جزء تطبيقي -41 مسألة مع الحل المفصل - للمراجعة الشاملة و النهائية في الدوال اللوغاريتمية - بكالوريا 2020- عقبة بن نافع
جزء تطبيقي -41 مسألة مع الحل المفصل - للمراجعة الشاملة و النهائية في الدوال اللوغاريتمية - بكالوريا 2020- عقبة بن نافع
03 التطبيقي
{ رياضيات +علوم تجريبية +تقني رياضي }
)2 g ( x
. f ' x )2بين أنه من أجل كل : x 0 , 5
x2
)3استنتج إشارة ) f '( xوانجز جدول تغيرات الدالة . f
)4أنش ئ املنحني . C f
4
u : xعلى املجال . 0 , عين بيانيا نقطة تقاطع )5أنش ئ املنحني املمثل للدالة
x
املنحنيين C f و .
.
.4أحسب نهاية الدالة fعند . تحقق أن f ثم شكل جدول تغيرات الدالة
.f
.5ليكن التمثيل البياني للدالة x ln xفي املعلم . O ; I , J
أ) أدرس ألاوضاع النسبية للمنحنيين C و
. xlimفسر بيانيا النتيجة .أرسم املنحنيين C و . ب) أحسب النهايةf x ln x :
حل التمرين رقم :01
الجزء ألاول :
)1بما أن املنحني يشمل النقطة A1 , 0 فإن . g (1) 0
g (1) 0تكافئ 1 1 a b 0أي . a b 0
)2بما أن املماس T في النقطة A1 , 0 يشمل C 0 , 3فإن
yC y A 3 0
g '(1) 3
xC xA 0 1
لدينا g '( x) 3x 2 2 x aومنه g '(1) 3تكافئ 3 2 a 3ومنه a 2
)3لدينا مما سبق a b 0و a 2إذن b 2ومنه . g ( x) x3 x2 2 x 2
)4إشارة ) : g ( xبيانيا ،املنحني Cg يشمل A 1 , 0 ومنه g ( x) 0من أجل x 1
املنحني Cg يقع تحت محور الفواصل في املجال , 1وبالتالي g ( x) 0على املجال
. , 1
املنحني Cg يقع فوق محور الفواصل في املجال 1 , وبالتالي g ( x) 0على املجال
. 1 ,
4 4 x 2 x3 2 x 2 2 x x x 2
2
الجزء الرابع:
)1على املجال H ' x 1 ln x x 1 ln x : 0 , 5ومنه الدالة Hهي دالة أصلية
1
x
للدالة lnعلى املجال . 0 , 5
)2حساب املساحة
1
1
4 1
x3
S f (x ) dx 4ln x x 2x 1dx 4x ln x
2
x 2 3x
1 x 1 3 12
2 2
1 ln x
. xlim x 1 و lim 0 ألنlim f ( x)
2 x
x x
1
1 x x 1 ln x 1 1 ln x x2 1 ln x 1 1 2
f '(x ) x 1 ln x )2
2 x2 2 x2 2x 2 x 2 x 2 x 2 2
.
حسب الجزء ألاول0 , وهي موجبة تماما على1 x 2 1 ln x هي إشارةf '( x) ) إشارة3
2
0 , متزايدة تماما على املجال f ومنه الدالة
x 0
f ( x)
f ( x)
1 ln x
الذي معادلته 1 ومنه املستقيمxlim f ( x) x 1 lim 0 )4
2 x
x
: الجزء الرابع
ln x 1
ومنهh( x) ln x حيثh ' h من الشكلu ( x) ln x )1
x x
1
. عدد حقيقي ثابتc حيثH ( x) ln x c
2
2
4
1 4
1 3
S f ( x) x 1 dx ln xdx H 4 H 2 ln 2 0,72 ومنه
2
2 2 2 x 2
حل التمرين رقم 03
أوال :
و عند . 0 عند g .1تعيين نهايتي الدالة
D 0, ) g (x ) x 1 ln(xو
lim g (x )
x
و x
lim g (x )
0
لدينا g '(x ) 0إذن الدالة gمتزايدة تماما على . 0 , x 0, من اجل
جدول التغيرات
x 0
)g '( x
1
حل التمرين رقم : 40
)2تغيّرات : f
x
lim f x xlim2 f xو
جدول التغيّرات:
x 2
f' x 0
f x
f
)3
1
x
و f '( ) 0أي f' x ln x 2 لدينا
x 2
0
1
. f ج) نتحقق من أن
2 1
ln 1
أي 1 (2 1)ln ومنهg ( ) 1 (2 1)ln 0 وf ln لدينا
1
2
1
. ln
2 1
1 1 1 1
f ln إذن
1 1 2 1 2 1
8,55 2 1 8,66 ومنه4,66 2 1 4,68 معناه1,83 1,84 لدينا: f حصر
1 1 1
0,115 f 0,116 إذن وبالتالي
8,66 2 1 8,55
. 1 عند النقطة ذات الفاصلةC f للمنحينT ) أ) إجياد معادلة للمماس2
1 1
y x أيy f ' 1 (x 1) f (1)
2 2
. T و املماسC f ب) رسم املنحين
. O ; i ; j عروس الدوال اللوغاريتمية :املتستو نستسو ل ى نلل نتلاند نتااس
x2
. k ( x ) ln 1 x x ج) أدرس اجتاه تغريات الدالة kامللرفة على 0 ; كما يلي :
2
x2
ln x 1 x د) أحتسب k 0واستستج أسه نن أجل كل عدد حقيقي xنن : 0 ;
2
1 ln x 1 x 1 x
. )3أ) بني أسه نن أجل كل عدد حقيقي xنن : 0 ;
2 x2 2 3
1
) استستج أن fقابلة لإلشتقاق عسد 0وأن . f ' 0
2
x
. h x )4أ) لتكن hالدالة امللرفة على 0 ; كما يلي ln x 1 :
x 1
أدرس لجتاه تغريات الدالة hواستستج لشارة hعلى . 0 ;
) h (x
. f ' x ) بني أسه نن أجل كل عدد حقيقي xنن : 0 ;
x2
ج) أحتسب ) lim f ( xواجنز جدول تغريات الدالة . f
x
)5ليكن C f التمثيل البياسي للدالة . fأوجد نلادلة للمماس T للمسحين C f عسد .0
)6أسشئ T و . C f
: حل عروس اللوغاريتم
ln(x 1)
حسب الدرسlim 1 وf (0) 1 لدينا
x 0 x
1
. u ' 0 1 وu ' x وu (0) 0 بالتاليu (x ) ln(x 1) نضع: الربهان
x 1
x2 x3
. 0 ; علىg ( x ) ln 1 x x حيثg ) أ) دراسة تغريات الدالة2
2 3
x 3 x 3
1 x x
1
. 0 : 0 ; منx لدينا من أجل كل عدد حقيقي. g '( x ) 2
x 1 x 1 x 1
. متناقصةg إذن
x2 x3
. ln 1 x x أيg x 0 إذنg 0 0 ب) لدينا
2 3
x2
. k ( x ) ln 1 x x : كما يلي0 ; املعرفة علىk ج) دراسة تغريات الدالة
2
x2 1 x2
. 0 : 0 ; منx لدينا من أجل كل عدد حقيقي. k '( x ) 1 x
x 1 x 1 x 1
. متزايدةg إذن
x2
. ln 1 x x أيk x 0 إذنk 0 0 د) لدينا
2
1 ln x 1 x 1 x
. : 0 ; منx ) أ) نبني أنه من أجل كل عدد حقيقي3
2 x2 2 3
x2 x2 x3 x2 x2 x3
x ln 1 x x أيln 1 x x وln 1 x x لدينا مما سبق
2 2 3 2 2 3
x2 x2 x3
. ln 1 x x لكل طرف جندx بإضافة
2 2 3
1 ln 1 x x 1 x 1
. وهو املطلوب جند2 نضرب كل طرف × العدد احلقيقي املوجب متاما
2 3
2
2 x x
ln 1 x x 1 1 ln 1 x x 1
lim 2
أي lim 2
و باستعمال النهايات واحلصر جند
x 0 x 2 2 x 0 x 2
1
. f ' 0 وأن0 قابلة لإلشتقاق عندf ب) استنتاج أن
2
ln x 1
f x f 0 1 ln x 1 x 1
. lim lim x lim لدينا
x 0 x 0 x 0 x x 0 x 2
2
f x f 0 1 ln 1 x x 1
قابلة لإلشتقاقf وبالتاليlim ومنهlim وجدنا يف السؤال السابق
x 0 x 0 2 x 0 x 2
2
1
. f ' 0 وأن0 عند
2
x
. 0 ; علىh واستنتاج إشارةh x ln x 1 حيثh ) أ) دراسة إجتاه تغريات الدالة4
x 1
x2 1 1 x
. 0 : 0 ; منx لدينا من أجل كل عدد حقيقي. h ' x
x 1 x 1 x 1 x 12
2 2
h (x )
. f ' x : 0 ; منx ب) نبني أنه من أجل كل عدد حقيقي
x2
1 x
x 1 ln( x 1) ln( x 1) h x
f ' x x 1 x 1 : لدينا
x2 x2 x2
: جدول التغريات
x 0
f ' x
f x 1
0
املنحين C f يقبل مستقيم مقارب معادلته . y 0
3
2
)(Cf
1
ج) بني أنه من أجل كل عدد حقيقي xمن اجملال g x x 0 : , 1وفسر النتيجة
بيانيا.
)3ليكن هو التمثيل البياني للدالة h : x ln xيف نفس املعلم السابق.
أ) بني أنه من أجل كل عدد حقيقي xمن اجملال 0 , لدينا :
x 2
0 g x ln x ln
x
ب) استنتج lim g x ln x وفسر النتيجة بيانيا.
x
،
x x
)1أ) lim f x lim x 1 e x
1 e x
. lim f x lim x 1 e x lim x 1
x x x
x x
ب) f ' x 1 e
x
ج) الدالة fتقبل قيمة حدية صغرى تساوي 2و f x f 0 0ومنه من أجل كل عدد
حقيقي xفإن f x موجبة متاما.
g x ln x 1 e x )2أي g x ln f x
. lim g x lim ln f x وlim g x lim ln x 1 e x )أ
x x x x
f ' x
. موجبة متاماf x ألنf ' x إشارتها هي إشارةg' x
f x
x 0
g' x 0
g x
ln 2
lim g x x lim ln x 1 e x x lim ln x 1 e x ln e x )ب
x x x
lim g x x lim ln e x x 1 e x lim ln xe x e x 1 ln 1 0
x x x
. جبوارC g مستقيم مقارب مائل للمنحينy x ومنه املستقيم الذي معادلته
. g x x ln xe x e x 1 ln x 1 e x 1 لدينا: g x x 0 ج) نبني أن
ln x 1e x 1 0 ومنه x 1e x 1 1 وبالتاليx 1 0 فإنx , 1 إذا كان
يقعC g وهذا يعين أن املنحين. , 1 منx من أجل كل عدد حقيقيg x x 0 أي
. , 1 حتت املستقيم املقارب املائل على اجملال
x 2
0 g x ln x ln ) أ) نبني أن3
x
x 1 e x
g x ln x ln x 1 e ln x ln
x
x
x 1 e x
g x ln x 0 وبالتالي 1 : x 0 , لدينا من أجل
x
1 x e x x 2
وبالتالي1 x e x x 2 ومنهe x 1 : x 0 , لدينا من أجل
x x
x 2 1 x e x x 2
. 0 g x ln x ln إذنln ln وأخريا
x x x
x 2
lim g x ln x 0 وبالتالي حسب مربهنة احلصر فإنlim ln 0 ب) لدينا
x x x
. متقاربانCg و واملنحنيان
ج) الرسم
1
وليكنf x x ln e x e x : املعرفة كما يليx الدالة العددية ملتغري حقيقيf
2
. O ;i , j متثيلها البياني يف معلم متعامد متجانسC f
. f للدالةD f ) أوجد جمموعة التعريف1
. lim f x ; lim f x ; lim f x ) أحسب2
x x 0 x
1 e 3 2x
. f ' x : D f منx بني أنه من أجل كل )3
2 e 2x 1
. f واجنز جدول تغريات الدالةf ' x أدرس إشارة )4
3 1
واستنتج أن املستقيمf x x ln e 2x 1 : D f منx بني أنه من أجل كل )5
2 2
3
. جبوارC f هو مستقيم مقارب مائل للمنحينy x الذي معادلته
2
1 1
' واستنتج أن املستقيمf x x ln 1 e 2x : x Df بني أنه من أجل كل )6
2 2
1
. جبوارC f هو مستقيم مقارب مائل للمنحينy x الذي معادلته
2
f ln 3 0 , 5 : نأخذ. C f أنشئ )7
احلل
إذنx 0 أيx x أيe x e x أيe x e x 0 معرفة إذا وفقط إذا كانf )1
. Df * , 0 0 ,
1 1
lim f x lim x ln e x e x ، lim f x lim x ln e x e x )2
x 0 x 0 2 x x 2
x x
1
2 x
1
lim f x lim x ln e x e x lim x ln e x 1 e 2x
2
1
2
1
2
1
x 2
1
lim x ln e x ln 1 e 2x lim x ln 1 e 2x
x 2
1 e e 2e 2e e e
x x x x x x
e 3e
x x
f ' x 1 x x
: x Df ) من أجل كل3
2 e e
2 e x e x 2 e x e x
1 e x 3e x e x 1 e 2x 3
f ' x x
2 e x e x e
2 e 2x 1
1
. x ln 3 ln 3 أيe 2x 3 0 من أجلf ' x 0 : f ' x ) إشارة4
2
x 0 ln 3
e 2x 3 0
e 2x 1 +
f ' x + 0 +
جدول التغريات
x 0 ln 3
f ' x 0
f x
f ln 3
3 1 3 x 1 e 2x 1
f x x x ln e e x ln
x x
)5
2 2 2 2 2 ex
3 x 1 1 1
f x x ln e 2x 1 ln e x ln e 2x 1 أي
2 2 2 2 2
الذي معادلته ومنه املستقيمlim f x x lim ln e 2x 1 0 وبالتالي
3 1
x 2 x 2
3
. جبوارC f هو مستقيم مقارب مائل للمنحينy x
2
1 1
2
1
2
x 1
f x x x ln e x e x x ln e x 1 e 2x )6
2 2 2
1 x 1 x 1
f x x ln e ln 1 e 2x ln 1 e 2x
2 2 2 2
الذي معادلته ' ومنه املستقيمlim f x x lim ln 1 e 2x 0 وبالتالي
1 1
x 2 x 2
1
. جبوارC f هو مستقيم مقارب مائل للمنحينy x
2
) إنشاء املنحين7
خاص بالشعب العلمية
𝑚𝑖l ∞g(𝑥 ) = + )2أ -بين أنه من أجل كل 𝑥 من المجال [∞:]0 ; +
>
𝑥→0
) 𝑥( ℎ
لأن: = ) 𝑥( 𝑓 ′
𝑥
𝑚𝑖l
>
∞𝑙𝑛 𝑥 = − )2بـ -استنتج اتجاه تغير الدالة 𝑓.
𝑥→0
حسابl𝑖𝑚 g(𝑥 ) : )3ليكن )∆( مماس المنحنى ) 𝑓𝐶( عند النقطة ).𝐴(1 ; 1
∞𝑥→+
1
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
نستنتج من أجل كل 𝑥 من المجال [∞ ]0 ; +أن: الدالة gقابلة للاشتقاق على المجال [∞ ]0 ; +ودالتها المشتقة:
جدول التغيرات:
𝑥
>0 لأن:
أي: 𝑚𝑖𝑙 𝑚𝑖𝑙 و ∞𝑙𝑛 𝑥 = − 𝑥 𝑙𝑛 𝑥 = 0
> >
(′ 𝑥→0 𝑥→0
𝑓 𝑥) > 0
التفسير الهندسي:
نلخص إشارة ) 𝑥( 𝑓 ′في الجدول التالي:
المنحنى البياني ) 𝑓𝐶( الممثل للدالة 𝑓 يقبل حامل محور التراتيب
الدالة 𝑓 متزايدة تماما على المجال [∞.]0 ; + ) 𝑙𝑖𝑚 𝑓 (𝑥 ) = 𝑙𝑖𝑚 (1 + 𝑥 𝑙𝑛 𝑥 − (𝑙𝑛 𝑥 )2
∞𝑥→+ ∞𝑥→+
𝑥 = 𝑦 ∶ ) ∆( ) 𝑥( ℎ
= ) 𝑥( 𝑓 ′
ومنه: 𝑥
3
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
)4إنشاء )∆( و ) 𝑓𝐶(: )3بـ -التحقق أنه من أجل كل 𝑥 من المجال [∞:]0 ; +
ـ المنحنى ) 𝑓𝐶( يقطع حامل محور الفواصل في نقطة فاصلتها 𝑥 𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = 1 + 𝑥 𝑙𝑛 𝑥 − (𝑙𝑛 𝑥 )2 −
𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = 𝑥 𝑙𝑛 𝑥 − 𝑥 + 1 − (𝑙𝑛 𝑥 )2
محصورة بين 0و .1
𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = 𝑥 (𝑙𝑛 𝑥 − 1) + 1 − (𝑙𝑛 𝑥 )2
ـ المنحنى ) 𝑓𝐶( يقبل نقطة انعطاف فاصلتها محصورة بين 1و
)𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = 𝑥 (𝑙𝑛 𝑥 − 1) − ((𝑙𝑛 𝑥 )2 − 1
.1,5 )𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = 𝑥 (𝑙𝑛 𝑥 − 1) − (𝑙𝑛 𝑥 − 1) (𝑙𝑛 𝑥 + 1
))𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = (𝑙𝑛 𝑥 − 1)(𝑥 − (𝑙𝑛 𝑥 + 1
)𝑥 𝑛𝑙 𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = (𝑙𝑛 𝑥 − 1)(𝑥 − 1 −
)𝑥(𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = (𝑙𝑛 𝑥 − 1)g
ومنه:
)𝑥(𝑓 (𝑥 ) − 𝑥 = (𝑙𝑛 𝑥 − 1)g
أجل 𝑒 = 𝑥.
الجزء الثالث:
4
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
ــ BACــ
5
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
20
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
[∞:]1 ; +
)0بـ -تبيان أن المعادلة g(𝑥 ) = 0تقبل حلا وحيدا αحيث: 1
) 𝑥( g
0,15 < 𝛼 < 0,16 = ) 𝑥( 𝑓 ′
(𝑥 − 1)2
الدالة gمستمرة ومتزايدة تماما على المجال [ -I( ]0 ; 1أ) ،فهي
)8بـ -بين أن 𝑓 متزايدة تماما على ]𝛼 ; ]1ومتناقصة تماما على
1
مستمرة ومتزايدة تماما على المجال ].[0,15 ; 0,16
[∞ ،[𝛼 ; +ثم شكل جدول تغيراتها.
1
ولدينا:
… g(0,15) = − 0,047 )3أدرس الوضع النسبي لـ ) 𝑓𝐶( والمستقيم )∆( ذي المعادلة
… g(0,16) = + 0,007 .𝑦 = −2
لاحظ أن:
)4أرسم المستقيمين المقاربين والمنحنى ) 𝑓𝐶(.
g(0,15) × g(0,16) < 0
(يعطى )𝑓 (𝛼) ≃ −1,8
1
أي:
)g(0,15) < 0 < g(0,16 )5عين بيانيا قيم الوسيط الحقيقي 𝑚 حتى تقبل المعادلة
ومنه: 𝑚 = |) 𝑥( 𝑓| حلين متمايزين.
حسب مبرهنة القيم المتوسطة فإن المعادلة g(𝑥 ) = 0تقبل حلا
1
ــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
20
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
حساب𝑙𝑖𝑚 𝑓(𝑥 ) : )8استنتاج حسب قيم 𝑥 إشارة ) 𝑥( gعلى المجال [:]0 ; 1
∞𝑥→+
𝑥 𝑛𝑙 1 − 2𝑥 + الدالة gمستمرة ومتزايدة تماما على المجال [ -I( ]0 ; 1أ) ،وتقبل
𝑚𝑖𝑙 = ) 𝑥( 𝑓 𝑚𝑖𝑙
∞𝑥→+ ∞𝑥→+ 𝑥−1
حلا وحيدا 𝛼 على المجال ] [0,15 ; 0,16بحيث g(𝛼 ) = 0
𝑥 𝑛𝑙 𝑥1 − 2 𝑥
( 𝑚𝑖𝑙 = ) 𝑥(𝑓 𝑚𝑖𝑙 + × ) ( -Iبـ) ،كما يظهر في الشكل التالي:
∞𝑥→+ ∞𝑥→+ 𝑥−1 𝑥 𝑥−1
لدينا:
𝑥1 − 2
𝑚𝑖𝑙 = −2
𝑥→+∞ 𝑥 − 1
و
𝑥 𝑛𝑙
𝑚𝑖𝑙 =0
𝑥 ∞𝑥→+
نستنتج إشارة ) 𝑥( gفي الجدول التالي:
و
𝑥
{ 𝑥→+∞ 𝑥 + 1 = 1
𝑚𝑖𝑙
ومنه:
𝑙𝑖𝑚 𝑓 (𝑥 ) = −2
∞𝑥→+
-IIلتكن 𝑓 الدالة العددية المعرفة على المجال [∞ ]1 ; +بـ :
تفسير النتيجة بيانيا:
𝑥 𝑛𝑙 1 − 2𝑥 +
= ) 𝑥( 𝑓
المنحنى ) 𝑓𝐶( الممثل للدالة 𝑓 يقبل بجوار ∞ +مستقيما مقاربا 𝑥−1
𝑚𝑖𝑙 و ) 𝑥( 𝑓 𝑚𝑖𝑙 : )0حساب ) 𝑥( 𝑓
أفقيا (يوازي حامل محور الفواصل) معادلته.𝑦 = −2 : ∞𝑥→+ >
𝑥→1
𝑚𝑖𝑙
>
حساب𝑓 (𝑥 ) :
)8أ -تبيان أنه من أجل كل عدد حقيقي 𝑥 من المجال [∞:]1 ; + 𝑥→1
𝑥 𝑛𝑙 1 − 2𝑥 +
1 𝑚𝑖𝑙 𝑚𝑖𝑙 = ) 𝑥( 𝑓
) (g
𝑥
>
𝑥→1
>
𝑥→1 𝑥−1
)𝑥( 𝑓 ′ =
(𝑥 − 1)2 1
𝑚𝑖𝑙 𝑚𝑖𝑙 = ) 𝑥( 𝑓 [ ]) 𝑥 𝑛𝑙 (1 − 2𝑥 +
> > 𝑥−1
الدالة 𝑓 قابلة للاشتقاق على المجال [∞ ]1 ; +ودالتها المشتقة: 𝑥→1 𝑥→1
1 لدينا:
) 𝑥 𝑛𝑙 (−2 + 𝑥 ) (𝑥 − 1) − (1 − 2𝑥 +
) (′
= 𝑥 𝑓 1
(𝑥 − 1)2 𝑚𝑖𝑙 ∞= +
𝑥→1 𝑥 − 1
>
1
𝑥 𝑛𝑙 −2𝑥 + 2 + 1 − − 1 + 2𝑥 −
𝑥 و
= ) 𝑥( 𝑓 ′
(𝑥 − 1)2 𝑚𝑖𝑙 (1 − 2𝑥 + 𝑙𝑛 𝑥 ) = −1
1 { 𝑥→1
>
𝑥 𝑛𝑙 2 − 𝑥 −
= ) 𝑥( 𝑓 ′ ومنه:
(𝑥 − 1)2
1 1 𝑚𝑖𝑙
>
∞𝑓(𝑥 ) = −
𝑥 𝑛𝑙 2 − 𝑥 + 𝑥 →1
= ) 𝑥( 𝑓 ′ تفسير النتيجة بيانيا:
(𝑥 − 1)2
1
) 𝑥( g المنحنى ) 𝑓𝐶( الممثل للدالة 𝑓 يقبل بجوار ∞ −مستقيما مقاربا
(′
= )𝑥 𝑓
(𝑥 − 1)2 عموديا (يوازي حامل محور التراتيب) معادلته.𝑥 = 1 :
0
ــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
20
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
من أجل كل عدد حقيقي 𝑥 من المجال [.g(𝑥 ) > 0 :[𝛼 ; 1 ومنه:
من أجل كل عدد حقيقي 𝑥 من المجال [.g (𝑥) > 0 :[𝛼 ; 1
1 1
1
) (g
(′
= )𝑥 𝑓 𝑥
فنكتب: (𝑥 − 1)2
1
)8بـ -تبيان أن 𝑓 متزايدة تماما على المجال ]𝛼 ; ]1ومتناقصة
1
≤𝛼 <1
𝑥
نجد: تماما على المجال [∞:[𝛼 ; +
1
1
≤𝑥<1
إشارة ) 𝑥( 𝑓 ′من إشارة )𝑥( gعلى المجال [∞.]1 ; +
1
𝛼
ومنه:
نستعين بالجواب )8 -Iلتحديد إشارة )𝑥( .g
1
1
𝛼=
𝑥
أي:
1
=𝑥
𝛼
ومنه: ولدينا حسب جدول إشارة ) 𝑥(:g
ـ الدالة 𝑓 متزايدة تماما على المجال ]𝛼 ; .]1
1
من أجل كل عدد حقيقي 𝑥 من المجال ] 𝛼 ; .g(𝑥 ) < 0 :]0
ـ الدالة 𝑓 متناقصة تماما على المجال [∞.[𝛼 ; +
1
و يكون أيضا:
تشكيل جدول تغيرات الدالة 𝑓: من المجال ] 𝛼 ; .g ( ) < 0 :]0
1 1
من أجل كل عدد حقيقي
𝑥 𝑥
فنكتب:
1
<0 𝛼≤
𝑥
نجد:
1
≥𝑥
𝛼
ومنه:
3
ــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
20
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
BAC
1
) ( 𝑓 < 𝑚−2 < −
𝛼
أي:
1
−𝑓 ( ) < 𝑚 < 2
𝛼
ومنه:
ـــــــــــــــــــــــــ
ــ BACــ
4
ــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
https://www.facebook.com/bouguetof.hamid/ [email protected]
خاصة بالشعب العلمية
مفيدة جدا لتالميذ شعبتي رياضيات و تقني رياضي
التمرين العاشر
الجزء االول
x
g x لتهً الدال٘ gاملعسف٘ عل ٙاجملال 1; بالعبازٗ 2ln x 1 :
x 1
/ 1أدزع تػريات الدال٘ ّ gأىػ ٞددّل تػرياتَا .
1
; 1ثه حتكل أٌ . 0,72 0,71 /2بني أٌ املعادل٘ g ( x) 0تكبل سال ّسٔدا عل ٙاجملال
2
/ 3أسطب )ّ g (0اضتيتر إغازٗ g x سطب قٔه . x
الجزء الثاني
ln x 1
f x fدال٘ معسف٘ عل ٙاجملال 1;0 0; بالعبازٗ :
x2
C f متجٔلَا البٔاىٕ يف املطتْٖ امليطْب إىل معله متعامد ّ متذاىظ O, i, j
x g x
. f x / 1أ أثبت أىُ مً أدل نل xمً : 1;0 0;
x4
بادزع تػريات الدال٘ fثهّ غهل ددّل تػرياتَا .
1
f ثه اضتيتر سصسا للعدد f / 2بني أٌ :
2 1
/3أىػ ٞامليشي. C f ٙ
ln x 1
. h x / 4لتهً الدال٘ hاملعسف٘ عل 2; 1;0 ٙننا ٓلٕ :
x 1 1
2
ب .اغسح نٔف ميهً إىػا Ch ٛاىطالقا مً امليشي C f ٙثه أىػ ُٝيف ىفظ املعله .
حل التمرين
الجزء االول
x
Dg 1; , g x 2ln x 1
x 1
)1دزاض٘ تػريات الدال٘ g
سظب الىَآات :
ا
1 ln x 1
lim g x lim x 2
x 1 x 1
x 1 x 1
x 1
1
2
)g '( x 0
1
2 ;
إغازٗ ٍٕ g x ىفظ إغازٗ البطط ّميُ gمتياقص٘ متاما علٚاجملال ّ 1; 1متصآدٗ :متاما عل ٙاجملال
2
ددّل تػريات الدال٘ . g
)g ( x
0 0
الجزء الثاني
ln x 1
Df 1;0 0; , f x 2
x
x g x
: 1;0 0; f x ثبت أىُ مً أدل نل xمً
) 1أ) إ ا
x4
1
f ٌ إثبات أ.)2
2 1
ln 1 2 1
f
1 : ُّمي ln 1 ِ معياg () 0
2
2
2 1 2 1
: f اضتيتز سصسللعدد
ا
ُ ّمي0,28 1 0,29 ٌ إذ 0,72 0,71 : لدٓيا
1, 42 0, 28 2 1 1, 44 0, 29
ln x 1
Dh 2; 1;0 , III h x
x 1 1
2
ln x 1
h x
x 1 1
2
ln x 1
h x x ; 2 2; 1
x 1 1
2
:لدٓيا
h x ln x 1 x 1;0 0;
x 1 12
ُّمي
ln x 1
h x x ; 2 2; 1
ّ 1;0 اجملالنيٙ عل C f ٙ ٓيطبل عل Ch x 2
2
ٙ إذٌ امليشي
h x f x x 1;0 0;
0;
. x 1 ٘ بالتياظس باليطب٘ للنطتكٔه ذّ املعادل; 2 ّ 2; 1 اجملالنيٙىتنه السضه عل
الجزء الثالث
ln x
x ابضتعنال تلامل التجصئْ ،عني دالْ أصلَْ للدالْ
x
)1احطب S مطاحْ احلَص احملدد باملنحين ً C f املطتقَنات اليت معادالتوا x , x 1 , y x 1 :
حبَح 0 1
)2احطب نواٍْ S ملا ٍؤًل إىل الصفس ،أعط تفطريا بَانَا هلري النواٍْ
الجزء الرابع
ln u n
u n 1 u n متتالَْ معسفْ حبدها األًل u 0حَح ً ، u 0 1; 2 :من أجل كل عدد طبَعُ nلدٍنا 1 :
un
ln x
0 )1بسهن أنى من أجل كل عدد حقَقُ xمن اجملال 1; 2لدٍنا 1 :
x
)2بسهن بالرتاجع أن من أجل كل عدد طبَعُ nلدٍنا u n 1; 2 :
)3مبالحظْ أن من أجل كل عدد طبَعُ nلدٍنا ، u n 1 f u n u n :عني اجتاي تغري املتتالَْ . u n
)4بسهن أن املتتالَْ u n متقازبْ ،نطنُ العدد lنواٍتوا
)5احطب بدقْ قَنْ . l
عند
0 ln x
lim f (x ) lim x 1
x
0
x 0 x
( مٌاشِ حملٌز الرتاتَبC f ) هُ معادلْ مطتقَه مقازب لـx 0 اذن
: ًلدٍنا0; ٓ تقبل االشتقاق علf : f x حظ ب
) ا3
1 1
f '(x ) 1 ln x
x x 2x x
2x x 2 ln x 2( x x 1) ln( x )
2x x 2x x
g (x )
2x x
g ْ من نفظ إشازّ الدالf (x ) ًّمنى إشاز
. ً جدًل تغرياتواf ْ) اجتاي تغريات الدال4
]0,1] ٓ متصاٍدّ متاما علf ْ اذن الدالf '(x ) 0 ًمنىg (x ) 0 : ]0,1] لدٍنا علٓ اجملال
f [ ًبالتالُ جدًل تغريات1; [ ٓ متناقصْ متاما علf ْ اذن الدالf '(x ) 0 ًمنىg (x ) 0 : [1; [ ًعلٓ اجملال
: ٌه
الجزء الثالث
ln x
x ْ)تعٍِن دالْ أصلَْ للدال1
x
ln x 1 2 x
x
dx ln x x
dx
2 x ln x x
dx
1
2 x ln x
2 xdx 2 x ln x 4 x
4 2 ln 4 (ua )
S 8 4 ln 8 cm ² ًمنى
إىل الصفس ملا ٍؤًلS ٍْحظ ب نوا
) ا3
0
lim S lim(8 4 ln 8 ) 8cm ²
0 0
( ًاملطتقَنني ذً املعادلتنيd ) ( ً املطتقَهC f ) هُ مطاحْ احلَص املطتٌِ احملدد بلل منS ٍْ نوا: ُالتفطري البَان
x 1 ً x 0 :
الجزء الرابع
ln u n
u n 1 1 ً u 0 1; 2 :
un
ln x
0 1 : لدٍنا1; 2 من اجملالx )بسي ا ن أنى من أجل كل1
x
(1)....0 ln x ln(2) 1 من اجملال فانx لدٍنا من اجل
1 1
(2).....0 1 اِ ان1 x 2 ً لدٍنا
2 x
0
ln x
1 ( جند2) ً (1) من
x
Top Maths
https://www.facebook.com/topmaths13/?modal=admin_todo_tour&_rdc=1&_rdr f
https://www.instagram.com/yusufbouchenak/ l
:احطب . h' x ثه حدد اجتاِ تغري الدال٘ h )2مً أجل كل عدد حقٔقٕ xمً 2,
)3غلل جدّل تغريات الدال٘ . h
)4أحطب ّ h 1اضتيتج إغازٗ h x حطب قٔه . x
الجزء الثاني
ln x 2
ّلٔلً f x x 2 لتلً fالدال٘ العددٓ٘ املعسف٘ عل 1 , ٙكنا ٓلٕ :
x2
C f متجٔلَا البٔاىٕ يف معله متعامد متجاىظ . O , i , j
أ) أحطب ّ lim f x فطس اليتٔج٘ بٔاىٔا. )1
x 2
)2أ) أحطب ّ lim f x x 2 اضتيتج ّجْد مطتقٔه مقازب مائل للنيخين . C f
x
ب) أدزع ّضعٔ٘ امليخين C f باليطب٘ إىل املطتقٔه املقازب املائل .
h x
. f ' x )3أ) بني أىُ مً أجل كل عدد حقٔقٕ xمً 2; فإٌ
x 1 2
. lim ln x 2 ّ lim
x2 4 x 3 1 ٌ ألlim
h x
x 2 x 2 x 2
. h' x 2 x 4
1
2 x 4 x 2 1 2 x 2 8 x 9
x2 x2 x2
: g ٘ ّأجناش جدّل تغريات الدالh' x ٗ) إغاز3
2 ٗ أٖ االغازٗ ٍٕ اغاز 8 ُ ّمي2 x2 8x 9 0 لدٓيا البطط ضالب متاما
. ضالب٘ متاماh' x ٕ ّبالتال2, اجملالّٙ املقاو مْجب متاما عل
1
x
h' x
h x
. x حطب قٔهh x ٗ ّاضتيتاج إغازh 1 ) حطاب4
:ٕ كنا ٓلh x ٗ ّميُ ىلخص إغازh 1 1 4 3 ln 0 1 ln1 0 لدٓيا
x 2 1
h x 0
الجزء الثاني
ln x 2
f x x 2 : لدٓيا
x2
ln x 2
. lim 0 ٌأل
x x2
ln x 2
lim f x x 2 lim 0 : lim f x x 2 ) أ) حطاب2
x x x2 x
1
x 2 1 ln x 2 1 ln x 2
x2
f ' x 1 1
x 2 x 2
2 2
1 ln x 2 x 2 1 ln x 2 x 2 4 x 3 ln x 2 h x
2
f ' x 1 ٖأ
x 2 x 2 x 2 x 2
2 2 2 2
x 2 1
f ' x 0
x 2 1
f ' x 0
f x
3
. C f ّ d ّ ) إىػاء4
حديث اليوم
عن عائشة رضي الله عنها قالت:
"كان النبي صلى الله عليه وسلم إذا دخل العشر َّ
شد مئزره وأحيا ليله ،وأيقظ أهله".
(رواه البخاري ومسلم)
x 1
. lim ln ثه اضتيتر ىَآ٘ الدال٘ fعيد
)2بني أٌ 0
x x 2
)3بني أٌ املطتكٔه ) (ذّ املعادل٘ ٍْ y x 1مطتكٔه مكازب ماٜل للنيشين ) (C fعيد ,
خو أدزع ّضعٔ٘ امليشين ) (C fباليطب٘ للنطتكٔه املكازب املاٜل .
)4ادزع تػريات الدال٘ ّ fغهل ددّل تػرياتَا .
)5انتب معادل٘ املناع ) (Tعيد اليكط٘ اليت فاصلتَا x 0
1
)6بني أٌ امليشًٓ (C f ) ٚكطع سامل ستْز الفْاصل يف ىكطٗ ّسٔدٗ فاصلتَا سٔح . 0 :
2
)7أزضه امليشي ّ (C f ) ٙاملضتكٔه اٌ ) () ّ (T؟
3
f x )8ىاقؼ بٔاىٔا ّ سطب قٔه الْضٔط اذتكٔكٕ mسلْل املعادل٘ x m
2
)9أ -بني أٌ الدال٘ ٍٕ Fa : x x a ln x a xدال٘ أصلٔ٘ للدال٘ f a : x ln x a
عل ٙاجملال a ;
ب -اسطب مطاس٘ اذتٔص للنطتْٖ احملدد بامليشي ّ (C f ) ٙاملضتكٔه ات . x 1 , x 0 , y x 1
. lim f x lim
x 1
x
1
1 1 ln 1 1 ln 1 2 )1
x 1 x 1
lim ln 0 ُ ّميlim 1 ) لدٓيا2
x x 2 x x 2
x 1
f x x 1 ln ُ ّميf x x 1 ln x 1 ln x 2 لدٓيا
x 2
x 1
lim f x lim x 1 ln ٌإذ
x x
x 2
x 1
lim f x y lim ln 0 ) لدٓيا3
x x x 2
. ( عيدC f ) ل للنيشينٜ ٍْ مطتكٔه مكازب ماy x 1 ٘( ذّ املعادل) ّميُ املطتكٔه
. لٜ( باليطب٘ للنطتكٔه املكازب املاC f ) دزاعٗ ّضعٔ٘ امليشين-
x 1
ٌ إذln x 2 0 ٖأ ln x 1 ln x 2 0 ٖ أln x 1 ln x 2 ُ ّميx 1 x 2 لدٓيا 1; يف اجملال
f (x ) y 0
x -1
–
f (x ) y
() ( حتتC f )
ٍٕ ٘ ّدالتُ املػتك1; ٙ معسف٘ ّ قابل٘ لالغتكام علf ٘ الدال: f ٘) دزاعٗ تػريات الدال4
x 2 3x 3 1 1
. f x ُ ّ ميf x 1
x 1 x 2 x 1 x 2
x -1
x 1 x 2 +
x 2 3x 3 +
f (x ) +
x -1
f (x ) +
f (x )
: x 0 ( عيد اليكط٘ اليت فاصلتَاT ) ) معادل٘ املناع5
يف بسىامر زمطاىٔاتTop Maths - ٘زتل
من61 ص
109
مجعها لكم االستاذ بوشناق يوسف صفحة Top Maths
3
T : y ّ y f 0 x 0 f 0 ميُ x 1 ln 2
2
1 1
f )6مطتنسٗ ّ متصآدٗ متاما عل ٙاجملال ّ ; 0 لدٓيا f 0 0,3 0 ّ f 0,6 0
2 2
1
ّ f 2 f 0 0إذٌ ّ سطب ىعسٓ٘ الكٔه املتْضط٘ فاٌ املعادل٘ f x 0تكبل سال ّسٔدا
1
سٔح 0
2
)7زضه امليشي ّ (C f ) ٙاملطتكٔناٌ ) () ّ (T
Fa x x a ln x a x لدٓيا- أ
x a
a ; اجملالٙ علFa x ln x a 1 ln x a f a x ُّمي
x a
. x 1 , x 0 , y x 1 ( ّ املطتكٔناتC f ) ٙ مطاس٘ اذتٔص للنطتْٖ احملدد بامليشي- ب
1 1
y f x dx
0
ln x 2 ln x 1 dx ٍْ العدد اذتكٔكٕ املْدب
0
حل مقرتح
.) أدرض قابلية االطتقاق على ميني الصفر1
fm x f 0
lim حشاب النواية
x
0 x0
fm x f 0 x x ln mx x 1 1ln mx
lim
x
0 x0
lim
x
0 x
lim
x
0 x
lim
x
1 1ln mx
0
fm x f 0
. lim على الينني النx0 0 غري قابلة لالطتقاق عندf m ومنى الدالة
x 0 x0
fm 0 0
ثانيا عند
lim ln mx ; m 0 الن
x
املشتقة
0; قابلة لالطتقاق على f m الدالة
m
f m x ln mx ومنىf m x 1 ln mx x 1 ln mx 1 ln mx
mx
f m x اشارة
1
x تلافئءmx 1 تلافئln mx 0 تلافئf m x 0
m
1
x m 0 تلافئءmx 1 تلافئln mx 0 تلافئf m x 0
m
1
x 0
m
f m x 0
0
fm x
1
m
fm x
. ثه فشر النتيجة هندسياlim ) أحشب3
x x
x 1 1ln mx
lim lim 1 1ln mx
x x x
1
y x معادلتى C1 هو املناض للننحين: T1
e
1 2 x ln x x 1 2 1 2 e ln e e2 ln 2
e 2 e 2 2
2
x e
2 2 4 2 2 2 4 2 4
املشاحة
e ln
2 2 2
1 1 1
e2 2 e2
2 2 2 4 2 4
3 1 ln
2
2 e2
4 4 2
lim S ) حشاب7
0
3 2 1 2 ln 1 2
2
lim S lim e e
0 0 4 4 2 4
2 ln
lim 0 الن
0 2
، (C f ) f (x ) ln 1 eﻣﻨﺤﻨﺎﻫﺎ اﻟﺒﻴﺎﱐ
x
IIﻧﻌﺘﱪ اﻟﺪاﻟﺔ fاﳌﻌﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ ﺑـ :
(2ﺑﲔ أن fداﻟﺔ زوﺟﻴﺔ (1ﺑﺮﻫﻦ أن ) f (x ) h(xﻋﻠﻰ ﳎﺎل ﻳﻄﻠﺐ ﺗﻌﻴﻴﻨﻪ
(3اﺷﺮح ﻛﻴﻒ ﳝﻜﻦ رﺳﻢ ) (C fاﻧﻄﻼﻗﺎ ﻣﻦ ) ، (Cﰒ ارﲰﻪ ﰲ ﻧﻔﺲ اﳌﻌﻠﻢ اﻟﺴﺎﺑﻖ
(4ﻋﲔ ﺑﻴﺎﻧﻴﺎ ،ﻗﻴﻢ اﻟﻮﺳﻴﻂ اﳊﻘﻴﻘﻲ mﲝﻴﺚ ﺗﻘﺒﻞ اﳌﻌﺎدﻟﺔ f (x ) mﺣﻠﲔ ﳐﺘﻠﻔﲔ ﰲ اﻹﺷﺎرة
اﳌﺴﺘﻮي اﳌﻨﺴﻮب إﱃ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ وﻣﺘﺠﺎﻧﺲ O,i , j
.Iاﻟﺘﻤﺜﻴﻞ اﻟﺒﻴﺎﱐ ﻟﻠﺪاﻟﺔ x ln xو ) (اﳌﺴﺘﻘﻴﻢ ذو اﳌﻌﺎدﻟﺔ
، y x 3ﻫﻲ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻧﻘﻄﺔ ﺗﻘﺎﻃﻊ ) (و )(
) g(x
، f '(x ) ﰒ ﺷﻜﻞ ﺟﺪول ﺗﻐﲑات اﻟﺪاﻟﺔ f (2أﺛﺒﺖ أﻧﻪ ﻣﻦ أﺟﻞ ﻛﻞ: x 0;
x²
( 1)²
، f () ﰒ اﺳﺘﻨﺘﺞ ﺣﺼﺮا ﻟﻠﻌﺪد ) f ( ّ (3ﺑﲔ أن:
(4أدرس وﺿﻌﻴﺔ ) (Cﻟﻨﺴﺒﺔ إﱃ ﺣﺎﻣﻞ ﳏﻮر اﻟﻔﻮاﺻﻞ ،ﰒ أﻧﺸﺊ ) (Cﻋﻠﻰ ا ﺎل 0;e 2
f f
g Iاﻟﺪاﻟﺔ اﳌﻌﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ ا ﺎل 0;ﺑ ـ ـg (x ) x x ln x :
limو ) lim g(x (1أ/أﺣﺴﺐ ) g (x
x
x
0
ب /أدرس اﲡﺎﻩ ﺗﻐﲑ اﻟﺪاﻟﺔ gﻋﻠﻰ ا ﺎل 0;ﰒ ﺷﻜﻞ ﺟﺪول ﺗﻐﲑا ﺎ
(2ﺑﲔ أن ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ g (x ) 1ﺣﻼ وﺣﻴﺪا ﺣﻴﺚ 3, 5 3,6
ﺎل 0; (3اﺳﺘﻨﺘﺞ إﺷﺎرة اﻟﻌﺒﺎرة g (x ) 1ﻋﻠﻰ ا
ln x
h(x ) و ) (C hﻣﻨﺤﻨﺎﻫﺎ اﻟﺒﻴﺎﱐ ﰲ اﳌﺴﺘﻮي h (5ﻫﻲ اﻟﺪاﻟﺔ اﳌﻌﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ * ﻛﻤﺎ ﻳﻠﻲ:
x 1
ب /ارﺳﻢ ﰲ ﻧﻔﺲ اﳌﻌﻠﻢ اﳌﻨﺤﲎ ) (C hﻣﺴﺘﻌﻴﻨﺎ ﳌﻨﺤﲎ ) (C f أ /ﺑﲔ أن اﻟﺪاﻟﺔ hزوﺟﻴﺔ
fاﻟﺪاﻟﺔ اﻟﻌﺪدﻳﺔ اﳌﻌﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ 2; ؛ )f (x ) 1 x ln(x 2
) (C fﲤﺜﻴﻠﻬﺎ اﻟﺒﻴﺎﱐ ﰲ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ وﻣﺘﺠﺎﻧﺲ O, i , j
(1أ /اﺣﺴﺐ ) f (xو ) f (x
ب /ﻋﲔ إﺷﺎرة ) ، f (xﰒ اﺳﺘﻨﺘﺞ وﺟﻮد ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ وﺣﻴﺪ ﻣﻦ ا ﺎل 0,6; 0,5ﲝﻴﺚ f ( ) 0
(2أدرس ﺗﻐﲑات اﻟﺪاﻟﺔ f
2
، f ( ) 1 اﺳﺘﻨﺘﺞ ﺣﺼﺮا ﻟـ ) f ( (3ﺑﲔ أن:
2
(4ﺑﲔ أن اﳌﻨﺤﲎ ) (C fﻳﻘﺒﻞ ﳑﺎﺳﲔ ) (Tb ) ، (Taﳝﺮان ﻣﻦ اﳌﺒﺪأ ،ﻳﻄﻠﺐ ﺗﻌﻴﲔ ﻣﻌﺎدﻟﺘﻴﻬﻤﺎ
(5ارﺳﻢ اﳌﻤﺎﺳﲔ ) (Tb ) ، (Taو ) (C f
8514
ﺣﻞ ﳕﻮذﺟﻲ ﻟﻠﺘﻤﺮﻳﻦ اﻷول
f (x ) f (x ) :( ﺣﺴﺎب1 I
ln(x )2 ln x 2 ln x 2 ln x 2
f (x ) f (x ) 2 وﻣﻨﻪf (x ) f (x ) 1 1 2 2
x x x x
f (x ) f (x ) 2 ﳌﻄﺎﺑﻘﺔ ﻣﻊf (2 x ) f (x ) 2 ( ﻣﻌﻨﺎﻩ ; ) : ﺑﺼﻔﺔ ﻋﺎﻣﺔ: اﻻﺳﺘﻨﺘﺎج
(C f ) ( ﻫﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻨﺎﻇﺮ ﻟـ ـ ـ0;1) إذن اﻟﻨﻘﻄﺔ 1 و 0 ﳒﺪ
lim f (x ) وlim
x
f (x ) ( ﺣﺴﺎب اﻟﻨﻬﺎﻳﺘﲔ2
x
0
ln x 2
إزاﻟﺘﻬﺎ، وﻫﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﻋﺪم ﺗﻌﻴﲔlim f (x ) lim 1
x x
x
ln x 2 2 ln x ln x
lim f (x ) lim 1 lim 1 lim 1 2 1
x x x x x x x
0
2
ln x ln 0
lim 1 1 1
x
0 x 0 0
f (x ) 2 f (x ) وﻣﻨﻪf (x ) f (x ) 2 ﻟﺪﻳﻨﺎ: lim f (x ) وlim
x
f (x ) اﺳﺘﻨﺘﺎج اﻟﻨﻬﺎﻳﺘﲔ
x
0
lim f (x ) lim 2 f (x ) lim 2 f (x ) 2 1 1
x x x
1
lim f (x ) lim 2 f (x ) lim 2 f (x ) 2
x 0
x 0 x 0
8549
x e 0 e
f (x ) 0 0
ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﻴﻔﻴﺔ اﺳﺘﻨﺘﺎج اﻹﺷﺎرة
2 ln x 2 0 ln x 2 2 x 2 e 2 x 2 e 2 0
2 ln x 2 0 ln x 2 2 x 2 e 2 x 2 e 2 0
( II ) ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﻦ درﺟﺔx 2 e 2 ﻧﻔﺴﻬﺎ إﺷﺎرة2 ln x 2 وﻣﻨﻪ إﺷﺎرة
2 ln x 2 0 ln x 2 2 x 2 e 2 e x e
ﺟﺪول اﻟﺘﻐﲑات
( ﻳﻘﻄﻊ اﳌﺴﺘﻘﻴﻢC f ) ( إﺛﺒﺎت أن اﳌﻨﺤﲎ4
( ﰲ ﻧﻘﻄﺘﲔ ﻳﻄﻠﺐ ﺗﻌﻴﲔ إﺣﺪاﺛﻴﺘﻴﻬﻤﺎ): y 1
f (x ) 1 0 :ﳓﻞ اﳌﻌﺎدﻟﺔ
ln x 2 ln x 2
f (x ) 1 0 1 1 0 0 ln x 2 0
x x
ln x 2 0 x 2 1 x 1
(C f ) () (1;1),(1;1) و ﻟﺘﺎﱄx 1 أوx 1 وﻣﻨﻪ
1
1; 2 ﰲ ا ﺎل ﺗﻘﺒﻞ ﺣﻼ وﺣﻴﺪاf (x ) 0 :( ﺗﺒﻴﺎن أن اﳌﻌﺎدﻟﺔ5
1 1 1
f (1) f 0 أيf 1,7 وf (1) 1 و 1; ﻣﺴﺘﻤﺮة وﻣﺘﻨﺎﻗﺼﺔ ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ا ﺎلf
2 2 2
1
1 ﺣﻴﺚf ( ) 0 ﳛﻘﻖ إذن ﺣﺴﺐ ﻧﻈﺮﻳﺔ اﻟﻘﻴﻢ اﳌﺘﻮﺳﻄﺔ ﻳﻮﺟﺪ ﺣﻞ وﺣﻴﺪ
2
1 ( ﻋﻨﺪ اﻟﻨﻘﻄﺔ ذات اﻟﻔﺎﺻﻠﺔC f ) ( ﻟﻠﻤﻨﺤﲎd ) ( ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﳌﻤﺎس6
(d ) : y 2x 3 ﻓﺈنf (1) 1 وf (1) 2 وﲟﺎ أنy f (1)(x 1) f (1)
( ﰲ ﻧﻘﻄﺘﲔ ﻳﻄﻠﺐ ﺗﻌﻴﲔ إﺣﺪاﺛﻴﺎ ﺎC f ) وﳝﺲ اﳌﻨﺤﲎA(0,1) ( ﻳﺸﻤﻞ اﻟﻨﻘﻄﺔT ) ( ﳑﺎﺳﺎ وﺣﻴﺪاC f ) ( إﺛﺒﺎت أن ﻟﻠﻤﻨﺤﲎ7
f (x )x 0 f (x 0 ) 1 ﳒﺪ1 ﺑ ـ ـy وx ﻧﻌﻮضy f (x )(x x 0 ) f (x 0 ) ﺑﺼﻔﺔ ﻋﺎﻣﺔ ﻟﻠﻤﻤﺎس ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﻦ اﻟﺸﻜﻞ
2 ln x 02 ln x 02 2 ln x 02 ln x 02
f (x )x 0 f (x 0 ) 1 x 0 1 1 0
x 02 x0 x0 x0
2 2 ln x 02
0 2 2 ln x 02 0 ln x 02 1 x 02 e x 0 e
x0
x 0 e أوx 0 e وﻣﻨﻪ
8550
1 1
e ;1 ، e ;1 وﻋﻠﻴﻪ ) (C fﻳﻘﺒﻞ ﳑﺎس ) (Tﻳﺸﻤﻞ اﻟﻨﻘﻄﺔ ) A(0;1وﳝﺲ ) (C fﰲ اﻟﻨﻘﻄﺘﲔ
e e
f ﺗﻌﻴﲔ ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﳌﻤﺎس) y f e x e f e : (Tوﲟﺎ ّأن f e e1و e 1 1e
1 1 1
y x e 1 (T ) : y ﻓﺈن x 1
e e e
ﻣﻠﺤﻮﻇﺔ :ﻛﺘﺒﻨﺎ ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﳌﻤﺎس ﻟﻔﺎﺻﻠﺔ x 0 eواﻷﻣﺮ ﺳﻴﺎن ﻟﻮ اﺳﺘﺨﺪﻣﻨﺎ اﻟﻔﺎﺻﻠﺔ x 0 e
y
(8رﺳﻢ ) () ، (Tو ) (C f
(9اﳌﻨﺎﻗﺸﺔ اﻟﺒﻴﺎﻧﻴﺔf (x ) mx 1 :
5 )(Cf
4
3
ﺣﻠﻮل ﻫﺬﻩ اﳌﻌﺎدﻟﺔ ﻫﻲ ﻓﻮاﺻﻞ ﻧﻘﻂ ﺗﻘﺎﻃﻊ اﳌﻨﺤﲎ ) (C f
2 )(Ch
1
y=1
ﻣﻊ اﳌﺴﺘﻘﻴﻢ اﻟﺪوار y mx 1
) ﻣﻬﻤﺎ ﺗﻐﲑت ﻗﻴﻢ اﻟﻮﺳﻴﻂ mﻓﺎن اﳌﺴﺘﻘﻴﻢ y mx 1
-8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 x
-1
1
-4
-5
m ﻻ ﻳﻮﺟﺪ ﺣﻞ
-6
y=-2x+3
e
1 1
ﻳﻮﺟﺪ ﺣﻠﲔ ﻣﻮﺟﺒﲔ وﺣﻠﲔ ﺳﺎﻟﺒﲔ m ﻳﻮﺟﺪ ﺣﻠﲔ ﳐﺘﻠﻔﲔ ﰲ اﻹﺷﺎرة وﻟ ــﻤﺎ m 1
e e
m 1ﻳﻮﺟﺪ ﺣﻠﲔ ﳐﺘﻠﻔﲔ ﰲ اﻹﺷﺎرة
أن ) ] h(x ) h(xﻧﺴﺘﺨﺪم اﳋﺎﺻﻴﺔ [ x x
(1 IIﺗﺒﻴﺎن أن hداﻟﺔ زوﺟﻴﺔ :ﻧﺒﲔ ّ
ln x 2 ln x 2
h(x ) 1 وﻣﻨﻪ hداﻟﺔ زوﺟﻴﺔ 1 ) h(x
x x
(2رﺳﻢ ) ، (C hﻣﻊ ﺗﱪﻳﺮ
ln x 2
; x 0;
1
x
h(x ) أوﻻ ﻧﻨﺰع اﻟﻘﻴﻤﺔ اﳌﻄﻠﻘﺔ ﻣﻦ ﻋﺒﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ : hﻟﺪﻳﻨﺎ
ln x 2
; x ; 0
1
x
وﻣﻨﻪ ) h(x ) f (xﳌﺎ x ; 0 و ﻟﺘﺎﱄ ) (C hﻣﻨﻄﺒﻖ ﻋﻠﻰ ) (C fﻋﻠﻰ ا ﺎل اﻟﺴﺎﻟﺐ ; 0 وﻧﻜﻤﻞ اﻟﺮﺳﻢ
ﻟﺘﻨﺎﻇﺮ ﻣﻊ ﺣﺎﻣﻞ ﳏﻮر اﻟﱰاﺗﻴﺐ ﻷن hداﻟﺔ زوﺟﻴﺔ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻮﺿﺢ ﰲ اﳌﻌﻠﻢ ﳋﻂ اﳌﺘﻘﻄﻊ
ﺣﻞ ﳕﻮذﺟﻲ ﻟﻠﺘﻤﺮﻳﻦ اﻟﺜﺎﱐ
(1 Iاﻟﺘﺤﻘﻖ أﻧﻪ ﻣﻦ أﺟﻞ ﻛﻞ ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ h(x ) x ln(1 e x ) : x
2
(C)
1
(0;ln2)
(Cf)
-2 -1 0 1 2 x
-1
; 0 ﻋﻠﻰf (x ) ln 1 e ln(1 e ) h(x ) ﻓﺎنx 0 ﳌﺎx x ﲟﺎ أن
x x
8552
وﻧﻜﻤﻞf (x ) h(x ) ( ﻻنC ) ( ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻋﻠﻰC f ) ، ; 0 ﻋﻠﻰ ا ﺎل: (C ) ( اﻧﻄﻼﻗﺎ ﻣﻦC f ) ( ﺷﺮح ﻛﻴﻔﻴﺔ رﺳﻢ3
(( ﻫﻮ اﳋﻂ اﳌﺘﻘﻄﻊ ﻣﻦ اﳌﻨﺤﲎC f ) داﻟﺔ زوﺟﻴﺔ ) رﺳﻢf اﻟﺮﺳﻢ ﻟﺘﻨﺎﻇﺮ ﻣﻊ ﳏﻮر اﻟﱰاﺗﻴﺐ ﻻن
ﺣﻠﲔ ﳐﺘﻠﻔﲔ ﰲ اﻹﺷﺎرةf (x ) m ﲝﻴﺚ ﺗﻘﺒﻞ اﳌﻌﺎدﻟﺔm ( ﺗﻌﻴﲔ ﻗﻴﻢ اﻟﻮﺳﻴﻂ اﳊﻘﻴﻘﻲ4
ln 2 m 0 وﻣﻨﻪ0 m ln 2 ﳌﺎ
ﺣﻞ ﳕﻮذﺟﻲ ﻟﻠﺘﻤﺮﻳﻦ اﻟﺜﺎﻟﺚ
0; ( ﻋﻠﻰ ) ( ﻟﻨﺴﺒﺔ ﻟـ ) ( ﺑﻘﺮاءة ﺑﻴﺎﻧﻴﺔ ﲢﺪﻳﺪ وﺿﻌﻴﺔ1 .I
1 1
lim 1 (ln x 2) 1 () وlim 1 (ln
x 2) () ()
x x
x
x 0
1
g(x )
: وﻟﺪﻳﻨﺎ 0; ﻗﺎﺑﻠﺔ ﻟﻼﺷﺘﻘﺎق ﻋﻠﻰf : f '(x ) : x 0; ( إﺛﺒﺎت أﻧﻪ ﻣﻦ أﺟﻞ ﻛﻞ2
x²
1 1 1 ln x 2 1 1 ln x 2 x 1
f (x ) 2
(ln x 2) . 1 2
2
x x x x x x x2
x 3 ln x g(x ) g(x )
f (x ) f (x )
x2 x2 x2
ﻷن اﳌﻘﺎم ﻣﻮﺟﺐ ﲤﺎﻣﺎ وﻋﻠﻴﻪ ﺟﺪول ﺗﻐﲑا ﺎ ﻳﻜﻮن ﻛﻤﺎ ﻳﻠﻲg(x ) ﻣﻦ إﺷﺎرةf (x ) إﺷﺎرة
8553
ln 3...(2) وﻣﻨﻪg( ) 3 ln 0 أيg( ) 0 :وأﻳﻀﺎ
1 1 1
( ﻃﺮف ﻟﻄﺮف ﳒﺪ2)( و1) ﺑﻀﺮب اﳌﺘﺒﺎﻳﻨﺘﲔ ....(2) ﻳﻜﺎﻓﺊ2,2 2, 3 وأﻳﻀﺎ
2, 3 2,2
1, 32
( 1)2 1,22 1,22 ( 1)2 1, 3
2
1 1
ln x 2 0 أو1 0 إﻣﺎf (x ) 0 1 (ln x 2) 0
x x
1 x 1
1 0 0 x 1 0 x 1
x x
ln x 2 0 ln x 2 x e 2
-2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 x
-1 (Cf)
-2
x=0
King
8554
ﺣﻞ ﳕﻮذﺟﻲ ﻟﻠﺘﻤﺮﻳﻦ اﻟﺮاﺑﻊ
g (x ) x x ln x .I
lim g(x ) وlim g (x ) ﺣﺴﺎب/( أ1
x
x
0
0;
ﻋﻠﻰ ا ﺎلg دراﺳﺔ اﲡﺎﻩ ﺗﻐﲑ اﻟﺪاﻟﺔ/ب
1
g (x ) 1 ln x .x 1 ln x 1 ln x : وﻟﺪﻳﻨﺎ 0; ﻗﺎﺑﻠﺔ ﻟﻼﺷﺘﻘﺎق ﻋﻠﻰg : g (x ) ﺣﺴﺎب
x
g (x ) 0 ln x 0 ln x 0 x 1 ، g (x ) 0 ﳓﻞ اﳌﻌﺎدﻟﺔ
x 0 1; وﻣﺘﻨﺎﻗﺼﺔ ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ 0;1 ﻣﺘﺰاﻳﺪة ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ا ﺎلf وﻣﻨﻪ
1
g (x ) 0 3 ﺟﺪول اﻟﺘﻐﲑات
3, 5 3,6 ﺣﻴﺚ ﺣﻼ وﺣﻴﺪاg (x ) 1 ( ﺗﺒﻴﺎن أن ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ2
g(3, 5) 0, 8 1 و3, 5; 3, 6 ﻣﺴﺘﻤﺮة وﻣﺘﻨﺎﻗﺼﺔ ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ا ﺎلg
3, 5 3,6 ﺣﻴﺚ
x 0
0; ﻋﻠﻰ ا ﺎلg (x ) 1 ( اﺳﺘﻨﺘﺎج إﺷﺎرة اﻟﻌﺒﺎرة3
g(x ) 1 0
ln x
.II
f (x )
x 1
lim f (x ) وlim f (x ) ﳓﺴﺐ اﻟﻨﻬﺎﻳﺘﲔ: y 0 وx 0 ( ﻳﻘﺒﻞ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﲔ ﻣﻘﺎرﺑﲔ ﻣﻌﺎدﻟﺘﻴﻬﻤﺎC f ) ( ﺗﺒﻴﺎن أن8
x
0 x
ln x
(C f ) ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻘﺎرب ﻋﻤﻮدي ﻟ ـ ـx 0 وﻣﻨﻪlim
0 x 1
x
1
ln x
lim
ln x
lim x 0 0 إزاﻟﺘﻬﺎ، وﻫﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﻋﺪم ﺗﻌﻴﲔlim ln x
x
x 1 x x 1 1 x
x 1
x
( ﲜﻮارC f ) ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻘﺎرب أﻓﻘﻲ ﻟ ـ ـy 0 وﻣﻨﻪ
8555
g (x ) 1
: وﻟﺪﻳﻨﺎ 0; ﻗﺎﺑﻠﺔ ﻟﻼﺷﺘﻘﺎق ﻋﻠﻰf : f (x ) : ﺑﺮﻫﺎن أن/( أ9
x (x 1)2
1 x 1 x 1 x ln x
g (x )
(x 1) ln x ln x
x x ln x 1 g(x ) 1
f (x ) x x x
(x 1)2 (x 1)2 (x 1)2 x (x 1)2 x (x 1)2
g (x ) 1
f (x ) وﻣﻨﻪ
x (x 1)2
; وﻣﺘﻨﺎﻗﺼﺔ ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ 0; ﻣﺘﺰاﻳﺪة ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ا ﺎلf ﺗﺒﻴﺎن أن اﻟﺪاﻟﺔ/ب
ln 1
ln 1 أيg( ) 1 : وأﻳﻀﺎf ( ) ....(1) : f ( ) : ﺗﺒﻴﺎن أن/( أ10
1
1
1 ln 1 1 1
f ( ) وﻣﻨﻪf ( ) :( ﳒﺪ1) ( ﰲ2) ﺑﺘﻌﻮﻳﺾln ...(2) وﻣﻨﻪ
1 1 ( 1)
1 1 1
وﻣﻨﻪ3, 5 3,6 ﻟﺪﻳﻨﺎ:( 102 ) ﺗﺪور اﻟﻨﺘﺎﺋﺞ إﱃf ( ) اﺳﺘﻨﺘﺎج ﺣﺼﺮا ﻟﻠﻌﺪد/ب
3,6 3,5
0,28 f ( ) 0,29 وﻋﻠﻴﻪ
8556
(C f ) رﺳﻢ/ج
-2 0 2 x
(Ch)
(T) (Cf)
-4
x=0
ln x
h(x ) h(x ) أن
ّ ﻧﺒﲔ
ّ : زوﺟﻴﺔh ﺗﺒﻴﺎن أن اﻟﺪاﻟﺔ/أ h(x ) (5
x 1
ln x ln x
داﻟﺔ زوﺟﻴﺔh إذنh(x ) h (x )
x 1 x 1
(C f ) ( ﻣﺴﺘﻌﻴﻨﺎ ﳌﻨﺤﲎC h ) رﺳﻢ ﰲ ﻧﻔﺲ اﳌﻌﻠﻢ اﳌﻨﺤﲎ/ب
8557
ln x ln x ln x ln x
h(x ) h(x ) : x 0 ﳌﺎ:ﺷﺮح ﻛﻴﻔﻴﺔ اﻟﺮﺳﻢ
x 1 x 1 (x 1) x 1
( ﻟﻨﺴﺒﺔ ﳊﺎﻣﻞ ﳏﻮر اﻟﻔﻮاﺻﻞ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻮﺿﺢ ﰲ اﻟﺮﺳﻢ وﻧﻜﻤﻞ اﻟﺮﺳﻢ ﻟﺘﻨﺎﻇﺮ ﻣﻊ ﺣﺎﻣﻞ ﳏﻮرC f ) ( ﻫﻮ ﻧﻈﲑC h ) وﻣﻨﻪ
داﻟﺔ زوﺟﻴﺔh اﻟﱰاﺗﻴﺐ ﻷن
King
lim 1 x ln(x 2) 1 2 ln
0 و lim 1 x ln(x 2)
x
x
2
x
ﻓﺈنf ( ) 0 :( – أ1) وﻣﻦ اﻟﺴﺆالf (x ) ln(x 2) ﳑﺎ ﺳﺒﻖ: f (x ) ﺣﺴﺎب/ب
x 2
x 2; وﻣﺘﻨﺎﻗﺼﺔ ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ; ﻣﺘﺰاﻳﺪة ﲤﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ا ﺎلf وﻣﻨﻪ
2
f (x ) 0 (ﺗﺒﻴﺎن3
2
f ( ) 1 ln( 2)...(2) ﻟﺪﻳﻨﺎ: f ( ) 1 :أن
2
8558
(1) ( ﰲ2) ﺑﺘﻌﻮﻳﺾln( 2) ...(2) وﻣﻨﻪf ( ) ln( 2) 0 أيf ( ) 0 وأﻳﻀﺎ
2 2
2 2
f ( ) 1 وﻣﻨﻪf ( ) 1 ln( 2) 1 1 ﳒﺪ
2 2 2
0,6 0,5 0,25 2 0, 36 ....(1) وﻣﻨﻪ 0, 6; 0, 5 ﻟﺪﻳﻨﺎ: f ( ) اﺳﺘﻨﺘﺎج ﺣﺼﺮا ﻟـ
1 1 1
0,6 0, 5 1, 4 2 1,5 ....(2) :وأﻳﻀﺎ
1, 5 2 1, 4
ﺑﻀﺮب أﻃﺮاف اﳌﺘﺒﺎﻳﻨﺘﲔ ﻃﺮف ﺑﻄﺮف ﳒﺪ
0,25 2 0, 36 0, 36 2 0,25 0, 36 2 0,25
1 1 1
1,5 2 1, 4 1, 4 2 1, 5 1, 4 2 1, 5
0, 74 f ( ) 0, 83
(ﳝﺮان ﻣﻦ اﳌﺒﺪأTb ) ، (Ta ) ( ﻳﻘﺒﻞ ﳑﺎﺳﲔC f ) ( ﺗﺒﻴﺎن أن اﳌﻨﺤﲎ3
f (x )x 0 f (x 0 ) 0 ﳒﺪ0 ﺑ ـ ـy وx ﻧﻌﻮضy f (x )(x x 0 ) f (x 0 ) ﺑﺼﻔﺔ ﻋﺎﻣﺔ ﻟﻠﻤﻤﺎس ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﻦ اﻟﺸﻜﻞ
x 02 x 02
f (x )x 0 f (x 0 ) 0 x 0 ln(x 0 2) 1 x 0 ln(x 0 2) 0 1 0
x0 2 x0 2
x 02 x 0 2
0 x 02 x 0 2 0
x0 2
x 0 1 أوx 0 2 : ﻳﻮﺟﺪ ﺣﻠﲔ ﳐﺘﻠﻔﲔ ﳘﺎ 9 0 : ﳓﺴﺐ اﳌﻤﻴﺰ
x=-2 7
(Ta)
6
(C f ) ( وTb ) ، (Ta ) ( رﺳﻢ اﳌﻤﺎﺳﲔ4
5
4
(Tb) (Cf)
3
2
1
-5 -4 -3 -2 -1 0
-1
1 2 3 4 5 x
-2
8559
خاص بالشعب العلمية
التمرٌن ّ
األَل
Iـ لتكن الدالة العددٌة gالمعرّ فة على المجال 0; كما ٌلًg x 2 x 2 ln x :
2
ب ـ بٌّن أنّ المنحنى ٌ C f قبل المستقٌم ذا المعادلة y 2 x 2eمقاربا مائال له عند .
جـ ـ ح ّدد وضعٌة المنحنى C f بالنسبة إلى المستقٌم .
g x
f ' x .2أ ـ بٌّن أ ّنه من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال : 0;
x2
ب ـ استنتج اتجاه تغٌّر الدالة ، fث ّم شكل جدول تغٌّراتها.
أٌ انًعادنح f x 0ذمثم حال ٔحٛدا x0ف ٙانًجال . 0, 4;0,5
.3أ ـ أثثد ّ
ب ـ أَشئ . C f ٔ
الحل
Iـ لتكن الدالة العددٌة gالمعرّ فة على المجال 0; كما ٌلًg x 2 x 2 ln x :
2
1
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ln x
lim f x lim
2x 2e
x x x x
1 ln x 1 ln x
lim
f x lim
limعندئذ 2x 2e
لدٌنا
x 0 x 0 x x 0 x
ب ـ تبٌٌن أنّ المنحنى ٌ C f قبل المستقٌم ذا المعادلة y 2 x 2eمقاربا مائال له عند .
1 ln x
lim f x 2x 2e limومنه المنحنى ٌ C f قبل المستقٌم ذا المعادلة لدٌنا 0
x x xx
g x
f ' x .2أ ـ تبٌٌن أ ّنه من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال : 0;
x2
1
.x 1 ln x
2 ln x 2x 2 g x
f 'x x 2
x2 x2 x2
ب ـ استنتاج اتجاه تغ ٌّر الدالة . f
إشارة f ' x هً نفس إشارة . g x
من أجل f ' x 0 ، x ;1؛ ومن أجل . f ' x 0 ، x 1;
ومتناقصة تماما على . 1; ;1 إذن الدالة fمتزاٌدة تماما على
2
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
.3أ ـ إثثاخ أنّ انمعادنح f x 0تقثم حال َحٍدا x0فً انمدال . 0, 4;0,5
اندانح fيعرًسج ٔيرصاٚدج ذًايا عهٗ انًجال ٔ 0;1خاصح عهٗ انًجال ٔ 0, 4;0,5ندُٚا ٔ f 0, 4 0,15
f 0,5 1, 04إذٌ ٕٚجد عدد حمٛمٔ ٙحٛد x0يٍ انًجال 0, 4;0,5تحٛث ْٔ f x 1 0را حعة يثسُْح انمٛى
6
y انًرٕظطح.
5 . C f ب ـ زسم َ
4
3
2
1
-8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 x
-1
-2
-3
-4
-5
-6
التمرٌن انثاوً
Iـ لتكن الدالة العددٌة gالمعرّ فة على المجال 0; كما ٌلًg x x 2 2ln x :
2
ب ـ بٌّن أنّ المنحنى ٌ C f قبل المستقٌم D ذا المعادلة y xمقاربا مائال له عند .
جـ ـ ح ّدد وضعٌة المنحنى C f بالنسبة إلى المستقٌم . D
g x
f ' x .2أ ـ بٌّن أ ّنه من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال : 0;
x2
ب ـ استنتج اتجاه تغٌّر الدالة ، fث ّم شكل جدول تغٌّراتها.
.3أ ـ بٌّن أ ّنه ٌوجد مماس وحٌد للمنحنى ، C f مواز للمستقٌم . D
3
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ٌ C fقطع حامل محور الفواصل فً نقطة فاصلتها حٌث 1
1
جـ ـ بٌّن أنّ المنحنى
2
د ـ أنشئ المستقٌمٌن و D والمنحنى . C f
هـ ـ ناقش بٌانٌا ،حسب قٌّم العدد الحقٌقً ، mعدد حلول المعادلة . mx 2ln x 0 :
الحل
Iـ لتكن الدالة العددٌة gالمعرّ فة على المجال 0; كما ٌلًg x x 2 2 2ln x :
.1ادرس تغ ٌّرات الدالة gواحسب . g 1
lim g x lim
limعندئذ x 2 2 2ln x
limو x 2 2 2
لدٌنا 2ln x
x 0 x
0 x
0 x
0
3
.2استنتاج ا ّنه من أجل كل xمن . g x 0 ، 0;
بما أنّ 3هً قٌمة حدٌة صغرى للدالة gعلى المجال 0; فإ ّنه من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال ، 0;
g x 3وبالتالً . g x 0
4
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ب ـ تبٌٌن أنّ المنحنى ٌ C f قبل المستقٌم ذا المعادلة y xمقاربا مائال له عند .
lim f x x limإذن المنحنى C f له مستقٌم مقارب مائل معادلته y xفً جوار .
2ln x
0
x x x
جـ ـ تحدٌد وضعٌة المنحنى C f بالنسبة إلى المستقٌم .
2ln x
f x x ؛ إشارة f x xهً من نفس إشارة . ln x لدٌنا
x
ٌ f x x 0كافئ ln x 0أي x 1
ٌ f x x 0كافئ ln x 0وٌكافئ x 1
ٌ f x x 0كافئ ln x 0وٌكافئ 0 x 1
x 0 1
f x x 0 +
C f تحت C f فوق
الوضعٌة النسبٌة
ٌ C f قطع
فً النقطة A 1;1
g x
f ' x .2أ ـ تبٌٌن أ ّنه من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال : 0;
x2
1
x .x ln x 2 2 ln x x 2 2 2 ln x g x
f 'x 1 2 2 1 2
2
x x x x2
ب ـ استنتاج اتجاه تغ ٌّر الدالة . f
من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال g x 0 : 0; و x 2 0إذن f ' x 0وبالتالً الدالة fمتزاٌدة
تماما على . 0;
جدول تغ ٌّرات الدالة . f
x 0
f 'x +
f x
Tللمنحنى ، C f مواز للمستقٌم . .3أ ـ تبٌٌن أ ّنه ٌوجد مماس وحٌد
ٌ Tوازي ٌ عنً . f ' x 0 1
g x 0
وٌكافئ x 0 2 2 2ln x 0 x 0 2وٌكافئ ln x 0 1أي x 0 e ٌ f ' x 0 1كافئ 1
x 02
Tموازٌا لـ فً النقطة التً إحداثٌتٌها . e ;e إذن المنحنى ٌ C f قبل مماسا وحٌدا
2
e
5
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
6
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ln x 1
. f x x 1 f -IIدالة معرّ فة على 1; كما ٌلً:
x 1
نسمً C f تمثٌلها البٌانً فً المستوي المنسوب إلى يعهى يرعايد ٔيرجاَط . O ; i , j
.1أ ـ احعة lim f x وفسّر النتٌجة بٌانٌا.
x 1
t
ln u e
. lim ب ـ باستخدام النتٌجة ، lim برهن أنّ 0 :
u u t t
lim
limو x 2 2x 1
limألنّ ln x 1
h x
x
1 x
1 x
1
.3حساب h 0
h 0 02 2 0 ln 0 1 0
7
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ln x 1
lim و x 1 0 lim limألنّ ln x 1
x
1 x
1
x 1 x 1
ln x 1
. lim f x lim x 1 ومنه
x 1
x 1 x 1
t
ln u e
. lim ب ـ باستخدام النتٌجة ، lim برهن أنّ 0 :
u u t t
نضع u e tعندئذ t ln uإذا كان ٌ tئول إلى فإنّ ٌ uئول إلى .
ln u 1 et u
lim lim lim limوعلٌه 0 ومنه
u u u u t t u ln u
ln u
جـ ـ استنتاج . lim f x
x
ln x 1
lim f x x 1 lim؛ إذن ٌوجد مستقٌم مقارب مائل للمنحنى C f معادلته y x 1 0
x x x 1
هـ ـ دراسة وضعٌة المنحنى C f بالنسبة إلى المستقٌم المقارب المائل.
ندرس إشارة الفرق . f x y
ln x 1
f x y ؛ من أجل كل عدد حقٌقً xمن المجال x 1 0 ، 1; ومنه إشارة لدٌنا
x 1
f x yهً نفس إشارة . ln x 1
ٌ f x y 0كافئ ln x 1 0وٌكافئ ln x 1 0وٌكافئ x 1 1أي x 0
ٌ f x y 0كافئ ln x 1 0وٌكافئ ln x 1 0وٌكافئ 0 x 1 1أي 1 x 0
ٌ f x y 0كافئ ln x 1 0وٌكافئ ln x 1 0وٌكافئ x 1 1أي . x 0
8
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
إعداد :مصطفاي عبد العزٌز سلسلة تمارٌن محلولة فً الدوال اللوغارتمٌة
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
h x
. f ' x .2تبٌٌن أ ّنه ،من أجل كل xمن ، 1;
( x 1) 2
1
x 1 x 1 ln x 1 1 ln x 1 x 1 1 ln x 1 h x
2
1
.3تبٌٌن أنّ المنحنى ٌ C f قطع المستقٌم ذو المعادلة y 2عند نقطة فاصلتها محصورة بٌن 3,3و . 3, 4
الدالة fمستمرة على المجال 0; بالتالً هً مستمرة على المجال 3,3;3, 4ولدٌنا f 3,3 1,96و
f 3, 4 2,06أي f 3,3 2 f 3, 4 ومنه حسب مبرهنة القٌم المتوسطة ٌوجد عدد حقٌقً من المجال
3,3;3, 4بحٌث f 2أي ٌ C f قطع المستقٌم ذو المعادلة y 2عند نقطة فاصلتها محصورة بٌن
y
6 3,3و . 3, 4
5 .4رسم . C f
4
3
2
1
-8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 x
-1
-2
-3
-4
-5
-6
9
[email protected] سر النجاح أن تكون مخلصاً ألهدافك
خاص بالشعب العلمية
هذه الباقة مفيدة جدا لتالميذ شعبة رياضيات
.3أ-بين أن املنحنى C f يقطع محور الفواصل في نقطة وحيدة يطلب تعين احداثياها.
.IIمن أجل كل عدد طبيعي غير معدوم nنرمز بالعدد I nملساحة الحيز املحصور بين C f و حامل محور الفواصل و املستقيمين
1
x و .xn الذين معادلتهما:
e
1
-.1بين أن0 I 2 e :
2
2 ln x
F : xدالة أصلية للدالة fعلى املاال . 0; -.2بين أن
x
الحل:
1 ln x
. f ( x) .Iلتكن fالدالة املعرفة على 0; كما يلي:
x2
5min Maths – كل يوم تمرينين بالحل - #تحدي_البكالوريات_األجنبية
1 ln x 1 ln x
lim f ( x) lim 2
lim 2 2 0
x x x x x x
ln x
lim 0 lim f ( x) 0
x x 2 x
1 2
).x 2 x(1 lnx
1 2ln x x 1 2ln x
. f '( x) اذن: f '( x) 4
x3 x x3
استنتج اشارة ) f '( xعلى املاال . 0; لدينا x 0 x3 0و منه اشارة ) f '( xعلى املاال 0; من اشارة البسط أي:
1 2ln xأي:
1
x
0 e 2
)f '( x + 0 -
ج-جدول تغيرات الدالة : fذ
1
x
0 e 2
e
)f ( x 2
0
1 ln x
x2
1 ln x 0, x 2 0, x 0;
ألن:
ln x 1
1
x e1
e
5min Maths – كل يوم تمرينين بالحل - #تحدي_البكالوريات_األجنبية
1
و بالتالي احداثيا النقطة هي. ;0 :
e
x 1
0
e
)f ( x - 0 +
.IIمن أجل كل عدد طبيعي غير معدوم nنرمز بالعدد I nملساحة الحيز املحصور بين C f و حامل محور الفواصل و املستقيمين
1
x و .xn الذين معادلتهما:
e
e 2
0 I 2 x 1ألنI 2 1 f ( x)dx :
2
:أي:
e 2 e
e 1
0 I 2 2
2 e
1
0 I2 e
2
2 ln x
F : xدالة أصلية للدالة fعلى املاال . 0; -.2تبيان أن
x
2 ln x
F : xقابلة لالشتقاق على ، 0; حيث: لدينا الدالة
x
1
.x 2 ln x
1 2 ln x 1 ln x
F '(x) x 2
f ( x).
x x2 x2
F '(x) f ( x).
1
على املاال ;n لدينا:
e
5min Maths – كل يوم تمرينين بالحل - #تحدي_البكالوريات_األجنبية
دوال: التمرين التاسع عشر:
لتكن الدالة f kاملعرفة على 0; كما يلي ، f k (x) ln e x kx x :حيث kعدد حقيقي موجب تماما.
الجزء (ب) . 1 :احسب ) f k '( xمن أجل كل xمن 0; ثم استنتج اتجاه تغير الدالة . f k
.5ليكن pو mعددان حقيقيان موجبان تماما حيث . p mأدرس الوضع النسبي للمنحنيين C p و . Cm
الحل:
الجزء (أ):
الدالة f kاملعرفة على 0; كما يلي ، f k (x) ln e x kx x :حيث kعدد حقيقي موجب تماما.
الجزء (أ):
x 0 1
1 x + 0 -
1; و متناقصة على املجال0;1 متزايدة على املجالf1 :و بالتالي
: f1 ( x) ln 1
، 0; منx بين أنه من أجل كل.2
x
ex
x x
f1 ( x) ln e x x x ln e x 1 x ln e x ln 1 x x
e e
x x
x ln 1 x x ln 1 x
e e
x
xlim f1 ( x) lim ln 1 x 0
x
e
lim f1 ( x) 0
lim ln x 0
x
x e x
x 0 1
f '1 ( x) + 0 -
f1 ( x) f1 (1)
0 0
f1 (0) 0, f1 (1) ln e 1 1 :حيث
:)الجزء (ب
ex k e x k e x kx k 1 x
f 'k ( x) x 1 x
e kx e x kx e kx
5min Maths - – كل يوم تمرينين بالحل تحدي_البكالوريات_األجنبية#
1; و متناقصة على املجال0;1 متزايدة على املجالf k : مما سبق نجد أن
، 0; منx بين أنه من أجل كل.2
x
f k ( x) ln 1 k x
e
x x
f k ( x) ln e x kx x ln e x 1 k x ln e x ln 1 k x x
e e
x x
x ln 1 k x x ln 1 k x
e e
x
xlim f k ( x) lim ln 1 x 0
x
e
lim f k ( x) 0
lim ln k x x
x e x
0, k 0
x 0 1
f 'k ( x) + 0 -
f k ( x) f k (1)
0 0
f k (0) 0, f k (1) ln e k 1 :حيث
f k ( x) f k (1)
e k :من جدول التغيرات نالحظ أن
f k (1) ln e k 1 ln e k ln e ln
e
ek k
f k ( x) ln ek
e e :أي : و بالتاليln( x) x : لديناx 0 نعلم أنه من أجل، f k ( x) ln :اذن
k e
f k ( x)
e
5min Maths - – كل يوم تمرينين بالحل تحدي_البكالوريات_األجنبية#
: نجد، f p ( x) f m ( x) :ندرس اشارة الفرق
f p ( x) f m ( x) ln e x px x ln e x mx x
e x px
ln e x px ln e x mx ln x
e mx
e x px e x mx
e x px 0
e x px e x px :نستنتج أن : فان0 p m :بما أن
1 ln x 0 e x mx 0
e mx
x
e mx
T1 : y x
T2 : y 2 x
5min Maths - – كل يوم تمرينين بالحل تحدي_البكالوريات_األجنبية#
الدالة األسية التمرين التاسع:
Bac Liban juin 2004 2
. f ( x) x ln 4 كما يلي : لتكن الدالة fاملعرفة على
e 1
x
.2احسب ،من أجل كل xمن f ( x) f (x) ،ماذا يمكن ان نقول عن النقطة . 0;1 ln 4
2e x
، f ( x) x 2 ln 4 ، .5أ-بين أنه من أجل كل xمن
ex 1
مستقيمان مقاربان للمنحنى C ب-بين أن املستقيم ذا املعادلة y x ln 4و املستقيم 'ذا املعادلة y x 2 ln 4
الحل:
2
. f ( x) x ln 4 كما يلي : الدالة fمعرفة على
e 1
x
2
lim f ( x) lim x ln 4
x x e 1
x
5min Maths – كل يوم تمرينين بالحل - #تحدي_البكالوريات_األجنبية
2
lim f ( x) lim x ln 4
x x e 1
x
.2لدينا:
2 2
f ( x) f ( x) x ln 4 x ln 4 x
e 1 x
e 1
2 2
2 ln 4 x أي:
e 1 1 1
ex
2 e x 1
2 ln 4 x 2 ln 4 2
e 1
. xlim
.و lim f ( x) و f( )x
x
.4أ -لدينا الدالة fمتزايدة تماما على
ب-ليكن حل املعادلة f ( x) 3باستعمال اآللة الحاسبة نتحصل على f (1,1) 2,98 3و f (1,2) 3,04 3
5min Maths – كل يوم تمرينين بالحل - #تحدي_البكالوريات_األجنبية
2 2 2e x 2 e x
x ln 4 x ln 4
ex 1 ex 1
2 e x 1 2e x
x ln 4 x x
e 1 e 1
x
2e
x ln 4 2 x
e 1
f ( x)
: لدينا-ب
2
lim f ( x) y lim x ln 4 x ln 4
x x e 1
x
2
lim 0
x e 1
x
:و لدينا
2e x
lim f ( x) y lim x ln 4 2 x ln 4 2
x x ex 1
2e x
lim 0
x ex 1
2
. f ( x) y 0 : نجدf ( x) y بدراسة اشارة الفرق
e 1x
5min Maths - – كل يوم تمرينين بالحل تحدي_البكالوريات_األجنبية#
07دوال 𝒙𝒏𝒍 مختارة -بكالوريا وطنية وخارجية :
} 02 { *1دوال 𝒙𝒏𝒍 +الحل المفصل
بكالوريا 2017 +2012دورة استثنائية
شعبة رياضيات
} 02 { *2دوال 𝒙𝒏𝒍 +الحل المفصل
بكالوريا 2010 +2014
شعبة علوم تجريبية
} 02 { *3دوال 𝒙𝒏𝒍 +الحل المفصل
بكالوريا 2009 +2014
شعبة تقني رياضي