Bods mAnaunrn Xuws Kien 9 Wares, muita need, din’ Bee ie f, peveacgnas = Hodlava Ene wa Kitties cha png Huu ni utongo wa kiuamilifu; hotuba, Vipengele vikuu vya utango wa ana hil vidhibirike. 1. Mundo na mtinds : up “Yafuatayo yazingatiwe: Lertrwnce watah ubtopke name , (@)——_Kichwa- kitajehatiby, a. na kiini cha tuba |e ang rss 2 C eabrewdstes Kechure tase | 97" we () ——Utangulizi » AéipoZiegatis ihgats ni kara le buds » Ubainishe: o Atumie ~ebomne 1a rrtays au asitente v -salamu/kuamkva hedhira : . Ri Mote lea RabEldS sane oe eae -kotambua wahusika kwayeo, jc woud che wjena cede -kujitambulisha RoWwaLquas- . a a MAInice Kount cunbaqe £1 Tareme jadiiwehapa, ele = ee «Fete ee ans (@) Hitimisho -Hatibu stoe mubiasari WE ROATAini Eh hoikbay Kshs abashuk e ‘Anaweza pia kutoa changamoto kwa hadhi eA sles sileainve afoe nactrae DEE: aeryerts Kantner nes Kena = (© Mtindo wa uwasilishaji wa hotuba uzingatiwe ‘Unungo wdhiirishe kuzngumza moja ka moja na hadhira, Maswali ya talasks xyanaweza atumiwa kuchocheahisia za hahira. (© Mito esha 8 1 Mawanut ‘Hoja zijaditiwe katika mwill, Kia hoja ijadiliwe katiks aya. Basdhi ya boja ni 0 Vijana kubusika katika utunzaji wa mazingira Gi) Kushiriki katika michezo mbalimbali ii kujinua kibinafsi na kuinua uchuri we aunt (ii) Vijana watumie mapato yao kuwekeza kwa manutza yao na ya kaunti, (iv) Wash sata kilimo ili wakabiliane na changamoto ya kaunti kujtosheleza ova chakula, e ® (%) ——-Kuunda vikundi vya kusaidia kudumisha usalama; Kila mmoja awajibikie ‘linda usalama, (vi) —_Kuvaefimisha wenzao kubusu umn wa kudumisha wsalama katika ata na au (vit) Woshivki katika harakati za kuetimisha uma kubusu afya bora, (vii) Kuhamasisha vijana wenzao ne wnma kubusu umuimu wa kudumisha mail kama vile kukinga dhidi ya ufisad, atoshiriki matumzi mabye ya vileo na BES tel sate ya Kepeioyin Mane enlist We Wuuhinki v kee Yarn Mavat wuhtus macuieles 9, ol : el P 1 pn featur cay hus 1S Vij Kassin na Wyre ya kévpuud ne Be aad } \ Kueudo kes Kayak ae Be Uae (C.Kuapata eGo qa jue na laaharla Sen” us, Wabap eta ‘ Kania PAURM gee « i . ayes dept Yoalucs Chargamor rinaroieumb aunt {90 Z “Kechoucze BA Suluhahe~ vase. vaccine yas ae Keuk ‘ = Woh wen vad — mpende tiers “fa (inst uvatnendelirn Fey GIPWOnttea bea meet isifurwe mkevays Vanya nr alan 9 erkore aammabiera (x) Wasaidiane kutambus ‘ambua na kukuza vipawa kwa manufaa yao na kauntijamii ka jumla, (8) Wakuze ubusiano moet bana ya wanajamiikupitia shughuli za kijamil kama vile kuandaa mashindano ya kandanda kwa vij wo YA kufuata tamaduni (si) Kuanzisha na kayjlunga na vyama vye ushirike ambuvyo vitawapa mikopo ya kuanzisha miradi, erraaleral @, Mtahiniwa anastabili kuandika insha ambayo inaonyesha manufaa| ya kushiri kkatika mazoezi ya viungo vya mwil Baadhi ya hoja ni: Af) Kuboresha afya/kuimarishaafya yao/afya yao itaimarika, VE Wataweza kujiepusha na magonjwa yanayotokana na mienendo ya maisha, Gil) Wataweza kujenga misuli ya. iv) Kuchangamsha ubongo na kuufanya utende kari ipasavyo/kuimarishs utendakazi wa ubongo. va Karhge Sif an amen rags ” [Ni njia ya burudani/ kutuliza akili, wees we (i) Kujenga wkakamavu/ujasiri * Cn va Wederda mac Es sen tami ys dane (vii) Kuimarisha kujlamini na kujithami (viii) lujenga nafasi za ajira wage atccura atysteue WA (ox) Hukuza vipawa Biote weeded hows 4 tklano baina ya wai OPM Kear KUSG UkAWili (3) Huleta utangamano‘ushirikiano baina ys wath Fees is Jrviede ee ai) Ninjia mafaka ya kutumia mida Wa ziade’p y yvowern Uaten cmmmaqnel ses IER] uinlcmn use, maacet 48S | vat ion mats BRS Awe Etrton redl Miabiniwa atunge kisa ambacho kinaonyesha hal ifualafo: (serra aq earhoA Mtu ambaye hutia ii katika jambo (gumu) hatimaye hufanikiwa. Au mtu ambaye pAawe2 t™ hujibidiisha kwa jambo katika mazingira magumu hatimaye huja kufanikiwa. Hali zifuatazo zinaweza kujitokeza i) Mhusika ajiunge na shule ya upili apitie hali neumu kama vile Kukosa karo, sare, mavazi, kufiwa na mzazi/ugonjwaimasomo kuwa magumu ajizatiti na baadaye afanikiwe. if) Mfanyakazi aajiriwe, apitic magumu kama vile kubaguliwa, kunyanyaswa na aendelee kjibidiisha hatimaye apandishwe cheo. ‘Tanbihi Pande zote mbili za methali sharti zijitokeze. Aonyeshe kujibidiisha na kufanikiwa. vitiesiag beidée Gea Kuchanika, MKiungs Vike Vegi, Wer Kiyo Roane Ge FOS 10/1 3 Kienet Citra Werke ot we b) _ Kita iWUukA Utdege atyenda C7 " mde tegya Latepite teGA Bilatinsten yn esdoneso CN insta ya masimutizi, Mtindo wa kimasimutizi utumiwe. Miahiniwa atuuge ki ee kisa ambacho kinaoan ingulizi/mwanzo uliotolewa, Gi) Kwara tuatye inner kateken Mhusik ikuwa amepitia hali ngumu, akafanya vamuri/akachukua hatua kwa madhumuni ya kubadili hali hiyo. Tanbihi i) Bada ya kauli, mtahiniwa anaweza, ama kuendeleza kisa, akasimulia yaliyotokea au akaturudisha nyuma (mbinu rejeshi) akatuhadithia yaliyomfanya mrejelewa ‘kuamua kuchukua hatua, ii) Kisa kinaweza kuendelezwa kwa nafsi ya tatu, nafsi ya kwanza au mehanganyiko wa nafsi. ii) Hatua inayochukuliwa shat isababishe matokeo mazut/ imwondolee mhusike dhiki/changamoto alizopitia. am jnaweiz warble cfuete + W) Gi [arima Mato keo YGwe MArLUr, Yyarawers kuleta basa, Madhava au matiao Makara - fe © Heua, Oca babon » Apu | Lasare AMM 41022 MK kK KISWAHILI KARATASI YA 2 LUGHA MWONGOZO WA KUSAIIMNISHIA NOVEMBA 2024 THE KENYA NATIONAL EXAMINATIONS COUNCTL KENYA CERTIFICATE OF SECONDARY EDUCATION KISWAHILI KARATASI YA 2 a Kusahibishia (sia Mwongos MWONGOZO HUU Wa KUSAHIIISHIA NI MILKLYA BARAZA LA MITHIANL YA KITAIFA LA KENYA (KNEC) NA SUARTI KUREJESHWA KWA BARAZA HILE BAADA YA USAMIMISHAIL, »pigwa chapa. C2024 The Ki ow National Lasamimations1, UFANAMU (lama 15) yeu) (a) oe news (0 Wanita watu Kijifin} kama wasiojua kutekeleza mambo. |». one ) ry Wanawaona kama wasiojiendeleza, | . be a oa ye ( Gii)— Muwaona kuwa wachati, sasateusmnsalss ¥ C. a ee Piaget © a0 Whtow eetazstne fags 2 are Na ane { Kee oe eT ynvae a Voss mint a Mera = armas Hoja2x1=2 1° Anal pee’ J shia) (b) (i) Waliandaa kikao kuzungunvzia tabia 2a watu wa mjini. (ii) Walikerwa na tabia za watu wa mjini kuwaona kama watu wasioweza kufanya baadhi ya mambo na kwamba hawaendelei. Hawakupendezwa na mavazi ya wasichana wa mjini (yalikuwa mafupi na mepesi hadi kuona mpaka ndani). Hawapendi wanavyozungumza ugha ya kigeni licha ya kuwa ni wenyeji wa lugha isemwayo na kueleweka na kila moja kijjini /MZutehzuda Hi Mawes Si) lane Z wy ‘ (v) —_Hawapendi hali yao ya kujitenga na vyakula vya kiasili licha ya vyakula hivyo fenwalea. (vi) Walighuk itatasutalitanikia watu waliojifanyia kazi badala ya kuwapa kazi hizo kufanya/wanlhwanyima nafasi za kazi walizotarajia ye rliwafanya kuzozanafkuvedins. | oes 0 WeSins %s CG yer (iv) Ww ovata (vii) Tabia za watu wa my vd metals Kye Hoja 5x 1= wor? wabigof» Tessa Huss enicono elasete > ji] Cofeuts ; ‘uchahga panna nzuri ya kuanza tent/kazi anaporejea afisi rn wa eae isin ke a )Viungo vya mwili huwa vyepesi kwa kufanya k 2a kutumla gui. Gop 4 Vipindi vya kazi humkumbusha m 7 9 4 Ni fursa ya kuwasomesha/ kuwatanabahisha/Watu kuhusu mambo kama vile umuhimu wa kufanya kazi nyumbani (Tambo alivyomtanabahisha msimulizi). Hojadxt=4 fates sy heb : DHmsrchs iasul) ‘ airHucheyamnds uberso | WRetreusreiie sien® @ (ii) Mtetezi- namtetea Bwana Tambo, a [baer japendaye kujumuika na wenzake, fi bares fo end EOC ey Weds Gil) | Mwenye kumbukumbu nzuri- anakumbuka aliyoambiwa na Bw. Tambo: ee 1D PG neho oon |oovornas as vile fee Jo sasiernme “cho «| Wns Ee hu oonete hee pst Hoja2xt=2 3 h a AW a < tails crerelete Aapitey (e) Mele een \t ay * alijikatia kauli - alijiomutia [aby ft8 doen * Warner yamenoga — yamepamba moto, yamekolea, yami repent mY metaneto Mog Moja 2x1 =2 ishika na chochote.A4" ieee hujicleza nahwfaidie Ate) \osoe|¥ w ul yee Bmeleres ta jefe ot emeaive A 4 Gi Wuradani ya Raat 8 GST Ni rahi se os Arc Wier dean Seen" GH) Kwa hucher sine oe mtn (yi) Wopiga muziki huturahi kiwabiunidishdiuatsja "3" wc sai hens 4oe jutumia muziki kama kitegauchun 34 met tees) Mus aya es si seeks o oc Adee ea nlaneae rae bet) Mui utamaduni, fadhi wamad}mu wa watu/ huendeleza utamaduni / ni balozi wa ‘ > ja rcoee’ Qua” ~ ae Ep tuys ere EM pte. \\ yar’ yrds reo gs, cae 1 eet Hoe {9 ss ;ow pn 0 i) ii) (iv) Spe Prager’ ven Kass (acter ifr Kase barons AY7 6-1 yevla hie buuders rand Cd a SC BT phen Wanamuziki wa awe Ruisiga vyombo vya muziki, “A**” * \Wasanii wa sasa hawapigi vyombo bali hutegemea midundo iliyorekodiwi Aya “tle” iku 2ij juzi iki, wy wiper cl aks ba’ PAB Siku 2ijazo hapatakuwa na wajuzi wa zana za imuziki/ ata We, sls “pv bop: 7 _Harake-ya-wasenii-kutoe-nyimbo-inafanya.nyimbo kutopendeza- Muziki unaonyesha dalili za tar Kaclumtaa walls, vif Kuna nyimbo za kisasa zinazokosa heshima. 3 Bei) Hadhira huona aibu kusikiliza nyimbo zisizo za heshima, © (viii Hadhira hususia nyimbo zisizo za heshima. GY XN 3 @ &) © 2 ee Wa (oy yy ey 1s WE ue ¥ Has. dercte 5 mule Nyimbo zinazozalishwa haraka hufa mapema, EE alge T, bedhals ty, pete 1s) (Sxt=atamas) ”, Lantiririko- ann sy 8 ge a MATUMIZI YA LUGHA (alama 40) neno, faa, saa, zari, lala, raf, dawati oq Grz9, jag? Punt M, Fy ‘nl, W, Isl, tal, Wh iat led), te D5 foe] ixI=1 wtbofparndwa_ 5, C4 dec) 9 IxI=1 Jute /ote> s vie ngeli/ ingy/ Kies] Meck ie mashant fio lifivee#[a}2o (ce m- nafsfntendwayambwa lems [tpi 24o] dee wi—mzisi (sythy[ kesehs) ‘al fegryphden/ oc /[JnsiGamna | Kurspothos a Hende/ teoBe Uetrle Jl Cpe Mares at Vue] Vaet fe) » rreadfetlonn/ YE el 4x%=2 Baile Y—alems y, plete tee & ane fefie[rioer vacant, Mem: /'3/¢ 3beatin re Wvebthtews efi Gaveee a wala, ia walifika bandari baada va safari ya wiki moj Mabaharia walifika bandarini baada ya kusafiri kwa wiki moja. je Mkuragenzi. Re ES rattan \} Kuvumbua-hudume kwaafisa-huyo, kulimfanya-apandishwe-cheo-na mkurugenziskulimfanyamkurugensi ampandishe cheo. (ii) Wanakijiji wakiweka mikakati ifaayo, watajitosheleza kwa chakula. au watakapowcka mikak: I TNS EE mt AMP featne Sninsed PAPA i faayo na kujitosheleza kwa chakula. ears etepe soe wataweka mikakati sim8f tse au wees ‘Shazi-hakutapitig barabara-hiyo. Moar hati Iarbas huye Shea, hair © i Kumbet / /\| ¢ bye Kumbe! Mace huyu ni mwenye mani hivit gS gt rg gy 0 - GOS Hamadit Gari hilo litagonga pikipiki. au e yt \ Hamadi! Kikombe hicho kitavunjika, “of 0 (NSF Kasha hil ililorengenezea kivandan na fap aye immo, iy Ras! is Myordon javerdin nt fae ez ii) 5 Uvumbuzi wa huduma hiyo ulimfanya afisa husika apandishwe cheo na . sivnbany lat Pv Wilander \ncwuce ayo atajtghelera sya chau, pjcesilers ws claws barabara hiyo itapitiaFtakabipitia Chu sie embs: as] fms |, = elt / be Ninn gee Oe _, Haare ir hed thy toe se aferihesies ubagals ecube chee oo rhe tfolighe, renee apace Yo banbsre kage 8 | NG prs 4x2=8(e) — Maguo yenyewe yahitadhiwa kwenye makapu. Haier vo beds Witeale Kiraecddes Wats dene (b), Wachezaji wangali wanafanya mazoezi. / bode - Maarefuat bre avaclers Tanbihi Hakiki majibu ya wanafunzi ipasavyo. 0 @ chao lilisafishwa na = 20 (wotgsy! — vape @ 97 it ee ‘watoto: a ue pee ofioFiumas ae Chil fs i vakul busha walezi. NG ‘ee wcoueales she UmIEZ) Meditaye Yori Tex veteh Yon chars, Br Ble Bes yaa jancheeslee) us: e Mads Suess we ce ey «where 8 ah “2 Ae tye Wattenss tienes Nba fash ‘it cha wengine. pe he ee ees BSG, fenenza habati kuhust tite icho cha watu wengine kwa niaba ya watu. Mandila alieneza habari za watu hao’ wengine kwa sababu ya kitu higho chao. ot 4 aw 25 itu Ghd wat kilimfanya Mandilaatangaze habari za watu hao. ‘Mandila alitangaza habari za watu kwa kutumia kifaa/kitu cha watw/watu i wengine. weleey —ineagales Woe suisse 2K eae Mandila alitangaza habari za kitu hicho ili watu wazisikie/wafaidike/kwa manufaa ya wat, wor), ie eaten tks esses cay ttn Cop idee Ab 2 Utata unatokana > She st Vat ee Oe vatangaria( (Kauli tendea) Pets, wed! it ‘5 chag,(kimilikishiy Sentensi zidhihirishe matumizi yafuatayo: (i) Kutenga maneno ya ufafanuzi katika sentensi. Maafisa wote - wale walioajiriwa mwaka huu- watapelekwa kwa mafunzo, ji) Kutenga tarehe/miaka. garbs Ye Kiongozi huyo alitawala 2002-2007. Lar heARRe seers Be. 1D Kuan he 25-1-2020 N . "Tae 6 -a62° ; ge Se ov Marl net Re 52 ® aaa é Ok \aesyeeys Yad oh(m) @) ©) (p) (@) ©) 4 ae Kudumisha sauti/silabi alienda-a-a-a & ngani 4 fae 2 Kuunganisha maneno mawili/ Kuonyesh: i batang. Goss’ rm ” gal (bialne aetna 7 4 ‘ jee Musedtg = he2ing cen mweka-hazina mwekahazina GATE batg-mainga batamzinga tk plaeds Ke © (4? Mwishoni mwa mstari (sentensi) kuonyesha kwamba kuna silabi iliyoachwa, —jeba- “> abn - + BB Kuonyesha kwamba kuna kipashio kilichoachwa katika neno. Wh = Gta wane fete » Vga Kobe bis Matsa botR ie ~ POM aga gs Lica aM) Bebe ws gout Mlezi wake alimpenda kwa dhati lakini hakumthamini kamwe. au wefer'X © coat hfe 7 Mlezi wake alimwelekeza ndani ya nyumba lakini alitoka nje. au ‘Nguo hiyo ilishonwa kwa ufundi ila haikumvutia kamwe/hata/asilani. Tanbihi Hakiki majibu ya wanafunzi ipasavyo. kwajamii- — mahali forse) fara’ |iiosishy uhsstice af Hoengen she [ungeneshe: wenyeji kwa wageni pamoja na / is) in mafuas = YA-YA / “Ja /A~- vsA/Pva kwato— U-ZI /z1,f-2] Tuta aliwaangukia miguuni wazazi a Dita ne heshima/staha/nidhamu/‘taadhteng ef 2x1=2 Hewes teh Pon efi 124 ( Heavens “e nines) thabiti/madhubuti/jadidi/ tisti/kikiki/ ngangari able} headed fn this [Kitete Ganda la mua la jana chungu kaona/kapata kivuno, STombars who bstanas vyerat © Viipch change Kip vole che Qpmane PU stache Mbachse yan meal upto. 2? Vsrwalacane wally izes alte 1D Viterema KinteliedsnKashierlazeebe yz sng é ‘ Epc bes Choate “Watt. D Mecisd oF METS svaliicspnj= naa ee cheniet HOMME Up, Alar, nan haven 2xl=2 pulls Ixt=L \ Ulsiny id Yoambs’ hueds Ukawir 9 Baden Ubabont Keon Seely, yvaledls in Wa) Qgradber meatioate MS fe 7 Mba eat Rebs site 48 Viywrnb apa ee Me 76 Kiyurnte tagemeo nt a ms eds sues bofe(8) Sentensi ithibirishe dhana eifuataze, tact = shuphull anayofany sanapambsy smshone wa shingoni katika kanzu ya dariei kasi -upesi sana/haraka mnosmbio sana (Aha ROR. tendo fa kusokota wi il kupatikane ri au nywi 20 nyave, ome Mons Moy ta22 esd nage Ho 0 talet wo umansaburaniTunoreafala A (Alama 10) > > , veal ISIMUJAM © a Caen) ova fd tnikopo. | Pusshars | Kaltes ee / [emguMtola 3253 (ap wy mini (i) Matumizi ya lugha shawishi inayojenga taswine-ye kuvulia-kwamleja, Rafiki yako... ~“amekurindulia mpango murua, usijikune kichwa bure! uchochea, ..mahitaji yamekujaa pomoni? (ii) Matumizi ya swali la balagha (iit Matumizi-ya.sentensichauti fupi-fupi, Pate-shopping-bure! mahitaji yamekujaa pomoni? ie Marungumzo yanayohusisha hadhira moja kwa moja, Usijikune kichwa bure. Der Matumizi ya lugha ya maelek |) (ef) Lugha inayomwaminisha mtejé kuwa ana mabitaji, Mahitaji yamekujaa pomoni? y Dein Lugha inayojenga ee a kati ya mtangazaji na mteja. Mpenzi mteja. Rafiki yakon/ | 2h tr heuben s [rca bo) enpa sere apels ( af goer 4) (ot) Unslntsambamba. Mpangounacali watoto wako/mpangounaojatimfuko 7] wako. | sony yl . 7 Unaciohitaji ni kubonyeza vtufe vya rununu yako. Ip os Kutanyandind Fata shopping burel L iim yore suiSiblades: angi mkopo/ rye ta pe / shes vida) bose(8) Sentenst idhihirishe dhana zifuatazo: kari ~ shughuli anayofanya mtu mapambo -mshomo wa shingoni katika kanzu ya dari asi -upesi sana/haraka mno/mbio sana 4p snl Mle gat til am epee on apne: Ne a bin / Beane Gideas Mame alypge Kear Hans Mont 1x2=2 {0 dhamana/aburani/fungo/kafala ixt-t sy} os borne solo] ste yesh ra © (Alama 10) 3 at asharajkutangarwa ‘wa huduma za kutoa mikopo. | 6 veshors| Kula 2a y Kuwadta (i) Matumizi ya lugha shawishi inayejenga taswira-ya-kuvutie-kwa-migja: Rafiki yako... ‘afhekuzindulia mpango murua, usijikune kichwa bure! ahitaji yamekujaa pomoni? ii en Mazungumzo yanay Usijikune kichwa bure. eas (DO4 Matumizi y2 lugha ya mec Unachohitaji ni kubonyeza vitufe vya rununu yako. 8) (4) Lugha inayomuaminisha mtejé kusva ana mahitaji. Mahitaji yamekujaa pomoni? ¥ (eit) Lugha inayojenga ukuruba/utangamano kati ya mtangazaji na mteja, Mpenzi mteja. Rafiki yako..f 12h 1h Iretic haan | Cocke umpepection| spel Ca . VD (i) Unudigjivu bamba. Mpango unaojali watoto wako/mpango unaojali mfuko : . ons) wako. | 422ie/p/yyslisneded/ uvedis f ) VD G)Chuku. Mpango wa kusuluhisha matatizo yako yote,/ Kut chores ~ Lerner most J Kana te tens Js pres apshabsha nfo? =P bk] Steen reopen te ee we] Jive pret f ho————_--— 03705218 245 SEHEMU A: HADITHI FUPI D. W. Lutomia na P. Muthama (wah,): Mapambazuko ya Machweo na Hadithi Nyingine 1 Lazima (a) “Toba ya Kalia” alikuwa na kibarua kigumu, Angesema nini? Hata hivyo, lisilobudi hubidi, ‘Maji alikwishayavulia nguo, sharti ayaoge.” D. Ogu @ Eleza muktadha wa dondoo hili. (alama 4) (i) Fafanua unuhimu wa mbusika anayerejelewa katika dondoo hili. _—_(alama 6) (6) Fafanua jinsi mbinu ya majazi imetumika katika kujenga vipengele yifuatavyo katika hadithi ya “Pupa.” @ — wakusika (alama 5) (i) maudhui (alama 5) SEHEMU B: RIWAYA C.Momanyi: Nguu za Jadi Jibu swali la 2 au la 3. 2 (a) “Tulia mheshimiwa. Mambo yatakuwa sawa, Ni mapema mno kujua kinachoendelea.” () —_Bleza muktadha wa dondoo bili. (alama 4) (i) Bainisha toni katika dondoo bili. (alama 2) % (iii) Fafanna sifa sita za anayezungumza kwa kurejelea riwaya ya Ngwu za Jadi. 4 (alama 6) (6) “Ulevi una athari kwa jamii.” Thibitisha kwa kurejelea riwaya ya Nguu za Jadi. (alama 8) Neonsraser9a-0149 (a) Changanua mtindo katike Song (Simin (alama 8) “Nyuso zilizoghadhibika zilidkihicisha furaha, angalau kwa muda tu, Waketwa ni watu wollokuwa ni maatifa ya yjasiiamali tangu zamani. Hokuna aliyejua kwamba enco fa Malango lingeaalisha kit, Lilikuwa kichaka kikava kilichohamwa hata na panya, Leo limekuwa eneo ta magndeleo ya kupigiwa mfano, Si majumba makubwa ya aushi, si shoroft na wingi wa maduke, Hata watu waishio katike mitaa ya kifuhari, walikuja Kununua bidhad hapo, Kulikuwa na bidhaa mbalimbali zilizouzwa kwa bei ya rejareja ‘uu ya jumla, Kando kidogo na schemu hii ya biashara, watu walijenga nyumba za kuishi. Hapa ndipo palipokuwa pakiishi idudi kubwa ya Waketwa, Sasa wamechomewa makazi yuo na kufurushwa, Wamekuwa kama wahamiaji wasiotakikana kuishi nchini Matuo.” (b) — “Suala Ja dhuluma dhidi ya mwanamume limeshughulikiwa katika riwaya ya og Nguu za Jadl.” Thibitisha, (alama 12) SEHEMU C: TAMTHILIA ‘T.M. Arege : Bembea ya Maisha Jibu swall ta 4 au la 5. hivyo ulivyofanya, Kumbe watoto hawa tuliowadharau walikuwa nyota ya jaha. Kina myvanga.” (®) — Eleza muktadha wa dondoo hili. (alama 4) (b) —Bainisha toni katika dondoo hil, (alama 2) (©) Fafanua dhima ya vipengele viwili vya kimtindo vinavyobainika katika dondoo hili. @ (lama 4) (@)— Fafanua umuhimu wa mzungumzaji katika kuijenga tamthilia ya Bembea ja Maisha. (alama 10) (a) Changanua mtindo katika dondoo lifuatalo: J (alama 8) “Kazi hizi nazo ni kama safari ya ahora; mwvisho wake hakuna mwenye habari nayo, Basi imekuwa mfano wa gurudumu kwenye gari la ghasafa marefu, Lenyewe hilo Jinasukumwa tu. Linaviringishwa bila kupenda; halina fs wala mubitari, Kazi yake kumenyana na ardhi; si pa mvua, si pa jua, Haijalishi kama kuna miba au mawe. Kwake mwendo ni wajibu. Yaani hata likachomeka haliwezi kufurnua moto. Ndivyo maisha yetu yalivyo, ‘Tunaendeshwa kama tiara, Upepo unatupiga tukiwa hewani hulu mshika kamba pale chini anaona raha kwa sisi kuyumbishwayumbishwa.” (b) —Onyesha jinsi usaliti unavyoshughulikiwa katika tamthilia ya Bembea ya Maisha, (alama 12) Kenya Cerificate of Secondary Education, 2024 1023SEHEMU D: USHAIRI Jibu swali la 6 au la 7. Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali. Ningekutana na ukweli ningeusabahi Ningeupa shikamoo na kuupiga pambaja Tukajenga mwema mlahaka Kabla kuutazama kwa makini na Kuuliza maswali. Hakika ningetaka unieleze wapi ulibaki Uongo ukipiga hatua na kupata umaarufiy ww Ningetaka kujua kwa nini haupendi ushindani Kwa nini unaingia mitini wakati mno unahitajika Na labda kwa nini umezoea kimya cha kutisha. Natafuta ukweli katika chaka la mambo Japo nasikia vazi lake linavaliwa na uongo Nao wenyewe huo ukweli unakwenda tupu Na watu tayari waukimbia kwa kuogopa | Kuona uchi wake. Zimeshuka habari kutoka kwa kichaa mkongwe Kuwa uongo amevaa suti ya ukweli Ambayo aliiba wakiwa wanakoga mtoni ‘Na sasa watu wanaogopa kona uchi Kama moto kattha kichaka kikavu. Wanaukimbilia uongo kuishangilia suti yake ambayo ‘Wanafahamu kuwa kaiba kwa kakake Nyuma wameacha wingu la moshi Liwatoalo watu machozi njia mbilimbili Na vumbi zito la jivu linalowatia upofu. cristo)en 5 a) Chamb t © mad kati shai hil, (alama 4) Bleza si ; (b) —Bleza sifa nne za neni ‘mujibu wa shai bli. (alama 4) (©) Jadili unmwhinu wa mbit rejeshi katika shaiti hil (alama 3) @) — Onyesha umuhimu wa mbinu zifuatazo katika shairi hil (alama 4) @ PA tastibisi Gi) Sitiar (© Bainisha uhuru wa kishairi katika shaiti bili (alama 3) ©, A Bainisha mifano ya matumizi ya chuku katike ubeti wa mwisho. (alama 2) Z Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali, Binadamu ana kero, li ndani ya moyo wake, Hupenda yalo mororo, yote yasadifu kwake, ‘Yanoleta mataguro, hukwepa yasimfike, Hiyo ni yake kasoro, kiumbe binaadamu. Milele katu hakiri, kupokonywa kilo chake, Lakini huwa tayari, kudhulumu vya wenzake, ‘Na kujifanya hodari, kila lake liongoke, Na hiyo yake kasoro, kiumbe binaadarmu. Kutwaa asichopewa, pia ni tabia yake, Ubishi kabarikiwa, hivyo ni vilima vyake, Kama hayo kitendewa, hakiri ikubalike, Pia ni kasoro yake, Kiumbe binaadamu. Mwepesi wa kuchokoza, pia ni mtindo wake, ‘Ambae hajamuanza, humtafutia lake, ‘Na puresha kumjaza, mradi akasirike, Nayo ni kasoro yake, kiumbe binaadamo. Hakika binaadamu, kwa ule uzito wake, Kawekewa jahanamu, likawe ni pigo lake, iyo siku ya hukumu, adhabu zikemfke, Kawa zile kasoro zake, kiumbe binandamu, (HL G. Haji)— a37852142. saunter 6 . 4 (a) Kwa hoja sita, fafanua mtazamo wa mitunzi wa shairi hili kuhusu binadamu, (alama 6 (b) — Eleza muundo wa shairi hili. (alama 4 (©) _ Bainisha vipengele vitatu vya kimtindo katika shairi hili. (alama 3 (alama 3 (4) Fafanua aina tatu za uhuru wa kishairi katika shairi hili, (©) Andika ubeti wa tatu kwa lugha ya nathari. (alama 4 SEHEMU E: FASIBI SIMULIZI 8 (a) Soma mazungumzo yafuatayo kisha wiibu maswali. (Ndani ya matatu. Mazungumzo yanazuka baada ya askari kuisimamisha.) Askari: Habari dereva, Naomba kuona leseni yako. Utingo: (Akyjisemea.) Ni kubaya. (Akimnong’onezea Utingo.) Usiogope utachoma. Dereva: Askari: (Kwa dereva.) Mbona umeweka pesa ndani ya leseni yako? Dereva: (Kwa sauti ya chini.) Tuliza boli afande! Ni kuchanganyikiwa tu, Askari: ‘Wewe dereva unaishi nyakati za kale! Hizi ni nyakati za kukomesha ufisadi, Kutoa chai barabarani ni msamiati wa mababu zetu. Dereva: Sawa afande, Nimekuelewa vizuri,. ‘Tambua utanzu wa Fasihi Simulizi unaowakilishwa na maneno yaliyokolezwe (alama | @ \ rangi katika mazungumzo haya. (ii) _Bainisha sifa sita za utanzu uliotambua katika swali la (i). (alama 6 (6) — Unakusudia kutumia kinasa sauti kukusanya habari kuhusu tungo za aina hii. @ een manufaa saba ya kutumia mbinu hii. (alama 7 (alama 6 Gi) adam changamoto sita za kutumia mbinu hiihai) @ “i (ity i (iy) ‘Siti omelette jinst ‘Masomo aljyokuwa ay ks ke ave ae ya-Kilowety,| ooo nes \ Umuhino wamtinearaji @) Ametumiya kaveta ms (H) | Amétuinia kunngaca maul yo tekndloiie, a. Anafiya Kazi Katika Hee cha runinge na anaturtia tokn Hie ya ope kuunganisha isi nna mashabiki » (iy (iy) za meudhui ya lima tung va utasahy) Ww, ia meccungume baing {unafalanny sia ra vahusiko | mzatendo, i | |) Wi) | ka Hail tab ie i A Wa masomo.a |unase tt! balls ya mhojivahvashishe ta faint smut 0} aasnttl kina Wepesi Wa kurefelewa inapohitajika & ump tall Carsa_ya kutumia mbna nyinginezo za kukusanya data/habari, Sai (iv) Mtafiti anaweza kukitumia kinusas ya utafit. (¥) — Kinasasauti kino urahisé we kutuml (vi) Hlurahisisha shughul nzima ya inaweza kuandikwana kuchanganuliwa bandaye. ka kanya (vil) Ni rahisi kupatn vita onuwai vinavyowera Kutumika Ka Kinognsnuti, Kyva mfano, simu, redo, sa. ieee (viii) Nirahisi kuisgmbazi dita/habariiliyohifidhiwe kacike kina (ix) Kuna wopesi wa kubebwa/kusafirish wa aia inosaunuti ikaw maandsh a Ab get ae eee eas uti Kuhifadhi data yake baad GUT Wun Nerv" 24 pioja7 x1 = 7 QO aaah aja. ene Za en (A) isa St taal oe ane GH) Kinasasauti kinategemen umeme au Bett! hivyo bast ‘sehiemu zisizo na hiudumi biel, Gil) Zinaweea Kukumbwa na bitllaty, Gdy) Data iliyohitadhiwa katika kinases; inayyece keyurugyya ne virvsi, (@))_Watiolwa wanapobaint kiyambt Wendeskuu, wunavics Kuba smazungumzo yno ktokara M1 WO4s hiryoumntanya mua kupata hab zisizoweza kutegemewa, vifaa vya Kunasa sautl ying kumudu bei ya vilaa hivi. ‘gbarama ya juu na si kila mtafitt anawezafo Laghaya thas. ana abi ving nee Bens we ne se eye. Ho 0 Tainan eae one fet DO Miremesime See pied @ Sifu za misimu 3 © Hutumika 02 Kikai pee cha wate FON amit kufanikt mawasilianc. Manene bay Backs tai Spa alan cbs WOE Hutumike na kutoweia beasta ya muda fant Baadhi ya misimmsimo hukubalika Katia. msamiati wa lugha. (&) — Maneno haya hupata mana yake amok mmuktadha wa tpatiali nawakat (vi) Baadhi yamaneno hajasi sem igh is (i) Manenc bay fu a zingatia soba robe oat Ke mano, utohozi. cugeuzaji wa mpengilio wa mancno, So) ea tet Kwa est a 32 me mala 2 kifunge cha maneno. 2... Sule ic oe ceo taal hstshinive/ambao huenda wakasema hid ni kipera cha naan Kos sababu ya, “Kkutoa chai”. Heli ikiwa hivyo, sifa ‘ritakecotolewa sharti zihusian nS nahau. Kadiria majibu ‘ya Watahiniwa ipasavye na katuza ipasavyo. Za Se" < ee Spe SET i eee e/ Sere — 24 — Wtax, Yoda > Se sy eect frig Me ety NG. mM roe rorosh na Stl Kwa kupewa pesa zu kushiriki katika anaca ‘ohamishiwa Ulaya, a) a) G7) Mdando dlitenganfshivea JO™04 yake al - Gi) Mashauetolsatiiwa na | mehumba vn Mashauel, Chil: ‘ Ge) Loar siiainaniv siky ache Kable yn uchoguri, Yeoneswa kabla ya agilu alifanya urafiki na kunehitivn, (8) Lonare alihatibivig ayumba zokw na sovikali kwa madhumuni ya kumzima Kisiosa, (vi) Sogila wliaehw na jamaa zake, banda (V4) Matarnbe anatiw kuz! na sia € anapatwa na maradhii ya akiti, ‘wa kushindwa kesi iliyokosa ushahidi ya Kuroshia. UR Mea Lesa annetva na nike wake Nanzia kwa kupata watoto nje ya “ndoa. ‘i (Chit Mshabuta anariwwa kai kon Kudhaniwa_ kwamba hakumsaid «Miami Lesutia katika weuci wa wajumbe, 67 Yaa wa Kiume walighiu sia kwa kupowa pes wokavuruge uteuzi wavsjumbe: jombo ambi tingehatarsho muisha yoo, HW) Vijana wakiume walidhutumivva wa kuuziwa dava za kulevya‘Taswira - safari ya shera — gurudumu kwenye = gurudumu linalovigi (ii), Tashbihi—kazi hizi nazo nj tunaendeshova k Gi) Chuku PR id naz ni ivy) a a, awe, moto, tit a ia kupenda = halina hiari wala gnulitart — kal ya kumenyan na ard ‘Tabaini~ si pa mvs, sipedes” “Taashira/ishara — garitkuashiria maisha ya wate ~ gurudummu kuashiria maisha ya watu yalivyo! hall ) ya maisha ya watu (viii) Usambamba ~ Hiari ~ mubitari, 0 id ve senstol-sh (ix) _Urudidi ~ndivyo maisha yetu yalivyo 9 ieee ray jusaiT en AM oh wie i GOXins Epo wrediophiey halla wicyig ikat ey, C » @ Yona anamsaliti Sara anapomdhulumu ‘badala ya kumpa matunzo. | nega (ii) Buju anamsatit Neem anapomkumbusha kila mara wera 7 _aliomendea (alivyorwokon), ti A say aportiegmabays licha ya wema,Cath salient’ = hav we) C Ny Y Ta den f sont AO ae ee RU Cn spon dy) fos aad yanneyuliza cs a Wye pita et) | Pakarw Mithuon.n} ativen sity \yova ni * meng misivhani yaltvantnga gas vene HN ufukara, Alimin} evmiyba anithitt ya nyjusi viyabenwva na wenn kuni katikati ya gome ne | ane. liyependa alichoona G&)—Sdwenye tamaa ina M yan Finawera kuash bo akasome ha apute kai hivyw Kukitgman, Anatanant Kippelekwa 0 Ba alitamani vyakuta vitanu, GH) Utaghai ~ Bi, Mego ni jinn linalorejela aliyerumia vlaghii (1ltego) uwanasa wasichana akigmin ahadl za wongo: (iv) Mwenye kupgvuké okiti- dina la Bwana Mpevi lingashiria ant mwenye akili pevu na anayeitumia kuwashaurl wanafune) wake (x) Ustahimilivw’ jitihada — Jina, Kneamoyo lmeturika kuonyesha matt waliokuwa nayo wanalufizi wa shule hii na jitthada wallzofanye- [nln share G4) Mashaka alstahimiti/ alvin maga aliyoyepitia Kule CHenga wey yoterrng mig HojaSx1=5 é Peat ake SX GE) Sinsimajuci yanavyokuza maudhui wa Umaskini- Jina Mwinamo Jimetumika kimajazi lipokuwa akiishi Mwakuona na wazaci wake— nyumba nying) ilikuws kurejelea mtaa wa mabanda duni (zilijiinamia) 44- Mwakuona anatamani anachoona na kuambiwa, anatamant (i) Tami rdhamini, vyakula, uresbo, ulajiri, nguo, kwenda ng’ambo, kupata ka7i Gi) mi Haghai- Jina Mtcgo limetumika na mhusika aliyekuwa akiwanasa Wasichana kwa kuwapa ahadi za uongo. U; ‘i/ Udhalimu Kitendo cha Bi, Meego kuwafungia (kuwalexe) / wasichana kinaangaza inyanyasaji. imu aliyekuwa akiwashauri wanalunzi ince nijina Ja mwal } j akili 220. ii- Jina Chenga ways linaashiria uzumbuaji wa riziki kw y u na danguro katika jengo bili. zamoyo limetumika kuonyesha |) i wa shule bis jtihada na matumallit - Mashiake alipitia changamoto wet eure Tit f 1-5)MWONGOZO KARATASI YA TA’ SEHEMU A 1. HADITHI FUPI (SWALI LA LAZIMA) a, Dondoo ( Toba ya Kalia) i. Haya ni maneno ya mwandishi akimrejelea Bi Gathoni akiwa kwenye Runinga ya Kikwetu katika kipindi cha nyumbani ni nyumbani.Siri alikuwa anasimulia namna alivyopata ufadhili wake wa Kusomea Uandishi China ii, Umubimu wa mhusika mrejelewa Anaendeleza ploti Anaibua sifa za wahusika wengine Anawatambua wahusika kama vile Jack.na siri Anaendeleza mtindo kama vile mbinu rejeshi Anaendeleza dhamira ya hadithi Anaendeleza anwani Anaendeleza maudhui kama vile teknolojia AAURwWNE PUPA b. Jinsi Majazi yametumika kujenga vipengele vifuatavyo; i Wahusika ¥ Mwakuona Binti huyu ameona mengi katika maisha, Anazaliwa katika familia ya kimaskini na kukabiliwa changamoto chungu nzima Y Bi. Mtego Mbinu inayotumika kunasa. Anawekea Mwakuona mtego na kumnasa kisha anamtumbukiza kwenye wzinzi.Y Mwinamo Ina maana ya kupinda kwenda mbele. Ni mtaa duni ambao una vyumba vibovu. Y Mashaka Maana ya shida anazopitia mt maishani. Msichana buyu anapitia mengi chenga ways baada ya kutoroshwa. v Bwana na Bi. Mtondo Siku baada ya kesho kutwa. Hawana matumaini ya kuimarika. Wanajushughulisha kupata lishe ya siku, ya mtondo haiwahusu Y Chenga —ways Maanake ni nia zisizo wazi. Mashaka anatamani kutoroka Lakini njia za kufanya hivyo zinaishia kuwa chenga sana kwake, ¥ Bwana mpeva Miwalimu wa Mwakuona. Ana mawazo mapevu kulingana na ushauri anaowapa. ii, | Maudhui Y Yanaendeleza maudbui ya umaskini — Mwakuona anazaliwa katika familia ya kimaskini na kukabiliwa na matatizo chungu nzima Y ‘Yanaendeleza maudhui ya elimu — Mwalimu Bwana Mpevu anawapa ushauri unaowafanya wawe wapevu ili wafanye maamuzi ya busara. Y Yanaendeleza maudhui ya uzinzi ~ Bi. Mtego anamtega na kumwingiza Mwakuona kwenye danguro. Y Yanaendeleza maudhui ya ufisadi - Mwakuona analaumu serikali kwa kufumbia macho biashara haramu inayoendelezwa hnuko Chenga - ways. Y Yanaendeleza maudhui ya ulaghai — Bi. Mtego anamhandaa kwa ahadi ya kumpeleka Mwakuona ng’ambo na kuyaboresha maisha yake kisha anampeleka kwenye danguroSEHEMU B ( NGUU ZA JADI) 2. Msemaji ni Sagitu, akimwambia Mtemi Lesulia. Yalikuwa mazungumzo ya simu. Hii ni baada ya Lesulia kupata habari Lonare amepatikana na wafuasi wake walikuwa wamemiminika vituoni kupiga kura b. Toni ya kuliwaza Sagilu anambembeleza Lesulia kwamba asiwe na pupa Kwani ni mapema kujua atakayeshida c. Sifa za Msemaji (Sagilu) ¥ Nimzinzi Y Ni katili ¥ Nimnafiki Y Ni mwenye ukiritimba ¥ Mwenye kivuli/ dharau Y Ni msaliti Y Ni mpenda anasa ¥ Mwenye chuki d. Athari za ulevi katika nguu za jadi Y Kupoteza kazi- Mrima alipigwa kalamu Y Kuacha shule- Rafiki za Ngoswe walikataa shule baada ya kuingilia mihadarati Kupotoka kimaadili- Wasichana waliomezwa kwenye ukahaba Magonjwa ~ Mrima alipelekwa hospitalini kutibiwa akili Kutozingatia usafi ~ Baada ya Mrima kuingilia ulevi alikuwa mchafu Utekelezaji wa familia ~ Mrima anamwachia mangwasha majukumu ya kifamilia v v v v3 a. Mbinu za Kimtindo Y Mbinu rejeshi — Waketwa walikuwa na maarifa tangu zamani Y Uradidi wa silabi- Silabi ‘ki’ mfano Kichaka kikavu kilichohama Y Tabaini — Si majumba makubwa ya aushi, Si ghorofa na wingi wa maduka ¥ Taswira oni — Nyumba zilizojengwa kando ya biashara Y Tashbihi- ...kama wahamaji... B . Dhuluma dhidi ya wanamme ukirejelea Nguu za Jadi v v v v v Ss x Lonare kutekwa nyara na akina Sagilu Sagilu kutembea na Cheiya Mpenziwe Mashauri mwanawe Sagilu kutorokwa na bibiye baada ya kuwa kichaa Mrima kupewa pesa na Sagilu na kuingilia ulevi Cheiya anamdhulumu Mashauri kwa kukubali kufanya usuhuba na babake. Nanzia anamdhulumu Mtemi Lesuilia kwa kufanya usuhuba na Sagilu na yule Mhindi. Mbwashu anamdhulumu Mtemi Lesulia kwa kutorokea ulaya baada ya yeye kushindwa uchaguzi mk Sagilu alimdhulumu Mtemi Lesulia kwa kumbakikishia kuwa kila kita kiko sawa iwapo alijua hangeshida ule ucahguzi mkww. Mtemi Lesulia alimdhulumu Mwanasheria Mafamba kwa kumnyang’anya cheti cha uanasheria licha ya yeye kufanyia serikali yake kazi na kumfichia uovu wake katika kesi. Mashauri kutoroka chama cha akina babake Sagilu baada ya yeye kuzinzi na mpenziwe.SEHEMU C ( BEMBEA YA MAISHA) Dondoo 4a. Msemaji ni Luka akiwaambia Beni na Yona wakiwa nyumbani kwa Luka. Hapa alikuwa anaeleza jinsi mtoto wa kike ana thamana kama yule wa kiume ikilinganishwa na zamani ambapo walikuwa wanaamini kuwa mtoto wa kike ataolewa akuache. b. Toni ya Furaha Luka anafurahia kuwa kijiji kina mwanga C. Istiara- walikuwa nyota ya jaha Mbinu rejeshi — Walikuwa nyota ya Jaha Jazanda — Nyota ya Jaha D. Umuhimu wa mzungumzaji (Luka) Anaendeleza maudhui ya mabadiliko Anawaunganisha wazee Ameshikilia utamaduni- Kusherehekea mavuno ya kwanza. Anaonyesha umubimu wa mwanamke katika jamii Anaendeleza ploti Anaendeleza maudhui ya Ulevi Kupitia yeye tunapata sifa za Yona kuwa mwajibikaji Anatoa taswira ya wale wanaokubaliana na mabadiliko katika jamii Kupitia yeye tunapata sifa za sara kuwa mvumiliva Anaonyesha athari za watoto kulelewa na Yaya. KEAEDPVABRSASSa. Mbinu za Kimtindo ‘Tashbihi -....kama safari ya ahera Tabaini — si pa mvua, si pa jua Tashihisi — Upepo kutupiga tukiwa hewani Istiara —mwendo ni wajibu Kinaya — Ata likachomeka haliwezi kufumiwa moto Taswira hisi — upepo kutupiga tukiwa hewani SK REAS. b. Usaliti katika Bembea ya maisha ¥ Yona anamsaliti sara kwa kumpiga na kumsababishia ugonjwa wa moyo. Y Bunju na Neema wanamsaliti mwanao kwa kutompeleka ‘out’ Y Yona anasaliti utamaduni kwa kujipikia na kuteka maji kisimani Sara alipokuwa hospitalini ¥ Viongozi wanasaliti wananchi kwa kutoleta maendeleo vijijini. Y¥ Yona anasaliti hadhi yake kama msomi kwa kuingilia ulevi na kufutwa kazi Y Yona anasaliti wanafunzi wake anapopokea ulevi kiasi cha kushindwa kwenda kazini ¥ Yona anasaliti dini baada ya kuingilia ulevi Kwani alikua miongoni mwa watu wa kwanza kuingia kwenye dini ‘Yona anasaliti wanawe wa kike Kwani hakufurabia vile hakuwa na mrithi. Wafanyikazi wanawasaliti waajiri kwa kutoajibikia kazi, Vijana wanasaliti vijiji vyao Kwani wanaposoma hawataki kurudi kijijini mfano Asna Bunju anasaliti Neema kihisia. Anamkejeli kuwa alimpata hali mahututi Wazazi wanawasaliti wanao kwa kukosa muda wa kutangamana nao mfano Neema na Bunju Y Bunju anamsaliti Neema kwa kutompea pesa za kugharamia matibabu ya mamake. Bunju anamsaliti Neema kwa kutomkubali mamake kalala kwake. Neema anasaliti utamaduni kwa kumtaka mamake alale kwake. ANN i. %, ANSEHEMU D (USHAIRI) Ta ° ° Y Binadamu anakero Y Binadamu huwa hataki kunyang’anywa kilichochake Y Binadamu hudhulumu wenzake Y Binadamu hutwaa kile hajapewa Y Binadamu ni mbishi v Binadamu ni mchokozi b. ¥ Lina beti tano Y Mishororo minne katika kila ubeti Y Mizani kumi na sita katika kila mshororo Y Vipande viwili katika kila mshororo Y Vina vya ndani vinabadilika ilhali vya nje vinatiririka isipokuwa kiishio Takriri — Kiumbe binadamu Tashihisi- Adhabu zikamfike Utohozi — Puresha Inkinsari — Kile chake (Kilicho chake) Utohozi ~ Puresha Kubadili msimbo — kama hayo kitendewa (Kitendewa kama hayo ) Tabdila- Ambae (ambaye) Binadamu anatabia ya kutwaa asichopewa na kuwa mbishi. Ni kasoro yake kutokiri ikubalike akitendewa kama hayo.SEHEMU E ( FASIHI SIMULIZI) 8ai. Semi 2) Huwa fupi kwa kuwasilisha ujumbe mrefu kwa maneno machache. b)_ Nitanzu tegemezi kwa hutegemee tanzu nyingine kama vile hadithi, mazungumzo, nk. ©) Hezibadiliki vivi hivi. 4) Baadhi ni kielelezo cha maadili kv. methali. fe) Hutumia lugha ya kimafumbo. f) Huibua taswira 8) Huwa na mchezo wa maneno. h) Baadhi huwa na muundo maalum kv. methali na vitendawil i) Nyingine ikikosa kutumika hutoweka k.v. misimu. Y Huweza kudumu na kufikia vizazi vingi Y Huhifadhi toni na kimbo Y Mkusanyaji aweza rudia uwasilishaji iwapo hakuelewa ¥ Kupata habari za kutegemewa na kuaminika Y Kupata hisia halisi za uwasilishaji. Y . Yaweza kutumika katika mazingira ambamo mmoja hawezi andika ii Y Chaweza kukosa nguvu za umeme Y Hakiwezi kunasa uigizazi Y Ni ghali kununua vifaa vya kunasa sauti Y Fanani huenda asiwasilishe vyema akijua anarekodiwa. ¥ Kunaweza kuathirika na kelele za mazingira. Y¥ Vinaweza kuchukua sauti zisizohitajika katika habar