4. Τα τείχη
Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης χωρίζονται σε χερσαία και παράκτια.
Τα χερσαία λέγονται και Θεοδοσιανά, καθώς χτίστηκαν από τον
Θεοδόσιο Β'. Έχουν διπλή γραμμή τειχών και τάφρο, ενώ έχουν μήκος
5570 μέτρα. Είχαν 96 πύργους ανά 50 μέτρα και δέκα πύλες μία
στρατιωτική και μία πολιτική εναλλάξ. Οι πιο γνωστές είναι η Χρυσή
Πύλη, η οποία ήταν η πιο περίλαμπρη, η Πύλη του Χριστού, η Πύλη
του Αγίου Ρωμανού και η Πύλη του Χαρισίου, από την οποία,
σύμφωνα με την παράδοση, μπήκε ο Μωάμεθ ο Πορθητής στην Πόλη.
Επίσης υπήρχαν διάφορες μικρότερες πόρτες για διέλευση
αγγελιαφόρων, καλεσμένων, μοναχών κλπ. Η πιο γνωστή είναι η
Κερκόπορτα, από την οποία εισέβαλαν γενίτσαροι και διέσπασαν την
άμυνα της πόλης κατά την Άλωση.
7. Τα θαλάσσια τείχη
Τα παράκτια ή θαλάσσια τείχη εμπόδιζαν τις επιθέσεις από την
θάλασσα. Είχαν ύψος 10 μέτρα στον Κεράτιο Κόλπο και 13-15 στη
θάλασσα του Μαρμαρά. Οι πύλες του παράκτιου τείχους ήταν
μικρότερες του χερσαίου και λειτουργούσαν κυρίως ως εμπορικές για
και για εφοδιασμό για τα στρατεύματα μέσω της θαλάσσιας οδού. Για
την ασφάλεια του Κερατίου κόλπου οι Βυζαντινοί έκλειναν το στόμιο
του κόλπου με μια βαριά σιδερένια αλυσίδα που εκτεινόταν μέχρι τη
συνοικία του Πέραν.
Η συνοικία των Βλαχερνών είχε δικά της ξεχωριστά χερσαία τείχη.
9. Οι Συνοικίες και η Μέση Οδός
Η Κωνσταντινούπολη, χτισμένη σε 7 λόφους, όπως και η Ρώμη, είχε
14 συνοικίες. Μία εκ των οποίων, η συνοικία του Πέραν (Γαλατά),
βρισκόταν στο βόρειο τμήμα του Κεράτιου Κόλπου και παρ'όλα αυτά
ήταν αναπόσπαστο τμήμα της Πόλης. Το 1160 εγκαταστάθηκαν εκεί
Γενοβέζοι. Στην πολιορκία του 1453, όμως, η συνοικία έμεινε
ουδέτερη και δεν βοήθησε στην άμυνα της Πόλης.
Η Μέση Οδός ήταν η κύρια οδική αρτηρία της Κων/πολης.
Ονομάζεται έτσι είτε γιατί διέσχιζε το κέντρο της πόλης, είτε γιατί είχε
περιστύλια και στις δύο πλευρές, τα οποία είχαν δύο ορόφους. Το
ανώτερο ήταν μαρμαρόστρωτο και χρησιμοποιούνταν για κυκλοφορία
και εμπόριο. Οδηγούσε από το Μίλιον στην Πύλη του Χαρισίου,
διέσχιζε δηλαδή όλη την πόλη.
15. Δημόσια και σημαντικά κτήρια
Το Μέγα ή Ιερόν Παλάτιον ήταν ένα εκτενές συγκρότημα ανακτόρων που στέγαζε την
αυτοκρατορική οικογένεια και τις διοικητικές υπηρεσίες. Η είσοδός του ονομαζόταν
Χαλκή Πύλη.
Μετά τον 9ο αιώνα εγκαταστάθηκε εκεί το Πανδιδακτήριον, γνωστό και ως σχολή της
Μαγναύρας, ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης, όπου διδάσκονταν
φιλοσοφία, δίκαιο, αστρονομία, μουσική και άλλα.
Ο Ιππόδρομος της Κων/πολης ήταν ένας χώρος δημόσιας ψυχαγωγίας , όπου γίνονταν
ιπποδρομίες και αρματοδρομίες. Σήμερα σώζονται μόνο θραύσματα. Εκεί υπήρχαν η
Στήλη των Όφεων ή τρικάρηνος Όφις, ο Οβελίσκος του Θεοδοσίου Α' και τα τέσσερα
χάλκινα άλογα του Αγίου Μάρκου.
17. Τα παλάτια
Το Παλάτι του Βουκολέοντα, που βρισκόταν στην ακτή της
θάλασσας του Μαρμαρά, νότια του Μεγάλου Παλατιού. Ο Βουκολέων
ήταν συγκρότημα ανακτόρων δίπλα στη θάλασσα που διέθετε δικό του
λιμένα. Το ανακτορικό συγκρότημα κτίσθηκε από τον Θεοδόσιο Β΄ και
επεκτάθηκε από τον Ιουστινιανό. Εκεί κατοικούσε και δολοφονήθηκε ο
αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς. Τώρα βρίσκεται ερειπωμένο.
Το Παλάτι των Βλαχερνών, βρισκόταν στο προάστιο Βλαχέρνες. Το
δημιούργησε ο Αλέξιος Α' Κομνηνός για θερινή κατοικία. Αργότερα έγινε
μόνιμη κατοικία των αυτοκρατόρων.
20. Η Βασιλική Κινστέρνα
Η Βασιλική Κινστέρνα είναι η μεγαλύτερη σωζόμενη βυζαντινή
δεξαμενή στην Κων/πολη. Βρίσκεται νοτιοδυτικά της Αγίας Σοφίας.
Είναι μια σκεπαστή δεξαμενή, με χωρητικότητα 78.000 κυβικά μέτρα
νερού. Αρχικά βρισκόταν κάτω από την Βασιλική Στοά, η οποία δεν
σώζεται πλέον. Τον 6ο αιώνα ξαναχτίστηκε με την σημερινή του
μορφή. Είναι ένας από τους σημαντικότερους και παλαιότερους
δημόσιους χώρους της Πόλης. Άλλες σημαντικές κινστέρνες ήταν
αυτές του Μοδέστου, του Αετίου, του Μωκίου και του Φιλοξένου.
23. Σύγκλητος της Κωνσταντινούπολης,
Σύγκλητος της Κωνσταντινούπολης, ονομάζονταν τα δύο κτήρια που
στέγαζαν το νομοθετικό και συμβουλευτικό σώμα. Το ένα βρισκόταν
στο Φόρουμ του Κων/νου και το άλλο στο Αυγουσταίον.
Το Μίλιον, το οποίο ήταν αρχικά μια στήλη, από την οποία ξεκινούσε
η Μέση Οδός. Αργότερα, περικλείστηκε σε ένα τετράγωνο οικοδόμημα
με θόλο που στηριζόταν σε μαρμάρινους κίονες. Αποτελούσε το
σημείο από όπου μετρούνταν το μήκος όλων των οδών και οι
αποστάσεις του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας. Στη
συνέχεια, όχι μόνο το κτήριο, αλλά και όλη η περιοχή δυτικά του
Αυγουσταίου ονομαζόταν Μίλιον
25. Ο Πύργος του Λεάνδρου
Ο Πύργος του Λεάνδρου, βρίσκεται εκεί όπου ήταν το
παρατηρητήριο του Αλκιβιάδη του Αθηναίου το 408 π.Χ. Ο πύργος
χτίστηκε και επανδρώθηκε ως φρούριο το 1110 από τον Αλέξιο Α'
Κομνηνό. Εκεί στηριζόταν η μία άκρη της αλυσίδας με την οποία
έφραζαν τον Κεράτιο Κόλπο οι Βυζαντινοί.
Πολύ σημαντικό για την εποχή ήταν το λιμάνι του Θεοδοσίου, το
οποίο δεν σώζεται στις μέρες μας και έχει βυθιστεί.
27. Οι Εκκλησίες
Η Αγία Σοφία, πρωτοποριακή και κορυφαία δημιουργία της
βυζαντινής ναοδομίας, το σύμβολο της Κωνσταντινούπολης. Στη θέση
του σύγχρονου ναού, βρισκόταν άλλος καθεδρικός ναός που
καταστράφηκε στην Στάση του Νίκα. Η Αγία Σοφία, όπως την
γνωρίζουμε χτίστηκε υπό την βασιλεία του Ιουστινιανού Β' από τους
αρχιτέκτονες Αρτέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από τη Μίλητο. Τα
εγκαίνιά της έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ.
30. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια
Η Αγία Ειρήνη, χτισμένη από τον Μεγάλο Κων/νο. Καταστράφηκε
στην Στάση του Νίκα, αλλά ξαναχτίστηκε από τον Ιουστινιανό.
Οι Άγιοι Απόστολοι, χτίστηκαν το 550 μ.Χ. στον τέταρτο λόφο. Είχαν
τεράστιες διαστάσεις και για αιώνες ενταφιάζονταν εκεί οι
αυτοκράτορες, διάφοροι Πατριάρχες και επίσκοποι.
Η Μονή του Παντοκράτορα, χτίστηκε από την αυτοκράτειρα Ειρήνη.
Ήταν η πλουσιότερη και λαμπρότερη μονή της Πόλης.
Η Μονή Στουδίου που έπαιξε σημαντικό ρόλο στα θρησκευτικά και
πολιτικά δρώμενα της εποχής.
34. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κων/πολης
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κων/πολης που εδρεύει στο
Φανάρι και ιδρύθηκε το 331 μ.Χ.
Η Μεγάλη του Γένους Σχολή που βρίσκεται στον λόφο πάνω από το
Πατριαρχείο είναι ένα επιβλητικό κτήριο με κόκκινο τούβλο, το οποίο
''έβγαζε'' θεολογικά καταρτισμένους νέους για δικές της ή για κρατικές
υπηρεσίες.
