Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

Derleme

Research Article
Karadeniz
Enrichment Bölgesinde
of wheat bread with carobyetişen bazı
molasses pulp, yenilebilir
a dietary fiber
yabani
source: otlar
Impact vequality
on bread biyoaktif özellikleri
and acceptability

Some edible weeds grown in the Black Sea Region and

Sema Aydın *, Müge Keçeli 2 and Yüksel Özdemir
their bioactive
1
properties
3

1
Department of Gastronomy and Culinary Arts, Istanbul Gelisim University, Istanbul, Turkey
2
Department of Food Engineering, University of Mersin, Ciftlikkoy, 33343, Mersin, Turkey
3
Department of Nutritional and Dietetics, Toros University, Mersin, Turkey
Merve Gündüz 1
Şeniz Karabıyıklı Çiçek 2*

1 Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat, 60000 Türkiye

2 Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Tokat, 60000 Türkiye
Article İnfo
Keywords: Abstract
Article info Özet
Carob, Carob is one of the most important plant sources
Keywords:
Carob molasses pulp, of dietaryBölgesi’nde
Karadeniz fiber, which dünya is essential for human
geneline yayılmış olan
Crude
Ediblefiber,
weeds, Medicinal and aromatic plants, Antimi- healthbitki
birçok andbir must be consumedvedaily.
arada bulunmaktadır bölgede Carob
yabani
crobial effect, Antioxidant effect molasses
otlara (pekmez)
karşı büyük obtained fromBölgenin
ilgi gösterilmektedir. carob yöresel
fruit
contains many
yemeklerinde beneficial
birçok farklı yabani otacomponents for
yer verilmektedir.
Anahtar Kelimeler: health. Although the molasses pulp that comes
Yenilebilir yabani otlar sahip oldukları fenolik bileşikler,
Yenilebilir yabani otlar, Tıbbi ve aromatik bitkiler, An- out as
uçucu waste
yağlar, aminoin asitler
the production
ve peptidler,of molasses
organik asitler,
Received: 26.08.2022
timikrobiyal etki, Antioksidan etki contains vea mineraller
vitaminler large amount sebebiyle of insan
fiber,beslenmesinde
it is not
Accepted: 29.09.2022 evaluated.
önemli In this
bir role sahipstudy; purification,
olmaktadır. drying and
Gıda endüstrisinde
Received: 11.05.2023 grinding yabani
yenilebilir of theotlar,
crude carob fiber
matrislerinde (CCF)biyoaktif
bulunan from
E-ISSN: 2149-6544 raw molasses
Accepted: 04.08.2023 bileşikler sayesindepulp temizwas carried
etiketli gıda out.
üretimiThe için
Available online at https://jfng.toros.edu.tr obtainedbirCCF
alternatif flour olmaktadır.
hammadde was added to the bread.
After baking bread, the effects of the addition of
DOI: https://doi.org/10.26809/joa.7.3.02 Karadeniz
1 to 5 % CCF Bölgesi’nin
flour onbirçok
chemicalsfarklı lokasyonunda
(moisture, ash
E-ISSN: 2979-9511
sakarca (Ornithogalum umbellatum L.),
and protein) and also textural (hardness, color) kaldirik otu
DOI: 10.58625/jfng-2321 (Trachystemon orientalis (L.) G. Don), kabalak otu
and sensory properties (acceptability, taste,
softness,hybridus),
(Petasites appearance)dikenofucu the (Smilax excelsa L.),
bread samples were gut
otu (Aegopodium podagraria L.), hılak
investigated. The results showed that the otu (Chaerophyllum
Gündüz & Karabıyıklı
Corresponding author:Çiçek; Karadeniz Bölgesinde byzantinum
addition ofBoiss.),
CCF upcivcilik
to 4 %otu the breadmedia
into(Stellaria doughL.),
yetişen bazı yenilebilir yabani otlar ve biyoaktif
benli pancar (Polygonum lapathifolium
had no significant effect compared with the L.), kazayağı otu
*Sema Aydın, [email protected]
özellikleri
(Falcaria vulgaris Bernh.), gıvışgan otu (Silene vulgaris)
control group on these properties. Therefore, a
ve kedidili otu (Coronopus squamatus) yabani ot
brad formulation can be developed which is a
Available online at https://jfng.toros.edu.tr olarak yetişmektedir. Bu bitkilerden elde edilebilecek
fibrous bakery product with reduced fat for
doğal gıda katkı maddelerinin gıdalardaki patojen
Corresponding Author(s): health and which has better sensory
mikroorganizmaların inhibisyonunda görev alması
* Şeniz Karabıyıklı Çiçek, appreciation.
ve gıdaların organoleptik özelliklerinin muhafaza
[email protected]
Toros University Journal of Nutrition and Gastronomy-JFNG, 2023 (2) 183-195

This work is licensed under a Creative Commons Attribution

4.0 International License.

Toros University Journal of Nutrition and Gastronomy-JFNG, 2022 (1) 1-12 183
Gündüz & Karabıyıklı Çiçek

edilmesi amacıyla kullanımının mümkün olduğu Polygonum lapathifolium L., which is one of the edible
öngörülmektedir. Bölge halkının beslenme weeds examined within the scope of the study, makes
alışkanlığında önemli bir yere sahip olmasına rağmen it possible to use these plants as alternative raw
ulusal platformlarda ve gıda endüstrisinde ticari materials in the production of natural preservatives.
değere sahip olmayan bu otlar hakkındaki çalışmalara In addition, it was determined that Ornithogalum
devam edilmekte ve böylelikle milli gelire katkı umbellatum L, Petasites hybridus, Aegopodium podagraria
sağlanması amaçlanmaktadır. Bölgede yetişmekte L, Chaerophyllum byzantinum Boiss, Stellaria media L
olan yenilebilir yabani otlar hakkındaki farmakolojik and Falcaria vulgaris Bernh, which were examined,
çalışmalar, irdelenen bitkilerin, ilaç endüstrisi için de showed antimicrobial effects on selected foodborne
önemli kaynaklar olabileceğini ve modern tıpta birçok pathogens representing Gram positive and Gram
tedavi yöntemine entegre edilmesinin mümkün negative bacteria. It has been determined that the
olabileceğini göstermektedir. extracts obtained from Trachystemon orientalis (L) G
Don and Stellaria media L plants have an inhibitory
effect on molds that cause foodborne mycotoxicosis.
Extended Abstract The effect of Ornithogalum umbellatum L, Smilax
excelsa L, Chaerophyllum Byzantinum Boiss and Falcaria
The Black Sea Region is home to many plants with vulgaris Bernh on the inhibition of yeasts that cause
the unique habitat. There is great interest in weeds spoilage in foods is of great importance for food
in the region where many plants spread all over the quality. Confirmation of the antimicrobial effects of
world coexist. Many different weeds are included in the examined plants is important in terms of gaining
the local dishes of the region and edible weeds have commercial value and natural food production. Within
an important place in the eating habits of the local the scope of the literature review, no study was found
people. Many different edible weeds are included in to determine the antimicrobial effect of Polygonum
the local dishes of the region and edible weeds are lapathifolium L, Silene vulgaris and Coronopus squamatus.
positioned in an important place in the eating habits of However, the results obtained in the current studies
the local people. Edible weeds have an important role on the determination of the total amount of phenolic
in human nutrition due to their phenolic compounds, substances and the determination of the antioxidant
essential oils, amino acids and peptides, organic acids, effect of Silene vulgaris and Coronopus squamatus
vitamins and minerals. Edible weeds have many suggest that these plants have antimicrobial effects.
bioactive properties such as antimicrobial, antioxidant,
anticarcinogen and anti-inflammatory. In the food The edible weeds that nature has offered us are
industry, edible weeds are an alternative raw material suitable for meeting our daily nutritional needs due to
for clean label food production, thanks to the bioactive the bioactive compounds they have. The introduction
compounds in their matrices and their bioactive of these plants is important in terms of providing
properties. In many different locations of the Black alternative raw materials to the food industry and
Sea Region, Ornithogalum umbellatum L., Trachystemon increasing food diversity. In addition, integrating
orientalis (L.) G. Don, Petasites hybridus, Smilax excelsa edible weeds into daily diets expands the nutritional
L., Aegopodium podagraria L., Chaerophyllum byzantinum spectrum, allowing the consumption of many plant-
Boiss., Polygonum lapathifolium L., Stellaria media L., derived bioactive compounds. Considering the
Falcaria vulgaris Bernh., Silene vulgaris and Coronopus consumption patterns of edible weeds that have no
squamatus are grown as weeds. These weeds growing commercial value, it is understood that it is possible
in the region have been the subject of many studies to use it in the production of ready-made food, as
and have been confirmed to have antimicrobial and well as being used as a raw material in the production
antioxidant effects. It is predicted that it is possible of natural food additives and pharmacology. It is
to use natural food additives obtained from these thought that the industrial processing of these weeds
plants to take part in the inhibition of pathogenic will contribute to the national income on a large scale.
microorganisms in foods and to preserve the In folk medicine, weeds are used in the treatment of
organoleptic properties of foods. It is thought that the many different diseases. It has been confirmed as a
natural food additives to be obtained from these plants result of researches that many different edible wild
will increase the food quality and extend the shelf life herbs grown in the Black Sea region are used in the
of the food, as well as enable the production of food treatment of infections, pain, digestive and respiratory
enriched in nutrient content and provide continuity in system diseases throughout history. Pharmacological
the production of food enriched in the nutrient content, studies on edible weeds growing in the region show
and will be an important source for sustainable that the examined plants can also be important
production. The antioxidant effect of all plants except sources for the pharmaceutical industry and can be

184
 Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

integrated into many treatment methods in modern GİRİŞ

medicine. Especially phenolic compounds, which are
found in high amounts in the matrix of edible weeds, Gıda, insanın yaşamı boyunca en temel
make it possible to use these plants or their extracts ihtiyacıdır. Bitkiler, ilk insanlardan günümüze
in the treatment of cancer, diabetes, obesity and kadar insan beslenmesinde önemli bir role sahip
cardiovascular diseases. olmuştur. Zengin besin içeriği ve düşük kalorisi
It was described that Trachystemon orientalis (L.) G. sayesinde diyetlerin vazgeçilmez bir parçası olan
Don and Stellaria media L., among the edible weeds bitkiler hakkındaki çalışmalar, bitki matrisindeki
examined within the scope of the study, showed biyoaktif bileşenlerin tanımlanmasıyla birlikte
antidiabetic and antiobesity properties. Smilax excelsa önem kazanmıştır. Bitkiler ve bitkilerin sahip
L., Aegopodium podagraria L. and Falcaria vulgaris olduğu biyoaktif bileşenlerin gıda endüstrisinin
Bernh plants are often preferred for the treatment
farklı alanlarında kullanımı gün geçtikçe
of gastrointestinal tract infections due to their anti-
artmaktadır. Bitkilerin sahip olduğu biyoaktif
inflammatory effects. It has been observed that
compounds obtained from different parts of Petasites
bileşikler, gıda endüstrisi kadar farmakolojinin
hybridus plant are integrated into existing treatment de ilgisini çekmektedir. İnsanlık tarihi boyunca
methods due to their promising results in allergic bitkiler ve bitki bileşenleri halk hekimliğinde ve
rhinitis and migraine prophylaxis. In addition, modern tıpta ilaç olarak kullanılmıştır.
positive effects of Petasites hybridus and Smilax excelsa
L. plants on cancer treatment were determined. The Gıdaların işlenmesi sırasında kimyasal
determination that Petasites hybridus has a high katkı maddelerinin kullanımı, insan sağlığı
specific effect on breast tumor cells and a low effect on üzerindeki olumsuz etkilerinin gün yüzüne
non-cancerous cells shows that root extracts obtained çıkması, tüketici bilincinin artması ve gelişen
from the plant can be an alternative to current teknoloji ile gün geçtikçe azalmakta ve yerini
treatment methods.
doğal gıda katkı maddelerine bırakmaktadır
It has been determined that the weeds examined (1). Doğal gıda katkı maddeleri, bitki, hayvan ve
within the scope of the study have many different mikroorganizmalardan elde edilen, hayvancılık,
bioactive properties. In the literature review, no study tarım, gıda taşımacılığı, gıda kalitesinin
was found on the production of natural preservatives korunması ve gıda ambalajlaması amacıyla
from the weeds examined. It is thought that this review yaygın olarak kullanılan, yararlı, biyoaktif
study may create a new field of study for researchers
bileşiklerdir (2, 3).
interested in plant-derived natural antimicrobial and
antioxidant agents. Although it has an important Bitkisel kaynaklı doğal gıda katkı maddeleri;
place in the nutritional habits of the people of the sentetik gıda katkı maddelerinin güvenliği
region, studies on these edible weeds, which do
konusundaki artan endişeler sebebiyle ve zaman
not have commercial value in national platforms, in
içerisinde antibiyotiğe karşı direnç kazanmış
pharmacology and in the food industry, are continued
mikroorganizmalara karşı kullanılabilirliği
and it is aimed to contribute to the national income.
nedeniye büyük ilgi görmeye başlamıştır (4).
Bitkilerden elde edilen uçucu yağların, fenolik
bileşiklerin ve biyoaktif peptitlerin gıdaların
raf ömrünü uzatabilen ve gıda güvenliğini
sağlayabilen antimikrobiyal ve aktioksidan
ajanlar olduğu kanıtlanmıştır (5-7).

Bitkilerden elde edilen değerli biyoaktif

bileşiklerin toksik olmaması, insan sağılığı
üzerindeki olumu etkilerinin deşifre edilmesi,
gıda güvenliği ve gıda kalitesi üzerindeki
olumlu etkilerinin kanıtlanmasıyla bitkilerin
biyoaktif özelliklerinin belirlenmesine yönelik
çalışmalar önem kazanmıştır. Bu çalışmada
Karadeniz Bölgesi’nde gıda olarak tüketilen ve

185
Gündüz & Karabıyıklı Çiçek

ticari değere sahip olmayan yenilebilir yabani bitkidir. Bitki, Batı Kafkasya, Doğu Bulgaristan
otların biyoaktif özellikleri irdelenmiştir. ve Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde yetişmekte
olup (13) 20-44 cm’ye kadar büyüyebilmektedir
1. YENİLEBİLİR YABANİ OTLAR (14). Üçgen şeklinde sert ve tüylü yapraklara
1.1. Sakarca (Ornithogalum umbellatum L.) sahip olan bitki ilkbaharda mavi-mor çiçek
açmaktadır. Çiçekli bir bitki olmasına rağmen
Sakarca (Ornithogalum umbellatum L.) Liliaceae üreme organı olarak çoğunlukla rizomları
familyasına ait Türkiye’nin Karadeniz görev almaktadır. Yerel olarak “kaldırayak”,
kıyılarında yetişen çok yıllık yabani otsu bir “kaldırık”, “kalduruk”, “ispıt”, “balıkotu”,
bitkidir. Bitkinin kök yapısı soğansı, yaprakları “hodan”, “acı hodan” ve “doğu hodanı”
şeritli ve tüysüz yapıdadır. Mart-Haziran ayları olarak adlandırılmaktadır (13). Bitkinin en
arasında beyaz çiçekler açan bitki, serin ve yarı yaygın tüketim şekli gövde kısmından turşu
gölge yerlerde yetişmektedir (8). Yöresel olarak yapılmasıdır. Ayrıca gövde ve yaprak kısmından
“çökülcen”, “kuzucuk soğanı” ve “Akyıldız” gibi kavurma ve kızartma, yapraklarından ise sarma
çeşitli isimlerle bilinmektedir (9, 10). Bitkinin yapılmaktadır (10).
soğan, yaprak ve çiçek kısımlarının kızartması
ve kavurması yapılarak tüketilmektedir (10). Kaldirik bitkisinin farklı kısımlarının reçine,
nitrat tuzları, saponin, tanen, uçucu yağ, kateşik
Sakarca bitkisinin toprak üstü kısımlarından tanen, kolin ve β-sitosterol içerdiği tespit
elde edilen ekstraktların fenolik bileşik edilmiş ve sahip olduğu biyoaktif bileşikler
kompozisyonu incelendiğinde protokatekuik kaynaklı gıda takviyesi olarak tüketilmesinin
asit, p-hidroksibenzoik asit, vanilik asit ve p mümkün olduğu anlaşılmıştır (13). Bitkinin
-kumarik asit miktarınca zengin bir bitki olduğu, farklı kısımlarının antidiyabetik etkisi olduğu
süperoksit radikali yakalama aktivitelerinin ve obezite tedavisinde kullanılabileceği
yüksek olduğu ve DPPH radikali varlığında bilinmektedir (15, 16). Ayrıca bitkiden elde edilen
antioksidan özellik gösterdiği anlaşılmıştır ekstraktlar antimikrobiyal, antioksidan ve anti-
(11). Demirkol vd. (10) çalışmalarında inflamatuar etki göstermektedir (17, 18). Bitkinin
Ordu ilinin Ulubey ve Kumru ilçelerinden etanol ekstraktının Escherichia coli’ye karşı
topladıkları sarkarca örneklerinden elde ettikleri antimikrobiyal etki gösterdiği gözlemlenmiştir
ekstraktların toplam fenolik madde içeriğinin (17). Bitkinin kök ve yaprak ekstraktlarının,
sırasıyla 30.23 ve 37.95 mg GAE /100g olduğunu Ascochyta rabiei, Fusarium oxysporum, Fusarium
ve ekstraktların Escherichia coli ve Staphylococcus oxysporum, Verticillium dahliae, Rhizoctonia
aureus bakterilerine karşı antimikrobiyal etki solani suşlarına karşı antifungal etki gösterdiği
gösterdiğini fakat Listeria monocytogenes’e anlaşılmıştır (19).
karşı inhibitif etkiye sahip olmadığını tespit
etmişlerdir. Aydın (12) sakarca bitkisinin gövde 1.3. Kabalak otu (Petasites hybridus)
ve çiçek ekstraktlarının toplam fenolik madde
Asteraceae familyasının Petasites cinsine ait 19 tür
miktarının sırasıyla 19.26 ve 18.96 µg GAE/mL
bulunmaktadır (20). Bu türe ait bitkiler çok yıllık
olduğunu ve ekstraktların Salmonella enterica,
otsu bir bitki olmakla birlikte, Avrupa, Asya ve
Enterobacter aerogenes, Enterococcus faecalis,
Kuzey Amerika’ya dağılmıştır (21, 22). Bitkinin
Bacillus subtilis, Klebsiella pneumonia, Proteus
yaprakları 1-1,5 metreye kadar büyüyebilmekte
vulgaris, Gordonia rubripertincta, Saccharomyces
ve çiçekleri yapaklarından önce belirmektedir.
cerevisiae, Candida albicans, Candida tropicalis,
Şapka şeklinde olan yeşil yaprakları -35 ’ye
Candida parapsilosis suşlarına karşı antimikrobiyal
kadar dayanmaktadır (23). Nemli ortamlarda
etki gösterdiğini belirlemiştir.
yetişebilen bitkiye, orman içerisindeki
1.2. Kaldirik otu (Trachystemon orientalis (L.) akarsu kenarlarında ve bataklık zeminlerde
G. Don) rastlanmaktadır (21). “Kaymak otu”, “öksürük
otu”, “devetabanı”, “dalaban”, “sulandık otu”
Kaldirik otu (Trachystemon orientalis (L.) G. Don), ve “kusut” gibi farkı isimlerle tanınmakta olan
Boraginaceae familyasına ait çok yıllık otsu bir bitkinin yaygın tüketim şekli gövde kısmından

186
 Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

turşu yapılmasıdır. Ayrıca gövdesinden; ve proteini bünyesinde barındırdığı tespit

kızartma ve kavurma, yapraklarından ise sarma edilmiştir. Bitkiden elde edilen ekstraktların
yapılarak da tüketilmektedir (24). DPPH, ABTS, OH radikal yakalama potansiyeline
sahip olduğu ve yüksek şelatlama özelliği
Kabalak bitkisi yüksek oranda petasin ve
gösterdiği bilinmektedir (40). Bitki, Escherichia
izopetasin uçucu yağlarını barındırmaktadır.
coli, Staphylococcus aureus, Staphylococcus
Bitkinin fenolik bileşik kompozisyonu
epidermidis, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella
incelendiğinde rutin, kuersetin ve kafeoilkinik
pneumonia, Streptococcus mutans, Candida krusei
asit tespit edilmiştir (25). Halk hekimliğinde
ve Candida albicans’a karşı inhibitif etkiye sahiptir
solunum yolu rahatsızlıkları, sindirim sistemi
(41).
hastalıkları ve baş ağrısının tedavisinde
kullanıldığı beliritilmektedir (26). Bitkiden 1.5. Gut Otu (Aegopodium podagraria L.)
elde edilen ekstraktların ve bileşiklerin migren,
Gut otu (Aegopodium podagraria L.), Apiaceae
alerjik rinnit, meme kanseri ve SARS-CoV-2
familyasının Türkiye’de yetişebilen tek
üzerinde etkili olduğu bilinmektedir (27-30).
temsilcisidir. Dünya genelinde Avrupa, Kuzey
Ayıca bitki antimikrobiyal ve antioksidan
Amerika ve Batı Asya’ya yayılış göstermektedir.
etki göstermektedir (31). Bitkinin sulu kök
Karadeniz Bölgesi’nde yetişmekte olan bitki
ekstraktından elde edilen bileşiklerin DPPH
yöresel olarak “baldıran”, “mendek” ve
serbest radikal giderme aktivitesi ve ferrit
“keçiayağı” isimleriyle tanınmaktadır (38, 42).
giderme gücüne sahip olduğu tespit edilmiştir.
Bitki 30-100 cm arasında büyüyebilmektedir.
Elde edilen bileşiklerin Staphylococcus aureus,
Gövdesi tüylü kısa ve içi boştur. Yaprak
Bacillus cereus, Escherichia coli ve Klebsiella
kısmı uzun saplarda 3 adet yapraktan oluşur
pneumoniae karşı antimikrobiyal etki gösterdiği
(43). Bitkinin yaygın tüketim şekli, gövde ve
bilinmektedir (31, 32-34). Bitkinin kök, gövde ve
yaprak kısmından çorba, kavurma ve kızartma
yaprak kısmından ele edilen etanol ekstraktları
yapılmasıdır. Ayrıca bitkinin yaprakları
ise Bacillus cereus, Salmonella Typhimurium,
kurutularak muhafaza edilmekte ve mevsimi
Lactobacillus plantarum 211 ve Lactobacillus brevis
dışında da yemeği yapılarak tüketilmektedir.
92’ye karşı inhibitif etki göstermektedir (35).
Gut otunun kimyasal kompozisyonu
1.4. Diken ucu (Smilax excelsa L.)
incelendiğinde, fenolik bileşik (fenolik asit,
Diken ucu bitkisi Smilacaceae (Liliaceae) kumarin, tanen) içeriğinin yüksek olduğu
familyasına ait odunsu bir asmadır (36). tespit edilmiştir. Bitkiden tanımlanabilen 13
Bitki, Doğu Asya, Güney Amerika ve Kuzey farklı amino asitin 8 tanesinin esansiyel amino
Amerika başta olmak üzere ılıman bölgelerde asit olduğu ve vücut için gerekli olan fosfor,
yetişmektedir (37). Ülkemizde en çok Karadeniz demir ve çinkonun yeterli miktarda bulunduğu
Bölgesi’nde yetişmekte olan bitki, yöresel olarak belirlenmiştir. Ayrıca bitkinin vitamince
“melocan”, “dikenucu”, “kırçan”, “melevcan”, zengin bir gıda maddesi olduğu anlaşılmıştır
“merülcen” ve “saparna” adlarıyla bilinmektedir (44). Bitki, sahip olduğu biyoaktif bileşikler
(38). Bitkinin genç sürgünleri kavurma ve nedeniyle farmokolojinin ilgisini çekmektedir.
turşu yapılarak tüketilmektedir (10). Bitkinin Halk hekimliğinde gut otunun yaprakları esas
uzun yıllardır meme kanseri, diyabet, yaralar, olarak gut, böbrek ve mesane iltihaplarını
melitus, çıban, ülser, romatizma, frengi ve deri tedavi etmek ve yara iyileşmesini hızlandırmak
hastalıkları gibi birçok hastalığın tedavisinde amacıyla kullanılmıştır (38). Bitkinin antioksidan
aktif olarak kullanılmakta olduğu bilindiğinden ve antimikrobiyal etkiye sahip olduğu
farmokoloji alanında büyük bir öneme sahiptir bilinmektedir. Bitki, ABTS, TEAC ve DPPH
(37, 39). serbest radikal giderme aktivitesine sahiptir
(38, 45). Gut otu, Staphylococcus epidermidis,
Diken ucu bitkisinin sürgünleri gıda ve sağlık
Bacillus subtilis, Pseudomonas aeruginosa, Fusarium
açısında önemli bir potansiyele sahiptir. Bitkinin
culmorum ve Rhizoctonia sp’e karşı inhibitif etki
kompozisyonu incelendiğinde birçok fenolik
göstermektedir (38). Ayrıca bitkiden elde edilen
asit, yağ asiti, yağda çözünen vitamin, fitosterol
etanol ekstraktının Bacillus mycoides, Bacillus

187
Gündüz & Karabıyıklı Çiçek

subtilis, Staphylococcus aureus, Enterobacter ve yapraklarının baharat şeklinde tüketildiği

cloacae, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas bilinmektedir. Bitki yöresel olarak kavurması ve
fluorescens’a karşı antimikrobiyal etki gösterdiği haşlaması yapılarak da tüketilmektedir (54, 55).
bilinmektedir (46).
Hılak otunun toplam fenolik, flavonoid ve
1.6. Civcilik otu (Stellaria media L.) antosiyonin içeriği ve antioksidan aktivitesi
incelendiğinde elde edilen sonuçlar bitkinin
Civcillik (Stellaria media L.), Caryophyllaceae
insan sağlığı üzerinde olumlu etkilere neden
familyasına ait bir bitkidir. Ilıman iklimlerde
olabileceğini düşündürmektedir. Bitki FRAB
yetişen bitki, Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’da
ve DPPH serbest radikal giderme aktivitesine
dağılım göstermektedir (47). “Civciv otu” veya
sahiptir (55, 56). Ayrıca bitkiden elde edilen
“kuş otu” olarak bilinmekte olan bitki, fenolik
uçucu yağların, Candida albicans ve Candida
asitler, flavonoidler, alkaloidler, saponinler, yağ
Glabrata’ ya karşı inhibitif etkiye sahip olduğu
asitleri, kardiyak glikozitler, terpenoidler ve
bilinmektedir (57).
tanenler gibi çeşitli bileşiklere sahiptir (48, 49).
Çiğ olarak salatalar şeklinde tüketilmekte olan 1.8. Benli pancar (Polygonum lapathifolium L)
bitki, halk hekimliğinde kızamık, gastrointestinal
Benli pancar (Polygonum lapathifolium L)
bozukluklar, ishal, sindirim, böbrek, üreme
Polygonaceae familyasına ait tek yıllık otsu bir
ve solunum yolları iltihabının tedavisinde
bitkidir. Bitki nehir kıyıları ve bataklık arazilerde
kullanılmaktadır (49).
yetişmektedir. Yüzeyi tüysüz veya kısa tüylü
Beslenme ve farmakoloji alanının ilgisini olan bitki 30-100 cm aralığında büyümektedir.
çekmekte olan bitkinin antimikrobiyal Yaprakları ince şeritsi ve kısa saplı olan bitki
ve antioksidan aktiviteye sahip olduğu Ağustos-Eylül ayları arasında beyaz veya
bilinmektedir. Yapılan farmakolojik çalışmalar pembe çiçek açmaktadır (58). Yöresel olarak
bitkinin diyabet, obezite ve anksiyete tedavisinde “bazala” ve “tirşon” isimleriyle tanınmakta
kullanılabileceğini göstermektedir. Bitkiden olan bitki, halk hekimliğinde hemoroid ve
elde edilen ekstraktların ABTS, TEAC ve DPPH iltihaplı yara tedavisinde kullanılmaktadır (59).
serbest radikal giderme aktivitesine sahip Benli pancar bitkisinin en yaygın tüketim şekli
olduğu bilinmektedir (47, 49, 50). Bitki, Bacillus kavurularak tüketilmesidir. Ayrıca bitkinin
subtilis, Escherichia coli, Salmonella Typhimurium, yaprakları kurutularak bitki çayı olarak da
Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, tüketilebilmektedir.
Streptococcus pyogenes, Pseudomonas aeruginosa,
Benli pancar bitkisinin köklerinden elde edilen
Klebsiella pneumoniae, Enterobacter cloacae,
etanollü ekstraktların farklı dozlarının antipiretik
Serratia marcescens ve Proteus vulgaris’ e karşı
ve anti-inflamatuar etkiye sahip olan standart
inhibitif etki göstermektedir (51, 52). Civcilik
ilaçlara alternatif olabileceği anlaşılmıştır (60).
otunun yapraklarından elde edilen peptitlerin,
Bitkinin metanollü ekstraktı yüksek oranda
Fusarium solani IVK, Alternaria alternata DVZ,
elastaz inhibitör etkiye sahiptir (61). Benli
Bipolaris sorokiniana 6/10, Botrytis cinerea SGR-1
pancar bitkisinin fenolik bileşik kompozisyonu
ve Aspergillus nijer VKM F-33’e karşı antifungal
incelendiğinde kuersetin ve gallik asit tespit
aktivite gösterdiği bilinmektedir (53).
edilmiştir (62). Yapılan literatür taramasında
1.7. Hılak otu (Chaerophyllum Byzantinum bitkinin antimikrobiyal ve antioksidan
Boiss.) etkilerine yönelik bir çalışmaya rastlanmamıştır.
Bitkinin sahip olduğu biyoaktif bileşiklerin ve
Baldıran (Chaerophyllum Byzantinum Boiss.)
özelliklerinin araştırılmasının farmakoloji ve
Apiaceae familyasının üyesidir. Bitki Aysa,
gıda endüstrisinde büyük öneme sahip olacağı
Avrupa, Amerika ve Afrika’ya dağılım
düşünülmektedir.
göstermiştir. Türkiye’nin kuzey ve kuzeybatı
bölgesinde dördü endemik olmak üzere 1.9. Kazayağı otu (Falcaria vulgaris Bernh.)
15 tür yetişmektedir. Hılak otu bitkisinin
Apiaceae familyasının bir üyesi olan Kazayağı
Türkiye’den Almanya’ya götürülüp yetiştirildiği

188
 Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

otu (Falcaria vulgaris Bernh.), Asya, Avrupa ve astım ve bronşit tedavisinde kullanılmaktadır
Amerika’da dağılım gösteren, tek veya çok yılık (72).
otsu bir bitkidir. Mavi-mor renkte çiçek açan
Gıvışgan otunun biyoaktif bileşik kompozisyonu
bitki 25-100 cm’ye kadar büyüyebilmektedir.
incelendiğinde yüksek miktarda α-tokoferole
Tarım arazilerinde yabani olarak yetişen bitkinin
sahip olduğu anlaşılmıştır. Bitkinin genç
genç sürgünleri tüketilmektedir. Bitkinin
sürgünlerinden elde edilen ekstratkların toplam
genç sürgünleri turşu şeklinde veya bulgur,
fenolik madde miktarı 26,72 ± 1,63 mg GAE/g
pirinç ve yarma ile birlikte yemeği yapılarak
esktrakt, toplam flavonoid miktarı 21,65 ±
tüketilmektedir. Özellikle İran’ın güney ve
5,53 mg CE/g esktrakt olarak tespit edilmiştir.
batı kısmında yaygın olarak yetişmekte olan
Ayrıca bitkinin genç sürgünlerinden elde
bitki halk hekimliğinde büyük bir öneme
edilen ekstraktın DPPH serbest radikal giderme
sahiptir (63, 64). Bitki, mide, bağırsak, deri,
aktivitesi, β-karoten ağartma inhibisyonu ve
kalp, karaciğer, böbrek ve mesane hastalıkları
TBARS oluşumu inhibisyona neden olduğu
ve böbrek taşlarının tedavisinde uzun yıllardır
belirlenmiştir (73).
kullanılmaktadır (65, 66). Bitki doğurganlığı
önlediği için doğum kontrol yöntemi olarak (67) 1.11. Kedidili otu (Coronopus squamatus)
ve bilinç kaybına neden olmadan ağrı hissini
azaltabilmesi nedeniyle yaralanma ve ağrı Kedidili otu (Coronopus squamatus), Brassicaceae
tedavisi için sıklıkla kullanılmaktadır (68). familysına ait bir veya iki yıllık bir bitkidir (74).
Bitkinin Latince ismi bazı kaynaklarda “Lepidium
Kazayağı otundan elde edilen esansiyel coronopus” olarak geçmektedir. Kedidili otu, Asya,
yağların yüksek oranda spatulenol, palmitic Güney Amerika, Afrika ve Avrupa’da dağılım
acid, hexahydrofarnesyl acetone, thymol göstermektedir. Bitkinin yapraklarını pişmiş
ve carvacrol içerdiği tespit edilmiştir. Elde veya çiğ şeklilde tüketmek mümkündür. İtalya’da
edilen esansiyel yağın, DPPH, FRAP ve demir geleneksel yemeklerde buruk tadı nedeniyle
şelatlama özelliğine sahip olduğu belirlenmiştir haşlanarak tüketilmesi tercih edilmektedir (75).
(69). Bitkiden elde edilen esansiyel yağların Ülkemizde bitkinin genç yapraklarının pirinç,
antimikrobiyal etkisi disk difüzyon yöntemi ile bulgur ve yarmayla yemeği yapılmaktadır
test edilmiş ve Enterococcus faecalis, Pseudomonas (63). Bitki halk hekimliğinde enfeksiyon, astım
aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Bacillus subtilis, ve ağrı tadavisinde kullanılmaktadır (75).
Candida albicans ATCC 10259, Candida albicans Bitkinin anti-inflamatuar, analjezik, antioksidan,
ATCC 24433, Staphylococcus aureus ve Escherichia antikolinesteraz ve antiaflatoksijenik aktivite
coli’ye karşı inhibitif etki gösterdiği tespit gösterdiği bilinmektedir (75, 76). Bitkiden elde
edilmiştir (65). edilen ekstraktın flavonoid kompozisyonu
incelenmiş ve 10 farklı bileşik izole edilip
1.10. Gıvışgan otu (Silene vulgaris)
tanımlanmıştır (77). Ayrıca elde edilen ekstraktın,
Gıvışgan otu (Silene vulgaris), Caryophyllaceae ABTS, CUPRAC, TEAC ve DPPH serbest radikal
familyasına ait çok yıllık odunsu bir bitkidir. giderme aktivitesine sahip olduğu belirlenmiştir
Bitki Haziran-Temmuz ayları arasında balon (74, 76).
şeklin de çiçek açmakta ve tüysüz yumuşak
yapraklara sahip olmaktadır. Avrupa’ya özgü
SONUÇ
bir bitki olarak tanınmasına rağmen Asya, Yabani otlar insanlık tarihi boyunca beslenmenin
Kuzey Amerika, Güney Afrika, ve Avustralya’da bir parçası olmuştur. Karadeniz Bölgesi birçok
dağılım göstermektedir. Gıvışgan otu yöresel yabani ota ve endemik bitkiye ev sahipliği
olarak “şakşak” ve “ecibücü” olarak da yapmaktadır. Bölgede yetişen ve yöresel
tanınmaktadır. Gıvışgan otunun yaprakları yemeklerde kullanılan yenilebilir yabani ot
kızartma ve çorba şeklinde tüketilmektedir. popülasyonu oldukça fazladır. Bölge insanı,
Ayrıca bitkinin yaprakları sebzeli börek gıda ve halk hekimliğinde ilaç olarak sıklıkla
harçlarında kullanılmaktadır (70, 71). Tıbbi yabani otları kullanmaktadır. Yöresel olarak
aromatik bir bitki olan gıvışgan otu İspanya’da yabani otlar kavurma, kızartma, turşu ve çorba

189
Gündüz & Karabıyıklı Çiçek

şeklinde yaygın olarak tüketilmektedir. Bölgede KAYNAKLAR

yetişen yenilebilir yabani otların matrisinde
yer alan biyoaktif bileşiklerden dolayı doğal
1. Mirza, S. K., Asema, U. K., & Kasim, S. S.
(2017). To study the harmful effects of food
gıda katkı maddesi üretiminde hammadde
preservatives on human health. Medicinal
olarak kullanımının mümkün olabileceği
Chemistry & Drug Discovery, 2, 610-616.
anlaşılmaktadır. Ayrıca yenilebilir yabani otların
içerdiği vitamin ve mineral miktarı, alınması 2. Corbo, M. R., Bevilacqua, A., Campaniello,
gereken günlük doza katkı sağlayabileceğinden D., D’Amato, D., Speranza, B., & Sinigaglia,
insan sağlığı üzerinde olumlu etkilere sebep M. (2009). Prolonging microbial shelf
olduğu belirlenmiş ve beslenmede önemli life of foods through the use of natural
bir yere sahip olduğu vurgulanmıştır. Halk compounds and non‐thermal approaches–a
hekimliğinde enfeksiyon ve ağrı tedavisinde review. International Journal of Food Science
sıklıkla kullanılan yenilebilir yabani otlar, & Technology, 44(2), 223-241. https://doi.
antimikrobiyal, antioksidan, anti-inflamatuar, org/10.1111/j.1365-2621.2008.01883.x.
antidiyabetik, antikanserojen ve antiobezite
3. Liu, X., Li, X., Bai, Y., Zhou, X., Chen, L., Qiu,
gibi birçok özelliğe sahip olduğunun deşifre
C., Lu, C., Jin, Z., Long, J., & Xie, Z. (2023).
edilmesiyle birlikte gıda bilimi ve farmakoloji
Natural antimicrobial oligosaccharides in
alanındaki çalışmalara konu olmaya devam
the food industry. International Journal of Food
etmektedir. Bölgede yetişmekte olan yenilebilir
Microbiology. 386. https://doi.org/10.1016/j.
yabani otlar hakkındaki farmakolojik çalışmalar,
ijfoodmicro.2022.110021
irdelenen bitkilerin, ilaç endüstrisi için de önemli
kaynaklar olabileceğini ve modern tıpta birçok 4. Salamci, E., Kordali, S., Kotan, R., Cakir, A.,
tedavi yöntemine entegre edilmesinin mümkün & Kaya, Y. (2007). Chemical compositions,
olabileceğini göstermektedir. Yenilebilir antimicrobial and herbicidal effects
yabani otların kompozisyonunda bulunan of essential oils isolated from Turkish
fenolik bileşikler, esansiyel yağlar ve biyoaktif Tanacetum aucheranum and Tanacetum
peptitlerin antimikrobiyal ve antioksidan chiliophyllum var. chiliophyllum. Biochemical
etkisi nedeniyle gıda ve ilaç endüstrisinde Systematics and Ecology, 35(9), 569-581. https://
koruyucu olarak kullanımasının verimli doi.org/10.1016/j.bse.2007.03.012
olacağı öngörülmektedir. Bölgede yetişen 5. Calo, J. R., Crandall, P. G., O’Bryan, C.
yenilebilir yabani ot popülasyonunun geniş A., & Ricke, S. C. (2015). Essential oils as
olması, halk hekimliği alanında yabani otların antimicrobials in food systems–A review.
sıklıkla kullanılması nedeniyle yapılacak yeni Food Control, 54, 111-119. https://doi.
araştırmaların doğal koruyucu madde üretimi org/10.1016/j.foodcont.2014.12.040
ve farmakoloji alanına alternatif hammadde
sunulması ve temin edilmesi için önem arz ettiği
6. Sharma, S., Barkauskaite, S., Jaiswal, A.
K., & Jaiswal, S. (2021). Essential oils as
düşünülmektedir.
additives in active food packaging. Food
Chemistry, 343. https://doi.org/10.1016/j.
foodchem.2020.128403
7. Baindara, P., & Mandal, S. M. (2022). Plant-
derived antimicrobial peptides: Novel
preservatives for the food ındustry. Foods,
11(16). https://doi.org/10.3390/foods11162415
8. Aslan, Z. (2022). Türkiye’deki bazı Ornıthogalum
l. (Subgenus ornıthogalum baker) (asparagaceae)
türlerinin polen morfolojisi [Yüksek Lisans
Tezi].
9. Demirkol, M., Çelik, Ö. F., & Tarakçı, Z. (2017).

190
 Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

Ordu ilinde yetişen Sakarca (Ornithogalum 17. Uzun, E., Sariyar, G., Adsersan, A., Karak, B.,
umbellatum) bitkisinin antibakteriyel Ötük, G., Oktayoğlu, E., & Pirildar, S. (2004).
aktivitesi ve toplam fenolik madde içeriği. Traditional medicine in Sakarya province
Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, (Turkey) and antimicrobial activities of
7(2), 312-318. selected species. Journal of Ethnopharmacology,
95(2–3), 287-296. https://doi.org/10.1016/j.
10. Demir, E., Sürmen, B., & Kutbay, H. G. (2017).
jep.2004.07.013
Salıpazarı ve çevresinde (Samsun/Türkiye)
doğal olarak yetişen bitkilerin etnobotanik 18. Bıyık, B., Yılmaz-Sarıaltın, S., Gökbulut,
özellikleri, Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 7(2), A., Çoban, T., & Çoşkun, M. (2022).
68-78. https://doi.org/10.31466/kfbd.321940 Trachystemon orientalis (L.) G. Don as a
valuable source of rosmarinic acid: biological
11. Renda, G., Özel, A., Akyüz-Turumtay, E.,
activities and HPLC profiles. Turkish Journal
Barut, B., Korkmaz, B., Çol-Ayvaz, M., &
of Pharmaceutical Sciences, https://doi.
Demir, A. (2019). Comparison of phenolic
org/10.4274/tjps.galenos.2022.1426
profiles and antioxidant activity of three
Ornithogalum L. species. Turkish Journal 19. Onaran, A., & Yılar, M. (2012). Antifungal
of Biochemistry, 44(3), 299-306. https://doi. activity of Trachystemon orientalis L.
org/10.1515/tjb-2018-0011 aqueous extracts against plant pathogens.
Journal of Food, Agriculture & Environment,
12. Aydin S. (2020). Total phenolic content,
10 (3&4), 287-291. https://doi.org/10.13140/
antioxidant, antibacterial and antifungal
RG.2.1.1368.1765
activities, FT-IR analyses of Brassica
oleracea L. var. acephala and Ornithogalum 20. Hai, P., Gao, Y., Xiao, C.G., Jiang, X.J., Li, X. M.,
umbellatum L. Genetika, 52(1), 229-244. Yang, W.Q., Li, R.T. & Wang, F. (2018). New
https://doi.org/10.2298/GENSR2001229A sesquiterpenoids from Petasites japonicus
and Petasites tricholobus. Phytochemistry
13. Akçin, Ö., Kandemir, N., & Akçin, Y. 2004.
Letters, 23, 41-45. https://doi.org/10.1016/j.
A morphological and anatomical study on
phytol.2017.10.008
a medicinal and edible plant Trachystemon
orientalis (L.) G.Don (Boraginaceae) in the 21. Johnston, J. (2001). Petasites hybridus
black sea region. Turkish Journal of Botany. monograph. Alternative Medicine Review. 6,
28(4), 435-442. 207-209.
14. Özbakır-Özer. M., & Kibar, B. (2018). 22. Avula, B., Wang, Y., Wang, M., Smillie, T., &
Orta Karadeniz bölgesi’nden toplanan Khan, I., 2012. Simultaneous determination
Kaldırayak (Trachystemon orientalis of sesquiterpenes and pyrrolizidine alkaloids
(L.) G. Don.) genotiplerinin morfolojik from the rhizomes of Petasites hybridus (L.)
karakterizasyonu. Uluslararası Tarım ve Yaban G.M. et Sch. and dietary supplements using
Hayatı Bilimleri Dergisi, 4(2), 178–186. https:// UPLC-UV and HPLC-TOF-MS methods.
doi.org/10.24180/ijaws.424603 Journal of Pharmaceutical and Biomedical
Analysis, 70, 53-63. https://doi.org/10.1016/j.
15. Ayhan, B. S., Yalçın, E., Çavuşoğlu, K., &
jpba.2012.05.021
Acar, A. (2019). Antidiabetic potential and
multi-biological activities of Trachystemon 23. Toman, J. (1972). A taxonomic survey of
orientalis extracts. Journal of Food Measurement the genera Petasites and Endocellion. Folia
and Characterization, 13, 2887–2893. https:// Geobotanica et Phytotaxonomica, 7, 381-406.
doi.org/10.1007/s11694-019-00209-1
24. Melikoğlu-Akın, A. 2021. Giresun
16. Sargin, A. S. (2021). Plants used against Mutfağında Yabani Bitkiler, Asya Studies, 5
obesity in Turkish folk medicine: A review. (18), 139-152.
Journal of Ethnopharmacology, 270. https://doi.
25. Kulinowski, L., Luca, S. V., Minceva, M., &
org/10.1016/j.jep.2021.113841
Skalicka-Woźniak, K. (2022). A review on the

191
Gündüz & Karabıyıklı Çiçek

ethnobotany, phytochemistry, pharmacology Valipour, P. ve Ghorchibeigi, M., 2020.

and toxicology of butterbur species (Petasites ZnO/Ag/Fe3O4 nanoparticles supported
L.). Journal of Ethnopharmacology, 293, https:// on carbon nanotubes employing Petasites
doi.org/10.1016/j.jep.2022.115263 hybridus rhizome water extract: A novel
organometallic nanocatalyst for the
26. Khaleghi, F., Din, L., Charati, F., Yaacob, W.,
synthesis of new naphthyridines. Applied
Khalilzadeh., Skelton B. ve Makha M. 2011.
Organometallic Chemistry, 35 (3). https://doi.
A new bioactive compound from the roots of
org/10.1002/aoc.6114
Petasites hybridus. Phytochemistry Letters,
4(3), 254-258. https://doi.org/10.1016/j. 33. Amiri, S.A., Hossaini, Z. ve Azizi, Z.,
phytol.2011.04.009 2021. Synthesis and investigation of
antioxidant and antimicrobial activity of
27. Pothmann, R., ve Danesch, U. 2005. Migraine
new pyrazinopyrroloazepine derivatives
prevention in children and adolescents:
using Fe3O4/CuO/ZnO@MWCNT MNCs as
resultsof an open study with a special
organometallic nanocatalyst by new MCRs.
butterbur root extract. Headache. 45(3), 196–
Applied Organometallic Chemistry, 36(4).
203.
https://doi.org/10.1002/aoc.6573
28. Blosa, M., Uricher, J., Nebel, S., Zahner, C.,
Butterweck, V. ve Drewe, J., 2021. Treatment
34. Shirangi, H.S., Moradi, A.V., Golsefidi, M.A.,
Hossaini, Z. ve Jalilian, H.R. 2021. Fe3O4/
of early allergic and late ınflammatory
CuO/ZnO@MWCNT MNCs as an efficient
symptoms of allergic rhinitis with petasites
organometallic nanocatalyst promoted
hybridus leaf extract (ze 339): results of a
synthesis of new 1,2,4-triazolpyrimidoazepine
noninterventional observational study in
derivatives: Investigation of antioxidant and
Switzerland, Pharmaceuticals, 14(3), 180-193.
antimicrobial activity. Applied Organometallic
https://doi.org/10.3390/ph14030180
Chemistry, 36 (1). https://doi.org/10.1002/
29. Tzovena, R., Uzunova, V., Stoyanova, T., aocc.6460
Borisova, B., Momchilova, A., Pankov, R. ve
Maslenkova, L. 2021. Anti-cancer effect of
35. Gündüz, M., Karabıyıklı-Çiçek, Ş., & Topuz,
S. (2023). Extraction and optimization
Petasites hybridus L. (Butterbur) root extract
of phenolic compounds from butterbur
on breast cancer cell lines. Biotechnology &
plant (Petasites hybridus) by ultrasound-
Biotechnological Equipment, 35 (1), 853-861.
assisted extraction and determination of
https://doi.org/10.1080/13102818.2021.19325
antioxidant and antimicrobial activity of
94
butterbur extracts. Journal of Applied Research
30. Urda, l., Kreuter, M. H., Drewe, J., Booen, on Medicinal and Aromatic Plants, https://doi.
G., Butterweck, V. ve Klimkait, T. 2022. The org/10.1016/j.jarmap.2023.100491
Petasites hybridus CO2 extract (Ze 339)
blocks SARS-CoV-2 replication in vitro.
36. Özsoy, N., Can, A., Yanardağ, R., & Akev,
N. (2008). Antioxidant activity of Smilax
Viruses, 14 (1). https://doi.org/ 10.3390/
excelsa L. leaf extracts. Food Chemistry,
v14010106
110 (3), 571-583. https://doi.org/10.1016/j.
31. Davijani, N.Z., Kia-Kojoori, R., foodchem.2008.02.037
Abdolmohammadi, S. ve Sadegh-Samiei,
S., 2021. Employing of Fe3O4/CuO/ZnO@
37. Khaligh, P., Salehi, P., Farimani, M. M.,
Ali-Asgari, S., Esmaeili, M. A., & Nejad-
MWCNT MNCs in the solvent-free synthesis
Ebrahimi, S. (2016). Bioactive compounds
of new cyanopyrroloazepine derivatives and
from Smilax excelsa L. Journal of the Iranian
investigation of biological activity. Nature
Chemical Society, 13, 1055-1059. https://doi.
Reviews Molecular Cell Biology. 26(4), 2121-
org/10.1007/s13738-016-0819-9
2134. https://doi.org/ 10.1007/s11030-021-
10319-y 38. Yılmaz-Sarıaltın, S., Çiçek-Polat, D., & Yalçın,
C. Ö. (2023). Cytotoxic and antioxidant
32. Hossaini, Z., Tabersaei, N., Khandan, S.,

192
 Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

activities and phytochemical analysis Solujıc-Sukdolak, S. (2009). Antibacterial

of Smilax excelsa L. and Aegopodium activity of Aegopodium podagraria L.
podagraria L. Food Bioscience, 52. https://doi. extracts and interaction between extracts and
org/10.1016/j.fbio.2023.102359 antibiotics. Turkish Journal of Biology, 33(2),
145-150. https://doi.org/10.3906/biy-0810-21
39. Wu, L. S., Wang, X, J., Wang, H., Yang, H.
W., Jia, A. Q., & Ding, Q. (2010). Cytotoxic 47. Taskin, T., & Bitis, L. (2013). Antioxidant
polyphenols against breast tumor cell in activity of Silene alba subsp. divaricata
Smilax china L. Journal of Ethnopharmacology, and Stellaria media subsp. media from
130(3), 460-464. https://doi.org/10.1016/j. Caryophyllaceae. Spatula DD-Peer Reviewed
jep.2010.05.032. Journal on Complementary. Medicine and
Drug Discovery, 3(1), 1-5. https://doi.org/
40. Demir, E. (2023). The fatty acıd composıtıon,
10.5455/spatula.20130218124721
phytochemıcals and antıoxıdant potentıal
of wıld edıble Smilax excelsa L.shoots. Acta 48. Beliaev, D. V., Yuorieva, N. O., Tereshonok,
Scientiarum Polonorum Hortorum Cultus, D. V., Tashlieva, I. I., Derevyagina, M. K.,
22 (1), 27–35. https://doi.org/10.24326/ Meleshin, A. A., Rogozhin, E. A., & Kozlov,
asphc.2023.4566 S. A. (2021). High resistance of potato to early
blight is achieved by expression of the Pro-
41. Efe, E., Yalçın, E., & Çavuşoğlu, K. (2019).
SmAMP1 gene for hevein-like antimicrobial
Antimutagenic and multi-biological
peptides from common chickweed (Stellaria
activities of Smilax excelsa L. fruit extract,
media). Plants, 10(7). https://doi.org/10.3390/
Cumhuriyet Science Journal, 40(2). 440-446.
plants10071395
https://doi.org/10.17776/csj.513469
42. Jakubczyk, K., Janda, K., Styburski, D. 49. Singh, R., Chaudhary, M., & Singh-
Chauhan, E. (2022). Stellaria media Linn.:
ve Łukomska, A. (2020). Podagrycznik
A comprehensive review highlights
olasılığı ( Aegopodium podagraria L.)–
the nutritional, phytochemistry, and
botaniczna ve właściwości prozdro
pharmacological activities. Journal of Herbmed
charakterystykakötü. Advances in Hygiene
Pharmacology, 11(3), 330-338. https://doi.org/
and Experimental Medicine, 74 28-35. https://
10.34172/jhp.2022.38
doi.org/10.5604/01.3001.0013.8551
43. Łuczaj, Ł. (2008). Dziko rosnące rośliny 50. Ganea, M., Teodorescu, A. G., Horvath, T.,
Hanga-Farcas, A., Csaba, N., Zdinca, M., ...
jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z
& Dobjanschi, L. (2023). Characterızatıon
roku 1883. Wiadomości Botaniczne, 52(1/2), 39-
ın terms of phytochemıcal content and
50.
medıcınal potentıal of the Stellarıa media
44. Kyrbassova, E. A., Baitasheva, G. U., Danilov, plant extract. Pharmacophore, 14(1), 45-55.
M. P., Dyuskalieva, G. U., Abdrassulova, https://doi.org/10.51847/qfiILPQ13P
Z. T., Adenova, B. E., & Saparov, A.
(2018). Anatomical-morphological and
51. Singh B., & Yadav S. K. (2010). In vitro studies
on antibacterial activity and phytochemical
phytochemical study of medicinal plant
analysis of whole plant extracts of Stelleria
Aegopodium Podagraria L. growing
media. International Journal of Phytomedicine,
in Kazakhstan. International Journal of
2(3), 260-266.
Pharmaceutical Research, 10(4), 689-697.
45. Engelhardt, L., Pöhnl, T., & Neugart, S. (2022). 52. Yildirim A. B., Karakas F. P., & Turker A. U.
(2013). In vitro antibacterial and antitumor
Edible wild vegetables Urtica dioica L. and
activities of some medicinal plant extracts,
Aegopodium podagraria L.–antioxidants
growing in Turkey. Asian Pacific Journal of
affected by processing. Plants, 11(20). https://
Tropical Medicine, 6(8), 616-624. https://doi.
doi.org/10.3390/plants11202710
org/10.1016/S1995-7645(13)60106-6
46. Stefanovıc, O., Comıc, L., Stanojevıc, D., &
53. Rogozhin, E. A., Slezina, M. P., Slavokhotova,

193
Gündüz & Karabıyıklı Çiçek

A. A., Istomina, E. A., Korostyleva, T. V., Veterinary & Animal Sciences, 25, 623-62.
Smirnov, A. N., Grishin, E. V., Egorov, T. A.,
61. Sökmen, B. B., & Sağkal, Y. (2017). Elastaz
& Odintsova, T. I. (2015). A novel antifungal
aktivitesine giresun yöresindeki bazı
peptide from leaves of the weed Stellaria
yenilebilir bitkilerin farklı çözücülerdeki
media L. Biochimie, 116, 125-132. https://doi.
ekstrelerinin inhibisyon etkilerinin
org/10.1016/j.biochi.2015.07.014
incelenmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi,
54. Gladis, T., & Pistrick, K. (2011). 7(2), 10-18. https://doi.org/10.31466/
Chaerophyllum byzantinum Boiss. and kfbd.311178
Trachystemon orientalis (L.) G. Don—
62. Smolarz, H. D. (2002). Flavonoids from
recently introduced from Turkish wild
Polygonum lapathifolium ssp.tomentosum,
flora as new crop species among other
Pharmaceutical Biology, 40(5), 390-394.
interesting findings from immigrant gardens
in western Germany. Genetic Resources and 63. Koca, İ., Hasbay, İ., & Bostancı, Ş. (2011).
Crop Evolution, 58, 165–174. https://doi. Samsun ve çevresinde sebze olarak
org/10.1007/s10722-010-9608-y kullanılan bazı yabani bitkiler ve tüketim
şekilleri. Samsun Sempozyumu, https://doi.
55. Koca, I., Tekguler, B., & Yilmaz, V. A. (2018). org/10.13140/RG.2.1.2866.7927
The physical, chemical and antioxidant
properties of the leafs of Chaerophyllum 64. Shahsavari, S., Sarkar, S., Sen, D. J., &
byzantinum Boiss. Plants. Indian Journal of Mandal, S. K. (2022). Determination of the
Pharmaceutical Education and Research, 52(4), total antioxidant activity of methanolic
124-127. https://doi.org/10.5530/ijper.52.4s.87 extract of Falcaria vulgaris, Journal of
Phytochemistry & Biochemistry, 1(1), 8-12.
56. Özen, T. (2010). Antioxidant activity of wild https://doi.org/10.34172/jbp.2022.3
edible plants in the Black Sea Region of
Turkey. Grasas Y Aceıtes, 61(1), 86-94. https:// 65. Shafaghat, A. (2010). Free radical scavenging
doi.org/10.3989/gya.075509 and antibacterial activities, and GC/MS
analysis of essential oils from different parts
57. Kürkçüoğlu, M., Başer, KHC, Işcan,
of falcaria vulgaris from two regions. Natural
G., Malyer, H., & Kaynak, G. (2006).
Product Communications, 5(6), 981-984. https://
Chaerophyllum byzantinum Boiss esansiyel
doi.org/10.1177/1934578X1000500636
yağının bileşimi ve antikandidal aktivitesi.
Lezzet ve Koku Dergisi, 21(1), 115-117. 66. Hosseini, K., Jasori, S., Delazar, A., Asgharian,
P., & Tarhriz, V. (2021). Phytochemical
58. Bulbul, L., Mojumder, S. M., Uddin, J., analysis and anticancer activity of Falcaria
& Tanni, S. (2013). Phytochemical and
vulgaris Bernh growing in Moghan plain,
pharmacological evaluations of Polygonum
northwest of Iran. BMC Complementary
lapathifolium stem extract for anthelmintic
Medicine and Therapies, 21. https://doi.org/
and antiemetic activity. International Current
10.1186/s12906-021-03464-2
Pharmaceutical Journal, 2(3), 57-62. https://doi.
org/10.3329/icpj.v2i3.13582 67. Yadegari, M., Khazaei, M., Hamzavi, Y., &
Toloei, A. R. (2011). Antifertility effects of
59. Sağıroğlu, M., Toksoy-Köseoğlu, S., & Turna, Falcaria vulgaris in female rat. Journal of Arak
M. (2017). İkramiye vadisi (Sapanca/Sakarya/
University of Medical Sciences, 14(2), 94-99.
Türkiye) florasında bulunan tıbbi bitkiler.
Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 68. Rouhi-Boroujeni, H., Asadi-Samani, M.,
Dergisi, 21(3), 527-539. https://doi.org/ & Moradi, M. T. (2016). A review of the
10.16984/saufenbilder.292196 medicinal plants effective on headache based
on the ethnobotanical documents of Iran. Der
60. Keleş, O., Bakırel, T., Ener, S.,Aydın, H., & Pharm Lett, 8(3), 37-42.
Alpınari K. (2001). Ratlarda Polygonum
lapathifolium’un Antiinflamatuar ve 69. Shadvar, M. S., & Moradkhani, S. (2022).
Antipiretik Aktivitesi. Turkish Journal of Chemical composition of the essential oils

194
 Journal of Food Nutrition and Gastronomy-JFNG, Volume/Cilt: 2, Issue/Sayı: 2, Year/Yıl: 2023

and antioxidant capacity evaluation of Chemistry Research, 28, 505–514. https://doi.

Echinophora platyloba DC. and Falcaria org/10.1007/s00044-019-02309-5
vulgaris Bernh. growing in Hamadan
76. Zengin-Kurt, B., Gazioğlu, I., Sevgi, E.,
province of Iran. Journal of Medicinal Plants,
& Sönmez, F. (2018). Anticholinesterase,
21(83), 19-34. https://doi.org/10.52547/
antioxidant, antiaflatoxigenic activities of ten
jmp.21.83.19
edible wild plants from Ordu area, Turkey.
70. Kumar, P., Kumar-Rana, P., Himshikha, Iranian Journal of Pharmaceutical Research,
Kumar-Singhal, V., & Gupta, R.C. (2014). 17(3), 1047–1056. https://doi.org/ 10.22037/
Cytogeography and phenomenon of IJPR.2018.2248
cytomixis in Silene vulgaris from cold
77. Marzouk, M. M., Al-Nowaihi, A. M.,
regions of Northwest Himalayas (India).
Kawashty, S. A., & Saleh, N. A. M., (2010).
Plant Systematics and Evolution, 300, 831–842.
Chemosystematic studies on certain species
https://doi.org/10.1007/s00606-013-0922-7
of the family Brassicaceae (Cruciferae) in
71. Zengin, G., Mahomoodally, M. F., Aktumsek, Egyp. Biochemical Systematics and Ecology,
A., Ceylan, R., Uysal, S., Mocan, A., Yılmaz, 38(4), 680-685. https://doi.org/10.1016/j.
M. A., Picot-Allanin, C. M. N., Ćirić, A., & bse.2010.04.004
Glamočlija, J. (2018). Functional constituents
of six wild edible Silene species: A focus on
their phytochemical profiles and bioactive
properties. Food Bioscience, 23, 75-82. https://
doi.org/10.1016/j.fbio.2018.03.010
72. Chandra, S., & Rawat, D. S. (2015). Medicinal
plants of the family Caryophyllaceae:
a review of ethno-medicinal uses and
pharmacological properties. Integrative
Medicine Research, 4(3), 123-131. https://doi.
org/10.1016/j.imr.2015.06.004
73. Morales, P., Carvalho, A. M., Sánchez-Mata,
M. C., Cámara, M., Molina, M., & Ferreira,
I. C. (2012). Tocopherol composition
and antioxidant activity of Spanish wild
vegetables. Genetic Resources and Crop
Evolution, 59, 851-86. https://doi.org/10.1007/
s10722-011-9726-1
74. Embaby, I. S., Mohhammed, A. R., Medhat,
R. H., Mohamady, A. W., & Abdelhady,
A. S. K. (2012). İsolatıon of flavonoıds and
biological activitıes of coronopus squamatus.
International Journal of Pharmacy And
Pharmaceutical Sciences. 4(3), 124-129.
75. Elkhateeb, A., El-Shabrawy, M., Abdel-
Rahman, R. F., Marzouk, M. M., El-Desoky,
A. H., Abdel-Hameed, E. S., & Hussein, S. R.,
(2019). LC-MS-based metabolomic profiling
of Lepidium coronopus water extract, anti-
inflammatory and analgesic activities, and
chemosystematic significance, Medicinal

195