De medicina 1st Edition
Visit the link below to download the full version of this book:
https://medipdf.com/product/de-medicina-1st-edition/
Click Download Now
ISBN 978-3-11-078540-1
e-ISBN (PDF) 978-3-11-078543-2
ISSN 1864-399X
Library of Congress Control Number: 2022935100
Bibliographic information published by the Deutsche Nationalbibliothek
The Deutsche Nationalbibliothek lists this publication in the Deutsche Nationalbibliografie; detailed
bibliographic data are available on the Internet at http://dnb.dnb.de.
© 2022 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston
Printing: CPI books GmbH, Leck
www.degruyter.com
HOC VOLVMINE CONTINENTVR
Praefatio ···················································································································· VII
De huius editionis ratione ·················································································· XVII
Conspectus editionum ····················································································· XVIII
Conspectus librorum ·························································································· XXII
Conspectus siglorum ······················································································ XXVIII
Anonymi Londiniensis Iatrica ················································································ 1
Fragmenta maiora ··································································································· 93
Fragmenta incertae sedis apud Diels ·································································· 95
Index verborum et nominum ·············································································· 99
PRAEFATIO
Papyrus Londiniensis inv. 137, quae in Bibliotheca Britannica nunc asser-
vatur, anno 1889 in Aegypto empta est, una cum aliis quibusdam volumi-
nibus, id est inv. 130–1371, inter quae extant Aristotelis Respublica Atheni-
ensium et Herondae Mimiambi. Ubi papyri illae repertae sint haud
constat, sed de loco quodam in nomo Hermopolita cogitare possumus2.
Indolem et formam papyri Fridericus G. Kenyon primum exposuit,3
verum editionem principem protulit vir eruditissimus Hermannus Diels,
Kenyon in legenda papyro adsidue adiuvante4: XXXIX paginae supersunt,
ultima semiplena. Fragmina voluminis, forfice in partes discissa, nunc divi-
sa in XI tabulis asservantur5. In charta versa pauca verba ad textum perti-
nentia eadem manu duobus in locis scripta sunt (frr. I–II in ed.pr., in tab.
VII) et ibidem cuiusdam medicamenti compositionem altera manus adiecit
(in tab. VII); tertia et recentior manus epistulam M. Antonii triumviri ad
Asiae synodum (in tabula II, contrario cursu exaratam)6 descripsit. Restant
et aliquot frustula incertae sedis (fragmenta III–XII in ed. pr.), quorum
duo maiora, a Diels edita, opportune coniunxit et suo loco collocavit Thost
anno 18947. Dein alia fragmenta dispersa anno 1901 Kenyon in lucem
1 Cf. E. G. Turner, Greek Papyri, Oxford 1968, p. 22 n. 12; Manetti 1997,
pp. 141–152.
2 G. Bastianini, Un luogo di ritrovamento fantasma, Atti del II Convegno nazio-
nale di Egittologia e Papirologia (Siracusa 1–3 dicembre 1995), Siracusa 1996,
pp. 69–84; A. Martin, Heures et malheurs d’un manuscrit. Deux notes à propos
du papyrus d’Hérondas, ZPE 139 (2002), pp. 22–26: 24–26.
3 F. G. Kenyon, A Medical Papyrus in the British Museum, CR 6 (1892),
pp. 237–240.
4 in ‹Supplemento Aristotelico› III 1, Berolini 1893. Papyrum rursus edidit
Ricciardetto 2014 (= 2016).
5 Tabula I continet columnas I–III, II continet coll. IV–VII, III coll. VIII–XI,
IV coll. XII–XV, V coll. XVI–XVIII, VI coll. XIX–XX, VII coll. XXI–XXIV,
VIII coll. XXV–XXVIII, IX coll. XXIX–XXXI, X coll. XXXII–XXXV, XI
coll. XXXVI–XXXIX.
6 F. G. Kenyon, A rescript of Marcus Antonius, CR 7 (1893), pp. 476–478; vide
nunc textum nove editum a Ricciardetto 2012 (= 2016, 66–67).
7 E. Thost, Ad papyros titulosque graecos symbolae. I. Iatrica Menonia, in Griechi-
sche Studien Hermann Lipsius zum 60. Geburtstag dargebracht, Leipzig 1894,
pp. 161–168.
VIII PRAEFATIO
prodidit8, quae plerumque recte a Diels columnis iam notis coniuncta sunt
(frr. 1, 2, 3, 4, X, 6, 7) et nunc in tabulis suo quaeque loco servantur. Frag-
menta VI et XII in ed. pr. (col. XXX 4–9 et XVII 22–23) ego opportune
coniunxi9, item tertium quoddam sine numero, a Diels omissum (a in hac
editione, p. 95), inter col. XIV 13 et XV 13; transcripsi et fragmenta mini-
ma in tabula X, quae Diels tantum nominavit (frr. 8–12 in hac editione).
Alia fragmenta (frr. 8–23 Kenyon), quae nusquam hodie reperiuntur,
descripsi tantum.
Altitudo libri est fere 23,5 cent., voluminis quantum exstat longitudo
336,5 cent.; commissurae (κολλήϲειϲ) singularum plagularum inconditae
sunt et plagulae longitudine (13–18 cent.) differunt, qua re chartam et
volumen parvi pretii esse patet: commissurae discernuntur in col. II, IV, VI,
VII, XII, XIV, XVII, XIX, XXI, XXII, XXIV, XXVI, XXVII, XXX,
XXXII, XXXIV, XXXV, XXXVII, XXXIX. Cohaerent col. I–IX, X–XV,
XVI–XIX et XX–XXXIX: una columna (vel duo) certe deest inter IX et
X (quod e plagularum longitudine patet), at nulla videtur deesse inter
columnas XV et XVI et inter columnas XIX et XX. Initium voluminis
deest, unam vero columnam vel duo tantum periisse verisimile est, ut vide-
tur; in fine librarius in media columna intermittit; in dextera parte restat
spatium vacuum 3,5 fere cent. Plus quam viginti plagulas inter se iunctas
esse ad volumen componendum haud dubie constat, contra illud Plinii
senioris: «numquam plures scapo quam vicenae».10
Columnae quae supersunt integrae habent versus a 44 usque ad 59,
quorum numerus sensim increbescit ad finem voluminis. Similiter crescit
litterarum numerus in singulis versibus, a 25/28 in primis columnis usque
ad 58/59 in columnis sequentibus. Intervalla vacua inter columnas plerum-
que sunt 1,5 cent., margines superiores et inferiores, ubi servantur, usque
ad 2 cent.
De aetate papyri iam disputavi anno 199411: papyrum saeculo primo
post Christum natum scriptam esse censeo, quam licet conferas cum
8 F. G. Kenyon, Some Additional Fragments of the London Medical Papyrus,
SPAW 1 (1901), pp. 1319–1323.
9 Fr. VI et fr. sine numero collocavi in Manetti 1997, pp. 143–152, fr. XII in
Manetti 2009, pp. 39–43.
10 Plin. Nat. Hist. XIII 23 (77), cf. T. Skeat, The length of the standard papyrus
roll and the cost-advantage of the codex, ZPE 45 (1982), pp. 169–175.
11 Manetti 1994, pp. 47–58.
PRAEFATIO IX
P.Warr. 8 (86 p. Ch. n.), et P.Ryl. II 119 (54–67 p. Ch. n.)12: scriptura
semicursiva periti cuiusdam manum indicat, haud dissimilem eorum qui
descripserunt Rempublicam Atheniensium (P. Lond. inv. 131) vel eorum
qui commentaria et scholia exaraverunt. Ceterum Kenyon papyrum ante
150 p. Ch. n. posuerat. Papyrus scripta est certe post aetatem qua vixit
Alexander ille qui «amator veri» appellatur (I a.Ch. n. – I p. Ch. n.), cuius
nomen in textu crebro legitur, sed antequam Epistula M. Antonii (I
p. Ch. n.) exararetur.
Ut membra periodi distinguat vel periodo finem ponat, librarius saepe
spatiis vacuis utitur, brevioribus vel amplioribus, quibus inter versum illum
et sequentem respondet signorum duplex genus, vel paragraphus (—), hoc
est linea transversa ad versus initia, vel quae dicitur diple obelismene (>—).
In his versibus prima littera sub signo sinistrorsum saepe posita est, id est
ekthesei versus ponuntur13. Coronidem cernit Ricciardetto (2016), xxxiv, in
margine sinistro columnae XIV inter lineas 6 et 7. Aliis signis ad interpunc-
tionem non utitur scriba,14 sed crebrius spatia vacua, minora vel maiora,
inter litteras relinquit, ad sententias vel cola dirimenda.
Iota mutum addit scriba regulariter, interdum per errorem, rarius
omittit.
ν paragogicum positum est, ut solet, inconstantia quadam, et ante
vocalem et crebrius ante consonantem, etsi finis membrorum periodi vel
periodi non sequatur: interdum ante consonantem sed etiam ante vocalem
omissum est (I 9–10; XV 25–26; XXI 25; XXVIII 16; XXX 46; XXXIV
29; XXXVII 31; XXXVIII 17, 47).
Errores ortographicos tum correxit ipse scriba, tum autem neglexit
complures, frequenter itacismos:
12 Cf. etiam ex. gr. P.Warr. pl. II; P.Ryl. II, pl. 7 (et Seider I 25).
13 Legem non sequuntur II 7, 31, III 13, 21 , 37, V 15, 22, 29, VI 5, VII 22, 33,
XII 25, 27, XIII 10, XIV 21, XV 34, XVI 5, 10, XVII 26, 41, 45, XVIII 30, 33,
36, 49, XIX 9, 33, XX 2, 8, 18, 43, XXII 53, 54, XXIV 13, XXV 28, 32, 36,
XXXII 42, XXXIII 6, 38, XXXIV 7, XXXV 8, 21, 31, 48, XXXVI 44,
XXXVII 8, XXXVIII 36. Sed inconstantia quadam aliquando versus ekthesei
ponuntur nulla paragrapho antecedente, ex. gr. XXIII 26, 37, XXVII 7, 11, 19,
37, 47, XXIX 19 etc.
14 Diels adnotat, p. XIII: «primum crasso puncto finis imponitur periodo XXXI
25, quod est singulare». At non punctum est sed potius parva atramenti
macula fortuito lapsa.
X PRAEFATIO
ε pro η – XIV 39 τετυχεκ.ν
ει pro ι – κειν- I 10; 11; 12; 30; 32; 37; II 5; (15); 17; III 9; V 6; VI 14;
XXI 11; 28; 33; 34; XXIX 7; 8; 9; II 34 αλο[γ]ειαν; IV 14 φρενειτιϲ; XV
19 κοιλειων; XV 36 δρειμειαν; XVII 30 εινων; XVII 37 πειμεληϲ;
XVIII 22 επειϲπαται; XXII 39 εγεινετο?; XXVI 48 mg. παρεμπει-
πτειν; 49 λειαν; XXIV 29 ημειν; XXVII 33 πειπτειν, cf. 34; XXIX 22
εκθλειψουϲι; XXXIII 26 -πειπτοντα; XXXIV 44 -πειπτειν; 50;
XXXVII 19 ϲκ[αμ]ωνεια
ει pro ε – IV 11 πυρωδειϲ; V 23 εινεκα
ει pro ῃ – III 30 παρειρηϲθαι, XXXIII 3 αφειρημενων, cf. Jannaris
36–39, Gignac I 239
η pro ει – XVII 6 εγμαγηο[; XXXIII 39 πληονα
ι pro ει – II 19 ημιϲ (XXIV 36; XXV 26, 29); II 20 et 21 μετριοπαθι-
αϲ; II 29 απιθεϲ; V 21 κραϲιϲ, cf. VII 5; VI 16 επιδη; XVIII 26 επιϲα-
κτωι; XXVI 48c (mg.) απολιπεϲθαι; XXVII 40 απολιφθηναι; XXX 35
αχριον; XXXI 20 αλιπται; XXXI 43 mg. μιζ(ων); XXXIII 47 επιτα;
XXXVI 35 επι; XXXVI 40–41 χιμω|ν[α
ο pro ω – XIX 31 δοθιοναϲ, XXXI 18 πολυτροφοτεροι
οι pro ει – XIV 41 χοιων
ω pro ο – XI 23 κρωτωνιατηϲ cf. XVIII 9; XVI 40 πωρρω, cf.
XXI 24 et XXX 44; XXIV 31 οινοδωτηϲ?
α pro αυ – krasis τἀτό pro ταὐτό etc. V 25; VII 34; XVIII 15; XXXI
6; 17; XXXII 36; XXXVI 35; XXXVII 23–24, contra ταυτα XXXI 20;
το αυτο XXXVII 9–10; XXXVIII 17. Cf. etiam XVIII 38 ατοϲ ab ipso
librario α𝈏ὐ𝈺τόϲ corr. et XXXVI 29–30 αταιϲ αρτηριαιϲ, lege
αὐταῖς15.
De litteris aspiratis vide: XIII 25 πλητοϲ pro πλῆθοϲ; VIII 44
καθαρρουϲ pro κατάρρουϲ; XII 2 καταψυχεωϲ pro καταψύξεωϲ, cf.
XVIII 49, ubi correxit ξ ex χ; XIV 33–34 τε|τευκεν[αι pro τετευχεναι
(Diels τε|θευκεν[αι); XVI 24 καθ ̓ευθυωρίαν; XXV 28 καθ ̓οϲον, ubi
correxit θ ex τ; XXVII 53 πρωθη, ubi prius scripsit θη, deinde τη s. l.
addidit.
15 Cf. Mayser-Schmoll I.1 92–93; Gignac I 188; 227; Jannaris parr. 542–43;
Schwyzer I 199 (et 91 n. 1); S.-T. Teodorsson, The Phonology of Attic in the
Hellenistic Period, Göteborg 1978, pp. 40–41.
PRAEFATIO XI
De assimulatione vide V 10 εγ μεντοι; VI 11 εγ δε των; XVII 6
εγμαγηο[; XVII 19 εγβαντ[; XX 7 εγ μ(εν) δη; XXI 27 εγ λογωι;
Gignac I 173–74
De ζ προ ϲ vide : XXIII 40 καταζβεννυϲθαι, cf. Gignac I 121 αμφιζ-
βητηϲεωϲ; 123 (2.a), 124.
Compendiis autem librarius utitur multis, quae inveniuntur etiam
apud papyrum illam Aristotelis Reipublicae Atheniensium, quacum papy-
rus inv. 137 ad Museum Britannicum pervenit, vel apud P. Berol. 9780 recto
(Didymi in Demosthenem commenta) et verso (Hieroclis Elementa ethica)16
et in multis aliis.
/ = ἐϲτίν
\\ = εἰϲίν
\ = εἶναι
γ́ = γάρ
κ̂ = κατά
μ́ = μέν, -μεν
ν́ = νων, -νων
ο = οὕτωϲ
π́ = πρόϲ
τ́ = τῶν, -των
Compendia interdum etiam in medio verbo aut in verbis compositis
adhibet librarius, ex. gr. κ(ατα)λείπω, κ(ατ)εργαϲία, λέγομ(εν), ὑπεμ-
νήϲαμ(εν), μ(έν)τοι, π(ροϲ)χρώμεθ(α), π(ροϲ)θεϲιϲ.
Abbreviationum duo genera ponuntur, saepius in fine versus:
a) verba una littera suprascripta vel suspensa plerumque terminantur,
ubi omnes litterae posteriores subaudiendae sunt17, ex. gr. III 23 νοϲηματο
= νοϲήματο(ϲ) vel XXV 25 αναδ = ἀναδ(οϲιν) etc.
Eiusdem generis sunt exempla notabiliora quae sequuntur, ubi interdum
duo litterae intersecantur:
= voces αἰ(τία) -αϲ, αἴ(τιον), -ου etc.
16 Cf. G. Bastianini, CPF I.1** (1992), pp. 276–281.
17 ν̂ = νεωτέροιϲ II 30 falso legit D.: μ´ clare legi potest.
XII PRAEFATIO
α̂ = ἀλ(λά)
= γί(νεται), γί(νονται), γι(νόμενοϲ -η)
θ = γί(νεϲ)θ(αι)
δυ = vox δύ(ναμιϲ) -εωϲ etc.
ε͡μ = ἐμπ(ειρικοί), XXXI 26
⳥ = Ἡρ(όφιλοϲ), XXXVI 47 ΗΡ
= vox λό(γοϲ) -ου etc.
υ̂ = vox ὑπ(άρχω) -ειϲ etc.
φ = φ(ηϲίν), φ(αϲί), φ(αμέν), εφ = ἔφ(αϲαν)
b) verba lineola transversa suprascripta terminantur, quae quamlibet
terminationem significat, ex. gr. εραϲιϲτρ̄ = ἐραϲιϲτρ(άτειοι) vel γεν̄ =
γέν(ηται) etc.
Multo magis interest decernere quae sit «librarii» indoles. Ut primum
papyrum perspicere coepi, animadverti eum qui textum scripsit auctorem,
melius quam librarium, appellari oportere. Male Diels iudicavit «exarasse
haec adulescentem aliquem medicinae studiosum, qui in suum sibi usum
hanc isagogen describeret»18. Mea quidem sententia hanc isagogen non
librarius quidam describit, sed anonymus vir doctus (Anon.) componit,
etsi multas doctrinas ab antiquioribus libris hauriens. Multis indiciis opini-
onem meam probatam esse censeo: textus una manu perscriptus est, quae
saepe errores correxit inter scribendum19. Auctor ipse aliqua verba inter
lineas supplevit, praeterea in intercolumniis vel in margine inferiore
sententias addidit, quae rem augent et novam materiam proferunt (ex. gr.
col. XXVI 48 et col. XXV 4620). In voluminis initio quomodo corporis et
animi passiones inter se differant bis disputavit: in col. I v. 16 ex extremis
litteris dextera parte linea deducitur usque ad v. 39, continuata inter vv. 39
et 40: scilicet scripturam imperfectam in circumductis versibus secludere
voluit auctor, denuo enim eadem in vv. 39 sqq. usque ad col. II v. 40 locu-
pletius disputavit. Perclare interdum Anon. sententiae formam mutavit
18 Diels, ed. pr., p. XV.
19 Anon. solet errores corrigere vel currente calamo, vel linea ducta per litteras vel
punctis supra litteras scriptis.
20 In margine dextro v. 46 Anon. lectorem monet ut legat quod scriptum est in
averso latere, id est fr. I posticum, ubi novum argumentum addit: [ὅ]τι τροφή
(ἐϲτιν) ἐν τοῖϲ ἐντέροιϲ, ἔξω βλέπε.
PRAEFATIO XIII
inter scribendum (ex. gr. col. XIV 20, XXIV 32, XXV 28–31), quod est
textum componentis et de re cogitantis dum scribit; nonnunquam delere
omisit priorem scripturam vel eam delevit imperfecte. Opus quod auctor
scripsit perfectum non est: scriptor in media columna XXXIX intermittit
(diple obelismene sub ultimo versu posita) et in VII 37 promittit quae non
extant in textu, sed, quod est magni momenti, nusquam suam doctrinam
de morbis et morborum causis exponit, quamvis titulus extet Α̣ἰ[τιο]λο-
γικόϲ. Νόϲοι (IV 18–19). Papyrum igitur librum autographum et instar
adversariorum intermissi operis esse censeo21.
De Anonymi doctrina et fontibus addam pauca: etsi Diels nihil certum
demonstrari posse censeret, Wellmann ad Sorani auctoritatem, id est ad
Methodicam sectam eum rettulit22, sed revera nihil Methodici ad Ano-
nymum pertinet. At contra Anon. bis declarat (I 4–5, II 18–19) se anti-
quorum doctrinas sequi, quae apparent cohaerere cum Platonis Aristote-
lisque hereditate quadam23. Et profecto Aristotelem et Platonem auctor
bene novit et in suo opere magna cum reverentia commemorat. Revera ad
Aristotelis auctoritatem refert placita philosophorum et medicorum de
morborum causa, e quibus hausit amplissime (IV–XX), et Aristotelis de
somno doctrinam secutus est (XXIII 42 – XXIV 9). Platonis doctrinam in
Timaeo accurate perscribit (XIV 11 καὶ πρῶτον ἀπὸ Πλάτωνοϲ –
XVIII 8), non solum ex Aristotelis placitis sed etiam e commentariis
hauriens ad Timaeum quibusdam24.
Textus quidem est introductio ad morborum causas («pathologian»)
ubi auctor primum definitiones praebet de affectu, morbo et similibus
(I–IV 17), deinde antiquorum placita de morborum causis (αἰτιολογία)
describit ex Aristotele (IV 25–XXI 9), denique, ut instruat necessaria ad
suam «aetiologian» exponendam (col. XXI 12–13), compositionem corpo-
ris et naturales eius actiones demonstrat et saepe quid ipse sentiat Hero-
phili, Erasistrati Asclepiadisque opinionibus opponit (XXI 13 sqq.).
Inter medicos antiquos de quorum «aetiologia» Anon. refert, quidam
ante papyri editionem ignoti erant, ut Alcamenes, Timotheus Metapon-
tinus, Abas, Ninyas Aegyptius, Thrasimachus Sardianus, Phasitas, alii sunt
philosophi valde noti, sicut Philolaus, Hippon, ipse Plato. De Hippocrate
21 Omnia haec demonstravi in Manetti 1994, pp. 47–58.
22 Diels, p. 413; Wellmann, pp. 396–429.
23 Manetti 1999a e 1999b.
24 Manetti 1999a.
XIV PRAEFATIO
ab Aristotele dissentit aperte (V 35–VI 43), suam Hippocratis notitiam op-
ponens (VI 43–VII 40)25. De Herophilo autem et Erasistrato, de Asclepia-
de Alexandroque qui «amator veri» (Φιλαλήθηϲ) appellatur multa
alioquin incognita Anon. refert et eorum doctrinas penitus novisse apparet.
Herophilus primum laudatur cum auctor quid de compositione corpo-
ris sentiat exponere incipit (XXI 21–23): confitetur enim se sententiam
Herophili probare illam, «primas evidentes res exponendas esse, etsi pri-
mae non sint»26. Quod vero mortuorum ex corporibus dissecatis apparet,
corpus e partibus simplicibus («homoeomeris») et compositis («anhomo-
eomeris») constat (XXI 29–XXII 3, sicut et Aristoteles contendit27).
Natura in hominis corpore appetitum materiamque facultatesque instru-
xit: appetitum ut materiam sumeret, facultates ut materiam mutarent
(XXII 41–49).
Materia sunt spiritus et cibus: spiritus per nares trahitur et per arteriam
asperam ad pulmonem fertur — sed etiam pars eius in thoracem et ventrem
(in quo Erasistratus dissentit) — inde ad arterias singulas et ad foramina in
omne corpus et demum in externum effluit (XXIII 12–38). Calori spiritus
temperat in praecordiis, sicut somnus, secundum Aristotelem, quem
Anon. magna cum laude commemorat (XXIII 38–XXIV 9).
Cibus teritur a dentibus, deinde in ventrem deducitur et ibi concoqui-
tur, denique «adsimulatur ei quod aptum est»28 (XXIV 26–27). Quamvis
pugnaciter certet cum Asclepiade, praesertim de concoctione ciborum,
cum Asclepiades dicat «nihil concoqui sed crudam materiam, sicut as-
sumpta est, in corpus omne diduci»29, Anon. noster contra partim per
calorem cibos concoqui putat (concoctionem illam esse, non digestionem
tantum), partim cibum crudum in omne corpus pervenire: liquidus qui-
dem cibus et tenuis, in vaporem mutatus, per invisibilia foramina fertur
crudus ad omnes partes, cum qui solidus est ab ore ad stomachum et
intestinum moveatur, ubi concoquitur et liquefit, deinde per venas et
arterias ad omne corpus diducitur (XXIV 20–XXVI 31).
25 Post Diels, diu locupletiusque disputaverunt philologi num ‹Aristoteli› de
doctrina hippocratica credere possis: vide Manetti 2008, 209–225.
26 λεγέϲθω δὲ τὰ φαινόμενα π[ρ]ῶτα καὶ εἰ μή (ἐϲτιν) πρῶτα (T50a von
Staden).
27 Cf. ex. gr. HA. 486a 5–8.
28 ἀποικειοῦται ἐπὶ τὸ οἰκεῖον.
29 Cels. Praef. 20.
PRAEFATIO XV
Auctor disputat an in arteriis sanguis naturaliter contineatur et Era-
sistrati argumenta diu confutat, qui putat arterias solum spiritui accom-
modatas (XXVI 31–XXVII 15). Sed etiam ab Herophili opinione dissentit,
per arterias cibum corporis inter partes magis dispensari, cum ipse per
venas hoc fieri putet (XXVIII 46–XXIX 34).
Cibi pars utilis magna per omne corpus distribuitur, sed si quid inutile
fuerit, in stercora per intestina deveniet vel in urinam transibit vel, si quae
superflua fuerint in corporis foraminibus, tamquam aliena per sudorem
egerentur (XXIX 34–48). De urina quid sit vel unde nascatur antiqui inter
se dissenserunt (XXIX 50–XXX 29) sed Anon. ipse rem suspendit.
In operis ultima parte (XXX 40–XXXVI 43) Anon. in utramque par-
tem disputat utrum corpuscula quae intellectu percipiuntur per invisibilia
foramina a nostris corporibus manent semper exterius necne. Saepe cum
Asclepiade de quibusdam argumentis certat, semel etiam cum Alexandro
de natura sanguinis, et denique colligit corpuscula sensibilia et quae intel-
lectu percipiuntur ex hominum corpore semper effluere.
At naturam denuo laudans, «quae quod iustum atque consequens est
tuetur30, ut Herophilus Asclepiadesque contendunt»31, Anon. noster
etiam corpuscula ab externo semper adfluere et introduci in corpus neces-
sarium dicit (XXXVI 44–55). Quod enim perclarum est, si remedia in
superficie corporis imposita consideres, elaterium, helleborum vel casto-
reum etc. (XXXVI 55 sqq.). Postremo, num in corpore sint viae invisibiles,
id est «pori» intellectu tantum percepti, auctor quosdam dicit disputare et
eorum argumenta perscribit (XXXVIII 51sqq.). Paulo antequam scribere
intermittit, Anon. insuper commemorat naturam quae in corpore instruxit
vias quae intellectu percipiuntur, ut cibus ad minutiores partes perveniret
(XXXIX 25–29).
Ex omnibus quae supra diximus clarum est Anon. cum Herophilo et
Erasistrato, Asclepiade Alexandroque colloqui ut parem cum pari: Hero-
philum tamen magis veretur, cum initium ab eo faciat (vide supra) et mino-
ribus tantum rebus ab eo dissentiat, at ceteros pugnaciter saepe confutat.
Anonymi doctrina de compositione corporis, de respiratione, de digestione
etc. Herophili quidem opinionibus haud repugnat, sed Anon. partim
Asclepiadi consentit, de materia cruda in corpus digesta, de motu particu-
30 ἡ φύϲιϲ – φ(αϲὶν) – τ[ηρ]ητικὴ κ[α]θέϲτηκεν τοῦ τε δικαίου καὶ τ[ο]ῦ
ἀ[κ]ου}λούθου.
31 Herophili testimoniis addendum.
XVI PRAEFATIO
larum quae intellectu percipiuntur et autem de foraminibus corporis quae
percipi non possunt. Etsi Asclepiadem frequenter reprehendat, tamen
Anon. noster eius auctoritatem quodammodo veretur.
Alexander «Amator veri» ab auctore semper fere una cum Asclepiade
commemoratur (tantum quod ei de sanguine visum est Anon. confutat in
XXXV 52–XXXVI 25). Alexander magister Herophileae sectae Laodiceae
in Asia32 fuit Augusto regnante, sed etiam «discipulus Asclepiadis» dici-
tur33. Ergo veri simile est non solum Anon. de eius opere quod «Placita»
(Ἀρέϲκοντα) inscribitur notitiam Asclepiadis hausisse sed etiam eum
eiusdem familiae atque Alexander discipulum fuisse, ubi Herophilus et
Asclepiades, ut videtur, auctoritate pares existimabantur. Ceterum papyrus
ex Asia in Aegyptum pervenisse potest34, quidam enim aversa facie descrip-
sit epistulam Marci Antonii (vide supra), quae ad Asiae cives missa erat et
in inscriptione Trallibus haud procul a Laodicea reperta est.35
32 Strab. XII 8.20 (580) = AP. 1 von Staden.
33 Vindic. 1 ap. Wellmann, Fragmente, p. 208.2 = AP. 9 von Staden.
34 Manetti 1994 .
35 De hac re aliter sentit Ricciardetto 2012, 2014, 2016. Plura invenies, deo faven-
te, in dissertatione mea, nondum edita.
DE HVIVS EDITIONIS RATIONE
Textum in columnas divisum, non continuum, transcripsi, ut clarius esset
lectori quomodo textus servatus est et ut correctiones ac supplementa inter
lineas vel in margine ab Anon. addita et autem supplementa editorum
paterent. Quae Anon. sua manu delevit in adnotatione tantum describun-
tur.
Iota mutum adscriptum notavi, si papyrus id exhibet (scil. τῶι, τῆι et
sim.), subscriptum, si deest in papyro (scil. τῷ, τῇ et sim.); litterae quae
dubiae sunt punctis designavi. Abbreviationes et compendia, in textu reso-
luta, in adnotatione plerumque descripta sunt, creberrima quidem, in
praefatione descripta, non notavi.
Diels utitur signis ⟦⟧ ut indicet litteras deletas ab editore, sed etiam a
scriba (una cum aliis signis, linea transversa vel punctis suprascriptis): in
hac editione signa ⟦⟧ significant solum litteras deletas a scriba, sicut hodie
consuetudo fert: quam ob rem accomodavi quod Diels adnotavit in
singulis versibus.
Testimonia selecta continent non solum auctorum verba quae Anon.
descripsit vel epitomavit sed etiam ex aliis fontibus similia, quae discernere
potui.
Restat ut gratias agam, pro auxilio et beneficiis quibus collegae et amici me
adiuverunt: Fernanda Caizzi, Ivan Garofalo, Vivian Nutton, Amneris
Roselli, David Sedley et etiam Isabella Andorlini, Philip De Lacy, Isabella
Gualandri, Mario Labate, Gisela Stricker; in plagulis legendis et interpre-
tandis peritissimis gratiam refero Guido Bastianini, Maria Serena Funghi et
Herwig Maehler, postremo Daniela Colomo.
Editio emendata et aucta 2021
Plurimas mendas correxi, quas iam viderunt Ricciardetto 2013, 2016 et
Leith 2014, et haud paucas lectiones ac supplementa in recentioribus edi-
tionibus et studiis, quibus gratias ago, reperi et recepi. Multa etiam mecum
reputavi et nonnulla ipsa correxi. Textum dissimilem in R modo notavi ubi
necessarium esse existimavi.
CONSPECTVS EDITIONVM
Alcin. Didaskalikos Alcinoos, Enseignement des doctrines de Platon,
texte éd. par J. Whittaker, Paris 1990.
Alex. Aphr. de An. Alexander Aphrodisiensis, de Anima liber, ed. I.
Bruns, Supplementum Aristotelicum II 1, Berlin
1887.
Alex. Aphr. Mixt. Alexander Aphrodisiensis, de Mixtione, ed. I. Bruns,
Supplementum Aristotelicum II 2, Berlin 1892.
[Alex. Aphr.] De febribus Ps. Alessandro di Afrodisia, Trattato sulla febbre,
edizione critica, traduzione e commento a cura di
P. Tassinari, Alessandria 1994.
[Alex. Aphr.] Suppl. Probl. Pseudo-Aristoteles (Pseudo-Alexander) Supplementa
Problematorum ed. by S. Kapetanaki – R. W.
Sharples, Berlin – New York 2006 («Peripatoi» 20).
Andronic. Rhod. Pseudo-Andronicus de Rhodes «Περὶ παθῶν», éd.
crit. par A. Glibert-Thirry, Leiden 1977 (Corpus La-
tinum commentariorum in Aristotelem Graecorum,
suppl. 2).
Ar. Didym. Arii Didymi epitome fr. phys. in: Doxographi Graeci,
coll. H. Diels, Berlin 1879.
Aret. Aretaeus, ed. C. Hude, CMG II, Leipzig – Berlin
1923.
Asp. in EN Aspasii in Ethica Nicomachea quae supersunt com-
mentaria, ed. G. Heylbut, Berlin 1889.
Cael. Aurel. Caelii Aureliani Celeres passiones, Tardae passiones,
I–II, ed. G. Bendz, Berlin 1990–1993 (CML VI 1).
Cels. A. Corneli Celsi quae supersunt, rec. F. Marx,
Leipzig – Berlin 1915 (CML I).
Clem. Al. Strom. Clementis Alexandrini Stromata I–VI, ed. O. Stäh-
lin, Leipzig 1906.
CPF Corpus dei papiri filosofici greci e latini, ed. F. Ador-
no et alii, I.1 Firenze 1989–1999; I.2 Firenze 2008.
Craik Hippocrates, Places in Man, Greek Text and Trans-
lation with Introduction and Commentary, Edited
by E. M. Craik, Oxford 1998.
Deichgräber Die Empirikerschule, Sammlung der Fragmente und
Darstellung der Lehre, von K. Deichgräber, Berlin
1930.
CONSPECTVS EDITIONVM XIX
DK H. Diels – W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokra-
tiker, Dublin – Zürich 1951–19526.
Dox. gr. Doxographi graeci, coll. rec. prol. ind. instr. H. Diels,
Berlin – Leipzig 1879.
Dsc. Pedanii Dioscuridis Anazarbei De materia medica,
ed. M. Wellmann, I–III, Berlin 1906–1908.
Furley-Wilkie Galen on respiration and the arteries, An edition
with English transl. and comm. of De usus respira-
tionis, An in arteriis natura sanguis contineatur, De
usu pulsuum and De causis respirationis, by D. J.
Furley and J. S. Wilkie, Princeton 1984.
Garofalo 1988 Erasistrati fragmenta, collegit et digessit I. Garofalo,
Pisa 1988.
Garofalo 1997 Anonymi de morbis acutis et chroniis, ed. with com-
mentary by I. Garofalo, Leiden 1997.
Gigon Aristotelis Opera, ex rec. I. Bekkeri. Editio altera, ad-
dendis instruxit fragmentorum collectionem retrac-
tavit O. Gigon, III, Librorum deperditorum frag-
menta, Berlin – New York 1987.
Helmreich Galeni De usu partium libri XVII, ed. G. Helm-
reich, I–II, Leipzig 1907–1909.
Jouanna 1975 Hippocrate, La nature de l’homme, ét. par J. Jouan-
na, Berlin 1975 (CMG I 1,3).
Jouanna 1988 Hippocrate, Des vents – De l’art, texte ét. par J. Jou-
anna, Paris 1988.
Jouanna 1996 Hippocrate, Airs, eaux, lieux, texte ét. par J. Jou-
anna, Paris 1996.
K. C.-G. Kühn, Claudii Galeni opera omnia, Leipzig
1821–1833 (rist. an. Hildesheim 2001).
Kassel-Austin Poetae Comici Graeci (PCG), edd. R. Kassel et C.
Austin, V, Berlin – New York 1986
Kotzia P. Kotzia, Liber de pomo sive de morte Aristotelis,
Thessaloniki 2007
L. E. Littré, Oeuvres complètes d’Hippocrate, Paris
1839–1861.
Paroem. Corpus Paroemiographorum Graecorum, edd. E. L.
Leutsch, F. G. Schneidewin, I–II, Göttingen 1851
(Olms 1965).
Phil. Philonis Alexandrini opera quae supersunt, II, ed. P.
Wendland, Berlin 1897, VI, edd. L. Cohn – S. Rei-
ter, Berlin 1915.
