‫‪ .

I‬انطرق انمطتعمهت في انحركيت انكيميبئيت‬

‫ىززجغ اىزط٘س اىضًٍْ ىَغَ٘ػخ مٍٍَبئٍخ ٌنُ٘ ٍِ اىضشٗسي ٍؼشفخ رشمٍت ٕزٓ اىَغَ٘ػخ فً مو‬
‫ىحظح ٌٗزٌ خبطخ رزجغ رط٘س رقذً اىزفبػو ‪ x‬ثذالىخ اىضٍِ ‪ ٍِٗ .t‬ثٍِ اىطشق اىَزجؼخ ّزمش ‪:‬‬
‫‪ .1‬انطرق انكيميبئيت‬
‫اسزؼَبه اىَؼبٌشح‪ :‬رَنِ ٍِ رحذٌذ رط٘س مٍَخ ٍبدح أحذ اىَزفبػالد أٗ اىْ٘ارظ ثذالىخ اىضٍِ‪.‬‬
‫‪ .2‬انطرق انفيسيبئيت‬
‫ّسزؼَيٖب ػْذٍب رنُ٘ اىَقبدٌش قبثيخ ىيقٍبط فً اى٘سط اىزفبػيً ٍْٖٗب ‪:‬‬
‫‪ o‬قٍبط ‪ H3O+ٗ OH- : pH‬؛ قٍبط رشمٍض ‪. H3O+‬‬
‫‪ o‬قٍبط اىَ٘اطيخ‪ :‬رحذٌذ رط٘س ٍ٘طيٍخ اى٘سط اىزفبػيً خاله اىضٍِ‪.‬‬
‫‪ o‬قٍبط حغٌ أٗ ضغط اىغبص ‪ٗ :‬ع٘د غبصاد ‪.‬‬
‫‪ o‬قٍبط اىيُ٘ ‪ :‬اىَسزض٘ اىطٍفً ‪.‬‬
‫‪ . II‬انتتبع انسمني نتحىل كيميبئي بىاضطت انمعبيرة‬
‫‪ .1‬أكطدة أيىنبث انيىد ببنمبء األوكطيجيني‬
‫نشبط تجريبي‪ 1 ُ :‬ص ‪29‬‬

‫‪www.enajah.ma‬‬ ‫‪1‬‬
 ‫حصيهت اننشبط‬ ‫‪.1.1‬‬
‫‪ٍ )1‬ؼبدىخ اىزفبػو ‪: 1‬‬

‫)‪H2O2(aq) + 2I-(aq) + 2H+(aq‬‬ ‫)‪I2(aq) +2 H2O(l‬‬

‫‪ٍ )2‬ؼبدىخ اىزفبػو ‪: 2‬‬
‫)‪I 2(aq) + 2S 2O 32-(aq)  S 4O62-(aq) + 2I -(aq‬‬

‫‪ّ )3‬سزؼَو اىَبء اىَضيظ ٍِ أعو ر٘قٍف اىزفبػو ٗرىل ثبىزخفٍف ٗاىزجشٌذ )ألُ دسعخ اىحشاسح ػبٍو‬
‫حشمً (؛ رسَى ٕزٓ اىزقٍْخ ببنغطص‪.‬‬
‫‪ )4‬أ‪ .‬اىغذٗه اى٘طفً ىيزفبػو ‪: 1‬‬

‫‪H2O2(aq) +‬‬ ‫)‪2I-(aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪2H+(aq‬‬ ‫)‪I2(aq) + 2 H2O(l‬‬ ‫ٍؼبدىخ اىزفبػو‬

‫‪C2.V2‬‬ ‫‪C1.V1‬‬ ‫ث٘فشح‬ ‫‪0‬‬ ‫ث٘فشح‬ ‫‪0‬‬ ‫انحبنت انبدئيت‬

‫‪C2V2-x‬‬ ‫‪C1V1-2x‬‬ ‫ث٘فشح‬ ‫‪x‬‬ ‫ث٘فشح‬ ‫‪x‬‬ ‫خالل انتحىل‬
‫‪C2V2-xf‬‬ ‫‪C1V1-2xf‬‬ ‫ث٘فشح‬ ‫‪xf‬‬ ‫ث٘فشح‬ ‫‪xf‬‬ ‫انحبنت النهبئيت‬

‫‪. 2  0,056.50.103  2,8.103 mol‬‬

‫‪n0 (H 2O 2 )  C 2 V‬‬

‫‪n 0 ( I  )  C 1V‬‬
‫‪. 1  0, 2.50.103  1,0.102 mol‬‬

‫ة‪ .‬اىغذٗه اى٘طفً ىيزفبػو ‪: 2‬‬

‫‪I 2(aq) +‬‬ ‫‪2S 2O 32-(aq) ‬‬ ‫)‪S4O62-(aq) + 2I -(aq‬‬ ‫ٍؼبدىخ اىزفبػو‬
‫)‪np(I2‬‬ ‫‪C.Ve‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫انحبنت انبدئيت‬
‫‪np(I2)-x‬‬ ‫‪C.Ve -2x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫خالل انتحىل‬
‫‪np(I2)- xm‬‬ ‫‪C.Ve-2 xm‬‬ ‫‪xm‬‬ ‫‪2 xm‬‬ ‫‪xm‬‬ ‫انحبنت النهبئيت‬

‫‪CV e‬‬ ‫‪CV e  2x m  0‬‬

‫‪n p (I 2 ) ‬‬ ‫إرُ ‪:‬‬ ‫ىذٌْب ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪n p (I 2 )  x m‬‬

‫ثَب أُ حغٌ اىخيط اىزفبػيً ٌسبٗي ػشش ٍشاد حغٌ اىؼٍْخ اىَأخ٘رح فإُ ‪:‬‬
‫‪CV e‬‬
‫‪n ' p (I 2 )  10n p (I 2 )  10.‬‬ ‫‪ 5.C .V e‬‬
‫‪2‬‬
‫ط‪n(I2)=x .‬‬
‫د ‪ -‬إرَبً اىغذٗه ‪:‬‬
‫‪1800 1440 1080 900 720 510 360 270‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪t(s‬‬
‫‪2,8‬‬ ‫‪2,7‬‬ ‫‪2,46 2,32 2,1‬‬ ‫‪1,8‬‬ ‫‪1,5‬‬ ‫‪1,3 0,96 0,44‬‬ ‫‪0‬‬ ‫)‪x (mmol‬‬
‫‪ )5‬رَضٍو اىَْحْى )‪: x(t‬‬
‫‪www.enajah.ma‬‬ ‫‪2‬‬
 ‫‪ )6‬رحذٌذ قٍَخ اىَشزقخ ثبسزؼَبه اىَغذٗه ‪:‬‬
‫)‪t(s‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪270‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪720‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪1080‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0,44‬‬ ‫‪0,96‬‬ ‫‪1,3‬‬ ‫‪1,5‬‬ ‫‪1,8‬‬ ‫‪2,1‬‬ ‫‪2,32‬‬ ‫‪2,46‬‬
‫)‪(mmol‬‬
‫‪dx/dt 0,008 0,006 0,0041 0,0027 0,0020 0,0016 0,0013‬‬ ‫‪0,001‬‬ ‫‪0,0007‬‬

‫‪ . )7‬أ‪ .‬رحذٌذ قٌٍ اىسشػخ اىحغٍَخ ػْذ ٍخزيف اىيحظبد ‪:‬‬

‫)‪t(s‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪270‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪510‬‬ ‫‪720‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪1080‬‬ ‫‪1440‬‬
‫‪v (mmol/L,s) 0,08 0,06 0,0410 0,0270 0,0208 0,0167 0,0133 0,0100 0,0070 0,0047‬‬

‫ة ‪ّ .‬الحظ أُ سشػخ اىزفبػو رزْبقض ٍغ ٍشٗس اىضٍِ ؛ ٌٗفسش رىل ثزْبقض رشمٍض اىَزفبػالد أُصْبء‬
‫رط٘س اىزفبػو ‪.‬‬
‫‪ .2‬خالصت‬
‫ٌَنِ رزجغ اىزفبػو ثَؼشفخ مٍَخ ٍبدح أحذ اىَزفبػالد أٗ اىْ٘ارظ اىَزنّ٘خ فً مو ىحظخ‪.‬‬
‫‪ . III‬انطرعت انحجميت نهتفبعم‬
‫‪ .1‬تعريف‬
‫‪1 dx‬‬
‫= )‪. v(t‬‬ ‫‪.‬‬ ‫رؼشف اىسشػخ اىحغٍَخ ىزفبػو ثبىؼالقخ ‪:‬‬
‫‪V dt‬‬
‫حٍش ‪:‬‬
‫)‪ : v(t‬اىسشػخ اىحغٍَخ ة ‪ mol.m-3.s-1‬؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ : dx ‬رغٍش رقذً اىزفبػو ة ‪ mol‬؛‬
‫‪ٍ :dt‬ذح اىزغٍش ة ‪ s‬؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ :V ‬حغٌ اىخيٍط اىَزفبػو ة ‪.m3‬‬
‫مَب ٌَنِ اىزؼجٍش ػِ سشػخ اىزفبػو ة ‪ mol.L-1.s-1‬أٗ ‪. mol.L-1.min-1‬‬
‫‪ .2‬تحديد ضرعت انتفبعم‬
‫انطريقت انمبيبنيت‬ ‫‪.2.1‬‬
‫‪ّ ‬خط اىَْحْى )‪ x(t‬؛‬
‫‪ّ ‬خط ٍَبط اىَْحْى ػْذ اىيحظح ‪ ti‬؛‬
‫‪dx‬‬
‫(‪ a‬؛‬ ‫‪ّ ‬حذد اىَؼبٍو اىَ٘عٔ ىٖزا اىََبط؛ اىزي ٌَضو ) ‪)(t‬‬
‫‪dt‬‬

‫‪www.enajah.ma‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫‪ّ ‬قسٌ ٕزا اىَؼبٍو ػيى حغٌ اىخيٍط اىزفبػيً ‪.‬‬
‫اضتعمبل مجدول‬ ‫‪.2.2‬‬
‫‪ّ ‬ذُٗ اىيحظبد ‪ٗ t‬قٌٍ ‪ x‬اىَ٘افقخ ىٖب ؛‬
‫‪dx‬‬
‫؛‬ ‫‪ّ ‬حست اىَشزقخ‬
‫‪dt‬‬
‫‪ّ ‬قسٌ اىْزٍغخ ػيى اىحغٌ ‪. V‬‬
‫‪ .3‬تطىر ضرعت انتفبعم خالل انسمن‬
‫ػْذ دسعخ حشاسح صبثزخ ‪ ،‬رزْبقض سشػخ اىزفبػو ٍغ رْبقض رشامٍض اىَزفبػالد ؛ ٍَب ٌفسش رْبقض‬
‫سشػخ اىزفبػو خاله اىضٍِ ‪ ،‬فً أغيت اىحبالد ‪.‬‬
‫‪ . IV‬زمن نصف انتفبعم‬
‫‪ .1‬تعريف‬
‫صٍِ ّظف اىزفبػو ‪ ٕ٘ t1/ 2‬اىَذح اىضٍٍْخ اىالصٍخ ىٍأخز رقذً اىزفبػو ‪ّ x‬ظف قٍَزٔ اىْٖبئٍخ ‪: xf‬‬
‫‪xf‬‬
‫= ) ‪x(t1/ 2‬‬
‫‪2‬‬
‫مهحىظت ‪:‬‬
‫‪xmax‬‬
‫= ) ‪. x(t1/2‬‬ ‫فً حبىخ رفبػو ميً رنُ٘ ‪ xf=xmax‬أي أُ ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫ال ٌْزًٖ اىزفبػو ػْذ اىيحظخ ‪. t  t ‬‬
‫‪ .2‬تحديد زمن نصف انتفبعم‬
‫ىزحذٌذ ‪ٍ t1/ 2‬جٍبٍّب‪: ،‬‬
‫‪ّ ‬حذد قٍَخ ‪ xmax‬ثخط ٍقبسة ه )‪.x(t‬‬
‫‪x max‬‬
‫ة )‪. x(t‬‬ ‫‪ّ ‬حذد ّقطخ رقبطغ اىخط األفقً ري األسر٘ة‬
‫‪2‬‬
‫‪ّ ‬حذد ‪ t1/ 2‬ثزحذٌذ ّقطخ اىزقبطغ ٍغ األفظ٘ه ‪.‬‬

‫‪ .3‬أهميت زمن نصف انتفبعم‬

‫ٌَنِ ‪ ٍِ t1/ 2‬اخزٍبس اىطشٌقخ اىَالئَخ ىززجغ اىَغَ٘ػخ اىنٍٍَبئٍخ اىَذسٗسخ ثحٍش ٌغت أُ رنُ٘ اىَذح‬
‫اىضٍٍْخ ثٍِ مو قٍبسٍِ اطغش ثنضٍش ٍِ ‪ t1/ 2‬ىضَبُ سالٍخ اىذساسخ ‪.‬‬

‫‪ . V‬تتبع انتطىر انسمني نمجمىعت كيميبئيت بإنجبز قيبش فيسيبئي‬

‫‪.1‬تتبع تحىل كيميبئي بىاضطت قيبش انمىاصهت‬
‫‪www.enajah.ma‬‬ ‫‪4‬‬
 ‫‪ ٗ I-‬أٌّ٘بد ثٍشٗمس٘ صْبئً مجشٌزبد ‪. S2O82-‬‬ ‫ّ٘د رزجغ اىزح٘ه اىنٍٍَبئً ثٍِ أٌّ٘بد اىٍ٘دٗس‬
‫اىَضدٗعزٍِ اىَزذخيزٍِ فً ٕزا اىزفبػو َٕب‪. I2(aq) / I-(aq) ٗ S2O82-(aq) / SO42-(aq) :‬‬
‫َّضط فً مأط حغَب ‪ٍ ٍِ V1=40 mL‬حي٘ه ٍبئً ىجٍشٗمس٘ صْبئً مجشٌزبد اىج٘ربسًٍ٘‬
‫)‪ (2K+ + S2O82-‬رشمٍضٓ ‪ٗ C1=0,1 mol/ L‬فً ىحظخ ‪ّ t=0s‬ظٍف إىٍٔ حغَب ‪ٍِ V2=60mL‬‬
‫ٍحي٘ه ٍبئً ىٍ٘دٗس اىج٘ربسًٍ٘ )‪ (K+ + I -‬رشمٍضٓ اىَ٘ىً ‪. C2=0,15 mol/L‬‬
‫ث٘اسطخ ٍقٍبط اىَ٘اطيخ قَْب ثقٍبط رط٘س ٍ٘اطيخ اىَحي٘ه خاله اىضٍِ‪ ،‬فحظيْب ػيى اىَْحْى اىََضو‬
‫أسفئ‪.‬‬

‫أضئهت االضتثمبر‬ ‫‪.1.1‬‬

‫‪ )1‬أمزت ٍؼبدىخ اىزفبػو اىحبطو ‪.‬‬
‫‪ )2‬أّشئ اىغذٗه اى٘طفً ىيزفبػو‪.‬اسزْزظ رؼجٍش رشامٍض األّ٘اع اىنٍٍَبئٍخ اىَ٘ع٘دح فً اىخيٍط اىزفبػيً‬
‫ثذالىخ ‪ x‬رقذً اىزفبػو ٗ‪ V‬حغٌ اىخيٍط ‪.‬‬
‫‪ )3‬رنزت ٍ٘اطيخ ٕزا اىخيٍط ‪ G‬ػيى اىشنو ‪:‬‬
‫‪G =) 1[S2O82-] + 2[I-] + 3[SO42-] + 4[K+])/ k‬‬
‫حٍش ‪ i :‬اىَ٘طيًاد اىَ٘ىٍخ األٌٍّ٘خ ٗ ‪ k‬صبثزخ اىخيٍخ ‪.‬‬
‫‪A  B.x‬‬
‫ػيَب أُ ‪ B ٗ A‬صبثززٍِ ٌغت رحذٌذ رؼجٍشَٕب‪.‬‬ ‫‪G‬‬ ‫ثٍِ أُ ‪:‬‬
‫‪V‬‬
‫و ‪B=42 mS.L.mol-1‬‬ ‫‪A=1,9 mS.L-1‬‬ ‫فً ظشٗف اىزغشثخ ّأخز ‪:‬‬

‫‪ )4‬ػشف ‪ v‬اىسشػخ اىحغٍَخ ىيزفبػو ‪ .‬اسزْزظ رؼجٍشٕب ثذالىخ ‪. G‬‬

‫‪ )5‬حذد قٍَخ اىسشػخ اىحغٍَخ ىيزفبػو ػْذ اىيحظخ ‪. t= 75 s‬‬
‫‪ )6‬حذد ‪ xm‬قٍَخ اىزقذً األقظى ىيزفبػو ‪.‬‬
‫‪www.enajah.ma‬‬ ‫‪5‬‬
 .ٔ‫ صٍِ ّظف اىزفبػو صٌ أحست قٌٍ ر‬t 1/2 ‫) ػشف‬7
‫حصيهت اننشبط‬ .1.2
:‫) مزبثخ ٍؼبدىخ اىزفبػو اىحبطو‬1

. I2 (aq) /I- (aq) ٗ S2O82- (aq)/SO42-(aq) :ٍِ‫رزذخو فً ٕزا اىزفبػو اىَضدٗعز‬

2- 2-
S2O82(aq)  2 e   2SO42aq : S2O8 (aq)/SO4 (aq)

2 I – aq  I 2 – aq  2 e  : I2 (aq) /I- (aq)

S2O82(aq)  2 I – aq  I 2 – aq  2SO42aq
: ‫ الجدول الوصفي‬-‫) أ‬2

‫ً ـػبدىخ اىزفبػو‬ S2O82(aq)  2 I – aq  I 2aq  2SO42aq

‫حبنت انمجمىعت‬ x ‫كميت انمبدة ببنمىل‬

‫انحبنت انبدئيت‬ 0 C2V2 C1V1 0 0

‫انحبنت انبينيت‬ x C2V2 - x C1V1 - 2x x 2x

‫انحبنت اننهبئيت‬ xm C2V2 - x m C1V1 -2x m xm 2x m

: xm ‫رحذٌذ قٍَخ اىزقذً األقظى‬

C 2 .V2  x m1  0 x m1  C 2 .V2  0,1.0,04  4mmol
 C .V 0,15..0,06  x m  x m 1  4mmol
C1 .V1  2xm2  0 x m2  1 1   4,5mmol
2 2
: ‫ اّطالقب ٍِ اىغذٗه اى٘طفً ّغذ‬: ‫ رؼجٍش اىزشامٍض فً اىحبىخ اىجٍٍْخ‬- ‫ة‬

 

n( I ) C1V1  2 x
S O  
n S 2 O 82 C V x
   
n SO 4

ٗ I  
2 2x
  2 2 ٗ SO 4  
2 8
V V V V V V
1
 
G  . 2 S 2O82   1.  I    3 SO 42   4  K  
k
: ‫) ىذٌْب‬3

G
1
k.V
 
.1 .C1V1  2 x   2 .C2V2  x   3 .2 x  4 K  

.1 .C1V1  2 .C 2V2  4 .C1V1  2.C 2V2   23  2  21 .x

1
G
k.V
23  2  21 
A  .1 .C1V1  2 .C 2V2  4 .C1V1  2.C 2V2  ٗ B 
1
: ُ‫ٍْٗٔ ّغذ أ‬
k. k
1 dx
v . (*) : ‫ وعلم أن‬: ‫) تعثير السرعة الحجمية‬4
V dt

dx V dG GV  A
(*) ‫ وعوض في‬. ‫ ثاتتتيه‬B‫ و‬A : ‫ألن‬  : ‫ ومىه‬x  :‫وحسة السؤال الساتق وجد‬
dt B dt B
1 dx 1 V dG 1 dG
v   : ‫فىجد‬
V dt V B dt B dt

www.enajah.ma 6
 ‫‪ )5‬حساب )‪v(t  60 s‬‬
‫‪1 dG 1 20,6  19,5‬‬
‫‪v(t  60s) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2,91.104 mol.L1.s 1‬‬
‫‪B dt 42 90  0‬‬

‫‪A  B.x max‬‬

‫‪Gmax ‬‬ ‫لديىا ‪:‬‬ ‫‪ )6‬تحديد ‪ G0‬و ‪: Gmax‬‬
‫‪V‬‬

‫) ‪A  B.x max (1,9  42.4103‬‬ ‫‪A 1,9‬‬

‫‪Gmax‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ G0  ‬و ‪ 20.68mS‬‬ ‫‪ 19mS‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪0,1‬‬ ‫‪V 0,1‬‬

‫‪x max .‬‬

‫‪x(t1 / 2) ‬‬ ‫‪ )7‬تعريف زمه وصف التفاعل ‪:‬‬
‫‪2‬‬

‫‪G1 / 2.V  A Gmax .V  A‬‬ ‫‪A Gmax Gmax .  G0‬‬

‫‪x(t1 / 2 ) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ G1 / 2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2B‬‬ ‫‪2B‬‬ ‫‪2V‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ّغذ ٍجٍبٍّب ‪t1 / 2  38s :‬‬

‫‪ .2‬تتبع تحىل كيميبئي بقيبش ضغط غبز‬

‫تمرين تطبيقي‬
‫‪ . VI‬انتفطير انميكروضكىبي‬
‫‪ .1‬تأثير االرتجبج انحراري‬
‫إُ األّ٘اع اىنٍٍَبئٍخ) رساد ‪ ،‬عضٌئبد ‪ ،‬أٌّ٘بد( رزحشك فً ٍبئغ ثسشػخ ٗثظفخ دائَخ ٗػش٘ائٍخ ‪ٍَ ،‬ب‬
‫ٌغؼيٖب رزظبدً ثزشدد ٍشرفغ ٌْٗزظ ػِ ٕزٓ اىزظبدٍبد رح٘ه مٍٍَبئً ‪.‬‬
‫ٍضبه ‪A2  B 2  2AB :‬‬

‫رَنِ اىزظبدٍبد اىفؼبىخ ثٍِ ‪ ٍِ B2 ٗ A2‬رنسٍش اىشٗاثط ‪ B-B ٗ A-A‬فززنُ٘ ساثطزٍِ ‪.A-B‬‬
‫فً حبىخ اىزظبدٍبد غٍش اىفؼبىخ ال رزنسش اىشٗاثط ‪.‬‬
‫‪ .2‬ضرعت انتفبعم وانعىامم انحركيت‬
‫ميَب مبّذ اىزشامٍض اىجذئٍخ ىيَزفبػالد مجٍشح ميَب مبُ احزَبه حذٗس اىزظبدً اىفؼبه مجٍشا ‪ٍَ ،‬ب ٌفسش‬
‫اسرفبع سشػخ اىزفبػو ‪.‬‬
‫ميَب مبّذ دسعخ اىحشاسح ٍشرفؼخ ميَب مبُ احزَبه حذٗس اىزظبدً اىفؼبه مجٍشا ‪ٍَ ،‬ب ٌفسش اسرفبع‬
‫سشػخ اىزفبػو ‪.‬‬

‫‪www.enajah.ma‬‬ ‫‪7‬‬