Àãðàðåí óíèâåðñèòåò - Ïëîâäèâ ÀÃÐÀÐÍÈ ÍÀÓÊÈ Ãîäèíà III Áðîé 6 2011

DOI: 10.22620/agrisci.2011.06.024

ÎÑÍÎÂÎÏÎËÎÆÍÈÖÈ ÍÀ ËÈÍÈÈ Â ÀÂÒÎÕÒÎÍÍÀÒÀ ÏÎÐÎÄÀ ÊÀÐÀÊÀ×ÀÍÑÊÎ ÊÓ×Å

LINE FOUNDERS IN THE KARAKACHAN DOG AUTOCHTHONOUS BREED

Àòèëà Ñåäåô÷åâ, Àòàíàñ Âó÷êîâ, Ñèäåð Ñåäåô÷åâ, Âåíåëèí Äèí÷åâ

Atila Sedefchev, Atanas Vuchkov, Sider Sedefchev, Venelin Dintchev

Ìåæäóíàðîäíà àñîöèàöèÿ “Êàðàêà÷àíñêî êó÷å”*

International Karakachan Dog Association*

*E-mail: [email protected]

Ðåçþìå
Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å å ñòàðà àâòîõòîííà áúëãàðñêà ïîðîäà, èçïîëçâàíà òðàäèöèîííî îò æèâîòíîâúäèòå â
Áúëãàðèÿ çà îõðàíà íà ñòàäà îò íàïàäåíèÿ íà õèùíèöè è íåäîáðîæåëàòåëè.
Ïúðâèòå èçñëåäâàíèÿ íà ïîðîäàòà äàòèðàò îò 30-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê. Àêòèâíè êîíñåðâàöèîííè äåéíîñòè ñå
ïðîâåæäàò îò êðàÿ íà 80-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê. Ïîðîäàòà å îôèöèàëíî ïðèçíàòà ïðåç 2005 ã.
Ïîääúðæàíåòî íà ëèíåéíà ñòðóêòóðà, îñíîâàíà íà 25 ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè, ñúçäàâà ïîòåíöèàë çà ñúõðàíåíèå
íà âúòðåïîðîäíîòî ãåíåòè÷íî ðàçíîîáðàçèå â ïîïóëàöèÿòà íà Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å.

Abstract
The Karakachan dog is an old autochthonous Bulgarian breed. Traditionally it was used by shepherds in Bulgaria for
guarding of livestock herds from attacks of large carnivores and thieves.
The first investigations of the breed date back to the 30s of the 20th century. Implementation of more intensive
conservational activities began at the end of the 1980s. The breed was officially recognized in 2005.
Maintenance of the line structure in the Karakachan dog breed, based on 25 founders of genealogical lines shows
good potential for conservation of interbreed genetic diversity.

Êëþ÷îâè äóìè: Êàðàêà÷àíñêî êó÷å, ëèíèè, àâòîõòîííà, ïîðîäà.

Key words: Karakachan dog, lines, autochthonous, breed.

ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å å âêëþ÷åíî â ×åðâåíèÿ ðåãèñòúð

Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å å ìåñòíà ïîðîäà ñ äðåâåí íà àâòîõòîííèòå ôîðìè äîìàøíè æèâîòíè êúì
ïðîèçõîä. Îùå òðàêèéñêèòå ïëåìåíà ïî íàøèòå çåìè Íàöèîíàëíàòà ñòðàòåãèÿ çà îïàçâàíå íà áèîëîãè÷íîòî
ñà èçïîëçâàëè çà îõðàíà åäðè êó÷åòà ñ åêñòåðèîðíè ðàçíîîáðàçèå â êàòåãîðèÿ „èç÷åçâàùè ôîðìè” (Äàí÷åâ,
õàðàêòåðèñòèêè, òâúðäå ñõîäíè ñ òåçè íà ñúâðåìåííîòî 1994). Ïðåç 2005 ã. Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å å ïúðâàòà
Êàðàêà÷àíñêî êó÷å (Äèí÷åâ, 2001; Sedefchev and àâòîõòîííà áúëãàðñêà ïîðîäà, ïðèçíàòà êàòî ïîðîäà
Sedefchev, 2007). Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å å ñúõðàíåíî äî ñåëñêîñòîïàíñêî æèâîòíî îò Äúðæàâíàòà êîìèñèÿ ïî
äíåñ áëàãîäàðåíèå íà êîíñåðâàòèâíèòå æèâîòíîâúäíè ïîðîäè æèâîòíè êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà çåìåäåëèåòî è
òðàäèöèè íà íîìàäèòå êàðàêà÷àíè è íà ñòðàíñòâàùèòå õðàíèòå, âñëåäñòâèå íà êîåòî íà ïîðîäàòà å èçäàäåí
îâöåâúäè ïî íàøèòå çåìè. Ñëåä íàñèëñòâåíîòî ñåðòèôèêàò ¹10675/04.04.2006 ã. îò Ïàòåíòíîòî
ïðåêðàòÿâàíå íà ñåçîííèòå ìèãðàöèè íà ñòàäàòà â âåäîìñòâî íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ. Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å
ñðåäàòà íà ÕÕ âåê ïîðîäàòà å çàïàçåíà áëàãîäàðåíèå å âêëþ÷åíî êàòî àâòîõòîííà ïîðîäà â êàòàëîãà „Ïîðîäè
íà àêòèâíîòî é èçïîëçâàíå è ðàçâúæäàíå îò ðåäèöà ñåëñêîñòîïàíñêè æèâîòíè â Áúëãàðèÿ” (2006).
ïîòîìñòâåíè æèâîòíîâúäè. Îò êðàÿ íà 80-òå ãîäèíè íà Ñúâðåìåííîòî ðàçâúæäàíå íà Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å
ÕÕ âåê ñúñ ñúõðàíåíèåòî íà ïîðîäàòà ñå àíãàæèðàò ñå áàçèðà îñíîâíî íà ìåòîäà íà ÷èñòîïîðîäíîòî
åíòóñèàçèðàíè ëþáèòåëè è ñïåöèàëèñòè (Sedefchev and ðàçâúæäàíå ïî ëèíèè (Äèí÷åâ è äð., 2003).
Sedefchev, 2007). Ðàçâúæäàíåòî ïî ëèíèè ïîääúðæà ãåíåòè÷íîòî
Ïúðâèòå ïðîó÷âàíèÿ íà ïîðîäàòà ñå èçâúðøâàò ðàçíîîáðàçèå âúòðå â ïîðîäàòà. Òîâà îò ñâîÿ ñòðàíà
ïðåç 30-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê (Peters, 1938). Ïðåç 1994 ã. äàâà âúçìîæíîñò çà ñúõðàíÿâàíå âúâ âðåìåòî íà

153
 Agricultural University - Plovdiv AGRICULTURAL SCIENCES Volume III Issue 6 2011

æèçíåíà è ïëàñòè÷íà ïîïóëàöèÿ ïî îòíîøåíèå íà ñè êà÷åñòâà êó÷åòà îò ðàçëè÷íè ëèíèè ñà ïðåäïî÷èòàíè

ðàçëè÷íè åêîëîãè÷íè õàáèòàòè è ïîëçâàòåëíè îò æèâîòíîâúäèòå ïðè íóæäà îò êîíêðåòíè îõðàíèòåëíè
èçèñêâàíèÿ íà æèâîòíîâúäèòå (Sponenberg and Bixby, äåéíîñòè.
2007). Ðîäîíà÷àëíèöèòå íà ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â
 ìèíàëîòî â îòäåëíè ðàéîíè íà ñòðàíàòà ñà ñå ïîðîäàòà ñà ïðåäñòàâåíè ïî àçáó÷åí ðåä. Çà âñåêè
îôîðìèëè ñâîåîáðàçíè èíáðåäíè ãíåçäà ñ äîáðå åêçåìïëÿð ñà ïîñî÷åíè ñëåäíèòå ïðèçíàöè:
èçðàçåíà ãåîãðàôñêà ñïåöèôè÷íîñò íà åêñòåðèîðà è • òèï îêðàñêà
ïîëçâàòåëíèòå õàðàêòåðèñòèêè. Òàêà è äî äíåñ ñà • òèï îêîñìÿâàíå
èçâåñòíè ñúñ ñâîÿ ñàìîáèòåí òèï êó÷åòà îò ðàçëè÷íè - äúëãîêîñìåñòè - ñ äúëæèíà íà ïîêðèâíèòå êîñìè
ãåîãðàôñêè àðåàëè – îò ðàéîíà íà Êîñòåíåö, ßêîðóäà, ïî òÿëîòî íàä 12 ñm
Äîñïàò, Öåíòðàëíè Ðîäîïè è ò.í. Â ïîñëåäíîòî - êúñîêîñìåñòè - ñ äúëæèíà íà ïîêðèâíèòå êîñìè
äåñåòèëåòèå ñìå ñâèäåòåëè íà ñâîåîáðàçíî „ðàçìèâàíå” ïî òÿëîòî äî 12 ñm
íà ñïåöèôè÷íèòå åêñòåðèîðíè îñîáåíîñòè, óòâúðäåíè • òèï îïàøàòîñò
ïðè ãåîãðàôñêè èçîëèðàíèòå ïîïóëàöèè, ïîðàäè - íîðìàëíà äúëãà îïàøêà
áåçðàçáîðíèÿ ïîäáîð ïðè ðàçâúäíàòà äåéíîñò. Ñ öåë - âðîäåíà êúñà îïàøêà “ãóäæóê”
çàïàçâàíå íà ñàìîáèòíèÿ îáëèê íà Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å • ãåîãðàôñêè ïðîèçõîä.
êàòî àâòîõòîííà áúëãàðñêà ïîðîäà å íóæíî ïðàâèëíî Èçîáðàæåíèÿ íà äâàäåñåò îò ðîäîíà÷àëíèöèòå ñà
ïðèëàãàíå íà ëèíåéíîòî ðàçâúæäàíå è íàëàãàíå ïðåäè ïðåäñòàâåíè íà ôèã. 1 è ôèã. 2.
âñè÷êî íà ôóíêöèîíàëíèòå êðèòåðèè ïðè ïîäáîðà íà
äâîéêèòå è îöåíêàòà íà ðàçâúäíàòà ðàáîòà. 1. Àðàï – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ÷åðíîãðèâ.
Öåëòà íà íàñòîÿùàòà ñòàòèÿ å äà ñå ïîñî÷àò Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
îñíîâîïîëîæíèöèòå íà ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â îñíîâîïîëîæíèêà – Áåëîâî.
àâòîõòîííàòà ïîðîäà Êàðàêà÷àíñêî êó÷å. 2. Áîìáàòà – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: áÿëî-
÷åðíî. Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
ÌÀÒÅÐÈÀË È ÌÅÒÎÄÈ îñíîâîïîëîæíèêà – Áîãäàí, Êàðëîâñêî, Ñðåäíà ãîðà.
Çà íóæäèòå íà èçñëåäâàíåòî áÿõà èçïîëçâàíè 3. Áóðåí – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ÷åðíîãðèâ.
Ðîäîñëîâíàòà êíèãà íà Ìåæäóíàðîäíàòà àñîöèàöèÿ Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
«Êàðàêà÷àíñêî êó÷å» (ÌÀÊÊ), êàêòî è ëè÷íè àðõèâè íà îñíîâîïîëîæíèêà – Îðåõîâî, Öåíòðàëíè Ðîäîïè.
îòäåëíè ðàçâúäíèöè, ðåãèñòðèðàíè êúì ÌÀÊÊ. 4. Ãàðî - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ðèæîãðèâ.
Îïèñàíè ñà 25 áðîÿ ìúæêè Êàðàêà÷àíñêè êó÷åòà, Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
êîèòî ñà îñíîâîïîëîæíèöè íà íàé-âàæíèòå îñíîâîïîëîæíèêà – Äîáðèíèùå, Ïèðèí.
ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â ñúâðåìåííàòà ðàçâúäíà äåéíîñò 5. Ãîðàí – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: áÿëî-÷åðíî.
ñ ïîðîäàòà. Îñâåí òÿõ ñà èçâåñòíè è äðóãè ñúùåñòâóâàëè Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
â ìèíàëîòî ëèíèè, íî ïîðàäè íåóñïåøíà ðàçâúäíà îñíîâîïîëîæíèêà – Êàðàòåïå, Çàïàäíè Ðîäîïè.
ðàáîòà èëè ïîðàäè êðúñòîñâàíå ñ äðóãè ïîðîäè òå íÿìàò 6. Ãåí÷î - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ðèæîãðèâ.
ðåøàâàùî çíà÷åíèå çà ñúâðåìåííîòî ÷èñòîïîðîäíî Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
ðàçâúæäàíå íà Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å. îñíîâîïîëîæíèêà – Êîñòåíåö, Ðèëà.
7. Êàðàìàí (Ï÷åëèíñêèÿ ) – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ.
ÐÅÇÓËÒÀÒÈ È ÎÁÑÚÆÄÀÍÅ Öâÿò: áÿëî-ñèâî. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà.
Îò ñúáðàíèòå äàííè êàòî îñíîâîïîëîæíèöè íà Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Êîñòåíåö, Ðèëà.
ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â àâòîõòîííàòà ïîðîäà 8. Êàðàìàí - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò:
Êàðàêà÷àíñêî êó÷å ñå îáîñîáÿâàò ìúæêè àáîðèãåííè ÷åðíîãðèâ. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä
åêçåìïëÿðè, ðîäåíè â ïåðèîäà îò êðàÿ íà 70-òå äî íà îñíîâîïîëîæíèêà – Òðèãðàä, Çàïàäíè Ðîäîïè.
ñðåäàòà íà 90-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê. Âñè÷êè 9. Êèòàí – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿòà. Öâÿò: áÿëî-
îñíîâîïîëîæíèöè ñà ïëîä íà íàðîäíà ñåëåêöèÿ îò ÷åðíî, ñ òðåòè öâÿò. Äúëãîêîñìåñò. Âðîäåíà êúñà
ñòðàíà íà æèâîòíîâúäè â ðàçëè÷íè ðàéîíè íà ñòðàíàòà. îïàøêà. Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Ãîëåìî ñåëî,
Îòãëåæäàíè ñà êàòî êó÷åòà ïàçà÷è íà ñòàäà Äóïíèøêî, Ðèëà.
ñåëñêîñòîïàíñêè æèâîòíè. Â ïîëçâàòåëíî îòíîøåíèå 10. Êúøî – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿòà. Öâÿò: áÿëî-
ïðè Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å îòäåëíè ëèíèè ñå ÷åðíî, ñ òðåòè öâÿò. Äúëãîêîñìåñò. Âðîäåíà êúñà
õàðàêòåðèçèðàò ñ ïî-ñèëíî èçðàçåíè îõðàíèòåëíè îïàøêà. Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Ñàìîêîâ,
êà÷åñòâà çà îòáðàíà íà ñòàäà îò åäðè õèùíèöè. Ïðè Ðèëà.
äðóãè ëèíèè å õàðàêòåðíà ïî-ðàçâèòà çëîáà êúì õîðàòà 11. Ìàðòüî – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: áÿëî-
è ñúîòâåòíî ñà ïðåäïî÷èòàíè çà êàðàóëíà îõðàíà ñðåùó ÷åðíî. Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
íàïàäåíèÿ îò çëîíàìåðåíè õîðà. Ïîðàäè ñïåöèôè÷íèòå îñíîâîïîëîæíèêà – Ñâåòîñëàâ, Èçòî÷íè Ðîäîïè.

154
Àãðàðåí óíèâåðñèòåò - Ïëîâäèâ ÀÃÐÀÐÍÈ ÍÀÓÊÈ Ãîäèíà III Áðîé 6 2011

Ôèã. 1. Ðîäîíà÷àëíèöè íà ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â ïîðîäàòà Êàðàêà÷àíñêî êó÷å

(öèôðàòà äî èçîáðàæåíèåòî îòãîâàðÿ íà ïîðåäíèÿ íîìåð â òåêñòà)
Fig. 1. Founders of bloodlines in Karakachan dog breed (the number of the picture is equal to number in the text)

155
Agricultural University - Plovdiv AGRICULTURAL SCIENCES Volume III Issue 6 2011

Ôèã. 2. Ðîäîíà÷àëíèöè íà ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â ïîðîäàòà Êàðàêà÷àíñêî êó÷å

(öèôðàòà äî èçîáðàæåíèåòî îòãîâàðÿ íà ïîðåäíèÿ íîìåð â òåêñòà)
Fig. 2. Founders of bloodlines in Karakachan dog breed (the number of the picture is equal to number in the text)

156
 Àãðàðåí óíèâåðñèòåò - Ïëîâäèâ ÀÃÐÀÐÍÈ ÍÀÓÊÈ Ãîäèíà III Áðîé 6 2011

12. Ìå÷î (íà Äðàãàíîâ) – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Ãåîãðàôñêèÿò ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèöèòå íà

Öâÿò: ÷åðíî ñ áÿëî. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. ñúâðåìåííèòå ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â ïîðîäàòà
Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Äîñïàò, Çàïàäíè Êàðàêà÷àíñêî êó÷å ñà ïëàíèíñêèòå ðàéîíè íà Þæíà
Ðîäîïè. Áúëãàðèÿ. Îò òÿõ íàé-ìíîãî ïðîèçõîæäàò îò Ðèëà – 9
13. Ìå÷î - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ÷åðíîãðèâ. áðîÿ. Ñëåäâàò òåçè îò Öåíòðàëíè Ðîäîïè - 6 áðîÿ. Ïåò
Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà áðîÿ ñà îò Çàïàäíè Ðîäîïè. Ñëåäâà Ñðåäíà ãîðà ñ 3
îñíîâîïîëîæíèêà – Ìóëäàâà, Àñåíîâãðàäñêî, áðîÿ. Ïî 1 îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ ïðîèçõîæäà îò
Öåíòðàëíè Ðîäîïè. Ïèðèí è Èçòî÷íèòå Ðîäîïè.
14. Ìå÷î (Áóðèêàíå) – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò:
æúëòîãðèâ. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä ÈÇÂÎÄÈ
íà îñíîâîïîëîæíèêà – ßêîðóäà, Ðèëà. Íà áàçàòà íà ïðîâåäåíîòî ïðîó÷âàíå ìîæå äà
15. Ìóðäæî (Áóáàéêî) – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. ñå íàïðàâÿò ñëåäíèòå èçâîäè:
Öâÿò: áÿëî-÷åðíî. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. 1. Ñúâðåìåííàòà ëèíåéíà ñòðóêòóðà â
Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Òîïîëîâî, Öåíòðàëíè àâòîõòîííàòà ïîðîäà Êàðàêà÷àíñêî êó÷å ñå
Ðîäîïè. áàçèðà íà 25 îáîñîáåíè ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè.
16. Ìå÷î Êàðàáîðóí - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: 2. Ñåëåêöèÿòà, îñíîâàíà íà òàçè äîñòàòú÷íî
÷åðíîãðèâ. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä øèðîêà ãåíåòè÷íà áàçà, îñèãóðÿâà âúçìîæíîñò
íà îñíîâîïîëîæíèêà – Áàø Ìàíäðà, Öåíòðàëíè çà ñúõðàíåíèå è ðàçâèòèå íà ìîðôîëîãè÷íîòî
Ðîäîïè. è åòîëîãè÷íîòî ìíîãîîáðàçèå â àâòîõòîííàòà
17. Ìóðàä (Áåëîâåöà) - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. ïîðîäà Êàðàêà÷àíñêî êó÷å.
Öâÿò: ÷åðíîãðèâ. Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. 3. Âúòðåïîðîäíàòà âàðèàáèëíîñò â åêñòåðèîðà è
Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Áåëîâî, Ðèëà. ðàáîòíèòå õàðàêòåðèñòèêè, îñèãóðåíè ÷ðåç
18. Ðåêñè – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ðèæîãðèâ. îïèñàíèòå 25 ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè â ïîðîäàòà
Êúñîêîñìåñò. Âðîäåíà êúñà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà íà Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å, äàâà øèðîêè
îñíîâîïîëîæíèêà – Áîäðîâî, Ñðåäíà ãîðà. âúçìîæíîñòè çà èçïîëçâàíåòî é ïðè
19. Ñòîé÷î – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: áÿëî- ñúçäàâàíåòî íà äðóãè áúëãàðñêè ïîðîäè êó÷åòà.
÷åðíî. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà
îñíîâîïîëîæíèêà – Áàø Ìàíäðà, Öåíòðàëíè Ðîäîïè.
20. ×àêúð – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: êàôÿâî- ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ
ñèâîãðèâ. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä Äàí÷åâ, É., 1994. Îïàçâàíå íà àâòîõòîííèòå ôîðìè
íà îñíîâîïîëîæíèêà ×åïåëàðå, Öåíòðàëíè Ðîäîïè. äîìàøíè æèâîòíè â Áúëãàðèÿ. – Â: Íàöèîíàëíà
21. ×åðíüî - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: ñòðàòåãèÿ çà îïàçâàíå íà áèîëîãè÷íîòî
÷åðíîãðèâ. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä ðàçíîîáðàçèå, ò. 2: 107-128.
íà îñíîâîïîëîæíèêà Äîñïàò, Çàïàäíè Ðîäîïè. Äèí÷åâ, Â., 2001. Ñâåòîâíà åíöèêëîïåäèÿ íà êó÷åòàòà.
22. Øàáàí – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: áÿëî- Ñîôèÿ, Èçäàòåëñòâî „Òðóä”.
÷åðíî. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà Äèí÷åâ,  è êîë., 2003. Ñåëåêöèîííà ïðîãðàìà çà
îñíîâîïîëîæíèêà – Âåëèíãðàäñêî, Çàïàäíè Ðîäîïè. Êàðàêà÷àíñêîòî êó÷å, Ïëîâäèâ.
23. Øàáàí íà Êàëèíêàòà – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Ïîðîäè ñåëñêîñòîïàíñêè æèâîòíè â Áúëãàðèÿ, 2006.
Öâÿò: áÿëî-ñèâî. Äúëãîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Êàòàëîã, àâòîðñêè êîëåêòèâ. Ñîôèÿ, ÌÇÕ - ÈÀÑÐÆ.
Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – Ìîìèí Ïðîõîä, Ñðåäíà Peters, H. B., 1938. Der Karakatschan hund, Zeitschrift fur
ãîðà. Hundeforschung”, Verlag Dr. Paul Schops, Leipzig.
24. Øàðî Ïåïåëåíîâèÿ – îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Sedefchev, A. and S. Sedefchev, 2007. Karakachan Dog.
Öâÿò: áÿëî-ñèâî. Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Preservation of the aboriginal guarding dog of Bulgaria.
Ïðîèçõîä íà îñíîâîïîëîæíèêà – ßêîðóäà, Ðèëà. PADS, Newsleter, 18.
25. ßíêî - îñíîâîïîëîæíèê íà ëèíèÿ. Öâÿò: áÿëî-ñèâî. Sponenberg, P., D. Bixby, 2007. Managing Breeds for a
Êúñîêîñìåñò. Íîðìàëíà îïàøêà. Ïðîèçõîä íà Secure Future: Strategies for Breeders and Breed
îñíîâîïîëîæíèêà – Êîñòåíåö, Ðèëà. Associations. The American Livestock Breeds
Ïî îòíîøåíèå íà òèïà îêîñìÿâàíå ñðåä Conservancy, Pittsboro.
ðîäîíà÷àëíèöèòå íà ãåíåàëîãè÷íè ëèíèè ïðåîáëàäàâàò
äúëãîêîñìåñòèòå ñïðÿìî êúñîêîñìåñòèòå åêçåìïëÿðè ñ
17 êúì 8.
Ïî îòíîøåíèå íà òèïà îïàøàòîñò åêçåìïëÿðèòå ñ
íîðìàëíî äúëãè îïàøêè ïðåîáëàäàâàò ñ 21 êúì 3 ñïðÿìî Ðåöåíçåíò – äîö. ä-ð Ïåòúð Áàöàëîâ
òåçè ñ âðîäåíà êúñà îïàøêà „ãóäæóê”. E-mail: [email protected]

157