MktMf]ík MkkrníÞ fkhku

Lkk{ h[Lkk
{nkfrð ¼kMk - MðÃLkðMkËíkk(Lkkxf)

Lkku÷us Ãkkðh
{æÞ{ÔÞkÞkuøk (Lkkxf)
Ãkt[hkºk (Lkkxf)
fýo¼kh (Lkkxf)
Ëwík Äxkuíf[ (Lkkxf)
QÁ¼tøk (fYýLkkxf)
{nkfrð - {k÷rðfkyÂøLk{ºk (Lkkxf)
fk÷eËMk - rð¢{kuðoþe (Lkkxf)
hÄwðtþ (Lkkxf)
ÉíkwMktnkh (Lkkxf)
yr¼¿kkLk þkfwLík÷ (Lkkxf)
MktÃkkËf :-ðe.çke.Ãkh{kh
fw{kh Mkt¼ð ({nk fkÔÞ) (M.com,B.ed)
{u½Ëwík (¾tz fkÔÞ) {ku.9824274596
þwÿf - {]åAfrxf {ku.9824348980
¼khrð - rfhkíkkswoLkeÞ
Email :[email protected]
frð{kÄ - rþþwÃkk÷ðÄ
¼ð¼wrík - Wíkh hk{[rhík
{k÷íke {kÄð Mk{kÄe MÚk¤ku MkwÄkhu÷ ykð]-rík - 2016
{nkðeh [heík rfþkLk½kx [kiÄhe [hý®Mkn
n»koðÄoLk - LkkøkkLktË (Lkkxf) þktríkÄkx ßðknh÷k÷ LknuÁ
híLkkð÷e (Lkkxf) hks½kx {nkí{kt økktÄe
:: xkEÃk Mkuxªøk :: :: {wÿf ::
r«ÞËþeofk (Lkkxf) y¼ÞÄkx {kuhkhS ËuMkkE ©e Ä{ouoþ¼kE fk÷eÞk W{k ykuVMkux çkkuxkË
çkký¼è - fkËtçkhe ðeh¼wr{ hkSðøkktÄe {w.çkkuxkË. {ku.9824336635
n»ko[rhík þÂõík½kx ELËehkøkktÄe
rðþk¾kËík - {wÿkhkûkMk (Lkkxf) rðßÞ½kx ÷k÷ çkknkËwh þkMºke

(76) (1)
 (6) LÞwxÙkuLk çkkuBçk rLkSoð ÃkËkÚko fu r{÷fíkLku LkwfþkLk fhíkku LkÚke.
(7) rð{kLk {kt hk¾ðk{kt ykðíkk ç÷uf çkkuûk Lkku Lkkhtøke htøk nkuÞAu.
(8) «kýeyku{kt fk[çkkLke ykÞw»Þ {ÞkoËk MkkiÚke ðÄw nkuÞ Au.
(9) {uhuÚkkuLk ËkuzLkwt ytíkh 42.195 rf.{e (26{kE÷ 385 ðkh) nkuÞ Au.
(10) ÷k fçÞwoÍhu [tËeøkZ yLku økktÄe Lkøkh þnuhLke MÚkkÃLkk fhe
(11) yhðÕ÷e ¼khíkLke MkkiÚke swLke Ãkðoík{k¤k Au.
(12) rðïLkwt MkkiÚke ô[w Íkz ðktMk Au.
MktÃkkËfLke f÷{u :- (13) LkkE÷ LkËe WÃkh ykïkLk zu{ çkktÄðk{kt ykÔÞku Au.
(14) økktÄeSyu Ë.ykr£fk{kt rVLkeõMk yk©{ MÚkkÃÞku níkku
yuf yuðku s{kLkku níkku sÞkhu Mðkuzo EÍ Ãkkðh (15) øktÄf íkíðLku fkhýu økh{Ãkkýe Lkk Íhýkt ðnuAu.
yux÷u fu suLkk{kt çkknw çk¤ nkuÞ íkuLkk nkÚk{kt Ãkkðh hnuíkku,íÞkh (16) fBÃÞwxh çkkELkhe ¼k»kk Mk{su Au.
ÃkAeLkk Mk{Þ{kt {Lke Es Ãkkðh yux÷u fu suLke ÃkkMku ¾wçk ÄLk (17) ík]ýknkhe Ãkkýeyku{kt MkuÕÞw÷kuÍLkwt Ãkk[Lk LkkLkk yktíkhzk{kt ÚkkÞ Au.
nkuÞ íkuLkk nkÚk{kt Ãkkðh hnuíkku,Ãkhíkwt nk÷Lkk Mk{Þ{kt Lkku÷us EÍ
Ãkkðh yux÷u suLke ÃkkMku ËwLÞðe ¿kkLk Au íkus Ãkkðh Ähkðu Au. (18) ïuíkÃkºk yu hk»xÙeÞ yøkíÞ Lke çkkçkíkku Lku «økx fhu÷ku ËMíkkðus Au.
yk ÃkwMíkf ík{k{ «fkhLkk ÷kufkuLku yuf «fkhLkku ¿kkLkLkku Ãkkðh (19) {kLkð þheh Lkk 23 òuz htøkMkwºkÚke çkLkíke ÔÞðMÚkkLku DNA fnu Au.
Ãkwhku Ãkkzu Au. yk ÃkwMíkf ðk[LkkhLku ÃkkuíkkLkk{kt Lkku÷us ÃkkðhLkku (20) EríknkMk ÷u¾LkLkk rÃkíkk økúeMkLkk nexkuzkuxMk fnuðkÞ Au.
Mkt[kh ÚkÞku nkuÞ íkuðe yLkw¼wíke ÚkkÞ Au. yk ÃkwMíkf{kt ßÞk MkwÄe
ÃkkÞkLkk ¿kkLkLkku «&™ Au. íkku íku{k çkÄws yufË{ xwf{kt ík{k{ «fkhLkk (21) çkkiæÄ MkkrníÞ {wÏÞíðu Ãkkr÷ ¼k»kk{kt ÷¾kÞw Au.
¿kkLk ykÃkðkLkku «ÞoíLk fhðk{kt ykÔÞku Au. su MÃkÄkoí{f ÃkheûkkLke íkiÞkhe (22) Lkkxâ þkMºk Lkk rÃkíkk ¼hík {wLke Au.
fhíkk ík{k{ rðãkÚkoeoLku yuf {sçkqík ÃkkÞkLke Lkeð {wfu Au. yk ÃkwMíkf ík{k{ (23) yurþÞkLke MkkiÚke {kuxe yLku ôze {UøkuLkeÍ Lke ¾ký {æÞ «ËuþLkk çkk÷k½kx ¾kíku ykðu÷e Au.
«fkhLke Ãkheûkk{kt ÃkwAkíkk «&™kuLkk «íÞûk fu Ãkhkuûk heíku Mkk{LÞ ÃkkÞkLkk ¿kkLkLkkt
90%sux÷k Wíkh{kt MknkÞf çkLke þfu Au.yk ÃkwMíkf ÷¾ðk{kt su su ÷kufku {Lku (24) {kLkðe yu Mkki «Úk{ íkktçkk Lkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku.
{ËË YÃk ÚkÞk Au íku Mkhðk «k.þk¤kLkk rþûkf r{ºkku íkÚkk fkrLkÞkz «k.þk¤kLkk (25) nu÷eLkku Äw{fuíkw 1986 {kt Ëu¾kÞku níkku. nðu 2062 {kt Ëu¾kþu
rþûkf ©e f]»ýfktík¼kE Ëðu MkknuçkLkku nw ¾wçk ¾wçk yk¼kh {kLkw Awt. (26) {kLkðeLkk fhkuz Lkk fw÷ 33 {ýfk nkuÞ Au.
(27) rðï{kt MkkiÚke «Úk{ fkÞËk ½zLkkh nB{whkð níkku
(28) EhurzÞ{yu rðïLke MkkiÚke Mk¾ík Äkíkw Au
ðe.çke.Ãkh{kh (29) ¼khíku Lkkýk{kt Ëþktþ ÃkæÄrík 1957 {kt þY fhe.
(M.com,B.ed
M.com,B.ed))
(30) ykÞoðúík sBçkwrÿÃk MkÃík®MkÄw yu ¼khík {k Ãkkihkrýf Lkk{ Au.
íkk.25-6-2016,

(2) (75)
 {nkÔÞÂõíkykuLke MkwÂõík
(1) ¼khíkLku yku¤¾ðku nkuÞíkku Mk{úkx yþkufLkku yÇÞkMk fhku -hrðLÿLkkÚk xkøkkuh
yLkw¢{rýfk Ãkus Lktçkh
(2) Ãkrù{e MktMf]rík ÿkûkLke Au. ßÞkhu ykÃkýe Ãkwðo Lke MktMf]rík YÿkûkLke Au -Þw.÷.ËuþÃkktzu
¼køk-1 økwshkík (Ãk)
(3) ÍkzLkk ÚkzLku fkÃke Lkk¾ku zk¤k ykÃkkuykÃk íkwxe Ãkzþu. -çkkShkð Ãknu÷ku
(4) Mðhks yu {khku sL{MkeæÄ nf Au íku nw {u¤ðe Lku s stÃkeþ -çkk÷ øktøkkÄh xe÷f (6). økwshkík{k {n¥ðLke zuheyku
(2). økwshkíkLkwt {tºke {tz¤ (7). økwshkíkLkk {wÏÞ zwtøkhku
(5) íkw{ {wsu ¾wLkËku {uíkw{u ykÍkËe Ëwtøkk. - Mkw¼k»k[tÿçkkus (3). økwshkíkLkk {wÏÞ{tºkeyku (8). økwshkíkLke MkkrníÞh[Lkk yLku h[rÞíkk
(6) nw {kLkðe {kLkð Úkkðw íkkuÞ ½ýw. -MkwtËh{ (4). økwshkík rðþu {níðLke çkkçkíkku (9). økwshkíkLke MkkrníÞfkhkuLke h[Lkk
(5). økwshkík økwshkíkLkk rsÕ÷k yLku íkk÷wfkyku
(7) ßÞkt ßÞkt ðMku yuf økwshkíke íÞkt íÞkt MkËkfk¤ økwshkík -frð ¾çkhËkh
(8) {tøk÷ {trËh ¾ku÷ku ËÞk{Þ {tøk÷ {trËh ¾ku÷ku. -Lkh®Mknhkð rËðuxeÞk ¼køk-2 ¼khík (13)
(9) ftE ÷k¾kuu Lkehkþk{k y{h ykþk AwÃkkE Au. -{rý÷k÷ rîðuËe
(10). ¼khík hkßÞfeÞ (21). ¼khík{kt }íkwyku rËþk
(10) rËðkLku ͤn¤íkku hk¾ðk íku{k íku÷ Lkk¾íkk hunuðw Ãkzu. -{½h xuuheMkk (11). ðMíke yktfzk 2011 (22). ¼khíkLke rðïÄhkunh MÚk¤
(11) nk ÃkMíkkðku rðÃkw÷ shýw MðøkoÚke WíkÞwo Au. -frð f÷kÃke (12). ¼khík-hkßÞfeÞ-¼kiøkkur÷f (23). «ÏÞkík MkhnËku
(13). rðÄkLk Ãkhe»kË ðk¤khkßÞku (24). ¼khíkLkk ÷kufLk]íÞku
(12) «{¤ ßÞkurík íkkhku Ëk¾ðe {wÍ SðLk ÃktÚk Wò¤. - Lkh®Mknhkð rËðuxeÞk (14). ¼khíkLke MkhnË (25). {níðLkk íknuðkhku
(13) ¼k»kkLku þw ð¤øku ¼wh hý{k Síku íku þqh. -y¾ku (15). ¼khíkLkwt «ÄkLk {tz¤ (26). hk»xÙeÞ Ãkt[køk
(16). hk»xÙÃkríkyku (27). ¼khíkeÞ hu÷ðu òuLk
(14) yMkíÞku {krníke «¼w Ãkh{MkíÞ íkw ÷Eò -frð LnkLkk÷k÷ (17). ðzk«ÄkLkku (28). ¼khíkeÞ rhÍðo çkuULf
(15) ûk{kyu rMkÃkkE Lkw ½huýwt Au -{nkí{k økktÄe (18). ¼khík MkhfkhLkk {wÏÞ nkuËTk (29). ¼khíkLke LkðhíLk ftÃkLkeyku
(19). ¼khík rðþu (30). fkuUøkúuMkLkk {níðÃkwýo yrÄðuþLk
(16) sunLkk ¼køÞ{kt su Mk{u su ÷ÏÞwt. íkunLku íku Mk{u íkus ÃknkU[u. -Lkh®Mkn {nuíkk (20). ¼khík{kt þkMkLk
(17) «ríkrLkrÄíð Lkne íkku fh Lkne. -y{uhefLk ¢ktrík ¼køk-3 ÄkŠ{f (35)
(18) çkfheLke su{ Mkku ð»ko Sððk fhíkk yuf Ãk¤ Ãký rMknLke su{
Sððw çknuíkh Au -rxÃkwwMkw÷íkkLk (31). fwt¼{u¤ku (34). MkÃíkÃkwhe
(32). ËwrLkÞkLkk {wÏÞ Ä{kuo-ðuËku yLku WÃkLke»kËku (35). çkkh ßÞkurík÷ªøk
yøkíÞLkwt òýðk suðw (33). [kh Äk{, MkÃík}r»k, Ãkt[Ëuð, Ãkkt[Mkíke, (36). hk{kÞý, {nk¼khík,¼økðíkøkeíkk
0
(1) ÃkkýeLke {ník{ ½Lkíkk 4 C nkuÞ Au. Ãkt[k{]ík,Ãkt[kShe, Ãkt[{nk¼wík
(2) nShk økuMk ÃkkEÃk÷kELk økwshkík, {æÞ«Ëuþ,hksMÚkkLk ,W¥kh «Ëuþ,nheÞkýk yLku
¼køk-4 rð¿kkLk (39)
NCT (¼khíkLkwt ÃkkxLkøkh rðMíkkh) sux÷k hkßÞ {ktÚke ÃkMkkh ÚkkÞ Au.
(3) MODEM ÃkæÄríkÚke {kE¢ku fkuBÃÞwxh Lku xu÷eVkuLk MkkÚku òuze ykÃku Au. (37). rðxk{eLkku,¾Lkeòu Lke WýÃkÚke Úkíke nkLke (42). ði¿kkrLkf þkuÄku
(38). {kLkðþheh rðþu (43). ç÷zøk]Ãk
(4) LkuºkËkLk{k hkuøkeLke {kºk ykt¾Lke fefe (fkuŠ{Þk) çkË÷ðk{kt ykðu Au. (39). hkuøkÚke yMkhfkhf ytøk (44). ði¿kkrLkf MkkÄLkku,rðrðÄ rð¿kkLk þkMºk
(5) ÷k÷fk[ {ktÚke òuíkk ÷k÷ htøk fk¤ku Ëu¾kÞ Au. (40). Mkwû{SðkuÚke Úkíkk hkuøk (45). íkíð Mkt¿kk, MktÞkusLkku,
(41). ÃkuxÙku÷ ÃkuËkþku

(74) (3)
 ¼køk-5 rðrðÄ ÃkwhMfkhku (45) {níðLkk økkrýríkf Mkwºkku
22
rºkßÞk =r, ð(ÃkkÞ) = 7
(46). hkSðøkktÄe ¾u÷ híLk yuðkuzo (50). ykuMfkh rVÕ{Vuh,LkuþLk÷ yuðkuzo ðíkwo¤Lkwt ûkuºkV¤ =ðr2
(47). ¼khíkhíLk (51). økwshkíkLkk yuðkuzoMk, ÃkË{ ÃkwhMfkh-2014 rºkfkuýLkwt ûkuºkV¤ = 1 x ÃkkÞku x ðuÄ
(48). ¿kkLkÃkeX h{ý {uøkMkuMku. (52). çkwfh ÃkwhMfkh {kt ¼khík 2
(49).Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh Lk¤kfkhLke ðíkwo¤kfkh çkkswLkwt ûkuºkV¤ =2prh
yufçkksw çktÄ Lk¤kfkhLke fw÷ MkÃkkxeLkwt ûkuºkV¤ = 2prh+pr2=pr(2h+r)
¼køk-6 h{ík øk{ík (52)
çktÄ Lk¤kfkhLke fw÷ MkÃkkxe Lkwt ûkuºkV¤ =2prh+pr2+pr2=2pr(h+r)
(53). h{ík øk{ík,ðÕzofÃk nkufe (56). fku{LkðuÕÚkøku{ - 2014
ðíkwo¤ Lkku ÃkheÄ =2pr
(54). ykuÕ{Ãkef{kt ¼khík (57). yurþÞLkøku{ ¼khík Lk¤kfkhLkwt ÄLkV¤=pr2h
(55). xurLkþ 2014 Lkk rðsuíkk (58). r¢fuxLkk hufkuzoMk
økku¤kLkwt Ä™V¤= 4 pr3
3
¼køk-7 ykÃkýwt çktÄkhý (58) yÄo økku¤kLkwt Ä™V¤= 32 ðr3
økku¤kLke ð¢MkÃkkxeLkwt ûkuºkV¤ =4pr2
(59). çktÄkhý (61). çktÄkhýLke yLkwMkw[e
(60). çktÄkhý Lkk ¼køkkì (62). swËk swËk Ëuþku ÃkkMkuÚke ÷eÄu÷ {wËTk yÄoøkku¤kLke ð¢MkÃkkxe Lkwt ûkuºkV¤=2pr2
yÄo økku¤kLke fw÷ MkÃkkxeLkwt ûkuºkV¤=3pr2
¼køk-8 ËwrLkÞk (60) 1
þtfw Lkwt ÄLk V¤= 3 pr2h
þtfwLke ð¢ MkÃkkxe Lkwt ûkuºkV¤=prl ßÞk: l =ºkkMke ô[kE
(63). Ëuþ ËwrLkÞkLke LkËeyku (68). rçkúõMk Mkt{u÷Lkku
(64). òýeíkk rËðMkku (69). {n¥ðLkk Ëuþku rðþu þtfwLke fw÷ MkÃkexe Lkwt ûkuºkV¤=prl+pr2=pr(l+r)
(65). rðïLkwt [÷ý (70). rðïLkk ÞwrLkÞLkku
(66). MktÞwõík hk»xÙku (71). ¼khíkeÞ ÷u¾fkuLke rðï «rMkæÄ ÃkwMíkfku
(67). MktÞwõík hk»xÙku {kt ¼k»kk (72). rðïLkk yuhÃkkuxo {níðLke ðkŠ»kf stÞrík
25 {kt ð»kuo hsík sÞtrík (rMkÕðh sÞwrçk÷e)
Mkk{kLÞ ¿kkLk (69) 50 {kt ð»kuo Mkwðýo sÞtrík (økkuÕzLk sÞwrçk÷e)
60 {kt ð»kuo rnhf sÞtrík (zkÞ{tz sÞwrçk÷e)
(73). MkwÞo{tz¤Lkk økúnkuLke rðþu»kíkk (80). {n¥ðLkk økkrýíkef Mkwºkku
(74). ¾økku¤Lkk {kÃk Ãk¤,rðÃk¤ (81). {n¥ðLke ðkŠ»kf ßÞtrík 75 {kt ð»kuo Ã÷uxeLk{sÞtrík (Ãk÷urxLk{sÞwrçk÷e)
(75). ÃkËkÚkoLke ½Lkíkk (82). rhÍðo çkuLf 100 {kt ð»kuo þíkkçËe {nkuíMkð
(76). ytíkh{kÃk (83). {nkLkÔÞÂõíkLke MkwÂõík
(77). MkuÕMkeÞ{, VuxLknex,fuÕðeLk (84). yøkíÞLkwt òýðksuðwt 150 {kt ð»kuo Mkk½o þíkkçËe {nkuíMkð
(78). hku{tLk ytfku ËMk ÷k¾ MkwÄe (85). MktMf]ík MkkrníÞfkhku 1000 {kt ð»kuo r{÷urLkÞ{ {nkuíMkð
(79). MktÏÞkðk[Lk yufÚke þtfw MkwÄe (86). Mk{kÄe MÚk¤ku

(4) (73)
 íkkÃk{kLk Lkk yuf{ku (1) økwshkíkLkwt {tºke {tz¤
MkuÕMkeyMk,VuhLknex yLku fuÕðeLk ºkýuÞ íkkÃk{kLk {kÃkðkLkk yuf{ku Au.
MkuÕMkeÞMk VuhLknex fuÕðeLk fuçkeLkux fûkk
0 = 32 = 273.15
100 = 212 = 373.15 (1). ykLktËeçkuLk Ãkxu÷ :- øk]n, {nuMkw÷, {krníke «Mkkhý
1000 = 1832 = 1273.15 (2). LkeíkeLk Ãkxu÷ :- ykhkuøÞ, {køko-{fkLk,ÃkkxLkøkh ÞkusLkk
O
MkuÕMkeÞMk yLku VuhLknex ðå[u MktçktÄ (3). h{ý¼kE ðkuhk :- Mkk{kSf LÞkÞ yrÄfkheíkk
MkuÕMkeÞMk þkuÄðk{kxu = (VuhLknex - 32)/1.8 =C (4). Mkkih¼ Ãkxu÷ :- Lkkýkt, Wòo, ÃkuxÙku fu{efÕMk
VuhLknex þkuÄðk{kxu = (MkuÕMkeÞMk x 1.8) + 32 = F (5). {tøkw¼kE Ãkxu÷ :- ðLk ÃkÞkoðhý, ykrËòrík rðfkMk
=MkuÕMkeÞMk {kt 273.15 W{uhðkÚke fuÕðeLk {¤u Au. (6). çkkçkw çkku¾heÞk :- s¤ MktÃkr¥k, f]r»k, ÃkþwÃkk÷Lk, Mknfkh,
hku{Lk ytfku {MíÞ Wãkuøkku,økkiMktðÄoLk
(7). ¼wÃkuLÿ®Mkn [wzkMk{k :- rþûký, Wå[ yLku xufLkef÷ rþûký, yLLk yLku Lkkøkhef
1=I 10 =X 30 =XXX V=5000
ÃkwhðXku, ðiÄkrLkf yLku MktMkËeÞ çkkçkíkku
2=II 50 =L 40 =XL X=10000
(8). rðsÞ YÃkkýe :- ðknLk ÔÞðnkh, Ãkkýe ÃkwhðXku, ©{ yLku hkusøkkh
3=III 100 =C 99 =IC C=100000
hkßÞ fûkk
4=IV 500 =D 990 =XM D=1000000
5=V 1000 =M 900 =CM (9). rË÷eÃk Xkfkuh :- ©{ yLku hkusøkkh
(10). ðMkwçkuLk rºkðuËe :- {ne÷k yLku çkk¤ fÕÞký, Wå[ yLku xufLkef÷ rþûký
MktÏÞk ðkt[Lk (11). «ËeÃk®Mkn òzuò:- fkÞËku yLku LÞkÞ, ÞkºkkÄk{ rðfkMk
ytf økwshkíke yøkúuS (12). Aºk®Mkn {kuhe :- yLLk Lkkøkhef ÃkwhðXku, økúknfkuLke çkkçkíkku
1 yuf ONE (ðLk) (13). sÞËTÚk ®Mkn Ãkh{kh :- {køko - {fkLk, ÃkkxLkøkh ykÞkusLk
10 ËMk TEN (xuLk) (14). hsLkefktík Ãkxu÷ :- øk]n, MkhnËe Mkwhûkk
100 Mkku HUNDRED (ntzTÙuz) (15). LkkLkwt ðkLkkýe :- h{ík øk{ík, rþûký («kÚkr{f)
1000 nòh THOUSAND (ÚkkWÍLz) (16). sÞtrík fkðrzÞk :- Ãkt[kÞík, økúk{ øk]nrLk{koý
10000 ËMk nòh TEN THOUSAND (xuLk ÚkkRÍLz)
(17). þtfh [kiÄhe :- ykhkuøÞ Ãkrhðkh fÕÞký, þnuhe øk]n rLk{koý
(18). íkkhkMktË Auzk :- fwrxh Wãkuøk,økkiMktðÄoLk
100000 ÷k¾ ONE LAC (ðLk ÷uf)
(19). sÞuþ hkËzeÞk :- «ðkMkLk, Ãkkýe ÃkwhðXku
1000000 ËMk÷k¾ ONE MILLION ( ðLk r{r÷ÞLk)
(20). çk[w¼kE ¾kçkz :- ðLk yLku ÃkÞkoðhý, {íMÞ Wãkuøk
10000000 yuf fhkuz TEN MILLION (xuLk r{r÷ÞLk) (21). økku®ð˼kE Ãkxu÷:- Wòo yLku ÃkuxÙku fu{efÕMk,MkkÞLMk yLku xufLkku÷kuS
100000000 ËMk fhkuz HUNDRAD MILLION (nLzÙuz r{r÷ÞLk) (22). Ãkhþkuík{ Mkku÷tfe :- Ãkþw Ãkk÷Lk
1000000000 yçks ONE BILLION (ðLk çke÷eÞLk) (23). sMkk¼kE çkkhz :- f]r»k, Lkkøkhef WzÞLk
10000000000 ¾ðo TEN BILLIAN (xuLk çke÷eÞLk) (24). fktrík¼kE økkr{ík :- ykrËòrík rðfkMk
100000000000 rLk¾ðo HUNDRD BILLION (nLzuÙz rçk÷eÞLk)
1000000000000 {nkÃkÈ TRILLION (xÙe÷eÞLk)

(72) (5)
 (2) økwshkíkLkk {wÏÞ{tºke ytíkhLkk {kÃk
¢{ Lkk{ fkÞofk¤ yð½e rðþu »k ytíkh
1 zkp . Sðhks {nu íkk 1-5-60 Úke 19-9-63 3 ð»ko 4{kMk Ãkt [kÞíke hksLkku fkÞËku 1 #[ = 2.54 Mku.{e.
2 ©e çk¤ðt íkhkÞ {nu íkk 19-9-63 Úke 19-9-65 2 ð»ko Äw ðkhý ðes {Úkf
ðsLk
10 {e÷e{exh = 1 MkuLxe{exh
3 ©e rníkuLÿ¼kE ËuMkkE 19-9-65 Úke 31-5-71 5 ð»ko 9{kMk {kæÞr{f rþûký {Vík 1971 1 ÃkkWLz = 0.45 rføkúk
1 {exh = 39.37 #.[
4 ©e ½Lk~Þk{ ykuÍk 17-3-72 Úke 17-7-73 1 ð»ko 4 {kMk {kæÞr{f rþûký rðÄu Þf 1 rføkúk = 2.21 ÃkkWLz
1 [ku.Vwx = 929 [ku.Mku{e
5 ©e
©e [e{Lk¼kE
[e{Lk¼kEÃkxuÃkxu
Mk ÷ 17-7-73 Úke 9-2-74 7 {kMk Lkð rLk{koý yktËku÷Lk 1 økúk{ = 1000 {e÷eøkúk{
1 Vwx = 30.48 Mku{e
6 ©e çkkçkw ¼kE Ãkxu÷ 18-6-75 Úke 12-3-76 9 {kMk ytíÞkuËÞ ÞkusLkk Ëk¾÷ 1 rfðLx÷ = 100 rf÷kuøkúk{
10 MkuLxe{exh = 1 zuMke {exh
7 ©e {kÄð®Mkn Mkku÷tfe 24-12-76 Úke 11-4-77 4 {kMk ¾k{ ÚkeÞhe 20 rføkúk = 1 {ý
8 ©e çkkçkw ¼kE Ãkxu÷ 11-4-77 Úke 17-2-80 2 ð»ko 10{kMk ---
10 {exh = 1 zufk{exh
1 xLk = 1000 rf÷kuøkúk{
9 ©e {kÄð®Mkn Mkku÷tfe 6-6-80 Úke 6-7-85 5 ð»ko yLkk{ík yktËku ÷Lk 1 ðkh = 3 Vwx
1 íkku÷ku = 11.66 økúk{
10 ©e y{h®Mkn [kiÄhe 6-7-85 Úke 10-12-89 5 ð»ko ¼Þtfh Ëw»fk¤ 1985 1 {kE÷= 1609 {exh
11 ©e {kÄð®Mkn Mkku÷tfe 10-12-89 Úke 4-3-90 3{kMk --- 1 {kE÷= 1.61 rf.{e.
Lk{oËk zu{Lkwt ÍzÃke fk{ fks,
12 ©e [e{Lk¼kE Ãkxu ÷ 4-3-90 Úke 17-2-94 4 ð»ko
økkÞfí÷ Ãkh çkkLk MktÏÞk - Lktøk «ðkne {kÃk
13 ©e Açke÷ËkMk {nuíkk 17-2-94 Úke 13-3-95 1 ð»ko --- 12 Lktøk = 1 zÍLk 1 ÷exh = 1000 {e÷er÷xh
14 ©e fuþw¼kE Ãkxu÷ 13-3-95 Úke 21-10-95 7 {kMk --- 144 Lktøk = 1 økúkuMk 1000 r÷xh = 1 rf÷ku÷exh
15 ©e Mkw huþ [t ÿ {nu íkk 21-10-95 Úke 19-9-96 1 ð»ko --- 12 zÍLk = 1 økúkuMk 1 rf÷ku r÷xh = 1 ÄLk {exh
23-10-96 Úke 28-10-
16 ©e þtfh®Mkn ðk½u ÷k 1 ð»ko rsÕ÷k yku Lke Ãkw Lkoh[Lkk 20 Lktøk = 1 fkuze 1 øku÷Lk = 4.546 r÷xh
97
17 ©e rË÷eÃk¼kE Ãkhe¾ 28-10-97 Úke 4-3-98 5 {kMk --- 1 he{ = 500 fkøk¤ 1 r÷xh = 0.22 øku÷Lk
fåA{kt Ähíkeft Ãk,
18 ©e fuþw¼kE Ãkxu÷ 4-3-98 Úke 7-10-01 3 ð»ko 3 {kMk
økkufw¤økk{ ÞkusLkk
19 ©e LkhuLÿ¼kE {kuËe 7-10-01 Úke 22-12-02 1 ð»ko --- fux÷wt økýwt fux÷k{kt ¼køkLkwt
22-12-02 Úke 20-12- zufk - ËMkøkýwt zurMk - Ëþ{ku ¼køk
20 ©e LkhuLÿ¼kE {kuËe 5 ð»ko ßÞkuíkeøkúk{ ÞkusLkk
07 MkuLxe - Mkku {ku ¼køk
nufxku - Mkkuøkýwt
20-12-07 Úke 20-12- r[htSðe ÞkusLkk, ðLkçktÄw fÕÞký,
21 ©e LkhuLÿ¼kE {kuËe 5 ð»ko rf÷ku - nòh økýwt r{÷e - nòh{ku ¼køk
12 Mkws÷k{ Mkw V÷k{, MkktæÞ fkuxo
22 ©e LkhuLÿ¼kE {kuËe 20-12-12 Úke 22-5-14 1 ð»ko 5 {kMk çku xe çk[kðku {uøkk - ËMk ÷k¾ økýwt {kE¢ku - ËMk ÷k¾{kt ¼køkLkwt
23 ©e{íke ykLkt Ëeçku Lk Ãkxu÷ 22-5-14 Úke nk÷ Mkw½e --- --- rsøkk - yçks økýwt LkuLkku - yçks {ku ¼køk

(6) (71)
 ¾økku¤Lkk {kÃk (3) økwshkík rðþu
60 rðÃk¤ = 1 Ãk¤ 30 ytþ = 1 hkrþ (1) økwshkík ¼khíkLke Ãkrù{ rËþk{kt ykðu÷ Au.
60 Ãk¤ = 1 ½ze 360 ytþ = 1 [¢ (2) økwshkíkLkwt ¼kiøkkur÷f MÚkkLk:- Ãkrù{e rfLkkhu 200 .1' W¥kh yûkktþð]¥kÚke
2.5 Ãk¤ = 1 {eLkex 1 Mkuftz = 15 rðf¤k 240. 7'W¥kh yûkktþð]ík
yLku 680 – 04' Ãkwðo hu¾ktþð]¥kÚke
1 ½ze = 24 {eLkex 4 Mkuftz = 1 f¤k
740 -04' Ãkwðo hu¾ktþð]¥k
2.5 ½ze = 1 f÷kf 4 {eLkex = 1 ytþ (3) økwshkíkLke Ãkwðo Úke Ãkrù{ ÷tçkkE 500 rf.{e. Au ßÞkhu W¥kh Úke Ërûký 590 rf.{e. Au.
3 f÷kf = 1 Ãknkuh 1 f÷kf = 15 ytþ (4) økwshkíkLkku MkkiÚke {kuxku rsÕ÷ku fåA Au. suLkku rðMíkkh 45652 [ku.rf.{e. Au.
60 rðf¤k = 1 f¤k 2 f÷kf = 1 hkrþ (5) Lk¤ Mkhkuðh økwshkíkLkwt MkkiÚke {kuxw Mkhkuðh (186 [ku.rf.{e.) Au.
(6) økwshkík{kt 4 LkuþLk÷ WãkLk Au. yLku 20 sux÷k yÇÞkhýku Au.
60 f¤k = 1 ytþ 24 f÷kf = 360 ytþ (7) ©e {nUËe Lkðks støk økwshkíkLkk «Úk{hkßÞÃkk÷ níkk yLku nk÷{kt (2014) yku{«fkþ
fkun÷e Au,
ÃkËkÚko Lke ÄLkíkk (8) økwshkíkLkk rðÄkLkMk¼kLkk «Úk{ yæÞûk ©e fÕÞkýS {nuíkk níkk. yLku nk÷ 2014 {kt
økýÃkík ðMkkðk Au.
swËk swËk ÃkËkÚkkuo fË{kt Mkh¾k nkuðk Aíkk íku{Lke ˤLke ÄLkíkk ðÄw ykuAe nkuÞ Au.
(9) økwshkík{kt Mkki «Úk{ hk»xÙÃkrík þkMkLk 1971-72 ÷køkw ÃkzÞwt níkwt íku ð¾íku hksÞÃkk÷
ÃkËkÚkoLke ½Lkíkk yux÷u yuf ½LkMku{e ÃkËkÚkoLkku ˤ (ðsLk) fux÷ku ÚkkÞ. íkuLkwt {kÃk ©e fu.fu. rðïLkkÚkLk níkk.
½Lkíkk ÃkËkÚko ½Lkíkk ÃkËkÚko (10) ¾Lkes MktÃkrík{kt økwshkík, V÷kuMÃkkh, yfef, [kuf yLku [wLkkðk¤e huíkeLkk WíÃkkËLk{kt «Úk{
22.59 - ykuÂM{Þ{Äkíkw 1.00 - þwæÄ Ãkkýe MÚkkLku Au.(¼khík{kt)
(11) çkkshe yLku {økV¤e {kt økwshkík WíÃkkËLk Lke ÿ»xeyu ¼khík{kt «Úk{ MÚkkLku Au.
19.3 - 24 fuhux MkkuLkwt 0.917 - çkhV (12) økwshkík{kt MkkiÚke ÷ktçke LkËe Mkkçkh{íke Au. suLke ÷tçkkE 321 rf.{e. Au. íku Zuçkh Mkhkuðh
13.6 - Ãkkhku 1.07 - {kLkð þheh Lke çkksw Úke Lkef¤e ¾t¼kík Lkk y¾ktíkLku {¤u Au.
11.3 - MkeMkw 0.24 - çkw[ (13) økwshkík{kt LkkLkk-{kuxk 40 çktËhku ykðu÷ Au. su{kt ftz÷k MkkiÚke {kuxwt çktËh Au.
(14) ¼Y[ ÃkkMku Lk{oËkLkËe Ãkh ykðu÷ økkuÕzLk çkúes MkkiÚke ÷ktçkku Ãkw÷ Au. suLke ÷tçkkE 1430 {exh Au.
7.7 - Ãkku÷kË 8.9 - íkktçkw
(15) Lk{oËkLkËe Ãkh MkhËkh Mkhkuðh çktÄLke ô[kE 138.64 {exh Au.
3.53 - nehku 21.5 - Ã÷uxeLk{ (16) økwshkík hkßÞLkwt WËT½kxLk hrðþtfh {nkhksLkk nMíku ÚkÞwt níkwt.
(17) MkkÃkwíkkhk (zktøk) yu økwshkíkLkwt yuf{kºk økehe {Úkf Au.

(70) (7)
 (4) økwshkíkLkk rsÕ÷k yLku íkk÷wfk rðïLkk {wÏÞ yuhÃkkuxoLkk Lkk{
ELËehk økktÄe yuhÃkkuxo - rËÕ÷e
¢{ rsÕ÷ku {wÏÞ {Úkf íkk÷wfk
AºkÃkrík rþðkS - {wtçkE
(1). ËMk¢kuE, (2).MkkýtË, (3).çkkð¤k, (4).Äku¤fk, (5).ðeh{økk{, (6).
1 y{ËkðkË y{ËkðkË LkuíkkS Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍ - f÷f¥kk
{ktz÷, (7). Ëu ºkku s, (8). Ät Äwfk, (9). çkkuà k÷, (11). y{ËkðkË.
(1). y{hu ÷e, (2). çkøkMkhk, (3). ðkzeÞk, (4). ÷kXe,(5). ÷e÷eÞk, (6). fuLkuze yuhÃkkuxo - LÞwÞkufo
2 y{hu÷e y{hu÷e Mkkðhfw tz÷k, (7), Äkhe, (8), ¾kt¼k, (9).hksw÷k, rnÚkúku - ÷tzLk
(10).òVhkçkkË, (11). çkkçkhk.
fk{hks - [uLLkkE
(1). ykýt Ë, (2). çkkuhMkË, (3). ¾t¼kík, (4). Ãkux÷kË, (5). MkkuSºkk, (6).
3 ykýtË ykýtË
W{huX, (7). íkkhkÃkwh, (8). yktf÷kð MkhËkh Ãkxu÷ - y{ËkðkË
(1). {kuzkMkk, (2). {k÷Ãkwh, (3). ÄLkMkwhk, (4). {uÄhs, nLkuzk - xkufeÞku
4 yhðÕ÷e {kuzkMkk
(5). ¼e÷ku zk, (6). çkkÞz
ykuŠ÷ - ÃkuheMk
(1). y{ehøkZ, (2). ¼kt¼h, (3). Ëktíkeðkzk, (4). Ëktí kk, (5). zeMkk, (6).
5 çkLkkMkfktXk Ãkk÷LkÃkwh rËÞkuËh, (7). ÄkLkuhk, (8). ÚkhkË, (9). Ãkk÷LkÃkw h, (10).®Mknku he(fktfhus)
(11). ðzøkk{, (12). ðkð, (13). ÷k¾uýe, (14). MkwEøk{. MkwÞo {tz¤Lkk økúnku
(1). stçkw Mkh, (2). yk{kuË, (3). ðkøkhk, (4). ¼Y[, (5). ÍøkzeÞk, (6).
6 ¼Y[ ¼Y[
ytf÷uïh, (7). nktMkkux, (8). ðkr÷Þk, (9). Lkuºkt øk, ¢{ MkwÞoLke ykMk ÃkkMk Vhíkk
økún WÃkøkúnku rðþu»kíkk
(1). ¼kðLkøkh, (2). ð÷¼eÃkwh, (3). W{hk¤k, (4). rþnkuh, (5). ÄkuÄk,
7 ¼kðLkøkh ¼kðLkøkh ÷køkíkku Mk{Þ
(6). økkheÞkÄkh, (7). Ãkk÷eíkkýk, (8). ík¤kò, (9). {nw ðk. (10). su Mkh.
8 çkku xkË çkkuxkË (1). çkku xkË, (2). økZzk, (3). çkhðk¤k, (4). hkýÃkwh.
1 çkwÄ 88 rËðMk 0 MkkiÚke LkkLkku økún
(1). Akuxk WËuÃkwh, (2). suíkÃkwh- Ãkkðe, (3). fðkt x, (4). LkMkðkze,
9 Aku xk WËuÃkwh Aku xk WËuÃkwh
(5). Mkt¾uzk, (6). çkkuzu÷e.
2 þw¢ 224.70 rËðMk 0 MkkiÚke ðÄkhu økh{ yLku íkusMðe økún Au.
(1). Ík÷kuË, (2). Ëu ðøkZçkkheÞk, (3). økh¼zk, (4), ÷e{¾uzk,
10 Ëknku Ë ËknkuË
(5).VíkunÃkw hk, (6). ÄkLkÃkw h, (7). Ëknku Ë, (8). Mkkt su÷e. 3 Ãk]Úðe 365.26 rËðMk 1 yuf{kºk økún suLkk WÃkh SðLk Au.
11 zktøk yknðk (1). yknðk, (2). ðÄE, (3). Mkw çkeh, 4 {tøk¤ 1.88 ð»ko 2 suLke s{eLk íkÚkk ¾zfku ÷k÷ Au.
12
Ëuð¼w {e
¾t¼kr¤Þk (1). îkhfk, (2). ¼kýðz, (3). fÕÞkýÃkwh, (4). ¾t¼k¤eÞk. íkuÚke ÷k÷ htøkLkku økún fnuðkÞ Au.
îkhfk
13 økktÄeLkøkh økktÄeLkøkh (1). økktÄeLkøkh, (2). Ënuøkk{, (3). {kýMkk, (4). f÷ku÷. 5 økwY 11.68 ð»ko 28 MkwÞo {tz¤Lkku MkkiÚke {kuxku økún
økeh (1). ðuhkð¤, (2). ík÷k÷k, (3). fkuzeLkkh, (4). WLkk,
14
Mkku{LkkÚk
ðu hkð¤
(5). økeh økZzk, (6). MkwºkkÃkkzk.
6 þrLk 29.46 ð»ko 30 þLke økúnLke ykMkÃkkMk ð÷Þku Au.
(1). ò{òu½Ãkwh, (2). òuzeÞk, (3). Äú ku÷, (4). ò{Lkøkh,
15 ò{Lkøkh ò{Lkøkh
(5). ÷k÷Ãkwh, (6). fk÷kðkz.
7 ÞwhuLkMk 84 ð»ko 21 -
8 LkuÃåÞwLk 165 ð»ko 8 MkwÞoÚke MkkiÚke ðÄkhu ËwhLkku økún Au.
(8) (69)
 LkuÃkk÷ fkX{tzw Mkwþe÷ fkuEhk÷k hk{çkhLk ÞkËð økkÞ ¢{ rsÕ÷k {wÏÞ {Úkf íkk÷wfk
(1). {kýkðËh, (2). ðtÚk÷e, (3). swLkkøkZ,
ÃkkrfMíkkLk EM÷k{kçkkË Lkðks þheV {Lk{wLknwMkuLk {k¾kuoh (4). ¼UMkký, (5). {UËhzk, (6). rðMkkðËh,
16 swLkkøkZ swLkkøkZ
çkktø÷kËuþ Zkfk þu¾ nMkeLkk yçËw÷ n{eË ðk½ (7). {k¤eÞk nkxeLkk, (8). {ktøkhku¤,
(9). fuþkuË, (10). swLkkøkZ Mkexe.
¼wxkLk rÚkBVw íþuhª íkkuçkøku Sø{ðktøk[wf zÙf
(1). ¼ws, (2). ÷¾Ãkík, (3). yçkzkMkk (Lk÷eÞk),
{÷urþÞk fkðk÷kBÃkwh LkÍeçk hÍkf yçËw÷k ðk½
17 fåA ¼ws (4). Lk¾ºkkýk, (5). {ktzðe, (6). {wtÿk, (7). ytòh,
{k÷Ëeð {k÷u - yçËw÷k Þk{eLk Þk{eLk, (8). ¼[kW, (9). hkÃkh, (10). økktÄeÄk{.
Þ÷ku {kA÷e
(1). ¾uzk, (2). LkzeÞkË, (3). ðkMkku, (4). fÃkzðts,
BÞkLk{kh LkkE-ÃkkE-Ëðku - ÚkuELkMkuELk økúu.{kuh 18 ¾uzk LkzeÞkË (5) . øk÷íkuïh, (6). {kíkh, (7). fX÷k÷, (8). XkMkhk,
hrþÞk {kuMfku Ë{eºke {uËðËuð Ô÷kËe{eh ÃkwíkeLk MkkEçkuheÞLk rçk÷kze
(9). {nwÄk, (10). {nu{ËkðkË.
(1). ¾kLkÃkwh, (2). fzkýk, (3). rðhÃkwh,
19 {neMkkøkh ÷wýkðkzk
©e÷tfk sÞðÄoLkÃkwhk hkLke÷ rð¢{k®Mk½u {iºkeÃkk÷k MkeheMkuLkk ®Mkn
(4). Mktíkhk{Ãkwh, (5), ÷wýkðkzk, (6). çkk÷k rMkLkkuh.
(1). çku[hkS, (2). fze, (3). ¾uhk÷w, (4). {nuMkkýk,
20 {nuMkkýk {nuMkkýk (5). ðzLkøkh, (6). ðeòÃkwh, (7), rðMkLkøkh,
MkeheÞk Ë{kMfMk ðu÷LkkËh y÷-nÕfe yçËw÷ VíkunMkeMke MkkuLkuhe Mk{ze
(8).Mkík÷kMký, (9). òuxkýk, (10). ôò.
(1). {kuhçke, (2). {k¤eÞk, (3). xtfkhk,
Ë.ykr£fk r«xkuheÞk - sufkuçk Íw{k nhý 21 {kuhçke {kuhçke (4). ðktfkLkuh, (5). n¤ðË.
EhkLk íknuheLk yÞkuíkku÷k y÷e nMkLk hwnkLke ®Mkn
(1). hksÃkeÃk¤k(LkktËkuË), (2). Mkkøkçkkhk,
¾kÞkuLke 22 Lk{oËk hksÃkeÃk¤k (3). zurzÞkÃkkzk, (4). rík÷fðkzk (5). økYzuïh.
fuLkuzk ykuxkðk MxVeLk nkÃkoh zuðez òuLkþLk Äkuzk (1).LkðMkkhe, (2).s÷k÷Ãkkuh, (3). økýËuðe,
23 LkðMkkhe LkðMkkhe
s{oLke çkŠ÷Lk yutsU÷k {kufo÷ òu[e{ økkif MkkuLkuhe Mk{ze (4). ðkMktËk, (5). [e¾÷e, (6).¾uhøkk{.
£kLMk ÃkuheMk {uLÞwy÷ ðku÷Mk VkLMkeMk nku÷kLËu (1). økkuÄhk, (2). nk÷ku÷ , (3).f÷ku÷, (4). òtçkwÄkuzk,
24 Ãkt[{nk÷ økkuÄhk
(5). þnuhk, (6). {kuhðk, (7). ÄkuÄtçkk.
(1). Ãkkxý, (2). hkÄLkÃkwh, (3).Mkktík÷Ãkwh, (4). Mk{e,
ykuMxÙur÷Þk fuLkçkuhk xkuLke yuçkkux - huz fktøkkY
25 Ãkkxý Ãkkxý (5).[kýM{k, (6). nkhes, (7). rMkæÄÃkwh,
Þw.fu. ÷tzLk zurðz fu{YLk - çkw÷zkuøk (8). Mkt¾uïh, (9). MkhMðíke.
(68) (9)
 26 ÃkkuhçktËh ÃkkuhçktËh (1). ÃkkuhçktËh, (2). hkýkðkð, (3). fwríkÞkýk. rçkúfMk (BRICS)Mkt{u÷Lkku
(1). hksfkux, (2). {k¤eÞk r{Þkýk, (3). ÃkzÄhe,
(4). ÷kurÄfk, (5). fkuxzk Mkktøkkýe (6). sMkËý, ¢{ Ëuþ MÚk¤ Mk{Þ
27 hksfkux hksfkux
(7).økkUz÷, (8). ÄkuhkS, (9). ò{ftzkuhýk,
«Úk{ hrþÞk ÞufkíkurhLkçkøko 16 swLk-2009
(10). WÃk÷uxk, (11). suíkÃkwh, (12). rðtAeÞk.
(1). rnt{íkLkøkh, (2). Ezh, (3).«ktríks, (4). ík÷kuË, çkesw çkúkrÍ÷ çkúkrÍr÷Þk 16 yur«÷-2010
28 MkkçkhfktXk rnt{íkLkøkh (5). ¾uz çkúBnk, (6). ðzk÷e, (7).rðsÞLkøkh, ºkesw [eLk MkkLÞk 14 yur«÷-2011
(8). ÃkkuþeLkk.
(1).Mkwhík, (2). [kuÞkoMke, (3). yku÷Ãkkz, (4). fk{hus, [kuÚkwt ¼khík Lkðe rËÕne 29 {k[o-2012
29 Mkwhík Mkwhík (5). {ktøkhku÷, (6). {ktzðe, (7). W{hÃkkzk,
(8). çkkhzku÷e, (9). {nwðk, (10). Ãk÷Mkkýk. Ãkkt[{wt Ë.ykr£fk zhçkLk 27 {k[o-2013

(1). ðZðký, (2). ÷ªçkze, (3). MkkÞ÷k, (4). [kuxe÷k, Aêw çkúkrÍ÷ Vkuxko÷uÍku 15 sw÷kE-2014
30 MkwhuLÿLkøkh MkwhuLÿLkøkh (5). {w¤e, (6). ÄktøkÄúk, (7). ËMkkzk, (8). ÷¾íkh,
(9). [wzk. Mkkík{e hrþÞk ÞwVk 8 sw÷kE-2015

31 íkkÃke ÔÞkhk
(1). ÔÞkhk, (2). MkkuLkøkZ, (3). WåA÷, {níðLkk Ëuþku rðþu
(4). rLkÍh, (5). ðk÷kuz. hk»xÙe «kýe/
Ëuþ hksÄkLke ðzk«ÄkLk hk»xÙÃkrík/«{w¾/hkò
(1).ðzkuËhk, (2). Mkkð÷e, (3). ðk½kuzeÞk, (4). ÃkkËhk, hk»xÙeÞ r[ö
32 ðzkuËhk ðzkuËhk
(5). fhsý, (6).rþLkkuh, (7). z¼kuE, (8).ËuMkh. y{uhefk ðkuMkªøxLk ze.Mke, - çkhkf ykuçkk{k
(1).ð÷Mkkz, (2). Ãkkhze, (3). Äh{Ãkwh, MkkuLkkLkku rMk¬ku
33 ð÷Mkkz ð÷Mkkz
(4). W{høkk{, (5). fÃkhkzk, (6). ðkÃke. yVÄkrLkMíkkLk fkçkw÷ yçËw÷k-yçËw÷k yþhVÄkLke MLkku ÷uÃkzo

EÍhkÞ÷ suYMk÷u{ çkUò{eLk LkíkkLkÞknw hÞwðLk heð÷eLk -

(5) økwshkík{k {n¥ðLke zuheyku
(1). y{ËkðkË - ykçkkË (6). Mkwhík - Mkw{w÷
Ehkf çkøkËkË niËh-y÷-yçkuËe VkiË {kMkw{ -
(2). hksfkux - økkuÃkk÷ (7). ¼kðLkøkh - ËwÄMkheíkk
(3). ®n{íkLkøkh - Mkkçkh (8). økktÄeLkøkh - {Äh
[eLk çkuEͪøk ÷e fufÞkøk þe StøkÃkªøk zÙuøkLk
(4). Ãkk÷LkÃkwh - çkLkkMk (9). ¼Y[ - ËwÄÄkhk
(5). {nuMkkýk - ËwÄ Mkkøkh (10). ykýtË - y{w÷ òÃkkLk xkufeÞku þeLòu yçku yfeneíkku økúeLk r£MkLx
ÚkkE÷uLz çkuLfkuf «ÞwÚk [kLk-ykufk ¼w{eçkku÷ yËw÷ÞkËu nkÚke

(10) (67)
 ¼khíke ÷u¾fkuLke rðï «rMkæÄ ÃkwMíkfku (6) økwshkík Lkk {wÏÞ zwtøkhku
(1). ÄeýkuoÄh, fk¤ku,¼wrsÞk - fåA (6). MkkÃkwíkkhk - zktøk
rLkþeÚk W{kþtfhòu»ke
(2). [kuxe÷k - MkwhuLÿLkøkh (7). þuºkwtsÞ - Ãkk÷eíkkýk
Mkkfuík {irÚk÷eþhýøkwÃíkk (3). økehLkkh - swLkkøkZ (8). ÃkkðkøkZ - Ãkt[{nk÷
økkuËkLk,Mkíkhts fu r¾÷kze «u{[tË (4). íkkhtøkk - {nuMkkýk (9). çkhzku - ò{Lkøkh
(5). rðÕMkLk - ð÷Mkkz (10). híkLk{÷n - Ãkt[{nk÷
Ä rhðLÞw MxuBÃk y{]íkk r«ík{
Ä ELMkkEzh Ãke.ðe.Lkh®Mknhkð
(7) økwshkíke MkkrníÞ h[Lkk yLku íkuLkk h[rÞíkk
à økwshkíke MkkrníÞLkk Mkki «Úk{ ÔÞkfhý økútÚkLke h[Lkk siLk {wLke nu{[tÿk[kÞo yu fhe níke.
ELzeÞLk fLxÙkuðMkeo yuMkus ykuLk he÷esLk ykh.fu.÷û{ý à økwshkíke ¼k»kkLkk «Úk{ frð Lkh®Mkn {nuíkk níkk.
Ä økkuz ykuV M{kuMk ÚketøkMk yYtÄrík hkuÞ à økwshkíke ÷u¾f Lk{oË níkk
xÙuLk xw ÃkkrfMíkkLk ¾wþðtík ®Mkn Mkki«Úk{:- ð¾ýkÞ
à ykí{fÚkk - {khenfefík - Lk{oË økhçkkyku - ðÕ÷¼ ¼è
MÞwxuçk÷ çkkuÞ,økkuÕzLk økux rð¢{þuX à EríknkMk - økwshkíkLkku EríknkMk - Lk{oË AÃÃkk - yk¾ku,þk{¤
ðkux fkUøkúuMk yLku økktÄe nuð zLk xw Ä yLkx[uçk÷ çke.ykh.yktçkuzfh à fkÔÞMktøkún - økwshkíke fkÔÞËkunLk - Ë÷Ãkíkhk{ [kçk¾k - ¼kuò¼økík
MkiíkkrLkf ðŠMkMk Mk÷{kLk h~Ëe à SðLk[rhºk - fku÷tçkMkLkwt ð]íkktík - «kýMkw¾÷k÷ økhçkeyku - ËÞkhk{
fk~{eh: yu xÙusuze ykuV yuhMko ík÷ðeLk ®Mkn à Lkkxf - ÷û{e - Ë÷Ãkíkhk{
à Lkð÷fÚkk - fhý½u÷ku - LktËþtfh {nuíkk
ç÷kEz{uLk ykuV rnLËwMíkkLk sLkh÷ fu MkwtËhS à {nkLkð÷fÚkk - MkhMðrík[tÿ - økkuðÄoLk rºkÃkkXe
{kÞBÞwÍef {kE ÷kEV Ãk.hrðþtfh ÷u¾f Lkk WÃkLkk{
Ä VÞw[h ykuV ELzeÞk rçk{÷ ò÷kLk ÄLkþtfh rºkÃkkXe - yÍeÍ økkiheþtfh òuþe - Äw{fuíkw
yhËuMkh ¾hçkËkh - yË÷ {ÄwMkwËLk Ãkkhu¾ - r«ÞËþoLk
yuLk ykuzeoLkhe ÃkþoLk økkEz yYtÄrík hkuÞ Lkxðh÷k÷ ÃktzÞk - WþTLkMk ÷k¼þtfh Xkfh - ÃkwLkðMkowo
{kE fLxÙe {kÞ ÷kEV yu÷.fu.yzðkýe Mkwh®MknS økkune÷ - f÷kÃke frð LnkLkk÷k÷ - «u{¼Âõík
zeMfðhe ykuV ELzeÞk sðknh÷k÷ LknuY {rýþtfh ¼è - fkLík çkhfíky÷e rðhkýe - çkuVk{
ËíkkºkuÞ fk÷u÷fh - fkfkMkknuçk h{ý¼kE rLk÷ftX - {fhtË
yuLk ykErzÞkr÷Mxef ÔÞw ykuV ÷kEV yuMk. hkÄkf]»ýLk fLkiÞk÷k÷ {wLkþe - ÄLk~Þk{ çkk÷þtfh ftÚkkheÞk - f÷kLík
Âç÷Mk ðkuÍ Ex EMk økúux zkuLk {eLkw {Mkkýe çktMke÷k÷ ð{ko - [fkuh hMkef÷k÷ þkn - {wr»kfh
rfþLk®Mkn [kðzk - SÃMke W{kþtfh òu»ke - ðkMkwfe
{kE yufMkÃkhe{uLx ðeÚk xwÚk {nkí{k økktÄe
çkfw÷ rºkÃkkXe - XkuXrLkþk¤eÞku þktíke÷k÷ þkn - MkíÞ{
VkuxoLkkELk zu y{]íkk r«ík{ {Lkw¼kE Ãkt[ku¤e - Ëþof ÄeY¼kE Xkfkuh - MkÔÞMkk[e
yuMMkuMk ykuLk økeíkk ©e yh®ðË ½ku»k hk{LkkhkÞý ÃkkXf - rîhuV çk.f.Xkfkuh - MkunuLke
rºk¼wðLkËkMk ÷wnkh - MkwtËh{ rÍýk¼kE ËuMkkE - MLkunhÂ~{
ELzeÞk rzðkEzuz hksuLÿ «MkkË
÷kEV rzðkELk ©e yh®ðË.
(66) (11)
ònuhkík
 yk ÃkwMíkf {kt Äkuhý 6 Úke 8 ™k ík{k{ rð»kÞku
{kt ykðíke {níðLke çkkçkíkkuLku ykðhe ÷uðk{kt ykðe Au.
WÃkhkttík Äkuhý 9 yLku 10 Lke Ãký ½ýe çkÄe çkkçkíkku
Lku ykðhe ÷uðk{kt ykðe Au.yk ÃkwMíkf {u¤ððk {kxu
fkuLxuf: 9824274596
9824348980
9558551973
 (8) økwshkíke MkkrníÞfkhkuLke h[Lkk rðïLkk ÞwrLkÞLkku
Ë÷Ãkíkhk{ - VkçkoMk rðhn, r{ÚÞkr¼{kLk (1) SAARC- ðzw{Úkf-fkX{tzw (LkuÃkk¤)
Lk{oË - {khe nfefík, ®Ãkøk¤ «ðuþ
Lkð÷hk{ ÃktzÞk - ¼xLkwt ¼kuÃkk¤wt,sLkkðhLke òLk (MkkWÚk yurþÞLk yuþkurMkÞuþLk Vkuh rhrsÞkuLk÷ fku.ykuÃkhuþLk)
LktËþtfh {nuíkk - fhý ½u÷ku Ëuþ 1. ¼khík, 2.ÃkkrfMíkkLk, 3.çkktø÷kËuþ, 4.©e÷tfk, 5.LkuÃkk¤, 6.¼wíkkLk, 7.{k÷Ëeð
{rnÃkíkhk{ rLk÷ftX - ðLkhks [kðzku
økkuðÄoLkhk{ rºkÃkkXe - MkhMðíke [tÿ¼køk-1 Úke 4, ÷e÷kðíkSðLk f÷k (2) ÞwhkuÃkeÞLk ÞwrLkÞLk ðzw{Úkf: çkúMkuÕMk
{rý÷k÷ rîðuËe - fkLíkk, Lk]®Mknkðíkkh, y{hykþk ÞwhkuÃkeÞLk ÞwrLkÞLk{kt fw÷ 28 Ëuþku Au. su çkÄks ÞwhkuÃkeÞLk {níðLkk Ëuþku Au. íku{kt 18
ykLktËþtfh Äwúð - ykÃkýku Ä{o, rð[kh {kÄwhe
Lkh®Mknhkð rËðuxeÞk - fwMkw{{k¤k, «u{¤ßÞkurík ËuþkuLkwt [÷ý Þwhku Au. AuÕ÷u 2013 {kt ¢kuyurþÞk íkuLkwt MkÇÞ çkLÞw
h{ý¼kE rLk÷ftX - hkELkku Ãkðoík, ¼ÿt¼ÿt (3) G 20
fkfk fk÷u÷fh - ykuíkhkíke Ëeðk÷ku, SðLk÷e÷k, rn{k÷ÞLkku «ðkMk
fLkiÞk÷k÷ {wLkþe - ðuhLke ðMkw÷kík,ÃkkxýLke «¼wíkk, økwshkíkLkku LkkÚk, (1) yksuoLxeLkk, (2) ykuMxÙu÷eÞk, (3) çkúkS÷, (4) fuLkuzk, (5) [eLk, (6) £kLMk,
hkòrÄhks, Ãk]Úðe ðÕ÷¼, f]»ýkðíkkh (7) s{oLke, (8) ¼khík, (9) ELzkuLkuþeÞk, (10) Exk÷e, (11) òÃkkLk, (13) hþeÞk,
h{ý¼kE ËuMkkE - rþhe»k,ÌkËÞLkkÚk, ¼khu÷ku yÂøLk
økkiheþtfh òu»ke - þk{¤þk Lkku rððkn, Ãk]Úðe yLku Mðøko, ÃkkuMx ykuVeMk (14) Mkk.yhuçkeÞk, (15) íkwfeo, 16.Þw.fu., (17) U.S.A, (18) Mkk.fkuheÞk,
Íðuh[tË {uÄkýe - rþðkSLkw nk÷hzw, ÞwøkðtËLkk,ðurðþk¤, {kýMkkELkk rËðk (19) Mkk.ykr£fk, (20) ÞwhkuÃkeÞLk ÞwrLkÞLk.
W{kþtfh òu»ke - rLkþeÚk, MkkÃkLkk¼khk,W½kze çkkhe
#Ëw÷k÷ økktÄe - yktĤe {kLkku fkøk¤ (4) G-8 ykŠÚkf ÿrü yu rðï{kt ykøk¤ Ãkzíkk Ëuþku
{Lkw¼kE Ãkt[ku¤e - Íuhíkku ÃkeÄk òýe òýe, Mkku¢uxeMk, fwYûkuºk (1) U.S.A, (2) U.K, (3)£kLMk, (4) òÃkk™, (5) s{oLke, (6) Exk÷e, (7) fuLkuzk,
ÃkÒkk÷k÷ Ãkxu÷ - {¤u÷kSð, {kLkðe Lke ¼ðkE
Eïh Ãkux÷efh - sL{xeÃk, ÷kuneLke MkøkkE, ¼ðMkkøkh (8) hþeÞk.
[wLke÷k÷ {zeÞk - ÔÞksLkku ðkhMk,÷e÷wze Ähíke 2014 {kt hþeÞk Lku fkZeLkk¾ðk{kt ykÔÞwt.
hksuLÿ þkn - æðrLk, þktíkfku÷kn÷
çkk÷{wftË Ëðu - Ãkhe¢{k, íkeÚkkuoík{, nrhLkku ntMk÷ku (5) OPEC
nheLÿ Ëðu - {kÄð õÞkÞ LkÚke, Lkehð MktøkkË ykuhøkuLkkEsuþLk ykuV ÃkuxÙkur÷Þ{yuõMkÃkkuxeOøk fLxÙe
Mkwhuþ Ë÷k÷ - íkkhe¾Lkwt ½h, {khe çkkheyuÚke
{fhtË Ëðu - ðk÷ezkLkk ðkðz, niÞkLkk ðuý ðzw {Úkf: rðyuLkk
LkkÚkk÷k÷ Ëðu - hkík Ãkwhe ÚkE MkÇÞËuþku
Lk÷eLk hkð¤ - WËøkkh, yðfkþ
ðuýe ¼kE Ãkwhkurník - ®Mkòhð, yk[{Lk (1) yÕsuheÞk, (2) ytøkku÷k, (3) Eõðkzkuh, (4) Ehkf, (5) EhkLk, (6)fwðiík,
LkkhkÞý ËuMkkE - yÂøLkfwtz{kt Wøku÷wt økw÷kçk (7) ÷eçkeÞk, (8) LkkEÍeheÞk, (9) fíkh, (10) MkkWË yhu÷eÞk, (11) U.A.E,
ykLktËþtfh Äúwð - ®nLËw Ä{oLke çkk¤ÃkkuÚke
hkðS Ãkxu÷ - ytøkík fkÔÞ Mktøkún (12)ðuLkuÍwyu÷k.
[tÿfkLíkçkûke - Ãkuhkr÷MkeMk (6) ASEAN ðzw{Úkf: òfkíkko
hÄwðeh [kiÄhe - y{]íkk
ßÞkuríkÿ Ëðu - htøkíkhtøk (yuMkkurMkyuþLk ykuV MkkWÚk EMx yurþÞLk LkuþLMk)
«n÷kË Ãkkhu¾ - çkkheçknkh (1) [eLk, (2) MkªøkkÃkwh, (3) rV÷eÃkkELMk, (4) {÷urþÞk, (5) ÚkkE÷uLz,
(6) BÞkLk{kh, (7) fBçkkurzÞk, (8) rðyuíkLkk{, (9) ÷kykuMk, (10) çkúwLkuE.

(12) (65)
 4 ðÕzo çkuLf 1945 ðku®þøxLk ykŠÚkf sYheÞkík ðk¤k Ëuþku Lku ÷kuLk ykÃku ¼køk -2
Au. ykŠÚkf Mk÷kn Mkw[Lk ykÃkuAu. (10) ¼khík ðMíke økýíkhe yktfzk - 2011
rðMíkkh ðMíke Mºke Mkk
5 ÞwLkuMfku 1946 ÃkuheMk yk MktMÚkk Lkku nuíkw rþûkýLkku «[kh Au. ðMíke ûk
¢{ hksÞ ÃkkxLkøkh [ku.rf.{e. (2011) ÃkwY»k
øke[íkk h
6 ÞwrLkMkuV 1946 LÞwÞkufo yk çkk¤fku Lkk rðfkMk {kxuLke MktMÚkk Au. «{ký
7 ðÕzo nuÕÚk 1948 SrLkðk rðïLkk ÷kufkuLkk MðkMÚkÞ Lkwt Äkuhý ô[w ÷kððk 1 yktÄú«Ëuþ niËhkçkkË 160228 49471555 308 914 67.66
2 yYýk[÷ «Ëuþ ExkLkøkh 88743 1382611 17 720 66.95
ykuøkuoLkkEÍuþLk hkuøk «ríkfkh ËðkLkwt MktMkkuÄLk fhu Au.
3 yMkk{ ËeMkÃkwh 78438 31169272 397 922 73.18
8 ELxLkuþLk÷ 1920 SrLkðk rðïLkk fk{ËkhkuLkwt SðLk MkwÄkhðk {kxu 4 rçknkh ÃkxLkk 99200 103804637 1102 909 63.82

÷uçkh «ÞíLkþe÷ Au. 5 Ar¥kMkøkZ hkÞÃkwh 135194 25540196 189 979 71.04

ykuøkuoLkkEÍuþLk 6 økkuðk ÃkýS 363 1457723 394 968 87.40

7 økwshkík økktÄeLkøkh 196024 60383628 308 918 79.31
9 yktíkhhk»xÙeÞ 1945 nuøk yktíkhhk»xÙeÞ fkLkwLke «&™ku Wfu÷u Au. 8 nrhÞkýk [trËøkZ 44212 25353081 573 725 76.64
yËk÷ík (LkuÄh÷uLz) 9 rn{k[÷ «Ëuþ Mke{÷k 55673 6856509 123 974 83.78

10 £wz yuLz 1945 hku{ ¾uíkeðkzeLku W¥kusLk {¤u yLku ÷kufku Lku 10 sB{w f~{eh ©eLkøkh/sB{w 222236 12548926 124 895 68.74
11 Íkh¾tz hkt[e 74677 32966238 414 918 67.63
yurøkúfÕ[h (Exk÷e) Ãkkurüf yknkh {¤u íkuðk «ÞíLkku fhðk.
12 fýkoxf çkuUøk÷kuh 191791 61130704 319 950 75.60
ykuøkúuLkkEÍuþLk
13 fuhk÷k ríkYðLíkÃkwh{ 38863 33387677 859 1084 93.91
14 {æÞ«Ëìþ ¼kuÃkk÷ 308292 72597565 236 921 70.63

MktÞwõík hk»xÙ{kt ¼khík 15 {nkhk»xÙ {wtçkE 307690 112372972 365 896 82.91
16 {rýÃkwh EBVk÷ 22327 2721756 122 987 79.85
(1). E.Mk. 1952 {kt Mkk{kLÞ Mk¼kLkk yæÞûk íkhefu ¼khíkLkk ©e{íke rðßÞk ÷û{e Ãktrzík
17 {u½k÷Þ rþ÷kuUøk hh429 2964007 132 986 75.48
[wtxkE ykÔÞk níkk. (Þw.Lkku.Lkk «Úk{ {rn÷k yæÞûk)
18 r{Íkuh{ yiÍ÷ 21081 1091014 52 975 91.58
(2).ÞwLkuMfkuLkk yæÞûk íkhefu zkp.MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLk [wtxkE ykÔÞk níkk.
19 Lkkøkk÷uLz fkune{k 16579 1980602 119 931 80.11
(3). yktíkh hk»xÙeÞ yËk÷íkLkk LÞkÞ{wŠíkyku
20 ykurhMMkk ¼wðLkuïh 155707 41947358 269 948 73.45
(1). zkp.LkøkuLÿ®Mkn, (2). ykh.yuMk.ÃkkXf, (3). çke.yuLk.hkð, (4). LÞkÞ{wŠík ykLktË
21 Ãktòçk [tËeøkZ 50362 27704236 550 863 76.68
ðøkuhuyu LÞkÞ{wŠík íkhefuLkku nkuÆku Mkt¼k¤u÷ Au. 22 hksMÚkkLk sÞÃkwh 342239 68621012 201 893 67.06
(4). 44 ð»ko ÃkAe ¼khíkeÞ ÃkwLk{®Mkn rðï ykhkuøÞ MktMÚkkLkk (WHO) Lkk ðzk íkhefu 23 rMk¬e{ øktøkxkuf 7096 607688 86 889 82.20
rLk{kÞk. 24 ík{e÷Lkkzw [uÒkkE 130058 72138958 555 928 80.33
(64) (13)
 25 íku÷tøkkýk niËhkçkkË 114840 35193978 310 - - YrÃkÞku ¼khík, ELzkuLkuþeÞk, LkuÃkk÷, ÃkkrfMíkkLk, ¼wxkLk, {kurhrþÞMk, ©e÷tfk
26 rºkÃkwhk yøkhík÷k 10486 3671032 350 961 87.75 ÃkkWLz rçkúxLk,rMkrhÞk, ÷uçkLkkuLk.
27 W¥khk¾tz ËunhkËwLk 51125 10116752 189 963 79.63 huLz Ë.yk£efk, ESÃík.
28 Ãkrù{ çktøkk¤ fku÷fkíkk 88752 91347736 1029 944 77.08 Yçk÷ hrþÞk.
29 W¥kh «Ëuþ ÷¾LkW 243316 199581477 828 874 69.72 ÞuLk òÃkkLk.
fuLÿþkrMkík hkßÞ rËLkkh yÕSVeÞk, Ehkf, fwðiík, òuzoLk, ÞwøkkuMðkr÷Þk.
1 rËÕne rËÕne 1483 16753235 11297 884 86.34
rhÞk÷ EhkLk, MkkWËyhurçkÞk.
fuLÿþkrMkík «Ëuþ Í÷kuxe Ãkku÷uLz.
1 yktËku{kLk Ãkkxo ç÷uÞh 8249 379944 46 878 86.27
xfk çkktø÷kËuþ.
rLkfkuçkkh xkÃkw ÞwykLk [eLk.
2 [tËeøkZ [tËeøkZ 114 1054686 9252 818 86.43 ¢kuLk Lkkuðuo,zuL{kfo, ÂMðzLk.
3 ËkËhk yLku Lkøkh rMkÕðkMkk 491 342853 698 775 77.65 rðï Lkwt [÷ý
nðu÷e
MktÞwõík hk»xÙku
4 Ë{ý yLku Ëeð Ë{ý 112 242911 2169 618 87.07
24 ykuõxkuçkh Lkk 1945 Lkk hkus MktÞwõík hk»xÙku Lke 51 MkÇÞku MkkÚku rðrÄðík MÚkkÃLkk ÚkE
5 ÷ûkrîÃk fkðkhíke 32 64429 2013 946 92.28
nk÷ íku{kt 193 MkÇÞku Au. AuÕ÷u 2011 {kt Ë.MkwËkLk íkuLkw MkÇÞ çkLÞwt Au. ytøkúuS, £uL[, hrþÞk,
6 Ãkwzwt[uhe Ãkwzwt[uhe 492 1244464 2598 1038 86.55
MÃkurLkþ, [eLke yLku yhçke íkuLke yÄef]ík ¼k»kk Au.
fw÷ ¼khík Lkðe rËÕne 3287263 1210193422 382 908 74.04
MktÞwõík hk»xÙ Lkk ytøkku
(12) ¼khík hkßfeÞ / ¼kiøkkur÷f
¢{ ytøkku MÚkkÃLkk ðzw{Úkf {wÏÞfkÞo
÷kuf hkßÞ rðÄkLk ÃkeLkfkuz
{wÏÞ {wÏÞ h[Lkk Wå[ íku ÞwLkkuLkk çkeò ytøkkuLkk fkÞkuo swyu Au.íku
¢{ hkßÞ Mk¼k Mk¼k Mk¼k {wÏÞ {tºke Ãkûk «Úk{ 1 Mkk{kLÞ Mk¼k 1945 LÞwÞkufo
Mkexku Mkexku Mkexku ¼k»kk ¾Lkes ð»ko LÞkÞk÷Þ
yktfzk ðÕzoLke Ãkk÷ko{uLx Au.
25 11 175 [tÿkçkkçkw LkkÞzw xe.ze.Ãke. 51,52,53 íku÷wøkw {uøkuLkeÍ 1956 niËhkçkkË
1 yktÄú«Ëuþ 2 Mk÷k{íke 1945 LÞwÞkufo íku{kt fw÷ 15 MkÇÞku Au. Ãkkt[ fkÞ{e MkÇÞku
2 yYýk[÷ 2 1 60 Lkçk{ íkwfe fkutøkúuMk 79 ytøkúuS - 1987 økkinkxe
«Ëuþ Mk{eíke y{uhefk,£kLMk,rçkúxLk,[eLk yLku hþeÞk ðexku
2 yMkk{ 14 7 126 íkYý økkøkkuE fkutøkúuMk 78 yMkr{Þk, ¾Lkesíku÷ - økkinkxe Ãkkðh Ähkðu Au.
çkkuzku
4 rçknkh 40 16 243 Lkeíkeþfw{kh JDU 80, rntLËe ÞwhurLkÞ{ - ÃkxLkk 3 ðk÷eÃkýk 1945 LÞwÞkufo Mðefkhu÷ «ËuþLkku ðneðx fhu Au. íku{Lku
84Úke89
Mk{erík Mðíktºkíkk íkhV ÷E òÞ Au. íku{kt 14 MkÇÞku
5 Ar¥kMkøkZ 11 5 90 h{ýMkªøk ¼ksÃk 49 rntLËe çkkufMkkEz 2000 rçk÷kMkÃkwh
Au.
(14) (63)
 òýeíkk rËðMkku 6 økkuðk 2 1 40 ÷û{efktík
ÃkkMkouofh
¼ksÃk 44 fkuUfýe ÷ku¾tz - {wtçkE

òLÞwykhe sw÷kE 7 økwshkík 26 11 182 ykLktËeçkuLk ¼ksÃk 36 Úke 39 økwshkíke ¾Lkesíku÷ 1960 y{ËkðkË
12. hk»xÙeÞ Þwðk rËðMk rððufkLktË ßÞtrík 11. rðï ðMíke rËLk Ãkxu÷
25. ÃkuhuLxMk zu
14. Úk÷MkuLkk rËLk ykuøkMx
8 nrhÞkýk 10 5 70 {Lkkunh ¾èh ¼ksÃk 12,13, ®nLËe yçkh¾ 1966 [tËeøkZ
30. þneË rËLk 29. hk»xÙeÞ h{ík rËLk
Vuçkúwykhe ({ush æÞkLk[tËLkku sL{ rËðMk) 9 rn{k[÷ 4 3 68 ðeh¼ÿ®Mkøk fkutøkúuMk 17 ®nLËe - 1966 rMk{÷k
MkÃxuBçkh «Ëuþ
28. hk»xÙeÞ rð¿kkLk rËLk
5. rþûkf rËLk 10 sB{w f~{eh 6 4 76 {n{Ë {wVíke Ãke.ze.Ãke. 18,19 WËowo,f~{ehe - - ©eLkøkh,sB{w
{k[o 8. rðï Mkkûkhíkk rËLk
8. rðï {rn÷k rËLk 14. rnLËe rËLk 11 Íkh¾tz 14 6 81 hk{çkhLk ËkMk ¼ksÃk 81 Úke 83 ®nLËe, íkktçkw 2000 hkt[e
20. rðï [f÷erËLk 16. rðï ykuòuLk rËLk MktÚkk÷e
21. rðïðLkrËLk 27. rðï «ðkMkLk rËLk 12 fýkoxf 28 12 224 rMkæÄk{iÞk fkutøkúuMk 55 Úke 59 fÒkz MkkuLkwt - çkuUøk÷kuh
22. rðï s¤rËLk ykufxkuçkh
2. rðï y®nMkk rËLk
yur«÷ 4. rðï ðLÞSð rËLk 13 fuhk÷k 20 9 124 yku{kLk [kLze fkuUøkúuMk 65Úke 69 {÷ÞkÞ{ ÚkkuheÞ{ 1956 fku[e
7. rðïykhkuøÞ rËLk 16. rðï yLLk rËLk
23. rðïÃkwMíkf rËLk 24. MktÞwõík hk»xÙ rËLk 14 {æÞ«Ëìþ 29 11 230 rþðhks ¼ksÃk 45 Úke 49 ®nLËe [wLkk, - sçk÷Ãkwh
31. hk»xÙeÞ yufíkk rËLk [kinký ÃkÚÚkh
30. çkk¤{swhe rðhkuÄe rËLk
(ELËehk ÃkwÛÞíkeÚke) 15 {nkhk»xÙ 48 19 288 ËuðuLÿ ¼ksÃk 40 Úke 44 {hkXe ÷ku¾tz 1960 {wtçkR
{u LkðuBçkh VzLkðeMk
1. rðï {swh rËLk 14. çkk÷ rËLk 16 {rýÃkwh 1 1 60 ykufhk{ fkuUøkúuMk 79 {rýÃkwhe - 1970 EBVk÷
8. rðï huz¢kuMkrËLk 20. çkk¤ yrÄfkh rËLk Eçkku÷e
{Ähzu çkeòu hrððkh rzMkuBçkh 17 {u½k÷Þ 1 1 60 {wf÷Mktøk{k fkutøkúuMk 79 ytøkúuS ÞwhurLkÞ{ 1969 rþ÷kutøk
1. rðï yuEzMk zu
swLk 3. rðï rðf÷ktøk zu
5. rðï ÃkÞkoðhýrËLk 18 r{Íkuh{ 1 1 40 ÷k÷ÚkLknkð÷k fkuUøkúuMk 79 ytøkúuS - 1986 økkinkxe
6. Lkkøkhef Mkwhûkk rËLk
28. VkÄMko zu 24.hk»xÙeÞ økúknf rËLk
19 Lkkøk÷uLz 1 1 60 xe ykh NPF 79 ytøkúuS - 1963 økkinkxe
su÷eÞktøk
20 ykurhMMkk 21 10 147 LkðeLk BJD 75 Úke 77 WzeÞk [wLLkk - fxf
ÃkxLkkÞf ÃkÚÚkh
rðï Lkwt [÷ý 21 Ãktòçk 13 7 117 «fkþ®Mkn yfk÷eË÷ 14 Úke 16 Ãktòçke - 1966 [tËeøkZ
[÷ý ÂMðfkhLkkh Ëuþ çkkË÷
22 hksMÚkkLk 25 10 200 ðMkwtÄhk hksu ¼ksÃk 30 Úke 34 rntLËe rsÃMk{ 1956 òuÄÃkwh
Þwhku s{oLke, £ktLMk, çkuÂÕsÞ{, LkuÄh÷uLz,÷fMk{çkøko,ykÞh÷uLz,Exk÷e,{kÕxk,
rVLk÷uz,MÃkuELk,Ãkkuxwoøk÷,økúeMk,ykuMxÙu÷eÞk, MkkÞ«Mk, {kuLkkfku, M÷kuðkfeÞk, 23 rMk¬e{ 1 1 32 ÃkðLkfw{kh zu{ku¢uxef 79 ÷uÃk[k, - 1975 øktøkxkuf
[k{o÷ªøk £Lx LkuÃkk÷e
yuMxkurLkÞk, ÷uxrðÞk.
24 ík{e÷Lkkzw 39 18 234 yku.ÃkkLkuhMkuÕð yLLkkDMK 60 Úke 64 íkr{÷ rsÃMk{ 1956 [uLLkkE
zku÷h Þw.yuMk.yu, ykuMxÙur÷Þk, fuLkuzk, VeÍe, rÍBçkkçðu, íkkEðkLk, ®MkøkkÃkwh, {
nkUøkfkUøk, LÞwÍe÷uLz. 25 íku÷tøkkýk 17 7 119 fu.[tÿþu¾h xe.ykh. 50 íku÷wøkw ÷ku¾tz 2014 niËhkçkkË
hkð yuMk
(62) (15)
26 rºkÃkwhk 2 1 60 {kýef Mkhfkh PI(M) 79 çktøkk¤e - 1970 yøkhík÷k 5 {ufktøk ríkççkx [eLk,BÞkLk{kh,÷kykuMk, 4160 Ërûký [e™ Mkkøkh
ÚkkE÷uLz,rðyuxLkk{
27 W¥khk¾tz 5 3 70 nheþ hkðík fkutøkúuMk 24,26 rntLËe íkktçkw 2000 LkiLkeíkk÷
6 çkúñÃkwºkk {kLkMkhkuðh ríkçkux,¼khík,çkktø÷kËuþ 2900 çktøkk¤kLke ¾kze
28 Ãkrù{ 16 16 294 {{íkk çkuLkhS ík]ý{]ý fkuUøkúuMk 70 Úke 74 çkktø÷k, - - f÷f¥kk ríkçkux
çktøkk¤ LkuÃkk¤e
29 W¥kh «Ëuþ 80 31 402 y¾e÷uþ ÞkËð Mk{ksðkËe Ãkkxoeo 20 Úke 23 ®nLËe rnhk 1956 y÷knkçkkË 7 ®MkÄw fi÷kMk Ãkðoík ¼khík,ÃkkrfMíkkLk 2900 yhçkMkkøkh
25,27,28 ríkçkux

30 rËÕne 7 3 70 yu.fusheðk÷ - 11 ®nLËe - - rËÕne 8 øktøkk øktøkkuºke W¥kh «Ëìþ, rçknkh, Ãkt.çkøkk¤k 2510 çktøkk¤Lke ¾kze
31 yktËku{kLk 1 - - - - - ®nLËe - - f÷f¥kk
rLkfkuçkkf
9 Mkík÷ws hkfMk Mkhkuðh rn{k[÷ «Ëuþ,Ãktòçk 1360 r[Lkkçk LkËe{kt
xkÃkw
ríkçkux
32 [tËeøkZ 1 - - - - - ®nLËe - - [tËeøkZ
33 ËkËhk yLku 1 - - - - - økwshkíke - - {wtçkE 10 Þ{wLkk Þ{wLkkuºke nheÞkýk rËÕ÷e,W¥kh «Ëuþ 1435 øktøkk LkËeLku
34 Ë{ý yLku 1 - - - - - økwshkíke - - {wtçkE sLkkÃkkð zøtwkh
Ëeð
11 [tçk÷ {æÞ «Ëuþ 1040 Þ{wLkk LkËeLku
{æÞ «Ëþ u
35 ÷ûkrîÃk 1 - - - - - suMkhe - - fku[e
36 Ãkwzwt[uhe 1 1 30 yuLk htøkkMðk{e yuLk.ykh - ík{e÷ - - [uLLkkE 12 íkkÃke økkðe÷økZLke {æÞ «Ëuþ,{nkhk»xÙ,økwshkík 702 ¾¼
t kíkLkk y¾kíkLku
xufheyku

(12)rðÄkLk Ãkhe»kË ðk¤k hkßÞku (13) ¼khíkLke MkhnË 13 Lk{oËk rðæÞk[¤Lkk {æÞ «Ëuþ,{nkhk»xÙ,økwshkík 1310 ¾¼
t kíkLkk y¾kíkLku
ËrhÞkE (rf.{e.) yktíkhhk»xÙe(rf.{e) y{h ftxf
hkßÞ rðÄkLkMk¼k rðÄkLk Ãkhe»kË
Mkex Mkex ºÞçtkfLkk zøtwkh
økwshkík 1615.29 çkktøk÷kËuþ 4096.70 14 økkuËkðhe {nkhk»xÙ,yktÄ«Ëuþ 1487 çkøtkk¤Lke ¾kzeLku
1 W¥kh«Ëuþ 402 100 {kÚtke
yktÄú«Ëuþ 1037 [eLk 3323
2 rçknkh 243 96 ík{e÷Lkkzw 864.73 ÃkkrfMíkkLk 2910 15 {nk hkÞÃkwh A¥keMkøkZ, ykuheMMkk 858 çkøtkk¤Lke ¾kzeLku
rsÕ÷k{ktÚke
3 {nkhk»xÙ 288 78 fuhk÷k 560 LkuÃkk¤ 1751
{nkhk»xÙ 510.20 ¼wíkkLk 699 16 f]»ýk {nkçk¤uïh {nkhk»xÙ,fýkoxf,yktÄú«Ëuþ 1280 çkøtkk¤Lke ¾kzeLku
4 fýkoxfk 224 75
Ãk.çktøkk¤k 374 TBÞkLk{kh 1643
5 sB{w f~{eh 76 36 fýkoxf 258.15 yV½kLkeMíkkLk 106 17 fkðuhe çkú{økehe fkýkoxf,íkk{e÷Lkkzw 760 çkøtkk¤Lke ¾kzeLku
6 íku÷tøkkýk 119 40 økkuðk 113.03
fw÷ 15106.70
u ku 1716.89
fLuÿ Mkkrþík «Ëþ 18 Ëk{kuËh hk[
t eLke LkSfÚke Íkh¾tz,Ãk.çktøkk¤ 625 nwøk÷eLkËe{kt
7 yktÄú«Ëuþ 175 50
fw÷ 7516.60
(16) (61)
8 ykX{e ¼k»kkyku (15) ¼khíkLkwt «ÄkLk {tz¤
9 Lkð{e Úkkuzkf yrÄrLkÞ{ku yLku rðrLk{ÞkuLkwt rð½e{kLÞefhý
fuçkeLkux fûkk
10 ËMk{e Ë÷çkË÷Lkk ykÄkh Ãkh rLknoíkk Lkk MktçktÄeík
11 yrøkÞkh{e Ãkt[kÞíkkuLke þÂõíkyku, yrÄfkh íku{s WíkhËkrÞíð (1). LkhuLÿ{kuËe :- ðzk«ÄkLk,fkŠ{f,÷kuf VrhÞkË,ÃkuLþLk,Ãkh{kýwt Wòo,ytíkheûk
12 çkkh{e LkøkhÃkk÷efkLke þÂõíkyku,yrÄfkh íku{s WíkhËkrðíð rð¼køk,yLÞ ¾kíkk su çkeòLku Lk Vk¤ÔÞk nkuÞ íku.
(2). hksLkkÚk®Mkn :- øk]n¾kíkw.
(3). Mkw»{k Mðhks :- rðËuþ,«ðkMke ¼khíkeÞ çkkçkíkku.
swËkswËk Ëuþku{ktÚke ÷eÄu÷ MktrðÄkLkLkk {wÆk (4). yYý sux÷e :- Lkkýkt,Mkw[Lkk yLku «Mkkhý, fkuÃkkuohux çkkçkíkku.
rçkúxLk :- MktMkËeÞÔÞðMÚkk,yufs Lkkøkheíð,rîMkËLkeÞ ÔÞðMÚkk (5). ðifiÞk LkkÞzw :- þnuhe rðfkMk,ykðkMk yLku þnuhe økheçke rLkðkhý,MktMkËeÞ
y{uhefk :- «MíkkðLkk,LÞkÞÃkkr÷fkLke Mðíktºkíkk,{kir÷f yrÄfkh
fuLkuzk :- MktÄeÞ ÔÞðMÚkk,hkßÞÃkk÷Lke rLkÞwÂõík
çkkçkíkku.
ykÞo÷uLz :- hkßÞLkk {køkoËþof rMkæÄktíkku (6). LkeríkLk økzfhe:- ÃkheðnLk,hkßÞ {køko,þeÃkªøk.
hk»xÙÃkríkLke [wtxýe (7). Mkwhuþ «¼w :- hu÷ðu.
s{oLke :- fxkufxe «kðÄkLk (8). W{k ¼khíke :- s¤MktMkkÄLk,øktøkkMkVkE.
Ë.ykr£fk:- MktrðÄkLk {kt MktþkuÄLk (9). {Lkkunh Ãkkhefh:- hûkk.
£kLMk :- Mðíktºkíkk, Mk{kLkíkk íku{s çktÄwíkk MktçktÄe ykËþo (10). LkÍ{kt nuÃkíkwÕ÷k:- ÷½w{íke çkkçkíkku.
hrþÞk :- {kir÷f Vhs (11). [kiÄhe rðhuLÿ®Mkn:- ÃkeðkLkwt Ãkkýe, MðåAíkk.
(12). hk{rð÷kMk ÃkkMkðkLk:- økúknf çkkçkíkku,¾kã íku{s ònuh rðíkhý.
Ëuþ ËwrLkÞkLke LkËeykuLke {kneíke (13). f÷hks r{© :- LkkLkk ÷½w íku{s {æÞ{Wãkuøk.
(14). {uLkfk økktÄe :- {ne÷k yLku çkk¤rðfkMk.
¢{ LkËeLkwt WËøk{ MÚkkLk fÞk Ëuþ,hkßÞku fu rsÕ÷k{ktÚke ÷tçkkE ytrík{ MÚk¤ (15). yLktík fw{kh :- hMkkÞý yLku ¾kíkh.
Lkk{ ÃkMkkh ÚkkÞ rf.{e.{kt (16). hrðþtfh «MkkË:- {kneíke, xufLkku÷kuS.
1 LkkE÷ íkkLkk Mkhkuðh 1.çkYLze, 2.xkLÍkrLkÞk, 6671 ¼w{æÞMkkøkh (17). MkËkLktË økkizk :- fkLkwLk íku{s LÞkÞ {tºkk÷Þ.
EÚkkurÃkÞk 3.Þw økkLzk, 4.hðkLzk, 5.fkutøkku, (18). yþkuf økýÃkrík hksw:- Lkkøkhef WzÞLk.
rðfxkuheÞk 6.fuLÞk, 7.EÚkkurÞÞk, (19). yLktíkøkeíku :- ¼khu Wãkuøk ònuh yuf{ku.
Mkhkuðh 8.ErhrxÙÞk, 9.Ë.MkwËkLk, (20). nhrMk{híkfkih çkkË÷:-£wz «kuMku®Mkøk.
10.ESÃík,11.MkwËkLk (21). LkhuLÿ®Mkn íkku{h:- ¾ký Mxe÷.
(22). swyu÷ ykuhkð :- ykrËðkMke çkkçkíkku.
2 yu{uòuLk Ãku[w yLku çkúkS÷ 6280 yux÷ktrxfk (23). hkÄk{kunLk®Mkn :- f]r»k
fkuÕ{eÞk {nkMkkøkh
(24). Úkkðh[tË økun÷kuík:- Mkk{krsf LÞkÞ yLku yr½fkheíkk rðfkMk
3 r{MkeÃkeMke Þw.yuMk.yu. Þw.yuMk.yu. 6260 {uõMkefkuLke ¾kze (25). M{]rík EhkLke :- {kLkð MktMkkÄLk .
(26). søkík«fkþ Lkzk:- Ãkheðkh fÕÞký.
fwLk÷w{
(27). zkp. n»koðÄoLk :- rð¿kkLk íku{s xufLkku÷kuS
4 ÞktøkíMku [eLk 5495 Ãke¤ku Mk{wÿ
Ãkðoík,[eLk

(60) (17)
 (16) ¼khíkLkk hk»xÙÃkríkyku ¼køk-10 yLkwMkwr[ík yLku sLkòríkyku ûkuºk 244,244yu
¼køk-11 fuLÿ yLku hkßÞ Mkhfkh ðå[u MktçktÄku 245 Úke 263
LkSfLkk ¼køk-12 Lkkýkt,MktÃkrík íkÚkk {wfË{ku Lku MktçkttÄeík Au. 264 Úke 300
¢{ Lkk{ Mk{Þøkk¤ku rðþu»k
«ríkMÃkÄeo
¼køk-13 ËuþLke ytËh ÔÞkÃkkh,Wãkuøk íkÚkk ÷uðz-Ëuðz 301 Úke307
1 ©e zkp.hksuLÿ «MkkË 26-1-50 Úke 13-5-62 fu.xe.þkn rçknkh MðkíktºÞ MkuLkkLke
¼køk-14 Mkt½ ÷kufMkuðk ykÞkuøk íkÚkk hkßÞku ÷kufMkuðk ykÞkuøk 308 Úke 323
2 ©e zkp.MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLk 13-5-62 Úke 13-5-67 [kiÄhe nhehk{ ðkEMk Mkkt[u÷h,rV÷kuMkkuVh ¼køk-15 [wtxýe «r¢Þk MktçktÄeík 324Úke 329
3 13-5-67 Úke 03-569 [kiÄhe nhehk{ Ãkwðo ðkEMk Mkkt[u÷h ¼køk-16 y{wf ðøkoLkk ÷kufku {kxu yLkk{ík 330 Úke 342
zkp.Íkfeh nwMkuLk
¼køk-17 hks¼k»kk 343 Úke 351
4 ©e zkp.ðhknøkehe ðitfxøkehe 03-5-69 Úke 20-7-69 - fkÞofkhe
¼køk-18 ykÃkkíkfk÷eLk ÃkhrhÂMÚkrík MktçktÄeík 352 Úke 360
5 20-7-69 Úke 24-8-69 - fkÞofkhe {wÏÞ LÞkÞ{wŠík
©e {n{Ë rnËkÞíkwÕ÷k ¼køk-19 r{r©ík «kðÄkLk 361 Úke 367
6 ©e zkp.ðhknøkehe ðitfxøkehe 24-8-69 Úke 24-8-74 yuLk.MktSð huœe ÷uçkh{tºke ¼køk-20 MktrðÄkLk{kt MktMkkuÄLk 368
¼køk-21 yMÚkkE íku{s rðþu»k «kðÄkLk 369 Úke 392
7 ©e VfYËeLk y÷e yn{Ë 24-8-74 Úke 11-2-77 xÙezeçk [kiÄhe fxkufxe ÷ËkE
¼køk-22 MktrûkÃíkLkk{,«kht¼,®nËe{kt «krÄf]ík Ãkkf íku{s rLkhMkLk 393 Úke 395
8 ©e çkkMkÃÞk ËkLkÃÞk síke 11-2-77 Úke 25-7-77 - -
çktÄkhýLke yLkwMkwr[yku
¢{ yLkwMkw[e rð»kÞ
9 ©e Lke÷{ MktSð huœe 25-7-77 Úke 25-7-82 - MÃkefh ÷kufMk¼k
1 «Úk{ hkßÞ íku{s fuLÿ þkrþík «Ëuþku Lkwt ðýoLk
2 çkeS ¼køk-f hk»xÃkrík íku{s hkßÞÃkk÷ku Lkk MktçktÄ {kt «kðÄkLk
10 ©e ¿kkLke Íu÷®Mkn 28-7-82 Úke 25-7-92 ntMkhks ¾LLkk [eV{eLkeMxh Ãktòçk
¼køk-¾ rLkhrMkík
¼køk-øk ÷kufMk¼k íkÚkk rðÄkLkMk¼kLkk yæÞûk íkÚkk WÃkkæÞûk hkßÞ Mk¼kÃkrík Lkk
11 ©e hk{Mðk{e ðuUfxhk{Lk 25-7-87 Úke 25-7-92 ðe.ykh.r¢»LkkÞh Ãkwðo Lkkýkt{tºke ðuíkLk íkÚkk ¼ÚÚkk
¼køk-½ Wå[ík{ íkÚkk Wå[LÞk÷ÞLkk LÞkÞÄeþ MktçktÄeík
12 ©e þtfhËÞk¤ þ{ko 25-7-92 Úke 25-7-97 S.S.Mðu÷ Ãkwðo hkßÞÃkk÷
¼køk-z ¼khíkLkk fuøk (CAG) MktçktÄeík
3 ºkeS hk»xÃkrík,WÃkhk»xÃkrík,rðÄkrÞfku Lkk {tºke yku yLku LÞkÞ Äeþku Lkk þÃkÚk fu «rík¿kk
13 ©e fku[rh÷ hk{Lk LkkhkÞý™ 25-7-97 Úke 25-7-02 xe.yuLk.þu»kkLk Ãkwðo ðkEMk Mkkt[u÷h
4 [kuÚke hkßÞ Mk¼k{kt MÚkkLk Lke ðnu[ýe
5 Ãkkt[{e yLkwMkwr[ík ûkuºk íkÚkk y.s.ò. Lkk «þkMkLk íku{s rLkÞtºký MktçktÄeík
14 ©e zkp.yu.Ãke.su yçËw÷ f÷k{ 25-7-02 Úke 25-7-07 ÷û{e Mknøk÷ rð¿kkrLkf
6 Aêe yMk{,rºkÃkwhk yLku {u½k÷Þ hkßÞkuLkk sLkòíkeÞ ûkuºkkuLkk
«þkkMkLk MktçktÄeík «kðÄkLk
15 ©e {íke «rík¼k Ãkkxe÷ 25-7-07 Úke 25-7-12 ¼uhku®Mkn þu¾kðík Ãkwðo hkßÞÃkk÷ 7 Mkkík{e MktÄÞkËe,hkßÞÞkËe íku{s MktÞwõík ÞkËe
16 ©e «ýð {w¾hS 25-7-12 Úke nk÷{kt Ãke.yuLk.Mktøk{k Ãkwðo Lkkýk{tºke

(18) (59)
 ¼køk-7 (16) ¼khíkLkk ðzk «ÄkLk
ykÃkýwt çktÄkhý
E.Mk. 1946 {kt «ktíkkuLke ÄkhkMk¼k îkhk çktÄkhý Mk¼kLkk 389 MkÇÞku Lku [wtxe fkZðk{kt ¢{ Lkk{ Mk{Þøkk¤ku Ãkûk rðþu»k
ykÔÞkt íkuLkk fkÞ{e yæÞûk íkhefu zkp. hksuLÿ «MkkË çkLÞk çktÄkhý Lkku {wMkËku íkiÞkh fhLkkh Mk{eíke
(¾hzk Mk{eíke) çkLkkððk{kt ykðe íkuLkk MkÇÞku Lke[u «{kýu níkk 1 ©e sðknh÷k÷ LkunY 15-8-47 Úke 27-5-64 fkuUøkúuMk ¼khíkLkk «Úk{ «ÄkLk {tºke MkkiÚke ðÄw ð»ko
«ÄkLk {tºke nsw MkwÄe
1. zkp. ¼e{hkð yktçkuztfh-yæÞûk 2. fLkiÞk÷k÷ {wLkþe
3. yuLk.økkuÃkk÷Mðk{e ykÞtøkh 4. yÕ÷kWËeLk f]»ýMðk{e yiÞh 2 ©e økw÷òhe ÷k÷ LktËk 27-5-64 Úke 9-06-64 fkuUøkúuMk fkÞofkhe
5. xe.xe f]»ý{k[khe 6. xe.{kÄðhkÞ
Mkh çkuLkeøkk÷ Lkh®MknhkðLke Mk÷knfkh íkhefu ®Lk{ýwf fhðk{k ykðe. 3 ©e ÷k÷ çknkËwh þkMºke 9-6-64 Úke 11-1-66 fkuUøkúuMk ¼khík ÃkkrfMíkkLk ÞwæÄ,1965 íkk~ftË
çktÄkhý 26 LkðuBçkh 1949 Lkk hkus íkiÞkh ÚkÞw íkuLku 2 ð»ko 11 {kMk yLku 18 rËðMk ÷køÞk. fhkh ÃkAe {]íÞw
çktÄkhýLkku y{÷ 26{e òLÞwykhe 1950 Lkk hkus ÚkÞku. 4 © økw÷Íkhe÷k÷ LktËk 11-1-66 Úke 24-1-66 fkuUøkúuMk fkÞofkhe
¼khík Lkk çktÄkhý 22 ¼køk{kt Au. íkÚkk fw÷ 444 f÷{ yLku 12 yLkwMkw[e Au.
5 ©e{íke ErLËhk økktÄe 24-11-66 Úke 4-3-77 fkuUøkúuMk hk»xÙeÞ fxkufxe 1975
çktÄkhýLkk ¼køk 6 ©e {kuhkhS ËuMkkE 24-3-77 Úke 28-7-79 sLkíkkÃkûk Lkð hkßÞkuLke Mkhfkh ¼tøk fhe
¼køk rð»kÞ f÷{ VheÚke [wtxýe fhkðe
7 ©e [kiÄhe [hý®Mkn 28-7-79 Úke 14-1-80 ÷kufˤ -
¼køk-1 Ëuþ{kt Lkðk hkßÞku Lkwt rLk{koý y™u íkuLke Mke{k Lk¬e fhðe. 1 Úke 4
¼køk-2 Lkkøkhefíkk 5 Úke 11 8 ©e {íke ErLËhk økktÄe 14-1-80 Úke 31-10-84 fkuUøkúuMk 1981 {kt ykuÃkhuþLk ç÷wMxkh

¼køk-3 {kir÷f yrÄfkh 12 Úke 35 9 ©e hkSð økktÄe 31-10-84 Úke 2-12-89 fkuUøkúuMk ¼khík{k fkuBÃÞwxh ÷kðLkkh
¼køk-4. Ëuþ{kt Mkk{krsf yLku ykŠÚkf ÷kuf íktºk Lke MÚkkÃkLkkfhðe 36 Úke 51 10 ©e rðïLkkÚk «íkkÃk®Mkn 02-12-89Úke 10-11-90 sLkíkkˤ çkûkeÃkt[ {kxu 27%yLkk{ík
¼køk-4(f) ÷kufkuLkk {ki÷ef fíkoÔÞku 51yu
11 ©e[tÿþu¾h 10-11-90 Úke 21-6-91 Mk{ksðkËe Ãkkxeo VkÞh çkúkLz Mk{ksðkËe Lkuíkk
¼køk-5 MktÄ íkÚkk MktMkË MktçkÄeík çkkçkíkku 52 Úke151
¼køk-6 rðrðÄ hkßÞku MkçktÄeík çkkçkíkku 152 Úke 237 12 ©e Ãke.ðe.Lkh®Mkn hkð 21-6-91 Úke 15-5-96 fkuUøkúuMk ÷kEMkLMk hksLke Mk{kÃíke yÚko íktºk {kt
WËkhefhý, ðiïefefhý,R.S.S.Ãkh
f÷{-152 sB{w f~{eh Lku y÷øk hkßÞLkku Ëhßsku «ríkçktÄ {wõÞku.
¼køk-7 «Úk{ yLkwMkw[e Lkk ¼køk "¾" Lkk hkßÞku 238
¼køk-8 fuLÿþkrMkík «Ëuþku Lkwt þkMkLk 239 Úke 242 13 ©e yx÷ rçknkheðksÃkuÞe 17-5-96 Úke 28-5-96 ¼ksÃk -

¼køk-9 Ãkt[kÞíkku 243(f Úke ý) 14 ©e yu[.ze.Ëuðøkkizk 29-9-96 Úke 20-4-97 sLkíkkˤ -

¼køk-9(f) LkøkhÃkkr÷fkuyku 243 (ík Úke A) 15 ©e ykE.fu.økwshk÷ 21-4-97 Úke 18-3-98 sLkíkkˤ -

(58) (19)
16 ©e yx÷rçknkhe ðksÃkuÞe 19-3-98 Úke 17-4-99 ¼ksÃk 1998 {kt Ãkkufhý ¾kíku yýwt r¢fux Lkk hufkuzoMk
Äzkfku ðLk-zu
à MkkiÚke ÍzÃke MkËe-31 Ëzk{kt 2015 {kt Ë.yk£efkLkk ze. rð÷eÞMkouo ðuMxEÂLzÍ Mkk{u
17 ©e yx÷rçknkhe ðksÃkuÞe 11-10-99 Úke 21-5-04 ¼ksÃk Mkwðýo [íkw¼ows ÃkrhÞkusLkk
fÞko.
à MkkiÚke ÍzÃke yÄoMkËe-16 Ëzk{kt E.Mk 2015 {kt Ë.yk£efkLkk ze. rð÷eÞMkouo ðuMxEÂLzÍ Mkk{u
18 ©e zkp.{Lk{kunLk®Mkn 22-5-04 Úke 21-5-09 fkuUøkúuMk ¾uzwíkkuLkk fso {kV fÞko fÞko.
19 à MkkiÚke ðÄw rðfux {wÚkiÞk {wh÷eÄhLk 519 rðfux
©e zkp. {Lk{kunLk®Mkn 22-5-04 Úke 26-5-14 fkutøkúuMk Lkhuøkk fkÞo¢{Lkwt ykÞkusLk
à MkkiÚke ðÄw hLk Lke ¼køkeËkhe 371 hLk r¢Mkøku÷ yLku {ðoLk MkuBÞwy÷ îkhk ÍeBçkkçðu Mkk{u
20 ©e LkhuLÿ {kuËe 26-5-2014 Úke......... ¼ksÃk - à yuf ðLk-zu {kt MkkiÚke ðÄkhu hLk ¼khíkLkk hkuneíkþ{ko yu ©e÷tfk Mkk{u 264 hLk fÞko
à ¼khíku 1983 {ktt íkÚkk 2011 Lkku ykE.Mke.Mke.ðLk-zu ðÕzofÃk SíÞku Au.
¼khíkuu 2007 {kt ykE.Mke.Mke.xðuLxe ðÕzofÃk SíÞku Au.
(17) ¼khíkLkk {n¥ðLkk nkuËTkyku xuMx r¢fux
à yuf s ELkªøk{kt MkkiÚke ðÄw hLk çkúkÞLk ÷khk-400
¢{ nkuËTk nk÷{kt «Úk{ à yuf s xuMx ELkªøkLke MkkiÚke {kuxe ¼køkeËkhe 624 hLk ©e÷tfk Lkk fw{kh Mktøkkfkhk yLku
1 ÷kufMk¼kLkk MÃkefh ©e {íke Mkwr{ºkk {nksLk økýuþ {kð¤tfh {rn÷k sÞðÄoLk ðå[u 2006-7 {kt Ë.ykr£fk Mkk{u.
à MkkiÚke ðÄw hLk-Mk[eLk íkuUzw÷fh-15921
2 hkßÞ Mk¼kLkk Mk¼kÃkrík nk{eË yLMkkhe zkp.hkÄk f]»ýLk à MkkiÚke ðÄw rðfux- {wÚkiÞk {wh÷eÄhLk-800
3 ÷kufMk¼kLkk WÃkkæÞûk yuLk.Úkks÷eËwhkE yu{.yu.ykÞtøkh à MkkuÚke ðÄw MkËe 51 Mk[eLk íkuUzw÷fh
à r¢fux{kt MkkiÚke «Úk{ {rn÷k ytBÃkkÞh ©e÷tfk Lke níke.
4 hkßÞ Mk¼kLkk WÃkMk¼kÃkrík Ãke.su.fwheÞLk yuMk.f]»ý{wíkeo

5 yuxLkeo sLkh÷ {wfw÷ hkuníkøke yu{.Mke. Mkuík÷ðkz økúkLz M÷u{ xurLkMk xwLkko{uLx
6 Mkku÷erþxh sLkh÷ hýSík fw{kh Mke.fu.ËVíkhe xwLkko{uLx Mk{Þ MÚkkLk fkuxoLkku «fkh
7 {wÏÞ fuçkeLkux Mk[eð ySík þuX yuLk.ykh.ÃkeÕ÷kE ykuMxÙu÷eÞLk ykuÃkLk òLÞwykhe {u÷çkkuLko nkzo
8 fuøkLkk ðzk þþefktík þ{ko ðe.Lkhnhe hkð
VuL[ ykuÃkLk {u-sqLk ÃkuheMk f÷u
9 [wtxýe f{e~™h yu[.yuMk.çkúñk Mkwfw{khMkuLk
®ðçk÷zLk swLk-sw÷kE ÷tzLk økúkMk
10 ¼w{eˤLkk ðzk Ë÷çkeh ®Mkøk Mkwnkøk sLk.©e Lkkøkuþ
Þw.yuMk. ykuÃkLk ykuøkü-MkÃxuBçkh LÞwÞkufo nkzo
11 LkkifkˤLkk ðzk hkuçkeLk fu.ÄðLk ykh.ze.fxkhe

12 nðkE ˤLkk ðzk yYÃk Mknk Mkh Úkku{Mk

(20) (57)
 yurþÞLk h{íkkuíMkð 2014 EL[kuLk 13 hesðoçkuLfLkk yæÞûk hÄwhk{ hksLk Mkh yku.yu.rM{Úk
2014 Lkku yurþÞLk h{íkkuíMkð EL[kuLk Ë.fkuheÞk {kt h{kÞku níkku.Mkki «Úk{ yk økuBMk ¼khík{kt
rËÕ÷e ¾kíku 1951 {kt h{kE níke. EL[kuLk ¾kíku 45 Ëuþkuyu ¼køk ÷eÄku níkku. «Úk{ 10 MÚkkLk ðk¤k 14 MkuçkeLkk ðzk Þw.fu.®Mknk yuMk.yu.Ëðu
Ëuþku Lke[u «{kýu Au.
15 Mkwr«{ fkuxoLkk {wÏÞ LÞkÞ {wŠík yuMk.yu÷.Ëííkw nrh÷k÷ frýÞk
¢{ Ëuþ økkuÕz rMkÕðh çkúkuLs fw÷
16 EMkhku Lkk ðzk yu.yuMk.rfhýfw{kh rð¢{Mkkhk¼kE
1 [eLk 151 108 83 342
17 CBI Lkk ðzk yLke÷®Mknk -
2 MkkWÚkfkuheÞk 79 71 84 234
18 LkkýkÃkt[ Lkk ðzk ðkÞ.ðe huuœe -
3 òÃkkLk 47 76 77 200
19 ¼khíkeÞ {rn÷k çkutLf W»kk Mkwçkú{ÛÞ{ -
4 fÍkfeMíkkLk 28 23 33 84
5 EhkLk 21 18 18 57 20 økwshkík MkkrníÞ Mk¼k rðÃkw÷ fÕÞkýe -

6 ÚkkE÷uLz 12 7 28 47 21 U.G.C. [uh{uLk Ãkku.ðuË «fkþ -

7 LkkuÚko fkuheÞk 11 11 14 36 22 G.P.S.C. [uh{uLk yuMk.yuMk òu»ke -

8 ELzeÞk 11 10 36 57 23 ™eríkÃkt[Lkk WÃkkæÞûk yh®ðË ÃkLkøkZeÞk -

9 íkkEÃkuE 10 18 23 51 (18) ¼khík rðþu.....
0 0
10 fíkh 10 0 4 14 à ¼khíkLkwt MÚkkLk :- 8.4 W¥kh yûkktþ Úke 37.6 W¥kh yûkktþ
à 67.70 Ãkw.hu¾ktþÚke 97.250Ãkw.hu¾ktþ. ûkuºkV¤:- 3287263 [ku.rf.{e
yurþÞLk h{íkkuíMkð 2014 {ktt økkuÕz {uzu÷ rðsuíkk ¼khíkeÞ à ¼khíkLkku MkkiÚke {kuxku rsÕ÷ku ÷Æk¾ Au.
(1) Síkw hkE:- þwxªøk 7.{uhe fku{:- çkkuûketøk à ¼khíkLkku Ërûký íkhVLkku AuÕ÷ku Auzku ELËehkÃkkuELx (rLkfkuçkkh xkÃkw) Au.
(2) hsík [kinký:- 8.nkufe xe{:- nkufe à çkún{Ãkwºkk LkËe [eLk,¼khík yLku çkktø÷kËuþ ºký Ëuþku{ktÚke ÃkMkkh ÚkkÞ Au.
MktËeÃk fw{kh:- yk[ohexe{ 9.4 X 400 {exh:- yuÚk÷uxeõMkhe÷u-xe{ à ¼khíkLkwt MkkiÚke {kuxw hý ÚkhLkwt hý Au. su 2.6 ÷k¾ [ku.rf.{e.{kt Vu÷kÞu÷wt Au. ßÞkhu ËwrLkÞk
y¼e»kuf ð{ko:- 10.fççkzexe{({ne÷k):-fçkze Lkw MkkiÚke {kuxw hý MknkhkLkwt hý W¥kh ykr£fk{kt Au.su 90 ÷k¾ [ku.rf.{e.{kt Vu÷kÞu÷wt Au.
(3) Mkkihð ÄkuMkk÷:- 11.fççkzexe{ (ÃkwY»k):- fççkze à ¼khíkLkku MkkiÚke ÷ktçkku Äkuhe{køko Lktt. 7 Au. su ðkhkýMke Úke fLÞk fw{khe MkwÄe Au.
{nuþ,{tøkkLkfh:- Mfðkuþxe{ à øktøkk,çkúñÃkwºkk Lkku {w¾rºkfkuý «uËþ (zuÕxk) ËwrLkÞkLkku MkkiÚke {kuxku Au. su MkwtËhðLk íkhefu
nheLÿ Ãkk÷ MkwtÄw:-
à yku¤¾kÞ Au.
fwþ fw{kh:- nðu,ÃkAe Lkku yuþeÞLk
à ¼khíkLkk çktÄkhý{kt nk÷ hh ¼k»kkLku {kLÞíkk ykÃkðk{k ykðe Au.
(4) Þkuøkuïh Ëík:- huþ÷ªøk øku{ òfkíkko ELzkuLkuþeÞk-2018
(5) Mke{k ÞwLkeÞk:- yuÚk÷uxeõMk-zeMf Úkúku {kt h{kþu, à ¼khíkLke fw÷ ËheÞkE Mke{kt 7516 rf.{e. Au.
(6) MkkLkeÞk {eÍko:- xuLkeMk({eûk zçkÕMk) à ¼khíkLke fw÷ s{eLk Mke{k 15200 rf.{e. ÚkkÞ Au.
0
à ¼khíkLkku «{ký Mk{Þ 82.5 Ãkwðo hu¾ktþð]ík ¼khíkLkk y÷knkçkkË {ktÚke ÃkMkkh ÚkkÞ Au.
(56) (21)
à ¾Lkes{kt yçkh¾Lkk WíÃkkËLk{kt ¼khík ËwrLkÞk {kt «Úk{ MÚkkLku Au. fku{LkðuÕÚk øku{-2014
à yk WÃkhktík EMkçkøkw÷,fXku¤,[k,Lkkr¤Þkh,þkf¼kS,fu¤k,n¤Ëh,þuhze,ËwÄ ðøkuhuLkk 2014 Lke fku{LkðuÕÚk øku{ Mfkux÷uLzLkk ø÷kMøkku{kt h{kE níke.su{ktt 71 Ëuþku yu ¼køk
WíÃkkËLk{k ¼khík ËwrLkÞk{kt «Úk{ MÚkkLku Au. ÷eÄku níkku «Úk{ ËMk MÚkkLk MkwÄe Lkk Ëuþ Lke[u «{kýu Au.
à ¼khíkLkwt hk»xÙeøkeík Mkki«Úk{ fku÷f¥kk yrÄðuþLk {kt 1911 {kt økkðk{k ykÔÞw níkwt.
à ¼khíkLkwt rºkÃkwhk hkßÞ çkktø÷kËuþ Úke ½uhkÞu÷wt Au. ¢{ Ëuþ økkuÕz rMkÕðh çkúkuLs fw÷
1 #ø÷uLz 58 59 57 174
(19) ¼khík{kt þkMkLk 2 ykuMxÙu÷eÞk 49 42 46 137
3 fuLkuzk 32 16 34 82
ðtþ þkMkf rðþu»k 4 Mfkux÷uLz 19 15 19 53
5 ELzeÞk 15 30 19 64
LktË ðtþ rçktçkeMkkh 6 LÞwÍe÷uLz 14 14 17 45
E.Ãkq.603 Úke E.Ãkq.322 yòíkþºkw
rþþwLkkøk - 7 MkkWÚk ykr£fk 13 10 17 40
{nkÃkË{LktË
ÄLkLktË 8 LkkEÍeheÞk 11 11 14 36
{kuÞo Þwøk [tÿøk]Ãík{kuÞo 322-298 à [tÿøkwÃíkLkk hkßÞ{ktt [kýfÞ 9 fuLÞk 10 10 5 25
E.Ãkq. 322 Úke E.Ãkq.185 ®çkËwMkkh 298-273 yÚkoþkMºke níkk íkuýu ÄLkLktËLku ÃkhksÞ
ykÃke {kuÞo ðtþ MÚkkÃÞku 10 s{ifk 10 4 8 22
yþkuf 273-232
à E.Ãkq.260 {kt f®÷økLkk ÞwæÄ ÃkAe
ËþhÚk{kuÞo 232-244
yþkufu çkkiæÄ Ä{o ytøkefkh fÞkuo fku{LkðuÕÚk h{íkkuíMkð 2014 {ktt økkuÕz {uzu÷ rðsuíkk ¼khíkeÞ
MkB«rík 224-215 çkkiæÄ r¼ûkw WÃkøkwÃíku íkuLku yLkwÞkÞe rðfkMk økkizk:- zeMf Úkúku Ãke.f~ÞÃk:- çkuz{eLxLk
þk÷eþwf 215-202 çkLkkÔÞku
Ëuðð{oLk 202-195 MktSíkk ¾w{wf[Lk:- ðuEx ÷eVxªøk Mkw¾uLk zu:- ðuEx ÷eVxªøk
à çkúnÿÚk {kuÞo Lkk MkuLkkÃkrík
þíkÄLðLk{kuÞo 195-187 Ãkw»Þr{ºkyu íkuLku {kheLku Ãkkuíku hkò
y¼eLkð rçkLÿk:- þwxªøk yÃkwðeo [tËu÷k:- þwxªøk
çkúnÿÚk {kuÞo 187-185 çkLke çkuXku. hkne Mkhýkuçkík:- þwxªøk Mkíke»k þeðk÷ªøk{:- ðuEx÷eVxªøk
Síkw hkE:- þwxªøk y{eík fw{kh:- huMk÷ªøk
Mkwþe÷ fw{kh:- huMk÷ªøk çkçkeíkk fw{khe:- huMk÷ªøk
þtwøkðtþ Ãkw»Þr{ºk þwtøk à fk÷eËkMku "{kÂÕðfkøLker{ºk" Þkuøkuïh Ëík:- huMk÷ªøk ðeLkuþ Vkuøkx:- huMk÷ªøk
E.Ãkq. 185 Úke 149 E.Ãkq. yÂøLkr{ºk þwtøk yÂøLkr{ºkþwtøk WÃkh ÷ÏÞwt Au.
MkwsÞu»X þwtøk
ðkMkwr{ºk þwtøk 2018 økkuÕz fkuMx ykuMxur÷Þk {kt nðu ÃkAe økuBMk Lkwt ykÞkusLk Úkþu.
ð@r{ºk þwtøk
¼køkík þwtøk
Ëuðk¼wrík þwtøk
(22) (55)
12 nkufe xe{ {kuMfku hrþÞk 1980 nkufe çkúkuLÍ-1 f]»kký ðtþ fwsw÷ fzrVMkus à E.Mk 78{kt þf Mkðtík Lkku «kht¼
E.6Úke 220 MkwÄe ðe{k fzrVMkus frLk»fLkk Mk{Þ{kt rðËðkLk LkkøkwsoLk íkÚkk
13 r÷yuLzh ÃkuMk yux÷kLxk y{uhefk 1996 xurLkMk çkúkuLÍ-1 frLk»f {rn»ko [hf ÚkE økÞk
14 fýo{ {÷uïhe MkezLke ykuMxÙur÷Þk 2000 ¼khkuíkku÷Lk çkúkuLÍ-1 ðrþ»f
nwrð»X
15 hkßÞðÄoLk hkuXkuz yuÚkutMk økúeMk 2004 rLkþkLkuçkkS rMkÕðh-1 ðMkwËuð
16 yr¼Lkð rçkLÿk çkeStøk [eLk 2008 10{e.yuh hkEV÷ økkuÕz-1 økwÃíkðtþ [tÿøk]Ãík-1 à øk]Ãík MkðtíkLkku MÚkkÃkf íkk.26-2-320 {kt
E.Mk. 300Úke600 fhe.
17 rðsuLÿ ®Mkn çkeStøk [eLk 2008 çkkuûkªøk çkúkuLÍ-1 à Mk{wÿøk]Ãík yufÃký ÞwæÄ nkÞkuo Lk níkku.
(ystíkkLke økwVk ykuLke Mk{wÿøk]Ãík
18 Mkwþe÷ fw{kh çkeStøk [eLk 2008 huMk÷ªøk çkúkuLÍ-1 h[Lkk) [tÿøkwÃík-2 (rð¢{krËíÞ) à [tÿøk]Ãík-2 LkkMk{Þ{kt [eLke Þkºke VknÞkLk
ykÔÞku níkku.íkuýu Lkk÷tËk rðãkÃkeXLke MÚkkÃkLkk
19 rðßÞ fw{kh ÷tzLk rçkúxLk 2012 þwxªøk MkeÕðh-1 fhe
fw{khËøk]Ãík
20 Mkwþe÷ fw{kh ÷tzLk rçkúxLk 2012 huMk÷ªøk MkeÕðh-1 MftËøk]Ãík à MftËøk]ÃíkLkku yr¼÷u¾ økehLkkh Lke

21 økøkLk Lkkhtøk ÷tzLk rçkúxLk 2012 þwxªøk çkúkuLÍ-1 Ãkw»Þ ¼wrík ðtþ «¼kfhðÄoLk à n»koðÄoLk Mk{Þ{kt [eLke Þkºke
600Úke 647 hkßÞðÄoLk nÞw.ykLk.[ktøk ykÔÞku níkku
22 MkkELkk Lkunðk÷ ÷tzLk rçkúxLk 2012 çkuz{eLxLk çkúkuLÍ-1 (W¥kh rð¼køk) n»koðÄoLk
23 {uhefku{ ÷tzLk rçkúxLk 2012 çkkuûkªøk çkúkuLÍ-1
[k÷wõÞðtþ (Ërûký Ãkw÷fuþ-1 à n»koðÄoLk yLku Ãkw÷fuþe çkeò ðå[u Lk{oËk
24 Þkuøkuïh Ëík ÷tzLk rçkúxLk 2012 huMk÷ªøk çkúkuLÍ-1 rð¼køk) E.543 Úke755 rfŠíkð{oLk fktXu {kuxw ÞwæÄ ÚkÞwt íku{kt Ãkw÷fuþe-2 Lke Sík
ykuÕ{Ãkef 2016- heyku-Ë-sLkuhku-çkúkrÍ÷ {kt {tøk÷uþ ÚkE
yLku 2020-{kt xkufeÞku-òÃkkLk {kt h{kþu. Ãkw÷fuþe-2

xurLkMk økúkLzM÷u{ 2016 Lkk rðsuíkk

ykuMxÙur÷ÞLk ykuÃkLk VuL[ ykuÃkLk rðBçkÕzLk Þw.yuMk.ykuÃkLk
{æÞfk÷eLk Þwøk hksÃkwíkkuLkwt ¼khík{kt swËkswËk à hksÃkíwk Þøwk{kt W¥kh¼khík{kt øksw ho,
ÃkwY»k LkkuðkLk òufkuðef (996 Úke 1209) xwfzku{kt þkMkLk «ríknkh, Ãkk÷ [k÷õwÞ, Ãkh{kh,[kn i ký yLku
†e ytøku÷ef fhçkh à Ërûký ¼khík{kt ÃkÕ÷ð, hk»xÙfx, [k÷wfÞku,
[uh,ÃkktzÞ, yLku [ku÷ {wÏÞ hkßÞku níkk.
zçk÷ su{e {whu à þknçkËweLk Äkhue yu ÃkÚ]ðehks [kn i ký Lku
(ÃkwY»k) nhkðe Lku rËÕ÷e W¥kh MkÕíkLk MÚkkÃke
çkTúwLkku MkkuhuMk
{khTxeLkk neªøkes økw÷k{ðtþ fwíçkwËeLkyiçkf 1206-1210 à þknçkwÄeLk ÄkuheLkku økw÷k{ níkku
zçk÷ (1206 Úke 1290) EÕíkwr{þ 1211-1236 à rËÕ÷e {kt fwíkwçkr{Lkkh Ãkwhku fÞkuo
(Mºke) MkkLkeÞk {ehò hSÞkMkw÷íkkLk 1236-1240
EðkLk ðuMkLkeLkk LkkMkeYËeLk {n{Ë 1246-1266
{eûMk çk÷çkLk {n{Ë 1266-1287
zçk÷ çkTúwLkku MkkuhuMk fifçkkË 1287-1290

(54) (23)
¾÷S ðtþ s÷k÷wËeLk¾÷S 1290-1296 6 1986 ÷tzLk ykuMxÙur÷Þk #ø÷uLz
(1290-1320) yÕ÷kWËeLk ¾÷S 1296-1316 à y{eh ¾wþhku íkuLkk Ëhçkkh{kt níkku 7 1990 ÷knkuh nku÷uLz ÃkkrfMíkkLk
fwíkçkwËeLk {wçkkhf 1316-1320
8 1994 MkezLke ÃkkrfMíkkLk nku÷uLz
íkÄ÷¾ ðtþ øÞkMkwËeLk ík½÷¾ 1320-1325 à "zkf[kufe" xÃkk÷ ÃkæÄrík Ëk¾÷
(1320-1414) {n{Ë çkeLk ík½÷¾ 1325-1351 à hksÄkLke rËÕ÷eÚke Ëki÷íkkçkkË ¾Mkuze
9 1998 Wxifx nku÷uLz MÃkuLk
à nçkMke {wMkkVh EçLk çkíkwíkk ¼khíkLke 10 2002 fðk÷kBÃkwh s{oLke ykuMxÙur÷Þk
Vhkus ík½÷¾ 1351-1388 {w÷kfkíku
11 2006 s{oLke s{oLke ykuMxÙur÷Þk
MkiÞË ðtþ(1414- r¾@¾kLk 1414-1421 - 12 2010 ¼khík ykuMxÙur÷Þk s{oLke
1451) {wçkkhfþkn 1421-1434
{wn{Ëþkn 1434-1443 13 2014 LkuÄh÷uLz ykuMxÙur÷Þk LkuÄh÷uLz(ÃkkrfMíkkLk
yk÷{ þkn 1443-1451 fðkur÷VkÞ ÚkÞwt

÷kuËeLk ðtþ (1451- çkn÷ku÷ ÷kuËe 1451-89 2018 Lkku fÃk ¼khík{kt h{kþu.
1526) rMkftËh ÷kuËe 1489-1517 à ÃkkýeÃkíkLkwt «Úk{ ÞwæÄ 1526 çkkçkh
Eçkúkne{÷kuËe 1517-1526 Eçkúkne{çkkuËe
ykuÕ{Ãkef{kt ¼khík
{wÄ÷ Mkk{úßÞ (1526- çkkçkh 1526-1530 ¢{ Lkk{ MÚk¤ ð»ko h{ík {uz÷
1857) n{kÞw 1530-1540 à 1539 {kt þuhþkn Mkwhe Úke ÃkhkSík
MkwhuþknMkwhe 1540-1555 1 nkufe xe{ yuBMkxzo{ LkuÄh÷uLz 1928 nkufe økkuÕz-1
nw{kÞw (Vhe) 1555-1556
à ®nLËw Þkºkk ðuhku hË fÞkuo 2 nkufe xe{ ÷kuMk yutsÕMk y{uhefk 1932 nkufe økkuÕz-1
yfçkh 1556-1605 à ÃkkýeÃkíkLkwt ÞwæÄ-2, yfçkh nu{w
à rËLku E÷kne Ä{oLkku MÚkkÃkf 1613{kt
3 nkufe xe{ çkŠ÷Lk s{oLke 1936 nkufe økkuÕz-1
snktøkeh 1605-1627 à ytøkúus Mkhxku{Mk hkuLku ðuÃkkh fhðk 4 nkufe xe{ ÷tzLk #ø÷uLz 1948 nkufe økkuÕz-1
ÃkhðkLkøke ykÃke
þknsnk 1628-1658 à LkkËehþknLkwt yk¢{ý 1839 fkuneLkwh 5 nkufe xe{ nkuÂÕMkfe rVL÷uLz 1952 nkufe økkuÕz-1
ykihtøkÍuçk 1658-1707 nehku ÷EøkÞk 6 fu.ze.òËð nkuÂÕMkfe rVL÷uLz 1952 57 rf.økúk £eMxkE÷ çkúkLÍ-1
çknkËwh þkn-1 1707-1712
snktËhþkn 1712-1713 7 nkufe xe{ {u÷çkkuLko ykuMxu÷eÞk 1956 nkufe økkuÕz-1
VY¾rþÞkh 1713-1719
{n{Ëþkn 1719-1748 8 nkufe xe{ hku{ Ex÷e 1960 nkufe økkuÕz-1
yk÷{økeh 1754-1759 9 nkufe xe{ xkufÞku òÃkkLk 1964 nkufe økkuÕz-1
þknsnk-2 1754-1759 à 1764 {k çkfMkh Lkk ÞwæÄ{k nkh
þkn yk÷{ 1759-1806 à íkuýu hkòhk{ {kunLk hkÞLku "hkò"Lke 10 nkufe xe{ {ufMkefku Mkexe 1968 nkufe çkúkuLÍ-1
yfçkh-2 1806-1837 WÃkkÄe ykÃke 11 nkufe xe{ BÞwrLk[ s{oLke 1972 nkufe çkúkuLÍ-1
(24) (53)
 ðkuhLk nurhxMk 1773-1785 huøÞw÷uxª yuõx 1973
¼køk-6 ytøkúus
fkuLko ðkur÷Mk 1786-1793
à

à s{eLk Ëkhe «Úkk þYykík

þkMkLk
h{ík-øk{ík økðLkoh snkuLk þkuh 1793-1798
sLkh÷ ðu÷uM÷e 1798-1805 à {ÿkMk «ktíkLke MÚkkÃkLkk
¢{ h{íkLkwt Lkk{ ¼køk÷E þfLkkh MktÏÞk {uËkLkLkwt Lkk{ õÞkËuþLke hk»xÙeÞ h{ík (1774- ßÞkuso çkk÷kuo 1805-1807 à ði÷kuh rðÿkun 1806
1858) r{Lxku 1807-1813 à [kxoh yuõx 1813
1 çkuÍçkku÷ 9 zkÞ{tz y{uhefk nurMxøMk 1813-1823 à Ãkuþðk ¾í{ fhe {wtçkE «ktíkLke MÚkkÃkLkk
2 r¢fux 11 rÃk[ #øk÷uLz,ykuMxÙu÷eÞk yk{TBnMxo 1823-1828 à «Úk{ çk{ko ÞwæÄ
rð÷eÞ{ çkuLxef 1828-1835 à Mkíke «Úkk rðhkuÄe fkÞËku 1829
3 çkuzr{LxLk yuf yÚkðk çku fkuxo [kÕMko {uxfkV 1835-1836 à yutøkúuS rþûkýLke þYykík 1835
4 Vwxçkku÷ 11 rVÕz çkúkS÷,hrþÞk ðøkuhu. ykuf÷uLz 1836-1842
yku÷Lkçkhku 1842-1844
5 økkuÕV - fkuMko Mfkux÷uLz nkŠzs 1844-1848 à Mºke,rþþw níÞk Ãkh hkuf
zu÷nkWMke 1848-1856 à rðÄðk rððkn,rðÄuÞf (1856), xu÷eøkúk{ 1853, hu÷ðu,
6 nkufe 11 rVÕz ¼khík,ÃkkrfMíkkLk ðwzLkku ¾kheíkku 1854,
7 Ãkku÷ku 4 - - ðkEMkhkuÞ fuLkªøk 1858-1862 à ¼khríkÞ Ãkhe»kË rðÄuÞf-1861

8 xurLkMk 1 yÚkðk 2 fkuxo - (1858 Úke yuÂÕsLk-1 1862-1863

÷kuhuLMk 1864-1869 à f÷f¥kk,{ÿkMk,{wtçkE{kt Wå[ LÞkÞk÷ÞLke MÚkkÃkLkk
1947)
9 xuçk÷ xuLkeMk 1 yÚkðk 2 xuçk÷ [eLk {uÞku 1869-1872 à hksfw{khku {kxu hksfkux yLku ys{uh {kt fku÷us MÚkkÃkLkk
LkkuÚkoçkúwf 1872-1876 à fwfk yktËku÷Lk
10 fççkze 7 - çkktø÷kËuþ r÷xLk 1876-1880 à hkýe rðfxkuheÞk ¼khíkLke {nkhkýe çkLke
rhÃkLk 1880-1884 à 1881 {kt ¼khíkLke «Úk{ sLkøkýLkk
11 ¾ku-¾ku 12 - - zVrhLk 1884-1888 à 1885 Lkk hk»xÙeÞ fkutøkúuMk Lke MÚkkÃkLkk
÷uLMkzkWLk 1888-1894 à zwhkLz hu¾k rLkï÷ fÞowo
12 ðku÷eçkku÷ 6 rVÕz ©e÷tfk yuÂÕsLk-2 1894-1899
13 ykEMk nkufe 11 - fuLkuzk fsoLk 1899-1905 à 1904 {k ¼khíkeÞ rðïðrðãk rðÄuÞf
r{LÞku 1905-1910 à r{xku-{ku÷ou MkwÄkh, ¼khíkeÞ þkMkLk yrÄrLkÞ{
ðÕzo fÃk nkufe nkŠzs 1910-1916
[uBMkVzo 1916-1921
à hksÄkLke f÷f¥kkÚke rËÕ÷e xÙkLMkVh Mkuz÷h Ãkt[ rLkBÞw
hezªøk 1921-1926 à s÷eÞkðk÷k çkkøk níÞkfktz 1919
¢{ ð»ko MÚkkLk rðsuíkk WÃkrðsuíkk à yuMk.Ãke.®Mknk ¼khík Lkk «Úk{ økðLkoh
1 1971 çkkMkouo÷kuLkk ÃkkrfMíkkLk MÃkuLk EhðeLk 1926-1931 à [kihe [kuhe çkLkkð 1922

2 1973 yuBMkxzo{ nku÷uLz ¼khík à ÷kunkuh yÄeðuþLk Ãkwýo Mðhks Lke ½ku»ýk 1929
ður÷øxLk 1931-1936 à økktÄe EhðeLk Mk{òiíkk-1931
3 1975 fwðk÷k{Ãkwh ¼khík ÃkkrfMíkkLk r÷Lkr÷Þøkku 1936-1943
à ÃkwLkk Ãkifx økktÄe yktçkuzfh 1932
4 1978 çÞwLkMk ykÞMko ÃkkrfMíkkLk nku÷uLz à økðLkoh ykuV ELzeÞk yuõx 1935
ðuðu÷ 1943-1947 à Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍ îkhk Vkuhðzo ç÷kuf Lke MÚkkÃkLkk,1939
{kWLxçkuxLk 1947-1947
5 1982 {wtçkE ÃkkrfMíkkLk s{oLke ykuøkMx «Míkkð Lke MÚkkÃkLkk

(52) (25)
 (20) ¼khík{kt Éíkwykuu økwshkíkLkk yuðkuzo
à h{ík øk{ík ûkuºku (økwshkíkLkk ¾u÷kze {kxu)
(1). rþÞk¤ku fkhíkf-{køkþh nu{tíkÉíkw 1.yuf÷ÔÞ yuðkuzo - yktíkh hk»xÙeÞ ûkuºku rðrþ»x Ëu¾kð
Ãkku»k-{nk rþrþh (ÃkkLk¾h)Éíkw 2.MkhËkh Ãkxu÷ yuðkuzo - hk»xÙeÞ ûkuºku rðrþü Ëu¾kð
3.sÞrËÃk®MknS yuðkuzo - hksÞ fûkk yu rðrþü Ëu¾kð
(2). WLkk¤ku Vkøký-[iºk ðMktíkÉíkw à hýSíkhk{ Mkwðýo[tÿf Mkki «Úk{ 1928 {kt ©e Íðuh[tË {u½kýeLku ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku.
ðiþk¾-suX økúe»{Éíkww à 2012Lkk ð»ko {kxu Lk]íÞ rLk»ýktík MkwLke÷ fkuXkhe Lku ykÃkðk{kt ykÔÞku Au.
à MkkrníÞ yufuz{e yuðkuzo økwshkíke ¼k»kk {kxu Mkki «Úk{ 1955 {kt {nkËuð¼kE ËuMkkE Lku ykÃkðk{kt
(3). [ku{kMkw y»kkZ-©kðý ð»kkoÉíkw ykÔÞku níkku nk÷ 2014 {kt yrïLk {nuíkk Lku Açke ¼eíkhLke {kxu ykÃkðk{kt ykÔÞku.
¼kËhðku ykMkku þhËÉíkw à 2014{kt Ãkæ{ ÃkwhMfkh rðsuíkk økwshkíkeyku Lke[u «{kýu Au.

¢{ Lkk{ yuðkuzo ûkuºk

rËþkyku 1 yu÷.fu.yzðkýe Ãkæ{rð¼w»ký Ãkç÷ef yVuÞoMk
2 y{eíkk¼ çkå[Lk Ãkæ{rð¼w»ký f÷kûkuºk
W¥kh 3 rË÷eÃkfw{kh Ãkæ{rð¼w»ký f÷kûkuºk
4 íkkhf {nuíkk Ãkæ{©e f÷kûkuºk
5 zkp.íkusMk Ãkxu÷ Ãkæ{©e {uzeMkeLk
ðkÞÔÞ EþkLk 6 økwýðtík þkn Ãkæ{©e ÷exhu[h
7 zkp.nhøkku®ðË rºkðuËe Ãkæ{©e {uzeMkeLk
çkwfh ÃkwhMfkh
Ãkrù{ rËþk Ãkwwðo 1968 {kt yk yuðkuzo Lke þYykík ÚkE yk ÃkwhMfkh ©uc MkkrníÞ Lkð÷ fÚkk Lku
ykÃkðk{kt ykðu Au fux÷kf ¼khíkeÞku suLku yk ÃkwhMfkh {éÞku Au íku Lke[u «ýkýu Au
¢{ Lkk{ çkwf ð»ko
1. Mk÷{kLk hMËe r{zLkkEx r[ÕzÙLk 1981
LkuÉíÞ yøLke
2. yYtÄíke hkuÞ Ä økkuz ykuV M{ku÷Úkªøk 1993
3. rfhý ËuMkkE Ä ELknuxexLMk ykuV ÷kuMk 2006
Ërûký 4. yh®ðË yzeøkk Ä ÔnkEx xkEøkh 2009

(26) (51)
 ykuMfkh yuðkuzo{kt ¼khík (21) ¼khíkLke rðïÄhkunh MÚk¤
¢{ ð»ko Lkk{ rð¼køk rVÕ{ ¢{ MÚk¤ hkßÞ ð»ko rðþu»k
1. 1982 ¼kLkw yÚkiÞk fkuåÞw{ rzÍkELk økktÄe 1 ystíkkLke økwVkyku {nkhk»xÙ 1983 29 økwVkyku çkkiÄ Ä{o Lkwt ËþoLk fhkðuAu.
2. 1991 MkíÞSík hu ÷kEVxkE{ yu[eð{uLx - 2 ykøkúkLkku rfÕ÷ku W¥kh«Ëuþ 1983 {w½÷ çkkËþkn snktøkeh Lkku hks{nu÷
3. 2008 hMkw÷ Ãkwxwfe MkkWLz {eûkªøk M÷{zkuøk r{r÷ÞkuLkuh 3 íkks{nu÷ W¥kh«Ëuþ 1983 þknònu {w{íkksLke ÞkË{kt çkLkkðÞku
4. 2008 yu.ykh. hnu{kLk çkuMx Mfkuh, sÞ nku. M÷{zkuøk r{r÷ÞkuLkuh 4 E÷kuhkLke økwVkyku {nkhk»xÙ 1983 34 økwVk (1 Úke 12 çkkiÄ)
5. 2008 yu.ykh. hnu{kLk ykuhesLk÷ MkkuLøk,sÞnku. M÷{zkuøk r{r÷ÞkuLkuh (13Úke29 ®nLËw = 17) (30Úke34 siLk=5)

6. 2008 økw÷Íkh ÷ehefMk,sÞ nku. M÷{zkuøk r{r÷ÞkuLkuh 5 fkuýkof Lkwt MkwÞo {tËeh ykuheMMkk 1984 çkkhòuze Ãkizkðk¤k {tËehLku Mkkík ½kuzk
¾ut[u Au.
6 Ãkkt[ hÚk {nkçk÷eÃkwh{ ík{e÷Lkkzw 1984 Ãkkt[ Ãkktzð hÚk yLku «k[eLk {tËehku
61 {ku rVÕ{Vuh yuðkuzo-2016
çkuMx rVÕ{- çkkShkð {MíkkLke 7 fuð÷kËuð hk»xÙeÞ hksMÚkkLk 1985 ¼híkÃkwh Ãkûke yÇÞkhÛÞ «ÏÞkík Au.
çkuMx zkEhufxh - MktsÞ ÷e÷k ¼ýMkk÷e WæÞkLk
çkuMx yr¼LkÞ - hýðeh®Mkn
çkuMx yr¼Lkuºke- rËÃkefk ÃkkËwfkuý 8 fkShttøkk hk»xÙeÞ ykMkk{ 1985 støk÷e ¼utMk íkÚkk økUzkLkwt yÇÞkhý
çkuMx ÷eheõMk - ET»kokË fk{e÷ -yøkh íkw{ MkkÚk nku WãkLk
Ã÷uçkuf ®Mkøkh- {u÷ - yheSík®Mkn - Mkwhs zwçkk ni
Ã÷ufuf ®Mkøkh rV{u÷- ©uÞk ½ku»kk÷ -rËðkLke {I rËðkLke
9 {kLkMk hk»xÙeÞ WãkLk ykMkk{ 1985 yufþªøk økUzk yLku çkkhn®Mkøkk {kxu
çkuMx BÞwSf zkEhuõxh - y{÷k,ytrfík,{eík - hkuÞ «ÏÞkík
63 {ku LkuþLk÷ rVÕ{ yuðkuzo -2016 10 økkuðkLkwt [[o íkÚkk økkuðk 1986 økkuðkLkwt swLkwt røkhòÄh
çkuMx rVÕ{- çkknwçk÷e fkuLðuLx
çkuMx zkEhuõxh - MktsÞ ÷e÷k ¼ýMkk÷e
çkuMx yr¼Lkuíkk - yr{íkk¼ çkå[Lk 11 nBÃke fýkoxf 1986 ynª 500Úke ðÄkhu M{khf r[ö Au.
çkuMx BÞwÍef zkÞhfxh - yu{.[tLÿLk 12 VíkunÃkwh Mkefhe W¥kh «Ëuþ 1986 yfçkh Lkk Mk{ÞLke hksÄkLke
çkuMx yr¼Lkuºke - ftøkLkk hkýkðík - íkLkw ðuzMk {Lkw
13 ¾swhknku {tËeh {æÞ«Ëuþ 1986 ftËheÞk {nkËuð (þið) {tËeh {kuxw Au.
çkuMx {LkkuhtsLk rVÕ{- çkshtøke ¼kEòLk
14 MkwtLËhðLk hk»xÙeÞ Ãk.çktøkk¤ 1987 çktøkk¤ xkEøkh Lkk Lkkt{Úke «rMkæÄ Au.
WãkLk
(50) (27)
15 yu÷eVLxkLke økwVkyku {nkhk»xÙ 1987 ynª rþðLke "rºk{wŠík «rík{k" «rMkÂæÄ Au.
¢{ ð»ko Lkk{ ûkuºk
16 Ãkèz¬÷ fýkoxf 1987 ynª 8{e MkËe Lkk ÿrðz íkÚkk Lkkøkh
þi÷eLkk {tËeh Au. 2. 2003 su.yu{.÷ªøkËkun {wÏÞ [twxýe f{eþLkh (2001Úke 2004)
17 [ku÷{tËeh íkk{e÷Lkkzw 1987 çk]nËuïh {tËeh íktòðwh 3. 2003 þkLíkk ®Mknk çkk¤ {swhe rðhkuÄe fkÞofh
4. 2004 ÷û{eLkkhkÞý hk{ËkMk fkuBÞwLkefuþLk MÃkuþeÞk÷eMx hkuÞ÷ Lkð÷ MxkV fku÷us
18 LktËkËuðe hk»xÙeÞ W¥khk¾tz 1988 LkttËkËuðe ÃkðoíkLkku ykswçkkswLkku rðMíkkh
5. 2005 zkp.ðe.þkLíkk fuLMkhLkk MÃkuþeÞk÷eMx zkpõxh
yÇÞkhý
6. 2006 yhrðtË fusheðk÷ {kneíke yÄefkhLkwt yktËku÷Lk [÷kðLkkh
19 Mkkt[eLkku çkkiæÄ MÃkwík {æÞ «Ëuþ 1989 yk yuf 12{e MkËeLkku çkkiæÄ M{khf Au. 7. 2007 Ãke.S MkktELkkÚk Ãkºkfkhíð
20 nw{kÞw Lkku {fçkhku rËÕ÷e 1993 ynª nw{kÞw Lke fçkh Au. 8. 2008 «fkþ ykBxu/{tËkrfLke u ykËeðkMke Wíf»ko Mkuðk
9. 2009 rËÃk òu»ke W¥khk¾tzLkk Mkk{kSf fkÞofh PRADAN Lkk MÚkkÃkf
21 fwíkwçk r{Lkkh rËÕ÷e 1993 fwíçkwËeLk yiçkfu þY fÞkuo íku EÕíkw{eþu Ãkwhku 10. 2011 nrhþ nkLzu Mkku÷h Ãkkðh xufLkku÷kuS SELCOLkk fku.MÚkkÃkf
fÞkuo
11. 2011 Lke÷e{k {eMkhk {nkhk»xÙLkk Mkk{kSf fkÞofh
22 ¼khíkeÞ ÃkðoíkeÞ Ãk.çktøkk¤ 1999 fk÷fk rþ{÷k hu÷ðu ÃknkzeLke ðå[u Au. 12. 2012 Vw÷kLËu £kLMkeMk ík{e÷Lkkzw Lkk Mkk{kSf fkÞofh
hu÷ ËkŠs÷tøk 13 2015 ytþw økwÃíkk {kLkð nfkuLkk fkTÞofh
14 2015 MktSð [íkwTðouËe «þkMkfeÞ Mkuðk
23 çkkuÄøkÞk {nkçkkuÄe rçknkh 2002 ynª çkwæÄ Lke ÃkË{kMkLk Lke {wÿk{kt {kuxe
{tËeh {wŠík Au. Lkkuçk÷ Ãkkheíkkr»kf {u¤ðLkkh ¼khíkeÞku
24 ¼e{ çkuxfkLke økwVk {æÞ«Ëuþ 2003 ynª ÃkwhkÃkk»kkýÞwøkLkk r[ºkku {¤e ykÔÞk ¢{ ð»ko Lkk{ ûkuºk
Au. 1. 1913 hrðLÿLkkÚk xkøkkuh MkkrníÞ, økeíkkts÷e
2. 1930 zkp.Mke.ðe.hk{Lk ¼kiríkfþkMºk, h{Lk E^ufx
25 [ktÃkkLkuh ÃkkðkøkZLkku økwshkík 2004 ynª 16{e MkËeLke økwshkíkLke hksÄkLke
ÃkwhkíkLk Ãkkfo Lkk yðþu»k Au. 3. 1979 {Äh xuhuMkk þktrík,r{þLkhes ykuV [ihexe ðiïef fkÞo
4. 1983 Mkwçkú{ÛÞ{ [tÿþu¾h ¼kiríkfþkMºk. [tÿþu¾h Mke{kLkk þkuÄf
26 AºkÃkrík rþðkS {nkhk»xÙ 2004 yk x{eoLkMk 1887 {kt ytøkúuòu yu çkLkkÔÞw
x{oeoLkMk Au. 5. 1998 zkp.y{íÞo MkuLk yÚkoþkMºk, {kLkðíkkðkËe yÚkoþkMºk
6. 1968 zkp.nhøkku®ðË ¾whkLkk hMkkÞýþkMºke- ykLkwðtrþfíkk
27 ÷k÷ rfÕ÷ku rËÕ÷e 2007 1639 {kt þknßnk îkhk çkLkkðu÷ Au.
7. 2007 hksuLÿfw{kh Ãk[kihe þktrík- ÃkÞkoðhý rðËT
28 sLíkh{tíkh sÞÃkwh 2010 MkðkE sÞ®Mknu 1734 {kt çkLkkðu÷ 8. 2009 ðIfx hk{Lk hk{f]»ýLk hMkkÞý - hkEçkkuMkku{Lke h[Lkk
(hksMÚkkLk) ðuÄþk¤k Au. 9. 2014 fi÷kþ MkíÞkÚkeo þktrík çk[ÃkLk çk[kðku yktËku÷Lk Lkk «uhíkk
(28) (49)
 ¿kkLkÃkeX ÃkwhMfkh{kt økwshkík 29 Ãkrù{e ½kx {nkhk»xÙ, 2012 Ãkrù{e ½kx økwshkík Úke þY ÚkE fLÞk
økkuðk, fw{khe MkwÄe 1600 rf.{e. Au. fw÷ 39
¢{ ð»ko Lkk{ rðþu»kíkk fýkoxf, MÚk¤ku Au.
1. 1967 W{kþtfh òu»ke rLkþeÚk fkÔÞ Mktøkún ík{e÷Lkkzw,
2. 1985 ÃkLLkk ÷k÷ Ãkxu÷ {kLkðeLke ¼ðkE Lkð÷fÚkk fuh÷
3. 2001 hksuLÿ þkn æðrLk fkÔÞ Mktøkún 30 fwt¼÷økZ rf÷ku hksMÚkkLk 2013 yk rfÕ÷ku {nkhkýk fwt¼kyu 1458 {kt
çkLkkÔÞku níkku
à Mk.Lk. 1965 {kt {ÕÞk÷{ ¼k»kkLkk MkkrníÞfkh S þtfh fwYÃk Lku Mkki «Úk{ ¿kkLkÃkeX ÃkwhMfkh
ykÃkðk{kt ykÔÞku 31 {nkLk rn{k÷Þe rn{k[÷ 2014 ynª Ãkrù{ rn{k÷ÞLke {níðÃkwýo ðLÞ
à 1968 {kt «Úk{ð¾ík rnLËe ¼k»kkLkk MkkrníÞfkh Mkwr{ºkkLktËLk Ãktík Lkku õkÔÞ Mktøkún ®[Ëçkhk Lku hk»xÙeÞ WãkLk «Ëuþ «òíke òuðk {¤u Au.
yk ÃkwhMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞku.
à {nkhk»xLkk ¼k÷[tÿ Lku{kzuLku - 2014 {ku ¿kkLkÃkeX ÃkwhMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞku. 32 hkýfe ðkð Ãkkxý økwshkík 2014 yk ðkð 1063 {kt hkýe WËÞ{íke yu ¼e{
à yk ÃkwhMfkh {u¤ðLkkhLku 11 ÷k¾ YrÃkÞk «þÂMíkÃkºk yLku ðkøËuðeLke fktMÞLke {qŠík Ëuð «Úk{Lke ÞkË{kt çkLkkðe níke.
à ykÃkðk{kt ykðu Au.
h{Lk {uøkMkuMku yuðkuzo (22) «ÏÞkík þhnËku
yk ÃkwhMfkh yurþÞkLkk ÔÞÂõíkykuLku Lke[u Ëþkoðu÷ 6 (A) ûkuºk{kt fhu÷ W÷u¾LkeÞ fkÞo fhðk
çkË÷ LÞwÞkufo{kt ykðu÷ ‘hkufVu÷h çkúÄMko VLz’ îkhk rVr÷ÃkkELMkLkk hk»xÙÃkrík h{ý {uøkMkuMku Lke ÞkË{k 1.
ykÃkðk{kt ykðu Au. {uf{kunLkhu¾k ¼khík-[eLk
(1) Mkhfkhe Mkuðk, (2) MkkðosLkef Mkuðk, (3) Mkk{wËkrÞf Lkuík]íð,(4) Ãkºkfkheíkk,MkkrníÞ íku{s
MksoLkkí{f f÷kyku, (5) þktrík íku{s yktíkhhk»xÙeÞ Mk{s, (6) W¼hkíkw Lkuík]íð
2.
¼khík {kt Mkki «Úk{ 1958 {kt yk[kÞo rðLkkuçkk ¼kðu Lku yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku. zwhkLz ÷kELk ¼khík-ÃkkrfMíkkLk-yV½krLkMíkkLk

swËk swËk ðkãLkk f÷kfkhku 3. huzf÷eV ÷kELk ¼khík-ÃkkrfMíkkLk

(1) çktMkhe (1)Ãktrzík nrh«MkkË [kihrMkÞk (2) ÃkLLkk÷k÷ ½ku»k (3) hksuLÿ «MkLLkk (4) hksuþ

fw÷fýeo (5) h½wLkkÚk þuX

4. ðk½k çkkuzoh ¼khík-ÃkkrfMíkkLk
(2) þnLkkE (1) rçkMkr{Õ÷k ¾kLk (2) ËÞk þtfh (3) ¼ku÷kLkkÚk «MkLLkk
(3) MkhkuË (1) yn{Ë y÷e¾kLk (2) y÷e ytfçkh¾k (3) y÷kWËeLk¾kt (4) ð]sLkkhkÞý
(5) yþkuf fw{kh hrð (6) {wfuþ þ{ko 5. 38 Ãkuhu÷÷ W.fkuheÞk-Ë.fkuheÞk
(4) Mktíkwh (1) Ãktrzík rþðfw{kh þ{ko (2) íkYý ¼èk[kÞo
(5) rMkíkkh (1) Ãktrzík hrðþtfh (2) rLk¾e÷ çkuLkhS (3) rð÷kÞík ¾kLk (4) Ëuð ðúík
[kiÄhe 6 24 Ãkuhu÷÷ ¼khík- ÃkkrfMíkkLk

(48) (29)
 25. 1991 MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷ ¼khíkLkk «Úk{øk]n{tºke
(23) ¼khíkLkk ÷kufLk]íÞku
26. 1992 {kuhkhS ËuMkkE ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk,rLkþkLku ÃkkrfMíkkLk Ãký {¤u÷ Au.
27. 1992 {ki÷kLkk yçkw÷ f÷k{ ykÍkË ¼khíkLkk «Úk{ rþûký {tºke
¢{ ÷kufLk]íÞku hkßÞ «{w¾ f÷kfkh
28. 1992 su.ykh.ze.íkkíkk WãkuøkÃkrík
Mkku{÷{kLk®Mkn,{]ýk÷eLke Mkkhk¼kE, 29. 1992 MkíÞSík huu. {nkLk çktøkk¤e rLkËuoþf
1 ¼khíkLkkxÞ{ íkk{e÷Lkkzw
Þk{eLke f]»ý{wŠík 30. 1997 zkp.yçËw÷ f÷k{ ði¿kkrLkf ¼khíkLkk hk»xÙÃkrík

þB¼w{nkhks,rçkhsw{nkhks, 31. 1997 økw÷Íkhe÷k÷ LktËk ¼khíkLkk fkÞofkhe «ÄkLk{tºke

2 fÚÚkf W¥kh¼khík
÷åAw{nkhks,rMkíkkhkËuðe,fw{wËeLke ÷k¾eÞkLke 32. 1997 yYýk ykMkVy÷e ¼khíkeÞ Mðíktºk MkuLkkLke
33. 1998 yu{.yuMk.Mkwççkw÷û{e fýkoxfLkk {þnwh Mktøkeík¿ke
3 fÚkf÷e fuh÷ fw»ýLkfwxe,{]ýk÷eLke Mkkhk¼kE,
þktíkkhkð, WËÞþtfh 34. 1998 Mke.Mkwçkú{ýeÞ{ ¼khíkeÞ hksLkuíkk
35. 1998 sÞ«fkþ LkkhkÞý ({hýkuÃkhktík) MktÃkqýo ¢kLíkeLkk «uhf, hksLkuíkk
4 {ýeÃkwhe {rýÃkwh ®Mknrsík®Mkn, heíkkËuðe, Mkðeíkk {nuíkk,
Íðuhe çknuLkku,f÷kðíke Ëuðe 36. 1999 Ãktrzík hrðþtfh rMkíkkhðkËf yLku Mktøkeík¿k
37. 1999 zkp.y{úíÞ MkuLk Lkkuçk÷ ÃkwhMfkh rðsuíkk yÚkoþkMºke
5 ykurzMke ykuheMMkk fk÷e[hýÃkhLkkÞf,RLÿkýe hnu{k{
38. 1991 økkuÃkeLkkÚk çkkhËku÷kuE ({hýkuÃkhktík) ykMkk{Lkk «Úk{ {wÏÞ{tºke
39. 2001 ÷íkk {tøkuþfh økkÞf f÷kfkh
6 fw[eÃkwze yktÄú«Ëuþ Þk{eLke f]»ý{wŠík,hkÄkhuœe, MðÃLk MkwtËhe,
40. 2001 WMíkkË rçkÂM{Õ÷k ¾kt «ÏÞkík þnLkkE ðkËf
®[íkk f]»ý{wŠík
41. 2008 Ãktrzík ¼e{MkuLk òuþe rnLËwMíkkLke þkMºkeÞ Mktøkeík¿k
7 {kuneLke yè{ fuh÷ fu.fÕÞkýe,¼khíke rþðkS,f÷kËuðe, ©e Ëuðe, 42. 2013 zkp.Mke.yuLk.ykh.hkð «rMkæÄ hMkkÞý þkMºke
43. 2013 Mk[eLk íkUzw÷fh ¼khíkeÞ r¢fuxh
8 ¼ktøkzk Ãktòçk Mkk{wnef 44. 2014 yx÷çkenkhe çkksÃkkE Ãkwðo ðzk«ÄkLk
45 2014 {ËLk{kunLk {k÷ðeÞk Ãkwðo fkutøkúuMk «{w¾
9 ík{kMkk,÷kðýe {nkhk»xÙ -
à ¼khík híLk ÃkwhMfkh yufs ð»ko {kt ðÄw{kt ðÄw ºký ÔÞÂõík Lku ykÃkðk{kt ykðu Au.
10 Äw{h,Íw{h hksMÚkkLk - à 1992 {kt LkuíkkS Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍ Lku ÃkwhMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku Ãkhtíkw íkuLkk {]íÞw MktçktÄe
rððkË Lkk fkhýu ¼khík Mkhfkhu Ãkw h Mfkh Ãkhík ÷E ÷eÄku níkku
à MkkiÚke «Úk{ yk ÃkwhMfkh zkp. MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLk Lku ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku.
11 økhçkk,hkMk÷e÷k økwshkík -

(30) (47)
 ¼khík híLk yuðkuzo (24) {níðLkk ¼khíkLkk íknuðkhku
¢{ ð»ko Lkk{ rðþu»kíkk
¢{ íknuðkh fÞkhu Wsðk fkuLkk{kLk{kt fEfE søÞkyu
1. 1954 zkp.MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLk rþûkf,ËþoLk þkMºke
1 {fhMkt¢ktrík 14 òLÞwykhe MkwÞo {fh hkþe {kt «ðuþ fhu Mk{økú¼khík{kt
2. 1954 [¢ðíkeo hksøkkuÃkk÷k[khe økktÄeSLkk hksfeÞ økwY
2 ÃkkuUøk÷ òLÞwykhe - Ërûký ¼khík{kt
3. 1954 zkp.Mke.ðe. hk{Lk ¼kiríkf þkMºke
4. 1954 zkp.¼økðkLkËkMk rþûký þkMºke. ËkþorLkf 3 çkfhe EË rË÷ns 10 òLÞwykhe Eçkúkne{ ykýuMkk{ Mk{økú¼khík{kt

5. 1955 Mkh.fu.yu{.rðïuïhGÞk ykÄwrLkf ¼khíkLkk yuLSLkeÞh 4 «òMkíkkf rËLk 26 òLÞwykhe ¼khíkLkk çktÄkhýLkku y{÷ Mk{økú¼khík{kt
6. 1955 Ãktrzík sðknh÷k÷ LknuY ¼khíkLkk «Úk{ ðzk«ÄkLk 5 ðMktíkÃkt[{e {nk MkwË Ãkkt[{ ðMktíkÉíkwLkk ykøk{Lk Mk{økú¼khík{kt
7. 1957 økku®ðË ðÕ÷¼ Ãktík ¼khíkLkk çkeò øk]n«ÄkLk 6 {nkuh{ {nkuh{ «Úk{ {kMk nMkLk íkÚkk nwMkuLkLke þnkËík Mk{økú¼khík{kt
8. 1958 zkp.½kuzku fuþð fðuo ¼khíkLkk «Úk{ {rn÷k ÞwrLk.þY fhLkkh M{hý{kt

9. 1962 zkp.rçkÄLk[tÿ hkuÞ zkuõxh,rþûký þkMºke,ÃktòçkLkk {wÏÞ{tºke 7 {nkrþðhkºke {nkðË [kkiËþ ¼økðkLk rþð Mk{økú¼khík{kt
8 nku¤e Vkøký MkwË ÃkwLk{ nku¤efkLkk ËnLkLkk Mk{økú¼khík{kt
10. 1962 ÃkwY»kku¥k{ËkMk xtzLk rnLËeLku hk»xÙeÞ¼k»kkLkku Ëhßòu ykÃkðkðk¤k {kýMk
11. 1962 zkp.hksuLÿ «MkkË ¼khíkLkk «Úk{ hk»xÙÃkrík 9 økwze Ãkzðku [iºk MkwË yuf{ ®nLËw Ãkt[køkLkwt Lkðw ð»ko {nkhk»xÙ{kt
12. 1963 zkp.Íkfeh nwMkuLk ¼khíkLkkt hk»xÙÃkrík (ºkeò) 10 çkiþk¾e yur«÷ {kMk{kt ÷ýýeLke {kuMk{{kt Ãktòçk
13. 1963 zkp.Ãkktzwhtøk ðk{Lk fkýu MktMf]íkLkk rðîkLk,EríknkMkfkh 11 hÚkÞkºkk y»kkZ MkwË çkes ¼økðkLk søkLLkkÚk Lke ÞkË{kt økwshkík íkÚkk ykuheMMkk
14. 1966 ÷k÷ çknkËwh þk†e ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk
12 MðkíktºÞ rËLk 15{e ykuøkMx ¼khíkLke Mðíktºkíkk Mk{økú¼khík{kt
15. 1972 ELËehk økktÄe ¼khíkLkk «Úk{ {rn÷k ðzk«ÄkLk
13 sL{k»X{e ©kðý ðË ykX{ ©e f]»ýLkku sL{ËeðMk W¥kh¼khík{kt
16. 1976 ðhknøkehe ðUfxøkehe ¼khíkLkk hk»xÙÃkrík
17. 1976 fu.fk{hks ík{e÷LkkzwLkk {wÏÞ{tºke,fkuøkúuMk yæÞûk 14 økýuþ [íkwÚkeo ¼kËhðk MkwË [kuÚk ©e økýÃkíke çkkÃkkLkk {nkhk»xÙ,økwshkík

18. 1980 {Äh xuhuMkk hku{LkfuÚkkur÷f LkLk,{kLkðíkkðkËe 15 ykuLk{ MkÃxuBçkh {kMk{kt hkò {nkçk÷e Lke ÞkË{kt fuh÷
19. 1983 rðLkkuçkk ¼kðu ¼wtËkLk [¤ð¤Lkk «uýuíkk,«Úk{ MkíÞkne 16 Lkðhkus ÃkkhMke yuf{ ÃkkhMkeLkwt Lkðw ð»ko ÃkkhMke ÷kufku
20. 1987 ¾kLk yçËw÷ økVkh ¾kLk MkhnËLkk økktÄe (ÃkkrfMíkkLke) 17 Ëwøkko Ãkwò ykMkku MkwË ykX{ Ëwøkko{kíkk Lke Ãkwò Ãk.çktøkk¤
21. 1988 yu{.S.hk{[tÿLk ík{e÷ rVÕ{ yr¼Lkuíkk,ík{e÷LkkzwLkk {wÏÞ {tºke 18 RË.W÷.rVºk MkÔðk÷ {kMkLkku «Úk{ hkuòÃkwhk ÚkðkÚke Mk{økú¼khík{kt
22. 1990 zkp.¼e{hkð yktçkuzfh Mkk{kSf ¢kLíkeLkk rðïrð¼qíke rËðMk
23. 1990 LkuÕMkLk {tzu÷k Ë.ykr£fkLkk hk»xÙÃkrík 19 EË-yu-r{÷kË rzMkuBçkh/òLÞwykhe {n{ËÃkÞøktçkh MkknuçkLke ÞkË{kt Mk{økú¼khík{kt
24. 1991 hkSðøkktÄe ¼khíkLkk ¼qíkÃkwðo ðzk«ÄkLk 20 Lkkíkk÷ 25 rzMkuBçkh EMkwr¾úMíkLkku sL{ rËðMk Mk{økú¼khík{kt

(46) (31)
 (25) hk»xÙeÞ Ãkt[køk ¼køk - 5 rðrðÄ ÃkwhMfkhku
¼khík Mkhfkhu íkk.22-3-1957 Úke hk»xÙeÞ Ãkt[køk Ëk¾÷ fÞowo Au. su{kt MkwË,ðË
fu Ãk¾ðkzeÞk LkÚke su Lke[u «{kýu «Úk{ {kMkÚke....
{kMk rËðMk {kMk rËðMk
hkSð økktÄe ¾u÷ híLk yuðkuzo
[iºk 30(÷eÃk Þh{kt31) ykrïLk(ykMkku) 30 à Mkki «Úk{ ¾u÷ híLk yðkuzo MkLk -1991-92 {kt rðïLkkÚk ykLktËLku ykÃkðk{kt ykÔÞku ([uMk)
à økwshkíkLkk økeíkþuXeLku (çke÷Þzo) 92-93 {kt yðkuzo ykÃkðk{kt ykÔÞku
ðiþk¾ 31 fkŠíkf(fkhíkf) 30
à «Úk{ {rn÷k fýo{{÷uïhe (ðuEx÷eVxªøk) Lku 1995-96 {kt yuðkuzo ykÃkðk{kt ykÔÞku
suX 31 yøkúnkÞý({køkMkh) 30
à r¢fux{kt 1997-98 {kt Mk[eLk íkUzw÷fh yLku {nuLÿ ÄkuLke Lku 2007-08 Lkk ð»ko {kt yk
y»kkz 31 Ãkku»k 30
©kðý 31 {k½({nk) 30 yuðkuzo ykÃkðk{kt ykÔÞku
à yíÞkh MkwÄe{kt þwxetøk EðuLx{kt MkkiÚke ðÄw 7 ð¾ík yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykÔÞku
¼kÿÃkË(¼kËhðku) 31 VkÕøkwLk(Vkøký) 30
à AuÕ÷u 2012-13 {kt htsLkþkuZe (þwxªøk) Lku yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykÔÞku

(26) ¼khíkeÞ hu÷ðu òuLk

hu÷ðu òuLk {wTÏÞ fuLÿ
fuLÿeÞ {wtçkE çku hu÷ Ãkkxk ðå[uytíkh à Ãkh{ðeh [¢ ÃkwhMfkh: ËuþLkk hûkýfksu ÃkkuíkkLkk òLkLke òu¾{u þkuÞo çkíkkðLkkh ËuþLkk
Ãkwðo fku÷fkíkk Lkuhkuøkus - 0.67 {exh Mkthûký ˤLkkt MkirLkfLku yÃkkíkku MkkiÚke {kuxku yuðkuzo Au. Mkki «Úk{ 1947{kt {ush Mkku{LkkÚk
W¥kh LÞw rËÕne {exhøkus - 1.00{exh þ{koLku yk yuðkzo ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku. AuÕ÷u 1999{kt rð¢{ çkºkkLku ykÃkðk{kt ykÔÞku.
W¥kh-Ãkwðo økkuh¾Ãkwh çkúkuzøkus - 1.67 {exh
W¥kh-Ãkwðo MkhnË økkinkxe à ÄLðtíkhe ÃkwhMfkh: íkçkeçke ûkuºku LkkutÄ Ãkkºk fk{økehe fhLkkhLku yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykðu
Ërûký [iLLkkE Au.
Ërûký fuLÿ rMkftËhkçkkË
Ërûký-Ãkwðo fku÷fxk à Ãkw÷eísh ÃkwhMfkh: Ãkºkfkhíð,Mktøkeík yLku MkkneíÞ ûkuºku WÕ÷u¾LkeÞ fkÞofhLkkhLku y{uhefLk
Ãkrù{ {wtçkE([[oøkux) MktMÚkk îkhk yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykðu Au.

à nk÷{kt MkkiÚke ÷ktçkk ytíkhLke xuÙuLk rððufkLktË yuõMk«uMk Au. su ríkYðtíkÃkwh{ Úke rËçkwúøkZ ðå[u à økúu{e ÃkwhMfkh: Mktøkeík ûkuºku y¼wíkÃkwðo WÃk÷çÄe «kÃík fhLkkhLku yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykðu
Ëkuzu Au. Au.1973{kt ¼khíkLkk Mkeíkkh ðkËf Ãktzeík hðeþtfhLku yk ÃkwhMfkh {éÞku níkku. íÞkhçkkË
à Mkki «Úk{ hu÷ðu 1853 {kt {wtçkE yuLku Úkkýk ðå[u þY ÚkE AuÕ÷u 1994{kt íku{Lkk rþ»Þ rðï{kunLk¼èLku yk ÃkwhMfkh {éÞku níkku.
à 1924 Úke hu÷ðu çksux Mkk{kLÞ çksux Úke y÷øk fÞowo.
à sðknh÷k÷ LknuÁ ÃkwhMfkh: rðïþktíke MÚkkÃkðk{kt {níðÃkwýo fkÞo fhLkkhLku ¼khík
MkhfkhLkk rðËuþ {tºkk÷Þ íkhVÚke yk yuðkuzo ykÃkðk{kt ykðu Au.

(32) (45)
 íkíð Mkt¿kk (26) rhÍðo çkuLf
ykÞkurzLk- I nkEzÙkusLk- H yuÕÞwr{rLkÞ{- Al rxLk(f÷kE)- Sn rhÍðo çkuLfLke MÚkkÃkLkk 1-4-1935 Lkk hkus ÚkE. íku ËuþLke {æÞMÚk çkutLf Au. çkuLfkuLke
fkçkoLk- C fuÂÕMkÞ{- Ca fkuçkkÕx- Co MkÕVh(øktÄf)- S çkuULf íkhefu fk{ fhu Au. íkuLkw hk»xÙeÞfhý-1949 {kt fhðk{kt ykÔÞw.Mxux çkutLf ykuV
rMkÕðh- Ag ®Íf(sMkík)- Zn fkuÃkh(íkktçkw)- CU {foÞwhe(Ãkkhku)- Hg ELzeÞkLkwt hk»xÙeÞ fhý 1955 {kt fhðk{kt ykÔÞw. ¼khíkLke Mkki «Úk{ çkuLf Ãktòçk LkuþLk÷
ÃkkuxurþÞ{- K VkuMVhMk- P çkkuhkLk- B çkúku{eLk- Br çkuLf 1894 {kt MÚkÃkkE.
hurzÞ{- Ra ykÞoLk(÷ku¾tz)-Fe ÷uz(MkeMkw)- Pb MkkuzeÞ{- Na yk WÃkhktík yLÞ 14 çkuLfku Lkw hk»xÙeÞfhý 19{e,sw÷kE 1969 Lkk hkus fhðk{kt
økkuÕz- Au ykÔÞwt suLke[u «{kýu Au.
1. çkutLf ykuV ELzeÞk 8. MkuLxÙ÷ çkutLf ykuV ELzeÞk
MktÞkusLkku 2. ÞwrLkÞLk çkutLf ykuV ELzeÞk 9. fuLkuhk çkutLf
Mkt¿kk Lkk{ hkMkkÞrýfLkk{ 3. çkutLf ykuV çkhkuzk 10. rMkLzefux çkutLf
SiO2 yfef - rMkr÷fkuLk zkÞkufMkkEz 4. çkutLf ykuV {nkhk»xÙ 11. ÞwLkkExuz fku{ŠþÞ÷ çkutLf
Si2Al yçkh¾ - yuÕÞw{ku rMkr÷fux 5. Ãktòçk LkuþLk÷ çkuLf 12. y÷knkçkkË çkutLf
CaCo3 ykhMk - fuÂÕþÞ{ fkçkkuoLkux 6. RLzeÞLk çkutLf 13. ÞwLkkExuz çkutLf ykuV ELzeÞk
NaoH fkuMxef Mkkuzk - MkkurzÞ{ nkEzÙkufMkkEz 7. ELzeÞLk ykuðhMkeÍ çkutLf 14. ËuLkk çkutLf
CHCL3 f÷kuhku Vku{o - xÙkEf÷kuhkur{ÚkuLk
C12H22O11 ¾ktz - fkçkkuonkExuÙz-Mkw¢kuÍ 15 yur«÷ 1980 Lkk hkus 6 çkutLf Lkwt hk»xÙeÞ fhý fhðk{kt ykÔÞw
Al3Na2S1O3 øk¤e - MkkurzÞ{ yuÕÞw{kurMkr÷fux 1. yktÄú çkutLf 4. ykurhyuLx÷ çkutLf ykuV fku{Mko
NaHco3 hktÄðkLkku Mkkuzk - MkkurzÞ{ çkkÞ fkçkkuoLkux 2. fkuÃkkuohuþLk çkutLf 5. Ãktòçk yuLz ®MkÄ çkutLf
Cao [wLkku - fuÂÕþÞ{ ykuõMkkEz 3. LÞw çkuLf ykuV ELzeÞk 6. rðsÞk çkutLf
NH4Cl LkðMkkh - yu{kurLkÞ{ õ÷kuhkEz
H2O Ãkkýe - nkRzÙkusLk ykuõMkkEz (27) ¼khíkLke LkðhíLk ftÃkLkeyku
H2CO3 ÃkeðkLkkuMkkuzk - fkçkkuorLkf yurMkz ¼khík Mkhfkhu 1997 {kt MkkðosLkef ûkuºk Lke su ftÃkLkeyku LkVku fhe hne Au. yuðe Lkð ftÃkLke
CaSo3 Ã÷kMxh ykuV ÃkuheMk- fuÂÕþÞ{ MkÕVux Lku yk Ëhßòu ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku. nk÷ fku÷ ELzeÞk ÷e. (CIL) 18{e ftÃkLke Au.
Nacl {eXw - MkkuzeÞ{ f÷kuhkEz (1). ¼khík nuðe E÷urfxÙfÕMk ÷e. (BHEL), (2). ¼khík ÃkuxÙkur÷Þ{ fkuÃkkuohuþLk ÷e.(BPCL),
Cuso4 {kuhÚkwÚkw - fkuÃkh MkÕVuh (3). ®nËwMíkkLk ÃkuxÙkur÷Þ{ fkuÃkkuohuþLk ÷e.(HPCL), (4). ¼khíkeÞ íku÷ rLkøk{(IOC),
Na2Co3 ÄkuðkLkkuMkkuzk - MkkuzeÞ{ fkçkkuoLkux (5). {nkLkøkh xu÷eVkuLk rLkøk{ ÷e.(MTNL), (6). íku÷ yLku «kf]ríkf økiMk rLkøk{(ONGC),
(7). hk»xÙeÞ íkkÃk rðãwík rLkøk{(NTPC), (8). ¼khíkeÞ EMÃkkík «kÄrÄfhý ÷e. (GAIL),
(9).¼khík E÷uõxÙkurLkfMk ÷e.(BEL), (10). ®nLËwMíkkLk yuhkuLkkurxfMk ÷e.(HAL),
(11).Ãkkðhøkúez fkuÃkkuohuþLk ykuV RLzeÞk ÷e.(PGCIL), (12). hk»xÙeÞ ¾Lkes rðfkMk rLkøk{
(NMDC), (13). økúkr{ý rðãwíkefhý rLkøk{ ÷e.(REC), (14). LkuþLk÷ yuÕÞwr{rLkÞ{ ftÃkLke
(NALCO), (15). Ãkkðh VkRLkkuþ fkuÃkkuohuþLk(PFC), (16). ¼khíkeÞ LkkiðnLk rLkøk{(SCI),
(17). fku÷ ELzeÞk ÷e.(CIL),
(44) (33)
 (27) fkuLøkuúMkLkk {níðÃkwýo yr½ðuþLk ç÷zøk]Ãk
ykÃkýk þheh{kt 4 «fkh ç÷zøk]Ãk nkuÞ Au.
ð»ko MÚk¤ yæÞûk rðþu»kíkk (1) A øk]Ãk,(2) B øk]Ãk,(3)AB øk]Ãk, (4) O øk]Ãk
AB øk]Ãk™e ÔÞÂõíkLku Ëhuf Lkwt ÷kune [ze þfu Au.
1885 {wtçkE ÔÞku{[tÿ çkuLkhS «Úk{ yrÄðuþLk su{kt 72 «ríkrLkrÄyku níkk. O øk]Ãk ÔÞÂõík Ëhufu Lku ÷kune ËE þfu Au.
AB øk]Ãk Mkðo økúkne Au yLku
1887 {ÿkMk MkiÞË çkËYËeLk «Úk{ {wÂM÷{ yæÞûk O øk]Ãk Mkðo Ëkíkk Au.
íkiÞçkS
1889 y÷knkçkkË òuso Þw÷ «Úk{ ytøkúuS yæÞûk
ði¿kkrLkf MkkÄLkku
MkkÄLk WÃkÞkuøk
1896 fku÷fíkk hne{íkwÕ÷k MkÞkLke çktfe{[tÿ [xkuÃkkæÞkÞ îkhk ðtËu {kíkh{ økeík çkuheMfkuÃk:- nðkLkk ËçkkýLkku VuhVkh çkíkkðíkwt MkkÄLk
økkðk{kt ykÔÞw. xu÷eMfkuÃk:- ËwhLkk økúnLkwt yð÷kufLk fhðk {kxuLkwt MkkÄLk
MxuÚkkuMfkuÃk:- ÌkæÞLkk Äçkfkh {kÃkðk ðÃkhkíkwt MkkÄLk
1902 y{ËkðkË MkwhuLÿLkkÚk çkuLkhS «Úk{ ð¾ík økwshkík{kt yurzVkuLk:- çknuhk {kýMkLku Mkkt¼¤ðk {ËË fhíkwt MkkÄLk
ykuÃxkuVkuLk:- yktĤku {kýMk AkÃku÷wt ÃkwMíkf ðkt[e þfu íkuðwt MkkÄLk
1906 fku÷fíkk ËkËk¼kE LkðhkuS "MðhkßÞ" þçËLkku «Úk{ ðkh WÃkÞkuøk fhðk{kt nkEøkúkuVkuLk:- Ãkkýe Lke ytËh yðksLkku ðuøk {kÃkíkwt MkkÄLk
ykÔÞku. fuMfkuøkúkV:- ðLkMÃkríkLku Úkíkkt MktðuËLkku Ëþkoðíkwt MkkÄLk
rMkM{kuøkúkV:- Ähíke ftÃk {kÃkf MkkÄLk
1907 Mkwhík hkMk rçknkhe ½ku»k fkuøkúuMk Lkwt «Úk{ðkh rð¼ksLk ELVLxku{exh:- LkkLkk çkk¤fkuLkku rðfkMk Ëh çkíkkðíkwt MkkÄLk
1908 {ÿkMk hkMk rçknkhe ½ku»k fkuøkúuMk {kxu yuf Mktrð½kLk rðrðÄ rð¿kkLk fu þkMºk
1911 fku÷fíkk rçkþLk LkkhkÞý "sLk øký {Lk yrÄLkkÞf" økeík økkðk{kt ykÔÞwt 1 yuMxÙkuLkku{e:- ¾økku¤þkMºk
2 yuhkuLkurxfMk:- WzÞLkþkMºk
1916 ÷¾LkW ytçkefkþhký fkuøkúuMk Lkwt òuzký ÚkÞw. 3 yuLkuxku{e:- þhehçktÄkhýþkMºk
{sw{Ëkh {wÂM÷{ ÷eøk MkkÚku {u¤ ÚkÞku 4 çkkuxLke:- ðLkMÃkríkþkMºk
5 fkuM{ku÷kuS:- ytíkheûk rð¿kkLk
1917 fku÷fíkk ©e{íke yuLke «Úk{ {rn÷k yæÞûk 6 EÚkku÷kuS:- «kýeðíkoLkþkMºk
çkuMkLx 7 nkuŠxfÕ[h:- çkkøkkÞíkþkMºk
8 nkEzÙku÷kuS:- s¤rð¿kkLk
1923 rËÕ÷e yçkw÷ f÷k{ MkkiÚke ykuAe ô{hLkk yæÞûk çkLÞk 9 nkESLk:- ykhkuøÞrð¿kkLk
(rðþu»k) ykÍkË 10 ykurüõMk:- «fkþ rð¿kkLk
1924 çku÷økktð {nkí{k økktÄe økktÄeS «Úk{ yLku AuÕ÷e ð¾ík yæÞûk çkLÞk 11 VkuLkurxõMk:- ðkýeþkMºk
12 ShkuLxku÷kuS:- ðwæÄk ðMÚkkLkwt rð¿kkLk
(34) (43)
7 hu÷ðu yuÂLsLk òuso ÂMxVLMk #ø÷uLz 1814 ¼køk-3
8 ÷uMkh rfhýku {kE{Lk,røkÕçkxoÞtøk y{uhefk 1960
(28) fwt¼{u¤ku
9 ðes¤e økku¤ku Úkku{Mk ykÕðk yurzþLk y{uhefk 1879
10 ðuÂÕztøk ÚkkuBÚkMkLk y{uhefk 1877 LkËe

11 MkkÞf÷ fu.{ufr{÷Lk #ø÷uLz 1839 ð»ko «Þkøk y÷knkçkkn LkkMkef WssiLk nheîkh
øktøkk Þ{wLkk MkhMðíke økkuËkðhe LkËe rûk«kLkËe øktøkkLkËe
12 Mxe{ yuÂLsLk suBMkðkux #ø÷uLz 1777
13 MkkÃkuûkðkË ykELMxkELk s{oLke 1915 2001 fwt¼ - - -
14 MxuLk÷uMk Mxe÷ nuhe rçkúMke÷eo #ø÷uLz 1913 2003 - fwt¼ - -
15 MxuÚkkuMfkuÃk huLkur÷Lkuf £kLMk 1819
2004 - - fwt¼ yÄofwt¼
16 nzfðkLke hMke ÷wEÃkkïh £kLMk 1885
2007 yÄofwt¼ - - -
17 yÕxÙkðkÞku÷ux rfhýku r£LMkuLk LkuÄh÷uLz 1896
18 [~{k çkuò{eLk £uf÷eLk #ø÷uLz 1780 2010 - - - fwt¼
19 yuhkuÃ÷uLk hkEx çkúÄMko y{uhefk 1903 2013 {nkfwt¼ - - -
20 ykuõMkesLk su.çke,r«Mxu÷u #ø÷uLz 1774 2015 - fwt¼ - -
21 Úk{kuor{xh øku÷ur÷Þku Exk÷e 1593
2016 - - fwt¼ yÄofwt¼
22 hkuLxusLk s{oLke 1895
2019 yÄofwt¼ - - -
23 zkÞLku{kEx ykÕ£uz Lkkuçku÷ rMðzLk 1867
24 zkÞLku{ku {kEf÷ Vuhkzu #ø÷uLz 1831 2022 - - - fwt¼

25 ÃkuLkurMk÷eLk yu÷ufòtzh V÷u{ªøk #ø÷uLz 1928

à y÷knkçkkË yLku nheîkh {kt A ð»kuo yÄofwt¼ {u¤ku ÚkkÞ Au.
26 VkWLxLkÃkuLk ÷wEMk ðkuxh{uLk y{uhefk 1884 à y÷knkçkkË {kt Ëh 144 ð»ko {nkfwt¼ {u¤ku ÚkkÞ Au.
27 çke.Mke.S. hMke fk÷{ux,øÞwrhLk £kLMk 1920 à WssiLk{kt fwt¼ {u¤kLku rMknMÚk Lkk{ yÃkkÞ Au.
28 «kuxkuLk YÚkhVkuzo LÞwÍe÷uLz 1917
29 nkEzÙkusLk yu[.fuðuÂLzMk
(42) (35)
 (29) ËwrLkÞkLkk {wÏÞ Ä{kuo ÃkuxÙkur÷Þ{ ÃkuËkþku

Ä{oMÚk¤ ÃkuxÙkur÷Þ{ fux÷k íkkÃk{kLku {¤u fkçkoLk Ãkh{kýwt W»{kWòo WÃkÞkuøk

¢{ Ä{o ð»ko MÚkkÃkf Ä{oøktúÚk Ä{or[ö {wÏÞ ÃktÚk ÃkuËkþ Au (MkuÕMkeÞMk) Lke MktÏÞk
1 ®nLËw - - økeíkk H {tËeh þið,ði»ýwð EÚkh 250 Úke 600 5 Úke 7 - þw»f Äku÷kE fhðk {kxu
çkesLkku [tÿ {ÂMsË ÃkuxÙku÷ / 300 Úke 1200 5 Úke10 47KJ/9 heûkk,Mfwxh,fkh{kt EtÄý
2 EM÷k{ E.622 nMkhík{nË fwhkLku rþÞk,MkwLLke
yLku íkkhku økuMkku÷eLk íkhefu, yLku ½zeÞk¤ MkkV
Ãkiøk{çkh þheV
LkuÃÚkk 1200 Úke 1800 8 Úke 10 - ÃkuxÙkuhMkkÞý{kt îkðý íkhefu.
3 r¾úMíke - EMkwr¾úMíke çkkEçk÷ ðÄMíkt¼ Ëuð¤ hku{Lk
fuÚkkur÷f fuhkuþeLk 1800 Úke 2600 10 Úke 14 48KJ/9 ÄhøkÚÚkw çk¤íký,
«kuxuMxLx suxrð{kLk{kt(þwæÄ)
zeÍ÷ 2600 Úke 3400 14 Úke 20 45KJ/9 sLkhuxh, xÙf çkMk,hu÷ ðøkuhu {kt
4 fkuL^Þw - fwtøkVwíMku f÷krMkf÷ - - -
rþÞkE
Wsýíku÷ 3400 Úke ðÄw 20 Úke ðÄw - ðuMku÷eLk,økúeMk,Þtºk{kt ôsý
5 siLk E.Ãkw. ðÄo{kLk ykøk{ku rðrþ»x ËuhkMkh ïuíkktçkh ÃkuxÙku{eý 4000 Úke ðÄw - - {eýçkíke çkLkkððk
6Xe {nkðeh f¤þ rËøktçkh
çk¤íký 5000 Úke ðÄw - - Mxe{h rðãwík {Úkf{kt çk¤íký
MkËe
íku÷ íkhefu
6 shÚkkuMíke y»kku ÍtË ÃkkhMke, zk{h AuÕ÷u yðþu»k YÃk «kÃík Úkíkku zk{h hMíkk çkLkkððk ðÃkhkÞ Au.
yÂøLk yrøkÞkhe
shÚkw»xÙ yðMíkk Auçkh
ði¿kkrLkf þkuÄ
7 çkkiÄ - økkiík{çkwæÄ rºkrÃkxfkì f{¤,nkÚke rðnkh {nkÞkLk ¢{ þkuÄ þkuÄf Ëuþ ð»ko
neLkÞkLk
1 çkufxheÞk ðkLk ÕÞwðuLknkuf LkuÄh÷uLz 1676
8 ÞnwËe - {kuÍuÍfu{wMkk swLkkufhkh A¾wýeÞku rMkLkuøkku ykuÚkkuozkufMk 2 ûk-rfhýku hkuLxusLk s{oLke 1895
íkkhku øk fkuLÍðuxeð
3 ÞwhurLkÞ{ {kŠxLk f÷k«kuÄ s{oLke 1885
9 þe¾ - økwYLkkLkf økwY økútÚk ík÷ðkh økwYîkhk yfk÷e 4 þeík¤kLke hMke yuzðzo suLkh #ø÷uLz 1796
Ëuð Mkknuçk rfhÃkk÷ ¾k÷Mkk
5 hk{Lk rfhýku Mke.ðe.hk{Lk ¼khík 1930
10 rþLíkku - - fkursfe - - {X,Mkt«ËkÞ 6 hurzÞ{ {uz{ õÞwhe £kLMk 1898
(36) (41)
à þheh{kt fw÷ 213 nkzfk Au. ðuËku
à þhehLkwt Mkk{kLÞ íkkÃk{kLk 37 Mku. (98.4Vu.) nkuÞ Au.
0
[kh ðuË
à {kLkð þheh {kt 66% sux÷wt Ãkkýe nkuÞ Au. 1. ÉøðuË:- Ëuð ËuðeykuLke Míkwrík yLku «kÚkoLkk yku íku{kt Au. MkkiÚke «k[eLk ðuË Au.
à þheh fkçkoLk,nkRzÙkusLk,ykuÂõMksLk,LkkExÙkusLk,VkuMVhMk yLku ÷ku¾tzLkwt çkLku÷w nkuÞ Au. 2. ÞswðouË:- Þ¿k íkÚkk nku{nðLk {kxu {tºkku íku{kt Au.
à þhehLke LkkzeLkk Äçkfkhk Ëhr{rLkxu 75 Úke85 ÚkkÞ Au. 3. Mkk{ðuË:- MktøkeíkLke Mk{s ykÃku Au. ¼khíkeÞ Mktøkeík Lkku rÃkíkk Au.
à þhehLkku MkkiÚke {kuxku yðÞð Þf]ík Au. 4. yÚkðoðuË:- hkuøk,ÃkezkLkw rLkðkhý fhLkkh yLku ykhkuøÞLke ðwæÄe fhLkkh {tºkku íku{kt
à þhehLkk hõíkfýku nkzfkLkk Ãkku÷ký{kt çkLku Au. Au.
à {kLkð þheh{kt çkhku¤yu rÃkík WíÃkLLk fhíkwt yðÞð Au. WÃkLke»kËku
à Mkk{kLÞ ÃkwY»kLkk {øksLkwt ðsLk 1350 økúk{ nkuÞ Au. WÃkrLk»kËkuLke MktÏÞk 108 Au. su{kt MkíÞ{uð ßÞíku yk Mkwºk {wtzfkuÃkrLk»kË{kt ykÃku÷wt Au. 68 íkeÚkkuo
à Ëh Mkuftzu nkzfk 100 ÷k¾ hõíkfý WíÃkLLk fhu Au. Lkk Lkk{ MftË Ãkwhký {kt ykÃku÷ Au. MkkiÚke {kuxku WÃkLke»kË çk]nËkhÛÞf Au.

hkuøkÚke yMkhfkh ytøk [khÄk{ (søkËøkwY þtfhk[kÞuo MÚkkÃku÷ [kh {X) Ãkt[Ëuð
Ãkwðo søkLLkkÚkÃkwhe ykuheMMkk - økkuðÄoLk{X çkúBnk,rð»ýwt,{nuþ,þÂõík,økýÃkrík
yuEzMk Mk{økú þheh {u÷uheÞk çkhku¤ Ãkrù{ îkhfk økwshkík - þkhËk{X
yMÚk{k ïkMkLk¤eLke Ãkuþe ykuxeMk fkLk W¥kh çkrÿLkkÚk W¥khk¾tz - ßÞkuŠík{X Ãkkt[Mkíke
{kuríkÞku ykt¾ Ãkuhkr÷MkeMk ¿kkLkíktíkw Ërûký hk{u~ðh ík{e÷Lkkzw - ©]tøkuhe{X ynÕÞk,ÿkuÃkËe,Mkeíkk,íkkhk{íke,{tËkuËhe
ø÷kWfku{kt ykt¾ Ãkkur÷Þku Ãkøk
{Äw«{un MðkËwrÃkz ÃkkÞkurhÞk Ëktík MkkíkÉr»kyku Ãkt[k{]ík
rzÃÚkuurhÞk øk¤wt LÞw{kurLkÞk VuVMkk (1).yrºk,(2).f~Þ{,(3).økkiík{,(4).s{ËÂøLk, ËwÄ,Ëne,Äe,{Ä yLku Mkkfh Lkw r{©ý
yurÿMk{kt [k{ze xkEVkuEz yktíkhzk (5).¼khîks,(6).ðrMk»X,(7).rðïkr{ºk.
økkuExh ÚkkEhkuEøkútÚke xe.çke. VuVMkk
f{¤ku Þf]ík xkuLMker÷rxMk fkfzk Ãkt[kShe Ãkt[{nk¼wík
Mkwt,¾Mk¾Mk,yts{ku,fkuÃkY yLku ¾ktz Lkw r{©ý ykfkþ,ðkÞw,yÂøLk, Ãkkýe yLku Ãk]Úðe
Mkwû{Sðku Úke Úkíkk hkuøkku
MkÃíkÃkwhe
yÞkuæÞk,yðtíke,fkþe,fkt[eÃkwh{,îkhfk,{Úkwhk yLku nhîkh
çkufxheÞk fku÷uhk,xkEVkuEz,LÞw{kuLkeÞk, ûkÞ,nzfðk.
Vwøk ËkËh,¾hsðwt,¾Mk,yuÚ÷uxMk £wx çkkh ßÞkuríkŠ÷økku
ðkEhMk ykuhe,þeík¤k,Ãkku÷eÞku,yuEzMk,yAçkzk,þhËe,÷kÃkkuxeÞtw, nzfðk,f{¤ku,ykt¾ 1.Mkku{LkkÚk:- ðuhkð¤ÃkkMku «¼kMk Ãkkxý{kt - økwshkík
Lkk hkuøkku. 2.{ÂÕ÷fksowoLk:- f]»ýkLkËeLku fktXu ©eþi÷¾kíku - yktÄú«Ëuþ
«Sð {hzku,{u÷uheÞk (Ã÷kM{kurzÞ{) 3.fuËkhLkkÚk:- rn{k÷Þ{kt økZðk÷ ÃkkMku - W¥khk¾tz
4.rðïuïh:- ðkhkýMke{kt - W¥khk¾tz
5.hk{uïh:- Ërûký Mkkøkh fktXu Mkuíkw çktÄ{kt - ík{e÷Lkkzw

(40) (37)
6.ºÞtçkfuïh:- LkkrMkf Úke 25 rf.{e Ëwh - {nkhk»xÙ ¼køk-4
7.{nkfk÷:- WssiLk{kt - {æÞ«Ëuþ
8.yku{fkh:- Lk{oËk LkËe{kt {ktÄkíkk ¾kíku - {æÞ«Ëuþ rðxk{eLkku
9.¼e{kþtfh:- ¼e{kLkËeLkk {w¤ ÃkkMku MknÞkËe{kt - {nkhk»xÙ
10.Ä]»ýuïh:- ðu÷wh ¾kíku,rs.ykuhtøkkçkkË - {nkhk»xÙ Lkk{ hkMkkÞýefLkk{ ûkríkÚke Úkíkk hkuøkku {wÏÞ Mºkkuík
11.LkkøkLkkÚk:- ykiZk {kt rs.Ãkh¼ýe - {nkhk»xÙ A hurxLkku÷ híkktĤkÃkýwt,ykt¾Lkk ËwÄ,økksh,fuhe,÷e÷k,þkf¼kS
12.ðiÄLkkÚk:- ¼eh{tz÷{kt Ãkh÷e¾kíku - {nkhk»xÙ hkuøk,[k{zeLkk hkuøkku,
hk{kÞý B1 ÚkkÞkur{Lk [uíkkhkuøk,çkuhe-çkuhe, Mkðo yknkh
Mkkíkfktz
(1).çkk÷fktz, (2).yÞkuæÞkfktz, B2 hkEçkkuV÷uðeLk ð]æÄeLkku yðhkuÄ ËwÄ ÃkLkeh fXku¤
(3).yhÛÞfktz, (4).rf»fetÄkfktz, B6 ÃkkÞrhzkurfMkLk íð[khkuøk,[uíkkhkuøk yLkks,V¤,þkf¼kS,fXku¤,
(5)MkwtËhfktz, (6).ÞwæÄfktz,(7).W¥khfktz
h[rÞíkk- {nŠ»k ðkÕ{erf(MktMf]ík ¼k»kk{kt) B12 fkuçkk÷{eLk Ãkktzwhkuøk ËwÄ,{ktMk
fw÷ M÷kufku - 24000
C yuMfkuŠçkf yB÷ Mfðeo ¾kxk V¤ku,¼kS,ÄkLÞ
{nk¼khík K VkEçkúeLkkusuLk ÷kuneLke øktXkððkLke -
yZkh Ãkðo «f]rík{kt WÃkÞkuøke
(1).ykrËÃkðo AuÕ÷ku (18) Mðøkkohkuný Ãkðo
h[rÞíkk-{nr»ko ðuË ÔÞkMk ¾LkeòuLke WýÃkÚke Úkíke nkLke
÷u¾f- ©e økýuþ yufËtíke Lkk{ nkrLk Lkk{ nkrLk
fuÕMkeÞ{ çkk¤fku{kt MkwfíkkLk ¢ku{eÞ{ {Äw«{un
¼økðík økeíkk íkktçkw Ãkktzwhkuøk V÷kurhLk ËktíkLkkuMkzku
fw÷ yæÞkÞ-18 ykÞkurzLk økkuExh ÷kun Ãkktzwhkuøk
fw÷ M÷kufku-700 {uøLkurþÞ{ næÞ MktÃkËLk yrLkÞr{íkíkk, yrLkÿk ÃkkuxurþÞk{ MLkkÞw ËkiçkoÕÞ,Úkkf
WÃkðuËku VkuMVhMk yÂMÚk Ãkezk,¼w¾Lkk ÷køkðe MkkurzÞ{ {wºk®Ãkzûkrík, VuVMkkt ûkrík
(1) ykÞwðuoË - ykÞwðuoË yu SðLkLkk MðkMÚÞLkwt þk† Au. sMkík òíkeÞ rLkçko¤íkk
(2) ÄLkwðuoË - ÄLkw»Þ íku{s yLÞ þMºkkuLkk WÃkÞkuøkLke rðãkLkku økútÚk
(3) økktÄðoðuË - Mktøkeík yLku Lk]íÞf¤kLkku ykËe økútÚk Au. {kLkð þheh ðþu.....
(4) yÚkoþk† - hksrðãk,hksðneðx,yLku ðuÃkkh rðãkLkku økútÚk Au. à {kLkðþhehLkk {wÏÞ ºký ¼køk Au. {kÚkw,Äz yLku nkÚkÃkøk.
à ykt¾, fkLk,Lkkf,S¼ yLku [k{ze yk Ãkkt[ ykÃkýe ¿kkLkurLÿÞku Au.
à {kLkðþheh Lkku {w¤¼wík yuf{ fku»k Au.

(38) (39)