Republic Act no.
8371 or (Indigenous Peoples Rights Act (IPRA) of 1997)
Balaod alang sa mga Katungod sa mga Katawhang Lumad
Approved on October 29, 1997
Approved by: Pres. Fidel V. Ramos
Sponsored by: Sen. Juan Flavier
“AN ACT TO RECOGNIZE, PROTECT AND PROMOTE THE RIGHTS OF INDIGENOUS CULTURAL
COMMUNITIES/ INDIGENOUS PEOPLES, CREATING A NATIONAL COMMISSION ON
INDIGENOUS PEOPLES, ESTABLISHING IMPLEMENTING MECHANISMS, APPROPRIATING FUNDS
THEREFOR, AND FOR OTHER PURPOSES.”
WHAT IS IPRA? WHO IS IPRA? AND HOW POWERFUL IPRA as our legal basis?
IPRA – is a Divine Law
- is a Customary Law
- is an International Law
- is a Special Law
- is adopted only by the 1987 Phil. Constitution
“DIVISION OF LAWS”
1. LAW OF GOD (Divine Law)
a. Customary Law-written and unwritten laws
b. 10 commandments
2. NATURAL LAWS (Purely Science)
a. Law of Morality
b. Law of Polarity (Principle that everything has two “poles” :good and evil, love
and hate, attraction and disconnection.)
c. Law of Connectivity
d. Etc.
3. HUMAN LAW
a. International Law (law of coordination)
1. ICESCR (International Covenant on Economic Social & Cultural Rights)
2. UNDRIP(United Nation Declaration on the Rights of Indigenous People)
3. UN CHARTER
4. UN DECADE on the Rights of IPs (from year 1990 to 2000)
b. National Law (law of subordination)
1. 1987 Phil. Constitution
2. 1986 Provisional “Freedom” Constitution
3. 1973 Constitution (Marcos )
4. 1943 Constitution (During the Japanese Occupation)
5. 1935 Commonwealth Constitution
6. 1899 Constitution
c. Legislation (Congress composed of Senate & House of Representatives)
1. R.A.s
1
Ex. -R.A. 8371 or IPRA
- R.A. 7942 –Philippine Mining Act of 1995
- Etc.
d. Local Laws/Acts
1. Provincial Ordinance
2. Municipal Ordinance
3. Barangay Ordinance
Selected Fundamental Provisions of IPRA:
Republic Act 8371 Section 3, par. H- ICCs/IPS provides,
SECTION 3. Definition of Terms. — For purposes of this Act, the following terms shall mean:
h) Indigenous Cultural Communities/Indigenous Peoples — refer to a group of people or homogenous
societies 1. identified by self-ascription and ascription by others, 2. who have continuously lived as organized
community on communally bounded and defined territory, and 3. who have, under claims of ownership since
time immemorial, 4. occupied, possessed and utilized such territories, 5. sharing common bonds of language,
customs, traditions and other distinctive cultural traits, or 6. who have, through resistance to political, social
and cultural inroads of colonization, non-indigenous religions and cultures, became historically differentiated
from the majority of Filipinos.
7. ICCs/IPs shall likewise include peoples who are regarded as indigenous on account of their descent from
the populations which inhabited the country, at the time of conquest or colonization, or at the time of
inroads of non-indigenous religions and cultures, or the establishment of present state boundaries, who
retain some or all of their own social, economic, cultural and political institutions, but 8. who may have been
displaced from their traditional domains or who may have resettled outside their ancestral domains;
BAHIN 3. Pagtino sa mga Termino – Alang sa mga katoyoan niini nga Balaod, ang mosunod nga mga termino
magakahulugan sa:
h) Lumadnong Pundok/Katawhang Lumad-nagapasabot ngadto sa mga lumadnong pundok/ katawhang
lumad, sama niini:
1. Pundok nga adunay pag-ila sa kaugalingon ug gipamatud-an sa uban;
2. Padayon nga nagapuyo ingon nga nahi-usang katawhan diha sa nailhang lugar;
3. Naga-angkon ingon nga tag-iya sukad pa sa sinugdanan nga dili na mahinumduman;
4. Nagapuyo, nagabuot ug nagagamit sa maong kayutaan;
5. Adunay usa ka sinultihan, batasan, naandan ug napanunod nga kinaiya;
6. Nakigbatok pinaagi sa politika, sosyal ug kulturanhong pagsulod sa mga langyaw nga dili lumadnong
kinaiya, ingon nga sahi sa kinabag-an nga mga Filipino;
7. Lumadnong Pundok/Katawhang Lumad samang paagi nagalakip sa katawhan nga diin nailhang lumad
sumala sa napanunod gikan sa kinatibuk-an nga katawhan nga nagapuyo diha sa nasud panahon sa
pinugos o pagsakop sa pagsulod sa dili lumadnong pagtuo ug kultura o pagmugna sa kasamtangang
utlanan, apan nagapabilin diha sa kaugalingong kaliwatan, panginabuhi-an, kinaiya ug politikanhong
han-ay;
8. Nahibulag gikan sa naandan yutang kabilin o nagapuyo gawas sa yutang kabilin.
SECTION 13. Self-Governance. — The State recognizes the inherent right of ICCs/IPs to self-governance and
self-determination and respects the integrity of their values, practices and institutions. Consequently, the State
shall guarantee the right of ICCs/IPs to freely pursue their economic, social and cultural development.
2
Bahin 13. – Ang Kaugalingong Pangagamhanan. Ang kagamhanan naga-ila sa panulondong katungod sa mga
pundok sa lumadnong katawhan/mga lumadnong katawhan (ICCs/IPs) ngadto sa ilang kaugalingong-kagamhanan
ug kaugalingong pagpanglimbasug ug naga tahud sa kinatibuk-an sa ilang mga bililhong mithi , mga pag-ginawi ug
gambalay. Maga sunod niini, ang pagpanubag sa kagamhanan sa katungod sa mga ICCs/IPs nga gawasnong
pagbugtaw sa ilang panginabuhian, katilingbanon ug pamatasang pag-ugmad.
SECTION 15. Justice System, Conflict Resolution Institutions, and Peace Building Processes. —
The ICCs/IPs shall have the right to use their own commonly accepted justice systems, conflict resolution
institutions, peace building processes or mechanisms and other customary laws and practices within their
respective communities and as may be compatible with the national legal system and with internationally
recognized human rights.
BAHIN 15- Sistema sa Hustisya, mga Institusyon aron sa Paghusay sa mga panagbangi ug mga Proseso alang sa
Pagkab-ot sa Kalinaw- Ang mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad adunay katungod sa paggamit sa
ilang kaugalingon ug gidawat nga Sistema sa hustisya, mga gambalay/institusyon sa pagsulbad sa mga
panagbangi, mga proseso sa pagkab-ot sa kalinaw o mga pamaagi/mekanismo ug uban pang mga naandang
balaodnon ug naandan sulod sa ilang nagkadaiyang lumadnong pundok nga mahimong susama sa mga
nasudnong Sistema ug sa giilang pangkanasurang nga tawhanong katungod.
SECTION 16. Right to Participate in Decision-Making. — ICCs/IPs have the right to participate fully, if
they so choose, at all levels of decision-making in matters which may affect their rights, lives and destinies
through procedures determined by them as well as to maintain and develop their own indigenous political
structures. Consequently, the State shall ensure that the ICCs/IPs shall be given mandatory representation in
policy-making bodies and other local legislative councils.
BAHIN 16. Katungod ngadto sa pag-apil/Pagpartisipar sa Paghimo ug Desisyon -Ang mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad adunay katungod sa pagsalmot sa tuman, kom ilang gipili, sa tanang ang-ang sa
paghimo ug desisyon sa mga butang nga may kalambigitan ngadto sa ilang katungod, kinabuhi ug kapadulngan
pinasubay sa mga pamaaging gi-determina nila ug ingon man aron sa pagmintina sa ilang kaugalingong
lumadnong strukturang pam-politika. Niini ang Pangagamhanan masiguro nga ang mga Lumadnong
Pundok/Katawhang Lumad mahatagan ug mamandoong (mandatory) representasyon ngadto sa mga
kapunungan nga nagatakda sa mga palisiya ug uban pang mga local sa balaodnong konseho.
ANIB 1X (JURISDICTION AND PROCEDURES FOR ENFORCEMENT OF RIGHTS GAHUM UG MGA PAMAAGI ALANG SA PAGPATUMAN SA MGA KATUNGOD)
SECTION 65. Primacy of Customary Laws and Practices. — When disputes involve ICCs/IPs, customary
laws and practices shall be used to resolve the dispute.
BAHIN 65. Pagkauna (primacy) sa mga Nabatasang Balaod ug Naandan – Kon may mga panagbangi nga
motumaw sa mga Pundok sa Lumadnong Katawhan/ Katawhang Lumad, ang mga nabatasang balaod nga
naandan maoy paga-gamiton aron pagsulbad sa maong panagbangi.
SECTION 70. No Restraining Order or Preliminary Injunction . — No inferior court of the Philippines
shall have jurisdiction to issue any restraining order or writ of preliminary injunction against the NCIP or any of
its duly authorized or designated offices in any case, dispute or controversy arising from, necessary to, or
interpretation of this Act and other pertinent laws relating to ICCs/IPs and ancestral domains.
BAHIN 70. Walay Mandong Pagpahunong o Preliminary Injunction – Walay ubos nga korte sa Pilipinas ang
adunay katungod/jurisdiction sa pagpagula og bisan unsang mando sa pagpugong o sugo sa preliminary
injunction batok sa NCIP o sa bisan asa nga awtorisado ug gitudlong mga buhatan niini sa bisan unsang kaso,
panagbangi o kontrobersiya nga nagsumikad gikan, kinahanglanon ngadto, o interpretasyon niini nga Akta ug
3
uban pang mga may kalabutang balaodnon pinasubay ngadto sa mga Pundok sa Lumadnong Katawhan/
Katawhang Lumad ug sa mga yutang kabilin.
ANIB XI (PENALTIES/ MGA PENALIDAD)
SECTION 72. Punishable Acts and Applicable Penalties . — Any person who commits violation of any
of the provisions of this Act, such as, but not limited to, unauthorized and/or unlawful intrusion upon any
ancestral lands or domains as stated in Sec. 10, Chapter III, or shall commit any of the prohibited acts mentioned
in Sections 21 and 24, Chapter V, Section 33, Chapter VI hereof, shall be punished in accordance with the
customary laws of the ICCs/IPs concerned: Provided, That no such penalty shall be cruel, degrading or inhuman
punishment: Provided, further, That neither shall the death penalty or excessive fines be imposed. This provision
shall be without prejudice to the right of any ICCs/IPs to avail of the protection of existing laws. In which case,
any person who violates any provision of this Act shall, upon conviction, be punished by imprisonment of not less
than nine (9) months but not more than twelve (12) years or a fine of not less than One hundred thousand pesos
(P100,000) nor more than Five hundred thousand pesos (P500,000) or both such fine and imprisonment upon
the discretion of the court. In addition, he shall be obliged to pay to the ICCs/IPs concerned whatever damage
may have been suffered by the latter as a consequence of the unlawful act.
BAHIN 72. Mga Kasilutang Lihok ug Ikadapat nga mga Penalidad – Bisan kinsang tawo nga makalapas sa bisan
unsang probisyon niini nga Balaod, sama sa, apan dili limitado ngadto sa, dili awtorisado ug/o supak sa Balaod
nga pagsulod ngadto sa bisan asang mga yutang kabilin nga gilatid sa Bahin 10, Anib III o makalapas sa bisan
unsang gidiling lihok nga gimando sa Bahin 21 ug 24, Anib V, Bahin 33, Anib VI dinhi niini, pagasilutan pinasubay
sa mga naandang balaodnon sa mga hingtungdang Lumadnong Pundok/Katawhang Lumad: Kon, Nga walay
susamang penalidad nga mabangis, maalaoton, o dili tawhanong silot; Kon, dugang pa, Nga dili silot sa
kamatayon o nanobrang bayad ang igapatuman. Kining probisyon walay pinihig ngadto sa katungod sa bisan
kinsang Lumadnong Pundok/Katawhang Lumad sa paggamit sa proteksiyon sa mga ginapatumang balaodnon. Sa
bisan unsang kaso, bisan kinsang tawo nga makalapas sa mga probisyon niini nga Balaod, diha sa pagpahamtang
ug sala (conviction), silutan sa pagkabilanggo ug dili moubos sa siyam (9) ka bulan apan dili mosubra sa dose (12)
ka tuig o penalidad nga dili moubos sa One hundred thousand pesos (P100,000.00) ni molapas sobra sa Five
hundred thousand pesos (P500,000.00) o ang duha ka nahisgutang mga penalidad ug pagkabilanggo base sa
paghukum sa korte. Dugang niini, siya obligado sa pagbayad ngadto sa mga nahingtungdang Lumadnong
Pundok/Katawhang Lumad sa bisan unsang kadaut sa naulahi isip resulta supak sa balaod nga lihok.
SECTION 73. Persons Subject to Punishment. — If the offender is a juridical person, all officers such as,
but not limited to, its president, manager, or head of office responsible for their unlawful act shall be criminally
liable therefor, in addition to the cancellation of certificates of their registration and/or license: Provided, That if
the offender is a public official, the penalty shall include perpetual disqualification to hold public office.
BAHIN 73. Mga Tawong Hingtungdan sa Silot – Kon ang nakasala usa ka judicial person (grupo o asosasyon), ang
tanang opisyales niini, apan dili limitado ngadto, sa iyahang president, manager o punoan sa buhatan
responsible isip supak sa Balaod nga gihimo ug may kapangakohang sad-an (criminally liable) niini, dugang pa sa
pagkansela sa ilang sertipirko sa rehistrasyon ug/o lisensiya: Kon, Nga kon ang nakahimog salaud pampublikong
opisyal, ang penalidad magalakip sa maluntarong (perpetual) diskwalipikasyon sa paghupot ug pam-publikong
buhatan.
IRR of R.A. 8371 RULE IV: RIGHT TO SELF-GOVERNANCE AND EMPOWERMENT
Part 1: Self-Governance and Political Leadership Systems.
Section 1: Recognition of Authentic Leadership. In pursuance of the right to self-governance and self-
determination, the ICCs/IPs, in coordination with the Department of the Interior and Local Government, through
the NCIP, shall formulate measures to ensure that:
a) The socio-political structures, systems and institutions of ICCs/IPs are strengthened;
b) The indigenous structures, systems, and institutions are not supplanted by other forms of
4
non-indigenous governance; and/ or
c) Mechanisms that allow the interfacing of indigenous systems of governance with the national
systems are established.
Section 2. Authentication of Indigenous Leadership Titles and Certificates of Tribal Membership. The ICCs/IPs
concerned shall have the sole power to authenticate indigenous leadership titles and certificates of membership.
Accordingly, the ICCs/IPs shall have the following powers and rights:
a) Right to Confer Leadership Titles. The ICCs/IPs concerned, in accordance with their customary laws and
practices, shall have the sole right to vest titles of leadership such as, but not limited to, Bae, Datu,
Baylan, Timuay, Likid and such other titles to their members.
b) Recognition of Leadership Titles. To forestall undue conferment of leadership titles and
misrepresentations, the ICCs/IPs concerned, may, at their option, submit a list of their recognized
traditional socio-political leaders with their corresponding titles to the NCIP. The NCIP through its field
offices, shall conduct a field validation of said list and shall maintain a national directory thereof.
SECTION 19. Role of Peoples Organizations. — The State shall recognize and respect the role of
independent ICCs/IPs organizations to enable the ICCs/IPs to pursue and protect their legitimate and collective
interests and aspirations through peaceful and lawful means.
Bahin 19. – Baruganan sa mga pundok sa katawhan. Ang kagamhanan maga-ila ug magatahud sa mga baruganan
sa gawasnong ICCs/IPs nga mga pundok aron makahimo ang mga ICCs/ IPs sa gawasnong pagpatuman ug
pagpanalipod sa ilang balaodnon ug nahiusang mga kasibot ug mga pangandoy diha sa malinawon ug
balaodnong mga pamaagi.
BALAUD SA MGA LUMAD PAGTUKOD SA NEGOSYO:
KINI NGA PAGTUGOT SUMALA SA BATAKANG BALAOD SA KOSTITUSYON SA REPUBLIKA SA
PILIPINAS 1987 UG R.A. 8371, IGAPAHILUNA SA DAPIT NGA MAKITA SA KATAWHAN.
Nga gitugotan nga manginabuhi ug magdumala pinasikad sa Ikalimang tudling, Hugpong XII sa Batakang Balaod
tuig 1987, nagsaysay “Ang Kagamhanan magapanalipod sa mga katungod sa mga Pundok sa Lumadnong
Katawhan/mga Lumadnong Katawhan (PLK/LK) ngadto sa ilang mga Yuta sa sungkuran aron sa pagsiguro sa
ilang panginabuhi, katilingbanon ug pamatasan nga kaayohan ug maga-ila sa pag gamit sa mga naandang balaod
nga maoy nag-kupot sa mga katungod sa kabtangan o mga kasabutan sa pag-ila sa pagpanag-iya ug gidak-on sa
Yuta sa ilang sungkuran.
1987 Phil. Constitution Section 5 . The State, subject to the provisions of this Constitution and national
development policies and programs, shall protect the rights of indigenous cultural communities to their ancestral
lands to ensure their economic, social, and cultural well-being.
The Congress may provide for the applicability of customary laws governing property rights or relations in
determining the ownership and extent of ancestral domain.
Philippine Constitution (1987) ARTICLE II Declaration of Principles and State Policies
Section 22. The State recognizes and promotes the rights of indigenous cultural communities
within the framework of national unity and development .(ref. see Sec.2 par. A of R.A.8371)
ARTICLE XIV Education Section 17. The State shall recognize, respect, and protect the rights of
indigenous cultural communities to preserve and develop their cultures, traditions, and
institutions. It shall consider these rights in the formulation of national plans and policies .(ref. see
Sec.2 par.C of R.A.8371)
5
Under R.A. 8371 OR IPRA OF 1997:
Bahin 25, Republic Act 8371, nagsaysay,” Mga nahiunang Pagpangalagad-Ang Pundok sa Lumadnong
Katawhan/Lumadnong Katawhan adunay katungod sa pinasahi nga pamaagi alang sa diha-diha, matinud-anon ug
mapadayonon nga kausbawan sa ilang panginabuhian ug mga katilingbanong kahimtang, lakip na ang bahin sa
ilang panarbaho, ang pagbansay sa ilang panginabuhian ug pagbansay pag usab, pagpamalay, pagpanghinlo,
panglawas ug kasiguroan sa katilingban. Pinasahi nga pag tagad pagahimoon ngadto sa mga katungod ug mga
pinasahi nga pag atiman sa Lumadnong kababayin-an, katigulangan, kabatan-onan, kabataan, ug may mga
kabilinggan nga mga katawhan. Tungod niini ang kagamhanan maga panubag sa katungod sa mga Pundok sa
Lumadnong Katawhan /Lumadnong Katawhan ngadto sa mga nahiunang pangalagad nga ihatag sa tinugyanan nga
diin nagalakip kini, apan dili lang kutob niini, tubig ug mga pag dugtong nga dagitabnon, pagtulon-an, panglawas
ug imprastraktura.”
SECTION 25. Basic Services. — The ICCs/IPs have the right to special measures for the immediate, effective
and continuing improvement of their economic and social conditions, including in the areas of employment,
vocational training and retraining, housing, sanitation, health and social security. Particular attention shall be
paid to the rights and special needs of indigenous women, elderly, youth, children and differently-abled persons.
Accordingly, the State shall guarantee the right of ICCs/IPs to government’s basic services which shall include,
but not limited to, water and electrical facilities, education, health, and infrastructure.
Bahin 60- Walay bayad sa mga Buhisan ang Tanang Kayutaan sa kinatibuk-ang pagpamatuod gawasnon gikan sa:
1. kabtangan nga mga buluhisan
2. espesyal nga mga bayranan
3. ug uban pang porma sa pagpanukot
gawas nga kon ang maong parte sa yuta sa sungkuran gigamit alang sa usa ka dinagku (large-scale) nga
pagpanguma, commercial forest plantation ug pamuy-anan (residential) nga katoyoan o pagpatitulo sa mga
pribadong tawo; kon, ang tanang pagpaningil pagagamiton alang sa pagpahigayon ug mga kalamboan ug
kauswagan sa ancestral domains o sa yuta sa sungkuran.
SECTION 60. Exemption from Taxes. — All lands certified to be ancestral domains shall be exempt from;
real property taxes, special levies and other forms of exaction except such portion of the ancestral domains as
are actually used for large-scale agriculture, commercial forest plantation and residential purposes or upon titling
by private persons: Provided, That all exactions shall be used to facilitate the development and improvement of
the ancestral domains.
The International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR)
is a multilateral treaty adopted by the United Nations General Assembly on 16 December 1966 through General
Assembly. Resolution 2200A (XXI), and came in force from 3 January 1976
Article 1, par. 1
“All peoples have the right of self-determination. By virtue of that right they freely determine their
political status and freely pursue their economic, social and cultural development.”
“Ang tanan nga mga tawo adunay katungod sa kaugalingong determinasyon. Tungod sa
katungod gawasnon nilang natino ang ilang kahimtang sa politika ug gawasnon nga pagkab-ot sa
ilang ekonomiya, sosyal ug kulturanhong kalamboan.”
Par. 2.
“All peoples may, for their own ends, freely dispose of their natural wealth and
resources without prejudice to any obligations arising out of international economic
6
co-operation, based upon the principle of mutual benefit, and international law. In no
case may a people be deprived of its own means of subsistence.”
“Ang tanan nga mga tawo mohimo, alang sa ilang kaugalingon nga katuyoan, gawasnon nga
magpagawas o mogamit sa ilang natural nga yaman ug mga gigikanan/resources nga wala’y
pagpihig sa bisan unsang mga obligasyon nga motumaw gikan sa internasyonal nga
kooperasyon sa ekonomiya, pinahiuyon sa prinsipyo sa kaayohan sa usag-usa, ug internasyonal
nga balaod. Sa bisan unsang kaso mahimong hikawan sa kaugalingon nga paagi sa
panginabuhi.”
Par. 3.
“The States Parties to the present Covenant, including those having responsibility for
the administration of Non-Self-Governing and Trust Territories, shall promote the
realization of the right of self-determination, and shall respect that right, in
conformity with the provisions of the Charter of the United Nations.”
“Ang mga Estadong Partido sa karon nga Pakigsaad, lakip ang mga adunay kaakuhan alang sa
pagdumala sa walay Kaugalingong Pagmando ug Mga Teritoryo sa Pagsalig, magpasiugda sa
pagkab-ot sa katungod sa pagbuut sa kaugalingon, ug respetuhon ang maong katungod, uyon sa
mga probisyon sa Charter sa United Nations.”
Article 11, Par. 1
“The States Parties to the present Covenant recognize the right of everyone to an
adequate standard of living for himself and his family, including adequate food,
clothing and housing, and to the continuous improvement of living conditions. The
States Parties will take appropriate steps to ensure the realization of this right,
recognizing to this effect the essential importance of international co-operation
based on free consent.”
“Ang mga Partido sa Estado sa karon nga Pakigsaad giila ang katungod sa matag usa sa usa ka
insakto nga sukaranan sa panginabuhi alang sa iyang kaugalingon ug sa iyang pamilya, lakip
ang igong pagkaon, saput ug puy-anan, ug sa padayon nga pagpaayo sa kahimtang sa
pagpuyo. Ang mga Partido sa Estado mohimo sa angay nga mga lakang aron maseguro ang
katumanan sa kini nga katungod, nga giila sa kini nga epekto ang hinungdanon nga importansya
sa internasyonal nga kooperasyon nga gibase sa libre nga pagtugot.”
The States Parties to the present Covenant, recognizing the fundamental right of everyone
to be free from hunger, shall take, individually and through international co-operation, the
measures, including specific programmes, which are needed:
Ang mga Partido sa Mga Estado sa karon nga Pakigsaad, nga giila ang sukaranan nga katungod sa
matag usa nga makalingkawas sa kagutom, kinahanglan nga, tagsatagsa ug pinaagi sa internasyonal
nga kooperasyon, ang mga lakang, lakip ang piho nga mga programa, nga kinahanglan:
To improve methods of production, conservation and distribution of food by making full use of technical
and scientific knowledge, by disseminating knowledge of the principles of nutrition and by developing or
reforming agrarian systems in such a way as to achieve the most efficient development and utilization of
natural resources;
Aron mapaayo ang mga pamaagi sa produksyon, pagdaginot ug pag-apud-apod sa
pagkaon pinaagi sa hingpit nga paggamit sa teknikal ug syentipikong kahibalo, pinaagi sa
pagsabwag sa kahibalo sa mga prinsipyo sa nutrisyon ug pinaagi sa pag-uswag o pagbag-
7
o sa mga sistema sa agraryo sa paagi nga makuha ang labing insakto nga pag-uswag ug
paggamit sa natural nga kahinguhaan;
(b) Taking into account the problems of both food-importing and food-exporting countries,
to ensure an equitable distribution of world food supplies in relation to need.
(b) Gikonsiderar ang mga problema sa mga nasud nga nag-import sa pagkaon ug nag-
eksport sa pagkaon, aron masiguro ang patas nga pag-apud-apod sa mga suplay sa
pagkaon sa kalibutan nga adunay kalabotan sa panginahanglan.
United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP)
Pursuant to Article 3- of the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP)
provides, that Indigenous peoples have the right to self-determination. By virtue of that right they freely determine
their political status and freely pursue their economic, social and cultural development.
Sumala sa Artikulo 3 sa Deklarasyon sa United Nations bahin sa Mga Katungod sa mga Katawhang Lumad
(UNDRIP)
nga gihatag, nga ang mga Lumad adunay katungod sa paghukum sa kaugalingon. Tungod sa kanang katungod
gawasnon nilang natino ang ilang kahimtang sa politika ug gawasnon nga giapas ang ilang ekonomiya, sosyal ug
kulturang kalamboan.
Article 4- Indigenous peoples, in exercising their right to self-determination, have the right to
autonomy or self-government in matters relating to their internal and local affairs, as well as ways and
means for financing their autonomous functions.
Artikulo 4- Ang mga Lumad, sa paggamit sa ilang katungod sa kaugalingon nga pagbuut, adunay katungod sa
awtonomiya o pangagamhanan sa kaugalingon sa mga butang nga may kalabotan sa ilang sulud ug lokal nga mga
kalihokan, ingon man mga paagi ug pamaagi alang sa pinansyal nga kahimoan sa ilang mga kaugalingnan nga
gimbuhaton.
Article 37 par. 1 & 2 which provides,
“1. Indigenous peoples have the right to the recognition, observance and enforcement of treaties, agreements and
other constructive arrangements concluded with States or their successors and to have States honour and respect
such treaties, agreements and other constructive arrangements.
“2. Nothing in this Declaration may be interpreted as diminishing or eliminating the rights of indigenous peoples
contained in treaties, agreements and other constructive arrangements.”
“1. Ang mga Lumad adunay katungod sa pag-ila, pagtuman ug pagpatuman sa mga pakigsabot, kasabutan ug uban
pang makatabang nga kahikayan nga giresolba sa mga Estado o sa ilang mga gisundan ug aron pasidunggan ug
tahuron sa mga Estado ang mga nasampit nga kasabutan, kasabutan ug uban pa nga nakabutang nga kahikayan.
“2. Wala niini nga Pahayag nga mahimong hubaron nga nakawagtang o nagtangtang sa mga katungod sa mga
lumad nga tawo nga nasakup sa mga pakigsabot, kasabutan ug uban pa nga makatabang nga paghan-ay.
