AP 7 Lesson no. 30-A: Imperyalismo sa Pilipinas
- 1. Lesson 30-A: Imperyalismo sa Pilipinas • Ferdinand Magellan – Tinatawag din bilang “Fernando de Magallanes”. Pinanganak siya sa Hilagang Portugal noong 1480. Noong 1511, naging kasama siya sa pagsakop ng Malacca sa pamumuno ni Afonso de Albuquerque. Noong 1517, si Magellan kasama ang kanyang partner na si Rui Faleiro, prinesenta nila kay Haring Charles I ng Espanya ang kanilang proyekto na magrerealize sa plano ni Christopher Columbus patungkol sa kanyang trade route sa pamamagitan ng paglalayag sa Kanluran na hindi nasisira ang relasyon sa mga Portugese. Nagbigay ng limang barko si Haring Charles V kay Magellan at Faleiro: 1. Trinidad – Ito ang pangunahing armada. Ito ay binubuo ng 55 na crew. Ito ay nasa ilalim na pamumuno ni Magellan 2. San Antonio 3. Concepcion 4. Santiago 5. Victoria – Ito ay binubuo ng 43 na crew. Ito ay nasa pamumuno ni Luis Mendoza • Antonio Pigafetta – Isa siyang Italian iskolar at eksplorer na galing sa Republika ng Venice. Siya ay naging kasama sa ekspedisyon ni Magellan. Siya ang nagsilbing assistant at nakagawa siya ng isang journal patungkol sa paglalakbay ni Magellan. • Noong Agosto 10, 1519, nagsimula ang paglalayag mula Seville, Spain. • Noong Nobyembre 27, narating ng mga barko ni Magellan ang equator • Noong Marso 6, 1521, narating ng mga barko ni Magellan ang mga isla ng Marianas at ang Guam • Noong Marso 17, 1521, napadpad sila sa pulo ng Homonhon sa bukanan ng Golpo ng Leyte. Pagkatapos ay nakarating sila sa Isla ng Limasawa. Doon nakipag-kaibigan at nakipagkasunduan si Magellan kina Raha Kulambu at Raha si Agu, ang hari ng Butuan. • Noong Marso 31, 1521, idinaos ang unang misa sa isla ng Limasawa sa may tabing-dagat. Pagkatapos ay sinakop ni Magellan ang buong isla sa ngalan ng Hari ng Espanya at tinawag ito bilang Arkipelago ni San Lazaro. • Noong Abril 8, 1521, narating ni Magellan ang Cebu sa tulong ni Raha Kulambu. Nakipag-kaibigan siya sa Raja ng Cebu na si Raja Humabon. • Ngunit ang pagdating ng Espanyol sa Cebu ang nagsilbing dahilan upang magkaroon ng galit si Datu Lapu-Lapu kay Magellan. Nagpadala ng isang kalatas kay Lapu-Lapu si Magellan na nag-uutos na magbayad ang huli ng buwis bilang pagkilala sa kapangyarihan ng Espanya. Kapag hindi sinunod ni Lapu-Lapu ay magkakaroon ng away.
- 2. • Noong umaga ng Abril 27, 1521, nagkaroon ng digmaan sa pagitan ng mga Espanyol at ng mga puwersa ni Datu Lapu-Lapu. At namatay si Magellan dahil natusok ng isang sibat • Pagkatapos ng labanan ay nagpuntahan ang mga natirang Espanyol sa isla ng Palawan. Noong Hunyo 21, 1521, sa tulong ng mga Moro, ay nakapaglayag ang mga Espanyol mula Palawan patungong Brunei. • Ngunit ang barkong Trinidad ay nahuli ng mga Portugese sa may Moluccas Islands • Noong Disyembre 21, 1521, sa ilalim ng bagong pinuno na si Juan Sebastian Elcano, ay naglayag na ang natitirang barko, ang Victoria, pauwi ng Espanya. Noong Setyembre 6, 1522, nakarating ang Victoria sa Espanya. Ang Victoria ang unang barkong naka-ikot sa buong mundo. • Noong Nobyembre 19 o 20, 1564, umalis ang limang barko na may kasamang 500 na sundalo sa may Jalisco, Mexico sa pamumuno ni Miguel Lopez de Legazpi. Noong 1565, nakarating ang ekspedisyon sa mga isla ng Marianas. Noong Marso 16, 1565, narating ni Legazpi ang Bohol at nakipagkasundo kay Datu Sikatuna. • Pananakop ng Cebu – Bumalik si Legazpi mula Bohol patungong Cebu noong Abril 27, 1565. Sinalakay ng mga Espanyol ngunit nanlaban ang mga katutubo sa pangunguna ni Haring Tupaz. Natalo ng mga Espanyol ang mga katutubo. Inanyayahan ni Legazpi na bumalik na sa kabayanan ang pangkat ni Tupaz at pinangakong papatawarin siya. Noong Hunyo 1565, nagkaroon ng kasunduan sina Tupaz at Legazpi. Pinangalan ang Cebu bilang Villa del Santisimo Nombre de Jesus (Town of the Most Holy Name of Jesus). • Noong Hunyo 24, 1571, ginawa ni Miguel Lopez de Legazpi ang Maynila bilang punong-lungsod o kabisera ng Pilipinas. Itinalaga ni Legazpi ang kanyang sarili bilang unang gobernador-heneral ng Pilipinas. • Ang Pilipinas ay tinatawag din bilang “Spanish East Indies” Pamahalaan noong Imperyalismong Espanyol • Napalitan ang dating pamahalaang barangay at napalitan ito ng sentralisadong pamahalaan • Gobernador-Heneral ng Pilipinas – Siya ang pinuno ng sentralisadong pamahalaan. Siya ang tumatayong kinatawan ng hari ng Espanya sa ating bansa. Siya din ang nagpapatupad ng mga batas na galing sa Espanya. Mayroong siyang kapangyarihan humirang at matanggal ng mga opisyal ng pamahalaan at mga pari na mangangasiwa sa mga parokya, maliban sa mga pinili at hinirang ng hari. Siya din ang pinuno ng hukbong sandatahan ng Pilipinas. • Real Audiencia ng Manila – Ito ang pangunahing hukuman ng Spanish East Indies (na kinabibilangan ng Pilipinas at Guam). Ito ay ginawa sa pamamagitan ng Royal Decree ni Haring Felipe II noong Mayo 5, 1583 at naitatag noong 1584. Ang Audiencia ang may awtoridad sa mga serbisyo ng mga pampublikong servants at mga opisyal ng pamahalaan sa Pilipinas. Ang Audiencia ay may kapangyarihang ehekutibo at pang-hukuman sa mga simbahan. Sila ang nagreresolba ng away sa pagitan ng Kahit anumang denominasyon ng Simbahan at ng Pamahalaan.
- 3. • Alcalde-Mayor – Siya ang pinuno ng mga alcadia o lalawigan. Siya ay may karampatang ehekutibo at panghukuman. Maliit lamang ang kanyang sinusuweldo at may pribilehiyo siyang mag-negosyo at maninigil ng mga buwis sa kanyang nasasakupan. • Gobernadorcillo – Siya ang namumuno sa mga pueblo o bayan. Karaniwan ang pumipili sa kanila ay mga senior na cabeza de barangay at ang papalitan niyang gobernadorcillo. Karaniwang dalawang taon ang tumatagal ng kanyang panunungkulan. Ang kanyang responsibilidad ay tulungan ang mga kura paroko lalo na sa mga bagay patungkol sa pananampalataya at pagsamba, pangongolekta ng mga buwis, paggawa ng mga pampublikong imprastraktura sa kanyang bayan at siya ay may kapangyarihan ng isang huwes o judge. • Cabeza de Barangay – Tinatawag din bilang Teniente del Barrio. Siya ang pinuno at tagapamahala ng mga barangay. Sila ang nagpapatupad ng batas alinsunod sa pinag-uutos ng mga pinunong Espanyol. Sila din ang nangongolekta ng mga buwis. Ang posisyon na ito ay naipapamana sa kanyang panganay na lalaki kung siya’y pumanaw na. Ekonomiya noong Imperyalismong Espanyol • Encomienda System – Ito ay ang sistema ng paglilipat ng Karapatan ng hari sa sinumang Espanyol o institusyong na mag-ari ng lupa. Ang karaniwang halaga ng lupa ay hindi hihigit sa 2,000 pesos. Encomiendero – Ito ang tawag sa taong binibigyan ng karampatang humawak ng Encomienda. Ito ay pinakilala ni Legazpi noong 1570. Ang mga gampanin ng Encomiendero ay (1) magbigay ng proteksyon sa kanilang nasasakupan (2) Karapatan maningil ng buwis mula sa kanyang nasasakupan (3) Maipromote ang edukasyon. Ngunit naging mapang-abuso ang mga encomiendero dahil nagpapataw sila ng mataas na buwis sa kanilang nasasakupan. Dahil dito, binuwag ng Hari ng Espanyol ang sistemang Encomienda. • Polo y Servicio – Ito ang sapiliting paggawa sa lahat ng lalaki na nasa edad 16 hanggang 60 taong gulang. Sila ay gumagawa ng mga pampublikong imprastraktura. • Galleon Trade – Ito ay ang kalakalan sa pagitan ng Pilipinas at Mexico na tumagal mua 1593 hanggang 1815. Galleon ang tawag sa isang sasakyang-dagat na ginagamit sa paghahatid ng mga produkto mula sa Silangan. Relihiyon noong Imperyalismong Espanyol • Kristiyanismo • Ang lahat ng ekspedisyon ng mga Espanyol ay may kasamang paring misyonero na siyang nagpapalaganap ng Kristiyanismo sa mga lugar • Reduccion System – ito ay isang polisiya na pinapalit ang mga katutubong Pilipino sa mga pueblo upang mapamahalaan sila ng mga Espanyol. Sa sistemang ito, pinalitan ng mga Espanyol ang mga paniniwalang animismo ng mga katutubong Pilipino patungo sa paniniwalang Kristiyanismo. • Arsobispo – pinakamataas na pinuno ng Simbahan sa bawat lugar. Siya ay hinirang ng Papa sa Roma na batay sa rekomendasyon ng Haring Espanya.