfn] ;'Gof], clg ltgLx¿nfO{ af]nfof] . ha /fhf ltgLx¿sf
kf;df uof] ta t ltgLx¿ w]/} gfRg, s'b\g / xfF:g yfn] . ta /fhfn] ;f]Wof] ls æo:tf] s] s'/f]
xf] <Æ ltgLx¿n] eg] ls æ;fIfft\ gf/fo0f xfdLn] b]v]sf 5f}+ .Æ
/fhf– d}n] lsg b]lVbg t <
gf/fo0fbzL{— ha;Dd gfs x'G5 ta;Dd b]lv+b}g / ha gfs s6fpg]5f}, ta gf/fo0fnfO{
k|ToIf b]Vg]5f} . /fhfn] ljrf¥of] 7Ls 5 . Hof]ltifLhL Û d'x"Q{ lgsfNg'xf];\ . æhf] x's'd Û bzdLsf] lbg
k|ftMsfn cf7 ah] gfs s6fpg] / gf/fo0fsf] bz{g ug{sf] nflu z'e d'x"Q{ 5 .Æ
jfx /] kf]khL Û cfˆgf] 7]nLdf gfs sf6\g]–s6fpg] d'x"Q{ klg n]lvlbof} .
ha /fhfsf] OR5f eof] / tL xhf/f}+nfO{ klª\Qmdf /fv]/ v'zL kfg{ nfu] ta t tL ;a} k|;Ì
eP/ gfRg, s'b\g / ufpg yfn] . of] s'/f] /fhfsf ;Nnfxfsf/, dGqL cflb / sf]xL a'l4 ePsfx¿nfO{
/fd|f] nfu]g . /fhfsf] Pp6f rf/ lk+9Lsf] () jif{sf] a"9f] dGqL lyof] . To;nfO{ uP/ cfˆgf] knfFltn]
h'g ls oltv]/ dGqL lyof], of] s'/f] ;'gfof] . ta To; j[4n] eGof] ls— æltgLx¿ w"t{ x'g\ . t}+n]
dnfO{ /fhfsxfF n}hf .Æ knfFltn] lnP/ uof] . a:bfv]l/ /fhfn] tL gfs s6'jfx¿sf] s'/f] a8f] xlif{t
eP/ ;'gfP . j[4 dGqLn] eg] ls— æ;'Ì'xf];\ dxf/fh Û o:tf] zL3|tf ug{' x'Fb}g . lagf k/LIff u/]
kZrftfk x'G5 .Æ
/fhf— s] oL xhf/f}+ dfG5]n] e'm6f] af]Nb5g\ <
j[4 dGqL— e'm6f] eg of ;fFrf], lagf k/LIffsf] ;fFrf]–e'm6f] s;/L eÌ ;lsG5 <
/fhf— k/LIff s'g k|sf/n] ug]{ t <
j[4 dGqL— ljBf, ;[li6qmd k|ToIfflb k|df0fx¿af6 .
/fhf— h;nfO{ kl9Ps} 5}g, To;sf] k/LIff s;/L ug]{ <
j[4 dGqL— ljåfg\x¿sf] ;Ën] 1fgsf] j[l4 u/]/ .
/fhf— olb ljåfg\ kfOPgg\ eg] t <
j[4 dGqL— k'?iffyL{nfO{ s'g} s'/f] b'n{e 5}g .
/fhf— To;f] eP tkfO{+n] g} eÌ'xf];\ ca s] ug]{ <
j[4 dGqL— d a"9f] ePF / 3/df al;/fVb5' ca w]/} ;do afFlRbg klg . d k|yd k/LIff u/]/
lnG5', tTkZrft\ h:tf] plrt ;Demg'x'G5 To:t} ug'{xf]nf .
/fhf— w]/} /fd|f] s'/f] xf] . Hof]ltifLhL Û j[4 dGqLsf] nflu d'x"Q{ lgsfNg'xf];\ .
Hof]ltifL— hf] dxf/fhsf] cf1f . oxL z'Sn k~rdL !) ah]sf] d'x"Q{ /fd|f] 5 . ha k~rdL
cfof] /fhfhLsxfF cfP/ cf7 ah] a"9f] dGqLn] /fhfhLnfO{ eg] ls æxhf/ b'O{ xhf/ ;]gf lnP/
lx+8\g'kb{5 .Æ
/fhf— jxfF ;]gfsf] s] sfd 5 <
j[4 d+= — tkfO{+nfO{ /fHo Jojxf/sf] af/]df hfgsf/L 5}g . h:tf] d}n] eGb5' To:t} ug'{xf]nf .
/fhf— x'G5, hfcf] efO Û ;]gfnfO{ tof/ u/ . ;f9] gf} ah] ;jf/L u/]/ /fhfn] ;a}nfO{ lnP/
uof] . logLx¿nfO{ b]v]/ tL gfRg, ufpg, s'b\g / xfF:g yfn] . /fhf uP/ a;] . pgLx¿sf] dxGt
h;n] of] ;Dk|bfo rnfPsf] lyof], h;sf] k|yd gfs sfl6Psf] lyof], To;nfO{ af]nfP/ eg] ls æcfh
xfd|f j[4 dGqLnfO{ gf/fo0fsf] bz{g u/fcf] .Æ To;n] eGof]— æx'G5 .Æ
bz ah]sf] ;do cfof] ta Pp6f yfnL dg'iosf] gfssf] tn ;dft]/ /fv] . To;n] wfl/nf]
rSs" lnP/ gfs sf6]/ yfnLdf ˆofFlslbof] / ?lw/ -/ut_ aUg yfNof] . j[4sf] d'v lalu|of] . To;
w"t{n] j[4sf] sfgdf dGqf]kb]z u¥of] ls ætkfO{+ klg xfF;]/ ;a}nfO{ eÌ'xf];\ ls d}n] gf/fo0f b]v]+ .
sfl6Psf] gfs ca k]ml/ cfpg]5}g . olb o:tf] eg]gf} eg] t ltd|f] w]/} 7§f x'g]5,Æ o:tf] eg]/ Tof]
klG5of] . j[4fn] uD5f lnP/ sfl6Psf] gfsnfO{ 5f]k] . ha j[4f;Fu /fhfn] ;f]w] ls æeÌ'xf];\ Û gf/fo0f
b]Vg'ePsf] 5 ls 5}g <Æ j[4fn] /fhfsf] sfgdf eg] ls æs]xL klg b]lv+b}g, j[yf o; w"t{n] xhf/f}+
dg'ionfO{ lauf¥of] .Æ /fhfn] j[4f;Fu ;f]w]— æca s] ug'{kb{5 <Æ j[4fn] eg]— ælognfO{ ;dft]/ sl7g
b08 lbg'kb{5 . ha;Dd afFRb5g\ ta;Dd aGbL3/df /fVg] / To; b'i6nfO{ h;n] oL ;a}nfO{
lauf¥of], uwfdfly r9fP/ a8f] b'b{zfsf] ;fydf dfg{'kb{5 .Æ ha /fhf / j[4fn] sfgdf s'/fug{ nfu]
ta ltgLx¿ 8/sf] df/] efUgsf] nflu tof/L ug{ yfn], k/Gt' rf/}lt/ /fhfsf kmf}hn] 3]/f xfn]/
/fv]sf] lyof], efUg ;s]gg\ . /fhfn] cf1f lbP ls æ;a}nfO{ ;dft]/ ;fª\nfn] afFw / o; b'i6sf] d'v
sfnf] u/]/, uwfdfly r9fP/, o;sf] s07df RofltPsf h'Qfsf] dfnf le/fP/, ;j{q 3'dfP/, s]6fx¿n]
w'nf]–v/fgL o;sf] hLpdfly vGofP/, rf]s–rf]sdf h'Qfn] lk6\b}, s's'/x¿af6 6f]sfpFb} dfg"{ . olb
o:tf] ul/Pg eg] t k'gM csf]{n] klg o:tf] sfd ug{b]lv 8/fpg] 5}g .Æ
ha o:tf] eof] ta gfss§]sf ;Dk|bfo aGb eP . o:t} k|sf/sf] j]blj/f]wL ;a} ;Dk|bfox¿sf]
nLnf 5 .
oL :jfdLgf/fo0fjfn] wgx/] csf{sf] wg xg{df a8f] rt'/ 5g\, 5n–sk6o'Qm sfd ub{5g\ .
sltn] t d"v{x¿nfO{ axsfpgsf] nflu dg]{ j]nf;Dd klg eGb5g\ ls— æ;]tf] 3f]8fdfly a;]/
;xhfgGbhL dnfO{ lngsf] nflu cfpg'ePsf] 5 lgTo o; dlGb/df cfpg'x'G5 .Æ
ha d]nf nfUb5 ta dlGb/df k'hf/L /xG5 / tnkl§ bf]sfg x'G5 . dlGb/b]lv bf]sfg;Dd
-l5b|_ Kjfn /fVb5g\ . hf] s;}n] gl/jn r9fpF5, To;}nfO{ l5b|sf] dfk{mt bf]sfgdf ˆofFSb5g\, cyf{t\
o;} k|sf/n] Pp6f gl/jn lbgdf xhf/f}+ k6s laSb5 . o;/L g} ;a} kbfy{x¿nfO{ a]Rb5g\ .
h'g hfltsf] ;fw' x'G5, To;af6 ToxL sfd u/fpF5g\ . h:t} gflkt xf] eg] gflktsf], s'dfn]
xf] eg] s'dfnsf], lzNkL xf] eg] lzNksf], algof xf] eg] algofsf] sfd lnG5g\ . cfˆgf r]nfdfly
cg]s k|sf/sf] s/ afFlwlbG5g\ . nfvf}+ s/f]8f}+ ?k}ofF 7u]/ Psq ub{5g\ / ub}{hfG5g\ . hf] u2Ldf
a:b5, Tof] u[x:y ljjfx ub{5, cfe"if0fflb klx/G5 . hxfF sxL+ kw/fjgL -u'?k"hf_ x'G5, jxfF
uf]s'lno]s} ;dfg uf];f+O{hL, ax"hL cflbsf] gfdaf6 e]6Lk"hf lnG5g\ . cfk"mnfO{ …;T;ËLÚ / cGo
dtjfnfnfO{ …s';ËLÚ eGb5g\ . cfˆgf l;jfo csf{ s:t} g} pQd wfld{s k'?if lsg gxf];\, To;sf]
dfGo ;]jf ub}{gg\, cGosf] ;]jfdf kfk uGb5g\ .
k|l;l4df logsf ;fw'n] :qLsf] d'v x]b}{gg\, k/Gt' u'Kt s] nLnf x'G5 xf]nf, o;sf] k|l;l4 ;j{q
Go"g ePsf] 5 . sxL+–sxL+ ;fw'x¿sf] k/:qL udgflbsf] nLnf k|l;4 ePsf] 5 / logLx¿df hf]–hf]
7"nf–7"nf 5g\, tL ha db{5g\ ta ltgnfO{ u'Kt s'jfdf ˆofFs]/ k|l;l4 ub{5g\ ls cd's dxf/fh t,
;b]x j}s'07df hfg'eof] . ;xhfgGbhL cfP/ lnP/ hfg'eof] . xfdLn] w]/} k|fy{gf u¥of}+ ls— ædxf/fh Û
lognfO{ gn}hfg'xf];\, lsgeg] oL dxfTdf oxfF /xFbfd} /fd|f] x'G5 .Æ ;xhfgGbhLn] eÌ'eof] ls—
æx'Fb}g, ca logsf] j}s'07df clt cfjZostf 5, To;}n] n}hfG5' .Æ xfdLn] cfˆg} cfFvfn]
;xhfgGbhLnfO{ / ljdfgnfO{ b]Vof}+ tyf hf] dg]{jfnf lyP ljdfgdf a;fP, dfly p8fP/ k'iksf] jiff{
ub}{ nu] .
/ ha sf]xL ;fw' la/fdL x'G5, afFRg] cfzf x'Fb}g, ta eGb5 ls— æd ef]lnsf] /ftdf j}s'07df
hfg]5' .Æ ;'lgPsf] 5 ls h;sf] To; /ftdf k|f0f 5'6\b}g / d"l5{t k/]sf] x'G5, t/ klg s'jfdf nu]/
ˆofFlslbG5g\ lsgeg] olb To; /ftdf g ˆofFs] t e'm6 x'g hfG5, o;}n] o:tf] sfd ubf{ xf]nfg\ .
o;/L g} ha uf]s'lnof uf];f+O{ db{5 ta p;sf r]nfn] eGb5g\ ls— æuf];f+O{hL nLnf lj:tf/
u/]/ hfg'eof] .Æ h'g oL uf];f+O{, :jfdLgf/fo0fjfnfx¿sf] pkb]z ug]{ dGq Pp6} g} …>Ls[i0fM z/0f+
ddÚ 5, o;sf] cy{ o:tf] ub{5g\ ls æ>Ls[i0f d]/f] z/0f 5g\, cyf{t\ d >Ls[i0fsf] z/0ffut 5' .Æ
k/Gt' o;sf] cy{ æ>Ls[i0f d]/f] z/0fnfO{ k|fKt cyf{t\ z/0ffut xf]pmg\Æ o:tf] klg x'g ;Sb5 . oL
;a} hlt dt 5g\, tL ljBfxLg x'gfn] pm6k6fË zf:qlj?4 jfSo/rgf ub{5g\ . lsgeg] logLx¿nfO{
ljBfsf] lgodsf] hfgsf/L 5}g .
dfWj, lnË, rqmflÍt, a|fXdk|fy{gf ;dfh cflbsf] ;dLIff -!!=#%_
k|Zg— dfWj dt t /fd|f] 5 <
pQ/— h:tf cGo 5g\, To:t} of] klg xf], lsgeg] oL klg rqmflÍt x'G5g\ . logdf
rqmflÍtb]lv olt ljz]if 5 ls /fdfg'hLo Ps k6s rqmflÍt x'G5g\ / dfWj— jif{–jif{df k6s–k6s
rqmflÍt x'Fb} hfG5g\ . rqmflÍtn] lgwf/df kx]+nf] /]vf / dfWjn] sfnf] /]vf nufpF5g\ . Pp6f dfWj
kl08t;Fu s'g} Ps dxfTdfsf] ;jf+b ePsf] lyof] .
dxfTdf— ltdLn] of] sfnf] /]vf / rGb|fsf/ ltns lsg nufof} <
zf:qL— o;nfO{ nufpgfn] xfdL j}s'07df hfg]5f}+ / >Ls[i0fsf] :j¿k klg Zofd lyof], o;}n]
xfdLn] sfnf] ltns nufpF5f}+ .
dxfTdf— ha sfnf] /]vf / ltns nufpFbf dfq}df j}s'07df hfG5f} eg] t d've/L sfnf]
kf]t]df t sxfF hfG5f} < s] j}s'07 eGbf klg k/ hfG5f} < / h:tf] >Ls[i0fsf] ;a} z/L/ sfnf] lyof],
To:t} ltdLn] klg k"/} z/L/ sfnf] ug]{ u/, ta >Ls[i0fsf] ;fb[Zo x'g ;Sb5f} . o;}n] of] dt klg k"j{
dtx¿s} ;b[z 5 .
k|Zg— lnËflÍtsf] dt s:tf] 5 <
pQ/— h:tf] rqmflÍtsf] . ltgLx¿ klg lnËflÍt x'G5g\ . l;jfo dxfb]jsf] c¿ s;}nfO{
dfGb}gg\, h;/L rqmflÍtn] gf/fo0fb]lv cltl/Qm bf]:f|f]nfO{ dfGb}gg\ . logLx¿df ljz]if of] 5 ls
lnËflÍt kfiff0fsf] Pp6f lnË ;'g cyjf rfFbLdf d9]/ 3fF6Ldf e'm08ØfpF5g\ . ha kfgL lkpF5g\ ta
To;nfO{ b]vfP/ lkpg] ub{5g\ . logsf] klg dGq z}jsf] t'No /xG5 .
ca a|fXd;dfh / k|fy{gf;dfhsf] u'0fbf]ifsf] syg—
k|Zg— …a|fXd;dfhÚ / …k|fy{gf;dfhÚ /fd|f 5g\ ls 5}gg\ <
pQ/— logLx¿df s]xL s'/fx¿ /fd|f / w]/} s'/fx¿ g/fd|f 5g\ .
k|Zg— …a|fXdÚ / …k|fy{gf;dfhÚ ;a} eGbf /fd|f 5g\ lsgeg] logsf lgod clt /fd|f 5g\ .
pQ/— lgod ;jf{+zdf /fd|f] 5}g . lsgeg] j]bljBfxLg dfG5]x¿sf] sNkgf ;j{yf ;To s;/L
x'g ;Sb5 / < h]–hlt a|fXd;dfh / k|fy{gf;dfhLx¿n] O{;fO{ dtdf ldl;gfn] yf]/} dg'iox¿nfO{
arfP, s]xL d"lt{k"hfnfO{ x6fP, cGo u|Gyx¿sf hfnaf6 klg s]xL arfP, OToflb /fd|f s'/fx¿ x'g \ .
k/Gt'—
!— logLx¿df :jb]zelQm clt Go"g 5 . O{;fO{x¿sf] cfr/0f w]/} lnPsf 5g\ . vfgkfg
ljjfxflbsf lgod klg k]]m/]sf 5g\ .
@— cfˆgf] b]zsf] k|z+;f jf k"j{hx¿sf] a8fO ug'{ t 6f9f /Xof], To;sf] abnfdf k]6e/L
lgGbf ub{5g\ . JofVofgx¿df O{;fO{ cflb c+u|]hx¿sf] k|z+;f e/ k]6 ub{5g\ . a|Xdflb dxlif{x¿sf]
gfd klg ln+b}gg\, k|To't o:tf] eGb5g\ ls lagf c+u|]hx¿sf], ;[li6df cfh ko{Gt sf]xL klg ljåfg\
ePsf] 5}g . cfof{jQL{o dfG5]x¿ ;bfb]lv d"v{ aGb} cfPsf 5g\ . logLx¿sf] pÌlt slxNo} ePg .
#— j]bflbsx¿sf] k|lti7f t 6f9f /Xof] k/Gt' lgGbf ug{af6 klg k[ys\ /xFb}gg\ .
a|fXd;dfhsf] p2]Zosf] k':tsdf ;fw'sf] ;+Vofdf …O{;fÚ …d";fÚ …d'xDdbÚ …gfgsÚ / …r}tGoÚ n]v]sf
5g\ . s'g} Clif–dxlif{sf gfd klg n]v]gg\ . o;}af6 hfÌ ;lsG5 ls logLx¿, h;sf gfd n]v]sf
5g\, pg}sf dtfg';f/L dt–jfnf x'g\ .
enf, ha cfof{jQ{df hlGdPsf 5g\ cfof{jQ{ b]zsf] cÌ–hn vfP–lkP, clxn] klg vfg]–lkpg]
ub{5g\Ù cfˆgf dftf, lktf, lktfdxflbsf] dfu{nfO{ 5f]8]/ cs}{ ljb]zLsf] dtdf clws e'mSg hfg',
a|fXd;dfhL / k|fy{gf;dfhLx¿sf] Pt2]z:y ;+:s[t–ljBfb]lv /lxt cfk"mnfO{ ljåfg\ k|sflzt ug'{,
c+u|]hL efiff k9]/ kl08tfledfgL x'Fb} eml6lt Ps dt rnfpgdf k|j[Q ePsf, dg'iox¿sf] l:y/ /
j[l4sf/s sfd s;/L x'g ;Sb5 <
$— c+u|]h, ojg, cGTohflb;Fu klg vfglkgdf e]b /fv]gg\ . logLx¿n] oxL ;De]m xf]nfg\ ls
vfglkg / hflt e]b tf]8\gfn] xfdL / xfd|f] b]z ;'w|g]5, k/Gt' o:tf] s'/fn] ;'wf/ t sxfF x'g], pN6f]
lau|g hfG5 .
%— k|Zg— hflte]b O{Zj/s[t xf] ls dg'ios[t <
pQ/— O{Zj/s[t / dg'ios[t klg hflte]b 5 .
k|Zg— s'grflx+ O{Zj/s[t / s'grflx+ dg'ios[t xf] <
pQ/— dg'io, kz', kIfL, j[If, hnhGt' cflb hfltx¿ k/d]Zj/s[t x'g\ . h:t} kz'x¿df ufO{,
3f]8f, xfQL cflb hfltx¿Ù j[Ifx¿df kLkn, j/, cfFk cflbÙ kIfLx¿df xfF;, sfu, as'Nnf] cflbÙ
hnhGt'x¿df df5f, uf]xL cflb hflte]b x'g\, To;/L g} dg'iox¿df a|fXd0f, Iflqo, j}Zo, z"b|,
cGToh hflte]b O{Zj/s[t xf] . k/Gt' dg'iox¿df a|fXd0fflbnfO{ ;fdfGo hfltdf xf]Og lsGt'
;fdfGo–ljz]iffTds hfltdf uGb5g\ . h;/L k"j{ j0ff{>dJoj:yfdf n]v]/ cfPsf] 5', To;/L g} u'0f,
sd{, :jefjn] j0f{Joj:yf dfÌ' cjZo xf] . o;df dg'ios[tTj pgsf u'0f, sd{, :jefjb]lv
k"jf]{Qmfg';f/ a|fXd0f, Iflqo, j}Zo, z"b|flb j0f{x¿sf] Joj:yf k/LIffk"j{s ug'{ /fhf / ljåfg\x¿sf] sfd
xf] .
ef]hge]b klg O{Zj/s[t / dg'ios[t klg 5 . h:t} l;+x df+;fxf/L / cgf{ e}+;L 3fF;flbsf]
cfxf/ ub{5g\, of] O{Zj/s[tÙ / b]z–sfn–j:t' e]bn] ef]hge]b dg'ios[t xf] .
k|Zg— x]/ Û o"/f]lkogx¿ d'+8f h'Qf, sf]6–ktn'g nufpF5g\, xf]6ndf ;a} ;fydf a;]/ vfG5g\,
o;}n] pgLx¿sf] a9f]Q/L x'Fb} u}/x]sf] 5 .
pQ/— of] ltd|f] e'n xf] . lsgeg] d';ndfg, cGTohx¿n] ;a}sf] xftsf] vfG5g\, k'gM
pgLx¿sf] pÌlt lsg x'Fb}g < hxfF o"/f]lkogx¿n] afNoj:yfdf ljjfx gug'{, s]6f–s]6LnfO{ ljBf /
;'lzIff ug'{–u/fpg', :jo+j/ ljjfx x'g', 3l6of dfG5]x¿sf] pkb]z x'Fb}g, pgLx¿ ljåfgL eP/ h;
s;}sf] kfv08df km:b}gg\, h] ub{5g\ ;a}n] k/:k/ ljrf/ / ;efaf6 lglZrt u/]/ ub{5g\, cfˆgf
:jhfltsf] pÌltsf] nflu tg–dg–wg Joo ub{5g\, cfn:onfO{ 5f]8]/ pBf]u ug]{ ub{5g\ . x]/ Û
cfˆgf b]zdf ag]sf] h'QfnfO{ sfof{no / srx/Ldf hfg lbG5g\, oxfFsf] b]zL h'QfnfO{ dfGotf
lb+b}gg\ . oltaf6} ;Demg' ls cfˆgf] b]zdf ag]sf] h'Qfsf] klg slt k|lti7f ub{5g\, Tolt t cGo
b]z:y dg'ionfO{ klg ub}{gg\ . x]/ Û ;o jif{ eGbf s]xL a9L eof] o"/f]lkogx¿ o; b]zdf cfPsf],
k/Gt' cfh;Dd klg pgLx¿ afSnf] n'uf nufpF5g\ h:tf] ls cfˆgf] b]zdf x'Fbf nufpFy], To;nfO{
5f]8]sf 5}gg\ . / ltdL dWo]df w]/}n] pgLx¿sf] cg's/0f u¥of}, o;}n] ltdL lga{'l4 / pgLx¿ a'l4dfg\
7xl/G5g\ . cg's/0f ug'{ a'l4dfg\x¿sf] sfd xf]Og . / hf] h'g sfddf /xG5, To;n] v6]/ oyf]lrt
k"/f ub{5 . cf1fg'jQL{ a/fa/ /xG5g\ . cfˆgf b]zjf;LnfO{ Jofkf/ cflbdf ;xfotf ub{5g\, OToflb
u'0fx¿ / /fd|f–/fd|f sd{n] pÌlt x'G5 . d'+8f h'Qf, sf]6, ktn'g, xf]6ndf vfg] cflb ;fwf/0f /
g/fd|f] sfdn] a9]sf xf]Ogg\ .
/ logdf hflte]b klg 5 . x]/ Û ha s'g} o"/f]lkog rfx] hlt g} 7"nf] clwsf/df k|ltli7t
xf];\, s'g} cGo b]z, cGo dt–jfnfsL 5f]/L jf o"/f]lkog s]6L cGo–b]zjfnf;Fu ljjfx ub{5] eg], p;}
;do To;sf] lgdGq0f, ;fydf a;]/ vfg / ljjfx cflb nfO{ cGohgx¿n] aGw ul/lbG5g\ . of]
hflte]b geP s] xf] t < / ltdL ef]nfx¿nfO{ eGb5g\ ls xfdLdf hflte]b 5}g . ltdL cfˆgf]
d"v{tfn] dflgxfNb5f} klg . To;}n] h] ug'{5, To;nfO{ ;f]r–ljrf/ u/]/ ug'{kb{5, h;df k'gM kZrftfk
ug{ gk/f];\ .
x]/ Û j}B / cf}iflwsf] cfjZostf /f]uLsf] nflu xf], lg/f]uLsf] nflu xf]Og . ljBfjfg\ lg/f]u /
ljBf/lxt cljBf/f]un] u|l;t /xG5 . To; /f]unfO{ 5'6fpgsf] nflu ;ToljBf / ;Tof]kb]z cfjZos
x'G5 . ltgLx¿nfO{ cljBfn] ubf{ of] /f]u a;]sf] 5 ls vfg–lkgdf g} wd{ /xG5 / hfG5 klg . ha
s;}nfO{ vfg–lkgdf cgfrf/ u/]sf] b]Vb5g\ ta eGb5g\ / hfGb5g\ ls Tof] wd{e|i6 x'g uof], To;sf]
kf;df ga:g] / To;sf] s'/f] g;'Ì] tyf Tof] ePsf] 7fpFdf c¿ ga:g] ub{5g\ . ca eg ls ltd|f]
ljBf :jfy{sf] nflu xf] ls cyjf k/dfy{sf] nflu < k/dfy{ t ta} x'G5 ls ha ltd|f] ljBfn] tL
c1fgLx¿nfO{ nfe k'Ub5 . olb egf}nf ls pgLx¿n] ln+b}gg\ t xfdLn] s] ug]{ < of] ltd|f] bf]if xf] .
pgLx¿sf] xf]Og, lsgeg] olb ltdLn] cfˆgf] cfr/0f /fd|f] /fVYof} eg] t ltdLl;t k|]d u/]/ pks[t
x'Gy]Ù ;f] ltdLn] xhf/f}+sf] pksf/ gfz u/]/ cfˆg} dfq ;'v vf]Hof}, ;f] ltdLnfO{ of] 7"nf] ck/fw
nfUof], lsgeg] k/f]ksf/ ug'{ wd{ / k/xflg ug'{nfO{ cwd{ eGb5g\ . o;} sf/0f ljåfg\n] oyfof]Uo
Jojxf/ u/]/ c1fgLx¿nfO{ b'Mv ;fu/af6 tfg{sf] nflu 8'Fuf¿k x'g'kb{5 . ;j{yf d"v{sf] ;b[z sd{
ug{ x'Fb}g, lsGt' h;df pgsf] / cfˆgf] pÌlt x'G5, To;} sd{nfO{ ug{ plrt x'G5 .
k|Zg— xfdLn] s'g} k':tsnfO{ O{Zj/k|0fLt jf ;jf{+z ;To dfGb}gf}+ lsgeg] dg'iosf] a'l4
lge|f{Gt x'Fb}g, o;}n] pgn] agfPsf u|Gy ;a} e|fGt x'G5g\ . o;}n] xfdL ;a};Fuaf6 …;ToÚ u|x0f ub{5f}+
/ …c;ToÚ nfO{ 5f]l8lbG5f}+ . rfx] ;To j]bdf, afOandf, s'/fgdf / cGo s;}sf] u|Gydf g} lsg
gxf];\, xfdLnfO{ u|fXo 5, c;To s;}sf] xf]Og .
pQ/— h'g s'/faf6 ltdL ;Tou|fxL x'g rfxG5f}, To;} s'/faf6 c;Tou|fxL klg 7xl/G5f},
lsgeg] ha ;a} dg'io e|flGt/lxt x'g ;Sb}g eg] t ltdL klg dg'io x'gfn] e|flGt;lxt eof} . ha
e|flGt;lxtsf] jrg k|df0f ;jf{+zdf x'Fb}g eg] t ltd|f] jrgsf] klg x'Fb}g . k]ml/ ltd|f] jrgdfly klg
;j{yf ljZjf; ug{ x'Fb}g . ha o:tf] 5 eg] t ljifo'Qm cÌsf] ;dfg Tofusf] of]Uo 5 . k]ml/ ltd|f
JofVofg k':ts agfPsf] k|df0f s;}n] ug{ ePg .
…rn] tf] rf}a]hL 5Aa] agg] sf], ufF7 s] bf] vf]s/ b'a] ag uo] .Ú
ltdL ;j{1 xf]Ogf}, h:t} ls cGo dg'io ;j{1 5}gg\ . sbflrt\ e|dn] c;TonfO{ u|x0f u/]/
;TonfO{ 5f]l8 klg lbG5f} xf]nf . o;}n] ;j{1sf] jrgsf] ;xfo xfdL cNk1nfO{ cjZo x'g'kb{5 .
h:tf] ls j]bsf] JofVofgdf n]v]/ cfPsf] 5', To:t} ltdLn] cjZo dfÌ'kb{5 . gq eg] t otf] e|i6M /
ttf] e|i6M x'g hfg' xf] .
ha ;j{;To j]bx¿df k|fKt x'G5g\, h;df c;To s]xL klg 5}g, logsf] u|x0f ug{df zÍf ug'{
cfˆgf] / k/fO{ xflgdfq ug'{ xf] . o;} s'/fn] ubf{ ltdLnfO{ cfof{jQL{ox¿ cfˆgf] ;Demb}gg\ / ltdL
cfof{jQ{sf] pÌltsf] sf/0f klg x'g ;s]gf}, lsgeg] ltdL æ;a} 3/df leIf'sÆ 7xl/of} . ltdLn]
;D‰of} ls o; s'/fn] xfdLx¿ cfˆgf] / k/fo pksf/ ug{ ;Sg]5f}+, ;f] ug{ ;Sb}gf} . h:t} ls s;}sf
b'O6} cfdf–afpn] ;a} ;+;f/sf 5f]/fx¿nfO{ kfng ug{ nfu] eg], ;a}sf] kfng ug{ t c;Dej 5
lsGt' To; s'/faf6 cfˆgf] 5f]/fnfO{ gi6 ug{ k'Ub5g\, To:t} ltdLx¿sf] ult 5 .
enf Û j]bflbsnfO{ dfg] lagf ltdL cfˆgf] jrgx¿sf] ;Totf / c;Totfsf] k/LIff /
cfof{jQ{sf] pÌlt klg slxNo} ug{ ;Sb5f} < h'g b]znfO{ /f]u nfu]sf] 5, To;sf] cf}iflw ltdL;Fu
5}g . / o"/f]lkogx¿ ltd|f] ck]Iff ub}{gg\ / cfo{x¿ ltdLnfO{ cGo dltx¿s} ;b[z ;DemG5g\ . ce}m
klg ;De]m/ j]bflbsf] dfGoaf6 b]zf]Ìlt ug{ nfUof} eg] t /fd|f] x'g]5 .
h'g ltdLn] eGb5f} ls ;a} ;To k/d]Zj/af6} k|sflzt x'G5, k'gM Clifx¿sf] cfTdfx¿df
O{Zj/af6 k|sflzt ePsf] ;Tofy{ j]bx¿nfO{ lsg dfGb}gf} < xf], oxL sf/0f xf] ls ltdLx¿n] j]b
k9]gf} / g t k9\gsf] nflu OR5f ub{5f} . s;/L ltdLnfO{ j]bf]Qm 1fg x'g ;Sb5 t <
^— bf];|f] hut\sf] pkfbfg sf/0fsf] lagf hut\sf] pTklQ / hLjsf] klg pTkÌ dfGb5f}, h:tf]
O{;fO{ / d';ndfg cflb dfGb5g\ . o;sf] pQ/ ;[i6Ø'TklQ / hLj]Zj/sf] JofVofdf x]g'{xf]nf .
sf/0fsf] lagf sfo{sf] x'g ;j{yf c;Dej / pTkÌ j:t'sf] gfz gx'g klg To:t} c;Dej 5 .
&— Pp6f ltd|f] of] klg bf]if 5, hxfF kZrftfk / k|fy{gfn] kfkx¿sf] lgj[lQ x'g] dfGb5f} . o;}
s'/faf6 hut\df w]/} kfk a9\g uPsf] 5 . lsgeg] k'/f0fLx¿ tLyf{lb ofqfaf6Ù h}gLx¿ gjsf/ dGq,
hk / tLyf{lbaf6Ù O{;fO{x¿ O{;fsf] ljZjf;af6Ù d';ndfgx¿ …tf}afMÚ ug{af6 kfk 5'6]/ hfg' lagf
ef]usf] dfGb5g\ . o;n] ubf{ kfkb]lv eo geP/ kfkx¿df k|j[lQ w]/} e}/x]sf] 5 . o; s'/fdf a|fXd /
k|fy{gf;dfhL klg k'/f0fL cflbs} ;dfg 5g\ . olb j]bx¿nfO{ dfGy] t lagf ef]usf] kfk–k'0osf]
lgj[lQ gx'gfn] kfkb]lv 8/fpFy] / wd{df ;bf k|j[Q /xGy] . olb ef]usf] lagf lgj[lQ dfg]df t O{Zj/
cGofosf/L x'G5 .
*— h'g ltdLn] hLjsf] cgGt pÌlt dfGb5f}, ;f] slxNo} x'g ;Sb}g, lsgeg] ;;Ld hLjsf]
u'0f–sd{–:jefjsf] kmn klg ;;Ld g} x'g cjZo 5 .
k|Zg— k/d]Zj/ bofn' 5, ;;Ld sd{x¿sf] kmn cgGt lbg] 5 .
pQ/— o:tf] u/]df t k/d]Zj/sf] Gofo gi6 x'g hfG5 / ;Tsd{x¿sf] pÌlt klg s;}n]
ug]{5}g, lsgeg] yf]/}dfq klg ;Tsd{x¿sf] cgGt kmn k/d]Zj/n] lbg]5 . / k|Zrftfk jf k|fy{gfaf6
rfx] hlt;'s} xf];\ 5'6]/ hfg]5g\, o:tf] s'/fn] wd{sf] xflg / kfk–sd{x¿sf] j[l4 x'G5 .
cfo{;dfhsf] ljifo -!!=#^_
k|Zg— xfdL …:jfefljsÚ 1fgnfO{ j]b eGbf 7"nf] dfGb5f}, …g}ldlQsÚ nfO{ xf]Og . lsgeg] h'g
:jfefljs 1fg k/d]Zj/bQ xfdLdf x'Fb}gYof] eg] t j]bx¿nfO{ klg s;/L k9\g–k9fpg ;Demg–
;Demfpg ;SYof}+ . o;}n] xfdLx¿sf] dt clt /fd|f] 5 .
pQ/— of] ltd|f] s'/f] lg/y{s 5 . lsgeg] h'g s;}n] lbPsf] 1fg x'G5, Tof] :jfefljs x'Fb}g .
h'g :jfefljs x'G5, Tof] …;xh 1fgÚ x'G5 / g t Tof] 36–a9 g} x'G5 . To;}n] pÌlt s;}n] ug{
;Sb}g . lsgeg] hËnL dg'iodf klg :jfefljs 1fg x'G5, lsg pgLx¿n] cfˆgf] pÌlt ug{
;Sb}gg\ < / h'g g}ldlQs 1fg xf], ToxL pÌltsf] sf/0f xf] . x]/ Û ltdL xfdL afNoj:yfdf
sQ{JofsQ{Jo / wdf{wd{ s]xL klg 7Ls–7Ls hfGb}gYof}+ . ha xfdLn] ljåfg\x¿;Fu k9Øf}+, ta g}
sQ{JofsQ{Jo / wdf{wd{nfO{ ;Demg nfUof}+ . o;}n] :jfefljs 1fgnfO{ ;jf]{kl/ dfÌ 7Ls xf]Og .
(— h'g ltdLx¿n] k"j{ / k'gh{Gd dfg]sf 5}gf}, Tof] O{;fO{–d';ndfgx¿af6 lnof} xf]nf .
o;sf] klg pQ/ k'gh{Gdsf] JofVofaf6 ;Demg' . olt a'em ls hLj …zfZjtÚ cyf{t\ lgTo xf] /
p;sf] sd{ klg k|jfx¿kaf6 lgTo 5 . sd{ / sd{jfg\sf] lgTo ;DaGw x'G5 . s] Tof] hLj sxL+
lgsDdf al;/fv]sf] lyof] < jf /xg] 5 < / k/d]Zj/ klg lgsDdf ltd|f] egfOn] x'G5 . k"jf{k/ hGd
gdfÌfn] …s[txflgÚ / …cs[tfEofudÚ …g}3{0oÚ / …j}ifDoÚ bf]if klg O{Zj/df cfpF5g\, lsgeg] hGd x'Fb}g
eg] t kfk–k'0osf] kmn–ef]usf] xflg x'g hfG5 . lsgeg] h'g k|sf/n] bf];|f]nfO{ ;'v–b'Mv, xflg–nfe
k'¥ofOPsf] x'G5, To:tf] p;sf] kmn lagf z/L/ wf/0f gu/Lsg x'Fb}g . bf];|f]— k"j{hGdsf] kfk–k'0osf]
lagf ;'v–b'Mvsf] k|flKt o; hGddf s;/L x'g ;Sb5 < olb k"j{hGdsf] kfk–k'0ofg';f/ x'Fb}g eg] t
k/d]Zj/ cGofosf/L / lagf ef]u u/L gfzs} ;dfg sd{sf] kmn x'g hfG5, o;}n] of] klg s'/f]
ltdLx¿sf] /fd|f] xf]Og .
!)— / Ps of] ls O{Zj/sf] afx]s lbJo u'0fjfnf kbfy{x¿ / ljåfg\x¿nfO{ klg b]j gdfÌ'
7Ls xf]Og . lsgeg] k/d]Zj/ dxfb]j, / olb b]j x'Fb}gYof] eg] t ;a} b]jx¿sf :jfdL …dxfb]jÚ s;/L
elgGy] <
!!— Ps clUgxf]qflb k/f]ksf/s sd{x¿nfO{ st{Jo g;Demg' /fd|f] xf]Og .
!@— Clif–dxlif{n] u/]sf pksf/x¿nfO{ gdfg]/ O{;f cflbsf] kl5 e'mSg' /fd|f] xf]Og .
!#— / lagf sf/0f ljBf j]bx¿sf], cGo sfo{ ljBfx¿sf] k|j[lQ dfÌ' ;j{yf c;Dej 5 .
!$— / h'g ljBfsf] lr …o1f]kjLtÚ / …lzvfnfO{Ú 5f]8]/ d';ndfg–O{;fO{x¿sf] ;b[z ag]/
a:g' Joy{ 5 . ha ktn'g cflb j:q nufpF5f} / …tSdfÚ sf] OR5f ub{5f} eg] t s] o1f]kjLt cflbsf]
w]/} ef/ x'g uPsf] lyof] <
!%— / a|Xdfb]lv lnP/ kl5–kl5 cfof{jt{df y'k|} ljåfg\ ePsf 5g\, pgLx¿sf] k|z+;f gu/]/
o"/f]lkogsf] g} :t'ltdf plqg', o;nfO{ kIfkft / v'zfdbsf] lagf s] eÌ ;lsG5 <
!^— / aLhfª\s'/s} ;dfg h8–r]tgnfO{ of]uaf6 hLjf]TklQ dfÌ', pTklQsf] k"j{ hLjtŒjnfO{
gdfÌ' / pTkÌsf] gfz gdfÌ' k"jf{k/ lj?4 xf] . olb pTklQsf] k"j{ r]tg / h8 j:t' lyPg eg] t
hLj sxfFaf6 cfP / ;+of]u s;sf] eof] < olb oL b'O6}nfO{ ;gftg\ dfGb5f} eg] t 7Ls xf] k/Gt'
;[li6sf] k"j{ O{Zj/sf] lagf bf];|f] s'g} tŒjnfO{ gdfÌ', of] ltd|f] kIf Joy{ x'g hfG5 .
o;}n] olb pÌlt ug{ rfxG5f} eg] t …cfo{;dfhÚ sf] ;fy ldn]/ o;sf] p2]Zofg';f/ cfr/0f
ug{ :jLsf/ u/, gq eg] t s]xL klg xftdf nfUg]5}g, lsgeg] xfdL tkfO{+sf nflu clt plrt of]
x'G5 ls h'g b]zsf] kbfy{x¿n] z/L/ aGof], clxn] klg kfng e}/x]sf] 5, cufl8 klg x'g]5, o;sf]
pÌlt tg–dg–wgn] ;a} hgf ldn]/ k|Lltn] u/f}+ . o;} sf/0f h;/L cfo{;dfh cfof{jt{ b]zsf]
pÌltsf] sf/0f xf], To:tf] bf];|f] x'g ;Sb}g . olb o; ;dfhnfO{ oyfjt pÌlt lbPdf t clt /fd|f]
s'/f] x'g]5, lsgeg] ;dfhsf] ;f}efUo a9fpg] ;d'bfosf] sfd xf], Pp6fsf] xf]Og .
tGqflb ljifos k|Zgf]Q/x¿ -!!=#&_
k|Zg— tkfO{+n] ;a}sf] v08g ub}{ cfpg'ePsf] 5 k/Gt' cfˆgf]–cfˆgf] wd{df ;a} 7Ls 5g\ .
v08g s;}sf] ug{x'Fb}g . olb ug'{x'G5 t tkfO{+n] logLx¿sf eGbf ljz]if s] atfpg'x'G5 < olb
atfpg'x'G5 eg] t s] tkfO{+ eGbf clws hfÌ] jf t'No c¿ sf]xL k'?if lyPgg\ < / g 5g\ < o:tf]
cledfg ug'{ tkfO{+nfO{ plrt x'Fb}g, lsgeg] k/dfTdfsf] ;[li6df Ps–Ps eGbf clws, t'No / Go"g
w]/} 5g\ . s;}n] 3d08 ug'{ plrt x'Fb}g .
pQ/— wd{ Ps x'G5 ls cg]s < olb eGb5f} ls cg]s x'G5g\ ta t Ps–bf];|f;Fu lj?4
x'G5g\ ls clj?4 < olb eGb5f} ls lj?4 x'G5g\ ta t Pssf] lagf bf];|f] wd{ x'g ;Sb}g / olb
eGb5f} ls clj?4 x'G5g\ ta t k[ys\–k[ys\ x'g Joy{ 5 . To;}n] wd{ / cwd{ Pp6} xf], cg]s xf]Og,
oxL d}n] ljz]if eGb5' ls h:t} ;a} ;Dk|bfox¿sf pkb]zsx¿nfO{ sf]xL /fhfn] Ps 7fpFdf hDdf
u/fPdf t Ps xhf/ eGbf yf]/} x'Fb}gg\ xf]nf, k/Gt' logsf d'Vo efu x]¥of}+ eg] t k'/f0fL, ls/fgL,
h}gL / s'/fgL rf/ dfq} 5g\, lsgeg] oL rf/}df ;a} ;Dk|bfo cfpF5g\ . s'g} /fhfn] pgLx¿sf] ;ef
u/fP/ To;df sf]xL Ps hgf lh1f;' ag]/ k|yd jfddfuL{;Fu ;f]wf];\— æx] dxf/fh Û d}n] cfh;Dd g
sf]xL u'? / g t s'g} wd{nfO{ u|x0f u/]sf] 5', eÌ'xf];\ Û ;a} wd{ eGbf pQd wd{ s;sf] 5 < h;nfO{
d}n] u|x0f u¿F <Æ
jfddfuL{— xfd|f] 5 .
lh1f;'— oL gf} ;o pgfG;o s:tf 5g\ <
jfddfuL{— ;a} e'm§f / g/sufdL x'g\, lsgeg] …sf}nfTk/t/+ glxÚ -x]g'{xf];\–s'nf0f{j @÷*_ xfd|f]
wd{b]lv k/ s'g} wd{ 5}g .
lh1f;'— tkfO{+sf] wd{ s] xf] <
jfddfuL{— eujtLnfO{ dfÌ', dB–df+;flb k~r dsf/x¿sf] ;]jg, ?b|ofdn cflb rf};ÝL
tGqx¿nfO{ dfÌ' OToflb . olb ltdLn] d'lQmsf] OR5f ub{5f} eg] t xfd|f] r]nf ag .
lh1f;'— n x'G5, d c¿sf] klg bz{g u/]/ / ;f]w]/ cfpF5' . kZrft\ h;nfO{ rfxG5' p;}sf]
aÌ]5' .
jfddfuL{— c/] Û lsg e|flGtdf k/]sf 5f} . logLx¿n] ltdLnfO{ axsfP/ cfˆgf] hfndf
km;fpg]5g\ . s;}l;t ghfpm . xfd|} r]nf ag, gq k5'tfpg knf{ .
lh1f;'— n tlg x]/]/ cfpF5' . cufl8 a9]/ z}j;Fu ;f]Wof] p;n] klg o:t} pQ/ lbof] . olt
ljz]if eGof] ls— ælagf lzj, ?b|fIf, e:d wf/0f / lnËfr{gn] d'lQm slxNo} klg x'Fb}g .Æ To;n]
p;nfO{ 5f]8]/ gjLg j]bfGtLx¿l;t uof] .
lh1f;'—eÌ'xf];\ dxf/fh Û tkfO{+sf] wd{ s] xf] <
j]bfGtL— xfdLn] wdf{˜wd{ s]xL klg dfGb}gf}+ . xfdL ;fIfft\ a|Xd xf}+ . xfdLdf wdf{˜wd{ sxfF
x'G5 < of] hut\ ;a} ldYof xf] . olb 1fgL z'4 r]tg x'g rfxG5f} eg] t ltdLn] klg cfk"mnfO{ a|Xd
dfg, hLjefjnfO{ 5f]8, lgTod'Qm x'g]5f} .
lh1f;'— olb ltdL a|Xd lgTo d'Qm xf} eg] t a|Xdsf] u'0f–sd{–:jefj ltdLdf lsg 5}g < /
z/L/df lsg afFlwPsf 5f} <
j]bfGtL— ltdLnfO{ z/L/ b]lvPsf] 5, To;}n] ltdL e|fGt 5f} . xfdLnfO{ s]xL klg b]lv+b}g lagf
a|Xdsf] .
lh1f;'— ltdL b]Vg]jfnf sf] / s;nfO{ b]Vb5f} <
j]bfGtL— b]Vg]jfnf a|Xd / a|XdnfO{ a|Xdn] b]Vb5 .
lh1f;'— s] b'O6f a|Xd 5g\ <
j]bfGtL— xf]Og, cfk"mn] cfk}mnfO{ b]Vb5 .
lh1f;'— s] sf]xL cfˆgf] sfFwdf cfk}m r9\g ;Sb5 < ltd|f] s'/f]df s]xL bd 5}g, of] t
ax'nfxkgsf] s'/f] xf] .
To;n] cufl8 a9]/ h}gLx¿l;t uP/ ;f]Wof] . pgLx¿n] klg o:t} eg] k/Gt' olt ljz]if eg]
ls— ælh0f wd{ sf] lagf ;a} wd{ vf]6f], hut\sf] stf{ cgflb O{Zj/ sf]xL xf]Og, hut\ cgflb
sfnb]lv h:tfsf] t:t} alg/fv]sf] 5 / alg/xg]5 . cfpm, ltdL xfd|f] r]nf ag, lsgeg] xfdL
…;DoSTjLÚ cyf{t\ ;a} k|sf/af6 7Ls 5f}, pQd s'/fnfO{ dfGb5f}+ . h}gdfu{b]lv leÌ ;a} ldYofTjL
x'g\ .Æ
cufl8 a9]/ O{;fO{;Fu ;f]Wof] . To;n] jfddfuL{sf] t'No ;a} k|Zg pQ/ u¥of] . olt ljz]if
atfof] ls— æ;a} dg'io kfkL 5g\, cfˆgf] ;fdYo{af6 kfk 5'6\b}g . lagf O{;fdfly ljZjf;n] kljq
eP/ d'lQmnfO{ kfpg ;Sb}g . O{;fn] ;a}sf] k|folZrQsf] nflu cfˆgf] Hofg lbP/ bof k|sflzt u]/sf
5g\ . ltdL xfd|f] g} r]nf ag .Æ
lh1f;'n] ;'g]/ df}njL ;fxal;t uof] . pgLl;t klg o:t} k|Zgf]Q/ u¥of] . olt ljz]if eg]
ls— ænfz/Ls v'bf, p;sf k}uDa/ / s'/fgz/LkmnfO{ lagf dfg] s;}n] lghft kfpg ;Sb}g . h;n]
o; dhxanfO{ dfGb}g, Tof] bf]hvL / sflkm/ xf], jflha'NsTn xf] .Æ
lh1f;'n] ;'g]/ j}i0fjl;t uof] . To;/L g} ;+jfb eof] . olt ljz]if eGof] ls— æxfd|f] lgwf/df
ltns5fk b]v]/ od/fh 8/fpF5 .Æ lh1f;'n] dgdg} ;D‰of] ls ha nfdv'§], dfvf, k'ln;sf l;kfxL,
rf]/, 8fFs" / zq' 8/fpFb}gg\ eg] t od/fhsf u0f lsg 8/fpg] <
k]ml/ cufl8 a9\bf t ;a} dtjfnfx¿n] cfˆgf]–cfˆgf]sf] ;fFrf] eg] . sf]xL xfd|f saL/ ;fFrf,
sf]xL xfd|f gfgs ;fFrf, sf]xL bfb", sf]xL jNne, sf]xL ;xhfgGb, sf]xL dfWj cflbnfO{ 7"nf / cjtf/
atfpg] ;'g] . xhf/f}+l;t ;f]w]/, pgLx¿sf] k/:k/ lj/f]w b]v]/, ljz]if lgZro u¥of], logLx¿df sf]xL
klg u'? u/fpg of]Uo 5}g . lsgeg] Ps–Pssf] e'm6df gf} ;o pgfG;o ;fIfL ag] . h:tf] e'm6f]
bf]sfGbf/ jf j]Zof / eF8'jf cflb cfˆgf]–cfˆgf] j:t'sf] /fd|f] / csf{sf] g/fd|f] ub{5g\, To:t} oL 5g\,
o:tf] hfg—
tlå1fgfy{+ ; u'?d]jfleuR5]t\ . ;ldTkfl0fM >f]lqo+ a|Xdlgi7d\ ..!..
t:d} ; ljåfg'k;Ìfo ;DoSk|zfGtlrQfo zdflGjtfo .
o]gfIf/+ k'?if+ j]b ;To+ k|f]jfr tf+ tŒjtf] a|XdljBfd\ ..@..
—d'08sf]klgifb\ -d'08s !÷v08 @÷dGq !@–!#_ ..
p; ;Tosf] lj1fgfy{ Tof] …;ldTkfl0fÚ cyf{t\ xft hf]8]/ cl/Qmx:t eP/ j]bljt\ a|Xdlgi7
k/dfTdfnfO{ hfÌsf] nflu u'?sxfF hfcf];\ . oL kfv08Lx¿sf] hfndf gk/f];\ ..!.. ha o:tf] lh1f;'
ljåfg\sxfF hfG5, To; zfGtlrQ, lht]lGb|o, ;dLk–k|fKt lh1f;'nfO{ oyfy{ a|XdljBfsf] u'0f–sd{–
:jefjsf] pkb]z u/f];\ / h'g–h'g ;fwgaf6 Tof] >f]tf wdf{y{, sfd, df]If / k/dfTdfnfO{ hfÌ
;sf];\, To:tf] lzIff u/f];\ ..@..
ha o:tf] k'?ifsxfF uP/ eGof] ls dxf/fh Û ca oL ;Dk|bfoLx¿sf av]8fn] d]/f] lrQ e|fGt
ePsf] 5, lsgeg] olb logLx¿ dWo]df s'g} Pssf] r]nf ag]+ eg] t gf} ;o pgfG;o hgf;Fu lj/f]wL
x'g'kg]{5 . h;sf gf} ;o pgfG;o zq' / Ps ldq x'G5, To;nfO{ ;'v slxNo} klg x'g ;Sb}g . o;}n]
tkfO{+n] dnfO{ pkb]z lbg'xf];\, h;nfO{ d}n] u|x0f u¿F .
cfKtljåfg\— oL ;a} dt cljBfhGo ljBflj/f]wL x'g\ . d"v{, kfd/ / hËnL dg'iox¿nfO{
axsfP/ cfˆgf] hfndf km;fP/ cfˆgf] k|of]hg l;4 ub{5g\ . tL lar/f cfˆgf] dg'io hGdsf]
kmnb]lv /lxt eP/ cfˆgf] dg'io hGd Joy}{ u'dfpF5g\ . x]/ Û h'g s'/fdf oL ;a} hgf Ps dt x'G5g\,
Tof] j]bdt u|fXo 5 / h;df k/:k/ lj/f]w x'G5, Tof] slNkt, e'm6f], cwd{, cu|fXo x'G5 .
lh1f;'— o;sf] k/LIff s;/L ug]{ <
cfKtljåfg\— ltdL uP/ oL–oL s'/fx¿nfO{ ;f]w . ;a}sf] Ps ;Ddlt x'g]5 . ta lh1f;'n] tL
xhf/ d08nLsf] dfemdf pleP/ eGof] ls— æ;a} hgfn] ;'Ì'xf];\ Û ;Toefif0fdf wd{ x'G5 ls
ldYofdf <Æ ;a}n] Ps :j/ u/]/ eg] ls æ;Toefif0fdf wd{ / c;Toefif0fdf cwd{ x'G5 .Æ æTo;} u/L
ljBf k9\g, a|Xdro{ ug{, k"0f{ o'jfj:yfdf ljjfx, ;T;Ë, k'?iffy{, ;To Jojxf/ cflbdf wd{Ù / cljBf
u|x0f, a|Xdro{ gug]{, Jolerf/ ug]{, s';Ë, cfn:o, c;To Jojxf/, 5n, sk6, lx+;f, k/xflg ug]{
cflb sd{x¿df <Æ ;a} Psdt eP/ Ps} :j/df eg] ls æljBflbsf] u|x0fdf wd{ / cljBflbsf]
u|x0fdf cwd{ .Æ ta lh1f;'n] ;a};Fu eGof] ls— æltdLx¿ o;} k|sf/n] ;a} hgf Psdt eP/
;Towd{sf] pÌlt / ldYofdfu{sf] xflg lsg ub}{gf} <Æ tL ;a}n] eg]— æolb xfdLn] o:tf] u¥of}+ eg] t
xfdLnfO{ s;n] ;f]Wg] < xfd|f r]nfx¿ xfd|f cf1fdf /xg] 5}gg\, hLljsf gi6 x'g hfg]5, k]ml/ h'g
cfgGb xfdLn] u/]/ a;]sf 5f}+, ;f] xftaf6 k'mTsg] 5 . o;}n] xfdL hfGb5f} t/ klg cfˆgf]–cfˆgf]
dtsf] pkb]z / cfu|x ub}{ hfG5f}+ . lsgeg] …/f]6L vfOo] zSs/ ;] cf}/ b'lgofF 7luo] dSs/ ;]Ú o:tf]
s'/f] 5 . x]/ Û ;+;f/df ;Lwf–;Rrf dg'ionfO{ s;}n] ;f]Wb}g . h;n] h]–hlt 9f]ËLafhL / w"t{tf ub{5
To;}n] kbfy{ kfpF5 .Æ
lh1f;'— h'g ltdLn] o:tf] kfv08 dt rnfP/ cGo dg'iox¿nfO{ 7Ub5f}, ltdLnfO{ /fhfn]
b08 lsg lb+b}g <
dt–jfnf— xfdLn] /fhfnfO{ klg cfˆgf] r]nf agfPsf 5f}+ . xfdLn] kSsf k|aGw u/]sf 5f}+,
5'6\g] 5}g .
lh1f;'— ha ltdL 5nn] cGo dg'iox¿nfO{ 7u]/, pgsf] xflg ub{5f}, k/d]Zj/sf] ;fd'Ì] s]
pQ/ lbg]5f} < / 3f]/ g/sdf kg]{5f}, 5f]6f] hLjgsf] nflu olt 7"nf] ck/fw ug{ lsg 5f]8\b}gf} <
dt–jfnf— h] t xf]nf . g/s / k/d]Zj/sf] b08 ha xf]nf ta xf]nf, clxn] t cfgGb
ub{5f}+ . xfdLnfO{ k|;Ìtfn] wg lbG5g\, anfTsf/ u/]/ ln+b}gf}+, k]ml/ /fhfn] b08 lsg lbg] <
lh1f;'— h;/L s;}n] afnsnfO{ k'm:nfP/ wgflb kbfy{ xb{5, h:tf] p;nfO{ b08 ldNb5,
To:tf] ltdLnfO{ lsg ldNb}g < lsgeg]—
c1f] ejlt j} afnM lktf ejlt dGqbM .. —dg':d[lt -cWofo @÷Znf]s !%#_ ..
hf] 1fg/lxt x'G5, Tof] …afnsÚ / h;n] 1fg lbG5, Tof] …lktfÚ / …j[4Ú gfdn] lrlgG5 . hf]
a'l4dfg\ ljåfg\ x'G5, Tof] t ltd|f] s'/fdf km:b}g, lsGt' c1fgL h'g afnssf] ;b[z x'G5, ltgnfO{
7Ugfn] ltdLnfO{ /fhb08 cjZo x'g'kb{5 .
dt–jfnf— ha /fhf / k|hf ;a} xfd|f] dtdf 5g\ eg] t xfdLnfO{ b08 lbg]jfnf s'g x'G5 <
ha o:tf] Joj:yf x'g]5 ta oL s'/fx¿nfO{ 5f8]/ csf]{ Joj:yf ug]{5f}+ .
lh1f;'— h'g ltdLn] al;–al; Joy{ dfn dfb{5f} eg] t ljBfEof; u/]/ u[x:yx¿sf 5f]/f–
5f]/LnfO{ k9fPdf t ltd|f] / u[x:yx¿sf] sNof0f x'g]5 .
dt–jfnf— olb xfdLn] afNoj:yfb]lv lnP/ d/0f;Ddsf] ;'vnfO{ 5f]l8lbg], afNofj:yfb]lv
o'jfj:yf;Dd ljBf k9\gdf, kZrft\ k9fpgdf / pkb]z ug{df hGdel/ kl/>d ug{df, xfdLnfO{ s]
k|of]hg < xfdLnfO{ t olQs}df nfvf}+ ?k}ofF ldNb5, r}g ub{5f}+, To;nfO{ lsg 5f]8\g] <
lh1f;'— o;sf] kl/0ffd t g/fd|f] x'G5, x]/ Û ltdLnfO{ 7"nf] /f]u nfUg]5, zL3| dg]{5f},
a'l4dfg\x¿df lglGbt x'G5f}, k]ml/ klg lsg a'‰b}gf} <
dt—jfnf— c/] efO Û
6sf wd{i6sf sd{ 6sf lx k/d+ kbd\ . o:o u[x] 6sf gfl:t xf Û 6sf+ 6s6sfot] ..!..
cfgf c+zsnfM k|f]Qmf ¿Kof]˜;f} eujfg\ :jod\ . ct:t+ ;j{+ OR5lGt ¿Ko+ lx u'0jQdd\ ..@..
ltdL s]6f xf}, ;+;f/sf] s'/f] ltdLnfO{ yfxf 5}g, x]/ Û k};fsf] lagf wd{, k};fsf] lagf sd{,
k};fsf] lagf k/dkb x'Fb}g, h;sf] 3/df k};f 5}g, Tof] xfo Û k};f–k};f ubf{–ub}{ pQd kbfy{x¿nfO{
6s–6s x]l//fVb5 ls xfo Û d;Fu k};f x'GYof] eg] t pQd kbfy{x¿nfO{ ef]Ug] lyPF ..!.. lsgeg]
;a}n] ;f]x| snfo'Qm cb[Zo eujfg\sf] syg–>j0f ub{5g\, ;f] t b]lv+b}g, k/Gt' ;f]x| cfgf / k};f
sf}8L¿k c+z snfo'Qm h'g ?k}ofF xf], ToxL ;fIfft\ eujfg\ xf] . To;}n] ;a} hgf ?k}ofFsf] vf]lhdf
nfu]sf 5g\, lsgeg] ;a}sf sfd ?k}ofFaf6} l;4 x'G5g\ ..@..
lh1f;'— 7Ls 5, ltdLleqsf] nLnf aNn aflx/ lgl:sof] . ltdLn] hlt of] kfv08 v8f u/]sf
5f}, Tof] ;a} cfˆgf] ;'vsf] nflu u/]sf xf}, k/Gt' o;af6 hut\sf] gfz x'G5 . lsgeg] h;/L
;Tof]kb]zaf6 ;+;f/nfO{ nfe k'Ub5, To;/L g} c;Tof]kb]zaf6 xflg k'Ub5 . ha ltdLnfO{ wgsf] g}
k|of]hg lyof] eg] t gf]s/L Jofkf/ u/]/ wg lsg sdfpFb}gf} <
dt–jfnf— To;df kl/>d / xflg klg x'G5, k/Gt' o;df xflg slxNo} x'Fb}g, nfe}nfe x'G5 .
x]/ Û t'n;L r/0ffd[t lbP/, s07L afFw]/, r]nf d'8]/, hGdel/sf] kz' x'g hfG5, rfx] h:t} af]em
nfbf}+ .
lh1f;'— oL dfG5]x¿ ltdLnfO{ y'k|} wg s]sf nflu lbG5g\ <
dt–jffnf— wd{, :ju{ / d'lQmsf] cy{ .
lh1f;'— ha ltdL g} d'Qm 5}gf}, g t d'lQmsf] :j¿k jf ;fwgnfO{ hfGb5f} eg] t ltd|f] ;]jf
ug]{x¿nfO{ s] ldNg]5 <
dt–jfnf— s] o; nf]sdf ldNb5 < ldNb}gÙ lsGt' k/nf]sdf ldNb5 . hlt oL dfG5]x¿n]
xfdLnfO{ lbG5g\ jf ;]jf ub{5g\, Tof] ;a} d/]k5fl8 logLx¿nfO{ ldNb5 .
lh1f;'— logLx¿n] lbPsf] t kfpF5g\ ls kfpFb}gg\, ltdL lng]jfnfnfO{ s] ldN5 < g/s jf
cGo s]xL <
dt–jfnf— xfdLn] ehg ub{5f}+ . o;sf] ;'v xfdLnfO{ ldNg]5 .
lh1f;'— ltd|f] ehg t k};fs} nflu xf] . Tof] ;a} k};f oxL+ /xg]5, / h'g df+;lk08nfO{ oxfF
kfNb5f}, Tof] e:d x'g]5 . olb ltdLn] O{Zj/sf] ehg ub{Yof} eg] t ltd|f] cfTdf klg kljq x'g] lyof] .
dt–jfnf— s] xfdL cz'4 5f}+ <
lh1f;'— leqsf a8f] d}nf 5f} .
dt–jfnf— ltdLn] s;/L hfGof} <
lh1f;'— ltd|f] rfn–rngaf6 .
dt–jfnf— dxfTdfx¿sf Jojxf/ xfQLs} bfFtsf] ;dfg x'G5 . h;/L xfQLsf] bfFt vfgsf]
nflu leÌ} / b]vfpgsf] nflu leÌ}, To;/L g} leqaf6 xfdL kljq 5f}+ aflx/af6 nLnfdfq ub{5f}+ .
lh1f;'— olb ltdL leqaf6 z'4 x'GYof} eg] t aflx/sf] sfd klg z'4 x'GYof], To;}n] leqaf6
klg d}nf 5f} .
dt–jfnf— xfdL rfx] h:tf;'s} xf}+ k/Gt' xfd|f r]nf t 7Ls 5g\ .
lh1f;'— h:tf ltdL u'? 5f}, To:t} ltd|f r]nf klg xf]nfg\ .
dt–jfnf— Psdt slxNo} x'g ;Sb}g, lsgeg] dg'iosf] u'0f–sd{–:jefj leÌ–leÌ x'G5 .
lh1f;'— olb afNoj:yfdf Ps ;dfg lzIff lbOG5, ;Toefif0fflb wd{sf] u|x0f /
ldYofefif0fflb cwd{sf] Tofu u/]df t Psdt cjZo x'g ;lsG5 . / b'O{ dt cyf{t \ wdf{Tdf /
cwdf{Tdf ;bf /xG5g\, ltgLx¿ /x"g\ . k/Gt' wdf{Tdf clws x'gfn] / cwdL{ Go"g x'gfn] ;+;f/df ;'v
a9\b5 / ha cwdL{ clws x'g hfG5g\ ta b'Mv a9\b5 . ha ;a} ljåfg\x¿n] Ps}vfn] pkb]z u/]df
t Psdt x'gdf slQ klg ljnDa x'Fb}g .
dt–jfnf— cfhef]ln …slno'uÚ 5, ;Too'usf] s'/f gu/ .
lh1f;'— …slno'uÚ gfd sfnsf] xf] . sfn lgliqmo x'gfn] s]xL wdf{y{ ug{sf] nflu ;fws–
afws x'Fb}g, ltdLx¿ g} slno'usf d"lt{x¿ alg/x]sf 5f} . olb dg'io g} ;Too'u–slno'u x'Fb}g eg]
t sf]xL klg ;+;f/df wdf{Tdf x'Gy]gg\ . oL ;a} ;Ësf] u'0f–bf]if xf], :jfefljs xf]Og .
olt eg]/ cfKt;Fu uof] . pgL;Fu eGof] ls dxf/fh Û ltdLn] d]/f] p4f/ u¥of} , gq eg] t d
klg s;}sf] hfndf km;]/ gi6 x'g hfGy]+, ca d}n] klg oL kfv08Lx¿sf] v08g / j]bf]Qm ;To–dtsf]
d08g ug]{5' .
cfKt— oxL g} ;a} dg'iox¿sf], ljz]if ljåfg\ / ;+Gof;Lx¿sf] sfd xf] ls dg'ionfO{ ;Tosf]
d08g / c;Tosf] v08g k9fpg]–;'gfpg] u/]/ ;Tof]kb]zaf6 pksf/ k'¥ofpg' kb{5 .
a|Xdrf/L Pj+ ;+Gof;Lsf] ;dLIff -!!=#*_
k|Zg— …a|Xdrf/LÚ, …;+Gof;LÚ t 7Ls 5g\ <
pQ/— oL cf>d t 7Ls x'g\ . k/Gt' cfhef]ln logdf klg w]/} u8a8L rn]sf] 5 . sltn]
gfd …a|Xdfr/LÚ /fv]/, h6f a9fP/ e'm6–d'6 l;4fO{ ub{5g\, hk k'/Zr/0fflbdf kml;/fVb5g\, ljBf
k9\gsf] nflu gfd klg ln+b}gg\ ls h'g x]t'af6 …a|Xdrf/LÚ gfd x'G5, To; …a|XdÚ cyf{t\ j]b k9\gdf
slQ klg kl/>d ub}{gg\ . tL …a|Xdrf/LÚ afv«fsf] 3fF6Ldf e'ml08Psf n'sf{gh:t} lg/y{s x'g\ . / hf]
To:tf …;+Gof;LÚ— ljBfxLg, b08 lnP/, leIff dfUb} lkmb{5g\, slQ klg j]bdfu{sf] pÌlt ub}{gg\, ;fg}
cj:yfdf ;+Gof; lnP/ 3'Db5g\, ljBfEof;nfO{ 5f]l8lbG5g\ . o:tf a|Xdrf/L / ;+Gof;L otf–ptf
hn, :yn, kfiff0fflb d"lt{x¿sf] bz{g, k"hg ub}{–lkmb}{, ljBf hfg]/ klg df}g /xG5g\, PsfGt b]zdf
oy]i6 vfP/–lkP/ ;'lt/fVb5g\, / O{iof{–å]ifdf km;]/ lgGbf–s'r]i6f ub}{ lgjf{x ub{5g\, sfiffo j:q /
b08–u|x0fdfqn] cfk"mnfO{ s[ts[To ;DemG5g\, cfk"mnfO{ ;jf]{Ts[i6 hfg]/ pQd sfd ub}{gg\, o:tf
…;+Gof;LÚ klg hut\df Joy}{ jf; ub{5g\ . / h;n] ;a hut\sf] lxt ;fW5g\, tL 7Ls 5g\ .
k|Zg— lu/L, k'/L, ef/tL, cflb uf];f+O{x¿ t 7Ls 5g\ Û lsgeg] d08nL afFw]/ otf–ptf
3'Db5g\, ;os8f}+ ;fw'x¿nfO{ cfgGb u/fpF5g\, ;j{q cå}tdtsf] pkb]z ub{5g\, / sltn] t k9\g]–
k9fpg] klg ub{5g\ o;}n] ltgLx¿ /fd|f 5g\ xf]nf .
pQ/— oL ;a} bz gfd kl5af6 slNkt ul/Psf x'g\, ;gftg xf]Ogg\ . logsf d08nLx¿
s]jn ef]hgfyL{ x'g\ . y'k|} ;fw'x¿ ef]hgsf] nflu g} d08nLx¿df /xG5g\ . bDeL klg x'G5g\, lsgeg]
Pp6fnfO{ dxGt agfP/, ;foÍfndf Ps dxGt h'g ls ltgLx¿df k|wfg x'G5, Tof] u2Ldf a:b5 .
;a} a|fXd0f / ;fw' pleP/ xftdf k'ik ln+b}—
gf/fo0f+ kßej+ jl;i7+ zlQ+m r tTk'qk/fz/+ r . Jof;+ z's+ uf}8kb+ dxfGtd\ ..
—x]g{x' f];\ k'ikf~hln ..
OToflb Znf]s k9]/ x/–x/ eGb}, To;dfly k'ik jiff{ ub}{, ;fi6fË gd:sf/ ub{5g\ . hf] s;}n]
o:tf] ub}{g, p;nfO{ ToxfF /xFg klg sl7g x'G5 . of] bDe ;+;f/nfO{ b]vfpgsf] nflu ub{5g\, h;af6
hut\df k|lti7f eP/ dfn ldnf];\ .
slt d7wf/L t u[:y eP/ klg ;+Gof;sf] cledfg dfq ub{5g\, sd{ s]xL klg ub}{gg\ .
;+Gof;sf] ToxL sd{ xf], h'g kfFrf}+ ;d'Nnf;df n]v]/ cfPF, To;nfO{ gu/]/ Joy}{ ;do ujfpF5g\ . olb
s;}n] /fd|f] pkb]z u/]df klg lj/f]wL x'G5g\ . ax'wf logLx¿ e:d, ?b|fIf wf/0f ub{5g\ / s;}–s;}n]
z}j tyf j}i0fj ;Dk|bfosf] cledfg /fVb5g\ / ha slxn]sflx+ zf:qfy{ rNb5 eg], ta t cfˆgf]
dtsf] cyf{t\ zÍ/frfof]{Qmsf] :yfkg / rqmflÍt cflbsf] v08gdf k|j[Q /xG5g\ . j]bdfu{sf] pÌlt /
ofjTkfv08 dfu{ hlt 5g\ tfjTsf] v08gdf k|j[Q x'Fb}gg\ . oL ;+Gof;Lx¿n] o:tf] ;DemG5g\ ls
xfdLnfO{ v08g–d08gl;t s] k|of]hg < xfdL t dxfTdf xf}+, o:tf hgx¿ klg ;+;f/df ef/¿k g}
x'g\ .
ha o:tf x'gfn], ta g} j]bdfu{lj/f]wL jfddfuf{lb ;Dk|bfoL, O{;fO{, d';ndfg, h}gL cflb a9\g
k'u], clxn] klg al9/fv]sf 5g\ / logsf] gfz x'Fb} u}/x]sf] 5 tfklg logsf cfFvf v'Nb}g Û v'nf];\ klg
sxfFaf6 < h]–hlt pgsf dgdf k/f]ksf/–a'l4 / st{Josd{ ug{df pT;fx x'GYof] Û lsGt' logLx¿
cfˆgf] k|lti7f vfg–lkpgsf] ;fd'Ì] cGo clws s]xL ;Demb}gg\ / ;+;f/sf] lgGbfb]lv clt 8/fpF5g\ .
k'gM -nf]s}if0ff_ cyf{t\ nf]sdf k|lti7f, -ljQ}if0ff_ wg a9fpgdf tTk/ x'Fb} ljifoef]u, -k'q}if0ff_ k'qjt\
lziodfly df]lxt x'g', oL tLg Pif0ffx¿nfO{ Tofu ug{ plrt 5 . ha Pif0ff g} 5'6 \b}g eg], k'gM
;+Gof; s;/L x'g ;Sb5 < cyf{t\ kIfkft/lxt j]bdfuf]{kb]zaf6 hut\sf] sNof0f ug{df cxlg{z k|j[Q
/xg' ;+Gof;Lx¿sf] d'Vo sfd xf] . ha cfˆgf]–cfˆgf] clwsf/sf] sd{x¿nfO{ ub}{gg\, k'gM ;+Gof;flb
gfd wf/0f ug'{ Joy{ 5 . gq t h;/L u[x:y Jojxf/, :jfy{df kl/>d ub{5g\, ;+Gof;L klg eP lsGt'
h;n] pgLx¿ eGbf clws kl/>d k/f]ksf/ ug{df tTk/ /xG5, ta g} ;a} cf>d pÌltdf /xG5g\ .
x]/ Û ltd|f] ;fd'Ì] kfv08–dt a9\b} uPsf 5g\ . O{;fO{–d';ndfg;Dd alg/fv]sf 5g\ .
ltdLaf6 cfˆgf] 3/sf] /Iff / csf{nfO{ ldnfpg aÌ ;Sb}g . ta g} aG5, ha ltdLn] klg ug{
rfxG5f} Û ha;Dd jt{dfg / eljioTdf ;+Gof;L pÌltzLn x'Fb}gg\, ta;Dd cfof{jt{ / cGo b]z:y
dg'iox¿sf] j[l4 x'Fb}g . ha j[l4sf] sf/0f j]bflb zf:qx¿sf] k7g–kf7g, a|Xdrof{lb cf>dx¿sf]
oyfjt\ cg'i7fg, ;Tof]kb]z x'G5g\, ta g} b]zf]Ìlt x'g] ub{5 .
r]t /fv Û y'k|} kfv08sf s'/fx¿ ltdLnfO{ ;fFrf] nfUg ;Sb5 . h;/L sf]xL ;fw' jf
bf]sfGbf/n] k'q k|fKt u/fOlbg] l;l4 atfpF5g\ ta To;sxfF y'k|} :qLx¿ hfG5g\, ;a}n] k'q dfUb5g\, /
afafhLn] ;a}nfO{ k'q x'g] cfzLjf{b lbG5 . tL dWo]df h;–h;nfO{ k'q x'G5 ltgLx¿n] ;DemG5g\ ls
afafhLsf] jrgn] eof] . ha ltgLx¿;Fu s;}n] ;f]wf];\ ls ;'Fu'gL{, s's'gL{, uwLgL / s'v'/L cflb kz'
/ kIfLx¿sf sRrf–aRrf s'g afafhLsf] j/n] x'g] ub{5g\ < ta s]xL klg pQ/ lbg ;Sg] 5}gg\ Û hf]
s;}n] eGb5 ls 5f]/fnfO{ hLpFb} /fVg ;Sb5' t cfk}m lsg d/]/ hfG5 <
slt w"t{x¿n] t o:tf] dfof /Rb5g ls 7"nf–7"nf a'l4dfgLx¿ klg wf]sf vfg k'Ub5g\, h:t}
wg;f/Lsf 7u . logLx¿ kfFr–;ft hgf ldn]/ clg 6f9f–6f9f b]zdf hfG5g\ . h'g rflx+ z/L/n]
l8n8fndf /fd|f] b]lvG5, To;}nfO{ l;4 agfpF5g\ . h'g gu/ jf u|fddf wgf9Ø x'G5g\, To;sf] ;dLk
hËndf Tof] l;4nfO{ a;fpF5g\ . p;sf ;fws gu/df uP/ c~hfg aGb} hf] s;};Fu ;f]W5g\—
æltdLn] o:tf dxfTdfnfO{ oxfF st} b]Vof} <Æ Tof] dxfTdf sf] xf] / s:tf] 5 <
;fws— a8f] l;4 k'?if 5g\ . dgsf] s'/f] atfOlbG5g\ . h] d'vn] eG5g\, Tof] eP/} 5f8\5 .
7"nf] of]uL/fh x'g\ . pgsf] bz{gsf] nflu xfdLn] cfˆgf] 3/–åf/ 5f]8]/ vf]Hb}5f}+ . d}n] s;};Fuaf6
;'g]sf] lyPF ls tL dxfTdf ot}lt/ cfPsf 5g\ .
u[x:y— ha tL dxfTdf ltdLnfO{ ldn] eg] t xfdLnfO{ klg atfOlbg', bz{g u/]/ dgsf] s'/f]
;f]Wg]5f}+ .
o;} k|sf/ lbge/L gu/df lkmb}{ / k|To]snfO{ To; l;4sf] s'/f] eg]/ /flqdf hDdf eP/ l;4–
;fws aGb} vfg]–lkpg] / ;'Tg] ub{5g\ . k]ml/ klg k|ftMsfn gu/ jf u|fddf uP/ To;} k|sf/n] b'O{–
tLg lbg eGb} k]ml/ rf/} ;fwsn] s'g} Ps–Ps wgf9Ø;Fu eGb5g\ ls— ætL dxfTdf ldn]sf 5g\ .
ltdLnfO{ bz{g ug]{ OR5f ePdf lx+8 .Æ tL ha tof/ x'G5g\ ta ;fwsn] pgLx¿;Fu ;f]W5g\ ls
ltdLn] s] s'/f ;f]Wg rfxG5f} < xfdLnfO{ eg . s;}n] k'qsf] OR5f ub{5, s;}n] wgsf], s;}n] /f]u
lgjf/0fsf] / s;}n] zq'nfO{ lhTgsf] nflu . pgLx¿nfO{ ;fwsn] n}hfG5g\ .
l;4–;fwsx¿n] h:tf] ;+s]t u/]sf x'G5g\ cyf{t\ h;nfO{ wgsf] OR5f 5 p;sf] bflxg]lt/,
h;nfO{ k'qsf] OR5f 5 p;nfO{ ;Dd'v, h;nfO{ /f]u lgjf/0fsf] OR5f 5 p;nfO{ afofFlt/, / h;sf]
zq'nfO{ lhTg] OR5f 5 p;nfO{ k5fl8lt/af6 nu]/ ;fd'Ì]jfnfsf] dfemdf a;fpF5g\ . ha gd:sf/
ub{5g\, p;} ;dodf Tof] l;4 pgLx¿;Fu af]Nb5 ls— æxfdL;Fu k'q /fv]sf 5}gf}+, h'g ltdL k'qsf]
OR5f u/]/ xfdLsxfF cfof} <Æ o;} k|sf/ wgjfnfnfO{ æltdL wgsf] OR5f u/]/ cfof} < kmls/x¿;Fu
wg sxfF /flvPsf] x'G5 <Æ /f]ujfnf;Fu— æltdL /f]u 5'6fpgsf] cfzfn] cfof} < xfdL j}B xf]Ogf}+,
hfpm s'g} j}BsxfF .Æ
k/Gt' ha To;sf] lktf /f]uL 5 eg] t p;sf ;fws a"9L cf}+nf], cfdf /f]uL ePdf t rf]/
cf}+nf], efO /f]uL ePdf t dfemL cf}+nf], :qL /f]uL ePdf t sfOFnL cf}+nf], sGof /f]uL ePdf t sfG5L
cf}+nf] rnfP/ b]vfOlbG5g\ . To;nfO{ b]v]/ Tof] l;4n] eGb5 ls ltd|f] lktf /f]uL 5, ltd|L cfdf
la/fdL 5g\, ltd|f] efO, ltd|f] :qL / ltd|f] 5f]/L /f]uL 5g\ . ta t tL rf/} hgf df]lxt x'g hfG5g\ .
;fwsx¿n] pgLx¿nfO{ eGb5g\, x]/ Û xfdLn] h:tf] eg]sf lyof}+ To:t} /x]5g\ ls /x]g5g\ t <
u[x:yn] eGb5g\— xf], h:tf] ;'g]sf lyof}+ To:t} /x]5g\ . ltdLn] a8f] pksf/ u¥of} / xfd|f]
7"nf] efUo /x]5 ls, o:tf dxf/fhsf] bz{g ldNof] .
;fwsx¿n] eGb5g\ ls oL dxfTdf oxfF w]/} lbg a:b}gg\ . h]–hlt cfzLjf{b lng' 5 /fd|f];Fu
;]jf u/ .
tL u[x:yx¿ k|z+;f ub}{ 3/lt/ nfUb5g\ . ;fws klg pgsf ;fy}df hfG5g\, lsgeg] dfu{df
s;}n] pgLx¿sf] kfv08sf] kf]n gvf]lnlbpmg\ . tL wgf9Øx¿sf] sf]xL cfˆgf ldq ldNbf klg To;sf]
k|z+;f ;'gfpF5g\ . o;} k|sf/ hf]–hf] ;fwsx¿;Fu hfG5g\ ltgLx¿sf j[QfGt ;a} atfOlbG5g\ .
ha gu/df xNnf x'G5 ta y'k|} dg'iosf] hdft uP/ ;f]w] ls dxf/fh Û d]/f] dgsf] j[QfGt
elglbg'xf];\, ta l;4hL r'krfk x'G5 / eGb5 ls dnfO{ lbSs gkf/ . p;sf ;fwsn] klg ;a};Fu
eÌ nfUb5g\— æolb ltdLn] w]/} lbSs kf¥of} eg] t 5f]8]/ hfg]5g\ .Æ tL dWo]df ;a} eGbf 7"nf] hf]
x'G5 To;n] ;fwsnfO{ af]nfP/ ;f]Wg nufpF5g\ ls æd]/f] dgsf] s'/f eg]df dfq d}n] dfÌ]5' .Æ
;fwsn] ;f]Wof] æs] s'/f xf] <Æ wgf9Øn] atfof] . To;nfO{ p;} k|sf/sf] ;+s]tn] nu]/ a;fP . p;n]
t'?Gt} elglbof] . s'/f] t'?Gt} le8df k}mlnof] / ;a} ;De]m ls cxf] Û a8f] l;4 k'?if /x]5 . sf]xLn]
ld7fO{, sf]xLn] k};f, sf]xLn] ?k}ofF, sf]xLn] czkmL{, sf]xLn] n'uf / sf]xLn] ;Lwf–;fdfu|L lbg yfn] .
k]ml/ ha;Dd dflg/fv] ta;Dd n'6\b}/fv] / s'g} …cfFvfsf] cGwf] ufF7sf] k"/fÚ nfO{ k'q x'g] cfzLjf{b
lbP/ xhf/f}+ ?k}ofF lnP/ eGof] ls ltd|f] ;fFrf] elQm eof] eg] t k'q x'g]5 .
o; k|sf/sf w]/} 7u x'G5g\, h;sf] ljåfg\n] dfq} k/LIff ug{ ;Sb5 c¿ s;}n] ;Sb}gg\ .
To;}n] j]bflb ljBf k9\g', ;T;Ë ug'{kb{5 h;af6 s;}n] p;nfO{ 7ufOdf km;fpg g;sf];\, c¿nfO{
klg arfpg ;sf];\ . lsgeg] dg'iosf] cfFvf eg]sf] ljBf g} xf] . lagf ljBf lzIffn] 1fg x'Fb}g .
h;n] afNofj:yfb]lv g} pQd lzIff kfpF5, ToxL dg'io ljåfg\ x'G5 . hf] s';ËL x'G5g\, tL b'i6, kfkL,
dxfd"v{ eP/ a8f] b'Mv kfpF5g\ . To;}n] 1fgnfO{ ljz]if elgPsf] 5 ls h;n] hfGb5, To;}nfO{
dfGb5g\ .
g j]lQ of] o:o u'0fk|sif{+ ; t:o lgGbf+ ;tt+ s/f]lt .
oyf ls/ftL sl/s'Dehftf d'QmfM kl/ToHo ljelt{ u'~hfM ..
—rf0fSogLlt -cWofo !!÷Znf]s *_ ..
of] s'g} sljsf] Znf]s xf] . h;n] s;}sf] u'0fnfO{ lrGb}g, To;n] p;sf] lg/Gt/ lgGbfdfq}
ub{5, h;/L hËnL eLnn] uhd'Qmfx¿nfO{ 5f]8]/ u'~hfsf] xf/ klx/G5, To;/L g} hf] k'?if ljåfg\,
1fgL, wfld{s, ;Tk'?ifx¿sf] ;ËL, of]uL, k'?iffyL{, lht]lGb|o, ;'zLn x'G5, ToxL wdf{y{, sfd, df]IfnfO{
k|fKt u/]/ o; hGd / k/hGddf ;bf cfgGbn] /xG5 .
oxfF cfof{jt{lgjf;L dfG5]x¿sf dtsf] ljifodf ;+If]kaf6 n]lvof] . o;sf] cufl8 h'g yf]/}
dfq cfo{/fhfx¿sf] Oltxf; k]mnf k/]sf] 5, To;nfO{ ;a} ;Hhgx¿sf] hfgsf/Lsf] nflu oxfF
k|sflzt ul/Psf] 5 .
ca yf]/} cfof{jQL{o /fhj+zsf] h;df >Ldfg\ dxf/fhf …o'lwli7/Ú b]lv lnP/ dxf/fhf
…ozkfnÚ ;Ddsf] Oltxf; n]Vb5' . / >Ldfg\ dxf/fhf …:jfo+e'j dg'hLÚ b]lv lnP/ dxf/fh …o'lwli7/Ú
;Ddsf] Oltxf; dxfef/tflbdf n]lvPsf] g} 5 / o;af6 ;a} ;Hhgx¿n] ToxfF eGbf otfsf] s]xL
Oltxf;sf] jt{dfg ljlbt x'g]5 .
oBlk of] ljifo æljBfyL{ ;lDdlnt …xl/ZrGb|rlGb|sfÚ / …df]xgrlGb|sfÆ h'g ls kflIfskq >L
…gfyåf/]Ú af6 lgl:sPsf] lyof] . h'g /fhk"tfgf b]z d]jf8 /fh pbok'/ lrQf}8u9 ;a}nfO{ ljlbt 5,
of] To;af6 d}n] cg'jfb u/]sf] x'F . olb o;/L g} xfd|f cfo{ ;Hhgx¿n] Oltxf; / ljBf–k':tsx¿sf]
vf]h u/]/ k|sfz u/]df t b]znfO{ 7"nf] nfe x'g]5 . p; kq ;Dkfbsn]— cfˆgf] ldqaf6 Ps k|frLg
k':ts h'g ls ljqmd ;+jt\ !&*@ -;q ;o aof;L_ df n]lvPsf] lyof], To;af6 pQm kqsf ;Dkfbs
dxfzon] u|x0f u/]/ ljqmd ;+jt\ !(#( dfu{zLif{ z'Sn / s[i0fkIf !(–@) ls/0f cyf{t\ cfˆgf b'O{
kflIfs kqx¿df 5fk]sf 5g\ . ;f] lgDg lnlvt k|df0f hfÌ'xf];\ .
cfof{jQ{b]zLo /fhj+zfjnL -!!=#(_
OGb|k|:ydf cfo{x¿n] >LdGdxf/fh …ozkfnÚ ko{Gt /fHo u/] . h;df >LdGdxf/fh …o'lwli7/Ú
b]lv dxf/fh …ozkfnÚ ;Ddsf] j+z cyf{t\ k':tf cg'dfg !@$ -Ps ;o rf}aL;_, jif{ $!%&, dlxgf
(, lbg !$ ;do ePsf] 5 . o;sf] ljj/0f—

/fhf zs jif{ dlxgf lbg @)= ;f]grL/ %) * @!


cfo{/fhf !@$ $!%& ( !$ @!= eLdb]j $& ( @)
>LdfGdxf/fh o'lwli7/flb j+z cg'dfg lk+9L @@= g[xl/b]j $% !! @#
#), jif{ !&&), dlxgf !!, lbg @@ logsf] @#= k"0f{dn $$ * &
lj:tf/— @$= s/bjL $$ !) *
@%= cn+lds %) !! *
cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg @^= pbokfn #* ( )
!= /fhf o'lwli7/ #^ * @% @&= b'jgdn $) !) @^
@= /fhf k/LlIft ^) ) ) @*= bdft #@ ) )
#= /fhf hgd]ho *$ & @# @(= eLdkfn %* % *
$= /fhf cZjd]w *@ * @@ #)= If]ds $* !! !!
%= låtLo/fd ** @ *
^= 5qdn *! !! @& /fhf If]dssf k|wfg lj>jfn] If]ds /fhfnfO{
&= lrq/y &% # !* df/]/ /fHo u/] . lk+9L !$, jif{ %)), dlxgf
*= b'i6z}No &% !) @$ #, lbg !^ logsf] lj:tf/—
(= /fhf pu|;]g &* & @! cfof{/fhf jif{ dlxgf lbg
!)= /fhf z"/;]g &* & @! != lj>jf !& # @(
!!= e'jgklt ^( % % @= k'/;]gL $@ * @!
!@= /0fhLt ^% !) $ #= jL/;]gL %@ !) &
!#= CIfs ^$ & $ $= cgËzfoL $& * @#
!$= ;'vb]j ^@ ) @$ %= xl/lht #% ( !&
!%= g/xl/b]j %! !) @ ^= k/d;]gL $$ @ @#
!^= ;'lr/y $@ !! @ &= ;'vkftfn #) @ @!
!&= z"/;]g -bf];|f]_ %* !) * *= sb|'t $@ ( @$
!*= kj{t;]g %% * !) (= ;Hh #@ @ !$
!(= d]wfjL %@ !) !) !)= cd/r"8 @& # !^
!!= cdLkfn @@ !! @% /fhf ljqmdflbTonfO{ zflnjfxgsf pd/fj
!@= bz/y @% $ !@ ;d'b|kfn of]uL k}70fsfn] df/]/ /fHo u/] .
!#= jL/;fn #! * !! lk+9L !^, jif{ #&@, dlxgf $, lbg !& logsf]
!$= jL/;fn;]g $& ) !$ lj:tf/—
/fhf jL/;fn;]gnfO{ jL/ dxf k|wfgn] df/]/ cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg
/fHo u/] . j+z !^, jif{ $$%, dlxgf %, lbg != ;d'b|kfn %$ @ @)
# logsf] lj:tf/— @= rGb|kfn #^ % $
#= ;xfokfn !! $ !!
cfof{/fhf jif{ dlxgf lbg $= b]jkfn @& ! @*
!= /fhf jL/dxf #% !) * %= g/l;+xkfn !* ) @)
@= clhtl;+x @& & !( ^= ;fdkfn @& ! !&
#= ;j{bQ @* # !) &= /3'kfn @@ # @%
$= e'jgklt !% $ !) *= uf]ljGbkfn @& ! !&
%= jL/;]g @! @ !# (= cd[tkfn #^ !) !#
^= dxLkfn $) * & !)= anLkfn !@ % @&
&= zq';fn @^ $ # !!= dxLkfn !# * $
*= ;+3/fh !& @ !) !@= x/Lkfn !$ * $

(= t]hkfn @* !! !) !#= ;L;kfn !! !) !#
!)= dfl0fsrGb #& & @! !$= dbgkfn !& !) !(
!!= sfd;]gL $@ % !) !%= sd{kfn !^ @ @
!@= zq'db{g * !! !# !^= ljqmdkfn @$ !! !#
!#= hLjgnf]s @* ( !& 
s'g} Oltxf;df eLdkfn klg n]lvPsf] 5 .
!$= xl//fj @^ !) @(
!%= jL/;]g -bf];|f]_ #% @ @) /fhf ljqmdkfnn] klZrd lbzfsf] /fhf
!^= cflbTos]t' @# !! !# -dn'vrGb af]x/f lyof]_ oL dfly cfqmd0f
u/]/ d}bfgdf n8fO{+ u/], To; n8fO{+df
/fhf cflbTos]t' duwb]zsf /fhfnfO{ …wGw/Ú dn'vrGbn] ljqmdkfnnfO{ df/]/ OGb|k|:ysf]
gfds /fhf k|ofusfn] df/]/ /fHo u/] . j+z /fHo u/] . lk+9L !), jif{ !(!, dlxgf !, lbg
lk+9L (, jif{ #&$, dlxgf !!, lbg @^ logsf] !^ logsf] lj:tf/—
lj:tf/—
cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg
cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg != dn'vrGb 
%$ @ !)
!= /fhf wGw/ $@ & @$ @= ljqmdrGb !@ & !@
@= dxifL{ $! @ @( #= cdLgrGb !) ) %
#= ;g/RrL %) !) !( $= /fdrGb !# !! *
$= dxfo'4 @) # * %= xl/rGb @$ ( @$
%= b'/gfy @* % @% ^= sNof0frGb !) % $
^= hLjg/fh $% @ % &= eLdrGb !^ @ (
&= ¿b|;]g $& $ @* *= nf]jrGb @^ # @@
*= cf/Lns %@ !) * (= uf]ljGbrGb #! & !@
(= /fhkfn #^ ) ) !)=/fgLkßdfjtL # ! ) )
/fhf /fhkfnnfO{ ;fdGt dxfgkfnn] df/]/
/fHo u/] . lk+9L !, jif{ !$, dlxgf ), lbg ),  logsf] gfd st}–st} dfgsrGb klg 5 .
logsf] lj:tf/ 5}g . # oL kßfjtL uf]ljGbrGbsL /fgL lyOg\ .
/fhf dxfgkfnsf] /fHodf /fhf ljqmdflbTon] /fgL kßfjtL dl/g\ . logsf] k'q klg sf]xL
…cjlGtsfÚ -pHh}g_ af6 cfqmd0f u/]/ /fhf lyPg . o;}n] ;a} d'T;2Lx¿n] ;Nnfx u/]/
dxfgkfnnfO{ df/]/ /fHo u/] . lk+9L !, jif{ xl/k|]d j}/fuLnfO{ u2Ldf a;fn]/ d'T;2L /fHo
(#, dlxgf ), lbg ), logsf] lj:tf/ 5}g .
ug{ nfu] . lk+9L $, jif{ %), dlxgf ), lbg logsf] lj:tf/—
@! xl/k|]dsf] lj:tf/— cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg
cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg != bLkl;+x !& ! @^
!= xl/k|]d & % !^ @= /fhl;+x !$ % )
@= uf]ljGbk|]d @) @ * #= /0fl;+x ( * !!
#= uf]kfnk|]d !% & @* $= g/l;+x $% ) !%
$= dxfafx' ^ * @( %= xl/l;+x !# @ @(
^= hLjgl;+x * ) !
/fhf dxfafx'n] /fHo 5f]8]/ jgdf tkZrof{
ug{sf] nflu uP, of] s'/f] aËfnsf] /fhf /fhf hLjgl;+xn] s]xL sf/0fn] ubf{ cfˆgf
cfwL;]gn] ;'g]/ OGb|k|:ydf cfP/ cfk}mn] /fHo ;a} ;]gf pQ/ lbzfdf k7fOlbP . of] ;dfrf/
ug{ yfn] . lk+9L !@, jif{ !%!, dlxgf !!, lbg @ k[YjL/fh rÃf0f j}/f6sf /fhfn] ;'g]/
logsf] lj:tf/— hLjgl;+xdfly cfqmd0f u/]/ cfP / n8fO{+df
hLjgl;+xnfO{ df/]/ OGb|k|:ysf] /fHo u/] .
cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg lk+9L %, jif{ *^, dlxgf ), lbg @) logsf]
!= /fhf cfwL;]g !* % @! lj:tf/—
@= ljnfjn;]g !@ $ @
#= s]zj;]g !% & !@ cfo{/fhf jif{ dlxgf lbg
$= dfw;]g !@ $ @ != k[YjL/fh !@ @ !(
%= do"/;]g @) !! @& @= ceokfn !$ % !&
^= eLd;]g % !) ( #= b'h{gkfn !! $ !$
&= sNof0f;]g $ * @! $= pbokfn !! & #
*= x/L;]g !@ ) @% %= ozkfn @^ $ @&
(= If]d;]g * !! !%
!)= gf/fo0f;]g @ @ @( /fhf ozkfndfly ;'Ntfg zxfa'2Lg uf}/L u9
!!= nIdL;]g @^ !) ) uhgLaf6 r9fO{ u/]/ cfP / /fhf ozkfnnfO{
!@= bfdf]b/;]g !! % !( k|ofusf] lsNnfdf ljqmd ;+jt\ !@$( ;fndf
kq]m/ s}b u/] . kZrft\ …OGb|k|:yÚ cyf{t\
/fhf bfdf]b/;]gn] cfˆgf] pd/fjnfO{ c;fWo} cfw'lgs lbNnLsf] /fHo cfk}m -;'Ntfg zxfa'2Lg_
b'Mv lbP, o;}n] /fhfsf pd/fj bLkl;+xn] ;]gf n] ug{ yfn] . lk+9L %#, jif{ &$%, dlxgf !, lbg
ldnfP/ /fhfsf] ;fydf n8fO{+ u/], To; !&, logsf] lj:tf/ y'k|} Oltxf;sf k':tsx¿df
n8fO{+df /fhfnfO{ df/]/ bLkl;+x cfk}mn] /fHo lj:tf/k"j{s n]lvPsf 5g\, To;}n] oxfF clws
ug{ nfu] . lk+9L ^, jif{ !)&, dlxgf ^, lbg @@
n]lvPg .
o;eGbf cufl8 / Oltxf;x¿df o; k|sf/ 5 ls dxf/fh k[YjL/fhdfly ;'Ntfg zxfa'2Lg uf}/Ln]
cfqmd0f u/]/ cfof] / sof}+ k6s xf/ vfP/ kmls{of] . cGtdf ljqmd ;+jt\ !@$( df cfk;sf] k'm6sf]
sf/0f dxf/fh k[YjL/fhnfO{ lht]/, cGwf] agfOlbP/ cfˆgf] b]zdf uof] . kZrft\ lbNnL -OGb|k|:y_ sf]
/fHo cfk}mn] ug{ yfNof]— d';ndfgx¿sf] /fHo lk+9L $%, jif{ ^!# /Xof] .
—kl08t n]v/fd cfo{klysåf/f k~rd ;+:s/0fdf lnlvt l6Kk0fL ..
o; eGbf cufl8 af}4–h}g dtsf] ljifodf n]lvg]5 .
Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jfldlgld{t] ;Tofy{k|sfz]
;'efifflje"lift cføof{jQL{odtv08gd08gljifo
PsfbzM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..!!..

cf]#d\
cg'e"ldsf -@_
ha cfof{jt{:y dg'iox¿df ;Tof˜;Tosf] oyfjt\ lg0f{o sf/s j]bljBf 5'6]/ cljBf k}mlnP/
dtdtfGt/ 7l8P, oxL h}g cflbsf ljBflj?4 dt k|rf/sf] lgldQ aGof] . lsgeg] …jfNdLsLoÚ /
…dxfef/tflbÚ df h}gLx¿sf gfddfq klg n]lvPg / h}gLx¿sf u|Gyx¿df …jfNdLsLoÚ /
…dxfef/tdfÚ slyt …/fd–s[i0fflbÚ sf ufyf a8f] lj:tf/k"j{s n]lvPsf] 5 . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls
of] dt o;sf] k5fl8 rNof], lsgeg] cfˆgf] dtnfO{ w]/} k|frLg eg]/ h}gLx¿n] n]Vb5g\, To:tf] x'GYof]
eg] t jfNdLsLo cflb u|Gyx¿df h}gLx¿sf syf cjZo x'GYof], o;}n] h}gdt oL u|Gyx¿sf]
k5fl8b]lv rn]sf] xf] .
s;}n] eGb5 ls h}gLx¿sf u|Gyx¿af6 syfnfO{ lnP/ jfNdLsLo cflb u|Gy ag] xf]nfg\, ta
ltgLx¿;Fu ;f]Wg'kb{5 ls jfNdLsLo cflbdf ltd|f u|Gyx¿sf gfd n]v klg lsg 5}g < / ltd|f
u|Gyx¿df lsg 5g\ < s] lktfsf] hGdsf] bz{g k'qn] ug{ ;Sb5 / < slxNo} x'Fb}g . o;af6 oxL l;4
x'G5 ls h}g–af}4 dtÙ z}j–zfQmflb dtx¿b]lv kl5 rn]sf] xf] .
ca o; -!@_ afx|f}+ ;d'Nnf;df hf]–hf] h}gLx¿sf dt–ljifos n]lvPsf] 5, ;f]–;f] ltgLx¿sf
u|Gyx¿sf 7]ufgfk"j{s n]lvPsf] 5 . o;df h}gLx¿n] g/fd|f] dfÌ'x'Fb}g, lsgeg] h'g–h'g xfdLn]
logsf dtljifodf n]v]sf 5f}+, Tof] s]jn ;Tof˜;Tosf] lg0f{ofy{ xf], g ls lj/f]w jf xflg ug{sf]
cy{df . o; n]vnfO{ ha h}gL, af}4 jf cGo hgx¿n] x]g]{5g\ ta ;a}nfO{ ;Tof˜;Tosf] lg0f{odf
ljrf/ / n]vfhf]vf ug{ ;do ldNg]5 / af]w klg x'g]5 . ha;Dd jfbL–k|ltjfbL eP/ k|Lltn] jfb jf
n]v ul/+b}g ta;Dd ;Tof˜;Tosf] lg0f{o x'g ;Sb}g . ha ljåfg\x¿df ;Tof˜;Tosf] lgZro x'Fb}g ta}
cljåfg\x¿n] dxf cGwsf/df k/]/ w]/} b'Mv p7fpg'kb{5, o;}n] ;Tosf] ho / c;Tosf] Ifosf] cy{
ldqtfaf6 jfb jf n]v ug{ xfd|f] dg'iohfltsf] d'Vo sfd xf] . olb o:tf] ePg eg] t dg'iox¿sf]
pÌlt slxNo} x'Fb}g .
/ of] af}4–h}g dtsf] ljifo lagf logsf] cGo–dtjfnfx¿nfO{ ck"j{ nfe / af]w ug]{jfnf
x'g]5, lsgeg] logLx¿n] cfˆgf k':tsnfO{ s'g} cGo dtjfnfnfO{ x]g{, k9\g jf n]VgnfO{ klg
lb+b}gg\ . a8f] kl/>daf6 d}n] / ljz]if cfo{;dfh d'DaO{sf dGqL …;]7 ;]jsnfn s[i0fbf;Ú sf]
k'?iffy{af6 u|Gy k|fKt ePsf 5g\ . tyf sfzL:y …h}gk|efs/Ú oGq0ffnodf 5fKg] / d'DaO{df
…k|s/0f/Tgfs/Ú u|Gysf] 5fKgfn] klg ;a}nfO{ h}gLx¿sf dt b]Vg ;xh ePsf] xf] <
o:tf] s'g ljåfg\x¿sf] s'/f] xf] ls cfˆgf] dtsf] k':ts cfk}mn] x]g'{ / bf];|fnfO{ gb]vfpg' <
o;}af6 ljlbt x'G5 ls oL u|Gyx¿ agfpg]jfnfnfO{ k|yd g} zÍf lyof] ls oL u|Gyx¿df c;Dej
s'/f 5g\, h;nfO{ bf];|f dtjfnfn] x]/] eg] t v08g ug]{5g\ / xfd|f dtjfnfn] bf];|fsf] u|Gy x]/] eg]
t o; dtdf >4f /xg] 5}g .
c:t', h] xf];\ k/Gt' w]/} dg'io o:tf 5g\, h;n] cfˆgf] bf]if t b]Vb}gg\, lsGt' csf{sf] bf]if
b]Vgdf clt pB'Qm /xG5g\ . o:tf] Gofosf] s'/f] xf]Og, lsgeg] k|yd cfˆgf] bf]if s]nfP/ kZrft\
csf{sf] bf]ifdf b[li6 lbP/ lgsfnf];\ .
ca oL af}4–h}gLx¿sf] dtsf] ljifo ;a} ;Hhgx¿sf] ;Dd'v /fVb5', h:tf] nfUb5, To:t}
ljrf/ ug'{xf];\ .
.. lsdlwsn]v]g a'l4dåøo]{if' ..
.. OTog'e"ldsf ..

—bofgGb ;/:jtL
-!@_ afx|f}+ ;d'Nnf;
gfl:tsdt cGtu{t rf/jfs, af}4 / h}gdtsf] v08g–d08g
ljifosf] af/]df JofVof
gfl:tsdtsf] ;dLIff -!@=!_
s'g} Ps …a[x:kltÚ gfdf k'?if ePsf] lyof] h;n] j]b, O{Zj/ / o1flb pQd sd{x¿nfO{ klg
dfGb}gYof] . x]g'{xf];\ Û p;sf] dt—
ofjHhLj+ ;'v+ hLj]Ìfl:t d[Tof]/uf]r/M . e:dLe"t:o b]x:o k'g/fudg+ s'tM ..
—;j{bz{g;+u|x rf/jfsbz{g ..
sf]O{ dg'ioflb k|f0fL d[To'sf] cuf]r/ 5}g cyf{t\ ;a}n] dg'{kb{5, To;}n] ha;Dd z/L/df hLj
/xG5, ta;Dd ;'vl;t /xf];\ . hf] s;}n] eGb5 ls æwdf{r/0faf6 si6 x'G5, olb wd{ 5f]8Øf] eg] t
k'gh{Gddf a8f] b'Mv kfpg]5 .Æ To;nfO{ …rf/jfsÚ n] pQ/ lbG5 ls— æx] ef]n] efO Û ha d/]kZrft\
z/L/ e:d x'g hfG5 eg] h;n] vfP–lkPsf] 5, Tof] k'gM ;+;f/df cfpg]5}g, To;}n] h;/L x'g ;Sb5
To;/L g} cfgGbdf a;, nf]sdf gLltaf6 rn, P]Zjo{nfO{ a9fpm / To;af6 OlR5t ef]u u/ .
o;}nfO{ nf]s ;Dem k/nf]s s]xL klg 5}g .Æ
x]/ Û k[YjL, hn, clUg, jfo' oL rf/ e"tx¿sf] kl/0ffdaf6 of] z/L/ ag]sf] 5, o;df
logLx¿sf] of]un] r}tGo pTkÌ x'g] ub{5 . h;/L dfbs b|Jo vfg]–lkpg] ugf{n] gzf -db_ pTkÌ
x'G5, o;} k|sf/ hLj z/L/sf] ;fy pTkÌ eP/ z/L/sf] gfzsf] ;fy} cfk"m klg gi6 eP/ hfG5, k]ml/
s;nfO{ kfk–k'0osf] kmn x'g] <
tRr}tGoljlzi6b]x Pj cfTdf b]xfltl/Qm cfTdlg k|df0ffefjft\ .. —rf/jfsbz{g ..
o; z/L/df rf/} e"tx¿sf] ;+of]un] hLjfTdf pTkÌ eP/ pg}sf] ljof]usf] ;fydf g} gi6 x'g
hfG5, lsgeg] d/]k5fl8 s'g} klg hLj k|ToIf x'Fb}g . xfdL Ps k|ToIfnfO{ dfq} dfGb5f}, lsgeg]
k|ToIfsf] lagf cg'dfgflb x'Fb} x'Fb}gg\ . To;n} d'Vo k|ToIfsf] ;fd'Ì] cg'dfgflb uf}0f x'gfn] To;sf]
u|x0f ul/+b}g . ;'Gb/ :qLsf] cflnËgaf6 cfgGb ug'{ k'?iffy{sf] kmn xf] .
pQ/— oL k[lyJoflb e"t h8 x'g\, logaf6 r]tgsf] pTklQ slxNo} x'g ;Sb}g . h;/L clxn]
dftf–lktfsf] ;+of]uaf6 b]xsf] pTklQ x'G5, To;/L g} cflb ;[li6df dg'ioflb z/L/x¿sf] cfs[lt
k/d]Zj/ stf{sf] lagf slxNo} klg x'g ;sb}g . dbsf] ;dfg r]tgsf] pTklQ / ljgfz x'Fb}g, lsgeg]
db r]tgnfO{ x'g] ub{5, h8nfO{ xf]Og . kbfy{ …gi6Ú cyf{t\ cb[i6 x'G5g\ k/Gt' cefj s;}sf] x'Fb}g .
o;} k|sf/ cb[Zo x'gfn] hLjsf] klg cefj dfÌ' x'Fb}g . ha hLjfTdf ;b]x x'G5 ta p;sf] k|s6tf
x'g] ub{5 . ha z/L/nfO{ 5f]l8lbG5 ta of] z/L/ h'g d[To'nfO{ k|fKt ePsf] 5, Tof] h:tf] r]tgo'Qm
k"j{ lyof], To:tf] x'g ;Sb}g . oxL s'/f] a[xbf/0osdf elgPsf] 5—
gfx+ df]x+ a|jLld cg'lR5lQwdf{odfTd]lt .. —t'ngf [a[x=cf/=pk=-c=$÷a|f=%÷s+=!$_] ..
of1jNSo eÌ'x'G5 ls— æx] d}q]oL Û d}n] df]xaf6 s'/f ulb{g lsGt' cfTdf cljgfzL xf], h;sf]
of]uaf6 z/L/n] r]i6f ub{5 .Æ ha hLj z/L/b]lv k[ys\ x'g hfG5 ta z/L/df 1fg s]xL klg /xFb}g .
olb b]xb]lv cfTdf k[ys\ x'Gy]g eg] t h;sf] ;+of]uaf6 r]tgtf / ljof]uaf6 h8tf x'G5 Tof] b]xb]lv
k[ys\ xf] . h;/L cfFvfn] ;a}nfO{ x]b{5 t/ cfk"mnfO{ xf]Og, o;} k|sf/ k|ToIfnfO{ ug]{jfnf cfˆgf]
P]lGb|o k|ToIf ug{ ;Sb}g . h;/L cfˆgf] cfFvfaf6 ;a} 36–k6flb kbfy{ b]Vb5, To;} u/L cfFvfnfO{
cfˆgf] 1fgaf6 b]Vb5 . hf] b|i6f xf] Tof] b|i6f g} /xG5, b[Zo slxNo} x'Fb}g . h;/L lagf cfwf/ cfw]o,
sf/0fsf] lagf sfo{, cjojLsf] lagf cjoj / stf{sf] lagf sd{ /xg ;Sb}gg\, To:t} stf{sf] lagf
k|ToIf s;/L x'g ;Sb5 <
h'g ;'Gb/ :qL;Fu ;dfud ug{nfO{ g} k'?iffy{sf] kmn dfGof} eg] t Ifl0fs ;'v / To;b]lv
b'Mv klg x'G5, Tof] klg k'?iffy{sf] g} kmn x'g]5 . ha o:tf] xf] eg] t :ju{sf] xflg x'gfn] b'Mv ef]Ug
kg]{5 . olb eGb5f} ls b'MvnfO{ 5'6fpg / ;'vnfO{ a9fpgdf oTg ug'{kb{5 t d'lQm–;'vsf] xflg x'g
hfG5, o;}n] Tof] k'?iffy{sf] kmn xf]Og .
rf/jfs— h;n] b'Mv–;+o'Qm ;'vsf] Tofu ub{5g\, tL d"v{ x'g\ . h;/L wfGofyL{ wfgsf] u|x0f /
e';sf] Tofu ub{5, To;/L g} o; ;+;f/df a'l4dfg\ ;'vsf] u|x0f / b'Mvsf] Tofu u/f];\, lsgeg] o;
nf]sdf pkl:yt ;'vnfO{ 5f]8]/ cg'kl:yt :ju{sf] ;'vsf] OR5f u/]/ w"t{slyt j]bf]Qm clUgxf]qflb
sd{, pkf;gf / 1fgsf08sf] cg'i7fg k/nf]ssf] nflu ub{5g\, tL c1fgL x'g\ . h'g k/nf]s 5Fb}5}g t
To;sf] cfzf ug'{ d"v{tfsf] sfd xf] . lsgeg]—
clUgxf]q+ qof] j]bfl:qb08+ e:du'07gd\ . a'l4kf}?ifxLgfgf+ hLljs]lt a[x:kltM ..
—rf/jfsbz{g ..
Rf/jfs dt k|rf/s …a[x:kltÚ eGb5 ls— æclUgxf]q, tLg j]b, tLg b08 / e:dnfO{ nufpg'
a'l4 / k'?iffy{/lxt k'?ifx¿n] hLljsf agfPsf 5g\ .Æ lsGt' sfF8f la‰g' cflbaf6 pTkÌ ePsf
b'Mvsf] gfd …g/sÚ, nf]sl;4 /fhf …k/d]Zj/Ú / b]xsf] gfz x'g' …df]IfÚ, c¿ s]xL klg 5}g .
pQ/— ljifo¿kL ;'vdfqnfO{ k'?iffy{sf] kmn dfg]/ ljifob'Mv–lgjf/0fdfqdf s[ts[Totf /
:ju{ dfÌ' d"v{tf xf] . clUgxf]qflb o1x¿af6 jfo', j[li6, hnsf] z'l4åf/f cf/f]Uotf x'g', To;af6 wd{,
cy{, sfd / df]Ifsf] l;l4 x'G5, To;nfO{ ghfg]/ j]b, O{Zj/ / j]bf]Qm wd{sf] lgGbf ug'{ w"t{x¿sf] sfd
xf] . h'g lqb08 / e:dwf/0fsf] v08g xf], Tof] rflx+ 7Ls xf] .
olb s06sflbaf6 pTkÌ g} b'Mvsf] gfd g/s xf] eg] t To; eGbf clws dxf/f]uflb g/s
lsg ePg < oBlk /fhfnfO{ P]Zjo{jfg\ / k|hfkfngdf ;dy{ x'gfn] >]i7 dfg]df t 7Ls xf] k/Gt' h'g
cGofosf/L kfkL /fhf x'G5, To;nfO{ klg k/d]Zj/jt\ dfGb5f} eg] t ltdLx¿ h:tf] sf]xL klg d"v{
5}g . z/L/sf] ljR5]b x'g'dfq df]If xf] eg] t uwf, s's'/ cflb / ltdLdf s] e]b /Xof] < lsGt'
cfs[ltdfq} leÌ /Xof] .
rf/jfsdtsf] ;dLIff -!@=@_
rf/jfs—
clUg?i0ff] hn+ zLt+ ;d:kz{:tyf˜lgnM . s]g]b+ lrlqt+ t:dft\ :jefjfQb\Jojl:yltM ..!..
g :juf]{ gf˜kjuf]{ jf g}jfTdf kf/nf}lssM . g}j j0ff{>dfbLgf+ lqmofZr kmnbflosfM ..@..
kz'Zr]lÌxtM :ju{+ Hof]lti6f]d] uldiolt . :jlktf ohdfg]g tq s:dfgÌ lx+:ot] ..#..
d[tfgfdlk hGt"gf+ >f4+ r]Q[lKtsf/0fd\ . uR5tfldx hGt"gf+ Joy{+ kfy]osNkgd\ ..$..
:ju{l:ytf obf t[lKt+ uR5]o':tq bfgtM . k|f;fb:of]kl/:yfgfdq s:dfÌ bLot] ..%..
ofjHhLj]T;'v+ hLj]b[0f+ s[Tjf 3[t+ lka]t\ . e:dLe"t:o b]x:o k'g/fudg+ s'tM ..^..
olb uR5]Tk/+ nf]s+ b]xfb]if ljlgu{tM . s:dfb\ e"of] g rfoflt aGw':g]x;dfs'nM ..&..
ttZr hLjgf]kfof] a|fXd0f}lj{lxtl:Tjx . d[tfgf+ k|]tsfof{l0f g TjGolåBt] Sjlrt\ ..*..
qof] j]b:o sQf{/f] e08w"t{lgzfr/fM . hk{m/Lt'k{m/LToflb kl08tfgf+ jrM :d[td\ ..(..
cZj:ofq lx lzZgGt' kTgLu|fXo+ k|sLlQ{td\ . e08}:tåTk/+ r}j u|fXohft+ k|sLlQ{td\ ..!)..
df+;fgf+ vfbg+ tålÌzfr/;dLl/td\ ..!!..
—;j{bz{g;+u|x], rf/jfsbz{g] -Znf]s !–@÷Znf]s @–!)_ ..
…rf/jfsÚ, …cfef0fsÚ, …af}4Ú / …h}gÚ klg hut\sf] pTklQ :jefjaf6} dfGb5g\ .
h'g–h'g :jfefljs u'0f 5g\, To;–To;af6 b|Jo;+o'Qm eP/ ;a} kbfy{ aGb5g\, hut\sf] stf{
sf]xL 5}g ..!..
k/Gt' oL dWo]df rf/jfsn] o:tf] dfGb5 . lsGt' k/nf]s / hLjfTdf af}4–h}gn] dfGb5g\,
rf/jfsn] dfGb}g . z]if oL tLg}sf] dt s'g}–s'g} s'/fnfO{ 5f]8]/ Ps}vfn] h:tf] 5 .
g s'g} :ju{, g s'g} gu/ / g t s'g} k/nf]sdf hfg]jfnf cfTdf 5, g t j0ff{>dsf] lqmof
kmnbfos 5 ..@.. olb o1df kz'nfO{ df/]/ xf]d ugf{n] :ju{df hfG5 eg] t, ohdfgn] cfˆgf] lktf
cflbnfO{ df/]/ xf]d u/]/ :ju{df lsg k7fpFb}g < ..#.. olb d/]sf hLjx¿sf] nflu >f4 / tk{0f
t[lKtsf/s x'G5 eg] t, k/b]zdf hfg]jfnf dfu{df lgjf{xfy{sf] nflu cÌ, j:q, wg lsg n}hfG5g\ <
o;/L n}hfg Joy{ 5, lsgeg] h;/L d[tssf] gfdaf6 ck{0f ul/Psf] :ju{df k'Ub5 eg] t k/b]zdf
hfg]x¿sf nflu pgsf ;DaGwLn] klg 3/df a;]/ pgsf gfddf ck{0f ul/lbgfn] b]zfGt/df
k'¥ofOlbg] 5 . olb oxfF k'Ub}g eg] t :ju{df Tof] s;/L k'Ug ;Sb5 < ..$..
hxfF dTo{nf]sdf bfg ugf{n] :ju{jf;L t[Kt x'G5g\ eg] t e'OFtnfdf a;]/ lbgfn] 3/sf]
dflyNnf] tnfdf a;]sf k'?if lsg t[Kt x'Fb}gg\ < ..%.. o;}n] ha;Dd afFlrG5, ta;Dd ;'vl;t
afFrf];\ . olb 3/df kbfy{ 5}g eg] C0f u/]/ klg cfgGb u/f];\, C0f ltg'{kb}{g, lsgeg] h'g z/L/df
hLjn] vfG5–lkpF5, tL b'O6fsf] k'g/fudg x'g] 5}g, k]ml/ sf];Fu s;n] dfUg] < / s;n] lbg] < ..^..
h'g dfG5]x¿n] eGb5g\ ls d[To';dodf hLj z/L/af6 lg:s]/ k/nf]sdf hfG5, of] s'/f] ldYof
xf], lsgeg] olb o:tf] x'GYof] eg] t s'6'Dasf] df]xaf6 a4 eP/ k'gM 3/df lsg cfpFb}g < ..&.. o;}n]
of] ;a} a|fXd0fx¿n] cfˆgf] hLljsfsf] nflu pkfo u/]sf x'g\ . h'g bzufqflb d[tslqmof ub{5g\, of]
;a} pgLx¿sf hLljsfsf] nLnf xf] ..*..
j]b agfpg]x¿ efF8, w"t{ / /fIf;, oL tLg x'g\ . …hk{m/LÚ …t'k{m/LÚ OToflb kl08tx¿sf
w"t{tfo'Qm jrg x'g\ ..(.. x]g'{xf];\ w"t{x¿sf] /rgf Û æ3f]8fsf] lnËnfO{ :qLn] u|x0f ug{' .Æ To;sf] ;fy
;dfud ohdfgsL :qLnfO{ u/fpg', sGof;Fu 7§f cflb n]Vg', w"t{x¿sf] lagf x'g ;Sb}g ..!).. / h'g
df;' vfg'kg]{ n]lvPsf] 5, Tof] j]befu /fIf;n] agfPsf] xf] ..!!..
pQ/— lagf r]tg k/d]Zj/n] lgdf{0f u/]sf] h8 kbfy{ cfk;df :jefjaf6 lgodk"j{s ldn]/
pTkÌ x'g ;Sb}g . To; sf/0f ;[li6sf] stf{ cjZo x'g'kb{5 . olb :jefjaf6} x'Gy] eg] t låtLo
k[YjL, ;"o{, rGb| cfk}m lsg x'Fb}gg\ ..!..
…:ju{Ú ;'v ef]u / …g/sÚ b'Mv ef]usf] gfd xf] . olb hLjfTdf x'Gy]g eg] t ;'v–b'Mvsf] ef]Qmf
sf] x'g ;Sb5 < h;/L o; ;dodf ;'v–b'Mvsf] ef]Qmf hLj 5, To;/L g} k/hGddf klg x'G5 . s]
;Toefif0fflb bof cflb lqmof klg j0ff{>dLx¿sf lgikmn x'G5 < slxNo} x'Fb}g ..@.. kz'nfO{ df/]/ xf]d
ug{ j]bdf sxL+ klg n]lvPsf] 5}g, To;}n] of] v08g cv08gLo 5 / d[tsx¿sf] >f4 klg
skf]nslNkt x'gfn] j]blj?4 k'/f0f dt–jfnfx¿sf] dt xf] ..#, $, %..
h'g j:t' x'G5, To;sf] cefj slxNo} x'Fb}g eg] t, ljBdfg hLjsf] cefj slxNo} x'g ;Sb}g .
b]x e:d x'g hfG5, hLj xf]Og . hLj t bf];|f] z/L/df hfG5, o;}n] hf] s;}n] C0fflbn] ;'v ef]u
ub{5, To;n] bf];|f] hGddf cjZo ef]Ug]5 ..^.. b]xaf6 lg:s]/ hLj :yfgfGt/ / z/L/fGt/nfO{ k|fKt
ub{5, p;nfO{ k"j{hGdsf] 1fg s]xL klg /xFb}g, To;}n] k'gZr s'6'Dadf cfpFb}g ..&.. xf], a|fXd0fx¿n]
k|]tsf] sd{ cfˆgf] hLljsfsf] nflu u/]sf x'g\ j]bf]Qm xf]Og ..*..
olb rf/jfs cflbn] c;n j]bnfO{ x]/sf x'Gy] eg] t j]bsf] lgGbf sa} ug]{ lyPgg\ . efF8, w"t{
/ lgzfr/jt\ k'?if 6Lsfsf/ ePsf 5g\, pg}sf] g} w"t{tf xf], j]bsf] xf]Og . k/Gt' zf]s 5 rf/jfs,
cfef0fs, af}4 / h}gx¿dfly ls logLx¿n] d"n j]bnfO{ klg ;'g]gg\, x]/]gg\ / g s'g} ljåfg\l;t k9],
o;}n] e|i6 6Lsf / jfddfuL{x¿sf nLnf b]v]/ j]bx¿;Fu lj/f]w u/]/ gi6–e|i6 a'l4 x'Fb} j]bx¿sf]
lgGbf ug{ nfu]sf 5g\ . oxL jfddfuL{x¿sf] b'i6 r]i6f rf/jfs, af}4 / h}gx¿sf] dt pbo x'gfsf]
sf/0f xf], lsgeg] rf/jfs cflbn] klg j]bx¿sf ;To cy{ hfÌ ;s]gg\ ..(..
enf Û ljrf/ ug'{kb{5 ls :qL;Fu cZjsf] pk:y u|x0f cflb nLnf, To;;Fu ;dfud ug'{ /
ohdfgsf] sGof;Fu xfF;L–7Ýf cflb ug'{ / df+; vfg' cflb 6Lsfsf/x¿sf] w"t{tf xf], j]bsf] xf]Og .
l;jfo jfddfuL{ afx]sn] cGo e|i6, j]bfy{b]lv ljk/Lt, cz'4 JofVofg s;n] ub{5 < ..!)–!!..
oxL g} rf/jfs–af}4x¿ aÌfsf] d'Vo sf/0f xf], lsgeg] af}4x¿n] rf/jfsb]lv w]/}h;f]
rf/jfsx¿sf dt / yf]/} rflx+ cfˆgf klg ufF7sf nufPsf 5g\, o;}af6 af}4x¿sf] zfvf k[ys\
rn]sf] 5 .
ca h'g rf/jfsflbx¿df e]b 5, ;f] n]Vb5'—
oL rf/jfsflb w]/} s'/fx¿df Ps} 5g\ k/Gt' rf/jfsn] b]xsf] pTklQsf] ;fy hLjf]TklQ /
To;sf] gfzsf] ;fy g} hLjgsf] klg gfz dfGb5 . k'gh{Gd / k/nf]snfO{ dfGb}g . Ps k|ToIf
k|df0fsf] lagf cg'dfgflb k|df0fx¿nfO{ klg dfGb}g . rf/jfssf] cy{ — hf] af]Ngdf k|uNe / ljz]iffy{
j}tl08s x'G5 . / af}4–h}g k|ToIfflb rf/} k|df0f, cgflb hLj, k'gh{Gd, k/nf]s / d'lQmnfO{ klg
dfGb5g\ . oltg} rf/jfsb]lv af}4 / h}gLx¿sf] e]b xf] k/Gt' gfl:tstf, j]b O{Zj/sf] lgGbf,
k/dtå]if, 5M otgf / hut\sf] stf{ sf]xL xf]Og, OToflb s'/fx¿df ;a} Ps} g} 5g\ . of] rf/jfssf]
dt ;+If]kdf bzf{OlbPsf] 5' .
af}4flbsf gfl:ts e]bx¿ -!@=#_
ca af}4dtsf] ljifodf ;+If]df n]lvG5—
sføo{sf/0fefjfåf :jefjfåf lgofdsft\ . cljgfefjlgodf] bz{gfGt/bz{gft\ ..
—;j{bz{g;+u|x af}4bz{g ..
…sføo{sf/0fefjÚ cyf{t\ sføo{sf] bz{gn] sf/0f / sf/0fsf] bz{gn] sfof{lbsf] ;fIffTsf/
k|ToIfaf6 z]ifdf cg'dfg x'G5, lagf o;sf] k|f0fLx¿sf] ;Dk"0f{ Jojxf/ k"0f{ x'g ;Sb}g, OToflb
nIf0fn] cg'dfgnfO{ clws dfg]/ rf/jfsb]lv leÌ zfvf af}4x¿sf] aGof], cGo w]/} s'/fx¿
rf/jfsx¿sf lnPsf 5g\ . af}4 rf/ k|sf/sf x'G5g\—
Ps …dfWoldsÚ, bf];|f] …of]ufrf/Ú t];|f] …;f}qflGtsÚ / rf}yf] …j}eflifsÚ . …a'4Øf lgj{Q{t] ;M af}4MÚ
h'g a'l4af6 l;4 x'G5 cyf{t\ h'g–h'g s'/f cfˆgf] a'l4df cfpF5 To;–To;nfO{ dfÌ] / h'g cfpFb}g
To;nfO{ gdfÌ] .
oL dWo]df …dfWoldsÚ n] ;j{z"GotfnfO{ dfGb5 . cyf{t\ hlt kbfy{ 5g\, tL ;a} …z"GoÚ x'g\
cyf{t\ cflbdf x'Fb}gg\, cGtdf /xFb}gg\, dWodf h'g k|tLt x'G5 Tof] klg k|tLt ;dodf xf], kZrft\
z"Go x'g hfG5 . h;/L pTklQsf] k"j{ 36 lyPg, k|Wj+;sf] kZrft\ /xFb}g / 361fg ;dodf ef:b5 /
kbfyf{Gt/df 1fg hfgfn] 361fg /xFb}g, To;}n] z"Go g} Ps dfq tŒj xf], o:tf] dfGb5 .
bf];|f] …of]ufrf/Ú h'g afXo z"Go dfGb5 . cyf{t\ kbfy{ leq 1fgdf ef:b5, aflx/ xf]Og .
h;/L 36sf] 1fg cfTdfdf x'G5 ta g} dg'ion] eGb5 ls æof] 36 xf]Æ, olb leq 1fg x'Gy]g eg] t
eÌ ;Sy]g, o:tf] dfGb5 .
t];|f] …;f}qflGtsÚ h'g aflx/ cy{sf] cg'dfg dfGb5, lsgeg] aflx/ s'g} kbfy{ ;fËf]kfË k|ToIf
x'Fb}g lsGt' Psb]z k|ToIf x'gfn] z]ifdf cg'dfg ul/G5, o;sf] o:tf] vfnsf] dt 5 .
rf}yf] …j}eflifsÚ xf], o;sf] dtdf aflx/ kbfy{ k|ToIf x'G5, leq x'Fb}g, h;/L …co+ gLnf] 36MÚ
o; k|tLltdf gLno'Qm 36fs[lt aflx/ k|tLt x'G5, o;n] o:tf] dfGb5 . oBlk logsf cfrfo{ a'4
pkb]i6f hgfpg]jfnf Ps lyof] tyflk ;'Ì]jfnf k'?ifx¿ / lziox¿sf] a'l4e]bn] ubf{ rf/ zfvf x'g
uPsf] 5 . h;/L ;"o{ c:t ePkl5 hf/k'?ifn] hf/sd{, rf]/n] rf]/Lsd{ / k"0f{ ljåfg\n] ;To cfr/0f
ub{5g\ . ;do Ps / cfˆgf]–cfˆgf] a'l4sf] cg';f/ leÌ–leÌ r]i6f ub{5g\ .
ca oL k"jf]{Qm rf/}df …dfWoldsÚ— ;a}nfO{ Ifl0fs dfGb5 . cyf{t\ If0f–If0fdf a'l4sf] kl/0ffd
x'gfn] k"j{ If0fdf 1ft j:t' lyof], To:t} g} bf];|f] If0fdf /xFb}g, o; sf/0f ;a}nfO{ Ifl0fs dfÌ'kb{5,
o:tf] dfGb5 .
bf];|f] …of]ufrf/Ú— h'g–h'g k|j[lQ 5 Tof]–Tof] b'Mv:j¿k xf], lsgeg] k|flKtdf ;Gt'i6 sf]xL klg
x'Fb}gg\ . Pssf] k|flKtdf bf];|f ck|fKtx¿sf] OR5f alg/fVb5, o; k|sf/ dfGb5 .
t];|f] …;f}qflGtsÚ— ;a} kbfy{ cfˆgf–cfˆgf nIf0fx¿n] nlIft x'G5g\, h;/L ufO{sf] lrÂn] ufO{
/ 3f]8fsf] lrÂn] 3f]8f 1ft x'G5, To;/L g} nIf0f nIodf ;bf /xG5g\, o:tf] eGb5 .
rf}yf] …j}eflifsÚ— z"GonfO{ Ps kbfy{ dfGb5 . k|yd dfWoldsn] ;a}nfO{ z"Go dfGbYof],
To;}sf] kIf j}eflifssf] klg 5, OToflb af}4x¿df w]/}h;f] ljjfb kIf 5g\ . o; k|sf/ rf/ k|sf/sf]
efjgf dfGb5g\ .
pQ/— olb ;a} z"Go x'G5 eg] t z"GonfO{ hfÌ]jfnf z"Go x'g ;Sb}g / olb ;a} z"Go eP
eg] t z"GonfO{ z"Gon] hfÌ ;Sb}g, o; sf/0f z"Gosf] 1ftf / 1]o z"Go b'O{ kbfy{ l;4 x'G5g\ . /
hxfF of]ufrf/ afXo–z"GoTj dfGb5 eg] t kj{t o;sf] leq x'g'kb{5 . olb eGb5 ls kj{t o;sf]
leq 5 eg] t p;sf] Åbodf kj{tsf] ;dfg cjsfz sxfF 5 < o;}n] aflx/ kj{t 5 / kj{t1fg
cfTdfdf /xG5 .
;f}qflGts s'g} kbfy{nfO{ k|ToIf dfGb}g eg] t Tof] cfk"m :jo+ / p;sf] jrg klg cg'd]o
x'g'kb{5, k|ToIf xf]Og . olb k|ToIf xf]Og eg] t …co+ 36MÚ o:tf] k|of]u gx'g' kg]{ xf], lsGt' …co+
36}sb]zMÚ of] 38fsf] Ps b]z xf] / Ps b]zsf] gfd 38f xf]Og, lsGt' ;d'bfosf] gfd 36 xf] . …of]
3}+6f] xf]Ú of] k|ToIf xf], cg'd]o xf]Og, lsgeg] ;a} cjojx¿df cjojL Ps x'G5, To;sf] k|ToIf x'gfn]
;a} 36sf] cjoj klg k|ToIf x'G5g\, cyf{t\ ;fjoj 36 k|ToIf x'G5 .
rf}yf] j}eflifs h'g afXo kbfy{x¿nfO{ k|ToIf dfGb5, Tof] klg 7Ls xf]Og . lsgeg] hxfF 1ftf
/ 1fg x'G5, jxL+ k|ToIf x'G5 . cyf{t\ cfTdfdf ;a}sf] k|ToIf x'G5 . oBlk k|ToIfsf] ljifo aflx/ x'G5,
tbfsf/ 1fg cfTdfnfO{ x'G5 . To;/L g} Ifl0fs kbfy{ / To;sf] 1fg Ifl0fs xf] eg] t …k|Tole1fÚ
cyf{t\ …d}n] Tof] s'/f u/]sf] lyPFÚ cyjf …Tof] rLh b]v]sf] lyPFÚ :d/0f gx'g'kg]{ xf], k/Gt' k"j{ b[i6–
>'tsf] :d/0f x'g] ub{5, To;}n] Ifl0fsjfb klg 7Ls xf]Og . olb ;a} b'Mv g} x'g] / ;'v gx'g] xf] eg]
t ;'vsf] ck]Iffsf] lagf b'Mv l;4 x'g ;Sb}g . h;/L /flqsf] ck]Iffaf6 lbg / lbgsf] ck]Iffaf6 /flq
x'g] ub{5, o;}n] ;a} b'Mv dfÌ' 7Ls xf]Og . olb :jnIf0f dfq} dfg]df t g]q ¿ksf] nIf0f xf] / ¿k
nIo xf] h;/L 36sf] ¿k . 36sf] ¿ksf] nIf0f rIf', nIob]lv leÌ xf] / uGw k[YjLb]lv cleÌ xf],
o;} k|sf/ leÌf˜leÌ nIo nIf0f dfÌ'kb{5 . z"Gosf] pQ/ h'g k"j{ lbO;lsPsf] 5 jxL cyf{t\
z"GonfO{ hfÌ]jfnf z"Gob]lv leÌ x'G5 .
;j{:o ;+;f/:o b'MvfTdsTj+ ;j{tLy{Í/;+Ddtd\ .. —af}4bz{g ..
;a} ;+;f/ b'Mvdo 5, of] ;a} tLy{Í/x¿sf] dt xf] . h;nfO{ af}4n] tLy{Í/ dfGb5g\, pg}nfO{
h}gx¿n] klg dfGb5g\, To;}n] oL b'O6} Ps x'g\ . / k"jf]{Qm …efjgfrt'i6ØÚ cyf{t\ rf/ efjgfx¿af6
;sn jf;gfx¿sf] lgj[lQb]lv z"Go¿k …lgjf{0fÚ cyf{t\ d'lQm dfGb5g\ . cfˆgf lziox¿nfO{ …of]uÚ /
…cfrf/Ú sf] pkb]z ub{5g\— u'?sf] jrgsf] k|df0f ug'{, cgflb a'l4df jf;gf x'gfn] a'l4 g} cg]sfsf/
ef:b5 / lrQr}QfTds :sGw kfFr k|sf/sf dfGb5g\—
¿klj1fgj]bgf;+1f;+:sf/;+1sM .. —af}4bz{g ..
tL dWo]df k|yd :sGw— h'g OlGb|ox¿af6 ¿kflb ljifo u|x0f ul/G5 Tof] …¿k:sGwÚ . -bf];|f]_
cfnolj1fg, k|j[lQ cyf{t\ h;df ¿kflb ljifo /xG5g\, To;sf lj1fg–k|j[lQnfO{ hfÌ'¿k Jojxf/sf]
…lj1fg:sGwÚ . -t];|f]_ ¿k:sGw / lj1fg:sGwaf6 pTkÌ ePsf] ;'v–b'Mv cflb k|tLlt¿k Jojxf/nfO{
…j]bgf:sGwÚ . -rf}yf]_ uf} cflb ;+1fsf] ;DaGw gfdLsf] ;fy dfÌ] ¿knfO{ …;+1f:sGwÚ . -kfFrf}+_
j]bgf:sGwaf6 /fuå]ifflb Sn]z / If'wf–t[ifflb pkSn]z, db, k|dfb, cledfg, wd{ / cwd{¿k
Jojxf/nfO{ …;+:sf/:sGwÚ dfGb5g\ . ;a} ;+;f/nfO{ b'Mv¿k, b'Mvsf] 3/ / b'Mvsf] ;fwg¿k efjgf
u/]/ ;+;f/af6 5'6\g', rf/jfsx¿ eGbf clws d'lQm, cg'dfg / hLjnfO{ dfÌ', af}4n] dfGb5g\ .
b]zgf nf]sgfyfgf+ ;Œjfzojzfg'ufM . leBGt] ax'wf nf]s] pkfo}a{x'leM lsn ..!..
uDeL/f]Qfge]b]g SjlrRrf]eonIf0ff . leÌf lx b]zgf˜leÌf z"Gotf åonIf0ff ..@..
åfbzfotgk"hf >]o:s/Llt af}4f dGoGt]—
cyf{g'kfB ax'zf] åfåzfotgflg j} . kl/tM k"hgLoflg lsdGo}l/x k"lht}M ..#..
1fg]lGb|ofl0f k~r}j tyf sd]{lGb|ofl0f r . dgf] a'l4l/lt k|f]Q+m åfbzfotg+ a'w}M ..$..
—af}4bz{g ..
cy{— hf] 1fgL, lj/Qm, hLjgd'Qm nf]sx¿sf gfy, a'4 cflb tLy{Í/x¿sf] kbfy{x¿sf]
:j¿knfO{ hfÌ]jfnf pkb]zs h'g ls leÌ–leÌ kbfy{x¿sf] xf], h;sf w]/}h;f] e]b, w]/} pkfox¿af6
atfOPsf] 5, To;nfO{ dfÌ' ..!.. a8f] uDeL/ / k|l;4 e]bn] sxL+ –sxL+ u'Kt / k|s6tfaf6 leÌ–leÌ
u'?x¿sf pkb]z h'g ls z"Go nIf0fo'Qm k"j{ eg]/ cfOof], To;nfO{ dfÌ' ..@.. h'g åfbzfotg k"hf
xf], ToxL g} df]If u/fpg]jfnf xf]— To; k"hfsf] nflu y'k|} b|Joflb kbfy{x¿nfO{ k|fKt u/]/ …åfbzfotgÚ
cyf{t\ afx| k|sf/sf] :yfg ljz]if agfP/ ;a} k|sf/n] k"hf ug'{kb{5, cGosf] k"hf ug{df s]
k|of]hg < ..#.. åfbzfotg k"hf of] xf]— kfFr …1fg]lGb|oÚ cyf{t\ >f]q, Tjrf, rIf', lhÃf / gfl;sfÙ kfFr
…sd]{lGb|oÚ cyf{t\ jfs\, x:t, ku, pk:y / u'Xo, dg / a'l4 log}sf] …;Tsf/Ú cyf{t\ lognfO{ cfgGbdf
k|j[Q /fVg' af}4x¿sf] dt xf] ..$..
pQ/— olb ;+;f/ ;a} b'Mv¿k x'GYof] eg] t s'g} hLjsf] k|j[lQ gx'g'kb{5 . ;+;f/df
hLjx¿sf] k|j[lQ k|ToIf b]lvG5, To;}n] ;+;f/ ;a} b'Mv¿k x'g ;Sb}g lsGt' o;df ;'v–b'Mv b'j} 5g\ .
hxfF af}4n] of] s'/f ub{5g\ eg] t vfgkfgflb / z/L//If0f ug{df k|j[Q eP/ ;'v lsg dfGb5g\ < olb
eGnfg\ ls xfdL k|j[Q t x'G5f}+ k/Gt' o;nfO{ b'Mv g} dfGb5f}+, ta klg of] syg ;Dej x'Fb}g .
lsgeg] hLjn] ;'v hfg]/ k|j[Q / b'Mv hfg]/ lgj[Q x'g] ub{5 . ;+;f/df wd{lqmof, ljBf, ;T;Ëflb
;a} >]i7 Jojxf/ ;'vsf/s 5g\ .
h'g kfFr :sGw atfPsf 5g\, tL klg ck"0f{ 5g\ . lsgeg] o:tf :sGw ljrf/ ug{ nfUof}+ eg]
t Ps Pssf] cg]s e]b x'g ;Sb5g\ . lhg tLy{Í/x¿nfO{ pkb]zs / nf]sgfy dfGb5g\, cgflb
O{Zj/nfO{ dfGb}gg\ eg] t pgLx¿n] pkb]z sxfFaf6 kfP < olb egf}nf ls :jo+ k|fKt eof], ta t
sf/0fsf] lagf sfo{ x'g ;Sb}g . g t o; ;dodf klg pkb]zsf] lagf s;}nfO{ 1fg x'g ;Sb5, /
olb x'G5 eg] t ltdL / cGonfO{ klg x'g hfg]5 . pkb]zs a'4 cflbsf] s] cfjZostf 5 ..!..
olb z"Go¿k g} cå}t pkb]zs af}4x¿sf] xf] eg] t ljBdfg j:t' z"Go¿k slxNo} x'g ;Sb}gÙ
xf], ;"Id sf/0f¿k t x'g hfG5 . h'g b|Jox¿sf] pkfh{gaf6} k"jf]{Qm åfbzfotgk"hf df]Ifsf] ;fwg
elgof] eg] t bz k|f0f / P3f/f}+ hLjsf] k"hf lsg ub}{gf} < / ha OlGb|o / cGtMs/0fsf] k"hf df]Ifk|b
5 eg] t ljifoLhg / af}4x¿df s] e]b /Xof] < k]ml/ d'lQm sxfF < k"j{ ;a}df b'Mv¿k efjgf u/]/
k]ml/ åfbzfotgk"hf nufP . To;}n] logsf] dt ;jf{+z ;To xf]Og .
af}4 / ;f}utdtsf] ;dLIff -!@=$_
…ljj]s ljnf;Ú u|Gydf af}4x¿sf] dt o; k|sf/n] atfOPsf] 5—
af}4fgf+ ;'utf] b]jf] ljZj+ r If0feª\u'/d\ . cfo{;ŒjfVoof tŒjrt'i6oldb+ qmdft\ ..!..
b'vdfotg+ r}j ttM ;d'bof] dtM . dfu{Zr]To:o r JofVof qmd]0f >"otfdtM ..@..
b'Mv+ ;+;fl/0fM :sGwf:t] r k~r k|sLlQ{tfM . lj1fg+ j]bgf ;+1f ;+:sf/f] ¿kd]j r ..#..
k~r]lGb|ofl0f zAbfBf ljifofM k~r dfg;d\ . wdf{otgd]tflg åfbzfotgflg t' ..$..
/fufbLgf+ u0ff] o:dft\ ;d'b]lt g[0ff+ Ålb . cfTdfTdLo:jefjfVoM ; :ofT;d'boM k'gM ..%..
Ifl0fsfM ;j{;+:sf/f Olt of jf;gf l:y/f . ; dfu{ Olt lj1]oM ; r df]Iff]˜lewLot] ..^..
k|ToIfdg'dfg+ r k|df0flåto+ tyf . rt'Mk|:yflgsf af}4fM Voftf j}eflifsfboM ..&..
cyf]{ 1fgflGjtf] j}eflifs]0f ax' dGot] . ;f}qflGts]g k|ToIfu|fXof]˜yf]{ g alxd{tM ..*..
cfsf/;lxtf a'l4of]{ufrf/:o ;+dtf . s]jnf+ ;+ljb+ :j:yf+ dGoGt] dWodfM k'gM ..(..
/fuflb1fg;Gtfgjf;gfR5]b;Dejf . rt'0ff{dlk af}4fgf+ d'lQm/]iff k|sLlt{tf ..!)..
s[lQM sd08n'df}{08Ø+ rL/+ k"jf{Äef]hgd\ . ;+3f] /QmfDa/Tj+ r lzl>o] af}4leIf'leM ..!!..
—af}4bz{g -Znf]s %–!#÷Znf]s !–@_ ..
cy{— af}4x¿sf ;'utb]j a'4 eujfg\ k"hgLo b]j / hut\ If0feË'/ cfo{ k'?if / cfof{ :qL
tyf tŒjx¿sf] …cfVofÚ ;+1flb k|l;l4 oL rf/ tŒj af}4x¿df dGtJo kbfy{ x'g\ ..!.. o; ljZjnfO{
…b'MvÚ sf] 3/ hfg]df, tbgGt/ …;d'boÚ cyf{t\ pÌlt x'G5 . …dfu{Ú / logsf] JofVof qmdaf6 ;'g ..@..
;+;f/df b'Mvdfq} 5, h'g k~r:sGw k"j{df eg]/ cfOof] To;nfO{ hfÌ' ..#.. k~r 1fg]lGb|o ltgsf
zAbflb ljifo kfFr / dg–a'l4–cGtMs/0f, wd{sf :yfg oL åfbz x'g\ ..$.. h'g dg'iosf] Åbodf
/fuå]ifflb ;d"xsf] pTklQ x'G5 Tof] …;d'boÚ / h'g cfTdf, cfTdfsf] ;DaGwL / :jefj xf] Tof] …cfVofÚ,
log}af6 k]ml/ …;d'boÚ x'g hfG5 ..%.. ;a} ;+:sf/ Ifl0fs xf], h'g of] jf;gf l:y/ x'g', Tof] af}4x¿sf]
…dfu{Ú xf] / ToxL z"Go tŒj z"Go¿k x'g hfg' …df]IfÚ xf] ..^.. af}4hgx¿ k|ToIf / cg'dfg b'O6}dfq
k|df0f dfGb5g\ . rf/ k|sf/sf] logsf e]b 5g\— j}eflifs, ;f}qflGts, of]ufrf/ / dfWolds ..&.. oL
dWo]df …j}eflifsÚ 1fgdf h'g cy{ x'G5, To;nfO{ ljBdfg dfGb5g\, lsgeg] h'g 1fgdf 5}g, To;sf]
x'g' l;4 k'?ifn] dfÌ ;Sb}g / …;f}qflGtsÚ leqsf k|ToIf kbfy{ dfGb5, aflx/sf] xf]Og ..*.. …of]ufrf/Ú
cfsf/;lxt lj1fgo'Qm a'l4nfO{ dfGb5 / …dfWoldsÚ s]jn cfk"mdf kbfy{x¿sf] 1fgdfq dfGb5,
kbfy{nfO{ dfGb}g ..(.. / /fuflb 1fgsf] k|jfxsf] jf;gfsf] gfzaf6 pTkÌ ePsf] d'lQm rf/} af}4x¿sf]
xf] ..!).. d[uflbsf] 5fnf, sd08n', 6fpsf] d'8fpg', jNsn j:q wf/0f, k"jf{Â cyf{t\ gf} ah] eGbf k"j{
ef]hg, PSn} ga:g', /Qm j:qsf] wf/0f, of] af}4x¿sf] ;fw'x¿sf] j]z xf] ..!!..
pQ/— olb af}4x¿sf ;'ut a'4 g} b]j xf] eg] t p;sf] u'? sf] lyof] < / olb ljZj If0feË
x'G5 eg] t, lr/b[i6 kbfy{sf] …of] ToxL xf]Ú o:tf] :d/0f gx'g'kg]{ xf] . h'g If0feË x'G5 eg] Tof] kbfy{
g} /xFb}g, k'gM :d/0f s;sf] x'g] < ..!.. olb Ifl0fsjfb g} af}4x¿sf] dfu{ xf] eg] t logsf] df]If klg
If0feË x'g]5 . olb 1fgn] o'Qm cy{ b|Jo xf] eg] t h8 b|Jodf klg 1fg x'g'kb{5 o;}n] 1fgdf cy{sf]
k|ltlaDah:tf] /xG5 . olb leq 1fgdf b|Jo x'G5 eg] t aflx/ gx'g'kg]{ xf] / Tof] rngflb lqmof
s;dfly ub{5 < aflx/ b]lvG5 Tof] s;/L ldYof x'g ;Sb5 < olb cfsf/n];lxt a'l4 xf] eg] t b[Zo
x'g'kb{5 . olb 1fg g} Åbodf cfTd:y x'G5 eg] t, afXo kbfy{x¿nfO{ s]jn 1fgdfq} dfÌ] xf] eg] t
1]osf] lagf 1fg g} x'g ;Sb}g . olb jf;gfR5]b g} d'lQm xf] eg] t ;'if'lKtdf klg d'lQm dfÌ'kb{5 .
of] ;+If]kaf6 af}4 dtsf] ljifo n]lvof] . o;sf] cufl8 h}gdtsf] ljifo n]lvg] 5, o;nfO{ h}gx¿n]
dfGb5g\ .
h}gdtsf] ;dLIff -!@=%_
k|s/0f /Tgfs/ ! efu, gorqm;f/df lgDglnlvt s'/fx¿ n]lvPsf 5g\—
af}4x¿ ;do–;dodf gjLgkgaf6 -!_ cfsfz, -@_ sfn, -#_ hLj, -$_ k'b\un, oL rf/ b|Jo
dfGb5g\ / h}gLx¿ wd{fl:tsfo, cwdf{l:tsfo, cfsfzfl:tsfo, k'b\unfl:tsfo, hLjfl:tsfo / sfn
oL 5M b|Jo dfGb5g\ . o;df sfnsf] cfl:tsfotf 5}g / o:tf] klg dfGb5g\ ls sfn pkrf/n] b|Jo
xf], j:t'tM xf]Og .
To; dWo]df klxnf] …wdf{l:tsfoÚ h'g ultkl/0ffdLkgaf6 kl/0ffdnfO{ k|fKt ePsf] hLj /
k'b\un, logsf] ultsf] ;dLkn] :tDeg ug{sf] x]t' xf] Tof] wdf{l:tsfo, / Tof] c;+Vo k|b]z kl/df0f /
nf]sdf Jofks 5 .
/ bf];|f] …cwdf{l:tsfoÚ of] xf] ls h'g l:y/tfaf6 kl/0ffdL ePsf hLj tyf k'b\unsf] l:yltsf]
cf>osf] x]t' xf] .
t];|f] …cfsfzfl:tsfoÚ To;nfO{ eGb5g\ ls h'g ;a} b|Jox¿sf] cfwf/ h;df cjufxg, k|j]z,
lgu{d cflb lqmof ug]{jfnf hLj tyf k'b\unx¿nfO{ cjufxgsf] x]t' / ;j{JofkL x'G5 .
rf}yf] …k'b\unfl:tsfoÚ of] xf] ls h'g sf/0f¿k ;"Id, lgTo, Ps/;, j0f{, uGw, :kz{, sfo{sf]
lnË, k'l/g] / uNg]sf] :jefjjfnf x'G5 .
kfFrf}+ …hLjfl:tsfoÚ of] xf] ls h'g r]tgf nIf0f 1fg–bz{gdf pko'Qm, cgGt kof{ox¿af6
kl/0ffdL x'g]jfnf stf{ ef]Qmf x'G5 .
/ 5}6f}+ …sfnÚ of] xf] ls h'g k"jf]{Qm k~rfl:tsfox¿sf] k/Tj–ck/Tj, gjLg–k|frLgtfsf]
lr¿k k|l;l4 jt{dfg¿k kof{ox¿n] o'Qm x'G5, To;nfO{ sfn elgG5 .
;dLIfs— h'g af}4x¿n] rf/ b|Jo k|lt;dodf gjLg–gjLg dfg]sf 5g\, Tof] e'm6f] xf], lsgeg]
cfsfz, sfn, hLj / k/df0f', gofF k'/fgf] slxNo} x'g ;Sb}gg\ . lsgeg] oL cgflb / sf/0f¿kaf6
cljgfzL x'g\, k'gM gofF / k'/fgf]kg s;/L 36\g ;Sb5 < / h}gLx¿sf] dfÌ' klg 7Ls xf]Og . lsgeg]
wdf{˜wd{ b|Jo x'g ;Sb}g lsGt' hLjsf u'0f x'g\, oL b'O6} hLjfl:tsfodf cfpF5g\Ù o;}n] cfsfz,
k/df0f', hLj / sfn dfg]sf eP 7Ls lyof] . / h'g gj b|Jo j}z]lifsdf dfg]sf 5g\ Tof] g} 7Ls xf],
lsgeg] k[lyJoflb kfFr tŒj, sfn, lbzf, cfTdf / dg oL gj k[ys\–k[ys\ kbfy{ lglZrt x'g\ . Ps
hLjnfO{ r]tg dfg]/ O{Zj/nfO{ gdfÌ', h}g–af}4x¿sf] ldYof kIfkftsf] s'/f xf] .
;ft eËsf :ofåfbx¿ -!@=^_
ca h'g af}4 / h}gLx¿ ;KteËL Gofo :ofåfb dfGb5g\, Tof] of] xf] . x]/—
k|lxnf] eË— …;g\ 36MÚ o;nfO{ k|yd eË eGb5g\, lsgeg] 36 cfˆgf] jt{dfgtfb]lv o'Qm 38f
xf], o;n] cefjsf] lj/f]w u/]sf] 5 .
bf];|f] eË— …c;g\ 36MÚ 38f 5}g, k|yd 36sf] efjn], of] 38fsf] c;b\efjb]lv bf];|f] eË
eof] .
t];|f] eË— of] xf] ls …;Ì;g\ 36MÚ cyf{t\ of] 38f t xf] k/Gt' of] k6 xf]Og, lsgeg] tL
b'j}b]lv k[ys\ x'g uof] .
rf}yf] eË— …36f]˜36MÚ nfO{ elgG5 . h;/L …c36M k6MÚ bf];|f] k6sf] cefjsf] ck]Iff cfk"mdf
x'gfn] 36 c36 elgG5, o'ukt\ To;sf] b'O{ ;+1f cyf{t\ 36 / c36 klg xf] .
kfFrf}+ eË— of] xf] ls 36nfO{ 36 eÌsf] of]Uo cyf{t\ 36nfO{ k6 eÌ cof]Uo . To;df 36kg
jQmJo 5 . / k6kg cjQmJo 5 .
5}6f}+ eË— of] xf] ls h'g s'De 5}g 36 eÌ of]Uo klg x'Fb}g / h'g x'G5 Tof] eÌ klg of]Uo
xf] .
/ ;ftf}+ eË— of] xf] ls h'g eÌdf t Oi6 xf] k/Gt' Tof] x'Fb}g / eÌ of]Uo klg 36 xf]Og,
o;nfO{ ;ftf}+ eË elgG5 . o;} k|sf/—
:ofbl:t hLjf]˜o+ k|ydf] eËM ..!.. :ofÌfl:t hLjf] låtLof] eËM ..@..
:ofbjQmJof] hLj:t[tLof] eËM ..#.. :ofbl:t gfl:t¿kf] hLjZrt'yf]{ eËM ..$..
:ofbl:t cjQmJof] hLjM k~rdf] eËM ..%.. :ofÌfl:t cjQmJof] hLjM ifi7f] eËM ..^..
:ofbl:t gfl:t cjQmJof] hLj Olt ;Ktdf] eËM ..&..
—t'ngf [-k|s/0f /Tgfs/ efu—!_, -;j{bz{g;+u|x cfx{tbz{g_] ..
cy{— æ5 hLjÆ o:tf] k|syg x'G5 eg] t hLjsf] lj/f]wL h8 kbfy{x¿sf] hLjdf cefj¿k
eË k|yd elgG5 .
bf];|f] eË of] xf] ls æhLj 5}g h8dfÆ o:tf] syg klg x'G5, o;}nfO{ bf];|f] eË elgG5 .
æhLj eÌ of]Uo 5}gÆ of] t];|f] eË xf] .
æha hLj z/L/ wf/0f ub{5 ta k|l;4 / ha z/L/af6 k[ys\ x'G5 ta ck|l;4 /xG5Æ o:tf]
syg x'G5 eg] t o;nfO{ rt'y{ eË eGb5g\ .
æhLj 5 k/Gt' eÌ of]Uo 5}gÆ h'g o:tf] syg 5, To;nfO{ k~rd eË eGb5g\ .
æhLj k|ToIf k|df0faf6 eÌdf cfpFb}g, o;}n] rfIf'if k|ToIf 5}gÆ h'g o:tf] Jojxf/ xf],
To;nfO{ 5}6f}+ eË eGb5g\ .
æPs sfndf hLjsf] cg'dfgaf6 x'g' / b[Zokgdf gx'g' / Psh:t} g/xg' lsGt' If0f–If0fdf
kl/0ffdnfO{ k|fKt x'g', cl:t–gfl:t x'Fb}g / gfl:t–cl:t x'Fb}gÆ, of] ;ftf}+ eË eof] .
o;} k|sf/ lgToTj ;KteËL, clgToTj ;KteËL tyf ;fdfGo wd{, ljz]if wd{, u'0f /
kof{ox¿sf] k|To]s j:t'df ;KteËL x'G5 . To:t} b|Jo, u'0f, :jefj / kof{ox¿sf] cgGt x'gfn]
;KteËL klg cgGt x'G5 . o:tf] af}4 tyf h}gLx¿sf] …:ofåfbÚ / …;KteËLÚ Gofo elgG5 .
;dLIfs— of] syg Ps cGof]Gofefjdf ;fwDo{ / j}wDo{df rl/tfy{ x'g ;Sb5 . o; ;/n
k|s/0fnfO{ 5f]8]/ sl7g hfn–/rgf s]jn c1fgLx¿nfO{ km;fpgsf] nflu x'G5 . x]/ Û hLjsf]
chLjdf / chLjsf] hLjdf cefj /xG5 g} . h;/L hLj / h8sf] jt{dfg x'gfn] ;fwDo{ / r]tg
tyf h8 x'gfn] j}wDo{ cyf{t\ hLjdf r]tgTj -cl:t_ 5 / h8Tj -gfl:t_ 5}g . o;} k|sf/ h8df
h8Tj 5 / r]tgTj 5}g . o;af6 u'0f–sd{–:jefjsf] ;dfgwd{, / lj?4 wd{sf] ljrf/n] ;a} logsf
;KteËL / :ofåfb ;xhtfn] a'‰g ;lsG5, k]ml/ olt k|k~r a9fpg' s] sfdsf] nflu xf] < o;df af}4
/ h}gx¿sf] Ps dt 5 . yf]/}dfq k[ys\ x'gfn] leÌ–efj klg x'g hfG5 .
h}g / af}4sf] P]Sotf -!@=&_
ca o; eGbf cufl8 s]jn h}gdtsf] j0f{g 5—
lrblrb\ å] k/] tŒj] ljj]s:tlåj]rgd\ . pkfb]od'kfb]o+ x]o+ x]o+ r s'j{tM ..!..
x]o+ lx st[{/fuflb tTsføo{dljj]lsgM . pkfb]o+ k/+ Hof]lt?kof]u}snIf0fd\ ..@..
—cfx{tbz{g ..
h}gLx¿ …lrt\Ú / …clrt\Ú cyf{t\ r]tg / h8 b'O6fdfq} k/tŒj dfGb5g\ . tL b'O6fsf]
ljj]rgsf] gfd …ljj]sÚ . h'g–h'g u|x0fsf] of]Uo 5, To;–To;sf] u|x0f / h'g–h'g Tofu ug{ of]Uo 5,
To;–To;sf] Tofu ug]{jfnfnfO{ …ljj]sLÚ eGb5g\ ..!.. hut\sf] stf{ / /fuflb tyf O{Zj/n] hut\
u/]sf] 5, o; cljj]sL dtsf] Tofu / of]un] nlIft k/dHof]lt:j¿k h'g hLj xf], To;sf] u|x0f ug'{
pQd xf] ..@..
cyf{t\ hLjsf] lagf bf];|f] r]tgtŒj O{Zj/nfO{ dfGb}gg\ . …sf]xL klg cgflb l;4 O{Zj/ 5}gÚ,
o:tf] af}4–h}gx¿ dfGb5g\ . o;df /fhf lzjk|;fbhL …Oltxf;ltld/GffzsÚ u|Gydf n]Vb5g\ ls—
ælogsf b'O{ gfd x'g\, Ps h}g / bf];|f] af}4 . oL kof{ojfrL zAb x'g\ k/Gt' af}4x¿df jfddfuL{
dBdf+;fxf/L af}4 5g\, ltgLx¿;Fu h}gLx¿sf] lj/f]w 5 . k/Gt' hf] dxfjL/ / uf}td u0fw/ 5g\,
pgLx¿sf gfd af}4x¿n] a'4 /fv]sf 5g\ / h}gLx¿n] u0fw/ / lhgj/Æ /fv]sf 5g\ . o;df lhgsf]
k/Dk/f h}gdt xf], tL /fhf lzjk|;fbhLn] cfˆgf] …Oltxf;ltld/gfzsÚ u|Gysf] t];|f] v08
-d]l8snxn, agf/; d'lb|t k|yd ;+:s/0f ljqmd ;+jt\ !(#), k[i7 !)(_ df n]v]sf 5g\ ls æ:jfdL
zÍ/frfo{ eGbf klxnf lhgsf] s'n rn]sf] xhf/ jif{ nueu e};s]sf] lyof], ;f/f ef/tjif{df af}4
cyjf h}gwd{ k}mlnPsf] lyof] .Æ o;dfly l6Kk0fL— æ===af}4 eÌfn] xfd|f] cfzo p; dt;Fu 5, h'g
dxfjL/sf] u0fw/ uf}td :jfdLsf] ;dob]lv zÍ/ :jfdLsf] ;do;Dd j]blj?4 ;f/f ef/tjif{df
k}mln/fVof] / h;nfO{ …czf]sÚ / …;Dk|ltÚ dxf/fhn] dfg], o;af6 h}g s'g} t/xn] klg aflx/ lg:sg
;Sb}gg\ .==== lhg, h;af6 h}g lgl:sof] / a'4, h;af6 af}4 lgl:sof], b'O6} kof{o zAb x'g\ . sf]zdf
b'O6}sf] cy{ Pp6} n]lvPsf] 5 / uf}tdnfO{ b'j}n] dfGb5g\ . j/g\ bLkj+z OToflb k'/fgf af}4
u|Gyx¿df zfSod'lg uf}td a'4nfO{ k|foM dxfjL/sf] gfdn] g} n]lvPsf] 5 . x'g;Sb5 pgsf] ;dodf
Pp6} dt /Xof] xf]nf .==== xfdLn] h'g h}g gn]v]/ uf}tdsf dtjfnfx¿nfO{ af}4 n]Vof}+, o;sf] k|of]hg
s]jn olt g} xf] ls pgnfO{ bf];|f b]zjfnfx¿n] af}4s} gfdn] n]v]sf 5g\====.Æ o:t} g} cd/sf]zdf
n]lvPsf] 5—
;j{1M ;'utf] a'4f] wd{/fh:tyfutM . ;dGteb|f] eujfg\ df/lhNnf]slhlHhgM ..!..
if8le1f] bzanf]˜åojfbL ljgfosM . d'gLGb|M >LwgM zf:tf d'lgM zfSod'lg:t' oM ..@..
; zfSol;+x ;jf{y{M l;4Zzf}4f]blgZr ;M . uf}tdZrfs{aGw'Zr dfofb]jL;'tZr ;M ..#..
—cd/sf]z -sf08 !÷ju{ !÷Znf]s *–!)_ ..
ca x]g'{xf];\ Û …a'4Ú, …lhgÚ / …af}4Ú tyf …h}gÚ Pp6}sf] gfd xf] ls xf]Og < s] …cd/l;+xÚ n] klg
…a'4Ú …lhgÚ nfO{ Ps n]Vgdf e'n]sf] xf] < hlt cljåfgL 5g\, ltgn] g t cfˆgf] hfGb5g\ g t
csf{sf], s]jn x7dfqn] aa{/fpF5g\, k/Gt' hf] h}gx¿df ljåfg\ 5g\, ltgLx¿n] ;a} hfGb5g\ ls …a'4Ú
/ …lhgÚ tyf …af}4Ú / …h}gÚ kof{ojfrL x'g\ .
pg} af}4x¿ / h}gLx¿df gfddfqsf] e]b xf], k/Gt' hf] df+;fxf/L af}4 5g\, pgLx¿b]lv h}g
leGb} x'g\ . k]ml/ rf/jfssf] dt lnP/ h}gdt k|j[Q ePsf] 5 . c¿ s]xL e]b klg 5 cyf{t\ h;/L
rf/jfs\ / af}4n] O{Zj/nfO{ dfGb}gg\ / hut\ cgflb sfnb]lv :jefjl;4 tyf k|ToIf / cg'dfgnfO{
dfGb5g\ .
h}gLx¿ hLjnfO{ cgflb / Ifl0fsjfbb]lv lj?4 dfGb5g\ . hLj sd{sf] stf{, :jo+kmn ef]Qmf
xf] . kmnk|bftf / hut\sf] stf{ sf]xL 5}g . sd{Ifoaf6 d'lQm, bof, IfdfnfO{ wd{ dfGb5g\ .
/ cfˆgf tLy{Í/x¿nfO{ g} s]jnL d'lQmk|fKt / k/d]Zj/ dfGb5g\, cgflb k/d]Zj/ sf]xL 5}g .
;j{1, jLt/fu, cx{g\, s]jnL, tLy{s[t, lhg oL 5M gfl:tsx¿sf b]jtfx¿sf gfd x'g\ .
cgflbb]jsf] :j¿k rGb|;"l/n] …cfKtlgZrofnÍf/Ú u|Gydf n]v]sf 5g\—
;j{1f] jLt/fuflbbf]if:q}nf]Sok"lhtM . oyfl:ytfy{jfbL r b]jf]˜x{g\ k/d]Zj/M ..!..
—cfx{tbz{g ..
tyf rf]Q+m …tf}tflttf}M—
;j{1f] b[Zot] tfjÌ]bfgLd:dbflbleM . b[i6f] g r}sb]zf]˜l:t lnË+ jf of]˜g'dfko]t\ ..@..
g rf˜˜udljlwM slZrlÌToM ;j{1af]wsM . g r tqfy{jfbfgf+ tfTko{dlk sNKot] ..#..
g rfGofy{k|wfg}:t}:tbl:tTj+ ljwLot] . g rfg'jlbt'+ zSoM k"j{dGo}/af]lwtM ..$..
cgfb]/fud:ofyf]{ g r ;j{1 cflbdfg\ . s[lqd]0f Tj;To]g ; sy+ k|ltkfBt] ..%..
cy tårg]g}j ;j{1f]˜Go}M k|tLot] . k|snKo]t sy+ l;l4/Gof]˜Gof>oof]:tof]M ..^..
;j{1f]Qmtof jfSo+ ;To+ t]g tbl:ttf . sy+ tb'eo+ l;Wo]t\ l;4d"nfGt/fb[t] ..&..
c;j{1k|0fLtfQ' jrgfGd"njlh{tft\ . ;j{1djuR5Gt:tåfSof]Q+m g hfgt] ..*..
;j{1;b[z+ lsl~rBlb kZo]d ;Dk|lt . pkdfg]g ;j{1+ hfgLofd ttf] ojd\ ..(..
pkb]zf]˜lk a'4:o wdf{wdf{lbuf]r/M . cGoyf gf]kkB]t ;j{1+ olb gfejt\ ..!)..
—cfx{tbz{g ..
cy{— h;n] /fuflb bf]ifx¿ lhTb5 ;j{1 ;a}sf] 1ftf, tLg} nf]sdf k"lht, oyfy{jfbL cx{tb]j
x'g\ pg} k/d]Zj/ x'g\ ..!.. olb ;j{1 cgflb O{Zj/ x'GYof] eg] t To;nfO{ xfdLn] b]Vb}gf}+, o;}n] O{Zj/
k|ToIf xf]Og / p;sf] Ps b]z jf lrÂnfO{ klg xfdLx¿n] b]Vb}gf}+, h;af6 cg'dfg ug{ ;lsof];\ ..@..
/ ;j{1sf] af]w u/fpg]jfnf s'g} cfud cyf{t\ s'g} zf:qsf] ljlw klg 5}g, o;}n] O{Zj/df zAbk|df0f
klg 5}g . / p;df cy{jfb klg 36\b}g, lsgeg] h'g;'s} j:t' xf];\ To;sf] u'0f–bf]if hfg]/ :t'lt jf
lgGbf x'G5 eg] t, cyf{klQn] klg O{Zj/nfO{ l;4 u/f];\ ..#.. To;}n] cyf{klQaf6 klg O{Zj/ l;4 x'Fb}g
/ g cGofy{ k|wfg lnËx¿n] O{Zj/sf] cl:tŒj l;4 x'G5, h;/L /rgfnfO{ b]v]/ /rgfsf/sf] cg'dfg
ul/G5 . O{Zj/sf] cg'jfb klg s;}n] ug{ ;Sb}g, lsgeg] h'g k"j{ slyt O{Zj/ x'GYof] eg] t To;sf]
cg'jfb x'g ;Sb5 ..$.. / hf] ;j{1 cflbdfg\ x'G5 Tof] cgflb zf:qsf] jf hut\sf] stf{ x'g ;Sb}g,
h'g s[lqd c;To hut\ xf], p;df cs[lqd ;To O{Zj/ s;/L x'g ;Sb5 ..%.. olb s;}n] eGb5 ls
p;}sf] jrgaf6 cGo hLjx¿ O{Zj/nfO{ hfGb5g\ eg] t …O{Zj/sf] jrgaf6 O{Zj/sf] l;l4 /
O{Zj/b]lv jrgsf]Ú of] cGof]˜Gof>o bf]if cfpF5 . lsgeg] ;j{1f]Qmjrgaf6 jfSo ;To / p;b]lv
O{Zj/ cl:tŒj l;4 ug'{5, oL b'O6} Ps–csf{sf] l;l4df ck]Iff /fVb5g\, p;sf] lagf Ps–csf{sf]
l;l4 x'g ;Sb}g ..^–&.. h'g d"njlh{t c;j{1k|0fLtjrgn] ;a}nfO{ hfGb5g\, ltgx¿n] p;sf]
jfSof]Qmwd{nfO{ hfGb}gg\ ..*.. olb xfdLn] o; ;dodf s;}nfO{ ;j{1sf] t'No b]Vof}+ eg] t pkdfgaf6
;j{1nfO{ dfÌ ;lsG5 / pkb]z klg a'4 cyf{t\ hfgsf/sf] wdf{wd{ nIf0f:j¿k x'g ;Sb5 . cGoyf
cyf{t\ a'l4sf] lagf ;j{1 x'g ;Sb}g . h'g ;j{1 xfdLnfO{ pkb]i6f k|ToIf x'Fb}g eg] t xfdLn]
wdf{wd{nfO{ hfÌ ;Sb}gf}+, o;}n] ;j{1 tLy{Í/x¿sf] jrg dfÌ'kb{5 …cgflb O{Zj/ sf]xL 5}gÚ ..(–!)..
o;sf] v08g—
pQ/— of] ;a} k|k~rsf] s'/f xf] . lsgeg] h'g k|yd /fuflb bf]ifo'Qm 5, Tof] ;bfsf] nflu
slxNo} klg 5'6\g ;Sb}g, lsgeg] h'g g}ldlQs bf]if 5g\ eg] t k]ml/ klg lgldQ x'gfn] x'g hfg]5 /
:jfefljs x'g\ eg] t slxNo} 5'6\g]5}gg\ . h'g b]zsfnb]lv kl/lR5Ì j:t' x'G5, Tof] Psb]zL / h'g
Psb]zL x'G5, Tof] ;j{1 xf]Og . lsgeg] h'g j:t' cNk x'G5, p;sf u'0f, sd{, :jefj klg cNk
x'G5g\, Tof] ;j{1 x'g ;Sb}g . lsGt' hf] ;j{Jofks cgflb k/dfTdf xf], jxL ;gftg O{Zj/ xf] ..!..
s] ltdLnfO{ h'g j:t' k|ToIf x'Fb}g, Tof] x'Fb}g / h'g k|ToIf 5 ToxL x'G5, o:tf] lgod x'G5 <
ltdLn] k|ToIf 5M k|sf/sf] dfGb5f} xf]nf . Ps >fj0f, bf];|f] Tjfr, t];|f] rfIf'if, rf}yf] /f;g, kfFrf}+
3|f0f / 5}6f}+ dfg; . h;/L k[YjLsf] uGwflb u'0f sl7gTjflb :jefjnfO{ b]v]/ k[YjL k|ToIf x'G5, To;/L
g} k/d]Zj/sf] u'0f, sd{, :jefj / lgod ;[li6df /rgf cflb u'0f, sd{ / :jefj sfo{ lgod b]v]/
;j{1, ;j{JofkL, cgflb O{Zj/sf] k|ToIf ug'{kb{5 . / ha hLjfTdf s'g} b'i6 jf >]i7 sfdsf] Wofg
ub{5, To; ;do pm tbfsf/ p;sf] cled'v x'G5 . To;} ;do p;sf] leqaf6 csf]{ k|]/0ff cyf{t\
kfkdf eo, zÍf, nHhf / k'0odf lge{o, pT;fx / k|;Ìtf u/fpg] a'l4 lg:sG5, Tof] O{Zj/sf]
lt/af6 ePsf] xf] . jxfF u'0f–u'0fLsf] tfbfTDo ;DaGw x'G5, o;}n] k/dfTdf k|ToIf 5 . h;/L s'g}
s[lqd kbfy{nfO{ b]v]/, p;df ePsf] /rgf ljz]if lnËnfO{ b]v]/ cb[i6 stf{nfO{ lglZrt hfÌkg]{
x'G5 . s] of] O{Zj/df cg'dfgsf] lnË xf]Og ..@..
cfud cyf{t\ cfKtn] eg]sf k|df0fnfO{ dfÌ'kb{5 . ltd|f] k':tsdf cgflb O{Zj/sf] lg¿k0f
ul/Pg, Tof] e'n xf] . hf] lgTo ;j{1 xf]Og eg] t ;flb 1fgo'Qm k'?ifsf] z/L/ kfngsf] nflu kbfy{
sxfFaf6 x'g ;Sb5 < lsgeg] z/L/sf] cflb cGt x'G5, o;sf] stf{ hLj x'g ;Sb}g . olb z/L/flbsf]
stf{ x'GYof] eg] t zf/Ll/s lqmof klg hfGYof] ls o; cfFvfdf slt gf8L cflb kbfy{x¿sf] ;+of]u –
ljof]u 5g\, To;nfO{ hfGbYof] . h;/L ;fFrf]df s'g} wft'nfO{ kufn]/ xfNbf, tfb[zkfq aÌ hfG5 .
cyjf aLhdf h:tf] /rgf ub{5 To:t} cª\s'/, d"n, zfvf, kq, k'ik, kmn pTkÌ x'G5, of] ;fdYo{
hLjsf] xf] h8sf] xf]Og lsgeg] hLjnfO{ ha z/L/ k|fKt x'G5, ta g} s]xL ug{ ;Sb5 / 1fgsf]
;fdYo{ a9fpg ;Sb5 cGoyf ;Sb}g . olb cgflb O{Zj/n] hLjsf] z/L/ jf aLh cflbsf] of]u uy]{g
eg] t s]xL klg x'g ;Sg] lyPg . x]/ Û slt g} s'g} ljåfg\ jf of]uL lsg gxf];\ ha ;'if'lKtnfO{ k|fKt
x'G5, ta s]xL klg efg /xFb}g .
bf];|f]— ha b'Mv k|fKt x'G5, ta 1fg z"Go x'g hfG5 . hLj jf h8 k/df0f'x¿af6 :jtM klg
/rgfljz]if x'g ;Sb}g / oyfy{jfb klg O{Zj/df oyfjt\ 36\b5, lsgeg] hut\df cgGt ljBfsf]
oyfjt\ /lrt sfo{x¿nfO{ b]Vgfn] O{Zj/ k|z+;gLo x'G5 . ha cGtof{dL O{Zj/ cfˆgf] u'0f, sd{ /
:jefjsf] k|sfz hLjfTdfdf ub{5, k'gM bf]:f|fsf] ;fd'Ì] k/d]Zj/sf] cg'jfb ug{ klg ;xh x'G5 .
cGof]˜Gof>o bf]if clgTo kbfy{df cfpF5 lgTodf xf]Og . lsgeg] h'g ;fwg;fWo x'G5 To;}df g}
cgj:yf cfpg] ub{5, lgTodf xf]Og . h;/L ;"o{ / k|bLksf] k|sfz / k|sfZo ;"o{ / bLk x'G5, bf];|f]
xf]Og, o;} k|sf/ k/d]Zj/sf] jrg / k/d]Zj/ lgTo / :jo+ k|sfz x'gfn] cgj:yf cfpg ;Sb}g .
k]ml/ pkdfgaf6 klg O{Zj/ l;4 x'G5 . lsgeg] k/d]Zj/sf] ;b[z k/d]Zj/ 5 jf Psb]z cyjf Ps
u'0f, sd{, :jefj t'No bf];|f] cfsfz, GofofwLz cflb x'G5g\, To;sf] pkdfaf6 klg O{Zj/ l;4 x'G5 .
o;}n] hxfF tLy{Í/x¿nfO{ k/d]Zj/ dfGb5f} eg] t ltgLx¿sf dftf–lktfnfO{ s;n] pTkÌ u/]sf]
lyof] < olb eGb5f} ls tL :jefjn] ePsf lyP eg] t clxn] klg :jefjaf6 dg'io lsg
x'Fb}gg\ ..#–!)..
tf}tfltsf] dtsf] pNn]v -!@=*_
cfl:ts / gfl:tssf] ;+jfb
o; eGbf cufl8 k|s/0f/Tgfs/sf] bf];|f] efuaf6 h;nfO{ 7"nf–7"nf h}gLx¿n] cfˆgf]
;Ddltsf] ;fy dfg]/ d'DaO{df 5kfPsf x'g\ . h}gLx¿sf] O{Zj/v08gdf cfl:ts gfl:ts ;+jfbsf]
k|Zgf]Q/ oxfF n]Vb5f}+ .
gfl:ts— O{Zj/sf] OR5faf6 s]xL klg x'Fb}g, h]–hlt x'G5 Tof] sd{af6 xf] .
cfl:ts— sd{af6 h'g x'G5 Tof] sd{ s;af6 x'G5 < olb eGb5f} ls hLj cflbaf6 eg] t
pg}sf] kmn ef]Ug' hLjsf] OR5fg's"n xf] . k/Gt' kfksf] kmn b'MvnfO{ hLj cfˆgf] OR5fn] ef]Ub}g,
O{Zj/n] ef]ufOlb+bf ef]Ub5 . h;/L rf]/n] ;'v cfˆgf] OR5fn] ef]Ub5 / b'Mv /fhfsf] Joj:yfn] .
gfl:ts— O{Zj/ clqmo xf], lsgeg] hf] sd{ stf{ x'GYof] eg] t, sd{sf] kmn klg ef]Ug' kYof]{ .
cfl:ts— O{Zj/ clqmo xf]Og, lsgeg] r]tg / ;[li6stf{ xf] . h:tf] ltd|f] s[lqd agfj6sf]
O{Zj/ h:t} ls ltdLn] tLy{Í/x¿nfO{ hLjaf6 O{Zj/ ag]sf dfg]sf 5f}, To:tf] sbflrb\ x'g] ePsf
o; k|sf/sf] O{Zj/nfO{ sf]xL ljåfg\n] dfÌ ;Sb}g . lsgeg] h'g lgldQaf6 O{Zj/ aGb5 eg] t
clgTo x'g hfG5 . lsgeg] O{Zj/ aÌ' eGbf klxnf hLj lyof], kZrft\ s'g} lgldQaf6 O{Zj/ aGof]
xf]nf, Tof] k]ml/ klg hLj x'g hfg]5 . lsgeg] of] cgflb sfnb]lv hLj lyof], cgGtsfn /xg]5 . k]ml/
aLrdf O{Zj/ aGof], Tof] klg cGtdf k'gM hLj x'g hfg]5 . To;}n] o; cgflb O{Zj/nfO{ dfÌ of]Uo
5 . k/d]Zj/n] kfk slxNo} ub}{g . h:tf] :jefljs r]i6f x'G5, p;} k|sf/ hut\sf] pTklQ, l:ylt,
k|no ub{5 . o;}n] hut\sf] stf{ O{Zj/ xf] . :jefjaf6 hut\ aGb5 eg] t, hut\sf] sf/0fsf] :jefj
h8Tj xf], Tof] 1fgk"j{s >]i7 x'g ;Sb}g, lsgeg] To;df oyfof]Uo aÌ] 1fg g} x'Fb}g . h;/L df6f]df
3}+6f] skf;df n'uf aÌ] :jtM ;fdYo{ x'Fb}g . bf];|f] 1fgjfnfn] agfpgfn] dfq 3}+6f] / j:q aGb5 .
gfl:ts— O{Zj/ Jofks 5}g . olb Jofks x'GYof] eg] t ;a} r]tg x'Gy] / a/fa/ r]tgtf lsg
5}g < a|fXd0fflbdf pQd, dWod, lgs[i6tf lsg eof] < lsgeg] ;a}df O{Zj/ Ps}gf; Jofks 5 eg]
t o;/L ;fgf–7"nf lsg eP <
cfl:ts— JofKo / Jofks Ps xf]Og, lsGt' b'O{ j6f x'G5g\ . h;/L cfsfz ;a}df Jofks 5 /
;a} cfsfzsf] ;b[z x'Fb}gg\ . To;} u/L k/d]Zj/sf] r]tg x'gfn] ha} h8j:t' r]tg x'Fb}g . h;/L
cfsfz ;a}df a/fa/L 5, k[YjL cflbsf] cjoj a/fa/ 5}g, To;} u/L k/d]Zj/sf] a/fa/L sf]xL 5}g .
h;/L ljåfg, cljåfg\, wdf{Tdf cwdf{Tdf a/fa/ x'Fb}gg\, To;/L g} ljBflb ;b\u'0f / ;Toefif0fflb sd{
tyf ;'zLntflb :jefjsf] clws Go"g x'gfn] a|fXd0f, Iflqo, j}Zo, z"b| / cGToh 7"nf–;fgf
dflgG5g\ . j0f{x¿sf] JofVof h:tf] rt'y{;d'Nnf;df n]v]/ cfPF jxfF x]g'{xf]nf .
gfl:ts— O{Zj/n] hut\sf] clwkltTj / hut\¿k P]Zjo{ s] sf/0fn] :jLsf/ u¥of] <
cfl:ts— O{Zj/n] slxNo} clwkltTj g 5f]8]sf] lyof], g u|x0f u/]sf] 5, lsGt' clwkltTj /
hut\¿k P]Zjo{ O{Zj/df g} 5 . g slxNo} To;af6 cnu x'g ;Sb5 eg] t, u|x0f s;/L ug]{ <
lsgeg] ck|fKtsf] u|x0f x'G5 . JofKoaf6 Jofks / Jofksaf6 JofKo k[ys\ slxNo} x'g ;Sb}g . To;}n]
;b}j :jfldTj / cgGt P]Zjo{ cgflb sfnb]lv O{Zj/df 5 . o;sf] u|x0f / Tofu hLjx¿df 36\g
;Sb5, O{Zj/df xf]Og .
gfl:ts— olb O{Zj/sf] /rgfaf6 ;[li6 x'G5 eg] t, dftf–lktflbsf] s] sfd < ha k/dfTdf
zfZjt, cgflb, lrbfgGb, 1fg:j¿k 5 eg] t hut\sf] k|k~r / b'Mv¿kdf lsg k¥of] < o:tf] sfd
s'g} ;fwf/0f dg'ion] klg cfgGbnfO{ 5f]8]/, b'MvnfO{ u|x0f ub}{g . O{Zj/n] lsg u¥of] t <
cfl:ts— O{Zj/sf] ;[li6 leÌ / dfg'ifL ;[li6 leÌ x'G5 . o;}n] dftf–lktflbsf] cfjZostf
x'G5 . h;/L k/dfTdfn] cgflb k|s[lt k/df0f'¿k sf/0faf6 ;[li6 ub{5, To;} u/L k/dfTdfn] dftf–
lktf¿k lgldQ sf/0fb]lv pTklQsf] k|aGw u/]sf] 5 . o;df s'g} bf]if 5}g .
k/dfTdf s'g} k|k~r / b'Mvdf lub}{g, g t cfˆgf] cfgGbnfO{ 5f]8\b5, lsgeg] k|k~r / b'Mvdf
lug'{ h'g Psb]zL xf] To;sf] x'g ;Sb5Ù ;j{b]zLsf] x'Fb}g . hf] cgflb, lrbfgGb, 1fg:j¿k k/dfTdfn]
hut\nfO{ agfpFb}g eg] t cGo s;n] agfpg ;Sb5 < hut\ agfpg] hLjdf ;fdYo{ 5}g / h8df
:jo+ aÌ] klg ;fdYo{ 5}g . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls k/dfTdfn] g} hut\nfO{ agfpF5 / ;bf
cfgGbdf /xG5 . h;/L k/dfTdfn] k/df0f'¿k sf/0faf6 ;[li6 ub{5 To;/L dftf lktf¿k
lgldQsf/0fn] klg pTklQsf] k|aGw–lgod p;}n] u/]sf] 5 .
gfl:ts— O{Zj/ d'lQmkbnfO{ 5f]8]/ hut\df cg]s¿k kbfy{x¿sf] ;[li6wf/0f / k|no ug]{
av]8fdf lsg k¥of] <
cfl:ts— O{Zj/ ;bf d'Qm 5 . ltd|f tLy{Í/x¿sf] ;b[z aGwk"j{s d'lQmsf] x'g' O{Zj/df
x'Fb}g . hut\nfO{ agfpF5, wtf{, kfngstf{ / k|no u/]/ klg aGwdf kb}{g, lsgeg] aGw / d'lQm ;fk]If
x'g\ . hxfF aGw 5}g t d'lQm 5}g / d'lQm 5 t aGw 5}g . k/d]Zj/df aGw–df]If 36\g ;Sb}g, lsGt'
;bf d'Qm 5 . / hf] Psb]zL hLj 5g\, pg} g} a4 / d'Qm ;bf e}/fVb5g\ . cgGt ;j{b]zL, ;j{Jofks,
O{Zj/ aGwg jf g}ldlQs d'lQmsf] rqmdf, h:tf ls ltd|f tLy{Í/ 5g\, slxNo} kb}{g .
gfl:ts— hLj h;/L lkPsf] efËsf] gzfs} ;dfg, cfˆgf]–cfˆgf] sd{sf] kmndf k|fKt x'G5,
o;df O{Zj/sf] s]xL sfd 5}g .
cfl:ts— lagf /fhfsf 8fFs", rf]/ cflb b'i6 dg'io :jo+ kmf+;L r9\b}gg\, g t sf/fuf/df
hfG5g\, lsGt' /fhfn] pgLx¿sf] sd{sf] kmn lbG5 . To;/L g} O{Zj/sf] Gofo Joj:yfsf] lagf
sd{x¿sf] kmn s;}n] klg ef]Ug ;Sb}g, o;}n] O{Zj/ GofofwLz x'g cfjZos 5 .
gfl:ts— hut\df Ps O{Zj/ 5}g, lsGt' cg]s d'Qm hLj O{Zj/¿k 5g\ .
cfl:ts— of] eÌ' Joy{ 5 . lsgeg] hf] k|yd a4 eP/ d'Qm x'G5 eg] t k'gM cjZo aGwdf
kg]{5, h:t} ls ltd|f tLy{Í/ . / hf] ;bf d'Qm x'G5, Tof] slxNo} aGwdf lub}{g . k]ml/ ha y'k|} x'G5g\
eg] t, h;/L hLj cg]s x'gfn] n8\b5g\–le8\b5g\, To;/L g} O{Zj/ klg n8\g]5g\–le8\g]5g\ .
gfl:ts— x] d"9 Û hut\sf] stf{ sf]xL 5}g, lsGt' hut\ :jo+l;4 xf] .
cfl:ts— stf{sf] lagf s'g} sd{ / sd{sf] lagf s'g} sfo{ x'g ;Sb}g . o;}n] O{Zj/ hut\sf]
stf{ xf] . olb hut\ :jo+l;4 x'GYof] eg] t, ltd|f] v]tsf] uxF' :jo+ lkl;P/, /f]6L ag]/, ltdL 5]p
cfP/, d'vdf 3';]/, k]6df k'Uof] eg] dfq lagf O{Zj/sf] hut\ klg :jo+ aGYof] xf]nf .
gfl:ts— O{Zj/ lj/Qm xf] ls df]lxt < olb lj/Qm xf] eg] t hut\sf] k|k~rdf lsg k¥of] <
olb df]lxt xf] eg] t hut\ agfpg] ;fdYo{ g} 5}g xf]nf .
cfl:ts— k/d]Zj/df j}/fUosf] df]x 36\g ;Sb}g . lsgeg] pm ;j{Jofks, ;jf]{Qd x'gfn]
s;};Fu k[ys\ jf s;};Fu /fu ug{ ;Sb}g . O{Zj/ eGbf pQd jf p;nfO{ ck|fKt s'g} kbfy{ 5}gg\
To;}n] s;}dfly df]x klg x'Fb}g . j}/fUo / df]xsf] x'g' hLjdf 36\b5Ù O{Zj/df xf]Og .
gfl:ts— olb hut\sf] stf{, sd{x¿sf] kmnsf] bftf O{Zj/nfO{ dfGof} eg] t O{Zj/ k|k~rL
eP/ b'MvL x'g hfg]5 .
cfl:ts— b'Mv c1fg / cwdf{r/0faf6 x'g] ub{5 . k/d]Zj/df oL b'j} x'Fb}g . To;}n] O{Zj/
k|k~rL xf]Og . k|k~rL–ck|k~rL hLj x'G5g\ OToflb ljrf/af6 O{Zj/sf] l;l4 x'G5 . hf] s;}n] o;nfO{
dfGb}g, Tof] d"9dt xf] . xf], ltdL cfk"m / cfˆgf tLy{Í/s} ;dfg k/d]Zj/nfO{ klg cfˆgf] c1fgn]
;DemG5f}, ;f] ltd|f] cljBfsf] nLnf xf] . olb cljBflb bf]ifx¿af6 5'6\g rfxG5f} eg] t j]bflb ;To
zf:qx¿sf] cf>o n]n . lsg e|ddf k/L–k/L 7Ss/ vfG5f}+ <
h}gdtsf] O{Zj/v08g ljifodf k|Zgx¿ -!@=(_
ca h}gLx¿ hLjnfO{ cgflb, cgGt dfGb5g\ ;f] 7Ls xf], k/Gt' h'g–h'g lj?4 5, To;–
To;nfO{ b]vfP/ v08g ul/g]5 . 5M b|Jox¿df Ps hLjb|Jo klg h}gLx¿n] dfGb5g\ cyf{t\ hut\df
hLj / chLj b'O{ j6f g} kbfy{ 5g\, t];|f] 5}g . o:tf] pgsf s]jnL cfrfo{ tLy{Í/sf] jrg 5 .
d"n— ;fld c0ffO{ c0fGt], rpuO{ ;+;f/3f]/sfGtf/] .
df]xfO sDdu'?l7O, ljjfuj;p edO hLjf] ..
—k|s/0f/Tgfs/ -efu bf];|f] -@_÷ifi7Lzts÷;"q @_ ..
of] k|s/0f/Tgfs/ gfds u|Gysf] ;DoSTjk|sfz k|s/0fdf uf}td / dxfjL/sf] ;+jfb xf] .
o;sf] ;+If]kaf6 pkof]uL cy{ of] xf] ls of] ;+;f/ cgflb cgGt 5 . g slxNo} o;sf] pTklQ eof] g
t slxn] ljgfz x'G5 cyf{t\ s;}n] agfPsf] hut\ xf]Og . ;f] g} cfl:ts–gfl:tssf] ;+jfbdf— æx]
d"9 Û hut\sf] stf{ sf]xL 5}gÙ g slxn] aGof], g t slxNo} ljgfz x'G5 .Æ
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{kb{5 ls hLj cNk / cNk1 xf] . hut\sf] sfo{ / sf/0f h8 xf] .
olb t];|f] cgGt zlQmo'Qm k/dfTdf x'Fb}g eg] t hut\sf] pTkfbfg, wf/0f cflb sd{nfO{ ug{ ;Sb}g .
ca k[lyJoflb e"t / e"uf]nnfO{ klg h}gLx¿ hLjsf] z/L/ dfGb5g\ . lsgeg] sfFrf] df6f] ;hLj xf],
Iff/ df6f] chLj xf], To;}n] p;df jg:klt pd|Fb}g . jfx /] h}gLx¿ Û / wGo x'g\ ltd|f s]jnL tLy{Í/
h;nfO{ kbfy{ ljBfdf Psbd} e|d lyof] . olb k[lyJoflb s'g} Ps hLjsf] z/L/ xf] eg] t h:t} 7"nf–
7"nf ltldlËn df5f] htf rfxG5, pt} hfG5–cfpF5, To:t} k[YjL cflb lsg :j]lR5t rfn rNb}g < s]
dL7f] df6f]df jg:klt pd|g] / Iff/Lo df6f]df gpd|g] < xf] Û of] s'/f t xf] ls dL7f] df6f]sf] jg:klt
cflb Iffl/o df6f]df, Iff/Lo df6f]sf j[If cflb dL7f] df6f]df x'Fb}gg\ xf]nf < lsGt' cfˆgf–cfˆgf
7]ufgdf ;a} x'G5g\ .
h'g ;+of]uaf6 pTkÌ x'G5 Tof] cgflb / cgGt slxNo} x'g ;Sb}g . k]ml/ pTklQ tyf ljgfz
ge}sg sd{ /xFb}g . hut\df hlt kbfy{ pTkÌ x'G5g\ tL ;a} …;+of]uhÚ pTklQ–ljgfzjfnf b]lvG5g\ .
k'gM hut\ pTkÌ / ljgfzjfnf lsg xf]Og < o;}n] ltd|f tLy{Í/x¿nfO{ ;DoUaf]w lyPg . olb
pgnfO{ ;DoU1fg x'GYof] eg] t o:tf] c;Dej s'/f] lsg n]Vy] < h:tf ltd|f u'? 5g\ To:t} ltdL
lzio klg 5f} . ltd|f s'/f ;'Ì]x¿nfO{ kbfy{1fg slxNo} x'g ;Sb}g .
h'g k|ToIf ;+o'Qm kbfy{ b]lvG5 To;sf] pTklQ / ljgfz s;/L dfGb}gf} < cyf{t\ logsf
cfrfo{ jf h}gLx¿nfO{ e"uf]n vuf]n ljBf klg cfpFy]g, g t clxn] of] ljBf logdf 5 .
k|Zg— hLjsf] cfsf/ z/L/sf] ;b[z x'G5, h;/L 36df hnsf] cfsf/ aGb5 .
pQ/— olb of] s'/f] ;To xf] eg] t xfQLsf] hLj ls/f] / ls/f]sf] hLj xfQLdf c6fpg ;Sb}g .
To;}n] of] s'/f] e'm6f] xf] . of] klg Pp6f d"v{tfsf] s'/f] xf] Û lsgeg] hLj Ps ;"Id kbfy{ xf] h'g ls
Ps k/df0f'df klg /xg ;Sb5 k/Gt' p;sf zlQmx¿ z/L/df k|f0f, lah'nL / gf8L cflbsf] ;fy
;+o'Qm eP/ /xG5, To;}af6 ;a} z/L/sf] jt{dfg hfGb5 . c;n ;Ën] c;n / v/fa ;Ën] v/fa
x'g hfG5 .
lhgbQ ;"l/n] o; k|sf/ eg]—
lhgf] b]jf] u'?M ;Dos\ tŒj1fgf]kb]zsM . 1fgbz{grfl/œof0okju{:o jlQ{gL ..!..
:ofb\ åfbZok|df0f] å] k|ToIfdg'dflk r . lgToflgTofTds+ ;j{+ gj tŒjflg ;Kt jf ..@..
hLjfhLjf} k'0okfk] rf;|jM ;+j/f]˜lk r . aGwf] lgh{/0f+ d'lQm/]iff+ JofVof˜w'gf]Rot] ..#..
r]tgfnIf0ff] hLjM :ofbhLj:tbGosM . ;Tsd{ k'b\unfM k'0o+ kfk+ t:o ljko{oM ..$..
cf;|jM sd{0ff+ aGwf] lgh{/0f+ låof]hgd\ . ci6sd{Ifofg\ df]IffyfGt/efjZr sZrg ..%..
;/hf]x/0ff e}Ife'hf] n'l~rtd"4{hfM . Zj]tfDa/fM IfdfzLnf lgM;+uf h}g;fwjM ..^..
n'l~rtfM lklR5sfx:tfM kfl0fkfqf lbuDa/fM . pmWj{flzgf] u[x] bft'lå{tLof :o'lh{gif{oM ..&..
e'ª\Q]m g s]jnL g :qL df]Ifd]lt lbuDa/M . k|fx'/]iffdo+ e]bf] dxfg\ Zj]tfDa/}M ;x ..*..
—Olt -cfx{tbz{g_ ..
cy{— lhg b]j cyf{t\ tLy{Í/ tŒj 1fgsf pkb]zs, 1fg, bz{g / rl/q oL tLg /Tg ckju{
df]Ifsf] dfu{sf] k|flKtdf :ofb\jfbsf k|ToIf / cg'dfg b'O{ k|df0f, lgTo / clgTo:j¿k ;a} hut\
h}gdtdf gj jf ;ft tŒj x'g\ ..!–@.. Ps hLj, bf];|f] chLj, t];|f] k'0o, rf}yf] kfk, kfFrf}+ cf;|j,
5}6f}+ ;+j/, ;ftf}+ aGw, cf7f}+ lgh{/0f / gjf}+ d'lQmtŒj dfGb5g\ . oL gj tŒjx¿sf] of] JofVof xf] ..#..
hf] r]tg 5 Tof] hLj, hf] h8 5 Tof] chLj, h'g ;Tsd{sf] k'b\un xf] Tof] -k'0o_ sd{ / kfksf]
k'b\un kfk, sd{x¿sf] of]u cf;|j, aGwnfO{ 5f]8fpg' lgh{/ / 1fgfj0fL{ cflb cf7 sd{x¿sf] Ifo
x'g'nfO{ d'lQm elgG5 ..$–%..
hut\sf] cgflbTj ;DaGwL ;dLIff Pj+ h}gsf ;fw'x¿sf] nIf0f -!@=!)_
ca h}gLx¿sf ;fw'x¿sf] nIf0f— /ËfOPsf] j:q klxl/g], leIffÌ ef]hg ug]{, lz/ cflbsf]
skfn n'5\g], Ps Zj]tfDa/ z'Snj:q wf/0f ug]{, Ifdfo'Qm, ;Ëbf]ifb]lv /lxt, bf];|f] pv]n]sf] s]z,
rFj/ xftdf /fVg], t];|f] lbuDa/n] j:q wf/0f gug]{, kfl0fkfq xft g} kfq, u[x:ysf] 3/df ef]hgsf]
kZrft\ ef]hg ug]{ / Clif;+1s klg ;fw' x'G5g\ ..^–&.. Pssf] 3/df ef]hg ub}{gg\, :qLsf] ;Ë
ub}gg\, tL lbuDa/ d'lQmnfO{ k|fKt x'G5g\ . oxL lbuDa/ / Zj]tfDa/x¿df e]b xf] cyf{t\ lbuDa/
klxnfsf x'g\ / Zj]tfDa/ kl5af6 ePsf x'g\ ..*..
h}gL— xfd|f wd{ cwd{ klg b|Jo x'g\ .
ljj]sL— wd{, cwd{ u'0f xf], b|Jo slxNo} x'g ;Sb}g . olb wdf{wd{nfO{ b|Jo dfGb5f} eg] t
¿k, :kz{ cflbnfO{ klg b|Jo dfg .
h}gdtdf /x]sf l;4fGt–;+u|xx¿ -!@=!!_
k|Zg— h}gLx¿ hut\ hLj, hLjsf] sd{ / aGw cgflb dfGb5g\ .
pQ/— oxfF klg h}gLx¿sf tLy{Í/n] e'n]sf 5g\ lsgeg] ;+o'Qm hut\sf] sfo{ sf/0f
cgflb¿k / sfo{ k|jfx¿kaf6 cgflb x'g ;Sb5 . h;/L ltdL o; :y"n hut\nfO{ cgflb dfGb5f} ;f]
aÌ ;Sb}g, lsgeg] ;+of]uhGo kbfy{ ;+of]u eGbf k"j{ ;+o'Qmfj:yfdf x'Fb}g, lsGt' ljof]ufj:yfdf
x'G5 . h'g hLjnfO{ cgflbsfn aGw 5, Tof] slxNo} 5'6\g;Sg] 5}g / olb cgflbnfO{ klg 5'6\g dfGof}
eg] t hlt cgflb b|Jo ltd|f dtdf 5g\, tL ;a} clgTo x'g hfg]5g\ . / d'lQm ;a} sd{x¿sf]
5'6\gfn] ltdL dfGb5f} eg] t ;a} sd{x¿sf] 5'6\g]¿k lgldQaf6 d'lQm x'gfn] g}ldlQs eof], h'g
lgldQaf6 x'G5 Tof] ;bf /xFg ;Sb}g . / sd{, stf{sf] lgTo ;DaGw x'gfn] sd{ slxNo} 5'6\g]5}g .
To;}n] ltd|f] dtdf h'g–h'g tLy{Í/ cflb d'lQmdf uPsf 5g\ ltgLx¿ k]ml/ kms]{/ cfpg]5g\ . k'gM
ltd|f dtdf d'lQm clgTo x'g uof] .
k|Zg— h;/L d}nf] nfUgfsf] sf/0fn] j:qdf d}nf] nfUb5 / w'gfn] d}nf] 5'6\b5, k'gM d}nf]
nfUb5, To;} u/L ldYofTjflb x]t'x¿af6 /fuå]ifflbsf] cf>on] hLjnfO{ sd{¿k dn nfUb5 .
pQ/— olb ldYofTjflb x]t'x¿af6 hLj dnLg x'G5 eg] t, tL lgldQsf] k"j{ hLjnfO{ lgd{n
dfÌ kg]{5 / hxfF lgd{nnfO{ dn nfUof] eg] t clgdf]{IffklQ ltd|f] dtdf cfpg]5 . lsgeg] d'lQmdf
hLjnfO{ ltdLn] lgd{n dfGb5f} / dn nfUgfsf] sf/0fx¿n] dnx¿ nfUg' dfGb5f} eg] t d'Qm hLj
;+;f/L / ;+;f/LhLj d'Qm x'G5, o:tf] cjZo g} dfÌ'kg]{5 .
k|Zg— hLj cgflb sfnb]lv sd{;lxt 5 . sd{ 5'6] kl5 k]ml/ nfUb}gg\ .
pQ/— hf] cgflbb]lv sd{;lxt x'G5, To;sf] 5'6\g c;Dej 5 / lagf 5'6] d'lQm sxfF < o;}n]
hLjx¿sf sd{ / d'lQmnfO{ k|jfx¿kaf6 cgflb dfg . cgflb cgGttfb]lv xf]Og .
k|Zg— hLj lgd{n slxNo} lyPg .
pQ/— olb slxNo} lgd{n lyPg eg] t slxNo} klg lgd{n x'g ;Sg}5}g . h;/L j:qdf
kl5af6 nfu]sf] dn w'gfn] hfG5, k'gM d}nf] nfUb5 . k/Gt' To;sf] Zj]tkg slxNo} 5'6\g ;Sb}g .
k|Zg— hLj k"jf]{kflh{t sd{x¿af6} :jo+ z/L/ wf/0f ub{5 . O{Zj/sf] dfÌ' Joy{ 5 .
pQ/— olb s]jn sd{ g} hGd wf/0f ug{df sf/0f xf] eg] t Tof] hLj g/fd|f] hGd hxfF ls
b'Mv x'G5 To;nfO{ wf/0f gu/f];\, lsGt' /fd|f]–/fd|f] hGd wf/0f u/f];\ . olb eGb5f} ls sd{ k|ltaGws
xf], t/ klg sd{sf] h8 x'gfn] lg/f]ws jf k|jQ{s x'g ;Sb}g . o;}n] sd{sf] kmn k|bftf k/d]Zj/nfO{
dfÌ ltdLn] plrt 5 . olb eGb5f} ls gzfs} ;dfg sd{ :jo+ kl/0ffdnfO{ k|fKt x'G5 eg] t, lagf
ul/Psf] sd{ kl/0ffdnfO{ k|fKt lsg x'Fb}g < olb eGb5f} ls h;sf] h:tf] :jefj x'G5, Tof] To:t} g}
x'g hfG5 eg] t ljifn] lagf vfP lsg s;}nfO{ dfb}{g < lsgeg] To;sf] kl/0ffdL :jefj x'G5 . olb
eGb5f} ls ;+of]usf] lagf sd{–kl/0ffd k|fKt x'Fb}g eg] t hLj / sd{nfO{ ;+o'Qm ug]{jfnf s'g} t];|f]nfO{
dfÌ kg]{5 . olb dfGb}gf} eg] t, h8sf] ;+of]u :jtM x'g ;Sb}g . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls lagf
O{Zj/sf] sd{kmn Joj:yf x'g ;Sb}g .
k|Zg— hf] sd{b]lv d'Qm x'G5, To;}nfO{ O{Zj/ elgG5 .
pQ/— ha cgflb sfnb]lv hLjsf] ;fy sd{ nfu]sf] 5 eg] t d'Qm s;/L x'g ;Sb5 < /
h;nfO{ sd{ nfUb5 Tof] O{Zj/ g} xf]Og . / sd{, stf{sf] …;djfoÚ cyf{t\ lgTo ;DaGw x'G5, of]
slxNo} 5'6\b}gÙ To;}n] h:tf] (cf}+ ;d'Nnf;df n]v]/ cfPsf] 5', To;}nfO{ dfÌ 7Ls 5 . hLjn] rfx]
h;/L cfˆgf] 1fg / ;fdYo{ a9fcf];\ t/ klg p;df kl/ldt1fg / ;;Ld ;fdYo{ /xg]5 . O{Zj/sf]
;dfg slxNo} x'g ;Sb}g . xf], hlt ;fdYo{ a9fpg plrt x'G5, Tolt of]uaf6 a9fpg ;Sb5 .
k|Zg— sd{sf] aGw ;flb xf] .
pQ/— olb ;flb xf] eg] t ;+of]usf] cflbb]lv k"j{ hLj lgisd{ lyof] . ha lgisd{nfO{ sd{
nfUof] eg] t hlt ltd|f lgisd{ d'Qm hLj 5g\ ltgLx¿nfO{ klg sd{ nfu]/ ;+;f/df lug]{5g\ .
k|Zg— olb kz'nfO{ df/]/ o1df xf]d ugf{n] kz' :ju{df hfG5 eg] t ohdfgflb :jo+ clUgdf
cfˆgf] z/L/sf] xf]d u/]/ :ju{df lsg hfFb}g <
pQ/— of] s'/f] j]bx¿sf] xf]Og . cyf{t\ kz'nfO{ df/]/ xf]d ug{ cflb ljlw jfddfuL{x¿n]
agfPsf x'g\ . k/Gt' o;nfO{ s'g} klg ;Hhgn] dfGb}g . k/Gt' pg} rf/jfssf dtsf] g} of] s'/f] xf] .
o;}n] h}gLx¿ klg sxL+–sxL+ rf/jfssf] dt;Fu klg ldNb5g\ .
k|Zg— h;/L t"DaLb]lv df6f] yf]/} lgsfNgfn] Tof] dfly cfpF5, To:t} hLjsf] sd{aGwg yf]/} –
yf]/} x'gfn] hLjsf] pmWj{ult eP/ l;4lznfdf hfG5g\ .
pQ/— h}gLx¿n] tn–dflysf s'/fnfO{ udgf¿ksf ;De]msf 5g\, olb ljBf x'GYof] eg] t
o:tf] lgd"{n s'/f] s]sf] nflu dfGy] Û x]/ Û h;nfO{ xfdLn] dfly eGb5f}+, To;}nfO{ To;b]lv k/
ePsfx¿n] To;nfO{ tn eGb5g\ / h;nfO{ xfdLn] tn eGb5f}+, To;}nfO{ To;b]lv tn /xg]x¿n]
To;nfO{ dfly eGb5g\ . o:t} g} cun–aundf /xg]jfnfx¿sf] s'/f] xf] . o;}n] l;4lznf /
lzjk'/nfO{ d'lQmsf] :yfg dfÌ' cljBfsf] s'/f xf] .
k|Zg— xfd|f] dtdf ;fw'x¿nfO{ /fuå]if 5}g .
pQ/— x]/ Û ltd|f] d"n cfjZos ;"qdf s] n]v]sf] 5—
cl/xGt] ;'o/fuf] ;f/L;'j+ eof/L;' —OToflb
cyf{t\ cz'enfO{ 5f]8\gdf å]if, >]i7 / z'e sfdx¿df /fu ug'{ /fd|f] . of] /fuå]if s;}sf]
5'6\b}g . cyf{t\ g/fd|f sfdx¿df å]if / /fd|f sfdx¿df k|Llt ug'{ clt /fd|f] s'/f xf] .
ca k|s/0f/Tgfs/sf] klxnf] efudf h'g b]jrGb|hL s[t gorqm;f/ 5, p;}sf] s'/f n]Vb5' .
h;nfO{ ;a} h}gLx¿n] dfGb5g\ .
hLjsf] cgGt;Tjsf] ljifodf ;dLIff -!@=!@_
tq b|Joe]bf oyf hLjf cgGtfMÙ tq}sl:dg\ b|Jo] k|ltk|b]z] :j¿k Pssføo{s/0f;fdYo{¿kf
cgGtf cljefu¿kkof{of Pj u'0ff cKogGtf, k|ltu'0f+ k|ltb]z+ kof{of cKogGtfM k|lt j:t"lg
cgGtf:ttf]˜gGtu'0f;fdYo{kof{ofM .. —k|s/0f/Tgfs/ efu ! ..
pQ/— hLj cgGt 5, pgsf 1fg s'g} hLjsf] ;fdYo{ xf]Og, s]jn c8\s]/ kRrf;Lsf] s'/f
xf] . cgGtsf] :yfgdf c;+Vo eGYof] eg] t s'/f] 7Ls lyof] . lsgeg] xfdL hLjx¿n] hLjsf] u0fgf
ug{ ;Sb}gf}+ . ca Ps–Ps b|Jodf cfˆgf–cfˆgf Ps sfo{s/0f ;fdYo{sf] cljefu kof{ox¿af6 cgGt
dfÌ' s]jn cljBfsf] s'/f xf] . lsgeg] ha Ps k/df0f' b|Josf] ;Ldf x'G5 eg] t p;df cgGt
cljefu ¿k kof{o s;/L /xg ;Sb5 . / Ps–Ps b|Jodf cgGt u'0f / Ps–Ps u'0f / k|b]zb]lv
cljefu¿k cgGt kof{onfO{ dfÌ' s]jn afnskgsf] s'/f xf] . / Ps–Ps j:t' kof{o klg cgGt
dfÌ' s]jn cljBfsf] s'/f] xf] . lsgeg] h;sf] clws/0fsf] cGt 5, To;df cgGt slxNo} /xg
;Sb}g . h;/L h}gLx¿ eGb5g\ ls ;fgf] sGbdf cgGt hLj x'G5g\ . ha sGbsf] cGt 5 eg] t
hLjx¿sf] cGt lsg 5}g < hlt ljBfz"Go ldYof s'/fx¿ 5g\ h}gsf u|Gyx¿df g} 5g\, Tolt cGoq
5}g, / hxfF sxL+ 5, To;sf] d"n h}gdfu{ xf] .
h}gdtsf] ;dLIff -!@=!#_
pgLx¿sf Pp6f gjsf/ dGq 5 . To;sf] :j¿k—
gdf] cl/xGtf0f+ gdf] l;4f0f+ gdf] cfol/of0f+ gdf] paHemfof0f+ gdf] nf]P ;Aa;fx"0f+ .
P;f] k+r gd'Ssf/f] ;Jj kfjKk0ff;0ff], d+unfr/0f+ r ;Jj]l;+ k9d+ xjO d+und\ ..
o; dGqsf] cy{ of] xf]—
-gdf] cl/xGtf0f+_ ;a} tLy{Í/x¿nfO{ gd:sf/ . -gdf] l;4f0f+_ h}gdtsf ;a} l;4x¿nfO{
gd:sf/ . -gdf] cfol/of0f+_ h}gdtsf ;a} cfrfo{x¿nfO{ gd:sf/ . -gdf] pjHemfof0f+_ h}gdtsf
;a} pkfWofox¿nfO{ gd:sf/ . -gdf] nf]P ;Aa;fx"0f+_ hlt h}gdtsf ;fw' o; nf]sdf 5g\, tL
;a}nfO{ gd:sf/ 5 .
oBlk dGqdf h}gkb 5}g, tyflk h}gLx¿sf cg]s u|Gyx¿df l;jfo h}gdtsf cGo s;}nfO{
gd:sf/ klg gug{ n]lvPsf] 5 . o;}n] oxL cy{ 7Ls xf] . o;sf] o:tf] dfxfTDo u/]sf 5g\ ls tGq,
k'/f0fnfO{ / ef6x¿sf] syfnfO{ klg dft ul/lbPsf 5g\ . cyf{t\ o; dGqsf] hkn] ;a} kfk gi6 x'g
hfG5g\ . >f4lbgs[To / cfTdlgGbfefjgfdf o;sf] o:tf] kmn n]lvPsf] 5—
gd'Ssf/+ tp k9] ..(..
tp sAa+ . dGtf0fd+tf] k/df] Od'lQ w]of0fw]o+ k/d+ Od'lQ .
tQf0ftQ+ k/d+ kljQ+ . ;+;f/ ;Qf0f b'xfOof0f+ ..!)..
tf0f+ c+g+t' gf] clTy hLjf0f+ ej;fo/] .
a'•+ tf0f+ Od+ d'Q'+ gd'Ssf/+ ;'kf]ood\ ..!!..
sAa+ . c0f]uhDd+ t/;+ lrcf0f+ b'xf0f+ ;f/Ll/cdf0f';f0f' ;f0f+ .
sQf]o eAaf0feljHhgf;f] . g hfjkQf] gjsf/d+tf] ..!@.. —OToflb ..
;a} dGqx¿df of] kljq / k/d dGq xf] . Wo]ox¿sf] dWo]df k/d Wo]o, tŒjx¿df k/d tŒj,
b'Mvaf6 kLl8t ;+;f/L hLjx¿sf nflu of] gjsf/ dGq h:tf] ;d'b|sf] kf/ ptfg{df 8'Fuf x'G5 To;
gf}sfs} ;dfg 5 . ;+;f/df 8'Ag] hLjx¿sf nflu oxL Ps /Ifs xf] . cg]s hGdfGt/, z/L/ / dg
;DaGwL b'Mv eJohLjx¿sf gi6 x'Fb}gg\, ha;Dd gjsf/ dGqsf] u|x0f ub}{gg\ .
clUgk|d'v cf7 dxfeo x'Fb}gg\ . ej;fu/af6 tb{5g\ . h;/L j}b"o{ gfds dl0f u|x0f ug{df
cfpF5 cyjf zq'eodf cdf]3 z:q u|x0f ug{df cfpF5, To;/L g} >'ts]jnLsf] u|x0f ug]{ / ;a}
åfbzfËLsf] gjsf/ dGq /x:o xf] . —->f4lbgs[To k[i7 #, ;"q !#_ ..
h}gdtdf d"lt{k"hfsf] k|df0fx¿ -!@=!$_
;dLIfs— of] ukmf}8f xf]Og t s] xf] < h'g ;+;f/df kfiff0fflb d"lt{k"hf rn]sf] 5, Tof] ;a}
af}4 / h}gLx¿df rn]sf] 5 ls h;n] ;a} hut\nfO{ e|ddf kf/]sf] 5 . x]/ Û >f4lbgs[Tosf] klxnf]
k[i7df n]lvPsf] 5— ;GWof ;dosf] ef]hgdf lhglaDa cyf{t\ pgsf d"lt{x¿nfO{ k"Hg', åf/k"hfdf
7"nf–7"nf av]8f / lgod, dlGb/ agfpg] / k'/fgf] dlGb/sf] dd{t ugf{n] d'lQm x'g hfG5 .
of] aL;f} k[i7df / t]O{;f}+ k[i7df— dlGb/df o; k|sf/n] hfcf];\, uP/ a;f];\, a8f] efj, k|Lltn]
k"hf u/f];\ . ægdf]M lhg]Gb|]EoMÆ OToflb dGqx¿n] :gfgflb u/fcf];\, hn, rGbgflb r9fcf];\ . To;}
u/L /Tg;f/efusf] afx|f}+ k[i7df d"lt{k"hfsf] kmn— k'hf/LnfO{ /fhf / k|hf s;}n] /f]Sg ;Sb}g . t]x|f]+
k[i7df— d"lt{k"hfaf6 /f]u, kL8f, dxfbf]if 5'6]/ hfg]5 . kfFr sf}8Lsf] k"mn r9fP/, p;n] !* b]zsf]
/fh kfof] . To;sf] gfd s'df/kfn lyof], OToflb .
;dLIfs— olb oL s'/fx¿ ;fFrf] x'g\ eg] t h}gLx¿ dWo]af6 /fhf / k|hfsf] b08, /f]u, kL8f
s;n] ef]Ug] < / dxfbf]ifx¿df lsg kml;/fv]sf 5g\ . olb d"lt{k"hfn] ej;fu/af6 kf/ xf]OG5 eg] t
1fg, ;DoUbz{g / rl/qsf] k|flKtdf lsg ug]{ < jfx Û kfFr sf}8Lsf] k"mn r9fpgfn] !* b]zsf] /fh
ldNb5 eg] t ;o ?k}ofFsf] k"mn r9fpgfn] s] ldNb5 xf]nf cyf{t\ a|Xdf08df ;a} nf]s–nf]sfGt/sf]
klg /fhf x'G5 xf]nf < / uf}tdsf] cf}+nf] wf]P/ lkPdf t cd[tsf] kmn kfpF5 . of] afx|f}+ k[i7df
n]lvPsf] 5 . To;f] eP h}gLx¿ uf}tdsf] cf}nf] wf]P/ lkP/ cd/ lsg x'Fb}gg\ <
ca logLx¿sf] d'lQmsf] af/]df yf]/}dfq j0f{g ub{5'—
To;} /Tg;f/ efusf] t]O{;f}+ k[i7df n]lvPsf] 5 ls l;4lznf cyf{t\ h;df l;4k'?if /xG5g\,
Tof] k}+tfnL; nfv of]hg nfdf], uf]nf] / cf7 of]hg rf}8f 5 . Ps s/f]8, c:;L nfv sf]; nfdf] /
uf]nfO{ clg aQL; sf]; rf}8f 5 . of] l;4lznf rf}wf}+ nf]ssf] lzvfdfly 5 .
;dLIfs— of] s'/f] dxfjL/ tLy{Í/sf] d'vsf] xf] / oxL+ lzjk'/sf] klg j0f{g 5 . enf Û of]
s'/f] s'g} a'l4dfg\sf] dgdf cfpg ;Sb5 < olb of] d'lQmsf] :yfg xf] eg] t aGwg x'g hfG5 .
lsgeg] o;sf] dfly / rf/}lt/ cfsfz g} xf]nf . k]ml/ To; wfdaf6 aflx/ hfgdf 8/fpF5g\ xf]nf . /
oltsf nfdf] rf}8f Ps lznf h}gLsf tLy{Í/n] gfk]/ x]/]/ eÌ cfP xf]nfg\ . olb o:t} xf] eg] t
clxn] lsg eÌsf] nflu cfpFb}gg\ < oL h}gLx¿ klg d'lQmljifodf e|dn] km;]sf 5g\ . of] ;fFrf] xf]
ls lagf j]bx¿sf] oyfy{ cy{af]wn] d'lQmsf] :j¿knfO{ slxNo} hfÌ ;Sb}gg\ .
To;} /Tg;f/sf] k[i7 @( df cfa", lu/gf/, zq'~ho, zDd]t lzv/ cflb tLy{ h;n] ub{5g\,
ltgLx¿ wGo x'G5g\ . / sd{sf] Ifo d'lQm ko{Gt dfg]sf 5g\ .
;dLIfs— of] klg a'l4dfgLx¿sf] ;demb]lv ;a} k|sf/n] lj?4 5 . / x]/ Û a8f] kIfkft /
cGwfw'Gw n]v ljj]s;f/sf] %% k[i7df— uËflb tLy{ / sfzL cflb If]qx¿sf] ;]jg ugf{n] s]xL klg
k/dfy{ l;4 x'Fb}g .
;dLIfs— jfx /] h}gLx¿ Û cfˆgf hn, :yn, kfiff0f¿k d"lt{ cflbsf] ;]jfn] ;a} kfk Ifo /
d'lQmko{Gt kmn dfÌ] / bf];|fsf hn, :yn, kfiff0fd"lt{sf] v08g ug]{, of] cfˆgf] d"v{tf, 5n, e'm6,
dtnal;Gw'sf] s'/f] xf]Og eg] t s] xf] < ;fFrf] t of] xf] ls ltdL b'O6} e'm§f xf} . hn, :yn /
kfiff0fflb d"lt{x¿af6 kfkIfo / d'lQm slxNo} x'g ;Sb}g .
of] logLx¿sf] Znf]s xf], hn rGbgflb r9fpgsf] nflu—
hnrGbgw"kg}/ybLkfIfts}lg{j]Bj:q}M .
pkrf/j/}j{o+ lhg]Gb|fg\ ?lr/}/B ohfdx] ..!.. —ljj]s;f/ k[i7 %@ ..
cyf{t\ hn, rGbg, cIftf, k'ik, w"k, bLk, g}j]B, j:q, clt?lrsf/s pQd pkrf/af6
cfgGbk"j{s lhg]Gb|x¿ cyf{t\ tLy{Í/sf d"lt{x¿sf] k"hf ub{5f}+ ..!..
;dLIfs— hlt klg of] k"hfsf] cf8Da/ r]n]sf] 5, tL ;a} h}gLx¿sf 3/af6 rn]sf] xf] . of]
Znf]s ljj]s;f/sf] k[i7 %@ df n]lvPsf] 5 .
h}gdtdf /x]sf c;Dej syfx¿sf] ;dLIff -!@=!%_
k[i7 !#^ ljj]s;f/df bzf0f{sf /fhf rf}aL;f}+ tLy{Í/ dxfjL/sf] bz{gsf] nflu uof] . jxfF
To;n] s]xL cledfg ubf{ t dxfjL/sf] bz{gsf] nflu !^,&&,&@,!^))) olt OGb|sf :j¿k /
!#,#&,)%,&@,*),))))))) olt OGb|f0fL cfPsf lyP . /fhfn] b]v]/ cfZro{df k/] .
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{kb{5 ls OGb| / OGb|f0fLx¿ plegsf nflu dfq o:tf–o:tf sof}+
e"uf]n ePdf klg c6fpg ;Sb}gg\ . k/Gt' o;df o:tf] xf]nf ls slt t u|Gyfsf/sf] 3/d} a;]
xf]nfg\ . c¿ slt t logsf r]nfsf] 3/df a;] xf]nfg\ / slt t logsf sfFwdf a;] xf]nfg\ / sltn]
t k'sfl//fv] xf]nfg\ .
ca logLx¿sf kIfkftsf] s'/fx¿nfO{ x]/ Û cfˆgf tLy{Í/x¿sf] h;n] u[xf>d u/], k'qf]TklQ
u/], ;+;f/ ef]u], kZrft\ ;fw' ag], pgnfO{ dfg ub{5g\ .
/ ljj]s;f/ k[i7 !)# df— >L :y"neb| :jfdLsf] syf .
/Tg;f/efu, k[i7 !!) df— a|Xdf, lji0f', dxfb]j, :qLsf bf; atfPsf 5g\ .
/Tg;f/efu, k[i7 !!! df— s[i0fflb gj jf;'b]j / k|Xnfbflb k|ltjf;'b]j g/sdf uP .
/Tg;f/efu, k[i7 @) df— a|Xdf, lji0f', gf/fo0f cflb ;a} sfdL x'g\, To;}n] lognfO{ 5f]8\g
of]Uo atfOPsf] 5 .
;dLIfs— / h'g Cifeb]j cflbn] ljjfx u/]/ u[xf>d ef]u], tL ToQmJo lsg xf]Ogg\ < olb oL
ToQmJo 5}gg\ eg] t gf/fo0f cflb 7Ls lsg xf]Ogg\ < Cifeb]j ;+;f/b'Mvaf6 tfg{sf] nflu sf7sf]
8'Fufsf] ;dfg tfg]{jfnf / dxfb]j, lji0f' cflb 9'Ëfsf] 8F'ufsf] ;dfg 8'afpg]jfnf x'g\ . enf Û of] e'm6,
kIfkftsf] s'/f] h;/L s'~h/Ln] cfˆgf] cldnf aoF/nfO{ dL7f] atfpF5], To:t} s] of] xf]Og / <
ljj]s;f/ k[i7 @! df— lhg dlGb/df df]x cfpFb}g . ej;fu/b]lv kfl/ tfg]{jfnf x'G5 .
ljj]s;f/ k[i7 %! / %@ df— d"lt{k"hfaf6 d'lQm x'G5 / h}g dlGb/df hfgfn] ;b\u'0f cfpF5 .
olb hn rGbgflbn] lhg d"lt{x¿sf] k"hf u/]df t g/saf6 5'6]/ :ju{df hfG5 .
ljj]s;f/ k[i7 %% df— lhg dlGb/df Cifeb]j cflb d"lt{x¿nfO{ k"Hgfn] wd{, cy{, sfd /
df]If l;4 x'G5 .
ljj]s;f/ k[i7 ^! df— lhg d"lt{x¿sf] k"hfn] ;a} kfk 5'6]/ hfG5g\ .
ljj]s;f/ k[i7 ^& df— lhg d"lt{x¿sf] k"hf u/]df t hut\sf] Sn]z 5'6]/ hfG5 .
ljj]s;f/ k[i7 *! Dff— >L lhgsf] k"hfn] ;a} kfk 5'6]/ hfG5g\ . OToflb a8f–a8f ljlrq,
c;Dej s'/fx¿sf] ukmf}8f p8fPsf 5g\ . / of] klg ljj]s;f/sf] t];|f] k[i7df n]lvPsf] 5 ls— h;n]
…lhgÚ sf] d"lt{ :yfkgf ub{5g\, tL cfrfo{x¿n] cfˆgf] / cfˆgf s'6'Dasf] nflu cfhLljsf rnfPsf
x'g\, o:tf] v08g klg ub{5g\ .
/ To;} u|Gysf] k[i7 @@% df— lzj, lji0f' cflb d"lt{sf] k"hf ug'{ clt g/fd|f] cyf{t\ g/ssf]
;fwg xf] .
;dLIfs— enf Û logsf 9'Ëf / h}gLx¿sf 9'Ëfdf s]xL e]b xf]nf < olb eGb5f} ls xfd|f
d"lt{x¿ TofuL / zfGt 5g\ . enf Û lognfO{ ;f]Wg'kb{5 ls ltd|f d"lt{ t nfvf}+ ?k}ofFsf] dlGb/df
/xG5 / rGbg k'ikflb r9fpF5g\, o; eGbf t clws TofuL / tk:jL kxf8x¿ x'g\ . / ltd|f d"lt{x¿
gfËf x'gfn] dg'iox¿ dfemdf nHhfsf/s 5 . enf Û pgLx¿n] t cfª 9fs]/ /fv]sf x'G5g\ . To;}
sf/0fn] ltdL b'O6}n] d"lt{k"hfnfO{ 5f]8 . ;a} dtx¿sf d"lt{k"hf Joy{ 5g\ .
ca csf]{ x]g'{xf];\ afnskgsf] s'/f] . ljj]s;f/ k[i7 !)! df— Ps gGbLif]0fn] bz k"j{;Dd
ef]u u/] . Ps d'lg j]Zofsf] 3/df /x]/ ef]u u/], k]ml/ d'lgsf] bLIff lnP/ :ju{df uP . / :y"neb|
d'lgn] klg o:t} sfd u/]/ :ju{df uP .
ljj]s;f/ k[i7 @@* df— Ps k'?ifn] sf]zf gfdjfnL j]ZofnfO{ ef]u u¥of], kZrft\ TofuL ag]/
:ju{df uof] .
ljj]s;f/ k[i7 !)! df— c0f{sd'lg rl/qaf6 r's]/, sof}+ jif{ bQ ;]7sf] 3/df ef]u u¥of],
kZrft\ b]jnf]sdf uof] .
ljj]s;f/ k[i7 !)^ df— >Ls[i0f t];|f] g/sdf uP .
ljj]s;f/ k[i7 !$% df— wGjGtl/ j}B g/sdf uP .
/ x]/ ljlrq nLnf Û ljj]s;f/ k[i7 !)^ df— >Ls[i0fsf] k'q 9090f d'lgnfO{ :ofnn] p7fP/
nu]/ vfOlbof], kZrft\ b]jtf eP . h}gLx¿sf ;a} tLy{Í/ / pgsf u0f tyf lzio / h}gdt:y
dg'io s/f]8f}+ s/f]8 sf]xL lzjk'/, sf]xL l;4lznf, sf]xL b]jnf]s / sf]xL :ju{df uP, k/Gt' >Ls[i0fflb
/ cGo klg cg]s g/sdf uP / hfg]5g\ .
;dLIfs— enf Û ca ljrf/ ug'{xf];\ oL s'/fx¿nfO{ Û s] h}gLx¿sf xftdf dfq} :ju{–g/ssf]
rfaL 5 . logLx¿nfO{ o:tf] dxfe'm6 n]Vbf af]Nbf nfh klg cfPg ls >Ls[i0fflb dxfTdf g/sdf uP
/ logsf /08Lafhn] klg :ju{ / d'lQmnfO{ k|fKt u/] . xfdLn] hfGb5f}+ ls hlt e'm6], dxfd"v{, x7L /
kIfkftL h}gLx¿df lyP / 5g\, o:tf cGox¿df 5}gg\ . enf Û oL h}gLx¿sf Cifeb]jflb tLy{Í/
g/sdf uP, dxfkfkL lyP / ;a} logsf r]nfx¿ klg To:t} lyP / 5g\, o:tf] s;}n] n]vf];\ jf egf];\
t pgLx¿nfO{ slQsf] g/fd|f] nfUg]5 . To:t} c¿sf] nflu klg ;Demg'kb{5 . lsgeg] oL dxfx7L,
b'/fu|xL, d"v{x¿sf] ;Ëtn] l;jfo g/fd|f]b]lv afx]s c¿ s]xL xft nfUg] 5}g . xf] Û hlt h}gLx¿df
pQd hg 5g\, ltgLx¿;Fu ;T;Ëflb ug{df s]xL klg bf]if 5}g .
c¿ klg logsf wd{b]lv pN6f] s'/fx¿ ;'g . ljj]s;f/ k[i7 & df— hf] z'4 lhgjrg
oyfl:yts x'G5, p;}nfO{ ;'u'? cyf{t\ cGonfO{ s'u'? dfGb5g\ .
ljj]s;f/ k[i7 $* df— of]uL, hËd, sfhL, d'Nnf cflb sof}+ hgf c1fgn] tk si6 u/]/
s'ultnfO{ kfpF5g\ . /Tg;f/ efu ! k[i7 !&)–!&! df n]lvPsf] 5 ls gj jf;'b]j cyf{t\ lqk[i7
jf;'b]j, låk[i7 jf;'b]j, :jo+e" jf;'b]j, k'?iff]Qd jf;'b]j, l;+xk'?if jf;'b]j, k'?ifk'08/Ls jf;'b]j, bQ
jf;'b]j, nId0f jf;'b]j / ( >Ls[i0f jf;'b]j oL ;a} P3f/f}+, afx|f}+, rf}wf}+, kGw|f}+, cÝfx|f}, aL;f}+ / afO{;f}+
tLy{Í/x¿sf] ;dodf g/sdf uP . / gj k|ltjf;'b]j cyf{t\ cZju|Lj k|ltjf;'b]j, tf/s k|ltjf;'b]j,
df]bs k|ltjf;'b]j, dw' k|ltjf;'b]j, lgz'De k|ltjf;'b]j, anL k|ltjf;'b]j, k|Xnfb k|ltjf;'b]j, /fj0f
k|ltjf;'b]j / h/f;Gw k|ltjf;'b]j oL ;a} klg g/sdf uP .
ljj]s;f/ k[i7 !%$ df— cb]jf u'/jf] wd]{if' of b]ju'?wd{wLM .
of] >L x]drGb ;"/Ln] n]v]sf x'g\— cyf{t\ a|Xdflb cb]j, h}gb]lv leÌ dfu{sf pkb]z cu'? /
h}gwd{b]lv leÌ ;a} cwd{, logdf b]ju'? wd{a'l4 ug'{ ldYofb[li6, rf}yf] u'0f 7fÌ]jfnf, c;+olt,
clj/lt, /hf]x/0fflb ;fw'j]z /lxt hLjx¿nfO{ ;Dou\ b[li6 eGb5g\ eg] /hf]x/0fflb eujfg\sf] j]z
tyf z'4 wd{nfO{, h}gdfu{sf] pkb]zs ;Dou\ b[li6 lsg eGb5 <
ljj]s;f/ k[i7 !%^ df— lnËwf/L cyf{t\ j]zwf/L dfqsf] klg ;Tsf/ >fjsx¿n] u¿g\ . rfx]
Tof] z'4 rl/qsf] xf];\ jf cz'4 rl/qsf] .
ljj]s;f/ k[i7 !^* df— h}g ;fw' rl/qxLg eP tfklg cGo ;fw'x¿ eGbf >]i7 g} x'G5 .
ljj]s;f/ k[i7 !&! df— >fjsx¿n] h}gsf ;fw'x¿nfO{ wd{/lxt e|i6 b]v]/ klg lg:g]x
x'g'x'Fb}g .
ljj]s;f/ k[i7 !($ df— lhg dtdf l:yt x'g' ;f/, z]if ;a} ;+;f/sf] dt c;f/ .
ljj]s;f/ k[i7 !(^ df— cGo dtsf] clenfiff h}gLx¿n] ug{x'Fb}g . pgLx¿sf] s'/f ;'Ìdf
klg bf]if x'G5 .
ljj]s;f/ k[i7 @!^ df— Pp6f rf]/n] kfFr d'7L /pF n'5]/ rfl/q u|x0f u¥of] . a8f] si6 /
kZrftfk u¥of] . 5}6f}+ dlxgfdf s]jn1fg kfP/ l;4 eof] .
ljj]s;f/ k[i7 @@! df— cGo dtjfnfx¿nfO{ vfg]–lkpg] rLhx¿ klg lbg x'Fb}g .
ljj]s;f/ k[i7 @@! df— != …k/dltsf] :t'ltÚ cyf{t\ pgsf u'0fsLt{g, @= …gd:sf/Ú pgsf]
jGbgf, #= …cfnkgÚ cyf{t\ pgLx¿;Fu yf]/} af]Ng', $= …;+nkgÚ cyf{t\ pgLx¿;Fu k6s–k6s af]Ng',
%= …cÌflbbfgÚ cyf{t\ pgLx¿nfO{ vfg]–lkpg] rLh lbg', ^= …uGwk'ikflbbfgÚ cyf{t\ k/dltsf]
k|ltdfnfO{ k"Hgsf] nflu uGw, k'ik lbg' . oL 5M otgf cyf{t\ oL 5M sd{x¿nfO{ h}gLx¿n] ug{x'Fb}g .
o:t} s'/f logsf ;a} u|Gyx¿df n]lvPsf 5g\ .
;dLIfs— ca a'l4dfgLx¿n] oxfF ljrf/ ug'{kb{5 ls h;/L h}gdtL bf];|f dtsf lj/f]wL
lgGbs, xflgsf/s 5g\, To;/L bf];|f c¿ dtsf 5}gg\ . hxfF x]/, ToxfF, cfˆgf] dtsf] k|z+;f, :t'lt /
bf];|f dtjfnfsf] lgGbfx¿n] logsf u|Gyx¿sf vhfgf el/Psf] 5 . ;fFRr} xf] hf] o:tf] hfn g/r]sf
eP t o:tf ljBflj?4 c1fgLx¿ dtdf km;]/ aGwgdf k/]/ lsg /xFGy] . o;}n] h}gL cflbn] s's'/
cflbnfO{ n8\8' nK;L VjfpF5g\, k/Gt' bf];|f] dtsf] dg'io;Fu k|Llt ug]{jfnf la/n} kfOG5 .
ca x]g'{xf];\ Û logsf ;fw' rfx] s:t} e|i6–gi6 xf];\ t/ klg pQd / bf];|fsf] rflx+ slt g}
>]i7 xf];\ t/ klg s]xL ;Demb}gg\ . oBlk ljj]s;f/ k[i7 @!& df— cg'sDkf cyf{t\ b'MvLx¿sf]
lgisf/0f b'Mv b"/ ug]{ OR5f cyf{t\ s]xL k|of]hg gljrfl/sg dnfO{ :ju{, b]jnf]s jf d'lQm ldNg]5,
o:t} OR5f ug'{ . of] logLx¿sf] egfO{ dfq} xf] jf sf]xL slxNo} h}gdtdf cfu|x x'g]5}g jf s;}sf]
bafjn] ub{5 eg] t, Tof] hfÌ' ls gu/] a/fa/} x'G5 . lsgeg]—
…k|of]hgdgg'lbZo dGbf]˜lk g k|jQ{t]Ú Olt Gofoft\ .

hf] pQd hg x'G5, Tof] o; c;f/ h}gdtdf slxNo} klg /xÌ . [—bofgGb ;/:jtL]
cyf{t\ k|of]hgsf] lagf s;}sf] klg k|j[lQ x'Fb}g . ljj]s;f/ k[i7 !)* df— n]lvPsf] 5 ls
dy'/fsf] /fhfsf] gd'rL gfds dGqLnfO{ h}gdtLx¿n] cfˆgf] lj/f]wL ;De]m/ df/] / cfnf]o0ff u/]/ z'4
x'g uP . of] klg bof / Ifdfsf] gfzs sd{ xf] . ha cGo dtjfnfx¿dfly k|f0f lng ko{Gt j}/ a'l4
/fVb5g\ eg] t lognfO{ bofn'sf] :yfgdf lx+;s eÌ' g} ;fy{s x'G5 .
h}gdtdf /x]sf] sfn / e"ldsf] kl/df0f -!@=!^_
c¿ klg x]g'{xf];\ logsf ldYof s'/fx¿ Û lhg tLy{Í/x¿nfO{ h}gLx¿n] ;DoU1fgL / k/d]Zj/
dfGb5g\, ltgLx¿sf oL ldYof s'/fx¿sf] gd"gf o; k|sf/ 5g\— /Tg;f/efu ! sf] k[i7 !$% df—
o; u|GynfO{ h}gx¿n] dfGb5g\, / of] ljqmd ;+jt\ !(#^ j}zfv !& ut] agf/; h}g k|efs/ k|];df
gfgsrGb htLn] 5kfP/ k|l;4 u/]sf 5g\, To;sf] k"jf]{Qm k[i7 -Pj+ k[i7 !$^–!$&_ df sfnsf] o;
k|sf/sf] JofVof ul/Psf] 5—
…;doÚ sf] gfd ;"Idsfnsf] gfd xf] . / c;+Voft ;donfO{ …cfjlnÚ eGb5g\ . Ps s/f]8,
;t;ÝL nfv, ;tQ/ xhf/, b'O{ ;o ;f]x| cfjlnx¿sf] Ps …d'x"Q{Ú x'G5 . tL; d'x"Q{x¿sf] Ps …lbj;Ú,
To;/L g} kGw| lbj;sf] Ps …kIfÚ, To;/L g} b'O{ kIfsf] Ps …dlxgfÚ, To;/L g} afx| dlxgfsf] Ps …jif{Ú
x'G5 . ;Q/L nfv s/f]8 / 5kÌ xhf/ s/f]8 jif{x¿sf] Ps …k"j{Ú, c;+Voft k"j{x¿sf] Ps …kNof]kdÚ
sfn x'G5 .
c;+Voft To;nfO{ eGb5g\ ls— Ps rf/ sf];sf] rf}/; / ulx/f] klg rf/ sf];sf] vfN8fdf
h'unLo dfG5]sf] z/L/sf] lgDglnlvt /pFsf] 6'qmfn] eg'{ . cyf{t\ jt{dfg dg'iosf] z/L/sf] /pFx¿
eGbf h'u'nLo dg'iosf] skfn rf/ xhf/ 5ofÌAa] efu ;"Id x'G5 . cyf{t \ h'u'nLo dg'iosf] rf/
xhf/ 5ofÌAa] /pFx¿nfO{ hDdf ubf{ dg'iosf] Pp6f skfn x'G5 . o:t} h'unLo dg'iosf] Ps
skfnsf] Ps cf}+nf] hlQsf] efunfO{ ;ft k6s 6'qmf ug'{, k]ml/ To;nfO{ cf7–cf7 6'qmf kfg]{, ta
@)(&!%@ cyf{t\ aL; nfv, ;GtfÌAa] xhf/, Ps ;o afpÌ Ps skfnsf] tfGb|fsf] olt 6'qmf x'G5g\,
o:tf 6'qmfx¿n] Tof] vfN8f]nfO{ eg'{, To;af6 ;o jif{sf] cGt/df Ps–Ps 6'qmf lgsfNg', ha ;a}
6'qmf lgSnG5 / vfN8f] vfnL x'G5 ta klg Tof] …;+VoftÚ sfn xf] . ha tL Ps–Ps 6'qmfnfO{
c;+Voft 6'qmf kf/]/ tL 6'qmfx¿nfO{ p;} vfN8f]df o:t/L 7f];]/ eg]{ ls To;sf] dflyaf6 rqmjtL{
/fhfsf] ;]gf lx+8f];\ tfklg gblaof];\ . tL 6'qmfnfO{ ;o jif{sf] cGt/df Ps 6'qmf lgsfNg], ha Tof]
vfN8f] l/Qf] x'G5 ta To;sf] gfd …c;+VoftÚ x'G5 . c;+Voft k"j{ k/]df, ta Ps …kNof]kdÚ sfn
x'G5 . of] kNof]kdnfO{ vfN8fsf] b[i6fGtaf6 hfÌ'xf]nf .
ha bz s/f]8f}+ s/f]8 kNof]kd sfn lat]/ hfG5, ta Ps …;fu/f]kdÚ x'G5 . ha bz s/f]8f}+
s/f]8 ;fu/f]kd sfn JotLt x'G5, ta Ps …pT;lk{0fLÚ sfn x'G5 . ha bz s/f]8f}+ s/f]8
pT;lk{0fLsfn JotLt x'G5 ta Ps …cj;lk{0fLÚ sfn x'G5 . Ps pT;lk{0fL / cj;lk{0fL sfn laTb5
ta Ps …sfnrqmÚ x'G5 . ha cgGt sfnrqm laTb5 ta Ps …k'b\unk/fjQ{Ú x'G5 .
ca cgGtsfn s;nfO{ eGb5g\ ls hf] l;4fGt k':tsx¿df gj b[i6fGtaf6 sfnsf] ;+Vof
atfPsf 5g\, To;b]lv pk/fGt …cgGtsfnÚ eGb5g\ . To;/L g} cgGt k'b\unk/fjQ{ sfn hLjn]
e|d0f ub}{ lat]sf] 5 .
;'g efO Û ul0ftljBfjfnfx¿ xf] Û h}gLx¿sf u|Gysf sfn;+Vof ug{ ;Sb5f} ls ;Sb}gf} < /
ltdLn] o;nfO{ ;fFrf] dfÌ ;Sb5f} ls ;Sb}gf} < x]/ Û oL tLy{Í/x¿n] o:tf] ul0ft k9]sf lyP . o:tf–
o:tf t logsf dtdf u'? / lzio 5g\, h;sf] cljBfsf] s'g} kf/fjf/ 5}g . c¿ klg logsf cGw]/
;'g—
/Tg;f/efu ! k[i7 !#$ b]lv lnP/ h]–hlt …a'§faf]nÚ cyf{t\ h}gLx¿sf l;4fGt u|Gy h'g ls
pgsf …tLy{Í/Ú cyf{t\ Cifeb]jb]lv lnP/ dxfjL/ ko{Gt rf}aL; ePsf 5g\, pg}sf jrgx¿sf]
;f/;+u|x xf], o:tf] /Tg;f/efu ! k[i7 !$* df n]lvPsf] 5 ls— k[YjLsfosf hLj df6f] 9'ËflbnfO{
k[YjLsf] e]b hfÌ' . pgdf /xg]jfnf hLjx¿sf] z/L/sf] kl/df0f Ps cf}+nf]sf] c;+Vo efu
;Demg'kb{5, cyf{t\ ctLj ;"Id x'G5, pgsf] cfo'dfg cyf{t\ ltgLx¿ clws eGbf clws @@ xhf/
jif{ ko{Gt hLpF5g\ .
/Tg;f/ k[i7 !$( df— jg:kltsf] Ps z/L/df cgGt hLj x'G5g\, tL ;fwf/0f jg:klt
elgG5 . h'g ls sGbd"nk|d'v / cgGtsfok|d'v x'G5g\, ltgnfO{ ;fwf/0f jg:kltsf hLj eÌ' kb{5 .
ltgsf] cfo'dfg cgGtd'x"Q{ x'G5 k/Gt' oxfF k"jf]{Qm logsf d'x"Q{ ;Demg' kb{5 .
/ Ps z/L/df h'g …Ps]lGb|oÚ cyf{t\ :kz{ OlGb|o logdf x'G5g\ / To;df hLj Pp6f /xG5,
To;nfO{ k|To]s–jg:klt eGb5g\, To;sf] b]xdfg Ps xhf/ of]hg cyf{t\ k'/f0fLx¿sf of]hg $
sf];sf] k/Gt' h}gLx¿sf] of]hg !)))) bz xhf/ sf];x¿sf] x'G5, o:tf rf/ xhf/ sf];sf] z/L/
x'G5, To;sf] cfo'dfg clws eGbf clws bz xhf/ jif{sf] x'G5 .
ca b'O{ OlGb|ojfnf hLj cyf{t\ Ps pgsf] z/L/ / Psd'v h'g zÎ, sf}8L / h'd|f cflb
x'G5g\, logsf b]xdfg clws eGbf clws c8rfnL; sf];sf] :y"n z/L/ x'G5 . / logsf] cfo'dfg
clws eGbf clws afx| jif{sf] x'G5 .
oxfF w]/} e'n]sf] 5 lsgeg] olt 7"nf] z/L/sf] cfo' clws n]Vb5, / c8rfnL; sf];sf] :y"n
h'd|f h}gLx¿sf] z/L/df kb{5 xf]nf / pg}n] b]v] klg xf]nfg\, c¿sf] o:tf] efUo sxfF, hf] olt 7"nf]
h'd|fnfO{ b]Vg] ÛÛÛ
/Tg;f/ efu ! k[i7 !%) df— c¿ klg x]/ cGwfw'Gw Û laR5L, km6Øfª\u|f], vh'/f] / dfvfsf]
Ps of]hgsf] z/L/ x'G5, logsf] cfo'dfg clws eGbf clws 5M dlxgfsf] x'G5 .
x]/ efO Û rf/–rf/ sf];sf] laR5L cGo s;}n] b]v]sf 5}gg\ xf]nf . hf] cf7 dLn;Ddsf]
z/L/jfnf laR5L / dfvf] klg h}gLx¿sf] dtdf x'G5, o:tf laR5L / dfvf] logs} 3/df /xG5g\ xf]nf
/ pgLx¿n] b]v] xf]nfg\ . cGo s;}n] ;+;f/df b]v]sf 5}gg\ xf]nf . slxn]sflx+ o:tf laR5Ln] h}gLnfO{
6f]s]df t To;sf] s] xfnt x'G5 xf]nf <
hnr/ df5f cflbsf] z/L/sf] dfg Ps xhf/ of]hg cyf{t\ !)))) sf];sf] of]hgsf] lx;fan]
!,)),)),))) Ps s/f]8 sf];sf] z/L/ x'G5 / Ps s/f]8 k"j{ jif{x¿sf] logsf] cfo' x'G5 .
To:tf] :y"n hnr/ l;jfo h}gLx¿ afx]s cGo s;}n] b]v]sf 5}gg\ xf]nf . / rt'ikfb xfQL
cflbsf] b]xdfg b'O{ sf];b]lv gj sf]; ko{Gt / cfo'dfg rf}/f;L xhf/ jif{x¿sf] OToflb .
o:tf 7"nf–7"nf z/L/jfnf hLj klg h}gLx¿n] b]v] xf]nfg\ / dfGb5g\, c¿ s'g} a'l4dfg\n]
dfÌ ;Sb}g .
/Tg;f/ efu ! k[i7 !%! df— hnr/ ue{h hLjx¿sf] b]xdfg pTs[i6 Ps xhf/ of]hg
cyf{t\ !,)),)),))) Ps s/f]8 sf];x¿sf], / cfo'dfg Ps s/f]8 k"j{ jif{x¿sf] x'G5 . olt 7"nf
z/L/ / cfo'jfnf hLjx¿nfO{ klg log}sf cfrfo{x¿n] :jKgdf b]v] xf]nfg\ . s] of] dxf e'm6sf] s'/f]
xf]Og ls h;sf] sbflk ;Dej x'g g;sf];\ <
ca ;'Ì'xf];\ e"ldsf] kl/0ffdsf] af/]df . /Tg;f/ efu ! k[i7 !%@ df— o; t];f]{ nf]sdf
c;+Voft åLk / c;+Voft ;d'b| 5g\ . oL c;+Voftsf] k|df0f cyf{t\ h'g ;f9] b'O{ ;fu/f]kd sfndf
hlt ;do x'G5, pltg} åLk tyf ;d'b| hfÌ' . ca o; k[YjLdf Ps …hDa"åLkÚ k|yd ;a} åLkx¿sf]
aLrdf 5 . o;sf] k|df0f Ps nfv of]hg cyf{t\ rf/ nfv sf];sf] 5 / o;sf] rf/}lt/af6 …nj0fÚ
;d'b| 5, To;sf] k|df0f b'O{ nfv of]hgsf] 5 cyf{t\ cf7 nfv sf];sf] . o; hDa"åLksf] rf/}lt/ h'g
…wftsLv08Ú gfdsf] åLk 5, To;sf] rf/ nfv of]hg cyf{t\ ;f]x| nfv sf];sf] k|df0f 5 / o;sf]
k5fl8 …sfnf]blwÚ ;d'b| 5, o;sf] cf7 nfv of]hg cyf{t\ aQL; nfv sf];sf] k|df0f 5 . To;sf]
k5fl8 …k'is/fjQ{Ú åLk 5 . o;sf] k|df0f ;f]x| nfv sf];sf] 5 . o; åLksf] leqkl§sf] efu s]xL
p7]sf] 5 . o; åLksf] cfwf efudf dg'io a:b5g\ / o;sf] pk/fGt c;+Voft åLk ;d'b| 5g\, To;df
lto{u\ of]lgsf hLj /xG5g\ .
/Tg;f/ efu ! k[i7 !%# df— hDa"åLkdf Ps lxdjGt, Ps P]/0ojGt, Ps xl/jif{, Ps
/Dos\, Ps b]js'?, Ps pQ/s'? u/]/ hDdf oL 5M If]q 5g\ .
;dLIfs— ;'g efO Û e"uf]nljBfnfO{ a]:;/L hfÌ]jfnfx¿ xf] Û e"uf]nsf] kl/df0f ug{df ltdLn]
e'Nof} ls h}g Û olb h}gn] e'n]sf x'g\ eg] t ltdLn] pgLx¿nfO{ ;Demfpm, olb ltdLn] e'n]sf xf}
eg]t pgLx¿af6 ;Dem . yf]/}dfq ljrf/ u/]df klg of] lgZro x'G5 ls h}gLx¿sf cfrfo{ / lzion]
e"uf]n, vuf]n / ul0ftljBf slQ klg k9]sf lyPgg\ . olb k9]sf x'Gy] eg] t o:tf] dxf c;Dej
ukmf}8f lsg dfy]{ <
enf o:tf cljåfg\ k'?ifn] hut\nfO{ cst[{s / O{Zj/nfO{ gdfg]df o;df s] cfZro{ x'G5 <
To;}n] h}gLx¿ cfˆgf k':tsnfO{ s'g} ljåfg\ jf cGo dt:ynfO{ lb+b}gg\ . lsgeg] h;nfO{ logLx¿n]
k|dfl0fs tLy{Í/x¿n] agfPsf l;4fGt u|Gy dfGb5g\, pgdf o;} k|sf/sf] cljBfo'Qm s'/fx¿ el/P/
/x]sf] 5, o;}n] x]g{ lb+b}gg\ . olb lbP eg] t kf]n v'Ng] eof] . logsf] lagf hf] sf]xL dg'ion]
clnslt klg a'l4 /fVb5 eg], To;n] sbflk o; ukmfl8WofonfO{ ;To dfÌ ;Sg]5}g .
of] ;a} k|k~r h}gLx¿n] hut\nfO{ cgflb dfÌsf] nflu 78ØfPsf x'g\, k/Gt' of] k"/f e'm6f]
xf] . xf] Û hut\sf] sf/0f cgflb xf], lsgeg] Tof] k/df0f' cflbt¤j¿k cst[{s xf] k/Gt' To;df
lgodk"j{s aÌ / lau|gdf ;fdYo{ s]xL klg 5}g . lsgeg] ha Ps k/df0f' b|Jo s;}sf] gfd xf] /
:jefjb]lv k[ys\–k[ys\–¿k / h8 /xG5, Tof] cfk}m oyfof]Uo aÌ ;Sb}g . To;}n] lognfO{
agfpg]jfnf r]tg cjZo 5 / Tof] agfpg]jfnf 1fg:j¿k xf] . x]/ Û k[YjL ;"of{lb ;a} nf]sx¿nfO{
lgoddf /fVg' cgGt, cgflb, r]tg k/dfTdfsf] sfd xf] . h;df ;+of]u /rgf ljz]if b]lvG5, Tof]
:y"n hut\ cgflb slxNo} x'g ;Sb}g . olb sfo{ hut\nfO{ lgTo dfGb5f} eg] t To;sf] sf/0f sf]xL
x'g]5}g, lsGt' jxL sfo{ sf/0f¿k x'g hfg] 5 . olb o:tf] eGof} eg] t cfˆgf] sfo{ / sf/0f cfk}m
x'gfn] …cGof]˜Gof>oÚ / …cfTdf>oÚ bf]if cfpg]5, h:t} cfˆgf] sfFwdf cfk}m r9\g / cfˆgf] lktf cfk}m
k'q x'g ;Sb}g, To;}n] hut\sf] stf{ cjZo g} dfÌ'kb{5 .
k|Zg— olb O{Zj/nfO{ hut\sf] stf{ dfGb5f} eg] t O{Zj/sf] stf{ sf] xf] <
pQ/— stf{sf] stf{ / sf/0fsf] sf/0f sf]xL klg x'g ;Sb}g . lsgeg] k|yd stf{ / sf/0fsf]
x'gfn] g} sfo{ x'G5 . h;df ;+of]u–ljof]u x'Fb}g, h'g k|yd ;+of]u–ljof]usf] sf/0f xf], To;sf] stf{ jf
sf/0f s'g} k|sf/n] klg x'g ;Sb}g . o;sf] ljz]if JofVof cf7f}+ ;d'Nnf;sf] ;[li6sf] JofVofdf
n]lvPsf] 5, ToxfF x]g'{xf]nf .
h}gdtdf /x]sf] hLj–chLjsf] nIf0fx¿ -!@=!&_
ca …hLjÚ / …chLjÚ oL b'O{ kbfy{x¿sf] ljifodf h}gLx¿sf] lgZro o:tf] 5—
r]tgfnIf0ff] hLjM :ofbhLj:tbGosM . ;Tsd{k'b\unfM k'0o+ kfk+ t:o ljko{oM ..
of] …lhgbQ;"l/Ú sf] jrg xf] . / oxL k|s/0f/Tgfs/sf] klxnf] efu gorqm;f/df n]lvPsf] 5
ls— r]tgfnIf0f …hLjÚ / r]tgf/lxt …chLjÚ cyf{t\ h8 x'g\ . ;Tsd{¿k k'b\unn] k'0o / kfksd{¿k
k'b\unn] kfk u/fpF5g\ .
;dLIfs— hLj / h8sf] nIf0f t 7Ls xf] k/Gt' h'g h8¿k k'b\un x'g\, tL kfkk'0oo'Qm
slxNo} x'g ;Sb}gg . lsgeg] kfk–k'0o ug]{ :jefj r]tgdf x'G5 . x]/ Û oL hlt h8 kbfy{ 5g\, tL
;a} kfk–k'0ob]lv /lxt 5g\ . hLjnfO{ h'g cgflb dfGb5g\, of] t 7Ls xf] k/Gt' p;} cNk / cNk1
hLjnfO{ d'lQm bzfdf ;j{1 dfÌ' e'm6 xf], lsgeg] hf] cNk / cNk1 x'G5, To;sf] ;fdYo{ klg ;bf
;;Ld /xg]5 .
k|Zg— h;/L wfgsf] af]qmf ptfg]{ jf clUgsf] ;+of]u x'g hfgfn] aLh k'gM c+s'l/t x'g ;Sb}g,
o;} k|sf/ d'lQmdf uPsf] hLj k'gM hGdd/0f¿k ;+;f/df cfpFb}g .
pQ/— hLj / sd{sf] ;DaGw af]qmf / aLhsf] ;dfg xf]Og, lsGt' logsf ;djfo ;DaGw
x'G5, o;}n] cgflb sfnb]lv hLj / To;df sd{ / st[{TjzlQmsf] ;DaGw x'G5 . olb To;df sd{ ug]{
zlQmsf] klg cefj dfGof} eg] t ;a} hLj kfiff0fjt\ x'g hfg]5g\ / d'lQmnfO{ ef]Ug] ;fdYo{ klg /xg]
5}g . h;/L cgflb sfnsf] sd{aGwg 5'6]/ hLj d'Qm x'G5 eg] t ltd|f] lgTo d'lQmaf6 klg 5'6]/
aGwgdf kg]{5 . ;fwgx¿af6 l;4 ePsf] kbfy{ lgTo slxNo} x'g ;Sb}g / olb ;fwg–l;4sf] lagf
d'lQm dfGof} eg] t sd{x¿sf] lagf g} aGw k|fKt x'g]5 .
;DoSTjflbsf] nIf0fx¿ -!@=!*_
ca ;DoSTj bz{gflbsf] nIf0fx¿ …cfx{t k|jrg–;+u|xÚ …k/dfud;f/Ú df slyt 5g\ . ;Dos\
>4fg, ;Dos\ bz{g, 1fg / rl/q oL rf/ df]If dfu{sf ;fwg x'g\ . o;sf] JofVof of]ub]jn] u/]sf
5g\ . h'g ¿kn] hLjflb b|Jo cjl:yt 5g\, To;} ¿kn] lhgk|ltkflbt u|Gyfg';f/ ljk/Lt
clelgj]zflb/lxt h'g …>4fÚ cyf{t\ lhgdtdf k|Llt x'G5, ;f] …;Dos\ >4fgÚ / …;Dos\ bz{gÚ xf] .
?lrlh{gf]QmtŒj]if' ;Dos\ >4fgd'Rot] . —cfx{tbz{g ..
lhgf]Qm tŒjx¿df ;Dos\ >4f ug'{kb{5, cyf{t\ cGoq sxL+ klg xf]Og .
oyfjl:yttŒjfgf+ ;+If]kflå:t/]0f jf . of]˜jaf]w:tdqfx'M ;DoU1fg+ dgLlif0fM ..
—cfx{tbz{g ..
h'g k|sf/sf hLjflb tŒjx¿ 5g\, ltgsf] ;+If]k jf lj:tf/n] h] af]w x'G5, To;}nfO{ …;Dou\
1fgÚ a'l4dfg\n] eGb5g\ .
;j{yf˜gjBof]ufgf+ TofuZrfl/qd'Rot] . sLlQ{t+ tblx+;flbj|te]b]g k~rwf .
clx+;f;"g[tf:t]oa|Xdrøof{kl/u|xfM .. —cfx{tbz{g ..
;a} k|sf/af6 lgGbgLo cGo dt;DaGwsf] TofunfO{ …rfl/qÚ eGb5g\ / clx+;flb e]bn] kfFr
k|sf/sf] j|t x'G5 . Ps -clx+;f_ cyf{t\ s'g} klg k|f0fLdfqnfO{ gdfg'{ . bf];|f] -;"g[tf_ lk|o jf0fL
af]Ng' . t];|f] -c:t]o_ rf]/L gug'{ . rf}yf] -a|Xdro{_ cyf{t\ pk:y OlGb|osf] ;+odg / kfFrf}+ -ckl/u|x_
;a} j:t'x¿sf] Tofu ug'{ .
o;df w]/} s'/fx¿ /fd|f 5g\, cyf{t\ clx+;f / rf]/L cflb lgGbgLo sd{x¿sf] Tofu /fd|f] s'/f
xf] k/Gt' oL ;a} cGo dtx¿nfO{ lgGbf ug'{ cflb bf]ifx¿n] ;a} /fd|f s'/fx¿ klg bf]ifo'Qm x'g uPsf]
5 . h:tf] k|yd ;"qdf n]lvPsf] 5— …cGo xl/ x/flbsf] wd{ ;+;f/af6 p4f/ ug]{jfnf xf]Og .Ú s] of]
;fgf] lgGbf xf] ls h;sf] u|Gy x]gf{n] g} k"0f{ ljBf / wfld{stf kfOG5, To;nfO{ g/fd|f] eÌ' < / cfˆgf
dxf c;Dej h:tf] ls k"j{df n]v]/ cfPF, To:tf s'/fx¿nfO{ eÌ] cfˆgf tLy{Í/x¿sf] :t'lt ug'{ <
s]jn x7 / d"v{tfsf] s'/f xf] . o:tf] syg ug]{jfnf dg'ionfO{ e|fGt / afna'l4 geg] c¿ s] eÌ] <
o;df oxL ljlbt x'G5 ls logsf cfrfo{ a8f] :jfyL{ lyP, k"0f{ ljåfg\ xf]Ogg\ . lsgeg] olb ;a}sf]
lgGbf ub}{gy] eg] t o:tf] e'm6f] s'/fdf sf]xL km:g] lyPg, g t pgsf] k|of]hg g} l;4 x'GYof] . x]/ Û
of] t l;4 x'G5 ls h}gLx¿sf] dt 8'afpg]jfnf / j]bdt ;a}sf] p4f/ ug]{jfnf xf] .
k|s/0f/Tgfs/ / h}gLx¿sf l;4fGt u|Gyx¿af6 ul/Psf] ;+u|x
k|s/0f/Tgfs/ efu @, kq ^@& df n]lvPsf] 5 ls—
rfx] s]xL ug{ g;s] klg, Ps cx{Gtb]jnfO{ dfÌ' cyf{t\ h}g dtnfO{ g} dfÌ', lsgeg]
h}gLx¿sf jLt/fun] atfPsf wd{, ToxL wd{ tfg]{jfnf xf], c¿ bf];|f] s;}n] tfb}{g . h'g h}gLsf b]j
5g\, pg} b]j x'g\, cGo xl/x/flb s'b]j x'g\ .
;dLIfs— xl/x/flb b]j …;'b]jÚ / logsf Cifeb]jflb ;a} …s'b]jÚ c¿n] eg]df t s]
logLx¿nfO{ g/fd|f] nfUb}g .
k|s/0f/Tgfs/ k[i7 ^@) df— lhgdtsf] l;jfo g sf]xL t¥of], g sf]xL ;'Ìdf cfof] / g
cfpg]5 .
[;dLIfs]— jfx Û jfx ÛÛ s] eÌ' ÛÛÛ
k|s/0f/Tgfs/, efu @, ifi7Lzts d"n;"q—
hO g s'0fl; tj r/0f+, g k9l; g u'0f]l; b]l; gf] bf0fd\ .
tf OlQo+ g ;lSsl; h+ b]jf] OSs cl/xGtf] ..@..
cy{— x] dg'io Û h'g t}+n] tk rfl/q ug{ ;Sb}g;\, g ;"q k9\g ;Sb5;\, g k|s/0fflbsf] ljrf/
ug{ ;Sb5;\ / ;'kfqflbnfO{ bfg lbg ;Sb}g;\ eg] klg t}+n] Ps b]jtf cl/xGt g} xfd|f cf/fwgfsf]
of]Uo ;'u'?, ;'wd{ h}g–dtdf >4f /fVg' ;jf]{Qd s'/f / p4f/sf] sf/0f xf] ..@..
;dLIfs— enf, h'g h}gLn] rfl/q ug{ ;Sb}g, k9\g ;Sb}g, g t bfg lbg] ;fdYo{ g} 5 t/
klg …h}g dt ;fFrf] 5Ú, s] olt dfq} eg] klg Tof] pQd x'g hfg]5 < / cGo dtjfnf >]i7 klg
c>]i7 x'g hfG5 <
/] hLj ej b'xfO+, OSs+ lro x/O lh0fdo+ wDd+ .
Oo/f0f+ k/dGtf], ;'x søo] d"9 d'l;cf]l; ..#.. —k|=/=ef=@÷ifi6Lzts ^!÷;"qfÍ # ..
;+If]kdf cy{— /] hLj Û Pp6} lhgdt >LjLt/fueflift wd{ ;+;f/–;DaGwL hGd–h/f–d/0fflb
b'Mvx¿sf] x/0fstf{ xf] . o;} k|sf/ ;'b]j / ;'u'? klg h}g dt–jfnfnfO{ hfÌ' . Ot/ h'g jLt/fu
Cifeb]jb]lv lnP/ dxfjL/ ko{Gt jLt/fu b]jx¿b]lv leÌ cGo xl/, x/, a|Xdflb s'b]j x'g \,
ltgLx¿sf] cfˆgf] sNofy{ h'g hLjn] k"hf ub{5, tL ;a} dg'io 7luPsf x'g\ . o;sf] of] efjfy{ xf]
ls h}gdtsf ;'b]j, ;'u'? tyf ;'wd{nfO{ 5f]8]/ cGo s'b]j, s'u'? tyf s'wd{sf] ;]jgn] s]xL klg
sNof0f x'Fb}g .
;dLIfs— ca ljåfg\x¿n] ljrf/ ug'{kb{5 ls s:tf lgGbfo'Qm logsf wd{sf] k':ts 5g\ .
d"n— cl/x+ b]jf] ;'u'?, ;'4+ wDd+ r k+r gjsf/f] .
wÌf0f+ soR5f0f+, lg/+t/+ j;O lxoolDd ..
—k|s/=efu= @÷ifli6= ^!÷;"q ! ..
h'g cl/xg\ b]j]Gb|s[t k"hflbsgsf] of]Uo, bf];|f] kbfy{ pQd s'g} 5}g, o:tf h'g b]jx¿sf b]j
zf]efodfg cl/xGt b]j–1fg lqmofjfg\, zf:qx¿sf pkb]i6fÙ z'4 siffodn/lxt ;DoSTj ljgo
bofd"n >Llhgeflift h'g wd{ xf], ToxL g} b'u{ltdf kg{ nfu]sf k|f0fLx¿sf] p4f/ ug]{jfnf xf] / cGo
xl/–x/flbsf] wd{ ;+;f/b]lv p4f/ ug]{jfnf xf]OgÙ / k~r cl/xGtflbs k/d]i7L tT;DaGwL pgsf]
gd:sf/Ù oL rf/ kbfy{ wGo x'g\, cyf{t\ >]i7 x'g\ . cyf{t\ bof, Ifdf, ;DoSTj 1fg, bz{g / rfl/q of]
h}gLx¿sf] wd{ xf] ..
;dLIfs— ha dg'iodfqdfly bof 5}g Tof] bof g Ifdf, 1fgsf] abnf c1fg, bz{g cGw]/ /
rfl/qsf] abnfdf ef]s} dg'{ s'grflx+ /fd|f] s'/f xf] . of] s]jn d"v{x¿nfO{ k|nf]eg lbP/ cfˆgf] dtdf
km;fpg] s'/f] xf], cyf{t\ olb logsf cfrfo{n] o:tf] gn]v]df t pgsf dtdf sf] km:g] / gkm;]df t
logsf] k|of]hg s;/L l;4 x'g] . h}gLx¿sf jLt/fuf]Qm bof, Ifdf, 1fg, bz{g, rfl/q oxL x'g\ .
o;df bofsf] gfz, If'b| hLj / cfˆgf dtjfnfsf] cltl/Qm bf];|f] s;}nfO{ gdfÌ', lgGbf ug'{, ;'v
glbg' bof sxfF < / IfdfzLn x'Gy] eg] t bf];|fsf] lgGbf / cfˆgf] d'vsf] a8fO lsg uy]{ . t];|f] 1fg
h'g ls pgsf hLj, chLjflb gj tŒj 5g\, ltgnfO{ hfÌ' ;f] klg 7Ls–7Ls 5}g . ;Dos\ bz{g
pgsf tLy{Í/x¿nfO{ x'GYof] eg] t xhf/f}+ k|sf/sf c;Dej s'/fx¿ lsg n]Vy] < rfl/q— pkjf;
ug'{, :gfg gug'{ OToflbaf6 klg s] x'g ;Sb5 . o;}n] hxfF olt g} s'/fx¿sf] gfd wd{ dfg]/ udSs
k/]/ k'mNb} lx+8\g' a];demsf] sfd xf] . tfg]{jfnf logsf] wd{ 5}g lsGt' 8'afpg]jfnf cjZo xf] . x]/ Û
xl/, x/flb >]i7 k'?ifx¿nfO{ s'b]j eÌ' / cfˆgf dnLgx¿nfO{ b]j eÌ', cfˆgf dtjfnfsf] lagf
;+;f/df c¿ sf]xL klg t/]gg\ . of] s]jn c;Dej / e'm6f] s'/f xf] .
oBlk bof / Ifdf /fd|f] j:t' xf], tyflk kIfkftdf km:gfn] bof cbof / Ifdf cIfdfdf
ablng hfG5 . o;sf] k|of]hg of] xf] ls s'g} hLjnfO{ b'Mv glbg'Ù of] s'/f] ;j{yf ;Dej x'g ;Sb}g .
lsgeg] b'i6x¿nfO{ b08 lbg' klg bofdf u0fgLo x'G5 . hxfF Ps b'i6nfO{ b08 lbOFb}g eg] t xhf/f}+
dg'ionfO{ b'Mv k|fKt x'G5, o;}n] Tof] bof cbof / Ifdf cIfdf x'g hfG5 . of] t 7Ls xf] ls ;a}
k|f0fLx¿sf] b'Mvgfz / ;'vsf] k|flKtsf] pkfo ug'{nfO{ bof elgG5 . s]jn hn 5fg]/ lkpg', If'b|
hGt'x¿nfO{ arfpg'nfO{ g} bof elgb}g, lsGt' o; k|sf/sf] bof h}gLx¿sf] sygdfq} xf], lsgeg]
To;/L rNb}gg\ . s] dg'ioflbdfly rfx] s'g} klg dtdf lsg gxf];\, bof u/]/ p;sf] cÌkfgflbn]
;Tsf/ ug'{ / bf];|f dtsf ljåfg\x¿sf] dfGo / ;]jf ug'{ bof xf]Og <
c¿ klg logsf cfrfo{ / dfÌ]jfnfx¿sf] e'nnfO{ x]g'{xf];\ .
k|s/0f/Tgfs/, efu @, ifi7Lzts, d"n;"q—
lh0fj/ cf0ff e+u+, pdUu p:;'Q n];b];0fp .
cf0ff e+u] kfj+tf lh0fdo b'Ss/+ wDdd\ ..!!..
—k|s/=efu @÷ifi7L z= ^!÷;"q !! -k[=^#!_ ..
;+If]kdf cy{— h}gsf wd{nfO{ ldYofTjL k|fKt x'g ;Sb}g, lsgeg] a8f] sl7g 5 . h'g k|sf/n]
lhgf1f e+u gxf];\, To;} k|sf/n] ug'{kb{5 . hf] h}g dfu{b]lv pN6f] rNb5, To;sf] gfd pGdfu{, lhg
jrgb]lv pN6f] af]Ng' pT;"q, lhg cf1f/lxt h'g wd{ 5g\, tL ;a} kfkkmn lbg]jfnf 5g\ / tL
;a}nfO{ ldYofTjL eGb5g\ ..!..
;dLIfs— h'g cfˆg} d'vaf6 cfˆgf] k|z+;f / cfˆg} wd{nfO{ 7"nf] eÌ' / c¿sf] lgGbf ug'{ xf],
Tof] d"v{tfsf] s'/f xf] . lsgeg] k|z+;f p;}sf] 7Ls xG5 h;nfO{ c¿ ljåfg\n] ub{5g\ . cfˆgf] d'vaf6
cfˆg} k|z+;f t rf]/n] klg ub{5g\ eg], s] tL k|z+;gLo x'g ;Sb5g\ < o;} k|sf/sf logsf s'/fx¿
5g\ .
ax'u'0fljHemf lgncf], p:;'Q ef;L txflj d'Qjf] .
hx j/dl0fh'Qf] ljx', ljU3 s/f] lj;x/f] nf]P ..!*..
—k|s/=efu @÷ifi7L z= !÷;"q !* -k[= ^#$_ ..
h;/L ljifw/ ;k{df dl0f TofUg of]Ug x'G5, To;/L g} pT;"qefifL, b|JolnËL cyf{t \ cGodfuL{
hf] h}gdtdf 5}g, Tof] rfx] slt g} 7"nf] kl08t lsg gxf];\, To;nfO{ Toflulbg' g} h}gLx¿nfO{ plrt
x'G5 ..!*..
;dLIfs— x]/ Û slt 7"nf] d"9tfsf] s'/f 5 ls cfˆgf] dtsf] s:t} g} b'/frf/L xf];\, To;nfO{
dfÌ', cGo dtsf] clt g} >]i7 ljåfg\ lsg gxf];\ To;nfO{ h}gLx¿ slxNo} gdfÌ] . o;eGbf a9L
d"v{tf / kIfkftsf] s'/f s'g x'G5 < s] ;'j0f{nfO{ dn cyjf w'nf]df k¥of] eg] s;}n] TofUg ;Sb5 <
o;} k|sf/sf y'k|} ;"q /Tgf;f/ efu @, ifi7Lztsdf n]v]sf 5g\ . cyf{t\ @( cf}+ ;"qdf—
d"n— cO;o kfljo kfjf, wlDdc kAa];' tf]lj kfj/of .
g rn+lt ;'4 wDdf, wÌf lsljkfj kJj];' ..@(..
—k|s/=efu=@÷ifi7L=;"=@( -k[i7 ^#( k+= @$–@%_ ..
cGo bz{gL s'lnËL cyf{t\ h}gdt lj/f]wL cGodfuL{ cyf{t\ hf] h}gL xf]Og To;sf] klg bz{g
ug{ x'Fb}g ..@(..
;dLIfs— of] s'/f] slt kfd/kgsf] 5 . lsgeg] olb csf{sf] bz{g u/] t logsf] kf]n
v'Ng]5 ..@(..
/ To;}sf] ;QfO{;f}+ ;"qdf—
d"n— gfd+lk t:; c;'x+, h]0f lglbÝfO ldRr kJjfO .
h]l;+ c0f';+ufp, wDdL0flj xf]O{ kfj dO ..@&..
h}g wd{b]lv lj?4 ;a} wd{ dg'ionfO{ kfkL agfpg]jfnf x'g\, To;}n] cGo s;}sf] wd{nfO{
gdfÌ' ..@&..
;dLIfs— o;af6 oxL l;4 x'G5 ls— ;a}nfO{ 8'afpg]jfnf h}g dfu{ xf] . lsgeg] ;a}sf] ;a
k|sf/n] lgGbf ub{5g\ . To;}n] h;n] o:tf] n]v] ltgLx¿ g} dxf cwdL{ lyP . xf] Û olb o:tf] n]Vy]
ls— ;a}sf] ;fFrf] dfÌ] / cfˆgf] e'm6f] s'/f 5f]l8lbg] ta g} wdf{Tdf ulgGy] ..@&..
/ #% cf}+ ;"qdf—
d"n— xf xf u'?c csHe+m, ;fdL g x' clR5 s:; k'Ssl/df] .
sx lh0f jo0f sx ;'u'?, ;fjof sxOo csHe+m ..#%..
;j{1eflift lhg jrg h}gsf ;'u'? sxfF < c¿ sxfF pgLb]lv lj?4 s'u'? cyf{t\ cGo
dfuL{sf eflift / pkb]zs cyf{t\ xfd|f ;a} s'/f /fd|f, cGosf ;a} g/fd|f ..#%..
;dLIfs— xf] Û s+'h/Ln] klg cfˆgf] aoF/nfO{ cldnf elGbg . cyf{t\ cfˆgf] dfu{b]lv leÌ
dfuL{sf] ;]jfdf a8f] csfo{ cyf{t\ kfk uGb5g\ ..#%..
/ x]/ Û k|s/0f/Tgfs/ efu @, d"n ;"q—
;Kkf] OSs+ d/0f+, s'u'? c0f+tfO b]O d/0ffO .
tf] jl/;Kk+ ulxo'+, df s'u'?;]j0f+ e2d\ ..#&..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q #& -k[= ^$#_ ..
o; ;"qdf n]lvPsf] 5 ls h}gb]lv leÌ s'u'? ;k{ eGbf klg g/fd|f x'G5g\ . ltgnfO{ slxNo}
klg ;]jf k"hf ug'{x'Fb}g . h;n] cGodfuL{sf] ;]jf ub{5 To;nfO{ 7"nf] b'Mv kg]{5 ..#&..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û slt b'/fu|xL 5g\ ls logsf ;b[z s7f]/, e|fGt, lgGbs, d"v{ c¿ dtjfnf
5}gg\ . oL ;a} :jfy{sf s'/f x'g\ ls xfd|f] g} dfGotf xf];\, xfd|f] g} ;]jf xf];\ / xfd|f] g} k|lti7f xf];\,
cGo s;}sf] gxf];\ . ta g} logsf r]nf dxfd"9tfdf km;]sf 5g\ ls sf]xL c;n dxfTdf k'?ifsf]
;]jf, bz{g / ;Ë klg ub}{gg\ . of] logLx¿sf] bf}ef{Uosf] s'/f] xf] . olb ;a} dtjfnfx¿df of]Uo
k'?ifx¿sf] ;]jf ub{y], pgsf dfu{sf] s'/f ;'Gy] / cfˆgf] klg atfpFy] eg] t pgLx¿sf u'0f u|x0f /
cfˆgf] e'nnfO{ 5f]8]/, ;Todfu{nfO{ lrg]/ cfˆgf] dg'io hGdsf] kmn k|fKt ug]{ lyP ..#&..
k|s/0f/Tgfs/ efu @, d"n ;"q—
ls+ el0fdf] ls+ sl/df], tf0f xof;f0f lwÝ b'Ýf0f+ .
h] b+l;pm0f ln+u+, lvj+lt g /olDd d'4 h0fd\ ..$)..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q $) -k[= ^$%_ ..
;+If]kdf cy{— cGo dfuL{sf s'u'? d'lgsf] j]if wf/0f u/]/ dfG5]x¿sf nflu o:tf x'g\ ls
h:tf] cGwf] l;+xsf] cfFvf vf]Ng hfFbf pN6f] l;+xn] g} cfxf/f agfOlbG5 . To:t} cGo dfuL{ s'u'?x¿sf]
pksf/ ug'{ cfˆgf] gfz ug'{ xf] . To;}n] pgLx¿sf] pksf/ slxNo} ug{ x'Fb}g ..$)..
;dLIfs— h:tf] h}gLx¿n] ljrfb{5g\, To:t} cGo dtjfnfn] klg ljrf/]df t h}gLx¿sf] slt
b'b{zf x'G5 xf]nf < / pgLx¿nfO{ s'g} k|sf/sf] pksf/ gu/] t pgLx¿sf] slt sfdx¿ gi6 eP/
b'Mv x'G5, To:t} cGosf] nflu lsg h}gLx¿n] ljrfb}{gg\ < ..$)..
k|s/0f/Tgfs/ efu @, d"n;"q—
hx hx t'§x wDdf], hx hx b'Ýf0f xf]O cO pbp .
;dlblÝ lhof0f+, tx tx pNn;O ;dQ+ ..$@..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q $@ -k[= ^$^_ ..
;+If]kdf cy{— h;}–h;} cGo bz{gL, lqb08L, kl/j|fhs tyf ljk|flbs b'i6x¿sf] clt pbo
x'G5, t;}–t;} h}gwd{sf] ;Dos\ b[li6 hLjx¿sf] ;DoSTj ljz]if k|sflzt x'G5 ..$@..
;dLIfs— of] a8f] cfZro{ 5 cyf{t\ h}gsf ;fw' klg cfk;df n8]/ db{5g\ . ca x]/ Û oL
h}gx¿ eGbf clws O{iof{å]ifo'Qm, lgGbs c¿ bf];|f] sf] xf]nf < / å]if g} kfksf] d"n xf], o;}n]
h}gLx¿df kfkfrf/ lsg gxf];\ < ..$@..
k|s/0f/Tgfs/, efu @, zts ^), d"n;"q—
;+uf]lj hf0f clxp, t]l;+ wDdfOh] ks'JjlGt .
d'Q"0f rf]/;+u+, s/lGt t] rf]l/o+ kfjf ..&%..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q &% -k[= ^^!_ ..
o;sf] d'Vo cfzo olt g} xf] ls h;/L d"9hg rf]/sf] ;Ëaf6 gfl;sf 5]bflb b08n] eo
dfGb}gg\, To:t} h}g leÌ rf]/ wd{x¿df l:yt hg eo dfGb}gg\ ..&%..
;dLIfs— oxfF olt g} jStJo 5 ls hf] :jo+ rf]/ wd{jfnf 5g\, bf];|fsf] ;fy ctLj O{iof{,
å]if cflb b'i6tfn] o'Qm h:tf] h}gdt 5, To:tf c¿ 5}gg\ ..&%..
hR5 k;'dlx;n/sf, kJj+ xf]d+lt kfj gjdLP .
k"c+lt t+lk ;9\8f, xf xLnf jLo/fo:; ..&^..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q &^ -k[= ^^!_ ..
;dLIfs— x]/ gjdLsf] gfd kfkgjdL / u0f]z rt'yL{ cflb j|tx¿sf] lgGbf ug'{ / cfˆgf
k~rvf0f cflb j|tx¿nfO{ >]i7 eÌ' d"9k'?ifx¿sf] sfd xf] . s] h}gLx¿sf kh";0f cflb j|tx¿
g/fd|f 5}gg\, h;af6 dxfsi6 x'G5 < oL b'O6}sf e'm6f / h'g ;Toefif0fflb j|t 5g\, tL b'O6}sf
;To ..&^..
k|s/0f/Tgfs/ efu @, zts ^)—
ls+ ;f]lk h0fl0f hfcf] hf0ff] hu0fLO+ ls+ cuf] ljl4+ .
hO+ ldR5/cf] hfcf], u'0f];' tx dR5/+ jxO ..*!..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q *! -k[= ^^*_ ..
j];f0f a+lbof0fo, dfx0f 8'+af0f h/sl;/sf0f+ .
eQf e/sÝf0f+, lj/of0f+ h+lt b"/]0f+ ..*@..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q *@ -k[= ^^$_ ..
x]/ logsf] Gofo Û
;+If]kdf cy{— h}gdt lj/f]wL ;a} ldYofTjL cyf{t\ ldYof wd{jfnf x'g\ . tL lsg hGdg] /
hGd] t a9\g] lsg < cyf{t\ zL3| g} gi6 e}lbP t /fd|f] x'GYof] ..*!..
o;sf] k|of]hg of] xf] ls hf] j]Zof, rf/0f, ef6flbx¿, a|fXd0f, oIf, u0f]zflbs ldYofb[li6 b]jL
cflb b]jtfx¿sf eQm x'G5g\, h;n] lognfO{ dfGb5g\, tL ;a} 8'Ag] / 8'afpg]jfnf x'g\ . h;n] b]j
b]jL cflbnfO{ dfGb5g\ ltgn] b'Mv lbG5g\ . lsgeg] pgLx¿l;t g} tL ;a} j:t' dfUb5g\ / alnbfg
ub{5g\ . jLt/fuLx¿sxfF cfpFb}gg\ ..*@..
;dLIfs— x]/ Û h}gdtsf] bofsf] nx/f], ls cfˆgf] dtb]lv leÌ dg'iosf] hGd x'g' / a9\g'
/fd|f] dfGb}gg\, lsGt' pgsf gfz x'g' g} /fd|f] dfGb5g\ eg] bof / Ifdf sxfF /Xof] . ha cGosf b]j–
b]jLx¿nfO{ dfGb}gg\ eg] t cfˆgf zf;gb]jL cflb lx+;s h;n] yKk8 df/]/ dg'iosf] cfFvf
lgsflnlbO{, To;sf] abnfdf afv«fsf] cfFvf] lgsfn]/ To; dg'ionfO{ nufOlbO{, To;nfO{ lsg
dfGb5g\ < s] of] b'uf{ / sfnLsL ;fgL alxgL xf]Og < ..*!–*@..
/Tg;f/ efu ! sf] k[i7 ^& df x]/ s] n]v]sf] 5— d?tb]jL klysx¿nfO{ 9'Ëfsf] d"lt{ ag]/ ;xfotf
ub{yL . o;nfO{ klg ;fFrf] dfÌ' x'Fb}g .
k|s/0f/Tgfs/, efu @, ifi7Lzts, d"n;"q—
;'4] dUu] hfof, ;'x]0f uR5lQ ;'4 dUu+ld .
h] k'0f cdUuhfof, dUu] uR5lGt t] r'øo+ ..*#..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q *# -k[= ^^$_ ..
;+If]kdf cy{— h;n] h}gs'ndf hGd lnP/ d'lQm kfpF5 eg] s'g} cfZro{ xf]Og . k/Gt'
h}gleÌ s'ndf hGd]sf ldYofTjL cGodfuL{ d'lQmnfO{ k|fKt ub{5g\ eg] a8f] cfZro{ x'G5 . cyf{t\
d'lQm g} x'Fb}g, / s'dfu{ cyf{t\ h}gleÌ ;Dk|bfodf pTkÌ eP/ cyf{t\ r]nf–;]nf ag]/ ;'dfu{df rn]df
t of] a8f] cfZro{ xf] . lsgeg] hf] pGdfuL{ cyf{t\ h}gleÌ dfu{df 5g\ tL ;a} g/sdf kg]{5g\ .
o:tf] hfg]/ klg h}gdtdf gcfcf];\ ..*#..
;dLIfs— s] h}gs'ndf sf]xL klg b'i6 x'Fb}gg\ / ;a}n] d'lQm k|fKt ug]{5g\ < / cGo s'nx¿df
sf]xL klg >]i7 gx'gfn] d'lQmdf hfg]5}gg\ < slt ax'nfxkgsf] s'/f 5 < o:tf] s'/fnfO{ dxfd"9
dg'iosf] lagf c¿ s;n] dfÌ ;Sb5 < ..*#..
k|s/0f/Tgfs/, efu @, zts ^)—
ltR5o/f0f+ k"cf, ;DdQ u'0ff0fsfl/0fL el0fof .
;fljo ldR5Qo/L, lh0f ;do] b]l;of k"cf ..()..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q () -k[= ^^&_ ..
;+lIfKtdf cy{— lhg d"lt{x¿sf] k"hf ;f/, o;b]lv leÌ cGo dfuL{x¿sf] d"lt{k"hf c;f/ xf] .
h;n] lhg cf1f kfng ub{5, Tof] tŒj1fgL, / h;n] kfng ub}{g Tof] tŒj1fgL xf]Og ..()..
;dLIfs— jfx Û s] eÌ' ÛÛ ltd|f d"lt{ kfiff0fflb h8 kbfy{x¿sf] xf]Og < h:tf] j}i0fjflbx¿sf]
xf] < To:t} g} ltd|f kfiff0fflbk"hf xf] . h:tf] ltd|f] ldYof xf] To:t} j}i0fjflbx¿sf klg ldYof xf] .
h;/L ltdL h}gL tŒj1fgL aGb5f} / cGonfO{ ctŒj1fgL agfpF5f} . o;}af6 ljlbt x'G5 ls ltd|f
dtdf tŒj1fg 5}g ..()..
k|s/0f/Tgfs/, efu @, zts ^), d"n;"q—
lh0f cf0ffP wDdf], cf0ff/lx cf0f km'8+ cxd'lQ .
Oo d'l0fpm0fo tQ+, lh0f cf0ffP s'0fx' wDd+ ..(@..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q (@ -k[= ^^*_ ..
;+If]kdf cy{— lhgb]jsf] cf1f, Ifdf, boflb ¿k wd{ xf], cGo ;a} cwd{ xf] ..(@..
;dLIfs— s] h}gdtb]lv leÌ k'?ifn] ;To cf1f u/] To;nfO{ wd{ dfÌ x'Fb}g . xf] Û hf]
h}gdt:y k'?ifsf] d'v–lha|f] 5fnf / xf8sf] xf]Og xf]nf, a]Un}vfnsf] xf8–5fnfn] ag]sf] xf]nf . o;}n]
pg}sf] d'vsf] jrgsf] a9fO{ ug'{ hfÌ' ls efF8x¿sf bfh'sf] s'/f] xf] ..(@..
k|s/0f/Tgfs/, efu @, zts ^), d"n;"q—
jÌ]ld gf/ofplj, h]l;+ b'/sfO ;De/+ tf0fd\ .
eJjf0f h0fO xl/x/, l/l4 ;ld4L lj p¢f];+ ..(%..
Oc/f0f 7Ss'/f0flj, cf0ffe+u]0f xf]O d/0f b'x+ .
ls+ k'0f ltnf]c kx'0ff]+, lhl0f+b b]jfO b]j:; ..(*..
—k|s/=efu @÷ifi7L z=÷;"q (%,(* -k[= ^^(_ ..
;+lIfKtdf cy{— o;sf] d'Vo tfTko{ of] xf] ls h'g xl/ x/flbsf lje"lt 5g\, tL g/ssf x]t'
x'g\, To;nfO{ b]v]/ h}gLx¿sf] z/L/df sfF8f pd|G5g\ . h;/L /fhf1f eË ugf{n] d/0f;Dd b'Mv kfpF5
eg] t lhg]Gb| cf1f eË ugf{n] lsg hGdd/0fsf] g'Mv gkfpg] ..(%, (*..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û h}gLx¿n] csf{sf] pÌlt b]Vg ;Sb}gg\ . b]v]/ leqleq} hNb5g\ cyf{t\
rfxG5g\ xf]nfls of] lje"lt xfdLnfO{ ldnf];\ . ax'wf To:t} Jojxf/ klg ub{5g\ xf]nf . of] kmf]Ss6
/fhfeËsf] b[i6fGtn] d"v{x¿nfO{ eo b]vfP/ d'8fpg] s'/f] xf] . s] e'm6f] s'/f klg /fhfsf] dfÌ] < hlt
klg O{iof{å]ifL 5g\, tL h}gLx¿ eGbf afx]s c¿ sf]xL 5}gg\ xf]nf ..(%, (*..
k|s/0f/Tgfs/, efu @, zts ^), d"n;"q—
hf] b]O ;'4 wDd+, ;f] k/dKkf holDd g x' cÌf] .
ls+ sKkb\b'd ;l/;f], Oo/ t¿ xf]O sOoflj ..!)!..
—k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!)! -k[= ^&@_ ..
;+lIfKtdf cy{— tL d"v{x¿ x'g\ hf] h}gwd{b]lv lj?4 5g\ / hf] lhg]Gb|eflift wdf]{kb]i6f 5g\,
pgLx¿ tLy{Í/s} t'No x'g\ . pgsf] t'No c¿sf sf]xL klg 5}gg\ ..!)!..
;dLIfs— lsg gx'g\ Û olb h}gLx¿ 5f]s/a'l4 x'Fb}gy] eg] t o:tf] s'/f] lsg dfGy] / lsg
uy]{ < h;/L h}gdfu{sf pkb]i6fnfO{ /fd|f] dfGb5f}, To;/L bf];|fsf pkb]i6fnfO{ lsg dfGb}gf} < of] ;a}
ltd|f c1fgsf dfxfTDo x'g\ ..!)!..
k|s/0f/Tgfs/ efu @, zts ^), d"n ;"q—
d"n— h] cd'l0fc u'0fbf]iff t] sxc j'xf0f x+ltd ;R5f .
cxt] ljx'demR5f tf lj; cldcf0f t'NnQ+ ..!)@..
d"n— d"n lhl0fb+ b]jf], tJjo0f+ u'?h0f+ dxf;of0f+ .
;];+ kfkÝf0f+, k/dKkf0f+ r jHh]ld ..!)#.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!)@, !)# -k[= ^&!_ ..
;+lIfKtdf cy{— lhg]Gb| b]j, tb'Qm l;4fGt / pkb]i6f u|fXo / ;a} cGo dtsf jrg, l;4fGt
/ pkb]i6fxx¿sf] Tofu ug'{ kb{5 ..!)@, !)#..
;dLIfs— of] ltd|f] x7, kIfkft / cljBfsf] kmn xf] . lsgeg] ltd|f yf]/} s'/f 5f]8]/ afFsL ;a}
s'/f ToStJo 5g\ . hf];Fu yf]/}dfq a'l4 eP klg h}gLx¿sf b]j, l;4fGtu|Gy / pkb]i6fx¿nfO{ x]/]/,
;'g]/, ljrf/ u¥of] eg] tTsfn} lgM;Gb]x 5f]l8lbg]5 ..!)@, !)#..
jo0f] lj ;'u'¿ lh0fjNnx:; s]l;+ g pNn;O ;Dd+ .
cx sx lb0fdl0f t]o+, pn'cf0f+ x/O cGwQ+ ..!)*.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!)* -k[= ^&%_ ..
;+lIfKtdf cy{— hlt lhg jrgsf] cg's"n rNb5g\, tL k"hgLo / hf] lj?4 rNb5g\, tL
ck"hgLo 5g\ . h}g u'?x¿nfO{ dfÌ'kg]{ cyf{t\ cGodfuL{x¿sfnfO{ dfÌx'Fb}g ..!)*..
;dLIfs— enf, olb h}gLx¿n] cGo c1fgLx¿nfO{ kz'jt\ r]nf agfP/ gafFw]df t 5'6]/
cfˆgf] d'lQmsf] ;fwg u/]/ hGd ;kmn ug]{5g\ . olb ltdLnfO{ s'g} csf]{n] s'dfuL{, s'u'?, ldYofTjL /
s'kb]i6f eg]df t slt b'Mv nfUnf < To;/L g} ltdL bf];|fsf] b'Mvbfos xf}, o;}n] ltd|f dtdf c;f/
s'/fx¿ y'k|} el/Psf 5g\ ..!)*..
d"n— h] /Hh w0ffO{0f+ sf/0fe"of xj+lt jfjf/f .
t]lj x' cOkfjh'of, wÌf 5•+lt ejeLof ..!!(.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!!( -k[= ^&%_ ..
;+lIfKtdf cy{— olb d[To'ko{Gt b'Mv k/] tfklg s[lif–Jofkf/flb sd{ h}gLx¿n] gug]{, lsgeg]
oL sd{ g/sdf n}hfg]jfnf x'g\ ..!!(..
;dLIfs— olb h}gLx¿nfO{ s;}n] ;f]wf];\ ls ltdL Jofkf/flb sd{ lsg ub{5f} < oL
sd{x¿nfO{ lsg 5f]8\b}gf} < / olb 5f]l8lbG5f} eg] t ltd|f] z/L/sf] kfng–kf]if0f klg x'g ;Sg]5}g /
ltd|f egfOdf nfu]/ ;a}n] 5f]l8lbg] xf] eg] t s] ltdLn] 9'Ëf] vfP/ afFRb5f} < o:tf] cTofrf/sf]
pkb]z ug'{ ;j{yf Joy{ 5 . s] u¿g\ lar/f Û ljBf, ;T;Ësf] lagf h] dgdf cfof] ;f] alslbP ..!!(..
d"n— tOof xdf0f cxdf, sf/0f/lxof cgf0fuJj]0f .
h] hk+lt p:;'Q+, t]l;+ lwl4R5 k+l8Rr+ ..!@!.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!@! -k[= ^*)_ ..
;+lIfKtdf cy{— hlt h}gfudb]lv lj?4 zf:qnfO{ dfÌ]jfnfx¿ 5g\, tL cwdf˜wd x'g\ . rfx]
s'g} k|of]hg l;4 x'G5 eg] klg h}g dtb]lv lj?4 gaf]Ng], gdfÌ] . rfx] s'g} klg k|of]hg l;4 x'g]
eP klg cGo dtnfO{ Toflulbg' ..!@!..
;dLIfs— ltd|f d"nk"vf{b]lv lnP/ cfh;Dd hlt eP / x'g]5g\, tL lagf bf];|f] dtnfO{
ufnLk|wfg gu/L /x]gg\ / /xg] 5}gg\ klg . enf, hxfF–hxfF h}gLx¿ cfˆgf] k|of]hg l;4 x'g] ePsf]
b]Vb5g\, jxfF r]nfsf klg r]nf aGb5g\ eg] o:tf] ldYof nDaf–rf}8f s'/f xfFSgdf yf]/} klg nfh
nfUb}g, of] a8f] zf]ssf] s'/f 5 ..!@!..
d"n— h+ jL/lh0f:o lhcf], ld/O{ p:;'Q n];b];0fcf] .
;fu/ sf]8fsf]l8+, lx+8O cO eLdej/00f] ..!@@.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!@@ -k[= ^*)_ ..
;+lIfKtdf cy{— olb s;}n] eGb5 ls h}g ;fw'x¿df wd{ x'G5, xfd|f] / cGodf klg wd{ 5
eg] t Tof] dg'io s/f]8f}+s/f]8 jif{;Dd g/sdf /x]/ k]ml/ klg gLrdf hGd lnG5 ..!@@..
;dLIfs— jfx /] Û jfx ÛÛ ljBfsf zq'x¿ Û ltdLn] oxL ljrf/ u¥of} xf]nf ls xfd|f] ldYof
jrgnfO{ s;}n] v08g gu/f];\, To;}n] of] eoÍ/ jrg n]Vof}, ;f] c;Dej 5 . ca sxfF;Dd
ltdLnfO{ ;Demfpg] . ltdLn] t e'm6, lgGbf / cGo dtx¿l;t j}/–lj/f]w ug{df g} sDd/ s;]/ cfˆgf]
k|of]hg l;4 ug{ df]xgef]us} ;dfg ;De]msf 5f} ..!@@..
d"n— b"/] s/0f+ b"/lDd, ;fx0f+ tx kefj0ff b"/] .
lh0f wDd ;2xf0f+, lk lt/sb'/sfO lgÝjO ..!@&.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!@& -k[= ^*@_ ..
;+If]kdf cy{— h'g dg'ion] h}g wd{sf] s]xL klg cg'i7fg ug{ ;s]g t/ klg …h}g wd{ ;fFrf]
xf], c¿sf xf]OgÚ olt dfq} >4f ugf{n] klg b'Mvb]lv tb{5 ..!@&..
;dLIfs— enf Û o; eGbf clws d"v{x¿nfO{ cfˆgf] dthfndf km;fpg] bf];|f] s'grflx+ s'/f]
xf]nf < lsgeg] s]xL sd{ klg ug{ gkg]{ / d'lQm klg x'g], o:tf] e+"b" dt s'grflx+ xf]nf < ..!@&..
d"n— sOof xf]xL lbj;f], hOof ;'u'¿0f kfod"nlDd .
p:;'Q n];lj;nj, /lxcf] lg;'0f];' lh0fwDd+ ..!@*.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!@* ..
;+If]kdf cy{— h'g dg'ion] …lhgfudÚ cyf{t\ …h}gx¿sf] zf:qnfO{ dfq} ;'Ì]5', pT;"q cyf{t\
cGo dtsf] u|Gyx¿nfO{ slxNo} ;'Ì]5}gÚ olt OR5fdfqn] klg b'Mv;fu/af6 t/]/ hfG5 ..!@*..
;dLIfs— of] s'/f] klg d"v{x¿nfO{ km;fpgsf] nflu xf] . lsgeg] o; k"jf]{Qm OR5faf6 klg
oxfFsf] b'Mv;fu/af6 klg tb}{g / k"j{hGdsf] klg ;+lrt kfkx¿sf] b'Mv¿kL kmn ef]u] lagf 5'6 \g
;Sb}g . h'g o:tf] e'm§f] ljBflj?4 s'/f gn]v]sf] eP t logsf cljBf¿kL u|Gyx¿nfO{ j]bflb zf:q
b]v]/ ;'g]/ ;Tof˜;To hfg]/ logsf kf]sn u|Gyx¿nfO{ 5f]l8lbGy] . k/Gt' o:t/L s;]/ oL
cljåfg\x¿nfO{ afFw]sf 5g\ ls o; hfnaf6 sf]xL Ps a'l4dfg\ ;T;ËL rfx] 5'6\g ;s]df t ;Dej
5, k/Gt' cGo h8a'l4x¿ 5'6\gnfO{ t clt sl7g 5 ..!@*..
d"n— hXdf h]0flx+ el0fo+, ;'o jjxf/+ lj;f]lxo+ t:; .
hfoO lj;'4 af]xL, lh0fcf0ff /fxuQfcf] ..!#*.. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!#* -k[= ^*&_ ..
;+lIfKtdf cy{— h;n] lhgfrfo{x¿n] atfPsf ;"q, lg?lQm, j[lQ, efio, r"0fL{ dfGb5g\,
ltgLx¿n] g} z'e Jojxf/ / b'M;x Jojxf/nfO{ ugf{n] rfl/qo'Qm eP/ ;'vnfO{ k|fKt ub{5g\, cGo
dtsf u|Gyx¿ b]Vgfn] xf]Og ..!#*..
;dLIfs— s] cToGt ef]sf] dg{ cflb si6 ;xgnfO{ …rfl/qÚ eGb5g\ < olb ef]s–tLvf{n] dg'{
cflb g} rfl/q xf] eg] t y'k|} dg'io csfn jf h;nfO{ cÌflb ldNb}g, ef]s} db{5g\, ltgLx¿ z'4
eP/ z'e kmnnfO{ k|fKt ug'{kg]{ xf] . ;f] g logLx¿ z'4 x'G5g\ g t ltdL, lsGt' lkQflbsf] k|sf]kn]
/f]uL eP/ ;'vsf] abnf b'Mv k|fKt ub{5g\ . …wd{Ú t Gofofr/0f, a|Xdro{, ;Toefif0fflb xf] /
c;Toefif0f cGofofr/0fflb …kfkÚ xf] . / ;a};Fu k|Lltk"j{s k/f]ksf/fy{ rNg'nfO{ …z'e rl/qÚ eGb5g\,
h}gdt:yx¿sf ef]s–tLvf{df /xg' cflb wd{ xf]Og . oL ;"qflbnfO{ dfÌfn] clnslt ;To / clws
e'm6nfO{ k|fKt u/]/ b'Mv;fu/df 8'Ab5g\ ..!#*..
d"n— h+lrc nf]cf] dÌO, t+lrc dÌ+lt ;on nf]cflj .
h+ dÌO lh0fgfxf], t+lrc dÌ+lt lslj lj/nf ..!$^..
d"n— ;fx+ld cfp clxcf], a+w;'cfO{;' hf0f c0f'/fcf] .
T]l;+ gx' ;DdQ+, ljÌ]o+ ;dogLO{o] ..!$&..
d"n— hO hfl0fl; lh0f gfxf], nf]ofof/f ljk/sP e"cf] .
tf t+ t+ dÌ+tf], sx dÌl; nf]c cfof/+ ..!$*..
d"n— h] dÌ]lj lhl0fb+, k'0ff]lj k0fdlGt Oc/ b]jf0f+ .
ldR5Q ;lÌjfou, uR5f0f+ tf0f sf]ljHhf] ..!$(..
—k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!$^, !$&, !$*, !$( -k[= ^(!–^(@_ ..
;+If]kdf cy{— hf] pQd k|f/Awjfg\ dg'io x'G5g\, ltgLx¿n] g} lhg–wd{nfO{ u|x0f ub{5g\ .
cyf{t\ h;n] lhgwd{sf] u|x0f ub}{gg\, ltgLx¿sf k|f/Aw gi6 x'G5g\ ..!$^..
;dLIfs— s] of] s'/f] d"v{tfsf] / e'm6f] xf]Og < s] cGo dtdf >]i7–k|f/AwL / h}g dtdf
gi6–k|f/AwL sf]xL klg 5}gg\ <
/ h'g of] s'/f ls— æ;fwdL{ cyf{t\ h}g wd{jfn] cfk;df Sn]z gug]{ lsGt' k|Lltk"j{s rNg]Æ,
o;af6 of] s'/f l;4 x'G5 ls bf];|f];Fu snx ug{df g/fd|f] h}gx¿n] dfGb}gg\ xf]nf . of] klg logsf]
s'/f co'Qm b]lvG5, lsgeg] ;Hhg k'?if ;Hhgsf] ;fydf k|]d / b'i6nfO{ lzIff lbP/ ;'lzlIft
ub{5g\ ..!$&..
/ h'g of] n]v] ls— æa|fXd0fÚ, …lqb08LÚ, …kl/j|fhsfrfo{Ú cyf{t\ …;+Gof;LÚ / …tfk;flbÚ cyf{t\
…j}/fluÚ cflb ;a} h}gdtsf zq' x'g\ .Æ ca x]g'{xf];\ ls ;a}nfO{ zq'efjn] x]b{5g\ / lgGbf ub{5g\ eg]
h}gLx¿sf bof / Ifdf¿k wd{ sxfF /Xof] < lsgeg] bf];|f]dfly å]if /fVg' bof Ifdfsf] gfz / o;sf]
;dfg csf]{ s'g} bf];|f] lx+;f¿k bf]if 5}g . h:tf å]ifd"lt{x¿ h}gLx¿ x'g\ To:tf c¿df st}
x'G5g\ ..!$*..
Cifeb]jb]lv lnP/ dxfjL/ko{Gt @$ tLy{Í/x¿nfO{ /fuL, å]ifL, ldYofTjL egf}+ / h}gdt
dfÌ]jfnfnfO{ ;lÌkftHj/n] km;]sf dfg]df / pgsf] wd{ g/s / ljifs} ;dfg ;De]mdf t h}gLx¿nfO{
slt g/fd|f] nfUnf < ..!$(..
To;}n] h}gLx¿ lgGbf / k/dtå]if¿k g/sdf 8'a]/ dxfSn]z ef]lu/fv]sf 5g\, o; s'/fnfO{
5f]l8lbPdf t w]/} /fd|f] x'g]5 .
d"n— Puf] cu'¿ Puf] lj ;fjuf] r]O{cfl0f ljjxfl0f .
tR5oh+ lh0fbJj+, k?Kk/+ t+ g ljRrlGt ..!%).. —k|s=ef=@÷ifi6L=;"=!%) -k[= ^(@_ ..
;+If]kdf cy{— ;a} >fjsx¿sf b]j u'? wd{ Ps xf], …r}TojGbgÚ cyf{t\ lhg–k|ltlaDa d"lt{
b]jn / lhg–b|Josf] /Iff / d"lt{sf] k"hf ug'{ wd{ xf] ..!%)..
;dLIfs— ca x]/ Û hlt klg d"lt{k"hfsf] emu8f rn]sf] 5, Tof] ;a} h}gLx¿sf 3/af6 /
kfv08sf] d"n klg h}gdt g} xf] ..!%)..
h}gdtdf d"lt{k"hfsf] k|df0fx¿ -!@=!(_
-ljqmd ;+jt\ !(## df agf/; h}gk|efs/ k|];df d'lb|t_ >f4lbgs[To k[i7 ! df d"lt{k"hfsf]
k|df0f—
gjsf/]0f ljjf]xf] ..!.. c0f';/0f+ ;fjp ..@.. jofO+ Od] ..#..
hf]uf] ..$.. lro jGb0fuf] ..%.. oRr/vf0f+ t' ljlx k'Aa+ ..^.. —OToflb ..
>fjsx¿n] klxnf åf/df gjsf/sf] hk u/]/ hfUg' ..!.. bf];|f] gjsf/ hk] k5fl8 æd >fjs
xF"Æ :d/0f ug{' ..@.. t];|f] …c0f'j|tflbsÚ xfd|f slt 5g\ ..#.. rf}yf] åf/sf rf/ ju{df cu|ufdL df]If 5g\,
To;sf] sf/0f 1fgflbs xf] ;f] …of]uÚ, To;sf] ;a} ctLrf/ lgd{n ugf{n] 5M cfjZos sf/0fn] klg
To;nfO{ klg pkrf/af6 of]u elgG5, ;f] of]u eÌ]5' ..$.. kfFrf}+ …r}TojGbgÚ cyf{t\ d"lt{nfO{ gd:sf/
b|Joefj k"hf eÌ]5' ..%.. 5}6f}+ k|TofVofg åf/ gjsf/;Lk|d'v ljlwk"j{s eÌ]5' OToflb ..^..
tŒjljj]s k[i7 !^( df— h'g dg'ion] sf7–9'ËfnfO{ b]ja'l4 u/]/ k"Hb5, To;n] /fd|f] kmn
k|fKt ub{5 .
;dLIfs— olb o:t} xf] eg] ;a}n] bz{g u/]/ ;'v¿k kmnx¿ lsg k|fKt ub}{gg\ <
/Tg;f/ efu ! k[i7 !)df— kfZj{gfysf] d"lt{sf] bz{gn] kfk gi6 eP/ hfG5g\ .
sNkefio k[i7 %!df n]lvPsf] 5 ls— æ;jf nfv dlGb/x¿sf] hL0ff]{4f/ ul/of]Æ OToflb
d"lt{k"hfsf] ljifodf y'k|} n]v 5, o;}af6 ;Demg ;lsG5 ls d"lt{k"hfsf] d"nsf/0f h}gdt g} xf] .
/ sNkefiodf n]lvPsf] 5 ls— æCifeb]jb]lv lnP/ dxfjL/ ko{Gt @$ tLy{Í/ ;a}n]
df]IfnfO{ k|fKt u/] .Æ
h}gdtdf /x]sf] c;Dej syfx¿sf] ;dLIff -!@=@)_
ca c¿ yf]/} logsf c;Dej s'/fx¿ ;'Ì'xf];\—
ljj]s;f/ k[i7 &* df— Ps s/f]8 ;f7L nfv snzx¿n] dxfjL/sf] hGd ;dodf :gfg
u/fP .
>f4lbgs[To cfTdlgGbf efjgf k[i7 #! df n]lvPsf] 5 ls— kFw]/f], s'jf, Ogf/ / kf]v/L
agfpg' x'Fb}g .
;dLIfs— enf, olb ;a} dg'io h}gdtdf x'g hfg] / s'jf, kf]v/L, kFw]/f] cflb s;}n] klg
gagfpg] xf] eg] t dfG5]x¿n] hn sxfFaf6 lkpg] <
k|Zg— kf]v/L cflb agfpgfn] hLj kb{5g\, To;af6 agfpg]jfnfnfO{ kfk nfUb5, o;}n] xfdL
h}gLx¿n] o; sfdnfO{ ub}{gf}+ .
pQ/— ltd|f] a'l4 lsg gi6 x'g uof] < lsgeg] h;/L ;fgf–;fgf hLjx¿ dgf{n] kfk uGb5f}
eg] t 7"nf–7"nf ufO{ cflb kz' / dg'ioflb k|f0fLx¿n] hn lkpg] cflbaf6 dxfk'0o x'g]5, o;nfO{
lsg uGb}gf} <
tŒjljj]s k[i7 !(^ df— o; gu/Ldf Ps gGbdl0fsf/ ;]7n] kFw]/f] agfof], To;af6 wd{e|i6
eP/ To;nfO{ ;f]x| dxf/f]u nfUof], d/]/ To;} kFw]/fdf Eofu'tf] aGof], dxfjL/sf] bz{gaf6 To;nfO{
hflt:d/0f x'g uof] . dxfjL/ eGb5g\ ls d cfpg] yfxf kfP/ To;n] k"j{ hGdsf] wdf{rfo{ hfGb}
jGbgf cfpg nfUof] . dfu{df >]l0fssf] 3f]8fsf] 6fkn] lslrP/ d/]/ z'e Wofgsf] of]un] bb'{/fÍ gfd
dxl4{s b]jtf eof] . cjlw1fgaf6 dnfO{ oxfF cfPsf] hfg]/ jGbgfk"j{s Cl4 b]vfP/ uof] .
;dLIfs— OToflb ljBflj?4 c;Dej ldYof s'/f eÌ] dxfjL/nfO{ ;jf]{Qd dfÌ' dxfe|flGtsf]
s'/f xf] .
>f4lbgs[To= k[i7 #^ df n]lvPsf] 5 ls— d[tsj:q ;fw'n] n]cf];\ .
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û logsf ;fw' klg dxfa|fXd0fsf ;dfg x'g uP . j:q t ;fw'n] lng] k/Gt'
d[tssf] cfe"if0f s;n] lng] < ax'd'No x'gfn] 3/df /fv]xf]nfg\ eg] t ltdL sf] eof} <
/Tg;f/ k[i7 !)% df— e'6\g, lk:g, s'6\g, cÌ ksfpg cflbdf kfk x'G5 .
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ logsf] ljBfxLgtf Û enf oL sd{ gu/] t dg'ioflb k|f0fL afFRg] s;/L <
/ h}gLx¿ klg kLl8t eP/ dg]{5g\ .
/Tg;f/ k[i7 !)$ df— au}+rf nufpgfn] dfnLnfO{ Ps nfv kfk nfUb5 .
;dLIfs— olb dfnLnfO{ nIf kfk nfU5 eg] t cg]s hLj, k'ik, kmn / 5fofFn] cfglGbt
eP/ s/f]8f}+ u'0ff k'0o klg x'G5 . o;dfly slQ klg Wofg uPg, of] slt cGw]/ xf] <
tŒjljj]s k[i7 @)@ df— Ps lbg nlAw ;fw' e'n]/ j]Zofsf] 3/df uof] / wd{n] leIff dfUof] .
j]Zofn] egL ls oxfF wd{sf] sfd 5}g, lsGt' cy{sf] sfd 5, ta To; nlAw ;fw'n] ;f9] afx| nfv
czkmL{sf]–jiff{, To;sf] 3/df ul/lbof] .
;dLIfs— o; s'/fnfO{ ;To, lagf gi6a'l4sf] s;n] dfÌ ;Sb5 <
/Tg;f/ efu ! k[i7 ^& df n]lvPsf] 5 ls— Ps kfiff0fsf] d"lt{ 3f]8fdf r9]sf], To;sf] hxfF–
sxL+ :d/0f ubf{, ToxfF pkl:yt eP/ /Iff ub{5 .
;dLIfs— eg h}gL hL Û cfhef]ln ltd|f oxfF rf]/L, 8fFsf cflb / zq'af6 eo x'G5 g} To;f]
eP To;sf] :d/0f u/]/ cfˆgf] /Iff lsg ub}{gf} < lsg hxfF–txfF k'ln; cflb /fh–:yfgdf d/L–d/L
u'xfb{5f} <
sNk;"qefio k[i7 !)* df— s]zjn'~rg ug]{, ufO{sf] /pF t'No /fVg] .
;dLIfs— ca eÌ'xf];\ h}gLx¿ xf] Û ltd|f] bof wd{ sxfF /Xof] < s] of] lx+;f rfx] cfˆgf] xftn]
n'~rg u/f];\, p;sf] u'?n] u/f];\ jf cGo sf]xLn], k/Gt' slt 7"nf] si6 To; hLjnfO{ x'G5 xf]nf <
hLjnfO{ si6 lbg'nfO{ g} lx+;f eGb5g\ .
ljj]s;f/ k[i7 & df— ljqmd ;+jt\ !(## ;fndf Zj]tfDa/x¿af6 9"+l9of / 9"+l9ofx¿af6
t/]xkGyL cflb 9f]+uL lgSn]sf 5g\ . 9"+l9ofx¿n] kfiff0fflb d"lt{nfO{ dfGb}gg\ / logLx¿n] ef]hg
:gfgnfO{ 5f]8]/ ;j{bf d'vdf k§L afFlw/fVb5g\ / htL cflbn] klg ha k':ts jfFRb5g\ ta d'vdf
k§L afFW5g, cGo ;do xf]Og .
k|Zg— d'vk§L cjZo afFWg'kb{5, lsgeg] …jfo'sfoÚ cyf{t\ hf] jfo'df ;"Id z/L/jfn] hLj
/xG5g\, tL d'vsf] afkmsf] pi0ftfn] ubf{ db{5g\ / To;sf] kfk d'vdf k§L gafFWg]nfO{ nfUb5, o;}n]
xfdLx¿ d'vdf k§L afWg' /fd|f] ;DemG5f}+ .
pQ/— of] s'/f] ljBf / k|ToIfflb k|df0fflbsf] /Lltaf6 co'Qm 5 . lsgeg] hLj ch/–cd/
5g\, k]ml/ ltgLx¿ d'vsf] afkmn] slxNo} klg dg{ ;Sb}gg\ . lognfO{ ltdLn] klg ch/–cd/ dfGb5f} .
k|Zg— hLj t db}{g, k/Gt' h'g d'vsf] pi0f jfo'n] pgLx¿nfO{ kL8f k'Ub5, To; kL8f
k'¥ofpg]jfnfnfO{ kfk x'G5, o;}n] d'vdf k§L afFWg' /fd|f] x'G5 .
pQ/— of] klg ltd|f] s'/f ;j{yf c;Dej xf], lsgeg] kL8f lbP lagf s'g} hLjsf] klg
lsl~rt\ klg lgjf{x x'g ;Sb}g . ha d'vsf] jfo'af6 ltd|f] dtdf hLjx¿nfO{ kL8f k'Ub5 eg]
lx+8\8'n ubf{, lkmbf{, a:bf, xft p7fpFbf / g]qflb rnfpFbf klg kL8f cjZo k'Ub5 xf]nf, To;}n] ltdL
klg hLjx¿nfO{ kL8f k'¥ofpgaf6 k[ys\ /xg ;Sb}gf} .
k|Zg— xf], hxfF;Dd aÌ ;Sb5, ToxfF;Dd hLjx¿sf] /Iff ug'{kb{5 / hxfF xfdLn] arfpg
;Sb}gf}+ jxfF czQm 5f}+, lsgeg] ;a} jfo' cflb kbfy{x¿df hLj el/P/ /x]sf 5g\ . olb xfdLn] d'vdf
n'uf afFw]gf} eg] t w]/} hLj dg]{5g\, n'uf afFw]df yf]/} dg]{5g\ .
pQ/— of] ltd|f] syg klg o'lQmz"Go 5, lsgeg] n'uf afFWgfn] hLjx¿nfO{ clws b'Mv x'G5 .
ha s;}n] d'vdf n'uf afFW5 eg] d'vsf] jfo' /f]lsP/ tnlt/af6 jf kfZj{ / df}g ;dodf gfsåf/f
Psq eP/ j]un] jfo' lg:sG5, o;n] ubf{ pi0ftf clws eP/ hLjx¿nfO{ ljz]if kL8f ltd|f]
dtf˜g';f/ k'¥ofpF5 xf]nf .
x]/ Û h;/L 3/ jf sf]7fsf] ;a} ‰ofn–9f]sf aGw u/]/ kbf{ nufOlbof] eg] t To;df pi0ftf
ljz]if x'G5, v'nf /fVbf Tolt x'Fb}g, To;/L g} d'vdf sk8f afFWgfn] pi0ftf clws x'G5 / v'nf x'Fbfdf
Go"g, To:t} ltd|f] dtfg';f/ hLjx¿nfO{ clws b'Mvbfos 5f} . / ha d'v aGw ul/G5 ta gfl;sfsf]
l5b|af6 jfo' /f]lsP/ hDdf x'Fb} j]ul;t lgSnFbf, hLjx¿nfO{ clws wSsf / kL8f ub{5 xf]nf .
x]/ Û h;/L s'g} dg'io cfuf] afNgsf] nflu 9'ª\u|fn] cfuf]nfO{ k'mSbf a9L hf]8 k/]/ cfuf] l56f]
aNb5 eg] d'vn] dfq} k'mSbf xfjf k}mng] x'gfn] em§} aNb}g . To;/L g} d'vdf k§L afFWgfn] gfl;sfaf6
j]u;Fu xfjf lg:sg] x'gfn] hLjnfO{ clws b'Mv x'G5, To;sf/0f d'vk§L afFWg]x¿ wdf{Tdf xf]Ogg\ .
/ d'vdf k§L afFWgfn] cIf/x¿sf] oyf:yfg k|oTgsf] ;fy pRrf/0f klg x'Fb}g . lg/g'gfl;s
cIf/x¿sf] ;fg'gfl;s af]Ngfn] ltdLnfO{ bf]if nfUb5 . tyf d'vk§L afFWgfn] b'u{Gw klg clws x'G5,
lsgeg] z/L/sf] leq b'u{Gw el/Psf] 5 . z/L/af6 hlt jfo' aflx/ lg:sG5, Tof] b'u{Gwo'Qm k|ToIf
x'G5, olb To;nfO{ /f]lslbPdf b'u{Gw klg clws a9\g hfG5 . h;/L aGw kfOvfgfdf clws b'u{Gw /
v'nfdf Go"g b'u{Gw x'g] ub{5, To;/L g} d'v–k§L afFWgfn] bGtwfjg, d'vk|Iffng, :gfg, /fd|f];Fu j:q
gwf]Ogfn] ltd|f] z/L/af6 clws b'u{Gw pTkÌ eP/ ;+;f/df w]/} /f]u lg:sg hfgfn] hLjx¿nfO{ hlt
kL8f k'Ub5, Tolt g} ltdLnfO{ clws kfk nfUb5 .
h;/L d]nf cflbdf clws b'u{Gw x'gfn]— …lj;"lrsfÚ cyf{t\ x}hf cflb y'k|} k|sf/sf /f]u pTkÌ
eP/ hLjx¿nfO{ b'Mvbfos x'G5g\, / Go"g b'u{Gw x'gfn] /f]u klg Go"g eP/ hLjx¿nfO{ w]/} b'Mv
x'Fb}g . o;}n] ltdL clws b'u{Gw a9fpgdf clws ck/fwL / olb d'v–k§L gafFWg], bGtwfjg,
d'vk|Iffng, :gfg u/]/ :yfg–j:qnfO{ z'4 /fVb5g\, tL w]/} c;n x'g\ .
h;/L cGTohx¿sf] b'u{Gwsf] ;xjf;n] lgd{n a'l4 x'Fb}g, To:t} ltdL / ltd|f ;ËLx¿sf] a'l4
klg a9\b}g .
h;/L /f]u / a'l4sf] :jNk x'gfn] wdf{˜g'i7fgdf afwf x'G5, To;} u/L g} b'u{Gwo'Qm ltd|f] /
ltd|f ;ËLx¿sf] klg jt{dfg x'G5 xf]nf .
k|Zg—h;/L aGw 3/df hnfPsf] clUgsf] Hjfnf aflx/ lg:s]/ aflx/sf hLjx¿nfO{ b'Mv
k'¥ofpg ;Sb}g, To;/L g} xfdL d'vk§L afFw]/ jfo'nfO{ /f]s]/ aflx/sf hLjx¿nfO{ Go"g b'Mv
k'¥ofpg]jfnf x'G5f}+ . d'vk§L afFWgfn] aflx/sf jfo'sf hLjx¿nfO{ kL8f k'Ub}g, / h;/L ;fd'Ì] cfuf]
aln/x]sf] Hjfnfdf xftn] 5]Sbfdf cfFr sd nfUb5 . / jfo'sf hLj z/L/jfnf x'gfn] pgLx¿nfO{
kL8f cjZo k'Ub5 .
pQ/— of] ltd|f] s'/f] afnskgsf] xf] . k|yd t x]/, hxfF l5b| / leqsf] jfo'sf] of]u aflx/sf]
jfo'sf] ;fy x'Fb}g eg] t jxfF cfuf] aNg g} ;Sb}g . olb o;nfO{ k|ToIf b]Vg rfxG5f} eg] t kfg;df
bLk hnfP/ ;a} l5b| aGw u/]/ x]/ t bLk plQj]n} lgEb5 . h;/L k[YjLdf /xg]jfnf dg'ioflb k|f0fL
aflx/sf jfo'sf] of]usf] lagf afFRg ;Sb}g, To;} u/L clUg klg hNg ;Sb}g . ha Psflt/af6
clUgsf] j]u /f]Sof}+ eg] t csf]{lt/af6 clws j]u;Fu lg:sg]5 / xftn] 5]Sbfdf d'vdf cfFr sd
nfU5, k/Gt' Tof] cfFr xftdf clws nflu/fv]sf] x'G5 . To;}n] ltd|f] s'/f] 7Ls xf]Og .
k|Zg— o;nfO{ ;a}n] hfGb5g\ ls s'g} 7"nf] dg'ion] ;fgf] dg'iosf] sfgdf jf lgs6df eP/
s'/f ub{5 ta d'vdf xftn] 5]s]/ ub{5, o;sf] nflu ls d'vsf] y's p8]/ jf b'u{Gw p;nfO{ gnfuf]; \
/ ha k':ts jfFRb5g\ ta cjZo y's p8]/ lstfadf kb{5 / lau|G5, o;}n] d'vdf k§L afFWg /fd|f]
x'G5 .
pQ/— o;af6 of] l;4 eof] ls hLj/Iffy{ d'vk§L afFWg' Joy{ 5 . / ha sf]xL 7"nf] dfG5];Fu
s'/f ub{5 ta d'vdf xft /fv]/ o;sf/0fn] ub{5 ls p;sf] s'/f bf];|f] dfG5]n] g;'gf]; \ . lsgeg]
ha s;}n] k|l;4 s'/f ub{5, ta s;}n] klg d'vdf xft /fVb}g, o;af6 s] ljlbt x'G5 eg] ls u'Kt
s'/fsf] nflu xf] . bGtwfjgflb gugf{n] ltd|f] d'vflb cjojx¿af6 cToGt b'u{Gw lg:sG5 / ha ltdL
s;}sf] glhsdf uP/ a:b5f} jf sf]xL ltd|f] kf;df cfP/ a:b5 xf]nf, ta lagf b'u{Gwsf] cGo s]
cfpF5 xf]nf < OToflb .
d'vsf] cf8df xft /fVg'sf] k|of]hg cGo w]/} 5g\ . h:t} w]/} dfG5]x¿sf] ;fd'Ì] u'Kt s'/f
ug{sf] nflu xftn] 5]lsPg eg] t bf];|f]lt/ jfo' k}mngfn] s'/f] klg k}mnG5 . ha tL b'O{ PsfGtdf
s'/f ub{5g\ ta d'vdf xft jf ¿dfn o; sf/0fn] nufpFb}gg\ ls ToxfF t];|f] ;'Ì] dfG5] sf]xL x'Fb}g .
olb 7"nfdfly dfq} y's gk/], o;af6 s] ;fgf dfly g} kg]{ t < / To; y'saf6 aRg klg
;Sb}g . lsgeg] xfdL b"/:y s'/f u/f}+ jfo' xfdLlt/af6 x'Fb} bf];|f]lt/ hfFb}/x]5 eg] t ;"Id eP/
p;sf] z/L/df jfo'sf] ;fy q;/]0f' cjZo v:b5, To;sf] bf]if uÌ' cljBfsf] s'/f xf] .
lsgeg] olb d'vsf] pi0ftfn] hLj db{5g\ jf pgnfO{ kL8f x'G5 eg] t, j}zfv jf Ho]i7
dlxgfdf ;"o{sf] dxf pi0ftfn] jfo'sfosf] hLjx¿ d/] lagf Pp6f klg aFRg ;Sb}gg\ . ;f] pi0ftfaf6
klg tL hLj dg{ ;Sb}gg\, o;}n] of] ltd|f] l;4fGt e'm6f] 5, lsgeg] olb ltd|f tLy{Í/ klg k"0f{ ljåfg\
x'Gy] eg] t o:tf] Joy{sf] s'/f lsg uy]{ <
x]/ Û kL8f To;} hLjnfO{ k'Ub5, h;sf] j[lQ ;a} cjojx¿sf] ;fydf ljBdfg x'G5, o;df
k|df0f—
k~rfjojof]ufT;'v;+ljlQM .. —of] ;f+Vozf:q ;"q -cflÂs %÷;"q @&_ sf] jrg xf] ..
ha kfFr} OlGb|ox¿sf] kfFr} ljifox¿sf] ;fydf ;DaGw x'G5, ta g} ;'v jf b'Mvsf] k|flKt
hLjnfO{ x'G5 . h;/L alx/f]nfO{ ufnL k|bfg, cGwf]nfO{ ¿k jf cufl8af6 ;k{— Jof3|flb eobfos
hLjx¿sf] cfpg', z"Go alx/f]jfn]nfO{ zAb / :kz{, lkgf;sf] /f]ujfnfnfO{ uGw / z"Go lha|f]jfnfnfO{
/; k|fKt x'g;Sb}g . o;} k|sf/ tL hLjx¿sf] klg Joj:yf 5 .
x]/ Û ha dg'iosf] hLj ;'if'lKt bzfdf /xG5, ta p;nfO{ ;'v jf b'Mvsf] k|flKt s]xL klg
x'Fb}g, lsgeg] Tof] z/L/sf] leq t x'G5, k/Gt' To;sf] aflx/sf cjojx¿sf] ;fydf To; ;do
;DaGw g/xgfn] ;'v–b'Mvsf] k|flKt ug{ ;Sb}g .
/ h;/L cfhsfnsf 8fS6/x¿ gzfsf] j:t' VjfP/ jf ;'F3fP/ /f]uL k'?ifsf] z/L/sf]
cjojnfO{ sf6\b5g\ jf lrb{5g\, /f]uLnfO{ TolQ j]nf s]xL klg ljlbt x'Fb}g, To:t} jfo'sfo cyjf
cGo :yfj/ z/L/jfnf hLjx¿nfO{ ;'v jf b'Mv k|fKt slxNo} x'g ;Sb}g .
h;/L d"l5{t k|f0fL ;'v–b'MvnfO{ k|fKt x'g ;Sb}g, To;} u/L jfo'sfoflbsf hLjx¿ klg cToGt
d"l5{t x'gfn] ;'v–b'MvnfO{ k|fKt x'g ;Sb}gg\ . k]ml/ lognfO{ kL8faf6 arfpg] s'/f l;4 s;/L x'g
;Sb5 < ha ltgLx¿nfO{ ;'v–b'Mvsf] k|flKt g} k|ToIf x'Fb}g eg] t cg'dfgflb oxfF s;/L o'Qm
x'g;Sb5g\ <
k|Zg— ha ltgLx¿ hLj x'g\ eg] t ltgLx¿nfO{ ;'v–b'Mv lsg x'Fb}g xf]nf <
pQ/— ;'g ef]n] efOx¿ Û ha ltdL ;'if'lKtdf x'G5f} ta ltdLnfO{ ;'v–b'Mv k|fKt lsg x'Fb}g <
;'v–b'Mvsf] k|flKtsf] x]t' k|l;4 ;DaGw 5, clxn] xfdLn] o;sf] pQ/ lbP/ cfof}+ ls gzf ;'F3fP/
8fS6/x¿n] cËnfO{ lr/–kmf/ ug]{ / sf6\g] ub{5g\, h;/L /f]uLnfO{ b'Mv ljlbt x'Fb}g, o;} k|sf/
cltd"l5{t hLjx¿nfO{ ;'v–b'Mv s;/L k|fKt x'g ;Sg] < lsgeg] jxfF k|flKt x'g] ;fwg sf]xL klg
5}g .
k|Zg— x]/ Û ;fukft cyf{t\ hlt xl/of ;fu, kft / sGbd"n 5g\, ltgnfO{ xfdLn] vfFb}gf}+,
lsgeg] ;fukftdf w]/} / sGbd"ndf cgGt hLj x'G5g\ . olb xfdLn] ltgnfO{ vfof}+ eg] t
hLjx¿nfO{ dfg]{ / kL8f k'¥ofpgfn] xfdLx¿ kfkL x'G5f}+ .
pQ/— of] ltd|f] a8f] cljBfsf] s'/f] xf], lsgeg] xl/t ;funfO{ vfFbfdf hLjx¿ dg]{,
pgLx¿nfO{ kL8f k'Ug' cflb s] sf/0fn] dfGb5f} < enf, ha ltdLnfO{ kL8f k|fKt ePsf] k|ToIf
b]lv+b}g, / olb b]V5f} eg] t xfdLnfO{ klg b]vfpm . ltdLn] slxNo} klg k|ToIf b]Vg jf xfdLnfO{
b]vfpg ;Sg] 5}gf} . ha k|ToIf 5}g t cg'dfg, pkdfg / zAbk|df0f klg slxNo} 36\g ;Sb}g .
k]ml/ h'g xfdLn] dfly pQ/ lbP/ cfof}+ Tof] o; s'/fsf] klg pQ/ xf] . lsgeg] hf] cToGt
cGwsf/, dxf;'if'lKt / dxfgzfdf hLj x'G5g\, lognfO{ ;'v–b'Mvsf] k|flKt dfÌ' ltd|f tLy{Í/x¿sf]
e'n ljlbt x'G5, h;n] ltdLnfO{ o:tf o'lQm / ljBflj?4 pkb]z lbP . enf Û ha 3/sf] cGt 5 eg]
To;df a:g]x¿ cgGt s;/L x'g ;Sb5g\ < ha sGbsf] cGt xfdLn] b]Vb5f}+ eg] t p;df /xg]
hLjx¿sf] cGt lsg x'Fb}g < o;}n] of] ltd|f] s'/f] a8f] e'nsf] xf] .
k|Zg— x]/ Û ltdLx¿ lagf pi0f u/]/ sfFrf] kfgL lkpF5f}, Tof] a8f] kfk ub{5f} . h;/L xfdLn]
ttfP/ kfgL lkpF5f}, To;/L g} ltdLx¿n] klg lkpg] u/ .
pQ/— of] klg ltd|f] s'/f] e|dhfnsf] 5 . lsgeg] ha ltdL kfgLnfO{ ttfpF5f}, ta kfgLsf
;a} hLj db{5g\ xf]nf / pgsf z/L/ klg hndf 3f]lnP/ kfgLdf ;f]+kmsf] cs{s} t'No x'gfn] hfÌ' ls
pgsf z/L/x¿sf] …t]hfaÚ lkpF5f}, o;df ltdL a8f] kfkL x'G5f} . / h;n] rL;f] kfgL lkpF5g\
ltgLx¿ x'Fb}gg\ . lsgeg] ha rL;f] kfgL lkpg]5f}+ ta pb/df hfgfn] lsl~rt\ pi0ftf kfP/ Zjf;sf]
;fydf hLj klg aflx/ lg:sG5g\ . hnsfo hLjx¿sf] ;'v–b'Mv k|flKt ljifos k"jf]{Qm /Lltn] x'g
;Sb}g, k'gM kfk o;df s;}nfO{ x'Fb}g .
k|Zg— h;/L hf7/flUgsf] pi0ftf kfP/ Zjf;sf] ;fy hLj aflx/ lgSnG5, To;} u/L clUgsf]
pi0ftf kfP/ hnb]lv aflx/ hLj lsg lgSng] 5}g <
pQ/— xf], lg:sg t lg:sG5g\ k/Gt' ha ltdL d'vsf] jfo'sf] pi0ftfn] hLjsf] dg'{ dfGb5f}
eg] t, hn pi0f ugf{n] ltd|f] dtfg';f/ hLj dg]{5g\ jf clws kL8f kfP/ lgSng]5g\ / ltgsf] z/L/
To; hndf 3f]lng hfg]5, o;af6 ltdL clws kfkL x'G5f} ls x'Fb}gf} <
k|Zg— xfdL cfˆgf] xftn] kfgL ttfpFb}gf}+ / g s'g} u[x:ynfO{ hn pi0f ug{sf] nflu cf1f
lbG5f}+, o;}n] xfdLnfO{ kfk 5}g .
pQ/— olb ltdLn] pi0f hn glng], glkpg] xf] eg] t u[x:yn] lsg ttfpFy] < o;}n] Tof]
kfksf] efuL ltdL g} xf}, k|To't clws kfkL xf} . lsgeg] olb ltdLn] s'g} Ps u[x:ynfO{ ttfpgsf]
nflu eGYof] eg] t Ps} 7]ufgdf tfTg] lyof] . ha tL u[x:y o; e|ddf /xG5g\ ls ghfg] ;fw'hL
s;sf] 3/ cfpg]5g\, o;}n] k|To]s u[x:ysf cfˆgf]–cfˆgf] 3/df kfgL ttfP/ /fVb5g\, o;sf] kfksf]
efuL d'Vo u/]/ ltdL g} xf} .
bf];|f]— clws sfi7 / clUg hNg]–hnfpg] ugf{n] klg dfly n]lvPsf k|df0fx¿ efG5f, v]tL /
Jofkf/flbdf clws kfkL / g/sufdL x'G5f} . k]ml/ ha ltdL pi0f u/fpg] d'Vo lgldQ / ltdL pi0f
hn lkpg] / rL;f] kfgL glkpg] pkb]z ugf{n] ltdL g} d'Vo kfksf efuL xf} . / h;n] ltd|f] pkb]z
dfg]/ o:tf] s'/f ub{5g\ . tL klg kfkL x'g\ .
ca x]/ Û ls ltdL a8f] cljBfdf 5f} ls 5}gf} < ls— ;fgf–;fgf hLjx¿dfly bof ug]{ t/
cGo dtjfnfx¿sf] lgGbf ug]{, cg'ksf/ ug]{ s] ;fgf] kfk xf] t < olb ltd|f tLy{Í/x¿sf dt ;fFrf]
x'GYof] eg] t ;[li6df olt jif{, gbLx¿ rNg' / olt hn lsg pTkÌ O{Zj/n] u¥of] < / ;"o{nfO{ klg
pTkÌ ug]{ lyPg, lsgeg] s/f]8f}+ s/f]8 hLj ltd|f] dtf˜g';f/ dl//fVb5g\ xf]nf . ha tL ljBdfg
lyP / ltdL h;nfO{ O{Zj/ dfGb5f}, pgLx¿n] bof u/]/ ;"o{sf] tfk / d]3nfO{ lsg aGw u/]gg\ < /
k"jf]{Qm k|sf/af6 lagf ljBdfg ;fwgx¿n] k|f0fLx¿nfO{ ;'v–b'Mvsf] k|flKt, sGbd"nflb kbfy{x¿df
/xg] hLjx¿nfO{ x'Fb}g .
;j{yf ;a} hLjx¿dfly bof ug'{ klg b'Mvsf] sf/0f x'G5 . lsgeg] olb ltd|f] dtf˜g';f/ ;a}
dg'io x'g hfg], rf]/–8fFs"x¿nfO{ s;}n] klg b08 glbg] xf] eg] t slt 7"nf] kfk 7l8g]5 < o;}n]
b'i6x¿nfO{ oyfjt\ b08 lbg] / >]i7x¿sf] kfng ug{df bof / o;b]lv ljk/Lt ug{df Ifdf¿k wd{sf]
gfz x'G5 .
slt h}gLx¿n] bf]sfg ub{5g\, tL Jojxf/x¿df e'm6 af]Nb5g\, k/fo wg dfb{5g\ /
bLgx¿nfO{ 5Ng] cflb s'sd{ ub{5g\, To;sf] lgjf/0fdf ljz]if pkb]z lsg ub}{gf} < / d'vk§L afFWg]
cflb 9f]+udf lsg /xG5f} < hlt ltdL r]nf–r]nL agfpF5f} ta s]zn'~rg / w]/} lbg;Dd ef]s} /xFgdf
k/fo jf cfˆgf] cfTdfnfO{ kL8f lbP/ csf{nfO{ klg b'Mv lbg] / …cfTdfxTofÚ cyf{t\ cfTdfnfO{ b'Mv
lbg]jfnf eP/ lx+;s lsg aGb5f} < ha xfQL, 3f]8f, uf]?, pFm6dfly r9\g] / dg'ionfO{ dh'/L
u/fpgdf kfk h}gLx¿n] lsg dfGb}gg\ < ha ltd|f r]nf pm6k6fË s'/fx¿nfO{ ;To ug{ ;Sb}gg\ eg]
t ltd|f tLy{Í/ klg ;To ug{ ;Sb}gg\ . ha ltdL syf jfFRb5f}, ta dfu{df >f]tfx¿sf] / ltd|f]
dtfg';f/ hLj db{5g\ g} xf]nf, o;}n] ltdL o; kfksf] d'Vo sf/0f lsg xf]Ogf} <
o; yf]/} sygaf6 w]/} a'lemlng' ls tL hn, :yn, jfo'sf :yfj/ z/L/jfn] cToGt d"l5{t
hLjnfO{ b'Mv jf ;'v slxNo} klg k'Ug ;Sb}g .
h}gdtsf @$ tLy{Í/x¿sf] JofVof -!@=@!_
ca h}gLx¿sf c¿ klg yf]/} c;Dej syf n]lvG5, ;'Ì'kb{5 . / of] klg Wofgdf /fVg' ls
cfˆgf] xftsf] ;f9] tLg xftsf] Ps wg'if x'G5 / sfnsf] ;+Vof h;/L k"j{df n]v]/ cfOPsf] 5, To;/L
g} ;Demg' .
/Tg;f/ efu !, k[i7 !^^–!^& ;Dd n]lvPsf] 5—
!= Cifeb]jsf] z/L/ %)) kfFr zo wg'if nfdf] / *$))))) -rf}/f;L nfv_ k"j{sf] cfo' .
@= clhtgfysf] $%) wg'if kl/df0fsf] z/L/ / &@))))) -axQ/ nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
#= ;+ejgfysf] $)) wg'if kl/df0fsf] z/L/ / ^)))))) -;f7L nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
$= clegGbgsf] #%) wg'if kl/df0fsf] z/L/ / %)))))) -krf; nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
%= ;'dltgfysf] #)) wg'if kl/df0fsf] z/L/ / $)))))) -rfnL; nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
^= kßk|esf] !$) wg'ifsf] z/L/ #)))))) -tL; nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
&= ;'kfZj{gfysf] @)) wg'ifsf] z/L/ / @)))))) -aL; nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
*= rGb|k|esf] !%) wg'ifsf] z/L/ / !)))))) -bz nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
(= ;'ljlwgfysf] !)) wg'if kl/df0fsf] z/L/ / @))))) -b'O{ nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
!)= zLtngfysf] () wg'ifsf] z/L/ / !))))) -Ps nfv_ k"j{ jif{sf] cfo' .
!!= >]of+;gfysf] *) wg'ifsf] z/L/ / *$))))) -rf}/f;L nfv_ jif{sf] cfo' .
!@= jf;'k"Ho :jfdLsf] &) wg'ifsf] z/L/ &@))))) -axQ/ nfv_ jif{sf] cfo' .
!#= ljdngfysf] ^) wg'ifsf] z/L/ / ^)))))) -;f7L nfv_ jif{sf] cfo' .
!$= cgGtgfysf] %) wg'ifsf] z/L/ / #)))))) -tL; nfv_ jif{sf] cfo' .
!%= wd{gfysf] $% wg'ifsf] z/L/ / !)))))) -bz nfv_ jif{sf] cfo' .
!^= zflGtgfysf] $) wg'ifsf] z/L/ / !))))) -Ps nfv_ jif{sf] cfo' .
!&= s'Gy'gfysf] #% wg'ifsf] z/L/ / (%))) -k~rfÌAa] xhf/_ jif{sf] cfo' .
!*= cd/gfysf] #) wg'ifsf] z/L/ / *$))) -rf}/f;L xhf/_ jif{sf] cfo' .
!(= dNnLgfysf] @% wg'ifsf] z/L/ / %%))) -krkÌ xhf/_ jif{sf] cfo' .
@)= d'lg ;'j|tsf] @) wg'ifsf] z/L/ / #)))) -tL; xhf/_ jif{sf] cfo' .
@!= gldgfysf] !$ wg'ifsf] z/L/ / !)))) -bz xhf/_ jif{sf] cfo' .
@@= g]ldgfysf] !) wg'ifsf] z/L/ / !))) -Ps xhf/_ jif{sf] cfo' .
@#= kfZj{gfysf] ( xftsf] z/L/ / !)) -Ps zo_ jif{sf] cfo' .
@$= dxfjL/ :jfdLsf] & xftsf] z/L/ / &@ -axQ/_ jif{sf] cfo' .
oL rf}aL; tLy{Í/ h}gLx¿sf dt rnfpg]jfnf cfrfo{ / u'? x'g\, log}nfO{ h}gLx¿n] k/d]Zj/
dfGb5g\ / oL ;a} df]Ifdf uP . o;df a'l4dfgLx¿n] ljrf/ ug'{xf];\ ls olt 7"nf z/L/ oltsf] cfo'
dg'iob]xsf] x'g' slxNo} ;Dej 5 < o; e"uf]ndf clt yf]/} dg'io /xg;Sb5g\ . log} h}gLx¿sf
ukmf}8f lnP/ h'g k'/f0fLx¿n] Ps nfv, bz xhf/ / Ps xhf/ jif{sf] cfo' n]v]sf 5g\ ;f] klg
;Dej x'g ;Sb}g eg] h}gLx¿sf] sygsf] t emg ;Dej s;/L x'g ;Sb5 <
ca c¿ klg ;'g—
sNkefio k[i7 $– gfus]tn] u|fdsf] a/fa/ Ps lznf cf}+nfdfly prfn]/ c8Øfof] .
sNkefio k[i7 #%– dxfjL/n] a'9L cf}+nfn] k[YjLnfO{ bafP, o;af6 z]ifgfu sfFKof] .
sNkefio k[i7 $^– dxfjL/nfO{ ;k{n] 6f]Sof], /Qmsf] 7fpFdf b"w cfof] / Tof] ;k{ * cf}+ :ju{df
uof] .
sNkefio k[i7 $&– dxfjL/sf] v'§fdf vL/ ksfP t/ v'§f hn]g .
sNkefio k[i7 !^– ;fgf] efF8fdf pFm6nfO{ af]nfP .
/Tg;f/ efu !, k|yd k[i7 !$– z/L/sf] d}nnfO{ gkvfNg] / gsGofpg] .
ljj]s;f/ efu !, k[i7 !%– h}gLx¿sf Ps bdbf/ ;fw'n] qmf]lwt eP/ på]uhgs ;"q k9]/
Ps zx/df cfuf] nufOlbof] / dxfjL/ tLy{Í/sf] clt lk|o lyof] .
ljj]s;f/ efu !, k[i7 !@&– /fhfsf] cf1f cjZo dfÌ'kb{5 .
ljj]s;f/ efu !, k[i7 @@&– Pp6L sf]zf gfdsL j]Zofn] yfnLdf tf]/Lsf u]8f e/]/
To;dflyaf6 k"mnn] 9flsPsf] l;of]x¿df ;lhn} gfrL k/Gt' v'§fdf l;of] u8]g / tf]/Lsf u]8f klg
xlNnPgg\ .
tTjljj]s k[i7 @@*– o;} sf]zf j]Zofsf] ;fy Ps :y"nd'lgn] !@ jif{;Dd ef]u u/] / kZrft\
bLIff lnP/ ;b\ult k|fKt u/] / sf]zf j]Zof klg h}g wd{nfO{ kfNb} ;b\ult k|fKt u/L .
ljj]s;f/ efu !, k[i7 !*$– Ps l;4sf] sGyf h'g 3fF6Ldf nufOG5 Tof] %)) czkmL{ Ps
j}ZonfO{ lgTo lb+b}/x] .
ljj]s;f/ efu !, k[i7 @@*– anjfg\ k'?ifsf] cf1f, b]jsf] cf1f, 3f]/ jgdf si6n] lgjf{x,
u'?nfO{ /f]Sg], dftf, lktf, s'nfrfo{, 1ftLox¿ / wdf]{kb]i6f oL 5M nfO{ /f]Sgfn] wd{df Go"gtf x'gfn]
wd{sf] xflg x'Fb}g .
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ logsf ldYof s'/fx¿ Û Ps dg'ion] ufpF a/fa/sf] kfiff0fsf] lznfnfO{
cf}+nf]df sxL+ p7fpg ;Sb5 < ..!.. / k[YjLdfly sxL+ a'9L cf}+nfn] bafpgfn] k[YjL blaG5 < / ha
z]ifgfu g} 5}g eg] sfFKg] sf] < st} z/L/df 6f]Sbf b"w lgl:sPsf] s;}n] b]lvPsf] 5, l;jfo
OGb|hfnsf] csf]{ s'/f] xf]Og, p;nfO{ 6f]Sg] ;k{ t :ju{df uof] / dxfTdf >Ls[i0f cflb t];|f] g/sdf
uP, of] slt ldYof s'/f] xf] < ..#–$..
ha dxfjL/sf] v'§fdf vL/ ksfP ta p;sf] v'§f] lsg hn]g < st} ;fgf] efF8f]df pFm6 cfpg
;Sb5 < ..%.. h;n] z/L/sf] d}n gw'g] / gsGofpg] ub{5g\, tL b'u{Gw¿k dxf g/s ef]Ub5g\
xf]nf ..^..
h'g ;fw'n] gu/ hnfof] To;sf] bof / Ifdf sxfF uof] < ha dxfjL/sf] ;Ën] klg To;sf]
cfTdf kljq ePg eg] t ca dxfjL/ d/]kZrft\ p;sf] cf>on] h}gx¿ klg slxNo} kljq
x'g]5}gg\ ..&.. /fhfsf] cf1f dfÌ' kb{5 k/Gt' h}gx¿ algof x'g\, o;}n] /fhf;Fu 8/fP/ of] s'/f]
n]lvlbP xf]nfg\ ..*.. sf]zf j]Zof rfx] To;sf] z/L/ hltg} xn'sf eP klg tf]/Lsf] u]8fsf] y'k|f]df
l;of] 78ØfP/ To;df gfRg', l;of]n] gsf]Kg' / u]8f glau|g' cltj e'm6f] xf]Og eg] t s] xf] < ..(–!)..
enf, sGyf t j:qsf] x'G5 To;n] lgTok|lt %)) czkmL{ s'g k|sf/n] lbg ;Sb5 < ..!!.. wd{
s;}n] s'g} cj:yfdf klg 5f]8\g'x'Fb}g, rfx] h];'s} xf]cf];\ < ..!@.. ca o:tf–o:tf c;Dej syfx¿
logsf n]lv/fVg] xf] eg] t h}gLx¿sf] ;b[z kf/ kfOg;Sg' 5 o;}n] w]/} n]lvg . cyf{t \ yf]/} dfq oL
h}gLx¿sf] s'/f 5f]8]/ afFsL z]if ldYof–hfn el/Psf] 5 . x]g'{xf];\—
h}gdtdf /x]sf] hDa"åLkflbsf] lj:tf/ -!@=@@_
bf] ;l; bf] /lj k9d] . b'u'0ff nj0f+ld wfoO{ ;+d] .
af/; ;l; af/; /lj . tKkldO lglbÝ ;l; /lj0ff] ..&&..
ltu'0ff k'lAaNn h'of . c0f+t/f0f+t/+ ldlvQ+ld .
sfnf] P afofnf . la;Q/L k':s/ å+ld ..&*.. —k|s/0f= ef=$÷;+u|x0fL ;"q &&–&* ..
h'g hDa"åLk nfv of]hg cyf{t\ $ nfv sf]; n]lvPsf] 5, pgdf of] klxnf] åLkn] lrlgG5 .
o;df b'O{ rGb| / b'O{ ;"o{ 5g\ / To;/L g} nj0f ;d'b|df p;sf] b'O{ u'0ff cyf{t\ $ rGb|df / $ ;"o{
5g\ tyf wftsLv08df afx| rGb|df / afx| ;"o{ 5g\ ..&&.. / lognfO{ tLgu'0ff ugf{n] #^ x'G5, logsf]
;fy b'O{ hDa"åLksf] / rf/ nj0f ;d'b|sf] ldnfP/ aofnL; rGb|df / aofnL; ;"o{ sfnf]blw ;d'b|df
5g\ / o;} k|sf/n] cl3Nnf–cl3Nnf åLk / ;d'b|df k"jf]{Qm aofnL;sf] tLgu'0ff u/]df t Ps ;o
5AaL; x'G5g\, pgdf wftsLv08sf] afx|, nj0f ;d'b|sf] $ / hDa"åLksf] b'O{, o;} /Lltn] ldnfP/
!$$ rGb|, !$$ ;"o{ k'is/åLkdf 5g\ . of] klg cfwf dg'ioIf]qsf] u0fgf xf] . k/Gt' hxfF dg'io
/xFb}gg\, jxfF y'k|} rGb| / y'k|} ;"o{ 5g\ . / h'g kl5Nnf] cw{ k'is/åLkdf y'k|} rGb| / ;"o{ 5g\, tL l:y/
5g\, k"jf]{Qm Ps ;o rjfnL;nfO{ tLgu'0ff ugf{n] $#@ / pgdf k"jf]{Qm hDa"åLksf b'O{ rGb|df / b'O{
;"o{, rf/–rf/ nj0f ;d'b|sf / afx|–afx| wftsLv08sf / aofnL; sfnf]blwsf ldnfpgfn] $(@
rGb|df tyf $(@ ;"o{ k'is/ ;d'b|df 5g\ ..&*..
oL ;a} s'/f >Llhgeb|u0fLIfdf>d0fn] 7"nf] …;+3o0fLÚ df tyf …Hof]tLifs/08skoÌf dWo]Ú /
…rGbkÌltÚ tyf …;"/kÌltÚ k|d'v l;4fGtu|Gyx¿df o;} k|sf/ atfOPsf] 5 .
;dLIfs— ca ;'Ì'xf];\–e"uf]n vuf]nnfO{ hfÌ]jfnfx¿ Û o; Ps e"uf]ndf Ps k|sf/ $(@ /
bf];|f] k|sf/ c;+Vo rGb| / ;"o{ h}gLx¿n] dfGb5g\ . tkfO{+x¿sf] 7"nf] efUo xf] ls j]bdtfg'ofoL
;"o{l;4fGtflb Hof]ltif u|Gyx¿sf] cWoogaf6 7Ls–7Ls e"uf]n–vuf]n ljlbt eof] . olb h}gsf dxf
cGwsf/ dtdf x'Gy] eg] t hGde/ cWofF/f]df /xg kb{Yof], h:t} ls h}gx¿ cfhef]ln 5g\ . oL
cljåfg\x¿nfO{ of] zÍf eof] ls hDa"åLkdf Ps ;"o{ / Ps rGb|af6 sfd rNb}g, lsgeg] olt 7"nf]
k[YjLsf] tL; 38Ldf bf];|f] efudf rGb|–;"o{ s;/L cfpg ;Sb5g\ < lsgeg] k[YjLnfO{ logLx¿n]
;"of{lb eGbf klg 7"nf] / l:y/ dfGb5g\, oxL logsf] 7"nf] e'n xf] .
bf] ;l; bf] /lj k+tL . Pu+tl/of 5;lÝ ;+vfof .
d]?+ koflx0f+tf . df0f';lvQ] kl/c+8lt ..&(.. —k|s/0f/Tgfs/ efu $÷;+u|x0fL ;"q &( ..
cy{— dg'ionf]sdf rGb|df / ;"o{sf] k+lQmsf] ;+Vof ub{5g\ . b'O{ rGb|df / b'O{ ;"o{sf] k+lQm
->]0fL_ 5g\, tL Ps–Ps nfv–nfv of]hg cyf{t\ rf/–rf/ nfv sf];sf] cGt/n] rNb5g\ . h;/L Ps
;"o{sf] k+lQmsf] cGt/ Ps k+lQm rGb|dfsf] x'G5, o;} k|sf/ rGb|dfsf] k+lQmsf] cGt/ ;"o{sf] k+lQm 5,
o;} /Lltaf6 rf/ k+lQm 5g\ . tL Ps–Ps rGb| k+lQmdf ^^ rGb|df / Ps ;"o{sf] k+lQmdf ^^ ;"o{ 5g\ .
tL rf/} k+lQm hDa"åLksf] d]? kj{tsf] k|blIf0ff ub}{ dg'ioIf]qdf kl/e|d0f ub{5 . cyf{t\ h'g ;do
hDa"åLksf] d]?af6 Ps ;"o{ blIf0f lbzfdf ljxb{5, To; ;do bf];|f] ;"o{ pQ/ lbzfdf 3'Db5, To;/L
g} nj0f ;d'b|sf] Ps–Ps lbzfdf b'O{–b'O{ rNg]–lkmg]{ ub{5g\, wftsLv08sf ^, sfnf]blwsf @!,
k'is/f4{sf #^, o; k|sf/ ldn]/ ^^ ;"o{ blIf0f lbzf / ^^ pQ/ lbzfdf cfˆgf]–cfˆgf] qmdn]
lkmb{5g\ . / b'O6} lbzfx¿sf] k+lQmnfO{ ldnfpg] xf] eg] t !#@ ;"o{, o;/L g} 5};ÝL–5};ÝL rGb|dfsf]
b'j} lbzfsf k+lQmnfO{ ldnfpFbf !#@ rGb|df dg'ionf]sdf rfn rNb5g\ . o;} k|sf/ rGb|dfsf] ;fy
gIfqflbsf] klg k+lQmx¿ y'k|} hfÌ' ..&(..
;dLIfs— ca x]/ efO Û o; e"uf]ndf !#@ ;"o{ / !#@ rGb|df h}gLx¿sf 3/df tKb}/fVb5g\
xf]nf Û enf tKb5g\ eg] s;/L afFRb5g\ xf]nf < / /flqdf klg zLtsf] df/] h}gLx¿ s7f+lu|bf
xf]nfg\ < o:tf c;Dej s'/fdf e"uf]n–vuf]nnfO{ ghfÌ]x¿ km:b5g\, cGo xf]Ogg\ . ha Ps ;"o{ o;
e"uf]nsf] ;b[z cGo cg]s e"uf]nx¿nfO{ k|sfz ub{5 eg] t o; ;fgf] e"uf]nsf] syf g} s] eÌ' < /
olb k[YjL g3'Dg] / ;"o{ k[YjLsf] rf/}lt/ 3'd]df t sof}+ Ps jif{sf] lbg / /ft x'g hfG5 . / ;'d]?
lagf lxdfnosf] bf];|f] s]xL xf]Og . of] ;"o{sf] ;fd'Ì] Pp6f 3}+6f]sf] ;fd'Ì] ltnsf] bfgf hlQsf] klg
xf]Og . oL s'/fx¿nfO{ h}gLx¿, ha;Dd To; dtdf /xG5g\ ta;Dd hfÌ ;Sb}gg\, lsGt' ;bf
cFw]/f]df g} /xg]5g\ .
;DdQr/0f ;lxof . ;Jj+ nf]u+ k'm;] lg/j;];+ .
;Qo r pb;efP . k+ro ;'o b]; lj/O{P ..!#%.. —k|s/0f/Tgfs/ efu $÷;+u|x0fL ;"q !#% ..
cy{— ;Dos\rfl/q ;lxt hf] s]jnL, ltgLx¿ s]jn ;d'b\3ft cj:yfaf6 ;j{ rf}w–/fHonf]s
cfˆgf] cfTdk|b]z u/]/ lkmg]{5g\ ..!#%..
;dLIfs— h}gLx¿ !$ rf}w /fHo dfGb5g\, To; dWo]df rf}wf}+sf] zLvfdf ;jf{y{l;l4 ljdfgsf]
Wjhfb]lv yf]/} dfly b"/Ldf l;4lznf tyf lbJo cfsfznfO{ lzjk'/ eGb5g\ . To;df …s]jnLÚ cyf{t\
h;nfO{ s]jn1fg, ;j{1tf, k"0f{ kljqtf k|fKt ePsf] 5, ltgLx¿ o; nf]sdf hfG5g\ . / cfˆgf]
cfTdk|b]zn] ;j{1 /xG5g\ . h;sf] k|b]z x'G5 Tof] lje" xf]Og, hf] lje" xf]Og, Tof] ;j{1 s]jn1fgL
slxNo} x'g;Sb}g . lsgeg] h;sf] cfTdf Psb]zL x'G5, ToxL hfg]–cfpg] ub{5 / a4, d'Qm, 1fgL,
c1fgL x'G5, ;j{JofkL ;j{1 To:tf] slxNo} x'g ;Sb}g . hf] h}gLx¿sf tLy{Í/ hLj¿k cNk–cNk1
eP/ l:yt ylP, tL ;j{Jofks–;j{1 slxNo] x'g ;Sb}gg\ . lsGt' hf] k/dfTdf cgfBgGt, ;j{Jofks,
kljq, 1fg:j¿k xf], To;nfO{ h}gLx¿n] dfGb}gg\ ls h;df ;j{1tflb u'0f ofyftYo 36\b5g\ .
uAeg/ lt klnofpm . ltufp pSsf]; t] hxÌ]0f+ .
d'lR5d b'xflj cGt d'x' . c+u'n c;+v efut0f" ..@$!.. —k|s= efu $÷;+u|x0fL ;"q @$! ..
cy{— oxfF dg'io b'O{ k|sf/sf 5g\ . Ps ue{h, bf];|f ue{sf] lagf pTkÌ ePsf, pgLx¿df
ue{h dg'iosf] pTs[i6 tLg kNof]kdsf] cfo'if hfÌ' / tLg sf];sf] z/L/ ..@$!..
;dLIfs— enf, tLg kNof]kdsf] cfo' / tLg sf];sf] z/L/ ePsf] dg'io o; e"uf]ndf
yf]/}dfq c6fpg ;Sg]5g\ / k]ml/ tLg kNof]kdsf] h;/L dfly n]v]/ cfOof], Tolt ;do;Dd afFr] eg]
t To;/L g} pgsf ;Gtfg klg tLg–tLg sf];sf] z/L/jfnf x'g'k¥of], h:t} d'DaO{df Ps jf b'O{,
snsQfdf tLg jf rf/ dg'io dfq lgjf; ug{;Sb5g\ . h}gLx¿n] t gu/df nfvf}+ dg'iosf] s'/f
n]v]sf 5g\ To;f] xf] eg] t ltgLx¿ /xgsf] nflu klg nfvf}+ sf];x¿sf] gu/ x'g'kb{5 o:t} xf] eg] t
e"uf]ndf Pp6f klg gu/ a:g ;Sb}g .
k0fofn n/shf]o0f . lj/s+ef l;l4l;n kmlnx ljdnf .
tb'jl/uhf]o0f+t] . nf]u+tf] tR5 l;4l7O{ ..@%*.. —k|s/0f/Tgfs/ efu $÷;+u|x0fL ;"q @%* ..
cy{— h'g ;jf{y{l;l4 ljdfgsf] Wjhfb]lv dfly !@ of]hgsf] l;4lznf 5, Tof] af6'nf] /
nfdf]kg / uf]nfO{df $% k}+tfnL; nfv of]hg k|df0f 5, Tof] ;a} wjnf ch'{g ;'j0f{do :kml6ss}
;dfg lgd{n l;4lznfsf] l;4e"ld xf] . o;nfO{ s;}n] …O{ift\Ú …k|fUef/fÚ o:tf] gfd klg eGb5g\ . of]
;jf{y{l;4lznf ljdfgb]lv !@ of]hg cnf]s klg 5 . of] k/dfy{ s]jnL ax' >'tn] hfGb5 . of]
l;4lznf ;j{yf dWo efudf * of]hg :y"n 5 . jxfFb]lv $ lbzf / $ pklbzfdf 36\bf]–36\6f]
dfvfsf] KjfFvsf] ;b[z kftnf] pQfg5q / cfsf/ u/]/ l;4lznfsf] :yfkgf 5 . To; lznfb]lv dfly
Ps of]hgsf] cGt/df nf]sfGt 5g\, TxfF l;4x¿sf] l:ylt cyf{t\ lgjf; x'G5 ..@%*..
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{kb{5 ls h}gLx¿sf] d'lQmsf] :yfg ;jf{y{l;l4 ljdfgsf] Wjhfsf]
dfly k}+tfnL; nfv of]hgsf] lznf cyf{t\ rfx] o:tf] /fd|f] / lgd{n xf];\ tyflk To;df /xg]jfn] d'Qm
hLj Ps k|sf/n] a4 5g\, lsgeg] To; lznfb]lv aflx/ lg:sgdf d'lQmsf] ;'vb]lv 5'6\ghfg] eP . /
hf] leq /xG5g\ xf]nf ltgLx¿nfO{ jfo' klg nfUb}g xf]nf, of] s]jn sNkgfdfq cljåfg\x¿nfO{
km;fpgsf] nflu e|dhfn xf] .
hf]o0f;x:; dlxo+ . Plu+lbob]x d'Ssf];+ ..@^^..
lj lt rpl/+lbo ;/L/+ . af/; hf]o0f ltsf]; rpsf];+ .
hf]o0f ;x; kl0f+lbo . px]+ j'R5+ lj;];+t' ..@^&..
—k|s/0f/Tgfs/ efu $÷;+u|x0fL ;"q @^^–@^& ..
;fdfGokgb]lv Ps]lGb|osf] z/L/ ! ;x;| of]hgsf] z/L/jfnf pTs[i6 hfÌ' ..@^^.. / b'O{
OlGb|ojfnf hf] z+vflb p;sf] z/L/ !@ of]hgsf] hfÌ' . To;/L g} ls/f–dfs'/fsf] z/L/ # sf];sf]
hfÌ' . / rt'l/lGb|o e|d/flbsf] z/L/ $ sf];sf] / k~r]lGb|o Ps ;x;| of]hg cyf{t\ $ ;x;| sf];sf]
z/L/jfnf hfÌ' ..@^&..
;dLIfs— rf/–rf/ ;x;| sf];sf] k|df0fjfnf z/L/ eP eg] t e"uf]ndf Psbd yf]/} dg'io
cyf{t\ ;os8f}+ dg'ion] dfq} 7;f7; e"uf]n el/g]5, sf]xL lx+8\8'n ug{ klg ldNg] 5}g, k]ml/ tL
h}gLx¿;Fu /xgsf] nflu 7]ufgf / dfu{ ;f]w]df t logn] n]v]sf] eP t cfˆgf] 3/df /fVnfg\ . k/Gt'
rf/ ;x;| sf];sf] z/L/jfnfsf] lgjf;fy{ s'g} Pp6fsf] nflu #@ xhf/ sf];sf] 3/ t rflxof] . o:tf
Pp6f 3/ agfpgdf h}gLx¿sf] ;a} wg nufpFbf klg ag]/ tof/ x'Fb}g, olt 7"nf] ufx|f] xhf/ sf];sf]
5t agfpgsf] nflu nÝf sxfFaf6 Nofpg] < / olb To;df vfFaf] nufpg] xf] eg] t leq k|j]z ug{
klg ;Sb}g, To;}n] o:tf e'm§f x'g] ub{5g\ .
t] y"nf kNn] ljx' . ;+lvHhfr]jx'+lt ;Jj]lj .
t] OlSsSs c;+v] . ;'x'd] v+8] ksKk]x ..
—k|s/0f/Tgfs/ efu $÷n3'If]q;df;k|s/0f ;"q $ ..
cy{— k"jf]{Qm Ps cf}+nf] nf]d -skfn_ sf] v08af6 $ sf];sf] rf}/; / pltg} ulx/f] vfN8f]
xf];\, cf}+nf] k|df0f nf]dsf] v08 ;a} ldn]/ aL; nfv ;GtfpÌ xhf/ Ps ;o afpÌ x'G5g\ / clws
eGbf clws -##)&^@!)$, @$^%^@%, $@!((^), (&%#^)), )))))))_ t]QL; s/f]8, ;ft nfv
a};ÝL xhf/ Ps ;o rf/ s/f]8, rf}aL; nfv k}+;ÝL xhf/ 5M ;o kRrL; olt s/f]8 tyf aofnL;
nfv pÌfO{; xhf/ gf} ;o ;f7L olt s/f]8 tyf ;GtfgAa] nfv lqkÌ xhf/ / 5M ;o s/f]8, olt
af6'nf] 3g of]hg kNof]kddf ;j{ :y"n /f]d v08sf] ;+Vof xf]cf];\, of] klg ;+Voftsfn x'G5 . k"jf]{Qm
Ps nf]d v08sf] c;+Voft v08 dgdf sNk] ta c;+Voft ;"Id /f]df0f' x'G5 ..$..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ logsf uGtLsf] /Llt Û Ps cf}+nf] k|df0f nf]dnfO{ slt v08 u/] . of]
slxNo} s;}sf] uGtLdf cfpg ;Sb5 < / To;sf] pk/fGt dgn] c;+Vo v08 sNkG5g\, o;}n] k"jf]{Qm
v08, h}gLx¿n] xft}n] agfP xf]nfg\ . o:t} ljlbt x'G5 . of] s'/f] slxNo} ;Dej 5}g .
hDa"åLkkdf0f+ u'nhf]o0fn/s j§ lj/s+ef] .
nj0ffO{ of;];f . jnofef b'u'0f b'u'0ffo ..!@..
—k|s/0f/Tgfs/ efu $÷n3'If]q;df;k|s/0f ;"q !@ ..
k|yd hDa"åLksf] nfv of]hgsf] k|df0f / uf]nfO{ 5 . / afFsL nj0fflb ;ft ;d'b|, ;ft åLk,
hDa"åLksf] k|df0f b'O{u'0ff–b'O{u'0ff 5g\ . o; Ps k[YjLdf hDa"åLkflb ;ft åLk / ;ft ;d'b| 5g\ .
h;/L ls k"j{ n]v]/ cfPF ..!@..
;dLIfs— ca hDa"åLkb]lv bf];|f] åLk b'O{ nfv of]hg, t];|f] rf/ nfv of]hg, rf}yf] cf7 nfv
of]hg, kfFrf} ;f]x| nfv of]hg, 5}6f}+ aQL; nfv of]hg / ;ftf}+ rf};ÝL nfv of]hg / pltg} k|df0f jf
tL eGbf klg clws ;d'b|sf] k|df0fn] o; kGw| xhf/ sf]; kl/lwjfnf e"uf]ndf s;/L c6fpg
;Sb5 < o;}n] of] s'/f] s]jn e'm§f] xf] .
s'? gO r'n;L ;x;f . 5Rr]jGt/gO{p kO ljho+ .
bf] bf] dxf gO{p . rGb b; ;x;fp kQ]o+ ..^#..
—k|s/0f/Tgfs/ efu $÷n3'If]q;df;k|s/0f ;"q ^# ..
s'?If]qdf *$ rf}/f;L xhf/ gbL 5g\ ..^#..
;dLIfs— enf, s'?If]q clt ;fgf] b]z xf], To;nfO{ gx]/]/ ldYof s'/f] n]Vgdf lognfO{ nHhf
klg cfPg .
hfd'Q/fp tfp . Ou]ul;+xf;0ffp cOk'Jj+ .
rp;'lj tf;' lgof;0f, lbl; ejlh0f dHh0f+ xf]O{ ..!!(..
—k|s/0f/Tgfs/ efu $÷n3'If]q;df;k|s/0f ;"q !!( ..
To; lznfsf] ljz]if blIf0f / pQ/ lbzfdf Ps–Ps l;+xf;g hfÌ'kb{5 . tL lznfx¿sf] gfd
blIf0f lbzfdf clt–kf08'–sDanf, pQ/ lbzfdf clt–/Qm sDanf lznf 5 . tL l;+xf;gx¿df tLy{Í/
a:b5g\ ..!!(..
;dLIfs— x]g'{xf];\ logsf tLy{Í/sf] hGdf]T;jflb ug]{ lznfx¿nfO{ Û o:t} g} d'lQmsf l;4lznf
5g\ . o:tf logsf s'/fx¿df uf]ndfn / kf]nkfn y'k|} 5g\, sxfF;Dd n]v"F < lsGt' hn 5fg]/ lkpg] /
;"Id hLjx¿dfly gfdfqsf] bof ug]{, /flqdf ef]hg gug{] oL tLg s'/f dfq c;n 5g\ . afFsL hlt
logsf syg 5g\ ;a} c;Deju|:t 5g\ .
olt n]vaf6} a'l4dfgLx¿n] w]/} a'‰g]5g\, yf]/} of] b[i6fGtdfq n]v]sf] 5' . olb logsf ;a}
c;Dej s'/fx¿ n]Vg yfNg] xf] eg] t olt k':ts aÌhfg] 5 ls Ps k'?ifn] cfo' e/L klg k9]/
;Sg]5}g .
o;}n] Pp6f s;f}+8Ldf kfSb} u/]sf] eftaf6 Pp6f l;tf] rfdnnfO{ k/LIff u/]/ x]bf{df
s;f}+8Lsf] ;a} eft kfs] gkfs]sf] yfxf x'G5, To;/L g} o; yf]/} n]vaf6 ;Hhgx¿n] w]/} s'/f
a'‰g]5g\ . a'l4dfg\x¿sf] ;fd'Ì] w]/} n]Vg' cfjZostf 5}g . lsgeg] lbUbz{gjt\ ;Dk"0f{ cfzonfO{
a'l4dfg\x¿n] hflgxfNb5g\ .
o; eGbf cufl8 O{;fO{x¿sf] dtsf] ljifodf n]lvg]5 .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jfldlgld{t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift] gfl:tsdtfGtu{trfjf{s–
af}4h}gdtv08gd08gljifo]
åfbzM ;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..!@..

cf]#d\
cg'e"ldsf -#_
h'g of] afOansf] dt 5, Tof] s]jn O{;fO{x¿sf] xf] eÌ] ul/G5 ;f] xf]Og, lsGt' o;af6 ox"bL
cflb klg u[xLt x'G5g\ . h'g of] -!#_ t]x|f}+ ;d'Nnf;df O{;fO{sf] dtsf] ljifodf n]lvPsf] 5, o;sf]
clek|fo of] xf] ls cfhef]ln afOansf] dtdf O{;fO{x¿ d'Vo e}/x]sf 5g\ / ox"bL cflb uf}+0f 5g\ .
d'Vosf] u|x0faf6 uf}+0fsf] klg u|x0f x'g hfg] x'gfn], o;af6 ox"bLx¿sf] klg u|x0f ;Demg'kb{5 .
logsf] h'g ljifo oxfF n]lvPsf] 5 ;f] s]jn afOanaf6 ls h;nfO{ O{;fO{ / ox"bL cflb
;a}n] dfGb5g\ / o;} k':tsnfO{ cfˆgf] wd{sf] d"nsf/0f ;DemG5g\ .
o; k':tssf efiffGt/ y'k|} ePsf 5g\, hf] ls logsf dtdf 7"nf–7"nf kfb/L eP, pg}n]
agfPsf x'g\ . To; dWo]df b]jgfu/L jf ;+:s[t efiffGt/nfO{ x]bf{v]/L dnfO{ afOandf y'k|} zÍf ePsf]
5, To; dWo]af6 yf]/} dfq o; t]x|f}+ ;d'Nnf;df ;a}sf] ljrf/fy{ n]v]sf] 5' . of] n]v s]jn ;Tosf]
j[l4 / c;Tosf] x|f; ug{sf] nflu xf], g ls s;}nfO{ b'Mv lbg' jf xflg ug{ cyjf ldYof bf]if
nufpgsf] cy{df . o;sf] clek|fo pQ/ n]vdf ;a}n] ;Demg]5g\ ls of] k':ts s:tf] 5 / logsf]
dt klg s:tf] 5 <
o; n]vaf6 oxL k|of]hg ul/Psf] 5 ls ;a} dg'iodfqn] x]g{, ;'Ì, n]Vg cflbsf] nflu ;xh
x'g]5 / kIfL–k|ltkIfL eP/ ljrf/ ub}{ O{;fO{ dtsf] cfGbf]ng ;a}n] ug{ ;Sg]5g\ .
o;af6 Pp6f of] k|of]hg l;4 x'g]5 ls dg'iox¿sf] wd{ljifos 1fg a9]/ oyfof]Uo
;Tof˜;To dt / sQ{JofsQ{Jo sd{;DaGwL ljifo ljlbt eP/ ;To / st{Jo sd{sf] :jLsf/, c;To /
cst{Jo sd{sf] kl/Tofu ug{ ;xhtfn] x'g ;Sg]5 .
;a} dg'ionfO{ of] plrt 5 ls ;a}sf] dtljifos k':tsx¿nfO{ x]/]/, a'e]m/ s]xL ;Ddlt jf
c;Ddlt b]pmg\ jf n]v"g\, gq ;'Ì] u¿g\ . lsgeg] h;/L k9\gfn] …kl08tÚ x'G5, To;/L g} ;'Ìfn]
…ax'>'tÚ x'G5 . olb >f]tf bf];|fnfO{ ;Demfpg ;Sb}gg\ eg] klg :jo+n] t a'‰g] g} 5g\ . hf] s;}n]
kIfkft¿k ofgf¿9 eP/ x]b{5g\, ltgLx¿nfO{ g cfˆgf] g t k/fo u'0f bf]if ljlbt x'g ;Sb5 .
dg'iosf] cfTdf oyfof]Uo ;Tof˜;Tosf] lg0f{o ug{sf] nflu ;fdYo{ /fVb5 . hlt cfˆgf] kl7t
jf >'t x'G5, Tolt lgZro ug{ ;Sb5 . olb Ps dtjfnfn] bf];|f] dtjfnfsf] ljifx¿nfO{ hfÌ] /
cGon] ghfg]df t oyfjt\ ;+jfb x'g ;Sb}g, lsGt' c1fgL s'g} e|d¿k vf]/df kb{5 . o:tf] gxf];\
To;}n] o; u|Gydf, k|rl/t ;a} dtx¿sf] ljifo yf]/}–yf]/} n]lvPsf] 5 . olQaf6} z]if ljifox¿df
cg'dfg ug{ ;lsG5 ls logLx¿ ;fFrf x'g\ ls e'm§f <
h'g–h'g ;j{dfGo ;To ljifo x'g\, tL ;a}df Ps ;dfg 5g\ . emu8f e'm6f] ljifodf x'g]
ub{5 . cyjf Pp6f ;fFrf] / csf]{ e'm6f] ePdf klg s]xL yf]/} ljjfb t rlnxfNb5 . olb jfbL–
k|ltjfbLn] ;Tof˜;To lgZrosf] nflu jfb–ljjfb u/] eg] t, cjZo lgZro x'g hfG5 .
ca d o; !#cf}+ ;d'Nnf;df O{;fO{dt ljifos yf]/} dfq n]v]/ ;a}sf] ;Dd'v :yflkt ub{5',
ljrf/ ug'{xf];\ s:tf] nfUb5 <

.. cndltn]v]g ljrIf0fj/]if' ..
.. OTog'e"ldsf ..

—bofgGb ;/:jtL
-!#_ t]x|f}+ ;d'Nnf;
O{;fO{dtsf] ljifodf JofVof
O{;fO{dtsf] ;dLIff -!#=!_
ca o; eGbf cufl8 O{;fO{x¿sf] dt–ljifodf n]lvG5, h;af6 ;a}nfO{ ljlbt x'g hfg]5 ls
logsf] dt lgbf]{if / logsf] afOan k':ts O{Zj/s[t xf] ls xf]Og < k|yd afOansf] tf}/]tsf] ljifo
n]lvG5 . To; dWo]af6 k|yd pTklQsf] ljifodf s]xL–s]xL ljifo b]vfOG5—
-s_ k'/fgf] ljwfgsf] k':ts -tf}/]t_ -!#=@_
pTklQ k':ts -!#=@=!_
d"n—!— cf/Dedf O{Zj/n] cfsfz / k[YjLnfO{ ;[Hof] .. k[YjL c;dfg / ;'g;fg lyof] clg
ulx/fOdf cFWof/f] lyof] / O{Zj/sf] cfTdf hndfly 8f]ln/x]sf] lyof] .. [Onfxfafb ldzg k|];af6
ljqmd ;+jt\ !(@# df d'lb|t, k'/fgf] lgodsf] klxnf] efu cyf{t\ tf}/]tsf] k':ts, pTklQ]
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !÷cfot !, @_ ..
;dLIfs— cf/De s;nfO{ eGb5f} <
O{;fO{— ;[li6sf] k|ydf]TklQnfO{ .
;dLIfs— s] oxL ;[li6 k|yd xf], o;sf] k"j{ slxNo} ePg <
O{;fO{— xfdLn] hfGb}gf}+, eof] ls ePg, O{Zj/n] hfgf];\ .
;dLIfs— ha hfGb}gf} eg] t ltdLn] o; k':tsdfly ljZjf; lsg u¥of}, lsgeg] h;af6
;Gb]xsf] lgjf/0f x'g ;Sb}g / o;}sf] e/f];fdf dfG5]x¿nfO{ pkb]z u/]/ o; ;Gb]xn] el/Psf] dtdf
lsg km;fpFb5f}+ < / h'g lgM;Gb]x ;j{zÍflgjf/s j]bdtnfO{ :jLsf/ lsg ub}{gf} < ha ltdLn]
O{Zj/sf] ;[li6sf] xfnnfO{ hfGb}gf} eg] t O{Zj/nfO{ s;/L hfGb5f} xf]nf <
cfsfz s;nfO{ dfGb5f} <
O{;fO{— v'nf / dflylt/sf]nfO{ .
;dLIfs— v'nfsf] pTklQ s'g k|sf/n] eof] Û lsgeg] of] lje' kbfy{ / clt ;"Id 5 / tn
dfly Ps}gf;sf] 5 . ha cfsfz ;[h]sf] lyPg ta v'nf / cjsfz lyof] ls lyPg < olb lyPg eg]
t O{Zj/, hut\sf] sf/0f / hLj sxfF /xGy] < lagf cjsfzsf] s'g} kbfy{ l:yt x'g ;Sb}g, o;}n]
ltd|f] afOansf] syg o'Qm 5}g .
O{Zj/ c;dfg, p;sf] 1fg–sd{ c;dfg x'G5 ls ;dfgjfnf <
O{;fO{— ;dfg x'G5g\ .
;dLIfs— To;f] eP oxfF O{Zj/n] agfPsf] k[YjL ;dfg lyPg, o:tf] lsg n]lvof] <
O{;fO{— c;dfgsf] cy{ pa8–vfa8 lyof], a/fa/ lyPg .
;dLIfs— k]ml/ a/fa/ s;n] u¥of] < s] clxn] klg tn–dfly p7]sf]–a;]sf] 5}g < o;}n]
O{Zj/sf] sfd c;dfg x'g ;Sb}g, lsgeg] pm ;j{1 5, p;sf] sfddf e'nr's slxNo} x'Fb}g /
afOandf O{Zj/sf] ;[li6 c;dfg n]lvof], o;}n] of] k':ts O{Zj/s[t x'g ;Sb}g .
;dLIfs— k|yd O{Zj/sf] cfTdf s] kbfy{ xf] <
O{;fO{— r]tg .
;dLIfs— Tof] ;fsf/ xf] ls lg/fsf/ tyf Jofks xf] ls Psb]zL <
O{;fO{— lg/fsf/, r]tg / Jofks xf] . k/Gt' s'g} …r'lgPsf] kj{tÚ, …rf}yf] cfsfzÚ cflbdf
ljz]if u/]/ /xG5 .
;dLIfs— olb Tof] lg/fsf/ xf] eg] t p;nfO{ s;n] b]Vof] < / Jofkssf] hndfly 8f]Ng]
slxNo} x'Fb}g . enf Û ha O{Zj/sf] cfTdf kfgLdfly 8f]ln/x]sf] lyof] ta O{Zj/ sxfF lyof] < o;af6
oxL l;4 x'G5 ls O{Zj/sf] z/L/ sxL+ cGoq l:yt lyof] xf]nf cyjf cfˆgf] s]xL cfTdfsf] Ps
6'qmfnfO{ kfgLdfly 8'nfOlbof] xf]nf . olb o:t} xf] eg] t lje' / ;j{1 slxNo} x'g ;Sb}g . olb lje'
xf]Og eg] t hut\sf] /rgf, wf/0f, kfng / hLjx¿sf] sd{x¿sf] Joj:yf jf k|no slxNo} ug{
;Sb}g . lsgeg] h'g kbfy{sf] :j¿k Psb]zL x'G5, To;sf] u'0f, sd{, :jefj klg Psb]zL x'G5g\ .
olb o:tf] xf] eg] t Tof] O{Zj/ x'g ;Sb}g . lsgeg] O{Zj/ ;j{Jofks, cgGt u'0f–sd{–:jefjo'Qm,
;lRrbfgGb:j¿k, lgTo, z'4, a'4, d'Qm:jefj, cgflb, cgGtflb nIf0fo'Qm j]bx¿df elgPsf] 5,
p;}nfO{ dfg ta g} ltd|f] sNof0f x'g]5, cGoyf x'Fb}g ..!..
d"n—@— / O{Zj/n] eGof] ls pHofnf] eP;\ ta pHofnf] eof] .. O{Zj/n] pHofnf]nfO{ x]¥of] ls
/fd|f] 5=== .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !÷cfot #, $_ ..
;dLIfs— s] O{Zj/sf] s'/f h8:j¿k pHofnf]n] ;'Gof] < olb ;'g]sf] eP, clxn] klg ;"o{ /
bLk clUgsf] k|sfzn] xfd|f]–ltd|f] s'/f lsg ;'Gb}g < k|sfz h8 x'G5, To;n] slxNo} s;}sf] s'/f ;'Ì
;Sb}g . s] ha O{Zj/n] pHofnf]nfO{ b]Vof] ta} hfGof] ls pHofnf] /fd|f] 5 < klxnf hfGb}gYof] < olb
hfGbYof] eg] t b]v]/ lsg /fd|f] 5 eGYof] < olb hfGb}gYof] eg] t Tof] O{Zj/ g} xf]Og . o;}n] ltd|f]
afOan O{Zj/f]Qm / To;df elgPsf] O{Zj/ ;j{1 xf]Og ..@..
d"n—#— / O{Zj/n] eGof] ls kfgLsf] dWodf cfsfz agf];\ / kfgLnfO{ kfgLn] ljefu u/f];\ ..
ta O{Zj/n] cfsfznfO{ agfof] / cfsfzsf] tnsf] kfgLnfO{ cfsfzsf] dflysf] kfgLn] ljefu u¥of] /
o:t} eof] .. O{Zj/n] cfsfznfO{ :ju{ eGof] clg ;fFem / laxfg bf];|f] lbg eof] ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !÷cfot ^, &, *_ ..
;dLIfs— s] cfsfz / hnn] klg O{Zj/sf] s'/f ;'g] < / olb hnsf] aLrdf cfsfz x'Fb}gYof]
eg] t hn /xGYof] g} sxfF < k|yd cfotdf cfsfznfO{ ;[h]sf] lyof] k'gM cfsfznfO{ agfpg' Joy{
eof] . olb cfsfznfO{ :ju{ eg] t Tof] ;j{Jofks 5 o;}n] ;j{q :ju{ eof], k]ml/ dfly :ju{ 5 eÌ'
Joy{ eof] . ha ;"o{ pTkÌ g} ePsf] lyPg eg] k'gM lbg / /ft sxfFaf6 x'g uof] < o:t} c;Dej
s'/fx¿ cufl8sf cfotx¿df e/L 5 ..#..
d"n—$— ta O{Zj/n] eGof] ls d}n] cfbdnfO{ cfˆgf] :j¿kdf cfˆgf] ;dfg agfpF5' . ta
O{Zj/n] cfbdnfO{ cfˆgf] :j¿kdf pTkÌ u¥of], p;n] To;nfO{ O{Zj/sf] :j¿kdf pTkÌ u¥of], p;n]
ltgnfO{ g/ / gf/L agfof] .. / O{Zj/n] ltgLx¿nfO{ cfzLif lbof]=====..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !÷cfot @^, @&, @*_ ..
;dLIfs— olb cfbdnfO{ O{Zj/n] cfˆgf] :j¿kdf agfof] eg] t O{Zj/sf] :j¿k kljq,
1fg:j¿k, cfgGbdo cflb nIf0fo'Qm x'G5, p;sf] ;b[z cfbd lsg ePg < olb ePg eg] t p;sf]
:j¿kdf ag]g . k]ml/ cfbdnfO{ pTkÌ u¥of] eg] t O{Zj/n] cfˆgf] :j¿knfO{ g} pTklQjfnf u/fof],
k'gM Tof] clgTo lsg xf]Og / cfbdnfO{ sxfFaf6 pTkÌ u¥of] <
O{;fO{— df6f]af6 agfof] .
;dLIfs— df6f] sxfFaf6 agfof] <
O{;fO{— cfˆgf] …k|s[ltÚ cyf{t\ ;fdYo{af6 .
;dLIfs— O{Zj/sf] ;fdYo{ cgflb xf] ls gjLg <
O{;fO{— cgflb xf] .
;dLIfs— ha cgflb xf] eg] t hut\sf] sf/0f ;gftg eof], k]ml/ cefjaf6 efjdf lsg
dfGb5f} <
O{;fO{— ;[li6sf] k"j{ O{Zj/sf] lagf s'g} j:t' lyPg .
;dLIfs— olb lyPg eg] t of] hut\ sxfFaf6 aGof] < / O{Zj/sf] ;fdYo{ u'0f xf] ls b|Jo <
olb b|Jo xf] eg] t O{Zj/b]lv leÌ bf];|f] kbfy{ lyof] / u'0f xf] eg] t u'0faf6 b|Jo slxNo} aÌ ;Sb}g,
h;/L ¿kaf6 clUg / /;af6 hn aÌ ;Sb}g . olb O{Zj/af6 hut\ ag]sf] eP t O{Zj/sf] ;b[z
u'0f, sd{, :jefjjfnf x'g'kg]{ lyof] . p;sf] u'0f, sd{, :jefjsf] ;b[z gx'gfn] oxL lgZro x'G5 ls
O{Zj/af6 ag]g, lsGt' hut\sf] sf/0f cyf{t\ k/df0f' cflb gfdjfnf h8af6 ag]sf] xf] .
h:tf] ls pTklQ j]bflb zf:qx¿df n]lvPsf] 5, To:t} g} dfg, h;af6 O{Zj/n] hut\nfO{
agfpF5 . olb cfbdsf] leqsf] :j¿k hLj / aflx/ dg'iosf] ;b[z xf] eg] t To:t} O{Zj/sf] :j¿k
lsg xf]Og < lsgeg] ha cfbd O{Zj/sf] ;b[z aGof] eg] t O{Zj/ cfbdsf] ;b[z cjZo
x'g'kb{5 ..$..
d"n—%— ta k/d]Zj/ O{Zj/n] e"ldsf] w'nf]af6 cfbdnfO{ agfof] / p;sf] gy'gfdf hLjgsf]
Zjf; k'mSof] / cfbd hLjtf k|f0f eof] .. / k/d]Zj/ O{Zj/n] cbgdf k"j{lt/ Pp6f au}+rf nufof] /
To;df cfbd h;nfO{ klxn] agfPsf] lyof], To;df /fVof] .. / To; au}+rfsf] dWodf hLjgsf] j[If /
/fd|f g/fd|f 1fgsf] j[If e"ldaf6 pdf¥of] ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @÷cfot &, *, (_ ..
;dLIfs— ha O{Zj/n] cbgdf au}+rf agfP/ To;df cfbdnfO{ /fVof] ta O{Zj/n] hfGb}gYof]
ls k'gM oxfFaf6 o;nfO{ lgsfNg kg]{5 < / ha O{Zj/n] cfbdnfO{ w'nf]af6 agfof] eg] t O{Zj/sf]
:j¿k ePg, / olb xf] eg] t O{Zj/ klg w'nf]af6 ag]sf] xf]nf < ha To;sf] gy'gfdf O{Zj/n] Zjf;
k'mSof] eg] t Tof] Zjf; O{Zj/sf] :j¿k lyof] jf leÌ < olb leÌ lyof] eg] t cfbd O{Zj/sf]
:j¿kdf ag]g . olb Ps xf] eg] t cfbd / O{Zj/ Psh:t} eP . olb Psh:t} x'g \ eg] t cfbdsf]
;b[z hGd, d/0f, j[l4, Ifo, t[iff cflb bf]if O{Zj/df cfof], k]ml/ Tof] O{Zj/ s;/L x'g ;Sb5 < To;}n]
of] tf}/]tsf] s'/f 7Ls ljlbt x'Fb}g / of] k':ts klg O{Zj/s[t xf]Og ..%..
d"n—^— / k/d]Zj/n] cfbdnfO{ ulx/f] lgb|fdf kf/] / Tof] ;'Tof], ta k/d]Zj/n] To;sf]
s/ªx¿af6 Pp6f lgsfn]/ To;df df;' el/lbof] .. / k/d]Zj/ O{Zj/n] To;} s/ªaf6 Pp6L gf/L
agfof] / cfbdsf] glhsdf Nofof] .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @÷cfot @!, @@_ ..
;dLIfs— olb O{Zj/n] cfbdnfO{ w'nf]af6 agfof] eg] t p;sL :qLnfO{ w'nf]af6 lsg
agfPg < olb gf/LnfO{ x•Laf6 agfof] eg] t cfbdnfO{ lsg x•Laf6 agfPg < / h;/L g/af6
lg:sgfn] gf/L gfd eof] eg] t gf/Laf6 lgSn]/ g/ klg x'g'kb{5 . / pgdf k/:k/ k|]d klg /xf];\,
h;/L :qLsf] ;fy k'?ifn] k|]d u/f];\, To;/L g} :qLn] klg k'?ifsf] ;fy k|]d u/f];\ .
x]/ ljåfg\x¿ xf] Û O{Zj/sf] s:tf] kbfy{ljBf cyf{t\ …lkmnf];kmLÚ emNsG5 Û olb cfbdsf] Pp6f
s/ª lgsfn]/ gf/L agfof] eg] t ;a} dg'iosf] Pp6f s/ª lsg sDtL x'Fb}g < / :qLsf] z/L/df
Pp6fdfq s/ª x'g'kb{5, lsg ls Tof] Pp6f s/ªaf6 dfq} ag]sL 5 . s] h'g ;fdfu|Laf6 hut\nfO{
agfof], p;} ;fdfu|Laf6 :qLsf] z/L/nfO{ agfpg ;Sb}gYof] < To;}n] of] afOansf] ;[li6qmd
;[li6ljBfb]lv lj?4 5 ..^..
d"n—&— oxf]jf k/d]Zj/n] hlt ag}nf kz' agfPsf lyP, tL ;a}df ;k{ w"t{ lyof], / p;n]
:qL;Fu eGof], s] ;fFrf] xf], ls k/d]Zj/n] eg]sf], ls ltdLn] o; afl6sfsf] s'g} j[Ifsf] kmn
gvfg"F < .. :qLn] ;k{nfO{ egL, o; afl6sfsf] j[Ifsf] kmn xfdLn] vfg ;Sb5f}+ .. k/Gt' To; j[Ifsf]
kmn h'g au}+rfsf] dfemdf 5, O{Zj/n] eg]sf] 5 ls, ltdLn] To;nfO{ gvfFg" g 5'g", sxL+ o:tf] gxf];\
ls d/f}nf .. ta ;k{n] :qLnfO{ eGof] ls ltdLx¿ lgZro dg]{5}gf} .. lsgeg] O{Zj/nfO{ yfxf 5 ls
h'g lbg ltdLn] To;nfO{ vfg]5f} To;} lbgaf6 ltd|f] cfFvf v'Ng]5 / ltdL /fd|f] / g/fd|f]sf] klxrfg
ug{df O{Zj/s} ;dfg x'g hfg]5f} .. / ha :qLn] b]vL Tof] j[If vfgdf ;':jfb / b[li6df ;'Gb/ a'l4
lbgdf of]Uo 5 ta p;n] kmn l6k]/ vfO{ / cfˆgf] kltnfO{ klg lbO{, p;n] klg vfof] .. ta tL
b'O6}sf] cfFvf v'Nof] / b'j}n] hfg] ls xfdL gfË} 5f}+ ;f] pgLx¿n] c~hL/sf] kftnfO{ l;P/ cfˆgf
nflu cf]9\g] agfP ..
ta k/d]Zj/n] ;k{nfO{ eg] ls t}+n] h'g of] u/fO;\ o;sf] sf/0f tF ;f/f 3/]n' / x/ Ps
jgsf] kz'eGbf klg clws >flkt x'g]5;\, tF cfˆgf] k]6sf] ann] rNg]5;\ / cfˆgf] hLjge/L w'nf]
vfg]5;\ .. / d}n] tFdf / t]/L :qLdf / t]/f] j+zdf / p;sf] j+zdf j}/ agfpg]5', To;n] t]/f] lz/
s'Nrg]5 / t}+n] p;sf] s's'{Rrfdf 6f]Sg]5;\ .. / p;n] :qLnfO{ eGof] ls d}n] t]/f] kL8f /
ue{wf/0fnfO{ a9fOlbg]5', t}+n] kL8faf6 afnsnfO{ hGd lbg]5]; \ / t]/f] OR5f t]/f] kltdfly x'g]5 /
To;n] tFdfly k|e'tf ug]{5 . / p;n] cfbdnfO{ eGof] ls t}+n] cfˆgL kTgLsf] jrgnfO{ dflg;\ / h'g
j[Ifsf] kmn vfgsf] nflu d}n] jh{gf u/]sf] lyPF, t}+n] vfO;\, o;sf/0f e"ld t]/f] nflu >flkt 5,
cfˆgf] hLjge/L t}+n] To;sf] pkhnfO{ kL8fsf] ;fydf vfg]5;\ . / To;n] sfF8f / wfl/nf jg:klt
t]/f] nflu pdfg]{5 / t}+n] v]tsf] ;fu kft vfg]5;\ . .
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #÷cfot !–&, !$–!*_ ..
;dLIfs— olb O{;fO{x¿sf] O{Zj/ ;j{1 x'GYof] eg] t o; …w"t{ ;k{Ú cyf{t\ z}tfgnfO{ lsg
agfpFYof] < / olb agfPdf klg jxL O{Zj/ ck/fwsf] efuL x'G5, lsgeg] p;n] To; b'i6nfO{
agfpFb}gYof] eg] t To;n] lsg b'i6tf uYof]{ < / p;n] k"j{ hGd dfGb}g eg] t lagf ck/fw p;nfO{
kfkL lsg agfof] < / ;fFRr} egf}+ eg] t Tof] ;k{ lyPg lsGt' dg'io lyof] . lsgeg] dg'io x'Gy]g eg]
t dg'iosf] efiff s;/L af]Ng ;SbYof] <
/ hf] cfk"m e'm6f] / c¿nfO{ e'm6f]df rnfpF5 eg], To;}nfO{ z}tfg eÌ'kb{5 . ;f] oxfF z}tfg
;TojfbL lsg ls o;}n] p;n] To; :qLnfO{ axsfPg lsGt' ;fFrf] atfof] / O{Zj/n] cfbd / xAaf;Fu
e'm6 eGof] ls o;nfO{ vfgfn] ltdLx¿ dg]{5f} . ha Tof] j[If 1fgbftf / cd/ agfpg]jfnf lyof] eg]
t To;sf] kmn vfgdf lsg jh{gf ul/of] < / olb jlh{of] eg] t Tof] O{Zj/ e'm6f] / axsfpg]jfnf
7xl/of] . lsgeg] To; j[Ifsf kmn dg'iosf] nflu 1fg / ;'vsf/s lyP, c1fg / d[To'sf/s xf]Og .
ha O{Zj/n] kmn vfgsf] nflu lgif]w u¥of] eg] t, tL j[Ifsf] pTklQ s]sf] nflu u/]sf] lyof] <
olb cfˆgf] nflu u/]sf] xf] eg] t, s] cfk"m c1fgL / d[To'wd{jfnf lyof] < olb c¿sf] nflu agfPsf]
xf] eg] t vfFbfdf ck/fw x'g] ePg . / cfhef]ln s'g} klg j[If 1fgsf/s / d[To'lgjf/s b]Vgdf
kfOFb}g, s] O{Zj/n] To;sf] aLp klg gi6 ul/lbof] < o:tf] s'/faf6 dg'io 5nL–sk6L x'G5 eg] t
O{Zj/ lsg To:tf] ePg < lsgeg] h;n] bf];|f];Fu 5n–sk6 ub{5, Tof] 5nL–sk6L lsg ePg <
/ oL tLg} hgfnfO{ >fk lbof], Tof] lagf ck/fwsf] 5, k'gM Tof] O{Zj/ cGofosf/L klg eof] /
of] >fk O{Zj/nfO{ x'g'kg]{ lyof], lsgeg] p;n] e'm6f] af]Nof] / pgLx¿nfO{ axsfof] .
of] …lkmnf];kmLÚ x]/ Û s] lagf kL8fsf] ue{wf/0f / afnssf] hGd x'g ;SbYof] < / lagf >dsf]
s;}n] cfˆgf] hLljsf ug{;Sb5 < s] k|yd sfF8f cflbsf j[If lyPgg\ < / ha ;fu–kft vfg ;a}
dg'ionfO{ O{Zj/n] atfpgfn] plrt eof] eg] t h'g pQ/df df+; vfg afOandf n]lvof], Tof] e'm6f]
lsg ePg < / olb Tof] ;fFrf] xf] eg] t of] e'm6f] eof] .
ha cfbdsf] s]xL klg ck/fw l;4 x'Fb}g eg] t O{;fO{x¿ ;a} dg'ionfO{ cfbdsf] ck/fwaf6
;Gtfg x'Fbfv]l/ ck/fwL lsg eGb5g\ < enf o:tf] k':ts / o:tf] O{Zj/ slxNo} a'l4dfgLx¿nfO{ dfÌ
of]Uo x'g ;Sb5 < ..&..
d"n—*— / k/d]Zj/ O{Zj/n] eGof] ls x]/ Û cfbd /fd|f] g/fd|f]sf] 1fg kfP/ xfdLb]lv Pssf]
;dfg x'guof] / cab]lv o:tf] gxf];\ ls st} To;n] cfˆgf] xft a9fP/ hLjg j[Ifsf] kmn klg l6k]/
vfcf];\, / ;bf cd/ x'g hfcf];\ .. ;f] p;n] cfbdnfO{ lgsflnlbof] / cbgsf] au}+rfsf] k"j{lt/
s/f]aLd -/Ifs_ /fVof] . / rlDsnf] v8\u h'g rf/}lt/ 3'DbYof], h;n] hLjgsf] j[Ifsf] dfu{sf] /Iff
ub{Yof] .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #÷cfot @@, @$_ ..
;dLIfs— enf Û O{Zj/nfO{ o:tf] O{iof{ / e|d lsg x'g uof] ls 1fgdf xfd|f] t'No eof] < s]
of] g/fd|f] s'/f] eof] < of] zÍf lsg eof] < lsgeg] O{Zj/sf] t'No slxNo} klg sf]xL x'g ;Sb}g .
k/Gt' o; n]vaf6 of] klg l;4 x'g ;Sb5 ls Tof] O{Zj/ lyPg, lsGt' Ps dg'io ljz]if lyof] .
afOandf hxfF sxL+ O{Zj/sf] s'/f] cfpF5 jxfF dg'iosf] t'No g} n]lvPsf] 5 .
ca x]g'{xf];\ Û cfbdsf] a9\bf] 1fgnfO{ b]v]/ O{Zj/ lsg b'MvL eof] / cd/ j[Ifsf] kmn vfgdf
slt O{iof{ u¥of], / k|yd ha To;nfO{ au}+rfdf /fVof] ta p;nfO{ eljiot\sf] 1fg lyPg ls k'gM
o;nfO{ lgsfNg kg]{5, To;}n] O{;fO{x¿sf] O{Zj/ ;j{1 lyPg . / rlDsnf] v8\usf] kx/f /fVof] of]
klg dg'iosf] sfd eof], O{Zj/sf] xf]Og, dnfO{ a8f] cfZro{ ePsf] 5 ls o:tf] u'0fjfnfnfO{
O{;fO{x¿n] O{Zj/ lsg dfGb5g\ < lsgeg] oL s'/fx¿ ;a} dg'iosf] :jefjdf 36\g ;Sb5g\, O{Zj/df
xf]Og ..*..
d"n—(— / sof}+ lbg k5fl8 o:tf] eof] ls sfOg e"ldsf] kmnx¿af6 k/d]Zj/sf] nflu e]6L
lnP/ cfof] .. / xflann] klg cfˆgf] ayfgaf6 e]8fsf kf7fx¿ nu]/ k/d]Zj/nfO{ lbof] / k/d]Zj/n]
p;sf] e]6Lsf] cfb/ u¥of] .. k/Gt' sfOg / p;sf] e]6Lsf] cfb/ u/]g, o;}n] sfOg clt s'lkt eof]
/ l/;fof] . ta k/d]Zj/n] ;f]Wof] ls tF lsg q"m4 ePsf] 5;\ / t]/f] cg'xf/df l/; b]lvPsf] 5 .
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo $÷cfot #, $, %, ^_ ..
;dLIfs— olb O{Zj/ df+;fxf/L x'Fb}gYof] eg] t e]+8fsf] e]6L / xflansf] ;Tsf/ / sfOg tyf
p;sf] e]6Lsf] lt/:sf/ lsg ub{Yof] < o:tf] emu8f u/fpg] / xflansf] d[To'sf] sf/0f klg O{Zj/ g}
eof] / h;/L cfk;df dg'iox¿ Ps csf{;Fu s'/f ub{5g\, To:t} g} O{;fO{x¿sf O{Zj/sf] s'/f 5g\ .
au}+rfdf hfg'–cfpg', To;nfO{ agfpg' klg dg'iosf] sd{ xf] . o;af6 ljlbt x'G5 ls afOan
dg'ion] agfPsf] xf], O{Zj/n] xf]Og ..(..
d"n—!)— ta k/d]Zj/n] sfOg;Fu ;f]Wof]— t]/f] efO xflan sxfF 5 / To;n] eGof] dnfO{
yfxf 5}g, s] d cfˆgf] efOsf] rf}lsbf/ x"F .. ta p;n] ;f]Wof]— t}+n] s] ul/;\ < t]/f] efOsf] /utsf]
zAbn] e"ldaf6 dnfO{ k'sfb{5 .. / ca tF k[YjLb]lv >flkt eO;\======..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo $÷cfot (–!!_ ..
;dLIfs— s] O{Zj/n] sfOg;Fu ;f]w] lagf xflansf] xfn hfGb}gYof] / /utsf] zAbn] e"ldaf6
s;}nfO{ k'sfg{ ;Sb5 < oL ;a} s'/fx¿ cljåfg\x¿sf x'g\, o;}n] o; k':ts g O{Zj/ g t ljåfg\n]
agfPsf] x'g ;Sb5 ..!)..
d"n—!!— / xg"s dt'l;nxsf] pTklQsf] kl5 tLg ;o jif{;Dd O{Zj/sf] ;fy–;fy rNbYof]==..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo %÷cfot @@_ ..
;dLIfs— enf Û O{;fO{x¿sf] O{Zj/ dg'io x'Gy]g eg] t, xg"ssf] ;fy–;fy lsg rNYof] <
To;}n] hxfF j]bf]Qm, lg/fsf/, Jofks O{Zj/ 5, p;}nfO{ O{;fO{x¿n] dfg]df t pgLx¿sf] sNof0f
x'g]5 ..!!..
d"n—!@— / o:tf] eof] ls dfG5] k[YjLdf a9\g yfn] / pgLx¿af6 5f]/Lx¿ hlGdP .. ta
O{Zj/sf k'qx¿n] dg'iosf k'qLx¿nfO{ b]v] ls ltgLx¿ cToGt ;'Gb/L 5g\ / pgLx¿ dWo]df h;nfO{
dg k/fP pgLx¿l;t ljjfx u/] .. / Tolt j]nf k[YjLdf bfgjx¿ lyP / To;sf] kl5 klg ha
O{Zj/sf k'q dg'iosf k'qLx¿;Fu ldn] ta t pgLx¿af6 ;Gtfg pTkÌ eP hf] anjfg\ lyP, hf]
cufl8af6 gfdL lyP .. / O{Zj/n] b]Vof] ls dg'iosf b'i6tf k[YjLdf w]/} a9Øf] / pgsf dgsf] lrGtf
/ efjgf lbg–k|ltlbg g/fd|f] x'Fb} u}/x]sf] 5 .. ta k[YjLdf dfG5]nfO{ pTkÌ ugf{n] k/d]Zj/ k5'tfof]
/ clt zf]s eof] .. ta k/d]Zj/n] eGof] ls dfG5] h;nfO{ d}n] pTkÌ u/]+, dfG5]b]lv lnP/ kz';Dd
/ 3;|]/ lx+8\g] / cfsfzdf p8\g] kIfLx¿nfO{ k[YjLaf6 gi6 ug]{5' lsgeg] logLx¿nfO{ agfpgfn] d
k5'tfPsf] 5' .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo ^÷cfot !, @, $, &_ ..
;dLIfs— O{;fO{x¿nfO{ ;f]Wg'kb{5 ls O{Zj/sf k'qx¿ sf] x'g\ < / O{Zj/sL :qL, ;f;",
Zj;'/, ;fnf / ;DaGwL sf] x'g\ < lsgeg] ca t dfG5]sf 5f]/Lx¿;Fu ljjfx x'gfn] O{Zj/ logsf
;DaGwL aGof], / hlt pgLx¿af6 pTkÌ x'G5g\, tL k'q / k|kf}q eP . s] o:tf] s'/f O{Zj/ / O{Zj/sf]
k':tssf] x'g ;Sb5 < lsGt' of] l;4 x'G5 ls, tL hËnL dg'iox¿n] of] k':ts agfPsf x'g\ ..
Tof] O{Zj/ g} xf]Og hf] ;j{1 5}g, g t eljiot\sf] s'/f hfGb5, Tof] hLj xf] . s] ha ;[li6
u/]Yof] ta …cufl8 dg'io b'i6 x'g]5g\Ú o:tf] hfGb}gYof] < / k5'tfpg', clt zf]sflb x'g', e'nn] sfd
u/]kl5 k5'tfpg' cflb O{;fO{x¿sf O{Zj/df 36\g ;Sb5, j]bf]Qm O{Zj/df xf]Og . / o;af6 of] klg
l;4 x'G5 ls O{;fO{x¿sf O{Zj/ k"0f{ ljåfg\ of]uL klg lyPg, gq eg] zflGt / lj1fgn] clt
zf]sflbb]lv k[ys\ x'g ;SbYof] .
enf, kz'–kIfL klg b'i6 x'g uP Û olb Tof] O{Zj/ ;j{1 x'GYof] eg] t o:tf] ljiffbL lsg
x'GYof] < To;}n] g of] O{Zj/ / g t of] O{Zj/s[t k':ts x'g;Sb5 . h;/L j]bf]Qm k/d]Zj/ ;a} kfk,
Sn]z, b'Mv zf]sflbaf6 /lxt …;lRrbfgGb:j¿kÚ 5, p;nfO{ O{;fO{x¿n] dfGby] jf ca klg dfg]df t
cfˆgf] dg'io hGdnfO{ ;kmn ug{ ;Sb5g\ ..!@..
d"n—!#— To; 8'Fufsf] nDafO{ tLg ;o xft, rf}8fO{ krf; xft / prfO{ tL; xftsf] xf];\===..
tF 8'Fufdf hfg"F, tF / t]/f 5f]/f / t]/L kTgL / t]/f 5f]/fsL kTgLx¿ t]/f] ;fy .. / ;f/f z/L/x¿b]lv
hLjtf hGt' b'O{–b'O{ cfk"m;Fu 8'Fufdf n}hfg", h;af6 ltgLx¿ tF;u afFRb} /fv"g\, tL efn] / kf]yL
x'g]5g\ .. Ps–Ps hfltsf kIfL, / Ps–Ps hfltsf kz', / Ps–Ps hfltsf e"lddf 3;|]/ lx+8\g]jfnf,
;a}b]lv hf]8L–hf]8L tF;Fu cfpg]5g\ ls t}+n] pgLx¿nfO{ hLljt /fVg" .. / efFlt–efFltsf ef]Ho kbfy{
h'g vfg] ul/G5, To;nfO{ t}+n] lnP/ cfk"m;Fu hDdf ug"{ ;f] tFnfO{ / pgLx¿nfO{ ef]hgsf] nflu
x'g]5 .. k/d]Zj/sf] o; cf1fsf] cg';f/ g"xn] u¥of] .
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo ^÷cfot !%, !*, !(, @), @!, @@_ ..
;dLIfs— enf sf]xL klg ljåfg\ o:tf] ljBfb]lv lj?4 c;Dej s'/fsf] jQmfnfO{ O{Zj/ dfÌ
;Sb5 < lsgeg] oqf] rf}8f / prfO{ 8'Fufdf xfQL–xfQLgL, pFm6–pFm6gL cflb s/f]8f}+ hGt' / pgsf
nflu vfg]–lkpg] rLhx¿, tL ;a} s'6'Dax¿ klg, c6fpg ;Sb5g\ < To;}n] of] dg'ios[t k':ts xf] .
h;n] of] n]v u/]sf] 5, Tof] ljåfg\ klg lyPg ..!#..
d"n—!$— / g"xn] k/d]Zj/sf] nflu Ps j]bL agfof] / ;f/f kljq kz' / x/ Ps k+5Lx¿af6
clnslt–clnslt lnP/ xf]dsf] e]6L To; j]bLdf r9fof] .. / k/d]Zj/n] ;'uGw ;'F£of] / k/d]Zj/n]
cfˆgf] dgdf eGof] ls dfG5]sf] nflu d k[YjLnfO{ k]ml/ slxNo} >fk lbg]5}g, o; sf/0fn] ls dfG5]sf]
dgsf] efjgf To;sf] afnssfnb]lv af6} h]–hlt pTkÌ x'G5 ;f] g/fd|f] g} x'g] ub{5, / h'g /Lltaf6
clxn] d}n] ;f/f hLjwf/Lx¿nfO{ df/]+, k]ml/ slxNo} dfg]{5}g ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo *÷cfot @), @!_ ..
;dLIfs— j]bL agfpg], xf]d ug]{ cflb n]vaf6 oxL l;4 x'G5 ls oL s'/fx¿ j]bx¿af6
afOandf uPsf x'g\ . s] k/d]Zj/sf] gfs klg 5 h;af6 ;'uGw ;'F£of] < s] of] O{;fO{x¿sf] O{Zj/
dg'iojt\ cNk1 xf]Og ls slxn] >fk lbG5 / slxn] k5'tfpF5, slxn] eGb5 >fk lbg] 5}g, klxn]
lbPsf] lyof] k]ml/ klg lbg]5 . k|yd ;a}nfO{ df¥of] / ca eGb5 ls slxNo} dfg]{5}g ÛÛÛ oL s'/fx¿
;a} aRkgfsf x'g\, O{Zj/sf] xf]Og, / g t s'g} ljåfg\sf] . lsgeg] ljåfg\sf] klg s'/f] / k|lt1f l:y/
x'G5 ..!$..
d"n—!%— / O{Zj/n] g"x / p;sf 5f]/fx¿nfO{ cfzLif lbof] / pgLx¿nfO{ eGof] ls===.. x/
Ps hLpFbf] rNbf] hGt' ltd|f] ef]hgsf] nflu x'g]5, d}n] xl/of] t/sf/Ls} ;dfg ;a} j:t' ltdLnfO{
lbPF .. k/Gt' df;'nfO{ k|f0f;d]t cyf{t\ To;sf] /ut ;d]t gvfg"F ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo (÷cfot !, #, $_ ..
;dLIfs— s] Pp6fnfO{ k|f0fsi6 lbP/ bf];|fnfO{ cfgGb u/fpgfn] bofxLg O{;fO{x¿sf] O{Zj/
xf]Og < h'g dftf–lktfn] Pp6f 5f]/fnfO{ df/]/ csf{nfO{ VjfPdf t dxfkfkL x'Fb}gg\ < o;} k|sf/sf]
oxfF s'/f 5, lsgeg] O{Zj/sf] nflu ;a} k|f0fL k'qjt\ x'G5g\ . o:tf] gx'gfn] logsf] O{Zj/ s;fO{jt\
sfd ub{5 / ;a} dg'iox¿nfO{ lx+;s klg o;}n] agfPsf] 5 . To;}n] O{;fO{x¿sf] O{Zj/ lgb{oL x'gfn]
kfkL lsg ePg < ..!%..
d"n—!^— / ;f/f k[YjLdf Pp6} af]nL / Pp6} efiff lyof] .. k]ml/ pgLx¿n] eg] ls cfcf] xfdL
Pp6f gu/ / Pp6f u'Dd6 h;sf] 6'Kkf] :ju{;Dd k'uf];\ cfˆgf] nflu agfcf}+ / xfd|f] gfd /fvf}+, o:tf]
gxf];\ ls xfdL ;f/f k[YjLdf l5Ì–leÌ x'g k/f];\ .. ta k/d]Zj/ To; gu/ / To; u'Dd6 h;nfO{
cfbdsf ;Gtfgx¿n] agfpFb} lyP, x]g{sf] nflu plqof] .. ta O{Zj/n] eGof] ls x]/ Û logLx¿ Ps} 5g\
/ logLx¿ ;a}sf] af]nL Ps}vfn] 5, ca o:tf]–o:tf] ug{ yfNg]5g\ ls ;f] logLx¿n] h;df dg
nufpg]5g\, To;b]lv cnu ug{ ;lsg] 5}g .. cfpm xfdL plqcf}+ / logLx¿sf] efiffdf u8a8L
kfl/lbcf}+ h;af6 Ps bf];|fsf] af]nL a'‰g g;s"g\ .. ta k/d]Zj/n] pgLx¿nfO{ ToxfFb]lv ;f/f
k[YjLe/L l5Ì–leÌ kfl/lbof] / pgLx¿n] Tof] gu/ / u'Dd6 agfpgdf c;kmn /x] ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !!÷cfot !, $, %, ^, &, *_ ..
;dLIfs— ha ;f/f k[YjLdf Ps efiff / Ps af]nL lyof], To; ;dodf ;a} dg'iox¿nfO{
k/:k/ cToGt cfgGb k|fKt eof] xf]nf . k/Gt' s] ug{ ;lsG5, of] O{;fO{x¿sf] O{io{s O{Zj/n] ;a}sf]
efiffdf u8a8L kf/]/ ;a}sf] ;Tofgfz u¥of] . p;n] of] 7"nf] ck/fw u¥of] . s] of] z}tfgsf] sfd
eGbf klg 3l6of sfd xf]Og < / o;af6 oxL ljlbt x'G5 ls O{;fO{x¿sf] O{Zj/ r'lgGbf kxf8 cflbdf
/xGYof] / hLjx¿sf] pÌlt klg rfxFb}gYof] . of] lagf Ps cljåfg\sf] O{Zj/sf] s'/f] / of] O{Zj/f]Qm
k':ts s;/L x'g ;Sb5 < ..!^..
d"n—!&— ====ta p;n] cfˆgL kTgL ;f/};Fu eGof] ls x]/ d}n] hfGb5' ls tF b]Vgdf clt
;'Gb/ :qL 5];\ .. To;}n] o:tf] x'g]5 ls ha ld>Ln] tFnfO{ b]Vg]5g\ ta ltgLx¿n] eÌ]5g\ ls of]
To;sL :qL xf] / dnfO{ dfg]{5g\ k/Gt' tFnfO{ hLpFb} /fVg]5g\ . t}+n] eÌ" ls, d p;sL alxgL x"F,
h;sf/0f d]/f] enf x'g]5 / d]/f] k|f0f t]/f] x]t'af6 aRg]5 ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !@÷cfot !!, !@, !#_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û h'g ca|fxd 7"nf] k}uDa/ O{;fO{ / d';ndfgx¿df aHb5 / To;sf
sd{ ldYofefiff0fflb 3l6of 5g\, / cfˆgL :qLsf] kfltj|To wd{ eË u/fP/ Jolerfl/0fL agfpFb5 .
enf Û h;sf o:tf k}uDa/ 5g\, ltgLx¿nfO{ ljBf jf sNof0fsf] dfu{ s;/L ldNg ;Sb5 < ..!&..
d"n—!*— / O{Zj/n] ca|fxdnfO{ eGof] ls tF / t]/f]kl5 t]/f] j+z pgLx¿sf] k':tfx¿df d]/f]
lgodnfO{ dfg"g\ .. tF d]/f] lgod h'g daf6 / tFaf6 / t]/f]k5fl8 t]/f] j+zaf6 x'G5 ltdLn] dfÌkb{5
ls ;f] of] xf] ls ltdLb]lv x/ Ps k'?ifsf] vtgM -lnËd'08R5b_ ul/of];\ . / ltdLn] cfˆgf]–cfˆgf]
z/L/sf] lnËsf] 6'Kkfsf] 5fnf sf6\g" / ltdLx¿ dWo]df of] lgodsf] lr x'g]5 . / ltd|f lk+9Lx¿df
x/ Ps cf7 lbgsf] k'?ifsf] vtgM ul/of];\, h'g t]/f] 3/df pTkÌ x'G5 cyjf h'g s'g} k/b]zLaf6
h'g t]/f] j+zsf] xf]Og, k};fn] lsg]/ lnOof];\ .. h'g t]/f] 3/df pTkÌ ePsf] xf];\ cyjf t}+n] lsg]sf]
xf];\, To;sf] cjZo vtgM ul/of];\ / d]/f] lgod ltd|f dfFemdf ;j{bf lgodsf] nflu x'g]5 .. /
cvtgM afns h;sf] lnËsf] 6'Kkfsf] 5fnf sfl6Psf] 5}g, ;f] k|f0fL cfˆgf hgx¿af6 5'§ØfOof]; \
ls p;n] d]/f] lgodnfO{ tf]8]sf] 5 ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !&÷cfot (, !), !!, !@, !#, !$_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ O{Zj/sf] cGoyf cf1f Û ls olb of] vtgM ug{ O{Zj/nfO{ Oi6 x'GYof]
eg] t To; 5fnfnfO{ cflb–;[li6df agfpg] g} lyPg, / h'g of] agfOPsf] 5 Tof] /Iffy{sf] nflu xf],
h;/L cfFvfsf] k/]nf . lsgeg] Tof] u'Kt:yfg clt sf]dn x'G5, olb To;dfly 5fnf x'Fb}g eg] Pp6f
ls/fn] 6f]Sbf jf yf]/} dfq klg rf]6 nfUbf w]/} b'Mv x'G5 / lkzfa k]m/]kl5 s]xL d"qf+z n'ufdf
gnfuf];\, OToflbsf] nflu To;nfO{ sf6\g' g/fd|f] xf] / clxn] O{;fO{x¿n] o; cf1fnfO{ lsg kfngf
ub}{gg\ < of] cf1f ;bfsf] nflu xf], o;nfO{ gugf{n] O{;fsf] ;fIfL h'g ls …Joj:yfsf] k':tssf] Ps
laGb' klg e'm6f] xf]OgÚ, ldYof x'g uof] . o;sf] ;f]r–ljrf/ O{;fO{n] slQ klg ub}{gg\ ..!*..
d"n—!(— ta k/d]Zj/n] Oa|fxLd;Fu s'/f ug{ aGb u/]/ p;sf] glhsaf6 6fl9+b} O{Zj/
dflylt/ hfFb} /Xof] .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !&÷cfot @@_ ..
;dLIfs— o;af6 oxL l;4 x'G5 ls O{Zj/ dgio jf kIfLjt\ lyof] hf] dflyaf6 tn /
tnaf6 dfly cfpg]–hfg] ub{Yof] . of] sf]xL OGb|hfnL k'?ifjt\ ljlbt x'G5 ..!(..
d"n—@)— Oa|fxLd dfd|]sf] d}bfgsf] aLr rsf]{ 3fdsf] ;do tDa"sf] åf/df a;]sf] lyof], ta
oxf]jfn] p;nfO{ bz{g lbof] .. / p;n] cfFvf vf]n]/ b[li6 nufpFbf t s] b]Vof] eg], tLg k'?if p;sf]
;fd'Ì] plePsf 5g\, ha p;n] ltgLx¿nfO{ b]Vof] ta p;n] ltgLx¿nfO{ e]6\gsf] nflu tDa"sf]
åf/af6 bf}l8of], / e"lddf lgx'/]/ b08jt\ u¥of] / eGof] .. x] k|e', olb ddfly t]/f] cg'u|xsf] b[li6 5
eg] t ljGtL ub{5' ls cfˆgf] bf;nfO{ 5f]8]/ ghfFg'xf];\ .. OR5f 5 eg] yf]/} hn NofpF5' r/0f
kvfNg'xf];\ / j[Ifsf] tn lj>fd ug'{xf];\ .. / d Ps 6'qmf /f]6L lnP/ cfpF5' tkfO{+ t[Kt x'g'xf];\, To;
k5fl8dfq} cufl8 a9\g'xf]nf, lsgeg] tkfO{+ o;}sf] nflu d bf;sxfF cfpg'ePsf] xf], ta pgn] eg]
h:tf] t}+n] eg]sf] 5;\ To:t} ug"{ .. / Oa|fxLdn] tDa"df ;f/f;Fu k"mtL{n] uP/ eGof] ls tLg gk'jf
kL7f] lnP/ d'5]/ /f]6L ksf .. / Oa|fxLd ufO{ uf]?sf] ayfglt/ bf}l8of], / Ps sf]dn / /fd|f] afR5f]
NofP/ cfˆgf] ;]jsnfO{ lbof], / p;n] To;nfO{ k"mtL{;fy ksfof] . ta To;n] gf}gL, b"w / Tof] afR5f],
h'g p;n] ksfPsf] lyof], NofP/ pgsf] cufl8 kl:slbof] / cfk"m pgsf];fy j[Ifsf] tn pleof], /
pgLx¿n] vfg nfu] .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !*÷cfot !, @, #, $, %, ^, &, *_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ ;Hhgx¿ xf] Û h;sf] O{Zj/n] afR5fsf] df;' vfG5, To;sf pkf;sn]
ufO{–afR5f cflb lsg 5f]8\g]+ < h;nfO{ s'g} bof 5}g, df;' vfgdf cft'/ /xFg], Tof] lagf lx+;s
dg'iosf] csf]{ x'g ;Sb}g <
/ O{Zj/sf] ;fydf c¿ b'O{ hgf dg'io ghfg] sf] lyP < o;af6 ljlbt x'G5 ls hËnL
dg'iox¿sf] Ps d08nL lyof], pgLx¿df hf] k|wfg lyof] To;}sf] gfd afOandf O{Zj/ /fv] xf]nfg\ .
log} s'/fx¿n] a'l4dfgLx¿ logsf] k':tsnfO{ O{Zj/s[t dfÌ ;Sb}gg\, g t o:tfnfO{ O{Zj/ dfÌ
;Sb5g\ ..@)..
d"n—@!— / k/d]Zj/n] Oa|fxLd;Fu eGof] ls ;f/fn] lsg o:tf] eg]/ d':s'/fOg\ ls d a'9L
e};s]+ ;fFRr} afns hGdfpg ;S5' .. s] k/d]Zj/sf] nflu s'g} s'/f] c;fWo 5 < lgot ;dodf,
cyf{t\ j;Gt Ct'df, d tF;Fu k]ml/ cfpg]5', / ;f/fsf] k'q pTkÌ x'g]5 ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !*÷cfot !#, !$_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ ls s]–s] O{;fO{x¿sf] O{Zj/sf] nLnf Û hf] s]6f jf :qLx¿sf] ;dfg
lrl9G5 / tfgf dfb{5 ÛÛÛ ..@!..
d"n—@@—ta k/d]Zj/n] cfk"mlt/af6 ;bf]d / cdf]/df cfsfzaf6 uGws / cfuf] jiff{of] .. /
tL gu/x¿df ;f/f d}bfg / ;f/f gu/ lgjf;Lx¿nfO{ / h]–hlt e"lddf pld|Psf] lyof] ;a} pN6f]
kf/]/ gi6 ul/lbof] . —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !(÷cfot @$, @%_ ..
;dLIfs— ca of] klg nLnf afOansf] O{Zj/sf] x]g'{xf];\ ls h;nfO{ afns cflbdfly klg
s]xL bof cfPg Û s] tL ;a} ck/fwL lyP, ;a}nfO{ e"ld pN6ØfP/ bafP/ df¥of] < of] Gofo, bof /
ljj]sb]lv lj?4 5 . h;sf] O{Zj/n] o:tf] sfd ub{5 eg] To;sf] pkf;sn] lsg gug]{ < ..@@..
d"n—@#— cfcf] xfdLn] xfd|f] lktfnfO{ bfv /; lkofpFm / pgsf] ;fydf zog u/f}+ tfls
xfdLn] cfˆgf] lktfsf] j+z arfcf}+ .. ta pgLx¿n] To; /ft cfˆgf] lktfnfO{ bfv /; lkofP / 7"nL
5f]/L uO{ / cfˆgf] lktfsf] ;fydf zog u/L====.. xfdLn] p;nfO{ cfh /flt klg bfv /; lkofpg]5f}+,
alxgL tF uP/ zog u/====.. ;f] n"tsL b'O6} 5f]/Lx¿ cfˆgf lktfaf6 ule{0fL eP====..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo !(÷cfot #@, ##, #$, #^_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û ha lktf–k'qL klg h'g dBkfgsf] gzfdf s'sd{ ug{af6 aFRg ;s]gg\,
o:tf] b'i6 dBnfO{ hf] sf]xL O{;fO{ cflbn] lkpF5g\, pgLx¿sf] 3l6ofkgsf] s] kf/fjf/ 5 < To;}n]
;Hhgx¿n] dBnfO{ lkpgsf] nflu gfd klg lng'x'Fb}g ..@#..
d"n—@$— / cfk"mn] eg] cg';f/ k/d]Zj/n] ;f/f;Fu e]6 u/]/ cfˆgf] jrgs} cg';f/ ;f/fsf]
ljifodf u/] . / ;f/f ule{0fL eO{====.. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @!÷cfot !, @_ ..
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{xf];\ ls ;f/fnfO{ e]6]/ ue{jtL agfP, of] sfd s;/L eof] < s] lagf
k/d]Zj/ / ;f/fsf] t];|f] sf]xL ue{:yfkgsf] sf/0f b]lvG5 < o:tf] ljlbt x'G5 ls ;f/f k/d]Zj/sf]
s[kfaf6 ue{jtL agL ..@$..
d"n—@%— ta Oa|fxLdn] a8f] l56f] p7]/ /f]6L / Ps 5fnfsf] y}nf]df hn lnP/ xflh/fsf]
sfFwdf /flvlbP, / 5f]/f klg p;}nfO{ ;'Dk]/ labf u/] .. ha y}nfsf] hn l/lQof] p;n] To; 5f]/fnfO{
a]z]af{sf] hËnsf] emf8Lsf] tn xflnlbO{ .. / pm To;sf] ;fd'Ì] a;]/ lrRofpFb} /f]O{ .. k/d]Zj/n]
To;afnssf] cfjfh ;'g]====.. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @!÷cfot !$, !%, !^, !&_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û O{;fO{x¿sf O{Zj/sf] nLnf, ls k|yd t ;f/fnfO{ kIfkft u/]/
xflh/fnfO{ jxfFaf6 lgsflnlbof], / lrRofpFb}–lrRofpFb} /f]O{ xflh/f / zAb ;'Gof] 5f]/fsf], of] s:tf]
cb\e'tsf] s'/f xf] < of] o:tf] eof] xf]nf ls O{Zj/nfO{ e|d eof] xf]nf ls of] afns g} ?G5 . enf of]
O{Zj/ / O{Zj/sf] k':tssf] s'/f slxNo} x'g;Sb5 lagf ;fwf/0f dg'iosf] jrgsf] < o; k':tsdf
yf]/} s'/f ;Tosf], / afFsL s'/f c;f/ el/Psf] 5 ..@%..
d"n—@^— oL s'/fx¿sf] kZrft\ o:tf] eof] ls O{Zj/n] Oa|fxLdnfO{ eg]/ p;sf] k/LIff lnof],
p;n] eGof] x]/ Oa|fxLd d oxfF 5' .. p;n] eGof] tF cfˆgf] Pp6f dfq} 5f]/f] O;fxs h;nfO{ t}+n] w]/}
dfof ub{5;\, lnP/ p;nfO{ df]l/øofx b]zdf hf, / To;nfO{ Pp6f kxf8sf] dflyaf6 d}n] atfpg]5'
xf]daln u/]/ r9fOb] .. / cfˆgf] 5f]/f O;fxsnfO{ afFw]/ To; j]bLsf] sf7dfly /fVof] .. / Oa|fxLdn]
5'/L lnP/ cfˆgf] 5f]/fnfO{ 3ft ug{sf] nflu xft a9fof] .. ta k/d]Zj/sf b"tx¿n] :ju{af6 k'sf/]
ls Oa|fxLd–Oa|fxLd .. cfˆgf] xft 5f]/fsf] ub{gdf ga9f / To;nfO{ s]xL klg gug"{ lsgeg] ca d}n]
hfg] ls tF O{Zj/b]lv 8/fpF5;\ .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @@÷cfot !, @, (, !), !!, !@_ ..
;dLIfs— ca :ki6 eof] of] afOansf] O{Zj/ cNk1 xf], ;j{1 xf]Og . / Oa|fxLd klg Pp6f
ef]nf dg'io lyof], gq eg] t o:tf] r]i6f lsg ub{Yof] < O{Zj/ ;j{1 x'GYof] eg] t lsg u/fpFYof] /
p;sf] eljiot\ >4fnfO{ klg ;j{1tfaf6 lsg hfGb}g < ..@^..
d"n—@&— x] xfd|f k|e', xfd|f] ;'gM tF t xfd|f] aLrdf 7"nf] k|wfg xf];\Ù ;f] xfd|f] sa/ -lrxfg_
b]lv h;nfO{ t}+n] rfxG5;\ p;df cfˆgf] d'bf{nfO{ uf8\g'Ù xfdL dWo]af6 s;}n] klg tFnfO{ sa/
-lrxfg_ lngsf] nflu /f]Sg] 5}gf}+, ls t}+n] cfˆgf] d'bf{nfO{ p;df uf8\g gkfP ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @#÷cfot ^_ ..
;dLIfs— d'bf{x¿ uf8\gfn] ;+;f/sf] 7"nf] xflg x'G5, lsgeg] Tof] ;8]/ jfo'nfO{ b'u{Gwdo u/]/
/f]u k}mnfpF5 .
k|Zg— x]/ Û hf];Fu k|Llt x'G5 p;nfO{ hnfpg' /fd|f] s'/f] xf]Og, / uf8\g' cyf{t\ ;'tfOlbg' xf],
o;}n] uf8\g' /fd|f] x'G5 .
pQ/— olb d[ts;Fu k|Llt ub{5f} eg] t cfˆg} 3/df lsg /fVb}gf} < / uf8\b5f} klg lsg <
h'g hLjfTdf;Fu k|Llt lyof] Tof] t lg:s]/ uof], ca b'u{Gwdo df6f];Fu s]sf] k|Llt < / olb k|Llt
ub{5f} eg] t To;nfO{ k[YjLdf lsg uf8\b5f}, lsgeg] s;}n] s;}nfO{ egf];\ ls tFnfO{ e"lddf
ufl8lbg]5f}+ ta To;n] ;'g]/ k|;Ì slxNo} x'Fb}g . To;sf] d'v, cfFvf / z/L/df w'nf], 9'Ëf, O{+6f, r"gf
xfNg', 5ftLdf 9'Ëf /fVg' s'grflx+ k|Lltsf] sfd xf] <
/ ;Gb"sdf xfn]/ uf8\gfn] w]/} b'u{Gw k[YjLdf k}mlnP/ jfo'nfO{ lauf/]/ bf?0f /f]uf]TklQ
u/fpFb5 .
bf];|f] Ps d'bf{sf] nflu yf]/}df klg ^ xft nfdf] / $ xft rf}8fO{ e"ld rflxG5 . o;} lx;fan]
;o, xhf/, jf nfv cyjf s/f]8f}+ dg'iosf] nflu slt e"ld Joy{df /f]lsg hfG5 . g Tof] v]t, g
au}+rf / g t a:gof]Uo g} sfddf cfpF5, To;}n] ;a} eGbf g/fd|f] uf8\g' xf] .
To; eGbf s]xL g/fd|f] hndf 5f]8\g' xf], lsgeg] To;nfO{ hnhGt'n] plQv]/} n'5]/ vfg]5g\
k/Gt' h]–hlt xf8vf]/ jf dn hndf /xg]5, Tof] klg ;8]/ hut\nfO{ b'Mvbfos x'g]5 .
To; eGbf yf]/} /fd|f] hËndf 5f]8\g' xf] . lsgeg] To;nfO{ df+;fxf/L kz'–kIfLn] n'5]/ vfg]5g\
tyflk To;sf xf8vf]/n] hlt b'u{Gw x'G5, hut\sf] cg'ksf/ g} x'G5 .
/ hnfpg] sfd rflx+ ;jf]{Qd xf] lsgeg] To;sf ;a} kbfy{ c0f' ag]/ jfo'df p8]/ hfG5g\ .
k|Zg— s] d'bf{sf] w'jfFdf b'u{Gw x'Fb}g < hnfpgfn] klg b'u{Gw t x'G5 g} .
pQ/— xf] Û olb cljlwaf6 hnfPdf t yf]/} x'g ;Sb5, k/Gt' uf8\g] cflb eGbf yf]/} x'G5 . /
h'g ljlwk"j{s h;/L j]bdf n]lvPsf] 5— j]bL d'bf{sf] tLg xft ulx/f], ;f9] tLg xft rf}8f, kfFr xft
nfdf], lk+wdf 8]9 aLQf cyf{t\ cfjZostfg';f/ vg]/ z/L/sf] a/fa/ £o", To;df Ps ;]/df /QLe/
s:t'/L, df;fe/ s]z/ xfn]/ yf]/} eGbf yf]/} cfwf dg rGbg, clws hlt x'g ;Sb5 lnP/, cu/,
tu/, sk"/ cflb / knfz cflbsf] bfp/f j]bLdf hDdf u/]/, To;dfly d'bf{ /fv]/ k'g rf/}lt/ dfly
j]bLsf] d'vaf6 Ps aLQf;Dd e/]/ To; £o"sf] cfx'lt lbP/ hnfpgsf] nflu n]lvPsf] 5, o;
k|sf/af6 bfx u/]df t slQ klg b'u{Gw x'Fb}g lsGt' o;}sf] gfd cGTo]li6, g/d]w, k'?ifd]w o1 xf] .
/ hf] bl/b| 5g\ eg] t aL; ;]/ eGbf yf]/} £o" lrtfdf gxfNg], rfx] Tof] eLs dfUg] jf
hfltjfnfn] lbg] cyjf /fhfaf6 ldNgfn] k|fKt xf];\ k/Gt' p;} k|sf/ bfx ug'{ . / olb £o" gldn]df
s'g} k|sf/n] klg uf8\g' eGbf d[tsnfO{ bfp/fn] hnfpg g} pQd x'G5, lsgeg] Ps ljZjfe/ e"lddf
cyjf Ps j]bLdf nfvf}+–s/f]8f}+ d[ts hNg ;Sb5g\, e"ld klg uf8\g] hlt lau|Fb}g / sa/ -lrxfg_
nfO{ b]Vgfn] klg eo x'G5, o;}n] uf8\g cflb ;j{yf lglif4 5 ..@&..
d"n—@*— wGo xf] d]/f :jfdL Oa|fxLdsf k/d]Zj/ oxf]jf, h;n] d]/f] :jfdLnfO{ cfˆgf] bof /
cfˆgf] ;RrfO{ lagf 5f]8]g, k/d]Zj/n] dnfO{ 7Ls dfu{df rnfP/ d]/f :jfdLsf efO aGw'x¿sf
3/lt/ k'¥ofOlbP .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @$÷cfot @&_ ..
;dLIfs— s] Tof] Oa|fxLdsf] g} O{Zj/ lyof] < / h;/L cfhef]ln a]uf/L jf cu'jfO{ cyf{t\
cufl8–cufl8 lx+8]/ dfu{ b]vfpF5g\ tyf O{Zj/n] klg u¥of] eg] t cfhef]ln lsg b]vfpFb}g < /
dg'iox¿;Fu lsg s'/f ub}{g < o;}n] o:tf O{Zj/ jf O{Zj/sf k':ts klg slxNo} x'g ;Sb}g lsGt'
hËnL dg'iosf] xf] ..@*..
d"n—@(— OZdfPnsf 5f]/fx¿sf] gfd oL x'g\– h]7f] k'q gafof]t, k]ml/ s]bf/, cb\a]n,
lda;fd .. ldZdf, b"df, d:;f .. xb/, t]df, ot"/, gkmLz / s]bdf ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @%÷cfot !#, !$, !%_ ..
;dLIfs— of] OZdfPn Oa|fxLdaf6 p;sL xflh/f bf;Llt/af6 k'q eP/ hGd]sf] lyof], o;}sf]
j+z d';ndfg ePsf x'g\ . ta g} bf;L k'q x'gfn] d';ndfgx¿ a8f] v'zfdbL x'G5g\ ..@(..
d"n—#)— ====d}n] t]/f] lktfsf] ?lrsf] ;dfg :jflbi6 ef]hg agfpg]5' .. / t}+n] lktfnfO{ nu]/
lbg' h;nfO{ p;n] vfP/ cfk"m dg{ eGbf cufl8 tFnfO{ cfzLif lbg]5g\ .. / l/asfn] 3/af6 cfˆgf]
h]7f] k'q P];fjsf] /fd|f] n'uf lnP/ cfˆgf] ;fgf] 5f]/f] ofs"anfO{ klx/fof] .. / afv«fsf] kf7fsf] 5fnf
p;sf] xftdf / 3fF6Ldf a]¥of] .. ta ofs"an] cfˆgf] lktf;Fu eGof] ls d t tkfO{+sf] h]7f] 5f]/f] P];fj
x"F, tkfO{+n] eg] adf]lhd d}n] u/]sf] 5', cfpg'xf];\ p7]/ a:g'xf];\ / d]/f] xl/0fsf] df;' vfg'xf];\,
h;af6 tkfO{+sf] k|f0fn] dnfO{ cfzLif b]cf];\ ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @&÷cfot (, !), !%, !^, !&, !(_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û o:tf] e'm6–sk6af6 cfzLjf{b lnP/ kZrft\ l;4 / k}uDa/ aGb5g\, s] of]
cfZro{sf] s'/f] xf]Og < / o:tf O{;fO{x¿sf cu'jf ePsf 5g\ k'gM logsf] dtsf] u8a8df s] Go"gtf
xf];\ < ..#)..
d"n—#!— / ofs"a laxfg} l56f] p7]/ To; 9'Ëf h;nfO{ p;n] l;/fgL agfPsf] lyof] lnP/
vfFaf] 78Øfof] / To;sf] 6'Kkfdf t]n xfNof] .. / To; :yfgsf] gfd a}tPn /fVof]====.. / of] 9'Ëf h'g
d}n] vfFaf] h:tf] 78ØfPsf] 5' O{Zj/sf] 3/ x'g]5====..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo @*÷cfot !*, !(, @@_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ hËnLx¿sf] sfd Û logLx¿n] 9'Ëf k"h] / c¿nfO{ k"hfP / o;nfO{
d';ndfgx¿n] …a}tPnd's2;Ú eGb5g\ . s] oxL 9'Ëf] O{Zj/sf] 3/ / p;} kfiff0fdfqdf O{Zj/
/xGYof] < jfx–jfx Û s] egf}+ O{;fO{x¿ xf] Û dxfa'Tk/:t t ltdLx¿ g} xf} ..#!..
d"n—#@— / O{Zj/n] /fx]nsf] :d/0f u¥of] / O{Zj/n] p;sf] ;'Gof] / p;sf] sf]v vf]Nof] .. /
Tof] ule{0fL eO{ / 5f]/f kfO{ . —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #)÷cfot @@, @#_ ..
;dLIfs— jfx–jfx O{;fO{x¿sf O{Zj/ Û slt 7"nf] 8fS6/ xf] Û :qLx¿sf] sf]v vf]Ngsf] nflu
s'grflx+ z:q jf cf}iflw lyof] h;af6 vf]Nof], oL ;a} s'/f cGwfw'Gwsf x'g\ ..#@..
d"n—##— k/Gt' O{Zj/ cf/fdL nfafgsf] :jKgdf /ftsf] cfof] / p;nfO{ eGof] ls ;fjwfg
/xg', t}+n] ofs"anfO{ /fd|f] g/fd|f] geÌ" .. lsgeg] tF cfˆgf] lktfsf] 3/sf] a8f] clenfifL xf]; \, t}+n] s]
sf/0fn] d]/f b]jtfx¿nfO{ rf]/L ul/;\ .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #!÷cfot @$, #)_ ..
;dLIfs— of] d}n] gd"gf n]Vb}5', xhf/f}+ dg'iox¿sf] :jKgdf cfof]Ù s'/f u¥of], hfu[t ;fIfft\
ldNof]Ù vfof]–lkof], cfof]–uof] cflb afOandf n]lvPsf] 5 k/Gt' clxn] ghfg] Tof] 5 ls 5}g <
lsgeg] clxn] s;}nfO{ :jKg jf hfu[tdf klg O{Zj/ ldNb}g / of] klg ljlbt eof] ls oL hËnLx¿
kfiff0fflb d"lt{x¿nfO{ b]jtf dfg]/ k"Hby] . k/Gt' O{;fO{x¿sf O{Zj/n] klg 9'ËfnfO{ g} b]jtf dfGb5,
gq eg] t b]jtfx¿nfO{ rf]g'{ eÌ] s'/f s;/L 36\g ;Sb5 < ..##..
d"n—#$— / ofs"a cfˆgf] dfu{df lx+8Øf] / O{Zj/sf b"tx¿n] cfP/ p;nfO{ e]6] .. / ofs"an]
pgLx¿nfO{ b]v]/ eGof] ls oL O{Zj/sf bn -;]gf_ x'g\ ..
—tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #@÷cfot !, @_ ..
;dLIfs— ca O{;fO{x¿sf] O{Zj/ dg'io x'gdf slQ klg ;+lbUw /x]g, lsgeg] O{Zj/;Fu ;]gf
klg 5 . / ;a} z:q klg xf]nfg\ tyf s;};Fu n8fO{+–emu8f klg x'G5 xf]nfÙ gq eg] t ;]gf /fVgsf]
s] k|of]hg 5 < ..#$..
d"n—#%— / ofs"a PSn} /xg uof] jxfF ld/ld/] pHofnf];Dd Ps hgf;Fu p;n] dNno'4 ub}{
/Xof] .. / ha To;n] b]Vof] ls d ofs"adfly k|an x'g ;lsg ta p;sf] ;fFk|fsf] leqL g;fnfO{
5f]of], ;f] ofs"asf] ;fFk|fsf] g;f p;;Fu n8\bfn8\b} g} r9Øf] .. ta p;n] eGof] ls dnfO{ hfg b],
lsgeg] pHofnf] x'g nflu;Sof], ofs"an] eGof] ha;Dd t}+n] dnfO{ cfzLif lb+b}g;\ ta;Dd d hfg
lbÌ .. / p;n] ofs"a;Fu ;f]Wof], t]/f] gfd s] xf] < p;n] eGof] ofs"a .. p;n] eGof] ca t]/f] gfd
ofs"a xf]Og, k/Gt' O;|fPn x'g]5, lsgeg] tF k/d]Zj/;Fu / dg'iol;t klg o'4 u/]/ k|an ePsf]
5;\ .. ta ofs"an] eGof] ls d}n] ljGtL ub{5' ls ltd|f] gfd s] xf] dnfO{ eg, p;n] eGof] d]/f] gfd
lsg ;f]W5;\ < ta p;n] ofs"anfO{ cfzLjf{b lbof] . / ofs"an] To; :yfgsf] gfd kg"Pn /fVof],
lsgeg] d}n] O{Zj/nfO{ k|ToIf b]v]+ / d]/f] k|f0f ar]sf] 5 .. / ha pm Tof] kgLPnb]lv 6f9f x'Fb} uof]
;"o{sf] Hof]lt p;dfly k¥of] / pm ;fFk|fn] nË8fO/x]sf] lyof] . o;}n] O;|fPnsf j+z To; ;fFk|fsf] g;f
h'g rflx+ r9]sf] lyof] cfh;Dd klg vfFb}gg\ lsgeg] p;n] ofs"asf] ;fFk|fsf] g;f h'g r9]sf] lyof],
5f]Psf] lyof] .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #@÷cfot @$–#@_ ..
;dLIfs— ha O{;fO{x¿sf] O{Zj/ cvf8dNn xf] ta g} t ;f/f / /fx]ndfly k'q x'g] s[kf
u¥of], enf of] slxNo} O{Zj/ x'g ;Sb5 < s]jn afnskgsf] nLnf xf] . c¿ x]/ nLnf Û Pp6fn] gfd
;f]W5 t csf]{n] atfpFb}g < / O{Zj/n] p;sf] gf8L t r9fOlbof] / lhtfOlbof] k/Gt' olb 8fS6/
x'GYof] eg] t hfF3sf] gf8L klg 7Ls ul/lbg] lyof] . / o:tf] O{Zj/sf] elQmb]lv h'g ls ofs"a
nË8fO/fVof] eg] t c¿ eQm klg nË8fpF5g\ xf]nf . ha O{Zj/nfO{ k|ToIf b]Vof] / dNno'4 u¥of], of]
s'/f] lagf z/L/ ge}sg s;/L x'g ;Sb5 < of] s]jn n8skgsf] nLnf xf] ..#%..
d"n—#^— ====O{Zj/sf] d'v b]Vof]====.. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo ##÷cfot !)_ ..
;dLIfs— ha O{Zj/sf] d'v 5 eg] t c¿ klg cjoj xf]nfg\ / Tof] hGd–d/0fjfnf klg
xf]nf ..#^..
d"n—#&— / ox"bfxsf] h]7f] 5f]/f] P/dfly k/d]Zj/sf] b[li6df b'i6 lyof] ;f] k/d]Zj/n] p;nfO{
dfl/lbof] .. ta ox"bfxn] cf]gfg;Fu eGof] ls cfˆgL efph";Fu hf / p;Fu ljjfx u/ / cfˆgf] bfOsf]
j+z rnf .. / cf]gfgn] eGof] ls of] j+z t d]/f] x'g]5}g / o:tf] eof] ls pm efph"l;t hfFbf jLo{nfO{
e"lddf v;flnlbof]====.. / p;sf] of] sfo{ k/d]Zj/sf] b[li6df g/fd|f] lyof] o;}n] p;nfO{ klg
dfl/lbof] .. —tf}/]t -pTklQkj{÷cWofo #*÷cfot &, *, (, !), !!_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û of] dg'iosf] sfd xf] ls O{Zj/sf] < ha p;sf] ;fydf lgof]u eof] t
p;nfO{ lsg dfg]{ < p;sf] a'l4nfO{ z'4 lsg ul/Pg < / j]bf]Qm lgof]u klg k|yd ;j{q rNbYof] . of]
lgZro eof] ls lgof]usf] s'/f ;j{q rn]sf] lyof] ..#&..
ofqfsf] k':ts -tf}/]t_ -!#=@=@_
d"n—#*— tL lbgx¿df o:tf] x'g uof] ls ha d";f hjfg eof], / aflx/ cfˆgf efO
aGw'x¿sxfF uP/ pgLx¿sf] b'Mvdfly b[li6 ug{ yfNof]Ù ta p;n] b]Vof], ls s'g} ld;|L dfG5]n] d]/f]
Pp6f Oa|L efOnfO{ lkl6/fv]sf] 5 .. ta p;n] otf–ptf b[li6 nufof] / b]Vof] ls sf]xL klg 5}g ta
To; ld;|LnfO{ df/]/ afn'jfdf k'l/lbof] .. k]ml/ bf];|f] lbg aflx/ hfFbf p;n] b]Vof] ls b'O{ hgf Oa|L
k'?if cfk;df df/lk6 ul//fv]sf 5g\Ù p;n] ck/fwL;Fu eGof], t}+n] cfˆgf] efOnfO{ lsg lk6\b}5;\ <
To;n] eGof], s;n] tFnfO{ xfdLdfly xflsd / Gofo 7x/fof] < h'g tl/sfn] t} +n] ld;|Lsf] xTof ul/;\
To;/L g} t}+n] dnfO{ klg 3ft ug{ rfxG5;\ < ta d";f of] ;f]r]/ 8/fof], ls lgZro To; s'/fnfO{
logLx¿n] yfxf kfO;s] .. ha lkm/f}gn] of] s'/f ;'g] ta d";fsf] xTof ug{sf] nflu o'lQm u/] . ta
d";f lkm/f}gsf] cufl8af6 t'?Gt} efUof], / ldBofg b]zdf uP/ a:g yfNof]Ù / Tof] jxfF Pp6f s'jfsf]
glhs} a:of] .. —tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo @÷cfot !!, !@, !#, !$, !%_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û o:tf] sd{ ug]{jfnf d";f k}uDa/ aÌ uof] . h'g afOansf] d'Vo
l;4stf{ dtsf] cfrfo{ d";f ls h;sf] rl/q qmf]wflb u'0fx¿n] o'Qm, dg'iosf] xTof ug]{jfnf /
rf}/jt\ /fhb08b]lv aRg] cyf{t\ ha s'/f n'sfpFYof] eg] t e'm6 af]Ng]jfnf klg cjZo xf]nf,
o:tfnfO{ klg hf] O{Zj/ ldNof], Tof] k}uDa/ aGof], To;n] ox"bL cflbsf] dt rnfof], Tof] klg d";fs}
;b[z eof] . o;}n] O{;fO{x¿sf hf] d"n k'vf{ ePsf 5g\, tL ;a} d";f cflbb]lv lnP/ hËnL cj:yfdf
lyP, ljBf–j:yfdf lyPgg\, OToflb ..#*..
d"n—#(— ta k/d]Zj/n] b]Vof] ls d";f x]g{sf] nflu kms]{/ cfpFb}5 ta O{Zj/n] emf8Lsf]
dWoaf6 k'sf/]/ eGof] ls x] d";f Û x] d";f Û ta p;n] cfjfh lbof] d oxfF 5' . ta O{Zj/n] eGof] ls
otf gcfpg", cfˆgf] v'§faf6 h'Qf k'msfNg", lsgeg] of] :yfg h;dfly tF plePsf] 5;\ kljq e"ld
xf] .. —tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo #÷cfot $, %_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û o:tf dg'io h'g ls dg'ionfO{ df/]/ afn'jfdf k'g]{jfnf;Fu O{Zj/sf]
ldqtf / p;nfO{ k}uDa/ dfGb5g\ . / x]/ ta ltd|f] k/d]Zj/n] d";fnfO{ eGof] ls kljq :yfgdf h'Qf
nfg' x'Fb}g, ltdL O{;fO{x¿ o; cf1fb]lv lsg lj?4 lx+8\b5f} <
k|Zg— xfdLn] h'Qfsf] :yfgdf 6f]kL ptfb{5f}+ .
pQ/— of] bf];|f] ck/fw ltdLn] u¥of}, lsgeg] 6f]kL ptfg{ g O{Zj/n] eGof] g t ltd|f]
k':tsdf n]lvPsf] 5 . / ptfg{ of]UonfO{ ptfb}{gf}, gptfg{ kg]{nfO{ ptfb{5f}, of] b'O6} k|sf/ ltd|f]
k':tsb]lv lj?4 5 .
k|Zg— xfd|f] o"/f]k b]zdf zLt clws x'G5, o;}n] xfdLn] h'Qf ptfb}{gf}+ .
pQ/— s] lz/df zLt nfUb}g < clxn] t oxL+ 5f} ha o"/f]k b]zdf hfG5f} ta o:tf] ug'{ lg .
k/Gt' ha xfd|f] 3/df cyjf lj5f}gfdf cfpF5f} ta t h'Qf ptfg]{ u/ olb ptfb}{gf} eg] t cfˆgf]
afOan k':tssf] lj?4 rNb5f}, o:tf] ltdLn] ug'{ x'Fb}g ..#(..
d"n—$)— ta k/d]Zj/n] p;nfO{ ;f]Wof] ls t]/f] xftdf of] s] xf] < p;n] eGof] ls 58L ..
ta p;n] eGof] ls To;nfO{ hldgdf ˆofFlsb] / p;n] To; 58LnfO{ hldgdf ˆofFSbf ;k{ aGof] /
d";f To;sf] cufl8af6 efUof] .. ta k/d]Zj/n] d";fnfO{ eGof] ls cfˆgf] xft a9fP/ To;sf]
k'5f/nfO{ ;dft\, ta p;n] cfˆgf] xft a9fP/ To;sf] k'5f/ ;dfTof] k]ml/ Tof] p;sf] xftdf 58L
eof] . ta k/d]Zj/n] p;nfO{ eGof] ls k]ml/ t}+n] cfˆgf] xft cfˆgf] sfvdf /fv / p;n] To;} u¥of],
ta p;n] xft lgsfn]/ x]bf{ t lxpFh:t} s'i7L lyof] . / p;n] eGof] ls k]ml/ t]/f] xft sfvdf /fv
p;n] To;} u¥of] ta x]bf{ t To;sf] xft klxnfsf] h:t} b'?:t eof] .. t}+n] gLn gbLsf] hn lnP/
;'Ssf 7fpFdf xfNg' / Tof] hn ToxfF ;'Ssf 7fpFdf /ut x'g]5 ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo $÷cfot @, #, $, ^, &, (_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û s:tf] hfb'u/sf] v]n, v]nf8L O{Zj/, p;sf] ;]js d";f / oL
s'/fx¿nfO{ dfÌ]x¿ s:tf 5g\ < s] cfhef]lnsf hfb'u/x¿n] o; eGbf sDtL s/fdt ub{5g\ < of]
O{Zj/ s], of] t 7"nf] v]nf8L xf] . o:tf s'/fnfO{ ljåfg\x¿n] s;/L dfGb5g\ < / k|To]s k6s d O{Zj/
x"F, Oa|fxLd, O;xfs / ofs"asf] OToflb k|To]s k6s cfˆg} d'vn] k|z+;f ub}{–lkmg'{, of] s'/f] pQd
hgsf] x'g} ;Sb}g lsGt' s'g} b+eL dg'iosf] x'g ;Sb5 ..$)..
d"n—$!— ta d";fn] O;|fPnsf ;a} a'h|'sx¿nfO{ af]nfP/ eGof], ltdLx¿n] cfˆgf]–cfˆgf]
s'nsf] cg';f/ Ps–Ps kf7f 5'6ØfP/ /fv, / km;xsf] -kj{sf]_ kz' aln ug"{ .. / To;sf] /ut h'g
t;nfdf x'G5 To;df h"kmfsf] Ps u'R5f 8'afP/ p;} t;nfsf] /utn] åf/sf] rf}sf];sf] dfly b'j}lt/
5ØfKg' / laxfg;Dd ltdLx¿ sf]xL klg 3/af6 aflx/ glg:sg' .. lsgeg] k/d]Zj/n] b]zsf] aLr x'Fb}
ld;|Lx¿nfO{ dfb}{ hfg]5Ù hxfF–hxfF åf/sf] rf}sf];df /ut 5ØflkPsf] b]Vg]5 To;–To; åf/nfO{
5f]8\g]5, / gfz ug]{jfnfx¿nfO{ ltd|f] 3/df dfg{sf] nflu k|j]z lbg] 5}g ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo !@÷cfot @!, @@, @#_ ..
;dLIfs— enf, of] h'g sfd 6'gf–d'gf ug]{jfnfsf] h:t} 5, Tof] O{Zj/ slxNo} ;j{1 x'g
;Sb5 < ha /utsf] 5fk b]v]dfq O;|fPnsf] s'nsf] 3/ hfÌ], cGoyf ghfÌ] . of] sfd If'b| a'l4jfnf
dg'iosf] h:tf] 5 . o;af6 ljlbt x'G5 ls oL s'/fx¿ s'g} hËnL dg'ion] n]v]sf] xf] ..$!..
d"n—$@— / o:tf] eof] ls cfwL /ftsf] O{Zj/n] ld;| b]zsf] l;+xf;gdf lj/fhdfg lkm/f}gb]lv
lnP/ aGwgdf k/]sf aFw'jfx¿;Dd ;a}sf h]7f] ;GtfgnfO{, j/g kz'x¿ ;d]tsf h]7f aRrf ;a}nfO{
df¥of] .. / lkm/f}g /ftdf g} p7]/ a:of], / p;sf ;a} sd{rf/L, ;Dk"0f{ ld;|L p7]Ù / ld;|df a8f]
xfxfsf/ dlRrof], lsgeg] Pp6f 3/ klg ar]sf] lyPg h;df sf]xL d/]sf] gxf];\ ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo $÷cfot @(, #)_ ..
;dLIfs— jfx Û cfwL /ftdf 8fFs"sf] ;dfg lgb{oL ag]/ O{;fO{x¿sf] O{Zj/n] aRrf, s]6f,
jo:s, j[4 / kz';d]t klg lagf ck/fw dfl/lbof] / slQ klg bof cfPg . ld;|df a8f] ljnfk
e}/Xof] t/ klg O{;fO{x¿sf] O{Zj/sf] lrQaf6 lgi7'/tf gi6 ePg Û o:tf] sfd O{Zj/n] t s] lsGt'
s'g} enf dg'ion] klg ub}{gg\ . o;df cfZro{ 5}g, lsgeg] o:tf] n]lvPsf] 5 ls …df+;fxfl/0fM s'tf]
bofÚ ha O{;fO{x¿sf] O{Zj/ df+;fxf/L 5 eg] t p;nfO{ bofsf] s] sfd x'g] < ..$@..
d"n—$#— k/d]Zj/ ltd|f nflu o'4 ug]{5, o;}n] ltdLx¿ r'krfk /xg' .. ta k/d]Zj/n]
d";fnfO{ eGof], t}+n] lsg d]/f] lrGtf ub{}5;\ < O;|fPnsf ;GtfgnfO{ eÌ' ls ltdLx¿ oxfFaf6 cufl8
a9 .. / t}+n] cfˆgf] nÝL p7fP/ cfˆgf] xftnfO{ ;d'b|dfly a9fpg", / Tof] b'O{ efu x'g hfg]5Ù ta
O;|fPnL ;d'b|sf] aLr x'Fb} :yn}–:ynaf6 lx+8]/ hfg]5g\ ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo !$÷cfot !$, !%, !^_ ..
;dLIfs— s] xf] hL Û cufl8 t O{Zj/ e]8fsf] k5fl8 uf]7fnfsf] e}+m O;|fPn s'nsf] kl5–kl5
8'NYof], ca ghfFg] sxfF uof] < gq eg] t ;d'b|sf] aLraf6 rf/}lt/sf] /]nufl8x¿sf] ;8s
agfpg'kg]{, h;af6 ;a} ;+;f/sf] pksf/ x'g] lyof] / 8'Fuf cflb agfpg] kl/>d klg kg]{ lyPg .
k/Gt' s] ug]{, O{;fO{x¿sf] O{Zj/ ghfg] sxfF n'ls/x]sf] 5 < OToflb y'k|} d";fsf] ;fydf c;Dej nLnf
O{Zj/n] u¥of] . k/Gt' of] ljlbt eof] ls o:tf] O{Zj/, o:tf p;sf ;]js / o:tf O{Zj/s[t k':ts
xfdLx¿b]lv 6f9f ePs} hftL ..$#..
d"n—$$— t}+n] pgnfO{ b08jt\ gug{", g t pgsf] pkf;gf g} ug"{, lsgeg] d t]/f] k/d]Zj/
hng /fVg]jfnf O{Zj/ x"F, / h;n] d;Fu j}/ /fVb5g\, pgsf 5f]/fx¿, gfltx¿ / knfFltx¿nfO{ klg
cyf{t\ rf}yf] lk+9L;Dd b08 lbg] ub{5' .. —tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo @)÷cfot %_ ..
;dLIfs— enf of] s'g 3/sf] Gofo xf] ls hf] lktfsf] ck/fwb]lv rf/ k':tf;Dd b08 lbg'
/fd|f] dfÌ] . s] c;n lktfsf] b'i6 / b'i6 lktfsf] >]i7 ;Gtfg x'Fb}gg\ < olb o:t} xf] eg] t rf}yf]
k':tf;Dd b08 s;/L lbg ;Sb5 < / hf] kfFrf} k':tfb]lv cufl8 b'i6 x'g]5, To;nfO{ b08 lbg
;Sg]5}g . lagf ck/fw s;}nfO{ b08 lbg' cGofosf/Lsf] s'/f xf] ..$$..
d"n—$%— lj>fdsf] lbg p;nfO{ kljq /fVgsf] nflu :d/0f ug"{ .. 5M lbg;Dd t}+n] kl/>d
ug"{====.. k/Gt' ;ftf}+ lbg k/d]Zj/ t]/f] O{Zj/sf] lj>fd xf]====..====k/d]Zjn] lj>fdsf] lbgnfO{ cfzLif
lbof]====.. —tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo @)÷cfot *, (, !), !!_ ..
;dLIfs— s] /ljjf/ Pp6f dfq kljq / afFsL 5M lbg ckljq x'g\ < / s] k/d]Zj/n] 5M
lbg;Dd a8f] kl/>d u/]sf] lyof] / h;af6 yfs]/ ;ftf}+ lbg ;'Tof] < olb /ljjf/nfO{ cfzLjf{b lbof]
eg] t afFsL ;f]djf/ cflb 5M lbgnfO{ s] lbof] < cyf{t\ >fk lbof] xf]nf . o:tf] sfd ljåfg\sf] klg
x'g ;Sb}g eg] t O{Zj/sf] s;/L x'g ;Sb5 < enf /ljjf/df s] u'0f / ;f]djf/ cflbn] s] bf]if u/]sf
lyP ls h;af6 Pp6fnfO{ kljq tyf j/ lbof] / cGonfO{ olQs} ckljq ul/lbof] ..$%..
d"n—$^— cfˆgf] l5d]sL dfly e'm6f] ;fIfL glbg" ..=====cfˆgf l5d]sLsf] :qL, bf;, bf;L,
rf}kfo / s'g} j:t'nfO{ h'g l5d]sLsf] xf], nfnr gug"{ ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo @)÷cfot !^, !&_ ..
;dLIfs— jfx Û ta g} O{;fO{x¿ k/b]zLx¿sf] dfndf o;/L e'mSb5g\ ls hfgf] ltvf{n'
kfgLdf, ef]sf] cÌdf . h:t} of] s]jn dtnal;Gw' / kIfkftsf] s'/f xf], o:t} g} O{;fO{x¿sf] O{Zj/
klg 5 . olb s;}n] eGb5 ls xfdL ;a} dg'iodfqnfO{ l5d]sL dfGb5f}+ ta l;jfo dg'iox¿sf] cGo
s'g :qL / bf;L cflb jfnf x'g\ h;nfO{ l5d]sL gdfÌ] < o;}n] oL s'/fx¿ :jfyL{ dg'iosf] xf],
O{Zj/sf] xf]Og ..$^..
d"n—$&— hf] s'g} dg'ionfO{ o:tf] df/f];\ ls Tof] d/f];\, Tof] klg lgZro g} dfl/of];\ .. olb
p;sf] 3ftdf ga;]sf] xf];\, / k/d]Zj/sf] OR5faf6} p;sf] xftdf kb{5 eg] t, o:tf] dfg]{jfnfnfO{
efUgsf] nflu d}n] Ps :yfg atfOlbg]5' hxfF Tof] efu]/ hfcf];\ ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo @!÷cfot !@, !#_ ..
;dLIfs— olb of] O{Zj/sf] Gofo ;fFrf] x'GYof] eg] t d";fn] Ps hgfnfO{ df/]/ uf8]/ efu]sf]
lyof], d";fnfO{ lsg b08 lbOPg < olb eGb5f} ls O{Zj/n] To;nfO{ dfg{sf] nflu d";fnfO{ k7fPsf]
lyof] eg] tfklg O{Zj/ kIfkftL 7xl/of], lsgeg] To; d";fnfO{ /fhfaf6 Gofo lsg x'g
lbOPg < ..$&..
d"n—$*— ta p;n] sof}+ O;|fPnL hjfgx¿nfO{ k7fof], h;n] k/d]Zj/sf] nflu xf]daln /
uf]?x¿af6 alnbfg r9fP .. / d";fn] cfwf /utnfO{ lnP/ efF8fdf /fVof] / cfwf /utnfO{ j]bLdf
5ls{of]====.. / d";fn] To; /utnfO{ lnP/ dfG5]x¿dfly 5ls{of] / eGof] of] /ut To; jfrfsf] xf]
h;nfO{ k/d]Zj/n] oL ;a} jrgx¿sf] sf/0f ltd|f] ;fy u/]sf] 5 .. / k/d]Zj/n] d";fnfO{ eGof] ls
kxf8df dsxfF cfpg' / jxL+ /xg' d}n] tFnfO{ 9'Ëfsf kf6Lx¿, Joj:yf / cf1f hf] d}n] n]v]sf] 5'
tFnfO{ lbg]5' .. —tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo @$÷cfot %, ^, *, !@_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û of] ;a} s'/f hËnL dfG5]x¿sf] xf] ls xf]Og < / k/d]Zj/ uf]?x¿sf]
alnbfg lng] / j]bLdf /ut 5ls{g] of] s:tf] hËnLkg / c;Eotfsf] s'/f xf] < ha O{;fO{x¿sf]
v'bfn] klg uf]?x¿sf] alnbfg lnG5 eg] t eQmn] uf]?–ufO{sf] alnbfgsf] k|;fbLaf6 k]6 lsg
geg]{ < / hut\df xflg lsg gug]{ <
o:tf–o:tf g/fd|f s'/fx¿ afOandf el/Psf] 5, o;}sf s';+:sf/x¿af6 j]bx¿df klg o:t}
e'm§f bf]if nufpg rfxG5g\ k/Gt' j]bx¿df o:tf s'/fsf] gfd klg 5}g .
/ of] klg lgZro eof] ls O{;fO{x¿sf] O{Zj/ Ps kxf8L dg'io lyof], kxf8df /xGYof] . ha
Tof] v'bf d;L, snd, sfuh agfpg hfGy]gÙ g t To;nfO{ k|fKt lyof], o;}n] 9'Ëfsf kf6Ldf
Joj:yfx¿ n]v]/ lbg] ub{Yof] / log} hËnLx¿sf] ;fd'Ì] O{Zj/ ag]/ a:bYof] ..$*..
d"n—$(— / eGof] ls t}+n] d]/f] ¿k b]Vg ;Sb}g;\ lsgeg] dnfO{ b]v]/ sf]O{ dfG5]x¿ afFRg
;Sb}gg\ .. / k/d]Zj/n] eGof] ls x]/ d;Fu Pp6f r§fgsf] :yfg 5 / tF ToxfF pleg' .. / o:tf] x'g]5
ls ha;Dd d]/f] ljej -t]h_ t]/f] ;fd'Ì]af6 lg:sg] 5 ta d}n] tFnfO{ kxf8sf] vf]+rdf /fVg]5' /
ha;Dd t]/f] ;fd'Ì]af6 lgl:s;Sg]5' tFnfO{ cfˆgf] xftn] 9fSg]5' .. k]ml/ cfˆgf] xft p7fpg]5' / tF
d]/f] k5fl8 b]lvg]5;\ / kL7sf] bz{g t ug]{5;\ k/Gt' d]/f] ¿k b]Vg]5}g;\ ..
—tf}/]t -ofqfkj{÷cWofo ##÷cfot @)–@#_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û O{;fO{x¿sf] O{Zj/ s]jn dg'iojt\ z/L/wf/L / d";f;Fu s:tf] k|k~r
/r]/ cfk"m :jo+ O{Zj/ ag]sf] 5 . hf] k5fl8 b]lvG5, ¿k b]lv+b}g eg] t xftn] To;nfO{ 9fls klg
lbof] xf]nf . ha d";fnfO{ cfˆgf] xftn] 9fSof] xf]nf ta t p;sf] xftsf] ¿k p;n] b]v]g
xf]nf < ..$(..
n}Jo Joj:yfsf] k':ts -tf}/]t_ -!#=@=#_
d"n—%)— / k/d]Zj/n] d";fnfO{ af]nfof] / ldnfkjfnf d08nLsf] tDa"af6 of] jrg p;n]
eGof] .. ls O;|fPnsf ;Gtfgx¿;Fu af]n / pgLx¿nfO{ eÌ' ls olb ltdLx¿n] k/d]Zj/nfO{ e]6L
NofpFbfv]l/ t kz'aln cyf{t\ ufO{, uf]? / e]8f, afv«faf6 cfˆgf] e]6L Nofpg] ug"{ ..
—tf}/]t -n}Jo Joj:yfkj{÷cWofo !÷cfot !, @_ ..
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{xf];\ Û O{;fO{x¿sf] k/d]Zj/ ufO{, uf]?, e]8f, afv«f cflbsf] e]6L
lng]jfnf, hf] ls cfˆgf] nflu alnbfg u/fpgsf] nflu pkb]z ub{5 . Tof] ufO{, uf]?, e]8f, afv«f cflb
kz'sf] /ut / df;'sf] Kof;f], ef]sf] xf] ls xf]Og < o;}af6 To;nfO{ clx+;s / O{Zj/sf] sf]l6sf]
bfFhf]df ulgg slxNo} klg ;ls+b}g lsGt' df+;fxf/L k|k~rL dg'iosf] ;b[z xf] ..%)..
d"n—%!— ta Tof] afR5f]nfO{ k/d]Zj/sf] ;fd'Ì] aln u/f];\Ù / xf¿gsf] k'q h'g ofhs xf]
To;n] /utnfO{ ;dLkdf nu]/ To; j]bLsf] rf/}lt/ 5ls{of];\ h'g ls ldnfkjfnf tDa"sf] åf/df 5 ..
k]ml/ Tof] xf]dalnkz'sf] 5fnf sf9]/ To; kz'nfO{ 6'qmf–6'qmf kf/f];\ .. ta xf¿g ofhssf] k'qn]
j]bLdf cfuf] afnf];\, / cfuf]df bfp/f ;hfP/ /fvf];\ .. / xf¿gsf] k'q h'g ofhs xf] p;n]
6fpsf]af6 af];f] ;d]t kz'sf] 6'qmf kf/]/ To; j]bLsf] aln/x]sf] bfp/fdfly ;hfP/ /fvf];\ .. /
To;sf] leqLdf;' / v'§fnfO{ kfgLn] wf]cf];\ . ta ofhsn] ;a} 6'qmfnfO{ j]bLdf hnfcf];\, ls Tof]
xf]daln k/d]Zj/sf] nflu ;'vbfos ;'uGwjfnf xjg 7xl/of];\ ..
—tf}/]t -n}Jo Joj:yfkj{÷cWofo !÷cfot %–(_ ..
;dLIfs— yf]/} ljrf/ ug'{xf];\ t Û afR5f]nfO{ k/d]Zj/sf] cufl8 p;sf] eQmn] dfg]{ / p;n]
d/fpg] / /utnfO{ rf/}lt/ 5s{g], clUgdf xf]d ug]{, O{Zj/n] ;'uGw lng], enf of] s;fO{sf] 3/ eGbf
s]xL sDtLsf] nLnf 5}g < o;}af6 g afOan O{Zj/s[t, g t Tof] hËnL dg'iosf] ;b[z nLnfwf/L
O{Zj/ x'g ;Sb5 ..%!..
d"n—%@— k]ml/ O{Zj/n] d";fnfO{ eGof] .. ls O;|fPnLx¿nfO{ of] eÌ' ls, olb sf]O{ dg'io tL
sfdx¿b]lv h;nfO{ O{Zj/n] lgif]w u/]sf] 5 s'g} sfdnfO{ e'nn] u/]/ kfkL x'G5 eg] .. / olb
clelifQm ofhsn] o:tf] kfk u/]df, h;af6 k|hf bf]ifL 7xl/G5g\ eg] t, cfˆgf] kfksf] sf/0f To;n]
Pp6f lgivf]6 afR5f] O{Zj/sf] nflu kfkaln u/]/ r9fpg' .. / clelifQm ofhsn] To; afR5f]nfO{
ldnfkjfnf tDa"sf] åf/df O{Zj/sf] cufl8 nu]/ To;sf] 6fpsfdf xft /fv]/, / To; afR5f]nfO{
O{Zj/sf] ;fd'Ì] aln u/f];\ .. —tf}/]t -n}Jo Joj:yfkj{÷cWofo $÷cfot !, @, #, $_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ kfknfO{ 5'6fpg] k|folZrtsf] ljlw Û :jo+n] kfk ug]{, ufO{ cflb pQd
kz'x¿sf] xTof ug]{ / k/d]Zj/n] u/fpg] . wGo x'g\ O{;fO{x¿ ls o:tf] s'/fx¿nfO{ ug]{–
u/fpg]jfnfnfO{ klg O{Zj/ dfg]/ cfˆgf] d'lQmsf] cfzf ub{5g\ ..%@..
d"n—%#— ha s'g} cWoIfn] kfk ub{5====..====ta To;n] lgivf]6 kf7f] cfˆgf] e]6Lsf] nflu
lnP/ cfcf];\ .. /====To;nfO{ ====k/d]Zj/sf] cufl8 aln u/f];\ ta kfk s6gL x'g]5 ..
—tf}/]t -n}Jo Joj:yfkj{÷cWofo $÷cfot @@, @#, @$_ ..
;dLIfs— jfxhL Û jfx Û olb o:t} xf] eg] t logsf cWoIf cyf{t\ GofofwLz tyf ;]gfklt
cflb kfk ug{b]lv lsg 8/fpF5g\ xf]nf / < cfk"mn] oy]i6 kfk ug]{ / k|folZrtsf] abnfdf ufO{,
afR5f, afv«f cflbsf k|f0f lng], ta g} O{;fO{x¿ s'g} kz' jf kIfLsf] k|f0f lngdf zlÍt x'Fb}gg\ . ;'g
O{;fO{x¿ xf] Û ca t o; hËnL dtnfO{ 5f]8]/ ;';Eo wd{do j]bdtnfO{ :jLsf/ u/ ls h;af6
ltd|f] sNof0f xf];\ ..%#..
d"n—%$— olb To;df e]8f Nofpg] Ifdtf 5}g eg] t To;n] u/]sf] ck/fwsf] nflu b'O{
j6f kf7fkf7L cyjf k/]jfsf aRrf k/d]Zj/sf] nflu Nofcf];\ .. / To;sf] 6fpsf] ub{gdf a6f/f];\
k/Gt'gl5+bf];\ ..====To;n] u/]sf] kfksf] k|folZrt u/f];\ / To;sf] nflu Ifdf ul/g]5 .. t/ olb
k/]jfsf ar]/f klg Nofpg] Ifdtf 5}g eg] t====;]/ e/ rf]vf] kL7f] kfkalnsf] e]6Lsf] nflu Nofcf];\
/ To;dfly t]n gxfnf];\====..====/ To;nfO{ Ifdf x'g]5 ..
—tf}/]t -n}Jo Joj:yfkj{÷cWofo %÷cfot &, *, !), !!, !#_ ..

o; O{Zj/ wGo xf] ls h;n] afR5f, e]8f afv«fsf kf7f–kf7L, k/]jf / kL7f];Dd lng] lgod agfPsf] 5 .
cb\e't s'/f t of] 5 ls k/]jfsf ar/fsf] …ub{g a6f/]/Ú lng] ub{Yof] tfls cfk"mn] a6fg{ gk/f];\ . oL ;a}
s'/fx¿nfO{ x]bf{df ljlbt x'G5 ls hËnLx¿df sf]O{ rt'/ k'?if lyof], Tof] kxf8df uP/ a:of] / cfk"mnfO{ O{Zj/
k|l;4 u/fof] . hËnLx¿ c1fgL lyP, pgLx¿n] To;nfO{ O{Zj/ :jLsf/ u/] . cfˆgf o'lQmx¿af6 To;n] kxf8df g}
vfgsf] nflu kz', kIfL / cÌflb dufpg] ub{Yof] / df]h ub{Yof] . To;sf b"tÖkml/Ztf sfd ug]{ ub{y] . ;Hhgx¿n]
ljrf/ ug'{xf];\ ls sxfF t afOandf ufO{, uf]?, afR5f, afv«f, e]8f, kf7f–kf7L, k/]jf / /fd|f] kL7f] vfg]jfnf O{Zj/ /
sxfF ;j{Jofks, ;j{1, chGdf, lg/fsf/, ;j{zlQmdfg\ / Gofosf/L OToflb pQd u'0fo'Qm j]bf]Qm O{Zj/ <
;dLIfs— ca ;'Ì'xf];\ Û O{;fO{x¿df kfk ug{sf] nflu sf]O{ wgf9Ø 8/fpFb}g xf]nf g
t bl/b| klgÙ lsgeg] logsf] O{Zj/n] kfkx¿sf] k|folZrt ug{sf] nflu ;xh agfP/ /fv]sf] 5 . of]
Pp6f s'/f O{;fO{x¿sf] afOandf cb\e't 5 ls lagf si6 u/]/ kfkaf6 5'6]/ hfg] . lsgeg] Ps t
kfk u¥of] bf];|f] hLjx¿sf] lx+;f u¥of] / v'a cfgGbn] df;' vfof] / kfk klg 5'6]/ uof] .
enf Û k/]jfsf] ar]/fsf] ub{g df]l8lbgfn] w]/} a]/;Dd 56kl6G5 xf]nf ta klg O{;fO{x¿nfO{
bof cfpFb}g . bof s;/L cfpg] Û logsf O{Zj/sf] pkb]z g} lx+;f ug{sf] nflu 5, / ha ;a}
kfkx¿sf] o:tf] k|folZrt 5 eg] t O{;fsf] ljZjf;af6 kfk 5'6]/ hfG5, of] 7"nf] cf8Da/ lsg
ub{5g\ ..%$..
d"n—%%— / ofhs s;}sf] nflu xf]daln r9fpF5 eg] To; xf]dalnkz'sf] 5fnf ToxL
ofhsn] n]cf];\ .. / tGb"/df, s/fxLdf, jf tfcf]df kfs]sf] ;a} e]6aln p;} ofhssf] x'g]5 h;n]
To;nfO{ r9fpF5 .. —tf}/]t -n}Jo Joj:yfkj{÷cWofo &÷cfot *, (_ ..
;dLIfs— xfdLn] hfGbYof}+ ls oxfF b]jLsf ef]k] / dlGb/x¿sf k'hf/Lx¿sf] kf]knLnf ljlrq
5, k/Gt' O{;fO{x¿sf] O{Zj/ / pgsf k'hf/Lx¿sf] kf]knLnf o; eGbf klg xhf/f}+u'0ff a9]/ /x]5,
lsgeg] rf]/Lsf] bfd / ef]hgsf] kbfy{ vfgsf] nflu cfcf];\ k]ml/ O{;fO{x¿sf ofhsx¿n] v'a df}h
p8fP xf]nfg\ < / clxn] klg p8fpFb} xf]nfg\ < enf, sf]O{ dg'io Pp6f 5f]/fnfO{ dfg]{ / csf]{ 5f]/fnfO{
To;sf] df;' v'jfpg], o:tf] slxNo} x'g ;Sb5 < To;} u/L ;a} dg'io, kz', kIfL cflb ;a} hLj
O{Zj/sf k'qjt\ x'g\ . k/d]Zj/n] o:tf] sfd slxNo} ug{ ;Sb}g . To;}n] of] afOan O{Zj/s[t / o;df
n]lvPsf] O{Zj/ / o;nfO{ dfÌ]jfnf wd{1 slxNo} x'g ;Sb}gg\ . o:t} g} ;a} s'/fx¿ n}Jo Joj:yf
cflb k':tsx¿df el/Psf] 5, sxfF;Dd u0fgf u/fpFm ..%%..
u0fgfsf] k':ts -tf}/]t_ -!#=@=$_
d"n—%^— ;f] ulwgLn] k/d]Zj/sf] b"tnfO{ cfˆgf] xftdf gfËf] tnjf/ lvr]/ af6fdf plePsf]
b]vL, ta ulwgL af6f]nfO{ 5f]8]/ 5'§} v]tdf k;L, To;nfO{ dfu{df kmsf{P/ Nofpgsf] nflu lanfdn]
ulwgLnfO{ nÝLn] lxsf{of] .. ta k/d]Zj/n] ulwgLsf] d'v vf]Nof] / To;n] lanfdl;t eGof] ls d}n]
t]/f] s] la/fd u/]sf] 5' ls t}+n] dnfO{ clxn] tLg k6s r'l6;\ ..
—tf}/]t -u0fgfkj{÷cWofo @@÷cfot @#, @*_ ..
;dLIfs— k|yd t uwf;Ddn] O{Zj/sf b"tx¿nfO{ b]Vby] / cfhef]ln lazk kfb/L cflb >]i7
jf c>]i7 dg'iox¿nfO{ klg v'bf jf p;sf b"t b]lv+b}gg\ . s] cfhef]ln k/d]Zj/ / p;sf b"t 5g\
ls 5}gg\ < olb 5g\ eg] t ulx/f] lgb|fdf ;'t]sf 5g\ < jf /f]uL eP cyjf s'g} cGo e"uf]ndf km8\sf]
df/] < jf s'g} csf{] wGwfdf nfu] < jf ca O{;fO{x¿;Fu ?i6 x'g uP < cyjf d/] < ljlbt ePsf] 5}g
ls s] eof] < cg'dfg t o:tf] nflu/x]sf] 5 ls clxn] 5}gg\, b]lv+b}gg\ t ta klg lyPgg\ /
b]lvGy]gg\ xf]nfg\, lsGt' oL s]jn dgdfgL ukmf}8f p8fP xf]nfg\ ..%^..
d"n—%&— ;f] ca s]6fx¿df x/ Ps 5f]/fnfO{ / x/ Ps :qL hf] k'?if;Fu ;+o'Qm ePsL 5, k|f0f
lgsflnlbg' .. k/Gt' 5f]/Lx¿ hf] k'?if;Fu ;+o'Qm ePsf 5}gg\, pgLx¿nfO{ cfˆgf] nflu lhpFb} /fVg" ..
—tf}/]t -uGtLkj{÷cWofo #!÷cfot !&, !*_ ..
;dLIfs— jfx hL Û d";f k}uDa/ / ltd|f] O{Zj/ wGo xf] ls hf] :qL, afn, j[4 / kz' xTof
ug{af6 klg cnu /x]g / o;af6 :ki6 lglZrt x'G5 ls d";f ljifoL lyof] . lsgeg] olb ljifoL
x'Gy]g eg] t …cIftof]lgÚ cyf{t\ k'?ifx¿;Fu ;dfud gu/]sL s'Fjf/L sGofx¿ cfˆgf] nflu lsg
dfUbYof] jf pgLx¿nfO{ o:tf] lgb{o jf ljifoLkgsf] cf1f lsg lbGYof] < ..%&..
;d'Pnsf] bf];|f] k':ts -tf}/]t_ -!#=@=%_
d"n—%*— / To;} lbg /fltdf o:tf] eof] ls k/d]Zj/sf] of] jrg eGb} gftfgdf k'Uof] .. ls
hf / d]/f] ;]js bfpmbnfO{ eÌ' ls k/d]Zj/n] eg]sf] 5 ls— s] d]/f] lgjf;sf] nflu t}+n] Pp6f 3/
agfOlbG5;\ < .. lsgeg] hlxn]b]lv O;|fPnsf ;Gtfgx¿ ld;|af6 lgsfn]/ NofPF, d}n] t cfhsf]
lbg;Dd klg 3/df jf; u/]sf] 5}g k/Gt' tDa"df / 8]/fdf lkml//fv]sf] 5' ..
—tf}/]t -;d'Pn bf];|f]kj{÷cWofo &÷cfot $, %, ^_ ..
;dLIfs— ca slQ klg ;Gb]x /x]g ls O{zfO{sf] O{Zj/ dg'iojt\ b]xwf/L xf] . k]ml/ lzsfot
ub{5 ls d}n] w]/} kl/>d u/]+, otf–ptf w]/} bf}l8PF, ca bfpmb t}+n] 3/ agfOlbPdf t d}n] To;df
cf/fd ug]{ lyPF, lsg O{;fO{x¿sf] o:tf] O{Zj/ / o:tf k':tsnfO{ dfÌdf nHhf klg cfpFb}g < k/Gt'
s] u¿g\ lar/fx¿ km:g uP t uP . ca lg:sgsf] nflu a8f] k'?iffy{ ug{kg]{ eof] ..%*..
/fhfx¿sf] k':ts -tf}/]t_ -!#=@=^_
d"n—%(— / afa]nsf] /fhf ga"sbg]:;/sf] /fHosf] pÌfO{;f}+ jif{sf] kfFrf}+ dlxgfsf] ;ftf}+
ltlydf afa]nsf] /fhf Ps ;]js ga"h/bfg h'g hNnfbx¿sf] k|wfg cyf{t \ lgh ;]gfsf] k|wfg cWoIf
lyof], o¿;]nddf cfof] .. / To;n] k/d]Zj/sf] dlGb/, /fhfsf] ejg / o¿;]ndsf ;f/f 3/x¿ / x/
Ps 7"nf 3/nfO{ hnfOlbof] .. / s;lbx¿sf ;f/f ;]gfn] h'g To; lgh ;]gfsf] cWoIfsf] ;fydf
lyP, o¿;]ndsf] leQf / kvf{nnfO{ rf/}lt/af6 9flnlbP ..
—tf}/]t -/fhfx¿sf] kj{ @÷cWofo @%÷cfot *, (, !)_ ..
;dLIfs— s] ug]{ t, O{;fO{x¿sf] O{Zj/n] t cfˆgf] cf/fdsf] nflu bfpmb cflb;Fuaf6 3/
agfPsf] lyof], To;df cf/fd uYof]{ xf]nf, k/Gt' ga"h/bfgn] O{Zj/sf] 3/nfO{ gi6–e|i6 ul/lbof] /
O{Zj/ jf p;sf b"tx¿sf] ;]gfn] s]xL klg ug{ ;s]gg\ .
k|yd t logsf] O{Zj/n] a8f] n8fO{ ub{Yof] / ljhoL x'GYof] k/Gt' clxn] t cfˆgf] 3/;d]t
hnfP/–kmf]/]/ a:of] . g hfg] r'krfk lsg al;/Xof] < k]ml/ To;sf b"tx¿ ghfg] stf efu] < o:tf]
;dodf sf]xL klg sfddf cfPgg\ / O{Zj/sf] k/fqmd klg g hfg] sxfF p8]/ uof] < olb of] s'/f]
;fFrf] xf] eg] t h'g–h'g ljhosf] s'/fx¿ k|yddf n]v] ;f]–;f] ;a} Joy{ x'g uof] . s] ld;|sf s]6f–
s]6Lx¿nfO{ df/]/ dfq} z"/jL/ ag]sf] lyof] < clxn] z"/jL/x¿sf] ;fd'Ì] r'krfk eP/ al;/Xof] < of]
t O{;fO{x¿sf] O{Zj/n] cfˆgf] lgGbf / ck|lti7f u/fof] . o:t} xhf/f}+ o; k':tsdf lgsDdf syfx¿
e/]sf 5g\ ..%(..
ha"/sf] bf];|f] efu
sfnsf] ;dfrf/sf] klxnf] k':ts -Oltxf;_ -!#=@=&_
d"n—^)— ;f] k/d]Zj/ d]/f] O{Zj/n] O;|fPndf d/L k7fof] / O;|fPnsf dWo]af6 ;Q/L xhf/
k'?if 9n] .. —tf}/]t -Oltxf;kj{ !÷cWofo @!÷cfot !$_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ O;|fPnsf O{;fO{x¿sf] O{Zj/sf] nLnf Û h'g O;|fPn s'nsf] nflu y'k|}
j/ lbPsf] lyof] / /ft–lbg h;sf] sf]sf{df xNnGYof], ca em6 qmf]lwt eP/ d/LnfO{ k7fP/ ;Q/L
xhf/ dg'iox¿nfO{ df¥of] . o:t} b]v]/ s'g} sljn] n]v]sf 5g\, ;To xf] ls—
If0f] ?i6M If0f] t'i6f] ?i6:t'i6M If0f] If0f] . cJojl:ytlrQ:o k|;fbf]˜lk eoÍ/M ..
h;/L sf]O{ dg'io If0fdf k|;Ì, If0fdf ck|;Ì x'G5 cyf{t\ If0f–If0fdf k|;Ì–ck|;Ì x'G5,
To:tfsf] k|;Ìtf klg eobfos x'G5, To:t} nLnf O{;fO{x¿sf] O{Zj/sf] 5 ..^)..
P]o"asf] k':ts -ha"/_ -!#=@=*_
d"n—^!— / Ps lbg o:tf] eof] ls k/d]Zj/sf] cufl8 O{Zj/sf] k'q cfP/ pleof] / z}tfg
klg pgsf] dWodf k/d]Zj/sf] cufl8 cfP/ pleof] .. / k/d]Zj/n] z}tfgnfO{ ;f]w] ls tF sxfFaf6
cfpFb}5;\ <, ta z}tfgn] pQ/ lb+b} k/d]Zj/;Fu eGof] ls k[YjLdf 3'Db} / otf–ptf lkmb}{ cfO/x]sf]
5' .. ta k/d]Zj/n] z}tfgnfO{ ;f]Wof] ls t}+n] d]/f] bf; P]o"anfO{ hfFr]sf] 5;\ ls p;sf] ;dfg
k[YjLdf c¿ sf]xL 5}g, Tof] l;4 / v/f] hg O{Zj/b]lv 8/fpF5 / kfkb]lv cnu /xG5 / clxn];Dd
cfˆgf] ;RrfO{nfO{ yfd]/ /fv]sf] 5 / t}+n] dnfO{ To;nfO{ csf/0f gfz ug{sf] nflu pS;fO;\ .. ta
z}tfgn] pQ/ lbP/ k/d]Zj/nfO{ eGof] ls w"t{sf] nflu w"¤of{O{+, k/Gt' k|f0fsf] abnfdf dg'ion] cfˆgf]
;a} yf]s lbG5 .. k/Gt' clxn] cfˆgf] xft a9fP/ To;sf] xf8–df;'nfO{ 5f]Ob], ta To;n] lgM;Gb]x
tFnfO{+ t]/f] ;fd'Ì] lgGbf ug]{5 .. ta k/d]Zj/n] z}tfgnfO{ eGof] ls, x]/ Tof] t]/f] xftdf 5, s]jn
To;sf] k|f0fnfO{ arfOb] .. ta z}tfg k/d]Zj/sf] cufl8af6 lgl:sof] / P]o"asf] lz/b]lv kfp;Dd
g/fd|f];Fu vl6/fn] kLl8t u/fof] .. —ha"/ -P]o"akj{÷cWofo @÷cfot !–&_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ O{;fO{x¿sf] O{Zj/sf] ;fdYo{ Û ls z}tfgn] p;sf] ;fd'Ì] p;sf
eQmnfO{ b'Mv lbG5 . g z}tfgnfO{ b08, g t cfˆgf] eQmnfO{ arfpg ;Sb5 g t p;sf b"tx¿n] g}
To;sf] ;fdgf ug{ ;Sb5g\ . Pp6f z}tfgn] ;a}nfO{ eoeLt agfP/ /fv]sf] 5 . / O{;fO{sf] O{Zj/
klg ;j{1 xf]Og . olb ;j{1 x'GYof] eg] t P]o"asf] k/LIff z}tfg;Fu lsg u/fpFYof] < ..^!..
pkb]zsf] k':ts -ha"/_ -!#=@=(_
d"n—^@— xf] d]/f] cGtMs/0fn] a'l4 / 1fg w]/} b]v]sf] 5 .. d}n] cfˆgf] dg nufPF ls a'l4 /
1fgsf] e]b lnpFm / afjn]kg / d"v{tfnfO{ klg hfg"F, dnfO{ yfxf eof] ls of] klg jfo'nfO{ ;dfpg'
h:t} sl7g xf] .. lsgeg] w]/} a'l4sf] ;fy w]/} v]b klg x'G5, / h;n] cfˆgf] 1fg a9fpF5 To;n]
cfˆgf] b'Mv klg a9fpF5 .. —ha"/ -;ef]kb]zs kj{÷cWofo !÷cfot !^, !&, !*_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û h'g a'l4 / 1fg zAb kof{ojfrL x'g\, To;nfO{ b'O{ dfGb5g\ . /
a'l4sf] j[l4df zf]s / b'Mv dfÌ', lagf cljåfg\sf] o:tf] n]v s;n] ug{ ;Sb5 < To;}n] of] afOan
O{Zj/n] agfPsf] t x'Fb}xf]Og eg] s'g} ljåfg\n] agfPsf] klg xf]Og ..^@..
oxfF yf]/}dfq tf}/]t / ha"/sf] ljifodf n]lvof] . o;sf] cufl8 yf]/}dfq dQL cflb /lrt
O~hLnsf] ljifodf n]lvg]5, clxn] h;nfO{ O{;fO{x¿n] 7"nf] k|df0fe"t dfGb5g\, h;sf] gfd O~hLn
/fv]sf 5g\, To;sf] k/LIff yf]/}dfq n]Vb5' s:tf] nfUb5 .
-v_ gofF ljwfgsf] k':ts -O~hLn_ -!#=#_
dQL/lrt O~hLn -!#=#=!_
d"n—^#— oLz' v«Li6sf] hGd o; /Lltaf6 eof], p;sL cfdf dl/odsf] o";'kml;t d+ugL
-ljjfxsf] nflu jrgj4_ ePsf] lyof] . k/Gt' pgsf] ljjfx x'g'eGbf klxnf g} b]lvof] ls pgL kljq
cfTdfaf6 ue{jtL 5g\ .====x]/ k/d]Zj/sf] Pp6f b"tn] :jKgdf p;nfO{ bz{g lbP/ eGof] ls— x]
bfpmbsf ;Gtfg o";'km tF cfˆgL :qL dl/odnfO{ oxfF Nofpgaf6 g8/f lsgeg] p;sf] k]6df h'g
ue{ /x]sf] 5 Tof] kljq cfTdfaf6 ePsf] xf] . —O~hLn -dQLkj{÷cWofo !÷cfot !*, @)_ ..
;dLIfs— oL s'/fx¿nfO{ s'g} ljåfg\n] dfÌ ;Sb}g ls hf] k|ToIfflb k|df0f / ;[li6qmdb]lv
lj?4 5 . oL s'/fx¿nfO{ dfÌ' hËnL dg'iosf] sfd xf], ;Eo ljåfg\x¿sf] xf]Og . enf Û hf]
k/d]Zj/sf] lgod xf] To;nfO{ s;}n] tf]8\g ;Sb}g / k/d]Zj/n] klg pN6f]–kfN6f] u/]df t p;sf]
cf1fnfO{ s;}n] dfÌ]5}g / Tof] klg ;j{1 / lge|{d /xg]5}g . o:t} xf] eg] t h'g–h'g s'df/Lsf] ue{
/xFg hfG5 ta ;a}n] o:tf] eÌ ;Sg]5g\ ls o;df ue{ /xg' O{Zj/lt/af6 ePsf] xf] / e'm6–d'6
elglbg] ls k/d]Zj/sf] b"tn] dnfO{ ;kgfdf eg]sf] 5 ls of] ue{ k/dfTdflt/af6 /x]sf] xf] . h:tf]
of] c;Dej k|k~r /r]sf 5g\, To:t} g} ;"o{af6 s'GtL ue{jtL x'g' klg k'/f0fx¿df c;Dej n]lvPsf]
5 . o:tf–o:tf s'/fx¿nfO{ …cfFvfsf cGwf ufF7sf k"/fÚ n] dfg]/ e|dhfndf kb{5g\ . oxfF o:tf] s'/f
eof] xf]nf ls s'g} k'?if;Fu ;dfud x'gfn] dl/od ue{jtL eO{xf]nL, p;n] jf s'g} bf];|fn] o:tf]
c;Dej s'/f] p8fOlbof] xf]nf ls ue{ O{Zj/lt/af6 /x]sf] xf] ..^#..
d"n—^$— ta cfTdfn] oLz'nfO{ hËndf nu]/ z}tfgåf/f p;sf] k/LIff lng rfXof] .. Tof]
rfnL; lbg / rfnL; /ft lg/fxf/ /Xof] cGtdf p;nfO{ ef]s nfUof] .. ta k/LIff lng]jfnfn] eGof]
ls olb tF O{Zj/sf] k'q xf];\ eg] t elgb] ls of] 9'Ëf /f]6L agf];\ ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo $÷cfot !, @, #_ ..
;dLIfs— o;df :ki6 l;4 x'G5 ls O{;fO{x¿sf] O{Zj/ ;j{1 xf]Og . lsgeg] ;j{1 x'GYof] eg]
t p;sf] k/LIff z}tfgaf6 lsg u/fpFYof] < :jo+ hfÌ ;SYof] . enf Û s'g} O{;fO{nfO{ cfhef]ln
rfnL; /ft lbg ef]s} /fv]df t slxNo} aRg ;Snf < / o;af6 oxL l;4 x'G5 ls g Tof] O{Zj/sf]
5f]/f] lyof] / g t p;df s'g} s/fdt cyf{t\ l;l4 g} lyof], gq eg] t z}tfgsf] ;fd'Ì] 9'Ëfsf] /f]6L
lsg agfPg < / cfk"m ef]sf] lsg /xGYof] < k]ml/ l;4fGt of] xf] ls h;nfO{ k/d]Zj/n] 9'Ëf agfPsf]
5, To;nfO{ /f]6L s;}n] agfpg ;Sb}g / O{Zj/n] klg k"j{s[t lgodnfO{ pN6f] u/fpg ;Sb}g lsgeg]
pm ;j{1 / p;sf ;a} sfdx¿ lagf e'n–r'ssf 5g\ ..^$..
d"n—^%— ha oLz'n] ;'Gof] ls o"xÌfnfO{ ;dft]/ aGbLu[xdf xfn], ta pm unLnlt/ uof] ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo $÷cfot !@_ ..
;dLIfs— ha ;'g]/ o"xÌfgsf] aGbLu[xdf kg'{ hfGof] eg] t ;j{1 xf]Og . lsg ls ;'g]/ hfÌ'
t c;j{1 hLjx¿sf] sfd xf] . of] ;'g]/ hfÌ', hfg]/ e'Ng' O{Zj/sf] :jefj xf]Og, lsGt' hLjsf]
:jefj xf] ..^%..
d"n—^^— / oLz' aklt:df lnP/ t'?Gt kfgLaf6 aflx/ lgl:sof], / b]Vof], p;sf] nflu
cfsfz v'Nof]Ù / p;n] k/d]Zj/sf] cfTdfnfO{ k/]jf h:t} u/]/ pqFb} / cfk"mdfly cfpFb} u/]sf] b]Vof] ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo #÷cfot !^_ ..
;dLIfs— enf Û O{Zj/sf] cfTdfnfO{ cfFvfn] slxNo} b]Vg ;Sb5 < / Jofks O{Zj/ k/]jfsf]
e}+m g t slxNo} pqg] / r9\g] ub{5 . / hf] r9\g]–cf]n{g] ub{5, Tof] O{Zj/ g} x'g ;Sb}g ..^^..
d"n—^&— / pgLx¿nfO{ eGof], d]/f] kl5–kl5 cfcf], t d}n] ltdLx¿nfO{ dfG5] ;dfTg]jfnf
agfpg]5' .. ltgLx¿n] t'?Gt hfnnfO{ 5f]8]/ p;sf kl5 nfu] ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo $÷cfot !(, @)_ ..
;dLIfs— ljlbt x'G5 ls o;} kfk cyf{t\ h'g tf}/]tdf bz cf1fx¿df n]lvPsf] 5 ls—
…;Gtfgx¿n] cfˆgf] dftf, lktfsf] ;]jf / dfGotf ug'{ h;n] ubf{ pd]/ a9f];\ .Ú ;f] O{;fn] g cfˆgf
dftf–lktfsf] ;]jf u¥of] g t c¿nfO{ pgsf dftf–lktfnfO{ ;]jf ug{ g} lbof] . o;} ck/fwn]
lr/~hLjL /x]g . / of] klg ljlbt eof] ls O{;fn] dg'ionfO{ km;fpgsf] nflu Ps dt rnfPsf] 5
ls hfndf df5fs} ;dfg dg'iox¿nfO{ :jdt hfndf km;fP/ cfˆgf] k|of]hg ;fWg] .
ha O{;f g} o:tf] lyof] eg] t cfhef]lnsf kfb/Lx¿ cfˆgf] hfndf dg'iox¿nfO{ km;fPdf t
s] g} cfZro{ x'G5 < lsgeg] h;/L 7"nf–7"nf / w]/} df5fx¿nfO{ hfndf km;fpg]jfnfsf] k|lti7f /
hLljsf /fd|f] x'G5 . o;} u/L h;n] w]/}nfO{ cfˆgf] dtdf km;fpg ;Sb5 To;sf] clws k|lti7f /
hLljsf x'G5 . o;}n] ubf{ logLx¿ h;n] j]b / zf:qx¿ k9]gg\ g t ;'g], tL lar/f ef]n]
dg'iox¿nfO{ cfˆgf] hfndf km;fP/ pgsf afp–cfdf s'n–s'6'Dab]lv 5'6fOlbG5g\, o;}n] ;a} ljåfg\
cfof{x¿nfO{ of] plrt x'G5 ls :jo+ logsf e|dhfnb]lv aRg' / cGo ef]nf–efnf cfˆgf bfh'–
efOx¿nfO{ klg arfpg] ..^&..
d"n—^*— ta oLz' ;f/f unLn b]zdf pgsf ;efx¿df pkb]z ub}{ / /fHosf] ;';dfrf/
k|rf/ ub}{ / dfG5]x¿df x/ Ps /f]u / x/ Ps JoflwnfO{ lgsf] kfb}{ lx+8Øf] ..====;a} /f]uLx¿nfO{ hf]
gfgf k|sf/sf /f]ux¿ / kL8fx¿af6 b'MvL lyP, e"tu|:tx¿, 5f/] /f]ujfnf / c4f{ËLx¿nfO{ klg lgsf]
kf¥of] .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo $÷cfot @#, @$_ ..
;dLIfs— h;/L cfhef]ln kf]knLnf, e"t–k|]t lgsfNgsf] nflu k'/Zr/0f, cfzLjf{b, hGt/ /
v/fgLsf] r'6\sL lbgfn] e"t–k|]t lgsfNg], /f]ux¿ lgsf] kfg]{ ;fFrf] xf] eg] t Tof] O~hLnsf] s'/f klg
;fFrf] xf]nf . o;}n] ef]n] dg'iox¿nfO{ e|ddf km;fpgsf] nflu oL s'/f x'g\ . olb O{;fO{x¿ O{;fsf]
s'/f dfGb5g\ eg] t oxfFsf b]jL–e}/jsf s'/fx¿ lsg gdfÌ] < lsgeg] tL s'/fx¿ log}sf ;b[z
5g\ ..^*..
d"n—^(— wGo 5g\ tL, hf] dgsf bLg 5g\, lsgeg] :ju{sf] /fHo pg}sf] xf] .. wGo 5g\ tL,
hf] zf]s ub{5g\, lsgeg] ltg}n] zflGt kfpF5g\ .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo %÷cfot #, $_ ..
;dLIfs— :ju{ Pp6f 5 eg] t /fhf klg Pp6f x'g'kb{5 . o;}n] hlt bLg 5g\, tL ;a}
:ju{df uPeg] t :ju{df /fHosf] clwsf/ s;nfO{ x'g]5 < cyf{t\ k/:k/ n8fO{+–le8fO{+ ug]{5g\ / /fHo
Joj:yf v08–a08 x'g hfg]5 . / bLg eÌfn] sËfnx¿ lnPdf t 7Ls ePg, olb lg/ledfgLnfO{
lnof} eg] tfklg 7Ls ePg, lsgeg] bLg / lg/ledfgsf] Psfy{ x'Fb}g . lsGt' hf] dgn] bLg x'G5,
To;nfO{ ;Gtf]if slxNo} x'Fb}g, o;}n] of] s'/f] 7Ls 5}g ..^(..
d"n—&)— nf]k ug{sf] nflu xf]Og, k/Gt' k"/f ug{sf] nflu cfPsf] x"F, ls ha;Dd cfsfz /
k[YjL 8udufpFb}gg\, ta;Dd Joj:yfaf6 Ps dfqf of laGb' klg lagf k"/f ge} /xFb}g .. o;}n] hf]
sf]xLn] oL ;fgf–;fgf cf1fx¿df s'g} Pp6fnfO{ dfGb}g, / To:t} dfG5]x¿nfO{ l;sfpF5 eg], Tof]
:ju{sf] /fHodf ;a} eGbf tNnf] dflgg]5, k/Gt' hf] s;}n] To;nfO{ kfng ub{5 / c¿nfO{ l;sfpF5
eg], ToxL :ju{sf] /fHodf dxfg\ dflgg]5 .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo %÷cfot !*, !(_ ..
;dLIfs— ha cfsfz / k[YjL 8udufpg]5g\ ta Joj:yf klg ;lsg]5 o:tf] clgTo Joj:yf
dg'iox¿sf] x'G5, ;j{1 O{Zj/sf] xf]Og . / of] Ps k|nf]eg / eodfq lbPsf] 5 ls h;n] oL
cf1fx¿nfO{ dfGb}g Tof] :ju{df ;a} eGbf tNnf] dflgg]5 . ha of] O{;fsf] ;fIfL xf] eg] t tf}/]t /
ha"/sf] n]vnfO{ klg O{;fO{x¿n] cjZo dfÌ'kb{5 . oBlk tL k':tsx¿df h'g /fd|f s'/fx¿ 5g\ tL
j]bf]Qm x'gfn] v08gLo x'g ;Sb}g, lsGt' dGtJo 5g\ . k/Gt' ltgdf hlt bf]if 5g\ To;sf] pQ/ lbg'
O{;fO{x¿dfly lge{/ ub{5 . tL k':tsx¿df ax'tf+z t Oltxf; dfq} el/Psf] 5 / y'k|} c;Dej
s'/fx¿ klg 5g\ . o:tf] k':tssf] ;To x'gdf O{;fsf] ;fIfL lbg'n] O{;fnfO{ cljåfg\ agfpFb5 ..&)..
d"n—&!— d}n] ltdLnfO{ eGb}5' ls olb ltd|f] wd{ cWofksx¿ / km/Ll;x¿sf] wd{b]lv clws
gePdf t ltdL :ju{sf] /fHodf k|j]z ug{ kfpg] 5}gf} ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo %÷cfot @)_ ..
;dLIfs— ha wdf{r/0faf6 g} :ju{ k|fKt x'G5 eg] t, rfx] jxfF, rfx] p; ;dodf, rfx] sf]O{
klg dg'io wdf{Tdf x'g]5, To;n] :ju{ kfpg]5 . O{;fnfO{ dfÌ'kg]{ cfjZostf 5}g ..&!..
d"n—&@— ;f] h;/L ltd|f] :ju{jf;L lktf l;4 x'guP To;/L g} ltdL klg l;4 ag ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo %÷cfot $*_ ..
;dLIfs— ha ;a}sf lktf k/d]Zj/ x'g\ eg] t O{;fO{x¿ s]jn O{;fsf] lktfnfO{ k/d]Zj/
eGb5g\, of] logLx¿sf] 7"nf] e'nsf] s'/f xf] ..&@..
d"n—&#— xfd|f] lbgel/sf] nflu /f]6L cfh xfdLnfO{ b]pm .. cfˆgf] nflu k[YjLdf wgsf] ;~ro
gu/====.. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo ^÷cfot !!, !(_ ..
;dLIfs— o;af6 ljlbt x'G5 ls h'g ;dodf O{;fsf] hGd ePsf] 5, To; ;dodf dfG5]x¿
hËnL / bl/b| lyP tyf O{;f klg To:t} bl/b| lyof] . o;}n] t lbgel/sf] /f]6Lsf] k|flKtsf] nflu
O{Zj/;Fu k|fy{gf uYof]{ / l;sfpFYof] . ha o:tf] xf] eg] t O{;fO{x¿n] wg ;~ro lsg ub{5g\ <
pgLx¿nfO{ rflxG5 ls O{;fsf] jrgb]lv lj?4 grn]/ ;a} bfg k'0o u/]/ bLg x'g'kb{5 ..&#..
d"n—&$— x/ Ps hf] d;Fu Û x] k|e' Û x] k|e' Û eGb5, Tof] :ju{sf] /fHodf k|j]z ug]{5}g====..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo &÷cfot @!_ ..
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{xf];\ Û 7"nf–7"nf kfb/L lazk ;fx]a / s[ZrLgx¿ h'g of] O{;fsf]
jrg ;To xf], o:tf] ;DemG5g\ eg] t k|e' cyf{t\ O{Zj/ slxNo} gegf];\, olb o; s'/fnfO{ dfGb}gf}
eg] t kfkaf6 slxNo} aRg ;Sb]gf} ..&$..
d"n—&%— p; lbg y'k|}n] d;Fu eÌ]5g\Ù x] k|e', x] k|e', s] xfdLn] t]/f] gfdaf6 eljiojf0fL
u/]gf}+, / t]/f] gfdn] b'i6fTdfx¿nfO{ lgsfn]gf}+, / t]/f] gfdn] y'k|} crDdsf sfdx¿ u/]gf}+ < .. ta
d}n] pgLx¿l;t ;Demf}tf ul/lbg]5' ls d}n] ltdLx¿nfO{ slxNo} hflgg, x] s'sd{ ug]{jfnfx¿, d]/f]
glhsaf6 6f9f hfcf] .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo &÷cfot @@, @#_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û O{;f hËnL dg'iox¿nfO{ ljZjf; u/fpgsf] nflu :ju{df GofofwLz aÌ
rfxG5, of] s]jn ef]n] dg'iox¿nfO{ k|nf]eg lbg] s'/f] xf] ..&%..
d"n—&^— / x]/, Ps s'i7Ln] glhs cfP/ p;nfO{ k|0ffd u¥of] / eGof] ls, x] k|e' olb t}+n]
rfxG5;\ eg] t, dnfO{ z'4 u/fOb] .. oLz'n] xft a9fP/ To;nfO{ 5f]P/— eGof] ls tF z'4 eO;\, /
Tof] t'/Gt s'i7/f]uaf6 lgsf] aGof] .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo *÷cfot @, #_ ..
;dLIfs— oL ;a} s'/fx¿ ef]nf dg'ionfO{ km;fpgsf] nflu xf] . lsgeg] ha O{;fO{x¿ oL
ljBf ;[li6qmdlj?4 s'/fx¿nfO{ ;To dfGb5g\ eg] t z'qmfrfo{, wGjGtl/, sZok cflbsf s'/f k'/f0f
/ dxfef/t -cflb kj{, cWofo ^!_ df cg]s b}Tox¿sf] d/]sf ;]gfnfO{ Ao'FtfOlbP, a[x:kltsf] k'q
srnfO{ 6'qmf–6'qmf kf/]/ hgfj/ / df5fnfO{ VjfOlbP, k]ml/ klg z'qmfrfo{n] lhpFbf] agfOlbP, kZrft\
srnfO{ df/]/ z'qmfrfo{nfO{ g} VjfOlbP, k]ml/ p;nfO{ k]6}af6 lhpFbf] agfP/ aflx/ lgsfn], cfk"m d/],
pgnfO{ srn] lhpFbf] agfof] . dg'io;lxt j[IfnfO{ tIfsn] e:d u/]sf] lyof], k'gM sZok Clifn]
h:tfsf] t:t} agfOlbP, wGjGtl/n] nfvf}+ d'bf{nfO{ Ao'FtfP, nfvf}+ s'i7 /f]uLx¿nfO{ lgsf] kf/], nfvf}+
cGwf / alx/fx¿nfO{ cfFvf / sfg lbP, cflb syfnfO{ ldYof lsg eGb5g\ <
olb of] s'/f ldYof xf] eg] t O{;fsf] s'/f ldYof lsg xf]Og < h;n] bf];|fsf] s'/fnfO{ ldYof /
cfˆgf] e'm6f] s'/fnfO{ ;To eGb5 eg] t x7L lsg xf]Og < To;}n] O{;fOx¿sf s'/fx¿ s]jn x7 /
n8skgs} ;dfg x'g\ ..&^..
d"n—&&— ta b'O{ e"tu|:t -b'i6fTdf_ dg'io lrxfgaf6 aflx/ lg:s]/ pm ;Fu ldn], hf] clt
k|r08 lyP ls sf]xL klg ltgsf] dfu{af6 hfg ;Sb}gy] .. k]ml/ ltgLx¿n] lrRofP/ eg], x]
k/d]Zj/sf] k'q, xfdLl;t t]/f] s] sfd 5 < s] tF ;dob]lv klxnf g} xfdLnfO{ b'Mv lbgsf] nflu
cfPsf] xf];\ < .. / ltgLx¿b]lv s]xL 6f9f ;'Fu'/x¿sf] ayfg rl//x]sf] lyof] .. tL e"tx¿n] ljGtL u/]
ls olb t}+n] xfdLnfO{ lgsfNb5;\ eg] t ;'Fu'/sf] ayfgdf k7fOb] .. p;n] eGof], hfcf], pgLx¿
lg:s]/ ;'Fu'/sf] ayfgdf k;], / x]/, ;a} ayfg vfN8faf6 xfDkmfn]/ kfgLdf kb}{ 8'a]/ d/] ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo *÷cfot @*, @(, #), #!, #@_ ..
;dLIfs— enf Û yf]/}dfq klg ljrf/ ug'{xf];\ t oL ;a} s'/f e'm6f] x'g\, lsgeg] d/]sf] dg'io
lrxfgaf6 slxNo} klg lg:sFg ;Sb}g . s;}dfly r9\b}g, g t ;+jfb g} ub{5, oL ;a} s'/f
c1fgLx¿sf x'g\, hf] ls dxfhËnL x'g\, ltg}n] o:tf] s'/fdf ljZjf; ub{5g\ . tL ;'Fu'/x¿sf] xTof
u/fof], ;F'u'/jfnfsf] xflg ug]{sf] kfk O{;fnfO{ eof] xf]nf . / O{;fO{x¿ O{;fnfO{ kfk Ifdf / kljq
ug]{jfnf dfGb5g\ eg] t tL e"tx¿nfO{ kljq lsg ug{ ;s]g < / ;'Fu'/jfnfx¿sf] xfgL lsg
el/lbPg < s] cfhef]lnsf ;'lzlIft O{;fO{ c+u|]hx¿ oL ukmf}8f s'/fx¿nfO{ klg dfGb5g\ xf]nf < olb
dfGb5g\ eg] t e|dhfndf k/]sf x'g\ ..&&..
d"n—&*— x]/ Û dfG5]x¿n] Pp6f ljsnfËnfO{ h'g vf6df ynf kl//x]sf] lyof] oLz'sf] ;fd'Ì]
lnP/ cfP, oLz'n] pgLx¿sf] ljZjf;nfO{ b]v]/ eGof] ls– x] k'q Û 9f8; -w}o{_ afFw, t]/f] kfk Ifdf
ul/Psf] 5 .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo (÷cfot @_ ..
;dLIfs— of] klg s'/f] To:t} c;Dejsf] xf], h:tf] k"j{df n]v]/ cfPsf] 5' / h'g kfk Ifdf
ug]{ s'/f] xf] 5 . Tof] s]jn ef]nf dg'iox¿nfO{ k|nf]eg lbP/ km;fpg' xf] . h;/L Pp6fn] vfPsf]
dlb/f, efË / clkmdsf] gzf csf]{nfO{ nfUb}g . To;/L g} cfk"mn] ul/Psf] kfk csf]{;Fu hfFb}g lsGt'
h;n] ub{5 To;}n] ef]Ub5, oxL O{Zj/sf] Gofo xf] . olb Pp6fn] u/]sf] kfk csf]{nfO{ k|fKt x'G5 eg]
cyjf GofofwLzn] :jo+ lnof] eg] t stf{x¿sf] oyfof]Uo kmn O{Zj/n] lbg]5}g, Tof] cGofosf/L x'g
hfG5 ..&*..
d"n—&(— ;f] ltdL uP/ o;sf] cy{ l;s, lsgeg] d}n] alnbfg xf]Og k/Gt' bof rfxG5'Ù
lsgeg] d}n] wdL{x¿nfO{ xf]Og k/Gt' kfkLx¿nfO{ kZrftfksf] nflu af]nfpg cfPsf] x"F ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo (÷cfot !#_ ..
;dLIfs— ca ljrf/ ug'{xf];\ ls wdf{Tdfx¿nfO{ O{;fO{ x'g' s]xL cfjZostf 5}g, lsgeg]
pgLx¿ t wd{af6} d'lQmdf hfg]5g\ / o;af6 oxL l;4 x'G5 ls wdf{lb cfr/0f g} d'lQmsf] ;fwg xf]
O{;f xf]Og . lsgeg] O{;fO{ klg ha;Dd wd{ ug]{5}gg\, ta;Dd ltgLx¿sf] klg ;b\ult x'g]
5}g ..&(..
d"n—*)— k]ml/ oLz'n] cfˆgf afx| r]nfx¿nfO{ af]nfP/, pgnfO{ ckljq cfTdfx¿dfly
clwsf/ lbof] ls, ltgLx¿nfO{ lgsfn]/ ;a} k|sf/sf] ladf/Lx¿ / ;a} k|sf/sf] b'a{ntfx¿nfO{ lgsf]
kf¿g\ .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo !)÷cfot !_ ..
;dLIfs— oL ltg} lzio x'g\, h;dWo]df Pp6fn] -#)_ tL; cf]6f l;Ssfsf] nf]edf k/]/
O{;fnfO{ kqmfpg] 5 . / cGo j]if abn]/ 5'§f–5'§} efUg] 5g\ . enf Û ha oL s'/f g} ljBfb]lv lj?4
5g\ eg] t e"t–k|]tx¿ nfUg'–lg:sg', lagf cf}iflw jf kYosf] TolQs} Joflwx¿ 5'6\g' ;[li6qmdaf6
c;Dej 5, o;}n] o:tf s'/fx¿nfO{ dfÌ' c1fgLx¿sf] sfd xf] ..*)..
d"n—*!— lsgeg] af]Ng]jfnf ltdL xf]Ogf} k/Gt' ltd|f] lktfsf] cfTdf ltdLdf af]Nb5 ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo !)÷cfot @)_ ..
;dLIfs— ha k/d]Zj/sf] cfTdf g} ;a}df af]Nb5 eg] t jxL ldYofefiff0fflb kfkx¿af6
lnKt eP/ b'Mv¿kL g/sdf kg]{5 . olb o:t} xf] eg] t d";faf6 bz cf1fsf] ljifodf pkb]z u¥of]
ls e'm6f] gaf]n, of] pkb]z lsg u¥of] < To;}n] hLjx¿sf] Jojxf/df hLj g} af]Nb5g\, O{Zj/
xf]Og ..*!..
d"n—*@— of] g;Dem ls d k[YjLdf ldnfk u/fpgsf] nflu cfPsf] x"FÙ d}n] ldnfk u/fpgsf]
nflu xf]Og, k/Gt' tnjf/ rnfpgsf] nflu cfPsf] x"F .. d cfPsf] x"F ls, dg'ionfO{ p;sf] lktfb]lv,
5f]/LnfO{ p;sL cfdfb]lv / a'xf/LnfO{ p;sL ;f;"b]lv 5'6ØfOlbgsf] nflu .. dg'iosf j}/L p;}sf
3/sf g} x'g]5g\ .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo !)÷cfot #$, #%, #^_ ..
;dLIfs— o:tf] k'm6 u/fP/ n8fO{+–emu8f drfP/ dg'ionfO{ b'Mv lbg]jfnf / v8\u -tnjf/_
rnfpg], lktf–k'q, cfdf–5f]/L, ;f;"–a'xf/L cflbdf k'm6 u/fP/, k/:k/ j}/ a9fOlbg] dg'iosf] nflu
clt g/fd|f] sfd xf] . ljlbt x'G5 ls O{;fO{x¿n] o;} pkb]znfO{ clws k|rf/df NofPsf 5g\ . hxfF
logLx¿ hfG5g\, ToxL+ e/k"/ k'm6 x'G5 . d]n–ldnfksf] gfdf] lgzfg klg /xFb}g . o;}af6 cfˆgf
l5d]sLx¿af6 cfk;df pgLx¿nfO{ n8fP/, dfndQf dfg]{, s;}sf 5f]/fnfO{ axsfP/ cfdf–afpb]lv
cnu ul/lbP/ gi6 ug{ l;sfPsf 5g\ . of] s]jn bf]if xf] . o;nfO{ tsf{Olbg' w]/} /fd|f] s'/f]
x'g]5 ..*@..
d"n—*#— oLz' eL8df dfG5]x¿;Fu s'/f ul//x]sf] lyof], ta b]Vof], p;sL dftf / efO aflx/
plePsf lyP, / pgL;Fu s'/f ug{ rfxGy] .. s;}n] cfP/ pgnfO{ eGof], x]/ ltd|f] cfdf / efO aflx/
plePsf 5g\ / ltdL;Fu s'/f ug{ rfxG5g\ .. of] ;'g]/ p;n] Tof] eÌ]jfnfnfO{ pQ/ lbof] ls— sf] xf]
d]/f] dftf / sf] xf] d]/f] efO < —O~hLn -dQLkj{÷cWofo !@÷cfot $^, $&, $*_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û k|yd t tf}/]t / ha"/sf] O{;f ;fIfL lbG5 ls p;sf] Ps laGb' klg e'm6f]
5}g . / To;df cfˆgf] dftf, lktfsf] dfg /fVgsf] nflu n]lvPsf] 5 . / oxfF dftf cflbsf] ckdfg
ub{5 . of] s]jn x7sf] s'/f xf] . / o;}n] ubf{ cfˆgf] cfo' ljz]if klg kfPg . lsgeg] O{;fn] olb
dftf–lktfsf] ;]jf ub{Yof] eg] t cfo' klg a9\g] lyof] . / of] k"jf{k/ lj?4 s'/f x'gfn] O{;f slQ klg
ljåfg\ lyPg . xf], tL hËnL dg'io dWo]df s]xL c;n lyof] ..*#..
d"n—*$— ta oLz'n] To;nfO{ ;f]Wof], ltdL;Fu slt /f]6L 5 < To;n] eGof] ;ft /f]6L / yf]/}
df5f 5 .. ta p;n] dfG5]x¿nfO{ e'OFdf a:gsf] nflu cf1f lbof] .. / Tof] ;ft /f]6L / df5f lnP/
wGojfb ub}{ Roft]/ cfˆgf r]nfx¿nfO{ lb+b} uof], / r]nfx¿n] dfG5]nfO{ afF8\b} uP .. ToxfF ePsf ;a}
dfG5]n] vfP/ t[Kt eP clg ar]sf] 6'qmf ;ft 6f]s/L e/L p7fP .. / vfg]jfnfx¿df :qLx¿
aRrfx¿nfO{ 5f]8]/ rf/ xhf/ k'?if lyP ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo !%÷cfot #$, #%, #^, #&, #*_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û s] of] cfhef]lnsf e'm6f l;4x¿ / OGb|hfnL cflbs} ;dfg 5nsf]
s'/f] xf]Og < tL /f]6Lx¿df c¿ /f]6L sxfFaf6 cfof] < olb O{;fdf o:tf] l;l4 x'GYof] eg] t cfk"m
ef]sf] eP/ c~hL/sf] kmn vfgsf] nflu lsg e6\sGYof] < cfˆgf] nflu df6f], kfgL / 9'Ëf cflbaf6
df]xgef]u /f]6Lx¿ lsg agfpg ;s]g < oL ;a} s'/fx¿ s]6f–s]6Lsf] v]nsf] h:tf] 5 . h;/L slt
;fw'n] j}/fuL o:t} 5nsf] s'/f u/]/ ef]n] dg'iox¿nfO{ 7Ub5g\, To:t} of] klg 5 ..*$..
d"n—*%— dg'iosf] k'q cfˆgf :ju{b"tx¿sf] ;fy cfˆgf] lktfsf] dlxdfdf cfpg]5, / To;
;dodf p;n] x/]snfO{ pgsf] sd{sf] cg';f/ k|ltkmn lbg]5 ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo !^÷cfot @&_ ..
;dLIfs— ha sdf{g';f/ kmn lbg] 5 eg] t O{;fO{x¿sf] kfk Ifdf x'gsf] pkb]z ug'{ Joy{ 5
/ Tof] ;fFrf] xf] eg] t of] e'm6f] x'g hfG5 . olb sf]O{ eGb5 ls dfkm ug{ of]Uo Ifdf ub{5g\ / Ifdf
gug{ of]Uo Ifdf ul/+b}g, of] klg 7Ls xf]Og, lsgeg] ;a} sd{x¿sf] kmn oyfof]Uo lbgfn] g} Gofo /
bof k"/f x'g] ub{5 ..*%..
d"n—*^— oLz'n] pQ/ lbof], x] cljZjf;L / x7Lnf hgx¿ xf] d slxn];Dd ltd|f ;fydf
/xg]5' < slxn];Dd ltd|f] ;xg]5' < To;nfO{ oxfF d]/f] glhsdf lnP/ cfcf] .. p;n] pgLx¿nfO{
eGof], cfˆgf] ljZjf;sf] 36Lsf] sf/0f d}n] ltdLx¿nfO{ ;To eGb}5' olb ltdLnfO{ tf]/Lsf] u]8f hlQ
klg ljZjf; 5 eg] t ltdLx¿n] o; kxf8;Fu eÌ ;Sg]5f} ls oxfFaf6 ;/]/ ptf hf, Tof] ;/]/
hfg]5 / s'g} sfd ltdLx¿af6 c;fWo x'g]5}g . —O~hLn -dQLkj{÷cWofo !&÷cfot !&, @)_ ..
;dLIfs— cfhef]ln hf] O{;fO{x¿ pkb]z ub}{–lkmb{5g\ ls …cfcf] xfd|f] dtdf kfk Ifdf u/fcf}+
d'lQm kfcf]Ú of] ;a} ldYof xf] . lsgeg] olb O{;fdf kfk 5'6fpg], ljZjf; hdfpg] / kljq u/fpg]
;fdYo{ x'GYof] eg] t cfˆgf lziox¿sf cfTdfx¿nfO{ lgikfk, ljZjf;L, kljq lsg ub}{gYof] < hf]
O{;fsf] ;fy–;fy} 3'Dby] . ha pg}nfO{ z'4, ljZjf;L / sNof0f ug{ ;s]g eg], Tof] d/]k5fl8 ghfg]
sxfF 5 < cfhef]ln s;}nfO{ kljq ug{ ;Sb}g ..
ha O{;fsf r]nf tf]/Lsf] u]8f hlQ klg ljZjf;b]lv /lxt lyP / pg}n] of] O~hLn k':ts
agfPsf x'g\, ta o;sf] k|df0f x'g ;Sb}g . lsgeg] hf] cljZjf;L, ckljqfTdf, cwdL{ dg'iox¿sf]
n]v x'G5 To;dfly ljZjf; ug{ sNof0fsf] OR5f ug]{jfn] dg'iox¿sf] sfd xf]Og / o;}af6 of] klg
l;4 x'g ;Sb5 ls olb O{;fsf] jrg ;fFrf] xf] eg] t, clxn] s'g} O{;fO{df Ps tf]/Lsf] u]8f hlQ
…ljZjf;Ú cyf{t\ O{dfg 5}g . olb s;}n] eGb5 ls xfdLdf k"/f jf yf]/} ljZjf; 5 ta To;nfO{ eÌ'
ls ltdLn] o; kxf8nfO{ dfu{af6 x6fOb]pm, olb To;n] x6fpgfn] x6]df klg k"/f ljZjf; x'Ì lsGt'
Ps tf]/Lsf] u]8f a/fa/ xf] / olb x6fpg ;s]g eg] t ;Demg' ls Ps l5+6f] a/fa/ klg ljZjf;
…O{dfgÚ cyf{t\ wd{ O{;fO{x¿df 5}g . olb s;}n] eGb5 ls oxfF cledfg cflb bf]ifx¿sf] gfd kxf8
xf] ta klg 7Ls xf]Og, lsgeg] olb o:t} xf] eg] t d'bf{x¿, cGwfx¿, s'i7Lx¿, e"tu|:tx¿nfO{
lgsf] kfg'{ klg cN5L, c1fgL, ljifoL / e|fGtx¿sf] af]w u/]/ ;r]t, s'zn u/fof]xf]nf . olb o:tf]
dfg]df klg 7Ls x'Fb}g, lsgeg] olb o:tf] x'GYof] eg] t :jlziox¿nfO{ lsg o:tf] ug{ ;Sy]g <
To;}n] o:tf c;Dej s'/f eÌ' O{;fsf] c1fgtfsf] k|sfz ub{5 .
enf Û h]–hlt klg O{;fdf ljBf x'GYof] eg] t o:tf] c6f6"6 hËnLkgsf] s'/f lsg eGYof] <
tyflk—
…oq b]z] b|'df] gfl:t tq}/08f]˜lk b|'dfot]Ú
h'g b]zdf s'g} j[If g} x'Fb}g eg] t To; b]zdf P/08sf] j[IfnfO{ ;a} eGbf 7"nf] / /fd|f]df
uGb5g\ . To:t} dxfhËnL b]zdf O{;fsf] x'g' klg 7Ls lyof], cfhef]ln O{;fsf] s] u0fgf x'g
;Sb5 < ..*^..
d"n—*&— ====d}n] ltdL;Fu ;fFrf] eGb}5', olb ltdL lkmb}{gf} / afnsh:tf] aGb}gf}, ta :ju{sf]
/fHodf k|j]z ug{ kfpg]5}gf} .. —O~hLn -dQLkj{÷cWofo !*÷cfot #_ ..
;dLIfs— ha cfˆg} OR5fn] dgnfO{ lkm/fpg' :ju{sf] sf/0f / glkm/fpg' g/ssf] sf/0f x'G5
eg] t, s;}sf] kfk–k'0o slxNo} lng ;Sb}g, o:tf] l;4 x'G5 . / afnssf] ;dfg x'g] n]vaf6 ljlbt
x'G5 ls O{;fsf s'/fx¿ ljBf / ;[li6qmdb]lv w]/} lj?4 lyof] / of] klg p;sf] dgdf lyof] ls
dfG5]x¿n] d]/f] s'/fnfO{ afnss} ;dfg dfÌ]5g\, ;f]w–;fw s;}n] klg ug]{5}gg\, cfFvf lrDn]/
dfÌ]5g\ . w]/} O{;fO{x¿sf] afna'l4jt\ r]i6f 5, gq eg] t o:tf] o'lQm, ljBfsf] lj?4 s'/fnfO{ lsg
dfGby] < / of] klg l;4 x'G5 ls olb O{;f cfk"m ljBfxLg afna'l4 x'Gy]g eg] t cGonfO{ afnjt\ aÌ]
pkb]z lsg uYof]{ < lsgeg] hf] h:tf] x'G5 To;n] c¿nfO{ klg cfˆgf] ;b[z agfpg rfxG5
g} ..*&..
d"n—**— ta oLz'n] cfˆgf r]nfnfO{ eGof], d}n] ltdLx¿nfO{ ;fFrf] eGb}5' ls, wgjfg\nfO{
:ju{sf] /fHodf k|j]z ug{ sl7g 5 .. k]ml/ ltdLnfO{ eGb}5' ls, k/d]Zj/sf] /fHodf wgjfg\n] k|j]z
kfpg' eGbf t pFm6n] l;of]sf] gfy|Laf6 kf/ eP/ hfg ;xh x'G5 ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo !*÷cfot @#, @$_ ..
;dLIfs— o;af6 of] l;4 x'G5 ls O{;f bl/b| lyof] . wgLdfgLx¿n] p;sf] k|lti7f ub}{gy]
xf]nf To;}n] of] n]v] xf]nfg\ . k/Gt' of] s'/f ;fFrf] xf]Og, lsgeg] wgf9Øx¿ / bl/b|x¿df /fd|f–g/fd|f
x'G5g\ . hf] s;}n] /fd|f] sfd ug]{5, ;'v kfpg]5 . / o;af6 of] s'/f klg l;4 x'G5 ls O{;fn]
O{Zj/sf] /fHo s'g} Ps b]zdf dfGbYof], ;j{q xf]Og . ha o:tf] xf] eg] t Tof] O{Zj/ xf]Og, olb
O{Zj/ xf] eg] t p;sf] /fHo ;j{q x'G5Ù k'gM To;df k|j]z ub{5 jf ub}{g, of] eÌ' s]jn cljBfsf]
s'/f xf] . / o;af6 of] s'/f klg cfof] ls hlt O{;fO{ wgf9Ø 5g\ s] tL ;a} g/sdf hfg]5g\ < /
bl/b| hlt ;a} :ju{df hfg]5g\ < enf clnslt klg ljrf/ O{;fd;Ln] ub{y] eg] t hlt ;fdfu|L
wgf9Øx¿;Fu x'G5 Tolt bl/b|;Fu x'Fb}g . olb wgf9Øx¿ ljj]sn] wd{ dfu{df Joo u/] t bl/b| gLr
ultdf kl//fv] klg wgf9Ø pQd ultdf k|fKt x'g ;Sb5g\ ..**..
d"n—*(— oLz'n] pgLx¿nfO{ eGof], d}n] ltdLx¿nfO{ ;fFrf] eGb}5' ls, gofF ;[li6df ha
dg'iosf] k'q cfˆgf] dlxdfsf] l;+xf;gdf a:g]5, hf] ltdLx¿ klg d]/f] kl5 nfu]sf 5f}, afx|
l;+xf;gx¿df a;]/ O;|fPnsf afx| uf]qx¿sf] Gofo ug]{5f} .. / hf] s;}n] 3/x¿, of efOx¿ of
alxgLx¿ of lktf of dftf of 5f]/fx¿ of v]tx¿nfO{ d]/f] gfddf 5f]8]sf 5g\, To;nfO{ ;o u'0ff
ldNg]5M / Tof] cgGt hLjgsf] clwsf/L x'g]5 ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo !(÷cfot @*, @(_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ O{;fsf] leqsf] nLnf Û ls d]/f] hfnb]lv d/] k5fl8af6 klg dfG5]x¿
pDs]/ ghfpmg\ / h;n] #) rfFbLsf l;Ssfsf] nf]en] cfˆgf] u'?nfO{ kS8fP/ d/fof], To:tf kfkL klg
of];Fu l;+xf;gdf a:g]5g\ / O;|fPnsf s'nnfO{ kIfkftn] Gofo g} ul/g] 5}g lsGt' pgLx¿sf ;a}
ck/fw dfkm / cGo s'nx¿nfO{ Gofo ul/g]5 . cg'dfg x'G5 ls o;}af6 O{;fO{x¿n] w]/} kIfkft u/]/
…s'g} uf]/fn] s'g} sfnf]nfO{ dfl/lbof] eg] tfklg ax'wf kIfkftaf6 uf]/fnfO{ lg/k/fwL 3f]lift u/]/
5f]l8lbG5g\ .Ú o:t} g} O{;fsf] :ju{sf] klg Gofo xf]nf / ;a} eGbf 7"nf] bf]if logsf] Gofodf k|0ffnLdf
cfpF5 lsgeg] Pp6f ;[li6sf] cflbdf d¥of] / csf]{ rflx+ …sofdtÚ sf] /ftsf] lgs6df d¥of] eg],
Pp6f t cflbb]lv cGt;Dd cfzfdf g} kl//fVof] ls slxn] d]/f] Gofo x'g]5 / csf]{rflx+sf] plt j]n}
Gofo eof], of] slt 7"nf] cGofo eof], / hf] g/sdf hfg]5, To;n] cgGtsfn;Dd g/s ef]uf];\ / hf]
:ju{df hfg]5, To;n] ;bf :ju{sf] kmn ef]Ug]5, lsgeg] oxfF klg a8f] cGofo 5 . sf/0f cGtjfnf
;fwg / sd{x¿sf] kmn cGtjfnf x'g'kb{5, / t'No kfk jf k'0o b'O6} Pp6f hLjsf] x'g ;Sb}g, To;}n]
tf/tDoaf6 w]/}–yf]/} ;'v–b'Mvjfnf cg]s :ju{ / g/s x'g'kb{5, ta g} ;'v–b'Mv ef]Ug ;Sb5g\, ;f]
O{;fO{x¿sf] k':tsdf sxL+ klg o:tf] Joj:yf 5}g, To;}n] of] k':ts O{Zj/s[t jf O{;f O{Zj/sf] k'q
slxNo} x'g ;Sb}g . of] a8f] cgy{sf] s'/f 5 ls sbflk s;}sf] afp–cfdf ;o–;o x'g ;Sb}gg\ lsGt'
Pp6fsf] Pp6L cfdf / Pp6} afp x'G5 . cg'dfg 5 ls d';ndfgx¿n] …Pp6fnfO{ &@ :qLx¿
alxZtdf -:ju{df_ ldNb5Ú eg]/ n]v]sf 5g\, ;f] logLx¿n] ToxL+af6 lnP xf]nfg\ ..*(..
d"n—()— laxfg ha Tof] gu/df kms{+b} lyof] ta p;nfO{ ef]s nfUof] .. / dfu{df Pp6f
c~hL/sf] j[If b]v]/ ToxfF uof], k/Gt' To;df kmn lyPgg\ s]jn kftdfq} lyP, / p;n] eGof] tFdf
k]ml/ kmn slxNo} gnfuf];\, o:tf] eg]kl5 c~hL/sf] j[If t'?Gt ;'Sg uof] .
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @!÷cfot !*, !(_ ..
;dLIfs— ;a} kfb/Lx¿ O{;fO{ eGb5g\ ls Tof] a8f] zfGt, IfdflGjt, qmf]wflb bf]if/lxt lyof] .
k/Gt' o; s'/fnfO{ x]bf{ qmf]wL, Ct'sf] 1fg/lxt O{;f lyof] / Tof] hËnL dg'iokgsf] :jefjo'Qm
jQ{GYof] . enf Û j[If h8 kbfy{ xf], To;sf] s] ck/fw lyof] ls To;nfO{ >fk lbof] / Tof] ;'Sof],
To;sf] >fkn] t ;'s]g xf]nf k/Gt' s'g} To:tf] cf}iflw xfNgfn] ;'Sg uPdf t s'g} cfZro{ 5}g ..()..
d"n—(!— tL lbgx¿sf Sn]zk5fl8 t'?Gt ;"o{ cFw]/f] x'g]5, / rGb|dfsf] k|sfz klg x/fpFb}
hfg]5, / tf/f cfsfzaf6 v:g]5g\ / cfsfzsf ;]gfx¿ xlNng]5g\ ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @$÷cfot @(_ ..
;dLIfs— jfx hL O{;f Û tf/fx¿sf] s'g ljBfaf6 v:g ltdLn] hfGof} / cfsfzsf] ;]gf
s'grflx+ xf], h'g xlNng]5 < olb slxNo} O{;fn] yf]/} dfq klg ljBf k9]sf] eP t cjZo hfÌ] lyof]
ls tf/f ;a} e"uf]n x'g\, s;/L v:g ;Sb5g\ . o;af6 ljlbt x'G5 ls O{;f l;sdL{sf] s'ndf pTkÌ
ePsf] bfp/f lrg]{, af]qmf 5f]8fpg], sf6\g] / hf]8\g] uYof]{ xf]nf . ha t/Ë p7Øf] ls d klg o;
hËnL b]zdf k}uDa/ x'g ;Sg]5', s'/f ug{ yfNof] . slt s'/f t p;sf] d'vaf6 /fd|f klg lg:s] /
w]/}h;f] g/fd|f, ToxfFsf dfG5]x¿ hËnL lyP, dfÌ yfn] . h;/L cfhef]ln o"/f]k b]z pÌlto'Qm 5,
To:t} k"j{df x'GYof] eg] t O{;fsf] l;4fO{ s]xL klg rNg] lyPg . cfhsfn s]xL ljBfjfg\ eP kZrft\
klg Jojxf/sf] k]r / x7n] ubf{ o; kf]sn dtnfO{ g5f]8]/ ;j{yf ;To j]bdfu{lt/ e'mSb}gg\, oxL
logdf Go"gtf 5 ..(!..
d"n—(@— a? cfsfz / k[YjL 8udufpnfg\, k/Gt' d]/f] s'/f slxNo} v]/ hfFb}g ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @$÷cfot #%_ ..
;dLIfs— of] s'/f] klg cljBf / d"v{tfsf] xf] . enf Û cfsfz 8udufP/ sxfF hfg]5 < ha
cfsfz clt ;"Id x'gfn] cfFvfn] b]Vg} ;Sb}g eg] t 8udufPsf] s;n] b]Vg ;Snf < / cfˆgf]
d'vaf6 cfˆgf] a8fO ug'{ c;n dfG5]sf] sfd xf]Og ..(@..
d"n—(#— ta p;n] afofFlt/sfnfO{ eÌ]5, x] >flktx¿ xf] Û d]/f] ;fd'Ì]af6 To; cgGt
cfuf]df hfcf], hf] z}tfg / To;sf b"tx¿sf nflu tof/ ul/Psf] 5 ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @%÷cfot $!_ ..
;dLIfs— enf, of] slt 7"nf] kIfkftsf] s'/f xf] Û hf] cfˆgf lzio x'g\, ltgLx¿nfO{ :ju{ /
hf] c¿ 5g\, pgLx¿nfO{ cgGt cfuf]df v;fNg] . k/Gt' ha …cfsfz g} /xFb}gÚ eg]/ n]v]kl5 t
cgGt cfuf]sf] g/s cyf{t\ alxZt sxfF /xg]5 < olb z}tfg / To;sf b"tx¿nfO{ O{Zj/n]
agfpFb}gYof] eg] t olt lj£g g/ssf] tof/L lsg ug{ kb{Yof] < / hfaf] Pp6f z}tfg g} O{Zj/sf]
eob]lv 8/fPg eg] t Tof] O{Zj/ g} s] xf] < lsgeg] To;}sf] b"t eP/ klg afuL aGof] / O{Zj/n]
To;nfO{ k|yd g} kqm]/ aGbLu[xdf xfNg ;s]g, g t dfg{ ;Sof], k'gM To:tfsf] O{Zj/tf s] < h;n]
O{;fnfO{ g} rfnL; lbg;Dd b'Mv lbof], O{;fn] klg To;sf] s]xL ug{ ;s]g eg] t O{Zj/sf] 5f]/f] x'g'
Joy{ eof] . o;}n] O{;f g O{Zj/sf] k'q / g t afOansf] O{Zj/, O{Zj/ x'g ;Sb5 ..(#..
d"n—($— ta afx| lziox¿ dWo]df Pp6f ox"bL O:sl/of]tL gfds r]nf] k|wfg ofhsx¿
sxfF uof] / eGof] ls olb d}n] oLz'nfO{ tkfO{+x¿sf] xftdf kqmfOlbPF eg] t tkfO{+x¿n] dnfO{ s]
lbg'x'G5 < pgLx¿n] To;nfO{ tL; rfFbLsf l;Ssf tf}n]/ lbP ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @^÷cfot !$, !%_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û O{;fsf] ;a} s/fdt / O{Zj/tf oxfF v'Ng uof], lsgeg] h'g p;sf]
k|wfg ofhs lzio lyof], Tof] klg p;sf] ;fIft\ ;Ëaf6 kljqfTdf ePg eg] t, c¿nfO{ d/]k5fl8
kljqfTdf s] u/fpg ;Sb5 < / p;sf ljZjf;L dfG5]x¿ p;sf e/f];fdf slt 7lug hfG5g\ xf]nf,
lsgeg] h;sf ;fIfft\ ;DaGwdf /xFbf klg lziosf] s]xL sNof0f ug{ ;s]g, To;n] d/]kl5 s;}sf] s]
sNof0f ug{ ;Snf < ..($..
d"n—(%— ha ltgLx¿n] vfO/fv]sf lyP, ta oLz'n] /f]6L lnof], / cfzLif dfu]/ /f]6L
RofTof], / lziox¿nfO{ lbP/ eGof]— nf} vfcf], of] d]/f] b]x xf] .. k]ml/ p;n] s6f}/f lnP/, wGojfb
u¥of], / pgLx¿nfO{ lb+b} eGof], ltdL ;a}n] o;nfO{ lkcf] .. lsgeg] of] jfrfsf] d]/f] /ut xf], h'g
w]/}sf] nflu kfkx¿sf] Ifdfsf] lgldQ aufpg] ul/G5 ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @^÷cfot @^, @&, @*_ ..
;dLIfs— enf, s] o:tf] s'/f] s'g} klg ;Eon] ub{5 < lagf cljåfg\ hËnL lziox¿;Fu vfg]
rLhnfO{ cfˆgf] df;' / lkpg] rLhnfO{ /ut eÌ ;Sb}g . / o;} s'/fnfO{ cfhef]lnsf O{;fO{x¿ …k|e'
ef]hgÚ eGb5g\ . cyf{t\ vfg]–lkpg] rLhx¿df O{;fsf] df;' / /utsf] efjgf u/]/ vfg]–lkpg] ub{5g\,
of] slt g/fd|f] s'/f] xf] < h;n] cfˆgf] u'?sf] df;' / /utnfO{ klg vfg]–lkpg]sf] efjgfn] 5f]8]gg\
eg] t c¿nfO{ s;/L 5f]8\g ;Sb5g\ ..(%..
d"n—(^— / pm kt/; / hAbLsf] b'O6} k'qnfO{ ;fydf lnP/ uof], k]ml/ pbf; / Jofs'n x'g
yfNof] .. ta p;n] pgLx¿;Fu eGof], d]/f] dg c;fWo} pbf; ePsf] 5, oxfF;Dd ls d]/f] k|f0f lg:sg
rfxG5 ltdL oxL+ a;, / d]/f] ;fydf hfUb} /fv .. k]ml/ pm clnstf cufl8 a9]/ e'OFdf k5fl/of], /
of] k|fy{gf ug{ nfUof] ls, x] d]/f lktf, olb x'g ;Sb5 eg] t, of] s6f}/f db]lv cnk xf];\, t/ klg
h:tf] d}n] rfxG5' To:tf] xf]Og, k/Gt' h:tf] t}+n] rfxG5;\ To:t} xf]cf];\ ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @^÷cfot #&, #*, #(_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û olb Tof] s]jn dg'io geP/, O{Zj/sf] k'q, lqsfnbzL{ / ljåfg\ x'GYof] eg]
t o:tf] cof]Uo r]i6f ug]{ lyPg, o;af6 ljlbt x'G5 ls of] k|k~r O{;fn] cyjf p;sf r]nfn]
e'm6d'6 agfPsf x'g\ ls Tof] O{Zj/sf] 5f]/f], e"t eljiot\sf] j]Qf / kfk Ifdf u/fpg] stf{ xf] .
o;}af6 ;Demg'kb{5 ls of] s]jn ;fwf/0f, ;Lwf, ;Rrf, cljåfg\ lyof], g ljåfg\, g of]uL, g t l;4
g} lyof] ..(^..
d"n—(&— p;n] of] elg/x]sf] lyof] ls, x]/ ox"bf h'g afx| lziox¿ dWo]df Pp6f lyof],
cfof], / p;sf] ;fydf dxfofhsx¿ / h]7faf7f dfG5]x¿sf] 7"nf] eL8 lyof], tnjf/ / nÝL lnP/
cfP .. oLz'nfO{ kqmfpg]jfnfn] of] eg]sf] lyof] ls h;nfO{ d}n] DjfOF vfG5', ToxL xf]Ù p;}nfO{
;dfTg' .. / t'?Gt To;n] oLz'sf] glhs cfP/ eGof], x] u'? k|0ffdÙ / p;nfO{ w]/} DjfOF vfof] ..
oLz'n] p;nfO{ eGof]Ù x] ldq, h'g sfdsf] nflu tF cfPsf] xf]; \, To;nfO{ k"/f u/];\ . ta pgLx¿n]
cfP/ oLz'dfly xft xfn], / pgnfO{ klqmP .. =====ta c¿ ;a} lziox¿ p;nfO{ 5f]8]/ efu] .. cGtdf
b'O{ hgf e'm6f ;fIfLn] cfP/ eg] ls, p;n] eg]sf] 5 lsÙ d}n] k/d]Zj/sf] dlGb/nfO{ 9nfpg ;Sb5'
/ To;nfO{ tLg lbgdf agfpg ;Sb5' . ta dxfofhsn] pleP/ p;nfO{ eGof], s] t}+n] s'g} pQ/
lb+b}g;\ < oL dfG5]x¿n] t]/f] lj/f]wdf s] ;fIfL lbPsf 5g\ < k/Gt' oLz' r'k /Xof], dxfofhsx¿n]
p;nfO{ eg] .. d}n] tFnfO{ hLjtf k/d]Zj/sf] zky lbG5' ls, olb tF k/d]Zj/sf] k'q v«Li6 -d;Lx_
xf];\ eg] t, xfdLnfO{ atfOb] .. oLz'n] p;nfO{ eGof]Ù tF cfk}mn] elgxfln;\ lg tM k]ml/ klg d}n]
ltdLx¿l;t of] eGb}5' ls, cab]lv ltdLx¿ dg'iosf] k'qnfO{ ;j{zlQmdfg\sf] bflxg]lt/ a;]/
cfsfzsf] afbndf cfpFb} u/]sf] b]Vg]5f} .. ta dxfofhsn] cfˆgf] n'uf Roft]/ eGof], o;n]
k/d]Zj/sf] lgGbf u/]sf] 5, ca xfdLnfO{ ;fIfLx¿sf] s] k|of]hg < .. x]/, ltdLx¿n] klg clxn] o;n]
u/]sf] k/d]Zj/sf] lgGbf ;'g]sf 5f} Û ltdLx¿sf] ljrf/ s] 5 < pgLx¿n] pQ/ lbP, jw ug{ of]Uo
5 .. ta pg}n] p;sf] d'vdf y's], / p;nfO{ d'8\sLn] lxsf{P, c¿n] yKk8 df/]/ eg] .. x] v«Li6
-d;Lx_ Û xfdLl;t eljioåf0fL u/]/ atf ls s;n] tFnfO{ lk6] < .. / kt/; aflx/ cfFugdf a;]sf]
lyof] ls, Pp6L l76Ln] cfP/ egLÙ tF klg oLz'sf] unLnLsf] ;fydf lyO;\ .. To;n] ;a}sf] ;fd'Ì] of]
eg]/ d'v k]m¥of] / eGof] ls, dnfO{ s]xL yfxf 5}g t}+n] s] eGb}5]; \ .. ha Tof] aflx/ l;+9Ldf k'Uof],
ta csL{ l76Ln] To;nfO{ b]v]/ ;a}sf ;fd'Ì] egL, …of] klg oLz' gf;/Lsf] ;fy lyof]Ú .. To;n]
lwSsf/]/ lsl/of vfFb} eGof] ls d}n] To;nfO{ lrlGbg=====..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @^÷cfot $&–%), %^, ^!–&$_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ ls h;sf] olt klg ;fdYo{ jf k|tfk lyPg ls cfˆgf r]nfnfO{ klg
b[9 ljZjf; u/fpg ;sf];\ / r]nfx¿ klg rfx] k|f0f} klg lsg ghfcf];\, t/ klg cfˆgf] u'?nfO{
nf]en] kqmfpFb}gg\, lkmb}{gg\, g ldYofefif0f ub{5g\, g t e'm6f] lsl/of g} vfG5g\ . / O{;f klg s'g}
s/fdtL lyPg, gq t tf}/]tdf n]lvPsf] 5 ls— n"tsf] 3/df kfx'gfnfO{ dfg{sf] nflu y'k}|n] cfqmd0f
u/]sf lyP, jxfF O{Zj/sf b'O6f b"t klg lyP, cfqmd0fsf/LnfO{ b'O6}n] cGwf] agfOlbP . oBlk of] klg
s'/f] c;Dej 5 tyflk O{;fdf t olt klg ;fdYo{ lyPg . / cfhef]ln slt e8Daf p;sf] gfddf
O{;fO{x¿n] a9fP/ /fv]sf 5g\ . enf Û o:tf] b'b{zfaf6 dg{ eGbf t cfk"m :jo+ h'e]m/ jf ;dflw
r9fP/ cyjf s'g} k|sf/af6 k|f0f 5f]8\Yof] eg] t /fd|f] lyof] k/Gt' Tof] a'l4 lagf ljBfsf] sxfFaf6
pkl:yt x'g] < ..(&..
Tof] O{:ffn] of] klg eg]sf] 5—
d"n—(*— s] t}n] a'‰b}g;\, ls d}n] cfˆgf] lktf;Fu ljGtL ug{ ;Sb5', / pgn] :ju{b"tx¿sf]
afx| kN6g eGbf clws d]/f] ;dIf clxNo} pkl:yt ul/lbg]5g\ < ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @^÷cfot %#_ ..
;dLIfs— wDsfpFb} hfG5, cfˆgf] / cfˆgf] lktfsf] a8fO klg ub}{ hfG5, / clxn] oxfF s]xL
klg ug{ ;Sb}g . x]/ cfZro{sf] s'/f] Û ha dxfofhsn] ;f]w]sf] lyof] ls— …oL dfG5]x¿n] t]/f] lj?4
;fIfL lbPsf 5g\, o;sf] pQ/ b]Ú ta t O{;f r'k /Xof] . of] klg O{;fn] /fd|f] u/]g, lsgeg] h'g
;fFrf] lyof], To;nfO{ ToxfF elglbPsf] eP klg t /fd|f] x'GYof] . w]/} cfˆgf] 3d08sf] s'/f ug'{ plrt
lyPg . / h;n] O{;fdfly e'm6f] cf/f]k nufP/ g/fd|f] xfntdf df/], pgLx¿n] klg o:tf] ug{ plrt
lyPg . lsgeg] O{;fsf] To:tf] k|sf/sf] ck/fw lyPg, h:tf] p;sf] ljifodf ltgLx¿n] u/] . k/Gt'
ltgLx¿ klg hËnL lyP, Gofosf] s'/fnfO{ stf ;Demg] < olb O{;f e'm6d'6sf] O{Zj/sf] 5f]/f] aGb}gYof]
/ ltgLx¿n] p;sf] ;fydf o:tf] oftgf ub}{gy] eg] t b'O6}sf] nflu pQd sfd x'g] lyof], k/Gt' olt
ljBf, wdf{Tdf / GofozLntf sxfFaf6 cfpg] < ..(*..
d"n—((— ha oLz' cWoIfsf] ;fd'Ì] plePsf] lyof] ta cWoIfn] ;f]Wof] s] tF ox"bLx¿sf]
/fhf xf];\ < oLz'n] p;nfO{ eGof], ltdL cfk}mn] elg/x]sf 5f} .. ha k|wfg ofhs / k|frLg dfG5]x¿n]
p;dfly bf]if nufpFy] ta p;n] s]xL klg pQ/ lbPg .. ta lknft';n] p;nfO{ eGof], s] t}+n]
;'Gb}g;\ ls t]/f] lj/f]wdf sltn] ;fIfL lbO/x]sf 5g\ < .. k/Gt' p;n] To;nfO{ Pp6f klg pQ/ lbPg,
of] b]v]/ xflsd a8f] cfZro{df k¥of] ..
lknft';n] pgLx¿l;t ;f]Wof] ls— oLz' cfk"mnfO{ h'g v«Li6 -d;Lx_ atfpF5 s] u¿F, ;a}n]
eg] ls p;nfO{ q"m;df r9fOof];\ . cWoIfn] ;f]Wof] lsg o;n] s] To:tf] g/fd|f] sfd u/]sf] 5 / <
k/Gt' c¿n] klg lrRofpFb}–lrRofpFb} eÌyfn] ls o;nfO{ q"m;df r9fOof];\ .. ha lknft';n] b]Vof]
ls, eL8df p;sf] s'/f] s;}n] ;'Gb}g k/Gt' pN6f] x'nbËf x'g uPsf]5, ta p;n] kfgL lnP/ eL8sf]
;fd'Ì] xft wf]of], / eGof]Ù d o; wdL{sf] /utb]lv lgbf]{if 5', ltdLx¿n] g} hfg ..
o; s'/fnfO{ p;n] a/cAafdfly 5f]l8lbof], / oLz'nfO{ sf]/f{ xgfP/ ;'lDklbof], ls q"m;df
r9fOof];\ .. ta xflsdsf l;kfxLx¿n] oLz'nfO{ lsNnfdf nu]/ p;sf ;f/f kN6gn] p;nfO{
rf/}lt/af6 3]/] .. / p;sf n'uf k'msflnlbP / p;nfO{ ls/ld/] 8f]/L klx/fP .. / sfF8fsf] d's'6
agfP/ p;sf] 6fpsfdf nufOlbP, bflxg] xftdf lgufnf]sf] 8+7L lbP / p;sf] cufl8 3'F8fn] 6]s]/
p;nfO{ 7§fdf p8fpg yfn], ls x] ox"bLx¿sf /fhf gd:sf/ Û / p;dfly y's], ToxL lgufnf] lnP/
6fpsf]df xfÌ yfn] .. ha p;nfO{ 7§f u/]/ p8fO;s], k]ml/ Tof] 8f]/LnfO{ ptf/]/ p;}sf klxnfsf
n'uf nufOlbP/ q"m;df r9fpgsf] nflu lx+8] .. af6fdf hfFbfv]l/ pgLx¿nfO{ zdf}g gfdsf] Ps s'/]gL
dg'io ldNof], pgLx¿n] To;nfO{ a]sf/df ;dft] tfls p;sf] q"m; af]s]/ lx+8f]; \ .. / To; :yfgdf
h'g u'nu'tf gfdsf] 7fpF cyf{t\ vf]k8Lsf] :yfgn] lrlgGYof], ToxfF k'u] .. pgLx¿n] lkQ ldnfPsf]
c+u'//; lkpgsf] nflu lbP, k/Gt' p;n] rfv]/ lkpg rfx]g .. ta pgLx¿n] p;nfO{ q"m;df r9fP,
/ bf]ifkq p;sf] 6fpsfdf nufOlbP / p;sf] n'uf afF8]/ lnP .. / ToxfF a;]/ p;nfO{ kx/f lbg
yfn] ..
/ p;sf] bf]ifkq 6fpsfdf nufOlbP/ eÌyfn] ls of] ox"bLx¿sf] /fhf xf] .. ta p;sf]
;fy}df b'O6f 8fFs"nfO{ Pp6f bflxg]lt/ csf]{nfO{ oLz'sf] afofFlt/ q"m;df r9fP .. / cfpg] –
hfg]jfnfx¿ 6fpsf] xNnfpFb} lgGbf ub{y] .. / o:tf] eGby] ls— x] dlGb/nfO{ 9fn]/ / tLg lbgdf
agfpg]jfnf, tF cfk"mnfO{ arf, olb tF k/d]Zj/sf] k'q xf]; \ eg] t, q"m;af6 tn em/]/ b]vf .. o;}
/Lltaf6 k|wfg ofhsx¿ / k|frLg ;ËLx¿n] klg 7§f u/]/ eg] .. c¿nfO{ t arfO;\, ca cfk"mnfO{
t arfpg ;Sb}g;\ . of] t O;|fPnsf] /fhf xf], ca q"m;af6 tn eml/;\ eg] dfq} xfdLn] ljZjf;
ug]{5f}+ .. o;n] O{Zj/dfly e/f];f /fVb5, olb p;n] o;nfO{ rfxG5 eg] t, ca o;nfO{ k'mTsfcf]; \,
lsgeg] o;n] eg]sf] lyof] ls d k/d]Zj/sf] k'q x"F .. hf] 8fFs" p;sf] ;fydf 6fFluPsf lyP
pgLx¿n] klg o;} /Lltaf6 oLz'sf] lgGbf ub{y] . bf];|f] k|x/b]lv lnP/ t];|f] k|x/;Dd b]zdf cFWof/f]
5fO/Xof] .. t];|f] k|x/sf] lgs6 oLz'n] 7"nf] zAbn] k'sf/]/ eGof]— æPnL, PnL ndf zaStgL <Æ cyf{t\
x] d]/f k/d]Zj/, t}+n] dnfO{ lsg 5f]l8lbO;\ < hf] dfG5] ToxfF lyP, o:tf] ;'g]/ ltgLx¿n] eg] ls—
To;n] t PlnøofxnfO{ k'sf/]sf] 5 .. tL dWo]sf] Pp6f rflx+ t'?Gt bf}l8of], / u2f lnP/ c+u'//;df
lehfof] clg lgufnfsf] 8fF7df /fv]/ p;nfO{ r';fof] .. c¿n] eg] x]b}{/fv, Plnøofx p;nfO{
arfpgsf] nflu cfpF5 ls cfpFb}g .. ta oLz'n] k]ml/ 7"nf] zAbn] lrRofP/ k|f0f Toflulbof] ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @&÷cfot !!–!$, @@–@$, @^–%)_ ..
;dLIfs— ;j{yf oLz'sf] ;fy tL b'i6x¿n] g/fd|f] sfd u/] . k/Gt' oLz'sf] klg bf]if 5,
lsgeg] O{Zj/sf] g sf]O{ k'q, g Tof] s;}sf] afp xf] . lsgeg] Tof] s;}sf] afp eof] eg] t s;}sf]
Zj;'/, ;fnf ;DaGwL cflb klg x'G5 . ha cWoIfn] ;f]w]sf] lyof] ta h:tf] ;fFrf] lyof] To:t}
atfpg'kg]{ lyof] . / of] 7Ls xf] ls h'g–h'g cfZro{ sd{ k|yddf u/]sf] ;fFrf] eP t clxn] klg
q"m;af6 tn em/]/ cfP/ ;a}nfO{ lzio agfpg ;Sg] lyof] . / Tof] olb O{Zj/sf] k'q x'GYof] eg] t
kSs} klg O{Zj/n] arfpg] lyof] . olb Tof] lqsfnbzL{ x'GYof] eg] t c+u'//;df lkQ ldn]sf] rfv]/
lsg 5f]8\Yof] < To;n] klxNo}af6 hfÌ ;SYof] . olb Tof] s/fdtL x'GYof] eg] t lrRofpFb}–lrRofpFb}
lsg k|f0f TofUYof] < cyf{t\ rfx] sf]O{ slt g} rt'/fO{ u/f];\, k/Gt' cGtdf ;To–;To / e'm6–e'm6 x'g
hfG5 . o;af6 of] klg l;4 x'G5 ls oLz' Ps To; ;dosf] hËnL dg'iox¿df s]xL /fd|f] lyof] . g
Tof] s/fdtL, g O{Zj/sf] k'q / g t ljåfg\ lyof], lsgeg] olb o:tf] x'GYof] eg] t To;n] b'Mv lsg
ef]UYof] < ..((..
d"n—!))— c¿ klg x]/, 7"nf] e'OFrfnf] uof] ls k/d]Zj/sf] Pp6f b"t :ju{af6 pq]/
lrxfgsf] åf/af6 9'Ëf n8fpFb} To;dfly a:of] . Tof] oxfF 5}g, k/Gt' cfˆgf] jrgs} cg';f/ Ao'FltPsf]
5 . cfcf] of] :yfg x]/, hxfF k|e' lyof] .. / x]/ oLz' pgLnfO{ ldNof] / eGof], gd:sf/ / pgLx¿
glhs cfP/ p;sf] v'§f ;dft]/ b08jt u/] .. ta oLz'n] eGof] g8/fcf], uP/ d]/f efOx¿nfO{ eg
ls unLndf hfg' ToxfF uP/ dnfO{ b]Vg]5f} .. / P3f/ r]nfx¿ unLnsf] To; kxf8df uP hxfF oLz'n]
pgLx¿nfO{ atfPsf] lyof] .. / ltgLx¿n] p;sf] bz{g kfP/ k|0ffd u/], t/ s;} –s;}nfO{ ;Gb]x
eof] .. oLz'n] pgLx¿sf] glhs cfP/ eGof] ls, :ju{ / k[YjLsf] ;f/f clwsf/ dnfO{ lbOPsf] 5 ..
o;}n] ltdLx¿ uP/ ;a} hfltx¿sf dfG5]x¿nfO{ r]nf agfcf] / pgLx¿nfO{ lktf, k'q /
kljqfTdfsf] gfdaf6 aklt:df b]cf] .. / pgLx¿nfO{ ;a} s'/fx¿ h'g d}n] ltdLx¿nfO{ cf1f lbPsf]
5', dfÌ l;sfcf] / x]/, d hut\sf] cGt;Dd ltdLx¿sf] ;Ë 5' ..
—O~hLn -dQLkj{÷cWofo @*÷cfot @, ^, (, !), !^–@)_ ..
;dLIfs— of] s'/f] klg dfÌof]Uo 5}g, lsgeg] ;[li6qmd / ljBflj?4 5 . k|yd O{Zj/;Fu
b"tx¿ x'g', pgLx¿nfO{ hxfF–txfF k7fpg', dflyaf6 emg'{, s:tf] u|fdk|d'v, lhNnfk|d'v h:tf]
agfOlbPsf] 5 . s] To;} z/L/af6 :ju{ uof] / AoF'ltof] < lsgeg] tL :qLx¿n] v'§f ;dft]/ k|0ffd
ubf{ t ToxL z/L/ lyof] < / Tof] tLg lbg;Dd lsg ;8]g < / cfˆgf] d'vn] ;a}sf] clwsf/L x"F eÌ'
s]jn bDesf] s'/f xf] . lziox¿;Fu ldNg' pgLx¿;Fu s'/f ug'{ c;Dej 5 lsgeg] oL s'/fx¿ ;fFrf]
xf] eg] t cfhef]ln klg lsg d'bf{ Ao'Ftb}g < / To;} z/L/af6 :ju{ lsg hfFb}gg\ < ..!))..
oxfF;Dd dQL/lrt O~hLnsf] ljifo k"/f eof] . ca cufl8 dfs{ /lrt O~hLnsf] ljifodf
n]lvG5 .
dfs{ /lrt O~hLn -!#=#=@_
d"n—!)!— s] of] l;sdL{ xf]Og < h'g dl/odsf] k'q, ofs"a, of];];, ox"bf / zdf}gsf] efO
xf]==== .. —O~hLn -dfs{kj{÷cWofo ^÷cfot #_ ..
;dLIfs— c;ndf o";'km l;sdL{ lyof], o;}n] O{;f klg l;sdL{ lyof] . slt jif{;Dd t
l;sdL{ sfd u/]/ lx+8\Yof] . kZrft\ k}uDa/ aGbf–aGb} O{Zj/sf] k'q g} aGof] / hËnL dfG5]x¿n]
agfP, ta g} a8f] sf/Lu/L rnfof] . sf6–s'6 k'm6–kmf6 ug'{ g} p;sf] sfd xf] ..!)!..
n"sf /lrt O~hLn -!#=#=#_
d"n—!)@— oLz'n] p;nfO{ eGof], t}+n] dnfO{ pQd lsg eGb5;\ < sf]O{ pQd 5}gg\, s]jn
Ps, cyf{t\ k/d]Zj/ . —O~hLn -n"sfkj{÷cWofo !*÷cfot !(_ ..
;dLIfs— ha O{;fn] g} Ps clåtLo O{Zj/ 5 eGb5 eg] t O{;fO{x¿n] kljqfTdf, lktf, k'q
tLg sxfFaf6 agfP < ..!)@..
d"n—!)#— ====ta To;nfO{ x]/f]b];sxfF k7fOlbP====.. x]/f]b]; oLz'nfO{ b]v]/ clt k|;Ì eof],
lsgeg] w]/} lbgb]lv p;n] oLz'nfO{ b]Vg] rfxgf /fv]sf] lyof], lsgeg] p;sf] ljifodf w]/} s'/f ;'g]sf]
lyof], / p;sf] s'g} rdTsf/ x]g]{ cfzf /fVbYof] .. To;n] p;;Fu w]/} s'/fx¿ ;f]lw/fVof], t/ oLz'n]
To;nfO{ s]xL klg pQ/ lbPg .. —O~hLn -n"sfkj{÷cWofo @#÷cfot &, *, (_ ..
;dLIfs— of] s'/f] dQL/lrtdf 5}g, o;}n] oL ;fIfL lalu|P . lsgeg] ;fIfL Ps}gf;] x'g'kb{5 /
olb O{;f rt'/ / rdTsf/L x'GYof] eg] t x]/f]b];nfO{ kSs} klg pQ/ lbGYof] / rdTsf/ klg b]vfpFYof],
o;af6 ljlbt x'G5 ls O{;fdf ljBf / rdTsf/ s]xL klg lyPg ..!)#..
o"xÌf /lrt ;';dfrf/ -!#=#=$_
d"n–!)$— cflbdf jrg lyof], / jrg k/d]Zj/sf] ;fy lyof], / jrg k/d]Zj/ lyof] .. oxL
cflbdf k/d]Zj/sf] ;fy lyof] .. ;a}yf]s p;}åf/f pTkÌ eof] / h]–hlt pTkÌ ePsf] 5, To;af6
s'g} klg j:t' p;sf] lagf pTkÌ ePsf] 5}g .. p;df hLjg lyof]Ù Tof] hLjg dg'iosf] Hof]lt lyof] ..
—O~hLn -o"xÌfkj{÷cWofo !÷cfot !, @, #, $_ ..
;dLIfs— cflbdf jrg lagf jQmfsf] x'g ;Sb}g / olb jrg O{Zj/sf] ;Ë lyof] eg] t
…cflbdf jrg O{Zj/sf] ;Ë lyof]Ú of] eÌ' Joy{ eof] . / jrg slxNo} O{Zj/ x'g ;Sb}g lsgeg] ha
Tof] cflbdf O{Zj/sf] ;Ë lyof] eg] t k"j{ jrg jf O{Zj/ lyof], of] 36\g ;Sb}g . jrgsf] åf/f ;[li6
slxNo} x'g ;Sb}g, ha;Dd To;sf] sf/0f x'Fb}g . / jrgsf] lagf klg r'krfk /x]/ stf{ ;[li6 ug{
;Sb5 . hLjg s;df cyjf s] lyof], o; jrgn] hLjnfO{ cgflb dfÌ]5f}, olb cgflb xf] eg] t
cfbdsf] gy'gfdf Zjf; k'FmSg' e'm6f] eof] / s] hLjg dg'iox¿sf] dfq} Hof]lt xf], kZjflbsf]
xf]Og < ..!)$..
d"n—!)%— / ef]hgsf] ;dodf ha z}tfgn] zdf}gsf] k'q ox"bf O:sl/of]tLsf] dgdf of] s'/f
xfln;s]sf] lyof] ls, p;nfO{ kqmfpg] .. —O~hLn -o"xÌfkj{÷cWofo !#÷cfot @_ ..
;dLIfs— of] s'/f] ;fFrf] xf]Og, lsgeg] ha s;}n] O{;fO{x¿nfO{ ;f]W5 ls z}tfgn] ;a}nfO{
axsfpF5 eg] t z}tfgnfO{ s;n] axsfpF5 < olb eGb5f} ls z}tfg cfk}m axlsG5 t dg'io klg
cfk}m axlsg ;Sb5, k'gM z}tfgsf] s] sfd < / olb z}tfgnfO{ agfpg] / axsfpg]jfnf k/d]Zj/ g}
xf] eg] t ToxL z}tfgsf] z}tfg O{;fO{x¿sf] O{Zj/ 7xl/of] . k/d]Zj/n] g} ;a}nfO{ To; dfk{mt
axsfof] . enf, o:tf] sfd O{Zj/sf] x'g ;Sb5 < ;fFrf] t oxL xf] ls of] k':ts O{;fO{x¿sf] / O{;f
O{Zj/sf] 5f]/f] h;n] agfP tL z}tfg x'g\ t x'g\ lsGt' g of] O{Zj/s[t k':ts, g o;df elgPsf]
O{Zj/ / O{;f O{Zj/sf] k'q x'g ;Sb5 ..!)%..
d"n—!)^— ltd|f] dg Jofs'n gxf];\, O{Zj/dfly ljZjf; /fv / ddfly klg ljZjf; u/ ..
d]/f] lktfsf] 3/df y'k|} a:gsf] nflu :yfg 5, olb x'Fb}gYof] eg], d}n] ltdLnfO{ atfpg] lyPF, lsgeg]
d ltd|f] nflu :yfg tof/ ug{ hfG5' .. / olb d}n] uP/ ltd|f nflu 7fpF tof/ u¿F, t k]ml/ cfP/
ltdLnfO{ d]/f] ToxfF n}hfg]5' ls, hxfF d /xG5' ToxfF ltdLx¿ klg /xg]5f} .. / hxfF d hfG5' ltdLn]
klg ToxfFsf] dfu{ hfg]sf 5f} .. oLz'n] eGof] dfu{, ;RrfO{ / hLjg d g} x"FÙ lagf dåf/f sf]xL klg
lktfsf] 7fpFdf hfg ;Sb}g .. olb ltdLn] dnfO{ hfg]sf eP t d]/f] lktfnfO{ klg hfÌ] lyof}, / ca
p;nfO{ hfg]sf 5f}, / p;nfO{ b]v]sf klg 5f} .. —O~hLn -o"xÌfkj{÷cWofo !$÷cfot !–$, ^,&_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û of] jrg O{;fsf] s] kf]knLnf eGbf sDtL 5 < olb o:tf] k|k~r
/Rb}gYof] eg] t sf] To;sf] dtdf km:Yof] < s] O{;fn] cfˆgf] lktfnfO{ 7]Ssfdf lnPsf] 5 < / Tof]
O{;fsf] jzdf 5 eg] t, k/fwLg x'gfn] Tof] O{Zj/ x'g ;Sb}g, lsgeg] O{Zj/ s;}sf] l;kmfl/; ;'Gb}g .
s] O{;f eGbf klxnf s;}n] klg O{Zj/nfO{ k|fKt u/]gg\ xf]nf < o:tf] :yfg cflbsf] k|nf]eg lbG5 /
h'g cfˆgf] d'vn] cfˆgf] dfu{, ;To / hLjg agfpF5, Tof] ;a} k|sf/af6 bDeL elgG5, To;}n] of] s'/f]
;To slxNo} x'g ;Sb}g ..!)^..
d"n—!)&— d}n] ltdL;Fu ;fFrf]–;fFrf] eGb}5' h;n] ddfly ljZjf; ub{5, h'g sfd d}n] ub{5'
To;nfO{ p;n] klg ug]{5 / oL eGbf 7"nf sfd klg ug]{5 eg] ;a} cfZro{sf] sd{ ug]{5 lsgeg] d
lktf;Fu hfg] ub{5' .. —O~hLn -o"xÌfkj{÷cWofo !$÷cfot !@_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û olb O{;fO{x¿ O{;fdfly olt g} ljZjf; /fVb5g\ eg] t d/]sf
d'bf{nfO{ Ao'Ftfpg] sfd lsg ug{ ;Sb}gg\ < / olb ljZjf;af6 klg cfZro{sf] sfd ug{ ;Sb}gg\ eg]
t O{;fn] klg cfZro{sf] sfd u/]sf] lyPg, o:tf] lglZrt hfÌ'kb{5 . lsgeg] :jo+ O{;fn] g} eGb}5
ls ltdLn] klg cfZro{sf] sfd ug]{5f}, t/ klg o; ;dodf O{;fO{ s'g} Pp6fn] klg ug{ ;Sb}g eg]
t s;sf] lxof]sf] cfFvf] k'm6]sf] 5, To;n] O{;fnfO{ d'bf{ AoF'tfpg] cflbsf] stf{ dfGb5 ..!)&..
d"n—!)*— ====hf] cå}t ;To O{Zj/ xf]====.. —O~hLn -o"xÌfkj{÷cWofo !&÷cfot #_ ..
;dLIfs— ha cå}t O{Zj/ 5 eg] t O{;fO{x¿n] o;/L tLg cf]6f atfpg' ;j{yf ldYof
xf] ..!)*..
o;} k|sf/ y'k|} 7fpFdf O~hLndf cGoyf s'/fx¿ el/Psf 5g\ ..
o"xÌfsf] k|sflzt jfSo -!#=#=%_
ca o"xÌfsf] cb'e't s'/fx¿ ;'Ì'xf];\—
d"n—!)(— / To; l;+xf;gsf] rf/}lt/ rf}aL; l;+xf;g 5g\Ù / oL l;+xf;gx¿df k|frLg Zj]t
j:q klx/]sf a;]sf 5g\, / pgLx¿sf lz/df ;'gsf] d's'6 5 .. / To; l;+xf;gdf lah'nL / uh{g
lg:sG5g\ / l;+xf;gsf] ;fd'Ì] clUgsf ;ft bLks hln/fv]sf 5g\, oL k/d]Zj/sf ;ft cfTdfx¿
x'g\ .. / l;+xf;gsf] ;fd'Ì] :kml6sh:t} sfFrsf ;d'b| 5g\, / l;+xf;gsf] dfemdf / l;+xf;gsf]
rf/}lt/ rf/ k|f0fL 5g\, h;sf cufl8 k5fl8 cfFvf 5g\ .. klxnf] k|f0fL l;+xsf] ;dfg 5, / bf];|f]
afR5fsf] ;dfg 5, t];|f] k|f0fLsf] d'v dg'iosf] h:tf] 5 / rf}yf] k|f0fL pl8/fv]sf lrnsf] h:tf] 5 ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo $÷cfot $, %, ^, &_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û Ps gu/sf] t'No O{;fO{x¿sf] :ju{ 5 . / logsf] O{Zj/ klg bLkssf]
;dfg clUg 5 . / ;'gsf d's'6flb cfe"if0f wf/0f ug'{ / cufl8–k5fl8 g]qx¿ x'g' c;Defljt 5 .
oL s'/fx¿nfO{ s;n] dfÌ ;Sb5 < / jxfF l;+xflb rf/ kz' klg n]lvPsf] 5 ..!)(..
d"n—!!)— / hf] l;+xf;gdf a;]sf] lyof], d}n] To;sf] bflxg] xftdf Pp6f k':ts b]v]+, h'g
leq / aflx/ n]lvPsf] lyof], / To;nfO{ ;ftcf]6f df]x/ nufP/ aGb ul/Psf] lyof] .. k]ml/ d}n] Ps
anjGt :ju{b"tnfO{ b]v]+ h'g pRr :j/n] of] k|rf/ ul//x]sf] lyof] ls o; k':tsnfO{ vf]Ng / o;df
nufOPsf] df]x/nfO{ k'msfpg ;Sg] sf]xL 5 < .. . g :ju{df, g k[YjLdf, g t k[YjLsf] tn sf]xL To;
k':tsnfO{ vf]Ng ;Sg] of To; k':tsdf b[li6 nufpg ;Sg] lgl:sof] .. / d w'¿w'¿ ?g nfu]+,
lsgeg] To; k':tsnfO{ vf]Ng]jfnf jf b[li6 ug]{jfnf sf]xL klg lgl:sPg ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo %÷cfot !, @, #, $_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û O{;fO{x¿sf] :ju{df l;+xf;g / dg'iox¿sf] 7fF7–afF7 / lstfanfO{
sof}+ zLnaGbL ul/Psf] h;nfO{ vf]Ngsf] nflu :ju{, k[YjL / kftfndf sf]xL ldn]g . o"xÌfsf] ?g' /
kZrft Ps k|frLgn] eGof] ls To;nfO{ jxL O{;fn] vf]Ng]5, k|of]hg …h;sf] ljjfx p;}sf] uLt .Ú
x]g'{xf];\ Û O{;fdfly g} ;a} dfxfTDo g'ufOPsf] 5, k/Gt' oL ;a} s'/fx¿ s]jn sygdfq} x'g\ ..!!)..
d"n—!!!— / d}n] To; l;+xf;g / rf/} k|f0fLx¿ / tL k|frLgx¿sf aLrdf dfgf}+ Pp6f jw
ul/Psf] kf7f] plePsf] b]v]+, To;sf ;ft ;L+u / ;ft} cfFvf lyP, oL k/d]Zj/sf ;ft cfTdfx¿ x'g \,
h'g ;f/f k[YjLdf k7fOPsf] 5 .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo %÷cfot ^_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ o; o"xÌfsf] :jKgsf] dgf]Jofkf/ Û To; :ju{sf] aLrdf ;a} O{;fO{ /
rf/ kz' tyf O{;f klg 5 afFsL sf]xL 5}gg\ Û of] a8f] cb\e't s'/f] eof] oxfF t O{;fsf] b'O{ cfFvf lyP
/ ;L+usf] gfd klg lyPg / :ju{df uPkl5 ;ft ;L+u / ;ft cfFvfjfnf eof] Û / tL ;ft} O{Zj/sf
cfTdf O{;fsf] ;L+u / g]q ag]sf lyP . xfo Û o:tf s'/fx¿nfO{ O{;fO{n] lsg dfg] xf]nfg\ < enf s]xL
t a'l4nfO{ sfddf nufPsf] eP ..!!!..
d"n—!!@— / ha p;n] k':ts lnof], ta tL rf/} k|f0fL / rf}aL;} k|frLg To; kf7fsf] ;fd'Ì ]
9n], / k|To]ssf] xftdf jL0ff / w"kn] el/Psf ;'gsf s6f}/f lyP, of] t kljq dfG5]x¿sf] k|fy{gf xf] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo %÷cfot *_ ..
;dLIfs— enf, ha O{;f :ju{df x'Fb}g ta oL lar/fx¿n] w"k, bLk, g}j]B, cf/tL cflb k"hf
s;sf] ub{5g\ xf]nf < / oxfF k|f]6]:6]+6 O{;fO{x¿ a'Tk/:tL -d"lt{k"hf_ nfO{ t v08g ub{5g\ / logsf]
:ju{ a'Tk/:tLsf] 3/ alg/x]sf] 5 ..!!@..
d"n—!!#— k]ml/ d}n] b]v]+ ls, kf7fn] tL ;ft zLnx¿nfO{ Ps–Ps u/]/ vf]Nof], / tL rf/}
k|f0fLx¿ dWo]df Pp6fsf] uh{gh:tf] zAb ;'lgof], ls cfOh .. / d}n] b[li6 nufPF ls, Pp6f ;]tf]
3f]8f 5, / To;sf] ;jf/L wg'if lnPsf] / To;nfO{ d's'6 lbOPsf] 5, / Tof] ho eGb} lgl:sof] ls
c¿ klg ho k|fKt u/f}+ ..
/ ha To;n] bf];|f] zLn vf]Nof], ta d}n] ;'g]+ ls bf];|f] k|f0fLnfO{ klg cfOh ..
k]ml/ Pp6f 3f]8f lgl:sof], /ftf] /Ësf] lyof], To;sf] ;jf/nfO{ of] clwsf/ lbOof] ls,
k[YjLaf6 d]n–ldnfk p7fP/ n}hf, tfls dfG5]x¿ Ps csf{nfO{ jw ug{ ;s"g\, / To;nfO{ Pp6f 7"nf]
tnjf/ lbof] ..
/ ha To;n] t];|f] zLn vf]Nof], ta t t];|f] k|f0fLn] of] eGb} u/]sf] d}n] ;'g]+ ls, cfOh, / d}n]
b[li6 nufPF ls, ToxfF Pp6f sfnf] 3f]8f 5 .. / ha To;n] rf}yf] zLn vf]Nof], / b]Vof] ls Pp6f
kx]+nf] 3f]8f 5 / To;dfly a;]sfsf] gfd d[To' xf] OToflb ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo ^÷cfot !, @, #, $, %, ^, &, *_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ k'/f0fx¿df eGbf klg clws ldYof nLnf 5 ls 5}g < enf Û k':tssf]
aGwgleq 3f]8fsf] ;jf/ sxfFaf6 x'g ;Sb5 < of] ;kgfsf] ;'gsf] dxn h;n] o;nfO{ ;To dfg]sf
5g, ltgLx¿df cljBf hlt yf]/} egf}+, Tolt g} yf]/} x'G5 ..!!#..
d"n—!!$— / ltgLx¿n] 7"nf] zAbn] k'sfy]{ ls x]— :jfdL kljq / ;To Û slxn];Dd t}+n]
Gofo ub}{g;\ / k[YjLsf lgjf;Lx¿af6 xfd|f] /utsf] abnf ln+b}g;\ .. / k|To]snfO{ ph]nf] j:q lbOof]
/ ltgLx¿nfO{ elgof] ls c¿ yf]/}a]/ lj>fd u/, ha;Dd ltd|f ;ËL bf;, / efO, hf] ltdLx¿sf]
h:t} jw ul/g]5g\, ltgLx¿sf] uGtL k"/f u/]/ ;ls+b}g ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo ^÷cfot !), !!_ ..
;dLIfs— hf] sf]xL O{;fO{ xf]nfg\, ltgLx¿ bf}/f;'k'b{ -s'/fOdf_ o:tf] Gofo u/fpgsf] nflu ?g]
ub{5g\, h;n] j]bdfu{nfO{ :jLsf/ ug]{5, To;sf] Gofo x'gdf slQ klg a]/ nfUg]5}g . O{;fO{x¿;Fu
;f]Wg'kb{5 ls— æsrx/L cfhef]ln aGb 5 < / Gofosf] sfd klg x'Fb}g < GofofwLz lgsDdf a;]sf
5g\Æ eg] t s]xL klg 7Ls–7fs pQ/ lbg ;Sg] 5}gg\ .
/ O{Zj/nfO{ klg axsfpFbf / pgsf O{Zj/ klg axlsg hfG5 lsgeg] logLx¿n] eÌ]lalQs}
zq'x¿;Fu abnf lng hfG5 . / b+zLnf :jefjjfnf 5g\ d/]kl5 klg :jj}/ lng] ub{5g\, zflGt slQ
klg 5}g . / hxfF zflGt 5}g, ToxfF b'Mvsf] s] kf/fjf/ xf]nf ..!!$..
d"n—!!%— / cfsfzsf tf/f k[YjLdf o:t/L v;] ls h;/L 7"nf] cfFwLn] xlNnP/ c~hL/sf]
sfFrf bfgf a'6faf6 emb{5g\ .. / cfsfz o;/L ;ls{of] ls, h;/L kq nk]6\bf ;s{G5, / k|To]s kxf8
/ 6fk' cf–cfˆgf] :yfgaf6 vl:sP/ cnu eP ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo ^÷cfot !#, !$_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ o"xÌf eljioåQmf Û ha ljBf x'Fb}g ta g} o:tf] c08–a08 syf ufof] .
enf Û tf/f ;a} e"uf]n x'g\ Ps k[YjLdf s;/L v:g ;Sb5g\ < / ;"of{lbsf] cfsif{0fn] ltgLx¿nfO{
otf–ptf hfg lsg lbGYof] < / s] cfsfznfO{ u'Gb|L h:t} ;DemG5 < of] cfsfz ;fsf/ kbfy{ xf]Og,
h;nfO{ a]g]{ jf k6Øfpg ;Sg] .. To;}n] o"xÌf cflb ;a} hËnL dg'io lyP, ltgLx¿nfO{ oL s'/fsf] s]
va/ < ..!%..
d"n—!!^— / h;df df]x/ nufOof], d}n] To;sf] uGtL ;'g]+, ls O;|fPnsf] ;Gtfgsf ;a}
uf]qx¿ dWo]df Ps nfv rjfnL; xhf/dfly df]x/ nufOof] . ox"bfsf uf]qdf afx| xhf/dfly df]x/
nufOof], ?a]gsf] uf]q dWo]df afx| xhf/dfly, ufbsf] uf]q dWo]df afx| xhf/dfly df]x/ nufOof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo &÷cfot $, %_ ..
;dLIfs— s] h'g afOandf O{Zj/ n]v]sf] 5, Tof] O;|fPn cflb s'nx¿sf] :jfdL xf], jf ;a}
;+;f/sf] < olb o:tf] x'Fb}gYof] eg] t pg} hËnLx¿nfO{ ;fy lsg lbGYof] < / pg}sf] ;xfotf ub{Yof],
bf];|fsf] gfd lgzfgf klg ln+b}g, o;}n] Tof] O{Zj/ xf]Og . / O;|fPn s'n cflbsf dg'iodfly 5fk
nufpg' cNk1tf cyjf o"xÌfsf] ldYof sNkgf xf] ..!!^..
d"n—!!&— o;} sf/0fn] tL k/d]Zj/sf l;+xf;gsf cufl8 5g\, / p;sf] dlGb/df lbg /ft
p;sf] ;]jf ub{5g\, / hf] l;+xf;gdf a;]sf] 5, To;n] pgLx¿dfly tDa" 6fFUg]5 ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo &÷cfot !%_ ..
;dLIfs— s] of] dxfa'Tk/:tL -d"lt{k"hs_ xf]Og < cyjf pgsf O{Zj/ b]xwf/L dg'iosf] t'No
Psb]zL xf]Og < / O{;fO{x¿sf] O{Zj/ /ftdf klg ;'Tb}g, ;'TYof] eg] t /ftdf k"hf s;/L x'g ;Sb5 <
tyf To;sf] lgb|f klg p8\5 xf]nf / olb /ft–lbg hfU5 eg] t ljlIfKt jf clt /f]uL xf]nf ..!!&..
d"n—!!*— k]ml/ Pp6f csf]{ :ju{b"t ;'gsf] w"kbfgL lnP/ cfof], / j]bLsf] lgs6df uof] /
p;nfO{ a]:;/L w"k lbof], ls ;a} kljq dfG5]x¿sf] k|fy{gfx¿sf] ;fy To; ;'gf}nf] j]bLdf h'g
l;+xf;gsf] ;fd'Ì] r9fP .. / To; w"ksf] w'jfFn] kljq dfG5]x¿sf] k|fy{gfx¿sf] ;lxt :ju{b"tsf]
xftb]lv k/d]Zj/sf] ;fd'Ì] k'Uof] .. / :ju{b"tx¿n] w"kbfgLnfO{ lnP/ To;df j]bLsf] cfuf] e/]/
k[YjLdf xfn], / uh{g / zAb ub}{ lah'nL rDs]/ e'OFrfnf] uof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo *÷cfot #, $, %_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û :ju{;Dd j]bL, w"k, bLk, g}j]B, g/l;+3fsf] zAb x'G5g\, s]
j}/fuLx¿sf] dlGb/ eGbf O{;fO{sf] :ju{ sDtLsf] 5 t < s]xL w"d–wfd clws g} 5 ..!!*..
d"n—!!(— / klxnf] :ju{b"tn] g/l;+3f k'mSof] ta /utn] d'l5Psf cl;gf / cfuf] pTkÌ
eof], / To;nfO{ k[YjLdf xflnof], k[YjLsf] Ps ltxfO{ efu hNg uof] / ;a} xl/of] 3fF; klg kf]lnof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo *÷cfot &_ ..
;dLIfs— jfx /] Û O{;fO{x¿sf eljioåQmf Û O{Zj/, O{Zj/sf b"t, g/l;+3fsf] zAb / k|nosf]
nLnf s]jn s]6fx¿sf] v]nh:tf] b]lvG5 ..!!(..
d"n—!@)— / kfFrf}+ b"tn] g/l;+3f k'mSof] / d}n] Pp6f tf/fnfO{ :ju{af6 k[YjLdf v:b} u/]sf]
b]v]+ / cyfx s'08sf] s"ksf] rfaL To;nfO{ lbOof] .. To;n] cyfx s'08sf] s"k vf]Nof] / s"kaf6 7"nf]
e§Lsf] w'jfFh:t} u/]/ w'jfF p7Øf] / ;"o{ clg jfo'df cFWof/f] eof] .. / To; w'jfFaf6 ;nx k[YjLdf
lgl:sP/ clg ltgLx¿nfO{ k[YjLsf laR5Lsf] h:tf] zlQm lbOof]] .. / elgof] ls k[YjLsf 3fF;, xl/ofnL
/ j[IfnfO{ xflg gk'¥ofOsg tL dg'iox¿sf] h;sf] lgwf/df O{Zj/sf] 5fk 5}g ..====kfFr dlxgf;Dd
ltgLx¿nfO{ kL8f lbOof];\==== .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo (÷cfot !, @, #, $, %_ ..
;dLIfs— s] g/l;+3fsf] cfjfh ;'g]/ tf/f pg} b"tx¿dfly / p;} :ju{df v;] xf]nfg\ < oxfF
t v;]gg\ . enf Û Tof] s"k jf ;nx klg k|nosf] nflu O{Zj/n] kfNof] xf]nf / 5fknfO{ b]v]/ k9\5
xf]nf ls 5fkjfnfnfO{ g6f]s < of] s]jn ef]n] dg'iox¿nfO{ 8/fP/ O{;fO{ agfpgsf] nflu wf]sf lbg
xf] ls olb ltdL O{;fO{ ePgf} eg] t ;nxn] 6f]Sg]5 . o:tf s'/f ljBfxLg b]zdf rNg;Sb5,
cfof{jQ{df xf]Og, s] Tof] k|nosf] s'/f] x'g ;Sb5 < ..!@)..
d"n—!@!— / 3f]8r9L ;]gfx¿sf] ;+Vof aL; s/f]8 lyof], d}n] To;sf] uGtL ;'g]+ ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo (÷cfot !^_ ..
;dLIfs— olt lj£g 3f]8f :ju{df sxfF cl8Gy], sxfF ry]{ / sxfF a:y] / sxfF xUy] < To;sf]
b'u{Gw klg :ju{df slt eof] xf]nf < a; o:tf] :ju{, o:tf] O{Zj/ / o:tf] dtsf] nflu xfdL ;a}
cfo{x¿n] ltnf~hln lbPsf 5f}+ . o:tf] av]8f O{;fO{x¿sf] lz/b]lv klg ;j{zlQmdfg\sf] s[kfn] b"/
ePdf t /fd|f] x'g] lyof] ..!@!..
d"n—!@@— / d}n] csf{] k/fqmdL b"tnfO{ :ju{af6 plq+b} u/]sf] b]v]+ h;n] d]3nfO{ cf]9]sf]
lyof] / To;sf] lz/df d]3wg'if lyof] / To;sf] d'v ;"o{h:tf] lyof] / To;sf] v' §f cfufsf]
vfFaf]h:tf] lyof] ..====/ To;n] cfˆgf] bflxg] v'§f ;d'b|df / afofF v'§f k[YjLdf /fVof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !)÷cfot !, @_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ oL b"tx¿sf] syf Û h'g k'/f0fx¿ / ef6x¿sf] syfdf eGbf klg atf{
5 ..!@@..
d"n—!@#— / dnfO{ nÝLsf] ;dfg nfdf] Pp6f lgufnf] lbP, / s;}n] eGof] ls, p7]/
k/d]Zj/sf] dlGb/, j]bL / To;df ehg ug]{x¿nfO{ gfk ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !!÷cfot !_ ..
;dLIfs— oxfFsf] t s] s'/f O{;fO{x¿sf] t :ju{df klg dlGb/ agfP/ gfKg] ul/G5, /fd|f] xf],
logsf] h:tf] :ju{ 5, To:t} s'/fx¿ 5g\ . To;}n] oxfF k|e'ef]hgdf O{;fsf] z/L/fjoj df;' /utsf]
efjgf u/]/ vfg]–lkpg] ub{5g\, luhf{3/df klg q"mz cflbsf] cfsf/ agfpg' cflb a'Tk/:tL -d"lt{k"hf_
xf] ..!@#..
d"n—!@$— / k/d]Zj/sf] h'g dlGb/ :ju{df 5, To;nfO{ vf]lnof], / To;sf] dlGb/df p;sf]
jfrfsf] ;Gb"s b]lvof], / lah'nL rlDsof] / zAb ulh{of] clg e'OFrfnf] uof], / 7"nf–7"nf cl;gf
jlif{of] .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !(÷cfot !(_ ..
;dLIfs—:ju{df h'g dlGb/ 5 Tof] x/ ;do aGb /xG5 xf]nf, slxn]sflx+ vf]lnG5 xf]nf, s]
k/d]Zj/sf] klg dlGb/ x'g ;Sb5 < h'g j]bf]Qm k/dfTdf ;j{Jofks 5, p;sf] s'g} klg dlGb/ x'g
;Sb}g . xf], O{;fO{x¿sf] k/d]Zj/ h'g cfsf/jfnf 5, To;sf] rfx] :ju{df, rfx] e"lddf x'g ;Sb5
xf]nf . / h:tf] nLnf 6g\–6g\ kF"–kF" sf] oxfF x'G5, To:t} O{;fO{x¿sf] :ju{df klg . / lgodsf] ;Gb"s
klg slxn]sflx+ O{;fO{x¿n] b]Vb5g\ xf]nf, To;df ghfg] s] k|of]hg l;4 ub{5g\ < ;fFrf] t of] xf] ls
oL ;a} s'/fx¿ dg'ionfO{ e'nfpgsf] nflu u/]sf x'g\ ..!@$..
d"n—!@%— Pp6f a8f] cfZro{ :ju{df b]lvof] cyf{t\ Ps :qL h;n] ;"o{nfO{ klx/]sL 5 /
To;sf v'§df rGb|df 5, To;sf] lz/df afx| tf/fx¿sf] d's'6 5 .. / Tof] ue{jtL eP/ lrRofPsL 5
lsgeg] k|;jsf] kL8fn] rfk]sf] 5 / aRrf hGdfpgsf] nflu kLl8t 5 .. / bf];|f] cfZro{ :ju{df
b]lvof] ls, x]/ 7"nf] /ftf] clhË/ 5 h;sf] ;ft cf]6f 6fpsf / bz cf]6f ;L+u 5g\ / To;sf]
6fpsfdf ;ft cf]6f /fhd's6 5g\ .. / To;sf] k'5f/n] cfsfzsf tf/fx¿sf] Ps ltxfO{ efunfO{
tfg]/ k[YjLdf xflnlbof]====.. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !@÷cfot !, @, #, $_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ nDaf–rf}8f ukmf}8f Û logsf] :ju{df klg ljrf/L :qL lrRofpF5],
To;sf] b'Mv s;}n] ;'Gb}g, g t d]6fpg ;Sb5g\ . / To; clhË/sf] k'5f/ olt nfdf]] lyof] ls h;n]
tf/fx¿sf] Ps ltxfO{ k[YjLdf xflnlbof] < enf Û k[YjL ;fgf] 5 / tf/fx¿ klg 7"nf–7"nf nf]s 5g\,
o; k[YjLdf Pp6f klg c6fpg ;Sb}g . lsGt' oxfF oxL cg'dfg ug'{kb{5 ls oL tf/fx¿sf] ltxfO{ o;
s'/fnfO{ b]Vg]jfnfsf] 3/df v;] xf]nfg\ / h'g clhË/sf] k'5f/ olt nfdf] lyof] h;n] ;a} tf/fx¿sf]
ltxfO{nfO{ nk]6]/ k[YjLdf k5f¥of], Tof] clhË/ klg To;}sf] 3/df /xG5 xf]nf ..!@%..
d"n—!@^— k]ml/ :ju{df n8fO{+ eof], dLsfO{n / p;sf :ju{b"t clhË/;Fu n8\g lgl:sP, /
clhË/ / p;sf b"tsf] 3df;fg n8fO{+ eof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !@÷cfot &_ ..
;dLIfs— hf] sf]xL O{;fO{x¿sf] :ju{df hfG5 xf]nf, To;n] klg n8fO{+df b'Mv kfpF5 xf]nf .
o:tf] :ju{sf] oxfFaf6 cfzf 5f]8]/ xft hf]8]/ al;/fv . hxfF zflGteË / pkb|j dlRr/xf]; \, Tof]
O{;fO{x¿s} nflu 7Ls 5 ..!@^..
d"n—!@&— / Tof] clhË/ cyf{t\ ToxL k"/fgf] ;k{, h;nfO{ OAnL; / z}tfg eGb5g\, / ;f/f
;+;f/nfO{ e|ddf kfg]{jfnf xf], k[YjLdf v;flnof], / To;sf b"tnfO{ klg To;sf] ;fy}df v;flnof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !@÷cfot (_ ..
;dLIfs— s] ha Tof] z}tfg :ju{df lyof] ta dfG5]x¿nfO{ e|ddf kfy]{g < / To;nfO{
hGde/L aGbLu[xdf cyjf lsg df/]gg\ < To;nfO{ k[YjLdf lsg v;flnof] < olb ;a} ;+;f/nfO{
e|ddf kfg]{jfnf z}tfg xf] eg] t z}tfgnfO{ e|ddf kfg]{jfnf sf] xf] < olb z}tfg :jo+ e|d]sf] xf] eg]
t z}tfgsf] lagf e|ddf kg]{x¿ kl//fv"g\ / olb To;nfO{ e|dfpg]jfnf k/d]Zj/ xf] eg] t Tof] O{Zj/
g} 7xl/Pg .
ljlbt t of] x'G5 ls O{;fO{x¿sf] O{Zj/ klg z}tfg;Fu 8/fpF5 xf]nf < lsgeg] olb z}tfg
eGbf k|an x'GYof] eg] t O{Zj/n] To;n] ck/fw ug]{ ;dodf g} b08 lsg lbPg < hut\df z}tfgsf]
hlt /fh 5 To;sf] ;fd'Ì] ;x;|f+z klg O{;fO{x¿sf] O{Zj/sf] /fh 5}g . To;}n] O{;fO{x¿sf] O{Zj/
To;nfO{ x/fpg ;Sb}g xf]nf . o;af6 olx l;4 x'G5 h;/L clxn]sf] ;dodf /fHoflwsf/L O{;fO{
8fFs"–rf]/ cflbnfO{ zL3| b08 lbG5g\, To:tf] klg O{;fO{x¿sf] O{Zj/ 5}g . k'gM sf] To:tf] lga'{l4
dg'io 5 h;n] j}lbs dtnfO{ 5f]8]/ skf]n–slNkt O{;fO{ dt :jLsf/ ub{5 < ..!@&..
d"n—!@*— o; sf/0f, x] :ju{ / ltgdf a:g] dugx¿ xf], x] k[YjL / ;d'b|, ltdLdfly xfo Û
lsgeg] z}tfg a8f] qmf]wsf] ;fydf ltdLdfly plq+b}5, lsgeg] hfGb5 ls, To;sf] yf]/} ;do afFsL
5 .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !@÷cfot !@_ ..
;dLIfs— s] Tof] O{Zj/ jxL+sf] /Ifs / :jfdL xf] < k[YjLsf dg'ioflb k|f0fLx¿sf] /Ifs /
:jfdL xf]Og < olb e"ldsf] klg /fhf xf] eg] t z}tfgnfO{ lsg dfg{ ;s]g < O{Zj/n] x]l//xG5 /
z}tfgn] axsfpFb} lkmb{5 eg] klg p;nfO{ lgif]w u/fpFb}g .. ljlbt t of] x'G5 ls Ps c;n O{Zj/ /
Ps ;dy{ b'i6 bf];|f] O{Zj/ aGb}5 ..!@*..
d"n—!@(— ====/ aofnL; dlxgf;Dd o'4 ug]{ clwsf/ To;nfO{ lbOof] .. / p;n] O{Zj/sf]
lj?4 lgGbf ug{sf] nflu cfˆgf] d'v vf]Nof], p;sf] gfd, tDa" / :ju{df jf; ug]{x¿sf nflu lgGbf
ug]{ .. / To;nfO{ of] lbOof] ls, kljq hgx¿;Fu o'4 ug]{ / ltgLx¿dfly ho ug]{ / x/ Ps s'n,
efiff / b]zdfly To;nfO{ clwsf/ lbOof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !#÷cfot %, ^, &_ ..
;dLIfs— enf Û olb k[YjLsf hgx¿nfO{ axsfpgsf] nflu z}tfg / kz' cflbnfO{ k7fP/
dg'io;Fu o'4 u/fpg], Tof] sfd 8fFs"x¿sf] ;/bf/sf] h:tf] 5 o:tf] sfd O{Zj/ jf O{Zj/sf
eQmx¿sf] xf]Og ..!@(..
d"n—!#)— k]ml/ d}n] b[li6 nufPF ls, x]/, Tof] kf7f] l;of]g kxf8dfly plePsf] 5, / To;sf]
;fydf Ps nfv rjfnL; xhf/ dfG5]x¿ 5g\, h;sf lgwf/df p;sf / p;sf lktfsf] gfd
n]lvPsf] 5 .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !$÷cfot !_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û hxfF O{;fsf] afp /xGYof], jxL+ p;} l;of]g kxf8df p;sf] 5f]/f] klg
/xG5 . k/Gt' Ps nfv rjfnL; xhf/ dg'iox¿sf] u0fgf s;/L u¥of] < Ps nfv rjfnL; xhf/ g}
:ju{sf jf;L eP, z]if s/f]8f}+ O{;fO{x¿sf] 6fpsfdf 5fk nufOof] < s] tL ;a} g/sdf uP <
O{;fO{x¿n] rflxof] ls l;of]g kj{tdf uP/ O{;fsf] pQm afp / p;sf] ;]gf ToxfF 5g\ ls 5}gg\
/fd|f];Fu x]¿g\ < olb 5g\ eg] t of] n]v 7Ls 5 gq eg] t ldYof . olb sxL+af6 cfP eg] t
sxfFaf6 cfP < olb egf}nf :ju{af6, s] tL kIfL x'g\ ls olt 7"nf] ;]gf / cfk}m tn dfly p8]/
cfpg]–hfg] ug]{ < olb tL cfpg]–hfg] ub{5g\ eg] t Pp6f lhNnfsf] GofofwLzs} h:tf] eof] . / Tof]
Ps, b'O{, tLg x'g\ eg] t aÌ ;Sb}g lsGt' Go"g eGbf Go"g Ps–Ps e"uf]ndf Ps–Ps O{Zj/ rflxof],
lsgeg] Ps, b'O{, tLg a|Xdf08x¿sf] Gofo ug]{ / ;j{q o'ukt\ 3'Dgdf ;dy{ slxNo} x'g
;Sb}g ..!#)..
d"n—!#!— ====cfTdfn] eGb5, xf] lsgeg] ltgLx¿ cfˆgf] kl/>dx¿af6 lj>fd kfpg] 5g\, /
ltgLx¿sf sfo{ ltgLx¿sf] ;fydf x'g hfG5 .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !$÷cfot !#_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û O{;fO{x¿sf] O{Zj/ t eGb5 ls pgsf sd{ pg}sf] ;fydf /xG5
cyf{t\ sdf{g';f/ kmn ;a}nfO{ lbOg]5 k]ml/ logLx¿n] eGb5g\ ls O{zf ;a} kfkx¿nfO{ lng]5 / Ifdf
klg ul/lbg]5 . oxfF a'l4dfgLx¿n] ljrf/ ug'{xf];\ ls O{Zj/sf] jrg ;fFrf] jf O{;fO{x¿sf] < Ps
s'/fdf b'O{6} ;fFrf x'g t ;Sb}gg\, logdf Pp6f e'm6f] cjZo xf]nf . xfdLnfO{ s] < rfx] O{;fO{x¿sf]
O{Zj/ e'm6f] xf];\ jf O{;fO{x¿ ..!#!..
d"n—!#@— ====k/d]Zj/sf] k|sf]ksf] 7"nf] /;s'08df xflnlbP .. / gu/sf] aflx/ To;
/;s'08df c+u'/ k]lnof], / To; /;s'08af6 olt /ut lgl:sof] ls 3f]8fsf] nufdx¿;Dd k'Uof], /
;o sf];;Dd aUof] .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !$÷cfot !(, @)_ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û logsf ukmf}8f k'/f0fx¿ eGbf klg a9L–r9L 5 ls 5}g < O{;fO{x¿sf]
O{Zj/ sf]k ubf{v]l/ clt b'Mlvt x'G5 xf]nf / To;sf] sf]ksf s'08 e/L 5g\, s] To;sf] sf]k hn xf] <
jf cGo b|ljt kbfy{ xf] ls h;n] s'08 e/]sf] 5 < / ;o sf];;Dd /utsf] aUg' c;Dej 5, lsgeg]
/ut jfo' nfUgfn] plTgv]/} hldxfNb5, k'gM s;/L aUg ;Sb5 < o;}n] o:tf s'/fx¿ ldYof
x'G5g\ ..!#@..
d"n—!##— / To;kl5 d}n] b]v]+ ls, :ju{df ;fIfLsf] tDa"sf] dlGb/ vf]lnof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !%÷cfot %_ ..
;dLIfs— olb O{;fO{x¿sf] O{Zj/ ;j{1 x'GYof] eg] t ;fIfLx¿sf] s] sfd < lsgeg] To;n]
:jo+ ;a}yf]s hfÌ;SYof] . o;af6 ;j{yf oxL lgZro x'G5 ls logLx¿sf] O{Zj/ ;j{1 xf]Og lsGt'
dg'iojt\ cNk1 xf], To;n] O{Zj/tf s] ug{ ;Sb5 < xf]Og xf]Og xf]Og, / o;} k|s/0fdf b"tx¿sf
a8f–a8f c;Dej s'/fx¿ n]lvPsf] 5, To;nfO{ ;To s;}n] dfÌ ;Sb}g . sxfF;Dd n]v"F, o;
k|s/0fdf ;j{yf o:t} s'/fx¿ el/Psf] 5 ..!##..
d"n—!#$— ====/ To;sf] cwd{ k/d]Zj/nfO{ :d/0f eof] .. h:tf] To;n] ltdLnfO{ lbPsf] 5,
To:t} g} To;nfO{ eg"{, / To;sf] sfdx¿sf] cg';f/ To;nfO{ b'O{ u'0ff abnf lbg'====..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !*÷cfot %, ^_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û k|ToIf O{;fO{x¿sf] O{Zj/ cGofosf/L 5 . lsgeg] Gofo To;nfO{ eGb5g\
ls h;n] h:tf] jf hlt sd{ u¥of], To;nfO{ To:t} / Tolt g} lbg' . To;df clws–Go"g lbg' cGofo
x'G5 . h;n] cGofosf/Lsf] pkf;gf ub{5g\, ltgLx¿ cGofosf/L lsg xf]Ogg\ ..!#$..
d"n—!#%— ====lsgeg] kf7fsf] ljjfx cfOk'u]sf] 5 / To;sL kTgLn] cfk"mnfO{ tof/
ul/;s]sL 5 .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo !(÷cfot &_ ..
;dLIfs— ca ;'Ì'xf];\ Û O{;fO{x¿sf] :ju{df ljjfx klg x'G5g\ Û lsgeg] O{;fsf] ljjfx
O{Zj/n] jxL+ u/fof] . ;f]Wg'kb{5 ls To;sf Zj;'/, ;f;", zfnflb sf] lyP / hGtL slt lyP < /
jLo{sf] gfz x'gfn] an, a'l4, k/fqmd, cfo' cflb klg sfl6P/ clxn];Dd O{;fn] jxfF z/L/ Toflulbof]
xf]nf, lsgeg] ;+of]uhGo kbfy{sf] ljof]u cjZo x'G5 . clxn];Dd O{;fO{x¿n] To;sf] ljZjf;df
wf]sf vfP / ghfg] slxn];Dd wf]sf vfFb} /fVg]5g\ ..!#%..
d"n—!#^— ====/ To; clhË/, cyf{t\ k'/fgf] ;k{nfO{, h'g OAnL; / z}tfg xf], kq]m/ xhf/
jif{sf] nflu afFlwlbof] .. / To;nfO{ cyfx s'08df xfn]/ aGb ul/lbP / To;dfly tfnf nufOlbP ls,
Tof] xhf/ jif{ k"/f geP;Dd, y/L–y/Lsf dfG5]x¿nfO{ ge|dfcf];\, ====..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @)÷cfot @, #_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û d/]+ d/]+ u/]/ z}tfgnfO{ ;dfTof] / xhf/ jif{;Dd aGw u¥of]Ù k]ml/ klg
5'6\g]5 . s] k]ml/ e|ddf kfb}{g < o:tf] b'i6nfO{ t aGbLu[xdf ;bfsf] nflu /fVg' jf df/] lagf 5f]8 \g'
g} x'Fb}g . k/Gt' z}tfgsf] x'g' O{;fO{x¿sf] e|ddfq} xf], jf:tjdf s]xL klg xf]Og .
s]jn dfG5]x¿nfO{ 8/fP/ cfˆgf] hfndf Nofpgsf] nflu pkfo /lrPsf] 5 . h:t} s'g} w"t{n]
s'g} ef]n] dg'iox¿nfO{ eGof] ls …lx+8 Û ltdLnfO{ b]jtfsf] bz{g u/fpF5'Ú, s'g} PsfGt 7fpFdf nu]/
Pp6f dfG5]nfO{ rt'e'{h agfP/ /fVof] . emf8Ldf pEofP/ eGof] ls …cfFvf lrDn, ha d}n] eG5' ta
cfFvf vf]Ng" / k]ml/ ha eÌ]5' ta cfFvf lrDng"F, olb lrRn]gf} eg] t cGwf] x'g hfg]5f} .Ú To:t} oL
dtjfnfx¿sf] s'/f 5 ls h;n] xfd|f] dhxanfO{ dfGb}g, Tof] z}tfgn] axsfPsf] xf] .
ha Tof] ;fd'Ì] cfof] ta eGof] ls– …cfFvf vf]nÚ Û k'gM zL3| eGof] ls cfFvf lrDn . ha k]ml/
emf8Ldf n'Sof], ta k]ml/ eGof] cfFvf vf]n Û b]Vof} gf/fo0fnfO{ < ;a}n] bz{g u/] . To:t} nLnf
dhxaLx¿sf] 5 To;}n] logsf dfofdf sf]xL klg km:g x'Fb}g ..!#^..
d"n—!#&— k]ml/ d}n] Ps 7"nf] ;]tf] l;+xf;g / To;dfly hf] a;]sf] lyof], b]v]+, h;sf]
;fd'Ì]af6 k[YjL / cfsfz efu], / logLx¿sf] nflu 7fpF k'u]g .. k]ml/ d}n] ;a} ;fgf–7"nf d/]sf hlt
;a}nfO{ l;+xf;gsf] cufl8 plePsf] b]v]+, / k':ts vf]lnof], k]ml/ csf]{ Pp6f k':ts vf]lnof] cyf{t \
hLjgsf] k':ts, / h:tf] To; k':tsdf n]lvPsf] lyof], ltgLx¿sf] sfdsf] cg';f/ d/]sfx¿sf] Gofo
ul/of] .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @)÷cfot !!, !@_ ..
;dLIfs— n x]g'{xf];\ t afnskgsf] s'/f] Û enf k[YjL / cfsfz s;/L efUg ;Sb5g\ < /
ltgLx¿ s]dfly a:g]5g\ < h;sf] ;fd'Ì]af6 efu] / To;sf] l;+xf;g / Tof] s]df a;]sf] lyof] < /
d'bf{x¿ k/d]Zj/sf] ;fd'Ì] pEofOof] eg] t k/d]Zj/ klg a:of] cyjf pleof] xf]nf < s] oxfFsf]
srx/L / bf]sfgh:t} O{Zj/sf] Jojxf/ 5 h'g ls k':ts n]vfg';f/ x'g] ub{5 < / ha hLjx¿sf]
xfn O{Zj/n] n]Vof] jf p;sf e/f}6]n] < o:tf–o:tf s'/fx¿af6 cgLZj/nfO{ O{Zj/ / O{Zj/nfO{
cgLZj/ O{;fO{ cflb dtjfnfn] agfOlbP ..!#&..
d"n—!#*— ====To; dWo]af6 Pp6f d;Fu cfof], / d;Fu s'/f u/]/ eGof], otf cfOh, d}n]
tFnfO{ b'nxL cyf{t\ kf7fsL kTgLnfO{ b]vfpg]5' .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @!÷cfot (_ ..
;dLIfs— enf Û O{;fn] :ju{df …b'nxLÚ cyf{t\ :qL /fd|L k]mnf kf¥of], df]h ub{5 xf]nf . hf]–hf]
O{;fO{ jxfF hfG5g\ xf]nf, ltgLx¿nfO{ klg :qLx¿ ldNb5g\ xf]nf, l76f–l76L x'G5g\ xf]nf / a8f]
eL8ef8 x'gfn] /f]uf]TklQ eP/ db{5g\ klg xf]nf . o:tf] :ju{nfO{ t 6f9}af6 xft hf]8\g' /fd|f]
x'g]5 ..!#*..
d"n—!#(— / Tof] gu/ rf}v'F8f ldn]sf] lyof] / To;sf] nDafO{ / rf}8fO{ a/fa/ lyof], k]ml/
To;n] uhn] To; gu/nfO{ gfKof], gfkf] ;f9] ;ft ;o sf]; lgl:sof], To;sf] nDafO{, rf}8fO{ /
prfO{ a/fa/ lyof] .. / To;n] p;sf] z/kgfxnfO{ dg'iosf] cyf{t\ b"tx¿sf] xftsf] gfkf]n] gfKof]
ta Ps ;o rjfnL; xft lgl:sof] .. / To; z/kgfxsf] hf]8fO{ ;"o{sfGt dl0fsf] lyof], / gu/
o:tf] rf]vf] ;'gsf] lyof] ls nfUbYof] :jR5 sfFrs} ;dfg xf] .. / To; gu/sf] leQfx¿ x/ k|sf/sf
ax'd"No /Tgx¿ h8]/ agfOPsf] lyof], klxnf] leQf ;"o{sfGtdl0fsf] lyof], bf];|f] gLndl0fsf], t];|f]
nfndl0fsf], rf}yf] d/stdl0fsf] .. kfFrf}+ uf]d]bssf], 5}6f}+ dfl0fSosf], ;ftf}+ kLtdl0fsf], cf7f}+ k]/f]hsf],
gjf}+ k'ik/fhsf], bzf}+ nx;lgPsf], P3f/f}+ w"d|sfGtsf], afx|f}+ d6L{if -ofs"t_ sf] .. / afx|} kmf6s, afx|
k|sf/sf df]ltn] ag]sf] lyof] / gu/sf] ;8s :jR5 sfFrs} ;dfg rf]vf] ;'gn] ag]sf] lyof] ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @!÷cfot !^–@!_ ..
;dLIfs— ;'Ì'xf];\ O{;fO{x¿sf] :ju{sf] j0f{g Û olb O{;fO{x¿ db}{ hfG5g\ / hGdb} hfG5g\ eg]
t olt 7"nf] ;x/df s;/L c6fpF5g\ < lsgeg] To;df dg'iox¿sf] cfud x'G5 / To;af6
lgSnFb}gg\ . / h'g of] ax'd"No /Tgx¿n] ag]sf] gu/ dflgPsf] 5, / ;a} ;'gsf] xf], OToflb n]v s]jn
ef]n–] efn] dg'iox¿nfO{ axsfP/ km;fpg] nLnf xf] . enf nDafO{ rf}8fO{ t To; gu/sf] n]lvPsf]
x'g ;Sb5, k/Gt' prfO{ ;f9] ;ft sf]; s;/L s'g ;Sb5 < of] ;j{yf ldYof skf]nsNkgfsf] s'/f
xf] . / olt 7"nf df]lt sxfFaf6 cfP xf]nfg\ < o; n]vnfO{ n]Vg]jfnfsf] 3/sf] £ofDkf]af6 cfof] xf]nf,
of] ukmf}8f k'/f0fx¿sf] klg afp xf] ..!#(..
d"n—!$)— / To;df sf]xL ckljq j:t' of 3[l0ft sfd ug]{jfnf, of e'm6f] af]Ng]jfnf s'g}
/Lltn] klg k|j]z ug{ kfpg] 5}g====.. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @!÷cfot @&_ ..
;dLIfs— olb o:t} xf] eg] t O{;fO{x¿n] lsg eGb5g\ ls kfkLx¿ klg :ju{df O{;fO{ x'gfn]
hfg ;Sb5g\ < of] e'm6f] s'/f] xf] . olb o:t} xf] eg] t o"xÌf :jKgsf] ldYof s'/fx¿ rnfpg]jfnf
:ju{df k|j]z slxNo} ug{ ;Sg]5}g, / O{;f klg :ju{df uPsf] 5}g xf]nf . lsgeg] ha PSn} kfkLn]
:ju{ k|fKt ug{ ;Sb}g eg] t cg]s kfkLx¿sf] kfkef/o'Qm s;/L :ju{jf;L x'g ;Sb5 < ..!$)..
d"n—!$!— / ha s'g} >fk x'g]5}g / O{Zj/sf] / kf7fsf] l;+xf;g To; gu/df x'g]5 /
To;sf bf;n] To;sf] ;]jf ug]{5g\ . / To;sf] d'v b]Vg]5g\ / To;sf] gfd pgLx¿sf lgwf/df
n]lvPsf] x'g]5 . / jxfF /ft x'g] 5}g / pgLx¿nfO{ bLks cyjf ;"o{sf] Hof]ltsf] k|of]hg x'Fb}g
lsgeg] k/d]Zj/ O{Zj/n] pgLx¿nfO{ Hof]lt lbg]5 pgLx¿ ;bf ;j{bf /fHo ug]{5g\ ..
—O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @@÷cfot #, $, %_ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ of] O{;fO{x¿sf] :ju{jf; Û s] O{Zj/ / O{;f l;+xf;gdf lg/Gt/
al;/fVg]5g\ < / pgsf bf;n] pgsf ;fd'Ì] ;w}+ d'v b]Vg]5g\ < ca of] t atfpg'xf];\ ltd|f] O{Zj/sf]
d'v o"/f]lkogsf] ;b[z uf]/f] jf clk|msf jfnfx¿sf] ;b[z sfnf] cyjf cGo b]zjfnfx¿ s} ;dfg
5 < of] ltd|f] :ju{ klg aGwg xf], lsgeg] hxfF ;fgf]–7"nf] 5 / To;} gu/df /xg cjZo kb{5 eg] t
jxfF b'Mv lsg x'Fb}g < h'g d'vjfnf xf], Tof] O{Zj/ ;j{1 ;j]{Zj/ slxNo} x'g ;Sb}g ..!$!..
d"n—!$@— x]/, d zL3| cfpg]5', / x/]ssf] sfdsf] cg';f/ abnf lbgsf] nflu k|ltkmn d;Fu
5 .. —O~hLn -k|sflztjfSokj{÷cWofo @@÷cfot !@_ ..
;dLIfs— ha oxL s'/f] 5 ls sdf{g';f/ kmn kfpF5g\ eg] t kfkx¿sf] Ifdf slxNo} x'g
;Sb}g, / olb Ifdf x'G5 eg] t O~hLnsf] s'/f e'm§f . olb s;}n] eGb5 ls Ifdf ug{ klg O~hLndf
n]lvPsf] 5 eg] t k"jf{k/ lj?4 cyf{t\ xNkmb/f]uL eof] eg] t e'm6 xf], o;nfO{ dfÌ 5f]l8b]cf] ..!$@..
ca sxfF;Dd n]vf}+, logsf] afOandf nfvf}+ s'/fx¿ v08gLo 5g\ . of] t yf]/} lrÂdfq
O{;fOx¿sf] afOan k':tssf] b]vfOof], olQaf6} a'l4dfgLx¿n] w]/} a'‰g ;Sg]5g\ . yf]/} s'/fx¿nfO{
dfq} 5f]8]/ z]if ;a} e'm6 el/Psf] 5 . h;/L e'm6sf] ;Ën] ;To klg z'4 /xg ;Sb}g, To;/L g}
afOan k':ts klg dfggLo x'g ;Sb}g lsGt' Tof] ;To t j]bx¿nfO{ :jLsf/ ug{df g} u[xLt x'G5 ..
o;sf] cufl8 d';ndfgx¿sf] dtsf] ljifodf n]lvg]5 .
Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jfldlgld{t] ;Tofy{k|sfz]
;'efifflje"lift] s[ZrLgfVodtljifo] qof]bzM
;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..!#..

cf]#d\
cg'e"ldsf -$_
h'g of] -!$_ rf}wf}+ ;d'Nnf; d';ndfgx¿sf] dtljifodf n]lvPsf] 5 ;f] s]jn s'/fgsf]
clek|foaf6Ù cGo u|Gyx¿sf] dtaf6 xf]OgÙ lsgeg] d';ndfg s'/fgdfly g} k"/f–k"/f ljZjf;
/fVb5g\ . oBlk lkm/s] -;d"x_ x'gfsf] sf/0f s'g} zAb, cy{ cflb ljifodf lj?4 s'/f 5 tyflk
s'/fgdfly ;a} P]sdTo 5g\ .
h'g s'/fg c/aL efiffdf 5 To;dfly df}njLx¿n] pb"{df cy{ n]v]sf 5g\, To; cy{sf]
b]jgfu/L cIf/ / cfo{efiffGt/ u/fP/ kZrft\ c/aL 7"nf–7"nf ljåfg\x¿;Fu z'4 u/fP/ n]lvPsf] 5 .
olb s;}n] eGb5 ls of] cy{ 7Ls xf]Og, ta To;nfO{ of] plrt x'G5 ls df}njL ;fxax¿sf
th'{dfx¿nfO{ klxnf v08g u/f];\, kZrft\ o; ljifodf n]vf];\ . lsgeg] of] n]v s]jn dg'iosf]
pÌlt / ;Tof;Tosf] lg0f{osf] nflu xf], cyf{t\ ;a} dtx¿sf] ljifodf yf]/}–yf]/} 1fg xf]cf];\, o;af6
dg'iox¿nfO{ k/:k/ ljrf/ ug{sf] nflu ;do ldnf];\ / Ps–csf{sf bf]ifx¿nfO{ v08g u/]/
u'0fx¿nfO{ u|x0f u/f];\ . g s'g} cGo dtdfly, g t o;dfly e'm6–d'6 g/fd|f] jf /fd|f] u/fpgsf]
k|of]hg xf] lsGt' h'g–h'g ;To xf], Tof] ;To / h'g–h'g c;To xf], ToxL c;To xf], ;a}nfO{ ljlbt
xf];\ . g sf]xL s;}dfly e'm6f] nfbf];\ / g s;}n] ;TonfO{ /f]Sg ;sf];\ . k]ml/ ;Tof;To ljifo
k|sflzt ul/;s]kl5 klg h;sf] OR5f x'G5 To;n] dfgf];\ jf gdfgf];\, s;}dfly anfTsf/ ul/+b}g .
/ oxL ;Hhgx¿sf] /Llt xf] ls cfˆgf] jf k/fo bf]ifx¿sf] bf]if / u'0fx¿sf] u'0f hfg]/
u'0fx¿sf] u|x0f / bf]ifx¿sf] Tofu u/f];\ / x7Lx¿sf] x7 Pj+ b'/fu|x Go"g u/f];\–u/fcf];\, lsgeg]
kIfkftn] s]–s] cgy{ hut\df ePgg\ / g x'G5g\ . ;fFrf] t of] xf] ls of] clglZrt If0feª\u'/
hLjgdf k/fO{ xflg u/]/ nfeaf6 :jo+ l/Qm /xg' / cGonfO{ /fVg' dg'iokgb]lv alxM xf] .
o;df h]–hlt lj?4 n]lvPsf] ePdf ;Hhgx¿n] ljlbt u/fpg'x'g]5 . tTkZrft\ hf] plrt
ePdf t dflgg]5, lsgeg] of] n]v, x7, b'/fu|x, O{iof{, å]if, jfb–ljjfb / lj/f]w 36fpgsf] nflu
ul/Psf] xf] g ls lognfO{ a9fpgsf] cy{ . lsgeg] Ps–bf];|fsf] xflg ug{af6 k[ys\ /x]/ k/:k/sf]
nfe k'¥ofpg' xfd|f] d'Vo sd{ xf] .
ca of] !$cf}+ ;d'Nnf;df d';ndfgx¿sf] dtljifo ;a} ;Hhgx¿sf] ;fd'Ì] lgj]bg ub{5',
ljrf/ u/]/ Oi6sf] u|x0f, clgi6sf] kl/Tofu ug'{xf];\ .
.. cndltlj:t/]0f a'l4dåøo]{if' ..
.. Olt cg'e"ldsf ..

—bofgGb ;/:jtL
-!$_ rf}wf}+ ;d'Nnf;
ojgdtsf] ljifodf JofVof
ojgdtsf] ;dLIff -!$=!_
o;sf] cufl8 d';ndfgx¿sf] dt–ljifodf n]Vg]5'—
d"n—!— cf/De ;fy gfd cNnfxsf] . Ifdf ug]{jfnf / bofn' ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷;"/t ! ..

;dLIfs— d';ndfgx¿n] o:tf] eGb5g\ ls …of] s'/fg v'bfn] eg]sf] xf]Ú, k/Gt' o; jrgaf6
ljlbt x'G5 ls o;nfO{ agfpg]jfnf sf]xL bf];|f] 5, lsgeg] olb k/d]Zj/n] agfPsf] x'GYof] eg] t
æcf/De ;fy gfd cNnfxsf]Æ o:tf] eÌ]lyPg lsGt' æcf/De pkb]z dg'iosf] nfluÆ o:tf] eÌ]lyof] .
olb dg'iox¿nfO{ lzIff ub{5 ls ltdL o:tf] eg ta klg 7Ls x'Fb}g, lsgeg] o;af6 kfksf] cf/De
klg v'bfsf] gfdaf6 eP/ p;sf] gfd klg b"lift x'g hfg]5 .
olb Tof] Ifdf / bof ug]{jfnf xf] eg] t cfˆgf] ;[li6df dg'iosf] ;'vfy{ cGo k|f0fLx¿nfO{
df/]/, bf?0f kL8f lbP/ dfb}{ df;' vfgsf] nflu cf1f lsg lbof] < s] tL k|f0fL lg/k/fwL / k/d]Zj/n]
agfPsf xf]Ogg\ <
/ of] klg eÌ' lyof] ls æd k/d]Zj/sf] gfddf /fd|f s'/fx¿sf] cf/De ub{5', g/fd|f s'/fsf]
xf]Og .Æ o; sygdf uf]ndfn 5 . s] rf]/L, hf/L, ldYofefif0fflb cwd{sf] klg cf/De k/d]Zj/sf]
gfdaf6} ug]{ < To;}n] x]g'{xf];\, s;fO{ cflb d';ndfg, ufO{ cflbsf 3fF6L /]6\gdf klg …lal:dNnfxÚ o;
jrgnfO{ k9\b5g\Ù h'g oxL o;sf] k"jf]{Qm cy{ xf] eg] t b'isd{sf] cf/De klg k/d]Zj/sf] gfdaf6
d';ndfgn] ub{5g\ / d';ndfgx¿sf] …v'bfÚ bofn' klg 5}g xf]nf, lsgeg] p;sf] bof tL kz'x¿dfly
/x]g / olb d';ndfgx¿ o;sf] cy{ hfGb}gg\ eg] t o; jrgsf] k|s6 x'g' Joy{ 5 . olb
d';ndfgx¿ o;sf] pN6f] cy{ ub{5g\ eg] t ;Lwf cy{ s] xf] < OToflb ..!..
d"n—@— ;a} :t'ltx¿ k/d]Zj/s} nflu x'g\ hf] k/j/lbuf/ cyf{t\ kfngxf/ xf] ;f/f
;+;f/sf] .. Ifdf ug]{jfnf bofn' 5 .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷! ;"/M cn–kmfltxf÷cfot !, @ ..
;dLIfs— olb s'/fgsf] v'bf ;+;f/sf] kfngxf/ x'GYof] / ;a}dfly Ifdf / bof uYof]{ eg] t,
cGo dtjfnf / kz' cflbsf] klg d';ndfgx¿sf] xftaf6 d/fpgsf] x's'd lbg] lyPg .
olb Ifdf ug]{jfnf xf] eg] t s] kfkLx¿dfly klg Ifdf ug]{5 < / olb o:tf] xf] eg] t cufl8
n]lvg]5 ls æsflkm/x¿nfO{ sTn u/Æ cyf{t\ h;n] s'/fg / k}uDa/nfO{ dfGb}g Tof] sflkm/ xf], o:tf]
lsg eGYof] < o;}n] s'/fg O{Zj/s[t b]lv+b}g ..@..
d"n—#— Gofosf] lbgsf] dflns xf];\ .. xfdLn] t]/} g} elQm ub{5f}+ / tFaf6} ;xfotf rfxG5f}+ ..
xfdLnfO{ ;Lwf af6f] b]vfOb] .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷! ;"/M cn–kmfltxf÷cfot #, $, % ..
;dLIfs— s] v'bfn] lgTo Gofo ub}{g < s'g} Ps lbg Gofo ub{5 < o;af6 t cGw] / ljlbt
x'G5 Û p;}sf] elQm ug'{ / p;}sf] ;xfotf rfxg' t 7Ls xf] k/Gt' s] g/fd|f] s'/fsf] klg ;xfotf
rfxg' < / ;Lwf dfu{ Ps d';ndfgx¿sf] dfq} xf] ls c¿sf] klg < ;Lwfdfu{nfO{ d';ndfgx¿n]
lsg u|x0f ub}{gg\ < s] ;Lwf dfu{ s'enf]lt/sf] t rfxFb}gg\ < olb enfO ;a}sf] Pp6} xf] eg] t k]ml/
d';ndfgx¿df g} ljz]if s]xL klg /x]g / olb csf{sf] enfO rfxFb}gg\ eg] t kIfkftL x'g\ ..#..
d"n—$— b]vf tL dfG5]x¿sf] dfu{ h;dfly t}+n] s[kf ul/;\ .. ltgLx¿sf] dfu{ xf]Og h;dfly
t]/f] qmf]w eof], g t tL dfG5]x¿sf] dfu{ h'g dfu{af6 el6\sP ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷! ;"/M cn–kmfltxf÷cfot ^, & ..
;dLIfs— ha d';ndfgx¿ k"j{hGd / k"j{s[t kfk–k'0o dfGb}gg\ eg] t s;}nfO{ b'j}
nf]sx¿sf] P]Zjo{ lbg] / s;}nfO{ glbgfn] v'bf kIfkftL x'g]5, lsgeg] lagf kfk–k'0osf] ;'v–b'v
lbg' s]jn cGofosf] s'/f xf] . / lagf sf/0f s;}dfly bof / s;}dfly qmf]w b[li6 ug'{ klg v'bfsf]
:jefjb]lv alxM xf] . lsgeg] lagf ;'sd{–b'isd{sf] p;n] bof cyjf qmf]w ug{ ;Sb}g, k]ml/ pgLx¿sf
k"j{;l~rt k'0o–kfk g} 5}g eg] t s;}dfly bof / s;}dfly qmf]w ug{ x'g;Sb}g ..

jf:tjdf of] zAb …s'/cfgÚ xf], k/Gt' efiffdf dfG5]x¿n] af]Ngdf s'/fg cfpF5, o;}n] oxfF o:t} n]lvPsf] 5 .
/ h'g …el6\sPÚ zAbsf] cy{ l6Kk0fLdf sflkm/, a]bLg -hf] d';ndfg xf]Og_ o:tf] n]lvPsf] 5
eg] t Tof] v'bf s]jn d';ndfgx¿sf] g} kIfkftL x'g]5, cGosf] xf]Og . lsgeg] olb ;a} dt–
dtfGt/x¿df wdf{Tdf / kfkfTdf x'G5g\ eg] t, wdf{Tdf klg o; n]vaf6 sflkm/ x'g ;Sb5g\ / h'g
d';ndfgx¿df g/fd|f] sfd ub{5g, s] ltgLx¿ sflkm/ xf]Ogg\ < / hf] sflkm/ 5g, tL ;a} dtx¿df
g/fd|f 5g\ / hf] wdf{Tdf 5g\, tL ;a}sf dtx¿df pQd 5g\ eg] d';ndfgx¿b]lv leÌ
dg'iox¿nfO{ o;/L sflkm/ eÌ' cljBfsf] s'/f xf] .
k]ml/ o; l;kf/f / ;"/sf] l6Kk0fLdf— æof] ;"/M cNnfx ;fxan] dg'iosf] d'vaf6 af]nfof] ls
;bf o; k|sf/af6 eÌ] u/f];\Æ, olb o:tf] s'/f xf] eg] t …clnk\m, a]Ú cflb cIf/ klg v'bfn] g} k9fP
xf]nfg\ . olb xf]Og eGb5f} eg] t lagf cIf/1fgsf] o; ;"/M nfO{ s;/L k9\g ;Sg] < s] s07af6}
af]nfP / af]Nb} uP < olb o:t} xf] eg] t ;a} s'/fg g} s07af6} k9fof] xf]nf .
o;af6 o:tf] ;Demg' kb{5 ls h'g k':tsdf kIfkftsf] s'/fx¿ kfOG5, Tof] k':ts O{Zj/s[t
x'g ;Sb}g, h:t} ls c/aL efiffdf ptfgf{n] c/ajfnfx¿nfO{ t o;nfO{ k9\g ;'ud, cGo efiffx¿
af]Ng]jfnfsf] nflu sl7g x'G5, o;}af6 v'bf kIfkft b]lvG5 / h;/L ;[li6:y ;a} b]z:y
dg'iox¿dfly Gofo b[li6n] ;a} b]zefiffx¿b]lv ljnIf0f ;+:s[t efiffsf] h'g ;a} b]zjfnfx¿sf] nflu
Ps}vfnsf] kl/>daf6 ljlbt x'G5 p;}df j]bx¿sf] k|sfz u/]sf] 5, s'/fgnfO{ klg uYof]{ eg] t s]xL
bf]if x'g] lyPg ..$..
d"n—%— of] cNnfxsf] lstfa xf], o;df s'g} ;Gb]x 5}g, dfu{bz{g xf] 8/fpg]x¿sf nflu ..
h;n] lagf b]v] ljZjf; ub{5g\ / gdfh :yflkt ub{5g\, / h]–hlt d}n] pgLx¿nfO{ lbPsf] 5',
To;af6 g} pgLx¿n] vr{ ub{5g\ .. / h'g O{dfg NofpF5g\ To;df h'g ltdLdfly cjtl/t ePsf] 5
-s'/fg_ / h'g ltdLb]lv k"j{ cjtl/t ul/Psf] 5, / Tof] cflv/t -k/nf]s_ df ljZjf; ub{5g\ .. pg}
dfG5]x¿n] cfˆgf] kfngxf/sf] dfu{ -lzIff_ kfPsf 5g\ / pg}n] ;kmntf kfpg]jfnf 5g\ .. h'g
dfG5]x¿n] -o; s'/fgsf]_ cj1f u/], pgLx¿sf] nflu ;dfg 5 ltdLn] pgLx¿nfO{ 8/fpm jf
g8/fpm, pgLx¿ dfÌ]jfnf 5}gg\ .. cNnfxn] pgLx¿sf] Åbodf / pgLx¿sf] sfgdf df]x/ -5fk_
nufOlbPsf] 5, / pgLx¿sf] cfFvfdf kbf{ 5, / pgLx¿sf] nflu s7f]/ oftgf 5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @, #, $, %, ^, & ..
;dLIfs— s] cfˆg} d'vn] cfˆg} lstfasf] k|z+;f ug'{ v'bfsf] g} bDesf] s'/f] xf]Og < ha
k/x]huf/ cyf{t\ wfld{s dfG5]x¿ 5g\ eg] t pgLx¿ :jtM ;Rrf dfu{df x'G5g\ / hf] e'm6f] dfu{df
5g\, pgLx¿nfO{ o; s'/fgn] dfu{ b]vfpg ;Sb}g eg] k]ml/ s] sfdsf] /Xof] <
s] kfk–k'0o / k'?iffy{sf] lagf v'bf cfˆg} vhfgfaf6 g} vr{ ug{sf] nflu lbG5 < olb lbG5
eg] t ;a}nfO{ lsg lb+b}g < / d';ndfgx¿n] lsg kl/>d ub{5g\ <
/ olb afOan O~hLn cflbdf ljZjf; ug{ of]Uo 5 eg] t d';ndfg O~hLn cflbdf O{dfg
h:tf] s'/fgdf 5, To:t} lsg ub}{gg\ < olb ub{5g\ eg] t s'/fg x'g' s]sf] nflu < olb eGb5f} ls
s'/fgdf clws s'/fx¿ 5g\ ta t klxnf] lstfadf n]Vg v'bfn] e'Nof] xf]nf Û olb e'n]sf] 5}g eg] t
s'/fgnfO{ agfpg' lgik|of]hg 5 / xfdLn] b]v]sf 5f}+ ls afOan / s'/fgsf s'/fx¿ s'g} –s'g} ldNb}g
gq t ;a} ldNb5 . Pp6f g} k':ts h:t} j]b 5 lsg agfPg < s] sofdtdf dfq} ljZjf; /fVg'kg]{
cGodf xf]Og <
s] O{;fO{ / d';ndfg dfq} v'bfsf] lzIffdf 5g\ pgLx¿df sf]xL klg kfkL 5}gg\ < s] hf] O{;fO{
/ d';ndfg cwdL{ 5g\, pgLx¿n] 5'6\sf/f kfpg] / bf];|f dtsf wdf{Tdfx¿n] klg gkfpg] xf] eg] t
a8f] cGofo, cGw]/sf] s'/f] xf] .. k]ml/ h;n] d';ndfg dtnfO{ dfGb}gg\, pgLx¿nfO{ sflkm/ eÌ'
PstkmL{ ¿kdf 8Íf ahfpg' xf]Og < ..
olb k/d]Zj/n] g} pgsf] cGtMs/0f / sfgdf df]x/ nufOlbof] / To;}n] pgLx¿ kfk ub{5g\
eg] t pgLx¿sf] s]xL klg bf]if 5}g, of] bf]if v'bfsf] g} xf] k]ml/ pgLx¿dfly ;'v–b'Mv jf kfk–k'0o
x'g ;Sb}g, k'gM pgLx¿nfO{ ;hfo lsg ub{5 < lsgeg] pgLx¿n] kfk jf k'0o :jtGqtfn]
u/]gg\ ..%..
d"n—^— ltgLx¿ cNnfx / O{dfGbf/x¿nfO{ wf]sf lbg rfxG5g\, k/Gt' s]jn ltgLx¿n]
cfk"mnfO{ wf]sf lbO/x]sf 5g\ / pgLx¿nfO{ o;sf] af]w 5}g .. pgLx¿sf] cGtMs/0fdf /f]u 5 eg] t
cNnfxn] pgLx¿sf] /f]unfO{ a9fOlbof] .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot (, !) ..
;dLIfs— s] O{Zj/b]lv s;}sf] 5n, sk6 c1ft /xg ;Sb5 < olb /xG5 eg] t Tof] v'bf g}
xf]Og . To;}n] o:tf] n]Vg Joy{ 5 . sxL+ k/d]Zj/nfO{ s;}n] e|dfpg ;Sb5 < olb e|dfpgfn] axlsg
hfG5 eg] t, Tof] O{Zj/ g} x'g ;Sb}g . lagf ck/fw v'bfn] pgLx¿sf] /f]u a9fOlbof], bof cfPgÙ tL
lar/fx¿nfO{ a8f] b'Mv eof] xf]nf Û s] of] z}tfgsf] eGbf klg a9L z}tfgLkgsf] sfd xf]Og < s;}sf]
dgdf tfnf -df]x/_ nufpg', s;}sf] /f]u a9fpg', v'bfsf] sfd x'g ;Sb}g, lsgeg] /f]ux¿ a9\g'
cfˆgf] kfkaf6 x'G5 ..^..
d"n—&— pgLx¿;Fu cNnfxn] 7Ýf ub{5 5 .. jxL x:tL xf] h;n] ltd|f nflu hldgnfO{
la5f}gf agfof] / cfsfznfO{ 5t agfof] .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !%, @@ ..
;dLIfs— ha s;}sf] 7§f ug'{ pQd k'?ifsf] sfd xf]Og, t v'bfn] 7§f ug{of]Uo slxNo} x'Fb}g ,
/ hf] 7§]afh x'G5 Tof] v'bf g} xf]Og . enf cfsfz 5t s;}sf] x'g ;Sb5 < of] cljBfsf] s'/f xf] .
cfsfznfO{ 5tsf] ;dfg dfÌ' xfF;f]sf] s'/f xf] . olb s'g} k|sf/n] k[YjLnfO{ cfsfz dfGb5g\ eg] t
pg}sf 3/sf] s'/f xf] ..&..
d"n—*— olb To;sf] ljifodf h'g xfdLn] cfˆgf k}uDa/dfly ptf/]sf 5f}+, ltdL s'g} ;Gb]xdf
5}gf} eg] To:t} s'g} csf]{ ;"/M lnP/ cfcf], cNnfxsf] l;jf olb ltdL ;fFrf xf} eg] .. ltd|fnfO{
af]nfP/ b]vfpm . olb ltdLn] o:tf] ug{ ;Sb}gf} eg] t 8/fpg' To; cfuf];Fu h;sf] OGwg aÌ]5g\
dg'io / 9'Ëf, Tof] tof/ ul/Psf] 5 sflkm/x¿sf] nflu ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @#, @$ ..
;dLIfs— enf, s'g} o:tf] s'/f] klg x'G5 To;sf] ;b[z s'g} ;"/t gagf];\ < s] csa/
afbzfxsf] ;dodf df}njL k}mhLn] lagf g'stfsf] s'/fg agfPsf] lyPg <
Tof] s'grflx+ cfuf] h'g bf]hv -g/s_ sf] xf] < s] oxfFsf] cfuf];Fu 8/fpg' x'Fb}g < o;sf] klg
OGwg oxfF h]–hlt 5 Tof] ;a} xf] < h:tf] s'/fgdf n]lvPsf] 5 ls sflkm/x¿ -dt gdfÌ]x¿_ sf
nflu 9'Ëf agfOPsf] xf] eg], To:t} k'/f0fx¿df klg n]lvPsf] 5 ls Dn]R5x¿sf nflu 3f]/ g/s
ag]sf] 5 Û ca eÌ'xf];\ s;sf] s'/f] ;fFrf] dfÌ] <
cfˆgf–cfˆgf jrgn] b'O6} :ju{ufdL / bf];|fsf] dtn] b'O6} g/sufdL x'G5g\, To;}n] oL ;a}
emu8f e'm6f] xf], lsGt' hlt wfld{s 5g\ pgLx¿n] ;'v / hlt kfkL 5g\ ;a} dtdf pgLx¿n] b'Mv
kfpF5g\ ..*..
d"n—(— / z'e ;Gb]z b]cf] ltgLx¿nfO{ h;n] O{dfgbf/L u/]/ /fd|f] sfd u/] . pgLx¿sf]
nflu o:tf] au}+rf x'g]5 ls h;df tn gx/ au]sf] x'g]5, hlt j]nf klg pgLx¿nfO{ au}+rfaf6 kmn
vfg ldNg]5, ta eÌ]5g\ ls of] ToxL xf] h'g xfdLnfO{ klxnf lbOPsf] lyof], pgLx¿sf nflu jxfF
kljq hf]8L x'g]5g\, :qLx¿ ToxfF ;b}j /xg]5g\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @% ..
;dLIfs— enf Û of] s'/fgsf] alxZt -hÌt–:ju{_ df ;+;f/b]lv s'grflx+ pQd s'/f] 5 <
lsgeg] hf] kbfy{ ;+;f/df 5g\, ToxL g} d';ndfgx¿sf] :ju{df 5g\ . dfq olt ljz]if 5 ls oxfF
h;/L k'?if hGdG5g\–db{5g\ / cfpF5g\–hfG5g\, p;} k|sf/n] :ju{df 5}g . lsGt' oxfFsL :qLx¿ ;bf
/xFb}gg\ / jxfF kTgLx¿ cyf{t\ pQd :qLx¿ ;bfsfn /xG5g\ eg] t ha;Dd sofdt -k|no_ sf] /ft
cfpg]5}g ta;Dd tL ljrf/Lx¿sf] lbg s;/L sfl6G5 xf]nf <
x'g;Sb5 v'bfsf] pgLx¿dfly s[kf x'G5 xf]nf Û olb v'bfs} cf>odf lbg sf6\b5g\ eg] t
7Ls} xf] Û lsgeg] of] d';ndfgx¿sf] :ju{ t uf]s'lno] u';f+O{x¿sf] uf]nf]s / dlGb/s} ;b[z b]lvG5 .
lsgeg] ToxfF :qLx¿sf] dfGotf w]/} 5, k'?ifx¿sf] 5}g, / hlt pgLx¿dfly v'bfsf] k|]d w]/} 5, Tolt
k'?ifx¿dfly 5}g, lsgeg] :qLx¿nfO{ v'bfn] ;bfsf] nflu alxZt -au+}rf_ df /fVof] t/ k'?ifx¿nfO{
/fv]g, tL >LdtLx¿ lagf v'bfsf] dhL{n] :ju{df s;/L /xg ;Sg] < olb of] s'/f] o:t} xf] eg] t v'bf
:qLx¿;Fu km:g]5 ..(..
d"n—!)— cfbdnfO{ ;f/f gfd l;sfP, k]ml/ kml/Ztfx¿sf] ;fd'Ì] kf/]/ eGof] ls— olb ltdL
;fFrf] xf} eg] dnfO{ logLx¿sf gfd eg .. k]ml/ eGof] ls x] cfbd Û To;nfO{ pgLx¿sf gfd atfOb],
ta p;n] atfOlbof], k]ml/ v'bfn] kml/Ztfx¿;Fu eGof] ls— s] d}n] ltdLl;t eg]sf] lyOg ls
lgZro d k[YjL / cfsfzdf n's]sf j:t'x¿sf] / k|s6–ck|s6 sd{x¿nfO{ hfGb5' ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot #!, ## ..
;dLIfs— enf, o:tf kml/Ztfx¿nfO{ wf]sf lbP/ cfˆgf] a8fO ug'{ v'bfsf] sfd x'g ;Sb5 <
of] t Pp6f bDesf] s'/f] eof], o;nfO{ s'g} ljåfg\n] dfÌ ;Sb}g / g o:tf] cledfg ub{5 . s] o:tf]
s'/fx¿n] g} v'bf cfˆgf] l;4fO hdfpg rfxG5 < xf] hËnLx¿df s'g}n] o:tf] kfv08 rnfpg rfx]df
rnfpg ;Sb5, ;Eohgx¿df xf]Og ..!)..
d"n—!!— ha d}n] kml/Ztfx¿nfO{ eg] ls afaf cfbdnfO{ ;Hbf -gd:sf/_ u/, ta
pgLx¿n] gd:sf/ u/] t/ OanL; -z}tfg_ n] gd:sf/ u/]g . p;n] cj1f u¥of] / 3d08 u¥of]
lsgeg] Tof] klg sflkm/ lyof] . —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot #$ ..
;dLIfs— To;}n] v'bf ;j{1 xf]Og . cyf{t\ e"t, eljiot\ / jt{dfgsf] k"/f s'/f hfGb}g . olb
hfGbYof] eg] t z}tfgnfO{ k}bf g} lsg u¥of] < / v'bfdf s]xL t]h klg 5}g, lsgeg] z}tfgn] v'bfsf]
x's'dnfO{ g} dfg]g / v'bfn] To;nfO{ s]xL klg ug{ ;s]g .
c¿ x]g'{xf];\ Û hfaf] Ps z}tfg sflkm/n] v'bfsf] klg 5Ssf 5'6fOlbof] eg] t, d';ndfgx¿sf]
sygfg';f/ leÌ hxfF s/f]8f}+ sflkm/x¿ 5g\ . jxfF d';ndfgx¿sf] v'bf / d';ndfgLx¿sf] s]xL rNg
;Sb5 <
slxn]sflx+ v'bfn] klg s;}sf] /f]u a9fOlbg] ub{5, s;}nfO{ e|ddf kfl/lbG5, v'bfn] oL s'/fx¿
z}tfgaf6 l;s]sf] xf]nf / z}tfgn] v'bfaf6Ù lsgeg] lagf v'bfsf] z}tfgx¿sf] j:tfb c¿ sf]xL x'g
;Sb}g ..!!..
d"n—!@—d}n] eg] cf] cfbd Û tF / t]/L hf]¿ au}+rfdf /x]/ cfgGbdf hxfF rfxG5f} vfcf] k/Gt'
;dLkdf ghfg' To; j[Ifsf] ls kfkL x'g]5f} . z}tfgn] e|ddf kf¥of] / pgLx¿nfO{ au}+rfsf] cfgGbb]lv
5'6fOlbof] ta d}n] eg] ls tn em/ ltd|f] s'g} zq' 5, ltd|f] 7]ufgf k[YjL xf] / Ps ;do;Dd nfe
x'g]5 .. cfbdn] cfˆgf] dflnssf] s]xL s'/f l;s]/ k[YjLdf cfof] ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot #%, #^, #& ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ v'bfsf] cNk1tf Û ev{/} :ju{df /xgsf] nflu cfzLjf{b lbof] / k'gM
s]xLa]/ kl5 eGof] lg:s . olb eljiot\sf] s'/f hfGYof] eg] t j/ g} lsg lbGYof] < / axsfpg]jfnf
z}tfgnfO{ b08 lbgdf klg c;dy{ b]lvG5 . k]ml/ Tof] j[If s;sf] nflu pTkÌ u/]sf] lyof] < s]
cfˆgf] nflu xf] ls csf{sf] nflu < olb cfˆgf] nflu xf] eg] t To;sf] s] h?/t lyof] < olb csf{sf]
nflu xf] eg] t lsg /f]Sof] < To;}n] o:tf s'/f g v'bfsf], g t p;n] agfPsf] k':tsdf x'g ;Sb5 .
cfbd ;fx]an] v'bf;Fu slt s'/f l;s]/ cfP < / ha k[YjLdf cfbd ;fx]a cfP ta s'g k|sf/n]
cfP < s] tf] au}+rf kxf8df 5 ls cfsfzdf < To;af6 s;/L plqP/ cfP < cyjf kIfLsf] t'No
cfP cyjf h;/L dflyaf6 9'Ëf n8]e}+m v;] < o;df of] ljlbt x'G5 ls cfbd ;fx]a df6f]af6 ag]sf
eP t logsf] :ju{df klg df6f] xf]nf . k]ml/ hlt jxfF 5g\ tL ;a} klg To:t} kml/Ztf cflb xf]nfg\,
lsgeg] df6fsf] z/L/ lagf OlGb|oef]u x'g ;Sb}g . ha kfly{j z/L/ 5 eg] t d[To' klg cjZo
x'g'kb{5 .. olb d[To' x'G5 eg] t ltgLx¿ ToxfFaf6 sxfF hfG5g\ xf]nf < / d[To' x'Fb}g eg] t pgsf]
hGd klg ePg . ha hGd 5 t d[To' cjZo g} x'G5 . olb o:t} xf] eg] t s'/fgdf n]lvPsf] 5 ls
kTgLx¿ ;b}j au}+rfdf /xG5g\, ;f] e'm6f] x'g hfg]5 lsgeg] pgsf] klg d[To' cjZo xf]nf, ha o:tf]
5 eg] t au}+rfdf hfg]jfnfsf] klg d[To' cjZo xf]nf ..!@..
d"n—!#— To; lbg;Fu 8/ ls ha s'g} hLjn] s'g} hLj;Fu e/f];f ug]{5}g, g t To;sf]
l;kmfl/z g} :jLsf/ ul/g]5, g To;sf] abnfdf s]xL lnOg]5 / g ;xfotf kfpg]5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot $* ..
;dLIfs— s] jt{dfg lbgx¿df g8/fpg] < b'isd{ ug{df ;a} lbg 8/fpg'kb{5 . ha
l;kmfl/z ;'lgg]5}g eg] t k]ml/ k}uDa/sf] ;fIfL jf l;kmfl/zaf6 v'bfn] :ju{ lbg]5 of] s'/f s'g
tl/sfn] ;fFrf] x'g ;Snf < s] v'bf :ju{jfnf dfq}sf] ;xfos xf], g/sjfnfsf] xf]Og < olb o:t} xf]
eg] t v'bf kIfkftL xf] ..!#..
d"n—!$— / ha d}n] d";fnfO{ lstfa / s;f}6L lbPF tfls ltdLn] dfu{ kfpg ;s .. d}n]
ltgLx¿nfO{ eg]+ ls ltdLx¿ lglGbt afFb/ aÌ]5f} .. of] Ps r]tfjgL lbPF h'g ltgLx¿sf nflu hf]
cufl8 lyP / cfpg] lk+9Lsf] nflu, clg lzIff OdfGbf/x¿sf nflu ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot %#, ^%, ^^ ..
;dLIfs— ha d";fnfO{ lstfa lbof} eg] t s'/fgsf] x'g' lg/y{s 5 . / p;nfO{ cfZro{ zlQm
lbOof] of] afOan / s'/fg b'O6}df n]lvPsf] 5 k/Gt' of] s'/f dfÌof]Uo 5}g, lsgeg] olb o:tf] x'GYof]
eg] t clxn] klg x'GYof], hf] clxn] 5}g t ;f] klxn] klg lyPg . h;/L :jfyL{x¿ cfhef]ln klg
cljåfg\x¿sf] ;fd'Ì] l;4 aGb5g\ To:t} Tof] ;dodf klg sk6 u/] xf]nfg\, lsgeg] v'bf / p;sf
;]js clxn] klg ljBdfg 5g\ k'gM olt j]nf v'bfn] cfZro{ sd{ lsg lb+b}g / ug{ ;Sb}gg\ < olb
d";fnfO{ lstfa lbPsf] lyof] eg] t k'gM s'/fgnfO{ lbg' s] cfjZos lyof] < lsgeg] h'g lxt–clxt
ug]{ gug]{sf] pkb]z ;j{q Ps}vfnsf] x'G5 . k'gM leÌ–leÌ k':ts ugf{n] k'g?Qm bf]if x'G5 . s]
d";fhLnfO{ lbPsf] k':tsdf v'bfn] e'n]sf] lyof] < olb lglGbt afFb/ aÌ s]jn r]tfjgL lbgsf] nflu
eg]sf] lyof] eg] t, To;n] eÌ' Joy{ eof] cyjf 5n u¥of] . h;n] o:tf] s'/f ub{5 / h;df o;
k|sf/sf s'/fx¿ 5g\, Tof] g v'bf g t of] k':ts v'bfn] agfPsf] x'g ;Sb5 ..!$..
d"n—!%— o; k|sf/ cNnfxn] d'bf{x¿ Ao'FtfpF5, ltdLnfO{ cfˆgf] lgzfgLx¿ b]vfpF5, tfls
ltdLx¿n] a'‰g ;s .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot &# ..
;dLIfs— s] d'bf{x¿nfO{ cfk}mn] Ao'FtfpFYof] eg] t clxn] lsg Ao'FtfpFb}g < s] sofdtsf]
/ft;Dd lrxfgdf /lx/xg] 5g\ < s] cfhef]ln bf}/f;'k'b{ -lrxfgsf] e|d0fdf_ xf] < s] oltdfq} O{Zj/sf
lgzfgLx¿ x'g\ < k[YjL, ;"o{, rGb|flb lgzfgLx¿ xf]Ogg\ < s] hut\df ljljw /rgf ljz]if k|ToIf
b]lvG5g\ oL lgzfgLx¿ yf]/} x'g\ < ..!%..
d"n—!^— h;n] O{dfgbf/L u/] ltgLx¿ ;b}j hÌt -j}s'07_ df jf; ug]{5g\ lsGt' a'/fO
sdfpg]x¿ nflu ltgsf] ck/fwn] 3]g]{5 / ;b}j cfuf] -g/s_ df jf; ug]{5g\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot *@ ..
;dLIfs— s'g} klg hLj cToGt kfk k'0o ug]{ ;fdYo{ /fVb}g o;}n] ;b}j :ju{ g/sdf /xg
;Sb}gg\ . / olb v'bfn] o:tf] ub{5 eg] t pm cGofosf/L / cljåfg\ x'g hfG5 . sofdtsf] /ftdf
Gofo x'g]5 eg] t dg'iosf kfk k'0o a/fa/ x'g' plrt x'G5, hf] cgGt 5}g To;sf] cgGt kmn
s;/L x'g ;Sb5 < / ;[li6 ePsf] ;ft cf7 xhf/ jif{ otfdfq} atfpF5g\, s] o;sf] k"j{ v'bf lgsDdf
a;]sf] lyof] < / sofdtsf] k5fl8 klg lgsDdf x'g]5 < oL s'/fx¿ ;a} aRrfsf h:tf 5g\, lsgeg]
k/d]Zj/sf] sfd ;b}j jt{dfg /xG5g\ / hlt h;sf] kfk k'0o x'G5 Tolt g} To;nfO{ kmn lbG5,
o;}n] s'/fgsf] of] s'/f] ;fFrf] xf]Og ..!^..
d"n—!&— ha d}n] ltdLnfO{ k|lt1f u/fPF ls ltdLn] cfˆgfsf] /ut aufpg] 5}gf} /
cfˆgf dfG5]x¿nfO{ cfˆgf a:tLaf6 lgsfNg] 5}gf}, k]ml/ ltdLn] dnfO{ jrg lbof} / To;sf] ltdL
;fIfL 5f} .. k]ml/ ltdLx¿ ToxL dfG5] xf} h;n] ls cfˆgfsf] xTof ub{5f} / cfˆgf g} Ps ;d"xnfO{
pgLx¿sf] a:tLaf6 aflx/ lgsfNb5f}, pgLx¿sf lj?4 pgsf zq'x¿nfO{ ;xfotf ub{5f} ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot *$, *% ..
;dLIfs— enf k|lt1f ug'{ / u/fpg' cNk1x¿sf] s'/f xf] ls k/dfTdfsf] < ha k/d]Zj/
;j{1 5 eg] t o:tf] s8fs"6 ;+;f/L dg'iosf] ;dfg lsg ug]{5 < enf of] s'grflx+ /fd|f ] s'/f] eof]
ls cfk;df /ut gaufpg', cfˆgf dtjfnfnfO{ 3/af6 glgsfNg', cyf{t\ bf];|f] dtjfnfx¿sf] /ut
aufpg' / 3/af6 aflx/ lgsflnlbg' < ldYof, d"v{tf / kIfkftsf] s'/f geP s] xf] < s] k/d]Zj/
k|ydaf6} hfGb}gYof] ls logLx¿n] k|lt1fb]lv lj?4 ug]{5g\ < o;}af6 ljlbt x'G5 ls d';ndfgx¿sf]
v'bf klg O{;fO{x¿sf y'k|} pkdf /fVb5 / of] s'/fg :jtGq k':ts aÌ ;Sb}g lsgeg] o;df yf]/}
dfq s'/fx¿nfO{ 5f]8]/ afFsL ;a} s'/f afOansf 5g\ !&..
d"n—!*— logLx¿ g} x'g\ tL dfG5]x¿ h;n] cfv/t -k/nf]s_ sf] abnfdf ;f+;fl/s hLjg
lsg], ctM logLx¿sf] oftgfdf s6f}lt ul/g]5 / pgLx¿nfO{ ;xfotf k'Ug]5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot *^ ..
;dLIfs— enf Û o:tf] O{iof{–å]ifsf] s'/f] st} O{Zj/sf] x'g ;Sb5 < csf{sf] syf cs}{nfO{ eÌ],
s;}sf] kIf lng] v'bfsf] s'/f x'g ;Sb5 < lsGt' s'g} dtfjnDaL dg'iosf]lt/af6 xf] . h;sf
kfkx¿sf] s6f}lt ul/g] / h;nfO{ ;xfotf ul/g] tL dfG5]x¿ sf] x'g\ < olb ltgLx¿ kfkL x'g\ /
kfkx¿sf] b08 lbP lagf g} 5'6\sf/f lbg] xf] eg] t cGofo x'g]5 . h;nfO{ ;hfo lbP/ xNsf ug]{ xf]
eg] t h;sf] aofg o; cfotdf ul/Psf] 5, tL ;a}n] ;hfo kfP/ xNsf x'g ;Sb5g\ . k]ml/ b08
lbP/ klg xNsf ul/Pg eg] klg cGofo x'g]5 . hxfF kfkx¿af6 xNsf u/fpg] s'/fsf] k|of]hg
wdf{Tdfx¿sf] xf] eg] t, pgLx¿sf kfk t cfk}m xNsf x'G5Ù v'bfn] s] g} u5{ < To;}n] of] n] v
ljåfg\sf] xf]Og . ;fy} wdf{Tdfx¿nfO{ ;'v / cwdL{x¿nfO{ b'Mv, ltgsf sdf{g';f/ ;b}j lbg'
kb{5 ..!*..
d"n—!(— k]ml/ d}n] d";fnfO{ lstfa lbPF / To; k5fl8 Ps /;"n -k}uDa/–;Gb]zjfxs_
k7fPF . / dl/odsf] k'q O{;fnfO{ v'Nnf lgzfgLx¿ k|bfg u/]+ ls kljq cfTdf -¿xn–s'b\;_ af6
p;nfO{ ;xfotf ul/of] . ha s'g} klg k}uDa/n] ltdLsxfF Tof] s'/f lnP/ cfof] h'g ltd|f] dgnfO{
/fd|f] nfu]g ta ltdLn] 3d08 u¥of} . k]ml/ ltdLn] Ps ;d"xnfO{ e'm6f] agfof} / Ps ;d"xsf] xTof
ul/lbof} .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot *& ..
;dLIfs— ha s'/fgdf ;fIfL 5 ls d";fnfO{ lstfa lbOof] eg] t To;nfO{ dfÌ'
d';ndfgx¿nfO{ cfjZos x'G5, / h'g–h'g To; k':tsdf bf]if 5 Tof] klg d';ndfgsf] dtdf cfP/
v:of] / …df}lhh]Ú cyf{t\ b}jLzlQmsf] s'/f ;a} cGoyf xf], ef]nf–efnf dg'ionfO{ axsfpgsf] nflu
dfG5]x¿n] e'm6–d'6 rnfPsf x'g\, lsgeg] ;[li6qmd / ljBfb]lv lj?4 ;a} s'/fx¿ e'm6f g} x'G5g\ .
olb Tof] ;dodf …df}lhh]Ú lyP eg] t olt j]nf lsg 5}gg\ < ha olt j]nf 5}gg\ eg] t plt j]nf
klg lyPgg\, o;df s]xL klg ;Gb]x 5}g ..!(..
d"n—@)—o; eGbf cufl8 To;nfO{ h;n] dfGb}gy], pg}dfly ljho ug{ yfn], k]ml/ Tof]
lstfa pgLx¿sxfF cfof], To;nfO{ pgLx¿n] lrg] klg, h; -sflkm/_ n] :jLsfg{ rfx]g cNnfxsf]
km6\sf/ -nfgt_ 5 .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot *( ..
;dLIfs— s] h;/L ltdLn] cGo dtjfnfO{ sflkm/ eGb5f} To;/L g} pgLx¿n] ltdLnfO{
sflkm/ eGb5g\ < / pgsf dtsfn] klg ltdLnfO{ pgsf O{Zj/lt/af6 lwSsfb{5g\, k]ml/ eg sf] ;fFrf]
sf] e'm6f] < olb ljrf/ u/]/ x]g]{ xf] eg] t ;a} dtjfnfx¿df e'm6 kfOG5 / h'g ;fFrf] xf] Tof] ;a}df
Ps;dfg 5, of] ;a} n8fO{+ d"v{tfsf] xf] ..@)..
d"n—@!— cfgGbsf] ;Gb]z O{dfGbf/x¿nfO{ .. hf] cNnfx kml/Ztfx¿, k}uDa/x¿, lha/O{n /
dLsfO{nsf] zq' 5 cNnfx klg To:tf sflkm/x¿sf] zq' xf] < ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot (&, (* ..
;dLIfs— ha d';ndfg eGb5g\ ls …v'bf nfz/LsÚ xf], k]ml/ oL kmf}hsf kmf}h …z/LsÚ
sxfFaf6 u¥of] < hf] z}tfgsf] zq' x'G5, Tof] s] k/d]Zj/sf] klg zq' xf] < s] Tof] v'bfsf] cf1fb]lv
lj?4 rNb}g < o;}af6 v'bf kIfkftL x'g hfG5 ..@!..
d"n—@@— / eg ls P kfngxf/ Û xfd|f] kfkx¿nfO{ Ifdf ul/b], xfdLn] ltd|f kfkx¿nfO{ Ifdf
ul/lbg]5f}+ / enfO ug]{jfnfnfO{ clws klg lbg]5f}+ ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot %* ..
;dLIfs— enf of] v'bfsf] pkb]z ;a}nfO{ kfkL agfpg]jfnf 5 ls 5}g < lsgeg] ha kfk
Ifdf x'g] cf>o dg'ionfO{ ldNb5 ta g} kfkb]lv sf]xL 8/fpFb}g, To;}n] o:tf] eÌ]jfnf v'bf / of]
v'bfn] agfPsf] k':ts x'g ;Sb}g . lsgeg] Tof] Gofosf/L 5, cGofo slxNo} ub}{g / kfk Ifdf ubf{df
cGofosf/L e}xfNb5Ù lsGt' oyfk/fw b08 g} lbgfn] Gofosf/L x'g ;Sb5 ..@@..
d"n—@#— ha d";fn] cfˆgf] sf}d -s'n_ sf] nflu kfgL dfUof], ta d}n] eg] cfˆgf] nf7L
9'Ëfdf ahfb]{, ta To;af6 afx| cf]6f kfgLsf d"n k'm6] ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot ^) ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û oL ukmf}8fsf] t'No bf];|f] s'g} 5 xf]nf < Pp6f 9'Ëfsf] lznfdf nÝL
dfgf{n] afx| cf]6f kfgLsf d"n lg:sg' ;j{yf c;Dej 5 . olb To; 9'ËfnfO{ leqaf6 vfnL u/]/,
To;df kfgL e/]/ afx| Kjfn u/] dfq} ;Dej 5, cGoyf x'Fb}g ..@#..
d"n—@$— cNnfxn] h;nfO{ rfxG5 cfˆgf] bofsf] nflu r'Gb5, cNnfx cToGt bofjfg\ 5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !)% ..
;dLIfs— h;nfO{ d'Vo agfpg of]Uo 5}g, g t bof ug{ of]Uo 5, s] To:tfnfO{ klg k|wfg
agfP/ To;dfly bof ub{5 < olb o:t} xf] eg] t v'bf a8f] u8al8ofjfnf xf], lsgeg] k]ml/ /fd|f]
sfd s;n] ug]{ < g/fd|f] sfd s;n] 5f]8\g] < lsgeg] v'bfsf] k|;Ìtfdf g} ;a} s'/f lge{/ ub{5,
sd{kmndfly xf]Og . o;}af6 ;a}df cgf:yf hfu]/ wdf]{R5]bk|;Ë x'g]5 ..@$..

¿xn–s'b\; eGb5g\ lha|LnnfO{ h'g ls x/avt d;Lxsf] ;fydf /xGYof] .
d"n—@%— o:tf] gxf];\ ls sflkm/x¿n] O{iof{ u/]/ ltdLnfO{ O{dfgaf6 k]m/fOlbpmg\, lsgeg]
pgLx¿df O{dfgjfnfx¿sf y'k|} ldq 5g\ .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !)( ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û v'bfn] g} pgLx¿nfO{ r]tfpF5 ls ltd|f] O{dfgnfO{ sflkm/x¿n]
g8udufOlbpmg\ . s] Tof] ;j{1 5}g < o:tf] s'/f v'bfsf] x'g ;Sb}g ..@%..
d"n—@^—ltdLn] htflt/ d'v ub{5f} Tot}lt/ cNnfxsf] d'v kb{5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !!% ..
;dLIfs— olb of] s'/f ;fFrf] xf] eg] t d';ndfg …sfaflt/Ú lsg d'v ksf{pF5g\ < olb
eGnfg\ ls xfdLnfO{ sfaflt/ g} d'v kmsf{pgsf] nflu x's'd 5, ta of] klg x's'd 5 ls rfx]
htflt/ klg d'v u/, s] Pp6f s'/f ;fFrf] / csf]{ e'm6f] xf] t < olb cNnfxsf] d'v 5 eg] t Tof]
;a}lt/ x'g g} ;Sb}g, lsgeg] Ps d'v Psflt/dfq} x'G5, ;a}lt/ s;/L x'g ;Sb5 < o;n] of] s'/f]
;Ët 5}g ..@^..
d"n—@&— pm cfsfz / e"ldnfO{ pTkÌ ug]{jfnf xf], ha p;n] s]xL ug{ rfxG5, of] xf]Og ls
p;nfO{ ug'{ kb{5 lsGt' To;nfO{ eGb5 ls æeOhfÆ Û clg t e}xfNb5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !!& ..
;dLIfs— enf v'bfn] x's'd lbof] ls æeOhfÆ ta Tof] x's'd s;n] ;'Gof] < / s;nfO{ ;'gfof]
< k]ml/ sf] aGof] < s'g sf/0fn] agfof] < ha o:tf] n]Vb5g\ ls ;[li6sf] k"j{ l;jfo v'bfsf] c¿ bf];|f]
j:t' s]xL klg lyPg eg] t of] ;+;f/ sxfFaf6 cfof] < lagf sf/0f s'g} klg sfo{ x'Fb}g eg] t olt
7"nf] hut\ sf/0fsf] lagf sxfFaf6 eof] < of] s'/f] s]jn aRkgfsf] xf]
k"j{kIfL— v'bfsf] OR5faf6 .
pQ/kIfL— s] ltd|f] OR5fn] Pp6f dfvfsf] 6fË klg aÌ ;Sb5 < h'g eGb5f} ls v'bfsf]
OR5fn] of] ;a} hut\ aGof] .
k"j{kIfL — v'bf ;j{zlQmdfg\ 5 To;}n] h] rfxG5 Tof] ug{ ;Sb5 .
pQ/kIfL— ;j{zlQmdfg\ zAbsf] s] cy{ xf] <
k"j{kIfL — h] rfxG5 Tof] ug{;Sg] .
pQ/kIfL— s] v'bf csf]{ v'bf klg aÌ ;Sb5, cfk}m dg{ ;Sb5, d"v{, /f]uL / c1fgL klg aÌ
;Sb5 <
k"j{kIfL — o:tf] slxNo} aÌ ;Sb}g .
pQ/kIfL— o;}n] k/d]Zj/ cfˆgf] / c¿sf] u'0f, sd{, :jefjsf] lj?4 s]xL klg ug{ ;Sb}g .
h;/L ;+;f/df s'g} j:t' agfpgsf] nflu tLg kbfy{ cfjZos x'G5g\— Ps agfpg]jfnf h:t} s'dfn],
bf];|f] 3}+6f] aÌ] df6f] / t];|f] To;sf ;fwg h;af6 3}+6f] tof/ kfl/G5, h:t} s'dfn], df6f] / ;fwgn]
3}+6f] aGb5 / 3}+6f] aÌ eGbf k"j{ s'dfn], df6f] / ;fwg pkl:yt /x]sf x'G5g\, To;/L g} hut\sf] aÌ
eGbf k"j{ k/d]Zj/, hut\sf] sf/0f k|s[lt / pgsf u'0f, sd{, :jefj cgflb /x]sf x'G5g\, To;}n] of]
s'/fgsf] s'/f ;j{yf ldYof xf] ..@&..
d"n—@*— ha d}n] sfafnfO{ dfG5]x¿ Psq x'gsf] nflu kljq :yfg / zflGtsf] :yfg
3f]lift u/]+ . clg cfb]z lbPF ls dsfd Oa|fxLdsf] pleg] :yfgnfO{ gdfh k9\gsf] nflu :yfg
agfcf], k]ml/ d}n] Oa|fxLd / :dfO{nnfO{ x's'd lbPF ls d]/f] 3/sf] kl/qmdf ug]{jfnfx¿, Pt]sfkm -a;]/
:t'lt_ ug]{jfnfx¿, ?s" -e'ms]/_ / ;hbf -gdg_ ug{]jfnfx¿sf] nflu kljq /fv ..
—d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !@% ..
;dLIfs— s] sfafsf] eGbf klxnf kljq :yfg v'bfn] s'g} klg agfPsf] lyof] ls lyPg < olb
agfPsf] lyof] eg] t sfafnfO{ agfpg' s'g} cfjZostf /x]g, olb agfPsf] lyPg eg] t lar/f
k"jf]{TkÌx¿nfO{ kljq :yfgsf] lagf g} /fVbYof] < ha s'/fg agfPsf] lyof], ta O{Zj/nfO{ kljq :yfg
agfpgsf] nflu :d/0f ePg xf]nf ..@*..
d"n—@(— tL s'g dg'io x'g h;n] Oa|fxLdsf] bLgnfO{ dg k/fpFb}gg\, k/Gt' Tof] h;n]
cfk"mn] cfk}mnfO{ d"v{ agfPsf] xf]nf . ha ls d}n] Oa|fxLdnfO{ ;+;f/sf] nflu r'g]sf] lyPF / k/nf]sdf
Tof] wfld{s dfG5]x¿df x'g]5 . —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !#) ..
;dLIfs— s] d';ndfgx¿ Oa|fxLdsf] dhxab]lv w]/} k]ml/Psf 5}gg\ < s] of] v'bfsf] s'/f] xf]
ls p;nfO{ d"v{ k|;Ì x'G5g\, ljåfg\ xf]Ogg\ < of] s'/f] cljåQfsf] xf] cyf{t\ ha o; k':tsnfO{
agfpg]jfnfn] ;lDemof] ls d cljåfg\ 5' / ljåfg\x¿n] d]/f] s'/f] sf6\g]5g\, d}n] pQ/ lbg ;Sg] 5}g,
o;}n] wd{–ljifodf d"v{sf] ;dfg eP/ h];'s} c08–a08 elglbP klg ;a} s'/f dfÌ'kb{5 . olb o:tf]
ub}{gYof] eg] t dfG5]x¿ p;sf dhxadf cfpg] lyPgg\, cfP/ klg l:y/ /xg] lyPgg\, g t p;sf]
k|of]hg g} l;4 x'g] lyof] . xf], of] t 7Ls xf] ls hf] wdf{Tdf x'G5 jxL O{Zj/sf] lk|o x'G5, cwdL{
xf]Og ..@(..
d"n—#)— d}n] ltd|f] d'v k6s–k6s cfsfzlt/ p7]sf] b]Vg]5', ctM d}n] ltdLnfO{ p;}
sfaflt/ k]m/fOlbg]5' h;nfO{ ltdLn] dg k/fpF5f} / ltdL hxfFaf6 klg lg:s, cfˆgf] d'v dl:hb–P
x/fd -sfaf_ lt/ kfg"{ .. —d+lhn !÷l;kf/f !÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !$$, !$( ..
;dLIfs— s] of] ;fgf] a'Tk/:tL xf] < xf]Og, lsGt' 7"nf] .
k|Zg— xfdL d';ndfgx¿ a'Tk/:tL -d"lt{k"hs_ xf]Ogf}+ lsGt' a'lTzsg -d"lt{gfzs_ cyf{t\
a't\x¿nfO{ k'm6fNg]jfnf xf}+, lsgeg] xfdLn] sfafnfO{ v'bf dfGb}gf}+ .
pQ/— t s] eof] h;nfO{ ltdLn] a'Tk/:t ;DemG5f} pgLx¿ klg To;–To; d"lt{nfO{ O{Zj/
dfGb}gg\ lsGt' To;sf] ;fd'Ì] k/d]Zj/sf] elQm ub{5g\ . olb a't\x¿nfO{ k'm6fpg]jfnf xf} eg] t To;
dl:hb sfaf 7"nf] a't\nfO{ lsg k'm6fn]gf} <
k|Zg— jfx hL Û xfdLnfO{ t sfaflt/ d'v kmsf{pgsf] nflu s'/fgdf x's'd 5 / o;nfO{
j]bdf x's'd 5}g k]ml/ tL a'Tk/:t lsg xf]Ogg\ < / xfdL lsg < lsgeg] xfdLnfO{ v'bfsf] x's'd
ahfpg' cjZo 5 .
pQ/— h;/L ltd|f] nflu s'/fgdf x's'd 5 To;/L g} logLx¿sf] nflu k'/f0fdf cf1f 5 .
h;/L ltdLn] s'/fgnfO{ v'bfsf] snfd ;DemG5f}+ To;/L g} k'/f0fLn] klg k'/f0fx¿nfO{ v'bfsf] cjtf/
Jof;hLsf] jrg ;DemG5g\ . ltdLdf / logLx¿df a'Tk/:tLsf] s]xL klg leÌefj 5}g k|To't ltdL
7"nf a'Tk/:t / oL ;fgf a'Tk/:t x'g\ . lsgeg] ha;Dd sf]O{ dg'io cfˆgf] 3/df k|j]z u/]sf]
la/fnf]nfO{ wkfpg nfUb5 ta;Dddf p;sf] 3/df pFm6 k|lji6 x'ghfG5, To;} u/L g} d'xDdb ;fxan]
;fgf a't\nfO{ d';ndfgsf] dgaf6 t lgsfn] k/Gt' 7"nf] a't\ h'g ls kxf8sf] ;b[z dSsfsf] dl:hb
xf] Tof] ;a} d';ndfgx¿sf] dgdf k|lji6 u/fOlbP, s] of] ;fgf] a'Tk/:tL xf] < xf], h'g xfdLx¿ j}lbs
5f}+ To:t} ltdLx¿ klg j}lbs eof} eg] t a'Tk/:tL cflb g/fd|f sfdaf6 aFRg ;Sb5f}, cGoyf
;Sb}gf} . ltdLn] …ha;Dd cfˆgf] 7"nf] a'Tk/:tLnfO{ lgsfNb}gf} ta;DdÚ bf];|f ;fgf a'Tk/:tx¿sf]
v08gaf6 nlHht eP/ lgj[Q /xg'kb{5 / cfk"mnfO{ a'Tk/:tLb]lv k[ys\ u/]/ kljq ug'{ kb{5 ..#)..
d"n—#!— hlt dfG5]x¿ cNnfxsf] dfu{df dfl/G5g\, pgLx¿nfO{ d[ts geÌ", pgLx¿ hLljt
5g\, k/Gt' ltdLnfO{ 1ft 5}g .. —d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !%$ ..
;dLIfs— enf O{Zj/sf] dfu{df dg{ dfg{sf] s] cfjZostf 5 < of] lsg eGb}gf} ls of] s'/f]
cfˆgf] dtna l;4 ug{sf] nflu xf] ls of] nf]e lbof}+ eg] v'a n8\g]5g\, cfˆgf] ljho x'g]5, dg{b]lv
8/fpg] 5}gg\, n'6df/ ugf{n] P]Zjo{ k|fKt x'g]5, kZrft\ ljifofgGb ug]{5f}+ OToflb :jk|of]hgsf] nflu
of] ljk/Lt Jojxf/ u/]sf] xf] ..#!..
d"n—#@— log dfG5]x¿dfly dflns -/a_ lt/af6 bof / b?b 5 / log}n] dfu{ kfpg]5g\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !%& ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û of] sfd klg Ps k|sf/af6 a'Tk/:tL g} xf] . enf Û d'bf{x¿dfly
cfotx¿ k9\gfn] s] x'G5 < lsgeg] To;sf] hLjfTdf t klxNo} lg:s]/ u};Sof], k'gM kf7 s;n]
;'Gb5 < o;}n] of] Joy{ sd{ xf] . OToflbaf6 of] O{Zj/s[t jf ljåTs[t klg xf]Og ..#@..
d"n—##— h;n] n'sfpF5g\ To;nfO{ h'g ls d}n] k|df0f / lzIffaf6 ptf/]sf] 5' . To;sf]
aLrdf h] 5 Tof] ;a} cNnfxsf] nflu lws\ lbg]x¿sf nflu lwSsf/ 5, k/Gt' h;n] tf}af
-Ifdfofrgf_ / enfO u¥of], ltgLx¿dfly k]ml/ bof ub{5' / ug]{5' . hf] dfG5]x¿ sflkm/ eP / d/], /
sflkm/ g} /x], tL dfly v'bf / kml/Ztfx¿ / ;a} dfG5]x¿dfly lwSsf/ 5 . ;b}j To;}df /xg]5g\ .
ltgLx¿sf] kfk 36fOFg] 5}g, g t Ifdf g} ul/g]5 . ltd|f] Pp6} dflns 5 c¿ sf]O{ 5}g . Tof] Ifdf
ug]{jfnf / bofn' 5 .. —d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !%(, !^) ..

of] jfSo cfzLjf{df ln+b}gg\ . o;sf] k|rf/ d';ndfgx¿df g} 5 . sa/ -lrxfg_
jf;Lx¿dfly k9\b5g\ b?b / kmftM ..
;dLIfs— of] s'/f] h'g ls klxnf k}uDa/x¿sf] ;fd'Ì] h:tf] ls Oa|fxLd ;fx]asf] ;fd'Ì]
vtgf cflbsf] lgod afFw]sf lyP, To;nfO{ h;n] ub}{gy] / dSsf zx/df ;kmf / d'/Aaf b'O{ kxf8
5g\, c/asf dfG5]x¿ Oa|fxLdsf] ;dob]lv g} ;b}j xh ub{y], k/Gt' d';ndfgx¿n] s'g} sf/0fn]
5f]l8lbPsf lyP, ltgLx¿dfly of] cfot ptf/], pg}nfO{ lwSsf/ lbOG5 / hf] d';ndfg tf}af ub{5
ta dfkm x'G5, k/Gt' hf] sflkm/ cyf{t\ u}/ d'l:nd 5g\, ltgLx¿dfly v'bf a8f] ltQmtf ub{5 .
enf Û o:tf] s'/f v'bfsf] x'g ;Sb5 < / hf] kIfkftL 5 Tof] slxNo} O{Zj/ x'g ;Sb}g . s]
d';ndfgdfly Ifdf ug]{jfnf bofn' xf], cGodfly bofstf{nfO{ bofxLg eÌ] < o;}n] g of] O{Zj/s[t
k':ts / g o;df elgPsf] O{Zj/ x'g ;Sb5 ..##..
d"n—#$— / of] xf] ls cNnfx s7f]/ b08 lbg]jfnf xf] .. z}tfgsf] kIf gn]n lgZro Tof]
ltd|f] zq' xf] .. To;sf] lagf c¿ sf]xL x'Fb}g h;n] b'isd{ / lgn{Hhtfsf] cfb]z lbG5, ltdLn] eg
cNnfxsf] af/]df To:tf] s'/f u/ .. —d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !^%, !^*, !^( ..
;dLIfs— s] s7f]/ b'Mv lbg]jfnf bofn' v'bf ;a} kfkLx¿ / k'0ofTdfx¿sf] dfly 5 cyjf
d';ndfgx¿dfly bofn' / cGodfly bofxLg xf] < olb o:t} xf] eg] t Tof] O{Zj/ x'g ;Sb}g . /
kIfkftL 5}g eg] t hf] dg'io hxfF sxL+ wd{ ug]{5 To;dfly O{Zj/ bofn' / h;n] cwd{ ub{5
To;dfly b08bftf x'G5 eg] t k]ml/ aLrdf d'xDdb ;fx]a / s'/fgnfO{ dfÌ cfjZos /x]g . / h'g
;a}nfO{ b'i6 u/fpg]jfnf dg'iodfqsf] zq' z}tfg xf] To;nfO{ v'bfn] pTkÌ g} lsg u¥of] < s] To;n]
eljiot\sf] s'/f] hfGb}gYof] < olb eGb5f} ls hfGbYof] k/Gt' k/LIffsf] nflu agfof] t/ klg aÌ
;Sb}g, lsgeg] k/LIff ug'{ cNk1sf] sfd xf], ;j{1 t ;a} hLjx¿sf] /fd|f g/fd|f sd{x¿nfO{
;bfb]lv 7Ls–7Ls hfGb5 . / z}tfgn] ;a}nfO{ e|ddf kfb{5 eg] t z}tfgnfO{ s;n] e|ddf kfb{5 <
olb egf}nf ls z}tfg cfk}m e|ddf kb{5 ta cGo klg cfk}m e|ddf kb{5g\, aLrdf z}tfgsf] s]
sfd < / olb v'bfn] g} z}tfgnfO{ axsfPsf] xf] eg] t v'bf z}tfgsf] klg z}tfg 7xl/g]5 . o:tf]
s'/f] O{Zj/sf] x'g ;Sb}g . / hf] sf]xL axlsG5 Tof] s';Ë tyf cljBfaf6 e|ldt x'G5 ..#$..
d"n—#%— p;n] t ltdLdfly s]jn d'bf{/, /ut, ;'Fu'/sf] df;' / h;dfly cNnfxsf] cltl/Qm
s'g} c¿sf] gfd lnOPsf] xf];\, x/fd 7x/fPsf] 5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !&# ..
;dLIfs— oxfF ljrf/ ug'{kb{5 ls d'bf{ rfx] cfk}m d/f];\ jf s;}n] dfg{af6, b'O6} a/fa/ x'g\ .
xf], logdf s]xL e]b klg 5 tyflk d[tskgdf s]xL e]b 5}g . hxfF /ut x/fd 5 eg] t d/]k5fl8
z/L/df g} /ut hd]/ df;' aGb5, k]ml/ df;' vfg' d';ndfgx¿sf] nflu ;j{yf x/fd eof] / ha
Pp6f ;'Fu'/sf] lgif]w ul/of] eg] t s] dg'iosf] df;' vfg plrt x'G5 < s] of] s'/f /fd|f] x'g ;Sb5
ls k/d]Zj/sf] gfddf kz' cflbnfO{ cToGt bf?0f b'Mv lbP/ k|f0fxTof ug'{ < o;af6 O{Zj/sf] gfd
snlÍt x'g hfG5 . xf] O{Zj/n] lagf k"j{hGdsf] ck/fwsf] d';ndfgx¿sf] xftaf6 bf?0f b'Mv lsg
u/fof] < s] ltgLx¿dfly bofn' 5}g < pgLx¿nfO{ k'qjt\ dfGb}g < h'g j:t'af6 clws pksf/ x'G5
tL ufO{ cflbnfO{ dfg{sf] lgif]w gug'{ hfg ls xTof u/fP/ v'bf hut\sf] xflgsf/s, lx+;f¿k kfkaf6
snlÍt klg x'g hfG5 . o:tf s'/fx¿ v'bf / v'bfsf] k':tsdf slxNo} klg x'g ;Sb}g ..#%..
d"n—#^— ltd|f] nflu /f]hfsf] /ftdf cfˆgf kTgLx¿;Fu hfg j}w -xnfn_ ul/Psf]5 . tL
ltd|f nflu kbf{ x'g\ / ltdL pgsf kbf{ xf} . cNnfxn] hfGof] ls ltdL cfk}mn] cfk"m;Fu 5n–sk6
ul//x]sf lyof} ta p;n] ltdLdfly s[kf u¥of] / ltdLnfO{ Ifdf ul/lbof] . ca ltdL pgLx¿l;t
ldn / dbgf]T;j u/ cNnfxn] ltd|f] nflu n]lvlbof] . vfg–kfg u/ oxfF;Dd ls laxfgsf] ld/ld/]
pHofnf] :ki6 5'l§of];\, k]ml/ k"/f ug'{ /f]hf /ft;Dd . / ha ltdL dl:hbdf Pt]sfkmdf x'G5f} eg] t
kTgLx¿;Fu ;Def]u gug"{ . of] cNnfxn] agfPsf] ;Ldf xf] To;nfO{ ltdLn] pNn‹g gu/ . o;/L
cNnfx cfˆgf] lgzfgLx¿ dfG5]x¿sf nflu aofg ub{5 tfls ltgLx¿ ar"g\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !*& ..
;dLIfs— oxfF of] lglZrt x'G5 ls ha d';ndfgx¿sf] dt rNof] jf To;sf] klxnf s;}n]
kf}/fl0fs;Fu ;f]Wof] xf]nf ls rfGb|fo0f j|t h'g ls Ps dlxgfe/L x'G5 To;sf] ljlw s] xf] < Tof]
zf:qljlw h'g ls rGb|sf] snf 36\a9sf] cg';f/ u|f;x¿nfO{ a9fpg] / lbgsf] dWofÂdf vfg
n]lvPsf] 5 To;nfO{ ghfg]/ eGof] xf]nf ls rGb|dfsf] bz{g u/]/ vfg' . To;}nfO{ oL d';ndfgx¿n]
o; k|sf/;Fu dfÌ yfn] . k/Gt' j|tdf :qL;dfudsf] Tofu 5 Tof] Pp6f s'/f v'bfn] ylklbof] ls
ltdL :qL;Fu klg ;dfud u/ / /ftdf dHhfl;t vfg' klg . enf of] j|t stf eof] < lbgdf gvfg]
/ftdf vfFb}/fVg], of] ;[li6qmdb]lv ljk/Lt 5 ls lbgdf gvfg]+ /ftdf vfg]+ ..#^..
d"n—#&— cNnfxsf] dfu{df tL dfG5]x¿;Fu n8 hf] ltdL;Fu n8\b5g\ .. dfl/b]cf]
ltgLx¿nfO{ h'g 7fpFdf kfpF5f} / lgsflnlbg' ToxfFaf6 hxfFaf6 ltdLnfO{ ltgLx¿n] lgsfn], stn
eGbf s'k|m -pkb|j_ g/fd|f] xf] .. olb ltgLx¿n] o'4 5]8]df t ltgLx¿sf] stn -jw_ ul/lbg', oxL
b08 xf] cj1fsf/Lx¿sf] nflu .. —d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot !()–!(# ..
;dLIfs— olb s'/fgdf o:tf] s'/f x'Fb}gYof] eg] t d';ndfgx¿ olt 7"nf] ck/fw h'g ls
cGo dtjfnfx¿dfly ug]{ ub{5g\, / lagf ck/fwLx¿nfO{ dfg'{ tL dfly a8f] kfk x'G5 . h;n]
d';ndfgsf] dtnfO{ u|x0f ub}{g, To;nfO{ s'k|m -pkb|jL_ eGb5g\ cyf{t\ s'k|m eGbf stn -xTof_ nfO{
d';ndfgx¿n] /fd|f] dfGb5g\ cyf{t\ h;n] xfd|f] bLg -dt_ nfO{ dfGb}g stn ug]{5f}+ ;f] ub}{ cfPsf
5g\ . dhxasf] nflu n8\b}–n8\b} cfk}m g} /fHo cflbaf6 gi6 x'g uP / logLx¿sf] dg cGo
dtjfnfx¿dfly clt s7f]/ /xG5 . s] rf]/Lsf] abnf rf]/L xf] < ls hlt xfd|f] ck/fw rf]/ cflbn]
ub{5g\ s] xfdLn] klg rf]/L ug]{ < of] ;j{yf cGofosf] s'/f xf] . s] sf]O{ c1fgLn] xfdLnfO{ ufnL lbof]
eg] p;nfO{ klg xfdLn] ufnL lbg] < of] s'/f g O{Zj/, g O{Zj/sf] eQm ljåfg\sf] g t O{Zj/f]Qm
k':tssf] g} x'g ;Sb5 . of] t s]jn :jfyL{ c1fgL dg'iosf] xf] ..#&..
d"n—#*— cNnfx emu8fn'nfO{ ldq agfpFb}g .. P dg'iox¿ xf] Û h;n] O{dfg NofPsf5f}, ;a}
O:nfddf k|lji6 u/ / z}tfgsf] kb–lrÂdfly glx+8\g', Tof] ltd|f] k|ToIf zq' xf] ..
—d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @)$, @)* ..
;dLIfs— olb emu8fn'nfO{ v'bfn] ldq ;Demb}g eg] t lsg cfk}m d';ndfgnfO{ emu8f
ug{sf] nflu k|]/0ff ub{5 < / emu8fn' d';ndfgx¿b]lv ldqtf lsg ub{5 < s] d';ndfgsf] dtdf
ldNg hfFbfd} v'bf /fhL x'G5 < To;f] eP t d';ndfgx¿sf] g} kIfkftL eof] ;a} ;+;f/sf] xf]Og .
o;af6 oxfF ljlbt x'G5 ls g s'/fg O{Zj/s[t g t o;df elgPsf] O{Zj/ klg x'g ;Sb}g ..#*..
d"n—#(— v'bf h;nfO{ rfxG5 cgGt cfgGb lbG5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @!@ ..
;dLIfs— s] lagf kfk k'0osf] v'bfn] o:t} cfgGb lbG5 < k]ml/ ;'sd{–b'isd{ ug'{ Psh:t}
eof], lsgeg] ;'v–b'Mv k|fKt x'g' p;sf] OR5fdf e/ kb{5 . To;}n] wd{b]lv ljd'v eP/ d';ndfgx¿
oy]i6frf/ ub{5g\ . / sf]O{–sf]O{ o; s'/fgf]Qmdfly ljZjf; gu/]/ wdf{Tdf klg x'G5g\ ..#(..
d"n—$)— k|Zg ub5'{ ltdL;Fu /h:jnfnfO{ elGbg' Tof] ckljq xf], k[ys\ /xg' Ct';dodf
pgsf] ;dLkdf ghfg' ha;Dd pgLx¿ kljq x'Fb}gg\, ha g'xfpF5g\ ta pgLx¿sf ;dLkdf hfg'
v'bfn] cf1f lbof] .. ltd|f >LdtLx¿ ltd|f nflu v]tL x'g\, h;/L rfxG5f} To;/L g} hfpm ltd|f]
v]tdf .. olQs}df d'vaf6 lgSn]sf a]sf/sf zky tf]8\gdf kqFmb}g ltdLnfO{ cNnfxn] ..
—d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @@@, @@# ..
;dLIfs— h'g of] /h:jnfsf] ;Ë gug'{ n]lvPsf] 5 Tof] /fd|f] s'/f xf] . k/Gt' h'g :qLx¿nfO{
v]tLsf] t'No n]Vg' / h;/L rfxG5f} To;/L aQ{g', of] ljifoL / k'+l; d}y'gsf] klg sf/0f x'g ;Sb5 .
ha v'bfn] a]sf/sf zkynfO{ ;dfpFb}g eg] t ;a}n] e'm6f] af]Ng]5g\ / zky tf]8\g]5g\ . o;af6 v'bf
e'm6sf] k|jt{s x'g]5 ..$)..
d"n—$!— Tof] s'g dg'io xf] h;n] cNnfxnfO{ C0f b]cf];\ ls cNnfxn] To;nfO{ a9fP/
To;sf] sof}+ u'0ff ul/lbG5 . —d+lhn !÷l;kf/f @÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @$% ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ of] s'/fg agfpg] jf agfpg nufpg]jfnfsf] dtnal;Gw'sf] s'/f] Û ls
O{Zj/sf] gfdaf6 dfG5]x¿sf] wg 7u]/ :jk|of]hg l;4 ug{ rfxG5 . s] O{Zj/n] p;nfO{ wg lbg
;Sb}gYof] < s] To;sf] vhfgf l/lQof] < tyf s] Tof] x'08L krL{ Jofkf/flbdf dUg x'gfn] 6f6 klN6of]
/ pwf/ lng yfNof] < clg Pssf] ;f6f]df sof}+ u'0ff lbgnfO{ :jLsf/ ub{5, s] of] ;fx"sf/x¿sf]

o;} cfotsf] efiodf tkm;L/ x';}gLdf n]lvPsf] 5 ls Ps dg'io d'xDdb ;fx]asxfF cfof] . p;n] eGof]
ls P] /;"nNnfx v'bfn] lsg pwf/ dfUb5 < pgn] pQ/ lbP ls ltdLnfO{ hÌtdf n}hfgsf] nflu . p;n] eGof] ls
tkfO{+n] hdfgt lng'xf];\, ta d}n] lbG5' . d'xDdb ;fx]an] To;sf] hdfgt lnP . v'bfsf] ljZjf; ePg, p;sf]
b"tsf] ljZjf; eof] . enf v'bfn] pwf/ lngdf s] k|of]hg < h;n] ;f/f ;+;f/nfO{ agfof], To;n] dg'io;Fu pwf/
dfUb5 < sbflk xf]Og . o:tf] t ga'lemsg klg eÌ ;lsG5 .
sfd xf] < lsGt' o:tf] sfd t 6f6 kN6]sf jf h;sf] vr{ clws / cfo Go"g x'g]x¿nfO{ ug{ kb{5,
O{Zj/nfO{ xf]Og ..$!..
d"n—$@— tL dWo]df s;}n] t Odfg NofP / tL dWo]df sltn] t OGsf/ u/] . olb cNnfxn]
rfxGYof] eg] t k/:k/ n8\g] lyPgg\, k/Gt' cNnfxn] h] rfxG5 ToxL ub{5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @%# ..
;dLIfs— hlt n8fO{+ x'G5 Tof] s] ;a} O{Zj/sf] OR5faf6 xf] < s] p;n] cwd{ ug{ rfXof] eg]
t ug{ ;Sb5 < olb o:t} s'/f xf] eg] t Tof] v'bf g} xf]Og, lsgeg] en] dg'iosf] of] sd{ xf]Og ls
zflGteË u/]/ n8fO{+ u/fcf];\ . o;}af6 ljlbt x'G5 ls of] s'/fg g O{Zj/n] agfPsf], g t s'g}
wfld{s ljåfg\af6 /lrt xf] ..$@..
d"n—$#— hlt klg cfsfz / k[YjLdf kbfy{x¿ 5g\ Tof] ;a} p;}sf] nflu xf], rfx] p;sf]
s';L{leq cfsfz / k[YjL g} ;d]l6Psf] lsg gxf];\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @%% ..
;dLIfs— hlt klg cfsfz / e"lddf kbfy{x¿ 5g\, tL ;a} hLjx¿sf nflu k/dfTdfn]
pTkÌ u/]sf] xf], cfˆgf] nflu xf]Og . lsgeg] pm k"0f{sfd 5, p;nfO{ s'g} kbfy{sf] ck]Iff 5}g . ha
To;sf] s';L{ 5 eg] t Tof] Psb]zL xf] . hf] Psb]zL x'G5, Tof] O{Zj/ x'Fb}g, lsgeg] O{Zj/ t Jofks
x'G5 ..$#..
d"n—$$— Oa|fxLdn] eGof] ls cNnfxn] ;"o{nfO{ k"j{af6 lgsfNb5, t}+n] p;nfO{ klZrdaf6
lgsflnb] . ta Tof] sflkm/ -cj1fsf/L_ :tAw /Xof] / cNnfxn] cTofrf/Lx¿nfO{ dfu{ b]vfpFb}g ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @%* ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ of] cljBfsf] s'/f Û enf ;"o{ g k"j{b]lv klZrd g t klZrdaf6 k"j{ g}
cfpg]–hfg] ub{5, Tof] t cfˆgf] kl/lwdf g} 3'Db5 . o;af6 lglZrt hfÌ ;lsG5 ls s'/fgsf]
stf{nfO{ vuf]n / e"uf]n ljBf cfpFb}gYof] . ha kfkLx¿nfO{ dfu{ atfpFb}g eg] t k'0ofTdfx¿sf]
nflu klg d';ndfx¿sf] v'bfsf] cfjZostf 5}g, lsgeg] wdf{Tdf t wd{ dfu{df g} x'G5g\, dfu{ t
wd{af6 e'n]sfx¿sf] nflu atfpg] xf] . ;f] st{JonfO{ gugf{n] s'/fgsf] stf{sf] a8f] e'n 5 ..$%..
d"n—$%— v'bfn] eGof] rf/ kIfL n]n, ltgsf] lrgf/L /fv\ clg ltgnfO{ cfk}mdf cfk;df
ldnfOb] k]ml/ tL dWo]df x/ PsnfO{ cnu–cnu kxf8df /flvb], k]ml/ ltgnfO{ k'sfg'{, tL bf}8Fb} t]/f]
glhs cfpg]5g\ .. —d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @^) ..
;dLIfs— jfx–jfx x]g'{xf];\ hL Û d';ndfgx¿sf] v'bfn] efgdtLsf] h:tf] v]n ul//x]sf] 5 Û
s] o:t} s'/fx¿af6 v'bfsf] v'bfO xf] < ta g} a'l4dfgLx¿n] o:tf v'bfnfO{ ltnf~hln lbP/ b"/
/xg]5g\ / d"v{x¿ km:g]5g\, To;}n] v'bfsf] a8fOsf] abnfdf a'/fO To;sf] kf]N6fdf kg]{5 ..$%..
d"n—$^— h;nfO{ rfxG5 gLlt lbG5, ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @^( ..
;dLIfs— h;nfO{ rfxG5 p;nfO{ gLlt lbG5 eg] t h;nfO{ rfxFb}g To;nfO{ cgLlt lbG5
xf]nf < of] s'/f] O{Zj/tfsf] xf]Og . lsGt' h;n] kIfkftnfO{ 5f]8]/ ;a}nfO{ gLltsf] pkb]z ub{5, jxL
O{Zj/ / cfKt x'g ;Sb5, cGo xf]Og ..$^..
d"n—$&— h;n] Jofh vfG5g\ tL sofdtsf] lbg lrxfgaf6 p7\g] 5}gg\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @&% ..
;dLIfs— s] logLx¿ lrxfg -sa/_ d} /lx/xg]5g\ < olb /x]df t slxn];Dd /xG5g\ < o:tf]
c;Dej s'/f] O{Zj/sf] t x'g} ;Sb}g, lsGt' afna'l4x¿sf] t x'g ;Sb5 ..$&..
d"n—$*— p;n] h;nfO{ rfxG5, Ifdf ug]{5, h;nfO{ rfxG5 kfkL agfpg]5, lsgeg] pm
;a} j:t'dfly anjfg\ 5 .. —d+lhn !÷l;kf/f #÷@ ;"/M cn–as/÷cfot @*$ ..
;dLIfs— s] Ifdfsf of]UonfO{ Ifdf gug]{, cof]Uodfly Ifdf ug]{ s'/f uj/u08 /fhfsf] t'No
of] sd{ xf]Og < olb O{Zj/n] h;nfO{ rfxG5 kfkL jf k'0ofTdf agfpFYof] eg] t hLjnfO{ kfk k'0o
gnfUg'kg]{ xf], lsgeg] ha O{Zj/n] g} p;nfO{ o:tf] u¥of] eg] t hLjnfO{ ;'v–b'Mv gx'g'kg]{ xf] .
h:t} ;]gfkltsf] cf1fn] s'g} ;]jsn] s;}nfO{ df¥of] jf /Iff u¥of] To;sf] kmnefuL Tof] x'Fb}g lsGt'
To;sf] ;]gfklt x'G5, To;/L g} pgLx¿ klg x'Fb}gg\ ..$*..
d"n—$(— s] ltdLnfO{ eg"F o; eGbf klg al9of rLh, tL dfG5]x¿sf] nflu hf] wd{k/fo0ftf
ckgfpF5g\, pgLx¿sf nflu v'bf;Fu :ju{–au}+rf 5, h;sf] tn gx/ alu/x]sf] 5, jxfF kfs–;fkm
hf]8L cyf{t\ z'4 uf]/L–uf]/L kTgLx¿ cNnfxsf] k|;Ìtfn] k|fKt x'g]5g\, / cNnfxsf] gh/df ;a} hgf
/xg]5g\ .. —d+lhn !÷l;kf/f #÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot !$ ..
;dLIfs— enf of] :ju{ xf] ls j]Zofjg < o;nfO{ O{Zj/ eÌ' jf :q}0f cyf{t\ :qLx¿df
k|;Qm < s'g} klg a'l4dfgLn] o:tf s'/f h;df 5g\ To;nfO{ k/d]Zj/n] agfPsf] k':ts slxNo} dfÌ
;Sb}gg\ . of] kIfkft lsg ub{5 < hf] kTgLx¿ au}+rfdf ;bf /xG5g\, tL oxfF hlGdP/ kl5 jxfF
uPsf x'g\ ls jxL+ pTkÌ ePsf x'g\ . olb oxfF hlGdP/ kl5 jxfF uPsf x'g\ eg] t sofdtsf]
/fteGbf klxnf g} jxfF kTgLx¿ af]nfOof] / pgsf rlxtfx¿nfO{ lsg af]nfOPg < / sofdtsf]
/ftdf ;a}sf] Gofo x'g]5 o; lgodnfO{ lsg tf]l8of] < olb jxL+ hGd]sf x'g\ eg] sofdtsf]
;do;Dd s;/L lgjf{x ub{5g\ < olb kl/Ztfx¿;Fu lgjf{x ub{5g\ eg] t oxfFaf6 hÌtdf hfg]jfn]
d';ndfgx¿sf nflu v'bfn] kTgLx¿ sxfFaf6 lbG5 < s] Iftof]lg ePsf g} pg}nfO{ lbG5 < / h;/L
kTgLx¿ au}+rfdf ;bf /xg]jfnL agfof] To;/L g} k'?ifx¿nfO{ ToxfF ;bf /xg]jfnf lsg agfPg <
o;}n] d';ndfgx¿sf] v'bf cGofosf/L, a];dem 5 ..$(..
d"n—%)— lgZro cNnfxlt/af6 bLg -wd{_ t O:nfd g} xf] c¿ xf]Og ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot !( ..
;dLIfs— s] cNnfx d';ndfg dfq}sf] xf] cGosf] xf]Og < s] t]x| ;o jif{x¿sf] k"j{ O{Zj/Lo
dt ly+b} lyPg < o;}af6 l;4 x'G5 ls s'/fg O{Zj/n] agfPsf] xf]Og lsGt' s'g} kIfkftLn] agfPsf]
xf] ..%)..
d"n—%!— k|To]s hLjnfO{ k"/f lbOg]5 h]–hlt To;n] sdfPsf] 5 / To;nfO{ cGofo
ul/g]5}g .. t}+n] eg\ ls x] cNnfx tF g} ;fd|fHosf] dflns xf];\, h;nfO{ rfGx5;\ lbG5;\ h;nfO{
rfxFb}g;\ lb+b}g;\, rfx]sf]nfO{ k|lti7f lbG5;\ grfx]sf]nfO{ ckdflgt ub{5;\, ;a}yf]s t]/} xftdf 5,
k|To]s j:t'dfly tF g} anjfg\ 5;\ .. t}+n] /ftnfO{ lbgdf k|j]z u/fpFb5;\ / lbgnfO{ /ftdf k|j]z
u/fpFb5;\, hLljtnfO{ d[ts / d[tsnfO{ hLljt kf/]/ lgsfNb5;\ / h;nfO{ rfxG5;\ cToGt cÌ
lbG5;\ .. d';ndfgx¿nfO{ of] plrt 5 ls sflkm/x¿nfO{ ldq gagfpg" l;jfo d';ndfgx¿sf], h'g
JolQmn] o:tf] ub{5 eg] t cNnfxsf] To;;Fu s'g} ;DaGw x'g]5}g .. olb hf] s;}n] o:tf] ub{5 eg] t
Tof] cNnfxlt/af6 xf]Og .. eg ls ltdLn] rfxG5f} cNnfxnfO{, d]/f] dtdf nfu, cNnfxn] ltdLnfO{
rfxg]5 / ltd|f] kfknfO{ Ifdf ug]{5, v'bf lgZro s?0ffdo 5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot @%–#) ..
;dLIfs— ha k|To]s hLjnfO{ sd{x¿sf] k"/f–k"/f kmn lbOg]5 eg] t Ifdf ul/g]5}g, / olb
Ifdf ul/of] eg] t k"/f kmn lbg ldNb}g / cGofo x'g]5 . ha lagf pQd sd{sf] g} /fHo k|lti7f
lbG5 eg] tfklg O{Zj/ cGofoL x'g hfg]5 / lagf kfksf] /fHo / k|lti7f l5g]/ lnPdf klg
cGofosf/L x'g hfg]5 . enf Û /ftdf lbg / lbgdf /ft tyf hLljtaf6 d[ts / d[tsaf6 hLljt
slxNo} x'g ;Sb5 < lsgeg] O{Zj/sf] Joj:yf c5]B ce]B 5, slxNo} cbn–abn x'g ;Sb}g . ca
x]g'{xf];\ Û kIfkftsf s'/fx¿ Û hf] ls d';ndfgsf] dhxadf 5}g To;nfO{ sflkm/ 7x¥ofpg', c¿sf
>]i7x¿l;t klg ldqtf g/fVg] / d';ndfgx¿df b'i6x¿;Fu klg ldqtf /fVgsf] nflu pkb]z ug'{
O{Zj/sf] O{Zj/tfb]lv alxM ul/lbG5 . To;}n] of] s'/fg, s'/fgsf] v'bf / d';ndfgx¿ s]jn kIfkft
cljBfn] el/Psf 5g\ . To;}n] d';ndfgx¿ cFWof/f]df 5g Û / x]g'{xf];\ d'xDdb ;fx]asf] nLnf Û olb
ltdLn] d]/f] kIf lnof} eg] t ltd|f] kIf v'bfn] lng]5 . olb ltdLn] kIfkft¿k kfk u¥of} eg] tfklg
To;sf] klg Ifdf ul/lbg]5 . o;af6 l;4 x'G5 ls d'xDdb ;fx]asf] cGtMs/0f z'4 lyPg . o;}n]
dtna l;4 ug{sf] nflu d'xDdb ;fx]an] s'/fg agfP jf agfpg nufP o:tf] ljlbt x'G5 ..%!..
d"n—%@— ha kml/Ztfx¿n] eg], P] dl/od Û cNnfxn] tFnfO{ /f]Hof] / tFnfO{ kljqtf k|bfg
u¥of], k]ml/ tFnfO{ ;+;f/sf :qLx¿sf] t'ngfdf r'Gof] ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot $@ ..
;dLIfs— enf Û ha cfhef]ln v'bfsf kml/Ztf / v'bf s;};Fu s'/f ug{sf] nflu cfpFb}gg\
eg] t k|yddf klg cfPgg\ xf]nf . olb egf}nf ls klxnfsf dg'iox¿ k'0ofTdf x'Gy] clxn]sf 5}gg\,
ta of] s'/f ldYof xf] . lsGt' h'g ;dodf O{;fO{ / d';ndfgx¿sf] dt rn]sf] lyof], To; ;do tL
b]zx¿df hËnL / ljBfxLg dg'io clws lyP, To;}n] o:tf ljBflj?4 dt rNgk'Uof] . clxn] ljåfg\
clws 5g\ o;}n] rNb}g . lsGt' h'g–h'g o:tf kf]sn dhxa 5g\, tL klg c:t x'Fb} hfG5g\, j[l4sf]
syfg} s] 5 Û ..%@..
d"n—%#— ha p;n] s'g} sfdsf] lg0f{o lnG5 ta eGb5 ls æeOhfÆ, clg Tof] x'g hfG5 ..
sflkm/x¿n] wf]sf lbP, O{Zj/n] wf]sf lbof], O{Zj/ a8f] tf]8 ug]{jfnf 5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f #÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot $&, %$ ..
;dLIfs— ha d';ndfgx¿ v'bfsf] l;jfo bf];|f] rLhnfO{ dfGb}gg\ eg] t v'bfn] sf];Fu
eGof] < / p;n] eGbfdf sf] aGof] < o;sf] pQ/ d';ndfgx¿n] ;ft hGddf klg lbg ;Sb}gg\,
lsgeg] lagf pkfbfg sf/0fsf] sfo{ slxNo} x'g ;Sb}g . lagf sf/0fsf] sfo{ eÌ' hfÌ' ls cfˆgf
cfdf–afpsf] lagf d]/f] z/L/ aGof] o:tf] s'/f xf] . h;n] wf]sf vfG5 clg 5n / bDe ub{5 eg] Tof]
O{Zj/ t slxNo} x'g ;Sb}g lsGt' pQd dg'ion] klg o:tf] sfd ug{ ;Sb}g ..%#..
d"n—%$— gd/ k/Gt' d';ndfg ag .. s] ltdLnfO{ of] oy]i6 x'g]5}g ls cNnfxn] ltdLnfO{
tLg xhf/ kml/Ztf ptf/]/ ;xfotf ug]{5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f $÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot !)@, !@$ ..
;dLIfs— o;af6 of] l;4 x'G5 ls d';ndfg ag]gf} eg] t, xfdLn] ltdLnfO{ dfg]{5f}+ . of]
syg s]jn cwd{sf] s'/f xf] . olb d';ndfgx¿nfO{ tLg xhf/ kml/Ztfx¿sf] ;fydf ;xfotf ldNYof]
eg] t clxn] d';ndfgx¿sf] afbzfxL w]/} gi6 eP/ uof] / x'Fb}5g\ klg, lsg ;xfotf ub}{g < o;}n]
of] s]jn nf]e lbP/ d"v{x¿nfO{ km;fpg] dxf cGofosf] s'/f xf] ..%$..
d"n—%%— / sflkm/ x¿dfly lhTgsf] nflu xfdLnfO{ ;xfotf u/ .. cNnfx ltd|f] ;+/Ifs /
;a} eGbf c;n ;xfos xf] .. olb ltdL cNnfxsf] dfu{df dfl/of} jf d¥of} eg] t, cNnfxsf] Ifdfbfg
/ p;sf] bofn'tf t To; eGbf pQd x'G5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f $÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot !$&, !%), !%& ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ d';ndfgx¿sf] d'v{tf Û ls hf] cfˆgf] dtb]lv leÌ 5g\ pgnfO{ dfg{sf]
nflu v'bfsf] k|fy{gf ub{5g\ . s] k/d]Zj/ ef]nf xf] hf] logsf s'/f ;'gf];\ < olb d';ndfgx¿sf]
;+/Ifs cNnfx g} xf] eg] t k]ml/ d';ndfgx¿sf] sfo{ gi6 lsg x'G5g\ < / v'bf klg d';ndfgx¿sf]
;fy df]xdf km;]sf] b]lvG5 . olb o:t} kIfkftL v'bf xf] eg] t wdf{Tdf k'?ifx¿sf] pkf;gLo slxNo}
x'g ;Sb}g ..%%..
d"n—%^— of] n8fO{+ o;sf] nflu xf] ls cNnfxn] ltd|f] k/LIff n]cf];\ ..
—d+lhn !÷l;kf/f $÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot !^^ ..
;dLIfs— olb n8fO{+sf] lagf k/LIff ug{ ;Sb}g eg] t Tof] ;j{1 xf]Og . o;af6 Tof] O{Zj/
s;/L x'g ;Sb5 ..%^..
d"n—%&— / cNnfx ltdLnfO{ ;j{1 u/fpFb}g lsGt' cfˆgf k}uDa/x¿b]lv h;nfO{ rfxG5 dg
k/fpFb5, clg t cNnfx / p;sf /;"n -;Gb]i6f_ sf ;fy O{dfg Nofcf] ..
—d+lhn !÷l;kf/f $÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot !&( ..
;dLIfs— s] s'g} k}uDa/nfO{ v'bfn] cfk"m ;b[z ug{ ;Sb5 < olb ug{ ;Sb5 eg] t bf];|f]
v'bf z/Lsv'bf eof] . olb ug{ ;Sb}g eg] t o; cfotsf] e'm6 x'gfn] v'bfn] e'm6 af]Nof] . h;sf]
s'/f] e'm6f] x'G5, Tof] :jo+ e'm6f] eof] . ha d';ndfgx¿ l;jfo v'bfsf] g s;};Fu O{dfg NofpF5g\, g
s;}nfO{ v'bfsf] ;fIfL dfGb5g\ eg] t O{dfgdf v'bfsf] ;fy k}uDa/ ;fx]anfO{ z/Ls lsg u¥of] <
cNnfxn] k}uDa/sf] ;fy O{dfg Nofpg n]Vof], o;af6 k}uDa/ klg z/Ls x'g uof], k'gM nfz/Ls eÌ'
e'm6f] eof] ..%&..
d"n—%*— P] O{dfgjfn] Û k/:k/ w}o{ /fv]/ n8fO{+ ul//fv, cNnfx;Fu 8/fcf] ls ltdLn]
5'6\sf/f -;kmntf_ kfpg]5f} .. —d+lhn !÷l;kf/f $÷# ;"/M cn–P Od/fg÷cfot @)) ..
;dLIfs— of] s'/fgsf] v'bf / k}uDa/ b'O6} n8fs" lyP . h;n] n8fO{+sf] cf1f lbG5 Tof]
zflGteË ug]{jfnf x'G5 . s] gfddfqsf] v'bf;Fu 8/fpgfn] 5'6\sf/f kfOG5 < cyjf cwd{o'Qm n8fO{+
cflbaf6 8/fpgfn] < olb k|yd kIf xf] eg] t 8/fpg / g8/fpg a/fa/, / olb bf];| f]rflx+ kIf xf]
eg] t 7Ls 5 ..%*..
d"n—%(— of] cNnfxn] lglZrt u/]sf] ;Ldfx¿ x'g\, hf] s;}n] cNnfx / p;sf /;"nx¿sf
cfb]zx¿sf] kfng ug]{5, To;nfO{ cNnfxn] o:tf] au}+rfdf k|j]z u/fpg]5 ls h;sf] tn gx/
alu/x]sf] x'g]5 / o;}df Tof] ;b}j /xg]5, oxL a8f] ;kmntf xf] .. k/Gt' h;n] cNnfx / p;sf
/;"nsf] cj1f ug]{5 / p;sf] ;Ldfx¿sf] pNn‹g ug]{5, To;nfO{ cNnfxn] bf]hvsf] cfuf] -oftgf_
df emf]+Sg]5 / ;b}j To;df hln/xg]5 .. —d+lhn !÷l;kf/f $÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot !#, !$ ..
;dLIfs— ha v'bfn] g} d'xDdb ;fx]a k}uDa/nfO{ cfˆgf] z/Ls agfPsf] 5 / :jo+n] s'/fgdf
n]v]sf] 5 eg] t d';ndfgx¿n] nfz/Ls v'bfnfO{ eÌ' Joy{ 5 . / x]g'{xf];\ Û v'bf k}uDa/ ;fxasf]
;fydf s;/L km;]sf] 5 ls h;n] au}+rfdf /;"nnfO{ ;femf agfOlbPsf] 5 . o; s'/fdf klg
:jtGqtf /x]g . o:tf–o:tf s'/fx¿ O{Zj/sf] lstfadf x'g ;Sb}g ..%(..
d"n—^)— lgM;Gb]x cNnfxn] slQ klg s;}dfly cGofo ug]{5}g, olb g]sL -;'sdL{_ 5 eg] t
sof}+ u'0ff a9L lbg]5 / cfk"m;Fuaf6 a8f] k'0o lbg]5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot $) ..
;dLIfs— olb Ps c0f'sf] a/fa/ klg cGofo v'bfn] ub}{g eg] t k'0onfO{ sof}+ u'0ff lsg
u/fOlbG5 < / d';ndfgx¿sf] kIfkft lsg ub{5, hLjnfO{ cfk}mn] lsg kfkL agfpF5, k]ml/ b'Mv lsg
lbG5 < lsgeg] clws Go"g ugf{n] clwi7ftfnfO{ ;'sd{–b'isd{sf] kmn ldNb5, cfwLgnfO{ xf]Og .
h;/L ;]gfsf] n8fO{+df /fhfsf] ho–k/fho¿k kmn x'G5, e[Tox¿sf] xf]Og . To;/L g} sof}+u'0ff jf
Go"g kmn sd{x¿sf] lbG5 eg] t v'bf cwdL{ x'g hfG5 ..^)..
d"n—^!— h;n] O{dfg NofP / enf] sd{ u/] pgLx¿nfO{ d}n] au}+rfdf k|j]z lbg]5' h;sf]
tn gx/x¿ alu/x]sf x'g]5g\, To;df pgLx¿ ;b}j /xg]5g\, jxfF pgLx¿sf nflu ;'lsnf–d'lsnf
kTgLx¿ x'g]5g\ / pgLx¿nfO{ d}n] j[Ifsf] 3gf 5fofFdf /fVg]5' ..
—d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot %& ..
;dLIfs— of] s]jn c1fgLx¿nfO{ nf]e b]vfP/ d'xDdb ;fx]an] km;fPsf x'g\ / cfk"m klg
:qLx¿df cf;Qm xf]nfg\, gq eg] t o:tf] s'/f lsg uy]{ < ..^!..
d"n—^@— hlt O{dfgjfnf 5g\ ltgLx¿ cNnfxsf] dfu{df n8\b5g\, / hlt cj1fsf/L
-sflkm/_ 5g\ ltgLx¿ a't\ -z}tfg_ x¿sf] dfu{df n8\g]5g\, ctM ltdLx¿ z}tfgsf ldqx¿;Fu n8,
lgM;Gb]x z}tfgsf] rfn Psbd sdhf]/ 5 .. ltdLnfO{ h'g enfO k'Ub5 cNnfxlt/af6 xf] / ltdLnfO{
h'g a'/fO x'G5 Tof] ltd|f] cfˆg} sf/0fn] xf], / d}n] ltdLnfO{ dg'iolt/ k}uDa/ agfP/ k7fPsf] 5' /
cNnfxsf] ;fIfL kof{Kt 5 .. —d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot &^, &( ..
;dLIfs— enf Û O{Zj/sf] dfu{df n8fO{+sf] s] sfd < / hf] a'Tk/:t sflkm/ 5g\ eg] t
d';ndfg 7"nf a'Tk/:t x'gfn] dxf sflkm/ x'G5g\ . lsgeg] oL a'Tk/:tLx¿ ;fgf–;fgf d"lt{x¿sf]
;Gd'v gdg ub{5g\ / elQm ub{5g\ . To;/L g} d';ndfgx¿ dSsfsf] Ps 7"nf] dl:hb 5, To;sf]
;fd'Ì] gdg ub{5g\ . olb egf}nf ls xfdL dl:hbnfO{ v'bf dfGb}gf} / s'/fgsf] cf1f xf] . o;}n]
ptflt/ d'vdfq} u/]/ v'bfsf] aGbuL ub{5f}+, oxfF klg logLx¿n] 9'ËfnfO{ O{Zj/ dfGb}gg\, lsGt' 9'Ëfdf
O{Zj/sf] efjgf u/]/ elQm ub{5g\ / logLx¿sf] klg k'/f0fdf To:t} cf1f 5 Jof;hLsf], h'g ls
dfG5]x¿n] O{Zj/sf] cjtf/ dfGb5g\ pgsf] cf1f 5, ls ltdLn] d"lt{ k"h .
To;}n] 7"nf] dl:hbnfO{ O{Zj/sf] elQmdf ;fd'Ì] /fVg]x¿ d';ndfg dxf a'Tk/:tL / oL
dfG5]x¿ ;fgf a'Tk/:tL x'g\ . h;/L s'g} dg'ion] cfˆgf] 3/df k;]sf] la/fnf]nfO{ lgsfNg nfUbf pFm6
k|lji6 x'g hfG5, To:t} bzf d'xDdb ;fx]a cflb d';ndfgx¿sf] 5 . lsgeg] la/fnfsf] e}+m ;fgf–
;fgf kfiff0fflbsf] d"lt{x¿ tf]8–kmf]8 u/]/ cfˆgf] 3/af6 t lgsfn], k/Gt' pFm6hqf dl:hb Åbo¿kL
3/df k|j]z u¥of] . o;}af6 d';ndfgx¿n] 7"nf xflgnfO{ k|fKt u/] . ha oL 7"nf a'Tk/:tL x'g \ eg] t
s'g d'vn] csf{ ;fgf a'Tk/:tLx¿sf] v08g ug{ ;Sb5g\ . xf] Û klxn] cfk"mn] cfˆgf] a'Tk/:tnfO{
5f]8Øf} eg] dfq cGosf] v08g ug{ ;Sb5f} ..^@..
d"n—^#— / dfG5]x¿n] eGb5g\ ls xfdLnfO{ :jLsf/ 5, k]ml/ ha t]/f] glhsaf6 u'h|G5g\,
ta tL dWo]af6 Ps ;d"x t]/f] lj?4 k/fdz{ ub{5g\ h'g To;n] elg;s]sf] lyof], / cNnfxn]
ltgLx¿sf sfgfk"ml;x¿ -;fptL_ nfO{ n]lv/x]sf] 5, ctM ltdL pgLx¿;Fuaf6 ar / cNnfxdfly
e/f];f /fv / cNnfx e/f];fsf] nflu kof{Kt 5 .. k]ml/ ltdLnfO{ s] e}/x]sf] 5 ls ltdL
sk6rf/Lx¿sf] dfldnfdf b'ljwfdf kl//x]sf 5f}, ha ls cNnfxn] pgsf] s[Tosf] sf/0fn] pN6f]
kfl/lbPsf] 5, s] ltdLn] rfxG5f} ls ltgLx¿nfO{ dfu{df Nofpg] h;nfO{ cNnfxn] e6\sfOlbof], /
h;nfO{ cNnfxn] e6\sfof] ltdLn] sbflk ltgLx¿sf] s'g} dfu{ kfpg ;Sb}gf} ..
—d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot *!, ** ..
;dLIfs— olb cNnfxn] s'/fx¿nfO{ n]v]/ axLvftf agfpFb} hfG5 eg] t ;j{1 xf]Og Û / olb
;j{1 xf] eg] t n]Vgsf] s] sfd 5 < / h'g d';ndfgx¿n] eGb5g\ ls z}tfgn] g} ;a}nfO{ e|ddf
kfgf{n] b'i6 eof] eg] t ha v'bfn] g} hLjx¿nfO{ u'd/fx -e|dfpg]_ ub{5 eg] t v'bf / z}tfgdf s]
e]b /Xof] < xf], olt e]b 5 eÌ ;lsG5 ls v'bf 7"nf] z}tfg, Tof] kml/Ztf ;fgf] z}tfg, lsgeg]
d';ndfgx¿sf] oxL sf}n -egfO_ xf] ls h;n] axsfpF5 ToxL g} z}tfg xf], ta t o; k|lt1fn] klg
v'bfnfO{ z}tfg agfOlbof] ..^#..
d"n—^$— olb p;n] o;nfO{ :jLsf/ gu/] t To;nfO{ ;dft, / hxfF sxL ltgLx¿nfO{
e]§fpF5f} xTof u/ / ltgdf s;}nfO{ klg ldq jf ;xfos gagfpg" .. d';ndfgnfO{ d';ndfgn] dfg{
of]Uo x'Fb}g, olb s;}n] cghfgn] dfb{5 eg] Ps ub{g d';ndfgsf] 5f]l8lbg' .. clg /ut aufpg' tL
dfG5]lt/ ;'lDkPsf] h'g sf}dl;t x'G5, ltd|f] nflu bfg ul/lbcf]; \, h'g b'Zdgsf] sf}d 5 / hf]
sf]xLn] d';ndfgnfO{ hfg]/ dfb{5 Tof] ;b}j sfn bf]hv -g/sdf_ df /xg]5, To;dfly cNnfxsf]
qmf]w / km6\sf/ -nfgt_ x'g]5 .. —d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot *(, (), (!, (@ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ ls dxf kIfkftsf] s'/f Û h'g ls d';ndfg xf]Og eg] t hxfF kfpF5f}
ToxL xTof ul/lbg' / d';ndfgnfO{ gdfg{' . e'nn] d';ndfgnfO{ dfbf{ k|folZrQ / cGonfO{ dfbf{ :ju{
ldNg] o:tf] pkb]znfO{ s'jfdf ˆofFlslbg'kb{5 . o:tf–o:tf k':ts, o:tf k}uDa/, o:tf v'bf / o:tf]
dtn] l;jfo xflg afx]s nfe s]xL klg x'Fb}g . o:tf] gx'g' g} /fd|f] / o:tf k|fdflbs dtaf6
a'l4dfg\x¿n] cnu /x]/ j]bf]Qm ;a} s'/fx¿nfO{ dfÌ'kb{5, lsgeg] To;df c;To lsl~rGdfq klg
5}g . / h;n] d';ndfgnfO{ dfb{5 To;nfO{ bf]hv -g/s_ ldNg] / bf];|f dtjfnfn] eGb5g\ ls
d';ndfgx¿nfO{ df/] t :ju{ ldNb5, n]v]sf 5g\ . ca eÌ'xf];\ b'O6} dtdf s;nfO{ dfÌ] s;nfO{
5f]8\g] < lsGt' o:tf d"9 k|slNkt dtx¿nfO{ 5f]8]/ j]bf]Qm dt :jLsf/ ug{ of]Uo ;a} dg'iox¿sf]
nflu 5 ls h;df cfo{ dfu{ cyf{t\ >]i7 k'?ifx¿sf] dfu{df rNg' / b:o' cyf{t\ b'i6sf] dfu{b]lv
cnu /xg' n]lvPsf] 5 ;jf]{Qd xf] ..^$..
d"n—^%— / lzIff k|s6 e};s]kl5 klg h;n] /;"nl;t lj/f]w u/] / d';ndfgx¿l;t lj?4
kIf lnP, cjZo xfdLn] ltgLx¿nfO{ bf]hv -g/s_ df k7fpg]5f}+ ..
—d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot !!% ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ v'bf / /;"nsf kIfkftk"0f{ s'/fx¿ Û d'xDdb ;fx]a cflb ;DemGy] ls
olb v'bfsf] gfdaf6 o;/L xfdLn] n]v]gf}+ eg] t cfˆgf] dhxa a9\g]5}g / kbfy{ klg ldNg]5}g,
cfgGbef]u x'g]5}g . o;}af6 ljlbt x'G5 ls ltgLx¿ cfˆgf] dtna k"/f ug{df lyP / cGosf] k|of]hg
laufg{df lyP . o;} sf/0f oL cgfKt lyP Û logsf s'/fsf] k|df0f cfKt ljåfg\x¿sf] ;fd'Ì] slxNo}
klg x'g ;Sb}g ..^%..
d"n—^^— h;n] cNnfx, /;"nx¿, kml/Ztfx¿ / p;sf] lstfa;Fu s'k|m -pkb|j_ ub{5 eg]
lgZro Tof] u'd/fx xf] .. hf] dfG5]x¿ sflkm/ lyP / O{dfg NofP k]ml/ sflkm/ eP k]ml/–k]ml/ k'gM
k]ml/P/ s'k|mdf clws a9], cNnfxn] ltgLx¿nfO{ slxNo} Ifdf ug]{5}g / dfu{ b]vfpg]5}g ..
—d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot !#^, !#& ..
;dLIfs— s] clxn] klg v'bf nfz/Ls /xg ;Sb5 < s] nfz/Ls eGb} hfg' / p;sf] ;fydf
y'k|} klg z/Ls dfGb} hfg' of] k/:k/sf] lj?4 s'/f xf]Og < s] tLg k6s Ifdfsf] kZrft\ v'bfn] Ifdf
ub}{g < / tLg k6s s'k|m ubf{;Dd af6f] b]vfpF5 < jf rf}yf]k6sb]lv cufl8 b]vfpFb}g < olb rf/–
rf/ k6s klg s'k|m ;a}n] ug]{ xf] eg] t s'k|m w]/} g} a9\g]5g\ ..^^..
d"n—^&— lgZro cNnfxn] b[i6x¿ / sflkm/x¿nfO{ bf]hv -g/s_ df xfNg]5 .. b'i6x¿n]
wf]sf lbG5g\ cNnfxnfO{ / lgZro p;n] ltgLx¿nfO{ wf]sf lbG5 .. P] O{dfgjfnfx¿ xf] Û
d';ndfgnfO{ 5f]8]/ sflkm/x¿nfO{ ldq gagfpg" ..
—d+lhn !÷l;kf/f %÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot !#*, !#(, !$$ ..
;dLIfs— d';ndfgx¿nfO{ :ju{df / cGox¿nfO{ g/sdf hfgkg]{ s] k|df0f 5 < jfx hL
jfx Û hf] b'i6x¿sf] wf]sfdf cfpF5 / cGonfO{ wf]sf lbG5 . o:tf] v'bf xfdLaf6 cnu} /x]sf] a]z,
lsGt' hf] wf]s]afh 5 pg}l;t uP/ d]n u/f];\ / pgLx¿n] o;l;t d]n u¿g\ . lsgeg]—
æofb[zL zLtnf b]jL tfb[zM v/jfxgMÆ
h:tfnfO{ t:t} ldn]df g} lgjf{x x'g ;Sb5 .
h;sf] v'bf wf]s]afh 5 To;sf pkf;s d';ndfgx¿ wf]s]afh lsg x'Fb}gg\ < ta g}
d';ndfgx¿n] wf]sf lbgdf tTk/ /xG5g\ xf]nf . s] b'i6 d';ndfg 5 eg] To;;Fu ldqtf / cGo
>]i7, d';ndfg leÌ;Fu zq'tf ug'{ s;}nfO{ plrt x'g ;Sb5 < ..^&..
d"n—^*— P] dg'iox¿ xf] Û lgZro ltdLsxfF ;Tosf] ;fy v'bflt/af6 k}uDa/ cfPsf 5g\,
dfq ltdLx¿n] pgLx¿dfly O{dfg Nofcf] .. cNnfx t s]jn PSn} k'Ho 5 ..
—d+lhn !÷l;kf/f ^÷$ ;"/M cg–lg;f÷cfot !&), !&! ..
;dLIfs— s] ha k}uDa/x¿df O{dfg Nofpg n]lvof] eg] t k}uDa/ v'bfsf] z/Ls cyf{t \
;fIfL eof] ls ePg < ca cNnfx Psb]zL xf] Jofks xf]Og, o;}n] p;Fu k}uDa/ cfpg] –hfg] ub{5g\
eg] t Tof] O{Zj/ klg x'g ;Sb}g . sxL+ ;j{b]zL n]lvPsf] 5, sxL+ Psb]zL . o;}af6 ljlbt x'G5 ls
s'/fg Pp6fn] agfPsf] xf]Og, lsGt' w]/} hgf ldn]/ agfPsf x'g\ ..^*..
d"n—^(— ltd|f] nflu cj}w -x/fd_ ul/Psf] d'bf{/, /ut, ;'Fu'/sf] df;' / tL hgfj/ hf]
cNnfxsf] gfdsf] cltl/Qm s'g} cs}{sf] gfddf hax -s'af{g_ ul/Psf] / Tof] h'g d¥of] 3fF6L
c7Øfpgfn], rf]6 nfUgfn], le/af6 v:gfn], h'w]/ ;L+u dfgf{n] / h;nfO{ lzsf/L hGt'n] vfPsf]
xf];\ .. —d+lhn @÷l;kf/f ^÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot # ..
;dLIfs— s] oltdfq} kbfy{ x/fd xf] < cGo y'k|} kz' tyf lto{s\ hLj ls/f cflb
d';ndfgx¿sf] nflu xnfn xf]nf < To;}n] of] dg'iosf] sNkgf xf], O{Zj/sf] xf]Og . To;}n] o;sf]
k|df0f klg dflg+b}g ..^(..
d"n—&)— / cNnfxnfO{ /fd|f] C0f lbof} eg] d}n] ltdLaf6 ltd|f] kfk cjZo b"/ ul/lbg]5' /
ltdLnfO{ cjZo :ju{sf] au}+rfdf k|j]z u/fOlbg]5' .
—d+lhn @÷l;kf/f ^÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot !@ ..
;dLIfs— jfx hL Û d';ndfgx¿sf] v'bfsf] 3/df s]xL klg wg ljz]if /x]g xf]nf, olb ljz]if
x'GYof] eg] t pwf/f] lsg dfUbYof] < / pgLx¿nfO{ lsg axsfpFYof] ls ltd|f] kfkhlt 5'6fOlbP/
ltdLnfO{ :ju{df k7fOlbg]5' < oxfF oxL ljlbt x'G5 ls v'bfsf] gfdaf6 d'xDdb ;fx]an] cfˆgf]
dtna ;fw]sf x'g\ ..&)..
d"n—&!— h;nfO{ rfxG5 k'0ofTdf agfpF5, h;nfO{ rfxG5 kfkfTdf agfpF5 .. h'g ;+;f/df
s;}nfO{ glbPsf] s'/f] Tof] tFnfO{ lbPsf] 5 ..
—d+lhn @÷l;kf/f ^÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot !*, @) ..
;dLIfs— h;/L z}tfgn] h;nfO{ rfxG5 kfkL agfpF5 To;/L g} d';ndfgsf] v'bfn] klg
z}tfgsf] sfd ub{5 < olb o:t} xf] eg] t k]ml/ :ju{ / g/sdf v'bf g} hfcf];\ lsgeg] jxL kfk k'0o
ug]{jfnf aGof]Ù hLj k/fwLg 5 . h;/L ;]gf ;]gfkltsf] cfwLg /Iff ub{5 / s;}nfO{ dfb{5, To;sf]
/fd|f] g/fd|f]sf] kl/0ffdsf] xsbf/ ;]gfkltsf] x'G5, ;]gfsf] xf]Og ..&!..
d"n—&@— tF oL sflkm/dfly b'MvL geP;\, logLx¿ k[YjLdf el6\s+b} lkmg]{5g\, ..
—d+lhn @÷l;kf/f ^÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot @% ..
;dLIfs— slt cwd{ / kIfkftsf] s'/f 5 ls d';ndfg xf]Og eg] t b'MvL gx'g] /
d';ndfgdfly b'MvL x'g' s]jn cwd{sf] s'/f xf] ..&@..
d"n—&#— cNnfxsf] cf1fsf] kfng u/ / /;"nsf] cf1fsf] kfng u/ ..
—d+lhn @÷l;kf/f &÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot (@ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û of] s'/f] v'bfsf] z/Ls x'gsf] nflu 5, k]ml/ v'bfnfO{ …nfz/LsÚ dfÌ' Joy{
x'G5 ..&#..
d"n—&$— h'g klxnf e};Sof] To;nfO{ cNnfxn] Ifdf ul/lbof], k/Gt' hf] s;}n] k]ml/ o:tf]
u¥of] eg] t cNnfxn] To;;Fu abnf lng]5 ..
—d+lhn @÷l;kf/f &÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot (% ..
;dLIfs— ul/Psf] kfknfO{ Ifdf lbg' hfÌ' ls kfkx¿ ug{sf] nflu cf1f lbP/ a9fpg' xf] .
kfk Ifdf ug]{ s'/f h'g k':tsdf x'G5 Tof] g O{Zj/, g t s'g} ljåfg\n] agfPsf] xf], lsGt' kfkj4{s
xf] . xf], cfufdL kfk 5'6fpgsf] nflu s;};Fu k|fy{gf / :jo+ 5f]8\gsf] nflu k'?iffy{, kZrftfk ug'{
plrt x'G5 k/Gt' s]jn kZrftfk ub}{/xg], g5f]8\g] xf] eg] t s]xL klg x'g ;Sb}g ..&$..
d"n—&%— / To; dg'iob]lv clws kfkL sf] 5 h;n] cNnfxdfly e'm§f] agfpF5 / eGb5 ls
dnfO{ klg ToxL ul/of] / d}n] klg ptfg]{5' ..
—d+lhn @÷l;kf/f &÷% ;"/M cn–dfObf÷cfot !)! ..
;dLIfs— o; s'/faf6 l;4 x'G5 ls ha d'xDdb ;fx]a eGy] ls dnfO{ v'bflt/af6 cfotx¿
cfpF5g\ ta s'g} bf];|fn] klg d'xDdb ;fx]asf] t'No nLnf /Rof] xf]nf ls dnfO{ klg cfot plqG5g\,
dnfO{ klg k}uDa/ dfg . o;nfO{ x6fpgsf] nflu / cfˆgf] k|lti7f a9fpgsf] nflu d'xDdb ;fx]an]
of] pkfo u/] xf]nfg\ ..&%..
d"n—&^— cjZo d}n] ltdLnfO{ pTkÌ u/]+, k]ml/ ltd|f] ¿k agfPF, k]ml/ kml/ZtfnfO{ eg]+ ls
cfbdnfO{ ;hbf u/, ctM pgLx¿n] ;hbf u/], k/Gt' OanL; ;hbf ug]{x¿df ;lDdlnt ePg ..
cNnfxn] ;f]Wof] ls tFnfO{ ;hbf ug{df s'g rLhn] /f]Sof], ha ls d}n] tFnfO{ cfb]z lbPsf] lyPF,
OanL;n] eGof] ls d Tof] eGbf /fd|f] 5', t}+n] dnfO{ cfuf]af6 agfPsf] 5;\ / cfbdnfO{ df6f]af6 ..
cNnfxn] eGof] ls tF oxfFaf6 tn eml/xfn, tFnfO{ of] clwsf/ 5}g ls t}+n] 3d08 ug]{, ctM lg:s]/
hf tF lglZrt ¿kaf6 ckdflgt 5;\ .. OanL;n] eGof] ls t}+n] dnfO{ To; lbg;Dd ;do b] ls
ha;Dd ;a} dfG5]x¿ p7fOFG5 .. cNnfxn] eGof] ls tFnfO{ cj;/ lbPF .. OanL;n] eGof] lsg ls
t}+n] dnfO{ e6\sfPsf] 5;\, d klg dfG5]x¿sf] nflu tuf/f] ag]/ t]/f] ;Lwfdfu{df a:g]5' .. k]m/L k|foM
tFnfO{ wGojfb lbg]jfnf tL af6 kfpg]5}g;\ .. eGof] oxfFaf6 lg:s]/ hf tF ckdflgt / lt/:s[t, hf]
sf]O{ logLx¿ t]/f] dfu{af6 rn]df ltdL ;a}nfO{ bf]hv -g/s_ df kfg]{5' ..
—d+lhn @÷l;kf/f *÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot !!–!* ..
;dLIfs— ca Wofg lbP/ ;'Ì'xf];\ v'bf / z}tfgsf] emu8f Û Ps kml/Ztf h:tf] ls lkcg
-rk/f;L_ xf], lyof], Tof] klg v'bf;Fu bla+b}g / v'bfn] p;sf] cfTdfnfO{ kljq ug{ klg ;Sb}g, k]ml/
o:tf] afuL, dfG5]nfO{ kfkL agfP/ cft+s ug]{jfnf lyof] To;nfO{ v'bfn] 5f]l8lbof] . v'bfsf] of] 7"nf]
e'n xf] . z}tfg t ;a}nfO{ e|ddf kfg]{jfnf / v'bf z}tfgnfO{ axsfpg]jfnf x'gfn] of] l;4 x'G5 ls
z}tfgsf] klg z}tfg v'bf xf] . lsgeg] z}tfgn] t k|ToIf eGb}5 ls t}+n] dnfO{ u'd/fx agfO;\ .
o;af6 v'bfdf kljqtf klg kfOFb}g / ;a} b'i6tf rnfpg]jfnfsf] d"n sf/0f v'bf eof] . o:tf] v'bf
d';ndfgx¿sf] g} v'bf x'g ;Sb5, cGo >]i7 ljåfg\x¿sf] xf]Og . / kml/Ztfx¿;Fu dg'iojt\
jftf{nfk ugf{n] b]xwf/L, cNk1, Gofo/lxt d';ndfgx¿sf] v'bf xf], o;}af6 a'l4dfgLx¿ O:nfdsf]
dhxanfO{ dg k/fpFb}gg\ ..&^..
d"n—&&— lgZro g} ltd|f] dflns cNnfx xf] h;n] cfsfz / k[YjLnfO{ 5M lbgdf pTkÌ
u¥of], k]ml/ /fhl;+xf;gdf a:of] .. bLgtfaf6 cfˆgf] dflnsnfO{ k'sf/ ..
—d+lhn @÷l;kf/f *÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot %$, %% ..
;dLIfs— enf Û h;n] 5M lbgdf hut\nfO{ agfpF5, cz{ cyf{t\ dflysf] cfsfzdf l;+xf;g
yfk]/ cf/fd ug]{, Tof] O{Zj/ ;j{zlQmdfg\ / Jofks slxNo} x'g ;Sb}g < of] gx'gfn] Tof] v'bf klg eÌ
;ls+b}g . s] ltd|f] v'bf alx/f] 5 hf] k'sf/]df dfq} ;'Ì] < oL ;a} s'/fx¿ cgLZj/s[t x'g\, To;}n]
s'/fg O{Zj/s[t x'g ;Sb}g . olb 5M lbgdf hut\ agfof], ;ftf}+ lbgdf l;+xf;gdf cf/fd u¥of] eg] t
yfSof] klg xf]nf / clxn];Dd ;'lt/fv]sf] 5 ls hflu/fv]sf] 5 < olb hflu/fv]sf] 5 eg] t clxn]
s]xL sfd ub{5 ls lgsDdf ;}n ;k§f ub}{5, P]z u/]/ lkmb}{5 ..&&..
d"n—&*— k[YjLdf emu8f dRrfpFb} glx+8 ..
—d+lhn @÷l;kf/f *÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot &$ ..
;dLIfs— of] s'/f t /fd|f] xf] k/Gt' o;b]lv lj?4 lhxfb ug{ / sflkm/x¿nfO{ dfg{ klg
n]lvPsf] 5, ca eg ls of] k"jf{k/ lj?4 xf]Og < o;af6 of] ljlbt x'G5 ls ha d'xDdb ;fx]a
lga{n eP xf]nfg\ ta of] pkfo /r] xf]nfg\ / ha ;an eP xf]nfg\, emu8f dRrfP xf]nfg\ . o;}n] oL
s'/fx¿ e'm6f x'g\ ..&*..
d"n—&(— ta d";fn] Ps k6s e'OFdf cfˆgf] nÝL /flvlbof], ta crfgs Ps k|ToIf clhË/
aÌ uof] .. —d+lhn @÷l;kf/f (÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot !)& ..
;dLIfs— ca o:tf] n]Vgfn] ljlbt x'G5 ls o:tf] e'm§f] s'/f v'bf / d'xDdb ;fx]an] klg
dfGby] . olb o:t} xf] eg] t oL b'O6} ljåfg\ xf]Ogg\, lsgeg] h:tf] cfFvfn] b]v]sf] / sfgn] ;'g]sf]nfO{
s;}n] cGoyf ug{ ;Sb}g Û To;}n] logsf oL OGb|hfnL s'/fx¿ x'g\ ..&(..
d"n—*)— To;n] eGof] ls xfdLn] ltgLx¿sf 5f]/fx¿sf] xTof ul/lbg]5f}+ / ltgLx¿sf
:qLx¿nfO{ hLljt /fVg]5f}+ .. k]ml/ xfdLn] ltgLx¿dfly t'kmfg k7fof}+, / ;nx, h'd|f, Eofu'tf / /ut,
oL ;a} lgzfgLx¿ 5'§f5'§} b]vfof}+, k]ml/ klg ltgLx¿n] 3d08 u/] / ltgLx¿ ck/fwL lyP .. a;
lkm/cf}gl;t abnf lnof}+ / ltgLx¿nfO{ 8'afOlbof}+ ;d'b|df .. / O;|fO{nsf ;GtfgnfO{ ;d'b|kf/L
ptfl/lbof}+ .. lgZro Tof] bLg -wd{_ e'm6f] xf] ls h;df ltgLx¿ nfu]sf 5g\ / ltgLx¿sf] sfo{ klg
e'm6f] xf] .. —d+lhn @÷l;kf/f (÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot !@&, !##, !#^, !#*, !#( ..
;dLIfs— h;n] 5f]/fx¿sf] xTof ul/lbG5 / :qLx¿nfO{ hLljt /fVb5, / To;eGbf lgb{oL,
/fIf; :jefjo'Qm, ljifof;Qm dg'io / b'i6dt bf];|f] s'g} klg 5}g xf]nf . csf]{ x]g'{xf];\ h:t} s'g}
kfv08Ln] s;}nfO{ 8/fpg lbG5 ls tFnfO{ 6f]sfpgsf] nflu xfdLn] ;k{ k7fOlbg]5f}+, o:t} g} oxfF s'/f
5 . enf Û hf] o:tf] kIfkftLsf] Ps hfltnfO{ 8'afOlbg] / csf]{nfO{ kf/ nufOlbg], of] kIfkftL,
dtnaLh:tf] v'bf lsg xf]Og < h;n] bf];|f dtsf h;df xhf/f}+ s/f]8f}+ dg'io 5g\, e'm§f x'g\ eÌ] /
cfˆgfnfO{ ;fFrf] atfpg], o;eGbf k/ e'm6f] bf];|f] dt csf]{ s'g x'g ;Sb5 < lsgeg] s'g} klg dtdf
;a} dg'io c;n / b'i6 x'g ;Sb}gg\ . of] PstkmL{ 8Íf ahfpg' dxfd"v{sf] sfd xf] . s] tf}/]t
ha"/sf] bLg -wd{_, h'g ls ltgLx¿sf] lyof], lsg cfk"mn] u/]sf]nfO{ g} v'bfn] e'm§f] agfof] < jf
ltgLx¿sf] csf]{ s'g} dhxa lyof] ls h;nfO{ e'm6f] eGof], / olb Tof] cGo dhxa lyof] eg] t
s'grflx+ lyof] eg ls h;sf] gfd s'/fgdf 5 ..*)..
d"n—*!— d";fn] v'bfnfO{ eGof] ls dnfO{ t]/f] :j¿k b]vfOb], v'bfn] eGof] ls t}+n] dnfO{
sbflk b]Vg ;Sb}g;\, xf], kxf8lt/ x]/ olb Tof] kxf8 cfˆgf] :yfgdf l:y/ /Xof] eg] t t}+n] dnfO{
b]Vg ;Sg]5;\, v'bfn] kxf8df cfˆgf] k|sfz xfNof] t kxf8 rsgfr"/ x'g k'Uof] / d";f d"l5{t eP/
e"lddf 9Nof] .. —d+lhn @÷l;kf/f (÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot !$# ..
;dLIfs— h'g b]lvgdf cfpF5 Tof] Jofks x'g ;Sb}g . k]ml/ o:tf] rdTsf/ ub}{ lkmg]{ lyof]
eg] t v'bf clxn] To:t} rdTsf/ s;}nfO{ lsg b]vfpFb}g < ;j{yf ljBf lj?4 x'gfn] of] s'/f] ;fFrf]
xf]Og ..*!..
d"n—*@— ha d";fsf] sf}dn] kfgL dfUof] ta d}n] d";fnfO{ cfb]z lbPF ls cd's r§fgdf
cfˆgf] nÝL ahfg"{,ta To; r§fgaf6 afx|cf]6f kfgLsf d"n k'm6] ..
—d+lhn @÷l;kf/f (÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot !^) ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û efg'dtLsf] h:tf] a8fO–r8fO v'bfsf] v'bfO / k}uDa/sf] k}uDa/fO .
o;nfO{ s'g} klg a'l4dfg\n] ;fFrf] dfÌ ;Sb}g, l;jfo hËnL dg'iosf] ..*@..
d"n—*#— cfˆgf] dflnsnfO{ cfˆgf] Åbodf k|ftM / ;+Wofsf] ;dodf ljgd|tfk"j{s, 8/fpFb} /
dl;gf] cfjfhsf] ;fy ;Demg] u/ .. —d+lhn @÷l;kf/f (÷& ;"/M cn–cf/fkm÷cfot @)% ..
;dLIfs— sxL+–sxL+ s'/fgdf n]lvPsf] 5 ls 7"nf] 8fFsf]n] cfˆgf] dflnsnfO{ k'sf/, sxL+–sxL+
;':t/L dl;gf] :j/n] dgdf v'bfsf] :d/0f u/ . ca eÌ'xf];\ Û s'grflx+ s'/f] ;fFrf] / s'grflx+ s'/f]
e'm6f] < hxfF Ps bf];|f] s'/f;Fu lj/f]w ub{5 eg] Tof] s'/f] k|dQ uLts} ;dfg x'G5 . olb s'g} s'/f]
e|dn] lj?4 lgSn]df t To;nfO{ dfg]df ta s'g} lrGtf 5}g ..*#..
d"n—*$— ltdL;Fu o'4df n'6]sf] dfnsf] ;DaGwdf k|Zg ub{5g\, eg ls cNnfx / p;sf
/;"nsf] xf], ctM ltdLx¿ cNnfxl;t 8/fcf] ..
—d+lhn @÷l;kf/f (÷* ;"/M cn–cgkmfn÷cfot ! ..
;dLIfs— h;n] n'6kf6 drfpg], 8fFs"sf] sd{ ug]{–u/fpg] k]ml/ v'bf tyf k}uDa/ / O{dfGbf/
klg aÌ], a8f] cfZro{sf] s'/f] 5 / cNnfxsf] 8/ b]vfpg] / 8fFsflb b'i6 sfd klg ub}{ hfg] clg
…pQd dt xfd|f] xf]Ú eÌdf nHhf klg gdfÌ] . x7 5f]8]/ ;To j]bdtsf] u|x0f gug]{ o;eGbf clws
b'i6tf bf];|f] s'grflx+ xf]nf < ..*$..
d"n—*%— / h/f] sfl6lbof] sflkm/x¿sf] .. d}n] ltd|f] ;xfotfsf] nflu Ps xhf/ kml/Ztf
lg/Gt/ k7fO/xg]5' .. cjZo d}n] sflkm/x¿sf] dgdf eo k}bf u/fOlbg]5', ltdLn] df/ pgLx¿sf
ub{gdf / k|To]s hf]gL{–hf]gL{df .. —d+lhn @÷l;kf/f (÷* ;"/M cn–cgkmfn÷cfot &, (, !@ ..
;dLIfs— jfx hL jfx Û s:tf] v'bf / s:tf bofxLg k}uDa/ . hf] d';ndfgL dtb]lv leÌ
sflkm/x¿sf] h/f] s6fpg] / v'bfn] cf1f lbg] pgLx¿sf] ub{g / v'§fsf] g;f–g;fdf xfÌsf] nflu
;xfotf / ;Ddlt lbg] . enf Û o:tf] v'bf nÍ]z eGbf s]xL sd 5 < of] ;a} k|k~r s'/fg stf{sf]
xf], v'bfsf] xf]Og . olb v'bfsf] xf] eg] t o:tf] v'bf xfdLaf6 6f9} /xf]; \ / To;b]lv xfdL 6f9f
/xf}+ ..*%..
d"n—*^— cNnfx d';ndfgx¿sf] ;fydf 5 .. P] O{dfgjfnfx¿ xf] cNnfx / /;"nsf] cf1f
kfng u/ / To;b]lv d'v g]k]mg'{ ha ls k'sf/ ltdLn] ;'lg/x]sf 5f} .. P O{dfgjfnfx¿ xf] rf]/L -
ljZjf;3ft_ gu/ cNnfx / /;"nsf], rf]/L gu/ cfˆgf] w/f]x/ -cdfgt_ sf] .. / cNnfxn] cfˆgf]
rfn nufpFb}lyof] lxt ug]{x¿sf nflu ..
—d+lhn @÷l;kf/f (÷* ;"/M cn–cgkmfn÷cfot !(, @$, @&, #) ..
;dLIfs— s] cNnfx d';ndfgx¿sf] kIfkftL xf] < olb o:t} xf] eg] t cwd{ ub{5 . gq eg]
t O{Zj/ ;a} ;[li6el/sf] xf] . s] v'bf lagf k'sf/] ;'Gb}g < alx/f] 5 < / p;sf] ;fydf /;"nnfO{
z/Ls ug'{ Psbd g/fd|f] sfd xf]Og < s] cNnfxsf] s'grflx vhfgf el/Psf] 5 hf] s;}n] rf]/L
ub{5 < s] /;"n / cfˆgf] ;DklQnfO{ 5f]8]/ cGo ;a}sf] rf]/L ug]{ < o:tf] pkb]z cljåfg\ /
cwdL{x¿sf] x'g ;Sb5 . enf Û hxfF rfn rNb5 / rfn rNg]x¿sf] ;ËL x'G5 Tof] v'bf sk6L, 5nL
/ cwdL{ lsg ePg < To;}n] of] s'/fg v'bfn] agfPsf] xf]Og s'g} sk6L 5nLn] agfPsf] xf]nf, gq
eg] t o:tf] cGoyf s'/fx¿ lnlvt lsg x'GYof] < ..*^..
d"n—*&— / pgLx¿;Fu olt;Dd o'4 u/ ls g/xf];\ lkmtgf -pkb|j_ cyf{t\ sflkm/x¿sf]
an / x'g hfcf];\ bLg -wd{_ k"/fsf] k"/f cNnfxsf] nflu .. / hfÌ' ls h]–hlt dfn o'4df n'6]/
ldn]sf] 5 ltd|f] nflu, To;sf] kfFrf}+ efu cNnfx / p;sf /;"nx¿sf] nflu / ;DaGwL, cgfy, lgw{g
/ ofqLx¿sf nflu xf], lgZro d ltd|f] kIfL x"F ..
—d+lhn @÷l;kf/f (÷* ;"/M cn–cgkmfn÷cfot #(, $! ..
;dLIfs— o:tf] cGofoaf6 n8fsf / n8\g]–n8fpg] jfnf d';ndfgx¿sf] v'bf eGbf
zflGteËstf{ bf];|f] sf] xf]nf < ca x]g'{xf];\ dhxa ls cNnfx / /;"nsf] nflu hut\nfO{ n'6\g]
n'6fpg] n'6]/fx¿sf] h:tf] sfd xf]Og < / n'6sf] dfndf cfk"m c+lzof/ aÌ' hfg ls 8fFs" aÌ' xf] /
o:tf n'6]/fx¿sf] kIfkftL aÌ' v'bfn] cfˆgf] v'bfO{df snÍ nufpFb5 . a8f] cfZro{sf] s'/f 5 ls
o:tf] k':ts, o:tf] v'bf / o:tf v'bfsf k}uDa/ / o:tf] pkfwLvf]/ dhxa ;+;f/df dxf zflGteË
u/]/ b'MvbfoL sxfFaf6 eof] < olb o:tf–o:tf dt hut\df k|rlnt x'Fb}gy] eg] t ;a} hut\
cfgGbdf /Dg] lyof] ..*&..
d"n—**— olb ltdLn] b]VYof} ha ls kml/Ztf tL sflkm/sf] k|f0f lgsfNb5g\, dfb}{ pgsf
d'vdf / kL7df clg of] eGb} ls nf}vf ca oftgf 88\gsf] nflu .. / xfdLn] lkm/cf}gjfnfnfO{
8'afOlbof}+, tL ;a} cTofrf/L lyP .. / ltgLx¿;Fu n8\gsf] nflu ltdLaf6 h]–hlt x'g;Sb5 tof/L
u/ an, ;]gf / 3f]8fsf] .. —d+lhn @÷l;kf/f !)÷* ;"/M cn–cgkmfn÷cfot %), %$, %( ..
;dLIfs— lsghL Û cfhef]ln ¿;n] /f]d cflb / a]nfotn] ld>sf] b'b{zf ul/lbof], kml/Ztfx¿
sxfF ;'Tg uP < / cfˆgf ;]jsx¿sf zq'x¿nfO{ v'bfn] k"j{df dfl/lbGYof], 8'afOlbGYof] of] s'/f] ;fFrf]
ePsf] eP cfhef]ln klg o:t} u/]/ b]vfcf];\, h;af6 of] x'g ;Sb}g To;}n] of] s'/f dfÌof]Uo 5}g .
ca x]g'{xf];\ Û of] s:tf] b'i6 cf1f 5 ls h]–hlt ltdL ug{ ;Sb5f} leÌ dtjfnfx¿sf] nflu
b'Mvbfos sd{ u/, o:tf] cf1f ljåfg\ / wfld{s bofn'sf] x'g ;Sb}g . k]ml/ n]Vb5g\ ls v'bf Gofosf/L
/ bofn' 5 . o:tf s'/fx¿n] d';ndfgx¿sf] v'bfaf6 Gofo / boflb ;b\u'0f b"/ a:b5g\ ..**..
d"n—*(— P gaL ltd|f] nflu cNnfx kof{Kt 5 / tL d';ndfg h;n] ltd|f] ;fy lbP .. P
gaL df]ldgx¿nfO{ o'4sf] nflu k|]l/t u/, olb ltdLdf @) JolQm c6n lgZrojfnf eP eg] t
ltgLx¿ @)) dfly ef/L kg]{5g\ / olb ltdLdf !)) eP eg] t ltgLx¿n] xhf/ sflkm/nfO{ 9fNg
;Sg]5g\ .. ctM hf] dfndQf ltdLn] n'6]sf 5f} To;nfO{ vfcf], ltd|f] nflu j}w / kljq 5 /
cNnfx;Fu 8/fcf], lg:;Gb]x cNnfx Ifdf ug]{jfnf bofjfg\ 5 ..
—d+lhn @÷l;kf/f !)÷* ;"/M cn–cgkmfn÷cfot ^$, ^%, ^( ..
;dLIfs— enf Û of] s'grflx+ Gofo, ljåQf / wdf{Tdtfsf] s'/f xf] ls h'g cfˆgf] kIf ub{5 /
rfx] cGofo klg ub{5 p;}sf] kIf / nfe v'bfn] k'¥ofpg] < / h;n] k|hfdf zflGteË u/]/ n8fO{
ug]{–u/fpg] / n'6df/sf] kbfy{x¿nfO{ xnfn atfpg] clg k]ml/ p;}sf] gfd Ifdfjfg\ bofn' n]Vg] of]
s'/f] v'bfsf] t slxNo} x'g ;Sb}g . lsGt' s'g} enf] dfG5]sf] klg x'g ;Sb}g . o:tf–o:tf s'/fx¿n]
s'/fg O{Zj/jfSo slxNo} x'g ;Sb}g ..*(..
d"n—()— To;df logLx¿ ;b}j /xg]5g\, cNnfx;Fu p;sf] k'0o 7"nf] 5 .. P dg'iox¿ xf] Û
cfˆgf lktf / efOx¿nfO{ ldq gagfpg' olb cf:yfsf] t'ngfdf cj1f -s'k|m_ nfO{ lk|o ub{5g\ eg] /
ltdL dWo]af6 hf] s;}n] p;nfO{ ldq agfpF5 eg] t logLx¿ g} cTofrf/L x'g \ .. k]ml/ ptf¥of]
cNnfxn] cfˆgf] l:y/tf cfk"mdfly /;"n cfˆgf d';ndfgsf / ptf¥of] nZs/ b]v]gf} ltdLn] pgnfO{
/ Hjfnfdf xflnlbof] oxL ;hf xf] sflkm/x¿nfO{ .. k]ml/–k]ml/ cfpg]5 cNnfx kl5 ltgLx¿dfly
n8fO{ u/ h;n] O{dfg NofpFb}gg\ ..
—d+lhn @÷l;kf/f !)÷( ;"/M ct–tf}af÷cfot @@, @#, @%, @^, @( ..
;dLIfs— enf Û hf] :ju{jfnfsf] ;dLkdf cNnfx /xG5 eg] t ;j{Jofks x'g ;Sb}g < hf]
;j{Jofks 5}g eg] ;[li6stf{ / GofowLz x'g ;Sb}g . / cfˆgf cfdf, afp, efO / ldqx¿nfO{
5'6fpg' s]jn cGofosf] s'/f xf], xf] ha ltgLx¿n] g/fd|f] pkb]z u/], gdfÌ', k/Gt' pgsf] ;]jf ;w}+
ug'{kb{5 . h'g klxnf v'bf d';ndfgx¿dfly ;Gt'i6 lyof] / pgsf] ;xfotfsf] nflu nZs/ ptfYof]{
eÌ] s'/f ;fFrf] xf] eg] t clxn] To:tf] lsg ub}{g < / k|yd sflkm/x¿nfO{ b08 lbGYof] / k'gM–k'gM
pgLx¿dfly cfO/xGYof] eg] t clxn] sxfF uof] < s] lagf n8fO{+n] O{dfg v'bfn] agfpg ;Sb}g <
o:tf v'bfnfO{ xfd|f]lt/af6 ;bf ltnf~hln 5, v'bf s] xf] Pp6f v]nf8L xf] < ..()..
d"n—(!—lzs{ -d'zl/s_ ug]{jfnfx¿l;t ;a} ldn]/ n8fO{+ u/, h;/L ltgLx¿ ;a} ldn]/
ltdLx¿;Fu n8\b5g\ .. ha ls xfdLnfO{ ltd|f] xsdf o;} s'/fsf] k|tLIff 5 ls cNnfxn] cfk"mlt/af6
ltdLnfO{ s'g} oftgf lbG5 cyjf xfd|f] xftaf6 lbnfpF5 ..
—d+lhn @÷l;kf/f !)÷( ;"/M ct–tf}af÷cfot #^, %@ ..
;dLIfs— s] d';ndfgx¿ cfk;df Gofo / bf];|fdf cGofo ug{df wd{ ;DemG5g\ . olb o:t}
xf] eg] t d';ndfgx¿ cGofosf d"lt{x¿ x'g\ . s] d';ndfg dfq} k'ln; ag]sf x'g\ ls cfˆgf] xft jf
d';ndfgx¿sf] xftaf6 cGo s'g} dtjfnfnfO{ b08 lbG5 < s] c¿ s/f]8f}+ dg'io O{Zj/nfO{ clk|o
5g\ < d';ndfgx¿df kfkL klg lk|o 5g\ < o;}n] …cGw]/ gu/L uj/u08 /fhfÚ sf] h:tf] Joj:yf
b]lvG5 . cfZro{ 5 ls hf] a'l4dfg\ d';ndfg 5g\ ltgLx¿n] klg o; lgd"{n co'Qm dtnfO{
dfGb5g\ ..(!..
d"n—(@— df]ldg k'?ifx¿ / df]ldg :qLx¿;Fu cNnfxsf] jfbf 5 :ju{sf] h;sf] tn gx/x¿
alu/x]sf x'g]5g\, To;df pgLx¿ ;b}j /xg]5g\, / jfbf 5 ;kmf 3/x¿nfO{ ;b}j /xg]jfnf au}+rfdf
/ cNnfxsf] k|;Ìtf ;a}eGbf a9L 5, oxL 7"nf] ;kmntf xf] .. a; pgLx¿n] 7Ýf ub{5g\ cNnfx;Fu,
7Ýf ul/lbof] cNnfxn] pgLx¿;Fu .. —d+lhn @÷l;kf/f !)÷( ;"/M ct–tf}af÷cfot &@, &( ..
;dLIfs— of] v'bfsf] gfdaf6 :qL k'?ifx¿nfO{ k|nf]eg lbg' xf], cfˆgf] dtnasf] nflu .
lsgeg] o:tf] k|nf]eg lb+b}gy] eg] t d'xDdb ;fx]asf] hfndf km:g] lyPgg\, o:t} g} cGo dtjfnfn]
klg ug]{ ub{5g\ . enf Û dg'iox¿n] t cfk;df 7Ýf ug]{ ub{5g\, k/Gt' v'bfn] s;};Fu 7Ýf ug'{ plrt
x'Fb}g . of] s'/fg u|Gy s] xf] 7"nf] v]n xf] ..(@..
d"n—(#— k/Gt' /;"n / hf] dg'iox¿n] pgsf] ;fy O{dfg NofP, pgLx¿n] cfˆgf] hfg /
k|f0fsf] ;fy h]xfb u/], ltg}nfO{ efnfO / ;kmntf 5 .. / cNnfxn] pgLx¿sf Åbodf df]x/
nufOlbof], ctM pgLx¿n] hfGb}gg\ .. —d+lhn @÷l;kf/f !)÷( ;"/M ct–tf}af÷cfot **, (# ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ dtnal;Gw'sf] s'/f Û ls ltg} enf x'g\ h;n] d'xDdb ;fx]asf] ;fy
O{dfg NofP / h;n] NofpFb}gg\ tL b'i6 x'g\ Û s] of] s'/f] kIfkft / cljBfn] el/Psf] 5}g < ha v'bfn]
g} df]x/ nufOlbof] eg] t pgsf ck/fw kfk ug{df sf]xL klg 5}gg\ . lsGt' v'bfsf] g} ck/fw xf],
lsgeg] tL lar/fx¿nfO{ enfOn] Åbodf df]x/ nufOlbP/ /f]lslbof], of] slt 7"nf] cGofo xf] ..(#..
d"n—($— ltdLn] pgsf v}/ftsf] dfn bfg lnP/ leq–aflx/af6 kljq u/, / To;af6
pgLx¿nfO{ ;'wf/ u/ / pgsf] b'cf u/ . lg:;Gb]x ltd|f] b'cf pgsf] nflu ;j{yf kl/tf]if x'G5 ..
lg:;Gb]x cNnfxn] df]ldgx¿l;taf6 pgLx¿sf] k|f0f / pgLx¿sf] dfn o;sf] abnfdf lsg]sf] 5 ls
pgLx¿sf nflu hÌt 5, pgLx¿ cNnfxsf] dfu{df n8\b5g\, k]ml/ pgLx¿n] dfb{5g\ klg dfl/+b}
hfG5g\ klg .. —d+lhn @÷l;kf/f !!÷( ;"/M ct–tf}af÷cfot !)#, !!! ..
;dLIfs— jfx hL Û jfx d'xDdb ;fx]a Û ltdLn] t uf]s'lno] / u';f+O{sf] a/fa/L s/ lnof}
lsgeg] pgLx¿sf] dfn lng' / pgLx¿nfO{ u'Ktdf kljq ug'{ oxL s'/f t u';f+O{x¿ xf] . jfx v'bf
hL Û ltdLn] clt /fd|f] ;f}bflu/L nufof} ls d';ndfgx¿sf] xftaf6 cGo u/Lax¿sf] k|f0f lng' g}
nfe ;lDemof} / tL cgfyx¿nfO{ d/fP/ tL lgb{oL dg'iox¿nfO{ :ju{ lbgfn] , bof / Gofob]lv
d';ndfgx¿sf] v'bf xft wf]P/ a:of] / cfˆgf] v'bfOdf snÍ nufP/ a'l4dfg\ wfld{sx¿df 3[l0ft
x'g uof] ..($..
d"n—(%— P] dfG5]x¿ xf] Û h;n] O{dfg NofPsf 5f}, oL sflkm/;Fu o'4 u/ hf] ltd|f cf;–
kf;df 5g\, pgLx¿nfO{ ltdLx¿n] leq}af6 s7f]/tf lgsfn]/ bafpg" .. s] logLx¿n] b]v]sf 5}gg\ ls
pgLx¿nfO{ k|ltjif{ Ps k6s jf b'O{ k6s hfFrdf xfNg] ul/G5 tfklg g t tf}af ub{5g\ g t
r]Tb5g\ .. —d+lhn @÷l;kf/f !!÷( ;"/M ct–tf}af÷cfot !@#, !@^ ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ Û of] klg Pp6f ljZjf;3ftsf] s'/f v'bfn] d';ndfgx¿nfO{ l;sfpF5 ls
rfx] l5d]sL xf];\ jf s;}sf] gf]s/ xf];\, ha cj;/ kfpF5f}+ ta g} n8fO{ jf 3ft ug]{ . o:tf] s'/fx¿
d';ndfgaf6 w]/} lgl:sPsf] 5, sf/0f o;} s'/fgsf] n]vn] ubf{ xf], ca t oL d';ndfgx¿n] a'e]m/
o:tf] s'/fgsf] b'i6tfnfO{ 5f]l8lbPdf t clt /fd|f] x'g]5 ..(%..
d"n—(^— lgZro ltd|f] k/j/lbuf/ cNnfx xf] h;n] cfsfz / wtL{nfO{ 5M lbgdf /rgf
u¥of], k]ml/ Tof] l;+xf;gdf lj/fhdfg eP/ Joj:yf rnfO/x]sf] 5 ..
—d+lhn #÷l;kf/f !!÷!) ;"/M o"g;÷cfot # ..
;dLIfs— s] cNnfxn] ltd|f] lgTo ;]jf ub{5 < cfsfz Ps / lagf agfPsf] cgflb xf] .
To;nfO{ agfpg' n]Vgfn] of] lgZro x'G5 ls Tof] s'/fgsf] stf{ kbfy{ljBfnfO{ hfGb}gYof] < s]
k/d]Zj/sf] cufl8 5M lbg;Dd agfpg'kg]{ x'G5 < ha ls s'/fgdf cNnfxn] æo:tf] eOhfÆ eGbf
t'?Gt} e}xfNg] s'/f 7fpF–7fpFdf n]lvPsf] 5 . k]ml/ 5M lbg s]sf] nflu nfUof] < of] ;a} e'm6f] xf] . olb
Tof] Jofks x'GYof] eg] t l;+xf;gdf s;/L lj/fhdfg x'GYof] < / dfdnfx¿sf] Joj:yf ug]{ sfddf t
7Ls ltd|f] v'bf dg'iosf] ;dfg 5, olb ;j{1 x'GYof] eg] t al;–al; s] /ˆkmf–8ˆkmf uYof]{ < o;}af6
ljlbt x'G5 ls O{Zj/nfO{ ghfÌ]x¿n] cyf{t\ hËnL dg'iox¿n] of] k':ts agfP xf]nfg\ ..(^..
d"n—(&— d';ndfgx¿sf] nflu cNnfxsf] tk{maf6 pkb]z, /f]u lgjf/0f, dfu{bz{g / bof
cfO;s]sf] 5 .. —d+lhn #÷l;kf/f !!÷!) ;"/M o"g;÷cfot %& ..
;dLIfs— s] Tof] v'bf s]jn d';ndfgx¿ dfq}sf] xf] < c¿sf] xf]Og < kIfkftL x'G5 olb
d';ndfgx¿nfO{ dfq} bof ub{5 eg], olb d';ndfg O{dfGbf/x¿nfO{ eGb5g\ eg] t pgLx¿sf] nflu
lzIffsf] cfjZostf g} 5}g / d';ndfgx¿b]lv leÌnfO{ pkb]z ub}{g eg] t v'bfsf] ljBf g} Joy{
eof] ..(&..
d"n—(*— p;sf] l;+xf;g kfgLdf lyof], tfls ltd|f] k/LIff lnof];\ ls s;n] /fd|f] sfd ub{5,
/ olb ltdLn] eg ls d/]kl5 ltdLx¿nfO{ lrxfgaf6 p7fOg]5, ta t e'm§f agfpg]jfnfx¿n]
eÌ]5g\ ls of] t v'Nndv'Nnf hfb' xf] .. —d+lhn #÷l;kf/f !!÷!! ;"/M x"b÷cfot & ..
;dLIfs— ha kfgLdfly v'bfsf] l;+xf;g 5 eg] t Tof] Psb]zL x'gfn] v'bf g} aÌ ;Sb}g /
ha sd{x¿sf] k/LIff ub{5 eg] t ;j{1 xf]Og . / h'g d[To'kl5 p7fpF5 eg] t bf}8f;'k'b{ -lrxfgsf]
s'/fOdf_ /fVb5 / h'g ls …d]/sf hLljt gxf]pmg\Ú cfˆgf] o:tf] lgodnfO{ tf]8\b5 . o;n] v'bfnfO{
snlÍt ub{5 ..(*..
d"n—((— / elgof] ls P] k[YjL, cfˆgf] kfgL lglnb] / P] cfsfz tF yfldg hf, / kfgL ;'Sof]
clg dfdnfsf] lg0f{o eof] / gf}sf kxf8df cl8of] / elgof] ls 6f9f eP;\ cTofrf/Lx¿sf sf}d .. /
P] d]/f sf}d, of] cNnfxsL pFm6gL ltd|f] nflu Ps lgzfgL xf], ctM o;nfO{ 5f]l8b]cf] ls o;n]
cNnfxsf] e"lddf r/f];\ / o;nfO{ s;}n] si6 gk'¥ofpg', cGoyf cltzL3| ltdLnfO{ oftgfn]
kqmg]5 .. —d+lhn #÷l;kf/f !!÷!! ;"/M x"b÷cfot $$, ^$ ..
;dLIfs— s:tf] aRrfsf]h:tf] s'/f 5 Û k[YjL / cfsfzn] slxNo} s'/f ;'Ì ;Sb5g\ < jfx hL
jfx Û v'bfsL pFm6gL klg 5 eg] t pFm6 klg xf]nf < ta xfQL, 3f]8f, uwf cflb klg xf]nfg\ < /
v'bfn] pFm6gLnfO{ v]tdf r/fpg] slt /fd|f] s'/f xf] < s] pFm6gLdf ;jf/L klg ub{5 < olb o:t} xf]
eg] t gjfaLsf] h:t} 3;8–k;8 v'bfsf] 3/df klg eof] ..((..
d"n—!))— jxfF ltgLx¿ ;b}j /xg]5g\, ha;Dd cfsfz / wtL{ l:y/ /xG5g\, s'/f] of] xf] ls
ltd|f] v'bfsf] g} OR5f rNg]5, ltd|f] cNnfxn] h] rfxG5 ToxL ub{5 .. /xg]5g\ tL hf] efUozfnL
x'g]5g\ hÌtdf x'g]5g\, hxfF ltgLx¿ ;b}j /xg]5g\ / pkxf/sf] qmd 6'6\g]5}g ..
—d+lhn #÷l;kf/f !@÷!! ;"/M x"b÷cfot !)*, !)( ..
;dLIfs— ha bf]hv -g/s_ / alxZt -:ju{_ df sofdtsf] kZrft\ ;a} hgf hfg]5g\ k]ml/
cfsfz / k[YjL s;sf] nflu x'g]5 < ha :ju{ / g/s, cfsfz / wtL{ /x'Gh]n;Ddsf] cjlw xf] eg]
t …;bf /xg]5g\ :ju{ jf g/sdfÚ, of] s'/f] e'm§f eof] . o:tf] syg cljåfg\x¿sf] x'G5, O{Zj/ jf
ljåfg\x¿sf] xf]Og ..!))..
d"n—!)!— ha o";'kmn] cfˆgf] lktf ofs"al;t eGof] ls cAafhfg, d}n] :jKgdf P3f/ tf/f,
;"o{ / rGb|df b]v]+ . dnfO{ ltgLx¿n] gdg ul//fv]sf lyP ..
—d+lhn #÷l;kf/f !@÷!@ ;"/M o";'km÷cfot $ b]lv %& ;Dd ..
;dLIfs— o; k|s/0fdf lktf k'qsf] ;+jfb¿k ls:;f–syf el/Psf] 5, o;}n] s'/fg O{Zj/n]
agfPsf] xf]Og . s'g} dg'ion] dg'iox¿sf] Oltxf; n]lvlbPsf] 5 ..!)!..
d"n—!)@— cNnfx g} xf] h;n] cfsfznfO{ dfly p7fof] lagf vfFaf]sf], h;nfO{ ltdLn]
b]lv/x]sf 5f}, k]ml/ pm cfˆgf] l;+xf;gdf cf;Lg eof] / p;n] ;"o{ / rGb|dfnfO{ Pp6f lgoddf
afFlwlbof], k|To]s Ps lgot ;dodf rNb5g\, cNnfxn] g} k|To]s sfo{sf] Joj:yf ub{5 .. cNnfxn]
cfsfzaf6 kfgL ptf¥of], k]ml/ gfnf cf–cfˆgf] Ifdtfn] aUg yfn] .. cNnfxn] h;nfO{ rfxG5
hLljsf clws lbG5 / h;sf] nflu rfxG5 ;+s'lrt ul/lbG5 ..
—d+lhn #÷l;kf/f !#÷!# ;"/M c/–/cb÷cfot @, !&, @^ ..
;dLIfs— d';ndfgx¿sf] v'bfn] kbfy{ljBfnfO{ slQ klg hfGb}gYof] . olb hfGbYof] eg] t
cfsfznfO{ vfFaf] nufpg] syf u'?Tj gx'gfn] s]xL klg cfjZostf lyPg . olb v'bf :ju{¿k Ps
:yfgdf /xG5 eg] t Tof] ;j{zlQmdfg\ / ;j{Jofks x'g ;Sb}g . / olb v'bfn] d]3ljBfnfO{ hfGbYof]
eg] t …cfsfzaf6 kfgL ptf¥of]Ú n]lvof], k'gM of] lsg n]lvPg ls …k[YjLaf6 kfgL dfly r9fOof] .Ú
o;af6 lgZro x'G5 ls s'/fgnfO{ agfpg]jfnf d]3ljBfsf] klg hfgsf/ lyPg . / h;n] lagf /fd|f–
g/fd|f sfdx¿sf] ;'v–b'Mv lbG5 eg] t kIfkftL lg/If/ e§ xf] ..!)@..
d"n—!)#— cNnfxn] h;nfO{ rfxG5 kye|i6 kfl/lbG5 / p;n] cfˆgf] dfu{ To;nfO{ b]vfpF5,
h;n] p;lt/ Wofg nufpF5 . —d+lhn #÷l;kf/f !#÷!# ;"/M c/–/cb÷cfot @& ..
;dLIfs— ha cNnfxn] g} kye|i6 kfb{5 eg] t v'bf / z}tfgdf s] km/s /Xof] < ha ls
z}tfg bf];|fnfO{ e|ldt cyf{t\ e6\sfpgfn] b'i6 elgG5 eg] t, v'bfn] klg To:t} sfd ugf{n] b'i6
z}tfg lsg ePg < / e|ldt kfgf{sf] kfkn] g/sL lsg x'g' kb}{g < ..!)#..
d"n—!)$— o;} k|sf/ d}n] o; s'/fgnfO{ Ps cfb]zsf] x}l;otn] c/aL efiffdf ptf/]+ . ca
olb ltdL To; 1fgsf] kZrft\ klg, h'g ltdLn] kfO;s]sf 5f}, pgLx¿sf OR5fx¿sf] k5fl8 rNof}
eg] t cNnfxsf] t'ngfdf g t ltd|f] s'g} ;xfos ldq x'g]5 / g sf]O{ arfpg]jfnf .. d}n] h'g jfbf
pgLx¿;Fu u/]sf]5' rfx] To;af6 d}n] ltdLnfO{ s]xL efu b]vfOlbpFm, of ltdLnfO{ d[To' lbpFm, ltd|f]
bfloTj t s]jn ;Gb]z k'¥ofpg' xf], lx;fa lng] t d]/f] lhDdf xf] ..
—d+lhn #÷l;kf/f !#÷!# ;"/M c/–/cb÷cfot #&, $) ..
;dLIfs— s'/fg stflt/af6 ptfl/of] < s] v'bf dfly /xG5 < olb of] s'/f] ;fFrf] xf] eg] t
Tof] Psb]zL x'gfn] O{Zj/ g} x'g ;Sb}g, lsgeg] O{Zj/ t ;a} 7]ufgdf Ps/; Jofks 5 . ;Gb]z
k'¥ofpg' t x'nfsLsf] sfd xf] / xNsf/fsf] cfjZostf p;}nfO{ x'G5 hf] dg'iojt\ Psb]zL xf] . /
lx;fa lng'–lbg' klg dg'iosf] sfd xf], O{Zj/sf] xf]Og, lsgeg] pm ;j{1 5 . of] lgZro x'G5 ls
s'g} cNk1 dg'ion] s'/fg agfPsf] xf] ..!)$..
d"n—!)%— ;"o{ / rGb| ltd|f] nflu sfo{/t u¥of] / lgot ljwfgsf] cwLg lg/Gt/
3'ld/xG5g\ .. dg'io a8f] cGofoL / kfkL -s[t£g_ 5 ..
—d+lhn #÷l;kf/f !#÷!$ ;"/M Oa|fxLd÷cfot ##, #$ ..
;dLIfs— s] rGb|, ;"o{ ;bf 3'Db5g\ / k[YjL 3'Db}g < olb k[YjL g3'Dg] xf] eg] t sof}+ jif{sf]
lbg / /ft x'g]5 . / hf] dg'io lgZro cGofo / kfk ug]{jfnf 5 eg] t s'/fgaf6 lzIff lng' Joy{
x'G5 . lsgeg] h;sf] :jefj kfk g} ug{df 5 eg] t pgLx¿df k'0ofTdf slxNo} x'Fb}g, / ;+;f/df
k'0ofTdf / kfkfTdf ;bf b]lvG5g\, o;}n] o:tf] s''/f O{Zj/s[t k':tssf] x'g ;Sb}g . oxfF oL b'O6} zAb
Psfy{ jfrs x'gfn] k'g?Qm eof], k'g?Qm eg]sf] k|dQ jfSo x'G5 ..!)%..
d"n—!)^— ha d}n] To;nfO{ k"/f agfpg]5' / To;df cfˆgf] cfTdfaf6 k|f0f k'mlslbg]5' ta
ltdL p;sf] nflu ;hbf -gdg_ df lgx'/Fb} e'mSg' .. t/ klg kml/Ztfn] gdg u/] .. k/Gt' OanL;n]
u/]g .. OanL;n] eGof], P] cNnfx h;/L t}+n] dnfO{ e|ldt -u'd/fx_ kfl/;\, p;} k|sf/ wtL{df
logLx¿sf] nflu ;';lHht u/]/ ;a}nfO{ kye|i6 -e|ldt_ kfg]{5' ..
—d+lhn #÷l;kf/f !$÷!% ;"/M cn–lxh|÷cfot @(, #), #!, #( b]lv $^ ;Dd ..
;dLIfs— olb v'bfn] cfˆgf] ¿x -kljqfTdf_ cfbd ;fx]adf xfn]sf] lyof] eg] t, Tof] klg
v'bf eof] / Tof] v'bf lyPg eg] t, ;hbf cyf{t\ gd:sf/flb elQm ug{df cfˆgf] z/Ls lsg u¥of] <
ha z}tfgnfO{ e|ldt kfg]{jfnf v'bf g} xf] eg] t z}tfgsf] klg z}tfg 7"nf] bfh' , u'? lsg ePg <
lsgeg] ltdLx¿n] axsfpg]jfnfnfO{ z}tfg dfGb5f} eg] t v'bfn] klg z}tfgnfO{ axsfof] / k|ToIf
z}tfgn] eGof] ls d}n] axsfpg]5' k]ml/ klg, To;nfO{ ;dft]/ b08 lbP/ lsg s}b u/]g < / lsg
df/]g ..!)^..
d"n—!)&— p;n] dfG5]nfO{ Ps k6s yf]kf -jLo{_ af6 pTkÌ u¥of] .. d}n] x/ ;d'bfodf sf]O{
g sf]O{ k}uDa/ k7fPF tfls cNnfxsf] pkf;gf u/ / z}tfg;Fuaf6 ar .. ha d}n] s'g} rLhsf] ;ÍNk
ub{5', clg of] eGb5' ls æeOhfÆ, ta Tof] e}xfNb5 ..
—d+lhn #÷l;kf/f !$÷!^ ;"/M cg–Ùt÷cfot $, #^, $) ..
;dLIfs— o;af6 Ps hGd l;4 x'G5, k/Gt' o;df a8f] ef/L e'n 5, lsgeg] hGd cg]s
x'G5g\ . ha hLj cgflb xf] eg] To;sf] u'0f, sd{, :jefj klg cgflb x'G5, To;sf] kmn ef]u klg
cgflbb]lv g} rn]/ cfPsf] x'G5, kZrft\ Ps hGdnfO{ dfÌ Joy{ 5 . o;sf] ljz]if ;+jfb gjd
;d'Nnf;df x]g'{xf]nf . olb ;a} sf}d -;d'bfo_ x¿df k}uDa/ k7fPsf x'g\ eg] t, ;a} hgf pg}
k}uDa/sf] /fodf rNb5g\ eg] t k]ml/ tL sflkm/ lsg < s] bf];|f k}uDa/sf] dfGo x'Fb}g l;jfo ltd|f
k}uDa/sf] < of] ;j{yf kIfkftsf] s'/f xf] . olb ;a} b]zx¿df k}uDa/ k7fof} eg] t cfof{jt{df
s'grflx+ k}uDa/ k7fof} < To;}n] of] s'/f] dfÌ of]Uo 5}g . ha v'bfn] rfxG5 / eGb5 ls k[YjL
æeOhfÆ . Tof] h8n] slxNo} klg ;'Ì ;Sb}g, v'bfsf] x's'd s;/L nfu' x'g ;Sb5 < / l;jfo v'bfsf]
bf];|f] rLhnfO{ dfGb}gf} eg] t Tof] s'/fnfO{ ;'Gof] s;n] < / ToxfF aÌ sf] uof] < of] ;a} cljBfsf
s'/f x'g\, o:tf s'/fnfO{ d"9x¿n] dfq} dfGb5g\ ..!)&..
d"n—!)*— / ltgLx¿n] cNnfxsf] nflu 5f]/Lx¿ kSsf ub{5g\, o;}n] dxfg\ / kljq 5g\
ltgLx¿ / cfˆgf] nflu hf] Tof] dgn] rfxG5 .. s;d cNnfxsf], d}n] ltdL eGbf klxnf ljleÌ sf}d
-;d'bfo_ x¿lt/ k}uDa/ k7fPF .. —d+lhn #÷l;kf/f !$÷!^ ;"/M cg–Ùt÷cfot %&, ^# ..
;dLIfs— cNnfxn] 5f]/Lx¿l;t s] ug]{5 < 5f]/Lx¿ t s'g} dg'ionfO{ rflxG5, lsg 5f]/fx¿
lgot -kSsf_ ul/+b}g / 5f]/Lx¿nfO{ lgot ul/G5 < o;sf] s] sf/0f xf] < atfpg'xf]; \ < s;d vfg'
e'm6fx¿sf] sfd xf], v'bfsf] xf]Og . lsgeg] ax'wf ;+;f/df b]Vgdf of] cfpF5 ls hf] e'm6f] x'G5 p;}n]
s;d vfg] ub{5, ;fFrf]n] lsg zky vfg] < ..!)*..
d"n—!)(— oL tL dfG5]x¿ x'g\ ls cNnfxn] logsf] dgdf, sfgdf / cfFvfdf df]x/ -5fk_
nufOlbPsf] 5, / oL dfG5]x¿ k"0f{tM lgZr]t 5g\ .. h'g lbg k|To]s JolQmn] cfˆg} kIfdf af]Nb}
hfg]5 / k|To]s JolQmnfO{ p;n] u/]sf] k"/f abnf ldNg]5 / pgLx¿dfly cTofrf/ cGofo ul/g]5}g ..
—d+lhn #÷l;kf/f !$÷!^ ;"/M cg–Ùt÷cfot !)*, !!! ..
;dLIfs— ha v'bfn] g} df]x/ nufOlbof] eg] t tL lar/f lagf ck/fw dfl/P lsgeg]
pgLx¿nfO{ k/fwLg ul/of], of] slt 7"nf] ck/fw xf] < / k]ml/ eGb5g\ ls h;n] hlt u/]sf] 5 Tolt
g} pgLx¿nfO{ lbOg]5, Go"gflws xf]Og . enf Û pgLx¿n] :jtGqfn] kfk ub}{ u/]gg\ lsGt' v'bfn]
u/fpgfn] u/]sf x'g\, k'gM pgLx¿sf] ck/fw g} ePg, pgLx¿nfO{ kmn ldNg'x'Fb}g . o;sf] kmn
v'bfnfO{ ldNg plrt x'G5 . olb k"/f lbOG5 eg] t, Ifdf s'g s'/fsf] nflu ul/G5 < olb Ifdf ul/G5
eg] t Gofo p8\b5 . o:tf] u8a8fWofosf] s'/f] O{Zj/sf] slxNo} klg x'g ;Sb}g, lsGt' lga'{l4
5f]s/x¿sf] x'G5 ..!)(..
d"n—!!)— olb ltdLx¿ p;} k"j{gLltdf klN6df¥of} eg] t xfdLn] klg ToxL ug]{5f}+ / xfdLn]
g/snfO{ sflkm/x¿sf] nflu sf/fuf/ agfOlbPsf5f}+ .. / xfdLn] k|To]s dg'iosf] efUo To;sf] 3fF6Ldf
afFlwlbPsf 5f}+, / xfdLn] sofdtsf] lbg To;sf] nflu Pp6f lstfa lgsfNg]5f}+ h;nfO{ To;n]
vf]lnPsf] kfpg]5 .. / g"xsf] kl5 xfdLn] sof}+ sf}d -gZn_ x¿nfO{ gi6 ul/lbof}+ / t]/f] cNnfx
kof{Kt 5 cfˆgf aGw'x¿sf] kfknfO{ hfÌsf] nflu / pgLx¿nfO{ b]Vgsf] nflu ..
—d+lhn $÷l;kf/f !%÷!& ;"/M cn–O;|÷cfot *, !#, !& ..
;dLIfs— olb sflkm/ ltgLx¿ g} x'g\ s'/fg, k}uDa/ / s'/fgn] atfPsf] v'bf, ;ftf}+ cfsfz /
gdfh cflbnfO{ gdfÌ]jfnf log}sf] nflu sf/fuf/ -bf]hv_ xf] eg] t, of] s'/f s]jn kIfkftsf]
7xl/G5 . s] s'/fgnfO{ dfÌ]x¿ dfq} ;a} 7Ls / cGonfO{ dfÌ]jfnfx¿ ;a} a]7Ls x'g ;Sb5g\ < of]
a8f] n8skgsf] s'/f xf] ls p;sf] 3fF6Ldf sd{sf] n]v v'bfn] n]lvlbof] . of] s'/f] ;j{yf lj?4 5,
lsgeg] ub{gsf] g;f–g;f / xf8–xf8 x]/] klg s]xL klg n]lvPsf] kfpFb}g, / sofdtsf] /ftdf v'bfn]
lgsfNg] lstfa cfhef]ln sxfF 5 < s] ;fx"n] n]g–b]gsf] lx;fa n]v]e}+m n]lv/fVb5 < xf] oxfF of]
ljrf/ ug'{kb{5 ls olb k"j{ hGd 5}g eg] t, hLjx¿sf] sd{ g} x'g ;Sb}gg\ k]ml/ sd{sf] /]vf
stfaf6 n]v]/ 3fF6Ldf aFwfof] < / olb lagf sd{sf] n]Vof] eg] t pgLx¿dfly cGofo u¥of] , lsgeg]
lagf /fd|f–g/fd|f sd{x¿sf] pgLx¿nfO{ b'Mv–;'v lsg lbof] < olb egf}nf ls v'bfsf] dhL{, To;f] eP
tfklg cGofo u¥of], cGofo To;}nfO{ eGb5g\ ls lagf /fd|f–g/fd|f sd{ gu/L b'Mv–;'v¿k kmn
Go"gflws lbg' . / To; ;dodf v'bfn] g} lstfa jfFRg] 5 ls c¿ sf]O{ ;l5d]sLn] ;'gfpg]5 < olb
v'bfn] g} bL3{sfn;Dd ;DaGwL hLjx¿nfO{ lagf ck/fw df¥of] eg] t, Tof] cGofosf/L x'g uof] . hf]
cGofosf/L x'G5 Tof] v'bf x'g ;Sb}g ..!!)..
d"n—!!!— / d}n] ;d"bnfO{ pFm6gL :ki6 k|df0fsf] ¿kdf k|bfg u/+] .. / t}+n] hlt e|ldt kfg{
;Sb5;\ kf/ .. To; lbgsf] nflu 8/fcf] h'g lbg d}n] k|To]s hTyfnfO{ p;sf] cfˆgf] gfossf]
;fydf af]nfpg]5', k]ml/ To;sf] sd{kq To;}sf] bflxg] xftdf lbOg]5 ..
—d+lhn $÷l;kf/f !%÷!& ;"/M cn– O;|÷cfot %(, ^$, &! ..
;dLIfs— jfx Û hlt v'bfsf] lgzfgL cfZro{ 5g\, tL dWo]df pFm6gL klg v'bfsf] x'gdf k|df0f
cyjf k/LIffdf ;fws 5 . olb v'bfn] g} z}tfgnfO{ axsfpgsf] nflu x's'd lbof] eg] t, v'bf g}
z}tfgsf] ;/bf/ / ;a} kfk ug]{jfnf 7xl/of], o:tf]nfO{ v'bf eÌ' dfq gf;demsf] s'/f xf] . ha
sofdtdf cyf{t\ k|nodf g} Gofo ug{–u/fpgsf] nflu k}uDa/ / pgsf pkb]z dfÌ]jfnfx¿nfO{
v'bfn] af]nfpF5 eg], ha;Dd k|no x'g]5}g ta;Dd ;a} bf}8f ;'k'b{ /xg] / bf}8f;'k'b{ -s'/fOdf_
;a}nfO{ b'Mvbfos x'G5, ha;Dd Gofo ul/+b}g . o;}n] zL3| Gofo ug'{ GofowLzsf] pQd sfd xf] . of]
t kf]kfFafO{sf] Gofo 7xl/of] . h:t} s'g} GofofwLzn] eGb5 ls ha;Dd krf; jif{;Ddsf rf]/ /
;fx"sf/ hDdf x'Fb}gg\, ta;Dd pgLx¿nfO{ b08 jf k|lti7f ug'{x'Fb}g, To:t} g} of] eof] ls Ps t
krf; jif{;Dd bf}8f ;'k'b{df /Xof] / Pp6fnfO{ cfh} ;dfltof], o:tf] Gofosf] sfd x'g ;Sb}g . Gofo
t j]b / dg':d[ltdf x]/ h;df If0fdfq klg ljnDa x'Fb}g / cfˆgf]–cfˆgf] sdf{g';f/ b08 jf k|lti7f
;bf kfO/fVb5g\ . bf];|f k}uDa/x¿nfO{ ujfxL -;fIfL_ sf] t'No /fVgfn] O{Zj/sf] ;j{1tfsf] xflg
x'G5 . o:tf] k':ts O{Zj/s[t / o:tf k':tssf pkb]z ug]{jfnf O{Zj/ slxNo} x'g ;Sb5 < slxNo}
x'Fb}g ..!!!..
d"n—!!@— o:t} dfG5]x¿sf nflu :ju{df ;bfaxf/ au}+rf 5 . pgLx¿sf tn gx/ alu/x]sf
x'g]5g\ . jxfF pgLx¿nfO{ ;'gsf] uxgf klx/fOg]5 clg kftnf / uf9f /]zdL kf]zfs nufpg]5g\ /
pFrf vf6x¿df u2f / lz/fgL /flvPsf] x'g]5 . slt /fd|f] abnf -k'0o_ / slt /fd|f] lj>fd:yn ..
—d+lhn $÷l;kf/f !%÷!* ;"/M cn–sxkm÷cfot #! ..
;dLIfs— jfx hL jfx Û s'/fgsf] s:tf] :ju{ 5 h;df au}+rf, uxgf, j:q, u2L, lz/fgL
cfgGbsf] nflu 5g\ . enf Û sf]O{ a'l4dfg\ oxfF ljrf/ u/f];\ t oxfF eGbf jxfF d';ndfgx¿sf]
au}+rfdf clws s]xL klg 5}g l;jfo cGofosf] . Tof] of] xf] ls sd{ pgLx¿sf cGtjfnf / kmn
pgLx¿sf cgGtjfnf, k]ml/ h;n] dL7f] k|ltlbg vfG5 eg] t s]xL lbgdf g} To;nfO{ ljifh:tf] k|tLt
x'g yfNb5, o;}u/L ha ;bf ltgLx¿n] ;'v ef]Ug]5g\ eg] t, pgLx¿nfO{ ;'v g} b'Mv¿k x'g hfg]5,
o;}n] dxfsNk ko{Gt d'lQm;'v ef]u]/ k'gh{Gd kfpg' g} ;To l;4fGt xf] ..!!@..
d"n—!!#— / oL gu/ -a:tL_ x¿ x'g\ h;nfO{ xfdLn] gi6 ul/lbof}+, ha ls ltgLx¿
cTofrf/L x'g uP / d}n] pgLx¿sf] ljgfzsf] nflu Ps ;do lgwf{l/t u/]sf] lyPF ..
—d+lhn $÷l;kf/f !%÷!* ;"/M cn–sxkm÷cfot %( ..
;dLIfs— enf Û a:tLe/L k"/fsf k"/f slxNo} kfkL x'g ;Sb5g\ < / kl5af6 k|lt1f ugf{n]
O{Zj/ ;j{1 /x]g, lsgeg] ha pgLx¿sf] cTofrf/ b]Vof] ta g} k|lt1f u¥of], klxnf hfGb}gYof] .
o;}n] bofxLg klg 7xl/of] ..!!#..
d"n—!!$— / 5f]/fsf] dfdnf of] lyof] ls p;sf dftf–lktf O{dfgdf lyP, dnfO{ ;Gb]x eof]
ls Tof] a9]/ 7"nf] ePkl5 cfˆgf] ljb|f]x / cj1fn] pgLx¿nfO{ si6 k'¥ofpg]5 .. oxfF;Dd ls Tof]
;"of{:t x'g] :yfg;Dd k'Uof], p;n] ;"o{nfO{ b]Vof] ls Tof] d}nf] sfnf] kfgLdf 8'Ab} lyof] / To;nfO{
ToxfF Pp6f hTyf ldNof] .. pgLx¿n] eg] ls P] h'ns/g}g Û lgZro ofh"h / dfh"hn] k[YjLdf pTkft
dRrfpF5g\ .. —d+lhn $÷l;kf/f !^÷!* ;"/M cn–sxkm÷cfot *), *^, ($ ..
;dLIfs— enf Û of] v'bfsf] slt a];demkgf xf] Û zÍfn] 8/fof] ls of] s]6fn] st} cfˆgf]
cfdf–a'afnfO{ d]/f] dfu{b]lv axsfP/ pNn‹g ul/lbg ;Sb5 . of] s'g} xfntn] klg O{Zj/sf] s'/f x'g
;Sb}g . ca cufl8sf] cljBfsf] s'/f x]g'{xf];\ ls o; lstfanfO{ agfpg]jfnfn] ;"o{nfO{ Pp6f tfndf
/flqdf 8'Ab} u/]sf] hfGb5, k]ml/ k|ftMsfn lgSnG5 . enf Û ;"o{ t k[YjLb]lv sof}+ u'0ff 7"nf] 5, Tof]
gbL jf tfn jf ;d'b|df s;/L 8'Ag ;Sb5 < o;af6 of] ljlbt x'G5 ls s'/fgnfO{ agfpg]jfnf;Fu
e"uf]n / vuf]nsf] ljBf lyPg . olb x'GYof] eg] t o:tf] ljBflj?4 s'/f lsg n]VYof] < / o;
k':tsnfO{ dfÌ]jfnfx¿;Fu klg ljBf 5}g . olb x'GYof] eg] t o:tf] ldYof s'/fx¿n] o'Qm k':tsnfO{
lsg dfGb5g\ < ca x]g'{xf];\ v'bfsf] cGofo Û cfk}m g} k[YjLnfO{ agfpg]jfnf /fhf GofofwLz xf] /
ofh"h dfh"hnfO{ k[YjLdf bËf–km;fb klg ug{ lbG5 . of] O{Zj/sf] s'/fb]lv lj?4 5 . o;}n] o;
k':tsnfO{ hËnL dfG5]x¿n] dfÌ] ub{5g\, ljåfg\n] xf]Og ..!!$..
d"n—!!%— / lstfadf dl/odsf] j0f{g u/, ha ls Tof] cfˆgf dfG5]x¿b]lv cnu eP/ k"jL{
:yfgdf hfFbL eO{ .. k]ml/ p;n] cfk"mnfO{ kbf{df /fvL / d}n] p;nfO{ Pp6f kml/Ztf k7fOlbPF h'g
p;sf] ;fd'Ì] k"/f dg'io ag]/ pleof] .. dl/odn] egL, d}n] tFaf6 aRgsf] nflu s[kfn' cNnfxsf]
z/0f lnG5' olb tF cNnfxb]lv 8/fpF5;\ eg] .. p;n] eGof], dnfO{ ltd|f] cNnfxn] k7fPsf] xf] tfls
d}n] ltdLnfO{ Ps kljq k'q lbpFm .. dl/odn] egL ls daf6 s;/L k'q x'g]5 ha ls s'g} dg'ion]
dnfO{ 5f]Psf] klg 5}g / g t d j]Zof g} x"F .. ct dl/odn] To;sf] ue{ p7fO{ / To;nfO{ lnP/ Ps
b"/jtL{ :yfgdf hfFbL eO{ ..
—d+lhn $÷l;kf/f !^÷!( ;"/M dl/od÷cfot !^, !&, !*, !(, @), @@ ..
;dLIfs— ca a'l4dfgLx¿n] ljrf/ ug'{xf];\ ls kml/Ztf ;a} v'bfsf g} cfTdf -¿x_ x'g\ eg]
t, v'bfb]lv cnu kbfy{ x'g ;Sb}gg\ . / z}tfg klg gfkfs ¿x -ckljq cfTdf_ v'bfsf] g} xf] eg] t,
v'bf g} gfkfs eof] . olb o:t} xf] eg] t o:tf gfkfs v'bfsf eQm kfs -kljq_ s;/L x'g
;Sb5g\ < bf];|f] of] cGofo ls dl/od s'df/Lsf] k'q x'g', s;}sf] ;Ë ug{ rfxFb}gyL k/Gt' v'bfsf]
x's'daf6 kml/Ztfn] p;nfO{ anfTsf/ u/]/ ue{jtL agfOlbof], of] Gofob]lv lj?4 s'/f xf] . oxfF cGo
klg y'k|} c;Eotfsf s'/fx¿ n]lvPsf 5g\ ltgLx¿nfO{ n]Vg plrt ;lDemg ..!!%..
d"n—!!^— s] ltdLn] b]v]gf} ls d}n] sflkm/ -cj1fsf/L_ x¿dfly z}tfgnfO{ 5f]l8lbPsf] 5',
To;n] pgLx¿nfO{ cTolws axsfO/x]sf] 5 .. —d+lhn $÷l;kf/f !^÷!( ;"/M dl/od÷cfot *# ..
;dLIfs— ha v'bfn] g} z}tfnfO{ axsfpgsf] nflu k7fpF5 eg] t, axlsg]x¿sf] s]xL bf]if
x'g ;Sb}g, g pgLx¿nfO{ b08 g} x'g ;Sb5, g t z}tfgnfO{, lsgeg] of] ;a} v'bfsf] x's'daf6
ePsf] x'G5, o;sf] kmn v'bfnfO{ x'g'kb{5 . olb Tof] ;Rrf Gofosf/L xf] eg] t bf]hv -g/s_ sf] kmn
cfk}mn] ef]uf];\ / olb GofonfO{ 5f]8]/ cGofo u¥of] eg] t cGofosf/L eof] . cGofosf/LnfO{ g} kfkL
eGb5g\ ..!!^..
d"n—!!&— xf], h;n] tf}af ub{5, O{dfg NofpF5, enf] sd{ ub{5 / ;Gdfu{df /xG5 eg] t
To;sf] nflu d w]/} eGbf w]/} Ifdf ub{5' .. —d+lhn $÷l;kf/f !^÷@) ;"/M tfxf÷cfot *@ ..
;dLIfs— h'g tf}afn] kfk Ifdf ug]{ s'/f s'/fgdf n]lvPsf]5, Tof] ;a}nfO{ kfkL u/fpgsf]
nflu d2t xf] . lsgeg] kfkLx¿nfO{ kfk ug{sf] nflu o;af6 ;fx; w]/} a9\g]5 . o;}n] of] k':ts /
o;nfO{ agfpg]jfnf kfkLx¿nfO{ kfk u/fpgdf xf};nf a9fpg]jfnf xf] . o;}n] of] k':ts
k/d]Zj/s[t / o;df elgPsf] k/d]Zj/ klg x'g ;Sb}g ..!!&..
d"n—!!*— h;nfO{ d}n] rfx]+ arfPF, / xb gf£g]x¿nfO{ d}n] gi6 ul/lbPF .. cNnfx,
l;+xf;gsf] :jfdL, tL s'/fx¿af6 kljq 5 h'g logLx¿n] aofg ub{5g\ .. / d}n] wtL{df kxf8 agfPF
ls logLx¿nfO{ lnP/ Tof] ge'msf];\ gxlNnof];\ ..
—d+lhn $÷l;kf/f !&÷@! ;"/M cn–clDaof÷cfot (, @@, #! ..
;dLIfs— x]g'{xf];\ bËf–km;fb n'6df/ Û ls h;nfO{ rfXof] df¥of] / h;nfO{ rfXof] arfof] .
/fd|f]–g/fd|f] sd{sf] ck]Iff s]xL klg ub}{g . ha ;ftf}+ cfsfzsf] u2Lsf] lgjf;L cNnfx xf] eg] t, Tof]
;a} hut\sf] ;|i6f, wtf{, 1ftf slxNo} x'g ;Sb}g . olb s'/fgnfO{ agfpg] jfnfn] k[YjLsf] 3'Dg] cflb
s'/f hfGbYof] eg] Tof] s'/f] slxNo} eÌ] lyPg ls kxf8x¿ /flvlbgfn] k[YjL xlNn+b}g . zÍf eof] ls
olb kxf8 g/fv]sf] eP t xlNng] lyof] Û oltefFlt eGbf klg e"sDkdf lsg xlNng k'Ub5g\ < ..!!*..
d"n—!!(— / Tof] dlxnf h;n] cfˆgf] ;tLTjnfO{ arfO{, ta d}n] p;leq cfˆgf] cfTdf
k'mlslbPF, To;nfO{ / To;sf] 5f]/fnfO{ ;f/f ;+;f/sf] nflu Ps lgzfgL agfOlbPF ..
—d+lhn $÷l;kf/f !&÷@! ;"/M cn–clDaof÷cfot (! ..
;dLIfs— o:tf] cZnLn s'/fx¿ v'bfsf] k':ts, v'bfsf] / ;Eo dg'iosf] klg x'g ;Sb}g .
ha ls dg'iox¿df o:tfvfn] s'/fx¿ n]Vg zf]egLo dflg+b}g eg] k/d]Zj/sf] ;fd'Ì] s;/L /fd| f] x'g
;Sb5 < o:tf s'/fn] s'/fg b"lift x'G5 . olb /fd|f s'/fx¿ x'Gy] eg] t clt k|z+;f x'GYof] h:tf]
j]bsf] ..!!(..
d"n—!@)— s] ltdLn] b]v]gf} cNnfxnfO{ g} gdg ub{5g\, tL ;a} hf] cfsfzdf 5g\ / wtL{df
5g\, / ;"o{, rGb|, tf/f, kxf8, j[If, hgfj/ / y'k|} dg'io .. lg:;Gb]x cNnfx tL dfG5]x¿nfO{, h;n]
O{dfg NofP / ltgLx¿n] /fd|f] sd{ u/], o:tf] au}+rfdf k|j]z u/fpg]5 ls h;sf] tn gx/ alu/x]sf]
x'g]5, jxfF ;'gsf / df]tLsf cfe"if0fn] lje"lift u/fOFg]5 / pgLx¿sf] kl/wfg -j:q_ /]zdL x'g]5 .. /
d]/f] 3/nfO{ kl/qmdf ug]{jfnfx¿, pleg]x¿ / e'mSg]x¿ / gdg ug]{x¿sf nflu kljq–;kmf /fVg" ..
k]ml/ pgLx¿n] d}nf] s'r}nf] b"/ u¿g\ / cfˆgf] efsn k"/f u¿g\ / o; k'/ftg -sbLd_ 3/sf]
kl/qmdf u¿g\ .. / k|To]s ;d'bfosf] nflu d}n] s'/afgLsf] ljwfg ul/lbPF, tfls pgLx¿n] tL
rf}kfodfly cNnfxsf] gfd lnpmg\ ..
—d+lhn $÷l;kf/f !&÷@@ ;"/M cn–xh÷cfot !*, @#, @^, #$ ..
;dLIfs— enf Û h'g h8 j:t' x'g\, ltgn] k/d]Zj/nfO{ hfÌ g} ;Sb}gg\, k]ml/ pgLx¿n]
To;sf] elQm s;/L ug{ ;Sb5g\ < o;}af6 of] k':ts O{Zj/s[t t slxNo} x'g ;Sb}g, lsGt' s'g}
e|fGtn] agfPsf] b]lvG5 . jfx Û a8f] c;n :ju{ 5, hxfF ;'g / df]tLsf uxgf / /]zdL n'uf nufpg
ldNg] . of] :ju{ oxfFsf /fhfx¿sf] dxn eGbf s]xL ljz]if b]lv+b}g . / ha k/d]Zj/sf] 3/ 5 eg] t,
Tof] To;} 3/df a:g] klg ub{5 xf]nf . k]ml/ a'Tk/:tL lsg ePg < / bf];|f a'Tk/:tx¿sf] v08g lsg
ub{5g\ < ha v'bfn] e]6L lnG5, cfˆgf] 3/sf] kl/qmdf ug{nfO{ cf1f lbG5 / kz'nfO{ df/]/ VjfpF5
eg] t, of] v'bf dlGb/jfnf / e}/j, b'uf{s} ;b[z eof] / dxfa'Tk/:tLnfO{ rnfpg]jfnf eof] . lsgeg]
d"lt{x¿ eGbf dl:hb 7"nf] a't\ xf] . o;}n] v'bf / d';ndfg 7"nf a'Tk/:t / k'/f0fL tyf h}gL ;fgf
a'Tk/:t eP ..!@)..
d"n—!@!— k]ml/ sofdtsf] lbg ltdLnfO{ lgZro g} p7fOFg]5 ..
—d+lhn $÷l;kf/f !*÷@# ;"/M cn–df]ldg"g÷cfot !^ ..
;dLIfs— sofdt;Dd d'bf{x¿ lrxfg -sa/_ d} /xFg]5g\ ls cGo 7fpFdf < olb jxL+ /xG5g\
eg] t ;8]/ b'u{Gw¿kL z/L/df /x]/ k'0ofTdfn] klg b'Mv ef]u ug]{5g\ < of] Gofo cGofo xf] . / b'u{Gw
clws eP/ /f]uf]TklQ u/fpgfn] v'bf / d';ndfg kfkefuL x'g]5g\ ..!@!..
d"n—!@@— To; lbg ha ls pgLx¿sf] d'vn] pgs} lj?4 ;fIfL lbg]5 / pgsf xft /
v'§fn] klg tL sd{x¿nfO{ h'g ls ltgLx¿n] ub{y] .. cNnfx cfsfz / k[YjLsf] k|sfzs xf], p;sf]
k|sfzsf] pbfx/0f o:tf] 5 ls— Ps tfs p;df Ps bLks 5, bLks Ps kfg;sf] leq 5 . kfg;
o:tf] 5 ls Ps rlDsnf] tf/f, Tof] h}t"gsf] Ps o:tf] lje"ltk"0f{ j[Ifsf] t]naf6 aflnG5, hf] g k"jL{
xf] g klZrdL, To;sf] t]n o:tf] 5 ls dfgf}+ lagf cfuf]n] 5f]P :jo+ aNb5, k|sfzsf] dfly k|sfz,
cNnfxn] cfˆgf] k|sfzsf] dfu{ b]vfpF5, h;nfO{ rfxG5 / cNnfx dg'iosf] nflu pbfx/0f aofg
ub{5 clg p;n] x/ rLhnfO{ hfGb5 ..
—d+lhn $÷l;kf/f !*÷@$ ;"/M cg–g"/÷cfot @$, #% ..
;dLIfs— xft v'§f cflb h8 x'gfn] slxNo} ujfxL -;fIfL_ lbg ;Sb}gg\, of] s'/f] ;[li6qmdb]lv
lj?4 x'gfn] ldYof xf] . s] v'bf cfufsf] lah'nL xf] < h:tf] b[i6fGt lbOPsf] 5, To:tf] b[i6fGt
O{Zj/df 36\g ;Sb}g . xf], s'g} ;fsf/ j:t'df 36\g ;Sb5 ..!@@..
d"n—!@#— / cNnfxn] k|To]s hLjwf/LnfO{ kfgLaf6 pTkÌ u¥of], k]ml/ tL dWo]df s'g} cfˆgf]
k]6sf] ;xf/fn] rNb5g\, s'g} b'O{ v'§fn], s'g} rf/ v'§fn], cNnfxn] k}bf ub{5 hf] p;n] rfxG5 .. / hf]
JolQm cNnfx / p;sf /;"nsf] cf1fkfng ub{5 / Tof] cNnfx;Fu 8/f];\ / p;sf] lj/f]wb]lv arf];\
t ;kmn x'g]5 .. eÌ' ls v'bf / /;"nsf] cf1f kfng u¥of} eg] t ltdLdfly bofn] jf; ug]{5 ..
—d+lhn $÷l;kf/f !*÷@$ ;"/M cg–g"/÷cfot $%, %@, %$, %^ ..
;dLIfs— of] s'grflx+ lkmnf];kmL xf] ls h'g hgfj/x¿sf] z/L/df ;a} tŒj b]lvG5g\ / eÌ]
ls s]jn kfgLaf6 pTkÌ u¥of] < of] s]jn cljBfsf] s'/f xf] . ha cNnfxsf] ;fy k}uDa/sf] ;]jf
ug{ elgPsf] 5 eg] t v'bfsf] z/Ls eof] ls ePg < olb o:t} xf] eg] t v'bfnfO{ nfz/Ls lsg
s'/fgdf n]lvof] / eGb5f} < ..!@#..
d"n—!@$— h'g lbg cfsfz Ps afbnsf] ;fydf kmf6\g]5 / kml/Ztfx¿ nuftf/ ptfl/g]
5g\ .. ctM ltdLn] sflkm/x¿sf] s'/f gdfg / s'/fgsf] dfWodaf6 pgLx¿;Fu eoÍ/ hf]8sf] tf]8n]
lhxfb -;+3if{_ u/ .. l;jfo To;sf] hf] lkm/]/ cfof] / O{dfg Nofof] clg /fd|f] sd{ u¥of], o:tf
hgx¿sf] g/fd|f sfdnfO{ /fd|f sfddf ablnlbg]5 .. / h;n] tf}a f u¥of] / /fd|f] sd{ u¥of] eg] t
lgZro g} Tof] JolQm cNnfxlt/ kmls{/x]5, h:tf] ls kms{g] xs 5 ..
—d+lhn $÷l;kf/f !(÷@% ;"/M cn–k'm/sfg÷cfot @%, %@, &), &! ..
;dLIfs— of] s'/f] slxNo} ;fFrf] x'g ;Sb}g ls cfsfz afbnsf] ;fydf kmf6\g]5 . olb cfsfz
sf]O{ d"lt{dfg\ kbfy{ xf] eg] t aNn kmf6\g ;Sb5 . of] d';ndfgx¿sf] s'/fg / v'bf zflGteË u/]/
cftlÍt kfb}{ emu8f dRrfpg]jfnf xf], To;}n] wfld{s ljåfg\x¿ o;nfO{ dfGb}gg\ . of] klg a8f] /fd|f]
Gofo eof] ls hf] kfk / k'0osf] x]/fk]m/L ul/lbg] < s] of] ltn / df;sf] h:tf] s'/f xf] h'g ;f6k]m/
ul/lbg] < olb tf}af ugf{n] kfk 5'6\g] / O{Zj/ ldNg] eP t s;}n] klg kfk ug{af6 8/fpg]5}g, o;}n]
oL ;a} s'/fx¿ ljBfb]lv lj?4 5g\ ..!@$..
d"n—!@%— / d}n] d";fnfO{ ;Gb]z k7fPF ls d]/f dfG5]x¿nfO{ lnP/ /ft}df lg:sg', lgZro g}
ltd|f] lk5f ul/g]5 .. ctM lkm/cf}gn] Psq ug]{jfnfx¿nfO{ b"t agfP/ gu/x¿df k7fof] .. h;n]
dnfO{ k}bf u¥of], p;}n] d]/f] dfu{bz{g ub{5 .. / p;}n] dnfO{ Vjfpg] lkofpg] ub{5 .. / ToxL xf]
hf];Fu d}n] cfzf /fVb5' ls sofdtsf] lbgdf d]/f] untLx¿nfO{ Ifdf ul/lbg]5 ..
—d+lhn %÷l;kf/f !(÷@^ ;"/M cz–z'cf/f÷cfot %@, %#, %$, &*, &( *@ ..
;dLIfs— ha v'bfn] d";flt/ ToxL k7fof] k'gM bfpmb, O{;f / d'xDdb ;fx]alt/ lstfa lsg
k7fof] < lsgeg] k/d]Zj/sf] s'/f ;bf Pp6} / lagf e'nr'ssf] x'G5 . / To;sf] k5fl8 s'/fg;Dd
k':tsx¿sf] ¿kdf k7fpg' klxnf] k':tsnfO{ ck"0f{, e'no'Qm dflgg]5 . olb oL tLg k':ts ;fFrf x'g \
eg] t of] s'/fg e'm6f] xf]nf . rf/} hgfsf] h'g ls k/:k/ k|foM lj/f]w /fVb5g\ pgLx¿sf] ;j{yf ;To
x'g g} ;Sb}g . olb v'bfn] ¿x cyf{t\ hLj k}bf u/]sf] xf] eg] t ltgLx¿ d/]/ klg hfg]5g\ cyf{t\
ltgLx¿sf] slxn] g slxn] cefj x'g klg hfg]5 . olb k/d]Zj/n] g} dg'ioflb k|f0fLx¿nfO{ Vjfpg]
lkofpg] ub{5 eg] t s;}nfO{ /f]u gx'g'kg]{ xf] / ;a}nfO{ t'No ef]hg lbg'kg]{ xf] . kIfkftn] PsnfO{
pQd / bf];|f]nfO{ lgs[i6 h:tf] ls /fhf / sËfnnfO{ >]i7 / lgs[i6 ef]hg ldNb5 o:tf] x'g'x'Fb}g .
ha k/d]Zj/ g} Vjfpg] lkofpg] / kYo u/fpg]jfnf xf] eg] t /f]u g} gx' g'kg]{ xf] k/Gt' d';ndfg
cflbnfO{ klg /f]u x'G5g\ . olb v'bfn] g} /f]unfO{ 5'6fP/ cf/fd u/fpg]jfnf xf] eg] t
d';ndfgx¿sf] z/L/df /f]u g/xg'kg]{ xf] . olb /xG5 eg] t v'bf k"/f j}B ePg . olb k"0f{j}B xf] eg]
t d';ndfgx¿sf] z/L/df /f]u lsg /xG5g\ < olb p;}n] dfg]{ / Ao'Ftfpg] ub{5 eg] t p;} v'bfnfO{
kfk k'0o nfUb5 xf]nf . olb hGd hGdfGt/sf] sdf{g';f/ Joj:yf ub{5 eg] t p;sf] s'g} klg
ck/fw 5}g . Tof] kfknfO{ Ifdf / Gofo sofdtsf] /ftdf ub{5 eg] t v'bf kfk a9fpg]jfnf eP/
kfko'Qm x'g]5 . olb Ifdf ub}{g eg] t of] s'/fgsf] s'/f e'm§f] ..!@%..
d"n—!@^— ltdL dfq dh:t} dg'io xf}, olb ltdL ;Rrf xf} eg] t s'g} lgzfgL NofP/
b]vfOb]pm .. ;fn]xn] eGof] of] Pp6f pFm6gL 5, o;sf] nflu kfgL lkpg] Pp6f kfnf] xf], / Pp6f
lgwf{l/t lbgsf] kfnf] ltd|f] xf] .. —d+lhn %÷l;kf/f !(÷@^ ;"/M cz–z'cf/f÷cfot !%$, !%% ..
;dLIfs— of] v'bfnfO{ zÍf / cledfg lsg eof] ls tF dh:t} xf]Og;\, / pFm6gLsf] lgzfgL
lbg' s]jn hËnL Jojxf/ xf], O{Zj/s[t xf]Og . olb of] lstfa O{Zj/s[t x'GYof] eg] t o:tf] Joy{
s'/fx¿ o;df x'g]lyPg ..!@^..
d"n—!@&— P] d";f, of] d x"F cNnfx, zlQmzfnL / ljj]szLn .. / ltdLn] cfˆgf] nÝL
/flvb]pm, k]ml/ ha p;n] To;nfO{ o;/L rn]sf] b]Vof] ls h;/L ;k{ xf], pm k5fl8lt/ df]l8of] /
kms]{/ x]/g, P] d";f g8/f, d]/f] ;fd'Ì] k}uDa/ 8/fpg] ub}{gg\ .. cNnfxsf] l;jf bf;|f] sf]O{ pkf:o
5}g, :jfdL dxfg\ l;+xf;gsf] .. d]/f] d'sflanfdf ljb|f]x gu/ / d';ndfg ag]/ d]/f] ;fydf cfcf] ..
—d+lhn %÷l;kf/f !(÷@& ;"/M cg–gDn÷cfot (, !), @^, #! ..
;dLIfs— c¿ klg x]g'{xf];\ Û cfˆgf] d'vaf6 cfk}m cNnfx a8f] ha/b:t aGb5 . cfˆgf]
d'vaf6 cfˆg} k|z+;f ug'{ >]i7 k'?ifx¿sf] klg sfd xf]Og, v'bfsf] s;/L x'g ;Sb5 < ta g}
OGb|hfnsf] v]n b]vfP/, hËnL dg'iox¿nfO{ jzdf u/]/ cfk}m v'bf ag]/ a:of] . o:tf] s'/f] O{Zj/sf]
k':tssf] slxNo} x'g ;Sb}g . olb Tof] dxfg\ l;+xf;g cyf{t\ ;ftf}+ cfsfzsf] dflns xf] eg] t, Tof]
Psb]zL x'gfn] O{Zj/ g} x'g ;Sb}g . olb a/fa/L ug{ g/fd|f] xf] eg] t v'bfn], d'xDdb ;fx]a /
kml/Ztfx¿n] O{dfg Nofpg], ;]jf ug{df ;fydf lsg ldnfof], o;af6 a/fa/L eof] ls ePg < o;}n]
of] s'/fg k'g?Qm / k"jf{k/ lj?4 s'/fx¿n] el/Psf] 5 ..!@&..
d"n—!@*— / ltdLn] kxf8x¿nfO{ b]v]/ ;DemG5f} ls tL hd]sf 5g\, / tL lx+8\b5g\ h;/L
afbn lx+8\b5g\, of] cNnfxsf] sf/Lu/L xf] h;n] x/ j:t'nfO{ ;'b[9 u/]sf] 5, lg:;Gb]x p;n]
va/bf/L /fVb5 h] ltdLn] ub{5f} .. —d+lhn %÷l;kf/f @)÷@& ;"/M cg–gDn÷cfot ** ..
;dLIfs— enf Û afbnsf] h:t} u/]/ kxf8 rNg' s'/fg agfpg]jfnfsf] b]zdf x'G5 xf]nf,
cGoq xf]Og . / v'bfsf] va/bf/L t z}tfg afuLnfO{ gkqmg] / g b08 lbg]af6 g} ljlbt x'G5 ls
h;n] hfaf] Pp6f afuLnfO{ klg ha;Dd kqmfpdf cfpFb}g, b08 kfpFb}g . o; eGbf clws
c;fjwfgLtf s] xf]nf < ..!@*..
d"n—!@(— ta d";fn] p;nfO{ d'8\lsn] lxsf{of] / p;sf] k|f0fkv]? p8fOlbof], .. p;n] eGof]
P] d]/f] cNnfx Û d}n] cfk"mdfly g} cTofrf/ u/]sf] 5', ctM t}+n] dnfO{ Ifdf k|bfg ul/b], ta cNnfxn]
p;nfO{ Ifdf ul/lbof], lg:;Gb]x pm Ifdf ug]{jfnf bofn' 5 .. / t]/f] dflnsn] k}bf ub{5 hf] rfxG5
/ p;n] dg k/fpF5 h;nfO{ rfxG5 ..
—d+lhn %÷l;kf/f @)÷@* ;"/M cn–s;;÷cfot !%, !^, ^* ..
;dLIfs— ca cGo klg x]g'{xf];\ Û d';ndfg / O{;fO{x¿sf] k}uDa/ / v'bfsf] d";f k}uDa/n]
dg'iosf] xTof ug]{ / v'bfn] Ifdf ug]{, oL b'j} cGofosf/L x'g\ ls xf]Ogg\ < s] cfˆgf] OR5faf6} h:tf]
rfxG5 To:t} pTklQ ub{5 < s] p;n] cfˆgf] OR5faf6} Pp6fnfO{ /fhf, csf]{nfO{ sËfn / Pp6fnfO{
ljåfg\ / csf]{nfO{ d"vf{lb agfPsf] xf] < olb o:t} xf] eg] t of] cGofosf/L x'gfn] s'/fg ;To / of]
v'bf g} x'g ;Sb}g ..!@(..
d"n—!#)— / d}n] dg'ionfO{ ;r]t u/fPF ls p;n] cfˆgf dftf–lktfsf] ;fydf /fd|f] Jojxf/
u/f];\, olb pgLx¿n] tFdfly bafj kf/]df ls t}+n] d]/f] o:tf] rLhnfO{ ;fIfL agfpg] h;sf] af/]df
tFnfO{ 1fg 5}g, ta pgLx¿n] eg]sf] gdfÌ", ltdLx¿ ;a} kms]{/ dsxfF g} cfpg'5, Toltj]nf k]ml/
atfOlbg]5' ls h]–h] ltdLn] u/]sf lyof} .. / d}n] g"xnfO{ p;sf] s'nlt/ k7fOlbPF, ta Tof] krf;
jif{ sd Ps xhf/ -(%)_ jif{ pgLx¿;Fu /Xof], k]ml/ ltgLx¿nfO{ t'kmfgn] nk]6Øf] / ltgLx¿
cTofrf/L lyP .. —d+lhn %÷l;kf/f @)–@!÷@( ;"/M cn–cGsa"t÷cfot *, !$ ..
;dLIfs— dftf–lktfsf] ;]jf ug'{ t /fd|f] g} xf] . olb v'bfsf] ;fy z/Ls ug{sf] nflu eg]df
t pgLx¿n] eg]sf] gdfÌ' of] klg 7Ls xf], k/Gt' olb dftf–lktf ldYofefif0fflb ug{sf] nflu cf1f
lbG5g\ eg] t s] dfÌ'kb{5 < To;}n] of] s'/f cfwf 7Ls / cfwf a]7Ls 5 . s] g"x cflb k}uDa/nfO{
dfq} v'bfn] ;+;f/df k7fpF5 eg] t, cGo hLjx¿nfO{ s;n] k7fpF5 < olb ;a}nfO{ p;}n] k7fpF5
eg] t ;a} k}uDa/ lsg ePgg\ < olb klxnf dg'iosf] cfo' xhf/ jif{sf] x'GYof] eg] t clxn] lsg
x'Fb}g < o;}n] of] s'/f] 7Ls xf]Og . olb v'bfsf] Gofo 3/df klg tn 6fpsf], dfly v'§f afFw]/ b08
lbOg] ul/G5 eg] t To; eGbf cfhef]lnsf] oxfFsf] /fh g} 7Ls 5 . cfhef]ln b08 t lbOG5, k/Gt'
v'§f tn 6fpsf] dfly g} /flvG5 . olb o:t} b08 ePdf klg dg'iox¿df ;+3l6t x'g ;Sb5 ..!#)..
d"n—!#!— cNnfxn] ;[li6sf] cf/De ub{5, k]ml/ p;}n] To;sf] k'g/fj[lQ ub{5, k]ml/ Tot}lt/
ltdLx¿ kms{g]5f} .. h'g lbg sofdt x'g]5, To; lbg ck/fwLx¿ lg/fz /xg]5g\ .. ctM h;n] O{dfg
NofP / pgLx¿n] /fd|f sd{ u/], ltgLx¿ :ju{sf] Ps au}+rfdf cfe"if0f ;lxt k|;Ìtfk"j{s /xFg]5g\ ..
olb d}n] cs}{ xfjf k7fOlbPF eg] h;sf] k|efjn] ltgLx¿n] v]tLnfO{ kx]+nf] ePsf] b]Vg]5g\ .. o;
k|sf/ cNnfxn] tL dfG5]x¿sf] Åbodf df]x/ nufOlbG5 hf] c1fgL x'G5g\ ..
—d+lhn %÷l;kf/f @!÷#) ;"/M c/–?d÷cfot !!, !@, !%, %!, %( ..
;dLIfs— olb cNnfx b'O{ k6s pTklQ ub{5 t];|f] k6s xf]Og eg] t pTklQsf] cflb / bf];|f]
k6ssf] cGtdf lgsDdf a:b}/fVb5 xf]nf < / Ps tyf b'O{ k6s pTklQsf] kZrft\ p;sf] ;fdYo{
lgsDdf / Joy{ x'g hfg]5 . olb Gofo ug{sf] nflu lbg g/fv]/, /ft /fVg] xf] eg] t uju{08–h:tf]
nLnf x'g hfg]5 . Gofo t lbgdf g} ug{ ;j{q k|l;4 5 . o;}n] of] d';ndfg / d';ndfgx¿sf]
v'bfsf] pN6f] s'/f xf] . olb au}+rfdf /fVg / >[Ëf/ klx/fpg g} d';ndfgx¿sf] :ju{ xf] eg] t o;}
;+;f/sf] h:t} eof], jxfF dfnL / ;'gf/ klg xf]nfg\, cyjf v'bfn] g} dfnL / ;'gf/ cflbsf] sfd ub{5
xf]nf . olb s;}nfO{ yf]/} uxgf ldn]df t rf]/L klg x'G5 xf]nf / :ju{af6 rf]/L ug]{nfO{ g/sdf klg
xfNb5 xf]nf . olb o:t} xf] eg] t …;bf :ju{sf] au}+rfdf /xg]Ú s'/f e'm6f] x'g] eof] . h'g ls;fgx¿sf]
v]tLdf klg v'bfsf] b[li6 5, of] ljBf v]tL ug]{ cg'ejaf6 x'G5 / olb dfgf}+ ls v'bfn] cfˆgf] ljBfn]
;a} s'/f hfGof] eg] tfklg o:tf] eo lbg' cfˆgf] 3d08 k|l;4 ug'{ xf] . olb cNnfxn] hLjx¿sf]
Åbodf df]x/ nufP/ kfk u/fof] eg] t To; kfksf] efuL jxL x'g]5, hLj xf]Og . h;/L ho–k/fho
;]gfwLzsf] x'G5, To;/L g} of] ;a} kfk v'bfnfO{ g} k|fKt x'g hfG5 ..!#!..
d"n—!#@— oL cfotx¿ x'g\ lstfa lxSdtjfnfsf] .. p;n] cfsfznfO{ k}bf u¥of] lagf o:tf]
vDafsf] h'g ltdLn] b]Vb5f}, / p;n] wtL{df kxf8 hdfOlbof] tfls 8fdf8f]n eP/ gxlNnof];\ .. s]
ltdLn] b]v]gf} ls cNnfxn] /ftnfO{ lbgdf k|lji6 ub{5 / lbgnfO{ /ftdf k|lji6 ub{5 .. s] ltdLn]
b]v]gf} ls lsZtLx¿ ;d'b|df cNnfxsf] cg'u|xn] rNb5g\, tfls ltdLnfO{ cfˆgf] s]xL lgzfgL
b]vfcf];\ .. —d+lhn %÷l;kf/f @!÷#! ;"/M n'sdfg÷cfot @, !), @(, #! ..
;dLIfs— jfx hL Û lxSdtjfnL lstfa Û ls h;df ;j{yf ljBfb]lv lj?4 cfsfzsf] pTklQ,
p;df vfFaf] nufpg] zÍf / k[YjLnfO{ l:y/ /fVgsf] nflu kxf8 /fVg] s'/f Û yf]/}dfq ljBfjfnfn] klg
o:tf] n]v slxNo} n}Vb}g / g dfGb5 . / lxSdt x]/ ls hxfF lbg 5 jxfF /ft 5}g / hxfF /ft 5 jxfF
lbg 5}g, p;nfO{ Ps bf];|fdf k|j]z u/fpg] s'/f n]Vb5, of] a8f] cljåfg\sf] s/f xf], o;}n] of] s'/fg
ljBfsf] k':ts x'g ;Sb}g . s] of] ljBflj?4sf] s'/f xf]Og ls, 8'Fuf dg'io / p;sf] lqmofsf}znflbaf6
rNb5 jf v'bfsf] s[kfaf6 < olb kmnfd / 9'Ëfsf] gf}sf agfP/ ;d'b|df rnfPdf t v'bfsf] lgzfgL
8'AghfG5 ls hfFb}g < o;}n] of] k':ts g ljåfg\ / g O{Zj/n] agfPsf] x'g ;Sb5 ..!#@..
d"n—!##— p;n] sfo{sf] Joj:yf ub{5 cfsfzb]lv wtL{;Dd, k]ml/ ;f/f dfdnf p;}lt/
kms{G5g\ Ps lbgdf, h;sf] cjlw ltd|f] u0fgf cg';f/ Ps xhf/ jif{sf] x'G5 .. jxL g} xf] k/f]If /
k|ToIfnfO{ hfÌ]jfnf cToGt k|e'TjzfnL bofn' 5 .. k]ml/ To;sf] cË 7Ls u¥of] / To;df cfˆgf] ¿x
-cfTdf_ k'mSof] .. h'g d[To'sf] kml/Ztf ltdLdfly lgo'Qm 5, k|f0f lgsfNgsf] nflu To;n] ltdLnfO{ k"0f{
¿kn] cfˆgf] sAhfdf ug]{5 .. olb d}n] rfxGy]+ eg] t k|To]s JolQmnfO{ p;sf] cfˆgf] ;Gdfu{ b]vfpFy],
lsGt' dlt/af6 s'/f l;4 e};s]sf] 5 ls d}n] hxÌd -g/s_ df lhÌx¿ / dg'iox¿n] e/]/ /fVg]5' ..
—d+lhn %÷l;kf/f @!÷#@ ;"/M c;–;Hbf÷cfot %, ^, (, !!, !# ..
;dLIfs— ca 7Ls l;4 x'g uof] ls d';ndfgx¿sf] v'bf dg'iojt\ Psb]zL xf] . lsgeg]
olb Jofks x'GYof] eg] t Psb]zaf6 k|aGw ug]{ / r9\g] plqg] s'/f x'g ;Sb}gYof] . olb v'bfn]
kml/ZtfnfO{ km7fpF5 eg] klg cfk"m Psb]zL x'g uof] . cfk"m cfsfzdf 6fFl;P/ a;]sf] 5 /
kml/Ztfx¿nfO{ bf}8fpF5 . olb kml/Ztfn] 3'; lnP/ s'g} dfdnf laufl/lbPdf jf s'g} d'bf{nfO{
5f]l8lbPdf t v'bfnfO{ s] yfxf x'g ;Sb5 < yfxf t p;nfO{ x'G5 hf] ;j{1 tyf ;j{Jofks x'G5, ;f]
t 5Fb}5}gÙ x'GYof] eg] t kml/Ztfx¿nfO{ k7fpg] tyf sof}+ dfG5]x¿sf] sof}+ k|sf/sf] k/LIff lngsf] s]
sfd lyof] < / Ps xhf/ jif{df k|aGw ugf{n] ;j{zlQmdfg\ klg ePg . olb d[To'sf] kml/Ztf 5 eg] t
To; kml/ZtfnfO{ dfg]{jfnf d[To' s'grflx+ xf] < olb Tof] lgTo xf] eg] t cd/kgdf v'bfsf] a/fa/
z/Ls eof] . Ps kml/Ztf Ps ;dodf g/s eg{sf] nflu hLjx¿nfO{ lzIff ub}{g / pgLx¿nfO{ lagf
kfksf] cfˆgf] dhL{n] g/sdf e/]/ b'Mv lb+b} tdfzf x]b{5 eg] t v'bf kfkL, cGofosf/L / bofxLg xf] .
o:tf] s'/f h'g k':tsdf x'G5, g Tof] ljåfg\ / O{Zj/s[t, k]ml/ bof GofoxLg O{Zj/ klg slxNo} x'g
;Sb}g ..!##..
d"n—!#$— elgb]pm olb ltdL d[To' cyjf dfl/g hfgaf6 efu]df klg of] efUg' ltd|f] nflu
sbflk nfek|b x'g]5}g .. P] gaLsL :qLx¿ xf] Û ltdLdWo]df hf] s;}n] v'nf cZnLntfsf] sd{df lnKt
/x]sf] kfOPdf t, To;sf] nflu b'O{u'0ff oftgf x'g]5, / of] cNnfxsf] nflu Psbd} ;/n 5 ..
—d+lhn %÷l;kf/f @!÷## ;"/M cn–cxhfa÷cfot !^, #) ..
;dLIfs— of] d'xDdb ;fx]an] o; sf/0fn] n]v]–n]vfP xf]nfg\ ls n8fO{+df sf]xL klg gefu"g\,
xfd|f] ljho xf];\, dg{b]lv klg g8/fpmg\, P]Zjo{ a9\b} hfcf];\ / dhxa klg a9f];\ < / olb :qLx¿
lgn{Hhtf;Fu k}uDa/sf] ;fd'Ì] gcfpg] eg] t, s] k}uDa/ ;fx]a lgn{Hh eP/ pgLx¿sf] ;fd'Ì]
hfg] < / k}uDa/ ;fx]adfly b08 gx'g], of] s'g 3/sf] Gofo xf] < ..!#$..
d"n—!#%— / ltdL cfˆgf] 3/wGbfd} nflu /xg",======/;"nx¿sf] cf1f kfng u/, cNnfxn]
rfxG5 ls ltdL /;"nx¿sf 3/jfnfsf] d}nf b"/ u/]/ k"0f{ kljqtf cfcf];\ .. k]ml/ ha h}bn] p;sf]
cfˆgf] OR5f k"lt{ ul/;Sof], d}n] ltd|f] / p;sf] ljjfx u/fOlbPF tfls O{dfgjfnfx¿dfly cfˆgf]
h]7f]af7f] 5f]/fsf] kTgLx¿sf] n]kfnssf] af/]df s'g} ;+sf]r g/xf];\, ha ls p;n] pgLx¿l;t cfˆgf]
cfjZostfk"lt{ u/f];\ / cNnfxsf] cf1f x'g]jfnf g} lyof] .. /;"nsf nflu o;df s'g} xflg 5}g h'g
cNnfxn] p;sf nflu lgwf{l/t ul/lbPsf] xf];\ .. d'xDdb ltd|f k'?ifx¿df s;}sf] lktf xf]Ogg\ ..
/;"n d}n] ltd|f] nflu xnfn -j}w_ ul/lbPF ltd|f tL kTgLx¿, h;sf] ef/f ltdLn] lbO;s]sf 5f} / tL
dlxnfx¿ klg hf] ltd|f] :jfldTjdf 5g\, h;nfO{ cNnfxn] ulgdtdf -OR5fdf_ ltdLnfO{ lbPsf] xf] ..
tL dWo]df ltdLn] h;nfO{ rfxG5f} 6f9f /fv / h;nfO{ rfxG5f} glhs /fv, h;nfO{ ltdLn] 6f9f
u¥of} tL dWo]df k]ml/ s;}nfO{ af]nfPdf t ltdLdfly s'g} kfk nfUg]5}g .. P] O{dfgjfnfx¿ xf],
k}uDa/sf 3/df hfg] gu/ ..
—d+lhn %÷l;kf/f @@÷## ;"/M cn–cxhfa÷cfot ##, #^–#*,$), %), %!, %# ..
;dLIfs— of] a8f] cGofosf] s'/f 5 ls :qL 3/df s}bsf] ;dfg /xg] / k'?if v'nf lx+8\g] . s]
:qLx¿sf] lrQn] z'4 jfo', z'4 b]zdf e|d0f ug{, ;[li6sf cg]s kbfy{x¿nfO{ x]g{ dg rfxFb}g xf]nf <
o;} ck/fwaf6 d';ndfgx¿sf s]6fx¿ ljz]if u/]/ ;}nfgL -3'Dg]_ / ljifoL x'G5g\ . cNnfx / /;"nsf]
Ps clj?4 cf1f 5 jf leÌ–leÌ lj?4 < olb Ps xf] eg] t b'O6}sf] cf1f kfng u/ eÌ' Joy{ 5 /
olb leÌ–leÌ lj?4 xf] eg] t Pp6f ;fFrf] csf]{ e'm6f] < Pp6f rflx+ v'bf csf]{ rflx+ z}tfg x'g
hfg]5 . / z/Ls klg x'g]5 < jfx s'/fgsf v'bf / k}uDa/ tyf s'/fgnfO{ Û h;nfO{ bf];|fsf] dtna
gi6 u/]/ cfˆgf] dtna l;4 ug{ Oi6 x'G5 o:t} nLnf cjZo /Rb5 . o;af6 of] klg l;4 x'G5 ls
d'xDdb ;fx]a a8f] ljifoL lyP . olb x'Fb}gy] eg] t n]kfnssL :qL h'g ls k'qsL :qL yL, cfˆgL :qL
lsg agfP < k]ml/ o:tf s'/f ug]{jfnfsf v'bf klg kIfkftL aGof] / cGofonfO{ Gofo 7x¥ofof] . enf
sf]O{ dg'iox¿df hËnL ePdf klg To;n] cfˆgL a'xf/LnfO{ 5f]l8lbG5 / of] slt 7"nf] cGofosf] s'/f
xf] ls gaLnfO{ ljifof;lQmsf] nLnf ug{df slQ klg /f]sfj6 5}g Û olb gaL s;}sf] afp lyPg eg] t
h}bn] kfPsf] n]kfns 5f]/f] s;sf] lyof] < / lsg n]lvof] < of] p;} dtnasf] s'/f xf] ls h;af6
a'xf/LnfO{ klg 3/df /fVgfn] k}uDa/ ;fx]a aRg ;s]gg\, cGol;t t s;/L ar] xf]nfg\ / < o:tf]
rt'/fO{af6 klg g/fd|f] s'/f]df r's]/ lgGbf x'gaf6 slxNo} klg 5'6\g ;Sb}g . s] hf] k/fO{ :qL klg
gaL;Fu k|;Ì eP/ ljjfx ug{ rfx]df klg xnfn x'G5 < / of] dxf cwd{sf] s'/f xf] ls gaLn] t h'g
:qLnfO{ rfxG5 5f]l8lbg] / d'xDdb ;fx]asL :qLx¿ olb k}uDa/ ck/fwL ePdf klg slxNo} 5f]8\g
gkfpg] Û h;/L k}uDa/sf 3/df cGo sf]O{ Jolerf/ b[li6n] k|j]z gug]{ xf] eg] t, To;} u/L k}uDa/
;fx]a klg s;}sf] 3/df k|j]z ug{x'Fb}g . s] gaL hf] s;}sf] 3/df rflx+ lgZzÍ k|j]z ug]{ / dfggLo
klg x'g] < enf Û s'g To:tf] Åbosf] cGwf] xf]nf ls hf] o; s'/fgnfO{ O{Zj/s[t / d'xDdb ;fx]anfO{
k}uDa/ / s'/fgf]Qm O{Zj/nfO{ k/d]Zj/ dfÌ ;Sg] . a8f] cfZro{sf] s'/f 5 ls o:tf] o'lQmz"Go
wd{lj?4 s'/fx¿nfO{ c/ab]z lgjf;L cflb dg'iox¿n] o; dtnfO{ s;/L dfg] Û ..!#%..
d"n—!#^— /;"nnfO{ si6 k'¥ofpg' ltd|f] nflu of]Uo x'Fb}g, ;fy} of] klg slxNo} gug"{ ls
pgsf k5fl8 pgsL >LdtLx¿;Fu ljjfx, lgZro g} cNnfxsf] b[li6df of] dxf kfk x'g]5 .. h;n]
cNnfx / p;sf k}uDa/nfO{ si6 lbG5g\, cNnfxn] ltdfly ;+;f/ / k/nf]ssf] nflu km6\sf/ ub{5,
ltgLx¿sf nflu ckdflgt oftgf tof/ u/]/ /fv]sf] 5 .. / h;n] d';ndfg dlxnf / k'?ifx¿nfO{
b'Mv lbG5g\ lagf ck/fwsf], ltgLx¿n] cf/f]k / :ki6 kfksf] af]em p7fP .. km6\sf/ kfpg]5g\, kqmfp
vfg]5g\ / g/fd|f];Fu dfl/g]5g\ .. P] xfd|f] /a, pgLx¿nfO{ b'O{ u'0ff oftgf b], / ltgLx¿dfly ef/L
km6\sf/ u/ .. —d+lhn %÷l;kf/f @@÷## ;"/M cn–cxhfa÷cfot %#, %&, %*, ^!, ^* ..
;dLIfs— jfx Û s] v'bfn] cfˆgf] v'bfO{nfO{ wd{sf] ;fy b]vfO/x]sf] 5 < h:tf] /;"nnfO{ b'Mv
lbg lgif]w ug'{ t 7Ls xf] k/Gt' bf];|fnfO{ b'Mv lbgdf /;"nnfO{ klg /f]Sg' of]Uo lyof], lsg /f]s]g < s]
s;}n] b'Mv lbgfn] cNnfx klg b'MvL x'g hfG5 < olb o:t} xf] eg] t Tof] O{Zj/ g} x'g ;Sb}g . s]
cNnfx / /;"nnfO{ b'Mv lbgfsf] lgif]w ugf{n] of] l;4 x'Fb}g ls cNnfx / /;"nn] h;nfO{ rfxG5g\
b'Mv lbg] < h;/L d';ndfg k'?if / dlxnfnfO{ b'Mv lbg' g/fd|f] xf] eg] t logLx¿af6 cGo dg'ionfO{
b'Mv lbg' klg g/fd|f] xf] . s] cGo ;a}nfO{ b'Mv lbg'kb{5 < olb o:tf] dfÌ] xf] eg] t p;sf] of] s'/f]
klg kIfkftsf] x'G5 . jfx bËf drfpg]jfnf v'bf / gaL Û h:tf oL lgb{oL x'g\ To:t} lgb{oL ;+;f/df
Psbd} yf]/} dfq xf]nfg\ . h:tf] oxfF ls …cGo hgx¿ hxfF;'s} kfOo"g\, dfl/o"g\, kqmfp vfpmg\Ú h:tf
s'/fx¿ n]v]sf 5g\, To:t} d';ndfgx¿dfly s;}n] cf1f lbPdf t of] s'/f] g/fd|f] nfUb5 jf nfUb}g
xf]nf < jfx s:tf lx+;| k}uDa/ cflb 5g\ ls hf] k/d]Zj/sf] k|fy{gf u/]/ cfk"maf6 bf];|fnfO{ b'O{u'0ff
b'Mv lbgsf] nflu k|fy{gf ug{ n]lvPsf] 5 . of] klg kIfkft dtnal;Gw'kg / dxf cwd{sf] s'/f xf] .
o;}n] clxn] klg d';ndfgx¿df w]/} z7x¿ o:t} sd{ ug{df 8/fpFb}gg\ . of] 7Ls xf] ls ;'lzIffsf]
lagf dg'io kz'sf] ;dfg /xG5 ..!#^..
d"n—!#&— / cNnfx g} xf] h;n] xfjfnfO{ k7fpF5, k]ml/ To;n] afbnnfO{ p7fpF5, k]ml/
xfdLn] To;nfO{ s'g} Ps z'is / d[t b]zlt/ nUof}+, k]ml/ To;åf/f wtL{nfO{ p;sf] d[t x'g hfgsf]
kZrft\ k]ml/ hLljt u/fOlbof}+, o;} k|sf/af6 x'g]5 bf];|f] k6ssf] Ao'Ftg] qmd klg .. h;n] xfdLnfO{
cfˆgf] pbf/ s[kfn] jf; ug{sf] nflu o:tf] 3/df ptf/]sf] 5, hxfF g xfdLnfO{ si6 ug{kb{5, g t
ysfO g} nfUb5 .. —d+lhn %÷l;kf/f @@÷#% ;"/M cn–kmflt/÷cfot (, #% ..
;dLIfs— jfx s:tf] lkmnf];kmL v'bfsf] 5 . k7fpF5 jfo'nfO{, p7fpFb} lkmb{5 afbnnfO{ Û /
v'bf To;af6 d'bf{x¿nfO{ Ao'FtfpFb} lkmb{5 . of] s'/f] O{Zj/;DaGwL slxNo} x'g ;Sb}g, lsgeg] O{Zj/sf]
sfd lg/Gt/ Psvfn] eO/xG5 . h'g 3/ 5g\ tL lagf agfj6sf] x'g ;Sb}g / olb agfj6sf] xf] eg]
t ;bf /xg ;Sb}g . h;sf] z/L/ 5 Tof] kl/>dsf] lagf b'MvL x'G5 / z/L/jfnf /f]uL eP lagf
slxNo} aRb}g . hf] Ps :qL;Fu ;dfud ub{5, Tof] lagf /f]usf] aRg ;Sb}g eg] t, h;n] w]/}
:qLx¿sf] ljifoef]u ub{5, To;sf] s] bzf x'G5 xf]nf < To;}n] d';ndfgx¿sf] :ju{ klg ;'vbfos
;bf x'g ;Sb}g ..!#&..
d"n—!#*— s;d 5 s'/fg ;[b[9sf] .. lgZro g} tF /;"nx¿ dWo]df xf];\ .. cToGt ;Lwf
dfu{df .. of] ;j{zlQmdfg\ / bofjfg\ cNnfxlt/af6 ptfl/Psf] xf] ..
—d+lhn %÷l;kf/f @#÷#^ ;"/M of–;Lg÷cfot @, #, $, % ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ Û of] s'/fg v'bfn] agfPsf] x'GYof] eg] t To;n] of] ;f}uGw lsg
vfGYof] < olb gaL v'bfn] k7fPsf] x'GYof] eg] t, n]kfns 5f]/fsL :qLdfly lsg df]lxt eof] < of]
sygdfq} xf] ls s'/fgnfO{ dfÌ]x¿ ;Lwf dfu{df 5g\ . lsgeg] ;Lwf dfu{ ToxL x'G5 h;df ;To
dflgG5, ;To af]lnG5, ;To ul/G5Ù kIfkft /lxt Gofo wd{sf] cfr/0f ug'{ cflb xf] / o;b]lv
ljk/Ltsf] Tofu ug'{ . ;f] g s'/fgdf, g d';ndfgx¿df, g t logsf] v'bfdf o:tf] :jefj 5 . olb
;a}dfly k|an k}uDa/ d'xDdb ;fx]a x'Gy] eg] t, ;a} eGbf clws ljBfjfg\ / z'eu'0fo'Qm lsg
ePgg\ < o;}n] h;/L s'~h/Ln] cfˆgf aoF/nfO{ cldnf elGbg, To:t} of] s'/f] klg 5 ..!#*..
d"n—!#(— / g/l;+3f -dxfzÎ_ k'ms]/ ahfOg]5, k]ml/ s] b]Vg]5f} ls crfgs pgLx¿ lrxfg
af6 lg:s]/ cfˆgf] dflnslt/ bf}8g]5g\ .. cfh d}n] pgLx¿sf] d'vdf df]x/ nufOlbg]5' / pgLx¿sf
xft dl;t af]Ng]5g\ h]–hlt sdfP / pgLx¿sf v'§fn] ;fIfL lbg]5g\ h]–hlt u/] .. p;sf] dfdnf t
a; oxL xf] ls ha p;n] s'g} rLh k}bf ug{sf] nflu ;ÍNk ub{5, ta To;nfO{ eGb5 ls—
æeOhf ÛÆ / Tof] e}xfNb5 .. —d+lhn %÷l;kf/f @#÷#^ ;"/M of–;Lg÷cfot %!, ^%, *@ ..
;dLIfs— ca ;'Ì'xf];\ ls pm6k6fËsf s'/fx¿ Û v'§fn] slxNo} ;fIfL lbg ;Sb5g\ < v'bfsf]
l;jfo To; ;dodf sf] lyof] h;nfO{ p;n] cf1f lbof] < s;n] ;'Gof] < / sf] aÌ uof] < olb lyPg
eg] t of] s'/f] e'm6f] / olb lyof] eg] t Tof] s'/f]— æh'g l;jfo v'bfsf] s]xL rLh lyPg / v'bfn]
;a}yf]s agfOlbof]Æ— Tof] e'm6f] ..!#(..
d"n—!$)— pgLx¿nfO{ o:tf] dlb/fsf] Kofnf NofP/ 3'dfOg]5 ls efF8f] e/L x'g]5 .. :jR5
kf/bzL{ lkpg]jfnfx¿sf] nflu ;':jfb' .. / pgLx¿l;t gh/ e'msfPsL 7"nf–7"nf cfFvf ePsL :qLx¿
x'g]5g\ .. dfgf}+ ls c08f x'g\ n'sfP/ /flvPsf .. s] ca xfdLnfO{ dg{ kb}{g .. / lg:;Gb]x n"t klg
k}uDa/x¿ dWo]af6} lyof] .. ha ls d}n] p;nfO{ / p;sf dfG5]x¿nfO{ d'lQm lbPF, l;jfo Pp6L a'9L
kl5 /xg]x¿ jfnfdf lyO{ .. k]ml/ d}n] c¿nfO{ dfl/lbP ..
—d+lhn ^÷l;kf/f @#÷#& ;"/M c;–;fˆkmft÷cfot $%, $^, $*, $(, %*, !##–!#& ..
;dLIfs— lsghL oxfF t d';ndfgx¿ /S;LnfO{ g/fd|f] atfpF5g\, k/Gt' logsf] :ju{df t
gbLsf] gbL au]sf] 5 . olt t /fd|f] xf] ls oxfF t s'g} k|sf/n] dB lkpg 5'6fPsf 5g\, k/Gt' oxfFsf]
;f6f]df jxfF pgsf :ju{df a8f] g/fd|f] 5 Û lagf :qLx¿sf] jxfF s;}sf] lrQ l:y/ /xFb}g xf]nf Û /
eoÍ/ /f]u klg x'G5g\ xf]nf Û olb z/L/jfnf x'g\ eg] t cjZo dg]{5g\ / olb z/L/jfnf xf]Ogg\ eg]
t, Tof] lj£gsf] ef]u ljnf; g} ug{ ;Sg] ePgg\ . k]ml/ pgLx¿sf] :ju{df hfg' Joy{ x'g]5 . olb
n"tnfO{ k}uDa/ dfGb5g\ eg] t, h'g afOandf n]lvPsf] 5 ls— …p;n] cfˆgL b'O{cf]6L 5f]/Lx¿;Fu
;Def]u u/]/ b'O{cf]6f 5f]/f hGdfof]Ú o; s'/fnfO{ klg dfGb5f} ls dfGb}gf} < olb dfGb5f} eg] t
o:tf]nfO{ k}uDa/ dfÌ Joy{ 5 . olb o:tf / o:t}sf ;ËLx¿nfO{ v'bfn] d'lQm lbG5 eg] t, Tof] v'bf
klg To:t} xf] . lsgeg] a'l9ofsf] syf eÌ]jfnf / kIfkft u/]/ c¿nfO{ dfg]{jfnf v'bf slxNo} x'g
;Sb}g . o:tf] v'bf d';ndfgx¿sf 3/df g} /xg ;Sb5, cGoq xf]Og ..!$)..
d"n—!$!— ;bfaxf/ au}+rf h;sf] åf/ pgLx¿sf] nflu vf]lnPsf] x'g]5 .. ltgLx¿ To;df
lz/fgL xfn]/ a;]sf x'g]5g\, / cg]s k|sf/sf] kmn k]o kbfy{ dflu/fVg]5g\ .. / pgLx¿l;t gh/
e'msfPsL zld{nL clg ;dfg cfo'jfnL kTgLx¿ x'g]5g\ .. ctM ;a} kml/Ztfx¿n] gdg u/] .. k/Gt'
OanL;n] 3d08 u/]/ cj1fsf/Ldf x'g uof] .. ;f]Wof] ls, P] OanL; tFnfO{ s'g rLhn] /f]Sof] ls
o;nfO{ ;hbf ug{df, h;nfO{ ls d}n] d]/f] b'O6} xftn] agfPsf] x'F, ls t}+n] 3d08 u/]sf] xf];\ ls
7"nf] x"F eg]/ .. p;n] eGof], d cfbd eGbf >]i7 5', t}+n] dnfO{ cfuf]af6 k}bf u/]sf] 5;\ / o;nfO{
df6f]af6 .. eGof] ls tF oxfFaf6 t'?Gt lg:s]/ hf, lsgeg] tF lt/:s[t xf];\ .. / tFdfly d]/f] lwSsf/
5 abnfsf] lbg;Dd .. OanL;n] eGof] ls, P] d]/f] dflns, dnfO{ cjsfz b] To; lbg;Ddsf] nflu
ha ;a} d'bf{x¿nfO{ k'gM p7fOg]5 .. eGof] ls tFnfO{ cjsfz lbOPsf] 5 .. lgwf{l/t ;dosf] nflu ..
p;n] eGof] ls t]/f] ;Ddfgsf] s;d, d}n] tL ;a}nfO{ e|ldt kf/]/ /fVg]5' .. l;jfo t]/f tL aGbfx¿
h;nfO{ t}+n] kljq u/]sf] 5;\ .. —d+lhn ^÷l;kf/f @#÷#* ;"/M ;fb÷cfot %)–%#, &#–*# ..
;dLIfs— olb jxfF h:tf] ls s'/fgdf au}+rf, gx/, 3/, vfgkfg, cfe"if0f, df}hd:tL n]lvPsf]
5 To:tf] 5 eg] t, tL g ;bfb]lv lyP g ;bf /xg ;Sb5g\ lsgeg] hf] ;+of]uaf6 kbfy{ aGb5 Tof]
;+of]usf] k"j{ lyPg, cjZoefjL ljof]usf] cGtdf klg /xg]5}g . ha Tof] au}+rf g} /xFb}g eg] t
To;df /xFg]jfnfx¿ ;bf s;/L /xFg ;Sb5g\ < lsgeg] …u2L, lz/fgL, d]jf–kmn / k]o kbfy{Ú jxfF
ldNg]5 n]lvPsf] 5 . o;af6 oxL l;4 x'G5 ls h'g ;dodf d';ndfgx¿sf] dhxa rNof] , To;
;dodf c/a b]z ljz]if wgf9Ø lyPg, o;}n] d'xDdb ;fx]an] lz/fgL cflbsf] syf ;'gfP/
u/Lax¿nfO{ cfˆgf] dtdf km;fP, / hxfF :qLx¿ x'G5g\ ToxfF lg/Gt/ ;'v sxfF < tL :qLx¿ jxfF
sxfFaf6 cfP < cyjf :ju{sf x'g\ < olb cfPsf x'g\ eg] t hfg]5g\ / ToxL+sf g} x'g\ eg] t
sofdtsf] k"j{ s] ub{y] < s] lgsDdf cfˆgf] pd]/nfO{ latfO/fv]sf lyP < ca x]g'{xf];\ v'bfsf] t]h Û
h;sf] x's'd cGo kml/Ztfx¿n] dfg]/ cfbd ;fx]anfO{ gd:sf/ u/] / z}tfgn] ug{ dfg]g . v'bfn]
z}tfgnfO{ ;f]Wof] ls d}n] tFnfO{ cfˆgf] b'O6} xftn] agfPF, t}+n] cledfg gu/ . o;af6 oxL l;4 x'G5
ls s'/fgsf] v'bf b'O{ xftjfnf dg'io lyof] . o;}n] Tof] Jofks jf ;j{zlQmdfg\ slxNo} x'g ;Sb}g . /
z}tfgn] ;To s'/f eGof] ls d cfbd eGbf pQd 5', o;dfly v'bfn] l/; lsg u¥of] < s] cfsfz
dfq} v'bfsf] 3/ xf] k[YjL xf]Og < To;f] xf] eg] sfafnfO{ v'bfsf] klxnf] 3/ lsg n]lvof] < enf
k/d]Zj/ cfk"maf6 jf ;[li6af6 cnu s;/L lgsfNg ;Sb5 < / Tof] ;[li6 ;a} k/d]Zj/sf] xf] o;af6
:ki6 ljlbt x'G5 ls s'/fgsf] v'bf au}+rfsf] lhDd]bf/ lyof] . v'bfn] To;nfO{ lwSsf/]/ s}b u¥of]
z}tfgn] eGof] ls x] dflns Û dnfO{ sofdt;Dd 5f]l8b] . v'bfn] v'zL x'Fb} sofdtsf] lbg;Dd
5f]l8lbof] . ha z}tfg 5'6Øf] ta v'bf;Fu eGb5 ls ca d}n] dHhfl;t e|ldt kfg]{5' / cftlÍt
u/fpg]5' . ta v'bfn] eGof] ls hltnfO{ t}+n] e|ldt kfg{]5;\ tL / tFnfO{ ;d]t bf]hv -g/s_ df
xfNg]5' . ca ;Hhgx¿n] ljrf/ ug'{xf];\ Û ls z}tfgnfO{ axsfpg]jfnf v'bf xf] ls cfk}m axs]sf]
xf] < olb v'bfn] e|ldt kf/]sf] xf] eg] t v'bf z}tfgsf] klg z}tfg 7xl/of] . olb z}tfg :jo+ e|ldt
eof] eg] t cGo hLj klg :jo+ e|ldt x'g]5g\, z}tfgsf] cfjZostf 5}g Û / h;af6 o; z}tfg
afuLnfO{ v'bfn] v'nf 5f]l8lbof] o;af6 ljlbt eof] ls Tof] klg z}tfgsf] z/Ls, cwd{ u/fpg]df
eof] . olb :jo+n] rf]/L u/fP/ b08 lbG5 eg] t, To;sf] cGofosf] s'g} kf/fjf/ x'Fb}g ..!$!..
d"n—!$@— lg:;Gb]x cNnfxn] ;d:t kfkx¿nfO{ Ifdf ul/lbG5, pm a8f] Ifdfjfg\ / s[kfn'
5 .. / wtL{ ;Dk"0f{ ¿kaf6 p;sf] d'ÝLdf x'g]5, sofdtsf] lbg / ;d:t cfsfz nk]l6Psf] x'g]5
p;sf] bflxg] xftdf .. / wtL{ cfˆgf] dflnssf] k|sfzaf6 rDsg]5, / lstfa /flvg]5 clg k}uDa/ /
;fIfL pkl:yt u/fOFg]5, / dg'iox¿nfO{ 7Ls–7Ls lg0f{o ul/g]5 s'g} cTofrf/ ul/g]5}g ..
—d+lhn ^÷l;kf/f @$÷#( ;"/M ch–h'df/÷cfot %#, ^&, ^( ..
;dLIfs— olb ;du| kfknfO{ v'bfn] Ifdf ub{5 eg] t, hfÌ' ;a} ;+;f/nfO{ kfkL agfpF5 /
bofxLg x'G5, lsgeg] Ps b'i6dfly bof / Ifdf ugf{n] To;n] clws b'i6tf ug]{5 / y'k|}
wdf{Tdfx¿nfO{ b'Mv lbg]5 . olb lsl~rt\ klg ck/fw Ifdf ul/of] eg] t, ck/fw g} ck/fw hut\df
5fpg]5 . s] k/d]Zj/ clUgjt\ k|sfzjfnf xf] < / sd{kq sxfF hDdf /xG5g\ < / s;n] n]Vb5 <
olb k}uDa/x¿ / ;fIfLx¿sf] e/f];fdf v'bfn] Gofo ub{5 eg] t, Tof] c;j{1 / c;dy{ xf] . olb
p;n] cGofo ub}{g, Gofo g} ub{5 eg] t sd{x¿sf] cg';f/ ub{5 xf]nf . tL sd{ k"jf{k/ jt{dfg
hGdx¿sf x'g ;Sb5g\ ta t kfk Ifdf ug]{, Åbodf tfnf nufpg] / lzIff gug]{, z}tfgaf6 e|ldt
kfg]{, bf}/f;'k'b{ -s'/fOdf_ /fVg] h:tf s'/fx¿ s]jn cGofo xf] ..!$@..
d"n—!$#— o; lstfasf] cjt/0f k|e'TjzfnL, ;j{1 cNnfxlt/af6 ePsf] xf] .. h;n] u'gfx
Ifdf ub{5, tf}af sa"n ub{5, s7f]/ b08 lbG5, zlQmdfg\ 5, p;sf] cltl/Qm bf];|f] sf]O{ k"Ho–k|e'
5}g, cGttM p;}lt/ hfg' 5 .. —d+lhn ^÷l;kf/f @$÷$) ;"/M uflkm/÷cfot @, # ..
;dLIfs— of] s'/f o;sf] nflu xf] ls ef]n] dfG5]x¿ cNnfxsf] gfdaf6 o; k':tsnfO{
dfÌ]5g\ ls h;df yf]/} ;To /fv]/ afFsL ;a} c;To el/Psf] 5 . ;fy} Tof] ;To klg c;To;Fu
ldl;g uP/ b"lift ePsf] 5 . o;}n] s'/fg / s'/fgsf] v'bf / o;nfO{ dfÌ]x¿ kfk j4{s / kfk ug]{ –
u/fpg]jfnf x'g\, lsgeg] …kfk Ifdf ug'{ cToGt cwd{Ú xf] . lsGt' o;}n] ubf{ d';ndfgx¿ kfk /
pkb|j ug{df 8/fpFb}gg\ ..!$#..
d"n—!$$— k]ml/ p;n] b'O{ lbgdf ;ft cfsfz agfof] / k|To]s cfsfzdf p;n] sfdsf]
/ˆkmf–8ˆkmfsf] cfb]z k7fof] .. ta pgsf sfg, cfFvf / 5fnfn] pgsf] lj?4 tL s'/fx¿sf] ;fIfL
lbg]5g\, hf] pgLx¿n] u/]sf lyP .. pgLx¿n] cfˆgf] 5fnfl;t eÌ]5g\ ls t}+n] xfd|f] lj?4 lsg
ujfxL lbO;\ < ta ltgLx¿n] eÌ]5g\, xfdLnfO{ p;} cNnfxn] jf0fL lbPsf]5 h;n] k|To]s rLhnfO{
jfs\–zlQm k|bfg u/]sf] 5 .. lg:;Gb]x jxL d'bf{x¿nfO{ hLljt ug]{jfnf xf] ..
—d+lhn ^÷l;kf/f @$÷$! ;"/M km':;Lnt÷cfot !@, @), @!, #( ..
;dLIfs— jfx hL jfx d';ndfgx¿ xf] Û ltd|f] v'bf h;nfO{ ltdLn] ;j{zlQmdfg\ dfGb5f} eg]
t, To;n] ;ft cfsfznfO{ b'O{ lbgdf agfpg ;Sof] < / hf] ;j{zlQmdfg\ x'G5 To;n] t If0fe/df g}
;a}nfO{ agfpg ;Sb5 . enf sfg, cfFvf / 5fnfnfO{ O{Zj/n] h8 agfPsf] 5 ltgLx¿n] ;fIfL
s;/L lbg ;Sb5g\ < olb ;fIfL g} af]nfpg] xf] eg] t, To;n] k|yddf lsg h8 agfof] < / cfˆgf]
k"jf{k/ lgod lj?4 lsg u¥of] < o;df klg a9L ldYof s'/f] of] xf] ls ha hLjdfly ;fIfL lbof], ta
hLjn] cfˆgf]–cfˆgf] 5fnfl;t ;f]Wof] ls t}+n] xfdLdfly lsg ;fIfL lbO;\ < 5fnfn] eGof] ls v'bfn]
af]nfof] d}n] s] u¿F . enf o:tf] s'/f klg slxNo} x'g ;Sb5 < h:t} s;}n] eGb5 ls aGWofsf] k'qsf]
d'v d}n] b]v]+, olb k'q 5 eg] t aGWof lsg < olb aGWof xf] eg] t k'q x'g} c;Dej 5 . o;}
k|sf/sf] of] ldYof s'/f] xf] . olb To;n] d'bf{x¿nfO{ Ao'Ftfpg] sfd ub{5 eg] t klxnf dfb{5 lsg <
s] cfk"m klg d'bf{ x'G5 ls x'Fb}g < olb x'g ;Sb}g eg] t d'bf{kgnfO{ lsg g/fd|f] dfGb5 < /
sofdtsf] /ft;Dd d[ts hLj s'g d';ndfgsf] 3/df /x] < / bf}/f;'k'b{ -s'/fOdf_ v'bfn] lagf
ck/fw lsg /fVof] < zL3| Gofo lsg u/]g < o:tf–o:tf s'/fn] O{Zj/tfdf snÍs nfUb5 ..!$$..
d"n—!$%— p;}sf] clwsf/df cfsfz / wtL{sf s'l~hx¿ 5g\, p;n] h;sf] nflu rfxG5
clws hLljsf lbg] ub{5 / h;nfO{ rfxG5 yf]/} lbG5 .. p;n] hf] rfxG5 k}bf ub{5, p;n] h;nfO{
rfxG5 5f]/L k|bfg ub{5 / h;nfO{ rfxG5 5f]/f k|bfg ub{5 .. cyjf pgLx¿nfO{ Psq ul/lbG5
5f]/f klg / 5f]/L klg, / h;nfO{ rfxG5 lgM;Gtfg /fVb5 .. / s'g} dg' iosf] of] ;fdYo{ 5}g ls
cNnfxn] p;;Fu s'/f u/f];\, k/Gt' cfotsf] dfWodaf6 cyjf kbf{sf] k5fl8af6 cyjf s'g}
kml/ZtfnfO{ k7fP/ .. —d+lhn ^÷l;kf/f @$÷$@ ;"/M cz–z"/f÷cfot !@, $(, %), %! ..
;dLIfs— v'bf;Fu s'l~hx¿sf] e08f/ el/Psf] 5 xf]nf . lsgeg] ;a} 7]ufgx¿sf] tfnf
vf]Ng'kg]{ x'G5xf]nf Û of] n8skgsf] s'/f xf] . s] h;nfO{ rfxG5 To;nfO{ lagf k'0o sd{sf] P]Zjo{
lbG5 < / 36\a9 ub{5 < olb o:t} xf] eg] t, Tof] a8f] cGofosf/L xf] . ca x]g'{xf];\ s'/fg
agfpg]jfnfsf] rt'/fO{ Û ls h;af6 :qL klg df]lxt eP/ km;"g\ . olb hf] rfxG5 pTkÌ ub{5 eg] t
bf];|f] v'bfnfO{ klg pTkÌ ug{ ;Sb5 ls ;Sb}g < olb ug{ ;Sb}g eg] t ;j{zlQmdQf oxfFg]/
cl8\sof] . enf dg'ionfO{ t v'bfn] h;nfO{ rfxG5 5f]/f–5f]/L lbG5, k/Gt' s'v'/f, df5f, ;'Fu'/ cflb
h;sf] y'k|} 5f]/f–5f]/L x'G5g\ ltgnfO{ s;n] lbG5 < / :qL k'?ifsf] ;dfud lagf lsg lb+b}g <
s;}nfO{ cfˆgf] OR5fn] afFemf] /fv]/ b'Mv lsg lbG5 < jfx Û v'bf slt t]h:jL 5 ls p;sf] ;fd'Ì]
s;}n] s'/f ug{ ;Sb}g Û k/Gt' p;n] klxnf eg]sf] 5 ls kbf{ xfn]/ s'/f ug{ ;Sb5 jf kml/Ztfx¿n]
v'bf;Fu s'/f ug{ ;Sb5g\ cyjf k}uDa/n] . olb o:t} s'/f xf] eg] t kml/Ztf / k}uDa/n] v'a cfˆgf]
dtna lvRb5g\ xf]nf Û olb sf]O{ eGb5 ls v'bf ;j{1 ;j{Jofks xf], ta t …kbf{ /fv]/ s'/f ug{ /
x'nfsLn] e}+m va/ dufP/ hfÌ'–n]Vg'Ú Joy{ 5 . olb o:t} xf] eg] t, Tof] v'bf g} xf]Og lsGt' rfnfs
dg'io xf]nf . o;}n] of] s'/fg slxNo} O{Zj/s[t x'g ;Sb}g ..!$%..
d"n—!$^— ha O{;f :ki6 k|df0fx¿sf] ;fydf cfof] ..
—d+lhn ^÷l;kf/f @%÷$# ;"/M ch–h'v?km÷cfot ^# ..
;dLIfs— olb O{;f klg v'bfn] k7fOPsf] xf] eg] t, p;sf] pkb]zsf] lj?4 s'/fg v'bfn] lsg
agfof] < k]ml/ s'/fgb]lv lj?4 O~hLn lsg agfof] < o;}n] oL lstfax¿ O{Zj/s[t xf]Ogg\ ..!$^..
d"n—!$&— o;nfO{ ;dft / l3;fb}{ g/ssf] dWo;Dd n}hfcf] .. / xfdLn] pg};Fu ljjfx
ul/lbg]5f}+ uf]/L 7"nf–7"nf cfFvf ePsL;Fu ..
—d+lhn ^÷l;kf/f @%÷$$ ;"/M cb–b'vfg÷cfot $&, %$ ..
;dLIfs— jfx Û s:tf] v'bf Gofosf/L x'Fb} kqmfpg] / k|f0fLx¿nfO{ l3;fg]{ < ha
d';ndfgx¿sf] v'bf g} o:tf] 5 eg] t, To;sf pkf;s d';ndfg cgfy lga{nx¿nfO{ ;dft]/
l3;f/]df t o;df s] cfZro{ x'G5 < / p;n] ;+;f/L dg'ios} ;dfg ljjfx klg u/fpF5, hfÌ' ls
d';ndfgx¿sf] k'/f]lxt g} xf] ..!$&..
d"n—!$*— olb sflkm/x¿;Fu d'7e]8 ePdf ub{gdf dfg'{, oxfF;Dd ls ha dhf;Fu /Qmkft
ePkl5 alnof];Fu afFlwlbg', To;kl5 pksf/ ug'{ of Ifltk"lt{ lng' .. / sof}+ o:tf a:tL h'g zlQmdf
ltd|f] o; a:tLb]lv clws tfstj/ lyP, h;n] ltdLnfO{ lgsfn], d}n] pgLx¿nfO{ gi6 ul/lbPF, sf]O{
pgLx¿sf ;xfos ePgg\ .. hÌt -:ju{_ sf] pbfx/0f, h;sf] jfbf 8/fpg]jfnfx¿;Fu ul/Psf] lyof],
h;sf] ljz]iftf of] xf] ls o;df gx/ aUb5g\, o:tf] kfgL ls h'g kl/jt{g x'Fb}g / b"wsf] gx/ x'g]5,
h;sf] :jfb ablnPsf] x'Fb}g, / dlb/fsf] gx/ x'g]5 h'g lkpg]jfnfx¿sf] nflu :jflbi6 x'g]5 /
dxsf] gx/ x'g]5 h'g cToGt} :jR5 x'g]5 .. / pgLx¿sf nflu cg]s k|sf/sf] kmn x'g]5 /
v'bflt/af6 Ifdf x'g]5 .. —d+lhn ^÷l;kf/f @^÷$& ;"/M d'xDdb÷cfot $, !#, !% ..
;dLIfs— o;}n] of] s'/fg, v'bf / d';ndfg cftÍ dRrfpg], ;a}nfO{ b'Mv lbg] / cfˆgf]
dtna ;fWg]jfn] bofxLg x'g\ . h:tf] oxfF n]lvPsf] 5 To:t} bf];|f, s'g} bf];|f] dtjfnfn]
d';ndfgx¿dfly u/]df t d';ndfgx¿nfO{ To:t} b'Mv h:tf] ls cGonfO{ lbG5g\, x'G5 ls x'Fb}g < /
a8f] kIfkftL x'g\ ls h;n] d'xDdb ;fx]anfO{ lgsflnlbP pgLx¿nfO{ v'bfn] df¥of] . enf Û h;df
z'4 kfgL, b"w, dB / dxsf] gx/ 5g\ Tof] ;+;f/b]lv clws x'g t ;Sb}g < / b"wsf] gx/ slxNo} x'g
;Sb}g < lsgeg] Tof] yf]/} ;dodf g} lau|G5 . o;}n] ubf{ a'l4dfg\x¿n] s'/fgsf] dtnfO{
dfGb}gg\ ..!$*..

o; cfotsf] efiodf …tkm;L/x';}gLÚ df n]lvPsf] 5 ls æd'xDdb ;fx]a b'O{ kbf{df lyP / v'bfsf] cfjfh
;'g] . Pp6f kbf{ h/Lsf] lyof] / csf]{rflx+ Zj]t df]tLx¿sf] lyof] . k]ml/ b'j} kbf{sf] aLrdf ;Q/L jif{ lx+8\g kg]{
of]Uo dfu{ lyof] <Æ a'l4dfgLx¿n] o; s'/fnfO{ ljrf/ ug'{xf];\ ls of] v'bf xf] ls kbf{sf] cf8 -kl5_ af6 s'/f
ug]{jfnL :qL < logLx¿n] t O{Zj/sf] g} b'b{zf u/fPsf 5g\ . sxfF j]b tyf pklgifbflb ;b\u|Gyx¿df k|ltkflbt z'4
k/dfTdf / sxfF s'/fgf]Qm kbf{sf] cf8b]lv s'/f ug]{jfnf v'bf Û ;fFrf] t of] xf] ls c/asf cljåfg\x¿ lyP, pQd
s'/f s;sf] 3/af6 Nofpg] <
d"n—!$(— ha ls wtL{ y/y/fP/ sf+Kg]5 .. / kxf8 6'6]/ r"0f{–ljr"0f{ x'g hfg]5 .. tL
5l/Psf] w'nf] eP/ /xg]5g\ .. bfofF xftjfnf -;f}efUozfnL_, s;/L x'g]5g\ bfofF xftjfnf .. / afofF
xftjfnf -b'ef{UozfnL_, s;/L x'g]5g\ afofF xftjfnf .. dfly knË ;'gsf tf/x¿n] a'g]sf 5g\ ..
cfd'Ì]–;fd'Ì] lz/fgL /flvPsf] x'g]5 .. pgLx¿;Fu lszf]/ x'g]5g\ hf] ;b}j lszf]/fj:yfd} /xg]5g\ ..
lunf; / hu dlb/fn] el/Psf 3'ld/xFg]5g\ .. h;nfO{ lkpgfn] g t 6fpsf] b'Vg]5 g t a'l4df
ljsf/ cfpg]5 .. / :jflbi6 kmn hf] dgn] rfxG5 .. / kIfLsf] df;' hf] pgLx¿n] rfxG5g\ .. 7"nf
cfFvf ePsL :qLx¿ .. dfgf}+ n'sfOPsf df]tL x'g \ .. pRrsf]l6sf la5f}gf x'g]5g\ .. d}n] tL
dlxnfx¿nfO{ ljz]if ¿kaf6 agfPsf] 5' .. k]ml/ pgLx¿nfO{ s'df/L /flvPsf]5 .. dg df]xgLjfnL /
;dfg cfo'jfnL .. k]ml/ h;af6 cfˆgf] k]6 eg]{5f} .. a; s;d vfG5' tf/fx¿sf] l:yltx¿sf] .. / of]
7"nf] ;fIfL xf] ltdLn] hfg ..
—d+lhn &÷l;kf/f @&÷%^ ;"/M cn–jflsof÷cfot $–^, *–(, !%–@#, #$–#&, %#, &%,&^ ..
;dLIfs— ca x]g'{xf];\ s'/fg agfpg]jfnfsf] nLnfnfO{ Û enf k[YjL t sf+lk/fVb5 To;
;dodf klg sf+lk/xg]5 . o;af6 of] l;4 x'G5 ls s'/fg agfpg]jfnfn] k[YjLnfO{ l:y/ hfGbYof] Û
enf kxf8x¿nfO{ s;/L r"0f{ kfnf{ < olb w'nf]df ls/};/L ldn] klg ;"Id z/L/wf/L /xg]5g\ eg] t
pgsf] bf];|f] hGd lsg x'Fb}g < jfx hL olb v'bf z/L/wf/L x'Gy]g eg] t bflxg] / afofF cË s;/L
plEeGYof] < ha jxfF vf6 klg ;'gsf] tf/n] ag]sf 5g\ eg] t, l;sdL{ / ;'gf/ klg 5g\ xf]nf /
p8';n] 6f]Sb5g\ xf]nf < h;n] /flqdf ltgLx¿nfO{ ;'Tg klg lb+b}gg\ xf]nf . s] lz/fgL xfn]/ lgsDdf
au}+rfdf al;/fVb5g\ < of s]xL sfd ub{5g\ < olb al;/fVb5g\ eg] t vfPsf] cÌ klg kfFrg
gx'gfn] /f]uL eP/ zL3| db{5g\ klg xf]nf < / h;n] sfd ub{5g\ xf]nf oxfFsf] h:t} d]xgt / dhb'/L
xf]nf, kl/>d u/]/ lgjf{x ub{5g\ xf]nf, k]ml/ oxfF ;+;f/df / ltd|f] :ju{sf] au}+rfdf vfz} ljz]if s]
/Xof], s]xL klg /x]g . olb jxfF s]6fx¿ ;w}+ /xG5g\ eg] t, pgsf cfdf–afp klg /xG5g\ xf]nf /
;f;" Zj;'/ klg /xG5g\ xf]nf, ta t a8f] 7"nf] zx/ a;]sf] xf]nf . k]ml/ dnd"qflbsf] a9\gfn] /f]u
klg x'G5 xf]nf . lsgeg] ha kmn vfg]5g\, lunf;df kfgL lkpg]5g\ / Kofnfdf /S;L lkpgfn]
ltgLx¿sf] g 6fpsf] b'Vg]5, g t s'g}n] hF8Øfxf tfndf af]Ng]5, oy]i6 d]jf vfg]5g\ / hgfj/ clg
kIfLsf df;' n'5\g]5g\ . ta t cg]s k|sf/sf] b'Mv, kIfL / hgfj/ 5g\ xf]nf, xTof x'g]5 / xf8 hxfF
txfF ˆofFlsPsf xf]nfg\ / s;fO{x¿sf] bf]sfg klg xf]nf . jfx Û s] egf}+ logsf] au}+rfsf] k|;+zf Û ls
Tof] c/a b]z eGbf klg a9Lr9L b]lvG5 ÛÛÛ / ha df+; dB vfP/ lkP/ pGdQ x'G5g\, o;}n] /fd|L–
/fd|L l76L / l76f klg jxfF cjZo x'g'kb{5 gq eg] t o:tf gz]afhx¿sf] 6fpsfdf udL{ r9]/ k|dQ
x'g hfg]5g\ . cjZo y'k|} :qL–k'?ifx¿nfO{ a:gsf] nflu a8f–a8f la5f}gf rflxof] . ha v'bfn] s'df/L
s]6L au}+rfdf pTkÌ ub{5 ta s'df/ s]6f klg pTkÌ ub{5 xf]nf . enf Û s'df/Lx¿sf] t ljjfx hf]
oxfFaf6 pDd]bjf/ eP/ uPsf 5g\, pg}sf] ;fydf v'bfn] u/fof] xf]nf, k/Gt' tL ;bf /xg]jfnf
s]6fx¿nfO{ s'g} s'df/Lsf] ;fydf ljjfx n]v]g eg] t s] tL klg pg} pDd] bjf/x¿sf] ;fydf
s'df/Ljt\ agfP/ lbof] < o;sf] Joj:yf s]xL klg n]lvPg . of] v'bfdf 7"nf] e'n lsg x'g uof] < olb
a/fa/ cj:yfjfnL ;'xflug :qLx¿ kltnfO{ kfP/ au}+rfdf /xG5g\ eg] t 7Ls ePg, lsgeg] :qLx¿
eGbf k'?ifsf] cfo' b'O{ u'0ff, ;f9] b'O{ u'0ff rflxof], of] t d';ndfgx¿sf] :ju{sf] au}+rfsf] syf xf] .
/ g/sdf l;+xf]8 cyf{t\ 8d¿ j[IfnfO{ vfP/ k]6 eb{5g\ eg] t, s06s -sfF8f_ j[If klg g/s
-bf]hv_ df xf]nfg\, ta t sfF8f klg laHb5 xf]nf, pDn]sf] kfgL lkpgfn] g/sdf b'Mv klg x'G5
xf]nf . s;d vfg' k|foM e'm§fx¿sf] sfd xf], ;Rrfsf] xf]Og . olb v'bfn] g} s;d vfG5 eg] t
e'm6b]lv cnu x'g ;Sb}g ..!$(..
d"n—!%)— jxL xf] h;n] cfsfzx¿ / wtL{nfO{ 5M lbgdf k}bf u¥of], k]ml/ l;+xf;gdf
lj/fhdfg eof] .. O{dfg Nofcf] cNnfx / p;sf /;"ndfly / To;af6 vr{ u/ h;sf] p;n] ltdLnfO{
clwsf/L agfPsf] 5 .. sf] 5 h;n] cNnfxnfO{ C0f lbG5, c;n C0f ls To;nfO{ p;n] sof}+ u'0ff
ul/lbG5 .. —d+lhn &÷l;kf/f @&÷%& ;"/M cn–xbLb÷cfot $, &, !! ..
;dLIfs— olb 5M lbgdf k[YjL / cfsfzx¿nfO{ agfP/ cfsfzdf cf/fd u¥of] eg] t, Tof]
z/L/wf/L, Psb]zL, c;dy{ / yfSg]jfnf x'gfn] O{Zj/ x'g ;Sb}g . olb O{dfgdf k}uDa/ klg z/Ls
x'G5 eg] t v'bfsf] z/Ls eof] ls ePg < / d';ndfgx¿sf] dtdf v'bfsf] l;jfo klg O{dfg /fVg'
cfjZos x'gfn] nfz/Ls v'bfnfO{ eÌ' Joy{ 5 . s] v'bfsf] vhfgf cyjf e08f/df 6f]6f k¥of] jf
s;}n] n'6Øf] cyjf v'bfn] k}mg kmt"/Ldf gfz ul/lbof] ls hf] s;};Fu klg pwf/ -C0f_ dfUb5 /
a9fP/ lbg :jLsf/ ub{5 . enf Û o:tf–o:tf s'/fx¿ O{Zj/ / O{Zj/s[t k':tsdf slxNo} x'g
;Sb}g ..!%)..
d"n—!%!— cNnfxn] pgLx¿sf] nflu s7f]/ oftgf tof/ u/]/ /fv]sf] 5, lgZro g} g/fd|f]
sfd xf] hf] ltgLx¿n] u/] .. pgLx¿dfly z}tfgn] k"/f t/x;Fu cfˆgf] k|efj hdfof], ctM p;n]
cNnfxsf] ;DemgfnfO{ pgLx¿df la;f{Olbof], tL z}tfgsf ;d'bfojfnf x'g\ ..
—d+lhn &÷l;kf/f @*÷%* ;"/M cn–d'hflbnf÷cfot !%, !( ..
;dLIfs— olb d';ndfgL dhxanfO{ gdfÌ] / ltgLx¿ c;n x'g\, tL dfly v'bfn] qmf]w u/]df
t cGofo x'G5 ls x'Fb}g < / hf] d';ndfgx¿df b'i6 x'G5 To;l;t k|]d u/]df klg kIfkftL eP/ kfkL
x'g]5 . olb v'bfsf] ;[li6df z}tfg k|an x'G5 / To;nfO{ p;n] ;dfTg ;Sb}g, b08 lb+b}g, dfg{
;Sb}g, o;}n] v'bf ;j{zlQmdfg\ Gofosf/L klg xf]Og ..!%!..
d"n—!%@— Tof] e"ld n"l6Psf] cg';f/n] gafFl8sg cNnfxn] xh/tsf] cfwLgdf /flvlbof] ..
oxL e]b /fv] ls n'6 / l;Q}sf] dfndf, h'g n8fO{+af6 k|fKt ePsf] dfndQfdf x'G5 To;sf] kfFrf}+
efu cNnfxsf] nflu e]6 / rf/ efu ;]gf sf] nflu afFl8lbg] ..
—d+lhn &÷l;kf/f @*÷%( ;"/M cn–x>÷cfot @, ^ ..
;dLIfs— s] egf}+ Û ta g} d';ndfgx¿ n'6–df/ / km;fb ug{df 8/fpFb}gg\ ls h;sf v'bf /
k}uDa/n] n'6sf] e"ld cflbnfO{ klg :jLsf/ u/]/ lnP . lsgeg] To; n'6sf] dfndf kfFrf} efu
cNnfxsf] klg 5 . s] oL v'bf jf k}uDa/ n'6 u/fpg]jfnf ePgg\ . o:tf v'bf / k}uDa/nfO{ s'g}
a'l4dfg\n] dfÌ;Sb}g . st} o:tfsf s'/fsf] k|df0f x'g ;Sb5 < ..!%@..
d"n—!%#— cNnfx t tL dfG5]x¿;Fu k|]d ub{5, hf] p;sf dfu{df ldn]/ k+lQma4 x'Fb}
n8\b5g\ .. —d+lhn &÷l;kf/f @*÷^! ;"/M c;–;ˆkm÷cfot $ ..
;dLIfs— jfx 7Ls 5 Û o:tf–o:tf s'/fx¿sf] pkb]z u/]/ lar/f c/a b]z jf;Lx¿nfO{
;a};Fu n8fP/ zq' agfpFb} b'Mv lbP, k]ml/ dhxaL gfdsf] em08f p7fP/ n8fO{+ k}mnfP, o:tfnfO{
O{Zj/ a'l4dfg\ slxNo} dfÌ ;ls+b}g . h;n] dg'io hfltdf lj/f]w a9fpF5, ToxL ;a}sf] b'Mvbftf
x'G5 ..!%#..
d"n—!%$— olb ltdLn] cNnfxnfO{ /fd|f] C0f lbof} eg] t p;n] ltd|f] nflu sof}+ u'0f
a9fOlbg]5 / ltd|f] kfk Ifdf ul/lbg]5 .. —d+lhn &÷l;kf/f @*÷^$ ;"/M ct–tufa'g÷cfot !& ..
;dLIfs— of] C0f lng'–lbg' ;a} d'xDdb ;fx]asf] dtnasf] s'/f xf] . h;/L d"lt{k"hs d"lt{sf]
gfdaf6 dfG5]x¿b]lv wg lnP/ :jsfo{ l;4 ub{5g\, o:t} g} d'xDdb ;fx]asf] nLnf xf] . lsgeg]
O{Zj/nfO{ shf{ lngsf] nflu s'g} k|of]hg 5}g ..!%$..
b|i6Jo— xh/tn] Pp6L cfˆgL >LdtLnfO{ cfk"m / cfˆgf afFsL >LdtLx¿b]lv cnu ul/lbP .
xh/tnfO{ Pp6L pgsL do{d gfdsL afbL;Fu c;fWo} k|Llt ePsf] lyof] . k]ml/ o; s'/fnfO{ pgsL
Pp6L >LdtLn] yfxf kfP/ /f]lslbOg\ . xh/tn] l/;fP/ pgnfO{ 5f]8kq ul/lbP . of] cfot xh/tsf
pg} >LdtLx¿sf] nflu xf] . s'g} lbg s'g} >LdtL l/;fO{ xf]nL, To;} s'/fdfly of] cfot ptf/] ls—
æP] gaLsL :qLx¿ xf] Û of] 3d08 gu/ ls k}uDa/sf nflu xfdLx¿ dfq} xf}+, l;jfo ltdLdfq} xf]Og
c¿ klg >LdtLx¿ k]mg{ ;Sb5f} .Æ
d"n—!%%— P] gaL Û ltdLn] lsg To; rLhnfO{ x/fd -lglif4_ ub{5f} h'g cNnfxn] ltd|f]
nflu xnfn -j}w_ u/]sf]5, cfˆgf kTgLx¿sf] k|;Ìtf rfxgsf] nflu, / cNnfx a8f] bofn' / Ifdf
ug]{jfnf 5 .. olb k}uDa/n] ltdL ;a}nfO{ tnfs -5f]8kq_ lbPdf t p;sf] dflns ltd|f] abnfdf
ltdLx¿ eGbf /fd|f >LdtLx¿ p;nfO{ lbg]5, cf1fsf/L, d';ndfgL, s[t1, tf}af ug]{jfnL, Oafbt
ug]{jfnL, /f]hf /fVg]jfnL, ljwjf / s'df/L ..
—d+lhn &÷l;kf/f @*÷^^ ;"/M ct–tx/Ld÷cfot !, % ..
;dLIfs— Wofg lbP/ x]g'{xf];\ t Û s] v'bf d'xDdb ;fx]asf] 3/sf] leq / aflx/ k|aGw
ug]{jfnf enf ;]js 7xl/of] ÛÛ
k|yd cfotdfly b'O{ syf 5g\— Ps t of] xf] ls d'xDdb ;fx]anfO{ dxsf] za{t clt lk|o
lyof] . pgsL cg]sf}+ >LdtLx¿ lyP, tL dWo]df Pp6Lsf] 3/df lkpFb} hfFbf ca]/ ePsf]n] c¿nfO{
c;Xo k|tLt eof], pgLx¿sf lzsfot eÌ] ;'Ì] u/]kl5 d'xDdb ;fx]an] s;d vfP ls d}n] lkpg]
5}g .
bf];|f] of] xf] ls cg]sf}+ >LdtLx¿ dWo]df s'g} Pp6Lsf] kfnf] lyof] . To;sxfF /flqsf] hfFbfv]l/
Tof] rflx+ 7fpFdf lyOgÙ cfˆgf] lktfsxfF uPsL lyO{ . d'xDdb ;fx]an] Pp6L l76L cyf{t \ bf;LnfO{
af]nfP/ kljq u/] . ha >LdtLnfO{ o;sf] egs nfUof], ta ck|;Ì x'g uO{ . ta d'xDdb ;fx]an]
s;d vfP ls cfOGbf d}n] o:tf] ug]{5}g . / >LdtLnfO{ klg elglbP ls of] s'/f] ltdLn] s;};Fu
gug"{ . >LdtLn] :jLsf/ ul/g\ ls eÌ]5}g . k]ml/ pgn] csL{ >LdtL;Fu uP/ eg] . o;}dfly of] cfot
v'bfn] ptf¥of] æh'g j:t'nfO{ d}n] t]/f] nflu xnfn ul/lbPF, To;nfO{ t}+n] lsg x/fd ub{}5;\ <Æ
a'l4dfg\x¿n] ljrf/ ug'{xf];\ ls sxL+ v'bf klg s;}sf] 3/sf] lgu|fgL ub}{ lkmb{5 < / d'xDdb
;fx]asf] cfr/0f t o; s'/faf6 k|s6 g} ePsf] 5, atfpg'kg]{ s'g} cfjZostf g} 5}g .
k]ml/ bf];|f] cfotaf6 k|tLt x'G5 ls d'xDdb ;fx]al;t pgsL s'g} >LdtL ck|;Ì eO{xf]nL,
To;dfly v'bfn] of] cfot ptf/]/ To;nfO{ wDsfof] xf]nf ls— æolb t}+n] u8a8 ul/;\ / d'xDdb
;fx]an] tFnfO{ 5f]l8bP eg] t, pgsf] v'bfn] tF eGbf klg /fd|f s'jfF/L >LdtLx¿ pgnfO{ lbg]5 .Æ
hf] dfG5];Fu clnstf klg a'l4 x'G5, To;n] ljrf/ ug{ ;Sb5 ls of] v'bf–;'bfsf] sfd xf] ls
cfˆgf] k|of]hg l;l4sf] nflu Û o:tf–o:tf s'/faf6 of] l;4 x'G5 ls v'bfn] s]xL klg eGb}gYof], s]jn
b]z–sfnnfO{ x]/]/ cfˆgf] k|of]hgnfO{ l;4 ug{sf] nflu v'bfsf] tk{maf6 d'xDdb ;fx]a cfk}mn] eGbGy] .
hlt klg dfG5]n] v'bfsf] tk{maf6} xf] eg]/ 7f]s'jf ub{5g\, ltgLx¿nfO{ xfdLn] dfq} s], ;a}
a'l4dfgLx¿n] oxL eÌ]5g\ ls v'bf s] 7xl/of] dfgf}+ d'xDdb ;fx]asf] nflu >LdtL h'6fOlbg] ndL
7xl/of] ÛÛÛ
enf Û h;n] cg]s :qLx¿nfO{ /fVb5 Tof] O{Zj/sf] eQm jf k}uDa/ s;/L x'g ;Sb5 < /
h;n] Ps :qLnfO{ kIfkft u/]/ csL{nfO{ dfGo ub{5 eg] t, Tof] kIfkftL eP/ cwdL{ lsg xf]Og /
hf] y'k|} :qLx¿b]lv klg ;Gt'i6 geP/ afbLsf] ;fydf km:b5, To;df nHhf, eo / wd{ sxfFaf6
/xg]+ < s;}n] eg]sf 5g\ ls—
sfdft'/f0ff+ g eo+ g nHhf
hf] dg'io sfdL x'G5g\ ltgLx¿nfO{ cwd{b]lv eo of nHhf x'Fb}g . / logsf v'bf klg d'xDdb
;fx]asL :qLx¿ / k}uDa/sf emu8fsf] k}m;nf ug{df ;/k~r ag]sf] 5 . ca a'l4dfg\x¿n] ljrf/
ug'{xf];\ ls of] s'/fg s'g} ljåfg\ jf O{Zj/s[t xf] jf s'g} cljåfg\ dtnal;Gw'n] agfof] < :ki6 ljlbt
x'g hfg]5 ..!%%..
d"n—!%^— P] gaL Û emu8f / o'4 u/ sflkm/x¿;Fu, / sk6rf/L zq'x¿;Fu lhxfb u/ clg
pgLx¿dfly s7f]/tfn] k]lzg' .. —d+lhn &÷l;kf/f @*÷^^ ;"/M ct–tx/Ld÷cfot ( ..
;dLIfs— c¿ x]g'{xf];\ d';ndfgx¿sf v'bfsf] nLnf Û cGo dtjfnf;Fu n8\gsf] nflu k}uDa/
/ d';ndfgx¿nfO{ pS;fpF5, o;}n] cfh;Dd d';ndfgx¿ pkb|j ug{df k|j[Q /xG5g\ . k/dfTdfn]
d';ndfgx¿dfly s[kfb[li6 u/f];\ ls h;af6 logLx¿n] pkb|j ug{ 5f]l8lbP/ ;a};Fu ldqtfn]
rn"g\ ..!%^..
d"n—!%&— cfsfz kmf6\g]5 / To; lbg aGwg v's'nf] x'g]5 .. / kml/Ztfx¿ To;sf]
lsgf/fdf x'g]5g\, clg To; lbg ltd|f] dflnssf] l;+xf;gnfO{ cf7 hgfn] p7fPsf x'g]5g\ .. To; lbg
ltdLx¿nfO{ k]z ul/g]5, ltd|f s'g} klg u'Kt s'/f n'Sg}5}gg\ .. k]ml/ ;a}nfO{ ltgLx¿sf sd{–kq
pgLx¿sf bflxg] xftdf lbOg]5, ta ltgLx¿n] eÌ]5g\ ls n k9 d]/f] sd{–kq .. ca /x] tL JolQm
h;sf sd{–kq pgLx¿sf afofF xftdf lbOPsf] x'g]5, pgLx¿n] eÌ]5g\ ls sfz d]/f] sd{–kq dnfO{
glbPsf] eP .. —d+lhn &÷l;kf/f @(÷^( ;"/M cn–xfSsf÷cfot !^–!(, @% ..
;dLIfs— jfx s:tf] lkmnf];kmL / Gofosf] s'/f 5 Û st} cfsfz klg kmf6\g ;Sb5 < s] Tof]
j:qsf] ;dfg xf] / kmf6\g] < olb dflysf nf]snfO{ cfsfz eGb5g\ eg] t of] s'/f] ljBfb]lv lj?4
5 . ca s'/fgsf] v'bf z/L/wf/L x'gdf slQ klg ;Gb]x /x]g, lsgeg] l;+xf;gdf a:g', cf7 8f]n]nfO{
af]sfpg', lagf Tof] d"lt{dfg\sf] s]xL klg x'g ;Sb}g < / cufl8 jf k5fl8 cfpg]–hfg] s'/f
d"lt{dfg\sf] g} x'g ;Sb5 . ha Tof] d"lt{dfg\ 5 eg] t Psb]zL x'gfn] ;j{1, ;j{Jofks, ;j{zlQmdfg\
x'g ;Sb}g / ;a} hLjx¿sf sd{x¿nfO{ klg slxNo} hfÌ ;Sb}g . of] a8f] cfZro{sf] s'/f 5 ls
k'0ofTdfx¿sf] bflxg] xftdf sd{kqnfO{ lbg], :ju{df k7fpg] / kfkfTdfx¿nfO{ b]a|] xftdf sd{kq
lbP/ g/sdf k7fpg], sd{kq jfFr]/ Gofo ug]{ Û ;j{1sf] sfd xf]Og of] ;a} n8skgsf] s'/f
xf] ..!%&..
d"n—!%*— k9\b} To;lt/ kml/Ztf / ¿x -lha|Ln_ p;dfly r9]/ hfG5g\, Ps To:tf] lbgdf
h;sf] cjlw krf; xhf/ jif{sf] ;dfg x'G5 .. h'g lbg lrxfgaf6 t]hL;Fu lg:sg]5g\ h:tf] ls s'g}
nIo lt/ bf}l8P/ u}/fv]sf 5g\ .. —d+lhn &÷l;kf/f @(÷&) ;"/M cn–dcfl/h÷cfot $, $# ..
;dLIfs— ha kml/Ztfn] k9\b5g\ ta v'bfn] s] ub{5 < ;'Gb5 < s] k9\g ;Sb}g < olb krf;
xhf/ jif{sf] /flqsf] kl/0ffd xf] eg] t, krf; xhf/ jif{sf] lbg lsg agfPg < olb plt nfdf] lbg
5}g eg] t, Tolt nfdf] /ft klg slxNo} x'g ;Sb}g . /flqdf Gofo ug'{ 7Ls xf]Og lsGt' lbgdf g}
Gofosf] nflu 7Ls xf] . s] krf; xhf/ jif{x¿;Dd v'bf, kml/Ztf / sd{kqjfn] l7Ë} pleP ls a;]
cyjf hfuf/fd a;] < olb o:t} xf] eg] t ;a} /f]uL eP/ k'gM dg]{5g\ . s] lrxfgaf6 lg:s]/ v'bfsf]
srx/Llt/ bf}8G5g\ < pgLx¿sf] lrxfg;Dd ;"rgf s;/L k'Uof] < / tL ljrf/x¿nfO{ t hf] ls
k'0ofTdf, kfkfTdf 5g\ olt nfdf] ;do;Dd ;a}nfO{ bf}/f;'k'b{ -s'/fO_ df s}b lsg /fVof] < /
cfhef]ln v'bfsf] srx/L aGb xf]nf / v'bf tyf kml/Ztf lgsDdf a;]sf xf]nfg\ < cyjf s] sfd ub}{
xf]nfg\ < cfˆgf]–cfˆgf] :yfgdf a;]/ otf–ptf 3'Dg], ;'Tg], gfr tdfzf x]g]{ jf P]z cf/fd ub{5g\
xf]nf . o:tf] cGw]/ s;}sf] /fHodf 5}g xf]nf . o:tf–o:tf s'/fx¿nfO{ l;jfo hËnLn] afx]s bf];|f]
s;n] dfGb5 < ..!%*..
d"n—!%(— oBlk ltdLnfO{ t/x–t/x;Fu agfof] .. s] ltdLn] b]v]gf} ls cNnfxn] s'g k|sf/
;ft cfsfz Ps dfly Ps agfof] .. / To;df rGb|dfnfO{ k|sfz / ;"o{nfO{ bLks agfof] ..
—d+lhn &÷l;kf/f @(÷&! ;"/M g"x÷cfot !$, !%, !^ ..
;dLIfs— olb hLjx¿nfO{ v'bfn] pTkÌ u/]sf] xf] eg] t tL lgTo, cd/ slxNo} /xFg
;Sb}gg\ < k]ml/ :ju{df ;bf s;/L /xFg ;Sg]5g\ < h'g j:t' pTkÌ x'G5, Tof] j:t' cjZo gi6 x'g
hfG5 . cfsfznfO{ Psdfly csf]{ tnf s;/L agfpg ;Sb5 < lsgeg] Tof] lg/fsf/ / lje' kbfy{
xf] . olb bf];|f] rLhsf] gfd cfsfz /fVb5g\ eg] klg To;nfO{ cfsfz gfd /fVg' Joy{ 5 . olb
txdfly tx ub}{ cfsfz agfPsf] 5 eg] t, ;a}sf] aLrdf rGb|df / ;"o{ slxNo} /xFg ;Sb}gg\ . olb
aLrdf /fv] eg] t Pp6f dfly / Pp6f tnsf] kbfy{ dfq k|sflzt x'g]5, k]ml/ afFsLdf cGwsf/
/xg'kb{5 . o:tf] b]lv+b}g, o;}n] of] s'/f ;j{yf ldYof xf] ..!%(..
d"n—!^)— / of] ls dl:hb cNnfxsf] nflu xf], ctM ltdLn] cNnfxsf] ;fy c¿ s;}nfO{
gk'sf/ .. —d+lhn &÷l;kf/f @(÷&@ ;"/M cn–lhÌ÷cfot !* ..
;dLIfs— olb oxL s'/f] xf] eg] t d';ndfgx¿ …nfOnfx OlNnnfM d'xDdb/{;"nNnfMÚ o;
sndfdf v'bfsf] ;fy d'xDdb ;fx]anfO{ lsg k'sfb{5g\ < of] s'/f s'/fgb]lv lj?4 5 / olb lj?4
dfGb}gg\ eg] t s'/fgsf] s'/fnfO{ e'm6f] ub{5g\ . ha dl:hbx¿ v'bfsf 3/ x'g\ eg] t d';ndfg
dxfa'Tk/:t eP . lsgeg] h;/L k'/f0fL, h}gL ;fgf] d"lt{nfO{ O{Zj/sf] 3/ dfÌfn] a'Tk/:t 7xl/G5g\
eg], logLx¿ lsg xf]Ogg\ < ..!^)..
d"n—!^!— clg ;"o{ / rGb|df Psq ul/g]5 ..
—d+lhn &÷l;kf/f @(÷&% ;"/M cn–lsofdx÷cfot ( ..
;dLIfs— st} ;"o{ / rGb|df a6'Ng ;lsG5 < x]g'{xf];\ of] slt a];demsf] s'/f 5 . k]ml/ ;"o{
rGb| g} a6'Ngdf s] k|of]hg tyf cGo ;a} nf]sx¿nfO{ ga6'Ngdf s] o'lQm 5 < o:tf–o:tf c;Dej
s'/fx¿ k/d]Zj/s[t slxNo} x'g ;Sb5 < lagf cljåfg\x¿sf] cGo s'g} ljåfg\sf] klg x'Fb}g ..!^!..
d"n—!^@— pgsf] ;]jfdf o:tf s]6fx¿ bf}l8/fv]sf x'g]5g\ ls hf] ;b}j lszf]/ b]lvg]5g\,
ha ltdLn] ltgLx¿nfO{ b]Vg]5f}, ta ltdLnfO{ nfUg]5 ls 5l/Psf df]tL h:tf] .. tL dfly dl;gf]
xl/of] /]zdL j:q x'g]5, / afSnf] /]zdL n'uf klg, / pgLx¿nfO{ rfFbLsf afnf nufOFg]5 / pgsf]
dflnsn] dlb/f lkofpg]5 .. —d+lhn &÷l;kf/f @(÷&^ ;"/M cn–O+;fg÷cfot !(, @! ..
;dLIfs— s] xf] hL, df]tLsf j0f{ h:tf s]6fx¿ s]sf] nflu jxfF /flvG5 < s] hjfgx¿n] ;]jf
jf :qLx¿n] t[Kt ug{ ;s]gg\ < slt cfZro{ 5 ls of] dxf b':sd{ s]6fx¿sf] ;fy b'i6n] ub{5g\ .
To;sf] d"n oxL s'/fgsf] jrg xf] . / au}+rfdf :jfdL ;]jsefj x'gfn] :jfdLnfO{ cfgGb / ;]jsnfO{
kl/>d x'gfn] :ju{df b'Mv tyf kIfkft lsg x'G5 < / ha v'bfn] g} pgLx¿nfO{ dlb/f lkofpF5 eg]
t, Tof] klg pgLx¿sf] ;]jsjt\ 7xl/of], k]ml/ v'bfsf] a8fO s;/L /xFg ;Sb5 < / jxfF au}+rfdf :qL
k'?ifsf] ;dfud / ue{l:yltsf ;fy} aRrf–aRrLx¿ klg x'G5g\ ls x'Fb}gg\ < olb x'Fb}gg\ eg] t
pgLx¿sf] ljifo;]jg ug]{ s'/f Joy{ eof] / olb x'G5g\ eg] t hLj sxfFaf6 cfP < / lagf v'bfsf]
;]jfsf] au}+rfdf lsg hlGdP < olb hlGdP eg] t lar/fx¿nfO{ lagf O{dfg Nofpgfn] / v'bfsf]
elQm ugf{n] l;Q}df :ju{ ldNof] . s'g}nfO{ O{dfg Nofpgkg]{ / s'g}nfO{ l;Q}df wd{sf] ;'v ldNg
hfgfn] o; eGbf 7"nf] cGofo s'grflx+ xf]nf < ..!^@..
d"n—!^#— abnf lbOg]5 pgsf sdf{g';f/ .. / l6nlkn el/Psf Kofnf .. h'g lbg lha|Ln /
kml/Ztf k+lQm agfP/ pleg]5g\, s;}n] af]Ng] 5}g k/Gt' h;nfO{ /xdfgn] cg'dlt lbG5 / To;n]
plrt s'/f] eÌ]5 .. —d+lhn &÷l;kf/f #)÷&* ;"/M cg–gaf÷cfot @^, #$, #* ..
;dLIfs— olb sdf{g';f/ kmn lbg] ul/G5 eg] t, ;bf au}+rfdf /xFg] uf]/L, kml/Ztf / df]tL
h:tf s]6fx¿nfO{ s'g sd{sf] cg';f/ ;bfsf] nflu au}+rf ldNof] < ha Kofnf e/L–e/L /S;L lkpF5g\
eg] t d:t x'Fb} dft]/ lsg gn8\g] < / ¿x lg/fsf/ x'gfn] jxfF s;/L pleg ;Sb5 < / v'bf Tof]
;dodf pleG5 ls a:5 xf]nf < ..!^#..
d"n—!^$— ha ;"o{nfO{ a]l/g]5 .. ;a} tf/f d}nf x'g]5g\ .. kxf8nfO{ rnfOFg]5 .. / ha
cfsfzsf] 5fnf sfl9g]5 .. —d+lhn &÷l;kf/f #)÷*! ;"/M ct–tsjL/÷cfot !, @, #, !! ..
;dLIfs— of] a8f] a];demsf] s'/f xf] ls uf]nf] ;"o{nf]s s;/L a]g]{ < / tf/f d}nf s;/L x'g
;Sg]5g\ < / kxf8 h8 x'gfn] s;/L rNg]5g\ < / cfsfznfO{ s] kz' ;lDemof] ls p;sf] 5fnf
sf9\g] < of] a8f] d"v{tf / hËnLkgsf] s'/f xf] ..!^$..
d"n—!^%— / ha ls cfsfz kmf6\g]5 .. / ha tf/f 5l/g]5g\ .. / ha ;d'b|nfO{ lrl/g]5 .. /
ha lrxfg Ao'FtfOFg]5 .. —d+lhn &÷l;kf/f #)÷*@ ;"/M cn–OlGkmtf/÷cfot !, @, #, $ ..
;dLIfs— jfx hL s'/fgnfO{ agfpg]jfnf bfz{lgs Û cfsfznfO{ s;/L kmf6\g ;Sb5 < / tf/f
s;/L 5l/g ;Sb5 < / ;d'b| s] bfp/f xf] hf] lrg]{ < / lrxfgx¿ d'bf{ x'g\ hf] Ao'Ftfpg] < oL ;a}
s'/fx¿ aRrfsf ;b[z 5g\ ..!^%..
d"n—!^^— s;d 5 a''hf{jfnf cfsfzsf] .. lsGt' Tof] uf}/jzfnL s'/fg xf] .. ;'/lIft kl§sfdf
c+lst .. —d+lhn &÷l;kf/f #)÷*% ;"/M cn–a'¿h÷cfot !, @!,@@ ..
;dLIfs— o; s'/fgnfO{ agfpg]jfnfn] e"uf]n vuf]n s]xL klg k9]sf] lyPg . gq eg] t
cfsfznfO{ lsNnfsf] ;dfg a'hf{jfnf lsg eGYof] Û olb d]ifflb /fzLnfO{ a'h{ eGb5g\ eg] t cGonfO{
a'h{ lsg eg]g < To;}n] of] a'h{ xf]Og, ;a} tf/fnf]s x'g\ . s] Tof] s'/fg v'bf;Fu 5 < olb of] s'/fg
p;}n] u/]sf] xf] eg] t, Tof] klg o; eGbf clws ljBf / o'lQmn] lj?4 eP/ cljBfn] e/]sf] 5
xf]nf ..!^^..
d"n—!^&— pgLx¿n] Pp6f rfn rnfO/x]sf 5g\ .. / d}n] klg csf]{ rfn rnfO/x]sf] 5' ..
—d+lhn &÷l;kf/f #)÷*^ ;"/M ct–tfl/s÷cfot !%, !^ ..
;dLIfs— rfn eGb5g\ 7ukgnfO{, s] v'bf klg 7u xf] < / s] rf]/Lsf] pQ/ rf]/L / e'm6sf]
pQ/ e'm6 xf] < s] s'g} rf]/n] enfßLsf] 3/df rf]/L u/]df t, Tof] enfßLn] klg s] To;sf] 3/df
uP/ rf]/L ug]{ < ..!^&..
d"n—!^*— / ltd|f] dflns clg kml/Ztfx¿ k+lQmdf cfpg]5g\, aGbfx¿sf] Ps–Ps k+lQmg]/ ..
/ To; lbg g/s NofOFg]5 .. —d+lhn &÷l;kf/f #)÷*( ;"/M cn–kmh|÷cfot @@, @# ..
;dLIfs— eg hL Û h;/L sf]6jfnf jf ;]gfWoIfn] cfˆgf] ;]gf lnP/ k+lQm afFw]/ lkmb{5g\,
To:t} g} logsf] v'bfsf] 5 < s] g/s 3}+6f]h:tf] ;lDemPsf] 5, h;nfO{ p7fP/ hxfF rfxG5 ToxL+
n}hfg] . olb olt g} ;fgf] 5 eg] t c;+Vo s}bL To;df s;/L c6fpg ;Sg]5g\ < ..!^*..
d"n—!^(— ta cNnfxsf k}uDa/n] pgLx¿nfO{ eg] ls cNnfxsL pFm6gL / p;n] kfgL
lkpgaf6 ;r]t ag .. ta pgLx¿n] To;nfO{ e'm6f] agfOlbP, k]ml/ pFm6gLsf v'§f sfl6lbP, / pgsf
kfngxf/n] pgsf kfksf] sf/0f pgLx¿dfly ljgfz dRrfof], clg ;a}nfO{ df6f]df ldnfOlbof] ..
—d+lhn &÷l;kf/f #)÷(! ;"/M cz–zD;÷cfot !#, !$ ..
;dLIfs— s] v'bf klg pFm6gLdfly r9]/ ;}/ ug]{ ub{5 < gq eg] t s]sf] nflu /fVof] / lagf
sofdtsf] cfˆgf] lgodnfO{ tf]8]/ tL dfly tafxL lsg dRrfof] < olb dRrfof] eg] t b08 lbof],
k]ml/ sofdtsf] /ftdf Gofo / To; /ftsf] x'g' e'm6f] ;lDemg]5 < o; pFm6gLsf] n]vaf6 oxL cg'dfg
x'G5 ls c/a b]zdf pFm6, pFm6gLsf] l;jfo bf];|f] ;jf/Lsf] ;fwg x'g] lyPg . o;}n] s'g} c/a b]zLn]
s'/fg agfPsf] xf] ..!^(..
d"n—!&)— olb To;n] dfg]g eg] t xfdLn] 6fpsfdf ;dft]/ l3;fg]{5f}+ .. To; 6fpsfnfO{
h'g e'm6f], kfkL xf] .. xfdLn] klg g/ssf kml/Ztfx¿nfO{ af]nfpg]5f}+ ..
—d+lhn &÷l;kf/f #)÷(^ ;"/M cn–cns÷cfot !%, !^, !* ..
;dLIfs— o:tf] gLr rk/f;Lx¿sf] sfd l3;fg{af6 klg v'bf ar]g . enf 6fpsf] klg
slxNo} e'm6f] / ck/fwL x'g ;Sb5 < l;jfo hLjsf], sxL+ o:tf] klg v'bf x'g;Sb5 ls h;/L
sf/fuf/ cWoIfnfO{ lhNnfsf] xflsdn] af]nfPe}+m ..!&)..
d"n—!&!— d}n] o;nfO{ ptf/]sf]5' sb/ sf] /ftdf .. / ltdLn] s] hfGb5f} ls sb/sf] /ft s]
xf] < .. kml/Ztfx¿ / ¿x -lha|Ln–kljqfTdf_ o;df cfˆgf kfngxf/sf] cg'dltn] plqG5g\, k|To]s
cfb]z lnP/ .. —d+lhn &÷l;kf/f #)÷(& ;"/M cn–sb|÷cfot !, @, $ ..
;dLIfs— olb Ps} /ftdf s'/fgnfO{ ptf/] eg] t, Tof] cfot cyf{t\ To; ;dodf plqof] /
lj:tf/}–lj:tf/} ptfl/of] of] s'/f] ;To s;/L x'g ;Sb5 < k]ml/ /flq cFw]/f] x'G5, o;df s] ;f]Wg' 5 <
jxfF n]v]/ cfPsf 5g\ tn–dfly s]xL klg x'g ;Sb}g / oxfF n]Vb5g\ ls kml/Ztfx¿ / kljqfTdf
v'bfsf] x's'daf6 ;+;f/sf] k|aGw ug{sf] nflu cfpF5g\ . o;}n] :ki6 ljlbt eof] ls v'bf dg'iojt\
Psb]zL xf] . clxn];Dd b]lvPsf] lyof] ls v'bf, kml/Ztfx¿ / k}uDa/x¿ tLg cf]6fsf syf x'GYof],
ca Ps kljqfTdf rf}yf] klg lgl:sof] Û ca ghfg] of] rf}yf] kljqfTdf s] xf] < of] t O{;fO{x¿sf] dt
cyf{t\ lktf, k'q / kljqfTdf tLg cf]6fnfO{ dfÌfn] rf}yf] klg a9\g uof] . olb eGnfg\ ls oL tLg}nfO{
xfdLn] v'bf dfGb}gf}+, o:tf] klg x'g ;Sb5, k/Gt' ha kljqfTdf k[ys\ 5 eg] t v'bf, kml/Ztf /
k}uDa/nfO{ kljqfTdf eÌ'kb{5 ls kb}{g < olb kljqfTdf x'g\ eg] t Pp6fsf] dfq} gfd kljqfTdf
lsg < / pFm6, 3f]8f cflb hgfj/, /ft–lbg / s'/fg cflbsf] v'bfn] s;d vfg] ub{5, s;d vfg'
c;n dfG5]sf] sfd xf]Og ..!&!..
ca of] s'/fgsf] ljifonfO{ n]v]/ a'l4dfg\x¿sf] ;Dd'v :yflkt ub{5' ls of] k':ts s:tf] 5 <
dl;t ;f]Wof} eg] t, of] lstfa g O{Zj/, g ljåfg\ g t ljBfsf] g} x'g ;Sb5 . of] t yf]/}dfq o;df
bf]if k|s6 u/]+, o;sf] nflu ls wf]sfdf k/]/ cfˆgf] hGd Joy{ gu'dfpmg\ . h]–hlt yf]/} o;df ;To 5
Tof] j]bflb k':tsx¿sf] cg's"n x'gfn] h;/L dnfO{ u|fXo 5, To;/L g} cGo dhxasf x7 / kIfkft
/lxt ljåfg\x¿nfO{ / a'l4dfg\x¿nfO{ u|fXo 5 . o;sf] lagf h]–hlt o;df 5 Tof] ;a} cljBf,
e|dhfn / dg'iosf] cfTdfnfO{ kz'jt\ agfP/, zflGteË u/fpFb}, pkb|j dRrfP/, dg'iox¿df ljb|f]x
k}mnfP/, k/:k/ b'Mvf]Ìlt ug]{jfnf ljifo 5 . ;fy} k'g?Qm bf]ifsf] t s'/fg hfÌ' ls e08f/ g} xf] .
k/dfTdfn] ;a} dg'iodfly s[kf u/f];\ ls ;a}sf] k|Llt, k/:k/ d]n / Ps bf];|fsf] ;'vsf] pÌlt
ug{df k|j[Q xf];\ . h;/L d}n] cfˆgf] jf bf];|fsf dtdtfGt/x¿sf] bf]if kIfkft /lxt eP/ k|sflzt
ub{5', o;} k|sf/n] olb ;a} ljåfg\x¿n] u/]df t s] sl7gtf 5 ls k/:k/sf] lj/f]w 5'6]/, d]n eP/
cfgGbdf P]Sodt x'Fb} ;Tosf] k|flKt l;4 gxf];\ . of] yf]/}dfq s'/fgsf] ljifodf n]lvof], o;nfO{
a'l4dfg\ wfld{s hgx¿n] u|Gysf/sf] clek|fonfO{ ;De]m/ nfe p7fpmg\ . olb e|dn] sxL+ cGoyf
n]lvg uPsf] ePdf To;nfO{ z'4 ug'{xf]nf .
ca Pp6f s'/f] afFsL 5 ls w]/}h;f] d';ndfgx¿n] o:tf] eÌ] ub{5g\ / n]vfpg] jf 5kfpg]
ub{5g\ ls— æxfd|f] dhxasf] s'/f cyj{j]bdf n]lvPsf] 5 .Æ o;sf] pQ/ of] xf] ls cyj{j]bdf o;
s'/fsf] gfdf]lgzfg klg 5}g .
k|Zg— s] ltdLn] cyj{j]b ;a} x]/]sf 5f} < olb x]/]sf 5f} eg] t cNnf]klgifb\ x]/ Û of] ;fIfft\
To;df n]lvPsf] 5Ù k]ml/ lsg eGb5f} ls cyj{j]bdf d';ndfgx¿sf] gfd lgzfgf klg 5}g .
cyfNnf]klgifb+ JofVof:ofdM .
c:dfNnf+ ONn] ldqfj?0ff lbJoflg wQ] . ONnNn] j?0ff] /fhf k'g2{b'M .
xof ldqf] ONnf+ ONnNn] ONnf+ j?0ff] ldq:t]h:sfdM ..!..
xf]tf/ldGb|f] xf]tf/ldGb| dxf;'l/Gb|fM .
cNnf] Ho]i7+ >]i7+ k/d+ k"0f{+ a|Xdf0f+ cNnfd\ ..@..
cNnf]/;"ndxfdb/sa/:o cNnf] cNnfd\ ..#..
cfbNnfa"sd]ssd\ . cNnfa"s lgvftsd\ ..$..
cNnf] o1]g x'tx'Tjf . cNnf ;"øo{rGb|;j{gIfqfM ..%..
cNnf CifL0ff+ ;j{lbJof+ OGb|fo k"j{+ dfof k/ddGtl/IffM ..^..
cNnM k[lyJof cGtl/If+ ljZj¿kd\ ..&..
ONnf+ sa/ ONnf+ sa/ ONnf+ ONnNn]lt ONnNnfM ..*..
cf]d\ cNnfONnNnf cgflb:j¿kfo cyj{0ffZofdf x+' x|L+
hgfgkz"gl;4fg\ hnr/fg\ cb[i6+ s'? s'? km6\ ..(..
c;'/;+xfl/0fL x+' x|L+ cNnf]/;"ndxdb/sa/:o
cNnf] cNnfd\ ONnNn]lt ONnNnfM ..!)..
.. OToNnf]klgift\ ;dfKtf ..
h'g o;df k|ToIf d'xDdb ;fx]a /;"n n]lvPsf] 5, o;}af6 l;4 x'G5 ls d';ndfgx¿sf] dt
j]bd"ns xf] .
pQ/— olb ltdLn] cyj{j]b x]/]sf 5}gf} eg] t, xfdLsxfF cfpg" Û cf/Deb]lv cGt;Dd x]/ .
cyjf hf] sf]xL cyj{j]bLsxfF uP/ aL; sf08o'Qm dGq;+lxtf cyj{j]bnfO{ x]g{ ;Sb5f} . To;df sxL+
klg ltd|f k}uDa/ ;fx]asf] gfd jf dtsf] lgzfg b]Vg]5}gf} Û / h'g of] cNnf]klgifb\ xf] Tof] g
cyj{j]bdf, g o;sf] uf]ky a|fXd0fdf 5 jf g t s'g} zfvfdf 5 . of] t csa/zfxsf] ;dodf
cg'dfg 5 ls s;}n] agfof] . o;nfO{ agfpg]jfnf s]xL c/aL / s]xL ;+:s[t klg k9]sf] b]lvG5,
lsgeg] o;df c/aL / ;+:s[tsf kb n]lvPsf] b]lvG5 . x]/ Û c:dNnf+ ONn] ldqf j?0ff lbJoflg wQ]
OToflbdf h'g ls bz cÍdf n]lvPsf] 5 h:t}— o;df c:dfNnf+ / ONn] c/aL / ldqf j?0ff lbJoflg
wQ] of] ;+:s[t kb n]lvPsf] 5, To;/L g} ;j{q b]lvgdf cfPsf]n] s'g} ;+:s[t / c/aLnfO{ k9]sfn]
agfPsf] xf] . olb o;sf] cy{nfO{ x]g]{ xf] eg] t of] Psbd} s[lqd, co'Qm, j]b / Jofs/0fsf]–/Lltb]lv
lj?4 l;4 x'G5 . h:tf] of] pklgifb\ agfOPsf] 5, To:t} y'k|} pklgifb\x¿ dtdtfGt/jfn]
kIfkftLx¿n] agfPsf 5g\ . h:t} ls :j¿kf]klgifb\, g[l;+xtfkgL, /fdtfkgL, uf]kfntfkgL OToflb w]/}
agfPsf 5g\ .
k|Zg— cfh;Dd s;}n] o:tf] eg]g clxn] ltdLn] eGb5f}, xfdLn] ltd|f] s'/fnfO{ ;fFrf] s;/L
dfÌ] <
pQ/— ltdLn] dfGbfdf jf gdfGbfdf d]/f] s'/f e'm6f] x'g ;Sb}g . xf] Û h'g k|sf/n] o;nfO{
d}n] co'Qm 7x¥ofPsf] 5', To;} k|sf/af6 ha ltdLn] cyj{j]b, uf]ky jf o;sf] zfvfx¿sf] k|frLg
lnlvt k':tsx¿df h:tfsf] t:t} n]v b]vfP/ cy{;Ëltaf6 klg z'4 u/, ta t ;k|df0f x'g
;Sb5 .
k|Zg— x]/ Û xfd|f] dt slt c;n 5 ls h;df ;a} k|sf/sf] ;'v / cGtdf d'lQm ldNb5 .
pQ/— o:t} g} cfˆgf–cfˆgf dtjfn] ;a}n] eGb5g\ ls xfd|f] dt ;a}eGbf /fd|f] 5, afFsL ;a}
g/fd|f . lagf xfd|f] dtn] bf];|fsf] dtaf6 d'lQm ldNg ;Sb}g . ca xfdLn] ltd|f] s'/fnfO{ ;fFrf] dfÌ]
ls c¿sf < xfdLn] t oxL dfGb5f}+ ls ;Toefif0f, clx+;f, bof cflb z'eu'0f ;a} dtx¿df /fd|f 5g\
/ afFsL jfb, ljjfb, O{iof{, å]if, ldYofefif0fflb sd{ ;a} dtx¿df g/fd|f 5g\ . olb ltdLnfO{ ;To
dtsf] u|x0fsf] OR5f 5 eg] t, j}lbs dtnfO{ u|x0f u/ .
o; eGbf cufl8 :jdGtJof˜dGtJosf] k|sfz ;+If]kn] n]lvg]5 .

Olt >Ld2ofgGb;/:jtL:jflds[t] ;Tofy{k|sfz]


;'efifflje"lift] ojgdtljifo] rt'b{zM
;d'Nnf;M ;Dk"0f{M ..!$..

cf]#d\
:jdGtJo–cdGtJosf] ljifodf k|sfz
;j{tGq l;4fGt cyf{t\ ;fd|fHo ;fj{hlgs wd{ h;nfO{ ;bfb]lv ;a}n] dfGb} cfP, dfGb5g\ /
dfÌ]5g\ klg, To;}n] o;nfO{ ;gftg lgTowd{ eGb5g\ ls h;sf] sf]xL klg lj/f]wL x'g g;s"g\ . olb
cljBfo'Qmhg cyjf s'g} dtjfnfn] e|dfPsf] o;nfO{ cGoyf hfÌ] jf dfÌ] To;nfO{ :jLsf/ s'g} klg
a'l4dfg\n] ub}{g, lsGt' h;nfO{ cfKt cyf{t\ ;TodfgL, ;TojfbL, ;Tosf/L, k/f]ksf/s kIfkft/lxt
ljåfg\n] dfGb5g\ ToxL ;a}sf] dGtJo / h;nfO{ dfGb}gg\ Tof] cdGtJo x'gfsf] sf/0f To;sf] k|df0f
x'Fb}g . ca h'g j]bflb ;Tozf:q / a|Xdfb]lv lnP/ h}ldlgd'lg ko{Gtn] dfg]sf] O{Zj/flb kbfy{
h;nfO{ ls d}n] klg dfGb5' ;a} ;Hhg dxfzox¿sf] ;fd'Ì] k|sflzt ub{5' .
d cfˆgf] dGtJodf p;}nfO{ hfGb5' ls hf] tLg} sfndf Ps ;dfg ;a}sf] ;fd'Ì] dfÌ of]Uo
5 . d]/f] s'g} gjLg sNkgf jf dtdtfGt/ rnfpg] n]zdfq klg clek|fo xf]Og lsGt' h'g ;To 5,
To;nfO{ dfÌ', dgfpg' / h'g c;To 5, To;nfO{ 5f]8\g' / 5f]8fpg' d]/f] ceLi6 xf] . olb d}n] kIfkft
ub{y]+ eg] t cfof{jt{df k|rl/t dtx¿df s'g} Ps dtsf] cfu|xL x'Gy]+ lsGt' h'g–h'g cfof{jt{ jf oL
b]zx¿df cwd{o'Qm rfnrng 5g\, To;nfO{ :jLsf/ / h'g wd{o'Qm s'/fx¿ 5g\, ltgnfO{ Tofu
ulb{gy]+, g ug{ g} rfxG5' lsgeg] o:tf] ug'{ dg'iowd{b]lv alxM xf] .
dg'io To;nfO{ eÌ'kb{5 ls hf] dggzLn eP/ :jfTdjt\ cGox¿sf] ;'v–b'Mv / xflg–
nfenfO ;lDemof];\ . cGofosf/L anjfg\b]lv klg g8/f];\ / wdf{Tdf lga{nl;t klg 8/fcf];\ .
olQdfq} xf]Og lsGt' cfˆgf] ;j{ ;fdYo{n] wdf{Tdfx¿— ls rfx] ltgLx¿ dxf cgfy, lga{n /
u'0f/lxt xf]pmg\— ltgsf] /Iff, pÌlt, lk|ofr/0f / cwdL{ rfx] rqmjtL{, ;gfy, dxfanjfg\ / u'0fjfg\
klg xf];\ tyflk To;sf] gfz, cjglt / clk|ofr/0f ;w}+ u/f];\ . cyf{t\ hxfF;Dd x'g;Sb5 ToxfF;Dd
cGofosf/Lx¿sf] ansf] xflg / Gofosf/Lx¿sf] ansf] pÌlt ;j{yf ug]{ u/f];\ . o; sfddf rfx]
p;nfO{ slt g} bf?0f b'Mv k|fKt lsg gxf];\, rfx] k|f0f g} lsg ghfcf];\ . k/Gt' o; dg'iokg¿kL
wd{b]lv k[ys\ slxNo} gxf];\ . o;df >Ldfg\ dxf/fh] et[{xl/, Jof;hL / dg'n] Znf]s n]v]sf 5g\,
ltgLx¿sf] n]Vg' pko'Qm ;De]m/ n]Vb}5'—
lgGbGt' gLltlgk'0ff olb jf :t'jGt' nIdLM ;dfljzt' uR5t' jf oy]i6d\ .
cB}j jf d/0fd:t' o'ufGt/] jf GoføoTkyM k|ljrnlGt kb+ g wL/fM ..!..
—et[{xl/zts -gLltzts Znf]s *%_ ..
g hft' sfdfÌ eofÌ nf]efb\ wd{+ Toh]HhLljt:oflk x]tf]M .
wdf]{ lgToM ;'vb'Mv] TjlgTo] hLjf] lgTof] x]t'/:o TjlgToM ..@..
—dxfef/t [pBf]ukj{–k|hfu/kj{ -cWofo $)÷Znf]s !!–!@_] ..
Ps Pj ;'Å4df]{ lgwg]˜Kog'oflt oM . z/L/]0f ;d+ gfz+ ;j{dGol4 uR5lt ..#..
—dg':d[lt -cWofo *÷Znf]s !&_ ..
;Tod]j hot] gfg[t+ ;To]g kGyf ljttf] b]jofgM .
o]gf˜˜qmdGTo[ifof] XofKtsfdf oq tT;To:o k/+ lgwfgd\ ..$..
—d'08sf]klgift\ -d'=#÷v+=!÷dGq ^_ ..
glx ;TofTk/f] wdf]{ gfg[tfTkfts+ k/d\ .
glx ;TofTk/+ 1fg+ t:dfT;To+ ;dfr/]t\ ..%.. —pklgiflb [t'ngf–dg':d[lt -c=*÷Znf]= !@_] ..
log} dxfzox¿sf] Znf]ssf clek|fos} cg's"n lgZro /fVg' g} ;a}sf nflu of]Uo 5 .
ca d}n] h'g–h'g kbfy{x¿nfO{ h:tf]–h:tf] dfGb5', ltg–ltgsf] j0f{g ;+If]kn] oxfF ub{5' ls
h;sf] ljz]if JofVofg ;d]t o; u|Gydf cfˆgf]–cfˆgf] k|s/0fdf d}n] ul/lbPsf] 5' . o;df k|yd—
!— …O{Zj/Ú rflx+ h;nfO{ a|Xd, k/dfTdflb gfdn] k'sfl/G5, h'g ;lRrbfgGbflb nIf0fo'Qm 5,
h;sf] u'0f, sd{, :jefj kljq 5g\, h'g ;j{1, lg/fsf/, ;j{Jofks, chGdf, cgGt, ;j{zlQmdfg\,
bofn', Gofosf/L, ;a} ;[li6sf stf{, wtf{, xtf{ ;a} hLjx¿sf] sdf{g';f/ ;To Gofosf kmnbftf cflb
nIf0fo'Qm k/d]Zj/ 5, p;}nfO{ d}n] dfGb5' .
@— rf/} …j]bx¿Ú sf] ljBf wd{o'Qm O{Zj/k|0fLt ;+lxtf dGqefunfO{ lge|f{Gt :jtMk|df0f dfGb5',
cyf{t\ h'g :jo+ g} k|df0f¿k x'g\, ls h;sf] k|df0f x'gdf s'g} cGo u|Gysf] ck]Iff gxf];\ . h:t} ;"o{
jf k|bLk :jo+ cfˆgf] :j¿ksf] :jtMk|sfzs / k[lyJoflbsf k|sfzs x'G5g\ o:t} rf/} j]b 5g\, / rf/}
j]bsf a|fXd0f, 5M cË, 5M pkfË, rf/ pkj]b / !!@& -P3f/ ;o ;QfO{;_ j]bx¿sf zfvf h'g ls
j]bx¿sf] JofVofg¿k a|Xdflb dxlif{x¿n] agfPsf x'g\, ltgnfO{ k/tMk|df0f cyf{t\ j]bx¿sf] cg's"n
x'gfn] k|df0f / logdf h'g j]blj?4 jrg 5g\, ltgnfO{ ck|df0f ub{5' .
#— h'g kIfkft/lxt, Gofofr/0f ;Toefif0fflbo'Qm O{Zj/f1f j]bb]lv clj?4 5, To;nfO{ …wd{Ú
/ h'g kIfkft;lxt cGofofr/0f, ldYofefif0fflb O{Zj/f1feË j]blj?4 5, To;nfO{ …cwd{Ú dfGb5' .
$— h'g OR5f, å]if, ;'v, b'Mv / 1fgflb u'0fo'Qm cNk1 lgTo 5, To;}nfO{ …hLjÚ dfGb5' .
%— hLj / O{Zj/ :j¿k / j}wDo{b]lv leÌ / JofKo, Jofks / ;fwDo{b]lv cleÌ 5 cyf{t\
h;/L cfsfzb]lv d"lt{jfg\ b|Jo slxNo} leÌ lyPg, g 5, g x'g]5 / g slxNo} Ps lyof], g 5, g
x'g]5 o;} k|sf/ k/d]Zj/ / hLjsf] JofKo–Jofks, pkf:o–pkf;s / lktf–k'qjt\ cflb ;DaGwo'Qm
dfGb5' .
^— …cgflb kbfy{Ú tLg 5g\ . Ps O{Zj/, låtLo hLj, t[tLo k|s[lt cyf{t\ hut\sf] sf/0f,
log}nfO{ lgTo klg eGb5g\ . h'g lgTo kbfy{ 5g\, ltgsf u'0f, sd{, :jefj klg lgTo 5g\ .
&— …k|jfxb]lv cgflbÚ h'g ;+of]uaf6 b|Jo, u'0f, sd{ pTkÌ x'G5g\, tL ljof]usf] kZrft\
/xFb}gg\, k/Gt' h;b]lv k|yd ;+of]u x'G5 Tof] ;fdYo{ ltgdf cgflb x'G5, / To;;Fu k'g/lk ;+of]u
x'G5 tyf ljof]u klg, oL tLg}nfO{ k|jfxb]lv cgflb dfGb5' .
*— …;[li6Ú To;nfO{ eGb5g\, h'g k[ys\ b|Jox¿sf] 1fg o'lQmk"j{s d]n eP/ gfgf¿k aGb5 .
(—…;[li6sf] k|of]hgÚ oxL xf] ls h;df O{Zj/sf] ;[li6lgldQ u'0f, sd{, :jefjsf] ;fkmNo x'g' .
h:t} s;}n] s;};Fu ;f]Wof] ls g]q s]sf] nflu xf] < p;n] eGof] x]g{sf] nflu . To;/L g} ;[li6 ug]{
O{Zj/sf] ;fdYo{sf] ;kmntf ;[li6 ug{df g} 5 / hLjx¿nfO{ sd{sf] oyfjt\ ef]u u/fpg' cflb klg
xf] .
!)— …;[li6 ;st[{sÚ xf] . o;sf] stf{ k"jf]{Qm O{Zj/ xf] . lsgeg] ;[li6sf] /rgf b]Vgfn], h8
kbfy{df cfk}m oyfof]Uo aLhflb :j¿k aÌ] ;fdYo{ gx'gfn] ;[li6sf] …stf{Ú cjZo 5 .
!!— …aGwÚ ;lgldQs cyf{t\ cljBflb lgldQ;Fu 5 . h'g–h'g kfksd{ O{Zj/leÌf]kf;gf,
c1fgflb oL ;a}n] b'Mv kmn ub{5g\ . To;}n] of] …aGwÚ xf], ls h;sf] OR5f x'Fb}g t/ ef]Ug'kb{5 .
!@— …d'lQmÚ cyf{t\ ;a} b'Mvaf6 5'6]/ aGw/lxt, ;j{Jofks O{Zj/ / p;sf] ;[li6df :j]R5fn]
ljr/g', lgot ;do ko{Gt d'lQmsf] cfgGbnfO{ ef]u]/ k'gM ;+;f/df cfpg' .
!#— …d'lQmsf] ;fwgÚ O{Zj/f]kf;gf cyf{t\ of]ufEof;, wdf{g'i7fg, a|Xdro{af6 ljBfk|flKt, cfKt
ljåfg\x¿sf] ;Ë, ;ToljBf, ;'ljrf/ / k'?iffy{ cflb x'g\ .
!$— …cy{Ú h'g wd{af6 g} k|fKt ul/of];\ / h'g cwd{af6 l;4 x'G5, To;nfO{ …cgy{Ú eGb5g\ .
!%— …sfdÚ Tof] xf] ls h'g wd{ / cy{af6 k|fKt ul/of];\ .
!^— …j0ff{>dÚ u'0f sd{x¿sf] of]un] dfGb5' .
!&— …/fhfÚ To;}nfO{ eGb5g\ h;df z'e u'0f, sd{, :jefjaf6 k|sfzdfg, kIfkft/lxt
Gofowd{sf] ;]jL, k|hfx¿df lkt[jt\ jlQ{g] / pgLx¿nfO{ k'qjt\ dfg]/ pgLx¿sf] pÌlt / ;'v
a9fpgdf ;bf oTg ul//xf];\ .
!*— …k|hfÚ To;}nfO{ eGb5g\ h'g kljq u'0f, sd{, :jefjnfO{ wf/0f u/]/ kIfkft/lxt
Gofowd{sf] ;]jgn] /fhf / k|hfsf] pÌlt rfxFb} /fhljb|f]x/lxt /fhfsf] ;fydf k'qjt\ jQ"{g\ .
!(— h;n] ;bf ljrf/ u/]/ c;TonfO{ 5f]8\b} ;TonfO{ u|x0f u/f];\, cGofosf/Lx¿nfO{
x6fcf];\ / Gofosf/Lx¿nfO{ a9fcf];\, cfˆgf] cfTdfs} ;dfg ;a}sf] ;'v rfxf];\, To;nfO{ …Gofosf/LÚ
dfGb5' .
@)— …b]jÚ ljåfg\x¿nfO{, / cljåfg\x¿nfO{ …c;'/Ú, kfkLx¿nfO{ …/fIf;Ú, cgfrf/Lx¿nfO{
…lkzfrÚ dfGb5' .
@!— pg} ljåfg\x¿, dftf, lktf, cfrfo{, cltly, Gofosf/L /fhf / wdf{Tdf hg, kltj|tf :qL
/ :qLj|t kltsf] ;Tsf/ ug'{ …b]jk"hfÚ elgG5, o;b]lv ljk/Lt cb]jk"hf . oL hLpFbf d"lt{x¿sf] k"hf
st{Jo, oL d"lt{b]lv Ot/ h8–kfiff0fflb d"lt{x¿nfO{ ;j{yf ck"Ho ;DemG5' .
@@— …lzIffÚ h;af6 ljBf, ;Eotf, wdf{Tdtf, lht]lGb|otflbsf] a9f]Q/L xf];\ / o;}af6
cljBflb bf]if 5'6f];\ To;nfO{ lzIff elgG5 .
@#— …k'/f0fÚ h'g a|Xdflbn] agfPsf P]t/]oflb a|fXd0f k':ts x'g\, ltg}nfO{ k'/f0f, Oltxf;,
sNk, ufyf / gf/fz+;L gfdn] dfGb5', cGo efujtflbnfO{ xf]Og .
@$— …tLy{Ú h;n] b'Mv;fu/af6 kf/ u/fcf];\ ls h'g ;Toefif0f, ljBf, ;T;Ë, odflb,
of]ufEof;, k'?iffy{ ljBfbfgflb z'e sd{ 5g\, ltg}nfO{ tLy{ ;DemG5', Ot/ hn:ynflbnfO{ xf]Og .
@%— …k'?iffy{ k|f/AweGbf 7"nf]Ú o; dfg]df 5 ls, h;af6 ;+lrt k|f/Aw aGb5 h'g ;'lw|+bfv]l/
;a} ;'lw|G5g\ / h'g lau|+bfv]l/ ;a} lau|G5g\ . To;}n] k|f/Awsf] ck]Iff k'?iffy{ 7"nf] xf] .
@^— …dg'ioÚ n] ;a};Fu oyfof]Uo :jfTdjt\ ;'v, b'Mv, xflg, nfedf jlQ{g' >]i7, cGoyf jlQ{g'
g/fd|f] ;DemG5' .
@&— …;+:sf/Ú To;nfO{ eGb5g\ ls h;af6 z/L/, dg / cfTdf pQd xf]cf];\ . Tof] lgif]sflb
ZdzfgfGt ;f]x| k|sf/sf] 5 . o;nfO{ st{Jo ;DemG5' / bfxsf] kZrft\ d[tssf] nflu s]xL klg
ug'{x'Fb}g .
@*— …o1Ú To;nfO{ eGb5g\ ls h;df ljåfg\x¿sf] ;Tsf/, oyfof]Uo lzNk cyf{t\ /;fog
h'g ls kbfy{ljBf To;af6 pkof]u / ljBflb z'eu'0fx¿sf] bfg, clUgxf]qflb h;af6 jfo', j[li6, hn,
cf}iflwsf] kljqtf u/]/ ;a} hLjx¿nfO{ ;'vL agfpFb5, To;nfO{ pQd ;DemG5' .
@(— h;/L …cfo{Ú >]i7 / …b:o'Ú b'i6 dg'ionfO{ eGb5g\, To;nfO{ d}n] klg dfGb5' .
#)— …cfof{jt{Ú b]z o; e"ldsf] gfd o; sf/0fn] /x]sf] xf] ls h;df cflb ;[li6sf] kZrft\
cfo{ hgx¿ lgjf; ub{5g\ k/Gt' o;sf] cjlw pQ/df lxdfno, blIf0fdf ljGWofrn, klZrddf c6s
/ k"j{df a|Xdk'q gbL 5 . oL rf/}sf] aLrdf hlt b]z 5g\, To;}nfO{ …cfof{jt{Ú eGb5g\ / hlt o;df
;bf /xG5g\, ltgLx¿nfO{ klg …cfo{Ú eGb5g\ .
#!— …cfrfo{Ú To;nfO{ eGb5g\, hf] ;fËf]kfË j]bljBfx¿sf] cWofks / ;Tofrf/nfO{ u|x0f /
ldYofrf/nfO{ Tofu u/fpFb5 .
#@— …lzioÚ To;nfO{ eGb5g\ ls h'g ;To lzIff / ljBfnfO{ u|x0f ug{ of]Uo wdf{Tdf,
ljBfu|x0fsf] OR5f / cfrfo{nfO{ lk|o u/fpFb5 .
##— …u'?Ú Tof] klg xf], h;n] dftf, lktf / ;TonfO{ u|x0f u/fpFb5 / c;TonfO{ 5'6fpFb5 .
#$— …k'/f]lxtÚ hf] ohdfgsf] lxtsf/L ;Tof]kb]i6f x'G5 .
#%— …pkfWofoÚ hf] j]bx¿sf] Psb]z jf cËx¿nfO{ k9fpFb5 .
#^— …lzi6frf/Ú h'g wdf{r/0fk"j{s a|Xdro{af6 ljBfnfO{ u|x0f u/]/ k|ToIfflb k|df0fx¿af6
;Tof˜;Tosf] lg0f{o u/]/, ;Tosf] u|x0f, c;TonfO{ kl/Tofu ug'{kb{5, oxL lzi6frf/ xf] / h;n]
o;nfO{ ub{5, Tof] …lzi6Ú elgG5 .
#&— k|ToIfflb cf7 …k|df0fx¿nfO{Ú klg dfGb5' .
#*— …cfKt… Tof] xf] hf] oyfy{jQmf, wdf{Tdf, ;a}sf] ;'vsf] nflu k|oTg ub{5, To;}nfO{ …cfKtÚ
eGb5' .
#(— …k/LIffÚ kfFr k|sf/sf 5g\ . o;df k|yd O{Zj/sf] u'0f, sd{, :jefj / j]bljBf, bf];|f]
cf7 k|ToIfflb k|df0f, t];|f] ;l[i6qmd, rf}yf] cfKtx¿sf] Jojxf/ / kfFrf}+ cfˆgf] cfTdfsf] kljqtf,
ljBf, oL kfFr k/LIffaf6 ;Tof˜;Tosf] lg0f{o u/]/ ;TonfO{ u|x0f / c;TonfO{ kl/Tofu ug'{kb{5 .
$)— …k/f]ksf/Ú h;af6 ;a} dg'iosf] b'/frf/, b'Mv 5'6f];\, >]i7frf/ / ;'v a9f];\, o:tf]
ug'{nfO{ k/f]ksf/ eGb5' .
$!— …:jtGqÚ …k/tGqÚ— hLj cfˆgf] sfddf :jtGq / sd{kmn ef]Ugdf O{Zj/sf] Joj:yfaf6
k/tGq, To;/L g} O{Zj/ cfˆgf] ;Tofrf/ sfd ug{df :jtGq 5 .
$@— …:ju{Ú— gfd ;'v ljz]if ef]u / To;sf ;fdfu|Lsf] k|flKt x'g' xf] .
$#— …g/sÚ— h'g b'Mv ljz]if ef]u / To;sf ;fdfu|Lsf] k|flKt x'g' xf] .
$$— …hGdÚ— h'g z/L/ wf/0f u/]/ k|s6 x'g' ;f] k"j{, k/ / dWo e]bn] tLg k|sf/sf] dfGb5' .
$%— z/L/sf] ;+of]usf] gfd …hGdÚ / ljof]u dfqsf] gfd …d[To'Ú eGb5g\ .
$^— …ljjfxÚ— h'g lgodk"j{s k|l;l4af6 cfˆgf] OR5f u/]/ kfl0f u|x0f ug'{nfO{ ljjfx elgG5 .
$&— …lgof]uÚ— ljjfx kZrft\ klt dg]{ cflb ljof]udf cyjf gk'+;sTjflb l:y/ /f]ux¿df :qL
jf k'?if cfkTsfndf :jj0f{ jf cfˆgf] eGbf pQd j0f{:y k'?if -jf :qL_sf] ;fy lgof]u u/]/
;Gtfgf]TklQ u/f];\ .
$*— …:t'ltÚ— u'0fsLQ{g, >j0f / 1fg x'g', o;sf] kmn k|Llt cflb x'G5g\ .
$(— …k|fy{gfÚ— cfˆgf] ;fdYo{sf] pk/fGt O{Zj/sf] ;DaGwaf6 h'g lj1fg cflb k|fKt x'G5g\
ltgsf] nflu O{Zj/;Fu ofrgf ug'{ o;sf] kmn lg/ledfg cflb x'G5 .
%)— …pkf;gfÚ— h:tf] O{Zj/sf] u'0f, sd{, :jefj kljq 5g\, To:t} cfˆgf] ug'{ . O{Zj/nfO{
;j{Jofks, cfk"mnfO{ JofKo hfg]/, O{Zj/sf] ;dLk xfdL / xfd|f] ;dLk O{Zj/ 5, o:tf] lgZro
of]ufEof;af6 ;fIfft\ ug'{nfO{ …pkf;gfÚ eGb5g\, o;sf] kmn 1fgsf] pÌlt cflb xf] .
%!— …;u'0flgu'{0f:t'ltk|fy{gf]kf;gfÚ— h'g–h'g u'0f k/d]Zj/df 5g\ To;;Fu o'Qm / h'g–h'g
5}g ltgaf6 k[ys\ dfg]/ k|z+;f ug'{ ;u'0flgu'{0f :t'lt elgG5 / z'e u'0fx¿sf] u|x0fnfO{ O{Zj/;Fu
OR5f / bf]if 5'6fpgsf] nflu k/dfTdfsf] ;xfo rfxg' ;u'0flgu'{0fk|fy{gf / ;a} bf]ifx¿b]lv /lxt, ;a}
u'0fx¿b]lv ;lxt k/d]Zj/nfO{ dfg]/ cfˆgf] cfTdfnfO{ p;}lt/ / p;}sf] cf1fsf] ck{0f ug'{
lgu'{0f;u'0ff]kf;gf elgG5 .
o;/L ;+If]kdf :jl;4fGt b]vfOlbPF . o;sf] ljz]if JofVof o;} …;Tofy{k|sfzÚ s} k|s/0f–
k|s/0fdf 5, tyf e"ldsf cflb u|Gyx¿df klg n]v]sf] 5', cyf{t\ h'g–h'g s'/f] ;a}sf] ;fd'Ì] dfggLo
5, To;nfO{ dfGb} cyf{t\ h:tf] ls ;To af]Ng' ;a}sf] ;fd'Ì] /fd|f], / ldYof af]Ng' g/fd|f] xf], o:tf]
l;4fGtx¿nfO{ :jLsf/ ub{5' . / h'g dtdtfGt/sf k/:k/df lj?4 emu8f 5g\, To;b]lv d k|;Ì
5}g, lsgeg] log} dtjfnfx¿n] cfˆgf] dtsf] k|rf/ u/]/ dg'ionfO{ km;fP/ k/:k/ zq' agfOlbPsf
5g\ . o; s'/fnfO{ sf6]/, ;j{ ;Tosf] k|rf/ u/]/, ;a}nfO{ P]Sodtdf u/fpFb}, å]if 5'6fP/, k/:k/df
b[9k|Llto'Qm u/fP/, ;a}b]lv ;a}nfO{ ;'v nfe k'¥ofpgsf] nflu d]/f] k|oTg / clek|fo xf] .
;j{zlQmdfg\ k/dfTdfsf] s[kf, ;xfo / cfKthgx¿sf] ;xfg'e"ltaf6 of] l;4fGt ;j{q e"uf]ndf zL3|
k|j[Q eP/ hfcf];\ / h;af6 ;a} hgf ;xhn] wdf{y{ sfd df]Ifsf] l;l4 u/]/, ;bf pÌt / cfglGbt
e}/fv"g\, oxL d]/f] d'Vo k|of]hg xf] .

cndltlj:t/]0f a'l4dåøo]{if' .
cf]#d\ . zÌf] ldqM z+ j?0fM . zÌf] ejTjøo{df . zÌ OGb|f] a[x:kltM .
zÌf] lji0f'??qmdM .. gdf] a|Xd0f] . gd:t] jfof] . Tjd]j k|ToIf+ a|Xdfl; .
Tjfd]j k|ToIf+ a|Xdfjflbifd\ . Ctdjflbifd\ . ;Todjflbifd\ . tGdfdfjLt\ .
tåQmf/dfjLt\ . cfjLGdfd\ cfjLåQmf/d\ . cf]#d\ zflGtM zflGtM zflGtM ..
—t}lQ/Lo cf/0os -&÷!@_ ..

Olt >LdTk/x+;kl/j|fhsfrføof{0ff+ k/dljb'iff+


>Llj/hfgGb;/:jtL:jfldgf+
lzio]0f >Ld2ofgGb;/:jtL:jfldgf lj/lrtM
:jdGtJofdGtJol;4fGt;dlGjtM
;'k|df0fo'QmM ;'efifflje"liftM .
;Tofy{k|sfzf]˜o+ u|GyM ;Dk"lt{dudt\ ..

You might also like