!

,
^
LV AD
SI VM
LIBRI DECEM.
AVTHORE DOMlTSrO F R A-
tre Thoma ile Faria.Epifcopo Targenii,
Rcgioque confiliario, Ordmis Virginis
^
Maria^ de Montc CarmelijDoftorc
Theologo, Vly (Tiponcnfi.

CumfactiltAte Sti^criutum

V L Y S S I P ON E,

Ex officina Gcpardi de Vine^, Anno x ^2 a.

 saas^SKr-
-:i

! '

• 4

-. .: ..
 Licen^as.
:^^f
tnm Al
VI cfla hifloria do'defcobrifrieiGi
verfojiiao tcni coufa
fanta fe ou
quc
da
GMmirc
boris ^uflumcs/antesiie pbefia
noija

que
qucpode ajudaf aos htirtianill^Sv pelo
pode imprimirfc. Lixbda iiefla cafaiyc S. Roquc d4
Companhia dc I E S V. 6.de laneii-^ de i6i%.

\ Tlflaainforma?ii1ri podefe impfimif cifla tiirtd-

V mcuto da india,&depoiS de im-

ria.do defcobri
preffa tornepefa fer coriferida com oorjgirialpera
fe dar licen^a pafa cdrfere,& fem ella naocorfcra.
LiXbpa aosii.de/aiieirddGi62l* ., ; _

AntemoBiasCardofh.
{toffax.Pereira^
Francifcode GoUued*

POd^feimprimir efla hifloria de defcobrimcnt®

da India.Lixboa 14, de lanciro dc 1622.

Bamiao Viegas,

Pddcfe
 ~sii^*aR

QVc fc poflaimprimir cfte liuro Virtas ^^s

qiieofterecc,
Itce^ai
&
dp fantQ OiHcio>& Ordinano
depok de imprcirotoj^ne para fe taixar^ & fcm liu

nao correr^ a 20. de Agol^ d«; 1 622.

i^i<>»/;s. tgnxthPtrreiru

Odcnouoimprcfibemtuddconcorda com eiicc

riginaL Emfanto Eloydc Luboa
€^24. 4e^Setcn-
brode622,
ODoutQrViceme ia Refutrefclg*

TaiVJife eflejiarbcm doze vintgs em .papeL E

Lisboa a 24. de Setcmbro de 621.
Moniz. ipidmTcmtra,
JgmkVMeiradeBrit». DimsdeUdlo,

%.

w-^ iSLJg "»" Jl

'
 ,

Errau fic corrigc.

leg. fic.
Y Ib. r.

T ih. I.
vcrf. 238.
verf 41
fit

1^ ficae leg. ficcg.

I j
Lib. 2. veri: ^5. adore leg. odore.
Lib. 2; verf. ttiumphos leg. triumphos.
Lib.2.verf 4ir. sahicus leg. Scithicus.
2. verr846. Troilratus leg.
Horoftratus
Lib.
Lib. verf, i^S. contbrtem leg. coiifortcm.
5.
L.b.^.verf i<58.,clarori$ leg. clamonbus.
Lb-s verf 5t2. datet lcg.darct.

L:b. verf 709. caturnis leg. cuthurnis.

5.

L-b. 6. verf 3 ^ cupil leg. cupit.

Lib. 6. vcrf 187. «pora leg. xquora.
Lib. 6. verf ?9^. d'cfedit lcg. difcedit.
Lib. 6. verf 899. mortis leg. montis.
Lib. 6. verf 478. momorant leg. memorant.^
Lib! 6. verf 481$. voluerc leg, vulnere-
Lib. 6. vcrf ^oo.csEplorant leg. cxplorant.
Li3; 6, verf 572. nai]ran leg. notlram.
Lib.B. verf 302. obfida leg. obfidia. ^

Lib. lo.-vcrf 511. fanquine leg.

fangumc.
Idem
Tol 147. vcrf redecercn leg. rcduccrent, Ib.«.».
Regionem leg. Rcgiones. Fol. 154. verf fuperbas
i^^.Nabaltaeaca
leg. fiperbis. 147. arti leg. artis.
leg. Nabathex. 153. Meptum leg. Mcotim.

X70. Acyla kg, Abvla.

*. 5 INCLI.'
 ,

«£. •mi

INCLITO> IN^
VICTO, AC ILLVS TRI
Portugalliaz Regno profperitatem
•
maximam exopto

W^^M ^ i^ mecumfamam, %e^

qua
oUm,o fortunatifitmu
,
num.in toto terrarum orhe
'

JioruiUiytnfdtcemqueJla^
tumyadqumob tua maxima flagi-
tia.quififuaginta ante annos deue"
m.Bhperpederemy magnumque tnde
4nimi:m£rorem conciperemyVt miht
efietjolamniy animum ad antiqmo^
ra Luptanortmfacla.qua alijpede^
Uri.omtione confcripferuntj carmt^
nibus
libusheroidsyfjuieno nifide referia
tcgraui aguniycommendanda appii
^autycumque noBraSjqu^femper au
Ktltum frafltierunt
•
, conuenijjem
Mufasfanetnliesy ac nimio maro^
re confeBae Qhutsfuerunt-, c> quafi
iJganippedis aqua ad Lufitanorum '%,

laudes decantandas defiderarentur;

qmd cum mtht tmputatum efe ext.
Uimaremy (funtenim illa iuuemli
kii

atatimaxime additt^.fenikmq; om~

ninoejfugiunt) nunciarunt trtfittia

non exhocfonte proficifciyfed cjuia

ita attr.ttum-, defpeSumque Lufita^

norum mme appareattVt nihiUquoa
de ets Mufa decantare pofsint,fu-
per/it, idcircQ excitandosejf} exem^
plis maiormh^vtcumnon dejim m~
* 4. ti^
tidy vircs non defiderentur. Mar^
tiamqiieNlercimmtnon <>
nouit^
Vencremy jt in jahulis ampleUitur
feu?ra refpuity cum enimfuperflum
vitia^ vtres omnino dejictunt. Eii
igitury%e^num quondam ofuUntiJ
Jimum^acf^liciJUmumy cjuod alum
nos MartefortiQreSy [^(cptuno fu
perioresjouepotentioresprocreafli
animum eleua > oculos apert^ vt i^

auo iaceasjjualorem conJpiciaSyO

famamy quam olim adeptH Juijliy re
cuperes: etfiexempla ad maxirnUja
cinora a^gredtenday(^ perpatrandc
plurimum conferuntyhic tihi metric
multi tuiflt]propcnutury quosfami
ad co^los vffue euexity quorum m
minamlU obruet atas^nulla tempo
ri
risintertApedincexitngiatiirz
mHuamiine jiUi^nir, affort mmq;^
fapientihus vuluptatem fdiirtupril
ctiamnd hdu/cemodi ecminittcncia
frispmtu¥,nec tcrpe/eatjidm^a -
iur: Simt Tnrc^ho/tes, cjuos multc-

ties dehelUJliyJlnitMaiirhde quibtts

miiU vtcimarrcpm taUiyJum gen-
tesyde quihus qiiamplurinm tmim^
phos erextsli, Junt nominis Chri^fi
infmlh quos tua dmoni iamfubiu-
gaftiymercatur^ operam nauare iam
defineyarrtpearmayac virtutemy vt
fama,notn€fjquc tuum reuiuiJcatyCP^
maiorum tuorum faBa amulans in
magnitpopuU tui Lujitam ornamen-
tumy&-jacratijum(e Chriftifidei di-

latationem accrefcaSf &'Ji ha;c tibi

^lacueriin
fUmerint verfibus decmtat^ypro,
mitto (s- ju^ fecmsy & quaidm
ahjffcer^nt, elegantifimis carmini.
bus-^quanfum in mefuerity profecu'
turum,1)eus^ vt mea poftulant
ta,nomen tuum exaltety ti;>fdem,&-
m
virtutemyVtfide, (sr- virtutibus or-
natum omnibusfis nationibus admi'
ratiomJargiMur,

aJd

IVUiiiVi.
 (lAd Le&orem.

Bneuole, acpie Le6loriamtc

obijcientem video, &obie6lio-
iiem praeoccLipo,cui cnim ratio-
ni confentaneu videbatur^quod
homo iam gradaeuu^, & in dignitate Epif-
copali conflitutusad componenda carmi-
na animum applicarit? quod iuuenibus fo-
lum in fchola, & viris minoris aot.Te confo-
narc iudicetur. Verum id facili negotio in-
tcrimitur- quid fimilleviros a^tateconfe-
aos in animi deleaamentu Mufis tradi*
tos ante oculos tibi proponam?quidfi Irrt-

peratores grauitate maxima cQdecoratos^,

Catonefque multos, qui carminfbus^ope-
ramnauauere,tibi referam ? Euoiue^antia-
lcs, &
vitas Imperatorum,reperiefque Jioc
certum,vt nihil certius Repericfqi
ita efTe .

etiam folu illos , qui noauas ingenijs imi-

tantur, \cl qui ad ludos alearum ,
quibus
lotam
totam fuam rem familiarerh conrumunf,
iJoncos diramnotam Poctis^Mufiifq- inn-
fiffc cum tamcn ill^ non nifi acutifsimis
,

ingcnij^i fior adiift.e. QnoJ vcro ego Pon-^

tificalidjgairate fimornarns , liinllum rcf

incommodiMiirtferc , cum vidcas Diuunt
Grcgpnam Nazianzcnam Diuum Pau- ,

linu.i] d: Nolla Diuum Damafum Lu(i-

,

tanum ilimmum Ponfificem^aliofqucgra-

uilsimos EpilcopOs, ac Praelatos , & (iim*
mos Poarificcs omni vircutum ac fcicntia-
Tum gcncre circumuallacos multaekgan-
carminibus confcripfille. Solum
tifsimis
hocte admonitum vdicm me in hoc Poc*
matc more Poctarum nominibus Idolo-
rum vfumfuiffb qarreucranomina fo-
,

lum funt, non res, nam luppiter , VcnuSj

Mirsy Mercurius^ Bacchus, Thetis, Ncp^
tunus, ^tque baius farinne fimiles nihil
lunc, & fiqui facrunt, multis vitijsingur-
gitati vicaiii tcadiuicruat, &;tamcnca:c2
gentilitaJ
jentilins illos inter Drns immei^fo «n-
Yjcrauic , cuod qunm longe avciira^^:di-

^ct, multi cx antiquisiiiciicarunt;. ycri^m

h.hci.t
cijrn Pocfis^finehis^figmcnrisrirhil
iucundifaci$,nihil lcpdris^uidc habc r qiTod

illis plcnimquc vti cog;;mur. Scnii^m , vt

Catholiti & in vera fid^ ftndni tc-

oemus^vci bis ytirr tir ad

^

ornatumyVC
Pocte:

'jfUlir,
 |

lllaflriffiitio acReneredifliino D.D.Tho-

mae a Faria Epifcopo Targenfi meririft
fimo^nouo Muiarum ApolIini^Poe* -f

tarum Ma^cenati, Lesbio

Cantori.

ANONYMVS.
FAlhr? Anattemtasfonm altier excltat autes^
Quis tam diuino PeUice ple^ra reptf
Afcraus ne Senex} An Pindarusf Mquus rtrique eji,

An fotius Nafo? Aut vmber? vtrumque refert,

^uidfi Orpbeuspariter,pariter moduletur Arionf
Amfhion([ue fimul^ Tresfimulvnusagit.
SiMars, Mtspmdesvefonet} modulatur vterqtie,
Si Phabusfundat Carmina, Phabm adesi,
Huic fleUrum Afcraus; chordas dat Pindarm, vmber
Dat Veneres, venafiumina Nafo ciet,
V&cem OrpheuSjCitbaram Amphion.verfum altm Ariorf,
Virgiltus numeros,pondera Maouides,
Uunere Ph^bus abe^ piuatus: Prdfnl Apollo efi^
Diuinum hos omnes {ferlege^fpirat ofns.

Aliudf*
EDidcrint tanios quodfdcuUfrifcA Poetas,
Non ideo nofiris antefercndafutcm:
IlU quidcm multos,vnum tenoHra tulere^
Vnusfed multos cxfrimis^ vnus habes,
Sic Pigmca vnus Ute obruit agmina qHondam
AtcidesfoHsfyderacUratubar^.
Vno nofira dntdsfclix te vafeiriumfhat,
Nobis.turba vctus quodfuityVnus cris^
Etdare quod cuncUfotuere friorihus tlli^

Tu nunc,Antifics fnfficie?tda^dabis^

Diftichon de opere^& Authorc,

V Id^u opus

F.fine
nttidum Flmbm.miraturj
alterftmmo deloue natniy
& inde,
ait.
^^M^m ;
 Fol.i

%m^m^,

L VS
LIBER
lAI) VM
PRIMVS.
A R G V M E N r V U,
^"

i
D Efcribitur hoc in libra quidquid TrAfe^t^
Maximo clafsis Vafco a Ga^na contigit^^oH^
quam^^fortu Vlyfsiponcnfi,vt Indi^z oras inqui-^
rerct iuffu Regis Em?ndnucliSf foluit^ quoufque
feruenit ad Infula Mombac£jin ora Melindana^

[^^^ Rma,virorq; can(3,tioi1ro qui e littore quo-

^^^3 OcciduOjrapidisroIuetesCarbaraverts (da
^^^ Intrepidi, variis & tenipeilatibus adi
%^Sf^hL> Sulcarut tumidi metocndas arquoris vndas
Littoraqueanciquisnunquain' bene cogriita naiitis.,
Altaque Taprobanxtetigerunt littoraterrse
£ t p rop r o celfis turriras m ^ n bus v r b es
i i

Sanguinefundaruhtyquarum fuper a:thera tunani, 1'

Inclyta ponaiKcs Clinlli vexilh tukrunt,
•
^ ^ A Dulcia-
 LVSIADVM
10 Dulciaque Eois pofuerc cubilia mundi
Partibus,igiiotos traxere in vincula Rcgcs,
Et noua regna fuis decorarunt legibus,aitas
Rcgs bus inuitis^quas nunquam cxperta patenti
'Mi\ natura Hnu dt fcndere viribus arces
Non tmuiere,ouini chara; difcrimine vk^
Poti habi tOjfoni pofuerunt fratna Malachse-
Luiladumq^ue et^aralioilris memoranda Camsenis'
Kegurn fada canara^quantum mea Mufa iuuabit,
Ingcnium dederitque fuo de numine Phcebus:
20 Taliacarminibustotunicekbrandaperorbem
Heroum fpargam,qui forti pcdore & armis
impenj mctas Luiijiabilitaque fedis
Komans mandaca (Dcp ducentej tuanique
Dilatare iidem per tanta pcricula vitae.
S^ud dubjj claros celebrar unt Chrifce triumphosi
Africa tai-iLotam experta es pra^lia Regum,
Nam campos.vrbcfquc tuas & mxnia diris
Vaiiarunt animis,Aiij£ fera Jittora claiTes
CenfpexerejCadunt turres,iuga dura coloni
'30 Accipiurit,noiiri perciiffi vuhiere ferri

Qtiprum terribilis ncc mors, nec tempus iniquum

Delebiintjmagniimue ferent ad tartara nomen.
tonticeant vari j curfus fapientis Vlyifis
JEncx accipiant sterna iilentia ponto
errores,quos miro carmine Mufa
iDiiierfi
Virgiliana canit,iileatfama inclyta Magni
Hegis Aicxandrijiileatnouagloria clari
Traiani,coluit quos prima decentius xtas.
Nam mihi fert animus vires 2c fortiajioftro
 L IB E R L 2

Pcdora LujSadum verfu eelcbrarc, tridend

Quos Neptune tuo,tuqile 6 Mars horride faruis
Atque trebi vei^eranda cohorsshorrefcitis aniiis*
Nec iam Parnafli celebcrrima Mufi fuorum
Fada canatjcytharafque fuas exaltet Apollo*
Lufiadum quando maior fe gloria tollit,
Maior & aflrifero fe fama exaequat Oiympo
Vds etiam Tagides Nymph^,mca numina, cseptis
Afpirate meis,ii veilri pedus amoris
Ignibus ardet adhuc,fi vefl ro iiaminc mentem,
Spiritus intus agit,£i vellri fiuminis vndas,
lixtuiit m co&lum tenui mea tibia cantu^
Et cecinit veflrs viridantiagraminanps'.
Nunc nunc cceleili perfundite neftare pee^u^ -
Atque iter incseptum flatii properate fereno,
Nunc mihi ferte pedem, vatemque mpietc furGres
i •
Redditc nunc facili currentia carmina iiio,
Grandiloquumque fonu nunc cm^wt tepora lauroi
Ph^bus vtcfficiat quod non Tagus surifer,Yndis
"Fontis Hypocrcne inuideat,fed fcmper .^mseiiis
Fiudibusipferigetfinuatotramiteripas:
Et mentem fiirijs agitate,6c pedora fsuo
^
Noilra Ibno bciii dcnt horrida carmina fignufri.
jEreaque horribiles modulentin' cornoa cantus,
Et tuba raucafonetjvultus quar ia?pe colorem
Mutat,& acccndit trucuicnto in pe(S:ore MartemJ
Non tenoi agreiicm med itabor arundi n e Mo fam,
Nec mca m€n§,ventis pailorum fpafgcre ceras,
Ncc canere incipiam calamis, ques lungere cerav
'^m Dvus inf lituit prmius^jCorydonis amorcs'.
 m fc» ! r i h iii i
i»l Sta
i JhI
L V S I AD V M
70 iEqualemmagniscantuindeducite fadis
Gentis VlyiTca^jquam tucolis inclyte Mauors,
Quamque vocas ad belia: tuo fub numme cafl.ra
Dinpiunticandunt muros, portantquetriumphos,
Armatique tfuces expedant turnbus hoiles,
Nec crepjdant animis,fed dn'a m bella ruentes
Non dubitant multis caput obiedare periclis.
Hxc precor o Mufx liceat celebrare per orbem
Carminibus,fi geiia capit fublimia carmen,
Tu quoque Rcx noliriSjtu feliciffime Regum
80 Temponbus natus,no(lri vt celebemma regni
lura d Uj ac leges multos feruentur in annos,
Spesctiam noitrcisretinet cerciflima mentes
Te duce in imperium magnu, quod fceptra ferantur
Regia Lufiadum latos cl mdentia fines.
» Tu quoque Maurorum rcges,& regna fupremis
Lcgibus impofitis ad frxna tumentia duces.
Incutiefiue metum,nunquamquea corde timorcm.
Barbirus expellet concepta voce Sebaili,
Qaem pius setati Dcus vt fatalia noitras
^o tvlonilradedit vmcensvtiuracoerccatorbis,
tu rener,^ (iorens prascifus ab arbore ramus,
Qn^iqne alias inter Dominus plus Chriftus amnuit^
Qoas videt Occiduis cum Sol immergitur vndi$;
Irixc iicnt tibi nota^tuis cum Regia pulchris
Stemmata fubijciesoculis, qua^praelia Mauris
Cuni tulit AlphonfusprimusRex (teflis Orichi
CampU"- vbihorribili ingentem certanimc cladcm
TAidit) accepit, clypeo fua vulnera Chriflus
ImprelTit,ligno moricns qux pafliis oiianti.
Fortmiatc
 L I B E R I. 5
FominatePacr,ciiiusditifIima Phasbus loo
Regna videt nafcens pnmiim,tiim cleinde fiipremu
Cum retinet curfum,med]o caput erigit orbe,
Et videt^Oceani fagiens cum tingitur vndis,
Tu quem fpedamus turpes fub vincula Mauros
Miliurum,Turcafque feros,gente{quc feroces,
QiK^is licet infignem Gangis potare liquorcm
[oi danifue fnii (fcelus o mirabiiej lymphis.
inclina eximsum tu, maiclktis honorem,
Queui tener oAendit vultus; nam clara futuri
5igna puer decoris tribuis, cura iam vltima vitx 110
A.tquc fencdutis fclicia lirnina tanges,
[nclitaquc^thereas cum mens afcendet in Aulas.
Ex folio in tenuem Regalia deijce terram
Lumina, confpicies manifelii pignus amoris
[n patri<^.m,vt nollris fortiiiima gefta tuorum
Carminibiismemore, referamque in %cula laudes,
animum,quem nunquam vilKf puruiii
Afpicies
Dona mouentifed amor patris, qui exrollLrc nonie
Nititur ad cceium,famamquc pcr aera ien e
N*jm non vile vnquam,totoTeputabitur orbe 120
Donum fi praeco patriae cognofcar vbique.
AfpicieCque viios.quorum tu iura gubernas,
Tales ciiQ duces,dubice vt fententia menti
Hsereat^an meiius tibi iit Regem effe iiipremum
Luforum an tradare manu fccptra aurea niDndi?
Geilaquc Lufiadum non ficla aut vana virorum
Afpicies noilram deicriberc carmiiie mufam.
Inque admirandc^s refonantia foluere iaudes
Orajyramque meam vero ccmponcre caniu,
A 3
Non
 mdt jm
LVSIADVM
i ^i^ Non ficqt veteres tunc compofuerc Camenae.
Namqtie ilh ad fnpcras aiiide confcendere fedes,
I^^IC^ fuis quondam re&nabant carmixia ple(5l:riS|
Qus noi^n gefTere duces terraque inarique
Excedunt veterum mendofa,& inania fada,
Alendacem fuperat RodomoatUjipftimcjueRugeru,
Orjandumque, licet quac narrat rera fuiffcnt,
Namque iilos vincgntinuidus Nonius, Egas
MonifjuSjfortifque Fiias RoupinhuSj Homeri
Ad quorum laudes cytharam mea Mufa requiri||
T49 Qni d^^^ijs patrjas pro libertate periclis
Oppofucre cap'dt,multofque tulere laborcs:
Biffenofque pares aluit quos Gallia quondam,
BifTeni cxuperant Lu{i>quos Anglt^vidit
Vi^ores,yiditque Anglos certamirie vi6bs,
Praecipue hpiTendo vjetorem Marce Magri^um,
Quin etiam hic aderit fubiimis nomJne du^or
Q]]i ducis ^£ne^ fwquirar yefiigia Gamma.
Quodtibi iiCaroluSjdijdtquem Gallia Magnum,
Et Csefar famam parjunr,partiqae triumphi,
X50 Alphonfumyideasprimum,qu!primus habenas
Acc^pit regni qui robprCjViribus, armis
ObfcuratqacomnequeDuce, barathroq; recludit?
Afpiciafqoe duos a:quales Marce loanncs,
Ille fuze Rncs patris^ defendet ab hoHe
Cdiiellag Pvegcm cogens ad regna redirc,
Jiic inui!i!^us erat bcUp,regnique tremendas
I^egcs & iludia,8d: populos in pnce guhernans.
Jertins hinc fcquitnr,Quarturq;& ncm.ine Quintns
Aiphpnfi>virtuie parcsjnuiiiqnc fecundi
!^onegoLetii^ismandabonomina lymp}if5 i^o
^eilraDuces, quosniagn.inimos cypcrra foiintur
legna Aurorse olim, celebris quos £una pcr orbeiii
Lucxkfempcrvicirjciafignafoentes. .

^cc te inter primos dubitem ,nnniera?e Pacliecum,

slcc tacca Almeidas^quos nuc Tsgiis aurifer vndas
>u lacry oias ducens ad tnflm marmora plorat,
Ubuquerque fimul,fimul 6 fcrtiifime Cailro ^

.ofiadumque eilioSjquos non mors pailida vincit

nclyta noflra canct refonanti carnnne Mufa
io$ tamen interea celebri dum voce faiuto, 170
Nam Rex alme tuas capiont non carmina iaudesj
Vccipe felicis fclix moderamine regnj,
MateriamtnboiSjionpmquead carminafyluam
terribiiis,firnur& maria alta oitentis
'vfrica
lurora incipiant noi!i*o fubmitrere cUiro
[^olla iugOjpopuiique iimui (^mirabiie di6:u)
^tnoflras timeant Mahometiea caftra phalaDges,
fibi Maurus ihdcffc,
larb-uus exitium repiitat
nuidsequodarmistuneanttuanominagentcs, ^
Cumforteaccipiritaniiiiumqueadprarliaprprnptu ^ ^
timet Indiacafumr
Et certunijimperi] diues
ObiidiumqueGoar., Maiabareafque ruinas.
re quoquc csernlei Dommunic^rpit ^qnorisciTe
?uichraThetir>,cu te ingencru pfacidtfluna f.irnec.

Comniendatqiie tuam, muenis pulcherrim.e>vuli;u.

[n te fiqua inanenr vciligia certa parentum, .

^pparent rari bcrtifiima figna dccoris

Et p3cc,& beilo parti.nam pacc loannem
[nr;"6laris auiim Ciirolurn fcra bcil.^ gercntem>>
~"
AA Cum
 L V S I ADV M
l^Q Cum trainit indomitos ad ferrea vincula Turcas,
Infecjuensjfed vcerque tibi poil funera fedem,
Pn^parat aetherearn,qua tu per ff cula viuas.
Alt modo dum lento percurrunc tempora curfu,
Npc tamen optato iTuimur moderamine,noi]ns
Auilbus adde manum,fint &
mea carmina Regis
iProteda imperio, votisquc aiHiefce vocari.
Intereaplacidispandentesturgida ventis
Carbaft Lufiades fulcant dum marmora nauta:
lupiter omnipotens rerum cui fqmma^oteilas,
^00 Humanumque genus folio moderatur ^b alto,
Tunc ad vocat omnia numjna cseli
coi:^ciIiuiii
Sydeream in fedem,placido tnnc littora ponti
Profpe^at vifu,fratrifquc ingentia rcgna
Tranquillique maris viget altp in gurgite claflem
Et ccrta Eois,quse lint moderamina terris
Conitityitventura;Dei mandata parentis
Films exequitur Maia',quam maximus Atlas
Progenuitjg^nitaiiique loui dedit ille fupremo. j

Conupcat]iicomnes,om,riesqnead regiapergut; (

2X0 Limina.pareiites didi? via iadea ducit,

Sydercos linquunt orbes,fibi credita regna,
Nara dedit ii^^c illis diaina potentia qupndam,
Q?Ar n^itu r2liin-i,tcrras,maria ipfci gubernar,

Qiv geiidym Ardurum^Borcam,fcptefnque triones»

Q^nqiie coluiit Aufh"u,quDs &;iam cognitaN^utis
S'tv.iLi Crucis r.etinet,necnpn qui fulgida folis
J..um!na C0nfpicinnt Onentis, vbi aureaclaris
0(:eanum r.Tdijs fiirgens Aurora rcliquit,
J£j quj Phxbcps cafus vbi iydera cpudit
Nox
 L I B E R I

^ox obfcnra videnr, ncc multo frigore torpent 210.

^onueniunr folio fedet sequus lupiter alto

ublnneni referens vultuiTijfaciemque feueram
nque animos kuiter placidam fpirauerat auram,
Llta Corona caput cingit,pulcherrima iceptrum

)extra tenet.ciari vinccns Adamantis llOnoreHi,

Lfl ali) ex auro fulgentibus infra
folijs
^Jurnina cunda fedenr,redo fedet ordinc quifque:
Ltprimumveterespr^funtjtum deindeminoresv
runc valida indicens fecreta filentia dcxtra
ios lic aiioquitur diuum Pater atquc liominu Rex, 230
/os qui ilelliKri diuina palatia cseli
.ucetemquc polum^nitiduvmque iiabitatis Olympu,
inon Luliads^ fugitiam gloria gentis,
i^c vobis lint nota,niii iint peruia menti
)einceps Gr^corum,Perfaru &
maxima gentis
jloria RomuIid.T ilygias mittetur ad vndas
^iuin etiam Afsyrium populi caligine nomen
Eternaobfcurum. iiet. Sirfatatulere. l
ronceiIum(res cIara)fuit,quod robore paruo
r^iribus haud paribus Maurorum euertere cailra 240
nnumerafque animas poflent profundere Leiho,
it Lybicas tandem reditum compellcre in oras,
raiiell^ en acies,Regemque fugaret Iberum
legem animo indomitum, cuius tot il:ragis aceruos
n Mauros fera dextra deditjtot prsiia vicit.
Ul gens Luiiadom mctuendo Martetrophjsa
>ortauit femper cijlefli numine fulta,
nfignique lihs^cellit viaoria palma.
Lxuuiafque ducu, 6^ fceptrum venerabilc regis
Et

mmmam
 I V S I- A D V M _
S50 Et rexilla tnlit,fortes eiiertit 8c vrbes.
Omitto cekbri partos de gente triumphos
Rom-aiiduinjquando Viriatum Marteiecuti
Implcrunt latos Romano fanguine campos,
Omittoqoc^liciSj qoas tu Korad nclvra clades
i

Fail^. recenfebis £cn] per cura pedo vq fo rtem

Conilituere diicein pcregrinum morc loqiicntis
Qui rcinCvdm ceruf fimulaint corpore numen.
Nuncbenecoil[bicit!sdubi{squod Hacli^bus alti
Oceani vitam traduntjmonRrisquemannis/
Mo -Ducerc ntc dubitant pcr vjH^ pericida naues,
Nec furioia Noti metuunt fpjramina venti,
Denique,& andaces,CLim iam pofl tempora multa,
Quaque dies breuis c£tM qua Iongiir!ma,terram,
Arduaque Occtdui peragrarunt littora ponti,
Obuertunt pelago proras^CDpiuntque nitentis
AureanarccntispenerraTecubiiiarolis
Pedore prom.ittunt conilantia iura toiiantis
w Feiicem^rabri ingreiliimfineranguinetraiElus
tranfijt agme.
^70 Qiy^ni ficco iracidnm quondam pcdc
Impia preilit h^/cms laceratas xquorc puppcs
Miks,5£ ingenxi dcfelTus nauta labore
Languida lailati vix poirunt mcmbra leuare
Fata immota volunt^qnod diras pe(9:ora curas
Ponant.opcataque dm potiantur arenj^.
Littoraqqc afpicianr,qiijs longa per xquora ve<^i
Inqmrunt.deturqiie frui locuplecibus almx
Sedibus\auror5? deuif^^qne fceptratucri, ^

I,t primum. hofpitium Lybicse dent iittora terr«,

^
Queis laceram
'- reparent ckffem, Yent:%-ie fecudi?>
^"
Naui-

mm:
 1 I B E R L 6
viam reparata feqiTatiir. 28<>
hiiigetjncseptamqtie
[sec vbi di<5la deditjnitido gratiilimus ore
jpicer sthereiiSjrefpondeht ordine cun^^i,
cinditur ac dubium fludia in contraria vulgus.
t pnter Odryfius,B^cchum quem nomine dicutj
\^\)C\x. indignans fatalia vota Tonantis,
im fua fafla putat fabmergi fludibus orci
arrareijnotas fi gens Orientis ad oras

uiladum veniat, bibnt,6^ fecraflumina Gangis.

enturam audier2t(lic impia £ita canebant)
fauibus Hifpanam fpumofa per xquora gentem, 2^0
>iw? maris Indiaci flagrantialittoraquantum

ircuit Oceanus,^ quas Thctis abluit oras,

jbderet imperio,coila^8^ patientia duro
lederet illa iiigo, munitaque maenia vallfs
'oniirueret largo vexans noua regna tributo
ibiiiga iarn ciari fludas fubmjferat Indi
t nunquam caOjs^vel fors \r\i^fi.2. negauit

armiiiibus Mufas cekbres coluiiFe triumphos

runc timet ilie fiium jL^theo iiumine nomen
[ergi 2c ^tcrna condi cal igine famam 306
iitia ii Eoar contingat littora tcrrse

ufiadu m proles, veni benenota parenti

t Cytiierea Venus populis iam ded ita ItTfis

omanam quoniam gcntem putat illa videre

um videtindomitani Lufordm robore prolenij
el propter varios,nuos Tingitana laboi es
erra experta fuJt,firatofque in puliiere Mauros
ei propter lirjguam reputat quam (kpe Latinam,
i quandoquc fao Tarientiir carmineVoces.
'
~"
H^c

n
 L V S I A D V M
310 H2EC Vencreminducuntliiforum extoUere fada,
Tum quoniam Heroo cantabant carmme parcce
Felicem terram, felicia littora tantis
Effe futura viris nuUi virtute fecunciis,
Quas colerentjCertis regerent vel legibus vrbes
Felices iterum,fortunat.ifque futuras.
Ergonotam. timet ille,fuos pr^tendk honores
Ilia,fuifque fauent, verbis certamina mifccnt:
Pars Bacchum fequitur, Venere pars C2:tera laudat
Non aliter quam cum Boreas furio{iis,& Auller
320 Dioerii inter fe crudeiia pra;liatradant,
Exercentque feras dumis fyluefiribus iras
Veliereque annofam magno molimme pinum,
Conanturjfrarigunt ramos,truncoque rnanente,
Arboris,excelii refonanttunc nuirmure montcs,
Abfconduntque herbas>tenebrofo in puluere valies
Sic mter Bacchum exoritur,Veneremque tumukus
Illum fxuus agit timor^ail amor excitat illam,
Mars tamen mtrepidus Veneris defendere psirtes
Nititur audad:er,vel quod deujdus amore
330 AntiquOjVeiquodLuiifortiiTima proles
Digna fauore Deum certa ad tutamma cogit:
Ante altos ilirgens conceptum in pcdore virus
Odendic viiku, clypeuspendebat ouanti
E collOjquem polt tc rgnm proicccrat amens,
Cnflatam attoliit g^cam^pauliiper vt omnes
Conipiccretjiiliitiirmata mcnre louemque,
Acrior,ardenti vibransex ore fauiilas
Aggreduur/oiiumquehorrcndapercutit hafla
fcdes, turbatus ApoUo
Lucida contremuit"~""
Fulgcntc
 L I B E R I. 4
ulgentesradios,&luminacIaranegaiiit, 3^0
.tque has indomito deprompfit cordc quercllas.
> Pater omnipotens parent cui fydera cceli,
t maria,& tcrr5E,nitidufquc obtemperat aer;,
i gentem hanc dubij,partem qux nauigat orbis,
)uiushd^ nimisjcuius tu robur amafli,
iterna ficut ftatuifti legc labores,
crre negasjtumidafquc maris tolerare procellas
zd cupis optatum quamprimu abfoluere curfum,'
)uando hsec fixa mancnt,& mens tibi confcia redi,
'ur rectpis voces hominumjquos torquet Erynnis J5<sfc

mpia fufpedumque trahunt de corde venenum^

lam nunc ratio claros ofiendere vultus
G.

nimio deui(5la timore fuifiTet,

''ellet,nec
ane equidem timidus gremio feruaflct aniico
iacchus,nec focij dedudam a fanguine Lufi
rogeniem impeterct furi js agitatus iniquis
ed modo conceptam deponat perfidus iram
^am nunquam mcritos adimet fibi liuor honorcs,
'ulgida quos nitidi promittunt fydera cosli.
uque 6 magne Pater^fiabiiique mente gubernas ^^^
^
)mnia luciferi quse continet ambitus orbis,
s[ec veterem ponas animumjaut promifra remittas,
Nfam leuis eft animi inc^pto defilkre fado.
^amprimum rapidas fumat Cyllenius alas,
•^ec mora defcendat,volucrique fi milliniiisaura,
demonilret littora Nautis,
-lofpita defeilis
^ccipiant placidi certiflima nuncia portus
ndiaci,& rcparent veteres in pedore vircs.
ic effatus erat^itido cum lupiter ore
-
- '
Coniciiiit

;l'

v^-
 m
L V S I ADV xM
?7^ C©nfenfitdi(9:isanimofiMartLS&omncs
Nedarc perfuditjquos mox via ladea duxit
Ad Tua te(Sa,domos iblitas tunc quifque reuifit.
Sedprius ad folium reuerentia fumma Tonantis
venerabilenumen adorant.
Pirjgitur,flexi
Interea cxlo poflquam hacc celcbrata feruntur
Gens animofa ferox tumidi maris asquor arabat,
C^aSolexoritur.gdidum,8c qua tcnditad Auftru,
Vndc pij mittuntredolentia thuraSaba^i,
Atquc vbi Laurenti iacet Infuia Martyris,ardens
i^^ Sol radijs placido luilrabat iumina mundum,
Horridus in pitces,quos quondam vertit acerbse
Perculfos ni mio mentis tenore Typh^us:
Leniter afpirant venti placidiflirDa miti
Aura rates ducit curfu,Deus ipfe fauebat
Lufiadisjdenfis iiquidus finc nubibus aer,
Non imbres fxui, tempeftatefque fonabant,'
Notaque iam Lybicg radebant lutora xcnx,
lamque relinquebant rupem cognomine PralTum
CLim procui apparent nunc hrc,nunc illa pateti
5^0 Infulaconfpc&tu,ponti quascircuitvnda.
Atnollcrvalidofubnixus robore Gamma
Oii fortuna fauct,mifcra rcquiefcereterra
Non ibtuit, nullus campos habitabat arator,
Egreirumque parat, fcd ca:ptum ducere curfum
Non potuit,clemens aliud Dciis ipfc parabat.
Ecce autem paru^ vcniunt e littore iintrcs
Turmatim,&: noi^ro faifi iparis squora fiadunt,
Lintres angulb forma4ongaquc hgura,
Vt faciiem^ accelcrenc curfum/fclilquc fcrantur,
 L I B E R L 8
"iwis folet cx contexere vimiiie palmaE
ficc3e ioq
icns ignara bonx,lintim qiisBfeminatartis
nfeiix iioniinum facies, 66 tincia colore
)l>fcuro,Plia£ton quos denigrauerat audax,
Mm male Phxbeos currus,male fiilgida folis
.umma direxit,furias nec fraenat equorum
Ethereoque cadit pra^ceps reuolutus OlympOa
mmenfum accendit radi]s folai ibus orbem
k laci-ymofa fuos feniit Phaetufa calores
joilipio inteximt veiiem,varioque colore
niiciunt,alij njgrantia corpora cingunt
41^
ix humeris alijs tenet aurea iibula morfu,
'endentcm tunicam cundi fua pedora nudant.
Lrma,breues gladij,decorant latcra ardua iidt f

nfula lata caput varijs circumdata gyris

)rnat,dumquc maris placidi fecat xquora pror^
^ornua rauca fonant^niinGmurmuratibia mittiti
.uliadum claiFem manibus fignifque vocabant
'£ celerem
reprimatcurfum,fperetque vocantes
*d iam conucrfs tendunt ad littora puppes,
tidomitufque fuGs cxcrcet muta labores.
lc fi meta tbrct poilremis Inrah curis: 410
)oiligcrearma iubet clamans mira artcmagiiler^
'elaque fubmittens malo defcendit ab alto
iaior virga.parat rigidos ars nautica funes
larbafa prefia ligat,ligat &
pars dura rudentcs,
.nchora dcproraiacitur,ftantlittorepuppes.
.nte tamen laceras fundet quam ferrea naiies
.nchpra i^Eta rates proles Phaetontica Liius
•;n4it,^ mgratonoijn mm
gaudia vulcu,
>• I/i
 L V S r A D V M
45^ Inclytus hosdudorpietatemfignis,& armis
Accipit hofpitiojmenfaque inuitat amica.
Continuo louodecoratur menfa Jiquore
Quem fallax mira Bacchus produxerat arte
Vitrea vafa mero completjnollrique propinant
Pocula plena,placet vinum,donumque Lyei.
Ddque epulis menfas fpoliat , hilarefque reciibunt
Haiid ignota loquens £c barbarus incipit ore.
Sed vos,qui tandem,quibus aut veni.Ois ab orisf
Quoue refertis jter?noilri quid littora tradus
Raditis?& vell ra; fulcant maria alta carinse?
M^ Ponite iamtantis finem,iam ponitecuris,
At pietate graiiis Vafcus fic mcipit ipfe.
Occiduascolimusternasjfcptemqiietrioni
Subiedus dudov nobts dat.noraina Lufus,
Qn^rimus auror^ niincproxjmalittora,terr2B
P jr varios cafus,per multa pericula ponti,
Per dubias niundi partes, confpeximus Auflrr
Sydera ckra poli prifcis incognita nautis,
Ec Lybi^ vaiias fitientts voluimus oras; .

habenas,
^^0 Kex eciam fapiens regni nioderatur
Sic populo charus placjdo; fic dignus amore,
Vc non Nepruni folum deuincere regna,.
Oceanique'domos hilari ilibraittere fronte,
VeruTTi etiam obfcuri nigras Acharontis ad vndas;
Audeat,& ilygias gens hf c penetrare tcnebras.
Hic lubet imperioper tot difcriraina rerum,
Ventorumque iras,tempeftatefque fonoras
Qnxrere regn.i fuis quf fludlibus irrigat Indus
Diues>ac.itir]feras dcducit ad ^quora lympha»
SC'
 L I BE R L f
Scd ni fata ^quum eft hos fcire rogantes
vetaiit ^C^
3nJ ildsPcju^ iit tellu3?qni dcnique morcs?
5ui rcges?ritus qui iint iine fraode Tonantis?
runc quidam experto fianks dc pcdore voces
Protulic. Extern],& terris,& kgibus^iilam
rellurem.,tradumquc coiunt,quos cs^ca crcauig
>?atur^,6c leges do6^^ fine lumine mentis,
Slos iilam requimur lc*>em,riturque parernos,
5gos docuit fapiens Abrahami,ex fanguine natu%
Ethnicus&iueratparerilii^Hebrsfaquemater ^
Cnfula p^rua quidem,fed m.axima pondere clari
^rgeati,atque aurijdiuerfa cil ccpja ditis
4^
5ombycis ac eborifque iimul non indi^:X ntcrcis*
^uncportum appellunt naues.quas Quiloa mittie
Oiues opum, Mombaga feroKadiuefque Sophaia,
\:que hinc perpetusm fxlici ponere fedem
<fitimur aufpiciOjCapiuntnos iittora regno;
k^^tque nihil lateat dcmum vos, pa rua vocacuif

Viocambique,fua decoratur &

infula voce.
[^^ndoquidem e longis pra?fcinditis xquora terris>
Et tbrtunari loclupletcs qusEfitis vndas
-ittoris Eoijflagrantefque ignibus oras;
^auclerum dabimus,qiii vos expertus ad 6mm
-itLUs>5c ignotas duc^i per marmora terras;
Ac etiam vc graris tcHuris fnj&btis omncs
/'efcantur,placidum capiant<8^ pcclorafomntini^
Equum eritvtrec^or,:po|uiliqiii fceptra gubcmar^»
"os videat, veiiroque af pcc^u Isetus ini bit
^2edera,paciiicu!iyque d^bit per ikeula pottim^
ralia di(2a dedit Maurusj^naydqus r^lijaq^u^
B I,::t©ri^
 L V S I A DV M
^^g Littora nota pet5r,patriarquc rediuit ad asdcs,
Ardentis vukum,iignumque oflcndit anioris.
Oceani jatercacurrusfubmerfcratvndis
Phaebus, luna luo kiil rabat lampade mundijm, |

Convpltbat nox ana omnes caligine terrasr

Lufiades Iseto conrumum pcdore nodlem
Exultiintque animis charae quod nimcia terraf
Certa habeant;non fjeua prcment fafiidia lati
Amphus Oceani, nec iam maris xquor arandum:
Hi gentcm ignotamjritum,morefque,modofquer
6^^^ iEthiopumque notant ve(ies,hi mentc quieta
Legcm indignantur^vcnifTc ad limina mundi
Vkima Maurorum, faciles liiudcre gentes,
Et macuiare hominu Mahometica dogmata mcntes
Candida luna liia decorabat marmora luce,
Et magni Oceani tf emulo fub lumine fludiis
Fulgebant ncc ccrta fuos radiantia claros,
Aiira ncgant radios,furias pofucre cauernis
Incluii obfcuris vcnti,ca^iuntque quietcm.
Attamen cxcubias gens Lufa excrcet in altis
C510 Puppibusjhocfemper pcrtcmporalonga folebaiir
Et nautdc excrcercfero Sc gens dedita Marti.
Sedpoftquam rutilans rofeas aurora quadrigas
£xtulit,6c ofcis ornauit crinibus orbem,
Excutiens fomnum Phaebo,tunc gaudia nautse
OftenduntjClairemqucornantvexillaTonantis,
Signaquc nota Grucis noftrique infignia regni,
Vt populi accipcrent feftiuo pcdore fummum
1le6:orem,deturque pia: par gratia mcnti.
Spumofiipasleatbftcataefuarisvndas^^ '«
 L B E R I.
I lo
Ille animo Ijeto Luiam conrccndere claiTem
Optat,& oblatis folari fr iidibus illos,
Qni laceros artus,defeflaque membraferebanr,
gentem eiTe ferocem,
Ipfe putat Lufosiilam
Turcarum quondam,qui Gafpiapratacolentes
Aurea fceptra Afe,& ditifllma rcgna feuero
Submiferc iugo,folium,terrafque patentes
Conflantine tUi^s csfpere,& msenibus vrbes.
Munitas,magnosyiderunt ftragis aceruos,
Chrri44icoJum fieuo fubdentes colla tyranno.
At Dux Gamaducem Maurorum mente fercna 5P
am pleditur,vfus
Accipit hofpitiojfociofque
More ducum tribujt regalia dona regenti,
Atque cibos ofFertdulces^vinumque propinat
?nfolitum,Bacclii quo triflia corda liquore
Lcetantur cum forte datur,notat omnia Maurus:
Munera tunc hilaris recipit,fed latior haurit
Pocula pjena mero,dapibus contentus amicis,
Lufiades ngidis peadent de funibus,vfum,
Vefles,atque modos mirantur,verbaque lingur
Barbara non capiunt noflras turbantia mentes; 54©
Sic etiam prudens afluto pec^ore Maurus
Infolitascernens vcfles,hominumque colorem,
Miratur nauesjtormentaque bellica Martisj
Et rogat an veniat Turcarum ex littorc claflis.
Quin etiam exoptat noflr^ clariflima legis
Prajeepta,& fidei fiRdos cognofcere libros,
V^tvideantflfortefuisconformiadicais,
^n flnt Chrifliad^Pqu^ flat fententia menti;
Dcniquc gtmaa notans fortiflimapoflulat am^r,
B a Q«eis
 L V S I AD V M
JJD QiieisfcraLuliaclumproleSjdumprajliamircet
PugnatvSi horniiGas deuincit Marte cateruas,
Taliatnnc placido depvompilt pcdore Gama.
Narrabo latejforrunatiflime redor,
Quae mea progeniesPquis JdrnPquas Martia bello
Arma feram? quae lint kgis pr^Ecepta fupernse?
Non ego Turcarum fxuo fum fanguine cretus,
Nec mea ciaflis arat ram diro e littore pontu m,
Meque,meofque tulit pr^gflans Europa fodales,
Inde rates veniunt ponto maria alca fecantcs,

^So IndiaGjqueiinusceleberrimalittoraqucsrunt, .

•
LegemhabeoChriiii,nutuquicun<aagubernat,
Qj^ii c3elom,terramque fimul mira arte crcauit,

CHu piopter peccata hominum dimifllis ab alto

JEthc vcy^ h urnana facie veiiitus Olymp i

Exequiturpra;ceptadocens5^dogmatalegis, •,

Qncishomines poflint fuperas afcendere adaurasi

Crucem fubiens rDortem tolerauit iniquam
Q£.sqae
Ifacidum.mundumque cruore redemit.
Inuidia
Nec mecum astherea: diuina volumina pcrto
«70 Legis^namque animo fiabili quf impreiia gerumurj
IncafTum hbris gerimus. Si noitra videre
Arniamenta quamprimum iufTa facefTam,
cupis,
Pacatufque vide^durus nam cernere,vt hcflis
Nil tibi proficuum,nifi me fcntentia fallit.
Dumqueh^cdidarefcrtjflatim iubetille miniflrjs
FortiademonflrentMauro armamenta,i^rumur
Continuo gaksE criflata;,fcutaque mins
Pida raodisjatar parmiK.variaquepetitus
Arte thoraXjfortes lamina?, clypeique geruntur.
Loric«
 .

IIBKR I.

Loric3B 5ppar€nt,hamis,auroqiic trilices

Pliimbka pila llmul^fdopique e^c xvc n itentes,
Et bailiila ierox,pharetr3:qiie arcuiqiie.ingJti^,
Et vanum halhiruni genus,& venabula qu^,
Sulphureaequeolldej bombardaque iiairime^ clamnii
Qu« mortaie gerens,cruddia faia miniilrrit,
Scd fiammsta tamen tormenta exr.lod
Vc bombarda fonos emirtat, 6c hornda telius
Terribiii fonitu ilupefatlaquc ora tremifcant,
Pedore Gama vetat generoib iniignis,ct armis.
Duxetenimnequitipfe ferura fimulare leonem
Intcrouesjnterque agnosjintcrque capellis,
QnAiis erant populi rcdor,M3unque fodalcs,
O heminiim varias ibrtes! b pe^:ora dura-'
Namqaeex hofpitiocrudrlem concipit irani
Maurus cundla .notans,odioque exardet iniqiio,
Etquodcumque vjdet^edet i4ta jn mente rcpollun^
Attamen hoc aniitio {imulans;& pcdorc ££o
Conftituit Lufbs extremis tr;;idcre f- ns,
Cogitat. 5i ciailem,crepitahtibus vrere fiani m is.

Naucierum Dux Gama pctitjquipoiut sd Indum

Aurorfieque ortu m nof! ras deducere oaues,
Pr? mia propen it,muiti f lat copia niimmi
Aii Maurus mittit finrdlato pe(^ore redlor ,

NauclerOsdiro macuiatos corda veneno,

Namcladem extremam^. nollrar f^uamque ruinam
Ilie daret clafli,ii poiTet,& ignibus omnes
Infismmare rates,tumicio & ilibaiergere ponto,
Tali odiocx2riit,|i;??itQ ruitiDlh Yoluutas
^IP
L V S i A D V M
Lufiades contra quos nouerat cffe fequaces
3:)odrin2EChrini,& £dci quam landa Tonantis
FIaminedu5:a doeet fcdes Romana,iupremi
Sunt recreta Dei,qr.od numquam perfidus hoilis
Chriiiicoiis dcfit,quosiic fibi nedit amore,
Comitura nollrisjdifcedit Maurus,& lilum
^quora rcindcntes foci comitantur euntem.
j

Liitora dum tetigit^noras confcendit ad xdcs»

Sedibus intcreaab fuperis Dionyfius jlle
Quem populi Bacchum dicunt,alijque Lyeum
620 Htgenuilieloui Semelemfertfamaparenti,
Qux moritur diro lunonis iiilmine tada.
Lufiadum gentem Mauro videt eife molellam,
Infenfamque facis,truculcnto in pec^ore fraudcm
CogitatjVt valeat totam difpcrdere cli?frem:
Duni le non agitat memorans fic talia farur.
Luforum gentcni ilatueruntfdta triumphos
P jrcir^,& f^uis Indorum vmcere cafira
Viribus,atque altos metuendo fccndere muros
ilobore, &:1 oas ad fe conuertere gentcs.
6yO Ail cgo quem genuit Pater omnipotenris-.Qlympi
Torque opibus cl<arus,tantis atque artibus au<5tus
Fata fauere alijs pat!ar,queis nominajVires,
Geilaque noitra i:uant,ac tandem morfa paludi
Ltethex accipiant seternum mortua ii^mnam?
Sic pUcu!t iupcrjs, fcitiique vrpentibusoiim
M igniis Alexandcr,quod muho milire terrrvS
Vinccret Indiacas.popnlps ac multa iuberet
Mircicolbiugo.Si: noilra-^» compelkretoras,
Q^ meafima fuit itygjjs abicondita lymphis;
At
 .

L I B E R I. 12

At modo quod Liirus numeroque Sc viribus i.:^ ir <^40 3

jEquora Nepumiiindat maleiida carinis,
Litcoravt Eoxcapiatditifiimatcrr^,
Portia prxcipuae tandem &; figna inferet vrbi,
Mifcent atque vndas vitro Tagus aunfer Indo,
HoGcine Cquajio equidemj iuik eii ratione fercndu.
Non padar,nec feta dabunt harc robora genti
Luii jdum, vifesjdnimoli & pedoris artes.
QncJs mea fada ipli ipoii fama recedat.
cntsac
SicutAlexanderMagnusjnAmfque Phdippj
Traianufque etiam CsEiar, vcl filsus audax 6«o
Tartareo nailrum merferunt ilumine nomen
Non ficjiiamque pnus quam naues littota tangant,
Etteneat noiiras dudor cclebernmus oras,
Nos talcm infa ndp iTaudem iabricabi mus afl u,
Vt nuniquam Indiacos poflic conti ngcre fi nes
En ego Oiympiaca deicendam lapilis ab arce,
Ei^oluam infida",fimulataque pcdora gentis.
Nam reSa graditur iemper,qui tempora rebus
Oppormna fuis qUcTrit; fic fatur Olympo
Deiccnditque aii:o,furi js turbatus rniqn is, 660
Et menteHifana Lybico conternjjna prafTo
Littora nota petit,lormam,ge(lumque recepit
Humanurn,yt poirit mel iiscontexere fraudem,
Indiiit infandi l-4ciem,vuitiimque fcniiem
Mauri m piebe iatis j:amaque,<Sc nomin^ noti, -

Ec quem- (Tordp vafjr lapientem redor habebat,

ingrefihfquc aitam recloris callidus aulam,
Deprompiit talcs hill:^ci e pedore voces.
W^ quo> humana recipis tu meatc rapinam
B4 Inima-
 L V S I A DV M
"^l^ Imnir3iiCFn,tctoc|tieexercent^quorcfurtum:
Nam mihi fama celer variis ex gentibus orbis
Bi ripiiiiTe r.ltes, vr bes.ac oppi<ia narrar,
Appellont viifVo dum iacautospedoreportusj
Dpcjpionrqae homines oblato fxdere pacis.
Q^i^n ethtp &
regnum pelagi , nauefque per illud
Jn varj^slriundi partes opuknta trahejites
Dona prernuntj c.ipiuntque,nccaptosfiinere marilo
Confnmnnt.mn^erofqoe homines*ad tartara mittiit,
Et longo inficYi^s componunr tcrfipore,fraudes
^80 Inilmulant.iinguntque dolos.qqcis regoa ruinam
^of^ilem videant Maurorum , vtqne omnibus atra
liata fcrant5r.jpi3nt mcrces^ac morte crueura
AfHciant charas vxores, pignora captent
NoHraqi^c^rucertusquamprimum adlitiora mutas
Venturo.svt aquam faciant,pamuria lymphsB
B3:u^ premitjVenietque flmul cum miiitediidor
^

Arn)4io,namGueooiniseuKil2patayirerara
l"iiil3a teget,cernnn eiMlmulata ex mentenefandus
-'

Nahritur ipfemerus,damn^ti?qaecGrripitofIa. "

'^^ laiidias dcbes.fraudemqiie p^are piratis,

TcQuc,tuarque reg^nt occin.u /llentia Mau ros,-
N^niquedokim incnutufcu fidapericaJaLuii
Non fugient.digni^ique dabimr pro crin^ine' pjenas.
1j eD5ca po?ircrMa Yireur ii pr<rmia nlprtis;
f^ai!ciGro:> mitt€ Ailutos.ck fraude iaga^s,
Qui mifcros ducan^i .?.d fjmm^iperkuk vhx,
Sxu2qa2 robufl<:s canfentdifcnmii^^i ciMI:
Qn^fiinul iniuido dcpyon:r)\it: pedorc.Reaor
l^^Hn amphxus Mouri^ gratatur ^micpm
 LIBBR L 13

prudentis arnorem:
Confiliiinijl?:iic!atque fenis 7^*^
LNfec mora,coJiiilium exequitur , bellique paraui

A.rm3, quibus fundendus erat pro flumine iangui:i

^tquc magis cxlet fallaci in pedore damnum,
Mauclerum qusrit^quo non prseflantior aker
Et dare verba viris,& lidum fallere ciirfiim,
A.tqucillum ad noflrum du<5i:orem mittit,yt artc
Diiliauiie^fallatque ducem,& ad vltima ducat
Fatcidocens hommemjqudd tali^ litcora liiflre t,
Ltclaifem infeflam taicsappeilatadcras,
^tniimqnam (^:^cidm enad3t,miferamc]ue ruinam. -^7^
[am PliSfbusradi)stotumlal|rauerat ori^em,
A.rdeba,tK nimio Nabatha^aquc regna calore,
Cum Gama inllituensoptato'; qusercre tcyntcSy
A.rma,dLKef>qoe paratjvcliiti ii conicia fraudis
MensaDimolaforer,fLirit vndique nauita Marti
IDcditusexoptntiun iam comrnittere belliira,
Atque Koiles fliperare/erox bombarda trcmentem
Cymbam oniat, fonitu trepidat tunc liitus auaium,
Ham mens noii hlUt cailis pr^&figa futuri.
«^ugct & inf mdam traadem,quod iuilerat nnte 7*<3
^^Fcrenanci:irom cbfns.ied MarLeparatus
Maurus erat populi miferijqui fr.x-na gi bcrnar,
Reippiili2mc|ne dedit minitans,plermibiie veiieno.
Ires ideo ducunt Lufos ad littora cymb:?,
^fouidus atque fckm magnum conimitcere cri ir cn
Qujdiro fii!t,qnem r^amquam noueraf lioni.
F'-cce surem pairim Mciurorum fseus citerua

'rljc nluc armst) incedunt,i]lc (agitras

|mir:it,durum clypeumqucex T-rc iinillra

;Subrg:.t
 LVSIADVM
7 Jo Subligat,hic alius pharetram fufpendit eburna
A collo/uluum laterique accommodiit enfcm,
Vt prohibere queant haurire e fontibus vndas.
Iniidiasalrj tendunt,ad pr^lia pauci

Inuitant LufoSjfaciie vt vjdona noftros

Decipiat,pere.mtqne omncs in caflra ruentes.
Non patitur dudjr Lufus^nec miles iniquos
Concurfire canes periittora feruida/Mauros
Gentibus inuid.s rabidofque oflendcre deiiteSj
Sic terram c.^piunt,fic tranlilitsemula pubcs,
740 EtficrobullocaLdampedecalcataremm,
Vt nallus primnm poffit iibi fumere palmam.
Non fecus acquando diro in certamine currens
LKtusam^ins iuuenisciim pulchram cernit amante
Indomicum horribili pcrquirit pedx>re taurum,
Obiiciens fcie cLim.iiis,6c fibiiat amcns.
At bos cormger im Frontem declinat:, & iflum
Praeuider,4tqac octiloS ad talia vulnera claudens
Pf0ijcir,3tqi!e fcrit,mrJcofque occidst ouanres:
Pergere
tlc videas Maurorum in prxlia Lufos,
y^Q Infequicur fonitus bombard^ dira minantis
Funera tulphureo,qu:?? pulucrc plena ruinam
Maurorum, 5c magms ii inul aiiicir jdibus vrbes.
Piumbea gLms fcait i<i;n tum tenuiiinnus aer
Ac c p e n s lo n u m m c ue nd m vcd d t & p fum
i i 1 1 c i , i i

Horrendam^inEdi pt<5lus iam decid-^t hoflis,

Et timorinfmvem ccritnngic corde cruorem.
Aufu^it hic metuens,vitamque tueturj.-^t zuihyi
Amittit nioriens>(Sc fuuere mcrgtt aoerbo.
Vicc 3rcs Liifi poi t mt ex hofle triumphum,
Si
 L I B E R I. 14
ecl prius accendunt radiantibus ignibus vrbeniv ^^
hnpiuntque domos,6c fal fi tcmpia Lyei:
am cupei ct Maurus non talia prcelia rc6tor
ent5re,&: tjmicio nofiros inuadere ferro,
)irplicet,& beliurn inm deteilatur iniquum,
'oniiiiurnque renisdamnatjdamnatque cruentum;
lo!tisopus,damnntgenuitqui ventre ,
p.irenicm;
jjfugicns r.j^u;'*s niitrit poft terga fagiitas
iainrusu;cr<;tini!cius poilrcnupericuia vitans
lualidis ccleres pedibus timor addit &c alas,
fuclapidcsnunciignavolatjmetusarma miniiirat, 770^
eriida dcfcritur miodico parua iniiila tradu,
lic natat^iile maris iufira[ur fiudjbus,niter

mittit vitam,afl al lus freta concita ponti

:indit,Sc ad terra! breiJiterconiiniatranat,
t qiiidam curuis cur.^s dcponit in vndis,
ic aequoreum fimui,
bibit vomit orciiquorem,&
[umbeagicUisantmos Mauiorum deprjmir, aitam
irbaragenscladem cernit,popuiique ruerjtis
xtreniumdcf[ctcaiiim,iacrym;iturj&: vrbis
xcidium rc(?tor,quam confpicit v rere fi^mmas: 78©
c Lufitanus truGuicnio pcdore M.iuros
incit,6c aiportat crudeii ex iioile triumpiium
idores picni fpGiijs,&c diuite prada.
t flm Marte oneratjymphis dolia ampla ft^runtq;
d naues dulcem nuilis prohrbcnribus vnd^^m.
^nfpicit inrerea p roies Mahio mctica nofl ros
-rantcs rjpa lurosinccenfa dciore,
:queiraantiquum fouet aita nien.te vcnenum, m
rucrfaquc aliai^ mcdimurpectpre.frair^em.
^-

I
I:-.perst
 IVSrADVM
yp® Imperat eximiae committere fcdera pacls
Maurorum re6iorjfall*ici 5c corde doiorem
Fing!t,6c incsiptom deplorant lumina fadlum,
Pcetiitet atque doli/ed non perccpit intquo
Dux atiiino Maurum petere ard^ vincula pacisj
Et fi6l:am infauflo pacern pro funere mittt.
Ecceiubetfairoprorniirum fiedere nantam,
Qpi noftras kie difiantes seaiiore n^ues
Ad vada faiia trahatjQueis dira occumbere mortc
Luuadcs poiliatj ruat'& iam n^tufraga puppis
^^Q Diuifa hi partes,nec portum appcUei e detur.
At Gama inui6lus,quem venci ac vot^ vocabant
Incf ptas teiitare viasj6i fokiere fa6i's •

Veld notis flatuitjdulcefqne requirereportus

A.uror32j varijs iinemque imponere curis.
Accipitinfefhjhrs hsuispra^torianautam,
Qviem lotca recipi t falfam dux fronte,fecundi3

Carbiia dant veiitisjhilares retiiiaculafbluunt

Nautis>& fublimi fpumas falis serefuebant^
Nercidumque chonis eiaffem comitatur euntem»
^ Ncptunufque patcr fequitur quem ca^tera diuum
Turbajfecatlxtusfpumofaquecxrula Nereus.'
At Gamma iacAotusvqui nuilam pedore fraudcni
^

Naacleri verllL,terras,aciittorafana'
Mcnte rog.it:5n.iuta?quc iubet harrarc dblofd' •

Auror^ qiiantum lociipletia intora diilent.

Ail fraude inii rudus M.mrus fe cu nda roganti
Exponens melius parat illum ad funcra, Bacchus
Sic iiommem faila iiniulatu n> i.n(lruxeratarte,
Et qua^rit noiia damnudiKi;Ciai3]cjue'riiiinam>
Nar

—-'m^^am
 L I B E R L 15
lam gcns LyCadLini menti dum credit iniquse, ^^^
Inlladabat^vultu manifelU iigna timoris.
^n Gammam faikns Phrygios velut impius oliiii
kcepiffe Smon fertur. lacec mrula, fedem
Jua pofuere viriaChriili qui fancla fequuntur
>ogmata,baptifmique luunt peccata iauacro,
)mnia Gamma tarncn fidenti percipit aure,
•Juncia danc animo Ixto noua gandia.donis
Jauckrum inducit,quod tales ducat ad oras
»Jaue3 vt videant fummi fua lumina Chrifli
eftantes pr^ccpta,facra?que lauamine lympha? S^
\.blutos,Rom seque fed iliafandacolentes,
I^c eadem Mauro fuerat mcnsjnfula namque
iorrendos turpis retinet Mahomctis alumnosj
lic putat excidium,poflremaque funera Lufis
mpendere,dolus late,& fraus impia vircs
Lccipit,iniidjafque parat nauclerus acerhas.
JiyiaBinamque vrbs cfi latis circumdata mairis,;
it bello inlignis cseli fuper jethera fertur.
sfauta fuum curfum direxit in ilhm^
i;rtos

«edCythcreaVenuscertumdeperderenaues 24^
sFouit iter mortem Ducis impcndere nefandam,
<Ion patiens cafum gentis,quam fempcr amauit
-ittore in ignoto terris.mundique remotis
)ppoiltos mittit ventos,queis litrora tangant
Diuerfa,atque aliam veniatiam ciailis ad oram,
^ttamen infauilus cum iam fruilrata viderct
^auita penfa,aliud moiitur iniq tiics Afcr,
^^que has conftanti dcprompfit pcdloi e voccs«
"
mpetus yndarum ^
furi^ huc slincque vagainom
^
'

..
Nimc
 ^^^s:^

LVSIADVM
%^ Nunc prohibent currain optatum, ac inucrtere vc
OppQiicam mundiinpartcro,verum altcraiuxta
Inlbia lataiacet,Guius colitoppida Maurus,
Chrillicol:£que fimul vaAis circumdata campis,
Oaini-a felia tamcn failaci prompferat ore;
Namqiie ibi Chriilicolae nuquam ilbi ponere fed^
Conlbtuere^pio & tempium fabricare Tonanti,
Solum infauiJa colit proles Mahometica campos;
At pietate grauis Mauri mendacia credens
Gani ma uibct nautis ad terram obuerterc proram;
«^^ Diri^it & filios adbarbara littora cnrius,
Sed Vcnus aima volens vitare pericula Lufis,
Non linit vtlittmteneantjfed vt anchora celfis
Djnnirci e prons Liccras liget ipTa carinas.
.Atcrramodicodillabantmfulaponro,
Vrbem habetinfignem fundatam in littore,miirus
Circuit,& varijs decorant ambagibus ^des.
Mombacje nomenterrx,iicnomen vrbis.* &
Rex tamenilluis fcnior modcrammatradat,
Infaullam appropriat tunc infelicibus oram
-%<^. AufpiciisDux Gamma,trahit laudanda voluntas
Magnanimum hcroem,folu vt te,Chrit}e, equcnte
Conipiciar populqs, cxlelleque lumen adorer,
At Rex ipfe viros mittit,qui voce falutcm
Aiportentjied cordc necemjqui ducere ad intra
Cogant,& naues tranquillum appellere portum,
Vt manifeila fui toUantur ilgna timoris.
Fecit & hoc quoniain tali illum inilruxcrat arte
Alterius Mauti veilitus imagine Bacchus.
Quattucr hi fanda? tcntant componere pacis
Faeder;

i'>-:^'?j^i*»v,'^T' ^nTjR^^jgi mfmW IL

 :

l B E R
a?clcra/ed
I

kthea manent fub melle venena,

I. I^
m
iuae.patuere d nci, poftquam retinacula foluit,
llaflis & ingreditur ventodeduda fereno.

y (dolor) infaufe miferanda pcricula vitse /

> iterincertum,niiferi quo pcrgimus omnesf
cce vbi noilra funni figit fpes vltima fedem,
i\ nulla quies,fed mors, vari jque iabores
ibi

Jd maris Qceani profci ndi t pupp jbus vndas,

JuaspatitiifrVfurias ventorum, &
Cianina furentum,
rsefentem quoties intentant omnia mortem?
:ripiuntquotiesnubes,coelumque,diemque 8p0
lautarum ex oculis,ponto &
nox incubatatra?
mentes,nunc belJa cruento
lars rnouet in tcrra
anguinolenta parat flrepitu,nuc fraudibus orbem
>€ilruit,& male fuada fames, &
turpis egcilas
e(5Joranoilraquatit,laborimprobusomnia vincit,
Juo nos.^quo tandcm mortalis mxHiis abibit
Ltque incautus homo? breuiterqua traiigitsEUum^
Jup fccura quies vita»?quo ponere certas
Airabit fedes? jbi quod domus aureacelii
Btheris in mifcrum non triijia fulmina vibrat, 90®
Lt paruum vermem crudchbus obruat armis.

INCi-

s®

MMiai
 . INCIP T I

L I B E R II
L VSI A D V M.

A R G V M E N T V :M*

REferthoclibrd Poeta, quid in InfuUUom

bacsGdJnm^ euenerit ,(^ fimtdrefert adtsen-
t^m nmiHmjAd Melindanam ciMtatem*

W^^\ Immensuobrcuras picea caligine

§:^^^' Venerat optata ad metajGnrfuque peraao
Aureus Oceano formofa abfconclerat ora,
Noaurnurque Erebi panclit Deu$ ollia, quando
Infidi ad celfas intentantfcandere
Mauri
retiaaciilajiaues.
littore {irmarant,quastunc
Quattuor cx illis fucrat fapientior vnus, >
^
 .

LIBER li. 17
Mortifcrum ciii cura fuit celarc venenum, 1«
Et fimularc dolum,fi6i:a fic vocc profatur.
[nclitc Dux,animoque ferox, qui marmora fulcas
>Jeptuni,QIfamque viam,Rcx pedore kro,
5ui regit hos populos,placidaque in pacegubernat,
Lufiadum ingrefllim,forrifque ad littora claflis
Graraturjtantamquepius corde hauritamico
La*ritiam,vt folum tc te intra msenia charo
rlofpiiio excipere,8i conflantes reddere dextras
Exoptet,dc?pibufque tuas onerare carinas,
feque videre ducem fama fuper a^thera notum 20
'oltulat aijcipiccm deponens corde timorem
Littora fida petasjfidum portumque fubintres,
fum quia gcns varios tolerauit Lufa labores
Equora Neptuni fulcansjrenouarc liccbif
)efcflbsartus,larga & faftidiafxui
vfarmoris in placidar reparabit fcdibus vrbis:
<fam defefla petit dulcem natura quietem
li vcraingentes,quas profcrt aurifer Indus,
ifquiris merccs, ii cariophilla requiris,
it pipcr igniuomo qui frigida temperat ^flu, 3«f
;>uaEritur aut adamas rigidus, clarufquc rubinus,
2hrifoljthus,fiilui lucemque topazius auri
Dflcndens, totum inuenies dux maxime noftris
/'rbibus,& poteris metasimponcre curis,
rharaque diledse remeare ad lirtora terrse.
lefpondit dux Gama viro promifla Tyranni
romplacuifle fibi,& regalia nuncia graro
Vcccpifle animojconflanti abfcondita mcntei
ed quia Sol tumidis Neptuni tingitur irndis
C Haud
 L V S i ADV M
f^Q Haud regl parcrc potefl,portumuc fubire,
At poltquam 0ki<ia radiarit iampadc tcrras,
Qua naiitf ducant naues,nullumque periclum
Pcrtirneant^complebit ouans mandata,timorem
BtponenSsnaucs &ad vkima littora ducec.
Pr^tereaqnxrit,{i dulcia dogmata Chrifli
Sedantes habitent terras,^'t Nauta fcrebat.
Nuncius ailuto refpQndct pedl:ore,rupes
Incolere,x^ curuo profcindere vomere campos
Chriftjcoias; Gam? fincero a corde timorem
5° Sicaflutusouansdcpelht Maurus,iniquo
Fidit Gama virOvnotamque remittit ad vrbeni
Damnatosquofdam capitaii criminc,cafus
Qups ^ecuni in fimiies ducit,binofquc quictus
^iegk ex illis,fidos Maurifque fodales
AddiditjVt proprio fublimem nominc Rcgcm
Inuifant/JcKtrsE regaJique ofcuia figant.
InRruxitque viros, Maurcrum vtm3Bnia,& vrbcm>
Koboraque ipfa notent,& fi fint vrbe Tonantis
Qui prseccpta coiant vcri,qui pedora facram *
'^o Ance Crucem fiernant, & Chridi numen adorcntii
Muncra larga ferunt faifo ditiffima Regi,
Qu^ Gama in figaum fiabiiiti mittit amoris,
At contra failax trucuientam peftorc fraudem
Concipir,& Gamf Rexcunfe irc5modatradat,
lam Mauri vento,tonfis,&: caerula velis
Scindebant, vrbem & laeti dc more petebanu
Excipit hof^itio binos Rcx iittore Lufos,
Failaoi lcd corde,eadem plebs fubdoia fecit;
At pofJquam vafro tradunt noua munera Regi,
NuH'

wsm
 L I B E R ir. 12
NunGiaque accipiunt,& reddant ritc,pktea§ 7^^
Decurrunt vrbis,MiUiortia Msenm fcandunt,
Atque domos,8c tcmpla notat, veflerque,modorque
Sed non cun^fta vident,quoniamgensperfida Lufis
Abfconditquxcumqucpctunt,cupiuntvevidere2
Namq; vbi fraus regnat cercu eil quod texcrc nodos
Cogitec,atque dolos itioliri in pedore cundos.
Attamcn ille DeuSiCuius nitor dre rcfulgct
Perpetuo,cui biriaparcnsjcui vertere clajKm,
Et ruere irircopulos,& cui fallacia curx,
Humanum oftcndens vultum, formamque Ltantis ^^
Chiifliculus f^eds latitabat in sedibus vrbis.
Vtque magis fraudem occultet,fabricauerat airam
Excelfani,genibusflexispianuminaadorat,
Spiritus omnipotens, diumufque haIitusoris>
Hic erat in fpecie,qua apparuit iilc, columbaes
Vn ica mater crat Phsenix pulcherrmia Virgo
omnia mundi
BiiTcnis fociata viris, queis
ConcefTum varijs dignofce relittora linguis,
Numinisaduentu decorat Imgua ignea frontesJ
5piritusai]abatcun^iSjCun<aofque feplebat
^Jediarecselcllijdiumo&numine.Bini .
^
y^
Poflquam hsec afpexere viri pietate, fideqiic
Procumbunt gcnibus flexis,5c flaraen adorartt
Diuinum,& duplices tendunt adfydera palnias,
rhura Thyonarus calidis Pllanchaia flammis
Vrit»& auratas NabathsfeO fumat adore,
^tque adolet celfas,ceraque bicorniger atas«
^ofpitium hic bini ktiim accepcre fodales
Chriflicola?,lntuitque fimulfalkcia BaccW^ '

^
Cti Afl
 L V S I ADV M
100 Aii vbi fulgentcs rad^os dilpcrfit in Orbem
PhaebuSjpiiichra ruis rubuitque aurora quadrigis,
Ad naucs Miun redeuntjac lufla faceflunt
Regis, qui niuitis contendit fubdolus omnes
Portum intrareracesprccibus, Gamamqucvidere,
Secum etiam binos curarunt ducere Lufos,
Qm confpe<5h duci narrent, mora quaelibet angit
Pedora,vt afpiciat fallaci in iittore ritus
Chriili feruantes,& numina vera colentcs.
Indicat a puppi retinacula fcrrca foluant
lio Gamma,atquc vt naues finuofi liuminis vndas
^ ProfcindantjbiniLufifealtarianarrant
Et vidiiTe facras aras,facrataquctempia,
Et vatem^qui ihura dabat fumantibus aris,
Virginis ac Matris numen cselefie coicbat.
&
Quin bis fenos Giirifti afpcxiflc fod.des,
Atquc ibi dcfeflbs artus fiimpfifTe fcporem,
Dum iueem occultat tenebris nox humida, regem,
Et populum tanto perfufos corda fauore,
Vt nullos pofTit doius,aut fraus vila iatcre.
X20 Hisquoque deceptus recipit Dux Gamma dolofos
Lsetantes Mauros animusnam candiclus vliam
Non fentit fraudem,cum iamtot rcdor amoris
Signa daret,fcandatque rates fic mipia nofiras
Plebs,& conueniantjalimentaqtie turpia portenr*
Vcrum iliis nim ium fcdct alto in corde voluptas,
Et iam Lufiadum m ?gniim difpergere fraudem
Turba putat,lacerafque pati difcrimina naucs.
Intcfv^a fseui fallaci Martis m vrbc
Arma parabantur,qucis vc Dux Gamma fubirct
Ingref-
 1. IB E K II. T^
Ingrefrumportus,acanchoraferreanaues ^i^
Fjrmaret,cundas audax inuaderet hoftis,
Atque dolo Lufis tiatuebant vltima nautis
Fatadare^incautoujue virps fubmergcrc ponto,
Gcftaque fic luerent,quse diidum fa<5ia fuerunt;
Anchora dc prora magna vi ferrea furgir,
EtfoltumcxcrcensrobullusnautaCcleuma,
Antenora noto perflanti carbafa foluit,
Inclin.uitnauesadcalidaIittoraproras.
Ajfltryc ina Venus placjdo pulcherri ma vultu
Obferuatfemper veterispja^pignoraLufi, i^
Magnanimofque virosvitarepenculacurat
Etnunc inudjas Maurorum fraudeparatas
PcrfpicJt ab nitido tumidam petit ^thei'e pontum,
,

Coijuocat 6c Nerei natas dc ranguljie Nymphas,

Quasetiamsequorei comittanturc^tcra poot!
Numina,nam lalfi prognata eit xquoiis vndjs,
Oceanus, Tr iton, Pj'otheus, Ncptunus,& omnes
Nereides Veneri parent,queis illa citati
Defcenfus caufas proponensjlittora qu3erit
Mbmba9«,reliquafq; trahit per marmoraNymphas,
150
Vt cuncts ijnpcdjant,nc clailis naufraga diros
Incidat in fcopulos,tcneat vel littoi-a gintis
Barbarica:,noflrje vitentque pericula naues.
Nympharumfpumas argentca cauda citatum
Exciratob curfum,fbrmofopeaoreCloto
Scindir aquas maioi'i,quam foler illa,furore,
S^katNifefuis,*Nerjneviribusvndas
/
rran/ilit , & nunium crifpantia marmora tranat,
Ncrcidis aperitqnc viam corrcpta timore
C3 Can.
 :

L V:S I ADV M
1^9 Car^dida lympha mdris , volat sEquora turba D^orUj
Thritonis vejiitur tcrgo Venus aIma,Dionis
Nata viamqus rapit nitido placidiflima gcilu,
Nullqm onus , nimiumque fuperbus ouanti
feiitit
Pondere,furgentes fulcat rapidiillmus vndas.
Jamqucfcre acGedunt, tumidusqubcarbafa ve.ntu$
Irapkt,mox celeres circundant pinea Nymphae
Texta,ratumimpcdiunt curfum.prartorianauis
Sillit $c aducrfo regitur ratis inciita clauo,
IncalTumquc notus turgentia vela mcuebat;
ty0 Nam Dea fallacis Gpncluferat oflia portus,
Quaedametiaproris pu]cherrimapc(5Jora Nymphas
OpponuntjCoguntque ratcm nc tendat in oras:
Ait alise properant curfum,circumque natantcs
Compel Junt naues infaufium iinquerc littus.
Tempore ceu vcrnocum cognita ad horrca portanc
Formici^ pondus magnum,vir£fque pctentes
Exercent/^uam vt brumaLs frigoris irara
EfFugiant,pluuiafque,ac diros temporiS imbres.
Tunc illas fera cura premit^magnjque labores
X$o Pedora conciitiunrsniirum nioitramque vigorem
Sic piacid^ impcdiunt mctuenda pcricula Nyniph»
Luforum,& primg^vitantdifcriminanauis.
Ecce retroccdii: vehementi robore du<5la
PuppiSj&: inuitis alio fccat ^quora nautis,
Quj de aioi e ibnos toliunts3c aethera magnis
Vocibus attoniti feriunt,ac carbafa vertunc
Atque ingens ciauus nunc huc, nunc voiuitur illuc.
Cl4mi5t & aiiutus celfa dc puppe ipagiiler
Cum yidcatfccpuUmimiait^ntcmuauibusante

mmm
 EI EE R IL
Pemidem cxtremani.diram lufirque ruinam.
rollit 6c horriiicum defeiTus nauta Cclctmiii,
Mirantut Mauri voccs,ac fi horncla Maitis
Beila guant homrnes , &
brachia ia?ua crucntent.
tgnorant quce cauf i irs,qua2 caufa furentes
Compcliac nautas ruperam clamonbus aulam
Rumpere,&: auxjliu crepidans iibi qnifque requi r it«
Hoc vnum mentem fraudes patuuicjdolofque
Dilaccratjtrepidi mortemqne,^ funera Mauri
Expe&nt^mcritafquc doli tunc foluere pasnas.
En fubito fefc ad paruas^^m irabile)lyntres ^"^?

Pra:cipitant,alij fakant fuper aequoris vndas,

Atquefugam properant;nauta^que adlittora tendUt,
Nam mctusinterior bacchantia pe(5iora pulfatj
Oceanigue vndis maUmt deperd.;re vitani»
Quam furijs tradi,feuifque occumbere dcxtris
Luiiadum.Sieut-quondam liif iola caterua
SylueflrisLycixran^Efifbrtepalude
Queraquevenirevidentradijs auinfolisamicis
La^tantur ripis,placidam cupiuntque quietcm
Hinc inde vnda fonat^-timidseque in flumina faltsnt, %k>
Er latcbris paruis,q'uas nofcunr,corpai a conduiit>
Solaque commotis oflendunttempora iyniphis.
Sic fugiunt Mauri, Maurus fugit ipfe magiffer,
Cum ftaudem notam elTe fuam cognouerit smens.
Sed n^in faxa rnant rapido circundata p^iito,
Et charam am t taiit vitam,ciademque cariniE
Extremam videanrJaciturraagnaMncl ora na^i
Et Itgat.Interea puppis prastoria velum
Coliigit,aii a^^ dzmiUunt ei^rba^ iuKt4r
 L V S I AD V M
^20 TuncDux Gamafugas hofninum, falfiq; magiftri
Confiderans, fraudcs Maurorum nouit,6i ipfas
Ventis abfque rates volui,rapidique fluentis
Fluminis imperio conuerfum tenderc curfum,
Sic fatur lacrymans c^gli miracula credcns.
Odubijcafus/o resincognita nobjs/
DimifTa ^Ethercis 6 clara ncgotia cslis .'

O fraus infdix,acingeniofa!dolofo
O gens corde fcroXySc. perfida,barbara Mauri
Qms poterit faifse vitare pencula fraudis,
S50 Tum fi Chriiie viris tribuas errantibus auram
Sydeream,& diuina manus cuflodiatomnes?
Ecce autem nobis vt prouida numina moniirant
Failaces homtnum mentes,fallacia portus
Lirtora Momba^ae nollrx fiducia vitsB
Queis pofita cfl,-at fraus caput extulit impia vafrum.
O miferum cafum^quem non prudentia muadi
Conf€quitar,fi non diuino numine tccla!
O tu,qui nutu terras,ac aflra gubernas,
Kos quoquc defendas,fine te qiii viuerc tuti
^40 Non pofTuntjferua facro munimine Lufos.
Andiuit Cycherea Venus pia verba, relinquit
Biida ducisprecibus, Nymphafq,- & numina,charat
Qiieis iiiga certa Dese fuit ingratiiliin3,teo
Nam Yenus afpedutribuit noua gaudi-j Nymphis.
lain niridi penetrat fulgentia fydera cseli,

Lamrecipit puichram Dominam,qu<Tpr3:fidei'ilhV

Tertia fpharra. volcns vltra fc mouit ad orbem
Sextum, qiio fuperas moderatur luptter aulas.
Et talem ex motu contraxit kta ruborem,
-- • Vt
 :L I B E R H.
focieque incenderct aflra
It rapcrct flelUs,
Veraquc, ac fuperosjquibus obuia pulchra trahebat
puer nTdum eificit iilex,
ix oculiSjqiiei^^fiepe
ipiritus enianant viui^quos rpiratjamoreni
!;oncdians,rapienfque animos pia corda fatigat.
^Jmn &vtrumque polum fiagrantem vertit in igne
;^um nimium rigeant hyemali frigore prellij
/"tque magss traheret terr;E,c^liquc Tonantem
^iu-m femper fuerat magno complexus amorc
Ui ie monltrat,qualem monilrauerat olini
^iflori Id^o,fatalia prsemia pomi
ft raperct^miriEque foret fibi gloria forma?,"
i Vencrem Adieon vidit, ceu forte Dianam
^idiiTetjnnnquam cornuci in corpora cerui
Anu&t fpeciem, canibus vcl prosda fuiiTet.
parferat illa fuos per cburnea colla capiilos
Jai niuem obfcuranr,fuluuminfedantur & aurum,
Uirca iila nitent,ri]bro flant labra colore,
cintillantoculi ccu fydera,fronte virefcit
'ar honorja foperis qualis folet ilia videri,
edibus xchereis fcntir iam quifque nefandi
''ulcani furias,& tnrpes Marcis amores,-
'riiiitiam pariicrjnixtum rifumque fcreno
cum incauta puella
)i!endit vuiturlicut
ncauti queritur rixns,& ridct nmantis:
ic Venus afiantes inrer pulcherrim
)elicioia magis,qiiam tnilis, corde querellas
[as tunc dcpromens ibperum iic fata parentem
> Pater alme tuo fore pignora noflra putabam

^uxilio d€fenfa,meo qus in peftoreferuo,

 L V S I AD V M
?^0' Prarberefque iiiis manifefli exernplar amoris,
Qoamquam faifa prius mifcerct praelia Bacchus.
Sed cum mecontra furijs agiteris acerbis,
Inque meos diras mediteris corde ru inas
Qmn ego patrarim contra tua numina culpam,
P.t femper faiii iianc optata Ly^i,
Me me infeiicem reputabo denique natam,
Hic nieus eilpopuius LurorumAumina fundunt
Proguibus incairum iacrymarum fiamma,gentem
Proicquar eccc odio.cum te contraria ducant
ttpo Fatamiiii,noflrumquetuodepefi:ore votum
Decidat,&: Bacchi foium tuearis iionorem.
Gcns tandem manibus moriatur Lufa doiofls
Mrarorum fiquidcm uifdix ego. Verbareiiquit
Imperfcda cadcns,acdeiiGiofa rubentes
Protuliiex ocuiis iacrymaSvqueis irrigat aibas
Ipfa geaas,licut rofa candidarore rigatur
Atque fiiec iacrymans,veiuti fi verba refrarnet
Denabus.En fcquitur voces fed Iupiter,auri
Infoiio rciidens,nataE pia vota recordans
c- Impedit iiic Venerern cupientem dicere pluraj,
^ Et iacrymis motL!s,qiij]e immania pcdora Tygris
Moifrent, vuitii iaetusjficiequc fercnus
Extergit iacrynias,atqiie imprimit ofcula natae
Captus amore De^collumamplexatus eburneuni,
Atque ita fi piacidum fociaret fola Tonantcm
Vcntre nouum fme puerum gener.;ret amorem.
illefua facicm Veneris compreiIit,& ardcns
Singultus varios, lacrymarumque auxcratimbrcs.
Non fef:'is,acquarido,Nutnxfepr^headit amatum
lufante
wa0tKKKKKmSBmmsammm
l I BIE; R II.
[iifantein,quifquis pucrura innlcerc p^rabit, 3^
IX oculis plures lacrymas eftande recoget,
>ic Pater Oinnipotens irata? vt vifcera natse

::ompnniat,&: placidam captentiDrbata quietem

Muita fupra fortes monflrans oracula Lufos>
.m nientbs Veneri cafus^ pia £ita reuoluens,
^-cxfcntes rcddir,tanderiiquc h^e ore profatur.
Filia pone metum Cytherea,pericula Lufos
Mulla premcnc.nulius coram me nata valebit
^iufquam profi]iis licrymis tua lumina, c.2:io
Lumuia oux vincunt nitidi radiantia foiis. 320
En tibi poiiiceor geliuros taiia Lufos
m
Praeii a m
A u rorx rcgnis. Si taie futu ru
M irtis opus (Liiii pngnGe iam accerlite tc
m pus)
^t fama miignis Danaum,Vidoriajnomen,
3e(l<5que Pi.omoIidum ilygium mittatur nd Orcnmj
Lsthciimque bibant imm ania fada iiquoremj
Nam ii facundus diuina Paiiadis arte
Caiypfum fiigiens diicrimina vitat Viyffcs,
Proditor Anteaor capt^ poli pergama Troig
Dirutaiipotuit fontcm fuperareTimau!
Hic vbipreceifis iacet Antenoria nuins.
m
Si Pius yEneas fxiif Scylia^>stquc Charybcjis
Et vada fiifi niaris,faiiacidque ^equora vicit:
Tentabunt Luil irnmenll nGiia iittora mtindij
Et mayora vi ns m iracuia la cr^ patebun r»
Extrudas vrbes,& ma-nia ceira videbis
Ji/dificare viroSjliorrendas rcboretnrres-.
Afpicies Torcas audaces Marte fubi^dos
Luliaduin imper io deuiftos^fa^pc uiiunplH
]p^n:ige-
r
 ;;

L V S I A DV M
340 Famigeris duci nianibus poil terga ligatos,
Indiacos, pbdda(qui funt in pace, tyrannos
Soluere Luforuni Regique tnbutapotcnti,
Regibus 6c multis iuiias imponere kges.
Afpicies Gammairi, modo qui per cxrvih
quserit
Indiacos portus,terrafque, 6c iittora curfu
Vrgcnri inqairit,quapulchra aurora refulget,
Nepcunu n mctuiire Deum,Thritona canoram
AbfcondifTe tubam,caput occukafll* fub Yndis
Nereides,horrendi &
c^tera numina pontj
35® Contremuilfe metu,& lymphas crifpaffe marinas*
Q^ui Deus hornbilesemifit jEoIus auras
'

O cafum inUietum,?gnotum! mirabile vifu,

Natur2?excmplum. Qnisnam feruefcere vidit
Ocean? latices vento aipirante fercno?
O gens Lujiadum,gens 6 fbrtifllma mundi,
Quos dQincm^ tremant nimio correpta timorc'
Littora confpicies dulces proh«bentia lymphas
Hoip-tium prsEberc illtSjqua? tempora ponto,
Oceaniquc vndis .„onfumunt multa carinis:
3^0 Portus erit feHlsjflatio 8c tutiffima nautis,
Lyfia quos miLtet vanas Orientis ad oras,
Denique niortiterum qiia: iittora falfa venenum

Nunc paratjhorpitium tribuet,tribuetque tributa,

Subm ittenr iugo Ci^ita impia fvxm ferentes
Maur-^nec fbrti potcrunt obfiftere Lufo.
Afpiciesrubcum notnm fuperaitherapontum
Pallore infolito fotitam mutafTc colorenij
Et rcgnum Orrnnzinm bis claro fanguine cantuni.
Lufi.^dum>Yci{roquc iugo iam Marte fubadumj
qhp
Hio iackns Maiirus trucuknto cordc fagittas 37^
iccipk aucrfo crudclia vulnera vultu.
^am qui bella gerunt Lulis fiic fatatulere)
rxlia dira fibi,damnumque inferre parabunt.
ifpiciefque arcis fortifllma msenia Dio
mpugnata frttisjfed Lufo roboretuta.
[ic pretiumjviresjanimus monllrabituf,iram

'onc:pictmauors,comburet &2muia virtus

edora,Luforum calus cum vident amens.
unc ferus extremam profundens orc querellam
'ontemnit turpis Mahometica dogmata Maurus. .g^;
nfula pulchra lacet placido circundata ponto,
lux Goa nomen habct,Regum qux maxima fedcs
lartc fcroXjOpibus f2ecunda,& viribus audax.
)cfcrctlianc duplici fruftratus Marte Sabayus,
Ltque illam capient,& non fine fanguine Lufi,
oileaquam forti fuerit moderamJne teda,
Lurorseimpcrijs muitisdominabiturannis,
LC fublmiis erit Lufis decorata triumphis.

lascqu^ fallaces fuperos colit ardua,gcntes

'rarnabitjfrsenumque ferentin ftcuL% quique ^po
Lxcitat aduerfus validos belia afpera Lufos.
icce Cananoriam fbrtis Laurcntius arccm
)efendet,ruptas & pauco milite turres.
xce Calecutij quotics infignia miras
)iruta per terras patientur m^nia clades.
•er m )re qiiot clafles perdet,quod pifcibus cfcas
iaurorum tunc Lufa dabit,quot gentis aceruos
)extera,& inuidium quot Regem damna fequetur?
)cprimct cxcelfas qupc bellica turba carinas!
Najms
 .

IVSIADVM
400 Nayrns oC adbellum peltis,atque eniibiis aptus
Deciclet,6c trcpidus medijs occumbec in vndis
Magnanimi arpicies,metuend2C|ue fada Pachcqui,
Ad cuius laudcm cytharam pia muCa requirac
Altironamjcelebri vt cantet tot carmme monftra. -

Cochinum quantis deiendet cladibus vrbemi %

Atque Calecutij quotics vada laifivpetenti
Intercludet itcr? Regem rameare peremptis
Agminibus,tbiitas cogetque reuifere tcrras.
Nunquam cum C^far funofo Martc fuperbws
o Aufonium iniuiium vicit,quem Nilus ounntcm^ i

41
Et Badrus Sdhicus vidit, prordamque ferebat
Ingentcnij^gypti diro fuperatus amore
ReginXjVrgerentplusquam ciuiliaponto
A(S:iaco,feruct LeucatCjSc fluftibusaurum
maria alta videbis
EfFuiiitjficut farijs
Feruere Luforum,Nereique incendia faifas
Dira pati fedcs,cum forti Marte feroccs
In fera bslla ruent,vinclis Maurofquc iigatos,
Diucrlafque ferent gente.s,popuiofque ibpcrbos,
Et reges vidos, & regna opuienta triumphis
Ad iuga fnnda trahent. vidi foiuentque tribtlM,
Pondera diues cpum capiens ceruice Malacha,
JLt ChcrfonefuSjVimque experientur Achenfes
Infdii Lufis,qnin & tua i ittora vcrrcnt
China rates ducens cundas Orientis ad oras
Totus &
Oceanus parebit filia Lufis,
Subditus,vt nunquam Gaditanus roborn pontusf
Talia confpicint, Eorcafue,aut littora figno
Subie«^aAuflrali,quxM.?gaIhan€Usciim, . -^

Reperit
 LIBER 11. 24
Jeperitr,^ Lufisfurijs conimotusiniquis i^
)ciicicns regnis,charam patriamquc relinquens,
[Juanquam defundi Regefque,ciucefque rcrurgant,
lobora florebunt nunquam maiora virorum,
ixc vbi dida ded it,natum de fanguinc Mayse,
Itque fuOjfortis Mombarse ad littora mittit,
^acificum vt claffis teneanr,portumque quietumi
!*^eue moram faciat falfa dux inclitos ora;
uifa paterna parat,fumcns Cyilenius aias
^era tranfgreditur,clairemque inuifit amicam.
func forte excubias agitansDux Gama labores
•H?^
^oilis,& infidias ininnco in littore vcrfat.
remporc,quo mundu immenfum nox atra tegebat^
tocurius properatjfatalem dextra fercbat
/irgam,qux placidum confert ftmeila foporem.
iactriilesanimsetriili reuocanturab Orco,
iuic parent venti,vcntofifque Eolus aulis,
Iktumque gercns decorata fronte galerum
vlombacae portum,faliafqucaduen:t2d oras,
£t famam defert,calo vt fc maxima tollat
Sloria Lufiadum,roburquc,& pcdore vires
'lorentcsprctium rarumque,& nomina nota 45^
Vrtibus his placidis,fama,& rumorc coac^os
>rxckro populos,& gcntcs reddit amicas.
:am iam Meiindc Rex,& plcbs ipfa videre,
iofpitiumquc viris longum peragrantibus Orbcni
^rxbere cxoptant,& dcxtris tangere dextras
^«derisinfignumpopulofa,atque inciyfa liirgit
^''rbs domibus magni decorantquc
pal^tia Regis,
nde petic celeri Mwbaca? iittora curfu,
Vt
 L V S I A D V M
4<^0 Vt Gamam illuftremjclaffemquehoc rolucrcportu
Cog.^r,namque parum valuit viSjrobur,& artes
Perueriam mencem,& fallacia pei^ora contra,
Nec valet & virtus,ncc cauta fcientia mentis,
Dcus alme tuis nos non tueare fub alis.
Si
lam nox bis fenas obfcura percgerat horas,
Ciaraque Olympiaco radiabant fydcra cselo,
Tuc homines capiut fomnu, & genus omne ferarii»
At Dux,& incera vigilat plebs castera clafTc
Ordine,Mercurij ibcundum virgafoporem
470 Excitat,&csepitgratumduxcarperefomnum.
Talia tunc fatur Cyllenius.Inclytc Gamma
Hunc fage fallacem Regem,fuge littus auarum:
Namque tibi Mauri folitas texcre fuperbi
Infidias, nauefque tuas ad fata reducent
Vltima.ii poffuntjdiram & paticre ruinam.
O fugCjVela vocant venti,fcuet aer,01ympus
Pr^fidium pr;E(latpontuSjtempufquc ferenum»
llex alius placido capiet te pedore,& ore
Accipiet grato tranquillo littore naues.
Mg.^ Hf c tibi non aliucl,quam fit Diomedis in jqui
Hofpitiuni,Dux Ga!nma,patct,-quicarne virorum
InfAmes pafcebat equoSjBufyridis ar^s
Qai Rdo acceptos ani mo iugulabar,& atro
Sangumetunc rnacul:ibat,cum dimifitad Orcunx
Alcides,mcritafque vdedit pro crimine pxnas.
Hssc tibi certa manent mfandi munera portus.
Heu fuge fallaces gentes,mora nulla,recede
Et Lybi^ ignotaj brgam lege prouidus oram,
VeraGem inuenics portam,f«ilfifque carentem
Artibus
 1 I B E R I 1. 2)

AnitiiTS,liicIiicesSoJnoclJbus2urensj^quat| 4P^
Reij ibi fecuro laiFatam pectore chirem
A.ccipiet,tutoquc dabitrequiefcere portu*
M rjcleros ecianijqui certo ad littora curfo
Aurorie ceifas ducaat per marmora naucs.
Hjec fatUTjfomnumquelcuat Cylleiiius. Ipfe
Dax Ganiaexurgens nimioterroreGOrufcis
Afpexit tenebras radij§,ac luce nitentes.
Continuo nautas , vigilemqueepuppe tncigiilmm
Admonet,yt placidis dent turgida carbafa vtntis.
Pandite vela notis,6 pandite vela ferenis* jcik
& &
Nim fauet ca&lum * Deushoc pr^cipit , inquit,
Aifaithis oculJs fhperas modo nuncius aulse,
Qni nos Oceani metuenda per s&quora docit*
His didis flirgunt nautse,merus incitat omness
Ciamantes de more parant diffoluere veiitis
Vela,rudes promunt robudo a pedrore vires*
Ecce autem obicurafdidu mirabilcjnode
Audacesfunem conantur rumpere Mauri,
Qui retinet nauem.fcopulis vt frada periret
ClafIis,Sc vlceriof cejGTaret in xquore corius. 51O'
At Lufus vigilans i mitata r lu mlna Lync is,
Scrutaturque dolos Mauroriim, perfida Lufos
Vt fentit gens .ilia,fugam ca^pere voiantes.
Scd iam fcindit aquas argenL-i,ac humida claffls
Regnaaauet dulcis.Ventis fpirantibus aunt,
Tunc memoriJTpetunt aduerfa pericsila mcnte»
Nam fubcurttdiri cafosjqnos fvTU^ ralere
Faca viris^quando iiiortis dircrim.ioa YJtarit.
lam femel ardemi'ca2iujS©I.voluerat orbem j

^><'^ ^^ -
I> Ciim
 LVSIADVM
4?® Cnjn procul afpiciunt fcindentes sequora binas
Tempore tranquiilo naueSjMaurofque putarunt
Nautas effejcito voluentes carbafa motu
Scddncur,verum vna mali pr^efaga futuri
Allidit fcopulis,Mauri fedtunera vitanr,
Luforum iine Marte manus ratis altera fentit,
Et fine Vulcani radijs horrentibus,amens
Namque metu du6lor pauet,fic nuliaarte rcfiilit.
Et cum Gama ducem nauclerum optafTet Eoum,
QaiclaiTemerrantcmnitidum duxiffet ad Indum.
53P Hos inter Mauros aliquem vcniire putauit,
Munera qui naut^ exercens deduceret illum
Optatum ad portum,led nullus confcius artis
Nouerat ladiacum littus,nec qua India parte
Longe non afFore portura
Tcliuris laceat.
'
M-lindse referunc,qua ccrtum quaerere nautam
PofIit,& ingenium laudant fublime tyranni,
Et verum, fanumjfinccrumjafFabile pcdus,
Magnificos etiam morcs,humanaque Rege
Munera digna placcnt GamaEjVcriflima ducit
'540 QiL^memorant Mauri,qiioniam Gyllenius illi
Dum dormit,fomnumque capit,pr3edixcrat,vtcns
Tunc facili vertit turgentia carbafa vento,
Qua facer & vates,& fomnia fandta vocabant.
Tempus erat quando validum fol ioncus intrat
Raptorem Europx»& cornu luflrabat vtrumquc
Lumine, Flora fuos fpargebat candida flores,
Cornua Amaltea? caprG3e,qu3e nutrijt olim
XaiSie Iouem,f iperique relata in fyderaicoeli.
Sand^ui €taaiiucem nitidus xcuocabat Apollo,
 £ I B ER II. z6
QjtA Domimis dirapoil morte ad Tartarit Ghriftu^ iW
Carcerequeeripiensllygiiim rpoiiauerat Orcum,
Poit thplicem primo iiiccm furrexit Eoo
Gaudia certa viris tribiiens,8c csetera claufic
Munerajqueis moriens totum inftaurauerat orbemi
Securam quando clailis veniebat ad oram,
QiLt procul apparent MelindaE interrita bello
Ma;n la j tunc Lufi decorant Carcliefia Iseto
Ornatu iand^ venerantes inclyta lucis
Fella,tremunt vcxiiia, volant perinanialongc
Signa,& purpurcorutilant intinda colore* 5^?
Ecce fonant lituijpulfataque tympana,Lufi
Littora fic laetis,animifqueferocibusintrant
^zm Mgelindanam placidi concurrit ad orana:
Oceani,pIebs fana quidem,qus verior omni,
Barbara quas nucrit fitientibus Africa campis,
Excipit hofpitio,lufas mirata carinas
Excelfas,Gclcrefque rates,iacet ancliora fundo,
Alligat& naues;tunc Dux Gama inclytns vnum
Ex^aptis mittit,qui fidum ad littora clailis
Poilujet ingrefiumiLybicisqusE pertulitoris 57^
Plurima dana,vagans nunc huc, nunctendit 6c illuc
Et finc fine quics nufquam fibi parrc paratur,
Aducntumquefuura,8c Rcgi manifeifetamorem.
Rex trimcn interea,virtus cui nora virorum
Lufiadum fuerat,qua func fuper ajtherea ve(5li,
Gaudet in apulfum claifis, veniife triu m phisi
Ad portum naues, felicem & nomine Gamarri
Quamum animus ,rablim2genus,virtufq; memttff,,
C^ njiQtes h^waKm^generofaq^eipje-aof a femp^r

m^'' Da Nobiii-
 : .

L V S lA DV M-
530 Nobiiirare fokt.veniant vt ad hoCpita tiiti
Liteora,& vtpatfiam Melindica M^niaducant
Liifiaclesjparo iynceruscorde rependitj
Timc Gamaiii inuJiir,qui tot maria aita fecaoit,
.Jotq; mibrcs p2irds,tumidofq; in marffiore lludu^i
LanigeruniqueptcuSjtauros pinguedinc rara,
,GaIiin;ifqucdomijquas nutrit terra,fuaues
Mittir &
iiifol'jtos iocundo pedore frudus.
L^^ n i a n gc nii r ec ip k Dux
i i G
ama Ty ran ni
N unc doBa p a rat fy n ce ro ra i tte re Rcg
1 a. i

5P0 Coralium riibrum,qiiod lamfuit herbafub vndis,

i>nri:]s.Ttlic-reas Guro primAim afcendit ad aurasi
Farpu:'eooue .ttuuiitinc^as de munce vciles,
M {ztim^ arqxie: Arabum iermoneinilrudus, ^.artq -

Kaaciusjiluiirisiirmetquifaederapacis, .
•

Ei rmXLpOiredutem d fcendere naui,

referat
ArQue ire ^d portum,foLamque rclinquere ciaiTeni^.
GnmucDr'a?ctpi:;tfirmaRexlege;iedipfe .." .v^.
Vcitibus.^ndatus LufsdifceditjBc vrbis s /, '; :
,•-

Pr?m,^tes Iriodiisem accipiuntj5c nd inclita.ducunt

Soo U'^'v >,&\adikmmi turrita palatia Regis.
j Li^^c iic alloqaiturdiujna Palkdisarte .,:
Edodus Rcgem celfa tunc fcAe manentem.
I : Re>r,fummus fupcro Deus vnusaborbe
cl:tc
Cui populos,& ponerc leges,
frcenare dedit
Xittoreab Occiduo te fortem,& pcdore raro
Sincerum pelago errantes,ventifque coadii
Vt metam irnponasxuris,inquirirnus vnum
Non fnmus sjquorei raptores marmiOriSiVrbes
y t quas appeilimt naues,fpoliemus,&jgne,
 ' .

^Esamm
L I.B E K : I L ,
,27

Acdiro infenfi vaiiemiis Msenia ferro. 610

Liifiadum a Regno feriniur per regna ferocis
Nepmnijarqiie vndas opuknti qUoEraiiDs Indi,
AunferascIaiTem prudens Rex nuiit ad oras
Inciitus Emmanuei rama fiiper o^t hera r Qtus.
Qapd genus Qii iiominujqii^ges tam buibara cuko,
>af£ vetatjVt nolirsB rangant uia iittord riaii
Atque etiam hoipitio ficcf priiieiiiirr >«.i-ena:?
Qnam fraidem holp^t^bus curanrA|uo pc6tore.Lofif
Scd tUjquem certum ibre nos fperaoius ^.iilum,
Tcque iidem veram leruarc agnoicirniz.^ omneSj^ '^.^o'
•

Hoipitium petimuSjquod quondam inucnit Vljiles ;

MiacuSjAic^^noi Reg!Si:um naufr^gusoras

A ppulir, hcc docuit ficro Cylienius orcj ,

Si diumattinm mittuutoracalarerrnum ' ;^

ViierenoSjCiailemqnetuoljgetanciioraportii,. :•
Te .Regem conilat iyiicer! pcdoris elTe.
Ncue putcSjRex almejducem non linquere naues-
Teque, Yrbemqiie tuam ia?to non vifere vulto,^ .-

Ampiedique tuos liumano cordc clientes, .

Qi!_od minini^fubeatvel fuipicspnisin-Ligo, 6-0

Nouitenim m.cntem veranij geniomqiie quictum,
Sed qu!a msgnsnimi complet nioderaniina Regis,
Lnihdum dcmore.folent iicRegibusomncs \ ~

Parere,^ mandata libi ieruare,ncc vlio.

Te,mpore,veIcaufi iuiiam violare iiipreiTium,
Prccipitat no.Rer.Quod nniroiittore ciailcm,,
Aut portulinqu^t,iic iist .lenrentia memL .
.

Vndctibi ingratum ("regni cum iceptra vri^berne^^

KV
(egisperrrni^ereiur
 LVSIADVM
4^p AudeatjVtcligniim ducasprocriminepsnis,
Ad marc fcd rapidas voluet dum flumina iymphas,
Diini quoque iydereas iuftrabit iampade fedcs
mente
Phcebus,prornittjc grata forc cognita
Munera,qur recipit,vis quantum liumana iuuabit,
Sicait.Et cun(^i mifcemes mutua verbis
Vcrba,ad iuciferas toilunt horrenti^ildes
I^ada hominum,tumidis qui tempcflatibus a6ti
A r- •aumvarium afpiciant^tot c:erula verrant.
Rex etiamiliuilris fortiffima pcdora iaudat
.^50 Luliadums& msgiium Regis piJtat effe triumphum,
Cui cara longinquisfuagensobtemperer. ons.
Tunc hilari loquitiu: vnltu,iunciun"ima cordis
Lxutiain oiicndunt. O qui mihi grata tuiilli
NunciajLufemetum ponas,neueoccupetima
Fngidus oifa timor; veiirum eii, quod lore guberno
Rvgnum,Mc'lindsEveilram rcputabuis vrbem,
Lt oaucs portum capient, dum vita fuperiies,
N.im vircs,operaaltapetunt,& robora mngnum
Vt Luliacqusrantpretium,magnumqucdecorcm
460 Semper morbe vi ri,charo a<: ui littore verum
HofpJtium. All odio qui vos fe&antur acerbo
Non line labe,hominum necdigni noniiae viuent.
Qn^MTiqiiam aur.e doiea> quod no duy: fnclytus alma
Inierram veniat,pacataque vrbe fruatiir,
Vt legem obicruec Gertan\mand:jtnqoirregi9,
Kaud equidcm patii^r reginicn v-oiare potentis
Laiisduni Dominigentcm,vcl frangerc morem.
Craftinaf^dpoiiqoam lux nin>a illuxcrit:orbi,
Etradijs Ph^bus iuitraucrJtjVndiqu<-:^in]lHs
StipvitllS
 L I B E R II. 28

cymbis mirandam inuirere clalTcm ^l^

tipatus
bo animo If to,mea quod iam certa requirunt
^Qta diUjVtque ducem fraterno more fiiluttmi
I ventorum blTa furentum,
qu3e etiam furi js
Eqaoris mdomiti venjat iam diruta nimbis,
iic placida: Gercris,dulciiquc efl copia Bacchi,
U*mamenta etiam inuen3Ct,nautafque fagaccs.
falia dum profert Jam Sol abfconderat vndis
.umina,Melmd^cum fidam nuncius yrbcm
.iqueratj&mediumrapiturcitacymba perxquor,
^^®
itGlailem afccndincomplcntur pedora rara
!.3etitia,cumiam curis imponere iin^m
3ernant,nec charas proculaurea bttora terr^
EflCjfoporifcr^ capiunt noua gaudia nodLs,
Fulgura nec defunt, volitant per inania n.otu
Fulmineojlinquuntque vias mira arte nitcntes,
Luminaque,& tremulbs imitantur clara cometaSj
Vulcani excrcent fua munera dira miniiin
[ntrepidi>fonituquetremuntmarc,fydera,tcllus,
Ciclopefque fuas radiantibus ignibus yrunt
kntinnas,nigro atque jnfeftofuiphure pienas, P^
iEthcreas alij fcriunt clamonbus ^des,
Dulcia concutiunt aii) milrumenta fonoris
Cantibns,& cclfis pulfantde puppibiis arra.
A t Melindanas clara ex telhire fenellras
Lumine fulgenti illuilrant, & Ma^nia pulcbrar
Vrbis,&in medio llruxeruntlutoreflammas,
Ardenresradios nitidumqiie per aethcra voluunt,
Et varios fonitu ilagrans rota fuigida gyrcs
Exercctjflammafqueprcmit qiuudoque quiefcens
4 D Sulphu-
 L V S I A D ^r M
yoc^ S ilphureo crcpitat tunc pulucirc,
volintur aet
Ignitus,.n}gr:3m vertensinlumina noaeni,
Et raci:is,ignique fimul niaria alta rcfulgenr,
Atqueiniiar beiliponcusjteilufquedccoi-os
Exercent liidosjnitidas k clamor ad auras.
Mob>le fed pnmum iam c^tera corpora voluens
Excitat ad foiitos animaiia cundjlaborej^,
Lmc]uit & Oceanum rofeis Aurora capjllis,
Pulclinor Eoo nafcensdifperfitamsen^^s
llore rofas,fIorefc|ue 2iios,metamque fopori
7^0 Impofuitient^ magnisinmontibus vmbrs
Coiicretcunijii: fe vertunt in iiumina roris,
CumHexadcldlTem Isstus properabat ouantemi
Afpiceres lare feruefcerc littora circum,
AcpenGninumeram,vtvjdeat, concurrere plebemS' 1

Paipureo taid? fulgent ex murice vertes,

Etpanni eIncent,3uroque,& murice texti,
At non arma fernnt,nec pila minantii piiis,
Non arcum,rctii- fimulat qui cornua lun:^,
Sed palrojE ramos vidioris ^rxmi^ portant.
7«P Regiadiuerfj tedo decorata ccloris
Cy m ba vcli t Ilcgcm magna f! pante caterua
i i

Nobil!um.rcgi]i de more.& vcitibus albis,

ArgentiQuc enarn intextis ornatur,8c: auro,
E.egcileni dccorai frontem diadema corona?.
Jtchhmyse collo.quam £c'dc3. fii-i rcrexuntji
Tedaq!.icd3m.::fci pretiofapeclora veflc,
Vci] menta iluunt
i Ty rioque nfeda coiore,
i

Aureus e grraTnis cingit colla aurcatorques

•^Mcr.isin iuperabat opus/plcndprc corufco
^ ^
' ,
'"
Vincera
 m

I I B ER il. 2^
Vincere iiarnqne potefl acratnantiis artepolitiDs,
Sicca Luus decorat Rcgis miro aurca cextu,
Veilis obit corpus,flant tegmina pi^a cothurnf.
Ne^noce.inr folis radij,vel ventus iniquus,
Nobiiis Vinbellam famulus fupererigit alte.
Quj^n ccJani cantus demuicet corda fonorus:
Prora veiitt nunieris cantantes duleia certis
Carmina, prodncit fonitnm tuba concaua raucuin,
Non muuis iniignis vthitur dux Gama triumpho,
Vt Melindanum accipiens prope littora Regem
Ad clailcnvducat Lufbrum laeius,& ilium 740
^lurba ducLim flspjta tenet^tunc rcrnige duro
Cyniba voiatceleris.regisiirque obuiacymbar;
Hifpanoque modo inGUtusUed Galiica veilis,
Purpurei dccorant quam ^Txiaxirna fignacoloris, '

Dioitibufque aun manicx iieduntur ocelhs,

Qnj fplcndore iuo fhlgentia lumina csecant.
Indiii!: arque ocreas depreffis militis inflar
OFnatas fiilLiOsquod fors negat omnibuSjauro.
A urea dcmifiam conlt ringit iibula veflem,
Splcndidus ex humeris dependet &
aureus enfls, 756
m
t xcclfum paul iim plu m a clinsta galeru
Condccorar/ocij Gam.am fcdluntureuntem,
Induithic viridem,viridem iimnl induit alter,
Purpura rubraalium tcgit all interlita pundis,
CTfuleafque al ium color vndique ci rcuit auri
O^^bibuSjatra alium veiiis concjfaiiguris:
Qa_ifqpe colore llios vario diilingiiir honores.
Non fecusjacquando Thaiiinantis £lia regis
i^pparct^
 L V S I ADV M
7^® Apparet,medkimque poli circumnitet Irk
Mille trahens varios aduerfo fole colores,
Veilibus ic locluplcs fic Lufitana luuentus.
uerareciiruafonantjfonitutuba concaua mentcs
L^tificatparui complebant ^quora lintrcs
Mauix)rum,{airas verrit cita palrnula iymphas.
Horrida dirnictit romtum bombarda tremendum
Nubibus ablcondens radios,& Jumina folis.
Attonitas claudens aures gens Maura tmiore
Irrstata paret notas inuifere fedes,
77^ Sed Melindanos prohibet Dux Gama redire.
lam cymbam Ducis ingrediens Rex inclitus arfios
luit inamplexnsjcmgunt pia bracchia collum,
At Dux alloquitur Regem. Rex H''urus amico
Ore modum, viikum,voces,geOumque notabat
Attonttus, magni iaciens,qusE tendat in oras
Indiacas gentem per longa pericula ponti.
Et blandis offert verbis qucecumque pctiffetj
Et Cererem, & vinura^laffseque leuamina clalHs;
Affirmatqueetiam famafo nofcere Lufos,
7F0 Namqueipfcaudieratfcmotispartibus orbis
Prsflia contra alios gelTilfe ferocia Mauros,
Ac Lybia tota narrari horrentia fac^a
Impcrij Luli, cura gens eil nada coronam,
Quam pat;;r Hefperidiim.dum vixeratjipfetenebat.
Etvario e-Ktoliic robur fernione virorum.
CuiDux magnanimo refpondet pcdore Gama.
O tu, qui foius pietate infigniSjS: arrais ^

In Lufos animum mon«lrafli corde benignum^

Qucs late infaiii vcxant difcnmina ponti,
Aducrfiquc

««IHI
 LIBER II.

Adutrfiquc ferqnt venti,nimbique fiirentes

111- opjfcx rerum mundi melioris imago,

Qui rcgit humanum genus,& radiamta voluit

Aura,impenfa tibi gratetur maxima Luiis
Muner.5,qua; noilri nunquam tibi folucrc poiTunt,
Vnicus ex lilis Jiiticlus quos vrit Apollo,
Ptdorenos recfpis blando,ac in pdce quietos
Poil tot Ncptuni furiasjtot denique cladcs,
Poft rct vcntoru m ilAtuS; queis carbafa runrpit
i£oius,& fcrmefubmergitina?quore chffcm.
Dum polus^iliereus radiantia jydera pnfcct
Semper lionos,nomeque tuum,laudeique msncbut
T^lia voce refert. At du ro rcmige cy m bae
Adnauesproperant Mauri,iam laquepropinquant.
At Gania infignis tormenta explodere iunic
Beliica,Vulcanus vol at ad radiantia cceli
Syder3,feftiuo fonitu bombarda trerr orem
!ixcitat,expelluntquem,etum de g^edorc Mauri
Luiiadefquetubise^ercentfelia Car.oris,
Mauroi um reibnant iinuil a^ra fonaritia pulfu.
Sed poilquam Maurus ilupefad:a mente not«uit
Omnia.pr^ccpit,neu fbrmidanda boatu
Lnfoiito tormenta fono maris iequora ildii
Concuterentjiirmum bgat anchora ignea lintrcm,
1

Dum Gamam slloquitur cupiesccgnofcere nvultu,

ht qnse ad Mclind^ tama inclitadetulit vrbem,
N^uncqux bell:? fxrantLuiicrudelia contra
Progcmem Mahometiiura fequenrem?
falii

5ujT-itnuncgent€mHefperia?(dixereniinGren
A.ntiquij qua Gama colit, populofque prop
 L V S I A DV M
•?^° Niinc etiam rapidis quajpertulitaequora
vcntis? '

Ac tandem biando dida hsc de petftore promit. '

O dux iiifignis nobis redo ordme narra,

Inclira qu^teliaSjrtg.oaut celeberrimamundieft,
Q^im coiitis Luri?qu.E regna potentia?qu^ue
ProgeBies,ac vnde iuiim iibi Aimit auitum
Principjumlctc belli euentus, dubiofque ferocis
Succeillis Mari!s,quos ducit ad ^tliera fama?
Sic varias maris ambages, Queissquoratoto
Vos vehat Occanusfunis impuirus iniquis?
JS30 Impius ac mmidis clafiem premit iEoius auris?
Et mmctempus adeiljnunc Sol fua lumina tollit
O
ccidiio cx pontOyrubcospulcherrima currus
Niinc aurora regjt,mareltatjf!ant marmorisvndar.
Qujn eciam nobis ilat mens liudiofa iabores
Exaudire tuos.alLaque reponeremente,
Nec Mcliodana; tantum. Sol ciarus ab vrbc
Ardentesdiiiungit equoS;,nec barbara proles
Noliravnec obcuium geflamus pedos.vt omnes
Non taciant magni fortiilinia pra;iia Martis,
g^(5 Audacesquondam valucre inuadereOlympum,
MontibiiS & montesiliperimpofueregigantes
Thcieus Jia iihourquc iioiul penetrare fiientcm
••'
,
PIuton!5 iedcm>regnumqoemtra"epararunt.
NoniTiirjUiCjl Lu-a-n qaodtu celeberrime du(!!:oi
N;:-ptan,i 5iH]-5d'iS rc^nuiTKfedefbuemarinas.
J^^mna^ *nfi:aie:u,Co!Dba.:lM Tiiroflrarusaulam,
Hie Thaiiphonios mira qu.am fcceratarte,
V : i!o m en toto coic rct fam a in cAiu m undo.
Scd ii vota virosprxdari-uom.in:3
^ * ^' "
vrgcnr,
PlU!
 p^

L IB E R: ir. '

S?
PIus petk ^ternam ratio qiioel comp^^ret ille
S^d
Famara,qui bello Msnortia fe«3;a patrauit.

LVSIADVM
LIBE R I II.

A R G V M E N T V M.
Tr\ Bfcribit hocloco VoetAfitum regni Luftdnil
'^^ &belU,qu£ Regesilliuscum Mmrtsgeffe-
ve,& vivloriasyquas ex illis reprtmerunt, Mor^
tem Bofmnji Agnetisk Cafiro^, Regifque Fcrdi-
nandi obitp^m^

Calliope Mufaru maxima nume

celefti periia ipiramitie pcclus;
^^§^j Parnallj placcat latlces ixifuiifcier eVad, ^

s-ti&a.^.
Qyj Tagides,& te fummo cotentus arnorc
DiligitjHeroas poffim vt comprehendere Yerfiia
Et veteri ordiri caufas ab origine reium,
Er patriam, 3i. RegeSjlati & moderamina regni^
:Belkqu e cum Maiii-is;retulit quae Gama potenti
;

Melind^ Regiiadiamm^m 4€diic€f^^ li^p? ':

<ic

K>
 L V S I ADV M
Sk te remper amet mcdicina? inuentor ApoIlQ>
Ac aiias ipeniat conflanti pcdore Nymphas, un
Nee tibi pro DaphnjjClycie, vcl Leticothooe '

Deneget afTaeti lam pignora debita amons.

Pancie Helicona tiuim,cantufque inrende fonpros,
Vt pateat mundo,iubeat quod pulch er Apollo
Fontis iVganipidcs ducat Tagus aurifer vndas.
Linque ronis Pindi,6c flores, nam Phxbus amaefiis
Meiubetaurifcrifatiare liquoribusamnis.
Q£pd ii non faueas,dicam line crimine nati
20 Obfcuramiieri cytharamlacrymabilisOrphei.
Tunc prompti iilLiere omnes,atquc ora tencbant
Xntenti,fpc<^anrquGB forcis Gama rcfcrrec.
Qoj poilquam mentem paulum fufpendit,abore
GrandibqupjVultum extoliens.hsEcpeftalit orCii^
Me Rex almeiubes nolirje primordiagentis
Promerc,qu^ vari js Litc funt tradita libris;
EcLiudare uibes celebcrrima facta meorum.
Nam quod iintalijqui gella aliem fupremis
Laudsbus cxtollant,fup.ris & fedibus ajquent,
3p Hoc fuit m votis femper,folitumque,fcd error
'
Sitvereor noilros ad fydera toUere Lufos
Liifum;vlcra tempusdserit, fi fingula verbis
Exornare velim;namque omnia digna relatu.
Sed quoniam haecplacKi^ ti^i (iat fententia, mcnris,
'
Obfeqnar,8ccurretpaucisfacundiadiais.
Hoc etiam certum tibi iit, Rex inclytc, nulla
Enarraris re(^o mendacia pedore promam;
Qnjiquam equide nuc mukaferi;refercda maneb^St
Piura,fuo breniter referam tatnen ^ordme cun^i^ 'I
Et
 L IB fi R III. 32
Etprkismftituarnlatam dercribereterram; 4^
*oiiea dsra canarn crudclis prxlia Marcis.
^ona tenct clarum ("Zona lisec lorealisj Olympum
Vlcta,fuum PhcTbusquacurfum terminat, Aultruiit
Z;umfugit,8c nitidus borcalia rcgna reuiiit.
^aque etiam rigido Boreas bacchatur ab ardo,
Fngida Zona polum fccat intolerabilis altum;
lic adeo,quantum media efl flagr:3ntibus vrcns
"gnibus.Has inter iacet ipfa Europa fuperbis
/rbibuSjaccampis,quam arduri ex paitc rigentis,
Dcciduique maris tumidis vberrimus vndis ^o
DircuitOceanus;partem,qu3e vergitad Auflrum,
\bluit Hcrculei maris ardua femita,terram
[hter vtrafnque iaccns,nullumque recoUigitasfltim.
Bjxpartc Auror^ nafcentis terminat illam
rerra Afije diues,Tanaifque opulentus ab altis
Momibus cmanans Ryphxis tramite curuo,
[nque altam exornerat fua flumi na la;ta paludcm.
Diuidit & pontus,qui quondam vidit Achiiios
/idores,vbi Troya fiak,fuit Ilium,&: ingens
Gloria Dardanidum, modonil iam refpicit audax ^o
>JauitadumceIericurfu legitimpigeroram.
\.ft vbi frigoribus populospolus Arcticus vrgct,

£t niue,hyperborei qua lucent vndique niontes,

Z^andentcs gelidis perflat quos ^EoIus auris,
^Jon ctiam clarus radijs illuftrat Apoilo,
-Corridus & glacie pontus,fontesque rigcfcunt,
^ic ftabdes olim pofuit Scytha barbarus ardes,
^icontra ^Egyptumgerit afpera priElia,namque
[ncaspifle putat,n4fgca$ cum inc^perit Orbis.

Scd
 I V S.i.A D V.:M
,:70 Se^ ii ((juaiidGquidem talis iic conGiitit errof
Iinpiacorda hominuin) cnperet co'-;nOiCCie veru>
Diilaeretcampusiites,d:bdia Daii^fci,
Frigida nnnc Lapies,Noruegnque dicitur illis
Partibus,6c magnis qaondani decorara tririmphis
*^

Scandia,quosfortiportaruntrobore Gotthi
Italiam contra,dum noa bruma horrida pontuni
Sarniaticum ftringit/ecat sfquora barbara nauis.
Hic habuani Bruii) rxui^Snecique fercccs,
Tenditur & vaiiis geiidiilima Daunia campis.;
^Q Intcr Sarmaticum pontum Janairaque niualcm
llotheni aruacoliuit.quos regjs iura gubernant
Polon;; Molcos ctiam Mofcouia fi.^no
TraaatjC?^; inionib difperiiis Sarmata crinc^
Marcoomno'qric tenct ncmbrofa iivrecinia fylua,
Impei;ijque fai gremio Germania cogitf
Saxoniuinque genus.quoique alta Boa^mia dticit,:
Et varios popiilos.rcipidus quos ablust Aibis,
Dannbiufque icrensad marmora frigida lymphtis,
"'
Et fontf.s Ariioba fuos cognGfcic,& vndas ; ; -.f .

^o Seruato fcmpcr Germania nom sne noiiit,

Attarncn Axopoli nomen miit^niit inlil rum.
Abiiiit hosclariis ilhcnu3,qai ex Alpjb.us ortum.
Accipit,|c.niTagnode-curr<?nj agm !,ne. Am.iiis,
Nobilis atque «il.ia3,quas: nunc a|it Vngria, gentc:?
Iflhrom intei;^^otumq; fretujqiiod.nomcn ab Hclle
DefuaipiitjVitamcum iiquit inseqiK)re va'go, .

Thrac^s arantcampos, ro^builp ^& pt <5lore Marteni

E.xer.cent,jdco,Mauor£ia.terrAyoc^tiir. ..^.)

Hic vbi m.os |ia^my?,iLhPilo|lil^iih:liorrcnda .ferad

• ..
Stibijcunc
 LIBER III. n
loi
Subi jciiint iiiinc goILi iugo,TLirc5eque tribota
Soluuiic,ciii parcc CGniUnrinopiafuperbis
Mj^nibus,Iniperijque capur,dumiioruitoliiT!.
Pofleaiubfcquitur Maceduai gensclara triumphis;
Qjmm inediam gclidis rapidus lauat Axius vndis.
Vos eciann colitis terras o pedora re<5ci3
Moribusjingenijs.ae diro infignia Martc,
CJu;:is tu ryderium penetraili Grxcia caelum.
Tunc icquitur redlo generofa Liburnia traciLi,
Illiricique iacent c:ampi3& tu DjLiiata regnas.
Adriamox furgit noto circundata ponto, im
Littoraque iliius dccorauit Dardanus heros
Antenorjmagnas vrbes,& masnia condens.
Apparct medijs Venetorum vrbs inclyta lymphis
H'mc,qu3e parua habuit primo fundamina;,pontuai
Hefperium ex terra iongiilima brachia tangunt,
Terra, inquamjqux olim fubmitcere coiLi coegit
Romano imperio populos toto orbe feroces;
Qu:?que virosgenuit praEiiantes Marte,regendi
Artibus inllru^fios alios,aiiofque Golonos,
Ailrorumquc alios curfam,variumque rccurfum 1-2^

Qui nofcunr,fal(ique vias in marmore ponti. >*-*

Vndique Neptuni fiirio (is Sudibus illarn
Imperium tumidum accingit,ied vt alta rigentc^
Mxnia circundent ahjs ex partibus Alpe.^.
Ac mediam fecat Italiam Apennintis afylum . ,

Romanis tribuenSjCum forti Martc ruinam,

HisaiTefrcGupit,miferaniquc imponcrcclaccm,
Najp tunc illulirem patiiam mctuenda iuuentus
Reddit,aicxedii poitquam ru lanitor orbis
E - 'Et

i
 alj:

L VSIADVM
't^m Et capiit Imperij diuinoflamine tra^as,
Amjiit vires,6£ bcllica roborajpaccm
Exoptan$,qua nos ad elarum ducat Olympum^
Sic hurnilis placuit virtus vcneranda Tonanti.
Gailia Carfareis tunc exornata triumphis
Afpicitur/ua prata rigant,&Scquana lymphis, ^
Et RhodanuSjRhcnuiquc fimul, gclidufq; Garuna*
Quamprimum cxurgunt montes^qucis indiditaitu
Pircnne moriens nomen,celebriquc fcpulchro
Oila iacent, & fama vetus fluxiiTc nitcntis
M° Aun,atque argenti celeberrima flumina narrat.
En caput Eoropar Vaftis Hifpania campis
Proditur, impermm vario fata impia fluxu
Dedaxere,iiotam nunquam tamen ardua fraudc,
Viribus aut ft?rtuna poEcns imponet Ouanti
Hifpano poptt!o,quin rcsbore dcdccus audax
Deleacad ilygias late mrtratquc paludcs.
Barbariam incurrit,qua Tmgitania tcllus
EIorct,& HjTCuleum pelagtis dfilendituf ingcns.
Africa ternbilis fltientibns incipit Oris,
150 Qaametam HerGulci cxtremam pofuere labores.
Aruaque feta cofont diuerfa: Hifpanica gcntes,
Fludibus abluta: Oceatni,quac roborc pollent
jEqua]i,cum quarq«e putetnulli ciTe fccundam.
Fmibus alta fuis iacer Aragonica tcUus,
Parthenopem quondam c*pit qux viribus vrbcmt
Hic ctiani Nauarrus adefl^hic Aftur in altos
Erigitur montcs,qucis Rex Pdagius olim
Magnanimo cuertit Mahomc&a caflra furorc.
Cautior infequitur Galkcus K accr Ibcrus.
Illuftcis
 t B E II L
I :^

i<^
^
iiiuftrisBxthisrcgiOjGranataqtfefurgit^ |1

Tunc fcquitur capiit HeijJeria:, regnttm quefupcilDii

Lufiadunij qud tef rd fuum capi t v ki ma il ncm ,<

Ec mard c^feruleiim tiinliidcrs extoltere flu^us

Incipiti& fequiem pelago fibi fiimif Apollof.
Hoc placiii^ fuperis fegrium flpi*cr(^iitigurhque,
Etdirumiriiperium,legefqil6impoiiere Mauris;'
Namque fuds cdgit Mahonie^a^ linqiicfe iinesy
Nec (init ardentis Lybia: rcquicftere carnpis.
Fchx iila mihi p^atriaeli,dilc(fayfiiprefnilm
Quam ii vt conipiclant meafulgidi Itimin^f cseliiti!^7<^;
Poit furias venti attribtiat^pdfl scqtibris vhclas/
Pofl gelidds imhrcs,pofl tot difcrimifia p6ntii
V Ititha tuiic ccrtos tcneat mea Vita labores,
Extrcmosque dics mca Luiitania. Luftis,^
Lyfaue,qui focij,aut nati de fanguirfe Bacchi
Inclita Lufiadiim ponunt fundanlihi i^egnoy
Telluremqne coliiht pf imijGampofque fc rocesi
:Paf!orem hacc gcnuit fbr£erii,qtii nom iile vireSji
Vir tBtcmque fimul refefdns inflgnia bclia
Fa<Si^ tulitjCiiius famam nulla obruet xtas^ lid
Romaniim longo qui fudit Martc criidf em.^
Tcmpus edax rerum,curlii qiiod ctinfia perenni
ConfumitjCcelo fic conflittien^e,leuauit
Hanc regniim iri ihaghtint, ciiitis fic gloria csepit.
Vir fuit AlphonfiiSiqiicit quondam Hifpnrxia Regc
Agnouit.clarus pictate. infignis armis,&
In Sarracenum multos qui bella per annos
Sanguinolenta genus torfit^c^pitque Toletum,
Diripuitque Yrbem,Mauros a^ abire nefahdos
E 2» Com«

i
 alj:

L V S I A D V M
tpo Cornpulit.Sc patria multos^ac Inmine ykx
Priiiauit vincens,ac funere mtriit acerbo.
Ex Caipc Hercuieo volat nd iuga Caipia Regis
Fara.^,vt beiligero gciia UTimortalia Marte
Magnanuni gcrerent , mortii^^uc pericla iiibirent.
Conueniunt muiti,atque juuant in prjelia Regem,
Acceniiquc R !e,iinrui & populanbus auris,
Etpropnas fedes,charam patnamqj rclmquunt.
Poltquani animoinuido,mirobelliquefurcre
Admiranda vjri gelllrrunt fada, corona
D!gnatriumphaii,voluitllex inchtusomnes
^°^ Prsiiiia fcrre,rijis merinfque cequalia dcna.
Hcnricus bello cxpertus^natufque fecundus
Vngaric! Rcgisjii vera eR fam -5 rdiquit,
Et p;ttriam,^5c Regnum, belioque horrentia fada
Gcilitjik Alphonium per cuncta periculaiuuit.
Et tandem modicsis in prsemiia maiima fumpfit !

Lurorum terras,charoque adiun(5ta manto

Nara T.:rcfl'a fuit^magni hancpro pignore amoris
Connubio fiabiliiunxitpropriamquedicauit.
^I© Is poOiquam forti dcuicit robore Mauros,
Expulit & multos,variafque adiungeretcrras
Imperio valuit.penirufque abolcre ieroces
Ancil]^ natos Agaris,ceicbrefque trmmphos
Aifequitur vi<ior,iublimia prxmia c^lum
Henrico attribuit^rnodico nam tcmipore natuni
Chara TarefTa parit,celebratq; h^ec munera Rcgnu,
Impofitum cui nomcn Aui,qui fccptra crucmo
Luiiadum bello,5{: i-ama cum nomme clara
Kedderet,& fcrro Mahometica iura domaret.
Vidc-
 : m

L IB E R Iir. 33

Viderat Henrlcas Soly morum msenia ferro '

^

iJebcilaca fiacrG, vitrcam & lordaiiis artnaiT!,

Diujniim nitidis Agnom c|Ln- laucrat vndis,
lam Du X Godfredus Turcarum fregerat i ras,
ArripHilfc fogam ti midos lam vjder<it hofies,
Ch ri ii cok.i :n q n e ngu m toram fu bi 11 e quiciu
i ] j

Iud.T4m3redcuntequiLes^ik nobile vulgus

Ad iblitas patri^e terrssj&. littora nora,
Extremum cum f^tadiem minitanrur iniqua
Hcnrico Comiti/oneilaqiie iii.^. nKfhgnx
RumpebiUit parc^,voiar r-ita ^idijdcrd cali 230
Spintus excciii.truiturque quicte Tonantis.
Filius Alphonfi!S iiorencj prruulas suo
MarifLrnrjamilH manifefhi extmpL-i parenris
Eyprini it^indomiti nam fortia pcctora Md rtis
JZ q u a t, &
h c gen to r fe 1 c a p g n o r a 1 qu t.
i i i i 1 ' i

Aiidubia inccrto populi rumore vicillim

Fama libi regni furgenna freptra Tereilani '
.

A iTj n: p ii ifc c n n e c d c p e x fi e fe c u n d
.s i ':, I i i

Pondcrcidirii ii'Sij*^>^ folitos lubijile hymcns:os. .

Orbaturtantinatiis moderarnine regni, ^-1®

Impianam fn^ternimjovefma furore

Imperium capsens regni moderatur habenas,
Indotcmquciibi rftirmathqmiieparentem.
Aii puer Alphonilis iecptro ipoliatus Auito
Plirrima mentc gerens iurijs lorquetur acerbis.
Cogirat illc modum.quo mstcr cppta cadcntis
RcHitn^^.t fcepirum Ilegni,natcque remittat.
Fortia quanipnnmm mira cailra inflruir ?rre,
Bciia Vmiarauco? plusquam ciuiija flirgunt '

., E ^ Per
 ^ V S I AD V M
#50 Pcr prnppsjhinc matcr 3git Cuncpfque fcroceif,
Filui^ })iqc yafsdas mcfuenfiiis dirigii^ ^l^s*
ilh n?g4t natpperras,indigfia paref^ps
)>^Qn|ii)e,nec quaptum contpc^ljellia pcccat
Niimif^i,nec iju^yinim tnaterno pb|ifla? ampri
Pef]ciir..ypli)us ^iit vcnis5& carpitur igni
ObfcfjiOsiamnpnPrognememoretur iniqua,
Q^x |i3t|.]m pccidit,Terep & 4i^ccrpta parcnti
Mcm|)ra dedit nienfis ferajibus. Oi a f^g^c^m
I^Jedpam iileant,gu2r triiliafunera fratri
I^^Q>3]!:i4]ity JEcc? fcejus matris kthaie Terefli
Ponjtpr ai]tepp4Qs vobis. Hanciiira C"P'^o
"Regnandi,6c Vpneps c^rar furiofa libidp
J:Tipii|it,vt prpprjum pollet cognofcere patum.
^ed^am yifjtQr ^ratPripc^ps,& Marpcparcntern
ViGer^A.3tquefi]gani papiefjat vjtncus,omnes
Jwuil.ldum popin; i]abant,qui ad prscliacontra
Alphonfum clamapt Regem,regnique teneruem
<>qep:r.);l'sjii|: niatrcm yinc}is,& ca!Ccre<]iro
gUiub%^^t,hciV nimium funjs impuirus am-^ris,
}.J0' N^^m nevi5QmnipQteiis,darequipr«cepithonorf
'
MatribiiSjAlpbQnlum }ucreh;^cpeecataicuero
fiiviicip pern-»)[|r,0][K?p,3 namc^uc pilia pacis
^ueuiji' 5ng^'<^^i^^'^?fr^ng^-»itque repagula portac
pqn pecics^capt^iiqucad ilegen} venit iberum.
C^iig''pga|:ecceactes,atquengmii^<jm|draTcrcila,
Y^NicqivtppabruiTinimium Rcx inclynisdr^
C:^,ikii«Alphonfiis,ix)rtemqucadpr.'elia Luium
pifayc>c^'r,t:r*iusiunenil»apec^ora cura .

^jrdor
f^iilU prcinitjquilufquc labor,rcd feruidus
' "
' '
^ Jyleaibr^

mm
 LIB E R IH. 3^
280
Mebraquatit,cdebremq; afFert ex hoflc triumphu
Alphonli Rcgis fiirias,ac robora puluns,
Qii fugicns hollem viridantidi prata Toleti
Territus inuifitjfcd facuo Marte phalangas
DefcciiTc vidcns^iratus colligit agmen
Horriiicum,atquc acies campis inilruxitapertis,
Atque Viiiiarani j iuuenem jntra ma^nia claudit.
Ecccamcm iufasfenioconfeausacerbo iP?
EgasadRcgem pergit,virasquepericlis
ScfeofFcrt,pueroiquc fuos,charamquc fodalem,
Diredum vt dira iuuenem oblidione kuaret, 2pO
Namferreextrcmampoteratforcafr^ruinarn.
Egas Alphonfum nonpoiTe rcfiftcre Regi
Caiiclk afpiciensjfradtafque nd prslia rn-cs: .

RcgemaditintrcpiduSjlacrymifq; ita fatur obortis.

Inclite Rcx,cui clara domus rutilantis OI) mpi
Et mulccrc animosdedit,6c compefcere diciis:
P^rce precor pucro,cui nunc iuuenilibus annis
Ingentes forti crefcunt in pcdore vircs,
Nam forc promitto,polito quod coUa furorc
Subijciat tibj,poil paucas 8i pareAt hor^s. 500
His motus Rex cominuo difcefrit ab vrbe
Obfidium reraouens,metuendi ac bcUica Martis,
Indiumcntarountqiiihus inclita m^niia.fi di
Verba fents pedcns,ied nunqui j rnpel lcre nicntcm
Prmcipis Alphonfi potoit,quod tradcrc rcgnam
Vellet,& vtpopulos Lufos,*3ut arua gubernct
Alter,quin potius robuflo Marte renflit
Hoftibus,iujdam Vi^or defendit &
vrbcm.
Tunc vcro fcnior collum religauit accrbis
E 4 VxoriC;
 L V S I A D V M
jTo Vxorirque fu^jac natoruiii fnnibiis Egas;
Coniienit &
Rcgem fpcdacnla rrifiia monflrans,
Talia &experto tlifpiria pe^flore clucens
STcfatur. NGfiris mentislidignarependas
P!VTmi:i,ni]nc venio,Rex,fiinera nixfia paratiis
Perferre,<$c noAram chara cum coniiige vitam,
Ac natis oiTerre patraront
neci,L|ii! niilla
Crlmina. Si fragilis dum
f^ua pericula mortis
Appet it,vt pcenjs com miira piacula roluar,
Ilioilres Domjn!,gencrofaque peitora niortc
B^9 Peccantfs-mentcm iaciantvfiirialque reniitrunt.
Ecce manusJiHguamque ctiam, qux perfida vcrbu,
O Rex slme,deditjtali pro crimine poen;^s
Soliianr,tuque ferox tormenta indicito,ilagrans
Non 'dcfit Taurus,difcerptac[uc membra iatronis
Scinis,& morepidi pcenx' genu9 omne liicinus,
Non alircrjquam cum damnatus rnorte cruenti
Camtficis vulnus iperans caput aptat,& clus i

ImminecJctandcnicrudelia fata iiibiait.

Sic in conipeda furjofl pnncipis Egas
IS^ Stans d rx vita m mo rti h;u.id ngio ri us oiTert.
i i

Rcgia [cd pictas trucnli^-nif prirualet iroe,

Rexquefenem, & n;-ito'>/vn?-cum vxore,remifit,
Et vctniani prDsbet,yinctoftue impuue redire
Prxcipit. O fidci raraexempl ^ria Lufe/
O prsecLirus arnor!qni tot tclrrare labores,
Et mori:eni elegit,ne
fata fuprema vicerct
Alpiionlus princcps,qiicm redtis moribus olini
Imbnerat,dederatqiie iilipicna vbera coniux.
A.mpiiii> Imd fccitZopyrus eciebrandu? in orb^s,
"
"
Vulacre
 I I B E R III. 11
Vulnerecum lacerat facies,atqueaiiiputataures, 34?
Darius magnus quem fic cekbrare iolebat,
Magnanimique viri laudes ad fydera ferre,
pcSore ducens
Ssepius vt tnlii fufpiria
Dicerct iile iuum potius fe velle fodalem
lncolumem>quam quod multas deuinceret vrbes,
Autfua delkucret Babylonica niMia dextra,
Agmina iam princeps Luforum parua parabat
Aauerfus M.HU'os,Ccreris qui pinguia liaua^
Prata coiunt,camporque,Tagus quos Mmx. vndis,
S^a^^nantefquerigat finuofofluminenpas. ^^"a
laoique Oarjquenfi Mauortia cailra locabat
Alplionfus c:impo.quandoJyIahometica princeps
C.ulra videtjfrendeniquc Leo h^t excitat vitro,
Atque fjos cupiens lam iTgna inuadere fignis,
Et fpes niilla duci faerat,iiducia tantum
Ell iinnaia Deojqui caclum, 6c fydera tradat:
Nan pauc! medio ccrnunmr \v\ agmine Luii,
Ijx f.iperat: decics Luibs Agarena luuentus.
Chrlibet audacem iuucnem,non robore fortcm
Iudicac,<Sc temere cum Maoris pra^lia inire. 3<<«
Quinque tiincnda regunt Maurorii caflra Tyranni,
Q^orum prceGipuucgeneroliisdiciturlfjnar. -/'

Ait eicperti omnes horrenda pcricula Mar tisv

Qneis fama ilhillris,queis nomina clara parantur,
]]::: iiigeraeque fuos Maurr fcdantur am icos.
Non fecus,ac quando Troiana ad msenia vcnit
Pentheiiiea furens muldsfociatapuellis,
Thormodoontis aquas quseguftauere falubres.
Matutina oricns roleis Aurora
^ "
quadi'ig.is
'^
" '

l.\\ct
 LVSIADVM
§J0 Lucc |)oIo cxpulcrat radiantia fydcra claro,
Cum iibi Chnftus adcft intada a Virginc natus,
AtqucCruci affixus iuucncm ad certamina mouil:
At pucr Alphonfus Chriilum proftratus adorat,
Ac iidci accenfus Hammis iic ctamat. Amoris
Maxima iigua mihi tribuis Patcr optimc,Mauris
Attamcn appare,mihi non, qui ctmdt^ gubcrnas,
Numen & acternum ilabili tc pC(^ore crcdo,
Luiiadum populos miraeula talia cogunt
Alphonfo iuueni parui moderamina Regni
|Sa Tradcrc, Sc ngenti Rcgcm clamorc faiutant.
i

Audierant Mauri voccs,(jux fydera tangunt,

Attonidque cadunt animiSjtimoroccupat artus.
Qualis frondoii praecelfo m
culmine montis
Venantis magno raptus ciamore moloffijs
Indom inim aggreditur robuflo peilore Taurum,
Qui rigido nitidiim iate fcrit acra cornu.
Arrcdam iairans nunc dcntibus appetit aurcm,
Nunciatushorrcndum Taiiri,nunc gutiura rumpit
Vulncre,& immenfar paritcr cum fanguinc vircs,
39^ Horrifonoquc cjidunt tunc robora mira boatu.
Sic Rcx Alphonfus populi clamoribus ardens,
Acccndifquc Mahomctica facuo
fidc Chrifli
PcAorc calira petens,validis & viribus agmcn
Aggreditur,Mauri voccs ad fydcra tollunt.
C^mlibetarma rapit,multiclamoribu? arma,
Arma vocant, fcruct Mauors , clangorquc tubarutn
iEthcra propulfat,nutans volat ha<^a,rccuruus
Larthiferas arcus fonitu mittitquc fagittas.
Non fccus.ac quando
^ metucndo gramina flatu,
'

Arida

iMMlMMi Mn
 t IBE R JII. 3»
Aridaqnc arua vrit Bprcas, campofque yircntes, 4®^
Paflores capiunt Isctum dnm .membra foporcm,
Surgunt,attonitique ferx ilrid^ntia flammr
&
lumina confugiuntjlaceras ad oppida vefles
Ducunt,fic AgJirena capit gcn§arma,timore
Conturbata fatis,celeri trepidantia curfu
Corda moaet,Maurar torquet furor agmina gentis,
X;^idrupe4emquc putrem fcrrata calce fatigat^
Ac Liiru? Mauri pedt Jiafla pe^ora miies,
Trcunfgrediturqueferojc immani vulncre coflas,
Poilulai: auxilium Mahometi hic,illc potenti 4^1^
Lufiadum dextra recipitmirabile vulnus,
Vitaqiic cum gemitu fugit indignata fub vmbras.
Incurfus varios,& mutua robora,duris
Pedora pcAoribu^ minitantia vulnera,vircs
¥i ribus, 5£ f^Euis emi|Ia haflilia dextris
Ccrnercernr, viridem fonitu quatitvngulacampu
Quadrupedis,quem tu feriens Neptune tridenti
}vlonti!*afl! terramiVt cUnis domineris Athenis,
Mars fur;t cx pmni mctuendus parte, feroces
J.ufiades cI^^pcGS.galcas,ac fpicula, & halias 4?.o
Perfringunt,run)pi!nt,fcindunt,violantq;trcmendi,
Ecce caputirampjs faltat finc corpore.corpus
Truncatpmque manct profufo fanguinc,crura
Scjfa iaccnt, iato dominoque carcntia campo
Brachia,fimduntur transtbflli qui vifcera,muiti
P.dlorem amittnnt,&dantcom vulncre vitam.
Plcbs Agarcna fugitjCampumMauriquc relinquunt>
Signaque dimitruntjOriturque mifcrrima cardes.
Hii rnano man^nt difpcrii fanguinc jriu i,
Amittunt
 L V'S I.A DV M"
^^^Q Amittunt hilnrcm viridantia rura colorem,
PLirpiircoquciJitin(3:i raancniiatiatacTuore. <

Lulas Mauros, gentemque nefandam

at jnicqiiitur
Ifcigentem faciens Itragem^projdaqucVcccpta
Rcgum quinque arma>& giad)Os,& iluia trophso
Impofuit nigro rorantcs laiiguinc criilc-s,
&
Add idit fortes ciypeos ex ^re crucntoSj
PerfoirorqucicKiis.faigenteique appiicftt cnfes.
Omnipotes ofFert niagnum tibi Ciiriile trophc-eum,
Trefque dies de more manet Rex vi<51or,ouaniquc
if4@ Infukatcampo Alphoniiis, magnuraquetramjpiiu
Lsiusagit ducehs nniitos in vincula Mauros,
Qninque dedit Ilcgcs morti,fugit attamcn acer
Iiiaar,& ingentenj capiunr iii regna ruinam.
i

Pr^iia ild prjnceps clypeo poli exprimit aibo,

Qamaque pnrpurco depingit fcuta colore,
Vi' Chnilo roliiat Lujdesj & vulnera quinque
Scuta ferant Chnlii Jiue vt vidoria Rcgum
Qninque tnnniphalis il-rnper memoretur in xuum,
Addft &c his ciypeis argent! pondcra nu mmos
450 Triginta, queis lilicidum teturba fiircnci
Comparat a Iiida>&: quinis depingereqainos
Vr^apK vt nufneros tadumtngeiinuis arquet.
Pollca RcK vidtor ad raxma pergit,
Lc;ivi,r
Quam prios mc.Huani vidus Rex CTperat Ifmar,
Lxpugnator adcR Rex.& iibj conipar^t vrbem
Linquens Sc Luiiis qu.^ pu^guia pei'did itarua,
T)i npint timidum'^.pr3:^da fpoliauit &
hoilem,
P:jrii:quitur Mauros mdurus vcile Sacerdos
>4arciii h Arroiichcra capicns Thcotonius arccm
Regi
 LIBER II L S9
K egi offcrt; Rex ipfc int rat tua. marni-a Maiiris ^60
Inuitis ScalabiSjCUius T.3gus aurifer iirua
Irngatjatque fuos rxciindat flumine campos.
Qu^n etiam U Mafram capit,&tu Gynthia miris
Rupibus iniignis experta es robora Regis
AlphonfijCuius fr^nnm &
iuga dura fubiiii,
Cynthia Nayadam Ny mgharum cognita fedes,
Tu quoque qu^ mundi princeps Olyifiajlatis
MiEnibiisiliullris,quam quondamcJarus Vlyfles
Fundauit dextra qwa concidit Ilia tellus.
&
Tu cuius fccptro paret Neptunus, ingens 470
OceanuSjVircs Luforum, & Principis oram
Expcrtaimponcns collo juga dura fuperbo.
Tc capit Alphonfusiiipatus rpbore clailjs,
Quam fandum ad Marteni borealia Ltcora mittutit,
Fngidus & Rhenus,nec non Germanicus Albis
Aflri(^us glacie,vafiiil]ue Britannia canipis,
Vt bellum inferret Mauris,&: triiie pararet
Excidium,8<: Chniii legcs vrbs fanfta tuliifet.
Sed miiltis vcxata nGtis,dirifque proceilis
Littora amxna Tagi ingred]tur,campofque virentes ^^«t
InuifenSjfefe Alphonfo ad mauortia iungit
Praslia^VlylTaeosPrinceps circundare rnuros
Conilituitjtotis tandeni rapere arduus vrbenx
Viribus,& focijs opulcntam tradere pra^dam.
Lumine iam quinto complebatcoinuaPhsbes
Cum Rex oppreiram Maurorum C2:pcratarcemj»
Sicque ferox fsBuas Mauors cxercuit iras,
Sanguinolenta dedit certamina pra^liuiii vtriniquc
Pugnatum Martc incerto^vt vidoria longo
""
^
'

^Tempofc
 L V S I AD V M
4P^ Tcmporc qua cadcrct vix Lufi nofccrc pofHnt.
Nam dum defperant Mauri dcfcndcrc muros
Audader flatuunt vitam profundcrc ietho.
Vi(H:orcs Lufi conantur fcandere muros,
Atque adhibent fcalas, fimiiefgue Leonibus arcem
Goncutiur^t,nec fseua poteft obnilcrc dextra
Maurorum'.tandem vidilii Oiyffla cafum,
Ingrcirumque tuumVcrudeli & Martc triumphura,
Tu qu^ Vandalico nuriquam pafcrc Tyranno^
Et uga dura tuo' cjuondam depeilcre coiio
j

P,^ Soia potcsjteilus recipit nam Barthica frf num.

Quod Tagus afpiciens,& aquis pracciarus Ibcrus
Attoniti geiidos duxere ad marmora fludus.
Inclita tu Alphonli vexiila,& candida Chrifli
Accipis,atquc fuis decoras tua marnia fignis.
Sub noftra didionc cadunt mctucntia beilo
M«nia eapta,rucns vrbs Aicmqucrquica fracnum^
Accipit,hanc nitidisfluuius prsctcrfluit vndis.
Principis 6c vetercs capiunt modcramina turres,
Vitima dc extrcmi parent confinia tradus.
^ro Oppida tranfque Tagum* Cercris decorata fuprcmb
Muncre vi^ori muros,& fccptra iibenter
TraditisjSc Luli metucnda^.ignofcjtisarma;
Namque Eluas,&Scrpa,fimulcircundatamagno
Fiuminc Moura,faiis iocupiefque Gaiacia Regi
Sccptra fcrunt,vidscquc iiii genua^dua fl-edunt»
Nobiiis cn fedes,quam Dux Scrtorius ofim
Eicgit,murifquc fagax ci rcundedit altis,
Vt patriar inferret crudelia damna,ducefquc
Vincerct Aufoiiios,Yari js captofquc triumphis =^

Duccrct;
 L I B E K II L ^o
Diiceref,argcnticlarisquamimpleucratvndis, $^9:
Qux fatiant totam duftac ccntum arcubus vrbem,
Paret & Alphonfo fubdit fera colia,Giraldi
A^rtibus intrcpidii<5acra multa audacia iuuit.
[ulia pax capiiur furiofo MartCjfed hoilis
[ntcrca Maurus Trancofam circuit arcem,'
ObfidioqUeprcmit^ capratqnc,& diripit armis.
Attamcn Alphoilfus vindi(5iam fumpfit aeerbain,'
Nulli naraquc datutrt fatalis niuncrc vitas
iGtatis cuiufqucfrui, fed ca?dis aceruos
EdiditingcntcsgensLufaj&mirniaflammis ^,gj
Comburit,celf2quc ferunt in^cndiafcdcs.
Qurn ctiam Palmcllafuo pr*cclfafuperbo
Montc ruitjlcquiturque illara pifcofa Gifim bra.
Cuius in auxilium vcnit Rcx Maur us, vt vr bem
Libcret c mambus Luforum, &
pcrcitus ira
Ducit cquos celcrcs,metucndaquc agmina fortis*
Aft inopmato Rcx feuum inuafcrat hoilem
Inearfu,diroquc animo difruperat agmcn.
Pcrpauci innumeros mifcre adtartara Mauros.
Kon fecus,ac quandofuri js agitatur iniquis
Taurus amans vitulam, feffus il forte viator
^
Tcndat iteryfubito incautum petit accr cunteni
Cornibus &
tota pifpcrgit vifccra terra.
Sic Rcx Alphonfus fubito petit agmina curlii
Maurorum,occsdcns,fcriens,turbanfque feroci
Pcdore caflra,fugit Rcx indignatus,amaro
Concutiturquc mctu,ncc iam nifi luce potiri,
Exoptat vitjr,qucmque agmina parua fcquuntur,
Scxaginta cquitcs > quorum tot prata rubcfeunt
Sanguinc
 L V S r ADV M
'55^ SanguinCjtot fiEUOriiii manantque cniore.

AtrLibitus Registrejniulostiniorarripit artns,

QHj tiaiiJis cekres pedibus tunc aciduiit aks.
Alt Alphonllisouans.potiquatn v{(fk)riapartaeft
Forconam fequitur MartiSjfocioS^ue paratos
Ad fcra bella vocans,horrendis viribus vrbis
Alta Badojoci circundat m2?nia,tandem
j

;jEr.uam ingreditur magno cum robore portam.

Et tot damna parat M3uris,vt dura fjpcrbo
Coiia iugo trepidi fubmirtant, arduusomncs
.^,5o Sedibus sether^is Deus at qui confpicit alta
M/i nte viros, 8c qux fi t faliax corde p ro fundo
Cura hominum, iulkis redumque expendit,& addi
Supplicium culpis,vel quod fua corngat auiens
Cniinna,velc2L4i quod lic fecreta rapofcant, .
Si R.^gem incolumen,&: magnis reruarepericlis,
Atque fuos placuit,placuit nunc adderc pxnaSj
Quod matrem teneat vinclis,& carcere diro.
Nam cum inter fe fe gererent horrentia bella
Hincfocernidegener,ReK & regionisopimas
^^ Alphonfum focerum diraobfidiojieteneret
Vrbe Badajocia cL ulum^quodfrangere iines
Pugnandi h.iud dubiicr qniaquacircundabat
, vrb(
Adfjeptrum generi(certa ilclege petente)
Pertineat,tanciem famcfa relinquere vidas
Mxnia,dc in medics incurrere ccgitur hoiks,
Aufugicns iram gcneri perfringerc crura,
Atque capi,c-iptumque trnhi ad ten^oria Regis
Pertuiit Hifpani,cLKlemquc videre fuorum.
Inclyte ne doleas magnam Ponipeie rumam
Gellorii
 •diOis»*.

LIBER 11 L 41
Gefiorufn, nec quod Nem^fis iuflo orcJine belli ^B0
Cotiiiitnac focerum de ce portare triu mphum j
Quamquam viaorem gelidjs ce Phaiis ab vndis
Viderit,atque vmbras nonflectens altaS jenc*
Qua.niquam eti^m calida mcdius tibi cognitus axi^
j£gypto,^ tardus Boreali parte Bo©tes,
Atque.alijatt(smitituanominaclara timefent,
Et qui prata colunt Arabes tciicia,CoIchos
Quique habicant,quorum vellus fama cxtuiit aur/>
Terraque,Medeam qua? prorulit^atque venenum
Eniocique feri, tuque 6 Iud^a Tonantem Jp^
Vnicum amans,molles fophonos,ignobilc Vulgus
Cappadocumque genusjocuples Carmania^bini
Quam fluuij decorant vndis,Armenia,quorum
Continet excelfo paradifus culmine fontes*
EtcjuamquamOceanuspofuitcui noraina magdl
Atlantis rupes,tumidis quam interlmt vndis^
Et Scythicus Tanrus quondam te nouit ouantem*
Non doleas fi te deui^ura Marcc ferocJ
Viderunt campi Emathiji nam viaor vbique
Alphonfusbeliocuafit. Nunc viausadhoilis ^^^
Deucnit fceptrum,gencro parere coa^us*
Te placuitfupcris focerum viciiae,ied iiluol
A gencro vinci; fic mens diuina repofcit.
Poilquam Rex fortcm forum« eApef tus amatjE
Ancipitem,viditque Dei certirtimailgna
Supplicii,ref<a Scalabim petit agminefaLlo,
Arquc ibi poii muitas cladesj poil prslia mufrii
AlboragesfortemincairuraRexBscthiGus arccm
Circuit, 6s muros,nam bcllo ricic aperto
 L V S I A DV M
^io 'Alphonrus Maurum,fsEdata & c^de rcpreflit,
Inquc iaum magna Maurorum llrage regrelTus
Regnum vidus abit,damnum irreparabik fenfit.
Poitquam etiam facrum Vincentis Martyris vrbem,
Corpus Vlyiixam magno decorauit honore,
Accipiens nomen, certi titulumque patroni,
Ne legnes animos peperiiretinertia,Martis
Bcllica gella ^arat tenio iam laffus iniquo,'
Vtque fuum fadis votum integerrimus ^quct
Pr^cipit,vt natus metuehdum congreget agmen,
^^0 Armaqae,terribilis fseuum belliqucparatum,
Trarisilumen pergcns captas fibi vendicet vrbes.
Sanaiusinuiaopofiquamfuperauerathoflcs
Peaore,& iilatas clades reparauerat.vltra
Progreditur vincens,& Bxthica prata cruore
Implet,fanguineas defert ad marmora Lymphas
Bsethis,Maiiromm tot^tantaque ftulera fecit
S inaius,& tanto maduerunt fanguine campi.
Barbarus interea Paceniia m^nia dudor
Circuir, st Lufi defendunt fortiter arcem;
^P Sed luuenis vidor Martis calcaribus adu^
Pergir,vt auxilium Pacenlibus afFeratjVilis
Non graditur fpntijs.foci js mora nulla,fequuntur
Inuiaum iuuenem pauci, fed robore raulti,
Atque vrbem obfidio priuant,& flragis aceruos
Maurorum pia dextra dcdit;quot tinda rubefcunt
Sanguine pratarFugit Maurus,gcns barbara cladem
Ingentcm patitur,belliquehaudfperathonorcili.
B^thicus all aliter repararc incommoda du^or
CositaLvtnomcnLuforum cxtinguatiriasunm.
& ^
Prsepa-
 .

L I B E ft i I f 42
hxp^rat imrrienfos Guneos,atque agnima toto Sau
3rbe vocat,veniunt Reges,qui culmina Atiantis,
[it iuga eelfa colunt,humens gjui rui^nict axcs
Caeleftes.corpufque graui fub pondere verrat.
Vlittit,queln iri montem conuerterat artc Medufk
'erfcus,ad bellum fe Tmgitana iuuentus
^rseparatjAntsEi quondam fuit Vnica Regis
ledcsjfa^ua niniis Mauortis vibrat & hal]aSi
itquicunque habitant illullris lata tyranrii
legna luba^^veniurit diro dangore tubarunl
Commotiimagnos implent dira agmiria campos^ ^^^
:^altra,ducefque oarant. Hominu qiiot riijllia fauces
^intribus Herculcastranant furiofafquot erifes '

53)t clypeilqubt figria fuis f^data reuoluurit

^unis,& quot equi frcEnis,phaIerifqtie decori!
^romittuntnoflrisproh quanta incomriioda tuiis!
^uneraquej& flrages,& maxima damna mirantur*
Vgmiria Maurorum pergLtnt,& Bsethica teilus
3ceani nunquam circuriHarelittoraPontij
itcampos latos hominum tot millia viditi
DaflraMiralmuniusiam perlocaLuf^ riioucbait 66§
vlaurorum,tali flipatus & agminc Reges
decemquetrahit.quOru imperiofa giibernat
rrcfq*5

mbrtiferam iam tunc viciet ilie rliinam

ccpi;ra',&
.udadum, regnumque fuam pr^dam clTcfuturami
id Scalabim tendit, munitamque obfldct vrbem;
U'dua turtc iuucriis fcrt propugnacula prinGcps
an(5^ius,horreridum remoiiens a limirie bclhim^
)mnia fcd vmcit,riori prodeil lcthifer afcii?,
•allifja?que fiiror, ferr um,Yoluci^i(qiic fiigfrta.
 L V S I ADV M
¥70 Nec valet efFoRisJatiriie ciiniculus antriSf
Non ;tries Cjuatiens iiigenti robore miiros
OfficitjAlphonil iuuenis namiilius Yfbem
a
Mun !t, ex omni Maurorum parte rciiilk
Vn-ibus,:6c forti furias Mauoitc repellit.
Miiiia nuilta caciunt,implentur fanguine foffi?,

Innumerscque ammx ftygias mittuniur ad vmbras.

Rex tamen Alphonfus^quem ionga coegerat setas,
VtviLammdemnem,^ tranquiliosduccreE annos,
Hercuiea vrbemorans qiiatu mihJciiarus amstnis
^So Monda rigai» vndis,Mufi^ gratillimus amnis.
Vt primum agnouit natum obild^one teneri
Horribili,Sc Mauros campoinfultare patenti,
Herculeos properans campoSaVrbemque relicjuitj
Congregat & Martis cofuetam ad belia phaiagcm,
liluRrelljue v.iros,fam3c quos gloria mouit,
Auxiliumferiille fuis,qui mjrniamiro
Robore defendunt,vno tunc corpore Lufi
Coniundl:] modjco profligant tempore Mauros.
Qnx modo Maurorum phaleris, veHibus arua &
%o Auratis clypcis,& equis,fignifque micabant,
~ £tprxd;iingtnti,necnonlocuplctibusarmis,

Nunc proflrati eqaites,nuc f^da cadaucra complet

iamquefugam arripiuncqui dira pericula mortis
Ena0^rc,viam potuit non carpore redor,
Xcra Mn-almunium nam morspriusoccupat,altis
Vulneribus confolTus obit, Hygiamque paludem
Inuf{ir,diras folurtque fuperbia psnas.
At inqameras reddunt pro muncre gratcs
no-lri
Chrifte tibi,magnum cxtollunt de morc troph^um
Majniaq
 L I B E R III. 41
Ma?ni.tqueexornaiitilliiflribus vndiquc figms: ^ 7Q0
Kam Dens auxilium prabcns,irineiturnqi^efauoie
Cafibushispugnat,nonagmina mukavirorum
Eella cienr,paritur cs&li vidona dono.
Scd Rex Alphonfusjqui quondam plurimavicit
Pra:lia,conFe£lus fenio nune vincitur annis,
morbo pulfauerat artus,
Paliida itiorigelidcs
Humani^ tandem foluit certiirinia vit^
Iura,5i: adxthereum mens inclytafermrolympum.
Fuderunrtrinestuncpromontoria Uidus,
MxiUque lu^jferasfparferuntflumina lymphas, 71»
Et virides campcs,conipletaque frUiftibus arua ^

Fontibusihnumeras lacrymas fundantia inundant,

Sic tuafa^aa tamen toto recolentur in orbe,
Vt fipe Alphonfum refonans in montibiis Echo
A]phonfumcxprefla,fed inani voce rcfundar.
Saodius at iuuenis,dnro qui robore,Ltto
Confpedujpulchro geniioreiriquc ore fcrebat,
Mjrtia belligera? fcquitur vefligia mentis,
Nam poflquam Bsethis furias e:s^pertus iniquas,
72^"
Tu rgi da fangu nccs dedux
i i t ad 2:qi o ra liu^lu s,
Hifpalicum princeps ingenti cladeTn-amium
Obruit,& niulto maculauit fanguine cam pos,
Po jlqu^m etiam fortis fcnilt fera vulnera d^xtrst
B^rbarus.cbfid:o fubito qui c.ppreilerat vrbem
Pacenft"m,& chari pofl funera msellapsicntjs,
In Re|;em extoilunt iuuenem,Regnique fecurdum
R€<5torem accl5niant,celcbrant 5: g?ud:a Lull,
Sandiusat iBuki.s nondum regnaueratannis,
/>gniin€ £umf^do Sylu^rifcm circuit vrbcm,
f } rsECun-
 L V S I A D V M
7J0 pmThdos eiiius canipos profcindjt aratro
B^ruarqscximio complens alta horrea fru(^q,
Mifcrdtillullres locuples Germanjanaues
Milite robuilp plenas,& fortibfis armis,
Vt Rubro ferrent
FederiCo beiia mouenti
Au\iIium,caperetciuetuumSoiyma impia fceptru
NamqueSaladiriocollum fubmiieratatra
Guido oppreflliSjSolymorum
iiti mMialiquit, &
^lxc claljlsyentpaduerfojnimijfqueproceilis
Turdenfcs perijt turres,quo tempore Lufus
jAQ Obiidioneprcmit fyiuentiam^nia,Mar;;em
Qa.indoquide fandu exercent. lam cailra mpuerc
Germaniincipiunt,Lufumquead pr^lia Reg^m
Spd:amur,fcandunt muros,yrbemquefup^r|)ani
Diripiunt. >4aurofque xicci dant,barbarus arua
Culta fugit^Maurique domat iam Saniftiu^ iras-
CJ rates i.rtiis agit Germanp, & munera donat,
Qopd /ibi m^nia qupnd^rn
prigiidium tuierint,vp
Vtdjs Yl]kx durn circnit,altcra claffis
Attulit auxilirisn cliaro generofi parenti.
jsQ Tcilia de Mauris quod ii celebrare prophsea
Contigit, huic enam nuliam retmere quieteiTJj
Mcc iancfta pnflus legionem pace pociri,
I^HB capft mfignem Turdem, munique fuperbam|
Atque aiias foiitas legiones iceptra tenere
liegta,^^uDpeno Luibrum Sandiqs vnit.
Jnuida {qA tantis ornatum i^arca triumphis
i^ljiluiit ad fuperos, mentis vplat adus in aflra
§3nd:ius, & nunquam delcbunttcmppranomen
fegis^J)'^ui cUn fuperabat npmiiiis ia^ercs
 .

mmk
L I B E R III. 44
Tertms Alphonfus,quem fummo fempcr amore 7^p
|
Amplexi pbpull/^cunda SalafTia Rcgcrn J

Cafta vider,nam fasua intrarant msenia Mauri

lam' pridem,at meritas foluunt cu f«?nguine pxnas.
Ecce remiiTus, iners, fimprex pofl fata parentis
Sanftius Alphonfo fucccfiit,regna labores
Quo regnante ferunt extremos,nulla vigebat
Religio,lex nulla reis,pax nulla qilietis,
Et Venus,& Bacchus rcgnabant,furta,rapina?,
Atque latrocinium,fceleri non poena dabatur.
(jLiilibet ex populo temere finc legc gubernat, ^

Imperat & Regi,quicumquc ^ crmiiiia fsda

DiiIimulat,regno idcirco priuatur auito.
Nec tamen indomiti vefligia certa Neronis
§an<^ius infequitur,nimi6 qui captus amore
Infandum iuuenem ad connubia tiirpia duxit,
Ac VOluitpropriam incello turpare parentem,
QiTin,quod Romulcam combuffit &
ignibus vrbe,
Ingentemque videns Tarpeiaex arce ruinam
Lsetatur,hec mjeila mouent iamenta fuorum
Nec Venus impreirit morcs,queis Helius olim 7
Turpia cum flibjo fkdauerat ora madenti,
Et vefle indutus muliebri,mterque puelias
Lafciuas,Rex fila colo carpebat, ik vfum
S^ypiusoptabatjfcxum &
mutare virilem.
Nec tam mollis erat,nec tantum inuaferat atra
Luxuriofa Venus fiagrantia pedora iiamma,
}kon habuit mores^quas Sirdanapaius habebat,
Non erat imraani vexatatyrannideLufa
G vns,vt Tiinacrice fuerat,qu^ fi-iic^ibu? omnem
F ^ ' ^ '
Italiam
 L V S I A DV U
7P^ Italiam complct^populi Rom^e hofrca
dkimt,
Nec Lufos Tauro combuillt Sanaius ighe
Suppo/ito^vt folitas luerent pro cnminc
pcenas.
Verum Lufiadcs foliti parere fuprcmis
Ke^ibu5,h3ud tolcrant dominis llia iubderc colla^ ^
Qm non matores fuperent,yel moribus arquent,
Hinc erp ob cnufam Regni modcramina fumpfit
Aiphontus, Comitem quem doda Bononia
nouit,
(^ pottquam fratf is prudens fata vltima vjdic
Accepu populi regalia fceptra, ferocis
^
$Qg Et nomen^placidam tandem noua regna quictcm
Aceeperefuoscupienscxtendereiines.
Imperio acceptas Turdcnfcs pcftore tcrras
M
Jgnanimo alTequiturjMaurofque expcUitab otis,
Oceani clarosportansex hoile triumphos.
Hic Re^ Alphonfus,dextraque,& vinbusomnes
luforum traaus,& littora noftra feuero
Maurorum impcrio foluen.siaga perfidapellit»
^ucccdit fplid magnus l>ionyiias alto,
NQbilis AIpKonii ilrrps,& gcnerofa propago,
Regjs Alexandri qaifamam obfcarat,amicis
Ijp
Munera cum populis totum ejcaudita per orbem
Hic poilquam regnum iam pace potitur
Bjuidit.
Impcnum normjs,^ ladais legibus augct,
Monbus mgenuis tranquill jque regna virefcunt,
.
Hercuieam mnilsdecorat,donifqueMineru^
Vrbem;Parnairum,fontemque Hdiconis,& vndas
Linqiiere Cail^lias, laticefque haurire
cocgit
}Ao,nds, tuos,campofque hibres
calcare Camx-nas,
Ainpr aiiti^ms Acadcmi^ fiirgit Athcnis,
 :

LIBER Iir. ^5
Qua fua dona fciens populis oflendit Apollo, S20
Baccharequc infignes,viri di Inuroque coronse
Tcxuntur,capiunt do& fua pr«Emia vates,
^ificatque nouas arces,& masnia Regni.
lamfprocul apparcnt turrcs,cafle]la reformat
Edita,turritis fublimiaque oppida muris
Firmat.&ajtherejs minitantcs fedibusaulas.
Sedpoflquam char^filum fecatimpiavitx
Atropos,Aiphonfus fuccedit nomine quartus,
Prajparat hic Viuo crudelia bclla parenti,
Nec fan(^« iuuencm Matris pia vota refr^nant, ^ici
Kex tamen erexit mencem^regnumque gubernat,
Etgentesin pace,animo defpexjtouantes
Caitella?popuIos,& figna minantia mortcm
Et generum beliis,&: diro Marte Licellit,
E t ieniper portat generofo ex hofle triumphos.
Actamcn Hcfpericum cum gens Agarehiea rcgnu
Jnuadir,patitur clades Hifpania;
certum
Auxilmm genero patienti extrema ferebat.
Nanquam Mauortis deduda Semiramis aufu.
Vemt ad Indiacos campos,tot fbrtia ducens
2$>
Agmina,& Italiam inuadens Rex Attila fummum
Horrorem Aufonijs refcrens,fuperique fla^ellum
C^li habitam cuneos Gotthorum,2ckfq,-
giibennds
Secum horninum feuus tor,tantaquc miliia duxk,
Q^nta tulcre fimul Rex sh^ e lede Granat^r,
Marrochj,& Bug<s Rex & Canhaginis
alt.T.
Curida f lus vidit cclebris Tartefia campis.
Rex tamen Hifpanus cum tanta pericula Rcgm
CQnipiceret^Ylres, 6c rcbora foma Mauri

impe-
 LVSIADVM
850 Imperij,proprbque timcns fata vltima terra?,
Qiiam quondam amifitcaptus Rodericus amorc,
Filia,(]uo Regem Ducis irretiuit iniqui.
Auxilmm a ibcero trepidanti poflulat ore,
Mittit& vxoremjcharumquae fefla parentem
Et vultuV^c iacrymiSj precibufque impellere poilitj
Reddat opem roiferis,generoque extremaferenti.
Ijigreditur trepido pr^Ecelfa palatiagrefTu
Puichra Mana,rofam vultu nTiitante,fed extra
Ls^titiam niillam monflrans,^^ fulgi da tollens
Si^o Lumina,cumgemitucaiidisrigatimbribusora,
Ambrpfios fpargit per eburnea coila capillos,
Qnam pater afpiciens h)lari pius accipitore,
llia fed h:^c pior^ms gemebundo e pe^^ore profert.
Africa quot populos produxit terra feroces,
Conduxit Rex Marrochijfimul agminefado
Pergit,vt Hcfperiam ferro CQnfumat,6c igne.
Oceant poliquam tangunt fera iittora Mauri
Olkndunt animos fa?uos,tantumque furorem,,
Vt trepidcnt iiomines,mirentur 6c oppida gentcm,
2jQ Coniux, cui ficio iunxiiii faedci^e natam,
Vt gcnrem Hsfpanam, Regnumque timoregrauatQ
Viribus cxigujs,.& pauco miiitc iorti
Pcdorc dcfcndat,vitam in difcnmine ponit.
Necdubitatvanjscaputobiedarepericlis,
Si pater auxiiium, teque,& tua cpfira negaris,
Sane equtdcm Regno,llege &
priuata marito
Tnfiis ero,&: viduam degam per tempora vitam.
Ergo age"Rcx,cu ws fluuius terrore Moiucha
Siilir itcr,reaocatque ilios a marm^re fiud:us,
i

Rumpc
 tlBER III. ¥
,]RLumpe rnoras,nec te nioueat difcordia Regis Sgp
Hirpani,& miferotandem fuqcurre niarito,
Caltelbque omnijVerum fi oliendit amorem
Vultus,& excclfi mihi das pia figna parentis.
O fuccurre pater,pater 6 iuccurre cadenti
Hefpena? regnojnam fi non agmina ducis
In Mauros,lapfLimregni,regifquevidcbis.
Immenfi moueant nodri tua pcdora ludus.
Sic Regina patrem alloquiiur fuipina duceris,
Vt Vcniis aima loug , cum ventu. auramq; fecunda
Pofliikt jEuqx TroianOjSc texta fruantar
g^
Pinea fecuro portUjfiatjoneque tuta,
Qux fic ^thereum lacrjnns, precibufque Tonante
Attrahit, vt dextra vehemcncia fiilmma peliat,
Quod petit & nianibus tptum concedataperas
Iupp!ter,& fi plura petat concedere vellet.
Ar pater Aiphonliis natg? pietate redudus
AntiquasponiLregali expedorerixas,
lurgia compcfcens,roro (imul agmina.campo
lungit Eborend, quem. maxima turba virorura
Implent,rcfpiendent foiarrlumine tela, 900
Etgiadij,& clypc!,parma:que,hafiiiia,& cnfe.s
Qrnati phaieris & equi fra:na aurea manduiu.
Excitatadtrepidum ionitutub^concaua bclliim,
Et beilum,beilum,belk]mqne rec?p ocdt atrox.
Enpropcranrcurfus,perguritoue ad bclia fcroccs.
Ecceautem niedaivconiurgitcorporefigno
Regali Alphonfus iupatus,& pgmen ageb^jt
prdme confirudu,ac hameris {upereminct on^nes,
EtfbUun vuiui,gcf]uque refufcitai: pmne
Cor
 L V S I A D V M
^^° Cortrcpidarn»ilBuamquetimentiap€<ftora morteiti*
IiilGfc|U]tur nimbus peditum,ciypeataquc totis
Agmina denfantur campis. It Lufa iuuentus,
Et ficingrsditur terras Regina timentes
Ciim Pttrejqui M^uro infelicia £ita minatur.
Alphonii Reges fimul ^gmina fortia iungunt,
C iilraqiie T^irtefijs difponunt Maraa campis,
At Cuaei,.ii:qas acies ilint e regioae minanres
M.iuroruri],complent campos, Sl culmini moJitis.
Pe^tora noil rorum qliatiuntur pul fa ri more,
«^ro befperaatqueillisfe viacerepoITephiilang.is,
Dunoncognofciit,D6minusqiiod Martia Chrifiuj
Prselia femper agit pro notis^datque fauorem
ChriflicoIis,dam belh gerunt teterrima Mauris.
Ridet,k iliudit ridens Ag^ren,i iuucntus,
Quam frc?giles vires,quam psrua potentia Regum,
Et terram qaicumque fu.im libi ditiidit ante;
Sed ficut falfo Saracenum noir.en vfurpar,
Slc aliena vocat Msnrus fua periidus arua,
QujUem monil riferum, fedu,immanemq; Giganti
1^0 ^^^- ^""^ ^"^^^ ducens nd prsiia turmas
CiMii timetjnfulcat cimpo,tunc mole fuperbus
Eminus aipiciens lasis,& verbere paru^
Pailorem funr^Je nixum,vilemque pucUum,
In mcdiurn aiKl^ccm fecumdelcenderecnmpum
Irridens verbis luuenem defpexitinermem.
/xt puer xchereo danvcaxAt numi nc frctus
A ptans fax.i, rotat fundam,'nixoque gigantis
Tempora pcrcutiens,raonilri Ci^put amputat enfe,
Et plus poiTe fideoi,qu3m poffint roborj, monflrat
 IIBER III. 47
Sic fic Chrifticolum vires,atque ^gmina Maurus pf5
Pcriidus infplciens ridet.nec pq:rapit amcns
ludicium e«li,noftrifque fauere Tonantem,
CiHilygiJe parent: llygio cnm Rege cauernje.
Marrocrii Ibrtem contra fortc agmina Regcm
RexHiipanus agitjLufusRexbeiia Granaia:
Sorte gerit Rcgi,tantoque iiorrore petiuit
Maurorum cuneos,Yt iam vidioria nodris
Ccrta cadatjnoftriqu^ canant clamoretriumphutn.
Ecce h^fl^jgladijque fimulThoracafurore
Horribilipen£tranL(^vifqmiranda.^Iacobum ^5^,
Acciamant quidam,Mahometumque altcraclamat;
ParSjiuxta fe^as varias,quas quique fcquuntur.
Percuffi nitidas feriunt clamoribus aulas,
Efficiuntque Iacus,nigro &
de fanguine fojGTas,
Qoeis alij vitam amittunt,fi fortc feroccs
Euadunt gladios,5c dira haftilia vitant.
PoflquamautcmLufi pofternuntagmina,c^es
Maurorum efficiunt,& mirosftragjs accruos,
AuxiliumHifpanisprsebentjquipralianonduni
Abroluere,imo ancipiti yic^oria Martc cfl. gSa
Luforum aducntu belii confumitur ardor,
Vidorefque manent poft bella horrentia noftri»
lam Phaebus totum ferme confecerat orbcni,
Et Defcfllis equos tumidis abfconderat vndis,
Cum penitus noflri vaftarunt agmiaa Rcges
M3urorum,adf€dcs hominum totmiiravolarpnt ^

Milliatartareasjtotoytcelebreturinorbe rJ-rT-
Certamen dirum,grara &
vidorianobis
Manferit,iila Deus luc^ hac miracuia fecii.
~
'. ^
'
Noti
 LVSIADVM
In^ Non tot Cymbrorum poflraiiit miilicj fortis
AuronidLHii redor Marius,cum exercitus haufit
Sanguine permixtas fiticmi pedore Lymphas.
Nec tant.-jm a primis cotrarius Annibal annis
Ilomanis Aquilis,Cannenfibus ediditaruis
Romulidum cladem,quando tot millia Letho
Martededitjtres vt modios infigne virorum
Nobilium magnum compleuerit Annulus,ate
Inuidam milit quos ad Carthaginis vrbem.
Tu quoque Lstheas Tite fi dimitteread vndas
^So Tor mcntcs hominum potuifIi,ma?niaquando
Antiopx Solyma?,& facratas Nummis sedes
Vrere pcrmifitcoelum,& fupremavoiuntas*
Humanse hanc vi rcs pocerant hon edere cladem*
Namqiie oiim muhi diiuno Hamine vates
Extremam Ifacidis hanc pra?dixere ruinam
Vrbis,qainctiam Dominusprzedixit I ES VS.
PollquA magnanimus portauit ab hoflc triumphii
Alphonfus vidor patrias digreffus ad oras,
Lufiadum placida populosin pace regebat.
$9^ infanus,trjfiis,f£euus,ac impius orhni
Fama «omtnum dignus tunc cafus contigit^ imis
Q^H (ftelushofrendum) nuacted^^sdetegit vrnas^
Ducerecum vitamtranquillamfata v^^tarunt -

Agnetem,qii3?poft mortem Regina vocata efl:

Tu tu folus amor crudel!S,& horride,vita
ViribiTsimpanbuspuichram fpoliarepuellam
Niteris,6ctantofelicemIuminegcntem
Si non, crudeliS,multo firis afpcra ludu
Lenitur>magis,fJtque niagis ficiencia torqnes
Pcdora
 LIBER III. 48
Pedorajfemineo tandem maciilarecruore, mooo
ringere &exopt^s akaria dira Tyranni.
iilcce quiefcebas Monda? pulcherrima npis

Etatifque caprabas dulcia frudus

tuse
*rasmiaj(fed muhum requiefceregaiidia vita?
•^on^patitur fortuna ferox) tua lumina Monda?
Itellati ripas lacrymis,& fletjbus augent,

& Petri gratum tibi nomcn5&: alta

^rincipis
^ixum mente manens manifeOas montibus,herbi's,
^loribus,atquerofis,hyac]ntho,albifqueligui!ris.
-lis animum incenfum curis inflammat amorc roio
Fcemina, & illuflrat ncdiscum Lunatenebras
oladomomaeret vacua, llratoque reli<5lo
ncubatjillum abfcns abfentem , aiKiitque,videtquc.
^Jobilium princcps thalamos iam defpicit, Agnes
^edorc fola manet,folam fociarc lodalem
"onftituit Petrus,fibi flat fententia menti,
roniugio Agneti tandem fe tradidit illi.
mprobc amor,fic tu mortalia pedora cogis!
Lt Rcx Alphonfus nimia iam membra feneda
.aflTa gerens,Nati ardentem confpexit amorem ^0261
lluflresthalamos,regali 6c fanguine dignos
>mnerc,rumores populique,&; iurgia vidit,
Ignetcm flatuit formofam mergere acerbo
'unere,& infontem vultus fpoliare decore.
ahguine conccptas flatuens extiriguere flamtnasj
Juas fecurus amor conflanti in pe<5lore nutrit.
)^is furor 6 ciues,placuit nc vt frigidus enfis,
\m Maun ad flygias mittuntur &pe palndes^
nbcllem contra, fragileni, pulchramque Dneliam
'
Yibre-
 dttHHiliiM^
L V S I ADV 1^1

xo jio, Vibretur,perdatque leui eum vulnere vitamJ

\
Hornficiad Rcgcmmotumpierate minitlri
Addiiamt miieramjpopulcs led mente fcroci
Agnetcm iuperis Rcx auferat auns.
Siiadet vt
Attamen illa fui Petri non immcnior, aedes
^ Refpicitxthercasjammifqueaccenfa dolorem
Principisabfentis,charanaLofqueparentc
Orbatos plufquam mortcm lacrjmauerat Agnes*
^
Fundebant oculi lacrymas^tunc fune mmiltcr
Alligat 6c palmas niuco candore decoras,
104^ f*olteaconfpicienspuerosfuapignora, dulci
Queis diflenta dabat ludens iade vbera matcr,
Prjncipis &
natos ardo nutnbat amore,
Sic fatur lacrymans^triftique ha:c protulit orc.
Siquando (Rex alme) feras, natura feroces
Qius produxit,aues alfaetas fortc rapinis,
Commouitpietas pueros nutnrcrecenti
Lade,finuque fuojam vc monflraucre columbsB
EgregisB Njni matri,qua? pabuln quondam
Pr^ftabant pulchrar magna pietate puellse:
j^j^o Et Lupa monflrauitjfitiens dum flumina qua:rit
Inueniens binos nutriuit lade gemellos
Inclita,qui magnse fundarunt m^nia Romx,
Tu Rex humaMO,qui polles corde,vidctur
Humanum ilfortetibi m ictare pucllam ..,.j

Infbntem,inde:nnem(]ue,ac nullo criminc fxd^xal

Hoc tibi crimen crit foIum,quod pefiora nati
Vicerit,eximioqui me fibi iunxitamorc.
Refpice ad hos pueios triflem ne rcfpice matrcm,,
Te moueat pietas,fiquidem tc nulla moucre ^ t h
Culpa
 L I B E R Ur. 4^
Ciilpa valetv vitaihqne inrons curn i'inguine fnndo. io'6&
^^viodli M.iUrorum mi^ascoalumefeter^o
Ipfe po:es,moaeat fum mum
clcmentia pcctus,
N. iic occidc Niirum,vy.iaf crirrina nuil patiauitv
•

Si tairu^nhscc fatio fubiimic^peclora Rc^^is

Non mouetjextremas infelix miuar ad orns
Exul. ero Scytiiicis campis LybiaCquc remotis, .

Qu::isUcrymis,noiiro> du fpiritus hos regct artus,

Coniiim<imini:^uiiam Petn non immemor aruum
Pruicip3s,& nomen iirmo lub pcdoreconclam.
Me mitce ad populosf^uoSjtigrefque/ieonvfque 1070
Ec forcaiic m ihi pfctas erit obuia, pedus
Qa;rm celfum,exuT5ium,fubirmcL]ue dencgat,oris
Exul ero extre m is placido contentii fnuore;
Pignon5,rehqiunfque tui,quc.m corde reporto,
Pri!'jcipis atque mei,materno ibi pcctorc p^icam.
Ejm p:etas Regem impellirjiam parcere motus
Op:at; nam ni m um mouerunt verba puelloe,
i

non magn^tumpopulique feroc'*a parcit,

S:<-i

Svngumeumquc ferox vaginaliberatcnfcm,

Q3 morre infontem dignam putat Ckic puellam. i^

O dura,ac horrenda ni mis.fera vi fcera! ccm ra

Imbdlem.timKiam monO raftis robor;! fortcs!
Qn."'bs Pirrhus erar, cum pukhra Polyycna virgo
Extrernuni ch-^rs! marris.rc-lamcn, Achi Ibs
Qnod fcra forniof^m darn nauerat vinbra irucllam^
C: udclem Pirrhusiam pr^par^tinipuiscnlcnu
Ail illa in-matrem furijsJraque furvHttm
Lu^nin^ conijcienSjquibiis aera ten-!per.3t,n^r;s
Haudiimilispanens gUdio (e ie,.hcfti^ lubdit.
'
'^
.
•
G Sic
 L V S I A DV M
lOpo Sic contra Agnetem infqrgunt, coUumquc cruento
Percuiiunt giddiO,&: ccruiceoi vulnere &clant,
Ceruiccm cancioreniuem,gUcieni(jue rigentcm
C^u^ ruperat;pc!ndent ex coilo opera aka iupremi
Pnncjpts. Agnctem qui polt fua ftinera fecit
Reginam; mqriens chrylialli lumineguttas
En:iittit,tbrmoIa quibu^ decorauerat ora»
O mU^ricafurn vellrum penfat^futurum?
Qnam 'pene $ol poier^s abfcondere iulgtda ab iflis

Lumii1a,vt infani feplis mcnCi ThYesiis

'
rtoo Luge tm Garuit,natuni currs frater edendum
Atreusappoluitjncque enun hoc perfene volebas?
Vorque c^u;^ vaJ!e3,vos aita cacumina montis,
Qwe vocem extremam potuifus ab pre puellis
Accipere ,audi (l \s ddefti nom ina Petr i,
At^^ue iterum longo repttiHjs c<:mpore Pctrum.
Sicut cum prKCifa fuit^fine tenyporc pulchra
Vel rofa,vel flores,vellylia candida bclla^
Virgmis attre(ftata raanu,qucis re?cere am^num
Ciira fmt tenero capitique imponerc certum,
ijio lam colorabfcf drtjgracumque smittitodorem,
Ssc dcfuncla iaces Agnes,fic ora colorem
Depcrdunr; fic pulchra rofas,fic lylia pulchra
Amictitfac5es,vukum color atque rcjiquit
Purpureus.palior gelidos folum occupat artus.
Vos fiuujj Nympha? Mondx reterrmia vefba:
Fuiaera pioraihs p^T tcnipora longa pucllx,
^reVnumque oculis lacrymas vertiliis amsenum
Jn.fom^em,arque ilh pofuiiiis nomen amorum
Agnai5,Parjque fimul Qjiam fuauis odore
Irrigat
 LIBER III. 5®
vnda rocas,flores,6c^lilia campi,
itfrigat 1 1 2#
Fungitur Alphonfus fatali lcge,fenexquc
A.bfoluit vitam,Nato regnumquc relinquit.
Pollquara autcm Petrusc^pit moderaminarcgni,
DiicdiE exagitant mortalia vulnera fponfac
5nmere vindidam,fogiunt qui tale patrarunt
Horrendum,infauilum didu mirabile crimen.
rradidit hos Petrus crudelis,regna gubernat
Qui tunc HcfpericB, noder po(i tradit Iberos
Nonnullos profugos, qui duri dira Tyranni
Fnclatimenc,vsountLufofubregequieti, i^i*^
^rque ita ge/Terunt inter fe ftedera reges,
Q^ Lf pidus fratrem tradens , qux Antonius vnum
Gerniarium patris,& qu^ Caefar pignora amoris
'Vntiqui Marciim,quondamgeirere maligno
^.(^ore,vt cxtremae ferrentdifcrimina mortis.
Vlaxmuis hic pnnceps nil gratius effe putabat
^mperio regum,f^ua quam m.orteiatrones,
jupplicioque Crucis rorquere,& maxima pxnis
Flagitia afficere,& nulla impunita manere.
liciuiltscun^basferuabatlegibusvrbes 1^4^
'^uiia latrocinia,& vcfana iniuria legiim,
5ed pietas,& reda lides liorebat,Fz iquum.
*^on \^agus Aicidcs quondam,non semulus illc
iupplicio plures Thefeus torfere latrones,
^uiim pnnceps Petrus,Regi tormcnrarapinis
!>ebi[a cura fuit iibrata expendcre lancc.
^nfcitur ex iuRo Fernandus Prmcipe mollis,
Uque imbellis iners,defcs,nimiumque rcmiilus.
) variusnatufseordojVar-jquerecurfus •

Gz Eii
 LVSIADVM
J150 En pater inuiaus^redurque, ac conCaus sequf,
' iin n^tus t!nHdus,vecQrs,ac ilnliibos
orbus.
Oppida nam timidus Rex deuaflabat Ibcrus
Agmiu muita feres hQmmum , cuncoiq,- liipcrbos,
Non Limen mtcrea rcgnum defendere amtum
Curat,& a Lufis expaiere iimhus hoiicm.
Deditus eil aub,Vencns,Bicchiquepenuis,
ImminerexJtium Ilcgno,penituPque rumam
ExtTemam slpicerer.ni rummum. Roma mmiflruin
sduerfos coiTiponat fedcrc Rcges:
Mittat^^^vc
ji^o Proh fcelus horrendum/ Lufos ad bclb^^oar.itos
Semper,& ad iignum folitos concurrere.Rege
3>flde, Cslldk Rex fic mua Jit inermcs,
Vkima.ninfclix videatdiicrimina Regnum'
Vei quia fydereus fic tunc perm ifit Oly nipus,
In pa^n^jm vxoreni ianaa quod icge maria
Liben5t,vnitam Ltonorem iiderc iirmo
Comungit^quefibi iponiarn,Regaiq'de Coronam
Jm.pofirt forma^cnptits dulccdine^moliem
Vcl quia dira Vemis penetrans iic vifcera,Rcgem
iijoReddiderpr/tjamturpisamorfera pcc]:ora mollit.
Ob Vcnierisvitium multifoluificferuntur
SuppiicramsC^lo fic permifren£c,Myca!oas
Qu! perijt paiior r.tibus P.ins impiiis ^ki?,
Forinofanique Fleknam rapiensLaccd^monelittus
Attuhtad Piir,ygram,Priarniqr!e iriclnfit ,udas. m
Criminishicpa:nQs,8c Troic! morniaiblaunt.
Tii qtioque Virgtnca chim vis fjK)ijare maritum
Appie 'rH'qii:ni| tu n.itLi3 fexie uielcilum
Committii>crimei},dum cziu LucrcciaRegem
Excipit
 mm
LIBE R III.
E?ccipithorpitio,rcgnopriuaris,§i:exul
Mirteris Auibiii^e extra fortia m^nia
Rom^.
Appius abfoluit vinciis,&: cnrccre vitani,
Qiiin .tiam vatcs Diumo Regius ore
Carmina dccantanG,polk]Ucirn deuiausamore
Berfabeam rapuit,ficl(miqueocciclit Vriam,
Et Rcgem,& populum psrnis puniuit
acGvhis
Omnipocens,rucretque genus fortaiTe fuperbunt
Ifacidum.pietas n fi yifcerafmaa
moucret,
Et RcK ikidicus trilli fua crimina plnntu
Flcret. Bethamicamquetribam,&Galaatidis
vrbe Ucf»
EucrtitfaeuumcrudelipeaoreGrimen ^
Commiifum.Regnnm Pharaonis Sara f uini^
Aff Git multis,Regis quia duda
fupremas
Jngreditur fedes iulfu.Tibi Dma labores
K3pta,vrb!quetu*pepirit,quod vifafuilli.
Soilicitus femperiortiffimapedora molljt
Ardor,dcbiiitat virefque Cupidmis arcus.
FiliusAlmena^ nobis manifeiletamorcm
Lydia Lygea cum tinda puelia paludc
Oniphale oblitum cogit deducere dura
taoa
Mollia penfi manu,totum qui robore
munditm
V icerat. Antom cur fic tua fama pcr orbem
Njgrc.citf Dcnfam regina
.£- vptin noclem
Ad,did't Hoc etiam vic^or tu PcTne
tuhili
Sappljciuin,pulchramcum Appulliaterrapt^^^^^^
Dai tibi, 5c muiaus V/ar«cia lumma
c^c^-^s
Lr^ie .mor quorllim atpcdu
vecordia torc^^s
Fcetora?qiiiiiimulas ardcntia cord.i
lli^^^^c

G j. LVSI/:-
 LVSIADVM
L I B E R III I.

A R G V M E N T V M.

D Efcribit hof lihro foetn eximia frimi Ioah-

nis Fortugdli^ Regis in rebus hellicis fali-^
citatemy& quatisfiagrauerit defderijs, vt altqul
de Indid Imferio cognitionem haheret Rex loan-
ncsfecundus: quam mentem executus fuit Rex
Emmannel, dum Vafcum aGama clafsi Pr^fe^um
mifit,
pIniiias,imbres,nimbos, feuaq; procella,
POa
Noaurnamq; vmbraiuriori & flamina veti
Sol oriens radi js tranquillat nubila
claris,

Imbdiigelidu remourtq; a mente timorem

iULiirima nautis
Dat quoque fpem portusiiatio
Apparet,nigrasp:llii Sol lumme nubes
Refplenden?. Lufis fic fombus accidit,atra
Poflquam Fcrnan-^tauili^vfih^r.cidit,
liquir.
Atropos,& populos,& re^na cadsntia
 iu mm
L I B E R rirr. y^
Nani fi fortc fuit votuni,quo extollcrc Regem
Opprclli ppfTent Lufi,qui Mcsrte feroci
Fundtret audiices,belloque acccflerct omnes
Calleilse populos,qui magna incommoda rcgnO
Atrukrantjiptumque pati difcrimina rerum
Vkima tentarunt Fcrnando Rcge,f uinas
Ingentespopuli,deprciIaque marnia,forte$
Arces,atque vrbes immcnfa pericula ferre-
Magnanimujillaliremq^infignem robore,& armk,
Ac Pctri mturn Regem accepere Ipannem*
Monllrarunt cLiris cjEleftia numina fignis
Eledum Rcgem c^lo placuifTe fcreno,
Quando, quafedem pofuit Sertorius,vrbe
Ore immaturo voces depromit,& altos
Edidit orc fon6s,palmafquc ad fyderatollic,
Et Regem clamat vix natapuella loannem*
Attollunt animos Lufi,renouantur Auerni
Tradtaodiaex vndis,qucfepc<Skora preffalabore
Torquebant furijs, tollit plebs Lufa furores,
Qneis incenfa gerit crudeiia fad:a,maligno
Incima cordahominum maculatfurioia venena, ^^
Tartareaque ferox ex fcde ex urgit Erynnis,
Regin^ occidunc gladiis.Comitifquc ntlandi
Coniundos vmclo confangumitatis^honorem
Regdlem demens,famam,^ Regiria pudicani
Perdidicextind! poft triliiafata manti,
Saucia nam curis Camitis fera vulnera venfs
Nutric,6c ardenti Veneris confumitur igne.
Ille ideo multis contbifus pedora plagb
Occumbit.merita^ &
d^ cum fanguine p^nas.
G 4 It
 L V S 1 A D V M
40 A t Leonor^ fugit/um niirquc abfcondjtiir aulis,
Vk ma nniirieiumioipina ma^liadedcre,
Occ^iiqiic cadunt-ixuys ruror ai m..i minijlrar..
£n vciiitAiihyanax cx ait*s rorre.iactrdos •

P'-^-r
..^ itatu -—
sobirxorpulquc
-.- r- . in truilraieCcitur^ .
:

S.icra riarj nrhil vaict,t>L nihiijnclytiis ordo,

Keipcdu^TiuHiis^ruilbjndDlgcntiajfcriiar
Nuilam plebs indod.j iidcm irahiiurqu-c.cndaiier
Pontilicis.QujiHras tiiriofaexli]fc5tatiras
Thifiphoni.^qu.intum vn-us djfpergit Erynnis^
liiubara i«5m iiieant dirs; ipedacula ca^dss,
;
5^
InfcliX qu.im Rornatuiir.quo ccmpore clauiim
Tr;-;dabat Marius.TacCcintqu^e Syit.^ cruentus
Feciv.,qua!jdo hoilern trep.danti extgit ab vrbe:
Excitat nifauibs comitus pcli tata
; querelLis
fata qu<
^

At Leonora lUiCns.quod diro vulnere amaritem

Viderita.Rtv eculos corn item profundcre Igtho
Infciicc;nsn!tnarn,lp,piantem 6c f ngume multa :

Expir^ffe ilium,niinio correprafurore

C:vUcil2e multis Regcm conatibus vrget,

^o Arma p;^rei: capiat Lufi iibi debita Regni

Sceptr.iyferat fectrin cunco sfortefque cohortcs:
Nam flia defundo fuccedit nata parenti

Nata,inquam, vanum retinetfed fama ttimultum*^

Rex igitur varijs cx partibus agmen Iberis '^-

Congregat,vt Luiis horrcntia bclla pararet

Hefperu ex omni,quce quonoam nomina Brigis
Accepit veterisjfi fada Hinilhmafama?.
Adueniunt acies,veniuntque ad pra?lia gentcs,
Qiias miondam Rodcricus atrox^nc for cis ab cnfe
^^* Liberat,
^ ::/
 L I B E R
Liberat^arque ingo Mauroriim nornine clarus
l^ernindus,veniiiiUcIuro qui voniere latos
Pratcimlunc Legionisagros, quos Maurus iniqiius
jFugit,6c attoiiitus vir3dantiapr.^ta reliquic. \

Aduenit & niticlis orn3tus Vuandalus armi§,

Hifpalisimmanem quem rrnttJtad horrida Martis
Bella/alutiferis Bithjs quam interkrt vndis.
Q^netiam Typio Gadesiundaralabare
Inilila,dmcs opam,vexiUa ornata coliimnis
Herculeis ducens, immenfum congrcgat agmen.
Vrbs etiam iliuilrispopulola antiqua Toletus,
Qu^m fecundataquis nolter Tagus aursfer,ortum
Conchenfi de monte trahensjfen agmina rDulto
Miitte conilipata.Metus non corda TGakci
Sordida gens)prohibct,ne forti prarlia Lufo,
Experti cuius quondam fera vulnera,tentent,
Hps etiam nudi Calybcs reclantur,8c iras
EiiCrcentjfuriafquetrahuntex i^wdibus imis
Nec vicina ferunt crudeles darnna.Lipuic^
Diravenitjdiroqueetiamnunc Auikirafcrro
Nobiiitata ibojquo fortia pedora munit,
Lufusatecuiusdimanat ped-orcvirtus,
Sicut manauit Sanibni a crine,Ioannes
InuidOjfortique animo parua agmina Marti ;

Prsparat intrepidus,cunclas regit iJle cohortes

Conuocat,6c verbis mctucntes roborat,hoilis
Defidiam monf}rans,& fortia pcdora Liifi.
Vokiitur interea iludia in contraria C2:tus
Nobilinm,varia;yariaefl fententia meird.
Non deiunt,qui corda ferant fatiata veneiio
 L V S I ADV M
100 Coniicrtarttqtiefua>odi<vincontraria vire^.
His gelidus late trmoi occi]patoiD,tJmentes
Bella ncgant^quumque putant transiei e ad Iberii
i

Inclyta iceptra duceni , iegeiquejSi nobiie regnum*

Nominisimmemores,qu^niosadbdldcrGauif,
Et qnotnollra viros,quot Luiitania Ibcris
Prselia contulerit.quoties dc vicerit armis.
Atque ita iura Cux patriie,regique negarunt,
Qmn etiam Cliriiio legeique,Sc lura negabunt.
Attamen o Noni toto memorabilis orbe
iio Viiceradiraquatitnunquam timoriite,nec vllis
Germani poiTunt mentcm conatibus?dain
;Ducere,quod patriam non fcruct ianguinc, &en{c.
Hic manibus gUdium arripiens,hic nnpiger,accr,
Hic iracundusjfurijfquc agitatus iniquis,
Et minitans ponto terrf,mundoque remoto,
Accenib loquitur iic impertcrritusore.
Hrgoeritex noilraLuf^rum proi!,recufet
Qiiipatrium Marteiii, bellum timeatque nefandu?
Ergo erit in Lufi genitus te]lure,iupremos
omni de gtnte trainpiios,
120 Qnae tulit in bellis
Qiu ncget muid^ regnum ciefendcre dextra?
Atqiie lidcm parn^ ncg(t,artus,robur,aniorciTi
Luforum,atqiie aliqua dudus rationc fuperbo
Audeat altcnus regnum hoc commjtteretrano?
Quid? Vos non eilis prsclaro ex f.inguine nati
lUorum,Alphonii primi qui figna iecuti
Hclperios populos vicerunt Marte f :roces/
Agmina cum diro fuperarunt Martta bello,
Etfcptem coiTiitcs manibuspoil cergaligaios
Duxere
 L I B E R II II. 54
Duxerc ad Rcgeni,ejc campo fpolia ampla fercntcs?
Qais funas horum vires,animoique fuperbos,
Qai nunc Luforum refcruntdamnaimpiaregno,
Temporc quo mira fceptrum Dionylius arte,
Alphonfutque gerunt Regni,Mauorte reprcflit
Horribilifnum veftri ataui, veftrique parcntes?
Quod fi defidiiE Fernandus corda veneno
I-iiplcuit,redcant vcteres ad pedo4:a vircs,
Rcgis &inuid:i veftigia certa tenete,-
Mutatur populus fi roborc Regis,& armis,
Rcx vobis clarum,lsEtis qucm vocibus vrbes
Clamarunt Regem,cuius fi viribus xqux
Smtpopuli vires^foruifima m2enia,gentes
Indomitasjfortefque vrbc9,ac oppida multp
Robore vincetis,quofque & viciftis Iberos.
Sivcro haud fubi jt ratio corrcpta timore,
Corda,animos,vires,validum 8f deponite robur.
Solus ego in metuenda ferar d!fcrinuna,rolus
Cafteilae furias frangamjpopulofque dom^bo.
Soluscumfocijs,gladioquc(Scliberatenicnv
Vagina medium/patriam iam dcnique vi^am,
Subiedamquc iugo null]US,Marte tucbor
Horrendo, & noftras defendam cx hoftibus vrbes.
Virtutem ob Regis.,patrix,iidciqucdecortrn
Non Iblum has acies,& fortia pe6ora vincam,
Verum ctiam Regi contraria qualibet arte
Agmina proftcrnam forti, ac fortiirmia fcandam
MxnixM horrcndiseusrtam viribusvrbes.
Non fecus,ac quando !auenes,quos oppida vidos
Excipiunt Canefi Caaenli ex Martc relidos :

Anniba
 K ; L V S I A DV M
t6o Annibalifquc
diicis,Pj?norum ^
yjribus,alta
lerrore,niipulios,ac fubdere dura
ibperbo
Colla uigolAtecupientes cogic
acerbo
Eaferuo nunquaiiiRomana arina r clmquere beiki
Q^imui^iviracomesfueric^Cornelliusillos '^
Ad tera bella mouenb,forces mnadik &
ho: csl
H.IC cogit populos,& Nonius
.^dmonec arte,
Qu,i rcmouent ex cord.^ metum,
Mauortia qnirquc
In auic arma,nlij Nep^uni animalia
fcandunt,
Atqaeornanc phaleris,ceieres immittere curfus
iyo gyi;nm conantur cquos, haRilja
^!,^
vibram,
Et teriunt fuperas magnis
ckmoribns arces.
Viuat Rex,Y]uat,v3uai per f^cula,dicunt,
Qni p^^tnam campofque, fero &nos hberat hofle,
C^Klim bella probant, ^m\x qui rura tuentur.'
InaaurantahjjmundantquehorrentiaMartis
Arma,(alutifera qusr pax confurapfrratarte.
P^irs gaieas renou.;nc,pars
fpicula lucida tergcac,
Pars acuunt gladio3,fubigunc in cote
fecurcs
i^ Alter^ p^^r5,v'arijsornant le veilibusomncs,
W Q^q^n,. iui i^iciunt diuerfa emblemata
amoris.
Diicitab Abrances R?x agmina
i
(^ualoan nes,
Aorances nKidis quam pnrterlabitur vndis
Auriftr iple Tagus.fbblmiinque irrigat
arua.
Armigeros primos duceb.u Nonius^,aptus
Inmimeros rcg^u vrcuncos,quosinclytusoIini
Hlles pontuxcas Xerxes duccbat ad oras.
I
NonaisHifpanispopuliscrudeleflagdlum,
C^ie Rnt Gallssjt^lis icxu% Attila quondam.
Laioruni dc?aram reclor cenet mclitus alam
I

Men-
 L iB E R irir. 55
Mcndns,ad imperiuin quo non pr^/lantior dtcr, ^po
Diicit Magnanimus cornuque Almada finifirum,
Gallia qucni Comitem mentis porccntibusolim
Magna creat, titulumq; grauem donauit Abraches;
Poiiea fubfequirur reipiendens ore loannes,
Qui potenr rabidum Martis contemnere vukum.
Germanaj^rponifjcircundant mamiamatres,
Elfunduntq^ue preces^promictunt muncra Chriflo.
lam fe fe appropiiant.atque agmuia mutua cei nunt
Agmma,c]usfonitum mjferesd Mg\da c^li
Sydera,fed cunc^lis dubia efl victoria mciLi.
200
Refpondet lituiis htuo, tuba dira viciilim,
Tympjna Mauortis ronitusdant,bc]hca clamant
Cornu ^iigniferi fortes vexiha rcuoluunt,
Et vcntistradunt muho variata colore.
Tempiis erat,quo ilaua Ceres frumcnta colonis
Colligit.& votis reipondent Cemim frutluy
In iigaum Aarxx pulchrum Sol aureusintrat,
Tcmporc quo Bacchus maturas exprimit vuas,
Purpureoque implethite doha ampli Lyeo.
Horrendum,mgcntem,rremcbudum pritbet Iberti 21©
Tunc tuba rauca ionu tremuit mons A rtabijs,amnis
In caput inuertJt,nec vohiii- ad sequora
Lymph.is.
Dulcis Anas trep(dus,timid!s & Durius vndis
Subfi{tit,& curium tenuit.capiturque
timore,
Et Tagus auriferos dubkauit vckiere
iluahs
Atque etiam Matres,qii arum paoenit
^d^rmTS
HornbihsiomrusprcilercadpcdoranaiO'^
Qnptiaciespalleiidquotflmt ilnefmgu^ne
vukus!
5:ord^petit,gehduiquecoitjR)rmidmeiangtjis.
Corda
 L V S I A D V M
32 O Corda gelata quatit gelidus timor amplius,ardum
Qaam fit dircnmen rcrum^cafufque periclum.
lacipit horren ius bellum committere Mauors,
Ancipitsque manu pugnatur,& .dpera (urgunt
Praeiia,primse alje diueria ex parte mouentur.
rios amor incendit proprium def^ndere regminij
Spes alios fuperare iioliesjac fubdcre regni
Iniugacollaferi,magnum ac portare triumphum.
Ecce autem miro infurgit Perenus Heros
Roboreprofiigat,ferit,ac occidit,& hofl.s,
230 Monuaper viridem fpargiique cadaucracampum.
Singultantem animam multi cum fanguinc fundut,
Tniijateilurem capiunt tunc corpora,viua
Quamvalde optabant,oriturque niiicrrima ccedcs.
Spicuia terribiii ilndent perin^nia motu,
Diraque teia voiant,neruo emiilleque f^gitta?,
Terraquc fab pedibns trepidans ieriieilit cquorum.
Et rcfonant vaiies,reibnant & culmjna moncis,
Frangunturque liaiix, fonitum dant arma cadentJS
MiJttis^autequitiSjf^uufque inlurgit Iberus,
240 In fbrtem diir us tmd: it quam Konius alam,
£t multas inS-ert clc^des^itragcniqiie minatur
Ecceautem fracres ab eodcm fmguine nati
Inuadunr,qu3:runtqLie virum ("mirabiie dsdu)
Stdmagiseii triani propnumq;extinguere Regc
^:^

Veik: iuum.extern^ regnum, & coiiimittei e genti^

CPtohicelus horrendumj qiia vtlleoccuiere iratre.
Bella per Aliubicos plutqu.im cuiilia campos
Af?>icr, bella p?iter nato,natufque pareliti
Bdiainicrtjfrater fratrem petit irnp'us cnCc,
AfSncm
 LIBER IIII. 5<5

Affincm vulnere coftas

aifinlsjCiiideli ^5^
En Ibcer .sfiligit gtnero,g£ner alter iniqua
Pcc^tora magnanjmorocercbihalia reddunt
VulncrajLciiurenipuiratdefundus vterque.
Non ai}ter,qiiam cum ciudiapr^lia Ccefar
Pompejum gtncrum contra commifit,6c altam
Emathij carpipopuii videreruinam
Roinuiidum iorti conuerfa in vifceradextra.
O Dux Serrori exccilens! o Coriolane
Nobil!s! 6 nimio patriam Catiiina furorc
Contarbans.' quicunque ali qui cordc ncf.indo
j
2^«
A.ducrius pAtYids immanja bclia paraiiis.'
M vos Tartarea conciuios iede feroci
yjpplicio,ac ptnis f^ua nifcltarjt Erynnis,
Tfieiiplionc cjue fuis ianiarit cordaiiagelHs.
Dicite ainc i>liL]uos.Luibrum
ex prole fuiiTc
Hoilibus iniignem tcnt^ntes prodere terram.
Horriiicum pri mum noisrorum rumpitur agmen
[rruit in Lufos \is ma^vimajrobur Ibers;
[ngruicmirr-enfum gennsjiam iarnqueputabant
F-xtremam. Lufosbeliitokrareruinam. 27©
Monius at furioius adeji, animumque fe: ocem
AttoilenSjfurijs vlrro implacab;lisardcu
Ceu magnae in Compis Septx.vci rupibus altis
iaiicius illc graii venantum vulnerc pei^uis
runcdemummouetarmaLco, fremit ore crtxnto
riirbidusjf t niiilo cni^ila. ur corda timorc,
^Jecpnitur natura fcrox,vt tcrga rciaxet
Fortia,quin potius medijs fe interriius hafiis
Emittat Sic increpidus Pererius heros
Tellurcm
 L V S I A D V M
zso Teliurem tmgens alsmo fanguine,multis
Vuiocribus.pctitiu%vir.imcufr5 faiTgume perdunt
Ex Luils quidam.numerofo milite virtus
I^rd cur.ExcLnfbs prxfsmic ctimna lo^nncs,
Qj^t f.n-i; pnma cohors,nam duK IbiMJlLnus omncs
t uoluic cuaeos,magm pr^rentM Regjs
Ovnn bu ; Hz vi res,an m os> fic robora p ra f| at,
i

Sicut cum pcper ;t catulos tiiribunda lesma,

Qj^sr^pu cpa lo^du^upabulrquxritinnruis
M .isyluii bns,currittur!bunda jremirquc,
ipo Concutix 0£ fremituiepcc.n rapid^lli.u.^i^nontes,
bic RcK difcarrens prnns (c accommodic ab:,
Atqucinimoinu-dolbcioshortiituramicos,
O focii fortes, EqiutesjO u)^. A'im.i mu ndi
Pe<aora.,quos nullus pnrceUo robort.-,& armis
j£L]uat,pugnate,& ydiram dcfcnd jte ccr r«jm.
Na-n fpes libjrratis (au) veitram areuit h^^ifam.
In Regcm veuru-n.charumqne vtdaeibdalem,
Qui prmius b:liam (libjens,hoile{quc,f;g;tra»que'
Et g]ad:josipernens,nan€ loca pvr c^gmrvia curio.
•
Mignamini Lu(i Marrem exe rccte terorenv,
30® pjj^r diccns valtdam metucndis vn-ibns h ?fhm
Vjbrat-(k mdoinitosixinbrindus torquetni hoRcs,
Q5 mim.^ni vulnerc multos,
In ilip :r;it's iarpirucordjs.

lam Liilos fi .r,;nii^mque pudore

Acccnio voc^r adbelhim,^ moue: semula virtus,
Mjrtia fift^ geruoc. oumi dilcnmuic vitje
Po^ h.-jbitO;Mart!s metuend.i perlcula vincnnt,
In iiduat op^rK.giadios tiDgu.otqu^ cruore
I
Rum-
 ipiitfli

L I B E R ini. 57
Rumpiintloricas,& magno vulnerc pecSus, 310
Mutua fic capiunt,& dant fera Yulncra,tanquami
Sidolor illc breucm potuJlTet Isedere vitamr
Vifccra nec quaterec,multi mittuntur ad vndas
Tartareas quorum iam mors,iam frigidus eniis
Corpora tranfgreditur.PrjEfed:us& ipfe lacobi
*
Militia celebris cecidit, qui praslia forti
Robore mifcebat,labuntur frigida If tho
Lumina,& ad collas ilat grandi' vulnerc mucroJ
Labitur exanguis fortis Calatraua Magilirum
Quem nouitjCurru exculTus deuoluitur aruis.
biaosgermanoslabenotatos
Periidia?
Nonius ernictft nigras Acharontis ad vmbras,
Mulci etiam mortem fubeunt,ignobile vulgus,
Qiiin & nobilium mentes voluuntur ad sedes,
Qiias ieruat diro recubans immanis in antro
Cerberusjhic magno latr^tu regna trifauci
Perfonat; vtque magis furibundafuperbia Iberae
Genti5?,& arma cadant,vexillum iniigncfuperb»
Cadella? capitur,capiuntur &akcra Marte
Signa fauente^ruunt iaculis,atque enfibus ac^i
Signiferi,multo rubeiiunc bella cruore,
Cladibus, &gemitUjlacrymis, color ora reliquit
Mortua purpureus,tinguntur fanguine fiores,
Lilia natiuum commutant pulchra cplorem.
&
lam fugit campum,vitamque reliquit Iberus,
lam furor ipfe deeil,iam vulnera fa^ua fuperfunr,
lam Rex Cailella? cuncos, atque agmina triiti$
Proiligata videt,diris inglorius armis
Propoiitum mutat,c^f ti iam poenic^t a<ai,
 L V S I A DV M
34© Deferit & campum.vitam non deicrit amens,
Et fugitjiriiequitm' geiida de morre fiipcrlies
Qn]libet,5c celercs ped.bus tmior addidk alas.
Ingtrntem mkAo condunt in corde dolorem
Dum memorant mortes.expenliiique jtre folutas,

Dedecoris maculasjluios ipoliaamph ferenres

Cuni videant paucos,opulcntaque cailra fuperbis
Dimtijs-fuluoque mtexiis veilibusauro,
"

EtChlamydts,Clypeos,glad;os,&fortiatela,
Et vexilk' fimuUiceprra ac iniignia Regis,
'-50 '-*ii"ipere,^lsetumportarcex hoiie tnumpiium.
^ HidetclianturtruculentiprcsliaMartts, -

Conqueriturque alius,quod tijc feratraxrit Erynnis

1 Ad iuperos beilam nigns Acherontis ab vndis.
L llleficjm culp.itfanbundi pv<5loris,alter
[ Incu fit Rege m ,qo m 1 le la bo r b ti s oiiv rt
i 1 1

I
Obfcuram piebem,p«nis fub.iitque profandi,
i
'
Nec iimt & populos tranqudls p icc potiri,
[
Vtcupida rapiatregnumque,acqueoppidamentc
I
Rura aliena,vrbes,chans iponiafque maritis,
i '5^<^ Et natis Matres,fociofque ibdalibus orbet,
Rex viaor Lufjs folitis maniiiie dkbus
1 Fertur.vidroris fruitur cum nomtne bcllo.'
t
Syderio primum foiuit fua vota Tonanti

Grates ktus a^ens,quod vidus abireUberus,

Forribus &
Lu5s vidoria laftafaueret.^
N jnius at bellisilatuens fibi qusererc nomen
jEternum quo f ima volet fuper al]ra,parauit
Ca(lra,atqueeximium virtute, & vinbusagmen
teVras vi^or petit arduus,vlcra
^

. Congregat,&;
®
/- - -
~
' '"" " Quas
 LIB^E R IIII. 5g
Quas Tagus excellens nitidisjrigat aurifcr vndis* '

Sic Deu5 inceptum iuuat, vt Dux Noniusiequec

Propolituni fa<5to,nam terra Vuandula nullo
Deui^as tradit dextras,ipoliumqiie laborc,
Ants pcdcs tellus proilernjt B^thica fignum,
Proflcrnuntquc duces ali j>nec f^ua reiiilunt
Robora roboribus Lufi^gladijfque crucntis.
H]s,alijfque malis,qua? belia
horrcnda ferebant^
Cartcllae populi preffi,rcgnumquc rucbat>
Optata fed cnim placuit vi^onbus altas
CaflellaB populos dcuidos paee potiri,
Poilquam permifit pater Omnipotcntis Olympi
Coniugio llabUi binascopulareforores
Regibus Hifpano,& Lufo,qu2e fanguinc natar
Regali Anglorum gdlia,facicquedccoras
V^incebant Kegno formam admirantc puellas.
Poflquam inter Regesvixit pax aurea,poilquam
Diffidij abrumpunt vinculuni,- gens effera Martc
Et bellare parans^qu^rit quem vinccre poflit,
Et cum regna pio tranquiliae pondere pacis
5int cikum i]abiiita,rates qucis sequora fulcet
Congrcgat,ac patri^ trans litrora rcruida pergit.
Rex fuithicprimus Lufus, mariaalta carinis
Qui fccatjingenti Ccptenfcm expugnat vrbem &
Robore,vtafpiciat(^iuino
numineplcnus
Quam Domini fuperet Lex facranilima Chrifili
[nfandam lcgcm, & mahometica dogmata Mauruf.
Mille No.tipanduntnauesfuavela fecundis
Flatibus, lcfalfum argentbm,ac Ncptunia regna
§£5 £Hl^^>ft^iuntqiie^tain,qua terbi^a^ biim '"^
^' '''^''^'"-^
'
.
" '

H a '

Alcid^
 L V S I A D V M
5ft50 Alcides pofuit mctas^vii Cepta fiiperbos
Eregic ad cdelura niuros, Abyleque cacumen
Anc capit Lufus turntam msenibus arcem, -

Inuidos M^uros populofaac eijcitvrbc,

Innumerofque agros, atquearua Hifpanicadamms
Liberatjlnfandoquaefrauscompulfaiufore j^,
'

Indigni Comitis,mukis induxerat annis.

Inuida fed vkx nimmm violenta fupremum
Parcafecat£lum,fceptrum Mauortuisheros
Ne gerat, atque dies in funere foluit acerbo,
ifio Vifitat jBthereas tunc mcns fandillima fedes,
Prseraiaque accepit pro tanto digna labore.
*
At prolem ingenuam iilultnllima pignora natos
Linquk,qua? populos virtui:e,& legibus acquis
TradetjSc augmentum Ccjpirittcrra inclyta Rtgni.
Non tam fa^lici procedunt tcmpora curfu
Acctpit IrDpermm cum Rex Eduardus auitum:
Alternare malis fic profpera fucuit acerbis
Dulciajfic \xt'is fortuna improuida miicet
Triilia.Qujs forrem firmam,nabilemque videbit
430 Latitiamjdubi^cquerota-quis reflititvnquam?
Nec tamen incertas ita Rex,ita nobile Regnum
Prscfentit legcSjdubisequc volubjle telum
Fortunar,viditpuerum,fratremquemmorem
Fcrnandum captum Mmrum lugadirafiibire;
Nam cumTingenfem Lufuscircitndaretarcem,
Bt magnum capcret damnum,fortiflima linquit
|vfarnia,& obfidio Mauri foluuntur iniquo,
A^mmatunc iungunt,celeremq; incurrcrc in hofle
Roboradiraparant,circundant, imminet altum
~
l Piicximci^
 Ik^

L I B E R IIII. ;
fp
Difcrimen Lufi redimnnt ciim fseno c vitas, 43^
Etprinceps Mjunsin fo lera traditurobfes
Pro pitna. Pateris mukos miferande Libores
Mideanimi virrucepuer,qui ducere Vitam , \

Fv:'liCem pbiTcs,pauper,captums mermis, |

;i,

Etproculapur«avmis,tljipiri|(blum v
l

Mlttit ad^rthercas^ueripatientiaitdes, '

PrjEpoaitque fins fdn^iis Dona pubLca,8c arceni

C prenrem M aaro cradi vctat ipfe feroci.
Codrus vt inui6:am patriam non vincerethoflis,
F.3ta finit potius feralia rumperc vitam, 44C>
M^^gfianimus ne Roma fuum dcfendat honorcru
Rcv^ulus opt5<^ non libertatepotiri
ElegiCjdfioque iugo confumere vitam.
Sjc pu^r nluliris Regum de finguine natus
I

Ne magnum toleret populofa Hifpania damnumi !

Subditurimpero Muni,collumqnefuperba ^
\
Sobjcit illeiugo loio miierabilissuo.
Codrus,ncc Dtrciffortes, nec Curtiusomni
D gnus laude,fua? fpcdacula maxima Romae
TalfageiTerunt,Fernandusqualiagc[fit. 45
Filius Alphonfus rcgnat poft fata parentis
(l^eipcrja in magna Luiis memorabilenomcn
Et M
a'ti gratum) crudelis barbara Mauri

Oppidaconuuliit,rigidum collumque fub'*git.

InmQii famam accipcret,nomcnque fupremum^'
Si nimiadu^us virtute hatid viferetarua,
Et popLiloi. fortes,quos nucritlberiatellus,
•
Tcrribilisdirodicettamen Africabello
AlPhoafum non polTe vUo iam loborc vinci.
 L t S I A DY M
'%^ Hefperidum potuitpoma ciareacarpere folus,
Qu^ quondam Alcides placido coJicgit in horto.
Qu^ pofuit Gollo Maurj iuga forcia,nondum
BxpuiitA aunquam duraa ceruice repelict.
Alcaceremfortem.popuiofam & Tangerisarcem,
Arziiiam cxceifam proies Agarcna tuetur,
Attamen Aiphonii inetuendo robore iinqiift
Oppida, fcrt palmam redimims tempora iaum,
liiuilrcmque fero portauit ab hoife triumpbuifi,
*
Namqueiilla inciinant adamantia mjenia £xu'is
^jp Viribus affuetis quofcunquecuertere Mauros,
F4<aa trem^nda gcrunt,a?tcrno ^c nomme dig*a
Hic Lufijhorrendo dum fcandunt iii^nia Marte,
Scd c^ca ambitijo rcgalia 'concutit exta -

Aiphonft,4c papulis dorainan;didira cupidoi v;

(^aflciiam^LufQ cupiens adiungcre f ceptrd, .• -;
'

I
Fcrnandum Rcgem rocacad crudciia Ib^rtfrrt '

Praplia,Tartareas f^uus Mar^ cxcitat Iras," • > ?

' '
-
I

i Congrcgatim-mcnfum Ecmandus Martius a^fi^m

Teliuri.scertas pofuit qua iilius olim ' ^
'''''^t
^^
%%o Almen^ metas,iacet hic i>rti flima Gst^ts. '
'

Quiquc lyrenigos habitant (iniciiominc montes,

^
Atquc alrj vuliii veniunt ad bei4s fcroci. •'*'>? '-"^-
At pucr exocifus, animofusiortis,& acer; ' «^^ -^•^ '
,
OciadiraHigit^charifbciufqucparentis - '>t<:qO ^

Ad fcrai)clIaIvcnJ^,campofquc horrendus Ibefo&T

''''
lntrat,ic horrificomiiceruT iirvurmure belluiti,;
Egfedkur pugnans Aiphonfesfronte fer^ha,^ •'!

,|ylars verbancipiti duiilit prKiia forte.

f iliusingentis^vifior tot firagisaceruos
.
,
Edidit
 L I B E R irrr. 60
EdidkjVt tampiim pofl fonera Cxm relinqnat 4pa
Fernandiis,V)d:orque dic xpta intJger agris
inuidus fppliet c^iira ampla loannes.
Sillatyac
At pater tuerfum llupeiMus conipicit .^gmen^
Alfcaique-Luiorum r.u^^reinter pr^lm figna,.
Augutius iicfortcfoit luperatus in aruis
Emathiis,viaorque. fejo^ x^ritonais exit,
Cum magQirCupiUnc vlciC-i C^laris vmbram.
Po%Ram,ftra timen miiere i^d ryderamentem
Alphonfiifommis f ruitur quoque fedibus heros
Inclytiis^^ idignus tptp xt ceicbretur in ort^c joo
Fii-us ejscelfi lufceptt fcepira loannes
Lu!iadumregn!,magno & moderaturamore,
HiC;Yt.Luferum caiierx:t Eima snclytanpmpn,
Marttii^C^f^iimulpopuiinoitrique cprpna.m :,

AugeretriitbciBtentaU:itqusrGreregtium ^

Auroi'.|^,nfPdo quampei; tcUita periGMl^iqUf?rq., ;. ..

Ecce iups miui.t Rex in:uid4iflimus,illi -:r^'

; :
- -

H}ipams^lid]olque;agrps,acoppid^luttrant •

Itaij^.partimappelluntjqup condita Sire.a

Barchenope magnuro tenqijt turibuda iepulchrum,-jj^
Qua m co ntf a vi res mdftfl r.^ runt fata fei*oces,
Cum var.),Qs r.eges,iuga muita,& iceptr^ fnbirs
Diueria,aG totjes permtuunt.nisenia verti.
Vt tandem impcnumifclici nomine l^egis
Hifpani ac<:tpjens iicretcekberrim.a mundo.
lam Siculpsi<;induntfl,iid;us,iam littpra Rhpdr
Claraiegant,icandu|ltiubli;meslittoreripas
Vrbis AlexMidri,quam qupndam foncra magni
Impia Fpmpeij decorarunt:fortia Meinglai^
H4 Umk

m
 I V S I ADV M
f^® M^nh confpiciiint celebris,campoique patcntes
!
Fru^ifcrisNiluslatcquosirrigat vndis,
'.

jBthiopumquc vident populos, qui dogmata Chrilli

Obferuantjfacroque Iviuant in flumine noxas.
lam rubros tranani: flu^^us , quos perfida quondam
I Ifacidumprolestranfluit Moyfercgentc
i
i Agmina^cum virga inpartes mare difciditambas,
i ^gyptique acies mergens noua fuftulit vnda.
k Et varios populos , Nfbathseaque regna rclinquuAta
Illuflrat qax Myrrha facis, fua thura Sabsci
I
I §3P Dum m itcunt, Arabum afpiciunt felicia prata.
Petresepoiltcrgamanentferalittoratcrra?,
I

1
lEt penitus claris deferta carentia lymphis.
I Q^a etiam fcindunc lcuibus freta Pcrfica cymbiSi
I
Q3 Babylonis adhuc confufum nomen , &vrbem
I AlpiciuntnoilrijBaffarsBnominepontum
Appellant,Tigris,Eufrates duo flumina mundi
I

I
Hic mifcent fludus,queis gloria maxima fontes
Sunc, quia cerrefli paradifi 4 culmine manant*
I
Inde viam carpunt.atque Indi lictora quserunt
I*
f f o'Aurifcri,magnifque fecan: maria alta carinis
Oceani,qu3r non aufus tranflre fuperbus
Trajanus cunfias Indi cum fubderet oras.
Afpiciunt varios populos,campofque virentes>
Et ritus varios,quos retulit India,fului
Et Narfinga ferax auri,locuplet»a magnx
Littora Cambaya* preciofis plcna rubinis.
Dum tamen ifla vident la:tf,non indc regrefll,
Pallida namque hominum mors occupat oflajdiefq^
^bfoluunt^t^rraque cxwrna corporaponunt,
 )

LIB E R IIII. 6t

Nec pstris optatos valuerunt cernere fines. 550

At Deus Omnipotens.nutu qni cunda gubernat,
Dat fato Enimanuel Rex vt fortiffimus altum
Ad finem dcducatopus,curamque fcquatur
Defundi RegiSjNam cum modcramiha Rcgni
Sumpiit,mirandis conatur rumperepontum
PuppibuSjimmcnfi tentans fera Ijttora mundi.
Tempus erat,quo prima quies gratiffimaierpit,
Optacum uiadentqae cadentia lydera fomnumi
Cum Rex Emmanuei iccto conimiferat aurto
CorpuSjVbi vana; pcruadunt pe^ora curx
Officium Regis reda cum niente repcndk,
Sanguinis iliuitns mentum, ilirpemque fuorum,
Regia perdulcem cap:arunt lumina fomnum
Ac mens euigilatjfimui ac nam mernbra foporcm
Accjpiunt Yirga cctigit tum fomnifer illum 'l
Morpheus, hic ccelum vidicfe afcenderc ad altiinii
Et manibusprimam coelipertingerefphxrani '^
Ex qua diuerfas mundi la-re afpicit oras,
Etvariasgentes,leges,acoppida,campos'. .:- il
'^
Et poilquam totum IsEtus perfpexiera£orJ>.eni •

lam procul afpexit buiis-e montibus^kis

Erurapi binosvitreo cumgurgitefontes.' [ '

Hos habitant montes fyiucEria monftra^ferarqut/

Et fy littilrc pecuSjCapita alta ad fydera toIlaQi: . 1

Arboreas pl.inta;;^denfa Sccaligine montss,

"-

Atque vias iriter textse pia lumiha pulchri

Impediun: folisjNam primaab Originc mundi
Nalla hominu n prefTere nemus veiligia plantisi
Fiu6ii bus cx jpfis iam larga rigantibus axua
Arpicit
 .

"^
LVSIADVM
jSo Afpicir egrcilbs Uctt., voltuquc cokndos,
Syiucltneiqiie icncs bmos,ei cnriibas ipfis
Cnirre,viii'?qnt flimiit, totiini qux corpus mundani
ObicLiFumqui* fertint, deiijgraruinque colorem,
Proikxas hailjas etiam nec ptdine eompta^,
Inibiliis frontem ramis redimjtnr vtcrqiie^e
])efeiIii5qDidam,defeirctque me!nbr.ag4rebat,
Vt loiigmn qui fccit iter, longofque^per agros
PrQgeditur,texiiqua vias ad littoiM losigas
Sicuta^m Arcadia?4ublirnibiisau6(:us io vndis
Exudans Alpheus Arethufa^ brachui qu^rit.
^o Htc pro-rul ad Regem grauiori pcdore clamans.
Qfiliixcfiiblimisycuiiisparsirriaximamimdi
Imperioferuatur Cait J nos nomine noi^ •
^

]E.tiama>ceIebrcs,qui nunquam infij,ximusatro.4>

Colla iugD;indQmitafemper cerutcc majBences,. A
LHaiapus adeiTe reorvquo nos capita.ardua.iGepcrO:
SubdenOBS redofoiuamusiurerrjbuUHn:
Illuilns G^an-geSjCuf *dat conabuk ccelum;.
H ic ego fBm>mnC> ^aradifus. fontc^ cq iQna.t,
#0 Hie ahudS.^QX' f ndos] Jiabcnsinirupibus iiHs- ,

P riacipiirM. lam; riumpje jnorajfv iam di hige ClaiTes;

Prmcipia^multaftabti^us: rtbi iMguiae Mart-;
Vfexp^AxiinMensiufusbellaomniayincet
Ke^a5a;i(rbcs,afcqes,campos^6c maenia fceprro
Kegna tHOjadiun^etjtii^goos: portare triuns phos
Gentibusexiil^sUegumqu.e imponere frrnum
At^piGks,cniseta'tibi.^<&OEjaphu]d!C»
Hj^c vbi dida dedit decoratus fluminc fando
Ganges>argentoniridaditi0imusIudus
; iiA. Aufu
 '

L I B 1 Jl II II. 0t
Aufugiunt.Rex Emmanucl mirattir,& alta ^i*
liinc prenritur cura,rcfidentquc in pcd:ore did:a.
Lullrabatradijstotum Sol Aurcus Orbcm,
Ettcnebraspelicnsforrhofareiiqucrataltuni -

Aurora Oceanum pudibundis veda quadrjgis.

Rcx procercs Rcgni rocat,^ cpx viderati& qua^ A
Audicrat pauidus folio narrauit ^b alto.
Mirantur cundfj-flupefadique ora tenebant,
ConfiIiumquciprobant,iam pinca textaparanturi
Af ftiamenta ferunt Nautas,iam tendcre ibries,^
rollcre iam malos, demitterc carbafa vcntis 62»
Nautiea gens tuntjdis,fe Martia pr^parat vridis, -
[amqucpUtantV^flosPontfprofcinderefiiid^us,
Et noua terrarLHti;ipatia,acnoaa littora mimdi -:

Q^rere,& Ocearii largi nquaimoHflra viderc. '

^ riiihi-q-uem^ fallax tenet i|ri6raritia tanti

Sonfili j WgHlnifi quod prasfaga petcbat '
'
'

McnsmeayTubliriirs cljoiim Rf Xtradit, &orhjtieSi

"oi^mittit^d&IIeiii^feliciqqe^drriiriSdua^
^orr^feosteritaVe^aritlmbsi^litfoi^^Eose ^* --

^u^rer^Mli1ri^vltini,&:*e6mfeii^ pdnto,^^»^'^ •'^^

11 jlit,& impatiidrimveniis oflende^r^ pc(^ti<P.^i -'•

'
'"^
•

-m
''
It prccibri^MkiSjCluaiiqtfdi^x pcltbreS^erbis
'Imperiurrfqueis Rex exercet^^obligat)aitd' -^'

iic raecumprudenfTl^tur.Gayiairidytef^<i:4f ' ' '^

riara caten-atds-e-emitantur iure tabores, " ' -- ^

^loria vadit iter pcr prxccp^fmia pericl is ' •

•

Ltriiirimma^nisducitqnemfideFaritam. ;
- /
s[am,fi noh gelido ie flibi jeit iMa' ti moH • ' ^ -
' H
unc,quofit breui6r,maioriexl:criditiirse^uo. -^
Elegi
 L V S I A DV M
6^0 EI[eg! te Vafce Dbcem,pra!que omnilbiis vhiim
itLO,vcfubl!mem,magnnm,iiliii]re reniquc laborcn
Accipias hu]neris,& noilruni compleat adis
PropoiuuiU fortunatuisfelicibus audax,
Qnod tibi pro charo nunquam failidia rege
Aitc rec. Hxc dicens curuauit brachi^ colio*
Ait ego d cuota Regem fic mente iocutus.
Etniuibus,ferro,Rex innidilTime,& igni,
Fluiiibus, ac multis caput obiedare periclis. V;- j
Haud dubii:o,ac"pro te vellem (Rcx riiaxmie^Iong
fi^ Xtatem,vit4m largos protcndere ?n annos -

Nam mihi vita breuis,no(lris haud vinbus f qua cR

PfoponeanteocuIosdifcnminal«tia,f€roci
Qn^^l sab EuryilheopalTus Tyrinthms Heros,
Hcirpyas duras,tbrtcmque in valle konem,
Lernf amque Hydram,m6l]rique Erymathidas ira
Defcensu ad fiygias,queis Thefcus maxmiusvnd*
Claufus erat,maius pro te Rex inclyte,maius _ /
Difcrimen patiar,numquam mc frigidus horrai?,'
CogctjVt incsptum pro tc non profequar aitum>,p
HftD Praemiamuka mihitril>uitRexma,Kinius,ornat
/ Vir4:utem verbis>virtuslaudata virefcitj
Et vite laiides ad magna pcricula fuadcnc.
Sefo;:)urn ca?pti donal mihi Paulas,honoris
Btfama cupidus qua fupcr lechcranotm,
fit

Fsedcre amicitia?,fraterno &

fanguine iundiis.
Sicque ducem focias prudens Nicolae laborum
Vir paticns.animo, validoque &
robore pra?Jlans
Horrendi Martis tentatus vtcrque periclis:
Kt fe fe adiungunt Iuuenss,queis crcfccre vircs,
 ,

L I B E R I I I L 6j
Et pia vota fimul.fimiu & Inud Jta voluntas ^7^.
hd Iblcc ingcntj pr2eli.:nces corporc,& armis,
Main rcpttunt annijos horrentia f<;(Sa feroccs.
Kos Rex niuneribus decorans con ungit amore
Corda iibi vcrb?s plicidi,s,vt ad horrjda Martis
BelUjatquc ad nmgni quxcunque pencula n undi
Excitet,dc tumidi iljbcant difcrm.jna ponti.
5ichiiwx iundijCum pnmum vellcra Colchis\
Aurca fatidiea tentarunt lollere poppe
Quceponmm Euxinuirj qiiodani fa^licibiisauri^
^uicauitjfcrtur tabuiasanimaire loquaces 620
Pallis amtca.Argos pofuiiTequc nomina m^i.
Po! tus Vlyflla? puppcs capit vnxus vrbis,
Ardctopusluuenum nullus tiri?oroccupr?tartu!?,
kdmagnam oflendunt fitibundom pcdorefiaaa
Cordeque btitiam pkcidojfupremsq^ie vota,
Nautaviamccrtam marisappetit,ipiaque Marti
GcnsdeiWa ferofequitur meinterritain omncm
Partem.orbis,fummospromittit &oretriumphos.
Ambulat inuicauspcr fpiendidalittora miles 3
Vcliii3us indutus variis, varijque coions, 6g& jt
Ncc minus ing-nti dccoratus roborc vtorbis
Diucrfas qua^rat partes,ac xquora ponti.
Puppibus m magnis nodrum volataere fignum
rranquilliqiie mouent vexilla illuilria venti,
Prorriirtunrque,feccnt quando maria aita carinae $
* ^'
Sydcreaik]ias,vciutiArgo,inicdefuturas-.
Nautarum poflquam mira rtpariiuimusarte
Mriimcnta^man ne quidquam defi^jOIympo
!^?^H!5^y^ ^ 5€nces^aannQs,Chriflo<juc par.imu.^,
 IVSIADV. M.
joq Tendimus ad cselum dcxtras,csBlique bcnignam
Imploramus opcmjqua nos vitare iaborcs
Ignotos polIcmus,iterque abfcluerenoilrum.
Lmquimuscxcclfumpoiitupropc littora templum
Bethkmicum felix dederat cui nomina teilus,
Qiia Deus Omnipotcns du'is in rupibus vrbis ~
Nafciturimmcnfipromagnomunere m.undi.
Haud incerta tibi (Rcx clcmentiffirac^ narro,
Djiccflum quotics mecum contemplor,arcnas
Vt liquijac nimio captus tranquiila tmiore
710 LittorajVix fincm lachrymis imponcrc pofTum;
Vndique rifcndi fiudio tunc Lufa iuucntus
Circumfuia ruit,notos hic,iile parentem,
Ille fuos vifit,cundos plebs maeila falutat.
Miilc facerdotes,ac agmina multa virorum,.
Qiios & religio,virtus ac candidanutnt,
Nos fociant trifles^maefiique ad littopa ducunt,
ExorantqueDeum nobis4 iamonbus altis
Vt faueatjnoflrosque faiiens fibi profperet awfus.
Venimus ad nofiras fientcs hoc ordinc cymbas
7^0 Tam dubia,Iongaque via,difcrmiina din
Oceanijtumidas nec vinccrc pofie procelias,
Pifcibus efie cibos,omnes vno ore iatentur
Fundebat largos lacrymarum fosmina riuos,
Virqueetiam eximio fufpiriacordetrahebat,
Materjfponfajforor^quas lic amor vnicus angir,
Vtnunquam geiidnm dcponant corde timorcm^
Pignora defperant vnquam fc poiTe vidcre.
Hsec nati funus plorat. Char.iirimc fiii
<iuem genui in laffe auxiliumjbaculimque fene^af!
Qmm,
 «

L I B E R IIIL
[nani dirieripient gemitusvfurp]najuc5i:iis. .
736
ur inatrem miieVain,6cnato medererjsorbam?
Juoquodiicedis? quo te iinpia Garbafa ducuiit f.
keam fiactasparient tibi nate icpulclirum., , ,

ifclix opra^damariSjVcl p'fcibu:)cica. ,, ^ -,

uner^ fponiafui fuluos ddperfa capillos

rofequitur fponfilacrymans, Oiponfc, tyrannus
nunquam'iam viuere poiiim,
ogit aiDOi' line te,vt
ur rapidii vJtam,ventis,mohflrifque maiinjs -
bmmittis? tuanon,mea fed funtpignoraamoris? .

^ur quoquc ad mfernas nollrum flc mictis amorern j.^-

ides! delitiafquc fimul depe(Sore vanas
^eponss? rapiat noilros iic ventus amorem?
[<is mxiio criilcs promebant ore querellas,

>iKis puerijlailique fenes, plebfque ipfa fequimtuF.

ominus his montes refpondent vocsbus alti

bmmoti pietate,mci iic fittibus albas
c:rfundunt,sEquat numero quasliidlus arenas.
[o> tamen mcxpiam ne force rclmqucrc mentem
oiiimus,magnumautanm)is pcrferre dolorem,
d matrcSjiponDs charascharafque ibrores,
d quofcunique alios^oculos non to!li«nus vfquam.
?)•
ique f<ilutatos decreui Imquere amicos
t licct Vrbani propnus iVpc vfus amoris,

Hn manet,autcertadi(ccd!tmente,doIore
orquentur nimio.Iubeo fic fcanndere naues.
itamen afpedu,nimiaque ar.rate colendus,
'anitiequeferiex quidrfiin venerandus m oris
ethicmicis remanens,ingcnt'que agmine plebis
:ipatus,pojdquam in aaucs pia lumiaa torfit,
tcrqiie
 .

w L V S I A D V M
7^6 Terquc moiietisfronte,msEflam vocem extulitalto
Paulifpcr fonitu,quem vis perccpimus,iilas
Sufpirans trifles experto e corde querellas
Deprompfic lacrymas cohibens fub pedore maeilo*
O amor Impcrij regnancli,b vanacupido/
O Magnsetorquensardor prsBCordiafamf 1

O male fallacis fallapja gaudia mundi/

O rumor popiili gratus, quidicitur aura '

Publica/qucm populus vcros appellat honores!

Qnam diros agitas humano in corda farores!
770 Qmx tormenta,neces,clades,quodkagis aceruoSj
El quot bella,feri quot certa pericula ponti,
.Vcntorumqueiras,;cmpeilatefque fonoras.
Sa^ua paras Luiis, aut quse par litcoraducis?
O ansmi peilis, vitasque infontis.origo
Horribihs Martis,tantorum &
caufa mdlorum
Imperia,& g3zas,& Rcgna infignia iiammis
Confamis,confumpta tuo funt raxnia motu,
Te dicLit populi Illuftrem, dominamque fupremam
Famam excelkntem,plcbs te vocat ardua nomen
Sublime impQnens,cum fis mfamis,& skis
Digna vituperijs,ilygijfque fcrenda fub vmbris.
Ad qua» conflituis deferre pericula Regnum
Lufiadum? Mortes, feraha funera, ny mbos,
Ventorum furias,latidifcrimina mundi,
Multa paras populis alto fub nominc Lufis?
Et quot promittis falso regna inclyca,fceptra,
Impcrium,fului ingentcs aurique fodinas?
<5uam famam infigne palmas magnofque triuphos
—
All o progenies infani certa parentis,
Pcccatun
 DBH wm

LIBER rilL ^J
j^o PcccatumGuiusnonfolumtccxptilitaulis
uEthf reiSiTafli miiirum &
dimifit in orbis
Exilium,vemm tranquillapace quicti^,
Et dono cximio fpolians ictate nitcntis^
Auri,cnfc,clypcos,fcrrumtibrtradidilatrum*
Hactal^titiavanattmpcAofatoIliSil; ^

Szuitiamque fcram,vitrS)&robora^dici$j
Contcmptum vitsc, quam non contemnci^.edcbes»
Nec Dominus quondtmoriturus tcmpfit I E S V S,
Quin potiiis mortemtimuit,timuitque fiagclk',
l5o Perpgdis multfi.ad prdeclaraque Mcra tolliSi
NonfuntlittoribusLybiictuaiittor^mnAa,
Gum quibus armaTnoUcs femper,certaminc few
Dcuinccnsacics,mtinitaqucmarniaterris ^
i£quans?Non fcquitur Mahomctidogmancfaiidi
.^
DirusArabsffitufuramiprolcgeTonantis :

Dccertas,tcllurcm immenfam,ac oppida muris ^

^
Forcia,&infigncsmunitismafnibus-vl^es 'J

Maurus habct?dirus'fitc trahit ardor haEendi, •

l

Si tcrras, vrbesjoptas campofque patentes, -^ ^ •

g|o Si cupis infignes portarc cx* hofte iriuphdif

Martia bclla parat,fa?uufque horf £ntk'Ma^rQ$i
En finis infclix Agarcnam viucreprolem,
Oftfe quic nimio femper tua robore pulfati
^ <
i
Vt quairas alium diuerfis partibus orbjs
Diftantcm,rcgnum vifeS^Vt p^rdat auitas, ^

In pciufque rucns argcnti po^dera,&: auri

Confumat.Ciu«ris chaiat-difcrimina y'\tXt \

Vt Rcgem titulis exaltct fama potcntcm,

Tc Dominumquc vocct Guincnfcs, Pcrfa,feroxque
 :

t vs r:A D VM
«»& I«d"s,Arabs,Afn,Syn*,falfiqucIawnfes,
jtthyopufflque genus,amndustua
nomma nofcat.
Infelix,precor,illcpriorfit,pincatexta
Qm Pd^i commifitaquis,& carbafa vcj^tJs .

Pknadcdit,dignus poen.s Achcrontisaccrbis.

NLinquara te Muf*_mcmorentvncccarffimanomcn
Pulchra tuum cckbrencnunqua
te fama peror bcm
pucat,ad jnfandum tcndat tua gloria '
finem
.Heugenusilapeti dtduxit ab«there '

flamn;»
QuaM^mcnhumano fub peaore condid^t armis,
-830 Et l>ello.fun,s totum inflammauit &
Quam bene njbifcum vcfanc Promcthec orbcm.
faaunt
Sanc cffet,l4tjs«iam quamquc vtilc terris,
Si tua fubl.mis rapidis
flatuaalta carcret
Flamm.s,horrendat ftuoqdc cupidiriis
ienc.
Vitaret Phaeton curriw.nec
DfLlus ^rtem
Qu=rreret 8cnatus,fugerentqua
vincola.nomtn
Nec tater Qceano,rapido.ncc filius amni
lcarus infirrhistenians
fublim.apennis,

840 pifcr,men nnlluni ferri,duriqnc

calori*.
*rigons,am igajs prolcs Kumalia
timebitf

li.y4tlA'
 64
r.f

LVSIADV
LIBER V.

EXfdnitnf h^chUhr0^u$ temfore LufitM»ki,

p&rtu Vlyfsifmenjlfiluernnt^l jjuidqnt iUis
dccidcrit ddcf^^diem^qufi Jrtdidlitt^fatetig^re^

tp: -, c^'. f f;,'^f!l or

Alia di<Sa fcrt^x prbfcrtn6iia catbafi Veiif
Padimus, &
plaGida tecn^otedinitis an^^^
Et dc more pottitti ibluehtcs vela fetix4rtisfe
Vocibiis, cxtempl^ ^6tiis deidticerciidi|€S
Incsrpitjduro (pum^s {alis ire niebdtiti /;
Tempus erat,quo Sol fulgfntiluee Lcohem \
Feruidus^intrabat,iextaquea&tate'Yfgcbdt ^ ^:

Mimdus,at infirmus cuffu,reruni<Jiie labore,

HiUc<juater€Catum i&rn tunccbn^plcueratihiii^af^
 LVSIADVM
lo E t nonaginta feptcm perfeccrat orbcs.
In quo vcrfatur curfu Sol aurcus, alas
Cum claflis pla<:irfii fotucbat in «quorc vcntis
.^m pix)cul apparent paulatim & li
;^iUip^|iitam rupcs is^uius nbn c^erhit amaenas,^^
Cynthia pulchra manct campis,& rupibus
!5^» altis,
Linquitur aurifens Tagus amnis fludibus^arua
Ql^ri|atm patria, laflataqucprot^iucvrbc
CoM^f man«uit,lacrymis m^flis,fretuquc refcrta.
£t pottquam tcllus noflris euanuit alma
%o LuminibustandG,maria vndiq,-
&vndiq; ccelu:
Caeruleas tumidi fic fihdimusarquoris
vndas,
Gentibus jgnotas mundi confpcximus oras,'
L!ttoraque,ac terras,quas illultriflimus alro
Henricus rcgno adiunxit, montcrgucfupcrbos,
^^
vltL^fhiasrupcSiquasgensMaurufiatraau '

.
CoUigitipfa fuo.facMndam quam impiusolim
Anthcbs mcoFuit tcr ram,camppfq^c patcnt€$.
Atqtie hanc \xm. tcnet,tcncac quam dcxtcra
nautis
Efl latisJncertum,quamquam lufpeda feratur.
30 Infuh matcriar apparct cum rupibus altis
Cuinpmcnpof^cr^ folodumctafcraci '
- ;.'.

Confira,qu« nitido prnetratvixluminc Ph«bus;

Pri mp muenta fiijt,fcd non cft vkinia carum, ^

fiay^tu pulchra Vi^nusdecoras^cincoJis;^

Si tua magna Paphos,Gnidos,Cyprus;atq; Cythcia
14enre tibi cadcrcnt,cadercntqucrirentia
prata."^
Harcanifnoflabilifcmpcrtibifixamancrct.
Mafsylum ilerilcvriacfquc reUnquimus oras,
> Ciueis pecora horr^ilcs Afcncgcslittorc pafcum,
> Barbaragcml/mphii 5u$naquamguflatam«na$,
 L I B E R y. €j
NccfleriliscampifylueftrisfifGdthcYba.
nquimiis &
campOs nullis iam fru<aibus aptos»
•uthio queis ferrum flammanti conquoquitaluOt
thiopum fines harc barbara feparat ora.
nquimus & Zonam Cancri,qu«cfl vltimafolis
1 Borcam curfus,ad quam pracclarus ApoUo

:ruenit,& radi js ilhiflrat iulgidus,vltra

niuomos non ducit equos,nim!oquc labbre
znk iterfeffusjgelidumque reuertitad Auflrum»
ibiacet huic populus,fupcra ^Uem lapfus ab arcc
Ignoranscurfumfolis,necloraguberjian$
ximia Phacton fpolialTe albedifife quondam
icitur,&nigro Vukustinxiffecolorc. • ^
'

anc etiam obfcuris Sanagasskis irrigat vndifr

dlurcm,& campos habitat quOs horrida,hudirj
ufticaquc vEthiopum proles,& nomina perdic^ ^

bta,caput viridc hoc dicunt cognominc nQAtu

)fl fortunatasfelicia linquimusarua;

idimus Hefpcridas daro dc nominc diftas ^

cfpcrjj patrisdmmenfi hic miracula mundf,
»o M6flraq;%kur» ia quohda horrenda fupcrbp
ufyadum vidcre ratcs,hominefquc fcroccs.
amimus hic dulccm portum felicibus auflri^
t terrac dapibiisgratis,ac fruftibusjvndis,
tque rccrcaflcnt corpora Lufi.
ali js bflTi

1 amarna fuit nobis,cui nomi na fandus

iul a
^Jligcr impofuitjfxuis qui fiinera Mauris
tra dcdit,recolitquc Hifpania lafta,IacobuSp
[inc Poflquam crpit Borcas afflarc fccundis
Utibus,Occani tumidos profcindcrc flu^uf
Ij lacifimut
 7»^ In^Gipimusf ofl ccrg^manergratiflima tiohk
.

Jiorpitium,quaf terra deciit,portumque quietum,

Hixic Xybiap longas clailis dum circuit oras,
Lmqukur obfcuri prouincia Jata Gelophi,
DmdiK harc variosgentem Phaetontis in agros,
Linquitur ingenti Mandingaque cognita,tradu
inuJtris,dmes,fulgejati clara metallo,
CJuam fiuuius GambciafuisinterUiit vndis,
Oceanusliquidas quas largus Athlanticus haurit,
pr^adas immcnfo turbatas vndique fiuau
^o .^;Quascoluiffefcrunt,tre$vnaematrc fororcs
Gorgones,euadunt proprio qu;^ lumine caif»
1 res oculo Gplo ccrnebant cunaa forores,
pira Iv^dufa tuis,tu folum crmibus igne
Kcptijnum inflammasjtu fa?do pcinma vultu
Angi^ibus horrificis ardeneia littora comples.
Clallk;tranquilla iampr-Eterlabituraura,
Penique &
occultu femper propcramus ad Auflri
Linquentes dirar rupis iuga celfa Lc^nap,
Ltciaput jnligni palmarum nomine clarum,
#f j-6;t fluuium Zairem,qui littor||bgnita mordcc,
InlulaqiiciUuftris, decprant qu;^m noniina Thorn»,
<5ui dignq tetigit fubtin^ia vulnera Ghrifti,
Lmquitur.Et tpmidr per ftagna ingcnti^ Ponti
Carpit iter Clai]is,pdago di'£c fitlit iniqtio.
Hiciacetimperiqm largMm Congenfe,fupremam
Qnpd legcm acccpit Chrilii,atque lauamHie corpus
Ablpit Qx.cdfo remouens a corde paternum
CrimenyPGntifici fqbdensrolla ardua fumrno.
TeiiiirejD.Zajircs nmlm rigat i .-ibribus knpl cns
'
-'-^ ^
Tem-
 ;

lOd Tcmpo rfe brufn ali ca*rnpbs j & htt<^^a dolcc5

Per iongu fpaciiim voliiefis Jad riftrmWa' iy mphas^
Hunc antiqua «tas nuhcjuarh cbgnoucrait imnem. ;

At^jucitanoftra viam «quoris Ardos,

claffis fecat

Callaliqtie poium linquehs,mcdiumijue i-otundi ,

Orbis,qut>d fcmpcr luccm cum iioflibus ccquat. 7^

Eccc autfc ahtc oculos auftr ali ex parte rclucct

Stella ighota viris,longefque inccrta pcr annofti
V jdimus &i c o^^lum hon muko fidcrc dy fUfliii ; *
*

Et partem coeli ildlarum iuminecaffitmifp;''^'' ^

1 10 E» polus apparetvfub quo fi terr^^
;

ZhcipUt campiSjVcl fi maria alta carinar [

'
•

Sulcenc Uiifcpidaf,non3um cii hoc temgofe rK>tuin«

Pcr fpatia horrendis lioua vcmisardua claffis
Trasgbcditur,teh*afqucnouaSiquas iuMne ^h«bus
Bis iullrat currcns,bramalia temporadlicens
BinaySd vcre nduo decorans bis frli^ibus agrps,
Pul cirie r vt r i£>m q«e polu rad js dii Ea liif! rat Apola
i

Per furia^ Vcnti,qms exci^at i6o^lus,imbr

Pcr maris hovrendi flu^ui^fblifque calorcs>
lio^- iun&ne inuicaperfLUidi vidimus vrfas
Neptumi Lj'rnphis>thm?doq; in marmore mcrgu
Quamquaierccntum lingux,vox ferrca, nunqui ,
Connumersrc queam metucinda pcricula Ponti,
E t fubitos Nim b os,feK) faque ful m na fla
i mm
s i

m
Ac ra qtioe |j quidu .!€€€hidu nt, m b cfquc feroccs,
.

Et nodes tencbris.dira 5c caligine t dtas,

Quxqtte orfccm trcpidum fugieda ronttrua finduntt
Vidi ctiam cafus,& fignahorrentta Ponti,
Nauka qiw flanas Yviusi vcriiEirja, falfis
I 4 C3ptU$
 i|o C^ptus im;?ginil?us,qu« qiii fpecutiitur
;
acpta
Naturas acjc rcrulii,fccrctaq^iC mundi •
r
. ,

Ingcni^ prafflaAs,falj[iffima uidicat cffc. ,',

Vidi cgp Cncc falJor; fulgcatia lumina. Naut«-

Sana;a vpcant pauidi, quo tcipporc turbidu? Auflra
4<Eolus immittit vcnto$,toJlitqiic procdte,
Mt magnos trifli rcnouant inpcaorc lu^Suj.
Vidi cuam cafum horrcndum(mirabile.di^u>
1 fupcranigras coelp dcfccndcrc nubcs, . :

OccaniquGyndaslargpforberccanali, ; .

J4^.0i:V44i cgofnopculosfaliuthxc Yifa)fupremu

ToUcrc fe tcnucm,fubtilcm^iic aerc fiimum,
Et r^pidp tr^^aum. Ycnto.defccndere,crefcit,
Poft&p^platimfefcdilatati&alti ;^-

< Hinc %CQicm accipiens mali,tunc corporcXuggit"

Iargainyp4^|i3kafccndit tumfupra nubila craffa, !

Atq; onc:rc acccptac grauior,fitquc horrida l^rmphar,

Npn fccps,,ao quandp cum perfida mordet hirudo
Mcmbra bpuis timidi,qui dum potauit amjcni
Fontis aquasliquidas,imprudcrisprc rcccpit:
150 Et magis,atquc magis fugges metueda cruorc
In mplcm magnamcrclcitrflclarga cpiumna .: i
Scauc,&nAgrantem nubcm, quam fuflintt,implct«
Scd poflqusim fatiatur aquis, fpiifumque recepit
Crafla pcdcm,tandcm permania nigra volauit,
Atquc pluens dimittit aqnas,quas iungit amaris
Flu^ibus Occani,falis ad fapor ille per auras
Tollitur.Hacc mcdici vidcant miraculadodii
*

Naturar &c vircs,& quanta potcntia matris. ,

Antiqui Hcroes,qui oitm confinia mundi . .

Vltima
 ,

potentis
169 Vltima luftrarut,Domi'na: vt fecreta
Naturac attento noffent miraculafcnfu.
nota fuerunt
Si quac confpexijfi quae mihi
mancrcnC
Conrpiccrent,& notaforcnt,quac doaa
^

Scripta virisfvarijs& Goncurrcntia fignis

Signafpares curfus?tollatqu€ vt
pcndula clarac
-'
Splendorem lunx tcrra mtcrieaa?quieicit :^

Nautarumquc Yt acus vanjs in parubus orbis?

*

Inftrumcnta quibus capitur diiiantia,ceno

A medio mnndiMiucrfcs ^quore ventos ^
cunaa iinc vli*
170 uEoins vt mittatr venffima .
m^giftrisi,
Fraude reliqmifcnt venturisfcripta
Sed iam Lunafuas per primum fulgida
coelumri.'
>;
^-
Duxeratornatasfratcrnalucequadngas» ^ i^-^

Impleratqueruumiamquiniscurfibusorbcmy v
Nunc vuitum medium.nunGtotumlummcpknum
Oftendens,poilquamcLiffisdatGarbafaventis.
Ecce autem expcrtus malo fuipenfus ab alto
(mquit) apcrt©
Nauita confpicicns. Tcrram>terram
Lumincconfpiciojdcfefficorpora magnam -j

; 180 Utitia accipimusjtuclumma vcrtimus Mcs

.Adtcrram,voltiuntproras.adlittoranaucs. •
.

Non iccus:,^c T.ubes celfi fc oftcndcrc montes

Incipiunt,cciercs dimittuntcarbafa NautaTi
Anciioradcpvoraiacitur,ftantlittorcPuppes* ^^ .

Vt nobis lati qux pars iic cognita mundi,

QuamcIaffislaifatatenet,fubtiliamonilrant :

Ciudicium iapicnjjtunc inflrumenta mancret _

Tunc vbi quifque polus,quatumquc calittora dmet.

Continuo Lufidefccndunt nauibus.oram

Lyntnbiis
 I V S T A DV M
^ipo lymnhusattingunr,j^tipQtiimttirarem^
tt campis,tetigit
nim^uam quos aiccra proles,
Alt cgo,4ucm certn Niuclcn
iiac artc iequuntur
Poi^ms arenafas gd.do
quam diflet ab Auftro,
Ptebcuai curium cerns cantemplorjn
hons,
Metior 8c van^s diit maam
legibus omnem
Pi(»iiram muadi,latamquc
in littore ch.^rtam.
Comt^erimus qlairem tranlaao limite
mieis
5emJCapri,parE-m iiumdrtenuiire
iaccmem
intcr eum, gehda Auflralem,
partemque rcmotam.
2QQ hcce autem afpicio comne ft ipante
caterua^
^ciecuYn Qbflura nigredine ducere
tmaum,
v^tn dcmi moatani recipit bellaria mellis
lUipibus m
ru.nHiis,inuitum roborc eaatac.
AlpeChi trah Jtur dira turbatus,vt
iJie
Qm imnquam proprio vidiffet tafe portu^
Wec moniirum noilri,nec nasintcHigit
ilk,
Haud hngua &U0 Poliphema, & vinbus
im.pa^
incipjo a Coichisopuleatam
oaendercpeikm,
Atque aurum rutiians,argenti & fruitula clari,
2to £f S['^^^rubIimemdifFunduni:bai£amaodor4
i:.tcafum, atque Pipcr,nrl
pcSora bruta mouciuulT.
i^item,o mimmi pretiKdona iufi
m3,nolas
03? refanant fon; tu grato puerilibus anais,
Cnriilalhque globos fplendentis, &^i:ca
figna^
Pileapurpureoieuiteitfucatacoiore, ,

Njir,btJs,,Si fignisoltenditg^
Soiuitur,& celeri petk oppida
parua.voJatu»
AU focjj nudi-nigTa Sccahgine tcdi
Pcr rupes denfas,perq«c afpera compita
montis
Dciig*
 t%o Deitcniunt,nollros &vifunt lucc fequemi,
Et dona inquiruncfocius qua: duxcrac alter, ^
Sic noilram accipium niehtcm,fic pacis amicum
Oftendunt fignum vultu; VellQfus vt audax
Irc velit comitem,ac Magalia parua vidcre.
VcUofus iidens animo^cordiquc fuperbo
Continuat fecurus it^rjfedtemporclongo,^
Cum procul afpiceredi,cura luucneniGue Dgaci
Profequerer , iinumquc bonwm , feiixque notarenis
En fubito apparet dtfcendens culiiiiua montis
Maiori curlb,quam quan^^o afecndcrat,aias
i jo Addebat pedibus timor anxius,illc vokbat^'
Etclafremqugfnt,fugiehfqucadliti:ora,p.crgit. - '-

Ca:lius vt capcret luuenem volat scquore,cymba

Rumpit aquas celeri,rQbul]o,& rem ige falium
Profcindit portum,verum prius improbus,atidar,
Pcrlidus iEchiopum quidara ,ne vitet apertum
Difcrimcn, neu pr^da manus dcclinetjincrmcm
Inuadit Iuuenem,cru<3;ant hinc indc caiorc
CombuftiiiEtbiopcs,Vdloii pe<ftora cura ^^

2^0 Soliicitat,ncccernitopem,comituqu€ fauore.

EcceegQContinuQQenodifcnminevitis ^

Veilofum eripicns,duiB duro rfemigclmtrem

ImpcUoiiEtiiJopum apparmt abfqurordinc nigf a
Ag!tjina,quar Turdoji numcrq fupcTqf e vidcntur. ;

'^<

SpiiTaex nube plumt la|iides>f«u^qHell:.girta5

Viribus immcnfis<riiifaj,nec vnna fuerimt,
Nec rapidis commilTa notis iiafi ilia, ^ulhns
Namque inde accepi,qiio tibiaclaudicatA^u,
Vcrum ita robuflo r ump^tes pedorc l.uii
• '

: >..v
"
'
MmL
 LVSIAD^M
ajo Martia bella gerut.tantu funduntquc
cruorg,
Purpureum^thiopum fer^it^ magaiia quifque
^rontibus autugiens loca p^r mak
culta colorcm.
vciiolo mcoiumi,tunc pcrfida
pcaora cernens,
ingcnium faliax,durum,fraudemquc
malignam
Atiiiopum.Lufosnauesafcendcrecogo.
Hic nullum melius figmim defiimpfimus
orat
lndiacx,quam quod multum diaemus
abiila,
A-tqiie ita.diiToIui furiofis
carbafa ventis
Veia dabam,n3UG$ fulcant dum
marmora curfu
26q Veiiofum aggreditur.quldam,du csetera
rifum
urba capit,faaum narrat fugientis
^ ad oram "

Yciloli.Hcu^ mcliuscollis defcenditur

ille,
Aiccnlum,quam dum tnbuit fabcuntibus,aii
Relpondet fubito Veliofus Martius iieros^
Sic habct,at quando ^tliiopum tot miliia vidi
Ad iittusceleri curfu propcrarc^rcuerto
Fclimans paulum, fine me ne turba mancres.
Tuncnarrat,fimul ac prarcclficulmina montis
Prartenitcurfum iEthiopes ne carperct vltra
^70^ i^fohibuifrcfcrox,&lFuneradira minatos;

I'"?^"^.^^^^^^^^^^» fefenigra^gmina
Abicondrfie^vt nos luuencm captare volcntes
fylnis

Mjftere Jartarcas poflcntiAchcrontis ad vndas,;

Et magnam rapcrent prawiam^fpolijfquc
niterct.
Sed lam qi^mguc rates fulcabant falfa
diebus
iEquora,tr4nquiilos nigro mittobatabantro
^oius ad ClafTcm vcntos,auramquc quietam
Cum ioac cxcubias agercnt dc morcfodales,
I

Apparec nitid4im comuthiifiUcn nubcs,

Horrida

ma
 LIBER V.: 1t

%%o Horrida,dira,ferox,capiti fujjcremlftctalto.

Sj : magno fic tbrm^dandafurore
grauis,&
Ni mio torpcnt iiijpcfad:a tirBorc
Appar^i^t.
Membra,coit gelidus dira formidin.e faiiguis.
Feruet ^rcna fretijgemitufcjue ad fydcra pomus
Tollit,& ingenti frcmitu quatit vnda rccurrtns
Infanasrupcsjimo fufpiria cordc
"'
Educcns,lacrymanf^uc preccs ad fydera fundo»
O Deus OmnipotcnSsrcrum cui fumma pottllas,
Qu^ mihi nunc fpccics improuidil pe^ora turbat
ipoQuf prccor^hicpotusvariahjc miratula mofirat
Maius opus furgit,quam fit furiofa prctclla;
Nondum finieram,,cum fc manifciht imago
Hoxnda,dcformis,robulla,ac maxirriaVafiO
Cofpore,dcprcjrusvuhus,metucndus,& atfox, '-^

Squaiida barba iacct,fufFoiIc]quc lumina geflu^ ."*

Sord!idus,horrcndufque,incomptus;&arduus,afpcr,
Tcrreneulquc colorvcnfpatis crintbus atro
Puluerc completis fsedataquc prajfcroiccs,
Immancs,putridj,dcntcslquaIorcr!gcbant,
5QO Affirmo horribilis tagrandir. n ctfa Gfgatis
Effe, vt prf gr >'ndj valui flct molc Colofium
^
Vinccfc.qui feptcmiociat miraciib mundi,
Horribih, &
trcmula flupidos nos toGe profaiur, -

Quam pclago immcnfo,tumidoqfTC?xVquorc mifit,

Horrcfcunt animi tunc omnibus,oJJT'a tremifcunt.
&
Vox qnoque, afpcdusquati uht fprmidine pi dos,
Hirfutiquc manent trcmelfa*da ironte cpsiii,
Incipit.O Prolcs aodacior omnibus,orbe
Martia qua:t6togcfltruntfaaa,^uicte
;" Tii
 '

iVSIADVM
,;i6 Tu nuiiqjaa frucrjs,pcr magna pcricula muftdl^
Pcr fcra bcllajmaris pcr mt difcrimina,fincs
Tranrgrcdicos vetitosjaudes &
fcinderc feuos
Oceani noflri fluaas,quos certus ab alto
Princjpio annorum , &
poft tcmpora plurima fcrtto^
Ci2? nunquam propfio^aur cxterno vidor arauit
Ligno,aliquis noflram potuit vel vinGcre mctami
Nacurx fiquidcrn tcntas fccreta viderCj
Occaniquc mei furias,qucm nofccre eufquam
Non licuit Rcgi fama fuper sethera noto*
i^ 3-0 Accipe damna tibi quar pofl cgo dif a parabtj
Immcnfo in pekgOs& quar toro in limitc terr«
Percipies,cuius collo tu frxna ligabis,
Cjuamquc rcgcs, vidrix tiiultis dccorata tf iumphls.
Nofee ctiam naucs, Indi qme l^ttora qu^erent
Trai^am hunc infeflum ngidis, feuumqiieproccllisj
Inuenicnrjventos etiam.nimbofque tremendos,
Qutnetiamnofln qua: ponti infederit vndas
Claflisprima^mihi fubito dabit illa tributum,
Maius erit damnum,quam fit (mihi credc) pcriclfi*
,
^jd HiChicilleluetdirascumftmerepxnas^
Qm primus vcflriim vidit med lirtora, finem
Nec: damni acccpti veflra hjec audacia ponet*
Nam Luft fcmper fraaxdifbrimmanaues
Bn ferent ( mea nifi mens.me fallit j & orafii
Q;i3!noflram appellet,tamis erit obruta damniSi
Vt nullum horrifico ccrte minus cSc putetur
Funcre. Et illuflrem pf imum quem tarfigerc celfutrt
Fama fuperba polum faciet,tuntulabit arcna^
ludicio pofcGiuc JDci,littufqu0fcpukhnim
Hui^
 .

ml^

L I B E R V. 74
540 Htik jfatale dabit no^rCu faiifluraq; tropi|se(i
Ar iiiaque,qii3c Turc^ vSdor de chiTc rt pcrtat,
Littonbus moricns noltris fpolia ampia rciinquet,.
<^nx dcfiru^aa ilh Momba^a,6c Qjriloa tradunt.:
Fiiiibus Aurorar veniec famofns aiter &
Saucius ilie tuis Venus o quandoquc Ogittiis,
Ei>multasquifoditopes,quiquchorridaMartis
Geffit faifta,iuam conibrtem,& prgnora dueens, •

Confortem pulclir«m,ac infignem ranguinc,crifte

Inf£lix,dirum,mi(crum,aic ignobilc farum
550 Hosvocat, acacepsnoffrofortunarelinqiict
littore crudcli poll tot difcrimina viuos> j ikM
Vt miferi tolerent paenas^multofquc laborcv'"' -"^^
famcs natos charillima pignora trifti
Sarua
Morte premct,dirique Cafres pukhcrtima charas.:
Canfortis mifcrat,nudataque membra vidrbunt '
Frigorcnunc ventis,nimiQ nuDc prcfTa caloxe,
Ardentem Lybiae poilquam iuilrarit arcnam,
Ltttorc fyluciiri mifcrandum ponere corpus
Afpicict,cum faxa fuis violabat vtcrque
;.e5o Fletibusjnfienem fokct dc corporc mcnt^.
Vitenus montlrum diro fcrmone ruinas,
Fataquc Lufornm referebatrriflia,-quando
P uppi cgo prapcelfa magno clsn-orc Gigrntem
Alioquor.Omoilrum qucm tcmemorsbimus^Oro
Qws fis?quQd corpusr quarwc hzc in mania mebra?
Vndc gigas natus?vei quo tc Littcrecondis?
Ixponas.Tunc ille oculos.ac ora rcrorquens,
Et fupcras fericns fummis clamoris arccs
Jcfpondcm mjhi rocc griiui.nimiuniqucfcroct
 y

-
LVSIADVM
370 (Vt cui non c^urfta placcm)fic ore profatof
Sum ocultum,quod nofccrc do^us
Lybise caput
Pimius,fic StrabojPtolom^us & inclitus olim
Non putucrc,vocaiit nunc tormentoria vcttri
Littoraj&hacnortrafelixabfoluiturora
Africa,quar gelidum tantum fe ext€dit ad Auflrum.
Afpcramcgcnuittcllus,genuitquefodaks •

Enceladum immancm ac immani pdaore vaftui«

,

CcntimanumjVocoripfe Adaniaflor,pr«lia geffi O

DiraIouifuTnmo,quivibratab3cthercf«ua l

. 380 FulminaVuicanijradiosacigtaecorufcos.
Nonegoconflitui fupponcre Pclion-Ofras:
Nauibus at fcindens horrendas arquoris vndag
Ducebam ClafTcm Nfepcuni caftra rcquircns.
ConiUgis at Pelci correpttls amoribiis iflud
: - -
. - -

P ropofitum acC€pi,nec curaml pcftore volui; lO'^

Conteitipfiquc Deos csiciks^pnncipcaquarum.
Vt fruercr,quadamque die non confcius^illatn A
^icrcidis Nymphis fociatam in littorc nudantv
••!

Confpcxi,tuncf3cutisarnor mcapedorayicic> .

59Q Dulcibusatquefuisvinxitdiuidacatcni5?» ^
Ciimque Giganteus,vaftoquc incorporc geflus^^^
Efliccret, velox capcrem ne gaudia,mccum
Conflitui pulchram furiofo Marte puellani
primum fic confulo Dorida cautus. ^
Surripcrc,ac
Tunc Dca formofx Thctfdi mcntem indicr^t,illaLp;
>'
Subridens,Nytnphac vultus oftendit honcftps,
Ac tandcm dixit.Nam qu« tolcrabit ambrcm-
Horrcndi.ac vafli pulcherrima Nymph^ Gigantis?
Attamen Occanus nc tanto Martc prcmatur,
Inqmram
 L I B E R V. n
:4^0 tnquira mediu, vt damnu e^cufetuf,honorc3[i
Seructur noHer.refponraque talia Doris
Reddit.Ego infelix occultam agnofccrcfraudertt
Non potui,-narn csecus amor nos csecat amantcisj
Moftra cupidineis fic compict pcftora votis.
OmittO beilumideponoque arma furentis
M2rtis,& inf3Ui!a,mihi quam promiferat hora
Doris,falfaTheris nudatis vellibus,album
E procul oUendit gellum mihi,brachia demcM
ExtendijCeleri properoqu^dlittoracurfuj .

410 Amplexu iiiuito fugientcmi,at faliit amalite»

Hoc animus meminiire horret,tiiam brachia noflra
Gopledi thetide credenti incodita rupcs
Conllta dumef is,& agreflibus afpcfa fyluis
Obiicitur,fronti frohs atque oppohitur^ora •

Oribus,atqncgenis facies dccepta cohsret.

(ResJnfaulla mih^jnon V!r,Yerumalteramanfi
l^upes afpcdu^fcopuloquc adiuiigitur altcr
Immanis fcopulus,flipero cQsloqueminarttur.
Nympha OceaJli formofior omnibusiifia
a:o Non tibi vaila placet fiquidem prasfentia,tati
Fraude frui Reterat.conatum dc hllcvc nolb um,
Aut ilihilaiit fomnus,nubes,rupefque Rvflct?
T unc abeo Infanus^fairis agitabar iniquisi
Dedecus hinc cai-pitjdolor hihc tlica vifcera fodit|
ConftitiiO mundi diuerfam quoerere partem,
Qiia fceius ignotum,no(lrumque illudereGafunt
Non alicjuis polTct plandumque videret inultum*
luppiter indigna fratres iam Vicerat ira
Cc>mmotus,llygiasaiiquos Acherontis ad vmbfat,
^ ~"
" -
K Mifer^i
 I V S I ADV M
43© Mircrat,& contra cu robora mulra refulgcn
Nil valeant coelum, lacrymis mca damna luebam.
Incarpi noftn tela infelicia fati
Sentire, audaci quoque pra?mia dcbita menti.
Dura caro in duram cscpit fe vertcre terram,
All offa in fcopulos,membra hsec ac vsiil^ iigura
Per longas huius protcnditur asquoris vndas,
S^ua mcam immanem conuertuntnumina molen
In caput, vtquc meum peQus dolor opprimat vrges
Non finitatra Thctis
^lidiscircundarelymphis
440 Corpus.Sic narrat lacrymas^fletuq,- tremcndi
Excitat mi-elix,oculoiquc euanuit antc:
Denique & in nihilum nubes conue.rfa,fonorum
Oceanus fremitum dedit,ac metucntia iigna.
Tuncego cumlacrymis duplicesadfydera palma;
Extendens, precibus cjeleflia Numina multis
Exoro,vtproculamoueatfataimpia,dirum
Qu^ monflrum retulit,cl^des,cafufque futuros.
lam Phegon, & Pyrois,cIarufque Eou3,& iEthon
Nafcentis currum radiantcm ducere folis
45© Incipiunt,quando tellus apparuit alta,
in quam membra feri conucrfa fucre gigantis.
Legimus hasoras,& proram clafTis ad Eurum
Bucit,8c ad portus iterum pcruenimus, illis
Felix Blafe tuum rcmanct per fkcula nomcn.
£t licct ^thyopes habitent hsee littora nobis
Charius hofpitium tribuunt,nam gaudia kti
£xcrccnt,nofquc inuifunt,ccrtdquc moucntes
Arte pedcs ducunt facilcs dc more chof cas,
^J?^?^^^? f^^H^^ fccuin^pucrofque, fcncfquc,
LanJg<
 L I B E R V. 74
4^0 Latiigef flq; pccus,quod amf no
littore pafcut,

Inccdunt \\ix placida nigredinc pia«

Supi a terga boum,pccori quos barbara
cunao
Prajponit gens lUa, boui dans numina cceli*

Materna cantant paftorum carmiria lmgua>

Sylueftrem &
tenuis eantum mcditatur auena
Virgili) dulces vatifque fecuta
camaenas*
Hi placidi atpcau nobis humana repcndunt
Hofpitia, &vcnduntauium genusomnejpccufque,
G jllinafque,boucs,fruaus, quos anda profert
c fontibus vndam*
470 Terra,faiutifcra capimufq;
Sed nullum Indiacar cum tcrr^ figna fodales
Accipiant,celfis extoUitur anchora proris,
Velaque dans claffis fpumas falis aere ruebat*
lam Ly bi3e ferme calidas circundabat oras,
Atquescquatoremfccurisprorapctebat
Curfibus,ac iterum poft tcrgum liquimus
Aultrum,
Liquimtts &portum, quem noitra inuenerac annis
Prjrtcritis claflis, cum tormentoria vcntis
Quarriturora,fuampofuit ficlittoremetam.-
480 Fecimus inde viam,multis noua vela diebus
Pandimus,acplacidinuncdant fpiramina vcnti,
Nunc notus aducrfus, nimbi,trillefquc procelk.
AH ego folicitus nunc huc, nunc prouchor illuc
Immenfo pelago fpe folum fultus inani >
Neptunum in varios tumidus qui fxpe colorcs J

Vertitur,audaccs faeuodcuincere Martc

Nitimur,ac tandcm currentes vincimus vndas
AduerfasjCurfu curium fuperamus aquari^m»

— —
Maiori Occanus pugnabat: roborc,nauc5
'
ki
 iVstADVM
,4^0 Namq; retro ciirfu pclkbat, forris & Aiifler
Incaisum funas mittebat,& jEolus
Euros
Spirabat c ontra magna virtute
repugnsns.
At Notus ingenti nixus conaminc cur.fum
Oceani vincjt.Tum demum pergimus vltra,
Venerat illc dics.qua nos cclebrare folemus
Aduentum Rcgumiregcm qui a finibus olim
Aurorx^Solym^ quf rebant m^hibusortum>
Stcila Mjgos duccns vehit ad
pra^ft- pia ChrilU
Bethlemicis lacebris, fragiliquelatentia
muro.
J^% u
-^^^^'^ "^'^ fpaciofum intraucrat amnem
&
Ciaiiu, fi hic placidam tribuit cum pace quictem^
Accepitque tnum felicia nomma Regum,
Amnisaquastribuit,tribuitqueobfonia.te]lus,
Non tamen optstifignum vllum iniicnimus Indf,
Barbaragensquafi mutaforet, fic fe explicat.Oro
Rex videas clailis quantu maris xquor arauitf
Quam latum terr^ fpatiimi circundedii?vllum
Qmn Onentalis fignum acceperimus or^,
Corruptis d^pibus,eorruptoque acre,damna
510 Percipimus noflris haud quaqua vinbus^tqitaj
Nullaque.quar tnfles lenircnt gaudia mtniQs,
Qu^ nobisfpes vana datet.Rex inclite.credes
Si non iH^ forec Luii de fanguihe
proles,
Reaon fortaiTe £dem, Regique refcrrcntf
Credis quod Lufos diucrfa per jrquora
vedoj,
Opprefrofquefame,ventis,acimbribusoras
Diuerfas terra: radentes,Iittora vaHa
-*:thiopum,ac inccrti defidentia portiis,
Et fuf or,ira;mctii5 non foitia
corda tnomxt,
Quod
 i I B E R V. 7^
520 Quod tumidos pofset animis cxtollere flu(5i;iis,
Crudelique ducem tandem committere morti^
Officiumque mari toto exercere pyratae?
vtfuluumfpeaatur in ignibus aurumj
Sciiicet
Infpicienda fides dubio fictempore,Lufi
Dilficilesrapidifariasjdifcriminaponti
Sasua probantjVetenfque premit fiducia famar,
Linquimus eximij iam dulccs fluminis vndas,
Incipiuntque rates marefalfum^ndere,adaltuni
Progredimur placidistunc afpirantibus auris,
530 Poiiea namquc Notus,fi flafret frigidus,vnda5
Aduerf^ noflram traherentadlittora clalfem.
Ora finum Lybixgrandem, ingentemque receflUra
Circuit arenti locuples,qua cx parte Sofalla
Auri fulgentis ditiilima pondera mittit,
Hsec nifi noftra Deus mitifilmusauferatomeH
Forte retrocedens tetjgiiret littora Claflis.
PiOh dolorjinflabant difcrimina magnacarinis.
Poflquam fciicem fciTitranslabimur oram,^
Vertimus hinc clauum,tibi quem Nicolae dicarut
540 Naut^,illa petimns parce,qua fcruidus vndis
Concutit OceanuSjfremitufque extollit iniquos.
Quando cor viuens inter fp£s,atque timores
Flumen abundanti defperatum inuenit vndaj
Cominus apparent valles,& littora.lintres,
Ad maredefcendunt quidam, quidamquefubintraC
Huinen,Sc a^quoreis diiToluuntcarbaft ventis,
Laetitiam nobis peperit,quod fcindcre Lymphas
Vidimus Oceani gentem,qu3e nauigat artis
HaxiS ignara,putant Lufi.iam fignapatcr^
K 3 Aurora?
 L V S I A D V M.
550 Aurora*,optatum iam iamq; acccdcrc ad Indu.
tt licet iEthiopes,aliquid cognouimus, illi
Namquc Arabuproprio voces fermone profundut,
Qui mercaturx fpecic fua littora tangunt,
Gollipio pannum texunt,quo tcmpora cin^unt,
CsEtera membra tegunt aJio, funt tinda colore
C$ruieo,nos conueniunt,Martmius illos
Alloquitur verbis Arabum, quac nouerat:annis
Omnibus affir mam sequali mole carinas,
Bt fimiles noflris illos appcllcre portus,
5<5o Et marjs Occani tumidos profcindere flu(!lus.
Soluere ab aurora?,nitidi vcl folis ab ortu,
Et fulcare marmora,deindc
rates Aullralia
Ad terram Indiacam regredi,qua cernitur adba
Gcns fimilis nobis,plcna$ refcruntque carinas,
Laititiam pariunttum gens,tum nuntia,nomcn
Felicis flatui telluri imponerc figni,
Et Upidem,facro Raphaeli eredus in ada
Exprimit hic fph2eram,noflrique infignia Regni.
Hoc lafias placido naucs rnundauimus amnc,
5 70 Nam cursu tardant nauis conchilia, li mi,
Oilrea,6cinfefii cancri, quosgignit accrbi
Lympha n:>aris,nos hofpitio vcncrantur amico
^thiopes hilares,atque oitini a f raude rcmoti;
Non multo vcndunt pretio cerealia nobis
Munera,Gallinas,porcos,volucrefquc canoras. •

Scd metuc nda tamcn,qus fempcr tnitia lactis

Sors mifccrc folet,voluitRamnufianollram
Fcliqem penfarc atra Ibrmidine fortem.
SicDcus OmnipotenS;nutu qui iydera torquct,
Nollraquc
 L I B E R V. 19
:8o Noflraq;conditioadmittit,quaivetreparat<s
rraxithomo,lUbilcm malaquodfibiponere fede,
Lt bona naturam foleant
mutarc benignara.
nuafit miferos morbuscrudelior vllis,

)ups vnquam vidi,multos,&: funere acerbo

^llulit atra dies,alicno &
littore in a^uum

)fra fepulta iacent.PoiTit quis crcdcre fletus,

nfandas mortes,fufpiria ma:fta,doloresf
>ppnmiten morbusdentes/tumidasqiie putrefcunt
[}ingiu2e,& putridx crefcunt extraora,ncfandam,
inficit aera, mittunt.
590 Horreadaq-ue aura,quacq;
magiflri,
Et medici,& f^eua deerant tunc arte
Niticur & quicunque putrem fcindcrc carncm,
fic

A.C ^\ dira feri torquerent

vulnera Martis.
Denique in hoc focios fylucflri rure fepultos
Liquimusimmenfo pclago,f:Euifqucfodales
Fluaibus Oceani.Facilis ladura fepulchn,
Quil)bct en collis,quaruis maris vnda,vel ora
Prxbebunt Vrnam triflcm,nam pallida pulfat ^
Mors ^quis pcdiJ^us fummorum ampliflima Rcgu,
600 Atria,magnificafq;domos,humiicfq;tabernas.
Soluimus e portu,i:^es,& fortuna dolore
Cordaprcmtint,facimufq; via, quoque radimusora
Ardentis Lybi?,fignumque inquirimus Indi
Auriferi,quodiios firmet magis:Ecccferocis
Ora Mocambiquc apparet,iam ferrca fumma
Anchora dc prora iacitur,flant Littore puppes.
Nec refero fraudes Maurorum,& callida dirf
Peaora Momba^|,nam cumfotnm ardua mundum*
Fama voktjiam fortc tuas peruenit ad aurcs,
K 4 Hic
 L V S I A D V M
6xQ Hic tandem ccelum fatis nos detulit,ira$
'-S^quoreas fug!mus,portimi tua littora tutum
Prcebent,& tua mens dulcis,tua pcdora pacc
Tranquilia flabjlita dabunt^vmifque falutem,
Defundis vitam,npi{ri3 Rex inclyte Lulis
}loIpituini,requiemtribuilliJittora,portum,
Ecce tibi attentafi m.e es Rcx aure fecutus,
Ordine narraui longo qusecunque vojebas.
Tecuni igitur llatuas^quse gens tot marmora^ventos,
,TQtmaria auderet tranfirc,ac roborc tanto
620 Vincere tot fludus,tempei]atefque feroccs,
^icut cgQjfocijque mei gens Lufa relidis
tittonbus patnac toleransnoualittora quxrit,
An pius iEneas potuit, vel f^uus VJyfFes
Vincere tot Syi tes,2ut tbt difcrimina Ponti ?
Dux fait antiquus,quem ad fulgida Sydera tollum
Carmma,qui partem odauam confpcxerit audax
Tantorum, qu$ vidi cgo,vei vifurus,iniquos
Diiin peiagi fuico iludus,vei littora iuilro
Ardentis Lybiar,& iiccas inimotus arenas?
6^0 Qni bibic Aonias reliqiiis ^fFufuis vnd^s,
Q^era fibi dcpofciit Smyrna,dc CoIophonia,pofcut
Et Salamin,l6s,arque lU^odos fubiimis, Atlienx.
JilealiusdyCOia: qui prata virentia magnae
Aufonixjcuius, voces dum Mncius audit,
Somnum carpitQiiansyat Tibris adailra iuperbus
Toliit,& auriferis cgplo caput in^crit vndis,
J^eroes canrentjfcnba^t;^^ carminc Luidcnt,
ExtoIiant,iingantquc Magas circci'v^uc fcroccs,
Syrcnes placidb muicentcs p^ctora foiiino.
 L I B E R V. 77
^40 Et fingant Cycones,qui velo, & rem igc naues
Iiijpdlant,tcrras etiam,queis mente fodaks,
Pnuantur,poflquam degullant dulcia frondis
PignQra,& ^equorcas Paimurum errarc per vndas
Fmgam,&: vemos mflato ex vtre foUuos,
Cantent ardenti raptas &
amore Calypfos,
Harpy is turpi faedantcs omnia tadu,
Defcenfum ilygij fxuas Acherontis ad vndas,
Namlicet ingenium,ciaramque ad carmina mente
Exacuant,largam & pra^ilet noua fabuU fyluam,
650QUX tibi nucrefero veteres fme cnmine mufas
Deuincunt,neque cnim fallaci pc6tore narro.
Rex,focijquefimuipendentcxoreloquentis,-
Attoniti dum vcrba facit,dumque ordine longo
Facundus memorat Luforuni infignia Martis
Fada,ac horrendi metuenda pericula ponti.
Rex illum admirans fublimia pcdora iaudat,
taudat & antiquar fortiirima robora gentis,
Extollitque fldem,geniumque,ac nobile pedus;
Et itupidus cafum populus.qucm quiique notauit^
660 Narrat,& a Luiis itemo iua lumina toiyt.
Dclms at luuenis iam lora ardcntia voiuit,
Qu:r mnie Lampetix fratcr deducerat oimi,
Vt Tlietis ae.quorcis defdfum eolligat vndis.
Rex tamcn uiteiva re^q;aks tendit ad aulas.
Quani dulcis laus femper critjquam gloriadulcis
Cum quifque agnouit fua fadaafcendere ad ardcm
iEthcream,e terra cernit vel geiia volarc
Sydi^ra ad alta vin»famamque extoIlere,virtus
^mula tunc pe<flus maiora ad fai^a fatigat?
 L V S I A D V M
^70 Ssrpc leuat animos excmpla inlignia,& audct
Excmplo moms miiros afcendcre miles,
Nec tjmct infauftam Mortem,ncc prxlia Martis,
Inflammatque rates medijs in fludibus igne,
Magnus Alexanderjnon tantum exaltat Achillis]
Fortia fada,fuas quantum qui carmine laudes
Extulit,& magnam duxit fupcr sethera famam.
Melciadis quondam famofa trophara mouebantc
Augebantq; animos, menteque Themifloclis, audax
Qm nihil tS^c fibi dicebat l3etius,aItos
<^8o Qua quf Melciadis celcbrabatMufatriuphos.
Nititur liluitris ratione oflcnderc Gama
Errores maris vEnC2E,quos fama fupremis
Carminibus cantat,non tanto nomine dignos,
Vt funt fludiuagis quos per maria alta procellis
Fecit,queis ctiam ccelum,teliufque pauefcit.
All quqd magnanimi Mntx celeberrima coelum
Tangat fcimcijcolatque fuo mufa inclyra verfu,
Etdulci Aulonidum cythara modo Mantua nome
EiFerat>Augufli ficiunt pia dona,fauorcs,
Sgo^ Etdecus altifono, largitaque munera vati.
Producit tellus Auguflos Lufa feroces,
Csefareumque genus profertr& robora,vircs
Fortis Akxandri, fed non ea dona fupernis^
Queis vol,it;?t fua fama alis,ac nomine dignos
JEttrno ceiebrat multos manfura per anno5.
Auguilus funas inter,metucndaque Marti$
Prgelia venturis componit carrnina fseclis.
Excitat ingentcs cn Fuluia pulchra quc rcllns,
Cum pj o Glaphirse linquens Antonius illam
• CarminCy
 L I B E R V, 7§
pctebat.
7©0 Carminc Parnafsi coUis iuga cclfa
Cscfaris Impcrio fortiffima Gallia duro
Subijcitur,largam fcribendi Martiafyluam
Non arma impediunt,necfasui concauabeUi
Cornua,fiC calamum dextra,fic tela fimllra
Portabat magni meritem Ciceronis
ad^quans,
Scipio,quem Pxni quondam,& Carthagmis
altae

M^nia funt experta,metro fabricata colcbat

Carmina,qu3e iin^o famofa Terentius vngue
Tcxcbat,grauibus dignas fcxnafquc Cathurnis.
volumen
710 Magnus Alcxander scpcr voluiiTc
Creditur,& capicns fomnum rekgebat
Homcrum,
Scruabatque librum poll ceruicaha Charum,
Deniquc nulkis crit Dux robuftiirimus,omnis
Vel latio,Grscco,vel quouis fanguixic natus
DoannsB ignarus^mularum jncognitus antns,
Exccptis Lufis,auod non pudet ore rcferre, ^
Namquc quod cxcelfum non ducat ad aethera Luli
Nomen fama,fuit quod barbara carmina proks
Carmina defpiciat,Mufifque Helicona dicatum.
fupremi
720 Virgihj defunt ideo,defuntque
M2::onides,deerunt etiam,fi talia durant,
VEne^quc pi j,deerit robuilus AchiUcs,
Sed nacura potcnsCdiau mirabiicjmentes
Luminc tam tenui luilriiuit^vt impiaprorfus
Peaoranilcurcncquodfitgens barbara Lufus.
NofierDuxmufispatri^gratetaramorem,
Carmine qui cogitdiiGribcre fada virorum,
Duccrc & ad fupcras infignia nomina £cdc^;
Namque illc,5c quicumquc alius definpe cre.^tus
^ '
Gamarum
 L V S I A D V M
730 Gamaru illiiftri, Tagides non fcmper amicas.
Calyopen ve trihunt,vt linqiunt aurea fiia,
jEternae & tribuantiilQrum nomina fam^,
Soius cnim fr^tcrnus amor,quo Martiafada
Luforum noftris celebrentur vcrfibus,vrget,
Et Tagidcs cogit Nymphas,pulehrafque lorores
Scd non quifque iinat multis fe opponere fadis,
Namque fuum nunquam dcperdent gcfta decorem.

LVSIA-^
 n

LVSIADVM
LIBER VI.

Argvmentvm.
H Oc libro defcribitur hauigatio

fuU Melindana ad
Ducis ab In*
Narratut
Galecutium^
duodecim Ejuitum nebilium Lh •
'elcbris hifioria

Htanorum.qui ad Angliam k Rege loanne frimo

?0rtugallid^vt certamen (ingulare contra duode^
'im AngUsinircnt^mifsifuere.

U
£x MelindenfisnefcitquOpcftore Lufos
Accipiat,rcddatqiie h]larcs,Qui ^A'!::^ •csrinis
iE^]uora fulcabant,vt certa fcedei a mcnte
Q\x duce,ciim focijsliririUs coponeret, ipfos
ram dillare prccul Mdinde a fGdibiis,oram
Longe Europaeam locupletem a liitorc abeiTe
N^Ielindi> &
fortem Regnum pofuilTe ilniilrani
P^nitet Herctleo diflanfia marmore.nidiim
Non patrium Lufo Yiginum fa^
 LVSIADVM.
lo Excrcent hilares Mauri de morc ChoreaSj.
Pifcanturque ali j^capiunt ingentia pifces
Corpora^queis domitum L geia femina pedus
Faihtjlstitiam que Antonius accipit,omni
Famofus Rcx illedieconuiuia Lufis,
Fercuiaque, infolita gtcrerifque, ac muncra Bacchi
Arte dabat, frudi:us,volucres,carnefque recentes,-
SedduxGamamoram rumpesdarecarbafa vcntis
iam c littore claffem
Conitituit.petit aura lcuis
Solucrcjcum magnum refletmarisa:quorarandum,
20 Congcrit atque cibos,& dulces fluminis vndas,
Nauclcrofque capit certos,qui curfibus sequis
Dcducant naues,triiiem tum denique Rcgem
ConuenitjSc flatuittranquillx faedera pacisj
Luforumque operam cafus promittit in omnest
Rex petit vt Lui^^ femper fua littora naues
Iauifant,nequeenim donnmfib! gratiusoptat,
Qna pia Regna viris,propriuque impendere fceptrd
liiuidis animo,fccuro & pignore firmis.
Frsenabitque iilos caiidus dum fpintusartus
50 Pro Regis,Gamarquefide,pro gente, feroccs
procelias,
Qjj fuperat fludus, ventos,d!rafquc
Et fdfum argentum conilanti pedorefcindit*
Irinumeris vitam cupil obiedare periclis.
T^iia dicenti refpondet Gama,benignum
Hofpitiumgratans,animumque,&peaus amicums
Acpromittitopem Luforum^dum aureus orbcm
Fulgenti immenfum luilrarit lamp^ade Phgbus.
Tunc Meiindenfes, fiabilitoi-a^derejCharo
Sufpicit amplexu,fidoque a littorc ceJlit,
 L I B E R VL Bo
40 Et dare vclla iiibens cursu protcndit ad Oras
Aurorar,Occani ventis fauct vnda bcnignis,
Et Nauclcrus itcrcarpit>ccrciiIimamonfiran;s
Signa via?, certo fertur per cf rula curfu/
lamque rates nitidi verrcbant asquora ponti
Indiaci,clariquc vident cunabula Solis.
Hic miferastandem pofuiiTe cubdia Curas
Lufyadum gens laifa putat,fcd Bacciius i-njquo
Euolens animo,quse tunc ventura pararcnt
Fata virjs,famuli Luii,qui a fanguine creti
50 Tot metueda gerunt totu ^clebrada por orbe,
Faaa,gemit,dcmenfque furir,furiofus5<: ardtt.
Infatis ficcffc ratumjfirmumquc vidcbat,
Lyfia quod Romam fequcrctur iseta triumpliis,
Dsuitibus fpolijs,palmis vitricibuSjVrbis
Tollere quod itatuantclarum fuper aera nomen,
Et muijare nequitfirmant quod fydera mcnte
Aurea,ab Olympiaca defccndit fede, furenfque
ConUlmm quaer)t,capit,& Rcgnahumida \m
Ingreditur ponti, Neptuni& pergit ad aulam;
60 Scdibus internis pelagi,fundifq; Cduernis,
Qneismare cxrulcistumidu feabfcondit mancris,
Ex quibus erumpunt furibundis fludibus vndie,
Cum pontus venti furijs refpondct acerbis,
Neptunus fedcm pofuit,pofuereque Nymphse
Nereides,aliiquc di j,quos alta rccondit
Vnda maris,prcflant fummo munufque Trideti.
Argenti fundus nitidas ibi monflrat arenas,
Excelfa? campo turres cernuntur aperto

5!^^.^?^^ 5? S??fi? f??^^Si"? lumina claro

Comminui,
 L V S I A D V M
70 Comminus afpefiu radianti Uice propinquati
;Hocque magis dubitatdubio mens ardua vifu,
Si fulgens Adamas,aut ii criflallinusornet.
Tedacolorjnitido ficlumine mafTa corufcati
Oiliaque cx auro fplendcnt radiantia fuluo*
Et quas concha gerit claris illuilria gemmis
Littoribus^pidisdecorantur &
aurea fyluis»
Turgida quae Bacchi furiofi liimina pafcunt,
Confuiamque chaos faciem prius afpicit,vnu5
Illi vultus erat,rudis,indigeiiaque moles,
80 Pondus incrs,aderant diuerfo munere fard
Diueriis clementa !o:is, nam fcruidus ignis
Sublimem obtinuit,fuperi &
iine pondere cosXi
Enituit,poilquam cclia Pfomeiheus arc*
Surripuit fiammas,aniniantur cunda Galorej
PoJ] ignem tr^i(5turn rapuit natura fecundum
Aefis inuiii,qui nunc loca cund:a fubintrat,
Nec vacuum parirnr,iic rerum poftulat crdo.
Poi! fequitur tellus ci rcund ata montibus altis,
Arboribus pulchris,8£ amxna virentibus herbis^
90 Et pccudes,vo!ucres,animaliaque onia pacens^
Flnmina fculpta fuiSj& fscuadantia riuis ,

TelIurem,vailofque agros,poalaria verrtc^.nt,

Qu2e pulchros iIores,6c Lilia putchra colore
Cx'ruleo,pulchrafque rofas,vacinia pulchra,
Qusqiie etiam varij grneris depalcere pifces,
Et nutrire folent claris viuentia Lymphis.
Parte alia,quae bella gerunt mctuerida Gigantes
fculpta iacent contra C3eleflia numina,Thipheus
iBelliger ardcnt^ rupi fupponitur iEtbn*T, ^ .

i
Eudniit
 IIB E R VI. Si;

to© lEuomit illa fuo c repitantes ore faiiiJUs

"um terram rapidus Neptunus percutit haHa^
5^a?primum produxitequum,depingitur*alma:
quam ^odia inuenu,cliuae*
EtfigieSjPalJas
Non multum Bi^cchus furi j^ opprefTus amaris
Cundatur dcpi6^a videns/ed percitus ira
Neptunj ingredituriedem,quemGlarusopimis 1
Expcd:at portis pulchra comitantc catcrua
Nereidum,vmi quod rex regna humida faffas
[ntrct aqu*,vifatque Deumsmirantur,acerbi
1 10 j£quoris4At Bacchus maeflo fic orc profatur»
O Neptune flupor non te^nec numina vafti
Oceani teneat,quod nunc tua regna fubintrem^
Nam rprtuna etiam contra fua tela potentes
Armatvei ba,cupis mea tu fi condere menti,-
Hafc prius e msedo quam promam peftore fcnfa,'
Numina fdfa voc3,cundofqus incommodatangu^'
Pcrcipiantcunftijarqueslta.pofl mente reponant,
Neptunus<:afum horrendum putat efle,canorum
rnronctn vocat iIIe,iubetquod conuocctomncs»
x^o Qij^i maris Oceani tradtant confinia,diuosrf

Triion quem ponti veneranda Salatia Regi

Progenuit, facie nigra,f^daque parentis
Et tubicen,tumidaB prsfe bnsSc nuncius aulsp,
Qups caput inc6mptos,2tquc humida barba fcrebat
Cr!nes,funtpleninigra(iiifuginelimi,
Qui nunquam agftofcunt argoti pedinis i^Sum, *
Pun(^a gerunt nigris conchilia trillia coflis,
Ingcntis nigrum decorabnt magna loculj»
Cruila cnput^^jradimr meruendo corporc nudus^
I- Sie
 LVSIADVM
130 Sic etiam nudat fic csetera membraj natatum
Ne forte .impediant, red ponti animalia partes
Pariia tegut centum,& centum,CancriqLie rctrorfu,
&
Cammarus, multo conchika fordidajnufco,
Oflreaque augmentum a nitida fumentia phaebe,
I>extra tenet concham,quam iam infpirare rctorta
Incipit ingenito fonitu.qui marmoralonge,
JEquorcqfqne finus penetrat,quos voce canora
Pcrcutit,& magno tangit mariaalta tremore.
pra^parat ecccviam fonitucommota Deorum
I40 Turba marina,petit magnique palatia regis
Ncptuni,quondam qui fortia mscnia Troya?
Condidit,a fseuis deftrudaquc po^ea Grsecis.
ILn pater Oceanus natis fociatus amarum
Carpititer,venit & Nereus,quemduxerato"lim
Doris pulchra virij,Nymphis qui impleuerat omnc
Horrendi tradum ponti,quin Protheus vndis
Deiinit ipfe pecus Neptuni pafcerc, vates
Qui fcitquse fuerint,qu2e mox venturatrahantur,
'Aduenit,& mentem Bacchi iam noiierat.Eccc
150 Partc alia pergit formofa Salaci^ coniux
Keptuni magni,cah'qne ac iilia Vcftac,
Lseta,grauisque venit gej(lu,& pulchredine tanta,
Vt tumidas Ponti truculcnti leniat ifas,
Inducrat tunicam tcnui velamine tcxtam,
Ouas finit eximium facili fplcndesccre vifu
CSrifiallijdcbet niucum neccondcrccorpus»
Inde rofis fubi jt formofior Amphitritc
Rcgalcs venit adfedcs,fccirtnque fercbat
gclphinuin,turpi qui vt confcntiret a^iori
 »

mm

LlBEll VL . tl

tSo Confuluit Regis,ddmiriantiir iumiiia Clifl&l

Lumina quas nitidi fuf)erabunt lampada folis*

Leucothoeque etiam furias Athamaiitis iniquag

5u£e fugit infam/ockm &
fibi riumina fumuiiC

Dceani,pnleherque venit Mclicerta pafei3ti$

^igna fequens charap,nune conchas c©lligit alba^^
Quas generat pontus,nlinc fulua fakat arena^
Nunc tbrmofa finu pueriirh Panopea quietum
Ducitj&humanb dui quondam corpore Glauct3§
V^ertitur in pifcem lapidofae Vii^ibUs nei'b^
ijti C^o rapuit fselix infignk HUiiiiria d^riiildj

Hic venit ad ceetum plorans quam pcrfida

fr^udeill
[nfcyllam Cyrces,quam Valde GlaUcUs amabat^
Feceratjinfanas agitabatque ore qUerellas.
Confcdere Dei fublimisfedibUs aulse
[ll^ indmitibus fttatis,iri fedibUs illi
Chryl]alli,BaGchus folio,Re1cqUe ipic fedefealit
iEquali^celfas qui perflat odoribus sedes,
Qwam mare producit MafTajjqusbqUe iriclita ViriCit
Xhura Arabum,qUeisfumriia caleiit altari^ dOriill
i86 Neptunus fede e^ alta fedare tumultum
Fecit.Et ocuko ca?pitdcpeddrecaufam
AducntuSifurias diraSjdirUmqUe dolorem
l^romercjvindidse Bacchus correptus amof^i
Conliituens diro Lufos extirigUere ferro>
HorribiliSjfauUSifuribUndUs taiia fatur*
O Pririctps NeptuncpoloqUi tufgida fra&ri^s
<£puora,& irati Lymphas moderaris acerbi
Marmoris,& gentescohibes.ne riauibus alturil
rranfcurrant pontumjmet^s pofitafque reliriqiMit%'
 L VS I A D V M
ipo Tuque pater,tatu lymphis qui circuis orbem
Ocejni ininienfo totam cui cmgcre terram
ltttore,neuehomjnes (ignatos ordine fines
Pr^tereanr,eiliureciatum.Vosnuminaponti,
Qu^ nulla in veftro toleratis crimmn regno,
Et qusEfuppIiciOVinclia:cim iumitisjrqro, .
Si fortaHe viamquis veiiraper sequorafcirldat.
Quz pietas?VefIras premit aut focordia mcntes?
Quis lenire poteil duriilima pedora verbis?
In genus humanum femper componitis arcum.
200 lam vos fydcreas voluiiTe afccndcre fedes,
Audacique animo montem impofuiiFc gigantes
Montibus,atque aulas horrcndo Mane fnprenias
Vidiilis tentaiTnmansnunc equora celias
Horrificas velis fulcafle & remige naiies.
lam tinieo cceli Dominos^terrseque futuros,
^Joilraquem liumanas conuerti numina vires.
En timidam fobokm,famukis cui nomina nofler
Indi<iitj,!nfolito vos^ me robore fr^nar,
Immen&imque domat mundum, penetrare videtis
2 10 ^quora veilra,facit quod ges Romana itipremo
Tempore non fecit deuailat llcgna Marini
Kegis,& oceani frangit pra?cepta parentis.
Vidi ego quod contra Mynias,qui iindere pr jmi
Tmmenfum pelagus,veilric]ue habkacufa ponti
$untaufi,iratus Boreas,Aquiloquc feroci,
Atque alij vultu fe feoppofuere,rateraque
Perdcre conantes,peIago & fubmergere nautas.
5i ergoventorum fumpta hic vindidafuroTc,
yos qiiibus infefja h^a ei) iniuria mcnte.

w
 "L IB E R VI. %
2oQuj.clprecorexpe<aarc,mordqjimponercvultis?
sladique iapcrba ruant aduerfo Marte Trophara,
:iiiorv|ueegoLucifero crexi ex Oriente Triuphos,
nciigui %gijs furmcrgi fludibus Orci
:on!picio,obtcura fada &caligine Yolui
Vl3raa,perpetuam famam,queib orbe paraui
ndiaco>nomenque mcum fub tartara mitti,
SJam Deus Omnipotens, cuj'lumqui dirigitorbis
slcnce fua ftatuit Luibs extollere ad alta
>ydera,fublimem famam,fublimeque nomen,
230 Qjo valeat cimdas mudi deuihccrcgcntCSj
Largiri,quod iura etiam fatalia pofcunt,
Sfam cercc nullum merito ius reddit honorcmi
Ecce cgo cur veniam fupero delapfus Olympo
ExponD,quxroque vias infedibus imis
Dceani,poflim-qaeis perdita nominacalo
S[ancifci,atque meas iterum inflaurarc ruina$.
[)iccre plura cupit,lacrimse vcrum orc qucrellas
[mpediunt exirCjquibus fera numinaponti
Exagirantaninios,& dirispedoraflammis
240 Acceiidnnt,8c Cxus. Dcos fic concutit ira^
Vt line condliO iiatuant fubuercerc Luibs,
Et nauestoto laffas difpergcre ponto,
Fiypotadique Deo Neptuninomincvcntos
Prarcipiunt foluat,fludus,qui ad fydera tollant,
Luforumque rates niediis mcrgantur in vndis»
Prothcus ntxuius mcns iam prsfagafuturum
V^iderat.hic voluit vatcsbQnc confcias sequi
Fatidicam cundis manifeftc exponere mentcm^
A:ttanicn cx O0\ni iic rarbat partc tumultus
L 3 Prothes^
 i V S I A D V M*
^jQ Prothea,vt ingenti Thetis ijidignata furore
llxclarneuRe^ ipfe tenet quod praEcipn. Altum
^olqs at ^uatiens cQnuerla cufpid- rrtontem
ObfcqrQ teuQS foli^it de carcere ventos,
Qua data porta ruunt venti, velut agmine fadq
Erjpiqntfubitonubesluccmque,polumque
& turbinetQtam
I,q(Qrum eXQCulis,furiQfam
TeHurcm turbaqt,§c diris flatibus vrbes,
Poftern^nt turres,altique cacijmina montis.
Jntcreaplacidoverrebatcserula vento
%6^ CiaffislalTaviS^i&pdagu fcindebatamaru
T^mj^s erat,(juQ prima queis mortahbus segris
Addideratfomnumaraedmmque quieta ferenum
Nox carpebat iter,capiunt iam mcmbra ioporem
•Nautarum,CXCubias qui primq temporc nigi se
iioMis agunt,ali) furgunt,atque ordins fado
Inuigilant fomno rapti,paflimqLie per ipfas
4.ntenn^s,nauifque latus,nc fomnus ouantes
Opprjmat^& facili torpefcantmembrafopore,
Corpora tcndebant,manibus quoq; luminatergunt^
^JQ Et dulcem expeilut defelfo a pedore fomnu
^antum quifque pQteflmarrant Mauortia h&^^
Occ^nJque viasvarias,hic narratamores,
Caftis milJe refert aijus,fed prouidus altcr
PicQbatvTantam potcritquidpellerecurams .

ia?tiamqueanimo trifti quid ferre vakbit?

O Imm
fi quis re^ao cauim ordine narrctl
At luuenis LQQUardus,amQr quem prcffcratolimj,
Quid fatius menti nQflra;,quid letiub^mquit)
llfc potefl^cafus quam ii lucundus amoris
Narrc-
 ^btfM

LIB E R VI. •
4^
280 NarrcmrPMsftu &fic nos confumere tepus

PolfimusPContra tanca afperitate coados

Oukia non memorare decet,mans impetus vrens
Pedora noilra labor nunquam tolerabit amores.
Narremus Velolus,ait, mauortia fada,
Beliaque gefla anirao forti,nam noflra laborc
V^ita aofolueiur,mca ni fentcntia fallit.

Omnibus tec placuit mens,6c fua laudibus ornant

Confiiia,& pofcunt narret Velofus honores,
Luforum Yires,ac Martia robora bello.
'
290 Narrabo,vir fortis ait,quae vera fuerunt,
Expellamquc meo toto mendacia cafu,
Vt vos virtutem eximiara,verumqA laborem
Difcatis,veilram & fuper^thera tollere famam
Lufyadum dicam,totum cclebranda p^r orbem,
€elta fuis quondam qu^ campfs Anglia vidit.
Tempore quo Prjmustraaabat fccptra loanncs,
Poflquam Lufafuit tranquilla pace potita
Telhis,Marte fero vicinaque bella quieru nt. "^

Anglia terribili fremuit furibunda tumultu,

500 Anglia, qua? niuibus seper Bore ilibus alberj,'
Semina namquegrauis belli fera duxit Erynnis,
VtLufumdirovigeatcertamineregnum.
Inter virgineum c5Btum,iuii€nefquc feroces
DifFidium fortaffe fuit,quotemporc fceptrum
LondinxtraaatduxAlencaftriusvrbis. .

Illi,queis facile ef! audacia fplucf e verba,

AfErmantnon cffc decus,neG figna pudoris^
VirginibuSjtali famae vt dignentur honorc,
InftjUantque ettam,fi quis dcfendere partcm
L 4 lUarum
 L A S I A D V M.
^51® lUarum gladio^truVulentse aut idibus
^ hafl«
Aud€at,infanduni cruddi Martis arena
Dedecus,aut lato promittunl funcra campo.
Taemmafemper mers,iniirmum acdebile,diris
iNion afFueta maiis,a charis pofcit
amicis
Auxilium laerymans,humanis viribus orba.
Hoftibus,at claro cum iint de fanguinc nati
Anglorum,aut magna confanguinitate propinqui,
Aut quos vexet amor,voluit fc opponere n uiliis.
Ingcnces tandem lacrymarum fundere fontes,
_ 526 Et nitidi pulchros alabaftri tingere vukus
Flctibus,atque ducis ftatuunt inuiferc fcdes
I^ortis Alencaftri,Londinx & pr^fulis vrbis:
Hic Dux Angluserat pr^ftans ,atqueagmina multa
PuKerat, & campojdiro ccrtamine Iberos
Cum lufis vexaret,ouanfque cx hofte triumphos
, rerret,& vxori caperet iam debira Regna,
AtqueibiconfpexitvireSj& martia bello
Taa:a,quibus fortes libi nomina magna pararunt
Xufyades,ftimulos,etiainque cupidinis idus
330 Senfit,dum Regi dcdit in connubia natam,
Virginibus Dux ipf^ tam.en fuccurrere nonuuk
Auxiliumquenegat,magnasdifcordia]ites
Nc vocet,aft aliquo mif«rs: ibiamine triftes
Necafeant,narratquod cum telluris Ibersc
Sceptra^ac hifyzms bello pr^tcnderct oras,
Viderat audaces Lufos,& viderat alto
Martia f^ida animo,& folos potuiifc fuperbam
Anglorum iuucnum latc deuincere mcntcm,
Virgineafquepi^s fclum dcfcndcrcpartes>
Triftia
 tm

L I B E R VI. S$

540 Triflia poft placidis folatur pedora didis,

Et fic alloquitur.Veitris fi mentibus vnum
Hoc placet auxilium,quam primum nunciusoras
Luiyadum noHcr,longmquaque littora tangct,

Atque viros fortes horrendo m

Marte monebo,
Qm voSjVirgineumque decus,faeuumquc grauame
> t campo,&; Iblo pariter certamine purgent.
Dux expertus cas fic confulitjatque benigno
Ore f-iuetjcapiunt illa: folamina Ixtx.
Nominat Heroes biirenos Marte feroces
550 Dux,ac vt fortes mittant,vt qu^elibetaltum
Confortcm charis valeat compellere verbis,
Vt Regi fcr ibant Lufo^finuil omnibus ille
Scribere coiiilituitrficflac fcntentta menti,
Nuncius ad celfas Lufi peruenerat Aulas
Regis,& agnofcit quse caufa coegerit Anglum
SicfcripfilfeDucem^vltoresnmc pofcere cxtump,
Virgineumque viros panbus contenderc vcrbis,
Curia lufa fuit tali commota tumultu/
Ac rerum nouitatc,velit Rex dedecus ipfe
;6o Virgineum purgarc,viam primufque fubire^
Non tamen hoc paritur majellas Regia.corde
Qmlibet arden:! cafum fibi pofoit honeilum,
Felicefqi^e illos,5c terquc,quaterque beatos
lam vocac Heroes,quos magnus nominat Anglus^
Sicat fama refert, tu Portugalia quondam
Accipis infigni famoluni nomen ab vrbe:
Hic parac excelfas,ftilcent vt marmora^naues
Rcx qui tranquilb Lufos in pace regebat.
Biircni brcuitci i!Qi];iv> fc cftibus oraant*
Martia
 L V S I A D V M
370 Martiaq;arma parat,enf€s,clypeorq,-decoros
Etconum m%nis gaie^, cnibfque micantes,
qmlibet atque fuos fcnpcis defignat amores.
lamque fuit magno concelTa a Kege facultas^
Fuppjbus vt duri foluant retmacuia Naut^,
Heroefque ferant placidis ^d littora ventis
Anglica,en afcendulit robufto peaore,niues.
Attamen vhiis erat non impar marte MagniTus,
Ante fugam focios qui fic affatur ouantes.
Magnanimi hcroes.bellofortefque fodales
3S0 lam dudu externos mthi mes inuifere capos
£t gentesYarias,leges,morefque videre.
Nunc via cerfa mihi,cafufque apcritur.vt audax
Exequar hanc mentem,vobis me pergeretcrra
Vt placeat vellem,fpacijs haud immoror sequis:
NamquacumquedievosAnglia lata videbit,
Hac me etiam focium furiofa ad bella tenebit,
CiuQd fi me impediat mors vltima linea rcrum,
Nec poilim ad certam vobifcum accederc metanij,.
Non mca visdeerit,mea mc certamine virtus,
390 . MartevicesfociJfQrtesfupplebitisomnes:
AU fortwnalicetcrudclem aptaueritarcum,
Impedmque viam^mea ni fententia fallit,
Vallesjac celfisdccurrensmontibus omncs
Sigrjatis adero metis,lbciofque reuifam»
Talia fic pi-Qfert,cingunt fua brachia colla
Amplexu, & patria dicfcdit ab vrbe MagrifTas..
Afcipitantiqua; Lcgionisprata,& Ibcros
Can pos,3tquc vrbcs^quas Lufus Cxparat Olim,
Nauarramque vidctjfummiqttc cacumina morti^
FyrcmiaE
 L I B E R VL 8^
Gallis diiiidit agros
400 Pyrcnnx.Hifpanos cjui a
Pollquam etiam vidu terram,qux magna
vocatur
Ga4lia,ad impenum Belgarum vcnjtopimum,
Ule moram hie fecit,fuent cafuue^doloue,
At vei reliqui gelidi maris ^quora findunt
Heroes,longis apparent Anglica campis
Littora,Londini pergunt ad mfnia laetv
Dux recepit iuuencs,proprias &
ducit adaulas,

Qu^que fuurn magno fouet.ac hiortatur amore,

lam fpedata dtcsaderat^praecifaque meta,
4TQ Qaacumbiirems Angliscertaminadebent
^
Conferere,3it Lufi fecuro Marte cruentum
Incampum erumpunt,non fic Mars ille cruentusa
Non alius quieunque ferox ccrtamen inerer.

Ill^ autem fe auro,van jfque colonbus

ornants
Colla tenent torques,armilk brachia,miri
Ornabant digitQS adamantes,afque rubini,.
ChrifQlitique,Qnyches,gemm$que,Topa^iusaurii .

Haud fimiiis precio,veniunt ad pVselia comptae.

Ula tamen,fortis cecidit cui forte MagniTus,
420 Veftibusinduiturpullis,actriftibusibat
Aufpiciis.nam forte moras faciebat amicus^
Quaqua alij affirmet,quodpukhrae dedccus. Anglf
Non patientur atrax,ftd quod viaricia ducent v

Signa,hcet campo vel tres,vc! qiiatuor abfint*

lam' Rex fubiimi fol^o,pulchroquc fedebatg
lUuftrefque viri circunftant ord.mc,licut:
Cuiqiie lecum dederat fortes,tcrniqtie,quatern!.
Bifleiiasalios nunquam Sol aureus Anglos
Viribusiatque aaimis ffiaiori& rQboix \''-d't
 LVSIADVM.
450 I-^'ttoreaboccidLio.cIarasoricmisadora$
Audaccs coiurfLiiCas crunipcre
canipo,
Spumanics
^
cqui mandunt frxna *
aurca,vultii
Horrib!li,radi)srpJcndentfolaribusarnia:
Vt cuai Chnilalium, aut Adamantum
luminedurt
501 J:cnr,atpicitur numcrus diuerfus
vtroquc
Agminccum populi gcns tollcre murmura
cspft,
Continuo vcrtunc tacies.cauramqucreqununt,
Nafcitur ingcntis qua turbida
pompa tumukus,
Jii campum prorumpic eques,tcia inclyta bello
440 Apt^ capit,fcrroq; fcrox armarus miquo
Spumat cquus, Rcgem,procercs omnesq;
, f^iutans:
^ortiamagna/iimusLulbrum ad robora tendit.
Agnoicunt focij robuilum hunc eac
Magnifum
-L^tantur,charifque oncrant amplexibus
omnes.
clamac,non deero ccrto indilcnmine
vob^s,
Atilicafed vjrgo 3ipiciens,quem fortc
tenebar,
Qui famam, claruipquc fuum dcfcndere
nomcn,
rslicjtur,cx
templapreciofis veflibus HeJles
Induis:ur,recipitquehilaripiagaudiamcnce.
450 I«n belli fignum Londini magnus ab arce
Kex dcire,& horriiico crepereserea cornua cantu
TTiccepit.ac animos cogit fonus horridus,hailas
Submittunt,adhibent,^equiscalcari2,habcnas.
Laxantes,pedibiisflammasextollitequGrum
Tdlus.obicuro mifceturpuluereceelurn.
Hic ixigit.ac pedibus cclercs timor zddidit alas^
Illc C2dit,gemitunique
emittit peaore ab imo.
A(i hic purpurco reddit tind^a arma colore,
liiean c puliat cqui trepidantia
tcrgora chriifis.
Perpetuo
 L I B E R VI* 87
46^0 Perpetno hinc ahqiiis furicflo vnlncre fom-nu
Vccepit monens,totodircurrere campo
::xpit ccpus fugiens domino fine,nt alter adempto
LH-iqn;r cquo campum,refugirqi!e pcricuk vjtjE.
[nmqucfuperbacaditfublimiaculmine Mnrtis
A.nglorum vis.namque duo confinia linqunt
5ignata„& valli iines.qui bella fcroccs •

Continuant,mortis patiuntur tela nefandse,

Denique vidores Luii Vi(51:ricia ducunt
Signa,cK illuftrem portant ex hoOe triimVphum,
470 Virp;mibufq;fuam tnbuut cu nomme palma.
Bjifcnos fuperisrccepit Du\inclitusaulis
Vjaores.LufoSjlsetoque ^CGcpit ouantcs
Pedore,verum \\\x laiitis conuinia mcnfis
Multa parantjeuocanrqne coqnos laqucar ia vefles ,

Aurea depiciae exornant,hiLirefpue diebus

Omnbus hofpit-o concordi pc5ore Lufos
Accipiunt,donee patrios vcrtantnr ad rgros.
Sed moniorantauidum rcrum maniifle Magrifiumj
Et feciiTc moram gtlidis borcalibusoris,
480 Atq; ibi Bclgaru Comitifta a crimine prsuo
Eripuiffe,virnm diro certamine Bdgani
Finibus e vitf mortc ei jcilTe cruenta;
Experturnquc etiam robnflo Marte Mcigriilum
Occidifleferuntprxfenti principc Gollum
Qni voluit duro tolcrare iu corpcre Lufl
Vulnera,& infigni fatali.ifuncra campo,
Torquati vt qoondam toleravunt vulnera dcflrsTj
Coruinique aIij,qnos vuluere mcrgiracerbQ
Atradie«,placidae fubTUirtquepcritula vkr.
~ "
: ' . .Alii-^^^riis
 . L V S I A D V M
4po Aluarus cd vnus Luronim exagmine,lam§5
F^scundofquetuOs viho Gefmania campos
VidiCjibi audacem vocat ad ceAamina dira
Germanum,qui fraude virum deuinccre tentatj
Illctamenciauiitpoilremam ihglorius horam*
Talia narrantem pofcit gens Lufa MagriiFus
Ne taccat cafum^nec commemoranda rclmquac
Horrida damna alij^^qua? tu Germania quondam
Littoribus,vaft jfque tuis fers ihclyta campis.
H^c cum dida daret,fublimi ex puppe Magiiler
500 Ea^ploras vetos,oculos huc voluit,^ illui^,
'

Signaque dat nautis,naute hinCjac inde fdporem

Amittunt,capiunt fuperis vela ardua maiis.
Nam ventus vires reccpit,femperque procelk
Grefcit,at ille fonos raucos fic protulit» Eia,
Eia>ait>excubias agite omnes,membra fcporcm
ExpeiiantjVigilate Viri,nam ventus acerbus
lni:cfcque ruunt nigris ex nubibus aurse.
Carbafa vix collcda tenent Carchefia^quandd
Excclla a puppi raucus clamore Magiflef
5 ro Dat voces. Iterum maius dimittite velum^
Atquciterumdamat.Maiusdimittite velum,
Non indignati patiuntur carbaia venti
Ponere,at in variasfaruO cum murmure partes;
Illa fecantrcoelumjtellufque perire videntur,
Intonuere poli,& Crebris mic^t ignibus aer,
lafequitur elamorque Virii, ftfidorque rudentumi
Njuticus in tot^a clamor ferit aera puppi;
Rim fubitis venti furijsjfubitaque procella
iJifruptis velisfunbundas codligit vndas
Naui$f
 L I B E R VI.

lo Naui$,& ingenti proclamat voceMagiflcr,

aikc cunda, mariS capiant hsec omaia lympha?,
dlite cunda precor,moranulla,expellite,laffara'
,xonerate ratcm/centinam haurite rcpktam,
lam tumidis ponti nauis iiibmergitur vndis,
;encina extemplo exhaurit gens Martia, ruptam
.ttamen horrendis fic nauem fiudibus vnd^
:oncutiunt,yt dcfeffos facile mde mouerent,
jjcerentque viros aliam fera fiumina nauis
npartem,duri tres magnoroborenaut^
5 30
Non bene fufficiunt clauu traaare ligantcs
unibuSjimmenfum nec robur profuit,?rtes
lumanas fuperant ventLNox incubat atra,
'"cntorum furias augebat fxuus ab antro
i0lus,& naues quatiunt illi agmine fado.
lon aliter,quam fi Babylonis fortia venii
teuaterribili fonitupoilcrnere vellent,
ktque excelfa ratis,fic vndiquc marmoris vndis,
ulgida qu2e tumido tollunt le ad fydera flatu,
-oncutitur,tamquam medio foret gquore limer,
540 Tot formidandi fiudusvoluuntur aqoaram^
h flupeant omnes,quod nmi fera fubruat vnda
ublimes naucs,& ponto mergst acerbo.
^ua vehitur Paulus maions pondcra mali*
^crt perfraaa rates fur;ofodirura ponto,
Lxcl*amantqueomnes,caelef]ianuminaVoce,
Lt lacrymis placar.e parant,Chriflique repofcqnc
^uxilium,gem)tu$ctiampcrinania vanos
rdius,& focij voluunt,lamcnt2quc fundunt,
^mquaig tanta fuit fokrtia certa magiff ri
Colligere^

eaa
 L V S I.A DV M
$50 Colligere vt magno conam vela iuberec,
Ante fuas peLigo rapidus quam funderct Auflerj
Nunc naucs fludus furibundi ad fydcra tollunt,
Poika dcijciunt fecreti ad vifcera ponti.
Ecce Aquilo,Boreas,& fseuus flatibus Aufler,.
Ec Notus,atque Eurus contraria prselia m ifcent,
Conanturque fuo rnundum laxare furore,
Fulmina fa^uacadunt, fonituque trememia pulfan
Corda viriim,radijs diris nox atra rclucet.
Alcyonq,- fuos volucns prope littora catus
*
S<5o Attollit,memorinfandastucmorrisinvndis
Qnam tulerat quondam nimio vexatadolore,
Impiacum Ceycis plorabatfata mariti.
Delphinefque ctiam fundo fe gurgite in antri^
Abdunr,terribilcsventos.diramquepro€ellam
Fitugiuntjjiec ibi capiunt pcr membra quietem.
]iipp!ter ^therea nunquam fera milit ab arce
FuliTiina tot,{3Pua qux tecit fordi dus jEthna
Mulcibcr,^nea:quc pijfabricauerat arma
Bellica,nec crebis tartum Deus ignibusorbcm
570 Concunir,quando tota metuentibus vndis
Mimdus inundauit,quando & duo pignora folum
Manferunt hominum,qu.T naflram extollere pofTet
Progcniem,2Bternis qux viribus occupet orbcm,
Akaquc quot fludus Itraucre cacu-mina montis»
Cum quarerentpomi crudcLbus iflibusoras, •

QuQtquc etiam furijs fregerunt arbore ramos»

Kadicefque Orni,Plaraniqi!c,j?G Populusalba.
Cedrirs radiccs ad lucida fydera vertir.
Sic etiam fulua? venris agirantur arensc
Tnfun-
 L I B E R VI.' 8^
^6 In fundo.vt fcfe fifper ardiia barmora toUat.
Lxtemplo Garnisfoluumurrnchibratimore
m
:um V ideat llygium nauc defcendere ad Orcum»
ydcreaiqiie donibs attihgere jpbflea cbsli,
utonitus tendit dupliccsad fydera palmas,
uixiiiumque vocans fupertim,Chriilique faudrem
^'aha vocc refcrt, Deus Oqui cunda guhcrhas
>[utibus>& cundis certa cs cuilbdta rebus,
facidiim qui muita virum trepidantia fuUias
^gmina duxilli per ai^erti mahiibris Vndas:
590 tu qubquCjCui Paulu feruarc a iiudibUs atr«
;yrtis.& infighem cum natis, Cbnmge^chariis
\c nuhbus naui. Auguila tutare Nohemum
^ompLKUic.quodque arca ferat genus omne Feraru,
h mihi lain licitumdira? noiia mohflra Carybdis,
it formidandse tranfire pcricula fcylls,
\tque aiias fyrteSjturnidi vada feruida pbnti,
;i qua; fubrnergunt infauila Cerauhia nauesi

\uxiiium fuperum taiitorum in iine labbruhi

"ur mihi Chrille negas? Labbr hic no tagit hbnorS
600 Ecce ttiiu?Tel'ras iafsi non (qiisehmtis omnes
>iomen vt immehfo Chriili celebretur iii Orbe,
Et tua celfa lides ?Oterque,quaterque beati,
5ueis Tingitanas duris fub m^nibus arcis,
Vci LybisE campis Maurbrum chipide prefsi
Contigit oppeterC;,vt iidei Vetieranda fupremx
Robiilio latis dilatcnt dogmataterris
Pe(&ore,quorum ctiarn fubiiinia hdcSL cbrufcant
Cbgnita,qu2e celebns vclait alta ad fydera fama>
Qui vi tam acquir uht,quando Parcar impia fiium
H *
<Riim*

«1 SB
 tVSI AD VM
'i^ro Rampit,8t extenduAt xterna in tepora nomc
*ralia dum ia&t,diro ccrtamine venti
Vttauri indomiti ludantur, & horrida crefcit
Tunc magis,atque magis diris metuendaprocella
Tlatibus,acquirit vires,ac tunibus Euri
Stridcnt,& toto tGmpellas ingruit Orbc,
Fulminadira viccs iterant,gignuntque timorem
Oentibus,atque kerant horrcndatonitrua plan^us
<^eis caderecxcelfis cx-leflis ab axibus aub,
Ivlutuaque horrifico pugnare elcmenta videntur
620 Marte,ruaque ira totum confunderc mundij
Lucifer ail clarus nitidum folem ante ferebat
lam Iucem,& totam luftrabat lampade terram.
Honflrabatqucdiem l^tto gratiiTimus ore,
Immenfum pofito ventorum flaminc pontum
LactificatjCum pulchra Venus,qu2e fede regebat
Sydcrea flellam,& quam femper dcnfus Orion
AufugitjVt fupcra claifem confpexit ab arce,
Bt mare veliuolum,nimio correpta timore,
Et nimijs furijs^hsec mseflo pedore foluit,
^io Hoc hoc Bacchus opus fecit,funt ifla Lixi
yada,fed incaflum,nam mens peruefa fucores
Nonferet vlteriusjLufis illata patebunt
Damnamihi.Hajc dicestumidas defcedit ad Vnds
OceanijCeliriquc volat per inania curfu.
Kcreidis pulchros componere fedula vultus
•^Prascipit,& varij diadcmata celfa coloris,
^upra auri flmiles,fuluofqueadducere crines*
Quis non cseruleos dicet produccre flores
Supra fila auri verc radiantis amorcm.'
Ventorui
 IL^IBER VI. '?«

40 V cntorum ftatiiic lenire fafuoribus ir^s

)L\ endiens Ny niphas,qu^ cxli fydera vincunt
it geflu, fplendorc,modo5Vultuque decoro.
:;^ias vc confpexere, cadunc de pedore vircs>

Deponunt que iras nimia dulcedjne capti,

Collaque fubij ciunt Nymphis, ac crinibus aurum
CJui pulchrfimobfcurac,dextrafquejpedcfqjligarut^ ^
A.tquc Onthi^ fuum.quem corde abfcondcrat inio,
iic Boream alloquitur.Noncrcdas^periidc, firmi
Qaod te certa m.ihi traxerunt vincula amoris,
650 Nullupignusamor don3t,nifi cordaquictc .

Paciiica frasnare V)ros,quiMartishonorem

S:tpc colunc,nec firmus amans fua blandafurorc
Pedo ra conturbat.Si tanta infania menti,
No ndeinceps nollrum fperes funbundus amorern^
Qain potius timor Jnuaditpr5ecordia,{kuum
Te timeo.Sicnoileramor tuavifcera preflit?
Ac formofa nimis Galatea inuaferat Auilrum,
Qliefcitquod pulchr^ recrcent pcllucida Nymph»
Lumina,quodquc fuis voris ille annuat,amens
t6o Deuidi laxas ccrdis iam tendit habcnas,
Acque htlari furias animo deponit inaquas.
Nymph^ alix fseuis fe dant hoc ordine ventis,
Et Veneri pulchrse fe tradunt.Illa fauoreni
Promifit ventis*,placidas fi nauibusauras
Lufyadum prsefientjclaircm ducantque fecundis
Flatibus,acfemperfurias deponere tcntent.
lamque aufora fuo monces luflr abat Eoos
Lumine,iucundis quos aurcus irrigat vndis
Ganges,& fcatebris locupletia temperat arua.'
Uz Cuni
 tV S I ADV M
€yo Cu bene defeflbs mortis ti mor f nti mus aftU
Aufdgerat.Nautje malo fpeculantur ab alto
Tellufem exceluim. Tunc iseto pe<3:ore clamans
Melinde Nauclerus ait.SententiafaJlit
Ki nTea,quam afpicimus/aneefl Calccutia tcllui^
Littoris Indiac! optatam iam cernitis aramj
Quod a non alijs rcquiefcere partibus Orbis
Vuitis.parta quies vobis,linifqueiaborum
Mic critjiuc fedes Lufis pia faca pararunt.
At Dux Gama oculos,dupliceique ad fydera palm«
58o Extoj[iens,genibiis flexis ilc talia fatur.
Grates Chnfletibi.qui quas inquirimus oras
Nunc mihi demonitrasjquaffitaquelittofaterrse
Indiacse,tumidi per tanta pericula ponti,
Et mihi prajfentem cum iam fatahbrrida mortem
TentarentjVentufque feroX5mctuendus,& afper
Et vitam erTpere,& pelago fubmergere clairetn
Inflaretjfubito ereptus,velut impia vexent
Somniaquandoaliqucm,fidiro membra fopbJTc
Eorte leuet,tanto fic fum difcrimine liber.
690 Per tot tranfad^os terraquejmariquc laborc:
Pcrque metus pelagi,perque horrida marmora Vet
Pcrcita,perque fames.per inhofpita tedajpef oras
Apatria abfentes,& per vada falfa Garybdis
Fama; auidos ciarum tollit fuper asthera nomen,
Bt non maiorum meritisjfadifque parentum
Confifos vitijs,ac prauis moribus x\x\\m
Tranfigere,auratis nec torpida corpora ledis
Sudentarc inter nitidi preciofa Zebellis
Vellera,qucm campis locuples Mofcouiii iiutrit.
Ncu
 L. IB.ER VL 9^

^oo Ncne etia Bacho,s6ao, dapibuique fuprcmis

idulgere nQui&,tnoUiquc incedere greffu^
>ebile dclicijs varijs non pafcerc eorpus^
ortia robuftis qu^ pe<5t:ora viribus orbant,-
I-ueetiam Veneris,fuperatquse corda potcntum.
Kiosfartunacolitjfequiturquemiferrima^flammisc
lA^ torquent mentes hommu, &
fic mollia rcddu,

:orpQra,quod nunquam virtutumad fa^ia moueri

Icroifque animos poisintaddicerefacais,
iedloium propria fublimcs qua^rere honores,
jio CLips fibi quifq; ftios vocet,ac infigniadcxtra
'rjcinia,dam ex^cubias agitans arma asnea veftit,
slofte^dieque fcros ventos,dirafque procellas^
U maris horrib^iles. vndas.tolcratque ferocis^
^rigora non paujdus gelidis regiQnibus AuftnV
:orruptifque cibis vefcens, quos tcmperat alma^
Vuxitiamque fuum fortis paticntia mifcct,
Vut etiam intrcpidum^lsetumque oftendere vultumi
Pormidanda atro cum plumbea fibilet ore
::}laasfonitu,fociumque ferit,yel brachia,peaus,
720 Teporaq;,aut cerebrii varias diirupere cernit
:n partes,multofque diem claufxiTe fiipremum.
;ic animuscrefcit,qui forti pe^^ore diras
rcmnitQpcSjfortifquetn ducit ad sethera virtus,,
)ic mens alta nitet feuo induratalabore,
Qu^ varioshominum cultus cxfede fuperna^
Defpicit.Hic quandafupcra moderctur in aula.
727 lus re(9:u,ad magnos inuitus fcadct bonQre$i
EinislibriSexti..

tlBER
l

LVS A D I VM
LIBER VIL
A TpelUt oram Cdecun] Vitfcm a Gama, pra
-^-^pomt nunciu?n R^gijefcrihitur fittis rcgm
MAUharei^vifttat Fr^eclus regni nojlram cUf
fem*

lafTa Indiacse.propc teruida littora clai]is

IAm
Appulerat terr^,qiuni quonda optauerat Hero
Magnus Aiexader,TrayanufqLie inclitus, Indi
Etfuperi Gangis,nitidis quiclauditur vndis.
Eia igiturfortes Luli,qui Marte feroci
Vidores palmam cupitis portarc fupremam,
A:ireocuios vobis aUatditiillina tellus,
Qua veflraj valeant late fe extendere vires.
y os o progenics Lufi^vQs alloquor,orbi3
Qa
 LIBER VIL p^

TO Qui pATce exiguam colitis.qui parua Tonantis

3cnscnis,lcdfirmafide,conaanciorarmis.
Vos non impediunt metucnda pericula, gentcs
Externas veftri Imperio colla ardua regis
Iibdere,yel dominans mundo furiofacupido^
Vcl quae fyderibus refidet regina parentis
Defpcaus.vel quod lufsis mens praua refiflat.
Vos omagnanimi,queis nunqua ad maxima Martis
Geflacaduntvires,numerovosc«teravincit
Progenies,animis,ac robore vincitis omnes,
20 H^ud vnquavcprxclarafidcs fit fparfa per orbe
Sanguinis ingentes dubitatis fundere riuos,
Parua licet foboles(fic fata fugrema tulcre)
Pontificis fcdem Romanl ad fydera veftris
Viribus,ac Domini portetts dogmata Chrifti-
Cernitc Germanos,quos arua ingentiapafcunt^
Quj fcdem oppugnant Romana , atque Inclita Petri
Succeflbris (opus miferabilejfanaa negantcs
Dogmata paftores,aliafque rcquirere fcdas
Non C3ECO contentus adhuc errorecruenta
30 Bella gcrir/aeui non contra horrentia Turcae
Regna,fcd vt duro pellat iuga dulcia collo.
Ecce Anglus,qui fe Solynise Regem efle fupremtinS
Nom inat, at turpis populo domi natur opimo
Turca potcns. Vnquam Mium quis vidit honorcni
Tamproculavero?niuibus borcalibusaeuum
Tranfigit,infticuitque5mens nouadogmata,ritus
Caluinifequi£ur,cajciqueinfandaLutheri }

Di<5ia,paratg]adios,actclamicantiacontra
Chrifticolas^non Yt capiant fortifiima fan^^
M 4 Msrnia
 L V S I A D V M.
4Q Msenia Hierorolymz, cuius Romana pQtcf|a?
Regem elcgit eu:Tj,regni tnbintque coronam.
Quotecum fermoneioquar Griile impiePfacrum
CnriflicoMprimumqiietibi qui aillimere nomen
OpU^i^ nunauaqiie hxc llemmata ciara relinques^
NQnvtpr2Bfidiumiis,aut cuflodiacerLa,
^it ytcontra iliud.Chrilti ^
doc^menta nefanda
peUageras,fammuc|=ie vtlo ilne itire parentem
Qppugnes,Jegefijue fuas ad rarcara rnittas.
Qmd?Tibiiurafauent,vt Canft! horrentiaferuis
50 Bella feras?cu rn tii latum tua fceptra per orbc
Extendas.Cur noa m luros^qui fliimina potant
CyriifijfCurnQnTurcaSjqui iEgyptia vexant
RegnrVUQ glad^a fcindis? multUiuq^e cruorem
TuTcaxiim fuad!s,qLia Nj lur turbidus agros
Irriget ^.^ypti,fonorofique cantica,ricus
CViftjcQlumque pij toto ceiebrentur in orbe?
C^roiqs iHeolim magnus,Ludouicus honores,
f»J[Qrr^ii:^a,6c Imperiu,m,terras,aq re6la relinquiin^

Sq^p^ra tibi,t^ntique capis iura inciita regnf,

i^o/ SednQn horrendi caafas Miuortis iniquas,
CQ,nqueTar,an taceamfpariant quje cnminacajcae
Ileliciae,infan4x turpifflmaque ocia vitse,
purt^latrQciniii m, mQrtes,ac di ra Tyra*nnis,
Pra?lia,jSc, ambitio,maiaquse fert omnia,vires

E^ caput inde fuum fumuut.VQs alloquor alta

Romulida fobole edu61:os,yQfqueinclitaproles,
Iialise vitiis, multis fubmerfa, manufque

In ic^ yerftm^M tc tu^ masnia ^im

 L I B E R VIL ?J
jo, Ingcntes conrutnis opes ,dira pria ka$
^ifccribus nutris,veteres pblita decores,
Chnflicok miferi,metuendi fortc draconis^
QUyim dux occidit Cadmqs, vos cflis in orb|
Diiperri dentes,quoscum produceret aluus
V^nicajCrudeles iibi mutua fatarukruntf
N[onfprecor^,afpicitisdiuinum Marte fepulcliruni
/^cccpiiTc canes,qui vos fado agmine,mente
V^naperturhant^campos^ac maenia,8i vrbcs,
Et veftra antiqua tcllure migune fruun tur,
80 Atque fuum tollunt fapcr ardua fydera nomc?
\ix:leges illis,hs^c mens certiflima.lirmo
Peaore quam feruant,acies adtriflia contra
Pr^Elia ChriflicolashQrrendo, accendere cantu.
rerribilis femper fera vifcera vexat Erynnis,
5eminat & caufas irae.rixafque cruen^as,
Atque ita vos VQbis,atque illi bella mouetis.
Siregn'a externa,ac alienas quserere terras,
Oppugaare vrbes,ii vos mouet atra cupido,
rurbidus ecce Hermus,nitidus Padolus arenas
90 Auriferas voluunt, ncnt aurea lila fuperbi
Airyrij,fuluas abfcondit &
Africa ven?s.
Vos moueant totopeSjmoueant preciofa metalh
Pondcra/anaadQmusfiquidc nonvifcera torquer,
Dira Byzantinaj tormcnta acceAdite contra
Msenia plebis,ouans vbi fceptra miignia tradat
Turca,globos flamm.is,ac nigro fulphurc mixtos
In populura,^ fortes Turcarum impellite in vrbes.
Ad fcythicos montes ad Cafpia prata fcroces,
Aufugiant Turcaj,quos tota E uropa timore
 L V S I A DV M
loa Preffa colit,qiioruq; timet tela horrida triftis
Auxilium imploranc VGftrum clamoribus altis
Gr^cia,bdiigcn ThraccSjArmcniadupiex, .

Atque aiij,- nam Ttirca potcns chariffimacogic

Pjgnora,vt infandi Mahometi dogmata prmiis
Accipiantannis(didu miierabiIc)Chrjfli
Vtque fidem linquant.O dirum infame tributum.
Supplicio punire reos,qui crimina rcda
Mente homtnu non digna patrat , fint gaudia vobis
Isfon populi vanas optetis ipargere laudes,
t roChnflicolas fxuo verlros quod Marte
prematis
Sed dum veilra ferox iitientia vifcera vcxac
^i^nguinis ambitio gens o furibunda,minori
Non dccrit Lufi laudanda audacia proli,
Qna legcm Chrilii.totum 6c prseccpta per orbein
Djlatcnc»ac dira ferant difcrimina vit^e,
Africa fajca dedit fcdes inuita fuperbas,
Nullaque fublimes Aiix famofior oras
Luftrauit foboles,campos profcindit aratro
Quarta parte,fuas prsefentit Amcrica vires,
I20 Ifret & vlterius mundus ii longior efict.
Interea poflquam ventorum in marmore flatus,
Ac dirospelagi flud:us,nigrafqueprocelbs
Pulchra Vcnus fr3?nat,ponti furiafquc ccercct,
Qoid noflri faciaijt nautx videamus,apcrto
Sydere quos Chriftus ducit Poflquam iniiia raonti
.

Culm ina comparent,votis vbi fata quictem

Ponunt,atque vidcnt terram,qua dukia Chriflj,
Inuidique ferunt hilares pia iura Tonantis,
Ad terram acccdum naues,noua littora verrunt.'
Quatuo
 Idai

LIB E R VII. 9»
1 30 Quatnor ecce fuis pifcantes lintribus Indos
Afcipiunt,celcr4 qui celfas remige naues
Conueniunt,quos Gama hilari dux orerecepit,
Oilenduntque viam noftris,qua iittorapoilint
Clara Cakcutij feflipertingerc nauta,
Ifta MaJabareas vrbs vincit niienibus vrbcs,
Diues opum,locuples auri,&: lux vnicaterrac
Indiac«,Rex inde fuos in pace rcgebat
Et populos folio nitida,&; ditillimus aula,
Terra procul vailis coiitur ditiiTmia campis,
1 40 Indus alit partes Borcales , Auilrica Ganges
Prata rigat,varij regcs rcgna ampla tuentur^
Diucrfos retinent ritus,mahometicaquidam
Hic rnandata colunt,alij iimulacra dcoruni
Falfajalij brutis tribuunt animantibus aras.
Taurus mons Aiiam,qui iongo tramite cotanx
Diuidit,& iuxta varias,quas traniigit,oras,
Ac varios hominum populos diuerfa ferocis
*
Nomina iortitur iimulans ora impia Tauri,
Antiquatribuit claros ab origine fontes
i-^o Queis Ganges,Indufq,-fuasadiittoralymphas
Indic;a deducunt ,circundantque vndique tcrram,
Atque iit cxtentis tandem tcrra aurea pratis*
Inter vtrumque fluitlongo tt^dxi Angulus amneni
Tellure ex alta^vcram exprimit jiie figuram
Pyramidis, ponti diues quem intcrluit vnda,
Nec non TaprobanseconiinismaTcitur indc
Gangcticufque iinus,quofam.a antiqua propinquoS
Comniemorat populos nutriri fioris odore.
Qui tcrr^am hanc habitant, diuerfa hi nomina , ritus
Diuerfos
 J

L V S I A D V M
i<^Q DluerfQs retinet, Delij, numerofiiqtic prQ.k$
P3tanum,Decani,claris refonantibus vndis
Gangisrfpqmcjue fu^e qui ponit Oriafalutis,
Bengalteque etUm populijquos nulla mQtalHs.
Progenies vincit,telluseit fcrtilis aqro,
Argento,c!apil)us,frumento,fru(ftibus,hcrbis,
Belli ger hic pofuit fedem Cambaya potentis
Rcgnum olim, Pori,lacet & Mariinga feraci
Tdlure argenti,ac aurj,lapidiique Adamanti,
Chryfoliti,ac Qnichis non multum dedita Marti.
170 Cum ktoepelagoveniunt adlittora naucs»
Confpicitur pri mo mons altus,nomine Gate
Appellaat popuIi,murus Mdabaribusoris,
Q^P furias poiTant Nu"iing^ expellere regis^
Ex montis radice oritur vartiiHma campis
PlanicieSjtumidis femper quem concutit vndis
Horridus Qceanus.Primum iibi ponit honorern.
Alta caiecutij vrbs,caput imperialc Tyranni,
Eiifolium cellum,8c multa djtifli.ma mcrcc,,
Regem autem iblito Samorinum nomine dicunt.
180 Pa leaqaa clailis locupletem accellit ad or
Antennas di mi (it, aquam ferit Anchora falfam
Ex prora,L.ufalqueligant retinacula naucs.
Mittit G
ima viru,m,Regi qui nunciet Indum.
Partibu5 e;v loripislairatam.qua-rere clairem.
NfLiacius in;>rediens fluu:ium,qui marmoris vndis.
Permifcet nitidus proprias,queis irrigat arua,
Rcgia quadratispenetrali^ fultacolumnis
Conuenit,exi protuCa r uit Malabarica proles»
Miratqrque viri geftum,Yultufquc colorcm^
"""™- Et
 t I B E R Viti - 9f
I90 Et vefleni extcrna,rar^ & prxConialingU3£.
Concurrit populUSjrobuilum vtipedore Luium
Conrpiciai-,non fert animus fcmcl ora viderc
Hofpitis. HiG aderat forfan Mon^aydus ortns
Littore BarbariiSE:,ritli Mahometa iicfando,
Quo Rex Anteus fedem fibi fixerat olim.
Lxtus adit Lufum,namque ob coniihia regiitiin
Lufiadum,Lufas Vel iam cognouerat oras,
Vel fortafle Virum percufrerat ardiia Lufi
Dcxtera,ad exilium Maurum fortuna rcmbtufti
200 DuxeratjHilpana ibcundo ped:ore Lufunt
Alloqiiitur lingUa.Qu^ tahta infania pedus
MouitjVta patHa diiiantia littora quasrais?
Aurora:que ortum viueas,ihdique flUenta?
Nuncius a(l illi refpondet.Marmoris vndas
Sulcamus tumidas per multa pericula vira-i
Per quos non pafla efl Vtiquam gens altera cafuSi
Tetidit ad aui'iferp.s indi pia clallis arenas>
Vt diuina fideis toto flbrefcat in brbe.
Admiratur irer bngum Mon^aidius altb
2to Confe^um peiagOjCafus , mcttiida prbcellis
m
Fulm in a j ven tor u fu rias, ac flu(5tibus i m b its
HorrcnteSi& magna maris difcrimina fieui,
Nuncius intrepidus qtix narrat.Pmea Maurus
Texta videns reputat fummi miracuia milndi*
Sedcum deberent dcfcrri nunciaRcgi,
Interea iiofpitium charus Mon^aydus jili
*OfFcrt,Rcx aberat tunc fortc ihfigilis ab vrbe
Non procuL Ecce eibos folitos,& fcrcula menfis
Prarparat,6c 1m
dcemtncG vafa Lixi,
 LVSrADVM;
210 Palmaru c fucx^o vinum>poft prandia poflqui
Deteflbs etiani recreafret Nuncius artus
Luryadum dixitlevelleafcendere clafTeni,
Nam nihil affirmat bfando Mon^aydius ore
Gratiusefle fibi.quamcxtremolittorc mundi,
Aurorgquconsgentem afpcxiflepropinquam,
VcfciturobUtisd.^pibus,menfirqueparatis
Indulgct Lufus,recreat dcfefla fopore
Mcmbra,bibit,loquitur,Mauroque obtcmperat ipfi:
Ac fi longa forent arailflma vinculaamoris.
230 Continuo cdC^s naues inuifit vterque,
(Qois bene dognofcit Maurus,pr2Coria primum
Scanditur,ac hilari laetus Mon^aydius ore
Accipitur,cprdis Lufi dant flgna b^nigni.
Accipit infignis Maurum dux,bracchia collo
Tendens,ut comitem cafus complexus ad omncs,
Lsetitiamque capit,fiquidem ling\ise audit Iberae
Verba, fedetiuxta Gamam Moncaydius.IIlc
&
Qwc tellus,mores,qu^ fint fecUica quairit
Robora! Non alitcr fyluas,& faxa trahebat,
240 Arboris & ramos Rodope de nipibus OrphcuSj
Euridicfs coniux,auri dum dulcia pulfat
Fila Lyrae,cur fus 6.t fic ad verba ioquentis.
Incipit illc.O progenies fortiflima mundi,
Prouida qiiam fecit Nidi natura patcrni
Vicinam,qu^certa tulit vos fcindcre flud^us
Horrentis fortuna maris,Rcgnumquetrcmcndi
Neptuni,ij*uas tcntarc &marmoris iras?
Sciiiccthoc placuit fupcris,hoc fummusab alta
Dcflina: arce Deus^ucquc cmm finc iure Carin^
Lufyadumj
 litf^

LIBER VI It 96
250 Lufyadunijnunqua quera prolesaltera vidlt
[)ccanum iinclunc,Minium iLnquinuque remotum,
[gnotumque T^igum;terras,camporque feroces
Lnquiruntjlndus nitidis quos irrigat vndis.
\ccipiteha?c animis.Quam nunc veiira appulit ,ora
CIaflis,abundanti tellus cO Indica triidu,
Diuerfi iianc habitant populi,ftd tota redundat
ft.rgento,atqueauro,cIaris & lumine gemmis, ir
Nec deerit prsegratus odor,nec thuris honores,
Ha?c,cuius retincnt naues^prouincia ponum
260 Antiquo de more Dci quar numen adorat
Erigit atque aras brutis,MaIabarica fertur.
Sunt mododiiierfi Reges,verum vnicusolim
Regiafceptra hornmum,fi vera efffama,tenebat.
Vltimus ille fuit ieramus P.yrimciliusJ/te
Hxc ab Eritlir^o cum venit Barbara ponto
LitroraMaurcrum foboles,tunc dogmata vatis
Infandi fumpiit,Mahomctrque fa(pLUs,iniquos
Profelfus ritusjqiios medocuereparentes,
Extulitinfelixaltariaf^da Mahom^e,
270 Hac ilatuens turpi vitam confumcrc lida*
Extruxit naues,onerat locupletibus ilbs
Mercibus,& faifi vatis petic jlle fepulchrum,
Religio vt mores fociet,vitamque qnietq
Tranfigat,& terra valeat fic ponere corpus.
Ante tamen patriam quam imquat dificithsercs,
Diuidit Imperium,quos magno firinxit amore,
Infiituit Reges,folijfque ornauit opimis,
Huic Cochinenfes arccs, huic Infula lorgo
Qua^piper immiitittratuficnominediaa
 LVSIADVM
2S6 Hiiic Craganoriu,iecl parux huic cotigit aHi^
ChalcniisfceptrunljCoulani nisenia cuidam>
Regna Cananorij JiiueniiSic certus abire
Partitur £m rcgna fuisiPucr vnicus alti
Pignorfe quifuerat regi coriiuhdus amoHs
Magna Caiecuci) fufcepit forte fuprenia?
Sccptrn,fiiit toco late quse cdgnit^ mundo,
Indupetatoris puero dat nomeii,vton>nes
Colla iugo tenearitjiuflis iiec quifque rcpugnet
Poiiea Mccherifem celeri contendit ad oram
290 Curfu,qua prauis coilfuinat inoribus seuum.
Regi:i foblimis Samprini hinc nomiria manant,
Qu3s ribi pofteritas feruet per fsecuia^regnat
Qui modo prO^eniem pueri dc fanguine ducic,
Fallacem gentis compOnit fabtila legem;
Sublirhis^pauper ve fait/iia corpora nulia
Veiletegunt prsetcr partes quas jpfa coegit
Cingcrc riatlira,Sc duplicis funt ordinis,alrer
Kobilium ceiibri dicuntqitos nomine JSlayrcSi
Indignofque vdcanr poleas,qui iute vctantur
300 Progeniemifccrc fuam,aut corinubiaclaris
Nayribus^& thalamo illorum coriiungere natas
Ha^c lex feruanda in fecula,nati
efl iUis
OiHcium iiulium,nifi quod de more parentes,
VfUi pare folent, gens eft ignobiiiSjipfis
^iSanguinis initijs,pximaquc ab origine prolis,
Nayribus efl viciiim, furit magna piactilajtarigunt
Si fortaffe iilos poicse,nam ritus vtrinque
NiiUus abefl, ru' p^squa puriJfic2ntur;& vndis
Sefe iterum,atque itcru,pollutaqiie corporapurgat.
ifa-
 L IB E R VI. 97
510 Ifacidam proli fic quonda tarigere gentem
amaria* vitium fuerat,lexque ipfa vetabat.
iauortis fa?uo gens efl addida labori
4ayresafli(Umt Regi,dum praslia mifcent.
)extra vehitgladiu,modicam vehit altera Parmas
LUtiquum noOTenjfublmiiqueordmefummum
[cligionis opus fortitur Bragmana femper
Jamque D&s ornat falfas, ac prs&parat aras,
ythagorse prsecepta colstvqui Palladis arti
mpofuitprimusnamenjViuentibusaufert
320 Vita nullus,alunt homines n5 dcniq; carnesi
ed nimium mdulgent Vencri (mirabiledicau;
puria agit i.nfandus,tangit qui facra facerdos,
^ommunis coniux alijs de prole mariti*
^eliccm fortenijfelicia pedora gentis
^mm non indignans zelus fsuo ignc retorquet,
ios iimilefque tenet gens ifla afperrima mores.
)mniaferttellus,SinaE,qusEmittercpofrunc
^auibus,& rapidi veniunt ad littora Nili.
ic memorat Maurus,fed iam fama vrbe vagatur
330 AfiiuentalTe viros longis ex partibus Orbis,
Ltque maris falcalTe vias, vt littora magnje
^lara Calecutij feilinauta^que viderent;
"ontinuo verum inquirit Rex inclitus,alti
)rdmis,& mittitquordam,qui certa requiirant
Tspcipuofque viros,quos quifuis fexus,& setas
^ircundat,qu3erunt robnilo pedore Gamam,
^.tclairem afcendunt,referunt 5c nuncia Regisi
it Dux Gama,virum magna llipante caterua

.ufiadumsiiidutus precioia vefle carinam

N Egredi-
 LVSIADVM
540 Egreditur^gcntislsEtantur cordacolorc
Diuerfojiindit nunclcntus marmore remus
Nunc fluuium,latam qui prfi?:erkbitur vrbem,
Praifeclus regiii Catuaiis Ijttore Gamam
Spe)ftat,qiiem Nairum ibrtiffimaturba tegcbat.
Lcceautem accedit Dux inuidi(IiM^us,ilk
Heroem varijs rtcipircomplexibuSjOfFerc
Ledicamqueiiumcris hominu vt porteturadaula
Regalemjant^qnus dc 'ti\ Maiabaribus vfus.
Sic Dux afcenditjlic & Catualis adardes,
350 Queis Rexcxpe^ac Gamam^fcdcfteraturba
Luiiadum graditur pedibus> confufa quiefcit,
Pltbfquc ttupens homincs externos qUa;rerc tentat
Qua? gens iflafuas longinqua ac aduena terras
VenilTet? vcrum turris Babyionica,quando
Extri^da cfl.^^etuitquifydcrafulgida tentat,
Confundenshominum magno difcriminelinguas»
dum carpit iter Dux Gama reuoiuit
Interea
Mulca fuper Regem rogitar!S,fuper ardua multa
PrrlF;a,queis prudens rtdor refpondct,vtrumque
^60 iixphciJt inllgn is dcd:o Noncaydius ore.
Et tvJndem jngreditur Ijctam Dux inciitus vrbem.
Templum inges,opulentuaibo de marmore furgit
Miratur molem Lufus,f eputatqueXonantis
iLiTc domum vcrijNairum fociatus aniico
Agmine McndoH f^ljacia templa febintrat
Niiminis. Ofuperi funeiium auertitecrimcn,
Dcccpti fcdfism ante Dcum fua flcderc Lufi
Oenu.i parsntjpT ohibet diuinum lumjne flamcn»
Kumma falfa ai'is,fo?difque infculpta flguris
 LIBER Vlt p8
570 cjErCjac argcnto,Iignis, & matmbre dufe
Upiccrcs variosgefluSjdeformia vultu
-ocpora. Sic honiinu daemon fcra corda prcmcbsr.
^fpiccrcseciam variodepda colore
^onilra vciut quonda pingebat prifca Chymseram
Etas,Chriflicolar mirantur ptdora faliis
)bca?cataDeis,faifumquc vtnwmen adofent,
•lil facies,cuius defsedanc tcmpora bina

-ornua,vt in Lybicis colitur ceitberrimus oris '

uppitcrj eii aliud duplices in corporc vultus (hAtm

80 Quod gcrit, haud ahtcr qua quoda lanus habe-*
•lecdeerat monllrum,quod centum brachiageiUt
^entimanohaud impar BriarcGj fronte canina
^xdaturquc aliud,qualis celebratur Anubis
4emphiticus,deerat Veneiis nec turpia monflra
'ana fupcrilitio Catualem, ac agmina Nairum
'ogit vrinflexisgenibusdcmorc jacenitcs
Jumina faifa colant,dircd:o tramite fedcs
oltea regalcs adeunt,concurrit & vrbis
lurima turba,Ducem vt Lpibm, gentemq^ rcmotl
^90 Aipiciant,hominum ilipnta ac agmina iiiir,
ed:,a fencs, puerofcjue tenent,polchrafque pueilas^
ublimis vetcres fuilentflt i;mua matres»
imque propinquabant non ientis pafsibus hortos,
oniita odorjferis viridaria floribus,herbis,
tque roiis,fyluis,queis regia tcda latebant.
fon multum ad fuperos crc(5l:a,fed aurea Regis
1 lucis fabricant,ac in fyluejflribus aruis.
ranquillam vitam tum campo degit amjeno^
icequc tum tuta placidusRex vrbc potitur.
"^
N^ Veflibu.
 i^VSIAlXVM
490 pia^ apparent mir^ arte Agmx
Veflibiilis
Indiacxgentis,vetenqu^vixerat 2:110, .

Antiqnamqiie manas depinxit D^dala prolem.

Bxpvimit heroas ic ars imitanda vetuflos,
Ex facicy^ hak teneat qui aipexcrit,omnes,
l Occupat inTmenfum terras quod circuit agmen
^9f^.\M^?^^^ aitidis.quas fuliius Idafpes
Abluit,imberbjs regit illud du<aor,amsenis
Bellagem lentus,qui femper Martia Thyrfis.
Kicctiam magnis Nifam fabricauerat vrbcm
.410 Majnibus in ripis i5uuij,qui ad littora lympb
Bucit prqprie,quod fi afpexiffe Cybele
fic
Poffet certa fao genitum de fanguine riatum
Diceret.Affynum quod tuncRegina gubernar,
Agmenilibiequj tur Ipaciofas fluminis vndas
:Exficcans,mukos qua diro ex hofle triumphos
Semi tamis portat non cailajfed ardua Martc
Bellatrix^epinxjt equam axs folerfque profanos
C oncubitu^ yeneris,quos cseco exercet amore
In flamraafa ft^o,propriumque accedere natum
4^0 Adthakmupatitur,Niniqueamplexibusvt
Kic ctiam infignis quondam fua figna reuoluit
Grajcia, qu^ rapidas Gangis deuicerat Vndas
Magnus Alexander juuenjs direxerat alas,
Q^mviarixmultiscircundatpalmatriumphis,
Quj non mngnanimj ainrmat fe prolc Philippi
Effefatum^iuucnem at fummum generaife tonanti
Fa<5lafedh^c Lufis miranda tuentibus inquit
Redor (pr^dixit fic mens prxt^ga futuri)
"Heusiuuenes citius flomiGectj^alma virorum,
 l IB E R VIL 99
1.30 Q2i.quosafpicitis deuinccnt MartetriuphoSj
famam abfcondent hofiim, ftd ad incjita nopen
:t

.ftrafuum ducent, hsec noilri rite futura

)um cermmt ventura Magi, fic ore tuleru^t.
prudens redior di-xiflfe tremendis
iddit et hsec
'iribushaud quaquam Vaiuiire refiftere yires,
lam quado aftra fau6t;adiierfahaud fata riepugnlt,
Juin etiam affirmat talem foregentibus artem
'incendi, ac regnum tranquilla ih p^e regehdi
't vi^us famam pariter, homenque decbrum
f40. Acquiratyquia vi^^-or erit fupefsethera notus,
Iis didis, Aulam ingi^ditur Dux Gama potcntis
mduperatoris, le^ao luGente fmaragdis
Lccubatilie, grauem g@flu fe oftendit & auro
iitex^um eingit pannum, diadema fupremam
)rnabatifrontem gemmis, auroque corufcans,
Ldjditquc fencx.iFegijqu^ndoque virentis
luic fol ium
genibus flexf s gui pQrrigit herb«,
^uminat.hancprince^S femper de more falu*ti
'orporis indulgehs: Tunc quidam Bragmana lento
^50^ Ad)Gamamtei5<ii^greflu,quiprincipisori^
i Aat,at iLk graui recubans fe corpore mouit,
LHnuit vtfedeati fedet& Dax Gama fu^remo
^oniundus ledo,d5^cunrtat Cisteraproles
-ufiaduiiijgeflum Jsetus, veflefqu^^, iii^duhique
liraturgentis,quamnunquamtMmi^yH^^^^^ '

nclitusexpertoducens de pe<^ore tdce^i

it grauibus verbis^nimos queis regfs
amici,
ilobiliumiqae hominunl!, toriufqueordinegentis^ '

bnciliaLpr^enSji veiKJrajidp harc^Kip^^

:nxj Nj ~
Rex

ea
 L V SI A DV M
4^0 Rexmagtius/apiefq; potcs,acfortis, feicquua
Soi vbi pecpttuo mundofualuminamotu
Abil:ondit terra oppoiua,caJigine nigra
'Tingens,qi>5lmciujtpartem, radijfque fequentem
lilaiiramjtanto traiSus rumore fupremi
Nominis,atqueta^ du<S:a2 per inania fam^e,
Vtque tibj lpc:upiesparet.toca India,tecum
Eximium iixi vmciunv prastendit amoris:
OccBni longa mittcns ambage Garinas
Nunciat immenfum mare quod, veiterra feraci
470 Producit tradu,portant venaiepcr Orbera,
DiuitiafqiieTagus rspidas quas mittere ad vndaS
Niiijvel poferit Zelsnda aintoredn-o
Yfque^ad fiagrantes Pli^^bea jampade tcrras,
Quas paribus femper luflrat Sai fulgidus horis,
Cuncla fuo Lufam grernip producere terram.
Siue etiam nud^, ac facrse cu faederapacis
Miituaque exoptes patriaj commercia iioArx,
Atque ta^,vt Regni crefcat prouentus, aiiri &
Copia magna tibi fit, quod mortalibus segf is
480 Contmua impendit curam,certa accipit iUc,
iDoque ii iem i;£tu§ tamo pro Rege,fuumque
Fidus ad aita yeiii rcputabit fyderk nomen, ,

Nodus amicifiae miiitos fi duFet in annos

Firmus,prornirt,lt^fimi,jl a djfcriminc rimndi
Tequ^^jtuofque fua populos^ defeiidere dextra,
Viribus,atqueaTmjs,& firmo peadre: fratrem
Te quoque pacific«m,per cunfta pericula nofcet,
Bt milii refponfum tribuas Rexinclite certum.
Nuntiat harQ^Q Qg|iia*graui nimiumque fcrcno
Orc
 LIBER VIL iOQ

3re, thoro Rex GeBtilis refpondct ab alto.

Rtgnjs
ab Occiduo noilris confiilerc
.ittorc
'roganiem Luiiaimmo me dignor
honore
.;stitia ingenti ecrte mea pcaora flagrant,
lrauaconfiliuiii,fed emm res paitukt ipiJ,
^tque fciam certo,quis Rcx,qux terra, quibuluc
)iuttijsvjgcat,qu»tant3^robaregentiS.
nterea plaGi9o poteris ilici^re lo^ore
quietetn,
4embra,ttiique etiamdulcem captarc
Regi relponla remjctam;
^empore namque breui
po. lam nox obfcurototum vclamine
mundum
)bruerat,gratum capiebant corpara
fomnura,
am tacetomnis ager,^ecudes, p^itque volucres
.enibantcuras,&cordaol>l}takborum>
iofpitio aceipitur Gama,& ferfilima proks
altam
.ufiadum fummis Catudis fedibus
:onfumunt noaem feftis^dapibuique paratis>
lex autem Cura Catuali prxcipit
omni
^taentismores,kges,acregnarequirat,
littora nnmdr,
)u|aie habitent partes,qu^fuit ea
vi rtus Mari:i:a beilo?
5T0 Qui ntus,Reges,qux^
oniferos ibkm fimul ac aicendere currum
fidit,& immenfaskiftrari kimine terras,
edulu3,vt fuperam veniat Moncayduis Aulatn
mper^t,obriierat nam peaorac^ca Cupido,
rt mandata fciat,valeatque
agnofcere gentem,
)Tinia perquirit,promptoqae mdagat amore»
premunt Regis,qui nuntia Rcgi
k pi'2cepta
/littereconaturLufo.quemnoucratiUe,
.ittoralittoribuscumfmtvicuiapropinquis.
 LVSIADVM
520 Peaora tune certus prompfit Mocaydiu^ inio
fec. Quamquam veliem multis tibi cunaa reforc
Qux petis, ingenue fateor,mihi verba decflcnt,
Attamen hs:c iirmo rcferam eertiiEma corde.
Gens ci\y quam nutrit vaflis Hifpama campis,
Sol vbi marmoreis occumbcns mergiturvndis
Non longe a patrm pratis prata inclita dillant,
Legcm vatis amant, genuit qucm maxilna virgo,
A nujlo contcid:a virojnamque integra^paFtum
Senfit,& exceifumnunqn^iu intemerata pudorem ;

550 Amifit, Deusiilefupremiquehalitusoris

DiQtur, immenfi credunt natique lonantfs,
Qui mare, qui terras, cjElum nitidumque creauit.
-JEtmta. progenies me|norat,:prjiciqueparentes
Sanguinolenta viroshorrendopr^lhaMarte
Mifccre,atque armis metucndum ofrendere tx)bur»
Sa?pius a noiiris nam dignos.Marte triumphes
Portarunt,Vidisfabricarun,tmfeniaM^uris
'Munitafque arces, poiiquam virtute fuprema
Pjnguia prata Tagi,campofque relinquere Iberos
540 C5peliuntnofiramfobolcm,fadaarduabelI'o
'
Edunt intrepidi, torquentes Marte fero ei
Antiquos mauros, metuendas sequoris vndas
Sulcanr& Libia? pergunt adlittora,noilros
Pac^tos non eiTe finunt, ncc viuere turos,
H? ^''i Fortia quinanimis horrcntibusarmacapeiTunt, j

Biripiuntque vrbes noilras, ac m^nia fcaBdunt,

Nec minus in cundis vircs patuere pcrieli s,
/i ut bcllis, contra quos fxuo robore Iberos

Siepe premuiit, fummi vcl quos ditifliipa montis

Culmina
 m

rj^:

L I B E R VII. loi

J50 Culmina pyreneshabitant,cu Marte Gruento

Ldterras reiiocaregradiim conamine cogunt
ngenti, nufquam vidi, vicaoria fcmper
kdit nec(certa loquorj nos vidimus vnquam
eis,
'ortibus his P^nis aliquem fe opponere fasuunx
/larcellum, duris his viribus omnia paTent,
;juod fi quas narro tibi non tam vera videntur, 'ii

)ilC€,precor,verum ex illis, nafn cunda petenti

sfarrabunt fine fraude v!ri>funt namqiie dolofi
>edoris expertes, fpernunt mendacia falfi
5^0 Cordis, &
in cunc^is a:qui, verique tcnaces.
ii placet excelfas videas in littore puppes,
^rma, modumque ajris, quod cunda euertit,atrocis,
^ec tibi fit vanum, pacis beliique videre
.ufiadum fignum,mores,ac pinea texta.
am Catualis auet Lufas afcenderc naues,
i^t videat vires Luforum, ac bellica nigro

Julphure vafa, globos diros, ac csetera bt lli

!\jrmamenta,iubet robuilo rcmige cymbas
ftiptari,6c vclisetiamfdfaxquorafindit, >

570 Inclitusinfequiturcatualem Gamafupremfi

:^os etiam paruis comitatur Maura PhafcUis
Progenies, primum petitur pfastoria nauis,
[^Juos hilari rccipit prseclarus pedore Paulus.
?urpureos variant velamina pulchra colores.
iigna Crucifixi decorantur im.^gine Chrjiili-
Etchoo ex filo, generat quod verniis, in illis
t^idum Martis opus, fortis quod geficr^t oli
bextera fanguineis Mauortia pedora caiT^\is,
teua duellaieris folum gratifilma brutis .

Confpicc-
 IVSIADVM
5^0 Confj^iccres,ceriiens pidas vt barbarus illas
Bffigies,prompto pafcitfua lumiiia corde.
Pr^parat ac primum mcnfas Gama incl]tus,orriat
Et Cereris donis,&: duki ncclare laute
Aureafpumanttm d:fFundunt vafa iiquorem,
Quem quondam inuenit prmii nouus accola mudi,
Brfugit at rncnfas Catualis, feda vetabat
Carnjbus,atque alijs vefci,vinoquc rcpleri.
Buccma raiica fonans fonitu quatit aera, Martem
In paccacCendit.fxua inflrumenta corufcis
590 IgnibusexterrentimJtata tonitrua mundum.
Attonitos etiam profundo in gurgite pifces
Reddunt. At prudens notatomnia barbarus,ora
Attamen a pida non vertit imagine,cernic
Njnc iterum,atque iterum t^netiientja hAi virorum
PiClara modica,^ur pingit muta poefis,
Barbarus exurgit, frater comitatur vterque,
Cxhm nifeqaitur,poll hos Moncaidius,- iile
Alpicitiniigni vcnerandum corpore,canis
Crjaibus ornatUiTijCuias n^c tempore nomen,
600 Faaiaque ceifa cader, du fol lu/lrauerit Orbe
Lumine/ium ceieri current ad liiarmoracurfii
Flumma,veflitu Gr>£cus,fed dextcra ramum
Porcat hononfict lignum,ac infigne triiimphf,
Dextra tenct ramum. Sed quid modo csecus, &
alta?
Mentis inops,nilanus ego,temerarius,anceps
Hoc iter aggredior vciiro finenumine Nymphas
O Tagidcs/^ quas nitidi viridantia Monda»
Littora^& aunreras fluujj caicatis arenas.
Auxilium imploro vdlrum^nam nauigat altum
Nunc
 s

LIB E II VII. 103

^To Nuc meacymbamarispelaguSjflatvetDsim'

Aduerf^q; aur^,quod fi mihi mimma vires (quus
Veflra negant,vercor quod cymbula parua marmis
Fludibus m medio mergatur turbida ponto.
Cernite vos quant© confcripfi tempore vcilri
AuriferasfluuijfublimicarmineLymphas, /
Faa ique Lufiadum. Nunc me fbrcuna potcnti
Perfequitur teloVperegrino in littore damn«,
Diraquefata,nouosexper[o&cMartelabores, .x

Nunc pelagi furias,difcriniina fseua ferentem,

620 hxm te^iet gladiam^vigile tenet altera penna.
jEolis ac quondam dum fata cxtrema, fuperbo
Sc morti tradens Machareo fcribit,dc enfem
Et calamum dextra fuilcntat.Maxima ventrcm
Paupertas vexat vacuum,mea vifccra torquet
Dira fames,miferas femper fcror cxul in oras,
Hofpitiam extcrnum me fufcipit, & mihi fedf
Nul[a,quies etiam nunquam mca temperat oiTa.
Si mihifpesfelixpromittitcommoda, cerriq
Quod fcra m^tidreni contra me fata ruinam II
i^30 Non femcl afl iterum crudeli cufpide tentint,
Nunc diram euado per fumma perictila mprtem,
Qua mihi per lacry mas, fumma & fufpi na Chriilus
Rellituit,iicutSolymarRex inclitusohm
Ezechiaslacrymis,& plandu extcndere vitara
Obtinuit,fan(^i monitusfermone IfaisEi.
Tanto igiturvitae,& rerum difcrimine Nymphsp,
Non mi^hi deficiant laiTo pia muncra Vati,
muia meos adcantica vcrfus
Prarcipue cuni
Pr^parct ingcmuinjcomponam vtcarmine laudes
Luiiadum

m
IL ijllli
tl
V
J^^^. ^"fy^duexacuam,£iaa
Pandite nunc animum,mihi nam
S I A DV M.
& metuentiacatem,
iententia mcnci
Ccrta manct, laude indignos non tollerc
noftro
Carmme, fit quamquam Oiblimis fangaine, psenam
lngratifoluamveriu,fitalialaudem. .
;
;;
Nec mea muD. canct, fua qui modo commoda,Regi^
^ ^^^^uniquebonopr^ponit^legibus^quis
i' li ^'"'"^>^""^^n^q«enife<ius,carminenullum,
* i 9^^ c^ca ambitio vexet, mea mufa fonabit
ij a!
'

! vt valeat fummos confcendere ktus honores,

I ^50 Et campum ollendat vitijs, ac turpibus adis:
m ^onettammetrQcantabitmufaiuperbum,
Qui populi nimijs elatus abutitur auris,
Quique v.t complaceat vulgo fe mutat in omnes
Forma5^,^tfefe motabat Prothcus olim.
Non etiam illius cantabuntcarmina
laudes,
Ciui mjferos fpoliatp.opulos,vt Regis opimas
Ec multas acquirat opes: nec mufa feuerum
Laudahit, qui iuriipiKatferuanda lyr^nm,
Cum p^ttamexeqiii|ur.iudex, nec fajuere plebi
0Q,, Im reputaq mifrrx prceiu quod vincic,^ jHu
Mufa^ et^^ fpernct,;cqHis manus impu taxat
Miinej!a^ro raagno, g^^. funt tnbuenda labore,
Hos mjhi fert animgs dumtaxat carmiijie dulci
Tolier^4cextmias^dcWlum*ducer^.lai-ideK., - •

Qili vitam opponum morn flege,DeGque<n -'O

pro.
P^ o parri-J, quain |i prQ&ib iaiisumeper^iiiuj onirT
i->uatant tamam.tadiS:f|.ip.er^tj:|eri^ijqioj<kt ;.--.
rro'4
Miifim)hireddetfo}7asj,etpuJLcheif*Applio- '

^-.h
Paraaii lati ces,akidalquc Aganipp^^^i^ v rvl
vndas; .

i?um
 L I B E R V 1 1 r. XO|
6jo Dum capiunt alic|ua trepidantia mebrs quiete,
Nauiget Ytplacidis iterum mea cymbula ventis.

LV S I ADVM
L IB E R VIIL
A K G V M S N T V M.

MOramfadt ?r&fc^u$ Regni dumferica Au^

UayVexillaque afpicit^ qaihm defiBi enmt
frimi\ Pertugalli^ parer/tes,^^- Heroes, Infdias ide
frdfecius machinAtur f^afco da Gamay quas eftime
Moncaydc ofera.acfinguUri Dei t^teila euaft^

DEtentus fuerat Caru.^lis finaginc, rjmiiTTi

Cuip.s dextra geFit vindeiiijcui candida long^
Plcxaque barbafustiuer^c qu s? figna requint
Conucniant quare '\\l\ viror Tunc talja Paulos
Refppndet prudcns,duici Moncaydius ore
Exprimit hilioriam. Cernis quasordinepi(5ias
Afpedu horrendas,feiioqu- colore iiguras,
Noue-runt hommes factis,a< nomine quon<iam
Sublimcs^fortesjduros.animoque feroces
J^tas
 L V S i A D V M-
10 JEtss pri ma tulit>
verum fua fa ma paliidem
Nunquam Acheronteam nigra caliginc cedam
Afpiciet, toto femper fplendefcet in orbe.
•Hicfuicantiquus Lufus» qai infignia noilris
Littoribusdcdit, &felicinominp.regrio.
Filius hic fertur/ocius,iidufqiic Lici,
C^ varias mundi fuperauicrobore partes,
Arrna feqttcns, quibus ille fuum fuper cechera nomc
!Duxit,adHifpanasfortiirimusappulitoras. *

His placuit tandeni componere fedibus oID,

20 Qu^s quonda Elyfiii dixerunt,nomine capii
i '^tcrna, vt moriens feiHs dare nomina nonris
ConftituatjTamus qucm vidrix dextera portat
Thyrfus erat, fignum,quo Bacchus turbidus olim
Vfus, & illius natum hunc, fociumquc fuiffe
Arguit, &magnum nomen noilraaccipitaetas.
Afpicis hunc alium, qui poil difcrimina vitse
Poit varios maris errores, nunc calcat arenas,
Quas Tagus auriferas deducit ad sequora tem plu
Palladis a^dificat, prsecelfaque ms^nia ponit.
30 Hicert facunduslinguaLaertiushercs,
Qui fi Afiar incenfar proflrauit mxnu Troy^,
Hefpcriain magnafundauit fedulus vrbem
Nomen(VlyfIipoJ donans prxclarus VlyfTcs.
Qnis erit hic campum, qui tanto fmguine tingita
Irruit Sc trcpidos vidlor furibundus in ho ffes,
Romulidas vincitque acics, Aquilafquc fuperb^s
Deijcit,& decorat vi^ricia tempora iauro?
Viriatus ouis, mifcri pccorilque magifjer,
J-fic

Poiica fed foni vibi^arxs h^flilia dextrai

"

RomanSi
 IIBER VIII. 104
40 Romanam obfcurat farnam,qua viGit aperto
nec obtinuit tranquilli fkdera pacis
Vlcirte,

^oma, fed infefto fempcr vexata tumultu

Limerc non potcrnt reqiiiem, cuni beila prcmcbaiiC
jnpenix ficut fumpfit, cum temporc Pyrrhi
^artia Romulidas torquebant pra^iia, pacem*
;)cniquenon bcllo,nec vi,fedfraude pudenda
/inciitur,& moricnsitigijsdcmergitur vndis.
^iagitur hic alius, patriam qui aduerfusinjquam
Sufcitat arma, ciens ad bella horrcntia Lufos
50 Exul,& iniignes cuncos hos fufcipit,alas
nflruxit, ciaram queis pofTet toiiere famam,
func Aquiias Lufisfociantibusarrjpftaltas,
•^am populi fortes norunt fubmittcre noflro
Zoiia jugo, & miro Luforuiii robore vinci.
Mpice fubtiies fraudcs, queis pc#ora plebis
ronciliat, Liifofque fibi coniungit ouantcs
^atidica Cerua, Diuinamquc admonet, iilara
I^cunumen fcquitur. Duxcii Scrtorius liic.
Vfpice vcxiiium, fumma quo pingkur arte
60 Primorumgcnitorregum,quiregiaducii
temmataab Vngaria: nota totoorbe Corona,
;<Hiamquam alijs patriaiiiius Lotharingia fertur,
iui poliquaai vicit Mauros, vicitque Gaia;cos
s^c Legionenfcs crudeli Marte fugauit,

ienncus feliccm vrbem,fan<5tumque fepulchrma

^ifit, vt initium regni, regcfquc futuros -* ^- ,;
jf
a<5liiicet, fandumquc beat cum fanguine truncumc

Lttonitus quserit Catualis.Viribus impar'

Hiis procul ilie mihi apparei metuendas, & horres.
CJuiiuc

m
 : L vs r A D V M
70 Quifuc ef t?que tenues acies.ac parua fequutt
Agmina, & ingcnti tot miUia clade feroci
Maurorum dextra projRrauit, maxmia campo
Geffit Orichenfi facta, ac memorabile Regis
ACumpfit nOmen,pedib^fque quot aurca duris
Sceptra iaccnt,& celfa etiam diademata Regum,
Viaaquc fanguineos fternuntur figna pcr agros?
Hic ell (^Gamarefert) prjmus qui nobile Rcgnum
CxpitjCt hic vallis Mahometum peJlit ab oris
Lufiadum,voiitans quem proptcrf ama paludem
80 Adiurat llygiain Romanum ie amplius vllun
Vclcelen fonitu, celcbri velcarmineadaftra
Fulgida veauram. Ca^li inilammatus amore
Numinafanda colit, fummoque aitaria Chriflo
Erigit5& Dominum.propriotunc 6re loquemem
AuditjXjm magni fiatuit fundamina Regnj:
Casfar, Alexander tam pauco militecontra
Tot Cuncos, hoiieique feros, aciefque fuperbas
Pr^liafi gererent, nunquam fua fadia per
orbem
Duceret, aut tanto coleretur nominc fama.
$>o Afpice qua? fucrint fublimiafad^a clientis,
Admonet hi^c luucnem, charu quem ccrnis alunurr
Magnanimu Alphonfum fuperatu Marte maneteni
Congregct vt paruas acies, campumque rcuifat,
Qiiamonitoherois fociatus viribushoilem
Vi(Sjren1 aggreditur tanto conaminexampo
Pcil jt vt I ngenti deuidum corde maritum
Matris,hononiicum,porteLqueexhoiietriumphQ
Hic magni,j.brt5fque animi Monyfius ^.gas
Dicitur^ hojLTcndum fideiquq clientibusomcn.
Pingi'
 . "

LIBER Vlir. ICJ

too Plngitur infontem vxorem, &

pignora fccuim
Charafcrensjtriftiqucmdutus veftc,fcnili
[mponcns C0ll6 funem^quia coUa rccufant
Mphonfi portare iugum,qui circuit vrbem,
Pnncipis Hifpani ficut promiferat iEgas
Libcrcc vt Dommum pcenae fe tradiclit mfons»
Non plus Caudmis ignorans Pollhume furcJS
recilti conful,quando es circundatus alis
S^amnitumj certis nam oppreifum legibus hofles
Tcque,tuofquc jugum cefbiccm fleaerg^cogunt,
I lo Pro populo pcen^ tradis te firmus,at ^Egas
Et fe fe.natos dedit mfontcmquc fodalem,
Quod foiet ingcntcm cordi renouarc doiorem.
Huncetiamafpicias,Cercris qui abfconditus vrb^
Infidijs cxpit Regem^dum obfidione kuaret
Oppida Molaris portus,aciefquc fugarct,
Intituitquc ratcs,queisdkaa vmcerc Mauros
Illorum,& clafTcm pelago fubuertere pofier,
Et pnmam arripuit palmamiquod praclia ponto
Commifit prmms,rapuitquc cx hoik triumphum
Nauali bello infignis,funbundus,& ater,
Dicitur illc Fuas Roupinhus,fpiendet:Vt igai?
Q^ioiuxtarupcs Abylgeferitatetriremes .. ' -

Maurorum accendit folita,i>d Marte craerito

Arrepcus fubito vitam profudit, & alt4s
Protinus afcendit mens fciicilTima fedeSo
Nonne vides magnas Anglomm velt^^jeohfertgs
Externaindutas forti defccndere cklTej
Qu^ pr m um iubit fubii m ia Ly fia Regf
i m
Mjenia poflrare,6c iniquos pellcre Maiu-os^:
O- Approbet
 iVSIADVM
130 ApprobetjVt Gelfo rcfidentem in pc6i:orc zcW
Alpice vt Henrici Germani corpu s honeftet
Tcgminc paluna ruo,redis miracula ramis,
Excitatjliicmortemfubeuntcsafpicc Carifti
Gcrmanos pro laude,lid€s fic corda prcmebat.
Eccefacerdotcm vjbrautemhafliiia ccrnc
Qm capit Arronchem;poflquam c^pcre virentem
Leiriam Mauri,prior clt Theotonius,aItam
Afpice i#m fcalabim obreCam,Mendefius ilic
Elt qui Chrilliferum fignSm Monifius arce
140 E xtuitt>& icandit fublim ia masnia primus*
i Eccc ctiam,cum Vandaiicos fortiffimus Heros
Saixdius cuercit Cuneos,qui morte fcroci
SigaiferUni turpatjVexiilumque arripit audax
Hifpaiicuim,pacris exempium Mcndcfius idem cQ
Hi$ dignus iignisycum nofirumcxaitct,at Hoftis
Deijciattef ra mctuendo roborc fign«m.
Afpicis vt gracili defcndac femidus hafia.
£t nat2p;aC'chaTi capita intercifa parcntis
Affe tiit\ i^fidi a fg uc p ar c tjqua^i s msenia captet
1 Po tia Lufiadum iatara Rex intretj vrbem.
50 I &
liiafiblmt-antum pro fiemmate fumit honorom
J^ortem cquitcm pr^cifa manti capita aita ferentem.
t)ieitur hic forti C^i-raidos pe<^orc dudon
Afpicis infaiidi fceluscxetrabiie iberi,
CJui contra Regem farijsagitatus amaris
Dcficitad Mauros,'odia atqxie antiqua Larenfes
Excitatin comitcs,Lufofque infeflat acerbo
MartCyac Abrantcs fubiimiamasnia viiisE
''
A.fcendir,pr2rdamquecapit comitatws atroci
Agminc
 IIBER VIT, to$

t6o Agminc Maurorum: Llifus veru inditus al5

[nfiruxit paruam,clirse qu^ perfida gemis
Pedor^ dwflrrierct^falfum durifquc ligauit
Dudorem vinelis,Hifpanoentransfuga Regi
Siftitur, cft Martinus cques^ qui tollere
laun
Ec viridis palma? pojTit viciricia ferrc
?raemia; Pontificem crudeiia bcUa gercntem
!Vfpiccqui baculum mctuendam yertit inhaitamjj
Dumquealij dubitantdirocircundarc Marte
Mxnia,queis latis opuienta Salatia campis
170 Protcgitur/olus miris cxpedat iniquum
l^iribus auxilium,folufquc ad bella cruentos
^ella vocat Mauros,lacrymafquc infundit ad alta
A.flra,precefque fimul,clara defcendit ab aula
Etfigics homJilis,Gruce qui rutilantia fignat
?eaora,permotus qua Lufus imagine vineit.
\fpicis,vt quatuor veniant ad prselia Reges
^ontificem con£ra,fcd tali roborc Lufus
^ugnat,vt in modico miferandam tempore Vitam
\mittant,vafto Maurorum atque agraina campo
180 EfFugiant difperfajalti miracula coeii>
Jubmittitque fuos iam celfa Salatia muros^
Slec valet auxilium,non seriea msenia profunt*
Lngreditur vidam iam vi<51:or Epifcopus arcGni
VIatth3eus,clarum qnem Lyfia maxima nouit
^ailorcm, viridem paimx capit ilk coronam»
Vfpicis vt quadam Caflclise ex arce Magifiiir
3efcendenSiLufo fuit hic cx fanguine natus
Vlgarbes campos fpolians,& m^tik,& vrbes
k^irjbus,atque dolo,fimul,& felicibus aftris,
O % Deflruit; ili
 L V S I ADV M
tpo Deflruat,en pergit magnam expugnarc Tauill
Puniat vt feptem,qui venatoribus atram
Intulerant mortem,Mauros,- fimul afpicc fortis
Vt capit ingenti formofam robore Syiues.
Dicitur hic claro vidor Pelagius Heros
Nomine,magna viri cuius tota inuidet setas
Faaa,vidc focios trcs,quos Hjfpani3,& alta
Gairia cogneuere viros certamincdiro
iHuidos fsuo portaiTe ex hofie trophsa:
Afpice Caflella^ veniant,vt ad arua fcroces
200 Cuvtreferat pretium Ludi bellona cruen
Quem fecit,multjque Meccs,ac vltima damna
ExperticfFundunt charam cum fanguine vitam.
Nam tresrobuili Hifpani,mentifque fupcrbae
Prascipuum ex Luiis ad prselia iinguladucunt
In fua damna virumjGon^alkis dicitur,vndis
Cuius claram vnquam non mergenFTartarafam
Afpicecuitantum venerandum extenderc nomc
Fama dedit,veterum vt nulli maiora dediiTct
Signa,ncc inuido iimilem cognouent astas
2IO Poikra,nam tenui pendentisdebilefilo
Hic patria? fuilentat onus. Non confpicis iram
Qm prefTus populi reprehendit inertia bcllo
Pcdoraicompellitque iUum fe fubderc frseno
Interni,iceptrumqucexterni pellerc Regisi
Afpice coniiliiim,quod Gclii gratia cceli
Dingit^tquc ailrum felix quo vinccre tentat
Ingcntem populumHifpanum, quod viribus imp
Crcderet humanis Martis cui cognitus ordo.
Huius mira fuitcclebranda induilria, robur,
Atqi
 LIBER VIII. 107
zp Atque animi virtus,hic pofl ccrtamina, cladcs.
^tas Rex Caftella? accepit dum rura fubintrat
.uliadura,Herculea2 ad capos,quos pulchra Tari&
-ittoranobilitantjSc quos ditimmus vndis
.uilrat ilmas,diuertititer,tunc ftrauit Iberos,
ndomitam, feuam^celcrem^gentcmque furcntcm
magnis,praedamque reduxit
?8edibus afFecit
nnumeram,incuirit mirum populifquc timorcm.
Lufas acies abfente ruinam
^erfpice, fed
^agnanimodudorcpatijnondum inuocat altum
230 Numcn (cratnumerusgctisnoaequuslbcrae,
/'mcuntur noflri,ac aduerfo Mart^ fugantur.
^useritur &C celeri curfu,clamoribus auras
^indit & ipfaducem plebs adcertamina triflis
Dita vocat,nam chara dabat pracfentia vires*
Vfpice quanta ducis fuerit fiducia magni?
•^ondum tempus adefl,dicit,ne creditc noflris
/^iribus,at Chrifli,totum qui temperat Orbem.
!it vobis fecura fides, vjdoria Lufis
triumphum.
;ucl:edet,laetum Chnfliis dabit ipfc lii

340 Sie quoq; Pompilius, du forti percipit hoflem

kllo prata fuum,&jcampos vaflare propinquos.
[lefpondit fapiens,qui fata finiflra ferebat.
ticce ego thura pijs impono prouidus aris.
ledulusinquiris nomen laudabile? Lufus
Jcipiades diccndus erit,fed Nonius heros
\kiarus eil nomen fublime,Brigantia prolcs 'ur

-luncfundatorem primum,truncumqae fupremu

!^Quit,& excelium genus illo a fangume ducit.
Feliccm patri3m,talcm qusc nutrit alumnum,
|r"
";* " "^
O3 ^ Com-
 L V S tA D V M. ^

250 Comtnunem potius patn^, regniqj^parctem

NamdumNcptunijCerenfquehunc lucidus Oibc
Lumiiie luilrarit SoUPoi-tugalia magnis
Jnfignem votisjte fufpirabit alumnum. . ^
Afpicc quam prxdam capiat dux alter opimiiam,
Quam modico iiluftrcs deuincat Marte MagiflroSj
Accipiatque pecus,quod fasuus casper^t holtisr
Afpice vt iflorum furiofo fanguine tindus
Hbftibus & captum feruenti accenfus amore
Liberct,& fortem fideique infigne ferentem
766 A manibus vmclis religatum abducat Iberis.
Dicitur hic Petrus Rodcricus, & inclitus arcis
Londralis pra?fe6lus erat,robuftus,& audax,
Afpicc quam iuflo perfoluat foedere po?nas
Pclagiusfalfo periurus,per£dus ore
Inflituens diras fraudes pia fscdera frangit: "^.-<»

Jlle etenim captus lato videt agmina campo

Diruta,& extrcmas fubijffe pencula mortis,
jEgidius Fernandus crat,quem nobilis Eluas
Kutrit,& immancm periuro infligerecladem
270 Tentat,& infigni Xerenfcm diripitvrbem
Pedorcpurpureos campos,& fpargit Ibero
Sanguine,- Pereiram Rodericum confpicc vultii
Intrcpido,Lufus miranda qui arte triremes
DefendiCjCharam perdens cum fanguine vitam.
&
Ccrne deccm feptem Lufos,qui fortiter ifto
Golle quadringentis crudcli Marte rcfiftunt
Militibus quos vt capiant fc cxtendere in Orbcm
Conantur,verum ingcnti cum clade recedunty
Cognofcufttque illos fc nondefendere folum^
 r .>.

LI B E^R VIII. io8

180 Sedquodperuigikstruculetiscxdibus hofles

OfFenciunt dignum toto quod pcrfonet Orbe,
^on vnquam taie hoc narrari ex ordine fadum»
^am a refert quondam Lufos pugnaiTe trecentos
^iUia Romulidum contra,quo temporc clarus
)ux Viriatus cratjgcftis augebat honorem
^ommis.irifigni frangcntes robore vires
(omanas,ftabilih2Eredum lurc inde remaniit
^cueaciesmultastime3mus,5c agmina pauci
^artia,multoties dcdimufque hsec figna periciis,
290 Aipice qus proles Kegis gcnerofa loannis
>ignora-bma,Petrumquemtu Germani^ quodam
^agnanimum Heroem vidifli,& peaorc fortcm,
lluiiremque aais,queis mortem dccipit atram,
•lenricumque alium,qui primus nauibus altum
)iuidit Oceanum claficm ac ad littora mifit
^unquam nota viris,celfafque ibi cOndidit arccs^
;kiique etiam primus fortiffiipa mxnia Ca^pt^
:ngreditur,Mauris fufpenfum corde timorem
:ncuticns,vanam illorura perfringit &
iram.
Cerne Petru Comite ingenti qui robore cqtri
3Q0
^arbarisc innumeras acies duofuftinet audax
^bfidia impauidusmagnis>& fuflinet audax
/inbus,& tumidi Mahometis fulmen iniquum,
\fpice quam dir$ defendat ma-nia turris
"^kaccris^fummaque acies propeliat ab arce,
/tquc etiam audaci defcndat pcaore vitam ^
HegiSjSc vt propriam moriens contemnit, & altum
Vfftquitur fclix manfurum in f«cula nomen.
\fpiciens alios,quos hic dcpirigere poffent
- '^ ^
O 4 Piaores^,
 .

t V S I A*D V M
310 P15:ores,verum calami, gratique colores
ii;i Deiiciuntjdonumafauor vnus>prsemia horiores,
Qiieis artcs capiunt vires,ha^c rnagna fuorum
Culpa fuit,quos ladta obfcurant forclida,claros
Igaaui cupiunt,nec iam cognofccre morcs
Maiorum,& veterum Mauortja fada parentum.
Begenerantque fuo primseuo e fanguine cxcu
Illul^resalij.proli qui prima dedere
Principia,ingenti fudarunt pedore, in aruum
Profpera maiiffctdomus,heu dum clara per orbeff
320 Fama fuum nomen tulit, ac adfydera vexit
Infortunati linquunt poft funera natos
Moribus obfcuros prauis bene nata malignar
Dedecorant culpse turbant,& crimma famam*
Inuenies arios,qui vili ex prole creati,
Dmiti js pleni tranquillam ducere vitam
Haud dubitat,opibufque frui, domibufque fuperbis
Sed Reges h^c culpa pwemit.qui muneradonant
Indignis,dignique cadunt fproh crimen miquum^
Ad locafenta fitu, miferos male torquet cgcftas.
3 ^o Hi,pidura fuos vt exprimat ardua,nolunt,
Aureaque oderunt raoduiantes carmina mufas.
Eft tamcn interea generofo ex feminc natus,
Quidecus eximium,& fummum fuflentat odorem
A patribus fumptum fadis,ac moribus alti
Kominis antiquum,ctii non decus cuehit vltra
Maiofes vires,nanquam caligine prolem
Obfcurat,verum paucos mea mufa fonabit,
Sic fada exponit grato Gama inclitus orc,
Mirandapi6i«r,^uar ^uondam ^xpreffcbt artc

ir^
 L I B E R VIIT. 109

540 Diuerfcnimioque fimul decorata nitore.

Hillorias oculis Catualis cernit5& alto
ludicio quserit,qusErcnfque exaudit ouantum
Prsclia Lufiaduni,cordi quscgaudia prscbent*
Sed dubiam monflrant labentia fydera lucem,
Abfcondit radios iam lampas maxima,clarum
Antfpodifquc diem duccbat^barbarus vrbcm
Robuftique etiam Nayres e nauibiis ibant,
Languida jocundam captent vt membra quietem.
Interea Stigijs Rex iam perterritus vmbris
250 Prjcipit auguribus, quod faufla altaria falfi

ExtoUant,queis ancipites per figna futuros

Antc yident cafus,exerccnt munera,dira$
Infortunat» mittunt ad Tartarafortes.
Quid fibi vult Lufs?longinqua ad littora elaflis
Aduentus,mifitlongo quam Hifpania tradu ?
Dacmon figna dedit gelido metuenda timore
Qupd gens Lufa fr.i lato intolerabile regno
Impofitura jugum fit,frajna ac afperaterris
Indiacis ponetjpopulo feret vna ruinam,
360 Surgit,& attonitus dimiflls viribus augur
Nunciat hxc Regi qux fin^ Vcntura,quibufuc
Viderat indici js,qua? msefli vifcera Tauri
Dcmonflrant, dum vanamifcr confpexerat exta.
Additur his, carcus quoS tunc Mahometicus atras
Sedator legis fuerat,faUaxque Sicerdos,
Aduerfus noftram candefcei^s pedore legcm.
Huic odio plenus,falfi formamque Prophetaf
Accipiens Bacchus furijs apparet amaris,
i^xtollitque animum Vatis,dHin calia fatur.
~
'
Heu
 LVSIADVM
570 HciifugeprogcniesnictucndosIndiGacariJs,
Qupstibi crudelispontumqui nauigat hollis
Prieparat, antcpremant quam fxua pericula rcgnfi.
Hasc dieit. Maurus quampnmum cxterritus alto
Mcmbraleuat lcd:o,verum omnia mcntc rcuoluens
Somnia vana putans, iterum fomno inficit artus,
Atque cauo folus i^ertit refupinus in antro.
Eccc fterum repetit Bacchus.Miferande facerdos
Non cognofcis (ait) ptxclari dogmatis olim
Dodorem qui multa deditpraecepta facratis
380 Ne fila baptifmo iauiiTent corpora lymphis
Farda viri? Excubiasagito, viliffimcfomnum
Tu capis ignauum, difcrimina farua laturos
Agnofcas Lufos, regnis populifque fupcrbis
Diminuentlegcm,ritus, ac dogifiata vobis
Dcdita, confundent tetas & robore terras.
Dum vis parua huius genti«, frangatur oportct,
Principi js obftetur, cf it nanc dulce fuperbos
Pcrdcrc5& indomitas facile perfringere yircs.
•
Qu;indofoloriturfacilisfefeobijcitiflis
390 Ltiminibus,veru mcdiu cum afceditad Orbc
Sic nitidaferuens perliringit lumina luee
Vt mancant perfrafta, vclut vos viribus, alto
Impcrio, atquc ©pibus,quas nunc fert Indica tellus
Et placida proles priuabit Lufa quiete,
Si fragilcm iinitis radicem extendcrc truncum,
Et tenuem in lares fufFejtis crefcere ramos.
Hxc vbi diifta dedit, fomnus fugit horridus artus,
Attonitus Maurus, folitumque cubile rcliquit,
Acc€ndiclumen,9orrodit dira vcnenum • -

''
~" ^
Viftera
 LIBE R VIII. "o
terras Anrora reuifit
400 Vifcera,cum primum
Lucefalutiferarofeismueaaquadngis
aulam,
Regalem celeri pauidus pede pergit ad
viderat imo
Et reeem alloqu^tur refcrens qu^
Abforptusfomno. Tuncrexfinefangmnediro
Concutitur morfu, fufpiria pcaore ducens
Conuocat & primos trepidanti corde dynaiias,
Conciliumquc petens narrat dementia vatis
Somnia,& vtconfija Lufos Mahometamoneret
Effigie^,certam claflis,caufamque reuelat,
410 I|idiciaomnesatconitidiuerfafcquuntur,
Attamen extre mam Lufis inferre ruinam
Confpirant,varias fraudes,aautaquc mortis
tormenta inueniunt, proles Mahomctica primum
Mortifcrum fsuo promit de eojdc vcnenum,
GonOituuntquc nccem Lufis, & nauibus ipfis
Exitium infandum; vt regem, regnique regcntes
Ad fua vota trahant, locupletia munera donat;
Pcdora primatum fuluo fociata metallo
Conciliat, mulcifque etiam rationibus addit
420 Funeftam Lufis regno,regique futuram
Cladem, nam vitam ponto, pelagoquG Pirat^
Degunt,&'f3eua difcurrunt marmora cLifTc
Legibus humanis, &vcSlo rege carentes.
O quantum debent reges,qui fumma gubernant
Sceptra viros, decorat quos vita innoxia virtus
Inclita.nudus amorjtura,^ pia vifcera fra?nant,
Confiljjs adhibere fuis,nam celfus in alto
Cum fedeatfolio,poterit cognofcere nunquam ,

i:t varios caru8,& mtilta ncgotia regni

^_. __ ._,_ - - .

J^^i-jgyg
 L VS I A D V M
4jO Liagua igitur
dulcis, CynccrA, &
cofcia re^i
Incegra conlllfo regi e/l adhibenda fupremo.
Nec etiam tanti pendenda ell candida mentis
Dum taxat vjrtus,vt rcgni tradet habcnas
Vir boaus, & paupefj cui femper fordida veflis,
Qua quandoqac latet mortalia pedora torquens
Infana ambitio, neque cnim cognofccre mundi
Ambages poterit fummo qui corda Tonanti
Tradidit, innocuam folus quGeritq^e^quietem,
•Sic etiam mdudns mo»nitis, & pondere magno
440 Argenti diro Catualis pedoreregcm
Admouet, vt Lufodilatetnuncia Gamse.
Verum Gama nihii conatur candidus, Indi
Qu^m clarum jnuenti fignum deducere regi
Lufiadum, certus mujtas quod poilea clafTes
Mitteret Emmanuel Rex,fecumcogitat,atro
Indiacos queis coUa jugo fubmittcre reges
Cogat, &
exxelfam Chrifli cognocerclegerH.
Ergo dux regem fi refponderet adire
ConfiituitjMauros diri fibi pedonseiTe
450 Naqne videt,mjgno& comercia vera laborc
PeUere,& afatui Lufos dirnittcre mente
Regis Arufpicijs, qui tantumdeditus afi.rjj
CsBCUS erat,quando firmabant omnia Mauri.
Detinet ifte timor turpiflima pedora; parte
Ex alia vexat Regem ruribunda cupido
&
A rgenti nitidi, magnarum copia rerum,
Qaeis natura virum cupidum fubieccrat auri.
Nunc videt ardenti,diraque cupidine prefius
Commoda tcUuri, popuUfquc inft^re per ahnos
Pcrpe-»
 :

fe^

L I B E R XHL .*!
IX>

4^0 Pcrpctuos, fi vera fcrat mandata fnprerro

Lufyadum Regi, firmetque in ff cula p^cem.
Scinditur interca fiudia 111 contraria pc(5lus
Arcanum quorum dubiuspcnetralibusaltis
Conlilium pofcit,tunc Gamam conuocar, illi
Talia di(5i:a fcrens. Mihi fi fecreta patenter
Dcmonilres, facile hanc veniam tua crimina noftra-
Inucnientjnam certa iides tua nuncia Luii
Fidamentemihi Regis reiulifre, piratam
Indomitum nam te cffe fcio, fine rege, fine vUis
470 Legibus antiqu^ patria? te dcgere v itam
Et maris Oceani fludiis fulcare timendo.s,
Errantemquc vndis totum difcurrcre pc,)ntum.
Quis Rex audebit, fanse fi mcntis, amar as
Scindcre aqu^s ratibus longinquo elrrtore magnsc
^.Hcfpcrias, charse pcr tanta pericula Ykr.
Quod fi magnani mus Rcx excellentia tradar
Sccptra tuus, Smdk locuplctia regna 'gubernans
Legibus, in fignum pacis cclebranda. tulifli
Qii«mihidona?Ligcnt animos cumi maximn regd
480 Munera, fic firmo folidanr.ur f^dcrc mentes.
Nam nautse ignoti non fanum cf i crcdere vc! bis,
Sidirum fortc cxilium procrim/ine pnflus
Longinquas tandem vcniflicirausmoras,'
Tcque,tuofqucfimul placido i/n pcnetralibus ipfis
Sufcipram hofpitio, &
cafus complcdar in omncs
Omnc folum forti patria efl, / i naujbtis sequor
Calcatis tiimidum,tequc & f( )rtuna piratam
Fccit,ternbilem Martis dcprjnetimorem,
Nammakfuadafamescundtos, ^. turpisegcflas
Torqu^t^

I
 .

L VS I AD V M
490 TorquetjSc in miferos crudele c6i jciC hafll,-
'
Hjs didis Dlix Gama fciens quo pedore Mauri
Inflammati odiO contra fe dira parabant
Funera & hornbilem c?Erdem, &
difcrimina vitse,
Infidiafque,dolos, Regi grauit^te decenti
Talia voce refert. Hominum iicriniina quondam
QiKE mens Tartareis commifit pcrcira telis,
Koneflent caufx cur turpia vafa maligni
]r>ogmatis,& Ghrifli legis crudele flageilum,
Perpetuisod:js,& falfo corde veniret
500 In fobole Adami fRex pr^flatifllme) nunqua
De nobis fimilem poflcs cflingere mcntemy
Scd quia in Oceano quoduis memorabiie faduoi
Non flne naafragi js varijs.v irioque laborc
Aflequuiiur.dubiis rebus,femperque timorem
Anxia fpes feqi4itur,tibi non flducia cordi
In noflram propenCi fldem,contraria p^cis
Signa dares-ftuis ii non tibi credere Mauris
Confulerent auidi Gatualis munere dudi; ^
Namque (vt certa tibi mens eilj) fi noflra rapmis
^510 Ciaffis abundaret,velfiferarcxul m aitum,
QuomodoabOcciduomagnimaris ^quora verres

Littore,non netos portus,v bi figere fedem _

Cqnflituam,pctcrei^i?quafpe,quonumerediros
Occani fluc^us pater^r,nimbofque fure-ntes,
trigOF^ feua poli Auflraiis.diroique cajorcs
Quos taleranr lati me^io qui verticc mundi
jEthiopc$ habitant uig^rata pellc feroces?

3!)ebercm notlra: fi pacjs federp,&: altam

fid^m (Ucx inclite^ cextuin
Muneribusilrmare
 LIBER Vlir. tu
520 SittibimefolumAurora^vt nauibusoras
[nucniamjmiflumjfolium queis grata dcdere
Fata tibi,ii Ijcta mihi fortuna fauebitj
&
E t nos ad patrios iincs, li ttora rcgni

Lufiadum ducctjpretij fublimia niagni

Munera portabOjlirHiabunt ditia fandam
Dona fideiii,placidse prsscelfaque fosdcra pacis.
M fadum liorrcndum, humanis ac viribus impar ii'<
m
Effe putas, quod me per turgida marmora Lufus
Littorc ab Mefperio Rex ad tua littora mittat,

5 50 Magnanimi nullum fublimia pedora rcgis

Poifibilem reputant cafum, qui roborc vinci
^on poffit, nam cun^fia fuis mens arduatelis
Vincit,& exccllcns gaudct paticntia duris,
\tquc hoc Luiiadum prokspro ilemmatc prifci$
\ patribus fumptum longis obferuat ab annis, ~
Sfam vctercs primo ilatuerunt tempore reges
^rdua qui impediunt fcmpcrdcuiricerc cafus,
^orrendofque maris ilu<Sus, variofquc labores
franfigercjVt poffent mundi cognofcere met^s
540 £xtrcinas,ac tandem Aurorae vifcrc iincs«
ioc fibi prcpofuit foboies gc^nprofa loannis
iui marc primus arat, fa^uum vt robuilus ab oris
^ijciat Maurum Lybicis, ac viuereinimis
^oilremae Lj^bias cogat fortiifimus antds,
-lenricum dico,qui mira Pallsdis artc,
ngenio raro coniungcns robora magnis
loboribus tabulas tabulis,atque seribus sera
Ediiicatnaues,poifintqu5tinuifere partcm
Juam claram icddit lcporii^ftix,ara,ratifquc
Hydraquc
 LVSIADVM,
550 Hydraqiie^ Auflralisconiiniafrigidaponti
[ Cum pnmum fortuna fuis fsElicibus aufis
Afpiraflet, amor rapidis fublimiaflammis
Corda mouet, furias venti,pclagiqueferoces
Temnere, paulatim raetuendas xquoris vndas
Scindcre profcquitur,fed cum vota mclita natis
Cum regno adueniant, conati pollea reges
Incaeptas tcntare vias, ac nauibus Auflrum
Cernere» &extremum Lybi^cognofcerelittus,
Atque alias mundi pofl terga rcliquimu$ oras
$60 Qax nuquam Borese parces , fepteque trionS
Viderunt calidis Phaetontis &ignibus vflis.
Sicjaculum fortunatuum deuiximus alto
Propofito nixi, ac rofeis aurora quadrigis
Vcd:a rates vidit Lufas, his ditibusaruis
E;^tremam tandem Lufipofuere columnam.
Sulcantes liquidum flagnum,pelagique procellas
Ac rapidis tumid^s fuperantes imbribus auras
Venimus adregni (Rex inui<aifl[ime) portus
Littoraque iflatui,tefoiumquxrimus,omnem
570 Ponimus in tcfpemjamtanti nuncianoflr
Aduentus mihi redde,pr€cor,certiflrima Regi
Quse poflim deferre meo, mea vita rapinis
Si foret in pelago magno confumpta,fiiperbum
Non pcterem Regem,nec ciaflis noftra quietum
Tenderet ad portum,gremio iadata led alto
Antiqu? matrisThetidisde morc pirat«
Erraffet locuples aiieno fa^aa labore
Qnod fi notatibinoflr^eclemcntia mentis,
Te Rex alme prccor noflris rationibus addas
Nunci
 ItBBR Vrit ni
5^0 Nimciaqueispoifimre^rediadfublimia Lufi
[legna,hiUriridiirasanimoque reuiTerc terras*
ft.c li noilra wx mens non gratiffima menti,

\^ec vaict h«c ratio tanco tirmata vigore,

Fiaiid dubium clari30culis inftrolpice verum,
^edorc 6c vndiuago pamdum dcpQnc timdremi
Rs^c cum dida daret Regi duxmciitus,ore
Pcrcipitatcento Rex qu^ fibi Gama ferebat
Concjpit atquc animum iinccro in pcdore iixurn^
ft.tque fidemdic^is adhibet facundaque lingua:

590 Examinat vcrba,5cmixtfl\n grauitatc vaiori

[udicat,8C'dirG Caaialjs muncrc c?.ptos
VI lurorum cdntra inlbntes triiliffima Lufos
Fiineraconruiuiff^ Videt,trahitatra cupido
\urj,qLio totum fperatditeicere regnum,
^? : ducrs esceiii inentem compeliit amaram
V^erba animo feruare,iidemque reponere veram
Corde,& ad infandas,nunquam fe vertere fraudes
Kl inrorum, G^mx muicis Rex deniqus verbis
? rsedp jt, vt celfis ad iittora iida carinas
000. Dacar5& jndenes quas vcllet mittcre ad vrbi
^r^pitiam^poiHt mutare,& vendere merccs,
^r;EicrnmqucillaJi5,nit disquc^deficitoris
G.ingeticis,quam forte vehat de lirtore Reghi,
Qno mare principium>qiio teilus vltima mctam
A ccipit. En rtegem venerandiim iinquit, Sc omnc^
CTrv^ii moras rumpir,Gatuaiemconuenit,orat,
Vt ilbi nauigium pr^ilct.quo feduius altas
Poiiit adire rates,nam Lufa a littore Cymba
Dillat,ac horrendo Catuaiis corda yeneno
P Infeaus
 LV-SlAI>VM
6to Infedus laqucos mollitur fraudis iniquos^
Nunc ccrtas impune moras,nunc callidus artes
inuenit infandas, qd^eis Gama? tradere cymbam
Non valeat, tandcm dudorem ducit ad oram
Portus, vtQamam longe a penetralibus altis '

Seperet, &minquam veniant ftratagemata ad aure

Regis, & infauflx poilrema pericuU Claffi
Fcrrc queat, longe dillarc a littore cymbam
Intimat illc duci, faifas fe pergere ^d oras
Fmgit, & indc monetdifcejGTum vt difPeratjille
620 VenturumTn lucem flatuto Iittorc lintrem
Promittit, fed Gama moram Catualis iniqiiam
Demonilrareodium cognofcit, & iiTe malignam
Maurorum fraudem corruptum munerc tur^.
in
Hic Catualis erat,proIes Mahometica multis
Quem primum donis corruperat, ille pptenti
Pra?cipuus regni dextra moderatur habenas,
Hic hic primuseratgentis Coriphseus iniqu»,
Ex JUo pcndent, fraudesjconfpirat in omnem
Saeuitiam Mauris, promittitquc ipfe futurum
630 Exitium Lufis, ceternaque damna Carinis.
Inllanter Dux G^ma petens, hsec rettulit. Heros
Succeiror Pyramalis ait, quod fcandere naues
Nunc mihi dc hc^at, poilint vt pergere ad oras,
Et iidam mcrces Lufis deduccre ad vrbem^
Indigeo cymba, mihi tu nunc impedis anfam,
Qua iuffum regis, quod non fruflare valebit
Quihbet, intrcpido poffim exerccre tumultu.
Munere corruptus Catualis lulTa Tiranni
Defpicit,ailutum potius ftracagcmmamaligno
Cogit
 CI B E R VilL Jf4

<^40 Gogitat ore,videt nimc quomodo fpicula Lufo

Sanguinc tingat ouans, aut naues deilruat igae
Suppofito^ Lufi redeant ne ad littora rcgni.
Poilulat hoc C2etus Mahometicus, ora fuperto
Indica neue vnquam vale^t notcfcerc rcgi
.Lufyadum cimbam negat hic Catualisj&: omne$
Praecipit indomito difccdej^e littorc lintres,

Clamat Gama graui clamat tunc voce. Veneno

Confulit infeaus Catualis, vt ^quore ab alto
Prxcipiat naues notum contingere portum,
650 Exitus vt facilis mukis reditusque iiumt^
Mercibus,^ fignum infidi, feuique pirai:a:
Effe refert, claffis quod tantum diflet amico
Ex portu, charas njunquam difcrimina vit«
S3Eua timet, regnum tradat R fidus amico
Peaorc coniundus. Difcretps coiiigit inde
Gama rates terram Catualem accedere iaflas
Velle, vt crudeli ferro, flaTnmiique pcruflas
Dcilrust, agitatus ptdora curis
all varijs

Pv^rturbat, inedium qu^rit vitare propinquum

660 quopoJ[Iitdamnu,nullun6 commouetaltft
Diix lapidem, ventura ti mcns, fecum omnia voluit,»
Sicut cum radius fpecukim fpcdabile phsbus
Ghriibilnm vc fuo pcrcuffnm lumine partem
Verbcrat oppoiitam, pucfi fiforteproterui
Dcxrra irjGuer,tunc celfa domus iaquearia luflrat
O.mnu-i peruoiitans latc iocaiarnaue fub suras
Erigitur,i^mnunciaqueariacelfipererrac.":
Sicbux Gamatrucicurarumfluduataiilu,
Atquc animuiii mng buc,celereiii tiuc diuidit illucr
 tVSl AG VM
^ . Tuncrubjt-expreiI],quoddudura ujfrerat ioffe
Mandat.ura vt tuto cxpeeiet fe littore niagnus ""

Ca^luiSjhortatur cclen mox remjge naues

Inuifatjne foite doiis,aut fraudiblis Vllis
Maurorum falfa CiJpiatur linter in ora*
Talia dud-or agitimagno qui munere Martis
SeSari cupic jliuf]res,cr(]L^areque hctis
^ternritiig^ts f^ma,vol3tare perooines
^ Meiite Orbis partcs^vitdre pericula,tnfle
Diuinare malum,rubtiii nofcerc mcntis
680 Ingen50,ac f^uos occultis fraudibus.hofles
Irretire,viro fideii credere femper,
Grata duccm ncnquani laudabunt carmina, dicit
Qm. pdfi horrcndos Cafus (non efTe putaui)
Inlignelngrauit^te virum Catualisaccrbo
Detniet inciufum veluti ficarcere Gamam.
Coni!ans iiie anHno,&: robufio pedore fiilir,
Contemnitque minas infandi iirenuushofliSj
Etmauult fupra fe pondera diralaborum
Tollcre,& inndias turpes,quas periida tendit
6po' Moiirorum genSifortc fui qua perdereclaifem
Kegis,quaria largo iccurani m marmore icruat,
Gama crgo impcrio Catual is ncae rctentus,
Poilquam Sol terras Juilrauitl.mipadei ad alt*am
Se conferre domum Kcgisilatuebat,iniquus
Impcdit ire tamen pr,Tiiil,nam magnatencbat
Turbahominu Gamam; tuc barbarus ille timcndu
Suppiicium metueiis'Kcg!S-ii ibne nialignum
Noicerct lile dolum,mcdicq qui tcmporc ad Aurc»
,Perucnkt,Ganiani fi" detincVvltima tndt^t
l
 I I B E R VIII. ti$
700 Paftaduci, M'ttatcun6i:asad littora merces,
[nclHa nam fj^uus toUit cornrnercia MAuors.
\tDu)c Ganajicetconceptani pcdorc fraudem
"^og noCc^ p raebet confenfu oV, na nique futurse
runc fpes liberUcis erar,{ic vend:tur auroi
^roniTttjt faiio Catualjs ioeiere Cynibas,
^amque foas vlli non vult Dm Gama periclo
3bijcere,infanus Lufos dum dctmethoilis,
!^'i potuit rapere,aut duris commitcere flamq|ig,

;amnuepetuntlintres,& velo,& reiTiige nriues,

710 Vt Lufas portent merces^at Gamafodales
Vdmonet, vt mitcanr,queis vitet funera dona
Vppellunt portum lintres;CatUcilis opimas
edibus infamis merceSjac dona recepit.
Vluarus in%nis, magna,Sc grauitate lacobus
n terra tuti reman-ni:, vt yenderc poillnt.
liplufquam impcnumjofficiurn^pia muncra, vili
*ra?r!fiia multa valent>rctinenc & pcd:ora,moni'irat

hrbarus hocCquidem dn'o de carcere fpluit

niignem Gamam,(imul ac in iitrore mcfces
720 Vidit,namque putat maioris pigoora doni
ifTe fibiTnerces,quam fi fera vincula Gamam
)etineanr,f2euam flatuit non amplius oram
rangere,nc mambus Cacualis perdere vitam,
/,el fai tcm {\ vlcto concludi carcere pollit.

^.fcendens naues captabst Gama quietem

ixpe(ftans ccrti felicem temporis anfam,
nfamis,diri,&ui,rapidiquedoloii,
^ulla iides Catualis crat,fiducia nuUa.
ngcnio nicn$ clara fuo fpecul^tur,vt omnes
 D

L VS I A V M
Torqueat atra fanies auri; l^am nobile pcdus
Vikque pulfat oputn, dura,5c damnofa libido.
Auri facra fames hominum, quid pedora cogis?
Thraicnis puerum Polydorum obtruacat, & Auro
Kex potitur,Celfas intrans pluuia aurea turres
Obruit Acnfij natam, Jarpeya mctdllo C
Lsetatur fuluo, fummam namque hoitibus arcem
Traaidit, dc dignas foluit pro crniiine pcsnas.
Hoc fuperat fummis turntas msBnibus vrbes,
aurum fecuros reddit amicos,
Fallacfe
740 Indignisvitijsfublimiapedoraturpat,
Magnanimofque duces furibundo tradidithofli,
inclita virgmei corrumpit clauflra pudoris.
Quin quod depraiiat mentes, c^catque fcientum
ludiciiim, textus fubtilique explicat arte,
Bt ftatuitleges^61 eodem temporevertit,
Impiaque humanas caufat penuna gentis,
Infames ttddk reges» 5^ iure Tyrannos
S^pius, &caflo famulantes corde Tonanti
Seruato illudit femper virtutis honore.

L I B E R.
LV S I
L 1
AD V M
B E R IX.

A R G V M E N T V M,

RJEgreditur Vafcmi Gdmaex.prtu,^ litWe

Calemtij, infiruhus ^ Moncddtede C0nfili0
Mmrorum, in FortngdliAm, Bum ducit Venus dd
JnfuUm,qmfngitHrjAmmifsimAm^ dc ahundm»
tifsimm quA Nimfhd ^uereA LufttmoshumA^
,

nifsime receferunt.

TEmpora peruigiics confumunt longa lacobu^,

Aluarus 6c, nuUo precio diuendere nierces
Poirunt, nam prohibet proles Mahometica vendi,
Et mcrcatores noftris a mercibus arcent.
Nam mens vna fuit falfis certifsima Mauris
Et Gamam, & focios, tantum confumere tempus,
Vt veniant naues Mcchenfi exlittoie, neflras
Qiye ferro abfumant, & diris ignibus vrant.
Rexfimdaueratyrbem
"" —^~. quo "^
J^ctore £rithi:2eOi
: r 4 Arfloncm
'
 L y S I A D V M.
10 Arfibnera quondam mtx dc nomine diaam
f Antiqiius PrGlpmasus, hAbtt niinc parua xueiim
Vrbs nomm, pmas ipaci|s intcnacct altus
Mecheniis.portus capiit inter nubila cpndeqs.
Rnibus huncfaiiis Miihomnic^ tympha quietum
NoDiltt^.t, ditatque cpibusrqiii Ciida focatur:
Hic rubri profunt cornniercia maxima ponti
Soltano, hti qai regni fceptra tencbat,
Commoda rnc?gna Irrens.Ex hoctuc barbara portu
Progenies fperat claiTcm, qu^ aromat^ portet,
20 Contradufq; jneut Mciuri, queis vtraq^tcllus
>:il ©pulcnta nimis, celfas haspej iida naues
Expedat proles MaurOrum, vt crcpitantibus vrant
Luiiadiiai ciaffrr^i fiamniis, iiducia tuta
^
Naiiibus his poiita ei! , necgens iamf;|tira requiriCj,
Quam' quod lioflra moran) h.cm fortiisrnia clailis,
Im-erea venrent Mecheaiiex littore naues.
Sdd Deusomriipotens, c;^licui iummapoteHas, -

QuiquGdconflitoit medijspr^-fenfibus jpfimr

Difigit in iinem, caeleili numine Maurum
SO Afiiunt, tjmjdis qui moallrans vifcera Luils
Pjopicia, inilgnis Moncaidius admonet, omnes
Iixpon!tque dolos, rneruit iic pr^emia ca?li,
Baptjfm lacroque lauamine tingere corpus.
j

Hic qui Maororum fecreta agnouit, vt ille

Qni de iljrpe fua faerat generatus, & ipfum
Particfpem faciuntfraudis, deciarat imquum
Coniiiium, mentemque feram, qua perhdanoilris
Infandum exitium moliturterra carinis
 L B E R I X.
I itj

40 Yifitat, & m^gna pietate afFedtis accrbuni

Dammim vitat fecum, cjiiod nauibus imminec akis,
:nflraitincautum Gamam, quod temporecerto
^Lppellantportum naues, qu^e e littore Gidd^
^ceanum A^-errunt, has gcns Mahometicafperat;
^.xitium extremum fint, ac certifsima Lufc
'2h(lhdamna, venit robuflo militc piena,
ulphurei metuenda ferens 6c fulmina claills
/ulcani, ac toto mjr^.nda tonitrna mundo,
ronfiderat pofTe infauilam tolenirc niinam
50 Luiiadum gentcs,ideo moncaidius hortans
iunc venit ad naues, nunc trillia littora viiit.
jama etiam tempus, qtia marmora turgida naues
'rofcnidant,aptum ipeculatur, nuncia nulla
^xpedtat Regis, nam Mauri pedloracsecant
luneribusj monicifque fuis inglorius hxret.
ra^cipit occulte Lufo, quos falfa tenebat
erra viris, f^ua fugiant ex vrbe, rarefque
'onueniant, nam tempus ad^ift iam carbafa ventis
Dliiere, fama uolat fed lam verifsim^ Lufos
>o Aufngere ad patri^s occulto remige naucs.
oiosiubetobfcuro Catualiscarcere vinclis
renderc^ &borr?fi.cis portas concluderc feris.
udacis vigliesGam^eperuenitadaures,
niflmulac verum cognouit, carcerequofdam
etinuitjLufas qui forte afcendere naues
mtant, vt lapidum locupletia munera vendant.
i fuerant Iiomines opulenti, Sc nomine noti,
t mercatores, quo3 fiatim c^tera turba

sftciirc vidvt, nouitcjue

^
ixi nauibus iilos;
^~,
, Dctinuif-
 LVSIADVM
^ DetcnuilTe ducem. Sed iam fufpenditur imo
f Anchora de prora fundo, & retinaaiiafoluunt
Nau:^. alij fumrno pendent ex verii^e mali.
Targid.1 tranquillis pendebant cnrbafa ventis.
Cum cl^more adeunt Rcgeni , referuntque citatum,

Quo ciaffis^
pcrgit curfum, tunc fseyiina, nati
311orum,quos Gim.^ yehit, fulgentia ad aftra
Cla uant, &
trilii ducunt ex pedore voces^j

Smgoka^ varios, fuipiria triilia n)ulto

Cordetrahunti farg^s promunt de Rege querellas.
80 Deploraiitquaedam natos,aliajquc maritos.
>xce ^ucem obiUipidus Rex Lufos mittit,6c omnes
Merces quistukrant,quanqul Mahometicaproles
Rennitit, y^t char^ reddantur pignora genti.
Conqueraur Rcx ipfe fua quod in vrbe malignos
Se pr^fcnte dolos fobolcs fic Maura pararit.
Ali hilaris Dux Garnafuosiiifcepit, ^cauris
Refiituens aliquosdat cai baSacerca fecundis,
Et tbrrf inuenta? iigna excellentia Regi
Portat, &muitosfertex Malab.iribus, oras
Aurorae hquens, patrijequ^ad littorapcrgit.
90 Indiacam<juepiper,long!S quas mktitab oris.
Banda n-uceis latum,qu2e Careophilla Malucum
Nobilitant, ditem & reddunc Tcrnate, Tydore
Cynnarnaque cximium quo diues infula fioret
tnclita Tapobran», celfa, &: famora vocaris,
Portat, cnnfta dedit Moncaidius ille,fodalem
^^fjcrnifecum dcfert, & fido pe^ore qusErit,
Fiamine qui (ando pknus fua nomina Chriilo
Tradir^ 6c imbuitur diuins dogmata legis.
0&'
 'mmm
LIB E*R IX. ni
100 O felix Lybi^ prolcs quem graria c^ii
nido longeque patcrno
^bllulit a tenebris,
aueni t medium, caelum quo alcendere poflit.
oilquam fallacisriqucrunt iktora portus,
^lici curfu proram protendit ad Auiirum
:laffis, ^ Aullnnam cseieili iiamme metam
endit, & Indiaci portus manifeita reducens
igna, mari5 farias licrum, vcntoique leroces
Lt timidi, 6i Iseti
Neptunia marmora fulcant,
ntima Lufiadc^ cuni ventis gaudia ducunt,
Tio Vtciiaram muifantpatria, patnoique penates»
^t fuis referant vens^s,
iiucluique proccilas,
^

i£ imbrcs varios, &: monitra horrentiaponti,

)iuerfas gentes, diuerfa pencula mundi.
^n etiam expedanc a iuilo praemia Regc
)ebita pro damnis, tantifque iabonbus, ar<^a
.setiiia cxuberant, lam iarnque vidcre parcntes,

/xores, natos, &

pignora ciiara, fodales,-
"^tque audire putant iaetas 6c reddcre voces*
/^erum quse fu mmu m
iuiis Dea puichra fauorenj

I20 Semper fxiici genio, fiue ordinccsli

;mpendit, multifque Yiros iam ducitab annis,
v)rdinat, vt tumido capiant noqa gaudia ponto,
^oftquam longinqui mansa^quora turgida voluitj
Et varios Bacchi iceler^ta fraudc labores,
5ups tuierant Lufi,fedet aita jn mente repoflum
Dulcia digna viris dare pr^mia, quaererc gratam
Chriilalii regno Iiquido, mitique quietem,
Anxia LuficKlum, qua mxilas pe^^ora curas
Deponant, & laffa brcuem natura vigorem
Accipia
 I V S I A D V M
t^fy Accipiat, natum accerflc, pueroque reuclat
Incentum, curus c^iellia namina cxlum
Koboie ricicendgnt, fragii.fcjue id fulgida
c^eli
Aitra v^Qlant homines. M.-dio
ccicb^ri ima ponto
Iniula liore^ rofis, lierbrfcjue ornata
paratur,
Qii;is Oceano Citherea ex miiljbus vna
tcnet
I^ormoOim pr^ter P.phum, Cipruin,atque
Citheru.
iiic placet i daiia^ coniungere
ccrda viuorum
i Luiudum mn^a ornatis pulchredine Nimphis
Pf^iernmque iii>s, decoram quas fpiendida
clari
I40 Lumina fuigentes radios vincentia foiis,
Vietaque iilammatis feriunt qux corda
fagittis
Nereides, formofj Vcnus mouctordine
dulces
Vt ducant chorc as isetse.cantuigxie fuaucs
Et cuheras, piactdafque iyras.^Jc nabiia pulfent,
Fortia queis poismt deuincere pedora
amantum,,
Q^iimiqn^ hos alma dolos, h^c retia, pulcfcra
Vt prolem Anchifis Dido acceptaretin agro,
Quem meecata vocat f/di de nomine Birfam
Taunnumpotent quantuin circundare tergam,
150 I^erqaintnatum, nam i^m cupidmjs arma,
Arma putat faa piilchra Venus,confcendit ouantem
Currum, iungit aues, longa? qux tnfiia vicse
Funer^ concclebrant, niucas additque columbasi
Inquarum coauer£ifuitP-rifleraformam,
Coiiigit:Idalia?dumcandsd;iiii^ matris.
Qnaque venus traniit, venios, aurafque fcrenas
Keddit, cun^a fuo facit iila fuauia motu.
lam fuper Idaiix' pendet viridantia montis
culmina, quo natus piieros
— fibi iungit amorcs,
Bt.
 t 1 B E R I X. xr^
t6o Et pharetrl cornplens diras parat iJlc fagittasj
Vt fjsuum expediat beiium^ mundumqtie rebellem
Corrigat, crrorerqueferos extifjguatamiintnm,
Qyos non re^us amor, £cd quos fibi vendicat vfus*
Aipicit Ai^^^um nemora ;nter denfa yagantem»
Confumit vitam vcnatu, infanja mentera
folum fera bruta fequ?.iur,
V^exat, vt incultus
^tqae homincs fugiat,
puichramqueeuitet iniquus
Eiiigiemliumanam pc^oamfceuulque Tirannus,
Dulcisamor pr^bet dcmonlirans nuda DianncT
170 Membra iliis Inf^Ux cerui mutatur inanem
tn formam, canibufquv^ fuit pra da impia. Multos
^fpicitjnfignesmund!, magnofquedjnafias,
^nod nuJius Regni bona pubJica curet,atomnes
reputant proprio fibi gratius cife fauore,
Slii

foium, quosdura Piiiiaucia mouit,

\iit aiijs
Mpick atquc aiios, qui celfa paiatia greifu
Joiicito rrpetunt, pro fando dogmatc vendunt
:^Gecr.n^s varias, & Regibus a^a probantes
3iraplacere fuisnitunc"un& afpicit Ulos,
180 Diuinumfan&quipaupertatisamorem
^
^pc fequi debent, ad magnos fcandcrc iionores^
^^rere diuitias iucuicntas, iingere iufiom,
t verum fimulare, feraque
Tyrannide, crudo
'edore lura doiis femper componerc, iegcs
itabiiire viris fjeuas, fed maxima
Lt
Regi
:ommoda portantes, plebique imponerepondus.
i^fpicit vt mundum vexat vcfana libido
^ec quod debetamat, patitur nec tempore lonjyp
uppiicjum miferis tardct, vcJ poena mbretur ?''

^ongregac
 X VS I A D V M.
190 Congregat ilk faos ad bella cruenta miniflrc
Atque armat teiis,qu^ contra horrcntia mundi
Crimina conFecit, puerofque ad pr^liaparuos
Bira vocat, volucer djuerib nuinere quofdam
Occupat, hi exacuunt penetrantia tcla, ^gittas
Extenuant alij crudeles, dumque laborant
Diucribs cantant cafus, & carmme dulci,
Angelicoque fono csecos modulantur amores,
Sedibus excelfis puen, ac in cudibus altis
Pennigeris fabncant rutilantia punda fagktis,
200 Pro rigidis lignis ardentia corda cremamui
Vifceravmaiouentflammis crepirantibus ignem,
Limphaquequa^rutiloferrum crudelecamino
Temperat, eit oculis miferorumflumen amantum
Profufum, ftammae celercs, ac torridiis ?gnis
Ei\ ardens, non confumens vitiofa libido.
Exercent aliqui plebeia pedtora flamrnis
Eru6iant tenero fufpiria.tnitia corde,
Quod puer infano iaculamt callidus arcu,
Formofe curant crudelia vulnera Nimpha?,
iio Qna: male percuilis non folum gaudia donan
Sed vitam fupera, qui non iam luce fruuntur.
Snnt aliqu^ fedo vultu, puichrcdme qiixd^^m
Ornatae, qiiafdam non nunqoarii ferrca ilringunt
Vincla vcneficiaexpertos laiaua Magarum,
Sxpe venenofis cum ferrum jntingirur herhis.
iix his indomitis iacuiis abfque ordine miflis,
Quse pueri cseci laculantur millc proteriii
In populo rnifero (doiorheuj nafcuntur amores^
M.ignaaimiheroes etiam experiunturiniqni
^ Infani
 L I B E R IX. ^2<»

22© Infanas pueri furiasj exernpla videbis^

veruo qim fr.nrjs amorc
Piiirinia f^pc, ariit
AfpiciasBjbiim, mirrha titadaraataparentem
Turpiter, 6c Ninus matreni, iuuenifque fororem
Ha?brcus Regis Dauidis iiiius Arnn.on.
Quin ctiam natas paitorum f^pe puciias
Pnmatcs adamanr, rinciiique ligantur araons,
Et dominas ctram viilcania retia captanr,
Dum qujerunt cseco teruore ignobiie vuigus,
Expcdat qmdam no<5turrtas feduias horas,
r 230 Afcenditquc aiius magno difcrimine teduiHs
Pius tarnen iios mater turpis, quam fiims vrgct»
lam biando currum tuicrant per inania moxu
Cigni, ac Idsa nemoj^Qia in yalie quiefcunc.
Defcendit Dione, cuius radiantia vincunc
Alpinas tunc maia niues, rofeuiiique colorem*
Enpueraers} metuunt queni nun rnacseli
Auratam pulclicr ducens poli rerga pliarttram
Accedit, Isetam recpit iartuique parentern,
Atquciiiiarespueruni reliqui coniit.intur amorcs,
240 Ofculaquc infigunt tcnerf dulciiiima dcxtr^.
lila atnc incailum confumat tempora, natum
Compledens iic orfa rcfert. Mi charc cupido
Nate, mcapjires, mca magoa potentia, lemnrs
Quj folus fummi metuencia teia tonantis;
Fuiminaque liorrendum lupera queis fcde Th^pheu^
Deiecit, pondufquc fujt gracis^thna gig^-intis,
A4 te confugio, iujppiex tua numina poico;
Luiiadum toco difcnrRma maxima ponto
Nota tibi, &
ionge noilruij]' i^olliquc fauorero*
N#
 .

M
'

L V S i AD V
156 Na quantu prceclara colet raea numiiia pafcs?.
Concordes retukrc iiahijVeterumque fcquuntur
Komuljdum^mea rigna.meuRi per i>cula nunquam
Auxilium dierit, dum noiira porentia viuer*
Etquoniam Infidijsodioii in iittorcBacchj
Indiaco, late violcnta raoleflia fortes
Torfe, 6c vndiuagi manifeila pericula pontt
Iniignes poterantfurijsHib mcrgerenaues.
Sscuus vt Occanus defeffis prsebcat alnuim
Hofpitium, nollras res eil gratifTiraa menti.
160 Pr^mia,vt accipunt ingenti digna labore^
Vcliem jgiturjmi natejtuis pia corda fagittis
Nereiduni pelago feriaspharetratus inniio,
Vt ilaf-nma accenfa? blando capianrur amore^
Et Lufos adamcnt,qiii terr.^s Orbis oui?ntes
Inuenire nouasjturnidi &
noua Iittora ponti.
Oceani vndofis reparabitur Infula vaili
Vifceribus.quam Flora coIet,Zephyrufque ferenu5<
Hic ego Luhades diuino ncift-ire palcam,
Et Cereris donis.Bacchi Sc fuperantis odore
270 yiuafalerna^rofisaLiraraquelediila amxni^
Chriflalliornabo nitidi \n penetraiibusaltis.
Adijciam focias magnapulchreciaeNymphas.
Et placet Oceani vaiiis vt furgat n vndis
i

Progcnics forti.^^fumatquc excmplamalignus

Mundus,qui contra tua fortia teia rebelL^t.
Msnia celfa nihil, vel triflis Hypocreiis vnqudnl
Spernerequod valeantoccuka Cupiduiisarma,
Ncdarci fuerit cum tnnta potcntia nati,
Vt nofler late mcdi js.in fludibus ignis .

Ardcat»
 .

maammam ii i i .

IIBER IX. t2X

280 Ardeat. lil^Venusblandoficore locutacft.

audax yt matn obtemperet alm^,
Filius ail
Priparat arm'a,iubet ducatur eburneus arcus,
Quo iblet auratas djfploderc fape fagittas.

Et charum rccipit curru Dca Cypria natum,

-^

Atque auibusjmaeliu Phaetontis triflia cantu

Funera quKplorant,blandas emittit haben.a?,
Ajft aliam qusrit lociam puer aureus,ilUm

Quam fibi fxpe Deam fcntit fibi fedulus hoftcm,

S^piusac nofcit placidum conferrc fauorera:
290 HancqvgJgantea,f2eui enceladique fororemL
Efle cupit famam,cekFem pcrnicibus alis,
Qux cum parui metu,mox fcfe attoUit in aflra,
Tam fidi,prauique tcnaxjquam nuncia vcri,
Centura oculi vigilcs monflro,mirabik vifu,
Qinque volat pariter fada atque infeda maligno
Orc canitjingux centura,tot porrigit aures.
Ecce autem antc iUos apparct famajubentquc
Tum narus,tum pulGhra parcns^quod gefta fonoro
300 Marnalufiadujfuramafquead fydera Ijudcs
Antecanatitrepitu,^ maioriroboretollat, , .^ ^ .

Alterius quam quod cclcbrauit maxima genfis

cund^s
B^dii tubx fonitu,cum proles inciita ,,

Lufiadum fuperet. Celebris iam fama profimdas

Occani horrendo pcnetrarunt murmurc ad ora.?»
Et verum fonitu fpargit,nam prodiga fccum
Robora vana tulit fidei,cui crederc fas efi.
Laus,qar magna fonct,rumorquc iliuftris eorum
Qups Sacchus contra Lufos fallacibus olim
Q^ Irritarat

m
: LVSI4DVM.
ipq IrritaratatroXjVcrbiSjConnerterecogit
Corda,feroxque odiu placidum mutare in amorfi.
Feefnineum taciie, varium &
mutabife pc(^us
ludicat mdignosodijsj6c crimineLufos.
Tunc puer mcautus finuofum armauerat arcum»
Affidu^ incipiunt per mane voUrc fagittst,
Ingemit Oceanus lacuLs rcfonantibus,aer
Strjdetj6c hsec tendit turaidas dircda per vnd^is,
Ula^volatvarioscxcrcensimpiagyros,
Nereidefque cadunt Nymphae fuipiria ab im@
;jlo- Pedorc duGcntcs/seuofque cupidinis idus
Sentit quaeque fui vuhum nec cernit amantis
Pollpuer iiadomitus fulgentcm fortiter arcum
Lunauit diram mittens in durafagittam
Corda Thstis,valido &
percuffit vulnere NymphS
NympharurnqueDcam/urijs qu^ accenfa malignij
In Lufos vaide fuerat, iam miferat arcus
Omiiiatela,manetpharetra &
nudatafagittis,
Nuliaque Nympha fuit,qua? non aceepta venenun
(iEquorcis puero fubdatur mortua eampis.
t^d Et fi vita manetjfentit qusecimque cruentas
Tela neciSiVitam fubitoquc abfoiuere morfu.
Cardite cserulei flu<aus,mcdicinaparatur,
Quam Venus aiportat pelago, fseiiGibus auris
Liiiiadumjnam regna fecat Ncptunia ciaffis,
Foemincis flammis amor vt relpondeat ardens
Ipfa pudicitiam Cyrhareia cogithoneftam
'Pcrdere,& iliius Nymphas perfringere iegcs»
Nereidum iam beiia cohors parat ipfa chorcas,
Currib^s U l^nti^ du(^a? de morcjdccor»
CJuan
 *

H
L IBE R t% HZ
^40 Qiiam Venns inniierat,pergut ad littofa terrf
Admonct illa Deas faciant qiiod fecerat illa,
Sspe tener qdando percufferat ima Cupido
Vifcera, fic Nymphse diro torquentur amore,
Subijciuntque Dea? toto conamine mente$*
Interea patns^ dile^a ad littora tendunt
Lufiadum naues, optantque appellerc portuin>v
Quo pofflnt haurire yndas, fitis arcjua pedus /
Linquat & inibellcm captejit fua membra qt^kteitli
Cura fubito apparet ktis pulchra Infula nautis,
350 QuSdoinue^aVenitrofeis Auroraquadrigisj
iEquorejs |>lacidae deducitur Infula lymphis
Auxilio Veneris,quam ficutcarbafa ventus
Ducitj ad excelfas duccbat Cypria naues>
Ne ktum claflls pofi]t deperdere pontum.
Qua fcindunt pupes fluiftus^ venit obuia blando
Ducebatque procul ridens Venus anxia motu,
Firmatamen,fimulac Nautae videre propinquama
Sicpoflquampepcritpulchram Latona Diannam
Et Phsebum, Delos immobilis Infuh ftianfit,
360 Eccc autem prfceps finuofaad littora prqr^
Dirigitur, quorum conchjs depmxit arenas
Alma Venus virides, pontiqucimmifcuitherbis,
Trcs coUcs fuperi, pulchri, gradque minantur
In C2elum, ac vario decorantur graminc campij,
Praeclari manantfublimi ex culmineriuii
Decurrens inter flridenti murmure faxa
Candidalymphafugit, fcatebris 6t temperat aru^J
Hi vallem cotles nitidam florentibus herbis
Fiadunt,^ua lat€ rauco fpaeiofa fitfuf ra

wtm
 t V S I ABV M
'
a^o tungitur vndafluens,]aic longapujfa^aludS
ttficit, vnibroiis quam circuit vndique raniis
Arbor, & incomptosdumfe vi3et arduatymphis
ComponitjlpecuUque vicem fibi vendicat vnda.
Milk oculis grati fcimdunt ad ijdera frudusj
Ailraque ladeoio vmcentia poma colore*
Produeit maius f^^iucilres aurea fru^us
Ornatos fuiuo^ qiiem Daplmis pulchra coloi-e
Cnnibus olienditj tciiuri cytna magnis
Horret ponderibus cafum miniiantibUs altum>
$26 Formofus dulcem limo producit odorem
Virgincas forma referens viridante papillas,
Nobiiitatque comis cdIIcs frondentibus aitbs
Arboragrdtis habens viridesabfqueordine ramos
Pi 'tanus Aicidi, Lauriis Phaeboque dicata,
Et myrtus VencrijPmufque facrata Cybeiii,
Qtu? quondam uiuenis fuit implacabdis Attis^
Indicat zthercas fedes funella cuprefliis,
i^rx Foniona linu mitis dat munereiargo
Ijj jiil.1 producit vario ncmorofa fopore

^po Po.nager txuilloteilusincuita labol-e;)

Ctrcfa purpurtopcndv.nt depida coiore,
Moraque,qu« a duro tr.ixcrunt nomen alnore,
Bt po iiia in patri.^^ quo.- fauum Urda vcncnum
Sana filuciici os aiicna in fedc i*apores
Accjpiuntjcipcrjrrubrtm granata colorcm,
Qvo pretioictLmm perdifquc rubine valorem.
Pendct & ex r^mis vimi iocunda i'acGmos
Vit/s ii. b. ns aiios vjrides, aiiofque rubentes.
Vosquoquepyramidumgracjles imitataiiguras
Cerner^
 ,

L I B E R I X. 12^

4Q0 Cernere fi longas foles pyra vnltis iniquis

Tradite vos auibus, quse vellro corpora frudu
Pafcunt, & ioboks iterumque, it^rumque redibit,
Ruiika terra fuo vcflitur flore, t^petes
Qups pi^aos rnittit locupl^s Achenienia vincens,
Redditur &vailis diuerfis Ixtior herbis, ^

Flos caput inclinat Cyphyfius aurea clari

Dra fequens folis, Cyphyfius imminet alta
Et liquidQflagno, floret n^tufque, nepofque *

Hic Cynira?, quem fufpirat*Dea mater <imorem,

4^0 Cum videas tcrra fisciiles qseloque colorcs
Ambigeres rapcret lic rofis aurora ruborem
An terr^ placidi decorarent fydera floresf
Pingebant violas, Zephirufque, ac flora colorc
Csruleo, rofa pulchra nitct, vaciuia nigri^,
Lyliaque alba vigent, rutulis madefaaa rubenti^
Auror^ lacrymis, &
quos djlexit Apollo
Lattonx natus flores, queis fcripfit amons
OiBciofa BOtas natura, infignia fioram
Porapnatnque inter facik cenaifiina cernes,
410 Si dele^at auis dulci claruni aera cantu
IPinguiagramineipflfcuntanimaliacampi.
luxta vndam dulcis dcplorat funera cygtius,
Explicat ex ramogratasPhilomellaquercilas,
Maxima fic Aaeus chryftalli fiuminc cerncns
Cornua non metuit, curfu rapit inde f ngaci
Atque auritus iter lepus, & pia damula lyluas
Linquit follicitse fibi quaerens otja vit^.
Inflituitquc fuQS ad dulcia pignora nidos
Paru4 aais oretraheus occuUa cibana naiis. )

O3*
Lufiadu
 .

tVSIADVM
430 I.ufiadumprol6scaniposinuiiitamarno5
Nauibus e ftiperis defcendens, pulchra dcarum
Agrnina, vt incaute lullrabant gramina, qusedam
pulfabam dukes citharas, pkara aurea quajckm^
Aft alias fuaues exercent arte cicutas,
Denique fe fimulant alise fulgentibus auri
Arcubus intrepidd fe&ri ammalia curfu.
Sic experta Dei^ Venus kaut incognita Nymphis
Confuluit, fparfe vt latjs vcnentur in aruis,
lEXcum Lufiades nauta* fpolia ampla viderent
44C Nftc fefe 6ftGndat,fimulet niodo c6de:^e ramis
Corpora, vtaccenfisfiinnikntur pe(9ora flammis,
Nonnulk bdlum nimiapukhredinecorpuj
Demonfl rant, nitidis pukhras Ycrfantur in vndis,
Aft iuuenes Lufi> quorum mens dedita lucis
Vcnandi capreas, eeruos, kporefquefugaces,
Et damas,aliydqucgenus, non mente reuoluunt
E0e per hos montes hikres fine retibus vllis
Quas captent, laqucifque fui venentur amoris^
Formofis, placidis mira dukedine Nimphas,
450 ;Qiys Encina fuis pereuirerat alma fagittis,
quidam,curuatis arcubus alter
Balliftis
Confifi ceruos feriunt,&: vulnere damas
Afficiuntjillosdumeta vmbrofa recondunt,
Hic viridiiflorente arftu, fpaciatur in vmbra
luxta flumen aq,u^,qua? duki murmure lapfa
Currit per nitidos ad littora clara lapillosij
©iuerfos inter ramosjdiuerfa colorum
Cu gencra infpiciat,qUos nec rofa pukhrayncc vlli
'Eiigiancfl©res/acitUlosaureab@mbi ^

'
tnxcxti
 L I B E R IX. IH
460 Intextaargentifilis, qucisroboTafumk
Diriisamor,diruscfcfcirqueCupiclinisrgnis.
Heus,heus, Vcllolus magnis elamoribus inqait,
Si mendax vetcrum ritus (mirabile vifuj
Durat adhucmirum aucupium venabile nobis
*
Obijcitur,vallisVenerifacratavidetur, _

Spiritus humanus nunquam maiora videbit

Quamnos,quodclarismonflrantmiracula fignis,
Has Nymphasfacras,h3ECfiuminafacra fequamar.
His didis celcri r apidos conaminc ceruos
^o Vincetes ripis cur runt prope flumcn SLmznisp
mx inter ramos fugiunt,induftria Ny mphas
Nunc regit incautas,certa nunc arte mousntwr
Non celeres,rident paulatim,ac «thera voce
Ridentes feriunt,fic &
capiuntur ab hofle.
Extendit iauos cuidam kuis aura capillos
Dum fugit,afl ali j velamina fcrica, caecus
Partibusoftcnfisfubitofuccenditurignis, ^
Quaedam fpontecadit,finit atquc vt corpora trafiec
Blanda fequens,pariterque cadit defeflus arena:
480 Qmn ^libi Nymphas obfcuro in Httorc nudas
Inueniunt alijjfubitis clamoribus ill^
Aera percutiunr, ac non confcia talis
fi

Mens forct aduentus,qua?dam minus efTc pudoKm

Quam vinj fingentcs
mter dumeta late]?ant
Quodquedabantoculis,manibusn6 fpotc ncgabaf
Nudag,ali5E ccleri vcUrftes pulchra Dianpsc
Memhra gradu,nitidis abfc6ndunt c©rpus in vndi^
Quaedam autem vtve[tescapiant,qu3S littorc feruat
Aufugiunt,r igaqu^ £m k V?:flibus ^bdunt.
 r V S I A D V M
4P© At iuuenes Luii,queis magno ardore Cupido
Vulnera mortiferis inflixit csca iagittis,
Vt flani mam extinguant vndis fe in marmora falfa
Prarcipicant, grelTu fugientia terga fcquuntur
JPerdere deponint fi veOimenta, verentur.
Non fecus ac quando canis importunus,& accr,
Et folitus volocrem captarc in fluminis ora,
Sulpliureum experius, cum tollit ad ora canalem
|Venator fulicem vt feriat, fiue anceris alas,
Antc fonum horrificuto fefedat fidus in vndas
500 AtquenatansIatrat^ficfortipeaoreLurus^
Irruit in Ny mpliam, quse non erat ipfe Diana.
Ecce Leonardus iuuenis fortiffimus, audax
Ipfe nimis miles, durd inflammatus amore
Infellus dederat cui tsedia mtilta cup+dd:
lamque fibi certum fiierat fataljbus aftris
Fallacis nunquam tradare negotia amoris,
Non tamen amifit fpem, quod Fata impia vultum
iviutafTct, aliquamque aninio conferre quietem
Poirent,hui€ prseceps fortuna ignota fauebat,
Sro Namque Ephire,cuilargadeditf^turabeatas
Diuitias, fequitur, qua? canus vna valebat
Vendere quod fajcunda dedit natura daretur
VtpignuscurrensficdefefToarguitore. (vltra*
Nynipha decusNemoris,puIcherima N^^^n^phajquid
Pi ogredcris? Palmam vitaj tibidonatouantem
Nofferamor, corpus fpera, mentem afperacuius
Tecum Nympha trahis: Nympharum cxtera currit
TMcba, cup^jdineis fed tandem blanda fagictis
Pcaora fuibijciunt, miferum ta foU fequeutcm
r
: Aufugis
mammm m
LIBER IX. I2S

520 Aufugisinfpifroperdulciagraminaluco.
Qiiis tibi Nympha ferox, me fignificauit euntemL
Si fortuna meos femper quf ampkxa labores
Infequitur, me mc eife refert ne cr^dere cures
Nam fallax,&: caufa fuit certiilimafraudis
Multoties, quando infclix vaga figna fequebar.
Siflegradum, celeri curfu ne corda fatiges,
Sique fugam fimulas, ne te mea dextera tangat,
Sors mihi iniqua fuit femper, quas coget amantem,
Vt quamquam fperes, nunquam veftigia poflim
''530 Ipfetenere,graSus tphyreotufiltejaboris
Refpice nec tadem nemoris pulcherrima Nympha
Afpiciam qaem fortc modum fortuna requirat
Vt te non tangam, nec debita pignora foluas.
O non mc fugias ! iic nunquam tempus auarum
Confiamat tua membra,tUos nec conterat annosf.
Solum namque leuem facias fi candida grefrum,
FortuhsB validum fuperabis robur iniqua?.
Ciuis Rex inuitus,vel quisnam exercitus vnquann
confringere vircsf
lilius rigtdas poterit
540 Na cum voti mcu ducebant mollia peftus,
Me quoque terribili torquebat ptrfida morfu
Fortunam fequeriscontra me? debilisille efl,
Qui Regi auxilium prarbet,virefque potenti.
Cor trahis ingenti,dum curris pondere preflum,
Solue,precor,leuius fugies,nam pondere tardat
Mens mea,quam crinis fulgentia fila ligarufit.
An poftquam vinclis illam tu dira ligafti
Fortunam mutare meam vis? ponderat ipfi •

Sic m\m$l h^c te fgc dumtaxat perfequar ip fc

-^
rV , Iliius
 L VSI AD V M
550 Illius tiQn dara feres natn pondcra, fidus
Si tua noii facies oandens mutauit iniquum.
Quod fi mutatum fueritjtCjNy mpha, Cupido
Pcrcutiet>tu(jue ipfa fugam percujfTa tcnebis.
Et G. me fperas,fpero nihil amplius. Illa
^^
lam mti carpititerv fiilit, dulcefque quercllas
Gaudct ab ore viriaudire^& iarh blanda fc.r^no
Afpe^^u voluit vultum,ac placid lllrjia rifum
animo iam corruttjillc
EmittitjlsBCoque
Vidor agitclarum crudeli ex hofle triumphum,
$<^o L«ticiaque diem abfoiait,pr9priaque dicauit
Gonnubio fiabili Nymphanijtunc castcra fponfos
Arte cohors fimili celebrat,fua tempora fcrcis
Et lauro intextis,auroque,& floribus ornant,
VnaThetis,cui tota genu fledebit ouantum
NympharumtuFba,h3eccosli,ve%quepudicae
Sanguine natafuit,fublimem munere Garaam
Iliufiremque ducem recipit,pompaque fuperba,
Holpitio infigni fortcs Regma quietum
Accipit in Lufos animam, mentemque benignam.
57(> Pofteaquam longa repetens aborigineciarfi
Et gcnus,^ nomen, mififfeimmobile fatum
Sc quoque fignificat,ventura in. tempora cafus
Vt narrer,p0nti,tcrrxque incognita fph^ rse
Deinonflrcc fe cura fuis myfleria Lufis
Nota ftit«ra,ducem ad fubli mia culmina raofiti s-
Ducit,chnflaIlo,auroque palatia texta
Surgunt.Hic Rcginagraui iam faucia cura
Lajtitia totam magna coafumere luccm, ,

Atque nilari llatuit cahtu,fruiturc[UC,hy,Gienarp,

AccapiO^
 ii

tlB E R IX 126

580 Accepto, af borcis reliqusfe fefliua fub vmbris

Gaudia pcrcipiunt: inter viridantia cainpi
GraminajocundismetuendapericulaLufi
Compenfant fa<ais,nafn mundus digna rcferuat
Prasmia magnanimo Heroi,qui robore longo
Exercetvitam,dinfque bboribusaudax
Obiedat pedus, clara & iuper ^thera fam.a
Ducitur,atque fuum caput imer nubila condit.
Nam Nymphse Oce^tnijThetis & pukherrima,pi(5a
Infula,nil aliud quam fasui M^irtis honorcs,
5po Sublimcs clarum tollet qui ad iydera nome,
Et decus exccllenSjbello parttquetriumphi,
Etpalmainfigni^redimitaqtietcmporelauro,
Significant notjg celeberrima gaudia terras.
Numina quse quondam fic immortalia prifci
&
Effinxcre viri, niticla ilellantis Olympi
Conftituere domo,atque interradiantia coeli
$yderadonauerelocum,fublimibus auiis
Infignes mundi Heroes,faftifque focrunt;
Nam Mars horrendas,Mercunus,3ltus Apollo,
^oo Iuppiter,iEneas,Pluto,Neptunus,^ ipfe
Bacchusjflaua Cercs,PaUas, lunoqucVenufque
Natura humani,fragilique ex carncfoeriinti
Fama tamen pulchris fablimia fsSacoronis
Ornauit,celebrifque dcdk generofa Deorqm
Nomina,&: indigttcs falfo, Magnofque vpcauit*
Vosigitur veilrum cupitisqui e:Ktollere nomen,
Immenfum,fiveilraetiam volitareper Orbem
Vultis fa(51:a,ani mos ignauo foluite fomnoy
Ponite auanti^ cofaibentia Sxxtx^ cruentse,
Et
 I VSI A D VM
_^to EtC^caambitioiiBnquampraccordiatelo
impetat,& yitium horrendam,turpifque
Tyrannis
Abiit.mm verum nunqu.^m viciofa
vaioreai
M -acibiH aa* daDu it, meliurn^aicj le iUa mcreri
qiHa h5beas,quam li meritis line callidus vUjs
i ouideas: in p^ace etiam componite
leges,
Ne r^punt humilis magnates praemia ptcbts,
Martfa vcl contra Mahometicadogmata
forte&
Induite arma,frrus timeat juga turpia
Maiirii^
Tuacmeritascapietisopes, tunc namina,
honore?
620 Et famam jlluftrem multis retinebitis annis>
Et Regfmm^xcellens opibus, Regemque
potentem
Coalihet,gladio,f3euiique augcbim armis.
Sjc inter claros Herocs Infuia
puichr»
yos capiet Veneris^ocundaque ^audia rcddet.

LVSIA-
Mi SHI

^ ^ 1&
aW^^" #%;
LVSI A D VM
LIB E R X.

A k C V M E N t* V M»

T T ^c vltim lihro mrrat P^na^quem^dm^dum

^^ Thctisadmontemcxtelfum duxerit Prdfe^
Uum Vafcum da Gama, ac injpharaei totum fcre
orhem.frAfcrtimfaytts Afi^,Afric^^ ^
AmcricA
monHrauerat, Numerat etiam Prvreges, qui ad
tertum tempis Indiacum Jtatum eximit gkhcr-
nArunt^

IA m Ph^bus prseckrus Amator

Lariflese
Incl inabat eguosmagnam ad demorc paipiicrft
Finibusocciduis,latis quam ambagibus ornat
ThemillitanusdiueSjEcphyrufque refraenat
[ngentem Solis tenui genitabilis aura
f^rdorem^ftagnis qu« naturaiibus yn^z%
Crifpat,& infblito recreans vernantia flatu
Liiia,qu3enimioPh^bifpkndore grauantur,
^^umNjmphaepulchrsejquas^fociantur amantcs;'
Coaformi
 Ly S I A D VM
to Conforrnifoinduntauratapalatiamente*
Mifcrat has Regina Tiietis,quir prouida mentiSi
Bcdapibus mult}S,vinoque pararatolentij
Corpoi-is Vt fragilis reil^jurent rohora nauts&j
Tunc Vitreis*foiio,nitidifquG feddibus ambo
Fcemina,Virque fedent,fcdet & pulcliGrrima lati
ReginaOceaniJatcriqueinfignis adhseret
Gama.ac Ambrofia,dmino 6c nedare menfas
Impkt,quas qiiondam non fama J^^gyptia vincit*
Hic fuluo ^x auro portantur fercuia genifnis
20 Ornatajexirnia quas condit Arhlanticus aluo
ThefauruSjVincensvinumquefopore £)iernum
Italicum,&claramquarn magninumina ccrli
Anibrofiam deeorant vaiis, qus a^illkU fuiira
Abradit iima, iniigni gratafque colore
Extoliitfpumas,piacido qua^ gaudia cordi
Blandanioaentj&feruecaqu22 dulcednie raixtum,
Mdle agitant i^cos fcrmonesjduioa mulios
Vcrbatrahwnt rifus^difieria miiiefequuncur,
Qu^lautas intcr menfas.ac fercula mentis
30 Exacuimt, deerant nec mufica canrica metro
Compofita eximiOjVarijs rcquiefc^ce poenis
Quei^oteruntanimajfiygijs Acherontis in vndis.
Nimplfd Theiis dulci moduLitur carmina cantu,
Conformantque ]yris,pleftris cytharifquc canoris
,

Diuerfse voces,quas alta palatia certo

T^mpore,& sequali refonant laqnearia pafrir,
Imponit t"iimidis occulta iiientia ventis»
Dj rigit & iento fluuiales murmure iymphas
Vtquefuis capiantanimaliabruta foporem
'
Sedto,
 LIBER X 12»
'4© Sedibns,& placida p^otiantur cun<Sa quietc* ^

Mellifluatallitckrosad iyderavoce
Heroes/uperaqui nonduin lucefruuntur,
Quorum fa^a globo.confpexerat ipfe rotundo
Protheus in romnis,dum luppiter omnia vati
Dcmonilrat^tumido cc^to quod poltea Regno
Vaticinatus eratjfixa at conceperat illa
Mence Thetis.didurxiqiit iuo tunc ordine cantat,
Materiam pelago nouic quam Nympha profundo
Non abieHus agit ibccus,v<erum artc cpthurnus
^^0 Mirifica,qualcm nunquamcognouitlapas,
NecDomodo€US,alit qucm terra fuperba Pheacuiu*
Hic te Calliope labor vkirnus inuocat,altum
Vt mihi feruorem tribuas placJdiiTima, poffit
Quepenedeperdit,meacymba extenderc curfum.
Decurrunt anni celeres, & ftrtiiis seftas
PrsBteric, Autumnu3 pulfat pede iimina,pra:ceps
Fortuna ingenium torquet,me maxima ducunt
Tsedia Isethcas ad aquas,turpemque foporem.
Ail tu fru^iferum nienti Regina calorcm
6o InHue,quo nolirse decantem i obora gentis.
CantabatDeapulchraThetis,quod raitteretoliiyi^
Ingcntes clafles, mulcis Tagus aurifer annis,
02« mare fulcarent,quod nunc Gama inclitus arte
Mi randa dederat niundo,ratibufque fupremis
Scindere iam poffent homines^quse vmcere ripas
Oceani Indiaci violento Marte valerear.
Qnafque etiam inuedi Reges, quifubdere diro
Colia jugo altcnus renueat,fera vuinera dextra
Lufladunijferruro, furias,atquc armaprobanees; .
 L V S I A D V M.
70 Velfasuaoppeterer^tmortejVelturpe faperb^
Acciperent ceruice iugumjseternumque tributum.
Camabatquod Rexquidam Malabanbusalti
DgnaSacerdotij qui tradJt muQera,facrae
Frangeret intrepidus ne fortia vincula pacis
Quamducibus Lufis promii^rat, arduus vrbes,
M^niaque,& campos,fcrro,flammifque cruentis
Combari,atque fuos pateretur pelierc Regno,
Afdentemqueodio Samorinuminuaderc: terras
Cochifiasjdirafque fibi tradare ruinas.
So. Cantabat quod Ijeta ducem,qui vendicet omne
Damnum cx Bethlemicis tunc PortugaUia ripis
Mittcret infigaem Lufum Mauortis Achilum
jEmuIum,dc Oceano fentiretpondera curuum
LigHRm,eumpnmumnauem Mirandus onullamT
Scande>f t, Indiacis miniti^ns crudelia campis
Exitia,& falfo Samorinae prselia Regi,
Vtque etiam tangens Auroram clara Pachccus
Littora in auxilium Cochini ac arma relidas»
Stipatus paucis finuofi in fancibus amnis
90 In Cambalano Nai res euertere paflli
Debct,& immenfi rapidas fulgentis Eoi
Reddere iarn gelidas nimia formidine fiammas,
Qua.s fibi concipiet,quod paucos pra^lio Lufos
Contra tot videat fortes exire phalangas,
Et tot folennes portare ex hofle tritmiphos.
Maiores acies Rex congeret,ecce Bipuris
Rex vcnietjCundos adbella horrenda vocabit
Tannoris dominus,Narfingu3c ex rupibus altfs
Aducnicnt cckri m^juentiaque agmina cur fu,
-. "
Aceingerp
 .

lob AccingentgIadios,&feuta{]iorrentia Nairc?

M:^tia Galccuti),Cananoris $c aru^ cokntes. ,;

DeniqueGcntiksterris^&in^quoi-e Mauri ^
Pr^lia committenttruculejito Martcfeop^s,
Qops iterum atque itcriun fublimi corde Pachequij
DeilruetA mittctdiras Acherontisad.Yinbras', :

Et terra, medioque mari tot ftragis ac^mos

Dextra dabit,pariio vt lateat Makb^f isjii antro;
At mora nulia.fua&animofo corde cohprtes
Keilituet Rex ilk iterum,Luibf:jue l^eflet
iio Ad belium/xui$ & prselia vijL-i^^u? audax
Irrequieta ger et,turpjffima verba niiniilfos
'

Conijcit in timido&jfallacia vota nialignis.

P^omittens £atis,aris pia thuraiupremis.
Impia £cd magnonon foium caltraPachecus
Robore defcndet,verum loca,tcmpla,domofque
Ignibus accendet; fui^ijjs Majabaris iniquis
Rex,cum non videac bflari ponder^ belli
LufiadeSjimo proikrneFe msenia mortem
Atque inferre fuis,horrejidaque vulnera Nayri?, .

120 Incertse cuneos mittit flupefaAusauaros

Vit5e,vt Lufiadesa?quali tGmporejbinis
mtrepidi metueHdo robore tentent.
Paffibiis .

Sed dux magnanimus robuilo 6c corde Pachccus

Omnia percurrens,volucrique fimillimus Euro
'
Deilruetinnumerasaeies^Rcgemquefugabit,
Namque aderit ti midis diro ia cerramine Nayris
Vt vocet ad pugnamjtrepidanti robora menti&
Addat,at ingenti fonitu bombarda crueritum
Dira globum niittcns rorabit fanguiac froiltcm»'
mr--^.-
^ - - - ^ ^
,-
jj^j^
,
i- EV S I An V M.
^- 1^6 • Non Vis ftifficiet,non horiref machina Rcg
Deilri3€t^^' fper.nec mmxms dux cunda .Pachecus
Et fraudes,Mfofque dolos,^
Inuen :Ct,teriiJ^s vadent jn
OantabatL^¥j>ufchra fimuii quod feptima lafe
Pr^ia c<>^1iRktet^ex,quaj.miranda Pacheco
Signa iricmg:^dent,fed nulkpondere f^ui
Iild.Gadetfedli^dtfcriminaiiuilagrauabunt.
AfFcret additum moles certamen iniquus
Infolitas,^lg4*opicc Rex,flammJfqBe cruentis
14O' Suiphuitis horredOjVi! pollit coburere parua
Quas audak^4iquamfpotijit fvperare,celoces,
Igniferafe tumidiSTupes dabiti<impius vndis,
Lufiadum vt^daffem crepitantibus ignibus vrat, .

Attamen inc^llim Gaflelia.horTentia m ittet

In naues Lu&S)4iam dextra:,ac arde Pachecus
Ingenioquevtensingcntirbbore turres
Deflruet^iin-ftgnem
nullum fuper aera fama
Du xitjquem ffuo non vincet M^rte Pachecus.
Pirmpithf(?|fti!mas,fupe!Tatdux inclitus omncs,.
150 Roma(^i?putmijdj,v:drixmihi Grfciaparca
.
Kam totmilicibuspaucos certaminaferre,
Totque do*6«^£ilfi flratagcmmata callida Martis,
Tc t non im^beife Malabares- v incere,vana
Fabula menS6fa narrcoffe videbitur arte,
Vel quod de fitpero cceieflia nuniina cojlo
D"efcendent,fortiquedabum metuentia Lufo
llobora,& anx^ilium^multa^fque ad prxlia vires.
Ille MaratonijsDarij qui Martiacampis
A^mina d€fl4nixif,vel qui defendit Opacum
therm
m
L IB E R X. 13®
160 Thermophyk pafsu^du Xerxes Perfa Phalages
Innumeras duxjt,cladem(jue & fimera vidit,
Et llragem ingentem^quam magno.roborc geffic
Dudor Gra^cuSjbuans prf damque ex hofle reporta^'
No0etiam Aufonidum Coeles Horatiusaudax
Cum pontem in Tibrim coniecit, 6c inclita Ronaas
Msenia defendit,neuPorfenaThufcusopimam
Ingrediens vrbcm rapido Gommitteret igni.
Nec qui Romanam cundando rcftituitrem
Fabius,aequarunt rara belli arta Pachecum.
170 At Dea dum canci:et,cantu.dcpreflit, eburnii
Imbrc rigans vultum, msefluque ex pedorc propflc
Colla crimata fonum,VQcem impedientc dolore*
O Bellizari (cantat) quem ad fydera femper
Mafarum cborus extollet,fi horrcntia £xm
Martis in expenfum vidifti fada valorcm
Perdere, nunc focius folamina certa Pachecus
Donabit. Mcritis en gratitudi nc dignis
Pr^mia nullatulitfadis,ccrnemus vtrunque
Magnanimum Heroem adtenues defcedere flatus,'
180 Pauperibns mifcra le(5^ifquc abfoluere vitarii*
Siccine Chriilicolse feciunt hxc impia Reges? .

Siccme 6c exuperans cft pro ratione voluntas?

Siccine Rex blanda decepcus imagine forti
Armaferi Aiaci mctuentia debttaAchiilis
FoecundsccautilingUcelargitur Vlyffis? . .

Attamen horrjfici mak td fi prarmia Martis

Rex in iuitcduci foluis^ tibi rcgna feroci
Ille dcdit dextra: claro dum luminc totum,
Dum rapido mundum curfu luil rarit Apollo,
 t^ S 1 At> Y U
t^D Fama fuom ducec fulgentia ad aflra valorcm
Stigrnaie auantia^ Regis maciiiabitar aitum
Noraen.atmrcliquispatn^ verum eile paremeni
Paopenbur^uc pium,V]di]^ U ibhmm egenti
Faiua rcfert, nomeiique-vehit foper afira loannis.
Eccealius, DeaNymphacanitdecoratushonore
Proregis Yenict, portabit pignus amoris
Ingcntis natumvimagno^qui robore, vaf^O
OccanOj & fummo iuilrabit nomen honore.
Nuilus Oiympiac:^ iiadi) Romanus oaanti
^ 200- Pr^mia digm feret, vincet fua palma priores.

'Mt pater, & natus. Te Qmioa Martia frcti

Vailabunt magnis pr&difquerefertam
fato,
Biripient, Rcgemqneaiium
fugicnte tyranna
Ciuibus,acpopulodonabuntfpontctimenti.
^*\
Quin etiam magnam ilragem expericrur accrbis
Momba^aexcidjiSjnam feuo dirutaferro,
Masniaque ingcnti iamma combuili vidcbic.
Pollea in Indiaca furiofis hofiibusbra
210 In Lufos plena, mira Laurentius arte
.Viribus intrepidjs metuentia funera Mauris
Infcret,inmiM;eras Samorini marmore naties
Subruet, & puppisdiram prsctoria ciadcm
Et rig^lo maio,& veliSjdur.oqi]€ temone
Sentiet, 6c funjs iuucmsdeferta manebit.
Sed Deus omnipotens, cums fccreta caducis
SuHt ignota viris, foius qui nouir in ipfos
Pacla reterre homuiuariinesiquanuiLiYalcbic
Vis, fiue intrepidas fubiimia pedora mentis,
Coaititiut luucncm, vitx vtiion im valerct.
Kt
 L TB E R X. ijs'

iso "Et cclfe ckflis f^uas euadere cladcs.

Horrida tembilis prope msEHia di ta Chaulis
)uni mare fcmefcit, ferroquc ac ignibus audax
vIirhocgnuls,-6uan§t6£ dira marte Mcliquus
?ulgida f^licem mittun: ad fidera mcntem.
lobora Maur^orum, qui vinbus omnia vincurit,
^ropitiseqoa <atirse, iuueni qusB tempore ccrto I

3eficiuiltiVailiqdtf horrenda pericula ponti,

Jiui«S^d *noij^Cemipi^ra contraria ducunt.
H[ic omnes pfbcep^!^ venianr, foTtefque refurganr^ .

250 Aufonidiijhic Martis prsecepta infignia dirc&*

I^afsius hic alius, robuiius Sc^eua relurgat :

:^ nefcit vinci, fit quanquam in fruilula fe6his. {

Perreus ecce globus truculento viirlixere coxarii .

Difrumpet, teneri violentaque vincula foluet

Zlorporis, aft iuuenis non horrida robora perdens^
^.utanimum,fortesadMartiapr^l!aLufos .^
Erigit. Ecce alius corpus globus imputet, ^vMii
Sripiet laqueis mentcm, qutis artubus ipfa
Cof poreis reiigata fuit, tandemqne volabit
-240 Sidereannnpatria,quaprarnTia maximavi#or
IVccipier, fuperifque virum Dcus ipfe beabit
Jedibus, ipfius vifu mens ipfafrqerur.
vtade ammi virtute puer, tua fama per orbem
i^iuet:ii£j2et6rMim,nequevllainiafiac^ci
femporis, aw-Hominum fcelerata in curia nometi
3elebi t. Videp venientem ad bella parentem,
5jii nati fedam funfefta,clade ruinam
\ ndicet. 'Ecidfarrant tormenta mgcntia pulfu
:-ioiKief lb,iqi^bilii:efona^iap3 nmrniure pontjas*
 iVSlADVM.
550 lam flragem expedate feram Cambayafseul
Clallibus,& diro Mameluci Marte ferocesi
lam iam Almeida venit Prorex,& fuiiera nati,
Majflitiamque animojfuriafquc in po^orc portat,
Corde raicant flammsejacrymaspia lumina voluut
Nobrlis ira viri mjfGrabile nauibus hoilis
Excidium promittit,onus tu Nile cEuentum
Expcriere,Indus cernetVVagus audiet amnis oix-'^ ,

Ganges,ac nigrum fluerc inter.genua cruorem.

Non fecus ac quando Veneris agitatus amore
fi, II .26jq. Taurus dura parans certamina, cornua tcnta

Koboris aut trunco, frondof^ aut flipit^ fagi,

Atqueprobans rigidas clarum ferit aera vires.
Sic Almeidp pafei^ fieujs fe prseparatjris,
Exacuens gladiumitumidisfe tradidit vndis.
Natf^at, &
celeri curfuy pbrtumque Dabulis
Ingreditur mrritaruunt iam msnia> terram
:

Cclikifedcnt j vrbis prajceps audaeia Lufi

Magnanimique cadjtdextra: iam cun^aa ruinarari
Afpiciunt, ferus rlle finum, portumque Dienfcm^
"sfo Intratouas/pargit fragileq,- per ^quora clafsc
Salfa,Calecntium val^o difcriminppamto
Sentiet, &mira deprefias arte Triremmes.
Sic ctiamHauem excelfam, qua ducitur atra
Cautus, &infanilafccleratus fraude Meliquus
Idibus korrifonis, quos tu Vulcanc feroees
fpargis, ad ima maris ia^abit vifcera pforex.
At Mizhocsenus vehitor qua, bellica naucr
Irruecin noflras, furiofaquc fulmrna fpeaans,
Brachia corporibus fiiie, formidiinfdajper, vndas
•^ Corpor;
 : '

smsam
L IB E R X. 1 t^%

<kwp6ra prsccifis inambus ped^ibufque volare

<s2o^ '

Cernet &6qiiantumauditus, & humida damnu

:

Lumine pnecipiensy ferrum ftamjkafque corufcas,

,

Et fumu horrendujiia^diros fremitpfqciiegementum!

Prohdolor illa caaircafum (^mifeEa^bik^didu) 1

dQm> Almeida Tagi ccleri petet oflia curfu,

Naili
/Ecernamrapietfamamm6Tsiniiida,j^uam . i

[Ua paf ^ jiitortem heroi, quem prodiga totis /

Viribushaudpotuttriligiasdimittereadvndas ri

India, y6iNili%ugo£bikimmediue& r -> •

290I- :^gyptus^ iDybiaeaaara;pidmont©ria Nimbi^

Obfita, & horrifidsUadervexatiprocelhs,';
OlTibus Almeidastriito^midcfertafepulchrura. .

Hic CafomimrnaEmsipcplcs haclucefupremum •

Priuabi^truculentaducemiquem Martius hoflis

Vincere non poterit, fuperat nec ktifer arcus, •- *

FerreuScatitglobtKs^jEthiopumexecrabilevulgus -

Stipitibusduris^itans,fudibu£u^pT£Euftis 'O ^

Proilernet, Lybicis Alfneidarmanebis arenis.

Suntocculta Dei miflieri@/^anajvetuila& ; :^n:i

500- Fata vocat^ mifera fortem parcamq; finiilrl^

,

Cumt^men immoci fit ptiouida dextra Tonantis*. ":I

Hic vocem teofonitu Ny mpha^xtulit. Euge vM s ^ i

Euge ait, afpicio-ciacuin hicefGejTeH£dus? . , : .odoii

Cunha ferox Lam'as,ac fortia nmm£Bi^m^y :
'

Atquc Oise horrendsiHfjalehtoXait^iiic tinger, i^u%i.

It mcUndanum liijEus^n0Blempdrejl0iago,/i ;^:::-;o "^
aut setate homini^.ektjij(^a!ja5pnd«gn|^
Qnpd lauat 35i^f«©fsS Aiijlrin^s^^udibm "d
(;^is dedit infi||Oam tit^ItiKi Lf^iemius i^y '

Fro
 .

^- tV SVAWV M.
"

Nunqtiam aomen Cunhaj..Lux altera raunda

erjt
Lucet, &hiciiitidjis eil Albuquerqfuius armis
.

€anrpedas^fu.ijii^ponens Oimufiafproles, .

BtRex^6cproceifesLuficeruicibusaltJs ..
'

Imp^iient uiga ceifa iucis, coUurnq.uerapei^feiTO

Parcius Alfofifi.dexti^fubiecit, fniqa©s .-r
mii;^
rn;
^""^ videt m Mauras conucrtcre punSa fagktas7£li
iNec falis excdii diro in certaminie^monte& ; ^
::r

^Corpora defendent Gorrupta^p^dirsB<piorJs orasj

^ Maicatis, Calaiatis aquasy^riBufiaque
Littora fal&iacenc, donec difcriwiiiJGicitse
al^ .

Jmperiiqu e iugo difcanc fua foblderecolla^

llegibiis, ^Luiis dirumcogantquetributum
Soluere Barenntes flabiJitofkdere gemmas,
O qnamiVKarices video conteKereipaimas,-
Jnckt^queis l^ram decorat vidoria ffontem,
Quando vrbs cdara Goa? fubdet fua fkua feroci
SignadiBcr;qaandadiroiIIuflril^imaMarte ::6i« ,

Ingrefium trsbiient metuendis m^ia tufi^r .'Mr/

^o'i> rQnpifsym! Goniilio p^j?ens tuncipfe relinqiiat
lngenscm^ridimp8c munimmitilrribus arcem:
Poikai^iTvanB^qpfortiin^iK ;;
Robore, &ag£^jaEe«isy&itiukapbfculaterancm^.j
yrbem dicipiaadibam, flatuatqxte^fiTpremum laD
Jndiaci capu0liii|j^ri|, fedeiti^ialpotentis i; .f.p;/^
Proregis.,Te faiiaatfACftJCCimkarf^m^^^

Namqu^ tua/nititSfeipi^tur ittofe feQM^os; Jr^^^^

NvC &x%ihuiiB fugids iiiflgm^tif'0|}>e Jn;'^b

i • -
'^

Vr
VrBs;
 '

Hjgi i ii

t TB 1 R X.- i^.
ducis.pr^difq; referta Mabcha
J40 -^y.Tbs opuleta
Argenti,2tque auri, quanquam te surora foperbam

Proferat, Eoi his & Emporia mundi:

Ecce venenofas, quas tu Malefuada fagittas
Fecifli, infeflofque crifes,quibus vna refiflis.

Robuilofque laosjflam.ma venerifque Maloios

Accenfos validiiubdet fera dextera LuR.
In laudem hcrois cantafTet carmina Nympha,
Siilit-atrfpicicns facinus quod pcrcitus ira
AlfonfusfKietf pauloilluitrifsimatanti
S^o^ Homma clara ducis maculabit, robore
magnus,
Et fasf^iSjproprio qui sEternam fanguine famam
Comparat, effe fuis debet mitifsimus, iras
Deponens, ludex tion f^uus, & integer, vrget •

Pr^fertim cum dura fames,morbique,fagitt^,

EtJociis,&tempus,metuendatonitrua,venti,
P^tqm alia exercentgrauibus comitata periclis
Damna^virosanimis^ad bella cruenta paratos,
Sylueflres mentes, inhumanaque pe<5i:ora folum
Extremam tali po?nam pro cnmine reddunt, .

3<So Quod fragilisnatura petit, cecufque cupido.

^Jon cnlpa inceilum, non drteilabik ftuprum , :

^ir^inisflutpursE', nunquam implaqabile triftis

Fecitadulteruim miles, crimcnvc nefendum,.
^ed iuuenis miferam ancillam ad connubia ducit
furpia, fiueanimus, quemcaila rnodefiiatradata
leunimmszelus, icucascaiinlaaiameatis I

I)mdelis moueaf, fi non furiofa refr^nac

^e(5i:oraytartace^m.tculai nigredinc famam.
^ouit Alexandeq vi(Sani Camphaeis Apeilem ;
.

Igne
 L VSI AD VM <

^70 Igne Cu|>idinco,cum nondifcnminivitse

Oppeteret^fortis fequeretur &
ardua miles
Caltra,nec obfidium toleraret nobile duro
Pedorcm vxorem piaori tr;ididit,arao
Ettamen iiiiusfuerat concufTusamore.. ,:>og
Panthea magnanimi Anfit Rex Cyr us AtafpaB -^ !

Inilammafre animum,quam vcrb'0/& pedoreiido

Seruandam acceperat,c^co dc promiferat igne
Non fore vinGendum,facilern prudenter amico
Attnbuit veniam,cafufc|ue vocauit in omnes
kS^o Mfigne Heroem: vi pulchra luditha maritS
Baldoinam accepitfublimern robore: cafum
En pater illius tolerat,gencrumque potentis
Con^iituit Dominifm terr^ qa2e Flandria noflris
Temporibus fertuf,multos h;mG rexk in annos.
Prontqaftiit poi! Nympha fuu pulcherrima cantu,
Cantabatqiie grauenTVenturum adf^ua. Soarem
Littorajqaodque Afabuai rubras vexiila pisr oras
Toll^rct,atqaeIn4asdira formidineterras •;
Impieret;t^antumc^piet Medmjtiojorem', - . :

?5>^ QjJatu Gidda fefoxvatq^inipia Mecha^femofis

Littoribusqiiatieclocaples &
Abaflia petos,
BarbofSiata m-nQtm.il3,qux nimc Zeila gemifcit.
Iphqn^Tdpmbmx nunc nobilis InIala,prifco
Noiliihe ftbfa|iior^^recioro cortice clara bDi»
Ex illo folu<?c'Regifubmifr.i tnbutum ;jT.£,i-.

Lufiadum,p6llq'iia'm v^ilid^smstuentia rnuriffrsin no^

^ xtolii vexill^* fuis cohipGieriti,att:eBi* '<;fn .^jljf rr 3
Horrendoque fc-ram deuinc] Marte Coiiimbom^B' <I

Magnus Eri^remsklum Siqijpiir^^

Pandet
 ;
"

wm m
LIBER X. 1^4
1^00 Padet iter,Sabba?,& Candacis nomine qnonda
Imperium fummum cernet^plenamque Macuam
CiiierniSjArquicum, &portumnauibas aptum.
Inuenietque aliosfemoti in partibus Orbis,
Qui noua raonflra ferunt immefo incognica mudo.
Poltea Menefius venietjfeua Afnca cuuis
Plus prius experta eiljquam pofl fuit India ferrum.
lila fuperba caput teliqs Ormufia Cubdet
Heroslocupletem vrbem eogetque tributum
Soluere maius. Ouans etiam tu Gama nitentes
Aurorf fedes anirnofo corde rcuifes,
410 iitGomitistituiumportabis,& IndicaProrex
Sceptrageres,Gamjequeiram fera regna timebunti
VerumfilatUcefcindecParcainuidatJt^.
Menefius iuuenis te parua^ate fequetur
Afl animo fcnior^nomenquc ad fydera tollet
^ternum,forti dabit hic fat,iie Panani *

Exiti(itn,diramquefuam C duete ruinam

PortabitjCladefque ferct Maiabaribus oris,
Necbombarda vironocuit,nec maxima claffis
CopiaiVirtutem amplexus fuperabit iniquaj
420 Carnis opus.c^ecx nuiiaque cupidine diidus
Vicitauariti3ecrimen,duxitquetriumplliim, *

Xubrica quod luuenis tenefi non pofhiiatietas.

Sed pofiquam infignem anima elara ailra vocabiit,^"
Maicarcgna iocum capict; quaqi^dm impia fceptru
Vis rapiat,nunquanfinomen tibi fama negabit ^
^ternum, tua belligerusfateaturvtlioflis :
"

Robora,fata viro regalia fceptra dedere.

Poflquam vidorens,rediniiitaqueiempor.Vlu!rd '

Puccs Bintani Regnum,quod danina Malacha^

mm
 r m ,
.

I VSI A D VM
i|; 43^ Itttulit, & multosconfecjt bella perattftos,
Autcvn vm djes.tantoquc valoreiaccbit
Marcaregna tuo,mctuenda peficula vinces,
Anguaoique lacus,& ferrea rpicula,valla
Hurr]da,turritis 6c propugnacula moris,
Et gladios,haflas,^ tek minantia mortem,
S^^.d c^ca ambitio, nigranti
&
fronce Cupido,
Qire manifcila Deo vuitus opponit iniquos
Magnanimurn merito prjuabjt honorc miniilrum,
Nulla vituperi^ Keroi,fed triilia reddant
440 T^dia; qut duris^quo efl iniurius armis
Noa vick,nam vera fuam vidoria palmam
Integritate locat,nuda (k iuftitia feruat.
Attamen excelfum Sampaium robore,nuilns
No'jit,qui Marnsfuneaa pcriclajntgabit.: >
..

Hoftibus 0i^plenodcmonihMt ina^quore fortem

Eirc,qiiodinnumeras nauesiepreffit jn vndis.
Ecce ctiam. r?uo Malabari in^cdmmoda latum
Ingredjens portum Bacanoris^dc.horrrda Mauris
Fufier^ncddet ouans,que2<;- t€ndc(m territus omiies
450 Via:^r^tr4clGt Mninus-Qutiaie Triremmes,
Si^Hejtiani. cUiXcxa^qmjnmitim^KB^ .Dienfis
lnfola,quam,^,ue.ftr;am meiKd robufla Chaulis
A X fo^^ dabi mQdi isin'
i |:> ar m o n s vn dis
Yi#^.^H'j?'%,?^^sp,Ci;det Sya-usriu^ iiedor,
rteaoi; tu^cfiD.:quem:largoM artia .ponta •

Cambajpis,fdrttfaaarum daFflna:carmis,u. '

Ercladc!a;>igentern dexter Qu^ara.tibus pra*^-^

F.lma notat fcre Ciinibay3?,crudekiiagellum, ,-
Srcutru quondam Gr«ecjs Tfoiane fuiiti.

ru>,i;iiiii, Sampaio
IHHI
I I B E R X. I3J
4^0 Sampaio tu Gunha duci,qui tempore laigo
ciauum traSabiSjainico
Indiaei imperij '}

Oiiiinefuccedes,& m^nia ciara Chaknfis

Extolles arcisjtua dum Violenta tremifcit '

Arma Dio/ua figna tibi BalTanica fnbdet

fpumantia flumina fundes
Inililajpurpiirei
Sanguinis,& furias fugiet Melique fub antris
Sefe abdens montis,Luli queis viribus aJtis
Afpick immenfo dilpergi robore valium.
PoH Cunham veniet fenvDr Norogna,l>ienfi
47® Qui validosfauflo Rumesex arce fugabic
Omine,quos mira exceiiens Antoniiis arte,
PvObore<3ue,eximio frsenatSyluerius allii.
Pailida at in fortem tandem llia teia parabit
r^arca fenem^mens ciara pctet rutulantia co^li
Sydcra^Gama tuo video iam afcendere trunco
Virgultumexcellens,cumprimum fceptra tenebit
Stepiianns ingenten?,robufto pedore ciaircm
Infiruer,& rubro conuertetpailida ponto
iEquora,& horrificun] capies tu Turca timorem. '

480 Poiique tuum Martinus Soofa ferocis

natil,
Nomen Mnrns habens,& robora fceptra potentjs
Acc^pjet iiatus,quem poilquam afpexir onantcm -

Braliiica,& ciaros refereiiiem cx hofie trjumphos,

Et terra^dc ponto foiitum deuincere gailiim,
?oi]quametiam Indiacaepra^fedus m^ximiis ofis
[iagrcditurmagnamDamanj,& diripjtarcem,
Mec tamen impediunt fiamma^dirseque fagitt^,
?ofiquam etiam diues Cambaia Imlere certo
>anguir,oknta dabic veilris Rex rn^nia Lufis,)
'

Vc
 :

L V S 1 A D V M
4po Vt dncis auxilio valeat dcfendere regtium,
Perdere & horniici M :tuentia cailra Mogori^,
Ponquam magnanimo, nem-.tas tranfeat audax
Ille Calecutij Regni, diiifquc caterilis
Impediet, retrpque fuum contenderc curfam
Coget, &
indomitus Repelirram dcilruet vrbem,
Et m iferos ciues, miferu m Regemque fug;^bit.
Poliquam etiam facinus faciet , raemorabile mxta
Celfa Camorini dux promontori^ Ponti,
Horribili aiSciec Samorini clade.triremmcs,
500 QuasCuciaieregit/fublimisrobore, 6carte
Mentis, qui totum deuincere nauibussequor
Haud dubitat, ilamraa accendet, ferrique furore
Deftruer, &
iirages etiam Bedeala v debit.
Ad fum.mum veniet regimen,fceptrunK]ue fupremj
Imperij c.^piet, neqxie vlla perkia timebit,
Namque timenr omnes M;irtiiii robora Rcges
Fmitimi, iblum dirum funella potentis
B tnca iata manus uoluit tentare iiagellum,
Sanguine nigranti f^data cadauera muros
5 iQ iEquatjfparfi manenr metuedis mieniailamis.
Huic poil coniiiio, virtutc, Sl fangoine ciarus
Succedet Caiirus, qui iigna iliuflrja Luli
Extolietfe.Dper Rcgis non virjbusimpar .

M irrino, forti dextra qui dira.Dknfis

Majnia conRruxit, Cdirus condruda tuetur.
JZccc feri Perf^, MaurJ,aG fortifsima Rumuin
Progcniei, queis magnadedit, fi fima fuperlles
Ver.:i refert, quondam clarifsima nomina Roma,
Conucniunt* atque aijse Yukti,,ruuquc, modoquc,
Diucrfa:.

i^ Wirifpp
 i
L IB E R X, 135
5^^ Diuerfae, & vario certantes robore gentcs,
Vt diro obiiclioa triiculenram & viribus arcem
Obiideant, muItirqyeprcmantferamsEnia damnis,
Vocibus incaiium caslcilia regna laceiTent,
Qupd pauci terram accipiant, capta(|Ue fruantur.,
lura dabunt omnes ferali fa?dere, Luii
Tingendos crines, barbas, atque ora cruorct
M-as caregna viris grauibus comitatus, amabant
Qui l^ti djram fa?uo in difcrimine mortem,
Tartareos valido baiilifcos, atque leones,
i530 Trabucofque feros, ipliseras, dirofq,- camellos,
Occultas terra trucuieniofulphure foiTas
VifceribuSj Martis vana miirumenta fupcrbo^
Robore fuilentat, donec fubiimia Prorex
Auxilia importet Caiii^us duo pignora mittens
Et duoterniici metuentia fulmina belli,
Funeflf non digna necis, tamen immemorofPcrc
Illa pater morti pro Chniio, & Eege
potenti
Vt proprio charam ponant cum fatigufne vitam^
.Fernandusviridisfublimiexarboreramus
Cum iiafnma erumpit viuaciafulphura r;?ngcns.
Etrumpk muros,ruprofquepdiideratol!it, ;

Magnanimus luuenis rapitnrperin^iiia, ca:ii

Mensfacili motufulgenua regttapctiiiT; . /
Aluarys Hibernis quanddtooWimbribos aer,
iEoIu^ horrendos mittit de carcere vcnros,
Et Neptunusaquasmetuendo tiirbine miflet,
.Garpjtiter vinc:cnsvnd.is, furiofa virorum
Agmma Lufiadum ducir, certamina i^to
Diraparatcanipoyfociatfapientiafortcm .

'
•- •

Cdl^
 •

VS 1 A D V M.
550 Celfaciucenijroburqueiimul.iaprsliaMaCiOl:
Mircci, &
eccc yrbis (candunt ardentia porcis
Mccnia ocgie6i:is, alijquc ^er agrnina rumpunti- ^^-^

Geiiaquetunc faciunt,qu3enujiqMa 6ma per 0?b1

DuxitjMufa fuo qux nunquam cariTiine pinget*
Poilea fe carapo celfa^ viridante Birochis
Cambaix Rcgis vidor fortillimus oiFerr.
Rex ftigietjfugicnt equitesjfugtenrque phalanges
Maurorum vires Ga§ri,male hcrora feruat
Dirus Hidakamas tentans,nani fscua Dabulis
5^0 M;cnia c6k)urit,vailatque ariia inclita Poiidf
Hos aliofqwe viros seterno nomine dsgnos
Sydera ad alta fuis deducet fama fub alis,
Horridaque m
terris irtiitantes robora Martis,
Verrentes tumidas vi(S"ncia figna per vndas
Hoc hilari capient Isetiifima gaudia portu.
Inuenient Nymphas,& plenas neiflare nienfas,
Gioria queis fulgcns,celebreix]; probltur honores.
Sic Dea bella Thetis cantabat.Csetera teum
Nympharum formofa cohorsdat pedore plaufum,
570 locuado,^ miro fonorofas ordine voces,
Ht celcbrant claris HymeniEos caritibus omnes,
Kgregioquc hiiares modulantur taHa verfu.
Magnanimi Heroes,quamuis maleiida reuolaat
Inilabiles fortuna rotas,valoi: inclitus, audax
Spirirus,& toto nunquam fama arda.!:i'mundo
Inuidis deerit,nec maxima gioria^lilifls.
Podquam epulis faciata fames,'&Nympiia virordh]
F^dafutura iuis modulataed vocibtis,ipra
Puichra decoia Thvtis nimiuni^sir^uiuteque pra
- /
"""
~ " '-"^
' Fjelicen:
 fiJBH m
I I B E R t. 137

5S0 Felicem allocjuitur Gama,ficqueoreprofaturo

p.jrcipe mejfupen iapientia fumma Tonancis
CoiicedetjVir niagnc tibi,quod corpons ipfis
Luminibus videasquae c^eca fcientia vaili
Noxa rcicrare poteil mifcns mortalibus Orbi^,
Ardua nec cclfi myfleria pandere cGeli.
M't {^:quere,atque alij per am^ni culmina montis.
Taliad:d.vdedu,placido &pulcherrima vultu
Per nem.ora alta viros, perque afpera compjta rupisj
Per que loca humanis pedibus non peruia ducit,
5po Nomultiiprogreiravise Thctis inclita Lufos
jDuxerat, excelii cum ventum ad cuimina montis,
Inueniunt viridi decoratum gramine campum;
Dftibus orn;:*tum gemmisIucenteSmaragdo
Chryfolitofque alijs fuluum referentibus aurum.
Ecce globum, afpiciunt pendencem ex acre claro,
Qnem penetratlumen,conflantique ordine centru,
Apparet ficut nitidis fe monijrat ad extra
Summa fLiperficies oculis; qua conflat aperte
Materia nemo fpeculaiur, nam orbibus ipfe
<5oo Conflatur varijs, quos alta potencia claros
Compoluit, ccntrumque lilis dcditomnibus vnums
Vokiitur, & faciem mundo demonflrat candcm
Semper, &sEthcrea finit, fiue incipitarte,
0.iT:ni ex parte fui, atquexquaii pondere circum
In fe fubfiilens pcrfc^us, bi vndique tanto
Arclietypo fimilis, totum qui condiditorbem.
Gama globu afpicicns iPupet, at pulcherrima ouate
Excitat illa ducem, dum talia ptdore prodit.
Exemplar paruum, pan^oque volumine, dv&ov
S Optimcj
 I V S I AD V M
6f^ GptimcUuniinibqs trado,vt tibi ccrta
futurj
Signi Yix videas, ccrt um videafque
regreiTum
Eccc tibi obiiatur mjrandi machina '
mundi,
Qn^ furfum pofita ell,qua.que elf decorata
corufci^
Syderibus,quam fumma Dd f.pientia
certo
Ordinepcrfecicqui nullo ckuditurorbis
^incfedimmenfumfoluscircundarcmundum,
Excelfas calj traaarcque nouit
habenas.
Hie primus reliquos finuofis circdhorbis
Ambitibustotus radianti luce refulgcns
^20 Afpcftum humanu,^ raente lumine cjecat,
-Dicitur Empyreus,quo clara
fede morantur
FiEiices anim^,cernuntfaciemque
Tonantis,
Qui bona fumma tencns folum fe
intelhgit vnum,
XNJulla creaturis cuius repcritur imago
Exprcila,hoc ca:lo Empyrio funt vera
beatis
Nunnna confociata animis,nam luppiter audax,
Bacchus,& alma Vcnus,IunoJanufque,
Saturnus,
Atque ego mortales fuimus,nos fabula ccelo
collocat,ac folum quod carmma
dulcia condant
<5so Nurcnna noftra iuuat Vates,vcl
nominaclaris
Jmponant iteliis,qucis fulgida fydera norunt.
Siuc ctiam quia flmda Dci mens prouida
MCi
Kire louis vacuo demonflratnominc,celfus
Nam Deusimmenfumpermillepiiirima mundum
Agminafpintuum tradat, fic pagina multis
Sacr^ docet libris, &
facro carmine cantat
PfalmographusYates, multi &
docucre prophct^,
Et qui ccrta Dci fcruarunt f^dera fumma
Ib pietaitc manefet,dccQr;jtfia gratia mcntes,
Auxiliura-^
 BBB
L 1 B E R X.

^40 Aiixiliuq; homini prafbent,certufnq,^ fauorc:

At qui dcccpti truculenti traudc draconis
Atque Acharontese funt miili ad regna paludis
Nos torqucnt, & farpe preniunt & ad impia tcntant
>

Gnmina, 6c important homini mala cunda caduco.

His igitur v ar jat modo quse pi^ura docendo>
it modo cum maelio Prasbet fua gaudia cordit
Nomina dat, qu;K faifa dijs antiqua poefis,
Fabiilaqucipfa dabat,nuncpagina facra fupremOJi
fVngelicofque choros, dignatur nomine facro
650 Saspe Dei, ftigijs & qui torqucncur in vndis
Slon negat hoc nomen , fed falfo incredulaquondi
mpofuiffe viris Isethali criminc fxdls
^cula, & immerito fuffilfe altaria thure.
ift Dcus omnipotens folum qui cx arce fuprem4
Vttribuit caufis in fluxum fponte^feeundis,
/t tcrrena regant, ac inferiora gubcrnent.
[Ue Deus tantum cclebri fe nominc dignat.
/tqucaddiuinae rcdeam miftcriadextra?
lub cselo cmpyrco, quod fixa immobiic fedc cfl,
660 -^>quaijfempcrcurrit,motuquecitaro
Uter, & hoc rapido feCum quoscontinet orbc$>
Lrnpit^atqute huiiis raptu fol aureusorbi
)at nof^em, clarafquc dics. horafquc viciflim,
"ircuit liic aiium lento vertiginc duc^um,
^am icnto gradrtur curfu, talique cietur
iotu, quod nitidus dum fulgida iumina Phxbul
)flendens mtindo, curfiis palat irc^ucentos,
Eic piger, &Lentus pafTum vixeonficit vnurn.
ifpicc fleilifcrum cselum, Yarijfquecorufcans
$ z SideribM
 L V S I A D V M.
^70 Syderibus, qii^ clara fuo fe fe axe reuoluuj
Etfimul excelfi voluuntur mocibus Orbis.
Quem que etiam nitido decorat zona aurea vultii
Bilfenas tenctliia feras,qu^ fujgida Pli^ebi
Lumina concipiunt.fefloque habitaeula pr^bent.
Afpice pjauras,alia quasparte figuranc
Sydera fulgentem Gynoluram ac afpice currum
Andfomedam proprium patre/seuumque draconi
Cafljopeia fuum dcmonflrat vt ardua vultum,
^t formidandos gefius Orionis iniqui,
680 Etleporc,atq; canes,morietequeafpiceCygni
Atque Lyram dulcem,celerequoq,- cofpice naucn
En firmamentum ccelum domus vna Saturni
Subfequitur,moturapitur mox luppiter almus,
Poftea Mars currjc bello prsefedus iniquo,
Ordine flammiferus quarta Sol occupat ardem,
Deinde Venus vanos quse fecum ducJt amores^
Facundusnitidum rapjt Cyllenius Orbcm,
Tum demum apparent tria Virginis ora Dian^,
Omnibus liis curfus diucrfos orbibus altus
690 Indidit ipfeDeus mundi meliorisimago.
Naquegraui ho^ cernes,celeri hos vertigine voln
Nunccentrumaufugiunt,volucriq-, volumine fi)i
Nuncterrainquirunr, ignitamq,- afpice fpheram
Aeraque, ac tenues gclidis cum nubibus auras,
Queis mare &vnitum-tellusfacit vnica centrum:
Hoc hominum centrofedesfpaciofaparatur.
Afl aud Kes non f&Ium maxima terr^
illi

Damna ferunr,veruln(]abilis marisa^quora Verri

Afpice diuerfas paj|cs, quas diuidit vnda
I ^Occai

^
'vmmmm
 Hi
I I B E R X, rjp

700 Ocearii,varisBgentesqiiarecleinorantt^
Etvarias leges,diueriaquedogniata,rtges
Diuerfos, vanos mores, veftefque, modGfque.
A.fpicis Europam Chrifli prseceptafequemem
V^iribus iliuflrem, virtuteac arte regendif
A.fplcis,& latam Lybiam, quse femper auari
fVuriincuha manet, brutis montinfque refer«i?
Dcculta-ta viris, ^promontoria cernis
[5^ natura potcns gelidum conucrtit ad Auilrum?
A.fpice barbariae cxca plenam vndique terram,
710 Afpice & Imperiu latum, regTiumq;fophaIae
Qupd gens nuda coiit, fyiueftris &
afpera iceptrum
Benomotapa gerit, quo celft redor Olympi
Gon^allum Domini pro nomine fuiaera Chrifti,
Et probra atque alapas & dura flagella ferentemj
Conuocat ad nitidi rutilantia fydera ca^ii,
Exceirumquc caput fertis radiantibus ornat,
Hac ora ignotapreciofjm nafcitur aurum.
Afpice vt ex larga, qua nunc caput exeris vndis
Nile, fuas etiam ducat Guama, paiudc.
720 Afpicevt^thyopupateat htibitacula,charx
Nulla eft porta domus, fida eft vicinia cun(5i:is.
Aspice & obfcurse Cuneos, atque agmina gentis
Non fecus ac acies Turdorum ceifa fophal:??
Msenia concutiant, fed cundos Nhaia repcilet
Robore, &
ingenuis defcndet viribus arcem.
Afpice vt ignotas Crocodiiiu m
nutriat vndis
Niius, amica Deo ri gat ac opulenta loannis
Pr^sbiteri prata, &
fortcs flnc maenibus vrbes
pcfendurit, longequcfugant hoflilia caflra
S^ E0
 I V S I A DV M,
7SO EnMeroeantiqu^fuitlnfuIa maximafamj
Jnm(a.mi luuenes nunc dicunt
nommc Nobam:
f ambus his mundi femotis filius arma
S^ua tuus late portabit foim
contra
Peftora Turcarum toto
Chrillophorus heros
Dignus vt orbe volet , volet &
fua fama per orbem
Nam poflquam luuenem Viaoria kta trmmphis
Atquecaputlaurodecorauent, impia mortem
Farca dabit, fuper^m mens candida
Martiris arccm
Scandet, &
afpeau Chrifli fpeciofa fruetur
740 A|picevtOceaniclarifIimaIittora,charis '
Queis telufcepit Melindc m
fedrbus, vltra
Cernecauernofi metucntia flumina rapti
Q|nlmanci,ad fauces hus fpeciofa fluenta
Milcet aquis ponti, fluuius modo
dicitur Obbi.
Cernc caput quondam^quod dixit Aromata
mudus,
Nunc noilri Guardafum appellantjoflia rubrl
Inde manscapmntexordia, nota
profundi
Oceani rubri tribuunt cui clara colores
Nomma, &a Lybicis Afix nunc diuiditoras,
750 Ac magis ornatas locuples non poflidct vllas
Alrric.^ qua Arquicu Macuamque, Suaqucm
forte,
AipiceXuefmuiextremum, quamtemporc primo
Heroas habitaffe ferunt, hic m^nia lat«
Aftirmantaliqui Arfioncs fpaciofa fuiffe,
;^gyptj hoc hycmant finuofo in littore
clafTes,
Admonetantiqua, quas virgartate facerdos
Diuifit Moyfes vndas, has f^ma
fuiffc.
Incipit hmc Afix tellus proccdere vaHis
h^^^^^^.^h campiique fimul ditiffima multis
Inipcrijs,
 L I B E R X. 140
760 Imperi js, gemmis,fuliio & fpiciofa metallo»
\fpicc &
illuHrcm fynai cognomine montem,
:juem facro de^corat martyr Catharina fepulchro.
:erneTorum,'& Giddam, fontisqueisdcficitvnda
^rigida, Erithraei notiffimaque oftia ponti,
[Jui finem in ficca poflremum terminat
Adem
Tbe opibus plena, vicina &
rupibiis altis

^rfy ra?, nuUafquae fentit ab aethere lymphas;

Ifpice tres Arabum partcs, quas gentis iniqu^
&
mmenfos retinet populos, gignit acerbi
770 Martis equos Gcleres curfu,belloquc feroccs.
^.fpice longinquum littus, quo Perfica claudit
ferra frctujii,metamquc facit Fartaque fupremam
\ccipiens nota Fartaquis nomen ab vrbc.
^fpicc Dofarcm, qu« facras mittit ad aras
rhura,fed ex alia nunc Promontoria parte
I^erne Rofolgatis, Lufis qu« femper auara^
;.ittora, namque illos diro certamine vexat,

longum regnum incipit Ormus,

^ndeque turritae
totum quod funditur Ons,
jittoreislatae
780 Quaemagnaacquiretfama^ciiTurca triremes
fortem perferreque trifiia claiTem
?crdiderit,
profufum fanguine littus,
>Jaufragia, Sc nigro
kc Caflelbranci diilri^um viderit enfem.
Afab©rum caput ohm nomine didum,
ftifpice
NuncKoncaydanumrobuflusNauitadicjt* ^
Hic lacus ingreditur locaples, quem Perfia htis
Littoribus, tellufque Arabum ditifiima cLuidit,
Barennis fxdo Xacit hic lata Infula mprbo,
Qu^ maris ornatum gcmmi^imitamibm ipfam
§^ Aurora
 L VS I A D V M'
7po^ Aurorxpiilchram facie, pulchruqiie colore
Fundu habet.En Tygris pkcidis rapidifllmus vndis,
""^
o phratesque v na vcniunt ad marmora fauce.
A^pice & Iraperium Pcrfarum nobilecampis
Diiperfum, non cernis equos Mauorte feroccs?
^/ v£rc vtj rigido magna efl iniuriagcntis,
Sjpius arma foknt duros obducere callos.
f Aipice iTondofosextendat vt Infula Campos
Puichra Gerar,v^rias &
monilrettenipons artes
Naojque opulenta loco poilqua vrbs Ormuiia iixit
800 Mxnia,felicem l^amamque ac nomina fcruat
&
Mcmfij Ducjs arma dabunt, faeua Philippi
Kobora iigna Larse, cum pauco milite Liifo
Innuiiieras acjes, ac agmma
Perfea vincet.
Conuentent iterum Perfse, fcd Soufa cruentis
Vuineiibus,qu22tam lobuflo Ampafavigore
Scn fcrat,vt fpljda sequare t fua mzn \a ter ra
Vltima fata dabit Periis,fomnnmque profundum,
S:d fretalmquamus, caput ac ignobiie lafque,
Quod nunc antiquo Carpelia? nomine gaudet,
*oco Linquamusqjfolu mak faadii fi-ud:ibus,herbis
Floribus, ac Cereris donis, Carmania diclum.
Afpice manantem fuperisex rupibuslnduai,
Ex qaibus erumpens procedit ad^equora ganges,
Aipice & vkindse virjdantiagraminaterra?,
laqaetisque ilnum, maris. &( niirabilc diduj

^it us^quo fubito ilagnantia littora inundanr,

L t (libito refluunt curfu,terramque relinqunt,
Afpice Cambayap dkiifir^a prata^iinumque
Quem'marc ad ingrcffum-spaciofum
— "
coiiuit, vrbes
Mille
 t I B E R X. T41

S20 Milie cokt tellus, cii as vobis M artia virius

Jeruat, nam iiifo rcandetis finguine niuros.
afpice &
Indiacam Camorini ad littora terrarn
rendentem^diaiique Cori quonf^am, inlula Capis
Altaque Taprobanx herbofis lacet antc, ied liHs
Temponbus noco Ceylani nomine gsDdet.
Quj: pofl te venia> truc ulcnto hoc Gcq* ore Lufa
ycns, armis yrbes,8c beliica msnui, tuaes,
Qoeis viuet inultisxtatibus, borrida vmcet
Pr.Eua, &inlignes portabit ab hoilc iriumphcs.
S^o Afpice &innumeras,qua;largo ti amue fiume
Inter verurnqueiacentgentes, mahometica rcgnu
Hoc tenet: hoc cseco gcnnlis raore gubernat
Rex, his falfa dedit dasmon pr^cepta malignus.
Afpice &: imperium Narfinguse, vr condit ouantes
Relliquias Thoin^, tetigit qai vulnera Chriili.
Hjc vrbs infignis nonJonge a iittore diues»
Melliaporis erat,qu2E nurnina falfa colebat,
Et modo cseca colit gens diras dae monisartcs.
lam. Djdymus Thomas Chnili prsecepta per orbem,
840 Atquefidern duceb-tntertimcfcc^tadoram
Karfinguae, iam vir i^anckis noua littora Ponti
Tranfierat', multafque ad Chnilum traxerat vrbes.
Hic vita fiindis vitam, segrotifque falutem
Cum daret, 6c fidei c^ieiiia femma csecis

Fedoribus iaceret, cafu maris vnda refiiii

Turbida nota tulit mirandum ad littora lignum:
Rex cupit ad f^abilem truncum deducere terram,
Namfabricatfummilaqueariaregiatedi,
Necdubitat magnis E lephantum vinbus,atque
Ingenijs

m
 <i_.i'

L V S I ADV M
Aclm?^"'^'^?'"'""'"^'^""™^"'^"':^^^ ad vrbg,

RoE.P''^ "'
f
"' l'gno>q«od nulla mouere

Ac ac.le dux.t femota ad mania truncum.

«^"Pjdus tunc Rcx templa aurea fumptu
fx m, f
;^-x,guo,qus firma mancnt exe«,pla fbturis
Ille tenet 1, forte fi.des formata
guberS
Pc^ora & .nftab.I, motum moli nnperet. iUunv
^t^AAu""T
Ha<.,d
'^"E^^-^^Ioca.n.parerecue vod
dubitat.docu.t fic Chriflus,
M.ra ocuhs
& approbat ipfc
hom.num fac.ens m.racuKomas
Sc.n.dxtur cn varium
Bragma,iagens.ha:c
(ludia i„ contraria vEs
dum Thomas portenta v.deret.
*
'''"! «^^T^^rderl^famam
f rf.^^'";'"'""
Atque S^erdotiHm.preoofum nomen,& arasj
Hoi um praropue ms.ilos liuor
inu/dus artus
''°' P"'^"''"'' m,lle facratam
N^nllhfT^
N. 2!f
plebs mota fidem accipiat, priceptaque Ch, ifli

Fundat,& vtmortemSanaus
pateretur iniquam.
Max.mus .nter eo$,qui fila nequiffima
ducunt
Peaore,inaud,tum cr..,icn
commktit.Aucrni
Xirip,ensv,tamnatum detruditad
Orcum
ilfTc ^'"'lul^'' ^U"" "'"'"^^ Thoma,
P''"'^"'^
ittfalfos adhibettefles.ac mortecruenta
Condemnant Vatem.coclum qui
vocbus altis
Coacut.tempyreum,fummu prccibufque
Tonantc
Co mpellat,qunare iiibct quod prijici^
coram.
mBmtmmmmmmmmmm
t I B E R X. J5r

880 Et popiilo faciat fnirscula maicimaThomasc

[mpcrat aiFcrn ftedum, quod terra cadciuer
:ondidcrat, fuperas pucruniquc reduck ad auras, ^

:iu^rit& ad llygias illum quis du xerat vndas?

/iderunt luuencm cundi jam iuce ^rucntem
£therca, liluflri Crucifixi nominc i E S V S
:mmenfas claro Thoniaj, gratcfque rcpondens
ndicat occifum dextraque fuiife paterna:
-loc opus eil cundis vi(u mirabiie, i;^n(^a
\b luitur Rex fandus aqu^, niultiquc fec[uuntur
890 Ilegem, caleiH iigui^t quidam ofcula vc ili»
Aft alius Mfo diuinas ca^rminc hudes
)ecantat Thom^,D0mino fiiperoquc Tonanti:
^ragmanicam radit trucuJento fseua veneno
:nuidia exurgens tenebrofo a caccere prolem,
nfando fuadet populo, quod lumitie vitas
Ethereo fupera; priueturdcniqueThomas.
Dmnipotens tenues rcgeret dum fpiritus artus
Zseleilem Chriili legem, prarceptaque celfo
Cthere demiiTa innumerae gratiflima plebi
^oo laitaret, fi^txit proles obfcura tumultiitn
^ragmina, horrenda lapidesferitate cruentui%
'ercutiunt corpus/an<9:i fed poilea quidam
frans adigit graciies immani vuiijcre coft^.
Flumina tu Ganges lacrimarum fimdis,& Indu^
^unerc triilatur Thom3E,tcque tnclita ileuif,
::uicclebrata pedes figunt veiligia, telius,
^mplius at plorantanimae, quasdogmate Chriili
mbuis, 6c ilygio rcuocas ad fidera ab Orco.
^ed chorus Angciicus muitis te cantibus arce
Accipit

m
 LVSIADVM
9^0 Accipitstherea,8c decorat diadematc
M irtyris exuhansxfEleftiicdc
triumphans
facri

Aupiium pcte dmecuisjcertiim^^uefauoreni

Luiudis.tollunt Thama?,qu3 nomenad
ailra.
Afpicc vt inrigniiinusmcipitvrbe
recuruo
Liccore G^ngecicus: dmes
Nariingca,patenlquc
i rolequirur.pannis locupies pofrcurrit
Orixa,
llloftres G;9ngcs hic ducit ad
arquora Jymphas,
.
Cmusaqms nion:ar Ibgnantibusincola tinaiis,
iitqu.m_quam teJeoi uigenna^crimJHa mentes
910 Afperi.is D^cra rcputant libi gaudia puris
Ca>!elii feilu.u dari per lleculi iympha.
Aipiceabuadatem Changanum ex vrbibus
amplis
i>engai;^ditem coouerio iittore ad Aullrum
EngerecxcelCisiatit^cum moenibusafe.
Afpice Sc cxcenuim Arraconis nobjle.-regnum
I>iuesopum,vaide f^xoio a littorediftans,-
EcIatamPegufedem.qumiam horrida quondam
lncoluerecan's,muljeDri &feminenata
Monllra;viri pcrtantg-Hitalia membra
fonantf
9SOj£re,quod miienitprudcns rcgim^ nefandiim
Sjc tglitex
i.ari.s errorcm/< crimma
regnis.
'Afpiceilorentem T.majm,qM;i LirgaSionis
Imperiaincipiunt,& fori;r^ mceriuQoed^,
EtTenaitannum piperisqu.r feiYiinecampos
Implet& ad omnes mnndi uu uumera partes
Mitt:!t,& imp. rium iublimisfama
Malacx
VinbiiS excoliet Luris,Qrientisab OriS
Tngentesvenient n';uie.<^„qu.>- mercibus arcem
i^ificicn: diccm. Quoadam gens Vidit vtramque '

Coniun^
mmmismamm nwTiiniri^
L I B E R X. T43
ponti
940 Coniun€lamterram,redmagnop6dere
HorrironisconcuiraninissfinuantiaLymphis
Littora faa:a,manct Intiila nobiiis auro
Aurca CherfonefDs qtioiuiam,nunc dida Camatra,
Ophir fubiimi digncircni nomine (^uidarri.
Afpice vt anguilo fpumoium gurguc telius
Cingapura fretum fac!at,c]uo nauibus ai dum
Intercludititer,multis-Ci^ufatquetrcmiendum
Njufragium,hinc voiiicos Cynofurx littusad Qras
Curuatur, redaque via fc cxtcndit adorium
950 Auroi^,nitido decoratur &
vrbibusauro
Nobilibusjfunt rcgna opibus locupietici,primum
Inucnics Pancini^r^atanum, longa Sionis
Regna iugum cu^us fubeut»t hf c. Afpicc flumen
Mcnandumjclaras qui ducit ad a:quora lymphas,
Chim.ay lata fontem capitille paludc.
Afpicedc liis gentis non cognjta nornina terris, ^

Faiiacefque Laos numero,regmfquc potentes

Bramas^ac fparfos longinquis ruprbus Auas.
Afpice & arnotis fylucilres n^ontibus, antns,
9(5o Speluncis que Vjfos habicanrcs carnc crucnta,
Humana faciant rabicm, gueuique vocsntur:
Ardenti ferro, ftedataquccorpora pingunt,
Afpice CambaysB fpariis vt labiiur vndis, ^

Et rigat arua Mecon,fiuuius licx dictus aquarum,

Vtcjue capit nimias alijs exrirnnibus vndr.s
j£il2te vt pertiirbat aquis iatiflima prata
Frigidus Ingentes campos vt Nilus inundaiisi
Barbara gens p2?na/n,rcquiem.que animantia ditas
Experimenta necis paticntia habcre putabat.
Afpice
'
 L V S I AD V M
970 Afpicevtcxcurrantor^^qua^Chapa vocantUf
Cuius odQnfero redoient ncniora ardua
ligno.
Aipice & obfcurse Cauchjniaiitiora famse
^y^^^^q^e iy^tJs,quos DOiier nauita nunquam
Ob vada multa nimjspotuit pertingere,- curric
Kjoc latuni imperium iubijnii nobile faniai
Ob terras opibus iocupletes aurca Chjn^
qu^ cxtendic latis regna mclita campis,
littora
Ingida circund^^int quos cingula,^ anda trada
ImmemOjImpenum iongus partjtur vtrurnque
p8o Murus.apundantis regm certiirmia figna.
B\ Rtgcm arbitno exroilunt,nec iura rcfcruanc
feredum,cxcelfo Regis nec fangume cretum,
Sed meritis ac Martis ope,& virtute potentem*
Tcrra procul Vailis tibi nunc abfcondirur ^vms,
Quam tandem inuenientlongoconamine Lufi.
Alpice &m
medijs,quos bianda iocauit in vndis
Tcilurisnatura,quibus fua prouida moniirat
Dona magis,mundoquepotens fua munera mittit.
Harc lapponis miilbrum fanguinc ciafa
eil
jp^o Atq; opereeximiofuperiquidogra^eaChriiii
Ac pr^ceptadoccnt^quos lade /gnatiiisalti
Nutriuit coeii,refpondet,& Infuia ionge
Chinenfi tcrr;E,nitidi fulgcntia mittens
Longinquas argenti,atqueauri pondera adoris*
Afpice & extenfas Orientis ad sequora terras
C^ruleoque fitas ponto,primamquc Tydorem,
Ternatcmque excelfiam flagranti culmine montis
Vndantes nigro,qui erud^at ab ore fauiiias.
Arpiceportantes &
Canophilla racemos,
Luforum

W
 i
LIBER X. 15^
1000 Luforupreciofpumltis fanguinis emptos.
iic dursB nunquam terrae veiiigia iigit
Uirea auis,folum poft trdtia fara videtur,
Ifpicc &
ornatam vanan; gratoque colore
:^rulei frudus Bandam,quam Da?dala pinxic
Ai foci js natura,*nuccs, qucis
pulchra tnbutum
'arpit auis nullis aifucca volatibus,- alis
altat,&auriferasprodcc.rgarralapennas%
LfpiceBorneum,cui nunquam Camphora latis
Jba dec/l c^mpis,magnse liquor arboris,ipfa
1010 Infula quje toio famam iibi comparat orbc.
If
Jpice &
ingentem carr p-s^rcgnifque Timorcrn
littitodorifera yt rcdokntiafandala,vires
^xcrccnt contra capitis preciofa dolorem.
Lfpice littonbus latis vt Sunda recondat
Auilrum vcrfus vbcrrima partes:
)jfficilcs
itima qui terrse penctrant,amnem effe fatentur
laturs monitrum; nam fi nuncfcffileforfan
jgnum tangat aquam lapidis niox induit artem:
fpiccqux trcmulasiiammasfpaciofa Camatra
?20 Erudat Naptam fontcm, fpifTumque liqi:orc
[anancem^ilatim qui frigida vulncra fanat,
roducitquc alium liquidum, qui vincit odore
quem Cynar^ producir iiiia flijians,
iclita
ciacrimat mirrham,totum cumq; ipfa per Orbem
mnia mittat,cbur fulgens quoque mittit,& aururii
ifccribus tcrrae generans,ac ferica fila.
rpice Ccjlani momem^qui rangit Oli frpi/m,
fpeaum humanum,longoque cacumine lallit:
[cbsreputatfaaaum,^uod adhuc vciijgia rupcs
 LVSIADVM
ip^o Hu 013110 formata pedejiniiiolatci referuec*
Iniula Mjiidius: rnedijs prodiicic in vndis
IixcelfaspaliTias,quararn nux mira venenum
KcijCir.Antidotus rno^ii! ccrtiffima cordis.
Alp(ce Erichrsj Sococoram e frontciacencem,
>£c]noris hanc aloe famofam reddit amaram.
Ac alias nobis fabiedas cotinet oris
Africaionga fuis,queisalba ad litrora malTa
Exitodox^cfrequens, cunctoque nicognita miinda
Afpice quem fando tr^dii Laurentius ornet (bar
1040 Nomincj na prifcus Madagafcar nauta voca-
Haci:enus Aurorje vobis noua r,egna,nouafque
Monftraui terras,quas vos aperitis accrbi
Marrnoris hornfonas fulcantesnauibus vndas.
Verum etiam pandam Lufi memorabile fadum
Littorcinocciduo,dira$deRege quertlLis
Qm fpargensaggreiTus iter deduxit ad AuArum
Caiicllcenciues,pontumque apenuit Iberis,
Qijp facile poHint htam repenre Malucum.
Afpice & vc tellus fpaciatur ab orbc Calyxri
1050 Lata,polum gelidi fefeque extendit ad AuRrf,
Quam fatis argcntum nitidum, clarumque metallu
Quodue colore tuos imitatur Phsebc capdios,
Fambfam reddimt^tibi nunc contraria collo
En Caftella iuum digna efl uiiponere rorqucm,
Imperia immenfa,ac incognita rcgna patt- nti
Cominet vna finu,varios ntufque modoique.
Sed quafeextcndit largam latiilima partcm
<)btinet,huie famam locupletia ligna dedere,
Purpurco,latoq.ue fimul decorata colore
.
AfaiK^c
m 1 IBE R X tf4
ro^o A fan6o accjpiunt cxccirum roHfeihotiien;
Dum primiimadsuioraetaiigetfulgeritiackffis
Littors, in Uigcnttm dccurret Martia terfsm.
luxta h.^ric mfignis certani Magalhanicus oram
fForte cfus cftcndet, fed ron hdelia LiVfuiTi
Auiirum,
Pf dorn)fcmotiDm qus-ret iort^irmus
Poliquam metdm, qua Antartica eingil
tr;mfierit
Zona Orbem, afpiciet mirsnda mole Gigantesi
Vlteriufquefretum proprio nunc nomine notuhi
[nuemetjgehdafque viamqu5etenditatioi*as,
royo Fngidus infanis>quas eondidit Auft^r inalis«
Huc vfque o Lufi vobss fataarr pla dederunt
Nofcerc quisE fuerant^ quse fiiirvcntura,marifque^
Extremseque firr usHigrsntiahttoraterrSe'
EtPcbgusmagnumjCuiu^^ifcrimiiiafbrti-
Pcdore portafiis, tumJdafque hasmarmoris vndas
Magnanimi qu?.s fape Vin de littore Lufo
Scjnderit. Accipite «eternas qnas rexere Nymphse
FIoribus,atque rofisjdum fol hifirsucrit Orbem,
H<3ud dubitant, capitique hilares imponere lauriis
jo8o Exceifasjnamq; aura faueti potufqlie ferenus
Ad Patriam celercs charu m confcendite naties.
Talia fic fatur memorans Kctinacula
. ibluic
Nauita, &c ^f ohjs pandit fua Carbafa ventjs.
Linquitur. Eccehiians vario dtpida colore
[nfula, ImqUuhtur montes, iam httoracurfii
Accipiunt ducuntque dapcs.alim.entaque nautis
Grata, ferunt focias nyn^phas, eli^ ternpore niillo
Omiitent,quinf!antcfide comstcntureuntes,
Sic fecat argenti rumidos tatis inchta fludtus.
T •

L^m
 L V s I ADV M
lopo lamtandem apparet magnodegurgiterupe;
Cyntlina, & apparent chanHimaiittora, tauces
Ingredituri^ue Tagi, ventis, ^ftuque faucmi
Naujs, 64 apparet iam Lyiia noftra faperbis
Marnibus, en nauem deicendunt, regia i^ti
Teda petunt, adeunt regem, qui pedore nautas
Immcnibpairosdifcriminamaximaponto,
Sufcep]t,redo totam illi rem ordinenarrant.
Ofortunate Emmanuel Rex terque, quaterque,
Fama tuum femper deducet ad^thera nomen,
1 100 Dum pauidi grato.pafcentur graminc
cerui,
Dum freta ibuabunt nantes in gurgite pifces,
Dum ibl fulgenii monilrabit iiimine cnnes
Ornatos, dum luna reget de node quadrigas,
Non tuus ex noftro labetur pcdore vultus.

F I N I S.
 m
J^6

ANNOTATIONES IN PRI-.
mumlibrum Lufiaduni.

Cciduo. Intelligmus noflrm lufitanu RegnS,

nam inter emnes EmofA fartes nuUa OccidetaliQr^
'
1

^ magifque ad fun^um accedens, quo Sol improfrie

^ dicitur occidere, cum nunquam ocddat,fedfit in
noiuconiinuo.
«Itaq,- Taprobanjc. Nondeftmtex Geografhis,quidl^
unt lunc effe Infulam Camatram, fed ommno decipmtur, e!i
a-mq.ue HU, quam nos, Cetlao,tocamu$, quafita e^ e regione
'omontonj Camomtjerax cjmmnomi,gtn€rat immancs eU'»
ha>nes,ditiomLufitanorum(uhiatet*
Eois. JdeU, Orientalibus, nam Eoos GYmce Am^ram
irnfcat^vnde eous,
rrxna ^^alacha?. Malacba'eH emporiam Jndis Au*
ralisyd^caputtotius Eegni, eam exfugnarunt Lufitanifuh
Ifhonfo de Albuquerque,fna eft e regione Camatra, de ta ali^
iundo tnctdct fermo.
LuliadurDqpe et'am. Lufitani dicuntur etiam Lufi4'
's feu Lufi a Lufofocio Mcchi.qui illudfibi domicHium ekgit»
C.i n.^nis.
i
Camma frofriefunt cantusfaftorum,fumu^
r iam a Poetis vulgariter po omnigenere carminum,
Africa. In quinquefartes mudus hodie diuiditur*^ AfrU
vna ej% Afia alia, Ajnerica tertia, quarta illa.quam noftra^
5 AuftYdkm vocant, verum omnihmffeciofmeft Eurofa,qm->
Xz hH$
 ANNOT. IN L LIBRVM
bm autem teminis feparentmjnfra explicandtm cnt,
. Sagien:m VJyiiisV vljf^ts Bxx jmt injuU Ithau iii

TJiarilomo, Vt qntdam ajjirnm.cimiatis vniuerjftmprtj

F/r/^
i^P^*^^/««^'2-^rf/^^^^',^r#ir^M<^^a/^ff/^wi dimu.dii eo cm*
pfiiit Homerk Odyfearn.
^ jEnea^ errorcs. ReslMcnotaeft ex
I frafertim tertie,
lihris jSneadunh

Alexander. Qmde Alexandro dtci^offunt, nota funt

lij^ps&tmfmbus.
TrajaRi.:, Trajant^Eifj^anmftiitexofpdo Mthici.qstQd
Jralanumttpab-attn^quinque ab EifpalidiHabat leucisMeliot
emnihti&lmferatorthns.fubdtdtt armtsRegna, qua funtinier
TjfgriM & Euj>l}rate?n.
NcpmnG tuos, Neptunus Rex maris ah Mtbnicis cnditut
Tu(]ue o Mars» Mars Deus erat militi& fdtpm a foetps
fnipfobello acciptur*
Parnsirus, Mons eH PhcddisfacratusBacchoy&Apol"
liniyacMuf^.vndique prdceps, ideo hormem tncuut ridenti^
'li
hiSjin €0 eilfons Caftalius Mttfis confacratus,
Apollo. Dms creditusy& Auter carminis,^ vaticimjsy
ac ani fagtttandi, idem Sol habmu.
lyO m
p o. Olympm mons d ttfsimm, ita vi tangere cce^
lum accoU putentMeo Poeta cdmn vccant Oljmpum.
Tagidcs Nymphse. Sunt mere Poetico Njmphafl^uij
Tagiyqrj lufitantam inierfccat. quia Vero Poeta Lufitanm
eft,
inde eas vocatfua Numina,
Nec^are. NeUar^vtm Demum crat.diSum quiafolum
€0 Dij immortales^ qui
nunquam vccidunt.petirentur,
Hypocrene- Vonserat in mente llelicone, ijucm F^r-'
fmpim fouisy f^ftquam intcrfecit Medufam, ^fera fai cqui
Vegafi
 L V S I A D VM
T^ajtaferuityqui aquam illimfotahatit, Voetdt qumfnmum
iuadebmt.
Pan.Dcus. Pan a ?oetk ^asiQrum Dem habitus, in qu9
mma, qud^fitm m vniuerfe, pngebantury mpus radijs Hlu"

fire, nSoly^apHt mnutum, vt Luna, Uellam in ptciore, eor

^rinQsetiampedes.habebjit,qmbus fyuralier (fi bene aduer^
toii) totusmundus defcribitur, vnde emm vniuerfd 7mteri<&
Bcui dkebatur. m
Corydonis amores. Hic fapr Qorjdon efi,
dequ9
UteVirgilimEgloga j.
GentisViyire^. Id efi, vijfsifonenfis, qma Vljifsifii

dicitut (enditaabVlyfe.

Tn qaoqis Rex. L&<itiiim Foei.a ctim Kege Seha-^

fiiana.
Cum tiilit AlphonrLis. Alphon[us fiimm LufuauiA
Rexprdiumgept cum Mamisincamp Omhenfi transTa^
gum.& vtctorum dc Kegtbm qimque obtinuit, apparuitque illi
Cbnslus, timc Rt^gto fcuta addtdit qmnqtie fcutula, pe^ter

quinqHe vulnerd Cbrifiiy & fropter tttginta d£narfos,qutbus

Cbriflmfmi venditm. Hoc miraculum carnumbm explicattir*
Occani. Occanus cft credttm a ToeiisDeus maris.
Gangis potJire. Ganges eBfiuuius ltidi<£ vlietioris, d^
quo muUoties in Im ofcre,facer creditur 4 VoetiSy 6" ambis,
cumoriginemtrahataparadifQterrefti,
lordanis ve, Fluuim Iude£facer,quo C hrijlus a loan^
mfuit baptizatus.
Superant Radamanthum. ^da^n Metrcfoetica
compofuerunt deRadammho, ac Orlando tam amatore.quam
furiofo, infinitis propemodum fcatent mmdacijs,(^ indigmfimt
q^iligantur. „.
T z ;„ Nonius

wm
 ANNOT. LIBRVM
Nonius Egas. Stmt luptani Heroes, qui mra pro fa^
tnagefferunu Prmus eft Nomus Peretra Comes Orenfis fun-
damjtams Briganti£,qm vitam abfolmt Uonachm in Mona-
fienoi^rginis Uari<& deMonte Carmelo
Vlyfstponenfi,quodip^
fe^dificaueratJeputchrarfietusbQdtepifitur,&magna vene-
rattone colitur, Alter eH Epu Momfius,
de quo.ac deFua Rou^
pnhoJequeMagrtfioiHprogrefueritfermo.
ByiTenorqiie pares. Agtt de Equitibm GalHcis,
qui
erantvtgtmt quatuor, quos dmdecim
Lufitani vicerum animo,
jaMis.ac mirandisfactnoitbm.
Garolus Magnus.^ Hic & lulim C^ar ftmt notifimt,
Barathroque reclndit. B.irathrum fmt lows Atbenis
pofiindtpmusy vnde a Poetis po inferms fedtbm acctpmr.
AfpicierquediiOs. Hi omnes, dc qutbm fitmenttoin
sarmtmbmyfuerum^K-eges Litfitant&.
Non ego L ^theis, XAthe eft nomenfiuuij, quem Poe-
Ufinguntefeapiidinferos.&cumaquaslmul ac aliquUgu^
fiauertr, omnium rerum obltmonem accepifie
affirmabant.
KegnaAuror^. Suntregnalndt^.qmaSol, &Auro-
Tfa dicuntur nafci in partibtts India.
Nec te incer pnmos. Numerantur altj dmes Lufita-
m,qmm hdiafefr^clareprofide Chrim, & fui Regni exaU
tatto/iegejfcTunty

Mahometica caflra. Sunt exercitus Uaurorumy quia

Mahomet^impioojiginemtr^xeruut,
Obridiumque Gose. Goa eft primas India, Infulaf^.
iicifttma,EmporifmmundiOrientalts.
Makbarcafque, Id
eft, cUdesMalabarum, & Regni
mumj^quoinfra.
Pulciira Theiis. D^a maris (rMatur,vxor Beftuni.
maamsmamm
LVSIADVM 148
Et pace & bello. loannes tertm buius nomim Rex
}rtugallt<iy aumfun paternus Sebajliam ^egisy Carolm vere
mmm Imperator,maternus.
""liippiteromnipotens. Dem Deorumfalfo habitus ab
tnhtciSjresesinotafatis.
Fmrifqiie. Neptunmeratfraterlouis.
Excquicur Maise. Mercurtus e^, quiflius Mai^ Njm-
£,& louis erat,

Max mus Athlas. Mons eft maximm in Africa adfre-

j

m Herculcum.quem ?oet&fngebantcoilum bumerisfuHme^

J)ic erat auus Mercurij, pater MaiA.
Via ladca. Eft congregatio muitartm fteUarum infr'
amentOy qiu viam videmur efformare propter clarttatem il-

rumjicitur laflea ob colorem cdndtdum, qui apparet.

Gciidum Ardurum. Stella e§l, quam alij Heltcem
ArBico^& ideopre ea intelligunt Foeu par^
cani,eft inpolo
m Aqmlonarem. i
Hi feptcm. IntelligunturfeptempUnetd,
Quique colunt Aulirum. AuHer eft ventmqt^iflata
lo Antarticojumitur a Puiispro tota illaparte^ apparet tbi
(imcrucisftgmm pr£ fe ferens.qtw.i polum demoniirat, i\:^

Stygias m
ttetur.i Stix eftfons in Arcadia ammantthm

rniciofm. fonat mixslitiam, eam paludem efte appd inferes

^gunt^oetdtyper quam illi iurabant^ nefafque erat mramen-
mviolare^indeftj/gin^ya^um. m
Et L} bicas. LjfbiaeH pars Afncd,. quoad latitudmem
disienta; adlongitudinem protenditur vfque
utumfere leiicis
iNiliYtpaSyfumttura Poeiispro tota Africa, inde lybicus^
um.
Eugaret Iberum. Iherus eft ftuuim Btffanu, Me
.
T 4 Hifpuma

m
 ANNOT. IN I. LIBRVM
nifpdnulbena dkkur.aquoifuai m mare baleari cnmdiuol
uiti eastrahk amontibm Canubrid.

Qaando Viriatum. Vmatm Lufuanm fuit pimu

ppr demdevmatoY.&^RomanU valde amulus^vidorias ab ei
confemus ejl Confulibus Cornelio Lentulo.&Lucio Mmno,
Qgi fanaiim Cerua;. Sertorius bic fuitnaiiene Sabi
nus,qm mrttiim in bello ciuilifuit
(ecutu$,& fofiea adHiffa
mam vemt,AmnbaliviribusquamfimiUimus, ferfuafit mtlni
hus.ceruam qumdameffe Dianam, eiufque confJw
omma ad
mimfirabantur, cumque e^ animi fcmemia etiemjfent,
veri
ۤe reputabantur^
Fx-iJGem Rubri. Fretum Rubrumcft, qHodfilij ifrae
ficcofcde tranfierum M&jfe dtice, dkuntur autem Uehrd Ifa-
cides ab Ifaac flio Abrahami.
At pater Ofyrius. Bacchusefl, muhaqnefortiturno'
mina, interea boc
vmtm eft, quoJdicatur ofyris,
Fludibus Orci. Orcusfuitrcputatus Rex apud Infe^
m,eundem autem &
Plutonem,& ditem efte foet^finxcrum,
po ipfis tnfernis fedibm ah eis acctpitur.
Sub!i7ifcraclndi. Indusfiauius eft.quinomen iHi Rc-
gioni indidit, exit antem in mare non longe dfiuuto EuphratC:
itd Aquilonem.vtrgit,
Ac Cythcrea. I^cnui amorum & deliciarum Dea, muU
tafibi nominAvfurpauit, prd^feriim a locis vbi colcbaiur, qualis
fft cimta^ Cytherta,vnde fic etiam appeUataftnt.
Tmgitan.i. Africa dicitur Ttngitana, ab oppido mari-
timo Tingi.quodnosmodo VQcamus^ Tungerc, vhi c^ arx^
&
ciimas Lufitanorum»
Carmina Parca». Varc^s effe &fdta res cU vanifsimd^
&falfifih}U^& Chrfftianx pietmf^tis difon^j
"
vmm poctico

nme
 LVSIADVM H^
adlmen-
me nosCbrimani vtimm ImvocabulisfemferpM
es,q!t£folamaonofcitdnmainpYouidentiaiU' llk tgim (om-
itebamur ej[e tresjhrores ClotQ, Lack^s, & Atrofos, quarum

nambusvitalmmanacen^itttebatur.
Cara Borcas. Soreas ventm eU, quem mmtu N.om^.
Aufter veroeftSul.
Torqaec Erymnis. Tres erantfuri<& infermlcs Tlm-
yom,Aie^Oy& trymnis.
4
Sumac Cyllcnius. Mercurtm eftMus Cjllemus.qm
Cyllenemm^lufuit educatus. r t
Chamiui&
rhura S:ibxu?opult dtcrtaSahaflio Chufi.qm a
Qrtus.afudeosnafctturnugnacoptdthurisficut inArmema,
Thipheus. Vtnoitur a VeetU mouijfe beUum contra Dees^
quem comitaiifunt altjfratres gigantes, eos fugit lufpter
iif

£g^ftum,vnacumahjsDijs, qmpropter metum conuerfi

tn.

variamonftramarinafimt. a r-
CognominePfalTum. Vromontoriumhoc efttnAfnca
Orientaliydiciturque a noftris, o cabo das correntes.
Phactonquos. Vahidaeftnota.narTfat Vhaetonte aVluho
eos
paire impetraj^e currus.quibtismundum illusirabat.fedcu
ra-
luhern^re non vdlmptjn terram peraera eecidtffeyatque
dijsdenigrafehominesillarttmregionum,
Lampecia, Soror fuit VhaetontUy quA oh fUn^tm maxi-
rnumfuit conuerfa in arhorenh
Acheroatisad vndas, Voct<&puitim infernoru efe
dixerant AcheroJitcm,
Abrahami ex fanguine. Eil Uahomettis, ^uem di-

cum muri origmem duxilfe ex Ifmaele jiUo Abrdhami, &

Agar ancilla.fatremqneillit^s fuifte Gentilem, mMrem vero
lUhream»
Qnas
 ANNOT. IN L LIBRVM
Quas Qun loa.
^/n^d; Onemalis.
Ci«if4i
'
,
^j? (r^/,«r R^^»i Q«/ W^^
-^
i„ ^^^

Mombaca ferox. 1«/«/^ eftpofe eandem oram,

^f»>em
eam
nuttcoccupantlufitam.
Diudquc Sophaia. vrhs ettam
eft ami ferax, eam
mum Lujttam, tbtque arcem ab ^ihiopibus
^

defendunt,
Mo^ambiquc InfuUeUmeademorapropecontmen-
^
tem,notafatisLufitanis.
•

Q^
Cafpia. Turc<e, qmhahttaham ad ripas
nisqm Ajiamdtuiditab Europa, fltmj Tan-
defcenderunt ad pedes Cafpij
montpsm Ajiajbuj-Utrocimjsafamiinmagnaprole
creuerut
ttavt magn.^mpaneAfu,Afric^,&
Europ^ nunc fofsideantl
ConiUntiiietuos. Gonftaminus^dtficamt Conftamt-
iiopoltm,q!upo(lea cum impmoad
manus ventt Turarum
cum maxima cUde.
Dionyfias.
Ex
momen Baccbi, ftcut & lyetts
matre Cemelle. Ha^erftm Baccht^quegenutt ex
loue.famtnfefla lunoni oh adultenum.
Signa ini^rat vrbi. Id
eft, Go,^ qua practpua citmas
^ptnlndta,

^
Nabath^aque. Nahask^aregioArahi^Petreaefl ' ca^
mcmitas Metropolis eft,Petra
Synon impius. Htftortam narrat Virgilius 2. Mnead,

ANNOTATIONFS IN S E-
cundum librum Lufiadum.

LYmim iam. Eis -carmimhm Solis Occafus defcri-

himn •'

Cariophjlla.
tmm iMiiiaMri 11 mmm
L V S I A D V M. 150

Cariophllla. Sunt [fecies aromAiis, culus magna copa

l aptd mfulas Holucas, fidfertim Tcrnate,
Tjdore.quas &
ufitani fubiugarunt,

Cinnama. Ej? etiam alia fpcies Aromatis, cuius mag-

i & melior eft capia in InfuLt TanBbrana.
Zcmzibar. Efi aliudgenm Aromatis, quo maxtme fca-
tliifuU^Lauremij,
Damnatos qaofdam. Gamafecum detulit nonnuUos
roSyCimpoptercriminafuerant. admortem damnati, vt eos
Re-
fetmttiere ad terras, quas afpaUffet,& fer eos fiatum
onis agnofcere, hocfecit^um pruenit
ad Momba^am.
Vaica macer. Id eft, Vtrgo Mmafaniiifsima. ^

Tijioneus. Id esl,Baccbus,quem ita vocant Poet£,quia

\i Buchoftmt dediti, nullam babent quietem, fed huc, illuC'

te vagantm.
P.mchaia. Id eB, ArabiaFelix, quA thuris fatis eH
rax.
Bicorniger Id eH, BacchMy quia frontem eornutam
'rebat.

Celeiim a. EH vociferatio nautartm, quam edunt, cum

itennas.vel anchorasextoUtmt,netantumfufiinemt laborem,
citur a Lufitanif Calamea.
Erycina. Efi nomen Veneris fumftum a monte "S.ryd^

qt4o colebatur.

Trithon. Veus marinus pius Neptuni, & Salatiiii}Uiuf"

letibicen. ^
Protheus. Viliiis Oc£ani,& Thetis.qui Neptmi Phocas
fcebat,&peritifsimiis vaticinandi, in variasformas fe tranf-
rmabat.Vide Virgilimn 4. Georgicon in fine.

Cloto. H^c cum alijs, qux hic afferuntm ,fiUa erat ^V-
} h A
rct
 .

ANNO T^ IN 11. LIBRVM,

m> & Tbetisexqumquagmta, quzsgenuerant,
Dioms nata. m Vems, qaam tllagenuk ex Im,
eet akj dtcant nmm exfpuma mam,
S'/ia:u{res. FibulaejtquaPmafi:igwit Latonam/
aqiu;n appeiern.^ a Rupcis
m LiJa pohibereiUY pQtus , e
cma^ntjfemrmas,
^^
TerCM ipha^ ^a. Id 4, tenkmcdum Plamamm\ q
JtelU Fenas rejidei.

J^i^r ill^^x, Efi Cupda films Vemris , dicttm lUex

ailicierM, (^ attrahenda.
-JUon id eo. id esl Pandi quem Vems,
f c^ UnQ^ <^
Pa,us tttauem ek^cYum.cum de
pulcbntudme certaYent , qu
bus t:le ^uceptt, vt
vefies nudamu Venerique palmam attr.
,

bun.viiie iubmt ortum hellum

Troianum a-raptus Heleuc
,

atqueaha maU, EYat filtus Pnami,

Becub^. &
Viaerat A^^a. AcUm venatoY em qm cumfoYt
,

vidiffetDimamm^Hmme, tndignataiUahminem
conuerti
m cenium, quem fui canes dUaniaueru nh-
Valcaiii farias.
nttts Veneris,
Vulcanm erat Deus Cyclopum
.
' & ma
.- Danaum. Id esi Gr-xcorum, ficdt^ia quaiamparti
GrMt^. V
Calypharn. Cal^phafmfUt Ofe,nK &Theiis,& domi
na InfuU OrgtgtA mmari Unio.qiu
veHteme Vlyfem ^ex helh
Tmano hofptiio exceptt,ita vt / V5 dtfc^um femper impedivet
fed luppiter coegit homitiem tlum defercre.
Aritennor, Antennorfmt Tyoisipus^&
proditorpam^Ju^
gttin ltalia,ibiquei^difuauttciundtem
Antennoriam aheofic
duUm, qt{^eftPadiLiMxtaj%uitim Ttmauu,
vt Virgtlimaf-
non habm,
rit.iicst ita fe

$cyUx,
 ;

OHi iiaHi

L V S I AD V M i5i

Scyilae, Sunt dmfcopli infrtto Uefino mm ItalUm,

Sicilianhfatis ^ropter vrMrumfmias fcrHulojt.que^ MncM
4uit, - '

ventorum a Poetis pMus filttis louu

^Eoius. ^cx efl

StrgefiA plta m^{eti& tromih a qtio & Hifptadtyiii-

ur,
^rmvi&nm.^t regmmh&cmtas cii Vrmufia oftdenuft^
d €X fartt Arahu, adfaucssfmi Ba^oranki,
eam hnfcrto
'^
ifuamrmftibiti^auitAlbiquerquius» «

Dio. Efi liifula ad oram

Camhai^, arcem ciuitdtem &
skl Ittfitanorum, qui tres Maurorum, &
Turcartm otfidi^"

ufuninHerum, eiujque conferuatiomuiwUmfangutnelu^

amrtm*
Sabaius. S^aius kex entt (Jo^, quo tmpre eamcceftt
lhuquerquim,fdlatia illiushodietna dte vifumur.
Cananorum. Canamrume^ arxlufitmormrfitainerd
ialabari.quam defendit aUaurisLatmmm a Brito lufita-
is^de Najris,CochinoJe Mu^rdto PadMCO^de Calcmm,
de^

K eim Kege^infra tfit largus fermo,

Lcucate. BU fene infulam hfyro, qu^ Leucddia dkU^
irJneAefifromomtoriumLtticate, ac pofe iUml cH'. altvJy'

iod v^iatur Accio, vhi cemmennaualeftiit imer Augnfitm-^

* ih cum Cleofatraftm dep.tcltts, diUm vcr&
Antonitmh quo
minitifim, qHmOUawamforGrem OUautam Augufirpo-
er Cleefatram rcfudiaun. Ad hoc hellum cofigefin ^ccpa^
comnibtufere ^thiofi^, ac Schhu fantbus.qua nomwi-
isfiimiorum Nili,(^ hU-Urdc innutkuf.Didumetiamfmt bel-
m Acciacum a frommtoxto Accio. xhi ccmmtftmfm*
Cherfon^fus. Id cfiiFcncmfuk/qnodnomtn antiqm Prf-
 ANNOT. IN 11. LIBRVM
mam aunhuerunuvtfcamwque [imulameam, a magna am
(opia^qutemearepritur,
Achenrcs. Sum pfuli in eadem Injtila valde Lufitam
infeSii.

Gnaditanus. Mjlfretum Hercnleumjicitm Guadita

num, ab InfuU Cales,qua adoUiiwnUwsfita
efi.
Borciis. Ventus eil qm flat a polo Arciico, qm folum ip-
&
fum defignat,ficut fignum Aufirale polum Amarticim,
_ Magalhanus. Qiu de hoc viro dici confuefctmt, infra
defcribuntur.
Meljndc. Ciuitaseftcir Infulaiuxta Afric^. Orienta-^
iisconmentenhqu£ Lufitanis femper fdde comulithofpitium.
Diomedis. Hicimmampmmfuit Tjrannus, qtii hofpi-
tumcarnihuspafcebat equosy quem Herculesinterfecit,
Bufyrisaras. Sic €tiam Bujjris Tjrannus fmty qui
hof
ptesldolis immoUbat,quem etiam Uerculesoccidit.
Alcides. Hercules erat fic di^us ab atio fuo Akeo.
Aquas argenri. Poetic^ aqtu argentifunt mare.
Raprorem EuropjB. Ideft, Taurum.quemSoltngre'
ditur menfe Aprilis.dicitur raptor Europ^, quia jinpmt
Poeta
louem informa Tauri rapulfie Europamptam Angenoris Re-
gis Phmici&y duxifieque in Candiam,
Flora fu2s. Dea eratfiorum.
Diuina Palladis arre. Id e(l,fumma elcquentia,ac fa-
cundiayCuiusPallasDeaefiecredibatur,
Alcioniquc Regis. AlcionmfiutReiicCorcyrA.adhac
Infulamappulit Vlyfies, qui dominus erat terr^ Itacb£,ftutque
a Rege acceptus antmo beneuolentifsmo,
Placidse Cereris. CeresDea eratfrugumy.&frumeii^
&pyofrHgthmacfrumentofumitmaVoetis^
Cicopks.
HHtfi^SHBiHutti
L V S I A D V M iji
Ciclopes. Ckb^esbic intelliguntur mmHri^qmhom^
rdoi^i^. tormsnta beilica prdparant, aedifpJodum,
Mater Memnonia. Eft Aurora, qut& Memnonm ge--
iit ex Ttthone,
Tyrioque. 1« Tjro & Sydone ciuitatihm VhmtctA texi
r egregtum cocinnum^ynde coloremfHrfureum yocdrunt pw*
TjriumfiueSjdomum,
Cothurnus. Cenus eU caleementiy qm veteres in
rag<£dijsvtebmur,fumitiir poomnigsnere cakementorum
Foetis,
Quem magnificat. JdeB, coloris carmeftmfiu fHf'^
irei,quiah emmbus valde (fftmiaiur»^
Thaumantis. Id eft, IrU, feu arcus filia Thaumantif^
'Cleotr^,&eratnunciaDeonmJdeotrisdicta,
Pater Herpendum. Beffertisnarraturhahitaftepar-'
yn maritimam AfricA Occidentalts, & tres filias generafte»
'lam,Aretbufanh& Hefpcraufam, apudquas erat pmartU,
qua poma aurea poducehatiir,quts,fefuahat draco infomnis.
Hefpena. Etiam Hifpania dicehatm Hefferia,
Jed mi-
r ad dtfcriinen ItaliA.

iga,tcs,Hifilij,terrafaerut qmaftedere adcselos^atuerut^

aheo loufmdeijcere.vtlate Ouidiust. Metamorph.
leFcus. Hic cu Peritheo voM
ex infernis fedihus eripere
ofirpina feduQnimpune,nailleiaftus fuit, hic interfems.
)rtjs Horoftatiis. Htc ctm efiet infimafama apudomnes-
Uiiicrimen committere, quQnomenillms, interomnes
verfa^
ur.atqueitatmplumDiana comhufsit.
Clara Thefiphonius. Hictemplem ijiud Diana Epbe^
(t £dtficauit,fmt enim infignis Anhitelius,
 ANNOT. IN ill. LIBRVM
ANNOTATlONESIN TER
tium librum Lufiadum, \

CAliiope. l^m€mjiii^mtm M(ifrfili£l0ms acUemo

,
rU,-^atmu Poetarumyinter cas pimum kcum obtine
Cali9:pe^quam Poa^Her&iciinuocarefolcnt.
MedidncE. Apllinem medicinam inuenifie docent an*
tiquiores ^medicormnque parrontmi cfe,
Pro Daphn i . Apolh fuit etiam deditus alijs Njmflw
fedpracipue Calliop.exquagenmt Orpheum^
Hcli.cona., Monse^Boethi^.nouprocuU Parnafojlli
^U£ hauddifsimilis tum altkudinCi cu circmiu,facer erat Vhd
hOjVndefoletinuocariaVoetis. .>
'

Aganipedis* Tons efi in monte Heliccnijuins aqu£ ho

ntines reddehant Poetas.qui etiamvocatar Hjpocrene.
,

Tagus aurifcr. Fluuius efi,qui nafcitm^x mGntepropi

Conhcnfem cittitatem, totamfere tiifpaniam interfrcat, aca
^uasfuas ad Vlyfsiponem in mare deuoluit excellentifsimtm
prtumfaciens.Dicitur communiter aurifer, quiafecum affer
arends auro mixtas.
OrpheiTS. ' Tilitis CaUiopis^fuit vnicitscjthdri7::andi ar-
tis peritusy trahehat poUfe faxa,& fyluas^muha ds^^onarrm
JoetA, ;_,, \^-X-.ynC:\ .-, .:

Rpfo Pindi Pindus eH mens Macedonm ApoUmi d

Mufis confecratus, ......

fitn volantur ,vnits efi.SeptentrionaliSjqm cmiiit ^nes Aqutk

mmyquA^Septntm dicuntm a feptmificlUs, qujL iii polo Ar
aic
 !

JBMi
• L \^ ^ rA D V M 151

eo vifmtiif.Vocamus autem Topuum Canmmefam Solis

parte Septenttmis qnia eo vfyue curfumfuum feragit , ^
ampimumad<zquatoremregredttUY,
Tanais. Flumus efty habet fuam originem amontihus Ri^
m}diuiditque Afiamab Euro^a, &
infiuii in lacum Mmts^

posiea m
mare JEgeum,feu Archipelagum, qui interluit locU
m, tn quofuit Treia.
Ryphct is. M0mes iftifunt 'SeftemMdes fimper mui'
s coQpentj inic valde fngo-nhuy rigeni.
'iVlrotani. -EU^dlus inRtgme Scithka imts Phaftdis
fmm, qu<&htmmiempote LQngeiefcit.

Ihuinv Vrhs fmt Troadis d Dardano UuisfliQ condka^

Jl0H-gs'amP!ifudtd,qu^eademefi'4C TroM,
Hy perboteos. I d efl (u^et Boream, Montesfimt vltrai
rc^m, q^^bns dmmur homtnes nmmm vmere,6'' ob vitd^fa-
dkinjeimerimere quodaminjolito morwgenere,
Scyrlia. Eodie Scytlnaeft Tartareay funt Scjdu ^
MUrupfuU^ dr mHltuudineyCf vanetate frofe modu infinuu
/£gyptu mi. &H^er antiquitate nationisfuit magna inter
ytb^i & j^^jptios difceftatiO:, ^wfhf^^f^^ acfabulofu ram-
msfuahfartemtuekatur.
Damaici. Tn campo Vamafccm cteamt Deus honmem
mtm, atque inde ad Baradtfum volupatis tr-^nftuliL
L^pies Noruega» Sum Regiones Septentriondle^,
S can d ?., Fene Infula e[i,dicia itm Scandama,feu Ba^
X, Qmnibus ad vitam rebus abundat necs^farijs^optimis item
litur fortHbHs,qmbusfit emporimn midtarum Proumciarum^
£ ad tUatn merces mittuty inde defcendcrnm Goihi cum altjs

irbaris in Italiam,& magnm iUiuspartemfHbmgarut^pd!,-

tim Lsmbardiam, ^,

r Sarma-
 AN^Jot. iN liL LtBR^M
Sarniaticum. Vocmur mare Sitmaticum a Samdti4
^qut&vtcmaefi Scandt&.
Kuthcni. Aiio mnwc clicumur RofrUni, fminm adre^m
Pvlmix.Mojci &ltmtfubdtiwagno dtict Mvfccui^,
barmat^i. Satnmia jex pouimijs (ontin€tur{ Poiema^
Rhfi
fia,Prfifi4^Uioma,i^M0Jcotita.
t«
Marcojiianus. Marcomaniftint fofuU GermamAyfi
cut & BofMmi, Saxmes, & Panom, qnifertincm ^d AuftrtA
dUcatum,
Hyrcinia. tucm efl denflfimm^dr hn^ipjius, # lar^m
ex hoc termim Germani£.
iricipiunt

Albis. FluuiHs Germani£,qm modo vocMttr, E/te, i;elebris a-

fudfcriptores,nafcitur mfylua Hetj>ciniajnBobemia,
Danubius. Fluutm maxtmm.iir uUbeninm in Etiropa, naj
citur in lUoint Arriebajn Gcrmania.
In lArum. fiuutus Danubius, poftquam atcedit ad ci-
iiitiitem Ariopolm.nomcu amittit.nam tride vfque ad mare v«-
calur Wn.
lihcnus. Thtmu etiam efi GermAtiidJiafcitur in Alpib*us, di^
ittur autem Rhemisah impetu.qtw ad marefluit,

Atv.^fis. Tltiutui iteefl.qtd inter Albtm,& Rbeniiadmare de^

currit,Hauigaturferetotus,mmcdiciturELvps.
Hdlcs. Fiiigunt Peeta Athamamcm Regcm TheharutH
duas habuife vxor€s,<ir a prtmagnmiffe dtwsfilws &
filia vna
lielle dictam, mortua prima vxoredtixtjjh aliam, qu^ Ino dice-
hatur^qti^ magno odto pi^utgnos frofecuta eft, o" coegit patre,
vt tllos extTd regnn eijccret,qui illis arietem ddit veileris au-
rei qve maretranfrem ea (omlttiotie.vt milltis retrorfrm afpl
(crt^t,quapucll'a no)i fhttans cccidit in mare, Vi^defrem. quvi
aiitca Pvntt.s diccb^iiur.rccatum cH Hellefpmus,
Thraccs.
 HmHHiil^Mb iHirr

thraccs. "rhracta Kegnum eji MaceiUnWy diiid fc a

'hraceDtttcalwntsfje^oie. .

Hcrniiis. Nanaih fabul^ Hermmft Regem Thracu

laritumfuifieKhodofey & an&^anum conuerfos alou0
ob

'4if[^inmontes; 1m mons Hermm dimdit Thraciam in duas

<irt'es,iit eo na arbortstexi duuntUf ad inuhemyVt rix futet^
mtibm cxhm appareat, ^kodo^e mn bnge ab illoefl,jitufiiue
ixta^umenljirmonein. —
i^oliahcinopi^. Inpom^ypi fHdrt HlgrH dicUfir chnumtefi
ta eftfuUhnfm^ cmtas c6j}antinopolis,di{laofimBizantiHi
ttamUnf^eratorConiiantintifjniUttrauit^nobtlitauitque^accd
ui imperij effecit, aittrqueCon^antinm Paieologus eam affii^

(^ jicHmtinf&teHatemOthemafwrum*
Ancxwsl flumusMacedomkdrttushodie^Beade.
/'osetiam. Cu Grms agtmiis,& Uudes GreciA ekfomntUf^^
Ir^ctd ame multdi funt frouintUiEpjrus,Chaonia, Thefprotai
2apofcia,Arcbani4yAthaia,atque alii£,

.yDurnia. Badeeft ac Afciattoma.feu t>a!matiayfefe tota tef

a no incortttir prtffter infinatiories, ac inctnfiones Tufcarum,
Adriao Mare efl Adriatictim, vbi Antenfm Troiamis ctui-
item <s.dif€amt,qua nunc efi Vadua.
Venetia. In Italia citkitm.fita in jnedijs aquiSye^m nomjtiUi
'cij Antemtoris t^difcarmt.qtit Benev dtc^^hmtufya quibuino-
tcn Veneit acceperum,miitato H, in V, pikhra ciimas efty ac
itf} (}piienta^& notifsima tn mundo.
Hv:ipcnuin. Id efty ltaiic(im,nam Italia ettm Befperi^
lcitraffed MaitY,
Terrc^jinquam, tJdtcrURQmd.
hi\ 10 riimque. Id efty qui mrunl Aft;rohgiav?*
Jpes. MoresftiUt jtQttftiwfyCitii dtuidunt Galitam ab Jtaiia>
 ANNOt. lM'iii/ LIBRVM
•- •Apenn ims, QuddamfatffmtAlpum , qu^ imiftu
'Bifa ctmtate Genus, ^ Ualtam interfecat ; fudic^usmdi fuf
ab Afpno KegeimM. '

:
'.
•
*
.

Tii ianitor. id eft Summm Pontifex^

,
Gailia. Contineturintra fitftmm Rbenumy nmeOceA'
mnh & momeiTjrm^osvfqueAmQndm,
fthodaniis. Ut omncsfmt-fiumj GaUttz,
Qnam primum. Ui (mit montes Pjrtn^i^ quidtuidufi,
GalhamaU Mifp^ntayficdiitia Nmfhafjreney quam Hercu-
le$ defloratdij^aemterfHit. AttfdiMt momtshdc mmen ba-^

buifie,quia itaigmiMaUobuftt^v^^^
deq^ aurnm&argeritumfitixife, pjros autem Gfeca eji ignis.

Hi rpania. Hifpammi Marrcircundatnr omnihus ex far"

tihus, fr(£t€rqtiamexfarte Ortmts,tres hahet Proutncias.Bdt'
thicam, Lufitaniam , & Terracofjenfim ,
&inhis Promncip
mMlta Regna putfuum mer tUa €st Portugallia,qU(& ettaniin
yarias frcutncias fartttur, qiiandam vecant extremttatis^aliam
inter amneufem^tertiam tranfiaganam, alteram iranjmenta^
fiam, quintus Bmenfem, vitimam denique Tudcrtanam , fm
Algarlienfim.
Tingicania. Jdeft Africa',de'quafupra,
Aragonia. Aragonia ejl Regntm Ht[fanu\, cuius ^sx
AlfhoiifusftihieVti yelfoiinUiUdL Parihenofe dtclafuit afirefia

Varthenofe,- quMam Sirena comtieftml jncantatiomhtis Vlife

& fuos aftidfi deitnn'£y nec tamen fotuertmt , atque ideofi in
marefroiiecertmt ,
'& h&c Partbenofe deuenit in fartem quan'
d<m, vbiftmah accotis fefulta, offtdumq., ibi xcdifcatum ab ea
nomenaccefit Partbe}iofe,nunc Neafolisdicitur. "

N;?uarriis. Ex his regnis exijt Dux Pelagiusyqui Hiffania

de manthus Mmmru recuferaHiti& foUeain Regefuit eledu.
Gall^cus.
 '
,

i
. X:V-S LA D^V Mf. . 155
Galkcia efl?YomnciaB'tff^nldt., exfanc
^Gallajcns.
qmionartvicina tufitani^^fiuums MiniuyeM dimdit-^lberia sa
iximusfiipjrdi .
'

^ ^ _ .__,^,^ .. ;. .. ^_./..
'
BethVs. Eflfuuius Mfpdlenfis^qma HiffAlmfuterflint^
nratme in Qceanum mn longe ak ea-, , ;
^^ , , , ., ,
-

ji^gip,.., CiHitasefl HifpmM r//^n>yi'(,<^^^p^^'*'<?^^i^.^

merijis^},, ... ../^1,. -
.
. .,,i,vv., ,,,,,.;. ^
..;,'. ;i..t.

Gr a.iiata . Ciuitas etiam efi Hifpani^yCiuam regesHifpA

i paup^ffsia^Si ^^^^^ ^ fnanifusMatmrum' a(ceperunt,
Ex dalpe. 'Uons HifpamsadfYesmiHereukurnyi^nunc^^^^^^^
altar. .'..,,;.:. -.:; '^-

Cafpia» I^?w fi^fra de mntthus Cafpijs di^um efi.

.
,-
,

AgarJs." ^^aufi dicuntttiAgarem y quia higim trahun^

h ifmaeiefilioAbrabamiy^d''^^^ ,
_
'-^r^ „:,:;. ^;

Godfedus. Hic fanliajnBimfelmatjfa, fmis atce*

It^&fempernomen Regis refpuit.gubernamis^ajlmnffit , fe)i

Yeuiter mortuus poU dxpugnatimmft^^t* ,

Himen^iis.* Efi Deu^^nuptiam.accipitur^po ipfisHt^ptijs.

Pr.9g^|i^. ... Pyogf^eifijiumjnterfecity fdendumque.dedit

'
atriTereQ. ^ ,;:/ ^ .;

Medea. - Med£^Jrat.rem pro^ter lafonm o£cidit, i& in

artes 4ij}^^}^,.^i*f^WM^^*^^'f"i^^^^ eumde^

me^£i^.$artp corppr^ relinqpifbat.. ,.^,.^^1 , :
• - '
':.
: . ,% .

Vii^a^iAiuni. Oppidumeflinfigne^^ inteumnenfe, in

ufitmiaMOis loge a mare diHas^vblprmusAlfi]$fi4snatusfm
.

'Perilfi^' Vhal^ris Tirmrms fuityCifii^^

enera excagkahaty quibus homiines torqueremtir.^,q^^^^ f^.-

illus mr Atiwiienfis, &in^eni&[HstauYum £:neumimenitrqm

omitie^infrajgnefupf.ofiijsicom^^^

mes, fed illeprimus tormemm iuffu ?halarii£Xfenmfuit:^^^

V 5 Scynis.

m
 V^ ANN O T. IN JII. X I B R V M.
Scinis.
BklatrorobuJlusfmt,qm mhQw^mahofpitei
midebat.deprimebat cmm ramos arborum , illifque peda <i.
?nuw4s hofpitum alli^abaty
pofte^ ramos foluehat, &Jic ;/? par
iei diffiicabmur: *
-
Zop vrus. Hlc manus^nares, c^ Uhia abfcidit, dum Da-
iius ebfiderei nahjUnem, nec ca^m potmffet, tunc fi cmulii
ddBabj^l&niosjuerimonia^ agensde Dario, quod in iUum taU
exercuerithudeiitutem,qui eumdkcem exercitm etegerut.fec^
ipfe ciuitatenhac exercitum comultt Dario, de mipf^ dicebM
'

fUudquodcurminidcfcribitur.
Qc^QXis. §untcampiTranH4gani.
Oriclitnll.
ifmar duxerat;c^prjtcipum Kex eorum^
quicotttricRegemMplmfHmcQnfpnArum, crfgn^ CQmulerm
m campo Qrjchenfi.
"'
PchtUint^h Fuit fn^ ex 4inaz^ombm, qudi inauxilium
Trmangruni verthat. - .
•
. 4

. Thormodooatis, '

Eftfmm Scjthi^y iuxta fuemha'^

.....-..., .:,''
bitabant A'mAX,on^(,
.

Moloilmp roprie dicitur Hbreoj fic dicius quUtneiig-'

"

nsexMqloftAvenichant. .
V; •

'
N eptuhe; *'*Fi&«/4; narraniquod cuni difceptatk imer
l^eptunum S^aUadem, cuiusnam nomine 4thens^c[[ent nun-
ciipand^yde hac re ludices conflitucrunt Deos, qm^m^carmi
iUum effe dignitjntali honore, qui nin victui huinano' ^ccQm^
Viodatihre})HnUini^;f^eptMnus terrm percufit.qa^Pmuf'
faequuin'eyHifitff4M
-''''
dataMfpM^dc'' ''*'^^--r'---

liicia. Fiiit Hy Apofioluspi&diiofCde que tot inEuangelio,

Leirix. '^Opptdum WttifuxHijcin extromitMisprouincUi
'''^^"*
feiiifthiiihannffficalem, ':
Arronches,
 Wbm
L V S I ADV M l^^

^rronches, O^ftduefietuLufit^inu mproumld Tutiid-

anaMc cxfn a Mauris Tbeoiouius.qm ^rimusfuit Vri^r f ar-

Qbijfin^<& Crucis ConimbYicenfts.

cahbis. Efi oppidii mtiquipmu in pouincm ^xtcmitnis,
? lufitmiay eam pr^terpttt Tdgus, . ^

1 a Ff am. Oppidumejl non \onge a mari lufitani^ Occidcn^

tHfitum in prouinxtA Extremitatii.
^.y nthi ^* Efietiamoppidum injadem proulncia ammifisi-
mm proptcr aliitudtnem rupis.inqua eft ^dificatunu
Lyfia. Efi Vlyfiipo dHlafcaljfj^focio Vlyfiis. ^

«ritannia. Esl Angli^fic appeUata^ vel ahrmo Sjluij pojihu'

n Regis Romanorti mmineyel a quodajn BritQneRfgc illim,

uod veri(imilius videtur.

/vAudAlco. B(^thicap}i:UsdiciafuitVvandaH.i, quia illam
'vandali fuhiiigarunt.dicitur corrupto vocahulQ Andaluui.
Udmqucrquium. Qpptdum eft fitum prope ta^umj cJ^ 4-

^piifiimum»
iluas. CiuitasiMproulncia Traniiagma, cuius terminisPor"
ugallidaCa^clla dtftinguitur^fic U-ifa,ficM.aurd,qu£futaQ
\nate ahlmintm. *

Salatia. Nunc dicitm Alcaceredo Sulyfalii melemif-

mi feracifsima,
C>iamduxSertorRi>. Fuit dtixltifitanorum, qui ddifi-

mitciuitatem Eborenfem in proiuacU Tramtaganaj vbi ad-

uc eius&desvifimtm.
jiraldi. Tuit etiamdux l ttfitanusy qui ilratagemaimemf,
Ho vrbs Ebo:e\is in manus Atphtfi Regis.&Lufttanoru veniret..
ulia pas. Eil ciuitas.qnam mam,^am,frumenttfcrai''f-
ma.d^ Tranftagana.
TancoUiai. Op^idmn e^ in prouincia Tranfmontana.
V 4 '^^ rMrrclk.

nm
 '

ANNQT. IN III. LIBRVM

PalmdJa. Ofpidum Tramtaganum non longe a Ceto
hriga,fita efiinmontealtifiimo.
C>litiibra. Eji ofpduin tn monte harharico pofe mare
dicitur ftfcofa.quia in tiUfit admirabilis fijcium
caftura.
Baciaibcjum: Cmtaseft Caftell^, quafuis terminis di
mditiiUpi a Portugallta,freterlabitur illam Anas fiutlius. '

Pompei e. .IUit duk Romanus^qui hellum gefsit cumfQ

cerafuo,& ab HIq vt^usftiitdfudcamfos EmathiQs.feuPhaf
falt^6's\reseHnotif$ima. '

Nrniclis. H£c alio nomine dicitur Khamnpifia filia d^

. ceant & NQ&is, inimica mali$,deditahonis.?mgiiiturfrmum
m dextrdWtUs fin firiiHra calathus, vtoflendaturfarcitas hu
piana, tamin'verhis quam m nbm.
Ph iiis. ^hafis eUpiuim magnus,qui nafcitur m monte Cah-
(aloexfarteAqtulQnisJabiturferColchosAfi^ frouinciam.
Syemies. E]l cimtas Miyf^ti.tn qua certo annt tefpreycerttfq^
ftei horis ita Seiradijsfuis yeUo terraferity vt nuUa fit vmora.
Bootes. Sjdus eft quod nos yocamusy Sete 0rello,j(ii<-
'"
mituraToetisfrofarteAqullmari. ,

Colchi3 5. E H^ ciuitas in froutncia Vhanici^, Rex illiusfmt

JBtafater Mede^ytc feYuatUfutt veln auretiin teflQMartis.
Enioci. Sut fofuii^armati^, quos hodie vocat Mafcouios,
Sophones. Sutfofultfrouinci^Suri(C<tjfeminatiac moiles,
Cappad6cum, Stmtfofuitinregione Natalia,quam
Turqmamhodievocmt.
C^r mania. Vuit frouincia fofuii Romani ditifsimayqutMar
€U4 Tuiiius^giihernatiit,timc dtcebatur Cittcia. : "
Arhienia. Qjudam eft maior .qnddam minor,frima fuhieUa
^H QtomdnOyin ea eft monsGundicus,in qua (licitur fuiffe arca
^6[etica, Mimpr eft quarn Scrtftura vocat Ararhe,fiue Vs, vbi
hdAitmiV
 triiiiTi

L>Vs I Ai:? VM .. 157

ahitauit Tohus.TopuliiUiusfuut Clmfttam. _ .
^-

T.uirus. '
'Mons eHalwn^ne omnes fere montes mundt
%peratis^omnemAfiamcom:pleclitur, - ^
Ematliij. Emathia Gred£ pofe eppidu Hargellu.
eft vegto

Alborages. Rex Maurus Hifpalenfis arcem Scalabi^

uuit.fedpd^ca Alphofks LRexPortugaUuiirdccsptt, tlluque
Interfecit. [
. . - , ^

t^aceiibus J^ e^Jllts,qui eratin cimtateliM pacis. i- ^ejal

Ant^i. Mic pumus duitur oppUt Tmgitani fundatoY
nepemare Oceanmnhi Africd.

[ub^. Fuerunt regna ifta Marrochi, & Fecis, ^ fremefsinh

itque alia., ^.
Herculea vrbe. H^<; yrhs cftQonirnhyica quuxfertur adifica
ah Hercule,irMondaeftfiummillm,nafcimtn mote
^Afuif^e
^elkto,& tngreditur inmare ad.opptdu, quod dtciiurj Figeira^
^yluefcm. Sjlues cituias eftinproutncia AlgarhipruMtmfuit
nohilifsima.ntmc temporis imtmafere de^rucfa. ^ . ,

Federjco. Poftqtu SaUdlnus Oioinantis.citittateHierefoljfma'

^xpugnatitt.coftttmt Federtcus Jmperator maxiwas\ coptas in-

^ruere,vt)lla recuperarn.quodtde fecerutt Reges Anglix, .<^.,,

GalliAfidquanqna mtdta oppida Afudettaftaruty

tili vm^l
ume Hierofolymayterramq\ fdnclAm occupare potuerunL .^ ^.^^

Guiddo. Hicexijtin campnm cqnfra Saladmuy.fed cu valde

nduftria ipfiusSaUdini exercitus Guiddonisfiti opprimeretHr^

.oacimfuit Guiddo auitatemfanciam Hierofoljmm^tradete^ ^

^hiomnesfereChrtsitanioccuhuere. /.
iMvd^n^tsyAlgarhioYumterrd dicuntur Xmdenfes pYopt&^
^agnam copi^m Turdorum.qui ihi aluntur, ,

Legionem. Ciuitas eH CaftelU di^a hodie, Uao. ,

rudem. Giuitas Gd4ci<fi hegtone mfttmm;hodte,rtiy.

Neronis»
 ANNOT. IN IIL LIBRVM
Neronis. Qms Nerafmit nemi efi qui nefciat,
Tarpeia. IdeflyCaptolium,
Gab.|lliis.Hicfmt Imferator Rm^nm
effdmiMathr mm^
hus hmimbuSy de eo quawflmima tjarrantur,
$.inhmphius> Hic fuivvltimmRex Affpiorit valielHxmio-
fHsjmeYmeritrkulasffpe fefertm.necex eo pudote cdtttrahes,
Rodericus. Vltimusfuit Rex Gotborum in Hiffania^qui dok
luliafnComitis Hifpatiiamamifit.
Molucha. Eftfluum Regni Fecenfis.
Tartefios. Sunt campi quas nunc de Tarifa v^camtis.
Qjileai Membroium. Res eft obuia ammbus i}} s^acra
ScnpturaJe m,orte,qH4m Oauidintulit Pbitifioto Goliathi eum
v^cauit Cbrjfofiomm,turremcarneam.
Cymbrorii. Hpultfunt Seftetrt&nales.qui aliqmexercitui
'ki.nmfilfup.erara, fedcamraillosfmt Marius hm& injma,
jarte namsAfua animi magnitudirie admaximos hanaresetie-
ilusjnc prdiA comifit catra Cymbros, iteru atque
tteyufuafq^
exhortamfrafligauit Cymbros,penitufque extinxit,
Arinib d.Hic a primis annis d^mutmfuit paputi Romam^(^ co^
fias p£n£ induxit in Italia per Atpes,<^ cuRamanis atiqua. inluit
ieYtamina.eqmbm smrviclor euafit.quaddafuit apud Canas
vhijot eciuites Ramani accuhftere.vt ex eoru anfiulisfqui
infigni
efit equiiuapidKmanas.tres modias mitteret ad Canbaptne.
Tite. Quaftragan luddtos Hierofolymitatm Titm ediderit,
^uMafatftia. ciuitaiey obfefama^ coepity efi fatisnotunf,
Agaeteni. Hu domina Agnei de CapOy quamaxime a^
ftiit

iamatutpriticepsVetrus Portugallisc.ex qua hdbuh duas filios,

vMm.j^ in vxarem accepit inuita.Re^epaire Alphanfa)qtit confi*
Ik nonnullorumdtiUus puellamvitaprluauit. Hiccafuin&rra-'
tur fequcntihm camiiiikis,

Stellati.
 WTflllilirittiMI

LVSIADVM. 15^

Stellati. Tluuius Honda di citurJfeUatHi, qiitamitur in

notefu^erquertdiatJhlU bofplmHSy&ideQ Inc mm duimr,

Serra da llrclla.
Jemiramis. imer 'alia^qu<£ de hac Regina Semkami dicun^
turjjocetiaesi quddfuerit educata a tolmnhky cum expafita
?fet a matre Atergatejnde eU quod Ajjjrij columbai nm in^

erfcia^t,fedinmagn6homrehaheant,
Lup^. RomduSy& liemusfratres expofui in ripa Tihris.aLU'*
H qu£ cafu illuc fUFbund^ Mcejkratjeruntur educati.
Fyrrhlis- , Vilimfuit Achtllts, cr m helk Troiano occiiit

?olycenAm ftlfm Hecum, cf Priamijadcrepidm^m altaris, ie

m Viygilim^'^ JEieidu m,
^

Lepidas. H^ in hoc pactucofpiraruntyVt quifq^^alteriirAderej

wmiiiefihimagis infeclum, LepiUusfrairem, AnteHmpdtruUy

OclamanmCiceronem tradiderunt adiniernecionem
Alcides. Hercuks dicitur Alcides.quia nepos fuit Mcei,

nfupradi^um efi.

rhefsils: Vuit fiiiiis tgci Regis AtlxeHxriim, trts interfecit in-

tgnes Litrones.H.jpolitum.Scyrmem.&Frocusiem,
Leonora.Fwir vxor cuiufdaequiiis Lufnani.qua valde adama
'4it^Rex Ferdmadus, eamq; duxit vKaify&Regina cofiituity ds,

yia multa in his carmnihm^fed plura pn Anndihm Lufitanis.

H^lenam. '
t)erap'iuHelen£'hijioria certaefi.
Virgiiiea. Appi^^.Romams mak vitam ^niuit^ quiaVirgi"
mma marit$ volmt auferre. Tarqmnim itemfeptimMRo4^
mnorumRex addicrium comtfit cumcaUa Lucretia, &idcQ
t Regno eie^us. ..

Berfabcam. Tangitur hisloria deBerfabetvxore Vrij!,q!fd dt

^auide Rege Salomonem.
per adulterium contepit
Betamicamqus. Aliaejt hrfiocia^ qualthro ludicumcap.
 \

r . ANNOT. IN HL LIBRVM
Xj.&zo.narratur. Hahitatores Gibba acceperum fGeminam
de Trtbti Leiii.eainqueomnesconfirufaUeruntJdeQa Deofue^
runtgraimeyputtiti. •
.,; . .: /T
Sa ra. Cum Abrabam iterfaceret in j^gjptu cu Sa^'^ vxori
pukhra er at v alde jlla videntes Mgyptj duxerutit at
fua,qu<£
^/ PhardQnem, qui ittam in cordefm conaiputt^f^4inta^apos{eA
dimiftt,& tamen aDeofmt fuffluio affeBusi, T
Dinsi, Dinapiafmt Jacob, quamadamaiittSichenfliwBt
morjapmtqueillamyfed ille afratnbusfiielUfmmerfeat^y
& ciuitas vafiata . ,
,'
,:- ,
'.

Fihns Mmcrix, Hercules,quivalde deditusfuii^d^m.

phaU Regin<£ Lj'dia,ita vt in multa fro^ter illaminctderit.de^
''*'''*,',':
liramenta ^
/'

Anronius. Mmus Antomus, de qtio ftipa, qut perditei

adamauit Cieopatram. , • ' '^

. Tu p2?ne. .Annibalin Capuam poft bella infii^a H.oma-

nts recejfit, ibiquefe dedtt octo, e!^ Vcnercis rjhm, & adamorf.
fi^t.puellfmobfcurijip^m^
gatioms, .,.,5;.,;-.,:.
'.
,-..,,/ V^'^',

^NMOTATIONES I n^^^^piM^
tumlibrum LufiadtihiV '.':',"'
y^

1, annem . Hic fmt prvn m Rex Fari ugaUia hutus

•
pmt^
^nii^dequomulta inpr^fenttarum narraniun % v : i :
;«

•
Camkis nefandi. Hic comes erat Joojies FejnandeiJe
Andeiro GaUdcus.qui ad Lufitaniam venit,diciturque valde a^.
matus-a Regina LeonoiayVerum pofimortem Kegis .Vernandi
wmltis confofius vulneribui interfc^mfuit a loanne, qui tunc\
pr^feHm OrdinU S, Benedi^i Auienfu agebat.
A^lianax.
 L V S I A D V M. ^
159
^xStanax.. Tuit flius He^oris &Andrdmachi£, & p-d^dpira"
unt eum Graci,quando cuutAiem TroiatuoccufMiaee.tmri,
Saer^ theara. Eo temforefuit e-tt?.e iurYtbus Etdtji^ ma-
>ris V Ijfsiponenfis detedus cum altjs Epfcofus MMttnus^^ qui

lafiellanus cum ept.fartes CafielU fcqueh^iUTierM 4ame vir

rfanguine,&virtutibusiUusiripmus. «

Marius. Aduerfirtj fueruntMarm & Scylla-Homani^

r inmcem damnaj
ftyi &
maLi,ytfoteram, inferebant,udvs"
'

cjilla imerfecent vnadiefex mtliia bominum, qui Martimfe^

uebantur, Maritu iiem e§s, qui ScylU fartes defendebanty

exdbatj mterfciebAt, & in fartes diffecabat, ^ cafita locis
ublicisftiffendebat,
.
Brigb. Hunc altqui dicunt quanumRegemBiffantdt^
Rodencus. Uic eft Rodencus de Biuarjquem dtan^ m (Cid
luy Dias) fuit duxftrenuifim iis, ac fortuhatifimusy qut mui"
Qties magn<u de Mauris ajjecuttu efi viUoritts.

^ernandus. Hicfuitfilius Saneij Regis Nauarrd.qm Regntt

laHelUfer matre h£reditamt,qu£ erat fUa Comiti^ Saruij.
[egnumvero Legidnenfe accefit fer vxi)re ciomnam S^t>(i,im'
mrem Regis Bermudi, qtitfuSat Rex reomLegtanen(i§.
ierculeis. Hdic omnia fatem e% fuferioribus amwtdtu.
folctus. Ciuitas efi cafutregm Cafleli>& Noudi, efiiftJhi'-

fsima,& ammifsima^iilamtntc7ltatT.igu5.
Calybcs. Sunt foftdi Hifpafjid vltciMyii ;<d mdu' O"
eanmn fuii dicuntur alto nomine Aflunam ^ihtmd^t f^ua ,

iineraiibHs, accolffum artU nmigmiliferitifiinu ufn- &

•
Hfsimi,
Libulca. EH Bifcaia,
Sajnfonis Notum ejl ex Sacra ScriftM^ SmfcM ri^
€s (ijfumfftffe €xcnn€ qum in cafite lukhau '

Noni.
 ; ANNOt. l^ iiii, L IBRVM
O Noni, ,
De Notm^AluenPereira
alUs iafnfupra diUu
fsi.&vltmpdicetur,
DiOnylius. Hiduofuerufit RegesPdrwgaUidi fwnma-
iifimi^de^uibui fupra.
Nori lccus. Pokquam Annihal illam tnagnamfiragefH edidit
in PKOjfianes ad oppida CanaSyCum onmes pene efet exafumatiy
& velientfe tradere Annibali^Cornelnu Sapio enfem eiiaaina-^
m.eofque iuramemo afirixit.ne vnquam deferercttt figna Ro-
inana,0' quod acrt antmo concra Carthaohmnfes pdtareutur,
Neptuni. Stintequi, quadere diciumeHfupra,
Embknia. Sunt operafabnfa^ia elegantifsima, quthm in-^

terdm interi&res ammi conceptus deffimsiranttn,

Abrantes. OppidumeftLufitanitiin pouijiciaMxtrefni-^
tatif,abluitur ta£o fluuio.
Xerxes. Rexfuit Pcrfanm f.lhis Varijfino fonte Cpnba^
fum Uellefpontiim trunfuit^ ctmexercitu lOfiflew ex iunufne-
rahtlibusbomimhus,victustamenfitttaLeonide dtice Lacede^
mntorumifipafju Tbermtpolenli, & a Tbcmtfiocie Atlmien-
(itiinduce in tnaii,ac eUafit in quodatn paruo natitgt^.
Attild. llic ftiii ReK Htmnor^fn crudelifimus, quiltaliam.
'
Galliimque inuafit.fuit diilusflagelimiDei.
Abranches. Oppidtimeft in Gallia, cnius Cofftes fuit An-
ioniuiabAimada Lufuantts.dum pr^ciarefe inpraiijsgept.
Aiirecp* Fiiiafuit Titanis, Auror^, &
nimqtumfra^ ^
trcs gigaiites fuii jcciita, quando ipfi roitierunt Ibueni acc:h
deijcere, Vfide Juppiter iiiam ad cccinm tranUulit, fecitque
rnufn exftgnis ca-leftibus, quodvirgtnefn VocafniiSy c^' quod foi
ingreditttrfncnfe Augttjii.
Artobus. Eft mons qtti dicitttr Iwdte Prdmotoriitftt fmis tcr-
rjiyiim dicebaiur Promofjtoritim Vlyfstponcnfe,
 inWliii\i iMWnMMBirFf^

LVSIADVM i^o
>!Lnas. ^lmim eft Hifpa-nUyXim mfcituriuxtA wi^cm Jlcaras,
r tn decurfu fer terra nveatui'ahfimditm,& pft
ik(cm lcu-^

is Affaret.in^rcditur nme MertvU,dmdttqu€

ibifrouimtam
\lgarUi'iifem,feu PortugalUam ah Vvmdaiia'
liiubicos. Aliuka vicului cft igndnlu prmnda l xtrcmta
f,vbi multa nnllia Caftellam um tmnfamis Ivfuanif mniis^

wfevmrunt,& Lufitani inagnam fragein edidewnt wCa-

lell£nos,& Re^% CasielU Jvamesaufugtty&fxerchii Lufitant
ifpoliatHrmt, Et alia mdtatmx de im rt fmrantmy& ver»
:ribuntur abillis^t^ui eoteni^orevixenmt^
Scrtori. lam aliqua dixiwus de Seriorie, fed hoc lo($
ddinm ipftmyCumfarteiMarijfueritfecuius, viiluma Scf-
Uy aufugip in L ufitaniatJhM^ omne qiicd fmit, walmn Ro-
nanisintultffe,
Coroliane. lUc eieUma Roma crudeU htihmi in M-
yianes vxereehat,
Catilina, IJic retuit Komamim hnffrhmifihi afumre^
d induftria Cicerenis,qui tunc conful trat. eieUusfftft a (iui-
{tt€,& mtdti fxfequactbus, interfedi fimt.
Sumani, Sumantu idem efl ac Pluto Rex Infcfortmi^

Mallllise. BH Sarbaria^ feu Mamitanfa,fiinntur & fro to-

aAfrica*
Calatraua. Opfidum cfl CaflcJla vetfMsyin quo efl Oy»
oequitumS. BenediBi, •

Cerberus. Canis itle trifaticis, quew Poeta fwgmn efe

doUiuminfernorUm,
Ceptenrem. Arx e§i, & ciuitas Lufitanorum i^dfre^
um IJerculeum, ex farte Barharia. in AfricAy quam dfitc dK-
entos ennoi Lufitam ecctifant.
 1

'A N N O T. I N 1 L 1 1 BK V M
Abylse, Mons efiin Batbaria prBpe Cel>tam, mnc dtct^
tur Serra Ximei.ra,qma mulus,& vari^ magnitudtms Xhnias
alit, '
"'
Fernandum. Bicfuit f.iius minor loannis Regisfrims
huiiu iiominis Lufitant^, qm dum captus effet in Africa a Mau-
ns maluit viHere,& nion,quam quodf'
in captiuitate mifere

dis Chrifiiana] yel bonum puhlicmn ChriHianorum aliquod

fropter eumdetrimentumpateretur.
Odrus. lleifuitAihenlenfmmM^mngefsitcontrAla-'
cedemonioSj cumqtic ab oracnlis accepiffet, fi yellet vi^oriam,
mortem in pr^lio efe tolerandam, vt fui viuerentymort malutt,
'Regulus. Fuit Conful Romantis diHus Marctis Attilius-

&egultis,mttli9s de Carthagimenfibus triumpbos ieportatut,fed

pofiea vi^rn ab eis Romam mittitury de redempttone Captiuo^'

fum pro iUo agens, verum ille confuluitRomants, vt ntinquam
m eam venhent condittoium^atque ad Carthaginem reuerfus,
ACarthaginicnfibusfuitoccifus,
Curtius. Cum Romani contra Hernicos pr^tiarentur,
foueamagnafatifcens Apparun Rom^y qu^fitum oraculumde
hac n ^refpondn in eamfoueam comjciendum ejfe illHd, quod
Romanosfotemioresredderet. Ciirtimintelligensarmis & vi^*
nsimperium Romanumfuri potentius ^arma tnduit, atjue af-
matus infoueam Utahundusfc coniecit,&fic populus Romanus .

malumquod immmebatjcuafit.
Decij. Pater &pliHs (iierunt,quipropatria fuafe Ido»
lis immolaruj^t.
Arzila. Oppidum esl tn Barharia, qtJtcd mari Oceano
abluituY^iamfemel atque iterum venit ad manuslufitanorum,
Fernandum. Hicfuit Rex Aragoni^, qui regntwi ad-
iimxit CQron^CaMl^, vxorm hnbtiit ifah^llm ptam Regis
loannis
 L V S 1 A D V M i^i
dttnis fecundifomem
Benrmqtiarti,adcuks mmum Reg^

mi CaftelU venit, ctim tmen Hennctts quams filiam vni^

m reUquerit h^-edem imferij,6'^^ ^>^(^ reinagna fmt con-

rtatio tam inter ipfos Iberos,quam inter illas & Lufitanosyilla

mnpeHaerat cenfohrina Aifhonft ^egis rortugalli^ huius

wnms qiiintiy & fdta .forom Ioama,volimqueiUamin

gni pfefmem dehitam ^ntrodiicerey qmmohrem magnum
cerciturn congregaintjiuifitque in duas
^mesy vnim da-* &
principem loannem, alteram duccbat
m cdvftituitfdiwn iffe

cercitusfanejwc idmfecenml CafleUamJed adfote Tamii

irie concertatu esi vinmque.veru
loanespmeps vi^or eua-
t,ar mafuimmne in capo tnhus diehus,quaquap^ter Rex aU
mfasfueritfuperatus.&foftea negotiu mortepieUa qtiieuit.
LUguitus. ro;iqu% occtfusfuitjulim Cefar.O^auianm AU"
H^im,& Marcus Antonm contra interfectores ftmex€runt,&
m duQS exercitus conpftent.contra duos hoslinexenms.Oc^
imanmfHit fuperatuiyMarcus vero Antonius vidor.
Rhodae. InfuU eft marii Carpatbijy olim in iUa arcem
ahuerum eqmteshoJ}italis%, UanniSyfcd mmc a Turcispof
detur, . ^ . ,

Uexandri. Vrhs Alexandrta, culus littore occuhmt Topeitts^

Memphis. Eadem eli ac citiita» Cajro,

Emmannei. Rexfutt decimus quanm ?ortugaUi£,fi'^
usinfaniis Fernandi, qui vi ad KegnifoUum afcenderety o^q
emortHifuenmt,
Alphxus. Cum venatin ATethMfajocM T>ian£ fer mon"
?s Arcadidt operam daretancidit infiuuiTi Alfeum, qus dueim
quis ahlueietm.fic animi tlliiu attraxh, vt iliafugmt in Si^
tltam, vbi conuerfafui] infontemfui nominiSjfid Al^h&m Jk-
iiensfrisdefiderijsfer msatus tsrrdfuksnanmfe mmifit
 LIBRVM
& empt in cimtatm Siracufam in Sicilia iuxta fontem Are
thu/am,
Euriftus* Fuit Tjramus quidam Mjcmarum, qui iuj
fu lumnis valde perfecutus efl Herculem.
Tynnthius. ideft.Hercules.
Arpi^e* Aues erant qud fditore magno fcatehanty vuttu.
erant mulierumje his Virgilius libro ^. Mneadum plia eran
Neptuni, & Terra^vnde tam mari qudm terra innumera exei
Cebant mala.
Clenenfem. leonem occidit Hercules in vico quodam,
qui dicitut Cleoneus inter Ar^os & Corinthum.
Lernseam. Serpens erat in lacu Lernda multorum ca-
fitHm,quando vnum diffecabaturjrefufgelant muUai
Erymanthus. EU mons Arcadid^ inquo Hercalesfor-
^m occidit, qui totamfere terram frojligabat, eumque duxit
adMrjHheum.
Defcenrum. Herculesdefcedit adinferoSi vt Thefeum
tiberaret^quem Fluto Catenis ligauerat,
Mynise. Populifum Thefalid^qui nauigaruntin CoU
choSyVt, raferent velum Aureum.
Euxinum. Mare Euxinum eU, vhi modo eH ciuitas
Qin(iaminofolis,
Pallas am ica. Tabula narrat tahulas illius nauisj quA
Argos vocabaturjoqui ofe Palladis foltta,
Argos. Fuit nauis, qna Argonaut£ ve^i fuut, raftA in
(oetum inter ftellas numeratur,
Bedehermicum. Temftum eft infigne in rifa maris,
'^doftiumfiumj Tagi.vocatur Virginu Marid de Bellem,eft
fratrum OrdinfsSm^t Hieronjmi,
& fefultma Uegum PoT"
tu^ailia.

Guineh-
 , L Vs I AD V 14 t6i

Gqinenfes. PofuUfunt AfncA Occtdmt^u ad OrcM

lUmexquospmumLulitamimdferum,
PerlrU Stgnificat mare & ora ^er^i^.quam clafes Lufu
imrumUgum^&euoluunt.
Syna?. Sum p^uli Indu Aufiraiiiydc quibm iatn dixin

iusficut & de alijsj de quibus Mc fit memio, quos non afferi-

tusyne eandem cmtiUenam fdipm reptamusi

1 apeta. Prometheus plim lafeti e^: Eum dicuntfahuU
omines ex lutofinxife,auxilioque^ Ukerua ad cvelos afcendtf^
% atque inde ad terras igfierfi detulife.quo yitam fuis daret

maginihus luteis; verttm luffitef illum imerfecit in mont^

Zaucafoyifa vt Aquilafemfercor &vifcera illm raderet,
DxdrAns. Hic relegatm eU a Minoe Rege Cret^ ad infu^
am,vbihigeMofeexcera,&auiumpennis alasfibi & icaro.
ilto compofuit, ac caaptauit, & fe aeri commiferunti jiiigs ni^
yitum fuhlitHe volauit,& SMU ^rdore infiammatis Itqueftg^tfj^
\lis dectdn iri mare^quod ab lcaro lcarium diiium efi.

\NNOTAtlONES 1 N qVIN-
tum libruin Luiiadum.
Em^um* Efi fignum Leomsf quod,Sot ingreditur

menfe luliji hunCiVt dixiffiUSy occidit Bercuks m luci

)^emeo,
Hfnricns, filiusfuhRegisioannis frimi fortugaUid^i.
\ui & Vniuerfnatem iu hac ciuitate Vljfifonen^ifundauit^ &
laffes inftruxitiqua oras Africd vfjue ad fromontOYium hon(&
'^ety& infulds adtacentes collu^raw,& loctsrefertis nomina^
romdies^&feflum.&ratio, & occafio temfQris fofiularemi
% % imfone-r.
 AN>50t, IN V. LTBRVM
Imfonerent. Vir i-aftitatis donoafrme mfi^nitus, nunqua vxO'

tem duxtt,nec peiem teltquit,

inlula materi^-» Eil pma Jnfuk, qudnauigatihus ir

Indiaex Vljfipone obuia eft.amanifimay & ab tngenti arhor\

miilittkdtm ^qudi tn ea vijuniurjit: nointnata.
V AnLeus. GigasjjliiisNcptunt&terr^jmptuilUmfn-
gititra Foeiis fittjjequadrtngmieruni cubiterum, atqtie i!(
robunUSj VI nemo cum -010 m^nus conferere nuderet, Hercti*
les tamenillum eleftatum aifirrAy 4. quavtres acctpiebat^ in
*

terfeciti .
-

Paphos. Bi, dmnes XnfuUfuntftn quihm Venm celehAtm\VA-

fhos ciuitas eft in Infula Cjpri. Gmdos eft Infula tarfaihia
Cjprus eftlnfuUin mari MedtierraneOynunc Oiomano fuhiec-
ta^cum tamen antea fotentatu Venetiarumgubernareiur. Cy-
ihera eQ Infula in VeUpnefo.
Azeneges. Mifernsmf^optdifimtyqm babitant African
Occidcntakm prope mare^vbi incipit ora Gume&y caret aqua.
(^ necejfxriji ad vitam^ ahundai ftruibtomhtiSy qui eo funt tn
§iemacho calorc^vt ferrttm diocrant.
Zonam. Ejcc cH meta Septeutrionalis, ad quam vfque
Solveruenit ah aquatore ad Septentrionem pergens^dictiur Zq-
na Cancrijqtda eftfnbjjdcrc Cancro,
Sanaga. Vliums cildiindens Mauritaniam a Gtnnea.
Hcfpcndjis. HiffingfmtHrfdi^Hcfpat, cy mcdoftmt Infu-
U.qti^s do Caho vade yocmms Alij dtctmt cffc Infidas S.Tho-
rd&,(^ Vrhuipli.Ac aliarimi adiacentiun:^ Qutdam Ne^ericta
Geooraphus ^^rmai ejje tmte Infulas ad Occtdmeniy alij e Oi

fjni extare,fl.uitibufi^ue efe confiimpia.tf(Ut reuera aqux. alia

confimpfcrut.afciicrat. Sedf qtds aln^uUvc To'i ah aquatore
C- alioi cnciiftanttitijcnu ab aniiquiscirca InJuUs Hefpcrida
afferunm

L
 L V S I ADy M 1^1
fferuturjntrofpexcrit.fanc referiet efc illas, qtios nunc retu^
mus^qiuqtic ditiomfunt fubi€ci£ Lujltanorum.
klliger. eH Frimas inter r^, quA
Esl inftiU S.lacobi>qu£
Q Cabo verdevocantuYjyahei Catbcdram Efifio^aletn.

jelophi. Stmtquipimitncduutoram Gutnc^, mcprouin^

ia Liiifsima eft,& valdefe extaidit ad Ai':ftrtm,f.nis tUmeA
iumif, GMnhe^,
vX^ndingci. Efivafla .jEtJmfum i^rouincia, ex quamagn^
ooia anri afpnatur,
3orc2dcs. Tresforeres^ngimtur Euriale.J^en», &MedU'-
id ejl,
a,fdij Regi6 Fharct Sardtme, qu^que erant monocuif,
mii^ oculi , up^elUhantiiY ettam Gor^omdcs, pofta Infulas

3o7gQnia5,ojias ameahahitAuerant.
L JsensE. Rupes qiudam nnmanis eH, ae imminet tnafi
Oce.miitt ora Guined^qnamfiUitustamoimpctu concutiunt.vt
fomiui.quem ehdtmt.ai midias manleHcas atidiatur, ihi ciui^

us isi.qiuim bahiiant Lufnani.efi anunipma,& muliis rdus

{ihundms.
Zairem. lfifiUHiusfrQtiinci£,,€ofi^enfis,em mare per
muh^slctiCiU i;ijircdnHr..rbiaqiia duUis iffiu piminis repri-^
xtirytantQ impetu ad vuic fc dcuolun,
C\^iixa. Efl lioli-^ Antariicits,

Vrlas. l^arrant fabuU Arcadem interfecifc matrem

fuam Calixtum, & Uuem eas tranj^uiifie ad coelutn, & rt
sielLa nitcare, dicique rrfas, quia maier vduti Vrfa in f)lkis.

arhbtiUhat. quavn iniunam valde fcnttcns luno, lccitta lum

Theti & Occano,ah cis itnfctrauiiy qucd nunquam ha fitlU
Occam aquis mcrgercntur. Eos cenwmMer yccam ^aut^
(ouatdas.dQ Isone.J
X^ Phyfici.
 tm nmntfK^^
ANNOT. IN V. LIBRVM
Phylicii ' Phibfoflnnaturales fufit ^hyfxci, quU rerun
ftdmas fpculantm,
Fra tema Itice* lund cfedebatur a Foetis foror Solu
&qmajucem accifk ^h illOi dicitur fraterna luce or
pata»
t* M ri|)parn . Chdrt4 eBy qua t otus orhk varij^ lincis di-
^hicius depngituv.feT has N auclerti nauigationis recium cur
fum dirigunt, & tmelligunt.adquam mundipartem namgent,
(JuamjftgemGfefatisadmemtlacohus Botelho Lufitanus, qui
pnhi oh Hmugdtioncm,quam ex india in Ponugalliam modia
quodam ac hrempmo na mgiofecity moHnim reboris, ac ma-^
gnammmtisvtdetur.
Poiyph^mo. Poljpbamusgigasfmtfilius Neptuniy&
terr^, Menocuhsfngrtur a Poetis.vnicmn oculum habensfed
fxmilemjcutoy bimc ami[it ob induftriam Vljfsis, morahaturin
fpelunca.cums ofliim
nonpoterar:' ' lapts eiat^quam vigintt duo currus ducere

Pelieni Colchts. Smnquiper pellem Colchis inteUi-

gant aurum purum, nefcio qua ratione duUi, verum mihi muL
toprobcihihm eU efe.hQrcado.obfimilnudinem quam habetpel-
lisaurea cum borcdd0,& nec Poetice.nec improprijfsime pellis
^tirum dici dehet,
Yeioirus, Hic eft Fernandus Velopjsvir lufitanusno-
htljs,acmagnanimus,Mthiopes illos comhatmfuity vcrum illi

infidia parantur in itinere^quas euafit aufugiens.

M;}gaiia. Sunttabernaculaparuapaflorum,
C^liiis. Profapia dosCoelhos in Lufitaniagloriatur ma^
^imeorigtnemducerc a Ccelio ^omano,& foluto diphtongo dic^
tos efe Coelhosj vnde h@c carmine dicimus^Cdtlmpro Coelim,
Sturdos, Smdifum aues canQr^, & m^rdnm loqua^
tfSt
 •
X V S I AD V M xH
js.CQmmumUrgbmermm in aerey nigri fere cokris.

Horndares. Vingtm Voettce promomoriumbon<e fpeh

ColoiTus. Tuit quddam Haim a^re^ in Inlula Khodes
oUfacrataMmirahilis magnitudinis, ^ir inter fepem mandi
maculanumerata. ^
Hic hic, Bartholamms Vias Lufttanus hicfmt,qutpn-
m ommMmVromontorium Bon^ffei tranfegl^- vfque adflu-

mmqmdmtur do Infante, hic cumfecunda clapeyqu^ m In^

lam nauigamt p^fe^mujs ageret cmufdam nmis, tempefia-

?qiioddm hornhili ad Infulas Triftant da Qunha
mttata in
mfpeau altarumnauium fmt fubmerfm.
JiUiilrem primnm. Hic ell donmus ^ranctfcus d^
dmctda.qui foft;
tot vithriasin indta refortatas, aMaum&
^unufdum m PonugaUtdm ex Indta nauigaret, in qua pitnm
m Prorex.ad.portum.qui modojicmhdo Saldanha,affelles^

tterfeclusftiit ab Mihyophiis^
nicfuitEmmmuel de Soufa de Se-
Finibus Aurorx.
qu<^ dtctm
ulueda Lufttanus^fii nauigans ex India,ad oram,
Natal,naiifragtumfecit,tbtquecum vxore, &plijsmiferfi^

ne moauus ejl.

Cafres, Fofuli funt AfricA Orientali4, immanes ct ^x^

eges,

Piinius. HiftieruntmagmCofmografhi.
Encel.adum. Bifuerunt fratres gigantesiUl qulquo
mpore louem in cdo adonehanttir, Adamaftor frata, quem

ic pigtmns efse fronmtomm BonA ffei, m Neptunum con- .

pirahat. * '

- Vxoris Pelei. Thetis eft,

qu^ nufta ftttt feke Kegi
^hifjfalta, pia Nerei DeiMarim.
Doris. u^cvmeratMer^matermreidujft.
X 4 Ph^gottte.

BS mm
 m

ANNOT. IN V. LIBRVM *

Phegon. EqmftMcurtusfokris, dequH^maguurm

tarmmbus.
jElirus. Ventm eft.qmfldf a fdYte Orientali^ dkkur Lufttar
{Lefle)fum'ttur cttam a Poetis po ea farte Ortentalt,
^Equator, tma eji (nqumotlhlis, qu^c mundum aquat a
dmdit,
Guzipium* Nafdturinarhoribus,^voeatiir Lufita
ne^^dgodao.
Martinius. Gajna dueehat fecum hunc homine omniumferi
linguarumfmttm.qui Fernandm Martms dtcehatur.
Kapliacii. Rafhitel Angelus duxit Tohiam iuuenem
ac veduxit^ idco iiinenbus ac nauigationibui fackndis e^fr<z-
fefitm^vnde Gamafe & mun^atiofiem fuam foji Deum tra-

dehathuk Anoclo^ atqueadco Ufidem erexi

tlli in lituium

tnfignihusFunugdli^, cnue ChnUi, ac fphxra quadam or-

natum,
Rhamhufia. Eadmeft ac Nemefis,
jEonios. Aqua Monia, eft aquafontis Aganiffedis^ hii
Ilomerum intMigtiiitiz circa quemagnas excitaham iUa. ciuiti\
^ iesin cafmhnbm contentJi, qu^slioms^ adquamnam iHarum
-

fcrtinerei^' -

Aurorii^ . virgilim hic cft, qui natusfuit MantU£,quam

interfluit jlukiusUjncipis, Tjbns aui em flumui esi.qui Roma
pateYiatitur.
Cyconcs. Topuli fimt 7hym& priti natiigandi, qu$
'COHtraVljffcmcrudeleprdliumccfare.
Lothos. Arhor CilcuiuifsUthiS Ita dulcidine alios fti*

ferat^ytqm illa refcuntury in Cctieraum rerum ohliuionem

imdat,
Pali^urus. luit^uhmator natm^ciua £nm v^^hchaturje
iU.^Vjl4 .»
i^ua
 L V S I A DV M. i^^

quo mtilta Virgiiim qmnto lihro jEneadmn.

Delius.
'

^lubm e^,jic dtam^uia m InfuU Delos nattts

fuit.
f r
Lampacia. SoYOYPhaetonwJequajufYa.
Melchiades. Hk & rhcmimdes duo duces Athemejesfue-

tunt. Melchtades dicttur interfeap tYecenta miilia hommum,

TbmiHociesJuf^-
mos Date Dux Darij conira tUumdmehat.
rauit ?erfas p4to naudt pop SaUmtnara^fuamiiue pirtam
afeYuitutefafinimlthiirauth
W j
Marcus Anmim pefi ac carmimbus valae
de^^
Faluia.
dltusfmu itavtvxoremVidtnam reffueret,
folum ama- &
Yet ekeiaemiamGla^hfu.iitu cloquentiftma acdijeYttftma^
erat, ,

.
Mcsonides. Id esh UomsYm.

ANNOTATIONES IN SEX-
turn libmm Laiiadum.

LAgeia. iHCleovatra Kegina ^gjpijic di^aalago

Regceiufdcm imprij,
Cimabula Soiis. Id eft.Onentcm. Sumpa metafhora ah
mupuerorum,qtidKdo?ijfcuntuY.
Chaos. ifi Dciis
confufiGnis.fenexp^tura Poetisf&d
quohabueruntptncipidcmnesTes. ^

TyphcEUS. lamfupa dc co diiium efi.

^thna. •
Monse^iSicil-u.fi^mmiti etiowity & fuh hac
ptgnuYThyfhdiusadtgaitisefe dloiic.
'

Trithonem. Hufiliiiscrat Nefumi, & SdacidL.^tau

ms^&Iibkm^atrisfm,
tccuilx»
 «.^ -^saammmm
ANNOT. IN VI. LIBRVM
Lociii!;^. Locufta mannizfunt quas vocamm Lufitam
Jago^iaiqfU iicet magnmdm fuprem bcufias terreftes, ma-
ametam^nillh afsimUantur,
Cimmarus. Suntammaliamarina, qudi tn littorihus

& rtpis maris capiuntur,

'
& locuftas terreftes maxime p<zfe
ferunt. :,

Amphitrite. Dei\s omnibus, qu<£ his carminihm coH"

imenturil^ledi^um eHinfuperiorihusy ideoin explicatione il-

lorum mnfacimm moram, nec maiores annotationes. Amphi^

trite etiam erat vxor Neptum*
LeiicathoCi Iuuq valde oderat Inonem vxorem Atha-
^iMtisRegis rhebarum, &mpetrauit afurijs infermlihm.vt
fibi contra illam eftent adimnento* llU igttm pefimo odore au-
lam Regiaminfeceriinty quare impercttus AthammtHs filium
interfecit, vxoremque interpcerety& filtum alium diiium Me-
licertamjnifi iUa &fe& natumabfcond^pt,verum illi eifdem
commotife inmarepr^cipitarunt, quos tamen in Deos
furijs
marinos frecibus Veneris conuerttt Neptunm, matrem &
quidem Leucathoe vocauit,filium FoUmonemy feu Portunum.
Panopeia. Njmpha marina fuityfilia Nerei^ Dd< &
tidis.

Glaucus, Bic Dem etiam marinm eraty fed pimum

pjcaturamexercuit,qm cumvtderet pifces demortuos ta^u
cuiufdamherhA reuiuifcere, herham CQmedit.-& in pifcemcon-
uerfmefl, Hum etiam decepit Circes maxima yenefica, nam'
cumpeteret ah iUa,vt aliquodfihiremedium iinpertiret
ad cq-
parandum amoremy&fauorem ScyUa.quamyaltieadamahat,
nla itaomnia commifcuit venefcUy ac qu^ oportuna erant ad\
amorem SciU<z, iUa adfui amorem venefice conuertfftet^&fon^

tm quo Scjlk cotpus abiuebatjita infecit.vtSc/Ua iniUxm r^--

hiem
 L V S I A DV M. i66
liem deuenifet.vtfe minare poiciptaretyVhi ira conepafem--
>erlatrat.
Mynias. Tofuli Tbepli(C,qm in Cokbos afprtadi Vel-
eris4ur'eigratianauigarunt,dequibusjamfupa.
Hypotadi. Efi Muspm louis,& Serge^aflij Uyp"
(Z Troiamyab auo igttur dicitm Hjp otades.
Morpheus. Deus erat fomni.
Leonardus. Adolefcens erat Lufitantts, dicehatm Leo-^
vardus RibeirOj amoribus valde deditm, mque elegansindi*
endo,
Anglia. quam vocamus Inglaterra, de ea
Efi Infula
amfatisfufra,
Alencailrius. Bic dux Anglus fuit ex Birpe regia or^
us^vxorem duxit ConHannamfiiiam Regis Petri crudelis, que
nterfecit Hemicusfrater fumfed nothm; qui regnum i bert&
iccepityquiz mortuo Regnnmvenitadloannemfilium eius^ con-

raiUmn cUfem ae mgenicm exercitpn inftruxit Alecafirim

iux.&vxor tlliuSyVt Regnimvxori debitum iure recuperA"
'et.necdefuit auxtlium Lufitanorum, qui tunc etiambeUum
;ontra eundem loannem committebant; pace^n Deus his fopu^
isconcept.cum Rex loannes Port$igaUi£,& loannes Rex Ca^
1eU(& vxoresduxerunt dumfQrous AngUsfltas eiufdem Con*
fiants£,& ducis Alencaflri.
Belgarum. Beloic<e prouincia eft germani£ inferioris^

JSuncdiciturFrandes.
Helles. Ideft,vefiibus ex ferico & auro contextis.
Torquati. Uamlius Torquatus Romanus nohiHs
Titus
vocauit GaUum addueUum,. iUumque interfecit-^ Atitor Tims
liuius. V alerius etiam Coruinm GaUum alium in dueUo '^i-

iitjdi^us Coruinus^quia cum in camfum vefiirety coruus juper

" - ^aleam
 ANNOT. IN VI. LIBRVM
gdedm tdimreqmem, vnde Cgrmnus dicimeft.
AicyorL L ujiiane hdc duk anpelUtur, Majfarico,filia dicitm
^iflt,vxoyque cmujdam viti.qui Ceiceyocabatm^ad cmm au-
res cMmfcrucmfiet nauframm mariti,fe mmare coniecityVn'
'dein auem mannamfuit conuerfa.hdc ergo quando ingrmt ie-

t- pftas,eamvaldep'^fentifcrL
JJclphinzs. Smnquos Golpbinosvocamits.qui etiacuinCu-
ferficie maris no apparent^ft^niifuturx tempeUatis prabent,
Mulciber. Id efi, l^ulcarm^qmfaber eratferrariits vir Ve'
mris^fditu louis,
Duo ptgiiora. Fueruthi dm Deucalion cir Virrha, quosfm^
gimt l^oetd cx, diluuioftdperjiitesfuifayC^ ex Upidibmpoft ter-
ga iactatis kominesprocreafte: vcnias tamm hutm rei narratur
Genef cap. 8. de Noe.&jiiijsj cr nurtbits eius.
Orion. ^ft Sydm qmddaprope (ignii T aitri^Venere femfer fu
git.qmaeliinparte OccidemaUillius^femperqae illam perfc^
quitur^eo orisnte inciplunt plmm^ & tempeftates.
Orythia. Eft vna cx Njmphis Nereidis, quam valde
^orcas adamauit.
Galadito. VEU alia ctlamex Njmphis Ncreidis, qtiam
Aufter ciilexit.

C^rybdts.Scopulus eft infretoSiciUdioppofitus Scopulo ScjlU^

vnde Boratius. InfcyUam cupieus vitare Carjbdim,
Incidit

Zebellis. ,
Eft animalquod dicitur ZiheUuiSy cuius peUesdi"

ctmtur z.ebcUin<&ymagno hahit& prccioy ad farcimma vcftiumi

ficut marth^ apud nosjjoc candiditm eJi./cU?77que catidx cxtre-
mkatem habet nigram,& maxiDie amMt mundinem^ namfi
fortcvejhhtda fu^ fpeltmc^ inficianturyncn intrm^ & fic.capi

mahm quam macidari.

ANNo^
 L VSI AD V M. 16 j

^NNOTATIONFS IN SEP-
timiim librum Lufiadam.
Tlmmeftin Africa,
C
ri$
Yniiij.
Cadmus. Fimis ^genoris Regis
qimebatJoroYem Euro^amyfrdceftumque illifmt ne redi-
Vhdinkitey quiipfufa^

'et ad domum ^atermmfme iUa. Confulutt Cadmus OraculU,^

:umJoreretn non reperijjei, habuit reipnfum, inuenwnimm

:amp Vacam, quam jequeretur.aique vhi illa fi[ler€t, ibi do"
miciliiim ddtf>cafet,fed antequam adipium ordireimy vcluit
\mmelare loui, mifitque fdcnfKij caujafbcics ad fontem vtd--
\uam afferrenty quihm ohumfuit draco, qui omms inierfecitf

ium vero moram facerent^qu^treni illos Cadmos inuenit occi-»

fos,& ferfentem prope ilios.quem occidit, tum monitu PaUadU

ientes draconis eripttft^ac feminamt, qtii tn homines conuerte"
hantur,& cumfratres ejfentfe inuicem necahant,
Hcrmus. Hermus,& PdctolHsfuntpmij Lydi^ frculn*
ri^ Afi^ minoris, quos veteres extftimarum magnam coftaauri
fectimtrahere.
Amerjca. Qmrtapars eft mtmdi,fic dicla ab Amerim-
Rege, vergit ad Occidefiiemy tota eftfere fuh poteslate Canel"
\morum. aliqua fars, qtu Braftliavocatur eftfuh ditione lur-^

fttanorum.
D el I
j . Hi hahitant J? egnttm Demtim imon j tneni c, mnL
tls ac oftdentiftimis cimtatihm ahimdM. Ex hisftint illiy qm, tn
dumeiis& fjduis vitam degtmt^ in cont atromhus fatis dedni , &
VocantMrJoges,
Patanes. Stint infmti prope rfiedimi^ dicsmtttr jlumm
fxhaurir^m
Dccmu
 ANNOT. IN VI. LlBRVM
Decanu Decanifmt ppuU Gemilium, qui prope Goan
hditant, Re% dicitur Hiddcamm, Maurusefiy paftmin'
(ontinentei fartim fropemareftijknt.
Oria. Suni qut molmit terrasflmm Gaugis adiacentes,
^engalia. Stc dmtur Regmm a ciunate pmcifalieri,
efl iuxta ripas maris extenfum H Aufir9n jm£f}iin
iilud Gau
ges, eft vetum omnium ahuntamifstmum imoliVur a GenuU- :

bus, qui totam fua jalutis fpem in aquis Gangis coUocant.

Cambaia. Gufaraies bahentbocregnum, quodetiam
valdeefi locufles, gens beUicofa fatis-, etiam inter iUos habitant
Mamiy hic efi ftta arx Dienfisyfemper Cambaiences infe^iifue'
runt LufitaniSifedfemper ab eisfuperati. lusfmus in Trogo Fo^
feio ajferit Porum Regem dominatumfuifie Regno Cambau.
Narfinga. aUo nomine dicitur Bifnaga a quadam Ciui-
tatiprincipaliori, qud efi Metropolif.ferax auri O" argemt^ <^
margaritarum, & rebusonijnbusad vttam neccjjarijs fejerta,
repritur m iUa mintrale Adamantorum r Muha aUa de hoc
regnoreferri folent.
Gate. Hic monsproprio nomine propter afperitatem, ac
ahiiudinem iUius, caret^verum hoc nomine appeUatur ,quo Ma-
labares quamcunque rupemvocant, perma.gnumfpamim de^
currit vfque adpromontorium Camorinmn , inter rupem hanCy

^ mare Regnum Malabaricmniacet, vbifita eft: ciuitas Cale^

cut rupes illa defendit Malabaresa Islarfwguis.

Samorinus. BH nomen appeUatiuum Regis^7wnpropr'm:

fic autem dicitur ,

quia efi inter omncf Reges Malabricps po-
tentior.

Moneaydus. V.rat Maurus ex regno Tunicij du^us ca-^

fu adiUas Indidtpartes, qnodDeus permtfu, vt falutem anima
lucraretur, cum dx lege Mabomx impij ad legem Chiifti vener
rii
 ^tgsmmmsmm
L V S I A D Y M. id8
"

hfdlclfme, .

Orphfus. Ve Orpyo aliqua dixjmus, ttusvxor^t^i'

lices duebattir, quam rapuit pluto adinferos,
ad qum uit dej"
endii, ihique cantu,& fonu cjihardfic DeosdeUnmtt, vt
juam
nde ltber*im afferret Euriduem.e^ tamettlege ne nfpceret
tn

linere, quam legem cum ilUnimfiruaffet , ndinferos regrefja

Minliis. Tluuiui efi Lufitani<& diuidens illama GdlicU

Cochinenfes. De his o?rimbm iam fu^ra diximus.
Pythagorsp. Vuitqm ptmm fciemtas docuit inltalia,
mde tanqttam Deus magna veneratione colebatur.
Bragmanes. Sunt Gemilium Sacerdotes , qui multis
?tuntttrfuperfluitayibm, ac fuyerfiiiimihtts'. detjs dicttur, quod
^enerifatis fuprque indulgent, nec vnqum carmbus vtlis yej'

:untur,
Catuali • 'Romen efl pdfeUi iuHitiOr in Regnis Malaba"
ibm.
Turris Babylonica. Alluditur ad confufionem.Ungua-
Um, quafa^afuitinAdificatiGne TurrisBabilonic£jfmt nar-
atur Genefios caf. 1 1,

Chymera. Bji mons in licia, qui erumpt ignem, cafut

Uim leoniSy medium capraj fedes altorum vermium venenofo*

um. Vnde GenttUtas fipgebat effe monsirum , cuius cafui erat
?eniSy venter capea, &
coitera membra aUorum ammdtmn.

Bellercphon. BeUereflmt fiUm Nepunidicitur iniet'

mfehQcmonUrum.
luppitcr Amon. Bacchus dum fer Libia cumfuo exer-
Itu iterfaceret,fiti offreffus rogauit louem fatrem^ vt aquam
xerchut daret^ qui tlU infigma Arietis affaruitjontemj^afer
Uity ex ctmsaqna exercnusfacjatm esl,in tanti henefictjgra"
tiam
 .

AN N O T. IN A^I. L I RVM.
tiam templum loul erexlt,VQcMum eH- temfhm Uuu Amon*
liinus. Erat cUmger ca:l't,dichiir habere duos vultuSyalil
mterioremyaUum^eJieriorem.
Brianus. Hicfmtpiusterr^, eentumjmgitur hahui^i
manus,
Anubis. 'Erat Idolum Mgyi^tiorum capit hahens canis,

Idaipcs. Fhiims Indi^y qui in Indam vna cum aUjs qut

tuor jlumimbus infiuit,& ciuitatem Nifimy vbi natHsfuivBac-
chus.fHhteriahitur. .
.

Imberbis. Bacchusimherhisy& cantis creditUY,quia ho-

miues vino dediti imherhes & cdtii feddimtur.

Tny rfus. H asla elicooperta fam^inis,& vhihusyac he-

red^ rAnns,qu& Bacchi erant infgnia.

Semelle. Materfait Baccbi.
AfTyrinm. H^c eft Semiramis mater Niniyde qua py^-
ier aUaj de quihusfupa, narratm etiam quod in carminihm
mttinetur,
Folium. Uerha eft.^qua Malahares valde vtuntur, dici-

tur hetre, flantdginis hahetfpecimen^ nomen accipit a flutdd

quodaniyqui dicitur bethdey vbi esl magna copia huius herh^,
non fru&:um,necfemen produci',fedfuhimfoUa ad modum he^
der&ynon deglutitur.fedfuggitm\fuccusrn^xime siomachi pre-
desi inflrmitatihus,& [itim extinguit.additur illi -parum caleii

ex o(lreis comhufth cvnfecld^quam vocant iiU/hunamho,vt fri^

giditas herhe temperetiif; ex rcnditione ac ejnpticne iUius in^

gentis ad Gaz.am Rcgtam accrcfcunt redditus.

Solvbi. ideftJnfarttlmOuidentalibus refiden^.

Zelanda. Vnae^l exlnfdkmms, SepteirionaUs, ad-
iacet continenti, ditifma eft vna cum Oianda. iure pertinent

4id ImjmmnVhiiifpHif^am^Re^^Sy reYumill<zrebcUwnem

fatiutiUtf^

mmm
 m
L VSI ADV M/ ^^

Sci^k Africamis.qm AnmUknftmt^

M u'G€lius. F«if
dmm Africanm,
dcHruxit.vmk
^ Canbaginem
NauisaGCola. Uefi.:t^oe. , '.
i

H^c p^niire ^wrf&rff fr^fyfWJ MacharMtn^

Cnnace
epMamadth
^.romtnnmf^ imerfmydumfcnberet
l!^XmmadfcribendHm,2l^diHmadmteremim^^^ t^

IjraelJ^,
'^^Ezechias. raniiturhmm B%.€M^Megif
ltia]fat^^^'^?'3^' ^
Prothens. Deeoftipa.

ANNOTATlpNE S IK OG-
tauum librum Lufiadam. ^

LYdis.vnittsBacchiyaquQmmenaccefttiufmnia, :

Vluuitis Biffanu, qui

C^ellam vetetem
Duria.
merfecat&fartem potanct^Beir^ m
PortugaUta, dtutdtt

Promnciam tnteramnenfem, a pouincta Extremttatt,, &

vrhem Portuenfem' celeberrtnU
marc Oceanum ing^ edittir ad
nhoc Regno, • . . , ,.
Mamtqu^io fVttintet anttquos de loco vbi
^

Eljfium.
funtc^ivpEBfjJamquidam tilum cfe dtcehm tn camfis

Ihebamsauj m Bntanma, alf) inccmattd hin^yfedqui me-

luisdehacrelocmiftirn.tllumtn Htfpania tnter

Durtam, &
imifemjfMticrmt. atque hmckcum deslmamn efeillts, qtit
m \uc vitjje Hrcmeoifmm,
&Qpradi^u pdio exercue^
runt,t^.(f>mariint, ,.
• ,^
 ANNOT. IN Viri. LIBRVM
VylsipoHac mur emnes mudi cmtates
mMu noMttate fecunda, cmponu„>
mhMma iL vi

totius orbuTrZl
h^hnaculumomn,umferena,.onun,, cafut
l'^,^erutemper,efiorent,fima.
^e^m Z7uZ
ommumquereru„,ad vtium
humanum necefartum ferac.fima, e.
mund,fartes namgatur, tllumque
ortu ilttm advaZ
affeUum eiufdcm mund,

Imt yhsbonaabegregtoacfrcciofoolco.cuimeft
abundanttf
^''"*^ ""'''"''' '^' ^'"''"''
^'"^' "'"'"
^mnMm '"'
i'
Romulidas. Multa hu catmittibm refetuntur,
de cui-
bj^tamfattstnfuferioribksdiaumea^atque adeo
non ofortet
oeMtsiterumfacerememioncm.
Cum temporc Pyrrhi. Pjrrhus ^exfuit npyri, beUa
£efitcou:raRemanos,quiiHduciaiabeo imfeirarum;
in &
^«"fKmtemporeitabeni^nmfuitacbeneficus.vt ad Roma,
Msdonamitteret,huicfecundumt9cum dabat Annibal
imer
uuces, I -
,
* - /

Caudinis. Cum Romanipdia gererem comraSam'

mtesnunquamabiUUfacem foiuerum impetrare,
quam ob
cmfam Imperatorem conftttuerum Claudium
Porcium, qui.
poBquamfuos ad bejiumeft exhonatm,
nratagemma inda-
gamtadm,rabtle,nam decemmtlitespaftoritio
habitu indutos
<>bu,osRomanismif,tj>eragros,quiinterrogativbi nam effem
SMmtes.vnavocerefponderemeoseSein Aputia, vt
contra
I-ucemsfr<elkremm.ecceRomani quamfmvum
ejcerciium
wliruxerum, vtLucerijs auxilium
fencm, crat autem Ro.
tHanorum Ipiferator Efpurius PosVmnm.
Cw« iier hceret
exemti,s,& primjkt ad locum, quem
vHaham Purcas Cau- •

^tai.

Itftmmaet^mmm
 1 V S I A D V M i^d

iinMynl fropter offtdnm vicinumi qmd Cauda diceimn

nl qtiia anguftus erat, obfefusfuit a Samnttis eo femtdo, vt
umtus omnes defementy hifi Dux eas accepfct conditiones
nfames.quas Sammtesfrofofuenmt.quarMn vnafmt, vt om^
usfub iugo traHJirent,
> Cerens vrbem. idefl, Carceres,
Moiaris portus. £/? offidum in frouincia Mxtrinmtd'^
lis.quodaLufitaniidicitur Port^demos,
Acyla. Bft Cefta ita di^ta 4 columnaquawiihifofuk
Hercuies.quA eo nominefgnifcatm.
Pontjficem. Bic erat dominus Matthaus Efifcoftii
rljififonenfiv^qui Salaciam ohfediti atque ofe Anglomm illatfi

:wfiiyOmne(queMaurosinterfecit,.
Magiiter* Hicfuit Pelagim Cortea Lufitanm, qui con*
ra Hauros in Algarhijs fugnamt, ciuitatefque Sjlufnjem ai
Vamliammeademfrouinciafitasexfugnauit,
Vide focios. Eifuerunt Con^diusP.oMg^^^ kiheirdi
ir, Vafctts Annes Fernan-
coliaitaneus Uaridi Regis Cafteii^,&

ks Martinz. Scalabitanm, qui mtnfce tn rebtts arduii,& belli'^

•ufegefteruntinvarijstmof(Zfa7iihus,
HiC patnam. l/ Nonm Peretra, de(}uofufralate»

Sic quoqiie Pooipiiius. Btc fuit fecundus RomanQ^

um Rex, qui fo/i flurimas vi^ortM e% hofiihus comfaratai
ttofe dedn.ac rerum cdeftium meditationi, & in eamfufer^
htionem deuenit, vt cum hoftes terrai^ & regnumfuum inua-
ijfent,& Romaniadeumad exfulfmnem hoftium clamaftetv^
e(pondit,Egofacrifco.
Brigmtia. CiuitM esi lufitanis m Beir^prmnciayno-
nen deditftatui.& fotsmatui Bngantino',quem erexit &fun^
iauii Nonius Pcretrai
* ti Loadra*
 A NN o T. I N VlII. Ll B R V M
Loadraii^. op^idum efi m Tranli^amt.pouMk
Narram Anmles, quod Qtm Pmus kodngue:^
Dokfdroal
fimmtomomtupu€n dm?. Magiftros C.tUtraus mmmtm,
acAlcmam.cummaniLvaiid.iad dinpmma^jos, vppida-^
que FortugahU defcend^Jje, iffum ihis ohmmcumfaucts La-
fitams vemffe, ac .^mms popgaffe , ac m. fuQam de^

Pelagins. •
Bufuk.Velaom RodrigucK. Marinus ?rA^
f^^usAtmofpidid^ mam Qmp m confimm PQnHgallu,
qmfefeUitjSgjdmmFerrumdez., & fecu o&nix,Afixdera inX
mfeimtaynam haminem.perfraudm conqxehcndtt, ac
nn^
cUsalUgamt, 6-foM^aexcap'imtateprmagnm pecunidL ati-'
nque copiam fe Itberauit ^Jeinde ^gidnts iti^dias
far^ns
Belagiomereppidum Eliienfe,& Camptimmaiorem tlltim
ac-
cept.ac pccidit.
Xarenrem . Eic JEgjdim Vemandes ingrefm .cum ex^
emufmtRegnmn.Vtundalt^,&muli4sftragesm illmn edi-
dity& pyyfertim Gppidum Xarenfe profligauit, in certams^. &
fie.imdhabimcimiXarenftbusyHtor euafu, & magnam ^r-:
mntornmpr^damtulh,
Colle quadringentis. Almadta cton^efet ohfejfa marl
terraque a CafiellaniSy &
mulia dafnna.toierafjent, ac
fiti
maxima premeremur, aqtiam adripam m^ris qimentes pct
mpes inaccefibtles defcendeham, bis, qutfiptemimm
erant;
infidtastetendenint CafielUni,fed illi tnter eas (tipes
comra
hofies ita acnter fugnatierunt, vt nmltos
nesvutnerarent^
tnterfcerent, & om- '

Akacerern . Joanms Alphonfm Menefus Comes ViaH-

fi^ad Cafiellam defecit, jed mGrtuusfiit w pr^lio Algiharro^
,
tmft, reltquitqtu filmm JPetrum in Port^gdlta, qtwm loannes

w^
 L V S I A D^V M jjj
l^cx^.?j>ttugMlluficetm.agmf€^ nunqtmn tamen inihr^;
Conmhc-vcftt.nifipjiiiumi Ceft£ arcem fmj^ic - '

nami v;:.t}iamortmohfidi6ne defetdj, (j ^

;3itiet$ir>?imv . TerYam Aufijalemmtelligmus, mquaappa-^

^ent Ixc jjdera, lepus, .Argos, Hjdraj Ara.
. tir|uidum flagnuni. Uicfi, mare Oceamis ','admita-^
Uoneni i^irgiitj, quiua rnare vo£at, - : .
.

T'hrAicius;--''PrMw«5 dumdiraGr^c&mm diuturnaque

ThfidiGneprenteumkmfit.filium Bol^dorumin dotnum,& Reg
nnm VohmnefihomRegif Tbract£, mAxime futfamlim
nmmm auncopianifecum dettiht,vt tandep&Htroi^ euerficne
, &
mma altquando, refittuerepiipt, Rex tamen puerumVolydQ''
ytim Gccldit, cmncfqite ditntiai, qtmfexuin duxefat, rapuit.
Acnrii Acnfius liex Argitm ttm , cum Danacm filtam
wftoditaif^frruMamque vellet tu turrim altifnmaminchifit^fed
lllt mhtlprofim,naw lu^fpitcritifigjuani nuhis aure^fe muer-
\it, c!^tnfintm Uims cecidit., qm iUam defloramt.
^i:afpein.- fHh ftiit Tarpti Remaii$,quempra:fe^um ar-
us '^onwi^ ^QmiiluspnmusRcx Romansrum conHituit, llu
^hnim^immidiiatem^quan^concepti ex nMnicis aureis quas
,

\lli<^ficndermt Sabini, ordinann, qtim^dmcdum.Sahiniauem

^aperem,fed noniJUfa/tunate rcs comigit , mm interfedaftd"
mfuityc^^t^^llunihodtc ^UU dicim: cU-tarfeitim.

T v>
-A N N-O-
 J^ m
ANNOT.IN IX, LIERVM
A K N O TA T ON E S I I N *H O-
num librum Lufiadum,
IAcobus, Hi duo eram lufitm, quihuuHrA tratdc*
mandata vendendt menesy quas Gama affercbat.
Ariiilioc. Xues Qlim Arfnioe dicebaiur ex nemine muf
4^mfilu?tolQm4 Regis S^^ypti.qui illam <&dijicamt,
Guidda. PoYiiis efi ex quofoluum naues MecbenfeSy
quas Hauri Calecutienfes exfc^abant ad excidium nautum
Lufitanarutn.
Bando?. BocnominequinqueHfnUfignifcamm^qtias
Mauri, Qcntilefqmirkcohmtitacem inter laum Maluchumi &
'poducunt tiuces^y quof noslrates vocant NufcadaSj fiores funt
mafa, quamin mdghopeciohabemm/nam eft cxcellemijsima
aromaiumfpecies.eormn qus ex Ind^a tmuuntur ad nos^ ,^

Cariophilla. Cario^btUummgrumfroducitur in In-^

fulisMalucamsJequoftiprd.
AndrfnaiT!. Fer metam AuftrinamJnteUigimm po^
pmtortambon^ffei..
Timiditcr, Naut£ femper verfantur in , tbmrem & U"
iitiam, timentnamquetemp^iiatesy ^'natifragia, atque alia
piarisinfartmia, Utitiam acapiunt,cum per^untad patrm, , .

Cyprla.- UeH, Venusy quds^ \n CjprQ InfuU ma^ir^.

'

isUbatur. '

Chryftalli. Ide^, m maru

Puero. Id efi, Cnfldint.
l^^Wx, Ide^yVeneriyqu^in monte^d^ yenerahatur.
Prolem Anchifes. ; Id e^y ^nem^ hiftgria cft Virgi"
ttj pimo '""/EmdoSi quQd cum Mneas a^h} tmpftmihm
'
yeniSst
 t V Sl A BV M. ^ 17^
ventffei.adC4rthagmm,vbi imprabat Vido, Verm modum
mdagamt,qu(hDido arderet in amorem Mne^yVt^c pctus Dir*
ionisvulneraret,
Taurinuni, Didofeu Eljifantiptafuit Sichm Regi He-
nici£,quem PJgmaleonfrater ipfm DidonU imerfecit duclus
multitudine ac copta auri^quod Sichampopdehaty at cumhoc
agnofceret Di.doomnesfua6 dmitias congregauit; i^ in fiauem
afcendit, fugiensfurQremfratriSy appuluque Carthaginem, &
imuitfoeduscumHiarbaKege, vt iUi' daret lacumy quammn
cormm bouinum occupafet^ quqd illa in mnutifsmm pdnei di-^

utdens^dificamtximatemCaxthagink. ^

. Anes qji^. Sum.CjgniJeqmbus narratm qHgdmm

cantufuauipmoprddicant. ..'-\r.:^ .
'.
j.ii^h''''
Penflera. CumVenm& Cti^idaeertatim fQrM colli-*
gerent, quadam puella dtcta ferMepay cum videret puerum .

plur^sfiQrescolligexey mMrem adfmamP, vnde iratmCupidQ

iUamconuertHmcohmbam. '
.

Ai5i^um, Deeoimfupya,.' ;

PhJl^ucia, Idesi,amorpropritis*
Bibli m , Hdic Caunumfmtremfuum perdite adamauh,
&cumHleforQyem reliquijfet, ob nimium plan^um conuerfa
fuit infmtem,alij dtcunt fuffcndio vitamfniuiffei •
-

'Myrrha.
. Vtliaftm Cpm4, qud^patrem impudicQpro^
fecuta eM amme, quodin caufaftut,vtMnuerfafuerit inarbo"
fem.qH^mododiciturmjrrhai: - -

Ninus. De NinOydeque iuuene..Hebr<^o, td eHfAmone

piQDauidmamfupradi^ume^.
Vulcania. Vulcanus cum fentiret Venerem vxorem
fuam contra itium adulterium committere cum Uarte retem ,

&
fmeam fHkilipmamfecir, cum illa vtvumque cmprehen^
T ^ dit,
 '

iir^EI
ANjsfOT. IM XL LIBRVM
^ityqMQsjwhdmifitjquoHfque ab omnihm in adHlimo-compre^
hmjividerentUY. - ^ ,
v
Dione. UeftVenus, - -V
vCTiphisas.. 'Vehisomilkmdmfufradi5luni€il,
-^y Nedarea. JdeMtandtdi aique aWi,fuut ncdar,
t« Pkaetontis.
'
lamfup ui diximm cygnos dccolumhas cur
: tum Vemristrakere.dtcumur autem cjgmflorare mortePbae'
tomis, namfahuU narrat,,quod quando Phamn e cozlo cccidit
CjgnmRe^cLigtma tJntodobreoktllum Cafum affe^Hsftiit.vt
€onuerfm^'^Mijs'incjgnmrauem, , vuv:.

Giganteam. JUcfatnaeft qu<z gigatdicehMur.quiafn

retm^t^^^antumyquiinDeosconfptYarum
Acidalia. Ventis eft de quafipr^
': J^a^Qtx^^'^^^^rJimJe'i}^j^ ^efuprd di^umfint.Xoesifingunt
In.ftdmiUsJminmmmeiimmiiio mohilemfuifc , jedpoft--*.^

<gWAl4m«Uii/fi-'*rf>^.pr^if/^\p?>2l|;/i^>?< ,-
j
^:. Plmhcm , tmmohikfn^
manfiftc. ,
. . .
...•-•.wUv.
Dap hnis. Vinguni ^aU'^ Ddyphmm^filiamfnijseJi^indi
fiuuij^ ilUcfue vMc dcdnim^jkifte ApQlitnfni, cumtdmen Apol-
Iqithyd^ti ^efe-^jr infu^Wwmrfamfuificin aihorem lau-
'mi%:qim mtttnj fululs demd^ eraccYinihiis\.'tmic diciturfit^
'

^usiUoseffc cimm:fuiiiocdkfi:mn4iQ$, ' '^,.. . .

-.•.t'

. "'Gua gemilcm-idolu ftiiseiiam-aihores fa-

;I^iat;&tiS4

aificdHtyfUtMum-4l^icidl Apollmi Uunmi, M^xtbu^. Vmm

CjbdUpinum. Nam Atis, quamipfa dtligehat cohuerf^fuit iti-
Imc mhitm) sllaemm.akmpe:ijt,yt ca^itaicm coleret yiUe
^ice verfd tmpifededit amori] ita vt^pene-^inftir&iedcttenerit,
pndeconueiffisdicitHrinfkum* ?
'
_

Pomoixa. Vea irdfYuUiiHnh mc pomonmu \

Pomi;

mmm
 L V S I A DV M. 17?

lUcfunt p?na Vcr[ica,de qmhm

dkiturquod
Poma
Re^QHtbmdukij^ma^erum
in Fcrfia venetkfi fint,at inanjs
hocfalfume(i,vtexPcrtentta(onfiat,
Achemenia. Id efi vHfia ,vhi t^petta eiegamtfime
^
texuntur
lE^frecienjrij/mquedcoyAierfmcreditiif
Cephifius.
4?octis]!^ar(i(fiisvfUii^^tmi^^&fim ^^-
Adonii quemfilium &nefQtef)i
Cyiiirse id efi
. ,

m^ vocantPoet^. namiUumgenunexfilia qtmnfup^ Mn^ ,

tham vocaHimm. Hmc valde addtaaerat

Venm & cum tpje ,

venauom'tn(umheret\ incidiftnf<^cum
qm tUum tnter}ecH,
:

tnljnumfalUdum.
vndeaffeaa dehre VcntisconuermMum
Ephyrc; vUtaOccahf,&Thetidis,
Hymxmm:^' Uu mmefMmifiimmi.fimttuY/tVetrt
tisfroiffiiUUftiU.
'- >
..
^
Indjs-etes. Piifit moftaUs¥arta nomma mfonckant ja
ciedehant.qubf-
m^^Y^tii honmnhm, mtos adcdos cuokffe
imremmfemmm diccLnt^t Mcam,HerculemyM^ue alwt
juofdam indtgctes, id cfi imer Deos
agmes , alws m^nos yVt
altos htmifmodt.
yuemyAfoUinPih Kcfiimm^tciue
*

;,TSi\!^v)'.^>^

•A.NROTA-
 « iiaiw—1—
ANNOT, IN X. LIBRVM
ANNOTATIONFS JN DE
cimum librumLufiadum,

LAri.ffea, Uanc interfmt Apollo, cum maxime illam

amaret.futmseffe adt{lterm,vocatafuu Larifaa,
a La
riffa ciuitate Thefialid^.

ThemiHitaniis, Nmej^eJicitmatis Mexicansin

india
Occidemdi, h<zclubet cmafemultQsfmtes,
exqmhmma^na
copiaaqu^dimanat.qu^ Ucumingemipmum
facium,' quem
GeographivMam Themifiitanum.
Scagnssnatqralibus. Mare efiMtevanamque^aonA
ttqttam nonhahent natiuamyfid almnde mendicmm, mau
atitem habet aquam naturalem* :
'

' AmbroCi^, E^ abus Deorum.

' Fama ^gyptia. Cleopatra Kegina
^gmlntamii^
tentipmummutmum Hayco AntQnio dedkyquod
celehratum
fmtintmomundo.
Abraditlima. ^mtvafaynruMsryfiMna, qu^
t
finevfulmapenfomt. ^

Soccus, ^alceammttm er s fmninarum,

quibm in co.
medijs vtebantur,inde pa
Com&dia etiamfumitm.
Cothurnus
eflvirorumcalceammum^quod nohiliQres
vfmfahant,
Trag^dtjs aat illQrum vfus.inde pro Trag^dta
& in
accipitur
lopus. Maximui fuit m Afrua muficus, quem Viritlim
pnm decamaffi m eo cmumo, quod jSne<fi Dido pr^pa.

Domodocus, Utc erat oriundu$ ex Infula

Vhmum,
quam
 *

L V^S I A D V M 174

uammodommt GulfQ^cmtamt in muimo quod McknM

ex eiufdem Infuk dedn Vljtfu
'

Sacerdotij. Uic eft Rex Cochimnfis, qm cumex Brag-^

unQrumfanguineep(,fimuleratGenttlmm Rex, & Sacer^

tUeprimm reccpt in Indta Ltiftanos, qmm
oh caufam
os
Smormo Rege Cakcuttj, jedope
tultadamnapaf^usfmta
ufxtanormfmprvmor euaft,.& ad ftiOlmms
mfenum
fcendit. ^ ,- . » •

lacohus Vackcus defendit ammo

admtra-
P.Khecus.
iURe^emCochinenfem, tllum autemincinerttoohadtmran^
oh ma^
U faaa in hispdijs yocmm AchtHem Lufttammy&
pterat e% homus re^
;imas viaonasyciuas mfi auxiUo dtmno
ortare. . . r
Cambalano. Locm eft in
terris Samormiquo pt trjtn^

tusadln(uimCochinenfem,m quo Uchem ingentesftra-

'aedidtttnNajrv^amormi, / ^. .

lUe Mararonijs- O^ hisiam diximusfufU,

m ver^,

'intQrecidLcamin/mRegtoneAttica.
ThermopylcE. Mtamdiflimeftfupa.
nic eo annoquoRomani rtpnUrunt Reges,
Horatius.
emtinauxtliumrarqumtjprfen^ Regis Tufci^^qmmm^eh
Htranfire TyhrimperfdHtem, clamans
petimt fu-: AMmam
pntemlignet^m deijeerent, fed nuUmiegfefiusfuit
ientibm vt
rteter fpurium Lucrettu.m, &
Tttum heminmm', qmhu confu-
vtpontem defererent, ipfequefotm iiieoremanfit,
&pon^
m,
m deiecitmpmiumyin quem ipfeetiampacipttamfuit,
Romamftmtiam
fed

lando vitam euafnftn hum benefictj gratiam

^li er exerunt

f abius. T>shoc it^atore im diximusy qmd fefnmamy

 ." ANNOT. INX LIBRVM.
:&mna4ti9nem iramAnmbalisrepeffit, vnde
artukcHmoi
tUetn A!^tthamakret,ibiqueU[iuram&fam^^^
honnmfc^ -^
cern,
* OBellazari. Bictemporelufimam t>uxfuk^.mA'
• ji^M expugnamt tempore quatmr
tmift^m, &mMha^inUalu
€omi>:iyamt vtclorm,4f tamen impum
pa hts memdem rcd.
didn Imperatar, tRum Hamquein
'

mijtt,
vmctd.i comecn
, ^ in vxtltt^

Aiacis. Po(imortem AchiUismagnafuit

decmanotn-'
tejAtMcm&Vltflemdcarmkmus, qtu dai^fuermt
Vb^:
eloquemt,&-'negataAiactfiyrtifimo.
•
Eccealiiis. nicfmVranciflmnatmetda.&fdiiiilai^
fentius de qutbus tam fupra diclttm cft.
Chauim.^... Chaul eft ctmtoi diimk
Li^tatMm hidta ai
paricm Aqmkifarem, lubetetiani
^rcemfortipmHm
Myfhoj^nus, Maurus fimpr^eam
cUfif^c.ujihai^
eonW4^ufn^nbi,qmmmmida beh nauali fkperam ac de^
"
§inixit. .

Calsius. Buxexerckm C^fark, qnl i:n ^Ma^^dhhia pro-^.

f€ locummtm^um, ybi pulmm i>uer C^kumJ^rmnPcihm
confe,tktmMm cuBodirct,^mm ciuitati,) &nmgm^,opi^i
hojUtimmmHrnmeni.&.cum im&^tduni
amiffit-, mulra-^
pevuifrem^dmfi maj^mmfiffts^^i^^^ii^s ^/^^..>

lonem,mn^lm^ a G^a,fcpmk Lttfrtrm ^mt^^mw/ • - )

Md\(^m.
D^».mam^rat>^^^
daPsC:^m^mxiqusAimmpntt^^^^ ^, ;/;nTfe>^^
PromoiKoria N};mbis. hP. promo ntorttm bm fpei^
qumperffrt^tdo4)enpfmmiimumeilf^^ .-f/A
^Cimiia. M- Trimaniis d Cttnhd^ qui kts Ciuitaiesfok

^-qndiiit
 1: V S I AD V M 175
qMuk Duxfmtunmifmms, pmus, dum in Indiamnamga-*
n, tncmntin ill<t$ tmmentofas inful^^qu<& ahtllo mmina ac^
^peruni f^rttnitlk altafum iflisproxiniioris AusJio, nefln
'Uimifm. pdjfunt illartm conff^ciufuoiiit cu adpQnictoriu bQ-
ie f^ei adthiuiganu
Ld Lirciitius. Esi Infuk ^,laurm'ij^ quam dij Mada"
ifcar a^l)elUrum. ,

- Alburquerquiiis. 'MultafacimYa de Alfbofo Alknqtm

uio lufxtano narratur, brciJtcr ilia tangiinus his carpimtbus^ .

Maicatib. M£€ iimmaufpdafunt AYahufdtcis.

Barennites. InfuiatilmaYi B^J^oratico ,
qmvocatur^
'aremyCaptafmt iam a Lufuanis^ ea vUuaefpgenmUi margO!^
Itis^&ommUpdispttttfgencYe.
iEgyptia, Dicituf S CathaYina Mgy^uaiquiafuit 7iata\
i Akxandyia, qu<z efi in S^jpo. in die miemS. cubarinas

(ipafuitfecmidociiiitasGoenfis.
Syinertris. iUc dicimusquia Aipbonfus Alhur.q!ierqtms
iffendit miliiem quemlamj quia ingtefiusfuit adfuam ancil^
Wh quam Go)e capiuauerat,
Camphacis. lufit Alexander Appslli,vtynttumcuiuf
^nifmnin£,qua Caphaces dicehaUir, depingeYtt ydc exprime-'
?f, ApeUes amem iiU valdefe tradidit , quod cum pYdfemiYei
lexander qniillam adajmbaijmfnlum illumnt pumttt.fecL
limtnvxmemetdedit. :.

Arafpc. Cum bellutnftrret C^yus VnfaAfirijsj ^ofq^

ipcr.iffet, mhiltxprdda voluit prdie>rPtdcberYimamfdm>

am.qUit PaYthea VGCabatur, fed cumille metttuseffet midtii

fgdtijsjwMt ytifaminajje 4d vlctorias comparamdas efkt lU
lipedimeto.AmitU hahebat Cyrus Arajpa., qutlltgeignam^i e^
'i(nUnimitati5 tncfifabat. qttQdf^miriaprovter pra dUtacaasa m
yideret
 ANNOT. IH V. LlBRVM
fideretjaddebat etiamfe non efi illm CQnditionii , neque eHitk

aCupidinefe efefuferandum rfjnmabat,Quare Rex tllam cw

iiodiendam tradtdit Arof^d qut iia pnkfmtudine ilUus captm
,

fuity vt amori refifterenonvaleret , & ille in magna incommo'*

da remedmm ante adhiberetjradidn nam-
incidiffct nifi Cjnts
que illamvxmemilU y ac ipfum ad maxima negotta Regni
depnatiit,
lud-ithaj MMouhmprimtis kexMelgiAtemfdre Caro^
lilt. komanorum imperdterts juk eius vextUo mtiitabai^& ra^
fuit tuditlumjiliam imperatoyis, qmd tUe pudemifstme difsi»
mulauit, & iUi inVxorem copuUuk ^. & ducem conftituit illitis

Regni, quod iUe in ommbm amflifcauit.

Suarcs» Puit Indi^ Gubematorpofl Alhurtquerqmm,^
mmclafefretum ^rtthrmm ingrepisfuit ^ arcmque Cclum^

kenfem iH tnfula tapobrana erexit , mnltaqas dltamemma

dignagefftt^
Medina. locm efiparum.qui non muliu dtjiat a Gnid-^
dainoraArahta.
Abaffia. imperiumeH Pr^^bjteri loannis in Africd.pr*
ti^aliquosin mati Ertthrdo habet, vt Cuaquem, Anpitco aij^ ,

aitos, Lufitani Sacerdotes^& pdfentm ex Soeietate lefuadiU

ltidmifsifuerunt,VtjidemCbtijtidipminarenty & ad ritum
MmanAticiefu redticeren.fed mhii pQfeceruntModo Patriar
(ha D, Alfonfui Mendes mittitur , & Epifcopm D. Ucobtmfe-
qao ad eafdem Regioneex Societate leju.
. Barbora. eH etiam Ctuitas Jub pteiiate Prasbyteri
Joannkpropi iLetiam\quiavero lufitani z.€ilam innaferunt, &
comhugerum vigimtnaues infuo portu exiHentes, anwofequen*
udeRrn^aetiamfmtBarhQra,
,SiqUeir5.
 tVSIADVM ij6
Siqueira. Didaus a Siqi^hafucceffit Soario, qus ctiatA
irejfusfmtmare EmhMum.
Sabba. Imfmumeft Prdsbjtm loanniSi quodglmatuf
Iginem ducere a ^egina SMayqua Caudacis dtcebatur , d$
ainSripturafacraptmentio,
Meneiius. tacobm Meneftm fuccefsh SiqueitA , cum
m in Mauritania multa contra Uaurosfacinordi Ga
edidiffet

iverh Menefio, Gam<zalter HenricmMeneftm.

Caulcte. Ofpdum in ora Malabar^ca , quam moio ?a*
nevocant^
Mafcaregna. Mic dehehat fuuedere Menefto , fed qui»
fdam fertufbationibm pdihdntis, fucceftt Lupm Vasde Sa-*
io itifignis Indidi Dux^ quifone nulli haiknm fuit fectwdm, -

Bachanons. pppidummoraMalabarica,
Ejl
Cutialc. PrdfeBm erat clafi Malaharium.
Syluerius. HeBor Sjluerius Bux Lufitanm, qui tempo^
Lupi Vas de Sampaio magnam deMauris Di€fibm,& Chatt"
ftbtts reportauit viBoriatn*
Guzaratibus. Hi populi Cambaiam olim hahitarmU
nc fere iam funt extinlti, nam Mogmsfruumur diuitijs
fmbaia*
Cunha. Sampaio fucc^ftt Nonim a Cunha, qui oUo an-^
Jndiam gubernauity &arcem Dienfem c^pit , interfecitgj
Itanum Badurem Regem
totim Cambaia , ccepit Bajfami ^
emy Melique infugamconucriit^acprofligauit,
Pofl Cunhara. Cunhd fmcefit Dominm Garcia de
nonha.
Rumcs, TurcA funt ^
qm a Roma ita fjominau dicun-
»

Antoiuui
 : ANNOT. IN X LIBRVM
Antonius. Antcnm a^ylmradefendh aruBienfer
admkabili ammi magmiudme a magno Turcmum exercitu
qm^terra, mAficj^ obfMbmt arcem.
^tcphantis. NorogH^fuccefsitDominus Stephanmd
Oama flms Gam&^ qm viam Indu nobis pimusa^cruit,
Martinus. lliifuccefn Uartinm a Sofa vir sirenuifst
musyqui tamin BrafUtca Regione contra Bra{\ltenfes,quam etu
inora Portugallia contra Gallosfejhenmfimegefh ,Damam
mhidta bic dirifmtin ora Cambai^ , ercGfgit.Regem Cabaii
dari iufitanis arcem Dienfevh &
Uagoresfug^uth &rRegen ,

Calecutij femtttspopgauh,& CutiaUmin marieuerth^eiuj

que claffemfubmcrjh,& fopa Beadalcm p^fcUum clafsts oc
cidit,&.tunc Prorex IndueiccUis esi, Prorex vero OpptduBa^

ticalenfe folo aquauityquodeftinfrincipio or<& Ualiba&

€(ii,nonionge aGoa.
'
Caftrus. Domiuus ioannes a Caflro [uccefh UaninQ i

Sofaj hic vires Guz.arQrum ommno ferfregit.

Mcifcarcgna. Ek eratDonunus loannesUa%.caregn^

Dm ftrentiifsimus, qui eodemttmpore prxfedus erat

arctDie-

firquam defendh a Turcis, &ab aiip, qui ad ilhim expignan-

damconuenerant,
'
.Bafiliicos. T.rant tormenta bellica.qud a Tmcisjffcre-
h^urad deHnittionem arcis Dienfis ,
qmbus hdc nonima ipj:
%UTC(S. imfofuerunt, ,,

Natu Maior Domimis Vernandus a Cafiro filnis mdo\

.

Proregis , Domimis autcm Aluarus erat

natt
Joannis a Caftro
minor. « '

^
Barochis. Ofpdum esl infigne in or^ Camha!£ tntr^^

frettimillm. ,, , ,
^. :
Hydalca-

%>
 »

^ ^
r -rVSI ADiVM ^HM A177
Mydalcamas. l^exe^ emmm(smtmm^,)}^^pmm^
mtmenticmtdtK & TnfuisG&mfhhic vMmf^^mfuH o^
m Lufuanis,fidfmferA mfufeYMm, mmenM '^A^^eSlm^

£cceglobam, 3efmbkut Ms cdiminihm gMrn^fm

•^ •'- -.mm^ .y^ •

fhitramundifupefmU' • ^

Archetypti-s. •
Idefi.-mmfUr prmimy&'^fm(^um^
num omnimti. "' '
'

— ,
^^.*uu.|.

Empvreun-i. frmuim cdmnfeis^ heAmuminkx$mm-i

-ULLii r,{.i.j
mirjtcftm^mpteumqmaignumtfi.

'Drii^onisv' Efi diabolm^qtdfmfhia fUim miSlynHr^'^

.'rtquefecmnunkm fmiemfi^llAwm^ idt'^,]pmmm'Wt$ij
iCofftm.-^
'' .'•.-<.. '
,
'
'

AJter. jigcfrimtuinnohmc^'- .
'' ''" ^^',: "; ^

CiFGi^ir*-Tofiea fiihfemiiirmlMm^qmdj^QcmtnirM^
••
Uthnih:f^sreAfwf^mmntim,in quofmtfiaiUfmi \ y-. "« •

Zona-aiTresi fMZQ^aau, in-qm fum ftom 4ikdeX'im%

^.kffia, :-- .,_..,, ;-\--^i^^:;

Cynoftira.- j?ofwi«4ill^/l^?^rll^tom;fK<«^r;m$r-
mmmhW^ Vt^l^mam Rsx^ij^n maximUsAfirvkgmcBn^.
iderans kisnmimbusaff^limitfetnper refpcitns ad fgiitmti
"
luam ofiendehmt*
S^tiirni. Poftpmammumfybf^ttitur ceslum Smr-
Sol.deind^.
tijeinde loim, foHeaMartiSyqiiartum locu occu^at
7enus.pofieaUeuurius,actanAcmluna.
Mana motapa. Bfi regnum inAfrica OrientaU,incom^
lufttatnsi
'inmn mltQabkndat auro^tm exfi^gnammfmta^
% GoiivallQi
 ^
Goil^alio; G&n^allm 4 Sylmmvir fangum iUitm.
mmtc pIMmr ex ^ocmm lefu in his Kegwmhiu, vt Aitlm-

remfmfanomne cmfttrauit, de eo multafmhuntm.

Islll4ia^ hic tetrm
mat, qm m PmtHgalliam venerat,'& Lufitamru
Uma dicfbatMr, & :Camanm
m^s at: maf
nmmtattm ^mulatm , miimfmt a Rege Emmanutlt in Se*
fbaUmy cmmvrhispmmDuxfmt, ilinmme Unmm animi
rmtemfendiu
Crocodillufh. Anmaitfimmmm ingmis magnitu^
^
mkymaxillam tnfmifremmHbabn.vthemmescaftat,
fk^
74tvth$mo in CjmhU etiamnantgautesmripit
,
, mlmem &
inftgncm cmittityqueprmgmtffiigiMmhmnmesimrmn raptm
& inftdiaSiXafimm autem multis mod4s.
Meroe. Infula Nilt Metrepdis aliarum , qm iH ilk f^
fmumur.^fuitkegniMgypic^^tii, . .

^Fiiius, i^ominmChiflefhrmaX^maflimmimi^Dt-
mniVafci daGmainKegnd IPvdshyteril&amis martyrium
Tafm€ft,^@slquam 'aimirmdagefsufacinDra, dtttm mort^
muttafapmfcrihuntur.
Rapti. WluuiM hicnafdtmm terrisPrdshytm loannis
hmontt^qnm VotamGarum, mare ingredum adoppdum
Quilmance fitum in ma Afncjs Qrientalis^,^ Moh loiige a Me-
Unde» >
i.\ r

Girardafiim, Boc fmmntorium dicehatur AYomata^^

Africamdauditydiuiditqutah.Afu infmihm maiis Erithrai,
Xueiium . man Emhrao qua in^
Ciuitas tft vititna in ,

cMfftMerMaferueruntnonnuUi.
Sjnai. Moons eii.Arahia tn Jfia , in quo jtpiikhwm eil
•' ^ '
''
S.Catha-
 I V S 1 A Dt V M. %f%
S.. CatharirKii Alcxaadum,
Toriini. Lacits efi ftafe mare w ora ArahUiqmAlm ftt'*

mat amAttkate, & , 4c Giiia

retum ahuniamia iamdiitum
quoifit
jfi,
fortus maritimus mn Hfiam a Ufck^ , vbi dicituf

fp infamj caiauer Mahmeth

Adem, Ciuitas efiam^plipmay adeMia maris Mnthviti»

ArfiraE;, Rm^^s ek altpfsima, qu£ tsta lapdea efifim ri"

\a arbarey ac herb^, &fu{er (^um trthm nl ^uatmx anm Jlu-
uia nan cadh.
Farcaque<^ 'Brmmtmium eft m ArahiafitliciyifftaHS ^k
Ademcemum kuciSyeJi etiam iUcimtasqa^ l^artaqueHmcU''^
fatuY, & tatumRegmm etmm h&c nmine affellaim
Dotarcm. D^^far mitas pmfua efi m ar4 Arahk p§*
fe frmmmifim Kofalgate, in quo incifit Regmm Onfiuftum*
Caiielbranci. J^uit Vaminus Vetrm a C^fielbfanc^
J>ux Qrmufi}, qui multasM de Turcis a£ccutmefi viSlorW. .

Moncandanum Efi frQmemonum oUtn di§um Af»^^

,

iorumt aqmincifk Regmm Verfid^,

' Tygris, & Euphrates, !>«» fum fmofifiimi mundl
fnuijy trrjimntfmuliu ma%e Fej^ftcum ai infulamfaruam.qua
dicitur Cargem , latifnmus vterqu^ efi ingreffm maris , Ha vt
terra dtertns fartis ex altera farte non affareat»
Gerqm, Uac efi ctmtas Qrmufia , ^ mmm t'm fr&^
:frium,
Menefij. Lara , &
Amf4z.afunt Ciuitaies Perpa , ab
wcqUs Domtnmfhtlifpus deMenefeSy (^E>aminusPettus de
Sofa, '.n^gnos Tiefo%ta,rmn trmnfho.h dum^rck Ormtift^ i^fhm

Z ^
m
ANNOT. IN X. LIBRVM
fiide Tridiaimpit, YQcatum fwndamfmt CarpeUa,ierra ver
'fUimvdmta.Carmma,
;
^
Indos./ Nmifsmm Jndisfitmus , nafcim cnm Gang^
'

inmomPmpanefBy/juiefipjirsmmisTami,
Vlcinde. Vlmdefmtimum tegnum eft Regno Ormti-
.fio^a:midi\Umrifufht, i^ abundat rebus neceffarijs ad vitaJjH-
tnoium^ fifcatiombmpracipue oferam nauant,
.':
latjuetis* Oppidam eft in ^egno Cambaia in qra Mar.is,
yhifretum efl Cambaicum, vbi asius itafuriofe decurrit , vtj^
mm^mm Cjmbam pardtam,^&ftbf aduerfantyfed tranfuer-
frm,timmprimmfubrtiatjacfnbmergat.
Camormi. Promomoritm e^ CamqrinumdiBunt Fo-
nolim.deqmfupramultoties.
MelIk|)oris. Cmita>s eft in ora BengalU , vbi Apoftqlui
^"thffMa^, fro Cf)nfto mqnem efpetijt , num eH cimtas Catbre-
dalis. M •; >

Fila nequifsima. Bragmanes Sacerdotes funt gentiliuy

quAadmodum BolU a fartefmiftra
fignu SacerdotijfuntfiU
i» deximpaMm fufpendunt dum iamfunt Atate grandes^ nam
fueri pf^0mfrigijsvtuntur. Uille alia4 habemfuperfiitio"
mes',a4;vwmatfs.
Orixa. Regnum eU BengalU, paacos habet portus, litto-
fa namqmfum rupibns obfita , dtftat a Chatigone centum leu^
sis, interfiuit vtrumqtie Regnttm Ganges, atque inde marefub"
mrat;:'^
Aix^mfkis. lf.ex huius Kegni , atque auoUfunt IdoU-
WyeM amiy Argentique, ac margaritarum Abundantifsimum,
4d continentm ma^cims frqtenditur , multa de accolis narran-
W.
Pegu.

'«j^
 L V S I A D V M. 179
Pegii. Regnum eH jiniwnum Anacsni, eft ettm diti(sr
mmytnconvinete eft magna c^pa auYi.argmhacrubmorumy
vefemntw alm getmm freciafifswu.
Tamy m, foft Regmm Pegu fubfeqmmr Kegmm Syo-
nis, cuiusgem eft etiam IdoUm, vfque
adfines Sjnarum po-

tenditm ^Hwea pAci^ua cmtas esi Tauam &

Thenafarina,
,

multa Kegnafantfubiecia Uegt Sjonis.

Menandum. eH fluims tmerfecans Regnmn Sj/mts,

exquodam ingenti kcu, qui ab accolts dititur Chimtj,

nafcitUY
laos. Mi mnesfumfjlucftres^, &
vimmt in deferns, &
Sjluisinter bruta animanttafme l^ege, &
fme lege,
Camboy^. Regnum eft inaritimtm , fubMum ^igt
$yonis. ,
. ^
,

Champa. In h&c nafcitm lignum verum CalambmUy

pQpnquumilU eft aliud Regnum quod ,
noftrates vocant Cou-
naties non foftunt afpellere po^terva-
chicUna, ad quod noftr^
day &fcofulos, quibus totafere tllius orafcatet.
China, Imprium eH latifsimum , ita vt a folo Ar^ico
d^ eo fafttm
vfque ad Auftrnm poiendatur fer 740. leucaSi
multa,
Cingula, Intelligimus Tropicum Cancrl
lafp^nia, qu£vere
lapponis. Eft celeberrima infula
dicitur fa^
dicenda eH Cjffonia, de ea ettam multafcrtbuntur,
crafanguinemiftorum/tdeft p4tnim%ocietatisIefu,
quoshk
miffbi nominamus , quiainhis mifsiombus totafuA viu ratio

ptzcifue eonfiHit,
Ignacius. £f? S. Tgnacius de tdyolafundator Societa-
tislefuy quem annis elafftsPaulusV, Pontifex Maximus in '^\

utulit'^ Gregorius XV. anne de 1 622. fui

fan^orum Albeolum
Fentifi'
 ANNOT. IN XI.
Tontifuajusz, Camnk.amt,
Ty do rem . Stmt InfuU Halucenfes , m quihns mag"
m Ceriopbillimiri cafia reperitur, erant olimfuhte^A ditimh
lufitanorum, c^~ hahdmt in eis Atces fmifsimm*
Bandam. BehacimfupA,
Bornetim. Infula eH in eodent Archifdag^. mdgmfatts^
ahundat Cam^hor^y efi in ea ciuita: eiufdcm nomims,
Ty more m. Hm etiam magna efi, bk p-oiHCitur Ugmm^
quQdfmdakmv&catm^
M afla .E ^ quam n9s mamus Amhar- , lufcitm in fra*
fundism4risfartibusina.rhQrihus , ^
cum marefiuclihm con*
cutitur, ad litt$ra vem .

Memorabile fadu m, l^arratur quemadmodum Fer'

ad Regem Ca^ella aique iterar
nandtis Magalhaneus defecit ,

ferunferfretum incogmum ad Ualucenfes InfuUs.Kes efi «»-

ttfsima omnihis.
O r b e Cal ii
i
Bfi foks Antankus,
i .

Contrana. Quia CafieUani femfer infesii fuerunt lufi-

tanis, cumtamen mfdem l^gii,& I^egis, climatisfmt parti- &
cifes.

F I N I S,
ii