Ommabop Ingliz Tili Kursi
Ommabop Ingliz Tili Kursi
F o*n e t i k a
          W rfim t^transkt itsiya belgilarj va talaffuzi
           X                       f . i Г ГГГ"~ f T T T f T T f И
            Bjf *•**
          ■* Illllt) F   ^ p J P         P      P     hih/n)
 ^ K K m ^ 0 q ffiik a , o n ' - . a k i m il l !.
щщ Ш Ш ш ышяШ Щ Ш шшомм ш ийют
        И JMEpf1тШ                       ffjiZiM:
     vj\‘»7                                     p a j a i p                      j
                                                                                     J<
                        1L                                           1j ■j ] !       r j
     Sill W
                         Г:!
                                Faxriddin RAHMATOV
                        8 1 - 4 5 2 .1
                        P |6
                          Ommabop
 IW®1                   ingliz tili kursi
                                                                        ■Ъл n \
/
- - / \* у . r - \ \
                                    * * * * *
         ■te1
        A F fn ill
                              English
     Ж|                       co u rse
    m
          gF®
          s 1 >,           for everyone
                                                 N izo m iy nom li
                                                    T D P U            В              {
                                                   ku tu b xon asi
                                                                             э
                                                 9£0> Ш
                   \j                   “NAMANGAN”                                   k'S'
                                        nashriyoti - 2015
1 Шшw а            W® 1 г Ш '
и U w Vb>? J_L                 ./
       UO‘K: 821.512. 133-9
       К В К - 81.2-2
       R-18
       F. Rahmatov
      Taqrizchilar:
      H. UBAYDULLAYEV               oliy toifali ingliz tili o‘qituvchisi
      Z. SODIQOV                    filologiya fanlari nomzodi, dotsent
       Rassomlar:
       Najotbek J O ‘RABOYEV
       AzizbekJABBOROV
Nr    1282-4327.75-1673970
NG    1283-(9.0)-(01)                  2015
                            3
                                                                                              1
                    MUNDARIJA (Contents)
I Kirish qism
 Fonetika
    Ingliz tili alfaviti............................................................. 6
    Transkriptsiya belgilari...................................................6
    Unli tovushlar................................................................. 7
    Ayrim unli tovushlaming talaffuzi.................................7
    Undosh tovushlar.......................................................... 12
    Unli harflaming o‘qilish qoidalari.............................. 15
    Unli harf birikmalarining o‘qilishi..............................17
    Ayrim undosh harflaming o‘qilishi............................ 18
    Undosh harf birikmalarining o‘qilishi......................... 19
    Oxiri “r” harfi bilan tugaydigan birikmalaming
    o‘qilishi.......................................................................... 2 0
    Ayrim harf birikmalarining o‘qilishi........................... 20
II Gap tuzilishi.................................................................... 22
III Qisqacha ingliz tili grammatikasi.................................32
1-mavzu. I am - You are (to be)......................................33
2-mavzu. I am doing, (present continuous tense).......... 36
3-mavzu. I like/do/work, (present simple tense)............39
4-mavzu. I have/have got. (possession).......................... 42
5-mavzu. “to be” ning o‘tgan zamondagi shakllari....... 45
6 -mavzu. I did/worked/went (past simple tense)......... 47
7-mavzu. I was doing (past continuous tense)...............51
8 -mavzu. I have done (present perfect tense)................54
9-mavzu. is done/was done (passive voice).................... 59
10-mavzu. I used to ...(finished actions)......................... 62
11-mavzu. be / get used to something .......................... 64
12-mavzu. I will do (future simple)................................. 6 6
13-mavzu. I am going to do som ething..........................70
14-mavzu. I had done (past perfect tense)...................... 72
15-mavzu. a/an, t h e ..........................................................74
                                               4
16-mavzu. some, any va no gumon olmoshlari..............78
17-mavzu. a lot (of) much many (quantities)................81
18-mavzu. M ight modal f e ’li (permission)......................83
19-mavzu. Can va could m odalfe’lla ri.......................... 86
20-mavzu. Must, m ustn’t, needn’t .................................88
2 1-mavzu. Should modal f e ’l i .......................................... 90
22-mavzu. Sifat (adjective)............................................... 93
23-mavzu. Ravishlar (adverbs).........................................95
24-mavzu. Sifat darajalari................................................ 97
25-mavzu. 1/me/my/mine (pronouns)............................ 102
26-mavzu. Who saw you? (questions 1 ) .......................105
27-mavzu. How many/how much (questions 2).......... 107
28-mavzu. at, on, in vaqt predloglari............................. 109
29-mavzu. What would you do? (conditionals)............ 112
30-mavzu. before, after, while, during.......................... 114
                                     5
            1. FONETIKA (P h o n e t ic s )
                                 6
o‘zbek tilidagi ayni ekvivalentlari yoki shunga yaqin
talaffuz qilinadigan ifodasi ko‘rsatilgan, jadval so‘nggida
ba’zi o‘zbek tilida yo‘q tovushlaming talaffuzi haqida
batafsil ma’lumotlar berilgan.
                              7
  doshlar oldidan kelganda biroz cho‘ziqroq talaffiiz qili-
  nadi.
     [e], [ae] va [л] tovushlarini al-
  mashtirib yanglish talaffiiz qilish
  ma’no o‘zgarishiga olib kelishi
  mumkin.
     Masalan:
  bet [bet] - garov o‘ynamoq
  bat [bast] - ko‘rshapalak
  but [bAt] - lekin
  man [masn] - kishi
  men [men] - kishilar
                              8
4. [a:] tovushi
   Bu tovush o'rik so‘zidagi (o‘)
 tovushiga o‘xshaydi. Tilni ko‘ta-
 rib o‘rtasini maksimal darajada
 tekis holatda tutib talaffuz qili-
 nadi.
                            Ii
ir + undosh birikmasida:
sir [sa:]          firm [faim]            shirt [fait]
first [fa:st]      girl [ga:l]            birth ['ba: 0 ]
                             Uu
ur + undosh birikmasida:
bum [bain]         hurt [hait]            curtain ['kaitn]
turn [tain]        surf[saif]             purpose ['paipas]
                             9
     5. [a] tovushi
      Bu neytral tovush hisoblanadi.
    U doimo urg‘usiz. 0 ‘zbek tili al-
    favitida bu tovushni ifodalaydi-
    gan harf yo‘q, biroq bordi, bir
    kabi so‘zlardagi “i” harfi aynan
    [э] tarzida talaf
    fuz qilinadi.
                                Ее
     better ['beta]                    loiter ['bits]
     letter ['letar]                   pure [pjua]
     instrument ['instrumant]          racer ['reisa]
     property ['pnpati]                rather ['ra: 6 a]
                                  10
6. [ei] tovushi
  Bu tovush diftong deb ataladi. Diftonglar juda ham qisqa
ikki unli tovushning birikmasi hisoblanadi. 0 ‘zbek tilida
diftonglar yo‘q.
  [ei] tovushini quyidagi harf va birikmalar beradi.
S o ‘z la m i suxandon ortidan qaytaring:
                               11
    UNDOSH TOVUSHLAR (Consonant sounds)
   1. [t] tovushi
  0 ‘zbek tilidagi (t) tovushiga
mos keladi, faqat biroz shiddat
bilan portlatib talaffuz qilinadi.
Til uchini ko‘tarib yuqori
tanglayga tekkizib talaffuz
qilinadi.
 2. [0] tovushi
 Jarangsiz tovush, o‘zbek tilida bunday tovush yo‘q.
Uni talaffuz qilishda til uchini yuqori tishlaming qirra-
                               12
   siga qo‘yib biroz ezib, orasidan havoni chiqarish bilan
   talaffuz qilinadi.
     Ba’zan [0] tovushini [s] yoki
 [f] tovushiga almashtirib talaffuz
 qilish kabi xatoliklar ham uchrab
 qoladi, lekin bu ma’no o‘zgarishi-
 ga olib keladi.
    Masalan:
    sin [sin] - gunoh          thin [0 in] - oriq, ingichka
    first [fa:st] - birinchi   thirst [09:st] - chanqoq
3. [d] tovushi
     Jarangli tovush, sirg‘aluvchi
  (z) tovushiga o‘xshash, o‘zbek
  tilida bunday tovush yo‘q. Bun
  da til uchini yuqori tishlaming
  qirrasiga qo‘yib biroz ezib,
  orasidan havoni
  chiqarish bilan
  talaffuz qilinadi.
 4. [rj] tovushi
       0 ‘zbek tilidagi (ng) tovushi
  bilan bir xil. Tilning orqa qis-
  mi yumshoq tanglayga tegib
  havo oqimining burun bo‘shli-
  g‘idan chiqishi orqali talaffuz
  qilinadi.
                               13
5. |r] tovushi
  0 ‘zbekcha (r) tovushiga mos
keladi, lekin titramaydi. Tilning
uchi orqaga qayrilgan holda
talaffuz qilinadi.
6. [w] tovushi
  0 ‘zbek tilida bunday tovush
yo‘q. Talaffuzda tarang holdagi
lablar oldinga cho‘zilib aylana
shakliga keladi va havo oqimi
bosim bilan chiqqanda og‘iz
chetlari tez va shiddat bilan
qimirlaydi. Bu “ue” birikmasini
aytishga biroz o‘xshab ketadi.
                            14
        Unli harflarning o‘qilish qoidalari
                              “Aa”
So'zlarni suxandon ortidan qaytaring:
        ochiq bo ‘g ‘inda. Masalan: name [neim]
 [ei]
        make, made, table, save, wave, mate, safe, cake.
        ar + undosh (ear + undosh birikmasidan tashqari)
 [a:]
        far, star, arm, farm, starve, art, cart, hard, mark.
        ar + unli
 [ЕЭ]
        care, bare, fare, hare, mare, pare, stare, tare, ware.
        urg ‘usiz bo ‘g ‘inda
 M      accept, account, affect, husband, woman, popular.
                              “Ее”
        ochiq bo ‘g ‘inda, ее harf birikmasida
 [i:J   bee, see, be, he, she, steel, street, fee, feet.
        yopiq bo ‘g ‘inda
 [e]    let, met, men, belt, set, pet, tell, best, fell, well, left.
        er + undosh / ear + undosh
 [a:]
        were, her, certain, serve, earn, early, pearl.
        er + unli / eer / ear.
 [ia]   here, cheer, queer, beer, near, dear, nearly, clear.
        urg ‘usiz bo ‘g ‘inda
  [э]   letter, instrument, property, pure, racer, rather.
                               15
                             “ Ii”
      ochiq bo ‘g ‘inda
[ai]
      fine, five, nice, mile, tie, hide, pile, file, like, pipe.
      yopiq bo ‘g ‘inda
  [i] ill, fill, his, did, if, miss, pick, tick, silly, it, sit.
      ir + undosh
 [a:]
      fir, firm, birthday, dirty, bird, thirty, thirteen, stir.
      ir + unli
[aia]
      wire, mire, fire, admire, tired.
                            “O o”
        ochiq bo ‘g ‘inda
[au]
        no, nose, go, note, rose, tone, smoke, so.
        yopiq bo ‘g ‘inda
W       on, dog, ox, loss, doll, golf, clock, coffee, not, lot.
        or (wor + undosh birikmasidan tashqari)
[o:\
        or, bore, order, sort, nor, for, port, sport, more.
        urg ‘usiz bo ‘g ‘inda
la]
        razor, prior, mission, nation, junior, erosion, actor.
                            “Uu”
      ochiq bo ‘g ‘inda
[ju:]
      tube, music, produce, tulip, due, tune, huge, use.
      yopiq bo ‘g ‘inda
  W
      bus, cup, mud, shut, must, under, dull, run, rush.
      ur + undosh
 [9:1
      bum, turn, hurt, surf, burst, curtain, purpose, curl.
      ur + unli
ljua] cure, during, pure.
                                16
                                “ Y y”
           ochiq bo ‘g ‘inda:
 [ai]
           type, try, eye, bye, my, why, dry, shy, sky, rhyme.
           yopiq bo ‘g ‘inda:
 hi        system, symbol, gym, myth, hymn.
           yr + unli:
|aia]
           byre, tyre.
           у + unli so‘z boshida
 |J|       yes, youth, your, young, yard, year, yellow, you.
           urg ‘usiz bo ‘g ‘inda
 [i]       very, sorry, dictionary, already, army, busy.
ее, ea       [i:]
             three, beat, cheese, dean, eat, feel, feet, free, tea.
             [ei]
ei, ey
             eight, grey, they, veil, weight.
eu, ew       liu:l
             few, knew, neutral, new, news, nucleus, queue.
             [i:l [ai] [e]
   ie
             yield, chiefly, niece, cried, quiet, tie, friend.
             [ei]
ai, ay
             afraid, aid, aim, day, mail, main, may, pay, wait.
             [э:] [a:]
au, aw
             aunt, author, awful, cause, daughter, laugh, saw.
 all, al     [э:] [o:l]
   +         all, already, also, ball, call, chalk, fall, hall,
undosh       salt, small, talk, tall, walk, wall.
             [au]
  oa
             boast, coal, coat, goal, load, loan, oak, road.
                                         N iz o m iy nom li
                                            T D P U
                                          k utu bxon asi
               1)  [u] (к, d dan oldin kelganda)
               book, brook, good, shook, took, understood.
   00
               2 ) [u:]
               cool, foot, moon, school, wool, zoo.
               [Di]
 01,   oy
               boy, choice, coin, oil, point, soil, toy, voice.
               [au]
 ou, ow
               about, cow, flower, house, out, south, town.
                               wG g
            e, i, у unlilaridan oldin kelganda
 №1
            age, bridge, charge, energy, geography, gymnastics.
            boshqa hollarda va qoidadan mustasno so ‘zlarda
 LgJ
            ago, bag, dog, finger, forget, gas, gate, get, give.
                               “Qq”
            qu so ‘z boshi va о ‘rtasida
[kw]
            quail, quality, quartz, queen, quickly, quite.
            que so ‘z oxirida
 Ikj        technique, unique.
                                    18
                             “Ss”
       so z bos hi va oxirida, jarangsiz undoshlardan
 [si   oldin va keyin kelganda
       ask, institute, best, cost, course, save, say, this.
       unli va jarangli undoshdan keyin, ikkita unli
 [z]   orasida
       news, as, busy, cheese, close, his, husband, visit.
                             19
                1 ) [h] “o” harfidan oldin
                who, whole, whom, whose.
     wh
                2 ) [w] boshqa hollarda
                which, when, what, why, whale, wheat.
  wr - [r       wreck, wren, wrest, wrist, write, wrong.
  nk - [r)k]    bank, drink, rank, sink, sunk, thank, think.
eer, ear - [is] appear, beer, clear, dear, hear, near, nearly.
oor - [us] boor, moor, poor.
(ba’zan) [d:] door, floor, moor.
wor + undosh - [wa:] word, work, world, worse, worst.
air - [вэ] chair, hair, lair, pair, stair.
our, owr, ouer, ower - [аиэ] power, shower, tower.
                               20
w a - [wo] [wo:]
   walk, wall, want, war, warm, was, wash, watch, water.
qua - [kwo] [kwo:]
  quality, quantity, quartz, squash.__________________
gu - [g]
   guard, guest, league.____________________________
om, on, ov, oth - [лт ] [лп] [av ] [лд]
   above, become, cover, done, front, one, other, wonder,
as + undosh - [a:s]
   ask, cast, caste, class, fast, ghastly, grass, last, task,
af + undosh - [a:f]       after, craft, draft, raft, staff.
ath - [a:5] father._________________________________
ance - [a:ns] dance, trance._________________________
anch - [a:ntf] branch.______________________________
ant - [a:nt] grant._________________________________
and - [a:nd] command, commander, demand.__________
                            21
      GAP TUZILISHI (Sentence Structure)
  Ma’lumki, ingliz va o‘zbek tillarida gap tuzilishi bir-
biridan tubdan farq qiladi. Bu o‘z navbatida til
o‘rganuvchilarga bir muncha qiyinchilik tug‘dirishi tabiiy
hoi, albatta. Shu sababli, o‘zlashtirish oson bo‘lsin degan
maqsadda ingliz va o‘zbek tillaridagi gap tuzilishlari hech
bir qoida yoki ta’riflarsiz, imkon qadar eng sodda
uslubdagi namunalar bilan berildi. Bunda inglizcha gap
tarkibidagi har bir so‘z yoki bo‘lak ostida tartib raqami
bilan berilgan; tarjima qilinganda aynan o‘sha so‘z yoki
bo‘lak o‘zbekcha gapda qanday tartibda kelishini ostidagi
tartib raqamidan bilib olinadi. Namunalardan foydalangan
holda berilgan mashqlami bajarish va yangi so‘zlar
ishtirokida gaplar tuzish mumkin.
  1-namuna.
  Awalo buyruq gaplardan boshlaymiz. Ingliz tilida
fe’lning infinitiv (infinitive) deb ataluvchi noaniq shakli
bor, u “to” yuklamasi yordamida yasaladi - to read - о ‘qi-
moq. Bu o‘zbek tilidagi harakat nomining -moq qo‘shim-
chali shakliga to‘g‘ri keladi. Xuddi o‘zbek tilida harakat
nomining -moq qo‘shimchasini tushirib buyruq gap yasal-
gani singari, ingliz tilida ham buyruq mayli infitivdagi
“to” yuklamasini tushirib qo‘llash bilan hosil bo‘ladi:
             Read! - 0 ‘qi! / 0 ‘qing! / 0 ‘qinglar!
  Buyruq gapda fe’l doimo gap boshida keladi va boshqa
gap bo‘laklari fe’ldan keyin keladi:
Read this text! - Mana bu matnni o‘qi!
   1    2                        2             1
Give me        that book! - Menga u kitobni bering!
  1     2         3                2         3           1
 Yodda tuting:
 a pen - ruchka (birlik) two pens - ikkita ruchka (ко ‘p lik)
 two lessons - ikkita dars    Lesson Two - ikkinchi dars
  Topshiriq.       Berilgan so'zlar yordamida namunadan foydalanib
  gaplar tuzing.
to show [Jsu] - ko‘rsatmoq             a hen [эЪеп] - tovuq
to say - aytmoq                        a hat [s'haet] - shlyapa
say! [sei] - de! ...deb ayt!           and [and] - va, hamda
a cat [Vkaet] - mushuk                 a cup [з’клр] - piyola
a bat [s'bset] - ko‘rshapalak          two [tu:] - ikki, ikkita
a rat [s'raet] - kalamush              three [0 ri:] - uch, uchta
one [waii] - bir, bitta, bir           a dog [a'dog] - it
   dona                                a gun [з'длп] - miltiq
lesson [lesn] - dars                   a pig [a'pig] - cho‘chqa
a cap [э'каер] - qalpoq,               Good morning!
   shapka                                 ['gud'mo:niq] - Xayrli
a pen [э'реп] - ruchka                    tong!
  2-namuna.
          I see four books               on the table.
          1 2        3                        4
                                  23
a lamp [э'1ж тр] - chiroq                          a zebra [э'гкЬгэ] - zebra
six [siks] - olti, oltita                          a squirrel [Vskwirel] - ol-
a wolf [s'wulf] - bo‘ri                              maxon
  3-namuna.
     I have             a book.        -       Menda              kitob         bor
     1    2                3                         1        3                  2
                                               24
  4-namuna.
  This fish        is* on   the dish.       -    Bu baliq   idishda.
       1            2   3       4                   1         4+3
  5-namuna.
Has she     a doll? -               Uning       qo‘g‘irchog‘i bormi?
Have you a rabbit? -                Senda          quyon      bormi?
 1         2         3                2              3            1
                                25
I have not - Menda ... yo‘q from ... to - -dan ...-ga
a chicken [o'tjikin] - jo ‘ja to catch [kaetj] - ushla-
to count [kaunt] - sanamoq       moq, tutmoq
from [from] - -dan            Yes, she has. - Ha (bor).
to [to] - -ga, -gacha         No, I have not. - Yo‘q.
  6-namuna.
         How many balls     have     you?
              1        2      3        4
            Senda   nechta koptok bor?
              4         1     2        3
                     2-      variant
               Senda koptok nechta?
                 4        2     1
 Topshiriq. Berilgan so'zlar yordamida namunadan foydalanib
 gaplar tuzing.
 7-namuna.
    Where              the girl?       -     Qiz qayerda/qani?
         1                  3                  3            1
                                       26
 T o p s h iriq .   Berilgan so'zlar yordamida namunadan foydalanib
 gaplar tuzing.
thirteen - o‘n uch(ta)                      man).
where [wes] - qani, qayer,                he, she, it is - u ...(-dir)
  qayer(-ga/-da)                          under [4nds] - tagida
a room [ru:m] - xona                      a tree [tri:] - daraxt
a table [teibl] - xontaxta,               very [veri] - juda, rosa
  stol                                    good [gud] - yaxshi
a house [haus] - uy, bino                 Thank you. [’Baegk'ju:]
a garden [ga:dn] - bog‘                     - Rahmat.
I am [ai'aem] - Men ...(-
 8-namuna.
                    What colour is          this flag?
                             1        2             3
                    Bu bayroq        qanday rangda?
                         3                      1
           2-variant
              Bu bayroqning               rangi         qanday?
                             4              2              1
                             It is red. - U qizil.
 Topshiriq. Berilgan so'zlar yordamida namunadan foydalanib
 gaplar tuzing.
                                    27
my [mai] - mening                 a goat [gaut] - echki
a pencil [pensl] - qalam          white [wait] - oq
Daddy ['daedi] - dada             red [red] - qizil
Mammy ['maemi] - oyi              a car [ka:] - avtomobil
her [Ьэ:] - uning (<qiz bola)     a street [strirt] - ko‘cha
to take [teik] - olmoq            a ribbon ['riban] - lenta
big [big] - katta                 a lemon ['lemon] - limon
9-namuna.
  What animal       is   this?    -   Bu    qanday hayvon?
       1            2      3           3           1
                                 28
not so ... as [not sou ...        to see [si:] - ko‘rmoq
  aez] - -dek ... emas
10-namuna.
What is your         name? -       (Sening)      isming nima?
  1    2   3           4              3             4     1
ll-nam una.
         There is a lemon on the saucer.
            1         2       3        4
         Likopchada limon bor.
            4+3         2      1
There are some nuts on the plate. - Tovoqda yong‘oqlar
                         bor.
                             29
  Topshiriq.       Berilgan so'zlar yordamida namunadan foydalanib
  gaplar tuzing.
there is [беэг iz] - bor,             an apple [aspl] - olma
   turibdi (birlik)                   a wood [wud] - o‘rmon
there are ['беэг a:] - bor,           at school ['sku:l] - maktab
   turibdi (ко p/ik)                     da
some [sAm] - ba’zi, bir               water ['wait] - su’
   qancha, bir oz                     boiled [boild] - qaynagan
a nut [nAt] - yong‘oq                 an eye [ai] - ko‘z
an owl [aul] - boyo‘g‘li              eyes [aiz] - ko‘zlar
a mouse [maus] - sichqon              a wing [wig] - qanot
mice [mais] - sichqonlar              to eat [i:t] - yemoq
  12-пат ипа.
            Is there        any bread      for   dinner?
             1   2              3           4       5
                                    30
   qumg‘on                             paypoq
cheese [tji:z] - pishloq            a sofa [’saufs] - divan
butter ['bAta] - sariyog 4          at the cinema [st
tea [ti:] - choy                       da'sinims] - kino(teatr)
for tea - choyga, tanovul              -da
   qilish uchun                     a plate [pleit] - likopcha,
a kitchen ['kitjn] - osh-              tarelka
   xona                             a nest [nest] - in, uya
to put [put] - qo‘ymoq              a cupboard ['kAbsd] - bu-
twenty [’twenti] - yigirma             fet
a pair [реэ] - juft, para           to put on [’put’on] - kiy-
a shoe [Ju:] - tufli                   moq, kiyib olmoq
a pair of shoes - (bir juft)        to put - qo‘ymoq
   tufli                            in the tree - daraxtda
a chair [tfes] - kursi, stul        in the street - ko‘cha
a stocking [stokiq] - uzun
                               31
        QISQACHA in g liz                 t il i
GRAMMATIKASI
          ENGLISH GRAMMAR
                    IN BRIEF
                            32
  1 -m a v z u .           “to & e"yordam chi fe’li
                                    33
      we are        (we’re not       or we aren’t)
      you are not (you’re not        or you aren’t)
      they are_____ (they’re not     or they aren’t)
                              34
                               MASHQLAR
                                       35
               2 -m a v zu . I am doing.
       I am doing (am/is/are +
V-ing) ko‘rinishidagi gaplar
 nutq so‘zlanayotganda bajarila-
yotgan ish-harakatlami anglata-
di, o‘zbek tilida “biror ish qilyapti/qilmoqda/qilib turibdi'''
deya ifodalanadi. Ushbu shakldagi gaplar hozirgi davomli
zamon {present continuous tense) hisoblanadi. Quyidagi
jadvaldan barcha shaxslarda bo‘lishli, inkor va so‘roq
gaplaming qanday yasalishini o‘rganing:
                                 36
"-ing” Я° ‘shilishidagi imloviy qoidalarniyodda tuting:
                come —►coming          write —►writing
                dance —►dancing        lie —►lying
                run —►running          sit —►sitting
Misollar:
• ‘Are y o u feeling OK?’ ‘Yes, I’m fin e, th a n k y o u .’
 _ “ T u z u k m is a n ? ” “ H a, y ax sh im a n , ra h m a t” .
• ‘Is it raining?’ ‘Yes, take an umbrella.’ - “Yomg‘ir
  y0 g‘yaptimi?” “Ha, soyabon ol”.
• Why are you wearing a coat? It’s not cold. - Nega palto
  kiyib yuribsan? Sovuq emasku.
• Who are you waiting for? Are you waiting for Soli?
  - Kimni kutib turibsan? Solini kutyapsanmi?
5. (talk to a friend)
6 . (stand)..............
                                              38
e. (I / learn / English).........................................
f. (I / wear / shoes).............................................
g. (the sun / shine)...............................................
3-mavzu. I like/do/work.
Misollar:
• It snows a lot in winter. - Qishda qor ko‘p yog‘adi.
• The Earth goes round the Sun. - Yer quyosh atrofida
  aylanadi.
                                      39
“To have” fe’li III shaxs birlikda “has” shaklida tuslanadi:
      I have - he/she/it has:
• He has a shower every day. - U har kuni dushda
   cho‘miladi.
Ill shaxs birlikda “-s ” va “-es ” qo ‘shilishidagi imloviy
qoidalarni yodda tuting. Quyidagi holatlarda -es
qo ‘shimchasi qo ‘shiladi:
1) -s/-sh/-ch bilan tugagan so ‘zlarga qo ‘shiladi:
    pass - passes       finish - finishes   watch - watches
2 ) -y harfi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda у yozuvda
    i ga aylanadi - у +es     -ies:
    study - studies       try - tries
3) shuningdek:            do - does          go - goes
                              40
 ladi. Boshqa shaxslarda esa do not (don’t) ishlatiladi:
9 My car doesn't use much petrol. (not 'My car don't use')
MASHQLAR
1        ж
                    4
                  2 %**
                        P *    Ж     t
 1.   He alw ays......... to work.
 2.   T hey........ football every day.
 3.   S h e ........ a lot.
 4.   H e .......her many questions.
                                       41
          4-mavzu. I have/have got.
       I                    I             (I’ve got)
      we                   we             (we’ve got)
     you have     OR      you have got    (you’ve got)
    they                 they             (they’ve got)
      he                   he             (he’s got)
     she has      OR      she has got     (she’s got)
       it                   it            (it’s got)
• We have a new computer. (or we’ve
   got) - Bizda yangi computer bor.
• I’ve got blue eyes and long hair, (or I
   have blue eyes.) - Mening ko‘zlarim
   ko‘k. /Men shahlo ko‘zman va uzun
   sochliman/sochim uzun.
   Inkor, so ‘roq shak.llari va qisqa
javoblar (I haven’t got / have you got?
 etc.):
                          negative
                     I
                    we     have not
                                       got
                   you    (haven’t)
                   they
                               42
               question                  short answers
              I                         I
             we                Yes,    we       have.
    have    you                No,    you     haven't.
            they got?                 they
             he                        he
                               Yes,           has.
    has      she                      she
                               No,           hasn't.
              it                       it
                          43
                                                           -
MASHQLAR
                                      44
    5-m a v zu . “to be” fe’li o6tgan zamonda
                          45
                           MASHQLAR
                                    46
           6 - m a v z u . I did/worked/went
              I/we/you/they
                                   cleaned
                   he/she/it
                           47
      break —► broke           find      —► found
      bring      brought       fly           flew
      build      built         forget        forgot
      buy        bought        get           got
      catch      caught        give          gave
      come       came          go            went
      do         did           have          had
      drink      drank         hear          heard
      eat        ate           know          knew
      leave      left          sell          sold
      lose       lost          sit           sat
      make       made          sleep         slept
      meet       met           speak         spoke
      pay        paid          stand         stood
      put        put           take          took
      read       read [red]* tell            told
      say        said          win           won
      see        saw           write         wrote
• talaffuzi
• I usually get up early but this morning I got up at 9.30.
  - Men odatda erta turaman, lekin bugun ertalab 9.30 da
  turdim.
• We did a lot of work yesterday. - Kecha ko‘p ish qildik.
     Inkor va so‘roq shakllari did yordamida yasaladi:
              infinitive           positive
                                    I played
                                 we started
                                you watched
                               they had
                                 he saw
                                she did
                                   it went
                             48
        negative                           question
        I           play                    I   play?
      we            start                 we start?
     you            watch                you watch?
    they did not    have          did    they have?
      he (didn't)   see                   he see?
     she            do                    she do?
       it           go                     it go?
                          49
                                                                               1
MASHQLAR
                                      50
              7 -m a v zu . I was doing
       I                       I
                                    was not
     he      doing             he             doing
         was                        (wasn’t)
    she      watching          she            watching
      it     playing           it             playing
     we      running                          running
                               we
                                    were not living
    you were living            you
                  etc.              (weren’t)     etc.
   they                        they
                         question
                     I
                     he doing?
                was
                     she watching?
                     it   playing?
                     we running?
                were you living?
                     they        etc.
                          51
Misollar:
• What were you doing at 11 30 yesterday? Were you
  working? - Kecha o‘n bir yarimda nima qilayotgan
  edingiz? lshlayotganmidingiz?
• 'What did he say?' 'I don't know, I wasn't listening4.
  - “U nima dedi?” “Bilmayman, quloq solmayotgandim?
• In 1985 we were living in Uychi. - 1985-yilda biz
  Uychida yashayotgan edik.
• Today she's wearing a skirt, but yesterday she was
  wearing trousers. - Bugun u yubka kiyib yuribdi, lekin
  kecha shim kiyib yurgan edi.
• I woke up early yesterday. It
  was a beautiful morning. The
  sun was shining and the
  birds were singing. - Kecha
  erta-lab erta turdim. Go‘zal
  tong edi. Quyosh charaqlab
  turar va qushlar sayrar edi.
                            52
                             MASHQLAR
                              5                              6
1. She was in the room. She was relaxing on the sofa.
2. S h e ............ in the park. S h e ...................... with her dog.
3. H e ..............in the museum. H e ...................... a photo.
4. T hey ........... at the cinema. T h ey..................... in line.
5. M other....... in the garden. S h e ...........................there.
6 . 1 ......... by the sea. I ................................... in the sun.
                                   53
               8 -m a v zu . I have done
                                 54
    Noto‘g'ri tuslanuvchi fe’llaming o‘tgan zamon
sifatdosh shakllarini ro‘yxatdan yod oling.
    Hozirgi tugallangan zamon o‘tgan zamonda boshlanib,
hozirda tugallangan va natijasi m a’lum (o‘zgarmagan) ish-
harakatni ifodalaydi. Present perfect ni past simple bilan
qiyoslang:
• Yesterday, 1 lost my keys. I found them this morning.
  - Men kecha kalitlarimni yo‘qotib qo‘ydim. Ulami
  ertalab topib oldim.
• I’ve lost my keys. - Men kalitlarimni yo‘qotib qo‘ydim.
• I bought this book last week, but I haven’t read it. - Bu
  kitobni o‘tgan hafta sotib oldim, lekin uni o‘qimadim.
• We’ve bought a new house. - Biz yangi uy sotib oldik.
• Can I take this newspaper? Have you finished with it?
  - Mana bu gazetani olsam bo‘ladimi uni tugatdingizmi?
already - allaqachon
• They’ve already arrived. - Ular allqachon kelib
  boiishdi.
yet - hali (ham).
“Yet” inkor va so‘roq gaplarda, gap oxirida ishlatiladi.
yet in negative sentences:
• They haven’t arrived yet. - Ular hali kelishmadi.
yet in questions:
• Have they arrived yet? - Ular hali ham kelishmadimi?
                           55
present perfect + ever (in questions) and never:
• 'Has Anvar ever been to America?' 'Yes, once.' - “An
  var hech Amerikada bo‘lganmi?” “Ha, bir marta”.
• My mother has never travelled by air. - Oyim hech
  qachon samolyotda uchmagan.
E ’tibor bering:
Have gone to (somewhere) - biror joyga ketgan/ketdi (hali
    yetib bormagan boiishi mumkin).
Have been in (somewhere) - biror joyda (hali ham).
Have been to - biror joyga borib kelgan, biror joyda
    bo ‘Igan.
  Qiyoslang:
• I can't find Sardor. Where has he gone? - Sardomi topa
  olmayapman. U qayerga ketdi?
• Oh, hello Sardor! I was looking
  for you. Where have you been?
  - Iye, salom, Sardor. Seni
  qidirayotgandim. Qayerda
  eding? / qayerga borib kelding?
                   How long h ave you
     How long ..? - qachondan beri, qachondan buyon,
     qanchada, qancha vaqt mobaynida
     How long has she been in Andijan? - U qachondan
     beri Andijonda?
         She has been in Andijan - since Monday.
                                    -
    Quyidagi misollami taijima qiling:
  • They have been married for five years, (not 'They are
    married ....')
  • How long have you been married?
  • How long have you known her?
  • I’ve known her for a long time, (not 'I know her for ...')
  • She has lived there all her life.
                               56
                 For      Since      Ago
                            57
                                                                        г
                                   58
  9 -m a v z u . is done/was done (passive voice)
                           59
   To‘g‘ri tuslanuvchi fe’llaming (regular verbs) o ktgan
zamon sifatdoshi shakllari “-ed” qo‘shimchasi yordamida
yasaladi (cleaned/damaged etc.).
   Noto‘g ‘ri tuslanuvchi fe’llaming (irregular) o ‘tgan
zamon sifatdoshi shakllari jadvaldan o ‘rganiladi.
                             • This    car is made          in
                              Uzbekistan. - Bu mashina
                              0 ‘zbekistonda ishlab chiqari-
                              ladi.
                              • Butter’s made from milk.
                           - Sariyog 4 sutdan tayyorlanadi.
• These houses were built 100 years ago. - Bu uylar 100
    yillar aw al qurilgan.
was / were born - tug ‘ilgan
    •      Where were you born? - Qayerda tug‘ilgansiz?
Ish-harakatning bajaruvchisini ko‘rsatish uchun “by”
predlogidan foydalaniladi. 0 ‘zbek tiliga “tomonidan,
-ning, -dan” deya tarjima qilinadi, lekin ba’zan taijima
qilinmasligi ham mumkin.
• The telephone was invented by Alexander Bell in 1876.
   - Telefon 1876-yil Aleksandr Bell tomonidan ixtiro
   qilingan.
   Hozirgi davomli zamonda majhul nisbat am/is/are +
being + past participle shaklida yasaladi:
• Some new houses are being built opposite the park.
  - Xiyobon qarshisida bir nechta yangi uylar qurilyapti.
   Hozirgi tugallangan zamonda majhul nisbat have/has +
been + past participle shaklida yasaladi:
                              60
                                M ASH Q LAR
                                     61
6 . How many languages are speaking in Switzerland?
1 0 -m a v z u . I used to ...
                                62
  “used to ...” faqat o‘tgan zamondagi ish-harakatlar
uchun ishlatiladi. “I use to ...” (present) tarzida hozirgi
zamonda qo‘llash mumkin emas:
• I used to play tennis. These days I play golf. (not ‘I use
  to play golf)
• We usually get up early. (not ‘We use to get up early.’)
MASHQLAR
                           63
6 . He loves listening to music. She ... to it in his free
    time.
7. We ... in a small village but we moved to the city a few
    years ago.
8 . My granddad prays every day so he ... up very early.
9. What games ... you ... when you were a child?
                             64
I am used to (doing) something - Men biror narsa (qi-
  lishga) о ‘rganib/ко ‘nikib ketganman.
• I am used to the w eather in this country. - Men
  bu yurtning ob-havosiga o ‘rganib ketganman.
I used to do something - Men ilgari biror ish qilib
  turardim / qilib yurardim / qilardim. Birikma ‘I used
  to do‘ tarzida yasaladi (not ‘I am used to d o ‘):
• I used to drive to w ork, but these days I usually
  go by bike. - Men aw allari ishga mashinada borar
  edim, lekin shu kunlarda odatda velosipedda boraman.
M ASHQLAR
                                         65
    morning. Because I .............................................................
5. We have just moved into a flat on a busy street. It is
    very noisy. We'll h a v e ........................................................
6 . Last month we had a new teacher at school. She was
    different from the teacher before her, but we soon
                                              66
Qisqartmasi: '11 = will: I'll (I will) / you'll / she'll etc.
     won't = will not: I won't (= I will not) etc.
  Shall
  I shaxsda “shall” ishlatilishi mumkin - I shall (= I will)
and we shall (= we will):
• I shall be late tomorrow, or I will (I'll) be late
  tomorrow.
• I think we shall win.      or I think we will (we'll) win.
                              67
  Biror kimga biror yordam taklif qilish yoki nutq
jarayonida bajarishga qaror qilingan ish-harakatlar uchun
kelasi oddiy zamon - I’l l ... (I will) ishlatiladi: *
• 'My bag is very heavy.' 'I’ll carry it for you.' - “Sum-
  kam juda og‘ir”. “Men sizga ko‘tarishib yuboraman”.
• 'I'll phone you tomorrow, OK?' 'OK, goodbye.' - “Men
  sizga ertaga qo‘ng‘iroq qilaman, xo‘pmi?” “X o‘p,
  yaxshi”.
MASHQLAR
       1.
                            68
1.   Why is my father late? I ... him.
2.   She’s in Paris now. She ... here next month.
3.   It’s late. I ... a taxi.
4.   I’m bored. I ... TV now.
                                         69
    13-mavzu. I am going to do something
                             70
uchun hozirgi oddiy zamon - present simple qoilanadi:
• The train arrives at 7.30 tomorrow. - Poezd ertaga7.30
  da keladi.
• What time does the film finish? - Kino qachon tugaydi?
MASHQLAR
                                       71
III. Be going to va ushbu fe’llardan mosini qoilab
    gaplarni to‘ldiring.
       eat        do     lie down            walk     wash     watch
1. ‘Your hands are dirty.’ ‘Yes, Г т going to wash
    them.
2. We don't want to go home by bus. W e ...........................
3. It’s time for dinner. W e ..............pilav.
4. The doctor has just injected, so I ............for a quarter.
5. There's a programme to learn English on TV. I ....... it.
6 . W h a t....... your s o n ............. when he leaves the
    academic lyceum?
                 1 4 -m a v z u . I had done
 Quyidagi misolni o ‘qib, tushunishga harakat qiling:
                                                gone
      I/we/they/you            (= I'd etc.)
                     had                        seen
           he/she/it           (= he'd etc.)
                                                finished etc.
                                  72
 oshni pishirib bo‘lgandik.
MASHQLAR
                                     73
   (she / just / fall / asleep).....................................................
1 5 -m a v z u . a/an, the
                                         74
   a/e/f/o/u unlilari bilan boshlangan so‘zlar oldidan “an”
ishlatiladi:
• Do you want an apple? - Olma xohlaysizmi?
Shuningdek, talaffuz qilinmaydigan h harfi bilan boshlan
gan so‘zlar oldidan an artikli ishlatiladi: an hour
lekin garchi unli harf bilan boshlansa-da, [j] - (y) undoshi
talaffuz qilinadigan so‘zlar oldidan a artikli ishlatiladi:
       a university (pronounced yuniversity)
       a European country (pronounced yuropean)
Kishilaming kasbini aytganda a/an ishlatiladi:
• I'm a dentist. (not 'I'm dentist.') - Men tish doktoriman.
• Are you a student? - Talabamisiz?
     Ingliz tilida otlar sanaladigan yoki sanalmaydigan
(icountable or uncountable) bo‘ladi. Sanaladigan otlar
birlik va ko‘plikda qo‘llanadi:
  (a) car (a) man (a) key (a) flower (an) idea
singular: a car my car the car etc.
plural: cars two cars the cars many cars etc.
• I've got a car. - Mening mashinam bor.
• New cars are very expensive. - Yangi mashinalar juda
   qimmat.
Birlikdagi sanaladigan otlami yolg‘iz qo‘llash mumkin
emas (car /house/key etc.). Ular a/an artikli bilan
ishlatilishi kerak.
• We can't get in without a key - Biz kalitsiz / kalit
   bo‘lmasa ichkariga kira olmaymiz.
Sanalmaydigan otlar: water, air, rice, salt, money,
music, tennis.
Sanalmaydigan otlar faqat bitta shaklga ega:
• I've got some money. - Bir oz pulim bor.
• There isn't much money in the box. - Qutida pul ko‘p
   emas.
• Money isn't everything. - Pul barcha narsa emas.
                           75
  So‘zlovchiga ham, tinglovchiga ham m a’lum shaxs va
narsalar nomlari oldidan the ishlatiladi:
• What is the name of this street? - Bu ko‘chaning nomi
  nima?
• Can you tell me the time, please? - Vaqtni (=soatni)
  menga aytib yubora olasizmi, iltimos?
• My office is on the first floor. - Mening idoram birinchi
  qavatda.
MASHQLAR
                              76
F
                                  77
       1 6 -m a v z u . some, any va no gumon
                       olmoshlari
some - birorta, ba ’zi, biroz; boiishli gaplarda ishlatiladi:
• I'm going to buy some clothes. - Men bir nechta kiyim
  sotib olmoqchiman.
any - birorta, ba ’zi, biroz, hech ham; inkor gaplarda
ishlatiladi:
• I'm not going to buy any clothes. - Men birorta ham
  kiyim sotib olmoqchimasman.
  any va some olmoshlarining so‘roq gaplarda ishlatilishi:
                                 Ko‘pincha so‘roq gaplarda
                              any ishlatiladi:
                              • Has he got any friends?
                              - Uning hech/birorta o ‘rtoqlari
                              bormi?
                              • Do you need any help? - Siz
                              ga biror yordam kerakmi?
                              • (in the shop) Do you like any
                              phone? - (do ‘konda) Birorta
       telefon sizga yoqdimi?
                               78
r
                n ot + any          no      none
         Odatda inkor gap not inkor yuklamasi yordamida
    yasaladi va bunday gapda any ishlatiladi. Biroq no
    olmoshi yordamida ham inkor gap yasaladi va bu gapda
    not yuklamasi ham, any olmoshi ham ishlatilmaydi.
    Demak ingliz tilida bitta gapda bitta inkor k o ‘rsatkich
    ishlatiladi:
     The car park is empty. - Avtostoyanka bo‘sh.
               There aren't any cars
                                       in the car park.
               There are no cars
    - Avtostoyankada birorta /hech ham mashina yo‘q.
    How many cars are there in the car park? - Avtostoyanka
    da qancha mashina bor?
      None. - Hech qancha.
    • I have not any money, or I have no
      money. - Mening hech ham pulim yo‘q.j
          no va none
      no olmoshi mustaqil ishlatilmaydi, ot
    bilan ishlatiladi (no money / no children etc.):
    • We've got no money. - Bizning pulimiz yo‘q.
    • Everything was OK. There were no problems. - Ham-
      masi yaxshi edi. Hech qanday muammo yo‘q edi.
                               79
     - “Biror muammo bo‘ldimi?” “Yo‘q, hech ham”.
     Yod oling:
                not + anybody/anyone - hech kim
                nobody /no-one - hech kim
                not + anything - hech narsa
                nothing - hech narsa
MASHQLAR
Ё] ^
J lii,
1.   If you’re hungry, there’s ....... in the fridge.
2.   I’m hungry. I’m going to eat ....
3.   Oh, there’s .............. in my shoe.
4.   Did you give the d o g .................... to eat?
                                     80
г
    III. по yoki any qo‘yib gaplarni to‘ldiring.
                                   81
lekin
• 'Do you drink much coffee?' 'Yes, a lot.' (not 'much')
  - “Ko‘p qahva ichasizmi?” “Ha, ko‘p”.
                  (a) little         (a) few
(a) little - oz, sanalmaydigan otlar bilan qo‘llanadi:
• She drank a little water. - U ozgina suv ichdi.
• ‘Can you speak Spanish?’ ‘A little’. - “Ispancha gapla-
   sha olasizmi?” “Biroz.”
(a) few - oz, ko‘plikdagi sanaladigan otlar bilan ishlatila
di:
• We're going away for a few days. - Biz bir necha / uch-
   to ‘rt kunga safarga ketyapmiz.
MASHQLAR
                                    82
III.   a little yoki a few + ushbu so‘zlardan birini qo‘ying.
                                  83
   May I ...? = Can I...? - ...maylimi /
mumkinmi /bo ‘ladimi?:
• 'May I sit here?' 'Yes, of course.'
  - “Shu yerga o ‘tirsam bo‘ladi-
  mi?” “Ha, albatta”.
• May I ask a question? (=
  Can I ask?) - Savol so‘rasam
  maylimi /mumkinmi?
MASHQLAR
                                  84
II. Gaplarni might modal fe’li bilan qayta yozing.
1. (it's possible that I'll call you later) I m ight.callyoи
    later-.......... .
2 . (it’s possible that they'll come tomorrow)
4. ‘How are you going to get home tonight?’ i'm not sure.
                               85
     19-mavzu. Can va could m odalfe’llari
 Can - biror ish qila olmoq, qo ‘lidan kelmoq, biror ish
qilishni bilmoq, eplamoq, uddalamoq.
can + infinitive (can do / can play / can come etc.) barcha
shaxslarda ishlatiladi:
• I can play the piano. My brother can play the piano too.
   - Men pianino chalishni bilaman. Ukam ham pianino
   chala oladi.
0 ‘tgan zamonda “could/couldn’t” ishlatiladi:
• My granddad could walk without a stick. - Mening
   bobom hassasiz yura olardi.
• I was tired last night but I couldn't
   sleep. - 0 ‘tgan tun charchagandim-u,
  uxlay olmadim.
 “Can you ...? / Could you ...?” kishi-
lardan biror ish qilishini xushmuomala-
lik bilan so‘rash, iltimos qilish uchun
ishlatiladi:
• Can you wait a moment, please? or
  Could you w a it...? - Bir daqiqa kuta olasizmi, iltimos?
Biror narsani so‘rab olish uchun “Can I have ...? yoki
Could I have ... ?” deya so‘raladi:
• (in a shop) Can I have these postcards, please?         or
  Could I have ...? - (d o ‘konda) Manavi otkritkalami
  olsam maylimi, iltimos?
                              86
                            M ASHQLAR
1. ___                 2.
1. (you / play / chess / very well)
                                   87
  20-mavzu. Must va needn’t m odalfe’llari
                              88
  Qiyoslang - needn’t and mustn’t:
• You needn’t go. - Ketishingizga hojat yo‘q.
• You mustn’t go. - Ketmasligingiz kerak/ketishingiz
  mumkinmas.
                     MASHQLAR
                                2   .
1. (you / not smoke / h e re )...................
2. This is a good book, (you / read / it)
                                         89
III.    mustn't yoki needn't va mos fe’lni qo‘llang:
       clean      forget      hurry      lose     wait
                                   90
• It's late. I think I should go home now. - Kech bo‘ldi.
  Menimcha, endi uyga ketishim kerak.
• I don’t think you should work so hard. - Menimcha,
  bunchalik qattiq ishlamasligingiz kerak/ishlamasangiz
  yaxshi bo‘lardi.
• Do you think I should buy this hat? - Sizningcha, bu
  shlyapani sotib olsam yaxshi bo‘ladimi?
                        M ASHQLAR
I.      should yoki shouldn't bilan gaplarni to‘ldiring.
                              91
II. You should + ushbu so‘zlardan biri bilan gaplarni
    to‘ldiring.
       clean    go   take     visit   watch      wear
                                                 92
            22-mavzu. Sifat (adjective)
   0 ‘zbek tilidagi kabi ingliz tilida ham sifat otdan oldin
                         ishlatiladi:
________ adjective + noun (nice day / blue eyes etc.)
                         adjective + noun
                        It's a nice   day today.
               There's a very old     bridge in this village.
       I don't speak any foreign      languages.
There are some beautiful yellow       flowers in the garden.
look/feel/smell/taste/sound + adjective
• Don't cook that meat. It doesn't smell good. - Anavi
  go‘shtni pishirmang. Hidi yaxshimas.
• 'You look tired.' 'Yes, I feel tired.' - “Charchagan
  ko‘rinasiz”. “Ha, charchadim”.
                            93
                              M A SH Q L A R
                                       94
         2 3 -m a v z u . Ravishlar (adverbs)
                             95
  Shuningdek, well so‘zi s o g iig ‘ini, ahvolini ifodalaganda
sifat hisoblanadi:
• 'How are you?' 'I'm very well, thank you. And you?'
  - “Qalaysiz?” “Juda yaxshiman. 0 ‘zingiz-chi?”
M ASHQ LA R
                                           96
           2 4 -m a v z u . Sifat darajalari
                              97
         m ore...
       careful —►more careful
       polite —►more polite
       expensive —►more expensive
       interesting — ►more interesting
•   You must be more careful. - Ehtiyotkorroq boiishing
    kerak.
•   Is it more expensive to go by car or by train? - Mashi-
    nada borish qimmatroqmi yoki poezdda?
         good/well —►better       bad / badly —►worse
•   The weather wasn't very good yesterday but it's better
    today. - Kecha ob-havo uncha yaxshimas edi, lekin
    bugun yaxshiroq.
•   'Do you feel better today?' ТЧо, I feel worse.' - “Bugun
    mazangiz yaxshiroqmi?” “Y o‘q, yomonroq”.
                               98
dan foydalaniladi:
      a bit older / much older etc.
                            99
      big —►the biggest          hot —►the hottest
Oxiri -y bilan tugagan sifatlar (easy/heavy etc.) —►the
...-iest:
       easy —►the easiest heavy —► the heaviest
Ко ‘p bo ‘g ‘inli so ‘zlar (careful/expensive etc.) —► the
m o st...
          careful —►the most careful
          interesting —►the most interesting
                             100
                                M ASH Q LAR
        t
     1. А     Л 2 __ I_______ _________                        3.
1 . She i s ....... (tall / short) than her sister.
2. Ali ru n s .........(fast / slowly) than Ahmad.
                                        101
             25-mavzu. I/me/my/mine
Kishilik olmoshlari —Personal pronouns:
   I - Men                    me - meni, menga
   He - U (o g 41 bola)       him - uni, unga
  She - U (qiz bola)          her - uni, unga
  It - U (hayvon vajonsiz n.) it - uni, unga
  We - Biz                    us - bizni, bizga
  You - Siz/ sen              you - sizni, sizga / seni,
                                     senga
  They - Ular                 them - ulami, ularga
                             102
Ali   knows   her. - Ali uni biladi.
Ali   knows   it. - Ali uni biladi.
Ali   knows   us. - Ali bizni biladi.
Ali   knows   you. - Ali sizni biladi.
Ali   knows   them. - Ali ulami biladi.
M ASHQLAR
                     103
II. Gaplarni namunada ko‘rsatilganidek to‘ldiring.
1. They asked her.... to have dinner with them at their
    house.
2. She asked them to have dinner w ith .................................
    ............................................................house.
3. We asked you to have dinner w ith ....................................
    ............................................................house.
4. I asked h e r .........................................................................
5. He asked u s ........................................................................
6 . Did you ask h im .............................................................. ?
                                            104
       26-m avzu. Maxsus so‘roq gaplar
     Maxsus so‘roq gaplar (special questions) gapning
aynan bir bo‘lagiga savol berish uchun so‘roq olmoshlari
yordamida yasaladi. So‘roq olmoshlari doimo so‘roq gap
boshida keladi. Misollar:
     Who? - kim? kimni? kimga?
• Who switched off the television? - Televizomi kim
  o ‘chirdi?
• Who did you see at the party? - Bazmda kimni
  ko‘rding?
     Whose? - kimning? (nimaning) / kimniki (nimaniki)
• Whose pen is this? - Bu kimning ruchkasi?
• Whose is this pen? - Bu ruchka kimniki?
      What? - I) nima? 2) qanday; qaysi? 3) nechanchi? 4)
(kasb) kim?
• W hat’s that? - U nima?
• What colour is your car? - Mashinangizning rangi
   qanday?
• What room are you in? - Siz nechanchi xonadasiz?
• What are you? - Siz kimsiz? / Kasbingiz nima?
     Which? - qaysi?
 • Which book is yours? - Qaysi kitob seniki?
      Where? - qayer(gafda) ? qani?
 • Where did you go on holiday? —T a’tilda qayerga bor-
  dinglar?
• Where is he? - U qani? / U qayerda?
     When? - qachon?
• When were you bom? - Qachon tug‘ilgansiz?
     Why? - nega? nima uchun?
• Why did you do that? - Nega unaqa qilding?
                          105
    How? - qanday? qanday qilib? qay tarzda? qalay?
• How do you turn on this computer? - Bu
  komputemi qanday yoqasan?
• How could you achieve all
  these? - Bulaming bariga qan
  day erishdingiz?
• How are you getting on? - Ishlaringiz qalay?
M ASHQLAR
 1           bag is yours?
 2           are you writing a letter to?
 3           car is in the street?
 4            likes apples?               4.
                                          106
3 . You can have tea or coffee...............do you prefer?
4. '           day is it today ?1'Friday.’
5 . This is a nice house................ room is yours?
  6              is your favourite sport?
  7            is more expensive, meat or fish?
  8          is older, Bek or Davron?
  9           kind of phone have you?
10. ‘Ali has got three phones.’ ‘............phone does he use
    most?’
11 ................ nationality are you?
                               107
   How bilan yasaladigan so‘roq olmoshlari:
Age - vosh:          How old? - necha у os hda?
Weight - vazn:       How heavy? - vazni qanday?
Quantity - miqdor: How much? - qancha?
Quantity - miqdor: How many? - nechta?
Length - uzunlik: How long? - uzunligi qanday?
Time - vaqt:         How long? - qachondan beri?
Distance - masofa: How far? - qancha (uzoqlikda)?
Height - balandlik: How high? - balandligi qanday?
Height - bo ‘y :     How tall? - bo ‘y i qancha?
Width - kenglik: How wide? - eni qancha?
Depth - chuqurlik: How deep? - chuqurligi qancha?
Size - hajm:        How big? - hajmifkatta/igi) qanaqa?
Frequency - izchillik: How often? - qanchada?
MASHQLAR
                                       108
3. Does it cost $5? $ 6 ? $ 7 ? ...................................................
4. Is she 18 years old? 19? 2 0 ? .............................................
5. Do you go to the gym every day? Once a week? Never?
                                                    3.                w
                                      have you been waiting for?
                                      days does the Earth goes round
    the sun?
                                      did your father buy this car?
                                       109
• I don't work on Sundays. - Men yakshanbada ishlamay-
    man.
                                110
                          M ASH Q LAR
                                I ll
         29-mavzu. What would you do?
    Agar ish-harakat sodir bo‘lishi mumkin bo‘lsa, if-li gap
present simple shaklida b o iad i - if you see ... etc. (shall /
will ishlatish MUMKIN EMAS). Ushbu misollami o‘qib
tushinishga harakat qiling:
• If you see Aziza tomorrow, can you ask her to phone
  me?
• If I’m late this evening, don't wait for me.
• What shall we do if it rains? (not 'if it will rain')
• If I don’t feel well tomorrow, I'll stay at home.
     Faraz, afsus, achinish, orzu-xayol, armon kabi his-
tuyg‘ulami ifodalovchi gaplar if vast simple (did) + would
(do) tarzida yasaladi. If dan keyin to be yordamchi
fe’lining was shakli o ‘mida barcha shaxslarda were
ishlatilishi mumkin:
• If you were rich, what
  would you do? - Agar boy
  bo ‘lib qolsang nima
  qilarding?
• If I were you I wouldn’t buy
  this dress. - Sening o ‘mingda bo‘lganimda men bu
  ko‘ylakni sotib olmasdim.
“If I had done I would have (done)” o ‘tgan zamondagi
noreal ish-harakat va holatlar uchun ishlatiladi:
• If I had known I would have told you then. - Bil-
    ganim da o ‘shandayoq senga
   aytgan b o ia rd im .
• We’d have won the game if
   you had been yesterday. - Sen
   bo‘lganingda biz kecha o ‘yin-
   da yutgan bo‘lardik.
                               112
                         M ASHQLAR
                                113
     found out. (tell)
3. If I .............. last night, I would have been tired this
    morning, (not sleep)
4 . 1 .............. surprised if he had come, (be)
5. He would have agreed if the terms of the contract
     .................. different, (be)
       during va while
   during ot bilan qo‘llanadi - during + noun (during the
  film). W hile dan keyin ega-kesim yoki ing shakl
  ishlatiladi:
• We didn't speak during the meal. - Biz ovqat paytida
  gaplashmadik.
                                  114
• We didn't speak while we were eating. - Ovqatla-
  nayotganimizda gaplashmadik.
before/after + -ing (before going / after eating etc.):
• I’ll call before going to work. - Men ishga ketishdan
  oldin telefon qilaman.
• A fter doing the shopping, they
  went home. (= after they did)
                                 115
3. They’ll ask you some questions. Think carefully before
   ............it.
4. I felt awful this morning. I felt better a f te r ................ a
   shower.
5. B efo re.............. to work, you must lock the door.
                                                 116
      OG'ZAKI NUTQ, LEKSIKA
                             117
       USEFUL ENGLISH SENTENCES
Hello. - Salom.
How are you? - Qalaysiz? / Ahvollaringizyaxshimi?
Fine. - Yaxshi.
Fine, thank you. - Yaxshi, rahmat.
Okay, thanks. - Yaxshi, rahmat.
Good morning. - Xayrli tong.
Good afternoon. - Xayrli кип.
Good evening. - Xayrli kech.
Excuse me. - Kechirasiz. / Uzr.
W hat time is it? - Soat necha bo ‘Idi.
It is 2 о ‘clock. - Soat ikki bo ‘Idi.
Thank you. - Rahmat.
M y name is John. - Mening ismim Jon.
W hat is your name? - Sizning ismingiz nima?
Do you live here? - Shu yerda yashaysizmi/turasizmi?
Yes, I live here. - Ha, shu yerda yashayman/turaman.
Do you speak English? - Inglizcha gaplashasizmi?
I speak a little English. - Men ozgina inglizcha gaplasha-
man.
Have you lived here long? - Bu yerda anchadan beri
yashaysizmi?
I have lived here two years. - Bu yerda ikki yildan beri
yashayman.
Thank you. - Rahmat.
Goodbye. -X ayr.
                            118
   2. Listen to the example.
                           Glossary
     1) s ic k -k a s a l
     2) I h u rt my arm . - Q o‘lim lat yedi.
     3) W hat kind of w ork do you do? - N im a ish
        qilasiz?
     4) in a store - d o ‘konda / univerm agda
                              119
      3. Listen to the Example.
                                120
 M ay I call you?
 C an I reach you by phone?7
 M ay I see your d riv e r’s
 license8?
 Do you have any ID9?
 M ay I see some personal
         identification10?
                              G lossary
 1) Hi! - Salom!
 2) And you? - Siz-chi? / 0 ‘zingiz-chi?
 3) A re you from this city? - Siz shu shahardanm isiz?
    /Shu shaharlikm isiz?
 4) W hat do you do? - N im a ish qilasiz? /Kasbingiz
    nima?
 5) O kay. - 1) yaxshi; 2) x o ‘p, b o ‘pti, mayli
 6) c u rre n t - hozirgi, hozirda turgan
 7) C an I reach you by phone? - Sizga telefon qilsam
    b o ia d im i?
 8) d riv e r’s license - haydovchilik guvohnomasi
 9) ID = qisqartma (personal) identification
10) personal identification - shaxsni tasdiqlovchi hujjat
 M y name i s ................................
 Hello, my nam e i s .....................
 Hi, my nam e i s ..........................
 I'm glad to know you. M y name i s ..................
                                121
 4.1. R epeat each num ber.
Is this an em ergency1?
This is an emergency.
This is not an emergency.
This is a medical em ergency2.
This is not a medical emergency.
Please call 9993.
Call the police4.
Call an am bulance5.
Call the fire d ep artm en t6.
                                122
Please help me. / Help me. / Help.
I am h u rt . / I'm hurt. / I'm not hurt.
M y car will not s ta rt8. / My car won't start.
My car is out o f petrol9 (=gas AE).
W here is the closest petrol station10(=gas station AE)1
W hat is your license n u m b e r"?
M y child is sick.
M y arm is hurt.
M y wife is sick.
M y husband is hurt.
W hich hospital do you w ant to go to?
Do you have insurance12?
W hat is your health c ard n u m b e r13?
How do you w ant to p a y ? 14
W ill you pay w ith cash ?15
Will you pay by check16?
Will you pay w ith a credit c a rd 17?
How much will this cost?18
I do not have th a t m uch m oney/
W hich bus do I tak e?20
Is this the rig h t bus stop?21
W here is the closest22 bus stop?
W here can I find ...? 23
You will find it there.
Is the office open? - N o, the office is closed.
W hen will the office open? - It will open at 8:30.
G lossary
                          123
3) call 999 - 999ga sim qoqing ( ingliz tilida telefon
   raqamlari alohida-alohiga aytiladi)
4) police - politsiya
5) am bulance - shoshilinch tibbiy yordam (mashinasi)
6) fire departm ent - yong‘in xavfsizligi xizmati
7) I am hurt. - Men lat yedim.
8) My car will not start. - M ashinam o ‘t olmayapti
   /yurm ayapti.
9) petrol - benzin, Amerikada gas deb aytiladi
10) petrol station (=gas station) - benzin quyish
     shahobchasi
11) license num ber - litsenziya (ruxsatnoma,
     haydovchilik guvohnomasi kabilar) raqami
12) insurance - sug‘urta
13) health card num ber - kasallik varaqasi (kartochkasi)
     raqami
14) How do you w ant to pay? - Qanday to ‘lamoqchisiz?
15) Will you pay w ith cash? - Naqd (pul bilan)
     to ‘laysizmi?
16) by check - chek bilan
17) credit card - plastik kartochka
18) How much will this cost? - Bu qancha b o ia d i? /
     qanchaga tushadi?
19) I do not have th a t much money. - M enda uncha
     k o ‘p pul yo‘q.
20) W hich bus do I take? - M en qaysi avtobusga
     chiqam an?
21) Is this the rig h t bus stop? - Shu bekatdan
     chiqiladimi?
22) closest - eng yaqin
23) W here can I find? - Qayerdan topishim mum kin?
                            124
        5. Say each letter of the alphabet.
Aa Bb Cc Dd Ее Ff Gg
Hh Ii Jj Kk LI Mm Nn
Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu
Vv Ww Xx Yy Zz
                         125
 Can you tell me where to find groceries?
   Excuse me. Can you tell m e where to find groceries?
 How much does it cost?
   Excuse me. How much does it cost?
                                                             126
W hat is your phone number? (M y phone num ber is [area
       c o d e ] .....................................)
W here do you work? (I work a t .............................................. )
W hat kind o f work do you do? (I'm a [ n ] ...............................)
W hat is your work phone number? (My work phone
        num ber is [area c o d e ]..................................................)
W hat is your license number? (My license number is
          ......................... )
                                        127
                  Holidays - Bayramlar
 N ew Year's Day (January 1) - Yangi yil kuni
              Easter (M arch or April) - pasxa
              M emorial Day (M ay) - X otira kuni
              Independence Day - M ustaqillik kuni
              Labor D ay (Septem ber) - M ehnat kuni
              Thanksgiving (November)
- Shukrona kuni
Halloween (the night o f O ctober 31)
- Helloven
Christm as (D ecem ber 25) - Rojdestvo
                           128
     " Words are the most powerful drug used by mankind."
                                          Rudyard Kipling
  The 200 Most Common Words in English
Ingliz tilida eng ko‘p qo‘llanadigan 200 ta so‘z
   A ytishlaricha, 80% inglizcha gaplar va suhbatlam ing
50% dan k o ‘prog‘i quyidagi eng k o ‘p q o ilan ad ig an atiga
200 ta so ‘zdan yasalar ekan. D em ak YAXSHI
GAPLASHA O LISH UCHUN sizga k o ‘p so‘z bilish shart
em as, balki SO ‘ZLARN I Q O ‘LLASHNI 0 ‘RGANI-
SHINGIZ KERAK!
   Quyidagi so‘zlam i bilasizm i? U lam i erkin q o ila y
olasizmi? U nday b o is a , siz m aqsadingizga erishishingizga
oz qolibdi.
                                   129
all /э:1/ 1. det, pron 1) barcha              barobar ко ‘p ; I haven V got as
  (si), hammasi: ~ o f it is yours.           many books as you have.
  Shuning hammasi seniki. 2)                  Menda sendagichalik ко ‘p
  (vaqt oralig‘ini       ifodalovchi          kitob yo'q. 4) (kasb haqida)
  so ‘zlar b-n) butun, b o‘yi,                sifatida, b o‘lib; 5)     chunki,
  boshidan oxirigacha: ~ day кип              uchun, sababli, tufayli
  bo'yi; 3) hammasi, atiga, bor-          ask /a:sk / v 1) so ‘ramoq; 2) ~
  y o ‘g ‘i, xolos: ~ Vve eaten is a        (sb) for sth; ~ sth (of sb); ~ sb
  glass o f popcorn. Men bor-               to do sth b. narsani (berishni)
  yo ‘g 7 bir stakan bodroq yedim             s o ‘ramoq, so ‘rab olmoq, b. ish
  2. 1) adv batamom, tamoman,                 qilishini s o ‘ramoq, iltimos qil-
  butunlay, juda; 2) (in sport) har           moq; 3) (b. narsaga narx) so ‘ra-
  ikki tarafga, durang: The score             moq, b. narx berishini aytmoq,
  was two ~. Hisob ikki-yu ikki.              b. narx aytmoq:          He ~ed
also /'Dilsau/ adv shuningdek,             $20 000 fo r his car. U
  ham                                      mashinasiga 20 000 dollar
and /a e n d / conj. va, hamda             so'radi/narx aytdi. 4) ~ sb (to
another /э 'п л д э / det, pron. 1)        sth) = to invite sb taklif qilmoq
  boshqa; 2) yana bitta (biri)           at /aet; at/ prep -da, yonida
any /'em / det, pron.       1) kim       back /Ьэек/ 1. n 1) bel, orqa;
  b o‘Isa    ham;    2)     qanday            odamning beli, orqa tomoni; 2)
  b o ‘lmasin; 3) biror, ista(l)gan           biror narsaning orqa tomoni;
  (bo ‘lishli gaplar da)                      astar 2. a I) orqa, orqada joy-
around /a 'ra u n d / 1. adv 1) (also         lashgan; a ~ seat orqa o ‘rindiq;
  about) har tarafda, har tarafga,            a ~ door orqa eshik; 3. adv
 u yoqdan-bu yoqqa; 2) ortga,                 orqaga, qayta; to be ~ qaytib
 orqaga, qarama-qarshi tarafga;               kelmoq
 2. prep 1) u yoqdan-bu y o g ‘iga,      be /b ii/ v (was, were; been)
 har tarafiga; 2) aylanasiga, ay-             b o‘lmoq, -dir
 lanib, aylantirib; 3) yaqinda,          because /bi'kDz/ 1. cj chunki,
 atrofida; 4) {also about) taxmi-         negaki 2. prep: ~ of uchun,
 nan, chamasi                             tufayli, sababli, natijasida; ~ of
as /a e z / conj, prep, adv 1) ayni       him u tufayli
 (b. ish bajarayotganda), paytda,        become /bi'kAm/ v (became;
 damda, lahzada; 2) as... as              become) b o‘lib qolmoq, b o‘l-
 dek,    -day,    kabi,   singari,        moq; it has ~ cold sovuq b o ‘lib
 o ‘xshab, o ‘xshagan; 3) as... as         qoldi
 (much va many b-n birga):               before / bi'fD: /  1. adv avval,
 twice as much as -dan ikki               oldin, ilgari; 2. prep 1) oldida,
                                        130
 qarshisida; 2) oldin, ilgari; 3)         to ~ train boshqa poyezdga
 oldinda                                  o ‘tirmoq; to ~ one’s mind
begin / bi'gin/ v (began; begun)          fikrini o ‘zgartirmoq 2) usti
 boshla(n)moq                             boshini o ‘zgartirmoq 3) (pulni)
between /bi'twiin/ prep (ikkita           maydalamoq 4) o ‘zgarmoq
 narsa) o ‘rtasida, orasida             child / t j a i l d / n (pi children)
both /Ьэи0/ 1. pron /W e/’ikkala,         yosh bo la; bola (qiz yoki o'g'il
 ikkisi, har ikkalasi 2. cj: ~...         bola)
 and ....... ham, ...ham                come /к л т / v (came; come) 1)
but /bAt/ I. prep boshqa, tashqa-         kelmoq 2) ~ from biror
 ri, bo‘lak; they are          all       narsadan kelib chiqmoq; biror
 finished, ~ me mendan boshqa            joylik b o‘lmoq
 hamma tugatdi 2. a lekin,              consider /kan'sida/ v 1) k o ‘rib
 ammo                                     chiqmoq, o ‘rganib chiqmoq 2)
buy /bAi/ v sotib olmoq                   o ‘ylab    k o‘rmoq   3)   deb
                                          hisoblamoq, deb o ‘ylamoq; 4)
by /b ai/ prep 1) yonida, oldida;
 ~ the window deraza yonida 2)            e ’tiborga / inobatga /hisobga
                                          olmoq
 -da, -dan, bilan; tomonidan; 2)
 -ga, -gacha (vaqt haqida); ~           could /kud/ can f e ’lining past
 two o‘clock soat ikkiga 3)              shakli
 muvofiq, b o‘yicha, binoan; ~          course /kD:s/ n 1) kurs, bosqich;
 profession ixtisosi b o‘yicha; ~         4)   ovqat, taom, porsiya
 the law qonun b o‘yicha                day / d e i / n kun
 (ID IO M ) day ~ day kundan-           develop /d i'v e la p / v 1) rivojlan-
 kunga; ~ chance tasodifan; one           tirmoq 2) rivojlanmoq, o ‘smoq
 ~ one bitta-bitta; sekin-asta; ~       do /d u : / (did; done) v qilmoq,
 the way darvoqe, aytganday,             bajarmoq
 aytmoqchi                              down /daun/ prep; adv 1) past-
call /кэ:1/ 1. v 1) chaqirmoq 2)         ga; pastda, quyiga, quyida
 atamoq 3) biror yerga kirmoq           during /'d ju a r ir j / prep davomi-
 (at); 4) q o‘n g‘iroq qilmoq; 2. n       da, mobaynida
 l)chaqirish;       2 ) q o ‘n g‘iroq
                                        each /i:tj/ pron indefhax bir; ~
can /кэеп/ v (could) modal f e ’l :       other bir-biri
  1) qila olmoq, uddalay olmoq,
                                        early / ' a : l i / a erta, barvaqt, vaqt-
  q o ‘lidan kelmoq 2) mumkin;
                                          li
change /tjeind 3 / 1. n 1)
                                        end /e n d / 1. n oxir, so ‘ng; 2. v
  o ‘zgarish;    o ‘zgartirish  2)
                                          tuga(t) -moq
  almashtirish (kiyimni) 3) mayda
                                        even I /'i: v a n / a ju f t (son)
  (pul) 2. v 1) o ‘zgar(tir) -moq;
                                  131
even II / ‘i:van/ adv hatto(ki)             3) kelmoq, yetmoq, yetib bor
eye /a i/ n k o‘z                           moq;
face /fe is/ 1. n yuz, bet; 2. v 1)    give /g iv / v (gave; given) ber
 duch kelmoq, yuzlanmoq; 2)                 moq, uzatmoq
 biror tomonga qaramoq (deraza         go /дай/ v (went; gone) yurmoq,
  va h. haqida)                             bormoq, ketmoq
fact / faekt/ n dalil, fakt;           good      /gu d/   a (better, best)
feel /fi:l/ v (felt) 1) sezmoq, his         yaxshi
 qilmoq 2) ushlab k o‘rmoq, pay-       govern /'длуэп/ vboshqarmoq
 paslamoq                              great /greit/ a ulug‘, buyuk
few /fju:/ 1. a oz; ozgina, k o ‘p     group /дги:р/ n guruh
  emas 2. n oz miqdor; a ~ bir         hand /haend/ n 1) q o ‘l ( kaft va
 qancha, bir talay                       barmoqlar); 2) tomon, jihat; on
find /faind/ v (found) topmoq; ~         the other ~ boshqa tomondan
  out bilib olmoq                      have /haev/ v bor bo‘lmoq, ega
first /fa :st/ birinchi; ~ name             b o im o q
  ism; at ~ boshida, avval, birin     he /hi:/ pronpers и (о ‘g ‘il)
 chi navbatda, aw alo                  head /h ed / n kalla, bosh
follow /'fDlau/ v       ergashmoq;     help /help/ 1. n yordam, k o ‘mak,
 orqasidan bormoq                           madad 2. v yordam bermoq; ~
for /Ь :/ 1. prep 1) (vaqtga                yourselves! Olishib o ‘tiringlar!
  nisbatan) davomida, -da, vaqti-           please, ~ yourself to the pilav
 da; 2) uchun, -ga; 3) sababli,             qani, oshga qaranglar/ oshdan
 tufayli, vajidan                           olinglar.
form /h:rr\/ 1. n forma; shakl;        here /h ia / adv bu yerda, shu
 tashqi   k o‘rinish; 2)  sin f         yerda; bu yoqqa; ~ you are ma-
 (maktabda); 3) blanka, anketa          na, oling; ~ ’s your bag mana
 varaqasi 2. v shakllanmoq;                 sumkangiz
 shakl bermoq                          high /h ai/ a baland, yuqori, yuk-
from /from/ prep -dan, -lik; ~              sak
  Uychi Uychidan, uychilik;            hold /hauld/ v (held) ushlamoq,
general /'Ьзепэгэ!/ 1. a 1)                 ushlab turmoq; (majlis) o ‘tkaz-
  umumiy; in ~ umuman 2)                    moq
  odatdagi, odatiy 3) asosiy,          home /haum/ n uy, turar joy; at
  muhim 4) bosh; G. Assembly            ~ uyda
  Bosh Assarnbleya 2. n general
                                       house /haus/ n uy, turar joy, bi-
get /g e t/ v (got; got; AE p. II           no
  gotten) 1) olmoq; 2) erishmoq
                                      132
how /h a u / adv qanday?, qay                  know /паи/ v (knew; known)
 tarzda?, qanday qilib? ~ are                   bilmoq; tanimoq
 you? Qalaysiz?                                large /Ia:d 3 / a katta, yirik
however /h a u 'e v a / 1. adv qan            last /la:st/ 1. n so ‘ng, oxir; at ~
  day b o ‘lmasin, qanday boMishi-               va nihoyat, axiyri; 2. a 1) late
  ga qaramay 2. cj shunga qara-                  ning orttirma da rajas i ; so ‘nggi,
  may, shunday b o ‘lsa-da, biroq                oxirgi; 2) o ‘tgan; ~ year o ‘tgan
I /a i/ men                                      yil; 3. adv 1) hammadan s o ‘ng,
if /if / agar                                    oxirida; who came ~? oxirida
in / i n / -da, ichida; -dan key in              kim keldi? 2) oxirgi marta 4. v
increase /'in k r i: s / 1. n k o ‘pa-          davom etmoq, cho‘zilmoq
  yish, ortish, oshish, o ‘sish 2. v late /le it/ 1. a (later, latter;
  1)     k o‘paytirmoq, orttirmoq;     latest, last) 1) kech, kechikkan,
  oshirmoq 2) k o ‘paymoq, o rt-                kech qolgan, kechki; 2) kechki,
  moq, oshmoq, o ‘smoq                          oxirgi 2. adv (later; latest)
interest      /'in t r is t /   1.   n   1)     kech;
  qiziqish; 2) p i foyda, manfaat,             lead /led/ v 1) olib bormoq, y o ‘l
  naf; 2. v qiziqtirmoq, qiziqishi-             k o ‘rsatmoq, yetaklamoq; 2)
  ni oshirmoq                                   rahbarlik qilmoq, boshqarmoq
into /'in t u / prep 1) -ga, ichiga            leave /li:v/ v (left) 1) ketmoq,
it I / i t / 1) u (hayvon va jonsiz               tark etmoq, chiqib ketmoq; 2)
   narsa) 2) bu; it is a map bu                   qoldirmoq, 3) tashlamoq, tash-
   xarita 3) tahiat hodisalarini,                 lab ketmoq; ~ for jo ‘namoq,
   vaqtni, masofani ifodalashda                  y o ‘lga chiqmoq, ketmoq
   qo'llaniladi va ko'pincha tar-              life /laif/ n hayot, yashash,
  jim a qilinmaydi: it is cold                   turmush
   /early/far sovuq/erta/uzoq; it              like /laik/ 1. a o ‘xshash; to look
   snows qor y o g ‘adi                         ~ o ‘xshamoq 2. v 1) yoqtirmoq,
it II /i t / uni, unga                          yaxshi k o ‘rmoq; 3. adv kabi; ~
just /d 3 Ast/ adv 1) aniq, to ‘ppa-            that bunday; ~ me men kabi
 to ‘g ‘ri; ayni; 2) hozirgina                 line /lain/ 1. n 1) chiziq 2) (tele-
keep           1. v (kept) 1)
        /k i : p /                               fon) liniya 3) y o ‘l, iz (temir
 ushlamoq, tutmoq 2) saqlamoq,                   yo 7, havo yo 4i) 4) qator, saf;
 asramoq 3) ustidan chiqmoq                      amer navbat 2. v 1) chizmoq,
 (so'zning, va ’daning) 4) b o ‘y-              chiziq tortmoq 2) saf tortmoq
 sinmoq, rioya qilmoq (qonun-                  little / ‘litl/ (less; least) 1. a
 qoidaga) 5) davom etmoq (bi                     kichkina, kam 2. adv oz; ~ b y -
  ror narsa qilishda)                           asta-sekin; kam-kam
                                         133
long /1эг] / uzun; uzoq so ~! Yax-     move /m u:v/ v 1) siljitmoq; 2)
  shi qoling(lar)!                          qimirla(t)moq,
look /luk/ 1. n qarash; to have a           harakatlan(tir)moq; 3) yurmoq
  ~ at ...ga qaramoq; 2. v 1) qara-         (o'yinda)\ it’s your turn to ~
  moq, k o‘rmoq; to ~ at -ga                yurish sizdan
  qaramoq                              much /пш // a (more; most)
make /m eik/ 1. v (made) 1)                 k o‘p
 qilmoq, yasamoq, tayyorlamoq;         must /mAst/ mod v kerak, shart
 ishlab chiqarmoq; to ~ tea                 zarur
 choy damlamoq 2) tuzmoq; to           nation /'neifan/ n millat
 ~ a list ro‘yxat tuzmoq;              need /ni:d/ 1. n zaruriyat, muh-
man     /maen/ n (pi men) 1)            tojlik; 2. v muhtoj b o ‘lmoq,
 (erkak) kishi; 2) inson, odam;         ehtiyoj sezm oq (biror narsa-
many /'m em / a (more; most)            ga); he ~s help u yordamga
 k o ‘p                                 muhtoj / unga yordam kerak
may /m ei/ (might) 1) mumkin,          never /'neva/ adv 1) hech qa-
 mayli 2) tilak bildirishda: ~          chon; biror marta ham, hech
 you be happy! baxt b oiin g!           ham
mean /m i:n/ 1. n 1) p i vosita;       new /nju:/ yangi
 usul,    y o ‘sin;   ~s      of       no /паи/ pr hech qanday; y o ‘q;
 communication aloqa vosita-            he has no money uning puli
 lari; by all ~s! albatta!/ gap         y o ‘q no smoking chekish
 b o‘lishi mumkinmas!; 2. v 1)              mumkinmas
 nazarda tutmoq, o ‘ylamoq; 2)         not / rot/ a inkorni, bo'lishsizlik-
 anglatmoq, m a’no bildirmoq;           ni anglatadi: y o ‘q, emas; I do
 this word ~s bu so ‘z ...ni            ~ know men bilmayman
 anglatadi
                                       now /паи/ adv hozir, shu tobda,
might /m ait/ v may f e ’lining         hozirda, ayni vaqtda; right ~
 past shakli                       hoziroq, darhol
more / т з : / a 1) much va many number /'плтЬ э/ n son, raqam
 ning qiyosiy darajasi k o‘proq; of /dv/ prep 1) -ning; 2) haqida
 2) yana; one ~ yana bitta; once
                                 off /of/ -dan, ustidan; ~ day, day
 ~ yana bir marta; twice ~ yana
                                   ~ b o‘sh кип; be ~ ketmoq;
 ikki marta
                                   hands ~! q o‘lingni tort!
most /m aust/ a 1) much, many
                                 old /auld/ a 1) qari; 2) eski,
 ning orttirma darajasi 2) eng
                                   qadimiy; 3) qadrdon, sodiq
 k o ‘p; in ~ cases aksariyat
 hollarda; ~ interesting eng,
                                 on  /эп / -da, ustida
 juda qiziq
                                      134
one    /WAn/ 1) bir, bitta; 2)                     play /p le i/ 1. n 1) o ‘yin 2)
  allakim, kishi, birov; no ~ hech                  pyesa, spektakl; 2. v o ‘ynamoq;
  kim                                               to ~ chess shahmat o ‘ynamoq
only /'aunli/ 1. a yagona; ~ child                 point /paint/ 1. n 1) nuqta; 2)
 yagona farzand 2. cj faqat,                        uch; ~ of a pencil qalamning
  xolos                                             uchi 3) band, punkt; the main
open /'эирэп/ 1. a ochiq 2. v                       ~s of the plan rejaning asosiy
  ochmoq                                            punktlari 4) maqsad, mohiyat,
or / э :/ cj yoki: or else b o‘lmasa;               ~ of view nuqtai nazar 5) sport
  either... or... (darak gapda)                     ochko; 2. v k o‘rsatmoq; to ~
  yo..., yo...; (inkor gapda) na...,                out ta’kidlamoq; qayd qilmoq
 na...;                                            possible /'рэээЫ/ a mumkin,
order     /'Dida/   1.   n   1) tartib; 2.   v      ehtimol, b o iish i mumkin; as
  buyurmoq                                          soon as ~ iloji boricha tezroq;
other /'л5э/ a boshqa                               if ~ mumkin b o‘Isa
out /aut/ 1. a 1) tashqi; sirtqi 2)                present /'preznt/ 1. n hozir; at ~
  sport     o ‘yindan       tashqari                hozirgi paytda 2. sovg‘a, had-
  holatdagi 2. prep tashqarida                      ya; 3. v sovg‘a qilmoq, hadya
                                                    qilmoq; 4. v namoyish qilmoq
over /auva/ 1) ustidan, tepasi-
  dan, bu y o g ‘idan и y o g ‘iga to              problem /'ргэЫ эт/ v masala;
  be ~ tugamoq 2) prep -da, tepa-                   muammo; to solve the ~ mu-
  sida, ustida;                                     ammoni hal etmoq
own /эип/ a o ‘z, o ‘zining, xusu-                 program(me)         /'ргэидгает/   n
  siy                                               dastur
part / pa:t/ n qism, ulush; to                     public /'pAblik/ n xaloyiq, jamo-
 take ~ in -da ishtirok etmoq                       at, jamoatchilik
                                             135
  along this street? avtobus shu              ~? nega shunday? 2) shunday,
  ko‘chadan yuradimi?                         shu qadar; 2. cj 1) shuning
same /se im / pron xuddi o ‘sha;              uchun, shu sababli / tufayli; 2):
  bir xil; all the        just the            so ... as (sifat bilan qo'llani-
  much the ~ bir xil, bari bir,               ladi): -day, -dek; the film was
  farqi yo ‘q; it is all the ~ to me          not ~ good as I expected film
  menga farqi y o ‘q                          men kutganday yaxshi emas
say /s e i/ v (said) aytmoq, demoq            edi 3): so ... that shunday,
school /sku:l/ n maktab                       shunchalik, shu qadar
see /si:/ v (saw; seen) k o ‘rmoq;        some      /saiti/ I. a 1) ba’zi;
  to come to ~ k o‘rgani kelmoq;              qandaydir; 2) bir oz, birmun-
  to ~ in kutib olmoq, peshvoz                cha; ~ more yana 2. pron indef
  chiqmoq; to ~ off kuzatib                   1)    qandaydir; biror(ta); 2) bir
  q o ‘ymoq (ketayotgan odamni);              qancha, bir nechta: ~ days bir
  I ~ tushunarli, tushunaman; let             necha kun
  me ~ o ‘ylab k o‘ray!                  stand /staend/ v (stood) turmoq
seem /si:m / v b o‘lib k o ‘rinmoq,      state /ste it/ 1. я 1) ahvol, holat,
  tuyulmoq                                    sharoit 2) mamlakat, davlat,
set /se t/ 1. n to ‘plam, komplekt;           shtat; 2. v izohlamoq, sharhla-
  2. v q o‘ymoq, joyla(shtir)moq;             moq
  to ~ the table dasturxon tuza-         still /stil/ 1. a 1) sokin, jimjit;
  moq                                      harakatsiz, q o‘z g ‘almas; sit ~
she //i:/ u (qiz bola)                        jim o ‘tir; 2) gazlanmagan
should //u d / 1 . shall f e ’lining          (suv); 2. adv hanuz, hamon,
                                              hali ham; is he ~ here? и hali
 past shakli 2. mod. v. lozim,
  kerak, shart                                ham shu yerdami?
                                        136
  qilmoq; to ~ medicine dori            they /5 e i/ pron ular; ~ are here
  ichmoq to ~ off a) yechm oq b)          ular shu yerda; ~ say aytishla-
  yerdan ko‘tarilmoq (samolyot)\         richa, deydilarki
  to ~ out chiqarmoq                    thing /0ir]/ n 1) narsa; 2) ish
tell /tel/ v (told) 1) aytmoq,          think /0ir]k/ v o ‘ylamoq; xayol
  demoq; aytib / gapirib bermoq;         surmoq
than /баеп/ k o‘ra, nisbatan, qara-     this /b is/ pron bu, shu, manavi
  ganda                                 those /5au z/ p i q that
that /daet/ 1. pron u, o ‘sha,          through /0ru:/ 1) orasidan, or-
  haligi, boyagi; 2. cj -ni, -ki; I       qali, -dan; 2) (vaqt haqida) da -
  know ~ you are right men                vomida, -gacha; ~ the night
 sizning haqligingizni bilaman           tuni bilan, butun tun davomida
the /'5i:a/ aniq artikl, 1) so'zlov-     3) boshidan oxirigacha
  chi va tinglovchiga та ’lum           time /taim / n 1) vaqt, payt; free
  shaxs va narsalar oldidan               (lost) ~ b o‘sh vaqt; 2) davr,
  ishlatiladi\ you may take the           zamon; once upon a ~ bir
  book sen (bu) kitobni olishing         zamonlar / qadim zamonlarda;
  mumkin dunyoda yagona jism-            3)    marta, safar, gal; first ~
  lar, daryo, dengiz, ocean, tog '       birinchi marta
  tizmalari va h. nomlari oldidan
                                        to /tu / prep -ga, -gacha; to
  ish-di: the sun quyosh; the
                                          Tashkent    Toshkentga(cha)
  Narin     Norin     (daryo)     2)
                                          from Monday to Saturday
  otlashgan sifat yoki sifatdosh
                                          dushanbadan shanbagacha
  bilan ко ‘p lik та 'noda ish-di:
                                        too /tu:/ adv 1) ham; 2) juda
  the rich boylar
                                          (ham), o ‘ta, haddan tashqari
then /Sen/ adv 1) o ‘shanda; by ~
                                        turn /tain / 1. n 1) aylanish; 2)
  o ‘sha paytgacha; 2) keyin; 3)
                                          burilish, qayilish; 3) navbat; it
  unda, unday b o ‘Isa
                                          is your ~ now endi sizning
there /5 е э/ adv 1) o ‘sha yerda, u
                                          navbatingiz; 2. v 1) bur(il)moq;
  yerda; 2) u yoqqa, u yerga
                                          2)     aylan(tir)moq; to ~ red
  (yo 'nalish); 3) mana, ana; ~ he
                                          qizarmoq to ~ on yoqmoq;
  is! ana u!; ~ he comes! ana u
                                          q o‘shmoq, ulamoq; to ~ off
  kelayapti!; ~ it is! mana, mar-
                                          o ‘chir-moq, to ‘xtatmoq; to ~
  hamat! 4): ~ “be” bor, turibdi
                                          down (ovozini) pasaytirmoq
  deb tarjima qilinadi; ~ is a
                                        under /'Anda/ prep 1) tagida,
  letter for you sizga xat bor;
                                          ostida;
these /Ъ\:г/ pron bu(lar)
                                        up /лр/ prep pastdan yuqoriga
                                         bo'lgan harakatni bildiradi: -
                                         ga, -dan, yuqoriga; to go ~ a
                                  137
  ladder narvondan k o ‘tarilmoq;               time is it? soat necha? 3) kim?
  2)   ~ to -gacha, -ga qadar; up to            (kasb so ‘raganda)
  now hozirgacha come up to                when /w en/ qachon;
  me oldimga kel your time is ~            where /w ea/ qayer(ga, -da)
  vaqting tugadi; to eat ~ yeb
                                           which /w itj/ qaysi
  bitirmoq, yeb q o‘ymoq; it’s ~
                                           while /w ail/ paytda; -gacha,
  to you bu sizga bog‘liq; what’s
                                                -guncha
  up? nima gap? / tinchlikmi?
                                           who /h u:/ pron (obj whom)
use /ju:s / n 1) q o‘lla(nili)sh; the
                                                kim; kimni; kimga?
 ~ of ishlatish, foydalanish; 2)
 foyda, naf; to be of (no) ~               will /w il/ 1. я 1) iroda; 2) ixtiyor,
                                            erk; xohish, istak 2. v (would)
 foydali (foydasiz) b o‘lmoq;
 what’s the ~? nima foydasi                 kelasi zamonni yasovchi yor-
 bor?; is there any ~? Arzirmi-             damchi f e ’l \ l ~ call you sizga
                                            q o‘ng‘iroq qilaman
  kan?/ma’ni bormi? 2. v /ju:z/
  q o ‘llamoq, ishlatmoq, foyda-           with /w i5/ prep bilan, birga(lik-
  lanmoq                                    da); yordamida
very /'veri/ 1) juda; 2) (the, this,       without /wi'Saut/ prep -siz; ~
  that va egalik olmoshlaridan              money pulsiz without saying
 keyin) xuddi, o ‘sha (o ‘zi), ay-          goodbye xayr demasdan
  nan o ‘sha                               word /wa:d/ n so ‘z
want /wont/ v xohlamoq                     work /w a :k /l. n 1) ish; to be at
                                                ~ ish-da b o‘lmoq 2) mehnat;
way /w ei/ n 1) y o ‘l; 2) y o ‘l, usul
                                                physical / mental ~ jism oniy /
we /w i:/ pron biz
                                                aqliy mehnat; out of ~ buzuq 3)
well /w el/ 1. a (better; best) 1)
                                                asar; the ~s of Navai N avoiy
 so g ‘, tuzuk; 2) yaxshi; to feel ~
                                                asarlari 2. v ishlamoq
 o ‘zini yaxshi his etmoq 2. adv
                                           world /waild/ n dunyo, jahon
 (better; best) 1) yaxshi; ~
 done! yasha(vor) /qoyil! 2) int           would /w ud/ v past of will
 qani, ha, x o ‘sh (ajablanish,            write /rait/ v (wrote; written)
 shubha,      ikkilanish, xavotir            yozmoq; to ~ down yozib o l
 kabilami bildiradi);             what       moq; to ~ out ko‘chirib olmoq;
 next? x o ‘sh, endi nima? as ~            year /jia/ n yil
 ham, yana, ustiga ustak                   you /ju/ pron siz, sizni, sizga;
what /wot/ pron 1) nima; ~ is                   sen, seni, senga
 this? bu nima? 2) qanday, ne-             your /jo:/ pron sizning, sening
 cha, nechanchi; ~ day is (it)             yours /jD:z/ pron sizniki, seniki
 today? bugun qanday kun?; ~               yourself /jDi'self/ pron (pi -ves)
                                            o ‘zing, o ‘zingiz
                                          138
           Ko‘p qoilanadigan idiomalar
            Common English Idioms
                             139
6. change one's mind - fikrini/qarorini о ‘zgartirmoq,
  fikridan qaytmoqQl was going to work late tonight,
   but 1 changed my mind. I ’ll go to see my parents.
   - Kechqurungacha ishlamoqchi edim, lekin fikrimdan
  qaytdim. Ota-onamni ко ‘rgani boraman.
7. Cut it out! = stop doing something bad - Bas qil! Ф I’m
   fed up with your noise. Cut it out! - Baqir-chaqir-
  laring jonimga tegdi. Bo ‘Idi, bas qillaring!
8. drop som eone a line = send a letter or email to
   someone - xat yoki email jo ‘natmoq 9 Drop me a
   line when you have time. - Vaqting bo ‘Iganda xat yo-
  zib tur.
9. figure something out = come to understand a problem
   - muammoni tushunmoq, aqli yetmoq, kalavaning
   uchini topmoqQl don't understand how to do this
   problem. Take/have a look at it. Maybe you can figure
   it out. - Men bu muammoni qanday hal qilishni
  tushunmayapman.      Qarab ко ‘r-chi. Ehtimol sening
  aqling yetar.
10. fill in for someone - biror kim yo'qligida o'rniga
   ishlab turmoq, о ‘mini bilintirmay turmoq 9 W hile I
   was away from the store, my brother filled in for me.
   - Men d o ‘konda yo'qligimda ukam o ‘rnimga ishlab
   turdi.
11. for ages (AE in a g e s ) - ancha vaqtdan beri,
   qachonlardan buyon Ъ Have you seen Ali recently? I
   haven't seen him for / in ages. - Ali yaqin orada
   ко ‘rdingmi? Men uni qachonlardan beri ко ‘rmayman.
12. give som eone a h a n d = help - yordam bermoqQl
  can’t solve this equation. Can you give me a hand?
  - Men shu tenglamani yecha olmayapman. Yordam-
  lashvorasanmi?
                             140
13. hit the hay = go to bed (also "hit the sack") - uxlash-
   gayotmoq 9 It's after 12 o ‘clock. I think it's time to hit
   the hay. — Soat о ‘n ikkidan oshibdi. Menimcha,
   uxlaydigan payt bo ‘Idi.
14. in the black - ishi yurishmoq, foyda k o ‘rm oqe Our
   business is really improving. W e've been in the
   black all year. - Biznesimiz rivojlanyapti. Yil bo yi
   ishimiz yurishdi/foydada b o 'Idik.
15. in the r e d - ishi yurishmaslik, zarar ko'rmoq
    9 Business is really going poorly these days. W e've
   been in the red for the past three months. - Shu kunlar-
   da ish juda sust ketyapti. Oxirgi uch oy zarar ко ‘rdik.
16. in the nick o f tim e - eng s o ‘nggi daqiqada, taqab,
   arangQ l got to the drugstore just in the nick of time.
   It's a good thing, because I really need this medicine!
   - Dorixonaga eng oxirgi daqiqada yetib bordim. Yax-
   shi bo ‘Idi, chunki bu dori menga juda kerak edi!
17. keep one’s chin u p - astoydil b o ‘lmoq, bardam
   bo'lmoq, o ‘zini tutm o q 9 \ know things have been
   difficult for you recently, but keep your chin up. It
   will get better soon. - Bilaman, oxirgi paytda senga
   qiyin bo ‘Idi, lekin bardam bo 7. tezda yaxshi bo ‘ladi.
18. know som ething like the back o f your hand - besh
   qo 'Iday bilmoq 9 I know this part o f town like the
   back o f my hand. - Men shaharning bu qismini besh
   qo 'limday bilaman.
19. once in a w hile - ba ’zan, onda-sonda 9 W e meet once
   in a while. He lives far from me.
20. sharp - roppa-rosa 9 I'll m eet you at 9 o ‘clock sharp.
   - Men sen bilan roppa-rosa 9 da uchrashaman.
21. sleep on it - obdon о у lab ко ‘rmoq 9 That sounds like
   a good deal, but I'd like to sleep on it before I give you
                            141
   my final decision. - Yaxshi ishga о ‘xshaydi, lekin sizga
   so ‘nggi qarorimni aytishdan avval obdon о ‘y lab olay.
22. take it easy - 1) dam olmoq; 2) xotirjam bo'lmoq,
   parvo qi/maslik О I don't have any special plans for the
    summer. I think I'll ju st take it easy. - Yozga hech bir
   alohida rejam yo ‘q. Menimcha, shunchaki dam olaman.
23. to get the ball rolling - (biror katta ishni) boshlamoq,
   kirishmoq 0 We need to get this project started as soon
   as possible. I'm hoping you will help me get the ball
   rolling. - Bu loyihani imkon boricha tez boshlashimiz
   kerak. Ishni boshlashda yordamingizdan umid qilaman.
24. up to the minute - eng so ‘nggi, engyangi 9 W e need
   more up to the minute news. - Bizga eng so ‘nggi
   yangilik kerak.
25. twenty-four/seven - kechayu-kunduz, sutka mobayni-
   da, istagan paytingizda © Y ou can access our web
   site 24/7. It's very convenient! - Web saytimizga ista
   gan paytingizda kirishingiz mumkin. Bu juda qulay!
26. all of a sudden - birdan, kutilmaganda, dab-
   durustdan 9 He had ju st gone to bed when all of a
   sudden the phone rang. —Dabdurustdan telefon jiring-
   laganda и endi yotgandi.
27. be all ears - bor vujudi quloqqa aylanib, diqqat bilan,
   eshitishga tayyor © Go ahead and speak. I'm all ears!
   - Gapiravering. Men diqqat bilan eshityapman.
28. be fed up with - to ‘y ib ketmoq, joniga tegmoq,
   bezmoq, hiqildog ‘iga kelmoq, bezor bo ‘Imoq 9 I'm fed
   up with this car. I w ant to buy a new one. - Bu mashi-
   na jonimga tegdi. Yangisini sotib olmoqchiman.
29. to bu g= to bother someone (AE) - jig'iga tegmoq,
   gashiga tegmoq 9 Hey, stop tapping your fingers. It's
   really bugging me! - Hoy, tiqirlatishni bas qil. Juda
   g ‘ashimga tegyapti.
                              142
30. a cinch - juda oson ish, “pista chaqish ” 9 It is a
   cinch for me. - Bu menga pista chaqishday’ gap.
31. cost an arm and a l e g - juda qimmat, “naq teringni
   shilib oladi ” 9 I'd really like a new car, but they all cost
   an arm and a leg. —Men yangi mashina xohlayman,
   lekin barijuda qimmat/ naq teringni shilib oladi”.
32. to cram - imtihonga yaqin qattiq о ‘qimoq, mukkasi-
   dan ketib о ‘qimoq, tish-tirnog‘i bilan о ‘qimoq, kitob-
   dan boshini ко ‘tarmaslik 9 If you had studied hard for
   the past four m onths, you w ouldn't have to cram so
   much this weekend. - О ‘tgan to ‘rt oyda qattiq о ‘qigan
   bo ‘Isang, shu shanba-yakshanbada kitobga mukka
   tushib olmasang ham bo ‘lardi.
33. fresh out of som ething - tugatib qo ‘ymoq, yo ‘q bo 7-
   moq 9 1 have to go buy some m ore milk. It seems
   we're fresh out now. - Men yana sut sotvolishga boris-
   him kerak. Hozir tugatganga о ‘xshaymiz.
34. to get it {often negative) - tushunmoq 9 W hat did the
   teacher say? I didn't get it. Did you? - Ustoz nima
   dedi? Men tushunmay qoldim. Tushundingmi?
35. got a m inute? = Do you have tim e right now? - Hozir
   bo ‘shmisan? 9 Hey, Soli, got a m inute? I have
   something to show you. - Hoy, Soli, hozir b o ‘shmi
   san? Senga ко ‘rsatadigan narsam bor.
36. grab a bite to eat - tezda biror narsa yeb olmoq,
   naridan-beri tamaddi qilmoq 9 I'm going to go g rab a
   bite. I'll be back in a few minutes. - Men tamaddi qilib
   olishga ketyapman. Bir necha daqiqada qayta-man.
37. drive someone up a wall (or "drive someone crazy")
   - juda jahlini chiqarmoq, asabiga tegmoq, qoniga
   tashna qilmoq 9 M y neiughbor practices the piano
   every night, but he's terrible. It's driving me up the
                             143
    wall! - Qo'shnim har kecha pianino mashq qiladi,
    lekin и dahshat. Qonimga tashna qilvoryapti!
38. to hang on = to wait - kutmoq 9 H ang on a few
    minutes. - Bir necha daqiqa kutib turing.
39. h a rd headed = stubborn - qaysar, о ja r 9 He's
    so h a rd headed! - Ujuda qaysar!
40. have a change of h e art - qarorini о ‘zgartirmoq,
    ahdidan qaytmoq 9 1 thought I would change jobs, but
    now that m y boss is treating me with more respect, I've
    had a change of heart. - Men ishimni о ‘zgartirishni
    oylagandim, lekin hozir boshlig'im menga ancha
    hurmat ко ‘rsatgani uchun ahdimdan qaytdim
41. have mixed feelings about so m e th in g - muhmal
    tushunchada bo ‘Imoq, aniq bir gap ayta olmaslik, bir
    nima deyishga hayron bo ‘Imoq 9 1 have mixed
    feelings about Joe. He's a very good teacher, but he has
    a very strange sense o f humor! - Jo haqida bir nima
   deya olmayman. U juda yaxshi о ‘qituvchi, lekin juda
   g ‘alati hazilkash fe ’li bor-da!
42. head out for               -   uzoq safarga otlanmoq
     9 W e're heading out for the countryside to pick some
    apples. W ould you like to jo in us? - Biz qishloqqa olma
    tergani yo ‘Iga chiqyapmiz. Bizga qo ‘shilasanmi?
43. How come? = W hy? / How? - nima uchun? Qanaqa-
   siga? 9 How come y o u ’re back so early? - Nega bun-
   cha erta qaytding?
44. keep in touch {or "stay in touch") - aloqada b o ‘lib
   turmoq, bog ‘lanib turmoq, xabarlashib turmoq 9 Don't
   forget to keep in touch w ith me by letter or by phone.
   I’ll miss you. - Men bilan xabarlashib turishni
   unutmagin. Seni sog ‘inib qolaman.
45. be kidding - hazillashmoq 9 It isn’t true, h e’s
   ju st kidding! - Bu rostmas, и hazillashyapti!
                              144
46. look down on - past nazar bilan qaramoq, mensimas-
   lik, oyoq uchida ко ‘rsatmoq 9 We shouldn't look down
   on people just because they don't have as m uch m oney
   as we do. - Odamlarga bizchalik puldor bo'lmagani
   uchun past nazar bilan qaramasligimiz kerak.
47. make ends meet (often used negatively) - arang tirik-
   chilik о ‘tkazmoq, qo 7 uchida кип ко ‘rmoq, tirikchilikka
   zo ‘rg ‘a yetkazmoq 9 Even though I make m ore money
   than last year, we ju st can't seem to m ake ends meet.
   — O'tgan yilgidan koproq pul topsam ham
   tirkchilikdan orttiradiganga о ‘xshamaymiz.
48. miss the boat = to miss an opportunity - imkoniyatni
   qo ‘Idan boy bermoq, “quruq qolmoq ” 0 The sale ends
   today at noon. If we don't hurry, we're going to miss
   the boat! - Bozor bugun tushda tugaydi. Shoshilmasak,
    "quruq qolamiz ”.
49. next to nothing - suv(day) tekinga, arzimagan pulga,
  juda arzonQ l w ent to the new discount store and
   bought these new shoes for only five dollars.
   That's next to nothing! - Men arzon magazinga borib
   manavi tuflini atiga besh dollarga sotib oldim.
   Suvtekin-ku!
50. add fuel to the flames - olovga moy sepmoq, о ‘Igan-
   ning ustiga tepganday qilmoq 9 He forgot their
   wedding anniversary, and his apologies only added
   fuel to the flames. - U to ‘y kunini unutib qo'ydi, va
   uzri faqat olovga moy sepganday bo ‘Idi, xolos.
51. be all ears - bor vujudi bilan tinglamoq, butun vujudi
   quloqqa aylanmoq 9 OK, you can go on - I’m all ears!
   - Yaxshi, davom etavering, qulog ‘im sizda.
52. answ er call of n ature / n a tu re ’s call - hojatga
   chiqmoq 9 1 had to get up in the middle o f the night to
   answer the call o f nature.
                           145
   Qanday qilib so6zlashuv malakasini va so6z
    boyligini oson, tez va samarali oshirish
                   mumkin?!
     1-M A SLA H A T
     So‘z boyligini oshirishning eng zo ‘r y o ‘li ingliz tilidagi
m atnlam i o ‘qish va tarjim a qilishdir. M atnda uchragan
yangi so‘zlam ing m a’nosini tushinishingiz va esda saqlab
qolishingiz ju d a oson b o ‘ladi. Siz har xil mavzudagi mate-
riallam i k o ‘plab o ‘qishingiz kerak. Hozirgi kunda internet
sharofati bilan bunday m ateriallam i toppish unchalik m u-
am mo emas, albatta. Yana shuni aytib o ‘tish lozimki,
m atnlam i so ‘z boyligiga qarab darajalarga ( level) ajratila-
di. M asalan, A level eng oson yoki eng quyi daraja, В level
undan m urakkabroq va h. m atnlam i tanlashda shunga e ’ti-
bor berishingiz kerak. Har xil latifalar (jokes), qiziqarli hi-
koyalam i (funny stories), keyin gazeta va jum allardagi
turli m aqolalam i sizga tavsiya qilishim iz mimkin.
     M atn bilan ishlaganda quyidagi 4 bosqich amalni
bajarishga harakat qiling:
     1-bosqich. N otanish so ‘zning faqat shu matndagi
m a’nosini oling, uni tushinib, k o ‘z oldingizga, y a’ni
tasaw uringizga keltiring. M atn yoki gap mazmunini
tushinishingiz bunda sizga yordam b o ‘ladi. K o‘pchilik
talabalar so ‘zlam i inglizcha-o‘zbekcha lug‘at-ro‘yxatdan
yodlashga harakat qiladi. Bunda b a ’zi m uam m o va
qiyinchiliklarga duch kelinadi: 1-dan, bunday yodlash
bilan so‘z m a’nolarini eslab qolish juda qiyin. 2-dan,
bunday usul bilan so ‘zlam ing gapda q o ‘llanilishini bilib
b o ‘lmaydi, va hatto har qancha k o ‘p so‘z yodlagan bilan
uni m uom alada qo‘llay olm aslik mumkin.
    2-bosqich. L ug‘at bilan mustaqil yoki sherik b o ‘lib
ishlash. Oq qog‘oz oling va uni ikkga buklang. M atnni
o ‘qish barobarida yangi so‘z va jum lalam i qog‘ozning
                                146
Г
                                147
dakligim izda bor vujudim iz bilan tinglab, eshitganim izni
garchi uddalay olm asak-da takrorlashga uringanm iz va
to ‘gri, tekis va ravon ayta olgunim izcha, takrorlaganm iz.
A trofim izdagilam ing kulgusini oddiy voqea sifatida kulgu
bilan qabul qilganmiz, va takrorlashdan to ‘xtamaganm iz.
    Nimani va qanday tinglash kerak? Bu savol biroz
g ‘alatiroq tuyulishi mum kin, lekin tabiiy. Tinglashni bosh-
lashda a w a l ovozli lug‘atlardan so‘zlam i tinglash kerak,
keyin jum la va gaplarga, sekin-asta matn va hikoyalarga
o ‘tish kerak.
    Eng asosisiysi, tinglang, qaytaring, tinglang, qaytaring,
tinglang, qaytaring.
    Boshlanishda agar ulam ing yozilgan m atniga qarab
tursangiz yanada yaxshi b o ‘ladi. Ancha y o‘lga tushib
olgach, turli mavzulardagi m ateriallam i tinglang. Eng
m uhim i o ‘zingiz qiziqqan mavzudagi m ateriallar b o ‘lsa
yana ham yaxshi, chunki qayta-qayta eshitish joningizga
tegmaydi. Tilni o ‘rgatish uchun m o ‘ljallangan turli audio
va video materiallar, subtitrli kinofilm lar ham bu borada
sizga ju d a q o ‘l keladi. Subtitr yordamida siz so ‘zlam ing
yozilishi va ulam ing talaffuzini o ‘rganasiz.
    Bir oz b o is a -d a m alakaga ega b o ‘lgach, subtitrsiz yoki
yozuvni berkitib eshitish malakangiz qay darajada ekanini
tekshirib к о ‘ring.
    Ehsitish barobarida ovoz chiqarm asdan, lablaringizni
qim irlatib eshitganlaringizni birgalikda takrorlab boring.
Bu sizga bir vaqtning o ‘zida ham eshitish, va ham
so‘zlashishga m ashq b o ‘ladi.
    3-M A SL A H A T . 0 ‘zingizga ingliz tilida so ‘zlashadi-
gan suhbatdosh toping. M asalan, o ‘rtog‘ingiz yoki dugo-
nangiz bilan ingliz tilida bilganlaringizni gaplashishni odat
qiling. Yana ham eng m uhim i, inglizlar bilan suhbat-
lashishga harakat qiling. Buning um um an iloji y o ‘q,
                                148
deysizmi? Also unday emas! Bunda ham sizga internet
juda qo‘l kelsihini unutm ang. U orqali o ‘zingizga suhbat-
dosh toping va suhbatlashishga harakat qiling.
                                    149
  qavatli/qatorli
bifocals /'bai'faukalz/ - ikkita linzali k o‘zoynak, ikki fokusli/bifocal
  k o ‘zoynak
bigamy /'bigarm/ - ikki nikohli (erkak yoki ayol)
biannually /bai'aenjual/ - yiliga ikki marta, bir yilda ikki marta
biped /'baiped/ - ikki oyoqda yuradigan (jonzotlar)
binomial /bai'naumjal/ - binom, ikkihadli tenglama
lekin biology /bai'Dlad3 i/ so ‘zi “b io” - hayot o ‘zagidan yasalgan.
3. “d u -”, “d i-” - ikki(langan), q o‘sh, juft
duo /'dju:au/ - duet
duplicate /'djuiplikit/ - nusxa, kopiya, dublikat
dioxide /dai'Dksaid/ - dioksid
duplicity /dju:'plisiti/ - ikkiyuzlamachilik, munofiqlik
duel /'djuial/ - duel
duet /djui'et/ - duet
dialogue /'d aiab g/ - dialog, ikki kishilik suhbat
dissect /di'sekt/ - ikkiga          b o‘lmoq,   kesmoq,   qiymoq,     tilmoq,
  tilimlamoq, yormoq
diverge /dai'va:d 3 / - 1) bir-biridan farq qilmoq, ajralib turmoq; ikki zil
  fikrda b o‘lmoq; 2) (y o ‘1) ikkiga ayrilmoq, ajralmoq, ayro tushmoq
lekin diary /'daiari/ so ‘zi “d ia” = “day” - кип o ‘zagidan yasalgan
4. “tri-” - uch(tali)
tricycle /'traisikl/ - uch g ‘ildirakli velosiped, motosikl va h.
triple /'tripl/ - uchlangan, uch hissa k o ‘p, uch qavatli/qatorli, uchtali
triangle /'traiaeqgl/ - uchburchak
triplets / ‘triplits/ - uch(talik) egizak
tripod /'traipDd/ - uchoyoq, kamera uchun uch oyoqli jihoz
triangular /trai'aerjgjula/ - uchburchaksimon
triathlon /trai'aeBbn/ - yugurish, suzish va velosiped minishdan iborat
  sport musobaqasi
trio /'tri:ou/ - trio, uch kishilik guruh
5. “m ono-” - mono, bir, yakka, bittali
m onopoly /ma'nDpali/ - monopoliya
monotony /ma'nDtni/ - 1) monoton, bir ovoz; 2) bir xillik, zeriktiruv-
 chi
monotonous /m a'm tnas/ - 1) monotonli, bir ovozli; 2) hamisha bir xil,
 zeriktiradigan ♦ That m ovie was so monotonous! - Kino juda
                                        150
 zeriktiradigan ekan. I can't live with the monotony o f a typical office
 job. - Hami-sha bir xil idora ishiga toqatim yo ‘q.
monotheism /'m3nau0i:,izm/ - yakkaxudolik ♦ Islam, Christianity, and
 Judaeism are all monotheistic religions. - Islom, nasroniylik va
 yahudiylik barchasi yakkaxudolik dinlaridir.
monorail /'monaureil/ - monorels (bir izli osma y o ‘l); monorelsda
 yuradigan poyezd
m onologue /'rm nabg/ - monolog
monochrome /'monakraum/ - odmi, bir xil rangli, monoxrom, oq-qora
 (tasvir, kino, televizor va h.)
m onosyllabic /'monausi'laebik/ - bir b o‘g ‘inli (s o ‘z)
monogram /'monagraem/ - monogramma (jomadon, kiyim va h. da
  ismi, otasining ismi va familiyasining bosh harflaridan tuzilgan
  bezakli yozuv)
m onogamy /т э 'п о д э г т / - bir nikohli
monarch /'т эп эк / - monarx, qirol, yakka hokim
6. “u n-”, “u ni-” - bir, bittali, yakka
unique /ju:'ni:k/- yagona, tanho, kamyob, nodir, beqiyos, tengi y o ‘q
unit /'juinit/ - mavzu; birlik ♦ Please open your books to unit 3.
    -    Marhamat qilib kitobingizning uchinchi mavzusini oching.
university /ju:n i'va:siti/ - universitet
unity /'juiniti/ - birlik, birdamlik, hamjihatlik
united /'ju'naitid/ - bir, birdam, birlashgan, hamjihat
unicycle /'ju:ni,saik(a)l/ - bir g ‘ildirakli velosiped
universe /'ju:niva:s/ - koinot, borliq
unilateral / ’juini'laetaral/ - biryoqlama, bir tomonlama; yakka tartibda,
 mustaqil
unanimous /jui'naemmas/ - bir yoqadan bosh chiqargan, yakdil, bir
 ovozdan, hamma m a’qullagan, hamjihatlikda, umumiy
uniform /'juinifoim / {adj.) - bir xil, bir-biriga aynan o ‘xshagan, bir
 taxlitdagi, bir qolipdagi
uniform /'ju:nib:m / {noun) - forma, rasmiy kiyim
7. “sem i” / “dem i” / “h em i” =half - yarim
semicircle /'sem i,sa:kl/ - yarim doira ♦ We sat in a semicircle as w e
  listened to the teacher talk. - О 'qituvchining gapini eshitish uchun
  biz yarim doira bo ‘lib о ‘tirdik.
demigod /'dem igod/ - mif. yarim xudo, yarim inson
hemisphere /'hem isfia/ - yarimshar ♦ Our brain has two hemispheres.
                                    151
  -   Miyamiz ikkita yarim shardan iborat.
semiannual /'semi'aenjual/ - yarim yillik, har olti oyda bir boMadigan
semisweet /'semi'swiit/ - unchalik shirin emas, biroz shirin
semester /si'm esta/ - semestr, yarim yillik
semicolon /'semi'kaulan/ - (;) belgisi
8. “pre-” / “p ro-” - old, oldin keluvchi
prefix / ' p r ii f ik s / - old q o‘shimcha, prefiks ♦ We can make many new
 words by adding prefixes at the beginning. - Biz boshiga old
  qo ‘shmchalar qo ‘shib ко ‘p lab yangi so ‘zlar yasashimiz mumkin.
precaution /рп'кэ:/эп/ - ehtiyotkorlik, ehtiyot chorasi, ehtiyot
proceed    /pra'sixd/           - davom etmoq, oldinga qarab intilmoq
precede    / p ri 's i rd / -   (biror voqeadan) oldin yuz bermoq, b o iib o ‘tmoq
precedent /'p r e s id e n t / - pretsedent, o ‘xshash, namuna, qiyos
predict / p r i ' d i k t / - bashorat qilmoq
preexist / ' p r i n g ' z i s t / - avval yashab o ‘tmoq
progress    /'p r a u g ra s /   noun - taraqqiyot, rivojlanish; muvaffaqiyat
progress    /p ra 'g ra s/      verb - rivojlanmoq; muvaffaqiyatga erishmoq
probable /'ргэЬэЫ/ - ehtimoliy, sodir b o iis h ehtimoli bor
probe /praub/ - sinab k o‘rmoq, tekshirib bilmoq
process   /' prauses /          - qayta ishlamoq
proclaim / p r a 'k l e i m / - ovoza qilmoq, e ’lon qilmoq
proclamation /.p r D k la 'm e iJa n / - e ’lon, deklotatsiya
procure /p ra 'k jua/ - olmoq, sotib olmoq
profess /pra'fes/ - oshkora aytmoq, tan olmoq; e ’tiqod qilmoq
9. “a-” - -da, ustida
to be atop =on top (of) - -da (ustida, tepasida) b o ‘lmoq ♦ be atop a
  mountain - tog ‘ cho ‘qqisida bo ‘Imoq.
to go aboard = to get on a ship, boat or airplane - kema, samolyotga
  chiqmoq
awash /а'\ло/У - 1) suv yuzasida 2) ivigan, h o‘l ♦ After he won the
 lottery, he was awash in both money and in new friends. - U
 lotoreyada yutib olgach pulga ham, о ‘rtoqlarga ham “cho ‘mildi ”.
ashore /э'/э:/ = to get o ff a ship - (kemadan) qirg‘oqqa tushmoq
abroad /a'b n :d / - xorijda
aloft /a'b ft/ = up in the air - havoda, yuqorida
ablaze /a'bleiz/ = on fire - olov ichida, yonayotgan
accost /a'kDst/ - shilqimlik qilmoq, xiralik qilmoq
                                                   152
amid /a'mid/ = in the middle o f - o ‘rtasida
anew /a'nju:/ - qaytadan, boshqatdan, yangitdan
arise /a'raiz/ = to get up - turmoq
await /a'weit/ - kutmoq
10. “as-” = to - -ga, tomonga
ascend /a'send/ = to go up - yuqoriga chiqmoq ♦ It took them three
  days to ascend the mountain. - Toqqa chiqish uchun ularga uch кип
  vaqt ketdi.
aspire /as'paia/ - intilmoq, harakat qilmoq, payida b o ‘lmoq ♦ She
  went to H ollyw ood because she aspired to be an actress. - U aktrisa
  bo ‘lishga intilib Hollivudga bordi.
assert /a'sa:t/ - tasdiqlamoq, da’vo qilmoq
assertion /a'sa:Jan/ - tasdiq, isbot ♦ He made the assertion with
  com plete confidence, but some people still did not believe him. - U
  to ‘la ishonch bilan isbot qildi, lekin ba ’zi odamlar hali ham unga
  ishonmaydi.
assure /a'Jua/ - ishontirmoq, tasdiqlamoq; su g‘urta qilmoq; kafolatla-
  moq
assault /a'sDilt/ = to attack - tashlanmoq, hujum qilmoq
assemble /a'sem bl/ - y ig ‘(il)moq
assign /э'sain/ - tayinlamoq
assist /a'sist/ - yordam bermoq
astound /as'taund/ - hayron qoldirmoq
1. Shaxs oti yasovchi qo 'shimchalar - -er, -or, -ant, -ent, -ard, -ian, -
    ess
teacher /'tiitfa/ - o ‘qituvchi
baker /'beika/ - n o w o y
doctor /'dDkta/ - shifokor
tailor /'teila/ - tikuvchi
wizard /'wizad/ - donishmand; sehrgar
librarian /lai'brearian/ - kutubxonachi
resident /'rezidant/ - doimiy yashovchi shaxs, muqim, rezident
servant /'sa:vant/ - xizmatkor
                                  153
waitress /'w eitris/ - offitsiantka
alien /'eiljan/ - o ‘zga sayyoralik
2. Shaxs oti yasovchi qo ‘shimcha - -ist
biologist /bai'olad 3 ist/ - biolog
pacifist /'paesifist/ - patsifist (har qanday urushga qarshi)
communist /'lom junist/ - kommunist
scientist /'saiantist/ - olim
specialist /'spe/alist/ - mutaxssis
optimist /'optim ist/ - optimist, hayotga zavq bilan boquvchi
pessimist /'p esim ist/ - pessimist, hayotga tushkun boquvchi
dentist /'dentist/ - dentist, tish doktori
purist /'pjuarist/ - purist (biror narsani asl holida saqlashga urinuvchi)
realist /'rialist/ - realist, amaliyotchi
idealist /ai'dialist/ - idealist, xayolparast
3. Ish-harakat, jarayon - -ade, -age, -ism , -m ent, -ure
parade /pa'reid/ - parad
blockage / ’bbkids/ - qurshov, to ‘siq; tiqin, tiqilma; bloke-rovka ♦ The
  patient had a blockage in his throat, but we were able to help him
  start breathing again. - Bemor to-mog ‘ida bo ‘g ‘ilish bo ‘Igandi, lekin
  biz uni yana nafas ola boshlashiga yordam bera oldik.
movement /'muivmant/ - harakat
experiment /iks'perimant/ - tajriba, sinov
procedure /pra'si:d 3 a/ - protsedura, bajariladigan ish tartibi, bosqichli
  davo lash
seizure /'sk sa/ - istilo, zabt, ishg‘ol, q o ‘lga olish
racism /'reisizm / - irqchilik
sexism /'seksiz(a)m / - seksizm, jinsiy kamsitish
agreement /a'griimant/ - rozilik, kelishuv
4. Material, xom -ashyo, narsa-buyum - -ing
bedding /'bediq/ - yotarjoyga oid ashyo
roofing /'ru:fir)/ - tomga (yopishga) oid ashyo
frosting /'fnstir)/ - shakar qiyomi (tort ustiga)
icing /'aisiQ/ = frosting - shakar qiyomi (tort ustiga)
stuffing /'stAfirj/ - tiqma, tiqilgan yumshoq narsa (yostiq, o'yinchoq-
  da)
seating /'sirtirj/ - o ‘rindiq
clothing /'klaubirj/ = clothes - kiyim-kechak
                                        154
clipping /'klipit]/ - gazeta va jurnallardan qirqib olingan parcha
seasoning / ’siiznir]/ - ziravor, aralashma
flavoring /'fleivarir]/ - ziravor, aralashma
5. 0 ‘rin-joy oti yasovchi q o ‘shimchalar - -arium, -orium, -ary, -ory
aquarium /a'kweariam/ - akvarium
auditorium /.aidi'tDiriam/ - auditoriya
library /'laibrari/ - kutubxona
laboratory /la'bDratari/ - laboratoriya
museum /mjui'ziam / - muzey
stadium /'steidjam/ - stadion
6. Mavhum ot yasovchilar - -ance, -ence,-tion, -cy, -dom, -ery, -
   hood, -ty,--ity, -ness, -ship, -th
avoidance /a'vDidans/ - qochish, o ‘zini chetga olish, o ‘zini olib
  qochish
emergency /i'm a:d 3 ansi/ - favqulodda holat, falokat
accuracy /'aekjurasi/ - aniqlik, to ‘g ‘rilik; puxtalik
fluency /'fluiansi/ - ravonlik, silliqlik, mayinlik
frequency /'frirkwansi/ - izchillik
starvation /stai'vei/э п / - ocharchilik, qahatchilik
freedom / ’friidam/ - hurlik, ozodlik, erkinlik
bravery /'breivari/ - jasorat, jasurlik
superiority /sju i.p ian ’a n ti/ - ustunlik, afzallik; ulug‘lik
inferiority /in.fiari'Driti/ - qadr-qimmat, obro‘- e ’tibor; fazilat, xislat
friendliness /'frendlinis/ - d o‘stlik, d o‘stona munosabat, oshnachilik,
    xayrixohlik, samimiyat
friendship /'frend/ip/ - d o‘stlik
brotherhood /'brAbahud/ - birodarlik, aka-ukachilik
motherhood /'mAdahud/ - onalik
                                     155
encyclopedia /en ‘saiklau'pi:dja/ - qomus, ensiklopediya
cyclist /'saiklist/ - velosipedchi
unicycle / ’ju:ni,saik(a)l/ - bir g ‘ildirakli velosiped
motorcycle /'mauta'saikl/ - mototsikl, motorli velosiped
cyclops /'saikb ps/ - siklop, bir k o‘zli dev
2. gram / graph - yozm oq, yozuv
diagram /'fautagraif/ - diagramma
photograph /'daiagraem/ - fotograf
autograph /'D:tagra:f/ - dastxat
program /'praugraem/ - dastur
grammar /'graema/ - grammatika
grammophone /'graemafaun/ - grammofon
telegraph /'teligraif/ - telegraf
graphic /'graefik/ - grafika, chizma
graphite /'graefait/ - grafit
graffiti /grae’fiiti/ - devordagi rasm, chizma
seismograph /'saizm agraif/ - seysm ograf
3. phone - tovush, ovoz
telephone /'telifaun/ - telefon
microphone /'maikrafaun/ - mikrofon
phonology /fau'nDlad3 i/ - fonologiya
homophones /'homaufaunz/ - omofonlar, yozilishi har xil, talaffuzi bir
 xil so ‘zlar
anglophone /'aer)gla(u)faun/ - anglofon, inglizzabon, ingliz tilida
 so ‘zlashuvchi
symphony /'sim fani/ - simfoniya
xylophone /'zailafaun/ - ksilofon
4. photo - yorug‘lik
photograph /'fautagraif/ - foto, fotografiya
telephoto lens /'tela.fautau/ = zoom function - linza
photosynthesis /.fautau'sinBisis/ - fotosintez
photographer /fa'tDgrafa/ - fotograf, suratkash
photon /'fautDn/ - foton, yorug‘lik zarrasi
photocopier /'fautau.k^pia/ - nusxa k o‘chiruvchi apparat
photogenic /,fautau'd 3 enik/ - suratbop
photometer /fau'tDmita/ - fotometr, yorug‘lik kuchini o ‘lchaydigan
 asbob
                                       156
5. scope - ko‘rmoq
telescope / ‘teliskaup/ - teleskop
m icroscope / ‘maikraskaup/ - mikroskop
stethoscope /'ste0askaup/ - stetoskop
microscopic /.maikras'kopik/ - juda mayda
periscope /'periskaup/ - periskop (suvosti kemasidan suv yuzasini
 k o ‘radigan asbob)
horoscope /'horaskaup/ - goroskop
scope out /skaup aut/ - chamalab k o‘rmoq
kaleidoscope /ka'laidaskaup/ - kaleydoskop
6. therm - issiqlik
thermometer /Ga'momita/ - termometr
thermostat /'Gaimastaet/ - termostat
thermos /'Gaimos/ - termos
thermal /'0a:mal (e)/ - termal, termik, issiqlikka oid
thermodynamics /'0a:maudai'naemiks/ - termodinamika
geothermal energy /,d 3 i:au'0 a:mal 'enad3 i/ - yem ing issiqlik q uw ati
thermonuclear /'0a:mau'nju:klia/ - termoyadro(viy)
hypothermia /,haipau'0a:mia/ - gipotermiya, tana haroratining tushib
 ketishi
endotherm /'enda(u)0a:m/ - endoterm, issiq qonli jonzot
ectotherm /'ektau0a:m/ - sovuqqonli jonzot
7. arch - eng muhim, eng asosiy
monarch /'гтюпэк/ - monarx, yakka hokim
archenemy / ‘cut/'emmi/ - ashaddiy dushman
archetype /'a:kitaip/ - asl, original; prototip
patriarchs /'peitria:ks/ - patriarx (erkak boshliq)
matriarch /'m eitria:k/- matriarx (ayol boshliq)
anarchy /'aenaki/ - anarxiya, boshboshdoqlik
oligarchy /'Dligaiki/ - oligarxiya, hukumatni boshqaruvchi tor doira
archaeology /,a:ki'Dlad3 i/ - arxeologiya
8. bio - hayot
biography /bai'Dgrafi/ - tarjimai hoi
biology /bai'Dlad3 i/ - biologiya
biopsy /'b a o p si/ - biopsiya
biochemistry /'baiau'kermstri/ - biokimyo
                                    157
biodiversity /,baiaudai'va:siti/ - bioxilm a-xillik
biodiesel /,baiau'diz(a)l/ - biodizel
biosphere /'baiasfia/ - biosfera
biodegradable /.baiaudi'greidabal/ - tabiiy/biologik chiriydigan
9. chron - vaqt
chronicle /'knnikl/ - yilnoma, solnoma, tarix
chronic /'k n n ik / - surunkali, odatga aylangan
chronically /'knnik(a)li/ - surunkali tarzda, doimo
synchronized /'siokranaizd/ - sinxronlangan, bir-biriga moslangan
chronological /,k n n a’bd 3 ikal/ - xronoligik, xronologiyaga oid
chronometer /кга'пэтйа/ - juda-juda to‘g ‘ri yuradigan soat
anachronism /a'naekranizm/ - yil hisobi, vaqt kabini xato k o‘rsatish
diachronic /.dAia'komk/ - diaxroniya
10. dem - xalq, odamlar
democracy /di'mDkrasi/ - demokratiya
demographics /,di:ma'graefiks/ - demografik m a’lumotlar
epidemic /.epi'dem ik/ - epidemiya; epidemik
pandemic /paen'demik/ - pandemiya (kata hududga tarqaladigan
   epidemik kasallik)
endemic /en'dem ik/ - endemik, mahalliy, jaydari
demonstration /.demans'treijan/ - namoyish
demagogue /'demagog/ - demagog, safsataboz
                                        158
dictation /dik'teifan/ - diktant
edict /'iidikt/ - amr, farmoni oliy
dictate /'dikteit/ - 1) diktovka qilmoq, aytb turmoq; 2) amr qilmoq,
    aytganini qildirmoq
dictator /dik'teita/ - diktator, yakka hokim, hukmdor, farmonbardor
diction /'dikfan/ - diksiya, nutqi ravonlik, ifodali talaffuz
3. duct - boshqarmoq, yetakchilik qilmoq
conduct /'bndAkt/ - boshqarmoq, yetaklamoq, olib bormoq
conductor /kan'dAkta/ - 1) konduktor; y o ‘lboshchi; 2) dirijyor
aquaduct /'aekwidAkt/ - akveduk, osma quvur, vodoprovod
education /,edju:'kei/an/ - m aorif(ilm ga boshlash)
induct /in'dAkt/ - kirgizmoq, olib kirmoq
seduction /si'dAkJan/ - vasvasa, havasni keltiradigan narsa; y o ‘ldan
   urish/ozdirish, avrash
production /pra'dAkJan/ - mahsulot
reduction /ri'dAkJan/ - ortga qaytarish, tushirish; chegirma
abduct /aeb'dAkt/ - bir kishini olib qochmoq, o ‘g ‘irlab ketmoq
4. man - q o‘l
manufacture /.maenju'faekt/a/ - ishlab chiqarish
manipulate /m a'nipjuleit/ - mohirlik bilan boshqarmoq
manual /'maenjual/ - qo‘llanma
manicure /'maenikjua/ - manikyur
dismantle /dis'maentl/ - (q o‘l bilan) qismlarga ajratmoq
manhandle /'maen.haendl/-juda q o‘pollik qilmoq
5. m igra - harakatlanmoq
migration /mai'grei/э п / - migratsiya, k o ‘chish
immigrate /'im igreit/ - k o‘chib kelmoq
emmigrate /'em igreit/ - k o ‘chib ketmoq
migrant workers /'maigrant 'waikaz/ - kelgindi ishchi
immigrants /'im igrants/ - immigrantlar, kelgindilar
migratory /'maigratari/ - (qushlar, baliqlar va h.) k o ‘chadigan;
  k o ‘chishga о id
6. m oti - harakatlanmoq
motor /'mauta/ - motor
motivation /.mauti'vei/an/ - istak, xohish, mayl; motiv, sabab, vaj,
 bahona
                                   159
motive /'mautiv/ - 1) undamoq, q o ‘z g ‘atmoq, majburlamoq; 2) motiv,
 sabab, vaj, bahona
emotion /I'maujan/ - em otsiya
promotion /pra'mau/э п / - mansabi oshish
motioning / ‘maufanir]/ - ishora, imo
motivate /'mautiveit/ - dalda b o‘lmoq, turtki b o‘lmoq
motion sickness /'mau/an 'siknis/ - transportda yurganda maza
 qochish
motion picture /'mau/an 'pikt/a/ - kino
7. rupt - sin(dir)moq; buzmoq
interrupt /.inta'rApt/ - bezovta qilmoq, gapini b o im o q
rupture /'rApt/a/ - (aloqa, munosabat) buz(il)moq, uz(il)moq
bankrupt / ‘baenkrApt/ - bankrot, sinish
erupt /i'rApt/ - (vulqon) ot(il)moq
disrupt /dis'rApt/ - buzmoq, uzmoq; barbod qilmoq (aloqani, hayotni
  va h.)
abrupt /a'brApt/ - kutilmagan, tasodifiy
corrupt /ka'rApt/ - (biror narsa yoki shaxsni) buzmoq, y o ‘ldan urmoq;
  taltaytirib yubormoq
corruption /ка'глр/ап/ - korrupsiya
8. sign = mark - belgi; belgilamoq, imzo chekmoq
signature /'sig nit/а / - imzo
signal / ’signl/ - signal, ishora; k o ‘rsatkich
resign /ri’zain/ - nafaqa/iste’foga chiqmoq
resignation letter /.rezig'nei/an/ - nafaqa/iste’foga ariza
significant /sig'nifikant/ - ahamiyatli
insignificant /.insig'nifikant/ - ahamiyatsiz, arzimas
signify /'sigm fai/ - ahamiyatga ega b o‘lmoq
9. spec - k o‘rmoq
inspect /in'spekt/ - tekshirmoq
respect / ris’pekt/ - hurmat qilmoq
spectator /spek'teita/ - guvoh, k o‘rgan; tomoshabin
spectacle /'spektakl/ - tomosha; k o ‘rinish; spektakl
introspection /,intra(u)'spek/(a)n/ - o ‘zini o ‘zi tahlil qilish
aspect /'aespekt/ - aspekt, jihat, tomon
suspect /'sAspekt/ - shubhali shaxs, gumondor
perspective /pa'spektiv/ - nuqtai nazar
                                        160
retrospect /'re tra u s p e k t/ - o ‘tmishga nazar
10. tract - tortmoq
tractor /'traekta/ - traktor (plug, pritsep tortuvchi m a’nosida)
subtract /s a b 'tra e k t/- ayirmoq
attract /a 'tra e k t/ - jalb qilmoq, o ‘ziga tortmoq
attractive /a'traektiv/ - jozibali, o ‘ziga tortuvchi
detract /di'traekt/ - kamaytirmoq, olib tashlamoq; qadrini tushirmoq
traction /'traekfan/ - (qorda, namgarchilikda) tortish kuchi, tishlashsh
retract /ri'traekt/ - tortib olm oq, ichiga tiqib olmoq; qaytarib olmoq
contract /'k D n traekt/ - kichraytirmoq, kamaytirmoq
                                       161
 Eng ko‘p qo‘llanadigan noto‘g‘ri tuslanuvchi fe’llar
                      ro ‘yxati
                                        162
infinitive                       p a st sim ple   p a s t p articiple
get - olmoq                      got              got
gKe-bermoq                       gave             given
go-bormoq                        went             gone
grind - maydalamoq               ground           ground
grow - o‘s(tir)moq               grew             grown
hang - ilmoq, osmoq              hung             hung
h a v e -bor bo‘Imoq             had              had
hear - eshitmoq                  heard            heard
hide - berkinmoq                 hid              hidden
hit - urmoq                      hit              hit
hold - ushlamoq                  held             held
h u rt - og ‘rimoq,              hurt             hurt
    achishmoq, lat yemoq
keep - saqlamoq                  kept             kept
kneel - tizzalamoq               knelt            knelt
know - bilmoq                    knew             known
lay - qo‘ymoq                    laid             laid
lead - yetaklamoq                led              led
leave - tark etmoq, qoldirmoq    left             left
lend - qarz bermoq               lent             lent
let - ruxsat etmoq               let              let
lie - 1. yotmoq; 2. aldamoq      lay              lain
light - 1. yonmoq; 2. yoqmoq;    lit              lit
    3. yoritmoq
lose - yo'qotmoq                 lost             lost
make - yasamoq                   made             made
mean - 1. anglatmoq; 2.          meant            meant
    nazarda tutmoq
meet - uchrashmoq, tanishmoq     met              met
pay - to‘lamoq                   paid             paid
put - qo‘ymoq                    put              put
read - o‘qimoq                   read [red]*      read [red]*
ride - (ot, velosiped va h)      rode             ridden
    minmoq
ring - 1. qo‘ng‘iroq qilmoq;     rang             rung
    2. jiringlamoq
rise - 1. ko‘tarilmoq; 2. (qu-   rose             risen
    yosh) chiqmoq
run - yugurmoq                   ran              run
say - aytmoq, demoq              said             said
see - ko'rmoq                    saw              seen
sell -sotmoq                     sold             sold
send - jo‘natmoq, yubormoq       sent             sent
set - qo‘ymoq, o‘matmoq          set              set
                                    163
infinitive                        p a st sim ple   p a st p articiple
shake - titramoq, silkitmoq       shook            shaken
shine - charaqlamoq. nur          shone            shone
   sochmoq
shoot - (o'q) otmoq               shot             shot
show - ko‘rsatmoq                 showed           shown/show ed
shrink - kichraymoq, (kiyim)      shrank           shrunk
   kirishmoq
shut - yopmoq                     shut             shut
sing - kuylamoq                   sang             sung
sink - cho'kmoq                   sank             sunk
sit - o‘tirmoq                    sat              sat
sleep - uxlamoq                   slept            slept
speak - gapirmoq                  spoke            spoken
spend - 1. (vaqt) o‘tkazmoq; 2.   spent            spent
   sarflamoq
spring - sakramoq                 sprang           sprung
stand - turmoq                    stood            stood
steal - o‘g‘irlamoq               stole            stolen
stick - 1. yopishtirmoq; 2.       stuck            stuck
   sanchmoq
sting - 1. (ari) chaqmoq; 2.      stung            stung
   (ko‘z va h) achishmoq
strike - 1. urmoq; 2. ish         struck           struck
   tashlamoq
swear - so‘kmoq, haqorat          swore            sworn
   qilmoq
sweep - supurmoq                  swept            swept
swim - suzmoq, cho'milmoq         swam             swum
swing - tebranmoq; tebratmoq      swung            swung
take - olmoq                      took             taken
teach - o‘qitmoq, saboq           taught           taught
   bermoq
tell - aytmoq                     told             told
think - o ‘ylamoq                 thought          thought
throw - tashlamoq,                threw            thrown
   irg‘itmoq
understand - tushunmoq            understood       understood
wake - uyg‘onmoq                  woke             woken
w ear - kiymoq, kiyib yurmoq      wore             worn
weep - yigiamoq                   wept             wept
win - yutmoq, yengmoq             won              won
write - yozmoq, (xat)             wrote            written
   yozishmoq
                                          164
                  M A S H Q L A R G A JA V O B L A R
1-mavzu
1.2 you’re not / aren’t              1.3 I’m not
2-mavzu
1.1 is speaking                          1.3 is playing
1.2 is raining                           1.4 is w orking
3-mavzu
1.2 works       1.3 flies 1.4 comes           1.5 has   1.6 finishes
4-mavzu
1.1 Have you / Do you have ...?
1.2 Have you / Do you have ...?
1.3 Has your father / Does your father h a v e ...?
1.4 Have you / Do you have ...?
                                   165
!
    5-mavzu
    1.2 is, was    1.3 am      1.4 was      1.5 were 1.6 are      1.7 was
    6-mavzu
    1.2 saw           1.5 visited          1.8 thought       1.11 put
    1.3 played        1.6 bought           1.9 copied        1.12 spoke
    1.4 paid          1.7 went             1.10 knew
    7-mavzu
    1.2 was, was walking                   1.5 was, was w orking
    1.3 was, was taking                    1.6 was, was lying
    1.4 were, were standing
                                          166
11.4 Why was Anvar driving ... ?
11.5 W hat was Soli w earing ...?
8-m avzu
1.1 broken     1.3 cut        1.5 sung      1.7 found 1.9 heard
1.2 drunk      1.4 done       1.6 bought    1.8 drawn 1.10 known
II. 1 has lost            II.3 has scored       II.5 has ... rained
11.2 have arrived         II.4 has slept        II.6 has landed
9-m avzu
1.2 Are these rooms cleaned every day?
1.3 Glass is made from sand.
1.4 This book is not used very often.
1.5 Are we allow ed to go there?
1.6 How is this word pronounced?
                                167
10-mavzu
1.2 used to w ork      1.3 used to live        1.4 used to go
11-mavzu
1.1 used to study                      1.3 used to live
1.2 am used to studying                1.4 am used to living
12-mavzu
1.1 will call    1.2 will be      1.3 will take     1.4 will w atch
13-mavzu
1.1 She’s going to w ear her new dress to the party.
1.2 H e’s going to feed the bird.
1.3 We are going to play football.
1.4 I am going to bed.
                                 168
II.5 When are you going to finish your work?
14-mavzu
1.2 It had changed a lot.
1.3 They had gone out.
1.4 The m eeting had already begun.
1.5 W e hadn’t seen him for five years.
1.6 She had ju st fallen asleep.
15-mavzu
1.1 a pencil             1.5 w ater                 1.9 an apple
1.2 a watch              1.6 a shoe                 1.10 an um brella
1.3 m oney               1.7 milk
1.4 an airplane          1.8 a ball
16-mavzu
1.2 some                  1.4 any                  1.6 any
1.3 any                   1.5 any               1.7 any, any
                                     169
1.8 some, any
17-m avzu
1.1 much         1.4 much       1.7 much        1.10 m any       1.13 m any
1.2 m uch        1.5 much       1.8 much        1.11 m any       1.14 m uch
1.3 m uch        1.6 m any      1.9 m any       1.12 much        1.15 m uch
18-m avzu
1.1 m ay be                              1.3 m ay w ake up
1.2 m ay eat                             1.4 m ay rain
                                        170
111.2 I m ight com e on Monday.
111.3 I m ight have fish.
111.4 I m ight take a taxi.
111.5 I m ight buy a new car.
19-mavzu
1.1 You can play chess very well.
1.2 Can you swim well?
1.3 Sorry, can I speak to Akmal?
1.4 M y brother can draw pictures very well.
20-mavzu
1.1 You m ustn’t smoke here.
1.2 You m ust read it.
1.3 I have to take this m edicine twice a day.
1.4 I have to w ear glasses.
21-mavzu
1.1 shouldn’t, should             1.4 should
1.2 should                        1.5 should
1.3 should                        1.6 shouldn’t
                            171
11.2 you should go                    II. 5 you should wear
11.3 you should clean                 II.6 you should take
II.4 you should visit
22-m avzu
1.1 hot   1.3 dark            1.5 deep      1.7 dry       1.9 clever
1.2 right 1.4 em pty          1.6 rainy     1.8 black     1.10 positive
23-m avzu
1.3 We don’t often come here.
1.4 I always have breakfast at 7.
1.5 Sarvar usually gets up early.
1.6 He isn’t always late.
1.7 Do you always go ...?
1.8 Do you sometimes feel sad?
1.9 They never have a quarrel.
1.10 He hardly ever eats meat.
                                     172
11.2 angry is correct                 11.6 hard is correct
11.3 slowly is correct                11.7 suddenly is correct
11.4 slow is correct                  II. 8 quiet is correct
II. 5 careful is correct              II.9 badly is correct
24-m avzu
1.2 stronger                          1.6 better
1.3 happier                           1.7 larger
1.4 more m odem                       1.8 more serious
1.5 more important
25-m avzu
I .1 m y                              1.2 mine, yours
                                173
26-m avzu
1.3 W ho did you see?
1.4 W hat does this w ord mean?
27-m avzu
1.2 how far                1.4 how often           1.6 how long
1.3 how old                1.5 how deep
28-m avzu
1.3 at            1.5 in               1.7 on              1.9 at
1.4 on            1.6 in               1.8 on              1.10 in
                                       174
29-m avzu
1.1 answer            1.2 w ill be              1.3 will tell
1.4 come              1.7 passes                1.10 finish
1.5 does not rain     1.8 Will she come
1.6 see               1.9 is
30-m avzu
1.3 while             1.5 during                1.7 during
1.4 while             1.6 while                 1.8 while
      K B K - 81.2-2
      R-18
      F. R ahm atov
* * * * *
Fakhriddin RA K H M ATO V
               - 81.2-2
        R-18
           Rahmatov
                                                                       У*
       M uallif- Rahmatov Faxriddin Valijonovich
                         Filolog, 1978-yil Namangan viloyati Uychi tu-
                         mani G'ayrat qish!og‘ida tug'iigan. Uychi tu-
                         man 28-o‘ita umum ta ’lim maktabida, Chortoq
                         shahar maktab-internat litseyida, 0 ‘zbekiston
                         Davlat Jahor, Tillari universiteti ingliz filologiya-
                         si fakuitetida tahsil olgan. Bir necha maqolalari,
                         iarjim a va kitoblari omma e’tiboriga havola etil-
                                         Svetlanal Rashidovna
                          1983-yilda, Qashqadaryo viloyati Qarshi shah-
                          rida tug’ilgan. Qarshi shahrida 29-o‘rta mak-
                          tabda, Qarshi Davlat Universiteti Xorijiy Tillar
                          fakuitetida, 0 ‘zbeki^ton Davlat Jahon Tillari
                          universitetida Magistratura bo'limida tahsil ol
                          gan. Tarjimon bo'lib ishlagan. 2002-, 2010-,
                          2012-yillarda AQSHda fahsil olgan. Hozirgi
                          kunda 0 ‘zbekiston DavlatiJab Ё Tillari un  univer-
ISBN 978-9943-9773-3-4    siteti, Ingliz tili grammatikasi va rixi kafed rasi-
                         ^da o‘qituvchi lavozimida ishlay
789943 977334