Rebelocracy social order in the Colombian civil war

First Paperback Edition Arjona - PDF Download (2025)

https://ebookultra.com/download/rebelocracy-social-order-in-the-
colombian-civil-war-first-paperback-edition-arjona/

Visit ebookultra.com today to download the complete set of

ebooks or textbooks
We have selected some products that you may be interested in
Click the link to download now or visit ebookultra.com
for more options!.

Order in Multiplicity Homonymy in the Philosophy of

Aristotle First Paperback Edition Christopher Shields

https://ebookultra.com/download/order-in-multiplicity-homonymy-in-the-
philosophy-of-aristotle-first-paperback-edition-christopher-shields/

The War Hits Home The Civil War in Southeastern Virginia

Nation Divided First Edition Brian Steel Wills

https://ebookultra.com/download/the-war-hits-home-the-civil-war-in-
southeastern-virginia-nation-divided-first-edition-brian-steel-wills/

Atlas Of The Civil War First Edition James M. Mcpherson

https://ebookultra.com/download/atlas-of-the-civil-war-first-edition-
james-m-mcpherson/

Union Jacks Yankee Sailors in the Civil War Civil War

America 1ST Edition Michael J. Bennett

https://ebookultra.com/download/union-jacks-yankee-sailors-in-the-
civil-war-civil-war-america-1st-edition-michael-j-bennett/
Propositions First Published In Paperback Edition Merricks

https://ebookultra.com/download/propositions-first-published-in-
paperback-edition-merricks/

The Sixteenth Mississippi Infantry Civil War Letters and

Reminiscences First Edition Robert G. Evans

https://ebookultra.com/download/the-sixteenth-mississippi-infantry-
civil-war-letters-and-reminiscences-first-edition-robert-g-evans/

Rostov in the Russian Civil War 1917 1920 Brian Murphy

https://ebookultra.com/download/rostov-in-the-russian-civil-
war-1917-1920-brian-murphy/

Uncertainty in games First Mit Paperback Edition Costikyan

https://ebookultra.com/download/uncertainty-in-games-first-mit-
paperback-edition-costikyan/

Jagdwaffe The Spanish Civil War Eric Mombeek

https://ebookultra.com/download/jagdwaffe-the-spanish-civil-war-eric-
mombeek/
Rebelocracy social order in the Colombian civil war First
Paperback Edition Arjona Digital Instant Download
Author(s): Arjona, Ana
ISBN(s): 9781107571594, 1107571596
Edition: First paperback edition
File Details: PDF, 7.45 MB
Year: 2017
Language: english
 Rebelocracy

Conventional wisdom portrays war zones as chaotic and anarchic.

In reality, however, they are often orderly. This work introduces a
new phenomenon in the study of civil war: wartime social order. It
investigates theoretically and empirically how new forms of order
emerge and function in conflict zones. By theorizing the interaction
between combatants and civilians and how they impact wartime
institutions, the study delves into rebel behavior, civilian agency, and
their impact on the conduct of war. Based on years of fieldwork in
Colombia, the theory is tested with qualitative and quantitative
evidence on communities, armed groups, and individuals in conflict
zones. The study shows how armed groups strive to rule civilians, and
how the latter influence the terms of that rule. The theory and empirical
results illuminate our understanding of civil war, institutions, local
governance, nonviolent resistance, and the emergence of political order.

Ana Arjona is Assistant Professor of political science at Northwestern

University. She is the coeditor of Rebel Governance in Civil War
(Cambridge University Press, 2015). Her work has been funded by the
Harry Frank Guggenheim Foundation, Social Science Research Council
(SSRC), the United States Institute of Peace, Columbia University,
Northwestern University, and Yale University in the United States; the
International Development Research Centre in Canada; the Folke
Bernadotte Academy in Sweden; and the Department for International
Development and the Economic and Social Research Council in the UK.
 Cambridge Studies in Comparative Politics

General Editor
Margaret Levi University of Washington, Seattle

Assistant General Editors

Kathleen Thelen Massachusetts Institute of Technology
Erik Wibbels Duke University

Associate Editors
Robert H. Bates Harvard University
Stephen Hanson University of Washington, Seattle
Torben Iversen Harvard University
Stathis Kalyvas Yale University
Peter Lange Duke University
Helen Milner Princeton University
Frances Rosenbluth Yale University
Susan Stokes Yale University
Sidney Tarrow Cornell University

Other Books in the Series

Christopher Adolph, Bankers, Bureaucrats, and Central Bank Politics: The Myth
of Neutrality
Michael Albertus, Autocracy and Redistribution: The Politics of Land Reform
Ben W. Ansell, From the Ballot to the Blackboard: The Redistributive Political
Economy of Education
Ben W. Ansell, David J. Samuels, Inequality and Democratization: An Elite-
Competition Approach
Leonardo R. Arriola, Multi-Ethnic Coalitions in Africa: Business Financing of
Opposition Election Campaigns
David Austen-Smith, Jeffry A. Frieden, Miriam A. Golden, Karl Ove Moene, and
Adam Przeworski, eds., Selected Works of Michael Wallerstein: The Political
Economy of Inequality, Unions, and Social Democracy
Andy Baker, The Market and the Masses in Latin America: Policy Reform and
Consumption in Liberalizing Economies

Continued after the index

 Rebelocracy
Social Order in the Colombian Civil War

ANA ARJONA
Northwestern University
 One Liberty Plaza, New York ny 10006, USA

Cambridge University Press is part of the University of Cambridge.

It furthers the University’s mission by disseminating knowledge in the pursuit of
education, learning and research at the highest international levels of excellence.

www.cambridge.org
Information on this title: www.cambridge.org/9781107126039
© Ana Arjona 2016
This publication is in copyright. Subject to statutory exception
and to the provisions of relevant collective licensing agreements,
no reproduction of any part may take place without the written
permission of Cambridge University Press.
First published 2016
Printed in the United States of America by Sheridan Books, Inc.
A catalog record for this publication is available from the British Library
isbn 978-1-107-12603-9 Hardback
Cambridge University Press has no responsibility for the persistence or accuracy of
URLs for external or third-party internet websites referred to in this publication,
and does not guarantee that any content on such websites is, or will remain,
accurate or appropriate.
To Eudald Lerga
 Contents

List of Figures and Tables page xii

Acknowledgments xv
Abbreviations and Glossary of Terms xxi

1 Introduction 1
Civilian–Combatant Interactions, Wartime Institutions, and the
Study of Civil War 4
A Theory of Social Order in Civil War 9
Research Design 14
Looking Ahead 19
2 Wartime Social Order: What Is It and How Does It Vary? 21
Defining Wartime Social Order 21
A Typology of Wartime Social Order 26
Assessing the Quality of the Typology 29
Current Understanding of Rebel Governance and Collective
Civilian Resistance 35
3 A Theory of Social Order in Civil War 41
The Argument 41
Assumptions 43
Long-Term Horizons and the Emergence of Order 48
Short-Term Horizons and the Emergence of Disorder 50
Rebelocracy and Civilian Cooperation 55
Rebelocracy and the Byproducts of Control 58
The Costs of Running a Rebelocracy 60
Aliocracy and Civilian Resistance 62
A Theory of Collective Civilian Resistance to Rebelocracy 65
Relaxing Assumptions 74

ix
x Contents

Caveats 78
Conclusion 82
4 Research Design: Studying War Zones in Colombia 84
A Study of Colombia: Advantages and Limitations 85
The Colombian Armed Conflict: An Overview 88
The FARC, the ELN, and the Paramilitaries 94
Empirical Strategy 100
Advantages and Limitations of the Research Design 107
Conclusion 109
5 The Determinants of Social Order 111
Reconstructing the History of Local Communities in War
Zones 111
Sample and Data-Gathering Methods 112
The Determinants of Order 124
The Determinants of Rebelocracy and Aliocracy 138
Conclusion 157
6 Creating Rebelocracy, Aliocracy, and Disorder 159
The Process of Creating Social Order in War Zones 160
Community Structure and Armed Groups’ Strategies 162
Measuring and Describing Order and Disorder, Rebelocracy
and Aliocracy 170
The Creation of Rebelocracy in War Zones 173
Life under Rebelocracy 180
Collective Resistance, Bargaining, and the Paths to
Aliocracy 193
The Paths to Disorder 201
Collective Civilian Resistance 209
Conclusion 210
7 How Local Institutions Matter: A Process-Driven Natural
Experiment 212
Life in the Coffee Haciendas 215
An Agrarian Movement Is Born 219
Institutional Innovations in the Struggle for Land 221
Self-Governance: Institutions to Preserve Public Order and
Adjudicate Disputes 224
Zama, Tellus, and Librea: Divergence in Local
Institutions 229
Comparing Processes Across Villages 234
The FARC in Tellus and Librea 235
The FARC in Zama 246
Civilian Resistance 248
 Contents xi

A New Wave of Violence: The Paramilitaries Attack in

Viotá 252
Causal Inference: The Effect of Institutional Quality 255
Conclusion 260
8 Testing the Microfoundations: Social Order and
Recruitment 262
Who Joins Rebel Movements? 264
Wartime Social Order and Recruitment 267
Evidence on Communities in War Zones 269
Evidence on Joiners and Nonjoiners 282
Conclusion 295
9 Conclusion 297
Caveats 300
Scope Conditions and External Validity 302
Implications 305

Appendix 1: Fieldwork and Sources of Empirical Evidence 313

Appendix 2: Supplemental Materials for Chapter 5 330
Appendix 3: Supplementary Materials for Chapter 6 355
Appendix 4: Supplemental Materials for Chapter 8 357
References 361
Index 387
 Figures and Tables

Figures
2.1 Types of presence of non-state armed groups at the
local level page 24
2.2 Typology of wartime social orders 26
3.1 Causal paths 42
5.1 Descriptive statistics of sampled municipalities (histograms) 115
5.2 Timeline in memory workshops 120
5.3a Order by warring side (histograms) 125
5.3b Order by locality 126
5.4 Bivariate relationship between order and explanatory
variables 128
5.5 Effect of indiscipline and competition on order 133
5.6 Effect of indiscipline on order (adjusted predictions) 134
5.7 Effect of competition on order (adjusted predictions) 135
5.8 Effect of high-quality institutions and strategic territory
on order 135
5.9 Effect of valuable resources on order 136
5.10 Effect of indiscipline and competition on order (additional
model specifications) 137
5.11 Economic influence 139
5.12 Political influence 140
5.13 Public goods provision or regulation 140
5.14 Social regulation 141
5.15 Social interaction 141
5.16a Rebelocracy by warring side (histograms) 142
5.16b Rebelocracy by locality 143
5.16c Cluster analysis of armed groups’ influence on localities 144

xii
 List of Figures and Tables xiii

5.17 Rebelocracy and explanatory variables 145

5.18 Effect of institutional quality on rebelocracy 147
5.19a Effect of high-quality institutions on rebelocracy (adjusted
predictions) 148
5.19b Effect of high-quality institutions on rebelocracy in
communities ruled by the state (adjusted predictions) 149
5.20 Effect of high-quality institutions and strategic territory on
rebelocracy 149
5.21 Quality of preexisting institutions by source 150
5.22 Institutional quality and potential indigenous influence 153
5.23 Effect of high-quality institutions on rebelocracy
(instrumented) 155
5.24 Effect of past resistance on rebelocracy (instrumented) 157
6.1 Stages in the process of creation of social order 161
6.2 Example of concatenation of social orders in a community
throughout the war 162
6.3 Types of social order in sampled localities 172
8.1 Recruitment by municipality 271
8.2 Recruitment and rebelocracy measures 272
8.3 Recruitment and rebelocracy by warring side 273
8.4 Recruitment and attributes of localities 275
8.5 Multilevel models for recruitment 276
8.6 Effect of rebelocracy on recruitment 277
8.7 Multilevel models for recruitment (deviation from
cluster means) 278
8.8 Recruitment and high-quality institutions by warring side 279
8.9a Effect of high-quality institutions on recruitment 280
8.9b Effect of high-quality institutions on recruitment (adjusted
predictions) 280
8.10 Population and sample of ex-combatants 283
8.11 Bivariate relationship between individual-level attributes
and recruitment 289
8.12 Bivariate relationship between community-level attributes
and recruitment 290
8.13 Social order, joiners, and nonjoiners 291
8.14a Guerrilla rebelocracy and recruitment 293
8.14b Paramilitary rebelocracy and recruitment 294
A1.1 Mind mapping exercise on memory 319

Maps
5.1 Random sample of municipalities 113
5.2 Random sample of localities 118
xiv List of Figures and Tables

7.1 Viotá in Colombia 216

8.1 Municipalities where former combatants lived at the
time of joining an armed group 285
8.2 Sample of municipalities for survey with civilians 286

Tables
3.1 A theory of social order in civil war 42
3.2 Social order in territories with different strategic value 75
4.1 Guerrilla groups included in the empirical evidence 95
4.2 Paramilitary groups included in the empirical evidence 95
4.3 Research design components 102
4.4 The empirical basis of theoretical propositions 107
5.1 Institutional biography in a locality 120
6.1 Community structure and armed groups’ strategies to build
order 163
6.2 Entry strategies to build rebelocracy 175
A1.1 List of interviews and focus groups (conducted by the author
2007–2015) 324
A1.2 List of cases 329
A2.1 Coding of variables used in Chapter 5 331
A2.2 Linear multilevel models for order 341
A2.3 Bayesian multilevel models for order 344
A2.4 Multilevel linear models for rebelocracy 347
A2.5 Bayesian multilevel models for rebelocracy 349
A2.6 Multilevel linear models for rebelocracy using an
instrumental variable 350
A3.1 Sources on civilian resistance 355
A4.1 Multilevel linear models for recruitment 358
A4.2 Linear multilevel models for recruitment (aggregate data
at the dyad level) 360
 Acknowledgments

I decided to embark on the study of the dynamics of civil war in the early
2000s. Colombia was still enduring some of the worst years of the armed
conflict between the state, insurgents, and paramilitary groups. I was
initially determined to investigate how countries can recover from the
wounds that war leaves behind. But I quickly realized that I would not
be able to understand the challenges that societies endure in a postwar
period without an understanding of what happens during war. Even
though I was concerned about the intense violence that often
characterizes civil wars, I realized that much more changes in war and
we did not know much about it. In particular, war seemed to entail not
only the destruction of a preexisting reality but also the emergence of
multiple new local realities. There was a sense of normality during lulls in
the fighting in conflict zones – but such normality was quite different from
place to place, and it seemed to shape civilians’ lives in profound ways.
I set out to understand which new forms of order emerge in conflict zones,
what roles do civilians and combatants play in that process, and what are
the consequences for the conduct of war.
This book comes from my doctoral dissertation. I was fortunate to start
a PhD in political science at Yale University in the same year that the
Program on Order, Conflict and Violence was born. It was a tremendously
stimulating place, with professors and students asking new questions,
crafting innovative theories, and conducting dedicated fieldwork across
the globe. I benefited from the insights and mentoring of an outstanding
dissertation committee. The scholarship and teaching of my advisor,
Stathis Kalyvas, influenced my approach to social science research in
ways that transcend this book. I thank him for continuously challenging

xv
xvi Acknowledgments

me to think deeper, for supporting this project at its different stages, and
for being a caring friend. I learned much from the teaching and research of
Elisabeth Wood, and her constant effort to work following the most
demanding ethical principles. I thank her for giving me invaluable
feedback every time I needed it, and for being tender and demanding at
the same time. Ian Shapiro believed in the relevance and viability of this
project since its inception. He graciously agreed to guide me in the study of
how political philosophers have approached the problem of order. I am
grateful for his support over the years, and for caring about me and my
family.
In developing this project, many others at Yale gave comments,
feedback, and support. Although I cannot list them all here, I am
especially grateful to Cameron Ballard-Rosa, Laia Balcells, Gina
Bateson, Robert Blair, Mario Chacón, Kush Choudhury, Francesca
Grandi, Don Green, Adi Greif, Sandy Henderson, Amelia Hoover,
Corinna Jentzsch, Stephen Kaplan, Matt Kocher, Dominika
Koter, Pierre Landry, Meghan Lynch, Jason Lyall, Haris Mylonas,
Shivaji Mukherjee, Tatiana Neumann, Ana de la O, Leonid
Peisakhin, Gemma Sala, Kenneth Scheve, Luis Schiumerini, Jonah
Schulhofer-Wohl, Livia Schubiger, Abbey Steele, Sue Stokes, and
Steve Wilkinson.
As a postdoctoral fellow at Columbia University, I learned much from
Macartan Humphreys, whose support I deeply appreciate. I also thank
Guy Grossman for being so welcoming. In New York, Zachariah
Mampilly was a great interlocutor. I deeply appreciate his support and
generosity.
At Northwestern University, I have enjoyed insightful discussions with
Lina Britto, Edward Gibson, Jim Mahoney, Wendy Pearlman, Will Reno,
Rachel Riedl, and outstanding graduate and undergraduate students who
have read and criticized parts of this book. The support and positive
atmosphere of my department made this book better.
I am also indebted to the scholars who participated in a book
conference held at Yale University in 2013, with the support of the
Program on Order, Conflict and Violence: Kate Baldwin, Francesca
Grandi, Kosuke Imai, Michael Kalin, Stathis Kalyvas, Matt Kocher,
Roger Petersen, Michael Reed, Scott Straus, Andrés Vargas, and
Elisabeth Wood.
Over the years, I received insightful comments on different parts of this
book from many friends and colleagues. I mention some of them here:
Yuen Yuen Ang, Desmond Arias, Deborah Boucoyannis, Luis de la Calle,
 Acknowledgments xvii

Andres Casas, Sarah Daly, Todd Eisenstadt, Jon Elster, Andreas Feldman,
Yvan Guichaoua, Michael Gilligan, Patricia Justino, Pablo Kalmanovitz,
Morgan Kaplan, Ken Kelly, Nelson Kasfir, Ed Malesky, Mike McGovern,
Anna Gryzmala-Busse, Jorge Domínguez, Ben Lessing, Monika Nalepa,
Marc Opper, Sam Plapinger, Didier Precard, Lincoln Quillian, María
Paula Saffond, Alberto Simpser, Dan Slater, Richard Snyder, Guillermo
Trejo, Ben Valentino, Philip Verwimp, Lucan Way, Erik Wibbles, and
Timothy Wickham-Crowley. I also thank participants at conferences and
workshops at the University of Michigan at Ann Arbor, Brown University,
El Centro de Investigación y Educación Popular (CINEP) (Bogotá,
Colombia), CIDE (Mexico), Columbia University, EAFIT University
(Medellín, Colombia), Sussex University (Brighton, UK), Duke
University, MIT, Harvard University, Los Andes University (Bogotá,
Colombia), Ohio State University, Oxford University (Oxford, UK), the
University of Chicago, the University of Pennsylvania, and the University
of Virginia. The authors of the volume Rebel Governance in Civil War
that I coedited with Nelson Kasfir and Zachariah Mampilly also offered
valuable feedback.
In Colombia, many persons provided comments and supported my
fieldwork in various ways, especially Gerson Arias, Alvaro Agudelo,
Camilo Echandía, Fernando Enciso, Rodolfo Escobedo, Alexander
Herrera, Ana María Ibañez, María Victoria Llorente, Claudia López,
Marcela Melendez, Claudia Medina, Juliana Monsalve, Dario Restrepo,
Mauricio Romero, Francisco Sandoval, Fabio Sánchez, Mauricio Solano,
Fany Uribe, Teófilo Vásquez, María Alejandra Vélez, and María Emma
Wills. I also thank CINEP, the School of Economics at Los Andes
University, CITPax, and the Agencia Colombiana para la Reintegración
for their support in my fieldwork. Fernán González and Francisco
Gutierrez provided invaluable feedback and encouragement.
I am deeply grateful to all the people who trusted me and my research
team in Colombia, sharing their memories and views with us. Their
hospitality and generosity were demonstrative of the kindness that
persists even in the wake of violence. In particular, I am indebted to
Alvaro, Douglas, Lucia, Omar, and Roger for helping me so much in
Cordoba and Cundinamarca. I do not use their last names to protect
their identities.
The work of several researchers and research assistants was essential to
the completion of this project. Many thanks to Eduardo Alvarez, Andres
Felipe Aponte, Kaitlyn Chriswell, Andres Clavijo, Camilo Corredor,
Victor Herrera, Adelina Pak, Natalia Perez, Camila Reyes, Javier
xviii Acknowledgments

Revelo, Brian Yost, and Sara Zamora. Ana María Zuluaga was
particularly helpful when conducting fieldwork in Viotá, and I thank her
and her family for their hospitality. I also thank Laura Otalora for her help
with data processing and Laura García, Salma Al-Shami, and Jacob
Schauer for their help with specific components of the statistical
analysis. Silvia Otero was an outstanding research assistant, and an
excellent interlocutor. Rana Khoury and Sasha Klyachkina edited the
book and offered insightful comments.
I am also grateful to the institutions that provided financial support for
this project: The Social Science Research Council’s International
Dissertation Research Fellowship, the Harry Frank Guggenheim
Foundation’s Dissertation Writing Grant, Yale University’s John Enders
Grant, MacMillan International Dissertation Grant, and Robert Leylan
Prize, as well as research grants from the United States Institute of Peace,
the Folke Bernadotte Academy (Sweden), Canada’s International
Development Research Centre, and the Department for International
Development (DFID) and the Economic and Social Research Council
(ESRC) Grant for Development Research (UK).
While turning a manuscript into a book, I benefited from the insightful
advice of anonymous reviewers and the guidance of my editor, Lew
Bateman. I also thank Kathy Thelen and Erik Wibbles for the inclusion
of this book in the Comparative Politics Series.
Conducting the research that I present in this book took a long journey.
Every single stage along the way was made possible in many ways by the
dedicated support of my partner, Eudald Lerga. When he moved from
Barcelona to New Haven so that I could join the PhD program at Yale
University, I thought that was the ultimate demonstration of love.
But three years later, when the time for fieldwork came – and we had
six-month-old twins – he showed me that that had been just the beginning.
Not only did he and my sons come with me to Colombia but they also
traveled with me around the country – always staying in safe places – so
that I could do fieldwork. Since then, he has supported my work in every
possible way. I cannot thank him enough for his generosity over the years.
His genuine interest in my research also made him a wonderful
interlocutor. I dedicate this book to him.
I owe much to our families in Colombia and Catalonia. They have made
every effort to help us in every imaginable way. My parents have always
supported me – in every project I have pursued – unconditionally. I thank
them for everything they have done.
Other documents randomly have
different content
dan denke? nee, ze dorst het niet vragen—lijzig trok haar Gerrit
voort.

Nu drentelden zij lange tijd tusschen de menigte en de tenten.

Geertje vond de dingen nu niet zoo wonderlijk meer. Zij zag dat de
huizen van planken ruw ineengezet waren. Toch bleef veel haar wel
verbazen. Waar toch al dat licht vandaan kwam? Al dat gas, ze hield
van gas, ze vond het prettig, thuis het gas aan te steken; Groo’va
had er vroeger ’es uitgelegd wat gas was; telkens als nu in de
huiskamer bij Meneer het licht met een plof ontbrandde, vond ze dit
belangwekkend. Maar hoe kwamen al die enkele-weken’s-tenten aan
zoo’n prachtige verlichting? Eén licht straalde koninklijk. Het
overstraalde heel de weg. Geertje dacht aan de Ster van Bethlehem:
zóó schitterde dat eene licht, hoog van een dak, uit de verte haar
tegen. Ook genoot zij van de spiegels. Overal dat weerkaatste
geflonker, die zilverige, diep-makende glansen: soms net selons, zóó
’an straat.

Gerrit hield haar staande in een leege hoek, bij een rare machine.
Een vieze magere jongen, met z’en haar mal langs z’en ooren
gestreken, net of ie ’en meisje was, sloeg zoo [93]hard as tie kon met
een groote hamer op ’en ding in de laagte, en dan vloog d’er langs
’en paal ’en poppetje op.

—Da ’s no’ de kop van Jut, grinnikte Gerrit. Wi’j ook is?

En toen Geertje niet antwoordde:

—Wil ik et us doen?

De vieze jongen bood Gerrit de hamer al aan.

—Jai, zei Gerrit tegen Oom.

Maar Oom zei, dat Gerrit het doen moest, en nu tartte ook Geertje
hem. Hij nam de hamer, en vertrok al van te voren zijn pafferig
gezicht zóó raar, dat Geertje lachend naar Oom keek en Tante. Toen
schoot z’en logge lijf plotseling tot een dreiging aan; zijn dofgrijze
appels van oogen wilden uit de kassen vallen; zijn mond was een
halve boog geworden, spannende tusschen de kwalzakken van
wangen; in zijn zondagsche zwarte jas, met één knoop op de borst
gesloten, plooiden hachelijke rimpels bij die onberekende stand der
armen; het slipje van zijn das glipte achter uit de kraag; en meteen
zakten de armen, ketste de hamer langs het ijzer van het blok,
sprong de pop op.… lang zoo hoog niet as straks bij de vieze jonge,
zag Geertje direct.

—Da’ ken beter, spotte Oom.

De vieze jongen had, toen de slag viel, niet eens naar de paal
gekeken. Maar de hamer oprapend, die Gerrit had laten vallen, wou
hij die aan deze geven.

—Doe jai ’t is, hijgde Gerrit tegen zijn zwager.

—Nee, ik dank!

—Nau, wet kle’s je dan! kwam nu Tante voor haar broer op.

Er waren menschen om hen heen komen staan.

—Asjeblief! drong de vieze jongen aan.

Maar Gerrit wou niet meer. Hij had moeite om z’en manchet, die
uitgeschoten was van onder de mouw, over de zweeterige pols te
krijgen. Toen de manchet naar binnen was gewerkt, opende hij zijn
jas, omdat zijn zuster hem attent gemaakt had op het slipje van zijn
dasje; en nu bleek [94]z’en horloge buiten het vest aan de ketting te
bungelen, en zonder glas.
—Daar! riep Geertje dadelijk.

Het glas lag vóór hem op de grond.

—Waar? kribbigde Gerrit, nijdig van zenuwen, en trapte meteen het

glas stuk.

—Nog twee keer, kwam de jongen met de hamer.

Oom fluisterde Gerrit wat in, deze raakte erger ontsteld; toen
betaalde Oom de vieze jongen; en een andere jongen kwam; ’en
malle sladood met bloote armen, heelemaal in nauwsluitend, vuilwit
pakje, met een breeë rooie gordel; die nam de hamer, en nu viel er
een slag: ’t poppetje vlóóg de hoogte in, daar dee et kets! een
percussie ging af.… Geertje keek er met belangstelling naar: dat
zoo’n pierlala nog zóó hard slaan kon. Toen ze zich omkeerde, stond
ze in een dichte kring van menschen en waren Oom en Tante en
Gerrit daar al door heen. Haastig drong ze zich dus voort. Oom en
Gerrit hadden twist. Gerrit vond dat Oom de jongen niet had hoeven
te betalen, omdat deze een stuiver vroeg en Gerrit toch maar eens
had geslagen. Oom hield vol, dat het tegenwoordig overal een
stuiver de drie keer was.

—Nai, ’en sent de keer.

—Vroeger ja, ma’r nou nie’ meer. De draaimolens ben ommers ook
opgeslage.…

—Wa’s dat voor spul! riep Geertje verbaasd.

Vóór de groote tent, op de veranda of hoe dat heette, zag ze een

groote kist van glas, waar ’en vrouw in lag: ze wist niet, ’t moest ’en
pop zijn, ’t leek ’en lijk, maar ze zàg: de vrouw bewoog, d’er borst
ging op en neer.… Andre kisten zag ze nog.…
—Da’s ’en wassebeeldespul, zei Oom onverschillig.

—Hè, la’ we dat es gaan zien! Wat kost et? Ik zal betale!.…

Oom en Tante schenen er geen lust in te hebben. Tante vond ’et

geldvermorse en dat Geer niet mòch’ betale. Oom [95]lachte raar en
zei, dat-ie niet wist of Groo’va ’t goed zou vinden, dat Geertje zukke
dinge zag. Maar toen zei Gerrit, die d’er wel graag in wou, iets tegen
Oom dat Geertje niet verstond. En men ging het trapje op. Geertje
duwde Oom haar beursje in de hand. Oom zei nog:—Nee, da’ wi’k
niet, maar betaalde uit het beursje.

Toen Geertje vóór een glazen kist stond, maakte ze zich los van
Gerrit, die met zijn hand haar bovenarm omklemde.—Vóór haar sliep
een heel mooi meisje, ’t lag op hemelsblauw satijn; ’t hoofd, door
dik blond haar omlijst, rustte tegen de recht naar boven gestoken,
bloote rechterbovenarm; mat lag de benedenarm met de hand
boven langs het hoofd neer. Ook de borst was bloot—en je zag de
ademhaling—zacht geregeld rees en daalde de rosebleeke
meisjesborst.… Toen Geertje plotseling ook de oogen làngzaam hàlf
zag opengaan en làngzaam weer dicht, schrikte ze. Ze voelde ’er
eigen ademhaling, keek weer naar de borst van ’t meisje, wilde
wachten tot de oogen nog-eens zouden opengaan. Om haar
drongen telkens menschen, hè, ze had hier graag gestaan, terwijl
het stil was—zij alleen.…

—„De Schoone Slaapster”, hoorde ze een juffrouw naast zich lezen.

O! was dat.… Ze zàg het bosch.… In dat mooie groote boek, dat ze
hadden op Groeneveld.… Schoone Slaapster, die gewekt moet.…

—Sjeg, di ’s mooi! hoorde ze Gerrit.

Hè, wat was ze nog graag blijven staan. Gerrit trok ’er aan ’er
mouw.…

—La’ toch los!

—No’, kaik no’ us.…

Hè ja, dat was óók erg mooi. Een vreeselijk rijk gekleede dame,
donker, in wit-goud kestuum, met ’en adder an d’er borst.

—Cleopatra, lichtte Oom in.

—Hoe hait ze die sllang mak gekreige? vroeg Tante. [96]

—Nai, ze laat d’er door um baite, zei Gerrit.

—’En Grieksche prinses, wist Oom.

—’En Egyptische! verbeterde Gerrit.

Geertje vond de Schoone Slaapster toch nog mooier. Geen van de

beelden ontroerde haar zoo. Telkens keek ze weer naar het midden
van de zaal, waar de Schoone Slaapster lag—aldoor drongen er de
menschen—zij verlangde ernaar terug, terwijl Gerrit haar voorttrok,
de wanden langs. En toen zag ze nare dingen. Eerst al, vreemd, ’en
stuk van ’en onderlijf, en knieën, en voeten, en allerlei handen. Toen
’en vrouweborst die zwoor, en ’en hals met niks as wonde, toen
gezichte, griezelig—toen.… echchut, ze wist eerst niet.… kindjes,
héél klein, kindjes in flesschen.… Hè, ze wier zoo zenuwachtig.…
Tante scheen ’t nie’ naar te vinde, anders zou ze niet zóó lang
staan.…

—Ben die ook van was? vroeg ze onwillekeurig aan Gerrit.

Hàhá! dat vond Gerrit lollig.

—Dachie dat ut laikies ware!… Seg, Jan!

En Oom moest et ook nog hoore. Hè, zoo’n nare jonge.… ’t Kòn toch
zijn.… ’t Was griezelig!

Nu waren ze bij een gordijn, waar een man van ’t spel bij stond.
Geertje zag Oom en Gerrit smoezen, Tante knikte boos van nee’.…

—Nou! dat hemme gehad, zei Oom en keerde zich naar de uitgang.

—Effe nog daar zien, vleide Geertje naar de Schoone Slaapster.

Gerrit volgde. Ze was liever alleen gegaan. Even nog.… De

menschen drongen.… Dan maar weg.

Toen Oom en Tante hen zagen terugkomen, verlieten ze de tent. Bij

’t gordijn van de uitgang hield Gerrit haar tegen. Wijzende naar het
gordijn waar de man bij stond:

—As me no’ alleinig ware, je Tante wau nau nie’, dan ginge me d’ar
is in. [97]

En toen Geertje door wou loopen:

—Aj dat siet!.… dan glauf je nie meer da’ de kindertjes uijt de kaul
komme.

Driftig greep Geertje ’t gordijn van de uitgang, en de ruimte, ’t

buitene voelend, schaamde ze zich voor de menschen beneden, die
de tent niet binnen gingen, haar er zagen uitkomen. Toen dacht ze
weer aan de Schoone Slaapster. Vond de avond frisch geworden. En
zag met verbazing, weerzin, Tante lachen om drie sletten, die
gemeen gillend voorbij slierden, zonder jongens. Véél gemeenheid
vond ze nu. Jongens: bengels, vijftien jaar, stoeiend met heel-jonge
meisjes, die ze gemeen beetpakten. Ruw geschreeuw. Veel dronken
menschen. En maar weinig vroolijkheid. Dacht toen aan dat
beestenspel, hè ja, dàt had ze graag gezien.…

Gerrit wou nu naar „Ksefleere”. Oom begreep hem, Tante ook.

Geertje „zou wel zien wat et was.”

—Uch da’s ’en draimaule, lichtte Tante in.

Hè, nee’, dan wou Geertje niet. Ging Tante d’er in? Zie je: was ’t om
háár? Nou maar, zij wou d’er niet in. Bijna had ze gezeid, dat Groo’va
et niet goed vond.… Nou ja, wat Oom nou vertelde van ’en
nieuwerwetsche, maar ze wóu niet in zoo’n ding met Gerrit.…

—Dan gaan we Kretjenni haure!

—Liedjes! verduidelijkte Oom voor Geertje.

Hè ja, dat vond zij prettig. Maar toen ze vóór de tent waren, waar
Gerrit graag had heengewild, begon die weer.

—Jo’, et ìs Ksefleer geen eins, troostte zijn zuster hem.

Meteen scheidde een troep hossers Geertje en Gerrit van Tante en

Oom.

Ruw haar om het middel pakkend, smeekte Gerrit heesch:

—Gga no’ mai, seg Geer! Jesis maid, et is zoo lollig. Je draait-er, da’j
dronke wor.… Toe, ga mai! Samen op ’en kannepee, jai be main op
schaut!

Toen Geertje, nu tusschen Oom en Tante, zich toch had [98]laten

bedillen om wel mee naar Chrétienni te gaan, wist ze eerst niet wat
er gebeurde. Had ze daarnet ruzie gehad? Ja, met Gerrit, ba, die
jongen! Was het koud? Ze had het koud, zat toch binnen, in een
tent, maar hier, achter, was-tie ope, kwam de tocht, en ook weer
regen.… Hè, ze rilde of ze ziek was.… Toch was ’t hier wel prettig
zitte, ’t was opeens zoo kalm, ná buite, al die akelige herrie, en toe’
dat gedoe met Gerrit. Hè, je rustte-n-us wat uit, al dat lamme dringe
buite, en dan die gemeene jonges.… Hier was ’t netjes. Maar wel
koud. Jammer dat ze niet vroeger gekomme ware. Nou zatte ze zoo
achteran. Wat hadde ze de heele avond gedaan? O ja, de Schoone
Slaapster.… Ware ze maar naar die tent gegaan, met dat meisje.…
Leek dat meisje heusch zoo op d’er? Gut, as zij zoo us most loope, in
zóó’n kleeding, dat de mense d’er zoo zagge.… Nou, en hier dìe
juffrouw dan, wat ’en kleeding om voor ’en heele zaal mit mense te
staan zinge. Haast zoo bloot as de Schoone Slaapster!.… Stel je
voor, dat dàt ’en meisje was, us geen pop.… Hoe zou’e ze dat zoo
hebbe kunne make? Zou dat zoo gepertreteerd zijn? Dat ’en meisje
zoo zou legge.… Nou maar kijk die juffrouw dáár dan, zoo te springe
en te buige.… Zou dat een geméén-mensch zijn? Anders ko’ je zoo
toch niet doen.… Och maar al dat kermisvolk.… Groo’va had toch
wel gelijk dan.… O maar kijk nou, die meheer! In de rok! Zong van
de Boere.… Dàt was nou toch heel fe’soenlijk. O, dàt zou Kris.… hoe
hiette-n-ie, waar Oom van sprak.…

—Tante, is dat nou die man?

Jakkes, wat was dat nou weer! Tante nijdig tegen Oom. O jé, Oom
wou wéér bestelle.…

—Tante!

—Wat kind?

—Is dat nou.… hoe heet-ie.… Kris.…

—Kris de slager, grappigde Gerrit.

—Kris?

—Och ja waar Oom van sprak.… [99]

—Kretjenni.… nee, die is hier niet.

—Oom he ’t weer verkeird gezoch.…

—Nou, is ’t hier dan ook niet goed?

Tiepies toch, zullie op de kermis. Alles verkeerd! En Tante boos,

omdat Oom wéér bier besteld had. Heere, wa’ ’n gezellige pan! Hè,
dìe mense dáár was gezellig. Tien.… twaalf.… vijftien mense bij
mekaar. Dìe twee zeker gangesjeerd. Dat de moeder van ’et meisje.
’t Meisje leek nog heel, heel jong. Hè, zóó same kermishoue’.…
Knappe jonge, d’er gelant, flink.… gut, op wìe leek nou die jonge?
Zoo ie’s bekends had ie in z’en gezicht.… Toch niet thuisbrenge.…
Kijk ze nou.… Hè, zoo was et heerlek same.… Aardig mensch, die
moeder ook.… Dat, de vader, ja netuurluk.… Ook fe’soenlek.… Kijk
Oom daar us bij.… Gut, op wie leek nou die jonge.… Hè, hoor Oom
en Tante nou.… Kibb’le om ’en glaasje bier.… Maar Oom dronk te
veel, ja zeker.… Wat zat Gerrit mal te kijke.… O, hij keek naar de
zangeres.… ’En gemééne jonge was et.… Kijk ’um klappe!.… Kijk dat
mensch nou kushandjes geve.… Vreeselik, zoo’n leve toch.… Jakkes,
nou ginge die mense al weg.… Wat keek die jonge verliefd z’en
meisje an.… Knàppe jonge.… Op wie leek-ie?… Leegte, nou die
mense weg.… Zou ’t al laat zijn.… O, vervélend, héél d’en avend …
Hè! zoo-as dat meisje uitgaan.… netjes, met moeder, en je gelant.…
Ochut, et was hier koud, en dat akelige bier.…

Geertje voelde zich als-ziek. Soms net of ze spugen moest. Die drie
malle mannen.—Och jawel, zij vond die ook wel aardig.—„Ja!… ja!…”
Ze lachte méé. Maar o, lam voelde ze zich.… Huilen wou ze.… Het
was zóó naar, de heele boel. Hè! as ’t prettig was geweest, zooas bij
die mense straks—zij as dat meisje.…

Eerst toen de tent haast heel’gaar leeg was, gingen zij. Gerrit sprak
van broedertjes eten, Oom van zuurtjes. Tante snibbigde tegen „al
dat geld uitgeven”. Geertje liep er ongelukkig [100]bij. De kermis had
nu groote gaten van leegte en donkerte. Al de spullen waren uit.
Ook de tent waar ze de meisjes-in-jongens-kleeren had gezien,
stond stomdonker. Geertje keek rond, of het meisje er misschien net
uitkwam—ze had ’er graag us gewoon gezien, om te kijken òf ze
leek.

Toen kwam er een lang gekibbel tusschen Oom en Tante. Oom wou
wéér bij Bierman in.… [101]

[Inhoud]
 IV.

Bij het ontwaken, laat in de morgen, na een afmattend, in halve

bewustheid, vechten van ’er slaperigheid tegen het als muggetreiter
telkens terugkomend stommelen, ergens links bij buren boven, mèt
een zagerig geschrap, dat van achter ’t plaatsje kwam; bij het
eindlijk niet meer kunnen vallen in den slaap weer weg; toen z’ in
eens, bewuste daad, met een zucht de oogen opdeed, als zich
overgaf aan de dag; was ’er eerste gewaarwording: „ajakkes, daar is
’et weer”: ’et ranszurig gootsteenluch’je, waar ze, de maanden hier
bij Oom, tegen geboend had en geplast, ’et niet weg te krijgen
luch’je, dat ’er in de neus bleef hangen, zoodat ze, na het wasschen
’s morgens, meende zelf er naar te ruiken.… ’t Stankje, waar ze, al
die weken, in had moeten slapen gaan; dat ze, ’s morgens, enkel
kwijt wier’, om in de weeë bedomptheid te vallen van het kamertje,
de winkel, waar zoo’n etensmufheid was, met die lucht van ou’e
boeken … ’t Stankje was er, hè ja! nog …

Toen!—viel inééns al-’t-andere op ’er, als het zóóveel-ergere. Hàd ze

’t even kwijt-zijn kunnen! De afschuwelijke nacht! Hè, die Gerrit,
zoo’n geméénert! En dan dat gedoe met Oom.… Jammer, hè ja, da’
was jammer, dat Tante, toe’ benee’ vóór Bierman, toe’ Oom zei:
„nou, weej dan bij Frikkers?” dat Tante toe’ zelf had gezeid: „nee, la’
me dan hier nog maar effe gaan”.… Maar Tante had toch ook niet
kunne ruike, dat meheer Bloem daar weer zou zitte, en die andere
vent, waar Oom van zee, dat et ’en ouwe vrind van um was.… [102]O
jakkes! dat plakke daar, in die volte, zij tege-n-en deur an
gedrongen, dat ze telke’s op most staan, as de kelner langs d’er
heen most.… En toe’ later toch bij Frikkers! Op straat was ’t al zoo
akelig: volder leek ’et nog as ’s aven’s en dat midde-n-in de nacht en
dan met zoo’n rege. Al die vrouwe, zoo gemeen, en de slierte dronke
kerels.… Hè, maar toe’ bij Frikkers! Dat Tante niet was
weggeloope.… nee, dat zou’ ze niet hebbe gekonne, om Oom.…
Oom zou ommers niet mee zijn gegaan! Kan je begrijpe! En, net as
Tante zee, dan was ie misschien op ’t pelisiebero terech’ gekomme.…
Hè, die ruwe drinkers daar, en die vrouw, die voor de grond sloeg,
zóóveel as ze had gedronke.… En zooas die manne dat mensch toe’
opnamme.… hè, zoo gemeen! Oom die daarbij had staan grunneke!
As Groo’moe Oom toe’ es gezien had, dronke, en lachende om zoo’n
schandelijke gemeenheid.….. Groo’moe! o, as Groo’moe wist! As
Groo’moe dat venacht gezien had, d’er eige schoondochter de hoed
scheef op et hoofd van ’t vechten met ter dronke man die niet
vooruit wou, en Gerrit Holkers, de eige broer van d’er
schoondochter.… Nee, Geer most er niet an denke!

.… Wat ’en lucht toch van die gootsteen! Effe ’t kraantjen opezette,
dat er wat water door et gat liep; ’t wou nog wel is helpe.…

Zoue Tante en Oom nog slape? Oom zeker: maar Tante, zou die
hebbe kunne slape, zoo naast Oom? Hè, ze had venacht wel meelij
met Tante gehad; zielig was et, je man te motte meesleure.… Toe’
an de Schie, toe’ Gerrit eindelijk weg was, en zij met d’er beie,
drentelend, al maar op te passe hadde, dat Oom, die niet meer vo’rt
kon, niet in een lage stoep sukkelde of zeulde naar de waterkant.…
Hè, hoe had ze zich geschaamd, maar meer nog meelij gevoeld met
Tante, meegevoeld Tante d’er ongeluk, as twee vrouwe, die slecht
zijn behandeld door manne. An dat van Gerrit had Tante toch ook
geen schuld.… Ffe-oa! hoe benauwd was et hier!.… Toch nog maar
wat blijve legge, echt làm voelde ze zich van [103]moeheid: voor zóó
weinig pret!.… Gut! wat was dàt.….

Even ’en ritseling, en meteen, Tante in de deur.

Onwillekeurig had Geertje de oogen gesloten. Ze lag op de rug, het

hoofd half op zij, ze kon Tante zoo niet zien.
—Slaap-ie? fluisterde Tante, geheimzinnig.

Zij verroerde niet.—Niks geen lust om al te prate!

Got, maar wat dee Tante nou! Zocht in de zak van haar, Geer’s rok.…
Oj’!.… Ja, ze had bewogen. Tante keek naar d’er. Nou maar wakker-
zijn, gape.…

—’k Doch’ da’j sliep.

—Hè?.… Gape.—Ja, da’ dee’ ’k ook.… Ben u daar al? Zoek’ u ie’s?

—Ja.… ’k doch’ da’j sliep, ’k hàd et je temet wille zegge.… jai heb
nog wel sente hé?

—Gut Tante!

In ’er schrik wàs Geer al ’t bed uit.

—Maid wa’ doe je! ’t Is m’ar.… Aum slaap’ nug, szie’j, en ik waut um
late legge.… en a’k no’ niet um de melk gaat, mit de Sondag.…

Zwijgend, ietwat hard langs Tante reikend, tastte Geertje zelve in ’er
zak, tastte nog ’es.… Gut, d’er portemenee!.…

—O, ja! Oom he’t um nog!

—Hai’t Aum die?!

—Ja, gister, waar was et ook?

—Hai’t ie je die niet t’ruggegaive?!

Geertje las op Tante’s gezicht, wat Tante dacht; en ze dacht het

zelve ook.
—Wiwwe’s kaike-n-of Aum um hait? zei Tante nu, als was het een
grapje, alsof ze d’er nog aan twijfelde, en het nu alleen eens
onderzoeken wou voor de aardigheid.

Geertje wist niet wat ze voelde, het was zoo’n weeë mengeling van
meelij-met-Tante en walging-van-alles, alles-hier,—ze wou d’er uit! ja
jee, hier! die vuile stank! en die armoe: àl die schande.… En dan
dáárbij nog gelieg!.… Ze voelde zich ellendig-loom, was zoo graag
maar wéér gaan leggen, als [104]ze zóó maar in kon slapen! zich met
niks nou meer bemoeien …. Moest ze wat zeggen? Tante keek
vreemd. Ze kon niks zeggen. Ze had ’en gevoel of ze zou gaan
spugen.… Hè, die vuile gootsteen ook!.…

—Kom dan! hoorde ze Tante, uit de kamer.

Moest ze d’er bij zijn? Waarom nou?.… Iechut, wat ’en zure
stinklucht! Got, en Oom daar! Hoe was ’t mooglek! As ’en drenkeling
lag ie neergesmakt, voorover schuins over ’et bed, beie beene op de
kussens, d’eene voet d’er afgezakt en de broekspijp opgesjord; wat
’en uitgeslete schoene!—alles stof en droge modder; en, zooas et
bed ’er uitzag!.… Waar had Tante dan gelege, och jee, daar.… Got!
wat ’en rommel, ba, je wier hier misselik, Tante kreeg et ook te
kwaad.….

—’k Kan dur sau nie’ bai, klaagde Tante, zweetdroppels vielen haar
van het voorhoofd. As me num same verleije?.…

—Ochut nee, da’ kan ik niet! weerde Geertje angstig af.

Toen Tante zich vóór het bed had omgekeerd, had Geertje in de
bedstee kunnen zien; Ooms hoofd had ze niet onderscheiden; ’t was
alleen iets-gruwelijks, dat daar onbeweeglijk lag en ’en verpestende
lucht afgaf.… Nooit had Geertje zóó iets gezien; wel ééns een
dronken boerejongen, bij de weg in het gras gevallen, waar Groo’va
ontsteld bij was blijven staan.… En dit was Oom.…

Zij zag in d’er gedachten het lijstje, bij Groo’va thuis op het witte
behangsel, onder het boekenrek met de Bijbels: Oom’s purtret uit de
tijd te Utrecht, met de Standaard vóór ’em.…

Toen ze tot bezinning kwam, zat z’ in ’t keukentje op het veldbed. Ze

schrikte van een jongensstem, achter op het plaatsje. Hoorde daar
nog meer geluiden. En zag, vol angst voor nieuwe schande, Tante in
de deur verschijnen.

—’k Heb um, m’ar da’ was me waât! ’k Ben over um heen motte
stappe, en de fent bleef m’ar ronke.… Heere.… Seg, d’er sit niks in.…

—Hou u toch stil! fluisterde Geertje ongeduldig, met het hoofd

wijzend naar het plaatsje. [105]

—Wat? Ja, da’ sel m’in un sorreg wese. We doene geen kwaad! Je
doe of et de beurs van ’en ander is!

Geertje voelde zich machteloos: hoe aan Tante te beduiden wat ze

meende! Wat? D’er beurs? Was d’er niks meer in? Goed, dan wàs
der niks meer in.

—Eéne sent he ’k nog gefonde!

Zoo, één cent? Dan was de rest op.

—En nau hewwe niks in huys.… Aum had gistre motte beure, m’ar ie
he’t geen tait gehad.…

—’k Begrijp u wel, zei Geertje strak, Tante aanziend, die ter zij keek.

—Sóó gek is ’t nug nauit gelaupe! Dat op Sondag! Niks in huys.…

Langzaam, met lustelooze beslistheid, maakte Geertje zich op van
het veldbed.

—’k Zel wel effe wat hale, thuis, zei ze mat, met een onwillekeurige
nadruk op „thuis”.

En met een ruk wendde ze zich naar de gootsteen: onder het

wasschen zou ze de tranen weten in te houden.

Sophie stond aan de straat, in ’t poortje van de drukkerij.

—Gut, kom ie nau al, riep ze Geertje tegemoet.

—’k Mot m’ar effe wat hale.

—Se hebbe weer ruussie bauve. ’t Aue mens is ter. Hai kraig van
twei kante nau.

—Och gut!

—Maak iej’ d’ar beroerd aufer?! ’k Sau d’rum huyle!.… Nau m’ar ga
m’ar nie’ n’ar bauve! spotte ze Geertje nog na, die, om niet te bellen
aan de huisdeur, tastend de weg zocht door de eenzame donkerte
van de werkplaatsgang.

Wat zou d’er zijn, dat de feeks d’er was, nou al, en nog wel op
Zondag? Dat zij net d’ar in most valle! Niet naar binne gaan was et
beste. Ja maar as et dan gemerkt wier’, as de juffrouw op de gang
kwam; die wou toch al nooit hebbe dat ze door et poortje ginge, zij
en Sefie.… Sefie stònd ter [106]nou, anders had zij ’t niet gedaan—
m’ar nou, om niet te belle.… Gut!

Vóór haar, toen ze om de hoek van de trap kwam, was, op de

drempel van de zetterij, opeens Meneer. Hij kwam uit de zetterij, had
de hand nog aan de deurknop, het groote lichaam al gewend tot
voortgaan. Geertje schrikte, en zag meteen de verwondering in zijn
oogen, die somber keken—somber bleven, ook nu deze
verwondering er door had gelicht.

—Jij? zei hij met gedempte stem.

Onwillekeurig sprak ook zij zachter.

—’k Kom effe wat hale. Sefie sting an et poortje en om niet te

belle.…

—Me schoonmoeder is-t-er.

—Da’ weet ik.

Weer zag zij Meneer in d’oogen. Zij deed het, zonder zich verder
rekenschap te geven, vrijmoedig: om met de oogen te spreken; en
was ook niet verwonderd, dat zijne oogen in de hare keken en
zeiden wat de mond niet zei. Hij wist nu dat ze begreep; dat zag ze
wel.

—Prettig! zoo’n zondagoch’entje.… fluisterde hij.

Zij had, o zoo’n meelij met hem. Ze kòn geen wóórd zeggen. Maar
voelde dat haar oogen hem zeiden, hóe naar ze het vond, hóe
vrééselijk, deze dingen, hier thuis. Toen zag ze een glimlach om zijn
mond, als van dankbare verstandhouding. Meteen—òch toch zoo’n
goeie man—deed hij zijn gezicht heelemaal veranderen en vroeg ’er,
niet met gedempte stem meer, hoe zij het had gehad.

Dat hij dáár nu aan kon denken!

Zij keerde zich gauw af, ze kon niet antwoorden, de tranen zatt’en er
in de keel, ze zou et hebben uitgesnikt. Gauw ging zij de huistrap
op.
—Nou? riep hij haar achterna. Hij stond nu in de deur van het
kantoor, vlak tegenover de trap. Even keerde ze zich om, maakte ’en
beweging van schouderophalen, mompelde—Zoo!.… Toen was ze
boven. [107]

Ja, ze moest nu wel naar binnen.

—Mor’ge Juffrouw, .… frouw!

Jee, wat keken ze allebei zuur!

Wat zij kwam doen? Maar effe ie’s hale.

—Hebbe Koos en Truus goed geslape?

—Best! zei de Juffrouw, op een toon van—„Waarom zou’en ze niet?”

en keek naar het plat, waar het tweetal speelde. Gut ja, de
presente! Stik vergete gisteravent. Nou m’ar, dáár nou maar om
jokke, anders gaf dàt weer gemaal.

—Truus, ik hèb een brosje voor je, maar je krijg em morge pas.…

—Hè-è.…

—Ja, ’k moest hier m’ar effe zijn, ’k wis’ niet dat ik langs zou
komme.… hij leit bij Oom, je krijg em morge.…

—En main tol?

—Die krijg je-n-ook.… Spele jullie prettig?.… Dag!.… Dag Juffrouw,

Juffrouw.…

O, de Juffrouw zei iets vriend’lijker ge-dag. Dat was om de tol en

brosje! De feeks niet.… nou, stik jij dan maar! Hè, die nare spoke
toch.… Nou gauw naar d’er kamertje.… Kon ze dáár de dag ma’r
blijve! Nog ’en heele dag bij Oom.… O, wat was et vrees’lijk toch,
alles, alles, nu bij Oom!.…

Haar oogen waren weer blind van tranen, toen ze vóór de deur van
haar kamertje stond. Ze was zoo moe, zwàk voelde ze zich, om maar
zóó naar bed te gaan; en meteen had ze ’t bewustzijn, dat ze zéker
niet zou slapen; angstig was ze:—hoe zou ’t nog gaan? as Groo’va
dit nu toch es merkte! en bij die angst priemde er in haar een vaag
gevoel van grievend onrecht dat háár werd aangedaan. Ze had zich
zóó lang zóó verheugd op „Rotterdam en Oom”; Groo’va had z’in
alles tegengesproken, wanneer die zei, dat het leven te Rotterdam
haar zou tegenvallen. En nu viel ’t zóó vrees’lijk tegen: veel erger
dan Groo’va ooit mòcht weten. Ze waren toch van fesoendelijke
komaf: Groo’moe, maar Groo’va zelf ook. En as je dan de
verhoudinge zag, waar Oom Jan in leefde! Groo’va [108]had et ééns
gezeid: dat Oom beneden z’en stand was getrouwd. Nou, je hoefde
Tante maar te zien en te hoore! En Tante ’er broer—die vuile
gemeenert! Dat zij die’ nou nog telke’s zien zou, misschìen dees
eige’ste middag al wel.… As ze ’t nou m’ar an Tante gezeid had!.…
Och, dat had ze nóóit gekund! Zóó ie’s over te vertelle! Waarom was
ze ook niet bij Tante blijve loope. Toe’ bij die’ draaimole had-ie
ommers ook al zoo gemeen gepraat. Nou juist, maar toe’ had Tante
et em ook gezeid. Zij had niet kunne denke, dat ie later nog us zou
beginne en er dan vast zou houe’.… Hè! zóó gemeen, en midden op
straat!.… Zóó’n gemeene boel as ’t venacht ook was op straat.…
Oóm, die haar daar in gebracht had, Oom die zellef dronke was.…
Zòu Oom drinke? Ze had et niet gemerkt, die maande. Te-minste,
niet van dronke-zijn. Heere, Heere, as dàt d’er ook nog bij moest
komme, dat Oom an de drank was!.… Gut ja, ’t geld! Maar wéér ’en
riksdaalder.… Hemeltje, die hàd ze niet. Enkel die twee muntjes nog.
As ze d’er dáár een van liet kijke.… Vrage-n-an Meneer om te
wissele! Hè, kon ze m’ar thuis blijve! Niks geen lust, de heele
middag.… Zòu Gerrit dùrve terugkomme? Och zoo’n jonge durreft
alles.… As ze-n-is, hè ja, naar de Koendersen. Mien’ wou der gistere
niet zien. Nou! zij zou dan nèt héél gewoon doen. En ze zat dan niet
bij Oom.… Werd daar?.… Ja, daar riep Meneer!

—’En brief? Ik kom!.… O, dank u wel.

—Hij sting op de schoorsteen, achter. Gisteravent al gekomme.

—Dank u wel.

Vriendelijk van Meneer, om half de trap voor d’er op te komme. De

Jùffrouw niks d’er van gezeid, dat er een brief was.… O jee ja, dat
muntje nog.…

—Meneer!

Gauw nog weer de trappen af, Meneer achterhaald, en gevraagd of

hij wisselen kon.

—Kom dan maar effe bij me op ’t ketoor. [109]

—Assublief.

’En brief van Groo’va! Groo’moe’s beurt toch, deze week. Och jee,
Groo’moe „minder goed”. Daar had Groo’va wel gelijk an, Groo’moe
hartkloppinge, altijd ongerust. Hè? Rika Heukelman, wou dìe komme
helpe? Natuurlijk omdat die slechte Geer d’er niet was. Hè, zoo’n
spook, net of Nicht Bet ’et niet meer kon.… Wat! Oom, nou na huis?
Dat moest ook ’en rede hebbe! en haar had-ie niks gezeid! Zou-d-ie
dan nòg om dat geld?.… Hè, wat naar toch. Moest zij schrijve? Nee’,
niet klikke. Maar wat dàn?.… Hè, as Oom hier is niet woonde!.… Dan
zat zij nou ook niet hier. „Het geeft ons vreugde, dat Gij u bij de
Familie Heins meer en meer schijnt thuis te gevoelen. Maar vergeet
toch niet, mijn Kind, ons wezenlijk Tehuis is niet van deze aarde.
„Een ding heb ik van den Heere begeerd,”—zegt de Psalmist—„dat
zal ik zoeken: dat ik al de dagen mijns levens mogt wonen in het
huis des Heeren.…” Wat had dat er mee te maken, dat ze ’t prettig
had hier thuis! As ma’r niet die vele standjes tusse man en vrouw.…
Zóó naar! ’t Was Meneer ook an te zien, telke’s as d’er standjes
ware. Juffrouw niet, zag altijd grauw.… Maar ’en korte brief van
Groo’va. Naar van Groo’moe.… En dàn Oom! As et goeie mens dàt
wist! Nee, zij mòcht-er niks van schrijve, ’t zou dan loope as et liep.
Toch es vrage straks an Oom! En nou weg!.… Et muntje nog.…

—Wat kijk jij weinig kermisachtig! zei Meneer, terwijl hij haar het
geld voortelde, twee rijksdaalders en vijf guldens.

Ze stond naast zijn hooge lessenaar, waar ze daag’lijks kwam te

staan, ’s morgens bij het koffie-brengen. Maar het was er nu zoo
anders, met de Zondag, niemand verder, leegt’-en-stilte overal. Toen
ze binnen was gekomen en Meneer weer had zien zitten, netjes op
zijn zondagsch nu, maar zoo ijverig toch bezig in de groote
cijfersboeken, was, als wachtte’t bij de deur, over haar ’t gevoel
gevallen dat ze toch niet kòn verkroppen al die narigheid hier thuis.
Moedig was ze van [110]boven gegaan, net; vast van zins om nu niet
aan ’er zenuwen toe te geven, zich heen te zetten over al de droeve
dingen van deze dag. Maar ze kreeg zóó’n meelij met hem.…

—Heb je niet veel schik gehad?

Ze knikte nee’. Keek hem niet aan. Wat kon de kermis nu toch
schelen!

—Jullie ben toch uit gegaan?

—.… Oom was dronke, zei ze aarz’lend.

—Oom?!.… Hij kan zoo weinig hebbe!

Was dat zoo? daar was ze blij om.

—Weet u ’t zeker?

—Wat?

—Van Oom.

—Dat ie weinig hebbe kan? Och jee ja kind. Posetief hoor!

Meneer làchte! Zij.… ze kon niet. Toch viel haar een pak van ’t hart!
Oom hàd gister’ veel gedronke. Goeie hemel, al die glaze! Maar as
nou z’en vriend toch zei.…

—Wier’ ie lastig? vroeg Meneer.

—Lastig?.… Och.…

—No’, hij kàn soms lastig weze.… Was ie niet heel aardig voor je?

—Hij? Jawel. Maar Gerrit Holkers.…

Ze wist niet of ze ’t zeggen zou. Ze schaamde zich zoo over wat er

was gebeurd, ze zou ommers ook liever heelemáál niet meer over de
kermis hebben gesproken, maar ze had zoo’n behóefte om het te
zeggen, om vertrouwelijk te doen tegenover Meneer.…

—Holkers? Da’s ’en zure jonge.

—’En geméénert.

—Zoo? dat ook?.… Och jee!.… Dus geen pret gehad?

—Pret? Nee niks!

—Wij … moste-n-is same kermishoue’!… Zou je wille …

Zij voelde de lessenaar wankelen. Ze hoorde heel goed hoe Meneer
het meende, niks as ’en grapje, uit goejigheid, omdat ze zoo’n nare
avent gehad had; en toch kreeg z’opeens ’en [111]angst, of z’en
droom vervuld zag worden: Hij, Hij was et, gister’avent, in de tent,
die mooie jonge, die daar met ’en meisje zat!.… Got!.… Meneer
mocht toch niks merke.…

—J.… j.… a! stotterde ze, met gedwongen lachje, zooveel mógelijk

als-vroolijk.

Gauw ’et geld nu, en dan weg!

—Wat hei’j de kinders blij gemaak’, hoorde ze zijn vriendelijke stem.

—Blij?.… Mit niks!

—Nou ja, ze krijg ’et toch.

—Ik vin’ ’t zoo aardig van je, Geertje—streelde weer die lieve stem—
da’j zoo lief ben voor me kinders. Trùúsje heb-ie opgepast.… as ’en
moeder.

Even dorst zij opzien. In die mooie oogen. Hij, zoo goèd, zoo’n beste
vader, en zóó vriendelijk voor háár.…

—’t Snoesje! zei ze.

Truus, ’en engel!

Nam meteen et geld van tafel.

Toen, opeens, hìeld hij haar hand.

Klemde die, zacht, in de zijne.

—’k Wou da’ jij de moeder was.…

—O, Meneer!

De gulden viel.

Maar zij holde weg, het huis uit.

De vreemdheid van een ijswagentje, wit, met goud, en rood

gordijntje, poppedingetje, zoo vreemd, schrikte haar van haar
verbijstering los. Eensklaps was het ding vlak vóór haar, dreigde ’t
witte hout hoog vóór haar, zag ze zich er tegen loopen.… Got! ze
was op de brug over ’t Steiger.—Daar hadt je de ouwe juffrouw Van
Dam met kerkboek.—„Dag Juffrouw!”—Ze was bijna tegen de ijsvent
angeloope.… Wat ’en mense!—Hoogstraat! Liep ze? Och já, ze liep
goed, nou de Wagestraat maar.

Het was, of ze d’er verstand kwijt was. [112]

Hóe was ze ’t huis uit gekomme? Had Sefie d’er gezien? Nee, ze was
d’andere deur uit gegaan, de huistrap, en niemand had-t-er gezien.

Wàt zei hij?.… Nou niet an denke! Niet an denke! Niet an denke.…

Zij versnelde haar gang.

—Perdon!

Ja gut, da’ kon ze niet helpe. Was dan óók wat uitgeweke, vent! Hè,
zoo vol hier. Zat ze maar erge’s!

Hoe hàd ze zoo stòm kunne zijn, gisteravent, om niet da’lek te zien,
dat die jonge-n-op Meneer leek. Hè gut, zoo as-t-ie z’en meisje-n-
ankeek, toen ze opstonne.… Niet an denke. Nee. Ze most nou,
wacht is.… Jee, waar had ze-n-et geld gelate? O, in d’er zak
gelukkig. De persentjes voor Truus en Koos niet vergete! Strakkies
kon dat, as ze na de Koenderse ging .… Oom niet goed vinde dat ze
ging? Ja, dáár had ze maling an. Gewoon zegge, as hij wat zei:—
Oom, hier ruik’ et me te veel van.… u weet wel.… Hèhèhè!.… Dus,
Oom kon maar weinig hebbe. Waarom dan toch veel gedronke?
Stakkerig was Oom in alles, altoos meedoen en niet kunne. Hoe wist
Meneer dat, van Ooms drinke? Nou, as vrinde toch, netuurlek wel es
same-n-uit gewees’. Meneer, ja, die zou, as-t-ie wou—netuurlek!
Maar zoo iemand doet et niet.

.… Dat Hij zéker nóóit us in z’en leve gelukkig erge’s gezete had,
zooas die jonge gisteravent.—Met de Juffrouw!!

—„’k Wou da’ jij.…”

Nìet an denke.

Daar hadt je nou al vier jonge pare die same na de kermis ginge.
Ook vroeg t-er bij. Toch netjes. En kijk daar us, hoe aardig, die twee
moeders met al dat kleine grut. Waarom ging de Juffrouw nou niet
us met Truus en Koos? Kan je begrijpe, veel te min voor zoo’n
medam! Nou moest die arme Troelala, de Truuzepop, met Sefie uit.
Zien ’en áárdig brosjetje voor d’er te vinde. Aardig dat Meneer ook
zooveel meer van Truus hiel’ as van Koos. Meestàl vaders meer van
de dochter. [113]

En Truus leek zoo sprékend op um. Zou ’en heel mooi meisje worde.
As ze maar wat sterker wier. Had dat kwakkelige in d’er gestel van
de moeder. Naar voor Meneer, zoo’n ziekeleke vrouw! Waarom had ie
die genome? Nou, netuurlek blijve hange, gedacht et zal wel gaan,
hij eerzuchtig en zoo arm, en zij rijk. Met er geld em ingepalmd, en,
nou ze-n-em had, altoos sarre. Hè.… zoo’n geméén .… spook toch!
’En man as Meneer, zóó goedhartig en zoo braaf, en die ’t leve zuur
te make, om.… om niks! As ze niet van um hield, waarom dan zoo
d’er best gedaan om um te krijge? Bang dat ze nóóit ’en man zou
krijge. Ja nou, da’ was te begrijpe. Zoo’n afzichtelek bakkes! Dàt was
’t zeker:—sjelezie! Jeloersch omdat Meneer zoo knap was en zij zelf
zoo leelek! Nou maar, da’ was dan ’en reden om des te liever te zijn
voor d’er man! Nee, et zat em in d’er aard, nèt zoo’n lage, gemeene
aard as d’er moeder, ook zoo’n feeks,—had in die jeneverkroeg
moete blijve.… En nou juist ’en man as Hij, die zoo’n behoefte had
an liefde—dat zag je, as ie was met Truus.…

Geertje voelde dat zij moe, te zwak was, om te kunnen schreien. De

regen had verfrissching gebracht: zij voelde zich bleek-en-mager-zijn
onder de windslieren aan de Schie. Zij voelde een wanhoop haar
lichaam bevangen, zoodat het loopen haar te veel werd.

Zij drong zich voort, met doode beenen, een lichaam, mager, toch
zoo zwaar, over de hobbeling der keien, tot de norschig-trieste
straat, stofferig alweer, vuil-nieuw, waar Oom woonde.

Ze vond het erg naar, Tante te zullen hooren, Oom terug te zien,
maar het moest nu, en alles was naar—en zij schrikte, als van iets
teleurstellends, toen de huisdeur bleek gesloten. Niet onmiddellijk
zag ze, van binnen onderaan tegen het glas geplakt, het papiertje,
waarop Oom had geschreven, dat de sleutel „aan den overkant”
was. Dus moest ze nu naar die kroeg! Oom was groot met zukke
mense!.… [114]

Als radeloos opeens was zij, zóó toen de huisdeur, onder haar boos
gewring en gedruk, rinkelend bij de plotse smakgang, had
toegegeven; door de wrange benauwdheid geloopen, tot de keuken,
toen terug, tot de drempel van de winkel, als beschaamd om zich nu
weder buiten te toonen. Maar de huisdeur stond nog open. Open
láten kon z’em niet.

Wat er in huis verder open te zetten viel, was open. Ook het
tuimelraam boven de winkeldeur. Breng maar ’s lucht in zoo een
stank!

Nadat ze de huisdeur had gesloten, weer met de sleutel, nijdig-

sekuur, wòu ze zien, wàt met de bedstee.… Als een bang kind zoo
voorzichtig, opende zij de eene deur, bonsde da’lek em weer toe.
Niks daar nog in schoongemaakt! Hoe was ’t nou toch mogelek, dat
Tante dan kon uitgaan! Waar zoue ze heen zijn? Had ze-n-et toch
maar gevraagd, hierover, ’t leek wel gek, maar dan wis’ ze ’t nou.…
Zeker same-n-uit om geld! Ja, daar hadt je ’t, dat most et weze!

Zou zij de bedstee schoonmake? Iechut, niks geen lust in. Tante zou
’t misschien verwachte, wetend dat zij eerder thuis kwam.… Zòu
ze.…?

Ze had de hand al aan de deurknop. Ze vond het náár het niet te

doen. Maar voor de afkeer van de stank zakte haar wil weg. Ze
vòelde de aandrang langs haar borst afzakken; toen lag er opeens
een gewicht op haar schouders, ze moest de borst krommen, ze
ademde in kleine zuchtjes, en langs de muur tastend, als een zieke,
sleepte ze zich naar het keukentje, waar ook nog alles was als
straks, viel er neer op het veldbed, de beenen buiten bed op de
grond, de romp schuin over ’t bed gestrekt.

Hè, ze was zoo moe, zóó moe. Ze hoorde een balein in ’er beste lijf
kraken, maar ze was zóó moe, zóó’n slaap! Toch niks lekker in dit
bed. En die warmte hier, die stank. Altijd toch die nare gootsteen.
Tante ’t kraantje toegedraaid. Zuinig op ’en beetje water. Dat niks
kost! Dáárop wel [115]zuinig!.… Hè-è—zóó, nu lag ze beter.… Zonde
van ’er beste jurk. Toch bedorve, gisteravent, van die akelige
regen.…

D’eene knie omhoog getrokken, ’t been in bijna rechte hoek, lag ze

plat nu op de rug, d’armen wijduit tot een kruis.
En op eenmaal was het vreemd—vòelde zij weer.… aan haar hand—
net als straks—die zachte druk.…

—’k Wou da’ jij.…

O Got, o Got! Ze hoort de stem, ze ziet Hem zitten.…

Met een ruk gooit ze zich om, beide beenen nu ook het bed op, ze
voelt dat ’er japon ergens haakt, ze hoort het scheuren; en dat doet
er, ’t dòet plezier, àlles zou ze willen scheuren, willen tràppen!.… God
nog toe.… Niet an denke, niet an dènke.… Hier die hand, hè ja, zoo;
knijpe.… En ’er hoofd diep weg in ’t kussen.…

.… Was daar iemand, klopte’ ze? Héére, Tant-en-Oom terug!.… Cho,

wat zag z’er uit! D’er haar! En d’er jurk zoo erg verkreukeld!.…
„Ja!”.… Got, ze kon toch zoo niet gaan!.… Effe nog.… Och jee, geen
borstel! Nou dan, zóó.… Maar viel daar ie’s? O, ’en gulde. Jee ja! ’t
geld had ze zoo, los, in d’er zak.… Straks wel vinde.

—Ja! Ik kom!

Van binnen ging de deur gemakkelijker open dan van buiten. Het
slot knerste, een ruk.…

—Nee!

En met ’er voet, ’er heele lijf, vooroverbuigend, toen opdringend,

hield ze tegen.

Gerrit was daar! hij wou binnen! had zijn eene voet al binnen, ’t
lichaam vulde de ruimte. En als stond hij haar naar ’t leven, was zij
fel op haar verweer, door een doodsschrik opgezweept. Achter hem,
dáár, in de straat, zag ze menschen, zag een juffrouw die ze kende
met een emmer warrem water, meisjes gingen ook voorbij, één bleef
kijken, liep nu door.… alles zag ze, met bewustheid, doch het
strièmde ’r onrust aan: nog getuigen van haar schande.…

—Waèt hebbe me no’ an de hand? lijzigde haar vijand. [116]

—La’los! Ga weg! huilschokte, haar stem terug.

—Maid waët is-t-er, bai je gek?

Doch hij had zijn voet weggetrokken, hij wàs achteruit geweken, en
zij bònsde dicht de deur. Er rinkelde iets, het viel, kapot? o, et was
dat kettinkje.…

Weg!

Maar.…

Had ze niet dwaas gedaan?! Wat zou Tante dáár van zegge!.… Nee!
ze had niet anders gekùnd! Zóó’n gemeenert, alleen mee in huis. O,
ze zou et em wel zegge, liet-ie maar es durve beginne, dan zou
Tante-n-alles wete, en as Tante z’en partij trok, nou, dan kwam ze
nóóit weer hier. Net zoo lief bleef ze ’s Zondags thuis.… Groo’va.…
Ja, as die et hoorde! Maar dan moest ze alles schrijve, hoorde
Groo’va van de kermis, dat zij ’s nachts mee uit geweest.… En as
Groo’va àlles wist, alles hoe et was en ging hier, dan mocht ze zeker
nie’ langer in Rotterdam blijve.… En ’t zou Groo’va zoo’n verdriet
doen.… Beter maar geen ruzie make.… Hè, ze moest zich nou wat
wassche.… Tante, nou ja, as die kwam.…

In het keukentje deed ze haar japon uit.—Gorrie, wat ’en

winkelhaak!

En zoodra ze zich ontkleed voelde:—als ze dat eens zei, dat ze net

bezig was geweest zich wat op te knappen, en daarom Gerrit niet
had willen binnenlaten.
—’k Doch dat u et was, anders ha’k nie’ opegedaan ook!

Ze zei het jokkentje al vooruit hardop, en hier moest ze in d’er eigen

toch om lachen. As j’altijd oprecht wou zijn, ’t kòn niet, ’t was
onmogelek.

Toen bedacht ze, dat ze nu toch nog wel gauw de bedstee kon doen,
alles ’er es flink schoonmaken, dan was Tante zéker in ’en goeie
hum.

Eerst zocht ze nog haar geld bijeen—negen gulden maar—o ja, een
had ze d’er laten vallen op ’t ketoor, nou die kreeg ze wel terug,
haha, dáár hoefde ze niet bang voor te zijn!.… [117]

Ze was nog bezig, toen Oom en Tante kwamen. Bij het opendoen
riep ze: „effe wachte”, en toen, dat alleen Tante in de kamer mocht
komen.

—Maid wa’ bai je no’ begonne!

Tante vond het blijkbaar prettig. Zij, door plotse drang gedreven,
volgde Tante in de keuken; Tante had vleesch meegebracht, ze
moest geld hebben gevonden; maar toch volgde zij haar drang.

—Tante! voordat Oom et ziet!

En gauw stopte ze haar de twee rijksdaalders in de hand.

Tante wou niet, ’t zou niet wezen, maar ze nam ten slotte aan.

Daarna maakten ze samen gauw verder de kamer aan kant, terwijl

in het keukentje een kliek van de vorige dag op het vuur stond, waar
ze de karbonnades bij eten zouden, die Tante had meegebracht.
—’k Dach’ da’ Gerrit nog zou komme, zei Tante plotseling onder ’t
werk.

Toen zij—sprak ze wel netuurlek?—:

—Gerrit is d’er al gewees’, maar ik heb um weggestuurd, ’k kon um

zóó niet binnelate.…

En brutaal keek ze Tante aan.

—No’, dan kump ie nog well, onverschilligde Tante, en veegde voort.

Geertje was nu ook weer rustig.

Ze wist niet meer: zóu ze naar Koenders of niet?.…

Gerrit was nog niet gekomen.

Tante had „voor geen geld” willen hebben, dat Geertje haar nu ook
hielp met het aan kant brengen van het eetgerei, en zij stond met
Oom te praten, die, vadsig na het maal, zich een stoel had gezet op
straat, vóór het winkelraam. Om de warmte had hij zijn jas
uitgelaten, maar in zijn—eenige—Engelsch hemd zag hij er weer
„wel as ’en heer uit”, bekende Geertje zichzelve. Kalm daar leunend
tegen de [118]deurpost, dacht ze ook nog eens aan straks.… Ja, ze
was te gauw geweest! Maar ’t was niks, ze zou zich redden!

—Zeg, Geer, begon Oom op zijn vriendelijkste toon van

verstandhouding, zeit Heins jou nog wel is wat van z’en planne met
et weekblad?

—Mijn? nee! hoe komp u daaran?

—Nou, hij zal d’er toch wel is met iemand over spreke. Je kon d’er
toevallig bij zijn gewees.… Zie je, ik vertròuw um niet, ’k weet niet
zeker wàt ie wil, maar dat er wat broeit, staat vast.

—Heb u daarom an Groo’va geschreve?

—Groo’va?

—Ja, u gaat er ommers heen? Te minste, Groo’va schreef.…

—He’t-ie jou daarvan geschreve?! Wat schreef-t-ie?

Geertje tastte al naar de brief. Maar hij was niet in haar zak.… Jee,
ze had ’em thuis gelate, op ’er tafel late legge.… as de juffrouw.… of
Sefie.… Gelukkig, dat er nèt dat zinnetje-n-in sting, dat et haar thuis
goed beviel!

—’k Heb de brief niet in me zak. Groo’va schreef alleen, dat-ie u

verwachtte.

—Ja, ik moet er maar is heen. Zie je kind, et is van ’en te groot

belang voor ons. ’t Plan, je weet et, is van mijn. As Heins ’en eerleke
kerel was….

—En Meneer is toch uw vriend!

—Nou ja, vrind, of geen vrind, maar ik ben nie’ zéker van em! As-t-ie
ons belaazre kan, houdt-ie mijn en Maandag d’er buite.…

—En u heb me zelf verteld, dat Meneer altoos gezeid het: ’k wil et
doen, maar eerst wat geld.

—Ja, maar dat geld hei je zóó ma’r niet bij mekaar! En nou bèn ’k
zoo bang, dat hij ondertusse stiekem z’en gang gaat en de zaak
alleenig klaar speelt.

Als hij et geld kan vinde, dacht Geertje, maar ze zei maar niets meer.
Oom toch altoos met z’en plan! Net of ’en ander zoo ie’s ook niet
had kunne bedenke! Mos’ je net bij Meneer [119]weze! Had ommers
àltoos wat nieuws an ’t hoofd! Hè, zoo’n stakker toch, die Oom!
Maalde nou maar van dat plan. En liet zoo z’en zaak verloope.…

Plotseling zei ze, dat zij „nou maar is ging”. Zij moest nog ’en
boodschap doen en noodzakelijk is naar Juffrouw Koenders toe.…

—Gut! die mense, smaalde Oom.

Oom scheen verwonderd, en ook Tante keek niet meer zoo

vriendelijk als straks; maar zij dee’ lekker of ze niks merkte, ze vroeg
of ze dan „tege de avent nog is terug mocht komme” en haastte zich
weg.

Nou liep ze Gerrit meteen mis!

Aan de toon waarop Mina gezeid had:—„Dag.… Geertje”, en toen

naar binnen had geroepen:—„Moeder, daar is Geertje Hendriks”, had
deze terstond gehoord, dat ze bij Koenders niet welkom was. Die
toon had zoo iets beteekend als:—„Zeg moeder, wat zeg je daar nou
van, daar is waarempel Geertje Hendriks”—èn:—„Was ze nog maar
weggebleven”.… Nu, ze was er in lang niet geweest, maar dat
afgeven op anderen dat die menschen ook altoos dee’en:—op
iedereen, vroeger op Oom, tegeswoordig op meneer Heins—die ze
heelemaal niet kenden, enkel omdat-ie een vriend was van Oom.…
Als ze haar liever niet meer hadden, moesten ze ’t maar ronduit
zeggen. Maar nu was zij eenmaal bij hen, kon ze toch maar zoo niet
opstaan. Hè, die Mien was treiterig, die sjeneerde zich al niks: om
nou te vragen:—„Ging je uit, gisteravent?” dat wou toch zooveel
zeggen as:—„Ik heb je wel gezien, al heb ik je niet gedag gezeid”.
En wat moest dàt nou beteekenen, dat ze nou al voor de tweede
keer over Groo’va en Groo’moe begonnen, die z’ook heelemaal niet
kenden; en niet kikten van Oom-en-Tante?.…
Geertje snapte ze wel, ze doorzag ze heel goed: zuilie ware brave
mense, en Groo’va en Groo’moe, allemaal brave mense; maar de
mense met wie zij, Geertje, verkeerde, [120]Oom-en-Tante, en
meneer Heins, dat ware niks as zondaars.

O wacht, nou van de kermis!.…

—Wij doen netuurlek niet an de kermis.

Nee, dat zou weer zonde weze! Maar nou is lekker niet zegge, dat
zij, Geer, wel uit kermishoue was geweest. Meedoen; net doen of ’t
van zelf sprak, dat ’en braaf mens geen kermis hiel’: dan hadde ze
niks geen eer van d’er prate, en anders kreeg Geer nog ’en
predekasie.

Wacht, Dominee Gobius! Ja, as die d’er niet bij gehaald was!

—Is ie al is bij je geweest?

Nee, hij was nooit bij d’er geweest.

—Och ja, hij heef’ et ook zóó druk. Moeder he’t over je gesproke.…

Niks zegge, nee! géén dank-je nou.

Welke dominee d’er bij Heins komp?

—Da’ weet ik niet, ik zag d’er nooit een.

—Komp er nooit ’en domenee?

Hè, zu’k schijnheilig volk nou toch! Da’ was nou enkel om te plage,
om braaf te doen: bij ons komp ie wel, ze wiste-n-et ommers
drommels goed, dat Meneer nou eenmaal niet kerksch was.
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

ebookultra.com