kf]if0f d}qL ufpFkflnsf sfo{qmd sfof{Gjogsf nflu k|:tfjgf
@)&(
kf]if0f pGd'v ufpFkflnsf xfd|f] kl/sNkgf
jfFlkmsf]6 ufpFkflnsf, बाँ फsf]6 ?s'd -klZrd_
@)&(÷)*)
kf]if0f d}qL ufpFkflnsf sfo{qmd sfof{Gjogsf nflu k|:tfjgf
kf]if0f d}qL gd'gf ufpFkflnsf sfo{qmd sfof{Gjogsf] k|:tfjgf
!= k[i7e'dL (Background)
/fHo k'g;{+/rgf kZrft ;+3Lo ;+/rgfdf lgwf{/0f ul/Psf & j6f k|b]z dWosf] s0ff{nL k|b]zdf /x]sf !) j6f lhNNff
cGtu{t ?s'd klZrd lhNnf ljsf;sf b[li6sf]0fn] b'u{d tyf lk5l8Psf] lhNnfsf] ?kdf kl/lrt 5 . lhNnfsf ;fljssf
@& j6f uf=lj=;= / xfnsf # j6f gu/kflnsf / # j6f ufpFkflnsf dWo lhNnfsf] k'lj{ bIfL0f efudf cjl:yt jfFlkmsf]6
ufpFkflnsf ;d'Gb| ;txb]lv ९२० ld6/ b]lv ३५७१ ld6/;Ddsf] prfO{df /x]sf] 5 . afFlkmsf]6 ufpFkfnLsf ?s'd klZrd
lhNnfsf] ;b/d'sfd d'l;sf]6 * sf]if bIfL0fdf cjl:yt /x]sf] o; ufpFkfnLsfsf] k'j{df l;:g] ufkf , klZrddf ;fgLe]/L
ufkf, pQ/df cf7lj;sf]6 gkf / blIf0fdf d'l;sf]6 gkf kb{5g\ . of] ufpFkfnLsf !()=$# ju{ ls=dL If]qkmndf km}lnPsf]
5 h;df १२९०१.८ x]S6/ ag If]q, २८२२.४८ x]S6/ s[lifof]Uo hldg, १.२८ x]S6/ cf}Wof]lus If]q, २९४३.३७ x]S6/ cGo
If]q, ४२.०१ x]S6/ ;fj{hgLs k|of]usf If]q, ११५.२७ x]S6/ cfjf; If]q / २८४.८९ x]S6/ gbL tyf tfn tn}of If]qn]
cf]u6]sf] kfOG5 . ufpFkfnLsfdf ४७०० 3/w'/L /x]sf 5g eg] ufpkfnLsfsf] s'n hg;+Vof २१२०५ /x]sf] 5 . hftLut
cfwf/df ljin]z0f ubf{ #&&% hgf blnt @)&& hgf hghftL / !#!#) hgf afx'g If]qL /x]sf 5g\ . ;du| ?kdf
ljZn]if0f ubf{ o; ufpFkfnLsfdf afx'g If]qLx?sf] afx'Notf j9L /x]sf] 5 ।ufpkfnLsfsf] s'n ;fIf/tf b/ ^! k|ltzt
/x]sf] 5 h;df dlxnf %@=@ k|ltzt / k"?if &)=@ k|ltzt ;fIf/ /x]sf 5g\ . afFlkmsf]6 ufkf ?s'dsf] /]s8{ cg';f/ o;
ufpFkfnLsfdf ljut ! jif{df ;fd / dfd s'kf]if0f jf6 k|efljt eO{ lj/fdL eP/ c:ktfndf egf{sf nfuL btf{ tyf
pkrf/ ul/Psf] /]s8{ cg';f/ !$ hgf jfns / !% hgf jfnLsf u/L hDdf @( hgf jfnjflnsfdf s'kf]if0fsf] nIf0f
b]vf k/]sf] kfO{Psf] 5 .
ufpFkflnsfdf /x]sf clwsf+z 3/kl/jf/sf] jflif{s cfosf] k|d'v >f]tsf ?kdf s[ifL Jojzfo /x]sf] 5 s'n hg;+Vofsf] ७३
k|ltzt 3/kl/jf/ s[ifLdf cfwfl/t 5g . Jojzflos tyf cfw'lgs s[ifL k|ljwLsf] cefjsf sf/0f o; ufpFkflnsfsf
clwsf+z o"jf hgzlQm l5d]sL lhNnf, sf7df8f} tyf ef/tdf uP/ HofdL sfd u/L lhjg lgjf{x ug{ jfWo /x]sf 5g .
k/Dk/fut ?kdf vfBGg pkef]u ug]{ tl/sf kl/jt{g gePsf] tyf pTkfbgdf Jojzflolss/0f x'g g;Sbf s[ifL pkh
pTkfbg, ljt/0f, jhf/Ls/0fdf k|ToIf ?kdf k|efj kf/]sf] 5 .
cGt/fli6«o ?kdfg} kf]if0fnfO{ cfly{s, ;dflhs tyf dfgjLo ljsf;sf] cfwf/ tof/ x'g] tyf bLuf] ljfsf;sf] nIo k'/f
ug]{ cfwf/sf] ?kdf lnO{Psf] 5 . s[kf]if0fjf6 ;[hgf x'g] :jf:Yo ;D+alGw ;d:ofx? uDeL/,b"/ufdL tyf ck'/0fLo x'g]
cWoog cg';Gwfgn] b]vfPsf 5g . s0ff{nL k|b]zdf % jif{ eGbf d'lgsf afnaflnsfx?df k'8sf]kgf x'g] #^ %,
Vofp6]kgf ePsf $ %, pd]/ cg'?k sdtf}n ePsf !* %, prfO{ cg'?d al9 tf}n ePsf @ % /x]sf] 5 . /Qm
cNktf ePsf $) % /x]sf] b]lvG5 .
cem} klg g]kfnL ;dfh clzIff c1fgtf / cGwsf/df hsl8Ps]f 5 . ljleGg lsl;dsf cGwljZjf;, s'l/lt / s';+:sf/n]
u|l;t /x]sf] 5 . 5'jf5't, 5fpkl8 k|yf, jfnljjfx, wfld emflqm k|ltsf] ljZjf; cflb h:tf s[;+:sf/ cem} klg xfd|f]
;dfhdf lblvg kfO{G5g . ;/;kmfO{ ;DalGw c1fgtf, hf]lvdk'0f{ ;dodf /fd|f];+u xft w'g] jflgsf] ljsf; gx'g', lkpg]
kflg ;'l4s/0f gu/L vfg', ;'gf}nf] xhf/ lbgsf] dxTj yfxf gkfpg', pko'Qm uef{wfg ;do tyf uef{Gt/ ;DaGwdf 1fg
gx'g', uef{j:tfdf lng kg]{ ;hutf ;DaGwdf c1fgtf, ^ b]lv @$ dlxgfsf jfnjflnsfnfO{ ;dodf k"/s tyf yk
vfgf v'jfpg] ;DaGwdf cfaZos hfgsf/L gx'g' h:tf ljleGg sf/0fn] s'kf]if0f lgd'{n kfg{ sl7g b]lvPsf] 5 .
jfnjflnsfsf] kf]if0f / :jf:Yo ca:yfdf ;'wf/ ug{ jx' cfoflds kf]if0f of]hgf tyf lb3{sflng sfo{qmdsf] cfjZos
b]vLG5 . jfnjflnsfsf] kf]if0f l:yltdf ;'wf/ Nofpg] lhDd]jf/ lgsfosf] ?kdf :jf:Yo ;+:yfsf] xf] eGg] k'/fgf] ;f]r /
b[li6sf]0fn] cem} klg k'0f{ ?kdf xl6 ;s]sf] 5}g . :jf:Yo If]qjf6 kf]if0f l:yltdf ;'wf/ Nofpg' eg]sf] hDdf @) k|ltzt
lhDd]jf/L /x]sf] 5 eg] cGo If]qx? vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{, s[lif, kz' ;]jf, dlxnf tyf jfnjflnsf, lzIff tyf If]qnfO{
lhDd]jf/L k|bfg ug]{ :yfgLo ;/sf/jf6 ;+rfng x'g] kf]if0f ;+j]bglzn lqmofsnfkx?jf6 *) k|ltzt kf]if0f l:yltdf
;'wf/ Nofpg ;lsG5 . jt{dfg jblnbf] ca:yfdf :yfgLo ;/sf/nfO{ ;+ljwfgn] lbPsf] clwsf/ tyf pknJw >f]t /
;fwgsf] pkof]u u/L :yfgLo kl/j]z / cfaZostfsf] cfwf/df gLlt tyf sfo{qmd tof/ u/L sfof{Gjog ug{ ;Sg]
clwsf/ /x]sf] 5 . :yfgLo txn] kf]if0f tyf vfB ;'/Iffsf nfuL cfjZos ;dGjo tyf ;xsfo{ u/L ;fdflhs, cfly{s
tyf jftfj/0fLo kIfx?sf] klxrfg ul/ :ygLo :t/df /x]sf cfaZostf klxrfg ug]{, sfo{qmd jgfpg] sfof{Gjog ug]{
tyf cg'udg ug{ ;S5 . vfg]kflg tyf dfqfdf cfjZos kl/jt{g, ;/;kmfO{, cvfB kbfy{sf] ljlqmljt/0f tyf
pkef]udf lgoGq0f, vfgfdf gful/ssf] hgr]tgf / lzIffsf] e'ldsf, dlxnf ;zlQms/0f, ;'gf}nf xhf/ lbgsf] dxTj
;DjlGw 1fgn] gful/ssf] kf]if0f tyf :jf:Yodf w]/} dxTjk'0f{ ;sf/fTds e"ldsf v]Nb5 .
@= sfo{qmdsf] cf}lrTotf (Rationale of the Program)
g]kfnsf] ;+lawfg @)&@ sf] efu # df}lns xs / st{Jo cGt{ut wf/f #) df pNn]lvt :jR5 jftfj/0fsf] xs / wf/f #%
df pNn]lvt :jf:Yo ;DalGw xssf] ;'lglZrttfsf] nflu ufpFkflnsfn] :yflgo :t/df hgtfsf] :jf:Yo, kf]if0f, vfg]kfgL
tyf ;/;kmfO, s[lif cflb ;DalGw lqmofsnfkx? ;~rfng ug'{ kg]{ /x]sf] 5 . t;y{ :yflgo ;/sf/sf ?kdf /x]sf]
ufpFkflnsfaf6 ;~rfng x'g] lqmofsnfkx?nfO{ kl/0ffdd'vL agfpg :yfgLo ;/sf/sf] tk{maf6 k|bfg ul/g] Go"gtd
:jf:Yo, kf]if0f, vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf ;]jfx?sf] af/]df ;';'lrt ub}{ pQm ;]jf k|bfosx?;Dd pgLx?sf] kx'Fr
k'¥ofpg kf]if0f tyf vfBo ;'/Iff ;DjlGw laleGg vfnsf ;r]tgfd'ns cleofgx? ;~rfng ul/ :j:y cfgL jfgL tyf
;/;kmfO{sf c;n cEof;x?sf] ljsf; u/L To;sf] lbuf]kgsf nfuL kf]if0f pGd'v gd'gf kflnsf lgdf{0fsf nflu kf]if0f,
:jf:Yo, s[lif, dlxnf tyf afnaflnsf, kz' / k"0f{ ;/;kmfOsf sfo{qmdx? th{'df ul/ tkl;ndf pNn]lvt r'gf}tLx?
;Daf]wg ug{ ckl/xfo{ 5 .
ufpFkflnsf :t/df kf]if0f d}qL gd"gf 6f]n, a:tL, j8f agfO{ gd"gf 6f]n, a:tL / j8f 3f]if0ff ug{sf nfuL
cfwf/e't ;+/rgf tof/ ug{ .
lzIff, :jf:Yo, kf]if0f, vfg]kfgL, jftjf/0f, dlxnf, afnaflnsf, hnjfo' kl/jt{g, vfB ;'/Iff, n}+lus ;dfgtf
h:tf If]qx?;+u ;DalGwt ax'–If]qut ;/f]sf/jfnfx?sf] klxrfg tyf lqmoflzn jgfO{ pgLx?sf] Ifdtf clej[4L,
lhDd]jf/LnfO{ clej[l4 ug{ .
/fli6«o of]hgf cfof]u tyf ufpFkflnsfsf] ;dGjo tyf ;xsfo{df ufpFkflnsfsf !) j6} j8fdf /x]sf
jfnjflnsf, ue{jtL dxLnf, Go'g cfocfh{g ePsf 3/kl/jf/, Psn dxLnf, ;'Ts]/L dxLnf tyf ;'gf}nf xhf/
lbgsf dxLnf?nfO{ kf]if0f tyf vfWo ;'/Iff ;DjlGw ;r]tgf, ;xof]u tyf s'kf]if0fsf] Go'lgs/0f ug{ .
#=sfo{qmdsf]pb]Zo (Objectives of the Program)
kf]if0f ljz]if tyf s'kf]if0f cGTosf nfuL lb3{sflng tyf Go'lgs/0fsf nfuL cNksflng sfo{qmdx? ;+rfng u/L u/L
;'gf}nf !))) lbgsf cfdf, Psn dxLnf, cfly{s cj:yf Go'g ePsf 3/kl/jf/ tyf pgsf jfnjflnsf, lszf]/L tyf
jfnjflnsfsf] kf]if0fsf] ca:yfdf ;'wf/ ub}{ k'0f{ kf]if0f d}qL kflnsf agfpg cleofg ;+rfng ug]{ .
:jf:Yo cfdf ;d"xx?nfO{ ;'b[l9s/0f ub}{ !))) lbg] cfdf / aRrfx?sf] kf]if0f l:ytLdf ;'wf/ Nofpgsf nflu
cfdf ;d"xsf] e'ldsfsf] jf/]df ;a} ;d"x ;b:ox?nfO{ hfu?s jgfpg] .
lszf]/L, !))) lbg] cfdf tyf jfn jflnsfsf] kf]if0f ;'wf/sf] nfuL ^) ;Dks{ e]6 tyf !) d'Vo Jojxf/x?df
pgLx?sf] kx'Fr k'¥ofpgsf] nfuL ;r]tgf, ;xof]u tyf k}/aL ug]{ .
JolQmut tyf 3/fo;L ;/;kmfO / :jR5tf ;DaGwL c;n afgL Jojxf/sf] ljsf;df ;xof]u ug]{ .
kmf]xf]/ d}nf tyf Dffgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] ;Dej eP;Dd k'gM k|of]u ug]{ jf tf]lsPsf] dfkb08sf cfwf/df
lj;h{g ug]{ afgLsf] lasf; ug{ ;xof]u ug]{ .
W-WASH-CC / W-NFSSSC sf] a}7snfO{ lgoldt ug{ ;xof]u ub}{ ;ldltsf ;b:ox?nfO{ :jf:Yo, kf]if0f,
s[lif, vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;DaGwL 1fgdf clej[l4 ug]{ .
W-WASH-CC / W-NFSSSC nfO{ ;lqmo sfo{qmd sfof{Gjogsf ;fy} aflif{s of]hgf lgdf{0fdf ;xof]u ug]{
.
UffFpkflnsf / j8f :t/Lo kf]if0f tyf vfWo ;'/Iff ;ldtLx?nfO{ sfo{qmd sfof{Gjog tyf lglt lgdf{0fsf nfuL
cfjZos ;xof]u ug]{ .
lszf]/–lszf]/L / ljBfnosf lzlIfsf tyf 5fqfx?nfO{ dlxgfjf/L :jR5tfsf /fd|f Jojxf/x? af/] atfpg] /
3/]n' :t/df :ofg]6/L Kof8 lgdf{0f ug]{ l;k k|bfg ug]{ .
Ps 3/ Ps s/]zfaf/Lsf] cjwf/0ff cg';f/ 3/fo;L vfBfGg pTkfbgdf a[l4 ug]{ .
u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jfsf nflu :jf:YosdL{x? ;+u lgoldt e]63f6 tyf ;xof]u ug]{ .
:jf:Yo, kf]if0f, vfg]kfgL, ;/;kmfO tyf :jR5tf, n}+lus ;dfgtf ;DalGw /fli6«o tyf cGt/fli6«o lbj;x?
dgfpg] .
$= sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ ljlw(Program Implementation Methods)
s_ j8fsf j:tL 5gf}6 M
zL3| s8f s'kf]if0fsf] ;+Vof a9L ePsf j8fdf /x]sf 6f]nnfO{ dWogh/ u/L kf]if0fd}qL aftfa/0f l;h{gf ug{ Plss[t
sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . 5gf}6df k/]sf] 6f]nx?df sDtLdf @% 3/3'/L kg]{ u/L kf]if0f d}qL gd'gf 6f]n 5gf}6 ul/g]5 .
v_ 5gf}6sf cfwf/x? M
kf]if0fd}qL gd'gf 6f]n 5gf}6sf nfuL lgDg 5gf}6sf cfwf/x? /xg]5g .
;'gf}nf xhf/ lbgsf cfdf tyf afnaflnsfx?sf] ;+Vof a9L ePsf] 6f]n jf If]q
ufpFkflnsf / j8fkflnsf :t/Lo kf]if0f tyf vfWo lgb]{zs ;ldtLn] sfo{qmd ;+rfngsf nfuL lgwf{/0f ul/Psf
6f]n tyf j:tLx?
s8f s'kf]if0faf6 k|efljt afnaflnsfsf] ;+Vof a9L ePsf] 6f]n jf If]q
lszf]/Lx?sf] ;+Vof -laBfno 5f]8s
] f_ lszf]/L a9L ePsf] j:tL
;fdflhs tyf cfly{s ?kdf al~rlts/0fdf k/]sf] ;d'bfox?
;fd'lxs t/sf/Lsf] v]tLsf] nfuL hldg pknAw eO{ ;j} 3/w'/Lx? ;fd'lxs kf]nLxfp;af6 t/sf/Lsf] a]gf{
nu]/ cfkmgf] af/Ldf nufpg k|lta4 ;d'bfo
/}yfg] jfnL nufpg tyf k|j4{g ug{sf nfuL pTk|]l/t ;d'bfox?
sfo{qmdaf6 sDtLdf k|tL j8f @% 3/w'/Lsf b/n] @@% 3/w'/L k|tIo ?kdf nfeflGjt x'g]5g .
%= sfo{qmdsf ck]lIft glthfx?(Expected Outcomes)
kf]if0f d}qL gd'gf 6f]n sfo{qmd ;+rfng kl5 lgDgfg';f/sf ck]lIft glthfx? k|fKt x'g]5g .
/fli6«o of]hgf cfof]usf] ;xof]u tyf o; ufpFkflnsfsf] sfof{Gjogdf ;+rfng ul/g] s'kf]if0f Go'lgs/0f dfkm{t kf]if0f
d}qL ufpFkflnsfpGd'v sfo{qmd cf=j= @)&(÷)*) df ;+rfng ul/g]5 . ufpFkflnsfdf /x]sf lz3| s'kf]if0fjf6 k|efljt
szf]/L tyf afnaflnsf x?sf] s'kf]if0f Go'lgs/0f ug{sf nfuL k|:tfljt sfo{qmd ;+rfng kl5 lgDgfg';f/sf ck]lIft
glthfx? k|fKt x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 .
ufpFkflnsfdf /x]sf १३५५ hgf ;'gf}nf !))) lbgsf cfdf, lszf]/L tyf jfnjflnsfsf] kf]if0fsf] l:yltdf ;'wf/
cfPsf] x'g]5 .
s8f zL3| s'kf]if0f / dWod zL3| s'kf]if0fsf] cj:yfdf ;'wf/ cfPsf] x'g]5 .
:jf:Yo Pj+ kf]if0fsf] b[li6sf]0fn] sfo{qmd ;+rflnt If]qsf cfdf, afnjflnsf, lszf]/L tyf l;dfGts[t ju{sf]
jflg–Aojxf/df ;'wf/ cfPsf] x'g]5 .
?l9jfbL k/Dk/f, rfnrng ;'wf/ ug{ nIfLt ;d'bfox? ;zQm ePsf] x'g]5g .
;'/lIft tyf kf]if0fo'Qm vfBj:t'sf] pknAwtf tyf pkef]udf ;'wf/ cfPsf] x'g]5 .
cfdf tyf lszf]/L ;d'xsf] a}7s lgodLt?kdf a;L :jf:Yo :j+o ;]ljsfx?sf] ;xhLs/0fdf aRrfsf] cfdf tyf
lzz'sf] vf]k / a[l4 cg'udg h:tfsf sfo{x? k|efjsf/L ?kdf ;+rfng ePsf] x'g]5g
ufpFkflnsfsf ;j} j8fdf 5gf]6 ePsf kf]if0f gd'gf 6f]ndf lzIff, :jf:Yo, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ / kf]if0fsf]
cj:yfdf ;'wf/ ePsf] x'g]5 .
kf]if0f gd'gf j8f tyf j:tLdf kf]nLxfp; dfkm{t ;fd'lxs t/sf/Lsf j]gf{ tof/ ul/ ;j}sf] s/];faf/Ldf
df};d÷a]df};dL t/sf/L nufOPsf] x'g]5 .
k|To]s 3/df kf]if0fd}qL kfl/jfl/s jftfj/0f tof/ ePsf] x'g]5 .
kf]if0f d}qL j8f tyf ufp+ 3f]if0ffsf nflu cfwf/ to ePsf] x'g]5 .
^=kf]if0fd}qL ufpFkflnsfdf ;~rfng x'g] sfo{qmd tyf sfof{Gjog k|lqmof (Program Implementation Processes)
qm=;+= k|:tfjLt lqmofsnfk sfof{Gjog k|ls|of ck]IfLt pknJwL dfkgsfcfwf/x?
! ufpFkflnsf :tlo kf]if0f tyf vfB ;'/Iff ufpFkflnsf :t/df /x]sf] kf]if0f tyf vfB ;'/Iff kflnsf :t/df lgb]{zs ;ldtLsf] df;Ls kflnsf :tl/o lgb]{zs ;ldtLsf]
lgb]{zs ;ldtLsf] j}7s ;+rfng
;ldtLsf] j}7s dfl;s ?kdf dlxgfsf] Ps k6s j}7s j;L sfo{qmd ;+rfng ;DjlGw j}7ssf] lg0f{o k|ltnLkL, kmf]6f]x?
ufpFkflnsfdf j:g] 5 . lgtLut lg0f{o tyf dfl;s ?kdf tyf ;ldIff j}7ssf] k|ltj]bg .
kf]if0f sfo{qmd ;+rfng ;DjlGw dfl;s sfo{of]hgf ;+rfng ul/Psf ultljwLx?sf] ;ldIff
tyf tyf cGo lg0f{ox? lgb]{zs ;ldtLn] ug]{ . eO{ sfo{qm k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog
ePsf] x'g]5 .
@ j8f :t/Lo kf]if0f tyf vfB ;'/Iff lgb]{zs j8f :t/df /x]sf] kf]if0f tyf vfB ;'/Iff ;ldtLsf] j8f :t/df lgb]{zs ;ldtLsf] df;Ls j8f:tl/o lgb]{zs ;ldtLsf]
;ldtLsf] j}7s ;+rfng
j}7s dfl;s ?kdf dxLgfsf] Ps k6s j}7s j;L j8fdf ;+rfng ul/g] j}7ssf] lg0f{o k|ltnLkL tyf
ufpFkflnsfdf j:g] . sfo{qmd lg0f{o tyf dfl;s ?kdf kmf]6f]x? .
j8f :t/df ;+rfng ul/g] kf]if0f sfo{qmd ;+rfng ;+rfng ul/Psf ultljwLx?sf] ;ldIff
;DjlGw dfl;s sfo{of]hgf tyf tyf cGo eO{ j8fdf ;+rfnLt sfo{qmd k|efjsf/L
lg0f{ox? lgb]{zs ;ldtLn] ug]{ . ?kdf sfof{Gjog ePsf] x'g]5 .
# :yflgo Pkm=Pd= tyf kqklqsf dfkm{t ufpFkflnsfdf /x]sf Pkm=Pd= /]l8of] ;+u jflif{s ufpFkflnsfdf kf]if0f ;DjlGw /]l8of] /]l8of] sfo{qmdsf nfuL tof/
kf]if)f ;DjlGw ;Gb]z lbg] /]l*of] ?kdf ;Demf}tf u/L kf]if0f ;DjlGw /]8Lof] sfo{qmd ;+rfng eO{ s'kf]if0f ;DjGwL kfl/Psf ;Gb]z tyf /]8of]
sfo{qmd k|zf/)f tyf k|sfzg -/]l*of] sfo{qmdx? ;+rfng ug]{ . ;r]tgf clea[4L ePsf] x'g] 5 . lh+unx? .
lh+un, /]l*of] sfo{qmd, :yflgo :yflgo :t/df /x]sf 5fkfsf kqklqsf dfkm{t 5fkfsf dfWofdjf6 kf]if0f ;DjlGw ;Gb]z
efiffdf /]l*of] sfo{qmd ;+rfng_ kf]if0f ;DjlGw ;Gb]z lbg] ;dfrf/, utljlw tyf d'ns ;'rgf tyf k|sf;g eO{ s'kf]if0f
kmf]6f]x? 5fkL j8fdf ljt/0f ul/g] . jf6 k|efljt 3/kl/jf/, jfnjflnsf tyf
;/f]sfjf/jfnf x? ;';'rLt ePsf x'g]5g
.
$ Uffp+kflnsfsf k|Tos j*fdf kf]if)f :yflgo snfsf/ tyf ljWofnodf cWoog/t ufpFkflnsfsf !) j6} j8fdf ;8s ;8s gf6s k|bz{gsf nfuL tof/
;DjlGw ;*s gf^s k|bz{g 5fq5fqfx?, jfnSnj tyf o'jfSnj, gf6s k|bz{g eO{ s'kf]if0fjf6 kfg]{ c;/ ePsf gf6s 8s'd]G6 tyf
cfdf;d'xx?nfO{ ;xefuL u/fO{ :yflgo efiff tyf tyf kf]if0f clej[4Lsf nfuL ;Gb]z k|fKt kmf]6f]x? / ;8s gf6s k|bz{gL
g]kfnL efiffdf ;8s gf6s tof/ u/L k|bz{g ug]{ . eO ufpFkflnsfsf *)) 3/kl/jf/ sfo{qmdsf] k|ltj]bg
kf]if0fsf] jf/]df ;';'lrt ePsf x'g]5g .
% ufp+kflnsfsf] sfof{no tyf j*f ufpFkflnsfsf] sfof{no tyf j8f sfof{nox?df sfof{nox?df ;'rgfd'ns jf]8{ :yfkgf kf]if0f ;'rgfd'ns jf]8{ :yfkgf
sfof{nox?df kf]if)f ;DjlGw ;Gb]z lbg] u/L !) j6f kf]if0fsf ;Gb]z lbg] :yflgo tyf eO{ ufpFkflnsf tyf j8f sfof{nodf u/]sf] kmf]6f], k|ltj]bg / jf]8{
vfWofGgsf] gd"gf k|bz{g jf]*{ :yfkgf jfXo cGg tyf kmnkm'nx? ;+nUg /x]sf] cfpg] ;]jfu|fxLx? Kff]if0f ;DjGwL jgfO{ 6fF; ug]{ lg0f{osf]
;'rgfd'ns jf]8{ tof/ u/L sfof{nodf ;j}n] b]Vg] ;'rgfd'ns ;Gb]z k|fKt u/L kf]if0f k|ltlnkLx? .
:yfgdf jf]8{ /fVg] . clej[4Lsf nfuL hfgsf/L kfPsf x'g]
5g .
qm=;+= k|:tfjLt lqmofsnfk sfof{Gjog k|ls|of ck]IfLt pknJwL dfkgsfcfwf/x?
^ kf]if)f ;DjlGw j|f];/ tyf xft] k"l:tsf kf]if0f ;DjlGw ;'rgf lbg] %))) j|f];/ k|sfzg kf]if0f tyf s'kf]if0f / o;sf] k|efjsf] 5flkPsf j|f];/ tyf xft]k':tsx?
k|sfzg . ul/g] 5 . jf/]df hgr]tgfd'ns ultljwL ;+rfnLt sfo{ ;+rfng tyf ;DkGgtfsf]
j|f];/ tyf xft] k'l:tsf tof/Lsf nfuL ;'rgf tyf j|f];/ tyf xft] k':ts j8f tyf k|ltj]bg
cGo ;fdfu|L tof/Lsf nfuL ;/f]sf/jfnf lgsfo ufpFkflnsfdf ljt/0f ePsf x'g] 5g . vr{sf] of]hgf tyf e'QmfgLsf]
tyf cGo ;+3;+:yf ;+u ;dGjo ul/g] 5 . clen]vx? .
& s"kf]if)f jf^ k|efljt jfnjflnsfsf] :jf:Yo sfof{nosf] tyf :yflgo :jf:Yo :jf:Yo sfof{nosf] tyf :yflgo :jf:Yo lzlj/ ;+rfngsf nfuL
:jf:Yo hf+r lzjL/ ;+rfng rf}sLx?sf] ;dGjo / ;xsfo{df ufpFkflnsfsf # rf}sLx?sf] ;dGjo / ;xsfo{df ufpFsfo{kflnsfsf] lg0f{o k|ltlnkL,
j6f kfos kg]{ :yfgx?df s'kf]if0fjf6 k|efljt ufpFkflnsfsf # j6f :yfgx?df lzlj/ lzlj/sf kmf]6f]x?, k|ltj]bg tyf
jfnjfnLsf tyf lszf]/ lszf]/Lx?sf] :jf:Yo ;+rfng eO{ s'kf]if0fjf6 k|efljtx?sf] sfo{;DkGgsf] lg0f{o k|ltlnkL .
hfFrsf nfuL lzlj/ ;+rfng ug]{ . Plsg ljj/0f cfPsf] x'g] 5 .
* ;f;" j"xf/L cGt/lqmof sfo{qmd ;+rfng ufpFkflnsfsf !) j6} j8fdf kf]if0f clej[4Lsf !) j6} j8fdf cGt/lqmof sfo{qmd cGt/lqmof sfo{qmdsf
nfuL cGt/lqmof sfo{qmd ;+rfng ul/g] 5 . ;+rfng eO{ ;f;' j'xf/Lsf] ljrdf ;xefuLx?sf] pkl:ytLsf] lg0f{o
;'dw'/ ;DjGwsf] ljsf; eO{ 3/fo;L k|ltlnkL, kmf]6f]x? / sfo{
Jojxf/jf6 kf]if0f clej[4Ldf kg]{ c;/sf ;DkGgsf] k|ltj]bg .
jf/]df ;r]t ePsf x''g]5g .
( j*f :t/df ;jf]{td lk&f] jgfpg] tl/sf ufpFkflnsfsf] !) j6} j8fdf s'kf]if0fjf6 k|efljt sfo{qmddf ;xefuL dxLnfx? ;jf]{td sfo{qmddf ;xefuLx?sf]
;DjGwL k|bz{gL 3/kl/jf/sf dxLnf x?nfO{ ;jf]{td lk7f] tof/ ug]{ lk7f] jgfpg] tl/sf ;DjlGw hfgsf/L pkl:ytLsf] k|ltlnkL, kmf]6f]x? /
ljwL / cfjZos ;fdfu|Lx?sf] jf/]df k|bz{gL k|fKt u/L ;jf]{td lk7f] jgfpg ;Ifd sfo{ ;DkGgsf] k|ltj]bg .
sfo{qmd ;+rfng ug]{ . ePsf x'g]5g .
!) j*f :t/df s"kf]if)f k|efljt ufpFkflnsfdf s'kf]if0f k|efljtsf] cj:yf ufpFkflnsfdf s'kf]if0f k|efljtsf] cj:yf tof/ tyf ljt/0f ul/Psf
jfnjflnsfx?nfO{ sf*{ ljt/)f cg';f/sf sf8{ tof/ u/L ;DjGwLt 3/df ;f]sf] cg';f/sf sf8{ ljt/0f eO{ kf]if0f sf8{x?, ljt/0f ul/Psf e/kfO{
sf8{ ljt/0f ug]{ / cj:yfsf] ;'wf/fTds cj:yfsf cj:yfsf] ;'wf/fTds cj:yfsf cfwf/df tyf kmf]6f]x? / sfo{qmd ;+rfng
cfwf/df pkrf/ tyf kf]if0f ;'wf/sf lqmofsnfkx? pkrf/ tyf kf]if0f ;'wf/sf tyf ;DkGgtfsf] k|ltj]bg .
;+rfng ug]{ . lqmofsnfkx? ;+rfng eO{ s'kf]if0fsf] pkrf/ l/kf]6{x? .
Go'lgs/0f ePsf] x'g] 5 .
!! dlxnf :jf:Yo :j+o ;]ljsf x?nfO{ kf]if)f ufpFkflnsfdf /x]sf dlxnf :jf:Yo :jo+ ;]ljsf ufpFkflnsfdf /x]sf dlxnf :jf:Yo :jo+ cled'vLs/0f sfo{qmdsf
;DjlGw cled"vLs/)f tfnLd ;+rfng x?nfO{ sfo{qmdsf] jf/]df ! lbg] cled'vLs/0f ;]ljsfx? sfo{qmdsf] jf/]df hfgsf/L ;xeflux?sf] pkl:ytL, kmf]6f]x? .
sfo{qmd ufpFkflnsfdf ;+rfng ug]{ . k|fKt u/L sfo{qmd sfof{Gjogdf nfUg]
5g .
!@ ljBfno :t/df kf]if)f ;DjlGw ufpFkflnsfdf /x]sf ४५ j6f ljBfofnosf xflh/Lhjfkm k|ltof]lutfdf ;+nUg xflh/Lhjfkm k|ltof]lutf ;+rfng
xflh/Lhjfkm k|ltof]lutf 5fq5fqfx? Kff] i f0fsf] jf/]df cWoog tyf ug]{ lg0f{o, sfo{qmdsf kmf]6f]x?,
5fq5fqfx?nfO{ 5gf]6 u/L ufpFkflnsf :t/df
kf]if0f ;DjlGw xflh/Lhjfkm k|ltof]uLtf ;+rfng hfgsf/L k| fKt u/L cfˆgf cleefjs pkl:ytL, k'?:sf/ ljt/0f ul/Psf]
qm=;+= k|:tfjLt lqmofsnfk sfof{Gjog k|ls|of ck]IfLt pknJwL dfkgsfcfwf/x?
ul/g] 5 . x?nfO{ ;f]sf] jf/]df hfgsf/L lbg] / /]s8{ / kmf]6f]x? / sfo{qmd
pgLx? kf]if0fsf] jf/]df nfUg' k5{ eGg] ;DkGgsf] k|ltj]bg .
efjgfsf] ljsf; ePsf] x'g]5 .
!# ;"$ vfg]kfgLsf nfuL 200 j^f #/nfO{ ufpFkflnsfdf l;dfGts[t ju{sf ?kdf 5gf]6 lkmN6/ pknJw u/fO{Psf @)) j6f lkmN6/ vl/bsf nfuL
vfg]kfgLsf] lkmN^/ ljt/)f ePsf k|lt j8f @% j6fsf b/n] @)) j6f 3/kl/jf/n] lkmN6/ k|of]u u/L ;'4 ufpFkflnsfn] u/]sf] lg0f{o, lkmN6/
3/kl/jf/nfO{ ;'4 vfg]kfgL pknJw u/fpgsf vfg]kfgLsf] k|of]u u/]sf x'g]5g . x:tfGt/0fsf] kmf]6f]x?, ljt/0f
nfuL vfg]kfgLsf lkmN6/ ljt/0f ug]{ u/]sf] e/kfO{ / sfo{ ;DkGgsf]
k|ltj]bg .
!$ x/]s jf/ vfgf rf/ kf]lifnf] vfgf k|bz{gL x/]s jf/ vfgf rf/ kf]lifnf] vfgfsf] jf/]df cleofgsf ;xefuLx?n] x/]s jf/ vfgf cleofgdf ;xefuL ePsf
sfo{qmd ;+rfng hfgsf/L k|bfg ug{sf nfuL j8f :t/df cleofg rf/ cGtu{t kg]{ vfgfx?sf] jf/]df ;xefuLx?sf] kmf]6f]x? / sfo{
;+rfng ug]{ . hfgsf/L k|fKt u/L ;f]sf] nfuL nfuL ;DkGgsf] k|ltj]bg .
k/]sf xg]5g .
!% lszf]/ lszf]/Lx?sf nfuL kf]if)f, k|hgg, ufpFkflnsfsf !) j6} j8f :t/df dfl;s ?kdf lszf]/L sIffdf ;xefuL lszf]/Lx? sIff ;+rfngsf nfuL lszf]/L
:jf:Yo, dxLgfjf/L, tyf jfnljjfx #) hgf lszf]/Lx?nfO{ ! lbgsf b/n] kf]if0f, kf]if0f, k|hgg :jf:Yo, dlxgfjf/L tyf 5gf]6 u/]sf] lg0f{o, sIffdf
;DjlGw sIff ;+rfng k|hgg :jf:Yo, dlxgfjf/L tyf jfnljjfx jfnljjfx ;DjGwL hfgsf/L kfPsf ;xefuLx?sf] pkl:ytL / sIff
Go'lgs/0fsf nfuL ;r]tgf k|bfg ug]{ sfo{qmd x'g]5g . ;+rfngsf kmf]6f]x? .
;+rfng ug]{ .
!^ ufp+kflnsfdf /x]sf ;+#;+:yf tyf ufpFkflnsfdf /x]sf kf]if0f tyf vfWo ;'/Iff ;+u ufpFkflnsfdf /x]sf kf]if0f tyf vfWo cled'vLs/0f sfo{qmd ;+rfngsf
;/f]sf/jfnfx?nfO{ sfo{qmd ;DjlGw ;DjlGwt ;+3;+:yfx?sf sd{rf/L tyf ;'/Iff ;+u ;DjlGwt ;+3;+:yfx?sf nfuL ufpFkflnsfdf ePsf] lg0f{o,
cled"vLs/)f tfnLd k|ltlgwLx?nfO{ sfo{qmdsf] jf/]df ! lbg] sd{rf/L tyf k|ltlgwLx? sfo{qmdsf] kmf]6f]x? / sfo{qmdsf] k|ltj]bg .
cled'vLs/0f sfo{qmd ;+rfng ul/g] 5 . jf/]df hfgsf/L kfO{ sfo{qmd
sfof{Gjogdf ;fem]bf/L k|bfg ug{sf
nfuL k|ltj4 ePsf x'g]5g .
!& ;"gf}nf xhf/ lbgsf dlxnfx?nfO{ ufpFkflnsfdf /x]sf ;'gf}nf xhf/ lbgsf @)) t/sf/Lsf] ljp ljt/0f u/]sf @)) j6f dlxnf 5gf]6 ul/Psf] lg0f{o,
t/sf/Lsf] ljp ljt/)f hgf dlxnfx?nfO{ s/]zfjf/Ldf t/sf/L v]tL 3/kl/jf/x?n] s/]zfjf/Ldf t/sf/L v]tL j'lemnLPsf] e/kfO{, ljp j'em]sf]
ug{sf nfuL t/sf/Lsf] ljp ljt/0f ul/g] 5 . ;+rfng u/]sf x'g]5g . kmf]6f]x? / sfo{qmd ;DkGg ePsf]
k|ltj]bg .
!* j]df}zdL t/sf/L v]tLsf nfuL Knfli^s Jojzflos t/sf/L v]tL ug{ O{R5's $) hgf $) hgf dlxnfx?n] Knfli6s 3/df ufpFkflnsfsf] lg0f{o, ;fdflu|
#/ tyf ljp ljhg ;xof]u dxLnfx?nfO{ Jojzflos t/sf/L v]tLsf nfuL Jojzflos ?kdf df}zdL tyf j]df}zdL j'em]sf] e/kfO{, kmf]6f]x? /
Knfli6s 3/sf nfuL l;Nkf]nLg Knfli6s / ?kdf t/sf/L v]tL u/]sf x'g]5g . sfo{qmd ;DkGg ePsf] k|ltj]bg .
t/sf/Lsf] ljp ;xof]u ug]{ . Jojzflos t/sf/L v]tLsf nfuL tfnLd
Jojzflos t/sf/L v]tLsf nfuL @ lbg] tfnLd k|fKt u/L Jojzflos ?kdf t/sf/L v]tL
qm=;+= k|:tfjLt lqmofsnfk sfof{Gjog k|ls|of ck]IfLt pknJwL dfkgsfcfwf/x?
;+rfng . ug{sf nfuL ;Ifd ePsf x'g]5g .
!( s"v"/f kfngsf nfuL s"v"/fsf rNnf ufpFkflnsfdf 5gf]6 ePsf %) hgf dlxnfx?nfO{ s'v'/fsf rNnf kfPsf %) hgf nIfLt dlxnf 5gf]6 u//]sf]
ljt/)f @) j6fsf b/n] !))) j6f s'v/' fsf rNnf ljt/0f dxLnfx?n] Jojzflos ?kdf vf]/ lg0f{o, j'emfPsf] e/kfO{, kmf]6f]x?
ug]{ . Joj:yfkg u/L s'v'/fkfng u/]sf x'g]5g / sfo{qmd ;DkGg u/]sf] k|ltj]bg
. .
@) nIfLt ju{sf nfuL c)*f pTkfbg tyf c08f pTkfbgsf nfuL ufpFkflnsfsf %) lg/Gt/ ?kdf c08f pTkfbgdf nfu]sf s'v'/f ljt/0f u/]sf] e/kfO{,
k|j${gsf nfuL ;xof]u 3/kljf/nfO{ c08f pTkfbgsf nfuL % j6fsf x'g]5g . lg0f{o k|ltlnkL / j'emfPsf e/kfO{
b/n] dfp s'v'/f ljt/0f ug]{ . .
@! x/]s #/df ;/;kmfO{ km\NofS; rf^{ ljt/)F ;/;kmfO{ km\Nof; %fk]sf] gd'gf tof/ ul/g] % . k'0f{ ;/;kmfO{ sf ;'rsx? cg';f/ ;j} cg'ud0f tyf k|TIfo b]lvg] 5 .
2500 km\Nof; %fk]/ k|To]s #/w'/LnfO{ ljt/)f ul/g]% 3/3/df yfxf x'g] 5 .
.
@@ 2500 d]/f] afafnfO{ lr&L tof/ u/L %fk]/ k|To]s #/w'/LnfO{ d]/f] afafnfO{ lr&L %fk]/ ljt/)f u/L j[l$ cg'udg k|ltj]bg tyf cg'udgdf
d]/f] afafnfO{ lr&L %fk]/ ljt/)f ug]{
ljt/)f ul/g]% ug]{ cg'ud)fsf] dfkg yfxf x'g] % . ;xefuLx?sf] kmf]6f]x? .
@# kf]if)F gd'gf ^f]n ;ldtL u&g tyf kf]if)f gd'g^f]n ;ldlt u&g ul/g]% .
$}dfl;s a}&s cfdf ;d'x ;d]tsf] a}& ;ldltdf sDtLdf @% #/w'/L ;dfa]z x'g]%g .
k|To]s #/af^ Pshgf ;b:o/xg] / dlxgfsf] Ps k^s
;ldltsf] a}&s a:g' kg]{% .
@$ cfO{/g kmf]lns Pl;8 rSsL ;DalGwt /QmcNktf sdL x'g] 5 . /QmcNktf sdL x'g] 5 . cg'udg k|ltj]bg tyf cg'udgdf
ljBfno :t/Lo sfo{qmd ;xefuLx?sf] kmf]6f]x? .
@% 3/]n' :t/df lgdf{0f ul/g] ;+uL Kof8 3/]n' :t/df lgdf{0f ul/g] ;+uL Kof8 lgdf{0f 3/]n' :t/df lgdf{0f ul/g] ;+uL Kof8 cg'udg k|ltj]bg tyf cg'udgdf
lgdf{0f ;DalGw tflnd - :yflgo ;'lrsf/, ;DalGw tflnd kZrft k|of]u x'g] 5 . lgdf{0f ;DalGw tflnd kZrft k|of]u x'g] ;xefuLx?sf] kmf]6f]x? .
ljBfno :jf:Yo lzIfs, lzlIfsf x?nfO{_ 5
@^ sfo{qmdsf] cg"udg tyf d"Nof+sg sfo{qmdsf] k|efjsfl/tfsf nfuL ufpFkflnsf, lg/Gt/ ?kdf cg'udg eO{ sfo{qmd cg'udg k|ltj]bg tyf cg'udgdf
j8fkflnsf / kf]if0f sfo{qmd sfof{Gjog sf] cGtu{t ;+rflnt lqmofsnfkx?sf] ;xefuLx?sf] kmf]6f]x? .
lg/Gt/ ?kdf cg'udg ul/g] 5 . k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ePsf] x'g]5
.
@& vfg]kfgLsf] u'0f:t/ hfr kf]if0f gd'gf 6f]nsf jfl;Gbfx?n] k|of]u ub}{ kf]if0f gd'gf 6f]nsf jfl;Gbfx?n] k|of]u cg'udg k|ltj]bg tyf cg'udgdf
cfPsf] kfgLsf] u'0f:t/ hfr ul/g] 5 . ub}{ cfPsf] kfgLsf] u'0f:t/ hfr ul/g] ;xefuLx?sf] kmf]6f]x? .
d'xfg j/Lk/Lsf] If]qsf] cg'udg ;d]t 5 .
qm=;+= k|:tfjLt lqmofsnfk sfof{Gjog k|ls|of ck]IfLt pknJwL dfkgsfcfwf/x?
ul/g] 5 .
kfgLsf] u'0f:t/ r]s ug{ ;DjlGwt lgso ;+u
;dGjo ul/g] 5 .
२८ k|ltj]bg tof/L lqmofsnfksf] O{e]G6 k|ltj]bg k|ltj]bg tof/L eO k]]z ePsf] x'g] k|ltj]bgx? .
dfl;s k|ltj]bg 5g .
cw{jflif{s k|ltj]bg
jflif{s k|ltj]bg
sfo{qmd ;DkGg k|ltj]bg .
&= dfga >f]tsf] Joj:yfkg tyf kl/rfng(Human Resource Management and Mobilization)
gd'gf sfo{qmdsf ?kdf /x]sf] o; sfo{qmdnfO{ ufpFkflnsfsf !) j6} j8fdf k|efjsf/L ?kdf ;+rfng ug{sf nfuL
ufpFkflnsfdf Ps hgf kf]if0f ;+of]hs, !) j8f dWo] @ j6f j8fx? x]/g]{ u/L % hgf ;fd'bflos kf]if0f ;xhstf{
s/f/df lgo'Qm u/L kl/rfng ul/g] 5 . k|:tfljt sfo{qmdnfO{ ljQLo sf/f]jf/sf] ?kdf k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog
ug{sf nfuL ufpFkflnsfsf] n]vf x]g]{ sd{rf/LnfO{ n]vfsf] ?kdf lhDd]jf/L lbO{ n]vfsf] sfo{ ug]{5 . s/f/df lgo'Qm
sd{rf/Ln] ufpFkflnsfsf tyf k|d'v k|zf;sLo clws[tsf] k|ToIf lgb]{zg / dftxtdf /xL ufpFkflnsfsf ljifout
zfvfx? Tyf cGo ;/f]sf/jfnf lgsfo ;+u ;dGjo / ;xsfo{ u/L sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ 5 .
*= cg'udg tyf d'Nofs+g(Monitoring and Evaluation)
k|:tfljt sfo{qmd cGtu{t lgwf{/0f ul/Psf lqmofsnfk tyf sfo{of]hgf cg';f/sf lqmofsnfkx? ;+rfngsf] cj:yfnfO{
k|efjsf/L, lg/Gt/tf tyf lbuf] jgfpgsf nfuL j8f :t/df ;+rflnt lqmofsnfkx?sf] lgoldt ?kdf cg'udg ul/g] 5
. sfo{qmdnfO{ k|efjsf/L jgfpg ufpFkflnsf :t/df of]hgf cg'udg tyf k|zf;lso clws[tsf] ;+of]hsTjdf Pp6f
cg'udg ;ldtL u7g ul/g] 5 . cg'udg ;ldtLn] df;Ls ?kdf sfo{of]hgf cg';f/sf j8f :t/df ;+rfnLt
lqmofsnfkx?sf] k|efjsf/Ltf tyf pknJwLsf nfuL lgwf{/0f ul/Psf ;'rsx?sf] cfwf/df cg'udg ug]{5 . ;fy}
sfo{qmd ;+rfnLt j8fn] j8f :t/df ;+rfnLt lqmofsnfkx?sf] lg/Gt/ ?kdf cg'udg u/L ;'emfj ;xLtsf] cg'udg
k|ltj]bg kflnsf :t/Lo cg'udg ;ldtL dfkm{t ufpFkflnsfnfO{ k]z ug]{ 5 . ufpkflnsf :t/df sfo{qmdsf] cg'udgsf
nfuL cgudg tyf ;'kl/j]If0f of]hgf jgfO{ ufpF sfo{kflnsfsf] j}7sjf6 kf; u/L nfu' ul/g] 5 . ;fy} sfo{qmdsf]
k|efjsf/Ltf dfkg tyf efjL sfo{lbzf k|bfg ug{sf nfuL t]>f] kIf ;+nUg ePsf] d'Nof+sg 6f]nLjf6 cw{jfifL{s /
jflif{s ?kdf u/L jif{df @ k6s d'Nof+sg ug]{5 . ;fy} d'Nof+sg 6f]nLn] d'Nof+sg ubf{ k|:tfjLt k|:tfjgfdf lgwf{/0f
ul/Psf pknJwL / ck]IfLt pknJwLsf cfwf/df d'Nof+sgsf ;'rsx? tof/ u/L cg'udg ug]{5 . ;fy} cg'udg
;ldtLn] cg'udg kZrft sfo{qmdsf] k|efjsfl/tf, lg/Gt/tf / nIfLt ju{df sfo{qmdjf6 k/]sf] k|efjsf] dfkg /
cfufld sfo{lbzf tyf ;'emfjx? ;xLtsf] k|ltj]bg kf]if0f sfo{qmd o'lg6 dfkm{t ufpFkflnsfnfO{ k]z ug]{5 .
(= k|ltj]bg(Reporting)
k|:tfljt sfo{qmd cGtu{t lgwf{/0f ul/Psf lqmofsnkx? cGut{t :yflgo :t/df ;+rfng ul/Psf lqmofsnfkx?sf]
k|utL ljj/0f emlNsg] u/L df;Ls ?kdf sfof{Gjog ul/Psf lqmofsnfkx?sf] dfl;s k|utL k|ltj]bg lkmN8 :t/sf
sd{rf/Lx?n] tof/ ul/ k]z ug]{5g . ;fy} sfo{qmdsf] rf}dfl;s, cw{jflif{s / jflif{s k|ltj]bg kf]if0f sfo{qmd
sfof{Gjog o'lg6 dfkm{t ufpFkflnsfn] tof/ u/L :yflgo tx, k|b]z ;/sf/ / /fli6«o of]hgf cfof]u tyf cGo
;/f]sf/jfnf lgsfodf k]z ul/g] 5 .
!)= jh]6(Budget)
lqmofsnfksf] uf]6f,k6
qm=;+= lqmofsnfksf] gfd b/ -?=_ s"n ah]6
;+Vof s÷lbg
! kflnsf :t/Lo kf]if0f tyf vfB ;'/Iff lgb]{zs ;ldltsf
kbflwsf/Lx?nfO{ j}7s tyf kf]if0f pGd'v gd''gf a:tLsf]
cjwf/0ff ;DaGwdf cled'vLs/0f k6s 2 40000 80000
@ j8f :t/Lo kf]if0f tyf vfB ;'/Iff lgb]{zs ;ldltsf
kbflwsf/lx?nfO{ kf]if0f pGd'v gd"gf a:tLsf] cjwf/0ff
;DaGwdf cled'vLs/0f k6s 5 22000 110000
# :yflgo Pkm=Pd= tyf kqklqsf dfkm{t kf]if0f ;DjlGw ;Gb]z
lbg] /]l8of] sfo{qmd k|zf/0f tyf k|sfzg -/]l8of] lh+un, /]l8of] k6s 5 10000 50000
sfo{qmd, :yflgo efiffdf /]l8of] sfo{qmd ;+rfng_
$ Uffp+kflnsfsf k|Tos j8fdf kf]if0f ;DjlGw ;7s gf6s k|bz{g
k6s 8 10000 80000
% cfdf ;d"xdf u'0f:t/Lo :jf:Yosf nflu cfkm\g} kxn
k6s 10 25000 250000
^ km|f]kmfOn tyf kf]if0f ;DjlGw j|f];/ tyf xft] k"l:tsf k|sfzg
k6s 1 100000 100000
& s"kf]if0f jf6 k|efljt jfnjflnsfsf] :jf:Yo hf+r lzjL/
;+rfng k6s 4 80000 320000
* ;f;" j"xf/L cGt/lqmof sfo{qmd k6s 8 10000 80000
( j8f :t/df ;jf]{td lk7f] jgfpg] tl/sf ;DjGwL k|bz{gL k6s 8 15000 120000
!) j8f :t/df s"kf]if0f k|efljt jfnjflnsfx?nfO{ sf8{ ljt/0f
k6s 8 15000 120000
!! dlxnf :jf:Yo :j+o ;]ljsf x?nfO{ kf]if0f ;DjlGw
cled"vLs/0f tfnLd ;+rfng #& hgfnfO{ k6s 1 400000 400000
!@ ljBofno :t/df kf]if0f ;DjlGw xflh/Lhjfkm k|ltof]lutf
k6s 20 10000 200000
!# ;"4 vfg]kfgLsf nfuL @)) j6f 3/nfO{ vfg]kfgLsf] lkmN6/
ljt/0f k6s 200 2000 400000
!$ x/]s jf/ vfgf rf/ kf]lifnf] vfgf k|bz{gL sfo{qmd ;+rfng
k6s 10 5000 50000
!% lszf]/ lszf]/Lx?sf nfuL kf]if0f, k|hgg, :jf:Yo, dxLgfjf/L,
tyf jfnljjfx ;DjlGw sIff ;+rfng k6s 15 10000 150000
!^ k"0f{ ;/;kmfO{ ;DalGw cg'udg r]s lni6 km\n]S; lk|G6 5kfO{
tyf 3/ 3/df em'08\ofO{ lgoldt cg'udg tyf k/fdz{ k6s 2500 365 912500
!& ufp+kflnsfdf /x]sf ;+3;+:yf tyf ;/f]sf/jfnfx?nfO{ sfo{qmd
;DjlGw cled"vLs/0f tfnLd k6s 1 30000 30000
!* afn ljafx Go'lgs/0fsf]] nflu ;/f]sf/afnf lgsfox? ;++u
cGtlqmof sfo{qmd k6s 1 30000 30000
lqmofsnfksf] uf]6f,k6
qm=;+= lqmofsnfksf] gfd b/ -?=_ s"n ah]6
;+Vof s÷lbg
!( s[ifs ;d"x u7g, 3/fo;L vfBfGg pTkfbg ;DalGw # lbg]
tflnd, kf]lifnf] t/sf/Lsf] lap ljt/0f - k6s 5 80000 400000
@) s"v"/f kfngsf nfuL s"v"/fsf rNnf ljt/0f
k6s 1000 200 200000
@! d]/f] afafnfO{ lr6\7L lk|G6 tyf 9'jfgL
k6s 2500 70 175000
@@ kf]if0f gd'gf 6f]n ;ldtL u7g tyf 4dfl;s a}7s cfdf ;d'x
;d]tsf] a}7s k6s 5 10000 50000
@# 3/]n' :t/df lgdf{0f ul/g] ;+uL Kof8 lgdf{0f ;DalGw tflnd -
:yflgo ;'lrsf/, ljBfno :jf:Yo lzIfs, lzlIfsf x?nfO{_ k6s 5 90000 450000
@$ cfO{/g kmf]lns Pl;8 rSsL ;DalGwt ljBfno :t/Lo sfo{qmd
k6s 15 10000 150000
@% vfg]kfgLsf] u'0f:t/ hfr
k6s 1 100000 100000
@^ ;d'bfo :t/df k|/D/fut pTkfbg x'g] /}yfg] jflnsf] k|j4{g ug]{
Kf6s 5 200000 200000
@& Kff]if0f;DalGw xf]l8u+ jf]8{
j6f 5 20000 100000
@* !))) lbg] cfdfx?nfO{ ;/;kmfO{ ;DalGw tflnd / ;/;kmfO
hgf 150 2000 300000
;DalGw ;fduLx? ljt/0f
@( Afly{ª ;]G6/ Joj:yfkg tyf ;'Ts]/Lsf] nflu kf]if0f Kofs]h
Kf6s 2 200000 400000
ljt/0f
hDdf lqmofsnfk vr{ 60,07,500
sfo{qmd ;+rfng vr{
! kf]if0f ;+of]hssf] tnj hgf 1 350000 350000
@ ;fd"bflos kf]if0f ;xhstf{sf] tnj hgf 1 280000 280000
# sfo{qmdsf] cg"udg tyf d"Nof+sg k6s 1 50000 50000
$ k|ltj]bg tof/L k6s 1 25000 25000
hDdf sfo{qmd ;+rfng vr{ 705000
s"n hDdf vr{
6712500
cIf?kL /sd ?= ;/;l7 nfv afx xhf/ kfr ?kFof dfq .
cg';'rL-!
-bkmf $ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGWft_
ljz]if cg'bfgsf] nflu sfo{qmdsf] ;f/f+z
-!_sfo{qmd k]z ug]{ :yfgLo txsf] gfd M aflkmsf]6 ufpFkflnsf
-@_ 7]ufgfM aflkmsf]6 ufpFkflnsf, sf]6 ?s'd klZrd
-#+ kmf]g÷km\ofS; O{d]nM
-$_ sfo{qmdsf] gfdM kf]if0f d}qL gd'gf ufpFkflnsf sfo{qmd
-%_ sfo{qmdsf] s'n nfut ? M 6712500
-^_ sfo{qmdjf6 nfeflGjt ;DefAo hg;+VofM २१२०५ hgf -१००० lbgsf cfdf १३५५ hgf , @ aif{ d'lgsf jfnjflnsf
८५० hgf / lszf]/L २२३० hgf_
-&_ sfo{qmdsf] ;DkGg ug{ nfUg] ;doM ! jif{ -cf=j= @)&*÷)&( b]lv
;+nUg sfuhftx?
-s_ sfo{qmdsf] ;DefAotf cWoog k|lta]bg
-v_ :yfgLo txn] ljz]if cg'bfg dfu ug]{ ;DaGwdf u/]sf] lg0f{osf] k|ltlnlk,
-u_sfo{qmdjf6 k|fKt x'g] dfkg of]Uo k|ltkmn jf nfesf] cg'dflgt ljj/0f
k|d'v k|zf;sLo clws[tsf]
b:tvt M
kbM k|d'v k|zf;lso clws[t
ldltLM @)&(÷)(÷