ISSN 2636-0810

The Journal of
Eurasian Turkic Studies

June, 2021 VOL. 6

Special Edition :
“A Celebration of the 580th Anniversary of Alisher Navoiy's Birth”
The Journal of Eurasian Turkic Studies June, 2021 VOL. 6

Publisher : Myoungae Kim, Ph.D, President, Dongduk Women's University

Editor in chief : Eunkyung Oh, Ph.D & Doctor of Philology
[Director of the Institute for Eurasian Turkic Studies]
The Date of Issue : 30, June, 2021
Correspondence, manuscripts, and subscriptions should be addressed to :
02753, Dongah Echo-ville Apt. 28 Jangwol-ro 1-gil, Seongbuk-gu, Seoul, Republic of Korea
E-mail : [email protected]
Alisher Navoi
(1441-1501)
Preface

The Institute for Eurasian Turkic Studies was established in February of 2016
and planned according to the Dongduk Women’s University's research promotion
policy.

Our institute aims to cooperate with Eurasian Turks’ research and with research
institutes and universities from around the world. Especially, The Eurasian Initiative
and the New Silk Road Initiative are increasing the need for research on Eurasian
Turks in the Eurasian region. Therefore, our institute was established with the
purpose of revitalizing the research on Turks who had played a key role in
Eurasia and the Silk Road.

The researchers have participated in the study of the Turkic Belt countries in
the fields of politics, economics, society, history, language, literature, culture, and
art of Eurasia, and our institute was established to carry out joint research in
these respective fields. It is possible to do comparative studies with neighboring
countries and neighboring ethnic groups as well as Korea.

Through this research, we will play a central role in the study of Eurasian
Turkology in Korea and will contribute to the improvement of relations with
Turkic Belt countries by working as a research institute in cooperation with Eurasia
Turkic Research Centers abroad.
 The Journal of Eurasian Turkic Studies Editorial Board / 7

The Journal of Eurasian Turkic Studies

Editorial Board

Chairman of the
Editorial Board
Institute for Eurasian Turkic Studies,
Eunkyung Oh Korea
Dongduk Women’s University

Editorial Board
(International)
Darkhan
International Turkic Academy Kazakhstan
Kydyrali
Isa Habibbayli Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS) Azerbaijan

Hamlet Isakhanli Khazar University Azerbaijan

Shuhrat Tashkent State University of Uzbek Language and Literature

Uzbekistan
Sirojiddinov named after A. Navoi
The Center of Analysis of International Relations
Farid Shafiyev Azerbaijan
(AIR Center)
Muhitin Şimşek Ahmet Yasevi University Kazakhstan
Ekev Nikolai
Altai State University Russia
Basilievich

Dmitriy Voyakin The International Institute for Central Asian Studies (IICA) Kazakhstan

Fikret Türkmen Ege University Turkey

Jabbor
Alisher Navoi Literature Museum of Uzbekistan Uzbekistan
Eshonkulov
Hendrik
Johannes Gutenberg University Mainz Germany
Boeschoten
Bedirxan
Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS) Azerbaijan
Ahmedov
Shahin
Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS) Azerbaijan
Mustafayev
Farda Asadov Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS) Azerbaijan

Vagif Sultanlı Baku State university Azerbaijan

8 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

Shomirza
Academy of Science of the Republic of Uzbekistan Uzbekistan
Turdimov
Mamatqul
Academy of Science of the Republic of Uzbekistan Uzbekistan
Jorayev
Qurdosh
Academy of Science of the Republic of Uzbekistan Uzbekistan
Kahramanov
Republic of
Vügar Sultanzade Eastern Mediterranean University Northern
Cyprus
Mahmoud
University of Tehran Iran
Jafari-Dehaghi
Gonca Gökalp
Hacettepe University Turkey
Alpaslan
Serpil Aygün
Ankara University Turkey
Cengiz
Çigdem Kara Anadolu University Turkey
Mehmet Çevik Haci Bayram Veli University Turkey
Ilkyaz Ariz
Haci Bayram Veli University Turkey
Yöndem

Editorial Board
(Domestic)
Dukchan Wu Busan University of Foreign Studies Korea

Kyooseok Yeon Hankuk University of Foreign Studies Korea

 The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

Contents

Special Issue Paper : A Celebration of the 580th Anniversary of

Alisher Navoiy's Birth

Shuhrat Sirojiddinov
Mir Ali Sher Navo’i the Great Uzbek Poet and Thinker ······························ 12

Karomat Mullakhodjaeva
On the Harmony of Sufi Symbols and Poetic Figures in Alisher Navoi's Ghazals
of Hamd (Praise) ······························································································ 34

Yusupova Dilnavoz Rahmonovna

Theoretical Sources as Foundation for Alisher Navoi’s Treatise “MEZON
UL-AVZON” ····································································································· 56

Nurboy Jabborov
Literature of Mirzo Ulughbek’s Time in Alisher Navoi’s Interpretations ····· 76

Akramjon Dehqonov
The Images of King Darius, Sultan Abu Said and The Emperor of China in the
Epic Poem of “Saddi Iskandariy” by Alisher Navoiy ···································· 93
 The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

Ilyos Ismoilov
The poetry of the dibacha (preface) of Sadd-i-Iskandari (Alexander’s Wall) by
Alisher Navoi ·································································································· 108

Umedullo Makhmudov
Literary and Educational Significance of the Letters of Alishir Navoi and
Abdullah Morvarid ·························································································· 128

Research Paper

Robert Lawrence
Turkey, the Caucasus, and Central Asia:
A Multidimensional Energy Security Approach ············································ 140

Kenan AZILI
Why is Phoenix in Mount Qaf:
A Different Manuscript and New Thoughts ·················································· 156

Mazafar Hussain
Socio-political Transformation of Women of the Safavid and the Qajar period in
Iran during the 20th Century ········································································· 190
The Journal of Eurasian Turkic Studies ISSN 2636-0810
June, 2021
VOL. 6 pp. 156~189

Why is Phoenix in Mount Qaf:

A Different Manuscript and New Thoughts

Kenan AZILI
Bayburt University
[email protected]

Abstract

In many cultures and mythologies, the Phoenix is a legendary bird that emerged in Eastern
mythologies with its extraordinary features and represents goodness, virtuousness and
leadership. Apart from many texts written about this bird, a manuscript recorded in the National
Library of France with the number Supplément Turc 932 is about the Phoenix. However, in
the manuscript, very different characteristics of the Phoenix are shown. In addition, information
was given about why the Phoenix is on Mount Qaf. According to the research, this information
is not included in any another text. In this article, the Phoenix will be re-evaluated in the light
of this information. On the other hand, the manuscript will be evaluated according to its
linguistic features and compared with library records. Accordingly, the situation of this
manuscript will be discussed with respect to the traditional Western Turkish texts.

Key words: Manuscript, Phoenix, Philology, Solomon the Prophet, Mythologies

1. Introduction

The phoenix is a legendary bird that has an important place in Eastern and Western
mythologies. According to historical texts and beliefs, it is born from its own ashes. It is
generally associated with light or fire in all cultures. While it was called by this name in
ancient Greek, it is mentioned as Garuda in Sanskrit sources, Feng-huang in Chinese texts,
Firebird in Russian, Simurg in Persian sources, and Anka in Arabic. This mythological
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 157

creature, which is identified as the Zümrüd-i anka1)(Org.Simurg u Anka) in Turkic texts,

has found a place for itself in many literary and religious works. In Eastern mythologies,
it is also referred to as şah-ı mürgân “king of birds”.

While it can be identified in some Christian texts such as the Exeter Book with an
allegorical representation for the resurrection of Jesus (Blake, 1964: 1), it is also a symbol
used in the works of top figures such as Dante. In this respect, it shows itself starting from
the religious texts of the Christian Western world. In his Inferno [Canto XXIV], Dante
describes the Phoenix as follows:

che la fenice more e poi rinasce,

quando al cinquecentesimo anno appressa;
erba né biado in sua vita non pasce,
ma sol d'incenso lagrime e d'amomo,
e nardo e mirra son l'ultime fasce.

The Phoenix, which is included in more detail in Eastern mythologies, first found a place
in the Persian source called Avesta (Mehran, 2017: 187), but later became an element that
influenced all Eastern mythologies. In this context, the most common and broadest legends
are found in Persian mythology. This study will proceed with reference to the place of the
Phoenix mythology in Turkic culture, which emerged with the influence of other cultures.
Unlike many cultures, Turks did not add much supernaturalism to birds and regarded them
as sacred as they existed. However, later, as a result of contact with other cultures, the
supernatural characteristics of the legendary birds increased (Ögel, 2014: 163).

According to Arab Mythology, this legendary creature that nobody can see lives on
Mount Qaf (Yıldırım, 2008: 626). Likewise, even though Mount Qaf and the Phoenix are
frequently used in reference to each other in Turkish texts, there is no record of why it
lives there. Generally, in works such as Tûyûrnâme "The book of birds" and Mantıku't-Tayr

1) According to belief, the Phoenix was named zümrüd “emerald” because it is a green bird. According
to another culture, it was named Si-murg because it contains different colors from thirty different
birds. For more information see: Onay, 1992: 40.
158 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

"Bird’s language," this creature is the subject, but it is mostly explained through its
leadership to other birds in the world. However, there is no information in any text as to
why it lives there. In a manuscript in the National Library of France, this mythological bird
appears in a different form and in a different action. In this study, both this manuscript
(and its features) and the differences of Simurg compared to other texts will be discussed.

2. About the Manuscript and Method of Transcription

The manuscript recorded in the National Library of France at the Supplément Turc 932
is referred to as “Délibération du prophète Salomon à laquelle il présida et appela tous
les oiseaux pour délibérer avec eux sur quelques difficultez annoncées dans ce livre”
(Deliberation of the prophet Solomon over which he presided and called all the birds to
deliberate with them on some difficulties announced in this book) in the library records.
Since the French translation starts with the title Délibération du prophète, this name can
also be given to the manuscript.

The manuscript has red, embossed and hard leather tome. It is 20x16 cm in size. In
addition, it is with rosette, mikbe and angle. It consists of two parts according to the Eastern
and Western writing traditions. There is a Turkish manuscript of 28 sheets with Arabic
letters on the right (ie back) part of the book. This is the original part. The French
translation starting from the left (ie front) part of the book is 47 sheets. In the middle of
these two parts, there are four blank pages. Therefore, both parts cannot be considered as
continuation of each other. There are nine lines on each page of Turkish manuscript.
However, the first page has five lines due to the illumination. There is no apostil in the
manuscript. Statements that are forgotten or wanted to be added are written on the margins
of pages -usually vertically but sometimes horizontally-. These additions are sometimes in
the form of sentences or words. Moreover, the situation of these additions suggests that they
were added later because they belong to a different writing style and a different pen.

In the French translation part of the book that starts with the Délibération du prophète
title, there are five lines on the first page and 10 lines on the other pages. No additions
have been made to the page margins, but there are traces of some pages being deleted and
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 159

rewritten. In general, the translation has been done faithfully to the original Turkish
manuscript. The name of Antoine Fonton who translated it, was written -in large form-
on the first page before part of translation. As understood from the records, this translation,
made in 1742, was completed in Istanbul. Regarding this translation, Boch states the
following (2005: 5):

“As for the use of the very substance of the tales, one can note on the part of Caylus
a different use according to whether he judges the history sufficiently rich and interesting
to be preserved without changes - this is the case of the History of Dakianos and the Seven
Sleepers, taken from manuscript n ° 905 of the Turkish Supplement, translated by J. Bruë
in 1734, from the History of the Griffon, inspired by manuscript n ° 932 of the Turkish
Supplement, "Déliberation du prophète Solomon à which he chaired and called all the
birds, " translated by Antoine Fonton in 1742, or from the History of Jahia and Meimouné,
which comes from the manuscript n ° 913 of the Turkish Supplement," History arrived at
Scudar, city of Asia, vis -à-vis Constantinople,” translated by Étienne Le Grand in 1731,
very close to the originals -, or that he considers necessary to flesh out the story either
by adding episodes of his own, or, which is not exclusive of the previous method, by combining
several sources - which he does most of the time.”

Since the comparative study with the original manuscript requires a different research, this
translation will not be included in this study. Of course, the fact that this translation was
written in the book containing the original manuscript, in 1742, may be an important clue
for dating the manuscript. Since the Turkish part is known to be before the translation, at
least a dating is available. On the other hand, the linguistic features of the manuscript
contain other clues to clarify this issue, because, the date 1701-1750 is given for the
manuscript in the library records2).

Some linguistic features of the manuscript show important details about its period and
the author. It is possible to group these features under five main headings:

2) For this, see:

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10084054c.r=D%C3%A9lib%C3%A9ration%20du%20proph%C3%
A8te?rk=21459;2
160 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

2.1. Orthographic Features

There are two different orthography in words borrowed from languages such as Arabic
and Persian. E.g; 12/6 vezîr “vizier” but 12/3-16/2 vizîr, 7/8-15/2-26/12 hürrem “happy”
with (‫ )خ‬but 14/7 hürrem with (‫)ح‬. In 17/3-17/5-17/11 written kolan “wild donkey” with
(‫)و‬, in 17/9 written without (‫)و‬. This situation indicates the Turkish pronunciation of the
word for kolan/kulan.

According to the classical orthography of the texts belonging to the Old Anatolian
Turkish, (‫)ط‬, which was used together with the velar vocals, was used for the word dag
“mountain” in 5/5-5/6-16/15 and others, but it wass written with (‫ )د‬on 28/13. This can
be an important clue to the pronunciation of the word.

In some parts of the manuscript, the verb et- "to do" is inconsistent. E.g; in 1/1 iderler “they
do”, but in 15/6 eder “he does” and in 19/18 itdim “I did”. This is one of the common
problems seen in historical Turkic languages. This duality indicates that this vocal may be (è).

Despite the conservative orthography seen in Western Turkish, throughout the text, some
clues about consonant harmony are identified. Even though the inflected forms of some
suffixes are shown with incompatible characters, they are written with the shadda vowel
showing harmony: in 5/14 hizmetden “from service”, in 6/10 memleketden “from
hometown”, in 12/10 gitdiler “they went”, in 16/10 arz itdiler “they offered.” Therefore,
the pronunciation of these words must be hizmetten, memleketten, gittiler and arz ittiler.
This harmony is one of the classical features of Western Turkish and belongs to the late
periods. In addition, other consonant harmonies are also seen. Basically, the verb işit- “to
hear” is inflected with a morpheme starting with vocal and written as işidesiz “you should
hear” in 14/4 and consonant harmony have been shown in here.

While the devotion to the orthography seen in classical Ottoman Turkish and before,
generally continues, the vowel harmony cannot be hidden in some spelling. The word,
usually written with the last vocal (‫)ى‬, was written as dürlü "kind" with (‫ )و‬in 10/18-22/18.
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 161

This is one of the important pieces of evidence showing advanced vocal harmony.

According to the traditional orthography in the texts written in Anatolia, the morphemes
written with (‫ )ى‬as +lI and +lIk, regardless of the vocal harmony, were written with (‫)و‬
in this manuscripts. Bunun aksine yalnızca 17/2’de âbâdanlık kelimesi hareke ile belirtilerek
yazılmıştır. On the contrary, the word âbâdanlık “manhood” was written only in 17/2 by
indicating with vowels. Bu halde, müellifin yukarıdaki morfemleri genellikle yuvarlak
kullandığı ancak bazı örneklerde bilinçli bir şekilde dar vokal tercih ettiği anlaşılmaktadır.
In this case, it is understood that the author generally used the above morphemes with
rounded vowels, but in some examples he consciously preferred narrow vowels.

A distinction is also made in the use of the letters (‫ )ک‬and (‫ )ڭ‬in the manuscript.
Although the letter (‫ )ک‬is traditionally used for the sounds /g/, /ğ/, /k/, /ŋ/ in words, the
letter (‫ )ڭ‬is used for the sounds /g/ and /ŋ/ in this text. But, this usage is also not consistent.

2.2. Morphological Features

The most important morphological feature reflected throughout the manuscript is that case
morphemes were not used. The morphemes required for volition were not written, and the
verbs were completed. This feature is recognized as a feature to be considered.

In the manuscript, there is an unusual accusative spelling. Generally, it should be in the

form of accusatives +s(I), but this morpheme was met by writing hemze (‫ )۽‬-probably
because it ends with vocals- for şehzâde “prince” in 7/5-8/9. However, this is not seen in
dative morpheme with similar sounds. It may have been written this way, probably because
it resembles the Persian noun phrase.

There are inconsistent spellings for the pronoun bu "this" while the pronominal /n/, which
is seen in inflected pronouns and has become a regular for Western Turkish, was used in
the manuscript. This inflecting feature is brings to mind the texts of Old Anatolian Turkish:
In 11/1-13/18-14/1 bunlar “these” but in 10/16-11/16-13/11 bular.
162 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

According to the orthographic tradition of Turkish texts with Arabic letters, the
gerundium living in the form of -(X)p but written as (‫ )ب‬is also seen in this manuscript
with the same rule. However, in the word kapup "to grab" with (‫ )پ‬in 18/10, this rule
was broken and it was written as in spoken language. This spelling is reminiscent of the
feature in older texts.

The -AvUz morpheme, which is the first plural person suffix of Old Anatolian Turkish
(Timurtaş, 2012: 128), is a frequently used element in the manuscript: in 24/17 olavuz “let’s
be”, in 25/13 olsavuz “if we were” and in 25/15 dökevüz “let’s pour.” This is a very archaic
feature compared to the estimated date of the writing of the manuscript. It therefore forces
us to rethink the date of the manuscript.

The plural suffixes, which are noun and verb conjugation morphemes, are sometimes
written as (‫ )​ﻻر‬and sometimes as (‫ )ﻟﺮ‬in the text. This duality shows that the orthographic
tradition has moved away because this was written as morpheme (‫ )ﻟﺮ‬in traditional
orthography.

In the ability form, as in Old Anatolian Turkish (Timurtaş, 2012: 142), -I gerudium forms
were used: in 23/17 bulımadı “could not find” and in 25/17 bulımaya “can’t find”.

2.3. Syntactic Features

Persian sentence structures are a common feature of this manuscript. Especially such
sentences created with ki and kim do not belong to the Turkish syntax. Nevertheless,
such sentences can be found in many texts written in Anatolia. The duality of ki and
kim is particularly common in the manuscript: In 5/11 sîmurguŋ fikri bu ki on beş yıl
kızı besleye “Phoenix’s idea is that feed the girl for fifteen years” and in 15/16 ol
geyik kim gördüŋüz “the deer you saw.” Sometimes these words are written as
compounds to previous elements: In 21/15 gördi-ki “he saw that” and in 2/16 eyit-kim
“say that.” It has even been determined that while these elements were used in some
sentences, they were not used in similar sequences. These examples can be regarded as
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 163

shortened structures: In 12/14 gördiler kim bir kişi kuyuya su almaga gelmiş “They
saw that a person came to the well to get water” but in 13/3 gördiler bir geyik yürir
“they saw that a deer was walking.”

While the manuscript is generally written in an unsophisticated and fluent style, it

sometimes turns into a complex structure with Arabic conjunctions. For example, in
6/13 çâpük-süvârlıgı ve cüst-i çâlaklıgı ve bahâdurlıgı şehâmeti ve zeyrekligi fıtnatı or
in 13/3 kulagına yapışmış ve kimi boynuna yapışmış ve kucaklamış ve kimi ayagına
dolaşmış. On the other hand, the ending and prayer phrase that can be seen in
classical texts may indicate that he continues this tradition: 28/17 hezâr-rahmet-i hakk
mü’ellife ve kitâba ve kâriye ve sâmi’e olsun âmîn ya Rabbü’l-‘âlemîn.

Sometimes in the text, apart from the Turkish SVO type sentences, there are also types
of inverted sentences: In 13/17 bir kırgıl kişiye ugradılar güçlü kuvvetlü “They met a
strong person with gray hair.” It is known that such structures are more specific to the
spoken language. That is, the text reveals the impression that it was written during the
conversation. It is understood that another feature to be given below will also support
this (see Some Features About the Author).

Surprisingly, the compound verb form -mAlU ol- which could possibly be explained by
the “temporal affinity modality” only appears once in the text: 26/18 oglan vücuda
gelmelü oldı “The child was about to be born.”

2.4. Lexical Feature

In the text, some lexical elements belonging to the texts written in Anatolia in the
15th and 16th centuries are determined. These elements can be important data to take
the manuscript back to earlier times: In 8/16 tapu eyle- “to service,” in 24/10 kuç- “to
hug.” Even the verb yaşa- "getting old" in the expression bir yaşamış öküz "an old
ox" in 18/17, which is not seen in older texts, is quite surprising. The word sencileyin
“like you” in 21/17 is made with the morpheme +cIlAyIn, which is frequently be seen
164 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

in the poems of Yunus Emre, who lived in the 14th century, is used in the text, even
if it is fossilized word.

Demonstrative pronoun üşde “here,” which is mostly used between the 14th and 16th
centuries (TS, 2009: 4120-4123), is also witnessed once in 28/4. Similarly, the word
yarındası “next day” in 20/16 can be considered an archaic word used until similar
date.

The word diŋneŋen in 13/9 and the par- verb seen in 28/6 can be words that cannot be
witnessed in any text, even “ghost words”. In addition, these words may also be the
vocabulary belonging to the dialect owned by the author. These are inexplicable for now.

Today, agac ugac words, which are not found in Turkish but can be seen in Turkmen
Turkic in the meaning of "chatwood" (Gökçür, 2017: 79), is a type of hendiadyoin that
can also be seen in the Dede Korkut Oğuznameleri (Ercilasun, 2019: 10).

The word teferrüc "tour," borrowed from Arabic, has been turned into a Turkish verb
with the morpheme -lAn- and the word teferrücleni "excursively" is used on 10/14
together with gerundium. Words made this way are not customary in this period.

+ GArU is a directive morpheme that has been used since the 8th century but has
taken a fixed form since the 10th century (Azılı, 2020: 115). It is also surprising to
see the word aŋaru “over there” formed by this morpheme in this text, because this
form is a lexical feature that can be seen between 14.-16th centuries at the latest.

Finally, the vocabulary in the manuscript is irregularly replaced with words borrowed
from other languages. This may have been done to show the author's vocabulary.
Perhaps it is for the reader to better understand. Or it can be considered as a stylistic
feature. For example, while the Turkish word it “dog” is used several times, then
Arabic word kelb “dog” is used in 18/10. Additionally, while in 26/11-27/13 at derisi
“horse skin” was used, in 26/12, post-ı esb "horse skin" is used as Persian noun
phrase form. Across the text, loan words such as şehzâde “prince” and melikzâde
“prince” are often used as equivalent.
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 165

2.5. Some Features About the Author

Generally, the style of "god-narrator" is used in the text. However, in some places,
this style changes as if a person is describing it and the author is writing it or
speaking directly. In this case, it is not difficult to say that the text in question was
born from oral culture. An important example in which the author acted in this way is
determined: In line 15/3, the role of the narrator suddenly changes to "we":
andan-soŋra geldük yolda ol kişiye “Let's come to that person after that.” This style is
one of the important features of Turkish folk storytelling. These are called “transitional
forms” and they are used to provide transition between events and characters (Sakaoğlu,
1999: 59).

As shown in the text below, the author has outlined what he wrote in some parts of
the text, and in some places he wrote it incompletely. Some expressions that may be
thought to be added later may be corrections by the author. In this case, it is possible
that he will have done proofreading and rereading.

It is possible to draw some conclusions from all these features. The orthographic
features of the manuscript present a situation outside of the traditional rules, namely
classical spelling. Therefore, two possibilities will arise: Either the author is not prone
to orthographic tradition, or it was written at a time corresponding to the middle of
Classical Ottoman Turkish, according to Timurtaş's opinion (2012: 10) adopted in
Turkology. It has been observed that there are vocabulary elements in the text to
support the latter. These features suggest that the manuscript could have been written
in the late 17th century at the latest. On the other hand, the fact that some of the
morphological features are also archaic suggests that it could has been written in an
later time -at least 100 years ago- and not in the first half of the 18th century as in
the library records.

The entire manuscript is transcribed below. Some methods were preferred and used
there. In text, instead of the classical transcription method, only vowel lengths (for loan
words) and the sound /ŋ/ are indicated with special signs. Sheet numbers are given
166 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

with "()" signs just like in the manuscript. The page layout of the manuscript will not
be followed; sentences and dialogues will separated by punctuation marks. The parts
that are missing/incorrect or unnecessary in the manuscript are written in bold.
Sentences added to the margins of the page are shown with "[]" signs. Some
meaningless expressions that cannot be read or scribbled are shown with the "/" sign
as many as the number of letters detected. In addition, new explanations were made
with some footnotes.

3. Text

(1) Rivâyet iderler ki bir gün Süleymân peygamber ‘aleyhisselâm tahtda oturmış-ıdı.
Dîvânında insân u hayvân u tuyûr hâzır idi. Ol-hâlde3) kuşlar içinde bir kuşdan nâ-şâyeste
hareket geldi. Süleymân ol kuşa edeb buyurdı. Kuş eyitdi:

- Ya nebîyullah suc benden degül. (2) Belki kazâ-yı hüdâdur,

didi. Süleymân eyitdi:

- Egerçe kazâdur ammâ mevâki’ u mezâhirsen vâki’ olduŋ, didi. Ayruk bunuŋ gibi

hareket etme,

didi. Sîmurg anda hâzır idi. İlerü geldi, eyitdi:

- Ya nebîyullah benüm kazâ-yı kadere i’tikâdım yokdur,

didi. Süleymân eyitdi:

- Zinhâr bu sözi dime! Kazâ-yı kadere i’tikâdı olmayanuŋ dîn [ü] îmânı dürüst

degüldür,

didi. Sîmurg eyitdi:

- Ya nebîyullah halk bu sözi dil-hoşlug-çün söylerler. Mukadderdür dirler.

Göŋüllerin eglerler, yogısa kazâ-yı kader n’olur ?

3) This word, usually written in elif (١), is incomplete here.

 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 167

didi. Süleymân ‘aleyhisselâm bu sözden ziyâde incindi. İncinmesün mi? Süleymâna

inanmamakdur. Ol-dem Sîmurguŋ üzerine çagırdı:
- Hey zâlim4) i’tikâduŋı tagyîr it! Umûr-ı ‘âlem kadere menûtdur,
didi. Derhâl Cebrâ’il ‘aleyhisselâm geldi. Haber getürdi ki:

- Ey Süleymân göŋlüŋi fârig tut! Uş Sîmurguŋ cehâletini göresün. Ammâ Sîmurga

eyit-kim bu gice maşrık pâdşâhınuŋ bir oglı togdı, magrib pâdşâhınuŋ bir kızı
togdı. Biz şöyle takdîr eyledik kim anlar birbiriyle buluşalar. (3) Aralarında
nikâhsuz oglan vücûda gele. ‘Âlemüŋ ‘âlimleri cem’ olsa bu kazâyı döndürmek
muhâldür. Eyle olsa bu ma’nâyı sîmurga di, görelüm ne cevâb virür. Biz hod ne
cevâb virecegin bilürüz, kaderimüzde vardır,

didi. Süleymân ‘aleyhisselâm vakt-i münâzırda cümle ins ü cin ü çerendeyi

perendeyi cem’ olsunlar diyü buyurdı ve eyitdi:

- Cebrâ’il geldi, bunuŋ gibi haber getürdi. İmdi i’tikâdum budur ki oglan ner-i
maşrıkî ve ma’de-i magribî arasında vücûda gelse gerekdür. Halk-ı ‘âlem cem’
olursa bu işi ayruksı idemezler siz ne dersiz?

didi. Barça halk eyitdilar:

- Süleymân hakk-ı sarîh söyler âmennâ ve saddaknâ,

didiler. Sîmurg eyitdi:

- Taŋrınuŋ kudretine münkir degülüm. Yakîn bulurum ki hüdâ-yı te’âlâ hakkdur ve

kâdirdür. Ammâ ‘aklum bunu râst getürmez kim maşrık yigidi-yle magrib kızı bu
kadar ba’d mesâfe varken cem’ olup aralarında oglan vücûda gele,

didi. Süleymân eyitdi:

- Hey bu sözi kogıl! Hakk koyup saŋa galat söyleme dirim. Eger ben seni ebnâ-yı
cinsüŋ üzerine nâzır u hâkim komasaydım seni (4) şimdi igen yahşı ad bilürdüm
ve hürmetüŋ giderürdüm. İmdi gel tevbe eyle! Ayruk dahı bu resme söz dimeyesün,

4) This word is probably misspelled. The letter ‫ ط‬is used instead of ‫ظ‬.
168 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

didi. Sîmurg eyitdi:

- Ben seni hak peygamber bilürüm ve taŋrınuŋ birligüne inanurum. Ammâ kazâ-yı
kaderi ‘aklum getürmez. Eger fermân olursa ben kemîne varayın. Cebrâ’il didügi
takdîri5) bozarum. Tâ bilünsün-kim hak benüm elimdedür,

didi. Zâg [u] bûm [u] ‘akkeyi şerhayı bu kavle tânık tutdı. On beş yıla kavl eyledi.
Süleymân buyurdu hüccet yazdılar ve ulemânuŋ şehâdetin kayd eylediler. Çün
Sîmurg hizmet-i Süleymândan fârig oldı. Kimseye bildürmedi. Hemân-dem pervâz
urdı, magribe yetdi. Kız oldugı şehre kondı.

Ol şehrde bir bâg vardı ve ol bâgda bir havuz vardı. Ol havuz üzerinde ‘âc-ı
âbnûsdan bir taht vardı. Mükelled6) ol kızuŋ beşigi ol taht üzerinde idi. Dâyeler
ve kenîzekler otururlar beklerler-idi. Nâgâh hevâdan sîmurg geldi, bâguŋ ortasında
kondı. Cemâ’at-ı zenân anı göricek havuzdan eve kaçdılar. Beşügi yerinde kodılar.
Sîmurg geldi, beşigi minkârına (5) aldı, hevâya degdi. Halkdan yekbâr nefîr-i
figân kopdı. Oklar gizleyüp, sîmurg gözleyüp ol yaŋa bu yaŋa yügrişdiler. Nesne
hâsıl itmeyüp gelüp oturdular:

- Elümüzden ne gelür, mukadder bu-ydı,

didiler. Sîmurg yidi deŋiz geçdi, üç âsmâne degdi, giderek bir daguŋ depesine
yetişdi-kim hiç kuş anda çıkdugı yog-ıdı. Ol depede ol daga münâsip bir agac
bitmiş-idi. Sîmurg varup agac ugac düşürdi. Çör çöp cem’ idüp ol agac üzerinde
taht gibi bir merîh yercegiz düzdi. Beşigi anda kodı. Her zamân varur süd-i billûr
getürürdi. Ol kıza içürürdi. Üç yıl bu tarike besledi. Kimseye bildürmedi. Sîmurguŋ
fikri bu ki on beş yıl kızı besleye dahı Süleymân ilete. Kazâ-yı kader tatyîb kul-çün
mücerred bir sözdür, hakikati yokdur, diye süleymân hizmetine her gün gelürdi.
Hizmetden fârig olıcak varurdı, kızuŋ terbiyyetine meşgûl olurdı. Ter ü huşkden ve
çerb-i şîrînden buldugunı getürüp yedürürdü. Kız ni’met içinde büyüdi. ‘Âlemde
dahı yir vardu. Ganî bilmezdi, Sîmurgı anası sanurdı. (6) Hak te’alâ sîmurgı ol

5) There is an incorrect spelling. The letter ‫ ق‬is written without dots.

6) A misunderstanding word.
Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 169

kız üzerine eyle mihr-bân eyledi-kim bir lahza görmeyince râhat olmazdı. Kız beş
yaşında çün-kim erdi hüsn bagladı. Pâkize-rûy galiye-mûy belürdi. Sîmurg her gün
sayardı:

- Müddet ne vakt gele-kim varam, hüccetim Süleymâna gâlib getürem,

dirdi. Cebrâ’il geldi, Süleymâna haber verdi-kim maşrık pâdşâhınuŋ şikâr-dost bir
oglı kopdı. Andan gayrı oglı yog-ıdı. Anı eyü besledi. Bir lahza anı görmese
pür-gam olurdı, guyiyâ-kim ölürdi. Pâdşâh eyle eyledi-kim:

- Memleketden hiç bir kimesne anuŋ ârâdetine mâni’ olmasun ve diledügünden

karşu durmasun. Kanda göŋli dilerse olsun, koşulsun, yesün, içsün,

didi. Varurak çâpük-süvârlıgı ve cüst-i çâlaklıgı ve bahâdurlıgı şehâmeti ve

zeyrekligi fıtnatı eyle zâhir oldı-ki anı gören hayrân kalurdı. İki üç günde bir gez
bâzla yûzla şikâra varurdı. Gelicek atası hizmetin gördi. Cihân-dîdeler ü ‘âkil-i
zeyreklerle dâimâ sohbet iderdi. Hikâyetler işidüp târihler diŋlerdi. Çün oglan yidi
yaşına (7) girdi. Deryâ seferin diledi ki tâ şikâr-ı bahrda dahı bahr-mend ola.
Pâdşâh anuŋ ârâdet-i mûcibince bir aylık şikâr yaragın gördi. Bir ulu mu’temed
begini ihtiyâr eyledi. Oglana koşdı ve bir nice zerrîn kemerlü gulâmlar ile bâz [u]
yûzla donuk tamm-ıla gemi donadup şehzâdeyi içine koyup şikâra veribdi.
İki dün [ü] gün deryâda yüridiler. Bir hûb cezîreye çıkdılar. Tezervî târaclar ve

murg-ı âbîler hadden taşra oldılar. Şehzâde hürrem oldı. Yemekden içmekden kesildi.

Muttasıl şikâr ardınca oldı. Dört beş gün içinde cezîrenüŋ cânavarı düketti, eyitdi:

- Bizi bir cezîreye dahı iletüŋ,

didi. Mellah eyitdi:

- Burada yakîn yerde bir latîf cezîre vardur. Buyurursaŋuz anda gidelüm,
didi. Müvecceh gördiler. Gemileri ol yaŋa sürdiler. Bir gün bir gice yüridiler.
Nâgâh bir kara bulut peydâ oldı. İçinden ru’ûd-ı burûk ve yagmur belürüp keştîleri
zevrakları birbirine urup hurd eyledi. Cümle halkı helâk eyledi. Şehzâde hemân bir
170 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

tahta üzerinde kurtuldı. Üç günde bir cezîreye düşdi. Bir iki gün ot otladı. (8) Bir
gün gördi deryâda bir gemi gider, işâret eyledi. Sandal ile gelüp alup gemiye
koydılar:

- Ne kişisin, bunda n’istersin,

didiler. Şehzâde eyitdi:

- Tâcirler dik gemümüz gark oldı. Ben halâs buldum. Üç gündür ki açum, ‘âcizüm,
esirgencüm7), tıflum, sergerdânum. Sefer gurbet bilmezem. Sizden birüñüz beni
hizmete kabûl iderseŋiz sevâb-ı dü-cihânî bulasuz,

didi. Çün bu sözi gemi halkı ziyâde dikkat yaşatdıla8), itdiler, esürgediler. Meger
ol gemide Süleymân peygamberüŋ ‘aleyhisselâm bir ‘âmili vardı. Şehzâdeyi katına
okıdı. Dilhoşluk urdı, eyitdi:

- Gamıma kim eşük ögdi,

didi. Şehzade aŋa du’â kıldı. Melikâne donını kemerini çıkardı hizmetkârlar donın
giydi. ‘Âmil nazarında turdı. ‘Âmil bunı tecrübe idüp ziyâde emîn ü ‘âkil görüp
mihr-bân oldı. Nesi varsa buŋa ısmarladı. Gemi geldi, tûra çıkdı. Gemide halk
taşra çıkup mısıra vardular. Gatâta girdiler. Melik-zâde iki yıl ‘âmil nazarında
tapu eyledi. Bir gün ‘âmil şehzâdeye eyitdi:

- Ey ogul! İki yıldır ki bize tapu idersün. Biz saŋa hiç bir ihsân itmedük, senden
udluyuz. (9) Eyle olsa bizden bir arzû dile, murâduŋ neyse görelüm,

didi. Şehzâde eyitdi:

- Ben senüŋ üzeriŋe hak isbât itmedüm kim senden nesne dönmedi ol vakt9) tevakku‘ idem,

didi. Bu söz ‘âmile hoş geldi nesne dönmedi. Ol vakt melikzâde bâzâra vardı, donını
satdı. Beline bagladı. ‘Âmile bir yıl dahı hizmet eyledi. ‘Âmil melikzâdeden katı utandı:

7) It is not fully understood.

8) It was added later with a different pen. However, it cannot be read completely.
9) In the manuscript, this expression was tried to be deleted by crossing it.
Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 171

- ‘Aceb buŋa ne virem ki münâsib ola,

didi. Şehzâde bir gün ‘âmile eyitdi:

- Zindegânî emîr dırâz bâd baŋa heves düşdi-kim nîlüŋ ser-çeşmesin varam görem.

Destûr buyuruŋ,

didi. ‘Âmil eyitdi:

- Oglum sen henüz tıfılsın. Nîlüŋ ser-çeşmesi magrib katındadur. Habeşe uğrar nice

varup gelesin bilmezem,

didi. Melikzâde eyitdi:

- Eyü himmetle hoş göŋülle destur viriŋ. Taŋrı oŋara,

didi. ‘Âmil:

- Sen bilürsün ciger-gûşem,

didi, turdı. Hazîneye girdi. Mum gibi bir ak nesne çıkardı. Vezinde bir miskâl var

ola. Melikzâdeye verdi, eyitdi:

- Saŋa bir hoş hizmet-var mugân borcum vardur. Ol bu olsun, çün bunı yiyesin

ve hoş tuyûruŋ kelimâtı ma‘nâsı saŋa münfehim ola,

didi. (10) Melikzâdeye bu ‘atâ be-gâyet ulu ‘atâ göründi, sevindi, du‘â kıldı. Şart-ı
hizmeti yerine getürdi. Gemiye girdi, oturdu. Bilâd-ı seb‘iyyeden yaŋa revân oldı.
Bir müddet gitdi âhir bir kenâre çıkdı. Bir mikdâr yüridi bir şehre azdı. Be-gâyet
hûb-ı mevzûn şehr etrafında yemiş bâgçeleri hâneleri var. Behişte beŋzer ol şehrüŋ
zahrında pîşe içinde bir kaç ulu agac var. Yer yer çıkın çıkın kirbâs dolanmış
sarkık nesneler var. İçinden nûr-ı balkır yöresini rûşen eyler. Melikzâde ta’accüb
itdi, diledi-kim ol agaclara yakîn vara, çıkınları göre. Göŋlüne korku düşdi, ilerü
172 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

yürimedi. Hem eli uyuşdı. Melikzâde ‘âciz oldı, eyitdi:

- Bu yerde eglenmek gerek. Bu agacuŋ sırrını ve hâlini bilmek gerek,

didi, oturdı. Bu endîşedeyken bir galebe belürdi. Meger kim pâdşâh şehri imiş.
Agaçları teferrücleni çıkmış. Gelüp bir ulu agac dibine kondı. Sudûr-ı erkân
yöresine oturdılar. Ehl-i muhabbet her bâbdan ve her nev‘den mukâleme itdiler.
Şehzâde ırakda tomurub bular ne söylerler işitmek ve bilmek diler. İttifâk oldur
hatt-ı nûrânî kelimâtı vâki‘ oldı. Oturanlaruŋ her biri bir dürlü söz söyledi. (11)
Bunlaruŋ sözleri melik katında aslâ ma‘kûl ve makbûl düşmedi, eyitdi:

- Bu nice zamandır ki bu agac ahvâlinden soruram. Baŋa ma‘lûm idüp bir cevâb-ı
şâfî virmedüŋüz. Sordugumca sarf-ı beyân sözin söylersiz. Bir söz demezsiz kim
nâfi‘ ola. Her dem hakîkat hâli bilür diyü va‘de idersiz. İmdi bildük bilmedük
dimeŋ. Cümle gözi dahı dâra çekerem eger men ba‘d bu müşkili dahı hâl
eylemezseŋüz,

didi. Aralarından bir cüstleri küstâh-vâr eyitdi:

- Ey melik-i zamân! Bunca vaktdür ki hizmetiŋde yüz atamuz ataŋuzuŋ hizmetkârı

idi. Bu agaclar hakkında anlar dahı bu sözi dirlerdi. Şimdi siz begenmezsiz.
N’idelüm? Eger hüdâvendüŋ hevesi ceddele ise etrâf-ı ‘âleme yayılalum. Cevâb-ı
şâfî istiyelüm. Şâyed ola ki buluna,

didi. Melik gazab idüp eyitdi:

- Bir ay size mühlet cevâb getürmezseŋüz bir gözi dahı, didi, komazam,

didi. Vezîrler yaraklandılar, ekser10) uçar oldılar. ‘Aksi melikzâde kendügi yola
yolandı. Şehzâde eyitdi:

- Ben-dahı bularuŋla yoldaş olayım fırsat olursa mesâ’il-i cevâbın bile bileyüm.
Olmazsa gerü bile geleyim. Yoluma gideyim,

10) Not fully understood. Maybe it is wrong spelling.

Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 173

didi. Anlar çün şehrden (12) çıkdılar. Şehzâde dahı çıkdı. Yolda buluşdular.

Melikzâdeye eyitdilar:

- Ey güzel! kanda gidersin?

didiler. Şehzâde eyitdi:

- Maşrıkdan gelürem magribe giderem,

didi. Vizîr bu sözi diŋledi, eyitdi:

- Nice mühim vâki‘ oldı-ki bu oglanlık içinde bu kasdı itdüŋ,

didi. Şehzâde eyitdi:

Bu nîlüŋ başını görmek dilerüm,

didi. Vezîr eyitdi:

- Bu heves sinüŋ hâliŋce degül. Vaz gel! Yolda mahâvif bi-haddur sefer-i ba‘îddür

bi-mededsün,

didi. Şehzâde eyitdi:

- Yitmek olur gitmek olmaz,

didi. Yoldaş oldılar. Nîlüŋ kenârın tutup gittiler. Giderek bir şahsa ugradılar. Ekine
girmiş tefâvütsüz biçer. Müdrik ve gayr-ı müdrik dimez biçdügüni nîle döker. Andan
ilerü yüridiler. Bir kişiye dahı ugradılar. Bir arka yüki odun divşürmüş; altına
girer, götürür, varur dahı durur, üzerine kor. Andan dahı ilerü geçdiler. Gördiler
kim bir kişi kuyuya su almaga gelmiş. Suyı çeker, halkuŋ kabını doldurur,
gönderür. Kendünüŋ kabı susuzlukdan yarılmış. Andan dahı ilerü yüridiler.
Gördiler kim bir kuş bir delikden âsân çıkar. Soŋra zahmet çeker gerü girmez.
Andan ilerü yüridiler. Gördiler bir yol kenârında iki kassâb (13) et satar. Birinüŋ
eti semüz kimse almaz. Etine datmaz11) ne şekil aşmış ve birinüŋ eti ark halk aşup
174 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

alışurlar. Andan dahı ilerü yüridiler. Gördiler bir geyik yürir. Halk üşmiş kimi
kulagına yapışmış ve kimi boynuna yapışmış ve kucaklamış ve kimi ayagına
dolaşmış. Her kişi bir vech-ile bir nesneye müte‘allik olmış. Andan ilerü yüridiler.
Gördiler bir yerde bir pâre ak bez asılmış. Bir cemâ‘at ol bezi şukka şukka idüb
alışurlar. Andan dahı ilerü yüridiler. Gördiler bir sâl-hûrde pîre ugradılar kaddi
iki bükülmiş. Bir yerde diŋneŋen dayanup turur. Selâm virdiler, ‘aleyke aldı.
Karşusunda yire oturdular. Pîr dahı oturdı. Bulara:

- Kandan gelürsin kanda gidersin ve murâduŋuz nidür?

didi. Bular eyitdilar:

- Yâ şeyh! Bu yolda gelürken ‘acâibler gördük. Dilerüz kim anuŋ ma‘nâsından bizi
behremend idesin,

didiler. Pîr eyitdi:

- Ben yüz elli yaşımdayım. Ol işlerüŋ sırrına ıttılâ‘ım olmazdı. Ammâ benden ilerü
ulu kardaşım vardur. Sizüŋ mechûlüŋizi ol ma‘lûm aydıvirür

didi. Andan kalkup ilerü yüridiler. Bir kırgıl kişiye ugradılar güçlü kuvvetlü. Selâm
virdiler, cevâb işitdiler. Bunlara ikrâm idüp:

- Hâcet ü hizmet nedür?

didi. (14) Bunlar dahı yolda gördükleründen istikşâf itdiler. Ol eyitdi:

- Yüz seksen yaşımdayım. Bunca müddet içinde ben hîç bu ma‘nâlara düşünmedim.

Ammâ benden ilerü bir ulu kardaş vardur. Bu sırruŋ cevâbunı andan işidesiz,

didi. Dahı ilerü yüridiler. Bir kara sakallu cevâna ugradılar. Selâm virdiler. Cevân

selâmlarını aldı. İkrâm eyledi:

- Hâcet ü hizmet nedür?

11) Not fully understood. Maybe it could be a dialectical feature.

 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 175

didi. Bular bayagı müşkilâtuŋ cevâbın istediler. cevân eyitdi:

- Kardaşlarum gördüŋüz mi, he? didiler

[cevân eyitdi: Evvel ol müşkili hal idelüm andan kalanına gidelüm, didi.]12) cevân

eyitdi:

- Ol yüz elli yaşında olan kardaşumuŋ bir kiçi hüner bed-fi‘l ‘avratı vardur. Ne-ki
evine getürürse ‘avratı anı beyhûde yire harc ider. Kezbânûluk eylemez. Çün
kardaşum halk katından turup evine gelüp her neye bakarsa harâb görür. Lâ-cerem
gussadan beli bükülüp pîr olmuşdur. Ol bir kardaşum ki renglüdür. Bu andan otuz
yaş artukdur. Bir ‘avratı vardur, nısf-ı kezbânûdur. Eve gelenüŋ yâresin bel‘ ider
ve yâresini ev masalihine sarf ider. Ol ecelden lâ-büd kardaşum ba‘z vakt pür-gam
olup ve ba‘z vakt hürrem oldugıçün renglü ve tüvânâdur. Ve benüm ‘avratum
temâm kezbânûdur. Eve her ne getürürsem mahalline sarf (15) ider. Her neye kim
bakarsam râst buluram, görüp dâ’im şâd u hürrem oluram. İki-yüz yaşındayum
henüz dahı agarmadum, cevânum,

didi ve andan-soŋra geldük:

- Yolda ol kişiye kim ugraduŋuz ekin biçer. Ol ‘azrâ’il misâlidür ki halkı yigit ve
koca ve oglan demeyüp cânını kabz ider. Ve ol odun getüren kişi-kim gördüŋüz
yüküni götürmez varur dahı cem’ eder azarına kor. Ol günâh misâlidür kim bir kişi
günâh işler anuŋ altından çıkamaz varur dahı işler. Ve ol kuyudan su çıkaran
vâ‘izler misâlidür ki emr ü nehyi halka bildürürler halk tutarlar mesâb olurlar
kabları tolar. Kendüsi tutmaz, kabı susuzlukdan yarılmuşdur. Ve ol kuş kim bir
delikden âsân çıkar, sem’a irüşür13). Zorla ve zahmetle girmez. Ol söz misâldür
kim agızdan âsân çıkar, sem‘a irüşür. Nâ-gâh hatâ düşer gerü dönmez. Ol aŋa
kassâb ki gördüŋüz peygamberle şeytân misâlidür kim peygamberler semüz et satar.
[Halka nâhi‘ olsun diyü kimse kabul eylemez şeytân arık et satar]14) ya‘ni igvâ ider

12) This sentence is written on the margin of the page as a apostil. Maybe, although it is appropriate
in context, it can be thought to be added later
13) In the manuscript, this expression was tried to be deleted by crossing it.
14) Apparently added later, this section completes the context although it is at the edge of the page.
176 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

ve vesvese virür üşüp alışurlar. Ve ol geyik kim gördüŋüz dünyâ misâlidür

mecmu‘-ı halk aŋa muhibb olup her biri bir yeri kabûl idüp yapışmışlardur. Aŋun
hîç kimseye nef‘ ü vefâsı yokdur. Ve ol ak bez kim gördüŋüz (16) bulardan gayrı
sizüŋ murâduŋuz nedür? İşidelüm. Niçün geldüŋüz, diŋ, aŋa göre cevâbunı iş
idelüm,

didi. Ol vizîrler eyitdilar:

- Bizüm şehrümüz birkaç agaclar var. Yemişleri yerine nesneler biter kim nûr gibi
/////15). Anuŋ hakikatin bilmezüz, nedür?

didiler. Ol cevân eyitdi:

- İlerü bir ‘âdil şâh vardı. Ol şehrüŋ halkı padişâh vardılar, bâglık ve bâgçalık
yer dilediler. Pâdşâh ol yiri anlara safâ-yı hâtır birle virdi. Anlar dahı sâ’id16)-i
mübârekde ol agacları dikdiler. Kudret-i hüdâ alma vü emrûd yirine güher bitürdi.
Ol halk eyitdilar:

- Bir yemiş dikdük, güher bitdi. Bu bizüm degüldür,

diyüp vardılar, şâhlarına ‘arz itdiler. Pâdşâh eyitdi:

- Biz ol yiri anlara virdük. Her ne bitse anlar gider,

didi. Ol halk kabûl itmedi. Pâdşâh dahı kabûl itmedi. Vardılar, kirpasla sarup
‘âlemde nişân-gâh kodılar.

- Sizüŋ hâliŋüz bu. Ammâ bu sabî hâl nedür? bilelüm,

didi. Bu dahı ser-çeşme-i nîlden haber sordı. Ol eyitdi:

- Şol karşugı dagdan aŋaru büyük dag görinür. Ammâ yakîn degüldür, ırakdur.
Yolda zahmeti çokdur. Sen oglansun, vazgelmesi anuŋ yigdür,

didi. Şehzâde eyitdi:

15) An incomprehensible word.

16) There may be misspellings, contrary to traditional spelling.
Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 177

- Yâ ceddi yokdur. Zahmeti kabûl itmeyen bunuŋ gibi arzu mı eydür. Baŋa hemân
haber vir kim (17) nice itmek gerek? Andan hüdâya ısmarla,

didi. Pîr eyitdi:

- Oglum! Âbâdânlık vardur, saŋa yol gösterürler. Ammâ çün bâdiye giresün. Anda
kolan çokdur birini aldur, sürüyü yola gir. Nîlüŋ kenârında bataklar çokdur. İçi
arslan doludur. Kaçan gelüp saŋa kasd iderlerse kolan anlara bıragıvir. Dahı yüri.
Su iki bahş olunca git oralarda eyü nişânlar eyle. Tâ-kim gelişde yaŋılmayasun,
didi. Hemân-dem biri birine vedâ’ eyitdilar. Yollı yolına gitdiler. Melikzâde ol yolı
tutup gitdi. Çok ‘acâyibler ve garâyibler temâşâ eyledi. Âhir bâdiye çıkdı. Bir
kolan düşürdi, sürüyü bile alup gitdi. Tâ nîl iki bahş oldugı yire vardı. Anda
arslanlar galebe itdi. Kolan anlara bırakdı. Kendüsi ilerü gitdi. Aŋa dek kim nîli
gördi. Bir dag depe çıkarak dayancak incüye beŋzer aşaga uçar yüksekliginden
kâbil degül kim ol depeye çıkla temâşâ eyledi. Nîlüŋ reşâsından etrafında mervârîd
ü yevâkît olur lezzeti sükker misâlinde rakîk ve sâfî. Elin yüzin yudı. Yag gibi
yumşak eyledi. Etrafında biten nebât u karanfil u zencebîl u çiçeklerden za‘ferân
u erguvân nesrîn ü nester-i gül ü sünbül reyhân u zeymurân sîb (18) emrûd
rummân ahcâr-ı la‘l yakût mervârîd buhûr-ı ûd u sandal ânber müşg nîlüfer kuşları
hoş-elhân kumrı ve bülbül tûtî ve salsal temâm bunları teferrüc eyledi. Bir iki gün
ol etrafında yüridi. Andan döndi. Geldügi yolı tutdı, revân oldı. Giderek yolında
dumân belürdi. Şehzâde yolı azdı, gayrı tarafa gitdi. Bir nice günden soŋra
âbâdanlıga irişdi. Bir hûb yigidüŋ evine konuk oldı. Tiz vardı ol yigit öŋine ta’âm
getürdi. Ta’âm yinür iken bir it geldi. İte bir pâre itmek atdı. Bir horos gelüp itüŋ
öŋünden itmegi kapup agac başına çıkdı. Kelb gelüp horosa eyitdi:

- Niçün beni ac koduŋ, rızkum alduŋ?

didi. Horos eyitdi:

- Yâren konşunuŋ bir sagrıy’ül-yesrîdür yersün. Bir pâre itmegi baŋa çok-mı
görürsin?

didi. Cevâb horosdan bu kelimâtı işidicek güldi. Avasınuŋ hatunı gazab itdi, eyitdi:
178 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

- Ne küstâh konukdur ta’âmumuza güldi,

didi. Ammâ bu yigit şehzâdeyi hoş görüp vakâyi’nden sorardı, gülerdi. Çün ahşam
oldı avasınuŋ oglanı çiftden geldi. Meger bir yaşamış öküzi vardı. Derd-ile âh itdi
ve eyitdi:

- Eger çift zahmetinden benüm hâlüm bilselerdi (19) ekdügüm bugdayı yimezlerdi,

didi. Ve ol avasınuŋ bir sâl-hûrde harı vardı. Öküzüŋ bu kelimâtını işidicek eyitdi:

- Hey ahmak! Bir gice aclıga katlan, yem yime. Seni hastadur diyü çiftden korlar.
Bir kac gün diŋlenürsin,

didi. Şehzâde bunı işidüp gerü güldi. Avasınuŋ hatunı gerü gazab itdi. Meger bu
latîfe dahı ta’âm üzerinde idi. Şehzâde nesne dimedi. Ammâ bu öküz nasîhat kabûl
eyledi. Ol gice yem yimedi ve su içmedi. Sabâh çift vaktinde gördiler kim öküz
yemini ve samanını yememiş. Gulâm öküzüŋ hâlini efendisine bildürdi. Ol kişi bir
mikdar perîşân oldı, eyitdi:

- Eger bu gün ekilmezse bir yıllık emek zâyi’ olur. Elümüzden ne gelür? Nâ-çâr
var ol bir öküzle eşegi koş, bu gün ek. Ol öküz bu gün diŋlensün. İnşâ’allahu te’âlâ
amîzdür ki sabâh yemini girü alasın gidesin,

didi. Bu sözle gulâm eşegi ol bir öküzle alup gitdi. Ol gün ahşam olınca oglan
eşekle çifti serdi. Ahşam eve geldi. Öküz eşekden

- Hâlüŋ nedür?

diyü sordı. Eşek eyitdi:

- Benüm hâlüm ni’dersin? senüŋ hâlüŋ nedür?

didi. Öküz eyitdi:

- Bu gice girü yem yimezem, diŋlendüm huzûr itdim. Allah saŋa rahmet eylesün,
didi. (20) Har-ı müdbir eyitdi:
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 179

- Sâhibümüz bu gün çift üzerinde köyli ile söyleşür iken bir yaramaz haber söyledi,
eyitdi: Öküz eger bu gice dahı yemini yimezse sabâh bogazlarum, etini satarum,
akçasına bir eyü genc öküz alurum. İhtimâldür ki öle zâyi’ ola, öküzsüz kalam, didi.
İmdi taŋrı-çün bu gice yemiŋi ye! Yog-ısa iş ayruksı olur,
didi. Şehzâde bu latîfeyi işidicek girü hande eyledi. İttifâk bu hâl dahı girü ta’âm
üzerinde vâki’ oldı. Bu gez bu hatun hayâyı kodı, eyitdi:

- Ey konug17) fuzûlî iki18) gündür ki güldüŋ. Her öŋüŋe ta’âm kondukça

ta’âmumuzı begenmeyüp güldüŋ. Ne-sebeb ne bildüŋ?

didi. Sözden ‘avratuŋ eri bed-gümân oldı, eyitdi:

- Vâkı’â ne münâsebet elbette sebebini dimek gerek,

didi. Şehzâde eyitdi:

- Ben andluyum, Bu hâli dilümle dimezüm. Eger divit kalem varsa getürüŋ,
yazayum. Okıyasun, göresün,

didi. Hatun vardı, divit kalem bulmaga gitdi. Şehzâde vasf-ı hâlini min-evvelâ
ilâ-âhirihi bu yigide söyledi. Ol yigit bu hikâyeti işidüp ‘acebledi. Yarındası
şehzâde yola çıkdı, gitdi. Ol yigit bir mikdâr yol gösterdi ve bir kac günlük azık
virdi, eyitdi:

- Deŋiz yakındur. Var kenârda otur. Âmîzdür ki gemi geçerken göresen, (21)
‘alâmet idesen, gelüp seni alup gideler. Almayup n’ideler ?

didi. Melikzâde varup deryâ kenârında oturdı. Bir iki günden-soŋra ittifâk bir gemi
göründi. Melikzâde ‘alâmet itdi, geldiler. Alup gemiye koydular. Bir iki gün sâlim
ü gânim yüridiler. Bir gün nâ-gâh gök gürledi. Bulut peydâ oldı. İçinden bir yil
çıkdı. Bu gemiyi aldı, diyâr-ı magribe gitdi. Şol hadde gitdi-kim sîmurguŋ yuvasına
vardı. Rüzgâr gemiyi bir taşa urup helâk eyledi. İçinde olan halkuŋ cümlesi helâk

17) It must have been konuk.

18) ike was written instead of iki “two”
180 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

oldı. Bu gemide bir kac at vardı. Yüzüp kenâre çıkdı. Şehzâde dahı gâyet çâbük
bahrda19) yüzdi kenâre çıkdı. Bu atları bir derde kodı. Bir kaya koltugın oda
eyledi, anda turdı. Sabâh oldukda turdı, gelüp dagı gezüp ta’accüb etdi. Cehd idüp
bir tarîkle daguŋ depesine çıkdı. Ol kız oldugı agacı temâşâ iderken kız göründi.
On dört yaşında ayuŋ on dördüne beŋzer. Şehzâde kızı görüp vâlih ü hayrân oldı.
Kız dahı anı gördi-ki bir hûb-sûret ol-dahı vâlih oldı, eyitdi:

- Bu benüm anama beŋzemez ‘aceb sûret?

didi. Andan eyitdi:

-Bunda n’istersün? Ben hîç sencileyin kimse gördügüm yok,

didi. Şehzâde eyitdi:

- Yâ sen kimsün? bu agacda n’eylersün?

didi. (22) Kız eyitdi:

- Ben sîmurguŋ kızıyum,

didi. Şehzâde eyitdi:

- Sîmurg gelicek bir ayna taleb eyle. Yüzüŋi bakup anda göresün, râst oldugunı
bilesün. Sen-dahı bencileyin âdem oglısun,

didi. Yüriyüvirdi. Ahşam oldukda sîmurg geldi. Kız eyitdi:

- Ey ana! Baŋa bir ayna getür,

didi. Sîmurg varup ayna getürdi. Kız bakup taâccüb etdi. Sabâh olınca ıztırâbda
oldı. Sabâh Sîmurg turup Süleymân dergâhına gitdi. Şehzâde kız katına vardı. Kız
eyitdi:

- Ey cevân! Sözüŋ râst imiş. Ben bu tenhâlıkdan ‘âciz oldum. Baŋa bir tedbîr eyle,
senüŋle bile20) olalum,

19) The last letter is mistakenly written ‫ ى‬instead of ‫ﮦ‬.

 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 181

didi. Şehzâde eyitdi:

- Sîmurg gelicek perîşânlık göster. Sîmurg saŋa ne olduŋ diyicek sen eyit-kim sen
sabâh gidersün ahşam gelürsün ben ‘âciz ü tenhâ kalurum. Bâri beni aşaga
indürseŋ deryâ kenârunda gezüp teferrüclensem, göŋlüm gözüm açılsa, di. Âmîzdür
ki bu derde bir dermân ola,

didi. Çün ahşam oldı. Sîmurg geldi. Kız perîşânlık gösterdi. Sîmurg ne olduŋ diyü
kıza sordı. Kız tedbîri didi. Sîmurg kabûl eyledi. Çün sabâh oldı. Sîmurg kızı deryâ
kenârına iletdi:

- Ben gelince sen teferrüclen,

didi. Sîmurg gitdi. Kız cevânla ahşam olanca yiyüp içdiler ve varup tutdular dürlü
(23) safâlar serdiler. Sîmurg gelmesi yakın olıcak şehzâde varup menzil-gâhında
gizlendi. Sîmurg geldi, kızı götürdi yuvasına çıkardı. Sordu-ki:

- Bu gün neceydüŋ? Murâduŋ üzerine eyü teferrüclendüŋ mi?

didi. Kız eyitdi:

- Dünyâyı bu gün gördüm. Bu gün bildüm ‘âlemde neler varmış,

didi. Sîmurg eyitdi:

- Deryâ cânavarların gördüŋ ola anda21), didi. Senüŋ bu kadar temâşâyla göŋlüŋ
hoş oldukdan-soŋra her gün seni anda indüreyüm,

didi. Kız alkış eyledi. Dil-hoş oldı. İrteye çıkınca uyudı. Sabâh Sîmurg kızı girü
aşaga indürdi, kendü gitdi. Şehzâde girü kız katına geldi. Gice-dek sohbet etdiler.
Bir kac gün bu hâl böyle müstemirr oldı. Sîmurg fikr etdi:

- Ben bu kızı bunda Süleymân ile mu’âraza etmekden ötüri getürdüm. Bu vakt-dek
sakladum. Hüccetüm kâyimdür, kızda hâl yokdur. İmdi kızuŋ yaşı on beş yaşına

20) Possibly misspelling. It was written with ‫ ى‬instead of ‫ ب‬in the text.
21) It was crossed out and wanted to be deleted, but it is a necessary element in the sentence.
182 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

varmaga yaklaşdı. Bu kızı dahı deryâ kenarına virmek olmaz. Şâyed bir elem veyâ
bir ‘illet erişe, ol kazâ-yı kader didükleri râst gele. Ben Süleymân mahfilinde hacel
olam,

didi. Kıza eyitdi:

- Seni aşaga ayruk indürmezem,

didi. Kendüsi Süleymân dergâhına gitdi. Şehzâde sabâh ‘âdetce yirine geldi. Kızı
bulımadı, sürdi, agac dibine geldi, gördi kız giryân oturur:

- Ne hâldür ve ne (24) hikâyetdür?

diyü kızdan sordı. Kız Sîmurgdan işitdügi haberi söyledi. Şehzâde eyitdi:

- Gam yeme! Sîmurgdan mûnis taleb eyle, görelüm ne eyler?

didi. Ahşam olınca oturdı. Çün ahşam oldı. Melikzâde yatagına gitdi. Atları derden
çıkardı, yakına sürdi. Sîmurg geldi, kızı perîşân gördi:

- Ne olduŋ?

diyü sordu. Kız yaluŋuzluk vahşetünden şikâyet eyledi. Sîmurg fikr eyledi, âdeme
münâsib ve mûnis at it olur diyü turdı. Bulardan nesne üstü çokdı. Gördi-ki aŋa
at yürür, etrâf gözetdi, gayrı nesne yok, ta’accüb etdi. Atları getürdi, kız katına
çıkardı. Atlara yer eyledi. Kız şâdmânlık gösterdi. Bu atları yildi, öpdi ve kuçdı.
Boyunlarına salındı. Çün sabâh oldı. Sîmurg Süleymân hizmetine gitdi. Şehzâde
girü agac dibine geldi. Kızla çün söz geçdi. Kız firâkdan şikâyet eyledi. Şehzâde
eyitdi:

- Sîmurg gelicek girü perîşânlık göster, agla. Beni deŋiz kenârına komazsaŋ bâri
agac dibine indür, geŋiş yirde atlarumla oturayum. Sen gelince oynayayum, di.
Eger indürürse ben her gün gelem bile olavuz,

didi, gitdi. Çün Sîmurg geldi. Kız agladı. Sîmurg:

- N’olduŋ?
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 183

diyü sordı. Kız eyitdi:

- Şol bir kac (25) gün-ki deŋiz kenârında idim. Elif elif râhatlıklar gördüm. Şimdi anda
indürmezsen bâri agac dibine indür ki vâsi’ yirde atlarumla oturayum, sen gelince egleneyüm,
didi. Sîmurg eyitdi:

- Ey cânum! Baŋa ve saŋa âsâyişlik matlûbdur öyle olsun //////22). Saŋa ve atlaruŋa

agac dibinde yir idem ve seni atlaruŋla indürem, oturasun, eglenesün,

didi. Kız alkış eyledi. Sabâh oldukda Sîmurg turdı. Agac dibinde yir düzdi, kızı
indürdi. Kendüsi dergâha gitdi. Melikzâde geldi, kızla buluşup görişdüler.
Gam-küsâr bâbını başa yetürdiler. Şâm23) oldukda şehzâde mukarrine gitdi. Sîmurg
geldi, kızı yukarı çıkardı. Çok zemân bu sûret böyle müstemirr oldı. Bir gün agac
dibinde otururken kız firâkından şikâyet eyledi:

- Bi’l-ceh olsavuz,

didi. Şehzâde biraz fikr etdi, eyitdi:

- Cânum saŋa kurbân olsun. Ben tarafdan hezâr ol kaderdür. Ammâ çâre budur
ki bu duran atları aldurvuz, atlarını deŋize dökevüz. Sîmurg gelicek atlarum gitdi
diyü agla. Ben ol atlaruŋ derisi içine girem. Bir yerde yatam. Sîmurg atları isteye,
bulımaya. Ne çâre edeyüm diyicek sen eyit var şol belüŋ başındagi deri bâri getür.
Atlarum yerine (26) anı görüp atım kohusun andan alam di. Ol-dem varup deri
getüre, katuŋa çıkara. Gice gündüz bile olavuz,

didi. Derhâl atları güm itdiler. Fârig olup yerlü yerine gitdiler. Çün sîmurg gelmesi
yakîn oldu. Şehzâde deriye sarlandı, depe başında yatdı. Sîmurg geldi, kızı aglar buldı

- N’olduŋ?

22) Unreadable word.

23) Although it has the same meaning, şâm is written here in spite of the writing ahşam throughout
the text. It is necessary to evaluate two possibilities: Either there is incomplete/incorrect spelling or
there is intentional binary use.
184 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

diyü sordı. Kız eyitdi:

- Bî-mûcib atlarum baglarun üzüp gitdiler. Nâ-bedîd oldular hâliyâ bî-mûnis

kaldum. Sebeb-i melâletüm oldur

didi. Sîmurg eyitdi:

- Aglama! Sabr it! Sabâh saŋa dahı yeg atlar getüreyüm,

didi. Sabâh turdı, dört yaŋa pervâz eyledi. Ata zafer bolımadı, dermânda kaldı. Kız

eyitdi:

- Bâri şol yatan deriyi getür, anıŋla tesellî bulam

didi. Sîmurg varup ol at derisini getürdi, yukarı çıkardı. Kız çün post-ı esbi gördi, hürrem oldı:

- Bu baŋa yeter,

didi. Kazâ-yı kader işiydi. Sîmurguŋ közi kör kulagı sagır oldı. Basîreti baglanup
kuvvet-i ‘âkil-iyle ahkâmını virmedi. Kız ne didiyse yok dimedi. Bu gez ‘âdet
idindiler her vakt kim Sîmurg tapuya gide şehzâde çıkar agac yaprakları arasında
câygâhlar dizüb envâ’ zevkler iderlerdi. Sîmurg gelicek şehzâde gizlenürdi. Ammâ
bu mâbeynde kız hâmile oldı. Ayı güni dahı yetişdi. Oglan vücuda gelmelü (27)
oldı. Cebrâ’il ‘aleyhisselâm Süleymâna geldi, eyitdi:

- Sîmurga kazâ-yı kaderi def’ itdüŋ-mi diyü su’âl eyle kim müddet yetişdi,

didi. Süleymân ol zemân sîmurga kazâ-yı kaderi def’ itdüŋ-mi diyü su’âl eyledi.
Sîmurg eyitdi:

- Şöyle def’ etdüm-ki sen ikrâr idesen-ki kazâ-yı kader hîç nesne degülmiş ve
benden ‘özr dileyesün,

didi. Süleymân eyitdi:

-Var imdi kızı al getür, görelüm,

 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 185

didi. Sîmurg geldi kıza eyitdi:

- Tur gidelüm, işümüz vardur. Şol deriye gir kim zahmet çekmeyesün,

didi. Kız turdı, deriye girdi. Kendüyi muhkem berkitdi. Sîmurg anı getürdi.
Süleymâna getürdi. Kudret-i hüdâ bu gelmedeyken oglan zuhûra geldi. Süleymân
‘aleyhisselâm buyurdı:

- Âdemî vü yerrî vü hûş u tuyûr cem’ olalar!

Cümle halâyık cem’ olıcak Süleymân ‘aleyhisselâm çıkup oturdı. Sîmurgı okudı,
sîmurg geldi. At derisini Süleymân öŋünde kodı. Süleymân eyitdi:

- Püser-i maşrık ile duhter-i magrib hakkında mukadder olanı çevük renc-i yedüŋ
def’ etdüŋ mi?

didi. Sîmurg eyitdi:

- Belî, yâ nebîyullah! ol vakt-kim münâzara oldı krallıkdan vardum. Magrib kızını

heft-i rûzken kapdum. Kûh-ı fârise iletdüm. Tavk-ı ‘alemde kodum. Bir vechle
besledüm-ki âferîdenüŋ nazarı aŋa dokunmadı,
didi. Süleymân ‘aleyhisselâm eyitdi:

- (28) öyle ise24) kazâ-yı kaderi def’ itmişsün,

didi. Sîmurg eyitdi:

- Belî, döndürdüm,

didi. Süleyman eyitdi:

- Gel imdi kendü minkâr-ı menhiŋle deriyi yar, görelüm içinde ne var,

didi. Sîmurg eyitdi:

24) Here, the word was misspelled and crossed out. The correct one was written on the line.
186 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

- Kızla deridür ayruk dahı ne olsun? Al üşde getürdüm. Ne dilerseŋ eyle deriyi.

Süleyman eyitdi:

- Kayırmaz, ac görelüm,

didi. Sîmurg ol-dem ilerü yüridi. Ferecle vü ferahla postı pardı. Gördi-ki üc nefs

var vâlide vâlid ve veled. Süleymân sîmurga eyitdi:

- Kazâ-yı kaderi döndürdügüŋ bu mudur? Vay saŋa! didi. Rabbü’l-‘âlemîn

‘izzet-çün saŋa bir ‘ukûbet edeyüm ki ‘âleme ‘ibret olsun,

didi. Simurg çün bu hâli gördi. //////25) lerze düşdi. Bir na’ra urdı. Derhâl döŋdi
kûh-ı kâf ardına geçdi. Ol vaktden berü Sîmurgı ‘âlemde kimesne görmedi.
Süleymân ardınca her ne kadar kişi saldıysa müfîd düşmedi. Hem ol vaktden berü
yalan tanuklaruŋ topısı oŋmadı. Zâg dagda baykuş vîrânda serçe cilvede ‘akke
başını öŋüne bırakmış durur. Süleymân ‘aleyhisselâm ol-dem nikâh-ı şer’-le buları
birbirine virdi. Makarr-ı ‘izzine virdi. Melikzâde dahı öyle //////26) koşdı. Bu hikâyet
anlardan yâdigâr kaldı. Fâ’ide hod ma’lûmdur aŋlayana! Hezâr-rahmet-i hakk
mü’ellife ve kitâba ve kâriye ve sâmi’e olsun âmîn ya Rabbü’l-‘âlemîn...

25) The word cannot be read because it was crossed out.

26) Even if the letters can be read, no meaningful word emerges.
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 187

4. Conclusion: Again, Simurg and Some Implications

Ÿ The talking features of the Phoenix and other birds, which can be seen in many other
medieval texts, are seen here. Birds can talk to other people besides themselves. There is
nothing extraordinary in this story except that Phoenix is speaking and carrying a horse.
Ÿ On sheet (2), in a place where Prophet Solomon is on the throne, The Phoenix is
equivalent to other birds in authority. In fact, it seems that the Phoenix shows the respect
other birds show. On the other hand, there is no leadership as in other texts. In other
mythologies and legendaries, the Phoenix leads other birds and even some human characters
with extraordinary features (Yıldırım, 2008: 627-628).
Ÿ Especially in Arab and Persian mythologies, the Phoenix is likened to Gabriel in
terms of its physical appearance, strength and splendor; or it is thought to have a connection
with Gabriel (Yıldırım, 2008: 629). But in this manuscript, on the contrary, they are two
opposite characters representing the believer and the unbeliever.27)
Ÿ Shown as a character with both moral and religious values in other sources, here
the Phoenix is shown as an opposing character who does not believe “predestination.”Also,
it is described as "ignorant" on sheet (2). Apart from these, its stubborn attempt to defeat
the Prophet Solomon reveals a negative typing in the story. It would not be wrong to say
that such negative features have been seen for the first time for the Phoenix.
Ÿ The Phoenix, who kidnaps the princess in the story, takes her to its nest on the top
of a very high tree on the mountain top (this is not Qaf Mount). This scene is reminiscent
of its palace on top of a high tree on the high mountain where it took Zâl in Persian
mythology (Yıldırım, 2008: 626).
Ÿ As can be understood from Sîmurgı anası sanurdı “she thought the Phoenix is her
mother” on sheet (5) and Bu benüm anama beŋzemez ‘aceb sûret “This is a weird image
unlike my mother” on sheet (21), the Phoenix is female in the story. However, no other
mythology attributes gender to the Phoenix. However, on the other hand, according to
Mehran, the Phoenix gained a "motherhood" quality with his approach to various characters,
but also turned into a male with the influence of different cultures (Mehran, 2017: 66).
Ÿ At the end of the story, the reason why the Phoenix is on Mount Qaf is revealed:

27) The Phoenix says in the text that it believes in God, but does not believe in some religious values.
188 / The Journal of Eurasian Turkic Studies, VOL. 6

It made a bet with Solomon but loses. Thereupon, Solomon wants to punish it. The Phoenix
is very scared and absconds from Solomon to the Mount Qaf. It hides there for a very long
time. Whoever Solomon sent after the Phoenix, they cannot find the Phoenix. Therefore,
the Phoenix chose Mount Qaf not for living but for hiding.
Ÿ Apart from the Phoenix, some elements stand out: the adventures the Eastern prince
encounters on his journey are representative of the process of purification or maturation
typically seen in Eastern Buddhist and Sufi texts. This text is about a religious experience.
Ÿ In addition, the depiction of 3 married women on sheet (14)-(15) is reminiscent of
the description in the introduction of Dede Korkut Oğuznameleri (Ergin 1964: 2-3), a
product of oral culture thought to have been written in the 15th century.

All these considerations make it unlikely that the story in this manuscript is a piece from
any text. It has a more original and new form. On the other hand, the fact that it was
written on the aforementioned dates may indicate that this story was known by people in
Anatolia, at least in oral culture. The need arises to re-evaluate the Phoenix in this way
and to update the existing literature again.
 Why is Phoenix in Mount Qaf: A Different Manuscript and New Thoughts / 189

Reference

Azılı, K. 2020. Ana-Oğuzca Durum Morfemleri, Ankara: TKAE.

Blake, N. F. 1964. The Phoenix, Manchester: University of Exeter Press.
Boch, J. 2005. De la traduction à l’invention: Aux sources des Contes orientaux de Caylus,
Féeries II, pp. 47-59.
Ercilasun, A. B. 2019. Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nüshası Ve Üzerindeki Yayınlar, Millî
Folklor XXXI (2019), pp. 5-22.
Ergin, M. 1964. Dede Korkut Kitabı, Ankara: MEB.
Gökçür, E. 2017. Türkmen Türkçesinde Ad Türünden Birleşik Sözcükler Üzerine, Türklad
2/1 (2017), pp. 67-84.
Mehran, S. 2017. Simurg, (unpublished master's dissertation, Atatürk University).
Onay, A. T. 1992. Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Ankara: Akçağ.
Ögel, B. 2014. Türk Mitolojisi, Ankara: TTK.
Sakaoğlu, S. 1999. Masal Araştırmaları, Ankara: Akçağ.
Timurtaş, F. K. 2012. Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: Kapı.
Yıldırım, N. 2008. Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı.
TS= Tarama sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. 2009.
The manuscript in [Electronic resource] https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10084
054c.r=D%C3%A9lib%C3%A9ration%20du%20proph%C3%A8te?rk=21459;2 [Date of
access: 04.02.2020]

Thesis Submission Date 20.April, 2021 Date Confirmed to Publish 30.June, 2021