Finland, Helsinki international scientific online conference

"SUSTAINABILITY OF EDUCATION SOCIO-ECONOMIC SCIENCE THEORY"

SUPER MATEMATIKADA GOLOMORF FUNKSIYALAR

Alijonov Shohruhbek Akramjon o`g`li

Andijonovdavlat pedagogika inututining Matematika va informatika yo`nalishi 1- bosqich talabasi
Ismoilova Mohlaroyim Muhammadishoq qizi
Andijonovdavlat pedagogika inututining Matematika va informatika yo`nalishi 1- bosqich talabasi
Davronova Fotima Oʻtkirbek qizi
Andijonovdavlat pedagogika inututining Matematika va informatika yo`nalishi 1- bosqich talabasi
Ahmadjonova Dilafruz Dilmurudjon qizi
Andijonovdavlat pedagogika inututining Matematika va informatika yo`nalishi 1- bosqich talabasi

Annotatsiya: Ushbu maqolada Matematika fanining asosiy yordamchisi hisoblanadi. Bu maqolani

avzali tomonlari shundaki koshi teoremasi, koshining integral formulasi va funksiyani Teylor qatoriga
yoyish keltirib o`tilgan. Golomorf funksiyaning istalgan tartibli hosilaga ega bo’lishi haqida yangi
elementlarga ega bo`lishga ushbu maqola yordam beradi.
Kalit so’zlar: Koshi teoremasi, integral, Golomorf funksiya, orttirma, Teylor qator,
Annotation: This article is the main assistant in Mathematics. The advantages of this article are
that Cauchy's theorem, Cauchy's integral formula, and the extension of the function to Taylor's series have
been cited. This article will help to have new elements about whether a holomorphic function has any ordered
derivative.
Key words: Koshi's theorem, integral, holomorphic function, gain, Taylor series,
Аннотация: В этой статье основное внимание уделяется математике.
Изюминкой этой статьи является то, что теорема Коши, интегральная формула
Коши и разложение функции на ряд Тейлора цитируется. Эта статья поможет вам
получить новые элементы о том, как голоморфная функция может иметь
производную желаемого порядка.
Ключевые слова: Теорема Коши, Интеграл, Голоморфная функция, вычитание,
ряд Тейлора.

Koshi teoremasi. Agar f ( z ) funksiya bir bog’lamli D sohada ( D  C z ) golomorf

bo’lsa, u holda f ( z ) funksiyaning D sohada yqtuvchi har Qanday silliq (bo’lakli silliq) 
yopiq chiziq (yopiq kontur) bo’yicha integral nolga teng bo’ladi:

 f ( z ) dz = 0


Koshining integral formulasi.

Agar f ( z ) ( D) ( D  Cz ) va D da uzluksiz bo’lsa, u holda z  D uchun
1 f ( )
f ( z) =  d
2 i D  − z
tenglik o’rinli bo’ladi.
16
 Finland, Helsinki international scientific online conference
"SUSTAINABILITY OF EDUCATION SOCIO-ECONOMIC SCIENCE THEORY"

Golomorf funksiyaning istalgan tartibli hosilaga ega bo’lishi.

Agar f ( z ) ( D) ( D  Cz ) bo’lsa, u holda f ( z ) D sohada istalgan tartibdagi
hosilaga ega bo’lib ,
n! f ( )
f n ( z) =  d ( n = 1,2,3...) (1)
2 i  ( − z ) n +1
bo’ladi.
Bu yerda  − D sohada yotuvchi (bo’lakli silliq) yopiq chiziq bo’lib, z esa  chiziq
bilan chegaralangan sohaga tegishli nuqta .
Isbot. Koshining integral formulasiga ko’ra
1 f ( )
f ( z) =  d
2 i  − z

bo’ladi.
z nuqtaga ∆z orttirma berib,
f (z ) funksiya orttirmasini topamiz:
1 f ( )d 1 f ( )
f ( z + z) - f ( z ) =  −  d =
2 i   − z − z 2 i   − z
1  1 1  z f ( )d
 f ( ) − d =  .
2 i   − z − z  − z
 2 i ( − z − z )( − z )
 
Unda
f ( z + z ) − f ( z ) 1 f ( )
=  d
z 2 i  ( − z − z )( − z )
bo’ladi. Keyingi tenglikni quyidagicha yozib olamiz:
f ( z + z ) − f ( z ) 1 f ( ) 1 f ( )
2 i  ( − z ) 2 i  ( − z − z )( − z )
= d  + d −
z 2

1 f ( ) 1 f ( ) 1 zf ()d 
− 
2  i  ( − z ) 2
d = 
2  i  ( − z ) 2
d + 
2 i  ( − z − )( − z ) 2
. (2)

Endi
1 zf ( )

2i ( − z − z )( − z )2
d

integralni baholaymiz. Ravshanki,

1 zf ( ) z d
2i  ( − z − z )( − z )2 2   − z − z  − z 2
d  M
 
bunda
M = max f ( t ) .


17
 Finland, Helsinki international scientific online conference
"SUSTAINABILITY OF EDUCATION SOCIO-ECONOMIC SCIENCE THEORY"

Agar z nuqtadan  chiziqgacha bo’lgan masofani 2d (d  0) desak, unda

 − z  d ,  − z − z  d
bo’lib, (agarda z etarlicha kichiq bo’lsa)

1 zf (  ) z Ml
2i  (  − z − z )(  − z )2
d   (3)
2d 2
bo’ladi. Bu erda l −  chiziq uzunligi.
(1) ni e’tiborga olib, z → 0 da (2) da limitga o’tib
1 f ( )
f ' (z ) =
2 i  ( − z )2
d

bo’lishini topamiz.
Endi f ' ( z ) funksiyani olib uning uchun yuqoridagi mulohazalarni takrorlasak
2! f ( )
f ' ' (z ) =
2i  ( − z )3
d (4)

tenglik hosil bo’ladi.
Xuddi shu yo’l bilan uchinchi, to’rtinchi va hakozo tartibdagi hosilalarni mavjudligi
ko’rsatiladi. f ( z ) funksiyaning n–tartibli ( n = 3,4,5,...) hosilasi uchun (1) ni o’rinli
bo’lishi matematik induksiya usuli yordamida isbotlanadi.
Natija 1. Agar f ( z )  (D ) (D  C z ) bo’lsa, f ' ( z )   (D ) bo’ladi.
Natija 2. Agar f ( z ) funksiya D sohada ( D  C z ) boshlang’ich funksiyaga ega bo’lsa,
u holda f ( z ) D sohada golomorf bo’ladi.
Funksiyani Teylor qatoriga yoyish.
Agar f ( z )  (D ) (D  C z ) bo’lsa, u holda a  D nuqtada (a nuqtaning
  (a ) =z  C z : z − a   ,   0  D
atrofida) Teylor qatoriga yoyiladi:
 
f n (a )
f (z ) =  cn ( z − a ) n
=  (z − a )n
n =0 n = 0 n!
Isbot.   (a ) ning chegarasini  deylik.

 = z  Cz : z − a =  ,   0
bo’ladi.
1
Avvalo funksiyani quyidagicha
−z

18
 Finland, Helsinki international scientific online conference
"SUSTAINABILITY OF EDUCATION SOCIO-ECONOMIC SCIENCE THEORY"

1 1 1
= =
 − z  − a − (z − a )
( − z )1 − z − a 
  −a
yozib, so’ng
 n
1  z−a
=  
z−a  −
1− n =0  a 
 −a
bo’lishini e’tiborga olib topamiz:
 n
1  z−a
=   . (6)
 − z n =0   − a 
z−a
Bu geometrik qator bo’lib, uning maxraji ga teng.
 −a
Ravshanki,    uchun quyidagi tengsizlik

z−a | z−a|
= = q 1
 −a 
o’rinli. Demak, (4) qator yaqinlashuvchi.
1
(6) tenglikning har ikki tomonini f ( ) ga ko`paytirib, so’ng  chiziq bo’yicha
2i
integrallab, ushbu
1 f ( ) 1 
f ( )
 d  =   +
(z − a )n d
2i  − z 2i n = 0 ( − a )n 1
 
tenglikka kelamiz.
(5) va (6) munosabatlardan
1 
f ( )
f (z ) =   (z − a )n d
2i n = 0 ( − a )n +1

bo’lishi kelib chiqadi.
Integral ostidagi

f ( )
 n +1
( z − a )n
n = 0 ( − a )
qatorning hadlari uchun
f ( )  
( z − a )n Mq n (n = 1,2,...)  M = max f ( ) 
1

( − a )n +1    
tengsizlik o’rinli bo’ladi.
Ravshanki,

19
 Finland, Helsinki international scientific online conference
"SUSTAINABILITY OF EDUCATION SOCIO-ECONOMIC SCIENCE THEORY"


M n
 q (q  1)
n =0 
qator yaqinlashuvchi. Unda Veyershtrass alomatiga ko’ra

f ( )
 n +1
( z − a )n
n = 0 ( − a )
funktsional qator  da tekis yaqinlashuvchi bo’ladi. Binobarin, bu qatorni hadlab
integrallash mumkin. Unda (7) tenglik ushbu
  
1 f ( )
f ( ) =  
 d ( z − a )n
n +1
n = 0  2i  ( − a ) 

ko’rinishga keladi. Yuqorida keltirilgan ma’lum teoremaga ko’ra
1 f ( ) f (n ) (a )
2i  ( − a )n +1
Cn = d  =
n!

bo’lishini topamiz. Natijada (8) va (9) tengliklardan

f (n ) (a ) 
f ( ) =  (z − a ) =  Cn ( z − a )n
n
n =0 n! n =0
bo’lishi kelib chiqadi. Bu esa f ( z ) funksiyani Teylor qatoriga yoyilganini bildiradi.
Natija 3. Agar f ( z ) funksiya yopiq doirada golomorf bo’lib, bu doiraning chegarasi
 = U  ( a ) aylanada
f (z )  M (M − const )
bo’lsa, u holda f ( z ) funksiya Teylor qatorining Cn koeffitsentlari uchun
M
| Cn | (n = 0,1,2,...)
n
tengsizlik o’rinli bo’ladi.
Haqiqatan ham, (9) formuladan
1 f (t ) 1 f (t ) 1 M M
2i  ( t − a ) 2  t − a
| Cn | +
dt  +
 dt   +
 2  =
n 1 n 1
2  n 1
n
bo’lishi kelib chiqadi.
Odatda (10) tengsizllik Koshi tengsizligi deyiladi.
Liuvil teoremasi.
Agar f ( z )  (C ) bo’lib, u chegaralangan bo’lsa, f ( z ) funksiya C da o’zgarmas
bo’ladi.
Isbot. Golomorf funksiyaning xossasiga ko’ra, f ( z ) funksiya | z − a |  doirada
z − a ning darajalari bo’yicha Teylor qatoriga yoyiladi:

20
 Finland, Helsinki international scientific online conference
"SUSTAINABILITY OF EDUCATION SOCIO-ECONOMIC SCIENCE THEORY"


1 f (z )
f ( z ) =  Cn ( z − a ) , bunda Cn =  d .
n

n =0 2i  ( − a )n +1
Koshi tengsizligi (10) ga binoan | f (z ) | M bo’ladi. f ( z )  (C ) bo’lgani uchun bu
tengsizlikda  ni istalgancha katta qilib olish mumkin. Shuning uchun n = 1,2,3,...
bo’lganda

lim = 0 (n = 1,2,3,..)
 → n
bo’ladi. Ayni paytda (10) tengsizlikning chap tomoni  ga boglik emas. Binobarin
n = 1,2,3,... bo’lganda
Cn = 0 ( n = 1,2,3,...)
bo’ladi. Demak, C da f ( z ) = c0 (c0 = const ) .
Morera teoremasi. Faraz qilaylik, f ( z ) funksiya bir bog’lamli D sohada D  C z
aniqlangan va uzluksiz bo’lib,  esa shu D sohada yotuvchi ixtiyoriy silliq (bo’lakli silliq)
yopiq chiziq bo’lsin. Agar  f (z )dz = 0 bo’lsa, u holda f (z ) funksiya D sohada golomorf

bo’ladi.
Isbot. Teoremada keltirilgan shart bajarilganda funksiya D sohada boshlang’ich F (z )
funksiyaga ega bo’lib, F (z ) funksiya D da C differensiallanuvchi, ya’ni golomorf bo’ladi.
30-xossaning 1-natijasiga ko’ra F' (z ) ham D sohada golomorf bo’ladi. Ayni paytda
F ' (z ) = f (z )
bo’lganligi sababli f (z )  (D ) bo’ladi.

ADABIYОTLAR:

1. Шабат Б.В. Введение в комплексный анализ. 2-nashri, 1-ч.-М, “Наука”, 1976.

2. Xudoyberganov G., Vorisov A., Mansurov X. Kompleks analiz. (ma’ruzalar). T,
“Universitet”,1998.
3. Sadullaev A., Xudoybergangov G., Mansurov X., Vorisov A., Tuychiev T. Matematik
analiz kursidan misol va masalalar to’plami. 3-qism (kompleks analiz) “O’zbekiston”,2000.
4. Волковыский Л.И., Лунц Г.Л., Араманович И.Г. Сборник задач по теории
функций комплексного переменного. 3- nashri. – М. “Наука”, 1975.

21