UBND TỈNH BẮC NINH

TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP BẮC NINH

GIÁO TRÌNH

MÔ ĐUN: MĐ 25- ĐIỀU KHIỂN LẬP TRÌNH CỠ NHỎ

NGÀNH: ĐIỆN CÔNG NGHIỆP

TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG

Ban hành kèm theo Quyết định số 433a/QĐ-CĐCN ngày 12 tháng 10 năm 2022
của Hiệu trưởng trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh

Bắc Ninh, năm 2022

1
 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN

Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2
 LỜI GIỚI THIỆU
Để thực hiện biên soạn giáo trình đào tạo ngành Điện công nghiệp ở trình độ cao
đẳng, giáo trình Điều khiển lập trình cỡ nhỏ là một trong những giáo trình môn
học đào tạo chuyên ngành được biên soạn theo nội dung chương trình khung được
bộ Lao động thương binh & xã hội, Tổng cục dạy nghề phê duyệt. Nội dung biên
soạn ngắn gọn, dễ hiểu, tích hợp kiến thức và kỹ năng chặt chẽ với nhau, logíc.
Khi biên soạn, nhóm biên soạn đã cố gắng cập nhật những kiến thức mới có liên
quan đến nội dung chương trình đào tạo và phù hợp với mục tiêu đào tạo, nội
dung lý thuyết và thực hành được biên soạn gắn với nhu cầu thực tế trong sản xuất
đồng thời có tính thực tiễn cao.
Nội dung giáo trình được biên soạn với dung lượng thời gian đào tạo 75 giờ gồm
có:
Bài 1: Bộ lập trình PLC LOGO
Bài 2: Bộ lập trình PLC ZEN
Trong quá trình sử dụng giáo trình, tuỳ theo yêu cầu cũng như khoa học và công
nghệ phát triển có thể điều chỉnh thời gian và bổ sung những kiến thức mới cho
phù hợp. Trong giáo trình, chúng tôi có đề ra nội dung thực tập của từng bài để
người học cũng cố và áp dụng kiến thức phù hợp với kỹ năng. Tuy nhiên, tuy theo
điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị, các trường có thể sử dụng cho phù hợp.
Tuy nhiên, tùy theo điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị, các trường có thể sử
dụng cho phù hợp. Mặc dù đã cố gắng tổ chức biên soạn để đáp ứng được mục
tiêu đào tạo nhưng không tránh được những khiếm khuyết. Rất mong nhận được
đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo, bạn đọc để nhóm biên soạn sẽ hiệu chỉnh
hoàn thiện hơn. Các ý kiến đóng góp xin gửi về Trường Cao đẳng Công nghiệp
Bắc Ninh.
Bắc Ninh, ngày tháng năm 2025
Tham gia biên soạn
1. Nguyễn Thị Quyên
2. Ngô Thị Thuý
3
 MỤC LỤC

LỜI GIỚI THIỆU .................................................................................................. 3

MỤC LỤC ............................................................................................................. 4
Bài 1: Bộ lập trình PLC LOGO............................................................................. 9
1. Đại cương về PLC LOGO .......................................................................... 9
1.1. Cài đặt, sử dụng phần mềm PLC LOGO SOFT............................... 9
1.2. Cấu trúc và chức năng của PLC LOGO ........................................... 9
2. Các hàm của PLC LOGO ......................................................................... 19
2.1. Hàm cơ bản ..................................................................................... 19
2.2. Hàm đặc biệt ................................................................................... 23
4. Kết nối PLC LOGO với thiết bị ngoại vi ................................................. 31
4.1. Kết nối với cảm biến ...................................................................... 31
4.2. Kết nối với Contactor, Relay, Valve khí nén ................................. 32
4.3. Bài tập ứng dụng ............................................................................ 32
Bài 2: Bộ lập trình PLC ZEN .............................................................................. 34
1. Đại cương về PLC ZEN ........................................................................... 34
1.1. Cài đặt, sử dụng phần mềm PLC ZEN SOFT ................................ 34
1.2. Cấu trúc và chức năng của PLC ZEN ............................................ 36
1.3. Kết nối PLC ZEN - PC ................................................................... 38
2. Các hàm điều khiển .................................................................................. 39
2.1. Timer .............................................................................................. 39
2.2. Real-time clock ............................................................................... 40
2.3. Counter ........................................................................................... 40
3. Kết nối PLC ZEN với thiết bị ngoại vi .................................................... 41
3.1. Kết nối với cảm biến ...................................................................... 41
3.2. Kết nối với Contactor, Relay, Valve khí nén ................................. 42
3.3. Bài tập ứng dụng ............................................................................ 43
4. Lập trình Zen sử dụng các phím chức năng ............................................. 45
4.1. Phương pháp lập trình sử dụng các phím chức năng ..................... 45
4.2. Bài tập ứng dụng ............................................................................ 46
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 47

4
 CHƯƠNG TRÌNH MÔ ĐUN
Tên mô đun: ĐIỀU KHIỂN LẬP TRÌNH CỠ NHỎ

Mã mô đun: MĐ 25

Thời gian thực hiện mô đun: 75 giờ; (Lý thuyết: 15 giờ; Thực hành, thí nghiệm,

thảo luận, bài tập: 57 giờ; Kiểm tra: 3 giờ)

I. Vị trí, tính chất của mô đun

- Vị trí: Mô đun này được bố trí sau các mô đun: Điện tử cơ bản, Trang bị điện,

Máy điện, Kỹ thuật cảm biến, Điều khiển điện khí nén.

- Tính chất: Là mô đun bắt buộc trong chương trình đào tạo ngành Điện công

nghiệp

II. Mục tiêu mô đun:

- Kiến thức:

+ Phân tích được cấu trúc, nguyên lý hoạt động, phạm vi ứng dụng ... của bộ điều
khiển lập trình loại nhỏ.

+ So sánh được ưu nhược điểm của bộ điều khiển Logo với các hệ thống.

+ Phân tích được cấu tạo phần cứng và nguyên tắc hoạt động của bộ lập trình cỡ

nhỏ.

- Kỹ năng:

+ Thực hiện được một số bài toán ứng dụng đơn giản trong công nghiệp.

+ Viết chương trình và nạp được chương trình vào bộ lập trình cỡ nhỏ để thực
hiện được một số bài toán ứng dụng đơn giản trong công nghiệp.

+ Kết nối thành thạo phần cứng của bộ lập trình cỡ nhỏ, PC với thiết bị ngoại vi.

+ Kiểm tra, phát hiện lỗi sai của chương trình và sửa chữa khắc phục.

- Năng lực tự chủ và trách nhiệm:

+ Đảm bảo an toàn cho người và thiết bị.

5
+ Phát huy tính chủ động, sáng tạo và tập trung trong công việc.

III. Nội dung mô đun:

1. Nội dung tổng quát và phân bổ thời gian:

Thời gian (giờ)

Thực
Số hành, thí
Tên các bài trong mô đun Tổng Lý Kiểm
TT nghiệm,
số thuyết tra
thảo luận,
bài tập

1 Bài 1: Bộ lập trình PLC LOGO 40 8 30 2

2 Bài 2: Bộ lập trình PLC ZEN 35 7 27 1

Cộng: 75 15 57 3

2. Nội dung chi tiết

Bài 1: Bộ lập trình PLC LOGO Thời gian: 40 giờ

1. Mục tiêu của bài:
- Thực hiện đúng các nguyên tắc lập trình, các phương pháp kết nối của PLC
LOGO.
- Sử dụng, khai thác phần mềm LOGO Soft. Thực hiện kết nối giữa PC - PLC
LOGO và thiết bị ngoại vi.
- Viết các chương trình ứng dụng theo từng yêu cầu cụ thể.
- Phát huy tính chủ động, sáng tạo và tập trung trong công việc.
2. Nội dung bài:
Thời gian (giờ)
Thực hành,
Số
Nội dung chi tiết Lý thí nghiệm, Kiểm
TT
thuyết thảo luận, tra
bài tập
1 1. Đại cương về PLC LOGO 1 1

6
 1.1. Cài đặt, sử dụng phần mềm PLC
LOGO SOFT
1.2. Cấu trúc và chức năng của PLC
LOGO
1.2.1. Cấu trúc
1.2.2. Chức năng
1.3. Kết nối PLC LOGO - PC
2 2. Các hàm của PLC LOGO 6 23
2.1. Hàm cơ bản
2.1.1. AND
2.1.2. OR
2.1.3. NOT
2.1.4. NAND
2.1.5. NOR
2.1.6. XOR
2.2. Hàm đặc biệt
2.2.1. Latching Relay
2.2.2. Timer
2.2.3. Real-Time Clock
2.2.4. Counter
3 3. Bài kiểm tra số 1 1
4 4. Kết nối PLC LOGO với thiết bị 1 6
ngoại vi
4.1. Kết nối với cảm biến
4.2. Kết nối với Contactor, Relay,
Valve khí nén
4.3. Bài tập ứng dụng
5 5. Bài kiểm tra số 2 1
Tổng số 8 30 2

Bài 2: Bộ lập trình PLC ZEN Thời gian: 35 giờ

1. Mục tiêu của bài:
- Thực hiện đúng các nguyên tắc lập trình, các phương pháp kết nối của PLC ZEN.
- Sử dụng, khai thác phần mềm ZEN-SOFT.Thực hiện kết nối giữa PC - PLC
ZEN và thiết bị ngoại vi.
7
- Viết các chương trình ứng dụng theo từng yêu cầu cụ thể.
- Phát huy tính chủ động, sáng tạo và tập trung trong công việc.
2. Nội dung bài:
Thời gian (giờ)
Thực hành,
Số
Nội dung chi tiết Lý thí nghiệm, Kiểm
TT
thuyết thảo luận, tra
bài tập
1 1. Đại cương về PLC ZEN 1
1.1. Cài đặt, sử dụng phần mềm PLC
ZEN SOFT
1.2. Cấu trúc và chức năng của PLC
ZEN
1.2.1. Cấu trúc
1.2.2. Chức năng
1.3. Kết nối PLC ZEN - PC
2 2. Các hàm điều khiển 4 11
2.1. Timer
2.2. Real-Time Clock
2.3. Counter
3 3. Kết nối PLC ZEN với thiết bị ngoại vi 1 7
3.1. Kết nối với cảm biến
3.2. Kết nối với Contactor, Relay, Valve
khí nén
3.3. Bài tập ứng dụng
4 4. Lập trình PLC Zen sử dụng các phím 1 9
chức năng
4.1. Phương pháp lập trình sử dụng các
phím chức năng
4.2. Bài tập ứng dụng
5 5. Bài kiểm tra số 3 1
Tổng số 7 27 1

8
 Bài 1: Bộ lập trình PLC LOGO

1. Đại cương về PLC LOGO

1.1. Cài đặt, sử dụng phần mềm PLC LOGO SOFT

Giống như các chương trình ứng dụng khác trong Windows sau khi cài đặt bắt
đầu từ menu Start trỏ tới Logo!soft comfort V8.1

Khi đó màn hình xuất hiện:

1.2. Cấu trúc và chức năng của PLC LOGO

1.2.1. Cấu trúc

9
PLC LO GO là một modul logic đa năng của hãng Siemens bao gồm:

Chức năng điều khiển

Bộ điều khiển vận hành và hiển thị

Bộ cung cấp nguồn

Giao diện vào/ra (6 ngõ vào và 4 ngõ ra).

Một giao diện lập trình và cáp nối với máy tính.

Các chức năng cơ bản thông dụng trong thực tế như các hàm thời gian, tạo xung...

Một công tắc thời gian theo thời gian thực (có pin nuôi riêng).

Trước khi sử dụng một LOGO, ta phải biết một số thông tin cơ bản về sản phẩm
như cấp điện áp sử dụng, ngõ ra là relay hay transistor…. Các thông tin cơ bản đó
có thể tìm thấy ngay ở góc dưới bên trái của sản phẩm.

Ví dụ: LOGO! 230RC

Một số kí hiệu dùng để nhận biết các đặc tính của sản phẩm:

• 12: nguồn cung cấp là 12 VDC

• 24: nguồn cung cấp là 24 VDC

• 230: nguồn cung cấp trong khoảng 115…240 VAC/DC

• R: ngõ ra là relay. Nếu dòng thông tin không chứa kí tự này nghĩa là ngõ ra của
sản phẩm là transistor

• C: sản phẩm có tích hợp các hàm thời gian thực.

• O: sản phẩm không có màn hình hiển thị.

• DM: Modul digital.

• AM: modul analog.

• CM: modul truyền thông.

Các version:

- Version có màn hình hiển thị, 8 ngõ vào số và 4 ngõ ra số

10
- Version không có màn hình hiển thị, 8 ngõ vào số và 4 ngõ ra số

- Modul số, 4 ngõ vào và 4 ngõ ra

- Modul số, 8 ngõ vào và 8 ngõ ra

- Modul analog, 2 ngõ vào analog và 2 ngõ ra analog

- Modul truyền thông

Một số loại Logo:

1) Logo 24:

- Nguồn nuôi và ngõ vào số: 24 VDC

- Ngõ ra số dùng transisto có I¬¬¬¬¬¬0 max¬¬¬ = 0,3 A

2) Logo 24 R:

- Nguồn nuôi và ngõ vào số: 24 VDC

- Ngõ ra số dùng rơle có I0 max = 8 A

3) Logo 230 R:

- Nguồn nuôi và ngõ vào số: 125 VAC/ 230 VAC.

- Ngõ ra số dùng rơle có: I0 max = 8 A

4) Logo 230 RC:

- Nguồn nuôi và ngõ vào số: 115VAC/ 230 VAC

- Ngõ ra số dùng rơle có I0 max = 8 A

- Bốn công tắc thời gian thực (theo đồng hồ) với 3 lần đóng cắt cho mỗi công tắc.

- Kết nối

+ Kết nối tín hiệu đầu vào

Kết nối tín hiệu số

Kết nối tín hiệu tương tự

11
- Kết nối với tải

+ Ngõ ra là DC (Trans)

+ Ngõ ra là Rơ le

1.2.2. Chức năng

Bộ điều khiển lập trình ( Programmable Logic Controller ) gọi tắt là PLC là thiết
bị điều khiển số lập trình được cho phép thực hiện các thuật toán điều khiển thông
12
qua một ngôn ngữ lập trình.

Cấu trúc bộ điều khiển PLC

Hệ thống PLC sẽ không cảm nhận được thế giới bên ngoài nếu không có các cảm
biến, và cũng không thể điều khiển được hệ thống sản xuất nếu không có các động
cơ, xy lanh hay các thiết bị ngoại vi khác nếu cần thiết có thể sử dụng các máy
tính chủ tại các vị trí đặc biệt của dây chuyền sản xuất.

PLC bao gồm các module sau:

Đơn vị xử lý trung tâm CPU và bộ nhớ chương trình.

Module xuất nhập (I/O module).

Khối cấp nguồn nuôi.

Để thể hiện chương trình điều khiển của PLC có 3 phương pháp biểu diễn:

Sơ đồ hình thang Ladder Dia gram gọi tắt là LAD.

Lưu đồ hệ thống điều khiển CSF ( Control System Flowchart ) hay sơ đồ khối
chức năng FBD ( Funcition Block Diagram )

Liệt kê danh sách lệnh STL (Statement List)

- Các ứng dụng trong công nghiệp và trong dân dụng

Bộ điều khiển lập trình PLC được coi như trái tim của hệ thống. Thực hiện đọc

13
các trạng thái của tín hiệu đầu vào và thục hiện theo chương trình điều khiển để
đưa ra các quyết định điều khiến tới các đối tượng bên ngoài.

Ngay nay PLC được ứng dụng rất rộng rãi trong các ngành công nghiệp đặc biệt
trong lĩnh vực điều khiển tự động:

Điều khiển kho lạnh…

Hệ thống quạt thông gió, quạt lò…..

Chiếu sáng công viên, siêu thị, nhà máy….

Hệ thống bơm nước

Báo động

Đóng mở cửa tự động

Thang máy vận chuyển hàng.

1.3. Kết nối PLC LOGO – PC

Sau khi kết thúc màn hình giới thiệu về Logo! Soft comfort ; mở một chương trình
mới/ File/ New/ chọn ngôn ngữ Function block diagram (FBD) hoặc ngôn ngữ
Ladder diagram (LAD); thì màn hình thứ hai sẽ hiện ra.

Điền các thông tin cần thiết/ Click nút OK để tiếp tục.

B3: Màn hình dùng để viết chương trình sẽ được hiển thị, có thể bắt đầu làm việc
trên phần mềm Logo! Soft Comfort.

14
Cách nhập dữ liệu cho chương trình:

B1: Khi màn hình dùng để viết chương trình được hiển thị

Nhập dữ liệu cho chương trình có 2 cách:

- Nhấp đúp tên câu lệnh trên thư viện (bên trái màn hình) và nhả vào chương trình
(bên phải):

- Kéo nhả các biểu tượng lệnh trong thư viện:

+ CO: các lệnh ngõ vào/ra.

+ GF: các hàm chức năng cơ bản.

+ SF: các hàm chức năng đặc biệt.

B2: Liên kết các hàm với nhau:

Dùng lệnh Connect (F5) để nối các hàm với nhau tạo thành mạch điện hoàn chỉnh.

15
B3: Mô phỏng chương trình đã hoàn tất:

Vào Tools/ Simulation ( F3) trên Menu bar.

B4: Download chương trình từ PC tới LOGO

16
17
18
2. Các hàm của PLC LOGO

2.1. Hàm cơ bản

2.1.1. Hàm AND

Đấu nối tiếp hai hay nhiều tiếp điểm

Bảng logic cổng AND:

1 2 3 Q
0 0 0 0
0 0 1 0
0 1 0 0
0 1 1 0
1 0 0 0
1 0 1 0
1 1 0 0
1 1 1 1

Ngõ ra Q = 1 khi tất cả các ngõ vào bằng 1

2.1.2. Hàm OR

Đấu song song hai hay nhiều tiếp điểm

Bảng logic:

1 2 3 Q

19
 0 0 0 0
0 0 1 1
0 1 0 1
0 1 1 1
1 0 0 1
1 0 1 1
1 1 0 1
1 1 1 1

Ngõ ra bằng 1 nếu một trong các ngõ vào bằng 1

Ngõ vào không sử dụng ta có thể sử dụng kí hiệu X ( X=0)

2.1.3. Hàm NOT

Sử dụng một tiếp điểm thường đóng vào chương trình.

Bảng logic:

1 Q

0 1

1 0

Ngõ ra bằng 1 khi ngõ vào bằng 0.

2.1.4. Hàm NAND

Đảo trạng thái kết quả khi đấu song song các tiếp điểm

20
Bảng logic cổng NAND:

1 2 3 Q

0 0 0 1

0 0 1 1

0 1 0 1

0 1 1 1

1 0 0 1

1 0 1 1

1 1 0 1

1 1 1 0

Cổng ra ngõ NAND chỉ bằng 0 khi tất cả ngõ vào cùng bằng 1.

2.1.5. Hàm NOR

Đảo trạng thái kết quả khi đấu nối tiếp các tiếp điểm

1 2 3 Q

0 0 0 1

0 0 1 0

0 1 0 0

21
 0 1 1 0

1 0 0 0

1 0 1 0

1 1 0 0

1 1 1 0

Ngõ ra bằng 1 nếu tất cả các ngõ vào bằng 0.

Ngõ vào không sử dụng có thể sử dụng kí hiệu X (X=0).

2.1.6. Hàm XOR

- Đấu song song 2 khối logic với nhau

Bảng logic:

1 2 Q

0 0 0

0 1 1

1 0 1

1 1 0

Ngõ ra bằng 1 khi giá trị logic của 2 ngõ khác nhau.

Ngõ vào không sử dụng có thể sử dụng kí hiệu X (X=0).

22
2.2. Hàm đặc biệt

2.2.1. Latching Relay

- Input S: Tín hiệu mức 1 ngõ này sẽ set ngõ ra Q

- Input R: Tín hiệu mức 1 ngõ này sẽ reset ngõ ra Q

- Output Q: Ngõ ra Q đượs set với tín hiệu S và được reset với tín hiệu R.

Giản đồ thời gian:

Bảng giá trị logic:

Sn Rn Q

0 0 x

0 1 0

1 0 1

1 1 0

23
Mô tả hoạt động:

Khi có tín hiệu chuyển trạng thái chân Set từ 0 lên 1 thì đầu ra Q chuyển trạng
thái từ 0 lên 1 và duy trì trạng thái đó. Nó trở về trạng thái 0 khi tín hiệu chân
Reset =1.

Khi cả hai tín hiệu chân Set và Reset đồng thời bằng 1 thì đầu ra Q nhận trạng
thái 0( ưu tiên chân Reset).

2.2.2. Timer

a. Timer ON delay

Kí hiệu trên logo!

Giản đồ thời gian:

Trg(trigger): Là ngõ vào của mạch On delay.

T(timer): Là thời gian trễ của mạch On delay.

Q: Là ngõ ra được cấp điện sau khoảng thời gian T, nếu ngõ vào Trg vẫn ở trạng
tháI "1".

Mô tả:

Khi trạng thái ngõ vào thay đổi từ "0" lên "1", thì thời gian Ta được tính (Ta là
24
khoảng thời gian hiện hành trong logo!).

Nếu trạng thái ngõ vào Trg duy trì ở mức "1" trong suốt thời gian T thì ngõ ra Q
lên mức "1" sau khi thời gian T đã hết.

Nếu ngõ vào Trg chuyển sang mức "0" trước khi thời gian T kết thúc thì timer bị
reset.

Ngõ vào Q bị reset về "0" nếu ngõ vào Trg = 0.

Nếu có sự cố mất nguồn thì timer bị reset.

b. Timer OFF delay

Kí hiệu trên logo!

Giản đồ thời gian:

Trg: Ngõ vào của mạch Off delay. Timer được khởi động khi tín hiệu tại ngõ
vào Trg thay đổi từ "1" xuống "0".

R: Ngõ vào reset thời gian Off delay và set ngõ ra về "0".

T: Sau thời gian T ngõ ra chuyển từ "1" xuống "0".

Q: Ngõ ra Q = 1 khi ngõ vào Trg = 1 nhưng khi Trg = 0 thì ngõ ra Q vẫn duy trì

25
ở mức "1" cho đến khi hết thời gian đặt trước T.

Mô tả:

Khi trạng thái ngõ vào Trg thay đổi từ "0" lên "1" thì ngay lập tức ngõ ra Q = 1.

Khi trạng thái ngõ vào Trg thay đổi từ "1" xuống "0" thì thời gian Ta trong logo!
bắt đầu được tính và ngõ ra vẫn được set. Khi giá trị Ta đạt được Ta = T thì ngõ
Q bị reset về "0".

Nếu ngõ vào Trg chuyển sang mức "1" một lần nữa thì thời gian Ta lại bắt đầu
được tính.

Ngõ vào R sẽ reset thời gian Ta và ngõ ra trước khi hết thời gian delay đặt trước
Ta.

Nếu có sự cố mất nguồn thì thời gian được tính bị reset.

c. On/Off delay:

Sau một khoảng thời gian định trước (được đặt trong Parameter) tính từ lúc tín
hiệu tích cực Timer được kích hoạt thì đầu ra được Set lên 1 hoặc được xoá về 0.
Khi gặp sườn lên của tín hiệu tích cực thì sau một khoảng thời gian tín hiệu đầu
ra sẽ được đưa lên 1. Khi gặp sườn xuống của tín hiệu tích cực thì sau một khoảng
thời gian đặt trước tín hiệu ở đầu ra mới bị xoá. Khoảng thời gian bật/tắt đầu ra
được thiết lập trong Parameter của Timer.

26
2.2.3. Real-time clock

Kí hiệu trên logo!

Giản đồ thời gian:

No: Ngõ vào No dùng để set thời gian ngõ ra On hoặc Off cho mỗi ngõ ra trong
tuần(7 ngày). Cài đặt thông số dạng ngày giờ.

Q: Ngõ ra khi đạt giá trị đặt trước.

Mô tả:

Bộ định thời trong tuần có 3 kênh, mỗi một kênh có thể dùng để cài đặt thời gian
riêng biệt. Tại thời điểm đóng mạch bộ định thời sẽ kích hoạt ngõ ra của nó.

Tại thời điểm ngắt mạch bộ định thời sẽ ngắt ngõ ra. Nếu cài đặt thời gian đóng
mạch của kênh này mà trùng với thời gian ngắt mạch của kênh kia thì xét theo
kênh ưu tiên. Kênh 3 có mức ưu tiên cao hơn kênh 2, kênh 2 có mức ưu tiên cao
hơn kênh 1.

Thời gian mở On và thời gian tắt Off có thể chọn từ 00.00 giờ đến 23.59 giờ. Nếu
27
không chọn thì không định thời gian mở và thời gian tắt.

B01: N01: Nghĩa là cam số trong khối B01.

Day: Để chọn các ngày trong tuần từ thứ hai đến chủ nhật.

ON: Thời gian mở(ngõ ra Q lên "1").

OFF: Thời gian tắt(ngõ ra Q xuống "0").

2.2.4. Counter

Kí hiệu trên logo!

Giản đồ thời gian:

R: Ngõ vào R dùng reset bộ đếm và ngõ ra về "0".

Cnt: Bộ đếm, đếm sự thay đổi trạng thái tín hiệu, thay đổi từ "0" lên "1" tại ngõ

28
vào Cnt. Trạng thái tín hiệu thay đổi từ "1" xuống "0" không được đếm. Tần số
đếm lớn nhất tại ngõ vào là 5Hz.

Dir: Ngõ vào Dir cho phép xác định hướng đếm:

Dir = 0 đếm lên

Dir = 1 đếm xuống

Par: Ngõ vào đặt giá trị cho bộ đếm. Khi bộ đếm đạt tới giá trị này thì ngõ ra
được set.

Q: Ngõ ra được tác động khi bộ đếm đạt được giá trị đặt trước.

Mô tả:

Tại mọi cạnh lên của tín hiệu ngõ vào Cnt giá trị bộ đếm sẽ tăng 1 hoặc giảm 1.

Nếu giá trị hiện hành của bộ đếm lớn hơn hoặc bằng giá trị đặt trước thì ngõ ra
được set bằng "1".

Có thể đặt giá trị bộ đếm từ 0 tới 999999.

Viết chương trình điều khiển

Bài 1: Chương trình điều khiển tuần tự các động cơ

yêu cầu:

Nhấn nút mở máy M thì ĐC1 hoạt động sau 5s ĐC2 hoạt động sau 5s tiếp
theo ĐC3 hoạt động

Nhấn nút dừng D thì cả 3 ĐC đều dừng hoạt động

29
Bài 2: Chương trình điều khiển hệ thống băng tải đóng sản phẩm

- Ấn ON → ĐC1 chạy để kéo băng tải thùng chạy đưa vỏ thùng đóng táo vào.
Khi vỏ thùng vào đến vị trí S2 thì ĐC1 dừng.

- Ngay khi ĐC1 dừng thì ĐC2 chạy để kéo băng tải táo hoạt động đưa táo rơi vào
thùng. Táo được đếm bởi một cảm biến hồng ngoại S1.

- Khi số táo đưa vào thùng đủ 24 quả (mỗi hộp chứa 24 quả) thì ĐC2 dừng. Tiếp
tục ĐC1 chạy lại để đưa thùng táo thành phẩm ra ngoài và đóng thùng táo mới.

- Hệ thống tự động hoạt động như trên cho đến khi ấn OFF thì dừng

30
4. Kết nối PLC LOGO với thiết bị ngoại vi

4.1. Kết nối với cảm biến

1. Cảm biến digital (quang, tiệm cận …)

Với loại cảm biến này thì nguồn của cảm biến đấu bình thường, chúng ta chỉ quan
tâm ngõ ra cảm biến và input PLC thôi.

Loại PNP (nâu: V+, xanh : 0V, đen : out V+)

– Tùy thuộc vào điện áp nguồn của cảm biến và điện áp đầu vào của PLC mà ta
đấu
– Nếu cùng nguồn DC hoặc AC (nguồn cảm biến = nguồn input PLC) thì có thể
đấu trực tiếp, có nghĩa là nối chân đen (out) trực tiếp vào ngõ vào

– Nếu cảm biến nguồn DC, PLC input AC (nguồn cảm biến # input PLC) hoặc
ngược lại thì phải qua Relay trung gian (Relay có nguồn như cảm biến), lấy cuộn
dây của Relay đấu vào đầu ra cảm biến, ngõ còn lại của cuộn dây nối mass. Lấy
31
tiếp điểm thường hở của Relay đưa vào PLC

Loại NPN (nâu: V+, xanh: mass, đen: out 0V)

– Phải dùng Relay trung gian (Relay có nguồn như cảm biến), lấy đầu ra cảm biến
đấu vào cuộn dây của Relay, ngõ còn lại của cuộn dây nối V+. Lấy tiếp điểm
thường hở của Relay đưa vào PLC

2. Cảm biến Analog (nhiệt, áp suất, lưu lượng…): Phải có module Analog

Loại áp
Dây đỏ (+) : vào A+
Dây xanh (-) vào A-
Loại dòng
Dây đỏ (+) : vào A+ ,RA
Dây xanh (-) vào A-

4.2. Kết nối với Contactor, Relay, Valve khí nén

4.3. Bài tập ứng dụng

Lập trình điều khiển hệ thống băng tải phân loại sản phẩm hoạt động theo yêu
cầu:

- Nhấn START cấp điện cho hệ thống. Cảm biến quang phản xạ khuếch tán CB1
phát hiện có sản phẩm trên băng tải thì động cơ hoạt động kéo theo băng tải hoạt
32
động. Tại đây nếu là kim loại thì cảm biến tiệm cận điện cảm CB2 tác động làm
tay gạt 2 đi ra, sản phẩm rơi xuống máng 2. Nếu là phi kim thì băng tải vận chuyển
sản phẩm rơi xuống máng 3. Khi sản phẩm rơi xuống máng thì cảm biến quang
phản xạ gương CB3 tác động làm động cơ kéo băng tải dừng hoạt động kéo theo
băng tải dừng và tay gạt 2 trở về trạng thái ban đầu. Nhấn STOP dừng hệ thống.

33
 Bài 2: Bộ lập trình PLC ZEN
1. Đại cương về PLC ZEN

1.1. Cài đặt, sử dụng phần mềm PLC ZEN SOFT

Sau khi cài đặt phần mềm, khởi động phần mềm ZEN SOFT

- Chọn kiểu mã của bộ ZEN

- Nhấn OK
34
- Đây là màn hình để soạn thảo chương trình điều khiển, trên các thanh công cụ
sẽ có các biểu tượng của ngõ vào, ngõ ra. Chỉ có tối đa 3 ngõ vào và 1 ngõ ra

- Để mô phỏng chương trình ta chọn biểu tượng Simulator trên thanh công cụ, rồi
nhấn OK

- Sau đó chọn RUN trên thanh công cụ

35
1.2. Cấu trúc và chức năng của PLC ZEN

1.2.1. Cấu trúc

Hình dáng bên ngoài của PLC ZEN

- Zen là một bộ điều khiển lập trình đơn giản. Kích thước nhỏ gọn nhưng có nhiều
tính năng tiện dụng thích hợp cho các ứng dụng nhỏ trong công nghiệp và dân
dụng.

- Chương trình điều khiển được viết dưới dạng bậc thang (LAD), có thể lập trình
bằng trực tiếp trên Zen bằng cách sử dụng các phím bấm (đối với loại dùng màn
hình tinh thể lỏng LCD), hoặc lập trình bằng phần mềm bổ trợ.

- Chỉ cần vài thao tác đơn giản trên các phím bấm, Zen cho phép kết nối mạch
điện về mặt logic thay vì phải đấu dây.

- Các khối module mở rộng đa dạng cho phép mở rộng rất dễ dàng và uyển chuyển.

- Zen được sử dụng rất dễ dàng nhờ có màn hình quan sát; các menu trình bày rất
rõ ràng và thao tác trên các phím bấm rất đơn giản.

- Chức năng bảo vệ bằng mật mã và hiển thị bằng 6 ngôn ngữ: Anh, Pháp, Nhật,
Đức, Ý, Tây Ban Nha.

- Bộ lập trình Zen được phân biệt dựa vào các yếu tố sau:

- Sử dụng nguồn AC hay DC.

36
- Zen xoay chiều (nếu nguồn cấp AC).

- Zen một chiều (nếu nguồn cấp DC).

- Có màn hình LCD.

- Có đồng hồ thời gian theo tuần và năm.

- Có đầu vào Analog.

- Có khả năng lập trình và giám sát bằng máy tính.

- Đầu ra bằng rơ le công suất lớn: 8A, 250VAC.

- Đầu vào trực tiếp 100 – 240VAC (loại ZEN AC).

- Trang bị 4 bộ timer, mỗi bộ có thể đặt được 4 chế độ làm việc và 3 dãy thời gian.

- Trang bị 4 bộ counter đếm thuận và đếm ngược.

- Chức năng ngày giờ thực.

- Hai đầu vào tuyến tính dãy từ 0 đến 10V (loại ZEN DC).

- Có thể đặt thời gian lọc cho các đầu vào để chống nhiễu.

1.2.2. Chức năng

a. Cách nối dây nguồn cung cấp và ngõ vào:

- Nguồn AC: điện áp từ 100-240VAC, tần số 50/60 Hz

b. Cách nối dây cho ngõ ra:

37
- Kiểu đầu ra rơle: tất cả 4 đầu ra của rơle độc lập với nhau, không có sự hạn chế
đặc biệt về cực tính.

- Kiểu đầu ra transistor: tất cả 4 đầu ra của transistor độc lập với nhau. Tuy những
thiết bị đầu cuối của chúng có cực tính nhưng không có vấn đề nào xảy ra nếu
thay đổi ngược kết nối định vị của nguồn và tải.

1.3. Kết nối PLC ZEN - PC

- Để Download chương trình xuống PLC ZEN ta làm như sau: kết nối cáp ZEN
từ máy tính đến PLC ZEN sau đó chọn biểu tượng connection

38
Sau đó chọn mục ZEN và chọn transfer to ZEN, nhấn OK

2. Các hàm điều khiển

2.1. Timer

On-delay timer (Timer mở chậm)

Timer sẽ được tác động sau một khoảng thời đặt trước tính từ thời điểm bộ điều
sườn lên của tín hiệu đầu vào.

Trong thời gian trễ nếu tín hiệu đầu vào bị ngắt hoặc gặp sườn lên của tín hiệu
đầu Reset thì ngay lập tức giá trị thời gian đang tính sẽ bị xoá về 0.

Off-delay timer (Timer đóng chậm)

Giá trị đầu ra sẽ được lên 1 khi tín hiệu đầu vào lên 1, tuy nhiên tín hiệu đầu ra
sẽ tắt sau tín hiệu đầu vào một khoảng thời gian đặt trước tín từ thời điểm sườn
39
xuống của tín hiệu đầu vào.

Trong thời gian trễ nếu tín hiệu đầu vào lại được lên 1 thì giá trị đếm sẽ bị xoá
về 0 và đầu ra vẫn là 1.

Tại bất kỳ thời điểm nào nếu gặp sườn lên của tín hiệu Reset thì cả giá trị đếm
và đầu ra của Timer đều là 0. Và trong khi tín hiệu Reset đang là 1 thì giá trị tín
hiệu đầu vào sẽ không có tác dụng.

2.2. Real-time clock

Khoảng thời gian tác động sẽ được xác định theo những khoảng thời gian trong
tuần, và lặp lại ở những tuần tiếp theo.

Khoảng thời gian tác động này có thể đặt trong từng ngày trong tuần hoặc giữa
nhiều ngày trong tuần

2.3. Counter

Giá trị đếm của bộ đếm được thể hiện tối đa bằng số có 4 chữ số.

Bộ đếm sẽ đếm những sườn lên của tín hiệu đầu vào.

Bộ đếm sẽ đếm thuận hay đếm nghịch phụ thuộc vào Bit xác định chiều của bộ
đếm:

40
Khi không khai báo tín hiệu chiều đếm xuống thì Counter mặc định chiều đếm
lên. o Khi khai báo tín hiệu chiều đếm xuống, bộ đếm sẽ đếm lên khi giá trị này
bằng 0 và sẽ đếm xuống khi giá trị này bằng 1.

Khi giá trị đếm lớn hơn hoặc bằng giá trị đặt trước đầu ra của bộ đếm sẽ đựơc
Set lên 1.

3. Kết nối PLC ZEN với thiết bị ngoại vi

3.1. Kết nối với cảm biến

1. Cảm biến digital (quang, tiệm cận …)

Với loại cảm biến này thì nguồn của cảm biến đấu bình thường, chúng ta chỉ quan
tâm ngõ ra cảm biến và input PLC thôi.

Loại PNP (nâu: V+, xanh : 0V, đen : out V+)

- Tùy thuộc vào điện áp nguồn của cảm biến và điện áp đầu vào của PLC mà ta
đấu
- Nếu cùng nguồn DC hoặc AC (nguồn cảm biến = nguồn input PLC) thì có thể
đấu trực tiếp, có nghĩa là nối chân đen (out) trực tiếp vào ngõ vào

- Nếu cảm biến nguồn DC, PLC input AC (nguồn cảm biến # input PLC) hoặc
ngược lại thì phải qua Relay trung gian (Relay có nguồn như cảm biến), lấy cuộn
dây của Relay đấu vào đầu ra cảm biến, ngõ còn lại của cuộn dây nối mass. Lấy
tiếp điểm thường hở của Relay đưa vào PLC

Loại NPN (nâu: V+, xanh: mass, đen: out 0V)

- Phải dùng Relay trung gian (Relay có nguồn như cảm biến), lấy đầu ra cảm biến
đấu vào cuộn dây của Relay, ngõ còn lại của cuộn dây nối V+. Lấy tiếp điểm
thường hở của Relay đưa vào PLC

41
2. Cảm biến Analog (nhiệt, áp suất, lưu lượng…): Phải có module Analog

Loại áp
Dây đỏ (+) : vào A+
Dây xanh (-) vào A-
Loại dòng
Dây đỏ (+) : vào A+ ,RA
Dây xanh (-) vào A-

3.2. Kết nối với Contactor, Relay, Valve khí nén

42
3.3. Bài tập ứng dụng

Bài tập: Sơ đồ nguyên lý được mô tả trên bản vẽ

- Ấn ON → ĐC1 chạy để kéo băng tải thùng chạy đưa vỏ thùng đóng táo vào.
Khi vỏ thùng vào đến vị trí S2 thì ĐC1 dừng.

- Ngay khi ĐC1 dừng thì ĐC2 chạy để kéo băng tải táo hoạt động đưa táo rơi vào
thùng. Táo được đếm bởi một cảm biến hồng ngoại S1.

- Khi số táo đưa vào thùng đủ 24 quả (mỗi hộp chứa 24 quả) thì ĐC2 dừng. Tiếp
tục ĐC1 chạy lại để đưa thùng táo thành phẩm ra ngoài và đóng thùng táo mới.

- Hệ thống tự động hoạt động như trên cho đến khi ấn OFF thì dừng

43
44
4. Lập trình Zen sử dụng các phím chức năng

4.1. Phương pháp lập trình sử dụng các phím chức năng

Cần phải xoá chuơng trình trong bộ nhớ của ZEN truớc khi viết 1 chuơng trình
mới. Khi dùng lệnh DELETE PROG để xoá, chỉ có phần chuơng trình là bị xoá,
còn các phần khác nhu ngôn ngữ hiển thị, thời gian ngày tháng và các thiết lập
khác không bị ảnh huởng.

Viết chương trình bậc thang

45
Cần phải chuyển ZEN về chế độ STOP mới viết hay thay đổi đuợc chuơng trình.

Sau đó màn hình hiển thị như sau:

Bấm OK để chuyển sang trang sửa chương trình bậc thang

Các hoạt động khi ở trang sửa đổi chương trình bậc thang:

Tại 1 thời điểm chỉ có thể hiển thị được 2 dòng trong mạch của chương trình bậc
thang trong màn hình Edit Screen.

Note: Mỗi bộ ZEN có thể chứa tới 96 dòng, mỗi dòng có thể gồm 3 input condition
là các tiếp điểm đầu vào và 1 output.

4.2. Bài tập ứng dụng

Bài 1: Viết chương trình điều khiển hệ thống chuông báo giờ học hoạt động theo
yêu cầu:

Một trường học sử dụng hệ thống chiếu sáng bảo vệ và chuông báo giờ học.

* Đèn chiếu sáng hoạt động: Từ 18:30 hôm trước đến 5:30 hôm sau (từ thứ 2 đến
chủ nhật)

* Chuông hoạt động (từ thứ 2 đến thứ 6): Các thời điểm chuông kêu

- 7:00
46
 - 9:30

- 10:00

- 11:30

Lưu ý: Thời gian chuông kêu là 3 giây

* Khi hệ thống gặp sự cố, ấn nút dừng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Nguyễn Tấn Phước (2008), “Lập trình với PLC LOGO, ZEN, CPM1-A và
Inverter Omron”,Nhà xuất bản Hồng Đức, Thành phố Hồ Chí Minh.
[2]. Trang web: www.dientuvietnam.net

47